Reporter.al Botimi Shtator 2017

10

INVESTIGIM

Dhjetë anëtarë të Gjykatës së Lartë dështojnë në testin e justifikimit të pasurisë

Anëtarët e Gjykatës së Lartë dështojnë të paktën me një vit në testin e kontrollit aritmetik-logjik, duke mos justifikuar më shumë se 65 milionë lekë.

08

ANALIZË

Dieta qeveritare për vetingun shkakton shqetësime për presion mbi procesin

Shkurtimi me rreth 40 për qind i strukturës së propozuar të institucioneve të vetingut vendos në pikëpyetje vullnetin e mazhorancës.

15

REPORTAZH

Fundi i hidhur i kalvarit të legalizimeve: Banorët e Shkozës kërkojnë zgjidhje

Rreth 153 familje në zonën e Shkozës rrezikojnë të mbeten në mes të katër rrugëve, pasi shtëpitë e tyre pritet të rrafshohen për shkak të ndërtimit të Unazës së Re.

Nr.

25

Shtator 2017 E përmuajshme

QEVERIA BEKOI SHITJEN E PALIGJSHME TË ARMO Qeveria bëri një sy qorr, ndërsa pronat e gjigantit të hidrokarbureve ARMO iu shitën në ankand në mënyrë të paligjshme Bankës Credins, duke i mohuar taksapaguesve mundësinë për të rimarrë një pjesë të qindra milionë eurove borxhe që kompania ka ndaj punonjësve, buxhetit të shtetit dhe kompanive publike.

Rafineria e Ballshit. Foto: Kryeministria

2

Shtator 2017

QEVERIA BEKOI SHITJEN E

04

PALIGJSHME TË ASETEVE TË ARMO DIETA QEVERITARE PËR VETINGUN SHKAKTON SHQETËSIME PËR PRESION DHJETË ANËTARË TË GJYKATËS SË LARTË

08

10

Qeveria bëri një sy qorr, ndërsa pronat e gjigantit të hidrokarbureve ARMO iu shitën në mënyrë të paligjshme nw ankand Bankës Credins.

DËSHTOJNË NË TESTIN E JUSTIFIKIMIT TË PASURISË QEVERIA DËSHTOI TË MBUSHË ARKËN

4-5

12

ME AKCIZËN E ‘HOLLUESIT’ TË BANKERS TESTI I VETINGUT NË POLICI KALON NGA GODITJA E TË IMPLIKUARVE PWR KANABISIN FUNDI I HIDHUR I KALVARIT TË LEGALIZIMEVE: BANORËT E SHKOZËS PROTESTOJNË PËR ZGJIDHJE

11

15

06

Anëtarët e Gjykatës së Lartë dështojnë të paktën me një vit në testin e kontrollit aritmetik-logjik, duke mos justifikuar 65 milionë lekë.

ENGLISH EDITION ALBANIA’S GOVERNMENT APPROVED THE ILLEGAL AUCTION OF ARMO’S ASSETS

18

ALBANIANS QUERY WISDOM OF

21

SLIMMED-DOWN GOVERNMENT

12

ALBANIA’S DEMOCRATS MEET TO

22

PONDER ELECTION DISASTER SERBIAN MEDIA STAGE BLACKOUT IN DEFENCE OF FREEDOM

23

WEAKENED MERKEL IS BAD

25

Një vendim gjykate dhe një paqartësi ligjore katër vjet më vonë kanë lënë qeverinë pa të ardhura nga holluesi dhe kanë krijuar një monopol.

NEWS FOR THE BALKANS Publikuar nga:

Publikuar nga:

ANALIZA

ANALIZA

INVESTIGIME

INVESTIGIME

REPORTAZHE

LAJME

OPINION

D

26

LAJME

REPORTAZHE OPINION Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.

RAJONI BIRN Albania ështëRAJONI një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë INTERVISTA investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe ëëë.balkaninsight.com.

Mbështetur nga: Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga:

National Mbështetur nga: Endowment for Democracy B T D Balkan Trust for Democracy

Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë

INTERVISTA

T

THE PENTAGON’S $2.2 BILLION SOVIET ARMS PIPELINE FLOODING SYRIA

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

FONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

15

Rreth 153 familje në zonën e Shkozës rrezikojnë të mbeten në mes të katër rrugëve, pasi shtëpitë e tyre pritet të rrafshohen për shkak të ndërtimit të Unazës së Re.

STAFI

KONTAKTONI:

Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetare Gjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

Bulevardi Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap. 22, Tiranë E-mail: office.albania@birn.eu.com Tel: +35544502592 URL: http://www.reporter.al/

3

Shtator 2017

Ngjarjet e Shtatorit

Homazh për At Zef Pllumin Përkujtimore per At Zef Pllumin, me rastin e 10 vjetorit të ndarjes së tij nga jeta, organizuar në ambientet e Bibliotekës Kombëtare.

Foto: LSA

“Rama 2”, bie premtimi për shëndetësi falas Programi i qeverisë “Rama 2”, i cili u miratua në Kuvendin e Shqipërisë me 78 vota pro tregon se qeveria nuk e sheh si të mundshme realizimin e njërit prej premtimeve kryesore të katër viteve më parë, shëndetësinë falas, por pretendon se gjendja është përmirësuar gjatë katër viteve të fundit. Ndryshe nga sa qe premtuar katër vite më parë për shëndetësi falas, programi i ri i qeverisë pranon se mbi gjysmat e shpenzimeve të shqiptarëve për shëndetësi janë drejtpërsëdrejti nga xhepi i njerëzve dhe jo nga sistemi i taksimit dhe se mbi 600 mijë shqiptarë janë aktualisht jashtë skemës kombëtare të sigurimit të detyrueshëm shëndetësor. “Për ne shëndeti mbetet një e mirë publike, prandaj financimi publik për kujdesin shëndetësor synohet të arrijë 60-65% të shpenzimeve totale të shqiptarëve për shëndetësinë (e gjetëm 43% në 2013), duke siguruar që asnjë familje shqiptare të mos bjerë në varfëri për shkak të pagesës për kujdes shëndetësor”, thuhet në programin e qeverisë. Qeveria pretendon gjithashtu se politikat e saj “kanë ulur çmimin e barnave me 30%”, pretendim që nuk mbështetet me ndonjë studim konkret.

Italia dërgon dosjen për ekstradim të Hatisë Vendimi i Gjykatës së Milanos në Itali që e dënon Alket Hatinë me 20 vjet burg është përkthyer dhe u ka mbërritur autoriteteve në Tiranë, por burime të prokurorisë thonë se ende nuk është e qartë nëse akuzat janë të njëjtat me ato për të cilët Hatija është dënuar më parë në Shqipëri.

Hatija vijon të jetë në kërkim policor. Ai u arratis pasi Gjykata e Faktit në Durrës vendosi ta linte të lirë më 11 korrik të këtij viti, duke përdorur si argument edhe pretendimin e mbrojtjes se ai ishte dënuar njëherë për këto vepra penale edhe pse gjykata nuk e kishte në atë moment vendimin e drejtësisë italiane, për të dalë në atë përfundim. Vendimi i cili sipas prokurorisë së Durrësit kishte “bërë ineficent sistemin e kërkimit ndërkombëtar”, shkaktoi përplasje mes institucioneve të drejtësisë dhe u bë shkak për inicimin nga Ministria e Drejtësisë e një procedimi disiplinor ndaj gjykatësit Petraq Çurri. Gjykata e Apelit

e rrëzoi atë vendim, por pas caktimit të masës së sigurisë me burg policia nuk e gjeti në banesë të kërkuarin nga Interpol Roma.

Debate në KLD për vlerësimin profesional Vlerësimi i aftësive profesionale përbën hallkën e tretë të procesit të vetingut për gjyqtarët dhe prokurorët e Shqipërisë, pas kontrollit të pasurisë dhe integritetit të figurës. Megjithatë, të dhënat e siguruara nga procesverbali i mbledhjes së fundit të Këshillit të Lartë të Drejtësisë tregojnë se vlerësimi profesional për 466 gjyqtarë dhe ndihmës ligjorë ka ngecur deri më tani në vend, ndonëse afati i përcaktuar në ligj ka skaduar me kohë. Kryeinspektorja Marsida Xhaferrllari deklaroi në mbledhjen e 15 shtatorit të KLD-së se procesi i vlerësimit të aftësive profesionale nuk mund të fillonte përpara ngritjes së institucioneve të vetingut, duke referuar vendimin e Kushtetueses. Ajo theksoi gjithashtu se pas ngritjes së këtyre institucioneve ishin hasur vështirësi të korrespondencës me Komisionin e Pavarur të Kualifikimit. Vështirësitë e prezantuara nga shefja e Inspektoriatit të KLD-së janë vënë në pikëpyetje nga ministrja e Drejtësisë, Etilda Gjonaj, e cila ka këmbëngulur të dijë se çfarë e ka penguar Inspektoriatin e KLDsë që ta trajtonte këtë çështje më parë. “Nga informacionet që unë kam, Komisioni i Pavarur i Kualifikimit ka bashkëpunuar gjithashtu edhe me subjekte të tjera që kanë të njëjtin proces…që është DSIK-ja dhe ILDKPKI, ku aktualisht bashkëpunimi mes këtyre institucioneve ka qenë më i efektshëm, më i shpejtë, janë kryer veprime të cilat e çojnë procesin të ecë më shpejt,” ka thënë Gjonaj në KLD.

Trekëndëshi i diplomacisë rajonale bëhet katërkëndësh Pas zgjedhjeve të vitit 2013, qeveria shqiptare e kryeministrit Edi Rama argumentoi se Turqia do të ngrihej në nivelin e Italisë dhe Greqisë si partner strategjik i vendit, mbështetur kjo me supozimet për ngritjen e Turqisë si superfuqi rajonale në Ballkan. Katër vjet më vonë, qeveria “Rama 2” deklaron në programin e saj qeverisës se pri-

oriteti në marrëdhëniet e saj në rajon do të jetë “katërkëndor”, duke i shtuar Italisë, Greqisë dhe Turqisë, edhe marrëdhëniet me Austrinë. Pragmatizmi në këto marrëdhënie është fryma udhëheqëse, sipas deklaratës mbi politikën e jashtme që gjendet brenda programit katërvjeçar të qeverisë të miratuar pas debateve në Kuvendin e Shqipërisë. “Vizioni ynë për një Shqipëri të fortë dhe të besueshme mbështetet mbi partneritetin strategjik me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Europian, si dhe mbi një pozicionim realist dhe dinamik brenda katërkëndëshit strategjik rajonal (Itali – Austri – Greqi – Turqi) ku artikulohen interesat kombëtare të Shqipërisë, si një vend i kyçur në Ballkan dhe i hapur në Mesdhe”, shkruhet në programin e qeverisë. Nuk është e qartë se për çfarë arsyesh qeveria ka vendosur të shtojë Austrinë si prioritet të vetin në marrëdhëniet “strategjike rajonale”.

Besnikët shqiptarë të “Vespa”-s Që prej viteve ’90, motori ikonë italian Vespa ka tërhequr të pasionuar nga Shqipëria të cilët i kanë qëndruar besnikë prej dekadash. Një stil jetese, më shumë se një mjet transporti, fanatikët e Vespës në Tiranë u mblodhën të shtunën për të festuar së bashku dashurinë për motorët e tyre shumëngjyrësh. Shpëtim Ahmetaj, i cili kryeson grupin Vespa Fanatiks në Tiranë, tha për BIRN se lidhja e tij me Vespën vazhdon prej 20 vjetësh në mënyrë të pandashme. “Këto lloj aktivitetesh shërbejnë edhe të apasionuarit nga e gjithë Shqipëria dhe jo vetëm,” tha për BIRN Ahmetaj, duke shtuar se vespa ka mbi 1000 përdorues në vend. Për të pestin vit radhazi, parada Vespa bëri bashkë klube të pasionuarish nga Durrësi, Elbasani, Shkodra, por edhe miq të ardhur nga Kroacia dhe Kosova. “E përcjellim çdo vit [Vespa Parade në Tiranë]. Ka entuziastë, vespaxhinj, vespistë i thirrim ne në një numër të madh, çdo vit po shtohet edhe në Kosovë,” tha për BIRN Dren Menda, nga Vespa Prishtina. Ai shtoi se vespa është për ta një mjet transportues por në të njëjtën kohë e ka një jetë edhe mbas, një ‘Vespa thing’ shtoi ai. Dizajni, inxhinieria, prakticiteti dhe historia e pasur janë vetëm disa nga arsyet përse Vespa ka zënë një vend në zemrat e të gjithë besnikëve të saj nëpër botë.

4

Shtator 2017

INVESTIGIM

Qeveria bekoi shitjen e paligjshme të aseteve të ARMO Qeveria bëri një sy qorr, ndërsa pronat e gjigantit të hidrokarbureve ARMO iu shitën në ankand në mënyrë të paligjshme Bankës Credins, duke i mohuar taksapaguesve mundësinë për të rimarrë një pjesë të qindra milionë eurove borxhe që kompania ka ndaj punonjësve, buxhetit të shtetit dhe kompanive publike.

OLA XAMA | BIRN | TIRANË

N

ë 2 Shtator 2016, ish ministri i Financave Arben Ahmej, zv/ kryeministri Niko Peleshi dhe një biznesmen amerikan i quajtur Harry Sargeant u shfaqën përpara kamerave të televizioneve në Kombinatin e Përpunimit të Thellë të Naftës në Ballsh, të shoqëruar nga dhjetëra punëtorë me kaska mbrojtëse shumëngjyrëshe dhe fytyra mosbesuese, për të njoftuar rifillim e punës së rafinerisë nën menaxhimin e kompanisë amerikane IRTC. “Çdokush e di se çfarë ka kaluar industria e naftës, sidomos ju që e mbani mend mirë atë privatizim të dështuar dhe korruptiv që rëndoi mbi të gjitha në kurrizin tuaj si të punësuar dhe që përfunduat gati -gati në skllevër të papunë për disa vite,” deklaroi Ahmetaj. “Vetëm në vitin e parë janë 52 milionë dollarë investime që shkojnë në rinovimin e rafinerisë,” premtoi Ahmetaj, duke nënvizuar se investitorët e rinj do të kthenin në punë të 1200 punëtorët e saj. Një vit më vonë, investimet që premtoi ish-ministri i Ekonomisë nuk duket se janë materializuar. Ndërkohë, dokumentet e zbuluara nga BIRN tregojnë që 2 muaj pas shfaqjes publike të Ahmetajt dhe Peleshit në krah të Sargeant në Ballsh, 54 asete të kompanisë ARMO u tjetërsuan në mënyrë të paligjshme nga Banka Credins – e cila më pas ia dha rafinerinë në përdorim kompanisë IRTC kundrejt një qiraje mujore. Një hetim administrativ i Ministrisë së Drejtësisë – një kopje e të cilit u sigurua nga BIRN, zbuloi se blerja e aseteve të ARMO-s nga banka është bërë në kundërshtim me ligjin, duke i sjellë një dëm të konsiderueshëm interesave të shtetit, ndaj të cilit ARMO ka qindra milionë euro borxhe.

Ndërkohë, rafineria e Fierit dhe një numër asetesh teknologjike të lidhura me të janë të bllokuara me barrë hipotekore nga Banka Raiffeissen, e cila mësohet gjithashtu se ka lidhur një mar-

rëveshje ‘ruajtjeje’ me kompaninë IRTC. E zhveshur nga rafineria saj më e madhe në Ballsh, kompania ARMO Sha –85 % e aksioneve të së cilës zotërohen nga një grup investimesh nga Azerbajxhani i regjistruar në Ishujt Virgjin Britanikë dhe 15 % nga ministria e Ekonomisë – ka të paktën 178 milionë euro borxhe ndaj buxhetit të shtetit – borxhe që tashmë kanë shumë pak shanse të rikuperohen.

Azerët kanë treguar pak interes ndaj kompanisë gjatë viteve të fundit, por një burim i Ministrisë së Energjisë i tha BIRN se kjo mund të ndryshojë, pasi tjetërsimi i paligjshëm i aseteve e ekspozon Shqipërinë ndaj padive për dëmshpërblim në arbitrazh.

Nga viti 2013 deri në vitin 2016, asetet e ARMO-s si rafineria e Balshit dhe ajo e Fierit iu dhanë me qira kompanive Deveron Oil dhe TP&D Oil, të cilat gjithashtu kanë krijuar dhjetëra milionë euro borxhe ndaj tatimeve dhe doganave.

BIRN ka mësuar se ngjashëm me kompanitë e tjera që kanë marrë në menaxhim nëpërmjet qirasë asetet e ARMO-s më parë, edhe IRTC ka grumbulluar gjatë vitit e fundit borxhe ndaj buxhetit të shtetit në vlerë 22 milionë euro, duke e thelluar edhe më shumë krizën financiare në sektorin e hidrokarbureve.

Sipas dokumenteve të siguruara nga BIRN, ky borxh tashmë vlerësohet në më shumë se 700 milionë USD dhe është rritur në mënyrë eksponenciale nga viti 2013 – pas ardhjes në pushtet të Partisë Socialiste.

E kontaktuar nga BIRN, Banka Credins nuk e komentoi transaksionin e tjetërsimit të aseteve të ARMO. Ngjashëm me bankën, edhe një numër institucionesh me rol mbikëqyrës ose me interes të drejtpërdrejtë në transaksionin e ‘paligjshëm,’ si Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, Drejtoria e Përgjithshme e Doganave dhe Ministria e Zh-

villimit Ekonomik dhe Turizmit nuk iu përgjigjën një kërkese për koment. IRTC gjithashtu nuk iu përgjigj një kërkese për koment.

Ndërkohë, Ministria e Energjisë i tha BIRN nëpërmjet një përgjigje me shkrim se tashmë rafineria e Ballshit dhe e Fierit ishin në pronësi të bankave, të cilat i ka

Një hetim administrativ i Ministrisë së Drejtësisë – një kopje e të cilit u sigurua nga BIRN, zbuloi se blerja e aseteve të ARMO-s nga banka është bërë në kundërshtim me ligjin, duke i sjellë një dëm të konsiderueshëm interesave të shtetit, ndaj të cilit ARMO ka qindra milionë euro borxhe.

dhënë asetet e saj në ruajtje. “Procesi i kalimit në administrim të rafinerive të naftës së Ballshit dhe të Fierit është realizuar nëpërmjet procedurave të përmbarimit, nga kreditorët e shoqërisë ARMO Sh.A. të cilët fituan të drejtën e sekuestrimit të tyre,” tha MEI. “Më tej, këta të fundit kanë lidhur një kontratë për ruajtjen dhe menaxhimin e këtyre aseteve me një shoqëri tjetër,” shtoi ajo.

Shitja e paligjshme e aseteve Kur ish-ministri Arben Ahmetaj dhe zv/kryeministri Niko Peleshi u shfaqën

së bashku me Harry Sargeant në Ballsh me 2 Shtator 2016, kompania IRTC nuk e kishte marrë ende në menaxhim rafinerinë e Ballshit që në atë kohë ishte nën pronësinë e ARMO-s. Kompania e hidrokarbureve, për shkak të borxheve kishte një listë të gjatë urdhrash ekzekutimi përmbarimorë për bllokimin e aseteve, në krye të së cilës qëndronin Tatimet, Doganat, Albpetrol, bankat dhe furnitorët. Në kodin e procedurës civile përcaktohet qartë radha e kreditorëve preferencialë, të cilët kanë të parët të drejtën për të marrë paratë për ekzekutimin e mallit: punonjësit, autoritetet fiskale, kompanitë publike, bankat e më pas palët e treta të lidhura me kompaninë.

Por në rastin e ARMO-s, kodi i procedurës civile nuk është respektuar dhe 54 asete të kompanisë janë tjetërsuar nga Banka Credins. Në Zyrën Vendore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme në Mallakastër ka pasur 54 prona të regjistruara në emër të ARMO Sha. Për këto prona ka pasur një kërkesë për barrë hipotekore që nga data 13 Prill 2016 nga Zyra e Tatimpaguesve të Mëdhenj në Tiranë.

Kundrejt pronave të ARMO ka pasur dhe shtatë procedura të tjera përmbarimore të iniciuara në mënyrë respektive nga Raiffeisen Bank, Banka Credins, shoqëria Serjani Sh.p.k, fondacioni “Kreditimi Urban,” OSHEE, Ujësjellës Kanalizime Fier, kompania Fit Mek Oil, Albpetrol dhe Ballanca Law Offices.

Por megjithë kërkesën për barrë hipotekore nga Tatimet dhe listën e gjatë të procedurave të ekzekutimit, ZVRPP Mallakastër ka vendosur t’i japë prioritet një urdhri ekzekutimi të iniciuar nga shoqëria përmbarimore T.M.A për kreditorin Banka Credins.

Ky urdhër ekzekutimi bazohet te ven-

Shtator 2017

Ish zv/kryeministri Niko Peleshi (majtas), biznesmeni amerikan Harry Sargeant (qendër), dhe ish ministri i Financave Arben Ahmetaj (djathtas), vizitojnë kombinatin e përpunimit të thellë të naftës në Ballsh, në 2 Shator 2016

dimi i Gjykatës së Rrethit Gjyqësor Fier nr. 378 datë 22 Prill 2016, lëshuar për titullin ekzekutiv “Kontrate Linje Kredie Nr. 10079 Rep. Nr. 3222 Kol datë 30.08.2013” të lidhur mes kredidhënësit Banka Credins dhe kredimarrësit – debitor ARMO sh.a.

Me datë 10 Qershor 2016, shoqëria përmbarimore T.M.A, nëpërmjet vlerësuesit Arjan Gusho, i ka vlerësuar 54 asetet e ARMO Sh.a të regjistruara në ZVRPP Mallakastër me vlerën 31,2 milionë USD. Katër muaj më vonë, më datë 13 Tetor 2016 përmbaruesi privat i ka nxjerrë në ankand asetet e ARMO-s për 80 % të vlerës së pasurive ose 25 milionë USD. Në datën 28 Tetor 2016 është mbajtur ankandi, në të cilin fitues është shpallur kreditori Banka Credins, e cila ka zgjedhur të mos e paguajë vlerën e aseteve të nxjerrë në ankand duke i shkëmbyer me detyrimin kreditor që ARMO kishte kundrejt saj.

Blerja nga kreditori Banka Credins i aseteve që ajo kishte nxjerrë në ankand për të ekzekutuar kolateralin ndaj ARMO-s ka ngjallur dyshime në Ministrinë e Drejtësisë, e cila ka urdhëruar një hetim administrativ për procedurat e tjetërsimit të këtyre pronave.

“I gjithë dyshimi më lindi kur pashë ankandin që një kompani e përmbarimit privat kishte zhvilluar për shitjen e aseteve të ARMO-s, ku banka Credins po shiste pronat e lëna kolateral pranë saj dhe në fund të ankandit i blinte po ajo,” tha për BIRN një ish zyrtar i lartë i Ministrisë së Drejtësisë.

“Një procedurë e tillë nuk ka ndodhur kurrë,” shtoi ai.

Raporti i hetimit administrativ i hartuar nga Ministria e Drejtësisë zbuloi se blerja e shumicës së aseteve të ARMO-s,

përfshirë rafinerinë e Ballshit e cila ka dhe kapacitetin më të madh përpunues të naftës është bërë në shkelje të ligjit.

Megjithatë, i vetmi person mbi të cilin ra përgjegjësia është kryeregjistruesi i ZVRPP Mallakastër, i cili u pushua nga puna dhe pas një padie penale në Prokurori, u arrestua.

“ARMO është një nga këto rastet e kreditorëve të këqinj, ku urdhrat e sekuestros janë të mbivendosura,” tha për BIRN një burim, i cili është palë e interesuar në ekzekutimin e aseteve të kompanisë, pasi është pjesë e kreditorëve të ARMO-s.

“Edhe pse prona ishte lënë më parë kolateral, banka ka vazhduar t’i japë kredi. Në rastin e Credins Bank 17 milionë euro. Prandaj ishte e detyruar të bënte gjithë këtë lojë,” shtoi ai.

Sipas të njëjtit burim, nëse ZVRPP Mallakastër do të respektonte ligjin, Bankës Credins “nuk do t’i vinte ndonjëherë radha për të marrë pronën e lënë peng nga kredia.”

Institucionet mbyllën sytë ndaj ankandit Detaje të raportit të hetimit administrativ që hartoi Ministria e Drejtësisë, i cili është referuar në Prokurorinë e Përgjithshme, hedhin dritë gjithashtu se si institucionet shtetërore bënë një vesh shurdh në kohën që përmbaruesi i njoftoi nëse kishin pretendime mbi shitjen e rafinerisë së Ballshit, si kreditorë preferencialë.

Zyra e regjistrimit të pasurive në Mallakastër, edhe pse ka marrë një kërkesë për vendosjen nën sekuestro të pronave të ARMO-s në uzinën e Ballshit nga ana e Drejtorisë së Tatimpaguesve të Mëdhenj, nuk ka marrë asnjë veprim për kufizimin e pronësisë. Po ashtu edhe drejtoria e Tatimeve nuk i ka nisur asnjë

shkresë përmbaruesit që zhvilloi ankandin për t’i vënë në dijeni radhën që kishte si kreditor preferencial dhe të kërkonte anulimin e shitjes.

Situata ndryshon me Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave, e cila e kishte të vendosur masën e sekuestros në rafinerinë e Ballshit dhe është njoftuar nga përmbaruesi për të drejtën e pronësisë, por nuk ka kthyer asnjë përgjigje në adresë të shoqërisë T.M.A.- duke hequr dorë në mënyrë vullnetare nga pasuria.

“Pas shpalljes se fituesit, përmbaruesi gjyqësor ka njoftuar Bashkinë Ballsh dhe Degën e Doganës Lezhë me qëllim respektimin e të drejtave të tyre preferenciale. Nga dokumentacioni i administruar rezulton se nuk ka përgjigje nga Dega e Doganës Lezhë. Bashkia Ballsh ka kthyer përgjigje, po ky institucion është shprehur se në datën 10.11.2016 ka përpiluar një akt-marrëveshje për arkëtimin e detyrimit me këste. Në shkresë nuk përcaktohet përmbajtja e kësaj akt-marrëveshje, po institucioni shprehet se përmbaruesi mund të vazhdojë ekzekutimin, duke e përjashtuar Bashkinë Ballsh nga procesi ekzekutiv përmbarimor,” citohet në raport.

E gjithë manovra- sqaron raporti, ka sjellë si rezultat që Banka Credins të jetë i vetmi subjekt që fiton të drejtën e kreditorit preferencial. Në rasti se autoritetet debitore do të kërkonin pronësinë në asetet e rafinerisë ARMO, Banka Credins nuk do të arrinte të merrte asnjë nga 54 pronat që përfitoi nga ankandi i datës 23 Nëntor 2016.

“Në rastin konkret, blerësi “Banka Credins” ka rezultuar se gëzon i vetëm shkaqet e preferimit, duke pasur mundësinë si blerës dhe kreditor të paguajë çmimin nëpërmjet kompensimit të vlerës së çmimit, me vlerën e detyrimit për të cilat këto sende janë vendosur në hipotekë,” thotë raporti.

Ndryshimi i pronësisë së ARMO-s për llogari të bankës Credins hedh të

E zhveshur nga rafineria saj më e madhe në Ballsh, kompania ARMO Sha –85 % e aksioneve të së cilës zotërohen nga një grup investimesh nga Azerbajxhani i regjistruar në Ishujt Virgjin Britanikë dhe 15 % nga ministria e Ekonomisë – ka të paktën 178 milionë euro borxhe ndaj buxhetit të shtetit...

tjera dyshime mbi procedurën që ka zhvilluar në marrjen në zotërim të aseteve të rafinerisë së Ballshit. Një dokument konfidencial i siguruar nga BIRN, tregon se edhe pse Banka Credins e bleu në ankand kolateralin e saj, ajo nuk pagoi asgjë për të marrë asetet.

Në një përgjigje që Banka Credins i kthen shoqërisë së përmbarimit T.M.A., e cila i kujton bankës bërjen e pagesës si blerës në ankand, banka thotë se nuk ka plan të derdhë asnjë qindarkë, por i njeh ARMO-s të shlyer detyrimin që ajo ka pranë saj në vlerë 2.2 miliardë lekë.

5

“Lidhur me pagesën e çmimit të pasurive të blera në ankand, ju njoftojmë se Banka Credins sh.a., në cilësinë e kreditorit shlyen detyrimet që debitori shoqëria ARMO sh.a. ka ndaj saj, duke kompensuar në këtë mënyrë shlyerjen e detyrimit.” Paralelisht me procedurën e mësipërme, BIRN ka mësuar gjithashtu se kredia që ARMO kishte kundrejt Raiffeisen Bank është ristrukturuar, ndërkohë që rafineria e Fierit është dhënë gjithashtu në menaxhimin e IRTC. Një burim konfidencial në Bankën e Shqipërisë tha për BIRN se shoqëria ARMO tashmë ka dalë nga lista e kreditorëve të këqinj.

ARMO ka qenë një ndër 35 korporatat e mëdha që kishin 65% të totalit të portofolit të huave me probleme, ndërsa sot rezulton të jetë një ndër shtatë ndërmarrjet që janë ristrukturuar.

“Nuk ka më ARMO në listën e kreditorëve të këqinj. Kredia që ka pasur me Credins Bank është shlyer e gjitha, ndërsa ajo me Raiffeisen është ristrukturuar dhe është duke u paguar me këste,” tregoi në kushtet e anonimatit një punonjës i Bankës së Shqipërisë.

Në total ARMO ka pasur 2.7 miliardë lekë detyrime ndaj Raiffeisen dhe 2.8 miliardë lekë ndaj Credins Bank. Detyrimet për Tirana Bank, Union Bank dhe BKT nuk janë shlyer. Në total borxhi ndaj të treja bankave arrin në vlerën e 500 mijë dollarëve.”

Edhe pse Banka e Shqipërisë është informuar nga Ministria e Drejtësisë për procedurën problematike të ankandit të mbajtur nga T.M.A për asetet e ARMO-s të regjistruara në ZVRPP Mallakastër, ajo mohoi çdo përgjegjësi -duke thënë se puna e saj fokusohet vetëm në administrimin e rriskut të bankave të nivelit të dytë dhe jo në marrëdhëniet e tyre me kredimarrësit.

“Zgjidhja e problematikës së kredimarrësve është e drejtë e bankave, e drejtë e cila lind që në krijimin e një marrëdhënieje deri në mbylljen e tyre,” tha Banka e Shqipërisë në një përgjigje me shkrim.

“Ato po ashtu kanë të drejtë të hyjnë në marrëdhënie me palë të treta për gjetjen e zgjidhjeve të përshtatshme. Banka e Shqipërisë shqyrton çështje të administrimit të rrezikut në punën që kryejnë bankat,” shtoi ajo.

Borxhi ndaj Albpetrol dhe OSHEE Njëri prej kreditorëve më të mëdhenj të ARMO-s është edhe kompania shtetërore Albpetrol.

Në vitet 2008-2013, kohë kur kompania e hidrokarbureve ishte në pronësinë e biznesmenit Rezart Taçi, Albpetrol i kishte shitur ARMO-s një sasi me naftë bruto në vlerën e 3 miliardë lekëve, të cilat nuk janë arkëtuar.

Në vite, kompania shtetërore e prodhimit të naftës ka vendosur disa sekuestro mbi pronat e ARMO-s, në mënyrë që të marrë detyrimin, por deri më sot ka arritur të ekzekutojë vetëm tre prona, vlera e të cilave është mjaft e vogël përballë detyrimit të rritur tashmë me kamatëvonesa dhe penalitete.

“Borxhi që kompania ARMO i ka shoqërisë Albpetrol sh.a është në total 5.4 miliardë lekë, i cili njihet nga dy vendime të ndryshme gjyqësore. Të gjitha detyrimet në fjalë datojnë përpara vitit 2013.

Detyrimi i mësipërm përfshin principalin, kamatëvonesat dhe penalitetet. Për shumën e sipërcituar, Gjykata ka lëshuar titull ekzekutiv,” shprehet Albpetrol

6

Shtator 2017

në përgjigjen zyrtare për BIRN. Albpetrol akuzon gjykatën e Fierit se me anë të vendimeve që ka marrë ka penguar shitjen e pronave të ARMO-s në favor të shlyerjes së detyrimit ndaj kompanisë publike të nxjerrjes së naftës. “Për pronat që është realizuar shitja kanë qenë të lira dhe mbi to nuk ka pasur bllokime nga bankat për shumat që bankat respektive i kanë lëvruar ARMO-s, bazuar në kontrata huadhënie, por përmbaruesi privat i kontraktuar nga Albpetrol ka pasur vështirësi për të ekzekutuar pronat të cilat kanë qenë të bllokuara nga bankat. Procesi për shitjen në ankand të rafinerisë së Fierit është bllokuar në Gjykatë nga Raifeissen Bank.” thotë Albpetrol.

Kompania pretendon se nuk është njoftuar nga përmbaruesi i firmës T.M.A. për zhvillimin e ankandit dhe marrjen e pronësisë së ARMO-s si kreditor preferencial, prandaj ka paditur në gjykatë Bankën Credins edhe firmën T.M.A, si rruga e vetme për të anuluar ankandin e nëntorit të vitit që shkoi dhe marrjen e një pjesë të detyrimit. “Ndërkohë Albpetrol është në proces Gjyqësor me Bankën Credins dhe shoqërinë përmbarimore të kontraktuar prej tyre për shitjen e Rafinerisë së Ballshit,” tha Albpetrol. ARMO gjithashtu rezulton të jetë një nga kompanitë që ka detyrimin më të madh ndaj Operatorit të Shpërndarjes së Energjisë Elektrike. Megjithatë, aksionet e OSHEE-së për ndërprerjen e energjisë së papaguar në rafineri kanë funksionuar vetëm në një rast.

Në vitin 2015, ARMO-s i është ndërprerë furnizimi me energji elektrike, por ajo ka rrezikuar të gjithë zonën përreth.

Nënstacioni që ka në pronësi ARMO është e lidhur me stacionin e furnizimit me ujë dhe energji të qytetit të Ballshit, prandaj bëhet e pamundur marrja e masave ndaj rafinerisë.

Në një raport të hartuar nga Ministria e Energjisë, ngrihet edhe shqetësimi mbi rrezikun mjedisor që do të shkaktonte rafineria nëse do të bëhet ndërprerja e energjisë elektrike.

“Ndërprerja e furnizimit me energji elektrike sjell disa pasoja që lidhen me sigurinë e këtij objekti industrial të një rëndësie strategjike,” shkruhet në raport. “Me nxjerrjen jashtë funksioni të të gjithë sistemit të zjarrfikësve, pasojat mund të jenë të rënda pasi në depozitat ka gjendje nafte bruto dhe karburant.

Mungesa e energjisë gjithashtu sjell edhe mungesën e mirëmbajtjes së katalizatorëve të cilat mirëmbahen nga impianti i prodhimit te azotit,” shton raporti.

Borxhet u trefishuan g jatë qeverisë ‘Rama’ Përpara privatizimit të vitit 2008, ARMO ishte një kompani e shëndetshme financiarisht. Kompania nuk kishte borxhe ndaj bankave dhe furnitorëve dhe përveç se punësonte mijëra punëtorë mbi organikë, i paguante shtetit rreth 30 deri në 35 milionë dollarë në vit nëpërmjet taksave të akcizës, tatim-fitimit, sigurimeve shoqërore dhe taksës së karbonit.

Por pas privatizimit të kompanisë së hidrokarbureve nga AMRA Oil- një kompani e regjistruar në Zvicër dhe e kontrolluar nga biznesmeni famëkeq Rezart Taçi, problemet me mospagimin e taksave dhe tatimeve u bënë normë gjatë administrimit të tij deri në vitin 2013.

Sipas auditit të kryer nga “Deloitte”,

deri në shitjen e kompanisë tek Heaney Assets Corporation në gusht të vitit 2013, detyrimet e kompanisë ndaj Tatimeve arrinin në 73 milionë e 266 mijë dollarë.

ARMO ishte kolateralizuar nëpër banka në shkëmbim të kredive tregtare, respektivisht 27.5 milionë dollarë nga Raiffeisen Bank dhe 20 milionë dollarë nga Banka Credins.

Por më shumë se ndaj bankave, ARMO rezultonte debitore ndaj palëve të treta. Një listë e gjatë me 10 kompani e nxirrnin kompaninë e rafinimit të naftës bruto në borxh për shumën e 100 milionë e 50 mijë dollarëve. Sipas një padie të regjistruar në Mars 2012 në Gjykatën e Tiranës, Albpetrol pretendon për 40 milionë dollarë detyrime nga ARMO. Pas shitjes së kompanisë AMRA Oilqë zotëronte 85 % të aksioneve të ARMO nga Rezart Taçi tek azerët e Heaney Assets Corporation në Gusht 2013, kompania e pezulloi punën për 1 vit deri në Gusht 2014, kur u lidhën dy marrëveshje kontraktuale me kompanitë Deveron Oil dhe TP&D Oil, për dhënien me qira të rafinerisë së Ballshit dhe asaj të Fierit.

Marrëdhëniet midis shoqërisë ARMO sh.a dhe Deveron Oil- e regjistruar gjithashtu ‘ofshore’ në ishujt Virgjin Britanikë, janë përcaktuar nëpërmjet dy tipe kontratash 1-vjeçare. Në kontratën e qiradhënies së aktivitetit të firmosur më datë 10 Janar 2014, përcaktohet se Deveron i paguan ARMO-s 75 USD për ton

Harry Sargeant dhe ish zv/kryeministri Niko Peleshi duke folur për media gjatë vizitës në Ballsh

naftë bruto të rafinuar, ndërkohë që ARMO mbart detyrimet ndaj tatimit mbi pronën, energjinë elektrike dhe ujin, si dhe detyrimet ndaj punëtorëve.

Kontrata e dytë e menaxhimit dhe e shërbimit, e firmosur më 12 Shkurt 2014 përcakton 25 USD për ton nafte bruto të rafinuar, ndërkohë që ARMO ofron gjithë ekspertizën, burimet njerëzore dhe përvojën e stafit për mundësimin e zhvillimit të projektit, si dhe menaxhim të marrëdhënies me kontraktorët dhe n ë n ko nt r a kt o r ë t e D eve r o n ; mbikëqyrjen dhe përpunimin e naftës bruto në pronësi të Deveron, si dhe merr përsipër detyrimet tatimore.

ARMO ka lidhur dy kontrata të ngjashme gjithashtu dhe me kompaninë shqiptare TP&D Oil për qiradhënien e rafinerisë së Fierit, në shkëmbim të 80 USD për ton naftë bruto të rafinuar.

Pas dhënies me qira të dy rafinerive, për shkak se kompania ARMO mbarte të gjitha detyrimet fiskale, ato ndaj punëtorëve dhe koston për drita dhe ujë, borxhet e saj u rritën në mënyrë eksponenciale mbas vitit 2014.

Një raport i Ministrisë së Energjisë i Shkurtit 2016, një kopje të cilit është siguruar nga BIRN, tregon që deri në Janar

Pas dhënies me qira të dy rafinerive, për shkak se kompania ARMO mbarte të gjitha detyrimet fiskale, ato ndaj punëtorëve dhe koston për drita dhe ujë, borxhet e saj u rritën në mënyrë eksponenciale mbas vitit 2014.

2016, ARMO kishte për të paguar gjithsej një shumë prej 595 milionë USD. Raporti nënvizon se borxhet janë rritur në 2014 me 27.38 milionë USD. Në 2015 ato llogariten të jenë shtuar me 137 milion USD – duke përfshirë efektet nga kontrolli tatimor për vitet 2011-2014, pagat e 5 muajve të vitit 2015 dhe tatimet mbi to, energji elektrike, furnitorë.

Nga këto borxhe, 20 milionë USD i përkasin doganave për akcizën dhe 185 milionë USD i përkasin Tatimeve (taksa kombëtare, tatim fitimi, TVSH, tatim ne burim, tatim pagash dhe kontribute sigurimesh shoqërore). Borxhet ndaj bankave janë vlerësuar në raportin e Ministrisë së Energjisë me 207.9 milionë USD. Ndërsa, shuma prej 54.2 milionë USD është tatimi i shtyrë në vite.

Raporti nënvizon se për shpenzimet për marrëdhëniet e punës së ARMO sh.a., duhet të harxhoheshin 998 milionë lekë (7.18 milionë Euro) për periudhën 6 mujore Gusht 2015-Janar 2016.

Nga ky fond, shpenzimet që i duhet t’i përballojë punëdhënësi (ARMO sh.a) llogariten të jenë 794 milionë lekë (5.71 milionë Euro). Shpenzimet që mbahen nga paga e punëmarrësve llogariten të jenë 204 milionë lekë (1.47 milionë Euro).

Sipas Ministrisë së Energjisë, në Janar 2016 edhe kompania “Deveron” ka pasur borxhe për të paguar gjithsej 81.2 milionë USD. Ndërsa TP&D Oil ka pasur në atë periudhë për të likujduar 55.2 milionë USD borxhe gjithsej.

“Borxhet ndaj bankave janë 8.7 milionë USD. Borxhet ndaj furnitorëve përfshirë edhe detyrimet fiskale (ndaj tatimeve dhe doganave) arrijnë 46.4 milionë USD, ku 44.8 milionë USD janë ndaj furnitorëve dhe 1.58 milionë USD janë ndaj tatimeve e punonjësve,” shkruhet në raportin e Ministrisë për TP&D Oil. E ndërsa rafineria e Ballshit dhe ajo e Fierit kanë kaluar nën administrimin e IRTC, kompania e re ka vijuar të krijojë detyrime në buxhetin e shtetit.

Në Korrik 2017, një burim nga Tatimet i tha BIRN se deri në atë kohë janë 22 milionë euro detyrime të reja të krijuara nga

Shtator 2017

7

“ARMO është një debitor shumë i madh në buxhetin e shtetit dhe ka shumë të punësuar, prandaj dhe interesi jonë ka qenë të gjejmë një zgjidhje,” tha zyrtari i lartë në Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë, i cili foli me BIRN në kushtet e anonimatit.

Punëtorët e rafinerisë së përpunimit të naftës bruto në Ballsh, gjatë një protestë para Kryeministrisë. Foto : LSA

IRTC ndaj shtetit. Ndërsa në Drejtorinë e Tatimeve gjatë 5 muajve të fundit nuk është depozituar asnjë deklaratë tatimore dhe vlerësimi për borxhin është bërë automatik nga vetë sistemi. Në muajt Nëntor, Dhjetor dhe Janar, shoqëria ka kryer pagesën e taksave.

Kush fshihet pas ARMO? Ioninan Refining and Trading CO– shkurt IRTC, u shfaq në skenën e kompanive që prodhojnë naftë në Shqipëri në 1 shtator të vitit 2016. Një njoftim për shtyp i “Bankers Petroleum” zbuloi lidhjen e një kontrate, ku Bankers zotohej t’i jepte 65% të prodhimit të naftës firmës IRTC, lëndë e parë që më pas do të përpunohej në rafinerinë e ARMO-s.

Të dhënat e Qendrës Kombëtare të Bizneseve tregojnë megjithatë se kompania e re IRTC e amerikanit Sargeant mban të njëjtën adresë me kompaninë ARMO: “TIRANE, Rruga Papa Gjon Pali II, pallati nr 12, ABA Business Center, kati 8”.

Nga dokumentet e QKB-së, ARMO rezulton një shoqëri aksionare ku 85% e aksioneve janë në pronësi të grupit azer me kryetar të Këshillit Drejtues Nazim Mustafayev dhe 15% i ka shteti shqiptar.

Deri në shfaqjen e IRTC, dy uzinat ishin dhënë me qira për “Deveron Oil” dhe Trading Petrol and Drilling, TP&D. “Deveron Oil” kishte në zotërim përmes një kontrate qiraje uzinën e Ballshit, ndërsa ajo e Fierit shfrytëzohej nga TP&D Oil. IRTC, e regjistruar fillimisht në ishujt Virgjin Britanikë, kishte në krye të Këshillit Mbikqyrës Mustafa Abu Naba’a- biznesmen domenikan i njohur në arenën ndërkombëtare të tregtisë së naftës bashkë me Harry Sargeant IV. Naba’a dhe Sargeant janë të njohur në lobet amerikane të Partisë Republikanëve dhe janë hetuar për ndërhyrje në fi-

nancimet e fushatës së ish- kandidatit për president John McCain, ku Naba’a dyshohet se me ndihmën e Sargeant ka dhënë 50 mijë dollarë donacione nga një burim i jashtëm i familjes të mbretit Abdullah të Jordanisë. Çështjet që drejtësia në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ka hapur kundër tyre nuk janë të pakta. Një hetim i Pentagonit e akuzonte Sargeant se kishte mashtruar dhe korruptuar zyrtarë të lartë në Jordani për të marrë monopolin e furnizimit të ushtrisë amerikane me naftë gjatë luftës së Irakut në vitin 2004, duke i shkaktuar shtetit amerikan një dëm ekonomik në vlerën e 200 milionë USD. Harry Sargeant është zv/president i i kompanisë Global Oil Management Group Ltd, një korporatë ndërkombëtare në fushën e naftës me bazë në Florida dhe IRTC është degë e saj.

Sargeant u shfaq si përfaqësues i grupit investitor në rafinerinë e Ballshit shtatorin e shkuar, gjatë inspektimit që i bënë rivënies në punë të uzinës, ish ministri i financave Arben Ahmetaj dhe zv/ kryeministri Niko Peleshi.

Në 8 maj 2017, Sargeant IV nderohet me një post në bordin e drejtuesve të kompanisë Pennie Petroleum Corporation, e cila mori në zotërim bllokun e naftës së Velçës në qarkun e Vlorës.

Ndërkohë që prej dhjetorit 2016, administratori i IRTC në Shqipëri është emëruar Mitat Sulaj, vëllai i pronarit të kompleksit ‘Taiwan’ në Tiranë, Besnik Sulaj.

Përpara se të kalonte nën administrimin e IRTC, rafineria e Fierit shfrytëzohej nga Trading Petrol and Drilling prej shtatorit 2013, përmes një kontrate qiraje me ARMO. Dokumentat e siguruara nga BIRN vërtetojnë se marrëveshja është bërë mes

administratorit të ARMO-s në vitin 2013, Fation Veizaj dhe ish përfaqësuesit të kompanisë TP&D Oil, Pajtim Braçaj.

Pajtim Braçaj njihet si një individ i lidhur me aksionerët e kompleksit “Taiwan” në Tiranë. Vëllai i tij Avni Braçaj zotëron 10 % të aksioneve të kompleksit ‘Taiwan.’ Në tetor 2015, Braçaj është arrestuar së bashku Ajet Sulaj –vëllai tjetër i Besnik Sulajt- si pjesë të një grupi kriminal i akuzuar për trafikimin e 700 kilogramëve kanabis. Braçaj dhe Sulaj i kanë mohuar akuzat përpara gjykatës.

Që nga viti 2012 e deri tani, administratorët e kompanisë TP&D Oil kanë ndryshuar disa herë. Taulant Musabelliu, Përparim Çaushi dhe Pajtim Braçaj rezultojnë të kenë qënë shpesh në drejtimin e grupit të TP&D Oil. Gjithashtu, administratori aktual i IRTC, Mitat Sulaj ka shërbyer si administrator i TP&D nga vitit 2012 deri në 2013, ndërkohë që ai vazhdon të jetë pjesë e këshillit mbikëqyrës të kompanisë.

Në një postim në Facebook në shtator 2016, ish kryeministri Sali Berisha denoncoi se pas kompanisë IRTC fshihet biznesmeni Besnik Sulaj.

Ndryshe nga IRTC dhe TP&D Oil, pronësia e Deveron Oil nuk është e qartë. Megjithatë, burime pranë ARMO-s i thanë BIRN se ka dyshime se mbas saj mund të fshihet biznesmeni Rezart Taçi, ndaj të cilit janë hapur disa hetime penale në Shqipëri dhe në vende të tjera.

“Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve ka nisur hetime mbi mënyrën se si firma përdori një skemë mashtrimi të njëjtë me atë të biznesmenit Taçi dhe më pas u largua nga Shqipëria duke lënë një mal me borxhe,” i tha BIRN një burim nga qeveria shqiptare.

“Kontrata që Deveron Oil bëri me ARMO-n ishte mjaft favorizuese. ARMO kishte detyrime për të gjitha: pagat, taksat, energjinë, ekspertizën teknike… çdo gjë. ARMO funksiononte, rriste borxhet dhe Deveron mund të punonte e qetë,” sqaroi i njëjti burim për BIRN. Negociatat me azerët dhe fatura që rrezikohet nga arbitrazhi Gjatë dy viteve të fundit, pronarët

azerë të ARMO-s nuk kanë shprehur shumë interes për të marrë në dorë drejtimin dhe menaxhimin e kompanisë.

Një burim në Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë i tha BIRN se janë bërë disa takime dhe negociata për të zgjidhur çështjet juridike, “por të gjitha kanë dështuar”.

“Kemi shkuar disa herë në takime, po nuk kemi parë të shprehin interes për t’i dhënë një zgjidhje konkrete rafinerisë.

ARMO është një debitor shumë i madh në buxhetin e shtetit dhe ka shumë të punësuar, prandaj dhe interesi jonë ka qenë të gjejmë një zgjidhje,” tha zyrtari i lartë në Ministrinë e Energjisë dhe Industrisë, i cili foli me BIRN në kushtet e anonimatit.

Zyrtari nuk e përjashtoi megjithatë një ndryshim të interesit të azerëve pas procesit të transferimit të pasurive në rafinerinë e Ballshit, çka mund ta penalizonte Shqipërinë.

“Ne kemi punuar edhe mbi variantin se mund të kemi një çështje arbitrazhi.

Ata janë në shkelje të hapur të kontratës, por dhe nga ana e shtetit shqiptar ka patur shkelje. I referohem këtu çështjes se si u shit prona e Ballshit në ankand.

Nesër mund të hidhemi në gjyq, sepse nuk kemi zbatuar kontratën…,” tha zyrtari, ndërsa sqaroi se ARMO është një sektor strategjik dhe ekzekutimi i kolateralit në këtë rast, siç bënë bankat nuk e përfshin sektorin strategjik, pasi në kohën e zhvillimit të ankandit përjashtoheshin automatikisht nga ligji për falimentin.

“Por edhe nëse do të ishte në fuqi ligji i ri, sërish nuk mund të bëhej administrimi, sekuestrimi dhe shitja e pasurive pa një konsensus, sepse është vetë shteti shqiptar që ka ndryshuar regjimin ligjor që penalizon një kompani të huaj,” tha zyrtari, duke nënvizuar se qeveria shqiptare në raporte zyrtare e vlerësonte ARMO-n me një vlerë 413 milionë USD. “Ata mund të ankohen në gjykatë në Tiranë edhe në arbitrazh dhe mund të kërkojnë dëmshpërblim të madh,” përfundoi ai.

8

Shtator 2017

Shkurtimi me rreth 40 për qind i strukturës së propozuar të institucioneve të vetingut dhe rrudhja e premtimit për pagat vendos në pikëpyetje vullnetin e mazhorancës, ndërkohë që analistët politikë e quajnë të papërligjur dhe një mjet indirekt presioni qëndrimin e saj.

Opinion

Dieta qeveritare për vetingun shkakton shqetësime për presion mbi procesin ALEKSANDRA BOGDANI | BIRN | TIRANË

V

fondeve publike dhe përdorimin e mandatit të saj për të kushtëzuar mbështetjen financiare për organet e vetingut.

“Logjika e përdorimit të mandatit të shumicës parlamentare për të kushtëzuar mbështetjen financiare për organet e pavarura në tërësi është logjikë politike, jo institucionale dhe një formë indirekte presioni,” tha Krasniqi për BIRN. Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit-me të cilin si institucionet e rivlerësimit ashtu edhe Komisioni i Ligjeve thanë se ishin konsultuar për buxhetin, preferoi të qëndronte jashtë këtij debati. Në përgjigje të pyetjeve të BIRN, ONM u shpreh se është përgjegjësi e autoriteve shqiptare të shpërndajnë burimet e duhura njerëzore dhe financiare për institucionet e vetingut.

“Ne mbështetemi te Parlamenti për të bërë çfarë është e nevojshme në sigurimin e burimeve të mjaftueshme financiare dhe njerëzore për strukturat vendase, për të kryer detyrat e tyre dhe për të filluar operacionet sa më shpejt që të jetë e mundur,” deklaroi ONM. Rrokada e përplasjes politike Tre projekt-vendimet për strukturën dhe nivelin e pagave të tre institucioneve të vetingut pritet të zënë pjesën kryesore të debatit në seancën e së enjtes në Kuvend, ku janë parashikuar për t’u votuar.

Partia Demokratike dhe Lëvizja Socialiste për Integrim në opozitë-të shigjetuara që të dyja në të shkuarën nga kryeministri Rama për tentativa bllokuese ndaj reformës nxitu an t’i

endimi i deputetëve socialistë për të futur në ujë propozimet e institucioneve të vetingut i dha një kthesë të papritur zbatimit të reformës në drejtësi këtë shtator, kur prioriteti kyç i mandatit të parë të Ramës u retushua në një shembull të kursimit qeveritar. Shkurtimi me rreth 40 përqind i stafit mbështetës të kërkuar nga drejtuesit e tre institucioneve dhe rrudhja e premtimit për paga të diferencuara u prit me zhgënjim nga komisionerët, me akuza nga partitë politike në opozitë dhe shkaktoi jo pak habi mes mbështetësve të reformës në drejtësi në radhët e shoqërisë civile.

“Edhe sikur ta çoja në ‘ad absurdum’ fantazinë, nuk mund ta imagjinoja që avancimi i reformës në drejtësi të degradonte në një çështje monetare,” tha Arjan Vasjari, pedagog i filozofisë së të drejtës dhe analist politik për BIRN. Ndërsa e quan racional një ballafaqim mes analizës ekonomike dhe parimit të autonomisë së institucioneve, Vasjari thekson se qëndrimi politik nuk përligjet as nga fryma dhe gërma e ligjit dhe as nga rëndësia përcaktuese që ky proces ka sipas tij për të gjitha ingranazhet e sistemit.

“Ka mjaft institucione që mund të futen në dietë financiare, institucionet e vetingut nuk mund të jenë kurrsesi ndër ato,” shtoi ai. Në dy raunde të tensionuara diskutimesh përballë Komisionit të Çështjeve Ligjore, drejtuesit e Komisionit të Pavarur të Kualifikimit, Kolegjit të Posaçëm të Apelimit dhe Komisionerët Publikë argumentuan pa sukses se stafi mbështetës prej 185 punonjësish në total ishte i domosdoshëm për efikasitetin e procesit. Ata këmbëngulën se kishin studiuar strukturat e institucioneve të ngjashme ekzistuese të drejtësisë; Gjykata Kushtetuese ka 54 punonjës, Avokati i Popullit 56 dhe Këshilli i Lartë i Drejtësisë 50 të tillë. Shumica e kartonëve në Komisionin e Ligjeve i cilësoi të ekzagjeruara kërkesat ndërsa vendosi të miratojë 110 punonjës në total për të tria institucionet dhe një pagë mesatare për komisionerët që kap vlerën bruto të 302 mijë lekëvve. Vasjari nuk është i vetëm në argumentin se shkurtimet janë të papërligjura. Drejtori i Institutit të Studimeve Politike, Afrim Krasniqi kritikon gjithashtu sjelljen e Natasha Mulaj, kryetare e Kolegjit të Apelimit mazhorancës si pronare të

kthejnë reston duke kërkuar mbështetjen pa asnjë rezervë të kërkesave të shtruara nga institucionet. Zëvendëskryetari i Komisionit të Çështjeve Ligjore, Eduard Halimi i tha BIRN se Parlamenti nuk ka të drejtën që t’u caktojë buxhetin këtyre institucioneve, por të miratojë propozimet e tyre.

“Qëllimi i vërtetë është që këto institucione të lihen pa kapacitete dhe pa mundësi për të realizuar vetingun, në mënyrë që këtë ta bëjnë më pas institucionet ndihmëse të kontrolluara nga Rama,” tha Halimi.

Kryetarja e LSI-së, Monika Kryemadhi ngriti gjithashtu alarmin për një minim të procesit të vetingut, përmes një letre drejtuar ambasadorëve Donald Lu dhe Romana Vlahutin, të cilën ajo e publikoi mbrëmjen e së mërkurës në Facebook.

“Si mund të vlerësohet pasuria e 800 gjyqtarëve dhe prokurorëve nga 9 këshilltarë ekonomikë, ndërkohë që ILDKPKI ka përfshirë në këtë proces të gjithë strukturën e saj,” pyet Kryemadhi në letrën për ambasadorët.

“Qartazi nga ana e mazhorancës ka një tendencë të hapur për t’i kapur këto institucione kushtetuese…,” shton ajo.

Vendimi i shumicës është konsideruar i papranueshëm edhe nga dy prej 3 institucioneve të vetingut. Kryetarja e Kolegjit të Apelimit, Natasha Mulaj tha se propozimet e tyre reflektonin ligjet e miratuara nga deputetët dhe se shkurtimet po cenojnë efikasitetin e procesit.

“Ne nuk duam luks. Ne duam një strukturë që procesi të jetë efikas. Po e reduktuat dhe e çuat në këtë numër strukturën e Kolegjit të Apelimit, unë mendoj se ju po cenoni pavarësinë..,” tha Mulaj më 25 shtator në Komisionin e Ligjeve.

I pyetur nga BIRN nëse shkurtimet në staf dhe paga do të dëmtonin procesin e vetingut, kryetari i Komisionit të Çështjeve Ligjore u përgjigj se “në të vërtetë ka rritje dhe jo ulje”.

“Kemi miratuar çdo kërkesë të përcaktuar nga nenet 18, 19, 29 të ligjit pa ceduar shërbimin ligjor të këtyre institucioneve,” tha Manja. Në një mbledhje të përbashkët mes deputetëve dhe ministrave të Partisë Socialiste, Manja theksoi se është garantuar funksionimi normal i këtyre institucioneve për strukturën

dhe klasën e pagës dhe se Kuvendi nuk është për të përcaktuar masën e shpërblimit mbi pagën. Fryma e këtij qëndrimi është mbështetur edhe nga kryeministri Rama në të njëjtën mbledhje, teksa tha se është respektuar principi bazë i reformës për mbështetje ekstra financiare.

“Asnjë institucion, qoftë edhe pa dashje nuk do të bjerë në formën e tepsisë….E rëndësishme është që të përdoret eficensa maksimale dhe jo të ekzagjerohet me masa që sjellin efektet e kundërta,” tha ai.

Ndikimi mbi reformën I perceptuar gjerësisht si një proces i diktuar nga presioni dhe axhenda ndërkombëtare më shumë se sa nga vullneti i brendshëm, shtrëngimi i dorës me buxhetin e institucioneve të vetingut shihet si një vazhdim i përpjekjeve të mëparshme të klasës politike në Shqipëri për t’i futur shkopinj nën rrota reformës. Megjithatë, analistët e intervistuar nga BIRN ndahen në qëndrime sa i përket mundësive që u kanë mbetur në dorë partive politike për të penguar apo kontrolluar zbatimin e saj. Pavarësisht rrokadës së qëndrimeve, Krasniqi i sheh të tria partitë e mëdha politike njësoj të interesuara për ta bllokuar apo influencuar jetësimin integral të reformës në drejtësi, ndërsa argumenton se tani ato po përpiqen ta bllokojnë përmes akteve teknike dhe burokratike. “Ato nuk kanë interes politik, interes elektoral e strategjik dhe as vullnet politik për jetesimin e një reforme, e cila në fund të fundit do të çojë në kufizimin e kontrollit të partive mbi sistemin e drejtësisë dhe në përballjen me drejtësinë të një numri politikanësh të lartë të akuzuar për korrupsion dhe abuzim me pushtetin,” tha Krasniqi. “Ato i përkrahën ndryshimet kushtetuese sepse u vunë nën presionin perëndimor, por në thelbin e reformës ato indirekt janë kundër dhe nuk e kanë të vështirë që të gjëjnë gjuhën e përbashkët për të minuar procesin…,” shtoi ai.

Në anën tjetër, Vasjari mendon se në këtë fazë që ka hyrë reforma, palët e kanë “absolutisht të pamundur” që të kenë influencë përcaktuese mbi të ndaj edhe vullnetin e tyre e sheh pa domethënie.

“Reforma tashmë i ka tejkaluar palët.

Duhet kuptuar njëherë e mirë se në çdo rrethanë, palët politike, në mënyre quasi direkte do jenë subjekte të reformës,” tha Vasjari për BIRN. “Të qenit pozitiv apo negativ ndaj saj, nuk ka lidhje me fatin e mëtejshëm të reformës por me shkallën e vetëdijes së aktorëve politikë për të kuptuar pamundësine për të pasur ndikim mbi atë,” përfundoi ai.

Shtator 2017

Analizë

9

Programi i qeverisë ‘Rama 2’ ka premtuar katër ndërhyrje në sistemin fiskal përgjatë katër viteve të ardhshme dhe dy nga tre ndërhyrjet favorizojnë një numër fare të vogël shqiptarësh dhe të huajsh super të pasur.

Qeveria e majtë premton uljen e taksave për më të pasurit e më të pasurve GJERGJ EREBARA| BIRN | TIRANË

N

jë qytetar që jep një apartament me qira do të duhet të paguajë 15% tatim mbi të ardhurat personale ndërsa një qytetar që ka aksione në një kompani do të mjaftohet duke paguar vetëm 6 për qind tatim mbi dividentin.

Po kështu, rreth 10 mijë shqiptarë me paga më të larta se 130 mijë lekë në muaj, përfshirë këtu edhe 140 deputetët dhe 16 ministrat, do të marrin një ulje të tatimit mbi të ardhurat personale nga paga.

Programi për qeverisjen e vendit 20172021, i cili u miratua në Kuvendin e Shqipërisë bashkë me qeverinë e re javën e kaluar, premton katër ndërhyrje në sistemin e taksimit: Uljen e Tatimit mbi të Ardhurat Personale për fashën e lartë në 18%; uljen e tatimit mbi dividentin në 6%; uljen e tatimit mbi fitimin për prodhimin e teknologjisë së informacionit në 5% dhe; njohjen si shpenzime të zbritshme të interesave të kredive për shtëpi të marra nga familjet e reja për shtëpinë e parë.

Dy premtimet e dyta janë të pashtjelluara dhe të paqarta, por dy premtimet e para janë konkrete dhe lehtësisht të realizueshme.

Tatimi mbi dividentin është një tatim që paguajnë pronarët e aksioneve të korportatave të mëdha kur korporata u shpërndan atyre divident nga fitimet. Aktualisht ky tatim është në masën 15%, njësoj si tatimi mbi të ardhurat personale nga qiratë, interesat bankare, honoraret e të drejtës së autorit apo të ardhurave nga fitimet kapitale në shit-blerjen e pronave të patundshme dhe titujve. Kjo është një nga taksat që qeveria “Rama 1” rriti për të gjithë qytetarët bashkë me tatimin mbi fitimin e kompanive nga 10% që qe deri në vitin 2015 në 15% që është aktualisht.

Të dhënat e fundit të disponueshme nga Ministria e Financave për tatimin e dividentit të paguar i përkasin vitit 2015. Atë vit, të ardhurat nga tatimi mbi dividentin qenë 635 milionë lekë, gjë që do të thotë se në rast se tatimi ulet nga 15 në 6%, përfituesit e këtyre të ardhurave do të kenë një ulje të faturës fiskale prej rreth 3 milionë euro në vit. Kjo është një shifër e pa-

Qeveria Rama 2

përfillshme në të ardhurat e përgjithshme të buxhetit të shtetit si dhe një shifër jo domethënëse për të ardhurat e përgjithshme nga dividentët të pronarëve të kompanive që shpërndajnë divident, por përmendja e një uljeje të tillë të pabarabartë taksash për më të pasurit si objektiv i rëndësishëm i qeverisë tregon qëndrimin pro të pasurve të qeverisë që mburret se ka bërë “taksim të ndershëm” në Shqipëri.

Ulja e dytë e premtuar i përket fashës së sipërme të tatimit mbi të ardhurat nga paga. Aktualisht, shqiptarët me paga mbi 130 mijë lekë, paguajnë tatim mbi të ardhurat personale në masën 23% për të ardhurat mbi këtë nivel. Propozimi i qeverisë është ulja e pragut të sipërm në 18%. Rreth 10 mijë vetë të punësuar në Shqipëri nga 600 mijë që marrin rrogë, kanë të ardhura më të larta se kjo shumë, ndërkohë që pjesa dërrmuese e shqiptarëve kanë të ardhura më të ulëta. Ulja e nivelit të sipërm të tatimit mbi të ardhurat personale nga paga nga 23 në 18% do t’i japë efektivisht një rritje page prej disa dhjetëramijëra lekësh në muaj këtij grupimi. Mes përfituesve janë edhe 140 deputetët e Kuvendit, paga e të cilëve është rreth 150 mijë lekë në muaj si dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, kryeministrit dhe presidentit.

Dy premtimet e tjera në fushën e taksave janë të paqarta. Programi i qeverisë shkruan: ” Tatim-Fitim për prodhimin në Teknologjinë e Informacionit për të nxitur zhvillime në një industri të domosdoshme

Tatimi mbi dividentin është një tatim që paguajnë pronarët e aksioneve të korportatave të mëdha kur korporata u shpërndan atyre divident nga fitimet.

Aktualisht ky tatim është në masën 15%, njësoj si tatimi mbi të ardhurat personale nga qiratë, interesat bankare, honoraret e të drejtës së autorit... për zhvillimin ekonomik afatgjatë të shkojë në 5%”.

Sa për fillim, teknologjia e informacionit është treg shërbimesh dhe jo prodhimi.

Programi nuk shpjegon se çfarë do të thotë “ p r o d h i m n ë Te k n o l o g j i n ë e Informacionit”. Kompanitë që mund të përfitojnë nga një masë e tillë nuk dihen.

Premtimi tjetër është akoma më i paqartë. Qeveria thotë: “T’u jepet ndihmë familjeve të reja për blerjen e shtëpisë së parë duke njohur si shpenzime të zbritshme interesat e kredive të marra për

këtë qëllim”.

Në vendet e zhvilluara zakonisht familjet paguajnë pjesën më të madhe të tatimit mbi të ardhurat personale (TAP) me anë të vetëdeklarimeve. kjo do të thotë se kur një familje ka, fjala vjen, 100 USD të ardhura nga biznesi i tij, apo nga shërbimet që ofron në treg, ai deklaron në tatime këto të ardhura dhe paguan tatimin përkatës.

Shtetet janë në gjendje që të njohin shpenzime të zbritshme, fjala vjen, kur një familje shpenzon për arsimin e fëmijës, ky shpenzim i zbritet në të ardhurat e përgjithshme para se t’i llogaritet tatimi mbi të ardhurat. Efektivisht shteti i fal tatimin për një lek, nëse ky lek shkon për një shpenzim të dëshirueshëm, siç mund të jetë arsimi, shëndetësia apo banesa.

Problemi është që në Shqipëri njësia e tatueshme nuk është familja por individi.

Problemi i dytë është që në Shqipëri nuk ka pothuajse asnjë situatë në të cilën tatimi paguhet me vetëdeklarim. Në shumicën dërrmuese të rasteve, tatimi mbi të ardhurat personale mbahet në burim. Nëse një shqiptar ka të ardhura nga paga, tatimi mbi të ardhurat personale të paguara prej tij llogaritet nga punëdhënësi, i mbahet nga paga neto punëmarrësit dhe transferohet në buxhetin e shtetit nga punëdhënësi.

Problemi i tretë është që të ardhurat në Shqipëri taksohen në mënyrë të ndarë.

Nëse një qytetar ka të ardhura nga paga, ai paguan TAP sipas një skeme të veçantë.

Nëse përveç pagës ka edhe të ardhura nga depozitat bankare, ai paguan 15% mbi të ardhurat nga interesat, e me radhë. Kjo e bën që qytetarët të mos kenë një llogari të vetën në tatime e për rrjedhojë, e bën teknikisht të vështirë llogaritjen, njohjen, zbritjen apo rimbursimin e një shpenzimi të zbritshëm siç supozohet se do të bëjë qeveria aktuale me programin e saj katërvjeçar.

Edhe qeveritë e mëparshme patën premtuar, e madje patën shkruar në ligj politika të tilla fiskale që synojnë të nxisin familjet të shpenzojnë në një fushë të caktuar. Qeveria e mëparshme “Berisha 1”, miratoi njohjen si shpenzime të zbritshme të interesave bankare për kreditë për arsim. Nuk dihet nëse ndonjë shqiptar ka përfituar ndonjëherë një ulje të tillë.

10

Shtator 2017

INVESTIGIM

Dhjetë anëtarë të Gjykatës së Lartë dështojnë në testin e justifikimit të pasurisë Anëtarët e Gjykatës së Lartë zotërojnë së bashku një total prej 9.3 milionë dollarësh pasuri, por dhjetë prej tyre dështojnë të paktën me një vit në testin e kontrollit aritmetik-logjik, duke mos justifikuar më shumë se 65 milionë lekë.

ALEKSANDRA BOGDANI | BIRN | TIRANË

D

hjetë nga 17 anëtarët e Gjykatës së Lartë në Shqipëri dështojnë të justifikojnë pasurinë e tyre të paktën në një vit të deklarimit, zbulon një studim i BIRN i bazuar në praktikën e kontrollit aritmetik dhe logjik të deklaratave të pasurisë.

Shuma e pajustifikuar kap vlerën e më shumë se 65 milionë lekëve ose rreth 7 për qind të portofolit total prej 1 miliardë lekësh, që gjyqtarët e Gjykatës së Lartë zotëronin së bashku deri në fund të vitit 2015.

Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative, BIRN analizoi deklaratat e pasurisë së 17 gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë, pasi i administroi ato nga Inspektoriati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurive, ILDKPKI përmes një kërkese të bazuar në ligjin për të drejtën e informimit.

Deklaratat e pasurisë i përkasin periudhës 2003-2015, ndërsa aktualisht Gjykata e Lartë ka mbetur me 10 anëtarë, pas largimit të gjashtë prej tyre për shkak të mbarimit të mandatit dhe dënimit për korrupsion të gjyqtares Majlinda Andrea.

Në analizë u përfshinë 207 deklarata pasurie gjithsej, të cilat u hodhën në një databazë dhe iu nënshtruan analizës aritmetike dhe logjike-një nga format e kontrollit të përdorura nga ILDKPKI për të hetuar pasurinë e zyrtarëve.

Deklaratat e analizuara reflektojnë pasuritë dhe detyrimet e gjyqtarëve si dhe të familjarëve të tyre, ashtu siç ata i kanë deklaruar në ILDKPKI. Studimi i BIRN ka për qëllim të identifikojë trende transaksionesh të dyshimta, të cilat në praktikat më të mira ndërkombëtare identifikohen si ‘flamuj të kuq’-e që do të duhej të nxisnin ILDKPKI të kryente auditime të plota të pasurive të zyrtarëve. Megjithatë, të dhënat e përftuara nga ky studim nuk ofrojnë fakte nëse pasuritë e këtyre gjyqtarëve janë shtuar apo jo në mënyrë të kundraligjshme.

Dështimi për të paktën 1 vit në kontrollin aritmetik dhe logjik i dhjetë gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë vjen si rezultat i krahasimit të aseteve neto me të ardhurat neto të subjekteve, duke përfshirë në llogaritje përkatësisht detyrimet apo shpenzimet.

Nga totali prej 190 deklaratash periodike/ vjetore të analizuara, 14 prej tyre rezultojnë me probleme pasi diferenca mes “të ardhurave neto” dhe “rritjen e aseteve neto” del me vlerë negative.

Problemet në justifikimin e pasurisë thellohen nëse këtyre deklaratave u shtohen edhe kostot e konsumit jetik të përcaktuara nga INSTATnë mungesë të deklarimit të shpenzimeve vjetore nga vetë gjyqtarët. Në këtë rast, numri i deklaratave të pasurisë me probleme dyfishohet.

Pasuria e gjyqtarëve Ndryshe nga gjyqtarët e karrierës në Shqipëri, anëtarët e Gjykatës së Lartë-edhe për shkak të formulës së deritanishme të emërimit, ndajnë një historik të ndryshëm

profesional dhe mundësi të ndryshme për të bërë pasuri me njëri-tjetrin. Nga 17 anëtarët e Gjykatës së Lartë që ishin në detyrë deri në fund të vitit 2015, trembëdhjetë ishin promovuar nga shkallë më të ulëta të gjyqësorit dhe 4 të tjerët erdhën nga avokatia.

Megjithatë, të dyja kategoritë i kanë shumëfishuar pasuritë e tyre gjatë mandatit si anëtarë të Gjykatës së Lartë.

Të dhënat e siguruara nga BIRN tregojnë se nga analiza e deklaratave të vitit fillestar (jo të gjithë kishin detyrimin e deklarimit), pasuria në total kapte vlerën e rreth 381 milionë lekëve ose 3.4 milionë dollarë.

Ndërsa në fund të vitit 2015 rezulton se

pasuria familjare e anëtarëve të Gjykatës së Lartë është rritur me 63 për qind në total, duke kapur vlerën e 1 miliardë lekëve ose 9.3 milionë dollarë.

Megjithatë, gjysma e këtij portofoli të Gjykatës së Lartë ndahet mes tre gjyqtareve Evelina Qirjako, Mirela Fana dhe Arjana Fullani.

Avokate e çështjeve civile prej vitit 1990, Qirjako rezulton gjyqtarja më e pasur me një portofol bruto prej 245 milionë lekësh në fund të vitit 2015. Ajo iu bashkua korpusit të Gjykatës së Lartë në vitin 2008 dhe e dorëzoi detyrën pas mbarimit të mandatit më 31 korrik 2017.

E dyta në listë renditet Mirela Fana, e cila zotëron një pasuri familjare prej rreth 219 milionë lekësh, e cila sipas deklaratave të saj të pasurisë e ka burimin kryesisht tek puna e bashkëshortit si avokat dhe sipërmarrës.

Ndërsa gjyqtarja Arjana Fullani, bashkëshorte e ish-guvernatorit Ardian Fullani ka deklaruar në fund të vitit 2015 një pasuri familjare prej rreth 117 milionë lekësh.

Fana ishte ndër të paktët gjyqtarë që dha dorëheqjen brenda afatit të përcaktuar nga ligji i vetingut në janar 2017, duke deklaruar se do të vazhdonte jetën akademike. Ndërsa Arjana Fullani dorëzoi detyrën pas mbarimit të mandatit në korrik 2017.

14 anëtarët e tjerë të Gjykatës së Lartë, pasuria e të cilëve është dy ose trefishuar përgjatë dekadës së fundit ndajnë mes tyre gjysmën e totalit të pasurisë.

Investimet në pasuri të paluajtshme Njësoj si pjesa më e madhe e gjyqtarëve, edhe anëtarët e Gjykatës së Lartë kanë shenjestruar tregun e pasurive të paluajtshme për investimet e tyre. Deri në fund të vitit 2015, 17 anëtarët e Gjykatës së Lartë zotërojnë së bashku pasuri të paluajtshme me vlerë 704 milionë lekë [6.3 milionë dollarë]; ose 68 për qind të pasurisë totale të tyre.

Pesha e vërtetë e investimeve në tregun imobilar rezulton megjithatë më e lartë, pasi në llogari nuk janë përfshirë apartamente apo prona të përfituara nga trashëgimia, të dhuruara apo të përfituara nga privatizimi, -të cilat janë shënuar me vlerën zero nga deklaruesit.

Likujditetet-të ndara në llogari bankare dhe para cash përbëjnë zërin e dytë të rëndësishëm në pasurinë e gjyqtarëve të Lartë. Në fund të vitit 2015 rezulton që ata zotërojnë së bashku më shumë se 235 milionë lekë në llogari bankare dhe 55 milionë lekë në cash; të përfaqësuara respektivisht në 23% dhe 5% të vlerës së të gjithë aseteve të deklaruara.

Mbajtja e likuiditeteve cash është ende një praktikë e përdorur nga zyrtarët edhe pse në amendimet e fundit ligjore të ligjit nr.9049 datë 10.4.2003, në nenin 4/1 përcaktohet që limiti i lejuar për gjendje Cash në shtëpi është në shumën 1.5 milionë lekë dhe mbi këtë limit subjekti është i detyruar me ligj të bëjë depozitim në bankë.

Ky limit megjithatë është i diskutueshëm në zbatim, pasi mbetet i paqartë nëse kufizimi vlen vetëm për deklaruesit për herë të parë të interesave private apo për të gjithë subjektet që deklarojnë në mënyrë periodike.

Detyrimet e marra në analizë të 17 anëtarëve të Gjykatës së Lartë reflektojnë preferencën e tyre për investime në tregun e pasurive të paluajtshme. Të gjithë gjyqtarët së bashku deklarojnë një total prej 400 milionë lekësh detyrime, të cilat ndahen 53 për qind në kredi bankare dhe 43 për qind në borxhe ndaj shoqërive të ndërtimit.

Huamarrja tek të afërmit apo miqtë, një praktikë e cila haset shpesh në deklaratat e pasurive të gjyqtarëve, zë 5 për qind të totalit të detyrimeve që anëtarët e Gjykatës së Lartë zotërojnë.

Shtator 2017

11

INVESTIGIM “Nëse kjo nismë do të realizohet në mënyrë të ndershme, jam shumë i sigurt se do të ikin shumë punonjës policie nga të gjitha nivelet e drejtimit të Policisë së Shtetit të përfshirë në këtë aktivitet kriminal,” tha Demiraj.

Ish-ministri Saimir Tahiri i dorëzon dosjet e punës ministrit të Brendshëm, Fatmir Xhafaj. Foto: Ministria e Brendshme

Testi i vetingut në Polici kalon nga goditja e të implikuarve në fenomenin e kanabisit Zyrtarizimi nga ministri i Brendshëm, Fatmir Xhafaj i nisjes së procesit të vetingut edhe në radhët e Policisë së Shtetit ka krijuar pritshmëri të ndryshme mes njohësve të fushës së rendit, të cilët argumentojnë se suksesi i kësaj nisme do të varet nga goditja e atyre që lejuan kanabizimin e vendit.

ELTON QYNO | BIRN | TIRANË

T

re ditë pas marrjes së detyrës, ministri i Brendshëm Fatmir Xhafaj firmosi urdhrin për nisjen e procesit të vetingut edhe në radhët e Policisë së Shtetit.

Sipas urdhrit që sanksionon ngritjen e një grupi pune, procesi i vetingut pritet të përfshijë verifikimin e pastërtisë së figurës, të pasurisë dhe aftësive profesionale për çdo punonjës të Policisë, Gardës së Republikës dhe Shërbimit të Çështjeve të Brendshme dhe Ankesave, SHÇBA. Nisja e procesit të vetingut në Polici, paralelisht me atë të prokurorëve dhe gjyqtarëve ishte lajmëruar më herët nga ministri Xhafaj si një ndër prioritetet e tij kryesore në krye të Ministrisë së Brendshme. “Nuk mund të ketë sukses, kur në radhët e Policisë së Shtetit ka kriminelë që shpesh mund të jenë më të rrezikshëm se sa vetë kriminelët,” deklaroi ai në fjalën e tij të parë në Parlament pak ditë më parë. Gjatë 4 viteve të shkuara, drejtues të lartë të policisë së Shtetit dhe të Ministrisë së Brendshme u targetuan vazhdimisht nga Partia Demokratike në opozitë, e cila i akuzoi ata për implikim në përhapjen e kutivimit të kanabisit apo bashkëpunim me krimin e organizuar. Ndonëse akuzat politike nuk u mbështetën shpesh me prova apo hetime të Prokurorisë, ato vunë në diskutim imazhin e Policisë së Shtetit dhe rolin e saj si një institucion i depolitizuar. Ndryshe nga kupola drejtuese e policisë, punonjësit e policisë së rangjeve më të ulëta janë bërë shpesh objekt i hetimeve dhe arrestimeve për implikim në veprimtari të dyshuara kriminale. Vetëm gjatë vitit 2016, Shërbimi për Çështjet e Brendshme dhe Ankesat ka referuar në prokurori 160 kallëzime penale për punonjësit e policisë që dyshohet se kanë kryer elementë të veprave penale.

Ndërsa 57 punonjës policie u arrestuan në

flagrancë në të njëjtin vit, mes të cilëve 6 punonjës të nivelit të parë drejtues, 36 punonjës policie niveli zbatues, 2 efektivë të Gardës, 2 efektivë të Policisë së Mbrojtjes nga Zjarri dhe 11 shtetas të ndryshëm.

Ardi Bita, këshilltar për Median dhe Publikun në Ministrinë e Brendshme i tha BIRN se i njëjti trend ndëshkimi ka vazhduar edhe në 2017-n. Sipas tij, përgjatë nëntë muajve të këtij viti janë arrestuar 46 persona, nga të cilat 8 shtetas dhe 38 punonjës policie. Rasti më i fundit ishte ai i efektivit Engrid Hënaj nga skuadra “Shqiponja”, që sipas vendimit të Gjykatës për “masën e arrestit”, informonte dhe këshillonte vazhdimisht një person të shpallur në kërkim në Kavajë se si të mbyllte çështjen e tij.

Sipas urdhrit të ministrit Xhafaj, procesi i vetingut në Polici do të paraprihet nga një analizë e gjendjes aktuale dhe një paketë ligjore, e cila është premtuar të jetë gati në fund të vitit. Sipas tij, i gjithë ky proces do të asistohet nga misioni “Pameca V” i Bashkimit Europian dhe ai ICITAP i Shteteve të Bashkuara për të “ndihmuar në zhvillimin e një proces teknik sa më profesional, transparent dhe të besueshëm”.

Megjithatë, vendimi i Xhafajt ka krijuar pritshmëri të ndryshme sa i përket pastrimit të policisë nga elementët e inkriminuar përmes këtij procesi.

Ish-ministri i Brendshëm i katër muajve të fundit, Dritan Demiraj, i cili u ngjit në atë post si propozim i Partisë Demokratike pas marrëveshjes për zgjedhjet, e mirëpret këtë nismë. Por ai thekson se rezultate mund të ketë vetëm nëse vetiungu bëhët në mënyrë të ndershme.

“Kjo është një nismë shumë e mirë, e cila bëhet në një moment deçiziv dhe shumë të rëndësishëm në kuadrin e luftës kundër kanabisit, drogave të forta dhe luftës kundër korrupsionit. …por është shumë e rëndësishme që ajo [Policia] të pastrojë nga radhët

e saj personat të cilët lejuan kanabizimin e pothuajse të gjithë Shqipërisë,” tha Demiraj për BIRN. “Nëse kjo nismë do të realizohet në mënyrë të ndershme, jam shumë i sigurt se do të ikin shumë punonjës policie nga të gjitha nivelet e drejtimit të Policisë së Shtetit të përfshirë në këtë aktivitet kriminal,” shtoi ai. Ndryshe nga Demiraj, Osman Levanaku-një ish-drejtues policie i përjashtuar në vitin 2014 shpreh mosbesim ndaj nismës së ministrit të Brendshëm, duke e quajtur atë “propagandë që bëhet me qëllimin e një tjetër vale shkarkimesh në radhët e Policisë së Shtetit”. “…Vetingu mes rradhëve të policisë duhet të nisë fillimisht nga ish-ministri i Brendshëm Saimir Tahiri dhe drejtori aktual Haki Çako dhe më pas të shtrihet imtësisht në drejtorat e policisë, shefa komisariate e specialist hetimi. Janë të gjithë me trekatër shtëpia dhe dyqane,” thotë ai.

Ish-drejtuesi i policisë, Levanaku hedh dyshime se vetingu mund të ketë lidhje me faktin që Partia Socialiste është tashmë e vetme në pushtet. “Kuptohet që qëllimi nuk është vetëm për ata punonjës policie që janë të implikuar me krimin apo që nuk justifikojnë pasurinë, por edhe për të hequr një herë e mirë ata që nuk dëshirojnë…,” shton Levanaku. Argumenti i Levanakut nuk mbështetet nga ish-ministri Demiraj, i cili mendon se nisma për vetingun nuk ka lidhje me spastrime të reja politike nga Policia e Shtetit. Ai shton se Partia Socialiste largoi me qindra punonjës policie kur erdhi në pushtet në vitin 2013, me një kosto sipas tij të madhe ekonomike dhe sociale.

Megjithatë, Demiraj ngre me shqetësim problemin e politizimit të Policisë së Shtetit, për të cilën thotë se janë bërë hapa pas. “…Gjatë kohës time në Ministrinë e Punëve të Brendshme, padyshim vlerësoj punën shumë të mirë të shumicës së policisë të cilat janë gjithë kohës në krye të detyrës, por më duhet të them që policia shqiptare

është shumë e politizuar, ka nevojë që të rrisë profesionalizmin dhe performance,” tha Demiraj për BIRN. Nisma për skanimin e të gjithë punonjësve të policisë ka bërë jehonë edhe në Prokurorinë e Krimeve të Rënda, e cila heton rastet e korrupsionit në radhët e zyrtarëve. Një prokur, i cili ka mbi tavolinën e punës hetimin e dy punonjësve të policisë që dyshohet se janë implikuar në kultivimin e kanabisit i tha BIRN në kushtet e anonimatit se vetingu i Policisë së Shtetit është i domosdoshëm.

“Sot kemi shefa komisariatesh dhe specialistë sektorësh në polici që janë vënë në shërbim të krimit, duke i dhënë garanci se nuk do preken fizikisht, por dhe s’do i dëmtohen parcelat me drogë. Në disa raste është dokumentuar se këta shefa në Vlorë dhe Tepelenë, janë vetë kultivues të drogës, pasi nëpërmjet detyrës së tyre, investojnë njerëz që të mbjellin sipërfaqe droge, për llogari e qëllimet e veta,” tha prokurori i Krimeve të Rënda. Prokurori u sugjeron strukturave të Shërbimit të Çështjeve të Brendshme apo drejtuesve të policisë që të mbajnë në monitorim të vazhdueshëm punonjësit e caktuar me detyra shërbimi në zona me risk të lartë të kultivimit të drogës, pasi sipas tij, “mundësia e implikimit të tyre dhe bërja palë me krimin është shumë e madhe”.

Edhe për ish-ministrin Demiraj, procesi i vetingut do të duhej të vendosë në epiqendër të tij efektivët që u implikuan apo lejuan fenomenin e kanabisit, që dëmtoi imazhin e vendit në arenën ndërkombëtare.

“Gjatë kohës që shërbeva si ministër i Punëve të Brendshme kam parë me sytë e mi dhjetra punonjës të ndershëm policie…, por në këtë korpus ka dhe struktura të cilat kanë qenë në bashkëpunim me kriminelë dhe grupe të fuqishme kriminale, të cilët në bashkëpunim me ta lejuan këtë veprimtari…,” përfundon Demiraj.

12

Shtator 2017

GJERGJ EREBARA| BIRN | TIRANË

K

atër vjet më parë, qeveria e re e sapoardhur në pushtet e kryeministrit Edi Rama ndryshoi ligjin “Për Akcizat” me synimin për të taksuar me akcizë një sasi karburanti gjysmë të gatshëm të quajtur “hollues”, të cilin kompanitë e nxjerrjes së naftës, para së gjithash, Bankers Petroleum, e përdorin si tretës për naftën bruto. Katër vjet më pas, një letërkëmbim i Drejtoreshës së Përgjithshme të Doganave Belinda Ikonomi dhe Ministrisë së Financave, një kopje e të cilit është siguruar nga BIRN, zbulon se qeveria shqiptare nuk ka qenë në gjendje të marrë asnjë qindarkë nga akciza e diluentit të naftës bruto, pavarësisht se vetëm për vitin 2017 qeveria pati shpresuar të arkëtonte 1.3 miliardë lekë (rreth 9.7 milionë euro), vetëm nga holluesi i përdorur për naftën bruto. Letërkëmbimi zbulon se Ikonomi iu drejtua Ministrisë së Financave për konsulencë për të pyetur se si duhet të veprohet, pasi vlerësonte se Dogana i kishte duart e lidhura nga një vendim i Gjykatës Administrative të Tiranës. Në dy letra që i përgjigjen shqetësimit të Ikonomit, Ministri i Financave Arben Ahmetaj dhe zëvendësministri Erjon Luçi i kërkojnë drejtoreshës së doganave “të zbatojë ligjin” dhe të vjelë akcizën, por pavarësisht kësaj, akciza vijon të mos mblidhet.

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave nuk iu përgjigj kërkesës me email të BIRN për komente mbi situatën. Ndryshe nga Dogana një zyrtar i Bankers Petroleum tha se kompania ka punuar përgjatë viteve të fundit për të reduktuar konsumin e solarit në operacionet e saj dhe se aktualisht përdor një sasi minimale për këtë qëllim.

Leonidha Çobo, zëvendësdrejtor i Përgjithshëm i Bankers, ndërsa hodhi poshtë edhe një herë spekulimet e mëhershme për përfshirjen e kompanisë së tij në një skemë evazioni fiskal dhe kontrabande përmes solarit pa akcizë, shpjegoi se sasia e solarit që kjo kompani përdor është ulur ndjeshëm gjatë viteve të fundit.

“Në vitin 2013 solari nevojitej deri në masën 13 për qind të prodhimit për shkak të karakteristikave të naftës së nxjerrë si dhe të infrastrukturës se atëhershme. Përmirësimi i operacioneve tona, investimet në infrastrukturë si dhe prodhimi i disa puseve me naftë më të lehte, kanë mundësuar reduktimin e nevojës për solar në masën 2-3 për qind,” tha Çobo. “Objektivi i stafit inxhiniero-teknik të Bankers është reduktimi i përdorimit të solarit edhe më tej përmes përmirësimeve të metejshme operacionale, ato infrastrukturore dhe prodhimit nga puse me naftë më të lehtë,” shtoi ai.

Akuza për kontrabandë Solari është përdorur gjithmonë për përzjerjen e naftës së rëndë shqiptare me qëllim lehtësimin e transportit dhe përpunimit të saj.

Si një lëndë e ndërmjetme dhe jo finale konsumi, qeveria shqiptare e pati përjashtuar nga viti 2000 nga akciza solarin, i cili përdoret mes të tjerash edhe si lëndë djegëse për furrat e fabrikave të ndryshme apo për sistemet e ngrohjes qendrore. Pamundësia për të dalluar solarin nga nafta për automjete bëri që qeveria shqiptare ta hiqte përjashtimin e solarit nga akciza kur kjo lëndë përdorej si naftë për ngrohje apo për fabrika në vitin 2004, duke ruajtur përjashtimin vetëm për rastet e përdorimit në operacionet hidrokarbure. Argumenti është që nxjerrja e naftës nuk mund të taksohet me akcizë, pasi akciza është taksë mbi konsumin e jo të domosdoshëm. Por gjatë viteve 20112013, konsumi i solarit në operacionet hidrokarbure u rrit me shpejtësi, duke arritur në mbi 100 mijë tonë. Në të njëjtën periudhë, importi i taksueshëm i karburanteve ra nga 484 mijë tonë më 2010, në 430 mijë tonë më 2012.

Qe pikërisht kjo arsyeja se pse qeveria ‘Rama 1’ në dhjetor 2013 miratoi ndryshime në ligjin e akcizës dhe urdhëroi taksimin me akcizë të solarit pavarësisht nëse ai përdorej si

Qeveria dështoi të mbushë arkën me akcizën e ‘holluesit’ të Bankers Në vitin 2013, qeveria e koalicionit PS-LSI u hodh në sulm kundër Bankers Petroleum, duke e akuzuar se regjimi i importimit të holluesit pa akcizë për operacionet hidrokarbure qe kthyer në një skemë kontrabande dhe evazioni. Një vendim gjykate dhe një paqartësi ligjore katër vjet më vonë kanë lënë qeverinë pa të ardhura nga holluesi dhe kanë krijuar efektivisht një monopol për prodhuesin vendës të solarit, rafinerinë e Ballshit.

lëndë e parë në operacionet e nxjerrjes së naftës apo si lëndë për konsum final.

Ndryshimi në ligj i parapriu një fushatë mediatike, ku burime të ndryshme nga qeveria akuzonin se solari importohej pa akcizë dhe shitej në treg nën mbulesën e përdorimit në operacionet e nxjerrjes së naftë.

Qeveria shqiptare shkoi më tutje, kur përmes një vlerësimi nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve dhe nga Agjencia Kombëtare e Hidrokarbureve, vendosi të mos ia njohë si shpenzim të zbritshëm blerjen e solarit kompanisë Bankers për vitin 2011. Pretendimet e palës shqiptare përfunduan para një paneli ekspertësh ndërkombëtarë, të cilët e hodhën poshtë dhe vendosën në favor të Bankers me argumentin se qeveria shqiptare nuk kishte zbuluar ndonjë rast kur solari i destinuar për Bankers të jetë përdorur për shitje në treg të hapur. Pavarësisht kësaj, qeveria vendosi të taksojë solarin me akcizë duke filluar nga 1 prilli i vitit 2014 dhe Bankers ra dakord me qeverinë për një ndryshim në marrëveshjen koncesionare, përmes të cilës, kompanisë u njihet akciza si shpenzim i zbritshëm.

Kontrabanda me lëndë hidrokarbureështë një vepër e rëndë penale. Dyshimet për përdorimin e përjashtimit nga akciza tëkëtij nënprodukti nafte lidheshin me faktin që gjatë viteve 2012 dhe 2013 pati një rritje dramatike të sasisë së solarit të përdorur për “operacione hidrokarbure”. Sipas Ministrisë së Financave në atë kohë, akciza e munguar nga ky përjashtim për vitin 2012 arrinte në 4.7 miliardë lekë ndërsa për vitin 2013 arrinte në mbi 5.3 miliardë lekë.

Shkurt, me heqjen e përjashtimit, qeveria shpresonte të arkëtonte dhjetëramilionë euro në vit shtesë si akcizë solari, duke hequr njëkohësisht incentivën e përzjerjes së naftës së makinave me produktin inferior dhe duke përmirësuar cilësinë e karburanteve në treg.

Në zbatim të ligjit, administrata doganore shqiptare kërkoi akcizë nga dy kompani të nxjerrjes së naftës, Trans Oil Group Sh.a, një kompani e vogël që shfrytëzon burimin e naftës në Visokë të Fierit si dhe Bankers Petroleum, kompanisë kryesore të nxjerrjes së naftës në Shqipëri.

Sipas letërkëmbimit zyrtar mes Ministrisë së Financave dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave në gusht 2017, doganat nuk kanë

arritur të mbledhin asnjë lek akcizë nga solari për shkak se aktet e tyre të para administrative të vitit 2014 u bllokuan në gjykata dhe doganat nuk kanë ditur se si duhet të veprojnë për periudhën pas vitit 2014, përfshirë vitin 2015, 2016 e 2017. Një vendim i Gjykatës Administrative Tiranë në dhjetor 2014 duket se i çoroditi doganat shqiptare si dhe vetë Ministrinë e Financave, duke krijuar një situatë kur për solarin e përdorur në operacionet hidrokarbure nuk paguhet akcizë në rast se kjo lëndë sigurohet nga rafineria e Ballshit ndërkohë që në rast se vjen nga importi, ajo taksohet njësoj si produktet e tjera hidrokarbure. Kjo situatë mbart kosto negative prej dhjetëramiliona eurosh për buxhetin e shtetit nga njëra anë, ndërsa lë të hapur një kanal që vetë qeveria aktuale dyshon se përdoret për kontrabandë në shkallë të gjerë në dëm të buxhetit dhe të konsumatorëve, të cilët supozohet se konsumojnë naftë me cilësi të keqe dhe me kosto të lartë për automjetet, mjedisin dhe shëndetin.

Sulmi i doganave Të armatosur me ligjin e ri, administrata doganore shqiptare mësyu aktivitetin e Bankers Petroleum në vitin 2014, duke kërkuar pagesën e akcizës për solarin e përdorur. Vendimi nr. 7810 i Gjykatës Administrative të Tiranës zbardh ngjarjen hap pas hapi.

Sipas vendimit, Bankers Petroleum pyeti fillimisht Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave se cili qe regjimi fiskal i solarit të prodhuar në tregun e brendshëm, pasi ligji për akcizën shfuqizoi përjashtimin e mëparshëm, i cili fliste në mënyrë specifike për solarin e importuar.

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave iu përgjigj Bankersit në qershor 2014 se pavarësisht nëse solari qe nga importi apo nga tregu i brendshëm, për të duhej të paguhej akcizë.

Duke reflektuar këtë pozicion, më 23 shtator 2014, Sektori i Akcizës pranë Degës së Doganës Fier, mbajti një procesverbal konstatimi në të cilën thuhet se kompania Bankers, nga data 1 prill 2014 deri në atë datë, “ka shmangur detyrimin e pagesës së akcizës për furnizimin me produktin solar (gjysmë produkt) hollues…”

Po në të njëjtën datë, doganat nxjerrin një vendim për shpalljen e borxhit për akcizën e papaguar. Kompania duhej t’i përgjigjej pretendimeve të doganave brenda pesë ditëve, por

sipas vendimit të gjykatës, doganat nuk pritën përfundimin e afatit dhe e shpallën Bankers menjëherë debitor për 590 milionë lekë akcizë të papaguar.

Bankers iu drejtua Gjykatës Administrative me pretendimin se Doganat e kanë keqinterpretuar ligjin për Akcizën kur e kanë konsideruar Bankersin si përdorues final të solarit të përdorur si përzierës për naftën bruto. Sipas avokatëve të kompanisë, “produkti energjetik bëhet objekt akcize në rastin kur ai përdoret për djegie ose si karburant për motorë”, dhe jo kur përdoret si hollues për një sasi nafte bruto, e cila, duhet të rafinohet para se të bëhet naftë e vlefshme për konsum final.

Megjithëse relacioni i ndryshimit të ligjit të Akcizës në vitin 2013 thotë qartazi se synimi i ndryshimit është taksimi i solarit të përdorur në operacionet e nxjerrjes së hidrokarbureve, avokatët e Bankersit arritën të argumentojnë me sukses para gjykatës se Doganat e kanë interpretuar gabimisht këtë ligj dispozita e shfuqizuar “ka fushë tjetër zbatim, pra nuk rregullon rastin e përdorimit të holluesit” nga Bankers.

Avokatura e Shtetit argumentoi para gjykatës se përderisa parlamenti kishte anuluar përjashtimin nga akciza të solarit të importit, dhe ligji i akcizës nuk mbart ndonjë përjashtim specifik të solarit të prodhuar në vend nga akciza, atëherë është e logjikshme që Bankersit i lind detyrimi të paguajë akcizë për këtë solar.

Gjykata Administrative e Tiranës e pranoi pretendimin e Bankers dhe hodhi poshtë argumentet e Avokaturës së Shtetit. Sipas gjykatës, ligji “Për Akcizat” e bën të qartë se Akciza është një taksë që zbatohet për një lëndë energjetike që ka për destinacion konsumin për motorë ose konsumin si lëndë djegëse. Heqja e përjashtimit të solarit të importuar nga akciza me synimin eksplicit të qeverisë, të shprehur në relacionin e ndryshimit ligjor, për të taksuar “solarin e përdorur në operacionet hidrokarbure”, gjykata gjykoi se një synim i tillë i pashprehur në ligj por në relacion, nuk vlen për të zhbërë konceptet bazë të ligjit për Akcizën, i cili thotë se kjo taksë zbatohet për lëndën djegëse për konsum në motor ose për djegie, ndërkohë që Bankers e përdor atë si tretës për naftën bruto dhe në këtë kuptim, nuk e djeg për konsum.

Shtator 2017

“Pretendim i DPD-së se detyrimi për pagimin e akcizës për produkte energjetike të përdorura si hollues për t’u trupëzuar më tej në naftën bruto prodhuar nga Paditësi, është i lidhur me ndryshimet si pasojë e Ligjit 180/2013 është i pabazuar, për shkak se jo vetëm që dispozita e shfuqizuar (përjashtimi i akcizës për nënproduktet e naftës së importuar) ka tjetër fushë zbatimi, pra nuk rregullon rastin e përdorimit të holluesit nga BPAL, por mbi të gjitha përderisa nuk e ka rregulluar më parë këtë marrëdhënie, nuk mund ta cenojë tani pas shfuqizimit, përderisa nuk bëhet fjalë për produkt importi, por i siguruar në vend,” shkroi Gjykata në vendim. Ndonëse relacioni i ndryshimit në fjalë thotë ” kjo lehtësi fiskale është përdorur me abuzivizëm nga shoqëritë hidrokarbure, duke importuar lëndë djegëse pa taksa dhe duke i shitur në treg”, gjykata konkludon se kjo nuk e ndryshon thelbin e ligjit të akcizës, atë që akciza lind si detyrim për një lëndë energjetike të konsumuar.

“Në çastin që holluesi është trupëzuar me naftën bruto, ky është një produkt i vetëm dhe holluesi nuk është konsumuar, ndaj nuk ka se çfarë akcize të zbatohet ndaj tij”, thuhet në vendim. “Nga Gjykimi rezultoi se Holluesi objekt konflikti nuk është produkt i konsumi,” shkruhet më tej në vendim. Gjykata konkludoi gjithashtu se në rast se Bankers do të paguante akcizë për solarin e trupëzuar në naftën bruto, ky do të qe një rast i taksimit të dyfishtë, pasi supozohet se solari i tretur te nafta bruto do t’i nënshtrohet sërish taksimit pasi të dërgohet në rafineri për përpunim dhe të nxirret në treg si produkt i gatshëm.

Financat vijojnë të kërkojnë paratë Pavarësisht dështimit në vitin 2014 dhe vendimit gjyqësor që e konsideron taksimin e solarit për hollues si të papërputhshëm me ligjin Për Akcizat, Ministria e Financave ka vijuar të kërkojë pa sukses arkëtimin e akcizës për të.

“DPD nga viti 2014 deri më 1 qershor 2017, nuk ka proceduar me vjeljen e taksës së akcizës për holluesin që përdor Shoqëria “Bankers Petroleum Albania” oër shkak të vendimit gjyqësor”, shkruan Drejtoresha e Përgjithshme e Doganave Belinda Ikonomi në një shkresë drejtuar Ministrisë së Financave më 25 gusht 2017.

“Të ndodhur përpara një situate të tillë, ku edhe shuma që duhet arkëtuar nga shoqëria “Bankers Petroleum Albania” zë një peshë të

rëndësishme në buxhetin e vitit 2017, lutemi qëndrimin Tuaj dhe na udhëzoni për procedurën e mëtejshme që duhet të ndërmarrim”, vijon më tej letra e Ikonomit.

Letrës së saj iu përgjigj pesë ditë më pas zëvendës Ministri i Financave Erjon Luçi: Sipas tij, ligji nuk njeh përjashtim për produktin solar që përdoret si hollues në proceset e nxjerrjes së naftës bruto, e për rrjedhojë, duhet të merren masa për zbatimin e ligjit.

Ky nuk qe komunikimi i vetëm mes DPD dhe Ministrisë së Financave për të njëjtën çështje. Në një letër të 11 nëntorit 2016, Ministri i Financave Arben Ahmetaj i kërkon Ikonomit “të zbatojë ligjin”, duke i rikujtuar se në buxhetin e vitit 2017, vetëm për holluesin e naftës bruto është parashikuar shtesë në planin e të ardhurave prej 1.3 miliardë lekësh.

Pavarësisht kësaj, doganat nuk kanë arritur ende të marrin ndonjë lek akcizë nga Bankers. Kompania ka arritur të shmangë përdorimin e solarit me akcizë duke mos blerë solar importi por duke përdorur vetëm solar pa akcizë të prodhuar nga rafineria e Ballshit.

Solari i importit ka cilësi më të lartë se ai vendës, por për shkak se importi taksohet me akcizë, prodhimi vendës pa akcizë arrin të konkurrojë.

Aktualisht doganat kanë kërkuar të arkëtojnë akcizë edhe për solarin e përdorur nga kompania tjetër e nxjerrjes së naftës, TransOil. Në janar 2017, doganat konstatuan 2.1 milionë kilogramë solar të përdorur si tretës nga kjo kompani për naftën e nxjerrë nga vendburimi i Visokës pranë Ballshit. Doganat i kërkojnë kësaj kompanie 80 milionë lekë akcizë të papaguar dhe 241 milionë lekë gjobë.

Ndërkohë, prodhuesi vendës i solarit gjendet efektivisht në një pozicion monopol, pasi solari i importit i nënshtrohet akcizës ndërsa ai i prodhuar në vend po përdoret si hollues në naftën e nxjerrë në vend.

Qeveria shqiptare shkoi më tutje, kur përmes një vlerësimi nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve dhe nga Agjencia Kombëtare e Hidrokarbureve, vendosi të mos ia njohë si shpenzim të zbritshëm blerjen e solarit kompanisë Bankers për vitin 2011. Pretendimet e palës shqiptare përfunduan para një paneli ekspertësh ndërkombëtarë, të cilët e hodhën poshtë dhe vendosën në favor të Bankers me argumentin se qeveria shqiptare nuk kishte zbuluar ndonjë rast kur solari i destinuar për Bankers të jetë përdorur për shitje në treg të hapur.

Pavarësisht kësaj, qeveria vendosi të taksojë solarin me akcizë duke filluar nga 1 prilli i vitit 2014 dhe Bankers ra dakord me qeverinë për një ndryshim në marrëveshjen koncesionare, përmes të cilës, kompanisë u njihet akciza si shpenzim i zbritshëm.

Ligji që u miratua në Kuvendin e Shqipërisë në dhjetor 2013, shpjegon se produkti speficik i përdorur si hollues i naftës së rëndë të nëntokës shqiptare, i cili deri në atë kohë, importohej pa akcizë nga jashtë vendit, tani e tutje do të duhej të importohej me akcizë.

Në relacionin e ndryshimit në fjalë, Ministria e Financave i shpjegoi deputetëve në atë kohë: ” Arsyet e heqjes së këtij përjashtimi, që ka aktualisht sektori hidrokarbur, janë pjesë e paketës fiskale të vitit 2014 për heqjen e të gjitha lehtësirave tatimore që gëzon ky sektor.

Në bazë të të dhënave të administratës tatimore dhe doganore, kjo lehtësi fiskale është përdorur me abuzivizëm nga shoqëritë hidrokarbure, duke importuar lëndë djegëse pa taksa dhe duke i shitur në treg”.

Kontrabanda me lëndë hidrokarbureështë një vepër e rëndë penale. Dyshimet për përdorimin e përjashtimit nga akciza tëkëtij nënprodukti nafte lidheshin me faktin që gjatë viteve 2012 dhe 2013 pati një rritje dramatike të sasisë së solarit të përdorur për “operacione hidrokarbure”. Sipas Ministrisë së Financave në atë kohë, akciza e munguar nga ky përjashtim për vitin 2012 arrinte në 4.7 miliardë lekë ndërsa për vitin 2013 arrinte në mbi 5.3 miliardë lekë.

Shkurt, me heqjen e përjashtimit, qeveria shpresonte të arkëtonte dhjetëramilionë euro në vit shtesë si akcizë solari, duke hequr njëkohësisht incentivën e përzjerjes së naftës së

makinave me produktin inferior dhe duke përmirësuar cilësinë e karburanteve në treg.

Në zbatim të ligjit, administrata doganore shqiptare kërkoi akcizë nga dy kompani të nxjerrjes së naftës, Trans Oil Group Sh.a, një kompani e vogël që shfrytëzon burimin e naftës në Visokë të Fierit si dhe Bankers Petroleum, kompanisë kryesore të nxjerrjes së naftës në Shqipëri.

Sipas letërkëmbimit zyrtar mes Ministrisë së Financave dhe Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave në gusht 2017 oganat nuk kanë arritur të mbledhin asnjë lek akcizë nga solari për shkak se aktet e tyre të para administrative të vitit 2014 u bllokuan në gjykata dhe doganat nuk kanë ditur se si duhet të veprojnë për periudhën pas vitit 2014, përfshirë vitin 2015, 2016 e 2017.

Një vendim i Gjykatës Administrative Tiranë në dhjetor 2014 duket se i çoroditi doganat shqiptare si dhe vetë Ministrinë e Financave, duke krijuar një situatë kur për solarin e përdorur në operacionet hidrokarbure nuk paguhet akcizë në rast se kjo lëndë sigurohet nga rafineria e Ballshit ndërkohë që në rast se vjen nga importi, ajo taksohet njësoj si produktet e tjera hidrokarbure.

Sulmi i doganave Të armatosur me ligjin e ri, administrata doganore shqiptare mësyu aktivitetin e Bankers Petroleum në vitin 2014, duke kërkuar pagesën e akcizës për solarin e përdorur. Vendimi nr. 7810 i Gjykatës Administrative të Tiranës zbardh ngjarjen hap pas hapi.

Sipas vendimit, Bankers Petroleum pyeti fillimisht Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave se cili qe regjimi fiskal i solarit të prodhuar në tregun e brendshëm, pasi ligji për akcizën shfuqizoi përjashtimin e mëparshëm, i cili fliste në mënyrë specifike për solarin e importuar.

Drejtoria e Përgjithshme e Doganave iu përgjigj Bankersit në qershor 2014 se pavarësisht nëse solari qe nga importi apo nga tregu i brendshëm, për të duhej të paguhej akcizë.

Duke reflektuar këtë pozicion, më 23 shtator 2014, Sektori i Akcizës pranë Degës së Doganës Fier, mbajti një procesverbal konstatimi në të cilën thuhet se kompania Bankers, nga data 1 prill 2014 deri në atë datë, “ka shmangur detyrimin e pagesës së akcizës për furnizimin me produktin solar (gjysmë produkt) hollues…”

Po në të njëjtën datë, doganat nxjerrin një vendim për shpalljen e borxhit për akcizën e papaguar. Kompania duhej t’i përgjigjej pretendimeve të doganave brenda pesë ditëve, por sipas vendimit të gjykatës, doganat nuk pritën përfundimin e afatit dhe e shpallën Bankers menjëherë debitor për 590 milionë lekë akcizë të papaguar.

Bankers iu drejtua Gjykatës Administrative me pretendimin se Doganat e kanë keqinterpretuar ligjin për Akcizën kur e kanë konsideruar Bankersin si përdorues final të solarit të përdorur si përzierës për naftën bruto. Sipas avokatëve të kompanisë, “produkti energjetik bëhet objekt akcize në rastin kur ai përdoret për djegie ose si karburant për motorë”, dhe jo kur përdoret si hollues për një sasi nafte bruto, e cila, duhet të rafinohet para se të bëhet naftë e vlefshme për konsum final.

Megjithëse relacioni i ndryshimit të ligjit të Akcizës në vitin 2013 thotë qartazi se synimi i ndryshimit është taksimi i solarit të përdorur në operacionet e nxjerrjes së hidrokarbureve, avokatët e Bankersit arritën të argumentojnë me sukses para gjykatës se Doganat e kanë interpretuar gabimisht këtë ligj dispozita e shfuqizuar “ka fushë tjetër zbatim, pra nuk rregullon rastin e përdorimit të holluesit” nga Bankers.

Avokatura e Shtetit argumentoi para gjykatës se përderisa parlamenti kishte anuluar përjashtimin nga akciza të solarit të importit, dhe ligji i akcizës nuk mbart ndonjë përjashtim specifik të solarit të prodhuar në vend nga akciza, atëherë është e logjikshme që Bankersit i lind detyrimi të paguajë akcizë për këtë solar.

Gjykata Administrative e Tiranës e pranoi pretendimin e Bankers dhe hodhi poshtë argumentet e Avokaturës së Shtetit. Sipas gjykatës,

13

ligji “Për Akcizat” e bën të qartë se Akciza është një taksë që zbatohet për një lëndë energjetike që ka për destinacion konsumin për motorë ose konsumin si lëndë djegëse. Heqja e përjashtimit të solarit të importuar nga akciza me synimin eksplicit të qeverisë, të shprehur në relacionin e ndryshimit ligjor, për të taksuar “solarin e përdorur në operacionet hidrokarbure”, gjykata gjykoi se një synim i tillë i pashprehur në ligj por në relacion, nuk vlen për të zhbërë konceptet bazë të ligjit për Akcizën, i cili thotë se kjo taksë zbatohet për lëndën djegëse për konsum në motor ose për djegie, ndërkohë që Bankers e përdor atë si tretës për naftën bruto dhe në këtë kuptim, nuk e djeg për konsum.

“Pretendim i DPD-së se detyrimi për pagimin e akcizës për produkte energjetike të përdorura si hollues për t’u trupëzuar më tej në naftën bruto prodhuar nga Paditësi, është i lidhur me ndryshimet si pasojë e Ligjit 180/2013 është i pabazuar, për shkak se jo vetëm që dispozita e shfuqizuar (përjashtimi i akcizës për nënproduktet e naftës së importuar) ka tjetër fushë zbatimi, pra nuk rregullon rastin e përdorimit të holluesit nga BPAL, por mbi të gjitha përderisa nuk e ka rregulluar më parë këtë marrëdhënie, nuk mund ta cenojë tani pas shfuqizimit, përderisa nuk bëhet fjalë për produkt importi, por i siguruar në vend,” shkroi Gjykata në vendim. Ndonëse relacioni i ndryshimit në fjalë thotë ” kjo lehtësi fiskale është përdorur me abuzivizëm nga shoqëritë hidrokarbure, duke importuar lëndë djegëse pa taksa dhe duke i shitur në treg”, gjykata konkludon se kjo nuk e ndryshon thelbin e ligjit të akcizës, atë që akciza lind si detyrim për një lëndë energjetike të konsumuar.

“Në çastin që holluesi është trupëzuar me naftën bruto, ky është një produkt i vetëm dhe holluesi nuk është konsumuar, ndaj nuk ka se çfarë akcize të zbatohet ndaj tij”, thuhet në vendim. “Nga Gjykimi rezultoi se Holluesi objekt konflikti nuk është produkt i konsumi,” shkruhet më tej në vendim. Gjykata konkludoi gjithashtu se në rast se Bankers do të paguante akcizë për solarin e trupëzuar në naftën bruto, ky do të qe një rast i taksimit të dyfishtë, pasi supozohet se solari i tretur te nafta bruto do t’i nënshtrohet sërish taksimit pasi të dërgohet në rafineri për përpunim dhe të nxirret në treg si produkt i gatshëm.

Financat vijojnë të kërkojnë paratë Pavarësisht dështimit në vitin 2014 dhe vendimit gjyqësor që e konsideron taksimin e solarit për hollues si të papërputhshëm me ligjin Për Akcizat, Ministria e Financave ka vijuar të kërkojë pa sukses arkëtimin e akcizës për të.

“DPD nga viti 2014 deri më 1 qershor 2017, nuk ka proceduar me vjeljen e taksës së akcizës për holluesin që përdor Shoqëria “Bankers Petroleum Albania” oër shkak të vendimit gjyqësor”, shkruan Drejtoresha e Përgjithshme e Doganave Belinda Ikonomi në një shkresë drejtuar Ministrisë së Financave më 25 gusht 2017.

“Të ndodhur përpara një situate të tillë, ku edhe shuma që duhet arkëtuar nga shoqëria “Bankers Petroleum Albania” zë një peshë të rëndësishme në buxhetin e vitit 2017, lutemi qëndrimin Tuaj dhe na udhëzoni për procedurën e mëtejshme që duhet të ndërmarrim”, vijon më tej letra e Ikonomit.

Letrës së saj iu përgjigj pesë ditë më pas zëvendës Ministri i Financave Erjon Luçi: Sipas tij, ligji nuk njeh përjashtim për produktin solar që përdoret si hollues në proceset e nxjerrjes së naftës bruto, e për rrjedhojë, duhet të merren masa për zbatimin e ligjit.

Ky nuk qe komunikimi i vetëm mes DPD dhe Ministrisë së Financave për të njëjtën çështje. Në një letër të 11 nëntorit 2016, Ministri i Financave Arben Ahmetaj i kërkon Ikonomit “të zbatojë ligjin”, duke i rikujtuar se në buxhetin e vitit 2017, vetëm për holluesin e naftës bruto është parashikuar shtesë në planin e të ardhurave prej 1.3 miliardë lekësh.

Pavarësisht kësaj, doganat nuk kanë arritur ende të marrin ndonjë lek akcizë nga Bankers. Kompania ka arritur të shmangë përdorimin e solarit me akcizë duke mos blerë solar importi por duke përdorur vetëm solar pa akcizë të prodhuar nga rafineria e Ballshit.

14

Shtator 2017

Gratë e trafikuara bien pre e shfrytëzimit edhe në vendlindje Shfrytëzimi i brendshëm për prostitucion i grave pa përkrahje dhe pa mundësi ekonomike ka shënuar rritje në Shkodër, ndërkohë që policia, prokuroria dhe gjykatat nuk ia dalin të dënojnë shfrytëzuesit apo tutorët e tyre.

ANILA DUSHI | BIRN | SHKODËR

N

ë mesin e viteve ’90, G.B udhëtoi me të dashurin drejt Greqisë pas premtimit për martesë, por përfundoi në rrugë si punëtore seksi pasi u shit për 500 mijë lekë. Gruaja tani 45 vjeç thotë se jeta e saj mori tatëpjetën kur ishte vetëm 20 vjeç-e larguar dhe e mohuar nga prindërit që nuk ia miratonin lidhjen.

“Doli për të blerë cigare dhe kur u kthye bashkë me dy të tjerë. Më tha: ‘Do të shkosh me këta se të kam shitur për 5 milionë lekë të vjetra. Nuk kemi punë më bashkë,” tregon ajo për BIRN. “Ata më nxorën të punoja prostitutë.

Nuk kisha se çfarë të bëja, familja në Shkodër më kishte mohuar qëkur ika dhe nuk komunikoja me ta,” shton ajo.

G.B thotë se nuk pati asnjë mundësi tjetër. Pas dy vitesh në Greqi, tutorët e shitën te të tjerë në Itali, ku punoi 13 vjet derisa pësoi një aksident, pas të cilit i është vendosur një hekur në këmbë.

Pas aksidentit ajo u kthye në Shkodër.

Megjithatë, asnjë nuk ndryshoi në jetën e saj.

45-vjeçarja i tha BIRN se prindërit i kishin vdekur, vëllai nuk komunikon me të dhe ajo përfundoi të jetojë në një barakë duke ofruar sërish seks për para.

“Nuk kam profesion tjetër, nuk di të qep në makinë qepëse apo këpucë. Di të bëj vetëm pastruesen, por nuk kam gjetur punë të tillë. Jam drejtuar nëpër zyra, por nuk më kanë afruar asgjë,” thotë ajo.

Shqipëria ka një histori të dhimbshme të trafikimit të vajzave për shfrytëzim prostitucioni menjëherë pas rënies së diktaturës deri në fund të viteve 2000 dhe siç gjeti BIRN në një investigim të mëparshëm, një pjesë e mirë e tyre a kanë të pamundur integrimin dhe ashtu si G.B i rikthehen prostitucionit.

Një raport i policisë shqiptare i vitit 2007, i cituar në të njëjtin artikull , pohon se së paku 5,162 gra dhe vajza janë trafikuar për t’u shfrytëzuar si punonjëse seksi mes viteve 1992 dhe 2005. Sipas këtij raporti, rreth 22 për qind e tyre qenë minorene kur u trafikuan.

Por ndërsa trafikimi prej të cilit G.B e pësoi 25 vjet më parë erdhi në rënie dhe nuk përbën më një problem të dukshëm në qarkun e Shkodrës, numri i grave që shfrytëzohen në hotele apo banesa është rritur, ndërsa pjesa më e madhe e të akuzuarve për shfrytëzim ia hedhin me dënime të pezulluara.

Të dhënat qoftë nga policia lokale, qoftë nga Komiteti Rajonal Kundër Trafikimit pohojnë se nuk ka raste të rregjistruara të trafikimit gjatë viteve të fundit, por të dy institucionet raportojnë raste të grave që shfrytëzohen në qytetin e Shkodrës.

Kryetarja e Komitetit Rajonal kundër Trafikimit për Shkodrën, Felek Kasemi i tha BIRN se nuk kanë evidentuar asnjë rast trafikimi, por sipas saj “janë tre raste prostitucioni që janë në proces hetimi nga policia dhe institucionet përkatëse”.

Ndërkohë, nga të dhënat zyrtare të policisë për vitin 2016 janë zbuluar 2 raste shfrytëzim prostitucioni, ndërsa vetëm për periudhën 1 Janar – 12 Shtator 2017 janë zbuluar 4 raste të tjera.

Edhe një raport i Koordinatorit Kombëtar për Çështje të Luftës kundër Trafikimit të Personave vëren po ashtu se veç trafikimit në vendet Perëndimore, ka një trafik të brendshëm të vajzave dhe grave me qëllim shfrytëzimin. Në raportin e vitit 2015 theksohet megjithatë se ekzistojnë si trafiku i brendshëm ashtu edhe ai i jashtëm i punëtorëve të seksit, të cilat dërgohen nga njëri qytet në tjetrin dhe shfrytëzohen për prostitucion.

Një rritje e trafikimit të brendshëm për

qëllime prostitucioni evidentohet edhe nga raporti i fundit për trafikimin e qënieve njerëzore të Departamentit amerikan të Shtetit.

“Gratë dhe fëmijët shqiptarë janë subjekte të trafikimit seksual dhe punës së detyrueshme brenda vendit, kryesisht gjatë sezonit turistik,” thuhet në këtë raport.

Metodat e rekrutimit, sipas policisë dhe prokurorisë së Shkodrës janë të njëjta, por të dy institucionet vënë re se një pjesë e ushtruesve të prostitucionit në

Shqipëria ka një histori të dhimbshme të trafikimit të vajzave për shfrytëzim prostitucioni menjëherë pas rënies së diktaturës deri në fund të viteve 2000 dhe siç gjeti BIRN në një investigim të mëparshëm, një pjesë e mirë e tyre a kanë të pamundur integrimin dhe ashtu si G.B i rikthehen prostitucionit. vend tani janë gra rreth të 40-ave me histori si ajo e G.B apo me probleme familjare dhe ekonomike.

Një prokuror i Shkodrës i tha BIRN se ishte vënë re një rritje e numrit të rasteve të grave që kishin probleme familjare, ishin të divorcuara, të dhunuara në familje dhe pa mundësi të tjera për të mbajtur fëmijët apo veten.

“Ndërsa para disa vitesh ishin vajzat në moshë të re që rekrutuheshin, këto vitet e fundit është rritur numri i grave.

Janë gra të divorcuara, me fëmijë, gra që kanë provuar dhunën nga ish bashkëshortët e tyre dhe me vështirësi ekonomike,” tha prokurori në kushtet e anonimatit.

Avokati SH.H, i cili i tha BIRN se nuk donte të identifikohej me emër të plotë për shkak se druhej se mund të humbiste klientët e tjerë, tregoi se në një rast ka mbrojtur një grua të akuzuar për prostitucion-nënë e 6 fëmijëve, e cila u dënua me 10 muaj burgim dhe vendimi u pezullua për tre vjet.

“Ajo ishte një grua e divorcuar nga bashkëshorti i dhunshëm, kishte 6 fëmijë, ish-bashkëshorti nuk përgjigjej ekonomikisht për fëmijët dhe ajo jetonte duke shitur gjak, por dhe trupin,” tha avokati.

Ndonëse trafikimi i brendshëm i grave pa përkrahje ka pësuar rritje, ndëshkueshmëria e shfrytëzuesve të tyre mbetet në nivele të ulëta. Sipas raportit për trafikimin e qënieve njerëzore të Departamentit të Shtetit, në pjesën më të madhe të rasteve shfrytëzuesit shpëtojnë të padënuar.

Por prokurori i Shkodrës i tha BIRN se personat ndërmjetës dhe tutorët arrestohen, por kur dalin para gjykatës, gratë apo vajzat marrin përsipër gjithçka, pasi dënimi për to është më i lehtë.

Sipas raportit të Koordinatorit Kombëtar për Çështje të Luftës kundër Trafikimit të Personave në vitin 2015 ndër 80 raste me 90 autorë të akuzuar për shfrytëzim prostitucioni apo trafikim vetëm 15 janë arrestuar, 44 ndiqen në gjendje të lirë, ndërsa të tjerët janë larguar apo thjesht ndaluar.

BIRN gjeti se edhe në vendimet e Gjykatës së Shkodrës prej vitit 2012, veç rastit të një gruaje të dënuar me 4.8 vjet burg, të gjitha të akuzuarit për shfrytëzim prostitucioni janë lënë të lirë me kusht, njësoj si edhe për gratë që janë dënuar për ushtrim të prostitucionit.

Shtator 2017

15

REPORTAZH

Banorët e Shkozës u përballën me prishje masive të shtëpive të tyre. Fotot:Ivana Dervishi

Fundi i hidhur i kalvarit të legalizimeve: Banorët e Shkozës protestojnë për zgjidhje Rreth 153 familje në zonën e Shkozës rrezikojnë të mbeten në mes të katër rrugëve, pasi shtëpitë e tyre pritet të rrafshohen për shkak të ndërtimit të Unazës së Re. Ata kërkojnë vlerësimin dhe kompensimin e banesave, duke refuzuar ofertat e bashkisë për bonus strehimi.

LINDITA ÇELA | BIRN | TIRANË

B

anor i Shkozës prej 33 vitesh, ish-mësuesi i letërsisë Osman Hysa ka dalë në protestë për të parandaluar prishjen e shtëpisë së tij-pasuria e vetme e një jete punë. 53-vjeçari me origjinë nga Puka i tha BIRN se shtëpinë e kishte ndërtuar në vitin 1984 me një leje ndërtimi të dhënë nga ish-këshilli administrativ i ndërmarrjes “Gjergj Dimitrov” dhe prej më shumë se dy dekadash, ka pritur marrjen e lejes së legalizimit. Por shpresat u shuan pak ditë më parë, kur në vend të lejes i mbërriti një letër nga ALUIZNI që e lajmëronte se shtëpia e tij ishte përjashtuar nga procesi i legalizimit. “Kjo shkresë është me hile; nuk na thonë që do na shembin shtëpitë, por që jemi përjashtuar nga procesi i legalizimit. Unë kam vite këtu, si mund të jetë shtëpia ime e paligjshme? Kudo që shkojmë nuk na pret askush ndaj na ka mbetur protesta,” thotë i irrituar ai. Osman Hysa është vetëm njëri prej 153 familjeve që rrezikojnë të mbeten pa strehë në zonën e Shkozës në Tiranë, për t’i hapur rrugën projektit të ndërtimit të Unazës së Madhe.

Prej katër ditësh, fadromat e Inspektoriatit Kombëtar për Mbrojtjen e Territorit janë shfaqur në zonë, ndërkohë që banorët protestojnë në kërkim të një zgjidhjeje, duke akuzuar institucionet për mungesë transparence dhe vendime të njëanshme, në dëm të interesave të tyre.

Protestuesit i thanë BIRN se shumica e shtëpive në zonë janë ndërtuar para viteve ’90 dhe se askush përgjatë viteve nuk i kishte informuar për projektet infrastrukturore.

Ata pretendojnë se janë lënë qëllimisht jashtë procesit të legalizimit për t’u përjashtuar më pas nga programet e kompensimit të qeverisë.

Kryeministri Edi Rama e përforcoi këtë dyshim përmes një postimi në Facebook, ku

Shtëpia e ish mësuesit të letërsisë Osman Hysa, e ndërtuar me autorizim nga këshilli drejtues i ish ndërmarrjes “Gjergj Dimitrov’ në vitin 1984 në Shkozë, do të shembet nga bashkia si ndërtim pa leje | Foto : L.Çela

deklaroi se “ndërtimet pa leje në mes të një rruge kryesore në Tiranë duhet të prishen…”.

“Familjet këtë e dinë prej kohësh dhe s’ka asnjë shans as për ta dhe as për askënd tjetër që të legalizohen në mes të rrugëve e pastaj të shpronësohen me paratë e kopshteve, çerdheve, spitaleve, për të hapur rrugën që është e të gjithëve!”-deklaroi Rama në Facebook. Kryeministri sugjeroi që bashkia e Tiranës duhet t’u ofrojë bonuse qeraje si të pastrehë për banorët e Shkozës. I kontaktuar nga BIRN, zëdhënësi i Bashkisë së Tiranës tha se për këtë çështje është ngritur një grup pune që po vlerëson gjendjen ekonomikosociale të banorëve. “ Në bazë të këtij vlerësimi ekonomiko-social, banorëve u është ofruar bonuesi i qerasë si të pastrehë ose dhe dhënia e kredisë së butë. Është në dorën e tyre të zgjedhin një nga këto oferta të bashkisë,” tha Kalemi.

“Kjo shkresë është me hile; nuk na thonë që do na shembin shtëpitë, por që jemi përjashtuar nga procesi i legalizimit. Unë kam vite këtu, si mund të jetë shtëpia ime e paligjshme? Kudo që shkojmë nuk na pret askush ndaj na ka mbetur protesta,” thotë i irrituar ai.

Por banorët protestues e kundërshtojnë me forcë këtë ofertë.

“Vetëm po shkelën mbi trupin tonë mund të na shembin shtëpinë, sepse unë kam ardhur këtu që në vitin 1960. Kam leje ndërtimi nga ish- komiteti ekzekutiv i asaj kohe pasi zona ishte përcaktuar vijë e verdhë ndërtimi,” tha Mimoza Çoku-një tjetër protestuese për BIRN. Çoku sqaroi se më pas kishte bërë një shtesë shtëpie dhe në vitin 2011, sipas saj i kishte ardhur shkresa miratuese për legalizimin. “Nuk kisha lekë për të paguar atëherë dhe tani më vjen shkresa tjetër, që nuk më miratohet. Kë shtet të besoj unë?!”pyet Çoku. Banorët pretendojnë se askush nuk i ka pritur dhe sqaruar për ndërtimin e

Unazës së Madhe, edhe pse nën zë projekti përflitej që prej viteve ’90. Madje, disa prej banorëve janë njohur privatisht me projektin, por autoritetet i kanë qetësuar duke u dhënë siguri se nuk do të prekte shtëpitë e tyre. “Për herë të parë janë njohur privatisht për ndërtimin e këtij projekti në vitin 2003.

Në një nga zyrat urbanistike të bashkisë së Tiranës pashë hartën dhe zyrtari i kohës më garantoi se projekti nuk do bjerë mbi shtëpinë time,” tha Julian Mema për BIRN. “Shtëpia ime është me leje ndërtimi të vitit 1991, por që asnjëherë nuk na është lejuar të bënim regjistrimin e pronës,” shtoi ai. Në mungesë të një dere të hapur komunikimi me qeverinë, banorët e Shkozës iu drejtuan dy ditë më parë për ndihmë ambasadorëve Romana Vlahutin dhe Donald Lu. “Çfarë kërkojmë ne është shumë e thjeshtë, të trajtohemi si qytetarë normalë të një vendi që pretendon të futet në Bashkimin Europian….Ne si banorë nuk jemi kundër zhvillimit urban të zonës, por as nuk pranojmë të hidhet poshtë gjithë djersa dhe mundi ynë prej vitesh të tëra,” shruhet në letrën drejtuar ambasadorëve.

16

Shtator 2017

Blog

Todorova e quajti këtë “Ballkanizëm” si homazh ndaj “Orientalizmit” të Eduard Said – një term i aplikuar në një mbulim të ngjashëm ekzotik të studiuesve, shkrimtarëve dhe artistëve ” të Lindjes” nga “Perëndimi”. Ajo ndoqi format e shumta të Ballkanizmit në burime që variojnë nga kronikat tregtare të Venedikut të shekullit të 16-të, deri te opinionet e viteve 1990 të publikuara në New York Times dhe te dramat serbe të shekullit të 19-të.

Të shpjegosh Ballkanin sipas Perëndimit Dy dekada pasi Maria Todorova shkroi “Imagjinimi i Ballkanit”, perceptimet për rajonin mbeten të bazuara te stereotipat, te dhuna, varfëria dhe eksperienca e rakisë.

SRDJAN GARCEVIC

N

jëzet vjet më parë, ndërsa thëngjijtë e luftës në Bosnje dhe Kroaci ishin ende të ndezur, historiania bullgare Maria Todorova publikoi “Imagjinimi i Ballkanit”. Në këtë vepër thelbësore, ajo detajoi se si është perceptuar dhe dokumentar Ballkani për shekuj si brenda dhe jashtë – kryesisht si një oborr disi brutal dhe jo i civilizuar i Europës.

Todorova e quajti këtë “Ballkanizëm” si homazh ndaj “Orientalizmit” të Eduard Said – një term i aplikuar në një mbulim të ngjashëm ekzotik të studiuesve, shkrimtarëve dhe artistëve ” të Lindjes” nga “Perëndimi”. Ajo ndoqi format e shumta të Ballkanizmit në burime që variojnë nga kronikat tregtare të Venedikut të shekullit të 16-të, deri te opinionet e viteve 1990 të publikuara në New York Times dhe te dramat serbe të shekullit të 19-të. Megjithëse mbulimi ndryshonte nga vendit dhe periudha kohore e burimit, ajo vuri re një fije të fortë të përçmimit kundrejt Ballkanit dhe popullit të tij.

Ajo identifikoi britanikët si tradicionalisht pak të impresionuar nga Ballkani, duke thënë se ndërsa arsyeja ishte pjesëri sht g j e o p o l it i ke p a s i b r it a n i k ë t mbështetën perandorinë osmane gjatë luftërave të pavarësisë në Ballkan, edhe nocionet viktoriane të “qytetërimit” luajtën një rol bazuar te idetë e darvinizmit social, racizmit shkencor dhe superioritetit kolonial. Në fund të shekullit të 19-të, George Bernard Shaw i zemëroi bullgarët me shfaqjen e tij “Armët dhe Njeriu” duke e përshkruar popullin si injorant dhe barbar. Edith Durham, një britanike që udhëtoi rajonin në fillim të shekullit të 20-të, i përshkroi serbët si “parazitë” dhe u bëri thirrje të gjitha kombeve të shkolluara të ngrihen kundër “sllavëve të Ballkanit” dhe krishtërimit të tyre.

Disa ditare udhëtimesh nga e njëjta periudhë përmbanin pjesë raciste, duke vlerësuar si të neveritshme përzierjen e pasur të kulturave, gjuhëve dhe etnive në rajon. Edhe kur raportet e huaja ishin pozitive, ato stereotipizonin vendasit si “fisnikë të egër”, duke rënë shpesh në grackën rrëfimtare të “shpëtimtarit të bardhë”. Edhe pas Luftës së Dytë Botërore dhe rritjes së ndjeshmërisë ndaj stereotipeve të të gjithë kombeve dhe popujve, ato në Ballkan vazhduan.

Todorova theksoi se në vitet 1990 një kolumnist i New York Times në një mënyrë harroi holokaustin në Europën Perëndimore kur e kritikoi Ballkanin si “vendin e vetëm në Europë”, ku njerëzit mund të vriteshin për shkak të ngjarjeve të sheku-

Studiuesja Maria Todorova vuri re një shpërfillje të fortë ndaj Ballkanit dhe popullit të tij. Foto: Wikpedia

jve më parë. I zhytur në paqëndrueshmëri në fund të shekullit të kaluar, narrativa e Ballkanit si jotolerant dhe i dhunshëm u kthye, deri në atë pikë sa gazetari dhe shkrimtari amerikan Robert Kaplan fajësoi Ballkanin për nazizmin, duke deklaruar se “Hitleri mësoi të urrejë ashtu” nga sllavët jugorë. Pavarësisht nga zemërimi i zjarrtë që shkaktoi te disa dijetarë të rajonit, vepra e Kaplanit kishte ndikim dhe lexohej gjerësisht në vitet 1990. Dy dekada pas “Imagjinimit të Ballkanit” dhe pasi stabiliteti është kthyer në rajon, a ka ende kuptim të diskutohet për Ballkanizm? Disa shtete të Ballkanit si Kroacia dhe Bullgaria tashmë janë anëtarësuar në BE, ndërsa të tjerë presin si kandidatë të mundshëm. Anëtarësimi shpesh perceptohet si shenjë e civilizimit dhe madje edhe në shtetet joanëtare, politikanët përsërisin mesazhet e BE-së për tolerancë, stabilitet dhe progres. Figurat kyçe kanë shkaktuar interes në mediat perëndimore – Edi Rama, kryeministri shqiptar i vari vizatimet e tij në Bienalen e Arteve të Venecias këtë vit, ndërsa Ana Brnabiç, kryeministrja homoseksuale e Serbisë u bë një temë e nxehtë në qershor (mes akuzave se Serbia “po e mbulon me rozë” politikën e vet të brendshme).

Një bum rajonal i turizmit nxitur nga fluturimet, akomodimi dhe birrat e lira nxiti shpresa për familjarizim. Miliona turistë çdo vit shohin se kamarierët në Ballkan nuk janë më të egër se ata në qytetet spanjolle apo resortet bregdetare britanike. Skena të ndryshme arti lokal mblidhen çdo vit si Festivali i Filmit në Sarajevë, DokuFest në Prizren dhe Festivali Trumpet në Guca.

Megjithatë, referencat e paarsyeshme për luftën, dhunën ose varfërinë ende karakterizojnë artikujt për Ballkanin modern – sidomos për shtetet që dikur

përbënin Jugosllavinë. Lajmet përmendin burra të dhunshëm dhe gra të mbuluara me tualet që kërkonin para.

Para se Bullgaria të hynte në tregun e hapur të punës në vitin 2014, tabloidët britanikë punuan pa u lodhur për të përshkruar europianët e tjerë si vagabondë hajdutë të punës. Vitin e kaluar, në prag të referendumit të Brexit, një seri artikujsh njoftuan votuesit në Mbretërinë e Bashkuar për pasojat e zgjerimit të BE-së, duke sugjeruar vazhdimisht rritje të dhunës. Në prill të vitit 2016, The Sun publikoi një artikull për pranimin e mundshëm në BE të Bosnjës me titullin “Mos i fusni brenda”, duke përshkruar se si Bosnja është një terren për radikalët, me flamuj ISIS që valëviten kudo, duke shfaqur fotografi të xhihadistëve të armatosur. Ndërsa The Sun nuk konsiderohet si mishërim i analizës së lartë, rrëfenjat për Ballkanin nuk janë të kufizuara në median mendjengushtë.

Një artikull në The Economist, i titulluar “Luftim dhe Plaçkitje”, analizoi një libër mbi historinë e Malit të Zi, i cili e la autorin me pyetjen nëse “luftimet dhe plaçkitjet ishin paracaktuar nga historia”, që e kishin bërë baballarët e kombit dhe do të bënin përsëri djemtë e tyre”.

Edhe në qarqet liberale, Melania Trump përshkruhet sipas stereotipave të “nuses me postë” për shkak të origjinës së saj sllovene. Kohët e fundit, e shumë-nderuara Zonja Helen Mirren bëri komente për “shpirtin e errët slloven” të Trump, ndërsa Joy-Ann Reid, një gazetar i MSNBC, përdori trashëgiminë “sovjetike jugosllave” të grave të Donald Trump si dëshmi e lidhjeve të tij me Rusinë. Po t’i lëmë të famshmit që nuk marrin vesh mënjanë, edhe ata që e njohin rajonin herë pas here kalojnë në ujërat e Ballkanizmit. Nuk mund të përmbahesha pasi lexova një ar-

tikull të kohëve të fundit në Balkan Insight nga një shkrimtar me përfshirje afatgjatë në rajon, i cili i referohej burrave serbë si “kafshë mitike me qime” ndërsa diskutonte fiksimin e grave serbe me makijazhin.

Përveçse i formuar keq dhe intelektualisht dembel, Ballkanizmi ndërkombëtar fatkeqësisht ka pasoja reale dyuke çuar në ndërveprime personale banale. Ballkanizmi krijon llojin më të keq të turistëve – ai lloj që pasi ka lexuar një libër dhe ka kaluar disa ditë në rajon fillon të shpjegojë te vendasit historinë dhe politikën sipas perëndimit.

Gjithashtu i jep mundësi njerëzve të tjerë të sjellshëm që të pyesin vazhdimisht të rinjtë nëse i urrejnë fqinjët e tyre ose nëse kanë ndonjë familjar në mafia.

Si të gjitha stereotipet, ajo i mbyt nuanca dhe historitë individuale duke i përkufizuar ato trashë. Njerëzit në Ballkan duhet të punojnë shumë për t’i treguar botës veten, pavarësisht nga të metat, ata meritojnë respekt dhe mirëkuptim. Sidoqoftë, ky lloj i Ballkanizmit të jashtëm mund të krahasohet dhe madje të tejkalohet nga ai që vazhdon brenda vetë Ballkanit. Ballkanizmi i brendshëm manifestohet në shtypjen në shkallë rajonale të termit “Ballkani”. Njerëzit këmbëngulin se i përkasin “Europës Qendrore” dhe vazhdimisht projektojnë stereotipa negative ndaj fqinjëve të tyre, me të cilët ata ndajnë një histori dhe një pjesë të mira të kulturës.

Qarqet liberale serbe fajësojnë rregullisht “mentalitetin ballkanik” si arsye për problemet tona.

Tradicionalët shpesh veshin stereotipin si arsye për të justifikuar maçizmin dhe patriotizmin ekstrem dhe shtimi i turizmit nënkupton shtim të mundësive për të damkosur identitetin nëpërmjet “përvojave” si dehja me raki deri te “safarit” e turpshëm në qytetet e vogla rome.

Fatkeqësisht, Ballkanizmi mbijeton sepse është shumë i dobishëm. Siç shkroi dhe një eseist gjerman Herman von Keyserling, (duke parafrazuar Volterin): “Nëse Ballkani nuk do të ekzistonte, do të shpikej”.

Todorova hodhi hipotezën se për ballkanistët e huaj, rajoni shërben si një kanavacë për të projektuar idetë e veta qoftë për varfërinë, dhunën apo intolerancën.

Ose, mund të përdoret si mbulesë për të gjitha aspektet e kulturës së brendshme të dikujt që mund të jetë kundër rendit të ditës, me të cilin mbase nuk duan të merren. Për fat të keq, teksa fillojnë të bëhen të dukshme krisjet në rendin aktual demokratik liberal, nga Brexit te Çarlotsvill, Ballkanizmi mund të zhduket – jo sepse Ballkani do të bëhet më “perëndimor” por sepse “perëndimi” do të kuptojë se është më shumë si “Ballkani”.

No.

25

September 2017 Monthly

Albania’s Government Approved the Illegal Auction of ARMO’s Assets The center-left government of Prime Minister Edi Rama turned a blind eye while the assets of Albania’s sole oil refiner ARMO were illegally auctioned, denying taxpayers any chance of recovering part of the hundreds of millions of euros the company owes to tax authorities, employees and public companies.

The owner of IRTC, Harry Sargeant with members of the Albanian Government during a visit in Ballsh.

ANALYSIS

INVESTIGATION

Albanians Query Wisdom of SlimmedDown Government

The Pentagon’s $2.2 Billion Soviet Arms Pipeline Flooding Syria

Edi Rama has honoured pledges to cut bureaucracy by radically trimming the size of the cabinet – but some fear the new ‘super-ministries are taking on more than they can handle.

The Pentagon is on a spending spree as it scrabbles to amass vast quantities of Soviet-style weapons and ammunition. But it’s running into problems sourcing them...

18

September 2017

INVESTIGATION

Albania’s Government Approved the Illegal Auction of ARMO’s Assets The center-left government of Prime Minister Edi Rama turned a blind eye while the assets of Albania’s sole oil refiner ARMO were illegally auctioned, denying taxpayers any chance of recovering part of the hundreds of millions of euros the company owes to tax authorities, employees and public companies.

OLA XAMA | BIRN | TIRANA

O

n September 2nd 2016, Albania’s Minister of Finance Arben Ahmetaj, former Deputy Prime Minister now Minister of Agriculture Niko Peleshi and American businessman Harry Sargeant, held a press conference at the oil refinery of Ballsh in Southern Albania, surrounded by workers wearing hardhats, to announce that the company was under new management.

“Everyone knows what happened to the oil industry. You in particular remember the corrupt and failed privatization process that burdened employees and treated them as slaves,” said Ahmetaj.

“Only during the first year there will be $52 million worth of investments that will go to the renewal of the refinery,” promised Ahmetaj, underlining that the new investor would return to work the oil refinery’s 1200 employees.

A year later the investments promised by the Economy Minister do not appear to have materialized.

Meanwhile, documents obtained by BIRN show that two months after Ahmetaj’s and Peleshi’s public appearance with Sargeant in Ballsh, the refinery and 54 ARMO properties were illegally sold through an auction to Credins Bank - which then leased the refinery to a company controlled by the American businessman called Ionian Refining & Trading Company, IRTC. An administrative investigation by the Ministry of Justice, a copy of which was secured by BIRN, revealed that the acquisition of ARMO’s assets by the bank was done in violation of the law, damaging the interests of the state to which ARMO owes hundreds of millions of euros in debts.

Meanwhile, ARMO’s other refinery in the city of Fier has been heavily leveraged

at Raiffeissen Bank, which has also reached a leasing agreement with IRTC. Stripped of its largest refinery in Ballsh, ARMO –where 85 per cent of the stock is owned by an Azerbaijani investment fund registered in the British Virgin Islands and 15 per cent by the Albanian Ministry of Economy - owes at least 178 million euros of debt to the state budget, debts that the state now has very little chance of recovering.

Its Azeri owners have shown little interest in the company in the last few years, but a source in the Ministry of Energy told BIRN that this could change as the controversial auction of its assets over one bank loan exposes Albania to claims for damages and possible arbitration proceedings.

From 2013 to 2016, ARMO’s key assets such as the oil refineries in Balsh and Fier were leased to two companies, Deveron Oil and TP&D Oil, which also owe tens of millions of euro in debt to tax and custom authorities. BIRN has learned that similarly to the two other companies that have leased ARMO’s assets in the past, even IRTC has accumulated debts to the state budget worth 22 million euros in the last few months, making the financial crisis in the Albanian oil sector worse.

According to documents obtained by BIRN, the debt of the oil sector is now estimated to more than $700 million and has grown exponentially since 2013 after the center-left Socialist Party came to power.

Contacted by BIRN, Credins Bank did not comment on the allegations. Similarly to the bank, a series of institutions with a supervisory role or a direct interest in the ‘illegal’ transaction, such as the General Directorate of Taxes, the General Directorate of Customs and the Ministry of Economic Development and Tourism did not respond to a request for comment. IRTC also did not respond to a written query.

Meanwhile, the Ministry of Energy told BIRN through a written statement that the refineries of Ballsh and Fier were now under the ownership of banks, which had leased their assets.

“The process of transferring the ownership of the two oil refineries in Ballsh and Fier was carried out through bailiffs, by the creditors of the company that won the right to seize it assets,” said the Ministry of Energy.

“Further, the creditors signed an agreement with another company for the management of these assets,” it added.

Illegal sale of assets When Minister of Economy Arben Ahmetaj and Deputy Prime Minister Niko Peleshi appeared together with Harry Sargeant in Ballsh on September 2, 2016, IRTC had yet to take over the oil refinery of Ballsh, which at that time was owned by ARMO. The oil company, due to its debts, had a long list of execution orders from bailiffs against its assets. At the top of the list were the tax authorities, the customs office, the state-owned oil producer Albpetrol, the banks and suppliers.

The Albanian civil procedure code, clearly sets out a preferential order for the creditors of an indebted company, starting from employees, fiscal authorities, public companies, banks and then the third parties associated with the company. But in the case of ARMO, the code of civil procedure was not respected and 54 assets of the company were auctioned by Credins Bank, which ended up also buying them.

At the Local Office of Immovable Property Registration in the region of Mallakastra (ZVRPP) there were 54 properties registered on behalf of ARMO. For these properties on April 13, 2016 the Office of VIP Taxpayers in Tirana had issued a sequester order based on the unpaid taxes ARMO owed.

Against the properties of ARMO there were seven other execution orders initiated respectively by Raiffeisen Bank, Credins Bank, Serjani Sh.pk, the “Urban Credit” foundation, OSHEE, Fier Water Supply, Fit Mek Oil Company, Albpetrol and Ballanca Law Offices.

However despite the property freeze order from the tax authorities and the execution orders from other creditors, the property registration office in Mallakastra decided to give priority to an execution order initiated by the bailiff company T.M.A. on behalf of Credins Bank.

This execution order was based on a decision of the First Instance Court on Fier, based on a credit line issued by Credins Bank on behalf of ARMO in 2013.

On June 10, 2016, the bailiff company T.M.A, through the property assessor Arjan Gusho, valued for $31.2 million the 54 assets of the oil refiner registered in the property office in Mallakastra.

Four months later, on October 13, 2016, T.M.A auctioned ARMO’s assets for 80% of their assessed value or $25 million. On October 28, 2016 T.M.A auctioned the assets of ARMO on behalf of Credins Banks.

The bank was declared the winner of the auction. Credins Bank did not pay the $25 million, but in exchange wrote off ARMO’s debt to the bank.

The purchase by Credins Bank of a property itself had auctioned after seizing from a borrower raised eyebrows in the Ministry of Justice, which ordered an administrative investigation in the procedures followed by the bailiff.

“I became suspicious of the auction organized by the bailiff for ARMO’s assets, because Credins bank was both the seller and the buyer,” a former high ranking official at the Ministry of Justice told BIRN. “Such a procedure had never happened before,” he added.

September 2017

The owner of IRTC, Harry Sargeant with members of the Albanian Government during a visit in Ballsh.

The administrative investigation by the Ministry of Justice discovered that the purchase of most of ARMO’s assets by Credins Bank, including the refinery of Ballsh, was done in violation of the law.

However, the only person that was held accountable for the sale was the head of the property registration office in the region of Mallakastra, who was arrested and charged as part of a criminal complaint.

“ARMO was one of those cases were execution orders from its borrowers overlapped,” told BIRN a source with knowledge of the oil company’s debts.

“Even though its properties were heavy leveraged, Credins Bank loaned it 17 million euros and that’s why they had to go through all this trouble,” he added.

The state turned a blind eye on the auction The report of the administrative investigation carried out by the Ministry of Justice, a copy of which was also sent to the General Prosecutor’s Office, details how state institutions turned a deaf ear when they were notified that the properties of ARMO were being auctioned by the bank.

Although the property registration office in Mallakastra had received a sequester order by the tax authorities for ARMO’s assets, it did not act upon it. Also the Tax Authority did not ask the bailiff to suspend the auction, because of its role as preferential creditor to ARMO. Although the Customs Office had managed to put a lien on ARMO’s assets, it did not respond to the notification from T.M.A regarding the auction, forfeiting its status as a preferential creditor.

“After the announcement of the winner, the bailiff informed the municipality of Ballsh and the Customs Office in the city Lezha in order to respect their preferential creditor rights. From the administered docu-

ments, it turns out that there was no response from the Customs Office of Lezha.

The municipality of Ballsh otherwise reached an agreement with the bailiff for the repayment of the debt owed by ARMO in installments. The document does not specify the content of this agreement, but in it the municipality says that the bailiff may continue the auction of the assets by excluding the municipality of Ballsh from the process,” the report said.

According to the report the maneuver made Credins Bank the only preferential creditor with a claim toward ARMO’s assets. In case the Albanian authorities would have sought the ownership of ARMO’s assets as preferential creditors, Credins Bank could not have auctioned the 54 ARMO assets in the auction held on November 23rd 2016.

“In the case at hand Credins Bank is solely benefited from the rights awarded to preferential creditors, being able as vendor to buy the assets of ARMO with in compensation of the unpaid lien of credit,” the report said.

The sale of ARMO’s assets on behalf of Credins Bank casts doubts on the procedure it developed to acquire possession of Ballsh’s refinery. A confidential document obtained by BIRN shows that even though Credins Bank bought at auction its collateral, it did not pay anything to get the assets.

In a reply that Credins Bank gave to the bailiff T.M.A, which reminded the bank to make the payment as a winning bidder, the bank says it has no plan to pay a penny, but says it will write off ARMO’s debts, which is 2.2 billion lek (€17 million).

“Regarding the payment of the price for the property purchased in the auction, we inform you that Credins Bank sh.a. in the capacity of creditor, settles the obligations that the debtor company ARMO sh.a. has to this bank, compensating in this way the

payment of the obligation,” said Credins Bank in its reply.

Parallel with this procedure, BIRN has learned that the loan ARMO had in Raiffeisen Bank was restructured, while its refinery in Fier was also leased to IRTC. A confidential source at the Bank of Albania told BIRN that ARMO Company now it’s not anymore part of the list of bad creditors.

ARMO has been one out of the 35 big corporations that accounted for 65% of the total of the problematic debt portfolio, while now is listed among a list of seven corporations that have restructured.

“There is no more ARMO in the list of bad creditors. The credit that it had with Credins Bank has been repaid, while the one with Raiffeisen Banks has been restructured and is being paid in installments,” an employee of the Bank of Albania told BIRN under the condition of anonymity.

In total, ARMO had 2.7 billion lek (€20 million) in debts to Raiffeisen Bank and 2.8 billion lek (€21 million) to Credins Bank.

The debts it has to Tirana Bank, Union Bank and BKT have not been paid. In total the debt to the three banks amounts to $500,000 . (€425,000)” Although the Bank of Albania was informed by the Ministry of Justice on the problematic auction procedure held by T.M.A. for the assets of ARMO registered in the property office of Mallakastra, it rejected any responsibility by declaring that its work is focused only on the risk management of second-tier banks and not in their relationships with the borrowers.

“Solving the problem with borrowers is a right of the banks, one which arises since the establishment of a relationship until this relationship ends,” said the Bank of Albania in a written response.

“They also have the right to enter into relationships with third parties in order to find appropriate solutions. The Bank of Albania examines risk management issues in the work carried out by banks,” it added.

The debts to Albpetrol and OSHEE One of the biggest creditors of ARMO is Albpetrol, the state-owned oil extracting company.

During 2008-2013, when ARMO was owned by the controversial businessman Rezart Taçi, Albpetrol sold to ARMO a very big amount of crude oil to the tune of 3 billion lek, money which have yet to be collected.

Over the years, the state oil extraction tried to seize ARMO’s property in order to pay off the debt, but so far it has managed to execute only three properties, the value of which is quite small in comparison to the debt, which is now higher taking into consideration the interest rates and penalties.

“The debt that ARMO has to Albpetrol sh.a is in total 5.4 billion lek, which is recognized by two different jcourt decisions.

All these obligations date back to 2013. The above obligation includes the principal, interest rates and penalties. For the above mentioned amount, the court has issued an execution order,” said Albpetrol in its official response to BIRN. Albpetrol lamented that the District Court of Fier, with its decisions it has prevented the sale of ARMO properties in favor of the payment of the obligation to the public oil extraction company.

“The properties that were sold off to pay the debt were not leveraged by the banks.

However, for the properties were banks had liens, the bailiff hired by Albeptrol had faced difficulty to auction them in order to repay

19

the debt,” Albpetrol said, adding that it attempt to execute its debt option against the refinery in Fier had been blocked by Raifeissen Bank.”

The company claims that it was not notified by the bailiff company T.M.A. for the auction for ARMO’s assets despite being a preferential creditor, therefore it has filed a lawsuit against Credins Bank and T.M.A. as the only way to cancel the auction that was held last November and to obtain a part of the debt owed by ARMO. “Meanwhile Albpetrol has filed a lawsuit against Credins Bank and the bailiff company contracted by them for the sale of the refinery of Ballsh,” said Albpetrol.

ARMO also turns out to be one of the companies that has the biggest debt to Electricity Power Distribution Operator (OSHEE). However, OSHEE’s attempts to turn the power off over the unpaid electricity in the refinery have only been successful in one occasion.

In 2015, ARMO’s power supply was cut off, but this endangered the entire area around it. The substation owned by ARMO is connected to the water and power supply station of the city of Ballsh, so it is impossible to take measures against the refinery.

In a report drafted by the Ministry of Energy it is also mentions the concern about the environmental risk posed by the refinery in case of a power cut.

“The power cut brings some consequences that relate with the safety of this industrial facility of strategic importance,” says the report.

“By putting out of function the fire system, the consequences could be severe as there is crude oil and fuel in the deposits.

The lack of electricity also causes a lack of maintenance of catalysts which are maintained by the nitrogen production plant,” adds the report.

The debts tripled during Rama’s government Prior to the privatization of 2008, ARMO was a company in good financial shape.

The company had no debts to the banks and suppliers and, in addition to employing thousands of employees; it paid the state between $30 million to $35 million a year through taxes, social security contributions and the carbon tax.

But after the privatization of the hydrocarbons company by AMRA Oil - a company registered in Switzerland and controlled by the infamous businessman Rezart Taçi, problems with the non-payment of taxes became a norm during its administration until 2013.

According to the audit conducted by “Deloitte”, until the sale of the company to Heaney Assets Corporation in August 2013, the company’s financial obligations to the tax authority amounted to 73 million and 266 thousand US dollars. ARMO was collateralized in the banks in exchange for commercial loans, respectively 27.5 million dollars from Raiffeisen Bank and 20 million dollars from Credins Bank.

However, more than the banks, ARMO was a debtor to third parties. A long list of 10 companies listed ARMO a debtor of an amount of 100 million and 50 thousand US dollars. According to a lawsuit registered in March 2012 at the Court of Tirana, Albpetrol claimed ARMO owes it a debt of 40 million US dollars.

Following the sale of the AMRA Oil which owned 85% of ARMO’s shares, by Rezart Taçi to the Azeri’s of Heaney Assets Corporation in August 2013, the company suspended its work for one year until

20

September 2017

August 2014 when two leasing deals were signed with Deveron Oil and TP&D Oil, for the refineries of Ballsh and Fier.

The agreement between ARMO sh.a and Deveron Oil - also registered ‘offshore’ in the British Virgin Islands, was defined through two types of 1-year contracts. In the lease contract signed on January 10, 2014, it is determined that Deveron pays ARMO $75 per ton of refined crude oil, while ARMO carries the obligations for taxes on property, electricity and water and the workers’ salaries as well.

The second management and service contract, signed on February 12, 2014, is for 25 USD per ton of refined crude oil, while ARMO provides all the exARMO workers during a rally in Tirana, protesting for unpaid wages. Photo:Ivana Dervishi pertise, human resources and staff experience to enable the project develFrom these debts, $20 million belong to opment and the management of the relacustoms for the excise and $185 million were tionship with Deveron’s contractors and due to the tax office (national tax, profit tax, subcontractors; the overseeing and processVAT, income taxes and social security ing of crude oil owned by Deveron and the tax obligations. contributions). In the Ministry of Energy ARMO has also signed two similar conreport the debts to banks were estimated to a tracts with the Albanian company TP&D Oil total of $207.9 million. While, $54.2 million for leasing the refinery of Fier in exchange was the deferred tax during the previus years. for 80 USD per ton of refined crude oil.

After leasing the two refineries, because ARMO held all fiscal obligations as a burden, its debts increased exponentially by budget. lah’s of Jordan.

2014.

In July 2017, a source from the Tax OfThe cases that the Department of Justice A report of the Energy Ministry in Feb- fice told BIRN that IRTC had 22 million eu- in the United States has opened against ruary 2016, a copy of which was obtained ros in debts to the state. The company had them are important. A Pentagon investigaby BIRN, indicates that by January 2016 failed to hand a tax declaration during the tion accused Sargeant of deceiving and corARMO had to pay a total of $595 million. last 5 months ahead of July 2017 to the tax rupting a senior official in Jordan to receive The report underlines that the debts in- office. the monopoly to supply with oil the US Arcreased by $27.38 million in 2014. In 2015 Who is behind ARMO? my during the Iraq war in 2004, causing the they are estimated to have increased by Ionian Refining and Trading CO, IRTC, US damages to the tune of $200 million. $137 million - including the effects of a tax appeared on the scene of oil-producing comHarry Sargeant is the vice president of audit for 2011-2014, the salaries for 5 panies in Albania on September 1, 2016. A Global Oil Management Group Ltd, an inmonths of 2015 and taxes on them, electric- press release from Bankers Petroleum re- ternational corporation registered in Flority, and debt to suppliers. vealed the signing of a contract, whereby ida and IRTC is its subsidiary. Sargeant apFrom these debts, $20 million belong to Bankers pledged to sell 65 % of its produc- peared as a representative of the investor’s customs for the excise and $185 million tion to IRTC, the crude oil that later would group at Ballsh refinery last September were due to the tax office (national tax, prof- be refined at the ARMO refinery. during the inspection of the plant with Fiit tax, VAT, income taxes and social securiThe data from the National Business nance Minister Arben Ahmetaj and Deputy contributions). In the Ministry of Energy Center, QKB, however, show that the new ty Prime Minister Niko Peleshi. report the debts to banks were estimated to company IRTC of the American Sargeant On May 8, 2017, Sargeant IV was hona total of $207.9 million. While, $54.2 mil- has the same address with ARMO: “TIRA- ored with a post at the board of directors lion was the deferred tax during the previ- NA, Papa John Paul II Street, building no. of Pennie Petroleum Corporation, which us years.

12, ABA Business Center, 8th floor”. took over the Velca oil block in the district The report underlines that for ARMO From the documents of QKB, ARMO is of Vlora. needed to spend 998 million lek (7.18 mil- a joint stock company where 85% of the Meanwhile, since December 2016, Milion Euros) in labor costs for the 6-month shares are owned by an Azerbaijani group tat Sulas was named IRTC administrator in period from August 2015 to January 2016. and the chairman of the Managing Board Albania. He is the brother of Benik Sulaj, Out of this fund, the expenses that the is Nazim Mustafayev, and 15% of the shares the owner of the Taiwan center in Tirana. employer (ARMO sh.a) had to face were es- are owned by the Albanian state.

Prior to being under the IRTC administimated to be 794 million lek (€5.71 milUntil the IRTC showed up, its two plants tration, the refinery of Fier was leased by lion). The expenses held by employee sala- were rented to “Deveron Oil” and Trading Trading Petrol and Drilling from Septemries are estimated to be 204 million lek Petrol and Drilling, TP&D. “Deveron Oil” ber 2013 through a leasing contract with (€1.47 million). managed through a leasing contract the ARMO. According to the Ministry of Energy, in Ballsh refinery, while the Fier refinery was The documents obtained by BIRN conJanuary 2016 ARMO’s contractor “Deve- being used by TP&D Oil. firm that the agreement was made in 2013 ron oil” had a total of $81.2 million in debts.

IRTC, originally registered in the British between than ARMO administrator, Fation While TP&D Oil during that period of Virgin Islands, listed Mustafa Abu Naba’a Veizaj, and former TP&D Oil representatime had $55.2 million in debts. as head of the Supervisory Council - a re- tive Pajtim Braçaj.

“The debts to the banks are $8.7 million. nowned Dominican businessman in the inPajtim Braçaj is known as an individual The debts to the suppliers, including fiscal ternational oil trade arena - together with that has connections with the shareholders obligations (taxes and customs) amount to Harry Sargeant IV. of the Taiwan Center in Tirana. His broth$46.4 million, where $44.8 million were Naba’a and Sargeant are known in the er, Avni Braçaj, owns 10% of the shares of due to to the suppliers and $1.58 million American lobbies of the Republican Party the company. are owed to the taxes authorities and em- and have been investigated for their illicit In October 2015, Braçaj was arrested ployees,” says the ministry report for TP&D fundraising for the campaign for president together with Ajet Sulaj - the other brother Oil. of US senator John Mccain, where Naba’a of Besnik Sulaj - as part of a criminal group After the refineries of Ballsh and Fier is suspected that with the help of Sargeant charged with the trafficking of 700 kilowere leased to IRTC, the new company has gave $50,000 in donations from a foreign grams of cannabis. Braçaj and Sulaj have continued to create obligations in the state source, close to the family of King Abdul- denied the charges in court. From 2012 un-

til now, TP&D has changed administrators several times. Taulant Musabelliu, Perparim Çaushi and Pajtim Braçaj have often lead the company. IRTC’s current administrator, Mitat Sulaj, was TP&D administrator from 2012 to 2013, while he continues to be part of the company’s oversight council. In a Facebook post in September 2016, former Prime Minister Sali Berisha named businessman Besnik Sulaj as the man hiding behind IRTC. Unlike IRTC and TP&D Oil, the ownership of Deveron Oil is not clear. However, sources close to ARMO told BIRN that there are suspicions that behind it stands businessman Rezart Taçi, who has various criminal investigations opened in Albania and in other countries as well.

“The General Directorate of Taxation has started investigations over the way the company used a fraud scheme similar to that of businessman Taçi and then left Albania leaving a mountain of debt,” a government source told BIRN. “The contract that Deveron Oil signed with ARMO was very favorable. ARMO had to pay all the obligations: wages, taxes, electricity, the technical expertise, everything.

ARMO worked, increased its debts and Deveron could profit quietly,” the same source told BIRN. The negotiations with the Azeri and the arbitration threat Over the last two years, ARMO’s Azeri owners have not expressed much interest in taking over the management of the company. A source at the Ministry of Energy and Industry told BIRN that several meetings and negotiations were held to resolve the legal issues, “but they all failed”.

“We have had several meetings, but we have not seen any interest in arriving at concrete solution for the oil refining company.

ARMO is a huge debtor to the state budget and has a lot of employees, so our interest has always been to find a solution,” said the senior official at the Ministry of Energy and Industry, who spoke with BIRN on condition of anonymity.

The official, however, did not rule out a change in Azeri’s interest after the auction of the assets of the refinery of Ballsh, which could penalize Albania.

“We have also worked on the possibility that we may have an arbitration case. They are openly breaching the contract, but even the Albanian state has violated it as well.

I’m talking about the way the Ballsh refinery was sold at auction. Tomorrow they might send us in court because we have not carried out the contract ...,” said the official while clarifying that ARMO is a strategic sector company and the execution of collateral, as the banks did in this case, was excluded by the old bankruptcy law.

“But even if the new law was in force, the administration, seizure and sale of assets could not be done without a consensus, because it is the Albanian state that has changed the legal regime that penalizes a foreign company,” said the official, underlining that the Albanian government in its official reports estimates ARMO worth with a book value of $413 million.

“They may appeal in the court of Tirana and even in arbitration and may seek e very big compensation,” he concluded.

September 2017

21

ANALYSIS

Albanians Query Wisdom of Slimmed-Down Government Edi Rama has honoured pledges to cut bureaucracy by radically trimming the size of the cabinet – but some fear the new ‘super-ministries are taking on more than they can handle.

GJERGJ EREBARA| BIRN | TIRANA

W

ith a mere 15 ministries, Albania’s new government, under its new/old Prime Minister, Edi Rama – which took office on 13 September – is the slimmest in recent history.

In its program for 2017 to 2021, which it presented last week, the government pledged to focus on the quality of public services in healthcare, education, the water supply, waste management, property registration and property titles.

While promising better public services, less bureaucracy and a more efficient public administration, some exerts suspect the latest attempt to overhaul Albania’s infamously inefficient and highly politicized public administration will into the usual problems.

Mero Baze, a publisher, wrote on Sunday in the daily Tema that the ongoing overhaul was effectively “sending the executive power towards an unknown destination”.

According to Baze, the highest public positions in the administration, the General Secretaries of ministries, [posts that are not part of the political staff of ministers], are being nominated outside normal procedures, undermining the government’s promise to create a more professional administration.

In Albania’s last parliamentary elections of June 2017Rama won an outright majority when his Socialist Party won 74 out of 140 seats in parliament.

It was the first time since 2001 that a single party was able to rule without any coalition partners.

Rama’s second government, nicknamed “Rama 2” by the media, promptly said it needed to reorganize the administration, to make it more efficient.

Responding to calls in public debates for a reduction in the bureaucracy, Rama slimmed down the government from 18 ministries and 21 ministers to 13 ministries and 15 ministers, including ministers without portfolio.

This is the lowest number of ministers that any Albanian government has had in recent history.

The previous record low came in 2005, when the right-wing coalition led by Sali Berisha created a government of 16 ministries.

Albania’s largest-ever government, headed by the then Socialist Ilir Meta back in 2001, contained 22 government positions.

Five were nominally “ministers without portfolio”, meaning that while they received ministerial salaries, staff and body-

‘Rama 2’ Government. Photo: Gent Shkullaku/LSA

guards, they did not run a specific department.

The following government, nicknamed “Berisha 1”, which took power in 2005, promised to cut the number of the ministerial positions.

However, it struggled to cut the number to 16, having decided to introduce a new ministry for European integration, which was created first in 2001 but handled initially by a minister without portfolio.

Many people doubted the purpose of establishing the new ministry, maintaining that as the conditions for EU membership have to be fulfilled by almost all government agencies, a specific Ministry of Integration was irrelevant.

From the biggest to the smallest government Ironically, now leading the smallest cabinet ever, Rama previously headed one of the biggest.

Rama’s first government contained 21 ministers, just one below the historic record set by Meta.

This new government has scrapped the Ministry of Integration, effectively merging it with the Foreign Ministry, which will now be the Ministry for Europe and Foreign Affairs.

The current government is also different compared to “Berisha 1” in that it has two ministers without portfolios. “Berisha 1” had none.

Former Prime Minister Pandeli Majko, who ran two brief governments in 1999 and 2002, has returned as State Minister for the Diaspora.

Another government official, Sonila

Many people doubted the purpose of establishing the new ministry, maintaining that as the conditions for EU membership have to be fulfilled by almost all government agencies, a specific Ministry of Integration was irrelevant.

Qato, holds the new post of State Minister for the Protection of Entrepreneurship.

Although nominally a left-wing party, Rama’s Socialists have aggressively privatized the country’s infrastructure and services and have promised to cut taxes for higher earners and business owners over the next four years.

The slimming down of the new government has also included dissolving the ministries for Welfare and Environment, as well as merging the former ministries of Energy and Transport.

The overhaul has created two positions that the media have nicknamed “super-ministries”, owing to their large and diverse portfolios.

The new Ministry of Finance and Economy will have 24 functions, ranging from

oversight of macroeconomic policies to consumer protection and public financial inspection.

It will face also possible conflicts of interests within its diverse functions as it will simultaneously be responsible for “fostering public-private partnerships” and monitoring the efficiency of the use of public money.

The other “super-ministry” is the Ministry of Infrastructure and Energy, which will have 13 functions.

These range from the maintenance and construction of the road network to management of the telecommunication market, the postal services, petroleum, energy, mining, urban planning and construction.

In tandem with changes to the government’s size and structure to better fit the country’s needs over the past few decades, Albania’s past leaders have often used the process to get rid of officials appointed by their predecessors and hire scores of new ones.

While presenting these overhauls as a push for efficiency and better management, political leaders in reality have used them to create new patronage networks made of their own supporters.

In line with this practice, the new government is already shedding some of the personnel that the previous administration, created back in 2013 by the Socialists and the Socialist Movement of Integration, hired.

The latter party will now be in opposition for the next four years. Predictably, some of its supporters are already being fired from the new administration.

22

September 2017

NEWS

Albania’s Democrats Meet To Ponder Election Disaster Members of the Democratic Party have gathered for their first party assembly since their shock defeat in the June general election, amid fierce arguments over the way head.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

A

lbania’s opposition centre-right Democratic Party, PD, is mulling how to revive its fortunes and win over the voters, following its disastrous defeat in the parliamentary election in June. Internal rifts have since further undermined the party’s unity.

The first meeting of party assembly on Thursday saw heateds debate that almost turned physical, as members argued over who, or what, was to blame for the poor result.

Audio recordings of the debates leaked to the media showed a split deeply party, and revealed hostility between those who support the leader, Lulzim Basha, and others who consider him most responsible for the defeat in the election.

Afrim Krasniqi, a professor of political sciences and director of the Albanian Institute for Political Studies, told BIRN that the party faces multiple crises.

“The PD is in a crisis of confidence ... while three months after the dramatic [election] result, they still haven’t analysed it or reflected on it,” he said.

Internal rifts in the party deepened after Basha failed to include important party figures in the party’s list of would-be MPs for the June election.

In the election, its coalition not only

The chairman of PD, Lulzim Basha. Photo: LSA/Malton Dibra

failed to win back power from Edi Rama’s Socialists but ended up with 14 fewer seats “The PD is in a crisis of than in the previous election in 2013. confidence ... while three months Immediately after, the party reconafter the dramatic [election] firmed Basha as leader for another four result, they still haven’t analysed years, but many in the party had asked for it or reflected on it,” he said. more reflection and analysis before doing Internal rifts in the party deepened after Basha failed to so. On Thursday, the party assembly finally decided to undertake an analysis of the include important party figures in the party’s list of would-be loss of the election, as well change the parMPs for the June election. ty’s statutes, making it more democratic.

Krasniqi said Basha was still running things with a strong hand, although he warned that this might do further damage in future.

“The party has a vital need to open up and reform its program, as well as make structural and composition changes.

Above all, it needs democratic training within its structures,” he said.

Basha himself after the assembly said he would never accept factions growing within the PD, although he insisted that the party was open to criticism.

Astrit Patozi, former vice-chairman of the party, who was one of those left off the list of MPs in June, on Friday accused Basha of showing a bolshevic mentality while heading the party.

“We are going to put pressure on him through the party members to take another approach,” he warned.

Nevila Xhindi, a member of the party assembly, told BIRN that the situation inside the party was still tense, and no meaningful analysis of its defeat had yet been done.

She said the party needed to rediscover its moral and ideological values in order to regain the trust of the voters.

“There is no more time for experiments and corrections. The times and people have to be assessed, with a new mentality in the party,” Xhindi said.

Albania To Adopt Law Boosting Minorities’ Rights A new law boosts the status and rights of minorities in Albania and names two more recognised minorities - Bosnians and Egyptians – although Bulgaria is unhappy that their minority has been left off the list.

FATJONA MEJDINI | BIRN | TIRANA

A

lbania is expected to adopt a new law on minorities in mid-October that gives them more rights in line with the best international standards.

The draft law was presented as a joint document of four ministries after a working group worked on it for almost three years. The first presentation of the new law was given on Tuesday to the parliamentary committee by the Foreign Minister, Ditmir Bushati.

“The lack of this law was a concern, as it was scheduled to be adopted in 2006 and 2007 but never become a reality,” the minister said. The document also follows a request from the European Commission, at a time when one of the five criteria that Albania needs to fulfil in order to start EU accession talks is “respect for human rights and protection of minorities”.

Under the draft, Albania will officially

Illustrative picture by Ivana Dervishi.

recognise eight national minorities, instead of six, adding Bosnian and Egyptian minorities for the first time.

The six other traditional minorities, Greeks, Macedonians, Vlachs, Roma, Serbs and Montenegrins, will remain.

However, the draft does not mention a Bulgarian minority, although Bulgarian MEPS pushed for this in a February 2017 European Parliament resolution on Albania. A diplomatic source told BIRN that the Bulgarian ambassador was meeting

the head of the parliamentary committee to convince it to reopen the consultation process and listen to the arguments about why Bulgarians should be registered as a minority in Albania.

A petition from the Bulgarian community over the issue is on the way to being delivered to parliament in Tirana.

For the first time, the draft law lays down the rights of minorities to use their language officially in interactions with the local authorities, if they make up 20 per cent of the local population and there is a real need for it.

The new law also allows the eight minorities to name roads and administrative sites in their languages, alongside the Albanian names, when the minority makes up over 20 per cent of the local population.

The draft also obliges the government to allocate extra funding in support of minorities and create official Committees for National Minorities.

23

September 2017

Photo Credit: AP Photo/ Darko Vojinovic

“This is how it looks like without free media” message published and aired in Serbian media on Thursday.

Serbian Media Stage Blackout in Defence of Freedom Around 150 Serbian media outlets and NGOs are temporarily blacking out their websites or going off air on Thursday, in protest against what they see as assaults on the media’s freedom.

MAJA ZIVANOVIC | BIRN | BELGRADE

A

bout 150 Serbian websites and NGOs have agreed to join a “blackout” campaign on Thursday, called “Stop media darkness”, to protest over what they called the worsening situation of the free media in the country.

“We want to warn the public that freedom of media in our country is running out of breath, and we want to fight together to save it,” a joint press release of the participating organisations - which include BIRN - said. Media outlets including Balkan Insight as well as NGOs are blacking out their websites for one hour on Thursday while carrying the simple message: “This is how it looks without a free media”. Supporting print media carry a black page.

Just a few major print media outlets joined the campaign, with none of those with state ownership participating.

The dailies Danas and Kurir and the weekly Vreme published messages in support of the campaign on their front pages, while in the daily Blic, owned by Germany’s Ringier Axel Springer, only the independent cartoonist blacked out his cartoon of the day. Television and radio stations will be air jingles and videos with the campaign message during the day.

The protest follows a recent incident on September 18 when the Defence Minister Aleksandar Vulin’s political party called the editor of the Serbia’s Crime and Corruption Reporting Network, KRIK, Stevan Dojcinovic, a “drug addict” – in apparent retaliation for his published investigation into the minister’s real estate puchases.

Soon after, Vukasin Obradovic, the founder of Vranjske novine and former head of the Serbian journalists’ association, went on hunger strike in protest over his title’s closure and what he called the decline in media freedom in the country.

Media and NGOs say the campaign is designed to remind people that some free media still exist in Serbia. “From here we start,” the joint press release adds.

A progress report published by the European Commission in November 2016 noted that Serbia had made no progress, and had only carried out “some level of preparation”, in terms of supporting freedom of expression.

“The overall environment is not conducive to the full exercise of this right [to media freedom],” the report stated, adding that threats, violence and intimidation against journalists were issues of concern.

The watchdog organisation Freedom House in its latest report said that Prime Minister Aleksandar Vucic and media outlets aligned with him had escalated a drive to portray all investigative and critical media organizations as foreign-backed propagandists seeking to damage the government and destabilize the country.

“Self-censorship was a worsening phenomenon that journalists attributed to concerns about both harassment and economic pressure,” the 2015 report, published last year, said.

It said journalists in Serbia continued to face threats and physical attacks. “Some of the most visible pressure on the media came from Prime Minister Vucic and his allies, who continued to verbally harass critical journalists and outlets”, it said.

The UN Human Rights Committee has also expressed concern about Serbian officials publicly vilifying and intimidating media workers and about the prosecution of journalists and civil society actors for expressing their opinions.

The Serbian state should refrain from prosecuting journalists and human rights activists, should take steps to protect media workers from intimidation and sanction the perpetrators of such offences, the report, published in March, said.

Serbia’s First Albanian-Language Newspaper to Open A new daily newspaper published in the Albanian language will soon go on sale in the southern Serbian towns of Presevo, Bujanovac, Medvedja and Vranje

T

he news website Presheva Jone (Our Preshevo) will soon launch a newspaper in Albanian under the same name with a daily circulation of 1,000 copies, Serbian website Juzne vesti (Southern News) reported on Monday. “Ambitious plans mean that after the south of Serbia, the newspapers will also be distributed in the future in Macedonia, Kosovo and in Western European countries where a large number of Albanians live,” the report said. The Presheva Jone website was founded in November 2010 and

is the only news agency in the Albanian language in the southern Serbian towns of Medvedja, Bujanovac, Presevo and Vranje, it says. According to its website, it is “independently and politically unconnected”.

It claims to be a partner of media freedom campaign group Reporters Without Borders, the Belgian Federation of Journalists, the International Federation of Journalists and the OSCE. Presevo and Bujanovac are municipalities on Serbia’s border with Kosovo where the majority of inhabitants

are ethnic Albanians. In Medvedja, which also borders Kosovo, ethnic Albanians make up 26 per cent of the population. Vranje is a town in southern Serbia where 0.02 per cent

of the population and ethnic Albanians and the majority are Serbs. Bujanovac, Presevo and Medvedja were the scene of an armed conflict between ethnic Albanian insurgents and Serbian security forces in 2000. The conflict lasted six months, and ended through mediation by NATO and the international community. The Serbian government set up the Coordination Body for Bujanovac, Presevo and Medvedja in 2000 in an attempt to calm tensions and later to aid the economic recovery of the region.

24

September 2017

While in most modern, secular societies, such interference, however positive, by religious leaders in political and diplomatic relations would be considered a serious transgression, in the Balkans, it seems, some religious leaders are far more aware of the potential dangers of the growing political, ethnic and religious tensions than the politicians.

Opinion

Bosnia-Croatia Feud Risks Spiralling out of Control An already ugly diplomatic war between Croatia and Bosnia could get a lot worse following an upcoming war-crimes verdict.

SRECKO LATAL | BIRN | SARAJEVO

A

recent series of malicious public exchanges between Bosnian and Croatian politicians and media has brought relations between the two countries to a new low since the breakup of Yugoslavia and the wars of the 1990s.

Worried by this situation, the head of Bosnia’s Islamic Community, Reis Husein Kavazovic, has written to the head of the Catholic Church, Cardinal Josip Bozanic, lamenting the worsening political situation and its impact on religious and ethnic relations both within and between the two countries. Some politicians may be intentionally or unintentionally ignoring the effects of their statements, Reis Kavazovic said in the letter he sent mid last week.

He added that “inter-religious relations are deeper and longer-lasting then political parties’ relations” – implicitly inviting Bozanic to join Kavazovic in cooling the feud.

While in most modern, secular societies, such interference, however positive, by religious leaders in political and diplomatic relations would be considered a serious transgression, in the Balkans, it seems, some religious leaders are far more aware of the potential dangers of the growing political, ethnic and religious tensions than the politicians. With his letter, Kavazovic has shown that he is a better statesman and diplomat than most of the politicians in either country. Bosnian and Croatian politicians, and the media under their control, have over the past few months brought the two countries into almost open diplomatic warfare.

While Croatia makes dubious complaints about the alleged terrorist threat coming from Bosnia and supports controversial Bosnian Croat initiatives, Bosniak officials have responded in kind, trying to stop Croatia from constructing an important piece of infrastructure, the Peljesac bridge.

Croatian President hammers away at Islamist threat: One of the main issues that has recently damaged relations between the two countries has been repeated statements by Croatian President Kolinda Grabar Kitarovic, claiming that Bosnia is home to up to 10,000 Islamic extremists.

Kitarovic has discussed her “security concerns” about Bosnia with top US and EU officials while the Croatian media have repeated those concerns, citing sources close to Croa-

Croatian President Kolinda Grabar Kitarovic recently stated that Bosnia is home to up to 10,000 Islamic extremists.

Photo: BETAPHOTO/HINA/POOL/Damir SENCAR/MO

tia’s security agencies and President, leaving little doubt about who the original source was.

Kitarovic’s comments have usually referred to few thousand followers of the hard-line conservative Wahhabi movement who live in Bosnia, mostly in closed-in communities in rural areas. Bosnian officials and experts have dismissed the Croatian claims, stressing that Bosnia’s security agencies - in cooperation with international and regional security institutions - keep a close eye on all those who represent a potential security threat. They stress also that equalizing all members of the Wahhabi movement with Islamic terrorists is highly inaccurate, adding that such populist statements clearly a have political motive to them. However, despite the objections, Kitarovic has continued talking up the terrorist threat from Bosnia, while Croatian media close to the ruling Croatian Democratic Union, HDZ, have continued to exploit the theme as well. This media hype triggered another diplomatic spat on Wednesday, after a Croatian weekly, Nacional, citing alleged leaked documents from Bosnia’s own intelligence agency, the OSA, claimed the OSA has been secretly wiretapping Croatian officials “The agency is carrying out a special war against Croatia, Croatian premier Andrej Plenkovic and the Croatian government’s foreign policy, as well as against the Croat people in Bosnia and Herzegovina,” the newspaper wrote, dramatically.

Bosnian officials dismissed the reports on the same day, insisting that they were not secretly wire-tapping Croatian officials, though Bosnia’s Security Minister, Dragan Mektic, recalled that any country had the right to un-

dertake intelligence work to protect its national interests.

Croatia revives support for Bosnian Croat hard-liners: While concerns over possible terrorist threats receive much public attention, another hot issue is Croatia’s relationship with Croat leaders in Bosnia.

During Bosnia’s 1992-5 war, Croatia supported the Bosnian Croat nationalist drive to create an independent Bosnian Croat entity, Herceg-Bosna, which was expected eventually to merge with Croatia.

Croatian and Bosnian Croat forces together fought the Bosniak-dominated Bosnian Army between October 1992 and February 1994. US and European pressure eventually forced all sides to stop this war-within-a-war, and forced Croatian and Bosnian Croat hard-liners to put aside the dream of “Greater Croatia”.

However, even after the war in Bosnia ended with the 1995 Dayton accord, Croatia continued to provide military, political and financial support for Bosnian Croat nationalists.

That only stopped when Croatia began initiating its EU accession process. From 2003 onwards, Croatian Prime Minster Ivo Senader gradually reduced and then almost severed those links. Since Croatia joined the EU in 2013, however, its support for Bosnian Croat nationalist has revived.

It has now reached the point where many Croatian politicians of all parties either openly or tacitly back hard-line Bosnian Croat calls for the recreation of Herceg-Bosna.

This ignores the fact that many Bosnian Croats – especially where they live as minori-

ties in central and northern Bosnia – oppose the idea, as it would leave them isolated in Bosniak-controlled areas.

This support also ignores the fact that top international players, such as US, Germany and Britain, oppose such initiatives and are ready to block them. Although Croatia has not officially supported the recreation of Herceg-Bosna, it does nothing to address the growing domestic nationalist feelings and maintains its flirtation with the Bosnian Croat hard-liners. This has only widened the divisions among Croats in Bosnia, and antagonized the Bosniaks, as well as American, German, UK and other Western diplomats.

As a result, Croatia, although now a EU and NATO member, risks joining Hungary and Poland in Europe’s “bad boys’ club” – no matter how little that really means these days.

Yet even that risk has failed to deter Zagreb from pursuing its self-defeating foreign policy.

Bosniaks stand to lose from tit-for-tat game: Croatia’s political and media offensive, meanwhile, has hit the Bosniak political elites in a raw spot, once again reminding them of Croatia’s far from friendly role during and after the 1992-5 war, when it was seen as an aggressor. Focused on the growing internal strife within and between their key parties, and displaying their traditional lack of statesmanship and diplomatic prowess, Bosniak leaders have responded to Croatia in the only way they seem to know, with a tit-for-tat move. Now they are trying to block the construction of the Peljesac Bridge, a hugely important piece of infrastructure for Croatia, which is intended to connect up parts of southern Croatia. After their joint session back on July 7, the two premiers, Denis Zvizdic and Andrej Plenkovic, stated that there were no further obstacles to the construction of the bridge. Bosnia’s Zvizdic even called the project Croatia’s “internal issue”. However, just as the EU approved funds for this project, and just as diplomatic tensions started growing in recent weeks, Bosniak officials moved to block it.

They first said that the project could only be implemented after two countries finalized their border agreement. After Plenkovic replied that Croatia would continue the project, Bosniak officials then threatened to block it by all possible means.

Croatia’s poor foreign policy towards Bosnia may explain but not excuse this revenge move, as it will also hurt Bosnia and the Bosniaks themselves.

The tit-for-tat game will only fuel more ethnic and political divisions in an already

September 2017

Analysis

25

Whatever coalition she assembles, she will have to spend much of her time looking over her shoulder at the AfD and doing her best to make sure it does not poach any more of her right-wing voters. As for her possible Free Democrat partners, they are known for taking a very tough line on migration; they especially want speedier deportations of failed asylum seekers. It is hard to see them pushing hard for EU enlargement.

Weakened Merkel is Bad News For the Balkans An enfeebled Angela Merkel means a weaker, less courageous Germany – which will not do any of the Balkan states hoping to join the EU any favours. tense Bosnia, which in turn will further encourage Bosnian Croat and Serb separatist ideas.

War-crimes verdict could turn spat into tempest: The diplomatic strife between Bosnia and Croatia has the potential to grow into a full political, ethnic and religious tempest, meanwhile, ahead of a landmark verdict from the International War Crimes Tribunal for Former Yugoslavia, ICTY. This concerns former Herceg-Bosna premier Jadranko Prlic and five other Bosnian Croat wartime leaders. In a first-instance verdict in May 2013, the ICTY jailed Prlic for 25 years for war crimes against Bosniaks while the five other Bosnian Croat officials were jailed for 16 to 20 years each. The ICTY ruled that the six men took part in a joint criminal enterprise, JCE, against the non-Croat population of Bosnia as part of a plan to permanently expel Muslims from territory controlled by Herceg-Bosna. The court also ruled that the late President of Croatia, Franjo Tudjman, his defence minister Gojko Šušak, and Croatian army chief General Janko Bobetko, were a part of this joint criminal enterprise. However, on July 19, 2016, the Appeals Chamber modified the sentence when it ruled that the chamber had “made no explicit findings concerning [Tudjman’s, Šušak›s and Bobetko’s] participation in the JCE and did not find [them] guilty of any crimes”. The final judgment in this case is expected in November. Many Bosniaks and even Serbs expect the second-instance verdict to confirm the first-instance ruling.

In anticipation of that, they are already preparing to file a volley of individual war-reparation claims against Croatia.

The Prlic case will again open difficult questions about Croatia’s role in Bosnia in the 1990s, and if that happens amidst such red-hot diplomatic relations, it could further escalate political, and therefore also ethnic and religious tensions. Therefore, Bosnian, Croatian as well as US and EU officials, should follow the advice and example of Reis Kavazovic and seek ways to calm tensions between the two countries.

Only good neighbourly relations – not tit-for-tat games – can truly protect the interests of the people in the Balkans.

Srecko Latal is a journalist, editor and analyst who has been covering the Balkans since the 90s.

MARCUS TANNER | BIRN | LONDON

L

ike Britain’s Theresa May, Angela Merkel has come out of her general election looking a lot weaker than when she went in. Weeks ago, the talk was only of how massive her new majority would be. Now, like Mrs May, she is back in office but not really in power.

In some ways, she did worse than Mrs May, who at least polled a respectable 43 per cent of the national vote. Mrs Merkel, by contrast, limped home with under 33 per cent, the worst performance for the Christian Democrats, the CDU, since the late-1940s. As the main opposition Social Democrats, the SPD, fared even more badly, there is no doubt she will head the next government. But the mathematics of assembling a majority in parliament look complex. As the SPD has refused to join a new coalition government with her, and as she cannot afford to go near the far-right Alternative for Germany, AfD, she will have to look for partners on the left among the Greens and on the right among the Free Democrats to get 50 per cent of the seats. Assuming this so-called Jamaican coalition ever takes shape – so named after the parties’ respective colours – it is hard to see it providing Germany – or Europe – with much direction. For the Balkans, and for the would-be EU member states in the region especially, this is not good news.

Croatia, Bulgaria and Romania are already inside the European club, and so can take more relaxed view of these goings-on.

But Serbia, Montenegro and Macedonia are still on the outside of the clubhouse, looking in. [The other states are so far off membership it perhaps matters to them less.]

A preoccupied, inward-looking Germany is just what they do not need.

One of the main advocates of the EU’s eastwards expansion, Britain, is already effectively out of the frame, busy trying to agree some sort of trading arrange-

Angela Merkel. Photo: AP Photo/Matthias Schrader

ment with Brussels before its membership card expires in the spring of 2019.

France was never much of an advocate of EU expansion, always fearing that the process would pull the EU eastwards away from its original Paris-Rhineland axis and dilute French influence. It’s hard to imagine much energy coming from Italy or Spain, now increasingly convulsed by separatism in Catalonia.

Commission President Jean-Claude Juncker made a bold “state of the union” speech in mid-September hailing the revival of the European project in general and the revival of the enlargement process in particular. “The wind is in our sails,” he declared. But Juncker delivered his upbeat speech before the wind started blowing in another direction, leading to shock result of the German election – shocking in terms of the strong showing of the anti-immigrant AfD, at least. The idea had been that a revived France under Emmanuel Macron and a comfortably re-elected Merkel would lead this European renaissance together.

But now President Macron is battling the formidable French unions over his planned economic reforms while Merkel is – where?

Whatever coalition she assembles, she will have to spend much of her time looking over her shoulder at the AfD and doing her best to make sure it does not poach any more of her right-wing voters.

As for her possible Free Democrat partners, they are known for taking a very tough line on migration; they especially want speedier deportations of failed asylum seekers. It is hard to see them pushing hard for EU enlargement.

The Greens are friendlier to enlargement, but they polled less well than the Free Democrats and so would have the weakest voice in a putative “Jamaica coalition” government. Not everything depends on the outcome of day-to-day politics coming out of Berlin, of course. Even with a preoccupied Germany led by a humbled Merkel, the enlargement process will, doubtless, inch its way forward.

But, without Berlin’s robust backing, the going is likely to be even slower than expected. The EU’s candidate states in the Balkans may have to get used to a prolonged stay in the waiting room.

Marcus Tanner is an editor of Balkan Insight and the author of “Albania’s Mountain Queen, Edith Durham and the Balkans” [Tauris].

26

September 2017

JIVAN ANGELOVSKI, LAWRENCE MARZOUK | BIRN | WASHINGTON, BELGRADE

T

he defeat of Islamic State in Syria is reliant on a questionable supply-line, funnelling unprecedented quantities of weapons and ammunition from Eastern Europe to some 30,000 anti-ISIS rebel fighters. Armed with AK-47s and rocket-propelled grenades fresh from state-owned production lines and stockpiles of the Balkans, Central Europe and increasingly the former Soviet Union, these US-backed troops are spearheading the battle to reclaim Raqqa, the capital of the so-called caliphate, and liberate other areas of Syria held by ISIS. But the flow of weapons to these Pentagon-backed militia depends on misleading official paperwork, an investigation by the Balkan Investigative Reporting Network, BIRN, and the Organized Crime and Corruption Reporting Project, OCCRP, has uncovered. The operation has been criticised by arms transfer experts and even worried officials in Berlin, who have seen large quantities of weapons passing through US military bases in Germany on the way to Syria. Reporters have pinpointed more than $700 million of spending on weapons and ammunition likely destined for Syrian rebels since September 2015, when the Pentagon’s anti-ISIS train and equip programme shifted strategy. The Department of Defense has budgeted $584 million specifically for this Syrian operation for the financial years 2017 and 2018, and has earmarked another $900 million of spending on Soviet-style munitions between now and 2022. The total, $2.2 billion, likely understates the flow of weapons to Syrian rebels in the coming years. The weapons and ammunition that the Pentagon is supplying to Syria are dispatched through a sprawling logistical network, including an army of arms dealers, shipping companies, cargo airlines, German military bases and Balkan airports and ports. The purchases are routed through two channels. One is run by the US military’s Special Operations Command, SOCOM, and the other is operated by Picatinny Arsenal, a little-known New Jersey weapons depot. The Pentagon’s anti-ISIS programme became Washington’s sole military campaign in Syria in July 2017 after President Trump closed the CIA-funded Operation Syacamore, aimed at arming Syrian rebels fighting President Assad. Trump has pledged to “wipe out” ISIS and has allocated increased funding for the Pentagon campaign, which now has many former anti-regime groups on its pay-roll. With vast quantities of weapons continuing to pour into Syria, concerns abound about a wider conflict emerging once the common enemy of ISIS is defeated.

Asked about the unprecedented purchase of Soviet-style arms for Syrian rebels, the Pentagon said that it had carefully vetted the recipients and was releasing equipment incrementally.

Train and equip: A Major Shift in Strategy As ISIS swept across Syria in 2014, the Pentagon hastily launched a $500 million train and equip programme that December to build up a new force of Syrian rebels, armed with modern US weapons, in an attempt to counter the threat. But nine months later, the programme had collapsed, with only a handful of recruits having made it onto the battlefield. Amid a flurry of negative headlines, the Pentagon needed a new plan: Starting in September 2015, and largely un-

A trainee with the Pentagon-backed Syrian Democratic Forces learns how to use his AK-47-style rifle at a secret training camp-Photo-US Army Sgt-Mitchell Ryan

The Pentagon’s $2.2 Billion Soviet Arms Pipeline Flooding Syria The Pentagon is on a spending spree as it scrabbles to amass vast quantities of Soviet-style weapons and ammunition. But it’s running into problems sourcing them, and is using misleading legal documents to disguise their final destination: Syria. noticed by the media, it quietly shifted focus to arming Syrian rebels already on the ground with the Eastern Bloc arms and ammunition they were already using, according to a previously unreported Pentagon document from February 2016. This Soviet-type equipment, both newly produced and sourced from stockpiles, is available from Central and Eastern Europe and the former Soviet countries, as well as China and Russia. The latter two large suppliers are out of bounds, as their military equipment falls under US sanctions. The first Pentagon delivery, which included 50 tonnes of ammunition, arrived in October 2015, just a month after the shift in policy. The munitions were airdropped to Arab units within the then recently formed Syrian Democratic Forces, SDF, a Kurdish-led coalition currently spearheading the fight to reclaim Raqqa, and the Pentagon’s main ally in Syria. The shipment was far from a one-time event and the SDF was not the only group to receive support – a changing coalition of rebel fighters in Syria’s south east is also being armed by the Pentagon.

Socom supply-line Special Operations Command, SOCOM, has not previously acknowledged its role in the Syria train and equip programme, but in a written statement to BIRN and OCCRP, the Pentagon confirmed that it had been charged with procuring weapons and ammunition for Syrian rebels. From the swift in strategy to May 2017, it has purchased weap-

ons and ammunition worth $240 million from Bulgaria, Bosnia and Herzegovina (BiH), the Czech Republic, Kazakhstan, Serbia, Poland and Romania, according to an analysis of thousands of procurement records by BIRN and OCCRP. Prior to the start of the programme, its spending on Eastern Bloc weaponry had been negligible. While SOCOM is known to covertly supply US partners in other conflicts, documentary evidence, expert analysis, and the testimony of a contractor involved in the supply-line confirmed that Syria is the main destination for these purchases. Between December 2015 and September 2016, SOCOM also chartered four cargo ships from Romanian and Bulgarian Black Sea ports, laden with 6,300 tonnes of the purchased munitions to be delivered to military bases in Turkey and Jordan, the main logistics bases for supplying Syrian rebels, according to procurement documents, packing lists and ship tracking data.

It also commissioned commercial cargo flights with the Azerbaijan airline Silk Way to air bases in Turkey and Kuwait, other key hubs in the anti-ISIS mission. The Pentagon has requested an additional $322.5 million for the financial year ending October 2017 and has asked for $261.9 million for the following 12 months [see infographic], to buy munitions for the Syria train and equip programme. This will include tens of thousands of AK-47s and Rocket Propelled Grenades, RPGs, and hundreds of millions of pieces of ammunition, according to the funding re-

quests made by the Pentagon and the Trump administration. SOCOM had already made a dent in the budget by February, after it issued a $90 million shopping list specifically for Syria, seen by reporters, which includes 10,000 AK-47s, 6,000 rocket launchers, 6,000 heavy and light machine guns and 36 million pieces of ammunition.

Picatinny: A New Supply-Line Revealed SOCOM is not, however, the only Pentagon unit that is buying munitions for the Syria train and equip programme. The Picatinny Arsenal, a military base in New Jersey, with the help of its sister facility in Rock Island New Jersey, is also a critical part of the supply-chain. It has bought up to $480 million worth of Soviet-style arms and ammunition for Syrian rebels since the switch in strategy, this investigation can reveal, from Afghanistan, Bulgaria, BIH, Croatia, Romania, the Czech Republic, Ukraine, Georgia, Poland and Serbia. Picatinny boasts of its record supplying large quantities of Eastern Bloc equipment to Iraq and Afghanistan, but it has been far more circumspect about its role in the Syrian conflict, which is politically divisive internationally and involves supplying militia groups rather than state armies.

This means that while purchases of non-standard munitions – the US’s euphemism for Soviet-style equipment – were clearly marked for Iraq or Afghanistan, it appears to be Pentagon policy not to label procurement goods destined for Syria. BIRN and OCCRP discovered seven contracts worth $71 million

September 2017

that were signed in September 2016 and cited Syria either by name or the Department of Defense’s internal code – V7 – for the Syria train and equip programme. But these references were quickly deleted from the public record after BIRN and OCCRP asked the Department of Defense and supplier countries about these deliveries in March of this year. Reporters made copies of all documents before they were deleted. The Pentagon has declined to explain the alterations.

On top of the $71 million marked for Syria, a further $408 million of Eastern Bloc equipment was made since the strategy switch with no destination mentioned. Deliveries to Syrian rebels are set to increase in coming years as Picatinny has already earmarked as much as $950 million to be spent on Soviet-style ammunition by 2022 – it spent $1.3billion in the preceding decade – placing further pressure on the supply-line.

Scraping the Bottom of the Barrel The newly revealed $2.2 billion pipeline

financed by the US, as well as an earlier 1.2 billion euro pipeline financed by Saudi Arabia, Jordan, Turkey and the United Arab Emirates that was previously revealed by BIRN, have meant boom times for arms producers in Central and Eastern Europe. Factories such as the Krusik missile manufacturer in Serbia and the VMZ military plant in Bulgaria have drastically increased production in response. Serbian Prime Minister Aleksandar Vucic promised on July 1 to turn “meadows and forests” into arms factories and almost double Serbia’s arms exports to $750 million by 2020 as he toured Belom, a recently opened bullet factory. While the pipeline has yet to dry up, Pentagon contractors have been forced to scour the world for new sources and have requested permission to provide aging stockpiled material rather than newly produced material, according to documents obtained by reporters. The US had traditionally turned to Romania and Bulgaria for non-standard armaments, but the

surge in demand has forced contractors to look to the Czech Republic, BiH, Serbia, and now Russia’s neighbours Ukraine, Georgia, and Kazakhstan, and even Afghanistan, according to US procurement records. As demand continues to grow, the competition between contractors to secure weapons, is becoming increasingly fierce, forcing them to look even further afield, including Pakistan and Vietnam, a source said. The Pentagon contractor, who asked to remain anonymous, said that this had created an “environment where greed is the motivating factor among most … contractors involved”. Scarce supplies have pushed the Pentagon to lower its standards for weapons and ammunition. Previously it had required suppliers to provide equipment of less than five years old but in February it dropped this requirement for some equipment, according to official documents obtained by BIRN and OCCRP. Munitions stored in poor conditions degrade, sometimes becoming unusable or even dangerous. A Pentagon contractor due to train Syrian rebels died in June 2015 when the 30-year-old RPG he was handling exploded at a firing range in Bulgaria.

Undermining the Arms Control System The smooth functioning of the weapons supply-line to Syria depends not only on keeping the final destination of the arms secret but also – say experts who have reviewed the evidence obtained by BIRN and the OCCRP – on supplier countries in Eastern Europe not asking too many questions about why the US is seeking so much Eastern Bloc weaponry. These experts believe that as a result, both sides are likely in breach of their international obligations. A valid end-user certificate guaranteeing the final destination of arms and ammunition is a standard international legal requirement to secure an arms export licence, but an end user certificate issued by SOCOM under the Syria programme and seen by BIRN and OCCRP does not mention the Middle East country. Instead, it lists SOCOM as the final user, despite the fact the US army does not use Eastern Bloc weaponry itself. The document states that “the material will be used for defense purposes in direct use by US government, transferred by means of grants as military education or training program or security assistance.”

The document is similar in wording to four SOCOM end user certificates leaked online earlier this month, which detail how the weapons or ammunition will be for the “exclusive use of the US Special Operations Command, its NATO allies and partners in support of United States training, security assistance and stability operations”. In a detailed written response, the Pentagon did not dispute designating the US Army as the end user, adding it viewed the transfer of weapons to Syrian rebels as part of its “security assistance” programme, a term it uses in the legal document. But Patrick Wilcken, an arms researcher at Amnesty International, described these end-user certificate as “very misleading” adding: “An end user certificate that did not contain this information [final destination] would be self-defeating and highly unusual.” Washington has not yet ratified the UN’s Arms Trade Treaty, an international agreement attempting to regulate the transfer of weapons by preventing the diversion

27

of weapons to war zones and improving transparency, and is therefore not legally bound by it. But as a signatory, the US is expected not to undermine the deal, something Wilcken argues that Washington is doing. As a member of the Organization for Security and Cooperation in Europe, OSCE, Washington has, however, signed a series of measures to prevent weapons trafficking -- including a binding decision that end-user certificates include the final destination country.

European exporter states have ratified the ATT and are also bound by the OSCE’s decisions and the EU’s even stricter rules, known as the Common Position on Arms Exports. The EU rules apply to most prospective members. Under the ATT and EU Common Position, exporters must weigh up the risks that arms and ammunition will be diverted and used to commit war crimes or “undermine peace and security” before issuing a licence. Without knowing the final destination, such an assessment is impossible meaning that exporting states are acting “negligently”, Wilcken said. Roy Isbister of Saferworld, a non-governmental organisation that works to strengthen controls on the international arms trade , said: “If the US is manipulating the process and providing cover for others to claim ignorance of the end users of the weapons in question, the whole control system is at risk.” Authorities in Romania, Bulgaria, the Czech Republic, Serbia, Ukraine and Georgia were presented with US procurement documents showing that weapons they had exported were destined to Syria. Romania, the Czech Republic and Serbia told BIRN and OCCRP that they had granted export licences with the US, not Syria, listed as the final destination. Prague’s Ministry of Foreign Affairs added that it supported the US’s fight against ISIS, but refused to confirm it was aware of the arms’ final destination. Georgia’s Ministry of Defence said an export deal was under negotiation but it had not received an end-user certificate from the Pentagon and no contract had been signed. Ukraine and Bulgaria did not respond to requests for comment. Bosnia and Herzegovina, Croatia, Poland, Kazakhstan and Afghanistan, which have all agreed to exports to SOCOM or Picatinny for an unspecified destination since September 2015, were also asked whether they were aware if these weapons had ended up in Syria. BiH confirmed that it had issued export licenses to SOCOM but not Syria, while Poland and Croatia said it obeyed by all international rules. Kazakhstan and Afghanistan did not respond. German authorities appear to have been less comfortable with how the weapons pipeline was operating. A leaked Pentagon email obtained by BIRN and OCCRP reveals how Berlin had become “very sensitive” to the huge quantities of Eastern Bloc weapons passing through its territory to US bases, apparently forcing a reroute of the supply-line to Syria.

Weapons continue to pour into Syria to fight ISIS, and fears are growing about what will happen to the arms and fighters when the jihadists are defeated.

Wilcken said that he feared for the future of the Middle East. “Given the very complex, fluid situation in Syria … and the existence of many armed groups accused of serious abuses,” he said.

“It is difficult to see how the US could ensure arms sent to the region would not be misused.” Additional reporting from Pavla Holcova, Maria Cheresheva, Roxana Jipa, David Bloss, Roberto Capocelli, Ana Babinets, Atanas Tchobanov, Aubrey Belford and Frederik Obermaier.

28

September 2017

INVESTIGATION

Montenegro’s Open Secret: Illegal Gender-Tests for Unborns Genetic testing to find out the sex of an unborn baby is illegal in Montenegro, but it is not unusual in a society that values boys over girls - and for clinics, it’s a profitable business.

SVETLANA SLAVUJEVIC | BIRN | PODGORICA

“If it had been a girl, I don’t know what I would have done,” says Amela as she recalls waiting to find out the gender of her unborn baby.

Ten years ago, Amela, who is now a 43-year-old mother of three in Bijelo Polje, in northern Montenegro, was hoping for her first son. Keen to know if she really was carrying a boy and not another girl, Amela took the road that many women from Montenegro follow. In the first weeks of her pregnancy, she went to the Serbian capital Belgrade to take a genetic test at a private clinic to determine the baby’s sex. “Luckily, it was a son. I wanted a son to please my husband,” she says.

Giving birth to a son to avoid criticism and even condemnation from both family and society is an obligation that many women in Montenegro have faced for centuries. “I know women who had several abortions after the chorionic villus sampling [CVS] test, having learned they were carrying a girl,” says Amela.

While in ancient times, women tended to resort to fortune-tellers, now they look to genetic medicine for a sign. Away from the public gaze, some gynecologists in Montenegro are addressing this need in league with private clinics in Serbia.

Women undergo a painful CVS test so they can learn the sex of their child before the expiry of the legal deadline for an abortion, which is ten weeks in Montenegro.

The average price of the procedure is about 350 euros. The law in both Serbia and Montenegro bans genetic testing to learn a baby’s sex. In Montenegro, such tests are only allowed if serious genetic disorders are suspected and may only be done at the Clinical Centre in Podgorica, which is why many women travel to Belgrade to have the tests done. The women who were interviewed for this article by BIRN and CIN-CG did not want to give their own names, or name their gynecologists, or the clinics in Belgrade where the doctors did the genetic tests. An informal code of silence is upheld by the women, who do not want anyone to know what they did, and the doctors, who prefer their activities to remain unpublicised. But despite this, there is no doubt that genetic tests are easily available. When the author of this article, posing as a pregnant woman from Montenegro, called three private

clinics in Belgrade and asked about taking a test to learn her baby’s sex, all invited her to “come on in, and everything will work out”. As well as taking the CVS tests in Belgrade, some women are also resorting to the Nifty test, which allows them to learn their baby’s sex from a blood test.

However, the results of the Nifty test are only accurate if it is done at the 12th week of pregnancy – which is two weeks after the legal deadline for an abortion expires.

Some private gynecologists in Montenegro are ready to perform illegal abortions at this point, according to sources, some of whom wanted to remain anonymous.

The genetic tests to learn a baby’s sex may be illegal and pricey, but it appears that they are yielding results in terms of a higher birthrate of male children. Over the past 20 years, 109 boys to every 100 girls have been born each year on average, according to the Statistics Institute of Montenegro, Monstat. In 2010, 113 boys were born for every 100 girls. The natural proportion is closer to 102-103 boys per 100 girls. According to UN Population Fund data from 2012, Montenegro is near the top of the list of countries with the sharpest imbalance between male and female newborns in the world. It shares this distinction with Albania, Azerbaijan and Armenia. Montenegrin MPs have tried to deal with this problem by passing several laws to regulate the use of genetic science to detect a child’s sex, as well as limiting abortion. A report entitled ‘Protect Girls from Sex-Selective Abortion’, by the American Population Research Institute, which covers the period from 2000 to 2014, estimates that 50 female babies are aborted for this reason each year in Montenegro. This figure comes from a comparison of the actual number of girls born with the expected number. The exact number of sex-selective abortions in Montenegro remains unknown, however, and the informal code of silence means that there are no reports about women terminating pregnancies after getting the results of genetic tests.

In Podgorica and Belgrade, doctors collaborate Amela had already given birth to two daughters when she decided to make sure that this time, she would be carrying a boy.

Before she got pregnant for the third

time, she visited her gynecologist to agree what she should do. “I already heard from the women around me that a bunch of them were going to Belgrade to get the CVS done. My doctor told me not to worry and to come back when I was pregnant and we would arrange everything,” she recalls. The CVS test involves a chorion biopsy, during which a sample of the placenta is taken. Results are obtained in a few days, leaving women time to spare to have an abortion before the legal deadline expires. Amela was eight weeks pregnant when her gynecologist in Montenegro scheduled the procedure at a private clinic in Belgrade. “Many women I met in the [gynecologist’s] waiting room were there to get advice on how to get a son, and he was scheduling tests for them in Belgrade,” Amela says. In Berane, in the north of Montenegro, Dr Svetlana Balac confirms that women often seek her advice about prodecures which will help them to “get a son” because they are considered less worthy if they have only girls.

Some face threats or punishment if they cannot produce a boy. Balac recalls one woman from Rozaja whose husband told her that if she did not give him a son, he would divorce her. She explains that when a woman comes to her clinic, she usually knows what procedure she is looking for.

“She more or less knows what she wants and the doctors are simply there to resolve some of her uncertainties,” she says. “In that case, I can only [help] with advice, to explain where [to do it] it, how [to do] it,” she adds. Dr Dusan Protic, who owns a private gynaecological practice in Belgrade, says that compared to other countries in the region, the majority of his clinic’s female patients come from Montene-

gro. “Many women hide why they are coming. They are looking for a CVS but they always invent a story, such as there being some anomalies in the family. Mostly, when they hear [that the baby is a girl], they ask for an abortion,” Protic says. “In the hospitals, when they want to abort, when they don’t like the sex [of the unborn child], they cite social and economic reasons,” he adds. Protic insists that there is a risk of damaging the foetus if a CVS test is performed early, in the eighth or ninth week of pregnancy. Meanwhile Amela says that she now regrets doing the test because her son had serious health problems after he was born, which she blames on the invasive procedure.

Medical ethics put to the test Ivana, who lives in the Montenegrin capital Podgorica, also journeyed to Belgrade for a CVS test. Now 45, she is the mother of two adult daughters. She says she underwent the CVS ten years ago, at an early stage of her pregnancy, because she feared that her baby might be born with a genetic disorder. She says her gynecologist advised her to go to a clinic in Belgrade, “where they will quickly take care of everything, because the doctor from that hospital often comes to Podgorica”. She remembers arriving in the waiting room of the clinic and finding it full of other women from Montenegro. She and her husband signed a waiver in case something unforeseen happened. She also remembers the hook-shaped needle that the gynecologist inserted into her stomach next to her belly button. “To this day, I shiver when I remember the sampling process and the ripping pain,” she said. “I watched the entire procedure on a large screen. But what is engraved on my mem-

September 2017

of parameters they analyse. One checks for only three syndromes - Down’s, Edwards and Patau. The more advanced ‘Plus’ version offers a wider analysis, including sex chromosomes, and is precise in determining the baby’s gender. The Nifty Plus test is also more expensive, costing 650 euros. Bona-Lab Prima told BIRN and CIN CG that “99 per cent of women” using its services want the Nifty Plus. The lab’s owner, Dragan Nikolic, says the tests were introduced in 2014 and enable mothers to learn whether their foetus is healthy, but are also used by women who are desperate to have a male child. “We have had requests from women who have two or several daughters and who want a son and they want to see what sex the baby is,” Nikolic says.

“Few women will say openly, ‘I’d like a boy or a girl.’ It’s up to you, when you ask them how many children they have, to deduce that they most probably want a boy,” he adds.

Authorities powerless to stop selective abortions No cases of selective abortions have been proven in Montenegro, although the phenomenon clearly exists. Since they often learn the sex of their children through genetic testing early on, women can decide to abort the pregnancy if they are carrying a girl, either legally or illegally.

Up to the tenth week, women are not required to state their reasons for wanting an abortion. That means the number of selective abortions remains hidden in

GENDER SELECTION IN KOSOVO, ALBANIA, MACEDONIA

ory is the doctor saying with a laugh: ‘We know why you Montenegrin women come here.’”

She said the test showed she had an 87 per cent chance of her baby having a genetic anomaly. It was also a girl. She had an abortion on returning to Podgorica.

None of the three private clinics in Belgrade contacted by BIRN and CIN CG for this article in June and September asked for referrals from doctors in Montenegro indicating suspicions of a genetic anomaly. No previous tests were deemed necessary before the clients arrived. BIRN and CIN CG has not named these private clinics because it was not possible to prove that they did carry out tests to determine a baby’s sex. Professor Olivera Miljanovic, director of the Centre for Medical Immunology at the Clinical Centre of Montenegro, says that genetic testing is a risky area that is open to abuse. “Genetic re-

search is used solely for medical purposes, when the genetic status of the baby must be determined to confirm the risk of a serious genetic illness. Everything else is abuse,” Miljanovic argues.

Pain-free test misses the deadline Since 2014, parents in Montenegro have also been able to non-invasive prenatal tests to find out the sex of their babies.

In the 12th week of pregnancy, the foetus’s DNA can be analysed from the mother’s blood. At least four laboratories and gynecologists’ offices in Montenegro offer such tests, the most popular being the Nifty test. They send a sample of 10ml of blood to large worldwide-accredited laboratories for analysis. The In Vitro laboratory in Podgorica alone sends about 2,000 blood samples a year, while Bona-Lab Prima sends 700. Laboratories in Montenegro offer two types of the Nifty test, which differ in terms of the number

Reports by the Council of Europe and other international organisations have warned for years about an alarming imbalance in the birth ratio of boys and girls in other countries in the Balkans. According to a 2016 report by the World Economic Forum, a Swiss-based think tank, Albania published worrying statistics about the number of births of male and female children. The Albanian data for 2016 showed that 109.5 boys were born for every 100 girls. The situation is similar in Kosovo, where an average of 110 boys are born per 100 girls, according to a report by the UN in Pristina. The problem is also pronounced in Macedonia. The Marseillebased French Institute for Development reported in May 2015 that 110 boys were born to every 100 girls. Research by the Council of Europe in 2013 showed an even greater disbalance, with 113 boys born per 100 girls in Macedonia.

broader data on the total number of abortions recorded by the Public Health Institute of Montenegro. The law also allows a woman to have an abortion up to the 20th week if she faces the risk of “personal or family hardship during pregnancy or after giving birth”. However, this needs to be approved by a panel of doctors or special ethics committee. Visnja Orban, deputy director of the Ministry of Health’s Inspection Administration, says that some women mislead the authorities in order to get a termination approved. “Patients do the tests, and see that they don’t like the sex and then file a legal request [to abort],” Orban says. “But to protect themselves … the patients write that they cannot [give birth] because of their social status, or

29

something else, while they are really doing this because of the [child’s] sex,” she adds. If they want to avoid detailed checks and tests, women can seek illegal abortions from private gynecologists who do not have permits for such procedures, but will keep it a secret. Montenegro’s Ministry of Health permits only the Clinical Centre of Montenegro, state hospitals in most municipalities and one private clinic, Codra in Podgorica, to carry out abortions. But two private gynecologists’ offices in Podgorica, contacted in September by the author of this article posing as a pregnant woman, said they could do an abortion, although they are not on the list of offices licensed by the Ministry of Health. In one of those offices, the author was asked how far along the pregnancy was. When she said that the pregnancy was in week ten, the office said: “Just come in, we will agree on everything.” Ivana from Podgorica, who took a CVS test in Belgrade and subsequently had a termination, says that she took a friend who was five months’ pregnant to a private clinic in Podgorica for an abortion.

“The price is known. For each extra month [beyond the legal deadline], you pay an additional 100 euros,” she says.

According to the Public Health Institute, the number of legal abortions rose from 1,141 in 2013 to 1,582 in 2015. Gynecologist Svetlana Balac says she has no doubt that a large number of illegal abortions take place in private gynecologists’ offices. “If you look at the official statistics, the number of terminated pregnancies is so low that it is shameful to refer to this as data,” she says. Montenegrin law envisages fines ranging from 500 to 2,000 euros for terminating a pregnancy because of the baby’s sex or for performing genetic testing for gender selection purposes for non-medical reasons. But Orban says that in the past two years, not one doctor has paid this fine. She says she does not have data for the years before that.

In 2013, after 113 boys were born for every 100 girls that year in Montenegro, the Council of Europe warned the Podgorica authorities to pay more attention to the situation, bearing in mind that Montenegro has signed the Convention on Human Rights and Biomedicine, which aims to prevent the misuse of medical techniques. Montenegro’s Ministry of Health could offer no explanation for the discrepancy in the number of boys and girls being born, however. “We do not have any reports of confirmed, established or indicated abuse with reference to some concrete person or concrete health institution,” says Slavojka Sukovic, head of the Directorate for Harmonisation of Regulations and International Cooperation at the ministry. “Suspicion is not proof,” she adds.

Health inspectors say they are powerless to intervene because they can only do so if a patient files a report, which none of them ever does.

However, based on the suspicions that have been raised, the ministry’s inspectorate has said it will intensify checks on gynecologists’ offices.

In the meantime, a combination of patriarchal tradition and modern medicine seems to be having a damaging impact on Montenegro - the number of women of reproductive age in the country is falling.

According to Professor Miljanovic, the least populated state in the Balkans now has 3,000 fewer women of reproductive age than should be expected.

30

September 2017

FEATURE Landmark buildings in Sofia seem doomed to disappear one by one from the city as a result of neglect – and curiously frequent fires.

The abandoned thermal baths in Ovcha Kupel. Photo: By Elena Chochkova (Own work)/CC BY-SA 3.0 The ‘’Vishneva’’ tram stop on fire. Photo: Save Sofia

Mystery Fires Rob Bulgaria’s Capital of its Heritage MARIYA CHERESHEVA | BIRN | SOFIA

I

n Sofia, they call them the “abandoned beauties” – the old landmark buildings in the Bulgarian capital that have shared the same unfortunate fate of decay and ruin.

Left to rot by their private or public owners for decades, they face another risk – frequent fires.

The last building to suffer this fate was the spectacular-looking abandoned public baths in the Ovcha Kupel neighbourhood of Sofia.

Despite being designated a cultural heritage site, it was set on fire on Wednesday. Fire fighters arrived and extinguished the blaze quickly and so prevented more significant damage.

But some citizens suspect that this fire – and many others – was not an accident.

“There are no accidental fires,” Gergin Borissov from the urban watchdog group Save Sofia, told BIRN. He listed a number of historic buildings, some of which have become caught up in disputes over ownership, or over redevelopment plans, that “accidentally” caught fire recently.

“This is a method of work. It is a mystery how buildings which are left to fall apart often catch fire,” he noted.

According to Girginov, this steady destruction of Sofia’s history and cultural heritage could be prevented if the municipal authorities enforced cultural heritage laws more effectively.

“They have the legal tools to expropriate mismanaged monuments of culture.

But the measures have not been used – not even once,” he added.

The landmark ‘’Double House’’ before it was demolished. Photo: Extinguishing Sofia

It unclear whether these old buildings would fare much better even if they became the property of the state. The bathhouse in Ovcha Kupel suggests not.

A property of the Ministry of Health, it has been closed for nearly two decades now, despite the medicinal qualities of its thermal springs, which had been used since the 1930s.

The ministry, which has admitted it does not have the means to maintain the property, has launched a procedure to transfer ownership over the site to the Sofia Municipality.

But the procedure is still ongoing. In the meantime, the building was left derelict and vulnerable to accidents such as the recent fire.

BIRN asked the Sofia Municipality about the current status of the public baths, about its plans to conserve and use the building, as well as about any specific measures that the authorities had taken to prevent accidents.

No answer was received by the time of

publication.

It was also just the latest site to catch fire in Sofia, leaving many citizens outraged about the poor management of the city’s ancient assets.

In July, the much-loved hut at Sofia’s favourite tram stop – “Vishneva”, or “Sour Cherry’s”, in the Lozenets neighborhood, was set on fire and its roof was almost destroyed.

Despite being designated a cultural heritage site, it was set on fire on Wednesday. Fire fighters arrived and extinguished the blaze quickly and so prevented more significant damage. But some citizens suspect that this fire – and many others – was not an accident.

The tram stop is an important part of the city landscape precisely because of the hut, which had been used to store the construction tools of the workers maintaining the rails and to store luggage for passengers.

Shortly after the fire, Mayor Yordanka Fandakova promised that the municipal authorities would restore the building as soon as possible.

The so-called “Double House” on Vassil Levski boulevard in central Sofia, however, was less fortunate.

It was abandoned for decades and its owners changed multiple times. But while its status as a cultural monument has protected it from demolition, it has been set on fire a number of times.

In 2016, the Ministry of Culture took the controversial decision to remove its protected status.

That ruling allowed its owner, the businessman Kiril Kirov, to demolish it in May, despite popular protests.

Krasimir Georgiev, owner of the former Vazrazhdane cinema – an architectural monument in central Sofia – had similar plans for his property.

In March 2016, he announced a plan to pull down the building, which housed a disco over the past decade, and build a new one, keeping the style and some of the ornaments of the former cinema.

The project was blocked after the state authorities determined that it violated the Cultural Heritage Act. In March, however, the building was set on fire.

The police said they suspected that homeless people who had moved into the abandoned building had caused the accident.

September 2017

31

FEATURE

Wine Lovers’ Paradise in Vibrant Zupa Region Wine fountains, grape-stomping and open air concerts bring Serbia’s main wine-producing region to life every September.

SRDJAN GARCEVIC | BIRN | BELGRADE

T

he central Serbian town of Aleksandrovac and its surrounding region of Zupa have been synonymous with wine for a very long time. Indeed, the town’s first mention in 1196 in a proclamation by the founder of the Serbian Nemanjic royal dynasty, Stefan Nemanja, bequeathed the region and its wine to Studenica Monastery.

Throughout medieval times Zupa produced wines for the Serbian aristocracy and clergy, however its winemaking history probably stretches back for at least another millennium, and possibly all the way to the time when the region was inhabited by the Celts in the 6thcentury BC. Located about four hours drive south of Belgrade, on hills marking the beginning of the Kopaonik mountain range, Aleksandrovac’s more gentle peaks and troughs are covered with around 3,000 hectares of vineyards, making it the largest wine region in the country.

The most famous autochthonous grape variety grown in Zupa is prokupac, which hails from nearby Prokuplje, and is made into a light, fruity red wine or combined with more robust merlot and cabernet. Another local specialty is tamjanika grape, which is normally made into a popular dry white.

After WWII, Vino Zupa, a state-owned winery, took over Aleksandrovac’s vineyards. Independent wineries were closed and wine producers could only sell their produce to family and neighbours. Most of the grape production went into mediocre mass market wine which led to Aleksandrovac boasting with the world’s largest wine cistern (5,600,000 litres of good stuff). Once the wine market liberalised, many family wineries resurfaced and started producing great, innovative wines.

Although few winemaker and drinkers fondly remember the socialist days, Vino Zupa still started one of the most famous wine festivals in Serbia – Zupska Berba, which will have its 54th iteration from September 21-24.

If you are put off by the snobbery attached to wine festivals, worry not. Besides showcasing the best of local wine production, Berba (“the harvest”) is essentially still a run-of-the-mill Aleksandrovac town fair. Of course, you can still discuss the terroir and bouquets with throngs of small producers lining the streets, but you will probably be distracted by the multitude of youths in national dress dancing kolo

The town fountain, which is made to sprout endless light “ruzica” wine, which is made from Prokupac grapes.

Photo: Zupska Berba

If you are put off by the snobbery attached to wine festivals, worry not. Besides showcasing the best of local wine production, Berba (“the harvest”) is essentially still a run-of-the-mill Aleksandrovac town fair.

The most famous autochthonous grape variety grown in Zupa is prokupac, which hails from nearby Prokuplje. Photo: Zupska Berba

The most famous autochthonous grape variety grown in Zupa is prokupac, which hails from nearby Prokuplje, and is made into a light, fruity red wine or combined with more robust merlot and cabernet. Another local specialty is tamjanika grape, which is normally made into a popular dry white.

around you to the blaring trumpets.

Much of the merriment at Berba is fuelled by the festival’s centrepiece: the town fountain which is made to sprout endless light “ruzica” wine made from prokupac grapes. Besides the fountain, highlights also include grape stomping and Serbian pop and ethno music concerts.

While in Aleksandrovac, wine enthusiasts should also try to visit some of Zupa’s many independent wineries for tastings in a more peaceful atmosphere. Vino Budimir has become very popular for its robust reds and tamjanika-based whites. Radenkovic has both a vineyard in Zupa and another in Biserno Ostrvo, Vojvodina (north of Novi Sad), which are both worth a visit.

Do note that if you are planning a tour,

you should contact the wineries beforehand to arrange a visit.

Between wine tastings, you can visit the wine museum located in the old agricultural school or take a peek inside the history museum, which has valuable prehistoric collection, including female terracotta idols. History enthusiasts should also pay a visit to the Koznik fortress. Built in 15th century to stop the Ottoman invasion, the fortress is one of the best-preserved in Serbia and offers dramatic views over central Serbia.

Finally, if you feel your liver needs a rest after the visit to the Berba, Aleksandrovac is also conveniently close to Kopaonik, Serbia’s most popular mountain resort, where you can go for bracing walks and fresh mountain air to recover.

www.reporter.al Për të marrë çdo ditë me postë elektronike (e-mail), lajmet kryesore, analizat, reportazhet dhe investigimet.

INVESTIGIME ANALIZA LAJME

REPORTAZHE OPINIONE INTERVISTA RAJON BLOG

Abonohu te buletini ynë elektronik!