GOUDEN EPKE

Frans Wolfkamp Klaas Jan van der Weij

es

am G c i p lym

e k p E n de

012 2 n o d Lon

u o G 1

O

2

e k p E en

d u Go

Frans Wolfkamp Klaas Jan van der Weij

Dit boek is in de gelimiteerde oplage van16.533 exemplaren gedrukt dat refereert aan de gouden score van Epke Uw boek is

/ 16.533

UITGEVERIJ

KOMMA

2

INHOUD OLYMPISCH MEDAILLEWINNAAR Erica Terpstra 5

EEN ONGEËVENAARD STAALTJE LAAGVLIEGEN Luuk Blijboom 66

VOORWOORD Frans Wolfkamp 7

KAN HIJ DOORGAAN ?

Hans van Zetten 76

HISTORIE De betrokkenen ...

8

HANS VAN ZETTEN Wilma de Rek 77

VOORZITTER IOC Jacques Rogge 11

STAAN John Volkers 78

VOORZITTER NOC*NSF André Bolhuis 13

GOLD IS A TONIC Reuters 79

CHEF DE MISSION Maurits Hendriks 16

NU OF NOOIT Edwin Cornelissen - Vincent Reimering 80

YOU'VE GOT TO LOVE THIS GUY John Volkers 22

AFWACHTEN Frans Wolfkamp 82

COMMISSARIS VAN DE KONINGIN FRIESLAND John Jorritsma 26 WONDERLAND John Volkers 30 BURGEMEESTER LEMSTERLAND Dick Stellingwerf 32

EEN BEKRONING Geeske, Herre, Johan Zonderland 88 KNIBBELER ZONDERLAND John Volkers 91 DURVEN WAT NIEMAND DURFT Marc Lammers 92

KNGU Jaap Wals - Jos Geukers 36

HET VERLANGEN EPKE TE ZIJN Janneke van der Horst 93

GOUDEN MEDALJE ANP 50

APPKE Youp van 't Hek 96

SPELING DER NATUUR John Volkers 53

ZONDERLAND Renze Lolkema 97

DE LANGE AANLOOP Marijn de Vries 54

HET KOMT AAN OP ÉÉN MAGISCH MOMENT Bettine Vriesekoop 101

PIONIER Bart Boerop 57 HIJ VLOOG EN HIJ ZWEEFDE Henk Stouwdam 64

EPKELOOG 103 COLOFON 104

4

ZKH Prins van Oranje

Erica Terpstra Ex-voorzitter NOC*NSF (2003-2010) VVD-parlementariër 1977-1994 en 1998-2003 Staatssecretaris VWS (Sport) 1994-1998 Zilver en brons zwemestafettes Tokio 1964 Sinoloog

GOUD !!

Net als veel van mijn generatiegenoten weet ik nog precies waar ik was en met wie, toen de eerste man de eerste stap op de maan zette.

Ik weet nog precies waar ik was toen John F. Kennedy vermoord werd, toen Nelson Mandela vrij werd gelaten uit het Robbeneiland ...

Zo zal ik ook later nog weten waar ik was en met wie, toen Epke aan de rekstok Olympische geschiedenis schreef op de Spelen van Londen!

Op de dag van Epke's finale was ik op uitnodiging van een van de sponsors van windsurfer Dorian aan boord van een mooi groot schip met louter feestvierende familie, vrienden en supporters van Dorian, die die dag zijn gouden medaille op zijn gemak zou hebben kunnen ophalen, maar er toch nog een mooie wedstrijd van maakte.

En midden in het uitbundige feest werd het opeens steeds stiller en toen doodstil; de feestvierders dromden samen voor het grote televisiescherm en keken ademloos naar het spannende Olympische duel tussen Epke en zijn tegenstanders. Iedereen wíst dat Epke zou gaan voor de dood of de gladiolen.

Het eerste Nederlandse turngoud dateert uit 1928. Het Nederlandse vrouwenteam won in het Olympisch Stadion van Amsterdam de teamwedstrijd. De ploeg telde tien vrouwen: Stella Agsteribbe, Mien van den Berg, Alie van den Bos, Elka de Levie, Lena Nordheim, Ans Polak, Nel van Randwijk, Hendrika van Rumt, Co Stelma en Annie van der Vegt.

5

Wat een wedstrijd! Wat een spanning!

Wat kunnen luttele minuten lang duren!

Ik had tranen in mijn ogen toen Epke stevig met beide benen op de mat belandde en zijn bevrijdende lach lachte.

Wat een Olympisch Kampioen! Wat een inspiratie voor jong en oud; iemand die de ultieme uitdaging aangaat, die de ambitie heeft om te excelleren en bereid is daar alle risico's voor te lopen.

Iemand die er helemaal voor gáát, zijn doel bereikt en een aardige vent blijft, toegankelijk, zonder poeha! Wow! De toeschouwers aan boord juichten en klapten en maakten zich op voor de medaille-uitreiking met Epke op de hoogste trede van het erepodium en het rood-wit-blauw in top. En voor het zover was, viel het beeld uit ...

Nimmer heb ik, zoals toen, samen met zoveel mensen, staande en a capella, het Wilhelmus gezongen.

Voor Epke: onze Olympische held.

Dat zál en wíl ik nooit meer vergeten, De Dag Dat Epke Goud won!

Erica Terpstra

6

VOORWOORD londen 7 augustus, 2012

Hoe laat zich de bijzondere prestatie van Epke Zonderland op de Olympische Spelen van 2012 vereeuwigen? Het heeft een kosmopolitisch element want de Olympische Spelen zijn het grootste evenement op aarde. Dus als sporter weet je dat je in die ene minuut door de wereld wordt bekeken tijdens je prestatie op de rekstok. Dit kosmopolitisch element vervaagt voor de sporter zelf op het moment van de waarheid en dat is eigenlijk wonderbaarlijk. Bij de gemiddelde toeschouwer maar zeker voor de ge誰nformeerde en professionele toeschouwer is de bewondering onafgebroken en intens.

In de oefening van Epke Zonderland komen de fysieke aansturing en de psychische en mentale kracht samen tot een ongelooflijke verrichting. Die ontroering die het teweeg brengt en de kracht van die oefening zijn iets anders dan acrobatiek omdat in de acrobatiek een soort vrijblijvendheid heerst waar de turnsport wars van is. Sterker: het strenge reglement en de absolute verfijning die nodig zijn voor deze topsport maken het alles behalve vrijblijvend.

Hoe kan iemand zijn lichaam zo sturen, het fysiek zo beheersen en daar mentaal tegen opgewassen zijn? Het vormt een wonderlijke driehoek die in perfect evenwicht is. Epke heeft dit evenwicht en heeft daarnaast ook nog een sympathieke, opgeruimde en hartelijke uitstraling, iets dat hem nog completer lijkt te maken.

Het London Philharmonic Orchestra nam speciaal voor de Spelen in slechts 52 uur 205 nationale volksliederen op, in de beroemde Abbey Road studios.

7

In dit boek heb ik een poging gedaan om de grenzeloze bewondering voor deze sporter, vaak in magisch woord en beeld, voor een deel samen te vatten voor zover dat mogelijk is. De bewonderenswaardige zelfreflectie en oer-Hollandse bescheidenheid van Epke Wonderland zelf, die in haast absurd contrast staan met wat ieder ander over hem zegt en schrijft, maken hier in dit boek even plaats voor. De magische gouden score van 16.533 loopt als een rode draad door dit eerbetoon.

Frans Wolfkamp

HISTORIE Verbazingwekkend dat zich in minder dan een minuut een sportieve gebeurtenis voltrekt die de gemoederen zo hoog laat oplopen. We worden er op verschillende manieren getuigen van, de meeste mensen omdat ze tv kijken, zowel in Nederland als wereldwijd.

Niet alleen wordt de prestatie vastgelegd in beeld en daarmee vereeuwigd, ook andere media dragen eraan bij deze gebeurtenis een historische dimensie te geven.

Als de turner Epke Zonderland op dinsdag 7 augustus 2012 op de Olympische Spelen van 2012 in Londen zijn afsprong maakt, aan het einde van zijn rekstokoefening, gebeurt er iets wat zo tot de verbeelding spreekt, dat het een historisch moment wordt.

Degenen, die erbij waren in Londen en soms hun tranen niet konden bedwingen, zullen zich voor altijd bijzonder bevoorrecht voelen. Zij hebben het gevoel de anderen te overtreffen die als tv-kijkers op eerbiedige afstand stonden.

Maar dan zijn er nog de insiders, die het niet alleen met eigen ogen hebben aanschouwd, maar het ook de wereld duidelijk willen maken welke grote impact die kleine minuut heeft. Dat die als een kleine parel, als een schitterende diamant blijft schijnen.

Dat zijn de officials van het ioc, van noc*nsf, de trainer, de familie, de politiek, de nationale en internationale sportjournalistiek, de columnisten.

Deze mensen schreven of getuigden op een eigen en vaak overrompelende wijze. De weerslag daarvan is in dit boek samengevat.

Natuurlijk is die grandioze oefening eindeloos terug te zien op YouTube of in welke andere visuele vorm dan ook. Dat alles flitst dan aan je voorbij,waarbij het commentaar je weer even terugvoert naar dat prachtige moment. Maar het wordt pas echt zichtbaar als je elk onderdeel van die verbazingwekkende buitelingen van een menselijk lichaam via een reeks van foto’s langzaam aan je voorbij ziet trekken. Dat is de grote verdienste van Klaas Jan van der Weij, die een scherp en contrastrijk fotoverslag maakte in een kunstzinnige vorm.

Deze uitgave is de weerslag van het werk van een groep bijzondere mensen die Epke Zonderland een plaats in de historie hebben willen geven die voor altijd geboekstaafd is en onmogelijk weg te wissen.

Epke Zonderland werd in zijn loopbaan olympisch en Europees kampioen aan de rekstok.

De wereldtitel miste hij tweemaal met klein verschil, bij de WK van Londen 2009 en de WK van Rotterdam 2010.

8

Namens alle betrokkenen, Frans Wolfkamp John Volkers, journalist Steven Hond, uitgever Richard van der Horst, vormgever Edwin Veer, beelbewerking Klaas Jan van der Weij, fotograaf Johan Boesjes, commercieel manager Epke Zonderland

9

10

londen 7 augustus, 2012

NO DOUBT HE INSPIRED MANY OTHERS The Netherlands has not been without its share of memorable moments at the Olympic Games over the years. Since the country first took part in a Games, at Paris 1900, athletes such as Fanny Blankers-Koen, Anton Geesink, Inge de Bruijn and Leontien Zijlaard-van Moorsel have captivated audiences the world over with their golden performances. To this day they hold firm in the hearts and minds of the Dutch and continue to be a source of pride and joy.

At the xxx Olympiad in London this summer, some new names were added to that list, including the subject of this publication, Epke Zonderland. His performance in winning the horizontal bar final was clearly one of the highlights of London 2012, as it had to be due to the near-perfect routines of his rivals. Zonderland became the first Dutch male to claim an Olympic gold in gymnastics and, in a feat almost worthy of a medal itself, also helped to popularise the phrase “Cassina to Kovacs to Kolman.”

Met de Spelen van 1908, 1948 & 2012 is Londen de eerste stad in de geschiedenis die driemaal de moderne Olympische Spelen heeft mogen organiseren.

De Olympische Spelen van Londen werden op vrijdag 27 juli 2012 geopend door Koningin Elizabeth II van Groot-Brittannië. In de openingsceremonie trad zij op in een filmpje met James Bond-acteur Daniel Craig.

11

The Flying Dutchman captured the imagination of his countrymates this summer and, I am told, inspired many young people to follow in his footsteps by taking up gymnastics in the Netherlands. No doubt he inspired many others – young and old, Dutch and non-Dutch alike – to become more active as well. We are delighted with this ripple effect, as one of the fundamental principles of Olympism is to encourage people everywhere to practise sport.

I am sure you will enjoy the photos contained within and have no doubt you will learn a great deal about this remarkable young athlete in the process. If this book also provides you with the inspiration to get active, all the better.

Count Jacques Rogge

12

André Bolhuis Voorzitter NOC*NSF Ex-preses hockeybond KNHB Aanvoerder Nederlands hockeyelftal Wereldkampioen in 1973 Chef de mission Barcelona 1992 en Atlanta 1996 Tandarts

Gerard Dielessen Algemeen directeur NOC*NSF Ex-directeur NOS Oud-journalist Utrechts Nieuwsblad en NOS Handballer

DE MAN VAN 7 MILJARD De gouden medaille van Epke Zonderland is voor ons dé medaille van Londen 2012. Dit was onze grootste wens.

Er lopen zeven miljard mensen rond op aarde. Maar er is er maar één die zoiets kan. En die ene heet Epke Zonderland.

Wij zijn nog steeds erg onder de indruk van de wijze, waarop Epke in de North Greenwich Arena voor het oog van 17.000 dolenthousiaste toeschouwers zijn rekoefening voltooide. De zaal explodeerde. Het was zo mooi.

 Je zag dat iedereen hem dit succes zeer gunde. Ook zijn medefinalisten, toch uit belangrijke turnlanden als Duitsland, China, Amerika, Rusland en Korea, stonden versteld van zijn oefening en sloten hem na afloop letterlijk in hun armen.

 Epke heeft op 7 augustus 2012 in Londen geschiedenis De Amerikaanse ploeg veroverde bij de Olympische Spelen van Londen de meeste medailles. Het team van USA oogstte 104 plakken: 46 goud, 29 zilver en 29 brons.

Nederland veroverde bij de Olympische Spelen van Londen in totaal 20 medailles. Dat waren 6 goud, 6 zilver en 8 brons.

Nederland eindigde in het landenklassement als dertiende.

13

geschreven en is met zijn oefening en zijn immer positieve uitstraling een inspiratiebron geworden voor velen. Wat in 2007 kennelijk in zijn gedachten als experiment al was begonnen, een triple van liefst drie vluchtelementen, heeft hij vijf jaar en vele trainingen later aan de wereld laten zien.

Wat een voorbeeld is Epke van vasthoudendheid, van doorzettingsvermogen en van geloof in eigen kunnen!

NOC*NSF

14

15

Maurits Hendriks Chef de Mission London 2012/ Olympic Team Netherlands/ Fortius Altius Citius is Olympic motto and my daily job/ Wanna Win - be prepared/ Difference is in details/ @FortAltCit Frans Wolfkamp in gesprek met Maurits Hendriks, Chef de Mission NOC

IK BEN EVEN HEEL STIL WAT EEN KLASSE !!!

Kunt u zeggen wat er als chef de mission door u heen ging tijdens de oefening?

Als je alle medailles wilt meemaken als chef de mission dan kom je terecht in een krankzinnige race. Je komt bij het beginsignaal vaak net binnenlopen. Dit moet mij niet gebeuren bij Epke, had ik bedacht. Ik had mijn chauffeur de opdracht gegeven een record te vestigen om mij van het paardenterrein van Greenwich naar de turnarena van North Greenwich te rijden. Die man, ik weet niet hoe hij het gedaan heeft, is daar in 11 minuten naar toe gereden. Ik wilde op tijd zijn, omdat je dan jezelf de kans geeft het opbouwen van die spanning te voelen.

Epkes oefening, daar zit een soort verticale stijging bij jezelf in. Die is heel fysiek.

Je begint in je stoel en je eindigt aan het plafond, tegen het dak aan. Je probeert te blijven zitten maar dat kan natuurlijk helemaal niet. Dus uiteindelijk sta je te springen. Dat heeft natuurlijk veel te maken met de betrokkenheid die je voelt en met de opbouw van de oefening. Bij het driedelige vluchtelement stond ik natuurlijk, daarna stond ik te springen en bij de perfecte afsprong zat ik tegen het dak. Dat is de beleving die je daarbij had en dat bouwde zich gewoon langzaam op.

Nu stond hij daar, boem en toen?

De Nederlandse ploeg in Londen bestond officieel uit 166 leden (79 vrouwen en 92 mannen).

Slechts de atleten die echt in actie komen worden door de Nederlandse statisticus Bijkerk geteld.

16

Wat ik heel moeilijk vind als chef de mission: je mag overal komen, maar het is nu ook weer niet de bedoeling dat je overal met je neus vooraan staat. Sterker nog, er zijn ook echt wel momenten waar je de atleten gewoon even met rust moet laten.

Aan de andere kant is het natuurlijk zo dat je als chef de mission altijd meteen je waardering en je respect naar zo'n sporter wilt uitspreken. Het is moeilijk daar een balans tussen te vinden. Ik ben eigenlijk nauwelijks de kleedkamers in geweest of de sportvelden op geweest. Ik ben zoveel mogelijk op de achtergrond gebleven.

Epke is een van de uitzonderingen geweest, waar ik werkelijk alle rechten die ik als chef de mission bezit, heb aangesproken om door elke deur te komen. Uiteindelijk ben ik zelfs door een barrière gegaan, waar ik dan kennelijk niet doorheen mocht.

Het was de mixed zone, die is streng verboden. Die is voor de media. Ik wilde zien of ik Epke kon feliciteren voordat de medaille werd uitgereikt. Uiteindelijk ben ik tot anderhalve meter van hem gekomen en toen sprongen er echt allerlei heren tussen. Dus ik heb hem vanaf anderhalve meter gefeliciteerd. Dat heb ik eigenlijk nergens gedaan behalve daar. Voor mij was het een bijzonder moment.

In dat verband, ik heb heel bewust tijdens de hele Spelen niet getwitterd. Vlak voor de Spelen ben ik gestopt. Op één Tweet na, om toch even aan te geven dat elk moment mij iets doet, dat elke atleet en elke prestatie even belangrijk zijn, maar dat deze in mijn beleving toch heel bijzonder was. Het is natuurlijk wel grappig dat als je terugkijkt naar die 16 dagen, dan zie je 16 dagen een Twitterstop op één Tweet na. Met de tekst dat ik hier toch wel even heel stil van was …

Chef de Mission

17

18

19

20

21

John Volkers Sportverslaggever de Volkskrant Ex-verslaggever Noordhollands Dagblad en ANP Specialist zwemmen, turnen, zeilen en schaatsen Auteur boeken Lange Mannen, Zwemmen in Goud en De Internationals Columnist NL Coach en Sponsor Tribune Elf Olympische Spelen (1984-2012)

Optreden: zaterdag 28 juli, 12.00 uur: kwalificatie brug en rek.

YOU’VE GOT TO LOVE THIS GUY You’ve got to love this guy. Mitch Fenner, BBC-commentator en tegenwoordig bondscoach van Nederland, schreeuwde het uit voor de microfoon, toen Epke Zonderland bij het WK turnen in 2009 een spectaculaire oefening toonde aan de rekstok en hij daarna zijn befaamde lach over de kaken liet rollen. Hij was wat Fenner betreft de grote publieksfavoriet. De Friese trapezeartiest werd in de O2 Arena, de Olympische zaal die nu North Greenwich Arena heet, de nummer twee van de wereld aan het ‘hoog rek’.

Toen hij die verrichting een jaar later, bij het WK in het eigen Rotterdam, dupliceerde, was de naam van de rekturner Zonderland definitief gevestigd.

Hij leek op weg naar een rimpelloze aanloop naar de Olympische Spelen van Londen. Daar wilde hij revanche nemen op zijn eerste Olympische finale, die van Peking, waarin een val van de stok hem zijn kans op een topklassering kostte.

In 2011, het jaar dat hij Europees kampioen werd, moest hij op het WK in Tokio op zijn top zijn. Het was echter het begin van een lastig kwalificatietraject, waarin de student geneeskunde het hoofd koel moest houden om tot de Spelen te geraken. Hij verknalde in Japan, na een matige voorbereiding door een weigerend lichaam, de finale aan de rekstok. De beoogde WK-medaille, een directe toegang tot Londen 2012, ging in rook op toen hij bij een Yamawaki-vluchtelement met de voeten de stok aantikte. Hij werd vijfde en zag zich genoodzaakt tot een extra kwalificatieronde, opnieuw in de O2 van Londen.

Toen hij daar met ruim verschil zijn Nederlandse concurrent Jeffrey Wammes versloeg, bleek zijn plaatsing nog geen feit. Na de voordracht door de kngu en de aanwijzing door noc*nsf moest op last van de rechter die kwalificatie worden teruggedraaid. Jeffrey Wammes won voor de rechtbank van Zutphen een kort geding tegen de sportbonden, waarvan Zonderland het voornaamste slachtoffer bleek.

De turner uit Lemmer incasseerde de tegenslagen met opvallend veel zelfbeheersing. Nergens haalde hij uit naar Wammes of naar de auteur van de slecht geschreven kwalificatieregels. Hij turnde de vier wedstrijden die de rechter als extra had voorgeschreven en greep die momenten aan voor de opbouw van een nieuw, spectaculair reknummer. In Maribor, bij de wereldbeker in juni, was het zover om de wereld te tonen waar hij, Epke Jan Zonderland, mee bezig was geweest.

De rekstok hangt 2.55 meter boven de grond.

Hij is 2.50 meter lang en de diameter van de stok is 28 millimeter.

22

Hij geldt nu als de revolutionair aan het hoge rek. Hij heeft drie vluchtelementen, de Cassina, de Kovacs en de Kolman die meestal los of hooguit in een duo getoond worden, aan elkaar gehecht. Daarmee is hij de enige in de wereld die zo’n bijzondere triple toont. Het geldt als een ware vliegshow.

Als Zonderland zijn complete kür toont, kan hij in Londen de Chinese wereldkampioen Zou Kai verslaan. Het zou hem deze winter zomaar eens de derde uitverkiezing tot sportman van het Jaar kunnen opleveren.

John Volkers

23

24

25

John Jorritsma

ÚS EPKE De meeste topsporters zijn geen vrolijke en sociale mensen.

Dat vinden we logisch, want alles moet wijken voor topprestaties. Eén van de aangename uitzonderingen is Epke Zonderland. Als ik Epke zie of over hem lees, heb ik onmiddellijk een glimlach op mijn gezicht.

Ambitieus, blijmoedig en nuchter.

Het is verleidelijk om met die karaktereigenschappen Epke te kapen als symbool voor de ultieme Fries. Waar we dan tegelijk ook nog innovatie aan verbinden, vanwege zijn drievoudige sprong. Zo zien we ons als Friezen graag.

Maar dat is niet eerlijk ten opzichte van Epke. Het goud in Londen was zijn succes. Waar hij eerder al liet zien als een groot sportman met teleurstellingen te kunnen omgaan, was hij nu als geen ander tegen de druk bestand. Heel Nederland juichte met Epke mee. Hij schaarde zich in het rijtje Friese sportgrootheden waarbij het noemen van de voornaam al genoeg is: Abe, Rintje, Foppe en Sven.

Epke heeft zich vooral laten zien als de ultieme sportman: puur, zonder poeha en uiteindelijk met veel ‘jûchhei’.

Aan zijn instelling kunnen we allemaal een voorbeeld nemen!

Bij de Olympische Spelen van 1904 (St Louis) werd de wedstrijd aan de rekstok gewonnen door een Amerikaan met een uiterst Friese naam, Anton Heida.

26

Commissaris van de Koningin Friesland

27 27

oefening

28

8 29

oefening

londen

ZONDERLAND IN WONDERLAND

9 augustus, 2012 Op een dag na een spectaculaire gouden medaille als die van Epke Zonderland wordt de olympisch kampioen in de tegenwoordige mediawereld, die topsport heet, van het een naar het ander gesleept. Zonderland, de jongen uit Wonderland volgens Britse kranten, liet het allemaal over zich heen komen. Hij heeft een bijzonder geduld ontwikkeld om iedereen te woord te staan, van radioman Giel Beelen tot een dolenthousiaste reporter van Eurosport om het landschap eens te schetsen. Zonderland, die een groot optreden bij de bbc moest afzeggen, zei dat hij dat nog wel een weekje ging volhouden. Er staan immers tal van verplichtingen in het olympisch contract dat de sporter met noc*nsf afsluit. Nog altijd had de kleine Fries moeite om de gouden wedstrijdoefening van dinsdag terug te halen.

‘Ik besefte amper wat ik deed.’

Uiteindelijk kreeg hij de beelden van zijn grandioze kür aan rek, met de drievoudige Cassina-Kovacs-Kolman, pas aan de tv-tafel van Mart Smeets te zien.

‘Ik zag bij die vluchtelementen toch wel wat kromme armen’, was hij opnieuw kritisch op zichzelf. Dat hij zich op zo’n stabiele wijze uit alle hinderlagen van deze spektakeloefening redde, had alles te maken met zijn voorbereiding. ‘Deze gouden medaille is het succes van de voorbereiding. Als ik niet de ruimte had gehad, om zo vaak te oefenen en die automatismen aan de rekstok erin te krijgen, dan had ik het heel moeilijk gekregen’.‘Weet je, zo’n finale verloopt toch altijd weer anders.

Door de druk en de trillende handjes, waarmee je zo’n zaal betreedt. Dan moet je heel veel automatismen in je hebben, om het op het beslissende moment toch te kunnen’.

Hij had zich suf kunnen oefenen in de beslissende weken voor de Spelen, tot 25 keer per week, omdat hij zijn vaak weigerende fitheid had hervonden.

Fysiotherapeut Niels Hagen nam hem drie keer per dag onder handen.

De progressie is Zonderland zo goed bevallen dat hij daarom doorgaat tot de Spelen van Rio 2016. ‘Het gevoel zegt, de rek is er nog niet uit. Ik wil graag doorgaan. Het is een uitdaging om het turnniveau in Nederland op te krikken’.

De specialisatie op rek en op brug laat hij komend jaar voor wat zij zijn.

Hij gaat zich weer breder oriënteren in de turnhal, om het Nederlands team in 2014 en 2015 een Olympische kwalificatiekans te bieden. Nu was hij solo in Londen.

Hij zegt talenten te zien. ‘Bart Deurloo is een ontzettend goede turner, al heeft hij veel last van blessures. En Casimir Schmidt werd dit jaar in Montpellier Europees jeugdkampioen op sprong. Mijn beste resultaat op dat niveau was tweede in Ljubljana.

‘De jongere garde moet mij als voorbeeld nemen. Ik hoop op het besef van andere turners in Nederland dat er echt grote dingen te halen zijn. Dat mijn goud een stimulans is en dat die mannen daar dan ook voor gaan’. Tot november zal hij minder in de turnzaal te vinden zijn. Hij gaat een onderzoek doen dat bij zijn studie medicijnen hoort. Het gaat over gebroken sleutelbenen. En daarna beginnen de co-schappen. Dat is het perspectief van een Olympisch kampioen in Nederland.

30

John Volkers

31

Dick Stellingwerf Burgemeester gemeente Lemsterland Tweede Kamerlid RPF en ChristenUnie 1994-2002 Voormalig leraar biologie en geschiedenis Ex-wethouder Ede

‘ DE LEEUW VAN LEMMER’ Op 17 augustus 2012 mocht de gemeente Lemsterland Epke Zonderland huldigen voor zijn gouden olympische medaille. Daarmee heeft Lemmer opnieuw een sportman van wereldformaat in huis. Epke is ‘hikke en tein’, geboren en getogen, in deze prachtige Friese watersportplaats.

Lemmer is dé plek waar Epke en zijn familie, Huite en Sophie, Johan, Geeske en Herre, thuis horen en thuis zíjn. Hier liggen de ‘roots’ van de Zonderlands. Hier is het talent van Epke gekoesterd en ontwikkeld. De familie van Epke deelt in Lemmer voluit in de vreugde en de waardering voor de prestatie van Epke. En terecht, want Epke en zijn familie zijn altijd een hechte eenheid geweest en gebleven. Het succes is hun niet naar het hoofd gestegen. Zij bleven en blijven volop meedraaien in de Lemster samenleving. Het liefst ‘normaal en bescheiden’.

In de loop der tijd heeft Lemmer al heel wat sportkampioenen voortgebracht. Maar nog nooit mochten we een olympisch kampioen huldigen in ons dorp. Epkes turnprestatie was groots. Een zeldzame combinatie van kracht, lenigheid en lef schreef een krant. En zo was het.

Op onnavolgbare wijze zweefde hij door de lucht. Het had iets van ‘De Leeuw van Lemmer’ die katachtig en met wapperende manen zijn prooi besprong: olympisch goud met een ongekende score van 16.533 punten.

Maar, dit succes is Epke, om in rekstoktermen te blijven, niet aan komen vliegen. Hieraan zijn ook jaren van trainen, keihard werken, doorzetten en teleurstellingen overwinnen voorafgegaan.

Een goede topsporter vervult ook een belangrijke voorbeeldfunctie. Met name voor de jeugd. De prestatie van Epke prikkelt jongeren om zichzelf in het leven doelen te stellen. Om zich in te spannen om die doelen ook te bereiken. Om op de weg naar dat doel tegenslagen te overwinnen. Maar ook om anderen te leren waarderen en te helpen. En je gedrag niet alleen door eigenbelang te laten bepalen, maar ook oog te hebben voor de sociale omgeving waarvan je deel uit maakt. Uit het enthousiasme dat rond Epke en zijn prestatie is losgebarsten blijkt wel, dat de samenleving behoefte heeft aan mensen die voor meer willen gaan dan alléén een topprestatie of alléén een gouden medaille.

De gemeenteraad van Lemsterland vindt dat Epke Zonderland zich als topsporter en olympisch kampioen, een echte ambassadeur voor de gemeente heeft getoond. En dat hij een voorbeeld is voor onze jongeren.

Daarom is besloten om Epke te benoemen tot ereburger van Lemsterland.

Tijdens de huldiging in Lemmer kreeg hij de gemeentelijke erepenning en de daarbij behorende oorkonde uitgereikt.

Wij hopen van harte dat ‘De Leeuw van Lemmer’ in Rio opnieuw zal toeslaan …

32

Burgemeester Lemsterland

33

34

Londen 2012 Olympic Games

35

Londen 2012 Olympic Games

Jaap Wals Directeur KNGU (sinds 2005) Hoofd technische zaken KNGU (1995-2004) Rijksuniversiteit Groningen sportmanagement CIOS Overveen Columnist GYM

Jos Geukers Voorzitter Koninklijke Nederlandse Gymnastiek Unie (sinds 2009) Burgemeester gemeente Westervoort Hoofd politieke zaken NOC*NSF 1997-2002 Jurist (VU Amsterdam)

JE KON IETS UNIEKS EN JE DURFDE HET OP HET ULTIEME MOMENT OOK TE DOEN ‌ Dinsdag 7 augustus 2012 ligt al weer enige tijd achter ons maar ligt nog zo vers in het geheugen. Op die voor altijd memorabele dag in de North Greenwich Arena in Londen heb je met je unieke en historische gouden olympische turnmedaille veel teweeg gebracht in Nederland.

Heel veel mensen zijn door jouw prestatie ontroerd en je bent hun (sport)held geworden. In 2000 maakte je als 14-jarige bij het Jeugd EK in Bremen je debuut op het internationale turnplatform. Twaalf jaar later sta je in Londen en heb je de hoogste trede van de sport bereikt: olympisch goud! Een moment dat heel Nederland en wij nooit meer zullen vergeten.

Alles kwam op het juiste moment bij elkaar waardoor je iets unieks en historisch hebt neergezet. De kngu en alle 240.000 gymsporters van de kngu zijn trots op je en mede namens al deze fans brengen wij graag onze waardering en felicitaties aan je over. Samen met je zilveren coach DaniĂŤl Knibbeler en de steun vanuit je familie heb je iets neergezet waar je voor jezelf meer dan trots op kunt zijn.

Je bent een echte ambassadeur voor de turnsport geworden die anderen inspireert en stimuleert. Gefeliciteerd met je gouden prestatie en met het mooiste en bijzonderste sportmoment ooit, voor ons en alle gymsportliefhebbers!

In 2008 nam Epke Zonderland voor het eerst deel aan de Olympische Spelen.

Hij haalde verrassend de finale van het onderdeel rekstok en eindigde, met val, als zevende.

De Chinees Zou Kai werd in Peking olympisch kampioen.

36

KNGU

37 37

oefening

38

Cassina

39

40

Cassina

41

42

Kovacs

43

44

Kovacs

45

46

Kolman

47

48

Kolman

49

7 augustus, 2012

EPKE WINT GOUDEN MEDALJE Epke Zonderland hat goud wûn op de Olympyske Spelen nei in fantastyske oefening oan it rek. Mei in score fan 16.533 bleau er al syn konkurrinten de baas. De finale wie fan in hiel heech nivo mei fjouwer dielnimmers mei mear as 16 punten.

Epke turne syn unike trijelûk: de CassinaKovacs-Kolman kombinaasje.

Twadde waard de Dútser Fabian Hambüchen mei in score fan 16.400. Tredde waard de wrâldkampioen en Olympysk rekkampioen fan 2008 Zou Kai út Sina mei in score fan 16.366.

Epke Zonderland kaam fan de acht finalisten as sechsde yn aksje. Fan syn konkurrinten dy't foar him turnden hat er neat sjoen.

Hy wie allinnich mar dwaande mei de konsintraasje foar syn eigen oefening. De risiko's yn syn optreden wiene grut, mar alles foel op dizze sânde augustus op syn plak.

50

ANP

51

Stalder Rybalko

52

Adler

londen 8 augustus, 2012

EPKE ZONDERLAND SPELING DER NATUUR EN WONDER AAN DE REKSTOK “Bestemd voor acrobatiek was hij al door z’n opa.

Maar het olympisch goud won hij zelf.

Epke: spieren en wilskracht, plus lach.”

Epke Zonderland nam in Londen ook deel aan het onderdeel brug.

Hij werd in de voorronde achttiende, met 15,133 punten.

53

Het blijft het mooiste verhaal over de genetische aanleg voor turnen van dat Zonderlandje, die olympische turnkampioen, uit Lemmer. Opa Zonderland was zo acrobatisch dat hij op zijn handen over de nokvorsten van de boerderij kon lopen. De man was liever circusacrobaat dan veehouder geworden. Maar daar werd vroeger niet naar gevraagd.

Toen Epke Zonderland door het tv-programma Pavlov werd uitgedaagd om net als zijn opa ook op zijn handen over de nok te lopen, liet hij die uitdaging voor wat die was.

Topsporters nemen geen onnodige risico's. Een val van zo'n Friese boerderij kan een Olympisch programma in de war sturen.

Epke Zonderland (26) geldt als een speling van de natuur. Friezen zijn groot en krachtig, eerder geschikt voor zeilen, schaatsen en volleybal. De zoon van Lemmer is juist klein, met 1.73 meter valt hij volkomen uit de toon in dat land van reuzen. Alleen als hij zijn shirt uittrekt, is het opeens duidelijk welke kerel schuilgaat in dat ventje. De schouders imponeren, de armen hebben kabels van spieren.

De lachebek met de grote bos blonde haren groeide op als jongste telg van een gezin dat niet tegen een bal aantrapte, maar het liefst met turntoestellen in de weer ging. Zijn zus Geeske effende de weg naar het topturnen in Heerenveen. Broers Herre en Johan hadden ook talent, maar op Epke stond geen maat.

De familie uit Lemmer stond bekend om de turntoestellen in de achtertuin. Er werden wedstrijden georganiseerd voor de buurt. Altijd won een Zonderland. De durf van Epke Zonderland werd bevorderd door zijn broers. Die waren sterk (Herre) en lenig (Johan).

Epke was beide. Hij had een groot hart en turnde aan rekstok vluchtelementen die Nederlandse gymnasten nooit eerder toonden. Hij kwam in handen van de ervaren trainer Bertus Bult en werd daarna bij de hand genomen door diens kompaan Gerard Speerstra.

Die ging in de zomer als trainer mee in de auto van de familie Zonderland als die ergens in Europa een groot toernooi ging bezoeken.

In 2004 kwam, bij de Europese titelstrijd voor junioren in Slovenië, het inzicht dat hij van Europees niveau zou kunnen worden. Hij bokste toen al op tegen de Duitser Fabian Hambüchen, dinsdag in Londen ook zijn grote tegenstander. 'Ons eerste duel was dat jaar in Madeira', herinnerde die zich dinsdag Pas in 2008 begon Epke Zonderland zich kansen op wereldniveau toe te dichten. Hij nam dat jaar deel aan het olympisch toernooi van Peking en viel, door een dubbel geklapt leertje in zijn polsversteviger, van de stok. Hij werd zevende in de finale.

Hij moest toen wegens schouderproblemen al kiezen voor een eenzijdiger programma.

Uit de allrounder ontstond een grandioze specialist voor de rekstok. Zijn oriëntatie in vrije vlucht op de stok is beter dan van wie ook. Hij werd in de voorbije jaren tweemaal vicewereldkampioen en eenmaal Europees kampioen aan de 'high bar'. Vorig jaar ging hij door een zware tijd. Zonderland zag zijn voorbereiding op het WK van Tokio vertroebeld door de opspelende schouder. In de finale ging het fout: voeten tegen de stok.

Beschamend, vond hij.

Hij moest met een omweg naar de Spelen, in de North Greenwich Arena diende hij een volledige meerkamp te turnen. Hij versloeg zijn concurrent voor het ene Nederlandse ticket, Jeffrey Wammes. Dat toegangsbewijs wist hij uiteindelijk na een rechtszaak (van Wammes) en een opgelegde extra kwalificatieronde, naar zich toe te trekken.

In die rumoerige maanden ontwikkelde hij met zijn nieuwe trainer, Daniël Knibbeler, een oefening aan de rekstok die goed genoeg moest zijn om goud te winnen. Het was de eerste oefening met drie vluchtelementen aan elkaar geknoopt. Na het Olympisch goud van Londen, een historisch feit, sloot hij een viervoudige circusact niet uit. Zeg nooit tegen deze kleine Fries dat iets onmogelijk is.

John Volkers

Marijn de Vries

“ IK WIL MEZELF NIETS KUNNEN VERWIJTEN ” Als hij eenmaal aan de rekstok hangt, denkt hij het liefst helemaal niets. Hooguit kleine dingen als ‘bol blijven’, ‘benen bij elkaar houden’ of ‘goed uitduwen’. Het echte nadenken over zijn oefening doet hij in de dagen voor de wedstrijd. Urenlang. Dan neemt hij elk detail in zijn hoofd door.

Seconde voor seconde visualiseert hij elke beweging. “Ik heb dat nodig. Als je me bij wijze van spreken een uur voor de wedstrijd wakker zou maken, dan lukt het me niet mijn oefening te turnen.”

Denker Turner Epke Zonderland (26) is een denker. Meer dan andere topsporters. Veel meer. Alle topsporters blinken uit als het gaat om toewijding, maar Zonderland denkt nóg beter na over hoe hij zichzelf kan verbeteren en heeft er meer voor over om dat te realiseren. Zijn familie noemt hem niet voor niets gekscherend ‘Ep Oogklep’. Tegelijkertijd kan hij relativeren als geen ander. Er is geen topsporter die na een verloren WK-finale zo snel een glimlach opzet. Die zich niet schaamt voor zijn falen. Die zijn verlies zo snel opzij zet dat het soms lijkt alsof het hem niet veel doet.

Kennelijk gaan deze onverenigbare eigenschappen tóch samen in het brein van Epke Zonderland.

Wat gebeurt er precies in dat hoofd? Hoe vindt hij de balans tussen focussen en relativeren? Tussen de blik op de wereld richten en puur met zichzelf bezig zijn? “Wat ik weleens doe om mijn focus te hervinden op momenten dat het minder goed gaat, is me inbeelden hoe het zou zijn om in een derdewereldland te leven, om te knokken voor je leven.” Gegeneerd lachje. “Dan schaam ik me dat ik zit te zeuren om iets kleins en prent ik mezelf in dat ik blij moet zijn met wat ik heb. En hard moet werken.”

Epke Zonderland komt uit een echte turnfamilie. Dat begon al bij opa Zonderland, een Friese boer die een onbedwingbare drang tot acrobatische kunsten voelde. Hij leerde zichzelf de handstand en liep zo over de nok van de boerderij. Van de ene naar de andere kant, handje voor handje.

Extreem moeilijk, volgens kleinzoon Epke, omdat de nok van een dak zo smal is dat je heel weinig ruimte hebt om je handen neer te zetten. Had opa Zonderland de keuze gehad, dan was hij acrobaat geworden. Of misschien turner – als hij had geweten wat dat was.

De ouders van Epke deden allebei aan gymnastiek, maar de echte acrobatische kunsten kwamen pas terug in de familie toen hun vier kinderen turnertje gingen spelen in de achtertuin. Vader Zonderland haalde een brug bij een sporthal die dicht ging, ze vonden een paard bij de sloop, naast de schommel hing een stel ringen en kennissen hadden nog wel wat matrassen. Zo werd er een heuse turnarena aangelegd in de tuin van de Zonderlands in Lemmer. Op kinderfeestjes was het altijd apenkooi.

Beter worden, dat is Zonderlands grote drijfveer. Beter dan de rest, maar vooral beter dan hij zelf ooit voor mogelijk had gehouden. Die wil om zichzelf te verbeteren, om goed te presteren, zit diep in hem. “Turnen was altijd mijn grote hobby. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik gepusht werd of iets moest.” Broer Herre turnde tot 2009 ook op internationaal niveau, maar hij had niet het buitengewone talent waarmee Epke is gezegend.

Herre was altijd al de steun en toeverlaat van zijn jongste broer, maar is dat sinds hij stopte nog meer. Bij elk belangrijk toernooi is hij erbij om zijn broer te steunen. “Ik hoor Herre altijd, ook al is het een heksenketel op de tribune, zoals tijdens het WK in Ahoy vorig jaar. Hij ziet als geen ander wanneer een element niet helemaal perfect gaat, of als juist iets lukt wat heel moeilijk is. Op dat soort momenten geeft hij een schreeuw. Tijdens de finale in Rotterdam begon ik mijn oefening niet perfect. De schreeuw van Herre pepte me zo op dat alles plotseling automatisch ging. Ineens raakte ik in een flow. Alles ging perfect, er drong geen enkele afleidende gedachte tot me door. Pas na de afsprong hoorde ik het publiek weer.” Zonderland won een zilveren medaille op dat WK. Voor jezelf kiezen Twintig jaar lang waren Zonderland en trainer Speerstra een onafscheidelijk koppel. Elke dag brachten ze uren met elkaar door, in en buiten de turnhal; Speerstra leerde Zonderland alles wat hij nu kan en vergezelde hem overal naartoe. Tot maart vorig jaar. Toen kreeg Speerstra ruzie met de turnbond. Hij werd geschorst. Iedereen keek naar Zonderland: zou hij zijn nek uitsteken voor zijn trainer? Dat zou voor Zonderland kunnen betekenen dat hij misschien wel zonder de steun van de bond verder zou moeten. Daarmee had hij het zichzelf erg moeilijk gemaakt.

“Het was de lastigste beslissing uit mijn hele turncarrière. Ik werkte al sinds het allereerste begin met Gerard. Met hem had ik een heel andere relatie dan met zomaar een trainer. Ik wist niet eens of ik zonder hem kon, of ik ook dan progressie zou boeken. Voor mij brak een heel onzekere periode aan door met hem te breken. Maar als topsporter moet je voor jezelf kiezen. Gerard was erg gekwetst.

Dat vond ik heel naar. We hebben er nooit meer een goed gesprek over gehad. Ons contact is nu heel oppervlakkig. Gelukkig blijkt wel dat ik ook zonder hem blijf groeien.” En wrang maar waar: “Juist van de moeilijke dingen leer je veel.”

“Vroeger kon ik erg genieten van het ongedwongen en onbevangen trainen. Nu is het serieus, altijd, alles. Dat kan ook niet anders: ik wil het beste uit mezelf halen. Dat betekent helaas ook anders omgaan met de dingen buiten de turnhal. Ik kan niet zeggen dat ik dat leuk vind.”

“Mijn familie is ook belangrijk voor me. Ik kan me afsluiten voor alles wat me zou kunnen afleiden, behalve voor hen. Stel je voor dat mijn vriendin erg ziek zou worden – dat zou me zeker afleiden.

Door dat soort gebeurtenissen zou ik best kunnen gaan denken: hoe belangrijk is dat turnen nou eigenlijk? Dan wordt mijn vermogen tot relativeren een nadeel. Dat zou voor mijn turncarrière doodzonde zijn, want ik zou zo gaan relativeren dat ik beter kan stoppen. En dat zou ik dan nog naast me kunnen neerleggen ook, omdat ik inzie dat turnen eigenlijk helemaal niet belangrijk is.

Voor Epke de turner zou het jammer zijn, maar voor Epke als mens niet.”

54

HP / De Tijd

55

Adler

56

Bart Boerop

PIONIER Epke Zonderland vormt de belichaming van de Olympische leus ‘citius, altius, fortius’: sneller, hoger, sterker. Zijn sportieve leven is een voortdurende zoektocht naar de ultieme oefening. Epke betreedt nieuwe paden, experimenteert en neemt de risico’s van een mislukt optreden op de koop toe. Het is alles of niets. Niet alleen daarom is hij voor een journalist een prachtige sportman om te volgen. Hij heeft een opgeruimd karakter, is toegankelijk, verwerkt lichamelijke en sportieve tegenslagen op een bewonderenswaardige manier en kan vol passie over zijn sport vertellen.

Maar vooral zijn pionierschap in het turnen maakt hem uniek. Op 17 januari 2011 bezocht ik een training in Heerenveen en zag ik hem een voor mij onbekende vluchtcombinatie oefenen. ,,Dat is de Cassina-Kolman, levert me weer wat extra’s op in de uitgangswaarde van mijn oefening’’, vertelde hij. De Cassina-Kolman, nog nooit had een turner die vluchtcombinatie aangedurfd.

Een paar maanden later bracht deze combi hem goud op het EK in Berlijn.

Niets meer aan doen, zou een gemiddelde topturner denken. Goed blijven oefenen tot de Olympisch Spelen en dan maar kijken wat er uitrolt. Zo niet Epke Zonderland. Hij plakte tussen de Cassina en de Kolman doodleuk nog een Kovacs.

Op dinsdag 22 mei 2012 vielen de schellen van mijn ogen bij de podiumtraining voor het EK in Montpellier. Normaal gesproken is dat een verplicht nummer waar de turners even kunnen wennen aan de wedstrijdhal, maar Epke toonde er voor het eerst die nu zo beroemde drievoudige vluchtcombinatie. Epke zoekt de grens op en verlegt ‘m.

Onlangs zei hij tegen me dat zijn gouden olympische oefening van zo’n hoog niveau is dat hij er op de volgende Spelen ook nog mee kan scoren.

Céline van Gerner nam in Londen voor Nederland deel aan het olympische turntoernooi voor vrouwen.

Zij werd twaalfde in de finale van de persoonlijke meerkamp, met 57,232 punten.

57

Dat mag zo zijn, maar dat is niet des Epkes. Ik ben benieuwd welk konijn hij tegen die tijd uit de hoge hoed tovert.

AD Sportwereld

58

Gaylord

59

Gaylord

60

Adler

61

Adler

62

Adler

63

Quast

Henk Stouwdam Sportjournalist NRC Handelsblad Specialist atletiek, volleybal en turnen Ex-verslaggever Deventer Dagblad en Stentor Tien Olympische Spelen (sinds 1988) PvdA-lijstduwer gemeente Oldebroek

64

HIJ VLOOG EN HIJ ZWEEFDE, HOOG BOVEN DE REST UIT 'Fly Epke fly.' Epke Zonderland vloog, zoals hij nooit eerder had gevlogen. Het spandoek met de aanmoediging was tijdens de olympische finale aan de rekstok een goedbedoelde, maar overbodige aanmoediging. Want Epke Zonderland zweefde gisteren hoog boven iedereen uit. Om te landen als olympisch kampioen. Als eerste individuele Nederlandse turner ooit. Maar dat besef drong in Londen nog niet helemaal tot de turner door. Goud.

Het is bizar. Wie gunde Zonderland de gouden medaille niet? De North Greenwich Arena was na Zonderlands landing even van Nederland. De talrijke in oranje uitgedoste supporters, en ook veel olympische sporters, klapten hun handen stuk. Het duurde even voordat de score oplichtte, maar eigenlijk kende niemand enige twijfel. Zonderland niet, zijn concurrenten niet - die kwamen hem al voor de juryuitslag feliciteren - zijn supporters al helemaal niet. (..)

Epke Zonderland schreef historie. Met een hoofdletter H. Ja, er is in 1928 bij de Olympische Spelen in Amsterdam bij de teamwedstrijd vrouwen ooit een gouden medaille door Nederland gewonnen. Maar dat mag geen naam hebben. Dat was van het niveau huisvrouwengymnastiek. Deze gouden medaille telt echt. Want turnen is niet alleen een verduiveld moeilijke technische sport, maar ook sterk geëvolueerd en gemondialiseerd.

Toegegeven, uit Afrika komen geen goede turners, maar uit de rest van de wereld wel degelijk. Sinds gisteren vooral uit Heerenveen, de plaats waar Zonderland als turner groot werd. Daar werd zo'n vijftien jaar geleden de basis gelegd voor het olympische succes.

In de naoorlogse jaren werd de turnsport gedomineerd door de Oostbloklanden. De communistische regimes stopten veel geld en kennis in turnen, vooral ter meerdere eer en glorie van de heilstaat. In Nederland werd niet op topniveau geturnd. Er werd wat gefröbeld in kleine, stoffige gymzalen. De turnbond bracht de sterkste turners en turnsters enige jaren bijeen op Papendal, maar dat leidde tot bescheiden successen. Olympisch goud? Dat leek onbereikbaar. Alleen toegankelijk voor turners van een andere planeet. Zo werd verondersteld. Tot clubs als Pro Patria in Zoetermeer, De Hazenkamp in Nijmegen, maar vooral WIK-FTC in Heerenveen in de jaren negentig een andere manier van denken invoerden. In Friesland werden vrouwen en mannen in één turnhal ondergebracht. De meest verstrekkende stap: er werd gekozen voor Nederlandse trainers met kennis van zaken. Weg met die Oostblokmethoden, waar de buitenlandse trainers zich van bedienden en die tot overbelasting en blessures leidden. De volgende stap: verbetering van de begeleiding. In Heerenveen verschenen fysiotherapeuten, bewegingswetenschappers, krachttrainers, mentale begeleiders en tal van andere specialisten. Later volgden nieuwe trainingshallen en technologische ondersteuning. Wat nog ontbrak, was het uitzonderlijke talent, dat van die nieuwe omgeving kon profiteren.

Tot Epke Zonderland zich meldde. De kennersogen van Bertus Bult, Gerard Speerstra, Willem Veldman en Tjalling van den Berg, de mannen die het nieuwe turnen in Heerenveen vormgaven, hadden één blik nodig om zijn bijzondere kwaliteiten te herkennen. CIOS-docent en turnfreak Van den Berg zag in zijn enthousiasme in Zonderland een potentiële olympische kampioen. Van den Berg wist vijftien jaar geleden ook dat de weg naar Olympus alleen met geduld, kennis, geld, rust en vertrouwen wordt bewandeld. Aan die aanpak dankt Zonderland zijn goede fysieke gesteldheid bij de Spelen in Londen. Zijn lichaam is uitermate kwetsbaar, vooral zijn schouders. Maar al die jaren is Zonderland heel gebleven, bijgestaan door een team van tien specialisten. En fitheid heeft een positieve uitwerking op de gemoedstoestand. Want Zonderland zei gisteren, met de gouden medaille om zijn hals, door te gaan tot en met de Olympische Spelen van Rio de Janeiro.

Nu Nederland veel kennis heeft en de faciliteiten op topniveau heeft gebracht, blijkt het een olympisch kampioen te kunnen voortbrengen. Maar een gouden medaille geeft geen garanties voor olympisch succes in de toekomst. Het laatste stapje moet door de sporter zelf worden gezet. In dat opzicht is Zonderland een lichtend voorbeeld. De turner besefte na de Spelen in Peking, waar hij zevende werd na een val, dat met zijn aanpak een olympische medaille binnen bereik lag. Hij wist ook dat hij zich volledig aan zijn sport moest overgeven. Een olympische medaille vereist een scherp doel, dat met een flinke dosis egocentrisme moet worden nagestreefd. Zonderland werkte de afgelopen jaren volgens een strak plan. Hij zocht een oefening met een hoge moeilijkheidsgraad, etste die in zijn systeem, liet zich mentaal en fysiek goed verzorgen en zorgde dat hij zo weinig mogelijk door de buitenwereld werd lastiggevallen.

Zo ongelovig als hij gisteren keek, was zijn prestatie ook weer niet. Daaraan ligt minimaal een decennium doordachte arbeid ten grondslag. Nu hij de haalbaarheid van het podium heeft bewezen, is er een weg gebaand voor nieuwe turners. Maar willen zij olympisch kampioen worden, dan zullen ze het talent, maar vooral de toewijding van Zonderland moeten kopiëren. Pas dan staan zij ooit ergens ter wereld in een olympische turnhal met een brede grijns de Nederlandse pers te woord. En pas dan kunnen zij zeggen, net als Zonderland gisteren: Wat is dit supergaaf.

Henk Stouwdam

65

Luuk Blijboom

Sportverslaggever De Telegraaf Ex-verslaggever Haarlems Dagblad Olympisch blogger LondonLuuk Specialist zwemmen, wielrennen en turnen Twaalf Olympische Spelen (1992-2012)

EEN ONGEËVENAARD STAALTJE LAAGVLIEGEN De geschiedenisboeken moeten worden herschreven. En Mijn Lijstje ook.

Zonderlands ongeëvenaarde staaltje laagvliegen stormde rechtstreeks mijn top-3 van Mooiste Olympische Momenten Aller Tijden binnen. Die bestaat voorts, in historische volgorde, uit de gouden volleybalfinale Nederland - Italië van Atlanta 1996 en de zege van Pieter van den Hoogenband op de 200 meter vrije slag ten koste van Ian Thorpe. We spreken dus over Sydney 2000. Alles klopte gisteren in de North Greenwich Arena. Omdat ik al drie uur voor aanvang in de hal zat, bemachtigde ik een plaatsje op de eerste rij. Beter kon je werkelijk niet zitten.

In de gigantische hal, die maandag weer gewoon 02 Arena heet, hing op dat moment al in de lucht dat er iets bijzonders stond te gebeuren. Ik drentelde wat rond en stuitte in de gangen op Hans van Zetten, de NOS-commentator die inmiddels bijna net zo’n legende als Epke is, zo begrijp ik. Ik gaf hem een hand, die klam aanvoelde. ‘Net mijn handen gewassen in het toilet’, antwoordde de luitenant-kolonel b.d. snel toen ik hem daar plagerig op attendeerde.

We wisten beiden beter.

De spanning werd verder opgevoerd, de klok tikte tergend langzaam richting Uur U. Op de perstribune keken we elkaar met veelbetekenende blikken aan.

Zouden we het echt gaan meemaken ?!?

We gingen er eens goed voor zitten, met dezelfde kriebels die je voelt voor je een achtbaan in stapt. Cassina, Kovacs, Kolman, Gaylord - de 43 legendarische seconden dat Epke Zonderland liet zien wat er in de wereld nou precies wordt bedoeld met het begrip Flying Dutchman, maakte ik ademloos mee. Ik snakte naar adem, toen hij tien meter voor me als een blok op de mat landde. We keken elkaar nogmaals aan en hielden elkaar vast.

Zouden we het écht gaan meemaken ???

Het wachten op de beslissende score duurde langer dan die dat ene moment, zestien jaar geleden alweer, dat de Italiaan Andrea Giani de bal tegen de antenne sloeg. Het was niet zo snel voorbij als die luttele tel dat Van den Hoogenband het olympisch zwembad in Sydney stil kreeg toen-ie als eerste aantikte.

Het duurde een eeuwigheid.

De laatste keer dat Nederland bij de Spelen met een volledig team deelnam aan het onderdeel gymnastiek was in 1976.

Het team bestond uit Monique Bolleboom, Carla Braan, Ans Dekker, Joke Kos, Jeanette van Ravestijn en Ans Smulders-Van Gerwen.

Nederland eindigde in de landenwedstrijd als elfde.

66

De spanning steeg, het leek een welhaast ondragelijke marteling. ` Het moment dat de 16.533 in de nok van de arena op het scorebord verscheen, voelde aan als een bevrijding.

Ik slaakte een zucht van verlichting.

Ik had de achtbaan overleefd.

Nu was het mijn tijd, er wachtte een lege pagina op me.

The Typing Dutchman.

De Telegraaf

67

68

Watanabe

69

70

71

72

73

74

75

Hans van Zetten Turncommentator NOS Studio Sport (sinds 1986) Andere specialismen trampoline, kunstrijden, freestyle skiën, ritmische gymnastiek Gymnastiekleraar Ex-turner Turncoach Bondscoach Nederlands damesteam 1980-1986 Luitenant-kolonel der artillerie Coördinator Defensie Topsport Selectie Gemeenteraadslid namens VVD Utrechtse Heuvelrug

commentaar bij olympische finale Epke Zonderland

KAN HIJ DOORGAAN ?

JA, HIJ KAN DOORGAAN

De komende minuut gaat het leven van Epke Zonderland veranderen. Wij zitten op het puntje van onze stoel. En hij gaat aan de rekstok, in gemengde greep zoals we dat van hem gewend zijn. Gaat omhoog. Ja. Hij doet het Endo spreiden met een hele draai naar ellegreep.

Prima. Dan de halve draai.

Nu komt het, nu komt het, de drie combinaties. Daar is de ja .. de eerste.

En de tweede. En de derde. Jaweeel, hij heeft het geflikt. Drie vluchtelementen op rij.

Er ontstaat een enorme euforie hier.

Dan de anderhalve draai naar ellegreep. Maar het is nog niet klaar.

Het is nog niet gedaan. Dit is belangrijk nu wat nu komt.

Die salto. De Gaylord 2. Kan hij doorgaan? Ja, hij kan doorgaan. Hij heeft wel iets vertraagd maar hij gaat door. En hij doet zijn hele oefening hoor. Hij gaat voor zeven negen.

Dan de halve draai, dan moet nog de Quast komen en dan is allesbeslissend nu de afsprong.

De afsprong. Dubbel salto, de Flying Dutchman.

Van de 8 miljoen beschikbare kaarten zijn er uiteindelijk 7 miljoen verkocht, ondanks het feit dat de vraag 4 maal hoger was dan het aanbod.

De geschatte omzet van de kaartverkoop bedroeg tussen de 375 en 400 miljoen pond.

76

En hij staat! Ik staat! Het is ongekend.

Epke Zonderland heeft hier de oefening van zijn leven geturnd.

Hij staat en iedereen .. en .. ik sta ook. Ik ga helemaal uit mijn dak.

Het is ongelofelijk wat Epke Zonderland hier laat zien.

Hij heeft zoveel opwinding gebracht hier en hij krijgt van velen al een staande ovatie.

Epke Zonderland heeft het beste gepresteerd wat ie kon. De man uit Lemmer. (..)

Er is niemand in de wereld die dit kan. (..) En daar is ie, zestien punt vijf drieëndertig, het is ongelooflijk. Hij staat één, hij staat één, met 16.533. Hij heeft inderdaad die 7.9 gekregen en de uitvoeringsscore 8.633 En het is met 16.533 een persoonlijk puntenrecord voor Epke Zonderland. (..)

Het is ongelooflijk, Epke Zonderland olympisch turnkampioen aan het hoog rek hier in Londen.

NOS

HANS VAN ZETTEN Wilma de Rek Verslaggever de Volkskrant Ex-journalist Utrechts Nieuwsblad Auteur Encyclopedie der Nederlanden en Allemaal Losers Frans en Massacommunicatie Universiteit Utrecht

De 'Cassina-Kovacs-Kolman' moet officieel worden omgedoopt in de 'Epke'.

Dat is een stuk korter en iedereen weet meteen wat je bedoelt: een gestrekte salto met hele schroef over de stok, gevolgd door een dubbel gehurkte salto over de stok, afgesloten met een dubbele salto rugwaarts gehurkt met volledige draai om de lengteas, ook over de stok.

Vast staat dat de ‘Men's Horizontal Bar Final’ gisteren de belangrijkste gebeurtenis op aarde was. Ook op Mars hield de Curiosity eventjes eerbiedig op met fotograferen.

Dat had natuurlijk voor een deel te maken met de prestatie van Epke Zonderland zelf, maar toch vooral met de prestatie van commentator Hans van Zetten.

Toen de turners binnenkwamen en ik Van Zetten 'DAAR IS IE DAN! ONZE EPKE ZONDERLAND!' hoorde roepen, was ik meteen verkocht; en toen moest de finale nog beginnen.

Eerst gingen er vijf andere jongens aan de rekstok hangen. Hans van Zetten sprak meeslepend over vluchtelementen, endospreiden en combinatiebonussen en hoewel ik geen flauw idee had wat hij bedoelde, kroop ik in steeds heviger staat van opwinding naar het puntje van mijn stoel.

De Chinees en Olympisch kampioen Zou Kai scoorde een 16,366; de Duitser Fabian Hambüchen knalde er keihard overheen met 16,400. Om nog hoger te komen, móest Epke wel een 'Epke' doen. Het kon niet anders. Hij had geen keus.

Van Zetten: 'Wie geen risico neemt in deze finale, kan niet winnen.'

Toen was Epke aan de beurt.

'De komende minuut gaat het leven van Epke Zonderland veranderen', zei Hans van Zetten. 'Wij zitten op het puntje van onze stoel.'

Dat klopte. Daarna kwam het.

'Nu komt het', zei Hans van Zetten. 'Nu komt het.' Epke Zonderland vloog in onnavolgbare krullen door de lucht. 'Daar is de eerste. En de tweede. En de derde!

Jawel! Hij heeft het geflikt! Drie vluchtelementen op rij!'

Mijn zoon en ik vlogen elkaar huilend om de schouders. 'Het is nog niet klaar', waarschuwde Hans van Zetten. 'Het is nog niet gedaan!'

Een paar slopende seconden later kwam eindelijk de afsprong. 'Dubbele salto, de flying Dutchman!', schreeuwde Hans van Zetten. 'En hij staat! Het is ongekend!

Epke Zonderland heeft hier de oefening van zijn leven geturnd. Hij staat! En iedereen! En ik sta ook! Ik ga helemaal uit mijn dak!' Zijn stem sloeg over en ik wist zeker dat ik nog nooit zo'n geweldige sportcommentator had gehoord insiders kenden hem natuurlijk allang, maar ik niet.

En het mooiste moest nog komen. Hans van Zetten schraapte zijn keel en sprak, op plechtige toon: 'Jongetjes van Nederland! Het kan dus. Ook al woon je in Nederland. Ga aan de slag! Ga aan het werk! Stel een doel!'

Dwars door het gejuich en de felicitaties heen begon Van Zetten omstandig te vertellen hoe hij als jongetje zijn eerste reuzenzwaai aan de rekstok maakte. Hij zou nooit vergeten wat voor 'gigagevoel' dat gaf. Van Zetten sloot af met 'Epke Zonderland! Wat zijn we trots op jou! Bravo, Epke!'

Je hoort weleens dat de Sportzomer van 2012 nogal tegenviel. Dat het zo'n tamme boel was. Maar op 7 augustus werd de Sportzomer van 2012 de prachtigste Sportzomer aller tijden. Bravo, Hans van Zetten!

77

de Volkskrant

londen 8 augustus, 2012

STAAN Staan. Dat was de opdracht. Elk stapje of hupje na de landing van zijn rekoefening, goed voor eentiende of meer aftrek, kon het Olympisch plan van Epke Zonderland omver gooien. Dan zou er misschien een medaille zijn, maar zeker geen van de gouden soort.

‘Dan zal het goud mij door de vingers glippen’, was het hardop uitgesproken vermoeden nog voor vertrek naar Groot-Brittannië.

Voor velen waren het slechts calculaties van de man die in Londen zijn Britse eretitel Flying Dutchman met vette lijnen wenste te onderstrepen. In volle concentratie zou hij, de vicewereldkampioen van 2009 en 2010, geen beslissende fouten maken. Een gemiste Yamawaki bij de WK van 2011 was uit het geheugen verbannen.

Epke Zonderland (26) deed in de North Greenwich Arena wat hij zichzelf had opgedragen te doen. Hij werkte de spectaculairste oefening van alle acht finalisten af. Hij vloog als geen ander hoog door de lucht. Hij leek aan de rekstok veel en veel beter dan alle anderen.

Zijn drievoudige combinatie, van de vluchtelementen Cassina, Kovacs en Kolman, was een wereldprimeur die hij voor kleine zalen in Maribor en Gent al had getoond. De triple was nu ook weer gedurfd, hij verblufte het publiek en de tegenstanders, maar Zonderland vond hem niet zuiver geturnd. ‘Het was moeizaam’, sprak hij na afloop. Zijn kür aan het hoge rek trok alle energie uit hem.

Het was zwaarder dan hij zelf gedacht had.

Het grootste probleem was, zo gaf hij toe, zijn eigen nervositeit. Iedereen die van de buitenkant vermoedde dat de vrolijke lach van de plaatjesfiguur uit Friesland op volkomen ontspanning duidde, zat er naast. ‘Ik was behoorlijk zelfverzekerd deze twee weken, maar ik dacht niet dat ik zo zenuwachtig zou zijn voor dit speciale moment.’

Het had hem overvallen. Hij knokte zich erdoorheen, door zich af te sluiten voor alle gebeurtenissen in de volgepakte zaal. Hij wist – met opzet - niets van de scores. De Chinezen Zhang Chenglong en Zou Kai had hij niet gezien. Zij waren de wereldkampioenen van de laatste drie jaren.

Zou Kai verdedigde in Londen ook zijn Olympische titel van Peking.

Zonderland kreeg bij het betreden van de zaal alleen iets mee van de verrassende eerste plaats van zijn Duitse turnvriend Fabian Hambüchen. Diens score (16,400) bleef buiten zijn beeld.

Zonderland, een man met een persoonlijk record van 16,4, moest zich concentreren als nooit eerder gedaan.

Hij deed het. Zijn oefening – de mooiste van de Spelen volgens de Amerikanen van Sports Illustrated – was zwaar. Hij kende de Gymnova-stok na een winter van trainingen als geen ander.

‘Ik wist dat ik geen grote aanpassingen hoefde te doen met deze stok na de warming-up. Maar zo’n supermoeilijke oefening luistert heel nauw. Het komt er heel precies op aan. Ik wist dat ik een beetje moest inhouden op deze stok. Maar tijdens de oefening wist ik al dat ik iets te veel had ingehouden.

Uiteindelijk lukte het toch. Het was vooral opluchting dat ik erdoorheen kwam.’

De vluchtelementen verliepen anders dan dat hij ze in zijn hoofd had. De weken in Londen waren besteed aan trainingen, de kwalificatie op zaterdag 28 juli en aan voortdurende visualisatie.

In het hoofd de tien onderdelen oefenen zoals ze er in de wedstrijd moeten uitkomen. Topsporters kunnen dat. Zonderland is op dat vlak van een zeldzaam soort overigens.

De finaleoefening ging als een automatisme voorbij, was ook een waarneming van de turner. De vele uren herhaling betaalden zich uit. Zonderland was zodanig in de ‘flow’ beland dat hij niet eens meer kon terughalen hoe hij zijn oefening had uitgeturnd. ‘Ik heb mijn broer Herre niet gehoord tijdens de oefening’, was het bewijs daarvan.

Herre Zonderland laat zich altijd horen als zijn broer de sensationele rekoefening eruit knalt.

Broer Epke zegt hem vaak te horen. Niet in Londen. ‘Alleen voor de oefening eventjes.’

Hij draaide zijn zwaaien, hij vloog zijn vluchten. Het einde van de oefening kwam snel, ‘het ging echt heel snel’. Voor de afsprong, de dubbele Watanabe-salto met dubbele schroef, wist hij dat hij iets bijzonders moest doen. ‘Ik had al genoeg tienden verloren met de uitvoering van die vluchtelementen. Je krijgt een tiende voor een hup. Dat wilde ik bij de afsprong beslist niet.’

Hij wierp zich na drie rondzwaaien met enorme kracht van de stok. Hij katapulteerde zich als het ware de lucht in. Hij verbaasde zichzelf. ‘Die afsprong zit er zo goed ingeslepen. Het was verbazingwekkend.’

Wat hij had gewild, wat hij had gedroomd, wat hij zich had ingebeeld, gebeurde. Er was goud.

Want Epke Zonderland stond.

78

John Volkers

londen 7 augustus, 2012

By Clare Fallon Editing by Greg Stutchbury

GOLD IS A TONIC FOR MEDIC ZONDERLAND Olympic gymnastics champion Epke Zonderland has ambitions to be an orthopaedic surgeon. Just as well he has such steady hands.

Zonderland's sure and firm grip on the horizontal bar in a daring and spectacular routine gave the Netherlands only their second Olympic gymnastics medal, after the Dutch women won team gold at home in Amsterdam in 1928.

"How cool is this!" declared Zonderland's coach Daniel Knibbeler after watching his charge beat former world champion Fabian Hambuechen of Germany and defending champion Zou Kai of China with 16.533 points.

"This was his best score ever."

The tousle-haired Zonderland pulled off three of the hardest release moves in the sport as Dutch fans, including his brother Herre, himself a former national gymnast, screamed from the stands at the North Greenwich Arena.

"I heard him before I started my routine but during the routine I didn't hear him," Zonderland told reporters. "I was in my own little world.

"I still can't believe it. It's unique to be in a Olympic final if you're a Dutch gymnast but winning the gold is bizarre. I worked so long to achieve a result like this. This is amazing."

Zonderland (26), had already had a taste of an Olympic final in Beijing four years ago, when he finished seventh. He hopes to be back at the Rio de Janeiro Games in 2016.

"It would be awesome if I can compete in Rio again, you never know," said the Dutchman, who combines gymnastics training with studying medicine.

Zonderland, inevitably nicknamed "The Flying Dutchman" for his daring on the bar which stands 2.55 metres above the ground, followed Zou and Hambuechen on to the apparatus knowing he had to score more than the German's 16.400.

De gouden plak bestaat voor 93% uit zilver en 1,3 % goud en heeft een verkoopwaarde van $644,-.

Clad in orange trousers to match a sea of colour where the Dutch fans stood, he stuck his landing after his routine and a broad grin spread across his face, lasting until well after the medals ceremony.

"It was a big relief," he said.

"I hadn't expected to be so nervous."

De Verenigde Staten won de meeste medailles, gevolgd door China en Groot-BrittanniĂŤ.

Nederland eindigde op de 13e plaats.

79

Reuters

Edwin Cornelissen Verslaggever NOS Radio Specialismen zwemmen, wielrennen en turnen Ex-freelancer Radio West Vijf Olympische Spelen

Vincent Reimering Internationaal jurylid mannenturnen FIG Twee Spelen (Peking, Londen) Ex-turner Sportuna en AVGV Spijkenisse Leraar economie

Verslag NOS radio 1 sportjournalist Edwin Cornelissen (C) en atletiek jurylid Vincent Reimering (R) finale Olympische Spelen

NU OF NOOIT De chinees Kai Zou en de Duitser Fabian HambĂźchen hebben beiden een topscore behaald. Epke weet dat het nu of nooit is.

C: "Hij staat daar met de blik strak en dan wordt hij in de rekstok gehangen en dan begint hij eerst met het maken van wat vaart en het toewerken natuurlijk, want daar gaat het in eerste instantie om, naar die drie vluchtelementen op een rij. De Cassina, de Kovacs en de Kolman, daar komt de Cassina als eerste, nou die pakt ie, dan komt de tweede erachteraan, die pakt ie ook!!!"

R: "JA, JA JA JA!!!"

C: "JAAA die heeft ie nou!!!" Het cruciale deel van dat betreft de drie vluchtelementen die heeft ie te pakken maar nu, nu moet ie het netjes uit gaan maken natuurlijk he? En die Gaylord 2 die komt er nog aan.

Die pakt hij hierzo".

R: "OW!! dit is een grotere fout hoor die die maakt" C: "Oi oi hij heeft een fout gemaakt!"

R: "Hij turnt dan gelukkig wel door" C: "Ja dat is natuurlijk altijd beter dan je oefening te onderbreken.

Wat ging er precies fout Vincent?"

R: "Ja zijn Gaylord 2 ving hij op met kromme armen waardoor je niet recht bovenkomt in de hand ... de landing!

HIJ STAAT HIJ STAAT! HIJ STAAT!!!!"

C: "JAAAA!!! Epke Zonderland staat en dan gaan de vuisten omhoog en we zien hem daar en staan en ja, wat moet je eraan aflezen aan dat gezicht, het is opluchting dat hij erop is gebleven!!! Hij is blij dat hij er in ieder geval staat maar die fout hoezeer wordt hem die aangerekend, dat is natuurlijk de grote vraag van Epke Zonderland!? En hij lacht en hij omhelst zijn trainer Daniel Knibbeler maar wat gaat dit waard zijn, wat voor score gaat dit opleveren, wat denk je Vincent?

R: "KIPPENVEL ik vind het heel moeilijk om te zeggen. Ik heb de wedstrijd heel anders beleefd dan normaal’, vol met spanning! Er zaten fouten in de oefening maar ik hoop op een gun factor bij de jury".

C: "Ja en het kan toch haast niet anders met die risico's die hij neemt en vluchtelementen dat er wel een onzorgvuldigheid en een foutje in kan zitten".

Epke Zonderland werd in zijn loopbaan olympisch en Europees kampioen aan de rekstok.

De wereldtitel miste hij tweemaal met klein verschil, bij de WK van Londen 2009 en de WK van Rotterdam 2010.

80

R: "absoluut!"

(De jury neemt relatief lang de tijd om te komen tot de score.

Epke kijkt ongeduldig en het publiek begint massaal ritmisch te klappen) C: " ... en HOOR DAT PUBLIEK!! Iedereen zit te klappen , iedereen zit te wachten op die score, die SCORE voor Epke Zonderland! Zal het straks goed zijn voor het goud? Zal het goed zijn voor een medaille? Wat gaat het worden voor hem?

Hooooooow! Wat een moment!!!

NOS radio 1

R: "Die combinatie was zo uniek!!"

C: "Het is prachtig, het is sensationeel om te zien hè die drie vluchtelementen!?"

R: "Ongelooflijk, niemand in de wereld maakt er twee achter elkaar en hij maakt er drie!"

C: "Gewoon drie, het is echt onvoorstelbaar, het is een kunst eigenlijk zoals Epke Zonderland dat hier laat zien terwijl Fabian Hambüchen ook kijkt en wat zal hij denken?? Wat zal hij denken, "ben ik geklopt of ben ik niet geklopt?Ben ik geklopt of niet?" Een Epke Zonderland die denkt ook ... Je kan zowat liplezen dat hij zegt " come ON!! kom op met die score, kom nou toch jury!!"

R/C "JAAAAAAAAA!!!!!"

R: "HIJ HEEFT ‘M! HIJ HEEFT ‘M!!"

C: "16.533!! 16.533 Epke Zonderland staat op de eerste plaats!

Gaat het gebeuren?? GOUD voor een turner, gaat het gebeuren??

En Igor Cassina, de man naar wie de eerste dat eerste vluchtelement is vernoemd die zit hier naast me en geeft me een high five, WWOOAAAA!! hij is binnen voor Epke Zonderland!!

81

AFWACHTEN Frans Wolfkamp Dit is misschien wel het allerspannendste moment voor Epke in zijn sportleven. Deze foto is eigenlijk een stil en ingetogen, bijna in zichzelf gekeerd moment waarop er schijnbaar niets om hem heen gebeurt.

In het eerste deel van het boek kwam de voorbereiding in beeld. Het nog even strekken, het magnesium dat je ziet rond dwarrelen, nog een slok water en een gespannen blik. Dan die schakel naar de rekstok waarbij zijn coach hem zijn eindeloos ingestudeerde turnelementen laat beginnen.

Het gaat zo snel en voordat je het weet beginnen de drie vluchtelementen, de mensen gaan staan en overal hoor je het aller hardste juichen.

Als ook de derde, de Kolman, lukt is er geen houden meer aan. Goud, dat wordt het voor deze ongelooflijke prestatie voor deze frisse, energieke en sympathieke Fries uit Lemmer. Dat wordt zichtbaar op de gouden pagina 50, maar we zijn er nog niet. Hij moet nog door en vooral nu geen fout maken. Als een doordenderende sneltrein wordt de afsprong, de Watanabe, ingezet.

Met een bijna onmenselijke timing tolt hij rond de rekstok en alsof er een katapult aan hem zit laat hij zich in de lucht vliegen. In die volstrekt onnavolgbare strengeling van het draaien om de lengte- en breedte-as van het lichaam, zie je het aankomen. Zit er nog wel een rem op het lichaam die een totale stilstand kan bewerkstelligen? Ja, bij hem wel. Dat wordt zo schitterend zichtbaar door de unieke fotografie van Klaas Jan van der Weij, vormgegeven door Richard van der Horst en de uitgever Steven Hond.

Op de gulden snede van het boek, pagina 72 t/m 75, hebben we dat samen waargemaakt. De droom van Epke op unieke wijze tastbaar, voelbaar gemaakt. (van het papier). Maurits Hendriks zit tegen het dak, mensen beginnen ritmisch te klappen, ongeduldig dat ze worden omdat de uitslag van de jury op zich laat wachten. Miljoenen mensen kijken mee met de televisie in de hand, eraan schuddend. En dan draaien we de bladzijde om en daar schreeuwt het uit: 16.533: GOUD Dan is het klaar, het is gedaan, het is gelukt. Die mooie beelden in het derde deel van het boek vanaf pagina 82 waarin de ontlading zo prachtig zichtbaar wordt. Waarin de journalisten, de columnisten naar woorden zoeken om uitdrukking te geven aan hun grenzeloze bewondering.

En dan valt toevallig het licht uit, alsof het licht al die spanningen, al die emoties niet meer aan kan. De gouden medaille wordt aan einde van het boek zichtbaar in het hemelse licht en het boek sluit Epke twee maanden later af zelf af met een de Epkeloog en dat liegt er nog steeds niet om!

82

Frans Wolfkamp

83

16.5 84

533

7 84 86

foto

87

FAMILIE ZONDERLAND: ‘ EEN BEKRONING’ Geeske, Herre en Johan Zonderland

Met z’n allen in de trein naar de North Greenwich Arena in Londen, zwijgend voor ons uit staren al denkend aan de belangrijkste wedstrijd uit Epke zijn carrière. Gespannen zit de hele familie in eigen gedachten.

Gespannen, maar ook vol vertrouwen. Zwetende handen, wachtend op Epke. Als alle acht turners voor de Olympische rekstokfinale de zaal binnenkomen zien we een gespannen lachje van ús Ep. We weten dat ook hij er vertrouwen in heeft.

Céline van Gerner nam in Londen voor Nederland deel aan het olympische turntoernooi voor vrouwen. Zij werd twaalfde in de finale van de persoonlijke meerkamp, met 57,232 punten.

88

Herre heeft op de tribune een plekje bemachtigd op de voorste rij bij rekstok, onze ouders in een sky-box, Geeske en Johan zitten in de bovenste ring en de rest van de familie is ook verspreid in de zaal. We schreeuwen vanuit alle hoeken aanmoedigingen als Epke het podium op gaat. De spanning is om te snijden. Als hij aan de rekstok hangt lijkt het alsof de tijd stil staat. Hij haalt de combinatie van drie vluchtelementen, het vierde vluchtelement en bij de afsprong staat hij! Het dak gaat eraf.

We schreeuwen de longen uit ons lijf en voelen een ontlading. Hij is zijn oefening foutloos doorgekomen! En dan wachten op het cijfer. In die paar minuten gaat er van alles door je hoofd. De overige finalisten hebben enorme cijfers gescoord. Epke moet hoger dan 16.4 halen om Olympisch kampioen te worden. Was Epke zijn oefening volgens de juryleden wel goed genoeg? Ja, het lukt hem! Wij zijn zo trots op onze kleine grote broer.

Na afloop van de finale ontmoeten wij in een Londense metro een Nederlander die net als wij betoverd was door Epke zijn Olympisch goud.

In zijn enthousiasme kondigde deze man aan dat er een boek moest worden geschreven over deze historische sportprestatie. Twee maanden na Epke zijn Olympische finale is gebleken dat Frans Wolfkamp de daad bij zijn woord heeft gevoegd. Wat een geweldig resultaat!

Geeske, Herre, Johan Zonderland

89

96 72 90

londen, 28 juli 2012

Epke Zonderland nam in Londen ook deel aan het onderdeel brug. Hij werd in de voorronde achttiende, met 15,133 punten.

91

KNIBBELER ZONDERLAND Epke Zonderland is met zijn drievoudige vluchtelement de grote man aan de rekstok, maar de getalenteerde turner uit Friesland heeft voor de brug ook bijzondere plannen. Hij wil in Londen met een fraaie oefening de finale halen. Van medaillekansen wil hij niet weten. Die gedachte is voor zijn voorkeurstoestel.

Op brug, met gelijke liggers, staat er zaterdag, vroeg in de middag, wel een bijzonderheid te gebeuren. Epke Zonderland turnt dan de ‘Epke Zonderland’. Sinds juni heeft hij plotseling een turnelement achter zijn naam.

Zelfs zijn trainer, Daniël Knibbeler, was verrast over de actie van de internationale jury. ‘Epke heeft de Zonderland voor het eerst volledig geturnd in Gent, bij de wereldbeker van 11 juni. Voor zover ik weet en wist, moet je een nieuwe element aanvragen bij een WK of bij de Olympische Spelen. En dan moet hij ook helemaal lukken. Anders telt ie niet.

‘Maar nu heeft die jury besloten dat die ene keer in Gent wel voldoende was. Zijn naam is er al aan gekoppeld. In de nieuwe turncode 2013-2016 staat straks de Epke Zonderland.’

Het is niet zomaar een turntrucje. ‘Niet een B-elementje of zo’, zegt Knibbeler. ‘Het is een F, het moeilijkste element uit de elementgroep 1. F is dan het allerhoogst. Het is ook de enige F uit de groep. Dat is even geschiedenis schrijven.’

Zonderland gaat ‘hem’ zaterdag ook echt ‘pogen te doen’, aldus Knibbeler. ‘Het is een voorzwaai naar handstand toe, dan in steun met een en een kwart draai. Dan naar één ligger in ondergreep, doordraaien met weer een en een kwart draai. En dan terug naar steun. Dat is de Epke Zonderland.’

Het is een wonderbaarlijke balansoefening die Zonderland uitvoert. Hij heeft aanleg voor de brug. In 2011 werd hij in Berlijn de nummer twee van Europa. Dat hij, naast zijn befaamde kür aan de rekstok, nog een nieuwe oefening kon instuderen voor het olympisch jaar, had ook te maken met de herwonnen fitheid bij de turner.

Knibbeler: ‘Qua blessures is het hartstikke voorspoedig gegaan. We hebben goed kunnen trainen. Heerlijk. Voor de verandering. Het blijft Eps kwetsbare punt, de fysieke gesteldheid. Ja dat denkt niemand die hem voor het eerst ziet met die sterke torso en die spieren. Qua kracht, conditie en lenigheid is het allemaal dik in orde. Maar Epke heeft wat slijtage in het lichaam zitten, waar we heel voorzichtig en gedoseerd mee moeten omspringen.’

Knibbeler nam in 2010 de coaching van Zonderland over van de weggestuurde collega Gerard Speerstra. Hij werkt bijna een-op-een met de Fries die in 2009 (Londen) en 2010 (Rotterdam) vicewereldkampioen werd. Weinigen hadden vermoed dat de twee zo makkelijk en zo snel op elkaar ingespeeld zouden raken.

De Friese trainer, een van de twee bondscoaches, is bedaard en geduldig. ‘We kennen zijn zwakheden en houden daar rekening mee in de periodisering. We wilden zo vroeg mogelijk klaar zijn voor de Spelen, qua oefeningen dan. Zodat we niet in de stress hoefden te schieten, als er eens weekje tussen zit waarbij we gas moeten terugnemen vanwege pijntjes. Zodra er een signaal komt uit dat lichaam van Ep, dan deden we dat ook. Maar sinds 1 mei is hij topfit.’

De geboren Nieuw-Zeelander heeft met zijn pupil een trainingskamp in Frankrijk gedaan. Het was bedoeld om de rekstokken van Gymnova, de Franse fabrikant die Londen bevoorraadt, zo goed mogelijk uit te testen. ‘En het was goed om daar bij insep in Parijs met de hele Franse mannenploeg te trainen. Dat geeft toch een extra prikkel. Anders zouden we te lang met zijn tweeën hebben getraind.

‘Bij Sportstad Heerenveen, ons trainingscentrum, verkeerde de rest van de groep al in vakantiestemming, zij waren klaar met hun seizoen, terwijl wij met onze olympische concentratie bezig waren.’

Voor de rekstokoefening waarmee Zonderland vandaag (zaterdag) in de North Greenwich Arena opent, is gekozen voor de behoudende variant. De Nederlander knoopt niet drie vluchtelementen (Cassina, Kovacs en Kolman) aan elkaar. Hij hakt de combi in tweeën, waarmee zijn uitgangswaarde (D-score) van 7.9 naar 7.7 terugvalt. Dat moet geen probleem vormen om toch de olympische rekfinale te halen.

John Volkers

Marc Lammers Hockeycoach Olympisch kampioen met vrouwenteam 2008 Ex-bondscoach Spanje en Nederland Hockeyer 5 interlands Innovator ALO Arnhem FIH Master Coach Motivatiespeaker

Opgetekend door TonHendrickx @heruitvinder

DURVEN WAT NIEMAND DURFT Geen uitdaging in het leven, of er is wel een app voor.

Een vakantiebestemming kiezen, tien kilo afvallen, zakelijke kilometers registreren, alles is te vangen in een mobiel programmaatje.

Ook de eerste ondernemers-apps zijn al geregistreerd: daarmee kun je je mobieltje laten aangeven hoe je je onderneming moet aansturen.

Ik heb de afgelopen week de beste Ep gezien. Aan de rekstok.

Deze ondernemers-app, Epke Zonderland, haalde de eerste gouden medaille in onze turnhistorie. Zijn drie achtereenvolgende ‘vluchtelementen’ waren nog nooit vertoond op een groot toernooi. Die prestatie sluit perfect aan bij zijn situatie.

Epke is niet de turner van ultieme gratie en perfectie tot in de kleinste polsbeweging. Zijn stijl is gebaseerd op een groot hart: snelheid, kracht, souplesse en durf. Hij legde de lat hoog en wist dat hij zijn concurrenten niet zou kunnen verslaan door perfect te turnen. Zijn enige kans op goud was durven wat niemand durft. En die weg was niet geplaveid, want ook aan zijn Olympische deelname gingen blessures en zelfs een rechtszaak vooraf. Maar hij ging, durfde en overwon.

Neem de 47 seconden van de gouden turnuitvoering van Epke als app op uw smartphone. In die kleine minuut zitten alle aspecten die u als ondernemer nodig heeft. Epke doorstond crisis op crisis, iets wat u waarschijnlijk bekend voorkomt. Epke heeft al aangegeven dat de lat omhoog moet. Vier vluchtelementen achter elkaar op de Spelen van Rio? Hij sluit het niet uit. Neem uw eigen rekstok voor ogen en weet dat u alleen succes kunt behalen door nu en dan die rekstok los te laten. Durf en risico horen bij ondernemerschap, denk in mogelijkheden, niet in moeilijkheden.

Ook wil ik ervoor pleiten om nationaal de lat hoger te leggen in Nederland.

De verkiezingen staan voor de deur, de economische crisis houdt nog wel even aan, de ondernemersomstandigheden zijn vaak lastig. Een mooi moment om een aansprekend punt op de horizon te zetten: de Spelen van 2028 in Nederland. Laten we dat nationale doel stellen, omdat we — ook weer van Epke — hebben geleerd dat de weg er naartoe ons in ieder geval sterker maakt. Eén keer de rekstok missen en je landt met je neus in de matten. Zoals Epke zegt, dan maak je een koprol en ga je weer verder.

Het eerste rekstokgoud bij de mannen werd in 1896, bij de Spelen van Athene, gewonnen door de Duitser Hermann Weingärtner, voor zijn landgenoot Alfred Flatow.

92

Als ondernemers willen we niet met de neus in de matten. Dat is niet mogelijk, tenzij je altijd op zeker speelt. Maar dat brengt je niet verder. Epke turnde in de kwalificaties een oefening zonder de drievluchtelementen-na-elkaar. Met die oefening speelde hij op zeker, hij plaatste zich voor de finale. Als hij diezelfde oefening in de finale had geturnd, was hij als zevende geëindigd. Dus als u zich als ondernemer voor de finale moet plaatsen, speel dan op zeker. Maar als u de finale wilt winnen zult u drie keer achter elkaar de rekstok los moeten laten.

Marc Lammers

Janneke van der Horst Columnist Parool, NRC Redacteur Propria Cures Feuilleton en interviews HP De Tijd Schrijver Hard Gras Bundels Alle Dagen Ajax en Ik weet hoe Jongens Huilen

HET VERLANGEN EPKE TE ZIJN Bij de Olympische Spelen juichen we het liefst voor normale, aardige topsporters. Het verschil met ons, de afvallers die nooit ergens de beste in zullen zijn, is dan het kleinst, stelt Janneke vander Horst.

Mijn sportieve leven begon op een turnvereniging met de naam Vlugheid en Kracht. Ik was niet bijzonder vlug en zeker niet krachtig, maar een vriendin van mij zat op turnen en ik was graag in haar nabijheid. Ik stelde mij voor dat ik misschien wel acrobaat kon worden. Om de een of andere reden had ik het idee dat je bij turnen oefende in een trapeze. Helaas oefenden wij op een heel lange, smalle blauwe mat. Op de grond. En op die smalle mat deden we de eerste lessen met twaalf meisjes in een soort canon de koprol. De kunst hierbij was om voor de duur van zo'n koprol op die lange, smalle blauwe mat te blijven. Dat was pittig. In de draai raakte ik steeds volledig gedesoriënteerd en daarom bleef ik nog het hele jaar - mijn ouders waren van het soort 'als je aan iets begint, moet je het ook afmaken', waarmee ze eigenlijk bedoelden 'wij hebben al voor het hele jaar vooruit betaald' - bij de beginners.

Daarna ging ik op tennis. Dat paste beter bij mij. Elk vrij uurtje stond ik op de baan. Als er niemand was om tegen te tennissen, dan sloeg ik in mijn eentje tegen het muurtje en als ik dat zat was, ging ik bij mensen kijken die aan het tennissen of trainen waren.

Mijn turnvriendin was na een paar jaar wel op het turnen uitgekeken en besloot zich aan te sluiten bij de tennisvereniging waar ik lid was. Ze had aanleg, dat zag ik ook wel. Natuurlijk was ik al wat verder, ik trainde al drie jaar, maar met mijn begeleiding zouden we al snel bij elkaar in de training komen en daarna in een competitieteam. Helaas voor mij had ze zo veel aanleg dat de clubtrainer haar al direct na het openingstoernooi aan de selectie toevoegde.

In 1948 werd het onderdeel rekstok gewonnen door een Zwitser die later zijn naam zou geven aan een lastig element: Josef Stalder.

Tussen 1956 en 1976 werden vijf van de zes gouden medailles in het rekstokturnen gewonnen door Japanse gymnasten.

Takashi Ono (2), Akinori Nakayama en Mitsuo Tsukahara (2) werden olympisch kampioen.

West-Europese turners grepen drie van de laatste vijf olympische titels aan rekstok. Voor de machtsgreep van de Nederlander Zonderland waren er successen voor de Duitser Andrea Wecker (Atlanta, 1996) en de Italiaan Igor Cassina (Athene, 2004).

93

Iets waar ik pas een jaar later bij zou mogen aansluiten. Ik ontdekte dat sport niet eerlijk is. Niet iedereen is gemaakt voor de koprol. Hard werken is geen garantie voor succes.

Tijdens de Olympische Spelen juichen wij, de afvallers, voor sporters die van hun tegenstanders winnen zoals ooit van ons. En soms houden we ons voor dat er behalve fysieke redenen ook andere excuses zijn waarom we het niet hebben geschopt tot topsporter: je vader wilde dat je op piano ging, je raakte geblesseerd, je vond andere zaken belangrijker, je buurmeisje leidde je af, je moeder overvoedde je - maar een feit is dat wij het niet hebben gered, dat we dit blijkbaar naast ons neer kunnen leggen en met plezier kijken naar sporters die dingen doen die we zelf niet kunnen. Zoals we ook in onze goede vriendschappen en in de liefde iets willen bewonderen in de ander.

Heel vaak hebben we tijdens de Spelen geen flauw benul waar we precies naar kijken. Bij sommige sporten is het duidelijk wie de beste is. Bolt is als eerste over de finish, Vos ook. Maar bij jurysporten zijn we overgeleverd aan de commentator. Zijn opwinding wordt de onze. Ook al hebben we niet het flauwste benul hoe bijzonder het is om een Cassina en Kolman te doen zonder reuzenzwaai ertussen, als de commentator daar enthousiast over is, zijn wij dat uiteraard ook.

Zeker als het om een leuke jongen als Epke Zonderland gaat. We zijn hier dol op dit soort 'gewone', aardige helden. We hebben het niet voor niets voortdurend over, deze jongen uit Lemmer, of dit meisje, gewoon uit Sauwerd, pakt hier Olympisch goud. Dat ze zich niets verbeelden en vooral ook dat zij, net als wij, uit heel gewone dorpen komen, waar het naar spruitjes en braderieën ruikt. En dat het eigenlijk maar heel weinig had gescheeld of zij hadden ons leven gehad of wij dat van hen. We willen niet dat sporters zich gedragen zoals schermer Bas Verwijlen. Dat ze zichzelf op de borst gaan slaan. Als de Jamaicaan Bolt dat doet, vinden we het geweldig, maar als hij Nederlander was, hadden we anders gereageerd. Dan gaan we twitteren. En posten op Facebook.

Nederlandse topsporters moeten normaal doen. Normaler dan wij onszelf gedragen tijdens de amateurzaalvoetbalcompetitie of met dames 8 op het hockeyveld.

Voor al die aardige sporters juichen we, ook al lieten ze ons ooit achter in die onderste regionen van sport. We juichen voor hun succes en voor alles wat zij daarvoor gelaten hebben en waar we stiekem medelijden mee hebben, omdat wij denken dat het goed voor onze ontwikkeling is geweest dat wij wél uitgingen op ons vijftiende en op ons zestiende een eerste trekje van een joint namen. Omdat we ons verbeelden dat wat wij doen 'leven' is. Maar in dat 'leven' zullen we nooit weten hoe het voelt om in iets de allerbeste te zijn van de wereld. En daar zullen we altijd nieuwsgierig naar blijven.

Je moest op piano, je raakte geblesseerd, je buurmeisje leidde je af. Feit is dat we het niet hebben gered.

Janneke van der Horst

94

95

APPKE Youp van 't Hek Cabaretier Columnist NRC Handelsblad Zeven oudejaarsconferences Ambassadeur stichting Varkens in Nood Cultural Professor TU Delft 2012.19.10 Sinds Hond op 't IJs 22 soloprogramma's Single Flappie 245 in Top2000 Imagobreker voor Buckler en T-Mobile

Andreas Wecker uit Duitsland verklaarde een deel van zijn olympische succes uit 1996 aan zijn verblijf op de zonnebank. Volgens de rekstokkampioen keken juryleden liever naar een mooi gebronsde turner dan een wit uitgeslagen exemplaar.

96

Omdat iedereen liever naar Mart Smeets kijkt dan naar RTL heeft Rick Nieman in Londen de beetje flauwe bijnaam Rick Niemand gekregen. Ondertussen begrijp ik ook dat heel Nederland zich doodergert aan Mart.

Vooral De Telegraaf is een hetze tegen de goede oude Smeets begonnen. En De Telegraaf weet hoe je televisie moet maken. Dagelijks spat, vonkt en zindert Half Acht Live op Nederland 3. Maar waarom tegen Mart? Mart doet niets anders dan anders. Hij is al honderd jaar zijn eigen hoofdgast, stelt net als altijd antwoorden in plaats van vragen en is totaal wars van humor. Behalve afgelopen donderdag. Toen vroeg hij met zijn imposante lijf aan minister Schippers of zij ook niet vindt dat er in Nederland meer bewogen moet worden.

Mijn oude, bij ons inwonende tante begon zo hard te lachen dat ze onmiddellijk haar incontinentieluier moest vervangen. Maar die waren op. Mijn tante hoort bij de druppelkudde van Achmea en zoals u weet zijn de besjes door de zorgverzekeraar op urinewegpoetskatoenrantsoen gezet. Dit alles onder het motto: Het zal ons een zorg zijn!

Eerlijk gezegd wist ik niet dat mijn tante druppelde. Dat is iets tussen haar en haar huisarts. Ik hoorde het van een Tena-lady, die ons daar afgelopen dinsdag over belde.

Die belde net op het moment dat Epke zijn onnavolgbare Olympische zwaantjes begon te maken. Ik vroeg hoe de lieverd aan ons geheime nummer kwam. Dat had ze van onze apotheker gekregen.

De Tena-lady begon onmiddellijk over het urineverlies van mijn tante. Ik vroeg of de Tena-lady arts was omdat het in dit geval om gevoelige medische informatie ging. Dat vond ze gelul. Daarbij belde ze niet namens Tena, ook niet namens Achmea, maar namens de apotheker die zelf te lui en te krenterig was om een paar vragen aan mijn tante te stellen. De info ging naar de apotheker en dus zat het wel goed.

Het meisje vroeg of ik de cabaretier was. Dan had ze namelijk een leuke grap: De Nederlandse bejaardenberg verliest dagelijks zo veel urine dat je bijna kan spreken van de Ziekte van Pompen! Of ik hem leuk vond? Ze had hem van haar chef. Die had heel veel van dit soort mopjes. Een drol naast de wc was een drukfout! Zo kon ze nog wel een uurtje doorgaan. Toen vroeg ze of mijn tante thuis was. Ik legde uit dat zij haar scootmobiel naar de scootmobielcarpoolplaats aan het brengen was. Achmea vond de scootmobiel te duur, vandaar het poolen. Of ze later terug mocht bellen?

Ik zei dat mijn tante nooit aan de telefoon kwam omdat ze bang was dat ze of genaaid werd door een gladjakker van Tele2 of door een engerd van Pretium, die haar een abonnement voor het leven in haar oude maag wilde splitsen, of door iemand van een uitvaartverzekering of … Toen onderbrak de Tena-lady mij met de vraag of mijn tante misschien geïnteresseerd was in andere producten uit het rijke Tena-assortiment. Ik zei dat ik nog een leuk grapje voor haar chef had. Dat Achmea beter zijn naam kon veranderen in Achmea Culpa. Die snapte ze niet.

Ondertussen was Epke klaar. Ik had hem totaal gemist. En dat allemaal door die Tenamuts, die zei dat ze op moest hangen. Ze werd steekproefsgewijs in de gaten gehouden en als de chef hoorde dat ze gezellig met een cabaretier zat te babbelen dan kon ze het wel schudden. De kans was klein want de chef was in Londen. In het Holland Heineken House.

Een sponsoruitje! Hij had namelijk zijn target gehaald. Tien miljoen luiers weggezet. Toen hing ze op.

Ik vertelde mijn tante wat ik van haar wist omdat de Tena-lady gelekt had. Gelekt namens de apotheker en Achmea. „We gaan Epke kijken”, lachte mijn tante het gevalletje weg, „ik wil hem zien zwieren, zwaaien, swingen en zweven. En niks anders wil ik meer zien. Tot mijn dood alleen maar Epke. Die onnavolgbare vrolijke jongen! Ik zet hem op mijn computer! Als Appke!”

Youp van 't Hek

ZONDERLAND Renze Lolkema Chef sportredactie Leeuwarder Courant Acht Olympische Spelen sinds 1992 (6 Winterspelen) Specialismen schaatsen en wielrennen Ex-verslaggever Sneeker Nieuwsblad, Friesch Dagblad, Deventer Dagblad, Arnhemse Courant, Sportweek en AD

Je hebt van die dagen waarvan je wilt dat ze nooit eindigen, dat ze altijd duren, dat geluk uit meer dan 24 uur bestaat, dat slapen geen zin heeft omdat het toch nooit morgen wordt, dat de tijd in feite stilstaat.

Voor mij is het nog steeds dinsdag.

Daar hing die jongen, ruim veertig helse tellen lang, zonder land onder z’n voeten, zonder gympen, de ware zonderling. Als heerser van het heelal, Star Wars in de gymzaal.

Astronaut André Kuipers een half jaar in het luchtruim? Deze olympische rondreis deed er pas echt toe. Wat Kuipers kan, doen velen. Wat Epke doet, kan niemand. Lemmer als het Cape Canaveral van het turnen. Geen hoogte te hoog, geen reis te ver.

Eenmaal op aarde teruggekeerd, na een perfecte landing, werd alles wonderland. Epke, koning van Zonderland. Kaarsrecht, cool, beide benen op de grond. Een held op sokken.

En de nieuwe beer van Lemmer.

Vandaag is het geen zaterdag, gisteren was het niet vrijdag, donderdag is het nooit geweest en woensdag was het al dinsdag. Het is de hele week al dinsdag. Ik ben nog steeds in de North Greenwich Arena, ik dans nog steeds in het Holland Heineken House, ik drink nog steeds aan de hotelbar. Op mijn horloge is het nog steeds half zes, deze dinsdagmiddag.

Epke maakte van Nederland een ander land. Een Zonderland. Waarin Friezen plots niet meer nukkig zijn, of mensen van weinig woorden en groot en breed van stuk, zoals de vooringenomen Hollanders altijd denken. Blond blijven we wel. En knap. En die imposante spierkabels horen ook bij ons. Maar Grutte Pier is sinds dinsdag nog maar 1.73 meter lang, welbespraakt, toegankelijk en goedlachs. Altijd, elke dag. Magnesium wordt de drug van de toekomst, de rekstok de nieuwe kapstok. Vergeet kaatsen, vergeet fierljeppen, vergeet skûtsjesilen, apekooi wordt onze nieuwe volkssport.

We mogen onszelf nooit meer wijs maken dat iets onmogelijk is, elk excuus is sinds nu geen excuus. Dat kleine Lemster joch leerde ons dinsdag die les in een monumentale, magistrale en meeslepende minuut. Zelf dacht hij ook ooit, zo’n vier jaar geleden, dat wat hij in Londen liet zien, niet te doen was. Maar dat zou betekenen: nooit goud, geen glorie, nimmer een hossend Holland Heineken House.

Epke verlegde de grenzen van een Zonderland en in Zonderland zelf is sindsdien iedereen gelukkig.

Aanstaande dinsdag kom ik thuis. Dan is het nog steeds dinsdag en dus een een mooie dag om vanaf dan m’n handen voortaan te wassen met magnesium. En meteen een rekstok te kopen.

De Duitser Fabian Hambüchen veroverde in zijn loopbaan tweemaal eremetaal op de olympische rekstok.

In 2008 werd hij derde in de finale, in 2012 tweede.

97

Leeuwarder Courant

Bettine Vriesekoop Tafeltennisspeelster (1972-2002) Tweevoudig Europees kampioen single (1982 en 1992) Tweemaal Sportvrouw van het Jaar (1981 en 1985) Veertien keer Nederlands kampioen damesenkel Studie sinologie Vier boeken over haar Chinese ervaringen Correspondente NRC Handelsblad in China (2006 tot 2009) Biografie Overwinnen, Overleven door Alje Kamphuis (2003)

HET KOMT AAN OP ÉÉN MAGISCH MOMENT In 1941 schreef sportjournalist Joris van den Bergh al een boek over mysterieuze krachten in de sport. De oude Grieken hadden het over Kairos: het beslissende moment om iets met succes voor elkaar te krijgen. Omdat Kairos niet is af te dwingen, dichtten de oude Grieken het een goddelijke status toe. In de Griekse mythologie is Kairos de jongste zoon van van oppergod Zeus. Hij wordt afgebeeld als een jonge god zonder kleren, kaal op een haarlok na die over zijn voorhoofd valt, aan zijn voeten vleugels. Je kunt hem makkelijk aan zijn haarlok pakken als hij voor je staat, maar is ie voorbij dan grijp je er altijd naast.

Kortom, bij getreuzel en gebrek aan zelfvertrouwen verlies je. Iedere topsporter moet weten dat het uiteindelijk aankomt op dat ene moment, de enige kans om droom in daad om te zetten. Grote sportprestaties worden altijd geleverd op een nu-of-nooit-moment.

Epke Zonderland zal zeker weten wat de oude Grieken met Kairos bedoelden. Bronzen Edith Bosch verspeelde haar kans op goud toen ze in een split second een punt tegen kreeg tegen de Duitse Thiele. Een paar dagen later had ze wel de tegenwoordigheid van geest toen ze een flessengooier in het publiek een lesje leerde. Maar ja, geen jury die haar daarvoor alsnog een olympische medaille toekende.

Ook bij schermer Bas Verwijlen was het een moment van onoplettendheid - te veel hart, te weinig hoofd - waardoor hij zijn wedstrijd verloor en zijn medaille kon vergeten. Epke Zonderland, Marianne Vos en Ranomi Kromowidjojo pakten Kairos gedecideerd bij de haarlok. Goud is goud, zei Kromo, maar het ene goud is toch het andere niet. In welke individuele sport weegt een gouden plak het zwaarst, vroeg ik mij de afgelopen weken af.

In welke sport is het voor Nederlanders nu het moeilijkst Kairos te grazen te nemen?

Het blijft appels met peren vergelijken, in geen enkele tak van sport krijg je een olympische medaille cadeau. De Spelen van Londen hebben bewezen dat alle olympische sporten in 2012 op een bijzonder hoog niveau worden beoefend. Succes is moeilijker in een sport die in veel landen op hoog niveau wordt beoefend, maar in eigen land weinig wordt ondersteund. De machtsverhoudingen zijn vaak cultureel bepaald. In het tafeltennis door de Chinezen, in de sprint door Amerikanen en Jamaicanen. Specifieke genetische aanleg is voorwaarde voor succes.

De laatste keer dat Nederland bij de Spelen met een volledig team deelnam aan het onderdeel gymnastiek was in 1976.

Het team bestond uit Monique Bolleboom, Carla Braan, Ans Dekker, Joke Kos, Jeanette van Ravestijn en Ans Smulders-Van Gerwen. Nederland eindigde in de landenwedstrijd als elfde.

En dan zijn er de individuele sporten met een heel andere moeilijkheidsgraad. Ik doel op de duelsporten - badminton, tafeltennis, tennis, schermen. Daar heb je niet alleen te maken met je eigen nervositeit, maar ook met een tegenstander die in iedere ronde weer je olympische ambities kan dwarsbomen. In mijn zoektocht naar de moeilijkst te winnen gouden medaille word ik ernstig gehinderd door mijn eigen verleden als topsporter in het tafeltennis: de meest complexe maar zeker ook de snelste duelsport. De haarlok van Kairos is alleen te pakken als je alle benodigde talenten hebt: mentale weerbaarheid, fijne motoriek, strategisch inzicht, techniek, snelheid en creativiteit.

Om in de duelsporten de wereldtop te bereiken, moet je jong beginnen. Fijne motoriek kun je alleen op jonge leeftijd ontwikkelen. En je moet je kunnen meten met tegenstanders op niveau. Als deze niet in Nederland beschikbaar zijn, moet je de wereld intrekken. In mijn geval leidde dat tot vele sportavonturen in China.

In bijna alle duelsporten staat Nederland nog ver af van Kairos, het kortstondige en eenmalige goddelijke olympische moment dat de individuele sporter Epke Zonderland wél had. Bij zijn gouden moment riep commentator Hans van Zetten euforisch uit: Hij is één, hij is één. Onvergetelijke sporthistorie.

Epke Zonderland zal zeker weten wat de oude Grieken met Kairos bedoelden

101

NRC

londen 9 augustus, 2012

EPKELOOG Kort na de Spelen ging Epke Zonderland voor drie weken met vakantie naar Thailand.

Het was, zei men, om de gekte van media en publiek te ontlopen. Scherpe volgers zagen overigens dat de turner daar nauwelijks moeite mee heeft. In Londen was geen interview hem te veel.

Hoe komt het dat je daar zo rustig onder blijft? Is het je karakter, je omgeving?

Het zit wel in mijn karakter, alleen dat is dan wel weer een resultaat van mijn omgeving, denk ik. Ik denk dat je dat vanuit je opvoeding meekrijgt, hoe je bent. Kijk het is wel raar maar ik weet niet beter. Ik laat het allemaal gewoon maar over me heenkomen. Maar soms vind ik het zelf wel een beetje veel allemaal. Die nuchterheid waarmee ik dat doe, die komt uit mijn opvoeding, mijn omgeving. Ik ben gewoon wie ik ben, dat zeggen mensen ook wel over mij. Dat is wel fijn, ik hoef me ook niet anders voor te doen dan ik ben. Als er een camera of microfoon voor mijn mond wordt gezet hoef ik me niet anders voor te doen. Dat is gewoon zoals ik ermee omga, ik kan er niets anders over zeggen.

De gekste dingen zijn je natuurlijk overkomen, sinds dat merkwaardige moment dat je de hele wereld over je heen kreeg. Wat springt eruit?

Op een dag in oktober kreeg ik de vraag of ik wilde langskomen bij de verjaardag van een dochter van een voor mij wildvreemde persoon. Om een cadeau uit te reiken. Ik krijg natuurlijk ontzettend veel verzoeken maar dat verzoek viel wel op.

Van een chocolaterie bij ons in Heerenveen kreeg ik een afdruk van mijn hand en een deel van de rekstok in pure chocolade. Dat heb ik vervolgens op Twitter gezet met de tekst erbij: "het wordt lastig om daar vanaf te blijven". Een paar dagen later kreeg ik een pakketje thuis gestuurd met daarin een plakkaat van chocolade met een briefje erbij "dit keer wel opeten". Ik vond het wel grappig dat iemand zoveel moeite neemt, alleen maar omdat ik op Twitter had gezet dat ik van die chocoladeafdruk moest afblijven.

Thuis heb ik nog een hele stapel fanmail liggen waar ik nog doorheen moet. We kregen een doos, van 50 bij 50 of zo; zelfs daar keken we niet van op, dus we hadden het niet meteen open gemaakt. Een dag later ontving ik een mailtje met de vraag of we "de voetbal" al hadden ontvangen. Toen bleek er een voetbal in die doos te zitten. Als je die over de grond rolt, dan zie je mijn oefening. Het is leuk om te zien hoe mensen op allerlei creatieve manieren hun trots laten blijken.

Je deed de hele oefening, zo vertelde je na afloop, in een opeenvolging van automatismen. Hoe voelt zoiets? Wat kun je je er nog van herinneren?

Die hele oefening was ik natuurlijk erg gefocust. Het was heel erg een automatisme.

Je moet erg in het moment zelf zijn. niet vooruit kijken van: ik moet zo nog die drie vluchtelementen doen. Je kijkt niet vooruit en niet achteruit. Daar hebben we geen tijd voor. Mensen vragen me wel of ik nog weet of ik in zo’n automatisme aan het turnen ben.

Op dat moment ben jke in de arena, op de Olympische Spelen. Dus je bent juist heel erg op de wereld.

Je bent gewoon heel erg gefocust, je krijgt niks mee van wat er om je heen gebeurt. Je bent, je leeft gewoon in je eigen wereld, zeg maar. Er waren zoveel mensen, die waren zo enthousiast, er zal wel meer kabaal zijn geweest dan bij andere wedstrijden maar dat gaat langs je heen. Ik was gewoon heel erg met mijn eigen ding bezig. Van tevoren visualiseerde ik die oefening, daarna voerde ik hem gewoon uit. Dat was het.

103

Interview Epke Zonderland

COLOFON

© 2012 Frans Wolfkamp uitgeverij Komma Vondelstraat 53 2513 EP Den Haag uitgeverijkomma.nl Tekst Bart Boerop Luuk Blijboom André Bolhuis Clare Fallon Marijn de Fries Jos Geukers Youp van ‘t Hek Maurits Hendriks John Jorritsma Bert Lammers Renze Lolkema Vincent Reimering Wilma de Rek Jacques Rogge Geert Sanders Dick Stellingwerf Erica Terpstra John Volkers Bettine Vriesekoop Jaap Wals Frans Wolfkamp Hans van Zetten Johan Zonderland Eindredactie Geert Sanders John Volkers Josquin Wolfkamp Frans Wolfkamp Fotografie Klaas Jan van der Weij Ontwerp Richard van der Horst Productie Steven Hond Druk Drukkerij Wilco Litografie beeldbewerking MAGIC Amsterdam Verkoop en distributie www.dejongehond.nl ISBN 9789491525070 / NUR 652 / 391 UITGEVERIJ

KOMMA

104

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met betrekking tot de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen.

Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

107

ISBN 978-90-818042-7-1

9 789081 804271 108