Voorwoord

Beste lezer

2021 dwong ons als RLKGN door corona opnieuw tot heel wat creativiteit op organisatorisch vlak, maar de inhoudelijke werking bleef gelukkig meer dan overeind. We kunnen dus ook dit jaar een boel projecten en terreinrealisaties voorleggen, nog steeds de basis van onze werking. Tegelijk werd de basis gelegd voor de uitbreiding van ons werkingsgebied waardoor we quasi gebiedsdekkend zullen kunnen werken in de Antwerpse Kempen vanaf 2022. Maar eerst een duik in de realisaties van 2021.

We realiseerden opnieuw op enkele tientallen locaties binnen ons werkingsgebied projecten rond landschapsherstel (op diverse schaalniveau’s: van individuele poelen tot gebiedsprojecten zoals rond Keeses Molen), kleine landschapselementenen (met een focus op houtkanten en bomenrijen) en natuurherstel (met een focus op natte natuur), een blijver binnen onze werking. Een verschuiving die we vanaf 2021 duidelijk waarnemen is het toenemende belang van het klimaatloket naast het bestaande landschaps- en biodiversiteitsloket. Hier geven we lokale besturen, verenigingen en burgers advies en ondersteuning rond thema’s als ontharding, vergroenen en vernatting, wat – na een aantal pilootprojecten de voorgaande jaren – dit jaar leidde tot de eerste van een heleboel uitvoeringsprojecten rond scholen en speelplaatsen, zorginstellingen, speelpleinen en ander publiek domein.

Wat betreft landschappelijk en klein bouwkundig erfgoed is het restaureren van enkele kapellen zoals deze aan de Lovenhoek in Vorselaar vermeldenswaardig, net als de verderzetting van de uitvoering van het beheerplan van kasteeldomein Le Paige. Samen met de IOED’s Land van Nete en Aa en k.ERF gaven we tientallen adviezen aan openbare besturen en particuliere eigenaars. Voor beide IOED’s werd ook een missie-visie opgemaakt die werd vertaald in strategische en operationele doelstellingen. Ons INTERREG-project ‘Recapture the Fortress Cities’ rond vestingsteden kreeg haar Europese aftrap in Herentals en is begin 2022 gaststad voor een stakeholdermeeting. Via Kansenkavels experimenteren we met het open houden, vergroene en (her-)inrichting van strategisch gelegen, onbebouwde percelen met Geel als pilootstad.

De werking rond de Kempense Heuvelrug werd verdergezet met o.a. een aantal realisaties in het deel Kasterlee zoals de ontwikkeling van een prikkelpad, opmaak visie rond omgeving Keesemolen en Heemerf, verschillende terreinacties, … en de biografie werd uitgebreid richting Herentals en Grobbendonk. Het mooi vormgegeven boek werd gepubliceerd in 2021 en meteen werden via PDPO ook de nodige uitvoeringsmiddelen voorzien. Samen met de IOED en erfgoedcel werd ook het LEADER-project rond het koninklijk (ontginnings-)verleden van de Kempen opgestart. Ook hier werd samen met de lokale partners reeds prachtig (archief-)materiaal verzameld dat in 2022 zal leiden tot een koninklijke publicatie.

Het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ ging in 2021 over in het vervolgproject ‘Meer veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ werd goedgekeurd. De zes hefboomprojecten werden hierin nog ambitieuzer omgevormd tot vier klimaatprogramma’s (resp. rond droogte en ontharding, bebossing en vergroening, bodem en ontsluiting) en drie focusgebieden, waaronder nieuw de bovenlopen in Retie en Dessel die hiervoor ook toetraden tot de coalitie. Elk van de klimaatprogramma’s draait intussen op volle toeren.

2021 was ook het jaar waarin de kandidaturen voor zowel nationale als landschapsparken ingediend en beoordeeld werden. Onze regio scoorde daarin niet zo goed. Het project rond het Landschapspark Kleine en Grote Nete waarin we mede-trekker waren, werd helaas niet weerhouden door de jury, net zoals het Landschapspark de Merode dat een groot deel van het nieuwe werkingsgebied (Westerlo, Herselt, Laakdal) omvat. Ook kandidaat nationaal park Grote Netewoud in de bovenlopen van de Grote Nete werd niet weerhouden; kandidaat NP Taxandria in de Noorderkempen dan weer wel. RLKGN engageert zich echter om zowel voor de weerhouden als de niet-weerhouden parken als partner mee te blijven werken om de door de respectieve lokale coalities geformuleerde doelen te helpen realiseren. Een park mag immers nooit als een eiland in het landschap liggen: ecologische en recreatieve structuren stoppen niet aan een grens en buffering en verbinding blijven belangrijke principes waarin regionale landschappen kunnen bijdragen.

In de vallei van de Grote Nete werd door de provincie intussen een gebiedsprogramma gelijkaardig aan dat van de Kleine Nete opgestart met gelijklopende ambities. In de Noorderkempen, ons derde deelgebied, wordt verder gewerkt o.a. aan de trajectbiografie voor het Bels Lijntje, het kanaal Dessel-Schoten en de werking rond ARO, telkens in samenwerking met de provincie / TPA.

Naast onze gebiedsgerichte werking blijven er een aantal horizontale thema’s die een grote impact hebben op het landschap en de beeldkwaliteit in de Kempen. We trachten deze horizontale thema’s in de toekomst meer en meer in te bedden in onze gebiedsgerichte werking. Zo breidde het Loket Onderhoud Buitengebied (LOB) rond het structureel beheer van groeninfrastructuur – met voor onze regio voorlopig een focus op houtkanten en bomenrijen – uitgebreid naar vijf gemeenten en zijn gesprekken met nog andere lopende. Ook het beheer van houtkanten als een van onze belangrijkste Kempense KLE’s blijft veel aandacht krijgen in al zijn facetten: in de opmaak van beheervisies en –plannen, de aanplant en het onderhoud ervan, de relatie met vleermuizen (met het PDPO project rond de ingekorven vleermuis) tot de valorisatie via PDPO Kempens Energiehout. Via Loslopend Vee experimenteren we samen met lokale landbouwers rond de inzet van virtuele rasters in begrazingsprojecten. Ook in het LEADER-project Verbindend Landschap het Grobbendonk en Vorselaar als testgebied zoeken we de samenwerking tussen landbouw en natuur op en werken we pakketten op vrijwillige basis uit.

De trage wegenwerking werd – op vraag van onze lokale besturen – nog verder uitgebreid met plannen voor o.a. Retie, Kasterlee, Grobbendonk en Dessel. Ook verschillende realisaties zoals een nieuwe fietsverbinding in Kasterlee, een wandelbrug in Vorselaar en wandelpaden in Arendonk en Balen werden gerealiseerd. Ook voor 2022 is de planning reeds goed gevuld met nieuwe visies (Olen) en tal van realisaties.

Ook in de vergroening van scholen schakelen we nog een tandje bij met niet minder dan 32 Kempense scholen die tussen 2020 en 2023 een groene metamorfose ondergaan. Hetzelfde zal gebeuren met minstens 17 speelpleintjes.

In het kader van de samenwerkingsovereenkomst met ANB werd op verschillende plekken ingezet op het realiseren van Europese topnatuur, op bebossing en toegankelijkheid van natuur. Voorbeelden zijn de inrichting van een rietland in de Zegge en natte natuur op de Grote Neerheide. Ook onze andere biodiversiteitsprojecten zoals fauna-akkers (met niet minder dan 73ha ingezaaid in RLKGN in 2020), de harkwesp en kunstnesten voor o.a. zwaluwen werden verdergezet.

Ook qua draagvlakvorming en communicatie zaten we niet stil, met een verdere uitbreiding en professionalisering van onze communicatiekanalen. In print, folders en landschapsmagazine, werf- en infoborden en educatieve pakketten maar ook digitaal met sociale media, onze website en diverse nieuwe websites. Ook wordt er meer ingezet op video. Er werd in 2021 volop aan de opmaak van een nieuwe website, die bovendien zal ingebed zijn in een overkoepelende website van de Vlaamse regionale landschappen. De lancering ervan is voorzien in april 2022.

In 2022 willen we in de eerste plaats verder doen met waar we goed in zijn: concrete terreinrealisaties in ons werkingsgebied waarbij we gemeentelijk, provinciaal, Vlaams en Europees beleid integreren en dat in nauw overleg met alle betrokken particulieren, organisaties en overheden. De opstart en uitbouw van onze werking in de zeven nieuwe gemeenten, wordt daarbij uiteraard een belangrijk aandachtspunt.

Zoals beschreven in onze ambitienota kaderen we deze concrete acties zoveel mogelijk in bovenlokale visies voor de grote deelgebieden binnen ons werkingsgebied: de vallei van de Kleine Nete, de vallei van de Grote Nete en de Noorderkempen.

In de vallei van de Kleine Nete gaan we verder met het strategisch project en meer concreet op de vier klimaatprogramma’s. We zetten ook in op nieuwe projectoproepen zoals PSN, Blue Deal, LEADER, PDPO, … om de gestelde doelen te realiseren. We gebruiken de uitgebreide landschapsbiografie om over te gaan in de realisatie ervan. We bekijken ook samen met de partners hoe we de ambities uit de kandidatuur landschapspark minstens gedeeltelijk kunnen realiseren.

In de vallei van de Grote Nete bekijken we samen met provincie, betrokken gemeentebesturen en lokale partners of we een gelijkaardig programma als in de Kleine Nete kunnen opstarten. Samen met de betrokken partners in de twee subgebieden, het Grote Netewoud in de bovenlopen en de Merode in de middenloop, bekijken we hoe RLKGN kan bijdragen aan het realiseren van de ambitiebeelden.

We starten een aantal projecten op in samenwerking met collega-RL zoals Groenkapoen rond de inrichting van de groene buitenruimten bij jeugdverblijfplaatsen. Het project Landschapsvrijwilligers rond het professionaliseren van onze vrijwilligerswerking i.s.m. RL Westhoek en Landschapsbeheer Nederland komt dit jaar op kruissnelheid. In het nieuwe LEADER-project Lekker Eetbaar Groen bundelen we expertisen rond permacultuur, voedselbossen e.a. en ondersteunen we een aantal start-ups bij de inrichting van de percelen. Via Veerkrachtige dorpen in Mol gaan we aan de slag met vergreoning op een participatieve en co-creatieve manier.

Binnen de eigen organisatie bouwen we verder aan de uitbouw en de verdere professionalisering o.a. door de aanwerving van een bijkomende landschapsmedewerker. Verder zetten we de in 2021 gestarte oefening verder om een interne reorganisatie door te voeren om de steeds groeiende werking op een professionele manier te kunnen blijven garanderen.

We zetten verder in op efficiëntie en digitalisering door de implementatie van CRM als centraal databanksysteem en DIPLA als digitale tool voor inventarisatie, beheerplanning en –monitoring. We lanceren een nieuwe website voor RLKGN en een overkoepelende website voor alle Vlaamse RL-en.

Nu corona hopelijk op haar laatste benen loopt, schakelen we over op deeltijds telewerk waardoor we elkaar weer meer fysiek ontmoeten en we de pastorie als porfessionele en aangename werkplek ook ten volle kunnen benutten. We hopen in de lente en zomer van 2022 het huis en de tuin samen met onze collega’s van Bosgroep Noorderkempen, maar zeker en vast ook met partners, bewoners en bezoekers, ten volle te kunnen benutten.

Veel leesplezier!