Roji Welat 3

‫ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان‬ ‫ساڵی ‪ | 1‬ژمارەی ‪ | 2011/02/20 | 3‬گۆڤارێکی مانگانەیە‬

‫جه‌میل بایک‪:‬‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه سیخۆڕی ئه‌مریکای ‌ه و پیالنگێڕی سه‌رکوردانیش به‌رده‌وامه‌‬

‫ژن له‌به‌ر سرۆشتی خۆی له‌بواره‌کانی ئه‌خالقی و‬ ‫سیاسیدا زیاتر به‌به‌رپرسیارییه‌تی هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات‬ ‫زمان له‌شه‌‪ ،‬ئاو و خاک و واڵته‌‪،‬‬ ‫زه‌وتکردنی ئه‌و مافه‌ش گه‌وره‌ترین الدانه‌ له‌سرۆشت‬

‫هەندێک لە چاالکییەکانی (‪)5‬مین ساڵیادی شەهید ڤیان جاف‬

‫کەرکوک‬

‫هەولێر‬

‫کەالر‬

‫سلێمانی‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 1‬ژماره ‪3‬‬ ‫‪2011/02/20‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬

‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬ ‫ش���ی���ری���ن ل����ه‌ (‪)15‬ی ش���وب���ات���دا‬

‫ن����ام����ه‌ ب�����ۆ رێ�����ب�����ه‌ر ئ����اپ����ۆ ده‌ن���وس���ێ���ت‬

‫‪5‬‬

‫‌ ق�����ڕک�����ردن�����ی ک�����������وردان‌ (‪)85‬‬

‫س��اڵ �ه‌ ب��ێ��پ��س��ان �ه‌وه‌ ب����ه‌رده‌وام����ه‌ و ئ �ه‌م��ڕۆ‬ ‫ب���ه‌ ده‌س���ت���ی ئ��اک��ه‌پ��ه‌ ب���ه‌ڕێ���وه‌ ده‌چ��ێ��ت‬

‫‪8‬‬ ‫‪ ‌ 16‬ل�������ە س��������ف��������رەوە ب�������ۆ‬ ‫‪ ‌ 17‬رێ�������ب�������ەر ئ������اپ������ۆ و‬

‫(‪)15‬ی ش���وب���ات‪ ،‬رۆژێ���ک���ی ڕه‌ش���ه‌‬

‫ش������وب������ات‬

‫‪18‬‬

‫دوای‬

‫دوازدە‬

‫س�����ەد‬ ‫‪15‬ی‬

‫‪4‬‬

‫س����اڵ‬

‫‌ ک��ۆن��ف��ی��درال��ی��زم��ی دی��م��وک��رات��ی‬

‫و ش����ۆرش����ی گ����ەالن����ی ت���ون���س و م��ی��س��ر‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەری ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬ ‫سەرنووسەر‬

‫ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دیزاین‬

‫هێژا رۆژهەاڵتی‬

‫‪20‬‬

‫‌ ت��ەم��ەن��ی دەوڵ����ەت����ی ن��ەت��ەوەی��ی‬

‫ت�������ەواو‪ ،‬ک����ات ک���ات���ی ش���ۆڕش���ی گ��ەالن��ە‬

‫‪22‬‬

‫‌ رۆژه���ەاڵت���ی ن���اوەڕاس���ت ب���ەرەوە‬

‫ن���وێ ب���وون���ەوە و ک��ۆت��ای��ی ق��ۆرخ��ک��اری‬

‫‪23‬‬

‫‌ ک����ورد و ب����را م��وس��وڵ��م��ان �ه‌ک��ان��ی‬

‫و‬

‫ه����������ه‌ڵ����������وه‌س����������ت����������ه‌ی����������ه‌ک؟!‬

‫‪26‬‬

‫‌ پ�����رۆس�����ەک�����ان�����ی پ����اک����ت����اوی‬

‫ڕەگ�������������ەزی ل������ە ن�������اوچ�������ەی ک���ف���ری‬

‫‪29‬‬ ‫‪‌ 31‬‬

‫‪8‬‬

‫‌ مه‌ساژه‌ک ژبو هه‌ر ووژدانه‌که‌ هشیار‬ ‫زم�����ان�����ی دای�����ک�����ی ه���ەوێ���ن���ی‬

‫ت���������اک و ک�����ۆم�����ەڵ�����گ�����ای ئ�����������ازادە‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪ROJI_WELAT@Yahoo.com‬‬

‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫‪32‬‬

‫‌ ش��ەه��ی��د ڤ��ی��ان سیمبۆڵی ئ���ازادی‬

‫و ڕاچ��ەڵ��ەک��ان��دن��ی ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان‬

‫‪34‬‬ ‫‪40-36‬‬ ‫‪44-41‬‬

‫‌ ف����ێ����م����ی����ن����ی����زم چ����ی����ی����ە؟‬ ‫‌‬ ‫‌‬

‫چ���������االک���������ی‬ ‫ب�����ەی�����ان�����ن�����ام�����ه‬

‫‪23‬‬

‫‪2‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫سەروتار‬

‫رشۆڤه‌ی سیاسی‬

‫شۆڕشی گه‌الن له‌رۆژهه‌اڵته‌وه‌‬ ‫سه‌ره‌تای ساڵی ‪ 2011‬سه‌ره‌تایه‌کی‬ ‫ج���ی���اواز ب����وو ل���ه‌س���ااڵن���ی ت��ر‪،‬‬ ‫ب���ه‌راپ���ه‌ڕی���ن���ی گ����ه‌ل ت��ون��س‬ ‫ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��ردو ل �ه‌م��اوه‌ی‬ ‫دوو ه���ه‌ف���ت���ه‌دا ک��ۆت��ای��ی‬ ‫ب���ه‌ده‌س���ه‌اڵت���ی"زه‌ی���ن���ه‌دی���ن‬ ‫عابدین ب��ن عه‌لی"هێنا‬ ‫ک�ه‌ م��اوه‌ی (‪)23‬س��اڵ‬ ‫زی��ات��ر ب���وو س �ه‌رۆک��ی‬ ‫ئ������ه‌و واڵت��������ه‌ ب�����وو‪.‬‬ ‫دوای ک��ۆت��ای��ه��ێ��ن��ان‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتی بن عه‌لی‬ ‫له‌ڕاپه‌رینێکی(‪)18‬‬ ‫رۆژی�����������دا گ���ه‌ل���ی‬ ‫م�������ی�������س�������ری�������ش‬ ‫ک����ۆت����ای����ی����ان ب��ه‌‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت��ی"م��ح��م�ه‌د‬ ‫ح����������وس����������ن����������ی‬ ‫م�����وب�����اره‌ک"ی�����ان‬ ‫ه���ێ���ن���ا ک�������ه‌(‪)30‬‬ ‫س��اڵ ب��وو میسری‬ ‫ب�����ه‌رێ�����وه‌ ده‌ب��������رد‪.‬‬ ‫ئ����ه‌م دوو ڕووداوه‌‬ ‫ک���اری���گ���ه‌ری���ی���ه‌ک���ی‬ ‫ب���ه‌رچ���اوی���ان ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫گ�ه‌الن��ی رۆژه �ه‌اڵت��ی‬ ‫ن����اوی����ن ب��ه‌ت��ای��ب��ه‌ت��ی‬ ‫وج����ی����ه����ان ب��ه‌گ��ش��ت��ی‬ ‫ک���ردووه‌‪ .‬کارێکی وای‬ ‫ک������ردووه‌ ده‌س����ه‌اڵت����داران‬ ‫گ���وم���ان ل �ه‌س��ێ��ب �ه‌ره‌ک��ان��ی‬ ‫خ��ۆش��ی��ان ب��ک�ه‌ن و هه‌میشه‌‬ ‫ل����ه‌ت����رس����ی ئ�������������ه‌وه‌دان ک �ه‌‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌که‌یان راپه‌رێت وداوای‬ ‫گۆڕینی رژێمیان لێ بکه‌ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫رووداوانه‌ له‌گه‌ڵ خۆیدا هه‌ژاندنێکی‬ ‫ک��ۆم��ه‌اڵی��ه‌ت��ی دروس���ت���ک���رد وچ �ه‌ن��د‬ ‫پ��رس��ی��اری الی ج���ه‌م���اوه‌ر و ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫دروست کرد‪.‬‬ ‫ل����ه‌س����ه‌روو ه���ه‌م���ووی���ان���ه‌وه‌ ئ����ه‌و پ��رس �ه‌ی‬ ‫دروستکرد که‌ ئایا ئه‌م شه‌پۆله‌ جه‌ماوه‌رییه‌‬ ‫ب �ه‌ه��ۆی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی ده‌ره‌ک��ی��ی �ه‌وه‌ بوو‬ ‫ی���اخ���ود دی���ارده‌ی���ه‌ک���ی خ���ۆڕس���ک ب���وو؟‬

‫له‌هه‌رحاڵه‌تێکدا ئه‌و فاکته‌رانه‌ چین ک ‌ه‬ ‫بوونه‌ هۆکاری ئه‌م راپه‌ڕینانه‌؟ ئاشکرایه‌‬ ‫به‌شێکی زۆری ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک��ان ده‌خ���وازن‬ ‫ئ �ه‌م ناڕه‌زاییانه‌ ببه‌ستن به‌ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ده‌ره‌ک���ی���ی���ه‌وه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی ج��ێ��گ�ه‌ی س�ه‌ره‌ن��ج�ه‌‬ ‫سیسته‌می س�ه‌رم��ای�ه‌داری و رژێمه‌کانی‬ ‫رۆژئاواش ده‌خوازن ئه‌م شه‌پۆله‌ جه‌ماوه‌رییه‌‬ ‫ته‌نیا وه‌کو شه‌پۆلێکی ناڕازی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ن��اع�ه‌داڵ�ه‌ت��ی ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ک �ه‌ی رۆژه �ه‌اڵت��ی‬ ‫ناوین پێناسه‌ بکه‌ن‪ .‬گومانی تێدا نییه‌ که‌‬ ‫ئه‌م دوو بۆچوونه‌ گوزاره‌ له‌هه‌ندێک راستی‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م راپه‌ڕینانه‌‬ ‫ته‌نیا له‌و ڕوانگانه‌وه‌ که‌م وکورتی جددی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێ‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ به‌کورتی‬ ‫ل��ێ��ره‌دا ئ��ام��اژه‌ به‌ ئ�ه‌و فاکته‌رانه‌ی بوونه‌‬ ‫هۆکاری ئه‌و راپه‌ڕینانه‌ ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوین له‌ ناوه‌ڕاستی‬ ‫س �ه‌ده‌ی بیسته‌مدا کۆتاییان به‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫داگیرکه‌ری ده‌ره‌ک��ی هێناو سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫خۆیان راگه‌یاند وئه‌وه‌ ماوه‌یه‌که‌ به‌شێکی‬ ‫زۆری گ�ه‌الن له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتی خۆییه‌وه‌‬ ‫ب �ه‌رێ��وه‌ ده‌ب��رێ��ت‪ .‬ل��ه‌م م���اوه‌ی���ه‌دا ل �ه‌ب��واری‬ ‫زان��س��ت‪ ،‬ف��ک��ر‪ ،‬ئ���اب���ووری‪ ،‬ت�ه‌ک��ن�ه‌ل��ۆژی‬ ‫وک �ه‌ل��ت��ووری��ی �ه‌وه‌ گ�ه‌ل��ێ��ک گ��ۆڕان��ک��اری‬ ‫روویاندا‪ .‬ئه‌م گۆڕانکارییانه‌ کاریگه‌ریی‬ ‫ل���ه‌س���ه‌ر س��ی��س��ت�ه‌م��ی ج��ی��ه��ان��ی وس���ه‌رج���ه‌م‬ ‫گ �ه‌الن��ی دون��ی��ا ک����ردووه‌و ل �ه‌س �ه‌ر گه‌النی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوینیش کاریگه‌ریی به‌رچاوی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م فاکته‌رانه‌ کاراکته‌ری سه‌ره‌کی‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری��ی��ن و ئ��ه‌م��ڕۆ ل �ه‌س �ه‌رت��اپ��ای‬ ‫ج��ی��ه��ان��دا ب��وون��ی��ان ه��ه‌ی��ه‌و ن��ات��وان��ی��ن که‌‬ ‫تایبه‌تی بکه‌ین به‌ناوچه‌یه‌که‌وه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ ئه‌م‬ ‫شه‌پۆڵه‌ ته‌نیا هه‌ندێک کێشه‌ و ئاڵۆزی‬ ‫ت��ای��ب �ه‌ت نییه‌ ب���ه‌رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوی��ن �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ه �ه‌ر بۆیه‌ ئه‌نجامه‌کانیشی ڕه‌هه‌ندێکی‬ ‫جیهانی ده‌ب��ێ��ت‪ .‬دی���اره‌ کاتێک زانست‪،‬‬ ‫فکر‪ ،‬ئ��اب��ووری‪ ،‬ته‌کنه‌لۆژیاو که‌لتوور‬ ‫پێشده‌که‌وێت‪ ،‬گۆڕینی سیسته‌م ل�ه‌ڕووی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئیداری و ئابووری وکۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌‬ ‫ده‌بێته‌ پێویستییه‌ک‪ .‬ئ��ه‌وه‌ی ئ�ه‌م��ڕۆ له‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین ڕووده‌دات ئه‌م پرۆسه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌بێت له‌یاده‌مان نه‌چێت ئه‌م شه‌پۆله‌‬ ‫هاوشێوه‌ی شۆڕشی فه‌ره‌نسا و شۆڕشی‬

‫ئۆکتۆبه‌ر سه‌رتاپای جیهان ده‌گریته‌وه‌و‬ ‫سیسته‌می جیهانی ناچار ده‌کات به‌خۆیدا‬ ‫بچێته‌وه‌‪ ،‬نه‌ک ته‌نیا چه‌ند ده‌سه‌اڵتێکی‬ ‫رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین‪ .‬ئ�ه‌و قه‌یرانه‌ ئابووری‬ ‫وس��ی��اس��ی��ان �ه‌ی ک��ه‌ س��ی��س��ت�ه‌م��ی جیهانی‬ ‫به‌ده‌ستیه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت ئ�ه‌و راستیه‌ نیشان‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ گرنگه‌ که‌ ئه‌م رووداوانه‌‬ ‫ت�ه‌ن��ی��ا وه‌ک���و ه�ه‌ن��دێ��ک ڕووداوی کاتی‬ ‫وکاردانه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر به‌رامبه‌ر هه‌ندێک‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ناعادیل و سه‌رکوتکه‌ر پێناسه‌‬ ‫ن �ه‌ک �ه‌ی��ن‪ ،‬ه��ه‌روه‌ه��ا وه‌ک���و ڕوداوگ �ه‌ل��ێ��ک‬ ‫نه‌یبینین که‌ ته‌نیا په‌یوه‌ندی به‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ن��اوی��ن �ه‌وه‌ ه �ه‌ی �ه‌‪ .‬ب�ه‌ڵ��ک��ۆ رووداوگ �ه‌ل��ێ��ک��ن‬ ‫که‌هۆکاری زانستی‪ ،‬فکری‪ ،‬ئابووری‪،‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی ومێژوویی هه‌یه‌و ڕه‌هه‌ندێکی‬ ‫جیهانی ه�ه‌ی�ه‌‪ .‬ب �ه‌م پێیه‌ ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین‬ ‫شۆڕشی تونس و شۆڕشی میسر سه‌ره‌تای‬ ‫سه‌رده‌مێکی نوێن له‌ دیرۆکی کۆمه‌ڵگادا‪.‬‬ ‫دیاره‌ هه‌ر سه‌رده‌مێکی نوێ تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫نوێ له‌گه‌ڵ خۆشیدا دێنێ‪ ،‬ئه‌وه‌تا گه‌النی‬ ‫رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوی���ن‪ ،‬ل���ه‌م راپ �ه‌ری��ن �ه‌ی��ان��دا‬ ‫پشتیان به‌ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی نه‌به‌ست و‬ ‫له‌ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی بێزار بوون؛ چونکه‌‬ ‫ئه‌نجامه‌کانیان ل�ه‌ئ��ێ��راق وئه‌فغانستاندا‬ ‫بینی‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا پشتیان به‌کوده‌تای‬ ‫سه‌ربازی نه‌به‌ست که‌ له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا‬ ‫وه‌ک���و ک�ه‌ل��ت��وورێ��ک��ی ل��ێ��ه��ات��ووه‌‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫پشتیان به‌ هێزی ئۆپۆزیسیۆنی کالسیکی‬ ‫و شێوازه‌کانیان نه‌به‌ست بۆ گۆڕانکاری‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌ره‌نجه‌ نه‌یانخواست پشت‬ ‫به‌ ش��ێ��وازی لیبراڵ ببه‌ستن بۆ گۆڕینی‬ ‫رژێم که‌ ئه‌ویش پشت به‌ستنه‌ به‌سندوقی‬ ‫ده‌ن��گ��دان وبینیمان گ�ه‌ل��ی میسر ئ��ام��اده‌‬ ‫ن�ه‌ب��وو چ����اوه‌ڕان بێت ل�ه‌رێ��گ�ه‌ی سندوقی‬ ‫ده‌نگدانه‌وه‌ حوسنی م��وب��اره‌ک بگۆڕێت‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ به‌شێوازێکی نوێ وبه‌راپه‌ڕینی‬ ‫جه‌ماوه‌ری رژێمه‌کانی خۆیان گۆڕی‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ ده‌توانین بڵێین شۆڕشه‌کانی تونس‬ ‫و میسر چه‌ند په‌یامێکی گرنگیان دایه‌‬ ‫جیهان‪ .‬په‌یامی یه‌که‌م ئه‌وه‌ بوو که‌ سوورن‬ ‫له‌سه‌ر گۆڕانکاری وپشت به‌ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ده‌ره‌کی نابه‌ستن‪ .‬هه‌روه‌ها پشت به‌ شێوازی‬ ‫رۆژئاوایی لیبراڵ نابه‌ستن که‌ پێیان وایه‌‬ ‫ده‌بێت ته‌نیا له‌رێگه‌ سندوقی ده‌نگدانه‌وه‌‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری ئه‌نجام ب��درێ��ت‪ .‬ئه‌مه‌ش بۆ‬ ‫خۆی په‌یامه‌ بۆ سیسته‌می رۆژئاوا که‌ ئیتر‬ ‫شێوازه‌کانی سیاسه‌ت و به‌رێوه‌بردنی ئه‌وانیش‬ ‫ناتوانێت چاره‌سه‌ری له‌گه‌ڵ خۆیان بهێنن و‬ ‫پێویسته‌ پیایدا بچنه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها په‌یام بوو‬ ‫بۆ گه‌النی رۆژئاوا که‌ هه‌وڵبده‌ن له‌ده‌ره‌وه‌ی‬

‫پێویسته‌ مۆدێلیکی‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری دروست بکه‌ین‬ ‫که‌ بتوانێت جه‌ماوه‌ر چاالک‬ ‫بکات و تێزی چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسگرییه‌کانیشمان‬ ‫بگۆڕین به‌ شێوه‌یه‌ک ک ‌ه‬ ‫هه‌ڵگریی تایبه‌تمه‌ندی ئه‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ بێت‪ .‬ئیتر رێگ ‌ه‬ ‫نه‌ده‌ین له‌ ژێر ناوی ته‌بایی‬ ‫و رێککه‌وتنی ستراتیژیدا‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی جه‌ماوه‌ر‬ ‫قۆرخ بکرێت و ماڵی‬ ‫جه‌ماوه‌ر بکرێت ‌ه ماڵی حزب‬ ‫و کۆمپانیاکان‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫له‌بن ناوی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫بووندا پارچه‌کردنی کۆمه‌ڵگا‬ ‫و خولقاندنی چه‌مکی‬ ‫یه‌کتر په‌سند نه‌کردن و‬ ‫دژایه‌تیکردنی یه‌کتر ک ‌ه‬ ‫له‌رابردوودا هیچ خزمه‌تی‬ ‫به‌گه‌لی کورد نه‌کردووه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکۆ له‌ناو چوارچێوه‌یه‌کی‬ ‫دیموکراتیدا یه‌کتر په‌سند‬ ‫کردن ویه‌کتر راستکردنه‌وه‌‬ ‫به‌بنه‌ما بگرین‬

‫“‬

‫“‬

‫سەروتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪3‬‬

‫سندوقی ده‌نگدان بۆ رێبازو شێوازی تری‬ ‫گۆڕانکاری بگه‌ڕێن‪ .‬په‌یامی دووه‌م بۆ‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی رۆژهه‌اڵتی ناوین بوو که‌‬ ‫ئیتر گه‌ل ئه‌و شێوه‌ به‌رێوه‌بردنه‌ په‌سند ناکات‬ ‫وناچارن بگۆڕێن‪ .‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌ په‌یامی‬ ‫دایه‌ سه‌رجه‌م ئۆپۆزیسیۆنه‌ کالسیکیه‌کان‬ ‫ک�ه‌ ئیتر ش��ێ��واز و رێ��ب��ازی کۆنی ئ �ه‌وان‬ ‫ناتوانێت پێشه‌نگایه‌تی گۆڕانکاری بکات‬ ‫و هه‌روه‌ها په‌یامێکی تری دا ئه‌ویش ئه‌وه‌‬ ‫بوو که‌ ئیتر سوپا و هێزی ئاسایش وپۆلیس‬ ‫ئامانجی ش��ۆڕش نین‪ ،‬به‌ڵکۆ ده‌س��ه‌اڵت‬ ‫وح��زب��ی ده‌س���ه‌اڵت ب��ووت�ه‌ ئامانج وس��وپ��ا و‬ ‫هێزه‌کانی ئاسایشیش ئه‌رکی نیشتمانی‬ ‫خۆیان جێبه‌جێ کرد‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ گرنگه‌ که‌‬ ‫ئێمه‌ باس له‌م قۆناخه‌ ده‌که‌ین باش هه‌ست‬ ‫به‌تایبه‌تیه‌کانی بکه‌ین‪.‬‬ ‫ئ��اش��ک��رای �ه‌ ئ���ه‌م ق��ۆن��اخ �ه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی‬ ‫گه‌لێک گۆڕانکاری دێنێ‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌موو‬ ‫هێزه‌کان ناچار ده‌کات به‌خۆیاندا بچنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌تا بتوانن رۆڵ��ی��ان هه‌بێت‪ .‬گرنگه‌ له‌م‬ ‫بارودۆخه‌دا جه‌ماوه‌ر و ئه‌وانه‌ی رێبه‌رایه‌تی‬ ‫ش��ۆڕش ده‌ک���ه‌ن هۆشیارانه‌ هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫ب��ک �ه‌ن و رێ��گ �ه‌ ن����ه‌ده‌ن ه��ێ��زه‌ کالسیکیه‌‬ ‫ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌کان ده‌سکه‌وته‌کانی‬ ‫گه‌ل قۆرخ بکه‌ن وشۆڕش له‌ئامانجه‌کانی‬ ‫دوور بخه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش وه‌کو کورد به‌گشتی وله‌باشووری‬ ‫کوردستاندا به‌تایبه‌تی پێویسته‌ واتا بده‌ینه‌‬ ‫ئ�ه‌م ب��ارودۆخ �ه‌و ئیراده‌یه‌کی یه‌کگرتووی‬ ‫جه‌ماوه‌ری وه‌ها دروست بکه‌ین که‌ بتوانێت‬ ‫وه‌اڵم�����ی پ��ێ��داوی��س��ت��ی �ه‌ک��ان��ی ق��ۆن��اخ�ه‌ک�ه‌‬ ‫ب��دات�ه‌وه‌‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش پێویسته‌ مۆدێلیکی‬ ‫ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌ری دروس���ت بکه‌ین ک�ه‌ بتوانێت‬ ‫ج�����ه‌م�����اوه‌ر چ������االک ب���ک���ات و ت��ێ��زی‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسگرییه‌کانیشتمان بگۆڕین‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌ک که‌ هه‌ڵگریی تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫ئ��ه‌م س��ه‌رده‌م��ه‌ ب��ێ��ت‪ .‬ئیتر رێ��گ�ه‌ ن�ه‌ده‌ی��ن‬ ‫ل��ه‌ ژێ���ر ن����اوی ت �ه‌ب��ای��ی و رێ��ک��ک�ه‌وت��ن��ی‬ ‫ستراتیژیدا ده‌سکه‌وته‌کانی جه‌ماوه‌ر قۆرخ‬ ‫بکرێت و ماڵی ج �ه‌م��اوه‌ر بکرێته‌ ماڵی‬ ‫حزب و کۆمپانیاکان‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا له‌بن‬ ‫ن��اوی ئۆپۆزیسیۆن ب��وون��دا پارچه‌کردنی‬ ‫کۆمه‌ڵگا و خولقاندنی چه‌مکی یه‌کتر‬ ‫په‌سند نه‌کردن و دژایه‌تیکردنی یه‌کتر ک ‌ه‬ ‫له‌رابردوودا هیچ خزمه‌تی به‌گه‌لی کورد‬ ‫ن �ه‌ک��ردووه‌‪ ،‬به‌ڵکۆ له‌ناو چوارچێوه‌یه‌کی‬ ‫دیموکراتیدا یه‌کتر په‌سند ک��ردن ویه‌کتر‬ ‫راس��ت��ک��ردن �ه‌وه‌ به‌بنه‌ما ب��گ��ری��ن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌توانێت ببێته‌ هه‌نگاوێکی سه‌ره‌تایی بۆ‬ ‫گۆڕانکاری له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا‪.‬‬

‫~|‬

‫‪4‬‬

‫نامەی شەهید‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫شیرین له‌ (‪)15‬ی شوباتدا نامه‌ بۆ رێبه‌ر ئاپۆ ده‌نوسێت‬

‫ئێم ‌ه وه‌ک مرۆڤ ‌ه زیندوه‌کانى ناو گۆڕین‪ ،‬له‌ گۆڕدا زیندوین‬ ‫‪ Rebere‬م‪ ،‬رێ��ب��ه‌رى خۆشه‌ویستم‪،‬‬ ‫ئه‌مشه‌و خه‌ریکبوم له‌ سلوله‌که‌مدا (ژووره‌‬ ‫تاکه‌ که‌سییه‌که‌مدا) پیاسه‌م ئه‌کرد‪ .‬له‌‬ ‫الى سه‌ره‌وه‌‪ ،‬له‌ بنمیچه‌که‌دا په‌نجه‌ره‌یه‌کى‬ ‫بچوک هه‌یه‌‪ .‬کاتێک سه‌رم به‌رز کرده‌وه‌‬ ‫چاوم بڕیوه‌ ده‌القه‌ى بچوکى په‌نجه‌ره‌که‌‪.‬‬ ‫چ��اوم به‌ مانگ و ئه‌ستێره‌کان ک�ه‌وت‪،‬‬ ‫ک �ه‌ ل �ه‌ ئ��اس��م��ان��دا ده‌دره‌وش���ان���ه‌وه‌‪ .‬ده‌ستم‬ ‫ک��رد به‌ گریان‪ ،‬پڕ به‌ دڵ��ى خ��ۆم گریام‪.‬‬ ‫کاتێک گریانه‌که‌م ته‌واو بوو‪ ،‬بیرم له‌وه‌‬ ‫کرده‌وه‌‪ ،‬که‌ ژیان له‌قه‌فه‌سدا چه‌نده‌ قورس‬ ‫و دژواره‌‪ .‬به‌خۆمم وت بۆ ده‌بێت مرۆڤ‬ ‫ئه‌و هه‌موو ئازار و ره‌نجه‌ بچێژێت‪ .‬باشه‌‬ ‫م��رۆڤ بۆ ئ�ه‌وه‌ له‌دایکبووه‌ که‌ ئ��ازار و‬ ‫ره‌نج بچێژێت؟‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک مرۆڤه‌ زیندوه‌کانى ناو گۆڕین‪،‬‬ ‫له‌ گۆڕدا زیندوین‪ ،‬به‌اڵم هیچ که‌سێک‬ ‫ئاگاى لێیان نییه‌(که‌س هه‌واڵمان نازانێت)‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئ�ه‌و مرۆڤانه‌ى که‌ له‌ ته‌نیشت‬ ‫یه‌کدا ده‌ژین‪ ،‬ئاگا و هه‌واڵیان له‌یه‌کدى‬ ‫نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ناتوانن گوێیان له‌ده‌نگى‬ ‫پێى (قاچى) یه‌کتر بێت‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫ه��اواری��ش بکه‌یت و بقیژێنیت‪ ،‬که‌س‬ ‫ناتوانێت فریات بکه‌وێت‪.‬‬ ‫دانیشتم ‌و بیرم کرده‌وه‌‪ ،‬وتم‪ :‬من چه‌نده‌‬ ‫خۆپه‌رستم‪ ،‬چونکه‌ ته‌نها چه‌ند مانگێکه‌‬ ‫که‌ له‌م ژووره‌ تاکه‌که‌سییه‌دام‌و کاتێک‬ ‫چاوم به‌ ئاسمان که‌وتوه‌ به‌رگه‌ ناگرم‪.‬‬ ‫‪Rebere‬م(رێبه‌رم)‪ ،‬ئێوه‌ چۆن توانیتان‬ ‫یانزه‌ ساڵ له‌ ژێر ده‌ریادا‌و له‌ ژوورى تاکه‌‬ ‫که‌سیى و تاریکدا به‌رگه‌ بگرن‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ناتوانێت چاویشت به‌ ئاسمان بکه‌وێت‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم خه‌ریکیت ل �ه‌ پێناو ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�ه‌ت��دا‬ ‫ف��ی��داک��ارى ده‌ک �ه‌ی��ت‪ .‬م��ن ش�ه‌رم��م له‌‬ ‫خۆم کرد‪ .‬به‌خۆمم وت هه‌سته‌‬ ‫خۆت کۆکه‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ ئومێدى(هیوای)‬ ‫ئازادى گه‌ل‬ ‫شیرین عه‌له‌م هولى‬ ‫(‪)2009/2/1‬‬ ‫(‪)1387/11/6‬‬

‫به‌ناوى خۆشه‌ویستییه‌وه‌‬ ‫‪Rebere‬م(رێ���ب���ه‌رم)‪ ،‬ئه‌مرۆ رۆژى پانزه‌ى‬ ‫شوباته‌‪ ،‬وات ‌ه رۆژى بیست ‌و شه‌شى رێبه‌ندانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مساڵیش وه‌ک سااڵنى دى رۆژوى پانزه‌ى‬ ‫شوباتم گرت‪.‬‬ ‫رێ��ب�ه‌رم من هه‌رگیز ئ �ه‌و رۆژ ڕه‌ش��ه‌م ل ‌ه بیر‬ ‫ناچێته‌وه‌‪ .‬به‌هۆى ئ �ه‌و رۆژه‌ ڕه‌ش���ه‌و‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫م��ن ب�ه‌ ڕۆژو ب���ووم‪ .‬کاتێک خ��ۆرئ��اوا ب��وو‪،‬‬ ‫من و "عاتفه‌*" ل ‌ه سه‌ر سفر‌ه دانیشتبوین بۆ‬ ‫ن��ان خ���واردن‪ ،‬ل�ه‌و ک��ات�ه‌دا بیره‌وه‌ریه‌کانى ئه‌و‬ ‫رۆژانه‌ که‌ له‌گه‌ڵ هه‌ڤااڵن بووم ل ‌ه مێشکمدا‬ ‫وروژان‪ .‬یه‌ک ب ‌ه یه‌کى هه‌ڤااڵن ب ‌ه به‌رچاومدا‬ ‫تێده‌په‌ڕین‪ .‬من نقومى ئه‌و جیهان ‌ه ببووم‪ .‬بیرم‬ ‫له‌و‌ه ده‌کرده‌و‌ه که‌ ئێستا هه‌ڤااڵن چى ئه‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وانیش له‌بیرى مندان یان نا‪.‬‬ ‫ژن ژیانه‌‬ ‫به‌رخودان ژیانه‌‬ ‫ژیانه‌ جوانه‌‪،‬‬ ‫گه‌ر به‌ روانینێکى جوانه‌وه‌ سه‌یرى بکه‌ین‬ ‫ژیان جوانه‌ گه‌رچى وه‌ک تیژیى پیاز‬ ‫فرمێسکى چاوى مرۆڤ ده‌ڕژێنێت‬ ‫شیرین عه‌له‌م هولى‬ ‫زیندانى ئه‌وین‬ ‫(‪)2010/2/15‬‬ ‫(‪)1388/11/26‬‬ ‫** عاتفه‌؛ یه‌کێک له‌و زیندانیانه‌ بووه‌‬ ‫که‌ هاوبه‌ند و هاوخوانى شیرین عه‌له‌م هولى‬ ‫(هه‌ڤاڵ روناهى روکن) بووه‌‪.‬‬ ‫** دوو له‌و نامانه‌ی که‌ شه‌هید"شیرین‬ ‫عه‌له‌م هولی" له‌زیندانی ئه‌وینه‌وه‌ له‌مانگی‬ ‫شوباتدا‪ ،‬ئاراسته‌ی رێبه‌ر ئۆجه‌الن ده‌کات‪.‬‬ ‫** شیرین عه‌له‌م هولی‪ ،‬ئه‌ندامی‬ ‫پارتی ژیانی ئازادی کوردستانه‌و هاوشانی‬ ‫گیراوانی دۆزی په‌که‌که‌ و په‌ژاک‬ ‫مامۆستا فه‌رزاد که‌مانگه‌ر‪ ،‬فه‌رهاد‬ ‫وه‌کیڵی‪ ،‬عه‌لی حه‌یده‌ریان‬ ‫و گیراوی سیاسی‬ ‫ئێرانی مه‌هدی‬ ‫ئیسالمیان له‌‬ ‫رێککه‌وتی (‪)9‬ی‬ ‫مه‌ی(ئایار) ساڵی‬ ‫(‪ )2010‬له‌ زیندانی‬ ‫ئێویندا له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیرانه‌وه‌‬ ‫له‌سێداره‌ درا‪.‬‬

‫ديداري ڕیبەر‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪5‬‬

‫ئۆجه‌الن‪ ‌:‬قڕکردنی کوردان‌ (‪)85‬ساڵه‌ بێپسانه‌و ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامه‌ و ئه‌مڕۆ ب ‌ه ده‌ستی ئاکه‌په‌ به‌ڕێو ‌ه ده‌چێت‬ ‫ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن رۆژی دووی‬ ‫شوبات چاوی به‌پارێزه‌رانی که‌وت و له‌ (‪)13‬هه‌مین‬ ‫ساڵڕۆژی پیالنگێڕییه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌که‌دا‪ ،‬مێژووی‬ ‫قڕکردنی گه‌لی کوردی نرخاند و ووتی؛ قڕکردنی‬ ‫کوردان‌ (‪ )85‬ساڵه‌ بێپسانه‌وه‌ به‌رده‌وامه‌ و ئه‌وڕۆ ب ‌ه‬ ‫ده‌ستی ئاکه‌په‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێ‪ .‬هاوکاتیش ساڵوی‬ ‫ئاراسته‌ی گه‌لی کورد له‌ ڕژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫و‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ی ئه‌ندامی په‌ژاک حسێن خزری کرد‬ ‫و ووتی‪ :‬پێویسته‌ له‌به‌رامبه‌ر له‌سێداره‌دانی خزری‪،‬‬ ‫هه‌موو الیه‌ک واڵمده‌ره‌وه‌ بێت‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن له‌ دیداره‌که‌یدا له‌ گه‌ڵ پارێزه‌رانی‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ب��ۆن �ه‌ی (‪)13‬ه �ه‌م��ی��ن س��اڵ��ڕۆژی گه‌له‌کۆمه‌ی‬ ‫ن��ێ��وده‌وڵ �ه‌ت��ی و ن��رخ��ان��دن�ه‌ک��ان��ی خ��ۆی ل �ه‌ ب��اره‌ی‬ ‫مێژووی له‌ناوبردنی گه‌لی کورد له‌ الیه‌ن ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکه‌وه‌ ده‌ربڕی و ده‌ستنیشان ده‌کات که‌ مێژووی‬ ‫قڕکردنی ک��وردان له‌ تورکیا‪)15( ،‬ی شوباتی‬ ‫(‪ )1925‬به‌ ‌‌هه‌وڵه‌کانی گێره‌شێوێنی دژ به‌ شێخ‬ ‫سه‌عید ده‌ستپێده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌و مێژووه‌ ئاشکرایه‌‪ ،‬چونکه‌ به‌ گێره‌شێوێنییه‌ک‬ ‫شێخ سه‌عید ه��ان ده‌ده‌ن و ب �ه‌ره‌و په‌تی سێداره‌ی‬ ‫ده‌به‌ن‪ .‬له‌ (‪)15‬ی شوباتی ساڵی (‪)1925‬دا ئه‌و‬ ‫پیالنگێڕییه‌ له‌دژی شێخ سه‌عید پێکدێت‪ .‬دیسان‬ ‫له‌ (‪)15‬ی شوباتدا منیان به‌ پیالنگێرییه‌ک هێنای ‌ه‬ ‫تورکیا‪ .‬شێخ سه‌عید له‌ (‪)29‬ی ژوئه‌ن(حوزه‌یران)‬ ‫له‌سێداره‌ درا‪ .‬وه‌ک ده‌زاندرێ بڕیاری له‌سێداره‌دانی‬ ‫منیش (‪ )29‬ژوئه‌ن درا‪)15( .‬ی شوباتی ساڵی‬ ‫(‪ )1925‬له‌ کۆماری تورکیادا سه‌ره‌تای مێژووی‬ ‫ل �ه‌ن��اوب��ردن��ی ک���وردان���ه‌ و (‪ )85‬س���اڵ ب �ه‌س �ه‌ردا‬ ‫تێپه‌رییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستاش سیاسه‌تی له‌ناوبردن‬ ‫به‌شیوازی ج��ۆراوج��ۆر ب �ه‌رده‌وام �ه‌‪ .‬کۆمه‌ڵکوژی‬ ‫ک����وردان ل �ه‌ ک��ۆم�ه‌ڵ��ک��وژی ئ�ه‌رم�ه‌ن��ی��ی�ه‌ک��ان زۆر‬ ‫دژوارتره‌ و به‌رده‌وامه‌‪ .‬سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش‪ ،‬کوردان‬ ‫هێشتا له‌سه‌ر پێن(په‌ره‌ به‌هه‌بوونی خۆیان ده‌ده‌ن)‪.‬‬ ‫ناتوانن کوردان له‌ناوبه‌رن‪ .‬کورد هێشتا‪ ،‬درێژه‌ به‌‬ ‫هه‌بوونی خۆیان ده‌ده‌ن‪ .‬کۆمه‌ڵکوژی دژ به‌ کوردان‬ ‫ن �ه‌ک ته‌نها ل�ه‌ ڕووی فیزیکییه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکوو ل ‌ه‬ ‫ڕووی که‌لتوری‪ ،‬ئابوری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬دینی و به‌هه‌ر‬ ‫شێوازێک به‌رێوه‌ ده‌چێت‪ .‬ئه‌م کۆمه‌ڵکوژییه‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌ سه‌رکێشی ده‌سه‌اڵتدارانی ئاکه‌په‌ به‌ڕێو‌ه ‪Û‬‬

‫رێبەر ئاپۆ و مام جەالل ساڵی ‪ - 1993‬دۆڵی بیقاع‬

‫~|‬

‫‪6‬‬

‫“ هه‌روه‌ک چۆن‬ ‫گۆڕانکاری رژێمه‌کانی‬ ‫هه‌رێمه‌که‌ په‌یوه‌سته‌ ب ‌ه‬ ‫گۆڕانکاری‌رژێمی میسر‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسی‬ ‫کورد له‌باشووریش‬ ‫په‌یوه‌سته‌ ب ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسی‬ ‫کورد له‌ باکووردا‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی ‌ه باکووری واڵت‪،‬‬ ‫میسری عه‌ره‌به‌کانه‌‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫ده‌ب��ردرێ��ت‪ .‬ساڵی (‪ )1925‬هه‌ژه‌موونی جه‌هه‌پ ‌ه‬ ‫ل�ه‌ تورکیا ب��ااڵ ده‌س��ت ب��وو‪ .‬کۆمه‌ڵکوژکردنی‬ ‫کوردان به‌ ئه‌وان ده‌ستی پێکرد‪ ،‬به‌اڵم له‌ سااڵنی‬ ‫(‪)2000‬دا ئه‌وه‌ی که‌ درێژه‌ به‌ کۆمه‌ڵکوژییه‌کان‬ ‫ده‌دات‪ ،‬ئاکه‌په‌یه‌‪ .‬به‌واتایه‌کی تر نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫بیسته‌کانی جه‌هه‌په‌‪ ،‬ئ�ه‌م��ڕۆ ئاکه‌په‌ ده‌ی��ک��ات‪.‬‬ ‫سااڵنی (‪ )1950‬دوای ئه‌ندامییه‌تی تورکیا ل ‌ه‬ ‫ن��ات��ۆ‪ ،‬کۆمه‌ڵکوژییه‌کان ب�ه‌رێ��ب��ازی ج��ۆراوج��ۆر‬ ‫و له‌الیه‌ن هێزی ج��اوازه‌وه‌ درێژه‌یان پێده‌درێت‪ .‬به‌‬ ‫کوده‌تای (‪)27‬ی مه‌ی(ئایار)‪ ،‬گالدیۆی میلی‬ ‫و هێزی چه‌پگه‌ر له‌ناو ب��ران‪ .‬له‌گه‌ڵ ‌سه‌رده‌می‬ ‫تانسۆچله‌ریشدا‪ ،‬پ��ێ��واژۆی گ�لادی��ۆی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ده‌ستیپێکرد و سااڵنی (‪ )2000‬له‌گه‌ڵ سه‌رده‌می‬ ‫ئاکه‌په‌‪ ،‬گالدیۆی تایبه‌ت که‌وته‌ جموجۆڵه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێ��ب �ه‌ری گه‌لی ک���ورد؛ س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه‌ ل�ه‌ن��اوب��ردی‬ ‫ئه‌و الیه‌نه‌ی گالدیۆ ک‌ه شه‌ڕی ڕد ده‌کردو‌ه ووتی‪:‬‬ ‫ساڵی (‪ ،)1999‬ب‌ه هێنانی من بۆ تورکیا الیه‌نی‬ ‫س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی گ�لادی��ۆ ک�‌ه ل�ه‌ه�ه‌م��وان زی��ات��ر ل �ه‌دژی‬ ‫ئێم‌ه شه‌ڕیان ک��رد‪ ،‬تێگه‌یشتن ک‌ه ئیدی پرسه‌ک ‌ه‬ ‫ب‌ه ریبازی توندوتیژی چاره‌سه‌ر ناکرێت‪ .‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫الیه‌نه‌‪ ،‬له‌ناو بران‪ .‬الیه‌نی شه‌ڕخواز له‌ناو گالدیۆی‬ ‫تایبه‌تدا به‌جێ کران‪ .‬ئیدی ئه‌و بابه‌ت‌ه ڕوون بۆوه‌و‌ه‬ ‫و به‌نه‌مای(بناغه‌ی) ئه‌مه‌ش ب‌ه دیداری ئه‌ردۆغان‬ ‫و بوش ل‌ه واشنتۆن دان��درا‪ .‬ئ�ه‌وی ئه‌مرۆ ده‌کرێت‪،‬‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی گالدیۆی تایبه‌تی ئاکه‌په‌ی‌ه دژ ب ‌ه‬ ‫گ�لادی��ۆی س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی چیله‌ر و س�ه‌رف�ه‌رم��ان��داری‬ ‫ئه‌رته‌شی ئه‌و کات(دۆغان گ��وره‌ش)ه‌‪ .‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫پیالنه‌کانیش دژ ب‌ه الیه‌نگه‌رانی دیالۆگ‪ ،‬ل‌ه گه‌ڵ‬ ‫ئیمڕاڵی ئۆجه‌الن وه‌ها دووا‪ :‬ل‌ه سه‌ره‌تای هێنانم بۆ‬ ‫لێره‌‪ ،‬ئه‌و فه‌رماندارانی ک‌ه ده‌هاتن بۆ لێر‌ه ده‌یانگوت؛‬ ‫ئێم‌ه ده‌توانین پرسه‌ک‌ه به‌یه‌که‌و‌ه چاره‌سه‌ر بکه‌ین‪ .‬من‬ ‫له‌و ب���اوه‌ڕه‌دام ک‌ه هێزێک ئه‌وانی ئاسته‌نگ کرد‪.‬‬ ‫دوای ئه‌م‌ه ئاکه‌پ‌ه گه‌یشت‌ه ده‌سه‌اڵت و دواتر پێواژۆی‬ ‫له‌ناوبردنی سااڵنی (‪ )2002‬هه‌تا (‪ )2004‬ده‌ستی‬ ‫پێکرد‪ .‬کاتێک سیاسه‌تی له‌ناوبردن ئامانجه‌کانی‬ ‫خۆی نه‌پێکا‪ ،‬پرۆسه‌ی دادگیی کردنه‌کان ده‌ستی‬ ‫پێکرد‪ .‬دوات��ر ل‌ه ساڵی (‪)2007‬دا ل‌ه کۆبونه‌وه‌ی‬ ‫حکومه‌ت و ئه‌رته‌ش ل‌ه کۆشکی (دۆڵم‌ه باخچه‌)‬ ‫ه �ه‌ردوو الی�ه‌ن دژ ب‌ه ک��وردان ڕیککه‌وتن‪ .‬ئێستاش‬ ‫سیاسه‌تی نوێی کۆمه‌ڵکوژی ل‌ه ئارادایه‌‪ .‬ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫ب‌ه ئازادکردنی ئه‌ندامانی حیزبواڵ و دامه‌زراندنی‬ ‫ئه‌رته‌شێک ل‌ه م�ه‌الک��ان‪ ،‬ئاماده‌کاری ئاواکردنی‬ ‫ئه‌رته‌شێکی پشتیوان ده‌ک��ات‪ .‬حیزبواڵ پارچه‌یه‌کی‬ ‫بچوک‌ه ل‌ه ڕێکخراوه‌یه‌کی به‌رفراوان و قوڵ و بانگی‬ ‫وشیاری له‌به‌رامبه‌ر پیالن‌ه شاراوه‌کان ده‌که‌م‪ .‬ئێستا‬ ‫باس ل‌ه لێبوردن‪ ،‬به‌سیاسیکردن و ڕێخۆشکردن ده‌که‌ن‬ ‫بۆ ئه‌و کوژه‌رانه‌‪ .‬ئه‌م‌ه ب‌ه چ واتایه‌ک دێت؟ ئایا‬ ‫ئه‌م‌ه ڕێکخستنێکی سیاسیی‌ه ک‌ه باس ل‌ه گۆڕان‬ ‫و وه‌رچه‌رخانی ده‌کرێت؟ ل‌ه کرداره‌کانیان بڕوانن‪،‬‬ ‫هه‌میش‌ه کوردانی ئازادیخوازیان کردۆت‌ه ئامانج و‬ ‫کوشتویانن‪ .‬ئه‌وان‌ه ڕێکخستن نین‪ ،‬به‌ته‌واوی بکوژ و‬ ‫په‌نج‌ه له‌سه‌ر په‌له‌پیتکه‌بوون بۆ ل‌ه ناوبردنی کوردانی‬ ‫سیاسی‪ .‬کاتێک من وتم‪ ،‬حه‌ماسی کورد‪ ،‬باسم له‌وه‌‬

‫ديداری ڕیبەر‬

‫کردبوو و تیشکم خستبۆ‌ه سه‌ر ئه‌و مه‌ترسیانه‌‪ .‬بی‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ئه‌و سیاسه‌ت‌ه ببێت‌ه مایه‌ی تێگه‌یشتن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پیالنگێڕیان‌ه چ��ۆن ده‌ت��وان��ن پوچه‌ڵ بکه‌نه‌وه‌؟ باس‬ ‫ل‌ه ژیته‌می پێشو و هی نوێ ده‌که‌ن‪ ،‬هه‌ندێ نوسه‌ر‬ ‫هه‌ن‪ ،‬ک‌ه نازانم ئایا هه‌ستیان به‌و جیاوازیی‌ه کردوو‌ه‬ ‫یان نا‪ ،‬به‌اڵم ب‌ه ئه‌نقه‌ست بێت یان ل‌ه ڕووی نه‌زانیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌توانن ببن‌ه ئه‌مرازیکی ئه‌و پیالنانه‌‪ .‬ڕاست نیی‌ه بلێین‬ ‫"حزبواڵ سێ چوار که‌سن و نابێ جددی بگیردرن و‬ ‫خاوه‌ن هێز نیین‪ ،‬حیزبواڵ ته‌نها پارچه‌یه‌کی بچووک ‌ه‬ ‫له‌و ڕێکخراو‌ه به‌رفراوانه‌‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی گرینگه‌‪ ،‬دیتنی‬ ‫پیالنه‌کان‌ه ل‌ه چوارچێوه‌ی ئه‌و ڕێکخراوه‌یه‌دا‪.‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه پیالنگێرییه‌کانی ئاکه‌په‌ش وه‌ها ده‌ڵێم‪:‬‬ ‫فه‌رموون ئه‌و‌ه به‌شیک ل‌ه ئه‌رته‌ش شه‌ڕی ناوێت و‬ ‫بێزار بووه‌‪ .‬به‌هۆی ئه‌وه‌ی ک‌ه ئاکه‌پ‌ه ناتوانیت به‌و‬ ‫الیه‌نان‌ه شه‌ڕ به‌ڕیو‌ه به‌رێت‪ ،‬هێزی تایبه‌تی (‪)50‬‬ ‫هه‌زار که‌سی ڕێکده‌خات و ئه‌و که‌سان‌ه ب‌ه به‌خششی‪،‬‬ ‫ملیارونیوێک به‌هه‌ر یه‌که‌یان به‌خۆیانه‌و‌ه ده‌به‌ستێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه الیه‌کی ت��ره‌و‌ه ئه‌رته‌شێکی (‪ )15‬ه�ه‌زار مه‌الیی‬ ‫ده‌نێردرێت‌ه کوردستان‪ .‬ئه‌و مه‌الیان‌ه بۆ ئه‌رکێکی‬ ‫تایبه‌ت نێردراون‪ ،‬ئاکه‌پ‌ه ب‌ه دامه‌زرندنی ئه‌رته‌شی‬ ‫تایبه‌ت و مه‌الی تایبه‌ت و هه‌روه‌ها ب‌ه ئازاد کردنی‬ ‫ئه‌ندامانی حیزبواڵ هه‌وڵ ده‌دات کوردان له‌ناو به‌رێ‪.‬‬ ‫ل‌ه زۆر شوێنی هه‌رێمه‌که‌دا مه‌ال و ئه‌ندامانی حیزبواڵ‬ ‫به‌کار دێنێ‪ .‬دێرسیمیان له‌ناوبرد‪ .‬ئێستاش هه‌وڵ‬ ‫ده‌ده‌ن کوردبوونی هه‌رێمی ده‌رسیم بسڕنه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ل‌ه ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی ساڵی (‪ )2000‬ک‌ه له‌ژێر ناوی‬ ‫که‌جه‌که‌دا به‌رێو‌ه چوو‪ ،‬سیاسه‌توانانی کوردیان خست ‌ه‬ ‫زیندانه‌کانه‌وه‌‪ ،‬ئایا ئ��ه‌وه‌ی ک‌ه ده‌ک���رێ‪ ،‬به‌واتای‬ ‫کۆمه‌ڵکوژی فیزیکی‪ ،‬سیاسی و مه‌عنه‌ویی نییه‌؟‬ ‫ب��ۆ ل�ه‌ن��اوب��ردن��ی ک����وردان‪ ،‬گه‌لێک پیالنگێڕی ل ‌ه‬ ‫گۆڕن(ئارادانه‌)‪ .‬ئه‌و ڕێبازانه‌ی وه‌گه‌ڕیان خستووون‌‬ ‫زۆر مه‌ترسیدارن‪ .‬سه‌ره‌تا هه‌ندێ سیاسه‌توانی کوردیان‬ ‫وه‌ک��و الیه‌نگر و دژب �ه‌ری شه‌ڕ ڕاگه‌یاندو ویستیان‬ ‫ڕیزه‌کانیان پارچ‌ه بکه‌ن‪ ،‬پیالنگێڕی له‌و شێوه‌یان خست ‌ه‬ ‫‌‌‬ ‫گه‌ڕ‪ .‬بێگومان ئه‌و‬ ‫پیالنه خۆی ب‌ه ئاکه‌پ‌ه سنوردار‬ ‫ناکات‪ ،‬به‌ڵکو ئاکه‌پ‌ه ته‌نها پارچه‌یه‌کی بچووک‌ه له‌و‬ ‫ڕیکخراوه‌‪ .‬سه‌رێکی تا ئه‌مریکا درێژ ده‌بێته‌وه‌‪ .‬ده‌بێ‬ ‫هێز‌ه بنچینه‌ییه‌کانی ئه‌و رێکخراوه‌ی‌ه ببیندرێن‪.‬‬ ‫ئه‌و رووداوان���ه‌ی ک�ه‌وا ل‌ه مانگی مارسدا رووده‌ده‌ن‬ ‫رووداوگه‌لێکی یه‌کالیکه‌ره‌وه‌ن‪ .‬من بانگه‌وازی بۆ‬ ‫شه‌ڕ ناکه‌م و داوا له‌ده‌وڵه‌تیش ده‌که‌م ک‌ه به‌رپرسیارێتی‬ ‫خۆی به‌جێبێنیت‪" .‬ئه‌گه‌ر وه‌کو میسر له‌ئامه‌دیش گه‌ل‬ ‫چه‌ندین رۆژ گۆڕه‌پان و کۆالنه‌کان به‌جێنه‌هێڵن و‬ ‫داخوازییه‌کانی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وکات‌ه ئاشتی‬ ‫دێته‌دی"‪.‬‬ ‫رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫خ��ۆی س �ه‌ب��اره‌ت ب�‌ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پرسی ک��ورد‬ ‫و رووداوه‌ک��ان��ی میسر و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر‬ ‫رۆژه �ه‌الت��ی ن��اوی��ن ک��رد و ئ���ه‌وه‌ی خست‌ه ڕوو ک ‌ه‬ ‫دیداره‌کان له‌گه‌ڵ شانده‌که‌ی ده‌وڵه‌ت به‌رده‌وام ده‌کات‬ ‫و ده‌ستنیشانیشی ک��رد ک‌ه هه‌وڵدانه‌کانی ئ�ه‌و بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری که‌م نه‌بۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت ده‌وڵه‌تیش له‌م‬ ‫پێواژۆیه‌دا به‌رپرسیارێتی خۆی به‌جێبێنێت‪ .‬ئۆجه‌الن‬

‫“‬

‫ئه‌وه‌ش به‌بیردێنێته‌و‌ه ک‌ه مانگی مارس ل‌ه پێواژۆی‬ ‫داه��ات��وودا یه‌کالییکه‌ره‌وه‌ی‌ه و گ��ووت��ی‪ ":‬له‌مانگی‬ ‫مارسدا ئه‌و‌ه به‌دیار ده‌که‌وێت ک‌ه ئایا پێواژۆیه‌ک‌ه ب ‌ه‬ ‫ئه‌رێنی به‌ڕێو‌ه ده‌چێت یان به‌بنبه‌ستی ده‌گات‪ .‬به‌هۆی‬ ‫هه‌ڵومه‌رجی خۆمه‌و‌ه من ناتوانم لێره‌دا دیدار ئه‌نجام‬ ‫بده‌م‪ .‬من ده‌توانم ب‌ه نموونه‌یه‌ک ره‌وشه‌ک‌ه راڤ‌ه بکه‌م‪:‬‬ ‫"حه‌وزێک هه‌ی‌ه و ئاوی تێدا نییه‌‪ ،‬ب‌ه من ده‌ڵێن؛ له‌م‬ ‫حه‌وز‌ه بێ ئاوه‌دا مه‌له‌وانی بکه‌‪ .‬من له‌حه‌وزێکی بێ‬ ‫ئ��اودا چۆن مه‌له‌وانی بکه‌م"؟ له‌و هه‌ڵومه‌رجه‌ی ل ‌ه‬ ‫ئارادای‌ه من ناتوانم رۆڵی خۆم بۆ چاره‌سه‌ری بگێڕم‪،‬‬ ‫با که‌س چاوه‌ڕوانییه‌کی وه‌های نه‌بێت‪ ،‬ئه‌م‌ه راستیش‬ ‫نییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و هه‌وڵدانانه‌ی ئێم‌ه بێ ئه‌نجام بمێننه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وا چ��اره‌س�ه‌ری��ش به‌دینایه‌ت‪ .‬له‌ره‌وشێکی وه‌ه��ادا‬ ‫ده‌کرێ چی رووب��دات‪ ،‬من پێشتر باسم لێو‌ه کردبوو‪.‬‬ ‫ئ�ه‌و لێدوانانه‌ی ک �ه‌وا س�ه‌ب��اره‌ت ب‌ه مانگی مارسدا‬ ‫کردبووم‪ ،‬بانگه‌وازیی نیین بۆ شه‌ڕ‪ ".‬و له‌م پێواژوه‌شدا‬ ‫سه‌رۆککۆماری ئێراق ده‌توانێ له‌چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫کورددا رۆڵی خۆی ببینێت‪.‬‬ ‫"تاڵه‌بانی چه‌ند ساڵێک پێش ئێستا گووتبووی؛‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری ل‌ه باشوور ب�ه‌چ��اره‌س�ه‌ری ل‌ه ب��اک��ووره‌و‌ه‬ ‫پ �ه‌ی��وه‌س��ت �ه‌(گ��رێ��دراوه‌)‪ .‬ئ���ه‌وا ئ �ه‌م ره‌وش���‌ه ل�‌ه رۆژی‬ ‫ئ �ه‌م��ڕۆدا وه‌ک���و ره‌وش���ی میسره‌‪" .‬ه����ه‌روه‌ک چۆن‬

‫“ئاکه‌په‌ به‌ دامه‌زرندنی‬ ‫ئه‌رته‌شی تایبه‌ت و مه‌الی‬ ‫تایبه‌ت و هه‌روه‌ها به‌‬ ‫ئازاد کردنی ئه‌ندامانی‬ ‫حیزبواڵ هه‌وڵ ده‌دات‬ ‫کوردان له‌ناو به‌رێ‪ .‬له‌‬ ‫زۆر شوێنی هه‌رێمه‌که‌دا‬ ‫مه‌ال و ئه‌ندامانی حیزبواڵ‬ ‫به‌کار دێنێ‪ .‬دێرسیمیان‬ ‫له‌ناوبرد‪ .‬ئێستاش‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌ن کوردبوونی‬ ‫هه‌رێمی ده‌رسیم‬ ‫بسڕنه‌وه‌‬

‫گ��ۆڕان��ک��اری رژێمه‌کانی هه‌رێمه‌ک‌ه په‌یوه‌ست‌ه ب ‌ه‬ ‫گۆڕانکاری ‌رژێمی میسر‪ ،‬چاره‌سه‌رکردنی پرسی‬ ‫کورد له‌باشووریش په‌یوه‌ست‌ه ب‌ه چاره‌سه‌رکردنی پرسی‬ ‫کورد ل‌ه باکووردا‪ .‬هه‌ربۆی‌ه ب��اک��وورواڵت‪ ،‬میسری‬ ‫عه‌ره‌به‌کانه‌‪".‬‬ ‫ئۆجه‌الن‪ ،‬ئاماژه‌ی ب‌ه گرنگی الیه‌نی ئاسایشی و‬ ‫دیموکراتیکبوون ل‌ه چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورددا کرد‬ ‫و به‌مشێوه‌ی‌ه خۆپاراستنی ره‌واشی شرۆڤ‌ه کرد‪":‬چه‌مکی‬ ‫خۆپاراستنی ره‌وا ب‌ه واتای رێکخستنکردنی گه‌ل ل ‌ه‬ ‫هه‌موو رووێکه‌و‌ه دێت‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه پێویست‌ه ئه‌و چه‌مکی‬ ‫خۆپاراستن‌ه پێشبخرێت که‌وا گه‌لیش شوێنی خۆی تێدا‬ ‫بگرێت‪ .‬ده‌بێت ئه‌م‌ه وه‌کو هێزێکی چه‌کداری نه‌بێت ‌ه‬ ‫مایه‌ی تێگه‌یشتن‪".‬‬ ‫چاالکیی‌ه جه‌ماوه‌رییه‌کانی گه‌لیشی وه‌کو شێوازێکی‬ ‫خۆپاراستنن و سه‌رهه‌ڵدانه‌که‌ی گه‌لی میسریش‬ ‫نموونه‌یه‌کن‪ ".‬ئه‌گه‌ر وه‌کو میسر ل‌ه ئامه‌دیش گه‌ل‬ ‫چه‌ندین رۆژ کۆاڵن و گۆڕه‌پانه‌کان به‌جێنه‌هێڵن و‬ ‫داخوازییه‌کانی خۆیان بخه‌نه‌ڕوو‪ ،‬ئه‌وکات‌ه ئاشتی‬ ‫دێته‌دی‪ ،‬ئه‌وکات‌ه ئه‌ردۆغانیش ناچار ده‌بێت داوای‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پ��رس��ی ک���ورد ب��ک��ات‪ .‬خ���ۆی ل ‌ه‬ ‫ئامه‌د ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ش هه‌ی‌ه که‌وا ب‌ه ملیۆنان که‌س‬ ‫کۆببنه‌وه‌‪ .‬ئه‌م شێواز‌ه خۆپاراستنی ره‌وایه‌‪ .‬من لێره‌دا‬ ‫گه‌ل ناوروژێنم‪ .‬من له‌رێگای ئاشتیانه‌ی چاره‌سه‌ری‬ ‫ده‌گه‌ڕێم‪".‬‬ ‫ئ �ه‌و ره‌وش���ه‌ی میسر و تونس ل �ه‌ئ��ارادای �ه‌‪ ،‬شرۆڤ‌ه و‬ ‫ده‌ستنیشانکردنه‌کانی منی ل �ه‌س �ه‌ر رۆژه �ه‌اڵت��ی‬ ‫ناوین ک‌ه ل‌ه به‌رگرینامه‌کانمدا کردوومه‌‪ ،‬پشتراست‬ ‫ده‌ک���ات���ه‌و‌ه و ئ����ه‌وه‌ش گرنگێتی کۆنفیدرالیزمی‬ ‫دی��م��وک��رات��ی زۆرت����ر ده‌خ���ات���‌ه ڕوو‪".‬م�����ن پێشتریش‬ ‫گووتبووم؛ رژێم‌ه دیکتاتۆره‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫ده‌کرێ ب‌ه کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی هه‌ڵوه‌شێنرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی تاک‌ه چاره‌سه‌رییه‌"‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای مانگی مارس ب‌ه واتای سه‌رهه‌ڵدان نایه‌ت‪.‬‬ ‫ب‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه ئامانجی ئێم‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه پرسی کورد‬ ‫ب‌ه رێگای دیموکراتی و ئاشتیان‌ه چاره‌سه‌ر بکرێ‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر رێ��گ��اک��ان��ی ئاشتی بنبه‌ست ببێت‪ ،‬ئ �ه‌وا‬ ‫توندوتیژی زیاتر ده‌بێت‪ .‬ئه‌م ره‌وش‌ه ده‌کرێ رێگا ل ‌ه‬ ‫ب �ه‌رده‌م قۆناخی ج��وداب��وون�ه‌وه‌ش بکاته‌وه‌‪‌ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫چه‌که‌کان به‌الو‌ه ‌بنێرن‪ ،‬ده‌بێت رێ له‌به‌رده‌م شێوازی‬ ‫دیموکراتی بکرێته‌وه‌‪ .‬من پێش ئێستا نموونه‌ی ئه‌و‬ ‫کچ‌ه ماردینییه‌م دابوو‪ ،‬که‌وا له‌الیه‌ن دووسه‌د که‌سه‌و‌ه‬ ‫ده‌ستدرێژی کرابوو‌ه سه‌ری‪ ،‬هیچ ده‌ستدرێژیکارێک‬ ‫سزا ن�ه‌درا‪ .‬ل‌ه شه‌خسی ئه‌و کچه‌دا سووکایه‌تی ب ‌ه‬ ‫هه‌موو ژنانی کورد کرا‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ت‌ه ل‌ه زۆر ده‌ڤه‌ردا‬ ‫به‌ڕێو‌ه ده‌بردرێت"‪.‬‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب�‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی مانگی حوزه‌یرانی‬ ‫داه��ات��ووی��ش س�ه‌رن��ج��ی ڕاک��ی��ش��ای�‌ه س���ه‌ر گرینگی‬ ‫ب��ه‌ره‌ی یه‌کێتی دێموکراتیک‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا ل‌ه پێناو‬ ‫ب���ره‌ودان ب‌ه سیاسه‌تی دێموکراتیک‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ی ب ‌ه‬ ‫گرینگی ک��ردن �ه‌وه‌ی ئاکادیمیای سیاسه‌ت کرد‪.‬‬ ‫ک��وردان ب‌ه ڕێگای پاڵێوراوی سه‌ربه‌خۆ به‌شداری‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌ک‌ه ده‌بێت؛ چونک‌ه ئه‌گه‌ر ل‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫پارتییه‌کیشدا به‌شداری بکه‌ن و ڕێژه‌ی له‌سه‌دا ده‌ی‬

‫“چه‌مکی خۆپاراستنی‬ ‫ره‌وا به‌ واتای‬ ‫رێکخستنکردنی گه‌ل ل ‌ه‬ ‫هه‌موو رووێکه‌وه‌ دێت‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و‬ ‫چه‌مکی خۆپاراستن ‌ه‬ ‫پێشبخرێت که‌وا‬ ‫گه‌لیش شوێنی خۆی‬ ‫تێدا بگرێت‪ .‬ده‌بێت‬ ‫ئه‌م ‌ه وه‌کو هێزێکی‬ ‫چه‌کداری نه‌بێته‌ مایه‌ی‬ ‫تێگه‌یشتن‬

‫“‬

‫ديداری ڕیبەر‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪7‬‬

‫هه‌ڵبژاردنه‌کانیش تێپه‌رێنێ‪ ،‬ڕێگایان پێ ده‌گ��رن‪.‬‬ ‫گرینگه‌‪ ،‬که‌سانی خۆپاڵێدراو‪ ،‬خاوه‌ن که‌سایه‌تییه‌کی‬ ‫زانا و شیاو بن‪ .‬ده‌توانن ل‌ه چوارچێوه‌ی به‌ره‌یه‌کی‬ ‫دیموکراتیکی نه‌ته‌وه‌یی به‌شداری هه‌ڵبژارنه‌ک‌ه ببن‪.‬‬ ‫پێویست‌ه ل‌ه ئاکادیمییه‌کانی سیاسه‌تدا‪ ،‬تیکۆشانی‬ ‫مێژووی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬هونه‌ر و وێژه‌یی پێشبخرێت‪.‬‬ ‫بانگ له‌گه‌له‌که‌م ده‌ک�ه‌م ک‌ه مێژووی خۆیان باش‬ ‫بناسن‪ .‬ته‌نها ب‌ه خاوه‌نده‌رکه‌وتن ل‌ه کوردایه‌تی به‌س‬ ‫نییه‌‪ .‬کوردان پێویست‌ه مێژوو ڕاستی خۆیان به‌باشی‬ ‫بناسن‪ .‬ل‌ه ساڵی (‪)1966‬و (‪)67‬دا کاتیک له‌‬ ‫دوان��اوه‌ن��دی��دا ده‌مخوێند‪ ،‬یه‌که‌م ج��ارم ب��و‌و گوێم ل ‌ه‬ ‫گۆرانییه‌کانی ئ���ارام تیگران گ���رت‪ ،‬ل �ه‌و کاته‌و‌ه‬ ‫خاوه‌نداری ل‌ه کوردبوونی خۆم ده‌که‌م‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن باسی ل‌ه تیکۆشانی ئازادی ژنانیش ده‌کات‬ ‫وده‌ڵێت‪ :‬ژن��ان ده‌توانن پێشه‌نگایه‌تی و نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫به‌سه‌رده‌مکردنی(نوژه‌نکردنه‌وه‌ی) ڕۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ئه‌وه‌ی گرنگ‌ه ئاواکردنی ئه‌و نوێنه‌رایه‌تییه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاواکردنی نوێنه‌رایه‌تی خوداوه‌نده‌کان دوای هه‌زاران‬ ‫ساڵ‪ ،‬زۆر گرنگه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ژنان خۆیان بگه‌یه‌نن‌ه ئاستی‬ ‫ئه‌و به‌رێوه‌به‌رایه‌تییه‌‪ ،‬ئه‌و کات به‌هێز ده‌بێت و ژیانیش‬ ‫واتادارتر ده‌کات‪ .‬له‌و چوارچێوه‌یه‌دا ژنانی کورد به‌‬ ‫تێکۆشانیان ده‌توانن پێشه‌نگایه‌تی ژنانی ڕۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین بکه‌ن‪.‬‬

‫“‬

‫~|‬

‫‪8‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫جه‌میل بایک‪ :‬رۆژی (‪)15‬ی شوبات‪ ،‬رۆژێکی ڕه‌شه‌‬ ‫هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی ئاکه‌په‌و فه‌تحوڵاڵ گوله‌ن و حزبوڵاڵ به‌ئیسالمییه‌ته‌وه‌ نیی ‌ه‬ ‫~‬ ‫ل ‌ه رپۆرتاژێکدا‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌ندامی جێگری‬ ‫سه‌رۆکی کۆنسه‌ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫کۆماجڤاکێن کوردستان‪( ،‬جه‌میل بایک)دا‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه پیالنگێڕی پانزده‌ی شوبات‬ ‫و ئامانجه‌کان و هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت‬ ‫ب ‌ه ئه‌و گۆڕانکارییانه‌ی ل ‌ه ماوه‌ی (‪)12‬‬ ‫ساڵی پیالنگێڕییدا‪ ،‬پێکهاتووه‌و هاوکات‪،‬‬ ‫به‌رنامه‌و پیالنی حکومه‌تی ئێستای‬ ‫تورکیا له‌به‌رامبه‌ر ب ‌ه دۆزی گه‌له‌که‌مان‬ ‫به‌گشتی وبه‌تایبه‌تی له‌باکووری واڵتدا‪،‬‬ ‫به‌م شێوه‌ی ‌ه واڵمی پرسیاره‌کانی دایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌قی چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه‌تی‪.‬‬ ‫* تورکیا له‌نێوان سااڵنی (‪ 1916‬هه‌تا ‪ )1921‬چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنن و هه‌ڵسوکه‌وتی ئه‌و کاته‌ی تورکیا‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌کوردان له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌ک به‌ڕێو‌ه‬ ‫ده‌چوو؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬ئاشکرای‌ه ک‌ه ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانی‬ ‫له‌و کاتانه‌دا هه‌ڵوه‌شابووه‌و و ئه‌نادۆلیش ل‌ه گه‌لێک‬ ‫الیه‌نه‌و‌ه رووب���ه‌ڕووی داگیرکاری ب��ب��ووه‌وه‌‪ ،‬ئیتحادو‬ ‫ته‌رقیش ل‌ه شه‌ڕی یه‌که‌می جیهانیدا بنکه‌وتبوو و‬ ‫زیانی به‌رکه‌وتبوو‪ .‬نه‌ته‌وه‌ی تورکیش هه‌وڵیان ده‌دا‬ ‫ک‌ه له‌سه‌ر میراتی ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانییه‌کان‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت��ی خ��ۆی��ان ئ���اوا ب��ک �ه‌ن‪ .‬ب��ۆ ئ��اواک��ردن��ی ئه‌م‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌ش پێویستی به‌تێکۆشانێک هه‌بوو‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و تێکۆشان‌ه سه‌رکه‌وێت‪ ،‬پێویستی ده‌کرد له‌الیه‌نی‬ ‫ناوخۆیی و ده‌ره‌وه‌دا‪ ،‬هه‌ندێک هاوپه‌یمانی ببه‌ستن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌وکاته‌دا ئه‌و هاوپه‌یمانییه‌ته‌یان ئاوانه‌کردبا‪،‬‬ ‫ئه‌وا نه‌یانده‌توانی له‌و باڵوبوونه‌و‌ه تێکۆشان به‌ره‌و پێبده‌ن‬ ‫و ئه‌نجام به‌ده‌ست بخه‌ن و ده‌وڵ �ه‌ت ئ��اوا بکه‌ن‪ .‬له‌و‬ ‫کاته‌دا مسته‌فا که‌ماڵیش ده‌رکی به‌و‌ه کردبوو‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ناتوانێت به‌چه‌مکی ئیتحادوته‌ره‌قی ده‌وڵه‌تێکی نوێ‬ ‫ئاوا بکات‪.‬‬ ‫له‌ناوخۆدا له‌گه‌ڵ کوردان و ئیسالمییه‌کان هاوپه‌یمانی‬ ‫پێکهێنا و له‌ده‌ره‌وه‌شدا‪ ،‬له‌گه‌ڵ سۆڤییه‌ت و ئینگلته‌را‬ ‫هاوپه‌یمانیان به‌ست و له‌په‌یوه‌ندیدا ب��وون‪ ،‬هه‌تاکو‬ ‫به‌مشێوه‌ی‌ه بتوانن په‌ر‌ه به‌تێکۆشان بده‌ن و به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫تێکۆشانی خۆیان بگه‌ێنن‌ه سه‌رکه‌وتن‪ .‬ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ش نه‌یانده‌توانی نه‌بگه‌ن‌ه ئامانج و نه‌تێکۆشانی‬ ‫خ��ۆی��ان پێشبخه‌ن‪ .‬مسته‌فا ک �ه‌م��ال ده‌ی��زان��ی ک ‌ه‬ ‫به‌چه‌مکی ئیتحاد و ته‌ره‌قی ناتوانێت ده‌وڵ �ه‌ت ئاوا‬ ‫بکات‪ .‬له‌و کاته‌دا ئیتحادوته‌ره‌قی له‌گه‌ڵ ئه‌ڵمانیا‬

‫ل �‌ه ه��اوپ�ه‌ی��م��ان��ی��دا ب���وو‪ ،‬ل �ه‌ش �ه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانی له‌ناوچووبوو‪ ،‬تورکیاش‬ ‫داگیرکرابوو‪ .‬هه‌ربۆی‌ه ئه‌و چه‌مک‌ه ئیفالسی کردبوو‬ ‫نه‌یانده‌توانی تێکۆشان پێشبخه‌ن و ئه‌نجام به‌ده‌ستبخه‌ن‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ش مسته‌فاکه‌مال؛ کوردان و ئیسالمییه‌کان‬ ‫و سۆسیالیسته‌کانی بۆ خۆی به‌بنه‌ما وه‌رگ��رت و‬ ‫هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵیاندا سازدا‪ .‬له‌م هاوپه‌یمانییه‌دا‪ ،‬زۆرتر‬ ‫له‌هه‌موویان گرنگییه‌کی تایبه‌تی ده‌دا به‌هاوپه‌یمانی‬ ‫له‌گه‌ڵ کوردا‪ .‬له‌ده‌ره‌وه‌شدا هه‌م به‌ئینگلته‌را و هه‌میش‬ ‫له‌گه‌ڵ سۆڤییه‌تدا‪ ،‬هاوپه‌یمانی خ��ۆی پێشخست‪.‬‬ ‫هه‌وڵیاندا ک‌ه له‌ناکۆکییه‌کانی ده‌ره‌وه‌شدا سوودمه‌ند‬ ‫ب���ن‪ ،‬ب���ۆئ���ه‌وه‌ی ب��ت��وان��ن ل�ه‌ه�ه‌رک�ه‌س��ێ��ک ی��ارم�ه‌ت��ی‬ ‫وه‌ربگرن‪ .‬بۆئه‌وه‌ی تێکۆشان قازانج بکه‌ن و بگه‌نن ‌ه‬ ‫سه‌رکه‌وتن‪ ،‬پێویستی زیاتریان ب‌ه کوردان هه‌بوو‪ .‬بێ‬ ‫کوردیش نه‌یانده‌توانی ئه‌نجام به‌ده‌ستبخه‌ن‪ .‬کاتێک‬ ‫مسته‌فاکه‌مال ده‌س��ت��ی به‌تێکۆشان ک��رد‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مرۆڤ باش ته‌ماشا بکات‪ ،‬له‌سه‌رووی هه‌موویانه‌و‌ه‬ ‫له‌کوردستانه‌و‌ه ده‌ست به‌تێکۆشان ده‌کات و هاوکاری‬ ‫کوردانی به‌بنه‌ما وه‌رگرت‪ ،‬به‌م شێوه‌یه‌ش بزووتنه‌وه‌که‌ی‬ ‫خۆی پێشخست‪ .‬له‌ساڵی (‪)1919‬کاتێک ک‌ه ئه‌م‬ ‫تێکۆشان‌ه ده‌س��ت��ی پێکرد ل�‌ه کۆچگریش له‌الیه‌ن‬ ‫کوردانه‌وه‌‪ ،‬راپه‌ڕینێک سه‌ریهه‌ڵدا‪.‬‬ ‫* نزیکایه‌تی ده‌وڵ��ه‌ت��ی تورکیا له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ڕاپه‌ڕینی کۆچگری چۆنبوو؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬نزیکایه‌تی ئ���ه‌وان له‌به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫ک��ۆچ��گ��ری به‌حیساب و ک��ت��اب ب���وو‪ .‬ل �ه‌وک��ات �ه‌دا‬ ‫پێویستی تورکیا به‌کوردان هه‌بوو‪ .‬هه‌ربۆی‌ه له‌وکاته‌دا‬ ‫نزیکبوونی ئ���ه‌وان ب��ۆ راپ�ه‌ڕی��ن�ه‌ک�ه‌ی کۆچگریدا‬ ‫به‌حیساب و کتاب بوو و ب‌ه شێوه‌یه‌کی تاکتیکی‬ ‫نزیکی ئ�ه‌و راپه‌ڕین‌ه ب��وون�ه‌و‌ه بۆ ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه نێوان‬ ‫خۆیان و ک��وردان خراپ نه‌بێت‪ .‬له‌هه‌ندێک شوێندا‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانه‌که‌یان سه‌رکوت کرد و بوون‌ه ئاسته‌نگ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌پێشکه‌وتنی سه‌رهه‌ڵدان و که‌سانێکیشان‬ ‫ک��وش��ت‪ ،‬ب��ه‌اڵم ب�ه‌ه��ۆی ئ �ه‌و ک �ه‌ش وه �ه‌وای �ه‌ی ک ‌ه‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬نه‌یانده‌توانی نکۆڵی له‌کوردان بکه‌ن وله‌ناویان‬ ‫ب �ه‌رن و سیاسه‌تی له‌ناوبردن بگرنه‌به‌ر‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م‬ ‫پیالنه‌یان بۆ خۆیان به‌بنه‌ما بگرتایه‌‪ ،‬نه‌یانده‌تونی‬ ‫خۆیان له‌وباڵوبوونه‌و فه‌الکه‌ت‌ه ک‌ه به‌سه‌ریان دا هاتبوو‬ ‫ده‌رباز بکه‌ن و ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ی خۆیان ئاوا بکه‌ن‪،‬‬ ‫چونک‌ه ئه‌وانیش له‌مێژوو ده‌رسیان ده‌رخستبوو‪ ،‬که‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ک���وردان هاوپه‌یمانیان به‌ستبوو‪ ،‬ئ�ه‌و کات ‌ه‬ ‫توانیوویان‌ه خۆیان له‌مه‌ترسی ده‌رباز بکه‌ن و ئه‌نجام‬ ‫وه‌ربگرن‪ .‬که‌ی نێوان ئه‌وان و کوردان خراپبووه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کاته‌ش گورزی گه‌وره‌یان به‌رکه‌وتووه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه ئه‌م‬ ‫راستییه‌یان باشده‌زانی‪ .‬له‌کاتی راپه‌ڕینی کۆچگریدا‬

‫له‌ره‌وشێکی زۆر خراپدا ب��وون‪ .‬ئه‌گه‌ر هاوپه‌یمانی‬ ‫خ��ۆی��ان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ک���وردان وون ب��ک��ردای�ه‌و پشتگیری‬ ‫ئه‌وانیان به‌ده‌ست نه‌هێنایه‌‪ ،‬ئه‌و کاته‌ش نه‌یانده‌توانی‬ ‫ئه‌نجام به‌ده‌ست بخه‌ن‪ .‬هه‌ر بۆی‌ه به‌شێوه‌یه‌کی هۆڤان ‌ه‬ ‫نه‌چوون‌ه سه‌ر راپه‌ڕینه‌که‌ی کۆچگری‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫به‌په‌ل‌ه چاره‌سه‌ریان کرد‪ ،‬بۆی‌ه هاوپه‌یمانیه‌تی له‌گ‌ه ‌ڵ‬ ‫کوردان‪ ،‬په‌یوه‌ندی به‌م یه‌که‌و‌ه هه‌بوو‪.‬‬ ‫کورد له‌ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ساڵی(‪)1921‬دا‬ ‫په‌سندکران‬ ‫هه‌تا ئ�ه‌و کاته‌ی تێکۆشانی خۆیان به‌سه‌رخست‪،‬‬ ‫نزیکایه‌تی ئ�ه‌وان له‌گه‌ڵ ک��وردان په‌یوه‌ست بوو به‌م‬ ‫هاوپه‌یمانییه‌وه‌‪ ،‬نزیکایه‌تی ئه‌وان له‌به‌رامبه‌ر کوردان‪،‬‬ ‫نزیکایه‌تییه‌کی نکۆڵیکردن و له‌ناوبردن نه‌بوو‪ .‬کوردانیان‬ ‫قه‌بووڵ ده‌کرد و هاوپه‌یمانی ئه‌وانیان بۆ خۆیان به‌بنه‌ما‬ ‫وه‌رده‌گرێت‪ .‬هه‌ربۆی‌ه له‌ساڵی(‪)1921‬دا کاتێک که‌‬ ‫ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی تورکیا ئاماده‌کرا‪ ،‬نکۆڵیکردنی‬ ‫کوردانی تێدا به‌دی نه‌ده‌کرا و نه‌بوو‪ .‬نه‌ته‌نیا کوردان‪،‬‬ ‫به‌ڵکو هه‌موو نه‌ته‌وه‌ی تریش له‌م ده‌ستووردا دانیان‬ ‫پ��ێ��داده‌ن��را‪ .‬ل �ه‌ده‌س��ت��ووری ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی س��اڵ��ی(‪)1921‬‬ ‫دا‪ ،‬بنه‌مای ده‌وڵه‌تی تورکیا دانراو پێشخرا‪ .‬هه‌موو‬ ‫ئه‌و گه‌النه‌ی ک‌ه له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیادا جێگایان گرتبوو‪ ،‬له‌ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی دا‬ ‫جێگایان هه‌بوو‪ .‬له‌م ده‌ستووره‌دا‪ ،‬نکۆڵیکردنی گه‌لی‬ ‫کورد نه‌بوو‪ ،‬پێچه‌وانه‌ی ئه‌م یه‌که‌‪ ،‬گه‌لی کورد وه‌کو‬ ‫نه‌ته‌وه‌‪ ،‬قه‌بووڵ ده‌کرێت و حیسابی بۆ ده‌کرێت‪ .‬هه‌موو‬ ‫نه‌ته‌وه‌و گه‌لی تریش قه‌بووڵ ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ساڵی (‪)1922‬دا‪ ،‬په‌رله‌مانی‬ ‫تورکیا مافی دیاری کردنی‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫چاره‌نووسی کوردانی ده‌ستنیشان کردبوو و ئه‌مه‌ش‬ ‫ب�ه‌ده‌ن��گ��ی زۆری��ن �‌ه ق �ه‌ب��ووڵ ک��راب��وو‪ .‬پ��اش ئ��ه‌وه‌ش‬ ‫له‌گووته‌کانی مسته‌فاکه‌مالیش دا‪ ،‬نکۆڵیکردنی‬ ‫کوردان نییه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬کوردان قه‌بووڵ ده‌کات و‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌بردنی کوردانیشی له‌ناودا‪ .‬ئه‌م راستی‌ه هه‌تا‬ ‫ساڵی(‪ )1923‬به‌رده‌وامه‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵی (‪)1923‬دا په‌یمانی ل��ۆزان پێکهات‪ .‬له‌و‬ ‫پ�ه‌ی��م��ان�ه‌دا‪ ،‬س��ن��وورو بنه‌ماکانی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا‬ ‫دی��اری��ک��ران‪ .‬ک��اراک��ت��رو س��ن��ووری ئ �ه‌م ده‌وڵه‌ته‌شیان‬ ‫ده‌ستنیشانکرد‪ .‬به‌په‌یمانی لۆزان ده‌وڵه‌تی تورکیا ل ‌ه‬ ‫گۆڕه‌پانی نێونه‌ته‌وه‌ییدا خۆی ده‌دات�‌ه قه‌بووڵکردن و‬ ‫هێزی نێونه‌ته‌وه‌ییش به‌م هاوپه‌یمانیی‌ه ده‌وڵه‌تی تورکیا‬ ‫قه‌بووڵ ده‌ک�ه‌ن‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ش ل‌ه ساڵی (‪)1924‬‬ ‫دا وله‌سه‌ربنه‌مای په‌یمانی لۆزان‪ ،‬ده‌ستووری‬ ‫بنه‌ڕه‌تی تورکیایان پێشخست‪ .‬هه‌تاکو ئه‌و‬ ‫ک��ات �ه‌ش له‌سیاسه‌تی ده‌وڵ��ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ادا‪،‬‬ ‫نکۆڵی و له‌ناوبردنیش نه‌بوو‪ .‬تورکیا له‌گه‌ڵ‬ ‫باڵوبوونه‌وه‌ی ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانیدا‪،‬‬ ‫تێکۆشانێکی به‌ڕێوه‌برد وئه‌و تێکۆشانه‌ش‬ ‫ک‌ه له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکیاو‌ه به‌ڕێوه‌چوو‪،‬‬ ‫به‌هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ ک��وردان و له‌سایه‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌و‌ه به‌ڕێوه‌برا وئ �ه‌وه‌ش راستییه‌که‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫کاته‌ی ک‌ه تێکۆشان سه‌رکه‌وت و ب‌ه په‌یمانی‬ ‫ل��ۆزان��ی��ش هاوپه‌یمانییه‌ک پێکهات و‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیا ل�‌ه گۆڕه‌پانی‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌ییدا‪ ،‬قه‌بووڵ کرا و‬ ‫ل�ه‌پ��اش ئ���ه‌وه‌ش له‌ساڵی‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬ ‫(‪)1924‬دا ده‌س���ت���ووری ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی ن��وێ��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی‬ ‫تورکیا داڕێ��ژرا‪ .‬ئیدی له‌م ده‌ستووره‌دا‪ ،‬له‌ناوبردن و‬ ‫نکۆڵیکردنی کوردان‪ ،‬بوو‌ه بنه‌مای ئه‌م ده‌ستووره‌‪ .‬له‌م‬ ‫ده‌ستوور‌ه تازه‌دا‪ ،‬جێگای کوردانیان دیاری نه‌کرد و‬ ‫کوردانیان له‌ده‌ره‌و‌ه هێشته‌وه‌و ئه‌و قۆناخه‌ش‪ ،‬قۆناخی‬ ‫ئاواکردنی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌و‌ه بوو‪.‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌کیان ب�ه‌ن��اوی ت��ورک ئ��اواک��رد و جێگایان‬ ‫به‌نه‌ته‌وه‌یه‌کی تر نه‌دا‪ .‬ئیدی گرنگیان به‌هاوپه‌یمانی‬ ‫ناوخۆنه‌دا‪ .‬ئیدی ده‌ستبه‌رداری هاوپه‌یمانی کوردان و‬ ‫ئیسالمییه‌کان و سۆسیالیسته‌کانیان بوون‪ .‬هاوپه‌یمانیان‬ ‫له‌گ‌ه ‌ڵ ئینگلته‌را‪ ،‬له‌شوێنی سۆڤییه‌ت به‌هێزتر کردو‬ ‫ده‌ستیان له‌سۆڤییه‌تیش به‌ردا‪ .‬بۆ خۆیان‬ ‫سیسته‌می مۆدێرینیته‌ی‬ ‫س��������ه‌رم��������ای��������ه‌داری‬ ‫(ک���ۆل���ۆن���ی���ال���ی���س���ت‬

‫‪9‬‬ ‫بوونێکی ن��وێ)ی��ان به‌بنه‌ما گ���رت‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ش‬ ‫په‌یمانی لۆزان له‌گه‌ڵ ئینگلته‌را و هاوپه‌یمانی خۆیان‬ ‫له‌گه‌ڵ سیسته‌می ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌و‌ه دروستکرد‪ .‬ئیدی‬ ‫بۆ خۆیان سیسته‌می داگیرکه‌ری نوێیان ب‌ه بنه‌ما‬ ‫وه‌رگ��رت‪ .‬ئیدی پێویستی ئه‌وان به‌سۆڤییه‌ت‪ ،‬کورد‪،‬‬ ‫ئیسالمییه‌کان و سۆسیالیسته‌کان نه‌مابوو‪ .‬به‌گوێره‌ی‬ ‫سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‪ ،‬ژیانێک‪ ،‬که‌لتورێک و‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی تر ئاوا کردن‪ .‬ده‌بوو له‌ناو ئه‌م که‌لتوور‬ ‫و سیسته‌مه‌دا‪ ،‬هه‌موو ره‌نگێکی تر و نه‌ته‌وه‌یه‌کی‬ ‫تر بتوێننه‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه به‌ته‌نیا له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک و‬ ‫نه‌ژادێک‪ ،‬ژیانێک ئاوا ده‌کرا‪.‬‬ ‫سیسته‌می نکۆڵی و له‌ناوبردن سه‌ره‌تا به‌لۆزان‪،‬‬ ‫پاشان ب ‌ه ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ساڵی(‪)1924‬ده‌ستی‬ ‫پێکردو به‌رده‌وام بوو‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی ک‌ه ئیتحادوته‌ره‌قی له‌شه‌ڕی جیهانی‬ ‫یه‌که‌مدا‪ ،‬سه‌رنه‌که‌وتبوو هه‌ر بۆی‌ه مسته‌فاکه‌ماڵیش‬ ‫به‌گوێره‌ی خۆی تاکتیکێکی نوێی پێشخستبوو‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئ�ه‌وه‌ش رۆڵ��ی ئیتحادوته‌ره‌قی هه‌تا ساڵی (‪)1924‬‬ ‫زۆر که‌مه‌‪ .‬رۆڵی ئیتحادوته‌ره‌قی دوایی ده‌ستووری‬ ‫بنه‌ڕه‌تی ساڵی (‪ )1924‬ده‌رده‌که‌وێت و مه‌زن ده‌بێت‪.‬‬ ‫سیسته‌می ئیتحادوته‌ره‌قی له‌تورکیا هێدی هێدی‬ ‫سه‌رده‌ست ده‌بێت و ئیدی ئه‌و تورکیا به‌ڕێو‌ه ده‌بات‪.‬‬ ‫سیسته‌می ئیتحادوته‌ره‌قی و ئاواکردنی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌و‌ه‬ ‫ئیدی ل‌ه خاڵێکدا ده‌گه‌ین‌ه یه‌ک‪ .‬کورد‬

‫‪Û‬‬

‫‪10‬‬

‫~|‬

‫“ له‌ بنه‌ڕه‌تدا‬ ‫پارچه‌کردنی‬ ‫کوردستان‬ ‫به‌ڕێکه‌وتنی قاهیره‌‬ ‫پێکهات‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ کوردستانی‬ ‫پارچه‌کرد‪ ،‬فه‌ره‌نسا‬ ‫و ئینگلته‌را‬ ‫بوون‪ .‬ئینگلته‌را‬ ‫ئه‌م سیاسه‌ته‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌برد‪ .‬ئینگلته‌را‬ ‫ب ‌ه رێکه‌وتنی‬ ‫قاهیره‌‪ ،‬گرنگی‬ ‫و قورسایی خۆی‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا‬ ‫ئاواکرد‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫ئیدی له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ستووردان‪ ،‬ناده‌ستوورین و پێویسته‌‬ ‫له‌ناو ببردرێن‪ .‬ئه‌گه‌ر ل‌ه ساڵی (‪)1925‬ه‌و‌ه هه‌تا ساڵی‬ ‫(‪ )1940‬له‌کوردستان‪ ،‬کۆمه‌ڵکۆژی و قڕکردنیان‬ ‫پێشخست هه‌مووی له‌به‌ر ئه‌نجامی ئه‌م سیاسه‌ته‌و‌ه‬ ‫پێکهاتن‪.‬‬ ‫* رۆڵی ئینگلته‌را له‌ئاواکردنی ده‌وڵه‌تی نوێ تورکیا‬ ‫ونزیکایه‌تی ئه‌وان له‌گه‌ڵ کورد چۆنه‌؟ هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ته‌ی ئێستا له‌به‌رامبه‌ر پرسی کورد‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی هه‌ڵوێستی ئه‌مریکا و‬ ‫ئینگلته‌را و ئیسرائیل چۆن ‌ه ؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬پارچه‌کردن و دابه‌شکردنی کوردستان‬ ‫ل‌ه ده‌ستپێکدا له‌هاوپه‌یمانی قه‌سری شیرین پێکهات‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه کوردان به‌م په‌یمان‌ه ببوون‌ه دووپارچه‌ش‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌شه‌ی ک‌ه له‌سنووری سه‌فه‌ویه‌کاندابوو به‌شێکی‬ ‫بچووک ب��وو‪ ،‬به‌شی بنگه‌هی ومه‌زنیش له‌ده‌ستی‬ ‫عوسمانییه‌کاندا م��اب��وو‪ .‬له‌پاش په‌یمانی قاهیره‌‪،‬‬ ‫ئینگلته‌را و فه‌ره‌نسا جارێکی تر‪ ،‬کوردانیان پارچ ‌ه‬ ‫ودابه‌ش کرده‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه له‌ئه‌نجامی شه‌ڕی جیهانی‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬و به‌بلۆکی ئینگلته‌را و فه‌ره‌نساوه‌‪ ،‬جیهانیان‬ ‫جارێکیتر به‌گوێره‌ی سیسته‌می نوێی "سه‌رمایه‌داری"‬ ‫به‌رێکخستن کرد و به‌م شێوه‌یه‌ش هاوسه‌نگییه‌کی‬ ‫نوێیان ئ��اوا ک��رد‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ش رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین‬ ‫ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی سیسته‌م رێکخرا و‬ ‫ئه‌مه‌شیان به‌هاوپه‌یمانی قاهیر‌ه پێکهێنا‪ .‬ئه‌و کاته‌ش‬ ‫ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ان��ی خ��ۆی��ان‪ ،‬جارێکتر‬ ‫رێکیانخسته‌وه‌‪ .‬به‌گشتی رۆژهه‌اڵتی ناوینیان‪ ،‬دیزاین‬ ‫کرده‌وه‌و له‌به‌ر ئه‌م یه‌که‌ش کوردستانیان پارچه‌‪ ،‬پارچ ‌ه‬ ‫کرد‪ .‬ل‌ه بنه‌ڕه‌تدا پارچه‌کردنی کوردستان به‌ڕێکه‌وتنی‬ ‫قاهیر‌ه پێکهات‪ .‬ئه‌وه‌ی ک‌ه کوردستانی پارچه‌کرد‪،‬‬ ‫فه‌ره‌نسا و ئینگلته‌را بوون‪ .‬ئینگلته‌را ئه‌م سیاسه‌ته‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌برد‪ .‬ئینگلته‌را ب‌ه رێکه‌وتنی قاهیره‌‪ ،‬گرنگی‬ ‫و قورسایی خ��ۆی له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا ئاواکرد‪.‬‬ ‫هاوپه‌یمانی قاهیره‌ش به‌هێزی سیاسه‌تی ئینگلته‌را‬ ‫سازکرا‪ .‬ئه‌وکات‌ه ک‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوینیان تێکوپێکدا‬ ‫و هاوسه‌نگیان ئاواکرد‪ ،‬هه‌ر ئه‌وکاته‌ش جێگایانه‌دا‬ ‫ک���وردان‪ .‬ک��وردان��ی��ان نکۆڵی ک��رد و نکۆڵیکردنی‬ ‫کوردانیشیان بۆ خۆیان‪ ،‬به‌بنه‌ما وه‌رگرت‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تانی داگیرکه‌ر‪ ،‬سیاسه‌تی نکۆڵی و‬ ‫له‌ناوبردنیان له‌فه‌ره‌نسا وئینگلته‌را وه‌رگرت‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی داگ��ی��رک �ه‌ر‪ ،‬ئ �ه‌و سیاسه‌تی نکۆڵی و‬ ‫له‌ناوبردنیان ل‌ه فه‌ره‌نسا وئینگلته‌راو‌ه وه‌رگ���رت و‬ ‫خستیان‌ه واری پراتیکه‌وه‌‪ .‬سه‌رکێشی و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫سیسته‌م ئینگلته‌رابوو‪ .‬ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تانی وه‌کو تورکیا‪،‬‬ ‫ئێران و سووریا و ئێراق له‌سه‌ر کوردان سیاسه‌تی نکۆڵی‬ ‫و له‌ناوبردنیان به‌ڕێوه‌ده‌برد‪ ،‬له‌به‌ر سوودوه‌رگرتنیان بوو‬ ‫ل‌ه سیسته‌می ئینگلته‌را ک‌ه سه‌رکێشی نکۆڵیکاری‬ ‫ده‌ک��رد و داگیرکه‌رانی هه‌رێمیش ل�ه‌و سیسته‌مه‌و‌ه‬ ‫که‌ڵکیان وه‌رده‌گ��رت‪ .‬ئه‌گه‌ر وه‌ها نه‌بووایه‌‪ ،‬ئه‌وانیش‬ ‫نه‌یانده‌توانی ئه‌و سیاسه‌ته‌ی قڕکردن و له‌ناوبردن ‌ه‬ ‫بێ سنووره‌یان له‌سه‌رکوردان به‌ڕێو‌ه ببه‌ن‪ .‬کاتێک‬ ‫ک‌ه عوسمانییه‌کان ب�ڵاوب��وون و تورکیا داگیرکرا‪،‬‬ ‫مسته‌فاکه‌مال‪ ،‬رێکه‌وتنی له‌گ‌ه ‌ڵ کوردان له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫داگیرکه‌ری پێشخست‪ ،‬ئه‌و کات‌ه بۆخۆی سنوورێکی‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫دیاری کردبوو و پێ ده‌گووت" میساقی میللی" له‌ناو‬ ‫میساقی میللی دا‪ ،‬که‌رکوک و موسڵیش هه‌بوون‪.‬‬ ‫له‌میساقی میللی دا‪ ،‬کوردیش هه‌بوون‪ .‬به‌و شێوه‌ی‌ه ک ‌ه‬ ‫ب‌ه په‌یمانی قه‌سری شیرین کوردانیان کردبووه‌‪ ،‬دوو به‌ش‪،‬‬ ‫له‌میساقی میللیشدا جارێکی تر‪ ،‬مسته‌فاکه‌مال ک ‌ه‬ ‫له‌نێوان سنووره‌کانی ئیمپراتۆرییه‌تی عوسمانییه‌کاندا‬ ‫بوون‪ ،‬خاوه‌ن ده‌رده‌ک�ه‌وت و له‌به‌رئه‌وه‌ش که‌رکوک و‬ ‫موسڵی خستبوو‌ه ناو میساقی میللی‪ .‬کوردستانێک‬ ‫ک‌ه ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی سه‌فه‌ویان"ئێران" مابوو‪ ،‬جارێکی تر‬ ‫خاوه‌نی لێ ده‌رده‌که‌وتن و له‌به‌ر ئه‌وه‌ش مسته‌فاکه‌مال‬ ‫ده‌یگووت" بزووتنه‌وه‌یه‌ک ک‌ه ئێم‌ه پێشی ده‌خه‌ین هی‬ ‫تورک وکوردانه‌"‪ .‬واتا واڵت‪ ،‬په‌رله‌مان و ده‌وڵه‌ت‪،‬‬ ‫ک‌ه ئێم‌ه ئ��اوای ده‌که‌ین‪ ،‬هی کورد وتورکه‌‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌کوردستاندا‪ ،‬ده‌ستی به‌کۆنگر‌ه و تێکۆشان‬ ‫کرد‪ .‬کورد هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه له‌گه‌ڵ مسته‌فاکه‌مال‬ ‫جێگایان گ��رت‪ ،‬چونک‌ه مسته‌فاکه‌مال‪ ،‬جێگای‬ ‫کوردانی دابوو‪ .‬ئه‌و‌ه ئه‌م بزووتنه‌و‌ه هه‌تا دروستبوونی‬ ‫په‌یمانی لۆزان به‌رده‌وام بوو‪.‬‬ ‫* بۆچی هه‌تا‪ ،‬په‌یمانی لۆزان؟‬ ‫جه‌میل ب��ای��ک‪ :‬ئ �ه‌گ �ه‌ر م���رۆڤ ب���اش ت�ه‌م��اش��ا و‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بکات‪ ،‬هه‌تاکو په‌یمانی لۆزان‪،‬‬ ‫ده‌س���ت���ب���ه‌ردارب���وون ل �‌ه ک��وردس��ت��ان ی��ان��ی��ش ک���وردان‬ ‫ل �ه‌ئ��ارادان �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم پ��اش په‌یمانی ل���ۆزان ده‌س��ت‬ ‫له‌که‌رکوک و موسڵ به‌رده‌ده‌ن و ده‌ست ل‌ه کوردستان‬ ‫ک‌ه ئه‌مڕۆ له‌نێوان س��ن��ووری س��ووری��ا و ئێراق دای ‌ه‬ ‫ب�ه‌رده‌ده‌ن‪ .‬ئه‌م‌ه ن‌ه به‌داخوازی مسته‌فاکه‌مال و نه‌ب ‌ه‬ ‫داخوازیی کوردان بووه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ئینگلته‌را به‌تورکیا و‬ ‫مسته‌فاکه‌ماڵیاندا قه‌بووڵ کردن‪ .‬ئینگلته‌را ده‌یزانی‬ ‫ک�‌ه ک���وردان ن��اڕازی��ن‪ ،‬ن���اڕازی ب��وون��ی ئه‌وانیش ل ‌ه‬ ‫به‌رپه‌یمانی لۆزان بوو ک‌ه جێگای به‌کوردان نه‌دابوو‪.‬‬ ‫مسۆگه‌ر‌ه ک‌ه ل‌ه ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ساڵی (‪)1924‬‬ ‫ک‌ه داڕێ��ژراب��وو‪ ،‬ک��وردی تێدا جێ ن �ه‌ده‌گ��رت‪ .‬ئه‌م‬ ‫ده‌ستووره‌ش له‌سه‌ر بنه‌مای لۆزان‪ ،‬پێشخرابوو‪.‬‬ ‫هه‌تا په‌یمانی لۆزانیش کوردان هاوپه‌یمانی سه‌ره‌کی‬ ‫ب���وون‪ ،‬هه‌رشتێک ب �ه‌ن��اوی ک����وردان و ت��ورک��ان�ه‌و‌ه‬ ‫پێش ده‌ک���ه‌وت‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌گه‌ڵ ده‌س��ت��ووری بنه‌ڕه‌تی‬ ‫س��اڵ��ی(‪)1924‬دا کوردانیان ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌س��ت��ووری‬ ‫بنه‌ڕه‌تی هێشته‌وه‌‪ .‬کوردانیش ئه‌و حه‌قیقه‌ته‌یان ده‌زانی‪،‬‬ ‫بۆیه‌ش ببوون‌ه ئامانج‪ ،‬چونک‌ه ئیدی ناحه‌قیان له‌وان‬ ‫ده‌ک���رد‪ ،‬مافی ئه‌وانیان ن���ه‌ده‌دا و نکۆڵی ده‌ک��ران‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش رێگای ل�ه‌ب�ه‌رده‌م له‌ناوبردن ونکۆڵیکردنی‬ ‫ک���وردان خ��ۆش��ده‌ک��رد‪ .‬ئینگلته‌را ئ �ه‌و ن��اڕه‌زای��ی�ه‌ی‬ ‫کوردانیان ده‌خوێنده‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه ل�ه‌دژی تورکیایان‬ ‫به‌کارده‌هێنا‪ .‬کوردانیان له‌به‌رامبه‌ر ب‌ه تورکان وه‌کو‬ ‫هه‌ڕه‌ش‌ه به‌کارده‌هێنا‪ .‬به‌تورکانیان ده‌گ��ووت؛ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێو‌ه داخوازییه‌کانی ئێم‌ه قه‌بووڵ نه‌که‌ن‪ ،‬ئه‌و کات ‌ه‬ ‫ئێمه‌ش ه��اوک��اری ک��ورده‌ک��ان ده‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ب�ه‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یان ده‌ک���رد‪ .‬الوازی تورکانیش ل�ه‌م ب��واره‌دا‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک‌ه ئینگلته‌را‪ ،‬هاوکاری کوردان‬ ‫نه‌کات و بزووتنه‌وه‌یه‌کی کوردان پێشنه‌که‌وێت‪ ،‬تورکیا‬ ‫داخوازییه‌کانی ئینگلته‌را و سیسته‌مه‌که‌ی قه‌بووڵ‬ ‫ده‌ک���رد‪ .‬داخ���وازی سیسته‌میش ئ �ه‌و‌ه ب��وو؛ یه‌که‌م‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندی خۆی له‌گه‌ڵ سۆڤییه‌تدا ببڕێت و له‌وان‬

‫“‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫دوور بکه‌وێته‌وه‌و به‌م شێوه‌یه‌ش ل‌ه پاڵ سیسته‌می‬ ‫نوێی سه‌رمایه‌داری"مۆدێرنییته‌ی س�ه‌رم��ای�ه‌داری‬ ‫کاپیتالیستی" ج��ێ بگرێت‪ .‬دووه‌م��ی��ن‪ ،‬ئامانجی‬ ‫ئه‌وان‪ ،‬ده‌ست له‌کورد به‌رده‌ن‪ .‬واته‌؛ ده‌ست له‌موسل و‬ ‫که‌رکوک به‌رده‌ن‪ .‬تورکیاش داخوازی ئینگلته‌رای‬ ‫قه‌بوول کرد‪ .‬له‌به‌ر ئه‌م یه‌که‌ش‪ ،‬خاوه‌ن ل‌ه میساقی‬ ‫میللی ده‌رنه‌که‌وتن و ده‌ستیان ل‌ه موسڵ و که‌رکوکیش‬ ‫ب �ه‌ردا‪ .‬به‌مه‌ش داخ��وازی ئینگلته‌رایان جێبه‌جێکرد‪.‬‬ ‫ئینگلته‌راش به‌په‌یمانی ل���ۆزان‪ ،‬تورکیای قه‌بووڵ‬ ‫ک��رد‪ .‬ل‌ه هه‌ڵسوکه‌وتی ئینگلته‌رادا‪ ،‬قه‌بووڵکردنی‬ ‫کوردان نه‌بوو‪ ،‬ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی خواسته‌کانی خۆیان‬ ‫به‌جێبهێنن‪ ،‬کوردانیان وه‌کو هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک به‌کارهێناوه‌‪.‬‬ ‫کوردانیان له‌هه‌رێمه‌که‌دا به‌کارده‌هێنا‪ ،‬له‌دژی ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌رده‌ست وداگیرکه‌ره‌کانی سه‌رکوردستان‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه هه‌رێمه‌ک‌ه بخه‌ن‌ه خزمه‌تی خۆیانه‌وه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫تاکتیکی نزیکی ک��وردان ده‌ب��وون �ه‌وه‌‪ .‬ل‌ه هه‌ندێک‬ ‫بابه‌تدا نزیکی هه‌ندێک بزووتنه‌وه‌ی کوردان ده‌بوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫هۆکاری ئه‌و نزیکبوونه‌ش‪ ،‬بۆ ئه‌و‌ه بوو ک‌ه ده‌وڵه‌تانی‬ ‫داگیرکه‌ر بخه‌ن‌ه وارێکه‌و‌ه ک‌ه خواسته‌کانی ئه‌وان‬ ‫بده‌ن‌ه قه‌بووڵکردن پێیان‪ .‬له‌سیاسه‌تی مۆدێرنییته‌ی‬ ‫سه‌رمایه‌داریدا‪ ،‬ک��ورد بوونی نییه‌‪ ،‬ب‌ه پێچه‌وانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و‌ه ب��وو ک �‌ه چ��ۆن ک����وردان بخه‌ن‌ه ب��ن خزمه‌تی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان‪ ،‬و چۆن هه‌رێم بخه‌ن‌ه بن‬ ‫خزمه‌تی خۆیان‪ .‬هه‌ندێ جاران نزیکی کوردان بوونه‌‬ ‫و هه‌ندێ جارانیش نزیکی ده‌وڵه‌ت‌ه داگیرکه‌ره‌کانی‬ ‫سه‌رکوردستان بوونه‌‪ ،‬هه‌وڵیان داو‌ه ک‌ه هه‌م کوردان‬ ‫و هه‌میش ده‌وڵه‌ته‌کانی هه‌رێمه‌ک‌ه به‌ڕێو‌ه ببه‌ن‪ ،‬به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ش به‌ڕێوه‌یان بردووه‌‪ .‬له‌ئه‌نجامدا‪ ،‬هه‌وڵیانداو‌ه ک ‌ه‬ ‫هه‌موویان ناچاری خۆیان بکه‌ن و بیانخه‌ن‌ه خزمه‌تی‬ ‫خۆیانه‌وه‌‪ .‬پاش ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه ک��وردان له‌خۆیان خاوه‌ن‬ ‫ده‌رکه‌وتن و له‌دژی قڕکردن راوه‌ستان‪ ،‬و بۆ ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌ستیان دای �‌ه تێکۆشان‪ ،‬بۆ خۆیان ن��رخ و به‌هایان‬ ‫ئ��اوا ک��رد‪ ،‬ئه‌و کات‌ه ک‌ه سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی‬ ‫سه‌رمایه‌داریش تێگه‌هێشت ک‌ه به‌سیاسه‌تی کۆن‪،‬‬ ‫ناتوانێت ل �ه‌گ �ه‌ڵ ک����وردان مامه‌ڵ‌ه ب��ک��ات‪ ،‬ئیدی‬ ‫ناچارماون ک‌ه کوردان قه‌بووڵ بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم کوردان‬ ‫وه‌کو نه‌ته‌وه‌یه‌ک‪ ،‬میلله‌تێک و یانیش گه‌لێک قه‌بووڵ‬ ‫ناکه‌ن‪ .‬ده‌ڵێن؛ کورد هه‌یه‌‪ ،‬له‌رابردووشدا هه‌بوونه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا وه‌ک��و گه‌لێک نیین‪ ،‬له‌ئاستی تاکه‌که‌س و‬ ‫شه‌خسیدا‪ ،‬کورد هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ش ده‌ڵێن؛ مافی‬ ‫نه‌ته‌و‌ه بوون بۆ کوردان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم مافی تاکه‌که‌سی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬واته‌‪ ،‬مافی تاکه‌که‌سی ودیموکراتی بۆ کورد‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬ئێستا سیاسه‌تێکی به‌م شێوه‌ی‌ه به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫سیاسه‌ته‌ش‪ ،‬دێـت‌ه واتای‪ ،‬هه‌مان سیاسه‌تی رابردوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌گوێره‌ی هه‌لومه‌رجی ئێستا کرداری کردنه‌‪.‬‬ ‫له‌راستیدا و له‌بنه‌مای خۆیدا‪ ،‬دیسان سیاسه‌تی نکۆڵی‬ ‫و له‌ناوبردن به‌بنه‌ما وه‌رده‌گرن‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌‪ ،‬کوردان‬ ‫له‌هه‌موو گۆڕه‌پانێکدا‪ ،‬تێکۆشانی خۆیان پێشخست‪،‬‬ ‫ئه‌و سیاسه‌تی کالسیک و کۆن ک‌ه کوردانی قه‌بووڵ‬ ‫نه‌ده‌کرد و له‌ناوبردنی به‌بنه‌ماده‌گرت‪ ،‬ئیدی ئه‌وانیش‬ ‫ده‌رکیان به‌وه‌کرد ک‌ه ئیدی ئه‌و سیاسه‌ت‌ه ئیفالسی‬ ‫ک��ردووه‌و به‌ڕێو‌ه ناچێت‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه به‌ناچاریش بێت‪،‬‬ ‫له‌سیاسه‌تی خۆیاندا گۆڕانکارییان پێکهێناوه‌‪ .‬ئه‌م‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬ ‫گۆڕانکارییه‌ش ن‌ه له‌به‌رئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ک��وردان قه‌بووڵ‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬ماف و ئیراده‌ی ئه‌وان ده‌ناسن‪ ،‬به‌ڵکۆ کورد‬ ‫ته‌نها وه‌کو تاکه‌که‌س قه‌بووڵ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫* ده‌ڵێن" له‌م چوارچێوه‌یه‌دا‪ ،‬مافی تاکه‌که‌سی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌دیموکراسی و مافی مرۆڤ‬ ‫چاره‌سه‌ر ده‌بێت‪ ،‬ئێمه‌ش ده‌توانین به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫کێشه‌ی کورد‪ ،‬چاره‌سه‌ربکه‌ین"‪ .‬سیاسه‌تێک ک ‌ه‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌ڕێو‌ه ده‌به‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌یه‌؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬ئامانجی ئاکه‌په‌‪ ،‬چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫پرسی کورد نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئامانجی ئه‌و نه‌دیموکراسی‬ ‫کردنی تورکیایه‌‪ .‬له‌تورکیا ژیانێک‪ ،‬کۆمه‌ڵگایه‌ک‬ ‫و که‌سایه‌تییه‌کی دیموکراتیک ئاواکردن و پێشخستن‬ ‫ل‌ه ئامانجی ئاکه‌په‌دا نییه‌‪ .‬ئاکه‌پ‌ه ب‌ه هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن‬ ‫و له‌خشت‌ه ب��ردن‪ ،‬ه�ه‌وڵ��ده‌دات سه‌رکه‌وێت‪ ،‬به‌گه‌مه‌و‬ ‫پ��ی�لان پێکهێنان ه���ه‌وڵ���ده‌دات ک �‌ه ه���ه‌ر که‌سێک‬ ‫بگرێت‌ه ناو یاری خۆی و هه‌ڵیبخه‌ڵه‌تێنێ وبه‌مه‌ش‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی خۆی ب �ه‌رده‌وام بکات‪ .‬نابێت هیچ‬ ‫ئۆمیدێکی ک���وردان به‌سیسته‌می س �ه‌رم��ای �ه‌داری‬ ‫هه‌بێت‪ .‬هه‌تا ئێم‌ه له‌کوردستاندا ستراتیژی ئه‌وان‬ ‫پووچه‌ڵ نه‌که‌ینه‌وه‌و هه‌موو له‌ق وپۆپی و هیوای‬ ‫ئه‌وان له‌ناو نه‌به‌ین‪ ،‬هیچ کاتێک چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫کورد قه‌بووڵ ناکه‌ن و ناین‌ه سه‌رمێزی دانووستان‪.‬‬ ‫ئاکه‌په‌ش ئامانجی چاره‌سه‌رکردنی ئه‌م پرسه‌ی پێ‬ ‫نیی‌ه و ناخوازێت چاره‌سه‌ری بکات‪.‬‬ ‫* بۆ ئه‌وه‌ی له‌م سیاسه‌ته‌دا‪ ،‬ئه‌نجام وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫چی ده‌که‌ن؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬بۆ پراکتیزه‌کردنی ئ�ه‌م سیاسه‌ته‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن له‌باشووری کوردستان‪ ،‬ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ک���ورد دروس����ت ب��ک �ه‌ن‪ ،‬ه �ه‌وڵ��ی��ش��ده‌ده‌ن ک��وردان��ی��ش‬ ‫له‌به‌شه‌کانی تری کوردستاندا ناچاری ئه‌م حه‌قیقه‌ت ‌ه‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ئ�ه‌م ده‌وڵ�ه‌ت�‌ه بۆ ک��وردان ببێت‌ه هیوایه‌ک و‬ ‫هه‌موو کورد به‌گشتی به‌م ده‌وڵه‌ته‌و‌ه ببستنه‌وه‌‪ .‬هه‌موو‬ ‫به‌شه‌کانی ت��ری ک��وردس��ت��ان‪ ،‬بخه‌ن‌ه نێو باشووری‬ ‫کوردستان و بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان به‌کاریان بهێنن‪.‬‬ ‫سیاسه‌تێک ک‌ه به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی که‌ناچار بوون‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌م سیاسه‌ت ‌ه‬ ‫له‌باشووری کوردستان به‌ڕێو‌ه ببه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌باشووری‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬حکومه‌تێکی فیدرالی یان ده‌وڵه‌تێکی‬ ‫بچووک له‌سه‌ر بنه‌مای نژادپه‌رستی ئاوا بکه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کات‌ه ده‌توانن له‌به‌شه‌کانی تری کوردستان ئاسته‌نگی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر پێکهێنانی ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫بگرن‪ .‬هه‌ر سێ به‌شی تری کوردستان به‌باشووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان �ه‌و‌ه ببستنه‌وه‌و ه �ه‌م��وو ک����وردان بخه‌ن ‌ه‬ ‫چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان وبه‌کاریان بهێنن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆک‌ه ل‌ه سووریا و ئێران و تورکیا کێشه‌ی‬ ‫کورد چاره‌سه‌رنابێت‪ ،‬له‌به‌ر سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی‬ ‫سه‌رمایه‌داریه‌‪ .‬ئه‌م سیسته‌م‌ه ناهێڵێت‪ ،‬پارچه‌کانی‬ ‫ت��ری ک��وردس��ت��ان و پرسی ک���ورد‪ ،‬چ��اره‌س �ه‌ر ببێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌وڵ�ه‌ت��ی داگیرکه‌ری وه‌ک��و ئێران‪ ،‬سووریا‬ ‫وتورکیا بێ سنوور"بێ حیساب و کتاب" په‌الماری‬ ‫ک��وردان ده‌ده‌ن و کێشه‌ک‌ه ب�ه‌ره‌وچ��اره‌س�ه‌ری نابه‌ن و‬ ‫سیاسه‌تی قڕکردن به‌ڕێو‌ه ده‌ب�ه‌ن‪ ،‬هۆکاری ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌و سیسته‌مه‌ی‌ه و جساره‌تی خۆیان ل‌ه سیسته‌می‬

‫‪11‬‬ ‫مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داری وه‌رده‌گ��رن‪ .‬له‌رابردوودا‬ ‫پێشه‌نگی ئ�ه‌م سیسته‌م‌ه ئینگلته‌را ب��وو‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئه‌مریکایه‌‪ .‬کاتێک ک‌ه ئینگلته‌را پێشه‌نگایه‌تی‬ ‫سیسته‌می مۆدیرنییته‌ی س �ه‌رم��ای �ه‌داری ده‌ک��رد‪،‬‬ ‫جێگای به‌کوردان نه‌ده‌دا و له‌ناویان ده‌برد و نکۆڵی‬ ‫ک���وردان���ی ب �‌ه ب��ن�ه‌م��ا وه‌رده‌گ������رت‪ ،‬ب���ه‌اڵم کاتێک‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داری که‌وت ‌ه‬ ‫ده‌ستی ئه‌مریکا هه‌ندێک گۆڕانکاری تێدا کردووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ش له‌ئه‌نجامی تێکۆشان و خه‌باتی‬ ‫کوردان پێکهاتووه‌‪ ،‬به‌ناچاری هه‌وڵیانداوه‌‪ ،‬ک‌ه له‌شێو‌ه‬ ‫و هه‌ڵسوکه‌وتی سیاسه‌تی خۆیان له‌به‌رامبه‌ر کوردان‪،‬‬ ‫هه‌ندێک ل‌ه شێوه‌دا گۆڕانکاری رواڵه‌تی پێکبهێنن‪.‬‬ ‫له‌سیاسه‌تی ن��وێ خۆیاندا له‌به‌رامبه‌ر ک��وردان ک ‌ه‬ ‫هه‌تاکو ئێستاش قه‌بووڵیان ن �ه‌ک��ردوو‌ه و نایکه‌ن‪،‬‬ ‫کوردی ئازاد و به‌ئیراده‌و خاوه‌ن ناسنامه‌یه‌‪ .‬رابه‌رانی‬ ‫سیسته‌م ته‌نها کوردی باشوور قه‌بووڵ ده‌کات‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌ناچاریدا بوو‪ .‬مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داری ک‌ه ئێستا‬ ‫ئه‌مریکا به‌ڕێوه‌ی ده‌بات‪ ،‬پێویستی خۆی به‌کوردی‬ ‫باشوور هه‌بوو‪ ،‬و کوردی باشووریش له‌سه‌ر بنچینه‌ی‬ ‫تێکۆشانی کورداندا بوون‌ه خاوه‌ن هێزێکی سیاسی‪.‬‬ ‫ئێستاش بیر له‌و‌ه ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬چۆن له‌به‌شه‌کانی تری‬ ‫کوردستاندا نه‌هێڵن تێکۆشانی کوردان پێشبکه‌وێت‬ ‫و سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ستبخه‌ن‪ .‬به‌گوێره‌ی ئ�ه‌وان‪ ،‬کورد‬ ‫و کوردستان ته‌نها ب��اش��ووره‌و له‌به‌شه‌کانی تریشدا‪،‬‬ ‫له‌بواری تاکه‌که‌سدا‪"،‬ته‌نها ب‌ه قه‌بووڵکردنی مافی‬ ‫تاکه‌که‌س"کێش‌ه له‌و جێگایان‌ه چاره‌سه‌ربکه‌ن‪ .‬به‌م‬ ‫شێو‌ه بیرده‌که‌نه‌وه‌و هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش نزیکی پرسه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ده‌رفه‌ت ناده‌ن ک‌ه له‌به‌شه‌کانی‬ ‫تری کوردستاندا‪ ،‬چ��اره‌س�ه‌ری پێک بێت‪ .‬ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫داگ��ی��رک �ه‌ره‌ک��ان��ی ت����ورک‪ ،‬ئ��ێ��ران و س��ووری��ا ک ‌ه‬ ‫سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داری ئێستا له‌وان ‌ه‬ ‫س��وود وه‌رده‌گ��رێ��ت له‌م رێگایه‌وه‌‪ ،‬قڕکردنی سیاسی‬ ‫به‌ڕێو‌ه ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫نابێت هیوای کوردان به‌م سیسته‌م ‌ه هه‌بێت‬ ‫ئه‌م سیاسه‌ته‌یان ل‌ه گه‌لێک جێگادا‪ ،‬به‌ڕێوه‌برد‪ .‬به‌هه‌مان‬ ‫شێو‌ه کێشه‌ی ئه‌رمه‌نییه‌کانیان ب‌ه ئه‌رمه‌نستانی‬ ‫بچووکه‌و‌ه س��ن��ووردار و وابه‌سته‌کرد‪ ،‬کێشه‌ی رۆم‬ ‫ب‌ه یۆنانی بچووکه‌و‌ه به‌سته‌وه‌‪ ،‬ئێستاش ده‌خ��وازن‬ ‫مه‌سه‌له‌ی کوردیش‪ ،‬ته‌نها به‌باشووری کوردستانه‌وه‌‪،‬‬ ‫س��ن��ووردار بکه‌ن وببستنه‌وه‌و‪ ،‬به‌مشێواز‌ه ده‌خ���وازن‬ ‫ک��وردان بخنکێنن‪ .‬ده‌خ���وازن هه‌موو شتێک بکه‌ن ‌ه‬ ‫قوربانی به‌رژه‌وه‌ندی سیاسی‪ ،‬ئابووری و سه‌ربازی‬ ‫خ��ۆی��ان‪ .‬سیاسه‌تێک ک�‌ه ئ�ه‌م��ڕۆ ب �ه‌ڕێ��وه‌ی ده‌ب �ه‌ن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌یه‌‪ .‬سیاسه‌تی ئه‌وان چ له‌رابردوو‬ ‫وچ له‌ئێستاشدا‪ ،‬ل‌ه ن��اوه‌ڕۆک و جه‌وهه‌ری خۆیدا‪،‬‬ ‫هه‌مووی سیاسییه‌و تاکتیکی و گۆڕانکارییه‌کی تێدا‬ ‫نییه‌و ئه‌و گۆڕانکارییه‌ش ک‌ه هه‌ی‌ه زۆر بچووکه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی ک‌ه کوردانی پارچه‌کرد و جێگای نه‌داوه‌ت ‌ه‬ ‫کوردان‪ ،‬سیاسه‌تی نکۆڵی و له‌ناوبردنی له‌سه‌رکوردان‬ ‫به‌ڕێوه‌بردووه‌و پێشی خستووه‌‪ ،‬سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی‬ ‫سه‌رمایه‌دارییه‌‪ .‬نابێت ک���وردان هیچ هیوایه‌کیان‬ ‫ب �ه‌م سیسته‌م‌ه هه‌بێت‪ .‬زه‌حمه‌ت‌ه له‌مۆدێرنییته‌ی‬ ‫سه‌رمایه‌داری سوودێک هه‌بێت‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬

‫‪Û‬‬

‫‪12‬‬

‫~|‬

‫له‌بابه‌تی چاره‌سه‌رکردنی پرسی ک��ورددا‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫کورد خۆیان به‌خۆ باوه‌ڕبن‪ ،‬له‌سه‌ر هێزو جه‌وهه‌ری‬ ‫خۆ و به‌ده‌رفه‌تی خۆیان تێکۆشانی خۆیان پێشبخه‌ن و‬ ‫به‌گشتی چاره‌سه‌ری له‌ناو خۆدا و ب‌ه خۆیان بخوڵقێنن‪.‬‬ ‫رێگای تێکۆشانیش ته‌نها ئه‌مه‌یه‌‪.‬‬ ‫* شێوه‌گرتنی سیاسه‌تی تورکیا له‌سه‌ر کورد و‬ ‫کاریگه‌ری راپه‌ڕینی شێخ سه‌عید چییه‌؟ به‌ڕێز‬ ‫ئۆجه‌الن ئه‌م رۆژه‌ی (‪)15‬ی شوباتی وه‌کو رۆژی‬ ‫"کۆمه‌ڵکوژی کوردان" به‌ناو کردووه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه چۆن‬ ‫شرۆڤ ‌ه ده‌که‌ن؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬له‌باڵو بوونه‌وه‌ی عوسمانییه‌کان هه‌تا‬ ‫ساڵی (‪ )1924‬سیاسه‌تێکی ئه‌وان بۆ کوردان هه‌ی‌ه و‬ ‫پاش ساڵی (‪)1924‬ی��ش به‌مالوه‌‪ ،‬سیاسه‌تێکی نوێ‬ ‫بۆ ک��وردان هه‌یه‌‪ .‬به‌م سیاسه‌ته‌ی خۆیان هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫کوردان له‌ناو ببه‌ن‪ .‬هه‌موو کورد و کوردستان ده‌خوازن‬ ‫بخه‌ن‌ه خزمه‌تی نه‌ته‌وه‌ی تورک‪ .‬کوردانیش ل‌ه دژی‬ ‫ئه‌م سیاسه‌ت‌ه ده‌رده‌ک���ه‌ون‪ ،‬ب�ه‌اڵم هه‌رچه‌ند‌ه ده‌خ��وازن‬ ‫ل���ه‌دژی ئ �ه‌م سیاسه‌ت‌ه راده‌وه‌س���ت���ن و به‌رخۆدانیش‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم هه‌تاکو ئێستا نه‌یانتوانییو‌ه بگه‌ن ‌ه‬ ‫ئه‌نجامێک ک‌ه سوودی کوردانی تێدا بێت‪ .‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ڕاپه‌ڕین و سه‌رکوتکردنی راپه‌ڕینی کوردان‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫به‌کۆمه‌ڵکۆژی‪ ،‬کۆچبه‌ری‪ ،‬ئه‌شکه‌نج‌ه و تااڵنی‬ ‫م �ه‌زن وه‌اڵم��ی��ان داوه‌ت���ه‌و‌ه وه �ه‌ر شتێکیان له‌ده‌ستی‬ ‫ک���وردان گ��رت��ووه‌‪ ،‬هه‌موو ن��رخ و به‌های ک���وردان و‬ ‫کوردستانیشیان قه‌ده‌خه‌کردووه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌س��اڵ��ی (‪ )1926‬پیالنی ری��ف��ۆرم��ی رۆژه���ه‌اڵت‬ ‫ده‌ستپێده‌کات‪ .‬قڕکردن وله‌ناوبردنی کوردان له‌بنه‌ڕتدا‪،‬‬ ‫به‌م پیالنی ریفۆرمی رۆژهه‌اڵت‌ه پێکدێت‪ .‬ئه‌م پیالن ‌ه‬ ‫به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک‪ ،‬پیالنێکی قڕکردن بوو‪ .‬له‌بواری‬

‫“ پاش په‌یمانی لۆزان‬ ‫ده‌ست له‌که‌رکوک و موسڵ‬ ‫به‌رده‌ده‌ن و ده‌ست ل ‌ه‬ ‫کوردستان که‌ ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌نێوان سنووری سووریا و‬ ‫ئێراق دایه‌ به‌رده‌ده‌ن‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫نه‌ به‌داخوازی مسته‌فاکه‌مال‬ ‫و نه‌به‌ داخوازیی کوردان‬ ‫بووه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ئینگلته‌را‬ ‫به‌تورکیا و مسته‌فاکه‌ماڵیاندا‬ ‫قه‌بووڵ کردن‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫س��ی��اس��ی‪ ،‬ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی‪ ،‬ئ��اب��ووری وک�ه‌ل��ت��ووری��دا‪،‬‬ ‫قڕکردنه‌‪ .‬ئامانجی پیالنه‌که‌ش تواندنه‌وه‌ی جه‌سته‌یی‪،‬‬ ‫م��اددی و رۆح��ی ک��ورد و کوردستان ب��وو‪ ،‬هه‌تاکو‬ ‫له‌ناویان ببات‪ .‬قڕکردنی سیاسی له‌م کاته‌و‌ه ده‌خه‌نه‌‪،‬‬ ‫بواری پراکتیکه‌وه‌‪ .‬له‌سه‌ره‌تاوه‌‪ ،‬ته‌ڤگه‌ڕی داگیرکه‌ری‬ ‫له‌شکه‌ری پێشده‌خه‌ن و له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا کوشتنی‬ ‫جه‌سته‌یی و هاوکاتیش ده‌ست به‌داگیرکه‌ری سیاسی‪،‬‬ ‫ئ��اب��ووری ده‌ک���ه‌ن‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا قڕکردنی که‌لتووریش‪،‬‬ ‫ده‌ستپێده‌که‌ن و هێرشی س �ه‌ر مێشک‪ ،‬ه�ه‌س��ت و‬ ‫روح و رامان و هۆشیاری کوردان ده‌که‌ن‪ .‬له‌الیه‌نی‬ ‫م��اددی و روحی"مه‌عنه‌وی" له‌ناوبردنی ک��وردان بۆ‬ ‫خۆیان به‌بنه‌ما وه‌رده‌گرن‪ .‬ئه‌م سیاسه‌ته‌ی سه‌رکوردان‪،‬‬ ‫سیاسه‌تێکی هۆڤان‌ه و سیاسه‌تێکی نوێیه‌‪ .‬به‌ناوی‬ ‫کورد و کوردستان هه‌ر شتێک له‌به‌رده‌ستیاندا بێت‬ ‫له‌ناو ده‌به‌ن و هه‌مووی ده‌خه‌ن‌ه خزمه‌تی داگیرکه‌ری‪.‬‬ ‫داگیرکه‌ری و ده‌وڵ��ه‌ت ـ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی خۆشیان له‌سه‌ر‬ ‫ئ���ه‌م ب��ن�ه‌م��ای�‌ه پێشخست‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش��ی��ان ب��ێ س��ن��وور‬ ‫پێکهێنا‪ .‬قڕکردنی نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ساڵی (‪)1925‬‬ ‫ده‌که‌وێت‌ه فه‌رمییه‌ت و بواری پراکتیکه‌وه‌‪ ،‬واتا ئه‌م ‌ه‬ ‫به‌سه‌رهه‌ڵدانی شێخ سه‌عید ده‌ستپێناکات‪ ،‬له‌پێش ئه‌ویش‬ ‫په‌یمانی لۆزان و ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ساڵی (‪)1924‬‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬پێشیده‌خه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌ساڵی (‪)1925‬ه‌و‌ه ئیدی‬ ‫ئه‌م‌ه ده‌خه‌نه‌‪ ،‬بواری پراکتیکه‌وه‌‪ .‬سیاسه‌تی قڕکردنی‬ ‫کوردان له‌ساڵی (‪)1925‬ه‌و‌ه ده‌ستپێده‌کات وهه‌تا رۆژی‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌رده‌وامه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه رێبه‌رئاپۆ ووتی؛‬ ‫(‪)15‬ی شوبات رۆژی قڕکردنی کوردان‌ه و له‌ساڵی‬ ‫(‪ )1925‬به‌ڕاپه‌ڕینه‌که‌ی شێخ سه‌عید ده‌ستپێده‌کات‬ ‫و هه‌تا ئ�ه‌م��ڕۆ درێ��ژ ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬له‌ساڵی (‪)1925‬‬ ‫ه‌و‌ه ده‌ست به‌کۆمه‌ڵکۆژی له‌باکووری کوردستان و‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌جێگا و گۆڕه‌پانی تریش کردن‪ .‬کوردان‬ ‫ب‌ه کۆمه‌ڵگایه‌کی مردوو ده‌زانن و ب‌ه سیاسه‌ته‌کانی‬ ‫خۆیان باوه‌ڕده‌که‌ن ک‌ه ئه‌نجام وه‌رده‌گرن‪ .‬ئیدی که‌س‬ ‫ناتوانێـت له‌به‌رامبه‌ر ب‌ه سیاسه‌ته‌کانی ئه‌وان راوه‌ستێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر (‪ )PKK‬و رێبه‌رئاپۆ ده‌ستیان نه‌خستبووای ‌ه‬ ‫ئه‌م ره‌وشه‌‪ ،‬دیسانیش ئه‌نجامیان وه‌رده‌گرت‪ .‬هۆکاری‬ ‫ئه‌نجام وه‌رنه‌گرتنیشیان موداخه‌له‌ی رێبه‌رئاپۆ بوو‬ ‫له‌سیاسه‌ته‌کانی ئه‌واندا‪ .‬له‌دژی نکۆڵی‪ ،‬له‌ناوبردن‪،‬‬ ‫خیانه‌ت و ته‌سلیمیت‪ ،‬تێکۆشانێک به‌ڕێوه‌چوو‪ .‬مێژوو‬ ‫جارێکی تر چووه‌و‌ه سه‌ر بنچه‌ی خۆی و له‌سه‌ر پێی‬ ‫خ��ۆی راوه‌س��ت��او وتێکۆشانیش پێشکه‌وت‪ .‬کاتێک‬ ‫مرۆڤ‪ ،‬مێژوو ته‌ماشا بکات‪ ،‬و رۆژی هێرشی سه‌ر‬ ‫راپه‌ڕینه‌که‌ی شێخ سه‌عید‪ ،‬گرتن و له‌سێداره‌دانه‌که‌ی‬ ‫به‌باشی بخوێنێته‌وه‌‪ ،‬بۆی ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت‪ ،‬ک‌ه هه‌مان‬ ‫مێژوو له‌سه‌ر رێبه‌رئۆجه‌الن تاقی ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬واتا‬ ‫له‌هه‌مان ب���ه‌رواردا‪ ،‬په‌الماری سه‌ر رێبه‌رئۆجه‌النیش‬ ‫ده‌ک�ه‌ن‪ .‬رۆژی گرتنی رێبه‌رایه‌تی (‪)15‬ی شوبات‬ ‫ب��وو‪ ،‬رۆژی ب��ڕی��اری ل �ه‌س��ێ��داره‌دان (‪ )29‬ح��وزه‌ی��ران‬ ‫بوو‪ .‬به‌مه‌ش هه‌وڵیاندا‪ ،‬ک‌ه مێژوو دووب��ار‌ه بکه‌نه‌و‌ه‬ ‫و ئه‌مه‌ش ب‌ه کوردان بده‌ن‌ه قه‌بووڵکردن‪ .‬به‌کوردانیان‬ ‫ده‌گ��ووت‪ ":‬مێژووی ئێوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ی‌ه و پێویست‌ه ئێوه‌ش‬ ‫ئه‌م‌ه قه‌بووڵ بکه‌ن"‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش له‌هه‌مان رۆژدا‪،‬‬ ‫رێبه‌رایه‌تی ئێمه‌یان ده‌ستگیر و دادگ��ای��ی ک��رد و‬ ‫بڕیاری له‌سێداره‌دانیان دا‪ .‬ل‌ه (‪)15‬ی شوباتی(‪)1999‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫دا ئه‌م رووداو‌ه جارێکی تر دووبار‌ه کرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫جاره‌یان به‌شێوه‌یه‌کی زۆر قوڵتر به‌ڕێوه‌یان برد‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫رۆژی (‪)15‬ی شوبات بۆ کوردان‪ ،‬رۆژی قڕکردنی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬پێویست‌ه کوردان به‌گشتی ئه‌م یه‌ک‌ه باش‬ ‫ببینن و ده‌رک به‌م‌ه بکه‌ن‪ .‬ئه‌م‌ه له‌ساڵی (‪)1925‬‬ ‫ه‌و‌ه ده‌ستپێده‌کات‪ ،‬پێویست‌ه ک��وردان ئه‌م رۆژه‌‪ ،‬وه‌کو‬ ‫شه‌رمێکی مه‌زن ببینن و ئه‌م رۆژ‌ه شه‌رمه‌زار بکه‌ن و‬ ‫له‌تاریکی ئه‌م رۆژه‌دا‪ ،‬ژیان نه‌که‌ن و په‌سندی نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانشێو‌ه ک‌ه رێبه‌رئاپۆ و (‪ ،)PKK‬ئه‌م مێژووه‌یان‬ ‫وه‌کو شه‌رمێک ته‌ماشا کرد و نه‌یانخواست ک‌ه به‌م‬ ‫شه‌رمه‌و‌ه بژین‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ش تێکۆشانیان ده‌ستپێکرد‪.‬‬ ‫هێدی هێدی کوردانیش ده‌رکیان به‌م راستی‌ه کرد‪،‬‬ ‫له‌دژی ئه‌م شه‌رمه‌زاریی‌ه راوه‌ستان‪ .‬پێویست‌ه هه‌موو‬ ‫گه‌لی کورد‪ ،‬ئه‌م شه‌رمه‌زاریی‌ه ببینێت و له‌دژی ئه‌م‬ ‫یه‌ک‌ه راوه‌ستێت‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی ک‌ه ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورک‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌وڵ �ه‌ت ـ نه‌ته‌و‌ه ئ��اوا ب��وو‪ ،‬و خۆی‬ ‫نوێ کردبووه‌و‌ه و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‪ ،‬کوردان ئه‌م نوێ‬ ‫بوونه‌وه‌یان له‌الی خۆیان پێکنه‌هێنابوو‪ .‬کوردان له‌الیه‌ن‬ ‫رێکخستن ب��وون و هۆشیاریدا و ه �ه‌روه‌ه��ا له‌الیه‌ن‬ ‫شێوازی تێکۆشاندا له‌پاش مابوون‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه چه‌نده‌ش‬ ‫به‌رخۆدانیان کردبێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ئه‌نجامدا له‌کیسیان چوو‌ه‬ ‫و سه‌رکه‌وتنێکیان به‌ده‌ست نه‌خستوو‌ه و له‌الیه‌کی‬ ‫تریشه‌وه‌‪ ،‬باوه‌ڕیان نه‌ده‌کرد ک‌ه تورک له‌وان نکۆڵی‬ ‫بکه‌ن و له‌ناو ببه‌ن‪ .‬له‌رۆژانی سه‌ختدا تورکیا نزیکی‬ ‫کوردان ببوونه‌وه‌و ده‌یانگووت" ئێم‌ه برای یه‌کین‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫به‌یه‌که‌و‌ه ئه‌م تێکۆشان‌ه پێشده‌خه‌ین‪ ،‬هه‌ر شتێکی ئێم ‌ه‬ ‫به‌یه‌که‌و‌ه بێت ویه‌کسان بێت"‪ ،‬کوردانیش باوه‌ڕیان به‌م‬ ‫قسانه‌مان هه‌بوو‪ .‬هۆکاری سه‌ره‌کی له‌ده‌ستدانی‬ ‫کوردانیش ئه‌م‌ه بوو‪ .‬هۆکاری کۆمه‌ڵکۆژی مه‌زنیش‬ ‫هه‌ر ئه‌م‌ه بوو‪.‬‬ ‫* به‌ڕێز ئۆجه‌الن گووتبووی" پیالنگێڕی ل ‌ه (‪)12‬‬ ‫هه‌مین ساڵی خۆیدا‪ ،‬پووچه‌ڵ کراوه‌ته‌وه‌" ده‌بێت‬ ‫چۆن ئه‌م یه‌ک ‌ه بخوێندرێته‌وه‌؟ هاوکات ده‌ڵێت"‬ ‫حکومه‌تی ئاکه‌په‌‪ ،‬پیالنگێڕی سه‌وز پێشده‌خات"‬ ‫ئێو‌ه له‌م بواره‌دا‪ ،‬چی ده‌ڵێن؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬ئامانجی پیالنگێڕی ئ�ه‌وه‌ب��وو‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫رێبه‌رایه‌تی‪ ،‬گه‌ل و بزووتنه‌وه‌که‌ی له‌یه‌کتری داببڕێت‪.‬‬ ‫رێبه‌رایه‌تیان له‌گه‌ل و بزووتنه‌وه‌‪ ،‬دابڕاند ئه‌مه‌ش وه‌کو‬ ‫ده‌ستگیرکردنێکی سه‌وز بوو‪ .‬به‌م شێوه‌یه‌ش هه‌وڵیاندا‪،‬‬ ‫ئه‌و که‌ش وهه‌واییه‌ی ک‌ه رێبه‌رایه‌تیمان ئافراندویه‌تی‬ ‫له‌الیه‌نی سیاسییه‌و‌ه له‌ناوی به‌رن‪ ،‬هه‌روه‌ها هه‌وڵیاندا‬ ‫ک‌ه بزووتنه‌وه‌ی ئازادی و گه‌لی کورد بێ رێبه‌رایه‌تی‬ ‫بهێڵنه‌وه‌‪ .‬له‌مێژوودا دی��ار‌ه ئه‌وانه‌ی ک‌ه رێبه‌رایه‌تی‬ ‫خۆیانیان ئ��اوا ن�ه‌ک��ردووه‌‪ ،‬یان رێبه‌رایه‌تی خۆیانیان‬ ‫نه‌پاراستوو‌ه هه‌میش‌ه له‌ناو چوونه‌(له‌ده‌ستیان داوه‌)‪.‬‬ ‫ه��ۆک��اری له‌ناوچوونی کوردانیش ل�ه‌م��ێ��ژوودا هه‌ر‬ ‫ئه‌مه‌یه‌‪ ،‬کوردان هه‌میش‌ه رێبه‌رایه‌تی خۆیان له‌ده‌ستداوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌جیهاندا هیچ گه‌لێک وه‌کو کوردان نیی‌ه ک ‌ه‬ ‫بزانێت کاتێک رێبه‌رایه‌تی نه‌بێت مرۆڤ چۆن ده‌ژی‪،‬‬ ‫چی به‌سه‌ردادێت و کاتێکیش هه‌بێت‪ ،‬چۆن ده‌ژیت و‬ ‫چی به‌سه‌ردادێت و ده‌رکی پێ کردبێت‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش‬ ‫ل‌ه رۆژی ئه‌مڕۆدا‪ ،‬گه‌لی کورد‪ ،‬ده‌ڵێت" بێ رێبه‌ر‬ ‫ژیان نابێت و بێ رێبه‌ر ژیانکردن حه‌رامه‌"‪ .‬ئه‌گه‌ر‬

‫“‬

‫ئه‌مڕۆک‌ه گه‌یشتووه‌ت‌ه ئه‌م ئاست‌ه و له‌سه‌ر پێی‌ه و بۆ‬ ‫ئ��ازادی خۆی تێده‌کۆشن و هه‌موو فیداکارییه‌ک‬ ‫له‌به‌رچاو ده‌گرێت‪ ،‬خۆی به‌ئازادییه‌و‌ه کلیل کردووه‌‪،‬‬ ‫ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ژیانێکی ئ���ازاد‪ ،‬ژیانێکی ت��ر قه‌بووڵ‬ ‫ناکه‌ت‪ ،‬هه‌موو له‌به‌ر ئه‌م یه‌که‌یه‌‪ ،‬چونک‌ه گه‌لی‬ ‫کورد‪ ،‬ئه‌و‌ه باش ده‌زانێت ک‌ه هه‌موو شتێکی خۆی ب ‌ه‬ ‫سایه‌ی سه‌ری رێبه‌رایه‌تی و بزووتنه‌وه‌که‌ی به‌ده‌ستی‬ ‫خستووه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر رێبه‌رایه‌تی و بزووتنه‌وه‌که‌ی له‌ده‌ست‬ ‫بدات‪ ،‬ئه‌وا هه‌ر شتێکی له‌ده‌ست ده‌چێت‪ .‬گه‌لی کورد‬ ‫ئه‌م یه‌ک‌ه باش ده‌زانێت و له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ش چاره‌نووسی‬ ‫خۆی و رێبه‌رایه‌تییه‌که‌ی کردووه‌ته‌یه‌ک‪ ،‬به‌یه‌که‌وه‌ی‬ ‫گرێداوه‌‪ .‬له‌وانه‌ی‌ه هیچ گه‌لێک به‌ئاستی گه‌لی کورد‬ ‫ئه‌م راستییه‌ی باش ده‌رکی پێنه‌کردبێت‪ ،‬ئه‌وه‌ش ده‌رک‬ ‫کردن‌ه به‌ئازادی‪ .‬گه‌لی کورد له‌راستی رێبه‌رایه‌تی‬ ‫دا‪ ،‬راستینه‌ی خۆی و دوژمنه‌که‌ی باش تێگه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫گه‌ل ده‌ڵێت‪ :‬یان ژیانێکی ئازاد‪ ،‬یان هیچ"‪ ،‬کاتێک‬ ‫رێبه‌رئاپۆ وتی‪":‬پیالنگێڕی تێکچوویه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌و‌ه بوو‬ ‫ک‌ه پیالنگێڕان ئه‌و ئامانجانه‌ی ک‌ه ل‌ه به‌رچاویان‬ ‫گرتبوو‪ ،‬پێکنه‌هات ونه‌یانتوانی پێکیبهێنن‪ .‬هه‌وڵیاندا‬ ‫رێبه‌رایه‌تی له‌الیه‌ن جه‌سته‌یه‌و‌ه له‌ناو ببه‌ن‪ ،‬به‌اڵم گه‌لی‬ ‫ک��ورد و بزووتنه‌وه‌که‌ی رێگایان ب �ه‌وان ن �ه‌دا‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش نه‌یانتوانی رێبه‌رایه‌تی ئێم‌ه له‌الیه‌نی جه‌سته‌یه‌و‌ه‬ ‫له‌ناوببه‌ن‪ .‬رێبه‌رئاپۆ ه �ه‌م له‌به‌رامبه‌ر له‌ناوبردنی‬ ‫جه‌سته‌یی و هه‌میش له‌به‌رامبه‌ر بێکاریگه‌ر هێشتنه‌وه‌ی‬ ‫سیاسی و فکری به‌شێوه‌یه‌کی به‌هێز به‌رخۆدانی کرد‪.‬‬ ‫گه‌ل و بزووتنه‌وه‌ش‪ ،‬رێبه‌رایه‌تیان به‌ته‌نیا نه‌هێشت و به‌م‬ ‫شێوه‌ی‌ه پیالنگێڕیان‪ ،‬پووچه‌ڵکرده‌وه‌‪ .‬رێبه‌رئاپۆ و گه‌ل‬ ‫و بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی‪ ،‬یه‌کبوونێکی به‌هێزیان‬ ‫له‌نێوان خۆیاندا‪ ،‬ئ��اوا کرد و رێگایان ن�ه‌دا به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک بۆشایی بکه‌وێت‌ه نێوانیانه‌وه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌مه‌ش‬ ‫رێ��ب �ه‌رای �ه‌ت��ی وت��ی"پ��ی�لان��گ��ێ��ڕی پ��ووچ �ه‌ڵ ب��ۆت �ه‌وه‌‪.‬‬ ‫رێبه‌رایه‌تی‪ ،‬کاتێک ل‌ه زاپدا گه‌ریالکانی کوردستان‬ ‫به‌قاره‌مانییه‌کی بێ وێن‌ه و ب‌ه تێکۆشانێکی بێووچان‬ ‫په‌الماری ئه‌رته‌شی تورکیایانداو و گورزێکیان لێدا و‬ ‫ئه‌رته‌شیش له‌ناو کۆمه‌ڵگای تورکیا و رای گشتی‬ ‫جیهانیدا ئه‌و متمانه‌ییه‌ی ک‌ه هه‌بوو له‌ده‌ستیدا‪ ،‬وه‌کو‬ ‫رابردوو نه‌ما‪ ،‬ئه‌و کات‌ه ئه‌مه‌ی باس کرد‪ .‬پاش ئه‌وه‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی زانستی هێرشیان کرد‌ه سه‌ر رێبه‌رایه‌تی‬ ‫و هه‌وڵیاندا ک‌ه رێبه‌رایه‌تیمان ته‌سلیم ببێت و له‌رێگای‬ ‫رێبه‌رایه‌تیشه‌و‌ه بزووتنه‌وه‌و گه‌لی کورد ته‌سلیم بگرن‪.‬‬ ‫رۆژ ب���ه‌رۆژ ئه‌شکه‌نجه‌ی س �ه‌ر رێبه‌رایه‌تیمانیان‬ ‫زی��اد ک��رد‪ .‬ل‌ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ری ئ���ه‌وه‌ش‪ ،‬رێبه‌رایه‌تیمان‬ ‫تێکۆشانێکی فکری و ئێراده‌یه‌کی به‌هێزی پێشخست‬ ‫و له‌م شه‌ڕه‌شدا‪ ،‬نه‌یانتوانی ئه‌نجامێک به‌ده‌ستبخه‌ن‬ ‫و پیالنه‌که‌یان پووچه‌ڵ کرایه‌وه‌‪ .‬وات‌ه چۆن له‌زاپ‬ ‫گورزیان به‌رکه‌وت له‌م شه‌ڕه‌شدا ونیانکرد‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫هه‌وڵیاندا له‌ساڵی (‪)2009‬دا له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫ش��اره‌وان��ی��دا هه‌ندێک ئه‌نجام به‌ده‌ست بخه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لێره‌شدا گه‌له‌که‌مان زه‌رب�ه‌ی�ه‌ک��ی مه‌زنی ل�ه‌وان��دا‪.‬‬ ‫ک��ۆن��گ��ره‌ی ده‌ی �ه‌م��ی��ن��ی (‪ )PKK‬به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫سه‌رکه‌وتووانه‌‪ ،‬کۆتایی به‌کاره‌کانی هێناو له‌الیه‌نی‬ ‫هزریی و رێبازه‌و‌ه سه‌رکه‌وتنی قازانج کرد‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫بزووتنه‌وه‌که‌ی له‌سه‌ریه‌که‌و‌ه کۆکرده‌و‌ه و خستی‌ه ناو‬

‫ده‌وڵه‌تانی داگیرکه‌ر‪،‬‬ ‫ئه‌و سیاسه‌تی نکۆڵی و‬ ‫له‌ناوبردنیان له‌ فه‌ره‌نسا‬ ‫وئینگلته‌راوه‌ وه‌رگرت و‬ ‫خستیانه‌ واری پراتیکه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رکێشی و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫سیسته‌م ئینگلته‌رابوو‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌تانی وه‌کو تورکیا‪ ،‬ئێران‬ ‫و سووریا و ئێراق له‌سه‌ر‬ ‫کوردان سیاسه‌تی نکۆڵی و‬ ‫له‌ناوبردنیان به‌ڕێوه‌ده‌برد‪،‬‬ ‫له‌به‌ر سوودوه‌رگرتنیان بوو‬ ‫له‌ سیسته‌می ئینگلته‌را که‌‬ ‫سه‌رکێشی نکۆڵیکاری ده‌کرد‬ ‫و داگیرکه‌رانی هه‌رێمیش‬ ‫له‌و سیسته‌مه‌وه‌ که‌ڵکیان‬ ‫وه‌رده‌گرت‬

‫“‬

‫“‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫جموجۆڵێکی مه‌زنه‌وه‌‪ .‬پیالنگێڕی و شه‌ڕی تایبه‌ت ب ‌ه‬ ‫پێکهێنانی ده‌یه‌مین کۆنگره‌ی (‪ )PKK‬گۆرزێکی‬ ‫مه‌زنی خ��وارد‪ .‬تورکیا له‌بواری سه‌ربازیدا له‌زاپ‪،‬‬ ‫له‌بواری هزریدا له‌ئیمراڵی و ل‌ه بواری سیاسیشدا ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کانی شاره‌وانیدا زه‌ربه‌یه‌کی(گۆرزێکی)‬ ‫مه‌زنی ب�ه‌رک�ه‌وت‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌م راستیه‌ی نیشاندا‪،‬‬ ‫له‌ژێر هه‌رهه‌لومه‌رجێکدا بزووتنه‌وه‌و گه‌ل بۆ ئازادی‬ ‫خۆیان تێکۆشان ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌م هێزه‌ش ئاوابووه‌‪ .‬له‌وانه‌ش‬ ‫نیی‌ه ک‌ه بزووتنه‌وه‌و گه‌ل ده‌ست ل‌ه تێکۆشانی ئازادی‬ ‫به‌ربده‌ن‪.‬‬ ‫بێ رێبه‌رئاپۆ‪ )PKK( ،‬و بزووتنه‌وه‌ی ئازادی‪،‬‬ ‫سیاسه‌ت به‌ڕێو‌ه ناچێت‬ ‫پووچه‌ڵبوونه‌وه‌ی پیالنگێڕی‪ ،‬له‌ناوبردنی سیاسه‌تی‬ ‫نکۆڵی و له‌ناوبردنه‌‪ ،‬هه‌مانکات له‌ناوبردنی سیاسه‌تی‬ ‫قڕکردنی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬چونک‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن ب‌ه پیالنگێڕی‬ ‫سیاسه‌تی نکۆڵی و له‌ناوبردن سه‌رخه‌ن‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ش‬ ‫ب‌ه پیالنگێڕی هه‌وڵیاندا سه‌رکه‌ون‪ ،‬به‌اڵم نه‌یانتوانی‬

‫‪13‬‬ ‫سه‌رکه‌ون‪ .‬رێبه‌رئاپۆ و بزووتنه‌وه‌ی ئازادی و گه‌لی‬ ‫کورد‪ ،‬ئه‌م سیاسه‌ته‌یان پووچه‌ڵ کرده‌و‌ه و ئه‌مه‌شیان‬ ‫له‌به‌رچاو هه‌رکه‌سێک و رای گشتییش ئاشکراکرد‪.‬‬ ‫ب��ێ رێبه‌رئاپۆ‪ )PKK( ،‬و ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئ��ازادی‬ ‫سیاسه‌ت له‌کوردستاندا‪ ،‬به‌ڕێوه‌ناچێت و نابێت‪ .‬کاتێک‬ ‫ک‌ه رێبه‌رئاپۆ و بزووتنه‌وه‌و گه‌لی کوردیان به‌موخاته‌ب‬ ‫وه‌رگ��رت و له‌گه‌ڵیاندا دانیشتن و پرسه‌که‌یان له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای ئازادی و دیموکراتی چاره‌سه‌رکرد‪ ،‬ئه‌و کاته‌‬ ‫سیاسه‌ت له‌کوردستاندا ده‌بێت‪ .‬هه‌تاکو ئه‌م کێشه‌ی ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر نه‌بێت‪ ،‬ن‌ه بۆ تورکیا و ن‌ه بۆ رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین و سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی س�ه‌رم��ای�ه‌داری‪،‬‬ ‫ئاسووده‌یی دروست نابێت‪ .‬ئه‌مڕۆ له‌سیاسه‌تی خۆیاندا‪،‬‬ ‫گۆڕانکاریان پێکهێناوه‌‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه هزری داگیرکه‌ری‬ ‫دا‪ ،‬هیچ گ��ۆڕان��ک��اری��ی�ه‌ک��ی��ان پێکنه‌هێناوه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫گۆڕانکارییانه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه گه‌لی کورد به‌رێبازی‬ ‫جۆراوجۆر له‌ناو ببه‌ن‪ .‬به‌تایبه‌تی له‌الیه‌نی تاکتیکی و‬ ‫ستراتیژی و هزرییه‌و‌ه گۆڕانکاری نییه‌‪.‬‬ ‫* ئه‌م گۆڕانکارییان ‌ه چین‪ ،‬ک ‌ه باسی ده‌که‌ن؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬وه‌کو رابردوو ناڵێن کورد نییه‌‪ .‬ده‌ڵێن"‬ ‫کورد هه‌یه‌"‪ ،‬به‌اڵم چ کوردێک؟ کورد‪ ،‬وه‌کو نه‌ته‌وه‌‬ ‫قه‌بووڵ ناکه‌ن‪ .‬کورد وه‌کو تاکه‌که‌س‪ ،‬ده‌بینن و به‌م‬ ‫شێوه‌ی‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن ک‌ه پرسه‌کانیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن و‬ ‫ده‌ڵێن؛ "ئێم‌ه کێشه‌ی کوردمان چاره‌سه‌ر کردووه‌‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫(‪)trt6‬م��ان ئاوا کردووه‌‪ ،‬ئێم‌ه هه‌ندێک هه‌نگاومان‬ ‫ن��اوه‌‪ ،‬ل‌ه بنه‌ڕه‌تدا ئێم‌ه چاره‌سه‌رمان ک��ردووه‌‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫هه‌ندێک خاڵی ب��چ��ووک مابێت‪ ،‬ئێم‌ه ئ�ه‌وان�ه‌ش‬ ‫چ��اره‌س�ه‌ر ده‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ته‌نها ل�ه‌م ن��ێ��وه‌دا‪ ،‬تیرۆر هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌حیسای خۆیان ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ن ئه‌و تیرۆر‌ه له‌ناو ببه‌ن‬ ‫وسیاسه‌تی خۆیانی راب��ردوو جارێکیتر بخه‌ن‌ه بواری‬ ‫پراکتیکه‌وه‌و ئه‌نجام وه‌ربگرن‪ ،‬هه‌موو ئه‌مه‌یه‌‪ ".‬ئه‌گه‌ر‬ ‫کورد هه‌بێت‪ ،‬ئه‌و کات‌ه گه‌لی کوردیش هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫میلله‌تێک هه‌بێت‪ ،‬ئه‌و کات نه‌ته‌وه‌یه‌ک هه‌ی‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌م گه‌له‌یه‌‪ .‬ئه‌م گه‌ل‌ه تاکه‌که‌سه‌‪ ،‬تاکه‌که‌س چۆن‬ ‫هه‌یه‌؟ گه‌لێک بێ تاکه‌که‌س و تاکه‌که‌سێکیش بێ‬ ‫گه‌لێک نابێت‪".‬گه‌ل له‌تاکه‌که‌سان و تاکه‌که‌سیش‬ ‫له‌گه‌لێک پێکدێت"‪ .‬ئه‌گه‌ر ک��ورد هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وکات ‌ه‬ ‫مافی ئه‌وان وه‌کو گه‌لێک هه‌یه‌‪".‬مافی نه‌ته‌وه‌یی"‪،‬‬ ‫ن‌ه تاکه‌که‌سی‪ .‬لێره‌دا‪ ،‬پیالنێکی زۆر هه‌ستیار و ورد‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌م پیالنان‌ه زۆر بێ ناوه‌ڕۆکن‪.‬‬ ‫به‌م شێوه‌ی‌ه نیشانده‌ده‌ن ک‌ه ده‌ستیان له‌سیاسه‌تی نکۆڵی‬ ‫و ل�ه‌ن��اوب��ردن ب����ه‌رداوه‌‪ ،‬ک��ورد وئ��ی��راده‌ک �ه‌ی قه‌بووڵ‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬سیاسه‌تێکی نوێیان داڕشتووه‌و به‌م سیاسه‌ت ‌ه‬ ‫دیموکراتیکه‌‪ ،‬ده‌خوازن کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌خ���وازن هه‌موو که‌سێک ب �ه‌م سیاسه‌ته‌ی خۆیان‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنن‪ .‬ته‌نیا حیسابی ئه‌و‌ه ناکه‌ن ک‌ه کورد‪،‬‬ ‫کوردی رابردوو نیین‪ .‬چه‌ند‌ه هه‌وڵبده‌ن ب‌ه سیاسه‌تی و‬ ‫پیالنی خۆیان باوه‌ڕیش بن‪ ،‬به‌اڵم ناتوانن کوردان وه‌کو‬ ‫رابردوو هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنن‪.‬‬ ‫ئامانجی ئاکه‌په‌‪ ،‬چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد نیی ‌ه‬ ‫کورد ئیدی پێداگرن له‌سه‌ر ئازادی وده‌ستی لێبه‌رناده‌ن‪.‬‬ ‫پێویست‌ه ه�ه‌م��وو ده‌وڵ �ه‌ت �‌ه داگ��ی��رک �ه‌رو سیسته‌می‬ ‫مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داریش و هه‌موو ئه‌و هێزانه‌ش‬ ‫ک‌ه نوێنه‌رایه‌تی ئه‌و سیسته‌م‌ه ده‌که‌ن ئه‌و‌ه باش ‪Û‬‬

‫بزانن‪ .‬ئه‌مڕۆ ئاکه‌په‌‪ ،‬وا نیشان ده‌دات ک‌ه کورد‪،‬‬ ‫قه‌بووڵ ده‌کات و له‌سیاسه‌تی خۆی وا نیشانده‌دات ک ‌ه‬ ‫ب‌ه رێبازی سیاسی و دیموکراتی پرسه‌ک‌ه چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬و له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مای‌ه پڕوپاگه‌نده‌ی خۆی‬ ‫ده‌کات‪ .‬له‌ئامانجی ئاکه‌په‌دا‪ ،‬چاره‌سه‌رکردنی پرسی‬ ‫کورد نییه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌ئامانجی ئه‌ودا‪ ،‬دیموکراتیزه‌بوونی‬ ‫تورکیاش نییه‌‪ .‬له‌تورکیادا که‌سایه‌تییه‌کی دیموکرات‪،‬‬ ‫ژیانێکی نوێ ئاواکردن له‌ئامانجی ئاکه‌په‌دا نییه‌‪.‬‬ ‫ئاکه‌پ‌ه هه‌وڵده‌دات به‌هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن و به‌ڕێکردنی کات‬ ‫سه‌رکه‌وێت‪ ،‬پیالن داده‌ڕێژێت و ده‌خوازێت هه‌رکه‌سێک‬ ‫به‌و پیالنانه‌و‌ه سه‌رقاڵ بکات وهه‌ڵخه‌ڵه‌تێنێت و به‌م‬ ‫شێوه‌ی‌ه ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی خۆی به‌رده‌وام بکات‪.‬‬ ‫ئاکه‌په‌‪ ،‬سیخوڕی ئه‌مریکاو سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی‬ ‫سه‌رمایه‌دارییه‌‬ ‫ئاکه‌په‌‪ ،‬رێکخستنێکی ئه‌مریکایه‌‪ .‬ئاکه‌په‌‪ ،‬سیخوڕی‬ ‫ئه‌مریکاو سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌دارییه‌‪.‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ی ک‌ه سۆڤییه‌ت هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌‪ ،‬ستراتیژییه‌کی‬ ‫نوێ پێشکه‌وت‪ ،‬ئه‌ویش ستراتیژیی ئیسالمی سیاسییه‌‪.‬‬ ‫یانیش به‌واتایه‌کی ت��ر‪ ،‬ئیسالمی ن�ه‌رم"ل��ی��ب��ڕاڵ"ه‌‪.‬‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن رۆژهه‌اڵتی ناوین به‌ڕێگای ئه‌م ستراتیژه‌و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌‪ ،‬جارێکیتر به‌ڕێکخستن بکه‌ن و‬ ‫به‌ڕێوه‌ی ببه‌ن‪ .‬به‌ئیسالمی نه‌رم"لیبڕاڵ"یش ئامانجی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ته‌واوی هه‌رێمه‌ک‌ه بخه‌ن‌ه خزمه‌تی خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورک‪ ،‬ده‌وڵه‌تێکی ناتۆیه‌‪ .‬ناتۆش‪ ،‬ده‌زگایه‌کی‬ ‫سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داری و ستراتیژی‬ ‫ئه‌ویش له‌پراکتیکدا پێکدێنێت و پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌دارییه‌‪ .‬له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تێک ک‌ه ل‌ه نێو ناتۆدا جێ ده‌گرێت ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیایه‌‪ .‬ل‌ه سااڵنی (‪ )1980‬ب‌ه کوده‌تای سه‌ربازی‬ ‫و فاشیستی‪ ،‬ئه‌مریکا و ئینگلته‌راو ئیسرائیل بنه‌مای‬ ‫ستراتیژی ناتۆیان له‌تورکیا ئاوا کرد وهه‌تا ساڵی‬ ‫(‪ )2000‬پێویستیه‌کانی ئه‌م ستراتیژییه‌یان له‌تورکیا‬ ‫ئاماد‌ه کرد‪ .‬له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌‪ ،‬هێرشێکی ئابووری‪،‬‬ ‫سیاسییان له‌سه‌ر حکومه‌ته‌که‌ی ئه‌جه‌ویدیان به‌ڕێوه‌برد‪.‬‬ ‫حکومه‌ته‌که‌ی ئه‌جه‌ویدیان روخاندو پارته‌که‌شیان باڵو‌ه‬ ‫پێکرد‪ .‬له‌ساڵی (‪)2002‬دا ئاکه‌په‌یان‪ ،‬له‌سه‌ر حکومه‌ت‬ ‫دانا‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌ده‌ستی ناتۆ پێکهات‪ .‬به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای کوده‌تای (‪)12‬ی ئه‌یلول پێشکه‌وت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وانه‌ی ک‌ه به‌په‌یمانی لۆزان و ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی‬ ‫ساڵی (‪ )1924‬تورکیا ک‌ه خۆیان به‌خاوه‌نی تورکیا‬ ‫ده‌زانی‪ ،‬نه‌یانده‌خواست ک‌ه ئاکه‌په‌‪ ،‬بێت‌ه سه‌رده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫ئاکه‌په‌و ئیسالمی سیاسی ولیبڕاڵیان قه‌بووڵ نه‌ده‌کرد‪،‬‬ ‫چونک‌ه ئیسالمی سیاسییان(لیبڕاڵیان) ل �ه‌دژی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیییه‌کانی خۆیان ده‌بینن‪ ،‬ه�ه‌ر بۆی‌ه هه‌تا‬ ‫ساڵی (‪ )2005‬له‌دژی ئه‌و‌ه راوه‌ستان و به‌رخودانیان‬ ‫ک��رد‪ ،‬ب�ه‌اڵم ب‌ه رووداوی شه‌مزینان ئه‌م به‌رخودانه‌‪،‬‬ ‫هه‌تا ئاستێک بن که‌وت‪ .‬له‌ساڵی (‪)2007‬دا له‌نێوان‬ ‫ئه‌ردۆغان وسه‌رفه‌رمانداری ئه‌و کاته‌"بیوک ئانت"دا‬ ‫چاوپێکه‌وتن و هاوپه‌یمانییه‌ک ل‌ه قه‌سری"دۆڵمه‌باخچه‌"‬ ‫پێکهات‪ .‬به‌م هاوپه‌یمانیی‌ه جێگایان به‌ئاکه‌په‌دا‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌م بنه‌مای‌ه چاوپێکه‌وتنی نێوان بۆش و ئه‌ردۆغانیش‬ ‫هات‌ه ئاراوه‌‪ .‬له‌م دیداره‌دا بڕیاریان دا ک‌ه (‪ )PKK‬له‌ناو‬ ‫ببه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌مه‌ش بۆش وتی‪ ،)PKK( ":‬دوژمنی‬

‫“ ئه‌گه‌ر له‌باشووری‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬حکومه‌تێکی‬ ‫فیدرالی یان ده‌وڵه‌تێکی‬ ‫بچووک له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫نژادپه‌رستی ئاوا بکه‌ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کاته‌ ده‌توانن له‌به‌شه‌کانی‬ ‫تری کوردستان ئاسته‌نگی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر پێکهێنانی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕی‬ ‫بگرن‪ .‬هه‌ر سێ به‌شی‬ ‫تری کوردستان به‌باشووری‬ ‫کوردستانه‌وه‌ ببستنه‌وه‌و‬ ‫هه‌موو کوردان بخه‌نه‌‬ ‫چوارچێوه‌ی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫خۆیان وبه‌کاریان بهێنن‬

‫“‬

‫‪14‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫تورکیا‪ ،‬گه‌لی ئێراق و ئه‌مریکایه‌" و ئه‌مه‌ی به‌ئاشکرا‬ ‫گ���ووت‪ .‬هه‌وڵیاندا له‌ساڵی (‪)2008‬دا (‪)PKK‬‬ ‫پاکتاوبکه‌ن و به‌م شێوه‌یه‌ش ستراتیژی خۆیان پێکبهێنن‬ ‫و به‌ته‌سفیه‌کردنی (‪ ،)PKK‬هاوپه‌یمانی و ستراتیژی‬ ‫خۆیان له‌هه‌رێمه‌ک‌ه به‌رفراوانتر بکه‌ن و ئه‌نجام به‌ده‌ست‬ ‫بخه‌ن‪ .‬پاش ئه‌م هاوپه‌یمانییه‌‪ ،‬هێرشی زاپیان کرد‬ ‫و ئه‌شکه‌نجه‌ی سه‌ر رێبه‌رئۆجه‌النیشیان زیاتر کرد‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ ئاکه‌پ‌ه له‌سه‌رده‌سه‌اڵتدایه‌‪ ،‬ئه‌م‌ه هه‌مووی‬ ‫به‌ده‌ستی ناتۆ و ئه‌مریکا و ئینگلته‌را و ئیسرائیله‌‪.‬‬ ‫به‌م شێوه‌ی‌ه تورکیایان ئاماده‌کرد ک‌ه له‌هه‌رێمه‌که‌دا‬ ‫رۆڵی خۆی ببینێت و ستراتیژی ئیسالمی سیاسی‬ ‫پێش بخات‪ .‬به‌گوێره‌ی ئ�ه‌م ستراتیژییه‌‪ ،‬ئه‌مریکا‬ ‫هاوپه‌یمانی خۆی پێش ده‌خ��ات‪ ،‬ئه‌م هاوپه‌یمانییه‌‪،‬‬ ‫سێ الیه‌نه‌یه‌‪ .‬له‌م هاوپه‌یمانیی‌ه سێ قۆڵییه‌دا‪ ،‬تورکیا‪،‬‬ ‫ئێراق ـ باشووری کوردستان و ئه‌مریکادا جێ ده‌گرن‪.‬‬ ‫ئه‌مریکا بۆ ئه‌وه‌ی ئیسالمی سیاسی له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین بااڵده‌ست بکات‪ ،‬به‌رێگای سیاسه‌تی ئیسالمی‬ ‫لیبراڵ"نه‌رم" ت �ه‌واوی ناوچه‌ک‌ه بخات‌ه بن خزمه‌تی‬ ‫خۆییه‌وه‌‪ .‬ده‌خ��وازن به‌م شێوه‌یه‌‪ ،‬کارێک بکه‌ن‪ ،‬ک ‌ه‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫هیچ که‌سێک ل �ه‌دژی ستراتیژی ئ �ه‌وان نه‌توانێت‬ ‫بووه‌ستێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌کاتی سۆڤییه‌تدا‪ ،‬ئه‌مریکا وناتۆ‪ ،‬پرۆژه‌ی "که‌مه‌ره‌ی‬ ‫س �ه‌وزی��ان" ل���ه‌دژی سۆسیالیزم پێشخست‪ .‬ب��زووت��ن�ه‌وه‌‬ ‫ئیسالمییه‌کانیان ل �ه‌دژی سۆڤییه‌ت به‌کارهێنا‪ ،‬به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ش سۆسیالیزمیان له‌ناو برد‪ .‬له‌و کاته‌دا تورکیا‬ ‫رۆڵێکی مه‌زنی تێدا به‌ڕێوه‌برد‪ ،‬هه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا‪،‬‬ ‫ک��وده‌ت��ای س �ه‌رب��ازی پێکهات‪ .‬پ��اش ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان�ه‌وه‌ی‬ ‫سۆڤییه‌ت ئیسالمی لیبڕاڵیان پێشخست‪ .‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫سۆڤییه‌ت‪ ،‬ئیسالمی توندڕو فه‌ناتیکیان ئاواکرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستاش ئیسالمی لیبڕاڵ پێشده‌خه‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌ده‌ستی‬ ‫ئاکه‌په‌و ل�ه‌رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین پێکدێت و ه �ه‌ر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌شه‌‪ ،‬ک‌ه ئاکه‌په‌‪ ،‬سیخوری سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی‬ ‫س �ه‌رم��ای �ه‌داری��ی �ه‌‪ .‬ه���ه‌ر شتێک ب �ه‌ده‌س��ت��ی ئ��اک�ه‌پ�ه‌‪،‬‬ ‫پێشده‌خه‌ن‪ .‬ده‌بێت هه‌موو که‌سێک ئه‌م‌ه بزانێت و ببینێت‪.‬‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ته‌ی هه‌تا ئێستا ئه‌نجامی وه‌رنه‌گرتووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن ب‌ه ده‌ستوورێکی نوێ به‌جێی بکه‌ن‪ ،‬به‌گوێره‌ی‬ ‫ئه‌وان‪ ،‬ئه‌م گۆڕانکارییانه‌ش به‌م شێوه‌ی‌ه پێکدێن‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌م یه‌که‌یه‌‪ ،‬ک‌ه ئه‌وه‌نده‌ش گرنگی ب‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫په‌رله‌مانی له‌مانگی حوزیراندا ده‌ده‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌رکه‌وتن‬ ‫به‌ده‌ستبخه‌ن‪ ،‬به‌گوێره‌ی خۆیانیش‪ ،‬ده‌توانن (‪)PKK‬‬ ‫ته‌سفی‌ه بکه‌ن‪ .‬ئاکه‌پ‌ه هاوپه‌یمانی و هاوکاری خۆی‬ ‫له‌گ‌ه ‌ڵ گالدیۆش پێکهێنا‪ .‬له‌تورکیا ناتۆی راب��ردوو‪،‬‬ ‫گالدیۆی پێشخستبوو‪ ،‬هه‌ر شتێک له‌ژێر خزمه‌تی ئه‌م‬ ‫گالدیۆیه‌دا بوو‪ .‬پاش رووخانی سۆڤییه‌ت‪ ،‬گالدیۆیان‬ ‫به‌اڵو‌ه پێکرد‪ .‬هۆکاری باڵوکردنه‌وه‌که‌شی ئه‌و‌ه بوو که‌‬ ‫ستراتیژی ناتۆ له‌دژی سۆڤییه‌ت سه‌رکه‌وتنی به‌ده‌ست‬ ‫هێنابوو‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه ل �ه‌زۆر له‌واڵته‌کاندا‪ ،‬سیسته‌می‬ ‫گ�لادی��ۆی��ان ب�ڵاوه‌پ��ێ��ک��رد و ی���ان ئ���ه‌وه‌ت���ا‪ ،‬شێوه‌که‌یان‬ ‫گ���ۆڕی‪ .‬له‌تورکیادا‪ ،‬گالدیۆیان ب�ڵاو‌ه پێ نه‌کرد‪،‬‬ ‫چونک‌ه تێکۆشانی (‪ )PKK‬له‌تورکیادا ب���ه‌رده‌وام‬ ‫بوو‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌م یه‌ک‌ه باڵویان نه‌کرده‌وه‌‪ .‬ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫تورکیا ده‌ی��ان��گ��ووت‪ ":‬له‌تورکیادا‪ )PKK( ،‬هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئێم‌ه ناتوانین گ�لادی��ۆ هه‌ڵوه‌شینینه‌وه‌‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر ئێمه‌‬ ‫هه‌ڵیوه‌شێنینه‌وه‌و به‌اڵوه‌یان پێبکه‌ین‪ ،‬ئه‌و کات‪ ،‬ئێم‌ه له‌ناو‬ ‫ده‌چین‪ ،‬هه‌روه‌هاش ناتوانین خۆمان و سیسته‌می ناتۆش‬ ‫بپارێزین"‪ .‬کاتێک ک‌ه (‪ )PKK‬سیاسه‌تی داگیرکه‌ری‬ ‫و دارده‌سته‌کانیانی له‌کوردستاندا‪ ،‬پووچه‌ڵ کرده‌و‌ه ئه‌و‬ ‫کاته‌ش سیاسه‌ته‌کانی ئه‌وان که‌وت‌ه مه‌ترسییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کاته‌ش له‌سیاسه‌ته‌کانی خۆیان له‌به‌رامبه‌ر به‌کورد‪،‬‬ ‫هه‌ندێک گۆڕانکارییان تێدا دروست کرد و له‌سیسته‌می‬ ‫گالدیۆشدا‪ ،‬هه‌ندێک گۆڕانکاریان پێکهێنا‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش ستراتیژی سه‌وز"پیالنگێڕی سه‌وز"یان پێشخست‪.‬‬ ‫سه‌رمای‌ه و داموده‌زگا و سیاسه‌تی سه‌وزیان پێشخست‪.‬‬ ‫له‌گالدیۆشدا‪ ،‬گالدیۆی سه‌وزیان ئاواکرد‪ .‬ئێستا ئه‌م‬ ‫گالدیۆوه‌و ئاکه‌پ‌ه له‌ناو هاوپه‌یمانییه‌کدان‪ .‬به‌یه‌که‌وه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر (‪ )PKK‬ل‌ه هاوپه‌یمانیدان و سیاسه‌تی‬ ‫نکۆڵی و له‌ناوبردن له‌به‌رامبه‌ر به‌گه‌لی کورد به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫* گ�ه‌ل��ی ک���ورد‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب��ه‌م سیاسه‌ته‌‪،‬‬ ‫تێکۆشانێکی چۆن به‌ڕێو‌ه ببات؟‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬ئێستا ئاکه‌په‌‪ ،‬ده‌ڵێت‪ ،‬ئێم‌ه له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌ئه‌رگه‌نه‌کۆن‪ ،‬راوه‌ستاوین و دادگاییمان ده‌ستپێکردووه‌‪،‬‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت هه‌ر هێزێک هه‌بێت ئاشکرایان ده‌که‌ین‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫و حیسابیان لێ ده‌پرسین و هه‌ر هێزێکیش ن��اڕه‌وا بن‬ ‫ئێم‌ه حیساب له‌وانیش ده‌پرسینه‌و‌ه و ئه‌وان باڵو‌ه پێده‌که‌ین‬ ‫و لێیان ده‌پرسینه‌وه‌‪ .‬به‌م شێوه‌ی‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن ک‌ه خۆیان‬ ‫دیموکرات و ئازادیخواز نیشانبده‌ن‪ .‬گه‌لێک که‌سیش‬ ‫به‌وان‌ه باوه‌ڕده‌کات‪ ،‬به‌اڵم پێویست‌ه هه‌رکه‌س بزانێت که‌‬ ‫دادگاییکردنی ئه‌رگه‌نه‌کۆن له‌ئه‌نجامی ئۆپه‌راسیۆنی‬ ‫زاپه‌و‌ه پێکهاتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر گه‌ریالکانی کوردستان ل‌ه زاپ‬ ‫سه‌رکه‌وتنیان به‌ده‌ست نه‌خستبووایه‌‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و دادگای‬ ‫ئه‌رگه‌نه‌کۆنه‌یش پێش نه‌ده‌که‌وت‪ .‬ته‌نانه‌ت له‌وانه‌بوو‬ ‫ئاکه‌پ‌ه له‌ده‌سه‌اڵتداریه‌تی بکه‌وێت و ئه‌ندامه‌کانیشی‬ ‫رووب���ه‌ڕووی زیندان ببنه‌وه‌‪ .‬ب �ه‌اڵم گه‌ریال گورزێکی‬ ‫مه‌زنی ل‌ه ئه‌رته‌شی تورک خست و متمانه‌ی ئه‌رته‌شی‬ ‫تورکی له‌ناو برد و الوازی خست‪ .‬له‌ئه‌نجامی ئه‌مه‌ش‬ ‫ئاکه‌په‌و ئه‌مریکا سوودمه‌ند ب��وون‪ ،‬چونک‌ه ئه‌وانه‌ی‬ ‫ک‌ه ل‌ه کوردستان وله‌دژی (‪ )PKK‬شه‌ڕیان ده‌کرد‪،‬‬ ‫هه‌میش‌ه ده‌یانگووت‪ ":‬ئێم‌ه (‪ )PKK‬ته‌سفی‌ه ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ئه‌نجامدا ئه‌وان خۆیان تێکشکابوون‪ ،‬وهاوکاتیش‬ ‫ته‌سفیه‌ش پێکنهاتبوو و ل �ه‌س �ه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫قورسایی ئه‌رته‌شیش نه‌مابوو‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه (‪)PKK‬‬ ‫سه‌رکه‌وتنی به‌ده‌ستهێنابوو‪ .‬ب�ه‌اڵم ئه‌مریکاو ئاکه‌په‌‬ ‫له‌م شکسته‌ی ئه‌رته‌ش به‌گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی‬ ‫خۆیان سوودمه‌ند ب��وون و له‌ئه‌نجامی ئه‌م شکسته‌دا‪،‬‬ ‫دادگای ئه‌رگه‌نه‌کۆنیان پێشخست‪ .‬هه‌ندێک که‌س که‌‬ ‫ئاشکرابوونه‌و کۆمه‌ڵکوژی زۆریان پێکهێناو‌ه دادگاییان‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ئه‌مان‌ه ئه‌و که‌سانه‌ن ک‌ه هه‌موو شه‌ڕی تایبه‌ت‬ ‫و پیسیان له‌سه‌ر گه‌لی کورد وکوردستان به‌ڕێوه‌بردووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێکی تریش هه‌ن ک‌ه هه‌تا ئێستا ئاشکرانه‌بوون و‬ ‫ده‌رن�ه‌ک�ه‌وت��وون�ه‌ت�‌ه ڕوو‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌وانیش ل�ه‌ش�ه‌ڕی دژ‬ ‫به‌(‪ ،)PKK‬بێ ئه‌نجام ماونه‌ته‌و‌ه وئه‌نجامیان به‌ده‌ست‬ ‫نه‌خستووه‌‪ .‬ئه‌وانه‌ی ک‌ه ناکه‌ونه‌‪ ،‬ستراتیژی ئیسالمی‬ ‫ل��ی��ب��ڕاڵ و ئیسالمییه‌تی ل��ی��ب��ڕاڵ ق �ه‌ب��ووڵ ن��اک�ه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکران وگیران‪ .‬له‌ساڵی (‪ ،)2007‬ئه‌رته‌شی‬ ‫ت��ورک‪ ،‬ئ�ه‌ردۆغ��ان وئه‌مریکا هاوپه‌یمانیان پێکهێنا‪.‬‬ ‫ئه‌و که‌سانه‌ی ک‌ه ئه‌م هاوپه‌یمانیه‌ته‌یان قه‌بووڵ نه‌کردو‬ ‫له‌شه‌ڕی خۆیانیشدا‪ ،‬سه‌رکه‌وتنیان قازانج نه‌کردبوو‪،‬‬ ‫گیران و ده‌ستبه‌سه‌رکران‪.‬‬ ‫له‌تورکیا‪ ،‬گالدیۆ بۆ پێکهێنانی ستراتیژی ئه‌مریکا‬ ‫پێشخراوه‌‪ .‬ئه‌م هاوپه‌یمانیی‌ه ب‌ه ده‌ستی سیسته‌م پێکهات‪.‬‬ ‫ئ�ه‌رک��ی گ�لادی��ۆ‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ی�‌ه ک�‌ه ستراتیژی سیسته‌می‬ ‫سه‌رمایه‌داری ک‌ه بۆ ناتۆی دیار کردوو‌ه به‌ڕێو‌ه ببات‪.‬‬ ‫ستراتیژیی ئه‌مڕۆکه‌ش‪ ،‬ستراتیژی ئیسالمی سیاسی‪،‬‬ ‫یانیش به‌واتایه‌کی ت��ر‪ ،‬ئیسالمی لیبڕاڵه‌‪ .‬گالدیۆ‬ ‫بۆ ئه‌م‌ه کار ده‌ک��ات‪ .‬ئاکه‌پ‌ه ئه‌مڕۆ به‌گوێره‌ی ئه‌م‬ ‫ستراتیژییه‌‪ ،‬سه‌نتیزی"ئیسالم ـ تورک" به‌بنه‌ما ده‌گرێت‪.‬‬ ‫وه‌ک��و راب���ردوو ت��ورک��ی ڕه‌ش‪ ،‬ت��ورک��ی سپی به‌بنه‌ما‬ ‫ناگرێت‪ .‬به‌گوێره‌ی ستراتیژی ن��وێ‪ ،‬تورکی سه‌وز‬ ‫به‌بنه‌ما ده‌گرێت‪ .‬به‌گوێره‌ی ئه‌م ستراتیژییه‌‪ ،‬هه‌ندێک‬ ‫هه‌نگاویان هاویشتوو‌ه وهه‌ندێکی تریش ماو‌ه هه‌ڵینێن‬ ‫وته‌واویان نه‌کردووه‌‪ .‬تورکیا له‌قۆناخێکی راگ��وزاری‬ ‫ده‌ربازده‌بێت‪ ،‬ب‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کان و ده‌ستوورێکی هه‌میشه‌ی‬ ‫هه‌وڵده‌دات ئه‌وه‌ش ته‌واو بکات‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م‌ه ته‌واو بکات‪،‬‬ ‫ئه‌وکات‌ه تورکیا له‌مه‌ترسییه‌کان تێپه‌ڕ بکات‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫تورکیا و ئاکه‌پ‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کانیان به‌سه‌رکه‌وتوویی تێپه‌ڕ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬ ‫کرد‪ ،‬ئه‌وکات‌ه به‌گوێره‌ی خۆیان ده‌ستوورێکی بنه‌ڕه‌تی‬ ‫پێشده‌خه‌ن وئه‌و ده‌ستوور‌ه بنه‌ڕه‌تییه‌ش‪ ،‬ته‌سفیه‌کردنی‬ ‫(‪)PKK‬و گه‌لی ک��ورد بێت‪ .‬به‌م شێوه‌ی‌ه خۆیان له‌‬ ‫قۆناخی راگ���وزاری و مه‌ترسیدار ده‌بازبکه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫تورکیا به‌گوێره‌ی ئه‌م ستراتیژییه‌‪ ،‬هه‌ڵسوکه‌وت بکات‬ ‫ئه‌و رۆڵه‌ی ک‌ه ناتۆ له‌هه‌رێمه‌که‌دا‪ ،‬خستۆیه‌تی‌ه ئه‌ستۆی‬ ‫پێکیبهێنێت‪ .‬پێویست‌ه مرۆڤ ئه‌و ده‌رفه‌ته‌یان پێنه‌دات‪.‬‬ ‫کاتێک ک�‌ه ئاکه‌په‌‪ ،‬ده‌رف���ه‌ت و رێ��گ��ای نه‌بینێت‪،‬‬ ‫ناتوانێت ئه‌و ستراتیژیی‌ه به‌ڕێو‌ه ببات‪ ،‬هه‌روه‌ها سیسته‌می‬ ‫مۆدێرنییته‌ی س �ه‌رم��ای �ه‌داری ن��ات��ۆش ناتوانێت ئه‌و‬ ‫ستراتیژیی‌ه به‌ڕێوه‌ببات‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌م ستراتیژیی‌ه پێکنه‌یت‪،‬‬ ‫ئه‌وکات‌ه زه‌ربه‌یه‌کی م�ه‌زن بخۆن و ئه‌مه‌ش بکه‌وێته‌‬ ‫خزمه‌تی گه‌لی ک��ورد و هه‌موو گه‌لی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوینه‌وه‌‪ .‬کاتێک وه‌ها بێت‪ ،‬ئه‌و کاته‌ش ل‌ه رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناویندا رێگای ئازادی و دیموکراسی پێشبکه‌وێت‪ .‬ئه‌مڕۆ‬ ‫ئێم‌ه ده‌بینین ک‌ه له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین له‌تونس و میسر و‬ ‫گه‌لێک ده‌وڵه‌تی تر‪ ،‬هه‌ندێک بزووتنه‌و‌ه به‌گوێره‌ی ئه‌م‬ ‫ستراتیژیی‌ه پێکدێن و پێش ده‌که‌ون‪ .‬سیسته‌م و رژێم ئیدی‬ ‫ئیفالسیان کردووه‌‪ .‬ئه‌وان‌ه شتێکی به‌گه‌الن بده‌ن نییه‌و‬ ‫نه‌ماوه‌‪ .‬گه‌لیش له‌م‌ه زۆر ناره‌حه‌ته‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ده‌ستی‬ ‫داوه‌ت �‌ه تێکۆشان و ب�ه‌رخ��ۆدان‪ .‬سیسته‌میش ده‌خوازێت‬ ‫ئه‌و رژێمان‌ه ته‌سفی‌ه ببه‌ن و ئه‌و بزووتنه‌وانه‌ی ک‌ه هه‌یه‌‬ ‫کۆنتڕۆڵ بکات و بیانخات‌ه ژێر به‌رژه‌وه‌ندی خۆیه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌مه‌ش گه‌ل نه‌توانێت‪ ،‬تێکۆشانێکی نوێ له‌هه‌رێمه‌که‌دا‬ ‫پێش بخات‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه رێکخستن بوون و رێبازی گه‌الن‬ ‫زۆر الوازه‌و بێ رێکسختنه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌‬ ‫ک‌ه پێشبکه‌ون‪ ،‬چونک‌ه هیوای گه‌الن ئیدی نه‌ب‌ه رژێم‬ ‫و ن‌ه به‌سیسته‌میش هه‌یه‌‪ .‬سیسته‌میش ئه‌م‌ه بۆ خۆی‬ ‫به‌مه‌ترسی ده‌بینێت‪ ،‬هه‌وڵده‌دات به‌ستراتیژی ئیسالمی‬ ‫لیبڕاڵ‪ ،‬ئاسته‌نگی بکات و له‌مه‌شدا‪ ،‬رۆڵێکی مه‌زنی‬ ‫خستۆت‌ه سه‌ر ئه‌ستۆی تورکیا‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێم‌ه ده‌خوازین پیالنگێڕی به‌ته‌واوی پووچه‌ڵ‬ ‫بکه‌ینه‌و‌ه و کۆتایی ب‌ه قڕکردنی نه‌ته‌وه‌یی کورد‬ ‫بهێنین‪ ،‬و ئازادی و دیموکراسی پێشبکه‌وێت‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئێم‌ه له‌دژی کات تێپه‌ڕاندن‪ ،‬هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن و پیالنه‌کانی‬ ‫ئاکه‌پ‌ه راوه‌ستین و به‌رخۆدان بکه‌ین‪ ،‬ئێم‌ه نه‌هێڵین وه‌کو‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه ئ �ه‌وان ئامانج ده‌ک �ه‌ن له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا‪،‬‬ ‫سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بخه‌ن‪ .‬ئێم‌ه نه‌هێڵێین ک‌ه ئه‌وان به‌‬ ‫گوێره‌ی دڵی خۆیان ده‌ستوورێکی بنه‌ڕه‌تی نوێ ئاوا‬ ‫بکه‌ن‪ .‬کاتێک ک‌ه ئه‌مه‌مان کرد ئه‌و کات‌ه نه‌ته‌نها‬ ‫ئاکه‌په‌‪ ،‬به‌ڵکو ناتۆ و سیسته‌می مۆدێرنییته‌ش به‌‬ ‫گوێره‌ی ئه‌نجامه‌کان‪ ،‬ده‌رس ده‌رده‌خ�ه‌ن‪ ،‬چونک‌ه ئیدی‬ ‫سیسته‌م و ستراتیژی ئیسالمی سیاسی ئیفالس ده‌کات‪.‬‬ ‫ک �ه‌ی ئ �ه‌م ستراتیژیی‌ه ئیفالسی ک��رد‪ ،‬ئ �ه‌و کاته‌ش‬ ‫مه‌سه‌له‌ی کورد چاره‌سه‌ر ده‌بێت‪ .‬ئه‌و کات‌ه ئازادی و‬ ‫دیموکراسیش پێشده‌که‌وێت‪ .‬هه‌تا ئێم‌ه له‌کوردستان ئه‌م‬ ‫ستراتیژیی‌ه پووچه‌ڵ نه‌که‌ینه‌وه‌‪ ،‬هه‌موو لق و پۆپه‌کانی‬ ‫پووچه‌ڵ نه‌که‌ینه‌و‌ه و بێ هیوایان نه‌که‌ین‪ ،‬هیچ کاتێک‬ ‫چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد قه‌بووڵ ناکه‌ن و ناین‌ه رێگای‬ ‫چاره‌سه‌ری‪ .‬پێویست‌ه هه‌موو تاکێکی کورد و الیه‌نی‬ ‫دیموکرات و سۆسیالیست و لیبڕاڵ و واڵتپارێز ئه‌م‬ ‫راستی‌ه ده‌رک بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌رناکرێت‪ ،‬هۆکاری‬

‫‪15‬‬ ‫ئاسته‌نگی نوێنه‌رانی سیسته‌می س �ه‌رم��ای �ه‌داری و‬ ‫داموده‌زگاکانی ئه‌وانه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ئاکه‌په‌‪ ،‬ناێته‌‬ ‫رێ��ی چ��اره‌س �ه‌ری‪ .‬ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ی ک‌ه هیوایه‌کی ئ�ه‌وان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬به‌ئیسالمی سیاسی کوردستان رێکخستن بکه‌ن‬ ‫و سه‌ربکه‌ون‪.‬‬ ‫ه��ه‌وڵ��ی��ان��دا ک���‌ه (‪ )PKK‬ل���ه‌ن���اوخ���ۆ وده‌ره‌وه‌دا‬ ‫گۆشه‌گیربکه‌ن‪ .‬ئه‌م رێبازی گۆشه‌گیریی‌ه ئه‌نجامی‬ ‫ن �ه‌دا‪ ،‬ئاکه‌پ‌ه و فه‌تحواڵییه‌کانی ئیقناع نه‌کرد‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش حزبواڵیه‌کانیان به‌ردا و به‌مه‌ش ده‌خوازن‪ ،‬حزبواڵ‬ ‫ره‌وابکه‌ن و پاک ده‌ریانخه‌ن‪ ،‬ئه‌م شه‌به‌که‌"جاڵجاڵۆکه‌"ی‬ ‫جنایه‌تکارانه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێت بیانخه‌نه‌و‌ه جوڵه‌‪ .‬ته‌نها له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه ستراتیژی خۆیان له‌کوردستان سه‌ربه‌خه‌ن‪.‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت�‌ه ئ��ێ��م�‌ه خ����اوه‌ن ل��‌ه ئ��ی��س�لام��ی راس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌و‬ ‫ک �ه‌ل��ت��ووره‌ک �ه‌ی ده‌رک���ه‌وی���ن‪ ،‬چ��ون��ک�‌ه ئیسالمییه‌ت‬ ‫ژی��ان ووی��ژدان �ه‌‪ .‬ئیسالمییه‌ت‪ ،‬ن‌ه وه‌ه��ا سیاسه‌تێکی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداری‪ ،‬ئابووری‪ ،‬هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن‪ ،‬کۆمه‌ڵکوژی‬ ‫و دزییه‌‪.‬‬ ‫پێویست‌ه هه‌رکه‌س بزانێت ک‌ه هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی ئاکه‌په‌و‬ ‫فه‌تحواڵ"گوله‌ن" و حزبواڵ به‌ئیسالمییه‌ته‌و‌ه نییه‌‪ .‬ئه‌وانه‌‬ ‫ئیسالمییه‌ت بۆ ده‌س �ه‌اڵت��داری‪ ،‬ئابوور‪ ،‬ساخته‌کاری‬ ‫به‌کاردێنن‪ .‬بۆ ئه‌وان ئیسالمییه‌ت‪ ،‬ته‌نها ئامرازێکی‬ ‫گه‌وره‌کردنه‌‪ .‬هه‌وڵده‌ده‌ن‪ ،‬گه‌ل ب‌ه کلیلی ئیسالمییه‌ت‬ ‫هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنن‪ .‬گه‌لی کورد به‌ئاینی خۆییه‌و‌ه گرێدراوه‌‪.‬‬ ‫گه‌لی ئێم‌ه موسڵمان‌ه وموسڵمان بوونیشیان له‌دڵه‌و‌ه ژیان‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬ئه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن ک‌ه ئه‌م الیه‌نه‌ی گه‌له‌که‌مان‬ ‫به‌کاربهێنن‪ ،‬بۆچی گه‌لی ئێم‌ه موسڵمان نییه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫ده‌خ��وازن بیکه‌ن‌ه موسڵمان‪ .‬بۆ ئ�ه‌وه‌ش ئیسالمییه‌تیان‬ ‫خستۆت‌ه جموجۆڵ و کۆمه‌ڵه‌ی ئیشاره‌ت پێکدێنن‪ .‬ئه‌وه‌‬ ‫بێ رێزیه‌کی مه‌زن‌ه له‌دژی کوردان‪ .‬کورد پێویست‌ه له‌دژی‬ ‫ئیسالمی سیاسی بووه‌ستن‪ .‬به‌بۆنه‌ی رۆژی پیالنگێڕی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬پێویست‌ه هه‌موو کوردان خاوه‌ن شه‌ره‌ف ژیان‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬ئیدی به‌سه‌‪ ،‬ئیدی ئێم‌ه ب�ه‌م شه‌رمه‌زارییه‌وه‌‬ ‫ناژین‪ ،‬چونک‌ه دیلکردنی رێبه‌رایه‌تی‪ ،‬دیلکردنی گه‌لی‬ ‫کورده‌‪ ،‬دیلکردنی مرۆڤایه‌تی و کوردستانه‌‪ .‬که‌سێک‬ ‫ک‌ه ده‌ڵێت من مرۆڤم‪ ،‬کوردم و ناخوازم ب‌ه قڕکردن و‬ ‫کۆیالیه‌تی و شاراوه‌تیی بژیم‪ ،‬من ده‌خ��وازم به‌ئازادی‬ ‫ژی��ان بکه‌م‪ ،‬پێویست‌ه ئیدی ئێم‌ه ب�ه‌م شه‌رمه‌زارییه‌وه‌‬ ‫ژیان نه‌که‌ین‪ .‬به‌ڕاستی ئه‌م‌ه شه‌رمه‌زارییه‌کی مه‌زنه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ رێبه‌رایه‌تی ئێم‌ه ل‌ه ئیمرالی له‌ژێر گوشار و‬ ‫هه‌لومه‌رجێکی سه‌ختدا ده‌ژی‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی ئێم‌ه خۆمان‬ ‫له‌م شه‌رمه‌زاریی‌ه رزگاربکه‌ین‪ ،‬پێویست‌ه له‌دژی ستراتیژ‬ ‫و داموده‌زگای ئیسالمی سیاسی راوه‌ستین و پووچه‌ڵیان‬ ‫بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬پێویست‌ه ئێم‌ه خ��اوه‌ن له‌خۆمان ده‌رکه‌وین و‬ ‫خۆمان بپارێزین‪ .‬ئێم‌ه بۆ ئازادی خۆمان‪ ،‬تێکۆشان و‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی خۆمان مه‌زنتر بکه‌ین‪ ،‬تێکۆشانی هزری‪،‬‬ ‫سیاسی‪ ،‬دیبلۆماسی‪ ،‬رێکخستنی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫که‌لتووری‪ ،‬ئه‌خالقی له‌هه‌موو گۆڕه‌پانه‌کانی ژیاندا‬ ‫پێشبخه‌ین‪ .‬له‌سه‌ر ئێم‌ه نه‌ته‌نها قڕکردنێکی سه‌ربازی‬ ‫ب�ه‌ڵ��ک��و‪ ،‬قڕکردنێکی ه���زری‪ ،‬ک �ه‌ل��ت��ووری‪ ،‬ژی��ان��ی‪،‬‬ ‫ماددی‪ ،‬مه‌عنه‌وی به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ .‬پێویست‌ه ئێم‌ه به‌هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ک له‌دژی راوه‌ستین‪ .‬ئیدی ئێم‌ه کوێالیه‌تی ژیان‬ ‫نه‌که‌ین‪ ،‬ئێم‌ه به‌شه‌رمه‌زاری ژیان نه‌که‌ین‪ .‬یا ئازادی‪ ،‬یا‬ ‫ئازادی‪ ،‬یان ئازادی‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫وتار‬

‫لــــــ ‌ه ســــــفــــــــره‌و ‌ه بــــ‬ ‫یه‌کێک له‌ تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی به‌ڕێز ئوجه‌الن‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی��ه‌ ک �ه‌ ق���ه‌ت ب����ڕوای ب �ه‌ ش��ت��ی بچوک‬ ‫نییه‌ و بچوکیش بیر ناکاته‌وه‌‪ ،‬هه‌موو کاتێ‬ ‫بیر له‌ س��ه‌ره‌وه‌ی سفر ده‌ک��ات�ه‌وه‌‪ .‬ک��ورد وه‌ک‬ ‫نه‌ته‌وه‌ هه‌موو کاتێ له‌ خواره‌وه‌ی سفره‌وه‌ بیری‬ ‫کردوه‌ته‌وه‌ و له‌ سفرا دڵخوش بووه‌‪.‬‬ ‫ساڵی (‪ )1999‬داگیرکه‌رانی تورک به‌ ساز و‬ ‫ئاوازێکی به‌رزه‌وه‌ جارێکیتر سه‌رکه‌وتنی خویان‬ ‫به‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌ی کوردا ڕاگه‌یاند‪ ،‬گه‌لی کورد توڕه‌‬ ‫و ناڕازی ڕژانه‌ سه‌ر شه‌قامه‌کانی هه‌موو دنیا‪،‬‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��داران و کومپلوچیه‌کان(پیالنگێڕان)‬ ‫سه‌رسام بوون‪ ،‬کورد ئه‌و کورده‌ی جاران نه‌بوو‬ ‫که‌ به‌ تێکچونی شورشی ئاگری‪ ،‬ده‌ستگیر‬ ‫کردن و دادگای کردنی شێخ محمودی حه‌فید‪،‬‬ ‫شێخ سه‌عید‪ ،‬سه‌ید ڕه‌زای ده‌رس��ی��م‪ ،‬روخانی‬ ‫کوماری کوردستان له‌مه‌هاباد و له‌ داردان��ی‬ ‫پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و تێکشکانی شورشی‬ ‫مه‌المسته‌فا بارازانی‪ ،‬بێده‌نگ‪ ،‬بێ هیوا‪ ،‬الواز‬ ‫و چ��او ل �ه‌ده‌س��ت م��ای �ه‌وه‌ و ته‌سلیمی ئه‌مری‬ ‫داسه‌پاو به‌ سه‌ری دا ببوو‪.‬‬ ‫ئیتر ئالیره‌وه‌ هه‌موو گوڕانکاریه‌ چ���اوه‌ڕوان‬ ‫نه‌کراوه‌کان ده‌ستیان پێکرد‪ .‬له‌ الیه‌ک پیالن‬ ‫ب��ۆ ڕوخ���ان���ی ئ���ی���راده‌ی ک�����وردان ل��ه‌ ژووری‬ ‫ع �ه‌م �ه‌ل��ی��ات��ی(چ��االک��ی��ی �ه‌ک��ی) ت��ای��ب��ه‌ت له‌‬ ‫واشنگتون‪ ،‬ئه‌نکارا‪ ،‬تاران‪ ،‬دێمشق‪ ،‬به‌غداد و‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌ هه‌ولێری خوشمان دا به‌رده‌وام بوو‪،‬‬ ‫له‌ الیه‌کی دیکه‌وه‌ له‌ دورگه‌ی ئیمرالی تاقه‌‬ ‫که‌سێک‪ ،‬تاقه‌ مێشکێک‪ ،‬تاقه‌ ڕوحێک‪ ،‬تاقه‌‬ ‫بیرێک له‌ خوڵقاندنی ڕیگا و ڕیبازی نوێیدا‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫کورد دیموکراسی و مافی مروڤی ده‌وێ‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌و بانگه‌شانه‌ بوون که‌ به‌ڕیز ئوجه‌الن به‌رده‌وام‬ ‫پێداگری له‌سه‌ر ده‌ک��رد و هه‌ر هه‌مان دروشم‬ ‫و بانگه‌شه‌ که‌ ئ�ه‌وروپ��ا‪ ،‬ئه‌مریکا و ته‌نانه‌ت‬ ‫تورکیاش خویان به‌ خاوه‌ن ده‌زانن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی به‌رێز ئوجه‌الن باسی ده‌کرد و ده‌کات و‬ ‫له‌سه‌ری لێکوڵینه‌وه‌ ده‌کا و خاوه‌ن فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫تایبه‌تی خویه‌تی زور جیاوازه‌ ل �ه‌وه‌ی وه‌اڵت��ان‬

‫“رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫ئه‌توانێ ئه‌م سیسته‌می‬ ‫خوبه‌ڕیوه‌به‌ری‬ ‫دیموکراتیکه‌ بخاته‌ قوناغی‬ ‫کرده‌وه‌ و هه‌وڵی خو‬ ‫په‌روه‌رده‌ کردن بدات بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ بتوانێ له‌ ئه‌گه‌ری‬ ‫هه‌ر گوڕانێکدا ناچاری‬ ‫ناوه‌ند نه‌بێ و هێزی خوی‬ ‫بۆ ڕازی کردنی ده‌وڵه‌ت‬ ‫و ده‌سه‌اڵتی سه‌رده‌ست‬ ‫به‌کار بهێنێ‬

‫“‬

‫ن‪ /‬هیوا گوڵ محه‌مه‌دی‬

‫ب��ۆ ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ت��ای��ب�ه‌ت��ی خ��وی��ان ب �ه‌ ک��اری‬ ‫دێنن‪ .‬ئوجه‌الن خوی قوربانی نادیموکراتی و‬ ‫نادادپه‌روه‌ریه‌ و نه‌ته‌وه‌که‌ی بنده‌ست و مافخوراوه‌‬ ‫و باش له‌و ئازارانه‌ ده‌گا و بڕوای ته‌واوی به‌‬ ‫دیموکراسی و مافی مروڤی ڕاسته‌قینه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ت �ه‌ری��ک(دوور) خستنه‌وه‌ و مانه‌وه‌‬ ‫ل �ه‌ ژورێ��ک��ی ت��اک�ه‌ک�ه‌س��ی دا و وه‌ک خوی‬ ‫ده‌ڵ��ێ دابڕاوترین مروڤی دنیا له‌ ڕوداوه‌کانی‬ ‫جیهان‪ .‬به‌ڕیز ئوجه‌الن توانی فکر و فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ڕزگاری پێش بخات و جارێکی دیکه‌ خه‌باتی‬ ‫شاخ و خه‌باتی شار له‌سه‌ر ڕێچکه‌ی خوی‬ ‫ڕابگرێ و به‌ره‌وه‌ پێشه‌وه‌ی بائاژوی‪.‬‬ ‫خ���وس���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ی �ه‌ک��ێ��ک ل���ه‌ خ��اڵ�ه‌‬ ‫به‌رچاوه‌کانی ئه‌و ڕامانه‌ی به‌ڕیز ئوجه‌النه‌ که‌‬ ‫له‌ ئیمرالیه‌وه‌ خوڵقاندی و توانی بیکاته‌ ئه‌مری‬ ‫واق��ع و گه‌لی ک��ورد له‌ ب��اک��وری کوردستان‬ ‫په‌یڕوه‌ی لێ بکه‌ن‪.‬‬ ‫خ��اڵ��ی��ک��ی گ��ری��ن��گ ئ����ه‌وه‌ی����ه‌ ک���ه‌ ب�����اوه‌ڕی‬

‫گ �ه‌ل��ی ک���ورد و گ��رێ��دان��ی خ�ه‌ب��ات��ی ش��اخ به‌‬ ‫بانگه‌وازیه‌کانی ئ��وج�ه‌الن وای��ان ک��رد هه‌موو‬ ‫پیالنه‌کان پوچه‌ڵ بکرێنه‌وه‌ و ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫تورک ڕوو له‌ ئیمرالی بکه‌ن و گوی بۆ به‌ڕیز‬ ‫ئوجه‌الن شل که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌و تورکانه‌ی که‌ هه‌شتا ساڵی ته‌واوه‌ ئه‌ڵین‬ ‫کورد بونی نییه‌ هێدی هێدی ده‌ڵێن کورد هه‌یه‌؛‬ ‫به‌اڵم مافی نییه‌ و ئێستاش ده‌ڵین کورد هه‌یه‌‬ ‫مافیشی هه‌یه‌؛ به‌اڵم با له‌ خزمه‌ت ئێمه‌دا بێت‪.‬‬ ‫س���ی���س���ت���ه‌م���ی خ������وس������ه‌ری دی����م����وک����رات����ی‬ ‫مه‌نتقیترین(لوژیکانه‌ترین) سیسته‌مه‌ که‌‬ ‫مروڤایه‌تی له‌ ئاڵوزی و کوشت و کوشتار و‬ ‫گه‌الن له‌ به‌گژ یه‌کترداچون دوور ئه‌خاته‌وه‌‪.‬‬ ‫سیسته‌می خوبه‌ڕیوه‌به‌ری دیموکراتیک واته‌‪،‬‬ ‫با گه‌ل بوخوی بڕیاری ژیانی خوی بدات و‬ ‫ئیمکان بو به‌ڕیوه‌بردنی ژیانی خوی پێک بێنێ‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا له‌ گه‌ڕه‌ک‪ ،‬شار و گونده‌کاندا کومیته‌‬ ‫و ئه‌نجومه‌نی خویان دامه‌زرێنن و به‌ کێشه‌‬ ‫کومه‌اڵیه‌تیه‌کانیاندا ڕابگه‌ن و خزمه‌تگوزاری‬ ‫خویان بگرنه‌ ده‌ست‪ ،‬پێشی گه‌نده‌ڵی و به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫په‌ره‌ستی به‌رپرسانی سه‌رده‌ست بگرن‪ ،‬پاشان‬ ‫هه‌وڵ بده‌ن سیسته‌می ئاڵترناتیڤ پێک بێنن‪،‬‬ ‫پ�ه‌روه‌رده‌ به‌ زمانی دایک پێش بخه‌ن و ناوی‬ ‫دوک��ان ب��ازاڕ‪ ،‬شار و گوند به‌گه‌ڕینه‌وه‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌سڵی(بنه‌ماوناوه‌ڕۆکی) خویان و به‌ زمانی‬ ‫کوردی بیاننوسن و هه‌روه‌ها پیوه‌ندی و دان و‬ ‫ساندنی ڕوژانه‌ی ناو بازاڕه‌کان ببێته‌ کوردی‪.‬‬ ‫له‌ سیسته‌می خوسه‌ری دیموکراتیک دا دوای‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ش��اره‌دار‪ ،‬کومیته‌ی به‌ڕیوه‌به‌ری‬ ‫گه‌ڕه‌ک و گونده‌کان ده‌بێ هه‌نگاوی جیدی‬ ‫بۆ خزمه‌ت کردنی گه‌ل و کار ئاسانی ژیانی‬ ‫ڕوژان����ه‌ هه‌ڵگیرێته‌وه‌ و ئ��ه‌وان��ه‌ی خ��وی��ان بو‬ ‫به‌رپرسیاره‌تی ده‌پاڵیون نابێ بۆ گه‌یشتن به‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت ده‌نگی گه‌ل به‌کار بێنن؛ به‌ڵکو ده‌بێ‬ ‫به‌ خزمه‌ت ک��ردن ڕه‌زام�ه‌ن��دی گه‌ل مسوه‌گه‌ر‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫س��ی��س��ت�ه‌م��ی خ���وب���ه‌ڕی���وه‌ب���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی‬ ‫چاره‌سه‌ری گه‌له‌‪ ،‬واته‌ دوای ئه‌وه‌ی به‌ سه‌دان‬ ‫ساڵه‌ ک��وردان خوازیاری ئازادین و بۆ ئازادی‬ ‫له‌ شه‌ڕ و تێکوشان دان ده‌سه‌اڵتدارانی ناوه‌ند‬ ‫نایانه‌وێ ئه‌و پرسه‌ چاره‌سه‌ر بکه‌ن و کوردانیش‬ ‫هه‌موو جارێ توشی شکست هاتون‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫سیسته‌مه‌ی خوبه‌ڕیوه‌به‌ری دیموکراتیک دا‬ ‫ڕیگای گه‌ڕانه‌وه‌ بو دواوه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو هه‌موو‬ ‫کات هه‌نگاوه‌کان بۆ پێشه‌وه‌ ئه‌چن و گه‌ل به‌‬ ‫ئیراده‌ی خوی چاره‌سه‌ریه‌کان ئه‌خوڵقێنی‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫ـــــۆ ســـــــــه‌د‬ ‫“‬

‫ئه‌مڕۆ ئیتر کاتی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫هه‌موو به‌ یه‌ک ده‌نگ‬ ‫بڵین به‌ڕیز ئوجه‌الن‬ ‫مروڤێکی خاوه‌ن بڕوای‬ ‫مروڤایه‌تی و ئازادی و‬ ‫دیموکراسییه‌ و شایانی‬ ‫خه‌اڵتی ناونه‌ته‌وه‌ی‬ ‫ئاشتی و ژیانێکی ئازاد‬ ‫له‌ وه‌اڵتی خویدایه‌ و‬ ‫له‌مه‌ زیاتر ناحه‌قیکردن‬ ‫له‌ مروڤایه‌تی ته‌حه‌مول‬ ‫ناکرێ‬

‫“‬

‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان ئه‌توانێ ئه‌م سیسته‌می‬ ‫خوبه‌ڕیوه‌به‌ری دیموکراتیکه‌ بخاته‌ قوناغی‬ ‫ک���رده‌وه‌ و ه �ه‌وڵ��ی خ��و پ����ه‌روه‌رده‌ ک���ردن ب��دات‬ ‫بۆ ئ �ه‌وه‌ بتوانێ له‌ ئه‌گه‌ری ه�ه‌ر گوڕانێکدا‬ ‫ناچاری ناوه‌ند نه‌بێ و هێزی خوی بۆ ڕازی‬ ‫کردنی ده‌وڵ�ه‌ت و ده‌سه‌اڵتی سه‌رده‌ست به‌کار‬ ‫بهێنێ‪.‬‬ ‫له‌ ئێراندا بێجگه‌ له‌ کورد گه‌النی دیکه‌ی وه‌ک‬ ‫ئازه‌ری‪ ،‬به‌لوچ‪ ،‬عه‌ره‌ب‪ ،‬فارس ده‌ژین و هه‌تا‬ ‫ئێستا زمان و کولتوری فارس حاکم بووه‌ به‌‬ ‫سه‌ر گه‌النی دیکه‌دا و ده‌سه‌اڵتیش هه‌ر له‌ ده‌ست‬ ‫ئه‌واندا بووه‌ و ئه‌و ئه‌قله‌ په‌یڕه‌و کراوه‌ که‌ جێ‬ ‫به‌ جێ کردنی یاسای پاراستنی مافی گه‌الن‬

‫به‌واتای لێک هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ئێران دێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ سیسته‌می خوبه‌ڕیوه‌به‌ری دیموکراتیک دا‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌ی ئه‌و ئیدعایانه‌ی(پرۆپاگه‌ندانه‌ی)‬ ‫داگ���ی���رک���ه‌ران ن���ه‌ک ه���ه‌ر ج��ی��ای �ه‌ک پێک‬ ‫ن��ای�ه‌ت؛ به‌ڵکو ه�ه‌م��وو گ �ه‌الن ب�ه‌ ب��ێ ش �ه‌ڕ و‬ ‫خوێنڕشتن ئه‌توانن پێکه‌وه‌ بژین و خاوه‌ن هێزی‬ ‫خوبه‌ڕیوه‌به‌ری دیموکراتیک بن و له‌ بواره‌کانی‬ ‫کولتوری‪ ،‬ئابوری و کومه‌اڵیه‌تیه‌وه‌ هاوکار و‬ ‫ته‌واوکه‌ری یه‌کتر بن‪.‬‬ ‫ل�ه‌ ڕاستیدا ئه‌توانم ئ��اوا بگه‌مه‌ ئه‌نجام که‌‬ ‫به‌ڕیز ئوجه‌الن چاره‌نوس و خه‌بات و به‌رخوه‌دانی‬ ‫کوردانی له‌ سفره‌وه‌ به‌رز کردوه‌ته‌وه‌ و خه‌ریکه‌‬ ‫ده‌ی��گ �ه‌ی �ه‌ن��ێ��ت �ه‌ س���ه‌د و ئ����ه‌وه‌ش ل���ه‌ م��ێ��ژووی‬ ‫مروڤایه‌تیدا ده‌گمه‌نه‌‪ ،‬مروڤێک ئه‌و هه‌مووه‌‬ ‫گوشاره‌ی له‌سه‌ر بێت‪ ،‬کومپلوی(پیالنگێڕی)‬ ‫ناونه‌ته‌وه‌یی له‌ دژ پێک بێ و له‌ ژورێکی‬ ‫تاکه‌کسیدا له‌ دنیای ده‌ره‌وه‌ دایببڕن به‌اڵم ئه‌و‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌ی هه‌موو ئه‌و گێژه‌ڵوکانه‌ هه‌نگاو‬ ‫هه‌ڵبگڕێته‌وه‌ و بتوانێ به‌ فه‌لسه‌فه‌ و فکر و‬ ‫ڕامانی شوڕشگێڕانه‌ و مروڤانه‌ و هاوچه‌رخ و‬ ‫زانستیانه‌ گوڕ به‌ تێکوشان ب��دات و ب �ه‌رده‌وام‬ ‫چاره‌سه‌ری بخوڵقێنێ‪.‬‬ ‫پیالنگێڕی ساڵی (‪ )1999‬گه‌وره‌رترین تاوان‬ ‫دژی مروڤایه‌تی بوو‪ ،‬چ��اوه‌ڕوان ئه‌کرا شه‌ڕی‬ ‫ن��ێ��وان گ���ه‌الن پێک ب��ێ و گ�ه‌ل��ی ک���ورد تێک‬ ‫بشکێ و جارێکی دیکه‌ دوای ده‌یان ساڵ بتوانێ‬ ‫خو بگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌ هه‌وڵ و تێکوشانی به‌ڕیز‬ ‫ئوجه‌الن‪ ،‬سه‌رهه‌ڵدانی گه‌ل و تێگه‌یشتنی دروستی‬ ‫خه‌باتکارانی شاخ پێچه‌وانه‌ی ئه‌و یه‌که‌‪ ‌،‬هه‌موو‬ ‫تێکشکانه‌کانی مێژووی ک��ورادن له‌ که‌سایه‌تی‬ ‫ب �ه‌ڕی��ز ئ��وج �ه‌الن و ل �ه‌ تێکشکانی پیالنگێڕی‬ ‫ناونه‌ته‌وه‌یی دژی کورداندا وه‌رگه‌ڕایه‌(وه‌رچه‌رخایه‌)‬ ‫سه‌رکه‌وتن و پێشکه‌وتن و به‌رده‌وامی ‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م��ڕۆ ئیتر ک��ات��ی ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ه �ه‌م��وو ب �ه‌ یه‌ک‬ ‫ده‌نگ بڵین به‌ڕیز ئوجه‌الن مروڤێکی خاوه‌ن بڕوای‬ ‫مروڤایه‌تی و ئ��ازادی و دیموکراسییه‌ و شایانی‬ ‫خه‌اڵتی ناونه‌ته‌وه‌ی ئاشتی و ژیانێکی ئازاد له‌‬ ‫وه‌اڵت��ی خویدایه‌ و له‌مه‌ زیاتر ناحه‌قیکردن له‌‬ ‫مروڤایه‌تی ته‌حه‌مول ناکرێ‪.‬‬ ‫سه‌رده‌م سه‌رده‌می ئاشتی و پێکه‌وه‌ ژیانی گه‌النه‌ و‬ ‫به‌ڕیز ئوجه‌الن له‌و باره‌وه‌ و بو پێکهێنانی ئه‌و یه‌که‌‬ ‫خ��اوه‌ن روڵی به‌کاریگه‌ر و ئینیسیاتیڤی به‌رچاو‬ ‫و گرینگه‌ و ده‌بێ هه‌ر چ زووتره‌ بگه‌ڕیته‌وه‌ ناو‬ ‫نه‌ته‌وه‌ و‌ نیشتمانه‌که‌ی و به‌و جوره‌ ئاشتیه‌کی‬ ‫ش �ه‌ڕاف �ه‌ت��م �ه‌ن��دان �ه‌ ل �ه‌ ن��ێ��وان گ �ه‌الن �ه‌ بکه‌وێته‌‬ ‫پێڤاژوی کرداره‌وه‌‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫رێبه‌رئاپۆ‬ ‫و (‪)15‬ی شوبات‬ ‫دوای دوازد ‌ه ساڵ‬ ‫ن‪/‬فه‌همی محمه‌د‬

‫(‪)15‬ی شوباتی (‪)1999‬کاتێک هێز‌ه جیهانی‬ ‫وه�ه‌رێ��م��ی�ه‌ک��ان ه��اوک��اری��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیایان‬ ‫ک��رد بۆ ده‌ستگیرکردنی رێبه‌رئاپۆ‪ ،‬پێیان واب��وو‬ ‫ب �ه‌ده‌س��گ��ی��رک��ردن��ی ب��ه‌رێ��زی ج���واڵن���ه‌وه‌ی گه‌لی‬ ‫کوردستان به‌رێبه‌رایه‌تی په‌که‌که‌ کۆتایی پێ دێت‬ ‫و ئیتر ئه‌و هێزانه‌ ده‌توانن به‌رده‌وامی به‌سیاسه‌تی‬ ‫راب��ردووی��ان ب��ده‌ن به‌رامبه‌ر ب�ه‌ک��وردو رۆژه�ه‌اڵت��ی‬ ‫ن��اوی��ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم دوای دوازده‌ س���اڵ ب �ه‌رخ��ۆدان��ی‬ ‫رێبه‌رئاپۆ له‌زیندان و ج��واڵن �ه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل �ه‌ه �ه‌م��وو ب��واره‌ک��ان��دا وس��وورب��وون��ی‬ ‫گه‌لی کورد له‌سه‌ر گه‌یشتنه‌ به‌ئازادی‪ ،‬ده‌بینین‬ ‫کاریگه‌رییه‌کانی ئه‌م جواڵنه‌وه‌یه‌ ته‌شه‌نه‌ی سه‌ندو‬ ‫ب��ووه‌ س�ه‌رچ��اوه‌ی دره‌وش��ان �ه‌وه‌ی تیرێژی شۆڕشی‬ ‫ئازادی گه‌الن و گومانی تێدا نییه‌ تونس ومیسر‬ ‫به‌شێکی ئیلهامه‌که‌یان له‌و تێکۆشانه‌و‌ه وه‌رگرت ک ‌ه‬ ‫سااڵنێکی دوورو درێژ‌ه گه‌لی کورد به‌رێوه‌ی ده‌بات‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆ ئێمه‌ی کورد جێگه‌ی سه‌ربه‌رزییه‌‪.‬‬ ‫له‌م ‌ه گرنگتر ده‌ستگیرکردنی رێبه‌ر ئاپۆ نه‌ک‬ ‫نه‌یتوانی جواڵنه‌وه‌ی کوردی کۆتایی پێ بهێنێت‪،‬‬ ‫ب�ه‌ڵ��ک��ۆ ده‌ب��ی��ن��ی��ن یه‌کێتییه‌کی روح���ی وه�ه‌س��ت‬ ‫وه��ۆش��ی��اری ل �ه‌ن��او گ �ه‌ل��ی ک����ورددا دروس��ت��ک��رد‬ ‫و رێبه‌رئاپۆ چ��ۆن ل� ‌ه راب����ردوودا ده‌ی��گ��وت‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌شکان و که‌م و کورتیه‌کانیش سه‌رکه‌وتن دروست‬ ‫ده‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ب �ه‌ک��رده‌و‌ه سه‌لماندی ک ‌ه ئ�ه‌و ده‌توانێت‬ ‫له‌ناخۆشترین ب��ارودۆخ��دا و له‌بێ ئیمکانی توانا‬ ‫بئافرێنێت و هیوا دروست بکات‪ .‬ئه‌وه‌تا ئه‌مساڵ‬ ‫له‌کاتێکدا رژێمی ئێران هه‌تا به‌ له‌سێداره‌دانی"حسێن‬ ‫خ���زری" گه‌له‌که‌مان ل �ه‌ه �ه‌رچ��وارالی کوردستان‬ ‫وده‌ره‌وه‌ ب �ه‌ی �ه‌ک ه �ه‌س��ت و هه‌ڵوێستی خ��ۆی��ان‬ ‫نیشاندا و ل�ه‌ب��اش��ووری کوردستانیشدا ج�ه‌م��اوه‌ر‬ ‫به‌به‌رپرسیارییه‌و‌ه هه‌ڵسوکه‌وتیان کرد‪ .‬هه‌روه‌ها بۆ‬ ‫شه‌رمه‌زارکردنی پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌مساڵ‬ ‫جیا ل�ه‌ه�ه‌م��وو س��اڵ�ه‌ک��ان ل�ه‌ه�ه‌م��وو جێگایه‌ک‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌باشووری کوردستاندا‪ ،‬هه‌ڵوێستی‬ ‫گرنگ نیشاندا‪ .‬ئه‌مه‌ش ئ �ه‌وه‌ ده‌سه‌لمێنێ ک ‌ه‬ ‫ئیتر ئ �ه‌و ئ��ام��ان��ج وراس��ت��ی��ان �ه‌ی ک �ه‌ رێبه‌رئاپۆ‬ ‫خواستی جێگیری ب��ک��ات‪ ،‬ئێستا ب��ه‌ره‌و لوتک ‌ه‬ ‫ده‌چ��ێ��ت وئ �ه‌م�ه‌ش زه‌مینه‌ی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫وچاره‌سه‌رکردنی پرسگریی گه‌لی کورد وگه‌النی‬ ‫تری رۆژهه‌اڵتی ناوین خۆش ده‌کات‪ .‬دیاره‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌رکی تێکۆشه‌رانی ئازادی زیاتر ده‌کات‪.‬‬

‫~|‬

‫‪18‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫وتار‬

‫کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی و شـــــ‬

‫ن‪ /‬حه‌سه‌ن جودی‬

‫ل �ه‌م م��اوه‌ی �ه‌دا ل�ه‌ب��ی��رک��ردن�ه‌وه‌ی ئ���ه‌وه‌داب���ووم ک�‌ه بۆ‬ ‫ت��ه‌واوک��ردن��ی وت���اره‌ک���ه‌ی پ��ێ��ش��ووت��رم س���ه‌ب���اره‌ت ب ‌ه‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌ربردنی دیموکراتی‪ ،‬وتارێکی تریش بنووسم‬ ‫و باس ل‌ه مه‌سه‌له‌ی چه‌مکه‌کانی سنوور و شه‌ڕ‬ ‫بکه‌م‪ ،‬ب �ه‌اڵم کاتێک سه‌رهه‌ڵدانی گه‌النی تونس‬ ‫و میسر چه‌خماخه‌ی دا و جموجۆڵی ن��اڕه‌زای��ی ل ‌ه‬ ‫چه‌ند واڵتێکی دیکه‌ش ده‌ستیپێکرد‪ ،‬ئیدی منیش‬ ‫ب‌ه پێویستم زانی باسه‌که‌ی وتاره‌که‌م بگۆڕم و هه‌ر‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی بابه‌تی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی و‬ ‫کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیدا تیشک بخه‌م‌ه سه‌ر‬ ‫ئه‌و ئیراد‌ه ئازاده‌ی جه‌ماوه‌ری گه‌لی تونس و میسر‬ ‫ک‌ه چۆن به‌شێوه‌یه‌کی کرداری و سروشتیان‌ه هه‌وڵی‬ ‫گۆڕاندنی بارودۆخی خۆیان و خۆبه‌ڕێوه‌بردنی خۆیان‬ ‫دا‪ ،‬هه‌روه‌ها چۆن جه‌ماوه‌ری ئه‌و دوو واڵت‌ه به‌گشتی‬ ‫و گه‌نجانیان به‌تایبه‌تی‪ ،‬خۆبه‌خۆ و به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫سروشتی ل‌ه زۆربه‌ی گه‌ڕه‌ک و کۆاڵنه‌کاندا لیژن ‌ه‬ ‫میللییه‌کان(لجان شعبیه‌)یان دامه‌زراند بۆ پاراستنی‬ ‫گ��ی��ان و م��وڵ��ک و م��اڵ��ی خ��ۆی��ان و دام���وده‌زگ���ا‬ ‫گشتییه‌کانی ده‌وڵه‌ت و خۆیان پاراستنی ئه‌و شوێنه‌یان‬ ‫ده‌کرد و ته‌نانه‌ت خۆبه‌خشان‌ه ده‌بوون‌ه هه‌موو کارێکیان‬ ‫گرت‌ه ئه‌ستۆ و له‌هه‌مانکاتدا راوی سه‌رانی ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫و چه‌ت‌ه و دزه‌کانیشیان ده‌کرد‪ .‬ئه‌مه‌ش سه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫چه‌مکانه‌ی پووچه‌ڵکرده‌و‌ه ک‌ه هه‌موو به‌ڕێوه‌بردنێکی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ب‌ه مه‌رجی هه‌بوونی ده‌وڵه‌ته‌و‌ه په‌یوه‌ست‬ ‫ده‌که‌ن و ده‌وڵه‌ت وه‌ک پێداویستییه‌کی حه‌تمی ده‌بینن‬ ‫بۆ به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگا و دابینکردنی پێداویستیی ‌ه‬ ‫ژیانییه‌کانی‪.‬‬ ‫س �ه‌ره‌ت��ا گرنگ‌ه ک �‌ه پێناسه‌یه‌کی راس���ت ب��ۆ ئه‌و‬ ‫س�‌هر‌ه�ه‌ڵ��دان�ه‌ی گ �ه‌الن بکرێ و پ��اش��ان پێگه‌که‌ی‬ ‫له‌رێڕه‌وی کاروانی مرۆڤایه‌تیدا ده‌ستنیشان بکرێ‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانه‌ی گه‌الن ن‌ه ئاژاوه‌یه‌‪ ،‬ن‌ه به‌ده‌ستی‬ ‫ده‌ره‌کی ته‌فر‌ه دراوه‌‪ ،‬ن‌ه خۆجێی و کاتییشه‌‪ ،‬رێک‬ ‫ب‌ه پێچه‌وانه‌وه‌؛ سه‌رهه‌ڵدانێکی شۆڕشگێڕانه‌ی‌ه و‬ ‫به‌ئیراده‌ی خودی ئه‌و گه‌الن‌ه به‌رپا بوو‌ه و سنووره‌کانیش‬ ‫تێده‌په‌ڕێنێ و تا زه‌مه‌نێکی درێژیش به‌رده‌وام ده‌بێت‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌کرێ ئه‌و سه‌رهه‌ڵدان‌ه وه‌ک "شۆڕش"ێک پێناس ‌ه‬ ‫بکرێ و سیفه‌تی سه‌رهه‌ڵدانێکی شۆڕشگێڕانه‌ی‬ ‫گه‌النی پێبدرێت‪ .‬بێگومان به‌هه‌موو سه‌رهه‌ڵدان و‬ ‫راپه‌ڕین و یاخیبوون و بزاڤێک ناگووترێت "شۆڕش"؛‬

‫چونک‌ه شۆڕش به‌واتا زۆر ساده‌که‌ی واتا‪ ":‬رووخاندن‬ ‫یان به‌الوه‌نانی پێکهاته‌ی کۆن و دارزی��وو ل�ه‌رووی‬ ‫جه‌وهه‌ر و شێو‌ه و سروشت و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانییه‌و‌ه‬ ‫و بونیادنانی پێکهاته‌یه‌کی نوێ ل‌ه جه‌وهه‌ر و شێو‌ه‬ ‫و سروشت و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانیدا"‪ .‬جا ئه‌م پێکهاته‌ی ‌ه‬ ‫ت�ه‌واوی کۆمه‌ڵگایه‌ک‪ ،‬یان بوارێک له‌بواره‌کانی‬ ‫ژیانی کۆمه‌ڵگا بێت‪ .‬هه‌روه‌ها رووبه‌ر و گۆڕه‌پانی‬ ‫شۆڕشه‌ک‌ه چ جوگرافیایه‌کی دیاریکراو له‌خۆو‌ه‬ ‫بگرێت یان سنوور نه‌ناسان‌ه تا هێز و توانستی هه‌ی ‌ه‬ ‫په‌لبهاوێژێت بۆ جوگرافیا دوور و نزیکه‌کان‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫گرنگ‌ه چه‌خماخه‌ی شۆڕشه‌ک‌ه و به‌رده‌وامبوونییه‌تی‬ ‫و هه‌ڵگرتنی په‌یامه‌کانی خۆییه‌تی و ده‌ستبه‌رنه‌دان‬ ‫ل‌ه ئامانجه‌کانی بکات‌ه مه‌رجی ب �ه‌رده‌وام��ب��وون و‬ ‫سه‌رکه‌وتنی خۆی‪ .‬ده‌بێت ئ�ه‌وه‌ش ده‌رک پێبکه‌ین‬ ‫ک‌ه هه‌موو پێکهاته‌یه‌کی کۆن رووب �ه‌ڕووی شۆڕش‬ ‫نابێته‌وه‌‪ ،‬ته‌نیا ئه‌و پێکهاتان‌ه نه‌بێت ک‌ه ئیدی ل ‌ه‬ ‫جموجۆڵ و بزاوت و پێشکه‌وتن و نوێبوونه‌و‌ه که‌وتوون‬ ‫و هه‌موو قۆناخه‌کانی قه‌یرانیشیان تێپه‌ڕاندوو‌ه و‬ ‫گه‌یشتۆت‌ه ئاستی گێژاو و بنبه‌ستبوونی سه‌رتاپاگیر‬ ‫و کۆتاییه‌وه‌‪ .‬مسۆگه‌ر شۆڕشه‌کان وه‌ک چۆن هه‌روا‬ ‫ب‌ه سانایی و بێبوونی زه‌مینه‌ی ره‌خساوی بابه‌تی و‬ ‫خودی به‌رپا نابن‪ ،‬ئه‌وا هه‌روا ب‌ه ساناییش سه‌رکوت و‬ ‫بێکاریگه‌ر ناکرێن‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌روا به‌ساناییش به‌الڕێدا‬ ‫نابرێن و ناخرێن‌ه پێگه‌ی شۆڕشی چه‌واش‌ه و دژ‌ه‬ ‫شۆڕشه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و سه‌رهه‌ڵدان‌ه شۆڕشگێڕییه‌ی کۆمه‌ڵگای تونس و‬ ‫میسر و ئه‌و واڵتانه‌ش ک‌ه ل‌ه دۆخی ئێستایاندا گینگل‬ ‫ده‌خۆن و ژانی دژواری شۆڕش ده‌چێژن‪ ،‬به‌واتای وشه‌‬ ‫سه‌ره‌تای شۆڕشێکی سه‌رتاپاگیر و فراوان‌ه و بونیادی‬ ‫پێکهات‌ه داڕزیوه‌که‌ی سیسته‌می بااڵده‌ستی کردۆت ‌ه‬ ‫ئامانج و ه�ه‌م ل‌ه گه‌وهه‌ر و شێوه‌یدا‪ ،‬هه‌میش ل ‌ه‬ ‫سروشت و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانیدا؛ خوازیاری به‌دیهێنانی‬ ‫پێکهاته‌یه‌کی نوێ ل‌ه سیسته‌مێکی ژیانی ئه‌وتۆ‬ ‫ک‌ه ته‌واو پێچه‌وانه‌ی پێکهاته‌ی سیسته‌می داڕزیوی‬ ‫ب��ااڵده‌س��ت�ه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم وه‌ک��و دی��ار‌ه ئ �ه‌و ئیراده‌ی‌ه هێشتا‬ ‫چوارچێوه‌یه‌کی نوێی بۆ ئ�ه‌و سیسته‌م‌ه نوێیه‌ی‬ ‫نه‌خستۆته‌ڕوو‪ .‬یان راستتر بڵێین؛ ئه‌و ئیراده‌یه‌ی بۆت ‌ه‬ ‫دینامیکی شۆڕشه‌ک‌ه خۆی یه‌کالییکردۆته‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫ده‌بێت سیسته‌می بااڵده‌ست به‌الو‌ه بنرێت و تێیپه‌ڕێنێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و ئیراده‌ی‌ه کاتێک دێت‌ه سه‌ر پرسی جێگره‌وه‌ی‬ ‫سیسته‌می داڕوخێنراو چی بێت؟ هێشتا وه‌اڵمێکی‬ ‫یه‌کالیی و روونی پێنییه‌‪ ،‬یان به‌الیه‌نی که‌م هێشتا‬ ‫ئ���ه‌و ی��ۆت��ۆپ��ی��ای�ه‌ی ک���ه‌وا وه‌ک مه‌یلێک بیری‬ ‫لێده‌کاته‌وه‌‪ ،‬نه‌یگه‌یاندۆت‌ه ئاستی پرۆژه‌یه‌کی واقیعی‬ ‫و به‌رجه‌سته‌ی ئه‌وتۆ ک�ه‌وا ب‌ه ئاقاری پێکهێنان و‬ ‫به‌دیهێنانی ل‌ه ژیاندا ئاراسته‌گیر بکرێ‪ .‬پێم وای ‌ه‬ ‫وه‌ک چ��ۆن خاڵی ه �ه‌ر‌ه به‌هێزی ئ �ه‌م سه‌رهه‌ڵدان ‌ه‬ ‫شۆڕشگێڕیی‌ه پێداگری و شێڵگیریه‌تی له‌سه‌ر رووخانی‬ ‫سیسته‌می بااڵده‌ستی ئێستا‪ ،‬ئه‌وا به‌هه‌مان شێوه‌ش‬

‫خاڵی هه‌ر‌ه الوازی ئه‌و سه‌رهه‌ڵدان‌ه شۆڕشگێڕییه‌ش‬ ‫یه‌کالیینه‌بوونه‌وه‌یه‌تی له‌وه‌ی چیده‌وێت؟ ده‌خوازێ چ‬ ‫سیسته‌مێک سه‌قامگیر بکات؟‪.‬‬ ‫ب �ه‌اڵم س���ه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش ‌ده‌ک���رێ ئ �ه‌م سه‌رهه‌ڵدان ‌ه‬ ‫شۆڕشگێڕیی‌ه پێناسه‌ی شۆڕشگێڕێتی ب‌ه ب��ااڵدا‬ ‫بکه‌ین‪ .‬ته‌نانه‌ت ده‌ک��رێ بخرێت‌ه خانه‌ی "شۆڕش ‌ه‬ ‫مه‌زنه‌کان"یشه‌وه‌‪ .‬هه‌ڵبه‌ت‌ه پۆلینکردنێکی وه‌ها هه‌روا‬ ‫له‌خۆڕا و بێ بنه‌ما نییه‌‪ .‬شۆڕش‌ه مه‌زنه‌کان ئه‌و‬ ‫شۆڕشانه‌ن ک �ه‌وا ئ�ه‌و زه‌م�ه‌ن�ه‌ی تێیدا به‌رپا ب��وو‌ه و‬ ‫ئه‌و جوگرافیایه‌ی ک�ه‌وا لێی به‌رپابوو‌ه تێده‌په‌ڕێنن‬ ‫و ل�ه‌زه‌م�ه‌ن��ی دوای خ��ۆی و ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ی سنووری‬ ‫جوگرافیای خۆیدا به‌رده‌وامی ب‌ه کاریگه‌رییه‌کانی‬ ‫خ��ۆی ده‌دات‪ .‬ه��ه‌روه‌ه��ا ش��ۆڕش �‌ه م �ه‌زن �ه‌ک��ان ئه‌و‬ ‫شۆڕشانه‌ن که‌وا ل‌ه بوارێکه‌و‌ه سه‌رهه‌ڵده‌دات و سه‌رجه‌م‬ ‫بواره‌کانی دیکه‌ی ژیانی کۆمه‌ڵگا ده‌خ��ات�‌ه ژێر‬ ‫کاریگه‌ری خۆیه‌وه‌‪ .‬بۆ نموون‌ه ئه‌و شۆڕش‌ه مۆرک‬ ‫سیاسییانه‌ی به‌رپابوون‌ه و له‌گه‌ڵ به‌رپابوونیاندا بوار‌ه‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬کولتوورییه‌کانیشی خستۆت ‌ه‬ ‫ژێر کاریگه‌ری خۆیه‌وه‌‪ .‬له‌هه‌مووی گرنگتر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک�‌ه ش��ۆڕش�‌ه م�ه‌زن�ه‌ک��ان ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ای �ه‌و‌ه ت��ا ده‌گ��ات� ‌ه‬ ‫ئامانجه‌کانی‪ ،‬له‌سه‌ر راسته‌ڕێی خۆی و ب‌ه گه‌وهه‌ر و‬ ‫سروشت و تایبه‌تمه‌ندێتییه‌کانی خۆیه‌و‌ه به‌ڕێو‌ه ده‌چێ‬ ‫و خۆی چه‌واش‌ه ناکات و ناکه‌وێت‌ه به‌ره‌ی دژبه‌ری‬ ‫خ��ودی ش��ۆڕش��ه‌وه‌‪ .‬ده‌ک���رێ ش��ۆڕش��ی فه‌ره‌نسای‬ ‫ساڵی (‪ )١٧٨٩‬و شۆڕشی روسیای ساڵی (‪)1917‬‬ ‫و شۆڕشی جه‌وانانی فه‌ره‌نسای ساڵی (‪ )1968‬ب ‌ه‬ ‫سێ نموونه‌ی شۆڕش‌ه مه‌زنه‌کانی مێژووی نوێی‬ ‫ئه‌وروپای ببینین‪ ،‬ک‌ه ت�ه‌واوی جیهانیان خست‌ه ژێر‬ ‫کاریگه‌رییه‌کانی خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌توانم ل‌ه دۆخی ئێستادا ئه‌و‌ه بڵێم که‌؛ سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫تونس و میسر و واڵتانی دیک‌ه له‌ڕووی تێپه‌راندنی‬ ‫زه‌م �ه‌ن��ی ب �ه‌رپ��اب��وون و ج��وگ��راف��ی��ای دی��اری��ک��راوی‬ ‫به‌رپابووندا ده‌ک���رێ ل�ه‌ری��زی شۆڕش‌ه مه‌زنه‌کاندا‬ ‫بیژمێردرێن؛ چونک‌ه هه‌ر ل‌ه ئێستاو‌ه کاریگه‌رییه‌کانی‬ ‫ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانه‌ی گه‌الن تا دێت وه‌کو شه‌پۆڵێکی‬ ‫بازنه‌یی به‌رفراوان ده‌بێت و کۆمه‌ڵگاکانی دیکه‌ش‬ ‫ب‌ه هێز وه‌رگرتن ل‌ه گه‌النی راپه‌ڕیو له‌نیو جموجۆڵدان‬ ‫و مسۆگه‌ر سه‌رده‌م و قۆناخه‌کانی داهاتووش ده‌خاته‌‬ ‫ژێر رکێفی کاریگه‌رییه‌کانی خۆیه‌و‌ه‌‪ ،‬به‌اڵم پرس ‌ه‬ ‫گرنگه‌ک‌ه ل�ه‌وه‌دای�‌ه که‌؛ ئایا تا کوێ و تا چه‌ند‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌وهه‌ر و سروشت و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی خۆی‬ ‫به‌رده‌وام ده‌بێت و ره‌نج و قوربانییه‌کانی ئه‌و شۆڕش ‌ه‬ ‫نادزرێ و به‌ره‌و چه‌واشه‌کاری ئاراسته‌گیر ناکرێت‌؟‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و پرس‌ه زیاتر زه‌قده‌کاته‌و‌ه ئه‌و راستییه‌ی‌ه که‌وا‬ ‫له‌ناواخنی گیان و جه‌سته‌ی هه‌موو شۆڕشێکدا جۆرێک‬ ‫ل�‌ه تایبه‌تمه‌ندی دوان �ه‌ی��ی ن��اک��ۆک(پ��ارادۆک��س)‬ ‫ی وه‌ک ئازادیخوازی و سته‌مکاری‪ ،‬میانڕه‌ویی‬ ‫و توندڕه‌ویی و‪ ...‬هتد‪ ،‬هه‌یه‌‪ .‬یان ڕاستتر بڵێین؛‬ ‫هه‌موو شۆڕشێک له‌گه‌ڵ خۆیدا جۆرێک ل‌ه دوانه‌یی‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪19‬‬

‫ـــــۆڕشـی گــه‌النی تـونس و میســر‬ ‫“‬

‫ده‌وڵه‌ت به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاوه‌‬ ‫وه‌ک ئه‌ژدیهایه‌ک هه‌موو‬ ‫به‌هایه‌ک هه‌ڵده‌ڵووشێت‪،‬‬ ‫بۆته‌ ئه‌و شێرپه‌نجه‌یه‌ی‬ ‫که‌وا سه‌رجه‌م جومگه‌‬ ‫بنچینه‌ییه‌کانی کۆمه‌ڵگای‬ ‫ته‌نیوه‌ته‌وه‌ و دایده‌خورێنێ و‬ ‫دایده‌ڕزێنێ‬

‫“‬

‫ناکۆک ل‌ه زه‌مینه‌یه‌کی هاوبه‌شدا دێنێت‪ .‬به‌و واتایه‌ی‬ ‫مه‌رج نیی‌ه ئه‌نجامی هه‌موو شۆڕشێک هه‌ر ئازادی و‬ ‫یه‌کسانی و دادپه‌روه‌ری و ئاشتی و دیموکراتی بێت‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌مان‌ه ل‌ه ئامانج‌ه سه‌ره‌کییه‌کانیشی بن‪.‬‬ ‫بۆی‌ه ئه‌و دوانه‌یی‌ه ناکۆکان‌ه له‌به‌رامبه‌ر یه‌کتردا له‌نێو‬ ‫خودی شۆڕش و له‌کاتی سه‌رکه‌وتنی شۆڕشیشدا هه‌ر‬ ‫له‌نێو ملمالنێدا ده‌بن‪ .‬جا کام‌ه الیه‌نی ئه‌و دووانه‌یی ‌ه‬ ‫ناکۆک‌ه له‌ملمالنێیه‌که‌دا سه‌رکه‌وت ئه‌وا ئاراسته‌ی‬ ‫شۆڕشه‌ک‌ه و ئامانجه‌کانیشی به‌و ئاراسته‌یه‌دا ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫جا بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و سه‌رهه‌ڵدان‌ه شۆڕشگێرییه‌ی گه‌النی‬ ‫تونس و میسر ب‌ه قازانجی ئ�ه‌و گه‌الن‌ه و ت �ه‌واوی‬ ‫مرۆڤایه‌تی ئه‌نجامگیر ببێت‪ ،‬ئه‌وا پێویست‌ه ئه‌و خاڵ ‌ه‬ ‫الوازانه‌ی که‌وا هه‌ر له‌گه‌ڵ به‌رپابوونیدا له‌گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫هه‌ڵیگرتوون‪ ،‬خۆی لێ رزگار بکات‪ .‬ک‌ه یه‌کێک‬ ‫ل‌ه خاڵ‌ه الوازه‌ک��ان��ی نه‌بوونی پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��ی ن��وێ و‬ ‫یۆتۆپیاییه‌کی جێگره‌وه‌(ئه‌لته‌رناتیف)‌ه بۆ به‌دیهێنانی‬ ‫سیسته‌مێکی نوێی ژیان و به‌ڕێوه‌بردن‪ .‬له‌و باوه‌ڕه‌دام ئه‌و‬ ‫سیسته‌م‌ه جێگره‌وه‌یه‌ش که‌وا باسی ده‌که‌ین؛ له‌میانه‌ی‬ ‫تێکۆشانی ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان‬ ‫به‌دیهاتووه‌‪ ،‬ک‌ه خۆی ل‌ه سیسته‌می (کۆنفیدرالیزمی‬ ‫دیموکراتی)‪ ،‬یان بڵێین؛ سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫دیموکراتیدا ده‌بینێته‌وه‌‪ .‬بۆی‌ه لێره‌دا قسه‌کردن له‌سه‌ر‬ ‫دروستکردنی په‌یوه‌ندییه‌کی دیالیکتیکیانه‌ی نێوان‬ ‫هه‌ردوو شۆڕش‪ ،‬ک‌ه هه‌ر ل‌ه بنه‌ڕه‌تدا یه‌ک گه‌وهه‌ریان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬گرنگییه‌کی ژیانی و ده‌ستلێبه‌رنه‌دراوی خۆی‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌ مه‌زه‌نده‌ی خۆم؛ ئه‌گه‌ر شۆڕش به‌ باڵنده‌یه‌ک‬ ‫بچوێنین‪ ،‬ئه‌وا شۆڕشی گه‌النی باکووری ئه‌فریقیا‬ ‫باڵێک و شۆڕشی گه‌لی کوردستانیش که‌ ساڵه‌هایه‌‬ ‫له‌ هه‌ڵکشان دایه‌‪ ،‬باڵه‌که‌ی تری ئه‌و باڵنده‌یه‌یه‌‪.‬‬

‫بۆیه‌ ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانه‌ شۆڕشگێڕییه‌ی له‌ باکووری‬ ‫ئه‌فریقیاوه‌‪ ،‬له‌ تونسه‌وه‌ به‌رپا ب��ووه‌ و به‌ میسردا‬ ‫تێده‌په‌ڕێ ــ که‌ ه�ه‌م له‌ ب��اک��ووری ئه‌فریقیایه‌ و‬ ‫هه‌میش له‌ ئاسیایه‌ ‪ -‬رووی له‌ واڵتانی خۆرهه‌اڵتی‬ ‫ناوینه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ باڵه‌که‌ی تریدا که‌ شۆڕشی‬ ‫گه‌لی کوردستانه‌ به‌رێبه‌رایه‌تی ته‌ڤگه‌ری په‌که‌که‌‪،‬‬ ‫یه‌کانگیر و ئاوێته‌ ببێت‪ ،‬ئ�ه‌وا مسۆگه‌ر ده‌کرێ‬ ‫ببێته‌ مه‌زنترین ش��ۆڕش��ی مرۆڤایه‌تی ک�ه‌ هیچ‬ ‫کونجێکی ئ �ه‌م جیهانه‌ نامێنێت‪ ،‬ب�ه‌ ئ �ه‌وروپ��ا و‬ ‫ئه‌مریکاشه‌وه‌‪ ،‬نه‌یخاته‌ ژێر کاریگه‌ری خۆیه‌وه‌‪.‬‬ ‫وات��ا ئ �ه‌و ش��ۆڕش�ه‌ی ل�ه‌ ب��اک��ووری ئه‌فریقیاوه‌ له‌‬ ‫تونس و میسره‌وه‌ سه‌ریهه‌ڵداوه‌‪ ،‬کاتێک له‌گه‌ڵ‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ و سیسته‌می کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیی‬ ‫ش��ۆڕش��ی گه‌لی کوردستاندا ببێته‌ ی �ه‌ک‪ ،‬ئ�ه‌وا‬ ‫هه‌ر دوو شۆڕش ده‌توانن یه‌کتر ته‌واو بکه‌ن و ببنه‌‬ ‫هێز و پشتیوان بۆیه‌کتر و ده‌توانن به‌ زیندوویی و‬ ‫به‌کاریگه‌ری و سه‌رکه‌وتوویی بمێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا ده‌بێت به‌ وردی سه‌رنج بۆ ئه‌و خاڵه‌ رابکێشین‬ ‫که‌وا؛ تێکۆشانی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان‬ ‫له‌ئاستی شۆڕشێکی سه‌رتاپاگیر و هه‌مه‌الیه‌نه‌دا‬ ‫ساڵه‌هایه‌ به‌ته‌نیا رووبه‌ڕووی سیسته‌می سه‌رمایه‌ی‬ ‫جیهانی و رژێمه‌ وابه‌سته‌کانی له‌ خۆرهه‌اڵتی‬ ‫ن��اوی��ن��دا ده‌ب��ێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ت �ه‌ن��ان �ه‌ت گ �ه‌ل��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫به‌گشتی و ته‌ڤگه‌ره‌ ئازادیخوازه‌که‌ی و رێبه‌ره‌که‌ی‬ ‫به‌تایبه‌تی‪ ،‬ل�ه‌م سی ساڵه‌ی دوای��ی��دا رووب���ه‌ڕووی‬ ‫زۆرترین و مه‌ترسیدارترین پیالنگێڕی و شااڵوی‬ ‫له‌ناوبردن بوونه‌ته‌وه‌‪ ،‬که‌ له‌هه‌موویان مه‌ترسیدارتر‬ ‫پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی (‪)١٥‬ی شوباتی ساڵی‬ ‫(‪ )١٩٩٩‬ب��وو‪ ،‬که‌ شه‌خسی حوسنی موباره‌کی‬ ‫س�ه‌رۆک��ی میسریش رۆڵێکی گ���ه‌وره‌ی بینی له‌‬ ‫فشارخستنه‌ سه‌ر ده‌وڵه‌تی سوریا بۆ ده‌رکردنی رێزدار‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن له‌ سوریا ل ‌ه (‪)٩‬ی سێپته‌مبه‌ری‬ ‫ساڵی (‪ ،)١٩٩٨‬که‌ به‌دوایدا ده‌ستگیرکردنی رێزدار‬ ‫ئۆجه‌الن ه��ات‪ .‬ب�ه‌اڵم ئه‌و ته‌ڤگه‌ره‌ ده‌ستبه‌رداری‬ ‫تێکۆشان و به‌رخۆدانی خۆی نه‌بوو و له‌بری ئه‌مه‌‬ ‫ئامانجه‌کانی خۆی له‌ سیسته‌مێکی نوێدا به‌ناوی‬ ‫سیسته‌می کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی به‌رجه‌سته‌‬ ‫کرد‪ .‬ئیدی پێشخستنی ئه‌و سیسته‌مه‌ له‌کاتێکدایه‌‬ ‫که‌ سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشگێڕانه‌ی گه‌النی باکووری‬ ‫ئه‌فریقیا ب�ه‌رپ��اب��ووه‌ و له‌هه‌ڵکشان دای��ه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ه��اوک��ات�ه‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ هه‌ڵکشانی ش��ۆڕش��ی ئ���ازادی‬ ‫گه‌لی کوردستان‪ ،‬که‌ له‌هه‌مانکاتدا خاوه‌ن داهێنانی‬ ‫سیسته‌مێکی دی��م��وک��رات��ی گ �ه‌الن �ه‌ ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سته‌مکارێتی و پاوانخوازێتی ده‌وڵه‌تگه‌راییدا‪،‬‬ ‫مسۆگه‌ر له‌میانه‌ی یه‌کانگیربوون و ئاوێته‌بوونی‬ ‫هه‌ردوو شۆڕشدا ئه‌وا ده‌کرێ گه‌النی هه‌رێمه‌که‌ و‬ ‫ته‌واوی مرۆڤایه‌تیش زووتر به‌ ئامانجه‌ مه‌زنه‌کانی‬ ‫خۆی بگات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌هه‌موو شتێک زیاتر سه‌رنجی منی له‌ناو‬

‫سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی تونس و میسردا راکێشا‪ ،‬ئه‌و رۆحه‌‬ ‫هه‌ره‌وه‌زکارییه‌ی گه‌نجان به‌تایبه‌تی و زۆرینه‌ی‬ ‫خه‌ڵکه‌که‌ بوو له‌نێو خۆیاندا‪ ،‬که‌ یه‌کسه‌ر له‌میانه‌ی‬ ‫دروستکردنی لێژنه‌ میللییه‌کانی کۆاڵن و گه‌ڕه‌ک‬ ‫و شارۆچکه‌ و شاره‌کاندا هه‌موو وزه‌ و توانست و‬ ‫ئیراده‌ی خۆیان ک��رده‌ یه‌ک و هه‌م له‌ خه‌باتیاندا‬ ‫دژ به‌ رژێمه‌ سه‌رکوتکه‌ره‌کانی تونس و میسردا و‬ ‫هه‌میش له‌ خۆپارستنی خۆیان و گه‌لدا‪ ،‬توانیان به‌‬ ‫کردار رۆحی سیسته‌می کۆنفیدرالیزمی دیموکراتی‬ ‫و خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی پێکبێنن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫دوو راستی گرنگمان بۆ ده‌خ��ات �ه‌ڕوو؛ یه‌که‌میان‪:‬‬ ‫سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی سیسته‌مێکی‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ کرداری و واقیعی و ئاسانه‌‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ ئاوێته‌یه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ سروشت و داخوازی مرۆڤ و کۆمه‌ڵگاکان‪،‬‬ ‫نه‌ک هه‌ر له‌دۆخێکی ئاسایی و ئارامدا توانستی‬ ‫پێکهێنانی هه‌یه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌دۆخی هه‌ره‌ دژوار و‬ ‫ته‌نگه‌تاوی و ئاڵۆزییشدا زۆر به‌ئاسانی توانستی‬ ‫جێبه‌جێکردنی هه‌یه‌‪ .‬دووه‌میشیان‪ :‬ده‌وڵه‌ت به‌درێژایی‬ ‫ته‌مه‌نی پێنج هه‌زار ساڵه‌ی خۆیدا وه‌ک ده‌زگایه‌کی‬ ‫بااڵده‌ست و سه‌رووی کۆمه‌ڵگا‪ ،‬نه‌ک هه‌ر نه‌یتوانیوه‌‬ ‫کێشه‌ و گرفته‌کانی مرۆڤ چاره‌سه‌ر بکات‪ ،‬نه‌ک‬ ‫هه‌ر نه‌یتوانیوه‌ قه‌یران و بنبه‌ستییه‌کانی کۆمه‌ڵگاکان‬ ‫ده‌رباز بکات‪ ،‬به‌ڵکو خۆی بۆته‌ سه‌رچاوه‌ی سه‌رجه‌م‬ ‫کێشه‌ و قه‌یران و بنبه‌ستییه‌کان‪ .‬ده‌وڵ �ه‌ت به‌سه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگاوه‌ وه‌ک ئه‌ژدیهایه‌ک هه‌موو به‌هایه‌ک‬ ‫هه‌ڵده‌ڵووشێت‪ ،‬بۆته‌ ئه‌و شێرپه‌نجه‌یه‌ی که‌وا سه‌رجه‌م‬ ‫جومگه‌ بنچینه‌ییه‌کانی کۆمه‌ڵگای ته‌نیوه‌ته‌وه‌ و‬ ‫دایده‌خورێنێ و دایده‌ڕزێنێ‪.‬‬ ‫به‌له‌رچاوگرتنی ئه‌م دوو راستییه‌ی ئاماژه‌یان پێدرا‪،‬‬ ‫ده‌خ���وازم به‌ پووختی ئ �ه‌وه‌ بخه‌مه‌ڕوو ک�ه‌؛ ئیدی‬ ‫شۆڕشی گه‌لی کوردستان به‌ ته‌نیا نییه‌ و ئه‌وا‬ ‫شۆڕشی گه‌النی باکووری ئه‌فریقیا و خۆرهه‌اڵتی‬ ‫ناوین به‌رپا بوو و تا دێت به‌رفراوانتر و به‌کاریگه‌رتر‬ ‫ده‌بێت و ده‌توانێ پشتیوانییه‌کی مه‌عنه‌وی مه‌زنیش‬ ‫بێت بۆ شۆڕشی ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی کوردستان‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر ه �ه‌ر دوو ش���ۆڕش‪ ،‬ک�ه‌ له‌بنچینه‌دا‬ ‫خ��اوه‌ن ی�ه‌ک گ�ه‌وه�ه‌ری ــ ئ���ازادی‪ ،‬دادپ���ه‌روه‌ری‪،‬‬ ‫یه‌کسانی‪ ،‬ئاشتی و دیموکراتیانه‌ ـ��ـ ن‪ ،‬له‌ناو‬ ‫هه‌ماهه‌نگی و یه‌کتر ته‌واوکردندا بن‪ ،‬ئه‌وا مسۆگه‌ر‬ ‫سیسته‌می کۆنفیدرالیزمی دی��م��وک��رات��ی وه‌ک‬ ‫سیسته‌مێکی شایسته‌ و گونجاو له‌گه‌ڵ راستینه‌‬ ‫و سروشتی کۆمه‌ڵگاکان و داخوازییه‌کانیاندا‪،‬‬ ‫وه‌ک سیسته‌مێک که‌ توانستی هه‌ره‌ به‌هێزی بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسه‌ کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬ئابووری و‬ ‫کولتوورییه‌کان هه‌یه‌‪ ،‬سه‌قامگیر ده‌بێت و ژیانێکی‬ ‫ئازاد‪ ،‬یه‌کسان‪ ،‬دادپه‌ره‌وه‌ری‪ ،‬ئاشتی و دیموکرات له‌‬ ‫یۆتۆپیاوه‌ ده‌بێته‌ واقیعێکی به‌رچاو‪.‬‬ ‫‪hesen_cudi@yahoo.com‬‬

‫~|‬

‫‪20‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫وتار‬

‫ته‌مه‌نی ده‌وڵه‌تی نــه‌تــه‌وه‌یـــی تـــــــ‬ ‫زوڵم و زۆرداری ده‌سه‌اڵتداران له‌سه‌ر گه‌الن‪ ،‬به‌ناوی ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و پاراستنی ده‌وڵ �ه‌ت و سه‌روه‌ریه‌کانی‪ ،‬ماف‬ ‫به‌خۆی ده‌دات که‌خه‌ڵک بچه‌وسێنێته‌وه‌و له‌سه‌ر حسابی‬ ‫گه‌ل‪ ،‬کۆمه‌لێک که‌س خۆیان بکه‌ن‌ه خاوه‌ن هه‌رشتێک‬ ‫و گشتی کۆمه‌ڵگاش له‌ده‌ره‌و‌ه به‌هێڵنه‌وه‌‪ .‬له‌گ‌ه ‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫مۆدێلی ده‌وڵه‌ت له‌هه‌موو قۆناخه‌کانی ژیانی مرۆڤایه‌تی‬ ‫وه‌ک یه‌که‌‪ ،‬بۆی‌ه له‌هیچ کات و سه‌رده‌مێک ده‌وڵ�ه‌ت‬ ‫نه‌بۆت‌ه موڵکی هه‌موو کۆمه‌ڵگا‪ ،‬چونک‌ه ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای جیاوازی چینایه‌تی‪ ،‬ره‌گ�ه‌زی‪ ،‬ره‌نگ و نه‌ته‌وه‌‬ ‫دروست ده‌بێت‪ ،‬بۆی‌ه ده‌وڵه‌ت دوور‌ه له‌ئازادی و یه‌کسانی‬ ‫و دیموکراتی‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی گرنگ‌ه ئێم‌ه لێر‌ه له‌سه‌ری بووه‌ستین ئه‌ویش مۆدێلی‬ ‫ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یه‌‪ ،‬ک‌ه دوای تێکچوونی ئیمپراتۆره‌کان‬ ‫ده‌رکه‌وتوه‌‪ ،‬له‌گ‌ه ‌ڵ ئ�ه‌وه‌ی مێژووه‌که‌ی زۆر کۆن نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم کۆی هه‌موو مێژووی ده‌وڵه‌تی تیاده‌بینین‪ .‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ئه‌گه‌ر له‌دوایی شۆڕشی فه‌ره‌نسا زیاتر ناسرا بێت‪،‬‬ ‫له‌راستیدا سه‌ره‌تا له‌الیه‌ن ئینگلیزه‌کان‪ ،‬ئه‌مڕۆش له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌مریکا پێشه‌نگایه‌تی ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ئ �ه‌م��ڕۆ تێکهڵکێشه‌ێک‌ه له‌گ‌هڵ‌‬ ‫سیسته‌می مۆدێرنیته‌ی س�ه‌رم��ای�ه‌داری‪ ،‬بۆی‌ه ده‌وڵه‌تی‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی ه �ه‌رچ��ی ب��ک��ات ناتوانێت خ��ۆی له‌خزمه‌تی‬ ‫مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری رزگاربکات‪ .‬مۆدێرنیته‌ی‬ ‫س�ه‌رم��ای�ه‌داری��ش ک��ۆی ئ �ه‌و چه‌وسانه‌وه‌ی‌ه که‌به‌درێژای‬ ‫م��ێ��ژووی ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌و‌ه دێ��ت‪ .‬ل�ه‌ڕواڵ�ه‌ت��دا ئه‌گه‌ر هه‌ندێک‬ ‫جیاوازی هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ناوه‌ڕۆکدا هه‌مان رێچک‌ه په‌یڕه‌و‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬بۆی‌ه گرنگ‌ه بۆ ناسینی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی پێویسته‌‬ ‫سیسته‌می سه‌رمایه‌داریش باش بناسین‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی نه‌ئێستا و ن‌ه ل�ه‌راب��ردووش��دا ئیراده‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی نه‌بووه‌‪ ،‬چونک‌ه خۆی له‌ناو قه‌یران‬ ‫و له‌ئه‌نجامی داگیرکردنی به‌هاو نرخه‌کانی کۆمه‌ڵگاو‬ ‫گه‌ل دروست بووه‌‪.‬‬ ‫پینه‌کانی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی و مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری‬ ‫چیتر به‌رگ‌ه ناگرن‪ ،‬له‌باکوری ئه‌فریقا و رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین کونێکی گه‌وره‌ی تیا بووه‌‪ ،‬له‌وان‌ه نیی‌ه به‌که‌س پینه‌‬ ‫بکرێت‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه خاوه‌نانی ده‌وڵ�ه‌ت نه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌مریکا و‬ ‫ئینگلیز هه‌وڵبده‌ن بۆ گه‌ڕانه‌و‌ه بۆ ره‌وشی راب��ردوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئیتر سیحر و ته‌ڵه‌که‌بازیه‌کانی لیبڕالیزم ناتوانێت که‌س‬ ‫ئیقناع بکات‪ .‬بۆی‌ه خاڵی گرنگ ئه‌گه‌ر ده‌ستنیشان بکه‌ین‬ ‫له‌هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی میسری‪ ،‬به‌هه‌ڵ‌ه ناچین‪.‬‬ ‫له‌راستیدا کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی له‌سایه‌ی ئه‌و سیسته‌مه‌‪،‬‬ ‫ه �ه‌م��ووی ل �ه‌ن��او گ��ێ��ژاوێ��ک��دا ده‌ژی���ت ب�ه‌ب��ێ ج��ی��اوازی‪،‬‬ ‫ویستراو‌ه به‌هه‌ندێک شێوازی ج��ۆراوج��ۆر س��واغ بدرێت‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم چ��اره‌س �ه‌ری ن �ه‌ک��ردوه‌‪ .‬زۆرت��ری��ن هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی‬ ‫ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌ی و مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری له‌رێگای‪،‬‬ ‫خۆشاردنه‌و‌ه بوو‌ه له‌ژێر ناوی دیموکراتیدا‪ .‬دیموکراتیه‌تیش‬ ‫خستن‌ه به‌ژه‌وه‌ندی سیسته‌می سه‌رده‌ست و ده‌سه‌اڵتداریه‌تیه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ئه‌مڕۆ کۆمه‌ڵگا له‌ژێر ناوی ده‌یموکراتیه‌تی‬ ‫لیبڕا ‌ڵ هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنراوه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێت ماوه‌ێکی تریش ته‌مه‌نی‬

‫“له‌وانه‌یه‌ ئاستی هزری‬ ‫ده‌سه‌اڵتداران به‌رگه‌ی‬ ‫گۆڕانکاری نه‌کات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویستیه‌کی مێژوویه‌‪.‬‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ئێره‌ش‬ ‫له‌ئۆپۆزیسیۆنێکی‬ ‫گۆشه‌گیر زیاتر تێپه‌ڕ‬ ‫ناکات‪ ،‬چونکه‌ ئه‌ویش‬ ‫هه‌ڵپه‌ی گه‌یشتن ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتیه‌تی‪ ،‬بۆی ‌ه له‌گه‌ڵ‌‬ ‫گۆڕانیکدایه‌ که‌بکه‌وێته‌‬ ‫خزمه‌ت ئه‌وانه‌وه‌‬

‫“‬

‫سیپان خالید‬

‫خۆیان درێژبکه‌نه‌وه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا که‌تا‬ ‫ئێستا ده‌وڵه‌ت‌ه دیکتاتۆر‌ه نه‌ته‌وه‌یی و ئاینی و مه‌زهه‌بیه‌کان‬ ‫به‌ڕێوه‌ی ده‌بن‪ .‬گومان ده‌کرێت سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‬ ‫بیه‌وێت دیموکراتیه‌تی لیبڕا ‌ڵ بکات‌ه دیاری بۆ گه‌النی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت لیبڕالیزم له‌عێراق و ئه‌فغانستان‬ ‫بێ ئه‌نجام ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ له‌عێراق و ئه‌فغانستان‬ ‫ب�ه‌رده‌وام ده‌کات چاره‌سه‌رنه‌بوونی قه‌یرانی راب��ردووه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر بیرکردنه‌وه‌یه‌کی واش هه‌بێت ته‌مه‌ن درێژ نابێت‪.‬‬ ‫واڵت���ی میسر که‌پێگه‌ێکی گرنگی ه�ه‌ی�‌ه چ له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی جیهانی و چ له‌سه‌ر ئاستی هه‌رسێ کیشوه‌ری‬ ‫ئاسیا و ئه‌فریقیا و ئه‌ورپا‪ ،‬له‌هه‌مانکات رێگای گه‌یاندنی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین‌ه ب���ه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬که‌س ناتوانێت شوێنگه‌ی‬ ‫میسر ف�ه‌رام��ۆش بکات‪ ،‬بۆیه‌ش ه�ه‌ر گۆڕانکاریه‌ک‬ ‫له‌میسر کاریگه‌ری له‌سه‌ر جیهان و رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ویستوویان‌ه بگه‌ن‌ه رۆژهه‌اڵت ناچاربوونه‌‬ ‫به‌میسر دابێن و زه‌حمه‌تی کۆنتڕۆ ‌ڵ کردنی میسر بخه‌نه‌‬ ‫به‌رده‌م خۆیان دواتر تێپه‌ڕن بۆ هه‌رێمه‌که‌‪ ،‬واتا سه‌رکه‌وتنیان‬ ‫له‌میسر سه‌رکه‌وتنیان بوو‌ه له‌جیهانی رۆژه �ه‌اڵت‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش شوێنی میسر له‌مێژووی مرۆڤایه‌تیدا تایبه‌ته‌‪،‬‬ ‫به‌شێکی گرنگیش له‌مێژووی مرۆڤایه‌تی بریتی‌ه له‌مێژووی‬ ‫میسر‪ .‬بۆی‌ه ئه‌و ته‌قینه‌و‌ه دیموکراتیه‌ی گه‌الن ک‌ه له‌میسر‬

‫بوو ئه‌وا ده‌بێت‌ه هه‌وێنی گۆڕانکاریه‌کی گه‌ور‌ه له‌ناوچه‌که‌‪.‬‬ ‫رژێمه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین و جیهانی عه‌ره‌ب به‌رهه‌می‬ ‫سیسته‌می ده‌وڵ �ه‌ت��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی ئه‌مریکا و ئینگلیزن‪،‬‬ ‫هه‌مووشمان ئه‌و‌ه ده‌زانین زۆربه‌ی ئه‌و ده‌وڵه‌تان‌ه به‌رهه‌می‬ ‫کۆتایی شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌من‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی به‌ئیراده‌ی‬ ‫خۆشیان دانه‌مه‌زراون‪ ،‬بۆی‌ه هیچ رۆڵیشیان نه‌بوو‌ه له‌سه‌ر‬ ‫خودی گۆڕانکاری‌ه جیهانی و هه‌رێمیه‌کان‪ ،‬خۆشیان وه‌کو‬ ‫بارێکن به‌سه‌ر گه‌له‌کانیانه‌وه‌‪ .‬تاکو ئه‌و سیسته‌م‌ه به‌رده‌وام‬ ‫بکات بێگومان گێژاوی ئه‌و گه‌ل و واڵتانه‌ی تێی که‌وتوون‬ ‫چاره‌سه‌ر نابێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر رووخ���ان و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی سۆڤیه‌ت کاریگه‌ری‬ ‫راس��ت�ه‌وخ��ۆی ک��رد‌ه س �ه‌ر ئ �ه‌وروپ��ای رۆژه����ه‌اڵت‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫ن��اڕاس��ت�ه‌وخ��ۆ ک��اری��گ �ه‌ری ل �ه‌رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن ک��رد‪،‬‬ ‫ده‌وڵ�ه‌ت و ده‌سه‌اڵتدارانی رۆژهه‌اڵتی ناوین ج��اران زیاتر‬ ‫له‌ژێرکاریگه‌ری ش��ێ��وازی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی سیسته‌می‬ ‫سۆڤیه‌تدا ب��وون‪ ،‬به‌اڵم ل�ه‌دوای رووخانی ئه‌مجار‌ه خۆیان‬ ‫س��پ��ارد‌ه سیسته‌م‌ه دیموکرات‌ه لیبڕاڵه‌که‌ی ئه‌مریکا‪.‬‬ ‫له‌راستیدا شتێکی ئه‌وتۆ نه‌گۆڕاو‌ه له‌گ‌ه ‌ڵ رابردوو ته‌نها‬ ‫ئه‌و‌ه نه‌بێت جێگۆڕکێ به‌سیسته‌می ده‌وڵه‌تگه‌را کراوه‌‪.‬‬ ‫هه‌مانکات به‌رفروانبوونی ه�ه‌ژم��وون��گ�ه‌رای ئه‌مریکا‬ ‫له‌رێگای سیسته‌می نوێی جیهان ب�ه‌ن��اوی گلۆبالیزم‬ ‫له‌ڕووڵه‌تدا ده‌وڵه‌ته‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوینی ک��رد‌ه دوو‬ ‫به‌ره‌و‌ه به‌ره‌ی ته‌سلیم بوون به‌ئه‌مریکا و سیسته‌می‬ ‫نوێ‪ ،‬به‌ره‌ی دژی ئه‌مریکا و سیسته‌می نوێی‬ ‫جیهان‪ ،‬نمونه‌ی ئێران‪ ،‬سوریا و عێراقی رابردوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌راستیدا به‌ناوی به‌ره‌ی دژه‌وه‌‪ ،‬خزمه‌تێکی هه‌ره‌‬ ‫گه‌وره‌ی سیسته‌م و ده‌وڵه‌تی ئه‌مریکاین کرد‪.‬‬ ‫به‌شێکی تر له‌و چه‌قبه‌ستبوون و گێژاوه‌ی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین پرسی ئاین و پێداگری له‌سه‌ر دابوونه‌ریت‌ه باو و‬ ‫کالسیکه‌کانه‌‪ ،‬که‌تواناکاری به‌ره‌وپێش بردنی کۆمه‌ڵگایان‬ ‫نییه‌‪ .‬ئاین که‌ئاوێته‌ی ده‌س �ه‌اڵت و دوڵ�ه‌ت ک��راوه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫داکۆکی ده‌کرێت له‌سه‌ری و به‌ناوی پیرۆزی ئاینیش‬ ‫رێگری ده‌کرێت له‌هه‌ر گۆڕانکاری و نوێبوونه‌وه‌ێک‪،‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ته‌ش له‌مه‌شدا خزمه‌تکردن به‌ئاین نییه‌؛ به‌ڵکو‬ ‫له‌رێگای ئاینه‌و‌ه به‌رده‌وامی دان‌ه به‌ده‌سه‌اڵته‌کانیان‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پێویست‌ه کۆمه‌ڵگای ئیسالمی ئه‌و یه‌ک‌ه باش ببینێت‪.‬‬ ‫داب ونه‌ریتش کاتێک باسی ده‌که‌ین مه‌به‌ستمان ئه‌وه‌‬ ‫نیی‌ه له‌کلتورو راستین‌ه گ �ه‌الن ک�ه‌م بکه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫پێویست ده‌کات له‌ژێر ناوی پارستنی دابوونه‌ریت رێگری‬ ‫له‌پێشکه‌وتنی کۆمه‌ڵگا نه‌کرێت‪.‬‬ ‫له‌رابردوو زۆرب �ه‌ی گۆڕانکاریه‌کان له‌رێگای کوده‌تای‬ ‫س����ه‌رب����ازی ی����ان ل���ه‌رێ���گ���ای ش���ۆڕش���ی چ����ه‌ک����داری و‬ ‫ب�ه‌ڕێ��ب�ه‌رای�ه‌ت��ی گ���رووپ ی��ان پ���ارت الیه‌نێکی سیاسی‬ ‫دی��اری��ک��راو ئ �ه‌ن��ج��ام��ده‌دران‪ ،‬ب �ه‌اڵم ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی هه‌موو‬ ‫کۆمه‌ڵگا خاوه‌نی گۆڕانه‌ک‌ه نه‌بوو بۆی‌ه به‌شێک له‌خه‌ڵک‬ ‫ده‌بوون‌ه پارێزگاری شۆڕش و گۆرانکاریه‌کان به‌شێکیش‬ ‫ده‌بوون‌ه نه‌یارو دژب�ه‌ر‪ .‬سه‌ده‌ی بیست و یه‌ک ک‌ه خاوه‌ن‬ ‫کاراکته‌ری تایبه‌ت به‌خۆیه‌تی‪ ،‬بۆی‌ه به‌رگه‌ی شێوازه‌‬ ‫به‌کارهاتووه‌کان ناگرێ و خودی خۆی خ��اوه‌ن شێوازی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆیه‌تی‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش‌ه شێوازی راپه‌ڕینی تونس‬ ‫و میسر سه‌رنجی مرۆڤایه‌تی راکێشا‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪21‬‬

‫ــــه‌واو‪ ،‬کـــات کاتی شۆڕشی گه‌النه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌و گۆڕانکاری‌ه ته‌نها له‌تونس سه‌رکه‌وتبووایه‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌ن��د‌ه کاریگه‌ری ن �ه‌ده‌ب��وو‪ ،‬ب �ه‌اڵم دوای سه‌رکه‌وتنی‬ ‫شۆڕشی گه‌الن له‌میسر‪ ،‬پێویستی به‌خوێندنه‌وه‌یه‌کی قوڵتر‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬شێوازی شۆڕشی گه‌النی هه‌مه‌الیه‌ن مۆدێلێکی‬ ‫نوێی‌ه له‌تێکۆشانی گه‌الن‪ ،‬ئیدی ئه‌م شێواز‌ه ده‌بێت‌ه مۆدێلی‬ ‫گۆڕانکاریه‌کانی سه‌ده‌ی بیست و یه‌که‌م‪ ،‬چونک‌ه ئه‌م شێوازه‌‬ ‫گۆڕانی ریشه‌یی ده‌کات و چاره‌سه‌ریه‌که‌شی کالسیک‬ ‫نییه‌‪ .‬بۆی‌ه وانه‌ی هه‌ر‌ه سه‌ره‌کی ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ده‌ریخه‌ین‬ ‫له‌م شۆڕش‌ه گه‌وره‌ی‌ه ئه‌ویش؛ شێوه‌ی گۆڕانکاریه‌که‌یه‌‪.‬‬ ‫وات��ا نه‌هه‌ڵبژاردنی چوارساڵی ن‌ه کوده‌تای سه‌ربازی و‬ ‫نه‌شۆڕشی چینایه‌تی و ئاینی‪ ،‬ناتوانن چ��اره‌ی ده‌ردی‬ ‫کۆمه‌ڵگا بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌م و الواز‌ه له‌میسر و تونس ئه‌ویش پێشه‌نگانی‬ ‫دیموکراتی رادیکا ‌ڵ دیار نین یان ئیراده‌ی دیموکراتیانه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگا چ��ۆن ئ��اراس��ت�ه‌ده‌ک��رێ��ت و چ��ۆن سیحرباز و‬ ‫ته‌ڵه‌که‌بازه‌کانی لیبڕالیزم نایخه‌ن‌ه خزمه‌ت خۆیانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش به‌ناوی ئیسالمی میانڕه‌و وه‌کو مۆدێلی تورکیا‬ ‫دیانه‌وێت ئاراسته‌ی شۆڕش بگۆڕن‪ ،‬یان هه‌ندێک هێزی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی گۆشه‌گیر ده‌یانه‌وێت لیبڕالیزمی ئه‌وروپا‬ ‫بکه‌ن‌ه رێگای چاره‌سه‌ری‪ ،‬بۆی‌ه گرنگ‌ه ئه‌و الوازی‌ه زوو‬ ‫ده‌ربازبکرێت‪ ،‬ئه‌گه‌رنا به‌الڕێدابردنی ش��ۆڕش ده‌که‌وێته‌‬ ‫واری کرداریه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیسالمی س��وون��ی ده‌س �ه‌اڵت��خ��واز له‌که‌سایه‌تی ئیخوان‬ ‫موسلمین ده‌ی �ه‌وێ��ت سوودمه‌ند ده‌رک �ه‌وێ��ت‪ ،‬وات��ا ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ترسی ئه‌مریکاو ئیسرائیل نه‌وێرێت بێت‌ه سه‌ر‬

‫ده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ده‌ی�ه‌وێ��ت ناڕاسته‌وخۆ کاریگه‌ریه‌کی‬ ‫به‌هێزی هه‌بێت له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵتی داهاتووی واڵتدا‪ .‬به‌الی‬ ‫منه‌و‌ه سه‌خت‌ه ئیخوان ی��ان ئۆپۆزیسیۆنی گۆشه‌گیری‬ ‫کالسیک بتوانێت ببێت‌ه وه‌اڵم ده‌ره‌وه‌ی الوانی شۆڕشگێڕ‬ ‫و دیموکرات‪ ،‬له‌وانه‌ی‌ه هه‌ڵپه‌ی گرتن‌ه ده‌ستی ده‌سه‌اڵت‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌رده‌وامکردنی زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬به‌گوێره‌ی رادیکاڵی‬ ‫شۆڕش ده‌بێت ده‌سه‌اڵتی داهاتووش خاوه‌نی ئیراد‌ه بێت‪،‬‬ ‫له‌الیه‌کی تریش ده‌بێ به‌ڕێوه‌بردنی واڵت هه‌مووی به‌هیوای‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌و‌ه نه‌بێت‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌نجومه‌نی گه‌ڕه‌ک و شاره‌کان‬ ‫دروس���ت ببن و رۆڵ��ی خ��ۆی��ان ببینن ب��ۆ ئاراسته‌کردنی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫رژێم‌ه داگیرکه‌ره‌کانی سه‌رکوردستان به‌گشتی له‌ریزی ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌ت ‪ -‬نه‌ته‌و‌ه کۆنه‌په‌رستانه‌دان ک‌ه ده‌بێ بگۆڕدرێن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی تورکیا خۆی به‌و‌ه ئیقناع کردو‌ه ک‌ه ئه‌و دیکتاتۆر‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونک‌ه پێنج سا ‌ڵ جارێک هه‌ڵبژاردن ده‌کرێت و‬ ‫مۆدێلی ئیسالمی میانڕه‌ویش له‌الیه‌ن ئه‌مریکا و رۆژئاواوه‌‬ ‫پشتگیری ده‌کرێت‪ .‬به‌اڵم له‌راستیدا ئه‌و گێژاوه‌ی تورکیا‬ ‫تێیدا ده‌خولێته‌و‌ه له‌ده‌وڵه‌ته‌کانی تر خراپتره‌‪ ،‬چونک‌ه کێشه‌ی‬ ‫کورد وه‌ک کێشه‌یه‌کی دیموکراتی به‌هیچ شێوه‌ێک خۆی‬ ‫له‌قه‌ره‌ی چاره‌سه‌ری نادات‪ ،‬له‌گ‌ه ‌ڵ ئه‌وه‌شدا خزمه‌تکردنیان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای حیزبیه‌‪ ،‬نه‌ک بۆ کۆمه‌لگا بێ جیاوازی‪.‬‬ ‫نامه‌وێت باسی ئێران و سوریا بکه‌م‪ ،‬چونک‌ه گۆڕان له‌و‬ ‫ل���ه‌گ���‌ه ‌ڵ ئ����ه‌وه‌ی‬ ‫واڵتانه‌دا له‌نان و ئاو پێویستتره‌‪.‬‬ ‫چ �ه‌وس��ان��دن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ی‬ ‫ب����ێ����س����ن����ور‬ ‫ل�����ه‌س�����ه‌ر‬

‫گه‌لی ک��ورد هه‌یه‌‪ ،‬به‌هه‌مان شێو‌ه له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌که‌ی‬ ‫خۆشیان هه‌یه‌‪ .‬واڵت��ان��ی ک�ه‌ن��داو که‌بێ ئ��ی��راده‌ی ئ�ه‌وان‬ ‫دروس��ت بوونه‌‪ ،‬بۆی‌ه هێشتا خۆیان له‌گۆڕانکاری دوور‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬له‌شوێنی ئه‌م‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان ده‌یانه‌وێت کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌پار‌ه هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنن‪ ،‬وه‌کو ئه‌وه‌ی ک‌ه خه‌ڵک ته‌نها کێشه‌ی‬ ‫برسیه‌تی هه‌بێت‪ .‬بۆی‌ه نه‌ئاپارتمان‌ه به‌رزه‌کانی ئیمارات و نه‌‬ ‫پار‌ه زۆره‌که‌ی به‌حرێن و قه‌ته‌ر و کوێت و سعودی‌ه دادایان‬ ‫نادات‪ ،‬چونک‌ه کات‪ ،‬کاتی شۆڕشی گه‌النه‌‪.‬‬ ‫عێراق و باشووری کوردستانیش به‌شی خۆیان کاریگه‌ر‬ ‫ده‌بن به‌و شۆڕشه‌ی تازه‌ی گه‌الن‪ ،‬گرنگ‌ه که‌ئێم‌ه کاریگه‌ر‬ ‫بین‪ ،‬چونک‌ه ئێم‌ه هێشتا گه‌لێکین له‌شۆڕشداین‪ ،‬هێشتا‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگای ئێم‌ه گۆڕانکاری ریشه‌یی ئه‌نجام نه‌دراون‪.‬‬ ‫له‌وانه‌ی‌ه ئاستی هزری ده‌سه‌اڵتداران به‌رگه‌ی گۆڕانکاری‬ ‫نه‌کات‪ ،‬به‌اڵم پێویستیه‌کی مێژوویه‌‪ .‬ئۆپۆزیسیۆنی ئێره‌ش‬ ‫له‌ئۆپۆزیسیۆنێکی گۆشه‌گیر زیاتر تێپه‌ڕ ناکات‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئه‌ویش هه‌ڵپه‌ی گه‌یشتن‌ه ده‌سه‌اڵتیه‌تی‪ ،‬بۆی‌ه له‌گ‌هڵ‌‬ ‫گۆڕانیکدای‌ه که‌بکه‌وێت‌ه خزمه‌ت ئه‌وانه‌وه‌‪.‬‬ ‫چی بگۆڕدرێت باشه‌؟؟ ده‌بێ سه‌ره‌تا هزری ده‌سه‌اڵت و‬ ‫کۆمه‌ڵگا بگۆڕدرێت‪ ،‬دواتر پێویست‌ه ده‌سه‌اڵت بزانێت یه‌ک‬ ‫کاری هه‌ی‌ه ئه‌ویش خزمه‌تکردنی خه‌ڵکه‌‪ ،‬بۆی‌ه پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫پاره‌کانیان له‌بانکه‌کانی ئه‌وروپا ده‌ستیبه‌سه‌ردا بگیردرێت‬ ‫بابیگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ خه‌ڵک‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌بێ تا ئه‌و ئاست‌ه بوێر‬ ‫بن یه‌کتری راکێشن‌ه به‌رده‌م دادگای گه‌ل تاکو حسابی‬ ‫خراپه‌کاریه‌کانی رابردوویان بده‌ن‪ ،‬له‌به‌ره‌ی جه‌ماوه‌ریشه‌وه‌‬ ‫ده‌ب��ێ سنووری بیرکردنه‌وه‌ی ده‌س �ه‌اڵت تێپه‌ڕێنێ‪،‬‬ ‫ئیراده‌ی رێکخستنی خۆی له‌دروستکردنی کۆمین‬ ‫و ئه‌نجومه‌نی گ���ه‌ڕه‌ک و ش��ار ده‌ب��ێ ده‌رب��خ��ات‪،‬‬ ‫ده‌بێ ئه‌و شۆڕشه‌ی که‌سه‌ری هه‌ڵداو‌ه خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫راستی بۆ بکات و ده‌سه‌اڵت ناچاری‬ ‫خزمه‌ت بکات‪ .‬ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌ش ل�ه‌م وه‌رچه‌رخان‌ه مێژوویه‌دا‬ ‫سوودمه‌ند نه‌بێت ئێتر مێژوو لێمان‬ ‫نابوورێت‪.‬‬

‫~|‬

‫‪22‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫وتار‬

‫رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست‪ ،‬به‌ره‌و نوێ بوونه‌و ‌ه و کۆتایى قۆرخکارى‬ ‫ناوچه‌ى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست النک‌ه و بێشکه‌ى به‌شێکى زۆرى‬ ‫شارستانییه‌ت و ئایین و فه‌لسه‌ف‌ه و بیرباوه‌ڕه‌کانى دونیایه‌‪،‬‬ ‫مێژوویه‌کى پڕ ل‌ه ب��اوه‌ڕ و ش��ک��ۆدارى هه‌یه‌‪ ،‬ناوچه‌یه‌که‌‬ ‫ک‌ه خاوه‌نى فه‌لسه‌ف‌ه و ئایینه‌کانه‌‪ ،‬هه‌میش‌ه گله‌یى ئه‌وه‌م‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬ک‌ه بۆچى هه‌رێمێکى به‌م ره‌نگ‌ه خاوه‌نى مێژوویى به‌و‬ ‫شێوازه‌‪ ،‬چۆن ئه‌مڕۆ بۆت‌ه شوێنى بێ ده‌نگى و کۆیالیه‌تى و‬ ‫دیکتاتۆریه‌ت و قۆرخکارى و گه‌نده‌ڵى‪ ،‬چۆن بۆت‌ه واڵت و‬ ‫ناوچه‌ى سه‌رکرد‌ه و بنه‌ماڵ‌ه و حزب‌ه تاکڕه‌وه‌کان!!؟؟؟ بۆچى‬ ‫جواڵنه‌وه‌ى ناڕه‌زایى و توڕه‌بوون به‌رامبه‌ر به‌و ده‌سه‌اڵتدارێتییه‌ى‬ ‫ناوچه‌که‌ى هه‌زاران ساڵ بردۆت‌ه دواو‌ه دروست نابێت؟؟!‬ ‫رۆژه �ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت هه‌رێمى پێغه‌مبه‌ران و بیرمه‌ندان‪،‬‬ ‫راست‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌رێمى فیرعه‌ونه‌کان و کۆیله‌داران‬ ‫و نه‌زانه‌کان(جاهیله‌کان) ب��ووه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌میش‌ه ل‌ه مێژوودا‬ ‫ملمالنێى زانین و نه‌زانین‪ ،‬پێغه‌مبه‌ر و فیرعه‌ون‪ ،‬کۆیله‌دار‬ ‫و ئازادیخواز‪ ،‬خێر و شه‌ڕ‪ ،‬ئه‌هریمه‌ن و ئاهورامه‌زدا ل‌ه ئارادا‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬سه‌رئه‌نجام پێغه‌مبه‌ر به‌سه‌ر فیرعه‌ون و زانین به‌سه‌ر‬ ‫نه‌زانین و ئازادیخواز به‌سه‌ر کۆیله‌دار و خێر به‌سه‌ر شه‌ڕ و‬ ‫ئاهورامه‌زدا به‌سه‌ر ئه‌هریمه‌ندا سه‌رکه‌وتووه‌‪ ،‬سه‌رئه‌نجام بۆته‌‬ ‫هه‌رێمى ئاهورامه‌زداکان‪ ،‬پێغه‌مبه‌ران‪ ،‬زانایان و بیرمه‌ندان‪.‬‬ ‫هه‌میش‌ه ئه‌وه‌م ده‌پرسى‪ ،‬ک‌ه بۆچى هه‌رێمى ئاهورامه‌زداکان‬ ‫بۆت‌ه هه‌رێمى کۆیله‌داران و فیرعه‌ونه‌کان؟ بۆچى گه‌النى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست ژیان و ماف و چاره‌نوسیان که‌وتۆت‌ه ده‌ست‬ ‫که‌سێک و بنه‌ماڵه‌یه‌ک و حزبێکى کۆنخوازى پاشڤه‌ڕۆ؟!‬ ‫بۆچى شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدانه‌کان سه‌رله‌نوێ چه‌که‌ر‌ه ناکه‌نه‌وه‌‬ ‫و دیکتاتۆریه‌ت و تاکڕه‌وى و قۆرخکارى راناماڵن؟؟! بۆچى‬ ‫شۆڕش‌ه پیرۆزه‌کان دووب��ار‌ه نابنه‌وه‌؟! ئاخۆ هه‌رێمى مرۆڤه‌‬ ‫پیرۆزه‌کان نه‌بوو‪ ،‬ئاخۆ شوێنى قوربانیی‌ه مه‌زنه‌کان نه‌بوو‪ ،‬ئیتر‬ ‫بۆچى خۆ ب‌ه قوربانیکردن کۆتایى هاتبێت؟! ئایا ژیان ئه‌وه‌نده‌‬ ‫ب‌ه نرخ‌ه ب‌ه هه‌موو جۆر‌ه کۆیالیه‌تییه‌که‌و‌ه په‌سه‌ند بکرێت؟؟!‬ ‫سه‌دان پرسیارى به‌م شێوازه‌م ده‌کرد‪ ،‬سه‌رئه‌نجام به‌ره‌و نا ئومێدى‬ ‫که‌وتمه‌ڕێ‪ ،‬ئه‌و تروسک‌ه هیوایه‌ى ل‌ه دڵمدا بوو هێدى هێدى‬ ‫ده‌کوژایه‌وه‌‪ ،‬چونکه‌؛ هه‌رێمه‌که‌مان شایانى ژیانێکى ئازاد‬ ‫و ب‌ه شکۆیه‌‪ ،‬شایانى شه‌ره‌فمه‌ندى و سه‌ربه‌ستییه‌‪ ،‬شایانى‬ ‫زیندوکردنه‌وه‌ى پیرۆزییه‌کان و ل‌ه گۆڕنانى نه‌فره‌تییه‌کانه‌‪،‬‬ ‫بێ ئومێدى هه‌رده‌چوو ل‌ه ناخمدا گه‌شه‌ى ده‌کرد‪ ،‬ژیان بوو‬ ‫ب��وو‌ه تارماییه‌کى بێ کۆتا‪ ،‬چونک‌ه ل�ه‌و هه‌رێمه‌ى تێیدا‬ ‫ده‌ژیام شۆڕشگێڕه‌کان بوو بوونه‌و‌ه بکوژى ئازادى و فیرعه‌ونى‬ ‫س�ه‌رده‌م؛ به‌اڵم رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست پیرۆزى و ره‌سه‌نایه‌تى‬ ‫خۆى ون نه‌ده‌کرد‪ ،‬به‌ڵکو؛ چه‌وساندنه‌و‌ه و سه‌رکوتى چه‌ندین‬ ‫ساڵ‌ه ل‌ه ناخى گه‌لدا په‌نگی خواردبۆو‌ه و ل‌ه هه‌لێک ده‌گه‌ڕا بۆ‬ ‫ته‌قان‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌وه‌ى سه‌ره‌تاى ساڵى (‪ )2011‬هه‌رێمه‌که‌مان‬ ‫ل‌ه رێگه‌ى خۆپیشاندان و راپه‌ڕینى جه‌ماوه‌رییه‌و‌ه ده‌ستى به‌‬ ‫خۆ نوێکردنه‌و‌ه کرد و دژى دیکتاتۆریه‌ت و قۆرخکارى و‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارێتى نه‌خۆش هات‌ه سه‌ر جاد‌ه و ئاماده‌ى خۆی بۆ‬ ‫هه‌ر جۆر‌ه فیداکارى و قوربانیدانێک نیشاندا‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تاى گۆڕانه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستیش ل‌ه واڵته‌که‌ى‬ ‫گه‌نج‌ه ئاگراویه‌ک‌ه (محه‌مه‌د بو عه‌زیزى)یه‌و‌ه ده‌ستیپێکرد‪،‬‬ ‫واڵتى تونس‪ ،‬ئه‌و واڵت�ه‌ى (بن عه‌لى زه‌ین العابدین) زیاتر‬ ‫ل‌ه بیست ساڵ بوو وه‌ک دیکتاتۆرێک واڵتى به‌ڕێو‌ه ده‌برد‬ ‫و سه‌رجه‌م بواره‌کانى ژیانى گه‌لى ق��ۆرخ کردبوو‪ ،‬ئاماده‌‬ ‫نه‌بوو ئ��ازادى و ژیانێکى ب‌ه شکۆ بۆ رۆڵه‌کانى واڵته‌که‌ى‬ ‫ب‌ه ره‌وا ببینێ‪ ،‬فیرعه‌ون ئاسا هه‌موو شتێک بۆ خۆى و‬

‫“ پێش ئه‌وه‌ى ل ‌ه‬ ‫کوردستانیش راپه‌ڕینى‬ ‫گه‌نجان و گه‌ل‬ ‫ده‌ستپێبکات‪ ،‬باشتر‬ ‫وایه‌ به‌رپرسان ده‌ست‬ ‫به‌ گۆڕانکارى و چاکسازى‬ ‫بنه‌ڕه‌تى بکه‌ن و ب ‌ه‬ ‫شێوازێکى بنه‌ڕه‌تى به‌‬ ‫خۆیاندا بچنه‌وه‌‬

‫“‬

‫سازگار ئیبراهیم‬

‫بنه‌ماڵه‌که‌ى و سه‌رانى حزبه‌که‌ى ره‌وا بوو‪ ،‬ژیانیان له‌وپه‌ڕى‬ ‫خۆشگوزه‌رانیدا بوو‪ ،‬بردنى (‪ )1500‬کیلۆ ئاڵتون ل‌ه الیه‌ن‬ ‫(له‌یال ته‌رابلوسی) خێزانى بن عه‌لیه‌و‌ه دواى هه‌ڵهاتنیان ئه‌وه‌‬ ‫ده‌سه‌لمێنێت‪ ،‬گه‌نجانى هه‌ژارى واڵتیش له‌ناو زه‌حمه‌تى و بێ‬ ‫ک��ارى و بینینى نا دادپ �ه‌روه‌ری��دا چرک‌ه ساته‌کانى ژیانیان‬ ‫تێده‌په‌ڕاند‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م شێوازه‌ى ژیان شایانى گه‌نجانى تونس‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه گه‌نج‌ه سه‌رکێشه‌ک‌ه (بو عه‌زیزى) جه‌سته‌ى‬ ‫خۆى کرد‌ه ئاگر بۆ سوتاندنى ئه‌و قۆرخکارى و گه‌نده‌ڵى و‬ ‫نا دادپ �ه‌روه‌رى و دیکتاتۆرییه‌ى زیاتر ل‌ه بیست ساڵ بوو له‌‬ ‫واڵته‌که‌یدا درێژه‌ى هه‌بوو‪ ،‬ئه‌و گه‌نج‌ه ب‌ه خۆ کردن‌ه قوربانى‬ ‫مه‌شخه‌ڵى راپه‌ڕینى هه‌ڵکرد و دای‌ه ده‌ستى گه‌نجانى ترى واڵت‬ ‫و سه‌رئه‌نجام سه‌دان هه‌زار که‌س رژان‌ه سه‌ر جاد‌ه و کۆتاییان‬ ‫ب‌ه دیکتاتۆریه‌تى بیست ساڵ‌ه هێنا‪.‬‬ ‫سه‌رکه‌وتنى گه‌لى تونس هیوایه‌کى ل‌ه رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‬ ‫زیندوکرده‌وه‌‪ ،‬ک‌ه گه‌ل ده‌توانێت ب‌ه هێزى خۆى کۆتایى ب‌ه سته‌م‬ ‫بهێنێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش ب‌ه بێ ده‌ستێوه‌ردانى ده‌ره‌کى و هاتنى هێزى‬ ‫داگیرکه‌ر‪ ،‬سه‌رکه‌وتنى گه‌لى تونس ئازادیخوازانى دونیاشى‬ ‫دڵخۆش کرد‪ ،‬هه‌روه‌ها هێزى به‌خشی‌ه گه‌نجانى واڵتى میسر‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ش چه‌ند رۆژێک دواى تونس گه‌لى میسریش ده‌ستیان‬ ‫ب‌ه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى جه‌ماوه‌رى کرد و گۆڕه‌پانى (ته‌حریر)‬ ‫یان کرد‌ه گۆڕه‌پانى ناڕه‌زایى دژى ده‌سه‌اڵتى دیکتاتۆریى سى‬ ‫ساڵه‌ى (حوسنى موباره‌ک)‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچى نه‌یده‌ویست ده‌س��ت��ب�ه‌ردارى ده‌س���ه‌اڵت بێت و له‌‬ ‫کورسیه‌که‌ى بێته‌خواره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێداگرى و خۆپیشاندان و‬ ‫ناڕه‌زایى به‌رده‌وامى میسرییه‌کان ل‌ه م��اوه‌ى (‪ )18‬رۆژدا‪،‬‬ ‫توانیتى کۆتایى ب‌ه ده‌سه‌اڵتى موباره‌ک بهێنێت و ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫هێزى گه‌لدا چۆک دابدات‪.‬‬ ‫سه‌رکه‌وتنى گه‌لى میسر‪ ،‬ئومێد و هیواى تێکۆشان و‬ ‫گۆڕانکارى و سه‌رهه‌ڵدانى ل‌ه دڵ و مێشکى گه‌النى‬ ‫رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا زیاتر گه‌ش ک��رده‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچى‬ ‫سه‌رکه‌وتنه‌کان بێ قوربانى نه‌بوون‪ ،‬به‌اڵم هه‌موو ئه‌وانه‌ى‬

‫ل‌ه تونس و میسر بوون‌ه شه‌هیدى راپه‌ڕینى ئازادى‪ ،‬هه‌تا‬ ‫س �ه‌دان ساڵى تریش رۆڵه‌کانى ئ�ه‌و واڵت �‌ه و مرۆڤایه‌تى‬ ‫پێشکه‌وتنخوازیش شانازیان پێو‌ه ده‌کات و ده‌بن‌ه چرایه‌ک‬ ‫بۆ روناککردنه‌وه‌ى واڵت‪.‬‬ ‫هه‌ر دواى سه‌رکه‌وتنى گه‌لى میسر‪ ،‬گه‌لى جه‌زائیریش‬ ‫رژان‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان‪ ،‬ئه‌گه‌رچى ئاژانسه‌کان باس له‌وه‌‬ ‫ده‌که‌ن ل‌ه جه‌زائیر نزیکه‌ى (‪ )400‬که‌س ده‌ستگیرکراون‪،‬‬ ‫به‌اڵم خۆپیشاندانه‌کان به‌رده‌وامن و (عبدالعزیز بوته‌فلیقه‌)‬ ‫ى سه‌رۆکى جه‌زائیر به‌ڵێنى چاکسازى و گۆڕانکارى داوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئایا جه‌زائیرییه‌کان ب‌ه چاکسازى رازى ده‌بن؟؟!‬ ‫هه‌روه‌ها خۆپیشاندانه‌کان گه‌یشتونه‌ت‌ه یه‌مه‌ن و عێراقیش‪،‬‬ ‫چه‌ند رۆژێک‌ه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایى چه‌ند پارێزگایه‌کى‬ ‫عێراقى گرتۆته‌و‌ه و داواى نه‌هێشتنى بێ کارى و گه‌نده‌ڵى‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ئه‌م‌ه جگ‌ه ل���ه‌وه‌ى (ع�ه‌م��ر م��وس��ا) سکرتێرى‬ ‫کۆمکارى واڵت��ان��ى ع �ه‌ره‌ب��ى‪ ،‬ک�‌ه م���اوه‌ى (‪ )10‬ساڵه‌‬ ‫سکرتێرى ئه‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر دواى سه‌رکه‌وتنى گه‌لى‬ ‫میسر بڕیارى واز هێنانى ل‌ه پۆسته‌که‌یداوه‌‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا ب��اس ل‌ه په‌ڕینه‌وه‌ى ناڕه‌زایی‌ه جه‌ماوه‌رییه‌کان‬ ‫ده‌کرێت بۆ ئێران و سوریا‪ ،‬چونک‌ه بێگومان له‌و واڵتانه‌شدا‬ ‫قۆرخکارى و سه‌رکوت و چه‌وساندنه‌و‌ه و بێ ک��ارى و‬ ‫گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ى ب��وون��ى ه�ه‌ی�‌ه و ب�ه‌رپ��رس��ان��ى واڵت ل �ه‌وپ �ه‌ڕى‬ ‫خ��ۆش��گ��وزه‌ران��ی��دا ده‌ژی���ن و خه‌ڵکیش ل�ه‌ن��او ه���ه‌ژارى و‬ ‫زه‌حمه‌تیدا ژیان ده‌گوزه‌رێنێت‪ ،‬ئه‌م‌ه جگ‌ه ل‌ه چه‌وساندنه‌وه‌ى‬ ‫چینایه‌تى و کۆمه‌اڵیه‌تى‪ ،‬چه‌وساندنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یش هه‌یه‌‬ ‫ل‌ه سوریا و ئێراندا‪.‬‬ ‫کوردستان وه‌ک واڵتێکى داگیرکراو و پارچه‌کراو له‌‬ ‫هه‌ر گۆڕانکارى و نه‌مانى دیکتاتۆریه‌ت و سه‌رکه‌وتنى‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازان و گه‌النى ناوچه‌که‌دا سودمه‌ند ده‌بێت‪،‬‬ ‫ه�ه‌رب��ۆی�‌ه پێویست‌ه ب �‌ه ه �ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک پاڵپشتى و‬ ‫هاوسۆزى خۆى بۆ سه‌رهه‌ڵدانه‌کانى گه‌النى ناوچه‌ک‌ه دژى‬ ‫دیکتاتۆریه‌ت ده‌رببڕێت‪.‬‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش وه‌ک هه‌رێمى نیمچ‌ه سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ماوه‌ى بیست ساڵ‌ه ده‌سه‌اڵتێکى کوردى به‌ڕێوه‌ى ده‌بات‪،‬‬ ‫ل‌ه م��اوه‌ى ئه‌م بیست ساڵه‌دا ئه‌م ده‌سه‌اڵت‌ه ک‌ه ه�ه‌ردوو‬ ‫حزبى سه‌ره‌کى (یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان و پارتى‬ ‫دیموکراتى کوردستان) ئاڕاسته‌ى ده‌ک �ه‌ن خاوه‌نى زۆر‬ ‫گه‌نده‌ڵى و نادادپه‌روه‌رى و که‌موکورتى جدییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ل‌ه دڵى خه‌ڵک ب‌ه گشتى و گه‌نجان ب‌ه تایبه‌تیدا توڕه‌یى‬ ‫و بێزارى دروستکردووه‌‪ ،‬ئه‌م توڕه‌یی‌ه ل‌ه ماوه‌ى رابردوودا به‌‬ ‫جێهێشتنى واڵت به‌تاڵکرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه ئێستادا گه‌نجان‬ ‫جێهیشتنى واڵتیش ب‌ه چاره‌سه‌ر نابینن‪ ،‬به‌ڵکو ژیانێکى‬ ‫باشتریان ل‌ه کوردستان ده‌وێت‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێت بڵێم شێوازى هه‌ڵسوکه‌وتکردنى به‌رپرسانى حکومى‬ ‫و حزبى له‌گه‌ڵ خه‌ڵکدا به‌شێوازێک بوو‌ه وه‌ک ئه‌وه‌ى‬ ‫ئیتر بۆ هه‌تا هه‌تای‌ه ئه‌مان‌ه هه‌ر خۆیان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش شێوازى بنه‌ماڵه‌یى خه‌ریک‌ه له‌‬ ‫کوردستاندا جێگیر ده‌بێت و سه‌رکرد‌ه و بنه‌ماڵ‌ه و سه‌رانى‬ ‫ح��زب خاوه‌نى هه‌موو شتێکن و خه‌ڵکیش ل‌ه دۆخێکى‬ ‫دژواردا ژی��ان تێده‌په‌ڕێنێت‪ ،‬ب�ه‌اڵم به‌م‌ه توڕه‌یى خه‌ڵک‬ ‫زیاتر ده‌بێت و گۆڕاکارییه‌کانى ناوچه‌که‌ش کاریگه‌رى‬ ‫له‌سه‌ر گه‌نجانى ک��ورد ده‌بێت‪ ،‬هه‌ربۆی‌ه پێش ئ �ه‌وه‌ى له‌‬ ‫کوردستانیش راپه‌ڕینى گه‌نجان و گه‌ل ده‌ستپێبکات‪ ،‬باشتر‬ ‫وای‌ه به‌رپرسان ده‌ست ب‌ه گۆڕانکارى و چاکسازى بنه‌ڕه‌تى‬ ‫بکه‌ن و ب‌ه شێوازێکى بنه‌ڕه‌تى ب‌ه خۆیاندا بچنه‌وه‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪23‬‬

‫کورد و برا موسوڵمانه‌کانی و هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ک؟!‬ ‫هیچ کاتێک ئاینی ئیسالم نه‌بووه‌ به‌هۆکار و له‌مپه‌رێک بۆ پاراستنی گه‌لی کورد‬

‫ه�ه‌رچ�ه‌ن��د‌ه گه‌لی ک��ورد زیاترل‌ه ه�ه‌زارس��اڵ�‌ه ئاینی‬ ‫ئیسالمی ل‌ه ڕێگه‌ی عه‌ره‌به‌و‌ه پێگه‌یشتوو‌ه و په‌سه‌ندی‬ ‫ک��ردووه‌‪ ،‬به‌اڵم تا ئێستا نه‌ک له‌سایه‌ی ئه‌و ئاینه‌دا‬ ‫به‌مافه‌ره‌واکانی خۆی نه‌گه‌یشتووه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌الیه‌ن‬ ‫هاوئاینه‌کانی دراوسێیه‌و‌ه م��اف و ئازادییه‌کانیشی‬ ‫لێ زه‌وت ک��راو‌ه و گیرۆده‌ی ماڵوێرانی وده‌رب��ه‌ده‌ری‬ ‫وجینۆسایدو ل‌ه ناوبردنیش ب��ۆت�ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‌ه ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫به‌سه‌ر گه‌لی ک��ورددا هاتوو‌ه هه‌میش‌ه هاوئاینێکی‬ ‫خۆی ئه‌نجامی داوه‌‪ ،‬ئیدی له‌هه‌رنه‌ته‌وه‌یه‌ک بوبێت‬ ‫له‌نه‌ته‌وه‌کانی تورک وعه‌ره‌ب وفارس‪ ،‬هیچ کاتێک‬ ‫ئاینی ئیسالم نه‌بوو‌ه به‌هۆکار و له‌مپه‌رێک بۆ پاراستنی‬ ‫گه‌لی کورد له‌و هێرش‌ه دڕندانانه‌ی به‌ناهه‌ق له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌وسێ نه‌ته‌و‌ه ب‌ه ناو موسوڵمانه‌و‌ه کراوه‌ت‌ه سه‌ری و‬ ‫واڵته‌که‌یان سوتماک و وێ��ران ک��ردوو‌ه و سه‌روماڵی‬ ‫یان به‌تااڵن ب��ردووه‌‪ ،‬ل‌ه کاتێکدا گه‌لی کورد خاوه‌نی‬ ‫سه‌روه‌رییه‌کی مه‌زن‌ه ل‌ه مێژوی ئیسالم دا‪،‬ئه‌وخزمه‌ت و‬ ‫تێکۆشان وبه‌رخۆدانه‌ی گه‌لی کورد بۆ پاراستنی ئاینی‬ ‫ئیسالم ئه‌نجامی داو‌ه و له‌مێژودا تۆمارکراو‌ه هیچ یه‌ک‬ ‫له‌و نه‌ته‌وانه‌ی تر ک‌ه ئاماژه‌مان پێکرد به‌تۆزی پێیشیدا‬ ‫نه‌گه‌یشتون‪ ،‬جگ‌ه له‌وه‌ی چه‌ندین زانای ئاینی ناودار‬ ‫له‌بوار‌ه جۆراوجۆره‌کانی ئاینی ئیسالمدا شوێن ده‌ستییان‬ ‫دی��اره‌‪ ،‬سه‌الحه‌دینی ئه‌یوبیش له‌پاراستنی ناسنامه‌ی‬ ‫ئیسالمدا له‌بواری سه‌ربازی وجه‌نگدا ڕۆڵێکی ئه‌وه‌نده‌‬ ‫مه‌زنی بینیو‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌وتێکۆشان وفیداکارییه‌ی ئه‌و‬ ‫نه‌بوای‌ه ڕه‌نگ‌ه ئێستا به‌شێکی زۆری جیهانی عه‌ره‌بی و‬ ‫ئیسالمی خاچ یان له‌مل بکردایه‌! به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه هه‌موو‬ ‫ئه‌و نه‌هامه‌تییانه‌ی ئێستا وڕاب��ردوو به‌رۆکی گه‌لی‬ ‫کوردی گرتوو‌ه ئه‌وان‌ه ب‌ه سه‌ریاندا هێناو‌ه که‌کورد خۆی‬ ‫بۆکردون به‌قوربانی‪ ،‬ره‌نگ‌ه بووترێ ئه‌وانه‌ی مافه‌کانی‬ ‫کوردیان پێشێل کردوو‌ه هه‌ر ب‌ه ناو ئیسالم بون یان به‌ناو‬ ‫ئیسالمن‪،‬ل‌ه ڕاستیدا ئه‌و‌ه پاساوێکی الواز و بێبنه‌مایه‌‪،‬‬ ‫گریمان ئ �ه‌و س �ه‌ددام �ه‌ی قورئانی به‌خوێنی خۆی‬ ‫نوسییه‌و‌ه چه‌واشه‌کار ومونافق بو‪ ،‬یان ئه‌و ئایه‌توڵاڵ‬ ‫خومه‌ینییه‌ی ک‌ه ئێرانییه‌کان چاویان بڕیبوو‌ه مانگ‬ ‫تا له‌وێو‌ه ده‌رکه‌وێت وحه‌مه‌ره‌زا شای پیاوی ئه‌مریکا‬ ‫له‌ناو به‌رێت ئه‌ویش فێڵبازوالده‌ربو‪ ،‬با بڵێن ئه‌ردۆغانی‬ ‫پارێزه‌ری مندااڵنی موسوڵمانی فه‌له‌ستین و حیجاب‬ ‫پارێزی تورکیاش به‌رژه‌وه‌ندپه‌رست و ده‌سه‌اڵتخوازه‌‪،‬‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��ی خه‌لیفه‌کانی ئ�ه‌م�ه‌وی و عوسمانیش با‬

‫حزبواڵکان و ئاینده‌ی کورد‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌سپێکردنی ساڵی نوێدا جارێکى دیک‌ه گوێ‬ ‫بیستى ناوى حیزبواڵ بوینه‌وه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌م ناو‌ه له‌‬ ‫باشورى کوردستاندا خه‌ڵک ئاشناى کرده‌وه‌و یاده‌وه‌ریه‌‬ ‫تاڵه‌کانى نه‌بوه‌‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه باکورى کوردستاندا‪ ،‬ناوى‬ ‫حیزبواڵ ناوێک‌ه ئاوێته‌ی‌ه له‌گه‌ڵ مه‌رگ و خوێن و تیرۆر‬ ‫و تۆقاندن‪ ،‬ناوى جوندى ئیسالم ل‌ه باشورى کوردستان‬ ‫چه‌ند‌ه ناوێکى مه‌رگه‌ساتاویه‌‪ ،‬ن��اوى حیزبواڵش له‌‬ ‫باکورى کوردستاندا له‌و‌ه زیاتر ترسناک و تۆقێنه‌ر و‬ ‫خوێناوی‌ه و جێگه‌ى داخ‌ه گروپى له‌و چه‌شن‌ه مه‌رگ‬ ‫دۆست و بکوژو دژ ب‌ه ژیان‪ ،‬ناوى حزبی خودا و سه‌ربازی‬ ‫موسڵمان له‌خۆیان ده‌نێن وموسڵمانی ڕاسته‌قینه‌ش بێ‬ ‫ده‌نگه‌‪ ،‬کاتێک ده‌ستیان به‌خوێنى که‌سانێک سور‬ ‫ده‌که‌ن ک‌ه زیاتر ل‌ه هه‌زار ساڵ‌ه هه‌ڵگرى ئاینى ئیسالمه‌‪،‬‬ ‫ئاشکرای‌ه یه‌کێک ل‌ه فاکته‌ر‌ه سه‌ره‌کییه‌کانى نه‌بونی‬ ‫ئه‌و گه‌ل‌ه به‌خاوه‌نى ستاتۆ وده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ ناسنامه‌‬ ‫موسوڵمانییه‌که‌یه‌تى‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ب �‌ه نمون‌ه ته‌یموری‬ ‫خۆرهه‌اڵت و ئیستاش باشوری سودان بێنین‌ه به‌رچاو‪،‬‬ ‫ئه‌و ڕاستییه‌مان بۆ ده‌رده‌که‌وێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر جوندی ئیسالم‬ ‫ده‌ستى به‌خوێنى س �ه‌دان ڕۆڵ �ه‌ى ک��ورد سوربێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫حزبواڵ ده‌ستى به‌خوێنى هه‌زاران تێکۆشه‌ر و شۆڕشگێر‬ ‫و نوسه‌ر و ڕۆشنبیر و ڕۆژن��ام�ه‌ن��وس و ب��ازرگ��ان و‬ ‫سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کان ل‌ه باکورى کوردستان سوره‌‪،‬‬ ‫حزبواڵ ل‌ه باکورى کوردستان بۆ به‌گژداچوونی بزاڤى‬ ‫شۆڕشگێڕى ئه‌و به‌شه‌ى کوردستان ل‌ه الیه‌ن ڕژێمى‬ ‫تورکیاو‌ه دامه‌زرێنراو‌ه ئه‌و هه‌ژد‌ه هه‌زار کورد‌ه ک‌ه له‌و‬ ‫چین و توێژانه‌ى ئاماژه‌مان پێکرد به‌شێوازی بکه‌رى‬ ‫نادیار تیرۆر کران‪ .‬به‌شى هه‌ر‌ه زێده‌ى ب‌ه ده‌ستى حزبواڵو‬ ‫ب‌ه هاوکارى(میت) و (ژیته‌م) و(ئه‌رگه‌نه‌کۆن) له‌‬ ‫تورکیا و باکوری کوردستاندا شه‌هید کراون‪ ،‬دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌زگا سه‌رکوت که‌ره‌کانی دیکه‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ت��ورک له‌گه‌ڵ حزبواڵ ناکۆکی ده‌که‌وێت‌ه نێوانیان‬ ‫زۆربه‌ی سه‌رکرده‌کانی ئه‌و گروپ‌ه تیرۆریستیی‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورکیاو‌ه ده‌سگیر ده‌کرێن‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ی جێگه‌ی‬ ‫نیگه‌رانیی‌ه ل‌ه ڕۆژان��ی ڕاب��ردوودا سه‌رکرده‌کانی ئه‌و‬ ‫گروپ‌ه ل‌ه ش��اری ئامه‌د ئ��ازادک��ران‪ ،‬ئازادکردنی ئه‌و‬ ‫بکوژان‌ه له‌کاتێکدای‌ه هه‌زاران تێکۆشه‌ر و سیاسه‌تمه‌دار‬ ‫و نوێنه‌ری هه‌ڵبژیردراوی گه‌ل ل‌ه باکوری کوردستان‬ ‫زیندانی ک��راون‪ ،‬ته‌نانه‌ت ناهێڵن له‌کاتی دادگایی‬ ‫کردنیشیاندا به‌زمانی کوردی(دایکی) پارێزگاری‬

‫“پێویسته‌ زانایانی ئاینی‬ ‫کوردستانیش هاوته‌ریبی‬ ‫فکری ئیسالمی‪ ،‬فکری‬ ‫نه‌ته‌وه‌یش گه‌شه‌ پێبده‌ن‪،‬‬ ‫با چیتر کوردی موسوڵمان‬ ‫نه‌بێت به‌کۆپییه‌کی‬ ‫موسوڵمانی دورگه‌ی‬ ‫عه‌ره‌بی با کوردێکی‬ ‫موسوڵمان بین نه‌ک‬ ‫موسوڵمانێکی کورد‬

‫“‬

‫ن‪ /‬کۆردو شوانی‬

‫له‌جێی خۆیاندا بن و باسیان لێو‌ه نه‌کین‪ ،‬له‌ڕاستیدا‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌کردن له‌سه‌ر فه‌توا نابه‌جێیه‌کانی قه‌ره‌زاوی‬ ‫و زێ��دان پێویست‌ه و ک��اردان �ه‌وه‌ی توند هه‌ڵده‌گرێت‪،‬‬ ‫له‌هه‌مان کاتدا ئه‌و گروپ والیه‌نانه‌ی ب‌ه ناوی حزبی‬ ‫خ��ودا ب��رای موسوڵمان خۆیان ده‌ناسێنن‪ ،‬ئای‌ه گه‌لی‬ ‫کوردی موسوڵمان له‌کوێی دیدوبۆچون و تێڕوانینیاندا‬ ‫جێگ‌ه ده‌گرێت وئیستا کوردی ئاینپه‌روه‌ر چی پێ ڕه‌وا‬ ‫ده‌بینرێت ل‌ه الیه‌ن ئه‌و برا هاوئاینانه‌یانه‌وه‌؟‪.‬‬

‫له‌خۆیان بکه‌ن‪ ،‬ئازادکردنی ئه‌و تیرۆریستان‌ه هاوکات ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆڕاگه‌یاندنی حزبواڵیه‌کی دیک‌ه له‌ئێرقدا و‬ ‫بڕیاردانی چاالکی کردن له‌ته‌وای شاره‌کانی ئێراق‬ ‫و ئه‌مه‌ش پرسیاری زۆر گرنگ له‌ناوه‌ڕۆکی خۆیدا‬ ‫هه‌ڵده‌گرێت‪ ،‬هه‌ر له‌وکات و ساتانه‌شدا حزبواڵی لوبنان‬ ‫ل‌ه حکومه‌ته‌که‌ی سه‌عدحه‌ریری ده‌کشێته‌وه‌!! ئێستا‬ ‫ک��ورد ل‌ه باشوورخه‌ریکی بنیادنانه‌وه‌ی حکومه‌تی‬ ‫نوێی ئێراق‌ه و ل‌ه باکوریش ل‌ه ه�ه‌وڵ وکۆشش دایه‌‬ ‫بۆ سه‌قامگیربونی ئاشتی و بنیادنانی دیموکراسی‪،‬‬ ‫ت��ۆ بڵێی ح��زب��واڵک��ان ب���ه‌چ ئامانجێک خه‌رێکی‬ ‫خۆسازکردن وسه‌رهه‌ڵدانه‌و‌ه بن؟ ئه‌بێ ئه‌و حزبواڵیانه‌‬ ‫جیهاد ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ک��ێ ڕاب��گ �ه‌ی �ه‌ن��ن؟ ئ��ای��ا ده‌بێت‬ ‫فه‌تواکه‌ی یوسف قه‌رزاوی و هه‌شتاوحه‌وت زانا به‌ناو‬ ‫موسوڵمانه‌کان ک‌ه سه‌ربه‌خۆیی باشوری سودانیان حه‌رام‬ ‫کرد کاریگه‌ری له‌سه‌ر نه‌کردبن و ئه‌مانه‌ش جیهاد‬ ‫ل �ه‌دژی گه‌لی ک��ورد ڕانه‌گه‌یه‌نن؟ بۆ ئ �ه‌وه‌ی ڕێگر‬ ‫بن ل‌ه فیدراڵییه‌ت و نیمچ‌ه سه‌ربه‌خۆیه‌که‌ی باشوری‬ ‫کوردستان و خۆسه‌ری دیموکراتییه‌که‌ی باکوری‬ ‫کوردستان؟ تاکه‌ی ئه‌م هاودینانه‌ی کورد ده‌سه‌اڵت‬ ‫و ده‌وڵه‌ت وسه‌ربه‌خۆیی بۆ خۆیان ب‌ه حه‌اڵڵ ده‌زانن و‬ ‫بۆ نه‌ته‌وه‌کانی تر فه‌توای حه‌رام بونی ده‌ده‌ن؟ ئه‌بێت‬ ‫له‌ئاستی ئه‌و ئایه‌ته‌دا کوێر بن یان چاوی خۆیان‬

‫‪Û‬‬

‫‪24‬‬

‫~|‬

‫دابخه‌ن ک‌ه خودا ل‌ه قورئاندا باس ل‌ه نه‌ته‌و‌ه و خێڵی جودا‬ ‫ده‌کات ک‌ه بۆ ئاشنایه‌تی پێکه‌و‌ه ژیان دروستی کردون؟‬ ‫ل‌ه کاتی ئه‌م پیالنگیڕیانه‌ی دوژمنانی کورددا پێویسته‌‬ ‫رابه‌رانی کوردیش چاوێک ب‌ه ناو ماڵی خۆیاندا بگێڕن‬ ‫و خاڵ‌ه الوازه‌ک��ان ده‌ستنیشان بکه‌ن و له‌کاتی خۆیدا‬ ‫چاره‌سه‌ری گرفته‌کان بکه‌ن‪.‬‬ ‫قه‌رزاوی و باکوری کوردستان‬ ‫ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ئ�ه‌گ�ه‌ر له‌به‌شه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان زی��ات��ر ب �ه‌ر ش���ااڵوی دڕن��دان �ه‌ی دوژم��ن��ان‬ ‫نه‌که‌وتبێت‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌هه‌مان شێو‌ه زه‌بروزه‌نگ و داپڵۆسین‬ ‫له‌سه‌رده‌ستی تورک‌ه شۆڤییه‌نیکان له‌ماوه‌ی سه‌دان ساڵ‬ ‫حکومی عوسمانی و نه‌وت ساڵ ده‌سه‌اڵتی که‌مالیسته‌‬ ‫ڕه‌گه‌زپه‌رسته‌کاندا بۆ ساتێک ئاسوده‌یی پێ ڕه‌وا‬ ‫نه‌بینراوه‌‪ ،‬هه‌رله‌ئه‌نجامی ئه‌و جینۆسایدکردن و ئه‌نفال‬ ‫کردنه‌دا شۆڕشه‌کان له‌و به‌شه‌ی کوردستاندا سه‌ریان‬ ‫هه‌ڵداوه‌‪ ،‬گه‌لی کورد له‌باکوری کوردستان ل‌ه سه‌ره‌تایی‬ ‫ترین مافه‌کانی مرۆڤ بێ به‌ش‌ه و مافی ئاخافتن‬ ‫به‌زمانی دایک به‌تاوان ده‌بینرێت‪ ،‬تا ئێستاش مندااڵنی‬ ‫کورد هه‌موو به‌یانییه‌ک ده‌بێت سرودی نه‌ته‌وه‌په‌رستی‬ ‫ت��ورک له‌قوتابخانه‌کاندا ب‌ه زمانی تورکی بخوێنن‬ ‫وده‌سته‌واژه‌ی(به‌خته‌وه‌رم ک‌ه تورکم وخودا بمکات به‌‬ ‫قوربانی نه‌ته‌وه‌ی تورک)ملوێنان منداڵی کورد به‌‬ ‫ناچاری ڕۆژان‌ه دوباره‌ی بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر که‌سانێک‬ ‫هه‌ن خۆیان ب‌ه پارێزه‌ری مافه‌کانی مرۆڤ ده‌زانن‪ ،‬یان‬ ‫که‌سانێک ک‌ه خۆیان به‌خوداناس و رێبه‌ر و پێشه‌وای‬ ‫ئاینی ئیسالم ده‌زان��ن پێویست‌ه له‌ئاستی ئه‌و ناهه‌قی‬ ‫و تاوانه‌دا خاوه‌نی هه‌ڵوێستی جوامێران‌ه بن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫له‌کاتێکی وادا به‌دیدێکی مرۆڤدۆستان‌ه و ئاینپه‌روه‌رانه‌وه‌‬ ‫چاوێک ب‌ه فه‌رموده‌کانی خودا و په‌یامبه‌ر و بنه‌ما‬ ‫گه‌ردونییه‌کانی مافی مرۆڤدا بگێڕن‪ ،‬ئه‌وسا لێدوان‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫و فتوا بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه هیچ کاتێک مرۆڤبون و‬ ‫موسوڵمان بونی گه‌لی کورد ل‌ه به‌رچاو نه‌گیراو‌ه ته‌نها‬ ‫جارێک زانایانی موسوڵمان قسه‌یه‌کی خێریان بۆ گه‌لی‬ ‫کوردی غه‌در لێکراو نه‌کردووه‌‪ ،‬به‌ڵکو ب‌ه پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫هه‌میش‌ه چاوی خۆیان ل‌ه ئاستی ئه‌و کرده‌و‌ه دڕندان‌ه و‬ ‫هۆڤییه‌تیانه‌ی داگیرکه‌رانی کوردستان داخستوو‌ه که‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر کوردان ئه‌نجامیان داوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر کاتێکیش‬ ‫هاتبێتن‌ه گۆ ئه‌و‌ه فتوای کافربون و مولحیدبون خائین‬ ‫و هتد بۆ ئه‌و ک��ورد‌ه شۆڕشگیڕان‌ه دراو‌ه ک‌ه ته‌نها‬ ‫داوای مافی سروشتی خ��ۆی ک���ردووه‌‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازی گه‌لی ک��ورد له‌باکوری کوردستاندا‬ ‫ک‌ه ئێستا تێکۆشانی ئاشتییان‌ه و دیموکراسییان‌ه بۆ‬ ‫ب�ه‌ده‌س��ت هێنانی مافی ڕه‌وای بیست وپێنج ملیون‬ ‫م��رۆڤ ده‌ک��ات‪ ،‬بۆ ده‌بێت به‌تیرۆریست و مرۆڤکوژ‬ ‫پێناس‌ه بکرێت؟ ئه‌گه‌ر واڵتانی رۆژئاوا و ئه‌مریکا و‬ ‫هاوپه‌یمانه‌کانی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تی خۆیان ناوی‬ ‫تیرۆریست له‌شۆڕشی باکوری کوردستان بنه‌ن مرۆڤ‬ ‫ده‌توانێت شرۆڤ‌ه و لێکدانه‌وه‌ی بۆ بکات و له‌مه‌غزا و‬ ‫ناوه‌ڕۆکی تێبگات‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‌ه روون و ئاشکرای‌ه گه‌لی‬ ‫کورد ل‌ه باکور ل‌ه الیه‌ک هه‌ڵگری ئاینی ئیسالمه‌‬ ‫و له‌الیه‌کی تریشه‌و‌ه شۆڕشه‌که‌ی نۆکه‌رو دارده‌ستی‬ ‫ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی نییه‌‪ ،‬ل‌ه هه‌مانکاتدا‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تی تورکیادا ک‌ه ئه‌ندامی ناتۆی‌ه خه‌بات‬ ‫و تێکۆشان ده‌کات‪ ،‬هیچ گرێدان و په‌یوه‌ست بونێک‬ ‫نیی‌ه ل‌ه نێوان گه‌لی کورد و رۆژئ��اوادا تا پارێزگاری‬ ‫لێبکه‌ن و ب‌ه تیرۆر پێناسه‌ی نه‌که‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫جێگه‌ی سه‌رسوڕمان‌ه ئه‌وه‌ی‌ه بۆ ده‌بێت که‌سێکی وه‌کو‬ ‫(یوسف قه‌رزاوی) سه‌رۆکی زانایانی ئیسالم شۆڕشی‬ ‫باکوری کوردستان ب‌ه تیرۆریست ناو ببات؟!! هه‌ر وه‌ک‬ ‫ل‌ه وتاره‌که‌یدا ل‌ه کۆنگره‌یه‌کی ئیسالمیدا له‌ئه‌سته‌مبوڵ‬ ‫ک‌ه ب‌ه داخێکی زۆره‌و‌ه کوردێک نوێنه‌رایه‌تی کردو بۆی‬

‫وتار‬ ‫خوێنده‌وه‌‪ ،‬ک‌ه ئه‌ویش (دکتۆرعه‌لی قه‌ره‌داخی) بو‪ ،‬داوا‬ ‫ده‌کات سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانی تورکیا یه‌ک بگرن بۆ‬ ‫دژایه‌تیکردنی شۆڕشی کورد‪ ،‬ل‌ه بانگه‌وازیه‌کی به‌م‬ ‫شێوازه‌دا ده‌ڵێت( داوا ل‌ه هه‌مو پارت والیه‌ن‌ه ئیسالمی‬ ‫و چه‌پ وکۆمونیست و دیموکرات و لیبراڵ و ‪...‬‬ ‫هتد ده‌کات ده‌که‌م یه‌ک بگرن بۆ ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫تیرۆریست و پیاوکوژانه‌)؟!! ئه‌م به‌ناو زانا موسوڵمانه‌‬ ‫ئه‌م‌ه تێڕوانین و فتواکه‌ی بوو بۆ گه‌لی سته‌مدیده‌ی‬ ‫کورد‪ ،‬که‌چی ئه‌و خۆپێشانده‌ر‌ه عه‌ره‌بانه‌ی ل‌ه میسر‬ ‫گیانیان له‌ده‌ستدا له‌کاتی ناره‌زایی ده‌ربڕین له‌دژی‬ ‫م��وب��ارک‪ ،‬ق���ه‌رزاوی به‌شه‌هیدی ن���اوزه‌دی ک��ردن و‬ ‫روبه‌روبونه‌وه‌ی پۆلیس و سوپای له‌گه‌ڵ خۆپێشانده‌ران‬ ‫ب �ه‌ح �ه‌رام دان���ا!! به‌ڕاستی موسوڵمانییه‌تی و زان��ای‬ ‫ئیسالم هه‌روا ده‌بێت‪ ،‬ئه‌ی پیاوی خوا‪ ،‬ئه‌مه‌ی‌ه بانێک‬ ‫و دوو هه‌وا !!! قه‌رزاوی ده‌بوای‌ه وه‌ک موسوڵمانێکی‬ ‫راستی بانگی له‌ئه‌ردۆغان بکردای‌ه تا به‌رنامه‌ی خودا‬ ‫جێبه‌جێ بکات و چیتر بۆ ل‌ه ناوبردن و سڕینه‌وه‌ی‬ ‫گه‌لی کورد هه‌وڵ‌ه شکست خواردۆکانی درێ��ژ‌ه پێ‬ ‫نه‌دات و له‌و‌ه زیاتر ماف و ئازادییه‌کانی نه‌ته‌وه‌یه‌ک‬ ‫زه‌وت نه‌کات‪ ،‬سه‌رۆکی زانایانی ئیسالمی جیهان‬ ‫پێویست‌ه ئاوڕێک ل‌ه باکوری کوردستان بداته‌و‌ه ئه‌وسا‬ ‫فتوایه‌ک بدات ک‌ه خودا له‌خۆی رازی بکات‪ ،‬ئایه‌‬ ‫دبێت بێ ئاگابێت ل�ه‌وه‌ی رۆژان �‌ه له‌وخاک‌ه پیرۆزه‌ی‬ ‫خودا هه‌ڵیبژارد بۆگیرسانه‌وه‌ی که‌شتییه‌که‌ی حه‌زره‌تی‬ ‫نوح هه‌مورۆژێک گۆڕێکی به‌کۆمه‌ڵ ئه‌دۆزرێته‌وه‌‬ ‫که‌ته‌رمی رۆڵه‌کانی کوردی تێدا حه‌شار دراوه‌؟! پێویسته‌‬ ‫یوسف قه‌رزاوی ب‌ه ئه‌ردۆغانی هاوفکرو ئاوه‌زی بڵێت‬ ‫کوردستان ک‌ه زان��ای ئاینی وه‌ک سه‌عید نه‌وره‌سی‬ ‫تێدا هه‌ڵکه‌وتبێت‪ ،‬چ پێویستی ب‌ه پازد‌ه هه‌زارمه‌الی‬ ‫تورکچی هه‌ی‌ه ک‌ه حزبه‌که‌ی ئه‌ردۆغان وه‌ک پۆلیس‬ ‫ڕژاندوێتی‌ه ناوگه‌لی ک���ورده‌وه‌‪ ،‬ده‌ب��و ق���ه‌رزاوی چۆن‬

‫سێهەمین کۆنگرەی زانایانی ئایینی جیهان لە ئەستەمبۆڵ‬

‫ئێستا ره‌خنه‌کانی ئاراسته‌ی حوسنی موباک ده‌کات‬ ‫کاتێک ک‌ه کورسی ده‌سه‌اڵته‌که‌ی له‌ق بووه‌‪ ،‬ده‌بوو‬ ‫وه‌ک مرۆڤێکی خاوه‌ن ویژدان و ئیمان(باوه‌ری) له‌کاتی‬ ‫ئه‌و گه‌له‌کۆمه‌یه‌دا ک‌ه له‌الیه‌ن به‌شێکی زۆری واڵتانی‬ ‫رۆژئ��اواو‌ه له‌پازده‌ی شوباتی نه‌ودونۆدا(‪)1999‬کرایه‌‬ ‫سه‌رگه‌لی کورد و به‌ڕێز ئۆجه‌الن ڕاده‌ستی ڕژێمی‬ ‫تورکیا ک��رای �ه‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵوێستێکی مرۆڤانه‌ی هه‌بوایه‌‬ ‫و به‌سه‌رۆکی واڵته‌که‌ی خۆی ک‌ه محمه‌دحوسنی‬ ‫ناموبارک‌ه بگوتای‌ه تۆ مافی ئه‌وه‌ت نیی‌ه له‌و پیالنه‌‬ ‫نێوده‌وڵتیی‌ه به‌رامبه‌ر گه‌لێکی خه‌درلێکراو به‌شدار بیت‬ ‫!!‬ ‫گه‌لی کورد پێویستی به‌ئازادی و به‌ماف‌ه ره‌واکانی‬ ‫خ��ۆی هه‌ی‌ه وه‌ک هه‌رگه‌لێکی دنیا‪ ،‬ب �ه‌اڵم تورکه‌‬ ‫موسوڵمانه‌کان به‌ڕابه‌رایه‌تی ئه‌ردۆغان و ئاکه‌پ‌ه پێی‬ ‫ڕه‌وا نابینن‪ ،‬تۆبڵێی خه‌لیف‌ه ئه‌ردۆغان کوردستان به‌چ‬ ‫مه‌مله‌که‌تێک بزانێت وا به‌نیازی فه‌تح کردنی به‌‬ ‫له‌شکری پازد‌ه هه‌زارمه‌الو‌ه هێرشی بۆ دێنێت؟!!‬ ‫ئێراقی نوێ و فیدراڵی و زێدان‬ ‫وا دی���ار‌ه زان���ا موسوڵمانه‌کانی ع���ه‌ره‌ب ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ی‬ ‫بیرله‌دژایه‌تی گه‌لی کوردی موسوڵمان ده‌که‌نه‌و‌ه به‌و‬ ‫ئه‌ندازه‌ی‌ه بیرل‌ه ناوه‌رۆکی په‌یامی خودا ناکه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫به‌ناو زانا موسوڵمانان‌ه ماف و ئازادی و سه‌ربه‌خۆیی‬ ‫ته‌نها بۆ نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب به‌ڕه‌وا ده‌بینن‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‌ه ئه‌و‬ ‫لۆژیک‌ه ره‌گه‌زپه‌رستیی‌ه دور‌ه ل‌ه به‌رنام‌ه و تێڕوانینی‬ ‫په‌یامبه‌ر و ئیسالمی ڕاسته‌قینه‌‪ ،‬ئه‌م‌ه ته‌نها پاشماوه‌ی‬ ‫ئه‌قڵی ئه‌مه‌ویه‌کان‌ه ک‌ه ئاینی ئیسالمیان ل‌ه ئاینێکی‬ ‫گشتگیره‌و‌ه بچوک کرده‌و‌ه بۆ ئاینێک ک‌ه ئاوێته‌ی‬ ‫که‌لتوری دواکه‌وتوی عه‌ره‌ب بێت و هه‌رل‌ه به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫عه‌ره‌بیشدا بێت‪ ،‬گه‌لی کورد له‌باشوری کوردستاندا‬ ‫له‌و کاته‌و‌ه خاکه‌که‌ی له‌الیه‌ن ئینگلیزه‌کانه‌و‌ه کرا‬ ‫ب‌ه دی��اری بۆ عه‌ره‌به‌کان و ده‌وڵه‌تی ئێراق بنیاد نرا‪،‬‬ ‫تائێستاش ل�ه‌س��ای�ه‌ی ئ��ێ��راق��ی ن��وێ��ی ب �ه‌ن��او ف��ی��دراڵ‬ ‫ئاسوده‌یی ب‌ه خۆیه‌و‌ه ن�ه‌دی��وه‌‪ ،‬ل��ه‌دوای س �ه‌دان ه�ه‌زار‬ ‫قوربانیدان و ئه‌نفال و کیمیاباران و شار و دێ روخان و‬ ‫ماڵوێرانی و ئاواره‌یی‪ ،‬له‌دوای هه‌ره‌س هێنانی ڕژێمی‬ ‫به‌عسیش هێشتا برا عه‌ره‌به‌کان نیوه‌ی خاکی باشوری‬ ‫کوردستان چ��ۆن داگ��ی��رک��راو‌ه ئاماد‌ه نین ب�ه‌و بڕگه‌‬ ‫ده‌ستورییه‌ش ک‌ه خۆیان واژوویان له‌سه‌رکردوو‌ه وله‌سه‌دا‬ ‫هه‌شتای گه‌النی ئێراق ده‌نگیان ب��ۆداو‌ه بیگه‌ڕێننه‌وه‌‬ ‫سه‌رهه‌رێمی کوردستان‪ ،‬ئه‌و پێداگرییه‌ش ئاماژه‌ی‌ه بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی له‌هه‌ر ده‌رفه‌تێکدا بۆیان بڕه‌خسێت هه‌ولێر و‬ ‫سلێمانی و دهۆکیش داگیر ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬بێگومان ئه‌و‬ ‫پارتییانه‌ی ئه‌مڕۆ له‌ئێراقدا ده‌سه‌اڵتدارن سه‌رجه‌میان‬ ‫ب‌ه شیعه‌و سوونه‌شه‌و‌ه پاشناوی ئیسالمییان به‌خۆیانه‌وه‌‬ ‫گ��رێ��داوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌ده‌مارگیری نه‌ته‌وه‌په‌رستیدا هیچ‬ ‫جیاوازییه‌کان نیی‌ه له‌گه‌ڵ دیکتاتۆری روخ���اودا!!‬ ‫ئه‌گه‌ر چی ده‌سه‌اڵتدارانی کورد به‌هاوپه‌یمانیان ده‌زانن‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ڕاستیدا هیچ دۆستایه‌تی هاوپه‌یمانییه‌ک که‌‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی گه‌لدا بێت بونی نییه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر ته‌نها‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی تاکه‌که‌سی وحزبایه‌تی تێدا بێت‪ ،‬باشوری‬ ‫کوردستان به‌ته‌نها ب‌ه قه‌د واڵتێکی عه‌ره‌بی مزگه‌وتی‬ ‫تێدای‌ه ک‌ه زیاتر له‌چوارهه‌زار مزگه‌وته‌‪ ،‬که‌چی عه‌ره‌به‌‬ ‫خۆپه‌رسته‌کان زۆرجار بێ شه‌رمان‌ه کورد به‌نۆکه‌ری‬ ‫رۆژئاوا و به‌ئیسرائیلی دووه‌م ناو ده‌به‌ن ئه‌وه‌ش بۆگه‌لی‬ ‫کورد تۆمه‌تێکی ناڕه‌وای‌ه ئه‌گه‌ر قس‌ه له‌سه‌ر سه‌رکرده‌‬ ‫سیاسیه‌کانیش بێت ئه‌وا نۆکه‌ری عه‌یار بیست وچوار‬ ‫له‌ناو سه‌رانی عه‌ره‌بدایه‌!! پێکه‌و‌ه ژیان و برایه‌تی له‌گه‌ڵ‬

‫مرۆڤ گه‌لێکی به‌و ڕه‌نگه‌دا تاچه‌ند هیوابه‌خش ده‌بێت‪،‬‬ ‫کاتێکیش باسی فیدراڵییه‌ت ودی��اری کردنی مافی‬ ‫چاره‌نوس و سه‌ربه‌خۆیی بکرێت له‌الیه‌ن کورده‌وه‌‪ ،‬پیاوه‌‬ ‫ئاین پ�ه‌روه‌ره‌ک��ان��ی ع �ه‌ره‌ب فتوای کافر و مولحید‬ ‫بو ک��ورد ده‌ر ئه‌که‌ن و کوشتنی ئه‌و که‌س‌ه حه‌اڵڵ‬ ‫ئه‌که‌ن ک‌ه باس له‌جیابونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ ئێراقدا بکات‪ ،‬هه‌ر‬ ‫وه‌ک عه‌بدلکریم زێ��دان هاوپیشه‌ی ق �ه‌رزاوی فتوای‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی دا(هه‌رکه‌سێک ن��اوی فیدراڵی و جیابونه‌وه‌‬ ‫له‌ئێراق بێنێت کافر ومولحید‌ه و کوشتنی ره‌وای �ه‌)‬ ‫هاوکات وه‌قفی سونه‌ش پشتگیری لێی کرد!! ئه‌م فتوا‬ ‫ئاگرین‌ه له‌کاتێکدای‌ه باهۆزێک ل‌ه ن��اڕه‌زای وه‌اڵته‌‬

‫“ه‌رۆکی زانایانی ئیسالمی‬ ‫س‬ ‫جیهان پێویست ‌ه ئاوڕێک‬ ‫له‌ باکوری کوردستان‬ ‫بداته‌وه‌ ئه‌وسا فتوایه‌ک‬ ‫بدات که‌ خودا له‌خۆی‬ ‫رازی بکات‪ ،‬ئایه‌ دبێت‬ ‫بێ ئاگابێت له‌وه‌ی رۆژانه‌‬ ‫له‌وخاکه‌ پیرۆزه‌ی خودا‬ ‫هه‌ڵیبژارد بۆگیرسانه‌وه‌ی‬ ‫که‌شتییه‌که‌ی حه‌زره‌تی‬ ‫نوح هه‌مورۆژێک گۆڕێکی‬ ‫به‌کۆمه‌ڵ ئه‌دۆزرێته‌وه‌‬ ‫که‌ته‌رمی رۆڵه‌کانی کوردی‬ ‫تێدا حه‌شار دراوه‌‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫عه‌ره‌بیه‌کانی گرتۆته‌و‌ه و خه‌ریک‌ه ڕه‌گ و ڕیشه‌ی‬ ‫هه‌موو دیکتاتۆره‌کانی عه‌ره‌ب ده‌ردێنێت‪ ،‬پیاوانی ئاینی‬ ‫ع �ه‌ره‌ب بێئاگان ل �ه‌وه‌ی ئه‌مریکا و ئیسرائیل ئێستا‬ ‫به‌ئاشکرا پشتگیری له‌چه‌ند ده‌سه‌اڵتدارێکی عه‌ره‌ب‬ ‫ده‌که‌ن و هاوکات شۆڕشه‌کانی گه‌لی کورد له‌باکور و‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستاندا ب‌ه تیرۆریست پێناس‌ه ده‌که‌ن؟!!‬ ‫خودا بناسن و فتوایه‌کی راست ودروست بده‌ن‪ ،‬ک‌ه ئاخۆ‬ ‫کێ نۆکه‌ر و به‌کرێ گیراوه‌‪ ،‬کێ تیرۆریست و پیاو‬ ‫کوژه‌؟؟‬ ‫حزبی ئیسالمی و مامۆستای ئاینی و بێ هه‌ڵوێستی‬

‫‪25‬‬ ‫ل‌ه راستیدا هه‌ر دوو لێدوانه‌که‌ی (یوسف ق �ه‌رزاوی)‬ ‫و (عه‌بدلکریم زی���دان) پێویستی ب‌ه پ�ه‌رچ�ه‌ک��رداری‬ ‫توند هه‌بو له‌الیه‌ن گه‌لی ک��ورده‌وه‌‪ ،‬ده‌کرا ب‌ه رێپێوانی‬ ‫جه‌ماوه‌ری به‌رفراوان واڵمی ئه‌و بێڕێزیانه‌ی ب‌ه گه‌لی‬ ‫کورد کرا بدرایه‌ته‌وه‌‪ ،‬بێگومان ئ�ه‌وه‌ش پێویستی به‌‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و پێشه‌نگایه‌تی کردنه‌ش ئه‌رکی‬ ‫سه‌رشانی حزب‌ه ئیسالمییه‌کان و وه‌زاره‌ت��ی ئه‌وقاف و‬ ‫مامۆستایانی ئایینییه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی‬ ‫ک��وردی��ان ب‌ه تیرۆریست ن��او ب���ردوو‌ه و کوشتنی ئه‌و‬ ‫که‌سه‌یان حه‌اڵڵ کردوو‌ه ک‌ه باسی فیدراڵی و جیابونه‌وه‌‬ ‫له‌ئێراق بکات خۆیان زانای ئاینی ئیسالمن! خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌زاره‌تی ئه‌وقاف و حزب‌ه ئیسالمییه‌کانیش له‌به‌رخاتری‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ه حزبیه‌کانی خۆیان بێ ده‌نگییان هه‌ڵبژارد‪،‬‬ ‫ده‌بو مامۆستایانی ئاینی بێ هه‌ڵوێست نه‌بونایه‌‪ ،‬چوار‬ ‫هه‌زار مزگه‌وت له‌کوردستاندا جگ‌ه ل‌ه چوار هه‌زارمه‌ال‬ ‫الیه‌نی که‌م هه‌ر مزگه‌وتێک د‌ه که‌سی دیک‌ه موچه‌ی‬ ‫له‌سه‌ر وه‌رده‌گرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌نها مامۆستایان و بانگ‬ ‫بێژ و مجێوره‌کان خۆپێشاندانی ناره‌زاییان ئه‌نجام بدایه‌‬ ‫شه‌قام‌ه ره‌شه‌کانی شار ڕه‌نگی ب‌ه سپی ده‌گۆڕا‪ ،‬دڵنیام‬ ‫ئه‌گه‌ر ڕۆژێکی هه‌ینی بۆ ئه‌و کار‌ه پیرۆز‌ه دیاری‬ ‫بکرای‌ه و مامۆستایانی ئایینی پێشه‌نگ بونای‌ه سه‌دان‬ ‫ه �ه‌زارک �ه‌س ده‌رژای���‌ه س�ه‌ر شه‌قامه‌کان و په‌یامێکی‬ ‫وایان بۆ هه‌موو الیه‌ک ڕاده‌گه‌یاند جارێکی تر که‌س‬ ‫جورئه‌تی ئه‌و‌ه نه‌کات بێ ڕێزی ب‌ه گه‌لی کورد بکات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش کارێکی محاڵ نیی‌ه ک‌ه توانای ئه‌نجام دانی‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬مامۆستایانی ئاینی کاریگه‌رییان به‌سه‌ر گه‌ل و‬ ‫ده‌سه‌اڵتیشه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر وه‌کو چۆن به‌م دووای‌ه دوو پرۆژه‌‬ ‫یاسا ل‌ه په‌رله‌مانی کوردستانه‌و‌ه ئاراسته‌ی سه‌رۆکی‬ ‫هه‌رێم ک��را بۆ ئ �ه‌وه‌ی واژووی له‌سه‌ربکات‪ ،‬دواج��ار‬ ‫بینیمان پرۆژ‌ه یاسای رێکخستنی خۆپێشاندان سه‌ره‌ڕای‬ ‫ناڕازی بونی دیان رێکخراوی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی و‬ ‫سه‌دان خۆپێشاندانی جه‌ماوه‌ری ل‌ه ته‌واوی شاره‌کانی‬ ‫کوردستان بۆ ئ �ه‌وه‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم بیگه‌ڕێنێته‌وه‌‬ ‫په‌رله‌مان بێ ئه‌نجام بو‪ ،‬به‌اڵم پڕۆژ‌ه یاسای دووه‌م که‌‬ ‫وه‌زاره‌تی رۆشنبیری ئاماده‌ی کردبو ل‌ه به‌رئه‌وه‌ی وشه‌ی‬ ‫جێنده‌ری به‌کارهێنابو مامۆستایانی ئایینی توانییان فشار‬ ‫درووست بکه‌ن و نه‌هێڵن سه‌رۆکی هه‌رێم واژووی له‌سه‌ر‬ ‫بکات سه‌رئه‌نجام گه‌ڕێنرایه‌وه‌‪ ،‬که‌وات‌ه له‌کوردستاندا‬ ‫مامۆستایانی ئایینی رۆڵ و کاریگه‌رییه‌کی به‌رچاویان‬ ‫هه‌ی‌ه و ڕێز ل‌ه بیروبۆچونه‌کانیان ده‌گیردرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وامان لێده‌کات به‌و به‌ڕێزان‌ه بڵێن ئیتر بێده‌نگی بشکێنن‬ ‫و ل �ه‌ت �ه‌واوی پرسه‌چاره‌نوسسازه‌کاندا قسه‌ی خێرتان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬به‌تایبه‌تی واڵمتان بۆ ئه‌و که‌سان‌ه هه‌بێت که‌‬ ‫به‌ناوی ئاینه‌و‌ه قس‌ه ده‌ک�ه‌ن و بێ ڕێزی ب‌ه نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫ک��ورد ئ�ه‌ک�ه‌ن‪ ،‬دوژمنانی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی ک��ورد هه‌میشه‌‬ ‫ئایین وه‌ک چه‌کیک ل‌ه ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی نه‌ته‌وه‌که‌ی‬ ‫خ��ۆی��ان ب�ه‌ک��اردێ��ن��ن‪ ،‬هیچ کاتێکیش موسوڵمانێتی‬ ‫ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی ک���وردی���ان ل �ه‌ب �ه‌ر چ���او ن��ه‌گ��رت��ووه‌‪ ،‬ئیدی‬ ‫پێویست‌ه زان��ای��ان��ی ئاینی کوردستانیش هاوته‌ریبی‬ ‫فکری ئیسالمی‪ ،‬فکری نه‌ته‌وه‌یش گه‌ش‌ه پێبده‌ن‪،‬‬ ‫ب��ا چیتر ک���وردی موسوڵمان نه‌بێت به‌کۆپییه‌کی‬ ‫موسوڵمانی دورگه‌ی عه‌ره‌بی با کوردێکی موسوڵمان‬ ‫بین نه‌ک موسوڵمانێکی کورد‪.‬‬ ‫پۆزش‬ ‫لە ژم��ارەی ‪2‬دا س��ەرەت��ای بابەتی نووسەر (ک��وردۆ‬ ‫شوانی) ڕەستەیەکی زیادە دانرابوو داوای لێبوردن لە‬ ‫نووسەر و خوێنەرانی بەڕێز گۆڤارەکەمان دەکەین‪.‬‬

‫~|‬

‫‪26‬‬

‫لێکۆڵین‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫پرۆسه‌کانى پاکتاوى ڕەگه‌زى له‌ ناوچه‌ى کفری‬

‫شمال خورشید ‪ -‬كفري‬

‫بەشی سێهەم‬ ‫هۆکانى پاکتاوى ره‌گه‌زى‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪/‬هۆکارى ئابورى‪:‬‬ ‫هۆزه‌ عه‌ره‌به‌کان به‌هۆى دوو هۆکارى سه‌ره‌کییه‌و‌ه‬ ‫روویانکرده‌ کوردستان و تێیدا نیشته‌جێبوون که‌‬ ‫ئه‌وانیش بریتین له‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬ب��وون��ى ل �ه‌وه‌رگ��ای �ه‌ک��ی گ��ون��ج��او و ب��اش بۆ‬ ‫ئاژه‌ڵه‌کانیان‪.‬‬ ‫‪ -2‬بوونى زه‌وى به‌پیت و به‌راو‪.‬‬ ‫‪ -3‬هه‌روه‌ها بوونى نه‌وت له‌ هه‌ندێ ناوچه‌دا بووه‌‬ ‫هۆى سووربوونى حکومه‌تى ناوه‌ند له‌ مانه‌وه‌ى ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌ی له‌ ژێر ده‌سه‌اڵتى خۆیدا‪.‬‬ ‫ئه‌توانین بڵێین ک�ه‌ ئ �ه‌م س��ێ خ��اڵ�ه‌ى س���ه‌ره‌وه‌ له‌‬ ‫ناوچه‌ى کفریدا بوونیان هه‌بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ى که‌ هۆزه‌‬ ‫عه‌ره‌به‌کان رووی��ى تێبکه‌ن و تێیدا نیشته‌جێبن‪،‬‬ ‫بوونى ده‌ی��ان ه�ه‌زار دونم زه‌وى به‌پیت و شیاو بۆ‬ ‫له‌وه‌رگا له‌گه‌ڵ رێژه‌ى بارانى باش به‌ تایبه‌ت له‌‬ ‫سه‌ده‌کانى پێشوو‪ ،‬هۆکارێکى سه‌ره‌کى ب��ووه‌ بۆ‬ ‫هاتنى ئه‌و هۆزانه‌ که‌ خه‌ریکى ئ��اژه‌ڵ��دارى بوون‬ ‫ب �ه‌ مه‌به‌ستى گ���ه‌ڕان ل �ه‌ دواى ل��ه‌وه‌رگ��ا‪ ،‬دوات��ر‬ ‫نیشته‌جێبوونیان به‌هۆى بوونى چه‌ندین پ��رۆژه‌ى‬ ‫ئاودێرى که‌ ده‌یان هه‌زار دۆنم زه‌وى پشتاوى گۆرى‬ ‫بۆ ب�ه‌راو و وه‌ک ئه‌وه‌ى له‌ خشته‌ى ژماره (‪)1‬‬ ‫دا‌ هاتووه‌ و به‌هاتنى ده‌سه‌اڵتى عه‌ره‌ب پێگه‌ى ئه‌م‬ ‫هۆزانه‌ به‌هێزو فراوانتربوو‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌الیه‌ک‪ ،‬له‌الیه‌کى ت��ره‌وه‌ ناوچه‌ى کفرى‬ ‫که‌ ده‌که‌وێته‌ باکورى رۆژهه‌اڵتى زنجیره‌ چیاى‬ ‫حه‌مرین نێوان کێڵگه‌کانى نه‌وتى نه‌فتخانه‌ و موسڵ‬ ‫که‌ ناوچه‌یه‌کى ده‌وڵه‌مه‌نده‌ له‌ سامانى سروشتى و‬ ‫هه‌ندێ له‌ رۆژهه‌اڵتناسان باسى بوونى چه‌ندین‬ ‫چاڵه‌نه‌وتیان ک��ردووه‌ پێش دووس��ه‌د س��اڵ‪ ،‬وه‌ک‬ ‫(مسته‌ر ریچ)‪ ،‬بوونى نه‌وت بووه‌ فاکته‌رێک بۆ‬ ‫هاندانى حکومه‌تى ناوه‌ندى بۆ پشکنینى ناوچه‌که‌‬ ‫و هه‌ڵکه‌ندنى چه‌ندین بیرى نه‌وت‪ ،‬وه‌ک‪ ،‬دوو بیره‌‬ ‫نه‌وت له‌ گوندى کاکوڵى‪ ،‬یه‌ک بیر له‌ گوندى‬ ‫چاڵوخالد‪ ،‬دوو بیر له‌ گوندى قاهره‌‪ ،‬دوو بیر له‌‬ ‫گوندى شۆکه‌‪.‬‬ ‫بوونى نه‌وت له‌م ناوچه‌یه‌ هۆکارێکى سه‌ره‌کى بوو‬ ‫له‌ دابڕانى ناوچه‌که‌ له‌ ناوچه‌ى ئۆتۆنۆمى وه‌کو‬ ‫که‌رکوک وناوچه‌کانى تر‪.‬‬

‫دووه‌م‪-‬هۆکارى سیاسى‪:‬‬ ‫وه‌کو الى هه‌مووان ئاشکرایه‌‪ ،‬گه‌لى کورد هه‌زاران‬ ‫ساڵه‌ له‌ ناوچه‌یه‌که‌دا ده‌ژێن ناسراوه‌ به‌ کوردستان‬ ‫که‌ له‌ س �ه‌ده‌ى (‪)16‬دا ک��را به‌ دوو ب�ه‌ش�ه‌وه‌‪ ،‬له‌‬ ‫په‌یماننامه‌ى قه‌سر شیرین ساڵى (‪)1639‬ز به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کى فه‌رمى واژووک��را‪ ،‬به‌شى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫ل �ه‌ ژێ���ر ده‌س���ه‌اڵت���ى س �ه‌ف �ه‌وی �ه‌ک��ان ب����وو‪ ،‬به‌شى‬ ‫رۆژئاوایشى که‌وته‌ ژێر ده‌سه‌اڵتى ده‌وڵه‌تى عوسمانى‬ ‫و به‌و شێوه‌یه‌ مایه‌وه‌ تا کۆتایى جه‌نگى جیهانى‬ ‫یه‌که‌م‪ ،‬ئه‌م به‌شه‌ش کرا به‌ سێ به‌شه‌وه‌‪ ،‬به‌شى‬ ‫باکورى له‌ ژێر ده‌سه‌اڵتى کومارى تورکیا مایه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌شى باشورى گه‌وره‌ (والیه‌تى موسل) لکێنرا به‌‬ ‫ده‌وڵه‌تى ئێراقى نوێ دروستکراوه‌وه‌‪ ،‬به‌شى باشورى‬ ‫رۆژئاوایشى لێکێنرا به‌ ده‌وڵه‌تى سوریاوه‌‪ ،‬کورد‬ ‫وه‌کو هه‌موو گه‌اڵنى ترى ژێرده‌ست‪ ،‬ده‌ستیکرد به‌‬ ‫خه‌بات بۆ به‌دستهێنانى مافه‌ نه‌ته‌وه‌یه‌کانى و له‌م‬ ‫بواره‌دا چه‌ندین رێکخراو و حزب دامه‌زران وه‌کو(‬ ‫دارکه‌ر‪ ،‬هیوا‪ ،‬شۆرش‪ ،‬رزگارى‪ ،‬پارتى دیموکراتى‬ ‫ک��وردس��ت��ان و ی�ه‌ک��ێ��ت��ى نیشتمانى ک��وردس��ت��ان‬ ‫‪...‬هتد)‪ ،‬گه‌لى کورد ناچارکرا ده‌ستبداته‌ خه‌باتى‬ ‫چه‌کدارى چ له‌ سه‌رده‌مى حوکمى پادشایه‌تى‪ ،‬یان‬ ‫له‌ سه‌رده‌مى کۆماریدا‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشدا ده‌سه‌اڵتى‬ ‫ناوه‌ند قایل نه‌بوو دان بنێ به‌ مافه‌کانى کورد و‬ ‫بۆیه‌ په‌ناى برده‌ به‌ر هه‌موو سیاسه‌ت و شێوازێک‬ ‫بۆ سه‌رکوتکردنى شۆرشه‌کانى کورد یان له‌کاتى‬ ‫ناچاربووندا که‌مترین مافیان بداتێ‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪-‬هۆکارى ده‌ره‌کى‪:‬‬ ‫دابه‌شبوونى کوردستان بۆ چواربه‌ش و بوونى کورد‬ ‫ل�ه‌و به‌شه‌ داگ��ی��رک��راوان�ه‌دا یه‌کێکه‌ له‌ هۆکانى‬ ‫نه‌گه‌یشتنى کورد به‌ ئامانجه‌کانى‪ ،‬چ کاتێک‬ ‫دوژمن هه‌ستى کردووه‌ که‌ کورد نزیک ده‌بێته‌وه‌‬ ‫له‌ هه‌ندێ له‌ ئامانجه‌کانى‪ ،‬ئه‌وا په‌نایان بردوه‌ته‌‬ ‫به‌ر فشارخستنه‌ سه‌ر کوردان و یارمه‌تیدانى ناوه‌ند‬ ‫بۆ پوچه‌ڵکردنى پرۆسه‌که‌‪ .‬ئه‌مه‌ له‌الیه‌ک‪ ،‬له‌‬ ‫الیه‌کى ت��ره‌وه‌‪ ،‬واڵت�ه‌ زلهێزه‌کانى جیهان له‌ هه‌ر‬ ‫س �ه‌رده‌م��ێ��ک��دا ب��وون �ه‌ت �ه‌ پاڵپشتى داگ��ی��رک�ه‌ران��ى‬ ‫کوردستان‪ ،‬بۆنمونه‌‪:‬‬ ‫‪@@Œ‬‬

‫‪ -1‬لکاندنى والیه‌تى موسل (هه‌رێمى کوردستان)‬ ‫به‌ ئێراق له‌ الی�ه‌ن ئینگلیزه‌وه‌ و پشتگیریکردنى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى پادشایه‌تى که‌ دواتر سیاسه‌تى پاکتاوى‬ ‫ڕه‌گه‌زى به‌رامبه‌ر به‌ گه‌لى کورد به‌رێوه‌ بردووه‌‪.‬‬ ‫‪ -2‬پشتگیرى کردنى واڵتانى رۆژئاوا له‌ سه‌روویان‬ ‫ئه‌مه‌ریکا له‌ نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌کانى عه‌ره‌ب چ دژ به‌‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت��ى عبدالکریم قاسم‪ ،‬ی��ان دژى کومارى‬ ‫ئیسالمى ئێران که‌ له‌کاتى شه‌رى ئێراق ـ ئێراندا‬ ‫حکومه‌ته‌کانیان هه‌لیان قوسته‌وه‌ بۆ به‌رێوه‌بردنى‬ ‫پرۆسه‌کانى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى به‌ خراپترین شێواز‬ ‫دژى گ �ه‌ل��ى ک���ورد وه‌ک��و(ئ �ه‌ن��ف��ال‪،‬ک��ی��م��ی��اب��اران‪،‬‬ ‫خاپورکردنى گونده‌کان‪...‬هتد)‪.‬‬ ‫‪-3‬رۆڵ������ى ئ �ه‌م��ری��ک��ا ل���ه‌ رێ��ک �ه‌وت��ن��ى ج �ه‌زائ��ی��ر‬ ‫س���اڵ���ى(‪ )1975‬ک �ه‌ ب����ووه‌ ه���ۆى هه‌ره‌سهێنانى‬ ‫شۆرشى ئه‌یلول‪.‬‬ ‫‪ -4‬واژوون���ه‌ک���ردن���ى رێ��ک�ه‌وت��ن��ى ن��ێ��وان یه‌کێتى‬ ‫نشتیمانى کوردستان وحکومه‌تى ناوه‌ند له‌(‪)1983‬‬ ‫دا به‌ فشارى ده‌وڵه‌تى تورکیا‪.‬‬ ‫‪ -5‬هه‌ندێ میدیاکانى جیهانى باسى به‌کارهێنانى‬ ‫چه‌کى کیمیاوى له‌الیه‌ن سوپاى ئێراق له‌ پرۆسه‌ى‬ ‫ئه‌نفالى ناوچه‌ى بادینان له‌ مانگى ئه‌یلولى ساڵی‬ ‫(‪) 1988‬دا ده‌که‌ن که‌ کاریگه‌رى کردبووه‌ سه‌ر‬ ‫مێشه‌نگه‌کانى ناوچه‌ سنوریه‌کان‪ .‬به‌اڵم حکومه‌تى‬ ‫تورکیا ئه‌م کاره‌ى به‌ درۆخسته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵویستى واڵته‌ داگیرکه‌رانى کوردستان و واڵته‌‬ ‫زلهێزه‌کانى جیهان رێگر بوونه‌ بۆ چاره‌سه‌رکردنى‬ ‫کێشه‌ى ک���وردو فاکته‌رێکى س �ه‌ره‌ک��ى ب��ووه‌ بۆ‬ ‫ب�ه‌رده‌وام��ب��وون و قوڵبوونى پرۆسه‌کانى پاکتاوى‬ ‫ڕه‌گه‌زى‪ ،‬نه‌ک ته‌نها به‌رامبه‌ر به‌ گه‌لى کورد له‌‬ ‫باشورى کوردستان‪ ،‬به‌ڵکو به‌رامبه‌ر پارچه‌کانى‬ ‫ترى کوردستان‪.‬‬ ‫چواره‌م‪ -‬هۆکارى ناوخۆیى‪:‬‬ ‫هێنده‌ى که‌ به‌جه‌رگ دوره‌ترسن‬ ‫که‌متر له‌ به‌یه‌ک گه‌یین ده‌پرسن‬ ‫که‌س بۆ که‌سێ نابێ چاوه‌ ده‌ربێ‬ ‫هه‌ر که‌س ده‌یه‌وێ زل و له‌سه‌ر بێ‬ ‫له‌م سه‌ر ڕقى یه‌ و ده‌مارى زلیان‬ ‫†‪@õb üu@õ‰ŽîŠ‬‬ ‫‪@@ôØòŠó‬‬

‫†‪@ôäbØb üu@õ‰ŽîŠ‬‬ ‫‪@@ôØòìòý‬‬

‫‪@1‬‬

‫’‪@@ŠóäóÜ@„Žï‬‬

‫‪Úîä@çaì@õŠbiìŠ@ônaŠ‬‬ ‫‪@@óåîŒü ò†‹ @õ‡äí ‬‬

‫‪@@28.230‬‬

‫‪@@38‬‬

‫‪@@19000‬‬

‫‪@2‬‬

‫‪@@ÏþiòŠóÔ‬‬

‫‪Úîä@çaì@õŠbiìŠ@ônaŠ‬‬ ‫‪@@óåîŒü ò†‹ @õ‡äí ‬‬

‫‪@2‬‬

‫‪@@12‬‬

‫‪@@…bi@10@K@7000‬‬

‫‪@3‬‬

‫‪@@ãýó‬‬

‫‪Úîä@çaì@õŠbiìŠ@ônaŠ‬‬ ‫‪@@ó¼a‹i@ôÌþiòŠóÔ@õ‡äí ‬‬

‫‪@20‬‬

‫‪@@13‬‬

‫‪@@…bi@50@K@15000‬‬

‫‪@4‬‬

‫‪@@óqómòŠóÔ‬‬

‫‪@5‬‬

‫‪Úîä@çaì@õŠbiìŠ@ônaŠ‬‬ ‫‪@@ó¼a‹i@ôÌþiòŠóÔ@õ‡äí ‬‬

‫‪@44‬‬

‫‪@@265‬‬

‫‪@@…bi@650@K@60000‬‬

‫‪@@ŽßìóÙ’óØ‬‬

‫‪Úîä@çaì@õŠbiìŠ@ônaŠ‬‬ ‫‪@@ó¼a‹i@ôÌþiòŠóÔ@õ‡äí ‬‬

‫‪@35‬‬

‫‪@@39‬‬

‫‪@@…bi@179@K@22000‬‬

‫‪@6‬‬

‫«‪@@†bib÷@póå‬‬

‫‪Úîä@çaì@õŠbiìŠ@ônaŠ‬‬ ‫‪@@ó¼a‹i@ôÌþiòŠóÔ@õ‡äí ‬‬

‫‪@18‬‬

‫‪@@11‬‬

‫‪@@…bi@118K@8826‬‬

‫‪@@õ‹Žî†ìb÷@õòˆû‹q@õìbä‬‬

‫‪@@õòìbšŠó‬‬

‫‪@@ìaŠói@õŠóiììŠ‬‬ ‫†‪@@ãóäû‬‬

‫لێکۆڵین‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪27‬‬

‫نەخشەی گۆڕانکاریە ئیداریەکانی قەزای کفری‬

‫‪Û‬‬

‫~|‬ ‫بێگانه‌ ده‌بن سوارى ملیان ؟!‬ ‫هه‌ر خۆیه‌تى زل که‌وه‌ و ڕه‌ش و بۆر‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ بونه‌ هێزى خۆخۆر‬ ‫کوردیش که‌ بیایه‌ یه‌ک دڵ وده‌ست‬ ‫ده‌ستیان ده‌که‌وت ژیانى سه‌ربه‌ست‬ ‫په‌یدا ده‌بو باو و گه‌وره‌یى ژین‬ ‫ناومان ده‌رئه‌کرد به‌ بیرو زانین‬ ‫جیاواز ده‌بو گفتى پاک وناپاک‬ ‫پڕ نرخ و به‌رێز ده‌بو شتى چاک‬

‫ئ �ه‌م پ��ارچ�ه‌ شیعره‌ شیعرى شاعیرو فه‌یله‌سوفى‬ ‫گه‌وره‌ى کورد (ئه‌حمدى خانى)یه‌ که‌ به‌ زاراوه‌ى‬ ‫کرمانجى پێش چه‌ند س �ه‌ده‌ی �ه‌ک نووسیه‌تى‪،‬‬ ‫م���ام���ۆس���ت���ا ه������ه‌ژار م���وک���ری���ان���ى ل �ه‌پ��ێ��ش �ه‌ک��ى‬ ‫وه‌رگێرانه‌که‌ى کتێبى شه‌رفنامه‌دا کردوویه‌تى‬ ‫ب�ه‌ س��ۆران��ى‪ ،‬ئ �ه‌م شیعره‌ گ��وزارش��ت ل�ه‌ دی���ارده‌ى‬ ‫په‌سه‌ندنه‌کردن و دژایه‌تى کردنى یه‌کترى له‌ دێر‬ ‫زه‌مانه‌وه‌ له‌ ناخى کورداندا چه‌سپاوه‌ و دوژمنان‬ ‫سوودیان لێوه‌گرتووه‌ بۆ له‌ناوبردنى بزوتنه‌وه‌کانى‬ ‫کوردو درێ��ژه‌دان به‌ سیاسه‌تى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى‪،‬‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ش تا سه‌رده‌مى ئه‌مرۆمانیش هێشتا‬ ‫هه‌ر به‌رده‌وامه‌‪ ،‬سه‌ره‌راى ئه‌و پێشکه‌وتنانه‌ى که‌ له‌‬ ‫جیهاندا رووده‌دات‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ /‬بیرى نه‌ته‌وه‌ په‌رستى‪:‬‬ ‫له‌ سه‌ده‌ى (‪)19‬دا بیرى نه‌ته‌وه‌یى له‌ هه‌ر دوو واڵتى‬ ‫(ئه‌ڵمانیا و ئیتاڵیا) سه‌رى هه‌ڵدا‪ ،‬به‌ گه‌شه‌سه‌ندن‬ ‫و ت���ه‌م���ه‌ن درێ�����ژى ئ���ه‌م ب��ی��رۆک �ه‌ی �ه‌ ب����ووه‌ ه��ۆى‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى بیرى نه‌ته‌وه‌په‌رستى له‌و دوو واڵته‌دا‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌ى(نازى‪ ،‬فاشست)‪ ،‬هه‌ر ئه‌م بیرۆکه‌یه‌ بووه‌‬ ‫ه��ۆى ده‌رک�ه‌وت��ن��ى بیرى نه‌ته‌وه‌په‌رستى ت��ورک(‬ ‫ت��ۆران��ی�ه‌ت) الى تورکه‌کانى ده‌وڵ�ه‌ت��ى عوسمانى‬ ‫وبیرۆکه‌ى (نه‌ته‌وه‌په‌رستى ع��ه‌ره‌ب) له‌ واڵتانى‬ ‫ع�ه‌ره‌ب��ی��دا‪ ،‬میسر له‌ دواى سه‌رکه‌وتنى شۆرشى‬ ‫ساڵى (‪ )1952‬س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى ئ �ه‌م بیرۆکه‌یه‌ى‬ ‫ده‌ک���ردو ه�ه‌وڵ��ی��ان��دا ب��ی��رۆک�ه‌ى یه‌کێتى واڵت��ان��ى‬ ‫عه‌ره‌ب‪ ،‬له‌ نێوان میسر و سوریا و وه‌اڵتى ئێراقیش‬ ‫ب �ه‌ خ��ۆ ب��گ��رێ‪ ،‬ل �ه‌ دواى س�ه‌رک�ه‌وت��ن��ى شۆرشى‬ ‫(‪ )14‬ت��ه‌م��وزى (‪ )1958‬ن�ه‌ت�ه‌وه‌پ�ه‌رس��ت�ه‌ک��ان��ى‬ ‫عه‌ره‌ب به‌رێبه‌رایه‌تى(عبدالسالم عارف) پشتگیرى‬ ‫له‌م بیرۆکه‌یان ده‌ک��رد‪ ،‬به‌اڵم (عبدالکریم قاسم)‬ ‫قایل نه‌بوو به‌ جێبه‌جێکردنى‪ .‬نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌کان‬ ‫به‌ ه��اوک��ارى واڵت��ان��ى ده‌ره‌وه‌‪ ،‬توانیان حکومه‌ت‬ ‫بروخێنن و ده‌س �ه‌اڵت بگره‌نه‌ ده‌ست له‌ کوده‌تاى‬ ‫(‪)8‬ی شوباتى (‪ ،)1963‬ئه‌مانه‌ هه‌موو خاکى‬ ‫ئێراقیان به‌موڵکى عه‌ره‌بیان ده‌زانى و الیان نه‌ته‌وه‌ى‬ ‫عه‌ره‌ب نه‌ته‌وه‌ێکى پیرۆزه‌‪ ،‬چونکه‌ قورئانى پیرۆز‬ ‫به‌زمانى عه‌ره‌بى دابه‌زیوه‌و ئه‌بێ هه‌موو گه‌اڵنى‬ ‫موسڵمان له‌ رکێف و خزمه‌تى ئه‌واندا بێت و ئه‌وه‌ى‬ ‫سه‌رپێچى بکات به‌الده‌رو کافر داده‌نرێ ومافى له‌‬ ‫ناوبردنى هه‌یه‌‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م‪ /‬پێگه‌ى جوگرافى‪:‬‬ ‫زنجیره‌ چ��ی��اى حه‌مرین س��ن��ورى سروشتى نێوان‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ى(ک��ورد ـ ع���ه‌ره‌ب)ه‌‪ ،‬ئ�ه‌م سنوره‌ له‌ دواى‬

‫چه‌ندین س �ه‌ده‌ له‌ گۆڕانى ده‌س �ه‌اڵت له‌ جیهانى‬ ‫ئیسالم و جوالنه‌وه‌ى هۆزه‌کان به‌هۆى ئه‌و دیارده‌یه‌‬ ‫یان گه‌ڕان به‌ دواى ژیانى باشتر‪ ،‬له‌ سه‌ده‌ى (‪)19‬‬ ‫دا جێگیربوو ئه‌مه‌ش به‌و مانایه‌ نایه‌ته‌وه‌ که‌هیچ‬ ‫هۆزێکى ع �ه‌ره‌ب نییه‌ ل�ه‌م دی��و ئ�ه‌و سنوره‌ و به‌‬ ‫پێچوانه‌ش‪ ،‬له‌گه‌ڵ پێشکه‌وتنى بیرى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫کورد سنورى باشورى کوردستان به‌ حه‌مرین دیارى‬ ‫ک��را‪ ،‬به‌شێک ل �ه‌و س��ن��وره‌ ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه‌وه‌ سنوورى‬ ‫قه‌زاى کفرى‪ ،‬به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ش‪ ،‬ده‌سه‌اڵته‌ یه‌ک‬ ‫له‌دواى یه‌که‌کانى ناوه‌ند‪ ،‬هه‌وڵیانداوه‌ هه‌موو خاکى‬ ‫ئێراق به‌ هه‌رێمى کوردستانیشه‌وه‌ به‌موڵکى خۆیان‬ ‫بزانن وکاریان بۆ ده‌ک��ردو ده‌یکه‌ن‪ ،‬بۆ گه‌یشتن‬ ‫به‌و ئامانجه‌یش‪ ،‬قۆناخ به‌ قۆناغ ده‌ستیان پێکردو‬ ‫پێگه‌ى ناوچه‌ى کفریش وه‌ک ناوچه‌کانى که‌ ئه‌مرۆ‬ ‫پێیده‌وترێ(جێى ناکۆکه‌کان) یه‌که‌م پێگه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫بووه‌ به‌ ئامانجى یه‌که‌مى ده‌سه‌اڵتدارانى ناوه‌ند‪.‬‬ ‫شێوازه‌کانى پرۆسه‌کانى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى‪:‬‬ ‫یه‌که‌م ‪/‬گۆرانکاریه‌ کارگێریه‌کان‪:‬‬ ‫له‌کاتى دروستبوونى ده‌وڵه‌تى ئێراق کفرى قه‌زا بوو‪،‬‬

‫“زنجیره‌ چیاى حه‌مرین‬ ‫سنورى سروشتى نێوان‬ ‫نه‌ته‌وه‌ى(کورد ـ عه‌ره‌ب)‬ ‫ه‌‪ ،‬ئه‌م سنوره‌ له‌ دواى‬ ‫چه‌ندین سه‌ده‌ له‌ گۆڕانى‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ جیهانى‬ ‫ئیسالم و جوالنه‌وه‌ى‬ ‫هۆزه‌کان به‌هۆى ئه‌و‬ ‫دیارده‌یه‌ یان گه‌ڕان ب ‌ه‬ ‫دواى ژیانى باشتر‪ ،‬له‌‬ ‫سه‌ده‌ى (‪)19‬دا جێگیربوو‬ ‫ئه‌مه‌ش به‌و مانایه‌ نایه‌ته‌وه‌‬ ‫که‌هیچ هۆزێکى عه‌ره‌ب‬ ‫نییه‌ له‌م دیو ئه‌و سنوره‌ و‬ ‫ب ‌ه پێچوانه‌ش‬

‫“‬

‫‪28‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫لێکۆڵین‬

‫جگه‌ له‌ناوه‌ند دوو ناحیه‌ى هه‌بوو(دوزخورماتوو و‬ ‫قه‌ره‌ته‌په‌) و له‌ ساڵى (‪)1931‬ز (شێروانه‌) کرا‬ ‫به‌ ناحیه‌‪ ،‬هه‌موو که‌رته‌کانى س�ه‌ر به‌ ناوه‌ندى‬ ‫ق����ه‌زاى ک��ف��رى ل �ه‌ خ��ۆ ده‌گ����ردو ن��اوه‌ن��ده‌ک��ه‌ى له‌‬ ‫(ق�ه‌اڵى شێروانه‌ )ب��وو‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌ ساڵى (‪)1935‬‬ ‫ز گوێزرایه‌وه‌ بۆ گوندى سه‌رقه‌اڵو له‌ (‪)1937‬وه‌‬ ‫به‌پێى پرۆسه‌ى رێکخستنى سنورى نێوان هه‌ردوو‬ ‫لیواى(سلیمانى و که‌رکوک) که‌ زنجیره‌ چیاى‬ ‫ق���ه‌ره‌داغ ب��وو به‌ سنور‪ ،‬گونده‌کانى باشورى ئه‌و‬ ‫چیایه‌ که‌ سه‌ر به‌ ناحیه‌ى (وارماوا) (‪ )1‬بوو کرا‬ ‫به‌ ناحیه‌ به‌ ناوى (پێباز) به‌ پێى (اراده‌ ملکیه‌)‬ ‫ژم�����اره‌(‪ )58‬ل �ه‌ (‪ )1937/1/27‬و خ��رای �ه‌ سه‌ر‬ ‫قه‌زاى کفرى و ناوه‌نده‌که‌ى له‌ گوندى (ره‌ند على)‬ ‫بوو و دواتر گوێزرایه‌وه‌ بۆ (باوه‌نور)‪ ،‬له‌ هه‌مان‬ ‫بڕیاردا (داقوق)یش کرا به‌ قه‌زا(‪ )2‬دواتر ناحیه‌ى‬ ‫دوزخ��ورم��ات��وو خرایه‌ س �ه‌رى‪ ،‬تا ساڵى (‪)1962‬‬ ‫ز به‌م شێوه‌یه‌ ب �ه‌رده‌وام بوو‪ ،‬ئه‌ویش قه‌زاى کفرى‬ ‫پێکهاتبوو ل�ه‌ س��ێ ناحیه‌(شێروانه‌)ناوه‌نده‌که‌ى‬ ‫له‌(سه‌رقه‌اڵ)بوو‪(،‬قه‌ره‌ته‌په‌) له‌ (قه‌ره‌ته‌په‌) بوو‬ ‫و(پێباز) له‌ (ب��اوه‌ن��ور)ب��وو‪ ،‬له‌ س��اڵ��ى(‪ )1962‬و‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر داواى خه‌ڵکى ناوچه‌که‌ (‪ )38‬که‌رتى‬ ‫ناحیه‌ى (قه‌ره‌ته‌په‌) خرایه‌ سه‌ر ناحیه‌ی(جه‌له‌وال)‬ ‫ت��ازه‌ دروس��ت��ک��راو(‪ )3‬به‌پێى فه‌رمانى کۆمارى‬ ‫ژماره‌(‪ )489‬له‌(‪.)3()1962/9/27‬‬ ‫هه‌موو گونده‌کانى قه‌زاکه‌ که‌ ده‌که‌ونه‌ باکورى‬ ‫شارى کفرى کوردن و هه‌موو گونده‌کانى باشورى‬ ‫ناحیه‌ى قه‌ره‌ته‌په‌ش عه‌ره‌بن‪ ،‬له‌گه‌ڵ هاتنى حزبى‬ ‫به‌عس بۆ ده‌سه‌اڵت و ده‌ستپێکردنى به‌ دیالۆک‬ ‫و به‌ ئامانجى دابڕانى ناوچه‌ گرنگه‌کان‪ ،‬هه‌ستا‬ ‫ب�ه‌ ه�ه‌ن��دێ گ��ۆران��ک��ارى ک��ارگ��ێ��رى به‌مه‌به‌ستى‬ ‫ک�ه‌م��ک��ردن�ه‌وه‌ى رێ���ژه‌ى ک��ورد ل �ه‌و ن��اوچ��ان�ه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونه‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬دروس���ت���ک���ردن���ى پ���ارێ���زگ���اى ده�����وک بۆ‬ ‫که‌مکردنه‌وه‌ى رێژه‌ى کورد له‌ موسڵ‪.‬‬ ‫‪ -2‬دروس��ت��ک��ردن��ى ناحیه‌ى ج �ه‌ب��اره‌ ب�ه‌ فه‌رمانى‬ ‫ک��ۆم��ارى ژم����اره‌(‪ )403‬ل�ه‌ (‪ )1969/3/30‬به‌‬ ‫مه‌به‌ستى دروستکردنى ق�ه‌زاى ک�ه‌الر که‌ به‌پێى‬ ‫فه‌رمانى کۆمارى (‪ )137‬له‌ (‪)1970/2/28‬کرا‬ ‫به‌ ق �ه‌زاو ئه‌م پرۆسه‌یه‌ رێ��ژه‌ى ک��وردى له‌ قه‌زاى‬ ‫کفرى که‌مکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬ق �ه‌زاى ک �ه‌الرى ت��ازه‌ دروستکراو خرایه‌ سه‌ر‬ ‫پارێزگاى سلێمانى وکفریش خرایه‌ سه‌ر دیاله‌ به‌‬ ‫فه‌رمانى کۆمارى(‪)608‬له‌ (‪ )1975/11/6‬و به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌ رێژه‌ى کورد له‌ پارێزگاى که‌رکوک زۆر‬ ‫که‌مکرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌کان‬ ‫‪ /1‬سی‪.‬جی‪.‬ادموندز ‪ -‬کرد وترک وعرب‬ ‫ترجمه‌ جرجیس فتح الله ص (‪)253-239‬‬ ‫‪ /2‬گۆڤارى(‪ )140‬ژماره‌ (‪ )15‬ساڵى دووه‌م‬ ‫ال (‪.)35‬‬ ‫‪ /3‬نجم عبدالله ‪ -‬ج��ل��وال‌و ف��ی صفحات‬ ‫التأریخ‪-‬مطبعه‌ (رۆژ)ک���رک���وک (‪)2008‬‬ ‫ص(‪.)78‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪29‬‬

‫مه‌ساژه‌ک ژبو هه‌ر ووژدانه‌ک ‌ه هشیار‬ ‫قه‌یرانا نه‌ته‌وى‪ ،‬زه‌مینه‌یا قربونا کلتورى‪...‬و نرخاندنه‌ک‪...‬‬ ‫ژ نه‌بونه‌کى وا سوسره‌ت‪ ،‬ب ڤێ هه‌بونا ئه‌ڤ قاس‬ ‫مه‌زن سه‌رى هلدان‪ ،‬براستى مه‌ساژه‌ک هه‌رى واته‌دار‬ ‫دخ‌ه گوچکێن هه‌ر ووژدانه‌کى هشیار‪ .‬ئاماژ‌ه روژه‌ڤا‬ ‫هه‌یى لگورى دیروکا تراژیکا گه‌لێ کورد‪!...‬‬ ‫بێ گومان حه‌یا کو تو ب ووژدان���ا خ��و‌ه یا هشیار‬ ‫نه‌داکه‌ڤى نێڤا دیروکا خو‌ه ‪ ،‬تویێ نه‌کاربى ئه‌رکێن‬ ‫دداکه‌ڤن سه‌ر ملێ ت‌ه و پێویستیا روژه‌ڤێ بنرخینى و‬ ‫بجى بینى و لگورى ماف وحقوقێن گه‌لێ خو‌ه ته‌ڤ‬ ‫بگه‌رى‪ .‬ده‌مه‌کى درێژ بو دباشورێ کوردستانێ د‌ه ژیان‬ ‫کرنێ‪ ،‬یانى دساال دوهه‌زارێ شوندا بێزاریه‌کێ ددلێ‬ ‫مد‌ه ژهه‌رئالى‪ ،‬جڤاکى ومه‌ده‌نى و ئابورى بگر‌ه حه‌یا‬ ‫کلتور و په‌روه‌رده‌یى وسیاسى خو‌ه ددا ژیاندن‪ .‬حه‌یا کو‬ ‫لڤان سالێن داوی��ێ فه‌تسین و ته‌نگه‌زاریێ دچو کو‬ ‫ژهه‌ر ئالى خو‌ه نێزى سنورێن بێ هیڤیتیێ بک‌ه کو‬ ‫باوشێ گه‌رمێ زیهنیه‌تا رێبه‌رێ گه‌لێ کورد و وى‬ ‫روحێ مه‌زنێ به‌رپرسیارتیا کو دنێڤێ د‌ه تێ ژیانکرن‪،‬‬ ‫جاره‌که‌دن ل رحێ من و م‌ه خودى ده‌رکه‌ت و سیا بالێن‬ ‫خو‌ه ێن ئازایه‌تى و لێبورین و وه‌کهه‌ڤیێ ل جڤاکا باشور‬ ‫ژى بده‌ست وخ��ون وگیانێ ئه‌نسیاتیڤا روحێن هشیار‬ ‫گه‌هژاند‌ه لوتکه‌‪ !..‬براستى ژى کو تایبه‌تمه‌ندیا ڤێ‬ ‫زیهنیه‌تێ یا هه‌رى ب ئه‌نسیاتیڤ و پر کاریگه‌ر‪ ،‬ئه‌و‬ ‫روحێ خورتێ به‌رپرسیارتیێ ی‌ه کو ل سنوره‌کى ئه‌خالقى‬ ‫ووژدانى‪ ،‬دهه‌ر وار و قاده‌کێ ب باندوره‌کى خورت رول‬ ‫دبینه‌‪ .‬ئه‌رکێن به‌رپرسیارتیا کو ئیرو لهه‌ر سه‌رده‌مه‌کێ‬ ‫بێتر پێویستیا خو‌ه دقادا ئاالنا م‌ه یا باشورێ کوردستانێ‬ ‫د‌ه لسه‌ر ملێ گه‌نج و قادا ره‌وشه‌نبیر و ده‌ستهالتێ ده‌‬ ‫دبینه‌‪ ،‬کو پر ب داخبارى ن‌ه د وى ئاستێ خو‌ه یێ‬ ‫گونجاى د‌ه هێ ژى ب ڤاالتى دمه‌شێ ده‌یه‌‪ .‬براستى‬ ‫ژى کو ئاستا ڤێ هشیارتیا ووژدانى و مروڤاهى‪ ،‬یا کو‬ ‫ب فکرێ رێبه‌ر ئاپو لهه‌ر قاده‌کێ بویى ئه‌نسیاتیڤ‬ ‫و ب بێ به‌رچاڤ گرتنا به‌رژه‌وه‌ندیا تاک‪ ،‬ماندوو‬ ‫نه‌ناسان‌ه و ب روح��ه‌ک فیداکار و سه‌رپێ لهه‌مو‬ ‫جڤاکێن کوردستانێ‪ ،‬خو‌ه گه‌هژاندى ئاستێن ژورین‬ ‫چاڤه‌کى ووژدانى و نێرینه‌ک هشمه‌ند دخوازه‌‪ .‬ئیدى‬ ‫پێویست‌ه گه‌لێ م‌ه لهه‌ر ئالى بتایبه‌ت باشورێ مه‌زن‬ ‫حه‌قیقه‌تێن لروژه‌ڤا به‌رباس لگورى کو هه‌نى ببینه‌‪.‬‬ ‫ببین‌ه کو ره‌وش به‌ر بکوده‌ره‌‪ ،‬ببین‌ه کو لژیر کونسپت‬ ‫و پیالنێن بێ راوه‌ستیانا دوژمنان و وه‌ج گرتنا وان ژ‬ ‫هه‌ر تاک‌ه کورده‌ک‌ه بێ ئیراد‌ه ژبو هه‌ر قرێژکاریه‌که‌‬ ‫خوناوى و په‌ڤچونێن ناڤخوه‌یى‪ ،‬دیروکا حه‌قیقه‌تێ سه‌رى‬ ‫نه‌داته‌واند‪ .‬کو ئیروژى ئه‌م دبینن خێنجى ره‌شکوژى و‬ ‫قه‌تلکرن‪ ،‬دیروکا کرامه‌تێ وا راستى قرکرن وشه‌ره‌کى‬ ‫دنا کو ژره‌نگێ سپى خو‌ه دد‌ه کفشێ تێت‪ .‬قرکرنا‬ ‫کلتورى وچاندى وئیرادى و نه‌ته‌ویا کو ب شێوازه‌کى‬ ‫به‌رفه‌ر‌ه و هه‌مه‌الیه‌ن و بهه‌ر ئیمکانیاته‌کى پێویست‪،‬‬ ‫بته‌ڤ ته‌کنولوژیا ێن راگهاندنى وسیاسى و ئابورى‬

‫بالکێش ئه‌ڤه‌ کو ئه‌ڤ‬ ‫ره‌واتیا لسه‌ر جڤاکا کلتورى‬ ‫هونه‌ریا باشور حاکم بویى‬ ‫ژى ژئالیێ به‌رپرسیارتیا‬ ‫سه‌رده‌ست تێت ئه‌رێ کرن‪،‬‬ ‫و بڤى ره‌نگى کاراکته‌رێن‬ ‫پێشه‌نگێن ڤێ قرکرنێ‬ ‫ب فه‌خره‌ک مه‌زن نێزى‬ ‫به‌رهه‌مێن خوه‌ دبن و‬ ‫پێشه‌نگتیا ره‌وشتێ کلتوریێ‬ ‫زیهنیه‌تا جڤاک دگرن ‌ه ده‌ست‬

‫“‬

‫“‬

‫ن‪ :‬زه‌رده‌شت‪ -‬دهوک‬

‫ل��ه�ه‌ر ئ��ال��ى بتایبه‌ت ب��اش��ورێ ک��وردس��ت��ان��ێ و سه‌د‬ ‫هه‌لبه‌ت ژهه‌ر ده‌ڤه‌ره‌کێ ب باندورتر ل ئاالنا به‌هدینان‬ ‫وا رولێن به‌ربچاڤ دگێرینه‌‪ .‬ل �ه‌ور‌ه یا کو میناک‬ ‫ئه‌رکه‌ک ووژدان��ى نه‌ته‌وى ومروڤاهى دڤه‌گه‌ر‌ه سه‌ر‬ ‫ملێ هه‌ر ئینسانه‌کى ره‌وشه‌نبیر‪ ،‬بتایبه‌ت ل باشور و‬ ‫ملێ به‌هدینان‪ ،‬جدیه‌تا خو‌ه به‌رپرسیار دانینا لهه‌مبه‌ر‬ ‫ڤى ئه‌رکێ شه‌ره‌فێ و بده‌ست گرتنا چه‌کێ خورتێ‬ ‫پێنوسێ جه‌ساره‌تێ وبه‌رپرسیاریێ ی‌ه کو پێویست تێت‬ ‫دیتن لهه‌مبه‌ر ڤان ئێرشێن بێ ناڤبر لدژى چاند و کلتور‬ ‫وناسناڤێ مه‌‪ ،‬ب ئیراده‌ک‌ه لگورى پێویست و مستێن‬ ‫گرێ کرى رول بگێرن‪ .‬راستیا کو ناێ ئینکارێ‪ ،‬د‬ ‫وارێ جڤاکا به‌هدینان د‌ه ئه‌ڤ‌ه کو قوت بونا ئیرادیا‬ ‫قادا گه‌نج و بگشتى روناکبیر ژ هه‌لویستێ پیروزێ‬ ‫به‌رپرسیارتیێ و وێ حه‌ماسه‌تا خو‌ه به‌خشینێ ژباندورا‬ ‫دو ده‌هکێن رابهورى و په‌رگاال باالده‌ست دک��ار‌ه وه‌ره‌‬ ‫نرخاندن‪ .‬باالده‌ستیا کو هه‌ر تم لژێر بالێ مودێرنیته‌یا‬ ‫سه‌رمایه‌داریێ وراده‌ستیا ئیرادى لژێر بالێ پیالنگێرێن‬ ‫ده‌ره‌ک���‌ه و چ��اڤ لێ کرنا ده �ه‌ر واره‌ک���‌ه زانستى و‬ ‫کلتورى وسیاسى و ئابورى‪ ،‬ڤه‌ده‌ر ژ چاند و کلتورێ‬ ‫نه‌ته‌وى و پێویست حه‌یا روژا ئیرو مه‌شیاى‪ ،‬زارویه‌کى‬ ‫نوو و لگورى چاند و په‌روه‌رد‌ه و زیهنیه‌تا جڤاکا ژێر‬ ‫باس خست‌ه ده‌ورێ‪ ،‬کو لگورى هه‌ر نرخاندنه‌کێ هه‌رى‬ ‫داوى ئ�ه‌رک وب��ارێ سه‌رملێ ق��ادا روناکبیرا خودى‬ ‫ئه‌نسیاتیڤ ولسه‌ر پێ وقه‌له‌م بده‌ست گرانتر لێ کر‪.‬‬ ‫چماکو ڤێ مژارێ و سه‌کنا ل هه‌مبه‌ر وێ پێویستیا‬ ‫خو‌ه ب نێزوکبونه‌کى ب به‌رپرسیار و روحه‌کى نه‌ته‌وى‬ ‫و خو‌ه به‌خش و گیانه‌کى ب لێبورده‌یى ی‌ه کو د خوه‌زا‬ ‫وجه‌وهه‌رێ که‌سانێن میناک چاالکڤان و راپرسێنه‌رێن‬ ‫(نا ژبو قرکرنا کلتورى)د‌ه م‌ه کارى وێ حیس بکن‬ ‫و بزاڤێن ژڤان میناکان ل داهاتێن نه‌دوور‪ ،‬دپێشه‌نگتیا‬ ‫دلسوژى و ئه‌نسیاتیڤا ئیرو د‌ه پێلمه‌ند وئومێد به‌خش‬ ‫بنرخینین‪ .‬هه‌ر بنێرینه‌کى دڤێ چارچوڤێ د‌ه مروڤ‬ ‫دکار‌ه داکه‌ڤ‌ه نێڤا کوک و ئێش وژانا هه‌یى و میناک‬ ‫پزیشکێ جه‌ڕاح کو برینێ دقه‌لێش‌ه و ته‌داوى ژى دکه‌‬ ‫ب نێزوک بونا ل ڤێ مژارێ وهه‌ر مژاره‌ک دن لگورى‬ ‫هه‌ستیاریا دنێزوک بونێن رێبه‌رتیا گه‌لێ کورد د‌ه هه‌یى‬ ‫ببن‪ .‬کو خالێن ه�ه‌رى سه‌ره‌ک‌ه و گرنگێن ئالوزى و‬ ‫گرفتێن نه‌ته‌وى و به‌ر چاڤێن جڤاکا م‌ه یا باشور دکاره‌‬ ‫دڤان مالند‌ه وه‌ر‌ه دیتن و ئانالیز‌ه کرن و هه‌لبه‌ت دکاره‌‬ ‫وه‌ر‌ه چاره‌سه‌ر کرن ژى‪.‬‬ ‫دم�ه‌رح�ه‌ال یه‌که‌م ده‌‪ ،‬سه‌رهلدێریا جڤاکا باشورێ‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ێ ژن�ه‌س��اخ��ل�ه‌م��ى (پ��ات��ول��وژی��ک) و نه‌‬ ‫روناکبیرتیا به‌ریا سه‌رهلدانێ به‌ر ب هه‌مێزا گه‌رما‬ ‫ئیرادا کلتورێ بیهانى کو ژڤاالتیا رولێ کلتور و هونه‌ر‬ ‫و ره‌وشتێ نه‌ته‌وى به‌ر ب ئاسمیالسیونا هه‌رتم لقادان‬ ‫و ب باندور دمه‌شیا‪ ،‬دڤێ وه‌ر‌ه دیتن ونرخاندن‪ .‬پێ ره‌‬ ‫ئه‌و ڤاالتى و الوازیا ده‌سپێکینا هونه‌رى و ن‌ه ئافرانکارا‬ ‫حاکم دجڤاکا ژنو خوه‌جێ بویى‪ ،‬کو ب تکنولوژیا ێن‬ ‫لژێر باندور و حاکمیه‌تا شارستانیه‌تێن هه‌ڤسى و روژئاڤا‬

‫پر دبو و ژ مل ڤاالکرنا به‌رچاڤا الیه‌نێن به‌رپرسیار و‬ ‫هه‌لویستێ نه‌نه‌ته‌وى سه‌رى هلددا‪ ،‬دڤێ به‌رچاڤ وه‌ره‌‬ ‫دانین‪ .‬ژئالیه‌کى دن زیهنیه‌ت و پ �ه‌روه‌ردا جڤاکا نوو‬ ‫کو لژێر بالێ نووژه‌نتیا سه‌رمایه‌داریێ دهه‌ر واره‌کى‬ ‫د‌ه هیمى سستى و ته‌نبه‌لیا زیهنیه‌تى دب��و‪ ،‬نه‌کارى‬ ‫زاروک و گه‌نجه‌کى الیق و خولقکار و دجه‌وهه‌را خوه‌‬ ‫د‌ه هونه‌رمه‌ند راده‌ستى پێشه‌روژا وى جڤاکى بک‌ه یێ‬ ‫کو به‌ر ب گلوبالیز‌ه بونێ هه‌رى له‌زگین بو‪ .‬د ئه‌نجام‬ ‫د‌ه جڤاکه‌ک لگورى ڤێ راستیێ ب زیهنیه‌ته‌ک‬ ‫خوشگوزه‌رانى خواز و لهه‌مبه‌ر واته‌مه‌ندیێ خه‌مسار‬ ‫و بێ ئ��ی��راد‌ه و گ��رێ��داى ب چاند وکلتورێن بیهانى‬ ‫پێشکه‌شى جڤاکا م‌ه یا ئیرو بو‪ ،‬کو وه‌ک تێ دیتن‬ ‫زه‌مینه‌یا هه‌ر باندوره‌کێ ژى هه‌رى خوه‌ش وڤه‌کرى و‬ ‫لگور بو‪.‬‬ ‫دبه‌رهه‌م د‌ه هونه‌رمه‌ند و خولقکار ب ئیلهام گرتنا‬ ‫ژموزیک و ریتم و چاڤدێریا چاندیا ده‌ره‌ک‌ه و حه‌تا کو‬ ‫چاڤلێکرنێن کێم گوهه‌رین ژ هه‌ر به‌رهه‌م و کلتوره‌کى‬ ‫بیهانى لژێر وى بارێ لگورى مێژیێ خو‌ه گران مل‬ ‫دد‌ه ڤاال کرن‪ .‬بالکێش ئه‌ڤ‌ه کو ئه‌ڤ ره‌واتیا لسه‌ر‬ ‫جڤاکا کلتورى هونه‌ریا باشور حاکم بویى ژى ژئالیێ‬ ‫به‌رپرسیارتیا سه‌رده‌ست تێت ئه‌رێ کرن‪ ،‬و بڤى ره‌نگى‬ ‫کاراکته‌رێن پێشه‌نگێن ڤێ قرکرنێ ب فه‌خره‌ک‪Û‬‬

‫‪30‬‬

‫~|‬

‫مه‌زن نێزى به‌رهه‌مێن خو‌ه دبن و پێشه‌نگتیا ره‌وشتێ‬ ‫کلتوریێ زیهنیه‌تا جڤاک دگرن‌ه ده‌س��ت‪ .‬دمه‌رحه‌ال‬ ‫ک��اال بونا ژن��ێ و الش��ێ وێ ژى‪ ،‬ه��ون�ه‌را ک��وردى‬ ‫یا موزیک‪ ،‬شانو‪ ،‬درام ‪...‬و حه‌تا کو نڤیسکارى‬ ‫و روناکبیرى دداک�ه‌ڤ��ن س�ه‌ر وێ هێال ره‌حه‌تى خواز‬ ‫و خوشگوزه‌رانا ڤه‌ده‌ر ژ روحێن به‌رپرسیارتیا داکه‌تى‬ ‫ژێر بالێ مودێرنیته‌یا سه‌رمایه‌داریێ‪ ،‬کو واکى بێت‬ ‫نرخاندن تێ خویانێ کو ن‌ه ب ته‌نێ ژروحێ نه‌ته‌ویا‬ ‫خو‌ه دوور دکه‌ڤن به‌لکو دمه‌رحه‌لێن جوداجودا د‌ه لسه‌ر‬ ‫کلتوره‌ک دوور ژ ره‌وشتێ مروڤاهیێ و ب ته‌ڤاهى‬ ‫بێ ئیراده‌‪ ،‬هه‌لبه‌ت لژێر ناڤێ گلوبالیز‌ه بون و ئازادیێ‬ ‫کونسانتر‌ه دبن‪ .‬دئاالنا به‌هدینان د‌ه پێترژ هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌کى‬ ‫دن ل به‌رهه‌مێن سینمایا بیهانى و دراماێن هه‌نى کو‬ ‫ب دوبالژا زارێ به‌هدینان وه‌ر‌ه سه‌ر ئه‌کرانێن جێگیر‬ ‫ژئالیێ جڤاک ب وێ زیهنیه‌تا لگورى خو‌ه پێشوازى‬ ‫تێت کرن‪ .‬چما کو دجڤاکێ د‌ه خێنجى زارێ به‌هدینى‬ ‫ره‌حه‌تى د تو زار و زمانه‌کى دند‌ه ناێ دیتن‪ ،‬کو یه‌ک‬ ‫ژ سه‌ده‌مێن جێگیربون و ره‌واتیا هێال سیسته‌ما دوبالژێن‬ ‫هه‌نى لدژبه‌رى جڤاک دکار‌ه دڤى ملید‌ه وه‌ر‌ه نرخاندن‪،‬‬ ‫ژئالیه‌کى دن ڤاالتیا لسه‌ر ئاستا هونه‌رى یا دملێ شانو‬ ‫درام وسینه‌ماێ د‌ه کو سه‌رهلدێر ژ نه‌به‌رپرسیارتیا‬ ‫نه‌ته‌وى و وێ زیهنیه‌تا ن‌ه خولقکاره‌‪ ،‬دکار‌ه سه‌ده‌مه‌که‌‬ ‫دنا هه‌رى واته‌دار و ب کاریگه‌را لگور بونا ڤێ باندورا‬ ‫خرابا حاکم لسه‌ر چاند و کلتور و جڤاکا باشور بتایبه‌ت‬ ‫ئاالنا به‌هدینان وه‌ر‌ه دیتن‪ .‬تێ زانین کو پێویستیا هه‌ر‬ ‫خێزانه‌کێ دوارێ به‌رنامێن تلڤزیونى دجڤاکا کورده‌وارى‬ ‫د‌ه لگورى سه‌رده‌م ب هنه‌ک تایبه‌تمه‌ندى ێن کو خێزان‬ ‫پێ مشغول بب‌ه هه‌یه‌‪ ،‬له‌ور‌ه تو تشت دکار‌ه ژبونا ڤێ‬ ‫یه‌کێ ژ درامێن کو بزارێ وان بخو‌ه دپه‌یڤن خوه‌شتر‬ ‫به‌؟ بێ گومان لگور مه‌حرومیه‌تا زیهنیه‌تیا حاکم لسه‌ر‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫جڤاک تو تشت نه‌!!‪.‬‬ ‫ڤاالتیا کو پاشێ ده‌رباسبونا دو ده‌هکان هێژى به‌شه‌ک‬ ‫ژێ ژئالیێ به‌رپرسیارتیا حاکم نه‌هاتى پرکرن‪ ،‬بێ‬ ‫گومان باشتر ژ کاره‌ساتا ڤێ قربونا هه‌مه‌الیه‌ن وێ‬ ‫نه‌ێ داگرتن‪ .‬دڤان هه‌مو مالند‌ه دنێرینه‌ک تاک بین‬ ‫ده‌‪ ،‬جڤاکێ تاوانبار نابینم‪ ،‬لێ تاوانا کو دداکه‌ڤه‌‬ ‫ووس��ت��وی��ێ ج��ڤ��اک دک���ار‌ه دم��ل��ێ خ��و‌ه دوور خاندنا‬ ‫ئه‌نسیاتیڤا نه‌ته‌وى و ژ حه‌ق ومافێن خو‌ه ێن هه‌رى‬ ‫خوه‌زایى و نه‌ناسکرنا وێ د‌ه وه‌ر‌ه دیتن کو هێژى دمافێن‬ ‫خو‌ه ێن هه‌رى ده‌سپێکین د‌ه رامان‌ه و ژن‌ه ره‌وشه‌نبیریه‌تا‬ ‫گونجاى بخو‌ه بده‌ستێن خو‌ه ژ نرخێن خو‌ه تێن قوت کرن‪.‬‬ ‫بێ گومان پرسگرکێن هه‌رى سه‌ره‌ک‌ه دڤێ کو دڤان‬ ‫مالند‌ه وه‌رن دیتن و نرخاندن و چاره‌سه‌رکرن‪ .‬ئانکو کار‬ ‫نه‌کرن د وارێ هونه‌را شانو درام و بگشتى سینه‌ما و‬ ‫هه‌ر هونه‌ره‌کى گرێداى ب چاند وکلتورێ نه‌ته‌وى ژ‬ ‫الیه‌نێن به‌رپرسیار دکار‌ه ژکوکا خو‌ه ده‌سته‌ک دایینا‬ ‫چاندا ڤێ قربونێ وه‌ر‌ه دیتن‪ ،‬کو بێ گومان ئه‌ڤ‬ ‫سیناریوێن دراماتیک و تراژیدى و هه‌رى ب واته‌ێن کو‬ ‫دکوراهیا هه‌بونا گه‌لێ خودى کرامه‌تا مروڤاهیێ ده‌‬ ‫هێژى ده‌رگرتى مانى و ده‌رڤایى داکه‌تنا پێشبه‌رى رایا‬ ‫گشتى نه‌که‌تنى به‌رچاڤێ جڤاکا ژ حه‌قیقه‌تا خو‌ه دوور‬ ‫مایى‪ ،‬بڤێ بڤه‌شار مایینا خو‌ه ده‌سته‌ک دایینا هه‌رى‬ ‫ب واته‌یا قربونا نه‌ته‌نێ چاندى و کلتورى به‌لک‌ه درولێ‬ ‫قربونا روحێ نه‌ته‌وى و ووژدانى و مروڤاهى ژى دکاره‌‬ ‫وه‌ر‌ه دیتن‪ ،‬ژبوى کو هه‌ر ئه‌ڤ‌ه رێ لپێشبه‌رى بێ ووژدان‬ ‫و فه‌رسه‌ندخوازێن دکه‌میناند‌ه راست دک‌ه و رێ دد‌ه کو‬ ‫چاند وکلتورێ م‌ه بده‌ستێن نه‌زانینا ژبێ ب ئیراد‌ه بونا‬ ‫م‌ه هه‌بون ونرخێن ژبه‌رهه‌ما خونا بسه‌دان هزار شه‌هیدێن‬ ‫م‌ه بب‌ه لیستکێن پیالنجیتیا هه‌رتم ح��ازر ل ق��ادان و‬ ‫هه‌لبه‌ت ژى کو لژێر ناڤێ خزمه‌ت کرن و دوستاتیێ‪.‬‬

‫درامایەکی تورکی بۆ سووکایەتی پێکردن بە گەلی کورد‬

‫وتار‬ ‫براستى ژبو دیتن و ئانالزه‌یا پێلێن قه‌یرانێن دڤى ملى د‌ه‬ ‫خودى باندور لهه‌ر نرخه‌کى نه‌ته‌وى و ئه‌خالقى‪ ،‬چاڤه‌که‌‬ ‫ووژدان��ى نه‌ته‌وى یا هووربین و دوور نێڕ پێویست‌ه کو‬ ‫مخابن لگورى نرخاندنێن به‌رباس‪ ،‬کێمتر ژوستوویێ‬ ‫روناکبیریا ڤارێبویا باالده‌ست تێت‪.‬‬ ‫دڤێ کو بهه‌ر شێوازا کو دب‌ه ئه‌ڤ هێال زیهنیه‌تا هه‌یى‬ ‫بێت سه‌کناندن و (( ب هه‌ر الیه‌نه‌کى به‌رپرسیار بدن‬ ‫قه‌بوالندن کو ئه‌ڤ هێال زیهنیه‌تى یا هه‌یى دکاره‌‬ ‫بگشتى هێزا ه �ه‌رى خورتا ئومێدا دوژمنێن گه‌لێ‬ ‫م‌ه ژبو جێبه‌جێکرنا پیالنێن ش�ه‌رێ تایبه‌ت دقالبێ‬ ‫دوستانیێ د‌ه به‌))‪ .‬هێال وێ چاندا قرکرنا کلتورى‬ ‫کو ژبو فه‌رسه‌ند خوازان ب به‌رهه‌ڤى و ئیمکانیاتێن خوه‌‬ ‫گوره‌پانه‌ک ڤاال ژ ئه‌رکێن پێویست هشتیه‌‪ .‬دوبالژا‬ ‫درامێن کو بشێوازه‌کى پر ب خه‌ته‌رى جڤاکا م‌ه یا‬ ‫لگورى خو‌ه نه‌ساخله‌م ژهه‌ر جه‌وهه‌ریه‌ته‌ک نه‌ته‌وى قوت‬ ‫دک‌ه و به‌ر‌ه به‌ر‌ه به‌ر ب ئاسمیله‌یا ن‌ه بته‌نێ چاندى‬ ‫وکلتورى دد‌ه مه‌شاندن به‌لکو جڤاکێ ژ نه‌ته‌واتى و‬ ‫ره‌وش��ت و ئه‌خالق ژى دوور دخ �ه‌‪ .‬یاراست ئه‌ڤ‌ه کو‬ ‫بره‌نگه‌کى له‌زگین قادێن خودى روحێ به‌رپرسیارتیێ‬ ‫و ئه‌نسیاتیڤا ووژدان��ى یا نه‌ته‌وى گاڤان دڤى واریده‌‬ ‫خورت بکن و لسه‌ر ڤان خاالن و هه‌ر پێویستیه‌ک‌ه دنا‬ ‫دڤى وارى د‌ه لگورى پێویست کونسانتر‌ه ببن‪ .‬هه‌رى داوى‬ ‫دخ��وازم بره‌نگه‌کى دلسوژان‌ه و نێرینه‌ک نه‌ته‌وى ڤێ‬ ‫بانگێ دسه‌رید‌ه بخم گوچکێن هه‌ر ووژدانه‌ک‌ه هشیار و‬ ‫پێ ر‌ه الیه‌نێن دقادێن به‌رپرسیاریێ د‌ه کو ئه‌ڤ مژار‬ ‫ئه‌رکه‌ک هه‌رى گرینگ و ووژدانى بوی‌ه کو ئیرو ژ‬ ‫ووستو هاتی‌ه الدان و پێ ر‌ه هێڤى ژ ئه‌نسیاتیڤا راپرسێن‬ ‫نا ژبو قرکرنا کلتورى و وێ ئیراده‌یا لسه‌ر پێ‪ ،‬هه‌ڤرێ‬ ‫ب هێڤى ێن سه‌رکه‌فتنان دڤى وارى و هه‌ر کارى ده‌‪.‬‬ ‫‪zerdesttakor@hotmail.com‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪31‬‬

‫زمانی دایکی هه‌وێنی تاک و کۆمه‌ڵگای ئازاده‌‬ ‫ناوبانگترین رسته‌ بۆ ناساندنی زمان ئه‌وه‌یه‌ که‌‬ ‫(زم���ان ئ��ام��رازی په‌یوه‌ندیگرتنه‌)‪ .‬گه‌لۆ ته‌نها‬ ‫مه‌به‌ست په‌یوه‌ندی مرۆڤ له‌ گه‌ڵ مرۆڤه‌؟ ئایا‬ ‫زم��ان ته‌نیا ئه‌و ده‌ن��گ و وشه‌یه‌‌ که‌ له‌ ‌قوڕگ‬ ‫ده‌ردێت و دێته‌ سه‌ر زار؟ به‌ڕای من‪ ،‬زمان ئامرازی‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوانی هه‌موو دی��ارده‌ گه‌ردوونییه‌‌کانه‌‬ ‫له‌‌ گه‌ڵ یه‌کدایه‌‌ و ته‌نیا به‌ مرۆڤه‌وه‌ سنووردار‬ ‫نییه‌‪ .‬هه‌روه‌ها مه‌به‌ست له‌ زمان ته‌نیا‪ ،‬ده‌نگ و‬ ‫وشه‌ نییه‌‪ .‬واته‌ زمان ده‌توانێ بێ ده‌نگ و وشه‌‬ ‫رۆڵ بگێڕێ‪ .‬زمان زۆر گه‌ردوونیتر و کۆنتره‌ له‌‬ ‫ده‌نگ و وشه‌ و رێنوس‪ .‬که‌واته‌ زمان هه‌م ده‌توانێ‬ ‫له‌ رایه‌ڵکه‌ی ئیلهامه‌وه‌ بێ وه‌کو ئه‌وه‌ی ده‌نگ‬ ‫و وشه‌ هه‌ڵبڕێ‪ ،‬هه‌میش ئه‌گه‌ر پێویست بکات‬ ‫هێزی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ که‌ ده‌نگ و وشه‌ به‌رهه‌م بێنێ‬ ‫و په‌یوه‌ندی س��از بکات‌‪ .‬ده‌توانین زم��ان به‌ دوو‬ ‫به‌شی زمانی قاڵ(شێوازی په‌یوه‌ندی له‌ رێگه‌ی‬ ‫ده‌نگ و وشه‌) و زمانی حاڵ‪ ،‬شێوازی په‌یوه‌ندی‬ ‫له‌ رێگای ئیلهامه‌وه‌ دابه‌ش بکه‌ین‪.‬‬ ‫مرۆڤ ئه‌گه‌ر له‌ سروشت قووڵ ببێته‌وه‌‪ ،‬تێده‌گات‬ ‫که‌ سروشت ده‌خ��وازێ له‌ رێگه‌ی زمانی حاڵه‌وه‌‬ ‫به‌بێ ده‌ربڕینی ده‌نگ و وشه‌ له‌ گه‌ڵیدا بدوێ‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها هه‌موو پێکهاته‌کانی سروشت به‌ زمانی‬ ‫حاڵ له‌ گه‌ڵ یه‌ک له‌ په‌یوه‌ندیدان‪ .‬گه‌لێک جار‬ ‫م��رۆڤ به‌ دیتنی دیمه‌نێک‪ ،‬ی��ان دی��ارده‌ی�ه‌ک‪،‬‬ ‫ئیلهام وه‌رده‌گ����رێ‪‌ .‬هه‌ست ده‌ک��ات به‌ زمانێک‬ ‫له‌ گه‌ڵیدا ده‌دوێ��ت‪‌ .‬م��رۆڤ ده‌توانێت ئ�ه‌و یه‌که‌‬ ‫وه‌ک‪ ،‬زم��ان��ی ح��اڵ ن����اوزه‌د ب��ک��ات‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا‪،‬‬ ‫ئاگادارکردنه‌وه‌ی ب��وون�ه‌وه‌ره‌ک��ان له‌الیه‌ن یه‌که‌وه‌‬ ‫به‌ ده‌ربڕینی ده‌نگ‪ ،‬ده‌توانێت وه‌ک زمانی قاڵ‬ ‫پێناسه‌ بکرێت‪‌ .‬گه‌لێک شتی رۆژان �ه‌ش‌ روونی‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌ که‌ ئه‌وه‌ ته‌نیا به‌ مرۆڤه‌وه‌ سنووردار نییه‌‪.‬‬ ‫وه‌ک ئاگارکردنه‌وه‌ی هه‌موو جۆره‌ ئاژه‌ڵه‌کان به‌‬ ‫ده‌ربڕینی ده‌نگی تایبه‌ت به‌خۆیان‪ .‬که‌واته‌‪ ‌،‬هه‌موو‬ ‫ئه‌وانه‌ نیشان ده‌ده‌ن که‌ زمان پێویستی سه‌ره‌تایی‬ ‫ژیانه‌ و سروشتیترین پێویستی و مافه‌‪ .‬ده‌تونین‬ ‫بڵێین‪ :‬ئه‌وه‌ زمانه‌‌ گه‌ردوون راده‌گرێ و هاوسه‌نگی‬ ‫هه‌بوون ده‌پارێزێ و ژی��ان ئ��اوا ده‌ک��ات و مرۆڤ‬ ‫ده‌ک��ات ب�ه‌م��رۆڤ و به‌ ک��ۆم�ه‌ڵ‪ .‬بۆیه‌‌ ده‌توانین‬ ‫به‌ ئه‌وپه‌ڕی وێره‌کییه‌وه‌(جساره‌ته‌وه‌) بڵێین؛ زمان‬ ‫هه‌بوونه‌‪ ‌،‬زمان له‌شه‌‪ ‌،‬زمان ئاو و خاک و واڵته‌‪‌.‬‬ ‫زه‌وت کردنی ئ�ه‌و مافه‌ش‌ گه‌وره‌ترین الدان �ه‌ له‌‬ ‫سروشت‪ .‬بێ‌ئه‌خالقییه‌که‌ که‌ رێگه‌ له‌به‌ر هه‌ر بێ‬ ‫‌ئه‌خالقییه‌کیتر ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫گ �ه‌ل��ۆ‪ ،‬ئ��ه‌و پێشکه‌وتنه‌ زم��ان��ی �ه‌ی ک �ه‌ ل �ه‌ نێو‬ ‫کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی ل�ه‌ ئ��ارادای �ه‌‪ ،‬ل�ه‌ گه‌ڵ‬ ‫دی��ال��ک��ت��ی��ک��ی م��ێ��ژوو و ج��وگ��راف��ی��ا و ه���زر له‌‬ ‫په‌یوه‌ندیدایه‌‪ ‌،‬یان به‌رهه‌می ره‌وتێکی نه‌گۆڕ و‬ ‫دیاریکراوه‌؟ زانستی زمانه‌وانی و لێوردبوونه‌وه‌ی‬ ‫م��رۆڤ ل�ه‌س�ه‌ر م��ژاری(ب��اب�ه‌ت��ی) زم���ان‪ ،‬واڵم��ی‬ ‫ئ�ه‌وه‌م��ان پ��ێ��ده‌دات�ه‌وه‌‪‌ .‬ئ�ه‌و پێشکه‌وتنانه‌ی که‌ له‌‬

‫“ده‌توانین به‌ ئه‌وپه‌ڕی‬ ‫وێره‌کییه‌وه‌(جساره‌ته‌وه‌)‬ ‫بڵێین؛ زمان هه‌بوونه‌‪‌،‬‬ ‫زمان له‌شه‌‪ ‌،‬زمان‬ ‫ئاو و خاک و واڵته‌‪‌.‬‬ ‫زه‌وت کردنی ئه‌و‬ ‫ماف ‌هش‌ گه‌وره‌ترین‬ ‫الدانه‌ له‌ سروشت‪.‬‬ ‫بێ‌ئه‌خالقییه‌که‌ که‌‬ ‫رێگ ‌ه له‌به‌ر هه‌ر بێ‬ ‫‌ئه‌خالقییه‌کیتر ده‌کاته‌وه‌‬

‫“‬

‫ئه‌هوه‌ن چیاکو‬

‫ب��واری زمان هاتوونه‌ته‌‌ ئ��اراوه‌‪ ‌،‬به‌رهه‌می ره‌نجی‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌‪‌ .‬به‌پێی دیالکتیکی ک��ات‪ ،‬مێژوو‪،‬‬ ‫ج��وگ��راف��ی��ا و ه����زره‌وه‌ م��ل��ی��ۆن��ان وش��ه‌ و رس��ت �ه‌ و‬ ‫چیرۆک و ناوی مرۆڤ و شاخ و به‌رد و ڕه‌ز و‬ ‫باخ و دار و ته‌اڵن و ‪ ...‬هتد‪ ،‬له‌ کۆمه‌ڵێک ده‌نگ‬ ‫خۆلقاون که‌ ژماره‌یان زۆر نییه‌‌‪ .‬بۆ وێنه‌ له‌ زمانی‬ ‫کوردیدا به‌ هه‌موو زاراوه‌کانییه‌وه‌ (‪ )40‬ده‌نگ‬ ‫ده‌رباز ناکه‌ن‌‪ .‬ئه‌و به‌رهه‌مه‌ سه‌رسوڕێنه‌ره‌‪ ‌،‬هه‌روا‬ ‫سه‌هل و ئاسان(به‌سانایی) نه‌خوڵقاوه‌ و به‌رهه‌می‬ ‫ره‌نجه‌! زمان بۆ خۆی هه‌ڵقواڵوی سروشته‌‪ .‬به‌اڵم‌‬ ‫بۆ پێشکه‌وتن و پاشکه‌وتنی‪ ،‬رۆڵ و کاریگه‌ری‬ ‫تاک و کۆمه‌ڵگا راستییه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گره‌‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندی سه‌ره‌تایی م��رۆڤ‪ ‌،‬ته‌نیا له‌ رێگه‌ی‬ ‫ده‌ربڕینی ده‌نگ‪ ،‬بێ ‌به‌کارهێنانی وشه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ رێگه‌ی به‌کارهێنانی زمانی ئیشاره‌ و ‪...‬‬ ‫هتد‪ ،‬ب��ووه‌‪ .‬م��ێ��ژووی مرۆڤایه‌تی‪ ،‬نیشان ده‌دا‪‌،‬‬ ‫ئ�ه‌و ده‌سکه‌وته‌‪ ‌،‬تا گه‌یه‌شتووه‌ته‌ رۆژی ئه‌مڕۆ‬ ‫گه‌لێک زۆری و زه‌حمه‌تی چێشتووه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫له‌ الیه‌ن کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تییه‌وه‌ پێویستی به‌‬ ‫چێشتنی ئه‌و سه‌رداوسۆڵه‌ بینراوه‌‪ ‌،‬چونکه‌ زمان‬ ‫ئامرازی په‌یوه‌ندییه‌ و چه‌نده‌ زم��ان په‌ره‌بستێنێ‬ ‫به‌و ئاسته‌یش په‌یوه‌ندی پته‌وتر ده‌بێت‪‌ .‬له‌ ئاکامی‬ ‫ئه‌و په‌یوه‌ندیه‌یشدا کۆمه‌ڵگای ئازاد ده‌خۆڵقێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌و کۆمه‌ڵگا ئه‌خالقییه‌دا‌‪ ،‬مافه‌کانی تاک‬ ‫و کۆمه‌ڵیش ده‌س��ت�ه‌ب�ه‌ر ده‌ب���ن‪ .‬بۆیه‌ پ��اراس��ت��ن و‬ ‫په‌ره‌پێدانی زمان بۆ هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک‪ ،‬تا‌ ئاستی‬

‫هه‌ناسه‌ هه‌ڵکێشان پێویسته‌‪ .‬ئه‌و پێویستییه‌ش ته‌نیا‬ ‫له‌ الیه‌ن هه‌ستی نیشتمانپه‌روه‌رییه‌وه‌ فه‌رز ناکرێت‪.‬‬ ‫واته‌‪ ‌،‬ته‌نیا گوتنی ئه‌وه‌ی که‌ نه‌ته‌وه‌یه‌کم‪ ،‬منیش‬ ‫مافم هه‌یه‌ وه‌ک گه‌النیتر به‌زمانی خ��ۆم قسه‌‬ ‫بکه‌م‪ ،‬هه‌رچه‌ند ساده‌ترین و ئاساییترین داواکارییه‌‬ ‫و ناوه‌ڕۆه‌کێکی چ��ڕوپ��ڕی هه‌یه‌ و وه‌ک��و کورد‬ ‫وت�ه‌ن��ی‪ ،‬له‌ پشتی ئ�ه‌و گوتنه‌دا ه �ه‌زار شتی نه‌‬ ‫گ��وت��راو ح���ه‌ش���اردراون‪ ،‬ب��ه‌اڵم ب �ه‌س نییه‌‪ .‬زم��ان‪،‬‬ ‫گه‌لێک ره‌هه‌ندیتری هه‌یه‌ که‌ ئه‌ویش داکۆکی‬ ‫کردنه‌ لێیان‪ ،‬وه‌کو پێویستییه‌کی ژیانی ده‌بینرێت‪.‬‬ ‫‌ل �ه‌م وت���اره‌دا ل�ه‌ ئاستی چ��وارچ��ێ��وه‌ و گونجاوی‬ ‫وتاره‌که‌ له‌ سه‌ریان راوه‌سته‌ ده‌کرێت‪ .‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌‬ ‫زمان بناخه‌ی چاندی هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌که‌ و چاندیش‬ ‫گ��وزاره‌ی شوناسی گه‌لێک ده‌ک��ات و‌ هه‌بوونی‬ ‫هه‌ر گه‌لێک په‌یوه‌سته‌ به‌ شوناسه‌وه‌‪ ،‬زمان له‌ گه‌ڵ‬ ‫چه‌مکگه‌لێک وه‌ک‪ ،‬ئازادی که‌سایه‌تی‪ ،‬ئازادی‬ ‫تاک و کۆمه‌ڵگا‪ ،‬له‌ په‌یوه‌ندی دای�ه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی خێرا و راسته‌وخۆی له‌سه‌ر کۆمه‌ڵێک‬ ‫چه‌مکیتر وه‌ک هزر‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌‪ ،‬زانست‪ ،‬چاند‪،‬‬ ‫هونه‌ر‪ ،‬یه‌کێتی‪ ،‬ئایدیۆلۆژی‪ ،‬ئه‌خالق و سیاسه‌ت‪،‬‬ ‫رۆح و ره‌وان‪ ،‬باوه‌ڕی و خۆباوه‌ڕی‪ ،‬رووناکبیری‬ ‫و قووڵبوونه‌وه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬مرۆڤ دۆستی و‬ ‫سروشت دۆستی‪ ،‬دیموکراسی‪ ،‬ئازادی‪ ،‬به‌رخۆدان‪،‬‬ ‫ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئ��اب��ووری‪ ،‬ئاسایش‪،‬‬ ‫کۆچبه‌ری‪ ،‬خۆشگوزه‌رانی و‪ ...‬هتد‪ ،‬هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ده‌ت��وان��ی��ن بڵێین زم���ان ک��ل��ت��ووره‌ک��ان ده‌خۆڵقێنێ‬ ‫و بنه‌مای ئایدیۆلۆژیا بۆ وات��ادارک��ردن��ی ژیان‬ ‫پێکدێنێ و سیمای هزری گه‌ش ده‌کات‪ ،‬ئاستی‬ ‫وریایی به‌رز ده‌بێت‪‌.‬ئه‌وه‌ش کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و ئاقار و‬ ‫ئاراسته‌ی کۆمه‌ڵگای ئه‌خالقی ــ سیاسی ده‌بات‪.‬‬ ‫له‌ شۆڕشی "چاخی به‌ردینی نوێدا" که‌ سه‌رده‌می‬ ‫ده‌گ �ه‌رێ��ت �ه‌وه‌ ب��ۆ (‪ )12000‬س��اڵ ب �ه‌ر ل�ه‌ زایین‪،‬‬ ‫هێدی هێدی زمان ده‌که‌وێته‌ گاگۆڵکان و به‌ره‌به‌ره‌‬ ‫ب �ه‌ژن و دیمه‌نی ن��وێ ده‌گ���رێ‪ .‬دواب���ه‌دوای ئه‌وه‌‬ ‫ده‌نگه‌کان و وشه‌کان و ر‌سته‌کان ده‌خۆڵقێن‪‌.‬ئه‌وه‌ش‌‬ ‫ده‌بێت به‌ سه‌ره‌تایه‌ک بۆ په‌یوه‌ندی و تێگه‌یه‌شتنی‬ ‫تاکه‌کان و کاڵنه‌کان له‌ ی�ه‌ک‪ .‬له‌ ئاکامیشدا‬ ‫کۆمه‌ڵبوونێکی تۆکمه‌ په‌ره‌ ده‌ستێنیت‪‌ .‬ده‌توانین‬ ‫بڵێین‪ :‬زم��ان سه‌ره‌کیترین ئ��ام��رازی پێکهاتنی‬ ‫کۆمه‌ڵگاکان بووه‌‪ ‌،‬که‌ له‌ الیه‌ن مرۆڤه‌کانه‌وه‌ بۆ‬ ‫دابینکردنی پێویستیه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی ژی��ان که‌‬ ‫بریتین له‌ خۆپاراستن‪ ،‬ب �ه‌رگ و خ��ۆراک‪ ،‬جێ‬ ‫و مه‌کان‪ ،‬زۆرکردنی جیلی خۆیان و‪ ...‬هتد‪ ،‬به‌‬ ‫پێویستیان زانیوه‌‪ .‬دواتر؛ له‌ شۆڕشی ته‌لخه‌له‌ف‪،‬‬ ‫که‌ پێواژۆی دووه‌م��ی شۆرشی چاخی به‌ردێنی‬ ‫ن��وێ‌‪ ،‬س�ه‌رده‌م��ی (‪)4000‬ی ب�ه‌ر له‌ ‌زایینه‌‪ ،‬به‌‬ ‫پێشکه‌وتنی زمان وه‌رچه‌رخانێکی سه‌رسووڕهێنه‌ر‬ ‫له‌ ژیانی مرۆڤدا دێته‌ ئاراوه‌‪ .‬پێشکه‌وتنی هزری‬ ‫ڕه‌وت��ی خ��ۆی ب �ه‌ره‌و پێشه‌وه‌ هه‌ڵگرت و م��رۆڤ‪،‬‬ ‫ب�ه‌ ک�ه‌ڵ��ک وه‌رگ��رت��ن ل�ه‌ ه��زر و تێگه‌یشتن‪ ‌،‬له‌‬ ‫ب��واره‌ک��ان��ی ج��ووت��ی��اری‪ ،‬ئ��اژه‌ڵ��داری و ‪ ...‬هتد‪،‬‬ ‫ه �ه‌زاران که‌ره‌سته‌ی خوڵقاند و به‌رهه‌می زۆری‬ ‫وه‌ب �ه‌ر هێنا و یه‌که‌ ی�ه‌ک ن��اوی��ان لێکردن‪Û.‬‬

‫‪32‬‬ ‫ئه‌وانه‌ش بوونه‌ هۆی پته‌وکردنی هه‌موو ره‌هه‌نده‌‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانیتر‪ .‬رێ��ن��ووس هاته‌ ئ���اراوه‌ و‬ ‫کلتووره‌کان گ�ه‌ش ب��وون�ه‌وه‌ و ئایدۆلۆژیا هاته‌‬ ‫گ��ۆڕه‌پ��ان و باوه‌ڕییه‌کان دروس��ت ب��وون و رێ��ز و‬ ‫حورمه‌ت ده‌سته‌به‌ر بوو و وات��ا به‌ژیان درا و له‌‬ ‫ناخی کۆمه‌ڵگاوه‌ ئیراده‌ی به‌رخۆدان هه‌ڵقواڵ و‬ ‫بێر و رامان په‌ره‌ی سه‌ند‪ .‬که‌واته‌‪ ،‬زمان هزر پێش‬ ‫ده‌خات و هزر‪ ،‬مرۆڤ ده‌گه‌یه‌نێ به‌ کۆمه‌ڵ و‬ ‫به‌ کۆمه‌ڵبوونیش ژیان هانده‌دات به‌ره‌و ئازادی‪.‬‬ ‫ئازادیش به‌رانبه‌ره‌ له‌گه‌ڵ جـوانـــی و جـوانیــش‬ ‫خـۆشــه‌ویـســتی ده‌خـۆڵقـێنـێت‪ .‬خۆشه‌ویستییه‌ک‬ ‫ه��اوت�ه‌ری��ب ل�ه‌ گ �ه‌ڵ ژی��ان��ی ئ���ازاد‪ ،‬ک�ه‌ ئ �ه‌وه‌ش‬ ‫ک��ورت‌ت��ری��ن رێ��گ�ه‌ی گه‌یه‌شتنه‌ ب�ه‌ حه‌قێقه‌ت‪.‬‬ ‫حه‌قێقه‌تێک که‌ م��رۆڤ بۆ پێی گه‌یه‌شتنی‪،‬‬ ‫گه‌لێک رێبازی تاقی کردووه‌ته‌وه‌ و سه‌ری له‌‬ ‫گه‌لێک رێگه‌ ده‌رکردووه‌‌‪.‬‬ ‫وه‌ک ئاماژه‌مان پێکرد‪ ،‬له‌ رێڕه‌وه‌ی مێژوو‪ ،‬دوای‬ ‫به‌کۆمه‌ڵبوونی م��رۆڤ ب���ه‌دواوه‌‪ ،‬ه��ۆز و تیره‌ و‬ ‫گه‌الن پێک هاتن و هه‌رکامیشیان بوون به‌ خاوه‌نی‬ ‫زمان و زاراوه‌ی جیاواز که‌ وه‌ک زمان و زاراوه‌ی‬ ‫دایکی ناوی لێده‌کرێ‪ .‬هاتنی ناوی دایک له‌‬ ‫پاڵ زماندا‪ ،‬بۆ خۆی پیرۆزی زمان راده‌گه‌یه‌نێ‪.‬‬ ‫چونکه‌ که‌س ناتوانێت له‌ خۆشه‌ویستی دایک‬ ‫ح��اش��ا ب��ک��ات‪ .‬ب��ۆی �ه‌ خ��اوه‌ن��داری��ک��ردن ل �ه‌ زم��ان‬ ‫ئه‌مه‌کناسییه‌(ناسینی ره‌نج و زه‌حمه‌ته‌) له‌ به‌رانبه‌ر‬ ‫دایک‪ .‬دایک‪ ،‬ئه‌و بۆنه‌وه‌ره‌ پڕ به‌زه‌ئییه‌ی که‌‬ ‫به‌ دلۆڤانی و سافبوونی په‌ڕه‌ی دڵ و ده‌روونی‬ ‫بێگه‌ردی خۆی‪ ،‬دڵ ده‌ڕفێنێت‪ .‬بێگومان له‌به‌ر‬ ‫ئ�ه‌و جێگه‌ و شوێنه‌ ب �ه‌رزه‌ی زمانه‌‪ ‌،‬که‌ گه‌الن‬ ‫له‌ درێژه‌ی مێژوودا پاراستنی زمانی ــ دایکییان‬ ‫وه‌ک‪ ،‬ئه‌رکێکی ئه‌خالقی خۆیان زانیوه‌‪ .‬گه‌لی‬ ‫کوردیش جیا له‌م راستییه‌ نییه‌‪ .‬وه‌ک به‌رچاوه‌‬ ‫گه‌لی کورد ئه‌مڕۆ له‌ هه‌رکاتێک زۆرتر شانی‬ ‫له‌ به‌ر ئه‌و ئه‌رکه‌ ئه‌خالقییه‌ شل کردووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌و په‌ڕی لێبوردوویی و فیداکارییه‌وه‌ بۆ به‌ره‌نگار‬ ‫بوونه‌وه‌ له‌ به‌رانبه‌ر داگیرکارانی کوردستان‪ ‌‌،‬که‌‬ ‫ئه‌و مافه‌یان لێ زه‌وت کردووه‌ قۆڵی خۆڕاگری‬ ‫و تێکۆشانی هه‌ڵدا‌وه‌ته‌وه‌‪ .‬لێره‌دا ئه‌و پرسیارانه‌‬ ‫دێته‌ پێش‪ ،‬گه‌لۆ پێویستییه‌کی به‌وشێوه‌ هه‌یه‌ که‌‌‬ ‫گه‌لێک ئه‌وه‌نده‌ داواک���اری پ���ه‌روه‌رده‌ به‌ زمانی‬ ‫دای��ک��ی خ��ۆی ب��ک��ات؟ ئ�ه‌گ�ه‌ر ه��ات��وو گه‌لێک‬ ‫وه‌ک مامۆستا هه‌ژار ده‌ڵێ‪( :‬به‌ کوردی ده‌ژیم‪،‬‬ ‫ب�ه‌ ک���وردی ده‌م���رم‪ ،‬ب�ه‌ ک��وردی��ش ده‌ده‌م واڵم��ی‬ ‫ق �ه‌ب��رم)‪ ،‬بیهه‌وێت ژی��ان و مردنیشی‪ ،‬ته‌نیا و‌‬ ‫ته‌نیا به‌ زمانی خ��ۆی بێت و ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ گرنگی‬ ‫به‌ زمانی خۆی بدات‪ ،‬که‌ له‌گه‌ڵ لێپرسه‌راوانی‬ ‫نێو قه‌بریش‪ ،‬مامۆستا وته‌نی بکه‌وێته‌ ملمالنێ و‬ ‫بڵێ‪ :‬هه‌ر زمانی دایکی خۆم ده‌وێ‪ ،‬چ قازانج‬ ‫و گرنگیه‌کی بۆ ئه‌و گه‌له‌ تێدایه‌؟ گه‌لۆ ئه‌و‬ ‫ملمالنێ پێویستییه‌ یان هه‌وڵدانێکی بێ واتایه‌؟‌‬ ‫ئه‌گه‌ر هاتوو گه‌لێک به‌ زمانی دایکی بژیت‬ ‫ئه‌و خاڵه‌‌ ئه‌رێنیانه‌ی که‌ زمانپارێزان بانگه‌شه‌ی‬ ‫بۆ ده‌که‌ن کامانه‌ن؟ هیوادارم بتوانم له‌ درێژه‌ی‬ ‫ئه‌م وت��اره‌دا تا ئاستێک ئه‌و مژاره‌ هه‌ڵبسنگێنم‬ ‫و ئه‌و هه‌ڵسه‌نگاندنه‌ که‌میش بێت تا راده‌یه‌ک‬ ‫واڵم��ی ئ �ه‌و پ��رس��ی��اران�ه‌ و گه‌لێک پرسیاری‬ ‫‌تری نه‌کراو‪ ،‬که‌ له‌ ئه‌قڵیه‌تی به‌دواداچووندا‬ ‫ده‌وروژێن بداته‌وه‌‪.‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫وتار‬

‫شه‌هید ڤیــــان سیمبۆڵــــی ئــــــــ‬

‫دیار غەریب‬

‫ماوه‌یه‌کی ک��ورت پێش ئێستا"محمه‌د بوعه‌زیزی"‬ ‫ک�‌ه الوێ��ک��ی تونسی ب��وو‌ه ب��ۆ پرۆته‌ستۆ کردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی(‪)23‬ساڵه‌ی"زه‌ین العابدین بن عه‌لی" و‬ ‫پارته‌که‌ی و نه‌بوونی ده‌رفه‌تی کار بۆ الوان ئاگری‬ ‫ل‌ه جه‌سته‌ی خۆی ب�ه‌ردا‪ .‬ئه‌م هه‌ڵویسته‌ی"محمه‌د‬ ‫بوعه‌زیزی" بوو‌ه پزیسکی شۆڕش و گه‌لی تونسی‬ ‫تاودا و کڵپه‌یان گرت و کۆتاییان ب‌ه ده‌سه‌اڵتی"بن‬ ‫عه‌لی" هێناو "محمه‌د بوعه‌زیزی" ب��وو‌ه سیمبۆڵی‬ ‫شۆڕشی تونس و دوای ماوه‌یه‌کی که‌م له‌م رووداو‬ ‫و شۆڕش‌ه ده‌بینین چاالکییه‌که‌ی"بوعه‌زیزی" و‬ ‫شۆڕشی تونس بوون‌ه نموون‌ه بۆ گه‌النی تری جیهان‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ل‌ه واڵتانی عه‌ره‌بدا‪ .‬ئه‌م بابه‌ت‌ه له‌الی‬ ‫خۆشمان بووه‌ت‌ه بابه‌تێکی به‌بایه‌خ و به‌شکۆو‌ه باس‬ ‫له‌هه‌ڵوێستی "بوعه‌زیزی" ده‌کرێت و هه‌روه‌ها باس له‌‬

‫قاره‌مانێتی گه‌لی تونس ده‌کرێت‪.‬‬ ‫بێگۆمان به‌واتاترین و به‌ئێش ترین چاالکی ئه‌و جۆر‌ه‬ ‫چاالکییه‌ی‌ه ک‌ه مرۆڤه‌کان په‌نا ده‌به‌ن‌ه به‌ر له‌ناوبردنی‬ ‫جه‌سته‌ی خۆیان‪ .‬وات‌ه فیدا کردنی جه‌سته‌ی خۆیان‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆی‌ه چاالکییه‌که‌ی"محمه‌د بوعه‌زیزی"و هه‌موو‬ ‫ئه‌و الوانه‌ی ل‌ه میسر و مۆریتانیا و جێگه‌ی تر شوێنی‬ ‫پێی ئه‌ویان هه‌ڵگرت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬ئه‌م هه‌نگاوانه‌؛‬ ‫به‌واتان و پێویست‌ه رێزیان لێ بگیردرێت و ئه‌وه‌نده‌ش‬ ‫واتایان پێ ببه‌خشین‪ ،‬هه‌تا ئه‌و بارودۆخ‌ه بگۆڕین‬ ‫ک‌ه بووه‌ت‌ه هۆی ئه‌وه‌ی که‌سێک یاخود که‌سانێک‬ ‫به‌فیداکردنی خۆیان پرۆته‌ستۆی ده‌که‌ن‪ .‬ته‌نیا له‌م‬ ‫رێگه‌یه‌و‌ه ده‌توانین رێگ‌ه له‌بوون‌ه قوربانی مرۆڤه‌کان‬ ‫بگرین‪ .‬ئه‌وه‌شی ک‌ه گه‌لی "تونس" کردی ئه‌و‌ه بوو‪.‬‬ ‫واتا بۆ خاوه‌نداریکردن له‌هه‌ڵوێسته‌که‌ی"بوعه‌زیزی"‬ ‫سیسته‌می ده‌س��ه‌اڵت��ی��ان گ����ۆڕی‪ .‬ب�ه‌م��ڕه‌ن��گ�ه‌ش‬ ‫هه‌م"بوعه‌زیزی"یان کرد‌ه سیمبۆل بۆ خۆیان وگه‌النی‬ ‫جیهان‪ ،‬هه‌میش خۆیان ک��رد‌ه نموون‌ه بۆ تێکۆشان‬ ‫و ب�ه‌رخ��ۆدان‪ .‬جێگه‌ی دڵخۆشیش‌ه ک‌ه جه‌ماوه‌ری‬ ‫گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان و راگ�ه‌ی��ان��دن�ه‌ک��ان��ی کوردستانیش‬ ‫گرنگی به‌م چاالکی و شۆڕش‌ه ده‌ده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی‬ ‫جێگه‌ی نیگه‌رانیی‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه به‌هه‌مان پێوه‌ر له‌گه‌ڵ‬ ‫چاالکی و ڕوداوه‌کانی کوردستاندا هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫ناکرێـت‪ .‬بۆ نموون‌ه ل‌ه کۆتایی س��اڵ��ی(‪)1998‬وه‌‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪33‬‬

‫ــــــازادی و راچڵه‌کاندنی باشووری کوردستان‬ ‫“ ئه‌وه‌ی جێگه‌ی‬ ‫سه‌رسۆڕمان‬ ‫بوو هه‌ندێک ل ‌ه‬ ‫راگه‌یاندنه‌کانی‬ ‫باشووری کوردستان‬ ‫نه‌ک هه‌ر گرنگیان‬ ‫پێ نه‌ده‌دا‪ ،‬به‌ڵکۆ‬ ‫ده‌یانخواست وه‌کو‬ ‫کارێکی خراپ و‬ ‫بێچاره‌یی باسی ئه‌و‬ ‫چاالکیان ‌ه بکه‌ن‪ .‬دیار ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ش یه‌کێکه‌ له‌و‬ ‫نه‌خۆشیانه‌ی له‌ناو‬ ‫کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬که‌ ناتوانین‬ ‫قاره‌مانی و باشی‬ ‫خۆمان ببینین‬

‫“‬

‫هه‌تا ئێستا‪ ،‬له‌و کاته‌وه‌ی له‌رێگه‌ی پیالنگێڕییه‌وه‌‬ ‫هه‌وڵدرا رێبه‌ری کۆماجڤاکێن کوردستان"که‌جه‌که‌"‪،‬‬ ‫رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن ده‌ستگیر بکرێت و دوای‬ ‫ده‌ستگیرکردنه‌که‌شی هه‌تا ئێستا زیاتر ل �ه‌(‪)100‬‬ ‫الوی کورد و هه‌ندێک که‌سایه‌تی غه‌یر‌ه کوردیش‬ ‫چاالکی هاوشێوه‌ی محمه‌د بوعه‌زیزیان ئه‌نجام داوه‌‬ ‫و ئه‌و سیاسه‌ته‌ی ک‌ه ل‌ه به‌رامبه‌ر گه‌لی ک��ورد و‬ ‫رێبه‌ره‌که‌یدا په‌یڕه‌و ده‌کرێت شه‌رمه‌زاریان کردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ن‌ه ل‌ه راگه‌یاندنی کوردیدا‪ ،‬ن‌ه ل‌ه راگه‌یاندنی جیهانیدا‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه گرنگی به‌م چاالکیان‌ه نه‌درا‪ .‬لێره‌دا نامه‌وێـت‬ ‫باسی ئه‌و‌ه بکه‌م بۆچی راگه‌یاندنی جیهانی گرنگیان‬ ‫به‌و چاالکیان‌ه نه‌دا‪ ،‬چونک‌ه ئه‌و‌ه بابه‌ته‌(هه‌ڵوێسته‌یه‌کی)‬ ‫تایبه‌تی پێویسته‌‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رسۆڕمان بوو‬ ‫هه‌ندێک ل‌ه راگه‌یاندنه‌کانی باشووری کوردستان نه‌ک‬ ‫هه‌ر گرنگیان پێ ن���ه‌ده‌دا‪ ،‬به‌ڵکۆ ده‌یانخواست وه‌کو‬ ‫کارێکی خراپ و بێچاره‌یی باسی ئه‌و چاالکیان‌ه بکه‌ن‪.‬‬ ‫دیار‌ه ئه‌وه‌ش یه‌کێک‌ه له‌و نه‌خۆشیانه‌ی له‌ناو کۆمه‌ڵگای‬ ‫ئێمه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬ک‌ه ناتوانین قاره‌مانی و باشی خۆمان‬ ‫ببینین‪ .‬گومانی تێدا نیی‌ه ئه‌گه‌ر له‌و کاتانه‌دا چه‌ند‬ ‫راگه‌یاندنی جیهانی ب‌ه بایه‌خه‌و‌ه باسی ئه‌و چاالکیانه‌ی‬ ‫الوانی کوردیان بکردای‌ه ئه‌وا راگه‌یاندنه‌کانی کوردیش‬ ‫گرنگی و بایه‌خی ئه‌م چاالکیانه‌ی ده‌زانی‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی گرنگی پێ نه‌درا له‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬راگه‌یاندنی کوردیش‬ ‫به‌و ڕه‌نگ‌ه سه‌یری کرد‪ .‬به‌هه‌ر حاڵ ئه‌مڕۆ هێشتا کات‬ ‫به‌سه‌ر نه‌چوو‌ه و گرنگ‌ه ک‌ه که‌مێک بگه‌ڕێین‌ه دواوه‌‬ ‫و وات��ا بده‌ین‌ه ئه‌و چاالکیانه‌‪ .‬بۆ نموون‌ه له‌باشووری‬ ‫کوردستاندا شه‌هید(سیروان ڕه‌ووف) پێشمه‌رگه‌یه‌کی‬ ‫حزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان بوو‪ ،‬کاتێک‬ ‫رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن ل‌ه (‪)15‬ی شوباتی (‪)1999‬دا‬ ‫رفێندرا ئه‌و بۆ شه‌رمه‌زارکردنی ئه‌و پیالنگێڕیی‌ه رۆژی‬ ‫(‪)17‬ی شۆباتی (‪ )1999‬ئاگری ل‌ه جه‌سته‌ی خۆی‬ ‫به‌رداو دوای زیاتر له‌هه‌فته‌یه‌ک گیانی له‌ده‌ستدا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌و کاته‌دا ده‌سه‌اڵتی ک��وردی نه‌ک خاوه‌نداری له‌م‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی نه‌کرد‪ ،‬به‌ڵکۆ ب‌ه هه‌موو ڕه‌نگێک کاری‬ ‫کرد بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌شمان له‌ده‌وری‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێست‌ه کۆ نه‌بنه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها کاتێک ک‌ه رۆژی‬ ‫(‪ )1999/6/29‬ب��ڕی��اری ل �ه‌س��ێ��داره‌دان ب�ه‌س�ه‌ر رێبه‌ر‬ ‫ئۆجه‌الندا بڕایه‌وه‌‪ ،‬وه‌کو زۆر الوی تر"هه‌رێم عه‌بدوڵاڵ"‬ ‫ک‌ه ئه‌ندامێکی"په‌که‌که‌" و ناسراو بوو ب‌ه (پڵنگ) و‬ ‫ل‌ه زیندانی دهۆک بوو ب‌ه سوتاندنی گیانی خۆی ئه‌م‬ ‫بڕیاره‌ی پرۆستۆکرد‪ ،‬به‌اڵم جارێکی تر هه‌وڵ ده‌درا که‌‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێست‌ه بشاردرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌س��اڵ��ی (‪)2006‬ی���ش���دا ل �‌ه کاتێکدا ل �‌ه ب��اش��ووری‬ ‫کوردستاندا له‌رێگه‌ی ئ�ه‌و ده‌س��ت��وور‌ه ن��ات �ه‌واوه‌ی که‌‬ ‫سه‌پێنرا به‌سه‌ر گه‌له‌که‌ماندا هه‌وڵده‌درا ک‌ه سنوور بۆ‬ ‫ئازادی گه‌لی کورد دابنرێت و بنه‌ماکانی ئازادی و‬ ‫دیموکراتی له‌ئێراق و هه‌رێمی کوردستاندا به‌رته‌سک‬ ‫بکرێته‌و‌ه و له‌هه‌مانکاتیشدا؛ له‌باکووری کوردستانیشدا‬

‫ده‌وڵه‌تی تورکیا هه‌وڵی ده‌دا ک‌ه گه‌ل و بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازی گه‌له‌که‌مان و رێ��ب�ه‌ره‌ک�ه‌ی ب�ه‌ت�ه‌واوی‬ ‫له‌یه‌کتری داببڕێت و س���ه‌ره‌رای ئ�ه‌م ب��ارودۆخ �‌ه هێزه‌‬ ‫جیهانیه‌کان و تورکیا و ئێراق له‌هه‌وڵی رێککه‌وتندا‬ ‫بوون بۆ رووب�ه‌روو بوونه‌وه‌ی "که‌جه‌که‌" و ده‌یانخواست‬ ‫ل‌ه باشووری کوردستانیشدا زه‌مین‌ه بۆ ئه‌م کار‌ه ئاماده‌‬ ‫ب��ک�ه‌ن و ب��ۆ ئ �ه‌م �ه‌ش ده‌ی��ان��خ��واس��ت"ک�ه‌ج�ه‌ک�ه‌" وه‌ک��و‬ ‫ه��ۆک��اری نائارامی وچ��اره‌س �ه‌ر نه‌بوونی پرسه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای کورد به‌گشتی و باشوور به‌تایبه‌تی نیشان‬ ‫بده‌ن‪ .‬هه‌ڤاڵ"ڤیان" که‌کچ‌ه گه‌ریالیه‌کی"که‌جه‌که‌" بوو‪،‬‬ ‫له‌چیا سه‌ربڵنده‌کانی سنووری تورکیا و ئێراقدا ئاگری‬ ‫له‌جه‌سته‌ی خۆی به‌ردا و ئه‌و بارودۆخه‌ی پرۆته‌ستۆ‬ ‫ک��رد‪ .‬هه‌ڤاڵ ڤیان پێش ئه‌نجامدانی چاالکییه‌که‌ی‬ ‫چه‌ندین نامه‌ی به‌پێزی ئاماد‌ه کردبوو ک‌ه ئاراسته‌ی‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن‪ ،‬هه‌ڤااڵنی‪ ،‬گه‌لی ک��ورد له‌باکووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬گ�ه‌ل��ی ک���ورد ل �ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان‬ ‫وخ���ان���ه‌واده‌ک���ه‌ی ک��ردب��وو‪ .‬ل�ه‌ن��ام�ه‌ک��ان��ی��دا ئامانجی‬ ‫چاالکییه‌که‌ی و داخوازی خۆی باس کردووه‌‪ .‬هه‌ڤاڵ‬ ‫ڤیان ده‌ڵێ‪ ،‬ناتوانم ساڵێکی تر رێبه‌ره‌که‌م به‌دیلی ببینم‪،‬‬ ‫هه‌ڤاڵ ڤیان ده‌ڵ��ێ ناتوانم گه‌له‌که‌م به‌پارچه‌پارچه‌‬ ‫ببینم‪ .‬هه‌ڤاڵ ڤیان ده‌ڵ��ێ‪ ،‬ده‌مه‌وێت ببم‌ه په‌یامێک‬ ‫ب��ۆ کۆتایهێنان ب �ه‌ئ��ازاری ژن �‌ه ئ��ازارچ�ه‌ش��ت��ووه‌ک��ان و‬ ‫هۆشیار بوونه‌وه‌یان‪ .‬هه‌ڤاڵ ڤیان ده‌ڵ��ێ ده‌مه‌وێت ئه‌و‬ ‫بێ ده‌نگیی‌ه بشکێنم ک‌ه ل‌ه باشووری کوردستاندا باڵی‬ ‫به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا کێشاو‌ه و هه‌ڤاڵ ڤیان‪ ،‬په‌یامی بۆ‬ ‫ئیداره‌ی هه‌رێمی کوردستانیش هه‌بوو ک‌ه سیاسه‌تێکی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی به‌رێو‌ه ببه‌ن‪ .‬جێگه‌ی داخه‌‬ ‫ک‌ه ل‌ه کاتی خۆیدا ن‌ه هاوڕێبازانی هه‌ڤاڵ ڤیان‪ ،‬نه‌‬ ‫گه‌لی کورد هێنده‌ی په‌یام وچاالکییه‌که‌ی نه‌یانتوانی‬ ‫خ��اوه‌ن��داری لێ بکه‌ن و راگه‌یاندنه‌کان و به‌شێکی‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی هه‌رێمی کوردستان ل ‌ه گرنگی‬ ‫چاالکیه‌که‌شیان که‌مکرده‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ ده‌بینین‬ ‫شۆڕشی کوردستان و گه‌لی کوردستان گه‌یشتۆت ‌ه‬ ‫قۆناخێکی گرنگ و رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن جڵه‌وی‬ ‫ئاراسته‌کردنی رووداوه‌کانی گرتۆته‌ ده‌ست و ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیاش وه‌کو الیه‌ن و موخاته‌ب مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا‬ ‫ده‌کات‪ .‬ل ‌ه سه‌رئاستی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ست و هۆشیاری‬ ‫زی��ادی ک���ردووه‌‪ .‬له‌باشووری کوردستانیشدا گه‌ل‬ ‫چاالک بووه‌ و رۆژبه‌رۆژ چاالکتر ده‌بێت‪ .‬تێکۆشانی‬ ‫ژنانیش له‌ پێناوی ئ��ازادی��دا گه‌یشتۆت ‌ه ئاستێکی‬ ‫ب��اش‪ .‬دی��ار‌ه ئ�ه‌م هه‌نگاوانه‌ش خاوه‌نداریکردن ‌ه ل ‌ه‬ ‫چاالکی و په‌یامه‌کانی هه‌ڤاڵ ڤیان‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ ل ‌ه‬ ‫پێنجه‌مین ساڵیادی‪ ،‬شه‌هید"هه‌ڤاڵ ڤیان"دا ده‌توانین‬ ‫به‌ڕاشکاوی بڵێین ک ‌ه هه‌ڤاڵ ڤیان سیمبۆلی ئازادی‬ ‫و راچڵه‌کاندنی گه‌له‌که‌مان ‌ه ل ‌ه باشووری کوردستاندا‬ ‫له‌ پێناو په‌ره‌پێدانی تێکۆشانی ئازادی و دیموکراتی‬ ‫و هاوکاتیش خاوه‌نداریکردنی راست له‌هه‌ڤاڵ ڤیان‬ ‫جێ به‌جێ کردنی په‌یامه‌کانێتی‪.‬‬

‫~|‬

‫‪34‬‬

‫ژنان‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫فــێــمــنــیـــزم چیــیــه‌؟‬

‫گۆمانی تێدا نییه‌ که‌ ژن هه‌م له‌ بواری جه‌سته‌یی و‬ ‫هه‌میش وه‌کو واتا فراوانرتین به‌شی رسۆشت و کۆمه‌ڵگا پێک ده‌هێنێت‬

‫وشه‌ی فێمینزم به‌واتای بزووتنه‌وه‌ی ژنناسیه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌پێناسه‌کردنی کێشه‌کانی ژنان دوورن‪.‬‬ ‫دژای��ه‌ت��ی فێمینزم ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی وه‌ک���و پیاو‬ ‫پ �ه‌ره‌س��ت��ی ده‌زان���رێ���ت ب��ۆی�ه‌ ه��ه‌ر ب��ه‌م ب��ۆن�ه‌ی�ه‌وه‌‬ ‫بکه‌وێته‌ ره‌وشێکی نه‌زۆکی‪ .‬له‌بنه‌ڕه‌تدا راستی‬ ‫ژن‪ ،‬راستییه‌کی به‌رفراوانتره‌ له‌زایندی‪ ،‬زیاتر‬ ‫خاوه‌ن ئاستی ئابووری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیاسی‪،‬‬ ‫ک��ل��ت��ووری ب���ه‌رف���راوان���ه‌‪ .‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ئێمه‌ وش �ه‌ی‬ ‫داگیرکه‌ری له‌ئاستی واڵت ونه‌ته‌وه‌ ده‌ربخه‌ین‬ ‫وبیخه‌ینه‌ ئاستی گ��روپ�ه‌ک��ان��ی م��رۆڤ��دا‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ک��ات�ه‌ ده‌ت��وان��ی��ن ب�ه‌ئ��اس��ان��ی پێگه‌ی ژن وه‌ک��و‬ ‫داگیرکراوی هه‌ره‌ کۆن به‌ناو بکه‌ین‪ .‬به‌راستی‬ ‫ه��ی��چ دی���ارده‌ی���ه‌ک���ی ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی وه‌ک���و ژن‬ ‫له‌بواره‌کانی جه‌سته‌یی وروحی دا داگیرنه‌کراوه‌‪.‬‬ ‫ئاشکرا ده‌بێت که‌ ژن له‌ پێگه‌یه‌کی داگیرکراودا‬ ‫ب��ێ��ت�ه‌ راگ���رت���ن ک��ه‌ س��ن��ووره‌ک��ان��ی ب�ه‌ئ��اس��ان��ی‬ ‫ده‌ستنیشانه‌کراوه‌ته‌وه‌‪ .‬له‌ئه‌قڵیه‌تی سه‌رده‌ستی‬ ‫پیاودا که‌ مۆرکی خۆی له‌هه‌موو زانسته‌کان‬ ‫ته‌نانه‌ت له‌زانستی کۆمه‌اڵیه‌تیش داوه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ب�ه‌ش��ان�ه‌ی ک �ه‌ ب��اس��ی ژن��ی ت��ێ��داده‌ک��رێ��ت‪ ،‬پڕن‬ ‫له‌نزیکایه‌تی پرۆپاگه‌نده‌یی که‌ تێدا ئاماژه‌‬ ‫به‌راستیه‌کان ناکرێت‪ .‬به‌مڕه‌نگه‌ وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫کرده‌وه‌کانی شارستانی ئه‌شاردرێنه‌وه‌‪ ،‬پێگه‌ی‬ ‫راستی ژنانیش ده‌شاردرێته‌وه‌‪ .‬له‌جیاتی فێمینزم‬ ‫وشه‌ی ژنۆلۆژی"ژنناسی""زانستی ژن" ده‌توانێت‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی باشتر پێشوازیی له‌ئامانجه‌کانی‬ ‫بکات‪ .‬ئه‌و راستییه‌ی که‌ ژنۆلۆژیی ئاشکرای‬ ‫بکات‪ ،‬له‌به‌شه‌کانی تیۆلۆژی‪ ،‬ئسکاتیۆلۆژی‪،‬‬ ‫پۆلیتیک ئۆلۆژی‪ ،‬پێداگۆژی‪ ،‬کۆمه‌ڵناسی‬ ‫که‌متر راستیه‌کان ده‌ستنیشان ناکات وله‌وانه‌ش‬ ‫که‌متر نییه‌‪ .‬گۆمانی تێدا نییه‌ که‌ ژن هه‌م له‌‬ ‫بواری جه‌سته‌یی وهه‌میش وه‌کو واتا فراوانترین‬ ‫به‌شی سرۆشت‪ ،‬کۆمه‌ڵگا پێکی ده‌هێنێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫کاته‌ بۆچی ئ �ه‌م پ��ارچ�ه‌ی�ه‌ وات��ا کۆمه‌ڵگای‬ ‫س��رۆش��ت��ی ک��ه‌ زۆر گ��رن��گ �ه‌ ن��اب��ێ��ت�ه‌ ب��اب�ه‌ت��ی‬

‫“زانستی ئه‌ستاتیک‬ ‫وئه‌خالق به‌شێک‬ ‫له‌زانستی ژنه‌‪ ،‬که‌‬ ‫له‌یه‌ک جودا ناکرێنه‌وه‌‬

‫“‬

‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬

‫زانستی‪ .‬کۆمه‌ڵناسی که‌ تا ئاستی پێداگۆژی‬ ‫واتا په‌روه‌رده‌ ره‌وشتی مندااڵن دابه‌شکراوه‌ له‌ناو‬ ‫خۆیدا نه‌بوونی به‌شی ژنۆلۆژی"ژنۆکلۆژی"‬ ‫نزیکایه‌تی سیسته‌می س��ه‌رده‌س��ت ب�ه‌رام��ب�ه‌ر‬ ‫به‌پرسه‌کانی ژن جارێکی تر ئاشکرا ده‌کات‪.‬‬ ‫ئایا که‌ی ناوی ژنمان لێنرا؟ ئایا که‌س هه‌یه‌‬ ‫که‌ ئه‌مه‌ بزانێت؟ ب�ه‌اڵم ده‌بێت ئێستا پێویسته‌‬ ‫ن��اوی مردنمان لێبنێن‪ .‬له‌جیاتی ژی��ن‪ ،‬م��ردن‬ ‫به‌کار دێت‪ .‬وشه‌ی ژن گه‌ردوونییه‌‪ .‬له‌هه‌موو‬ ‫زمانه‌کانی زانستیدا‪ ،‬ژنۆکلۆژی"واتا زانستی‬ ‫ژن" به‌وشه‌ی ژین ده‌ستپێده‌کات‪ .‬له‌الی ئێمه‌ش‬ ‫که‌ ده‌زانرێت ژین‪ ،‬ژنه‌‪ .‬واتا وشه‌ی ژن و ژین‬ ‫یه‌که‌‪ .‬له‌زمانه‌کانی تردا وا نییه‌‪ .‬وشه‌ی ژن و‬ ‫وشه‌ی ژیان جیاوازه‌‪ .‬له‌ئه‌ڵمانی و فه‌ره‌نسییش‬ ‫دا جیاوازه‌‪ .‬له‌هه‌موو زمانه‌کاندا جیاوازه‌‪ ،‬ته‌نها‬ ‫له‌زمانی کوردیدا وه‌ک��و یه‌که‌‪ .‬ب�ه‌داخ�ه‌وه‌ ژین‬ ‫ئێستا بووه‌ته‌ مردن‪ .‬واتا ژن ومردن‪ .‬ئایا بۆچی‬ ‫ئێمه‌ خاوه‌نداری له‌ناوه‌که‌مان ناکه‌ین؟ پێویسته‌‬ ‫ئیتر ب��ۆ ژن ن�ه‌گ��وت��رێ��ت ک �ه‌ دای��ک��ی پ��ی��رۆز‪،‬‬ ‫ن��ام��ووس بنگه‌هی‪ ،‬س �ه‌ره‌ک��ی‪ ،‬که‌سی ده‌س��ت‬ ‫لێبه‌رنه‌دراو‪ ،‬هاوسه‌رێک که‌ بێ ئه‌و ژیان نابێت‪.‬‬ ‫پێویسته‌ ژن وه‌کو کۆکراوه‌ی "ئۆبژه‌و سۆبژه‌"‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ی له‌سه‌ر بکرێت‪ .‬ئه‌م لێکۆڵینانه‌‪،‬‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��اوه‌ پێویسته‌ له‌درۆکانی له‌سه‌ر ناوی‬ ‫ئه‌شق بپارێزرێت‪ .‬له‌ئه‌نجامی ئه‌م لێکۆڵینه‌وانه‌دا‪،‬‬ ‫ده‌س��ت��درێ��ژی‪ ،‬کوشتن‪ ،‬ل��ێ��دان‪ ،‬جوێن وقسه‌ی‬ ‫س��ووک له‌ ژێر ن��اوی ئه‌شق ده‌شاردرێنه‌وه‌ بێن‬ ‫ئاشکرا بکرێن‪ .‬به‌قسه‌ی ه��ێ��ردۆت که‌ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫هه‌موو شه‌ڕه‌کانی رۆژئ��اوا و رۆژه�ه‌اڵت له‌به‌ر‬

‫ژن رووی داوه‌‪ ،‬ت�ه‌ن��ی��ا ده‌ت��وان��ێ��ت گ��وزارش��ت‬ ‫راستییه‌ک ب��ک��ات‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی��ش ئه‌مه‌یه‌ ک�ه‌ ژن‬ ‫وه‌کو داگیرکراوێک به‌هایه‌کی قازانج کردووه‌‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بووه‌ته‌ بابه‌تی شه‌ڕه‌ مه‌زنه‌کان‪ .‬کاتێک‬ ‫که‌ ئه‌مه‌ راستی مێژووی شارستانییه‌ته‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کات مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌داری‪ ،‬نوێنه‌رایه‌تی‬ ‫داگیرکه‌رییه‌کی گرانتر وهه‌مه‌الیه‌نتر ده‌کات‪.‬‬ ‫به‌مڕه‌نگه‌ داگیرکراوی له‌ناسنامه‌ی ژندا جێگیر‬ ‫ده‌بێت‪ .‬له‌ ژێر ناوی دایکی هه‌موو ره‌نجه‌کان‪،‬‬ ‫خاوه‌نی ره‌نجی بێمووچه‌‪ ،‬کرێکاری به‌مووچه‌ی‬ ‫ک����ه‌م‪ ،‬ب��ێ��ک��اری ه����ه‌ره‌ گ�����ه‌وره‌‪ ،‬س���ه‌رچ���اوه‌ی‬ ‫چ�ه‌وس��ان��دن�ه‌وه‌و تێربوونی بێ س��ن��ووری پیاوی‬ ‫خۆی‪ ،‬کارگه‌ی منداڵدانی سیسته‌م‪ ،‬ئامرازی‬ ‫ریکالم‪ ،‬ئامرازی سێکسی ک��راوه‌ ـ(پ��ۆڕن��ۆ) و‬ ‫‪...‬ه��ت��د‪ ،‬داگ��ی��ر ده‌ک��رێ��ت‪ .‬س �ه‌رم��ای �ه‌داری له‌‬ ‫هه‌موو سیسته‌مه‌کان زیاتر توانییوویه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫ژن سیسته‌می داگیرکه‌ری گ�ه‌وره‌ پێشبخات‪.‬‬ ‫به‌بێ ئه‌وه‌ی که‌ بمانه‌وێت ناچارین که‌ باس له‌‬ ‫پێگه‌ی ژن بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم زمانی راستیه‌کان بۆ‬ ‫ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ داگیرکراون به‌شێوازێکی تر‬ ‫نابێت‪.‬‬ ‫ب��زووت��ن��ه‌وه‌ی فمێنیزیم ل �ه‌ژێ��ر رۆش��ن��ای��ی ئ�ه‌م‬ ‫راس��ت��ی��ان�ه‌دا پێویسته‌ ببێته‌ ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ه�ه‌ر‌ه‬ ‫رادی��ک��اڵ��ی دژ به‌سیسته‌م‪ .‬ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ژن��ان‬ ‫ک���ه‌س���ه‌رچ���اوه‌ی خ���ۆی ل��ه‌ش��ۆڕش��ی ف �ه‌ره‌ن��س��ا‬ ‫وه‌رده‌گرێت دوای چه‌ند قۆناخێک توانیوویه‌تی‬ ‫تا رۆژی ئه‌مڕۆمان بێت‪ .‬له‌قۆناخی یه‌که‌مدا‬ ‫ک �ه‌وت��ۆت �ه‌ ش��وێ��ن��ی ی �ه‌ک��س��ان��ی ح��ق��وق��ی‪ .‬ئ �ه‌م‬ ‫یه‌کسانییه‌ی که‌ خاوه‌ن واتایه‌کی جددی نییه‌‪،‬‬ ‫وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ له‌رۆژی ئه‌مڕۆماندا پێکهاتووه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم پێویسته‌ ب��زان��رێ��ت ک�ه‌ خ���اوه‌ن ن���اوه‌ڕۆک‬ ‫نییه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ مافه‌کانی وه‌کو مافی مرۆڤ‪،‬‬ ‫ئابووری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬له‌مافه‌کانی‬ ‫تریشدا‪ ،‬پێشکه‌وتن ته‌نیا له‌بواری شێوه‌دا هه‌یه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫شێوه‌دا ژنیش به‌ئه‌ندازه‌ی پیاو یه‌کسانی وئازاده‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی هه‌ره‌ی گرنگ له‌ شێوازی‬ ‫ئه‌م یه‌کسانی وئازادییه‌دا شاراوه‌یه‌‪ .‬ئه‌و ژنه‌ی‬ ‫که‌ له‌الیه‌ن مۆدیرنییته‌ی فه‌رمییه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌موو‬ ‫قۆناخه‌کانی پ��ل �ه‌داری وشارستانیدا ل�ه‌ب��واری‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیدا به‌ ئه‌قڵ وجه‌سته‌ی خۆییه‌وه‌ دیل‬ ‫ک��راوه‌‪ ،‬پێویسته‌ له‌بواره‌کانی خه‌باتی تیۆری‪،‬‬ ‫ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی‪ ،‬چ��االک��ی��ی�ه‌ک��ان��ی‬ ‫رێکخستنی وبه‌رنامه‌یی خاوه‌ن چاالکی به‌رفراوان‬

‫بێت‪ .‬بێ ئه‌مانه‌ خه‌باتی فمێنیزم و ژن ناتوانێت ل ‌ه‬ ‫خه‌باته‌کانی ژنی لیبراڵ که‌هه‌وڵده‌ده‌ن‪ ،‬سیسته‌م‬ ‫نه‌رم بکه‌ن‪ ،‬رزگاریان ببێت‪ .‬له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مانه‌ ژن‬ ‫وه‌کو ئه‌ندامی سه‌ره‌کی کۆمه‌ڵگای ئه‌خالقی‬ ‫وسیاسی و له‌ژێر رۆشنایی ئ��ازادی ویه‌کسانی‬ ‫ودیموکراتیدا له‌بواره‌کانی ئه‌ستاتیک وئه‌خالقی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیدا خاوه‌ن رۆڵێکی ژیانییه‌‪ .‬زانستی‬ ‫ئه‌ستاتیک وئه‌خالق به‌شێک له‌زانستی ژنه‌‪،‬‬ ‫ک �ه‌ ل �ه‌ی �ه‌ک ج���ودا ن��اک��رێ��ن �ه‌وه‌‪ .‬ژن ل�ه‌ه�ه‌م��وو‬ ‫بابه‌ته‌کانی ئه‌ستاتیک وئه‌خالقی دا به‌بۆنه‌ی‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تی خۆیه‌وه‌ له‌ژیان وه‌کو هێزی فکری‬ ‫و پێکهێنانی پێشکه‌وتن ریگا له‌به‌رده‌م کرانه‌وه‌ی‬ ‫م���ه‌زن ب��ک��ات �ه‌وه‌‪ .‬گ��رێ��دان��ی ژن ب �ه‌ژی��ان له‌پیاو‬ ‫به‌رفراوانتره‌‪ .‬پێشکه‌وتنی ئاستی ژیری سۆزدار‬ ‫به‌مه‌وه‌ په‌یوه‌ندیداره‌‪ .‬بۆیه‌ ئه‌ستاتیک که‌ وه‌کو‬ ‫جوانکردنه‌وه‌ی ژیانه‌‪ ،‬بۆ ژن بابه‌تێکی هه‌بوون و‬ ‫ده‌ستلێبه‌رنه‌دراوه‌‪ .‬له‌ئه‌خالقیشدا به‌رپرسیارییه‌تی‬ ‫ژن به‌رفراوانتره‌‪ .‬له‌بواره‌کانی وه‌کو الیه‌نه‌کانی‬ ‫باش وخراپی پ�ه‌روه‌رده‌ی مرۆڤ‪ .‬گرنگی ژیان‬ ‫وئاشتی‪ ،‬خراپی و وه‌حشه‌تی شه‌ڕ‪ ،‬هه‌ڵسه‌نگاندنی‬ ‫پێوانه‌کانی م��اف وع �ه‌داڵ �ه‌ت‪ ،‬ده‌ستنیشانکردن‬ ‫وب��ڕی��اردان��ی ئ�ه‌م بابه‌تانه‌دا‪ ،‬ژن له‌به‌ر سرۆشت‬ ‫خ��ۆی له‌بواره‌کانی ئه‌خالقی وسیاسیدا‪ ،‬زیاتر‬ ‫به‌به‌رپرسیارییه‌تی هه‌ڵسوکه‌وت ده‌ک��ات‪ .‬لێره‌دا‬ ‫باس له‌ژنێک ناکرێت که‌ بۆته‌ سێبه‌ری پیاو‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی که‌ جێگای باسه‌ ژنێک که‌ له‌ واتای‬ ‫ئازادی ویه‌کسانی ودیموکراتی تێگه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئ����ازادی‪ ،‬ی�ه‌ک��س��ان ودی��م��وک��رات��ی‬ ‫ژن پشتی خ��ۆی ب�ه‌زان��س��ت��ی ژن ده‌ب�ه‌س��ت��ێ��ت و‬ ‫فیمینزیمیش ده‌خاته‌ ن��او خ��ۆی‪ ،‬ئاشکرایه‌ ک ‌ه‬ ‫له‌چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی ۆکۆمه‌اڵیه‌تیدا‬ ‫ده‌ب��ێ��ت��ه‌ خ�����اوه‌ن رۆڵ��ێ��ک��ی س����ه‌ره‌ک����ی‪ .‬ب �ه‌ب��ێ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ک�ه‌ ره‌خنه‌کانی ب��زووت��ن�ه‌وه‌ک��ان��ی تری‬ ‫ژن��ان ب �ه‌س ببینێت‪ ،‬پێویسته‌ ق��ورس��ای��ی بداته‌‬

‫“ سه‌رمایه‌داری له‌ هه‌موو سیسته‌مه‌کان‬ ‫زیاتر توانییوویه‌تی له‌سه‌ر ژن سیسته‌می‬ ‫داگیرکه‌ری گه‌ور ‌ه پێشبخات‬ ‫م��ێ��ژووی ش��ارس��ت��ان��ی وم��ۆدێ��رن��ی��ی��ت�ه‌ی�ه‌ک ک ‌ه‬ ‫ژنیان بێ هه‌ناسه‌ هێشتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌زانستی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیدا‪ ،‬بابه‌ت وپرسی بزووتنه‌وه‌کانی‬ ‫ژن وه‌ک��و ئ���ه‌وه‌ی ک�ه‌ ن�ه‌ب��وون�ه‌‪ ،‬سه‌یر بکرێن‪،‬‬ ‫به‌رپرسی سه‌ره‌کی ئه‌مه‌ زیهنییه‌تی سه‌رده‌ستی‬ ‫مۆدێرنییته‌ و پێکهاته‌کانی کلتووری ماددی‬ ‫ئه‌م زیهنییه‌ته‌یه‌‪ .‬به‌نزیکایه‌تی ته‌سکی حقوقی‬ ‫و یه‌کسانی سیاسییه‌وه‌‪ ،‬ل �ه‌وان �ه‌ی �ه‌ یارمه‌تی‬ ‫به‌لیبرالیزم بکات‪ .‬به‌مڕه‌نگه‌ ئ �ه‌وه‌ نابێت که‌‬ ‫ب��ت��وان��ێ��ت کێشه‌که‌ چ���اره‌س���ه‌ر ب��ک��ات‪ ،‬به‌ڵکۆ‬ ‫ناتوانێت وه‌ک��و دیارده‌یه‌کیش ئانالیزی له‌سه‌ر‬ ‫بکات‪ .‬بانگێشه‌یه‌کی به‌م شێوه‌یه‌ که‌ بگوترێت‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی فمینیزمیه‌کان بوونه‌ته‌ ئه‌و هێزه‌ی‬ ‫دژ به‌سیسته‌من وله‌ لیبرالیزم داب��ڕاون هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر وه‌ک��و ئ��ه‌وه‌ی که‌ ده‌گوترێت ی �ه‌ک له‌‬ ‫کێشه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی فمینیزم رادیکاڵیزم بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و کاته‌ پێویسته‌ په‌یوه‌ندییه‌کانی خۆی له‌گه‌ڵ‬ ‫هه‌ستی لیبراڵیزم‪ ،‬شێواز ورامانی ئه‌و داببڕێت‬ ‫تا بتوانێت مۆدیرنییته‌و شارستانی که‌ له‌پشتی‬ ‫لیبراڵیزم خۆی حه‌شارداوه‌و دوژمنی ژنه‌‪ ،‬ئانالیز‬ ‫بکات‪ .‬له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌ پێویسته‌ قورسایی‬ ‫بداته‌ رێگای چاره‌سه‌رکردنێکی واتادار‪.‬‬

‫فیمینیزم پێویسته ئەو دەمامکی پیاوانە لە سەر ڕۆی خۆیەوە فڕێ بدات‬

‫“‬

‫ژنان‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪35‬‬

‫بێگۆمان‪ ،‬لێکۆڵینه‌وه‌کانی فێمینیستی له‌گه‌ڵ‬ ‫پێشکه‌وتنه‌کانی نوێدا بۆ ئاشکراکردنی راستینه‌ی‬ ‫ژن‪ ،‬یارمه‌تیده‌رێکی گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌و باوه‌ڕه‌داین‬ ‫ئه‌م خه‌باتانه‌ له‌ئاستێکی جددیدا له‌ ژێر هه‌ڵومه‌رجی‬ ‫سه‌رده‌ستی پیاودا به‌ڕێوه‌ ده‌چێت‪ ،‬بۆیه‌ بێ ئه‌نداز‌ه‬ ‫ریفۆرمیسته‌‪.‬‬ ‫پیاو فێڵبازو به‌هێزه‌ و له‌هه‌موو بواره‌کانی ژیاندا‬ ‫ول���ه‌گ���ه‌ڵ س �ه‌رده‌س��ت��ی پ���ی���اودا ژی����اوه‌ ت��ا رۆژی‬ ‫ئه‌مڕۆ ده‌بێته‌‪ ،‬ب �ه‌رده‌وام��ی رێگایه‌کی درێ��ژو پڕ‬ ‫پیالنگێڕی‪ .‬پێویسته‌ لێکۆڵینه‌وه‌ له‌سه‌ر ئه‌م پیاوان ‌ه‬ ‫و شوێنه‌کانیان بکرێت‪ ،‬ئه‌و شوێنانه‌ی که‌ خۆیان‬ ‫تێدا حه‌شارداوه‌‪ ،‬ئاشکرا بکرێن‪.‬‬ ‫پیاو وه‌ک��و دزێ��ک ک�ه‌وت�ه‌ ن��او ئ��اب��ووری م��اڵ�ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌نیا به‌تااڵنکردن سنووردار نه‌بوو ل�ه‌وه‌ش خراپتر‬ ‫ژنی خسته‌ ژێر ده‌ستدرێژی هه‌میشه‌یی وچرای‬ ‫خێزانی پیرۆز ک��رده‌‪ ،‬پێخه‌فی چل دزه‌ک �ه‌‪ .‬هیچ‬ ‫کاتێک ده‌ستبه‌رداری ره‌وش��ی گیانی خائینێک‬ ‫نه‌بوو که‌ ده‌یزانی چی ده‌ک��ات‪ .‬تۆی به‌رهه‌می‬ ‫سه‌رمایه‌ی له‌م شوێنانه‌دا باڵوکرده‌وه‌‪ .‬لێره‌دا یه‌که‌م‬ ‫ک��ار داگ��ی��رک��ردن��ی م��اڵ�ه‌‪ ،‬دووه‌م��ی��ش له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ق��ۆرخ پ���رۆژه‌ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ف�ه‌رم��ی له‌ناوه‌نده‌کانی‬ ‫چل دزه‌ک���ه‌دا که‌ وه‌ک��و قۆرخکردن تایبه‌تن بوو‌ه‬ ‫ب�ه‌خ��اوه‌ن��ی ش��وێ��ن‪ .‬ب�ه‌ ب��ۆن�ه‌ی ترسی له‌چاودێری‬ ‫کۆمه‌ڵگاو ده‌وڵ���ه‌ت ب�ه‌ده‌م��ام��ک وحیله‌ وفێله‌و‌ه‬ ‫له‌ناو شوێنه‌کانیاندا گه‌ڕاوه‌و بۆسه‌ی داناوه‌‪ .‬کاتێ‬ ‫که‌ ده‌رفه‌تی به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ب��ووه‌ به‌شێر وپه‌الماری‬ ‫سه‌ر نێچیره‌که‌ی داوه‌‪ .‬جارجار به‌فێڵبازی رێوی‪،‬‬ ‫نێچیری گ��رت��ووه‌‪ .‬وه‌ک���و ح �ه‌ڕب��ا چووبێته‌ کوێ‬ ‫ره‌نگی ئه‌و جێگایه‌کی شارو بازاڕیی که‌شارستانی‬ ‫نه‌یتوانیبوو تێیکه‌وێت خسته‌یه‌ ژێ��ر چ��اودێ��ری‬ ‫خۆیه‌وه‌‪ .‬له‌ناو کۆمه‌ڵگادا ئه‌و شوێنانه‌ی که‌ درزی‬ ‫تێدابوو‪ ،‬وه‌کو پسپۆرێک خۆی تێدا به‌جێکرد‪ .‬ئه‌و‬ ‫باش ده‌زانێت که‌ له‌بازرگانی کورتخایه‌ن قازانج‬ ‫که‌مه‌و له‌بازرگانی مه‌ودا ده‌رێژیش قازانجی زۆر‬ ‫به‌ده‌ستبخات‪ .‬گۆڕه‌پانی به‌سوود وه‌کو ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫بۆنیان بکات‪ ،‬ده‌یناسێت و ده‌بێت ئه‌م یه‌که‌ وه‌کو‬ ‫میکرۆبێکی کوشونده‌ی ستراتیژی ئه‌م رێگایان ‌ه‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ر بکرێت‪ .‬کاتێک ده‌گوترێت‬ ‫که‌ واڵتی سه‌رمایه‌ نییه‌‪ ،‬ده‌یانه‌وێت باسی ئه‌م‬ ‫راستییه‌ بکه‌ن‪.‬‬

‫~|‬

‫‪36‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫چاالکی‬

‫له‌شارۆچکه‌ی پێنجوێن؛‬

‫‪ PÇDK‬پێداگـری خـۆی له‌ســـه‌ر به‌ده‌ستهـــێــــ‬

‫~‬ ‫رۆژی هه‌ینی به‌رواری (‪ )2011/2/4‬له‌شارۆچکه‌ی‬ ‫پێنجوێن سیمینارێک سه‌باره‌ت ب‌ه دواگۆڕانکارییه‌کانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئێراق و کوردستان به‌گشتی وپرسی‬ ‫کورد له‌ناوچه‌که‌دا به‌ڕێو‌ه چوو‪.‬‬ ‫ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی رێکخستنی پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری‬ ‫دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ل �ه‌ش��ارۆچ��ک �ه‌ی پێنجوێن‬ ‫ل �ه‌ه��ۆڵ��ی ژوان ل�ه‌ک��ات��ژم��ێ��ر دووی پ���اش ن��ی��وه‌ڕۆ‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌رواری(‪ )2011/2/4‬سیمنارێکی بۆ سه‌رۆکی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان به‌رێز دیار‬ ‫غه‌ریب رێکخست‪ .‬سه‌ره‌تای سیمیناره‌ک‌ه ب‌ه خوله‌کێک‬ ‫راوه‌س��ت��ان بۆ گیانی پاکی شه‌هیدان ده‌ستی پێکرد‬ ‫و پاشان س�ه‌رۆک��ی پارتی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان س���ه‌ب���اره‌ت ب �‌ه دواگ��ۆڕان��ک��اری��ی �ه‌ک��ان��ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئه‌و شه‌پۆل‌ه به‌رفراوان‌ه ناڕه‌زاییه‌ی‬ ‫گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی گرتووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ووتی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ناڕه‌زاییه‌تیان‌ه ده‌سه‌اڵتی تونسی گۆڕی و ئێستاش‬ ‫ده‌سه‌اڵتی میسری ته‌نگه‌تاو ک��ردوو‌ه و له‌دوورییانی‬ ‫گوڕینی ده‌سه‌اڵتدا هێشتوویه‌تیه‌وه‌‪ ،‬دیار غه‌ریب ووتی؛‬

‫ئ�ه‌م شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زایی‌ه به‌رهه‌می ئ�ه‌و گۆڕانکاریی ‌ه‬ ‫فیکری‪ ،‬ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی‪ ،‬زان��س��ت��ی‪ ،‬ئ��اب��ووری��ی�‌ه که‌‬ ‫گشتی کۆمه‌ڵگای گرتووته‌و‌ه له‌الیه‌ک و له‌الیه‌کی‬ ‫تریشه‌و‌ه ئه‌و قه‌یرانه‌ی‌ه ک‌ه ده‌سه‌اڵته‌کانی ئه‌م ناوچانه‌‬ ‫و سیسته‌می سه‌رمایه‌داری رووب �ه‌رووی بۆته‌وه‌‪ .‬واته‌‬ ‫ئه‌م کێشه‌ی‌ه ته‌نها کێشه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوین نییه‌‬ ‫و ئه‌م‌ه به‌ته‌نیا نرخاندنێکه‌و ب �ه‌س‪ ،‬ب �ه‌اڵم ت �ه‌واوی‬ ‫مه‌سه‌له‌ک‌ه نییه‌‪ ،‬چونک‌ه له‌م رۆانگه‌یه‌و‌ه سه‌یرکردنی‬ ‫گۆڕانکارییه‌کان و هه‌وڵدان بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان‬ ‫چاره‌سه‌ری ناخۆڵقێنێت و له‌هه‌مان کاتدا ئاماژه‌ی به‌وه‌‬ ‫کرد ک‌ه هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌و شه‌پۆل‌ه وه‌کو ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫ته‌نها به‌ده‌ستێوه‌ردانی هێز‌ه جیهانییه‌کان و هێزه‌کانی‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ئه‌نجامگیر بووه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‌ه و له‌جێی خۆیدا نیی‌ه و‬ ‫ئه‌و‌ه ته‌نها هه‌وڵدانێک‌ه بۆ خۆ دزینه‌و‌ه له‌راستیه‌کان و‬ ‫قووڵکردنه‌وه‌ی کێشه‌کانه‌‪.‬‬ ‫دیارغه‌ریب ووت��ی؛ ئه‌م شه‌پۆل‌ه گۆڕانکاریان‌ه ته‌نها‬ ‫واڵتانی ناوچه‌ک‌ه ناگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکۆ سه‌رجه‌م واڵتانی‬ ‫جیهانی ده‌گرێته‌و‌ه و هێز‌ه جیهانییه‌کانیش پێویسته‌‬ ‫به‌سیسته‌می سیاسی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬خۆیاندا‬ ‫بچنه‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه ئه‌گه‌ر گۆڕانکارییه‌کی ریشه‌ییانه‌‬ ‫ل‌ه ئاستی داخوازییه‌کانی گه‌لدا ئه‌نجام ن�ه‌ده‌ن‪ ،‬دوور‬

‫نیی‌ه ئه‌وانیش له‌ئاینده‌یه‌کی کورتدا رووبه‌رووی هه‌مان‬ ‫چاره‌نووسی رژێمه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫دیار غه‌ریب‪ ،‬له‌به‌شێکی تری ئاخافتنه‌کانی خۆیدا‬ ‫ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌کات ک‌ه ئه‌م گۆڕانکارییان‌ه کاریگه‌ریی‬ ‫راسته‌وخۆیان ل‌ه سه‌رکوردستان و ئێراق و ئێران و‬ ‫تورکیا و سووریاش ده‌بێت و بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه کوردیش‬ ‫ل �ه‌م گۆڕانکارییان‌ه رۆڵ��ی خ��ۆی��ان ببینن‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ب‌ه په‌ل‌ه هه‌وڵی پێکهێنانی ئیراده‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫رۆشنبیرییه‌کی دیموکراتیان‌ه بدات‪ .‬هه‌ر بۆیه‌؛ ئه‌رکی‬ ‫ئێمه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌مڕۆ له‌باشووری کوردستاندا له‌سه‌ر سێ‬ ‫ت���ه‌وه‌ری ئه‌ساسی ک��ار بکه‌ین و ل �ه‌وان �ه‌ش‪ ،‬یه‌که‌م‪،‬‬ ‫له‌سه‌رئاستی گشتی ئێراق کار بکرێت بۆ هه‌موارکردنی‬ ‫ده‌ستووری ئێراق وچه‌سپاندنی ماف‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی‬ ‫گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان و گ��ه‌ره‌ن��ت��ی ک���ردن���ی پ��ێ��وان�ه‌ک��ان��ی‬ ‫دیموکراتیه‌ت بێت ل‌ه ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ئێراقدا‪ .‬له‌‬ ‫هه‌مانکاتدا پرسی پێشمه‌رگ‌ه و سه‌رچاو‌ه سروشتیه‌کان و‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ره‌و‌ه و پرسی که‌رکوک و ناوچ‌ه دابڕاوه‌کان‬ ‫چاره‌سه‌ر بکرێت‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش‪ ،‬پێویست‌ه سه‌ره‌تا‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان له‌ده‌ستێوه‌ردانی حزبی‬ ‫رزگار بکرێت و بکرێت‌ه هێزێکی نیشتمانی و نیزامی‬

‫چاالکی‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪37‬‬

‫ــــنانی خواسته‌و ئامانجه‌کانی جه‌ماوه‌ر ده‌کات‬ ‫پێنجوێن ‪ -‬هۆڵی ژوان‬

‫و پرفیشیوناڵ ک‌ه له‌خزمه‌تی پاراستنی ده‌سکه‌وته‌کانی‬ ‫گه‌ل و ئامانجه‌کانی جه‌ماوه‌ردا بن‪ ،‬نه‌ک حزب‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش ک��ار بکرێت ئ�ه‌م هێز‌ه له‌ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی‬ ‫ئێراقدا به‌فه‌رمی بناسرێت‪ .‬خاڵی دووه‌م‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌‬ ‫سه‌رچاو‌ه سروشتیه‌کان وئابوورییش رێگایه‌کی گونجاو‬ ‫دی���اری بکرێت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ک �‌ه به‌شێکی س �ه‌رچ��اوه‌‬ ‫سروشتیه‌کان و ئابووری له‌پارێزگاکان و هه‌رێمه‌کاندا‬ ‫بمێنێته‌و‌ه و بۆ خزمه‌تکردنی جه‌ماوه‌ری ئه‌و پارێزگایه‌‬ ‫ی��اخ��ود ئ �ه‌و هه‌رێم‌ه ت �ه‌رخ��ان بکرێت‪ .‬سێیه‌مینیش‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه سیاسه‌تی ده‌ره‌کی‪ ،‬پێویستیمان به‌وه‌ی‌ه که‌‬ ‫سیاسه‌تێکی یه‌کگرتوومان هه‌بێت ل‌ه سه‌رئاستی ئێراق و‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی ده‌ستووردا رێگه‌ی پێ بدرێت‪ .‬چواره‌مین‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌که‌رکوک وناوچه‌دابڕاوه‌کانیش سه‌رۆکی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ی‬ ‫ب�ه‌و‌ه ک��رد‪ ،‬ک‌ه ئ �ه‌وان وه‌ک��و پارتی چاره‌سه‌ری خاوه‌ن‬ ‫پرۆژه‌یه‌کن و له‌و باوه‌ڕه‌شدان ک‌ه ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه ده‌توانێت‬ ‫ببێت‌ه زه‌مینه‌یه‌ک بۆچاره‌سه‌ری ئه‌و پرس‌ه و داوای له‌‬ ‫نوێنه‌رانی کورد له‌ئاستی ئێراق وسیاسه‌تمه‌دارانی کرد‬ ‫ک‌ه پشتیوانی ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه بکه‌ن؛ چونک‌ه ئه‌م پرۆژه‌یه‌‬ ‫ده‌توانێت زه‌مینه‌ی جێبه‌جێکردنی مادده‌ی (‪)140‬یش‬ ‫خۆش بکات و ببێت‌ه هێزێکی چاره‌سه‌رئامێزانه‌‪.‬‬

‫س�����ه‌رۆک�����ی(‪ ،)Pcdk‬ل �ه‌س �ه‌رئ��اس��ت��ی ه�ه‌رێ��م��ی‬ ‫کوردستانیش ووت���ی؛ پێویست‌ه ه�ه‌م��وو هێزو الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌کان ودام وده‌زگ���ا م �ه‌ده‌ن��ی و رێکخراوه‌ییه‌‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌کان ده‌ستوورێکی دیموکراتیان‌ه دابڕێژن و‬ ‫یاساکانی هه‌رێمی کوردستانیش به‌گوێره‌ی ئه‌و ده‌ستووره‌‬ ‫سه‌ر له‌نوێ هه‌موار بکرێنه‌و‌ه و بۆ ئ �ه‌وه‌ش جارێکی‬ ‫تر ته‌ئکید له‌و‌ه کرایه‌و‌ه ک‌ه پێویست‌ه دام وده‌زگاکانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان"په‌رله‌مان‪ ،‬حکومه‌ت‪ ،‬ئاسایش و‬ ‫دام �ه‌زراو‌ه خزمه‌تگۆزارییه‌کان" له‌ده‌ستێوه‌ردانی حزبی‬ ‫دووربخرێنه‌و‌ه و ببن‌ه ده‌زگاگه‌لێک ک‌ه خزمه‌ت به‌گه‌ل‬ ‫ونیشتمان ب‌ه بنه‌ما بگرن‪ ،‬نه‌ک حزب‪ .‬دیار غه‌ریب‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ی ب‌ه رۆڵی تاکێکی هۆشیارو رێکخستوو‬ ‫ک��رد و رۆڵ��ی تاکی ل‌ه به‌شداربوونی چاالکان‌ه له‌‬ ‫کاروباره‌کانی کۆمه‌ڵگادا ب‌ه گرنگ زانی و ووتی؛‬ ‫ئه‌گه‌ر تاکی کورد خاوه‌ن رۆشنبیرییه‌کی نه‌ته‌وه‌ییانه‌و‬ ‫دیموکراتیان‌ه نه‌بێت و نه‌توانێت داکۆکی له‌سه‌ر مافه‌‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ودیموکراتیانه‌ی خ��ۆی ب��ک��ات‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫کاریگه‌ریی له‌سه‌ر رووداو‌ه سیاسی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه ئه‌رکی هه‌ر تاکێکی ک��ورد‌ه له‌م‬ ‫قۆناخ‌ه هه‌ستیار و چاره‌نووسسازه‌دا‪ ،‬چ له‌سه‌رئاستی‬ ‫ئ��ێ��راق و چ ل�ه‌س�ه‌رئ��اس��ت��ی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان به‌‬

‫ئه‌رکه‌کانی سه‌ر شانی خۆی رابێت و به‌رپرسیارییه‌تی‬ ‫مرۆیی و نیشتمانی خۆی به‌جێ بهێنێت‪.‬‬ ‫له‌درێژه‌ی سیمیناره‌که‌یدا‪ ،‬جارێکی تر‪ ،‬ئه‌و تێکۆشان‬ ‫وبه‌رخۆدانه‌ی ک‌ه ئه‌مڕۆ گه‌له‌که‌مان له‌به‌شه‌کانی‬ ‫تری کوردستاندا‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌به‌رامبه‌ر ب‌ه سیاسه‌تی‬ ‫سێداره‌ی کۆماری ئیسالمی و سیاسه‌تی قڕکردنی‬ ‫سیاسی ل‌ه باکووری واڵتدا‪ ،‬به‌ڕێو‌ه ده‌چێت‪ ،‬به‌رز نرخاند‬ ‫و پێداگری گه‌له‌که‌مانی بۆ گه‌یشتن ب‌ه ماف‌ه ڕه‌واکانی‬ ‫خۆی به‌شێوه‌یه‌کی دیموکراتیان‌ه وه‌کو پێویستیه‌کی‬ ‫قۆناخ به‌ناوکرد و سیاسه‌تی سێداره‌ی رژێمی ئێرانی‬ ‫شه‌رمه‌زارکرد و ووتی؛ ک‌ه ئه‌گه‌ر ئێران برایه‌تی گه‌الن‬ ‫له‌وانه‌ش گه‌لی کوردی ده‌وێت‪ ،‬پێویست‌ه ده‌ستبه‌رداری‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ته‌ی بێت‪ ،‬ک‌ه ئه‌مڕۆ له‌به‌رامبه‌ر به‌الوانی‬ ‫گه‌له‌که‌مان له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستانی گرتوویه‌تی‌ه به‌ر‬ ‫و سیاسه‌تێکی دیموکراتیان‌ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی‬ ‫خۆی به‌بنه‌ما بگرێت‪ .‬ده‌وڵه‌تی تورکیاش ب‌ه پێداگری‬ ‫له‌سه‌ر سیاسه‌تی بێ چاره‌هێشتنه‌وه‌ی پرسی کورد‪،‬‬ ‫ناتوانێت‪ ،‬خۆی وه‌ک��و دۆستی ک��وردان به‌ناو بکات‪،‬‬ ‫ئه‌م‌ه خۆهه‌ڵه‌تاندن و هیچی تره‌‪ .‬جا بۆ ئه‌وه‌ش ئێمه‌ش‬ ‫وه‌کو گه‌لی کورد له‌م به‌شه‌ی ل‌ه کوردستاندا ببینه‌‬ ‫هێزێکی پاڵنه‌ر پێویست‌ه به‌هه‌ستیارییه‌و‌ه مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫قۆناخه‌که‌دا بکه‌ین‪.‬‬ ‫ل��ه‌ک��ۆت��ای��ی س��ی��م��ی��ن��اره‌ک �ه‌ی دا‪ ،‬دی�����ار غ �ه‌ری��ب‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکردنی ئه‌ندامانی پ��ارت�ه‌ک�ه‌ی له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر له‌الیه‌ن ئاسایشه‌وه‌‪ ،‬به‌توندی ره‌خنه‌کرد و ووتی؛‬ ‫ئه‌ندامانی ئێم‌ه ئه‌رکی نه‌ته‌وه‌یی ومرۆیی خۆیانیان‬ ‫به‌جێ هێناو‌ه ک‌ه چی ئاسایشی شاری هه‌ولێر به‌جێگای‬ ‫ده‌ستخۆشان‌ه ل‌ه چاالکڤانان و رێکخه‌رانی چاالکییه‌که‌‬ ‫ک‌ه به‌مه‌به‌ستی شه‌رمه‌زارکردنی سیاسه‌تی سێداره‌ی‬ ‫رژێ��م��ی ئ��ێ��ران ب �ه‌ڕێ��وه‌ی��ان ب����ردووه‌‪ ،‬ئ�ه‌ن��دام��ان��ی ئێمه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڤااڵن"مام هه‌ژار ودوکتۆر ناجی هاجی و ئه‌ندامی‬ ‫چاودیری کۆردوساید"چاک"به‌رێز عه‌لی مه‌حمودیان‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش کارێکی نادیموکراتیان‌ه و‬ ‫به‌دوور له‌پێوانه‌کانی ئه‌خالقی و نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬ئاسایش و‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌جێگای ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫روونکردنه‌و‌ه له‌الیه‌نی به‌رامبه‌ر وات‌ه کۆنسۆلخانه‌ی‬ ‫ئێران ب��خ��وازن و لێپرسینه‌و‌ه له‌گه‌ڵدا بکه‌ن‪ ،‬که‌چی‬ ‫ئه‌ندامانی ئێمه‌یان ده‌ستبه‌سه‌رکردووه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬ئاسایش‬ ‫و به‌رێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی ش��اری هه‌ولێر به‌ئه‌رکی‬ ‫خۆیان هه‌ڵنه‌ساون و ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه کردویانه‌‪ ،‬کارێکی‬ ‫نادیموکراتی و نانه‌ته‌وه‌ییانه‌یه‌‪ .‬پێویستی ده‌کرد‪ ،‬ئاسایش‬ ‫وحکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬کۆنسۆڵخانه‌ی ئێرانی‬ ‫له‌شاره‌ک‌ه ده‌رکردایه‌‪ ،‬ک‌ه چی له‌سه‌ر داخ��وازی ئه‌وان‬ ‫چاالکڤانانی چاالکییه‌کی مه‌ده‌نیان‌ه و نه‌ته‌وه‌ییان‌ه و‬ ‫دیموکراتیان‌ه ده‌ستبه‌سه‌رده‌که‌ن‪.‬‬

‫~|‬

‫‪38‬‬

‫چاالکی‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫سلێامنی‪ ،‬که‌رکوک‪ ،‬هه‌ولێر و ده‌ڤه‌ری بادینان‬ ‫شه‌هید"ڤیان"یان یادکرده‌وه‌‬ ‫~‬ ‫رۆژی هه‌ینی به‌رواری (‪ )2011/2/4‬له‌شارۆچکه‌ی‬ ‫پێنجوێن سیمینارێک سه‌باره‌ت ب‌ه دواگۆڕانکارییه‌کانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئێراق و کوردستان به‌گشتی وپرسی‬ ‫کورد له‌ناوچه‌که‌دا به‌ڕێو‌ه چوو‪.‬‬ ‫به‌رێوه‌به‌رایه‌تی رێکخستنی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل�ه‌ش��ارۆچ��ک�ه‌ی پێنجوێن له‌هۆڵی ژوان‬ ‫له‌کاتژمێر دووی پاش نیوه‌ڕۆ له‌به‌رواری(‪)2011/2/4‬‬ ‫سیمنارێکی بۆ سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان به‌رێز دی��ار غه‌ریب رێکخست‪ .‬سه‌ره‌تای‬ ‫سیمیناره‌ک‌ه ب �‌ه خوله‌کێک راوه‌س���ت���ان ب��ۆ گیانی‬ ‫پاکی شه‌هیدان ده‌س��ت��ی پێکرد و پ��اش��ان سه‌رۆکی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان سه‌باره‌ت به‌‬ ‫دواگۆڕانکارییه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئه‌و شه‌پۆله‌‬ ‫به‌رفراوان‌ه ناڕه‌زاییه‌ی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاستی‬ ‫گرتووه‌ته‌وه‌‪ ،‬ووتی‪ ،‬ئه‌و ناڕه‌زاییه‌تیان‌ه ده‌سه‌اڵتی تونسی‬ ‫گۆڕی و ئێستاش ده‌سه‌اڵتی میسری ته‌نگه‌تاو کردووه‌‬ ‫و له‌دوورییانی گوڕینی ده‌س �ه‌اڵت��دا هێشتوویه‌تیه‌وه‌‪،‬‬ ‫دی��ار غه‌ریب ووت��ی؛ ئه‌م شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زایی‌ه به‌رهه‌می‬ ‫ئه‌و گۆڕانکاریی‌ه فیکری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬زانستی‪،‬‬ ‫ئابووریی‌ه ک‌ه گشتی کۆمه‌ڵگای گرتووته‌و‌ه له‌الیه‌ک‬ ‫و له‌الیه‌کی تریشه‌و‌ه ئه‌و قه‌یرانه‌ی‌ه ک‌ه ده‌سه‌اڵته‌کانی ئه‌م‬ ‫ناوچان‌ه و سیسته‌می سه‌رمایه‌داری رووبه‌رووی بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫وات �‌ه ئ�ه‌م کێشه‌ی‌ه ته‌نها کێشه‌ی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین‬ ‫نیی‌ه و ئه‌م‌ه به‌ته‌نیا نرخاندنێکه‌و به‌س‪ ،‬به‌اڵم ته‌واوی‬ ‫مه‌سه‌له‌ک‌ه نییه‌‪ ،‬چونک‌ه له‌م رۆانگه‌یه‌و‌ه سه‌یرکردنی‬ ‫گۆڕانکارییه‌کان و هه‌وڵدان بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان‬ ‫چاره‌سه‌ری ناخۆڵقێنێت و له‌هه‌مان کاتدا ئاماژه‌ی به‌وه‌‬ ‫کرد ک‌ه هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌و شه‌پۆل‌ه وه‌کو ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫ته‌نها به‌ده‌ستێوه‌ردانی هێز‌ه جیهانییه‌کان و هێزه‌کانی‬ ‫ده‌ره‌و‌ه ئه‌نجامگیر ب��ووه‌‪ ،‬هه‌ڵه‌ی‌ه و له‌جێی خۆیدا نییه‌‬ ‫و ئه‌و‌ه ته‌نها هه‌وڵدانێک‌ه بۆ خۆ دزینه‌و‌ه له‌راستیه‌کان و‬ ‫قووڵکردنه‌وه‌ی کێشه‌کانه‌‪.‬‬ ‫دیارغه‌ریب ووت��ی؛ ئه‌م شه‌پۆل‌ه گۆڕانکاریان‌ه ته‌نها‬ ‫واڵتانی ناوچه‌ک‌ه ناگرێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکۆ سه‌رجه‌م واڵتانی‬ ‫جیهانی ده‌گرێته‌و‌ه و هێز‌ه جیهانییه‌کانیش پێویسته‌‬ ‫به‌سیسته‌می سیاسی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬خۆیاندا‬ ‫بچنه‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه ئه‌گه‌ر گۆڕانکارییه‌کی ریشه‌ییانه‌‬ ‫ل‌ه ئاستی داخوازییه‌کانی گه‌لدا ئه‌نجام ن�ه‌ده‌ن‪ ،‬دوور‬ ‫نیی‌ه ئه‌وانیش له‌ئاینده‌یه‌کی کورتدا رووبه‌رووی هه‌مان‬ ‫چاره‌نووسی رژێمه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین ببنه‌وه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان دیار‬ ‫غه‌ریب‪ ،‬له‌به‌شێکی تری ئاخافتنه‌کانی خۆیدا ئاماژ‌ه به‌وه‌‬ ‫ده‌کات ک‌ه ئه‌م گۆڕانکارییان‌ه کاریگه‌ریی راسته‌وخۆیان‬ ‫ل‌ه سه‌رکوردستان و ئێراق و ئێران و تورکیا و سووریاش‬ ‫ده‌بێت و بۆ ئ�ه‌وه‌ی ک‌ه کوردیش له‌م گۆڕانکارییانه‌‬ ‫رۆڵی خۆیان ببینن‪ ،‬پێویست‌ه ب‌ه په‌ل‌ه هه‌وڵی پێکهێنانی‬ ‫ئیراده‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و رۆشنبیرییه‌کی دیموکراتیانه‌‬

‫بدات‪ .‬هه‌ر بۆیه‌؛ ئه‌رکی ئێمه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌مڕۆ له‌باشووری‬ ‫کوردستاندا له‌سه‌ر سێ ته‌وه‌ری ئه‌ساسی کار بکه‌ین و‬ ‫له‌وانه‌ش‪ ،‬یه‌که‌م‪ ،‬له‌سه‌رئاستی گشتی ئێراق کار بکرێت‬ ‫بۆ هه‌موارکردنی ده‌ستووری ئێراق وچه‌سپاندنی مافه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی گه‌له‌که‌مان و گه‌ره‌نتی کردنی پێوانه‌کانی‬ ‫دیموکراتیه‌ت بێت ل‌ه ده‌ستووری بنه‌ڕه‌تی ئێراقدا‪ .‬له‌‬ ‫هه‌مانکاتدا پرسی پێشمه‌رگ‌ه و سه‌رچاو‌ه سروشتیه‌کان و‬ ‫سیاسه‌تی ده‌ره‌و‌ه و پرسی که‌رکوک و ناوچ‌ه دابڕاوه‌کان‬ ‫چاره‌سه‌ر بکرێت‪ ،‬بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش‪ ،‬پێویست‌ه سه‌ره‌تا‬ ‫هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان له‌ده‌ستێوه‌ردانی حزبی‬ ‫رزگار بکرێت و بکرێت‌ه هێزێکی نیشتمانی و نیزامی‬ ‫و پرفیشیوناڵ ک‌ه له‌خزمه‌تی پاراستنی ده‌سکه‌وته‌کانی‬ ‫گه‌ل و ئامانجه‌کانی جه‌ماوه‌ردا بن‪ ،‬نه‌ک حزب‪ ،‬بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش ک��ار بکرێت ئ�ه‌م هێز‌ه ل�ه‌ده‌س��ت��ووری بنه‌ڕه‌تی‬ ‫ئێراقدا به‌فه‌رمی بناسرێت‪ .‬خاڵی دووه‌م‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌‬ ‫سه‌رچاو‌ه سروشتیه‌کان وئابوورییش رێگایه‌کی گونجاو‬ ‫دی���اری بکرێت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ک �‌ه به‌شێکی س �ه‌رچ��اوه‌‬ ‫سروشتیه‌کان و ئابووری له‌پارێزگاکان و هه‌رێمه‌کاندا‬ ‫بمێنێته‌و‌ه و بۆ خزمه‌تکردنی جه‌ماوه‌ری ئه‌و پارێزگایه‌‬ ‫ی��اخ��ود ئ �ه‌و هه‌رێم‌ه ت �ه‌رخ��ان بکرێت‪ .‬سێیه‌مینیش‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه سیاسه‌تی ده‌ره‌کی‪ ،‬پێویستیمان به‌وه‌ی‌ه که‌‬ ‫سیاسه‌تێکی یه‌کگرتوومان هه‌بێت ل‌ه سه‌رئاستی ئێراق و‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی ده‌ستووردا رێگه‌ی پێ بدرێت‪ .‬چواره‌مین‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت به‌که‌رکوک وناوچه‌دابڕاوه‌کانیش سه‌رۆکی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‪ ،‬ئاماژه‌ی‬ ‫ب�ه‌و‌ه ک��رد‪ ،‬ک‌ه ئ �ه‌وان وه‌ک��و پارتی چ��اره‌س�ه‌ری خاوه‌ن‬ ‫پرۆژه‌یه‌کن و له‌و باوه‌ڕه‌شدان ک‌ه ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه ده‌توانێت‬ ‫ببێت‌ه زه‌مینه‌یه‌ک بۆچاره‌سه‌ری ئه‌و پرس‌ه و داوای له‌‬ ‫نوێنه‌رانی کورد له‌ئاستی ئێراق وسیاسه‌تمه‌دارانی کرد‬ ‫ک‌ه پشتیوانی ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه بکه‌ن؛ چونک‌ه ئه‌م پرۆژه‌یه‌‬ ‫ده‌توانێت زه‌مینه‌ی جێبه‌جێکردنی مادده‌ی (‪)140‬یش‬ ‫خۆش بکات و ببێت‌ه هێزێکی چاره‌سه‌رئامێزانه‌‪.‬‬ ‫س������ه‌رۆک������ی(‪ ،)Pcdk‬ل �ه‌س �ه‌رئ��اس��ت��ی ه�ه‌رێ��م��ی‬ ‫کوردستانیش ووت���ی؛ پێویست‌ه ه�ه‌م��وو هێزو الیه‌نه‌‬ ‫سیاسیه‌کان ودام وده‌زگ���ا م �ه‌ده‌ن��ی و رێکخراوه‌ییه‌‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌کان ده‌ستوورێکی دیموکراتیان‌ه دابڕێژن و‬ ‫یاساکانی هه‌رێمی کوردستانیش به‌گوێره‌ی ئه‌و ده‌ستووره‌‬ ‫سه‌ر له‌نوێ هه‌موار بکرێنه‌و‌ه و بۆ ئ �ه‌وه‌ش جارێکی‬ ‫تر ته‌ئکید له‌و‌ه کرایه‌و‌ه ک‌ه پێویست‌ه دام وده‌زگاکانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان"په‌رله‌مان‪ ،‬حکومه‌ت‪ ،‬ئاسایش و‬ ‫دام �ه‌زراو‌ه خزمه‌تگۆزارییه‌کان" له‌ده‌ستێوه‌ردانی حزبی‬ ‫دووربخرێنه‌و‌ه و ببن‌ه ده‌زگاگه‌لێک ک‌ه خزمه‌ت به‌گه‌ل‬ ‫ونیشتمان ب‌ه بنه‌ما بگرن‪ ،‬نه‌ک حزب‪ .‬دیار غه‌ریب‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌مه‌ش ئاماژه‌ی ب‌ه رۆڵی تاکێکی هۆشیارو رێکخستوو‬ ‫ک��رد و رۆڵ��ی تاکی ل�‌ه ب�ه‌ش��دارب��وون��ی چاالکان‌ه له‌‬ ‫کاروباره‌کانی کۆمه‌ڵگادا ب‌ه گرنگ زانی و ووتی؛‬ ‫ئه‌گه‌ر تاکی کورد خاوه‌ن رۆشنبیرییه‌کی نه‌ته‌وه‌ییانه‌و‬ ‫دیموکراتیان‌ه نه‌بێت و نه‌توانێت داکۆکی له‌سه‌ر مافه‌‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ودیموکراتیانه‌ی خ��ۆی ب��ک��ات‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫کاریگه‌ریی له‌سه‌ر رووداو‌ه سیاسی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان‬

‫هه‌بێت‪ ،‬ه�ه‌ر بۆی‌ه ئه‌رکی ه�ه‌ر تاکێکی ک��ورد‌ه له‌م‬ ‫قۆناخ‌ه هه‌ستیار و چاره‌نووسسازه‌دا‪ ،‬چ له‌سه‌رئاستی‬ ‫ئ��ێ��راق و چ ل�ه‌س�ه‌رئ��اس��ت��ی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان به‌‬ ‫ئه‌رکه‌کانی سه‌ر شانی خۆی رابێت و به‌رپرسیارییه‌تی‬ ‫مرۆیی و نیشتمانی خۆی به‌جێ بهێنێت‪.‬‬ ‫له‌درێژه‌ی سیمیناره‌که‌یدا‪ ،‬جارێکی تر‪ ،‬ئه‌و تێکۆشان‬ ‫وبه‌رخۆدانه‌ی ک‌ه ئه‌مڕۆ گه‌له‌که‌مان له‌به‌شه‌کانی‬ ‫تری کوردستاندا‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌به‌رامبه‌ر ب‌ه سیاسه‌تی‬ ‫سێداره‌ی کۆماری ئیسالمی و سیاسه‌تی قڕکردنی‬ ‫سیاسی ل‌ه باکووری واڵتدا‪ ،‬به‌ڕێو‌ه ده‌چێت‪ ،‬به‌رز نرخاند و‬ ‫پێداگری گه‌له‌که‌مانی بۆ گه‌یشتن ب‌ه ماف‌ه ڕه‌واکانی‬ ‫خۆی به‌شێوه‌یه‌کی دیموکراتیان‌ه وه‌کو پێویستیه‌کی‬ ‫قۆناخ به‌ناوکرد و سیاسه‌تی سێداره‌ی رژێمی ئێرانی‬ ‫شه‌رمه‌زارکرد و ووتی؛ ک‌ه ئه‌گه‌ر ئێران برایه‌تی گه‌الن‬ ‫له‌وانه‌ش گه‌لی کوردی ده‌وێت‪ ،‬پێویست‌ه ده‌ستبه‌رداری‬ ‫ئه‌و سیاسه‌ته‌ی بێت‪ ،‬ک‌ه ئه‌مڕۆ له‌به‌رامبه‌ر به‌الوانی‬ ‫گه‌له‌که‌مان له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستانی گرتوویه‌تی‌ه به‌ر‬ ‫و سیاسه‌تێکی دیموکراتیان‌ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی‬ ‫خۆی به‌بنه‌ما بگرێت‪ .‬ده‌وڵه‌تی تورکیاش ب‌ه پێداگری‬ ‫له‌سه‌ر سیاسه‌تی بێ چاره‌هێشتنه‌وه‌ی پرسی کورد‪،‬‬ ‫ناتوانێت‪ ،‬خۆی وه‌کو دۆستی کوردان به‌ناو بکات‪،‬‬ ‫ئه‌م‌ه خۆهه‌ڵه‌تاندن و هیچی تره‌‪ .‬جا بۆ ئه‌وه‌ش ئێمه‌ش‬ ‫وه‌کو گه‌لی کورد له‌م به‌شه‌ی ل‌ه کوردستاندا ببینه‌‬ ‫هێزێکی پاڵنه‌ر پێویست‌ه به‌هه‌ستیارییه‌و‌ه مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ قۆناخه‌که‌دا بکه‌ین‪.‬‬ ‫ل �ه‌ک��ۆت��ای��ی س��ی��م��ی��ن��اره‌ک �ه‌ی دا‪ ،‬دی����ار غ �ه‌ری��ب‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکردنی ئه‌ندامانی پارته‌که‌ی له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر له‌الیه‌ن ئاسایشه‌وه‌‪ ،‬به‌توندی ره‌خنه‌کرد و ووتی؛‬ ‫ئه‌ندامانی ئێم‌ه ئه‌رکی نه‌ته‌وه‌یی ومرۆیی خۆیانیان‬ ‫به‌جێ هێناو‌ه ک‌ه چی ئاسایشی شاری هه‌ولێر به‌جێگای‬ ‫ده‌ستخۆشان‌ه ل‌ه چاالکڤانان و رێکخه‌رانی چاالکییه‌که‌‬ ‫ک‌ه به‌مه‌به‌ستی شه‌رمه‌زارکردنی سیاسه‌تی سێداره‌ی‬ ‫رژێ��م��ی ئ��ێ��ران ب�ه‌ڕێ��وه‌ی��ان ب���ردووه‌‪ ،‬ئه‌ندامانی ئێمه‌‪،‬‬ ‫هه‌ڤااڵن"مام هه‌ژار ودوکتۆر ناجی هاجی و ئه‌ندامی‬ ‫چاودیری کۆردوساید"چاک"به‌رێز عه‌لی مه‌حمودیان‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش کارێکی نادیموکراتیان‌ه و‬ ‫به‌دوور له‌پێوانه‌کانی ئه‌خالقی و نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬ئاسایش و‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان به‌جێگای ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫روونکردنه‌و‌ه له‌الیه‌نی به‌رامبه‌ر وات‌ه کۆنسۆلخانه‌ی‬ ‫ئێران بخوازن و لێپرسینه‌و‌ه له‌گه‌ڵدا بکه‌ن‪ ،‬که‌چی‬ ‫ئه‌ندامانی ئێمه‌یان ده‌ستبه‌سه‌رکردووه‌‪ ،‬ه�ه‌ر بۆیه‌‪،‬‬ ‫ئاسایش و به‌رێوه‌به‌رایه‌تی پۆلیسی ش��اری هه‌ولێر‬ ‫به‌ئه‌رکی خۆیان هه‌ڵنه‌ساون و ئه‌وه‌ی ک‌ه کردویانه‌‪،‬‬ ‫کارێکی نادیموکراتی و نانه‌ته‌وه‌ییانه‌یه‌‪ .‬پێویستی‬ ‫ده‌ک��رد‪ ،‬ئاسایش وحکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‪،‬‬ ‫ک��ۆن��س��ۆڵ��خ��ان�ه‌ی ئ��ێ��ران��ی ل �ه‌ش��اره‌ک �‌ه ده‌رک���ردای���ه‌‪،‬‬ ‫ک �‌ه چ��ی ل �ه‌س �ه‌ر داخ�����وازی ئ����ه‌وان چاالکڤانانی‬ ‫چاالکییه‌کی مه‌ده‌نیان‌ه و نه‌ته‌وه‌ییان‌ه و دیموکراتیانه‌‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رده‌که‌ن‪.‬‬ ‫وێمەی چاالکییەکان لە پشت (بەرگی سەرەتا)ەوە ببینە‬

‫چاالکی‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪39‬‬

‫له‌ (‪)13‬هه‌مین ساڵوه‌گه‌ڕى پیالنگێڕى (‪)15‬ی شوباتدا‬ ‫ب ‌ه چاالکى پرۆتستۆیى‌و ڕێپێوان‪،‬‬ ‫داوای ئازادکردنی رێبه‌ر ئۆجه‌الن ده‌کرێت‬ ‫~‬ ‫ئه‌مساڵ جیاوازله‌هه‌موو سااڵنی ت��ر‪ ،‬گه‌له‌که‌مان‬ ‫به‌گۆڕوتینێکی به‌رفراوانتر و نه‌ته‌وه‌ییانه‌تره‌وه‌‪ ،‬خاوه‌ن‬ ‫ل‌ه رێبه‌رئۆجه‌الن ده‌رده‌ک����ه‌ون و داوای ئازادکردنی‬ ‫ب �ه‌رێ��زی��ان ده‌ک����ه‌ن‪ .‬ل �‌ه (‪)13‬ه �ه‌م��ی��ن گه‌له‌کۆمه‌ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیدا ل���ه‌دژی رێ��ب�ه‌ری گه‌لی ک���ورد‪ ،‬به‌رێز‬ ‫عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن و به‌مه‌به‌ستی شه‌رمه‌زارکردنی ئه‌م‬ ‫پیالنگێڕییه‌‪ ،‬گه‌له‌که‌مان ئه‌مساڵ‪ ،‬زۆرتر و به‌رفراوانتر‬ ‫له‌هه‌موو سااڵنی تر ب‌ه گه‌رمایی و حه‌ماسه‌تێکی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییانه‌و‌ه به‌شداری چاالکیی‌ه شه‌رمه‌زارییه‌کان بوو‬ ‫و خاوه‌نداریه‌تیان ل‌ه رێبه‌ره‌که‌یان کرد‪.‬‬ ‫هه‌ولێریان‪ ،‬له‌دژی پیالنگێڕی پانزده‌ی شوبات‪،‬‬ ‫بانگی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یان کرد‬ ‫رۆژی ‪ 2011/2/14‬ل‌ه شاری هه‌ولێر ل‌ه پردی عه‌نکاوه‌‬ ‫به‌روو کۆنسۆلخان‌ه تورکیا ل‌ه کاتژمێر ده‌ی سه‌رله‌به‌یانی‬ ‫و به‌پێشه‌نگایه‌تی کۆمیته‌ی پاراستنی ته‌ندروستی‬ ‫وئ��ازادی‪ ،‬رێبه‌رعه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن رێپێوانێکی هێمنانه‌‬ ‫به‌ڕێو‌ه چوو‪ .‬به‌شداربووانی رێپێوانه‌که‌‪ ،‬به‌له‌به‌رکردنی‬ ‫جل وبه‌رگی ڕه‌ش �ه‌وه‌‪ ،‬رۆژی پیالنگێری نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫پانزده‌ی شوباتیان ش�ه‌رم�ه‌زار ک��رد‪ .‬له‌رێپێوانه‌که‌دا‪،‬‬ ‫وێ��ڕای به‌شداریکردنی زۆر دام وده‌زگ��ای مه‌ده‌نی و‬ ‫حزبی له‌وانه‌‪ ،‬ناوه‌ندی چاک‪ ،‬حزبی زه‌حمه‌تکێشانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫حزبی شیوعی کوردستانی‪ ،‬پارتی رزگ��ار‪ ،‬پارتی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬پارتی کۆماری و سه‌رۆکایه‌تی پارتی‬ ‫رزگ���ار‪ ،‬ژن���ان و گه‌نجانی واڵت��پ��ارێ��زی ش��اره‌ک �‌ه و‬ ‫خوێندکارانی زانکۆکانی هه‌ولێر‪ ،‬ب�ه‌ه�ه‌زاران که‌س‬ ‫به‌شداری رێپێوانه‌ک‌ه بوون‪ ،‬ل‌ه درێژه‌ی رێپێوانه‌که‌دا‪،‬‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر ب�ه‌دروش��م�ه‌ک��ان��ی ب��ژی رێ��ب�ه‌رئ��اپ��ۆ‪ ،‬که‌س‬ ‫ناتوانێت رۆژمان تاریک بکات‪ ،‬رێپێوانگه‌ران له‌دژی‬ ‫پیالنگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی له‌دژی رێبه‌ری گه‌لی کورد‪،‬‬ ‫و پاراستنی ده‌سکه‌وته‌کانی باشووری واڵت‪ ،‬بانگی‬ ‫به‌په‌له‌ی سازدانی کۆنگره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌ییان ل‌ه هه‌موو‬ ‫هێزوالیه‌ن‌ه کوردستانیه‌کانیان کرد‪.‬‬ ‫سلێمانی‪ ،‬به‌دروشمی" باکوور‪ ،‬باشوور‪ ،‬رۆژهه‌اڵت‪ ،‬یه‌ک‬ ‫ئامانج ویه‌ک خه‌بات" رێیان پێوا‬

‫رۆژی ‪ 2011/2/15‬رێکخستنی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان له‌شاری سلێمانی‪ ،‬رێپێوانێکی‬ ‫هێمانانه‌ی به‌مه‌به‌ستی ش���ه‌رم���ه‌زارک���ردن ل��ه‌دژی‬ ‫پیالنگێرانی‪ ،‬پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ل‌ه کاتژمێر سێی‬ ‫پاش نیوه‌ڕۆ ل‌ه به‌رده‌م باخی گشتی بۆ به‌رده‌رکی سه‌را‬ ‫رێکخست‪ .‬به‌شداربووان‪ ،‬وێرای که‌ش وهه‌وای باراناوی‬

‫ب‌ه تینه‌و‌ه خ��اوه‌ن��داری��ان ل‌ه خه‌بات و به‌رخۆدانی بێ‬ ‫وچانی رێبه‌رئۆجه‌الن وبزووتنه‌وه‌که‌یان کرد‪ .‬جه‌ماوه‌ری‬ ‫به‌شداربووی رێپێوانه‌که‌‪ ،‬ب‌ه دروشمی‪ ،‬باشوور‪ ،‬باکوور‪،‬‬ ‫رۆژهه‌اڵت‪ ،‬یه‌ک ئامانج ویه‌ک خه‌بات پێداگریان له‌‬ ‫خه‌باتی رزگاریخوازی گه‌له‌که‌مان له‌باکووری واڵت‬ ‫ده‌ربڕی و خاوه‌نداریان ل‌ه رێبه‌ر ئۆجه‌الن کرد‪ .‬پارتی‬ ‫چه‌پی کوردستانی‪ ،‬سازمانی خه‌بات‪ ،‬بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫دی��م��وک��رات��ی��خ��وازان‪ ،‬ئ�ه‌ن��ج��ووم�ه‌ن��ی ژن��ان��ی ئ���ازاد‪،‬‬ ‫الوانی واڵتپارێز‪ ،‬حزبی زه‌حمه‌تکێشانی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ی ئاکتیڤ له‌کۆمیته‌ی رێکخه‌ری‬ ‫رێپێوانه‌که‌دا‪ ،‬به‌شدار ب��وون‪ ،‬هاوکات؛ ژماره‌یه‌کی‬ ‫زۆر ل‌ه رێکخراوه‌کانی ژنان‪ ،‬رێکخراو‌ه مه‌ده‌نییه‌کان‬ ‫وکه‌سایه‌تیه‌کانیش جێگایان له‌رێپێوانه‌که‌دا گرتبوو‪.‬‬ ‫که‌الر"ئێم ‌ه کوردین کوردمان ئه‌وێ‪ ،‬ئاپۆ نه‌بێت‬ ‫که‌سمان ناوێ"خاوه‌ن له‌ناسنامه‌ی خۆی ده‌رکه‌وت‬ ‫رۆژی (‪)15‬ی شوبات له‌که‌الر به‌خۆپیشاندانێکی‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ری له‌کاتژمێر‪ ،‬س��ێ ون��ێ��وی پ��اش نیوه‌ڕۆ‬ ‫گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ڕسواکرا‪ .‬خۆپیشاندانه‌که‌‬ ‫ب �ه‌س �ه‌رپ �ه‌ره‌ش��ت��ی ڕێکخستنی پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری‬ ‫دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ل��‌ه گ �ه‌رم��ی��ان ل���ه‌ب���ه‌رده‌م‬ ‫خوێندنگه‌ی له‌یال قاسمه‌و‌ه تا ناوه‌ندی شار به‌ڕێوه‌چوو‪.‬‬ ‫له‌خۆپیشاندانه‌که‌دا به‌دروشمه‌کانی "ئێمه‌کوردین‬ ‫ێ ! ئاپۆنه‌بێت که‌سمان ناوێ !شه‌هیدان‬ ‫کوردمان ئه‌و ‌‬ ‫ویژدانمان‌ه ئۆجه‌الن ڕێبه‌رمانه‌! بێ س �ه‌رۆک ژیان‬ ‫نابێت" گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تیان شه‌رمه‌زارکرد! ئاپۆ‪،‬‬ ‫هێڵی سورمانه‌‪ ،‬مردن بۆ دۆژمنانه‌‪ .‬ل‌ه چاالکییه‌که‌دا‪،‬‬ ‫ئ��ام��اژ‌ه ب��ه‌و نایه‌کسانی‌ه ک��را ک �‌ه واڵت��ان��ی به‌ناو‬ ‫دیموکرات به‌رامبه‌ر ڕێبه‌ر ئاپۆ و نه‌ته‌وه‌ی کوردیان‬ ‫ئه‌نجام داوه‌‪ .‬به‌جۆرێک ک‌ه له‌م جیهانه‌دا هیچ واڵتێک‬ ‫ئاماد‌ه نه‌بوو‌ه شوێنێکی ئ��ارام بۆ ئۆجه‌الن ده‌سته‌به‌ر‬ ‫بکات دور له‌تورکیای داگیرکه‌ر‪ .‬ئه‌وه‌ش سه‌لماندی‬ ‫له‌دونیادا شتێک نیی‌ه به‌ناوی یه‌کسانی و مافی‬ ‫م��رۆڤ‪ .‬ل‌ه چاالکییه‌که‌دا‪ ،‬به‌یاننامه‌ی ده‌سته‌ی‬ ‫کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری له‌الیه‌ن به‌ڕێز مامۆستا‬ ‫شه‌ماڵه‌و‌ه خوێنرایه‌وه‌؛ له‌به‌یننامه‌که‌دا‪ ،‬هاتبوو؛ پێویسته‌‬ ‫پانزده‌ی شوبات ئه‌مساڵ بکه‌ینه‌‪ ،‬ئازادی رێبه‌رئۆجه‌الن‬ ‫و سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی کوردستان‪ .‬پیالنگێڕی له‌‬ ‫شێخ سه‌عیده‌و‌ه هه‌تا ئه‌مڕۆ له‌دژی گه‌له‌که‌مان به‌رێوه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬ئه‌مڕۆش به‌شێوه‌کانی تر‪ ،‬گۆڕ به‌پیالنگێڕی‬ ‫ل �ه‌دژی نه‌ته‌وه‌که‌مان ده‌درێ��ت‪ ،‬بۆ پۆچه‌ڵکردنه‌وه‌ی‬ ‫پیالنگێڕییه‌کان و به‌تایبه‌تی پیالنگێڕی پانزده‌ی‬ ‫ش��وب��ات‪ ،‬پێویست‌ه ه �ه‌رک �ه‌س‪ ،‬ئ�ه‌رک��ی نیشتمانی و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی خۆی به‌جێبهێنت‪ .‬هه‌روه‌ها بێهه‌ڵوێستی و‬ ‫بێده‌نگی ناوخۆیی و ده‌ره‌کی ل‌ه به‌رامبه‌ر به‌و گۆڕه‌‬

‫ب‌ه کۆمه‌اڵن‌ه ک‌ه هه‌ر رۆژ ل‌ه باکووری کوردستان‬ ‫ده‌دۆزرێته‌و‌ه شه‌رمه‌زار کرا‪.‬هاتبوو که‌‪ ،‬ئه‌و‌ه نیشانی‬ ‫ده‌ده‌ات سیاسه‌تی قڕ کردن و ئه‌نفال و ل‌ه ناوبردنی‬ ‫کوردان هێشتا به‌رده‌وام‌ه و ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫ئاکه‌په‌ش ئه‌مڕۆ نوێنه‌رایه‌تی ئه‌و‌ه ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫هاوکات‪ ،‬ئاماژ‌ه ب‌ه گرنگی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی کرا‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی کۆتایی ب‌ه مێژووی پیاڵنگێڕی و ل‌ه ناو بردن‬ ‫و قر کردنی که‌له‌که‌مان بێت و ده‌ستکه‌وتنه‌کانمان‬ ‫جارێکی تر ل‌ه الیه‌ن دوژمنانه‌و‌ه نه‌که‌وێت‌ه به‌ر په‌المار‬ ‫و ل‌ه ناو بردن‪ .‬رێپێوانه‌ک‌ه ب‌ه دروشمی بژی سه‌رۆک‬ ‫ئاپۆ و پاش دوو کاتژمێرکۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫بناری قه‌ندیل"قه‌ندیل خاوه‌ن‪ ،‬ناسنامه‌یه‌‪،‬‬ ‫قه‌ندیل‪ ،‬قه‌اڵی به‌رخۆدانه‌" بێ سه‌رۆک ژیان‬ ‫نابێت‪ ،‬رێیان پێوا‬ ‫بناری قه‌ندیلیش پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی شه‌رمه‌زار‬ ‫کرد‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی شه‌رمه‌زارکردنی پیالنگێڕی پانزده‌ی‬ ‫شوبات ل‌ه بناری قه‌ندیلیش چاالکی شه‌رمه‌زارکردنی‬ ‫به‌ێو‌ه چوو‪.‬‬ ‫رێکخستنه‌کانی پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان ل‌ه بناری قه‌ندیل و به‌به‌شداری جه‌ماوه‌ری‬ ‫واڵتپارێزی شاره‌کانی رانییه‌‪ ،‬چوارقۆرنه‌‪ ،‬قه‌اڵدزی‪،‬‬ ‫سه‌نگه‌سه‌ر و دیانا و چومان رۆژی پانزده‌ی شوبات‬ ‫رێپێوانێکیان ب�ه‌ب�ه‌ش��دار س���ه‌دان ک �ه‌س ب�ه‌رێ��و‌ه ب��رد و‬ ‫پیالنگێڕییه‌که‌یان شه‌رمه‌زار کرد‪ .‬قه‌ندیلیان‪ ،‬وێرای‬ ‫دڵسۆزی و پابه‌ندبوونیان بۆ به‌رخۆدانی رێبه‌رئاپۆ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر پیالنگێڕییه‌که‌‪ ،‬به‌ڵێنیاندا‪ ،‬ک‌ه قه‌ندیلیش‪،‬‬ ‫به‌سااڵنه‌‪ ،‬قه‌اڵی به‌رخۆدانه‌و جێگای به‌رخۆدانڤانانه‌‪.‬‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌ش‪ ،‬خ���اوه‌ن���داری ل �ه‌م ب�ه‌ه��ای�‌ه ده‌ک �ه‌ی��ن و هیچ‬ ‫کاتێک‪ ،‬قه‌ندیل‪ ،‬ق �ه‌اڵی به‌رخۆدانمان به‌رناده‌ین‪.‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری به‌شداربووی رێپێوانه‌که‌‪ ،‬به‌درۆشمه‌کانی‪،‬‬ ‫بژی‪ ،‬رێبه‌رئاپۆ‪ ،‬بێ رێبه‌رئاپۆ‪ ،‬ژیان حه‌رامه‌؛ له‌ژێر‬ ‫بارانی به‌خۆردا بۆ ماوه‌ی دوو کاتژمێر ده‌رێژه‌یان به‌‬ ‫چاالکییه‌که‌یاندا‪.‬‬ ‫که‌رکوکیان؛ پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ل ‌ه که‌سایه‌تی‬ ‫ئۆجه‌الندا‪ ،‬له‌دژی خۆی ده‌بینێت‬ ‫ش��اری پێکه‌و‌ه ژی��ان��ی گ �ه‌الن‪"،‬ک �ه‌رک��وک" رۆژی‬ ‫ڕه‌شی شه‌رمه‌زار کرد‪ .‬رۆژی (‪ )2011/2/12‬له‌شاری‬ ‫که‌رکوک له‌هۆڵی سارا‪ ،‬له‌کاتژمێر دوو ونیوی پاش‬ ‫نیوه‌ڕۆ سیمینارێک له‌ژێر ناونیشانی" پیالنگێڕی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر رێبه‌رئۆجه‌الن وکاریگه‌رییه‌کانی‬ ‫له‌سه‌ر ژن��ان" ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌نجوومه‌نی ژنانی ئ���ازاده‌وه‌‬ ‫به‌مه‌به‌ستی شه‌رمه‌زارکردنی پیالنگێڕی پانزده‌ی‬ ‫شوبات له‌دژی رێبه‌ری گه‌لی کورد‪ ،‬رێبه‌ر ئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫به‌رێو‌ه چوو‪.‬‬

‫‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪40‬‬

‫س��ه‌ره‌ت��ای سیمیناره‌ک‌ه به‌خۆله‌کێک راوه‌س���ت���ان بۆ‬ ‫گیانبه‌ختکردووه‌کانی رێگای ئ��ازادی ده‌ستی پێکردو‬ ‫پاشان سێنیفزیۆنێک له‌سه‌ر پانۆرامای پیالنگێڕییه‌که‌‬ ‫ن��ی��ش��ان��دراو ه���اوک���ات س���ه‌ب���اره‌ت ب���‌ه ئ��ام��ان��ج�ه‌ک��ان��ی‬ ‫پیالنگێڕییه‌که‌ی س�ه‌ر رێبه‌رئۆجه‌الن‪ ،‬نه‌جیبه‌عومه‌ر‬ ‫جێگری س �ه‌رۆک��ی پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان و ئه‌ندامی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ئه‌نجوومه‌نی ژنانی‬ ‫ئ��ازاد‪ ،‬ئاخفی و ووتی؛ باهه‌رکه‌س بزانێت‪ ،‬پیالنگێڕی‬ ‫پانزده‌ی شوبات‪ ،‬له‌راستیدا‪ ،‬پیالنگێڕییه‌ک بوو له‌دژی‬ ‫نه‌گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوکیش بۆ باوشی کوردستان‪ .‬رۆژی‬ ‫پانزده‌ی شوبات‪ ،‬رۆژێکی ڕه‌شه‌‪ ،‬هه‌م له‌مێژووی کورداندا‬ ‫و هه‌میش له‌ئاستی مرۆڤایه‌تیدا‪ ،‬پێویست‌ه ب‌ه هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ک ئه‌م رۆژ‌ه ڕه‌ش‌ه شه‌رمه‌زار بکرێت‪.‬‬ ‫ئامانجی سه‌ره‌کی ئه‌و پیالنانه‌ش‪ ،‬بێ ئیراد‌ه هێشتنه‌وه‌‪،‬‬ ‫گه‌لی کورد بوو‌ه به‌درێژایی مێژوو‪ ،‬ئێستاش‪ ،‬هه‌وڵده‌ده‌ن له‌‬ ‫شاری که‌رکوک په‌ر‌ه ب‌ه پیالن‌ه گاڵوه‌کانی خۆیان له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای نه‌ته‌وه‌گه‌رایی سه‌ره‌تایی و عه‌قڵییه‌ت بااڵده‌ستی‬ ‫بده‌ن و شاری پێکه‌و‌ه ژیانی گه‌الن‪ ،‬واتا که‌رکوکیش‬ ‫بکه‌ن‌ه گۆڕه‌پانی ملمالنێیه‌کانی خۆیان‪.‬‬ ‫نه‌جیبه‌عومه‌ر‪ ،‬سه‌باره‌ت ب‌ه گرنگی رۆڵی ژن ل‌ه بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ڕزگاریخوازی گه‌لی کوردو ئایدئۆلۆژیای رزگاری ژنی‬ ‫له‌الیه‌ن رێبه‌رئۆجه‌النه‌و‌ه ووتی؛ خاڵی گرنگ و ئه‌ساسی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان به‌پێشه‌نگایه‌تی‬ ‫پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌‪ ،‬خ��ۆل��ق��ان��دن��ی ژن��ێ��ک��ی ب��‌ه ئ���ی���راده‌و خ���اوه‌ن‬ ‫که‌سایه‌تیه‌کی ئازاده‌‪ .‬راست‌ه ژنان ل‌ه سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی‬ ‫تری کوردستاندا‪ ،‬به‌شداربوونه‌و خاوه‌ن رۆڵ بوونه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌گشتی ژنان ته‌نها سوته‌مه‌نی شۆڕشه‌کان بوونه‌‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ل‌ه نێو رێزه‌کانی بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی په‌که‌که‌دا‪ ،‬ژن‪،‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫ن‌ه سۆته‌مه‌نی به‌ڵکۆ‪ ،‬خۆی خاوه‌ن‪ ،‬بڕیارو سیسته‌مه‌و‬ ‫رێبه‌رئۆجه‌النیش‪ ،‬ده‌ڵ��ێ��ت‪ :‬ج �ه‌وه �ه‌ری ئایدئۆلۆژیای‬ ‫ڕزگاریخوازی ئێمه‌‪ ،‬ژنه‌‪ .‬واتا هه‌تاکۆ ژن‪ ،‬رزگار نه‌بێت‪،‬‬ ‫رزگاریش پێکنایه‌ت‪ .‬رێبه‌رئۆجه‌الن‪ ،‬ژنی له‌ده‌ستی ئه‌و‬ ‫سیسته‌مان‌ه به‌گشتی ک‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای جنسیه‌تگه‌رایی‬ ‫وجیاوازی ڕه‌گه‌زی ئاوا ببوون‪ ،‬ده‌رخست‪ ،‬و ئیدی ئه‌وان‬ ‫ناتوانن‪ ،‬وه‌کو هه‌میشه‌‪ ،‬ژن��ان‪ ،‬بکه‌نه‌‪ ،‬کااڵ و له‌دژی‬ ‫کۆمه‌ڵگاش ب�ه‌ک��اری بهێنن‪ ،‬ل�ه‌الی�ه‌ک و له‌الیه‌ک‬ ‫تریشه‌وه‌‪ ،‬سیسته‌می جنسیتگه‌رایی پیاو‪ ،‬نه‌یده‌توانی‪،‬‬ ‫ئه‌م یه‌ک‌ه قه‌بووڵ بکات‪ ،‬ژن‪ ،‬ل‌ه ده‌رکه‌وتنی په‌که‌که‌‪،‬‬ ‫ئیدی ئه‌و ژن�ه‌ی دوێنی نه‌بوو‪ ،‬ژنێکی خ��اوه‌ن ئیراده‌و‬ ‫ب��اوه‌ڕ به‌خۆ بوو و خ��اوه‌ن ناسنام‌ه کرابوو‪ ،‬ئیدی هیچ‬ ‫که‌س والیه‌نێک نه‌یده‌توانی به‌ئاسانی له‌خشته‌ی به‌رێت‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش شۆڕشێک بوو له‌ئاستی جیهاندا‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر پیالنگێڕییه‌کی ل‌ه ئاستی نێوده‌وڵه‌تیشدا به‌رێوه‌‬ ‫ده‌چێت‪ ،‬چونک‌ه رێبه‌رئۆجه‌الن‪ ،‬ئایدئۆلۆژی رزگاری‬ ‫ژنانی ئ��اوا ک��ردب��وو‪ ،‬ل�ه‌الی�ه‌ک وله‌الیه‌کی تریشه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌نێوان کورداندا‪ ،‬یه‌کێه‌تییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتی‬ ‫ئافراندبوو‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و خااڵنه‌ی‌ه ک‌ه پیالنگێڕان‪ ،‬له‌دژی‬ ‫بوون و له‌دژی به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه بااڵکانی خۆیانیان ده‌بینن‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆی‌ه پیالنگێڕییه‌کی له‌م ئاسته‌دا‪ ،‬پێکهات‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژه‌یه‌‪ ،‬له‌کۆتایی سیمیناره‌که‌دا‪ ،‬چه‌ند پارچه‌‬ ‫ه��ۆن��راوه‌ی�ه‌ک ل�ه‌الی�ه‌ن ب�ه‌رێ��ز‪ ،‬راب�ه‌رڕه‌ش��ی��د خۆێندرایه‌و‬ ‫به‌شداربووانیش ب‌ه بیروڕاکانی خۆیان و هێنانی زمانی‬ ‫هه‌سته‌کانیان له‌به‌رامبه‌ر به‌پیالنگێڕی رۆژی ڕه‌شیان‬ ‫شه‌رمه‌زار کرد‪.‬‬ ‫شارۆچکه‌ی پێنجوێنیش‪ ،‬پیالنگێڕییه‌ک ‌ه شه‌رمه‌زار‬ ‫ده‌کات‬

‫چاالکی‬ ‫ش���اری پێنجوین ن��اوه‌ن��دێ��ک��ی ت���ری چاالکییه‌کانی‬ ‫ش �ه‌رم �ه‌زارک��ردن��ی پ��ی�لان��گ��ێ��ڕی��ی(‪)15‬ی ش��وب��ات ب��وو‪.‬‬ ‫رێکخستنی پێنجوێنی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئه‌نجوومه‌نی ژن��ان��ی ئ���ازاد و گه‌نجانی‬ ‫واڵتپارێز ل‌ه پێنجوێن رۆژی(‪ )2011/2/11‬ب‌ه رێپێوانێک‬ ‫و لێدوانێکی راگه‌یاندنی‪ ،‬پیالنگێڕییه‌که‌یان شه‌رمه‌زار‬ ‫کرد‪.‬‬ ‫چاالکوانان‪ ،‬ب‌ه ب�ه‌رزک��ردن�ه‌وه‌ی وێنه‌کانی ئۆجه‌الن و‬ ‫الفیته‌‪ ،‬به‌ره‌و ناوه‌ندی ئه‌و شار‌ه ڕییان پێوا و دواتر له‌سه‌ر‬ ‫ئامانجی پیالنگێڕییه‌ک‌ه وتارێک خوێندرایه‌وه‌‪ ،‬ک‌ه تێدا‬ ‫هاتبوو؛ ئامانجی پیالنگێڕییه‌که‌‪ ،‬زیندو هێشته‌وه‌ی‬ ‫سنوور‌ه ده‌ستکرده‌کانی نێوان واڵت‌ه داگیرکه‌ره‌کانی سه‌ر‬ ‫کوردستانه‌‪ ،‬پیالنگێران‪ ،‬ناخوازن کوردان یه‌ک بن‪ ،‬یه‌ک‬ ‫بوونی کوردان له‌دژی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی ئه‌وانه‌‪ .‬پیالنگێران‬ ‫له‌که‌سایه‌تی رێبه‌رئۆجه‌الندا‪ ،‬هه‌وڵیاندا‪ ،‬گه‌لی کورد‪ ،‬بێ‬ ‫ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی بهێڵنه‌وه‌‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫ئێم‌ه خ��اوه‌ن له‌ناسنامه‌ی خۆمان ده‌رده‌ک �ه‌وێ��ن‪ .‬ئه‌مڕۆ‬ ‫ئاکه‌پ‌ه ل‌ه باکووری کوردستان ب‌ه پ��رۆژه‌ی ئیسالمی‬ ‫سیاسی‪ ،‬هه‌وڵی زیندوکردنه‌وه‌ی تۆرانیزمی گه‌ور‌ه ده‌دا‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌مجاره‌یان له‌ژێر ناوی تورک ـ ئیسالمدا هه‌وڵی‬ ‫سه‌رخستن و بااڵده‌ستی سیاسیی‌ه له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ل��ه‌م ق��ۆن��اخ �ه‌دا ک �‌ه ش��ۆڕش��ی رزگ��اری��خ��وازی‬ ‫گه‌له‌که‌مان‪ ،‬له‌باکووری کوردستان‪ ،‬بن بکه‌وێت‪ ،‬گه‌لی‬ ‫کورد‪ ،‬به‌گشتی رووبه‌رووی کۆمه‌ڵکۆژییه‌کی مه‌زنتر له‌‬ ‫هه‌ڵه‌بج‌ه و ده‌رسیم ده‌بێته‌وه‌‪ .‬چاالکییه‌که‌ک‌ه ب‌ه وتنه‌وه‌ی‬ ‫دروشم و ل‌ه ژێر کلوی به‌فردا کۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫وێمەی چاالکییەکان لە پشت (بەرگی دوایی)دا ببینە‬

‫کۆمیته‌ی شه‌هیدانی ‪ ،PÇDK‬کۆبوونه‌وه‌یه‌کی بۆ بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدان رێکخست‬ ‫~‬ ‫رۆژی (‪ )2011/2/17‬کۆمیته‌ی ش�ه‌ه��ی��دان��ی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ل‌ه باره‌گای ناوه‌ندی ل ‌ه‬ ‫شاری که‌رکوک کۆبوونه‌وه‌یه‌کی به‌رفراوانی بۆ بنه‌ماڵه‌‬ ‫شه‌هیدانی رێگای ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان به‌به‌شداری‬ ‫سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری به‌ست‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای کۆبوونه‌وه‌ک‌ه ب‌ه خوله‌کێک راوه‌ستان بۆ گیانی‬ ‫پاکی شه‌هیدانی رێگای رزگاری کوردستان ده‌ستی پێکرد‬ ‫و پاشان له‌الیه‌ن به‌رێز"وه‌هاب قه‌ره‌داخی" ئه‌ندامی کۆمیته‌ی‬ ‫ش�ه‌ه��ی��دان‪ ،‬به‌خێرهاتنی ک �ه‌س وک���اری شه‌هیدانی ک��را‪.‬‬ ‫وه‌هاب ووتی؛ ئامانجمان‪ ،‬له‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌‪ ،‬یه‌کترناسین و‬ ‫به‌رێکخستنه‌بوونه‌وه‌و به‌هێزکردنی رێزه‌کانی خۆمانه‌‪ ،‬وه‌کو‬ ‫بنه‌ماڵه‌و که‌س وکاری شه‌هیدان و هاوکاتیش‪ ،‬پێمان وایه‌‬ ‫له‌م قۆناخه‌دا‪ ،‬ک‌ه شۆڕشی گه‌له‌که‌مان له‌هه‌موو به‌شه‌کانی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬گه‌یشتووه‌ت‌ه ئاستێکی به‌رز‪ ،‬له‌سه‌رمان‌ه ک‌ه ئێمه‌‬ ‫وه‌کو بنه‌ماڵه‌وکه‌س وکاری شه‌هیدان وخۆمان ب‌ه خاوه‌نی ئه‌م‬ ‫تێکۆشان‌ه ده‌زانین‪ ،‬ب‌ه پێداگرییه‌وه‌‪ ،‬داکۆکی له‌مافه‌کانمان‬ ‫بکه‌ین‪ .‬له‌کۆبوونه‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌و که‌س وکاری شه‌هیداندا‪،‬‬ ‫سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری(دیارغه‌ریب) ئاخفی و ووتی؛‬ ‫شه‌هیدان‪ ،‬خاوه‌نی راسته‌قین‌ه ئه‌م واڵته‌ن‪ .‬ئه‌و کاته‌‪ ،‬پێویسته‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌رمان‪ ،‬خاوه‌ندارییه‌تی له‌شه‌هیدان و نرخه‌کانمان بکه‌ین‪،‬‬ ‫خ��اوه‌ن��داری��ی�ه‌ت��ی ل�ه‌ش�ه‌ه��ی��دان‪ ،‬خاوه‌ندارییه‌تی‌ه ل �ه‌و به‌ها و‬ ‫ده‌ستکه‌وتانه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌مڕۆ گه‌له‌که‌مان له‌هه‌رچواربه‌شه‌که‌ی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬به‌ده‌ستی خستووه‌و بۆ گه‌ره‌نتی کردنی ئه‌و‬ ‫ده‌سکه‌وتانه‌ش تێده‌کوشێت‪.‬‬ ‫شه‌هیدان‪ ،‬به‌تێکۆشانی خ��ۆی��ان‪ ،‬و به‌فیداکردنی گیانی‬

‫پاکیان‪ ،‬سنوور‌ه ده‌ستکرده‌کانی‬ ‫ه�����ێ�����زه‌داگ�����ی�����رک�����ه‌ره‌ک�����ان�����ی‬ ‫س �ه‌رک��وردس��ت��ان��ی��ان‪ ،‬تێکشکاند‬ ‫و ب���‌ه پ��ێ��ش �ه‌ن��گ��ای �ه‌ت��ی خ��ۆی��ان‪،‬‬ ‫یه‌کێتییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ورۆحێکی‬ ‫هاوبه‌شی نه‌ته‌وه‌ییان‌ه ئاوا کردووه‌‪،‬‬ ‫شه‌هیدان به‌فیداکردنی گیانی‬ ‫خۆیان‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر به‌داگیرکه‌ری‬ ‫ب����وون����‌ه ه�����ۆی ت��ێ��ک��ش��ک��ان��دن��ی‬ ‫س��ی��س��ت�ه‌م��ی ده‌س �ه‌اڵت��داری��ی �ه‌ت��ی‬ ‫سه‌ر کوردستانیش‪ ،‬بۆیه‌‪ ،‬چه‌نده‌‪،‬‬ ‫خاوه‌ن له‌‪ ،‬شه‌هیدانمان ده‌رکه‌وین‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ن��ده‌ش‪ ،‬ده‌ت��وان��ی��ن له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫به‌پیالنگێڕانی سه‌رگه‌له‌که‌مان‬ ‫به‌رخۆدان بکه‌ین و پیالنه‌کانیشیان‬ ‫پ��وچ �ه‌ڵ ب��ک�ه‌ی��ن�ه‌وه‌‪ .،‬پیالنگێڕانی ن��ێ��ون�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی��ش‪ ،‬که‌‪،‬‬ ‫له‌پانزده‌ی شوباتی ساڵی (‪)1999‬دا له‌سه‌ر که‌سایه‌تی‬ ‫رێبه‌ر ئ��ۆج��ەاڵن ب�ه‌ڕێ��و‌ه چ��وو‪ ،‬هه‌وڵیاندا گه‌له‌که‌مان بێ‬ ‫ئیراده‌ی و بێ پێشه‌نگ بهێڵنه‌و‌ه و ئه‌و هه‌موو نرخانه‌ی‬ ‫ک‌ه ل‌ه مێژووی تێکۆشانی رزگاریخوازی گه‌له‌که‌ماندا‪،‬‬ ‫به‌ده‌ستهاتوو بێ کاریگه‌ر بهێڵنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و پیالنه‌یه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ئامانجی سه‌ره‌کی‪ ،‬شه‌هیدانی رێگای ئازادی کوردستان‬ ‫بوو‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر به‌پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تیش ب‌ه سه‌دان‪ ،‬رۆڵه‌ی‬ ‫ئه‌م گه‌له‌‪ ،‬ئاگریان ل‌ه جه‌سته‌ی خۆیان ب �ه‌ردا و گیانی‬ ‫خۆیانیان فیداکرد‪ .‬له‌باشووری واڵتدا‪ ،‬شه‌هید سیروان ره‌ووف‬ ‫ک‌ه خۆی ئه‌ندامی پارتی سۆسیالیست بوو‪ ،‬ئه‌م یه‌که‌ی‬ ‫ب��اش‪ ،‬خوێندنه‌و‌ه ب‌ه ق��واڵی پیالنگێڕییه‌که‌ی زان��ی‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئاگری له‌جه‌سته‌ی پ��ی��رۆزی خ��ۆی ب���ه‌ردا‪ .‬ئێمه‌ش وه‌کو‬

‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کردستان له‌که‌سایه‌تی شه‌هید‬ ‫سیرواندا‪ ،‬هه‌موو شه‌هیدانی رێگای رزگاری گه‌له‌که‌مان‬ ‫ب‌ه بیردێنینه‌و و له‌به‌رامبه‌ر شه‌هیدان س�ه‌ری رێ��زون�ه‌وازش‬ ‫داده‌نوێنین و سۆز وپه‌یمانی خۆمان دووپات ده‌که‌ینه‌و‌ه که‌‬ ‫درێژه‌ده‌ری رێگایان بین‪.‬‬ ‫دی��ارغ�ه‌ری��ب ل �ه‌ب �ه‌رده‌وام��ی ئاخافتنه‌کانی خۆیدا ووت���ی؛ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ خاوه‌نداری ل‌ه نرخ وبه‌های شه‌هیدانی رێگای‬ ‫رزگاریخوازی گه‌له‌که‌مان وهه‌موو شه‌هیدانی کوردستان بکه‌ین‪،‬‬ ‫پێویست‌ه بۆ تێگه‌شتن و نزیکبوونه‌وه‌ی هه‌موو هێزو الیه‌ن‌ه سیاسی‬ ‫و دامه‌زراو‌ه مه‌ده‌نییه‌کان وجه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان‪ ،‬به‌په‌ل‌ه هه‌وڵی‬ ‫به‌ستنی کۆنگره‌و کۆنفرانسێکی نه‌ته‌وه‌یی بده‌ین‪ .‬له‌کۆتایی‬ ‫دانیشتنه‌که‌دا‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدانیش‪ ،‬خۆشحاڵبوون وسه‌ربه‌رزی‬ ‫خۆیانیان وه‌کو که‌س وکاری و بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدان ده‌ربڕی و‬ ‫هیوای به‌رده‌وامی ئه‌و شێو‌ه کۆبوونه‌وانه‌یان خواست‪.‬‬

‫بەیاننامه‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪41‬‬

‫کوردستان له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ی ‌ه بۆ سااڵنی نه‌وه‌ده‌کان‬ ‫پ����اش ن����ی����وه‌ڕۆی رۆژی (‪)2011/2/17‬‬ ‫کۆبوونه‌وه‌یه‌کی ج�ه‌م��اوه‌ری ل�ه‌ب�ه‌رده‌م س�ه‌رای‬ ‫سلێمانیدا ب��ۆ پ��ش��ت��ی��وان��ی ل �ه‌راپ �ه‌ڕی��ن �ه‌ک��ان��ی‬ ‫تونس و میسر ئه‌نجامدرا‪ .‬دوای کۆتایهاتنی‬ ‫ک���ۆب���وون���ه‌وه‌ ج��ه‌م��اوه‌ری��ی��ه‌ک��ه‌ ب �ه‌ش��ێ��ک ل �ه‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌ و خه‌ڵکانێکی تر ڕووده‌که‌نه‌ جاده‌ی‬ ‫سالم و له‌به‌رده‌م باره‌گای لقی چ��واری پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستاندا کۆده‌بنه‌وه‌ و دروش��م‬ ‫ل�ه‌دژی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ده‌ڵێنه‌وه‌ و باره‌گاکه‌‬ ‫به‌ردباران ده‌ک�ه‌ن‪ .‬دوات��ر ته‌قه‌ دروس��ت ده‌بێت و‬ ‫له‌ئه‌نجامی ئه‌و ته‌قه‌کردنه‌دا گه‌نجێک گیان‬ ‫ل �ه‌ده‌س��ت ده‌دات و نزیکه‌ی ش�ه‌س��ت که‌سیش‬ ‫بریندار ده‌بن‪ .‬هه‌ر دوای ئه‌م ڕووداوه‌ له‌هه‌ولێر و‬ ‫سۆران باره‌گاکانی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌الیه‌نی‬ ‫که‌سانێکی نادیاره‌وه‌ ده‌ستی به‌سه‌ردا ده‌گیرێت‬ ‫و ده‌سوتێنرێن‪.‬‬ ‫ب����ه‌رام����ب����ه‌ر ئ�����ه‌م ب�����ارودۆخ�����ه‌ ب���ه‌ش���ێ���ک ل�ه‌‬ ‫خۆپیشانده‌رانی شاری سلێمانی رایانگه‌یاندووه‌‬ ‫که‌ ئه‌وان چه‌کیان پێ نه‌بووه‌و که‌وتنه‌وه‌ی ئاژاوه‌‬ ‫ده‌ستی ده‌سه‌اڵتی له‌پشته‌وه‌یه‌و ده‌سه‌اڵت و لقی‬ ‫چ��وار به‌رپرس ده‌بینن له‌به‌رامبه‌ر که‌وتنه‌وه‌ی‬ ‫ئاژاوه‌و ئه‌و قوربانیانه‌ی که‌که‌وتۆته‌وه‌‪ .‬هه‌رچی‬ ‫پ��ارت��ی دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان�ه‌ ده‌س����ه‌اڵت و‬ ‫ده‌زگ��ا فه‌رمییه‌کان له‌سلێمانی به‌که‌مته‌رخه‌م‬ ‫ده‌زانێت له‌به‌رامبه‌ر پاراستنی باره‌گاکه‌یانداو‬ ‫خۆپیشانده‌ران و ئ �ه‌و الی �ه‌ن��ان �ه‌ی(وه‌ک��و ئ �ه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن) له‌پشتی خۆپیشاندانه‌که‌وه‌ن به‌ به‌رپرسیار‬ ‫له‌و روداوه‌ ده‌بینێت‪ .‬ئه‌مه‌ وێ��ڕای ئ �ه‌وه‌ی که‌‬ ‫ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ��ۆڕان��ی��ش رای��گ�ه‌ی��ان��د ک �ه‌ ئ �ه‌وان‬ ‫به‌شداری کۆبوونه‌وه‌ جه‌ماوه‌رییه‌که‌ی سلێمانیان‬ ‫نه‌کردووه‌و ئیدانه‌ی ئه‌و توندو تیژییه‌یان کرد‬ ‫که‌ له‌الیه‌نی خۆپیشانده‌ران و پاسه‌وانه‌کانی‬ ‫لقی چواره‌وه‌ په‌نای بۆبراوه‌ و پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستان و ده‌سه‌اڵت له‌هه‌ولێر وسۆران به‌رپرسیار‬ ‫ده‌بینێ به‌رامبه‌ر سوتاندنی باره‌گاکانیان‪.‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری به‌شه‌ره‌فی کوردستان‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک���و پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی‬ ‫کوردستان ئه‌م بارودۆخه‌ به‌مه‌ترسیدار ده‌بینین‬ ‫و پ��ێ��م��ان وای����ه‌ ئ��ه‌گ��ه‌ر ب�ه‌ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��ی�ه‌وه‌‬ ‫ه �ه‌ڵ��س��وک �ه‌وت ن��ه‌ک��رێ��ت‪ ،‬ئ����ه‌وا ده‌رف�����ه‌ت بۆ‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌ک��ی دروس��ت ده‌بێـت و دوور‬ ‫نییه‌ بارودۆخێکی ئاڵۆزی هاوشێوه‌ی سااڵنی‬ ‫(‪)1994‬ه �ه‌ت��ا(‪ )1998‬باڵ به‌سه‌ر کوردستاندا‬ ‫بکێشێت‪ .‬دی���اره‌ ئ�ه‌م�ه‌ش ب �ه‌وات��ای شکاندنی‬ ‫ئیراده‌ی دیموکراتیانه‌ی خه‌ڵکه‌و له‌ده‌ستدانی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مانه‌ ل�ه‌م قۆناخه‌دا‪،‬‬ ‫ن���ه‌ک ج��ێ��گ��ی��رک��ردن��ی ده‌س��ک��ه‌وت��ه‌ک��ان‪ .‬ئێمه‌‬ ‫له‌رابردووشدا بانگی هه‌ستیاریمان له‌الیه‌نه‌کان‬ ‫کردبوو‪ ،‬به‌اڵم دیاره‌ به‌به‌رپرسیارێتی هه‌ڵسوکه‌وت‬

‫ناکرێت‪ .‬وه‌کو هه‌ڵوێستێکی سیاسی و ویژدانیش‬ ‫ئێمه‌ به‌شێوه‌یه‌کی گشتی پارتی دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان و یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان‬ ‫وه‌ک���وده‌س���ه‌اڵت‪ ،‬ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ��ۆڕان��ی��ش وه‌ک��و‬ ‫الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن ل�ه‌و ڕووداوان���ه‌ به‌رپرسیار‬ ‫ده‌بینین‪ .‬ئه‌مه‌ش ته‌نیا بۆ تاوانبارکردن ناڵێین؛‬ ‫به‌ڵکو وه‌کو به‌رپرسیارێتییه‌کی مێژوویی باسی‬ ‫ده‌که‌ین و پێویسته‌ خۆیان له‌و ڕووداوانه‌ به‌رپرسیار‬ ‫ببینن و بیانووی ج��ۆراوج��ۆری بۆ نه‌هێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵگه‌شمان ب��ۆ ئ �ه‌م هه‌ڵوێسته‌ ئ �ه‌و واقیعه‌یه‌‬ ‫که‌ پێش رووداوه‌ک��ه‌ درووس��ت ک��راوه‌ و له‌دوای‬ ‫رووداوه‌ک�ه‌ش�ه‌وه‌ به‌شێوه‌ی ناڕاسته‌وخۆ ده‌کرێته‌‬ ‫رۆژه‌ڤ���ی ج �ه‌م��اوه‌ر‪ .‬ئ�ه‌وه‌ت��ا ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی گ��ۆڕان‬ ‫له‌الیه‌که‌وه‌ شه‌وورۆژ له‌راگه‌یاندنه‌کانی خۆیاندا‬ ‫کوردستان وه‌کو تونس و میسر وێنا ده‌کات و‬ ‫داوای ئه‌وه‌ ده‌کات که‌ په‌رله‌مان و حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌‪ ،‬له‌الیه‌کی تریشه‌وه‌ ده‌ڵێت‬ ‫ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا نیین که‌ هێرش بکرێته‌ سه‌ر‬ ‫دام��وده‌زگ��ای ف�ه‌رم��ی‪ .‬بێگومان بانگه‌وازی‬ ‫کردن بۆ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی په‌رله‌مان و حکومه‌ت‬ ‫له‌ جێگه‌یه‌کی وه‌کو هه‌رێمی کوردستاندا و به‌و‬ ‫شێوازه‌ و له‌م کاته‌دا توندوتیژی لێده‌که‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ه �ه‌ر بۆیه‌ پێویسته‌ ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی گ��ۆڕان خۆی‬ ‫ب �ه‌رپ��رس ببینێت ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌و ب��ارودۆخ �ه‌‪.‬‬ ‫له‌الیه‌کی ت��ره‌وه‌ پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫به‌ناڕاسته‌وخۆ بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان به‌به‌رپرسیار‬ ‫ده‌بینێ له‌ ڕووداوه‌ک �ه‌ی سلێمانی هه‌ر بۆیه‌ له‌‬ ‫هه‌ولێر و س��ۆران هێرشکرایه‌ سه‌ر باره‌گاکانی‬ ‫گۆڕان‪ ،‬هه‌روه‌ها ده‌زگا فه‌رمییه‌کانی سلێمانیش‬ ‫به‌که‌مته‌رخه‌م و به‌رپرسیار ده‌بینێ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫باره‌گاکه‌ی ئه‌وانیان نه‌پاراستووه‌‪ .‬ئاشکرایه‌‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستانیش له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ له‌ باره‌گای ئه‌وانه‌وه‌ ته‌قه‌ له‌جه‌ماوه‌ر‬ ‫کراوه‌(به‌پێی لێدوانی فازل میرانی بۆ کوردستان‬ ‫تیڤی له‌شه‌وی (‪) 2/17‬دا که‌ ده‌یگوت ئه‌وه‌ی‬ ‫هێرش بکاته‌ سه‌ر باره‌گای ئێمه‌ زۆر له‌سه‌ری‬ ‫ده‌ک �ه‌وێ��ت)‪ ،‬ه �ه‌روه‌ه��ا ئ �ه‌و ک��اردان �ه‌وه‌ی �ه‌ی که‌‬ ‫له‌ماوه‌یه‌کی کورتدا دوای رووداوه‌که‌ی سلێمانی‬ ‫له‌هه‌ولێر و سۆران و دهۆک ڕوویاندا به‌رپرسیاره‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌رچ��ی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستانیشه‌‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ک�ه‌ دام��وده‌زگ��اک��ان��ی ده‌س �ه‌اڵت‬ ‫له‌ سلێمانی به‌ده‌ستی ئه‌وه‌وه‌یه‌ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫ڕووداوه‌ی سلێمانی به‌رپرسیاره‌ و پێویسته‌ خۆی‬ ‫به‌رپرسیار ببینێت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م بارودۆخه‌‪.‬‬ ‫ئازادیخوازان‪ ،‬نیشتمانپه‌روه‌رانی کوردستان‬ ‫ئاشکرا بوو که‌ مه‌ترسی بۆ سه‌رده‌سکه‌وته‌کانمان‬ ‫هێشتا زۆره‌و له‌ گۆڕه‌پانی سیاسی هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا عه‌قڵییه‌تی یه‌کتر قه‌بوڵ نه‌کردن‬ ‫و په‌راوێزخستن هه‌یه‌‪ ،‬عه‌قڵییه‌تی هێرش کردنه‌‬

‫سه‌ر یه‌کتر و تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬هێشتا پاوانی‬ ‫ناوچه‌گه‌ریی هه‌یه‌و هه‌ر گروپێک له‌جێگه‌یه‌ک‬ ‫ج��ه‌م��اوه‌ری زی��ات��ر بێت ده‌خ��وازێ��ت ئ �ه‌وان��ی تر‬ ‫بێ ده‌ن��گ بکات‪ .‬ئه‌مانه‌ش له‌گه‌ڵ گیانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیدا یه‌ک ناگرنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫هێزو تواناکانمان پ�ه‌رت�ه‌وازه‌ ده‌ک��ات‪ .‬هه‌ربۆیه‌‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک���و پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان وه‌ک����و ه��ێ��زێ��ک��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ی‬ ‫پ��ۆزه‌ت��ی��ڤ خ��ۆم��ان ل �ه‌ب �ه‌ره‌ی داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ی‬ ‫گ�ه‌ل��دای��ن و ه �ه‌م��وو ن��اڕه‌زای��ی�ه‌ت��ی�ه‌ک��ان��ی گه‌ل‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه‌ ن��اع �ه‌داڵ �ه‌ت��ی و گ �ه‌ن��ده‌ڵ��ی به‌‬ ‫ڕه‌وا ده‌بینین و له‌ پێناوی گۆڕانکارییه‌کی‬ ‫ریشه‌ییدا‪ ،‬پشتگیری چاالکی دیموکراتیانه‌‬ ‫ده‌که‌ین‪ .‬له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ به‌هه‌موو ڕه‌نگێک‬ ‫په‌نابردنه‌ به‌ر توندوتیژی له‌کاتی ئه‌نجامدانی‬ ‫چاالکی دیموکراتیدا ره‌تده‌که‌ینه‌وه‌و بکه‌رانی‬ ‫شه‌رمه‌زار ده‌که‌ین‪ ،‬وه‌اڵم��دان�ه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ریش‬ ‫به‌ چه‌ک به‌توندی شه‌رمه‌زار ده‌که‌ین‪ .‬داوا له‌‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌که‌مان ده‌که‌ین نه‌که‌ونه‌ ناو ملمالنی‬ ‫شه‌ڕی ده‌سه‌اڵته‌و نه‌بنه‌ ئامرازێک بۆ دروست‬ ‫بوونی شه‌ڕو ئاڵوزی و هاوکاتیش داوا ده‌که‌ین‬ ‫هه‌رچی زووه‌ لیژنه‌یه‌کی تایبه‌ت و سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ب��ۆ ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ن �ه‌وه‌ی ئ���ه‌و ڕووداوان�������ه‌ ل �ه‌الی �ه‌ن‬ ‫که‌سانی یاسایی و سه‌ربه‌خۆ دروست بکرێت و‬ ‫له‌ماوه‌یه‌کی کورتدا راستییه‌کان ئاشکرا بکه‌ن‬ ‫بۆ رای گشتی‪ .‬هه‌تا ئه‌و لیژنه‌یه‌ش کاره‌کانی‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات‪ ،‬ه��ێ��رش ک��ردن�ه‌ س �ه‌ر یه‌کتر و‬ ‫یه‌کتری ت��ۆم�ه‌ت ب��ارک��ردن رابوه‌ستێندرێت و‬ ‫به‌په‌له‌ داوا ده‌که‌ین که‌ هێزه‌ عه‌سکه‌رییه‌کانی‬ ‫الیه‌نه‌کان هاتوونه‌ته‌ نێوشاره‌کانه‌وه‌‪ ،‬بکشێننه‌وه‌‬ ‫و هاوکاتیش داوا له‌جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان و‬ ‫هه‌موو الیه‌نه‌ دیموکراتخواز و ئاشتیخوازه‌کان‬ ‫ده‌ک��ه‌ی��ن ب��ا ب �ه‌ی �ه‌ک �ه‌وه‌ ه�ه‌س��ت��ی��ن ب �ه‌س��ازدان��ی‬ ‫کۆبوونه‌وه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری له‌به‌رده‌م په‌رله‌مانی‬ ‫کوردستاندا به‌ دروشمی" به‌ڵێ بۆ ئاشتی‪ ،‬نا‬ ‫بۆ ش �ه‌ڕی ناوخۆیی" ــ "به‌ڵێ بۆ کارابوونی‬ ‫په‌رله‌مان و حکومه‌ت و دادگاکانی هه‌رێم‪ ،‬نا‬ ‫بۆ ده‌سه‌اڵتی حزبی" ــ " به‌ڵێ بۆ نوێبوونه‌وه‌و‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری‪ ،‬نابۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌" ــ " به‌ڵێ‬ ‫بۆ چاالکی دیموکراتی‪ ،‬نا بۆ توندوتیژی و‬ ‫گه‌نده‌ڵی"‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک���و پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی‬ ‫کوردستان له‌م رۆژانه‌شدا‪ ،‬پرۆژه‌ی چاره‌سه‌ریمان‬ ‫ده‌رباره‌ی ته‌واوی کێشه‌کانی ئێستای هه‌رێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ب��ۆ رای گشتی و گه‌له‌که‌مان‬ ‫راده‌گه‌ێنین‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/2/18‬‬

‫~|‬

‫‪42‬‬

‫بەیاننامه‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ی گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫گه‌ره‌نتی سه‌رکه‌وتنی شۆرشی کوردستان ‌ه‬ ‫ل�ه‌(‪)12‬ه�ه‌م��ی��ن ساڵیادی پالنگێری نێوده‌وڵه‌تیدا‬ ‫ته‌واوی هێزی به‌شداربوو له‌گه‌له‌کۆمه‌که‌دا ڕیسواو‬ ‫شه‌رمه‌زار ده‌که‌ین و سه‌ری ڕێزو ن�ه‌وازش له‌به‌رده‌م‬ ‫ڕۆحی بێگه‌ردی ئه‌و قاره‌مانانه‌دا داده‌نه‌وێنین ک ‌ه‬ ‫به‌گیانی پیرۆزیان پالنگێرییه‌کانیان پوچه‌ڵکرده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ��اش��ک��رای � ‌ه ک���ه‌ ه���ه‌م���وو ش����ۆرش و ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی‬ ‫ئ���ازادی���خ���وازان���ه‌ی گ����ه‌الن ڕووب�������ه‌ڕوی ه��ێ��رش��ی‬ ‫دڕن��دان �ه‌ی پالنگێران ب��ون �ه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬گه‌لی کوردیش‬ ‫یه‌کێک ‌ه له‌و گه‌النه‌ی که‌ بۆت ‌ه قوربانی زۆرێک‬ ‫له‌و گه‌له‌کۆمانه‌‪ .‬هه‌ر له‌سێداره‌دانی شێخ سه‌عید‬ ‫و سه‌یدره‌زا و هاوپه‌یمانی نێوان روسیا و ئێران بۆ‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆماری مه‌هاباد و له‌سێداره‌دانی‬ ‫ق��ازی محه‌مه‌د و په‌یمانی ج�ه‌زائ��ی��رو کاره‌ساتی‬ ‫کیمیاباران و ئه‌نفال تا ده‌گات ‌ه (‪)15‬ی شوباتی ساڵی‬ ‫(‪ )1999‬ک ‌ه ب ‌ه به‌شداری ئه‌مریکا و ئیسرائیل و‬ ‫ژماره‌یه‌کی زۆر له‌واڵتانی ئه‌وروپاو روسیاو هه‌رچوار‬ ‫ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ر له‌کوردستان به‌شێوه‌یه‌کی زۆر‬ ‫هۆڤان ‌ه و به‌ئامانجی سه‌رکوتکردنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازان �ه‌ی گه‌لی ک���وردو ب��ێ ئیراده‌کردنی‬ ‫گه‌له‌که‌مان ڕێبه‌ری گه‌لی کورد به‌ڕێز(عه‌بدواڵ‬ ‫ئ��ۆج �ه‌الن)ی��ان ده‌ستگیرکرد و راده‌س��ت��ی ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬ ‫تورکیایان کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری نیشتیمانپه‌روه‌رو دیموکراتیخواز‪:‬‬ ‫م��اوه‌ی (‪ )12‬ساڵ ‌ه ڕێبه‌ر ئۆجه‌الن له‌زیندانێکی‬ ‫تاکه‌که‌سیدا ل ‌ه نیمچه‌ دورگه‌ی ئیمرالی سه‌ره‌ڕای‬ ‫خراپی ره‌وش��ی ته‌ندروستی ب ‌ه ب �ه‌رده‌وام��ی له‌ژێر‬ ‫ئه‌شکه‌نج ‌ه و فشاری ده‌رونیدا ژیان به‌سه‌رده‌بات‪،‬‬ ‫به‌اڵم س �ه‌ره‌ڕای نه‌بوونی هه‌لومه‌جی ژیان به‌ڕێزی‬ ‫به‌رخودانیه‌کی بێ وێنه‌ ئه‌نجامده‌دا‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌موو‬ ‫پالنگێریه‌کان به‌ سه‌رکوتکردنی شۆرش ئه‌نجامیان‬ ‫گرتبێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ڕێ��ب�ه‌ر ئ��ۆج�ه‌الن ئ �ه‌م چاره‌نوسه‌ی‬ ‫پێچه‌وان ‌ه ک����رده‌و‌ه و ده‌س��ت��گ��ی��رک��ردن�ه‌ک�ه‌ی خۆی‬ ‫وه‌رگ��ێ��رای � ‌ه س �ه‌ر پ��ێ��واژۆی چ��اره‌س �ه‌ری و ت��ه‌واوی‬ ‫سیسته‌مه‌ ده‌سه‌اڵتـداره‌کانی خسته‌ به‌رلێپرسینه‌وه‌‪،‬‬ ‫وه‌رچه‌رخانێکی مێژوویی و ده‌سکه‌وتێکی گرنگی‬ ‫پێشکه‌شی ه �ه‌م��وو م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ی ک���رد‪ .‬ب �ه‌ڕێ��زی‬ ‫ل��ه‌م��اوه‌ی ڕاب�����ردوودا ل�ه‌پ��ێ��ن��اوی چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی‬ ‫ت���ه‌واوی کێشه‌کانی سیسته‌می واڵت��ان��ی جیهان‬ ‫و گه‌النی ڕۆژه�ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت و گه‌لی کورد‬ ‫و ژن��ان به‌تایبه‌تی‪ .‬ب�ه‌ه�ه‌وڵ��دان� ‌ه فکرییه‌کانی و‬ ‫پێشخستنی باشترین تێزی چاره‌سه‌ری ئایدۆلۆژی‬ ‫و دیموکراتترین و نۆژه‌نترین سیسته‌می به‌ڕێوه‌بردنی‬ ‫کۆمه‌ڵگای پێشخستووه‌ له‌گه‌ڵ پ��رۆژه‌ی ئاشتی‬ ‫و دیموکراسیان ‌ه بۆچاره‌سه‌رکردنی دۆزی ڕه‌وای‬ ‫گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ل �ه‌ه �ه‌رچ��وارب �ه‌ش��ی ک��وردس��ت��ان‪ .‬ب ‌ه‬ ‫پێشبینی و دوربینیه‌کانی هه‌موو الیه‌نه‌ شاراوه‌کانی‬ ‫گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی شیکردۆته‌وه‌ و به‌تایبه‌تی‬ ‫ڕوی راسته‌قینه‌ی دیموکراسیه‌تی چه‌واشه‌کارانه‌ی‬ ‫س��ی��س��ت �ه‌م��ی س�����ه‌رم�����ای�����ه‌داری م���ۆدێ���رن���ی���ت��� ‌ه و‬ ‫گه‌له‌کۆمه‌کانی له‌سه‌ر گه‌النی ئازادیخوازی‪ ،‬زۆر‬

‫ڕادیکااڵنه‌ خستۆته‌ به‌ر ره‌خنه‌و شیکاری‪.‬‬ ‫ئاشکرایه‌ له‌گه‌ڵ ده‌ستپێکردنی ئ �ه‌م گه‌له‌کۆم ‌ه‬ ‫نه‌گریس ‌ه هه‌تا ڕۆژی ئ�ه‌م��رۆ ب �ه‌ده‌ی��ان ل� ‌ه کچان‬ ‫وکوڕانی شۆڕشگێر و که‌سی نیشتیمانپه‌روه‌ر بوونه‌ت ‌ه‬ ‫په‌رژینی ئاگرین له‌ده‌وری ڕێبه‌رئۆجه‌الن و به‌چاالکی‬ ‫گیانبازی گه‌وره‌ترین شۆرشی زیهنی و ویژدانی و‬ ‫ئه‌خالقییان به‌رپا کردووه‌ و په‌یامی ئازادیان دابه‌گوێ‬ ‫هه‌موو ده‌سه‌اڵتداران و ویژدان ‌ه نوستوه‌کانیان به‌ئاگا‬ ‫هێنایه‌وه‌‪ ،‬بوون ‌ه قه‌ڵغان له‌به‌رده‌م گه‌له‌کۆمه‌که‌دا‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵ ڤیان جاف و سیروان ڕوئۆفی هونه‌رمه‌ند و هه‌ڤاڵ‬ ‫هه‌رێمیش وه‌ک فریادره‌سی گه‌له‌که‌مان به‌چاالکی‬ ‫گیانبازیه‌کانیان وه‌ک پ��ردی ئاگرین بونه‌ده‌نگی‬ ‫ن��اڕه‌زای له‌به‌رامبه‌ر گه‌له‌کۆمه‌که‌ و بانگه‌وازی‬ ‫ئازادی له‌باشوری کوردستاندا‪ .‬له‌ده‌رئه‌نجامی ئه‌م‬ ‫هه‌موو فیداکاریانه‌دا و ڕۆژب �ه‌رۆژی و گه‌وره‌بوون‬ ‫و به‌هێزی بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازانه‌ی گه‌له‌که‌مان‬ ‫ب�ه‌پ��ێ��ش�ه‌ن��گ��ای�ه‌ت��ی ک��ۆم��اج��ڤ��اک��ێ��ن ک��وردس��ت��ان و‬ ‫به‌ڕێوه‌چوونی پاراستنی ره‌وایانه‌ی گه‌ل له‌گۆره‌پانی‬ ‫ش���ه‌ڕداو پێشکه‌وتنی سیاسه‌تی دیموکراتیانه‌ و‬ ‫چ��االک��ی ج�ه‌م��اوه‌ری��ان�ه‌ و پێشکه‌وتنی هۆشیاری‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و له‌یه‌کتر نزیکبونه‌وه‌ی گه‌له‌که‌مان ل ‌ه‬ ‫هه‌رچواربه‌شی کوردستان به‌ده‌ستپێشه‌خه‌ری ژنان و‬ ‫پاشان چین و توێژه‌کانی تر و هه‌روه‌ها خاوه‌نداریکردن‬ ‫له‌ ئه‌رکی نه‌ته‌وه‌ی تا ئاستێک‪ ،‬بوو به‌هۆکاری‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ ده‌وڵه‌تی تورکیا دانوستاندن له‌گه‌ڵ به‌ڕێز‬ ‫ئۆجه‌الندا ئه‌نجامبدات و دان ب �ه‌و راستیه‌دابنێت‬ ‫که‌ ئاشتی و چ��اره‌س�ه‌ری به‌بێ ڕێبه‌ر ئۆجه‌الن و‬ ‫بزوتنه‌وه‌که‌ی مه‌حاڵه‌‪ .‬بێگومان موخاتبگرتنی ڕێبه‌ر‬ ‫ئۆجه‌الن به‌واتای موخاته‌بگرتنی ئیراده‌ی ته‌واوی‬ ‫گه‌لی کورده‌‪ .‬له‌ده‌رئه‌نجامی ئه‌مانه‌دا ده‌توانین بڵین‬ ‫گه‌لێک ده‌سکه‌وتی گرنگمان ده‌سته‌به‌ر ک��ردوو‌ه و‬ ‫له‌هه‌موو کاتێک زیاتر ده‌رفه‌تی سه‌رکه‌وتن ره‌خساوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌بێت له‌بیریشمان نه‌چێت پالنگێڕی ئێستا زۆر‬ ‫قوڵـتر و به‌رفراوانتر له‌جاران ئه‌سپی خۆی ت��اوده‌دا‬ ‫ئه‌مڕۆکه‌ش خ��ۆی وه‌ک��و گه‌له‌کۆمه‌یه‌کی سه‌وز‬ ‫ناوه‌زد ده‌کات و ده‌کرێت له‌الیه‌ن زلهێزانی سیسته‌می‬ ‫سه‌رمایه‌داری جیهانی و به‌هاوبه‌شی و هاوپه‌یمانی‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورکیا و سوریا و ئێران به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪.‬‬ ‫ئاشکرایه‌ ک ‌ه بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی کورد‬ ‫و به‌رخودانیه‌کانی له‌به‌رامبه‌ر ت �ه‌واوی سیسته‌م ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌کان راسته‌وخۆ کاریگه‌ری له‌سه‌ر هه‌موو‬ ‫گ �ه‌الن ک���ردوو‌ه و به‌تایبه‌تی تێکۆشانی گه‌النی‬ ‫ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست ئیلهامیان لێوه‌رگرتووه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئاراسته‌کردنی ساڵو پشگیریمان بۆ شۆرشی گه‌الن‬ ‫ل ‌ه واڵتانی عه‌ره‌بیدا ده‌توانین بڵین ئه‌م سه‌رهه‌ڵدانان ‌ه‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانی ڕێبه‌رئۆجه‌الن پشتڕاست ده‌کاته‌و‌ه‬ ‫که‌ده‌ڵێـت ت���ه‌واوی سیسته‌مه‌ کۆنه‌کان ناتوانن‬ ‫خۆیان له‌به‌رده‌م پێشکه‌وتنی ئیراده‌ی گه‌الن ڕابگرن‬ ‫و ڕووبه‌رووی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ ده‌بنه‌وه‌‪ .‬هێزی ده‌ره‌کیش‬ ‫ناتوانن کێشه‌ی گ�ه‌الن��ی ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌راس��ت‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ن و ته‌نها ئیراده‌ی دیموکراتیخوازانه‌ی‬

‫گ���ه‌الن نه‌بێـت‪ .‬ل����ه‌ڕۆژی ئ �ه‌م��رۆش��دا تێکۆشانی‬ ‫گه‌له‌که‌مان به‌تایبه‌تی له‌باکوری و ڕۆژه �ه‌اڵت و‬ ‫ڕۆژئ���اوای کوردستان گه‌یشتۆته‌ ئاستێکی بڵند‬ ‫له‌تێکۆشان‪ ،‬به‌تایبه‌تی گه‌له‌که‌مان له‌ باکوری‬ ‫ک��وردس��ت��ان گه‌لێک ده‌س��ک�ه‌وت��ی به‌ده‌ستهێناوه‌ و‬ ‫گه‌یشتۆت ‌ه ئاستی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیانه‌ و‬ ‫هه‌موو ڕوداو و ئاماده‌کارییه‌کان ئه‌وه‌ پیشان ده‌ده‌ن ک ‌ه‬ ‫به‌هاری ئه‌مساڵ ده‌بێته‌ ساڵی به‌رپاکردنی شۆرش‪.‬‬ ‫ئه‌م هه‌نگاو‌ه له‌باکوری کوردستانه‌و‌ه ده‌ست پێده‌کات‪.‬‬ ‫دیسان ده‌توانین به‌ئاشکرا بڵین هێزی پالنگێڕ له‌ماوه‌ی‬ ‫ڕابردوودا به‌سودوه‌رگرتن له‌ درزو بۆشایی نێوان کوردان‬ ‫گوڕی به‌پالنگێریدا‪ .‬ئێستاش ب ‌ه به‌رده‌وام کارده‌که‌ن‬ ‫له‌پێناوی پارچه‌کردنی ئیراده‌ی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یمان‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئێم ‌ه وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان له‌و باوه‌ڕه‌داین کێشه‌ی هه‌موو به‌شه‌کانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان وه‌ک گ��ۆش��ت ون��ی��ن��ۆک ب �ه‌ی �ه‌ک �ه‌و‌ه‬ ‫گ��رێ��دراون و ب��اک��وری کوردستانیش ڕۆڵ��ی کلیل‬ ‫ده‌گێرێت‪ .‬بۆ چاره‌سه‌رکردنی ته‌واوی کێشه‌کانیش‬ ‫س���ازدان���ی ک��ۆن��ف��ران��س��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و ئ��اواب��وون��ی‬ ‫یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و خاوه‌نده‌رکه‌وتن له‌ئه‌رکه‌کانمان‬ ‫تێپه‌راندن و گۆراندنی هه‌موو سیسته‌م ‌ه ک��ۆن و‬ ‫کالسیکه‌کان و به‌ده‌ستهێنانی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫و دیموکراتیانه‌مان له‌هه‌رسێ به‌شی کوردستان و‬ ‫ئاواکردنی سیسته‌مێکی جه‌ماوه‌ری دیموکراتیان ‌ه‬ ‫له‌باشوری کوردستاندا ب ‌ه ئاوابوونی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫دیموکراتیانه‌ به‌ده‌ست دێت‪ .‬گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫ته‌نها له‌سه‌ریه‌ک به‌شی کوردستان نییه‌ و ڕاسته‌وخۆ‬ ‫له‌سه‌ر باشوری کوردستانیشه‌‪ .‬پێشمانوای ‌ه گه‌رانه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌ل بۆ ت�ه‌واوی خه‌ڵکی هه‌ژار و‬ ‫زه‌حمه‌تکێش و دیموکراتیزه‌کردنی سیسته‌م و کۆمه‌ڵگا‬ ‫و به‌ده‌ستهێنانی ئه‌و مافانه‌مان که‌ به‌هه‌ڵواسراوه‌ی‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ به‌خاونده‌رکه‌وتن و پراکتیزه‌کردنی ڕێبازی‬ ‫ڕێ��ب �ه‌ر ئ��ۆج �ه‌الن ده‌س �ه‌ت �ه‌ب �ه‌ر ده‌ب��ێ��ت‪ .‬ل �ه‌س �ه‌ر ئ�ه‌و‬ ‫بنه‌مایه‌ش بۆ سه‌رکه‌وتنی ش��ۆرش له‌سه‌رتاسه‌ری‬ ‫کوردستاندا پێویست ‌ه هه‌موومان تواناکانمان بکه‌ین‬ ‫به‌یه‌ک و کاربکه‌ین بۆ ئ���ازادی ڕێبه‌ر ئۆجه‌الن‬ ‫وپوچه‌ڵکردن ‌هه‌ی گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ئه‌مان ‌ه‬ ‫ده‌بێت ‌ه گه‌ره‌نتی سه‌رکه‌وتنی شۆرش له‌کوردستاندا‪.‬‬ ‫به‌ گرێدراوبوون به‌م راستیانه‌و‌ه پێویست ‌ه ئه‌م ساڵ‬ ‫بکه‌ین به‌ساڵی یه‌کگرتن وبه‌رپاکردنی شۆرشی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ڕیسواو شه‌رمه‌زاربێت هه‌موو گه‌له‌کۆمه‌یه‌ک‬ ‫بژی تێکۆشان و شۆرشی ئازادیخوازانه‌ی گه‌الن‬ ‫بژی یه‌کێتییه‌کی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیان ‌ه و‬ ‫به‌رپابوونی شۆرش له‌کوردستاندا‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێری‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011-2-15‬‬

‫بەیاننامه‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫‪43‬‬

‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‪:‬‬

‫هه‌ڤاڵ ڤیان سیمبۆڵی ئازادی وتێکۆشانه‌‬

‫له‌پێنجه‌مین ساڵیادی چاالکییه‌ گیانبازییه‌که‌ی‬ ‫هه‌ڤاڵ"ڤیان"دا سه‌ری رێز بۆ گیانی پاکی شه‌هید‬ ‫ڤ��ی��ان و س �ه‌رج �ه‌م ش�ه‌ه��ی��دان��ی رێ��گ��ای ئ����ازادی و‬ ‫مرۆڤایه‌تی و ڕزگ��اری گه‌له‌که‌مان داده‌نه‌وێنین‬ ‫و به‌ڵێن دووپات ده‌که‌ینه‌وه‌ که‌ هه‌میشه‌ له‌پێناوی‬ ‫په‌یام و راستی ئه‌واندا بژین و تێکۆشان بکه‌ین‪.‬‬ ‫شه‌هید ڤیان که‌ ناوی خۆی" له‌یال والی حسین"ه‌‪،‬‬ ‫له‌بنه‌ماڵه‌یه‌کی ه���ه‌ژارو تێکۆشه‌ر له‌دایکبووه‌و‬ ‫له‌پێناوی ئه‌وه‌ی هه‌ڵگری ئااڵی ده‌ستی "له‌یالقاسم"‬ ‫بێت وجێگه‌ی ئه‌و بگرێته‌وه‌ له‌الیه‌نی خێزانه‌که‌یه‌و‌ه‬ ‫ناوی"له‌یال"ی لێ ده‌نرێت‪ .‬هه‌ڤاڵ "ڤیان"یش هه‌ر‬ ‫له‌منداڵییه‌وه‌ هه‌وڵی داوه‌ که‌ شایسته‌ی ئه‌و ناو‌ه‬ ‫بێت‪ .‬له‌الیه‌ک گرنگی به‌ خوێندن داوه‌و هه‌وڵی‬ ‫داوه‌ که‌ سوود له‌ خوێندن وه‌ربگرێت بۆ پێگه‌یاندنی‬ ‫که‌سایه‌تی خۆی‪ ،‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌ گرنگی به‌ژیانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا داوه‌و خۆی له‌به‌رامبه‌ر ئێش وئازاره‌کانی‬ ‫گه‌له‌که‌ی به‌رپرسیار بینیوه‌‪ .‬ه�ه‌ر ئه‌مه‌ش وای‬ ‫لێده‌کات له‌ناخه‌وه‌ هه‌ست به‌ئێش وئازاره‌کانی گه‌ل‬ ‫بکات وخۆی به‌رپرسیار ببینێ بۆ چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫ئه‌و پرسگرییانه‌ی که‌ گه‌ل رووب �ه‌رووی ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ی ئ��ه‌و ب���ارودۆخ���ه‌ی ک �ه‌ ل�ه‌ن��اوه‌ڕاس��ت��ی‬ ‫ن���ه‌وه‌ده‌ک���ان���ی س����ه‌ده‌ی راب�������ردوودا گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان‬ ‫له‌باشووری کوردستاندا پێیدا تێده‌په‌ڕی‪ ،‬له‌الیه‌ک‬ ‫ش�ه‌ڕی ناوخۆ و هێنانی سوپای داگیرکه‌ران بۆ‬ ‫سه‌ر باشووری کوردستان هه‌بوو‪ ،‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌‪،‬‬ ‫کێشه‌ کۆمه‌اڵیه‌تی و فکری وئابوورییه‌کان قۆڵ‬ ‫ده‌ب��وون �ه‌وه‌و ئه‌مه‌ش وای له‌ گه‌نجان کردبوو ک ‌ه‬ ‫له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌و بارودۆخه‌ داسه‌پاوه‌ بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫ب��گ �ه‌ڕێ��ن‪ .‬ئ���ه‌وه‌ ب���وو ب�ه‌ش��ێ��ک��ی زۆری گ�ه‌ن��ج��ان‬ ‫روویان له‌ تاراوگه‌ ده‌کردو به‌جێ هێاڵنی واڵتیان‬ ‫به‌چاره‌سه‌ر ده‌بینی‪ ،‬به‌شێکیش په‌سند کردنی ئه‌و‬ ‫واقیعه‌یان وه‌کو ناچاری ده‌بینی‪ ،‬به‌اڵم هه‌ڤاڵ ڤیان‬ ‫و پۆلێک له‌گه‌نجانی نیشتمانپه‌روه‌رو دڵسۆزی ئه‌م‬ ‫واڵته‌ چاره‌سه‌رییان له‌ تێکۆشان وپه‌ره‌پێدانی بیری‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتیدا ده‌بینی و بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌یان‬ ‫ده‌کرد که‌ شۆڕش پرۆسه‌یه‌کی به‌رده‌وامه‌و کۆتایی‬ ‫ن��ای �ه‌ت‪ ،‬ش��ۆڕش وتێکۆشان ل�ه‌ه�ه‌ر سه‌رده‌مێکدا‬ ‫کاراکته‌ر وتایبه‌تمه‌ندی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ وه‌رده‌گرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌ناوه‌ڕۆکه‌که‌ی نه‌گۆڕه‌‪ ،‬ئه‌ویش نوێبوونه‌وه‌یه‌و‬ ‫شۆڕشگێڕیش ئه‌و که‌سه‌یه‌ که‌ ئاماده‌ی خزمه‌ته‌و‬ ‫به‌گیانی پێشمه‌رگانه‌ ده‌ژی وخ �ه‌ب��ات ده‌ک��ات‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵ ڤیان وهاوڕێبازه‌کانی پێیان وابوو که‌ ته‌نیا‬ ‫به‌هه‌ڵوێستێکی به‌مڕه‌نگه‌ ده‌ت��وان��رێ��ت ده‌سکه‌وت‬ ‫و به‌هاکانی گ �ه‌ل بپارێزرێن و پێش بخرێن‪ .‬ب ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌و چه‌مک وهه‌ڵوێستانه‌ی که‌ باسیان‬ ‫له‌کۆتایهاتنی شۆڕش ده‌کردو له‌بن ناوی سه‌رده‌می‬ ‫جیهانگیریی و شارستانیدا ژیانیان له‌تێکۆشان‬

‫داده‌ب��ڕی وتێکۆشانیان بێ واتا ده‌کردو به‌مڕه‌نگ ‌ه‬ ‫ژیانیشیان بێ ناوه‌ڕۆک ده‌کرد‪ ،‬به‌چه‌مکێ‪ :‬داده‌نا‬ ‫که‌ خه‌بات و قوربانییه‌کانی گه‌له‌که‌مان له‌رابردوودا‬ ‫بێ به‌هاو نرخ ده‌کات و ده‌سکه‌وته‌کانیشمان له‌ناو‬ ‫ده‌بات‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا هه‌ڤاڵ ڤیان ده‌یبینی ک ‌ه‬ ‫ژنان له‌باشووری کوردستاندا له‌هه‌ر به‌شێکی تری‬ ‫کۆمه‌ڵگا زیاتر رووب �ه‌رووی چه‌وساندنه‌وه‌و ئێش و‬ ‫ئازار ده‌بنه‌وه‌و به‌شێکی ژنانیش کۆتایهێنان به‌ژیانی‬ ‫خۆیان وه‌کو چاره‌سه‌ری ده‌بینن‪ .‬له‌م بارودۆخه‌دا‬ ‫ئاشنای بیروڕامانی رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن ده‌بێت‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی ده‌بینێ رێبه‌رئۆجه‌الن پرسی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫له‌پارچه‌یه‌کی کوردستاندا قه‌تیس ناکات وپرسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی کورد له‌پارچه‌کانی کوردستاندا به‌یه‌که‌و‌ه‬ ‫ده‌به‌ستێته‌وه‌و له‌یه‌کتری دانابڕێت وهه‌ر پێشکه‌وتن‬ ‫یاخود پاشکه‌وتنێکی هه‌رپارچه‌یه‌ک به‌ پێشکه‌وتن‬ ‫وپاشکه‌وتنی پارچه‌کانی تر ده‌زان��ێ��ت‪ .‬له‌هه‌مان‬ ‫ک��ات��دا پ��رس��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی وپ��رس��ی که‌سێتی"وات ‌ه‬ ‫پرسی چینایه‌تی ودیموکراتی" وپرسی ڕه‌گ�ه‌زی‬ ‫به‌یه‌که‌وه‌ ده‌به‌ستێته‌وه‌ و پێی وایه‌ چاره‌سه‌ری ئه‌م‬ ‫پرسگرییانه‌ له‌ناویه‌کترو به‌یه‌که‌وه‌ ده‌ب��ن ونابێت‬ ‫هیچیان له‌سه‌ر حسابی ئه‌وی تریان دوا بخرێت‪ .‬له‌و‌ه‬ ‫زیاتر جیاکردنه‌وه‌ی ئه‌م پرسانه‌ له‌یه‌کتر به‌هۆکاری‬ ‫چاره‌سه‌رنه‌کردنی پرسگرییه‌کان ده‌زانێت‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ���ه‌م���ان���ه‌دا رێ���ب���ه‌رئ���ۆج���ه‌الن ش���ۆڕش���ی ب���اش���ووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ی ل���ه‌و س���ه‌رده‌م���ه‌دا وه‌ک����و" ش��ۆڕش��ی‬ ‫ژن"به‌ناو کرد‪ .‬ئه‌مانه‌ وا له‌هه‌ڤاڵ ڤیان ده‌کات ک ‌ه‬ ‫له‌ته‌مه‌نێکی گه‌نجیدا بیروڕامانی رێبه‌رئۆجه‌الن‬ ‫وه‌ک��و چ��اره‌س �ه‌ری بۆ ئ�ه‌و پرسگریانه‌ ببینێ ک ‌ه‬ ‫ب��اش��ووری کوردستان تێیدا تێده‌په‌ڕی وله‌سه‌رئه‌م‬ ‫بنه‌مایه‌ به‌شداری تێکۆشانی ئازادی ده‌بێت‪.‬‬ ‫ه�ه‌ڤ��اڵ ڤیان وه‌ک��و تێکۆشه‌رێکی ماندوونه‌ناس‬ ‫ب���ه‌ش���داری خ �ه‌ب��ات ده‌ک����ات و ل �ه‌س��اڵ��ی ‪1997‬وه‌‬ ‫هه‌تا شه‌هید بوونی له‌هه‌رجێگه‌یه‌ک تێکۆشانی‬ ‫کردبێت یاخود هه‌و ج��ۆره‌ تێکۆشانێکی کردبێت‬ ‫هه‌میشه‌ جێگه‌ی سه‌رنج وباوه‌ڕی هه‌ڤااڵنی وگه‌ل‬ ‫ب��ووه‌‪ .‬ماوه‌یه‌ک له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستان خه‌بات‬ ‫ده‌کات و ئاوێته‌ی خه‌م وئازارو خۆشی گه‌له‌که‌ی‬ ‫ب���وو ل���ه‌و ب��ه‌ش��ه‌ی واڵت���ه‌ک���ه‌م���ان���دا‪ .‬ل�ه‌ک��ات��ێ��ک��دا‬ ‫ئاماده‌کاری بۆ دامه‌زراندنی "پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان" ده‌ک��را بۆ ئ�ه‌وه‌ی بتوانێت‬ ‫له‌سه‌ر هێڵی ئ���ازادی پرسه‌کانی گ �ه‌ل چاره‌سه‌ر‬ ‫بکات‪ .‬هه‌ڤاڵ ڤیان به‌جۆش و خرۆشێکی مه‌زنه‌و‌ه‬ ‫به‌شداری له‌ئاماده‌کارییه‌کانی دامه‌زراندنی "پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان"دا کرد وهه‌تا‬ ‫ساڵی ‪ 2004‬وه‌کو ئه‌ندامێکی چاالکی ده‌سته‌ی‬ ‫کارگێڕیی خه‌باتی به‌رێوه‌ برد‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵ ڤیان له‌دوای روخاندنی رژێمی به‌عس پێ‬

‫واب��وو که‌ پێویسته‌ ئاستی تێکۆشانی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ودی��م��وک��رات��ی ب���ه‌رز ب��ک��رێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬ه �ه‌ر ب��ۆی�ه‌ خۆی‬ ‫ه����ه‌رزاری رێ��ب�ه‌رئ��ۆج�ه‌الن وگ�ه‌ل��ی ک��ورد وژن��ان��ی‬ ‫ئازارچه‌شتوو ده‌بینێ‪ .‬ده‌خوازێت کارێک بکات‬ ‫که‌ شایسته‌ی ئه‌و قۆناخه‌ بێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ گیانی‬ ‫خۆی ده‌کاته‌ که‌ره‌سته‌ی چاالکی وچاالکییه‌کی‬ ‫گیانبازی ئه‌نجام ده‌دات‪ .‬هه‌ڤاڵ ڤیان له‌و نامانه‌ی‬ ‫که‌ ل �ه‌دوای خۆی به‌جێ هێاڵبوو‪ ،‬ده‌ڵ��ێ‪ :‬ناتوانم‬ ‫بۆ ساڵی هه‌شته‌م رێبه‌ره‌که‌م به‌دیلی ببینم و وات ‌ه‬ ‫به‌و چاالکییه‌ خواستی هه‌م به‌ده‌سه‌اڵتی تورکیا‬ ‫وسیسته‌می ده‌سه‌اڵت بڵی ئیدی به‌سه‌ سته‌م له‌سه‌ر‬ ‫گه‌لی کوردو رێبه‌ره‌که‌ی‪ ،‬هه‌م په‌یامی چاالکی‬ ‫وتێکۆشان ب��دات به‌گه‌ل وبانگی ب�ه‌رزک��ردن�ه‌وه‌ی‬ ‫ئاستی تێکۆشانیان لێ بکات‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا بانگی‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ل��ی ک����ورد ل���ه‌ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان ک��رد‬ ‫هه‌ستیارانه‌ به‌رامبه‌ر دۆزی کورد له‌پارچه‌کانی‬ ‫ت��ری کوردستان هه‌ڵسوکه‌وت بکات وبانگی ل ‌ه‬ ‫ژنانی ئازارچه‌شتوو کرد که‌ تێکۆشانی خۆیان بۆ‬ ‫ئازادی به‌ره‌و پێشه‌وه‌ ببه‌ن‪ .‬گرنگی چاالکیه‌که‌ی‬ ‫هه‌ڤاڵ ڤیان له‌وه‌دا ده‌رده‌که‌وێت که‌ له‌کاتێکدا ئه‌و‬ ‫ئاماد‌ه بوو به‌گیانی خۆی چاالکی ئه‌نجام بدات‪،‬‬ ‫به‌شێکی زۆری الیه‌نه‌کان و ده‌زگا راگه‌یاندنیه‌کان‬ ‫ورێکخراوه‌کان توانای ئه‌وه‌یان نه‌بوو ک ‌ه واتا بده‌ن ‌ه‬ ‫چ��االک��ی�ه‌ک�ه‌ی ئ���ه‌و‪ ،‬ن �ه‌ک چ��االک��ی ب �ه‌و ڕه‌نگ ‌ه‬ ‫ئه‌نجام ب��ده‌ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌وه‌تا دوای تێپه‌ڕبوونی پێنج‬ ‫ساڵ به‌سه‌ر چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ ڤیاندا و له‌دوای‬ ‫چاالکیه‌که‌ی "محمه‌د بوعه‌زیزی" تونس زۆربه‌ی‬ ‫راگه‌یاندنه‌کانی کوردستان واتایان دای� ‌ه چاالکی‬ ‫خوسوتاندن‪ .‬ئه‌وا دوای پێنج ساڵ له‌چاالکییه‌که‌ی‬ ‫هه‌ڤاڵ ڤیان ئاستی تێکۆشانی گه‌لی له‌هه‌رچوارالی‬ ‫کوردستان وده‌ره‌وه‌ی کوردستان زۆر ب�ه‌رز بۆته‌وه‌و‬ ‫هه‌ست وه��ۆش��ی��اری ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ودیموکراتی ب �ه‌ره‌و‬ ‫پێشه‌و‌ه چ��ووه‌‪ .‬ئاستی تێکۆشانی ژن��ان له‌گشتی‬ ‫کوردستان وباشووری کوردستاندا زۆربه‌رز بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌و راستی ‌ه ده‌سه‌لمێنێ که‌هه‌ڤاڵ ڤیان توانی‬ ‫به‌ژیان وچاالکیه‌که‌ی شایسته‌ی ناوه‌که‌ی خۆی و‬ ‫گه‌له‌که‌ی وشه‌هیدان بوو‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫خۆمان به‌قه‌رزاری شه‌هید ڤیان و سه‌رجه‌م شه‌هیدانی‬ ‫کوردستان ده‌زانین و پێمان وای ‌ه ک ‌ه به‌ بڵندکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئاستی تێکۆشانی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتی له‌باشووری‬ ‫کوردستاندا وجێبه‌جی کردنی ئه‌رکه‌کانمان له‌هه‌ر‬ ‫قۆناخێکدا ده‌توانین شایسته‌ی شه‌هیدان بین‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/1/29‬‬

‫~|‬

‫‪44‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫بەیاننامه‬

‫سیسته‌می سیاسی باشووری کوردستان پێویسته‌ نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی‬ ‫بێت و ئێمه‌ش له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی په‌رله‌مان وحکومه‌تدانین‬ ‫ل ‌ه رۆژان��ی راب���ردوودا گه‌النی ئازادیخوازی تونس‬ ‫و میسر به‌سه‌رهه‌ڵدانی جه‌ماوه‌ری ڕژان�ه‌ سه‌رجاد‌ه‬ ‫وش��ه‌ق��ام��ه‌ک��ان و زۆرب�����ه‌ی زۆری دام وده‌زگ����ا‬ ‫سه‌رکوتکه‌ره‌کانیان رووب���ه‌رووی رووخ��ان و داڕم��ان‬ ‫کرده‌وه‌ و له‌ناویان بردن و له‌ ئه‌نجامیشدا سه‌رۆکی‬ ‫تونس ده‌ستی له‌کار کێشایه‌وه‌ و هه‌اڵت و هاوکاتیش‬ ‫جه‌ماوه‌ری ناڕازی ل ‌ه ده‌ست ده‌سه‌اڵته‌که‌ی حوسنی‬ ‫م��وب��اره‌ک �ه‌وه‌؛ داوای رۆیشتنی حوسنی مبارک‬ ‫سه‌رۆکی میسر ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌تا ئێستا به‌هاوکاری‬ ‫ئه‌مریکاو ئیسرائیل له‌سه‌ر پێ م��اوه‌ت�ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پارێزه‌ری یه‌که‌می به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی‬ ‫ئه‌مریکاو ئیسرائیله‌‪.‬‬ ‫ئه‌م راپه‌رینان ‌ه ئه‌وه‌ی سه‌ڵماند ک ‌ه رژێم ‌ه ستاتۆپارێز‬ ‫و کۆنه‌پارێزه‌کان له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و دام و ده‌زگا‬ ‫زه‌به‌الح ‌ه ده‌سپۆته‌یان له‌ به‌رامبه‌ر ئیراده‌ی گه‌الن و‬ ‫خواستی گه‌الن بۆ ئازادی و ژیانێکی شه‌ره‌فمه‌ندان ‌ه‬ ‫شێری کاغه‌زو ماری تۆپیون‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و ترسه‌ی ل ‌ه‬ ‫دڵی ته‌واوی گه‌النی ناوچه‌که‌دا نه‌هێشت به‌رامبه‌ر‬ ‫ه �ه‌م��وو چه‌شنه‌ زۆرداری��ی �ه‌ک��ان��ی��ان ل � ‌ه ب�ه‌ن��دک��ردن‬ ‫وس��ێ��داره‌دان‪ ،‬ده‌ستی ناشیرین وگه‌نده‌ڵی گشت ئه‌و‬ ‫شێو‌ه ده‌سه‌اڵتانه‌ی ئاشکرا کرد‪ .‬هاوکاتیش متمان ‌ه‬ ‫ب ‌ه خۆکردنی جه‌ماوه‌ری له‌هه‌رچوارالی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕاست و به‌تایبه‌تی له‌باشووری کوردستاندا ک ‌ه‬ ‫زیاتر خاوه‌نداری ل ‌ه دۆزی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتییانه‌ی‬ ‫خۆی بکات‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ش؛ ئێم ‌ه وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬

‫ک��وردس��ت��ان ئ �ه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ی گه‌له‌که‌مان ک ‌ه‬ ‫به‌خوێنی شه‌هیدان وڕه‌نجی ده‌یان ساڵ ‌ه گه‌له‌که‌مان‬ ‫به‌ده‌ست هاتووه‌ وه‌ک ل�ه‌راب��ردوودا ووتوومانه‌ ته‌نها‬ ‫به‌یه‌کێتی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی وب�ه‌س��ت��ن��ی کۆنفرانسێکی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی که‌ هه‌موو هێزوالیه‌نه‌ سیاسیه‌کان به‌بێ‬ ‫مه‌رج و وه‌ک یه‌ک تێیدا به‌شدار بن گه‌ره‌نتی ده‌کرێت‬ ‫و پێویسته‌ ئه‌و حکومه‌ته‌ی ئه‌مڕۆ ب ‌ه هه‌موو دام‬ ‫وده‌زگاکانیه‌وه‌ ک ‌ه ل ‌ه هه‌رێمی باشووری کوردستاندا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬زیاتر ل ‌ه هه‌موو‪ ،‬ئه‌رک ‌ه که‌ زۆرتر له‌ بواره‌کانی‬ ‫خزمه‌تگوزاری وئاسایشدا له‌ خزمه‌تی خه‌ڵکدا بن‬ ‫و په‌رله‌مان کاراتر بێت و ته‌سلیمی راسته‌قینه‌ی‬ ‫پێداویستیه‌ کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسیه‌کانی کوردستان‬ ‫بێت و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم وئ �ه‌و ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ی ک ‌ه‬ ‫له‌ده‌ستی دایه‌‪ ،‬ببێته‌ به‌رجه‌سته‌که‌ری سیسته‌مێکی‬ ‫سیاسی دیموکراتیانه‌ و ته‌نها وه‌الئی بۆ پاراستنی‬ ‫کوردستان و له‌ئاستی نه‌ته‌وه‌یشدا‪ ،‬ده‌سه‌اڵته‌که‌ی‬ ‫هه‌ر ئێستا بۆ یه‌کخستنه‌وه‌ی هێزه‌ سیاسییه‌کان ل ‌ه‬ ‫هه‌رچوارپارچه‌ی کوردستاندا بخاته‌ گ�ه‌ڕو له‌به‌ر‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ته‌نها ب ‌ه یه‌کێـتی نه‌ته‌وه‌یی وسیاسه‌تێکی‬ ‫دیموکراتیانه‌ ده‌کرێ هه‌م ده‌ستکه‌وته‌کان و هه‌م دوا‬ ‫رۆژێکی شه‌رفمه‌ندان ‌ه بۆ خۆیان مسۆگه‌ر بکه‌ن؛‬ ‫چونک ‌ه ئیدی به‌و سیاسه‌تانه‌ی کۆن گه‌له‌که‌مان ل ‌ه‬ ‫باشووردا متمانه‌تان پێناکات و چی دی‪ ،‬ناتوانێت‪،‬‬ ‫ب��ێ ع �ه‌داڵ �ه‌ت��ی وناشه‌فافییه‌تی ل �ه‌ دام وده‌زگ���ا‬ ‫ئیداری وحکومییه‌کاندا‪ ،‬قه‌بوول بکات‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫پێویست ‌ه هه‌موو الی �ه‌ک ه �ه‌وڵ بۆ سیسته‌مێکی‬

‫سیاسی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتی بده‌ین ب ‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫وئۆپۆزیسیۆنیشه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ته‌نها رێگا چاره‌سه‌ری‬ ‫وداخ��وازی گه‌له‌که‌مانه‌‪ ،‬نه‌ک وه‌ک کورد وته‌نی‬ ‫ئه‌مڕۆ ماڵ بکه‌ین وسبه‌ی تێکی بده‌ین‪ .‬لیستی‬ ‫گ��ۆڕان��ی��ش ل �ه‌ ب������ه‌رواری(‪)19‬ی مانگی ی�ه‌ک��دا‪،‬‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌کی چه‌ند مادده‌ییان بۆ رای گشتی‬ ‫راگه‌یاندوو‌ه ک ‌ه له‌خاڵێکیدا‪ ،‬باسی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان و دام�ه‌زران��دن��ی حکومه‌تێکی ئینتقالی‬ ‫و راگ��ۆزار‌ه و هه‌ڵبژاردنێکی به‌په‌له‌ ده‌ک��ات‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و خاڵه‌دا نین و ئه‌وی تریش داخوازییه‌کانی‬ ‫گه‌له‌که‌مانه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬پێویست ‌ه لیستی گۆڕان‬ ‫باشتر خوێندنه‌وه‌ی بۆ بارودۆخی ئه‌مڕۆی جیهان‬ ‫وناوچه‌که‌ و هه‌رێم و بارودۆخی ئێستای باشووری‬ ‫واڵت بکه‌ن‪ ،‬چونکه‌‪ ،‬باشووری کوردستان به‌تایبه‌تی‬ ‫و کوردستان به‌گشتی نه‌ تونسه‌ و نه‌ش بارودۆخی‬ ‫وه‌کو واڵتانی تره‌‪ .‬ده‌سه‌اڵتیش‪ ،‬پێویست ناکات‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌کی تۆڕه‌ واڵمی به‌یاننامه‌که‌ی ئه‌وان بداته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌مه‌ش وای کردووه‌ که‌ بارگرژێیه‌کی له‌نێو‬ ‫جه‌ماوه‌ردا پێک بێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ داوا له‌هه‌موو الیه‌ک‬ ‫ده‌که‌ین‪ ،‬ک ‌ه به‌رۆحی به‌رپرسیارییه‌تییه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ب��ارودۆخ��ی ئێستای کوردستاندا بکه‌ن‪ ،‬و‬ ‫به‌په‌له‌ هه‌وڵی هێورکردنه‌وه‌ی بارودۆخه‌که‌ بده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/1/31‬‬

‫پارتی چاره‌سه‌ری سه‌رخۆشی له‌بنه‌ماڵه‌و حیزبی سازمانی خه‌باتی کوردستان ده‌کات‬

‫بۆ به‌ڕێز‪ :‬بنه‌ماڵه‌ی مامۆستا شێخ عه‌زه‌دین و حیزبی سازمانی خه‌باتی کوردستانی ئێران‬

‫کۆچى دوایى که‌سایه‌تى ئاینی و نه‌ته‌وه‌یى گه‌وره‌ى‬ ‫گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان مامۆستا شێخ ع��ه‌زه‌دی��ن حوسێنى‬ ‫کۆستێکى گ�ه‌وره‌ب��وو له‌ گه‌له‌که‌مان ک �ه‌وت‪ ،‬به‌و‬ ‫بۆنه‌یه‌و‌ه سه‌رخۆشى خۆمان ئاڕاسته‌ى ئێوه‌ى به‌ڕێز‬ ‫و گه‌له‌که‌مان له‌هه‌ر چواربه‌شی کوردستان ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ئێمه‌ وه‌ک پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‬ ‫هه‌وڵدان ‌و خه‌بات ‌و تێکۆشانى مامۆستا له‌بوارى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى‌و دیموکراتیدا و کاریگه‌رییه‌کانى له‌سه‌ر‬ ‫گه‌له‌که‌مان به‌رز ده‌نرخێنین‪ .‬په‌یمان به‌ ئێوه‌ی به‌ڕێز‬ ‫و به‌خانه‌واده‌که‌ى ‌و ت�ه‌واو گه‌له‌که‌مان ده‌ده‌ی��ن ک ‌ه‬ ‫درێژ‌ه پێده‌رى خه‌باته‌که‌ى مامۆستا بین‪ .‬له‌پێناوى‬ ‫به‌دیهێنانى ئامانجه‌کانى مامۆستا و هه‌موو هیواو‬ ‫داخوازییه‌کانى گه‌له‌که‌مان ب�ه‌رده‌وام ل ‌ه تێکۆشاندا‬ ‫ده‌بین‪.‬‬ ‫ساڵو ڕێزى شۆڕشگێڕانه‌‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێری‬ ‫پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‬ ‫‪2011-2- 17‬‬

‫هەندێک لە چاالکییەکانی شەرمەزارکردنی پیالنگێڕی ‪15‬ی شوبات‬

‫كەالر‬

‫كەالر‬

‫سلێمانی‬

‫بناری قەندیل‬

‫کەرکوک‬

‫کەرکوک‬

‫هەولێر‬

‫هەولێر‬

Organî Rageyandî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 3 • Salî: 2011

»‫شەهید کاوان ئیبراهیم «کارکەر سلێمانی‬