Roji Welat

‫ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان‬ ‫ساڵی ‪ | 1‬ژمارەی ‪ | 2011/03/20 | 4‬گۆڤارێکی مانگانەیە‬

‫ ‬

‫ئۆجه‌الن‪:‬‬

‫تێزی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی‬ ‫مۆدێلی چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوینه‌‬ ‫خه‌ڵک له‌هه‌رێمی کوردستان ناڕازی و توڕه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتی پارتی ویه‌کێتی وهاوبه‌شه‌کانی ده‌سه‌اڵتیان‬ ‫هه‌ڵه‌بج ‌ه زامی نه‌ته‌وه‌یه‌کی بنده‌ست وئازاری داگیرکارییه‌‬ ‫چه‌مکی نامووس‪ ،‬چه‌مکێکی ئایدئۆلۆژییه‌‬

‫بە بۆنەی هاتنی ساڵی ‪ 2711‬ی کوردی و‬ ‫جەژنی نەورۆزەوە پیرۆزبایی لە بەهاری ئازادی‬ ‫گەلەکەمان و هەموو گەالنی دنیا دەکەین‬ ‫ستافی ~‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 1‬ژماره ‪4‬‬ ‫‪2011/03/20‬‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬ ‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬ ‫سەرنووسەر‬ ‫ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دیزاین‬

‫هێژا رۆژهەاڵتی‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪ROJI_WELAT@Yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫‪ 2‬شرۆڤه‌ی سیاسی‬ ‫‪ 6‬پارتی چارەسەری چەند پێشنیارێک‬ ‫ئاراستەی ئەنجوومەنی کاتی مەیدانی ئازادی‬ ‫(سەرا) دەکات‬ ‫‪ ‌ 7‬نەخشە رێی ئۆجەالن بۆ چارەسەری‬ ‫پرسی کورد لە باکووری واڵت ئاشکرا بوو‬ ‫‪ 8‬پرۆژەیەی چارەسەر ئامێزی ‪ PÇDK‬بۆ‬ ‫چارەسەری کێشەکانی باشووری واڵت‬ ‫‪‌ 9‬نەخشەی پاکتاوی ڕەگ��ەزی ناوچەی‬ ‫گەرمیان باڵوکرایەوە‬ ‫‪ ‌ 10‬رێبەری گەلی کورد‪ :‬ڕێگای چارەسەری‬ ‫کێشەکانی کوردان کۆنفرانسی نەتەوەییە‬ ‫‪ ‌ 16‬ئەگەر چی گەل خاوەن رێکخستنێکی‬ ‫تۆکمه نییه‪ ،‬ب��ەاڵم دەتوانین بڵین ئەم‬ ‫جواڵنەوەیە سەرەتای شۆڕشێکی دیموکراتیە‬ ‫‪‌ 19‬خەڵکی خۆپیشاندەر لە ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫راستر بیردەکاتەوە‬ ‫‪ ‌ 21‬فکر و دەسەاڵتی تەکنۆکراتی بێالیەن‪،‬‬ ‫تاوانبارە!!‬ ‫‪‌ 23‬سیستەمی قەڵەمڕەوی حکومەتی هەرێم‬ ‫لە بەردەم ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی و پرسی‬ ‫گۆڕاندا!!!‬ ‫‪ 28‬شێخ عەبدولڕوحمان نەقشبەندی‪:‬‬ ‫ئامانجی پیالنگێری پانزدەی شوبات‪ ،‬بێ‬ ‫دەنگ کردنی کوردی ئازاد بوو‬ ‫‪ ‌ 31‬فاکتەرە ناوەکییەکانی سەرکەوتنی‬ ‫پەیماننامەی جەزائیر!!‬ ‫‪ 3/16‌ 33‬بەوتەیەکی دیکه‬ ‫‪‌‌ 34‬ئۆجەالن‪ ،‬رێبەرێک پڕاوپڕ لە داهێنان‬ ‫‪ ‌ 35‬پرۆسەکانی پاکتاوی ڕەگ��ەزی لە‬ ‫ناوچەی کفری‬ ‫‪‌ 37‬رۆژەکانی ژن و خەباتی ژنانی کورد‬ ‫‪‌ 40‬خۆشەویستی و ئەشقێک کە بۆ واڵت و‬ ‫گەلکەی…‬ ‫‪‌ 44-42‬بەیاننامە‬

‫‪16‬‬

‫‪28‬‬

‫‪33‬‬

‫‪2‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫سەروتار‬

‫ئایا راپه‌ڕین وخۆپێشاندانـــــه‌کــــــ‬

‫رشۆڤه‌ی سیاسی‬

‫دوای ئه‌وه‌ی شه‌پۆلی ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌ر‬ ‫کۆتایی به‌ده‌سه‌اڵتی زه‌ین عابدین بن‬ ‫عه‌لی له‌تونس و حوسنی موباره‌ک‬ ‫له‌میسر هێنا و ته‌ختی معه‌مه‌ر قه‌زافی‬ ‫و ع�ه‌ل��ی ع�ه‌ب��دوڵ�ڵاص��ال��ح و چه‌ندین‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت����داری ت���ری ن��اوچ �ه‌ک �ه‌ش��ی‬ ‫ه �ه‌ژان��د‪ ،‬له‌کوردستانیش رێ��ک له‌و‬ ‫رۆژه‌ی که‌ جه‌ماوه‌ری لیبیا له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫معه‌مه‌ر قه‌زافی راپ�ه‌ڕی��ن‪ ،‬سه‌ره‌تای‬ ‫جوڵه‌یه‌کی نوێ ده‌رکه‌وت‪ .‬ئه‌م جوڵه‌ی ‌ه‬ ‫هه‌ندێک وه‌کو ڕاپه‌ڕنی دیموکراتی‬ ‫ناویان لێ کرد و به‌هیوایه‌کی گه‌وره‌و‌ه‬ ‫لێیان ڕوان���ی و هه‌تا ئێستاش پێیان‬ ‫وایه‌ که‌ ئه‌م خۆپێشاندانه‌ جه‌ماوه‌ریی ‌ه‬ ‫ده‌توانێت کۆتایی به‌سته‌می ناوخۆیی‬ ‫بهێنێ و ن��اع �ه‌داڵ �ه‌ت��ی و گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی‬ ‫بنه‌بڕ بکات و بنه‌ماکانی دیموکراتی‬ ‫و خ���زم���ه‌ت���گ���وزاری و ع���ه‌داڵ���ه‌ت���ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و ئاشتیه‌کی به‌ڕوومه‌ت‬ ‫جێگیربکات‪ .‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ل�ه‌ک��وردس��ت��ان��دا وه‌ک���و ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی‬ ‫ده‌ره‌ک���ی سه‌یری ئ�ه‌م خۆپێشاندانه‌ی‬ ‫کرد و به‌ئاشکرا و به‌نهێنی هه‌ندێک‬ ‫الی���ه‌ن ت��ۆم�ه‌ت��ب��ار ده‌ک���ه‌ن ب���ه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫له‌پێناوی ده‌سکه‌وتی حزبی و به‌پشتی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ ئ�ه‌م خوپێشاندانانه‌ رێکده‌خه‌ن‬ ‫و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ک��ارده‌ک�ه‌ن بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی که‌ بارودۆخه‌که‌ بگه‌ڕێننه‌و‌ه‬ ‫بۆ پێش (‪ .)2/17‬هه‌ندێکی تر پێیان‬ ‫وایه‌ که‌ ئه‌م جواڵنه‌یه‌وه‌ جواڵنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫خ��ۆڕس��ک��ه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ل���ه‌ب���ه‌ر ن �ه‌ب��وون��ی‬ ‫پێشه‌نگایه‌تیه‌کی جه‌ماوه‌ری چاالک‬ ‫و خ���اوه‌ن رێنمایی ت��ۆک��م�ه‌‪ ،‬شیمان ‌ه‬ ‫ده‌ک���رێ���ت ببێته‌ ق��ورب��ان��ی ملمالنێ‬ ‫ن���ێ���وان ده‌س�����ه‌اڵت و ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن��ی‬ ‫ن��او پ�ه‌رل�ه‌م��ان‪ ،‬مه‌به‌ست ل �ه‌"گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫یه‌کگرتوو‪ ،‬کۆمه‌ڵی ئیسالمی"یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ و چه‌ندین بیروبۆچوونی جیاواز‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م جواڵنه‌وه‌یه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب��ێ��گ��وم��ان خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ی واق��ع��ی‬ ‫بۆ ئه‌م بارودۆخه‌ و هه‌ڵسوکه‌وتێکی‬ ‫ب �ه‌رپ��رس��ی��اران �ه‌ ده‌ت��وان��ێ��ت ئ��اراس��ت �ه‌ی‬ ‫روداوه‌ک������ان ب �ه‌خ��زم �ه‌ت��ی ج���ه‌م���اوه‌ردا‬ ‫ب��ش��ک��ێ��ن��ێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌گ���ه‌ر ن���ا ش �ه‌ه��ی��د‪،‬‬

‫قوربانی و ماندووبوونه‌کان ناکه‌ون ‌ه‬ ‫خ��زم �ه‌ت��ی ج����ه‌م����اوه‌ره‌وه‌‪ .‬ئ��ه‌م��ه‌ش ب ‌ه‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌یه‌کی به‌رپرسیارانه‌ ده‌بێت‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن��ی ده‌س�����ه‌اڵت‪ ،‬ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫ناوپه‌رله‌مان‪ ،‬ئۆپۆزسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان و جه‌ماوه‌ری کوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێت ده‌سه‌اڵت و هه‌ریه‌که‌ له‌والیه‌نانه‌ی‬ ‫تر نه‌ ب �ه‌ک��اردان �ه‌وه‌ و نه‌هه‌لپه‌رستان ‌ه‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن‪ ،‬پێویسته‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ئ���ه‌و راس��ت��ی�ه‌ ببینێت ک �ه‌ج �ه‌م��اوه‌ری‬ ‫ک��وردس��ت��ان ت��وڕه‌ی��ه‌ ون��ات��وان��ێ��ت ل �ه‌و‌ه‬ ‫زیاتر چاوه‌ڕوان بێت و له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌‬ ‫خۆپێشاندانه‌کان هه‌ڵبسه‌نگێنێ‪ ،‬نه‌ک‬ ‫وه‌کو ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی وملمالنێ‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن پێناسه‌ی بکات‪،‬‬ ‫چونکه‌ هه‌ڵوه‌سته‌یه‌کی به‌مڕه‌نگ ‌ه‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانمان به‌ره‌و الوازی ده‌بات‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی دڵخۆشی ب��وو ئ �ه‌و‌ه‬ ‫ب��وو ک�ه‌ ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اوه‌ هه‌ڵوێسته‌کانی‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬حکومه‌تی‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان و س��ه‌رۆک��ی‬ ‫هه‌رێمی کوردستانیش ئه‌گه‌ر که‌میش‬ ‫بێت بۆنی ئه‌وه‌ی لێ ده‌هات که‌ گوێ‬ ‫له‌جه‌ماوه‌ر بگرن وبه‌خۆیاندا بچنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دوای تێپه‌ڕبوونی مانگێک‬ ‫ده‌بینین ده‌س��ه‌اڵت ب�ه‌ت�ه‌واوی ک��ار بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ده‌ک��ات ک�ه‌ ئ �ه‌و خۆپێشاندانان ‌ه‬ ‫بخاته‌ قاڵبی ملمالنێ سیاسی خۆی‬ ‫و ئۆپۆزسیۆنی پ�ه‌رل�ه‌م��ان�ه‌وه‌ و ئه‌و‬ ‫به‌ڵینانه‌شی ک �ه‌داب��ووی ته‌نیا وه‌ک��و‬ ‫به‌ڵێن م��اون �ه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬ئ�ه‌م�ه‌ش مه‌ترسی‬ ‫گ������ه‌وره‌ دروس������ت ده‌ک������ات ب���ۆ س��ه‌ر‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانمان‪.‬‬ ‫واته‌ پێویسته‌ ده‌سه‌اڵت به‌دوای بیانوودا‬ ‫نه‌گه‌ڕێت بۆ ڕه‌واییدان به‌م بارودۆخه‌‪.‬‬ ‫گ��وم��ان��ی ت��ێ��دا ن��ی��ی�ه‌ ک���ه‌ گه‌لێک‬ ‫فاکته‌ر ڕۆڵیان له‌م بارودۆخه‌دا هه‌ی ‌ه‬ ‫و ڕه‌ن��گ �ه‌ ه��ێ��زی ده‌ره‌ک���ی���ش ب��خ��وازن‬ ‫سوودی لێ وه‌ربگرن‪ ،‬به‌اڵم گرنگه‌ ک ‌ه‬ ‫فاکته‌ری س�ه‌ره‌ک��ی ببینین‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ن��اڕه‌زای��ی ج �ه‌م��اوه‌ره‌ ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئه‌و‬ ‫بارودۆخه‌ی که‌ له‌کوردستان خوڵقاوه‌و‬ ‫ب��ارودۆخ �ه‌ک �ه‌ش ده‌س �ه‌اڵت��ی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان لێی به‌رپرسیاره‌‪ .‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه‬

‫سەروتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪3‬‬

‫ــــــانـــــی کـــــوردستان ده‌بێت ‌ه شۆڕشی دیموکراتی‬ ‫“ پێویسته‌ الیه‌ن ‌ه‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کانیش‬ ‫خۆیان یه‌کالیبکه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر الیه‌نگری‬ ‫جه‌ماوه‌رن‬ ‫ئه‌وا ده‌بێت‬ ‫داخوازییه‌کانی خۆیان‬ ‫ببه‌نه‌ ناوجه‌ماوه‌ر‬ ‫و له‌گه‌ڵ داخوازی‬ ‫جه‌ماوه‌ردا بیکه‌نه‌‬ ‫یه‌ک و به‌یه‌که‌وه‌ کاری‬ ‫بۆ بکه‌ن‪ ،‬نه‌ک له‌دوو‬ ‫سه‌کۆی جیاوازه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م حاڵه‌ته‌شدا‬ ‫جه‌ماوه‌ر بکه‌نه‌‬ ‫مه‌رجه‌ع نه‌ک خۆیان‬

‫“‬

‫ئه‌گه‌ر ع�ه‌داڵ�ه‌ت و ئاشتی ناوخۆیی‬ ‫هه‌بێت و جه‌ماوه‌ر ناڕازی نه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ن�ه‌ ئۆپۆزسیۆن و ن�ه‌ده‌س��ت��ی ده‌ره‌ک��ی‬ ‫ناتوانن به‌و ڕه‌نگه‌ بیهێنن سه‌رشه‌قام‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی به‌رپرسیارانه‌ بۆ ده‌س�ه‌اڵت‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی��ه‌ گ���وێ ب���ۆداخ���وازی ج �ه‌م��اوه‌ر‬ ‫وسه‌رجه‌م الیه‌نه‌کان بگرێت و هه‌نگاوی‬ ‫ب���ه‌رچ���او ب��ن��ێ��ت ب��ۆج��ێ��ب �ه‌ج��ێ ک��ردن��ی‬ ‫داخ��وازی��ی��ه‌ک��ان‪ .‬پێویسته‌ ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫ب��ڕی��اری داڕشتنی ده‌س��ت��ووری هه‌رێم‬ ‫بدات و یاساکان سه‌رله‌نوێ دارێژێنه‌وه‌‬ ‫و ده‌ستی حزب له‌ناو دام وده‌زگاکاندا‬ ‫نه‌هێڵێت ن���ه‌ک س �ه‌رل �ه‌ن��وێ متمان ‌ه‬ ‫ببه‌خشێته‌وه‌ به‌حکومه‌ت‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و‬ ‫متمانه‌یه‌ هیچ له‌مه‌سه‌له‌کان ناگۆڕێت‬ ‫و ناکۆکییه‌کان قوڵترده‌کاته‌وه‌و پێویست ‌ه‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت ک��ارب��ک��ات ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌ ناڕازییه‌ ئاشت بکاته‌وه‌ نه‌ک‬ ‫جه‌ماوه‌ری خۆی بێنێته‌ سه‌رشه‌قام‪.‬‬ ‫هه‌رچی الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کانه‌"ئه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان وده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مانیش"مافی‬ ‫خ��ۆی��ان��ه‌ ک���ه‌ خ�����اوه‌ن ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت بن‬ ‫و ئ�ه‌رک��ی��ش��ی��ان�ه‌ ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی خ��ۆی��ان‬ ‫دی�����اری ب���ک���ه‌ن‪ .‬دی�����اره‌ چ���ۆن رۆڵ���ی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت له‌چاره‌سه‌ریدا هه‌یه‌‪ ،‬رۆڵی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنیش ل�ه‌چ��اره‌س�ه‌ری��دا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫په‌ندێکی ک���وردی ه�ه‌ی�ه‌ ده‌ڵ��ێ��ن‪ :‬تۆ‬ ‫ده‌چی بۆ باخچه‌ ده‌ته‌وێت میوه‌ بخۆی‬ ‫یان خود باخچه‌وان بکوژی؟؟! ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێمه‌ بخوازین میوه‌ بخۆین ئه‌وا پێویست ‌ه‬ ‫ل�ه‌ش��ێ��وازی گه‌یشتنه‌ میوه‌ بگه‌ڕێین‬ ‫نه‌ک کوشتنی باخچه‌وان‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆ کوشتنی باخچه‌وان بچین ئه‌وکات ‌ه‬ ‫میوه‌ بۆ ئێمه‌ گرنگ نابێت‪ .‬ئه‌مڕۆش‬ ‫گرنگه‌ هه‌موو الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫وج �ه‌م��اوه‌ری��ش ه�ه‌م��ووم��ان خ��ۆم��ان له‌م‬ ‫خ��اڵ �ه‌دا ی�ه‌ک�لای��ب��ک�ه‌ی��ن�ه‌وه‌‪ ،‬ئ��ای��ا ئێم ‌ه‬ ‫گۆڕینی سیسته‌م وعه‌داڵه‌تمان ده‌وێت‬ ‫یان له‌ناوبردنی ده‌سه‌اڵت وده‌سه‌اڵتداران‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر گۆڕینی سیسته‌م و دابینکردنی‬ ‫ع��ه‌داڵ��ه‌ت��م��ان ده‌وێ����ت ئ����ه‌وا پێویست ‌ه‬ ‫ئ �ه‌م بابه‌ته‌ بکه‌ینه‌ سه‌نته‌ری دروش��م‬ ‫وپرۆژه‌کانمان وخۆمان له‌دژایه‌تیکردنی‬ ‫تاکه‌که‌س وحزب دوور بخه‌ینه‌وه‌‪.‬‬

‫خ���ۆ ئ���ه‌گ���ه‌ر ئ��ام��ان��ج��م��ان گ��ۆڕی��ن��ی‬ ‫ت��اک�ه‌ک�ه‌س��ێ��ک ی��اخ��ود ح��زب��ێ��ک ی��ان‬ ‫لیستێک بێت‪ ،‬ئه‌وا گومانی تێدا نیی ‌ه‬ ‫که‌ ده‌رفه‌ت ده‌ده‌ینه‌ ئه‌و که‌س والیه‌نه‌ی‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��دار ک�ه‌ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک‬ ‫خۆی بپارێزێت و نه‌خۆی بگۆڕێت و‬ ‫نه‌ رێگای گۆڕانکاری بدات و ڕه‌نگه‌‬ ‫ئێمه‌ش بچینه‌ جێگه‌ی ئه‌وان له‌ناوڕۆکدا‬ ‫شتێکی ج��ی��اوازت��رم��ان پ��ێ ن�ه‌ب��ێ��ت و‬ ‫نه‌یکه‌ین‪ .‬له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌ هه‌ڵوێستی‬ ‫الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کان هه‌ڵبسه‌نگێنین‬ ‫ده‌بینین که‌ کۆمه‌ڵێک که‌م وکورتی‬ ‫و ه �ه‌ڵ �ه‌ی ج���ددی ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ئه‌م‬ ‫هه‌اڵنه‌ چ��اک بکرێن‪ ،‬ئ �ه‌وا ده‌توانین‬ ‫رۆڵ��ی ج��ددی ببینین بۆ چاره‌سه‌ری‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ئه‌گه‌ر چاک نه‌کرێن ئه‌وا‬ ‫الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنیش ده‌بنه‌ ته‌واوکه‌ری‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت بۆ خۆ دووباره‌کردنه‌وه‌ و بن‬ ‫به‌ستکردنی کێشه‌کان‪ .‬گرنگه‌ لێره‌دا‬ ‫ئاماژه‌ به‌هه‌ندێک له‌و که‌م وکورتیان ‌ه‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫‪1‬ـ پ���ارچ���ه‌پ���ارچ���ه‌ی���ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن‬ ‫خ��اڵ��ی��ک��ی الوازی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ه‌‪،‬‬ ‫پێویسته‌ ئۆپۆزسیۆن دوور له‌مۆرکی‬ ‫ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی و ق��ورس��ای��ی پێگه‌ی‬ ‫جه‌ماوه‌ری یه‌کتری بناسن و به‌گشتی‬ ‫ببنه‌ خاوه‌نی کارنامه‌یه‌کی هاوبه‌ش‪.‬‬ ‫دی���اره‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر هێزه‌کانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫خ��ۆی��ان ی �ه‌ک��ت��ری ن �ه‌خ��وێ��ن��ن �ه‌وه‌‪ ،‬ئیتر‬ ‫ده‌سه‌اڵت و جه‌ماوه‌ر چۆن حسابیان بۆ‬ ‫ده‌کات وباوه‌ڕییان پێ ده‌کات‪.‬‬ ‫‪2‬ـ پارچه‌پارچه‌یی خیتابی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و ڕه‌نگدانه‌وه‌ی له‌سه‌ر خۆپیشاندانه‌کان‬ ‫و خاڵێکی ت��ری الوازی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ب�����ووه‌و گ����وڕی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��ی ک �ه‌م‬ ‫کردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ب��وون��ی خیتابێک ک�ه‌ ده‌یخواست‬ ‫خۆپیشاندانه‌کان ل�ه‌ن��اوه‌ڕۆک��ی خۆی‬ ‫دوور ب��خ��ات �ه‌وه‌ و بیکاته‌ ملمالنێی‬ ‫نێوان ج�ه‌م��اوه‌ری پارێزگای سلێمانی‬ ‫و پ��ارت��ی دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫ی���اخ���ود ج����ه‌م����اوه‌ری ئ����ه‌م ده‌ڤ������ه‌ره‌ و‬ ‫ده‌س����ه‌اڵت‪ .‬ئ �ه‌م �ه‌ش وای��ک��رد ده‌رف���ه‌ت‬ ‫ب��دات به‌ده‌سه‌اڵت رێگه‌ له‌ته‌شه‌ن‌ه‪Û‬‬

‫‪4‬‬

‫~|‬

‫ئ“ه‌مڕۆش گرنگه‌ هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫وجه‌ماوه‌ریش‬ ‫هه‌موومان خۆمان له‌م‬ ‫خاڵه‌دا یه‌کالیبکه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئێمه‌ گۆڕینی‬ ‫سیسته‌م وعه‌داڵه‌تمان‬ ‫ده‌وێت یان‬ ‫له‌ناوبردنی ده‌سه‌اڵت‬ ‫وده‌سه‌اڵتداران‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫گۆڕینی سیسته‌م‬ ‫و دابینکردنی‬ ‫عه‌داڵه‌تمان ده‌وێت‬ ‫ئه‌وا پێویسته‌‬ ‫ئه‌م بابه‌ت ‌ه بکه‌ینه‌‬ ‫سه‌نته‌ری دروشم‬ ‫وپرۆژه‌کانمان وخۆمان‬ ‫له‌دژایه‌تیکردنی‬ ‫تاکه‌که‌س وحزب دوور‬ ‫بخه‌ینه‌وه‌‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫سه‌ندنی خۆپیشاندان بگرێت و وه‌ه��ا‬ ‫پێناسه‌ ب��ۆ خۆپیشاندانه‌کان بکات‪،‬‬ ‫ک�ه‌ پیالنگێڕییه‌کی چه‌ند الیه‌نێک ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر هه‌ندێک الیه‌ن و ئه‌مه‌ش تا‬ ‫راده‌یه‌ک ناوه‌ڕۆکی خۆپیشاندانی الواز‬ ‫ک��رد‪ .‬ه �ه‌ر بۆیه‌ ئه‌رکی الیه‌نه‌کانی‬ ‫ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ ک���ه‌ خ��ی��ت��اب��ی خ��ۆی��ان‬ ‫یه‌کبخه‌ن وخۆشیان له‌و ج��ۆره‌ خیتاب ‌ه‬ ‫ب��ه‌دوور بگرن که‌ بۆنی گۆڕانکاری‬ ‫لێ نایه‌ت‪ ،‬به‌ڵکۆ زه‌مینه‌ی ملمالنێ‬ ‫سیاسی قوڵده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪4‬ـ خاڵێکی ت���ری الواز ئ��ه‌وه‌ی��ه‌ ک ‌ه‬ ‫به‌فه‌رمی هه‌تا ئێستا به‌شێکی زۆری‬ ‫الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کان نه‌چوونه‌ته‌ ناو‬ ‫خۆپیشانده‌رانه‌وه‌ و هه‌ڵوێستی خۆیانیان‬ ‫به‌شێوه‌ی فه‌رمی له‌ناو خۆپیشانداندا‬ ‫نیشان ن �ه‌داوه‌‪ .‬که‌چی ده‌بینین پرۆژ‌ه‬ ‫ئاماده‌ ده‌ک�ه‌ن و دانیشتنی جۆراوجۆر‬ ‫ده‌ک�����ه‌ن و ده‌خ������وازن خ���ۆی���ان ب��ک�ه‌ن� ‌ه‬ ‫خ���اوه‌ن���ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان �ه‌ک �ه‌‪ .‬ئ �ه‌م �ه‌ش‬ ‫الیه‌نه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌کانی رووب���ه‌رووی‬ ‫دوو هه‌ڵوێستی ناکۆک ک��ردۆت �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ک ده‌ڵێن ئه‌وه‌ جه‌ماوه‌ره‌ راپه‌ڕیو‌ه‬ ‫و ئێمه‌ی تێدا نیین‪ ،‬له‌الیه‌کی ت��ره‌و‌ه‬ ‫پ��ێ��ی��ان وای����ه‌ ک���ه‌ داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��ی��ان‬ ‫جێبه‌جێ نه‌کرێت ئ �ه‌وا ج �ه‌م��اوه‌ر هه‌ر‬ ‫ب����ه‌رده‌وام ده‌ب��ێ��ت‪ .‬ه �ه‌ر ب��ۆی�ه‌ پێویست ‌ه‬ ‫الی��ه‌ن��ه‌ ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه‌ک��ان��ی��ش خ��ۆی��ان‬ ‫ی �ه‌ک�لای��ب��ک �ه‌ن �ه‌وه‌‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر الی�ه‌ن��گ��ری‬ ‫جه‌ماوه‌رن ئ�ه‌وا ده‌بێت داخوازییه‌کانی‬ ‫خ��ۆی��ان ببه‌نه‌ ن��اوج �ه‌م��اوه‌ر و له‌گه‌ڵ‬ ‫داخ��وازی ج�ه‌م��اوه‌ردا بیکه‌نه‌ یه‌ک و‬ ‫به‌یه‌که‌وه‌ کاری بۆ بکه‌ن‪ ،‬نه‌ک له‌دوو‬ ‫س�ه‌ک��ۆی ج���ی���اوازه‌وه‌‪ .‬ل �ه‌م حاڵه‌ته‌شدا‬ ‫جه‌ماوه‌ر بکه‌نه‌ مه‌رجه‌ع نه‌ک خۆیان‪.‬‬ ‫‪5‬ـ خ��اڵ��ێ��ک��ی ت����ری الواز‪ ،‬رۆڵ����ی‬ ‫"بزوتنه‌وه‌ی گ���ۆڕان"ه‌ ل�ه‌م روداوان���ه‌دا‪،‬‬ ‫نکۆڵی ناکرێت که‌بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان‬ ‫ل�ه‌م م��اوه‌ی ته‌مه‌نیدا گۆڕێکی دای ‌ه‬ ‫خ�ه‌ب��ات��ی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن و ک��اری��گ�ه‌ری‬ ‫له‌سه‌ر ڕه‌وتی روداوه‌کان هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ به‌و واتایه‌ نییه‌ که‌ که‌م وکورتی‬ ‫نه‌بووه‌ و یان ئێستا بێ که‌م وکورتییه‌‪.‬‬ ‫دی��اره‌ له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی گه‌وره‌ترین الیه‌نی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌ کاریگه‌ریی ب�ه‌رچ��اوی‬ ‫هه‌یه‌ له‌سه‌ر ڕه‌وتی روداوه‌کان‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌م بزوتنه‌وه‌ ده‌خاته‌ به‌رده‌م به‌رپرسیارێتی‬ ‫م����ه‌زن‪ .‬ه���ه‌ر ب��ۆی �ه‌ گ��رن��گ �ه‌ ل�ه‌چ�ه‌ن��د‬ ‫خاڵێکدا که‌م وکورتی وهه‌ڵوێسته‌کانی‬

‫سەروتار‬ ‫بنرخێنین‪.‬‬ ‫ی���ه‌ک���ه‌م‪ :‬ج����ه‌م����اوه‌ر و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن‬ ‫ره‌خ��ن �ه‌ ل��ه‌ده‌س��ه‌اڵت ده‌گ���رن ک �ه‌ ته‌نیا‬ ‫حساب بۆ خۆیان ده‌ک �ه‌ن وکه‌سی تر‬ ‫ن��اخ��وێ��ن��ن �ه‌وه‌‪ ،‬وات���ه‌ ج���ه‌م���اوه‌ر ه��ی��وای‬ ‫وای �ه‌ که‌ ئ �ه‌و هێزانه‌ی ده‌خ���وازن ببن ‌ه‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤی ئ �ه‌م ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ هه‌مان‬ ‫کاراکته‌ریان نه‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌رکێکی‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان ب��وو‪ .‬پێویست بوو‬ ‫ل����ه‌دوای (‪)2009/7/25‬ب����زوت����ن����ه‌وه‌ی‬ ‫گ���ۆڕان هه‌ستایه‌ ب�ه‌زه‌م��ی��ن�ه‌س��ازی بۆ‬ ‫دروستکردنی به‌ره‌یه‌کی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و ه �ه‌م��وو ڕه‌ن���گ و ده‌ن��گ �ه‌ پ �ه‌راوێ��ز‬ ‫خ���راوان���ه‌ی ک �ه‌ ده‌س����ه‌اڵت پ��ه‌راوێ��زی‬ ‫خستوون له‌سه‌ر مێزێک کۆبکردایه‌ته‌و‌ه‬ ‫و ه �ه‌ن��گ��اوی ه��اوب �ه‌ش��ی له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫هه‌ڵنایه‌ و خاوه‌نداری له‌هه‌موو الیه‌ک‬ ‫و پرۆژه‌کانیان بکردایه‌‪ ،‬بێگۆمان ئه‌م ‌ه‬ ‫بۆ بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان ده‌بووه‌ شانازی و‬ ‫بۆ هه‌موو الیه‌ک ده‌بووه‌ ده‌رفه‌ت و بۆ‬ ‫جه‌ماوه‌ریش ده‌بووه‌ هیوا‪ ،‬به‌اڵم جێگای‬ ‫داخ���ه‌ ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان هه‌ڵنه‌ستا‬ ‫به‌کارێکی به‌مڕه‌نگه‌ و ئێستاش ته‌نیا‬ ‫خۆیی و چه‌ند الیه‌نێک ده‌خوێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دیاره‌ ئه‌مه‌ش الی جه‌ماوه‌ر و ئه‌و هێز‬ ‫و الیه‌نانه‌ی که‌هه‌تا ئێستا له‌الیه‌نی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���ه‌وه‌ پ���ه‌ڕاوێ���ز خ����راون گ��وم��ان‬ ‫دروس��ت ده‌ک��ات وترسی ئه‌وه‌یان ده‌بێت‬ ‫ک���ه‌"گ���ۆڕان���ی���ش"پ���ه‌راوێ���زی���ان ب��خ��ات‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ نابنه‌ پشتیوانی بۆ گۆڕان و‬ ‫گۆڕان به‌ته‌نیا ده‌مێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬به‌یاننامه‌که‌ی (‪)2011/1/29‬‬ ‫ی ب����زوت����ن����ه‌وه‌ی گ�������ۆڕان چ���ه‌ن���د‌ه‬ ‫وه‌ک����و م��اف��ێ��ک ب���ۆ گ�����ۆڕان م��اف��ی‬ ‫خ��ۆی �ه‌ت��ی ک �ه‌ پ����رۆژه‌ ب�ڵاوب��ک��ات �ه‌وه‌ و‬ ‫داوای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی حکومه‌ت و‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان ب��ک��ات‪ ،‬ل �ه‌وک��ات و ساته‌دا‬ ‫ب�ڵ�اوک���ردن���ه‌وه‌ی ئ���ه‌و ب�ه‌ی��ان��ن��ام�ه‌ی�ه‌ و‬ ‫داوای ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن �ه‌وه‌ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان‬ ‫و ح��ک��وم �ه‌ت ل���ه‌الی���ه‌ک داوای���ه‌ک���ی‬ ‫نامه‌نتقی بوو‪ ،‬چونکه‌ کارێکی جددی‬ ‫بۆ ئه‌لته‌رناتیڤ نه‌کرابوو‪ ،‬له‌الیه‌کی‬ ‫ت��ره‌وه‌ زه‌مینه‌ی ئ�ه‌وه‌ی دروستکرد ک ‌ه‬ ‫راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌ری کوردستان به‌حزبی‬ ‫و س��ن��ووردار بکرێت‪ .‬ئه‌نجامه‌که‌شی‬ ‫ئ�ه‌وه‌ت��ا ده‌یبینین‪ .‬ب�ڵاوک��ردن �ه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫به‌یاننامه‌ وایکرد که‌ ده‌سه‌اڵت هه‌موو‬ ‫ناڕه‌زاییه‌کی جه‌ماوه‌ر کورت بکاته‌و‌ه‬ ‫ل����ه‌ن����اڕه‌زای����ی"گ����ۆڕان"دا و س��ن��ووری‬

‫“‬

‫به‌رته‌سک بکاته‌وه‌‪ .‬له‌الیه‌کی ت��ره‌و‌ه‬ ‫الیه‌نه‌کانی ئۆپۆزسیۆن وج�ه‌م��اوه‌ری‬ ‫ن��اڕازی پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫و یه‌کێتی نیشتمانی کوردستانیش‬ ‫به‌گومان ودوودڵ��ی و ڕاڕای��ی سه‌یری‬ ‫هه‌رخۆپیشاندانێک ب��ک �ه‌ن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ج��ارێ��ک��ی ت��ر ک��اری��گ �ه‌ری نێگه‌تیڤی‬ ‫ک����رده‌ س���ه‌ر ڕه‌وت و ق���ه‌ب���اره‌ی ئ �ه‌و‬ ‫خۆپیشاندانانه‌ی ئ �ه‌م��ڕۆ ل �ه‌ئ��ارادای � ‌ه‬ ‫ل �ه‌ک��وردس��ت��ان��دا‪ .‬ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان‬ ‫بۆخۆشی زیانمه‌ند بوو له‌م به‌یاننامه‌‪،‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ ده‌رف���ه‌ت���ی دا ب���ه‌ده‌س���ه‌اڵت ک ‌ه‬ ‫له‌کاتی خۆپیشانداندا یه‌کسه‌ر"گۆڕان"‬ ‫بکرێته‌ ئامانج‪ .‬بێگومان ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫به‌یاننامه‌یه‌ له‌و کاته‌دا نه‌بوایه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫خۆپیشاندانه‌کان ئ�ه‌م��ڕۆ به‌رفراوانتر‬ ‫ده‌بوو و"بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان" والیه‌نه‌کانی‬ ‫تریش به‌شێوه‌یه‌کی باشتر ده‌یانتوانی‬ ‫ڕۆڵ ببینن‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬خیتاب و ڕاگه‌یاندنی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫گ��ۆڕان ده‌یتوانی فراوانتر بێت و هه‌ر‬ ‫وه‌کو له‌ماڵپه‌ڕی"سبه‌ی" نوسراوه‌ ره‌خن ‌ه‬ ‫به‌زمانی گۆل ده‌یتوانی ئه‌م سیاسه‌ت ‌ه‬ ‫به‌رفراوانتر بکات و راگه‌یاندنه‌که‌یان‬ ‫بکه‌نه‌ س �ه‌ک��ۆی ئ �ه‌وان �ه‌ی سه‌کۆیان‬ ‫نییه‌‪ ،‬ده‌یانتوانی ببنه‌ ده‌نگی ناڕه‌زای‬ ‫و ره‌خنه‌ له‌سه‌ر گۆڕانیش‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌م‬ ‫ب��واره‌دا راگه‌یاندنی"گۆڕان" نه‌یتوانیوه‌‬ ‫ب �ه‌ت �ه‌واوی ئ �ه‌م رۆڵ��ه‌ ببینێ و یه‌ک‬ ‫ئ��اراس��ت�ه‌ی��ی تێپه‌ڕ ب��ک��ات و نه‌بووه‌ت ‌ه‬ ‫س�ه‌ک��ۆی ئ �ه‌وان �ه‌ی س�ه‌ک��ۆی��ان نییه‌ و‬ ‫ره‌خ��ن �ه‌ک��ان و ئ��اراس��ت �ه‌ک��ان��ی زم��ان��ی‬ ‫گوڵی تێپه‌ڕکردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وایکردوو‌ه‬ ‫که‌ ئ�ه‌م بزوتنه‌وه‌یه‌ هێنده‌ی ده‌توانێت‬ ‫رۆڵ ببینێت رۆڵی خۆی نه‌بینێ‪.‬‬ ‫‪6‬ـ خاڵێکی تری الواز له‌م خۆپیشاندانانه‌دا‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌خوازرێت مۆرکی ئیسالمی‬ ‫س��ی��اس��ی ل���ێ ب���درێ���ت‪ ،‬راس��ت��ی �ه‌ک��ی‬ ‫ح��اش��اه �ه‌ڵ��ن �ه‌گ��ره‌ ک���ه‌ ب��ه‌ش��ی زۆری‬ ‫گه‌له‌که‌مان موسوڵمانه‌ و ده‌سه‌اڵتیش‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستاندا ئه‌م راستیه‌ی‬ ‫ره‌تنه‌کردۆته‌وه‌و ناڕه‌زایی جه‌ماوه‌ریش‬ ‫له‌ڕوانگه‌یه‌کی ئایینی یه‌وه‌ نییه‌ هه‌تا‬ ‫خۆپیشاندانه‌کان ئ �ه‌و م��ۆڕک �ه‌ی لێ‬ ‫بدرێت‪ .‬ئێمه‌ بینیمان ئیخوان موسلمین‬ ‫ل �ه‌راپ �ه‌ڕی��ن��ی گ�ه‌ل��ی م��ی��س��ردا س�ه‌ره‌ت��ا‬ ‫کارێکی وه‌های کرد‪ ،‬دواتر بینی ئه‌و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ زیانی له‌ قازانجی زیاتره‌‪ ،‬له‌م‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ پاشگه‌ز بوویه‌وه‌ و به‌اڵم خۆی‬

‫ل�ه‌ن��اوخ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان نه‌کێشایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ�ه‌م�ه‌ش هه‌نگاوێکی حه‌کیمانه‌ بوو‬ ‫ک �ه‌ ه��اوی��ش��ت��ی��ان‪ .‬ئ �ه‌م��ڕۆش پێویست ‌ه‬ ‫الی��ه‌ن��ه‌ ئ��ی��س�لام��ی�ه‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫به‌تایبه‌تی"یه‌کگرتووی ئیسالمی و‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��ی ئیسالمی" خ��ۆی��ان ل�ه‌وه‌ه��ا‬ ‫هه‌ڵوێستێک ب��ه‌دوور بگرن‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌و الیه‌نانه‌ پێویسته‌ کاربکه‌ن له‌گه‌ل‬ ‫الیه‌نه‌کانی ت��ردا و ئۆپۆزسیۆنێکی‬ ‫ب���ه‌رف���راوان دروس���ت ب��ک�ه‌ن وبه‌ڤیتۆی‬ ‫ئایدئۆلۆژی مامه‌ڵە له‌گه‌ڵ هیچ الیه‌ن‬ ‫و پێکهاته‌یه‌کدا نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫‪7‬ـ الوازی رۆڵ����ی پ����ارت و الی �ه‌ن � ‌ه‬ ‫چه‌پ ونه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتخوازه‌کان‬ ‫له‌وێنه‌ی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان و الیه‌نه‌کانی تر که‌له‌ناو‬ ‫په‌رله‌مان و ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مانن وای‬ ‫کردووه‌ که‌ ئه‌م خۆپیشاندانانه‌ مۆرکی‬ ‫گشتی وه‌رنه‌گرێت و هه‌ربۆیه‌ گرنگ ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و الی���ه‌ن���ان���ه‌ش ت �ه‌ن��ی��ا چ���اوه‌ڕوان���ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌مان نه‌بن‪،‬‬ ‫به‌ڵکۆ خۆیان ده‌ستپێشخه‌ری بکه‌ن و‬ ‫رۆڵ ببینن بۆ ئه‌وه‌ی که‌ ببنه‌ هه‌وێنی‬ ‫چاره‌سه‌ری و رێنمایی چاره‌سه‌ری بده‌ن‬ ‫و ڕۆڵی ئاکتیڤ ببینن له‌کردنه‌وه‌ی‬ ‫گرێ کوێره‌کاندا‪.‬‬ ‫‪8‬ـ چاالک نه‌بوونی ئه‌نجوومه‌نی کاتی‬ ‫مه‌یدانی ئازادی و نه‌بوونی ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ری چ��االک له‌جێگاکانی تر‬ ‫که‌بتوانێت داخوازییه‌کانی ج�ه‌م��اوه‌ر‬ ‫گه‌اڵڵه‌ بکات و هه‌موو الیه‌نه‌کانیش‬ ‫له‌سه‌ر مێزو له‌ناوجه‌ماوه‌ر بگه‌یه‌نێت ‌ه‬ ‫ی �ه‌ک��ت��ر خ��اڵ��ێ��ک��ی ت����ری الوازه‌ ل �ه‌م‬ ‫خۆپیشاندانانه‌دا و پێویسته‌ چاره‌سه‌ر‬ ‫بکرێت‪ .‬واته‌ ئه‌نجومه‌نه‌ جه‌ماوه‌رییه‌کان‬ ‫له‌شار و شارۆچکه‌کان له‌ناو جه‌ماوه‌ردا‬ ‫دروست ببن و خۆیان بگه‌یه‌ننه‌ یه‌کتر و‬ ‫پرۆژه‌و به‌رنامه‌کان بگه‌یه‌ننه‌ یه‌کتر و‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامیدان به‌چاالکیه‌کاندا‪،‬‬ ‫رێ��ن��م��ای��ی �ه‌ک��ان روون���ت���ر ب���ک���ات���ه‌وه‌ و‬ ‫خه‌باتێکی دیبلوماسیش له‌گه‌ڵ هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌کاندا به‌ڕێوه‌ ببات بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫بتوانێت خۆی و جه‌ماوه‌ر بکاته‌ مه‌رجه‌ع‬ ‫و شوێنی بڕیاردان و چاره‌سه‌ری‪.‬‬ ‫دی��اره‌ ل��ێ��ره‌دا هه‌وڵماندا که‌یه‌کالیه‌ن ‌ه‬ ‫ئ���ه‌م ب���ارودۆخ���ه‌ ن �ه‌گ��رری��ن �ه‌ ده‌س����ت و‬ ‫ش���رۆڤ���ه‌ی���ه‌ک ب��ک �ه‌ی��ن ک���ه‌ ب��ت��وان��ێ��ت‬ ‫ڕۆڵ ببینێت ل �ه‌چ��اره‌س �ه‌ری��ی��دا و له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌داین هه‌موو ده‌سه‌اڵت‪ ،‬هه‌م الیه‌ن ‌ه‬

‫“ پێویسته‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ئه‌و راستی ‌ه ببینێت‬ ‫که‌جه‌ماوه‌ری کوردستان‬ ‫توڕه‌یه‌ وناتوانێت‬ ‫له‌وه‌ زیاتر چاوه‌ڕوان‬ ‫بێت و له‌م ڕوانگه‌یه‌وه‌‬ ‫خۆپێشاندانه‌کان‬ ‫هه‌ڵبسه‌نگێنێ‪ ،‬نه‌ک‬ ‫وه‌کو ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ده‌ره‌کی وملمالنێ‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆن‬ ‫پێناسه‌ی بکات‪ ،‬چونکه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌یه‌کی‬ ‫به‌مڕه‌نگه‌‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانمان به‌ره‌و‬ ‫الوازی ده‌بات‬

‫“‬

‫سەروتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪5‬‬

‫ئۆپۆزسیۆنه‌کان‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ج�����ه‌م�����اوه‌ری م���ه‌ی���دان���ی ئ�������ازادی و‬ ‫شاره‌کانی تر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا رۆڵی‬ ‫خۆیان ببینن‪ ،‬ئه‌وکاته‌ به‌هه‌موومان‬ ‫ده‌توانین ئه‌م خۆپیشاندان وچاالکیان‌ه بکه‌ین ‌ه‬ ‫راپه‌ڕینی دیموکراتی و شۆڕشی دیموکراتی‬ ‫گه‌له‌که‌مان‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئه‌گه‌ر هاوشێوه‌ی‬ ‫ئێستا هه‌ڵسوکه‌وت بکرێت ئه‌وا ئاسۆیه‌کی‬ ‫گه‌شی لێ چ����اوه‌ڕوان ناکرێت و ئه‌وکات ‌ه‬ ‫هه‌موومان زیانمه‌ند ده‌بین‪.‬‬

‫~|‬

‫‪6‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫هەواڵ‬

‫پارتی چاره‌سه‌ری چه‌ند پێشنیارێک ئاراسته‌ی‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی کاتی مه‌یدانی ئازادی(سه‌را)ده‌کات‬ ‫به‌رێز‪ /‬ئه‌نجوومه‌نی کاتی سه‌رای ئازادی‬ ‫ژماره‌‪ 576 :‬هـ‬ ‫ئێم‌ه وه‌ک���و پ��ارت��ی چ���ار‌هس���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��‌هس��ه‌ر‌هت��ای دام��ه‌زران��دن��م��ان��ه‌و‌ه له‌‬ ‫(‪)2002/3/5‬ه‌و‌ه هه‌تا ئێستا هه‌میش‌ه له‌به‌ره‌ی‬ ‫ج��‌هم��اوه‌ردا بوین وراب����ردوو‪ ،‬ک��ردار وئێستاشمان‬ ‫گه‌واهیده‌رن‪ .‬هیچ کاتێک له‌سه‌ربچووکترین‬ ‫مافی گه‌له‌که‌مان سازشمان نه‌کردووه‌و نایکه‌ین‪.‬‬ ‫راستگۆو یه‌ک ڕوو بوین‪ ،‬هه‌رچی دیدوبۆچوون‬ ‫و هه‌ڵوێستکێمان هه‌ی‌ه به‌ئاشکرا ده‌رمانبڕیوه‌و‬ ‫ده‌ری ده‌بڕین‪ .‬له‌به‌رئه‌مه‌ش باجی زۆرمان داوه‌‪.‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای کاروچاالکی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتیمان‬ ‫رووبه‌رووی فشاروناحه‌قی زۆر بوینه‌ته‌و‌ه له‌الیه‌نی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی کوردییه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌تا ل‌ه (‪)2007/11/3‬‬ ‫ه‌و‌ه باره‌گاکانمان داخ��راو‌ه له‌الیه‌نی حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێمه‌و‌ه وهه‌تا ئێستاش به‌شێوه‌یه‌کی یاسایی‬ ‫مامه‌ڵه‌مان له‌گه‌ڵدا ناکه‌ن و له‌پێش ئه‌و به‌رواره‌وه‌‬ ‫ودوای ئه‌و به‌رواره‌ش سه‌رکردایه‌تی وکادیروئه‌ندام‬ ‫والی��‌هن��گ��ران��م��ان رووب������ه‌رووی زۆرت���ری���ن ف��ش��ارو‬ ‫ده‌ستگیرکردن بوونه‌ته‌وه‌‪ .‬وات��‌ه ئێم‌ه پارتێکین‬ ‫بووینه‌ت‌ه قوربانی سیاسه‌تی نادیموکراتیانه‌ی‬ ‫د‌هس��ه‌اڵت��ی ک���وردی‪ ،‬ک‌ه رووب����ه‌ڕووی زۆرترین‬ ‫سزای سیاسی بوینه‌ته‌و‌ه له‌کوردستاندا‪ .‬ئێستاش‬ ‫ده‌بینین هه‌وڵدانێک هه‌ی‌ه بۆ په‌راوێزخستنمان‬ ‫له‌رووداوه‌کان‪ ،‬ئه‌مه‌ش نیگه‌رانمان ده‌کات‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئێمه‌ش هاوشێوه‌ی پارت والیه‌ن‌ه کوردستانیه‌کانی‬ ‫تر خۆمان به‌خاوه‌نی ئه‌م واڵت��‌ه ده‌بینین وپێمان‬ ‫وای‌ه مافی ڕه‌وای خۆمان‌ه به‌شداری پرۆسه‌ی‬ ‫سیاسی ک��وردس��ت��ان بکه‌ین و ئ��ه‌رک��ی خۆمان‬ ‫جێبه‌جێ بکه‌ین‪ .‬به‌ڕاستی نابینین له‌پرۆسه‌ی‬ ‫پالتفۆرم ودانیشتندا ن‌ه ئێمه‌‪ ،‬نه‌هیچ الیه‌نێکی تر‬ ‫په‌راوێز بخرێت‪ .‬ڕه‌نگ‌ه ده‌سه‌اڵت به‌هه‌ربیانوویه‌ک‬ ‫بێت بخوازێت ئێم‌ه په‌راوێز بخات‪ ،‬به‌اڵم ئێوه‌و ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی ک‌ه ئۆپۆزیسیۆنن بێگومان گرنگ‌ه که‌‬ ‫له‌م بواره‌دا خاوه‌ن هه‌ڵوێستی جیاواز بن و ئێوه‌ش‬ ‫له‌کاتی پالتفۆرم و چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کاندا‬ ‫ته‌نیا باسی ئه‌و الیه‌نان‌ه نه‌که‌ن که‌له‌په‌رله‌ماندان‬ ‫یاخود له‌الیه‌نی ده‌سه‌اڵته‌و‌ه مۆڵه‌ت پێدراون‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆی‌ه پێشنیارمان وای‌ه ک‌ه ئێوه‌ی به‌ڕێز له‌لێدوان‬ ‫وروونکردنه‌وه‌کانتاندا کاتێک ئاماژ‌ه بۆ پرۆژه‌و‬ ‫هه‌ڵوێستی الیه‌نه‌کان ده‌که‌ن‪ ،‬ئاماژ‌ه به‌پرۆژه‌ی‬ ‫پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری دیموکراتی ک��وردس��ت��ان و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌کانمان بکه‌ن ک‌ه تێیدا پشتیوانیمان‬

‫ل‌ه ئێوه‌و داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر ک���ردووه‌‪ .‬بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ریش سه‌ره‌ڕای ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی که‌باڵومان‬ ‫ک��ردۆت��ه‌وه‌و له‌به‌رده‌ستی به‌رێزیشتاندایه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫پێشنیار‌ه کردارییان‌ه ده‌خه‌ین‌ه به‌رده‌م به‌رێزتان‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬ئه‌نجومه‌نی کاتی سه‌رای ئازادی کار‬ ‫بکات بۆ له‌یه‌ک نزیککردنه‌وه‌ی هه‌موو الیه‌ن و‬ ‫پارت‌ه ئۆپۆزسیۆنه‌کان و به‌رفراوانکردنی رێپێوان‬ ‫و چ��االک��ی��‌هک��ان به‌شێوه‌یه‌کی دی��م��وک��رات��ی و‬ ‫گه‌یاندنی به‌هه‌موو شاروشارۆچکه‌کانی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪ .‬له‌هه‌مان کاتدا ئه‌نجوومه‌نی کاتی‬ ‫س���ه‌رای ئ���ازادی ک��ار بکات بۆ دروستکردنی‬ ‫پ�لات��ف��ۆرم��ێ��ک��ی ک�����راو‌ه ک���‌ه س���ه‌رج���ه‌م الی��‌هن��ه‌‬ ‫سیاسیه‌کانی کوردستان"ئه‌وانه‌ی له‌په‌رله‌ماندان‬ ‫وئ��ه‌وان��‌هش��ی ل�����ه‌ده‌ره‌وه‌ی پ��ه‌رل��‌هم��ان��ن‪ ،‬ئ��ه‌وان��ه‌ی‬ ‫حکومه‌ت مۆڵه‌تی پێداون وئه‌وانه‌شی حکومه‌ت‬ ‫مۆڵه‌تی پێ نه‌داون و په‌راوێزی خستوون" به‌شدار‬ ‫بن تێیدا‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬نوێنه‌ری رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای‬ ‫م��ه‌ده‌ن��ی وپێکهات‌ه ج��ی��اواز‌هک��ان��ی کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌شداری ئه‌و پالتفۆرم‌ه بکه‌ن‪.‬‬ ‫سێیه‌م‪ :‬ن��وێ��ن��ه‌ری س��ه‌رج��ه‌م خۆپێشاندانه‌کان‬ ‫له‌شاره‌کانی کوردستان به‌شداری ئه‌م پالتفۆرمه‌‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫چ�����واره‌م‪ :‬ه��‌هم��وو الی��‌هن��‌هک��ان له‌سه‌رئاستی‬ ‫به‌رپرسیاری یه‌که‌م به‌شداری پالتفۆرمه‌ک‌ه بکه‌ن‪.‬‬ ‫پێنجه‌م‪ :‬پالتفۆرمه‌ک‌ه له‌الیه‌نی کۆمیسیۆنێکی‬ ‫سه‌ربه‌خۆو‌ه ک‌ه نوێنه‌ری جه‌ماوه‌ر بن به‌ڕێو‌ه ببرێت‪.‬‬ ‫شه‌شه‌م‪ :‬پالتفۆرمه‌ک‌ه سه‌رجه‌م ئه‌و پرۆژانه‌ی‬ ‫ک‌ه خراونه‌ت‌ه ڕوو‪ ،‬کۆیان بکاته‌و‌ه وبیانکات‬ ‫به‌ئه‌جیندای گفتوگۆ‪.‬‬ ‫ح�ه‌وت�ه‌م‪ :‬له‌چوارچێوه‌ی ئ��ه‌و پ��رۆژان��ه‌ی که‌‬ ‫خراونه‌ت‌ه ڕوو گفتوگۆی تێرو ته‌سه‌ل ئه‌نجام بدرێت‬ ‫بۆ هه‌نگاونان له‌م بوارانه‌دا‪:‬‬ ‫‪ 1‬ـ پێداچوونه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌ستووری هه‌رێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان وه��ه‌م��وارک��ردن��ی وئ��ام��اد‌هک��ردن��ی‬ ‫بۆڕاپرسی جه‌ماوه‌ر‪.‬‬ ‫‪ 2‬ـ پ��ێ��داچ��وون��ه‌و‌ه ب��‌ه ی��اس��ای ه��‌هڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫س��ه‌رۆک��ای��‌هت��ی ه��ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬یاسای‬ ‫ه��‌هڵ��ب��ژاردن��ی په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ویاسای هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاو قه‌زاو‬ ‫ناحیه‌کان بکرێت وب��ه‌و پێی‌ه ئ��ام��اد‌هک��اری بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌خت بکرێت‪.‬‬ ‫‪ 3‬ـ پێداچوونه‌و‌ه به‌په‌یڕه‌وی ناوخۆی په‌رله‌مان‬ ‫ورێکخستنی کاری په‌رله‌ماندا بکرێت‪.‬‬

‫‪ 4‬ـ پ���رۆژ‌ه یاسایه‌ک ب��ۆ رێکخستنی ک��اری‬ ‫کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێم ئاماد‌ه بکرێت‬ ‫که‌سه‌ربه‌خۆیی کۆمیسیۆنه‌ک‌ه گه‌ره‌نتی بکات و‬ ‫به‌وپێی‌ه کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردنی هه‌رێم دروست‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫‪ 5‬ـ پرۆژ‌ه یاسای رێکخستنی کاری حکومه‌ت‬ ‫گه‌اڵڵ‌ه بکرێت‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ک ک‌ه پێشمه‌رگه‌‪،‬‬ ‫ئاسایش‪ ،‬پۆلیس وده‌زگای هه‌واڵگری نیشتمانی‬ ‫له‌سه‌ربنه‌مای خزمه‌تی نیشتمانی وپسپۆری‬ ‫رێکبخرێت وسه‌ربه‌حکومه‌ت بن‪.‬‬ ‫‪ 6‬ـ یاسای رێکخستنی پارته‌کان هه‌موار بکرێت‬ ‫و رێگ‌ه له‌بوونی ئه‌و پارتان‌ه بگیرێت ک‌ه "چه‌کدار‪،‬‬ ‫ئاسایش‪ ،‬هه‌واڵگری" تایبه‌تیان هه‌یه‌و سه‌رجه‌م ئه‌و‬ ‫ده‌زگا حیزبیان‌ه هه‌ڵبوه‌شێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ 7‬ـ یاساکانی رێکخستنی رێکخراوه‌کانی‬ ‫ک��ۆم��‌هڵ��گ��ای م���ه‌د‌هن���ی‪ ،‬ی��اس��ای رێکخستنی‬ ‫خۆپێشاندان رێکبخرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ 8‬ـ یاسای باری که‌سێتی‪ ،‬ره‌گه‌زنامه‌‪ ،‬له‌شفرۆشی‬ ‫و سزادان سه‌رله‌نوێ رێکبخرێته‌و‌ه به‌شێوه‌یه‌ک‬ ‫ک‌ه هاوتایی ڕه‌گه‌زی به‌بنه‌ما بگرێت‪.‬‬ ‫‪ 9‬ـ به‌رنامه‌یه‌ک بۆ هه‌موارکردنی سه‌رجه‌م‬ ‫ئه‌و یاسایان‌ه دابنرێت ک‌ه پالتفۆرمه‌ک‌ه پێویستی‬ ‫ده‌بینێت‪.‬‬ ‫‪ 10‬ـ ئه‌و پالتفۆرم‌ه ده‌سته‌یه‌ک ئه‌رکدار بکات‬ ‫بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی موڵکی گشتی له‌الی هه‌رالیه‌ن‬ ‫و کۆمپانیاو که‌سێک بێت‪.‬‬ ‫‪ 11‬ـ ئه‌م پالتفۆرم‌ه ئه‌رکه‌کانی خۆی له‌ماوه‌ی‬ ‫که‌متر ل‌ه سێ مانگدا جێبه‌جێ بکات‪.‬‬ ‫هه‌شته‌م‪ :‬ئه‌م پالتفۆرم‌ه حکومه‌تێکی کاتی‬ ‫که‌هه‌موو الیه‌ک رازی بکات ئه‌رکدار بکات‬ ‫بۆ ئ��ه‌وه‌ی هه‌تا پێش کۆتایی مانگی ده‌(‪)10‬‬ ‫ئاماده‌کاری بۆ هه‌ڵبژاردنێکی خاوێن بکات و‬ ‫ئه‌و بڕیاروراسپاردانه‌ی که‌پالتفۆرمه‌ک‌ه گه‌اڵڵه‌ی‬ ‫کردوون پێکی بهێنێت‪.‬‬ ‫نۆیه‌م‪ :‬ئه‌و پالتفۆرم‌ه هه‌تا ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن‬ ‫وراگه‌یاندنی ئه‌نجام‌ه فه‌رمییه‌کان وته‌سدیقکردنی‬ ‫کاره‌کانی به‌رده‌وام ببێت و دوایی هه‌ڵبوه‌شێته‌وه‌‪.‬‬ ‫هیوای سه‌رکه‌وتنتان بۆ د‌هخ��وازی��ن‪ ،‬له‌پێناوی‬ ‫س��ه‌رک��ه‌وت��ن��دا ئ��ێ��م��‌ه ئ���ام���اده‌ی ه��ه‌م��وو ج��ۆره‌‬ ‫هاوکاریه‌کین‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫(‪)2011/3/13‬‬

‫هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪7‬‬

‫نه‌خشه‌رێی ئۆجه‌الن بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد له‌باکووری واڵت ئاشکرا بوو‬ ‫تێزی چاره‌سه‌ری نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی ده‌توانێت ببێت ‌ه‬ ‫مۆدێلی چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫رێ��ب��ه‌ری گ �ه‌ل��ی ک���ورد ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ئ��ۆج �ه‌الن‪،‬‬ ‫ل�‌ه (‪)15‬ی ئابی ساڵی (‪ ،)2009‬ل�‌ه پێناو‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد ب‌ه ڕێبازی ئاشتیانه‌‪،‬‬ ‫نه‌خشه‌رێ چاره‌سه‌ری پرسی کوردی له‌باکووری‬ ‫واڵت ئ��ام��اده‌ک��رد‪ ،‬ب �ه‌اڵم ن�ه‌خ��ش�ه‌ڕێ‪ ،‬له‌الیه‌ن‬ ‫کاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵ�ه‌ت��ی ت��ورک و حکومه‌تی‬ ‫ئاکه‌په‌و‌ه ده‌ستی به‌سه‌رداگیرا‪.‬‬ ‫دوای ساڵ و نیوێک‪ ،‬نه‌خشه‌ی ڕێی ئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫که‌وت‌ه ده‌ستی پارێزه‌رانی‪ ،‬ک‌ه تیایدا پره‌نسیپه‌کانی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پ��رس��ی ک���ورد و دێموکراتز‌ه‬ ‫‌کردنی تورکیا‪ ،‬به‌جێ کراون‪ .‬ل‌ه نه‌خشه‌ڕێدا ک ‌ه‬ ‫له‌ژێر ناوی"پرسی دێموکراتیز‌ه ‌بوون ل‌ه تورکیا‬ ‫و مۆدێڵی چاره‌سه‌ریی ل‌ه کوردستان" ک‌ه ل ‌ه‬ ‫(‪ )156‬الپ�ه‌ڕ‌ه پێکدێ‪ .‬ڕێبه‌ری گه‌لی کورد‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‪ )10( ،‬پره‌نسیپی چاره‌سه‌ریی‬ ‫پ��رس��ی ک���ورد و وه‌رچ �ه‌رخ��ان��ی ت��ورک��ی��ا ب��ه‌ره‌و‬ ‫سیسته‌مێکی دێموکراتیک‪ ،‬ده‌ستنیشانده‌کات‪.‬‬ ‫‪ .1‬پ��ره‌ن��س��ی��پ��ی ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی دێ��م��وک��رات��ی��ک‪:‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌بوونێک ک‌ه یه‌کگرتن پێکدێنێ‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫ن �ه‌ک وه‌ک��وو ن�ه‌ت�ه‌و‌ه ‪ -‬ده‌وڵ���ه‌ت‪ ،‬به‌ڵکو وه‌کو‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی دێموکراتیک دابمه‌زرێنرێ‪ .‬ل‌ه نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫دێموکراتیکدا‪ ،‬م��اف و ئازادیه‌کانی ت��اک و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬نابێ ل‌ه یه‌کتر جوودا بکرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪ .2‬پره‌نسیپی وواڵتی هاوبه‌ش‪ :‬ده‌بێ تێگه‌یشتنی‬ ‫واڵتی هاوبه‌ش ب‌ه بنه‌ما بگیردرێ‪ .‬ل‌ه جێگه‌ی‬ ‫پیوانی یه‌ک زمانی‪ ،‬وواڵتی هاوبه‌ش ب‌ه هاوواڵتی‬ ‫فره‌زمان‪ ،‬فر‌ه نه‌ته‌و‌ه ‌و فره‌دین پێش به‌که‌وێ و‬ ‫ئه‌مه‌ش هه‌ر‌ه ڕاسته‌قیه‌نه‌یه‌‪ .‬تێگه‌یشتنی واڵت‬ ‫ک�‌ه ب�‌ه ته‌نیا هه‌ستی خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ی ک��ردن ل ‌ه‬ ‫یه‌ک گرووپی ئه‌تنیک ده‌دا‪ ،‬به‌شێکی مه‌زن ل ‌ه‬ ‫هاوواڵتیان ده‌کات به‌"ئه‌وی تر"‪.‬‬ ‫‪ .3‬پره‌نسیپی کۆماری دێموکراتیک‪ :‬کۆماری‬ ‫دێموکراتیک ب� ‌ۆ سیسته‌می دیموکراتیک‬ ‫کراوه‌یه‌‪ ،‬کۆمارێک‌ه ک‌ه ل‌ه گه‌ڵی پێک دێت‪.‬‬ ‫نه‌ته‌و‌ه ‪ -‬ده‌وڵه‌ت ئامانجێکی له‌و شێوه‌یه‌ی نییه‌‪،‬‬ ‫ب‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه کۆمه‌ڵگه‌ی دێموکراتیکیش ل‌ه ناو‬ ‫خۆیدا ده‌توێنێته‌وه‌‪ .‬کۆماری دێموکراتیک‪ ،‬ڕێز‬ ‫ل‌ه هه‌بوونی مرۆڤه‌کان ده‌گرێ‪.‬‬ ‫‪ .4‬پ��ره‌ن��س��ی��پ��ی ده‌س���ت���ووری دێ��م��وک��رات��ی��ک‪:‬‬ ‫ده‌ستووری دێموکراتیک‪ ،‬ده‌ربڕینی پێکهاتنی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی دێموکراتیک و ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌‪ .‬ماف‬ ‫له کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫و ئازادیه‌کانی ت��اک‪ ،‬ته‌نها ‌‌‬ ‫دێ��م��وک��رات��ی��ک��دا وات�����ادار ده‌ب����ێ‪ .‬ده‌س���ت���ووری‬

‫دیموکراتیک‪ ،‬ل‌ه به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تدا‪ ،‬پاراستنی‬ ‫هاوواڵتیان و کۆمه‌ڵگ‌ه ب‌ه بنه‌ما ده‌گرێ‪.‬‬ ‫‪ .5‬پره‌نسیپی چ��اره‌س �ه‌ری��ی دی��م��وک��رات��ی��ک‪:‬‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتیک‪ ،‬زیادتر مۆدێلێکی‬ ‫چاره‌سه‌ریی‌ه ک‌ه ده‌وڵ�ه‌ت بوون ناکات‌ه ئامانجی‬ ‫خۆی‪ ،‬به‌ڵکو دیموکراتیک بوونی کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫مه‌ده‌نی وات �ه‌‪ ،‬کۆمه‌ڵگه‌ی دێموکراتیک ب ‌ه‬ ‫بنه‌ما ده‌گرێ‪.‬‬ ‫‪ .6‬پره‌نسیپی الیه‌نگری ماف و ئازادیه‌کانی‬ ‫ت���اک و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌‪ :‬م��اف �ه‌ک��ان��ی ت���اک و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬ده‌ربڕینی دوو الیه‌نی کۆمه‌ڵگ ‌هن‌‪.‬‬ ‫جیاکردنه‌وه‌ی ئه‌و مافانه‌ ل ‌ه یه‌کتری‪ ،‬نه‌ک‬ ‫چاره‌سه‌ری‪ ،‬به‌ڵکو پرسه‌ک ‌ه دژوارت��ر ده‌کات‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ماف و ئازادیه‌کانی تاک و کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫ب ‌ه شێوه‌یه‌کی هاوئاهه‌نگ ده‌سته‌به‌ر نه‌کرێن‪،‬‬ ‫ئه‌وکات نرخ و به‌هاکانی ژیانیش‪ ،‬په‌یدا نابن‪.‬‬ ‫‪ .7‬پره‌نسیپی سه‌ربه‌خۆیی ئایدئۆلۆژی و ئازادی؛‬ ‫هه‌تا بااڵده‌ستی ئایدئۆلۆژیکی مۆدێرنیته‌ی‬ ‫س��ه‌رم��ای��ه‌داری ه �ه‌ب��ێ‪ ،‬ک � ‌ه ل � ‌ه س�ه‌ران��س�ه‌ری‬ ‫جیهاندا خۆی سه‌پاندووه‌‪ ،‬دیموکراتیکبوون و‬ ‫ئ��ازادی مرۆڤه‌کان‪ ،‬پێک نایه‌ت‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ب��ژاری ئایدئۆلۆژیکی ئالته‌رناتیڤ وات��ادار‬ ‫ب��ن‪ ،‬ده‌ب��ێ گه‌لێک ئاستی هه‌رێمی و شار‪،‬‬ ‫زۆرینه‌ی نه‌ته‌وه‌کانی هه‌رێم و واڵتی هاوبه‌ش‬ ‫ل ‌ه خۆ بگیرێ‪ .‬ئه‌گه‌ر وه‌ه��ا نه‌بێ‪ ،‬ئه‌گه‌ری‬ ‫ئه‌و‌ه هه‌ی ‌ه که‌ بااڵده‌ستی ئایدئۆلۆژیه‌کی تر‬ ‫پێش بکه‌وێ‪.‬‬ ‫‪ .8‬پ��ره‌ن��س��ی��پ��ی م��ێ��ژووی��ی ب���ون و ه��ه‌م��ده‌م‬ ‫ب���وون(م���ودێ���رن)‪ :‬پ��رس��ی دیموکراتیکبوون و‬ ‫ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ری‪ ،‬له‌نزیکه‌و‌ه ب ‌ه درووستکردنی‬ ‫په‌یوه‌ندی له‌ نێوان مێژوو و ئێستاو‌ه گرێدراوه‌‪.‬‬ ‫زهنییه‌ت له‌ باره‌ی ئه‌و پرسانه‌ی ب ‌ه مێژووه‌و‌ه‬ ‫گرێدراون و پشتگوێخستنی ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ری‬ ‫ڕێ له‌ ب���ه‌رده‌م قه‌یرانێکی دژوار ده‌ک��ات �ه‌وه‌‪.‬‬ ‫دیتنی مێژوو له‌ سه‌رده‌م و سه‌رده‌م له‌ مێژوودا‪،‬‬ ‫پره‌نسیبی دروستی زانستی کۆمه‌اڵیه‌تیه‌‪.‬‬ ‫‪ .9‬پره‌نسیپی ئه‌خالق و ویژدان‪ :‬ئه‌و چاره‌سه‌ریه‌ی‬ ‫ته‌نها خۆی ب ‌ه یاسا و هێزه‌کانی مۆدێرنیت ‌ه‬ ‫ده‌سپێردرێ‪ ،‬هیچ ئه‌نجامێک له‌ گه‌ڵ خۆیدا‬ ‫ناهێنێ‪ .‬هاوده‌نگی ل ‌ه چوارچێوه‌ی ئه‌خالق و‬ ‫ویژداندا‪ ،‬بۆ چاره‌سه‌ری نه‌ته‌وه‌ی دێموکراتیک‬ ‫مه‌رجه‌‪.‬‬ ‫‪ .10‬پره‌نسیپی پاراستنی جه‌وهه‌ری دیموکراسی‪:‬‬

‫نه‌بوونی پاراستنی جه‌وهه‌ری بێواتایه‌‪ .‬له‌ به‌ر‬ ‫ئه‌مه‌ی ‌ه ک ‌ه کۆمه‌ڵگه‌ دیموکراته‌کانیش‪ ،‬بێ‬ ‫پاراستنی جه‌وهه‌ری‪ ،‬ده‌رفه‌تی درێ��ژ‌ه ‌پێدانی‬ ‫هه‌بوونی خۆیان نییه‌‪.‬‬ ‫ه���اوک���ات ل �‌ه ن �ه‌خ��ش �ه‌ڕێ ئ��ۆج �ه‌الن��دا "پ�لان��ی‬ ‫چ��االک��ی"‪ ،‬ک‌ه ل‌ه ‪ 3‬قۆناغ پێک دێ‪ ،‬جێ‬ ‫ده‌گرێ‪ .‬یه‌کێک له‌قۆناغ‌ه هه‌ر‌ه گرنگه‌کانی‬ ‫نه‌خشه‌ڕێ ئۆجه‌الن‪ ،‬پالنی چاالکییه‌‪ .‬به‌و پێی ‌ه‬ ‫پالنی چ��االک��ی‪ ،‬ک‌ه تیایدا مه‌رجی"له‌یه‌ک‬ ‫تێگه‌یشتن"ی تێدا ده‌ستنیشان ده‌کات‪ .‬ل‌ه ‪ 3‬قۆناغ‬ ‫پێ دێ‪ .‬من(ئۆجه‌الن) له‌به‌ر ڕه‌وشی خۆم‪ ،‬له‌‬ ‫پێکهێنانی ئه‌و پالنه‌دا نابم‌ه الیه‌ن و بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫پالن‌ه جێبه‌جێ بکرێ‪ ،‬بانگ ل‌ه الیه‌نه‌کان ده‌که‌م‪،‬‬ ‫ک‌ه ب‌ه شێوه‌یه‌کی دروست ل‌ه یه‌کتری تێبگه‌ن‪.‬‬ ‫رێبه‌ری گه‌لی ک��ورد‪ ،‬قۆناخه‌کان به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫دیاری ده‌کات‪ :‬ل‌ه قۆناغی یه‌که‌مدا‪ ،‬ئۆجه‌الن‬ ‫داوا ل‌ه په‌که‌ک‌ه ده‌کات پێڤاژۆی بێچاالکی ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌کی درێژخایه‌ن ڕابگه‌یه‌نێ و وه‌ها ده‌دوێ؛‬ ‫له‌و پێڤاژۆیه‌دا ده‌بێ الیه‌نه‌کان فریوی هه‌وڵی‬ ‫گێره‌شێوێنی نه‌خۆن و هێزه‌کانیان ب‌ه ڕێکوپێکی‬ ‫کۆنترۆل بکه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌بێ له‌و پێڤاژۆیه‌دا‬ ‫ڕای گشتیش ئاماد‌ه بکه‌ن‪.‬‬ ‫ق��ۆن��اغ��ی دووه‌م��ی��ش گ���رێ���دراوی حکوومه‌تی‬ ‫ئ��اک �ه‌پ �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ده‌ب����ێ ل��‌ه پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ت��ورک��ی��ا‪،‬‬ ‫کۆمیسیۆنێکی ڕاستی و پێکهاتن دابمه‌زرێندرێ‬ ‫و ئه‌و کۆمیسیۆن‌ه ده‌توانێ‪ ،‬ب‌ه پێشنیاره‌کانی‪،‬‬ ‫ئاسته‌نگیی‌ه یاساییه‌کان نه‌هێڵێ‪ .‬ل‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫دان��پ��ێ��دان��ان و خ��ۆپ��اراس��ت��ن �ه‌ک��ان��دا‪ ،‬ده‌ت��وان��رێ‬ ‫دامه‌زراوه‌یه‌کی لێبوردن پێشنیار بکرێ و ئه‌م ‌ه‬ ‫پێشکه‌ش ب‌ه په‌رله‌مان بکرێ‪ .‬دوای نه‌مانی‬ ‫ئاسته‌نگیی‌ه یاساییه‌کان‪ ،‬ده‌شێ ڕه‌وشێک بێت ‌ه‬ ‫ئ��اراو‌ه ک‌ه تیایدا‪ ،‬په‌که‌ک‌ه پاشه‌کش‌ه ب‌ه هێز‌ه‬ ‫چ�ه‌ک��داری�ه‌ک��ان��ی ب��ک��ات‪ .‬قۆناغی سێهه‌مین‬ ‫له‌"پالنی چاالکی"ی نه‌خشه‌ڕێ ئۆجه‌الندا وه‌هایه‌‪:‬‬ ‫کاتێک هه‌نگاوی دیموکراتیز‌ه‌بوون ب‌ه پێی یاسا‬ ‫و ده‌ستوور بنێردرێن‪ ،‬ئه‌وکات زه‌مینه‌ی شه‌ڕی‬ ‫چه‌کداری نامێنێ‪ .‬دوای ئه‌وه‌ی ک‌ه (که‌جه‌که‌)‬ ‫توانی ل‌ه چوارچێوه‌ی یاسادا کاروخه‌باتی خۆی‬ ‫ب�ه‌ڕێ��و‌ه ب��ه‌رێ‪ ،‬ئ�ه‌وک��ات پێویستی ب‌ه خه‌باتی‬ ‫په‌که‌ک‌ه ل‌ه ن��او س��ن��ووری تورکیادا نامێنێ‪.‬‬ ‫ئ‌هو‌کات ب‌ه هه‌ر شێوازێک خه‌باتی سیاسه‌تی‬ ‫دیموکراتیک‪ ،‬یاسایی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئابووری‬ ‫و چاندی ب‌ه بنه‌ما ده‌گیردرێ‪.‬‬

‫~|‬

‫‪8‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫هەواڵ‬

‫پرۆژه‌یه‌ی چاره‌سه‌رئامێزی پارتی چــــاره‌سه‌ری دیموکـــراتــــــــ‬

‫بۆ چـــــاره‌ســــــــــه‌ری کـــــێـــــشـــــه‌کـــــانـــــی بــــــــــاشـــــ‬ ‫پڕۆژه‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌ بۆ‬ ‫کێشه‌کانی باشووری کوردستان‬ ‫جه‌ماوه‌ری به‌شه‌ره‌فی کوردستان‪ ،‬رۆشنبیران‪،‬‬ ‫راگ �ه‌ی��ان��دن �ه‌ ب���ه‌ڕێ���زه‌ک���ان‪ ،‬رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و الیه‌نه‌ سیاسیه‌کان‬ ‫م��اوه‌ی��ه‌ک��ه‌ گ��ه‌الن��ی ب���اک���وری ئ�ه‌ف��ری��ق��ی��ا و‬ ‫رۆژه���ه‌اڵت���ی ن��اوی��ن ده‌س��ت��ی��ان به‌شۆڕشێکی‬ ‫جه‌ماوه‌ری ک��ردووه‌‪ ،‬له‌ئه‌نجامی ئه‌و شۆڕش ‌ه‬ ‫جه‌ماوه‌ریه‌شدا‪ ،‬گه‌لی تونس و میسر توانیان‬ ‫کۆتایی به‌ دوو ده‌سه‌اڵتی سته‌مکاری ناوخۆیی‬ ‫بهێنن‪ .‬گه‌النی تریش ئێستا له‌هه‌وڵداندان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی هاوشێوه‌ی هه‌ردوو گه‌لی میسر و تونس‬ ‫سیسته‌مه‌کانیان بگۆڕن‪ .‬دیاره‌ ئه‌م بارودۆخ ‌ه‬ ‫راسته‌وخۆ کاریگه‌ریی له‌کوردستانیش کردووه‌‪،‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ گرنگه‌ ئێمه‌ هه‌موومان به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫راس����ت ئ���ه‌م س���ه‌رده‌م���ه‌ ن��وێ��ی �ه‌ ب��خ��وێ��ن��ی��ن�ه‌وه‌و‬ ‫هه‌ڵویستی له‌به‌رامبه‌ر نیشانبده‌ین‪.‬‬ ‫بێگومان ئه‌م شۆڕشه‌ جه‌ماوه‌ریانه‌ له‌ئه‌نجامی‬ ‫ک �ه‌ڵ �ه‌ک �ه‌ب��وون��ی ک��ێ��ش�ه‌ ف���ک���ری‪ ،‬س��ی��اس��ی‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬ره‌گه‌زیی‪،‬‬ ‫ئاینی و ئاینزایی و ئیدارییه‌کان و بێچاره‌بوونی‬ ‫سیسته‌مه‌ ده‌س��ه‌اڵت��داره‌ک��ان ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئه‌م‬ ‫کێشانه‌دا به‌رپابوون‪ .‬ئ�ه‌م شۆڕشانه‌ ئاماژه‌ن‬ ‫بۆ ئ�ه‌وه‌ی که‌ گه‌الن له‌مه‌ زیاتر ناتوانن دان‬ ‫به‌خۆیاندا بگرن و ئه‌و سته‌م و ناعه‌داڵه‌تیه‌ی‬ ‫ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ری���ان ب���ه‌ڕێ���وه‌ده‌چ���ێ���ت پ �ه‌س��ن��دی‬ ‫بکه‌ن‪ .‬هه‌ربۆیه‌ پێویست ده‌بینن ئه‌و رژێمان ‌ه‬ ‫ب��گ��ۆڕدرێ��ن‪ .‬ئ �ه‌م شۆڕشانه‌ ئ �ه‌و په‌یامه‌یاندا‬ ‫ئیتر چ��اوه‌ڕوان��ی چ��اره‌س�ه‌ری له‌ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫ده‌ره‌کی و ئه‌و مۆدێالنه‌ی له‌الیه‌نی رۆژئاواوه‌‬ ‫وه‌کو چاره‌سه‌ری پێشکه‌شی رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫کران ناکه‌ن و پرۆسه‌ی ده‌نگدان وه‌کو ته‌نیا‬ ‫چاره‌سه‌ری نابینن بۆ کێشه‌کان‪ ،‬ئه‌فغانستان‬ ‫و ئێراقیش دوو نمونه‌ی زه‌ق��ن‪ .‬ه�ه‌روه‌ه��ا ئه‌م‬ ‫ش��ۆڕش��ان �ه‌ پ�ه‌ی��ام��ێ��ک��ی ت��ری��ش��ی��ان دا ئ�ه‌وی��ش‬ ‫تێپه‌ڕکردنی کوده‌تای سه‌ربازی بوو که‌ شێوازی‬ ‫کالسیکی گ��ۆڕان��ک��اری ب��وو و ل��ه‌راب��ردوودا‬ ‫پشتی پێده‌به‌سترا‪ .‬له‌گه‌ڵ‌ ئه‌مه‌دا ئه‌م شۆڕشان ‌ه‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی کالسیک و گۆشه‌گیریی و‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی تاکه‌ ئایدیۆلۆژی و تاکه‌ حیزبی‬ ‫تێپه‌ڕکردو جه‌ماوه‌ر خودی خۆی بووه‌ هێزی‬ ‫گ��ۆڕان��ک��اری��ی ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی‪ .‬ش��ۆڕش��ی گه‌النی‬ ‫تونس و میسر سه‌رکه‌وتن و ئه‌وه‌تا چه‌ندین‬ ‫گه‌لی تر به‌ره‌و سه‌رکه‌وتن هه‌نگاوده‌نێن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی جێی مه‌ترسی و دڵه‌ڕاوکێی خه‌ڵکه‌‪،‬‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی زلهێزه‌ هه‌رێمی و جیهانیه‌کان‬ ‫و ئیسالمی سیاسییه‌ که‌ده‌یانه‌وێت به‌گوێره‌ی‬

‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان شۆڕشه‌کان و ئه‌نجامه‌کانی‬ ‫ئاڕاسته‌ بکه‌ن‪ .‬ئاشکرایه‌ رێگه‌گرتن له‌وه‌ها‬ ‫ب��ارودۆخ��ێ��ک ئه‌رکی پێشه‌نگانی ش��ۆڕش و‬ ‫ئازادیخوازان و دیموکراتخوازانه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچی تایبه‌ته‌ به‌ئێراق و باشوری کوردستان؛‬ ‫گه‌له‌که‌مان له‌ئه‌نجامی تێکۆشان و قوربانیه‌کی‬ ‫ب��ێ ه��اوت��او ل �ه‌گ �ه‌ڵ‌ ئ �ه‌و ب��ارودۆخ��ه‌ تایبه‌ت ‌ه‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیه‌ی بۆی ره‌خسا‪ ،‬توانی له‌رێگای‬ ‫راپه‌ڕینه‌ شکۆداره‌که‌ی به‌هاری (‪)1991‬ه‌و‌ه‬ ‫کۆتایی به‌ده‌سه‌اڵتی رژێمی به‌عس له‌به‌شێکی‬ ‫کوردستاندا بهێنێت و کۆمه‌ڵێک دامووده‌زگای‬ ‫ئ���ی���داری ب��ون��ی��اد ب��ن��ێ��ت‪ ،‬ک��ات��ێ��ک ل�ه‌س��اڵ��ی‬ ‫(‪)2003‬دا به‌هۆی ده‌ستێوه‌ردانی ئه‌مریکاو‬ ‫ه��اوپ�ه‌ی��م��ان�ه‌ک��ان��ی�ه‌وه‌ ک��ۆت��ای��ی ب �ه‌ده‌س �ه‌اڵت��ی‬ ‫دیکتاتۆریانه‌ی رژێمی به‌عس هات‪ ،‬ده‌رفه‌تی‬ ‫ئه‌وه‌ دروستبوو دۆزی گه‌له‌که‌مان و سه‌رجه‌م‬ ‫کێشه‌کانی ناوخۆ چاره‌سه‌ر ببێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وا‬ ‫بیست ساڵ به‌سه‌ر راپه‌رێن و هه‌شت ساڵ‌ به‌سه‌ر‬ ‫روخاندنی رژێمی به‌عسدا تێپه‌ڕی هێشتا کێش ‌ه‬ ‫سه‌ره‌کیه‌کانی خه‌ڵکی ک��وردس��ت��ان و ئێراق‬ ‫چاره‌سه‌ر نه‌بووه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش وایکردووه‌ ناڕه‌زایی‬ ‫جه‌ماوه‌ر له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و بارودۆخه‌ رۆژبه‌ڕۆژ‬ ‫ل �ه‌زی��ادب��وون��داب��ێ��ت‪ ،‬ده‌س����ه‌اڵت و ئ �ه‌و مۆدێل ‌ه‬ ‫سیاسییه‌ی که‌ به‌ڕێوه‌ ده‌چێت له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ به‌رپرس ده‌بینێت‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه وه‌ک��و پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان ئه‌و ناڕه‌زایی و خۆپیشاندانان ‌ه ئه‌مڕۆی‬ ‫کوردستان به‌چاالکی ره‌واو دیموکراتی ده‌بینین‪،‬‬ ‫کار ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌کی دیموکراتی‬ ‫و ئاشتییان ‌ه به‌رده‌وام بێت و هیچ الیه‌نێک بۆ‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی خۆی به‌کاری نه‌هێنێت‪ ،‬به‌پێویستی‬ ‫ده‌بینین ده‌س���ه‌اڵت���داران ب�ه‌ه�ه‌ن��دی وه‌رب��گ��رن و‬ ‫هه‌رچی زوو‌ه وه‌اڵمی داواکاریه‌کانی جه‌ماوه‌ر‬ ‫بده‌نه‌وه‌و‪ ،‬هۆکاری ئه‌و گرژیانه‌ چاره‌سه‌ر بکه‌ن‬ ‫ک ‌ه ئه‌نجامدانی گۆڕانکاری ریشه‌یی ‌ه له‌سیسته‌م‬ ‫و ده‌س����ه‌اڵت����دا‪ ،‬ن���ه‌ک ب �ه‌ف��ی��ش �ه‌ک وه‌اڵم���ی‬ ‫خۆپیشانده‌ران بدرێته‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها به‌هه‌ستکردن‬ ‫ب ‌ه به‌رپرسیارێتی له‌به‌رامبه‌ر مێژوو‪ ،‬کارده‌که‌ین‬ ‫بۆ ئ �ه‌وه‌ی ن��اڕه‌زای��ی و راپه‌ڕینی ج�ه‌م��اوه‌ری‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ئاڕاسته‌ی راستی خۆیدا بڕوات‬ ‫و نه‌بێته‌ زه‌مینه‌ بۆ ملمالنێ له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‬ ‫و داب �ه‌ش��ک��ردن��ی ئ��ی��م��ت��ی��ازات ل �ه‌ن��ێ��وان چه‌ند‬ ‫الیه‌نێکی سیاسیدا‪ ،‬هه‌روه‌ها نه‌بێته‌ گۆڕه‌پانێک‬ ‫بۆ یه‌کالییکردنه‌وه‌ی کۆن ‌ه قینی هه‌ندێک‬ ‫که‌سایه‌تی و الی �ه‌ن ک �ه‌ل �ه‌ڕاب��ردوودا هه‌میش ‌ه‬ ‫ل�ه‌ڕێ��گ��ای ئ��ه‌و ملمالنێیه‌و‌ه ده‌ن��گ��ی ن��وێ و‬ ‫دیموکراتخوازیان کپ کردووه‌و کوردستانیان بۆ‬

‫دواوه‌ گه‌ڕاندۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌پێناوی چ��اره‌س�ه‌ری��ی�ه‌ک��ی دیموکراتیانه‌و‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی��ان �ه‌و ب���ه‌رق���ه‌رارک���ردن���ی دادوه‌ری�����ی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و دابینکرنی خزمه‌تگوزاریی ‌ه‬ ‫سه‌ره‌کییه‌کانی جه‌ماوه‌رو بنه‌بڕکردنی گه‌نده‌ڵی‬ ‫ئیداری و کۆتایی هێنان به‌ده‌سه‌اڵتی حیزب‬ ‫و گه‌ڕاندنه‌وه‌ی داموده‌زگاکان بۆ جه‌ماوه‌رو‬ ‫سه‌قامگیرکردنی ئاشتییه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ه���ا ب��ۆ ت����ه‌واو ک��ردن��ی ئ���ه‌و پ��رۆژان �ه‌ی‬ ‫که‌له‌الیه‌ن که‌سایه‌تی و الیه‌ن ‌ه جیاوازه‌کانه‌و‌ه‬ ‫خراونه‌ته‌ روو‪ ،‬ئه‌م پرۆژه‌یه‌ پێشکه‌ش ده‌که‌ین‪:‬‬ ‫پشتیوانی له‌به‌رده‌وامبوونی خۆپیشاندان‬ ‫‪ -1‬‬ ‫و هه‌موو ناڕه‌زایه‌تیه‌کی دیموکراتیانه‌ ده‌که‌ین‬ ‫و کارده‌که‌ین بۆ ئ�ه‌وه‌ی ده‌ستبه‌جێ ئه‌وانه‌ی‬ ‫به‌رپرسیارن ل ‌ه ته‌قه‌کردن له‌خۆپیشانده‌ران بدرێن ‌ه‬ ‫دادگا‪.‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری خۆپیشانده‌رو رۆشنبیران و‬ ‫‪ -2‬‬ ‫پێکهاته‌ جیاجیاکانی کۆمه‌ڵگا بانگ ده‌که‌ین‬ ‫ت��اک��و ئه‌نجومه‌نێکی ج��ه‌م��اوه‌ری ب �ه‌رف��راوان‬ ‫دروستبکه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی داخوازیه‌کانی جه‌ماوه‌ر‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی پرۆژه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتیدا‬ ‫گه‌اڵڵ ‌ه بکه‌ین و بیکه‌ینه‌ ستراتیژی ک��ار و‬

‫هەواڵ‬

‫ـــــی کــــوردستــــان‬

‫ــــــــووری واڵت‬ ‫چاالکییه‌کان‪.‬‬ ‫کاربکرێت ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی له‌ماوه‌یه‌کی‬ ‫‪ -3‬‬ ‫کورتدا‪ ،‬ده‌ستورێکی دیموکراتی بۆ هه‌رێمی‬ ‫کوردستان دابڕێژرێت‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ێ��ک��ی دی��م��وک��رات��ی��ان�ه‌و پێش وه‌خ��ت‬ ‫ئه‌نجامبدرێت‪.‬‬ ‫هه‌رچی زوو‌ه کۆتایی به‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫‪ -4‬‬ ‫حزبگه‌رایی بهێنرێت و ئه‌و موڵک و مااڵنه‌ی‬ ‫حکومه‌ت ک�ه‌ل�ه‌س�ه‌ر حیزبه‌کان ت��اپ��ۆ ک��راو‌ه‬ ‫ب��گ�ه‌ڕێ��ن��رێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ه��ه‌روه‌ه��ا دام��ووده‌زگ��اک��ان��ی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان له‌سه‌ر بنه‌مای خزمه‌تی‬ ‫نشتیمانی و پسپۆڕی رێکبخرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی ژنان‪ ،‬الوان‪،‬‬ ‫‪ -5‬‬ ‫بێکاری‪ ،‬هه‌روه‌ها دابینکردنی خزمه‌تگوزاری ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌کانی خه‌ڵک له‌" ئاو‪ ،‬کاره‌با‪ ،‬رێگاو‬ ‫بان و بوژانه‌وه‌ی ژێرخانی ئابووری"‪.‬‬ ‫له‌پێناو گه‌اڵڵه‌کردنی ستراتیژییه‌کی‬ ‫‪ -6‬‬ ‫ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی و ی���ه‌ک���ری���زی گ���ه‌ل���ه‌ک���ه‌م���ان و‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی دۆزی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��م��ان له‌ئێراق‬ ‫و ب����اش����ووری ک���وردس���ت���ان���دا‪ ،‬ک����ار ب��ک�ه‌ی��ن‬ ‫بۆچاره‌سه‌رکردنی پرسی که‌رکوک و ناوچ ‌ه‬ ‫دابڕاوه‌کان‪ .‬‬ ‫له‌پێناو جێبه‌جێکردنی ئ�ه‌م پ��رۆژه‌ی �ه‌دا هه‌موو‬ ‫ه���ه‌وڵ و ت��وان��اک��ان��ی خ��ۆم��ان ده‌خ �ه‌ی��ن �ه‌گ �ه‌ڕ‬ ‫و داواک���اری���ن ل��ه‌ج��ه‌م��اوه‌ری گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان و‬ ‫رۆشنبیران و راگه‌یاندنه‌کان و رێکخراوه‌کان و‬ ‫الیه‌نه‌سیاسیه‌کان به‌به‌رپرسیاریه‌تی هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫بکرێت ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌و ب���ارودۆخ���ه‌دا‪ ،‬تاکو‬ ‫بتوانین ل�ه‌و گۆڕانکاریانه‌ی ئێستادا دۆزی‬ ‫ره‌وای گه‌له‌که‌مان چاره‌سه‌ربکه‌ین و پێداویستی ‌ه‬ ‫دیموکراتی و خزمه‌تگوزاریه‌کانی خه‌ڵک دابین‬ ‫بکه‌ین‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫(‪ )24‬ـ شوبات ــ (‪ )2011‬ـ هه‌ولێر‬

‫*تێبینی‪:‬‬ ‫ئ����ه‌م پ����رۆژه‌ی����ه‌ رۆژی(‪)2011/2/24‬‬ ‫ل �ه‌ک��ۆن��گ��ری �ه‌ک��ی ڕۆژن���ام���ه‌وان���ی ل��ه‌ هۆلی‬ ‫چوارچرا له‌ کاتژمێر(‪)11:00‬سه‌رله‌به‌یانی‪،‬‬ ‫ه ئاماده‌بوونی رێکخراو ‌ه مه‌ده‌نیه‌کان و‬ ‫ب‌‬ ‫ه راگه‌یاندنه‌کان و‬ ‫ڕۆژنامه‌نووسان و که‌ناڵ ‌‬ ‫ه سیاسیه‌کان‪ ،‬بۆ رای گشتی‪،‬‬ ‫حزب و الیه‌ن ‌‬ ‫ڕاگه‌یاندرا‪.‬‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪9‬‬

‫نه‌خشه‌ى پاکتاوى ره‌گه‌زى ناوچه‌ی‬ ‫گه‌رمیان باڵوکرایه‌وه‌‬ ‫ن �ه‌خ��ش �ه‌ى (پ��اک��ت��اوى ره‌گ����ه‌زى ل �ه‌ن��اوچ �ه‌ى‬ ‫گ����ه‌رم����ی����ان)‪ ،‬ب���ه‌ره���ه‌م���ێ���ک���ى ن����ووس����ه‌رو‬ ‫رۆژنامه‌نووس (سهیل خورشید عزیز)ه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫به‌قه‌باره‌ى (‪50‬به‌‪ )70‬سم به‌چاپگه‌ینراوه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫نه‌خشه‌یه‌ به‌چه‌ند قۆناغێک باسى پاکتاوى‬ ‫ره‌گه‌زى ناوچه‌کانى (کفرى‪-‬که‌الر‪-‬سه‌نگاو‪-‬‬ ‫خورماتوو‪-‬قادرکه‌رم‪ -‬له‌یالن و) چه‌ند شوێن و‬ ‫ناوچه‌یه‌کى دیکه‌ى گه‌رمیانى له‌خۆگرتووه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌م نه‌خشه‌یه‌دا ب�ه‌ تێروته‌سلى ئ��ام��اژه‌ به‌و‬ ‫گوندانه‌ ک��راوه‌ که‌له‌سه‌رده‌مه‌ جیاجیاکاندا‬ ‫له‌سااڵنى حه‌فتاکان و هه‌شتاکان و پێش‬

‫پ��رۆس�ه‌ى ئه‌نفال و له‌کاتى ئه‌نفال و دواى‬ ‫ئ �ه‌و پ��رۆس �ه‌ی �ه‌دا ل �ه‌الی �ه‌ن رژێ��م��ى به‌عسه‌و‌ه‬ ‫روخ��ێ��ن��راوون‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا ئ��ام��اژه‌ ب�ه‌ پرۆسه‌ى‬ ‫ئه‌نفالى سێ له‌ناوچه‌ى گه‌رمیان و شااڵوى‬ ‫سوپاى به‌عس و جموجۆڵى ئه‌نفالکراوه‌کان و‬ ‫شوێنى کۆکردنه‌وه‌و ده‌سبه‌سه‌راگرتنى خه‌ڵکى‬ ‫ئه‌و گوندانه‌ ک��راوه‌‪ .‬جێگه‌ى ئاماژه‌پێکردن ‌ه‬ ‫که‌ ئه‌م نه‌خشه‌یه‌ له‌سه‌ر ئه‌رکى په‌رله‌مانتارى‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ى (س���االر م �ه‌ح��م��ود) ب�ه‌ت��ی��راژى‬ ‫(‪)1500‬دان������ه‌ ل�ه‌چ��اپ��خ��ان�ه‌ى ی��اد به‌چاپ‬ ‫گه‌ینراوه‌‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫رێبه‌ری گه‌لی کورد‪:‬‬

‫رێگای چاره‌سه‌ری‬ ‫کێشه‌کانی کوردان‬ ‫کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ییه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ری پێکنه‌یه‌ت‪،‬‬ ‫ئامه‌د ده‌توانی ده‌ هێنده‌ی‬ ‫مه‌یدانی ته‌حریری لێبێت‬

‫پارێزه‌رانی ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬ ‫رۆژی (‪)18‬ی شوبات‪ ،‬پاش سێ هه‌فت‌ه ئاسته‌نگی‪،‬‬ ‫توانیان چاویان ب‌ه ئۆجه‌الن بکه‌وێت‪ .‬له‌و دی��داره‌دا‬ ‫ئۆجه‌الن بۆچوونی خۆی سه‌باره‌ت ب‌ه پیالنگێڕی‬ ‫(‪)15‬ی شوبات‪ ،‬پیالنه‌کانی سیاسه‌تی له‌ناوبردن‬ ‫ده‌رب���ڕی و گ��وت��ی‪ ،‬ئاکه‌پ‌ه نایهه‌وێ چ��اره‌س�ه‌ری‬ ‫پێشبکه‌وێت‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬په‌ر‌ه ب‌ه سیاسه‌تی له‌ناوبردن‬ ‫ده‌دات‪ .‬ئه‌وان‪ ،‬هه‌ندێ کوردیش ده‌که‌ن‌ه ئامێری ئه‌و‬ ‫سیاسه‌ت‌ه و هه‌ندێ ک��ورد به‌ڕیگای پوڵه‌وه‌(پاره‌)‬ ‫به‌خۆیانه‌و‌ه ده‌به‌ستنه‌وه‌‪ .‬ئێستاش هه‌وڵده‌ده‌ن به‌و شێوه‌ی ‌ه‬ ‫درێژ‌ه ب‌ه پیالنه‌کانیان بده‌ن‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن غه‌مگینی خۆی به‌هۆی کۆچی دوایی‬ ‫مامۆستا شێخ عیزه‌ددین حسێنی ده‌ربری و سه‌ره‌خۆشی‬ ‫ئاراسته‌ی بنه‌ماڵه‌که‌ی و سه‌رجه‌رم گه‌لی کورد‬ ‫کرد‪ .‬هاوکاتیش ستایشی به‌رخۆدانی کوردانی کرد‬ ‫ل‌ه دژی پیالنگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی (‪)15‬ی شوبات‪.‬‬ ‫س�ه‌ب��اره‌ت ب‌ه چاالکییه‌که‌ی مسته‌فاماڵچوکیش‬ ‫ووتی؛ خوێندکاری دواناوه‌ندی مسته‌فا ماڵچۆک‪،‬‬ ‫له‌پێناو شه‌رمه‌زار کردنی پیالنگێڕی (‪)15‬ی شوبات‪،‬‬ ‫چاالکی ئه‌نجام داوه‌‪ .‬گه‌ل خاوه‌نداری لێکردوو‌ه و‬ ‫پرس‌ه و سه‌ره‌خۆشیان بۆداناوه‌‪ .‬ئه‌و‌ه زۆر گرینگ‌ه و‬ ‫به‌الی منه‌و‌ه هێژایه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ چاالکی به‌و شێوه‌ی ‌ه‬ ‫نه‌بن‌ه نه‌ریت و به‌رده‌وام نه‌بن‪ .‬من زۆر غه‌مگینم به‌وه‌ی‬ ‫ناتوانین پێش له‌و جۆر‌ه چاالکیان‌ه بگرین‪ .‬پرس‌ه و‬ ‫سه‌ره‌خۆشی خۆم ئاراسته‌ی بنه‌ماڵه‌که‌ی ده‌ک�ه‌م‪.‬‬ ‫من نامهه‌وێ چاالکی خۆسوتاندن ئه‌نجام بدرێت‪.‬‬ ‫ل‌ه الیه‌که‌ی تره‌و‌ه هه‌ڤاڵێک بۆ شه‌رمه‌زارکردنی ئه‌و‬ ‫پیالنگێڕییه‌‪ ،‬ل‌ه زیندانی میدیات هه‌وڵی خۆسوتاندنی‬ ‫داوه‌‪ ،‬پێویست‌ه مه‌جبووری چاالکی به‌و شێوه‌ی‌ه نه‌بن‪.‬‬ ‫زۆر شێوازی جۆراوجۆری چاالکی هه‌ن‪ .‬سیاسه‌تی‬ ‫له‌ناوبردنی کوردان ک‌ه له‌ساڵی (‪)1925‬و‌ه ده‌ستی‬ ‫پێکردوو‌ه و ب�ه‌رده‌وام�ه‌‪ ،‬رۆڵ��ی ئینگلته‌را زۆر‌ه له‌م‬ ‫پیالنگێڕییه‌دا‪ .‬پێش ئه‌وه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی شێخ سه‌عید‬ ‫ده‌ستپێبکات‪ ،‬چوون‌ه ئینگلیستان و گ �ه‌ڕان �ه‌و‌ه و‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانه‌که‌یان سه‌رکوت کرد‪ .‬به‌ر ل‌ه کوده‌تای‬ ‫(‪ )1980‬سه‌ردانی ئینگلیستانیان کرد و گه‌ڕانه‌و‌ه و‬ ‫کوده‌تای ساڵی (‪)1980‬یان ئه‌نجام دا‪ .‬دواتر دۆغان‬ ‫گوره‌ش‪ ،‬سه‌رفه‌رمانداری گشتی ئه‌رته‌شی تورکیا‬ ‫له‌ساڵی (‪)1990‬دا چۆو‌ه ئینگلیستان و گه‌ڕایه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاکام‌ه ماڵوێرانکه‌ره‌که‌ی ئه‌و سه‌ردان‌ه ده‌زاندرێت‪.‬‬ ‫سیاسه‌تی له‌ناوبردنی ک��وردان ل‌ه ساڵی (‪)1925‬‬ ‫و‌ه ب‌ه تێڕوانینی سێکوالری جه‌هه‌پ‌ه به‌ڕێو‌ه براوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆش هه‌مان سیاسه‌ت له‌ژێر ن��اوی ئیسالمی‬ ‫نه‌رم(لیبراڵ)‪ ،‬له‌الیه‌ن ئاکه‌په‌و‌ه به‌ڕێو‌ه ده‌بردرێت‪.‬‬ ‫مه‌ترسی سیاسه‌ته‌کانی ئاکه‌پ‌ه زۆرت����ره‌‪ .‬ده‌ب��ێ‬ ‫ئ���ه‌و‌ه پ����ه‌رده‌ی ل �ه‌س �ه‌ر الب��ب��رێ��ت و ڕوون��ب��ک��رێ��ت�ه‌وه‌‪.‬‬ ‫پیالنگێڕییه‌کان له‌به‌رامبه‌ر شێخ سه‌عید‪ ،‬ڕێگای‬ ‫له‌به‌رده‌وام هه‌وڵه‌کانی له‌ناوبردنی ک��وردان کرده‌وه‌‪.‬‬ ‫خ��ۆی له‌خۆیدا کۆمه‌ڵکوژی دێرسیم له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫ئه‌ساس‌ه ئه‌نجام درا‪ .‬ب‌ه ڕیگای پیالنگێڕی (‪)15‬ی‬ ‫شوباتی ساڵی (‪)1999‬ش ویستیان په‌ر‌ه ب‌ه سیاسه‌تی‬ ‫له‌ناوبردن‌ه بده‌ن‪.‬‬ ‫سه‌رکێشی و ناوه‌ندی سیاسه‌تی له‌ناوبردنی کوردان‬

‫ئه‌مرۆ ئینگلته‌رایه‌‪ .‬له‌ساڵی (‪ )2000‬ئاکه‌په‌یان‬ ‫ئ��ام��اده‌ک��رد و ل�‌ه ئینگلیستانه‌و‌ه ڕێکیان خست‪.‬‬ ‫له‌و کاته‌و‌ه پیالنه‌کانی له‌ناوبردن به‌ده‌ست ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫ب�ه‌ری��وه‌ده‌ب��رێ��ن‪ .‬ب‌ه ڕووداوه‌ک��ان��ی عوسمان و بۆتان‬ ‫هه‌وڵیاندا ته‌ڤگه‌ره‌که‌مان له‌ناوه‌و‌ه له‌ناو ببه‌ن‪ .‬ئه‌و‬ ‫کات من نامه‌یه‌کم بۆ عه‌بدوڵاڵ گول نارد‪ .‬سه‌ره‌ڕای‬ ‫داواکاریی‌ه گونجاوه‌کانی ئێم‌ه ئه‌وان پێداگیریان له‌سه‌ر‬ ‫سیاسه‌تی له‌ناوبردن کرد‪ .‬ڕاگه‌یه‌ندرا ساڵی (‪)2006‬‬ ‫هه‌ندێ چاوپێکه‌وتن ئه‌نجام دراوه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه هیواکان‬ ‫کز ب��وون‪ ،‬ب �ه‌اڵم پێواژۆیه‌کی نوێمان ده‌ستپێکرد‪.‬‬ ‫ب�ه‌ر ل�ه‌و پێواژۆیه‌ش هێزه‌کانی گه‌ریال یه‌کالیه‌ن ‌ه‬ ‫کشانه‌و‌ه و به‌اڵم ڕووداوی دڵته‌زێن ڕوویاندا‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌نگاوێک بنردرێت‪ ،‬ده‌ب��ێ واڵم ب��درێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫چییه‌ک ب��ک�ه‌ن‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر الی�ه‌ن��ی ب�ه‌رام��ب�ه‌ر هیچ‬ ‫واڵمیک نه‌داته‌وه‌‪ ،‬ل‌ه ئاکامدا هیچ پێشکه‌وتنێک‬ ‫ڕوون��ادات‪ .‬ئاکه‌پ‌ه هه‌ندێ کورد له‌پێناو سیاسه‌تی‬ ‫له‌ناوبردندا‪ ،‬به‌کاردێنێت‪ .‬هه‌وڵه‌کانی ئاکه‌پ‌ه له‌پێناو‬ ‫له‌ناوبردنی ک��وردان په‌ره‌ده‌ستێنێ‪ .‬هیچ نییه‌تێکی‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسی کوردی نییه‌‪ .‬ده‌بێ ئه‌و نییه‌ت ‌ه‬ ‫خه‌راپه‌ی ئاکه‌پ‌ه به‌باشی شی بکرێته‌وه‌‪ .‬ل‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫زیاتر‪ ،‬ئاکه‌پ‌ه ڕێگر‌ه ل‌ه چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌که‌دا‪.‬‬ ‫له‌پێناو سه‌رخستنی هه‌وڵه‌کانی له‌ناوبردنی کوردن‪،‬‬ ‫ئاکه‌پ‌ه ه�ه‌ن��دی ک��وردی��ش ب�ه‌ک��ار دینێت و ه�ه‌وڵ‬ ‫ده‌دات ب‌ه ڕێگای پوڵ وپار‌ه به‌خۆیانه‌و‌ه گرێ بدات‪.‬‬ ‫واتا ئاکه‌پ‌ه ده‌یهه‌وی شوان په‌روه‌ر و که‌سانی وه‌کو‬ ‫ئه‌و گه‌ور‌ه نیشان بده‌ن‪ .‬ئه‌وه‌ی ل‌ه ‌ساڵی (‪)2003‬دا‬ ‫ده‌یانویست به‌ده‌ستی عوسمان و بۆتان بیکه‌ن‪ ،‬ئه‌مرۆ‬ ‫ده‌یانهه‌وێ به‌ده‌ستی ئه‌و که‌سانه‌ی ئه‌نجامی بده‌ن‪.‬‬ ‫ل �‌ه ڕۆژان����ی ڕاب�����ردوودا ج��ه‌م��اوه‌ر ل �‌ه سلێمانی و‬ ‫ش��اره‌ک��ان��ی دیک‌ه ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی خ��ۆی ده‌رب��ڕی��ی �ه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ب��ێ تاڵه‌بانی و بارزانی ب‌ه باشی ل‌ه وات��ای ئه‌و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تیان‌ه تیبگه‌ن‪ .‬چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی‬ ‫ئێستا ته‌نیا به‌ریگای یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی مسۆگه‌ر‬

‫“ئه‌و ژنانه‌ی که‌ بۆالی‬ ‫پیاوێک هه‌ڵدێن‪،‬‬ ‫شکۆمه‌ندی ژن بچووک‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫خۆی ده‌سپێرێته‌‬ ‫پیاوێکی ده‌سه‌اڵتدار‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ڕێبازێکی مردنه‌‬

‫“‬

‫ديدار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪11‬‬ ‫ده‌بێت‪ .‬لێره‌و‌ه تاڵه‌بانی و بارزانی هۆشیار ده‌که‌مه‌و‌ه‬ ‫ک‌ه ل‌ه پێواژۆی سه‌رهه‌ڵدانی شێخ مه‌حموده‌و‌ه تا‬ ‫ده‌گات‌ه کۆماری مه‌هاباد‪ ،‬ئینگلیستان کاریگه‌ری‬ ‫ڕاوسته‌وخۆی له‌سه‌ر ڕووداوه‌کان هه‌بووه‌‪ .‬ده‌بێ پیالنی‬ ‫هێز‌ه ده‌ره‌کییه‌کان ل‌ه باشووری کوردستان به‌باشی‬ ‫ده‌رکی پێبکرێت و له‌به‌رامبه‌ریاندا ب‌ه هۆشیارییه‌و‌ه‬ ‫ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت ب��ک��رێ��ت‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر هه‌وڵه‌کانی‬ ‫له‌ناوبردنی ک���وردان‪ ،‬پێویست‌ه ده‌ستبه‌جێ پ �ه‌ر‌ه ب ‌ه‬ ‫تیکۆشان له‌پێناو به‌ستنی کۆنفڕانسی نه‌ته‌وه‌یدا‬ ‫ب��درێ��ت‪ .‬راگه‌یاندنه‌کانی ت��ورک��ی��اش ب�‌ه زان��اب��وون‬ ‫چه‌واشه‌کاری ده‌ک�ه‌ن و ڕاستییه‌کان به‌پێچه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ڕاده‌گه‌یه‌ن‪ .‬ل‌ه چاپه‌مه‌نی(راگه‌یاندنه‌کانی) تورکیادا‬ ‫هه‌ندێ ه�ه‌واڵ��ی دوور ل‌ه ڕاستی باڵوده‌کرێنه‌وه‌‪.‬‬ ‫س���ه‌ب���اره‌ت ب �‌ه ئێم‌ه ده‌ڵ��ێ��ن‪ ،‬ب�ه‌رل�ه‌ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان‬ ‫ده‌ی��ان��ه �ه‌وێ‪ ،‬ب��ارودۆخ �ه‌ک �‌ه ب���ه‌ره‌و ئ��اڵ��ۆزی ببه‌ن‪.‬‬ ‫ده‌ڵێن ئۆجه‌الن گوتویه‌تی ده‌بێ ئامه‌د وه‌رچه‌رخێت ‌ه‬ ‫مه‌یدانی ته‌حریر و فه‌رمانی ده‌ستپێکردنی شه‌ڕی‬ ‫داوه‌‪ .‬ئه‌وان‌ه ڕاست نین‪ .‬ئاکه‌پ‌ه ئاماده‌کاری شه‌ڕ‬ ‫ده‌کات‪ .‬ئه‌و پیالنانه‌ی ک‌ه ئه‌مڕۆ ل‌ه ڕۆژه‌ڤیان دایه‌‪،‬‬ ‫ل‌ه پیالنه‌کانی سااڵنی (‪ 1993‬و ‪ )95‬مه‌ترسیدارترن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا ئه‌رته‌شێکی تایبه‌تی (‪ )50‬ه �ه‌زار که‌سی‬ ‫ئاماد‌ه ده‌ک�ه‌ن‪ .‬هه‌روه‌ها بڕیار‌ه ئه‌رته‌شی پاراستنی‬ ‫سنوره‌کان ک‌ه (‪ )100‬ه�ه‌زار که‌س له‌خۆده‌گرێت‪،‬‬ ‫ڕێ��ک��ده‌خ �ه‌ن‪ .‬به‌گشتی ئه‌رته‌شێکی تایبه‌ت ک ‌ه‬ ‫(‪ )150‬هه‌زار که‌س له‌خۆده‌گرێت‪ ،‬ئاماد‌ه ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫هه‌موو ئ��ه‌وه‌ش له‌ژێر ن��اوی گوای‌ه “ش �ه‌ڕ ل�ه‌دژی‬ ‫ت��رۆر ده‌ک �ه‌ن”‪ .‬به‌گوێره‌ی ئ �ه‌وان ک��ورد ترۆریستن‪.‬‬ ‫له‌ژێر ناوی “ شه‌ر له‌دژی ترۆر” پیالنی له‌ناوبردنی‬ ‫کوردان ئاماد‌ه ده‌که‌ن‪ .‬به‌ر ل‌ه ئێستاش به‌کرێگیراوان‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌کان و حیزبول ‪ -‬کۆنترایان به‌کار هێنا‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و هێز‌ه نوێی‌ه زۆر مه‌ترسی دارتره‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و هێز‌ه ل �ه‌ڕووی یاساییه‌وه‌‪ ،‬ڕه‌وا نیشان ده‌درێ��ت‪.‬‬ ‫به‌گوێره‌ی ئ �ه‌وه‌ی چه‌ند‌ه ده‌ک���وژن‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ن��د‌ه پوڵیان‬ ‫پێده‌درێت‪ .‬ئ�ه‌وه‌ش له‌کرده‌وه‌کانی سه‌رده‌می تانسۆ‬ ‫چیله‌ر و دۆغ��ان گ��وره‌ش مه‌ترسیدارتره‌‪ .‬سه‌بار‌ه ب ‌ه‬ ‫نزیکبوونه‌وه‌ی یه‌کی مارسیش ل‌ه رۆژانی داهاتوودا‬ ‫لێدان بده‌م‪ .‬ئه‌گه‌ر پێشکه‌وتنێکی ئه‌رێنی ڕووبدات‪،‬‬ ‫ئه‌و کات‌ه ئێمه‌ش هه‌وڵکانمان بۆ چاره‌سه‌رییه‌کی‬ ‫دێموکراتیک چڕ ده‌که‌ینه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر پێداگیری‬ ‫له‌سه‌ر سیاسه‌تی له‌ناوبردن بکه‌ن‪ ،‬من خۆم له‌نێوان‬ ‫ده‌کێشمه‌و‌ه و ئه‌و کات با هه‌ر که‌س خۆی بڕیار‬ ‫بدات ک‌ه چی ده‌کات‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی من بتوانم ب‌ه باشی‬ ‫به‌شداری پیڤاژۆی چاره‌سه‌ری ببم‪ ،‬ده‌بێت باردۆخم‬ ‫گۆڕنکاری تێدا بکرێت‪ .‬ئه‌وان چی بکه‌ن‪ ،‬ده‌بێت ب ‌ه‬ ‫خۆیان بڕیاری خۆیان بده‌ن‪ ،‬لێر‌ه هه‌رکه‌سێک‪ ،‬واتا‬ ‫ده‌وڵ�ه‌ت و هه‌ڤااڵنی ئێمه‌ش ئه‌رکه‌ک‌ه ده‌خه‌ن‌ه سه‌ر‬ ‫شانی من‪ .‬ل‌ه م��اوه‌ی ت �ه‌واوی ئه‌و (‪ )20‬ساڵه‌ی‬ ‫ک‌ه سوریاش بووم‪ ،‬هه‌ر وه‌هایان کرد‪ )12( .‬ساڵیش ‌ه‬ ‫لێره‌م هه‌ر هه‌مان شت ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬هه‌موو شتێکیان ل ‌ه‬ ‫من ده‌وێت‪ ،‬به‌هۆی کاپیتالیزمه‌و‌ه که‌س ویژدانی ال‬ ‫نه‌ماوه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی من بتوانم ئه‌رک و به‌رپرسیارییه‌تی‬ ‫خ��ۆم پیکبێنم‪ ،‬ده‌ب���ێ ئاسته‌نگیه‌‌کانی ب �ه‌رده‌م��م‬ ‫هه‌ڵگیرێن‪ .‬ل‌ه بارودۆخی ئێستادا ناتوانم هیچ‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪12‬‬ ‫شتێک ئه‌نجام ب��ده‌م‪ .‬ل ‌ه دۆخ��ی ئێستادا ناتوانم‬ ‫ڕێبه‌رایه‌تییه‌کی ک���رداری ب��ک�ه‌م‪ .‬م��ن ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬ ‫ت���ورک و الی �ه‌ن��ی ک���وردی وه‌ک ب�ه‌رپ��رس��ی��اری‬ ‫پێواژۆکه‌ نیشان ده‌ده‌م و وشیارییان ده‌که‌مه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫چاره‌سه‌ری پێکنه‌یه‌ت‪ ،‬ئامه‌د ده‌توانی د‌ه هێنده‌ی‬ ‫مه‌یدانی ته‌حریری لێبیت‪ .‬ئه‌وه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ نییه‌ ک ‌ه‬ ‫من ئێژم‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ له‌پێناو پاراستنی شکۆمه‌ندی‬ ‫خۆیان و ئازادیدا ئه‌وکار‌ه بکه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و کار‌ه‬ ‫ده‌که‌ن با بیکه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ناشیکه‌ن با خه‌ڵکی ئامه‌د‬ ‫خۆی بڕیار ب��دات‪ .‬که‌جه‌که‌ش ده‌ڵیت‪ ،‬ئ�ه‌وان ل ‌ه‬ ‫ئاستێک دان که‌ ده‌توانن گوڕ ب ‌ه تێکۆشانیان بده‌ن‪،‬‬ ‫من پێشتر ڕه‌خنه‌م له‌ شێوازی شه‌ڕ و گه‌ڕیالیێتییان‬ ‫گرت بوو‪ ،‬من دیسان بۆ پێڤاژۆی مانگی مارس‬ ‫ده‌ڵ��ێ��م‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیک پێک‬ ‫نه‌یه‌ت‪ ،‬ئ�ه‌و ک��ات ل�ه‌و ڕووداوان���ه‌ی دوای مارس‬ ‫ڕووده‌ده‌ن‪ ،‬با هیچ که‌سێک گله‌یی نه‌کات من‬ ‫ب ‌ه هه‌موویان ده‌ڵێم‪ ،‬که‌جه‌که‌‪ ،‬به‌ده‌په‌ و کۆنگره‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک ده‌یانهه‌وێ چی بکه‌ن‬ ‫با خۆیان بیکه‌ن‪ ،‬با داوای هه‌موو شتێک له‌من‬ ‫ن �ه‌ک �ه‌ن‪ .‬م��ن‪ ،‬ل�ه‌ م��اوه‌ی�ه‌ک��ی نزیکدا س�ه‌ب��اره‌ت‬ ‫به‌ پ��ێ��واژۆی داه��ات��وو لێدوانیکی تایبه‌ت ده‌ده‌م‪.‬‬

‫ئ“ه‌گه‌ر پیاوێک به‌ ژنێک‬ ‫بڵێ" ژنی من" ئه‌و پیاوه‌‬ ‫کۆتایی پێهاتووه‌‪ .‬ئێدی‬ ‫چاوه‌ڕێی هێچ شتێک‬ ‫له‌و پیاوه‌ ناکرێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ژنێکیش بڵێ"‬ ‫مێردی من" ئه‌و ژنه‌ش‬ ‫کۆتایی پێهاتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان ژن و‬ ‫پیاو له‌سه‌ر ئه‌ساسی"‬ ‫هه‌وه‌س" بێت‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫زۆر مه‌ترسی داره‌‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫هه‌تا ئێستا ئ �ه‌وه‌ی له‌سه‌ر شانی من بوو له‌پێناو‬ ‫تێکۆشاندا ئه‌نجامم دا‪ .‬ناوی تێکۆشانی ئێستامان‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی دێموکراتیکه‌‪ .‬له‌مه‌ به‌دواو‌ه تێکۆشانمان‬ ‫به‌پێی ده‌ستوری بنچینه‌یی دێموکراتیک به‌ڕیو‌ه‬ ‫ده‌به‌ین‪ .‬له‌سه‌ر ئه‌و بنچینه‌ییه‌ کۆنفڕانسی ده‌ستوری‬ ‫بنچینه‌یی نه‌ته‌وه‌یی دێموکراتیک پێکبینین‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ڕۆژانی داهاتوودا به‌ ئاشکرا به‌ گه‌له‌که‌م ده‌ڵێم‪،‬‬ ‫ئایا چاره‌سه‌ری دێموکراتیک پێک دێت یان نا‪.‬‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه له‌به‌رامبه‌ر چاره‌سه‌ری پرسی کورددا‬ ‫گه‌وره‌ترین ئاسته‌نگ ‌ه‬ ‫رێ����ب����ه‌ری گ���ه‌ل���ی ک�����ورد ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ائ���ۆج���ه‌الن‪،‬‬ ‫رۆژی(‪ )2011/3/2‬چاوی ب ‌ه پارێزه‌رانی که‌وت‬ ‫و بۆ پێڤاژۆی بیچاالکی ڕایگه‌یاند‪ :‬هه‌تا نه‌ورۆز‬ ‫چاوه‌رێ ده‌که‌ین‪ .‬پێڤاژۆی دیالۆگ به‌رده‌وامه‌ و‬ ‫پێویست ‌ه بۆ چاره‌سه‌ری گوشار بۆ ئاکه‌پ ‌ه بهێنرێت‪.‬‬ ‫با ئێمه‌ هه‌تا نه‌ورۆز راوه‌ستین و سه‌یر که‌ین‪ ،‬سه‌یری‬ ‫هه‌ڵوێستی حکومه‌ت بکه‌ین و لێکی ده‌ده‌ینه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئالۆزیه‌کان به‌م شیواز‌ه چه‌ند‌ه کاریگه‌ری نه‌رێنی‬ ‫له‌پێڤاژۆی چاره‌سه‌ری ده‌کات‪ .‬له‌م پێڤاژۆیه‌دا با‬ ‫به‌ چاالکی م�ه‌زن ده‌وڵ �ه‌ت ته‌نگه‌تاو نه‌کرێ‪ .‬ل ‌ه‬ ‫به‌ر ئه‌وه‌ی ئێم ‌ه له‌و باوه‌ڕه‌داین که‌ هیشتا هیوای‬ ‫چاره‌سه‌ری هه‌یه‌‪ .‬ئێستا پێڤاژۆی دیالۆگ له‌گه‌ل‬ ‫ده‌وڵه‌ت به‌رده‌وامه‌‪ .‬دیداره‌کانی من له‌ گه‌ل ده‌وڵه‌ت‬ ‫به‌رده‌وامه‌ و من تا ئێستاش هیوام به‌و دیدارانه‌یه‌‪،‬‬ ‫تا راده‌یه‌ک هیوادارم که‌ وتوێژ به‌رده‌وام بێ‪ .‬ده‌بێ‬ ‫هه‌تا (‪)21‬ی ئ��ادار روداوێ���ک نه‌که‌وێته‌وه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌دام هه‌ندێک پێشکه‌وتن بێته‌ ئاراوه‌‪ .‬ده‌بێ ک ‌ه‬ ‫له‌ (‪)21‬ی ئاداره‌وه‌ هه‌تا مانگی حوزیران دۆخه‌ک ‌ه‬ ‫به‌رده‌وام بێ‪ .‬ئێم ‌ه ده‌مانه‌وێ بۆ چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫کورد چاره‌سه‌ریه‌کی ده‌ستوری پێشبکه‌وێت‪ .‬ل ‌ه به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ من لێره‌ زۆر کاری بۆ ده‌که‌م و به‌و بابه‌ته‌و‌ه‬ ‫زۆرسه‌قاڵ ده‌بم‪ .‬من‪ ،‬بۆ چاره‌سه‌ری هه‌وڵ ده‌ده‌م‪.‬‬ ‫پێویست ‌ه راپه‌رینی گه‌الن ل ‌ه تونس‪ ،‬میسر‪ ،‬لیبی و‬ ‫هه‌روه‌ها خۆپێشاندانه‌کانی شاری سلێمانی به‌باشی‬ ‫خوێندنه‌وه‌یان بۆ بکرێت‪.‬‬ ‫من ئێستا پێشنیار ناکه‌م وه‌ک��و میسر و تونس‬ ‫راپه‌رینیێکی بێ راوه‌ستان به‌رده‌وام بێ‪ .‬له‌وباوه‌ڕه‌دام‬ ‫که‌ ئێستا کات بۆ ئه‌و‌ه گۆنجاو نیی ‌ه ک ‌ه هه‌موو هیزی‬ ‫خۆمان بخه‌ین ‌ه جموجووڵه‌وه‌‪ .‬ئێستا هه‌وڵه‌کانمان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ نییه‌ که‌ جه‌ماوه‌رو رێکخستنه‌که‌مان بخه‌ین ‌ه‬ ‫ناو جموجووڵه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بی باش بزانرێت ک ‌ه هیزی‬ ‫ئێمه‌ ل ‌ه تونس و مسر به‌ کاریگه‌رتره‌‪ ،‬ل ‌ه به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫هێز و رێکخستنمان هه‌ڵگری ئه‌زموون و تێکۆشانی‬ ‫چه‌ندین ساڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫من بانگ ل ‌ه الیه‌نگرانی چاره‌سه‌ری ده‌که‌م که‌ ب ‌ه‬ ‫په‌له‌ بێنه‌ الی یه‌کتر‪ .‬ئه‌و که‌س و الیه‌نان ‌ه ده‌توانن‬ ‫ل�ه‌ ژێ��ر ن��اوی (ک��ه‌ج��ه‌ده‌)دا ب �ه‌ش��داری پێڤاژۆی‬ ‫چاره‌سه‌ری ببن‪ .‬پێویست ‌ه داخوازی هه‌م بۆ که‌جه‌د‌ه‬ ‫و هه‌میش بۆ حکومه‌ت راگه‌ینرێن و داواش ده‌که‌م‬ ‫ک �ه‌ ل � ‌ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ �ه‌و ه��ی��زان�ه‌ی ک �ه‌ الیه‌نگری‬ ‫چاره‌سه‌ری نیین هه‌ڵوێست نیشان بدرێن‪ .‬به‌و شیواز‌ه‬ ‫ئاشکرا ده‌بێت که‌ کێ الیه‌نگری چاره‌سه‌ری ‌ه و‬

‫ديدار‬ ‫کێش ش���ه‌ڕخ���وازه‌‪ .‬ناشبێت ک � ‌ه ل��ێ��ر‌ه دان��ی��ش��ن و‬ ‫گوشار بخه‌ن ‌ه سه‌ر په‌که‌که‌‪ .‬تاکوو ئێستا ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری هه‌نگاوێکیش چییه‌‪ ،‬نه‌یناو‌ه و ل ‌ه‬ ‫به‌رده‌م چاره‌سه‌ریشدا بووت ‌ه ئاسته‌نگ‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێ‬ ‫الیه‌نه‌کانیش ئاو ب ‌ه ئاشی ئاکه‌په‌دا نه‌که‌ن‪ .‬شتێک‬ ‫هه‌ی ‌ه زۆر سه‌رنجی منی بۆالی خۆی راکیشاو‌ه و‬ ‫پێم سه‌یره‌‪ ،‬ده‌لێین باده‌نگی چه‌که‌کان ببرێن‪ .‬ئه‌وان ‌ه‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی کار و خه‌بات و هه‌وڵه‌‌کانیان بۆ چاره‌سه‌ر‬ ‫ببێت هه‌ردێن ده‌لێن‪ ،‬باچه‌که‌کان بێده‌نگ بکرێن‪.‬‬ ‫چه‌ک چییه‌؟ بۆ ئێمه‌ چه‌ک به‌ کار ده‌هێنن؟‬ ‫نه‌خێر ئێمه‌یان ن��اچ��ارک��ردو‌ه ک �ه‌ چ �ه‌ک به‌کار‬ ‫بهێنین‪ .‬ئێم ‌ه هه‌وڵ ده‌ده‌ین چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫ده‌س��ت��وری پێشبخه‌ین‪ .‬ده‌ب��ێ��ت کۆنفراسێک بۆ‬ ‫ده‌ستوریکی دیموکراتی پێشبخرێت‪ .‬ل ‌ه ئیستادا‬ ‫ره‌وه‌شی جه‌هه‌په‌ له‌ ئاکه‌په‌ باشتره‌‪ .‬بانگه‌وازی من‬ ‫تایبه‌ت بۆ گه‌ریال ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێ له‌م پێڤاژۆیه‌دا هه‌تا‬ ‫ئه‌و ڕاده‌ی ده‌توانن خۆیان له‌ شه‌ڕو پێکدادان ب ‌ه‬ ‫دوور بگرن‪ .‬له‌ ئاستی ئاسایشیشدا پاراستنی ره‌وای‬ ‫خۆتان به‌کار بهێنن‪ ،‬ب ‌ه باشترین شیو‌ه خۆتان بپارێزن‪.‬‬ ‫من چاوه‌ڕوانم که‌ گه‌ریال له‌م پێڤاژۆیه‌دا پشتیوانی‬ ‫له‌ چاره‌سه‌ری دیموکراتی بکه‌ن‪ .‬هه‌تاکوو هێرشتان‬ ‫نه‌کرێته‌ س�ه‌ر‪ ،‬با هیچ هیرشێک پێک نه‌یه‌ت‪،‬‬ ‫ده‌بێت ب���ه‌رده‌وام ده‌ستپێشخه‌ریتان له‌ده‌ست دابێت‪.‬‬ ‫ده‌بێت خاوه‌ن ده‌ستپێشخه‌ری بن و ده‌ستپێشخه‌ریتان‬ ‫زۆرتر بکه‌ن‪.‬‬ ‫داواکاریم ل ‌ه ڕای گشتی تورکیاش ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬وه‌رن‬ ‫با پێکه‌وه‌ ئیدی ئێم ‌ه رێگا ن�ه‌ده‌ی��ن ک ‌ه خوێنی‬ ‫الوه‌کانمان برێژرێ‪ .‬ده‌بێت پشتیوانی له‌ هیواکان‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌ بکه‌ین‪ .‬پێویست ‌ه ل ‌ه‬ ‫پێڤاژۆی چ��اره‌س�ه‌ری��دا جێگا بگرن‪ .‬پێویست ‌ه بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری گوشار بخه‌نه‌ سه‌ر ئاکه‌په‌ش‪.‬‬ ‫له‌ ئه‌نجامی تێکۆشانی ئێمه‌دا‪ ،‬ده‌وڵه‌تی تورک‪،‬‬ ‫ب��وون��ی گ �ه‌ل��ی ک����وردی ق��ب��وڵ ک�����ردووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه له‌به‌رده‌م چاره‌سه‌ریدا ئاسته‌نگه‌‪ .‬ئاکه‌پ ‌ه ب ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌ی چاره‌سه‌ریه‌و‌ه ده‌یه‌وێت کوردان پاکتاو‬ ‫بکات‪ .‬هه‌ڵوێستی ئاکه‌په‌ به‌ته‌واوی کاره‌ساتباره‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێستی ده‌وڵ�ه‌ت��ی ت��ورک له‌ به‌رامبه‌ر پرسی‬ ‫کوردا هه‌ڵده‌سه‌نگێنم‪ .‬ده‌وڵه‌تی تورک له‌ سااڵنی‬ ‫(‪)80‬کان و (‪)90‬کاندا‪ ،‬له‌ دژی کوردان سیاسه‌تی‬ ‫نکۆڵی و قڕکردنی به‌کار هێنا‪ ،‬له‌ ساڵی (‪)1950‬‬ ‫ش ب ‌ه دواوه‌ م��اوه‌ی (‪ )60‬ساڵ ‌ه ده‌وڵه‌تی تورک‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ گالدیۆی ناتۆو‌ه کردۆوه‌‪ ،‬به‌اڵم ئیستا‬ ‫گه‌یشتۆت ‌ه ئاستێک ک�ه‌ ب��وون��ی ک���وردان قبوڵ‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ل ‌ه سایه‌ی تێکۆشانی کوردانه‌وه‌‪ ،‬ئیدی ئێم ‌ه‬ ‫ده‌توانین بلێین‪ ،‬دیدی ده‌وڵه‌ت گۆڕاوه‌‪ ،‬هه‌وڵه‌کانی‬ ‫م��ن ل��ێ��ره‌ نکۆڵی و ل�ه‌ن��اوب��ردن��ی س �ه‌ر ک��وردان��ی‬ ‫ڕاگ��رت��ووه‌‪ ،‬ئیدی بوونی ک��وردان قبوڵ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ب��ۆی�ه‌ ده‌ب��ێ��ت پ��ێ��ڤ��اژۆی چ��اره‌س��ه‌ری پێشبخرێت‪،‬‬ ‫بێگومان ده‌س��ت��ب �ه‌ردارب��وون ل�ه‌ دی��د و ‌هه‌ڵوێستی‬ ‫سااڵنی (‪)80‬ک��ان و (‪)90‬ک��ان هێد‌ه ئاسان نییه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌م قۆناخه‌دا‪ ،‬دیار‌ه ک ‌ه ده‌وڵه‌ت هاتۆته‌ ئاستی‬ ‫ده‌ستبه‌رداربوون له‌ سیاسه‌تی نکۆلیکردن‪ ،‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌مانه‌وێت خۆمان ل ‌ه سیاسه‌تی نکۆلی و له‌ناوبردن‬

‫“‬

‫ڕزگ��ار بکه‌ین‪ .‬گۆڕانکاری ل ‌ه دی��دی ده‌وڵ�ه‌ت��دا‬ ‫به‌ئاسانی به‌ده‌ست نه‌خراوه‌‪ .‬گه‌وره‌ترین ئاسته‌نگی‬ ‫له‌به‌رده‌م چاره‌سه‌ریدا ئاکه‌په‌یه‌‪ .‬هه‌ڵوێستی ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫ب� ‌ه ت���ه‌واوی ک��اره‌س��ات��ب��اره‌‪ ،‬ل�ه‌ بابه‌تی لێبوردنی‬ ‫خوێندکارانیشدا‪ ،‬مافی ده‌ی��ان ه �ه‌زار خوێندکار‬ ‫خ��ورا‪ ،‬مه‌گه‌ر نازانن ئیدی له‌م ساته‌ ب �ه‌دواوه‌ من‬ ‫ناگه‌ڕێمه‌وه‌ زانکۆی کۆلیژی زانسی سیاسی و‬ ‫له‌پۆلدا ل ‌ه ڕێزی پاشه‌وه‌دا دانانیشم و ل ‌ه ڕوشێکی‬ ‫وه‌هاشدا نیم تا بتوانم بچمه‌و‌ه زانکۆ و ده‌ست ب ‌ه‬ ‫خوێندن بکه‌مه‌وه‌‪ ،‬هێنده‌ به‌ بچووک نزیک ده‌بنه‌وه‌‪،‬‬ ‫س�ه‌دی سه‌د ئامانجی ئاکه‌پ ‌ه چ��اره‌س�ه‌ری پرسی‬ ‫کورد نییه‌‪ ،‬ئه‌و ده‌یه‌وێت هه‌یمه‌نه‌ی خۆی دروست‬ ‫بکات‪ ،‬بۆ دروس��ت کردنی هه‌یمه‌ن ‌ه و ده‌سه‌اڵتی‬ ‫خۆی‪ ،‬کوردان پاکتاو ده‌کات‪ ،‬ده‌بێت کوردان ئه‌وه‌ش‬ ‫وه‌ها بزانن و ببینن‪.‬‬ ‫م��ن ل �ه‌ دژی هه‌یمه‌نه‌ی م�ه‌ت��رس��ی��داری ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫دری��ژ‌ه به‌ تکۆشان ده‌ده‌م‪ .‬ده‌وڵ���ه‌ت ده‌س��ت��ب�ه‌رادری‬ ‫سیاسه‌تی نکۆلی کوردان بوو‌ه و وه‌ک ئه‌وه‌ی بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری خ��اوه‌ن ئیراده‌ بێت ده‌رده‌ک�ه‌وێ��ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌دا ئاکه‌په‌ مه‌ترسییه‌کی گه‌وره‌یه‌‪.‬‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه له‌گه‌ڵ که‌مال بورقای و شڤان په‌روه‌ریش‬ ‫چاوپێکه‌وتن ده‌کات‪ .‬که‌مال بورقای له‌به‌ری ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ ته‌له‌فزیۆندا ره‌خنه‌ ل ‌ه ئێمه‌ بگرێت‪ ،‬با دڵخواز‬ ‫بێت و با بێت ل ‌ه نێو سیاسه‌تی دیموکراتیدا جێ‬ ‫بگرێت‪ ،‬به‌شداری تێکۆشان ببێت‪ ،‬پشتیوانی بکات‪،‬‬ ‫ئێم ‌ه له‌به‌رده‌م که‌سدا ئاسته‌نگ نین‪ ،‬ئاکه‌پ ‌ه ل ‌ه‬ ‫ڕێ ئه‌وانه‌و‌ه ده‌یه‌وێت سودمه‌ند بێت‪ ،‬ده‌یه‌وێت ئه‌و‬ ‫که‌سه‌ن ‌ه وه‌ک سه‌رباز گرێدراوی خۆی بکات و‬ ‫کوردانی ئازادیان پێ پاکتاو بکات‪ .‬ئایا ئێستا‬ ‫که‌مال بورقای و شڤان په‌روه‌ر جه‌ماوه‌ریان هه‌یه‌؟‬ ‫مه‌گه‌ر ئ�ه‌وان�ه‌ی له‌ تورکیان ک��ورد نین؟ تۆ بۆ‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌واندا قسه‌ ناکه‌ی‪ ،‬دیالۆگ پێشناخه‌ی؟‬ ‫ت��ۆ ب��ۆ ل �ه‌گ �ه‌ل ئه‌حمه‌د ت���ورک دان��ان��ی��ش��ی؟ ئه‌و‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی میلیۆنان کورد ده‌کات‪.‬‬ ‫دی���اره‌ ک� ‌ه ل �ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه‌دا دڵ��خ��واز نیین‪ ،‬ئاشکرای ‌ه‬ ‫حیساباتی دیکه‌تان هه‌یه‌‪ ،‬من به‌ شڤان په‌روه‌ر ده‌لێم‪،‬‬ ‫بابێت و له‌ناو پێڤاژۆی چاره‌سه‌ری دیموکراتیدا جێ‬ ‫بگرێت‪ ،‬با ڕێگه‌ نه‌دات به‌کار ببرێت‪ ،‬ئه‌وکات بایی‬ ‫(‪ )5‬ق��روش نرخی الی گه‌له‌که‌ی نامێنێت‪ ،‬من‬ ‫ده‌ڵێم‪ ،‬با بێن و به‌شداری چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫ب���ن‪ ،‬ک�ه‌س��ان��ێ��ک ک �ه‌ الی �ه‌ن��گ��ری چ��اره‌س �ه‌ری��ن و‬ ‫هه‌رکه‌سێک که‌ ده‌ڵیت چاره‌سه‌ری ده‌وێت‪ ،‬ده‌توانن‬ ‫بێن و به‌شداری پێڤاژۆکه‌ بن‪.‬‬ ‫هه‌لبژاردن ‌ه گشتیه‌کانی مانگی پوشپه‌ری(حوزه‌یران)‬ ‫داهاتوو ل ‌ه تورکیا زۆر گرنگه‌‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی به‌ربه‌ستی‬ ‫له‌سه‌دا ده‌ی(‪ )%10‬هه‌ڵبژاردن نه‌مێنێ‪ ،‬ده‌توانرێت‬ ‫بلۆکی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی دیموکراتی دامه‌زرینێت‪ .‬داوا‬ ‫ده‌که‌م له‌ئامه‌دیش بۆ ئاشتی و چاره‌سه‌ری گروپ‬ ‫داب��م �ه‌زرێ��ت‪ .‬ده‌ت��وان��ێ��ت چاوپێکه‌وتن پێشبخه‌ن‪.‬‬ ‫ه �ه‌م��وو ژێ��رده‌س��ت �ه‌ک��ان‪ ،‬ه �ه‌م��وو ئ��ه‌و که‌سانه‌ی‬ ‫که‌ له‌سیسته‌م ناڕازین و هه‌روه‌ها ک��ورد‪ ،‬ده‌توانن‬ ‫له‌ناو هاوپه‌یمانێکدا کۆبنه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر بێتوو بۆ‬ ‫ئه‌م هاوپه‌یمانییه‌ ئاماده‌کاریییه‌کی باش بکرێت‪،‬‬

‫ده‌توانن به‌ربه‌ستی ل ‌ه سه‌دا ده‌ش(‪ )%10‬تێپه‌رێنن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێستا دره‌نگه‌‪ .‬وادیار‌ه ب ‌ه کاندیدی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫ب �ه‌ش��داری هه‌ڵبژاردنه‌کان ده‌ب��ن‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم دیسانه‌و‌ه‬ ‫ل � ‌ه ب��اب �ه‌ت �ه‌ک �ه‌دا‪ ،‬پێویستی ب � ‌ه پ �ه‌ل �ه‌ک��ردن نییه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌گه‌رێک‪ ،‬تا دواین هه‌نگاو‪،‬‬ ‫پێویست ده‌کات ئه‌گه‌ری هاوپه‌یمانی به‌وشێوه‌ له‌به‌ر‬ ‫چاوبگرن‪ .‬به‌پێی ره‌وش�ه‌ک� ‌ه هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن‪،‬‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر رێبازێک هه‌بێت به‌ربه‌ستی هه‌لبژاردن‬ ‫تێبپه‌رێنن‪ ،‬ئه‌توانن بابه‌تی کاندیدی سه‌ربه‌خۆ‪،‬‬ ‫ج��ارێ��ک��ی دی��ک � ‌ه ل �ه‌ب �ه‌رچ��او ب��گ��رن �ه‌وه‌ و بلۆکی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی دابمه‌زرێنن‪ .‬ئێستا‪ ،‬رێژه‌ی‬ ‫ده‌نگه‌کانی به‌ده‌پ ‌ه ل ‌ه سه‌دا (‪ 7‬و ‪ )8‬زیاتره‌‪ .‬ده‌توانن‬ ‫(‪ )40‬په‌رله‌مانتار بنێرن ‌ه په‌رله‌مان‪ .‬داوا ده‌که‌م ب ‌ه‬ ‫چه‌مکی تێگه‌یشتنی‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ندێکیش بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم بۆمن بێت‪ ،‬هه‌ڵسوکه‌وت نه‌کرێت‪ .‬ده‌وڵه‌تیش‬ ‫ئێدی گه‌یشتووه‌ته‌ جێگایه‌ک‪ .‬تا بلۆکی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫دیموکراتی قبوڵ بکات‪ .‬پێویست ‌ه ئه‌م پێڤاژۆیه‌ باش‬ ‫هه‌لسه‌نگێندرێت‪ .‬ئه‌م ‌ه پێڤاژۆیه‌کی مێژووییه‌‪،‬‬ ‫پیویست ‌ه له‌ده‌ست نه‌درێت‪ .‬ئێمه‌ هه‌وڵده‌ده‌ین ده‌وڵه‌ت‬ ‫له‌ بابه‌تی بلۆکی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیدا قه‌ناعه‌تی‬ ‫پێبکه‌ین و چ��اره‌س�ه‌ری ده‌ستورێکی دیموکراتی‬ ‫پێشبخه‌یه‌ن‪ .‬ئێستا ل �ه‌ ت��ورک��ی��ادا (‪ )3‬بلۆکی‬ ‫سه‌ره‌کی هه‌ن‪.‬‬ ‫بلۆکی یه‌که‌م‪ :‬نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ست و نه‌ته‌وه‌پارێز‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫سااڵنی (‪)1920‬کانه‌‪ ،‬ئێستاش جه‌هه‌په‌ و مه‌هه‌پ ‌ه‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی ئه‌م بلۆک ‌ه ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫بلۆکی دووه‌م‪ :‬ئیسالمییه‌‪ .‬ئێستا ئاکه‌په‌ و هێزه‌کانی‬ ‫ده‌وروبه‌ری نوێنه‌ری ئه‌م بلۆک ‌ه ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش هه‌وڵده‌ده‌ین که‌ بلۆکی سێیه‌هه‌مین‪ ،‬یاخود‬ ‫بلۆکی دیموکراتی سازبکه‌ین که‌ مسته‌فا سوبحیش‬ ‫له‌ناو ئه‌م بلۆکه‌دا جێ ده‌گرت‪.‬‬ ‫تاوه‌کو ئێستا‪ ،‬بلۆکی نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ست و ئیسالمی‪،‬‬ ‫ه�ه‌م��وو ک��ات ل�ه‌س�ه‌ر ده‌وڵ���ه‌ت ده‌س �ه‌اڵت��دار بوونه‌‪.‬‬ ‫ئێستا ده‌مه‌وێت بلۆکێکی دیموکراتی سازبکه‌یه‌ن‬ ‫و به‌ده‌وڵه‌تی بده‌ین ‌ه قه‌بول کردن‪ .‬تا ئێمه‌ به‌م بلۆک ‌ه‬ ‫دیموکراتییه‌ کوشتنی مسته‌فاسوبحیش روون‬ ‫بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ناوه‌رۆکی راستی روداوه‌ک�ه‌ی‬ ‫ک��ۆچ��گ��ری‪ ،‬س�ه‌ی��د ڕزا و شێخ سه‌عید ئاشکرا‬ ‫بکه‌یه‌ن‪.‬‬ ‫ب �ه‌ر له‌هه‌ڵبژرادنه‌کانێش پێشنیاری ده‌ک���ه‌م‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ئامه‌دیش شوێنێک وه‌ک‪ ،‬میدانی ئ��ازادی به‌ناو‬ ‫بکرێت و ل���ه‌وێ خێوه‌تی ئاشتی و چ��اره‌س �ه‌ری‬ ‫دیموکراتی هه‌ڵدرێن‪ .‬به‌هه‌مان ئامانج ده‌توانن ل ‌ه‬ ‫وان و باتمانیش خێوه‌ت هه‌ڵدرێن و گه‌ل ده‌توانێت له‌و‬ ‫شوێنانه‌‪ ،‬داخ��واز و پێشنیاره‌کانیان بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫پێش بخه‌ن‪.‬‬ ‫ئێدی مودێلی نه‌ته‌و‌ه ـ ده‌وڵه‌ت‪ ،‬ل ‌ه رۆژهه‌التی ناوین‬ ‫تیکچووه‌ و چاره‌سه‌ری نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتی بۆ‬ ‫رۆژهه‌التی ناوین مودێلێکی گۆنجاوه‌‪ .‬له‌ بڕی‬ ‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه بابه‌ته‌که‌ وه‌ک پاڕچه‌بوون هه‌ڵسه‌نگێنن‪،‬‬ ‫ده‌بیت یه‌کپارچه‌یی مایه‌ی تێگه‌شتن بێت‪ .‬تێزی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی دیموکراتی ک�ه‌ ل�ه‌ سالی‬ ‫(‪)2009‬دا ل�ه‌ نه‌خشه‌رێیه‌که‌مدا پێشمخستبوو‪،‬‬

‫“روداوه‌کان له‌ میسر‪،‬‬

‫تونس‪ ،‬لیبیا و‬ ‫سلێمانی ئه‌و راستیه‌‬ ‫ده‌سه‌لمێنن که‌ ئیدی‬ ‫مودێلی نه‌ته‌وه‌ ـ‬ ‫ده‌وڵه‌ت له‌ هه‌رێمه‌که‌‬ ‫تێکچووه‌‪ .‬له‌ بنه‌ڕه‌تی‬ ‫پرسگریه‌که‌دا‬ ‫و له‌پشتی ئه‌و‬ ‫پالنه‌دا مودێرنیه‌تی‬ ‫کاپیتالیست هه‌یه‌‬

‫“‬

‫ديدار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪13‬‬

‫وه‌ک یه‌کێک له‌ گرنگترین تئوریه‌کانی جیهانه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ت��ی��ز‌ه ده‌ت��وان��ی ب��ۆ رۆژه���ه‌الت���ی ن��اوی��ن ببێت ‌ه‬ ‫مودێلێکی چاره‌سه‌ری‪ .‬روداوه‌کان له‌ میسر‪ ،‬تونس‪،‬‬ ‫لیبیا و سلێمانی ئه‌و راستیه‌ ده‌سه‌لمێنن که‌ ئیدی‬ ‫مودێلی نه‌ته‌و‌ه ـ ده‌وڵه‌ت ل ‌ه هه‌رێمه‌که‌ تێکچووه‌‪.‬‬ ‫له‌ بنه‌ڕه‌تی پرسگریه‌که‌دا و له‌پشتی ئه‌و پالنه‌دا‬ ‫مودێرنیه‌تی کاپیتالیست هه‌یه‌‪ ،‬من پێشتر ئاماژه‌م‬ ‫پێدابوو‪ ،‬پالنی نه‌ته‌و‌ه ـ ده‌وڵه‌ت ک ‌ه له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین پێشخرا‪ ،‬پالنی به‌ریتانیا بوو‪ ،‬ئه‌و پالنه‌ ب ‌ه‬ ‫جیهان باڵو کرایه‌وه‌‪ ،‬سه‌ره‌تا له‌سه‌ر ئه‌مریکا به‌رێو‌ه‬ ‫برا‪ ،‬به‌اڵم له‌ رۆژگ��اری ئه‌مرۆمان ئه‌و رژیمانه‌ی‬ ‫ک ‌ه خۆیان خۆلقاندیانن ل ‌ه ن��او ده‌چ��ن‪ .‬به‌شێک‬ ‫له‌داخوازیه‌کانی گ�ه‌الن مافدارانه‌یه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ته‌نیا‬ ‫ب �ه‌ش��ی��وازی هه‌ڵسانگاندن ن��اب��ێ و ئ���ه‌و‌ه که‌مه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مریکا و ئینگلته‌را ده‌بینن که‌ئه‌و سیستمانه‌ی‬ ‫که‌ بۆ خۆیان خۆلقاندیان تێکده‌چن و به‌پێی خۆیان‬ ‫ده‌ستێوه‌ردان ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬هه‌تاکۆ گرفته‌ک ‌ه چاره‌سه‌ر‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ئیدی ئه‌وانیش ل ‌ه ناو ئه‌و ک��اره‌دان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌یانه‌وێت وه‌کوو داخوازی چاره‌سه‌ری خۆیان نیشان‬ ‫بده‌ن‪ .‬مودێلی ئیسالمی نه‌رمی ئاکه‌په‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێک مودێل ناتوانن له‌ تورکیا ببن ‌ه چاره‌سه‌ری‬ ‫گرفته‌کان‪ .‬پرسی کوردیش له‌ ئێستادا ل‌ه‪Û‬‬

‫هه‌موو رویه‌که‌و‌ه به‌رده‌وامه‌‪ .‬من‪ ،‬ل ‌ه به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌دا‪،‬‬ ‫پێشنیاری چاره‌سه‌ری نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی ده‌که‌م‪.‬‬ ‫پێویست ‌ه بابه‌ته‌ک ‌ه وه‌ک یه‌کپارچه‌یی لێکبدرێته‌و‌ه‬ ‫ن��ه‌ک پ��ارچ �ه‌ب��وون‪ .‬هه‌ڵوێستی پ��ارچ �ه‌پ��ارچ �ه‌ و‬ ‫به‌شبه‌ش هه‌ڵه‌یه‌‪ ،‬من له‌و ب���اوه‌ڕه‌دام که‌ به‌هه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌چاره‌سه‌ری خۆسه‌ری دیموکراتی تێگه‌شتوون‪.‬‬ ‫خۆسه‌ری دیموکراتی یه‌کێک ل ‌ه (‪ )8‬قۆناغی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی دیموکراتی و ته‌نها ڕوو‌ه‬ ‫سیاسیه‌که‌یتی‪ ،‬جێگا ل���ه‌وه‌ش ڕووی ئ��اب��وری‪،‬‬ ‫جڤاکی(کۆمه‌اڵیه‌تی)‪ ،‬چ��ان��دی(ک�ه‌ل��ت��ووری)‪،‬‬ ‫حقوقی‪ ،‬ئاسایشی و پاراستنی جه‌وهه‌ری و ئاستی‬ ‫دیبلۆماسی هه‌ن‪ .‬هه‌ر قۆناغ و ڕووه‌کان‪ ،‬به‌پێی خۆی‬ ‫خاوه‌ن گرنگی واتایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌چۆارچێوه‌ی چاره‌سه‌ر‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیدا پێویست ‌ه مرۆڤ ب ‌ه شیوازێکی‬ ‫یه‌کپارچه‌ هه‌ڵیسه‌نگێنێ‪ .‬ده‌بێ کۆنگره‌ی جڤاتی‬ ‫دیموکراتی(کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی)‬ ‫که‌جه‌ده‌ش‪ ،‬خه‌باتێکی هاوبه‌ش و یه‌کسان به‌رێو‌ه‬ ‫ببات و ده‌بێت پێگه‌ی خۆسه‌ری دیموکراتی ب ‌ه‬ ‫باشی بۆ گه‌ل شێ بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌بێ هه‌موو که‌سێک ئه‌و‌ه باش بزانێ تا ئه‌و‬ ‫کاته‌ی من زیندووم‪ ،‬هیچ که‌سێک ناتوانێ یاری‬ ‫به‌ شکۆمه‌ندی کوردان بکات‬ ‫ڕێ����ب����ه‌ری گ���ه‌ل���ی ک�������ورد ئ����ۆج����ه‌الن رۆژی‬ ‫(‪ )2011/3/11‬دیداری له‌گه‌ڵ پاریزه‌رانی ئه‌نجام‬ ‫دا و جارێکی دیک ‌ه ده‌ستنیشانی کرد ک ‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌نگاوی ئه‌رێنی ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری پرسی ک��ورد‬ ‫هه‌ڵبگیرێ‪ ،‬ده‌ت��وان��رێ پێواژۆی بێچاالکی هه‌تا‬ ‫کاتی هه‌ڵبژاردنه‌کان له‌ تورکیا درێژ بکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌مان کاتدا هوشیاریه‌کی به‌م شێوه‌یه‌ی دا‪":‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی ئه‌رێنی ل ‌ه بابه‌تی چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسی کورددا هه‌ڵنه‌گیرێن‪ ،‬ئه‌و کات ‌ه سیسته‌می‬ ‫که‌جه‌که‌ ده‌ت��وان��ێ ب� ‌ه ت���ه‌واوی بکه‌وێته‌ ب��واری‬ ‫کرداریه‌وه‌‪ .‬هاوکاتیش تێکۆشانی" پاراستنی هه‌بوون‬ ‫و پێکهێنانی ئازادی" ل ‌ه (‪ )7‬الیه‌ندا راڤ ‌ه کرد‪.‬‬ ‫ئۆجه‌الن باسی له‌نیگه‌رانیه‌کانی خۆی سه‌باره‌ت‬ ‫به‌ پێڤاژۆی بێچاالکی کرد و ده‌ستنیشانیکرد ک ‌ه‬ ‫رۆژانی داهاتوودا ل ‌ه سه‌ر ئه‌و بابه‌ت ‌ه ب ‌ه به‌رفراوانی‬ ‫قسه‌ ده‌ک��ات و ل ‌ه ب�ه‌رده‌وام��ی دا گووتی‪":‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پێشک ‌هو‌تنی ئه‌رێنی روو بده‌ن‪ ،‬ده‌توانرێ پێڤاژۆی‬ ‫بێچاالکی هه‌تا کاتی هه‌ڵبژاردن به‌رده‌وام بێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌گه‌ر پێشکه‌تنی ئه‌رێنی روو نه‌ده‌ن‪ ،‬ئیدی من خۆم‬ ‫ده‌کشێنمه‌وه‌‪ .‬من هه‌تا ئێستا رێگام له‌ شه‌رێکی‬ ‫مه‌زن گرتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌باره‌ت به‌ ستاتۆی کوردان‬ ‫پێشکه‌وتنی ئه‌رێنی روون �ه‌ده‌ن‪ ،‬و مافی کوردان‬ ‫ل�ه‌ ده‌س��ت��ووری بنچینه‌ی دا مسۆگه‌ر نه‌کرێ‪،‬‬ ‫ئێدی ئه‌و کاته‌ سیسته‌می که‌جه‌که‌ بۆ ک��وردان‬ ‫ب ‌ه ت �ه‌واوی ده‌که‌وێته‌ واری ک��رداری�ه‌وه‌"‪ .‬ئۆجه‌الن‬ ‫پێڤاژۆی ئێستاشی وه‌کوو پێڤاژۆی تێکۆشان بۆ"‬ ‫پاراستنی هه‌بوون و پێکهێنانی ئازادی" ناودێر کرد‬ ‫و گووتی‪ ":‬له‌مه‌به‌دواوه‌ ئیدی تێکۆشانی پاراستنی‬ ‫ه�ه‌ب��وون و پێکهێنانی ئ���ازادی ده‌س��ت پێده‌کات‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌و الیه‌نانه‌ی ک ‌ه کاریگه‌ریان له‌ سه‌ر‬

‫باروودۆخی گه‌لی کورد هه‌یه‌‪ ،‬ده‌رب��ازی قۆناغی‬ ‫پراکتیک ده‌بن‪ .‬ئه‌و الیه‌نانه‌ی ک ‌ه من باسیان ده‌که‌م‬ ‫الیه‌نی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیاسی(خۆبه‌رێوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫دیموکراتیک)‪ ،‬که‌لتووری‪ ،‬ئابووری‪ ،‬دیپلۆماسی‬ ‫و خ��ۆپ��اراس��ت��ن��ی ڕه‌وای������ه‌‪ .‬الی��ه‌ن��ی پ������ه‌روه‌رده‌ و‬ ‫ته‌ندرووستیش ل ‌ه نێو الیه‌نی کۆمه‌اڵیه‌تی دایه‌‪.‬‬ ‫که‌جه‌ک ‌ه هه‌تائه‌مڕۆ زۆرت��ر گرینگی به‌ الیه‌نی‬ ‫سیاسیدا‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌مه‌ ب���ه‌دوواوه‌‌‪ ،‬هه‌موو ئه‌و (‪)7‬‬ ‫الیه‌ن ‌ه به‌یه‌که‌و‌ه پێشده‌خات"‪.‬‬ ‫ئ���ۆج���ه‌الن ب �ه‌ ب��ی��ر دێ��ن��ێ��ت �ه‌و‌ه ک �ه‌ ب �ه‌رپ��رس��ی��اران��ی‬ ‫ک��ۆم��اج��ڤ��اک��ێ��ن ک��وردس��ت��ان ل��ێ��دوان��ی��ان ل��ه‌ س �ه‌ر‬

‫“ ئه‌مریکا و ئینگلته‌را‬ ‫ده‌بینن که‌ئه‌و‬ ‫سیستمانه‌ی که‌ بۆ‬ ‫خۆیان خۆلقاندیان‬ ‫تێکده‌چن و به‌پێی‬ ‫خۆیان ده‌ستێوه‌ردان‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬هه‌تاکۆ‬ ‫گرفته‌ک ‌ه چاره‌سه‌ر‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ئیدی ئه‌وانیش‬ ‫له‌ ناو ئه‌و کاره‌دان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌یانه‌وێت وه‌کوو‬ ‫داخوازی چاره‌سه‌ری‬ ‫خۆیان نیشان بده‌ن‬

‫“‬

‫‪14‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫به‌رخۆدانی هه‌مه‌الیه‌ن ‌ه داوه‌ و ووت��ی من‪)13( ،‬‬ ‫ساڵ ‌ه ئه‌وه‌ی له‌ده‌ستم هاتوو‌ه بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان‬ ‫کردوومه‌‪" .‬ئه‌گه‌ر پێشک ‌هو‌تنی ئه‌رێنی روو نه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫من ل ‌ه الیه‌نی سیاسی و ئایدئۆلۆژیکیه‌وه‌ ناتوانم‬ ‫ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌ری ب��ک�ه‌م‪ .‬خ��ۆی ل�ه‌ خ��ۆی��دا ب��ارودۆخ��ی‬ ‫ته‌ندرووستیم رێگا به‌وه‌ نادات‪ )13( .‬ساڵه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌ده‌ستم هات بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان ئه‌نجاممدا‪.‬‬ ‫من نه‌خشه‌ی رێگام به‌ مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ری ئاماد‌ه‬ ‫کرد‪ .‬له‌ئاکامی هه‌وڵه‌کانی مندا شه‌ڕ سنووردار‬ ‫بوو‪ .‬له‌ساڵی (‪)2002‬ه‌وه‌‪ ،‬من ب ‌ه هێمنی چاوه‌ڕی‬

‫ديدار‬ ‫ئ��اک�ه‌پ�ه‌م‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئاکه‌پ ‌ه هه‌تا ئێستا پرسه‌که‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ر نه‌کردووه‌‪ .‬له‌م ماوه‌یه‌ی دوایدا به‌ رێگای‬ ‫هه‌ندێ که‌سایه‌تی کورد شه‌پۆلێکی هێرش ده‌ستی‬ ‫پێکردووه‌‪ .‬من بانگ له‌والیه‌نان ‌ه ده‌ک �ه‌م‪ ":‬ئه‌گه‌ر‬ ‫پ��رۆژه‌ی�ه‌ک��ی چ��اره‌س�ه‌ری��ی��ان هه‌ی ‌ه و ل�ه‌س�ه‌ر ن��اوی‬ ‫ک��وردان چاوپێکه‌تن ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌وکاته‌ ئه‌و‌ه‬ ‫به‌ ئاشکرا بکه‌ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌گه‌ر ئێوه‌ پرۆژه‌یه‌کی‬ ‫چاره‌سه‌ریتان پێ نییه‌‪ ،‬هه‌تا کاتێ زیندوو بم‪ ،‬رێگا‬ ‫ناده‌م که‌س یاری ب ‌ه شکۆی گه‌لی کورد بکات‪.‬‬ ‫ئێستا ب ‌ه رێگای چاپه‌مه‌نی شه‌رێکی ده‌روون��ی‬ ‫له‌دژی من به‌رێو‌ه ده‌چێ‪ .‬من هه‌ڕه‌شه‌ی کووشتنم‬ ‫ل �ه‌ک �ه‌س ن��ه‌ک��ردوه‌‪ .‬م��ن ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌م له‌که‌سانێکی‬ ‫وه‌ک��وو بۆتان و عوسمان ک ‌ه خیانه‌تیان لێکردین‪،‬‬ ‫نه‌کردووه‌‪ .‬ئه‌و‌ه به‌ باشی ده‌زانرێ‪ .‬ده‌وڵه‌تی تورک‬ ‫له‌ ساڵی (‪)1993‬ه‌وه‌ هه‌ندی که‌س به‌کار ده‌بات و‬ ‫به‌و شێوه‌ی ‌ه ل ‌ه دژی ئێمه‌ شه‌ڕی ده‌روون��ی به‌رێو‌ه‬ ‫ده‌ب �ه‌ن‪ .‬له‌سااڵنی (‪ )1993‬و (‪)94‬دا ژماره‌یک‬ ‫که‌سی کورد بوون ‌ه ب ‌ه ووته‌بێژی سیاسه‌تی قیزه‌ونی‬ ‫تانسۆ چ��ی��ل�ه‌رو ب �ه‌ک��ار ب���ران‪ .‬ئێستاش نزیکه‌ی‬ ‫(‪ )200‬ڕاوێژکاری له‌و شێوی ‌ه له‌ده‌و‌ری ئه‌ردۆغان‬ ‫کۆبوونه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌موو کاتێک له‌دژی ئێم ‌ه لێدوان‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬له‌هه‌موو سه‌رده‌مێکدا که‌سانی به‌وشێوی ‌ه‬ ‫په‌یدا ده‌ب��ن‪ .‬ئێمه‌ باڵوه‌مان به‌ڕێکخستنی شه‌ڕی‬ ‫تایبه‌تی چیله‌ر کرد‪ .‬ئێستاش رێکخستنی شه‌ڕی‬ ‫تایبه‌تی ئه‌ردۆغان هه‌یه‌‪ ،‬ک ‌ه ئێمه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ین‬ ‫ئه‌وه‌ش باڵوه‌و تێکشکێنین‪.‬‬ ‫ده‌وڵتی تورک ئه‌و سیاسه‌ته‌ی به‌ رێگای حقوق و‬ ‫یاسا پراکتیز‌ه ده‌کات و ئه‌وه‌ی وه‌کوو تااڵن کردنی‬ ‫حقوق ناودێر ده‌که‌م‪ " .‬حقوق و یاسا به‌کار ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی چیله‌ر ل ‌ه سااڵنی (‪ )1993‬و (‪)1995‬دا‬ ‫کردی‪ ،‬ئێستا ئاکه‌پ ‌ه به‌ رێگای یاسا ده‌یکات‪ .‬ئێستا‬ ‫(‪ )2000‬که‌س له‌به‌ر دۆزی که‌جه‌که‌ له‌ زینداندان‬ ‫و داوای سزای هه‌ر‌ه گرانیان بۆ ده‌کرێ‪ .‬هه‌موو ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سیاسه‌تی دیموکراتیکیان‬ ‫ک�����ردووه‌‪ ،‬گ���ی���راوان‪ .‬ئ��ێ��وه‌ ئ���ه‌و س��ی��اس�ه‌ت��م�ه‌داران� ‌ه‬ ‫ده‌گ��رن‪ ،‬به‌اڵم (‪ )35‬ساڵ سزای (که‌مال بورکا)‬ ‫ی له‌شه‌وێکدا هه‌ڵده‌گرن‪ .‬پێویسته‌ ئه‌و‌ه به‌ باشی‬ ‫مایه‌ی تێگه‌یشتن بێ‪ .‬به‌ زیندانیکردن‪ ،‬ل ‌ه دژی‬ ‫کوردان له‌ناوبردنی یاسایی په‌یره‌و ده‌کرێ‪ .‬ده‌ڵه‌ت‬ ‫و ئاکه‌پ ‌ه ه�ه‌ول ده‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌و که‌سان ‌ه ل �ه‌دژی ئێم ‌ه‬ ‫بکار بێنن‪ .‬رێگا ناده‌ن که‌گیراوانی دۆزی که‌جه‌ک ‌ه‬ ‫وشه‌یه‌ک به‌ ک��وردی قسه‌ بکه‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم که‌مال‬ ‫بورکای دێنن‪ ،‬ل ‌ه ته‌له‌فیزیۆنی فه‌رمی ده‌وڵ�ه‌ت‪،‬‬ ‫ل�ه‌ ت�ه‌ره‌ت� ‌ه ش�ه‌ش��دا ب�ه‌ ک���ۆردی قسه‌ی پێده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ گرینگترین به‌ڵگه‌ی ‌ه که‌ په‌یوه‌ندی بورکای‬ ‫له‌گه‌ل ده‌وڵه‌ت نیشان ده‌دا‪ .‬هه‌ندێ رۆشنبیر هه‌موو‬ ‫کاتێک ره‌خنه‌ له‌ئێمه‌ ده‌گرن‪ ،‬بۆچی ئه‌و راستیان ‌ه‬ ‫نابینن‪ ،‬له‌به‌ر چی ره‌خن ‌ه ل ‌ه ده‌وڵه‌ت و حکوومه‌ت‬ ‫ناگرن؟‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه شوان په‌روه‌ریش ده‌ڵیم‪" :‬هیج دژایه‌تیه‌کی‬ ‫تایبه‌تم ل ‌ه دژی شوان نییه‌‪ .‬چاوپێکه‌تنی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ��ارن��ی��چ ه��ی��چ گ��ری��ن��گ ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬ده‌ت���وان���ێ ل�ه‌گ�ه‌ل‬ ‫هه‌موو که‌سێک چاوپێکه‌تن ئه‌نجام ب��دات‪ .‬من‬

‫ناڵێم با چاوپێکه‌تن ئه‌نجام ن��ه‌دات‪ ،‬ب �ه‌اڵم نه‌ک‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تاکه‌که‌سی‪ ،‬به‌ڵکوو چاوپێکه‌وتن‬ ‫ب��ۆ ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی گه‌لی ک��ورد ئه‌نجام ب���دات‪ .‬تۆ‬ ‫چاوپێکه‌تن له‌گه‌ڵ ئارنچ ئه‌نجام ده‌ده‌ی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تۆ چی ده‌ک���ه‌ی؟ ئایا به‌مه‌به‌ستی چ��اره‌س�ه‌ری‬ ‫پرسی کورد هیچ پرۆژه‌یه‌ک پێشکه‌ش ده‌که‌ی؟‬ ‫ئ�ه‌و ن��ووس�ه‌ران�ه‌ی ک ‌ه ره‌خنه‌ له‌ئێمه‌ ده‌گ��رن‪ ،‬ئایا‬ ‫له‌پێناو چاره‌سه‌ریدا هیچ پرۆژه‌یه‌کیان هه‌یه‌؟ ئایا‬ ‫که‌مال بورکای خاوه‌ن پرۆژه‌یه‌‪ ،‬کاتێک ل ‌ه سه‌ر‬ ‫ن��اوی ک��وردان له‌گه‌ل ده‌وڵ�ه‌ت��دا موزاکر‌ه ده‌ک��ات؟‬ ‫ئه‌گه‌ر دۆخێکی ئ��اوا هه‌یه‌‪ ،‬ده‌وڵ �ه‌ت تۆ له‌ سه‌ر‬ ‫ناوی کوردان جددی ده‌گڕی و موزاکره‌ت له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌کات‪ ،‬ئه‌و کات تۆ نوێنه‌رایه‌تی ئێمه‌ بکه‌و ئێمه‌ش‬ ‫ب ‌ه گوێره‌ی تۆ هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌ین‪ ،‬به‌اڵم کاتێ‬ ‫پرۆژه‌یه‌کت بۆ کوردان پێ نییه‌‪ ،‬موزاکره‌ مه‌که‌‪،‬‬ ‫س�ه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش بچی و له‌ ته‌له‌فزیۆنی ره‌سمی‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��دا دژای �ه‌ت��ی ئێم ‌ه بکه‌ی‪ .‬یه‌که‌مین جار‌ه‬ ‫هه‌لێکی ئاوا جددی بۆ موزاکره‌ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت‬ ‫هاتووت ‌ه ئاراوه‌‪ .‬بانگ له‌الیه‌نه‌کان ده‌که‌م‪ ".‬ئێمه‌ لێر‌ه‬ ‫هه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن له‌ رێگای چاوپێکه‌وتنه‌وه‌ پێکبین‪.‬‬ ‫م��اف�ه‌ک��ان��ی ک����وردان ب � ‌ه رێ��گ��ای ده‌س��ت��وورێ��ک��ی‬ ‫بنچینه‌ی مسۆگه‌ر ده‌کرێن‪ .‬ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت جددی‬ ‫بێت‪ ،‬ده‌توانین به‌ رێگای ده‌ستوورێکی بنچینه‌یی‬ ‫چاره‌سه‌ری بخوڵقێنین‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌وانیش بیرێکی‬ ‫ج��ی��اوازی��ان ه�ه‌ی�ه‌ ب��ۆ وه‌ده‌ستخستنی مافه‌کانی‬ ‫ک����وردان ب��ا بیانخنه‌ روو و ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ڕه‌خ��ن �ه‌ش‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ئێمه‌ نه‌خشه‌یه‌کی رێگامان هه‌یه‌ که‌ بۆ‬ ‫ڕای گشتیمان ئاشکرا ک��ردووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌باره‌ت‬ ‫به‌و نه‌خشه‌ی ‌ه ره‌خنه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬با بیڵێن‪ ،‬ب�ه‌اڵم با‬ ‫نه‌چن و بڵێن ئۆجه‌الن هه‌ڕه‌ش ‌ه ده‌کات‪ .‬با درووست‬ ‫بن‪ .‬ده‌بێ هه‌موو که‌سێک ئه‌وه‌ باش بزانێ تا ئه‌و‬ ‫کاته‌ی من زیندووم‪ ،‬هیچ که‌سێک ناتوانێ یاری‬ ‫به‌ شکۆمه‌ندی کوردان بکات‪.‬‬ ‫ئ��ۆج �ه‌الن ه���ه‌روه‌ه���ا ب��اس��ی ل �ه‌ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��ی‬ ‫گشتی مانگی ح��وزه‌ی��ران��ی��ش ک��رد و سه‌رنجی‬ ‫بۆسه‌ر گرنگی"یه‌کگرتنی نه‌ته‌وه‌ی دێموکراتیک"‬ ‫ڕاکێشا‪ .‬هه‌روه‌ها گوتی له‌و یه‌کگرتنه‌دا‪ ،‬جیاواز ل ‌ه‬ ‫کوردان‪ ،‬ڕۆشنبیریش ده‌توانن به‌شدار بن‪.‬‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیکدا‪ ،‬یه‌کگرتن‬ ‫ده‌ت��وان��درێ پێکبهێندرێ‪ .‬ئه‌و یه‌کگرتنان ‌ه ته‌نها‬ ‫خ��ۆی ب � ‌ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌وه‌ س��ن��وردار ن��اک��ات‪ ،‬ئ �ه‌و‌ه‬ ‫دۆخ��ێ��ک��ی م��ێ��ژووی �ه‌‪ .‬ئ���ه‌و ڕه‌وش����ه‌ی ک �ه‌ ساڵی‬ ‫(‪ )1920‬پێکنه‌هات‪ ،‬ب��وو ب�ه‌ ه��ۆی ئ���ه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫کوردان‪ ،‬که‌مینه‌کانی تر‪ ،‬ڕه‌نجده‌ران و چه‌وساوه‌کان‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌ستوری بنچینه‌یی بمێننه‌وه‌‪ .‬ئێستا ئێم ‌ه‬ ‫ده‌مانهه‌وێ ئه‌و‌ه سه‌رڕاست بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫یه‌کگرتن ‌ه له‌ چوارچێوه‌ی" نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیکدا"‬ ‫پێکبێت‪ ،‬ئه‌و کاته‌ ئه‌و مافانه‌ی که‌ زه‌وت کراون‪،‬‬ ‫ل ‌ه ده‌ستوری بنچینه‌ییدا مسۆگه‌ر ده‌کرێن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ی�ه‌ک��گ��رت��ن�ه‌ ب��ل��ۆک��ی س��ێ��ه�ه‌م��ی��ن�ه‌‪ .‬ت����ه‌واوی‬ ‫هه‌وڵه‌کانی من ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ مافی ئه‌و الیه‌نانه‌ی‬ ‫که‌ ل �ه‌و بلۆکه‌دا جێده‌گرن به‌ڕێگای ده‌ستوری‬ ‫بنچینه‌یی مسۆگه‌ر بکرێن‪ .‬ئێمه‌ ده‌مانهه‌وێ مافی‬

‫که‌مایه‌تیی ‌ه ئاینییه‌کانیش له‌ده‌ستوری بنچینه‌ییدا‬ ‫مسۆگه‌ر بکرێت‪ .‬له‌و ڕه‌وش�ه‌ی ئێستادا ده‌رفه‌تی‬ ‫پێکهاتنی دیموکراتیک ڕه‌خساوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر مافی‬ ‫بلۆکی سێهه‌مین مسۆگه‌ر بکرێن‪ ،‬ئ �ه‌و کات ‌ه‬ ‫دیموکراتیکبوونیش پێشده‌که‌وێت‪ .‬پێهاتنی ئێمه‌ش‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌وڵ �ه‌ت له‌سه‌ر ئه‌و ئه‌ساس ‌ه ده‌بێت‪ .‬ده‌بێ‬ ‫به‌تایبه‌ت ڕۆشنبیران له‌و ڕاستیی ‌ه باش تێبگه‌نن و‬ ‫بڕیاری خۆیان بده‌ن‪ .‬ئایا ل ‌ه بلۆکی ئاکه‌په‌دا جێ‬ ‫ده‌گرن‪ ،‬یان ل ‌ه بلۆکی" نه‌ته‌وه‌ی دێموکراتیکدا"؟‬ ‫پێویسته‌ هه‌ڵوێستی خۆیان له‌به‌رامبه‌ر پێواژۆی‬ ‫ئاماده‌کردنی ده‌ستوری بنچینه‌یی ڕوون بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫بلۆکی سێهه‌مین ته‌نها کوردان له‌خۆ ناگرێت‪ .‬ب ‌ه‬ ‫ئاگاییه‌وه‌ هه‌وڵ ده‌ده‌ن به‌ده‌په‌ له‌به‌رامبه‌ر مه‌هه‌په‌‪،‬‬ ‫وه‌ک پارتییه‌کی نه‌ژادپه‌رست نیشان ب��ده‌ن‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌م��ان��ه �ه‌وێ ب�ڵ�او‌ه ب �ه‌و تێڕوانینه‌ ب��ک�ه‌ی��ن‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌مانهه‌وێ ببین ‌ه پارتی هه‌موو ئه‌و الیه‌نانه‌ی ک ‌ه‬ ‫حسابیان بۆ نه‌کراوه‌‪ .‬ئێم ‌ه نه‌ژادپه‌رست نا‪ ،‬به‌ڵکوو‬

‫“سه‌دی سه‌د ئامانجی‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسی کورد نییه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌یه‌وێت هه‌یمه‌نه‌ی‬ ‫خۆی دروست بکات‪ ،‬بۆ‬ ‫دروست کردنی هه‌یمه‌نه‌‬ ‫و ده‌سه‌اڵتی خۆی‪،‬‬ ‫کوردان پاکتاو ده‌کات‬

‫“‬

‫ديدار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫دیموکرات سۆسیالیستین‪ .‬ل ‌ه یه‌کگرتنی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫دێموکراتیکدا‪ ،‬ڕه‌نجده‌ر‪ ،‬جه‌وساوه‌کان‪ ،‬سوریانی و‬ ‫ئه‌رمه‌نیش ده‌توانن به‌شدار بن‪.‬‬ ‫من ستایشی ژنانی کورد ده‌که‌م ک ‌ه له‌مه‌یدانه‌کاندا‬ ‫پێشوازیان ل ‌ه (‪)8‬ی مارس کرد‪ .‬سه‌باره‌ت به‌ ئازادی‬ ‫ژن جارێکی تر داوای له‌ ژنان ده‌که‌م که‌ ته‌سلیمی‬ ‫که‌لتوری ده‌سه‌اڵتداری پیاو نه‌بن‪.‬‬ ‫ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن له‌و به‌شه‌ی‬ ‫دیداره‌که‌یدا پیرۆزبایی له‌ ژنانی کورد ده‌کات ک ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی به‌شکۆ پێشوازیان له‌ هه‌شتی مارسی‬ ‫ئه‌مساڵ کرد‪ .‬هاوکاتیش ساڵوی خۆی ئاراسته‌ی‬ ‫ژنانی ن��او زیندانه‌کان و ب�ه‌و گوتنانه‌ی خ��واره‌و‌ه‬ ‫واڵم��ی ئ�ه‌و نامانه‌ی دای��ه‌و‌ه که‌ ب��ۆی ن���اردراون‪.‬‬ ‫ه �ه‌ن��دێ ژن و ک��چ ه��ه‌‌ن ک �ه‌ ته‌نگه‌تاو ک���راون‪.‬‬ ‫هه‌ندێ هه‌ن ک ‌ه به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ڕووب �ه‌ڕووی‬

‫‪15‬‬ ‫گوشار‪ ،‬توندوتیژی و جه‌وسانه‌وه‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌اڵتن‬ ‫ل �ه‌م��اڵ دۆخێکی ج��ی��اوازت��ره‌‪ .‬کاتێک ژن���ان ل ‌ه‬ ‫ماڵه‌وه‌ هه‌ڵدێن‪ ،‬ناتوانن خۆیان ل‌ه پیاوی ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫ڕزگار بکه‌ن‪ .‬مرۆڤ ناتوانێ هیچ الیه‌نێکی ئه‌و‬ ‫کرده‌وه‌ی‌ه بپارێزێ‪ .‬ئه‌و ژنانه‌ی ک‌ه بۆالی پیاوێک‬ ‫هه‌ڵدێن‪ ،‬شکۆمه‌ندی ژن بچووک ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی خۆی ده‌سپێرێت‌ه پیاوێکی ده‌سه‌اڵتدار‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫ڕێبازێکی مردنه‌‪ .‬ده‌ب��ێ خاوه‌ندارییه‌تی له‌و ژنان ‌ه‬ ‫بکه‌ن ک‌ه ڕووب���ه‌ڕووی توندوتیژی ده‌ب��ن�ه‌وه‌‪ .‬ده‌بێ‬ ‫ئه‌و ژنان‌ه په‌روه‌رد‌ه بکرێن و هه‌موو ده‌رفه‌تیکیان بۆ‬ ‫بڕه‌خسێندرێت‪ ،‬به‌اڵم ئێم‌ه ناتوانین که‌لتوری هه‌اڵتن‬ ‫ل‌ه ماڵ په‌سه‌ند بکه‌ین و ته‌سلیمی ببین‪ .‬من ل‌ه دژی‬ ‫ئه‌و ژنانه‌م ک‌ه خۆیان ده‌سپێرن‌ه پیاوی ده‌سه‌اڵتدار‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ ،‬کۆمه‌ڵگایه‌کی پ��ی��اوس��االره‌‪ .‬هه‌اڵتن‬ ‫ناتوانێ ژنان ئازاد بکات‪ .‬هیچ الیه‌کی ڕه‌وای ئه‌و‬ ‫که‌لتور‌ه نیی‌ه ک‌ه ئێم‌ه بیپارێزین‪ .‬چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫کێشه‌ی به‌و شێوه‌یه‌‪ ،‬ئه‌رکی کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای‬ ‫دێوکراتیکه‌‪.‬‬ ‫داوا ده‌که‌م‪ ،‬ناوه‌ندی ئاڵته‌رناتیڤ بۆ ژنان دابمه‌زرێ‪.‬‬ ‫شاره‌داری ده‌توانێت‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی پاراستنی ئه‌و ژنانه‌ی‬ ‫ک‌ه له‌ژێر گوشاردان‪ ،‬ماڵی ژنان ئاوا بکات و پرۆژه‌ی‬ ‫تایبه‌ت ب‌ه ژنان پێشبخات‪ .‬هه‌اڵتن له‌ده‌ست پیاوێکی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدار‪ ،‬ئ��ازادی نییه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه هه‌اڵتن ل ‌ه‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ک‪ ،‬خۆسپاردن‌ه ب�‌ه ده‌سه‌اڵتدارێکی‬ ‫دیکه‌‪ .‬ل‌ه بواری فه‌لسه‌ف‌ه هیچ الیه‌نیکی ئه‌و دۆخ ‌ه‬ ‫نیی‌ه ک‌ه مرۆڤ بتوانێت بیپارێزێت‪ .‬هه‌روه‌ها پێویست ‌ه‬ ‫خاوه‌ندارییه‌تی له‌و ژانان‌ه بکرێت ک‌ه ڕووب �ه‌ڕووی‬ ‫کوشتن ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫داوا ده‌ک����ه‌م ل �‌ه ژن���ان ک �‌ه ته‌سلیمی ک�ه‌ل��ت��وری‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���داری پیاو ن�ه‌ب��ن‪ .‬م��ن ده‌م��ه �ه‌وێ هه‌ندێ‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن له‌سه‌ر ژیانی هاوبه‌شی ژن و مێرد‬ ‫بکه‌م‪ .‬ئه‌گه‌ر پیاوێک ب‌ه ژنێک بڵێ" ژنی من"‬ ‫ئه‌و پیاو‌ه کۆتایی پێهاتووه‌‪ .‬ئێدی چاوه‌ڕێی هێچ‬ ‫شتێک له‌و پیاو‌ه ناکرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر ژنێکیش بڵێ"‬ ‫مێردی من" ئه‌و ژن�ه‌ش کۆتایی پێهاتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫په‌یوه‌ندی نێوان ژن و پیاو له‌سه‌ر ئه‌ساسی" هه‌وه‌س"‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌و‌ه زۆر مه‌ترسی داره‌‪ .‬ل‌ه ڕووی فه‌لسه‌فییه‌و‌ه‬ ‫هیچ به‌رهه‌مێکی نابێت‪ .‬من هه‌موو کاتێک ل ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندی له‌و شێوه‌ی‌ه ده‌ترسێم‪ .‬ده‌زاندرێت ک‌ه منیش‬ ‫ژیانی هاوبه‌شم هه‌بوو‪ .‬من ڕێگا ب‌ه هیچ که‌سێک‬ ‫ناده‌م ک‌ه هه‌سته‌کانم یه‌خسیر بکات‪ .‬به‌و شێوه‌یه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر پێ مامه‌وه‌‪ .‬پێشتر وتبووم‪ ،‬زه‌واج ده‌توانێ هه‌م‬ ‫مرۆڤ ڕیسوا بکات‪ ،‬هه‌میش بیکات ب‌ه وه‌زیر‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی من ل‌ه ژیانی هاوبه‌شدا خۆم ڕاده‌ستی" هه‌وه‌س"‬ ‫نه‌کرد‪ ،‬بووم ب‌ه ئاپۆ‪ .‬ئه‌وانه‌ی هه‌ر‌ه زیاتریش عاشق‬ ‫ده‌بن‪ ،‬کاتێک ژیانی هاوبه‌شی پێکدێنن‪ ،‬قورگی‬ ‫یه‌کتر ده‌گرن‪ .‬ده‌بێ ژیان له‌گه‌ڵ ژندا به‌باشی ببێته‌‬ ‫مایه‌ی تێگه‌یشتن و تێپه‌ڕی تێگه‌یشتنێکی زانستی‬ ‫بکه‌ن‪ .‬ده‌زان��درێ��ت ک‌ه له‌زمانی کوردیدا‪ ،‬ژی��ان به‌‬ ‫ژن ڕاڤ�‌ه ده‌کرێت‪ .‬به‌واتایه‌کی تر‪ ،‬ژن وات��ا ژیان‪.‬‬ ‫پێویست‌ه بۆ ژیانکردن له‌گه‌ڵ ژندا‪ ،‬هاوسه‌نگییه‌کی‬ ‫ڕوحی پێکبهێندرێت‪ .‬ده‌بێ بزاڤی ژنان له‌و مژاره‌دا‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی بکات‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ئه‌گه‌ر چى گــــه‌ل خـــــاوه‌ن ڕێــــــــکـــخـ‬

‫به‌اڵم ده‌توانیـن بڵیــــن ئـه‌م جواڵنـــه‌وه‌یــه‌ سه‌ره‌تاى شـــــ‬

‫~‪ :‬هۆکارى ده‌رکردنى ئه‌م پڕۆژه‌ی ‌ه له‌م‬ ‫کاته‌دا چى بوو؟‬ ‫نەجیبە عومەر‪ :‬له‌م س�ه‌ده‌ی�ه‌دا جیهان به‌گشتی ‌و‬ ‫ڕۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس �ت‌و کوردستان به‌تایبه‌تى له‌ناو‬ ‫گه‌لێ گۆڕانکاریدا تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬ئ�ه‌و سیسته‌مانه‌ى‬ ‫ک‌ه هه‌ی‌ه ناتوانن ببن‌ه وه‌اڵم بۆ به‌ڕێوه‌بردنى کۆمه‌ڵگا‬ ‫هه‌ربۆی‌ه ئه‌و شۆڕش‌و بزوتنه‌و‌ه دیموکراتى خوازانه‌ى‬ ‫گه‌الن ک‌ه باڵى به‌سه‌ر هه‌موو ڕۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاستدا‬ ‫کێشاو‌ه ل‌ه ده‌رئه‌نجامى ته‌قین‌و ڕاپه‌ڕینى گه‌لدا بۆ‬ ‫تێپه‌ڕاندنى ئ�ه‌و کێشانه‌ى ک‌ه ڕووب����ه‌ڕووى جه‌ماوه‌ر‬ ‫بۆته‌و‌ه ل‌ه سایه‌ى ئه‌م سیسته‌مانه‌دا‪ .‬کوردستان‌و گه‌لى‬ ‫کوردیش وه‌ک ناوه‌ندى ئه‌م هه‌رێم‌ه ڕۆڵى کاریگه‌ر‬ ‫ده‌گێڕێت له‌و گۆڕانکاریانه‌دا ب‌ه به‌رده‌وامى تێکۆشانى‬ ‫ئازادیخوازیانه‌ى گه‌لى کورد کاریگه‌رى له‌سه‌ر گه‌النى‬ ‫ناوچه‌ک‌ه کردوو‌ه ل‌ه ڕۆژى ئه‌مڕۆشدا ب‌ه هه‌مان شێوه‌‬ ‫ئه‌و گۆڕانکاریان‌ه کاریگه‌رى له‌سه‌ر کوردستانیش‬ ‫ده‌کات‪ .‬له‌و باوه‌ڕه‌داین شه‌پۆلى هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى سیسته‌مه‌‬ ‫ستاتۆ پارێزه‌کان ڕوب��ه‌ڕووى ده‌وڵه‌تانى سه‌رده‌ست له‌‬ ‫کوردستانیشدا ببێته‌وه‌‌و ب��زوت��ن�ه‌وه‌ى ئازادیخوزانه‌ى‬ ‫گه‌لى کوردیش ده‌توانێت ڕۆڵێکى کاریگه‌ر بگێڕێت‬ ‫ل‌ه به‌رپاکردنى شۆڕشى دیموکراتى گه‌الندا‪ .‬هه‌رچى‬ ‫هه‌رێمى کوردستانیش‌ه بیست ساڵ پێش ئێستا گه‌ل‬ ‫ڕاپ�ه‌ڕی��ن��ێ��ک��ى ش���ک���ۆدارى ک���رد ل����ه‌دژى سیسته‌مى‬ ‫ده‌سته‌اڵتدارى به‌عس‪ ،‬ل‌ه ئه‌نجامدا توانى هه‌ندێک‬ ‫ده‌ستکه‌وتى نه‌ته‌وه‌یی به‌ده‌ستبخات‪ ،‬به‌اڵم ب‌ه هۆکارى‬ ‫بااڵده‌ستبوونى عه‌قڵیه‌تى ناوه‌ندگه‌راییو حیزبگه‌رایی‬ ‫به‌سه‌ر حکوم‌هت‌و په‌رله‌ماندا بوو‌ه هۆکارى په‌ره‌سه‌ندنى‬ ‫گه‌نده‌ڵیو ن��اع�ه‌داڵ�ه‌ت�ى‌و سیسته‌مێکى سیاسى که‌‬ ‫نه‌یتوانى ببێت‌ه وه‌اڵم بۆ جێگیرکردنى دیموکراتی‌هت‌و‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ى ئ���ه‌و پ��رس �‌ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی��ان �ه‌ى ک �‌ه به‌‬ ‫هه‌ڵواسراوى ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ب‌ه پێچه‌وانه‌و‌ه بوو‌ه ئاسته‌نگێکى‬ ‫گ���ه‌ور‌ه ل�ه‌ب�ه‌رده‌م��چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی پ��رس��ى نه‌ته‌وه‌ییو‬

‫“ هه‌رکۆبونه‌و ‌ه و‬ ‫پرۆژه‌یه‌ک به‌بێ‬ ‫به‌شداری هه‌موو‬ ‫پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگا‬ ‫هیچ واتایه‌کی نابێـت‬ ‫وگه‌ره‌نتی سه‌رکه‌وتنی‬ ‫الوازه‌‬

‫“‬

‫سه‌باره‌ت به‌خوپیشاندانه‌کانی هه‌رێمی کوردستان و‬ ‫ئامانج وئاکامه‌کانی ئه‌م خوپیشاندانان‌ه و ئاراسته‌کردنی‪،‬‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر وسه‌رخستنی داوا ڕه‌واک��ان��ی ج �ه‌م��اوه‌ری‬ ‫گه‌له‌که‌مان وهه‌روه‌ها ده‌رخستنی پرۆژه‌ی چاره‌سه‌ری‬ ‫له‌الیه‌ن هێزوالیه‌ن‌ه جیاوازه‌کانی نێوگۆڕه‌پانه‌که‌‪ ،‬له‌وانه‌‪،‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆن(په‌رله‌مان وده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان) و ده‌سه‌اڵت و‬ ‫هاوکات‪ ،‬میکانیزمه‌ی چاره‌سه‌ری کێشه‌کان‪ ،‬رۆژی‬ ‫واڵت چاوپێکه‌وتنێکی له‌گه‌ڵ‪ ،‬نه‌جیبه‌عومه‌ر جێگری‬ ‫سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان و‬ ‫به‌رێوه‌به‌ری ئه‌نجوومه‌نی ژنانی ئازاد س��ازداوه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫خۆاره‌وه‌ش ده‌قی چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه‌تی‪:‬‬

‫دیموکراتى گ �ه‌ل��دا‪ .‬ل�‌ه ڕۆژى ئ�ه‌م��ڕۆش��دا که‌گه‌ل‬ ‫له‌چوارچێوه‌ى توڕه‌بونێکى جه‌ماوه‌ریدا ناڕه‌زایی خۆى‬ ‫ده‌رده‌ب��ڕێ��ت ئێم‌ه پێمان وای �‌ه ئه‌گه‌ر چى گه‌ل خاوه‌ن‬ ‫ڕێکخستنێکى تۆکم‌ه نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانین بڵین ئه‌م‬ ‫جواڵنه‌وه‌ی‌ه سه‌ره‌تاى شۆڕشێکی دیموکراتیه‌‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مای‌ه ئێم‌ه به‌ئه‌رکى خۆمان ده‌زانین کار‬ ‫بکه‌ین بۆ ئ �ه‌وه‌ى ئ�ه‌م چاالکیی‌ه جه‌ماوه‌ریی‌ه بگاته‌‬ ‫ئامانجه‌کانى خ��ۆى‪ ،‬ئێم‌ه وه‌ک پارتى چ��اره‌س�ه‌رى‬ ‫دیموکراتى ک��وردس��ت��ان ک�‌ه هێزێکى ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫پۆزه‌تیفین ب‌ه به‌رده‌وامى ل‌ه به‌ره‌ى جه‌ماوه‌ردا جێگه‌ى‬ ‫خۆمان گرتووه‌و ب‌ه له‌به‌رچاو گرتنى پرس‌ه نه‌ته‌وه‌ییو‬ ‫دیموکراتیه‌کان ب‌ه به‌رده‌وامى خاوه‌ن پڕۆژه‌ى چاره‌سه‌رى‬ ‫ب��وی��ن‪ .‬ل�ه‌ک��ات��ێ��ک��ى وه‌ه���اش���دا ب���ۆئ���ه‌وه‌ى چاالکییه‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریه‌کان ب‌ه ئاراسته‌یه‌کى ئاشتیو دیموکراتیدا‬ ‫بچێت‌و چاالکیو خۆپیشاندانه‌کان بگات‌ه ئامانجى خۆى‬ ‫و له‌به‌رژه‌وه‌ندى گه‌لدا بشکێته‌و‌ه ئه‌و ئیراد‌ه دیموکراتیه‌ى‬ ‫ک‌ه ده‌رده‌که‌وێت‌ه پێش به‌هێزتر بکرێت‌و کاریگه‌ریه‌کى‬ ‫باشى هه‌بێت بۆ گۆڕانکاریه‌کى ڕیشه‌یی له‌سیسته‌مى‬ ‫سیاسى‌و به‌ڕێوه‌بردندا‪ ،‬پرۆژه‌یه‌کمان راگه‌یاند‪ .‬له‌و‬ ‫ب��اوه‌ڕه‌دای��ن پڕۆژه‌که‌مان پڕۆژه‌یه‌کى واقعیو گرنگه‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ر کردنى ت�ه‌واوى ئه‌و کێشانه‌ى ڕوب�ه‌رووى‬ ‫سیست‌هم‌و کۆمه‌ڵگا بۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬پڕۆژه‌که‌تان چى ده‌کات ‌ه ئامانجى‬ ‫خۆى؟‬ ‫نەجیبە عومەر‪ :‬پڕۆژه‌که‌مان سه‌رکه‌وتنى پڕۆسه‌ى‬ ‫دیموکراتى ده‌کات‌ه ئامانجى خۆى‪ ،‬ک‌ه تێیدا ئیراده‌ى‬ ‫گ‌هل‌و پێشخستنى بیروڕاى ئازادیخوازانه‌ى گه‌ل به‌بنه‌ما‬

‫ده‌گرێت‪ .‬پێشمان وای‌ه هێزیى پۆاڵینى وشیار‌و ئیراده‌ى‬ ‫خه‌ڵک‌ه که‌ده‌توانێت سنور بۆ هه‌موو ده‌سته‌ڕۆییو‬ ‫گه‌نده‌ڵى‌و نا عه‌داله‌تیه‌کانى ده‌سه‌اڵت دابنێت‌و ده‌توانێت‬ ‫پێ بڵێت ئیتر به‌سه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌و هێزه‌ش ده‌توانێت ببێته‌‬ ‫م��ای �ه‌ى چ���اره‌س���ه‌رى ب��ۆ کێشه‌کانى خ���ۆى‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫ئ �ه‌م بنه‌مای‌ه پ��ڕۆژ‌ه ش �ه‌ش خاڵیه‌که‌مان پێشکه‌شى‬ ‫جه‌ماوه‌رى خۆپیشاند‌هر‌و که‌سانى ڕۆشنبیر‌و ڕێکخراوه‌‬ ‫مه‌ده‌نیو الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کانمان کردووه‌‪ .‬ئه‌م چاالکییه‌‬ ‫جه‌ماوه‌ریان‌ه له‌هه‌رێمی کوردستاندا هه‌ی‌ه ئه‌گه‌ر زۆر‬ ‫خاڵى جیاوازمان له‌گه‌ڵ تونس‌و واڵتانى تردا هه‌بێت‬ ‫ئه‌وا هه‌ندێک خاڵى هاوبه‌شیشمان هه‌ی‌ه وه‌ک چۆن‬ ‫ل‌ه واڵتانى ت��ردا خۆپیشانده‌ران ناڕه‌زاییه‌کانى گه‌ل‬ ‫پ��ارت��ى ده‌س����ه‌اڵت‌و ه��ێ��زى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ى کالسیکى‬ ‫هه‌مووی تێپه‌ڕاند ‌و پێشه‌نگایه‌تیه‌کى خۆڕسکانه‌ى‬ ‫پێشخست چاالکیه‌کان ئه‌و‌ه ده‌سه‌لمێنن ک‌ه له‌ماوه‌ى‬ ‫ڕاب��ردودا په‌رله‌مان‌و حکومه‌ت نه‌بون‌ه ئیراده‌یه‌ک که‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تى خه‌ڵک بکه‌ن‪ .‬هه‌ربۆی‌ه ل‌ه به‌رامبه‌ر به‌وه‌‬ ‫گه‌ل به‌چاالکیه‌کانى مه‌یدانى سه‌را( ئازادى) بۆخۆى‬ ‫دیاریکرد ک‌ه نوێنه‌رایه‌تى ئیراده‌ى گه‌ل بکات له‌وێوه‌‬ ‫ده‌یه‌وێت خۆى ڕاسته‌وخۆ نوێنه‌رایه‌تى خۆى بکات ئه‌م‬ ‫هه‌ڵوێستانه‌یش ب‌ه واتاى ئه‌و‌ه دێت ک‌ه دیموکراسیه‌تى‬ ‫نوێنه‌رایه‌تى ناتوانێت ببێت‌ه وه‌اڵم بۆ داخوازیه‌کانى گه‌ل‬ ‫ل‌ه جیاتى ئ�ه‌و‌ه دیموکراستێکى ڕاسته‌وخۆ ک‌ه گه‌ل‬ ‫به‌هه‌موو چین‌و توێژه‌کانیه‌و‌ه به‌شدار بێت ل‌ه بڕیارگرتن‬ ‫له‌سه‌ر چاره‌نوسى خۆى ده‌کات‌ه ئه‌مرى واقع‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای‌ه ب‌ه خوێندنه‌وه‌یه‌کى زانستیو بابه‌تیمان‬ ‫کردوو‌ه بۆ ڕه‌وشه‌که‌‪ ،‬ل‌ه پڕۆژه‌که‌ماندا گرنگى ده‌ده‌ینه‌‬ ‫ئاواکردنى ئیراده‌یه‌کى دیموکراتى ڕاسته‌وخۆى گه‌ل‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌و مه‌به‌ست‌ه پێداگرى ل‌ه دروستکردنى ئه‌نجومه‌نى‬ ‫ج�ه‌م��اوه‌رى ده‌ک�ه‌ی��ن‪ .‬ئه‌نجومه‌ن ب‌ه ب�ه‌ش��دارى هه‌موو‬ ‫چین‌و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا بێن‌ه الى یه‌کترى له‌سه‌ر‬ ‫ئاستى هه‌موو ک��ۆاڵن‌و گوند‌و ناوچه‌‌و شارۆچکه‌‌و‬ ‫ش��ار‌ه گ �ه‌وره‌ک��ان ئه‌نجومه‌نى ج �ه‌م��اوه‌رى گ �ه‌ل ساز‬ ‫بکرێت‪ .‬ئه‌م‌ه ب �ه‌و وات��ای �ه‌ش دێ��ت ک�‌ه ئ �ه‌و مۆدێله‌‬ ‫ک��ۆت��ای��ی پ��ێ بێت ک �‌ه پ��ارت��ى سیاسى ل �‌ه جێگه‌ى‬ ‫ه�ه‌م��وو چین‌و توێژه‌کانى کۆمه‌ڵگا بڕیاربگرێت‪،‬‬ ‫به‌ڵکو پارتیو پێیکهات‌ه سیاسیه‌کانیش ده‌توانن وه‌ک‬ ‫به‌شێکى کۆمه‌ڵگا وه‌ک ڕێ��ک��خ��راو ‌و سه‌ندیکا‌و‬ ‫گروپ و که‌سایه‌تى هه‌بونیان هه‌بێت ل‌ه بڕیارگرتن‌و‬ ‫چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگادا‪ .‬له‌ناو هه‌موو‬ ‫ئه‌نجومه‌نه‌کاندا کۆمسیۆنى سیاسى‪ ،‬یاسایی‪ ،‬ئابورى‪،‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى‪ ...‬هتد ساز بکرێت‪ .‬ئه‌م کۆمسیۆنانه‌‬ ‫کار بکه‌ن بۆ داڕشتنى پڕۆژه‌ى چاره‌سه‌رى له‌هه‌موو‬ ‫بواره‌کاندا‪ ،‬له‌س‌هر‌و هه‌موویانه‌و‌ه کۆمسیۆنى یاسایی‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪17‬‬

‫ـــستنێکى تۆکــمـــ ‌ه نییــــه‌‪،‬‬

‫ــــۆڕشێـــکی دیموکراتیه‌‬

‫“ به‌هۆکاری ئه‌وه‌ی په‌رله‌مان و حکومه‌ت نه‌بون ‌ه‬ ‫ئیراده‌یه‌ک بۆیه‌ گه‌ل ده‌ڕژێنه‌ ناو شه‌قام ومه‌یدانی‬ ‫ئازادی دروست ده‌که‌ن‪ ،‬بۆده‌ربڕینی بیروڕأکانیان‬

‫“‬

‫ب‌ه کۆکردنه‌وه‌ى هه‌موو پڕۆژ‌ه یاساکان ده‌ستورێکى‬ ‫دیموکراتى دابڕێژێت‌و بیخات‌ه به‌رده‌م ڕاى گشتى هه‌موو‬ ‫یاسا ناسى خه‌مخۆر‌و دیموکراتیخواز ل‌ه کۆمسیۆنه‌‬ ‫یاساییه‌کاندا جێگه‌ى خۆیان بگرین‌و کار بکه‌ن بۆ‬ ‫سه‌ره‌ڕاستکردنه‌وه‌ى ته‌واوى پڕۆژ‌ه یاساکان ل‌ه هه‌رێمى‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬به‌تایبه‌تى یه‌کێک له‌و یاسایانه‌ى که‌‬ ‫پێویست‌ه س �ه‌ره‌ڕاس��ت بکرێته‌و‌ه ی��اس��اى کۆمسیۆنى‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬له‌هه‌مان ئاستدا ب‌ه هاوبه‌شى هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌کان پڕۆژه‌یه‌کى تۆکم‌ه بۆ شارى که‌رکوک‌و‬ ‫ه�ه‌م��وو ئ �ه‌و جێگایانه‌ى ناکۆکیان ل�ه‌س�ه‌ر‌ه ئاماده‌‬ ‫بکرێت ل�ه‌گ�ه‌ڵ داڕش��ت��ن��ى پ���ڕۆژه‌ى چ��اره‌س��ه‌رى بۆ‬ ‫هه‌موو کێشه‌کانى کۆمه‌ڵگا له‌سه‌رو هه‌موویانه‌وه‌‬ ‫کێشه‌ى ژنان‌و الوان بتوانرێت گۆڕانکاریه‌کى ڕیشه‌یی‬ ‫ڕیفۆرمێکى مۆدێرنان‌ه ئه‌نجام بدرێت پاشان کار بکرێت‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنێکى پێشوه‌خت‪.‬‬ ‫~‪ :‬الیه‌نه‌کانى تریش پڕۆژه‌یان هه‌بوو‬ ‫چ جیاوازیه‌ک ل ‌ه نێوان پڕۆژه‌که‌ى ئێوه‌‌و ئه‌واندا‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫نەجیبە عومەر‪ :‬ب��اوه‌ڕێ��م��ان ب‌ه هه‌مه‌ڕه‌نگى بیر‌و‬ ‫بۆچون‌ه جیاوازه‌کان هه‌یه‌‪ .‬ل‌ه پ��ڕۆژه‌ک�ه‌ى خۆماندا‬ ‫هیچ هێز‌و الیه‌نێک ڕه‌تناکه‌ینه‌و‌ه هه‌ندێک له‌و‬ ‫پڕۆژانه‌ى تر ک‌ه هه‌ی‌ه ڕویان ل‌ه حکوم‌هت‌و ده‌سه‌اڵته‌‪.‬‬ ‫پ��ڕۆژه‌ک�ه‌ى ئێم‌ه زیاتر ڕووى ل‌ه خه‌ڵکه‌‪ ،‬ئێم‌ه باس‬ ‫ل �‌ه مۆدێلیک ده‌ک �ه‌ی��ن ک �‌ه چ��اره‌س �ه‌ری �ه‌ک��ى واق��ع‬ ‫بینانه‌ى تێدای‌ه بۆ نمون‌ه ئێم‌ه پێمانوای‌ه له‌گه‌ل ئه‌وه‌ى‬ ‫سیسته‌م‌ه ستاتۆ پارێزه‌کان شانسى مانه‌وه‌یان نه‌ماوه‌‬ ‫ئاسته‌نگن ل�‌ه ب���ه‌رده‌م پێشکه‌وتنه‌کاندا ب�‌ه هه‌مان‬ ‫شێو‌ه حکومه‌تێکى ته‌کنۆکرات و سیسته‌مێک که‌‬ ‫هه‌ڵگرى ئایدۆلۆژیاى لیبرالیزم بێت سه‌رچاوه‌ى کێش‌هن‌و‬ ‫ڕووب�ه‌ڕووى قه‌یران بونه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌مڕۆ نمونه‌ى ئه‌وان‌ه له‌‬ ‫واڵتانى ڕۆژئاوادا ب‌ه ئاشکرا ده‌بینرێت‌و هه‌ندێک له‌‬ ‫نه‌خۆشیه‌کانى سیسته‌مى سه‌رمایه‌دارى ک‌ه هه‌ڵگرى‬ ‫ئایدئۆلۆژیاى لیبرالیزم‌ه توشى کۆمه‌ڵگا‌و سیسته‌مى‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنى هه‌رێمى کوردستانیش بۆته‌وه‌‪ .‬ئێم‌ه پێمان‬ ‫وانیی‌ه کێشه‌کانى هه‌رێمى کوردستان نه‌بوونى که‌سى‬ ‫ته‌کنۆکراته‌‪ ،‬به‌ڵکو که‌سی ته‌کنۆکراتمان هه‌یه‌‬ ‫ب �ه‌اڵم ئ�ه‌و توانایانه‌ى ک‌ه هه‌ی‌ه له‌خزمه‌تى خۆیاندا‬ ‫به‌کاریده‌هێنن بۆ به‌ڕێوه‌بردنێکى سه‌رکه‌وتوش ته‌نها‬ ‫زانیارى‌و پسپۆڕبوون به‌س نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو زانیاریو ئه‌خالق‌و‬ ‫وی���ژدان پێکه‌و‌ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ میکانیزمه‌ى لێپرسینه‌وه‌‌و‬ ‫دادگایی کردن پێویست‌ه بۆ حکومه‌تێک تا بتوانێت‬ ‫به‌باشترین شێو‌ه خزمه‌ت ب‌ه خه‌ڵک بکات‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئایا ئێو‌ه له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى‬ ‫حکومه‌تدان؟‬

‫نەجیبە عومەر‪ :‬نه‌خێر ئێم‌ه له‌گه‌ڵ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى‬ ‫حکومه‌تدانین و ئه‌م قۆناغه‌ى ک‌ه گه‌له‌که‌مان پێیدا‬ ‫تێده‌په‌ڕێت قۆناغێکى هه‌ستیار‌ه ‌و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى‬ ‫حکومه‌ت ده‌بێت‌ه مایه‌ى په‌رشوباڵویو ڕێگ‌ه خۆش‬ ‫ده‌کات له‌به‌رده‌م ده‌ستێوه‌ردانێکى دژوار له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تانى‬ ‫داگیرکه‌ر ل‌ه کوردستاندا بۆ سه‌ر هه‌رێمه‌که‌‪ ،‬ئه‌گه‌رى‬ ‫ئه‌وه‌ش دروست ده‌کات زه‌مین‌ه ل‌ه به‌رده‌م شه‌ڕى ناوخۆیدا‬ ‫بکاته‌وه‌‪ ،‬له‌م سه‌رده‌مه‌شدا پێمان وای‌ه ب‌ه به‌هێزکردنى‬ ‫پێوانه‌کانى دیموکراتیه‌ت ل‌ه چاالکیی‌ه جه‌ماوه‌ریه‌کاندا‬ ‫و فشار دروس��ت��ک��ردن ل�ه‌س�ه‌ر ده‌س���ه‌اڵت ل�‌ه ڕێگه‌ى‬ ‫پێشخستنى ئ��ی��راده‌ى گ�ه‌ل ده‌توانین گۆڕانکاریه‌کى‬ ‫ڕیشه‌یی ئه‌نجام بده‌ین‪.‬‬ ‫~‪ :‬ل��ه‌گ��ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ى خۆپیشاندانى‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌رى ب �ه‌رده‌وام �ه‌‪ ،‬دانیشتنى دوو قۆڵى‌و‬ ‫چه‌ند قۆڵى ل ‌ه نێوان الیه‌نه‌کاندا ده‌کرێت ئایا‬ ‫ئه‌و دانیشتنان ‌ه چه‌ند‌ه ده‌توانێت بار‌و دۆخه‌که‌‬

‫بگۆڕێت؟‬ ‫نەجیبە ع���وم���ەر‪ :‬ب �ه‌ڵ��ێ دان��ی��ش��ت �ن‌و گفتوگۆ‬ ‫گرنگ‌ه و پێویست‌ه ئه‌نجامدانی هه‌موو کۆبوونه‌و‌ه و‬ ‫به‌ئاماده‌بوونی هه‌موو هێزو الیه‌نه‌کان و به‌به‌شداری‬ ‫جه‌ماوه‌ر و به‌شێوه‌یه‌کی ک��راووه‌و شه‌فاف بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫کۆبونه‌و‌ه داخ��راوه‌ک��ان له‌نێوان چه‌ند الیه‌ندا گومان‬ ‫له‌الی خه‌ڵک دروست ده‌کات و خه‌ڵک ئه‌و‌ه قه‌بووڵ‬ ‫ناکات هه‌ندێک هێز ببنه‌نوێنه‌ری خۆپیشاندان و پڕۆژه‌‬ ‫ده‌ربخه‌ن و پێشکه‌شی حکومه‌ت و په‌رله‌مانی بکه‌ن‬ ‫بێ ئ �ه‌وه‌ی خه‌ڵک ئاگاداربێت‪ ،‬چونک‌ه ئاشکرایه‌‬ ‫ک �‌ه ئ �ه‌م ب��زوت��ن �ه‌و‌ه ج�ه‌م��اوه‌ری��ی�‌ه ب�ه‌ره‌ن��گ��ی گه‌نجان‬ ‫که‌ئیراده‌یه‌کی دیموکراتیانه‌ی ئازادی پێش خستووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م خۆپیشاندانان‌ه ئیراده‌یه‌کی دیموکراتیانه‌ی‌ه و وه‌ک‬ ‫چۆن له‌میسر و تونس چاالکیی‌ه جه‌ماوه‌رییه‌کان هه‌موو‬ ‫پارتیه‌کانی تێپه‌ڕاندوو‌ه به‌وانه‌ی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنه‌‬ ‫کالسیکه‌کانیش جێهێشتوو‌ه و گه‌ل پێش ئه‌وانه‌‪Û‬‬

‫که‌وتوو‌ه له‌هه‌رێمی کوردستانیش به‌هۆکاری ئه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مان و حکومه‌ت نه‌بون‌ه ئیراده‌یه‌ک بۆی‌ه گه‌ل‬ ‫ده‌ڕژێن‌ه ناو شه‌قام ومه‌یدانی ئازادی دروست ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫بۆده‌ربڕینی بیروڕأکانیان‪ .‬ده‌مه‌وێت تیشک بخه‌مه‌‬ ‫سه‌ر ئه‌و خاڵه‌ش که‌ئه‌گه‌ر هه‌ندێک هێز له‌په‌رله‌ماندا‬ ‫وه‌ک ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مانن جگ‌ه له‌وانیش چه‌ندین‬ ‫پارتی و ڕێکخراو وکه‌سایه‌تی هه‌ی‌ه ک‌ه له‌به‌ره‌ی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن دان له‌و باوه‌ڕه‌شداین ئه‌وانه‌ی خۆپیشاندانیان‬ ‫ئه‌نجامداو‌ه به‌شێکی گرنگیان له‌م پێکهاته‌ی‌ه پێکهاتووه‌‪،‬‬ ‫گ��رێ��دراو ب�ه‌و ڕاستیه‌و‌ه هه‌رکۆبونه‌و‌ه و پرۆژه‌یه‌ک‬ ‫به‌بێ به‌شداری هه‌موو پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگا هیچ‬ ‫واتایه‌کی نابێـت وگه‌ره‌نتی سه‌رکه‌وتنی الوازه‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئێو‌ه له‌گه‌ڵ چه‌په‌کاندا کۆبوونه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئامانجتان چیبوو له‌وکۆبونه‌وه‌یه‌؟‬ ‫نەجیبە عومەر‪ :‬ئێم‌ه وه‌ک پارتیه‌کی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫خ���اوه‌ن هێلێکی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی دیموکراتین و ک��راوه‌ی��ن‬ ‫ب��ۆ پ�ه‌ی��وه‌ن��دی ل�ه‌گ�ه‌ڵ ه�ه‌م��وو ه��ێ��زو الیه‌نێک که‌‬ ‫له‌به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی گه‌لدا بێت‪ .‬له‌وماوه‌یه‌دا چه‌ندین‬ ‫چاوپێکه‌وتن و گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ هێزو الیه‌نه‌کان‬ ‫ئ �ه‌ن��ج��ام��داوه‌‪ .‬دانیشتنیشمان ل �ه‌گ �ه‌ڵ چه‌په‌کاندا‬ ‫به‌مه‌به‌ستی س��ازدان��ی پالتفۆرمێکی ج �ه‌م��اوه‌ری‬ ‫ل �ه‌پ��ارت��ی و ه��ێ��زو الی���ه‌ن و ڕێ��ک��خ��راو که‌سایه‌تی‬ ‫به‌مه‌به‌ستی هه‌ڵوێست دیاریکردن و به‌ررۆژی واڵتی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا و دانانی هه‌ڵوێستی‬ ‫ڕادی��ک��اڵ ک‌ه داخوازیمان ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌وپارتیانه‌ی‬ ‫ک‌ه چه‌پن و له‌ده‌سه‌اڵتدان پێویست‌ه بێنه‌به‌ره‌ی گه‌ل و‬ ‫خۆیان له‌ده‌سه‌اڵت بکشێننه‌وه‌‪ .‬ئامانجی بنگه‌یشمان‬ ‫ئه‌نجامدانی کار وچاالکی هاوبه‌ش‌ه بۆ گرنگی دان‬ ‫به‌هۆشیاری تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا و به‌هێزکردنی‬ ‫ئیراد‌ه و ب��اوه‌ری خۆپیشانده‌ران و به‌رفراوانکردنیان‬ ‫له‌هه‌موو شاروشارۆچکه‌کانی باشوری کوردستان‬ ‫و ئاراسته‌کردنی چاالکیه‌کان له‌چوارچێوه‌ی ئاشتی‬ ‫ودیموکراتیدا‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئاراسته‌ی خۆپیشاندانه‌کان به‌ربه‌کوێ‬ ‫وه‌ده‌چێت؟‬ ‫نەجیبە ع��وم��ەر‪ :‬ئ �ه‌م خۆپیشاندانان‌ه ک �‌ه وه‌ک‬ ‫توره‌بونێکی ج �ه‌م��اوه‌ری به‌شێوه‌یه‌کی خۆرسکانه‌‬ ‫پێشکه‌وتوو‌ه له‌ده‌رئه‌نجامی ناعه‌داڵه‌تی و گه‌نده‌ڵی‬ ‫و هه‌موو سه‌رکوتکردن و بێ ئیراده‌کردنی گه‌له‌وه‌‬ ‫ده‌رکه‌وتوو‌ه که‌ده‌توانین بڵێین ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا‬ ‫پێشکه‌وتنی ئاستی هۆشیاری گه‌ل پیشانده‌دات‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مانه‌ش له‌الیه‌ن هێزی نه‌یار و ده‌ره‌کییه‌و‌ه به‌به‌رده‌وامی‬ ‫ه�ه‌وڵ��ده‌درێ��ت بۆ ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان به‌تایبه‌تی له‌سه‌ره‌تادا‬ ‫هه‌ندێک له‌هه‌وڵدانانه‌کان به‌ئاراسته‌یه‌کدا بوو‌ه که‌‬ ‫داخوازییه‌کان بچوکبکرێته‌و‌ه و بخرێت‌ه ره‌وشێک‌ه و وه‌ک‬ ‫ملمالنێ نێوان دووهێز ئاراسته‌بکرێت یان چاالکیه‌کان‬ ‫له‌شارێکدا قه‌تیس بکرێت‪ .‬بێگومان ئه‌م ئاراسته‌یه‌‬ ‫ئیراده‌ی دیموکراتیخوازانه‌ی گه‌ل ده‌شکێنێت‪ .‬گرێدراو‬ ‫به‌مانه‌و‌ه ئێم‌ه وه‌ک پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان به‌به‌رده‌وامی به‌به‌شداریمان ل‌ه چاالکییه‌کان‬ ‫و به‌لێدوانه‌کانمان کارمان کرد بۆئه‌وه‌ی خۆپیشاندان‬ ‫به‌ئاراسته‌یه‌کی باشدا بڕوات‪ .‬ئێم‌ه له‌وباوه‌ره‌داین ئه‌م‬ ‫ج��ۆر‌ه کاران‌ه ئه‌گه‌رگرنگی پێبدرێـت وبه‌ئاقارێکی‬

‫ئێمه‌ پێمان وانییه‌ کێشه‌کانى‬ ‫هه‌رێمى کوردستان نه‌بوونى‬ ‫که‌سى ته‌کنۆکراته‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫که‌سی ته‌کنۆکراتمان‬ ‫هه‌یه‌ به‌اڵم ئه‌و توانایانه‌ى‬ ‫که‌ هه‌ی ‌ه له‌خزمه‌تى‬ ‫خۆیاندا به‌کاریده‌هێنن بۆ‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنێکى سه‌رکه‌وتوش‬ ‫ته‌نها زانیارى‌و پسپۆڕبوون‬ ‫به‌س نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو زانیاریو‬ ‫ئه‌خالق‌و ویژدان پێکه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ میکانیزمه‌ى‬ ‫لێپرسینه‌وه‌‌و دادگایی کردن‬ ‫پێویسته‌ بۆ حکومه‌تێک تا‬ ‫بتوانێت به‌باشترین شێوه‌‬ ‫خزمه‌ت ب ‌ه خه‌ڵک بکات‬

‫“‬

‫“‬

‫‪18‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫ڕێکدا بڕوات ئه‌م بزوتنه‌و‌ه ده‌بێت‌ه هۆکارێکی بنگه‌هی‬ ‫ب��ۆچ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی پرس‌ه چ��اره‌ن��وس��ازه‌ک��ان��ی گ �ه‌ل و‬ ‫پێشمانوای‌ه پێویست‌ه هه‌موو الیه‌نێک خۆی به‌ررۆژی‬ ‫واڵت ببینێت بۆسه‌رخستنی ئه‌م پرۆسه‌ی‌ه ک‌ه ده‌رفه‌تی‬ ‫پرۆسه‌یه‌کی دیموکراتیانه‌ی‌ه و پێویست‌ه ڕێگ‌ه نه‌ده‌ین‬ ‫ئالۆزی و توندوتیژی یه‌خه‌ی کۆمه‌ڵگا بگرێت و ئه‌و‬ ‫ئیراد‌ه دیموکراتییه‌ی پێشده‌که‌وێت سه‌رکوت بکرێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاراسته‌یه‌کی راستی بدرێتی ده‌توانین ببینه‌خاوه‌ن‬ ‫سیته‌مێکی دیموکراتی وگه‌ره‌نتی به‌رفراوانکردن‬ ‫و پاراستنی ده‌سکه‌وت‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیشمان بکه‌ین‪.‬‬ ‫له‌هه‌موو هه‌لومه‌رجێکیشدا ده‌کرێت ئه‌م خۆپیشاندانانه‌‬ ‫به‌ئاراسته‌یه‌کی باشدا ببرێت و بگات‌ه ئامانجه‌کانی‬ ‫خۆی که‌داخوازیی‌ه ره‌واکانی گه‌له‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئ��ێ��و‌ه وه‌ک پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری‬ ‫کێشه‌کانی هه‌رێم له‌چیدا ده‌بینن؟‬ ‫نەجیبە ع��وم��ەر‪ :‬ئ �ه‌گ �ه‌ر کێش‌ه دی���ارو زه‌ق ئه‌و‬ ‫سیسته‌م‌ه سیاسی و ئیداریی‌ه بێت که‌له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی‬ ‫نادیموکراتی بنیاتنراو‌ه و داهاته‌کان له‌به‌رژه‌وه‌ندی تاخم‬ ‫و کۆمه‌ڵیکدا به‌کارده‌هێنرێت و گه‌نده‌لی وناعه‌داڵه‌تی و‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و ڕزاندن ده‌بات‪ ،‬به‌اڵم له‌بنگه‌دا کێشه‌ی‬ ‫بنگه‌هی بوونی عه‌قڵیه‌تێکی نادیموکرات‌ه بااڵده‌ستی‬ ‫زهنیه‌تێکی ناوه‌ندگه‌رای‌ه که‌به‌هیچ جۆرێک بیرورای‬ ‫جیاواز په‌سه‌ند ناکات و چه‌مکی یه‌کترقه‌بوڵکردن‬ ‫نیی‌ه ئه‌م‌ه وه‌ک که‌لتورێک جێگیربوو‌ه ک�‌ه تا‬ ‫ناوتاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا چاندویانه‌‪ ،‬شانبه‌شانی ئه‌مانه‌‬ ‫چه‌مکێک له‌سیاسه‌تکردندا بااڵده‌ست‌ه خۆگرێدانه‌‬ ‫به‌هێزی ده‌ره‌کییه‌و بێ باوه‌ڕبوون‌ه ب‌ه هێزی جه‌ماوه‌ری‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌ش له‌سیسته‌می به‌ڕێوه‌بردندا له‌گه‌ڵ‬ ‫نه‌بوونی ستراتیجێکی کارکردن و نه‌بوونی ئایدۆلۆژیا‬ ‫و چه‌مکێکی خزمه‌تکردن ونه‌بوونی میکانیزمه‌یه‌کی‬ ‫لێپرسینه‌و‌ه ب��ۆ راس��ت��ک��ردن �ه‌وه‌و تێپه‌راندنی ک �ه‌م و‬ ‫کورتیه‌کان‪ .‬ئه‌م زهنیه‌ته‌گه‌وره‌ترین ئاسته‌نگ‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسی نه‌ته‌وه‌ی و دیموکراتی هه‌تا ئه‌م‬ ‫زهنیه‌ت‌ه نه‌گۆرێت ناتوانین باس له‌گۆرانکاری ریشه‌یی‬ ‫بکه‌ین‪.‬‬ ‫~‪ :‬رێگا ‮ی ‬گونجا‮و ‬ ‮و ‬سه‌رده‌میان ‌‮ه ‬ب‮ۆ‬ ‫‬چاره‌سه‌رکردن ‮ی ‬کێشه‌کان ‮ی ‬هه‌رێم ‮ی ‬کوردستا ‮ن‬ ‫‬له‌چید‮ا ‬ده‌بینن‮‪‬ ،‬هه‌ت‮ا ‬که‌س‮‪‬ ،‬به‌داخوازییه‌کان ‮ی‬ ‫‬جه‌ماوه‌ر‪،‬‮ ‬موزاید‌هو‮ ‬سازش‮ ‬نه‌کات؟‬ ‫نەجیبە ع��وم��ەر‪ :‬ب �ه‌رده‌وام��ک��ردن��ی خۆپیشاندان‬ ‫وبه‌رفراوانکردنی و به‌زیندوهێشتنه‌وه‌ی ڕۆحی تێکۆشان‬ ‫و هه‌ڵوێست وه‌رگرتن و پێشخستنی چه‌مکی خزمه‌تکردن‬ ‫وه‌ک پێوانێکی گرنگ بۆبه‌هێزکردن وبه‌رزڕاگرتنی‬ ‫به‌هاکانی مرۆڤبوون وکۆمه‌ڵگابوون زۆرگرنگه‌‪،‬‬ ‫چونک‌ه پێچه‌وانه‌ی ئه‌مان‌ه سه‌رقاڵبوونی تاکه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌الیه‌ن‌ه مادییه‌کانی ژیانه‌وه‌و کوشتنی‬ ‫هه‌ستی تێکۆشان وه �ه‌ڵ��وه‌ش��ان �ه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگایه‌‪.‬‬ ‫باشترین چ��اره‌س�ه‌ری هۆشیارکردن و به‌ڕێکخستنی‬ ‫گه‌ل‌ه له‌خواره‌و‌ه بۆسه‌ره‌و‌ه گه‌یاندنی گه‌ل ب‌ه ئیراده‌یه‌کی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ ک‌ه بتوانێت هه‌موو پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگا‬ ‫خ����اوه‌ن ب��ڕی��ارب��ن ل �‌ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬واتا به‌بچوکردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت‬ ‫له‌بواری زهنیه‌تداو ئاواکردنی بیروبۆچوونی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتی له‌ناو تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگادا و له‌بواری‬ ‫ک��رداری ئاواکردنی ئ�ه‌و سیسته‌م‌ه دیموکراتییه‌ی‬ ‫ک‌ه هه‌موو چین وتوێژو الیه‌ن و که‌سێک ئه‌رک و‬ ‫مافی خۆی بزانێـت‪ ،‬واتاگه‌ل خۆی خۆ به‌ڕێوه‌ببات‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆشیاری گ�ه‌ل زێ��د‌ه ده‌ک��ات و هیچ هیزو‬ ‫الیه‌نێکیش ناتوانێت داخوازییه‌کانی گه‌ل سه‌رکوت‬ ‫بکات یان هه‌ندێکی تریش ناتوانن داخوازییه‌کانی گه‌ل‬ ‫به‌کاربهێنن بۆمه‌به‌ستی ده‌سه‌اڵتخوازی‪ ،‬به‌ڵکوو گه‌ل‬ ‫ده‌توانێت به‌ری ره‌نجی خۆی وه‌ربگرێت‪ .‬بێگومان ئه‌وه‌ی‬ ‫ببێته‌هێزی به‌ڕێوه‌بردنی کۆمه‌ڵگاش شانبه‌شانی الوان‬ ‫ژنان‌ه ک‌ه پێویست‌ه پێشه‌نگایه‌تی بکه‌ن له‌م چاالکیانه‌دا‪،‬‬ ‫چونک‌ه هه‌تا ژن به‌شێوه‌یه‌کی ئاکتیف ڕۆڵ نه‌گێرێت‬ ‫نه‌زهنیه‌تی ناوه‌ندگه‌رایی کۆتای دێت و نه‌چه‌مکی‬ ‫یه‌کتر په‌سه‌ندکردن جێگیرده‌بێت‪ ،‬چونکه‌به‌رپاکردنی‬ ‫ش���ۆرش ل �ه‌الی �ه‌ن ژن��ان �ه‌و‌ه ت��اک�‌ه ه��ێ��زی پاڵنه‌رده‌بێت‬ ‫که‌ته‌واوی عه‌قڵیه‌ت‌ه کۆنه‌پارێزییه‌کان ده‌هه‌ژێنیت‪.‬‬ ‫گرنگ‌ه بڵین که‌ته‌مه‌نی ن��اوه‌ن��گ �ه‌رای زۆرک��ورت �ه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم هه‌مه‌ره‌نگی له‌یه‌کترنزیکبونه‌وه‌ی هه‌موو ره‌نگه‌‬ ‫جیاوازه‌کان کرۆک و نرخه‌کانی دیموکراتیه‌ته‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪19‬‬

‫خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ر ل ‌ه ئۆپۆزیسیۆن راستربیرده‌کاته‌وه‌‬

‫ئ���ه‌و ق��ۆن��اخ �ه‌ ت���ازه‌ی���ه‌ی ل �ه‌ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی گ���ه‌الن‬ ‫ده‌س��ت��ی��پ��ێ��ک��ردوه‌ ل �ه‌گ �ه‌ڵ‌ ئ���ه‌وه‌ی ل���ه‌زۆر الی �ه‌ن �ه‌و‌ه‬ ‫شێوازی نوێی تێکۆشانیان ده‌رخست‪ ،‬هه‌مانکات‬ ‫ل �ه‌پ��رس��ی ئ��ۆپ��ۆزی��س��ی��ۆن و ب�ه‌ره�ه‌ڵ��س��ت��ک��اری��ش��دا‬ ‫نمونه‌یه‌کی تازه‌یه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌رکه‌وت ته‌نها‬ ‫سیسته‌می ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و به‌ڕێوه‌بردن له‌قه‌یراندا‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ش ئۆپۆزیسیۆن به‌مۆدێلی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��داری �ه‌ت��ی ئ�ه‌وی��ش ل�ه‌ق�ه‌ی��ران��دای�ه‌‪ .‬بۆیه‌ش‬ ‫خه‌ڵک نه‌که‌وته‌ دوای بای هێزی ئۆپۆزیسیۆن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نمونه‌ی میسر وه‌ربگرین؛ وه‌ک چاوه‌ڕێ‬ ‫ده‌ک��را ئیخوان موسلمین واده‌رن�ه‌ک�ه‌وت‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫خۆیان به‌لیبڕاڵ و الیه‌نگری ئ �ه‌وروپ��اش داده‌ن��ا‬ ‫نمونه‌ی ال��ب��راداع��ی و ع��وم�ه‌رو موسا ئه‌وانیش‬ ‫نه‌یانتوانی ببنه‌ جێی هیوای خه‌ڵک‪ .‬بۆیه‌ تائێستا‬ ‫میسر راس��ت �ه‌ڕێ ن �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ه�ه‌م��ان هه‌ڵسه‌نگاندن‬ ‫ده‌توانین بۆ تونس و ئه‌و واڵتانه‌ی سه‌رهلدانیان‬ ‫تیادا ب���ه‌رده‌وام ده‌ک��ات بکه‌ین‪ .‬بۆیه‌ش پێویست ‌ه‬ ‫جاریکیتر پرسی ئۆپۆزیسیۆن و ره‌هه‌نده‌کانی‬ ‫هه‌ڵسه‌نگێنینه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌س�ه‌اڵت وه‌ک چۆن له‌ناوچه‌که‌دا‬ ‫به‌گشتی له‌داڕمان و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ دایه‌ به‌هه‌مانشێو‌ه‬ ‫له‌هه‌رێمه‌که‌ی ئێمه‌ش ئیتر ده‌سه‌اڵت نه‌ما بتوانێت‬ ‫به‌میتۆدی رابردوو ده‌سه‌اڵتداریه‌تی خۆی به‌رده‌وام‬ ‫بکات‪ ،‬بۆیه‌ گرنگه‌ له‌مڕۆوه‌ چاومان له‌سه‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫بێت ئ�ه‌ی هێزه‌ ئۆپۆزیسیۆنه‌کان چی ده‌ک �ه‌ن؟‬ ‫پرۆژه‌ و پێشنیاره‌کانیان چه‌نده‌ ده‌که‌ێته‌ خزمه‌ت‬ ‫دیموکراتیزه‌کردنی کۆمه‌ڵگا و سنوردارکردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تی داهاتوو‪.‬‬ ‫ل�ه‌ک��وردس��ت��ان ه�ه‌ت��ا س��اڵ��ی(‪)2005‬ک��ه‌س باسی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن ب��وون��ی ن �ه‌ک��ردب��وو‪ ،‬وات���ا ن���اڕه‌زای‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم ناویان به‌ئۆپۆزیسیۆن له‌خۆنه‌نابوو‪،‬‬ ‫ن��اڕه‌زای �ه‌ک��ان��ی (‪ )2005‬ج�ه‌س��اره‌ت��ێ��ک��ی نوێی‬ ‫له‌کۆمه‌ڵگادا دروستده‌کرد‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش هه‌ندێک‬ ‫گ���روپ و الی���ه‌ن خ��ۆی��ان وه‌ک ب�ه‌ره�ه‌ڵ��س��ت��ک��ار‬ ‫راگ��ه‌ی��ان��د‪ .‬ج���اری ی �ه‌ک �ه‌م پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان‪ ،‬خۆی وه‌ک ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫راگه‌یاند‪ ،‬هه‌م له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫و هه‌م له‌سه‌ر ئاستی ئێراق‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ رووبه‌ڕووی‬ ‫په‌راوێزخستن و گۆشه‌گیریشکرایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌موو‬ ‫هێزی خۆی نیشاندا له‌پێناو سه‌لماندنی مۆدێلێکی‬ ‫نوێ له‌ئۆپۆزیسیۆنیه‌تی پۆزه‌تیف و بێ چه‌ک‪،‬‬

‫“‬

‫سه‌ردار ستار‬

‫چونکه‌ تا ئه‌و کاته‌ پارتی و یه‌کێتی په‌نجا په‌نجا‬ ‫بوون و پارت و الیه‌نه‌کانی تریش له‌ده‌وره‌ی ئه‌وان‬ ‫ده‌خوالنه‌وه‌ به‌ ئیسالمی و عه‌لمانیه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫بنه‌مایه‌ش پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری هه‌وڵیدا له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی دیموکراتیخوازان و حیزبی رزگاری‬ ‫به‌ره‌یه‌کی هاوبه‌ش دروستبکه‌ن به‌ناوی ب�ه‌ره‌ی‬ ‫گ��ۆڕان‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌هۆکاری ب��اش خۆبه‌رێکخستن‬ ‫ن�ه‌ک��ردن��ی��ان و ف��ش��ار و ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ ب �ه‌رده‌وام �ه‌ک��ان‬ ‫له‌سه‌ر ه �ه‌ردووو الیه‌نی به‌رامبه‌ر وله‌هه‌مانکات‬ ‫نه‌بوونی کورسی له‌په‌رله‌مان ئه‌وه‌ش هۆکارێکی‬ ‫تربوو له‌گه‌شه‌نه‌سه‌ندیان‪ ،‬بۆیه‌ نه‌یانتوانی رۆڵی‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی ببینن‪ .‬ل���ه‌دوای ساڵی (‪)2008‬‬ ‫ن��اڕه‌زای رۆژب �ه‌ڕۆژ له‌په‌ره‌سه‌ندن داب��وون‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫وای کرد پارته‌کانی ده‌سه‌اڵت بکه‌ونه‌ قه‌یرانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌هۆی پێکهاته‌ی سیاسی یه‌کێتی و زه‌مینه‌ی‬ ‫رۆشنبیری و دیموکراتی ش��اری سلێمانی بۆی ‌ه‬ ‫ته‌قینه‌وه‌که‌ یه‌کێتی و سلێمانی گرته‌وه‌‪ ،‬ئه‌نجامی‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ئ���ه‌و گ���روپ���ه‌ی ج��ی��اب��وون �ه‌وه‌ له‌یه‌کێتی‬ ‫بنکه‌یان له‌ناو ده‌سه‌اڵتدا هه‌بوو و زۆری��ان له‌خۆ‬ ‫جیاوازتر ن �ه‌ده‌دی��ت‪ ،‬ئه‌مه‌ش وای��ک��رد کۆسپێکی‬ ‫ئه‌وتۆیان بۆ دروستنه‌کرێت‪ ،‬ئه‌وانیش له‌هه‌ڵبژاردن‬ ‫ده‌رفه‌ته‌که‌یان باشتر به‌کارهێناو به‌ئه‌نجامێکی‬ ‫باش ده‌رکه‌وتن‪ .‬دوای هه‌ڵبژاردن ئه‌گه‌ر ببوونایه‌‬ ‫هاوبه‌شی ده‌سه‌اڵت ئه‌وا کۆتایان پێده‌هات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫به‌ناچاری بڕیاری ئۆپۆزیسیۆن بوونیاندا‪.‬‬ ‫هێزه‌ ئیسالمیه‌کان تا ئێستا به‌رده‌وام له‌ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫هاوبه‌شبوونه‌‪ ،‬ویستوویانه‌ له‌هه‌ردوو به‌ر بله‌وه‌ڕێن‪،‬‬ ‫چ کاتێک کارێکی وایان نه‌کردوه‌ که‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫لێیان بتۆرێت‪ ،‬نمونه‌ش ئ�ه‌و هێرشه‌ی له‌بادینان‬ ‫ک��رای��ه‌ س���ه‌ر ب��ن��ک �ه‌و ب��اره‌گ��اک��ان��ی ی�ه‌ک��گ��رت��وو‬ ‫له‌کاتی هه‌ڵبژاردنه‌کانی (‪)2005‬دا‪ ،‬به‌اڵم دوای‬ ‫هه‌ڵبژاردن یه‌کگرتووی ئیسالمی بوونه‌ هاوبه‌شی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬به‌پاره‌ له‌خوێنی ئه‌ندامه‌ کوژراوه‌کانیان‬ ‫خۆشبوون‪ .‬دوای ئ��ه‌وه‌ی شه‌پۆڵی ن��اڕه‌زای�ه‌ک��ان‬ ‫زیاتربوون و ئیتر پێویستده‌کرا به‌شێوه‌ێکی ئاشکرا‬ ‫الیه‌ک بگرێ‪ ،‬جه‌ماوه‌ری ئیسالمیه‌کانیش دوای‬ ‫ده‌رکه‌وتنی گ��ۆڕان به‌فۆڕمی لیبراڵ‌ و خستن ‌ه‬ ‫ناوخۆی هه‌رکه‌سێک و رێگا گرتن له‌لیستی هیوا‬ ‫بۆ به‌شداری کردن له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان‪ ،‬زۆرکه‌سی‬ ‫ئیسالمی ب���ه‌ره‌و الی���ای گ���ۆڕان ده‌چ����وو‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵ‌ بینیان ئه‌گه‌ر بێتو به‌هه‌مان‬ ‫شێوازی رابردوو بکه‌ونه‌وه‌ ناو ده‌سه‌اڵت ئه‌وا بنک ‌ه‬ ‫جه‌ماوه‌ریه‌که‌یان ل�ه‌ده‌س��ت��ده‌ده‌ن‪ ،‬بۆیه‌ ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدامانه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌رچی هه‌ردوو پارتی ناوبراو‬ ‫به‌ئاشکرا بێت یان به‌شاراوه‌یی ئه‌وا په‌یوه‌ندیه‌کی‬ ‫رێکخستنی به‌هێزیان ه�ه‌ی�ه‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ‌ ه�ه‌ری�ه‌ک‬ ‫له‌ئێران و تورکیا و سعودییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت په‌یوه‌ندی‬ ‫یه‌کگرتوو له‌گه‌ڵ‌ تورکیا له‌بنه‌ڕه‌تیشدا له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫پارتی ده‌س���ه‌اڵت" پارتی داد و گه‌شه‌پێدان"‪Û‬‬

‫“ خه‌ڵک به‌گشتی‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ناڕازی و توڕه‌یه‌‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتی پارتی و‬ ‫یه‌کێتی و هاوبه‌شه‌کانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتیان‪ ،‬کۆمه‌ڵێک‬ ‫داواکاری ره‌واو ساده‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬داواکاریه‌کانیشی‬ ‫بۆ هه‌موو جه‌ماوه‌ره‌‬ ‫به‌گشتی و چینی‬ ‫خواره‌وه‌و الوانیش‬ ‫به‌تایبه‌تی‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌شه‌‬ ‫پرۆژه‌که‌ی ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫خۆپیشانده‌ران مه‌نتیقی‬ ‫ترو هه‌نووکه‌یی‬ ‫تر و بێ حیسابی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تیه‌‪،‬‬ ‫به‌پێوان له‌گه‌ڵ‌ پرۆژه‌‬ ‫یه‌کالیه‌ن و هاوبه‌شه‌کانی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی په‌رله‌مانی‬

‫‪20‬‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای دووباره‌کردنه‌وه‌ی هه‌مان مۆدێل‬ ‫له‌کوردستانیش‪ ،‬به‌واتایه‌کیتر مۆدێلی ئیسالمی‬ ‫لیبڕاڵ‌ و الینگری رۆژئاوا و به‌پشتیوانی ئه‌مریکا‬ ‫و ب�ه‌ئ��ازاردان��ی ئیسرائیل ده‌توانرێت له‌باشووری‬ ‫کوردستانیش پێشیبخه‌ن‪ ،‬بۆیه‌ش ل �ه‌زۆرک��ات و‬ ‫بۆنه‌دا به‌رپرسانی یه‌کگرتوو ده‌ڵێن؛ ئێمه‌ ئاکه‌په‌ی‬ ‫باشوورین‪ .‬له‌راستیدا پێویسته‌ ئ�ه‌وه‌ بزانرێت ک ‌ه‬ ‫ئه‌که‌په‌ هێزێکی ئیسالمی درۆی��ن �ه‌و ئیسالمی‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ده‌خ���ات���ه‌ خ��زم �ه‌ت ده‌س �ه‌اڵت��داری �ه‌ت��ی‬ ‫کۆمه‌ڵێکی دیاری کراو بۆ جێبه‌جێکردنی پرۆژه‌ی‬ ‫ئه‌مریکا و به‌ریتانیا ل �ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫چونکه‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ بزانرێت پرۆژه‌ی ئه‌مریکای‬ ‫ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی له‌تورکیا کۆتایی پێهات‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫رێگای کرده‌وه‌ له‌به‌رده‌م ئیسالمی لیبڕاڵدا‪ ،‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆش ده‌بینین له‌تورکیا هه‌موو هێزو الیه‌نه‌کان‬

‫“ ئه‌و قۆناخه‌ تازه‌یه‌ی‬ ‫له‌تێکۆشانی گه‌الن‬ ‫ده‌ستیپێکردوه‌ له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌زۆر الیه‌نه‌وه‌‬ ‫شێوازی نوێی تێکۆشانیان‬ ‫ده‌رخست‪ ،‬هه‌مانکات‬ ‫له‌پرسی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫و به‌رهه‌ڵستکاریشدا‬ ‫نمونه‌یه‌کی تازه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌رکه‌وت‬ ‫ته‌نها سیسته‌می‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن له‌قه‌یراندا‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌گه‌ڵ‌ ئه‌وه‌ش‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن به‌مۆدێلی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تی ئه‌ویش‬ ‫له‌قه‌یراندایه‌‬

‫بێده‌نگ ده‌کرێن‪ ،‬نمونه‌ی بێده‌نگ کردنی سوپا‬ ‫و گ �ه‌ن �ه‌ڕاڵ �ه‌ک��ان له‌ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی ب�ه‌ن��اوی‬ ‫ئه‌رگه‌نه‌کۆن و ب��ال��ی��ۆزدا‪ ،‬له‌پێناو سه‌رکه‌وتنی‬ ‫پرۆژه‌ی ئیسالمی لیبڕاڵدایه‌‪.‬‬ ‫دوای هه‌ڵبژاردنی (‪ 25‬ـ ‪ )7‬تائاستێک ساردی‬ ‫تێکه‌وت‪ ،‬ئه‌وه‌ش له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی (‪ 3‬ـ ‪ )7‬باشتر‬ ‫دیاربوون‪ ،‬هه‌ندێک هه‌ڵه‌ی ده‌سه‌اڵت و نزیکبوون ‌ه‬ ‫تاکڕه‌ویه‌کانیان به‌تایبه‌ت له‌یاسای خۆپیشاندان‬ ‫و هه‌روه‌ها نابه‌رپرسیار نزیکبوون له‌تیرۆرکردنی‬ ‫رۆژنامه‌نووس سه‌رده‌شت عوسمان‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی ن��اڕاس��ت�ه‌وخ��ۆ هه‌ڵوێستی به‌خه‌ڵک‬ ‫نیشاندا‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت خۆی تووڕه‌ ده‌کرد‬ ‫دیسان ئۆپۆزیسیۆنی په‌رله‌مانی بێده‌نگ ده‌بوو‪.‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌شبوو ئۆپۆزیسیۆنی په‌رله‌مانی هه‌رێم‬ ‫رۆژبه‌ڕۆژ به‌ره‌و الوازی و نه‌بوونی رۆژه‌ڤ ده‌چوو‪،‬‬ ‫راپه‌ڕینی گه‌الن ئه‌وانیشی له‌قه‌یران رزگارکردۆوه‌‪،‬‬ ‫وایکردوه‌ ئه‌وانیش هه‌ر رۆژونارۆژێک به‌ینامه‌و‬ ‫پرۆژه‌ ده‌رده‌خ �ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ بزانن ئه‌وه‌ی ئێستا‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ی �ه‌ پ���رۆژه‌ و ب �ه‌رن��ام �ه‌ک �ه‌ی ئ���ه‌وان نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ئیراده‌ی دیموکراتیانه‌ی خه‌ڵکه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی په‌رله‌مانیش وه‌ک به‌ره‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫رۆژی یه‌که‌م به‌خۆپیشانده‌رانی گووت ئاژاوه‌گێڕ‪،‬‬ ‫چ��ون��ک�ه‌ ئ���ه‌وه‌ی ده‌رک����ه‌وت ل���ه‌س���ه‌رووی ئاستی‬ ‫بیرکردنه‌وه‌ی ئه‌وان بوو‪ .‬ده‌توانین بڵێین ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫دوو هه‌وڵی داوه‌‪ ،‬یه‌که‌م وروژانی جه‌ماوه‌ر‪ ،‬دووه‌م‬ ‫خۆکردنه‌ خاوه‌نی ناڕه‌زایه‌کان‪ ،‬چونکه‌ له‌ماوه‌ی‬ ‫ساڵ و نیوێکی ئه‌و شێوازه‌ی ئۆپۆزیسیۆن تائێستا‬ ‫نه‌یتوانیوه‌ به‌ئاشکرا خودی به‌ڕێوه‌به‌رانی به‌شداری‬ ‫ناڕه‌زایه‌کانی خه‌ڵک ببن‪ ،‬ده‌یانه‌وێت به‌قسه‌ ئه‌وان‬ ‫بن و ب�ه‌ک��رداری خه‌ڵک بێت‪ ،‬له‌کوێش به‌دڵیان‬ ‫نه‌بوو له‌وێش قسه‌یان بۆ هه‌ڵبه‌ستن‪.‬‬ ‫خه‌ڵک به‌گشتی له‌هه‌رێمی کوردستان ن��اڕازی‬ ‫و ت���وڕه‌ی���ه‌ ل���ه‌ده‌س���ه‌اڵت���ی پ��ارت��ی و ی�ه‌ک��ێ��ت��ی و‬ ‫هاوبه‌شه‌کانی ده‌سه‌اڵتیان‪ ،‬کۆمه‌ڵێک داواکاری‬ ‫ره‌واو ساده‌ی هه‌یه‌‪ ،‬داواکاریه‌کانیشی بۆ هه‌موو‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ره‌ به‌گشتی و چینی خ���واره‌وه‌و الوانیش‬ ‫به‌تایبه‌تی‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌شه‌ پرۆژه‌که‌ی ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫خۆپیشانده‌ران مه‌نتیقی ت��رو هه‌نووکه‌یی ت��ر و‬ ‫بێ حیسابی ده‌س�ه‌اڵت��داری�ه‌ت��ی�ه‌‪ ،‬به‌پێوان له‌گه‌ ‌ڵ‬ ‫پ��رۆژه‌ یه‌کالیه‌ن و هاوبه‌شه‌کانی ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫په‌رله‌مانی‪.‬‬ ‫خۆپیشاندان بێ مۆڵه‌تی ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫ده‌ستی پێکردوه‌‪ ،‬بۆیه‌ش دانیشتنه‌کانی یه‌کێتی و‬ ‫گۆڕان‪ ،‬په‌رله‌مان‪ ،‬یه‌کگرتوو و گۆڕان و کۆمه‌ڵ‌‪،‬‬ ‫لێدوانه‌کانی سه‌رۆکی هه‌رێم‪ ،‬خستنه‌ رۆژه‌ڤ��ی‬ ‫که‌رکوک و ناوچه‌دابڕاوه‌کان و هاتنی عه‌ره‌ب‬ ‫و به‌عسی‪ ،‬خۆپیشانده‌ران ساردناکاته‌وه‌‪ ،‬پێچه‌وان ‌ه‬ ‫له‌(‪)20‬مین رۆژدا بڕیاری مانگرتن و پێداگری‬ ‫زیاتر نیشانده‌درێت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌گه‌ر بگووترێت خه‌ڵک‬ ‫خ��ۆی ئۆپۆزیسیۆنی ه �ه‌ره‌ راسته‌قینه‌یه‌‪ .‬ئ�ه‌وا‬ ‫هه‌ڵه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو هه‌رکه‌س ده‌بێ به‌گوێره‌ی ئه‌و‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنه‌ خۆی به‌رنامه‌ رێژبکات بۆ ئێستاکه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ خۆپیشانده‌ران به‌کردار و به‌پرۆگرامیش‬

‫“ گرووپ و الیه‌ن ‌ه‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنه‌کان به‌گشی‬ ‫ئه‌گه‌ر ته‌نها خۆیان‬ ‫پابه‌ند بکه‌ن به‌گۆڕان‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا ئه‌وا ئه‌وه‌ی‬ ‫باسی لێوه‌ ده‌کرێت‬ ‫ناتوانێت ببێته‌ گۆڕانێکی‬ ‫ریشه‌یی‬

‫“‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫وتار‬

‫گشتگیرترو ف��روان��ت��ر ه�ه‌ڵ��س��وک�ه‌وت��ی��ان ک���ردوه‌و‬ ‫هه‌موو گرووپ ‌ه سیاسی و مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تی ‌ه‬ ‫سه‌ربه‌خۆکانیش پێشنیاریان وه‌رگیراوه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫خ��ودی خۆپیشانده‌ران چ��اوی��ان ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو ده‌یانه‌وێت به‌ئاراسته‌ی به‌رژه‌وه‌ندی گشتیدا‬ ‫بگۆڕدرێت‪ ،‬بۆیه‌ش دیموکراتیانه‌تره‌‪.‬‬ ‫گرووپ و الیه‌نه‌ ئۆپۆزیسیۆنه‌کان به‌گشی ئه‌گه‌ر‬ ‫ته‌نها خۆیان پابه‌ند بکه‌ن ب�ه‌گ��ۆڕان له‌ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫ئ �ه‌وا ئ���ه‌وه‌ی باسی لێوه‌ ده‌ک��رێ��ت ناتوانێت ببێت ‌ه‬ ‫گۆڕانێکی ریشه‌یی‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای دیموکراتی به‌رێکخستن نه‌کرێت‪،‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی گ �ه‌ڕه‌ک و شاره‌کان دروس��ت نه‌بێت‪،‬‬ ‫خه‌ڵکی هه‌رناوچه‌ێک به‌ڕێژه‌یه‌کی فراوان شوێنی‬ ‫له‌به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمه‌کانیان نه‌گرت‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێستا له‌وانه‌ی ‌ه هه‌ندێک نه‌رمبوون دروست بکات‬ ‫و هه‌ندێک له‌داهات بده‌ن ‌ه خه‌ڵک و تاماوه‌ێک‬ ‫خه‌ڵکی پێ بێده‌نگ بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم نابێته‌ چاره‌سه‌ری‬ ‫س �ه‌ره‌ک��ی وری��ش�ه‌ی��ی‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ئێستا بابه‌تێکی‬ ‫ت��ری��ش ه�ه‌ی�ه‌ ی��ان بڵێین مه‌ترسیه‌کیتر ئ�ه‌وی��ش‪،‬‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیفی ئیسالمی لیبڕا ‌ڵ به‌مۆدێلی ئه‌که‌په‌‪،‬‬ ‫به‌راستی مه‌ترسیداره‌‪ ،‬چونکه‌ به‌کرێگیراو‌ه و هیچ‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کی به‌ناوه‌ڕۆکی ئیسالمه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫پێویست ‌ه له‌و ده‌رفه‌ته‌ی دروست بوو‌ه رێگا نه‌درێت‬ ‫زیاتر به‌هێزببن‪ ،‬بۆئه‌مه‌ش پێویسته‌ خه‌ڵک هۆشیار‬ ‫بکرێته‌و‌ه و له‌هه‌مانکات پێویست ‌ه خۆپیشانده‌رانیش‬ ‫ته‌نها ب���ه‌و‌ه خ��ۆی ئیقناع ن �ه‌ک��ات ک �ه‌ن��اڕه‌زای��ی‬ ‫ده‌رده‌ب��ڕێ��ت و هه‌تا له‌وانیی ‌ه به‌یانی ئه‌م ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫بڕوخێت‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی پێویست ‌ه بونیادبنرێت پێویست ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی دیموکرات و به‌ڕێوه‌به‌راتیه‌کی‬ ‫خزمتکار و دوور له‌به‌رژه‌وه‌ندی شه‌خسی و خێزانی و‬ ‫بنه‌ماڵه‌یی بن‪ ،‬ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کی دیموکراتی‬ ‫به‌ئیراده‌ دروست بوو‪ ،‬بێگومان دڵنیا ده‌بینه‌و‌ه له‌وه‌ی‬ ‫چ هێزێک له‌بن هیچ ن��اوێ��ک ناتوانێت ی��اری‬ ‫به‌چاره‌نووسمان بکات‪.‬‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪21‬‬

‫فکرو ده‌سه‌اڵتی ته‌کنۆکراتی بێالیه‌ن‪ ،‬تاوانباره‌!!‬

‫فکر و ده‌سه‌اڵتی ته‌کنۆکراتی له‌ دیدی‬ ‫فه‌یله‌سوفان (پۆپه‌ر‪ ،‬مارکۆزه‌ و بۆدیو)‬ ‫کاڕل پۆپه‌ر پێوای‌ه ده‌سه‌اڵت و فکری ته‌کنۆکراتی‪،‬‬ ‫(دیموکراسی تۆتالیتر)‌ه و فه‌یله‌سوفی فه‌ره‌نسی بۆدیو‬ ‫ک‌ه لیبڕالیزم ب‌ه دڕند‌ه ناوده‌بات‪ ،‬ده‌ڵێ(له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫هه‌وڵی گ�ه‌ڕان��دن�ه‌وه‌ی داهێنان و خزمه‌تگوزاریی ‌ه‬ ‫گشتییه‌کان پێمانوای‌ه ه �ه‌ر رۆشنبیر‪ ،‬ن��ووس �ه‌ر‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند و زانایه‌ک‪...‬هتد‪ .‬رۆڵی چاره‌نووسازیان‬ ‫ه�ه‌ی�‌ه ک �‌ه ده‌ب���ێ بیگێڕن و ده‌ت���وان���ن یه‌که‌مجار‬ ‫به‌رێگای په‌خش و باڵوکردنه‌وه‌و‌ه به‌شداری بکه‌ن ل ‌ه‬ ‫وردوخاشکردنی قۆرخکردن و بااڵده‌ستی ته‌کنۆکراته‌‬ ‫ئه‌رته‌دۆکسه‌کان‪ .)...‬هه‌روه‌ها ده‌ڵێ‪ :‬به‌ڕاستی من‬ ‫له‌و بڕوایه‌م ک‌ه ئێم‌ه ناتوانین به‌رگرییه‌کی کاریگه‌ر‬ ‫بکه‌ین دژ ب‌ه ته‌کنۆکراتی نیشتمانی و جیهانی ته‌نها‬ ‫ب‌ه رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یان ل‌ه گۆڕه‌پانی خوازراوه‌که‌یاندا‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬وات‌ه له‌بواری زانست و به‌تایبه‌تی ل‌ه بوار‌ه‬ ‫ئابوورییه‌که‌ی و ده‌ب��ێ له‌هه‌مبه‌ر ئ �ه‌و مه‌عریف ‌ه‬ ‫موجه‌ره‌د و شێواو‌ه ک‌ه شانازی پێو‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬مه‌عریفه‌ی‬ ‫رێزگرتنی زیاتر ل‌ه مرۆڤ و راستییه‌کان دابنێین‪...‬‬ ‫هتد‪( .‬کتێبی‪ :‬دژ ب‌ه ئاگر)‪.‬‬ ‫ب‌ه بۆچوونی (هیربه‌رت مارکۆزه‌)‪ ،‬ئه‌کسپێرتۆکراتی‬ ‫تێکه‌ڵه‌که‌ی‌ه ل‌ه به‌ڕیوه‌بردن و شاره‌زایی ک‌ه له‌باره‌یه‌و‌ه‬ ‫به‌بێ م��ان��دووب��وون الپ�ه‌ڕه‌ی�ه‌ک��ی ستراتیژی و ئه‌و‬ ‫زانیارییان‌ه ده‌ن��ووس��ن ک�‌ه ب�‌ه ب���ڕوای خ��ۆی��ان ده‌ب��ێ‬ ‫سیاسه‌تمه‌داره‌کان بیزانن‪ .‬هاواڵتیان له‌م پرۆسه‌یه‌دا‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی په‌راوێزده‌کرێن‪ .‬عاقیبه‌ت‌ه ترسناکه‌که‌ی‬ ‫ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه له‌ئاستی ته‌کنیکدا هه‌موو شێوه‌کانی‬ ‫بزاوت‌ه په‌رله‌مانییه‌کان راده‌گیرێت‪ .‬هاوکات پرۆسه‌ی‬ ‫پالندانان به‌به‌رده‌وام نادیموکراسانه‌‪ ،‬بڕیاریان له‌سه‌ر‬ ‫ده‌درێ‪ ،‬چونک‌ه ته‌نها ل‌ه دوالیتێتی نێوان ته‌کنیک و‬ ‫سیاسه‌تی سیاسه‌تمه‌داران تێده‌په‌ڕێن و له‌دواییدا ده‌ڵێن‪:‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌باره‌یه‌و‌ه بڕیارماندا‪ ،‬ئه‌ڵته‌رناتیڤ نه‌بوو)‪.‬‬ ‫ب‌ه کورتییه‌که‌ی ئ�ه‌و‌ه بۆچوونی که‌سانێکی سه‌ر‬ ‫ب‌ه ره‌وت��ی جیاجیان ک‌ه له‌وانه‌ی‌ه رۆشنبیر‌ه لیبڕاڵ‬ ‫و"سه‌ربه‌خۆ"و‌ه کورد زمانه‌کان و ده‌اڵڵه‌کانی لیبڕالیزم‬ ‫لێی فێر ببن و بزانن ته‌کنۆکراته‌کان چ رۆڵێکی‬ ‫دڕند‌ه و نامرۆیی ده‌بینن له‌م قه‌یران‌ه جیهانگیری‌ه ک ‌ه‬ ‫کوردستانیشی گرتووه‌ته‌وه‌‪ .‬ده‌بێ ئه‌و به‌ڕێزان‌ه بزانن ک ‌ه‬ ‫ب‌ه هوشیارییه‌و‌ه ده‌یانه‌وێ ب‌ه رێگای تکنۆکراتکردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵت‪ ،‬گه‌له‌که‌مان ل‌ه هه‌ڵدێره‌و‌ه بۆ هه‌ڵدێرێکی تر‬ ‫ده‌به‌ن‪ .‬شۆڕ‌ه سواره‌کانی لیبڕالیزمی نوێ(تاتشه‌ر و‬

‫“ ده‌سه‌اڵت و ئه‌قڵی‬ ‫خودی ته‌کنۆکراتی‬ ‫گه‌نده‌ڵ‪ ،‬شه‌ڕه‌نگیز‬ ‫وده‌زگاکانی شکستی‬ ‫هێناوه‌ و له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫جیهان ریسوابوون‪،‬‬ ‫که‌چی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕان به‌ سه‌ڵه‌واتدانی‬ ‫ئیسالمییه‌کان‪ ،‬بانگه‌واز‬ ‫بۆ ئه‌م مۆدێله‌ دژه‌‬ ‫ئینسانییه‌ ڕزیوه‌ ده‌کات‬

‫“‬

‫ن‪ /‬سه‌الم عه‌بدوڵاڵ‬

‫ریگانیزم)وا ده‌گه‌ن‌ه مه‌نزل!!‬ ‫هه‌ینییه‌کی شووم و دگان تیژه‌کان له‌الیه‌که‌و‌ه هه‌ینی‬ ‫ش��ووم تێپه‌ڕی‪ ،‬ئ��ازادی پیاوچاک و بێوه‌یه‌کان و‬ ‫هوشیاریی‌ه ئاوژووه‌که‌یان‪ ،‬ئ��ازادی ئێمه‌ی هه‌تک‬ ‫کردو بۆنی بخور و حیکایه‌ته‌کانی جنۆک‌ه و په‌ری‬ ‫و جیهادی پیرۆز و(قه‌پانی یه‌کسان)شانبه‌شانی‬ ‫بانگه‌شه‌ی ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی گ���ۆڕان ب��ۆ حکومه‌تی‬ ‫ته‌کنۆکراتی سه‌ربه‌خۆ‪ ،‬ته‌مومژی به‌ده‌ور تێکه‌یشتنی‬ ‫ئه‌م بارودۆخ‌ه درووستکردوو‌ه و له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌ن ته‌واوی‬ ‫ناڕه‌زایه‌تییه‌کان بخه‌ن‌ه ن��او سه‌به‌ته‌کانیان و بۆ‬ ‫سه‌وداکارییه‌کی ئاشکرا به‌کاریانبهێنن‪ .‬له‌الیه‌کی‬ ‫تره‌و‌ه دوێنێ رۆژێکی ره‌ش بوو بۆ خودی حکومه‌ت‪:‬‬ ‫س��وت��ان��دن��ی خ��ێ��وه‌ت�ه‌ک��ان��ی ب����ه‌رده‌م س���ه‌را و لێدانی‬ ‫مانگرتووان تا لێدانی په‌رله‌مه‌نتارێک و تێکدانی‬ ‫رادیوی ده‌نگ ل‌ه که‌الر‪ .‬به‌م شێوه‌ی‌ه که‌شوهه‌وای‬ ‫کۆنه‌په‌ره‌ستی دژ ب‌ه ئازادی‪ ،‬که‌ناڵه‌کانی راگه‌یاندن‬ ‫داگیرکرد‪.‬‬ ‫ئێمه‌ چی ئه‌که‌ین؟!‬ ‫هێز‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی ده‌ره‌وه‌ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان ن ‌ه‬ ‫ب‌ه هێز‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی ن��او په‌رله‌مان رازی��ن‬ ‫ونه‌خۆشمان گوێ ل‌ه یه‌کتری ده‌گرین و په‌رته‌وازه‌ین‬ ‫و به‌م شێوه‌ی‌ه خۆمان ل‌ه ئه‌رکه‌کانمان دزی��وه‌ت�ه‌وه‌و‬ ‫ل‌ه شوێنی"گونجاو"ی خۆمان‪ ،‬وات �‌ه ل‌ه په‌راوێزی‬ ‫رووداوه‌ک��ان خۆمان ده‌بینین‪ .‬به‌شێکمان به‌شه‌رمه‌و‌ه‬ ‫ل‌ه دوای هه‌مووانه‌و‌ه به‌ده‌نگ دێ��ت‪ ،‬ئه‌مه‌ش پاش‬ ‫رێگه‌پێدانی فه‌رمی و ناراسته‌وخۆ تا هاوپه‌یمانه‌کانیان‬ ‫زوێر نه‌بن و پڕۆژه‌یه‌کی شه‌رمنان‌ه پێشکه‌ش ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫گروپی وا هه‌ی‌ه ل‌ه سه‌ر ئاستی رووداو و سه‌نگدا‬ ‫ب‌ه زه‌ڕه‌بینیش نابینرێن که‌چی خۆیانیان لێ بوو‌ه ب ‌ه‬ ‫پاڵه‌وانی گۆڕه‌پانه‌ک‌ه و رۆشنبیره‌کانیشمان خه‌ویان‬ ‫لێکه‌وتووه‌‪ .‬ئه‌وان‌ه نموونه‌ی نه‌زانی و دواکه‌وتوویی‬ ‫ئێمه‌ی‌ه له‌سه‌ر ئاستی گۆڕانکارییه‌کان و دواکه‌وتنی‬ ‫ئه‌م بانگه‌واز بۆ یه‌کگرتنه‌وه‌مان له‌سه‌ر پالتفۆرمێکی‬ ‫الیه‌نی که‌م‪ ،‬گه‌واهی ئه‌م ره‌خنه‌ی‌ه له‌خۆمان!!‬ ‫ئێم‌ه هێشتا ل�ه‌ن��ێ��وان داخ����وازی ڕه‌وای خه‌ڵک و‬ ‫به‌کارهێنانیان له‌الیه‌ن ئۆپۆزیسیۆنی ناو په‌رله‌مان‬ ‫و حکومه‌تی تێگالو ل�‌ه گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی‪ ،‬ناعه‌داڵه‌تی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و بازاڕگانی‪ ،‬ب‌ه چه‌ند به‌یاننامه‌یه‌که‌و‌ه‬ ‫ب‌ه بۆڵه‌بۆڵکردنه‌و‌ه ته‌راتێن ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ل‌ه هه‌موو نووسینه‌کان نه‌ک هه‌ر ته‌نها ب‌ه وشه‌یه‌کیش‬ ‫ناوی دوژمنی مرۆڤایه‌تی(سه‌ندوقی دراوی جیهانی‪،‬‬ ‫بانکی جیهانی و سیاسه‌ت و ئابووری لیبڕالیزمی‬ ‫نوێ و ده‌سه‌اڵت‌ه ته‌کنۆکراته‌کانیان)ناهێنرێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫به‌هۆی گه‌مژه‌یی ئاشکرا‪ ،‬پشتیوانی ل‌ه پڕۆژه‌کانیان‬ ‫ده‌ک��رێ��ت‪ .‬ئێم‌ه له‌به‌رامبه‌ر سیناریۆیه‌کی سه‌یر و‬ ‫پێکه‌نیناوین‪ .‬ب‌ه چه‌پڵ‌ه رێزانه‌و‌ه پێشوازی ل‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫و ئه‌قڵی بکوژو برسیکه‌رو چه‌وسێنه‌ران ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت و ئه‌قڵی خ��ودی ته‌کنۆکراتی گه‌نده‌ڵ‪،‬‬ ‫شه‌ڕه‌نگیز وده‌زگاکانی شکستی هێناو‌ه و له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی جیهان ریسوابوون‪ ،‬که‌چی بزووتنه‌وه‌ی‪Û‬‬

‫گ��ۆڕان ب‌ه سه‌ڵه‌واتدانی ئیسالمییه‌کان‪ ،‬بانگه‌واز‬ ‫بۆ ئه‌م مۆدێل‌ه دژ‌ه ئینسانیی‌ه ڕزی��و‌ه ده‌ک��ات‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫م��رۆڤ ده‌ت��وان��ێ بڵێ؛ به‌راستی ئه‌قڵ ل�ه‌م ده‌ڤ �ه‌ر‌ه‬ ‫باری کردووه‌‪ ،‬بۆی‌ه گردبوونی هه‌موو حزب و الیه‌ن‬ ‫و گروپ و رێکخراو‌ه چه‌پیه‌کان ل‌ه به‌ره‌یه‌کدا تاق ‌ه‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤ‌ه بۆ باروودۆخی ئیمرۆ!!‬ ‫س �ه‌رم��ای �‌ه ئه‌ڵته‌رناتیڤی م��رۆی��ان �ه‌ی پ��ێ ن�ه‌م��او‌ه‬ ‫ک �‌ه ت��ۆزق��اڵ��ێ��ک خ�ه‌ڵ��ک دڵ��ی پێخۆش ب��ک��ات و‬ ‫ئه‌مڕۆ ل‌ه قۆناغی پۆست دیموکراتی(بااڵده‌ستی‬ ‫ته‌کنه‌لۆژیا‪ ،‬دیکتاتۆرییه‌تی ده‌زگا نیونه‌ته‌وه‌ییه‌کان‪،‬‬ ‫ب �ه‌رف��راوان��ک��ردن��ی ک��ۆن��ت��ڕۆڵ و ج��اس��ووس��ی��ک��ردن‪،‬‬ ‫پ�ه‌ک��خ��س��ت��ن��ی(گ�ه‌ل و س���ه‌رچ���اوه‌ی ب��ڕی��اره‌ک��ان �ه‌)‬ ‫و له‌شوێنیدا"ته‌کنۆکرات سه‌رچاوه‌ی بڕیاره‌کانه‌"و‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی زۆر دڕه‌ند‌ه و دیکتاتۆریان‌ه فه‌رمانه‌کانی‬ ‫ده‌رده‌ک��ات و ده‌ب��ێ حکومه‌ته‌کان به‌خۆشی یان ب ‌ه‬ ‫ناخۆشی جێبه‌جێیان بکه‌ن‪ .‬بۆ نموون‌ه الوازکردنی‬ ‫ک �ه‌رت �‌ه گشتییه‌کان‪ ،‬گ��ران��ی ب���ازاڕ و له‌گه‌ڵیدا‬ ‫هه‌رزانکڕینی ره‌نجی مرۆڤی ک��ارک�ه‌ران‪ ،‬دووب��اره‌‬ ‫به‌رپاکردنی جه‌نگ ل‌ه کۆلۆنه‌کان و سه‌رله‌نوێ‬ ‫دابه‌شکردنیان و درێ��ژه‌دان و به‌هێزکردنی ئابووری‬ ‫جه‌نگ و گه‌رمکردنی ک��ااڵک �ه‌ی‪ ،‬زیادکردنی‬ ‫رێژه‌ی بێکاری‪ ،‬وێرانکردنی ژینگه‌‪ ،‬ب‌ه کااڵکردنی‬

‫‪22‬‬

‫“شێوه‌ی رێکخستنی‬ ‫ئابووری ئێستا وای‬ ‫کردووه‌ زۆربه‌ی‬ ‫خه‌ڵک هه‌ست به‌‬ ‫ناعه‌داڵه‌تی بکه‌ن و‬ ‫له‌ئه‌نجامدا هه‌ست‬ ‫ب ‌ه نامۆیی ده‌کات و‬ ‫ئینتماکه‌ی بۆ هه‌موو‬ ‫شتێکه‌‪ ،‬ته‌نها نیشتمان‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬بۆی ‌ه خه‌می‬ ‫نان و ته‌ندرووستی‬ ‫و نیشته‌جێبوون و‬ ‫دوارۆژ جێگای(خه‌می‬ ‫خاک و نیشتمان)ی‬ ‫گردۆته‌وه‌‬

‫“‬

‫به‌رفراوانتر بۆ هه‌ست و سۆزی مێیینه‌‪ ،‬نموونه‌یه‌ک‬ ‫ب��ۆ کویالیه‌تی ه���اوچ���ه‌رخ‪ ،‬ره‌وه‌ی ب�ه‌ک��ۆم�ه‌ڵ و‬ ‫کۆچبردن‪ ،‬له‌ناوبردنی دامه‌زراندنی جێگیر‪...‬هتد) و‬ ‫نموون‌ه بااڵکه‌یشی (په‌رله‌مانی نوێنه‌رایه‌تی)شکستی‬ ‫هێناوه‌‪ .‬ئه‌م‌ه به‌ری ده‌سه‌اڵتی"شاره‌زایانه‌"له‌دنیا ب ‌ه‬ ‫واڵتانی ئۆروپاشه‌وه‌و ئه‌وه‌ی به‌الیانه‌و‌ه گرنگ بێت‪:‬‬ ‫ب��ازاڕ ده‌چ �ه‌رخ��ێ!! ن‌ه ئێم‌ه ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ی��ن به‌شداری‬ ‫بکه‌ین ل‌ه هه‌ڵوه‌شاندنی بنه‌ماکانی هۆشیاری ساخت ‌ه‬ ‫و ته‌پوتۆزه‌کانی و بیانوو‌ه حه‌قیره‌کان بۆ درێژه‌پێدان ب ‌ه‬ ‫سیسته‌می چه‌وسێنه‌ری سه‌رمایه‌!!‬ ‫درۆ شاخداره‌کان بۆ گێلکردنی هاواڵتیان!!‬ ‫لیبڕاڵه‌کان ج��اڕی(ح��زب ب��اوی نه‌ماوه‌)‬ ‫‪- 1‬‬ ‫ل��ێ��ده‌ده‌ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم راستییه‌کان ئ �ه‌وه‌م��ان پێده‌ڵێن ک ‌ه‬ ‫ت �ه‌واوی ده‌س �ه‌اڵت و ده‌زگاکان له‌م په‌ڕی دنیا بۆ‬

‫ئه‌وپه‌وپه‌ڕی ل‌ه الیه‌ن حزبه‌کانه‌و‌ه به‌ڕێو‌ه ده‌برێن‪ ،‬بۆ‬ ‫نموون‌ه له‌هه‌ر یه‌ک ل‌ه ئه‌ڵمانیا یان هۆڵه‌ندا زیاتر ل ‌ه‬ ‫(‪)60‬حزب و الیه‌ن هه‌یه‌(بڕوان‌ه ڤیکیپیدیا)!!‬ ‫هه‌میش‌ه راستی شۆڕشگێڕه‌‪ .‬پاڵه‌وانه‌کانی‬ ‫‪- 2‬‬ ‫گێلکردنی جه‌ماوه‌ر هاوارده‌که‌ن(شوعییه‌ت باوی‬ ‫ن��ه‌م��اوه‌‪ ...‬روخ���ا)‪ .‬ئ �ه‌وان �‌ه ن��ازان��ن ک�‌ه دوژمنانی‬ ‫مارکسیزم ل�ه‌س�ه‌ره‌م��ی م��ارک��س�ه‌و‌ه ت��ا ئێستا هه‌ر‬ ‫دووباره‌ی ناعیلمییه‌ت و به‌تاڵی مارکسیزم ده‌که‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌به‌رچاوی هه‌مووانه‌و‌ه به‌درێژایی ئه‌و مێژوو‌ه‬ ‫ل‌ه خۆپیشاندان و ناڕه‌زایه‌تییه‌کان ب‌ه ئه‌مڕۆیشه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئااڵی سوور و داس وچه‌کوش ل‌ه کشوه‌ری ئه‌وروپا‬ ‫و جیهان دژ ب‌ه گرانی بازاڕ‪ ،‬ه�ه‌ژاری‪ ،‬بێکاری و‬ ‫گه‌نده‌ڵی و جه‌نگ ده‌شه‌کێته‌وه‌‪ .‬ئایا ئه‌و رۆشنبیران ‌ه‬ ‫له‌گه‌ل خۆیان و خه‌ڵک درۆی ش��اخ��دار ده‌ک �ه‌ن؟‬ ‫ئه‌ی ئه‌گه‌ر له‌هه‌ر بۆنه‌یه‌ک بێن‌ه گۆ و دووباره‌ی‬ ‫درۆکانیان بکه‌ن‪ ،‬چییان پێ بڵێین؟!‬ ‫سه‌رمایه‌داری له‌ناو بۆگه‌نی و تاوان نغرۆبووه‌‪ ،‬که‌چی‬ ‫هه‌ندێ الیه‌ن و به‌ناو"رۆشنبیر" ئێستا ب‌ه خه‌ڵک ناڵێن‬ ‫(ئه‌م‌ه قه‌یرانی سه‌رمای‌ه و بازاڕه‌که‌یه‌تی)‪.‬‬ ‫ب�����ه‌درێ�����ژای�����ی م����ێ����ژوو ع���ه‌داڵ���ه‌ت���ی‬ ‫‪ -3‬‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی ته‌نهاوته‌نها به‌ مێژوو و خه‌بات و‬ ‫ب�ه‌رگ��ری سۆسیالیسته‌کان و ژیانی ه���ه‌ره‌وه‌زی‬ ‫هاوبه‌ش به‌ستراوه‌ته‌وه‌)‪ ،‬که‌چی قیژه‌و ه��اواری‬ ‫حزب و الیه‌نه‌ ئاینییه‌کان و گۆڕان بۆ ته‌فره‌دانی‬ ‫خه‌ڵک باسی عه‌داڵه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌ک�ه‌ن‪،‬‬ ‫به‌بێ ئه‌وه‌ی بڵێن چۆن! لێره‌دا هیچ به‌ پێویستی‬ ‫ن��ازان��م تاکه‌ وش�ه‌ی�ه‌ک ل�ه‌ب��اره‌ی عه‌داڵه‌ته‌که‌ی‬ ‫پارتی و یه‌کێتی بدۆڕێنم!!‬ ‫خه‌می خاک و خه‌می نان؟!‬ ‫ه����ه‌م����وو وش�����ه‌‪ ،‬وت������ارو ه�����اوارێ�����ک ب���ه‌ن���اوی‬ ‫ئازادییه‌وه‌ به‌تاڵه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست و ماناکه‌ی‬ ‫ده‌ق��اوده‌ق گوزارشت له‌ شێوه‌ی ژیانی رۆژان�ه‌ی‬ ‫ت��اک��ه‌ک��ان��ی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ �ه‌ ن���ه‌ک���ات و ل��ێ��ره‌ش��دا‬ ‫هه‌ڵویستی روون و ئاشکرا له‌باره‌ی موڵکایه‌تی‬ ‫تایبه‌ت و کاریگه‌رییه‌کانی نه‌داته‌به‌ر ره‌خنه‌ و‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌که‌ی رانه‌گه‌یه‌ندرێت‪ .‬ئه‌مه‌ هه‌موو‬ ‫مه‌سه‌له‌که‌یه‌ و له‌ده‌ره‌وه‌یدا ته‌نها سحر و دوعا و‬ ‫فرتوفێڵی جانبازه‌ بێمروه‌ت و که‌ڵه‌که‌بازه‌کانه‌‪.‬‬ ‫لێره‌دا پرسیار ده‌که‌ین‪ :‬ئایا به‌رپرس و کۆمپانیا‬ ‫و ت��ۆره‌ بانناسیوناله‌کانی خ���ۆراک‪ ،‬پۆشاک‪،‬‬ ‫ب��ی��ن��اس��ازی‪ ،‬تێلیکۆمۆنیکاتسیون‪ ،‬ن���ه‌وت و‬ ‫گ��از‪ ،‬فرۆکه‌وانی‪...‬هتد چ رۆڵێک ده‌بینن له‌‬ ‫ژی��ان��ی رۆژان���ه‌ی ه��اواڵت��ی��ان��دا؟ ئ �ه‌ی رێکخراو‌ه‬ ‫ج��ی��ه��ان��گ��ی��ره‌ک��ان چ ن �ه‌خ��ش �ه‌ی �ه‌ک��ی��ان ب���ۆ ئێم ‌ه‬ ‫دیاریکردووه‌؟‬ ‫شێوه‌ی رێکخستنی ئابووری ئێستا وای کردوو‌ه‬ ‫زۆرب���ه‌ی خه‌ڵک هه‌ست ب�ه‌ ناعه‌داڵه‌تی بکه‌ن‬ ‫و ل �ه‌ئ �ه‌ن��ج��ام��دا ه �ه‌س��ت ب �ه‌ ن��ام��ۆی��ی ده‌ک����ات و‬ ‫ئینتماکه‌ی بۆ هه‌موو شتێکه‌‪ ،‬ته‌نها نیشتمان‬ ‫ن �ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆی �ه‌ خ �ه‌م��ی ن���ان و ت �ه‌ن��درووس��ت��ی و‬ ‫نیشته‌جێبوون و دوارۆژ جێگای(خه‌می خاک‬ ‫و نیشتمان)ی گ��ردۆت�ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم"موسته‌فیدکان"‬ ‫به‌ڵێنده‌ره‌کان‪ ،‬خاوه‌نه‌کانی که‌رتی تایبه‌ت‪ ،‬مودیر‬

‫عامه‌کان و بۆ سه‌ره‌وه‌‪ ،‬وه‌زیر و به‌رپرسه‌ حزبی و‬ ‫په‌رله‌مانییه‌کان و نووسه‌ر و رۆژنامه‌نووسه‌کانیان‬ ‫زیره‌کانه‌ باسی خه‌مه‌ هاوبه‌شه‌کان ده‌که‌ن!!‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌ ب �ه‌ئ��اش��ک��را ل��ه‌گ��ه‌ل داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��م��ان��دا‬ ‫پ �ه‌ی��ام��م��ان پ��ێ��ی �ه‌‪ ،‬پ �ه‌ی��ام��ی ه��اوم��رۆڤ��ب��وون��م��ان‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی پێکه‌وه‌ژیان و ک��ار چاره‌نووسی‬ ‫هاوبه‌شمان راده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬حاکمان‪ ،‬گۆڕان و ره‌وته‌‬ ‫ئیسالمییه‌کان دژمانن!!‬ ‫ئ��ه‌زم��وون��ه‌ک��ان��ی دوێ���ن���ێ و ئ��ی��م��ڕۆ دووپ���ات���ی‬ ‫وه‌ح��ش��ی��گ�ه‌ری ف��ک��رو ده‌س��ه‌اڵت��ی ته‌کنۆکراتی‬ ‫ده‌ک �ه‌ن و گه‌نده‌ڵی‪ ،‬گرانی ب��ازاڕ‪ ،‬ناعه‌داڵه‌تی‬ ‫ک���ۆم���ه‌اڵی���ه‌ت���ی ب���ه‌چ���ه‌ی(م���ن���داڵ���ی) ش �ه‌رع��ی‬ ‫س �ه‌رم��ای �ه‌داری هاوچه‌رخن له‌هه‌موو شوێنێکی‬ ‫دنیا‪ ،‬بۆیه‌ ئێمه‌ ئه‌ڵته‌رناتیڤی ژیانی هاوبه‌شی‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ی��ان ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی ه�����ه‌ره‌وه‌زی ل��ه‌ب��ه‌رده‌م‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر ده‌خه‌ینه‌روو که‌ تاقه‌ زه‌مانه‌ت ‌ه‬ ‫بۆ به‌دیهێنانی عه‌داڵه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تی وله‌گه‌ڵیدا‬ ‫ئ��ازادی و ئاشتی و ئاسایشی ت��اک و ت �ه‌واوی‬ ‫گه‌له‌که‌مان مانای پڕاوپڕی خۆی ده‌بێت‪ ...‬تۆش‬ ‫وه‌ره‌ له‌م به‌ره‌یه‌ شوێنی خۆت بگره‌!!‬

‫“ هه‌موو وشه‌‪ ،‬وتارو‬ ‫هاوارێک به‌ناوی‬ ‫ئازادییه‌وه‌ به‌تاڵه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫مه‌به‌ست و ماناکه‌ی‬ ‫ده‌قاوده‌ق گوزارشت له‌‬ ‫شێوه‌ی ژیانی رۆژانه‌ی‬ ‫تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ نه‌کات‬ ‫و لێره‌شدا هه‌ڵویستی‬ ‫روون و ئاشکرا له‌باره‌ی‬ ‫موڵکایه‌تی تایبه‌ت‬ ‫و کاریگه‌رییه‌کانی‬ ‫نه‌داته‌به‌ر ره‌خنه‌ و‬ ‫ئه‌ڵته‌رناتیڤه‌که‌ی‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ندرێت‬

‫“‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫وتار‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪23‬‬

‫سیسته‌می قه‌ڵه‌مڕه‌وی حکومه‌تى هه‌رێم له‌ به‌رده‌م‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی و پرسى گۆڕاندا!!!‬ ‫ئاوڕدانه‌وه‌یه‌ک ل ‌ه مێژووی گه‌الن‬ ‫م���ێ���ژووى ت��ێ��ک��ۆش��ان و ب���زاڤ���ی ن��ه‌ت��ه‌وای��ه‌ت��ى و‬ ‫چینایه‌تى پێکهات‌ه و کۆمه‌ڵگاکانى س �ه‌ر ئه‌م‬ ‫زه‌وی���‌ه ی��ه‌ک حه‌قیقه‌تى روون ده‌سه‌لمێنی‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫خه‌باتى میلله‌تان به‌رپه‌رچدانه‌وه‌یه‌کی جه‌ماوه‌رى و‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌یه‌کی کۆمه‌ڵگایى سیاسی میلله‌تان ‌ه‬ ‫بۆ دابین کردنى مافی ئ���ازادی و یه‌کسانى بۆ‬ ‫تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى به‌شه‌رى‪.‬‬ ‫ب‌ه گوزارشتێکی تر له‌و سات‌ه وه‌خته‌وه‌ى چاوسوورى و‬ ‫ده‌سه‌اڵتى سته‌مخوازى گروپێک ل‌ه به‌شه‌ر ئاره‌زووى‬ ‫گیانه‌وه‌رانه‌ى له‌وه‌دا فه‌راهه‌م هێناو‌ه ک‌ه پانتایی ئه‌م‬ ‫گێتی‌ه ته‌رخان ک��ات به‌ته‌نها بۆ ف�ه‌راه�ه‌م هێنانى‬ ‫ئ��ازادى و تێرکردنى غه‌ریز‌ه بایۆلۆژیه‌کانى خۆی‪،‬‬ ‫بێگوێدان‌ه به‌زاندنى سنوورى ئ��ازادى و پێداویستی ‌ه‬ ‫غه‌ریزه‌یی و ئۆرگانیه‌کانى ئه‌وانى تر‪ ،‬به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه‬ ‫و راپه‌ڕینی سه‌ره‌تا تاک و ته‌را و دواتر جه‌ماوه‌رى‬ ‫هاتۆت‌ه ئاراو‌ه بۆ سه‌ندنه‌وه‌ى مافی ئازادی و دابین‬ ‫کردنى یه‌کسانى هه‌مووان ل‌ه به‌رامبه‌ر نان و بژێوی‬ ‫و سه‌روه‌رى و سیاده‌ى ب‌ه کۆمه‌ڵى به‌شه‌ریدا‪ .‬لێره‌و‌ه‬ ‫چه‌مکى ئازادی وابه‌ست‌ه ب‌ه چه‌مکی یه‌کسانى بۆت ‌ه‬ ‫ستراتیجێکی دوو الیه‌نه‌ى لێکدانه‌بڕاوى تێکۆشانى‬ ‫رزگاریخوازانه‌ى گروپ و کۆمه‌ڵگه‌کانى به‌شه‌رى‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر دیموکراسی چه‌مکى سیاسی گوزارشتى‬ ‫روناکبیرانى ئ�ه‌م چ�ه‌رخ�ه‌ی ئه‌مڕۆ بگر‌ه زۆر ل ‌ه‬ ‫پێشتریش ب��ووب��ێ وه‌ک��و ئ���اوات وئ��وم��ێ��دى گ �ه‌الن‪.‬‬ ‫یا ئاراسته‌تر ستراتیجی گه‌یشتن ب‌ه بنه‌ماکانى‬ ‫دیموکراسی بووبێت‌ه ستراتیجی تێکۆشانى سه‌رجه‌م‬ ‫گه‌النی سته‌مدید‌ه و ده‌وڵه‌تانى ئه‌مڕۆی دنیا ئه‌وا‬ ‫ناکرێ ئێم‌ه ل‌ه ناوه‌خنى حه‌قیقه‌تى دیموکراسی‬ ‫راسته‌قین‌ه حاڵی نه‌بین و ن���اوه‌ڕۆک و مه‌غزای‬ ‫مافپه‌روه‌رانه‌ى یه‌کااڵ نه‌که‌ینه‌و‌ه و مه‌ردومه‌کانى نێو‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌که‌ى خۆمانى لێ حاڵى نه‌که‌ین‪ .‬ئاشکرای ‌ه‬ ‫ک‌ه چه‌مکى دیموکراسی ب‌ه دی��وى راڤ �‌ه کردنى‬ ‫مرۆڤایه‌تیانه‌یدا گوزارشت ب‌ه ته‌نها ل‌ه مافی ئازادی‬ ‫و سه‌ربه‌خۆیی تاک و کۆناکات‪ ،‬به‌ڵکو گوزارشت‬ ‫ل‌ه یه‌کسانى و هاوبه‌شی هه‌موو تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌ک��ات ل‌ه چ��وارچ��ێ��وه‌ى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی یه‌کاندا‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر یاسا و ده‌سه‌اڵت و دابین کردنى مافه‌کانى‬ ‫بژێوی و نیشته‌جێ بوون و ئارامى و سه‌روه‌رى بۆ هه‌ر‬ ‫تاکێکی کۆمه‌ڵگا بێ گوێدان‌ه جیاوازى ره‌نگ‪،‬‬ ‫پێست‪ ،‬ره‌گ �ه‌ز و زم��ان و بنه‌ماڵ‌ه و بنه‌و بنه‌چه‌و‬ ‫ئینتماى حیزبى و ئایدیۆلۆژى‪.‬‬

‫“‬

‫“‬

‫ن‪/‬حه‌سه‌ن هه‌مزه‌‬

‫شکستى ئه‌زموونى قه‌ڵه‌مڕه‌وى‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌ پچڕانى په‌یوه‌ندى‬ ‫حیزبه‌ ده‌سه‌اڵتداره‌کانى هه‌رێمه‌‬ ‫به‌ جه‌ماوه‌ره‌وه‌یه‌‪ .‬پاوانکردنى‬ ‫حزبه‌کان بۆ هه‌موو کایه‌کانى‬ ‫ده‌سه‌اڵت و به‌کارهێنانى بۆ‬ ‫فه‌راهه‌م هێنانى به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ماددى ومه‌عنه‌وه‌ى کادرانى‬ ‫حیزبى و ده‌سته‌یه‌ک له‌جه‌ماوه‌ر‬ ‫که‌ الیه‌نگرن و مشه‌خۆرانى‬ ‫حیزبه‌کانه‌ هیچ پێناسێک له‌خۆ‬ ‫ناگرێ‌ ته‌نها زاروه‌ى ده‌سته‌گه‌ری‬ ‫نه‌بێ‌‬

‫ل��ێ��ره‌و‌ه پ �ه‌ی��وه‌ن��دی ن��ێ��وان دوو دروش��م��ى گ���ه‌وره‌ى‬ ‫دیموکراسی بریتی‌ه ل‌ه په‌یوه‌ندی نێوان ئ��ازادی و‬ ‫یه‌کسانى‪ .‬ئ�ه‌م دوو دروشم‌ه ل‌ه کۆنه‌و‌ه مێشکی‬ ‫روناکبیرانی ب‌ه خۆیه‌و‌ه سه‌رقاڵکردووه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه مێژووى فیکرى و روناکبیری به‌شه‌ریدا گه‌لێ ل ‌ه‬ ‫روناکبیران و تیۆریسیان پێیان وای‌ه ک‌ه پێناس‌ه کردنى‬ ‫چه‌مکى ئازادی به‌بێ وابه‌سته‌کردنى ب‌ه چه‌مکى‬ ‫یه‌کسانى چ مانایه‌ک نادات له‌و‌ه به‌ده‌سته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌الى ئه‌رستۆتالیسته‌و‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ئازاد بێت ده‌بێت‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وانى تر یه‌کسان بێت به‌رامبه‌ر به‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌یاسا و عه‌داله‌تى یاسا‪ .‬ئه‌م بۆچوون ‌ه‬ ‫مێژوویی‌ه له‌الیه‌ن جان جاک رۆسۆ روناکبیرى و‬ ‫رۆشنگه‌رى ب‌ه ته‌واوه‌تى و راسته‌قین‌ه شرۆڤ‌ه کراو‌ه‬ ‫ل‌ه سات‌ه وه‌ختى پێش زه‌مه‌نى شۆڕشی بورژوازى دا‪.‬‬ ‫دروشمى ئازادی‪ ،‬یه‌کسانى‪ ،‬برایه‌تى ئه‌م سێ مافه‌‬ ‫بااڵی‌ه پێ ده‌چ��ێ ل‌ه پاریسه‌و‌ه س �ه‌رى هه‌ڵدابێ و‬ ‫باڵه‌کانى شۆڕ بووبێته‌و‌ه به‌سه‌رسه‌رانسه‌رى جیهاندا‬ ‫له‌و سات‌ه وه‌خته‌ى زیندانى پاستیل داڕمێنرا ل‌ه ژێر‬ ‫زه‌برى هه‌ڵمه‌تى کۆمۆنه‌ى پاریسدا (بڕوان‌ه چاپته‌رى‬ ‫پێنجه‌م ل‌ه کتێبى ‪Futurology Fiasco‬‬ ‫‪– )Georgi Shakhnazarov‬چ��اپ��ی‬ ‫‪ progress publishers1982‬له‌به‌رامبه‌ر‬

‫ئه‌م شرۆڤ‌ه مرۆڤ دۆستانه‌ى دیموکراسیدا گه‌لێ‬ ‫ل‌ه بانگخواز و تیۆریست‌ه بۆرجوازیه‌کان له‌قۆناغی‬ ‫جه‌نگی س��اردا داکۆکیان له‌و‌ه ده‌ک��رد ک‌ه ئازادی‬ ‫و یه‌کسانى دوو شتى نه‌گونجاون پێکه‌و‌ه مرۆڤ ل ‌ه‬ ‫دواجاردا ناچار ده‌بێت یه‌کێک له‌و دووان‌ه هه‌ڵبژێرێ‪،‬‬ ‫له‌و روانگه‌یه‌و‌ه وات‌ه به‌شه‌ریه‌ت ده‌بێت یا ئازادی بێ‬ ‫یه‌کسانى یا یه‌کسانى بێ ئازادی بکات‌ه ستراتیجی‬ ‫تێکۆشان و خه‌باتى سیاسی خۆی‪( .‬رۆل��ف دۆهر‬ ‫یندرۆف ) ل‌ه ئه‌لمانیاى رۆژئاواى (پێشوودا) پێی وا‬ ‫بوو ک‌ه دوو جۆر دیموکراسی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌کێکیان ب ‌ه‬ ‫ماناى یه‌کسانى و ئه‌وه‌ى تریان ب‌ه ماناى ئازادی له‌‬ ‫پاڵ ئه‌مه‌دا گه‌لێ ل ‌ه روناکبیرانى فیکرى بۆرجوازى‬ ‫ل‌ه ئه‌وروپادا ب‌ه تایبه‌ت ئه‌ڵمانیاى رۆژئ��اوادا نه‌فی‬ ‫گه‌یشتن ب‌ه یه‌کسانى ده‌ک �ه‌ن ل‌ه نێوه‌ندی ئ��ازادی‬ ‫دا ل‌ه به‌رامبه‌ر ئه‌م بۆچوونه‌دا مارکس و ئه‌نگڵس‬ ‫ل‌ه س��ه‌روو هه‌موویانه‌و‌ه دوات��ر شاگردانى فیکرى‬ ‫چه‌پڕه‌ویه‌ت و پێشکه‌وتووخوازی داکۆکی ده‌که‌ن‬ ‫له‌سه‌ر وابه‌ست‌ه بوونى هه‌ر دوو چه‌مکی ئازادی و‬ ‫یه‌کسانى و ب‌ه ڕای ئه‌وانیش مه‌حاڵ‌ه کۆمه‌ڵگایه‌کی‬ ‫ئ��ازادو سیسته‌مێکی ئ��ازادی بازاڕ و به‌رهه‌مهێنان‬ ‫بتوانرێ بێت‌ه ئ���اراو‌ه به‌بێ دابین کردنى ئ��ازادی‬ ‫ت��اک�ه‌ک��ان‪ .‬ئ���ازادی کۆمپانیا و ک�ه‌رت��ى تایبه‌ت‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا یه‌کسانى تاکه‌کانیش ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫یاسا به‌بێ جیاکارى و جوداخوازى ل‌ه سه‌ر ئاستى‬ ‫حیزب و بنه‌ماڵ‌ه و الیه‌ندارێتی‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌م رووه‌و‌ه تیۆریسینى پێشکه‌وتنخواز (مارتن‬ ‫گریڤن هاگن) داکۆکی له‌سه‌ر ئ�ه‌و‌ه ده‌ک��ات ک ‌ه‬ ‫دژای �ه‌ت��ى کردنى چه‌مکی دیموکراسی لیبڕاڵی‬ ‫بۆ دیموکراسی هاوبه‌شى له‌سه‌ر بناغه‌ى چه‌مکى‬ ‫دوو الی �ه‌ن��ان �ه‌ى دژب �ه‌ی �ه‌ک��ی م��ێ��ژووی��ی و تیۆڕى‬ ‫هاتۆت‌ه ئ��اراوه‌‪ .‬ک‌ه گوایا یه‌کسانى ده‌رئه‌نجامی‬ ‫مێژوویی مرۆڤایه‌تى ب�ه‌ره‌و تۆتالیتاریزم ده‌ب��ات ل ‌ه‬ ‫برى ئه‌وه‌ى به‌شه‌ریه‌ت به‌ره‌و رووى پرشنگدارى ئازادی‬ ‫به‌رێت(بڕوان‌ه هه‌مان سه‌رچاوه‌ى پێشوو)‪ .‬دیار‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫ده‌قاوده‌ق پێچه‌وانه‌ى خواستى راسته‌قینه‌ى به‌شه‌ریه‌ت ‌ه‬ ‫و ره‌وتى پێشکه‌وتنى مرۆڤایه‌تیش به‌ره‌و ئه‌و ئاسۆی ‌ه‬ ‫ده‌چێت ک‌ه سه‌رجه‌م مافه‌کانى مرۆڤ بۆ هه‌موو‬ ‫ئه‌ندامانى کۆمه‌ڵگه‌ى به‌شه‌رى و هه‌موو هاواڵتیه‌کى‬ ‫پانتایی‌ه جوگرافیایی‌ه ج��ۆرب�ه‌ج��ۆره‌ک��ان��ى دن��ی��ا و‬ ‫نیشتمانى نێوه‌ند سنوور‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بهێنێت‌ه دى‪.‬‬ ‫دوو س���ه‌د‌ه ب���ه‌ر ل �‌ه ئێستا م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ى له‌پێناوى‬ ‫دابینکردنى ئازادى و مافه‌کانى تاکى به‌شه‌رى بۆ‬ ‫هه‌موو که‌سێک بێ جیاوازى خه‌باتى روناکبیرى‬ ‫و ده‌سته‌جه‌معى سیاسى ک��ردوو‌ه و هاتنه‌دى ماف ‌ه‬ ‫سروشتییه‌کانى مرۆڤى کردۆت‌ه شوناسى راسته‌قینه‌ى‬ ‫مافى هاوواڵتیبوون‪ .‬ل‌ه سه‌رده‌مى رۆشنگه‌ریدا‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪24‬‬ ‫دژای���ه‌ت���ی���ه‌ک ل �ه‌ب �ه‌رن��ام �‌ه و ت��ی��ک��ۆش��ان��ى گشت‬ ‫روناکبیرانی ئازادیخواز ل‌ه نێوان به‌رنامه‌ى مافی‬ ‫م���رۆڤ وم��اف��ى راسته‌قینه‌ى ه��اواڵت��ى ن �ه‌ک��راوه‌‪.‬‬ ‫ئازادییه‌کانى ت��اک ک‌ه ل�ه‌و س �ه‌رده‌م �ه‌دا ناوه‌ندى‬ ‫بیرى شۆڕشگێڕانه‌ى هه‌ڵسوڕاوانى ریفۆرمخواز و‬ ‫بیرى هیومانستى بووه‌‪ ،‬خوازراو‌ه ببێت‌ه مافى هه‌موو‬ ‫هاوواڵتیه‌کى ئه‌م سه‌ر زه‌وییه‌‪ .‬به‌اڵم له‌دواى دروست‬ ‫ب��وون��ى س��ن��وورى جوگرافیایى جیاجیا و ده‌وڵ�ه‌ت��ى‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه ل ‌ه ژێ��ر فشارى بانگه‌شه‌ى پاراستنى‬ ‫ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى و یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى و رێگرتن ل ‌ه‬ ‫خه‌ته‌رى ده‌ره‌کى‪ ،‬ده‌سه‌اڵت و سته‌مى ده‌وڵه‌ت و فشارى‬ ‫ل‌ه سه‌ر ئازادییه‌کانى تاک جۆریک ل‌ه ره‌وایه‌تى‬ ‫به‌خۆیه‌و‌ه بینى‪ .‬له‌و زه‌مه‌نه‌و‌ه ماف و ئازادییه‌کانى‬ ‫م��رۆڤ وورد‌ه وورد‌ه ل�ه‌ه�ه‌ر واڵت و به‌جۆرێک‬ ‫بوون‌ه قوربانى ملکه‌چى به‌هاوواڵتیبوون‪ .‬له‌وێو‌ه‬ ‫فرسه‌خێکى گه‌ور‌ه ل ‌ه نێوان مافى مرۆڤ و مافى‬ ‫هاوواڵتى دروستبوون‪ .‬هه‌ر له‌و بارودۆخه‌و‌ه گه‌لێ له‌‬ ‫بزاڤ‌ه شۆڕشگێڕیه‌کانى نه‌ته‌وایه‌تى و رزگاریخوازى‬ ‫نیشتمانى له‌بیناکردنى ئایدیۆلۆژیاى نه‌ته‌وه‌ییانه‌و‌ه‬ ‫هه‌موو هه‌وڵێکى ریفۆرمخواز به‌مه‌به‌ستى گه‌ڕانه‌وه‌ى‬ ‫سه‌رجه‌م ماف‌ه سه‌لبکراوه‌کانى هاوواڵتى‪ ،‬به‌هه‌وڵى‬ ‫الده‌رو گێره‌شێوێن ونامه‌سئوولیان ل‌ه قه‌ڵه‌م ئه‌دا‪ .‬لێره‌و‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م پارت‌ه شۆڕشگێڕ‌ه رزگاریخوازه‌کانى ئێمه‌ش‬ ‫به‌ده‌رنه‌بوون له‌و بیروبۆچوون‌ه چه‌وته‌و‌ه و ته‌نهاوته‌نها‬ ‫مافى ئازادى نه‌ته‌وه‌یی و سه‌ربه‌خۆیی نیشتمانیان ب ‌ه‬ ‫مافى سه‌ره‌کى هاوواڵتیانى ئێم‌ه به‌ره‌وا دیوه‌‪ .‬ئه‌م‌ه و‬ ‫له‌کاتێکدا رابه‌رانى بزاڤى شۆڕشگێڕانه‌ى نه‌ته‌وایه‌تى‬

‫سیاسه‌تى ده‌سته‌گه‌رى ل ‌ه‬ ‫حوکمدا له‌ هه‌ر شێوازیکدا‬ ‫بێت‪ ،‬عه‌شایه‌رى ناوچه‌یه‌ک‬ ‫یان ئیماره‌تى ویالیه‌تێک‬ ‫یان حکومه‌تى هه‌رێمێک‬ ‫له‌مێژووى سیاسى ئێمه‌دا‬ ‫بۆته‌ میراتێکى نه‌خۆشانه‌ى‬ ‫مێژوویی نه‌وه‌به‌نه‌وه‌ له‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانى کۆنه‌وه‌‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌وانه‌ى ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌شێک ل ‌ه جه‌ماوه‌رى‬ ‫هه‌ڵپه‌رستى پێ‌ په‌روه‌رده‌‬ ‫ده‌که‌ن‬

‫“‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫ونیشتمانى له‌الى ئێم‌ه خه‌ڵکانى روناکبیرو الیه‌نگرانى‬ ‫چین‌ه زه‌حمه‌تکێشه‌کانى کوردستان نه‌بوون‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫له‌دیدى چینایه‌تی و هۆشیارى کۆمه‌اڵیه‌تى زیاتر‬ ‫له‌خه‌سڵه‌ته‌کانى سیاسه‌تمه‌دارانى کۆنه‌پارێز و‬ ‫فیودالیستییه‌و‌ه نزیکده‌بوونه‌وه‌‪ .‬بۆی‌ه به‌الیانه‌و‌ه زۆر‬ ‫ئاسایى ب��وو له‌هه‌ڵمه‌تێکى رزگ��ارى ناوچه‌گه‌ریدا‬ ‫ل�ه‌ژێ��رده‌س��ت��ی دوژم��ن��ى ع �ه‌ج �ه‌م و ع �ه‌ره‌ب��دا شکۆ‬ ‫نه‌که‌ن ل‌ه ره‌وت��ى تااڵنى و چه‌ته‌گه‌ری سامان و‬ ‫زه‌خ��ی��ره‌ى بژێوى ه �ه‌زاران��ى ک��وردى ئ�ه‌و ناوچانه‌دا‬ ‫ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ل �ه‌دزی��ن��ى ب���ه‌رۆ وب��ات��اڵ��ى س��اوای��ان��ى ئه‌و‬ ‫ناوچانه‌دا له‌الیه‌ن چه‌کداره‌کانى ئه‌و بزاڤانه‌دا‪(.‬بڕوان ‌ه‬ ‫چێشتى مجه‌ور‪ -‬الپ�ه‌ڕ‌ه ‪ 14-13‬ه�ه‌ژار) سه‌رکرده‌‬ ‫و راب�ه‌رى کۆنه‌پارێزى وامان هه‌بوو‌ه ک‌ه ده‌سه‌اڵتى‬ ‫سیاسى و حزبى ل ‌ه بزاڤى رزگاریخوازى نیشتمانیدا‬ ‫له‌ترۆپکدابووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌پێناوى ده‌عوه‌ت و ده‌عوه‌تکارى‬ ‫ک��ۆڕى دیوه‌خانه‌که‌یدا مانعى نه‌بوو‌ه ره‌ش��و رووتى‬ ‫گوندێکى ئه‌م کوردستان‌ه بخات‌ه ژێر ته‌عزیبى قامچى‬ ‫نۆکه‌رو باجگره‌کانى بۆ کۆکردنه‌وه‌ى پاره‌ى خواردن‬ ‫وخواردنه‌وه‌ى ئه‌و ده‌عوه‌ته‌ى(بڕوان‌ه هه‌مان سه‌رچاوه‌ى‬ ‫بێشوو) ئ �ه‌م تێڕوانین‌ه چ�ه‌وت�‌ه ل�‌ه ج��ی��اک��ردن�ه‌وه‌ى‬ ‫مافه‌کانى هاوواڵتیوون ل‌ه خواستى ده‌سته‌جه‌معى‬ ‫رزگاریخوازى نیشتمانى سه‌رکرد‌ه و رابه‌رانى بزاڤى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی ئێم‌ه ب‌ه ئیعالم و ب‌ه پ �ه‌روه‌رده‌ى حیزبى و‬ ‫جه‌ماوه‌رى کردوویانه‌ت‌ه به‌شێکى گه‌وره‌ى کۆنه‌په‌رستى‬ ‫خه‌ڵکانى ئێم‌ه و میکانیزمى بیرکردنه‌وه‌یان‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانى حکومه‌تى ئێم‌ه له‌مڕۆدا توانیویان ‌ه‬ ‫ئۆردووگایه‌کى زه‌به‌ند و گه‌ور‌ه له‌خه‌ڵکى شۆڕشگێڕ‬ ‫و الیه‌ندارى حیزبى و واڵتپارێزانى ئێم‌ه ل‌ه پێشمه‌رگه‌و‬ ‫ئاسایش و هێزه‌کانى ناوخۆو هێز‌ه چه‌کداره‌کانى‬ ‫ت��ر و خه‌ڵک و ک�ه‌س��وک��ارى شه‌هید و ئه‌نفال و‬ ‫قوربانیه‌کانى ده‌ستى فاشیزمى عێراقى بخه‌ن‌ه ژێر‬ ‫چه‌ترى الیه‌نگرى خۆیانه‌و‌ه له‌پا ‌ڵ ئالیه‌ته‌کانى ترى‬ ‫ئیفلیجکردنى ئیراده‌ى ریفۆرمخوازى و گۆڕانخوازیان‬ ‫چه‌شنى پێدانى مووچه‌ى دووه‌مو زه‌وى و ئیمتیازاتى‬ ‫حیزبى تر‪ ،‬و‌ه له‌پرۆسه‌کانى ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردندا‬ ‫سوودیان لێ وه‌رگرن‪ .‬له‌گ‌ه ‌ڵ ئه‌مه‌شدا ده‌سه‌اڵتدارانى‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وى هه‌رێم نه‌یانتوانی و ناشتوانن ئه‌و راستی ‌ه‬ ‫بشارنه‌و‌ه ک‌ه سه‌ربه‌خۆیی نه‌ته‌و‌ه و ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫ێ ب��ۆ پیداویستی و مافه‌کانى‬ ‫ب�ه‌دی��ل نیی‌ه ون��اب� ‌‬ ‫مرۆڤ ک ‌ه پێویستی بایۆلۆژی و کۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫مرۆڤ ویستانه‌ى هه‌موو هاوواڵتیه‌کى ئه‌م هه‌رێمه‌ی ‌ه‬ ‫و مافێکى ره‌وای��ان �‌ه وه‌ک ه�ه‌م��وو تاکێکى ترى‬ ‫به‌شه‌رى ئه‌م‌ه ل‌ه ساته‌وه‌ختێکدا ک‌ه الوان��ى نه‌وه‌ى‬ ‫نوێى ئه‌مڕۆ ک‌ه زۆربه‌ى رۆشنبیران و خوێندکارانى‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌که‌مان پێکده‌هێنن ل‌ه که‌شوهه‌وایه‌کدا‬ ‫ێ‬ ‫له‌دایکبوون و پ �ه‌روه‌رده‌ب��وون هه‌رچى پێى بووتر ‌‬ ‫سته‌مى نه‌ته‌وه‌یى و ره‌ن��ج و ماندووبوونى ناوبزاڤى‬ ‫رزگاریخوازى نه‌ته‌وه‌یی نه‌یان ب‌ه راسته‌وخۆ نه‌بینیوه‌‪.‬‬ ‫ێ و یاخیبوو ل����ه‌دواى راپ �ه‌ڕی��ن �ه‌و‌ه‬ ‫ن �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ى ن��و ‌‬ ‫دروس���ت ب��وو‌ه ک�‌ه هێنده‌ى م��اف و ئازادییه‌کانى‬ ‫خ��ۆى المه‌به‌ست و خواستراو‌ه هێند‌ه شکۆمه‌ندى‬ ‫ێ و تێکۆشانى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و پیرۆزى مێژووى دوێن ‌‬ ‫رزگ��اری��خ��وازى ن �ه‌وه‌ى پێش خ��ۆى المه‌به‌ست نییه‌‪.‬‬

‫وتار‬ ‫ئه‌م‌ه له‌ساته‌وه‌ختێکیشدا ک��ه‌راب��ه‌ران و ک��ادی��ران‬ ‫وشۆڕشگێڕانى نه‌ته‌وه‌که‌ى ده‌بینێ چۆن بێڕه‌حمان ‌ه‬ ‫سامانى نه‌ته‌وه‌که‌ى و پۆستى ده‌سه‌اڵت به‌کارده‌هێنن‬ ‫بۆ به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان و که‌سوکارو ده‌ست و په‌یوه‌ند‬ ‫و پاسه‌وانه‌کانیان له‌سه‌ر حسابى ماف و به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫خه‌ڵکانى بێ‌الیه‌ن و هاوواڵتى ره‌شۆک ومه‌زڵومى‬ ‫ژێرده‌سته‌ى قه‌ڵه‌مڕه‌ویان ‪ .‬له‌ڕوانگه‌ى ئه‌م کورت ‌ه‬ ‫باسه‌و‌ه گه‌ر خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ شێوازى سیسته‌مى‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وی ئه‌مڕۆی هه‌رێم بکه‌یت و فه‌لسه‌فه‌ى‬ ‫حوکم و تێڕوانینى پارت و الیه‌ن‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانى‬ ‫ئه‌و سیسته‌م‌ه بخه‌یت‌ه ژێر توێژینه‌و‌ه ده‌ک��رێ بێ‬ ‫چ�ه‌ن��دوچ��وون بانگه‌شه‌ى دیموکراسی و حوکمى‬ ‫دیموکراسیانه‌ى ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم هاوتاى که‌یت‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ فه‌لسه‌فه‌وبیر و ب��ۆچ��وون��ى روناکبیرانى‬ ‫فیکرى بورجوازیانه‌ى ئه‌وروپای جه‌نگی سارد له‌مه‌ڕ‬ ‫تێڕوانینیان ب‌ه ئاراسته‌ى دیموکراسییه‌وه‌‪ ،‬روونتر بڵێین‬ ‫الى ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى ئ�ه‌م��ڕۆی هه‌رێم دیموکراسی‬ ‫به‌ته‌نها ئ��ازادی سیاسی و حوکمى سه‌ربه‌خۆ یان‬ ‫نێمچ‌ه سه‌ربه‌خۆى ژێر چه‌ترى فیدراڵیه‌ت ده‌گرێته‌و‌ه‬ ‫بێ گوێدان‌ه ناعه‌داله‌تى و نایه‌کسانى مه‌ردمه‌کانى‬ ‫هه‌رێم له‌به‌رامبه‌ر یاسا و ماف و پێداویستیه‌کانى‬ ‫گ���وزه‌ران���دا‪ .‬داب�ه‌ش��ک��ردن��ى پ��ۆس��ت و دابینکردنی‬ ‫مافی ک��ار له‌سه‌ر ئه‌ساسی ئینتماى بنه‌ماڵ‌ه و‬ ‫حزب‪ ،‬نابه‌رابه‌رى به‌رفراوان ل‌ه نێوان کاربه‌ده‌ستێکی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��دارى ده‌وڵ�ه‌ت��ى و موچه‌خۆرێکی پله‌کانى‬ ‫خ�����واره‌و‌ه ب���ه‌م ش���ێ���وازه‌ى ل �‌ه سیسته‌مى م��ووچ �ه‌ى‬ ‫ق �ه‌ڵ �ه‌م��ڕه‌وى ه�ه‌رێ��م��دا ه�ه‌ی�‌ه ته‌نها دوو نموونه‌ى‬ ‫ب�‌ه عه‌مه‌لی فه‌لسه‌فه‌ى حوکمى بورجوازییانه‌ى‬ ‫هه‌رێم ده‌خات‌ه به‌ردیدوبۆچوونى خه‌ڵک جا ئیتر ل ‌ه‬ ‫مینبه‌ره‌کانى ئیعالنی حیزبی و ده‌وڵه‌تى یانه‌و‌ه چه‌ند‬ ‫بانگه‌شه‌ی دیموکراسی و مافی مرۆڤ بکرێ و‬ ‫چۆن پێادا هه‌ڵبدرێ هێنده‌ى ئه‌و جیاواز‌ه ماهیه‌تى‬ ‫ئه‌و فه‌لسه‌فه‌ی‌ه ناخات‌ه روو‪.‬‬ ‫کۆنترۆڵکردنى ده‌سه‌اڵته‌کانى ته‌شریعى و ته‌نفیزی‬ ‫و ق�ه‌زائ��ی ل‌ه الی �ه‌ن دوو حیزبی ده‌س���ه‌اڵت���داره‌و‌ه و‬ ‫دروستکردنیشیان ل‌ه الی �ه‌ن ئ�ه‌وان�ه‌و‌ه نموونه‌یه‌کی‬ ‫ترى سیاسه‌تى مۆنۆپۆلیستى بورجوازیانه‌ى حزب ‌ه‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم‌ه له‌مڕۆى گوزه‌رانى‬ ‫کوردستان و ئه‌مه‌شیان له‌پاڵ بێدادى و ناعه‌داڵه‌تى‬ ‫پێناسه‌یه‌کی ت��رى ف�ه‌ل��س�ه‌ف�ه‌ى ئ��ه‌و س��ی��اس�ه‌ت و‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وه‌یی‌ه یه‌‪.‬‬ ‫بۆی‌ه پ��اش (‪ )19‬س��اڵ حوکمڕانى گ��وێ ل‌ه هه‌ر‬ ‫هاواڵتیه‌کی کوردستان بگرى ب‌ه ئاشکرا ناڕه‌زایه‌تى‬ ‫ده‌رئه‌بڕن‪ .‬ئه‌م ناڕه‌زایی‌ه ل‌ه ناو زۆرب�ه‌ى توێژه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵدا و ل‌ه هه‌موو بواره‌کانى ژیاندا ئه‌بیسترێ‬ ‫و ده‌رئه‌بڕدرێ دواتر ل‌ه دواى ته‌شه‌ن‌ه و باڵوبوونه‌وه‌ى‬ ‫سه‌رتاسه‌رى گله‌یی و گازنده‌ى خه‌ڵکی ل‌ه مێژووى‬ ‫ته‌مه‌نى حوکمى به‌ناو دیموکراسیانه‌ى ئه‌مڕۆى‬ ‫ه�ه‌رێ��م‪ ،‬هه‌رێمى کوردستان قۆناغێکی نوێی ب ‌ه‬ ‫خۆییه‌و‌ه دى قۆناغێک ک‌ه ل‌ه سێبه‌رى ئه‌مجاره‌یان‬ ‫تۆتالیتاریه‌ت و فاشیزمى عه‌ره‌بیدا نا ئه‌مجاره‌ی ل ‌ه‬ ‫سێبه‌رى دیموکراسیدا به‌رهه‌ڵستى و ڕق و کینه‌ى‬ ‫جه‌ماوه‌رى سه‌ریهه‌ڵدا و که‌وت‌ه بزاوتن و دواندن و جوڵه‌‬

‫“‬

‫ده‌ربڕین‪ .‬گله‌ی و گازنده‌ى لێره‌و‌ه له‌وێ ته‌شه‌نه‌ى کرد‬ ‫و ته‌نیو‌ه و ب‌ه چه‌شنى په‌تایه‌کی جه‌ماوه‌رى عدوانیه‌ت‬ ‫و به‌ره‌نگارى ل‌ه شێوازێکی ساده‌گۆیی و یاخیبوون‬ ‫معاره‌زى نارێکخراو و نا رابه‌رى کراوى لێر‌ه و له‌وێ‬ ‫په‌یدابوو‪ .‬تا ئه‌و ئاسته‌ی ئیتر ئۆپۆزیسیۆن ل‌ه شێوازى‬ ‫گوزارشتى ده‌ربڕینى په‌یامى سیاسی و ئایدیۆلۆژی‬ ‫به‌رز کرایه‌و‌ه به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتداران و له‌و نێوه‌نده‌شه‌و‌ه‬ ‫گه‌لێ الیه‌ن و رێکخراوى سیاسی و حیزبى و مه‌ده‌نى‬ ‫ب‌ه م�ه‌رام و ب‌ه دڵسۆزی هه‌رکامێکی بێت خۆیان‬ ‫خست‌ه نێوه‌ندی ئۆپۆزیسیۆنه‌و‌ه و دواتر هه‌نگاویان‬ ‫نا بۆ پێشڕه‌وایه‌تى معاره‌زه‌یه‌کی سیاسی رێکخراو‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر سته‌مى ده‌س �ه‌اڵت و له‌به‌کارنه‌هێنانى‬ ‫ع�ه‌دال�ه‌ت��ى کۆمه‌اڵیه‌تى و یه‌کسانى تاکه‌کانى‬ ‫کۆمه‌ڵگا ل‌ه هه‌موو روویه‌کانى دروستى گوزه‌رانه‌و‌ه‬ ‫نان‪ ،‬بژێوی‪ ،‬کار‪ ،‬مووچه‌‪ ،‬خزمه‌تگوزارى‪ ،‬مافی‬ ‫خوێندن و سه‌فه‌ر و مافی زه‌وى نیشته‌جێبوون و‬ ‫سه‌رجه‌م ماف‌ه ره‌واکانى تر‪.‬‬ ‫به‌کوردى و کورتى نه‌بوونى ناعه‌داله‌تى و بێدادى‬ ‫ل‌ه نێوان ده‌سه‌اڵتدارانى هه‌رێم و ده‌ست و پێوه‌ند و‬ ‫که‌سوکار و پاشکۆ و پابه‌ندى حزبی و ته‌شکیالتى‬ ‫سیاسی ده‌وروب �ه‌ری��ان له‌گه‌ڵ خه‌ڵکانى م�ه‌زڵ��وم و‬ ‫مه‌حکوم و بێالیه‌ن و هاوواڵتى ساد‌ه بوو‌ه بناغ‌ه و‬ ‫سه‌رچاوه‌ى ل‌ه دایکبوون و سه‌رهه‌ڵدانى معاره‌زه‌ى‬ ‫سیاسی و جه‌ماوه‌رى ئه‌م هه‌رێمه‌‪ .‬ک‌ه رۆژ ل‌ه دواى‬ ‫رۆژ ته‌شه‌ن‌ه ده‌کات و ئاپۆڕاى جه‌ماوه‌رى زیاتر له‌‬ ‫خۆیدا کۆ ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫شێوازى معاره‌زه‌ى سیاسی و حیزبی و‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌کانى‪:‬‬ ‫س�ه‌ره‌ت��اى م��ع��اره‌زه‌ى سیاسی ل‌ه شه‌قامی ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫حیزبه‌و‌ه ده‌ستى پێکرد ل‌ه خه‌ڵکی ره‌شۆک و بێالیه‌ن‬ ‫و پاشکۆخراو ل �ه‌الی �ه‌ن س �ه‌رج �ه‌م حیزبه‌کانه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫خه‌ڵکانێک دوور ل‌ه ئه‌ڵقه‌ى زنجیردراو به‌ده‌سه‌اڵته‌و‌ه‬ ‫ئه‌ڵقه‌ى ئینتیماى حیزبییه‌و‌ه جا حیزبی ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫یان پاشکۆى ده‌سه‌اڵتدار یان هاوپه‌یمانه‌کانى حیزب ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌کانى هه‌رێمه‌و‌ه بێت‪ .‬معاره‌زه‌ى سیاسی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ وه‌ک ده‌ربڕین و عمومیه‌تییه‌کی جه‌ماوه‌رى‬ ‫نارێکخراو هات‌ه سه‌رشه‌قام و له‌نێوه‌ندى خه‌ڵکیدا ب ‌ه‬ ‫ده‌ربڕینی هه‌موو جۆر‌ه خۆی ئاشکرا کرد‪.‬‬ ‫دواتر له‌ڕێگه‌ى ئه‌و قه‌ڵه‌م‌ه نه‌ترسانه‌و‌ه ک‌ه ل‌ه رۆژنام ‌ه‬ ‫ئه‌هلییه‌کانه‌و‌ه نووسینه‌کانیان ده‌خست‌ه روو ئینجا ل ‌ه‬ ‫رێگاى خۆپیشاندان و مانگرتن له‌الیه‌ن هه‌ندێ گروپ‬ ‫و الیه‌نى نا حیزبی ک‌ه ده‌رئه‌نجامی ئه‌و معاره‌زانه‌ش‬ ‫یا پشت گ��وێ خستن ب��وو ی��ان گرتن و س��زادان و‬ ‫لێدانى نوێنه‌رانى بوو له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه‌‪ .‬له‌م‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌دا ته‌یارى فیکرى و حیزبی ئیسالمی‬ ‫وه‌ک ره‌وت��ێ��ک��ی ن���وێ ل �‌ه ئ���اپ���ۆڕاى تیکۆشانى‬ ‫جه‌ماوه‌رى سیاسی ئه‌مجار‌ه ب‌ه به‌رگێکی ئیسالمیه‌و‌ه‬ ‫هات‌ه نێوه‌ندی شه‌قامه‌و‌ه توانى به‌مه‌به‌ستى به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫گشتى بێ یان حزبی تا راده‌یه‌ک ئیحتواى ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫ناڕازییان‌ه بکات و بیانخات‌ه ژێر پ�ه‌روه‌رده‌ى فیکرى‬ ‫ده‌سته‌جه‌معى ئیسالمیان‌ه و حیزبیانه‌ى خۆیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م نێوه‌نده‌و‌ه ئوردووگایه‌ک له‌گه‌نجی پاشکۆخراو‬ ‫پاکیز‌ه و خه‌ڵکی بێ ده‌سه‌اڵت ل‌ه ده‌ورى رێکخراو‌ه‬

‫ئیسالمیه‌کانه‌و‌ه کۆبکاته‌و‌ه و گله‌یی معاره‌زه‌کانیان‬ ‫ل �‌ه ن��ێ��وه‌ن��دی ئ�ه‌ڵ��ق�‌ه رۆش��ن��ب��ی��ری و پ���ه‌روه‌رده‌ی���ی‬ ‫یه‌کانیانه‌و‌ه بخه‌نه‌گه‌ڕ‪ .‬به‌داخه‌و‌ه هه‌موو ئه‌و ده‌نگ ‌ه‬ ‫ناڕه‌زاییانه‌ى ل‌ه نێوه‌ندی ئه‌ڵق‌ه په‌روه‌رده‌ییه‌کانى‬ ‫الی�ه‌ن�‌ه ئیسالمیه‌کانه‌و‌ه ک��ۆب��ب��وون�ه‌و‌ه نه‌یانتوانى‬ ‫بچووکترین گ���ۆڕان ل �‌ه سیسته‌مى ق �ه‌ڵ �ه‌م��ڕه‌وى‬ ‫حکومه‌تى هه‌رێمدا بکه‌ن و ئه‌و هه‌موو دروشمى‬ ‫چاکسازییه‌یان نه‌له‌په‌رله‌مانى کوردستاندا‪ ،‬نه‌ل ‌ه‬ ‫کابینه‌کانى حکومه‌تى هه‌رێم و ن‌ه له‌داموده‌زگاکانى‬ ‫ده‌وڵه‌تیدا نه‌یتوانى رێگ‌ه ل‌ه گه‌نده‌ڵی و فه‌سادی‬ ‫ئیدارى و بێدادی ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تی بگرێ‬ ‫و پانتایی ناعه‌داله‌تى له‌نێوان چینی ده‌سه‌اڵتدار و‬ ‫چین‌ه مه‌حکوم کراوه‌کاندا که‌م بکاته‌وه‌‪ .‬ل‌ه دواى‬ ‫بێ ئاکامى ره‌وت��ى چاکسازى و ریفۆرمخوازى و‬ ‫په‌روه‌رده‌ییانه‌ى الیه‌ن‌ه ئیسالمیه‌کان ل‌ه خوڵقاندنى‬ ‫گۆڕانکارى ب‌ه چاکی و ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی جه‌ماوه‌ر و‬ ‫خه‌ڵکی زه‌حمه‌تکێش ل�‌ه سیسته‌مى قه‌ڵه‌مڕه‌وى‬ ‫هه‌رێمدا‪ .‬خه‌ڵک پرسێکی ترى ال خوڵقا ک‌ه پرسی‬ ‫گۆڕان‌ه ل‌ه سیسته‌مى قه‌ڵه‌مڕه‌وى و به‌ڕێوه‌بردنى‬ ‫واڵت��دا‪ .‬گۆڕانی گه‌وره‌یی و شکۆمه‌ندی الیه‌نى‬

‫ناکرێ که‌سێ‌ به‌ڕاستى بیه‌وێ‬ ‫گۆڕانخواز بێ ئه‌گه‌ر بۆخۆى‬ ‫هه‌ڵگرى ئه‌و قه‌ناعه‌ت و‬ ‫خه‌سڵه‌ته‌ ئه‌خالقیانه‌ نه‌بێت‬ ‫ک ‌ه ده‌وڵه‌تى یاسا و عه‌داڵه‌تى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى داوامان لێده‌کات‬

‫“‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫پرشنگدارى عه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تى و یه‌کسانى‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌و‌ه ئاستى گه‌وره‌یی و رووناکی زه‌به‌ندی‬ ‫ئازادی ک‌ه وه‌ک ل‌ه سه‌ره‌تاو‌ه ئاماژه‌مان پێکرد‪ .‬ک ‌ه‬ ‫به‌بڕواى گه‌لێک ل‌ه روناکبیرانى پێشکه‌وتووخوازى‬ ‫جیهانى ناکرێت و ناشێ باس ل‌ه شێوازى قه‌له‌مڕه‌وى‬ ‫دیموکراسی و سیسته‌مى دیموکراسی بکرێ ک ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر عه‌داله‌تى کۆمه‌اڵیه‌تى‪ ،‬یه‌کسانى سه‌رجه‌م‬ ‫تاکه‌کان ل‌ه به‌رامبه‌ر ئ���ازادی و م��اف و یاسا و‬ ‫ده‌سه‌اڵتدا نه‌هێنێت‌ه ئاراو‌ه و ل‌ه کۆمه‌ڵگه‌دا فه‌راهه‌م‬ ‫نه‌کات‪ .‬ئه‌و پرسه‌ش له‌ئاپۆڕایه‌کی گ�ه‌ور‌ه و ل ‌ه‬ ‫م��اوه‌ی�ه‌ک��ی زۆر ک��ورت��ى چ����اوه‌ڕوان ن��ه‌ک��راودا ل ‌ه‬ ‫ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى (‪ )2009/7/25‬ه �ه‌وڵ��ی ناساندنى‬ ‫به‌کۆمه‌ڵی خۆیدا ل‌ه شه‌قامی سیاسی و ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫هێزی ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى حوکم به‌ده‌ستى هه‌رێمدا‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم هه‌موو ئاپۆڕایه‌کی ج�ه‌م��اوه‌رى ل‌ه هه‌ربۆن ‌ه‬ ‫و موناسبه‌ت و هه‌لومه‌رجێکی مێژووییدا ناکرێ‬ ‫یه‌کسه‌ر به‌کارو چاالکییه‌کی رێکخراوى جه‌ماوه‌رى‬ ‫ئ��ی��راده‌گ �ه‌رى ق�ه‌ن��اع�ه‌ت پێکراو ل �‌ه قه‌ڵه‌مبدرێ‪،‬‬ ‫چونک‌ه ل‌ه مێژووى فیکرى سۆسیولوجیا و زانستى‬

‫‪25‬‬ ‫ده‌رونزانیدا هه‌میش‌ه ئاماژ‌ه به‌و‌ه کراو‌ه ک‌ه گه‌لێک‬ ‫جار ئوردوگایه‌کی زه‌به‌ند ل‌ه به‌شدار بووانى کارى‬ ‫ب‌ه کۆمه‌ڵ و جه‌ماوه‌رى جا سیاسی بێت یا سیاسی‬ ‫نه‌بێت پاڵنه‌رى سه‌ره‌کی گردبوونه‌وه‌ی ئه‌و ئوردوگای ‌ه‬ ‫ئیراده‌یه‌کی شۆڕشگێڕى ده‌سته‌جه‌معی رێکخراو‬ ‫نیی‌ه هێنده‌ى ئه‌وه‌نده‌ى ره‌وتى( مل نان‌ه ب‌ه کۆمه‌ڵه‌)‬ ‫ب‌ه گوزراشتى ئه‌نترۆبۆلوجیسته‌کان بڕوان‌ه (ماکیفرــ‬ ‫الجماع‌ه ـــ دراس‌ه فی علم االجتماع ــ ترجم‌ه محمد‬ ‫على أبودره‌‪ ،‬لویس اسکندر ‪ 1968‬دارالفکر العربی)‪.‬‬ ‫ئێم‌ه له‌م هه‌وڵ‌ه سه‌ر پێی‌ه خێرایه‌ماندا بۆ ئاوڕدانه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫سه‌ر پرسی گۆڕان هه‌وڵ ئه‌ده‌ین پوخته‌یه‌ک له‌سه‌ر‬ ‫پرۆسه‌ى گۆڕانى سیسته‌مى سیاسی و کاره‌کته‌ر‌ه‬ ‫ره‌س �ه‌ن و ئه‌کتیڤه‌کانى راب�ه‌ران��ى پرۆسه‌ى گۆڕان‬ ‫بخه‌ین‌ه ب�ه‌ردی��د و بۆچوونه‌کانمان ب �ه‌و ئومێده‌ى‬ ‫ل‌ه هه‌ڵسانگاندنى ئه‌م پرس‌ه نوێی‌ه ک‌ه تاراده‌یه‌کى‬ ‫زۆر م��ای �ه‌ى دڵ��خ��ۆش��ی و ده‌س��ت��خ��ۆش ک��ردن �‌ه ل ‌ه‬ ‫سه‌رپه‌شتیکه‌ران و به‌شداربووانى جا به‌هه‌ر مه‌به‌ست‬ ‫و بۆچوونێ بن‪ ،‬چونک‌ه ئه‌گه‌رێکی ترى فریادره‌سى‬ ‫بۆ خه‌ڵکانى مه‌زڵوم و پاشکۆ خراوى ژێر قه‌ڵه‌مڕه‌وى‬ ‫بۆرجوازیانه‌ى ئه‌مڕۆی هه‌رێم هێناوه‌ت‌ه ئاراوه‌‪.‬‬ ‫له‌مێژووى ن��وێ مرۆڤایه‌تى دا به‌شه‌ریه‌ت گه‌لی‬ ‫جۆر ل‌ه گ��ۆڕان ل‌ه سیسته‌مى قه‌ڵه‌مڕه‌وى سیاسی‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تى ژیارى ب‌ه خۆیه‌و‌ه بینیو‌ه و گه‌لی ل ‌ه‬ ‫ره‌وتى گۆڕانخوازى نه‌مر و زیندوى کردۆت‌ه وێنه‌ى‬ ‫دابڕان ل‌ه مێژووى سه‌رجه‌مى به‌شه‌ریدا دابڕانێک ک ‌ه‬ ‫مایه‌ى وه‌ستان و خوێندنه‌و‌ه و ئاوڕدانه‌وه‌ی‌ه بۆی و‬ ‫پ�ه‌ن��دوده‌رس لێ وه‌رگرتن‌ه بۆ ن �ه‌وه‌ى نوێی گه‌النى‬ ‫مه‌زڵوم و سته‌م لێکراو و مه‌حکومکراوى سه‌رده‌م‪.‬‬ ‫ده‌کرێ ره‌وتى قوتابیانى شه‌ست و هه‌شت ل‌ه ئه‌وروپا و‬ ‫جموجۆڵی فیکرى رابه‌رانى ئه‌و ره‌وت‌ه و هاتن‌ه ئاراوه‌ى‬ ‫سیسته‌مى سۆسیال دیموکرات ل‌ه نێوه‌ندی بوغرایی‬ ‫و ل��وت��ک�ه‌ى تۆغیانی سیسته‌مى س �ه‌رم��ای �ه‌دارى‬ ‫رۆژئ�����اوا ک �‌ه گ�ه‌ی��ش��ت��ب��وو‌ه ئ��اس��ت��ى خوێنڕشتنی‬ ‫میلله‌تان و داگیرکردن ل‌ه شێوازى ئیمپریالیزمیدا‬ ‫ب�‌ه نموونه‌یه‌کی زۆر کۆنی ل�‌ه ق�ه‌ڵ�ه‌م ن �ه‌ده‌ی��ن و‬ ‫ده‌رئه‌نجام‌ه پۆزه‌تیڤه‌کانى ئه‌مڕۆ ب‌ه زیندوویی‬ ‫له‌به‌رچاو و دیدماندا ئاشکرا بێت له‌وه‌ش زیندووتر و‬ ‫گه‌وره‌تر ک‌ه مێژووى سه‌رجه‌م به‌شه‌ریه‌تى ب‌ه گشتى‬ ‫و ئه‌وروپا و رۆژئ��اواى ل‌ه شه‌وه‌زه‌نگی تاریکاییه‌وه‌‬ ‫ب �ه‌ره‌و چراخانى ژی��ان و پێشکه‌وتن هێنابێت‌ه ئ��اراو‌ه‬ ‫ئه‌ویش رووخانى قه‌ڵه‌مڕه‌وى ده‌ره‌به‌گایه‌تى چاخه‌کانى‬ ‫ناوه‌ڕاست و نه‌مانى ده‌سه‌اڵتى ئیستبدادى که‌نیسه‌و‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ى ئۆگه‌ستینی ره‌شبینی ل‌ه حوکمى مرۆڤدا‬ ‫و ئیعالنی هاتن‌ه ئاراوه‌ى زه‌مه‌نى زانست و پێشکه‌وتن‬ ‫و ئازادی و یه‌کسانى و مافی مرۆڤ ل‌ه سه‌ر الشه‌‬ ‫و مه‌رگى کۆنه‌په‌رستى و ئیستیبداد و ره‌شبینی‬ ‫و مه‌رگدۆستى و ته‌رکی دنیایی‪ .‬کرد‌ه به‌ره‌به‌یانى‬ ‫مێژوویه‌کی نوێ بۆ یه‌که‌م ئه‌وروپا و دواتر گشت‬ ‫به‌شه‌ریه‌ت‪ .‬دیار‌ه هاتن‌ه ئ��اراوه‌ى رژیمێکی نوێ و‬ ‫سیسته‌مێکی قه‌ڵه‌مڕه‌وی نوێ کارێکی قه‌ده‌رى و‬ ‫ل‌ه ده‌ره‌وه‌ى ئیراده‌ى مرۆڤ و سروشتى به‌شه‌ری یه‌و‌ه‬ ‫نیی‌ه و شتێکیش نیی‌ه تیلقائی ل‌ه خۆیه‌و‌ه قۆناغ ب ‌ه‬ ‫قۆناغ دروست بێت‪ ،‬بێت‌ه میوانى سه‌ر ئه‌م زه‌ویه‌‪Û،‬‬

‫به‌ڵکو هه‌ره‌سى هه‌موو سیسته‌مێکی کۆنه‌پارێزی و‬ ‫نامرۆڤدۆستى و نا عه‌داله‌تى و نایه‌کسانى سپێرمێک ‌ه‬ ‫ل �‌ه ره‌ح��م��ى ئ���ه‌و س��ی��س��ت�ه‌م�ه‌دا وه‌ک ک��رده‌ی�ه‌ک��ی‬ ‫پێچه‌وانه‌یه‌یی ره‌وتێکى دژ‌ه بابه‌تى دیالکتیکی ل ‌ه‬ ‫دایک ده‌بێت‪ .‬وات‌ه گۆڕان پرۆسه‌یه‌کی دیالکتیکی‬ ‫جواڵن‌ه و ب‌ه واتایه‌کی فه‌لسه‌فی وه‌ک هێگڵ‬ ‫پێمان ده‌ڵێت (به‌و سیسته‌مه‌و‌ه ناسراو‌ه ک‌ه بێ ترس‬ ‫ل‌ه ئاستى ناکۆکیه‌کاندا راده‌وه‌ستێت و ته‌فسیرێکی‬ ‫واقیعی دینامیکی ده‌کات و دینامیکیه‌تى واقیعیش‬ ‫په‌یڕه‌وى جواڵن و گۆڕانکارى سیکوچکه‌یی ده‌کات‬ ‫و ئه‌م گۆڕانکارییه‌ش ل‌ه بابه‌ته‌و‌ه بۆ دژ‌ه بابه‌ت‬ ‫ده‌ڕوات و بابه‌ت و دژ‌ه بابه‌تیش ل‌ه به‌ر ناکۆکیه‌کانى‬ ‫نێوانیان ل‌ه ئه‌نجامی زۆران��ب��ازى له‌گه‌ڵ یه‌کتردا‬ ‫قۆناغی نوێتر ده‌هێنن‌ه کایه‌و‌ه "بڕوان‌ه د‪ .‬محه‌مه‌د‬ ‫ک�ه‌م��ال فه‌لسه‌فه‌ى هیگڵ الپ���ه‌ڕ‌ه ‪ ."30‬دکتۆر‬ ‫ک �ه‌م��ال م �ه‌زه �ه‌ر ل �‌ه کتێبه‌که‌یدا رێنیسانس ل ‌ه‬ ‫الپه‌ڕ‌ه "‪ "33‬ده‌ڵێت؛ کاتێک باس ل‌ه هاتن‌ه ئاراوه‌ى‬ ‫رێنسانس ده‌کات ده‌ڵێت‪ (:‬ل‌ه ئه‌نجامی کۆمه‌ڵێک‬ ‫هۆی ناوخۆیی و ده‌ره‌کیدا هات‌ه کایه‌و‌ه و پێکه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫منداڵدانى کۆمه‌ڵگه‌ى ده‌ره‌به‌گایه‌تى ئه‌وروپادا کارى‬ ‫خۆیان کرد) بڕوان‌ه د‪.‬که‌مال مه‌زهه‌ر سه‌رچاوه‌ى‬

‫پێشوو الپه‌ڕ‌ه ‪. 33‬‬

‫لێره‌و‌ه ده‌گه‌ین‌ه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ى ب��وون و ل‌ه دایک‬ ‫بوون ویستى ئازادی و یه‌کسانى و پێشکه‌وتووخوازى‬ ‫ل‌ه شێوازى قه‌ڵه‌مڕه‌ویدا جا ل‌ه هه‌ر کۆمه‌ڵگایه‌کی‬ ‫به‌شداریدا بێت سه‌ره‌تا ده‌خ��وازێ ک‌ه هه‌لومه‌رجی‬ ‫مه‌وزوعی و پێداویستى کۆمه‌ڵگه‌یی و بابه‌تى ل ‌ه‬ ‫ئارادا بێت ئینجا ئیراده‌ى تاک کۆی کۆمه‌ڵگه‌ى‬ ‫ب�ه‌ش�ه‌رى رۆڵ��ی ل‌ه ج��واڵن��دن و به‌گڕ خستنى ئه‌و‬ ‫هه‌لومه‌رج‌ه مه‌وزوعیانه‌دا ده‌بێت و ده‌بێت‌ه سوار‌ه و‬ ‫رابه‌ر و خولقێنه‌رى ل‌ه دایک بوونێکی نوێ و هێنان ‌ه‬ ‫ئاراوه‌ى سیسته‌مێکی نوێ‪.‬‬ ‫(فردریک ئه‌نگلس ل‌ه کتێبی لودفیغ فیورباغ و‬ ‫کۆتایی فه‌لسه‌فه‌ى کالسیکی ئه‌لمانى ده‌ڵێت‪(:‬‬ ‫هه‌ر چه‌ند‌ه گه‌وهه‌رى مێژوو به‌مجۆره‌ی‌ه ک‌ه هیچ‬ ‫شتێک بێ ویستى وشیاران‌ه و ئامانجى ب‌ه ئه‌نقه‌ست‬ ‫روونادات‪ ،‬بۆ ده‌رکى مێژوو ده‌بێت له‌م خاڵ‌ه سه‌روتر‬ ‫بچین چونک‌ه ل�‌ه الی �ه‌ک �ه‌و‌ه زۆر ئ��ی��راده‌ى تاکی‬ ‫چاالک و بێ ئه‌ژمار ل‌ه مێژوودا ده‌رکه‌وتوون که‌‬ ‫چه‌ندین ئاکامى ته‌واو جیاواز و ته‌نانه‌ت ناکۆکیان‬ ‫لێکه‌وتۆته‌و‌ه سه‌رئه‌نجامى بزوێنه‌رى ئه‌وانیش ل ‌ه‬ ‫تێکڕاى به‌رئه‌نجامى به‌رهه‌مهاتوودا ده‌ور و گرنگى‬ ‫الوه‌کیان هه‌یه‌‪ .‬بڕوان‌ه الپه‌ڕ‌ه (‪ )160‬مێژووى وشیارى‬ ‫چینایه‌تى ‪ -‬لۆکاچ وه‌رگێڕانى هادی محه‌مه‌دى )‬ ‫ده‌بێت ل‌ه خوێندنه‌وه‌ى ئه‌و ئاماژانه‌ى سه‌ره‌و‌ه ئێم‌ه چی‬ ‫ل‌ه هه‌لومه‌رجی مه‌وزوعی تێبگه‌ین و له‌وێو‌ه چۆن‬ ‫په‌ى به‌رین به‌و نهێنیی‌ه ک‌ه بۆچی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ى‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ى حوکمى بۆرجوازیانه‌ى ئه‌مڕۆى هه‌رێم ل ‌ه‬ ‫خزمه‌تى به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى زۆربه‌ى کۆمه‌ڵگادا *‬ ‫یان راستر به‌رژه‌وه‌ندی‌ه کۆمه‌ڵگه‌یه‌کان و عه‌داڵه‌تى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى نیی‌ه ل�‌ه به‌رامبه‌ریشدا بانگه‌ش‌ه و‬ ‫ستراتیجی تیکۆشانى سه‌رجه‌م گۆڕانخوازانى هه‌رێم‬ ‫پێچه‌وانه‌ى سیسته‌مى قه‌ڵه‌مڕه‌وى ئه‌مڕۆی هه‌رێم‬

‫له‌دواى دروست بوونى‬ ‫سنوورى جوگرافیایى جیاجیا و‬ ‫ده‌وڵه‌تى نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ له‌ ژێر‬ ‫فشارى بانگه‌شه‌ى پاراستنى‬ ‫ئاسایشى نه‌ته‌وه‌یى و یه‌کێتى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى و رێگرتن له‌‬ ‫خه‌ته‌رى ده‌ره‌کى‪ ،‬ده‌سه‌اڵت و‬ ‫سته‌مى ده‌وڵه‌ت و فشارى له‌‬ ‫سه‌ر ئازادییه‌کانى تاک جۆریک‬ ‫ل ‌ه ره‌وایه‌تى به‌خۆیه‌وه‌ بینى‬

‫“‬

‫“‬

‫‪26‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫خۆی نیشان ئ �ه‌دات ک‌ه چی ل‌ه هه‌ڵبژاردنه‌کانى‬ ‫(‪ )3/7‬ئه‌و ئومێده‌ى شه‌قام هه‌یبوو به‌و پرس‌ه نوێی ‌ه‬ ‫نه‌هات‌ه ئاراو‌ه پرسی گۆڕان ل‌ه الیه‌نى گۆڕانخوازانى‬ ‫هه‌رێم ل‌ه خه‌باتى هه‌ڵبژاردندا تا ئه‌و راده‌یه‌ى پێویست‬ ‫بوو ل‌ه دواى ده‌رکه‌وتنى ده‌رئه‌نجامه‌کانى (‪)3/7‬‬ ‫ده‌رک��ه‌وت ک‌ه هێشتا ل‌ه توانایدا نیی‌ه شکست ب ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتى بورجوازى حیزبی ل‌ه قه‌ڵه‌مڕه‌ویدا بهێنی یان‬ ‫النی که‌م کاریگه‌رى له‌سه‌ر کێشکردنى جه‌ماوه‌ر و‬ ‫ده‌نگه‌کانى جه‌ماوه‌ر ب‌ه ئاقارى ستراتیجی تیکۆشانى‬ ‫خ��وێ��دا راک��ێ��ش��ی ل �‌ه س��ات �ه‌وه‌خ��ت��ێ��ک��دا س�ه‌ن��گ�ه‌رى‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانى ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تى جه‌ماوه‌ر‬ ‫گه‌یشتۆت‌ه به‌رامبه‌ر و به‌ره‌نگارى به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌تى‬ ‫ئ��اب��ورى و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى چینی ده‌س �ه‌اڵت��دار‬ ‫ب �‌ه وات��ای �ه‌ک��ی ت��ر ه��ۆش��ی��ارى ج���ه‌م���اوه‌رى هێشتا‬ ‫نه‌گه‌یشتۆت‌ه ئه‌و ئاسته‌ى ل‌ه ژێر کۆنترۆڵی سیاسه‌تى‬ ‫ده‌سته‌مۆکردنى خه‌ڵکی ل‌ه الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌و‌ه‬ ‫رزگارى بێت‪.‬‬ ‫ده‌بێت هۆکارى تایبه‌ت و هۆشیارى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫سیاسی ج �ه‌م��اوه‌رى س����ه‌رووه‌و‌ه چ��ی بێت و ل�ه‌ چ‬ ‫ئاستێکدا بێت؟ ده‌بێت چ فاکته‌رێکی ش��اراو‌ه ل ‌ه‬ ‫پشتى شکستى ده‌نگی جه‌ماوه‌ر بۆ پرسه‌ ئابورى و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى ل ‌ه خه‌باتى هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانیدا‬ ‫رۆڵی خه‌فاندن و شکست پێ هێنانى هه‌بێت‪ ،‬ئاستى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى سیاسی راب �ه‌رو کادیرانى گۆڕانخوازى‬ ‫کوردستان و ماهیه‌تى راسته‌قینه‌ى که‌سایه‌تى و‬ ‫هۆشیاریان له‌م پرۆس ‌ه و تیکۆشان ‌ه نوێیه‌دا له‌ چ پل ‌ه‬ ‫و شێوازێکدا بێت‪ ،‬ئایا ئه‌وه‌ هۆکارى بابه‌تى ئه‌ودیوى‬ ‫ده‌سه‌اڵتى و ئیراده‌ى کاره‌کته‌ره‌کانى گۆڕانه‌ ک ‌ه‬ ‫ناهێڵی مه‌رام و جه‌ماوه‌ر بگاته‌ لوتکه‌ و ده‌نگه‌کانى‬ ‫بگه‌ێنێت ‌ه هۆڵی په‌رله‌مان یان ئیفلیجی هۆشیارى و‬ ‫ئیراده‌ى سیاسی ئه‌و کاره‌کته‌رانه‌یه‌؟‬ ‫ئه‌نگڵس له‌ کتێبی لودیک فویرباخ و کۆتایی‬ ‫ف �ه‌ل��س �ه‌ف �ه‌ى ک�لاس��ی��ک��ی ئ�ه‌ڵ��م��ان��ی��ا ل���ه‌م خ��اڵ �ه‌و‌ه‬

‫وتار‬ ‫ده‌ستپێده‌کات ک�ه‌ ه �ه‌ر چ�ه‌ن��ده‌ گ �ه‌وه �ه‌رى مێژوو‬ ‫به‌مجۆره‌ی ‌ه که‌ هیچ شتێ بێ ویستى وشیاران ‌ه و‬ ‫ئامانجى به‌ ئه‌نقه‌ست روون��ادات‪ ،‬بۆ ده‌رکى مێژوو‬ ‫ده‌بێ له‌م خاڵ ‌ه سه‌رتر بچین‪ ،‬چونک ‌ه له‌ الیه‌که‌و‌ه‬ ‫زۆر ئیراده‌ى تاکی چاالک و بێ ئه‌ژمار له‌ مێژوودا‬ ‫ده‌رک�ه‌وت��وون ک ‌ه چه‌ندین ئاکامى ت�ه‌واو جیاواز و‬ ‫ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ناکۆکیان لێکه‌وتۆته‌وه‌ و سه‌رئه‌نجام‬ ‫ب��زوێ��ن �ه‌رى ئ �ه‌وان��ی��ش ل �ه‌ ت��ێ��ک��ڕاى ب�ه‌رئ�ه‌ن��ج��ام��ی‬ ‫به‌رهه‌مهاتوودا ده‌ور و ره‌نگى الوه‌کیان هه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫ئه‌م خاڵ ‌ه رۆشن بکه‌نه‌و‌ه که‌ له‌و دیوی خودی ئه‌م‬ ‫بزوێنه‌رانه‌وه‌ چ هێزێکی هانده‌ر ش��اراوه‌ی�ه‌ و کام‬ ‫هۆکارى مێژوویی ل ‌ه مێشکی مرۆڤه‌ ئه‌کتیڤه‌کاندا‬ ‫ئه‌م بزوێنه‌ر‌ه دروس��ت ده‌ک��ا؟ بڕوانه‌ جۆرج لوکاچ‬ ‫– مێژوو و وشیارى چینایه‌تى – وه‌رگێڕان هادی‬ ‫محه‌مه‌دى الپه‌ڕ‌ه ‪.160‬‬ ‫به‌ بڕواى من ئه‌م شرۆڤ ‌ه ماتریالیزم ‌ه مێژوویییه‌ تا‬ ‫ئه‌و حه‌د‌ه راسته‌ ک ‌ه ئیفلیجی ئیراده‌یی گۆڕانخواز‬ ‫و ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕان�ه‌( ب �ه‌ م��ان��اى نوێگه‌ریانه‌ نه‌ک‬ ‫چه‌کداریانه‌)ى جه‌ماوه‌ر پابه‌نده‌ ب ‌ه چه‌ند هێزیکی‬ ‫ئابوورى‪ ،‬سیاسی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تى ک ‌ه بۆته‌ هێزیکی‬ ‫هانده‌ر و ش��اراو‌ه کاریگه‌رى هه‌یه‌ له‌سه‌ر مێشکی‬ ‫مرۆڤه‌کان و بڕیارى سیاسی جه‌ماوه‌ر‪ .‬ل ‌ه دواى ئه‌م‬ ‫شرۆڤه‌ی ‌ه ده‌کرێ ئێم ‌ه هه‌نگاوى به‌مالو‌ه بنێین له‌و‬ ‫عه‌سا سیحرییه‌ى له‌ پشتى مێژووه‌وه‌ ماتریالیزمى‬ ‫مێژوویی پێمان ده‌ڵیت که‌ بزوێنه‌رمانه‌ و ئاوڕێکی‬ ‫واقیعی ل�ه‌ ه��ۆک��ارى دی��ار و ئاشکراى بزواندنى‬ ‫هۆشیارى گ��ۆڕان��خ��وازى و هۆکاره‌کانى جوڵ ‌ه و‬ ‫شکستى بخه‌ین ‌ه به‌ر دید و بۆچوونه‌کانمان‪ .‬مرۆڤ‬ ‫وه‌ک کائینێکی بایۆلۆجی کۆمه‌اڵیه‌تى پێشتر‌ه‬ ‫ل ‌ه سه‌ر ئه‌م زه‌وی ‌ه وه‌ک له‌وه‌ى کائینێکی رۆحی‬ ‫عه‌قاڵنى بێت‪ .‬ب ‌ه واتایه‌ک که‌ پێداویستی ‌ه بایۆلۆجی‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى بزوێنه‌رى سه‌ره‌کى جوڵ ‌ه و‬ ‫بزاوت ‌ه رۆحی و عه‌قاڵنیه‌ته‌کانیشی‪ .‬لێره‌و‌ه ئه‌ڵقه‌ى‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کانى هۆشیارى تاکه‌کان ل ‌ه سه‌رو و ئیراده‌ى‬ ‫خۆیانه‌وه‌ پابه‌ند و ملکه‌چی ئه‌و هێزانه‌ ده‌بێ وه‌ک‬ ‫که‌سایه‌تیه‌کى نۆڕماڵ نه‌ک بااڵبوو(المتسامى)‬ ‫ک� ‌ه به‌خشند‌ه و تێرکه‌رى ئ���اره‌زوو و پێداویستی ‌ه‬ ‫غه‌ریزه‌یی و بایۆلۆجی و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانى بێت‪.‬‬ ‫خه‌ڵکانێک که‌ له‌ م��اوه‌ی نێوان "‪ 7/25‬و ‪"3/7‬‬ ‫ل ‌ه ریزه‌کانى پارت و ئۆرگانه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت به‌و‬ ‫روح ‌ه ب�ه‌رز‌ه و ئه‌قڵه‌ گۆڕانخوازه‌وه‌ ده‌هاتن ‌ه ده‌رێ‬ ‫ده‌چوونه‌ نێوه‌ندی ئه‌ڵقه‌کانى جه‌ماوه‌رى گۆڕانخواز‬ ‫ب � ‌ه م�ه‌ب�ه‌س��ت��ى ب��ه‌رن��گ��ارب��وون��ه‌وه‌ى ده‌س���ه‌اڵت���ى ب ‌ه‬ ‫شێوازێکى دیموکراسیانه‌ ل ‌ه فه‌تره‌یه‌کی زۆر که‌مدا‬ ‫به‌دیمانده‌کردن پاشگه‌ز ده‌ب��وون �ه‌و‌ه له‌ هه‌ڵوێستى‬ ‫شۆڕشگێڕانه‌یان‪ ،‬چونکه‌ ده‌یانزانى که‌ مه‌حروم‬ ‫ده‌ک��ران له‌ گشت سه‌رچاوه‌کانى بژێوی و ژیانى‬ ‫ئ��اب��ورى و کۆمه‌اڵیه‌تیان له‌ الی �ه‌ن ده‌س �ه‌اڵت �ه‌وه‌ و‬ ‫به‌ره‌ى گۆڕانخوازیش ل ‌ه توانایدا نه‌بوو ک ‌ه ب ‌ه دیلی‬ ‫بۆ پێداویستییه‌کانیان فه‌راهه‌م بکات له‌ به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌وانیشدا کادیران و گه‌لێ ل ‌ه ئه‌کته‌ڤیسته‌کانى‬ ‫ره‌وت�����ى گ���ۆڕان���خ���وازی���م���ان ده‌ب��ی��ن��ی ک���ه‌ ب��� ‌ه چ‬ ‫حماسه‌تێکه‌وه‌ به‌رده‌وام بوون له‌ هه‌ڵمه‌تى تیکۆشانى‬

‫دی��م��وک��راس��ی��ان�ه‌ى گ��ۆڕان��خ��وازی ل � ‌ه پرۆسه‌کانى‬ ‫ده‌نگدان و هه‌ڵمه‌ته‌کانى هه‌ڵبژاردن دا به‌ بێ ئه‌وه‌ى‬ ‫بچووکترین مه‌ترسی ده‌ره‌کی ژیانى بایۆلۆجی و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیان بخات ‌ه ق�ه‌ل�ه‌ق�ه‌وه‌‪ .‬هۆکاره‌که‌شی‬ ‫گ �ه‌وره‌ی��ی ئ��ی��راده‌ى گ��ۆڕان��خ��وازى و شۆڕشگێڕی‬ ‫ئه‌و ئه‌کتیڤیستان ‌ه نه‌بوو له‌مانى تر‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌و‌ه‬ ‫مسۆگه‌رى ژیانى ئابوورى و کۆمه‌اڵیه‌تى یان بوو‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه سێبه‌رى حیزبی ده‌س �ه‌اڵت �ه‌وه‌ پێشتر بۆیان‬ ‫مسۆگه‌ر کرابوو ب ‌ه به‌رده‌وامى له‌ رێگه‌ى مووچ ‌ه‬ ‫و بیمه‌ى ته‌قاعدی بااڵ و پۆستى ئه‌کادیمی( ک ‌ه‬ ‫زووتر هه‌ر ل ‌ه رێگه‌ى حیزبی ده‌سه‌اڵته‌وه‌ نه‌ک ب ‌ه‬ ‫نمر‌ه و خوێندن و چاالکی خۆیان) پۆستى سیاسی‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه رێگه‌ى ئه‌و پۆسته‌یانه‌و‌ه زووتر بووبوونه‌ خاوه‌نى‬ ‫خانوو دارایی و سه‌رچاوه‌ى مسۆگه‌رى بژێوی ک ‌ه‬ ‫ره‌نگه‌ تا حه‌دێک بۆ هه‌ندێکیشیان مافی خۆی‬ ‫بووبێ‪ ،‬ب�ه‌اڵم ته‌نها ده‌م��ان�ه‌وێ ئ�ه‌وه‌ ده‌رخه‌ین ک ‌ه‬ ‫ل� ‌ه س���ه‌روو ئ��ی��راده‌ى شۆڕشگێڕى و گ��ۆڕان��خ��وازى‬ ‫تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگ ‌ه ئه‌وه‌پێداویستی مرۆڤه‌کان ‌ه ک ‌ه‬ ‫رۆڵی سه‌ره‌کی هه‌یه‌ ل ‌ه گردبوونه‌وه‌ و به‌تاڵکردنه‌وه‌ى‬ ‫گۆڕه‌پانى تیکۆشانیان‪ .‬نه‌ک دروشم و ئایدیۆلۆجیا‬ ‫و ه��وت��اف��ی ب���ه‌ک���ۆم���ه‌ڵ‪ .‬ل��� ‌ه ه���ه‌م���وو زه‌م�����ان و‬ ‫زه‌مه‌نێکیشدا که‌ ئه‌ڵقه‌ى په‌یوه‌ندییه‌کانى تاکه‌کان‬ ‫ب ‌ه حیزبی ده‌سه‌اڵته‌و‌ه نه‌یتوانى به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه مادی‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانى بۆ مسۆگه‌ر بکات ئه‌و‌ه‬ ‫ئاشکرایه‌ که‌ ترسنۆکترین مرۆڤه‌کانى کۆمه‌ڵگا‬ ‫ده‌که‌وێت ‌ه سه‌رشه‌قامى به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه و شه‌ڕى‬ ‫ده‌س��ت�ه‌وی�ه‌خ� ‌ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ �ه‌و ه��ێ��زان �ه‌دا ده‌ک���ات ک ‌ه‬ ‫مه‌حرومیان ده‌کات ل ‌ه ئازادی و نان و که‌رامه‌ت و‬ ‫پێداویستیه‌کانى سه‌روه‌رى و ژیانى ئارام‪.‬‬ ‫ل��ێ��ره‌وه‌ ئه‌رکى یه‌که‌مى ره‌وت��ى گ��ۆڕان بریتی ‌ه ل ‌ه‬ ‫دابڕانى په‌یوه‌ندى نێوان جه‌ماوه‌ر و ده‌سه‌اڵت‪ .‬بریتی ‌ه‬ ‫له‌ گواستنه‌وه‌ى جه‌ماوه‌ر له‌سه‌نگه‌رى ده‌سه‌اڵته‌و‌ه‬ ‫بۆ سه‌نگه‌رى پارێزه‌رانى مافه‌کانى هه‌موو خه‌ڵک‪،‬‬ ‫ب ‌ه وه‌رگرتنه‌وه‌ى هه‌رچى هێزى مادى و دارایى هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ ژێ��ر رکێفى حیزب ‌ه ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک��ان�ه‌وه‌ بۆ ژێر‬ ‫ده‌سه‌اڵتى یاسا‪.‬‬ ‫ئ �ه‌رک��ى دووه‌م��ی��ش بریتی ‌ه ل � ‌ه ب�ه‌ی��اس��ای��ى کردنى‬ ‫مافه‌کانى هاوواڵتیان له‌ هه‌رێمدا وهاوتاکردنێتى ب ‌ه‬ ‫مافه‌کانى مرۆڤ‪ ،‬وه‌ به‌گه‌ڕخستن و جێبه‌جێکردنى‬ ‫ئه‌م مافانه‌ی ‌ه ل ‌ه رێگه‌ى ده‌زگا حکومیه‌کانه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫ژێر ره‌قابه‌یه‌کى توندوتۆ ‌ڵ بۆ ئیفلیجکردنى هه‌موو‬ ‫هه‌وڵێکى حزبه‌کان بۆ ده‌ستخستن ‌ه ناو ده‌زگاکانى‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫کێن ئه‌وکاره‌کته‌ره‌ گۆڕانخوازانه‌ى ئه‌م په‌یامان ‌ه‬ ‫له‌ئه‌ستۆ ده‌گرن ؟‬ ‫ه���ه‌ر ک��اره‌ک��ت �ه‌رێ��ک خ���ۆى ب �ه‌ ئه‌کتفیستێکى‬ ‫گۆڕانخواز ده‌زانێ یا له‌الیه‌ن ره‌وتى گۆڕانه‌وه‌ بۆ‬ ‫هۆڵى په‌رله‌مان کاندید ده‌ک��رێ ده‌بێت‪ :‬به‌هه‌موو‬ ‫قه‌ناعه‌تێکیه‌وه‌ ب���اوه‌ڕى ب�ه‌ ئ����ازادى‪ ،‬یه‌کسانى‪،‬‬ ‫مافه‌کانى مرۆڤ بێت و به‌ هه‌قى ره‌واى هه‌موو‬ ‫هاوواڵتیه‌کى هه‌رێمى بزانێ و هه‌ر ئه‌فه‌رۆزکردنى‬ ‫تاکێک یا جوداکارى که‌سێ له‌ سه‌ر حسابى ئه‌وانى‬ ‫تر ئه‌گه‌ر خۆشى بێت ده‌بێ‌ به‌ خیانه‌تێکى نیشتمانى‬

‫دابنێ‌ وهه‌ر بڕێکیش له‌ سامانى نیشتمانه‌که‌ى ب ‌ه‬ ‫موڵکى شه‌رعى گشت هاوواڵتیانى له‌ قه‌ڵه‌م بدات‪.‬‬ ‫به‌قه‌ناعه‌ته‌وه‌ باوه‌ڕى به‌ یه‌کسانى هه‌مووان بێت ل ‌ه‬ ‫دابه‌شکردنى ئه‌و سامانه‌دا‪ .‬هه‌موو گه‌نده‌ڵیه‌ک‬ ‫به‌ زه‌ره‌رى گشت و به‌کاربردنى زیاده‌ڕۆیى له‌هه‌ر‬ ‫کااڵیه‌کى به‌رهه‌مى ن��او سامانى نیشتمانه‌که‌ى‬ ‫به‌خیانه‌تێکى نیشتمانى له‌ قه‌ڵه‌م بدات‪ .‬ترۆتسکى‬ ‫ده‌ڵیت"ئه‌و سه‌ربازه‌ى له‌ سوپاى سووردا گوێ‌ ناداته‌‬ ‫پاکژى پیاڵوه‌کانى ئه‌و‌ه پیاڵوه‌کانى زوو ده‌دڕێ‌‪،‬‬ ‫ب ‌ه واتا له‌جیاتى ئ�ه‌وه‌ى ل ‌ه ساڵێکدا جووتێ‌ پیاڵو‬ ‫ێ دووج���ووت به‌کاردێنێ‌‪ ،‬به‌زیادکردنى‬ ‫به‌کاربێن ‌‬ ‫جووتێ‌ پێاڵویش وات ‌ه زه‌ره‌ر له‌ سامانى نیشتمانى‬ ‫ده‌دا ئیتر ئ �ه‌و س �ه‌رب��ازه‌ ل�ه‌ سه‌نگه‌رى نیشتمانى‬ ‫ده‌رده‌چێت و ده‌چێت ‌ه به‌ره‌ى ئیمپریالیزمییه‌و‌ه ــ بڕوان ‌ه‬ ‫ترۆتسکى{لثور‌ه والحیاه‌ الیومیه‌}‪.‬‬ ‫ده‌ب��ێ��ت ک��اره‌ک��ت�ه‌رى گ��ۆڕان��خ��واز ب �ه‌م ووردب��ی��ن��ى و‬ ‫لێپرسراویتیه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‌ یه‌که‌مجار خۆى ئینجا‬ ‫هاوخه‌بات و نه‌یاره‌کانیدا بکات‪ .‬له‌برى به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫خۆی و س �ه‌روه‌رى حیزب و به‌رژه‌وه‌ندى الیه‌نه‌که‌ى‬ ‫س���ه‌روه‌رى یاساو پاراستنى مافى هاوواڵتیه‌کانى‬ ‫پاڵنه‌رى چاالکیه‌کانى بێت ئه‌وسا ده‌توانێ متمانه‌ى‬ ‫جه‌ماوه‌ر و ریزه‌کانى ژێر رکێفى ده‌س �ه‌اڵت به‌الى‬ ‫خۆى و سه‌نگه‌رى تێکۆشان رابکێشێ‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه چ��ۆن ده‌ت��وان��ی��ن ب���اوه‌ڕ ب� ‌ه په‌رله‌مانتارێکى‬ ‫ێ ده‌ڵێت من ناهێڵم ده‌سه‌اڵتى‬ ‫گۆڕانخواز بکه‌ین کات ‌‬ ‫حیزب بچێت ‌ه ن��او زان��ک��ۆو‌ه و هه‌وڵى بنه‌بڕکردنى‬ ‫ته‌زکیه‌ و ته‌زکیه‌کارى ده‌ده‌م‪ ،‬به‌اڵم خۆى پێشوه‌خت‬ ‫مه‌قعه‌دى خوێندنى بااڵى له‌رێگه‌ى نامه‌ى هه‌ڤا ‌ڵ‬ ‫فاڵن و واسیته‌ى فاڵن مه‌سئوول وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫چۆن باوه‌ڕ به‌و گۆڕانخوازه‌ بکه‌ین که‌ ده‌ڵێت حیزب‬ ‫گه‌نده‌ڵى خوڵقاندووه‌‪ ،‬چونکه‌ له‌ بودجه‌ى هه‌رێم‬ ‫دارایى خۆى وه‌رده‌گرێ و به‌سه‌ر ئه‌ندامانى خۆیێ‌ و‬ ‫الیه‌نگرانیدا دابه‌ش ده‌کات له‌ کاتێکدا ئه‌م به‌ڕێز‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ێ شه‌هاده‌ى پێویست و بێ‌ پسپۆری و ب ‌‬ ‫خۆى ب ‌‬ ‫خزمه‌ت و ش��اره‌زای��ی ل ‌ه رێگه‌ى حیزبه‌وه‌ پۆستى‬ ‫بااڵى حکومه‌تى وه‌رگرتوو‌ه له‌و رێگه‌یه‌شه‌و‌ه زه‌وى‬ ‫و مووچه‌ و ئیمتیازاتى پۆسته‌که‌ى بۆ دابینکراوه‌ و‬ ‫تا بینه‌قاقاى خۆى و که‌سوکارى تاچه‌ند ساڵێک‬ ‫دواتر هه‌ر ب ‌ه پشتیوانى حیزبه‌که‌ى خانه‌نشین ده‌کرێ‬ ‫و پاڵى لێده‌داته‌و‌ه و ئیتر ئه‌وجا لێمان ده‌بێته‌ مارتن‬ ‫لۆته‌رو داواى گۆڕانى سیسته‌مى ده‌سه‌اڵت ده‌کات‪.‬‬ ‫ن��اک��رێ ک �ه‌س �ێ‌ ب �ه‌ڕاس��ت��ى ب��ی �ه‌وێ گ��ۆڕان��خ��واز‬ ‫ب��ێ ئ �ه‌گ �ه‌ر ب��ۆخ��ۆى ه�ه‌ڵ��گ��رى ئ��ه‌و ق �ه‌ن��اع �ه‌ت و‬ ‫خه‌سڵه‌ته‌ ئه‌خالقیانه‌ نه‌بێت که‌ ده‌وڵه‌تى یاسا و‬ ‫عه‌داڵه‌تى کۆمه‌اڵیه‌تى داوامان لێده‌کات‪ .‬له‌هه‌ر‬ ‫باروزه‌مه‌نێکدا کاره‌کته‌ره‌کانى ناو ره‌وتى گۆڕان‬ ‫ئه‌و خه‌سڵه‌ت و ره‌فتاره‌ باشانه‌ى له‌خۆیدا به‌دیکرد‬ ‫ده‌ش���ێ‌ ببێته‌ ک���ادرو ئه‌کتفیستى ب��زوت��ن �ه‌وه‌وى‬ ‫ریفۆرمخواز و گۆڕانخواز و ئومێدى باشیشى لێ‬ ‫به‌دیده‌کرێ‌ ئه‌گه‌ر له‌ داهاتوودا هه‌رپۆستێکى بااڵ‬ ‫وه‌رگرێ‌ ‪.‬‬ ‫شکستى ئه‌زموونى قه‌ڵه‌مڕه‌وى ئه‌مڕۆ له‌ پچڕانى‬ ‫پ �ه‌ی��وه‌ن��دى حیزبه‌ ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ى ه�ه‌رێ��م�ه‌ ب ‌ه‬

‫ج �ه‌م��اوه‌ره‌وه‌ی �ه‌‪ .‬پاوانکردنى حزبه‌کان بۆ هه‌موو‬ ‫کایه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت و به‌کارهێنانى بۆ فه‌راهه‌م‬ ‫هێنانى به‌رژه‌وه‌ندی ماددى ومه‌عنه‌وه‌ى کادرانى‬ ‫حیزبى و ده‌سته‌یه‌ک له‌جه‌ماوه‌ر که‌ الیه‌نگرن و‬ ‫مشه‌خۆرانى حیزبه‌کانه‌ هیچ پێناسێک له‌خۆ‬ ‫ناگرێ‌ ته‌نها زاروه‌ى ده‌سته‌گه‌ری نه‌بێ‌‪ .‬لێره‌و‌ه‬ ‫ده‌ک��رێ‌ له‌ نێو فه‌رهه‌نگى سیاسیدا بۆ پێناسه‌ى‬ ‫سیسته‌مى حوکم لێره‌ زاراوه‌ى حوکمى ده‌سته‌گه‌رى‬ ‫به‌ زاراوه‌ی سیاسى بۆ ئه‌مڕۆى ئێره‌ "حیزبۆکراتى"‬ ‫به‌کاربهینرێ‌‪.‬‬ ‫سیاسه‌تى ده‌سته‌گه‌رى له‌ حوکمدا له‌ هه‌ر شێوازیکدا‬ ‫بێت‪ ،‬عه‌شایه‌رى ناوچه‌یه‌ک یان ئیماره‌تى ویالیه‌تێک‬ ‫یان حکومه‌تى هه‌رێمێک له‌مێژووى سیاسى ئێمه‌دا‬ ‫بۆته‌ میراتێکى نه‌خۆشانه‌ى مێژوویی نه‌وه‌به‌نه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانى کۆنه‌وه‌ ماوه‌ته‌و‌ه بۆ ئه‌وانه‌ى ئه‌مڕۆ‬ ‫ێ پ���ه‌روه‌رد‌ه‬ ‫به‌شێک ل ‌ه ج �ه‌م��اوه‌رى هه‌ڵپه‌رستى پ ‌‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬له‌م میراته‌و‌ه شعورى پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندى‬ ‫خ��ۆم و خ��ێ��زان و بنه‌ماڵ ‌ه و الی�ه‌ن��گ�ه‌ران��م له‌سه‌ر‬ ‫حسابى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى خه‌ڵکانى تر ده‌بێت ‌ه به‌شێکی‬ ‫س �ه‌ره‌ک��ى ئایدیۆلۆجیا و ستراتیجى تێکۆشانى‬ ‫سیاسى سه‌رکرده‌ و کادر و الیه‌نگر و دۆستانى ئه‌م‬ ‫ده‌سته‌یه‌‪ .‬بۆی ‌ه به‌ بڕواى من بۆ بنه‌بڕکردنى دیارده‌ى‬ ‫سه‌راپاگیرى گه‌نده‌ڵى له‌ ئه‌مڕۆى هه‌رێمدا له‌ شه‌ڕى‬ ‫به‌ره‌نگاربوونه‌ى جه‌ماوه‌رى مه‌زڵومه‌ له‌گه‌ڵ‌ دیارده‌ى‬ ‫ده‌سته‌گه‌ریدا‪ ،‬لێدانى یه‌که‌مى ده‌سه‌اڵتى بۆرژوازى‬ ‫حیزبى ل� ‌ه نێو کایه‌کانى ده‌س �ه‌اڵت��دا ب �ه‌ ش�ه‌ڕى‬ ‫ده‌س��ت�ه‌وی�ه‌خ�ه‌ى سیاسه‌تى ده‌س��ت�ه‌گ�ه‌رى ده‌ب �ێ‌ ئه‌م‬ ‫ێ که‌پێشڕه‌وانى‬ ‫شه‌ڕه‌ش ب ‌ه ئووردوگایه‌یک ده‌کر ‌‬ ‫ه �ه‌ر ه �ه‌م��ووی��ان ک�ه‌س��ان��ێ سیاسى و ه��ۆش��ی��ار و‬ ‫روناکبیربن که‌ ل ‌ه مێژووى ئه‌م نۆزده‌ ساڵه‌دا وه‌ک‬ ‫خه‌ڵکانى ترى مه‌زڵوم له‌ به‌رژه‌وه‌ندیی ‌ه ره‌واک��ان و‬ ‫ێ بۆ‬ ‫مافه‌کانیان م �ه‌ح��روم ک��راب��ن‪ ،‬ئ�ه‌وج��ا ده‌ک���ر ‌‬ ‫گۆڕینى سیسته‌مى قه‌ڵه‌مڕه‌وى حکومه‌تى هه‌رێم‬ ‫ئیعالنى شۆڕشى سپى بکرێ‌‪.‬‬

‫“‬

‫هه‌ره‌سى هه‌موو سیسته‌مێکی‬ ‫کۆنه‌پارێزی و نامرۆڤدۆستى‬ ‫و نا عه‌داله‌تى و نایه‌کسانى‬ ‫سپێرمێکه‌ له‌ ره‌حمى ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌دا وه‌ک کرده‌یه‌کی‬ ‫پێچه‌وانه‌یه‌یی ره‌وتێکى‬ ‫دژه‌ بابه‌تى دیالکتیکی له‌‬ ‫دایک ده‌بێت‪ .‬واته‌ گۆڕان‬ ‫پرۆسه‌یه‌کی دیالکتیکی جواڵنه‌‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪27‬‬

‫‪28‬‬

‫~|‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫شێخ عه‌بدوڵره‌حامن نه‌قشبه‌ندی‪:‬‬ ‫ئامانجی پیالنگێڕی پانزده‌ی شوبات‪،‬‬ ‫بێ ده‌نگ کردنی کوردی ئازاد بوو‬ ‫له‌دیمانه‌یه‌کی ته‌له‌فزیۆنیدا‪ ،‬شێخی نه‌قشبه‌ندی‪،‬‬ ‫بانگی هه‌ستیاری ل�‌ه ک���وردان و الیه‌نگه‌رانی‬ ‫ته‌ریقه‌تی نه‌قشبه‌ندی ده‌ک��ات ک‌ه له‌به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫پیالنه‌کانی دۆژمنانی نه‌ته‌وه‌که‌مان له‌باکووری‬ ‫واڵت هه‌ستیار بن و بیروڕای خۆی سه‌باره‌ت به‌‬ ‫پیالنگێڕیی‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌که‌ی(‪)15‬ی شوبات له‌سه‌ر‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن باس کرد‪.‬‬ ‫پانزده‌ی شوبات‪ ،‬ڕۆژێکی ڕه‌ش ‌ه له‌مێژووی‬ ‫گه‌له‌که‌ماندا‬ ‫ب‌ه بۆنه‌ی پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی له‌سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن‬ ‫ئێم‌ه وه‌کو بنه‌ماڵه‌ی نه‌قشبه‌ندی له‌الیه‌ن خۆمانه‌وه‌‪،‬‬ ‫ک‌ه له‌سه‌ره‌تای شۆڕشه‌کانی کوردستاندا به‌شداربووین‪،‬‬ ‫رۆژی پانزده‌ی شوبات ک‌ه مێژوویه‌کی نه‌گریسه‌‬ ‫به‌نێوچاوانی دیکتاتۆره‌کانی جیهانه‌یه‌که‌ناوه‌‪ ،‬چونکه‌‬ ‫شێخ سه‌عیدیش ک‌ه خۆی له‌بنه‌ماڵه‌یه‌کی نه‌قشبه‌ندینه‌‬ ‫قۆربانی پیالنگێڕیه‌کی هاوشێوه‌ی رێبه‌رئۆجه‌النه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و پیالنگێڕییه‌‪ ،‬وه‌ک��و خاڵێکی ڕه‌ش�‌ه له‌مێژووی‬ ‫گه‌لی کورد‌ه و پڕ له‌خه‌یانه‌تی ده‌زانین‪ .‬که‌سایه‌تی‬ ‫به‌رێز ئۆجه‌الن‪ ،‬خاوه‌ن سێ کاراکتری مه‌زن‌ه و ل‌ه سێ‬ ‫که‌سایه‌تیدا ده‌بینم‪ ،‬یه‌که‌مین‪ ،‬خاوه‌ن که‌سایه‌تێیه‌کی‬ ‫فیسلۆف‌ه ک‌ه دارێ���ژه‌ری تئۆرێکی کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫سیاسی و مرۆڤایه‌تییه‌‪ .‬دووه‌مین‪ ،‬دارێژه‌رو بونیادنه‌ری‬ ‫هێزێکی پۆرفیشیۆناڵی سه‌ربازیی‌ه ک‌ه ده‌توانێت‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو ئه‌و ئێش و ئازار و برسی و تۆنیۆیه‌و‬ ‫سه‌رماو سۆڵ‌ه به‌رخۆدان بکات ک‌ه له‌شۆڕشه‌کانی‬ ‫به‌رێدا‪ ،‬پێکنه‌هاتوو‌ه و نه‌هێڵێت‪ ،‬مێژووی شۆڕشه‌کانی‬ ‫به‌رێ دووبار‌ه ببێته‌وه‌‪ .‬و له‌هه‌مانکاتدا‪ ،‬که‌سایه‌تێکی‬ ‫رۆشنبیر و مێژووناسی کۆمه‌اڵیه‌تی‌ه ک‌ه توانیوویه‌تی‬ ‫له‌هه‌موو بواره‌کانی ژیاندا‪ ،‬ئ��ازادی بۆ مرۆڤه‌کان‬ ‫ده‌سته‌به‌ر بکات‪ .‬توانییویه‌تی له‌که‌سایه‌تی‌ه خیدا‬ ‫مافی هه‌موو چین وتوێژه‌کانی دی��اری بکات و‬ ‫مرۆڤه‌کانی له‌یه‌کتری نزیک ک��ردۆه‌ت�ه‌و‌ه له‌وانه‌‪،‬‬ ‫گ�ه‌ن��ج��ان‪ ،‬ژن���ان‪ ،‬ئایین و م �ه‌زه �ه‌ب و ئه‌تنیک‪،‬‬ ‫سیاسه‌ت و داب ونه‌ریت‪ ،‬له‌هه‌ر بابه‌تێک‌ه بگر‌ه هه‌موو‬ ‫مرۆڤێکی ئ��ازاد به‌مه‌رجێک ک‌ه که‌سێک مافی‬ ‫که‌سی ترنه‌خوات و پێشێل نه‌کات و که‌سێکی تر‬ ‫نه‌چه‌وسێنێته‌وه‌‪ .‬ب�ه‌ب��ڕوای م��ن‪ ،‬ئ�ه‌م پیالنگێڕییه‌ی‬ ‫پانزده‌ی شوبات‪ ،‬ک‌ه له‌مێژوودا‪ ،‬له‌الیه‌ن ئیمپراتۆرییه‌‪،‬‬ ‫دیکتاتۆره‌کان له‌حه‌قی میلله‌تی کورد ده‌ستی پێکردو‬

‫هه‌ستاون ب‌ه پیالنگێڕی و قڕکردن له‌دژی کوردان و‬ ‫ئه‌وه‌ش زیاتر به‌هۆی شوێنی جۆگرافیای کوردستان‬ ‫و ئه‌و ده‌وڵه‌مه‌ندیی‌ه به‌پیته‌ی کشتوکاڵ و ده‌وڵه‌مه‌ندی‬ ‫ژێ��رزه‌وی وس �ه‌ری زه‌وی ک‌ه شوێنێکی ستراتیژیی‬ ‫مه‌زن و گرنگ‌ه له‌الیه‌ن ژئۆستراتیژییه‌وه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندی‬ ‫وگرێدانی رۆژئ��اوا ب‌ه رۆژه�ه‌اڵت�ه‌و‌ه و به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫هه‌ردوویانی به‌یه‌که‌و‌ه ده‌به‌ستێته‌و‌ه و به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫تر‪ ،‬رۆژهه‌اڵت ورۆژئاوای له‌یه‌کتر جۆداکردۆوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ش ئ��ه‌و خ��اڵ�ه‌ی�ه‌‪ ،‬وات���ا ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��د و شوێنی‬ ‫ستراتیژییه‌کی کوردستان‪ ،‬هه‌میشه‌‪ ،‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌‪،‬‬ ‫کوردستان‪ ،‬شوێن و النکه‌ی ئاواکردنی شارستانی و‬ ‫یه‌که‌مین شارستانیی‌ه له‌مێژوودا‪.‬‬ ‫* بۆچی پیالنگێڕییه‌کی ل �ه‌م ئاست ‌ه و به‌م‬ ‫شێوه‌یه‌؟‬ ‫ مه‌ترسی دیکتاتۆره‌کان له‌به‌رێز ئۆجه‌الن ئه‌و‌ه بوو‬‫ک‌ه فه‌لسه‌فه‌که‌ی‪ ،‬ئازادی گه‌النی ده‌کرد‌ه ئامانج‬ ‫و بۆ ئه‌وه‌ش تێده‌کوشا‪ ،‬له‌وانه‌ش گه‌لی کورد‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆی‌ه ئه‌و به‌رنام‌ه و ستراتیژییانه‌ی ک‌ه به‌رێز ئۆجه‌الن‬ ‫دایڕشتبوو و هه‌روه‌کو له‌په‌یام و یاداشته‌کانیشیدا‪،‬‬ ‫دی��اری ده‌ک��ات‪ ،‬پێویست‌ه گه‌الن ل�ه‌دژی دیکتاتۆره‌‬ ‫سه‌رده‌سته‌کانی به‌رخۆدان بکه‌ن و ب‌ه بنده‌ستی خۆیان‬ ‫رازی نه‌بن‪ .‬مه‌ترسی دیکتاتۆر‌ه زلهێزه‌کانی جیهانی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ب‌ه فه‌لسه‌فه‌که‌ی رێبه‌رئۆجه‌الن ئه‌و‌ه بوو‬ ‫ک‌ه ئه‌م فه‌لسه‌فه‌ی‌ه هه‌موو گه‌النی جیهان بگرێته‌وه‌و‬ ‫ئیدی ئه‌وان ئه‌و توانایانه‌یان له‌ده‌ست نه‌مێنێت و نه‌توانن‬ ‫حوکمی سه‌ر واڵتانی خۆیان بکه‌ن‪ ،‬چونک‌ه داڕشتنی‬ ‫فه‌لسه‌فه‌که‌ی‪ ،‬داڕشتنێکی مێژووییان‌ه بوو‪ ،‬مه‌گه‌ر‬ ‫که‌سایه‌تییه‌کی وه‌کو ئه‌نگلیس و مارکس بتوانن‪،‬‬ ‫پیالن و پرۆگرامێکی وا بۆ ژیانی گه‌الن دابڕێژن‪ .‬واتا‬ ‫ئه‌و کاره‌ی ئه‌و‪ ،‬به‌رنامه‌ی ژیان بوو ک‌ه به‌ده‌ستیه‌وه‌‬ ‫بوو‪ ،‬ک‌ه ئینسان چۆن ب‌ه ئاسوودیی بژی و که‌س‬ ‫مافی که‌س پێشل نه‌کات و مرۆڤه‌کان به‌ته‌بایی و‬

‫برایه‌تی بۆ خۆیان بژین‪ .‬ده‌توانم‪ ،‬بڵێم‪ ،‬رێبه‌رئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫رۆح وم��ۆراڵ��ی به‌به‌ر کۆمه‌ڵگا وگه‌النی بنده‌ست‬ ‫ده‌کرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ن واڵتانی به‌ناو دیموکراسی‬ ‫و ئه‌وروپایی مایه‌ی په‌سه‌ند نه‌بوو‪ .‬واڵتانی ئه‌وروپایی‬ ‫له‌پێناو به‌رزکردنی ئاستی ئابووری خۆیان گه‌النی‬ ‫تر‪ ،‬ده‌چه‌وسێننه‌وه‌‪ ،‬و له‌ژێر ناوی ئه‌وه‌ی ک‌ه گوایا‬ ‫ئاوه‌دانکردنه‌و‌ه و رزگارکردن له‌ده‌ستی دیکتاتۆره‌کانی‬ ‫ترو له‌ژێرناوی ئاوه‌دانکردنه‌و‌ه و چاکسازی واڵتان‬ ‫داگیرده‌که‌ن وپاشانیش له‌ژێر ناوی ئ��ازادی خۆیان‬ ‫ده‌که‌نه‌‪ ،‬ده‌سه‌اڵت به‌سه‌ریانه‌و‌ه و داهات وسه‌رۆه‌ت و‬ ‫سامانی ئه‌و واڵت‌ه بۆ خۆیان ده‌به‌ن و قۆرخی ده‌که‌ن‬ ‫و ب �ه‌م شێوه‌ی‌ه گه‌النی ژێ��ر ده‌س �ه‌اڵت��ی خۆیانیشی‬ ‫پ��ێ ب��ێ��ده‌ن��گ ده‌ک����ه‌ن‪ .‬ب���اری ئ��اب��ووری خۆیانیش‬ ‫بڵندتر ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ب��ۆئ �ه‌وه‌ی گ�ه‌الن��ی ژێرده‌سه‌اڵتیان‬ ‫پێ رازی بکه‌ن و ده‌س��ت نه‌ده‌ن‌ه ش��ۆڕش�ه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌‪،‬‬ ‫ڕه‌وت��ی هه‌موو دیکتاتۆرێکه‌‪ .‬ب �ه‌اڵم رێبه‌رئاپۆ‪ ،‬و‬ ‫فه‌لسه‌فه‌که‌ی ل�ه‌ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی هه‌موو گه‌الندا بوو‪،‬‬ ‫ن �ه‌ک ته‌نیا ب��ۆ ک���ورد‪ ،‬به‌ڵکۆ خزمه‌تێکی م�ه‌زن‬ ‫بۆ له‌حه‌قی مرۆڤایه‌تیدا و ئه‌مه‌ش هه‌موو حیساو‬ ‫کتابه‌کانی ئه‌وانی پۆچه‌ڵ ده‌ک���رده‌وه‌‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‪،‬‬ ‫هه‌موو ده‌سه‌اڵتدارانی سه‌رکوردستان له‌وان‌ه هه‌رچوار‬ ‫واڵتی داگیرکه‌ری ئێران‪ ،‬سووریه‌‪ ،‬ئێراق و تورکیا‬ ‫و به‌هه‌موو هێزه‌کانی ناتۆوه‌و ئه‌مریکا و ئیسرائیل‬ ‫و موسادو مافیاکانی خۆیان‪ ،‬ده‌ستیاندابه‌یه‌که‌و‌ه و‬ ‫ل �ه‌دژی که‌وتن‌ه پیالنگێڕی‪ ،‬له‌حاڵێکدا پێویستی‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬ک‌ه ئه‌وان له‌دژی بێ عه‌داڵه‌تی تێکۆشانیان‬ ‫بکردایه‌‪ ،‬ک‌ه چی ب‌ه وریاییه‌و‌ه گۆشاریشیان خسته‌‬ ‫سه‌ر واڵت‌ه عه‌ره‌بیه‌کان ودۆستانیان و هه‌وڵیاندا‪ ،‬که‌‬ ‫رێبه‌رئاپۆ ده‌ستبه‌سه‌ربکه‌ن و شۆڕشه‌که‌ی به‌ربه‌ست‬ ‫بکه‌ن‪.‬‬ ‫* میسر ل ‌ه پیالنگێڕییه‌که‌دا‪ ،‬چی رۆڵێکی هه‌بوو؟‬ ‫‪ -‬هه‌ر ئه‌م حۆسنی مۆباره‌ک‌ه گۆڕبه‌گۆڕ‌ه له‌کاتی‬

‫خۆیدا‪ ،‬و له‌سه‌ردانێک بۆ واڵتی سووریا داوای له‌‬ ‫به‌شارئه‌سد ده‌کات ک‌ه ئۆجه‌الن ل‌ه سووری‌ه به‌ده‌رنێ‪،‬‬ ‫و به‌به‌شاریش ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر تورکیا هێرشی تۆ بکات‪،‬‬ ‫ئێم‌ه ناتوانین به‌رگری له‌سووریا و ت��ۆش بکه‌ین‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬ئه‌م‌ه هه‌ڕه‌شه‌و به‌بیرهێنانه‌وه‌یه‌ک بوو بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه تۆ پێویست‌ه به‌رێز ئۆجه‌الن له‌واڵتی خۆت‬ ‫به‌ده‌رکه‌ی‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌مه‌به‌ستی خستن‌ه ته‌ڵه‌ک‌ه و‬ ‫ده‌ستبه‌سه‌رکردنی رێبه‌رئۆجه‌النیان ده‌کرد‪ ،‬میسر که‌‬ ‫خۆی مێوانداری کۆنگره‌ی قاهێره‌ی ساڵی (‪)1921‬‬ ‫ده‌کات‪ ،‬هه‌میش‌ه هه‌وڵیداوه‌‪ ،‬رۆڵی یارمه‌تیده‌رو چاوش‬ ‫وپاسه‌وانێک له‌ناوچه‌ک‌ه بۆ سیسته‌می داگیرکه‌ر‬ ‫به‌رێو‌ه ببات‪ ،‬به‌اڵم ئێم‌ه دیمان‪ ،‬ئه‌و سیسته‌م‌ه له‌کاتی‬ ‫له‌ناوچوونی حۆسنی دا‪ ،‬نه‌یتوانی به‌رگری لێبکات‬ ‫وبیپارێزێت‪.‬‬ ‫* له‌وکاته‌دا‪ ،‬په‌که‌که‌و ئۆجه‌الن‪ ،‬له‌باشوری واڵت‪،‬‬ ‫چۆن ده‌بینران؟‬ ‫ ئێم‌ه وه‌کو گه‌لی کورد له‌باشووری واڵت‪ ،‬پێش‬‫ئ���ه‌وه‌ی ک �‌ه رێ��ب �ه‌ر ئ��ۆج �ه‌الن ده‌ستگیربکرێت‪ ،‬به‌‬ ‫په‌که‌که‌‪ ،‬زۆر نامۆ بووین و نه‌مانده‌ناسی‪ .‬په‌که‌که‌‪،‬‬ ‫خۆی له‌شاری سلێمانی هه‌بوونی هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫وه‌کو خه‌ڵێکی نامۆ سه‌یرییانمان ده‌کرد و هه‌ندێک‬ ‫جاریش پرسیاری ئه‌وه‌مان ده‌کرد‪ ،‬ئاخۆ ئه‌مان‌ه کورد‬ ‫بن‪ ،‬یان نا؟ پاش ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه بنکه‌و باره‌گاکانیان‬ ‫له‌الیه‌ن هێزه‌کانی یه‌کێتی وپارتییه‌و‌ه پێیان گۆازتنه‌وو‬ ‫چوون‌ه قه‌ره‌داغ و پاشانیش له‌قه‌ره‌داغیش‪ ،‬ب‌ه پیالنی‬ ‫ئێران وتورکیا‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه گوایا ب�ه‌م شێوه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌خ�����وازن‪ ،‬دان ب �ه‌س��ن��ووری ه�ه‌رێ��م��ی کوردستاندا‬ ‫بنن و ده‌روازه‌ی ئیبراهیم خه‌لیلیان بۆ ده‌که‌نه‌و‌ه و‬ ‫تۆربه‌یه‌کی په‌تاته‌و ته‌ماته‌یان بۆ بێت‪ ،‬په‌الماری‬ ‫سه‌ر هێزه‌کانی په‌که‌که‌یان دا و له‌وێشه‌وه‌‪ ،‬ده‌ربازی‬ ‫قه‌ندیلیان کردن‪ .‬ئێمه‌‪ ،‬هه‌تا ئه‌و کاته‌ش‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌‬ ‫ده‌ڕنده‌ی فه‌رمانده‌کانی هێزه‌کانی یه‌کێتی نیشتمانی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌شه‌هیدکردنی گه‌ریالکانی په‌که‌که‌‬ ‫وله‌وانه‌ش کچان‪ ،‬باوه‌ڕم نه‌ده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم پاش ئه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه خۆم‪ ،‬داستانی ئه‌و کچ‌ه گه‌ریالیه‌م بیست که‌‬ ‫چۆن‪ ،‬فه‌رمانده‌یه‌کی هێزه‌کانی تایبه‌ت ب‌ه یه‌کێتی‬ ‫نیشتمانی به‌قۆنداخ‌ه تفه‌نگه‌که‌ی له‌سه‌ری ئه‌و کچه‌‬ ‫گه‌ریالیه‌ی ک‌ه ئه‌سیرکرابوو‪ ،‬ده‌دات و مێشکی‬ ‫پارچه‌پارچه‌ده‌کات وله‌جێدا گیانی به‌خت ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫ئه‌و کات‌ه ئاستی ده‌ڕن��ده‌ی��ی هێزه‌کانی پێشمه‌رگه‌م‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌گه‌ریالکانی په‌که‌که‌و‌ه باوه‌ڕکرد و له‌و‬ ‫کاته‌وه‌دا‪ ،‬ئیدی منیش ویژانم جوال و ووتم ک‌ه ئه‌مه‌‬ ‫زۆڵمێکی گه‌وره‌ی‌ه و ووتم ک‌ه ئ�ه‌وه‌ش کچی منه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش دایک وباوکی هه‌ی‌ه و هه‌ر له‌وکاته‌دا‪ ،‬ئازاری‬ ‫زۆرم پێگه‌یشت‪ .‬کاتێک بینیمان به‌رێز ئۆجه‌الن گیراوه‌‬ ‫و له‌قه‌فه‌سی تۆمه‌تباریدا‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ک جوانمێرانه‌و‬ ‫ش��ێ��ران�ه‌‪ ،‬داک��ۆک��ی له‌مافی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ک �ه‌ی ده‌ک���رد‪،‬‬ ‫و تۆڕه‌ییه‌کی زۆری پێو‌ه دی��ار ب��وو‪ ،‬ئێمه‌ش ئیدی‬ ‫هه‌ستمان ب�ه‌و‌ه ک��رد‪ ،‬ک‌ه پێویست‌ه ئیدی هه‌ڵوێست‬ ‫بنووێنین‪ .‬ئێمه‌‪ ،‬ئه‌وکات‌ه هه‌ستمان کرد‪ .‬مرۆڤ‪ ،‬هه‌تا‬ ‫هه‌ست نه‌کات‪ ،‬هه‌ڵویست وه‌رناگرێت‪ .‬ئه‌و کاته‌ش‬ ‫ئێم‌ه هه‌ڵوێستمان وه‌رگرت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬به‌چاوپێکه‌وتن‬ ‫و به‌دواداچوون له‌گه‌ڵ الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کانی تر‪ ،‬بۆمان‬

‫ده‌رک����ه‌وت‪ ،‬ک‌ه ش��ۆڕش وسه‌رۆکه‌کانی به‌ڕێمان‪،‬‬ ‫مێژووو شۆڕشیان ک��ردۆه‌ت�‌ه قۆربانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫شه‌خسی و بنه‌ماڵه‌ییه‌کانی خۆیان و که‌وتۆنه‌ته‌‬ ‫ژێرده‌ستی داگیرکه‌رییه‌وه‌و کۆنترۆڵکراون و سامان و‬ ‫موڵک و ماڵی گه‌لیان به‌فڕیو داوه‌و تااڵنیان کردۆوه‌‪.‬‬ ‫* بۆچی ئه‌م رۆژه‌‪ ،‬له‌مێژووی گه‌لی کورد‪ ،‬وه‌کو‬ ‫رۆژێکی ره‌ش به‌ناو ده‌کرێت؟‬ ‫ چ��ون��ک �‌ه ل���ه‌وه‌ه���ا رۆژێ����ک����دا وات����ا ل���‌ه رۆژی‬‫پ��ان��زده‌ی شوباتدا له‌ساڵی (‪ ،)1925‬وات �‌ه رۆژی‬ ‫ده‌ستگیرکردنی به‌رێزئۆجه‌الن‪ ،‬هه‌ر له‌م رۆژه‌ش��دا‪،‬‬ ‫شێخ سه‌عید ده‌ستگیرده‌کرێت و دادگایی ده‌که‌ن و‬ ‫بڕیاری له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌بڕنه‌وه‌‪ .‬شێخ سه‌عید‪ ،‬خۆی‬

‫تکا له‌مۆریدان و که‌سایه‌تی ‌ه‬ ‫نه‌قشبه‌ندییه‌کانی باکووری‬ ‫کوردستان ده‌که‌م له‌دۆستان و‬ ‫گه‌له‌که‌م له‌و به‌شه‌ی واڵته‌که‌مدا‪،‬‬ ‫پێویسته‌‪ ،‬ته‌نها بڕوا به‌و پارت‬ ‫و رێکخراوانه‌ی بکه‌ن که‌ له‌سه‌ر‬ ‫رێبازی رێبه‌رئۆجه‌الن‪ ،‬به‌رێوه‌‬ ‫ده‌چن و ئه‌وانه‌ی که‌ په‌یوه‌ندیان‬ ‫به‌ ئێمه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک پشتگیری له‌ ئاکه‌په‌‬ ‫و ئه‌وانه‌ نه‌که‌ن که‌ مه‌به‌ستیان‬ ‫قڕکردن و پاکتاوکردنی گه‌ل‬ ‫و تێکۆشان ‌ه رزگاریخوازه‌که‌ین‬ ‫و ده‌نگیان پێ نه‌ده‌ن‪ ،‬ئه‌وانه‌‬ ‫پارتیه‌کی دروستکراوی‬ ‫داگیرکه‌رییه‌ن‬

‫“‬

‫“‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫یه‌ک له‌شێخه‌کانی پایه‌به‌رزی نه‌قشبه‌ندی خارجی‬ ‫مۆجه‌ددیی‌ه ک‌ه په‌یڕه‌وی خه‌لیفه‌ی مۆاڵناخالیدی‬ ‫نه‌قشبه‌ندییه‌‪ .‬موالناخالێد پێش ڕۆشتنی بۆ سووریا‬ ‫هه‌موو نه‌هێنیه‌کانی خۆی به‌باوکی شێخ سه‌عید‬ ‫گ��ووت��ووه‌‪ .‬شێخ سه‌عید ل‌ه گوندی پالۆ له‌دایک‬ ‫بوو‪ .‬پێویست‌ه بزانین ک‌ه سه‌ره‌تای کۆمه‌ڵکوژکردن و‬ ‫قڕکردنی کوردان له‌روخاندن و وێرانکردنی چل ستوون‬ ‫ده‌ستیپێکردووه‌‪ .‬گوندی چل ئه‌ستۆن ک‌ه له‌ساڵی‬ ‫(‪ )1777‬سه‌ید هاشم باپیری چوارمی شێخ سه‌عیدی‬ ‫پیران ئه‌و گۆند‌ه ئاوادان ده‌کاته‌و‌ه و مه‌کته‌بێک ئاوا‬ ‫ده‌کات ک‌ه چل ستوونی بۆ داده‌نێت‪ ،‬هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م‬

‫‪29‬‬ ‫ئه‌ساسه‌‪ ،‬به‌چل ئه‌ستون‪ ،‬یان چل ستوون‪ ،‬به‌ناوبانگ‬ ‫ده‌بێت‪ .‬سه‌ید هاشم که‌سایه‌تییه‌کی زۆر پایه‌به‌رزی‬ ‫کاتی خۆی ب��ووه‌‪ ،‬په‌رتووخانه‌یه‌کی مه‌زنی له‌سه‌ر‬ ‫مێژوو و به‌سه‌رهاته‌کانی کوردانی داناوه‌‪ .‬پاش ئه‌و‬ ‫م���ورادی چ���وارم ک�‌ه یه‌کێک‌ه ل�‌ه ئیمپراتۆره‌کانی‬ ‫عوسمانی له‌به‌غدا ده‌گه‌رێته‌و‌ه و به‌بۆن‌ه سه‌رکه‌وتنی‬ ‫ل���ه‌ش���ه‌ڕدا ئ��اه�ه‌ن��گ��ێ��ک ده‌گ��ی��ڕێ��ت و خه‌ڵکێکی‬ ‫زۆر ده‌عوتی ئه‌و زیافه‌ت‌ه ده‌ک��ات‪ .‬سه‌ید هاشمیش‬ ‫له‌گونده‌که‌ی خۆییه‌و‌ه بانگ ده‌کرێت‪ .‬سه‌ید هاشم‬ ‫به‌شداری ل‌ه ئاهه‌نگه‌ک‌ه ناکات‪ .‬مورادی چوارم ئه‌مه‌‬ ‫به‌هه‌ند وه‌رده‌گ��رێ��ت‪ .‬ک‌ه بۆچی شێخێکی گه‌وره‌ی‬ ‫کورد‪ ،‬هیچ حیسابێکی بۆ ناکات‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬به‌والی‬ ‫ئامه‌د‪ ،‬ده‌ڵێت‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ک‌ه به‌شداری ئاهه‌نگه‌که‌ی‬ ‫منیان نه‌کردووه‌‪ ،‬بیانگرن و له‌ناوی به‌رن‪ .‬له‌وکاته‌دا‬ ‫به‌تایبه‌تی به‌درخانیه‌کانیش قه‌تڵۆعام ده‌که‌ن‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫ئه‌م قه‌تلۆعام‌ه له‌کاتی مواردی چوارمه‌و‌ه ده‌ستی‬ ‫پێکردوو‌ه و هه‌تا ئێستاش تورکان به‌شێوه‌یه‌کی روون‬ ‫وئاشکرا دوژمنکاری کوردان ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌یشی که‌‬ ‫ئێستا ده‌رحه‌ق به‌به‌رێز ئۆجه‌الن ده‌کرێت‪ ،‬په‌یره‌وکردنی‬ ‫هه‌مان سیاسه‌ت و چه‌مکه‌‪ ،‬چونک‌ه ئامانجیان له‌و‬ ‫پیالنگێڕی ئه‌و‌ه بوو‪ ،‬ک‌ه ده‌ست به‌خه‌ن‌ه بیناقاقای‬ ‫کوردان و بیانخنکێن و بێده‌نگیان بکه‌ن‪ .‬هه‌ر وه‌کو‬ ‫چۆن له‌سه‌رده‌می خۆدی شێخ سه‌عیدی پیرانیشدا‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن خالید به‌گ و جیبرانلی و یوسف زیا له‌پاش‬ ‫روخانی خه‌لیفه‌ی عوسمانی‪ ،‬جه‌معییه‌تی ته‌عالییان‬ ‫دام �ه‌زران��د له‌پێناو به‌رێکخستن کردنی ک���وردان و‬ ‫دژی ناعه‌داڵه‌تی ئه‌وکات‌ه ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ه�ه‌ر ئ�ه‌و کاته‌شدا‪ ،‬وات �‌ه له‌کاتی مسته‌فاکه‌ماڵدا‬ ‫ول �ه‌الی �ه‌ن دۆستێکی نزیکی خ��ۆی ش��ێ��خ�ه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫به‌رێکخستن و خۆئاماده‌کردنه‌ی کوردان ده‌گه‌یندرێته‌‬ ‫گوێ مسته‌فاکه‌مال و مسته‌فا که‌ماڵیش له‌مانگی‬ ‫یازد‌ه ساڵی (‪)1924‬دا سه‌ردانی ناوچه‌ک‌ه ده‌کات‪.‬‬ ‫پاش لێکۆڵینه‌و‌ه له‌بابه‌ته‌ک‌ه و پاش گه‌ڕاندنه‌و‌ه بۆ‬ ‫ئه‌سته‌مبول له‌گه‌ڵ ت��ون��دڕه‌و و نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌کانی‬ ‫خۆیاندا داده‌نێشێت و پێیان ده‌ڵێت ک‌ه کوردان هه‌وڵی‬ ‫دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تێکی کوردی و جۆدابوونه‌و‌ه ده‌ده‌ن‬ ‫و ئه‌گه‌ر بێته‌و ئ�ه‌م ئێش‌ه پێکبێت‪ ،‬کوردستان که‌‬ ‫خاوه‌نی ده‌وڵه‌مه‌ندێکی زۆر‌ه له‌ده‌ستمان ده‌رده‌چێت‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬ده‌ستی ب‌ه قڕکردنی و قه‌تلۆعام کردنی‬ ‫کوردان ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬ئه‌م یه‌ک‌ه ده‌بێت‌ه قۆناخی‬ ‫سه‌ره‌تای قڕکردنی کوردان‪.‬‬ ‫* لێکچوونی پیالنگێڕییه‌که‌ی سه‌ر شێخ سه‌عید‬ ‫و ئۆجه‌الن له‌چی دایه‌؟‬ ‫ ده‌ت��وان��م بڵێیم ک�‌ه گرتنه‌که‌ی شێخ سه‌عید و‬‫گرتنه‌که‌ی به‌رێزئۆجه‌الن به‌یه‌ک ئامانج پێکهاتوون‪.‬‬ ‫ئامانجیان ئ �ه‌و‌ه بوو ده‌زان��ن ک‌ه ک���وردان‪ ،‬گه‌لێکی‬ ‫ئازاو چاونه‌ترسن‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ببنه‌خاوه‌ن ئااڵ‪،‬‬ ‫رێکسختن و ده‌وڵه‌ت و سنووری وناسنامه‌ی خۆیان‪،‬‬ ‫له‌هه‌موو بواره‌کاندا له‌هه‌موو واڵت��ان پێشکه‌وتووتر‬ ‫ده‌ب���ن‪ .‬ک���ورد وک��وردس��ت��ان ل��ه‌ب��واری ج��وگ��راف��ی��ا و‬ ‫نفوسه‌وه‌‪ ،‬گه‌لێک به‌رین و زۆرن و ئه‌مه‌و له‌الیه‌کی‬ ‫تریشه‌وه‌‪ ،‬خواستیان ده‌نگی ئ��ازادی ک��وردان ببڕن و‬ ‫نه‌هێڵێن ببن‌ه خاوه‌ن ئیراده‌و بڕیاری خۆیان‪ .‬هه‌ر‪Û‬‬

‫له‌دابه‌شکردنی کوردستان بۆ دووپارچه‌و‌ه و له‌کاتی‬ ‫عوسمانییه‌کان و سه‌فه‌وییه‌کانیشدا‪ ،‬هه‌وڵیاندا‪ ،‬که‌‬ ‫کوردان بکه‌ن‌ه گژالیه‌نه‌کانی تردا‪ ،‬له‌وانه‌‪ ،‬کوردان‬ ‫له‌دژی عه‌له‌وییه‌کان به‌کاربهێنن‪ ،‬یان ئه‌وه‌تا بیانکه‌نه‌‬ ‫سوونی و یانیش بیانکه‌ن‌ه شیع‌ه و له‌خزمه‌ت به‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیاندا‪ ،‬به‌کاریان ببه‌ن‪ .‬هه‌ر‬ ‫له‌وکاته‌شدا‪ ،‬س��واره‌ی حه‌میدییه‌یان دروس��ت کرد‪،‬‬ ‫ئامانجیشیان له‌دروستکردنی ئه‌و سوپایه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه بوو که‌‬ ‫کوردانیان دابه‌گژ ئه‌رمه‌نییه‌کان و سه‌فه‌وییه‌کاندا‪.‬‬ ‫له‌وکاته‌دا‪ ،‬ئه‌و کوردانه‌ی ک‌ه له‌سنووره‌کانی عوسمانیدا‬ ‫بوون وئه‌وانه‌شی له‌سنووره‌کانی سه‌فه‌وییه‌کاندا‪ ،‬بوون‪،‬‬ ‫ل‌ه به‌رژه‌وه‌ندی هه‌ردووالیه‌ندا به‌کاردێن و بۆ ئه‌وان‬ ‫ش�ه‌ڕده‌ک�ه‌ن و قه‌تلۆعامیش ده‌ک��رن و هه‌رالیه‌نه‌ش‬ ‫پاراستنی یه‌ک له‌و ده‌وڵه‌تانه‌یان ده‌کرد‪ .‬له‌پاداشتی‬ ‫ئ���ه‌وه‌ش‪ ،‬کوردستانیان داب�ه‌ش��ک��رد و س��ن��ووری��ان بۆ‬ ‫دی���اری ک���رد‪ .‬ب��ۆ ڕه‌ش��ک��ردن��ی م��ێ��ژووی ک���وردان‪،‬‬ ‫ک��وردان��ی��ان به‌گژی ئه‌رمه‌نییه‌کاندا‪ .‬ئه‌مانه‌شیان‬ ‫هه‌موو بۆ ناشیرن کردنی سیماو رۆخساری مێژووی‬ ‫کورد به‌رێو‌ه برد‪ .‬ئێستاش هه‌ر له‌لێره‌دا‪ ،‬ده‌یبین که‌‬ ‫حیزب والیه‌نه‌کان‪ ،‬پشتی خۆیان به‌عه‌ره‌ب ده‌به‌ستن‬ ‫و ع �ه‌رب دێنن سه‌ریه‌کتر و خۆیانی پێده‌کۆژن‪.‬‬ ‫پشت ده‌به‌ستن‌ه فارسه‌کان و فارس دێنن وخۆیانی‬ ‫پ��ێ��ده‌ک��ۆژن�ه‌وه‌‪ .‬ت��ورک دێنن وخۆیانی پێده‌کۆژن‪،‬‬ ‫هه‌موویان له‌فیکری وێرانکردنی ماڵی خۆییه‌تی‪ ،‬واته‌‬ ‫کورد‪ ،‬ته‌نها خزمه‌ت به‌کوردا ناکات‪ ،‬به‌ڵکۆ خزمه‌ت‬ ‫به‌هه‌رکه‌سێک ده‌کات و ده‌بێت‌ه پیاوی هه‌رکه‌سێک‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و به‌رنامه‌و هزر و سیسته‌مه‌ی ک‌ه به‌رێزئۆجه‌الن‬ ‫دایڕشتبوو‪ ،‬هه‌مووی ئه‌مانه‌ی پۆچه‌ڵ ده‌کرده‌وه‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫پیالنانه‌ی ده‌سڕییه‌وه‌‪ .‬شێوازی داڕشتنی به‌رنامه‌که‌ی‬ ‫له‌رووی ئایدئۆلۆژی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تییه‌وه‌‪ ،‬رۆشنبیری‪،‬‬ ‫ئایینی و مه‌زهه‌بییه‌و‌ه له‌هه‌موو ئاسته‌کانی ژیاندا‪،‬‬ ‫به‌هێزه‌و ئه‌و پسۆرترین که‌سه‌‪ .‬له‌کاتی هه‌وڵدانی بۆ‬ ‫ئه‌وروپادا‪ ،‬توانی ده‌نگی کورد ب�ه‌رای نێونه‌ته‌وه‌یی‬ ‫بگه‌ێنێت‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش ئه‌وروپا ترسی لێ نیشتبوو‬ ‫و به‌شداری ئه‌و پیالنگێڕییه‌ی له‌دژی به‌رێز ئۆجه‌الن‬ ‫کرد‪ ،‬ئامانجیشیان‪ ،‬له‌گرتنه‌که‌‪ ،‬ده‌ستبه‌سه‌رکردن و‬ ‫نه‌هێشتنی ده‌نگی ئازادی کوردان بوو‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و‬ ‫ده‌نگ‌ه ئازاد‌ه نه‌گات‌ه گوێ مرۆڤایه‌تی و دونیا‪.‬‬ ‫* ئ��اخ��ۆ ئ���ه‌و پیالنگێڕییه‌‪ ،‬گه‌یشتووه‌ته‌‬ ‫ئامانجه‌کانی خۆی؟‬ ‫ نه‌‪ ،‬کوردان‪ ،‬ئه‌م جاره‌یان خاوه‌نداریان له‌رێبه‌ره‌که‌یان‬‫ک��رد‪ .‬رێبه‌ر ئۆجه‌النیش ب‌ه هه‌ڵسوکه‌وتی خۆی‪،‬‬ ‫سه‌لماندی ک‌ه ئه‌و له‌هه‌موو سه‌رکرده‌کانی مێژووی‬ ‫کوردایه‌تی ج��ۆدای�ه‌‪ .‬تورکیاش و هه‌موو الیه‌ک‬ ‫ئیدی به‌م راستی‌ه گه‌یشتوو‌ه زانی ک‌ه ئه‌گه‌ر به‌رێزیان‬ ‫له‌سێدار‌ه بده‌ن‪ ،‬ئه‌وا شۆڕشه‌که‌ی به‌رفراوانتر ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وان وای بۆده‌چوون‪ ،‬ک‌ه به‌گرتنی به‌رێزئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫ئیدی کۆتایی ب‌ه بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕی کوردان‬ ‫دێنن وده‌نگیان کپ ده‌که‌ن وشۆڕش ده‌کۆژرێته‌وه‌و‬ ‫واڵمێکیش ده‌رناکه‌وێت‪ .‬به‌الم به‌داخه‌و‌ه ئه‌و حیساباته‌یان‬ ‫پۆچه‌ڵ ده‌رکه‌وت و نه‌گه‌یشتن‌ه ئامانجه‌کانی خۆیان‪.‬‬ ‫ه�ه‌روا ک‌ه خۆشیان ئێستا ئیعتراف به‌و‌ه ده‌ک�ه‌ن که‌‬ ‫ئه‌وان له‌و باوه‌ڕه‌دا نه‌بوون ک‌ه به‌گرتنی به‌رێزئۆجه‌الن‬

‫ئ �ه‌وه‌ن��د‌ه ده‌ن��گ��دان �ه‌وه‌ی هه‌بێت‪ .‬ب �ه‌ب��ڕاوی م��ن ئه‌و‬ ‫پیالنگێڕییه‌‪ ،‬ب��ۆو‌ه هۆی ناکۆکێکی سوودبه‌خش‪،‬‬ ‫له‌نێوان کورداندا‪ .‬له‌وانه‌‪ ،‬بۆو‌ه هۆی نزیکبوونه‌وه‌ی‬ ‫چواربه‌شه‌که‌ی کوردستان و خاوه‌نده‌رکه‌وتن له‌یه‌کتر و‬ ‫ئاواکردنی رۆحێکێکی نه‌ته‌وه‌یی و له‌هه‌مانکاتیشدا‪،‬‬ ‫بۆو‌ه هۆی هاوده‌نگی وهاوڕه‌نگی یه‌کترو به‌هانای‬ ‫یه‌کتره‌و‌ه چوین و خه‌مخۆری ئه‌م کێشه‌ی‌ه بن‪ .‬بۆ‬ ‫هه‌موو الیه‌کیش روون بووه‌و‌ه ک‌ه ئه‌م پیالنه‌‪ ،‬رووی‬ ‫له‌هه‌موو ک���وردان ک���ردۆو‌ه ن�ه‌ک به‌ته‌نها ک��وردی‬ ‫باکوور و په‌که‌ک‌ه ‪ .‬له‌الیه‌کی تریشه‌وه‌‪ ،‬بۆۆ‌ه هۆی‬ ‫پێکهێنانی په‌یوندییه‌کی راسته‌وخۆ و په‌ره‌سه‌ندنی‬ ‫پ �ه‌ک �ه‌ک �‌ه وت��ێ��ک��ۆش��ان �ه‌ک �ه‌ی ل�ه‌ن��ێ��و ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای‬ ‫کوردیدا‪ .‬په‌یوه‌ندییه‌کی راسته‌وخۆی له‌نێوان هه‌موو‬ ‫چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگای کوردیدا پێکهێنا‪،‬‬ ‫چونک‌ه ئ��ۆج �ه‌الن ب��اوه‌ڕی��ی�ه‌ک��ی م�ه‌زن��ی ب �ه‌ئ��ازادی‬ ‫ب��ی��روڕا‪ ،‬پ���ه‌روه‌رده‌ی کۆمه‌ڵگا و ژن��ان و ژینگ‌ه و‬ ‫دیموکراسی هه‌یه‌‪ .‬خاڵێکی تر ب�ه‌و پیالنگێڕییه‌‪،‬‬ ‫په‌که‌ک‌ه به‌هه‌زار قات به‌رفراوانتر و به‌باوه‌رتر بوو‪،‬‬ ‫چونک‌ه ئێدی خه‌ڵک‪ ،‬گه‌یشتن‌ه ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی‬ ‫ک�‌ه ب�ه‌رێ��زئ��ۆج�ه‌الن‪ ،‬قاره‌مانێکی ک���ورد‌ه و له‌ئێمه‌‬ ‫واتا گه‌له‌که‌ی خاوه‌نده‌رده‌که‌وێت‪ ،‬بۆیه‌‪ ،‬رۆحێکی‬ ‫به‌م شێوه‌ی‌ه خۆلقاند‪ .‬خه‌ڵکی زۆرت��ر په‌یوه‌ندییان به‌‬ ‫په‌که‌که‌و‌ه گرت و ئه‌ویش قه‌ڵمڕه‌و سنووری خۆی‬ ‫به‌رفراوانتر کرد‪ .‬له‌باشووری واڵتیش هه‌ر ئه‌و کاتانه‌‬ ‫ب���وو‪ ،‬ک �‌ه گه‌نجانی خ��وێ��ن گ���ه‌رم و به‌حه‌ماسه‌ت‬ ‫به‌شدارییه‌کی مه‌زنیان له‌و تێکۆشاندا کرد‪ .‬که‌وابوو‪،‬‬ ‫به‌گرتنی به‌رێزئۆجه‌الن‪ ،‬گوڕو تین و جۆش وخرۆش و‬ ‫باوه‌ڕییه‌کی زۆری به‌نه‌ته‌وه‌ی کورد به‌خشی‪ .‬من ناڵێم‬ ‫ته‌نها کوردان‪ ،‬به‌ڵکۆ پیالن وهزری ئه‌و بۆ ئازادکردنی‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانی فارس وتورک وعه‌ره‌بیشه‌‪ ،‬له‌بنده‌ستی‪.‬‬ ‫بۆ ده‌رچوونی‪ ،‬هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌که‌‪ ،‬له‌ژێرده‌ستی و‬ ‫قاڵبێکی کۆنه‌په‌ره‌ستی و زۆڵم و سته‌مه‌دا‪ .‬ئێستاش‬ ‫من وه‌کو شێخێکی بنه‌ماڵه‌ی شێخی نه‌قشبه‌ندی که‌‬ ‫مۆرید و خزمه‌تگۆزاری مه‌رقه‌دی شێخ عوسمانم له‌‬

‫مه‌ترسی دیکتاتۆره‌ زلهێزه‌کانی‬ ‫جیهانی له‌به‌رامبه‌ر به‌‬ ‫فه‌لسه‌فه‌که‌ی رێبه‌رئۆجه‌الن ئه‌وه‌‬ ‫بوو که‌ ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه‌ هه‌موو‬ ‫گه‌النی جیهان بگرێته‌وه‌و ئیدی‬ ‫ئه‌وان ئه‌و توانایانه‌یان له‌ده‌ست‬ ‫نه‌مێنێت و نه‌توانن حوکمی‬ ‫سه‌ر واڵتانی خۆیان بکه‌ن‪،‬‬ ‫چونکه‌ داڕشتنی فه‌لسه‌فه‌که‌ی‪،‬‬ ‫داڕشتنێکی مێژووییانه‌ بوو‬

‫“‬

‫“‬

‫‪30‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫ته‌وێڵ‌ه بڕیارمداو‌ه ک‌ه سێ رۆژ به‌رۆژوو بم‪ .‬رۆژێکیان‬ ‫له‌دژی ئه‌و پیالنگێڕی‌ه و بۆ شه‌رمه‌زارکردنی به‌کرانی‬ ‫ئه‌و پیالنگێڕیه‌‪ .‬هه‌رچۆن‪ ،‬ئه‌و هه‌ڵگری بڕوانامه‌ی‬ ‫ه �ه‌ژاران ونه‌دارانی گه‌له‌‪ ،‬خۆاش ئه‌وی مه‌زن کرد‬ ‫وی��ارم�ه‌ت��ی��دا‪ .‬منیش ب��ۆ ئ���ه‌و‌ه نییه‌تم ک���ردۆو‌ه که‌‬ ‫رۆژێک به‌رۆژوو بم‪.‬‬ ‫ئێستاش ل �ه‌ب��اش��ووری واڵت‪ ،‬گه‌نده‌ڵییه‌کی زۆر‬ ‫کۆمه‌ڵگاکه‌مانی ته‌نیووه‌ته‌وه‌و له‌قه‌یرانی سیاسی‬ ‫ئیجگار مه‌زندا‪ ،‬ده‌ژی��ن‪ ،‬مه‌گه‌ر خۆا بۆ خۆی له‌م‬ ‫قه‌یران‌ه ده‌ربازمان بکات و چاره‌سه‌ری کێشه‌کانمان‬ ‫بۆ بکات‪ ،‬ب‌ه مه‌رحه‌مه‌تی خۆی‪ .‬بۆ له‌سێداره‌دانی‬ ‫گه‌نجانی نه‌ته‌وه‌که‌شمان له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستان‬ ‫رۆژێک به‌ڕۆژوو ده‌بم‪ ،‬به‌شکه‌م خۆای گه‌ور‌ه تۆڵه‌یان‬ ‫بستێنێته‌وه‌و ئه‌و رژێم‌ه به‌زۆترین کات له‌ناوببات و گه‌لی‬ ‫ئه‌و واڵته‌ش ئازاد ببن‪ .‬رێبه‌رئۆجه‌الن ئه‌و‌ه دوازد‌ه ساڵه‌‬ ‫له‌زینداندا‪ ،‬به‌رخۆدان ده‌کات و رۆژبه‌رۆژیش‪ ،‬له‌بواری‬ ‫هزرییه‌وه‌‪ ،‬پێشده‌که‌وێت و ب��ه‌ڕه‌ق و تێکۆشانێکی‬ ‫ل�ه‌ڕاده‌ب�ه‌ده‌ر له‌به‌رامبه‌ر ب‌ه سیسته‌می داگیرکه‌ری‬ ‫سه‌رگه‌الن و به‌بێ وه‌چ��ان ب �ه‌رده‌وام له‌تێکۆشاندایه‌‪.‬‬ ‫هیوادارم ک‌ه خۆای گه‌ور‌ه نییه‌ته‌که‌م‪ ،‬قه‌بوول بکات و‬ ‫به‌زۆترین کات‪ ،‬رێبه‌رئۆجه‌النیش له‌وره‌وش‌ه ده‌رباز ببێت‬ ‫و گه‌له‌که‌شمان‪ ،‬بگات‌ه ئامانجه‌کانی خۆی‪ .‬هیوادارم‬ ‫ک‌ه وه‌کو که‌سایه‌تییه‌کی نه‌قشبه‌ندی و له‌بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫نه‌قشبه‌ندی خارجی مۆجه‌ددی له‌هه‌رکوێ هه‌ن‪ ،‬ئه‌م‬ ‫زۆڵم و زۆرییه‌ی سه‌ر نه‌ته‌وه‌که‌مان قه‌بووڵ نه‌که‌ن‬ ‫و ل �ه‌دژی ئ�ه‌م ناحه‌قی و زۆڵ��م وزۆر‌ه بوه‌ستنه‌و‌ه و‬ ‫ل�ه‌ه�ه‌م��ان��ک��ات��دا‪ ،‬ئ���ه‌م پیالنگێڕیی‌ه نێوده‌وڵه‌تییه‌‬ ‫ری��س��وا و ش �ه‌رم �ه‌زار بکه‌ن و ه��اوک��ارو پشتیوانی‬ ‫ه��ێ��ز‌ه رزگ��اری��خ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ی ک����وردان ب��ن به‌هه‌موو‬ ‫به‌شه‌کانییه‌و‌ه و هه‌تاکۆ بۆیان بکرێت ئه‌م زۆڵمه‌‬ ‫قه‌بوول نه‌که‌ن و هه‌رکه‌س‌ه و له‌الیه‌نی خۆییه‌و‌ه له‌ماڵ‬ ‫وجێ خۆی‪ ،‬دۆستان و نزیکانی خۆیانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م رۆژه‌‬ ‫ڕه‌ش �‌ه ش�ه‌رم�ه‌زار ک �ه‌ن‪ ،‬داوا له‌مامۆستا ئایینی و‬ ‫رۆشنبیرو سیاسه‌تمه‌دارانیش ده‌که‌م ک‌ه هه‌ڵویستێکی‬ ‫جۆانمێرانه‌یان هه‌بێت و ئه‌م شه‌رم‌ه قه‌بوول نه‌که‌ن‪.‬‬ ‫تکا ل�ه‌م��ۆری��دان و که‌سایه‌تی‌ه نه‌قشبه‌ندییه‌کانی‬ ‫باکووری کوردستان ده‌که‌م له‌دۆستان و گه‌له‌که‌م له‌و‬ ‫به‌شه‌ی واڵته‌که‌مدا‪ ،‬پێویسته‌‪ ،‬ته‌نها بڕوا به‌و پارت و‬ ‫رێکخراوانه‌ی بکه‌ن ک‌ه له‌سه‌ر رێبازی رێبه‌رئۆجه‌الن‪،‬‬ ‫به‌رێو‌ه ده‌چن و ئه‌وانه‌ی ک‌ه په‌یوه‌ندیان ب‌ه ئێمه‌و‌ه هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌هیچ شێوه‌یه‌ک پشتگیری ل‌ه ئاکه‌پ‌ه و ئه‌وانه‌‬ ‫نه‌که‌ن ک‌ه مه‌به‌ستیان قڕکردن و پاکتاوکردنی گه‌ل‬ ‫و تێکۆشان‌ه رزگاریخوازه‌که‌ین و ده‌نگیان پێ نه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وان‌ه پارتیه‌کی دروستکراوی داگیرکه‌رییه‌ن‪ .‬بۆ‬ ‫پارچه‌پارچه‌کردنی کوردان رازیان ده‌که‌ن ب‌ه داهات‬ ‫و پاره‌و سامان و په‌رله‌مان وده‌س �ه‌الت وکورسییه‌وه‌‪.‬‬ ‫پێویست‌ه هه‌موو الیه‌ک ئه‌و یه‌ک‌ه باش بزانن و به‌هیچ‬ ‫شێوه‌یه‌ک گوێ ب‌ه بانگه‌وازیی‌ه درۆو ده‌له‌سه‌کانی‬ ‫ئه‌وان نه‌ده‌ن‪ ،‬چونک‌ه ئه‌وان‌ه هه‌وڵده‌ده‌ن ب‌ه شتی زۆر‬ ‫بچووکه‌و‌ه ک��وردان سه‌رقاڵ بکه‌ن‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‪ ،‬من‬ ‫له‌الیه‌نی خۆمه‌وه‌‪ ،‬بانگی به‌رپرسیاریه‌تی ل‌ه دۆست و‬ ‫الیه‌نگه‌رانی شێخی نه‌قشبه‌ندی ده‌که‌م‪ ،‬هه‌ستیار بن‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌دۆزی گه‌له‌که‌مان‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪31‬‬

‫له‌ سی و شه‌شه‌مین ساڵیادی مۆرکردنیدا ؛‬

‫فاکته‌ر ‌ه ناوه‌کییه‌کانی سه‌رکه‌وتنی په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر!!‬ ‫له‌رۆژگاری ئه‌مڕۆشدا دۆخی‬ ‫ئێستای گه‌لی کورد له‌باشووردا‬ ‫له‌ئاستێکدا الواز و پڕ له‌‬ ‫‌که‌لێن و که‌له‌به‌ره‌‪ ،‬زه‌منیه‌ی‬ ‫ئه‌نجامگیربوون و سه‌رکه‌وتنی‬ ‫نه‌ک یه‌ک په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر‬ ‫به‌ڵکو زه‌مینه‌یه‌کی وه‌ها‬ ‫ره‌خساوه‌ که‌ ئه‌گه‌ر سه‌رکه‌وتنی‬ ‫ده‌یان په‌یماننامه‌ی وه‌ک ئه‌وه‌ی‬ ‫جه‌زائیر له‌ئارادایه‌‬

‫“‬ ‫ئه‌مساڵ (‪ )36‬ساڵ به‌سه‌ر واژۆکردنی په‌یماننامه‌ی‬ ‫ج �ه‌زائ��ی��ردا ت��ێ��ده‌پ �ه‌ڕێ‪ .‬ب �ه‌درێ��ژای��ی ته‌مه‌نی ئه‌و‬ ‫پ�ه‌ی��م��ان��ن��ام�ه‌ی� ‌ه چ �ه‌ن��دی��ن ج���ار ل���ه‌الی���ه‌ن ئ��ێ��راق �ه‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵوه‌شێنراوه‌ته‌وه‌ و دیسان دانیپێدا نراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌و رۆژه‌وه‌ی واژۆ ک��راو‌ه وه‌کو په‌یماننامه‌یه‌کی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی دانی پێداده‌نرێت‪.‬‬ ‫په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر‪ ،‬وه‌ک درێژکراوه‌ و به‌رده‌وامی‬ ‫سه‌رجه‌م په‌یماننام ‌ه و رێککه‌وتننامه‌کانی دوای‬ ‫خۆی و وه‌ک بنه‌مایه‌کیش بۆ سه‌رجه‌م په‌یماننام ‌ه‬ ‫و رێککه‌وتننامه‌کانی دوای خۆی‪ ،‬ب ‌ه یه‌کێک ل ‌ه‬ ‫گرنگترین و مه‌ترسیدارترین په‌یماننامه‌کانی نێوان‬ ‫دوو ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری کوردستان و دوو ده‌وڵه‌تی‬ ‫ه �ه‌ر‌ه گرنگی خۆرهه‌اڵتی ناوین داده‌ن��رێ��ت‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی یه‌کالییکه‌ره‌و‌ه رۆڵی خۆی له‌رێڕه‌وی‬ ‫م��ێ��ژووی ه��اوچ�ه‌رخ��ی ک��وردس��ت��ان و ن��اوچ�ه‌ک�ه‌دا‬ ‫بینیو‌ه و تا ئێستاش وه‌ک گۆچانێکی سیحراوی‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ن ه���ه‌ردوو ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌و‌ه له‌کاتی پێویستدا بۆ‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌کردن به‌بیرده‌هێنرێته‌و‌ه و ته‌نانه‌ت بۆته‌ هۆی‬ ‫پاساو ره‌وایه‌تیدان به‌ هه‌ندێک ره‌فتار و کرده‌وه‌ی‬ ‫سیاسی نێوان ئه‌و دوو ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬ک ‌ه هه‌م دژ به‌یه‌کتر‬ ‫و هه‌میش دژ ب ‌ه گه‌لی ک��ورد و ته‌ڤگه‌ره‌که‌ی‬ ‫به‌کارهێنراو‌ه و له‌داهاتووشدا هه‌ر به‌کارده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫په‌یماننامه‌که‌ که‌ بریتییه‌ ل ‌ه پێشه‌کییه‌ک و چوار‬ ‫خاڵی روون و چه‌ند رێککه‌وتننامه‌یه‌ک که‌ پاشان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌و خااڵن ‌ه مۆرکراون‪ .‬پێشه‌کی و‬ ‫چوار خاڵه‌ک ‌ه له‌ (‪)٦‬ی ئاداری (‪ )١٩٧٥‬ل ‌ه جه‌زائیر‬ ‫له‌الیه‌ن (حه‌مه‌ره‌زاشا) شاهه‌نشای ئه‌وکاته‌ی ئێران‬ ‫و (س��ه‌ددام حوسێن)ی جێگری سه‌رۆککۆماری‬ ‫ئه‌وکاته‌ی ئێراق و به‌ئاماده‌بوونی سه‌رۆککۆماری‬ ‫ئه‌وکاته‌ی جه‌زائیر (هواری بومیدیان) واژۆ کرا و‬ ‫راگه‌یه‌نرا‪ .‬ئه‌مه‌ له‌کاتێکدا حه‌مه‌ره‌زاشا و سه‌ددام‬ ‫حوسێن به‌مه‌به‌ستی ب �ه‌ش��داری کۆبوونه‌وه‌یه‌کی‬ ‫س��ااڵن��ه‌ی ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی ئ��ه‌ن��دام ل � ‌ه په‌یماننامه‌ی‬ ‫ئۆپێک له‌ جه‌زائیر ب��وون‪ ،‬ئ �ه‌و په‌یماننامه‌یه‌یان‬ ‫مۆرکرد‪ .‬هه‌ر به‌گوێره‌ی ئه‌و په‌یماننامه‌ی ‌ه وه‌زیرانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وکاته‌ی ه�ه‌ر سێ ده‌وڵ��ه‌ت سه‌عدوون‬ ‫حه‌مادی(ئێراق)‪ ،‬عه‌باس عه‌لی خه‌لعته‌به‌ری (ئێران)‬ ‫و عه‌بدولعه‌زیز بوته‌فلیق ‌ه (جه‌زائیر) راسپێردران‬ ‫ک���ه‌وا ده‌ق���ی رێککه‌وتننامه‌کانی پ�ه‌ی��وه‌س��ت ب ‌ه‬

‫“‬

‫حه‌سه‌ن جودی‬

‫په‌یماننامه‌که‌ بنووسن‪ .‬پاشان ل ‌ه (‪)١٣‬ی حوزه‌یرانی‬ ‫ساڵی (‪)١٩٧٥‬دا له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌و په‌یماننامه‌ی ‌ه‬ ‫رێککه‌وتننامه‌یه‌ک ب�ه‌ن��اوی رێککه‌وتننامه‌ی‬ ‫تالوێگ" ‪ "The Thalweg‬واژۆ ک��را‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ده‌ک��رێ ئه‌و رێککه‌وتنه‌ ب ‌ه ده‌رب��ڕی یه‌کێک ل ‌ه‬ ‫گرنگترین ه�ه‌ن��گ��اوی ک����رداری جێبه‌جێکردنی‬ ‫په‌یماننامه‌ک ‌ه ببینرێت‪.‬‬ ‫له‌ پێشه‌کی په‌یماننامه‌که‌دا ه �ه‌ردووال راشکاوان ‌ه‬ ‫ن���ی���ازم���ه‌ن���دن ل������ه‌وه‌ی ک�����ه‌وا ه�������ه‌ردوو ده‌وڵ�����ه‌ت‬ ‫چاره‌سه‌رییه‌کی ریشه‌یی و یه‌کجاره‌کی کێشه‌کانی‬ ‫نێوانیان ببینێن و چیدی س���ه‌روه‌ری و سنووری‬ ‫یه‌کتر نه‌به‌زێنن و ده‌سوه‌رنه‌ده‌نه‌ کاروباری ناوخۆی‬ ‫یه‌کتره‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌قی ئه‌و چوار خاڵه‌ش به‌مشێوه‌یه‌ی ‌ه ک ‌ه له‌الیه‌ن‬ ‫رێبوار ره‌شیده‌و‌ه له‌ ئینگلیزییه‌و‌ه وه‌رگێڕدراوه‌‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬کۆتاترین سنووری واڵته‌کانیان به‌ پێی‬ ‫پ��رۆت��ۆک��ۆڵ��ی کۆنستانتیۆپل س��اڵ��ی (‪)١٩١٣‬‬ ‫(‪Constantinople Protocol of‬‬ ‫‪ )1913‬و ئ �ه‌و پرۆسانه‌ی که‌ بۆ کۆمیسیۆنی‬ ‫دواکێشانی سنوور ساڵی (‪Border( )١٩١٤‬‬ ‫‪Delimitation Commission of‬‬ ‫‪ )1914‬ده‌ستنیشانیان کردوو‌ه بکێشن‪.‬‬ ‫دووهه‌م‪ :‬سنووره‌کانی ئاو به‌ ڕسمیی ب ‌ه پێی خه‌تی‬ ‫تالوێگ (‪ )thalweg‬دیاری بکه‌ن‪.‬‬ ‫سێهه‌م‪ :‬به‌و پێیه‌‪ ،‬هه‌ردوو الیه‌ن متمانه‌ ب ‌ه یه‌کتر‬ ‫بگه‌ڕێننه‌وه‌ و ئاسایش ب �ه‌رق �ه‌رار بکه‌ن و له‌سه‌ر‬ ‫سنووره‌کانی خۆیان بیسه‌پێنن‪ .‬هه‌روه‌ها هه‌ردووالیان‬ ‫پێڕه‌وی چاوه‌دێریه‌کی جه‌خت له‌سه‌رکراو و کاریگه‌ر‬

‫له‌سه‌ر سنووری یه‌کتر بکه‌ن ب ‌ه شێوه‌یه‌کی وا ک ‌ه‬ ‫ک��ۆت��ای��ی ب � ‌ه ه �ه‌م��وو ج���ۆره‌ دزه‌ی����ه‌ک بهێنن ک ‌ه‬ ‫سرووشتی ڕووخانی ڕژێمی له‌سه‌ر یه‌کتر هه‌بێت جا‬ ‫له‌ هه‌ر شوێنێکه‌وه‌ بێن‪.‬‬ ‫چ��واره��ه‌م‪ :‬ه����ه‌ردوو الی���ه‌ن ه �ه‌روه‌ه��ا ڕێککه‌وتن‬ ‫له‌سه‌ر ئ�ه‌وه‌ی که‌ ڕێککه‌وتننامه‌کانی له‌وه‌وپێش‬ ‫قسه‌له‌سه‌رکراو ل�ه‌ب�ه‌رچ��او بگرن وه‌ک م��ادده‌ی‬ ‫سه‌ره‌کی له‌یه‌ک نه‌ترازاودا له‌چاره‌سه‌ری ته‌واو و‬ ‫یه‌کالکه‌ره‌وه‌دا‪ .‬سه‌رئه‌نجام‪ ،‬هه‌ر سه‌رپێچییه‌ک ل ‌ه‬ ‫هه‌ر یه‌کێک له‌و پێکهاتانه‌ بکردرێت به‌ مانای‬ ‫ناته‌بایی دێ��ت ل �ه‌گ �ه‌ڵ س��روش��ت��ی په‌یماننامه‌ی‬ ‫ج��ه‌زائ��ی��ردا‪ .‬ه����ه‌ردوو الی���ه‌ن ده‌ب��ێ��ت ل � ‌ه پ��ێ��وه‌ن��دی‬ ‫به‌رده‌وامدا بن له‌گه‌ڵ سه‌رۆک هه‌واری بۆمێدیان‬ ‫ک��ه‌ ه���ه‌ر ک��ات��ێ��ک پ��ێ��وی��س��ت ب��ک��ات ک��ۆم�ه‌ک��ی‬ ‫برایانه‌ی په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر بکات بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫چاره‌سه‌رانه‌ بره‌ویان به‌رده‌وام بێت‪.‬‬ ‫ه���ه‌ردوو الی �ه‌ن بڕیاریاندا پ�ه‌ی��وه‌ن��دی نه‌ریتیانه‌ی‬ ‫ده‌راوس��ێ��ی �ه‌ت��ی ب��اش و ه��اوڕێ��ی�ه‌ت��ی پ��ێ��ڕه‌و بکه‌ن‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ل ‌ه ڕێگای له‌ناوبردنی هه‌موو فاکته‌رێکی‬ ‫نێگه‌تیڤ (نائیجابی) له‌پێوه‌ندیه‌کانی هه‌ردووالدا و‬ ‫هه‌روه‌ها ل ‌ه ڕێگای به‌رده‌وام گۆڕینه‌وه‌ی بۆچوونی‬ ‫هه‌ردووال له‌سه‌ر پرسه‌کانی سه‌باره‌ت ب ‌ه به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ه��اوب��ه‌ش و پێشخستنی ه��اوک��اری��ی ه��اوب�ه‌ش��ی‬ ‫هه‌ردووال‪ .‬هه‌ردوو الیه‌ن ب ‌ه ڕه‌سمی بانگه‌واز ده‌که‌ن‬ ‫که‌ ناوچه‌ک ‌ه ده‌بێت ل ‌ه هه‌ر جۆره‌ ده‌ستتێوه‌ردانێکی‬ ‫ده‌ره‌کی وه‌دوور بێت‪.‬‬ ‫وه‌زی��ری ده‌ره‌وه‌ی ئێراق و ئێران ل ‌ه پاشاندا ده‌بێت‬ ‫ب ‌ه ئاماده‌یی وه‌زی��ری ده‌ره‌وه‌ی جه‌زائیر له‌ (‪)١٥‬‬ ‫مارسی (‪)١٩٧٥‬دا ل ‌ه ت��اران کۆببنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ڕێککه‌وتننامه‌کان بۆ کۆمیسیۆنی دووالیه‌نه‌ی‬ ‫ئێراق و ئێران ئاماده‌ بکه‌ن ک ‌ه بۆ جێبه‌جێکردنی‬ ‫ب���ڕی���ارن���ام���ه‌ک���ان ل����ه‌الی����ه‌ن ڕێ��ک��ک �ه‌وت��ن��ن��ام �ه‌ی‬ ‫ه��اوب �ه‌ش �ه‌وه‌ دان����راون ب �ه‌و ش��ێ��وه‌ی�ه‌ی ک� ‌ه ل �ه‌س �ه‌ره‌و‌ه‬ ‫ب��اس��ک��راوه‌‪ .‬واڵت��ی جه‌زائیر ده‌بێت داوه‌ت بکرێت‬ ‫بۆ کۆبوونه‌وه‌ی کۆمیسیۆنی هاوبه‌شی ئێراق و‬ ‫ئێران‪ .‬کۆمیسیۆنه‌ک ‌ه ده‌بێت ئه‌جێندای خۆی و‬ ‫پرۆسه‌کانی کارکردن دیاری بکات و کۆبوونه‌و‌ه‬ ‫ساز بدات‪ .‬کۆبوونه‌وه‌کان ده‌بێت جارناجار له‌ تاران و‬ ‫جارناجاریش له‌ به‌غداد بگیرێن"‪( .‬ده‌قی ئه‌و چوار‬ ‫خاڵه‌ ل ‌ه ماڵپه‌ڕی هه‌ڵوێست وه‌رگیراوه‌‪.‬‬ ‫‪http://helwist.com/Nuseran/‬‬ ‫‪Rebwar Reshid/7 1 08‬‬ ‫‪Elcezayer.htm‬‬ ‫وه‌کو دیاره‌؛ ئه‌و چوار خاڵه‌ی که‌وا ل ‌ه په‌یماننامه‌که‌دا‬ ‫ه���ه‌ردوو ده‌وڵ���ه‌ت بڕیاریان له‌سه‌ر داو‌ه ب ‌ه روون��ی‬ ‫ئ �ه‌وه‌ ده‌خ �ه‌ن �ه‌ڕوو ک ‌ه ده‌بێت ه �ه‌ردووالی��ان دان به‌و‬ ‫سنووره‌دا بنێن ک‌ه به‌گوێره‌ی رێککه‌وتننامه‌ی‪Û‬‬

‫قوسته‌نتینیه‌ی س��اڵ��ی (‪)١٩١٣‬دا ک � ‌ه له‌نێوان‬ ‫نوێنه‌رانی (عوسمانی و ئێرانی قاجاری و روسیا‬ ‫و بریتانیا ) واژۆک���راوه‌‪ .‬هه‌روه‌ها به‌گوێره‌ی ئه‌و‬ ‫رێککه‌وتننامه‌یه‌ش ئه‌و چوار الیه‌ن ‌ه بڕیاڕ له‌سه‌ر‬ ‫ئ �ه‌و‌ه ده‌ده‌ن ک ‌ه له‌پێناو چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی‬ ‫چه‌ندین سه‌ده‌ی نێوان ئیمپراتۆرییه‌تی عوسمانی و‬ ‫ده‌سه‌اڵتی قاجارییه‌کان له‌ ئێران‪ ،‬کۆمیسیۆنێک‬ ‫بۆ ده‌ستنیشانکردنی سنووری یه‌کالییکه‌ره‌وه‌ی‬ ‫نێوانیان دروست بکرێت‪ .‬به‌گوێره‌ی خاڵی یه‌که‌می‬ ‫په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر ده‌بێت ئه‌و بڕیارانه‌ش په‌سند‬ ‫بکه‌ن که‌وا کۆمیسیۆنی بااڵی سنوورکێشان ل ‌ه‬ ‫ساڵی (‪)١٩١٤‬دا وه‌ریگرتووه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها سنوور‌ه ئاوییه‌کانی نێوان هه‌ر دوو ده‌وڵه‌تیش‬ ‫ده‌بێت به‌گوێره‌ی هێڵی تالوێگ ده‌ستنیشان بکرێت‪،‬‬ ‫ک ‌ه مه‌به‌ست لێی زیاتر ئ��اوی شه‌تی ع��ه‌ره‌ب و‬ ‫که‌نداو و چه‌ند دوورگه‌یه‌کی تری که‌نداو بووه‌‪.‬‬ ‫هێڵی تالوێگیش ب �ه‌وات��ای قووڵترین خ��اڵ��ی ناو‬ ‫رووبارێک یان دوورگه‌یه‌ک دێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌خ��اڵ��ی س��ێ��ی �ه‌م��ی��ش��دا؛ ک��� ‌ه ک����ورد پ��ێ��ی وای��� ‌ه‬ ‫راسته‌وخۆی ئ�ه‌و په‌یوه‌ندیدار ک��ردوو‌ه و ده‌ک��ات‪،‬‬ ‫مه‌سه‌له‌ی هاوکاری ئاسایشی نێوان هه‌ردوو ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر سنووره‌کان و وه‌رگرتنی ته‌دبیری پێویست ‌ه‬ ‫بۆ راگرتنی ئارامی و ئاسایشی سنووری نێوانیان‪.‬‬ ‫له‌خاڵی چواره‌میشدا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ ده‌که‌نه‌و‌ه‬ ‫ک �ه‌ ک��ۆی خاڵه‌کانی په‌یماننامه‌که‌ ه��ۆک��اری‬ ‫هه‌بوونی یه‌کترن و پێشلکردن و به‌زاندنی هه‌ر‬ ‫یه‌کێک ل �ه‌و خ��ااڵن� ‌ه ب �ه‌وات��ای هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫خ��ودی په‌یماننامه‌ک ‌ه دێ��ت‪ .‬له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌و‬ ‫په‌یماننامه‌ی ‌ه چه‌ندین رێککه‌وتن له‌نێوان هه‌ردوو‬ ‫ده‌وڵه‌ت واژۆکراون ک ‌ه زۆربه‌یان تائێستاش به‌ نهێنی‬ ‫و شاروه‌یی ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی زۆر به‌المه‌وه‌ جێی هه‌ڵوه‌ست ‌ه له‌سه‌رکردنه‌؛‬ ‫خودی په‌یماننامه‌ک ‌ه و ئه‌و رێککه‌وتننامان ‌ه نیی ‌ه‬ ‫ک ‌ه ته‌واوکه‌ری په‌یماننامه‌که‌ن‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌وه‌ی زۆر‬ ‫مایه‌ی تێڕامان و قس ‌ه له‌سه‌رکردنه‌‪ .‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و په‌یماننامه‌ی ‌ه گه‌لی ک��ورد و بزووتنه‌وه‌که‌ی‬ ‫ئ�ه‌وک��ات ب ‌ه چ تێگه‌یشتن و ب ‌ه چ هه‌ڵوێست و‬ ‫سیاسه‌تێک هه‌ڵسوکه‌وتی کردووه‌ و ئێستا چۆن‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات و چۆن ئه‌و تراژیدیایه‌ی که‌وا‬ ‫به‌هۆی ئه‌و په‌یماننامه‌یه‌وه‌ به‌سه‌ر ک��ورددا هات‪،‬‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت؟ ئایا چ جیاوازییه‌ک له‌نێوان‬ ‫ئه‌قڵییه‌تی سیاسی کورد له‌رۆژگاری واژۆکردنی‬ ‫په‌یماننامه‌که‌دا له‌گه‌ڵ ئه‌قڵییه‌تی سیاسی ئێستای‬ ‫کورد ل ‌ه باشووردا هه‌یه‌؟‬ ‫ره‌ن��گ��ب��ێ ڕاوب���ۆچ���وون و واڵم���ی ج��ی��اواز ب��ۆ ئه‌و‬ ‫ج���ۆر‌ه پرسان ‌ه هه‌بێت‪ .‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی راستییه‌ و‬ ‫مایه‌ی تێڕامان ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه ئێستاش و ئه‌وساش‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌کی راست و دروست و ئه‌نجامگیران ‌ه بۆ‬ ‫ئه‌و په‌یماننامه‌ی ‌ه و سه‌رجه‌م په‌یماننامه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫دژ به‌ گه‌لی کورد و ته‌ڤگه‌ره‌که‌ی نه‌کراوه‌‪ .‬له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌شدام که‌وا هۆکاری سه‌ره‌کی سه‌رکه‌وتنی‬ ‫په‌یماننامه‌ی جه‌زائیریش‪ ،‬که‌ شکستێکی ستراتیژی‬ ‫مه‌زنی لێکه‌وته‌وه‌ و تا رۆژی ئ�ه‌م��ڕۆش هێشتا‬

‫هه‌ر پیالنگێڕییه‌کیش چه‌ند ‌ه‬ ‫له‌ئاستی ده‌ره‌کییدا به‌هێز و‬ ‫تۆکمه‌ بێت‪ ،‬به‌بێ ئاماده‌بوونی‬ ‫زه‌مینه‌ی ناوخۆیی هیچ کاتێک‬ ‫سه‌رکه‌وتوو نابێت‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫راستییه‌کی زۆر ساده‌ و ساکاره‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم نه‌ ئه‌وسا و نه‌ئێستاش‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی کورد له‌باشووری‬ ‫کوردستان ئاماد ‌ه نییه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫راستیی ‌ه تێبگات و دایقورتێنێت‬ ‫و به‌گوێره‌ی ئه‌وه‌ش هه‌ڵوه‌سته‌‬ ‫له‌سه‌ر رووداو و پێشهاته‌کان بکات‬

‫“‬

‫“‬

‫‪32‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫ه�ه‌ر کاریگه‌رییه‌که‌ی ب �ه‌رده‌وام �ه‌‪ ،‬بۆ تۆکمه‌یی‬ ‫په‌یماننامه‌که‌ و بۆ به‌هێزی الیه‌ن ‌ه په‌یمانبه‌ستووه‌کان‬ ‫و ئه‌وانه‌ش که‌وا پشتیوانیان لێکردووه‌ ناگه‌ڕێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو بۆ هه‌بوون و ئاماده‌یی فاکته‌ری ناوه‌کی‪،‬‬ ‫هه‌بوونی الوازی ناوخۆیی بزووتنه‌وه‌ی ئه‌وکاته‌ی‬ ‫ک���ورد ده‌گ �ه‌ڕێ��ت �ه‌وه‌‪ .‬مسۆگه‌ر پیالنگێڕییه‌کان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای الوازییه‌کانی به‌رامبه‌ر داده‌ڕێژرێن‬ ‫و ب �ه‌ڕێ��و‌ه ده‌چ���ن‪ .‬ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئ�ه‌وک��ات�ه‌ی ک��ورد‬ ‫له‌وه‌ تێنه‌گه‌یشت که‌وا پیالنگێڕییه‌کان ک ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای په‌یماننامه‌ و رێککه‌وتنه‌کان و به‌پشت‬ ‫به‌ستن ب ‌ه الوازییه‌کانی کورد به‌ڕێوه‌ده‌چێت‪ ،‬له‌پشت‬ ‫هه‌موو په‌یماننامه‌یه‌کی دژب �ه‌ردا پیالنگێڕییه‌ک‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ل ‌ه پشت هه‌موو پیالنگێڕییه‌ک کۆمه‌ڵێک‬ ‫خاڵی الوازی له‌ خودی الیه‌نی پیالن له‌سه‌رکراو‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬بزووتنه‌وه‌ی کورد له‌وکاته‌دا له‌و‌ه تێنگه‌یشت‬ ‫ک ‌ه ه�ه‌ر پیالنگێڕییه‌ک دوو ئاستی هه‌یه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئاستی ده‌ره‌کی و ناوه‌کیی ‌ه و هه‌ر پیالنگێڕییه‌کیش‬ ‫چه‌نده‌ له‌ئاستی ده‌ره‌کییدا به‌هێز و تۆکم ‌ه بێت‪،‬‬ ‫به‌بێ ئاماده‌بوونی زه‌مینه‌ی ناوخۆیی هیچ کاتێک‬ ‫سه‌رکه‌وتوو نابێت‪ .‬ئه‌مه‌ راستییه‌کی زۆر ساده‌ و‬ ‫ساکاره‌‪ ،‬به‌اڵم نه‌ ئه‌وسا و نه‌ئێستاش بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ک��ورد ل�ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان ئ��ام��اد‌ه نییه‌‪ ،‬له‌و‬ ‫راستیی ‌ه تێبگات و دایقورتێنێت و به‌گوێره‌ی ئه‌وه‌ش‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌ ل�ه‌س�ه‌ر رووداو و پێشهاته‌کان بکات‪.‬‬ ‫به‌رده‌وام وا سه‌یری پیالنگێڕییه‌کانی دووژمنه‌کانی‬ ‫ک��ردوو‌ه که‌ ئیدی قه‌ده‌رێک ‌ه و هه‌رگیز ناتوانێت‬ ‫خ��ۆی لێ رزگ��ار بکات‪ ،‬بۆیه‌ ئ �ه‌و ق���ه‌ده‌ره‌ی ب ‌ه‬ ‫پاساو داناو‌ه بۆ ملکه‌چبوون و دواجار ته‌سلیمبوون و‬ ‫ته‌نانه‌ت خیانه‌ت و به‌کرێگیراوێتی و وابه‌سته‌بوونه‌کان‬ ‫ب�ه‌و هێزانه‌ی دوێنێ له‌چوارچێوه‌ی په‌یماننام‌ه و‬ ‫رێککه‌وتنه‌کاندا ل‌ه خشته‌ی بردوو‌ه و پیالنیگێڕی‬ ‫له‌سه‌ر پێکهێناوه‌‪ .‬ل�ه‌رۆژگ��اری ئه‌مڕۆشدا دۆخی‬ ‫ئێستای گه‌لی کورد له‌باشووردا له‌ئاستێکدا الواز و‬ ‫پڕ ل‌ه ‌که‌لێن و که‌له‌به‌ره‌‪ ،‬زه‌منیه‌ی ئه‌نجامگیربوون‬

‫وتار‬ ‫و سه‌رکه‌وتنی نه‌ک یه‌ک په‌یماننامه‌ی جه‌زائیر‬ ‫به‌ڵکو زه‌م��ی��ن�ه‌ی�ه‌ک��ی وه‌ه���ا ره‌خ��س��او‌ه ک �‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌رکه‌وتنی ده‌یان په‌یماننامه‌ی وه‌ک ئه‌وه‌ی جه‌زائیر‬ ‫له‌ئارادایه‌‪ .‬به‌بێ ئه‌وه‌ی هێز و الیه‌ن‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان‬ ‫و ئۆپۆزسیۆنه‌کانی ده‌س�ه‌اڵت مێش میوانیان بێت‪،‬‬ ‫ن‌ه ده‌رک به‌و الوازییان‌ه ده‌ک�ه‌ن و ن‌ه ئاماده‌شن تا‬ ‫ده‌رک��ی��ان پێبکرێ‪ .‬مه‌ترسییه‌که‌ش ل �ه‌و‌ه دای �‌ه ک ‌ه‬ ‫ئێستا دۆخێکی پیالنگێڕی به‌سه‌ر خه‌ڵی باشوور و‬ ‫ده‌ستکه‌وته‌کانی له‌ئارادای‌ه و هیچ ئاماده‌گییه‌کیش‬ ‫بۆ پووچه‌ڵکردنه‌و‌ه و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی پیالنگێڕان‬ ‫له‌الیه‌ن ئ�ه‌و هێز‌ه ده‌س �ه‌اڵت��داران �ه‌و‌ه نابیرنێت‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫هۆکارێکی ساد‌ه ئه‌ویش ئه‌و هێزان‌ه خۆیان ل‌ه دۆخێکدا‬ ‫ده‌ژین ک‌ه به‌شێوه‌یه‌کی کرداری بوونه‌ت‌ه پێکهێنه‌ری‬ ‫پیالن و به‌رنام‌ه و سیاسه‌ته‌کانی دووژمنان و نه‌یارانی‬ ‫ئه‌م گه‌ل‌ه سته‌مدید‌ه ئازادیخوازه‌‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییدا ده‌توانم بڵێم که‌؛ ب‌ه قووڵبوونه‌و‌ه ل‌ه مێژووی‬ ‫پیالنگێڕییه‌کان م��رۆڤ ده‌گه‌یه‌نێت‌ه ئه‌و باوه‌ڕیی ‌ه‬ ‫مسۆگه‌ره‌ی ک �ه‌وا هۆکاری سه‌رکه‌وتنی هه‌موو‬ ‫پیالنگێڕییه‌ک فاکته‌ری ناوخۆیی‌ه نه‌ک ده‌ره‌کی‪.‬‬ ‫به‌هه‌مانشێو‌ه هۆکاری پووچه‌ڵکردنه‌وه‌ی هه‌موو‬ ‫پیالنگێڕییه‌کانیش دیسان هه‌ر فاکته‌ری ناوخۆیی ‌ه‬ ‫نه‌ک ده‌ره‌کی‪ .‬پێشتریش گووتبووم؛ پیالنگێڕێتی؛‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌کی ه���ه‌ر‌ه بنچینه‌یی زیهنییه‌تی‬ ‫ده‌سه‌اڵتخوازێتی و سیسته‌می داگیرکه‌رێتییه‌‪.‬‬ ‫ره‌گ��ی پیالنگێڕێتی تا ق��وواڵی��ی مێژوو رۆچ��وو‌ه‬ ‫و لق و پۆپه‌یشی تا رۆژگ��اری ئه‌مڕۆش هاتووه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌ک��وێ چ��ه‌وس��ان��ه‌و‌ه و ن�����ادادی و نایه‌کسانی‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬له‌وێ تێکۆشان بۆ ئ��ازادی‪ ،‬دادپ �ه‌روه‌ری و‬ ‫یه‌کسانی پێشکه‌وتووه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌میش‌ه له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و تێکۆشانه‌شدا ته‌ونی پیالنگێڕێتی ده‌چنرێ‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ یه‌که‌م هه‌نگاوی دابه‌شبوونی نێو کۆمه‌ڵگا‬ ‫سه‌ره‌تاییه‌کاندا پیالنگێڕێتییش وه‌ک شێوازێکی‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌‪ ،‬بااڵده‌ستێتی و کۆیالیه‌تیکردن تاهاتوو‌ه‬ ‫په‌ره‌یسه‌ندوو‌ه و شێو‌ه و چوارچێوه‌ی جۆربه‌جۆری‬ ‫وه‌رگرتووه‌‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه شێو‌ه و شێواز و ئامانجه‌کانیان‬ ‫جیاوازیش ب��ن‪ ،‬ب �ه‌اڵم سروشت و ناواخنی هه‌موو‬ ‫پیالنگێڕییه‌کان یه‌کن‪.‬‬ ‫له‌و ب��اوه‌ڕه‌دام هیچ گه‌لێک ب�ه‌ڕاده‌ی گه‌لی کورد‬ ‫پیالنگێڕێتی له‌دژدا ئه‌نجامنه‌دراوه‌‪ .‬ره‌نگبێ سروشت‬ ‫و پێکهاته‌ی ئ��ه‌م گ�ه‌ل�‌ه و واڵت��ه‌ک��ه‌ی و مه‌یل ‌ه‬ ‫ئازادیخوازانه‌که‌ی‪ ،‬ک‌ه له‌نێو قۆناخی نیۆلۆتیکه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاو‌ه ده‌گرێت‪ ،‬هۆکارێکی بنچینه‌یی چنینی‬ ‫پیالنگێڕییه‌کان بێت له‌دژیدا‪ .‬سه‌رجه‌م ئه‌و هه‌وڵ ‌ه‬ ‫پیالنگێڕییانه‌ی ئه‌نجامیش دراون؛ چ له‌ناوخۆییدا بێت‪،‬‬ ‫یان ده‌ره‌کی بێت‪ ،‬له‌ناوه‌ندێک یان له‌چه‌ند ناوه‌ندێکی‬ ‫هاوبه‌شدا چنراون و به‌ڕێوه‌براون‪ ،‬ئه‌و پیالنگێڕیی ‌ه‬ ‫ده‌ره‌ک��ی��ی��ان�ه‌ی ئ�ه‌ن��ج��ام��دراون ه��ه‌وڵ��دراو‌ه زه‌مین‌ه و‬ ‫پشتیوانی ناوخۆیی له‌ناو ک���وردان به‌ده‌ستبخات‪.‬‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌؛ پیالنگێڕیی‌ه ناوخۆییه‌کانیش به‌زه‌مین ‌ه‬ ‫و پشتیوانی ده‌ره‌ک��ی (هێز‌ه داگیرکه‌ره‌کان‪ ،‬زلهێز‌ه‬ ‫ئیمپریالیسته‌کان) ئه‌نجامدراون‪.‬‬ ‫‪hesencudi@hotmail.com‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/2/20 | 3‬‬

‫نه‌ته‌وه‌یه‌ک به‌رخودانی بۆ ژیان و ماف و ئازادی‬ ‫ده‌گاته‌ ئه‌و ئاسته‌ی ب ‌ه چرکه‌یه‌ک هه‌زاران قوربانی‬ ‫لێ بکه‌وێته‌وه‌‪ .‬کیمیابارانی ش��اری هه‌ڵه‌بجه‌ ل ‌ه‬ ‫(‪ )1988-3-16‬لوتکه‌ی دڕن��ده‌ێ��ی داگیرکه‌ر و‬ ‫به‌رخودانی نه‌ته‌وه‌یه‌کی بنده‌ست به‌اڵم جه‌سوور و‬ ‫ئازادیخوازه‌‪.‬‬ ‫هه‌موو باسه‌ک ‌ه لێره‌دا کۆتایێ نایه‌ت‪ ،‬به‌ڵکو هه‌موو‬ ‫کاره‌ساته‌کان له‌ هه‌ڵه‌بجه‌دا ده‌بنه‌ خاوه‌ن واتایه‌کی‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ ت��راژی��دی و ئیتر جه‌سته‌ی نه‌ته‌وه‌یه‌کی‬ ‫بنده‌ست و بێ پاڵپشت ڕائه‌ژه‌نێ‪.‬‬ ‫کومه‌ڵکوژی کوردان ل ‌ه ئێراق به‌پالنی ئینگلیزه‌کان‬ ‫ل ‌ه سه‌رده‌می شۆڕشی بارزان و دواتر شۆڕشی شێخ‬ ‫مه‌حمو‌دی حه‌فید ده‌ستی پێکرد‪ .‬ئه‌و قڕکردنه‌ ل ‌ه‬ ‫سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتی سه‌دام حوسه‌ین و ب ‌ه بێده‌نگ ‌ه‬ ‫کردنی واڵتانی خ��اوه‌ن ده‌سه‌اڵتی وه‌ک یه‌کێتی‬ ‫سۆڤیه‌ت‪ ،‬ئه‌مریکا و ئه‌وروپاو گه‌یشت ‌ه چله‌پۆپه‌ی‬ ‫خۆی‪ ،‬به‌جۆرێک ک ‌ه ل ‌ه هه‌ڵه‌بجه‌دا په‌رده‌ک ‌ه الدرا و‬ ‫ده‌نگه‌ک ‌ه گه‌یشته‌ گوێی کومه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی‪.‬‬ ‫کاتێک ب��اس ل� ‌ه هه‌ڵه‌بجه‌ ده‌ک�ه‌ی��ن ته‌نیا وه‌ک‬ ‫کاره‌ساتێکی مرۆڤانه‌ی نه‌یبینین‪ ،‬به‌ڵکو ده‌بێ‬ ‫زیاتر له‌ روانه‌گه‌ی داگیرکاریه‌و‌ه بچین ‌ه ناو راستی‬ ‫ئ �ه‌و رووداوه‌وه‌‪ .‬ل �ه‌س �ه‌رده‌م��ی کێشمه‌کێشه‌کانی‬ ‫نێوان ده‌سه‌اڵتدارانی جیهان له‌ سه‌د ساڵی نۆزده‌دا‬ ‫گه‌الن به‌رده‌وام قوربانی راسته‌وخۆبوون و یه‌کێک‬ ‫ل�ه‌و گه‌النه‌ی ک ‌ه ببوو‌ه ئ��ام��رازی سوته‌منیه‌کی‬ ‫بێپسانه‌و‌ه گه‌لی کورد بوو‪ .‬ل ‌ه الیه‌ک داگیرکه‌رانی‬ ‫کوردستان وه‌ک هه‌موو کاتێک و هه‌تا ئێستاش‬ ‫س �ه‌ب��اره‌ت ب� ‌ه سه‌رکوتکردنی ک���وردان س���ه‌ره‌ڕای‬ ‫هه‌موو کێشه‌کانی نێوانیان هاوده‌نگ و هاوکارن‬ ‫و ل ‌ه الیه‌کی دیکه‌و‌ه خه‌باتی ک��وردان خ��اوه‌ن هێز‬ ‫و کاریگه‌ریه‌کی یه‌کپارچ ‌ه نه‌بوو‪ .‬کاتێک ک ‌ه‬ ‫داگیرکاری س �ه‌دام حسێن رۆژب���ه‌ڕۆژ سامنکاتر‬ ‫ده‌ب��وو دژایه‌تی و دژبه‌ریکردنی هێز‌ه کوردیه‌کان‬ ‫چڕتر ده‌بویه‌وه‌ و وای لێهاتبوو که‌ زیاتر له‌ دژی‬ ‫یه‌کتر ل ‌ه تێکوشاندابن و ئ�ه‌وه‌ش وایکرد ئیراده‌ی‬ ‫ک��وردان الوازت��ر و ده‌سه‌اڵتدارنی کوردستان خاوه‌ن‬ ‫رۆڵی کاریگه‌رتربن‪.‬‬ ‫له‌ ش�ه‌ڕی نێوان ئێران و ئێراق (‪)1988 -1980‬‬ ‫کوردستان ببووه‌ گۆڕه‌پانی شه‌ڕیکی به‌رفره‌ و ل ‌ه‬ ‫په‌نا ئه‌و ش�ه‌ڕه‌ش�ه‌و‌ه داگیرکاران گه‌لی کوردیان‬ ‫به‌ توندترین شێوه‌ی مومکین سه‌رکوت ده‌ک��رد‪.‬‬ ‫کاتێک ج��واڵن�ه‌وه‌ی ک��ورد و هه‌موو حیزبه‌کانی‬ ‫ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان پ �ه‌ن��ای��ان ب���رده‌ ب���ه‌ر رژێ��م��ی‬ ‫ئێران ک ‌ه یه‌کێک له‌ ده‌سه‌اڵت ‌ه ‌داگیرکه‌ره‌کانی‬ ‫کوردستانه‌ خاوه‌ن پالن و به‌رنامه‌یه‌کی دیاریکراو‬ ‫بۆ هاوکاری ل ‌ه نێوان خۆیان و ئه‌و رژێمه‌دا نه‌بوون‪،‬‬

‫‪Û‬‬

‫‪ 3/16‬به‌ وته‌یه‌کی دیکه‌‬

‫هیوا گوڵ محه‌مه‌دی‬

‫به‌ڵکو به‌ ته‌واوی که‌وتنه‌ بن کاریگه‌ری سیاسه‌تی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی ئێرانی و به‌ره‌ی شه‌ڕ دژی ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سه‌دام حسێن‪.‬‬ ‫بێگومان ه��اوک��اری ه��ێ��زه‌ ک��وردی �ه‌ک��ان له‌گه‌ڵ‬ ‫رژێمی ئێراندا له‌کاتی شه‌ڕی نێوان ئێران و ئێراقدا‬ ‫ده‌س��ت��ی س���ه‌دام حسێنی وااڵک����رد ل �ه‌ سه‌رکوتی‬ ‫گه‌لی کورد و وێران کردنی کوردستان‪ .‬ل ‌ه نێوان‬ ‫س��اڵ �ه‌ک��ان��ی(‪)1990-1980‬دا هه‌موو گونده‌کانی‬ ‫ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان ل � ‌ه الی���ه‌ن ماشینی ش �ه‌ڕی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی حیزبی به‌عسه‌و‌ه وێران کران و سه‌رجه‌م‬ ‫خه‌ڵکی ب��اش��وری کوردستان ل ‌ه چه‌ند شارێکی‬ ‫گه‌ور‌ه و چه‌ند ئوردوگایه‌کدا کۆکرانه‌وه‌‪.‬‬ ‫دوای ئ�����ه‌وه‌ی ڕی���ب���ه‌ری ک���ۆم���اری ئیسالمی‬ ‫ئێران ئایه‌تواڵ خومه‌ینی ل ‌ه په‌یامێکی تایبه‌تدا‬ ‫ڕای��گ �ه‌ی��ان��د ک �ه‌ ئ���ه‌و ب �ه‌ن��اچ��اری پ��ی��اڵ�ه‌ی ژاری‬ ‫ش�ه‌ڕراوه‌س��ت��ان(ئ��اگ��رب��ڕ) ئ�ه‌خ��وات�ه‌وه‌‪ ،‬س �ه‌دام حسێن‬ ‫خۆی به‌قاره‌مانی ئه‌و شه‌ڕ‌ه ماڵوێرانکه‌ره‌ راگه‌یاند‬ ‫و واڵتانی عه‌ره‌بی و ئه‌و‌روپا و هه‌روه‌ها ئه‌مریکاش‬ ‫چه‌پڵه‌یان بۆ لێدا‪.‬‬ ‫ل ‌ه گ�ه‌رم�ه‌ی ئ�ه‌و به‌ناو سه‌رکه‌وتنه‌ی ئه‌رته‌شی‬ ‫ئ��ێ��راق��دا‪ ،‬حیزبی ب�ه‌ع��س ع�ه‌ل��ی ح �ه‌س �ه‌ن مه‌جید‬ ‫ئ��ام��ۆزای س���ه‌دام حسێنیان ک��رده‌ به‌رپرسی تۆڵ ‌ه‬ ‫کردنه‌و‌ه ل ‌ه کوردان و قۆناغه‌کانی ئه‌نفال ده‌ستی‬ ‫پێکرد و ئ��اس �ه‌واری ژی��ان ل ‌ه نێزیک به‌ ت �ه‌واوی‬ ‫باشوری کوردستاندا سڕایه‌و‌ه و ته‌نانه‌ت ژیانی ناو‬ ‫شاره‌کانیش وه‌ک ژیانی ناو ئۆردوگای شه‌ڕ وابوو‪.‬‬ ‫ساڵی(‪)1983‬ل ‌ه نێوان یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان‬ ‫و حیزبی به‌عسی ئێراق ئه‌گربه‌ست و وتووێژ هات ‌ه‬ ‫ئ���اراوه‌‪ .‬م��ام ج �ه‌الل تاڵه‌بانی س�ه‌رۆک��ی یه‌کێتی‬ ‫نیشتمانی کوردستان چ��ووه‌ به‌غداد و چ��اوی ب ‌ه‬ ‫سه‌دام حسێن سه‌رۆککۆماری ئه‌و واڵته‌ و سه‌رۆکی‬ ‫حیزبی به‌عس که‌وت و بڕیاری چاره‌سه‌ری کێشه‌ی‬ ‫کورد له‌سه‌ر بنه‌مای راگه‌یاندنی یازده‌ی ئازاری‬ ‫(‪)1971‬درا‪.‬‬ ‫ل �ه‌وک��ات �ه‌دا ه�ه‌م��وو پارته‌کانی دی��ک�ه‌ی نه‌یاری‬ ‫سه‌دام حسێن وه‌ک پارتی دیموکراتی کوردستان‪،‬‬ ‫حیزبی سۆسیالیستی کوردستان و الیه‌نه‌کانی ئه‌و‬ ‫دانیشتن و وتووێژ وه‌ک خه‌یانه‌ت و خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دان‬ ‫نرخێندرا و دژایه‌تی راسته‌وخۆی کرا‪ .‬ل ‌ه الیه‌کی‬ ‫دیکه‌وه‌ ده‌سه‌اڵتی به‌عس پیالنی مه‌ترسیداریان ل ‌ه‬ ‫ناو ڕیزه‌کانی یه‌کێتی نیشتمانی و گه‌لی کوردا‬ ‫داده‌ڕشت و پیاده‌ ئه‌کرد‪.‬‬ ‫دوای نێزیک ب ‌ه یه‌کساڵ ئه‌نجامێک له‌و وتووێژان ‌ه‬ ‫وه‌رنه‌گیرا و جارێکی دیک ‌ه شه‌ڕ ده‌ستی پێکرد‪.‬‬ ‫یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان خۆی ل ‌ه گوشاردا‬ ‫ئه‌بینی و نه‌یئه‌توانی هاوکات شه‌ڕی ئێران و ئێراق‬ ‫بکات و ناچار په‌نای برده‌ به‌ر ئێرانیه‌کان و ئه‌وانیش‬ ‫ک ‌ه ل ‌ه ڕه‌وش��ی یه‌کێتی نیشتمانی ئ��اگ��ادارب��وون‬ ‫شه‌رت و مه‌رجی خۆیان به‌سه‌ردا سه‌پاند و دواتر‬ ‫هێزه‌کانی سپای پاسدارانی ئێرانی له‌گه‌ڵ هێزی‬ ‫پێشمه‌رگه‌ی یه‌کێتی نیشتمانیدا هه‌تا قواڵیی‬ ‫خاکی باشوری کوردستان ڕۆیشتن و په‌الماری‬ ‫نه‌فتی که‌رکوکیان دا و به‌وجۆره‌ ب ‌ه ته‌واوی‬

‫‪33‬‬

‫‪34‬‬ ‫سه‌دام حسێن و ده‌سه‌اڵته‌که‌یان له‌هه‌مبه‌ر کوردان‬ ‫وروژاند‪.‬‬ ‫س�ه‌دام حسێن به‌حوکمێکی تایبه‌ت بڕیاریدا ک ‌ه‬ ‫هه‌موو ج��ۆره‌ چه‌کێک دژی هێزی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫و هێزه‌ ئیرانیه‌کان به‌کاربێنن‪ .‬ئه‌رته‌شی ئێراق‬ ‫ده‌ستی به‌ هێڕشێکی بێ به‌زیانه‌ له‌ دژی گه‌لی‬ ‫کورد کرد و هێزی پێشمه‌رگه‌ س�ه‌ره‌ڕای هه‌وڵی‬ ‫به‌ربه‌ره‌کانێ نه‌یانتوانی پێش به‌و هێڕشانه‌ بگرن و‬ ‫ئێرانیه‌کانیش ئه‌ونده‌ ئیمکانیان نه‌دایه‌ پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫ک�ه‌ بتوانی ب�ه‌رن��گ��اری ئه‌رته‌شی پۆشته‌ و پڕ‬ ‫چه‌کی ئێراقی بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ�ه‌رت�ه‌ش��ی ئ��ێ��راق و ده‌س �ه‌اڵت��ی حیزبی به‌عس‬ ‫بڕیاریان داب��وو که‌ ته‌نانه‌ت چه‌کی کۆمه‌ڵکوژ‬ ‫دژی ک���وردان ب�ه‌ کاربێنن و س �ه‌ره‌ت��ا ل�ه‌ چه‌ند‬ ‫ناوچه‌ی جیاجیادا ئه‌و چه‌کانه‌یان به‌کارهێنا‪.‬‬ ‫سه‌رکردایه‌تی ئه‌و کاته‌ی کورد له‌ باشور زیاتر‬ ‫بیری له‌ به‌رژه‌وه‌ندی خۆی ئه‌کرده‌وه‌ و ئاماده‌نه‌بوو‬ ‫راستی ئه‌و قۆناغه‌ ببینێ و شرۆڤه‌یه‌کی راستی‬ ‫ب��ۆی ه �ه‌ب��ێ‪ .‬ب �ه‌گ��وش��اری ئ��ێ��ران��ی�ه‌ک��ان ه�ه‌م��وو‬ ‫ال‌یه‌نه‌کانی دژب�ه‌ری ئێراق ئاشت کرانه‌وه‌ و دوو‬ ‫ب��ه‌ره‌ی هاوبه‌شی کوردستانی و ئێراقی پێک‬ ‫هات‪.‬‬ ‫هێزه‌کانی ک��ورد پێش له‌شکری ئێران که‌وتن و‬ ‫له‌به‌ره‌به‌ری به‌هاری (‪)1988‬دا شاری هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫ب�ه‌ ن��او رزگ��ارک��را‪ ،‬ب��ه‌اڵم ل�ه‌ راس��ت��ی��دا ل�ه‌ الی�ه‌ن‬ ‫داگیرکه‌رێکی دیکه‌وه‌ داگیر کرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫کاتێک ئێراقیه‌کان دیتیان به‌شێک له‌ ناوچه‌ی‬ ‫ژێرکۆنتڕۆڵیان له‌ ده‌ستداوه‌ و هێزی پێشمه‌رگ ‌ه‬ ‫و ئه‌رته‌شی ئێران به‌خێرا خه‌ریکی داگیرکردنی‬ ‫ش��اری سلێمانین په‌نایان ب��رده‌ ب �ه‌ر ده‌ڕان��ده‌ت��ری��ن‬ ‫چه‌کی کۆکوژی سه‌رده‌م و له‌ چرکه‌ ساتێکدا ئه‌و‬ ‫شاره‌یان کرده‌ گۆڕستانێکی سامناک و به‌هه‌زاران‬ ‫مرۆڤ گیانیان له‌ده‌ستدا و برینداربوون‪ .‬به‌داخه‌وه‌‬ ‫دوای(‪)22‬ساڵ هێشتا شرۆڤه‌یه‌کی راست له‌سه‌ر‬ ‫کاره‌ساتی هه‌ڵه‌بجه‌ نه‌کراوه‌ و ته‌نیا به‌ ئێحساس‬ ‫نزیکی ئه‌و کاره‌ساته‌ ئه‌بنه‌وه‌ و که‌س ئاماده‌ نیی ‌ه‬ ‫ئاماژه‌ به‌ ڕاستیه‌کان بکات‪ .‬هه‌ڵه‌بجه‌ چه‌ندجار‬ ‫ب��ۆت�ه‌ ق��ورب��ان��ی‪ ،‬ل �ه‌الی �ه‌ن داگ��ی��رک �ه‌ره‌وه‌ چه‌کی‬ ‫کیمیای له‌ دژ به‌کارهاتوه‌ و له‌الیه‌کی دیکه‌و‌ه‬ ‫ب �ه‌رده‌وام بۆته‌ ئامرازی بازرگانیکردنی سیاسی‬ ‫و ئابوری الیه‌نه‌ پیوه‌ندیداره‌کان و له‌ هه‌مووشی‬ ‫گرنگتر ئه‌وه‌یه‌ که‌ سه‌ره‌ڕای ئازادی به‌شێک ل ‌ه‬ ‫باشوری کوردستان و ده‌سه‌اڵتێکی خۆماڵی هه‌تا‬ ‫ئێستا ئاوڕێکی جیدی له‌ کێشه‌کانی ئه‌و شاره‌ و‬ ‫دانیشتوانه‌که‌ی نه‌دراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵه‌بجه‌ زام��ی نه‌ته‌وه‌یه‌کی بنده‌ست و ئ��ازاری‬ ‫داگ��ی��رک��اری �ه‌‪ .‬ه�ه‌ڵ�ه‌ب��ج�ه‌ سیمبولی زی��ن��دووی‬ ‫ناڕه‌وایه‌تی و دووڕوی��ی به‌رژه‌وه‌ندی په‌ره‌ستانه‌ و‬ ‫پێویسته‌ هه‌مووالیه‌ک به‌جدی ئاوڕی لێ بده‌نه‌و‌ه‬ ‫و بتوانین به‌ شێوه‌یه‌کی ڕاس��ت و زانستیانه‌ و‬ ‫به‌ به‌رپرسیاره‌تی نه‌ته‌وه‌یی و مرۆڤانه‌ هه‌ڵه‌بج ‌ه‬ ‫وردک�ه‌ی��ن�ه‌وه‌ و لێی تێبه‌گه‌ین و ڕاسته‌یه‌کانی‬ ‫ببینین‪.‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫وتار‬

‫ئۆجه‌الن‪ ،‬رێبه‌رێک پڕاوپڕ له‌ داهێنان‬

‫رابه‌ر ره‌شید‪/‬که‌رکوک‬

‫داگ��ی��رک �ه‌ران��ی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ل���ه‌و س��ات �ه‌وه‌خ��ت �ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ستیانداوه‌ت‌ه چ��او تێبڕین و داگیرکردنی زێدی‬ ‫ک��وردان‪ ،‬یه‌که‌م هه‌نگاویان هه‌ره‌سهێنان و شێواندنی‬ ‫شیرازه‌ی که‌سایه‌تی نه‌ته‌وایه‌تیمان بووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌‬ ‫وردی سه‌رنج بده‌ین‌ه مێژووی نه‌ته‌وه‌که‌مان و ئه‌و‬ ‫پرۆسه‌ی داگیرکه‌ری و دابه‌شکردنه‌ی کوردستان‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌ر به‌شێکی داگیرکراویدا ب‌ه ئاشکرا ئه‌و راستییه‌مان‬ ‫ب��ۆ ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ک�‌ه که‌سایه‌تی تاکی ک��ورد تا‬ ‫ئه‌وپه‌ڕی شێواندن‪ ،‬شێوێندراو‌ه و هه‌وڵی داشۆرینی‬ ‫گیانی به‌رخۆدانی تێدا دراوه‌‪ ،‬به‌جۆرێک ک‌ه زۆربه‌ی‬ ‫ک��ات�ه‌ک��ان‪ ،‬تاکی ک��ورد ل�‌ه هه‌مبه‌ر که‌سایه‌تیی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌ستی ئه‌و واڵتانه‌ی ک‌ه کوردستانیان‬ ‫به‌سه‌ردا دابه‌شکراوه‌‪ ،‬خۆی که‌متر و الوازت��ر بێته‌‬ ‫به‌رچاو و هه‌ندێکجاریش شه‌رمنان‌ه بێته‌گۆ‪.‬‬ ‫ب‌ه خوێندنه‌وه‌یه‌کی خێرای بزاڤی رزگ��اری��خ��وازی‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌مان ل‌ه باکووری کوردستان‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫ل‌ه ناوه‌ڕاستی حه‌فتاکانی سه‌ده‌ی رابردوو‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫زۆر ب‌ه ئاشکرا ئ�ه‌و راستیی‌ه ده‌رک پێ ده‌کرێت‬ ‫ک�‌ه س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان��ی پ��ارت��ی ک��رێ��ک��اران��ی کوردستان‬ ‫و س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ی��ک��ردن��ی ش��ۆڕش��ی رزگ��اری��خ��وازی‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تی ل‌ه باکوور و دواتریش هه‌وڵی به‌شداریکردن‬ ‫له‌سه‌رجه‌م بزاڤ‌ه رزگاریخوازییه‌ک‌ه ل‌ه به‌شه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫کوردستانیش‪ ،‬ب‌ه وه‌رچه‌رخانێکی ده‌گمه‌ن و که‌م‬ ‫وێنه‌ی مێژوویی‪ ،‬ل‌ه مێژووی بزووتنه‌و‌ه رزگاریخوازییه‌‬ ‫نه‌ته‌وایه‌تییه‌که‌مان ئه‌ژمار ده‌کرێت‪ ،‬چونک‌ه بوێرانه‌‬ ‫خه‌بات بۆ ژیاندنه‌وه‌ی که‌سایه‌تی راسته‌قینه‌ی تاکی‬ ‫کورد کراو‌ه و به‌رهه‌مه‌که‌یشی هاتۆت‌ه ده‌ست‪ ،‬خودی‬ ‫ئه‌و وه‌رچه‌رخانه‌ش خۆی ل‌ه که‌سایه‌تی سه‌رکردایه‌تی‬ ‫ش��ۆڕش �‌ه رزگ��اری��خ��وازی��ی�ه‌ک�ه‌ی��دا ده‌بینێت‪ ،‬زۆر به‌‬ ‫تایبه‌تیش ل‌ه که‌سایه‌تی خودی(عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن)دا‪،‬‬ ‫چونک‌ه هیچ سه‌رکرد‌ه و رێبه‌ری شۆڕشێکی بزاڤی‬ ‫رزگاریخوازی ل‌ه هه‌ر چوارپارچه‌ی کوردستان و هه‌تا‬ ‫ل‌ه زۆرێک ل‌ه واڵته‌کانی دیکه‌ش رێبه‌رێکی وا به‌‬ ‫سه‌لیقه‌و په‌روه‌رد‌ه کاری شۆڕشگێڕانه‌ی ئه‌ندامه‌کانی‬ ‫بزووتنه‌وه‌کان ب�ه‌دی ناکرێن‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌شبن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫ب��ڕوا ناکه‌م ل‌ه په‌نجه‌کانی ی�ه‌ک ده‌س��ت تێبپه‌ڕن‪.‬‬ ‫داهێنان و گه‌وره‌یی ئه‌م سه‌رکرد‌ه ک��ورد‌ه له‌و‌ه دایه‌‬ ‫ک‌ه بۆ یه‌که‌مجار توانی ل‌ه مێژووی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫رزگاریخوازی کوردستاندا‪ ،‬ئافره‌ت به‌مشێو‌ه به‌رباڵوه‌‪،‬‬ ‫په‌روه‌رد‌ه بکات و هه‌ر وه‌کو پیاوان چه‌کی به‌رخۆدان‬ ‫و به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه بکه‌ن‌ه شان و هه‌تا زۆرێکیشان‬ ‫راب �ه‌رای �ه‌ت��ی چاالکیی‌ه سه‌ربازییه‌کانیش بکه‌ن‪.‬‬ ‫راست‌ه له‌وانه‌ی‌ه له‌سه‌رجه‌م شۆڕش و راپه‌ڕینه‌کاندا‬ ‫ئ��اف��ره‌ت رۆڵ���ی خ��ۆی گ��ێ��ڕا ب��ێ‪ ،‬ل��ێ ئ���ه‌وه‌ی من‬

‫لێره‌دا مه‌به‌ستمه‌‪ ،‬به‌و شێو‌ه به‌رباڵوه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌مڕۆک ‌ه‬ ‫گه‌ریال ئافره‌ته‌کانی په‌که‌ک‌ه شانبه‌شانی براکانیان‬ ‫ل‌ه شه‌ڕێکی مانونه‌مانی نه‌ته‌وایه‌تیدا ل‌ه سه‌نگه‌ردان‬ ‫و خاوه‌نی ئیراده‌ی خۆیانن‪ ،‬دی��ار‌ه خ��اوه‌ن��دارب��وون و‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی ئه‌و ئیراد‌ه پۆاڵیین‌ه شۆڕشگێڕییه‌ش‬ ‫هه‌ر ل‌ه خۆڕا نه‌هاتۆته‌دی‪ ،‬به‌ڵکو خول‌ه په‌روه‌رده‌یی ‌ه‬ ‫فیکری و چه‌کداریی‌ه چڕوپڕه‌کانی ئ�ه‌و پارت‌ه و‬ ‫ئه‌و سه‌رکردایه‌تیی‌ه واقیعبینه‌ی ک‌ه هه‌یه‌تی ئه‌و‬ ‫ده‌رئه‌نجامه‌ی خستۆته‌وه‌‪ .‬خۆ ئه‌گه‌ر له‌م الیه‌نه‌وه‌ش‬ ‫روون��ت��رو چڕتر بدوێین‪ ،‬ئ �ه‌وا له‌مه‌شیاندا پێویست ‌ه‬ ‫ئاماژ‌ه ب‌ه رۆڵی رێبه‌ری یه‌که‌می په‌که‌که‌(ئۆجه‌الن)‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬ک�‌ه دوای ئ���ه‌وه‌ی ب�‌ه پیالنێکی شوومی‬ ‫نێوه‌ده‌وڵه‌تی ل‌ه (‪ )1999/2/15‬ده‌ستگیر ده‌کرێت و ل ‌ه‬ ‫دوورگه‌یه‌کیشدا ته‌نها ب‌ه جه‌ست‌ه به‌ند و گۆشه‌گیریش‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬نه‌ک ب‌ه هزر و هه‌ڵوێست‪ ،‬که‌چی ئه‌و‬ ‫رێ��ب�ه‌ر‌ه وه‌ک ئ��ه‌وه‌ی ن‌ه با بووبێ و ن‌ه ب���اران‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫نووسین‌ه ب‌ه بڕشته‌کانی و ل‌ه ئامۆژگاری و رێنمایی ‌ه‬ ‫لۆژیکی و واقیعییه‌کانی بزووتنه‌وه‌ک‌ه ناکه‌وێت‬ ‫و هه‌تا ل �ه‌و دوور‌ه ده‌سته‌یشدا رۆڵ��ی رێبه‌رایه‌تی‬ ‫خۆی یاری ده‌کات و گۆڕه‌پانه‌ک‌ه چۆڵ ناکات و‬ ‫چۆک بۆ داگیرکه‌ران دان��ادات‪ ،‬وێڕای ئه‌و دۆخه‌‬ ‫نائاساییه‌ش هێشتا بوێران‌ه ه�ه‌ڕه‌ش�‌ه ل�‌ه ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬ ‫داگیرکه‌ر و سه‌رانی رژێمی تورکیا ده‌کات‪ ،‬به‌وه‌ی‬ ‫ئه‌گه‌ر ل‌ه سه‌رکێشی و ملهوڕی خۆیان ب��ه‌رده‌وام‬ ‫بن‪ ،‬ئه‌نجامێکی باش چاوه‌ڕێی دۆزه‌ک‌ه و دۆخه‌ک ‌ه‬ ‫ناکات و ق��ازان��ج س �ه‌ری مایه‌شیان ده‌خ����وات!!‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ئێستادا ئاستی پێشکه‌وتنی هۆشیاریی نه‌ته‌وایه‌تی ل ‌ه‬ ‫باکووری کوردستان‪ ،‬گه‌یشتۆت‌ه ئاستێک ک‌ه ئیتر‬ ‫خه‌ریک‌ه شۆڕشی شه‌قام و ب�ه‌رد‪ ،‬کارێک ده‌کات‬ ‫شۆڕشی شاخ ئه‌و کاریگه‌رێتییه‌ی نه‌مێنێت‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئێستا ل‌ه باکووری کوردستاندا گه‌ور‌ه و بچووکی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کورد گه‌ریالن و له‌گه‌ڵ هه‌ر سته‌مێکی‬ ‫رژێمی تورکیای داگیرکه‌ر سه‌نگه‌ر ل‌ه ده‌وڵ �ه‌ت‬ ‫ده‌گرن و راشکاوان‌ه خه‌بات بۆ ئازادی و سه‌رخۆبوونی‬ ‫کوردستان ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ل�‌ه کۆتاییشدا ده‌ڵ��ێ��م‪ :‬داهێنه‌ر ئ �ه‌و مرۆڤه‌ی‌ه ک ‌ه‬ ‫له‌هه‌ر شوێن و ساتێک و بارودۆخێکدا بێت‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫داهێنانی خۆی ناکه‌وێت و کۆڵدان په‌ی ب‌ه هه‌ستی‬ ‫مرۆڤدۆستی و شۆڕشگێڕێتیی ن��اب��ات‪ ،‬ده‌ق���اوده‌ق‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌یڵێم ل‌ه خودی به‌ڕێز (ئۆجه‌الن)دا به‌رجه‌ست ‌ه‬ ‫ده‌بێت و کۆبۆته‌وه‌‪ ،‬چونک‌ه وه‌ک ده‌بینین رۆژ له‌دوای‬ ‫رۆژ به‌رهه‌مه‌کانی سنوور‌ه ده‌ستکرده‌کانی هزروهۆش‬ ‫ده‌به‌زێنن و ب‌ه قواڵیی مێژووی مرۆڤایه‌تیدا رۆده‌چێت ‌ه‬ ‫خ��وارێ و مێژووی مرۆڤایه‌تیت بۆ شیتاڵ شیتاڵ‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬دڵنیاشم نه‌ته‌وه‌یه‌ک خاوه‌نی رێبه‌رێکی‬ ‫وه‌ک��و ئ��ۆج�ه‌الن بێت‪ ،‬چ زوو ب��ێ‪ ،‬ی��ان دره‌ن��گ ب ‌ه‬ ‫ئامانجی خۆی ده‌گات‪.‬‬ ‫ل ‌ه (‪)12‬هه‌مین ساڵوه‌گه‌ڕی گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی‬ ‫و پیالنی دوژمنانی مرۆڤایه‌تی‪ ،‬ل ‌ه که‌رکوکی‬ ‫داگیرکراوه‌و‌ه ساڵو ل ‌ه ئاپۆی کورد‪.‬‬

‫لێکۆڵین‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪35‬‬

‫پرۆسه‌کانى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى ل ‌ه ناوچه‌ى کفری‬

‫شمال خورشید‪/‬کفری‬

‫به‌شى چواره‌م‬ ‫دووه‌م ‪ /‬راگواستنى ناوچه‌ ستراتیژییه‌کان‪:‬‬ ‫له‌ دواى رێکه‌وتنى ج�ه‌زای��رى ساڵى (‪ )1975‬و‬ ‫هه‌ره‌سهێنانى شۆرشى ئه‌یلول‪ ،‬حکومه‌تى ناوه‌ندى‬ ‫ئێراق بریاریدا به‌ راگواستنى کورده‌کانى قه‌زاى‬ ‫خانه‌قین بۆ پارێزگاکانى ترى ئێراق‪ ،‬ئه‌م پرۆسه‌ی ‌ه‬ ‫گ��ون��ده‌ک��ان��ى ه���ۆزى (پ��ااڵن��ى)ش��ى گ��رت��ه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫ژم��اره‌ی��ان ( ‪ )9‬گوند ب��وو که‌ به‌پێى فه‌رمانى‬ ‫ک��ۆم��ارى ژم�����اره‌(‪ )489‬ل������ه‌(‪ )1962/9/27‬ل ‌ه‬ ‫ناحیه‌ى( قه‌ره‌په‌)ى قه‌زاى کفرى دابڕاو خرایه‌ سه‌ر‬ ‫ناحیه‌ى (جه‌له‌وال)ى تازه‌ دروستکراو‪.‬‬ ‫ل��ێ��پ��رس��راوه‌ حکومى و حیزبییه‌کانى ب�ه‌ع��س ل ‌ه‬ ‫خانه‌قین و ج �ه‌ل �ه‌وال‪ ،‬س �ه‌ردان��ى ئ �ه‌و ناوچه‌یه‌یان‬ ‫ک���رد و ب���ه‌زۆره‌م���ل���ێ داواک������ارى راگ��واس��ت��ن��ی��ان‬ ‫به‌دانیشتوانى هه‌ر (‪ )9‬گونده‌که‌ واژووک��رد‪ ،‬له‌و‬ ‫داواکارییه‌دا هاواڵتیانى کوردى ناوچه‌که‌ داواى‬ ‫گواستنه‌وه‌یان بۆ پارێزگایه‌کى تر ده‌که‌ن و ئه‌و‌ه‬ ‫واژوو نه‌که‌ن هه‌ر ئه‌گوێزرێنه‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم قه‌ره‌بوو‬ ‫ن��اک��رێ��ن �ه‌وه‌‪ ،‬ب��ڕى ق �ه‌رب��ووه‌ک �ه‌ش ل �ه‌ ن��ێ��وان(‪300‬‬ ‫‪ )600‬دی��ن��ارى ع��ی��راق��ی��دا ب���وو‪ ،‬زۆر بنه‌ماڵ ‌ه‬‫توانیان ده‌ربازبن و روویانکرده‌ ناوچه‌ى شاره‌زور و‬ ‫شارى که‌الر‪ ،‬ئه‌وانه‌یشى به‌رشااڵوه‌که‌ که‌وتن‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫رۆژى (‪ )1975/11/25‬به‌ ئۆتۆمبیلى حکومى‬ ‫گ��وازران �ه‌وه‌ بۆ ش��اره‌ک��ان��ى(ره‌م��ادى) و (خالدیه‌)‬ ‫له‌پارێزگاى ئه‌نبار‪ .‬له‌دواى هه‌فته‌یه‌ک حکومه‌تى‬ ‫ن��اوه‌ن��دى ب�ه‌س�ه‌دان بنه‌ماڵه‌ى ع�ه‌ره‌ب��ى له‌ ه �ه‌ردوو‬ ‫هۆزى (کروى) و(لهێب) هێنایه‌ ئه‌م گوندانه‌و ل ‌ه‬ ‫شوێن و خانووه‌کانى کورده‌کاندا نیشته‌جێ کران و‬ ‫زه‌ویه‌ کشتوکاڵییه‌کانیشیان دراپێیان(‪.)1‬‬ ‫سێهه‌م‪ /‬راگواستن بۆ ده‌ره‌وه‌(تسفیر)‪:‬‬ ‫ئ���ه‌م پ��رۆس �ه‌ی �ه‌ ب�ه‌گ��ش��ت��ى ک����ورده‌ فه‌یلیه‌کانى‬ ‫گ��رت �ه‌وه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ جوله‌که‌کانى ئ��ێ��راق ل ‌ه‬ ‫کۆتایى چله‌کان و سه‌ره‌تاى په‌نجاکانى سه‌ده‌ى‬ ‫بیستدا به‌ پرۆسه‌یه‌کى داڕێژرا کۆچیان کرد بۆ‬ ‫ده‌وڵه‌تى ئیسرائیلى تازه‌ى دروستکراو و هه‌رچى ماڵ‬ ‫و حاڵى خۆیان هه‌بوو جێیان هێشت‪ ،‬سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى‬ ‫حکومه‌تى پاشایه‌تى (که‌ دروستکراوى ئینگلیز‬ ‫بوو) رۆڵێکى به‌رچاوى هه‌بوو له‌و پرۆسه‌یه‌دا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌و پرۆسه‌یه‌ به‌ شێوه‌یه‌کى فه‌رمى نه‌بووه‌ وه‌کو‬ ‫پرۆسه‌ى ڕاگواستنى کورده‌ فه‌یلیه‌کان بۆ ئێران‬ ‫و له‌ناو بردنى گه‌نجه‌کانیان و ده‌ستبه‌سه‌راگرتنى‬

‫موڵکه‌کانیان‪.‬‬ ‫فه‌یلیه‌کان‪-:‬‬ ‫ک���ورد وه‌ک���و ه �ه‌م��وو گ �ه‌الن��ى دون��ی��ا ل �ه‌ س��ه‌دان‬ ‫ه��ۆز و ه��ه‌زاران تیره‌ پێکهاتووه‌ و چه‌ندین ئاین‬ ‫و ئاینزا تێدا ب�ڵاوب��ووه‌ت �ه‌وه‌ و به‌چه‌ندین زاراو‌ه‬ ‫ئاخاوتن ده‌که‌ن‪ ،‬فه‌یلى(په‌هلى) یه‌کێکه‌ له‌ هۆز‌ه‬ ‫ڕه‌سه‌نه‌کانى گه‌لى کورد‪ ،‬له‌ لورستان نیشته‌جێن و‬ ‫به‌ زاراوه‌ى لوڕى قسه‌ده‌که‌ن که‌ زمانى دانیشتووانى‬ ‫ناوچه‌ى نێوان هێڵى (قصری شیرین‪ -‬کرمانشاه‌‪-‬‬ ‫مه‌الیرى هه‌مه‌دان) و که‌نارى باکورى رۆژهه‌اڵتى‬ ‫که‌نداوى عه‌ره‌بیدا (‪ ،)2‬ئه‌م هۆزه‌ ل�ه‌(‪ )24‬تیر‌ه‬ ‫پێکهاتووه‌‪ ،‬له‌نێوان هه‌ر دوو ناوچه‌ى (بعقوبه‌) و‬ ‫(خۆزستان) باڵوبوونه‌ته‌وه‌(‪ )3‬به‌ شێوه‌یه‌کى گشتى‬ ‫ل �ه‌ رۆژه��ه‌اڵت��ى رووب����ارى (دی��ج��ل �ه‌)‪ .‬عه‌شیره‌تى‬ ‫(دوزاوه‌)ى فه‌یلى له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێ عه‌شایه‌رى‬ ‫کۆچه‌رى(*) نیشته‌جێى (عماره‌) بوون پێش ئه‌وه‌ى‬ ‫ببێته‌ شارۆچکه‌ له‌ ساڵى(‪1278‬ک‪ 1861-‬ز)(‪)4‬‬ ‫و له‌ساڵى(‪1286‬ک‪ 1869-‬ز) بوو به‌ لیوا(‪. )5‬‬ ‫وشه‌ى فه‌یلى بۆ هه‌موو هۆزه‌کانى لوڕى بچووک‬ ‫ب��ه‌ک��ارده‌ه��ێ��ن��رای��ه‌وه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم ئ��ه‌م��رۆ ب �ه‌ده‌گ��م �ه‌ن‬ ‫ب �ه‌ک��ارده‌ه��ێ��ن��رێ��ت‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ری��ش ب �ه‌ک��ار بهێنرێت‬ ‫ئ��ه‌وه‌ ته‌نها ب��ۆ ه��ۆزه‌ک��ان��ى (پشتى ک��وه‌) (‪،)6‬‬ ‫ئ�ه‌م وشه‌یه‌ش له‌ گه‌رمیان به‌کارناهێنرێت و ل ‌ه‬ ‫جیاتى ئ�ه‌وه‌ وش�ه‌ى (عه‌جه‌م )به‌کار ده‌هێنرێت و‬ ‫س�ه‌رچ��اوه‌ک�ه‌ی��ش��ى ل �ه‌ ن���اوى (ع���راق ال��ع��ج��م) ک ‌ه‬ ‫هه‌رێمێکى جیهانى ئیسالمى ب��وو که‌ ناوچه‌ى(‬ ‫کرمانشاه‌ و هه‌مه‌دان) و ده‌وروپشتیان له‌خۆده‌گرت‪،‬‬ ‫تا ئێستاش گه‌ره‌کێک له‌ شارى کفرى به‌و ناوه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ده‌که‌وێته‌ به‌شى رۆژهه‌اڵتى شاره‌که‌وه‌‪ ،‬زۆرینه‌ى‬ ‫گه‌لى کورد سه‌ر به‌ ئاینى ئیسالمن و زۆربه‌یان‬ ‫مه‌زهه‌بى سوننه‌ن و ئه‌وانى تریان شیعه‌ مه‌زهه‌بن‬ ‫که‌ له‌و ناوچه‌یه‌ ده‌ژین‪.‬‬ ‫مه‌ینه‌تى کورده‌ فه‌یلیه‌کان له‌ سه‌رهه‌ڵدانى ناکۆکى‬ ‫و شه‌ڕى نێوان ده‌وڵتى صه‌فه‌وى شیعه‌ مه‌زهه‌ب ک ‌ه‬ ‫له‌ س�ه‌ره‌ت��اى س �ه‌ده‌ى (‪ )16‬ده‌رک���ه‌وت و ده‌وڵه‌تى‬ ‫عوسمانى سوننى مه‌زهه‌ب که‌ له‌و ماوه‌یه‌دا به‌هێز‬ ‫ده‌بوو‪ ،‬له‌ ئه‌نجامدا کوردستان بووه‌ دوو به‌ش ئه‌م‬ ‫پرۆسه‌یه‌ ن��اوچ�ه‌ى فه‌یلیه‌کانى گ��رت�ه‌وه‌‪ ،‬سنورى‬ ‫ناوچه‌ى ناوبراو له‌گه‌ڵ عه‌ربی شیعه‌ زیاتره‌ ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌کانى ترى کوردستان‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و ناوچه‌یه‌ى‬ ‫وه‌ک��و باسمانکرد که‌وتۆه‌ته‌ نێوان هێڵى به‌عقوب ‌ه‬ ‫خۆزستان و سنورى ده‌ستکردى هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى(‬ ‫عوسمانى و ص��ه‌ف��ه‌وى)‪ ،‬داب��ڕان��ى فه‌یلیه‌کانى‬ ‫ده‌وڵه‌تى عوسمانى له‌ فه‌لیه‌کانى ده‌وڵه‌تى ئێران و‬ ‫ئیحتکاکى که‌متر له‌ گه‌ڵ کورده‌کانى ناوچه‌ى تر‬ ‫که‌ سوننى مه‌زهه‌بن‪ ،‬چونکه‌ ناوچه‌کانیان دابه‌ش‬ ‫کرا به‌سه‌ر هه‌رسێ لیواى(عماره‌ و کوت و دیاله‌)‬ ‫بۆیه‌ ته‌عاملى ئ���ه‌وان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ع���ه‌ره‌ب ب��ووه‌ ک ‌ه‬ ‫زۆرب�ه‌ى شیعه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش هۆکارێکى سه‌ره‌کیه‌ ل ‌ه‬

‫توانه‌وه‌یان به‌ شێوه‌یه‌کى هێدى هێدى له‌ناو نه‌ته‌وه‌ى‬ ‫عه‌ره‌بدا‪.‬‬ ‫مه‌ینه‌تى فه‌یلیه‌کان وه‌ک��و شیعه‌ ب�ه‌ زاڵبوونى‬ ‫عوسمانیه‌کان زیادیکردو به‌ دروستبوونى ئێراقى‬ ‫نوێ ئه‌و مه‌ینه‌تیه‌ هه‌ر ب �ه‌رده‌وام بوو به‌ تایبه‌ت‬ ‫ئ �ه‌و فه‌یلیانه‌ى ک�ه‌ پێناسه‌ى عوسمانیه‌کانیان‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬سه‌ره‌راى ئه‌وه‌ى دانیشتووى یان له‌ دایکبووى‬ ‫ئ��ێ��راق ب��وون‪ ،‬ب �ه‌اڵم پێناسه‌ى ئیراقیان به‌شێوه‌ی‬ ‫وه‌رگر(مکتسب) پ��ێ��درا ن �ه‌ک ڕه‌س���ه‌ن‪ ،‬به‌مه‌ش‬ ‫کارتێکردنێکى خراپى هه‌بوو به‌سه‌ر ره‌وشیان ل ‌ه‬ ‫کاتێکدا ه �ه‌م��وو که‌سێک ه�ه‌ڵ��گ��رى پێناسه‌ى‬ ‫عوسمانى دانیشتووى ئ��ێ��راق و خه‌ڵکى هه‌رچى‬ ‫واڵتى سنورى ده‌وڵه‌تى عوسمانى پێناسه‌ى ئێراقى‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کى ره‌سه‌نى پێبه‌خشرا(‪.)7‬‬ ‫ل��ه‌ گ���ه‌ڵ ه�����ه‌ردوو ک���وده‌ت���اى (‪)1963 /2/8‬‬ ‫و(‪)1968/7/17‬دا‪ ،‬ره‌وشى فه‌یلیه‌کان به‌ره‌و خراپتر‬ ‫چ��وو‪ ،‬ده‌ستبه‌سه‌راگرتن و ب��ڕی��ارى( ترقین یان‬ ‫تجمید القید) به‌رامبه‌ریان ده‌ستی پێکرد و گشت‬ ‫جارێ به‌ که‌فاله‌ت ئازاد ده‌کران‪ ،‬به‌راده‌یه‌ک ک ‌ه‬ ‫ئ�ه‌وان�ه‌ى هه‌ڵگرى پێناسه‌ى ئێراقیش ب��وون خران ‌ه‬ ‫زیندان‪ ،‬وه‌ک خوالێخۆشبووان (عبدالرحمن قه‌نبه‌ر‬ ‫على‪ ،‬نعمان قه‌نبه‌ر على)که‌ دوو برا بوون و ل ‌ه‬ ‫شارى (کفری) له‌ دایکبوون‪ ،‬له‌ ساڵى (‪)1973‬‬ ‫خوالێخۆشبوو(ابراهیم رشید صفر) ب��راى شه‌هید‬ ‫(عه‌به‌ ئامه‌) ده‌ستبه‌سه‌رگراو له‌ ش��ارى (حله‌)‬ ‫به‌ندکراو له‌ دواى هه‌ره‌سهێنانى شۆرشى ئه‌یلول ل ‌ه‬ ‫گه‌ڵ کۆمه‌لێک که‌ له‌ نێویاندا(رزوان عباس)‬ ‫که‌خه‌ڵکى کفریه‌ و له‌رێزه‌کانى شۆڕشدابوو‪ ،‬دوور‬ ‫خ��ران �ه‌وه‌ ب��ۆ ئ��ێ��ران به‌بیانووى ئ���ه‌وه‌ى ک�ه‌ ئه‌مان ‌ه‬ ‫ئێرانین‪ ،‬له‌ دێوى سنوریش له‌الیه‌ن ئێرانیشه‌وه‌ گیران‬ ‫و ره‌وانه‌ى زیندانى هه‌مه‌دان کران به‌ بیانووى ئه‌وه‌ى‬ ‫که‌ گوایه‌ ئه‌مان سیخورى ئێراقن‪ ،‬دواى (‪)11‬‬ ‫مانگ ره‌وانه‌ى ئێراق کران‪ .‬له‌ دواى سه‌رکه‌وتنى‬ ‫شۆرشى ئیسالمى له‌ ئێران دیسان دۆسیه‌ى کورد‌ه‬ ‫فه‌یلیه‌کان س��ه‌رى ه�ه‌ڵ��دا و ل �ه‌الی �ه‌ن حکومه‌تى‬ ‫ئێراقییه‌وه‌‪ ،‬چه‌ندین ب��ڕی��ار ده‌رک���را‪ ،‬له‌سه‌ره‌تاى‬ ‫م��ان��گ��ى ن��ی��س��ان��ى (‪ )1980‬ح��ک��وم �ه‌ت هه‌ستا‬ ‫ب �ه‌ده‌رک��ردن��ى ک���ورده‌ فه‌یلیه‌کان ب�ه‌ ئۆتۆمبیلى‬ ‫سه‌ربازى بۆ خاڵه‌ سنوریه‌کان و له‌وێ به‌پێ چوون ‌ه‬ ‫ناو خاکى ئێران‪.‬‬ ‫الى خواره‌وه‌ لیستێک به‌ناوى ئه‌و خێزانه‌ فه‌یلیانه‌ى‬ ‫شارى کفرى که‌ دوورخرانه‌وه‌ بۆ ئێران لە خشتەی‬ ‫ژماره (‪)1‬دا ئاماژه‌ پیکراون‪.‬هه‌ندێ له‌ ئه‌ندامه‌کانى‬ ‫ئه‌و خێزانانه‌ له‌ کاتى پرۆسه‌ى ده‌رکردنیان‪ ،‬له‌رێزى‬ ‫سوپاى ئێراقیدابوون و له‌سه‌ربازگه‌دابوون‪ ،‬له‌کاتى‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆ ماڵه‌کانیان به‌ مۆڵه‌ت‪ ،‬ئه‌وه‌یان‬ ‫بۆ ئاشکرابوو که‌ بنه‌ماڵه‌کانیان دوورخراونه‌ته‌و‌ه‬ ‫بۆ ئێران‪ ،‬بۆیه‌ به‌ناچارى س�ه‌ردان��ى لێپرسراوانى‬ ‫حکومه‌تیان کرد به‌مه‌به‌ستى چوونیان بۆ الى‬

‫‪Û‬‬

‫‪36‬‬ ‫خێزانه‌کانیان‪ ،‬به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌وه‌ له‌الیه‌ن رژێمه‌و‌ه‬ ‫گیران و به‌پێى به‌ندى یه‌که‌مى خاڵى(‪ )3‬بروسکه‌ى‬ ‫وه‌زاره‌تى ناوخۆ ژمار‌ه (‪ )2884‬ل ‌ه (‪)1980/4/10‬‬ ‫و ره‌وان�����ه‌ى پ��ارێ��زگ��اک��ان ک���ران و ل �ه‌وێ��ش �ه‌و‌ه بۆ‬ ‫به‌ندینخانه‌ى ئه‌بوغرێب‪ ،‬دواى ساڵێک له‌ناوبران و‬ ‫هه‌ندێ که‌س ده‌ڵێن تاقیکرنه‌وه‌ى کیمیاویان له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌نجامدراو‌ه و هه‌ندێک سه‌رچاوه‌ى دیکه‌ش باس‬ ‫له‌وه‌ ده‌که‌ن که‌ گوای ‌ه ره‌وانه‌ى ناو کێڵگه‌کانى مین‬ ‫کراون ل ‌ه به‌ره‌کانى جه‌نگى ئێراق ‪ -‬ئێران به‌مه‌به‌ستى‬ ‫رێگه‌خۆشکردن ب��ۆ پێشوه‌چوونى س��وپ��اى ئێراق‪،‬‬ ‫الى خ���واره‌وه‌ لیستێک ن��اوى شه‌هیده‌کانى ک��ورد‌ه‬ ‫فه‌یلیه‌کانى شارى کفرى ئاماژه‌پێکراون‪:‬‬

‫~|‬

‫لێکۆڵین‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫الکردیه‌ص(‪)25‬‬ ‫)‪ /7‬چرغام الشاله‌ وترى( الفیلیون زحایا القرار (‪666‬‬ ‫‪http://alfeyi.com/mqalat/17.html‬‬ ‫ل ‌ه سایتى (التجمع الفیلی) له‌ رۆژى (‪2008/5/28‬‬ ‫‪)‌.‬باڵوکراوه‌ته‌وه‬ ‫‪ /8‬جگه‌ له‌ گوندى(قوله‌ سوتاو) که‌ له‌ شااڵوى‬ ‫یه‌که‌م روخێنرا‪.‬‬

‫* ‪ /‬عباس ع���زاوى ئ��ام��اژه‌ ن��اک��ات ب� ‌ه پێناسه‌ى‬ ‫نه‌ته‌ویى ئه‌م هۆزانه‌‬ ‫‪ /4‬عباس عزاوى – تاریخ العراق بین االحتاللین‬ ‫ المجلد السامن‪ -‬مکتبه‌ الحزارات بیروت لبنان‬‫ص(‪)20‬‬ ‫‪ /5‬عباس عزاوى – تاریخ العراق بین االحتاللین‪-‬‬ ‫المجلد السابع ص(‪)191‬‬ ‫‪ /6‬د‪ .‬ف���ۆاد ح��م� ‌ه خ��ورش��ی��د‪ -‬ال��ل��غ� ‌ه واللهجات‬

‫فتاح حسین م�لا ص��ال��ح‪ ،1956 :‬حسین ف��ارس‬ ‫شکور‪ ،959 :‬عباس فارس شکور‪.1957 :‬‬ ‫چواره‌م‪/‬روخاندنى گونده‌کان‪:‬‬ ‫پ��اش ئ���ه‌وه‌ى ئه‌نجوومه‌نى س�ه‌رک��ردای�ه‌ت��ى ش��ۆرش‬ ‫(على حسن مجید) ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى حزبى‬ ‫به‌عس ب ‌ه نوێنه‌رى خ��ۆى و سه‌رکردایه‌تى حزبى‬ ‫به‌عس ل ‌ه پارێزگاکانى باکورى ئێراق ک ‌ه ناوچه‌ى‬ ‫ئۆتۆنۆمیش له‌خۆ ده‌گرێ ب ‌ه بریارى ژماره‌(‪)160‬‬ ‫ل ‌ه (‪ )1987/3/29‬به‌مه‌به‌ستى چه‌سپاندنى ئه‌من‬ ‫و ئاسایش ل�ه‌م پارێزگایان ‌ه دیاریکرا‪ ،‬ناوبراویش‬ ‫ده‌س��ت��ی��ک��رد ب �ه‌ پ���رۆس���ه‌ى روخ��ان��دن��ى گ��ون��ده‌ک��ان‬ ‫به‌مه‌به‌ستى له‌ناوبردنى بزوتنه‌وه‌ى کوردى و گۆرینى‬ ‫دیموگرافیاى ناوچه‌که‌ ل ‌ه ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى نه‌ته‌وه‌ى‬ ‫عه‌ره‌ب و له‌ناوبردنى ژێرخانى ئابورى کوردستان‪ ،‬ئه‌م‬ ‫پرۆسه‌ی ‌ه ل ‌ه سه‌ره‌تاى مانگى نیسانى ساڵى (‪)1987‬‬ ‫ل �ه‌ س��ن��ورى ن��اوچ �ه‌ى گ�ه‌رم��ی��ان ده‌س��ت��ى پێکرد و‬ ‫تامانگى حوزیران به‌رده‌وام بوو‪ ،‬هه‌موو ئه‌و گوندانه‌ى‬ ‫ک ‌ه ده‌ستى پێگه‌یى روخێنرا‪ ،‬جگ ‌ه ل ‌ه هه‌ندێ گوندى‬ ‫وه‌کو(کارێز) نزیک( کفرى) و هه‌موو گونده‌کانى‬ ‫نێوان (ک���ه‌الر) و ( ده‌رب�ه‌ن��دی��خ��ان)(‪ )8‬ک ‌ه دواى‬ ‫پرۆسه‌ى ئه‌نفال روخێنران و ئه‌وى مایه‌و‌ه ب ‌ه ناوچه‌ى‬ ‫قه‌رده‌غه‌کراو دانرا‪ ،‬هه‌موو هاتووچوویه‌ک قه‌ده‌غ ‌ه‬ ‫کرا و ئه‌وانه‌ى ده‌گیران گولله‌باران کران ب ‌ه فه‌رمانى‬ ‫(امانه‌ مکتب تنڤیم الشمال) له‌ (‪)1987/6/20‬‬ ‫و له‌وانه‌ (رشید خسرو نه‌زه‌ر وه‌یس) له‌ دایکبووى‬ ‫س��اڵ��ى(‪ )1922‬گ��ون��دى (سید ج�ه‌ژن��ى) ل� ‌ه رۆژى‬ ‫(‪ )1987/8/21‬له‌سه‌ر ج��اده‌ى سه‌رقه‌اڵ ‪ -‬کفرى‬ ‫گولله‌ بارانکرا‪ ،‬دانیشتوانى گونده‌ روخێنراوه‌کانیش‬ ‫گواسترانه‌وه‌ بۆ ئ��ۆردوگ��ا زۆره‌ملیه‌کانى وه‌ک(‬ ‫ص��م��ود)ى نزیک ک �ه‌الرو(ب��ن��ى ص�ل�اوه‌)ى نزیک‬ ‫هه‌ولێر و هه‌ندێکیان بۆ رومادى‪.‬‬ ‫*****‬ ‫‪/1‬ده‌ستنووسى چاپنه‌کراوى خواڵخۆشبوو (مال حمید‬ ‫عبدالکریم) امام وخه‌تیبى مزگه‌وتى شێخ باوه‌‬ ‫‪( /2‬د‪ .‬ف��ۆاد حم ‌ه خورشید ‪ -‬اللغه‌ واللهجات‬ ‫ال��ک��ردی�ه‌‪ -‬مه‌تبع ‌ه ال��ش��وون اصقافیه‌– ب��غ��داد –‬ ‫(‪)2005‬ص(‪)24‬‬ ‫‪ /3‬میهرداد‪ .‬ر‪ .‬ایزادى – عشائر کردستان ‪ -‬دار‬ ‫کاوا للنشر والتوزیع –(‪ )2002‬ص(‪)183‬‬

‫شه‌هید‬ ‫حسین فارس شکور‬

‫شه‌هید‬ ‫عباس فارس شکور‬

‫ه‬ ‫رشید خسره‌و نه‌زه‌ر وه‌یس ل ‌‬ ‫دایک بووى ساڵى ‪ 1922‬سید‬ ‫جه‌ژنى رۆژى ‪1987/8/21‬‬ ‫ه‬ ‫له‌سه‌ر جاده‌ى سه‌رقه‌اڵ گولل ‌‬ ‫بارانکرا‬

‫خشتەی ژماره (‪)1‬‬ ‫ژ@@‬

‫‪@@ôäbï@õìbä‬‬

‫ˆ‪@õòŠbà‬‬ ‫÷‪@ôàa‡äó‬‬ ‫‚‪@@çaŽï‬‬

‫ˆ‪@õŠbî‹i@@õŠaìŠói@ì@òŠbà‬‬ ‫‪@@H‡ïÕÜa@‡ïá¤ì@μÔ‹mI‬‬

‫’‪@ôåŽîí‬‬ ‫‪@óÜ@çbïäìíjŽïuón“ä‬‬ ‫÷‪@@ça‹Žï‬‬

‫‪@@ôåïjŽïm‬‬

‫‪@@1‬‬

‫‪@@ôÝÈ@åÔ@çbáÉä‬‬

‫‪@@12‬‬

‫‪@@1973O5O19@óÜ@53149‬‬

‫‪@@†î‬‬

‫‚‪@@óïÔaÈ@õóbåŽïq@çìb‬‬

‫‪@@2‬‬

‫‪@@‹Ñ–@‡ï’Š@âïèa‹ia‬‬

‫‪@@10‬‬

‫‪@@1973O2O27@óÜ@174O3‬‬

‫’‪Œa‬‬

‫@@‬

‫‪@@3‬‬

‫‪@@ŠíÙ’@‡á«@‘ŠbÐ‬‬

‫‪@@4‬‬

‫‪@@1981O10O27@óÜ@3310‬‬

‫’‪Œa‬‬

‫@@‬

‫‪@4‬‬

‫‪@@ã‹Ø@ôÝÈ@Ší—åà‬‬

‫‪@1‬‬

‫@@‬

‫‪†î‬‬

‫@@‬

‫‪@@5‬‬

‫‪@@ôÝÈ@Ší—åà@óïØŒ‬‬

‫‪@@1‬‬

‫‪@@1973O5O19@óÜ@53149‬‬

‫‪†î‬‬

‫‚‪@漋Üa‡jÈI@ìíj’üƒŽïÜaí‚@ôäaŽï‬‬ ‫‪@@HôÝÈ@åÔ‬‬

‫‪@@6‬‬

‫‪@@ôÝÈ@Ší—åà@âïÝ‬‬

‫‪@@12‬‬

‫‪@@1981O4O28@óÜ@683‬‬

‫‪†î‬‬

‫@@‬

‫‪@7‬‬

‫‪@@ôÝÈ@Ší—åà@μy‬‬

‫‪@8‬‬

‫@@‬

‫‪†î‬‬

‫@@‬

‫‪@@9‬‬

‫‪@@ôÝÈ@Ší—åà@âî‹Ø‬‬

‫‪@@7‬‬

‫‪@@1981O7O1@óÜ@234‬‬

‫‪†î‬‬

‫@@‬

‫‪@10‬‬

‫‪@@ã‹Ø@ôÝÈ@Ší—ïÔ‬‬

‫‪@5‬‬

‫@@‬

‫‪†î‬‬

‫@@‬

‫‪@@11‬‬

‫‪@@‡ï“»@ðÝÈ@‘bjÈ‬‬

‫‪@@2‬‬

‫‪@@1981O3O25@óÜ@1230‬‬

‫‪†î‬‬

‫@@‬

‫‪@@12‬‬

‫‪@@b–@þà@μy‬‬

‫‪@@3‬‬

‫@@‬

‫‪†î‬‬

‫‪@@a‹Ø@‡ïèó’@óÜ@@μy@bnÐ‬‬

‫‪@13‬‬

‫‪@@çbîŠíÈ@çbä‡È‬‬

‫‪@1‬‬

‫@@‬

‫’‪Œa‬‬

‫@@‬

‫‪@@14‬‬

‫‪@‘ŠbÐ@H†aŒa@LμyL@‘bjÈI‬‬ ‫«‪@@‡á‬‬

‫‪@@1‬‬

‫‪@@ôn“ @õüØ‬‬

‫‪@@1983O7O19@óÜ@889‬‬

‫’‪Œa‬‬

‫@‪ça‹Ø@‡ïèó’@óÜ@μyì@‘bjÈ‬‬

‫‪@@çìíšìbä@óÜ@kî‹Ì@íió÷@ôäa‡äŒ@óÜ@@ìý@H3I@óÜ@óu@æóØ@67@óØ@@@ò†aíäb‚@14‬‬

‫ژنان‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪37‬‬

‫رۆژه‌کانی ژن و خه‌باتی ژنانی کورد‬ ‫ن‪ /‬كوردؤ شواني‬

‫هه‌ڵبه‌ت ‌ه ک�ه‌ن��ارگ��ی��رک��ردن و په‌راوێزخستنی ژن‬ ‫مێژوویه‌کی دوور و درێ��ژی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و مێژووه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ سه‌رده‌می سۆمه‌رییه‌کان ک ‌ه پێنج‬ ‫هه‌زار ساڵ به‌ر ل ‌ه ئێستایه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر شه‌ڕ و ملمالنێک ‌ه‬ ‫سه‌ره‌تا بۆ ش�ه‌ڕی نێوان (ئینانا) خ��وداوه‌ن��دی ژن‬ ‫و (ئه‌نکیدۆ) خ��وداوه‌ن��دی پیاو بگه‌ڕێته‌وه‌ و ب ‌ه‬ ‫ق��ازان��ج��ی ئه‌نکیدۆ کۆتایی هاتبێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئه‌م ‌ه کۆتایهاتنێکی یه‌کجاری ن �ه‌ب��ووه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ل ‌ه ت �ه‌واوی مێژوو و قۆناغ ‌ه جۆراوجۆره‌کاندا تا‬ ‫ئێستاش ئه‌نجامگیر ن �ه‌ب��ووه‌‪ .‬به‌پێویستی نازانم‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه رۆبچین ‌ه قواڵیی م��ێ��ژووه‌وه‌‪ .‬بێگومان ل ‌ه‬ ‫کورت ‌ه باسێکدا ناتوانرێت خاڵ به‌خاڵ ئاماژه‌ی پێ‬ ‫بکرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی ب ‌ه پێویستی ده‌زانم سه‌رنج و تێبینی‬ ‫له‌سه‌ر بده‌م سه‌باره‌ت به‌ خه‌باتی رێکخراوه‌کانی ژنان ‌ه‬ ‫ل ‌ه باشوری کوردستان‪ ،‬ل ‌ه مێژووی دوای راپه‌ڕینی‬ ‫ب �ه‌ه��اری (‪)1991‬ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک ئاشکرای ‌ه ل��ه‌دوای‬ ‫ئازادکردنی به‌شێکی خاکی باشوری کوردستان‬ ‫و فه‌راهه‌مبوونی زه‌مینه‌یه‌ک بۆ کاری سیاسی‬ ‫و رێکخراوه‌یی‪ ،‬ژماره‌یه‌ک رێکخراوی تایبه‌ت ب ‌ه‬ ‫ژنان و به‌ناو داکۆکیکار ل ‌ه مافی ژنان دامه‌زرا‪ ،‬پێم‬ ‫وای ‌ه دامه‌زراندنی ئه‌و ژماره‌ رێکخراو و کۆمه‌اڵن ‌ه‬ ‫چه‌ند‌ه له‌پێناو مافه‌کانی ژندا بوو‪ ،‬ده‌ ئه‌وه‌ند‌ه وه‌ک‬ ‫مۆدێلێک ده‌هات ‌ه به‌رچاو‪ ،‬ب ‌ه هۆی ئ �ه‌وه‌ی هه‌ر‬ ‫پارتێکی سیاسی‪ ،‬ل ‌ه په‌راوێزی خۆیدا رێکخراوێکی‬ ‫ب��ۆ ژن��ان داده‌م���ه‌زران���د‪ ،‬ئ�ه‌م�ه‌ش وای��ک��رد ته‌نانه‌ت‬ ‫ناویش نه‌مابوو له‌ رێکخراوه‌کانی بنێن‪ ،‬ب ‌ه چه‌ندین‬ ‫ن��اوی وه‌ک (ژن��ان‪ ،‬ئافره‌تان‪ ،‬خانمان‪ ،‬خوشکان)‬ ‫رێکخراوی تایبه‌ت ب ‌ه ژنان دامه‌زرا‪ ،‬ل ‌ه راستیدا ئه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵ ‌ه و رێکخراوان ‌ه هه‌رچه‌نده‌ ب ‌ه رواڵه‌ت کاریان‬ ‫بۆ مافه‌کانی ژن ده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه ناوه‌ڕۆکدا جگ ‌ه‬ ‫له‌کادرێکی حزبی شتێکی دیک ‌ه نه‌بوون‪ ،‬ب ‌ه هه‌مان‬ ‫ئه‌قڵیه‌تی پیاوانی ده‌سه‌اڵتداری ناو حزب مامه‌ڵه‌یان‬ ‫له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌که‌دا ده‌ک��رد‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌کاتێکدا‬ ‫حزبه‌کان ناکۆکی و شه‌ڕیان هه‌بوایه‌‪ ،‬به‌هه‌مان شێو‌ه‬ ‫رێکخراوه‌کانی ژنانیش پشکی خۆیان له‌و ناکۆکیی ‌ه‬ ‫به‌رده‌که‌وت‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ش به‌شێکیان له‌ رووی فکری‬ ‫و ئایدۆلۆژیه‌وه‌ تا سه‌ر ئێسقان دژ ب ‌ه یه‌ک و ناته‌با‬ ‫بوون‪ ،‬رێکخراوه‌کانی ژنان له‌ باشوری کوردستان‬ ‫تائێستاش به‌شێکی زۆریان ره‌خنه‌کانیان له‌ شێوازی‬ ‫بیرکردنه‌وه‌ و ک��ار و خه‌باتی یه‌کتره‌‪ ،‬ن�ه‌ک ل ‌ه‬ ‫سیسته‌می پیاوساالری‪ ،‬ئه‌گه‌ر ب ‌ه هه‌ڵه‌دا نه‌چوو‬ ‫بم تائێستاش ژنان ل ‌ه باشوری کوردستاندا رێگه‌ی‬ ‫خه‌باتی خۆیان نه‌دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬هیوادارم له‌و بۆچونه‌دا‬ ‫هه‌ڵه‌بم و ژن��ان ئ�ه‌و رێچکه‌یه‌یان دۆزیبێته‌و‌ه ک ‌ه‬

‫بیانباته‌و‌ه سه‌ر رێگه‌ی راستی و دروستی تێکۆشان‪،‬‬ ‫ئاستی پێشکه‌وتنی ژن ل� ‌ه ب��اش��وری کوردستان‬ ‫هێشتا زۆر سنورداره‌‪ ،‬س�ه‌ره‌ڕای ئه‌و ژماره‌ زۆر و‬ ‫زه‌وه‌ن��ده‌ی رێکخراو و یه‌کێتی و کۆمه‌ڵ ‌ه و بزاڤ‬ ‫و خوشکان و ئه‌و ناوه‌ جۆراوجۆرانه‌ی به‌ناوی ژنه‌و‌ه‬ ‫ک��ار ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ی ک�ه‌ ب�ه‌ زه‌ق��ی و ئاشکرایی‬ ‫درکی پێ ده‌کرێت‪ ،‬ته‌نها ئه‌و کاتانه‌ی ب ‌ه رۆژی‬ ‫ژن ناوده‌برێت‪ ،‬جموجۆڵێکی یه‌ک دوو رۆژه‌ی ل ‌ه‬ ‫کار و چاالکی و ئاهه‌نگێڕان ئه‌نجام ده‌درێ��ت و‬ ‫ئیدی تا یه‌ک ساڵی دیک ‌ه له‌پشودا ده‌بن‪ .‬هه‌ڵبه‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌م ‌ه له‌ کاتێکدای ‌ه که‌ رۆژان ‌ه روپه‌لی رۆژنامه‌کان‬ ‫کاره‌ساتێکی دڵته‌زێنی مه‌رگی ژنان ده‌خات ‌ه به‌رچاو‪،‬‬ ‫تا ئێستا ئه‌و ژم��اره‌ زۆره‌ی رێکخراوه‌کانی ژنان‬ ‫نه‌یانتوانیوه‌‪ ،‬به‌ره‌یه‌کی یه‌کگرتووی ژنان پێکبێنن و‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و به‌ره‌یه‌دا میکانیزمێکی گونجاو‬ ‫بۆ کار و خه‌بات بخه‌نه‌ڕوو‪ ،‬ب ‌ه بێ له‌به‌رچاوگرتنی‬ ‫هه‌ر جۆر‌ه ئایدیا و جیهانبینییه‌ک‪ ،‬ژنان ده‌توانن‬ ‫به‌ بیر و باوه‌ڕ‌ه جیاوازه‌کانیانه‌و‌ه له‌سه‌ر یه‌ک خاڵ‬ ‫کۆک و ته‌با بن و کاری جددی بۆ بکه‌ن‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫(چی بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی مه‌ینه‌تییه‌کانی ژن بنبڕ‬ ‫بکرێت؟) پێم وای �ه‌ دۆزی��ن �ه‌وه‌ی ئ�ه‌و رێگه‌چاره‌ی ‌ه‬ ‫ل �ه‌وه‌دا نییه‌‪ ،‬ته‌نها له‌ بۆن ‌ه و یاده‌کاندا ل �ه‌ده‌وری‬ ‫یه‌کتر کۆببنه‌وه‌ و ره‌خن ‌ه ل ‌ه سیسته‌می پیاوساالری‬ ‫بگرن و سته‌ملێکراوی ژنان باس بکه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ ته‌نها‬ ‫کات به‌ڕێکردن ‌ه و هیچ ئه‌نجامێکی ئه‌رێنی نابێت‪،‬‬ ‫پێویست ‌ه به‌دوای چاره‌سه‌رییه‌کی ریشه‌یدا بگه‌ڕێن‬ ‫بۆ ئ�ه‌وه‌ی له‌ماوه‌یه‌کی کورتخایه‌نی دیاریکراودا‬ ‫بگه‌ن ‌ه سه‌ره‌تای گه‌یشتن به‌ ئامانج‪ ،‬له‌و بڕوایه‌دام‬ ‫ن� ‌ه ب�ه‌ش��ێ��وازی ب��او و کۆنی رۆژه��ه‌اڵت��ی‪ ،‬ن�ه‌ ب ‌ه‬ ‫شێوازی چاولێکه‌ری و دووباره‌کردنه‌وه‌ی رۆژئاوایی‬ ‫ئاریشه‌ و نه‌هامه‌تییه‌کانی ژنی ک��ورد چاره‌سه‌ر‬ ‫نابێت‪ ،‬ئه‌و دوو یادکردنه‌وه‌یه‌ش که‌ سااڵنه‌ ژنان‬ ‫له‌ ده‌وری یه‌کتر کۆده‌کاته‌و‌ه که‌ هه‌شتی مارس و‬ ‫(‪)25‬ی نۆڤه‌مبه‌ره‌‪ ،‬جگ ‌ه له‌وه‌ی وه‌ک نه‌ریتێکی‬ ‫باوی لێهاتووه‌‪ ،‬ئه‌زموون له‌ناوه‌رۆک و جه‌وهه‌ری‬ ‫وه‌رناگیرێت‪ ،‬سااڵن ‌ه ته‌نها وه‌ک جه‌ژنێک ته‌ماشا‬ ‫ده‌کرێت و ئاماده‌کاری بۆ ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬بێ ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫ی��ادێ��ک ت��ا یادێکی ت��ر ساڵێک ت��ا ساڵێکی تر‬ ‫گۆڕانکارییه‌ک روی��داب��ێ��ت‪ .‬ئ �ه‌و دوو رۆژ‌ه ک ‌ه‬ ‫سااڵن ‌ه ت �ه‌واوی ژنانی جیهان ی��ادی ده‌ک�ه‌ن�ه‌وه‌ ب ‌ه‬ ‫بڕوای من رۆژی ماته‌من‪ ،‬نه‌ک رۆژی شایی و‬ ‫ئاهه‌نگێڕان‪ ،‬چونکه‌ له‌ هه‌شتی مارسدا جینۆسایدی‬ ‫ژن���ان ک���راو‌ه و کۆمه‌ڵکوژ ک���راون‪ ،‬ل� ‌ه (‪)25‬ی‬ ‫نۆڤه‌به‌ریشدا به‌ شێوه‌یه‌کی تراژیدی و تیرۆریستی‬ ‫سێ خوشک له‌ یه‌ک کاتدا تیرۆر کران‪ ،‬له‌هه‌ردوو‬ ‫حاڵه‌ته‌که‌دا کۆمه‌ڵکوژکردن و تیرۆرکردنی ژنان‬ ‫ل���ه‌دوو م��ێ��ژووی ج��ی��اوازدا‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌ر خه‌باتی ژنان ‌ه‬ ‫ن �ه‌ب��ووه‌ ک � ‌ه له‌پێناو داوا و مافه‌کانی خۆیاندا‬ ‫بوبێت‪ ،‬به‌ڵکو ل ‌ه رووداوی یه‌که‌مدا ک ‌ه له‌ویالیه‌ت ‌ه‬ ‫یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا له‌ ویالیه‌تی (شیکاگۆ)‬ ‫رویدا‪ ،‬له‌ خه‌باتێکی چینایه‌تیدا بوو داوای مافی‬ ‫کرێکاری خۆیان ده‌کرد‪ ،‬نه‌ک مافی زه‌وتکراوی‬

‫ژنێتی و یه‌کسانی جێنده‌ری‪ .‬دووه‌میش ل ‌ه کۆماری‬ ‫(دۆمه‌نیکان) له‌ خه‌باتی سیاسی دژ به‌ دیکتاتۆر‬ ‫(راف��ائ��ی��ل ترۆخیۆ) ه �ه‌ر س��ێ خوشکی میرابال‬ ‫تیرۆرکران‪ ،‬ئه‌م دوو روداوه‌ تراژیدییه‌ ئه‌گه‌رچی ل ‌ه‬ ‫جێی خۆیدای ‌ه یادیان بکرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێم وا نیی ‌ه‬ ‫رێچکه‌یه‌کیان له‌دوای خۆیان ده‌ستنیشان کردبێت‬ ‫بۆ خه‌بات و تێکۆشانی ژنان له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫مافی یه‌کسانی و وه‌کیه‌کی له‌ رووی سیاسی‬ ‫و ئابوری و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی و الیه‌نه‌کانی دیکه‌ی‬ ‫ژیان‪ ،‬بۆی ‌ه ژنانی کورد پێویست ‌ه رێچکه‌ی خه‌باتی‬ ‫خ��ۆی��ان ب��دۆزن �ه‌وه‌ و چاالکییه‌کانیان ته‌نها له‌و‬ ‫ی��ادک��ردن�ه‌وان�ه‌دا س��ن��وردار نه‌که‌ن‪ ،‬چونکه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ژنانی جیهان خه‌باتیان بۆ مافی تاک و هه‌ندێ‬ ‫خواستی دیاریکراو بێت‪ ،‬بێگومان ژنانی کورد‬ ‫جیاواز‌ه و پێویسته‌ خه‌بات بۆ تاک و کۆمه‌ڵگه‌ و‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌ی بکات‪.‬‬ ‫ل ‌ه (‪)8‬ی مارسدا چی رویدا؟‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ روداوی هه‌شتی م��ارس ه���ه‌زاران جار‬ ‫باسکراوه‌‪ ،‬دڵنیام ئێستاش راپرسییه‌ک له‌ناو ژناندا‬ ‫ئه‌نجام بده‌یت و بپرسیت ئایا هه‌شتی مارس واتای‬ ‫چییه‌؟ ژماره‌یه‌کی که‌م وه‌اڵمی راستت ب ‌ه ده‌ست‬ ‫ده‌ک�ه‌وێ��ت‪ ،‬جگ ‌ه له‌و ژنانه‌ی چاالکی رێکخراو‌ه‬ ‫مه‌ده‌نی و فێمێنیستییه‌کانن‪ ،‬ژنان زۆریان پێیان وای ‌ه‬ ‫هه‌شتی م��ارس رۆژی ئاهه‌نگگێڕانه‌‪ ،‬له‌راستیدا‬ ‫له‌و رووه‌و‌ه مافدارن‪ ،‬چونکه‌ ئ�ه‌وه‌ که‌مته‌رخه‌می‬ ‫رێکخراوه‌کانی تایبه‌ت ب ‌ه ژنان ‌ه ک ‌ه نه‌یانتوانیو‌ه‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌و رۆژه‌ش به‌ ژنان ئاشنا بکه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش ئه‌و‌ه‬ ‫ئاشکرا ده‌کات که‌ چاالکییه‌کانی رێکخراوه‌کانی‬ ‫ژنان ته‌نها له‌ چوارچێوه‌ی باره‌گاکانیاندا ده‌رباز‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬نه‌یانتوانیو‌ه یاخود نه‌یانخواستوو‌ه شۆڕببنه‌و‌ه‬ ‫بۆ ناو گوند و کوچه‌ و کۆاڵنه‌کان و ت�ه‌واوی‬ ‫ژن��ان به‌ م��ێ��ژووی خه‌بات و تێکۆشان و راب��ردوو‬ ‫ئاشنا بکه‌ن‪ ،‬روداوی هه‌شتی مارس ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ساڵی (‪ )1857‬له‌و ساڵه‌دا کۆمه‌ڵکوژییه‌کی‬ ‫ژنان ب ‌ه ده‌ستی پیاوانی سته‌مکار و به‌رژه‌وه‌ندخوازی‬ ‫سیسته‌می سه‌رمایه‌داری ئه‌نجامدرا‪ ،‬ل ‌ه ویالیه‌تی‬ ‫(شیکاگۆ)ی ویالیه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا ل ‌ه‬ ‫کارگه‌یه‌کی رستن و چنین بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافی‬ ‫ره‌وای خۆیان و دژ به‌و هه‌ڵوێست ‌ه نامرۆڤانه‌یه‌ی‬ ‫پیاوانی خاوه‌ن کارگ ‌ه و سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‬ ‫که‌ کرێکار وه‌ک کۆیله‌یه‌ک ده‌بینێت و مافی‬ ‫ماندوبوون و هێز و بازووی خۆی پێ ره‌وا نابینێت‪،‬‬ ‫مانده‌گرن له‌کارکردن بۆئه‌وه‌ی سنورێک بۆ ئه‌و‬ ‫غه‌در و سته‌مه‌ی ل ‌ه کرێکاران ده‌ک��رێ دابنێن و‬ ‫مافه‌ ره‌واکانیان به‌ده‌ست بهێنن‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌نجامی‬ ‫ئه‌و داواکاریی ‌ه ره‌وای ‌ه به‌ شێوه‌یه‌کی زۆر تراژیدی‬ ‫کۆتایی هات‪ ،‬پیاوانی سه‌رمایه‌دار و سته‌مکار ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌کی زۆر دڕندان ‌ه رووبه‌ڕووی ژنانی مافخوراو‬ ‫بونه‌و‌ه و ئاگریان تێیان به‌ردا‪ ،‬ل ‌ه ئه‌نجامدا (‪)129‬‬ ‫ژنی کرێکار گیانیان له‌ده‌ستدا‪ ،‬ئه‌و کۆمه‌ڵکوژی ‌ه‬ ‫دڕندانه‌ی ‌ه که‌ ل ‌ه کات و ساتی خۆیدا کاردانه‌وه‌یه‌کی‬ ‫ئه‌وتۆی لێ نه‌که‌وته‌وه‌ ببێت‌ه هۆی ئه‌وه‌ی‪Û‬‬

‫‪38‬‬ ‫سیسته‌می ن����ادادپ����ه‌روه‌ی ئ �ه‌وک��ات ب��گ��ۆڕێ��ت و‬ ‫چیدی مافی کرێکاران و ژن��ان پێشێل نه‌کرێت‪.‬‬ ‫له‌دوای (‪ )53‬ساڵ که‌ ده‌کاته‌ ساڵی (‪ )1910‬ل ‌ه‬ ‫کۆنگره‌ی ژنانی ئینته‌رناسیۆنالیستدا ب ‌ه پێشنیاری‬ ‫(کالرا زه‌کتین) ژنه‌ شۆڕشگێڕی ئه‌ڵمانی رۆژی‬ ‫هه‌شتی مارس وه‌ک رۆژی جیهانی ژن په‌سه‌ند‬ ‫کرا‪ ،‬ئێستا که‌ (‪ )101‬ساڵ ‌ه ئه‌و رۆژ‌ه ب ‌ه رۆژی‬ ‫جیهانی ژن دی��اری ک��راوه‌ و (‪ )154‬ساڵ به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و کۆمه‌ڵکوژه‌یه‌دا تێپه‌ڕ بووه‌‪ ،‬ئایا ره‌وشی ژنان‬ ‫ل ‌ه چی ئاستێکدایه‌؟ ئایا ل ‌ه م��اوه‌ی ئه‌و (‪)154‬‬ ‫ساڵه‌دا چه‌ند تراژیدیای هاوشێو‌ه روی��داو‌ه و هه‌روا‬ ‫به‌ ئاسانی تێپه‌ڕیوه‌؟ ئایا ژنان پێیان وای ‌ه ئه‌مریکا‬ ‫و رۆژئ���اوا ب�ه‌ گشتی چ��ۆن ل�ه‌گ�ه‌ڵ مافه‌کانی‬ ‫ژناندا مامه‌ڵ ‌ه ده‌که‌ن؟ ب ‌ه بڕوای من هێشتا ژنانی‬ ‫رۆژئ���اوا ن� ‌ه ل �ه‌وات��ای ئ���ازادی تێگه‌یشتوون و ن ‌ه‬ ‫ئازادیشیان به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و بیر ورایان ‌ه‬ ‫زۆرن ک ‌ه پێیان وای ‌ه ژنانی رۆژئاوا ب ‌ه مافه‌کانی‬ ‫خۆیان گه‌یشتوون و وه‌ک تاکێکی ئازاد سه‌رجه‌م‬ ‫خواسته‌کانیان فه‌راهه‌م کراوه‌‪ ،‬به‌اڵم پێم وایه‌ ژنانی‬ ‫رۆژئاوا له‌ناو سیسته‌می سه‌رمایه‌داریدا کراون ب ‌ه‬ ‫کۆیله‌یه‌کی مۆدێرن و سه‌رجه‌م به‌ها ئاکاری و‬ ‫ئینسانییه‌کانیان زه‌وت��ک��راو‌ه ب��ێ ئ���ه‌وه‌ی ده‌رک��ی‬ ‫پێ بکه‌ن‪ ،‬وه‌ک کااڵ ل ‌ه ب��ازاڕدا مامه‌ڵه‌یان پێو‌ه‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬ژنانی رۆژئاوا ب ‌ه ئاشکرا کراون به‌ ئامرازی‬ ‫ریکالم و پڕوپاگه‌ند‌ه بۆ سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‪،‬‬ ‫ئ �ه‌و سوکایه‌تی پێکردنه‌ش ک ‌ه به‌ ره‌گ���ه‌زی ژن‬ ‫ده‌کرێت و ل ‌ه به‌ها و پیرۆزی خۆی داده‌بڕرێنریت‬ ‫ب ‌ه شێوازێک ‌ه ژن��ان وا هه‌ست ده‌ک �ه‌ن که‌ ئ��ازادی‬ ‫که‌سێتی و مافی خۆیان به‌ده‌ستهێناوه‌‪ ،‬به‌داخه‌و‌ه‬ ‫ئه‌و شێوازه‌ ژیانکردنه‌ی ژنانی رۆژئاوا ل ‌ه رێگه‌ی‬ ‫فیلم و دراماکانه‌و‌ه ئاراسته‌ی ته‌واوی جیهان کراو‌ه‬ ‫و کوردستانیش بێ به‌ش نه‌بوو‌ه ل ‌ه کاریگه‌ریی ‌ه‬ ‫خراپه‌کانی‪ ،‬به‌ بڕوای من ژنانی کوردستان ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌و به‌کااڵکردنه‌ی رۆژئ��اوا به‌ ئ��ازادی ژن بزانن‬ ‫به‌هه‌ڵه‌دا چوون‪ ،‬چونک ‌ه ل ‌ه به‌رنام ‌ه و سیسته‌می‬ ‫مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیزمی سه‌رمایه‌داریدا هیچ نرخ‬ ‫و به‌هایه‌ک بۆ ژن دان �ه‌ن��راوه‌‪ ،‬ئ�ه‌و ژنانه‌ش ک ‌ه‬ ‫که‌وتونه‌ته‌ ناو ته‌ڵه‌زگه‌ی ئه‌و سیسته‌م ‌ه و خۆیان‬ ‫ب ‌ه ئازاد ده‌زانن ئه‌وه‌ بێگومان‪ ،‬خیانه‌ت له‌ گیانی‬ ‫ئه‌و ژنه‌ تێکۆشه‌رانه‌ ده‌که‌ن ک ‌ه جه‌سته‌ی ماندویان‬ ‫کرا ب ‌ه خۆڵه‌مێش‪ ،‬له‌ سایه‌ی ئه‌و سیسته‌مه‌ی ک ‌ه‬ ‫تا ئێستاش بێڕێزی به‌ ره‌گ �ه‌زی ژن �ه‌و‌ه ده‌ک��ات و‬ ‫وه‌ک کۆیله‌یه‌کی مۆدێرن ده‌یچه‌وسێنێته‌وه‌‪ ،‬بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی ژن هه‌ست به‌و کۆیل ‌ه بوون ‌ه بکات‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ‌ه‬ ‫ئامرازه‌کانی سڕکردنی ئه‌قڵ هێنده‌ کاریگه‌ر‌ه‬ ‫درک به‌ ئازار و نه‌هامه‌تییه‌کانی ناکرێت‪ ،‬کاتێک‬ ‫مرۆڤ له‌ناو بۆته‌ی حه‌ز و ره‌مه‌ک و ئاره‌زووه‌کانی‬ ‫توایه‌وه‌ ئیدی به‌هاکانی مرۆڤایه‌تی لێ ون ده‌بێت‪.‬‬ ‫(‪ )25‬نۆڤه‌مبه‌ر خوشکانی میرابه‌ل‬ ‫وه‌ک پێشتر ئاماژه‌ی پێکرا (‪ )25‬نۆڤه‌مبه‌ر رۆژێکی‬ ‫تر‌ه له‌و دوو رۆژه‌ی ک‌ه سااڵن‌ه ژنان یادی ده‌که‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌سه‌رهاتی (‪)25‬ی نۆڤه‌مبه‌ریش کاره‌ساتی تیرۆر‬ ‫و کوشتنی سێ خوشکی چاالکی سیاسییه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫سێ خوشک‌ه شۆڕشگێڕ‌ه ک‌ه ب‌ه خوشکانی میرابال‬ ‫ناسراون خه‌بات و تێکۆشانیان ل‌ه دژی دیکتاتۆر‬ ‫(ره‌فائیل ترۆخیۆ) سه‌رۆکی کۆماری (دۆمه‌نیکان)‬ ‫ده‌ک��رد‪ ،‬خوشکانی میرابه‌ل ب‌ه ناوه‌کانی (پاتریا‪،‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫م��ی��رس��دس‪ ،‬م��ی��راب��ال‪ ،‬م��اری��ا ئ��ارژان��ت��ی��ن��ا‪ ،‬مینێروا‬ ‫میرابال‪ ،‬ئانتۆنیا ماریا تێرازا میرابال) ل‌ه رۆژی‬ ‫(‪ )1960/11/25‬ل�ه‌الی�ه‌ن داروده‌س��ت �ه‌ی ره‌فائیلی‬ ‫دیکتاتۆره‌و‌ه له‌یه‌ک کاتدا تیرۆرکران‪ ،‬تیرۆرکردنی‬ ‫خوشکانی شۆڕشگێڕی میرابال وه‌ک کاره‌ساتێکی‬ ‫دڕندانه‌ی دیکتاتۆری کۆماری دۆمه‌نیکان پێناسه‌‬ ‫ده‌ک��رێ��ت‪ ،‬ئیدی له‌ساڵی (‪)1991‬ه‌و‌ه (‪)11/25‬‬ ‫وه‌ک رۆژی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندوتیژی سه‌ر‬ ‫ژنان ناسێنرا‪ ،‬ل‌ه دوای (‪ )39‬ساڵ تێپه‌ڕبوون به‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و کار‌ه تیرۆریستییه‌دا کۆمه‌ڵه‌ی گشتی نه‌ته‌و‌ه‬ ‫یه‌کگرتووه‌کان ل‌ه (‪)83‬هه‌مین کۆبونه‌وه‌ی خولی‬ ‫(‪)54‬ی خ��ۆی��دا ل�‌ه (‪)17‬ی ئۆکتۆبه‌ری ساڵی‬ ‫(‪ )1999‬بیست و پێنجی نۆڤه‌مبه‌ر وه‌ک رۆژی‬ ‫نه‌هیشتنی توندوتیژی دیاریکرد‪ ،‬ئه‌م رۆژه‌ش هه‌روه‌ک‬ ‫هه‌شتی مارس ژنانی جیهان سااڵن‌ه یادی ده‌که‌نه‌و‌ه و‬ ‫کار و چاالکی ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و دوو رۆژه‌‬ ‫ل‌ه جیهاندا وه‌ک رۆژی خه‌باتی ژن ناسراوه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێم وای‌ه ته‌نها تایبه‌ت نین ب‌ه ژن‪ ،‬چونک‌ه هه‌ر دوو‬ ‫روداوه‌ک‌ه ل‌ه ئه‌نجامی خه‌باتی چینایه‌تی و سیاسیدا‬ ‫رویداوه‌‪ .‬بۆی‌ه چه‌ند‌ه ژن په‌یوه‌ندیدار‌ه به‌و دوو روداوه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه پیاوی ئازادیخواز پێویست‌ه خ��اوه‌ن��داری لێ‬ ‫بکات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنج‌ه ئه‌و دوو روداو‌ه‬ ‫هیچیان ل‌ه ئه‌نجامی تێکۆشان و خه‌باتی فێمێنیستی‬ ‫و یه‌کسانی جێنده‌ریدا نه‌بووه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌ئه‌نجامی‬ ‫خه‌باتێکی مرۆییانه‌دا رووب�ه‌ڕوی مه‌رگ بونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ل‌ه جێی خۆیدای‌ه بپرسین ئه‌ی بۆچی تایبه‌ت کراو‌ه‬ ‫ب‌ه رۆژی ژن‪ ،‬تا ئێستاش نه‌ته‌وه‌ی کورد ل‌ه چوار‬ ‫پارچه‌ی کوردستاندا توندوتیژی رۆژان‌ه رووبه‌ڕوی‬

‫ژنان‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‌ه ژنان دووجار رووبه‌ڕوی ئه‌شکه‌نج ‌ه‬ ‫و سته‌م ده‌ب��ن �ه‌وه‌‪ ،‬ل�ه‌الی�ه‌ک سیسته‌می دوژمنی‬ ‫داگیرکار و سه‌رده‌ست‪ ،‬له‌الیه‌کی دیکه‌و‌ه سته‌می‬ ‫خێزان و کۆمه‌ڵگه‌‪ .‬مێژووی کورد و کوردستان پڕه‌‬ ‫ل‌ه کاره‌ساتی دڵته‌زێن و به‌رده‌وامیش کاره‌ساته‌کان‬ ‫ل‌ه زی��ادب��وون��دان‪ ،‬جگ‌ه له‌کاره‌ساته‌کانی ئه‌نفال و‬ ‫کیمیابانکردن و کۆمه‌ڵکوژکردن و جینۆسایکردنی‬ ‫ژنانی کورد‪ ،‬ک‌ه هاوکات له‌گه‌ڵ پیاواندا له‌به‌ین‬ ‫ب���راون‪ ،‬جارێکی دیک‌ه خ��ودی پیاوی ک��ورد ژنان‬ ‫ده‌چه‌وسێننه‌و‌ه و ده‌ستدرێژی ده‌که‌ن‌ه سه‌ر و تیرۆریان‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬یان له‌ژێر فشاری ده‌رونی و جه‌سته‌یدا ناچاری‬ ‫خۆکوشتن و خۆسوتاندنیان ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر وه‌ک‬ ‫مشتێک ل‌ه خه‌روارێک دوو نمون‌ه بخه‌ین‌ه به‌رچاو‪،‬‬ ‫له‌و بڕوایه‌دام هیچی ل‌ه کاره‌ساتی خوشکانی میرابال‬ ‫که‌متر نیی‌ه و به‌ڵکو زۆر به‌ئازارتر و کرده‌وه‌یه‌کی‬ ‫وه‌حشیگه‌رانه‌تریشه‌‪ .‬یه‌که‌م‪ ،‬دوو خوشک ل‌ه سلێمانی‬ ‫ل‌ه سااڵنی رابردوو ب‌ه ناوه‌کانی (جوان و مه‌هاباد) به‌‬ ‫شێوه‌یه‌کی نامرۆڤان‌ه ل‌ه دوای غه‌د و سته‌ملێکردن‬ ‫زۆر ب‌ه شێوه‌یه‌کی دڕندان‌ه تیرۆر کران‪ ،‬ئه‌م کاره‌سات ‌ه‬ ‫نه‌ک گرنگی پێنه‌درا ته‌نانه‌ت بکوژه‌که‌شیان ساڵی‬ ‫رابردوو ئازادکرا‪ !!.‬پێویست بوو سه‌رجه‌م ژنانی باشوری‬ ‫کوردستان ب‌ه ته‌واوی بیروڕا جیاوازه‌کانه‌و‌ه له‌دژی‬ ‫ئازادکردنی بکوژانی ج��وان و مه‌هاباد بڕژانایاته‌‬ ‫سه‌ر شه‌قامه‌کان و ئه‌و نادادپه‌روه‌ریه‌یان له‌ده‌سه‌اڵت‬ ‫قه‌بوڵ نه‌کردایه‌‪ ،‬جێی نیگه‌رانیی‌ه که‌جگ‌ه ل‌ه هه‌ندێ‬ ‫ناڕه‌زایی سنوردار هیچ چاالکیه‌کی به‌رفراوان ئه‌نجام‬ ‫نه‌درا سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ده‌یان رێکخراو و کۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫تایبه‌ت ب‌ه ژنان هه‌یه‌‪ .‬دووه‌م‪ ،‬کاره‌ساتی دڵته‌زێن ل ‌ه‬

‫ژنان‬ ‫سه‌ره‌تای ساڵی (‪)2011‬دا رویدا ل‌ه چه‌مچه‌ماڵ‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ش رفاندن و دوات��ر کوشتنی ه �ه‌ردوو خوشک‬ ‫(شادی و شۆخان) بوو‪ ،‬ئه‌م دوو خوشکه‌ش ب‌ه هه‌مان‬ ‫شێو‌ه زۆر ب‌ه دڕندان‌ه و بێ ب‌ه زه‌ییان‌ه گولله‌باران‬ ‫کران و شه‌هیدکران‪ ،‬هیچ که‌سێکیش ب‌ه تۆمه‌تی‬ ‫ئ �ه‌و ت��اوان �‌ه گ �ه‌وره‌ی �‌ه دادگ��ای��ی ن�ه‌ک��را و ب��ۆ رای‬ ‫گشتی ئاشکرا نه‌کرا‪ ،‬بێگومان سه‌دان تاوانی له‌و‬ ‫ج��ۆر‌ه ل‌ه کوردستان ئه‌نجام دراو‌ه و به‌رده‌وامیش‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێ��ت‪ ،‬خوشکانی میرابال بوون ب‌ه هێمای‬ ‫به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی توندوتیژی دژ ب‌ه ژنان له‌جیهاندا‪،‬‬ ‫به‌اڵم خوشکانی کوردستان ک‌ه ل‌ه دوو کاره‌ساتی‬ ‫هاوشێوه‌دا تیرۆکران‪ ،‬نه‌بون ب‌ه هه‌وێنی یه‌کهه‌ڵوێستی‬ ‫و ته‌بایی و پێکهێنانی به‌ره‌یه‌کی هاوبه‌شی رێکخراو‬ ‫و سازییه‌کانی ژنان ل‌ه باشوری کوردستان‪ ،‬ئیدی‬ ‫چۆن مرۆڤ هیوای به‌و ژم��اری زۆر و زه‌وه‌ن��ده‌ی‬ ‫رێخکراوی ژنان هه‌بێت؟! ده‌بوو هه‌زاران ژن مانگرتن‬ ‫و رێپێوانیان ئه‌نجامبدای‌ه تا ئه‌وکاته‌ی ده‌سه‌اڵتیان‬ ‫ناچار ده‌ک��رد ب‌ه ئه‌رکی یاسایی خۆیان هه‌ڵسن و‬ ‫تاوانباران ب‌ه سزای ره‌وای خۆیان بگه‌یه‌نن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌سانی دیک‌ه په‌ند و عیبره‌تی لێ وه‌رگرن‪.‬‬ ‫خه‌باتی ژنانی باکور ئه‌زمونێکی نوێ‬ ‫کاتێ قسه‌له‌سه‌ر خه‌باتی ژنی کورد ده‌که‌ین پێویست ‌ه‬ ‫به‌کورتیش بێت ئاماژ‌ه به‌خه‌بات و تێکۆشانی ژنانی‬ ‫باکوری کوردستان بکه‌ین‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه هه‌ڵوه‌سته‌کردن‬ ‫له‌سه‌ر به‌ته‌ڤگه‌ربونی ژنانی باکوری کوردستان کاتی‬ ‫زۆری ده‌وێت تامێژوی ئه‌وتێکۆشان‌ه هه‌ڵسه‌نگێنین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئاماژه‌کردن به‌چه‌ند خاڵێک ئه‌زمون به‌خش ده‌بێت‪،‬‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬ ‫بێگومان ره‌وشی ژنانی باکوری کوردستان له‌رابردوودا‬ ‫زۆر له‌حاڵ و گوزه‌رانی ژنانی باشورخه‌راپتربوو‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫له‌باشوری کوردستاندا زه‌مینه‌ی خۆپه‌روه‌رده‌کردن و‬ ‫کاری سیاسی و رێکخراوه‌یی به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو‬ ‫بونی ه�ه‌ب��ووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌بیست ساڵی راب���ردوودا‬ ‫هه‌موو ده‌رفه‌تێک هه‌بوو‌ه بۆئه‌وه‌ی ژنان کاروچاالکی‬ ‫ئه‌نجام ب��ده‌ن‪ ،‬سه‌ره‌کی ترین م��ژار ک‌ه له‌مپه‌ر بووه‌‬ ‫له‌پێش ژنانی باکوری کوردستان م��ژاری ناسنامه‌‬ ‫و نکوڵی ک��ردن له‌کوردبونیان ب��وو‌ه له‌الیه‌ن رژێمی‬ ‫تورکیاوه‌‪ ،‬کاتێ ئاخاوتن به‌زمانی دای��ک یاساخ‬ ‫بێت ئیدی ده‌رفه‌تێک بۆکارێکی دیک‌ه نامێنێته‌وه‌‪،‬‬ ‫رێگری ل �ه‌وه‌ی م��رۆڤ به‌زمانی دای��ک گوزارشت‬ ‫له‌هه‌بونی خ��ۆی بکات هێدی هێدی ناسنامه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی ون ده‌که‌یت و له‌بۆته‌ی نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌ستدا‬ ‫ده‌توێته‌وه‌‪ ،‬ژنانی باکوری کوردستان له‌ره‌وشێکی به‌و‬ ‫شێوازه‌دابون‪ ،‬له‌گه‌ڵ به‌رپابونی شۆڕشی ئازادیخوازی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��ای حه‌فتاکاندا له‌ده‌ستپێکی‬ ‫بزاڤه‌که‌دا ژن به‌شداری کردوو‌ه رۆڵی کاریگه‌ری تێدا‬ ‫بینیوه‌‪ ،‬یه‌که‌م هه‌نگاو به‌فه‌رمی له‌خه‌باتی سیاسی‬ ‫و رێکخراوه‌ییدا له‌باکوری کوردستان که‌له‌مپه‌رێکی‬ ‫گ�ه‌وره‌ی تێکشکان و سه‌دایه‌کی مه‌زنی له‌ته‌واوی‬ ‫جیهاندا هه‌بوو‪ ،‬ئاخاوتنی به‌کوردی ژن‌ه تێکۆشه‌ری‬ ‫ن��اس��راوی ک��ورد (له‌یال زان��ا) بو به‌زمانی ک��وردی‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ای ن��ه‌وه‌ده‌ک��ان��دا‪ ،‬ه �ه‌رچ �ه‌ن��د‌ه ئه‌وهه‌نگاوه‌‬ ‫کاردانه‌وه‌ی توندی شۆڤێنیه‌کانی تورکی لێکه‌وته‌وه‌‬ ‫له‌یال زانا و هه‌ڤاڵه‌کانی راپێچی زیندن کران‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دانانی پشکۆیه‌ک بوو که‌ئێستا بڵێسه‌ی ئاگرێکی‬ ‫مه‌زنی شۆڕش و به‌رخۆدانه‌‪ ،‬له‌ناوه‌راستی نه‌وه‌ده‌کاندا‬

‫‪39‬‬ ‫خۆپێشاندان و ناره‌زایه‌کانی گه‌لی کورد له‌باکوری‬ ‫ک��وردس��ت��ان ب�ه‌ش��دارب��ون��ی ژن ژم��اره‌ی�ه‌ک��ی زۆرک��ه‌م‬ ‫ب��وون‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌ی له‌میتینگ‬ ‫و کۆبونه‌وه‌کانیاندا به‌ده‌یان هه‌زار ژنی کورد ده‌بینیت‬ ‫که‌له‌پیاوان به‌جۆشوگه‌رموگوڕترن و شه‌قاماکانی‬ ‫شاره‌کانی باکوری کوردستان و تورکیا ره‌نگاوره‌نگ‬ ‫ده‌که‌ن‪ ،‬ژنانی باکور به‌دروشمی (ئازادی کوردستان‬ ‫په‌یوه‌ست‌ه به‌ئازادی ژنی کورده‌وه‌) ده‌ستیان به‌خه‌بات و‬ ‫تێکۆشان کرد‪ ،‬ئێستا له‌شۆرشی شاخه‌و‌ه تاده‌گات‌ه ناو‬ ‫هۆڵی په‌رله‌مانی تورکیا و شاره‌وانیه‌کان و ته‌ڤگه‌ر و‬ ‫سازی و پارتی سیاسی ژنان ئه‌گه‌ر که‌سی یه‌که‌م‬ ‫نه‌بن ئ �ه‌و‌ه بێگومان که‌سی دووه‌م���ن‪ ،‬جگ‌ه ل�ه‌وه‌ش‬ ‫به‌فه‌رمی بڕیاردراو‌ه له‌سه‌رجه‌م داموده‌زگا کوردیه‌کاندا‬ ‫دبێت له‌هه‌ر کاروخه‌باتێکدا رێژه‌ی له‌سه‌داچل پشکی‬ ‫ژن��ان بێت‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر له‌هه‌ڵبژاردنیشدا له‌ورێژه‌یه‌‬ ‫زیاتریان به‌ده‌ست هێنا ئه‌وه‌مافی ره‌وای خۆیانه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫له‌باکوری کوردستان پارتی ئاشتی و دیموکراسی‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی کورد ده‌ک��ات‪ ،‬ئه‌وپارت‌ه خاوه‌نی‬ ‫بیست په‌رله‌مانتار‌ه هه‌شت که‌سیان ژنن‪ ،‬سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫پارته‌که‌ش به‌سیسته‌می هاوسه‌رۆکی به‌ڕێو‌ه ده‌برێت‬ ‫وات‌ه ژنێک و پیاوێک به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌ن‪ ،‬جگه‌له‌وه‌ش‬ ‫چه‌ندین ژن سه‌رۆکی شاره‌وانی سه‌رۆکی رێکخستنی‬ ‫شاره‌کان و ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نه‌کانی شاره‌وانی و ده‌زگا‬ ‫و سازییه‌کانی کوردستانن‪ ،‬ژن رۆڵێکی زۆرگرنگ و‬ ‫به‌رچاو ده‌بینن له‌باکوری کوردستان‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌پێش‬ ‫پیاوانه‌و‌ه نه‌بن له‌تێکۆشاندا ئ�ه‌وا ب���ه‌رده‌وام هاته‌ریب‬ ‫له‌هاوشانیان رێده‌که‌ن‪ ،‬باشتر‌ه بڵێن شۆرشی باکوری‬ ‫کوردستان ئێستا بوو‌ه به‌شۆرشی ژن‪.‬‬ ‫ئه‌نجام‪:‬‬ ‫به‌پێویستی ده‌زان��م پێشنیار بکه‌م بۆ رێکخراوه‌کانی‬ ‫ژن��ان��ی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌ر ب�ه‌چ��ڕوپ��ڕی‬ ‫به‌دواداچونێک بکه‌ن بۆئاشنابون به‌شێوازی خه‌بات و‬ ‫به‌رخۆدانی ژنان له‌باکوری کوردستان بێگومان سوود‬ ‫و قازانجێکی زۆرب��اش به‌ده‌ستده‌خه‌ن و ئه‌زمونێکی‬ ‫نوێ و رێبازێکی نوێ ده‌دۆزنه‌و‌ه بۆگه‌یشتن به‌ئازادی‬ ‫راسته‌قینه‌‪ ،‬ژنانی باکور له‌ماوه‌ی پازد‌ه ساڵدا توانییان‬ ‫خۆیان به‌رێکخستن بکه‌ن و ته‌ڤگه‌رێک به‌رپابکه‌ن‬ ‫که‌ببێت‌ه جێگه‌ی سه‌رنجی هه‌موو جیهان‪ ،‬له‌ساڵی‬ ‫رابردوو له‌کۆنگره‌یه‌کدا له‌شاری ئامه‌د زیاتر له‌ده‌هه‌زار‬ ‫ژن له‌ده‌وری یه‌کتر کۆبونه‌وه‌‪ ،‬چه‌ندین میوانی بیانی‬ ‫بانگهێشت کرابون زۆر به‌سه‌رسوڕمانه‌و‌ه له‌وته‌ڤگه‌ره‌‬ ‫مه‌زنه‌یان ده‌ڕوانی ک‌ه چۆن به‌ده‌رفه‌ت و ئیمکانێکی‬ ‫ک �ه‌م �ه‌و‌ه ژن��ان��ی ک��وردس��ت��ان گه‌یشتون به‌وئاسته‌و‬ ‫ئه‌وشۆڕش‌ه مه‌زنه‌یان به‌ئه‌نجام گه‌یاندووه‌‪ ،‬ئه‌مساڵیش‬ ‫ه���ه‌روه‌ک سااڵنی راب���ردوو هه‌شتی مارسیان کرد‬ ‫به‌که‌رنه‌ڤاڵێکی نه‌ته‌وه‌یی وسه‌رنجی هه‌مووالیه‌کیان‬ ‫بۆالی خۆیان راکێشا‪ ،‬دیمه‌نه‌کانی شاره‌کانی ئامه‌د‪،‬‬ ‫وان‪ ،‬شه‌رناخ‪ ،‬باتمان‪ ،‬جه‌زیره‌‪ ،‬سلۆپی‪ ،‬گه‌ڤه‌ر‪ ،‬ماردین‪،‬‬ ‫بایزید‪ ،‬رۆحا‪ ،‬دیلۆک‪ ،‬مێرسین‪ ،‬ده‌یان هه‌زار ژن له‌سه‌ر‬ ‫شه‌قامه‌کاندا بانگی ئازادییان ئ�ه‌دا‪ ،‬ته‌نها بینینی‬ ‫ئه‌ودیمه‌نان‌ه پێویستی به‌هیچ شرۆڤه‌یه‌ک نه‌ده‌کرد‪،‬‬ ‫هیوادارم ژنانی باشوری کوردستان به‌و هزرو رامانه‌وه‌‬ ‫تێکۆشان ئه‌نجام ب��ده‌ن ک‌ه له‌باکوری واڵت کاری‬ ‫پێده‌کریت نه‌ک ئ�ه‌وه‌ی له‌واڵتانی رۆژئ��اوا مرۆڤ‬ ‫ب �ه‌ره‌وداروخ��ان ده‌ب��ات و به‌ها وبیرۆزیه‌کانی له‌به‌ین‬ ‫ده‌بات‪.‬‬ ‫‪kurdoshwani@yahoo.com‬‬

‫~|‬

‫‪40‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫ژنان‬

‫خۆشه‌ویستی و ئه‌شقێک که‌ بۆ واڵت و گه‌له‌که‌ی‬ ‫خاوه‌ن ره‌نج و هه‌وڵ نه‌بێت‪ ،‬هیچ واتایه‌کی نییه‌‬

‫بابه‌تێک ک‌ه ده‌مانه‌وێت هه‌میش‌ه بیری لێبکه‌ینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ه��ێ��زێ��ک��ی وه‌ک����و ژن‪ ،‬ل���ه‌ژێ���رده‌س���ت���ی پ��ی��اوێ��ک� ‌ه‬ ‫خ���اوه‌ن تایبه‌تمه‌ندی به‌رهه‌مهێنان وخوڵقکاری‬ ‫نییه‌‪ ،‬ک �ه‌وت��ووه‌ت �‌ه ره‌وش��ێ��ک چ�ه‌ن��د‌ه بێچاره‌ییه‌و‌ه‬ ‫ومه‌حکومی ئه‌و پیاو‌ه بووه‌‪ .‬وه‌اڵمی ئه‌مه‌‪ ،‬رۆڵی‬ ‫توندوتیژییه‌‪ .‬کاتێک ک�ه‌ئ��اب��ووری ل �ه‌ده‌س��ت ژن‬ ‫ده‌رده‌که‌وێت‪ ،‬دیلیه‌تێکی ترسناک مسۆگه‌ر ده‌بێت‪.‬‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌کانی بایۆلۆژیکی ئاشکرا ده‌که‌ن ک‌ه ژن‬ ‫له‌دروست بوونی مرۆڤدا‪ ،‬خاوه‌ن رۆڵی سه‌ره‌کییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه له‌جه‌ست‌ه بڕاوه‌ته‌و‌ه نه‌ژن‪ ،‬به‌ڵکۆ پیاوه‌‪.‬‬ ‫ژن‪ ،‬بۆچی ئه‌وه‌ند‌ه به‌هه‌سته‌‪ .‬سۆزاویه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه له‌دیالیکتیکی پێکهاتنی گ�ه‌ردوون دانه‌بڕاوه‌‪.‬‬ ‫له‌قۆناخی شارستانیدا‪ ،‬له‌ئاستێکی ه �ه‌ر‌ه ژێ��ردا‬ ‫هێشتنه‌وه‌ی ژن‪ ،‬له‌به‌ر هه‌بوونی ژیری سۆزداریی ‌ه‬ ‫خ��ۆی��ی�ه‌ت��ی ک �ه‌ه �ه‌ت��ا رۆژی ئ �ه‌م��ڕۆ خ���اوه‌ن���داری‬ ‫لێکردووه‌‪ .‬ئه‌قڵی ژنی پڕ به‌هه‌ست له‌الیه‌ن ئه‌قڵی‬ ‫پیاوه‌و‌ه هه‌میش‌ه که‌م ده‌بینرێت وپیاو ده‌یه‌وێت ئه‌م ‌ه‬ ‫وه‌کو کاره‌کته‌ری ژن پێناس‌ه بکات‪.‬‬ ‫ئه‌قڵی پیاو ک�‌ه ل�ه‌الی�ه‌ن��ی شارستانییه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک��و‬ ‫جانه‌وه‌رێکی لێهاتووه‌‪ ،‬کاتێ ک‌ه ئ�ه‌م ک��رده‌وه‌ی�ه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ژن ڕه‌وا ببێنێت‪ ،‬ئایا چی دژ به‌کۆمه‌ڵگای‬ ‫مرۆڤ و ژینگ‌ه ناکات؟ راوه‌ستاندنی ئه‌م ئه‌قڵ ‌ه‬ ‫ته‌نیا به‌سه‌ر راستکردنه‌وه‌ی ئه‌خالق و سیاسه‌تی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌بێت ک‌ه له‌الیه‌ن پیاوه‌و‌ه شێوێندراوه‌‪.‬‬ ‫له‌راستیدا ئه‌م خه‌بات‌ه ده‌توانێت ببێت‌ه سه‌ره‌تایه‌ک‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ل�ه‌ب�ه‌ر رۆڵ��ی ئه‌قڵی ئانالیتیک دژ ب ‌ه‬ ‫سیسته‌می شارستانی گرنگی سیسته‌می شارستانی‬ ‫دیموکراتی جارێکی تر وه‌ک��و ئه‌رکێک ژیانی‬ ‫ده‌ستلێبه‌رنه‌دراو له‌به‌رامبه‌رماندایه‌‪ .‬ده‌بێت ئه‌قڵ‬ ‫نرخێکی مه‌زنی پێبدرێت‪ .‬ئه‌قڵی کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫راستییه‌که‌‪ .‬کۆمه‌ڵگا ئه‌و گۆڕه‌پانه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌قڵ تێدا‬ ‫کۆده‌بێته‌وه‌‪ .‬بێ هیوا بوون‪ ،‬هیچ واتایه‌کی نییه‌‪.‬‬ ‫له‌هه‌موو پیرۆزییه‌کاندا ده‌نگێک هه‌ی‌ه ک‌ه ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ئه‌قڵمان داوه‌ت‌ه ئێوه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت‪ ،‬ن‌ه بۆ شه‌ڕ بۆ خێر‬ ‫به‌کار بهێنرێت‪ ،‬ئه‌و کات‌ه ده‌توانن ببن به‌خاوه‌نی هه‌ر‬

‫پله‌داری"چینایه‌تی"‬ ‫وده‌وڵه‌تگه‌رایی هیچکاتێک‬ ‫له‌گه‌ڵ سروشتی ژندا‪،‬‬ ‫ناگونجێن‪ ،‬بۆی ‌ه له‌پێکهاته‌ی‬ ‫سیاسی‪ ،‬دژ به‌هیرارشی‬ ‫وده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تدا‪،‬‬ ‫پێویسته‌ بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫ئازادی ژن‪ ،‬خاوه‌ن رۆڵی‬ ‫پێشه‌نگ بێت‬

‫“‬

‫“‬

‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬

‫شتێک ک‌ه پێویستیتان پێیه‌تی‪ ،‬پێویست‌ه له‌م ده‌نگ ‌ه‬ ‫تێبگه‌ن‪ .‬ده‌نگی وی���ژدان وئه‌خالقی کۆمه‌ڵگاش‬ ‫ئه‌م‌ه ده‌ڵێت‪ .‬ده‌نگی هۆنه‌ری ئ��ازادی‪ ،‬ک‌ه وه‌کو‬ ‫سیاسه‌تی کۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ ،‬ئه‌مه‌مان پێده‌ڵێت‪ .‬خه‌باتی‬ ‫کۆمه‌ڵگای دیموکراتی‪ ،‬پراکتیکی ئه‌م ده‌نگه‌یه‌‪،‬‬ ‫سیسته‌می شارستانی دی��م��وک��رات��ی ت��ی��ۆری ئه‌م‬ ‫ده‌نگه‌یه‌‪.‬‬ ‫کلتوری سه‌رده‌ستی پیاوی پێنج هه‌زار ساڵ ک‌ه ژنی‬ ‫خستۆته‌و‌ه ژێر چه‌وساندنه‌و‌ه ئاوا کراوه‌‪ ،‬ئێم‌ه پێده‌ڵێن‬ ‫کلتوری ده‌ستدرێژی‪ ،‬ژن هیچ کاتێک له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫کلتوری ده‌ستدرێژی سه‌ری خۆی خوار نه‌کردووه‌و‬ ‫نه‌شیوویستوو‌ه ک‌ه سه‌ری خوار بکات‪ ،‬به‌اڵم له‌دژو‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م کلتوره‌ش ژیانکردن‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه ئاسان نییه‌‪.‬‬ ‫ئێم‌ه ده‌مانه‌وێت سه‌باره‌ت ب‌ه سیسته‌می سه‌رده‌ستی‬ ‫پیاو و ده‌سه‌اڵتیدا باسی وشه‌یه‌کی تاز‌ه بکه‌ین‪ .‬چه‌ند‬ ‫نووسه‌رێکیش باسیان کردووه‌‪ ،‬نووسه‌رێک به‌ناوی"‬ ‫جان برۆدێیه‌ر" نووسیوویه‌تی‪ ،‬به‌تایبه‌تی نووسینه‌کانی‬ ‫سه‌باره‌ت به‌سه‌رده‌ستی پیاوه‌‪ ،‬ئه‌و نووسه‌ر‌ه ک‌ه به‌ره‌گه‌ز‬ ‫فه‌ڕه‌نسییه‌‪ ،‬ئێستا ب��اس ل �ه‌ئ��ازادی ژن��ی فه‌ره‌نسا‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم کۆیالیه‌تییه‌ک ک‌ه ژنی فه‌ره‌نسایی‬ ‫ده‌ژی‪ ،‬هێنده‌ی کۆیالیه‌تی ژنێک ک‌ه له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ن��اوی��ن��دا ده‌ژی گ��ران �ه‌‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی ک �‌ه ل�ه‌ف�ه‌ره‌ن��س��ادا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌ی‌ه تۆزێکیش له‌ناو یه‌کتردا بێت وله‌ناو‬ ‫شته‌کانی ت��ردا‪ ،‬شاردرابێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌رۆژهه‌اڵتی‬

‫ناویندا ده‌سه‌اڵتییه‌ک له‌دژی ژنه‌‪ ،‬زیاتر ئاشکرایه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ن��ووس�ه‌ره‌‪ ،‬توانیوویه‌تی دیمه‌نێکی باش نیشان‬ ‫بدات‪ ،‬به‌اڵم نه‌یتوانیوو‌ه خاوه‌ن ئانالیزێکی باش بێت‪.‬‬ ‫وه‌ک��و کۆمه‌ڵناسێک له‌ئاکامی لێکۆڵینه‌وه‌کانی‬ ‫خۆیدا به‌شێوازێکی ره‌شبینان‌ه هه‌ڵسوکه‌وت ده‌کات‬ ‫و پێشنیاری ئه‌شقی بێکۆتا ده‌ک��ات‪ .‬ئ�ه‌و ده‌ڵێت‪،‬‬ ‫ژن ده‌توانن ته‌نها له‌رێگه‌ی ئه‌شقی بێکۆتا خۆیان‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌کانی ده‌س���ه‌اڵت رزگ��ار بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ب‌ه تێڕوانینێکی ئه‌وه‌ند‌ه الواز‌ه ب‌ه ئه‌شقه‌وه‌‪ ،‬تانوانن‬ ‫له‌ژێر ئه‌م بار‌ه قورسه‌دا ده‌رکه‌وین‪ .‬ئێمه‌ش ده‌ڵێین ن ‌ه‬ ‫ئه‌شقێک بێکۆتایی‪ ،‬به‌ڵکو دابڕانێکی بێکۆتایی‪.‬‬ ‫کاتێ ئێم‌ه باسی داب���ڕان ده‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬ئه‌م‌ه دابڕان ‌ه‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتی پیاوی پێنج ه�ه‌زار ساڵه‌‪ .‬پێویست‌ه ژن‬ ‫به‌شێوازێکی بێ کۆتایی له‌م ده‌سه‌اڵت‌ه داببڕێت‪.‬‬ ‫بۆ پێکهاتنی سیاسه‌ت پێویست‌ه ژن ئابووری خۆی‬ ‫پێکبهێنێت‪ ،‬پێویست‌ه ژن ئاکادیمیای سیاسه‌ت ئاوا‬ ‫بکات‪ .‬بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه ژن ئازاد ببن پێویستی به‌زانابوون‬ ‫وچاالکی سیاسی هه‌یه‌‪ .‬پێویست‌ه ئێم‌ه بتوانین ئه‌مان ‌ه‬ ‫ئاوا بکه‌ین‪ .‬ئ��ازادی ژن یاخود په‌یوه‌ندی نێوان ژن‬ ‫وپیاو به‌رێگای ئه‌شقی رۆمانسی یاخود به‌ئه‌شقی‬ ‫بێکۆتای ئازادی زایندییه‌و‌ه به‌ده‌ست ناخرێت‪ .‬کاتێک‬ ‫ده‌ڵێین ئه‌شقی بێکۆتا‪ ،‬ئێم‌ه باسی په‌یوه‌ندییه‌کانی‬ ‫ئه‌ڤین و رۆمانسی رۆژگ��اری ئه‌مڕۆمان ناکه‌ین‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و شته‌ی ک‌ه پێی ده‌ڵێین ئه‌شق وشه‌یه‌ک‌ه ک ‌ه‬ ‫له‌به‌ریتانیا له‌سه‌ده‌کانی(‪)18 ،17‬دا له‌رۆمانه‌کانی‬ ‫کۆندا باسی لێوه‌ده‌کرێت‪ ،‬بۆی‌ه ئێم‌ه باسی ئه‌شقی‬ ‫رۆمانسی ناکه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت به‌ئه‌شقی بێکۆتا‬ ‫بژین‪ ،‬پێویست‌ه ده‌رک به‌ئازادی بکه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر نا‪،‬‬ ‫ئێم‌ه باسی داخوازییه‌کانی زایندیش ناکه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫زایندییه‌تی هه‌بێت‪ ،‬پێویست‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌شقێکی‬ ‫بێ داوی ژیان بکات‪ .‬ده‌ڵێین ژن له‌سه‌ره‌تادا با له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌سه‌اڵتی پیاو به‌شێوازێکی بێکۆتایی داببڕێت‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫ده‌ڵێین‪ :‬ئ��ازادی بێکۆتایی‪ .‬ئ�ه‌و خۆشه‌ویستییه‌ی‬ ‫ک �‌ه خ���ۆی ن�ه‌س��پ��ێ��ردرێ��ت�‌ه زان���اب���وون ت�ه‌ن��ه��ا ده‌بێت ‌ه‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌کی غ�ه‌ری��زی‪ .‬باسی خۆشه‌ویستی‬ ‫دایک ده‌کرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش خۆشه‌ویستییه‌کی غه‌ریزی‬ ‫نییه‌‪ .‬خۆشه‌ویستی دای��ک گرنگه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم ده‌بێت‬ ‫خۆی نه‌سپێردرێت‌ه غه‌ریزه‌‪ ،‬ئاژه‌ڵه‌کانیش به‌شێوازێکی‬ ‫غه‌ریزی یه‌کتریان خۆش ده‌وێ��ت‪ .‬چۆله‌که‌یه‌کیش‪،‬‬ ‫خ���اوه‌ن غ�ه‌ری��زه‌ی��ی�ه‌ک��ی دای��ک��ان�ه‌ی�ه‌‪ ،‬به‌چکه‌کانی‬ ‫خ��ۆی به‌رێگای ئ�ه‌م غه‌ریزه‌ییه‌و‌ه خۆشی ده‌وێ��ت‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویستی پێویست‌ه زانابوونی تێدا هه‌بێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫کات‌ه ده‌بێت‌ه خۆشه‌ویستییه‌کی ب �ه‌وات��ا‪ .‬زان��اب��وون‬

‫ژنان‬

‫چییه‌؟ ئه‌مه‌ش بابه‌تێکی فه‌لسه‌فییه‌‪ ،‬فه‌لسه‌ف‌ه چۆن‬ ‫ده‌کرێت‪ ،‬مرۆڤ چۆن فێر ده‌بێت و بۆ زانینی ئه‌مان ‌ه‬ ‫پێویست‌ه کۆمه‌ڵناسی بخوێندرێته‌وه‌‪ ،‬پێویست‌ه مێژووی‬ ‫ه �ه‌ر شتێک ب��زان��رێ��ت‪ .‬پێویست‌ه ک �‌ه هه‌رشتێک‬ ‫له‌الیه‌نی مێژووییه‌و‌ه بناسرێت‪ .‬تێگه‌یشتنی ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌زانینی مێژووه‌و‌ه بستراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بابه‌تی ژن‪ ،‬بابه‌تێکی ژیانییه‌‪ .‬ئێم‌ه بابه‌تی ژن‪ ،‬وه‌کو‬ ‫بابه‌تی ژن وپیاو و منداڵ نابینین‪ .‬به‌و ڕه‌نگه‌ش‬ ‫نایبینین ک �‌ه ب��ۆت�‌ه ژن��ی ف�لان و ف�لان ک��ه‌س و‬ ‫یاخود بۆت‌ه ژنی کێ‪ .‬پرسی ژن‪ ،‬پرسێک‌ه خاوه‌ن‬ ‫مێژووییه‌کی پێنج هه‌زار ساڵه‌یه‌‪ .‬ژن ئه‌و‌ه پێنج هه‌زار‬ ‫ساڵ‌ه خنکێندراوه‌‪ ،‬بێ هه‌ناس‌ه هێشتراوه‌ته‌وه‌‪ .‬پرسی‬ ‫نامووسێکی چ��ۆن؟ پرسێکی گرنگه‌‪ .‬ئێم‌ه باش‬ ‫ده‌زانین ک‌ه له‌گه‌ڵ کورددا‪ ،‬نامووس چ واتایه‌کی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬کورد بۆ نامووس مرۆڤ ده‌کوژێت‪ .‬کوشتنی‬ ‫ل‌ه ژێر ناوی نامووس پێکده‌هێنرێت‪ .‬ئه‌م ژنان‌ه له‌ژێر‬ ‫ناوی ئایین و کلتووری باودا‪ ،‬ده‌ڵێین شتێک نییه‌‪،‬‬ ‫ئێم‌ه بۆ پاراستنی نامووسی خۆمان ده‌یکه‌ین‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ی ت��ر چ�ه‌م��ک��ی ن���ام���ووس‪ ،‬چه‌مکێکی‬ ‫ئایدئۆلۆژییه‌‪ .‬نامووس ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه به‌گشتی دڵ‬ ‫وده‌س���ت و زانستییه‌کانمان ب���ه‌ره‌و ئ���ازادی بچێت‪.‬‬ ‫نامووس له‌و‌ه دای‌ه و له‌وه‌ش ش��اردراوه‌ت�ه‌وه‌‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫وه‌اڵمی پرسیاری نامووسێکی چۆن؟ ژنێکی چۆن؟‬ ‫بده‌ینه‌وه‌‪ .‬ئێم‌ه باش ده‌زانین ک‌ه کورد چی له‌نامووس‬ ‫تێده‌گات‪ .‬ره‌وش��ی نامووسی ک���وردان له‌به‌رچاوه‌‪.‬‬ ‫گه‌لێک پالن له‌سه‌رکوردان هه‌یه‌‪ .‬پێویست ده‌کات‬ ‫ئه‌مان‌ه ببینرێت‪ ،‬چه‌مکی نامووسی راست بۆ ئازادی‬ ‫تێکۆشانه‌‪ .‬له‌م بابه‌ته‌دا ئه‌گه‌ر به‌چه‌مکێکی راستی‬ ‫ئازادییه‌و‌ه تێکۆشان بکه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌تا ده‌بین‌ه خ��اوه‌ن‬ ‫تێکۆشانێکی به‌هێز‪.‬‬ ‫به‌دڵنییایه‌و‌ه نامووس زایندیه‌تی"جنسییه‌ت" نییه‌‪،‬‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫نامووسی راست و گه‌وهه‌ری بانگێشه‌یه‌کی به‌هێزه‌‪.‬‬ ‫له‌په‌یوه‌ندییه‌کانی ئه‌شقی سه‌رمایه‌داریدا‪ ،‬ره‌نج نییه‌‪.‬‬ ‫خۆشه‌ویستی و ئه‌شقی راستیش نییه‌‪ .‬خۆشه‌ویستی‬ ‫و ئه‌شق‪ ،‬ره‌نجی ده‌وێت‪ .‬فه‌رهاد و شیرین نموونه‌ی‬ ‫ئه‌م یه‌که‌ن‪ .‬ئه‌م‌ه رووداوێک‌ه ک‌ه له‌هه‌رێمی بێستوون‬ ‫رووی داوه‌‪ .‬رووداوێکی مێژووییه‌‪ .‬فه‌رهاد بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫بگات‌ه شیرین‪ ،‬بۆ ئه‌شقه‌که‌ی ره‌نجێکی زۆر ده‌دات‪،‬‬ ‫ئازار ده‌کێشێت وشاخه‌کان کون ده‌کات‪ .‬له‌الیه‌کتره‌و‌ه‬ ‫پێویست‌ه بۆ ئه‌شقه‌که‌ی بتوانێت سه‌رده‌ستی وده‌سه‌اڵتی‬ ‫شای ئێرانیش برۆخێنێت‪ .‬کاتێک ک‌ه ناتوانێت له‌مه‌دا‬ ‫سه‌ربکه‌وێت‪ ،‬خۆی له‌شاخێک فڕێده‌دات خ��واره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌شقی راسته‌قین‌ه ئه‌مه‌یه‌‪ .‬خۆشه‌ویستی و ئه‌شقێک‬ ‫ک‌ه بۆ واڵت و گه‌له‌که‌ی خاوه‌ن ره‌نج وهه‌وڵ نه‌بێت‪،‬‬ ‫هیچ واتایه‌کی نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر زانستی گه‌وهه‌ری پێش نه‌که‌وێت وئیراده‌ی‬ ‫به‌هێز نه‌بێت‪ ،‬ئێم ‌ه ناتوانین له‌کلتووری ده‌ستدرێژی‬ ‫پیاو رزگار ببین‪ .‬ره‌وشی گه‌الن نموونه‌ی ره‌وشی‬ ‫ژنانه‌‪ .‬له‌سه‌ر گه‌لی کوردیش‪ ،‬به‌ژن بوون"ژنکۆکی"‬ ‫ده‌سه‌پێنن‪ .‬ئێمه‌ باسی کلتووری ده‌ستدرێژی پێنج‬ ‫ه�ه‌زار ساڵه‌ ده‌که‌ین‪ .‬ژن باش ده‌زان��ن که‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫کلتووری ده‌ستدرێژی ژن‪ ،‬چ واتایه‌کی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئیراده‌ و که‌سایه‌تی ژن‪ ،‬ئه‌مه‌ پێنج ه �ه‌زار ساڵ ‌ه‬ ‫تێک وپ��ێ��ک دراوه‌‪ .‬ژن ئ �ه‌گ �ه‌ری��ش ب��خ��وازێ��ت‪،‬‬ ‫ناتوانێـت ه �ه‌ب��وون��ی خ��ۆی بسه‌لمێنێت‪ .‬ژن ل ‌ه‬ ‫ب��واره‌ک��ان��ی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی‪ ،‬ده‌روون����ی‪ ،‬ئ��اب��ووری‪،‬‬ ‫سیاسی و کلتوورییه‌وه‌ ده‌وره‌دراوه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر پیاوێکی‬ ‫هه‌ر‌ه باشیش له‌گه‌ڵ ژنێکدا بێت‪ ،‬له‌نێوان بیست و‬ ‫چوار کاتژمێردا‪ ،‬ژن وه‌کو په‌ڕۆ لێده‌کات‪ .‬ئێستا‬ ‫ئه‌م یه‌که‌ له‌سه‌ر گه‌لی کوردیش به‌رێو‌ه ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫پرسی ژن‪ ،‬کلتووری ده‌ستدرێژی پێنج هه‌زار ساڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫چۆن ده‌ڵێین‪ ،‬پێویسته‌ بۆ ناسینی مارکس‪ ،‬پێویست ‌ه‬

‫‪41‬‬ ‫هیگل بناسی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه ببین ‌ه تێکۆشه‌رێکی‬ ‫ئ��ازادی ژن‪ ،‬پێویست ‌ه کلتووری ده‌ستدرێژیکه‌ری‬ ‫پێنج ه���ه‌زار س��اڵ ک�ه‌س�ه‌رده‌س��ت�ه‌ بناسرێت‪ .‬ئێم ‌ه‬ ‫دیالیکتیکی‪ ،‬کوێله‌ وسه‌رده‌ستی هیگل به‌شێوه‌ی‬ ‫دیالیکتیکی ژن وپیاوی سه‌رده‌ست وزۆردار شرۆڤ ‌ه‬ ‫ده‌که‌ین‪ .‬پێویسته‌ په‌یوه‌ندی نێوانیان باش ببینرێت‪.‬‬ ‫هیگل کێشه‌که‌ وه‌ک��و له‌نێوان کوێله‌و سه‌رده‌ست‬ ‫به‌ده‌ست ده‌گرێـت‪ ،‬به‌اڵم ئێم ‌ه وه‌کو کێشه‌ی نێوان‪،‬‬ ‫ژن وپیاوی فێڵباز به‌ده‌ست ده‌گرین‪ .‬باسی دابڕانی‬ ‫بێکۆتایین ئه‌شقی بێکۆتاییمان ک��ردب��وو‪ ،‬له‌چی‬ ‫داب��ڕان؟ داب��ڕان له‌کلتووری پێنج ه�ه‌زار ساڵ‪ .‬ژن‬ ‫پێویست ‌ه خۆی له‌خراپی پێنج ه �ه‌زار ساڵ ‌ه رزگار‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ئ���ازادی ژن‪ ،‬ئ���ازادی کۆمه‌ڵگایه‌‪ .‬ئ���ازادی ژن‪،‬‬ ‫ئازادی منداڵ وئ��ازادی کچانه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ژن ئازاد‬ ‫ببێت‪ ،‬ئه‌مانه‌ش ئ��ازاد ده‌ب��ن وپێشبکه‌ون‪ .‬ئ��ازادی‬ ‫ژن پێویست ‌ه به‌گوێره‌ی پێناسه‌ی خۆی دی��ارد‌ه و‬ ‫ناوه‌ڕۆک پێدا بکات‪ .‬ئازادی ویه‌کسانی کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌وانه‌یه‌ بۆ ژن‪ ،‬نه‌بێت ‌ه ئ��ازادی ویه‌کسانییه‌کی‬ ‫راسته‌وخۆ‪ .‬بۆی ‌ه هه‌وڵ و پێشخستنی تایبه‌تی ژنان‬ ‫گرنگه‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه بزووتنه‌وه‌ی دیموکراتی گشتی بۆ‬ ‫ژن‪ ،‬رێگا له‌به‌رده‌م ده‌رفه‌تی نوێتر بکاته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫دیموکراتی ه�ه‌ر له‌خۆییه‌و‌ه نایه‌ت‪ .‬پێویسته‌ ژن‬ ‫ئامانج و رێکخستن وهه‌وڵی خۆی دیموکراتی دیار‬ ‫بکات‪ .‬له‌ناو سیسته‌می کاپیتالیزمدا‪ ،‬شتی خه‌یاڵی‬ ‫خستنه‌‪ ،‬شوێنی راستیه‌کان ئه‌وه‌نده‌ پێشکه‌وتووه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ئه‌و سیسته‌مه‌‪ ،‬ده‌توانێت شتێکی وه‌کو پۆڕنۆ‬ ‫که‌ده‌بێت ‌ه ب��چ��ووک��ب��وون�ه‌وه‌ی ژن‪ ،‬وه‌ک���و ئ���ازادی‬ ‫پێناسه‌ بکات‪ .‬پێویست ‌ه له‌به‌رامبه‌ر به‌ئه‌قڵییه‌تی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت���پ���ارێ���زی پ���ی���او‪ ،‬زی��ه��ن��ی��ی�ه‌ت��ی س��روش��ت��ی‬ ‫ئازادیخوازی ژن‪ ،‬بتوانێت له‌گۆڕه‌پانی ئایدئۆلۆژیدا‪،‬‬ ‫قازانج بکات‪ ،‬پێویست ‌ه له‌بیرنه‌که‌ین که‌ ته‌سلیمیه‌ت‪،‬‬ ‫به‌ژنکردنی باو"ژنکۆکه‌" ن ‌ه جه‌سته‌یی‪ ،‬به‌ڵکۆ‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ .‬سه‌رچاوه‌ی ئه‌مه‌ ئه‌و کۆیالیه‌تیی ‌ه‬ ‫که‌ به‌زۆر له‌الیه‌ن ژنه‌وه‌ په‌سه‌ند کراوه‌‪ .‬بۆیه‌ پێش‬ ‫هه‌ر شتێک‪ ،‬پێویست ‌ه له‌گۆڕه‌پانی ئایدئۆلۆژیدا‬ ‫رامان و هه‌ستی ته‌سلیم بوون بڕوخێندرێت‪ .‬کاتێ‬ ‫ک ‌ه ئازادی ژن‪ ،‬روو ل ‌ه گۆڕه‌پانی سیاسی ده‌کات‪،‬‬ ‫پێویست ‌ه بزانین ک ‌ه رووب���ه‌رووی شه‌ڕێکی مه‌زن‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ .‬به‌ بێ ئه‌وه‌ی ک ‌ه له‌گۆڕه‌پانی سیاسیدا‪،‬‬ ‫سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێت‪ ،‬هیچ سه‌رکه‌وتنێکی تر‬ ‫هه‌میشه‌یی نابێت‪ .‬واتای سه‌رکه‌وتنی گۆڕه‌پانی‬ ‫سیاسی‪ ،‬له‌واتای ده‌وڵه‌ت بوونی ژندا نییه‌‪ ،‬به‌ڵکۆ‬ ‫دێته‌ واتای تێکۆشان به‌رامبه‌ر پێکهاته‌کانی ده‌وڵه‌ت‬ ‫و پله‌داری‪ .‬خوڵقاندنی پێکهاته‌کانی سیاسی ک ‌ه‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌وڵ���ه‌ت نییه‌‪ ،‬ئامانجی دیموکراتی‬ ‫وئ���ازادی ره‌گ���ه‌زی و کۆمه‌ڵگایه‌کی ژینگه‌یه‌‪.‬‬ ‫پله‌داری"چینایه‌تی" وده‌وڵه‌تگه‌رایی هیچکاتێک‬ ‫له‌گه‌ڵ سروشتی ژندا‪ ،‬ناگونجێن‪ ،‬بۆی ‌ه له‌پێکهاته‌ی‬ ‫سیاسی‪ ،‬دژ به‌هیرارشی وده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تدا‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئازادی ژن‪ ،‬خاوه‌ن رۆڵی پێشه‌نگ بێت‪.‬‬ ‫ته‌نیا به‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆیالیه‌تی له‌گۆڕه‌پانی‬ ‫سیاسیدا سه‌رکه‌وتنی مسۆگه‌ر ده‌بێت‪.‬‬

‫~|‬

‫‪42‬‬

‫بەیاننامه‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫له‌پێناوى ڕێگه‌کرتن له‌هه‌موو شکست‌و گه‌له‌کۆمه‌یه‌ک‬ ‫پێویست ‌ه پشت به‌هێزو تواناکانى گه‌ل ببه‌سترێت‬ ‫گه‌لى ک��ورد له‌و ڕۆژه‌ى ڕووب���ه‌ڕووى پارچه‌کردن‌و‬ ‫داگیرکه‌رى بۆته‌وه‌‪ ،‬بێوچان له‌تێکۆشاندا ب��وو‌ه بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانى ماف‌ه ڕه‌واک��ان��ى ل �ه‌ب��وارى نه‌ته‌وه‌یى‬ ‫‌و دیموکراتیدا‪ ،‬شانبه‌شانى ئه‌مان‌ه به‌به‌رده‌وامى‌و‬ ‫به‌مه‌به‌ستى گه‌له‌کۆمه‌و سه‌رکوتکردنى جواڵنه‌و‌ه‬ ‫و بزووتنه‌وه‌کانى گه‌لى ک��ورد‪ ،‬ڕێککه‌وتن له‌نێوان‬ ‫ده‌وڵه‌تانى ده‌سه‌اڵتدار له‌کوردستاندا و ده‌سه‌اڵتدارى‬ ‫جیهانى به‌ڕێو‌ه چووه‌‪ ،‬ئاشکرای‌ه ئه‌م گه‌له‌کۆمانه‌ش‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌ماى درزى نێوان کوردان‌و نه‌بوونى یه‌کیه‌تى‬ ‫له‌نێوان کورداندا و الوازى ل‌ه شێوازى کاروخه‌باتى‬ ‫تێکۆشان پێشکه‌وتووه‌‪ .‬یه‌کێک له‌الوازییه‌کانى‬ ‫زۆرب���ه‌ى زۆرى س�ه‌ره�ه‌ڵ��دان‌و ڕاپه‌ڕینه‌کانى گه‌لى‬ ‫کورد ئه‌و‌ه بوو‌ه ک‌ه سه‌رکردایه‌تى یان ڕێبه‌رایه‌تى‬ ‫ئه‌و تێکۆشان‌ه ل‌ه جیاتى پشتبه‌ستن به‌هێزو ئیراده‌ى‬ ‫گ�ه‌ل ل�ه‌ب��وارى م��اددى ‌و مه‌عنه‌ویدا پشتى خۆیان‬ ‫به‌ستوو‌ه به‌ده‌وڵه‌تێکى سه‌رده‌ست وه‌ک دۆستێکى‬ ‫ستراتیژى سه‌یریان ک��ردوو‌ه و هه‌موو ب��اوه‌ڕى خۆیان‬ ‫پێو‌ه گرێداو‌ه و له‌به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تێکى ده‌سه‌اڵتداریتر‬ ‫ش�ه‌ڕی��ان ب �ه‌رپ��اک��ردووه‌‪ ،‬ڕاستیه‌کى حاشاهه‌ڵنه‌گر‌ه‬ ‫سیسته‌م‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان هیچ کاتێک بێ به‌رامبه‌ر‬ ‫دۆستایه‌تى هیچ شۆڕش‌و بزووتنه‌وه‌یه‌کى کوردانیان‬ ‫نه‌کردووه‌‪ ،‬هه‌تا ئاستێک بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى خۆیان‬ ‫به‌کاریانهێناون و پاشان ده‌وڵ�ه‌ت�‌ه ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک��ان‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌ماى به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه هاوبه‌شه‌کانى خۆیان‬ ‫ڕێککه‌وتنیان ئه‌نجامداو‌ه و کاریان بۆ سه‌رکوتکردنى‬ ‫ئه‌و بزووتنه‌وان‌ه کردووه‌‪.‬‬ ‫نموونه‌ى ئه‌وان‌ه شۆڕشى شێح سه‌عید و سه‌ید ڕه‌زا‬ ‫و پاشان کۆمارى مهاباد و له‌دواییشدا جواڵنه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌یلول به‌پێشه‌نگایه‌تى مه‌المسته‌فاى ب��ارزان��ى که‌‬ ‫ل�ه‌وک��ات�ه‌دا ژم��اره‌ی�ه‌ک��ى زۆرى خه‌ڵکى کوردستان‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وجواڵنه‌وه‌یه‌دا ب��وون ‌و له‌هه‌موو ڕوێکه‌وه‌‬ ‫ئاماده‌ى فیداکارى بوون‪ ،‬ئه‌م تێکۆشان‌ه له‌الیه‌ن ڕژێمى‬ ‫ئێرانه‌و‌ه پشتگیرى لێ ده‌کرا‪ )36( .‬ساڵ پێش ئێستا‬ ‫و ل����ه‌(‪)1975/3/6‬دا ل‌ه ئه‌نجامى ڕێککه‌وتننامه‌ى‬ ‫نێوان عێراق ‌و ئێران ک‌ه ئاماده‌بوون سازش به‌رامبه‌ر‬

‫به‌یه‌کترى بکه‌ن ‌و کاریان کرد بۆ سه‌رکوتکردنى‬ ‫ئ�ه‌و ج��ۆاڵن�ه‌وه‌ی�ه‌‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ب��وو ئێران پشیتوانى خ��ۆى بۆ‬ ‫جواڵنه‌وه‌ى ئه‌یلول دابڕاندوو له‌ئه‌نجامدا بوو‌ه هۆکارى‬ ‫شکست‌و هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ى ئه‌و تێکۆشانه‌‪ ،‬له‌ئه‌نجامدا ئه‌م‬ ‫هه‌ره‌س‌ه بوو‌ه هۆکارى بێ باوه‌ڕى‌و بێ ئومێدى له‌ناو‬ ‫خه‌ڵکداو جارێکیتر تێکۆشانى گه‌لى ک��وردى به‌ره‌و‬ ‫دواوه‌‌و پاشداى کشاند ک‌ه ده‌توانین بڵێین کاردانه‌وه‌ى‬ ‫ئه‌م کاره‌سات‌ه تا ڕۆژى ئه‌مڕۆش له‌سه‌ر تاکى کورد‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬بێگومان گرینگ‌ه کاتێک مێژوو و ڕابردوو‬ ‫ده‌نرخێنین‪ ،‬پێویست‌ه ئ�ه‌زم��وون له‌که‌موکوڕیه‌کانى‬ ‫ڕابردوو وه‌ربگیردرێت‪ .‬له‌و کاته‌دا ئه‌که‌ر ئه‌و تێکۆشانه‌‬ ‫پشتى خۆى به‌هێزو ئیراده‌ى گه‌ل گرێبدای‌ه ک‌ه له‌هه‌موو‬ ‫کاتێک زیاتر ئاماده‌یى گه‌ل هه‌بوو و له‌هه‌مانکاتدا؛‬ ‫یه‌کیه‌تى له‌نێوان به‌ره‌ى کوردیدا بنیات بنرایه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رى‬ ‫ئه‌و‌ه هه‌بوو له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و گه‌له‌کۆمه‌ی‌ه به‌رخودانى‬ ‫بکردایه‌‌و له‌سه‌رپێ بمایه‌وه‌‪.‬‬ ‫وه‌ک هه‌موومان ده‌زانین ل‌ه (‪ )20‬ساڵى ڕابردووشدا‬ ‫بزووتنه‌وه‌ى ئازادیخوازانه‌ى گه‌لى کورد به‌ڕێبه‌رایه‌تى‬ ‫پارتى کرێکارانى کوردستان چه‌ندین جار ڕووبه‌ڕووى‬ ‫گ �ه‌ل �ه‌ک��ۆم �ه‌ى ن��ێ��وده‌وڵ��ه‌ت��ى ب���ۆت���ه‌وه‌‪ ،‬دواه �ه‌م��ی��ن‬ ‫گه‌له‌کۆمه‌ش (‪)15‬ی شوباتى ساڵى (‪)1999‬ب���وو‬ ‫ک‌ه ڕێبه‌رى گه‌لى کورد به‌ڕێز عه‌بدوڵاڵئۆجه‌النیان‬ ‫ده‌ستگیرکرد و ڕاده‌ستى ده‌وڵه‌تى تورکیایان کرده‌وه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ده‌توانین بڵێین له‌هه‌موو گه‌له‌کۆمه‌کانی تر‬ ‫قوڵترو سه‌خست تر بوو‪ ،‬به‌هۆکارى ئه‌وه‌ى بزووتنه‌وه‌ى‬ ‫ئ��ازادی��خ��وازى گه‌لى ک��ورد پشتى به‌هیچ هێزێکى‬ ‫ده‌ره‌کى نه‌به‌ستبوو سه‌رچاوه‌ی هێزى ماددى‌و مه‌عنه‌وى‬ ‫جه‌ماوه‌ر بوو وه‌ک هێزێکى دینامیکى به‌رده‌وام له‌خۆ‬ ‫نوێکردنه‌وه‌دا ب��وو و به‌هۆکارى به‌هێزى فه‌لسه‌فه‌و‬ ‫ئایدۆلۆژیاکه‌ى ئه‌م گه‌له‌کۆمه‌ی‌ه نه‌یتوانى ببێت‌ه مایه‌ى‬ ‫سه‌رکوتکردن ‌و باڵوبوونه‌وه‌ى ئه‌م شۆڕشه‌‪ ،‬جێگای‬ ‫خۆییه‌تی ک‌ه بڵێین پیالنگێڕى ئه‌مجاره‌یان هێزى خۆى‬ ‫ل‌ه درزى نێوان هێزو الیه‌نى کوردى وه‌رگرتووه‌و له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و بنه‌مای‌ه ئه‌سپى خۆى تاودا و له‌ڕۆژى ئه‌مڕۆشدا‬ ‫گه‌له‌کۆم‌ه به‌رده‌وام‌ه و هاوپه‌یمانى به‌هێز ده‌وڵه‌تانى‬

‫سه‌رده‌ست له‌کوردستاندا و داگیرکه‌رى جیهانى هه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ى بزووتنه‌و‌ه و تێکۆشانى بێ هێزو الواز بکه‌ن‬ ‫‌و بوونه‌ت‌ه به‌ربه‌ستى سه‌ره‌کى له‌به‌رده‌م گه‌له‌که‌مان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ى ده‌ستکه‌وتى نه‌ته‌وه‌یى‌و دیموکراتى خۆى به‌ده‌ست‬ ‫بهێنێت‪ ،‬ئه‌م هاوپه‌یمانیان‌ه ل‌ه ڕۆژگ��ارى ئه‌مرۆشدا‬ ‫ک‌ه شه‌پۆلى دیموکراتیخوازانه‌ى گه‌الن ڕۆژهه‌اڵتى‬ ‫ناوه‌ڕاست‌و باکورى ئه‌فریقا و کوردستان به‌گشتى‌و‬ ‫باشوورى کوردستانیش له‌ناویاندا گرتۆته‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫واتادار ببینین و هه‌موو هێز و الیه‌نێک به‌رپرسیارانه‌‬ ‫مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ڵ ڕه‌وشه‌که‌دا بکات و ب‌ه بێ پشتگیرى‌و‬ ‫پشتیوانى هێزى ده‌ره‌کى کاربکه‌ین بۆ گۆڕانکارییه‌کى‬ ‫ڕیشه‌یى‌و به‌رقه‌رارکردنى دیموکراتیه‌کى ڕاسته‌وخۆ‪.‬‬ ‫له‌جیاتى گوێگرتن له‌هێزى ده‌ره‌کى گوێ له‌داخوازى‌و‬ ‫ناڕه‌زاییه‌کانى گه‌ل بگریرێت‪ ،‬چونک‌ه ئه‌و ئه‌زموونه‌شمان‬ ‫ب���ه‌چ���اوى خ��ۆم��ان ب��ی��ن��ى‪ ،‬ئ��ه‌گ��ه‌ر گ����ه‌الن ب�ه‌ه��ێ��زو‬ ‫تواناکارى خۆیان کێشه‌کان چاره‌سه‌ر نه‌که‌ن‪ ،‬هیچ‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانێکى ده‌ره‌کى ناتوانێت ببێت‌ه هێزى چاره‌سه‌رى‬ ‫ئێم‌ه و وه‌ک ده‌سته‌ى کارگێڕى پارتى چاره‌سه‌رى‬ ‫دیموکراتى کوردستان که‌له‌سه‌ر هێڵى نه‌ته‌وه‌ییه‌کى‬ ‫دیموکرات کارو تێکۆشان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ین باوه‌ڕییه‌کى‬ ‫ته‌واومان به‌هێزى دینامیکى ئێراده‌ى پۆاڵینى گه‌ل هه‌یه‌‬ ‫بۆ چاره‌سه‌کردنى ته‌واوى کێشه‌کان ‌و به‌ده‌ستهێنانى‬ ‫مافى نه‌ته‌وه‌یى‌و دیموکراتیمان ل‌ه پێناوى ڕێگه‌گرتن‬ ‫له‌هه‌موو گه‌له‌کۆمه‌یه‌ک و دووبار‌ه بوونه‌وه‌ى مێژووى‬ ‫ڕه‌ش هه‌موو تواناکارییه‌کانمان ده‌خه‌ین‌ه گه‌ڕ له‌پێناوى‬ ‫دیموکراتیزه‌کردنى کۆمه‌ڵگا و هه‌موو داموده‌زگاکانى‬ ‫پ�ه‌رل�ه‌م��ان ‌و حکومه‌ت ل�ه‌ب��اش��وورى کوردستاندا و‬ ‫بۆچاره‌سه‌رکردنى پرس‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانمان بانگه‌وازى‬ ‫له‌هه‌موو هێزو الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کان له‌سه‌ر ئاستى هه‌ر‬ ‫چواربه‌شى کوردستان ده‌که‌ین بۆ سازدانى کۆنفرانسى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى کورد‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ى کارگێڕى‬ ‫پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان‬ ‫‪2011/3/6‬‬

‫پارتی چاره‌سه‌ری‪ :‬ســـــه‌رخۆشی له‌بنه‌ماڵه‌وکه‌ســــوکارو دۆستــــانـــــ‬ ‫ئ �ه‌م��ڕۆ ه�ه‌ڤ��اڵ��م��ان‪ ،‬ه �ه‌ڤ��اڵ"س �ه‌رک �ه‌وت محمد‬ ‫ص��دی��ق" ئ�ه‌ن��دام��ی رێکخستنه‌کانی پارتیمان‬ ‫ل���ه‌ش���اری س��ل��ێ��م��ان��ی ک��ۆچ��ی دوای�����ی ک���رد‪.‬‬ ‫کۆچی ه�ه‌ڤ��اڵ س �ه‌رک �ه‌وت محمد صدیق له‌م‬ ‫کاته‌دا‪ ،‬بۆ ئێمه‌ خه‌سارێکی مه‌زن و جێگای‬ ‫داخ وپ���ه‌ژاره‌ی���ه‌ک���ی زۆره‌ ب���ۆ پ��ارت �ه‌ک �ه‌م��ان‬ ‫وخه‌باتی رزگاریخوازی گه‌له‌که‌مان‪ ،‬هه‌ بۆی ‌ه‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر ن��اوی پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی‬

‫کوردستان پرسه‌و سه‌رخۆشی خۆمان ئاراسته‌ی‬ ‫بنه‌ماڵه‌وکه‌سوکارو دۆستان وئه‌ندامانی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ه����ه‌ڤ����اڵ س������ه‌رک������ه‌وت ل���ه‌ب���ن���ه‌م���اڵ���ه‌ی���ه‌ک���ی‬ ‫واڵت��پ��ارێ��زون��ی��ش��ت��م��ان��پ�ه‌روه‌رو دڵ��س��ۆزی خه‌باتی‬ ‫رزگ���اری���خ���وازی گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ب���وو و له‌ساڵی‬ ‫‪1997‬ه‌وه‌ پ��ه‌ی��وه‌ن��دی ب �ه‌رێ��زه‌ک��ان��ی خ�ه‌ب��ات��ی‬ ‫رزگ��اری��خ��وازی گه‌له‌که‌مان به‌ پێشه‌نگایه‌تی‬

‫پارتی کرێکارانی کوردستانه‌وه‌ گرتووه‌و وه‌کو‬ ‫کادێرێکی دڵسۆزی ئه‌و تێکۆشانه‌ بێ وه‌چان‬ ‫له‌نێوخه‌بات و کاروچاالکی ب �ه‌رده‌وام��دا بووه‌و‬ ‫ل�ه‌ک��ۆن��گ��ره‌ی ی�ه‌ک�ه‌م��ی دام��ه‌زران��دن��ی پارتی‬ ‫چ��اره‌س��ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان له‌ساڵی‬ ‫‪2002‬ه‌وه‌ ده‌بێته‌ ئه‌ندامێکی کارای ئه‌م پارته‌‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵ سه‌رکه‌وت محمد صدیق له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫که‌ تێکۆشه‌رێکی ماندوونه‌ناس و وه‌فادارودڵسۆز‬

‫بەیاننامه‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫‪43‬‬

‫له‌ساڵیادی راپه‌ڕین و دامه‌زاراندنی ‪PÇDK‬دا ساڵو ل ‌ه‬ ‫راپه‌ڕینی دیموکراتی گه‌له‌که‌مان‬ ‫له‌ بیسته‌مین ساڵیادی راپه‌ڕینه‌ شکۆداره‌که‌ی به‌هاری‬ ‫ساڵی ‪1991‬ی گه‌له‌که‌مان و نۆیه‌مین س��اڵ��ڕۆژی‬ ‫دامه‌زراندنی پارتیمان‪ ،‬پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬پیرۆزباییه‌کی گ �ه‌رم ئاڕاسته‌ی گه‌ل ‌ه‬ ‫تێکۆشه‌ره‌که‌مان وئازادیخوازنی کوردستان وسه‌رجه‌م‬ ‫کادیرو ئه‌ندام والیه‌نگرانی پارتیمان ده‌که‌ین‪ .‬هیوامان‬ ‫وایه‌ ساڵی ئاینده‌ ببێت ‌ه ساڵی سه‌قامگیربوونی بنه‌ماکانی‬ ‫دیموکراتی وچاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی گه‌له‌که‌مان‪.‬‬ ‫جه‌ماوه‌ری ئازادیخوازی کوردستان‬ ‫بیست ساڵ پێش ئێستا له‌ئه‌نجامی ئه‌و بارودۆخه‌ جیهانی‬ ‫وهه‌رێمییه‌ی که‌ هاته‌کایه‌و‌ه و رق ئه‌ستووری گه‌له‌که‌مان‬ ‫ب �ه‌رام��ب �ه‌ر رژێ��م��ی داگ��ی��رک �ه‌ری ب �ه‌ع��س‪ ،‬راپ�ه‌ڕی��ن��ی‬ ‫جه‌ماوه‌ره‌که‌مان به‌شکۆوه‌ به‌رپا بوو‪ .‬له‌ئه‌نجامی راپه‌ڕیندا‬ ‫به‌شێکی گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان و واڵت �ه‌ک �ه‌م��ان ل�ه‌ده‌س�ه‌اڵت��ی‬ ‫داگیرکه‌ری به‌عس رزگاری بوو‪ .‬بوینه‌ خاوه‌نی چه‌ندین‬ ‫دام وده‌زگای خۆماڵی‪ ،‬هه‌روه‌ها بوو‌ه هه‌وێنی روخاندنی‬ ‫رژێمی به‌عس و سه‌ره‌تایه‌کی نوێ بۆ ناوچه‌که‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫هیوای ئ �ه‌وه‌ی له‌ناخی هه‌موو تاکێکی کوردستاندا‬ ‫دروس��ت��ک��رد ک�ه‌ ئیدی بتوانێت ب �ه‌ئ��ازادی وله‌سایه‌ی‬ ‫سیسته‌مێکی دیموکراتیدا ژیان بگوزه‌رێنێت‪ ،‬به‌اڵم رۆژ‬ ‫له‌دوای رۆژ ئه‌و هیوایه‌ که‌مبویه‌وه‌و له‌جێگه‌ی ئه‌وه‌ بێ‬ ‫هیوایی و بێ باوه‌ڕی باڵی ده‌کێشا به‌سه‌ر کوردستاندا‬ ‫وهه‌تا ئێستا ده‌بینین ئه‌م بێ هیوایی و بێ باوه‌ڕیی ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر ده‌سکه‌وت وسیسته‌م رووی له‌زیادبوونه‌‪ .‬دیار‌ه‬ ‫هۆکاری سه‌ره‌کیش ئه‌وه‌یه‌ ک ‌ه رۆژانه‌ ده‌سکه‌وته‌کانی‬ ‫گ��ه‌ل ل �ه‌الی �ه‌ن ده‌س���ه‌اڵت���ه‌و‌ه ق���ۆرخ ده‌ک��رێ��ت و گ��ه‌ل و‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی له‌یه‌کتری داده‌بڕێندرێت‪.‬‬ ‫پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ه �ه‌ر‬ ‫له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنییه‌وه‌ ئاماژه‌ی به‌وه‌ ک��ردووه‌ ک ‌ه‬ ‫ته‌نیا و ته‌نیا ل�ه‌رێ��گ�ه‌ی تێکۆشانێکی دیموکراتی‬ ‫ونه‌ته‌وه‌ییه‌و‌ه ده‌توانرێت خاوه‌نداری له‌ڕه‌نج و زه‌حمه‌تی‬ ‫گه‌له‌که‌مان و ده‌سکه‌وته‌کانی راپه‌ڕین بکرێت‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆی ‌ه هه‌وڵیداوه‌ له‌ڕوانگه‌ی گه‌له‌و‌ه هه‌ڵوێست‪ ،‬رووداوو‬ ‫دیارده‌کانی بخوێنێته‌و‌ه وهه‌ڵوێستی خۆی نیشانبدات‪.‬‬ ‫ه�ه‌م��وو کاتێکیش داکۆکیکار ب��وو‌ه ل�ه‌گ�ه‌ل و هیچ‬ ‫کاتێک ئامانج و ده‌سکه‌وتی حزبی نه‌خستۆته‌ پێش‬ ‫ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی گ�ه‌ل�ه‌وه‌و سازشی له‌سه‌ر داخوازییه‌کانی‬ ‫جه‌ماوه‌ر نه‌کردووه‌و نایکات‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌ش هۆکار بوو‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی له‌کاتی دامه‌زراندنیه‌وه‌ هه‌تا ئێستا رووبه‌رووی‬

‫زۆرترین ناڕه‌وایی بووه‌ته‌و‌ه له‌الیه‌نی ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمه‌وه‌و‬ ‫هه‌تا ئێستاش ئ �ه‌م سیاسه‌ته‌ ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پارتیماندا‬ ‫په‌یڕه‌و ده‌ک��رێ��ت‪ .‬وات �ه‌ ده‌س�ه‌اڵت��ی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫چۆن گه‌ل وداخوازییه‌کانی په‌راوێز خستووه‌‪ ،‬به‌هه‌مان‬ ‫شێو‌ه خواستوویه‌تی پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستانیش په‌راوێز بخات‪ .‬دیار‌ه ئه‌م هه‌ڵسوکه‌وتانه‌ش‬ ‫پێچه‌وانه‌ی بنه‌ماکانی دیموکراتیه‌‪ .‬له‌ئه‌نجامی ئه‌م‬ ‫ج��ۆره‌ سشیاسه‌ته‌دای ‌ه ئه‌مڕۆ جارێکی تر جه‌ماوه‌ری‬ ‫گه‌له‌که‌مان په‌نای بردۆت ‌ه به‌ر راپه‌ڕین و خۆپێشاندان‬ ‫و ده‌خ��وازێ��ت کۆتایی ب�ه‌و سیاسه‌ته‌ بهێنێت ک ‌ه گه‌ل‬ ‫وبنه‌ماکانی دیموکراتی پ�ه‌راوێ��ز ده‌خ���ات‪ .‬ه�ه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫ده‌توانین ئه‌و راپه‌ڕین وخۆپێشاندانانه‌ی ئه‌مڕۆی جه‌ماوه‌ر‬ ‫ب ‌ه راپه‌ڕینی دیموکراتیانه‌ی ج�ه‌م��اوه‌ر به‌ناو بکه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر راپه‌رینی ب�ه‌ه��اری(‪)1991‬ب��ۆ کۆتایهێنان بوو‬ ‫بێت به‌ده‌سه‌اڵتی داگیرکاری رژێمی به‌عس وسه‌رکه‌وت‬ ‫له‌م ئامانجه‌یدا‪ ،‬ئه‌وا ئێمه‌ ئه‌م راپه‌رینه‌ی جه‌ماوه‌ر وه‌کو‬ ‫راپه‌رین له‌به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتداری و سته‌م و ناعه‌داڵه‌تی‬ ‫ن��اوخ��ۆی��ی ده‌بینین وپ��ێ��م��ان وای���ه‌ ده‌ت��وان��ێ��ت کۆتایی‬ ‫به‌ناعه‌داله‌تی وس��ت�ه‌م وگ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی سیاسی‪ ،‬ئ��ی��داری‪،‬‬ ‫ئابووری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی ناوخۆ بهێنێت وگه‌ل بکات ‌ه خاوه‌نی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی خۆی‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ ئێم ‌ه له‌یادی راپه‌ڕینی‬ ‫به‌هاری(‪)91‬و ساڵیادی دامه‌زراندنی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستاندا‪ ،‬به‌ پێویستی ده‌بینین که‌هه‌موو‬ ‫الی �ه‌ک له‌ڕوانگه‌ی پێویستی ج �ه‌م��اوه‌ره‌و‌ه روداوه‌ک���ان‬ ‫بخوێنینه‌وه‌ وهه‌ڵوێست نیشان بده‌ین‪ .‬پێویست ده‌بینین‬ ‫که‌ ده‌س���ه‌اڵت له‌هه‌رێمی کوردستاندا به‌به‌رپرسیاری‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت بکات وه�ه‌رچ��ی زووه‌ داخوازییه‌کانی‬ ‫جه‌ماوه‌ر پێک بهێنێت‪ ،‬چونکه‌ ڕه‌نگه‌ سبه‌ی دره‌نگ‬ ‫بێت بۆ وه‌اڵم��دان �ه‌وه‌‪ ،‬ئ�ه‌و کاته‌ به‌رپرسیارێتی یه‌که‌م‬ ‫ده‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆی ده‌سه‌اڵت‪ .‬له‌الیه‌کی تره‌وه‌ ئێمه‌ المان‬ ‫وایه‌ که‌ هه‌ر سێ الیه‌نی ئۆپۆزیسیۆنی ناو په‌رله‌مان"‬ ‫گ��ۆڕان‪ ،‬یه‌کگرتوو‪ ،‬کۆمه‌ڵ"یش پێویسته‌ هاوشێوه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت هه‌ڵسوکه‌وت نه‌که‌ن و بگه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ جه‌ماوه‌رو‬ ‫الیه‌نه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان‪ ،‬چونک ‌ه نه‌گه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫بۆ جه‌ماوه‌رو په‌ڕاویزخستنی ئه‌و الیه‌نانه‌ی ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانن پرسه‌کان قۆڵتر ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬نه‌ک چاره‌سه‌ری‬ ‫ده‌کات‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ پێویست ‌ه ئه‌وان داکۆکی له‌و‌ه بکه‌ن‬ ‫که‌ ده‌س �ه‌اڵت بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ جه‌ماوه‌ر و به‌شداریکردن‬ ‫له‌هه‌ر کۆڕوکۆبوونه‌وه‌یه‌کدا ببه‌ستنه‌وه‌ به‌گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ‬

‫جه‌ماوه‌ر و به‌شداری هه‌موو ئه‌و الیه‌نانه‌ی که‌هه‌تا ئێستا‬ ‫ده‌سه‌اڵت په‌راوێزی خستبوون‪ .‬هه‌ر به‌م بۆنه‌یه‌وه‌ بانگ‬ ‫له‌ جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان ده‌که‌ین که‌ به‌هۆشیاری‬ ‫وهه‌ستیارییه‌وه‌ چاالکییه‌کانی خۆیان په‌ره‌ پێ بده‌ن‬ ‫ورێگه‌ نه‌ده‌ن که‌ هیچ الیه‌نێک چاالکییه‌کانی گه‌ل‬ ‫بخاته‌ خزمه‌تی خۆیه‌وه‌‪ ،‬به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ هه‌موو الیه‌ک‬ ‫ناچار بکه‌ن که‌ خزمه‌تی داخوازییه‌کانی گه‌ل بکه‌ن‪.‬‬ ‫ئێمه‌ش وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫هه‌موو هه‌وڵ وتوانامان ده‌خه‌ینه‌ گه‌ڕ بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫ڕه‌وتی ڕووداوه‌کان ئاراسته‌یه‌کی دیموکراتیانه‌ بگرێت‬ ‫وک��ار ل�ه‌س�ه‌ر پ��رۆژه‌ ش �ه‌ش خاڵییه‌که‌مان ده‌ک�ه‌ی��ن و‬ ‫پێمان وایه‌ ئه‌م پرۆژه‌یه‌ ده‌توانێت چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی‬ ‫جه‌ماوه‌ر بکات ودیموکراتی‪ ،‬ئاشتی وئازادی‪ ،‬دادوه‌ری‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی سه‌قامگیر بکات وسه‌روه‌ری بۆ جه‌ماوه‌ر‬ ‫بگه‌ڕێنێته‌وه‌ و کۆتایی به‌گه‌نده‌ڵی له‌هه‌موو بواره‌کاندا‬ ‫بهێنێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ک��ی ت����ره‌وه‌ ئ��ێ��م�ه‌ وه‌ک����و پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان المان وایه‌ که‌ ئه‌و بارودۆخه‌‬ ‫جیهانی و هه‌رێمیه‌ی که‌ هاتۆته‌ ئ��اراوه‌ ده‌رفه‌تێکی‬ ‫ب��اش��ی دروس���ت���ک���ردووه‌ ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌رک��ردن��ی دۆزی‬ ‫نه‌ته‌وه‌که‌مان وئه‌مه‌ش ئه‌و ئه‌رکه‌ ده‌خاته‌ سه‌رشانمان‬ ‫که‌ له‌ڕوانگه‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ خاوه‌ن پرۆژه‌یه‌کی هاوبه‌ش‬ ‫وجددی بین بۆ ئه‌م قۆناخه‌ وئه‌نجامدانی کۆنفرانسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی وداڕشتنی ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ده‌بێت‬ ‫وه‌کو ئه‌رکێکی هه‌نووکه‌یی و ژیانی ببینین وکاری‬ ‫بۆ بکه‌ین‪ ،‬چونکه‌ له‌رێگه‌ی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫و ستراتیژی نه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ ده‌توانین وه‌کو گه‌لی کورد‬ ‫مۆرکی خۆمان له‌گۆڕانکارییه‌کانی ناوچه‌که‌و جیهان‬ ‫بده‌ین‪ .‬ئه‌مه‌ش بۆ خۆی جێبه‌جێکردنی ئاوات وهیوای‬ ‫شه‌هیدان و جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان وراپه‌ڕینه‌کانمانه‌‪.‬‬ ‫ــ سه‌ربه‌رز بێت راپه‌ڕین وگه‌له‌ ڕاپه‌ڕیوه‌که‌مان‬ ‫ــ نه‌مری بۆ شه‌هیدانی ئازادی‬ ‫ــ بژی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬

‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/3/4‬‬

‫ـــــی"ســــه‌رکه‌وت محمــــد صدیق" و ئه‌ندامانی پارته‌که‌مان ده‌که‌ین‬ ‫ب����وو ل �ه‌ه �ه‌م��ان��ک��ات��ی��ش��دا‪ ،‬ه��ۆن �ه‌رم �ه‌ن��دێ��ک��ی‬ ‫ب �ه‌ت��وان��اول��ێ��ه��ات��وو و ش��ای��س��ت�ه‌ ب���وو‪ .‬له‌ئاستی‬ ‫م��وراڵ وب���اوه‌ڕی به‌تێکۆشانی رزگ��اری��خ��وازی‬ ‫گه‌له‌که‌مان بێ دوودڵی وله‌ناخه‌وه‌‪ ،‬به‌شداریه‌کی‬ ‫چاالکانه‌ی ده‌ک��رد ورۆڵ��ی ده‌گ��ێ��ڕا وهه‌میش ‌ه‬ ‫خاوه‌ن هه‌ستێکی پاک وبێ گه‌ردی هۆنه‌ری‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ب��وو‪ .‬ئ �ه‌م رۆح��ه‌ ب���ه‌رزه‌ی هه‌ڤاڵمان‬ ‫له‌تێکۆشاندا وای کردبوو که‌ هه‌میشه‌ خۆی‬

‫له‌رێزه‌کانی پێشه‌وه‌ی تێکۆشاندا ببینێ و رۆح‬ ‫وم��وڕاڵ��ی به‌خشێوه‌ته‌ تێکۆشانه‌که‌مان‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆیه‌ ئێمه‌ وه‌کو هاوڕێبازانی هه‌ڤاڵ سه‌رکه‌وت‬ ‫محمد صدیق سۆزوپه‌یمانی خۆمان به‌ رێبازی‬ ‫ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان دووپات ده‌که‌ینه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫درێ��ژه‌ده‌ری رێ ورێبازی هه‌ڤاڵی تێکۆشه‌رمان‬ ‫به‌رنه‌ده‌ین وهه‌تا گه‌یشتنه‌ به‌ئامانج وئ��ازادی‬ ‫گه‌له‌که‌مان ب��ێ دوودڵ���ی ب��ره‌و ب �ه‌ب �ه‌رخ��ودان و‬

‫تێکۆشانی خۆمان بده‌ین‪ .‬جارێکی تر‪ ،‬به‌ناوی‬ ‫پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫س �ه‌رخ��ۆش��ی ل �ه‌ ن �ه‌م��اڵ �ه‌وک �ه‌س��وک��اری ه�ه‌ڤ��اڵ‬ ‫سه‌رکه‌وت و ئه‌ندامانی پارته‌که‌مان ده‌که‌ین‪.‬‬

‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/3/7‬‬

‫~|‬

‫‪44‬‬

‫بەیاننامه‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/3/20 | 4‬‬

‫ساڵیادی (‪)8‬ی ئادار ل ‌ه ژنانی ئازادیخوازی‬ ‫گه‌له‌که‌مان و جیهان پیرۆز بێت‬ ‫(‪)8‬ی ئادار رۆژی جیهانی ژنان ک‌ه وه‌ک سیمبۆلی‬ ‫ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئ����ازادی‪ ،‬یه‌کسانی ودی��م��وک��رات��ی ژن��ان‬ ‫ده‌ن��اس��رێ��ت‪ ،‬ئ��ێ��م �ه‌(‪ )PÇDK‬ئ �ه‌م رۆژ‌ه ب���ه‌رزو پیرۆز‬ ‫ڕاده‌گرین وپیرۆزبایی له‌ژنانی کوردستان وجیهان وته‌واوی‬ ‫ئازادیخوازانی جیهان ده‌که‌ین و له‌هه‌مانکاتدا ئازادی‬ ‫وسروشتی ژن وه‌ک هێزێکی سه‌ره‌کی و پێویست ده‌بینین‬ ‫بۆ تازه‌گه‌ری دیموکراتی‪ ،‬و له‌وباوه‌ڕه‌داین له‌بنبڕکردن‬ ‫وچ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێش‌ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا رۆڵ��ی‬ ‫سه‌ره‌کی ده‌بینێت‪ ،‬له‌م سونگه‌یه‌و‌ه ئێم‌ه وه‌ک هێزێکی‬ ‫تازه‌گه‌ری دیموکراتی له‌باشووری کوردستاندا په‌ره‌پێدانی‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی ئازادی ژنانی کوردستان وجیهان‪ ،‬پشتیوانی‬ ‫وهاوپه‌یمانێتی کردن له‌گه‌ڵیدا به‌ئه‌رک‌ه پێشینه‌ییه‌کانی‬ ‫خ��ۆم��ان��ی داده‌ن��ێ��ی��ن ول�ه‌ک��اروت��ێ��ک��ۆش��ان��ی س�ه‌رل�ه‌ن��وێ‬ ‫بونیادنانه‌وه‌دا وه‌ک هێزێکی حاشا هه‌ڵنه‌گری ده‌بینین‪.‬‬ ‫ژنانی ئازادیخوازو جه‌ماوه‌ری به‌شه‌ره‌فی گه‌له‌که‌مان‬ ‫له‌رۆژێکی وادا که‌هاوکات‌ه له‌گ‌ه ‌ڵ راپه‌ڕین‌ه شکۆداره‌که‌ی‬ ‫به‌هاری(‪)1991‬دا وهه‌روه‌ها له‌گه‌ل خۆپێشاندان وراپه‌ڕین ‌ه‬ ‫تازه‌که‌ی ئه‌مساڵدا ک‌ه ژنانی کورد وئازادیخواز ڕۆڵێکی‬ ‫گ���ه‌وره‌و به‌رچاویان تێیدا هه‌ی‌ه ک‌ه ب��ۆج��اری یه‌که‌م ‌ه‬ ‫له‌مێژوودا ژنان به‌ئیراده‌ی راسته‌قینه‌ی خۆیان شه‌پۆل‬ ‫به‌شه‌پۆل به‌هه‌ستێکی به‌رزوشۆڕشگێڕان‌ه و به‌یه‌کێتی‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌نجانی واڵتپارێزو رۆشنبیران وت �ه‌واوی هێز‌ه‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌کاندا جێگای خۆیانی تێدا ده‌گرن و هیواو‬ ‫ئۆمێدی سه‌رکه‌وتن و ئاینده‌یه‌کی باش به‌گه‌ل‌ه سته‌م‬ ‫دیده‌که‌مان ده‌به‌خشن‪.‬‬

‫ئێم‌ه الم���ان وای���‌ه سه‌رخستنی ش��ۆڕش��ی گه‌له‌که‌مان‬ ‫له‌باشووری کوردستاندا به‌شۆڕشی ژندا تێپه‌ڕ ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ش ل �ه‌ڕێ��گ �ه‌ی ش��ۆڕش��ی ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ای ژن و‬ ‫به‌هێزکردنی رێکخستنی و رێزه‌کانی ژنانه‌و‌ه ده‌بێت‪.‬‬ ‫بێگۆمان ئه‌مه‌ش به‌بێ په‌روه‌رد‌ه وبوێری وفیداکاری ژنان‬ ‫فه‌راهه‌م نابێت‪ .‬ژنانیش بۆ ئه‌وه‌ی بتوانن له‌م هه‌ڵمه‌ت ‌ه‬ ‫نوێیه‌ی ش��ۆڕش��ی ب��اش��ووردا ج��ێ بگرن و له‌ده‌رفه‌تی‬ ‫ب �ه‌ره‌و پێشه‌و‌ه ڕۆشتنی ڕه‌وش��ی نوێدا خ��اوه‌ن ڕۆڵ بن‬ ‫پێویست‌ه هه‌رچی کۆسپ‌ه کۆنه‌کان‌ه وه‌ک باوکساالری‬ ‫و پیاوساالری و حزبی وبنه‌ماڵه‌یی و عه‌شیره‌تگه‌رایی‬ ‫ببه‌زێنن و هه‌تاکو دوای��ی بێ دوودڵ��ی له‌سه‌ر بناغه‌ی‬ ‫پێکه‌و‌ه تێکۆشان کردن و پێکه‌و‌ه سه‌رکه‌وتن هه‌موو بیرو‬ ‫هێزی ئافرێنه‌ری ژنان به‌شدار بکه‌ن‪ ،‬هه‌روه‌ک بێکه‌سی‬ ‫شاعیر ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫نێرۆ مێ هه‌ردوو ب‌ه جووت‌ه بۆ وه‌ته‌ن هه‌وڵێ نه‌ده‌ن دوور‌ه‬ ‫ده‌رچوونی له‌دیلی مه‌ل به‌باڵێ نافڕێ‪.‬‬ ‫ل‌ه پێناوی ئه‌نجامدانی شۆڕشی ژن و زهنیه‌تدا ئێم ‌ه‬ ‫ل�ه‌راب��ردوودا هه‌وڵمانداوه‌و لێر‌ه ب �ه‌دواوه‌ش هه‌وڵده‌ده‌ی بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی هاوسه‌نگس کۆمه‌اڵیه‌تی له‌ننێوان هه‌ردوو ڕه‌گه‌زدا‬ ‫دروست بکه‌ین و له‌م ڕێگه‌یه‌و‌ه کۆتایی به‌و نابه‌رابه‌ریی ‌ه‬ ‫بهێنین ک‌ه له‌نێوان ژن و پێاودا په‌یڕه‌و ده‌کرێت و ژن بووه‌ت ‌ه‬ ‫قوربانی تێیدا و له‌ئه‌نجامیشدا رۆژ نی‌ه به‌ششێوه‌یه‌ک‬ ‫له‌شێوه‌کان گوێبیستی ئ�ه‌و‌ه نه‌بین ک‌ه ژنێک یاخود‬ ‫زیاتر ڕووبه‌ڕووی توندوتیژی یاخود ده‌ستدرێژی ده‌بێته‌وه‌‪،‬‬ ‫یان ژنێک کۆتایی به‌ژیانی خۆی دێنێت یاخود کۆتایی‬

‫به‌ژیانی ده‌هێنرێت و لێپرسینه‌وه‌یه‌کی جددیش له‌م ڕه‌وش ‌ه‬ ‫ناکرێت و زۆر جاریش له‌بن ناوی شوشتنه‌وه‌ی ئابڕوودا‬ ‫ڕه‌وایی ده‌درێت به‌م تاوانانه‌‪ .‬ده‌سه‌اڵت به‌بێ خه‌م مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌م دۆسیانه‌دا ده‌ک��ات و الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کان و‬ ‫رێکخراوه‌کانی ژنان و مافی مرۆژیش خاوه‌نی هه‌ڵوێستی‬ ‫شیاو نین بۆ ڕێگ‌ه گرتن له‌م بارودۆخه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫تر باری ژنانی قورس ک��ردووه‌‪ .‬ئێم‌ه پێمان وای‌ه ده‌بێت‬ ‫له‌م ساڵ یاده‌دا ئیتر کۆتایی به‌و هه‌ڵوه‌ست‌ه بهێنین ک ‌ه‬ ‫پرسی ژن و ڕه‌گه‌زی ده‌کرێت‌ه پاشکۆی پرس‌ه نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫و ژیانییه‌کان و پێویست‌ه وه‌کو پرسگرییه‌کی سه‌ره‌کی‬ ‫ئه‌م پرس‌ه بگرین‌ه ده‌س��ت‪ .‬به‌مڕه‌نگ‌ه ده‌توانین بنه‌مای‬ ‫سیسته‌مێکی دی��م��وک��رات��ی ل �ه‌ب��اش��ووری کوردستاندا‬ ‫دابنێین‪.‬‬ ‫له‌کۆتاییدا ده‌ڵێین سیسته‌می زاڵی ده‌سه‌اڵتداری پیاو‬ ‫جێگای ئه‌ساره‌ت ودیلی نه‌ته‌وه‌ی ژن و مرۆڤایه‌تی بوو‬ ‫و به‌درێژایی مێژووی خۆی و‌ه به‌هه‌موو فۆرمه‌کانییه‌و‌ه‬ ‫هیچ هیوایه‌کی ب‌ه ژن نه‌به‌خشی ونه‌بوو‌ه چاره‌سه‌ری‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆی‌ه ئه‌رکی دیرۆکی مرۆڤ بوون و ژن بوون ته‌نها‬ ‫له‌ئاواکردنی سیسته‌می عه‌داڵه‌ت وحه‌قیقه‌تی خۆمان‌ه و‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بنچینه‌ی‌ه رێزوسه‌رکه‌وتن بۆ هه‌موو ژنانی‬ ‫ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان وجیهان ده‌خوازین‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫(‪)8‬ی مارسی ‪2011‬‬

‫هه‌ڵه‌بج ‌ه هه‌تا ئێستا بانگی سه‌رکه‌وتن و ئازادی و یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییمان لێده‌کات‬

‫رۆژی (‪)16‬ی ئ����اداری (‪ )1988‬ڕژێ��م��ی به‌عسی‬ ‫ڕه‌گه‌زپه‌رست و فاشیستی ئێراق بۆمبارانی کیمیایی‬ ‫ش��اری "هه‌ڵه‌بجه‌" ب��ووک��ی ش����اره‌زووری ک��رد‪ ،‬له‌چه‌ند‬ ‫چرکه‌یه‌کدا ئه‌م شار‌ه ڕه‌نگینه‌ی شه‌هید کرد و له‌ئه‌نجامدا‬ ‫پێنج هه‌زار مرۆڤی کورد شه‌هید و پانزد‌ه هه‌زار برینداربوون‬ ‫و سه‌دان هه‌زاریش له‌سه‌ر زێدی باوو باپیرانیان ئاوار‌ه بوون‪،‬‬ ‫به‌مه‌ش هه‌ڵه‌بج‌ه بوو‌ه زامێکی گه‌ور‌ه و قووڵی گه‌لی کورد‬ ‫و هاوشێوه‌ی هێروشیما وناکازاکی بوو‌ه مۆرکێکی ڕه‌ش‬ ‫به‌ناوچاوانی داگیرکه‌ران و ئیمپریالیزمی سه‌رمایه‌داری‬ ‫جیهانی ک�‌ه له‌ده‌رئه‌نجامی چه‌ک‌ه کۆکوژییه‌کانی‬ ‫ئ �ه‌و سیسته‌م‌ه ک�ه‌دخ��ۆره‌ی�‌ه ک�ه‌ل�ه‌ن��اوده‌س��ت وچڕنۆکی‬ ‫دیکتاتۆره‌کانی جیهاندا دایناو‌ه بۆتۆقاندن وسڕێنه‌وه‌ی‬ ‫گه‌الن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی ئه‌م هێرش‌ه هۆڤانه‌یه‌ی داگیرکه‌رانی کوردستان‬ ‫له‌مێژوودا که‌م وێنه‌بوو که‌چی له‌وساته‌دا هه‌ست وویژدانی‬ ‫دونیا له‌ئاستی ئه‌م جینوساید‌ه گه‌وره‌ی سه‌رگه‌لی کوردی‬ ‫بێ که‌س ومه‌زلووم‌ه نه‌جوواڵ و به‌تایبه‌تیش ئه‌مریکاو‬ ‫رۆژئ���اوا خۆیان لێ ک���ه‌ڕوالڵ ک��ردو له‌سه‌رتاوانبارانی‬ ‫ئه‌م کۆمه‌ڵکوژیی‌ه دژ به‌مرۆڤایه‌تیی‌ه هیچ بڕیارێکیان‬ ‫نه‌چه‌سپاند‪ ،‬ئه‌م بێ هه‌ڵوێستی‌ه وایکرد ده‌ستی نگریسی‬ ‫دیکتاتۆری به‌عسی خۆێنڕێژ"سه‌دام" کراوه‌تر بێت هه‌ربۆیه‌‬ ‫دوای تاوانی هه‌ڵه‌بج‌ه ک�ه‌ه�ه‌زاران رۆڵ �ه‌ی گه‌له‌که‌مان‬ ‫له‌یه‌ک ساتدا گیانیان له‌ده‌ستدا شااڵوی به‌دناوی ئه‌نفاڵی‬ ‫له‌ناوبردن وسڕینه‌وه‌ی ڕه‌سه‌نایه‌تی گه‌له‌که‌مان ئه‌نجام بدات‬ ‫و سه‌رتاپای باشووری کوردستانی وێران کرد و گوندێکی‬ ‫له‌سه‌ر پێ نه‌هێشته‌وه‌‪ ،‬که‌ئه‌مه‌ش شه‌رمه‌زاری و ڕووڕه‌شی‬ ‫یه‌کی دیکه‌ی بۆ داگیرکه‌ران وئه‌مریکا ورۆژئاوا تۆمار‬ ‫کرد‪.‬‬

‫ل �ه‌م رۆژ‌ه ش���ک���ۆداره‌دا ئێم‌ه وه‌ک پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان سه‌ری رێزونه‌وازش بۆ شه‌هیدانی‬ ‫هه‌ڵه‌بج‌ه وسه‌رجه‌م شه‌هیدانی کوردوکوردستان داده‌نوێنین‬ ‫و سۆزی خۆمان تاز‌ه ده‌که‌ینه‌و‌ه بۆ به‌رده‌وامی ب‌ه ئاواته‌‬ ‫پیرۆزه‌که‌یان و له‌م ساڵیاده‌دا وه‌بیری ده‌خه‌ینه‌و‌ه که‌هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫داخوازی یه‌کێتی هه‌رچوارپارچه‌ی کوردستانی دروست‬ ‫کرد‪ ،‬هه‌روه‌ها یه‌کبوون وڕۆحی گه‌لی کوردستانی بۆ‬ ‫ئازادی وبرایه‌تی گه‌النی جۆشترو به‌هێزتر کردو سه‌ڵماندی‬ ‫ک‌ه بێ که‌سیمان ئیدی نابێت‌ه الوازیمان؛ چونک‌ه به‌شه‌هید‬ ‫بوونی هه‌ڵه‌بج‌ه گه‌لی ئێم‌ه ترس ومردنی کوشت وبوو‬ ‫به‌قه‌ڵغانی پاراستنی هه‌بوون وپێکهێنانی یه‌کێتی ڕۆحی‬ ‫وژی��ان ک��ردن ب�ه‌ئ��ازادی‪ .‬هه‌ر بۆی‌ه په‌یامی ئێم‌ه پارتی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی کوردستان بۆ ئ�ه‌ن��دام ودۆس��ت‬ ‫وته‌واوی گه‌له‌که‌مان ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه به‌رپرسیارێتی وهه‌ستێکی‬ ‫به‌رزی تێکۆشان ئه‌م ڕۆژ‌ه بکه‌ین‌ه وێستگه‌یه‌کی سه‌ره‌کی‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌ئاستێکی به‌رزی واڵتپارێزی وئازادیخوازی‬ ‫که‌هێژای کوردستان بێت و له‌هه‌رکات زیاتر وبه‌خرۆش‬ ‫تر خۆ یه‌کبخه‌ین وببین‌ه یه‌ک هه‌بوون؛ چونک‌ه هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ه�ه‌ت��ا ئێستا بانگی س �ه‌رک �ه‌وت��ن و ئ����ازادی ویه‌کێتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییمان لێده‌کات‪ ،‬هه‌ر بۆ ئه‌مه‌ش باشترین بیرهێنانه‌وه‌و‬ ‫خاوه‌ن ده‌رکه‌وتن له‌هه‌ڵه‌بج‌ه وله‌شه‌هیدان پاراستنی هه‌بوون‬ ‫وپێکهێنانی ئازادی گه‌لی کوردستانه‌و ته‌نها رێ ورێباز‬ ‫بۆ رێگه‌گرتن له‌هه‌رجینوسایدێکی تری سه‌رگه‌له‌که‌مان‬ ‫یه‌کگرتن وبه‌ستنی کۆنفرانسێکی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتییه‌‬ ‫بۆ دارشتنی ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی بۆ ئه‌وه‌ی پێکه‌وه‌‬ ‫تێکۆشین هه‌ڵه‌بج‌ه وه‌ک جینوساید و وه‌ک ناسنامه‌ی‬ ‫گه‌لی کورد له‌دونیادا بناسرێت و ببێت‌ه قه‌اڵیه‌کی پاراستنی‬ ‫گه‌له‌که‌مان له‌هه‌مبه‌ر هه‌ر هه‌ولێکی داگیرکه‌ران بۆ‬

‫جینوسایدکردنی گه‌له‌که‌مان و هه‌وڵ بده‌ین قه‌ره‌بووی ئه‌و‬ ‫مه‌زلوومیه‌ته‌مان بۆ بکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌م رۆژه‌دا ده‌ستخۆشی له‌هه‌وڵی ه��ێ��ژای کۆنگره‌ی‬ ‫نیشتمانی کوردستان و فراکسیونی چه‌په‌کان ده‌که‌ین‬ ‫له‌په‌رله‌مانی ئه‌وروپا که‌ل‌ه (‪)16‬ی ئ��اداری ئه‌مساڵدا‬ ‫ک��ۆن��ف��ران��س��ێ��ک ب��ۆ رۆژی ش �ه‌ه��ی��دک��ردن��ی هه‌ڵه‌بجه‌‬ ‫ده‌به‌ستن وئێمه‌ش پشتگیری ئامانجه‌کانیان ده‌که‌ین که‌‬ ‫بۆجینوسایدناساندنی هه‌ڵه‌بجه‌ی‌ه له‌ده‌زگا نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کاندا‬ ‫و بۆ ئه‌وه‌ی وه‌ک ناسنامه‌ی گه‌لی کورد بناسرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌م ی��اده‌دا ئێم‌ه وه‌ک گه‌لی ک��ورد پێویسته‌‬ ‫زیاتر ئاماد‌ه بین وباشترخۆمان به‌رێکخستن ویه‌کگرتوو‬ ‫بکه‌ین بۆ ئ�ه‌و گۆڕانکارییانه‌ی ل�ه‌رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین‬ ‫رووده‌دات و بۆ سه‌ده‌ی بیست ویه‌ک که‌سه‌ده‌ی ئازادی‬ ‫گه‌النه‌‪ ،‬س�ه‌ده‌ی نه‌مانی رژێم‌ه کۆنه‌و دیکتاتۆره‌کانه‌‪،‬‬ ‫و بۆ ئه‌مه‌ش پێویست ده‌سه‌اڵت له‌باشووری کوردستاندا‬ ‫داخوازیی‌ه ڕه‌واک��ان��ی گه‌له‌که‌مان له‌یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ودیموکراتی وخزمه‌ت گوزاریدا جێبه‌جێ بکات وله‌کۆتاییدا‬ ‫بانگه‌وازی له‌گه‌له‌که‌مان له‌هه‌رچوارپارچه‌که‌ی واڵتدا‬ ‫ده‌که‌ین که‌ساڵیادی کاره‌ساتی هه‌ڵه‌بج‌ه بکه‌ین‌ه بناغه‌ی‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی جه‌ماوه‌ری وهه‌ڵوێستی یه‌کێتی وپاراستنی‬ ‫ه�ه‌ب��وون و ئ���ازادی خۆمان و بۆ جیهان بخه‌ین‌ه ڕوو و‬ ‫بیسه‌لمێنین ک‌ه گه‌لێکین ئه‌توانین خ��اوه‌ن��داری له‌ژیان‬ ‫وئازادی خۆمان بکه‌ین‪.‬‬ ‫سه‌روه‌ری بۆ شه‌هیدانی هه‌ڵه‌بج ‌ه وسه‌رجه‌م شه‌هیدانی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫(‪)16‬ی مارسی ‪2011‬‬

‫هەندێک لە چاالکییەکانی ‪8‬ی مارس رۆژی جیهان ژنان لە باشووری واڵت‬

‫بناری قەندیل‬ ‫سلێمانی‬

‫هەولێر‬

‫کەرکوک‬

Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 4 • Salî: 2011

‫هەڤاڵی گیانبەختکردومان‬ »‫«سەرکەوت محەمەد سدێق‬