ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان ساڵی | 1ژمارەی | 2011/04/20 | 5گۆڤارێکی مانگانەیە
ئۆجه‌الن: ئیدی هیچ هێزێک ناتوانێ ببێته ته‌گه‌ره له‌به‌رده‌م ئیراده‌ی گه‌له‌که‌مان
ئه‌نفال ته‌نیا وشه‌یه‌ک نییه سه‌ردانی ئه‌ردۆغان هیچ گۆڕانێک له‌سیاسه‌تی چه‌ندین ساڵه‌ی دژایه‌تی تورک به‌رامبه‌ر به‌کورد به‌خۆیه‌و ه نابینێت
ژن ،ناسنامه‌ی ژینگه‌یه
ئه‌نفال ئهو زامه سه‌خته‌ی له‌جه‌سته‌م دایه بۆم ناکرێ له‌بیر هه‌تا هه‌تایه 182هه‌زار په‌پوله‌ی ده‌م به‌خه‌نده بوو زامی جه‌سته‌ی من سه‌د نه‌فره‌ت له‌تۆ ئه‌ی ڕه‌قیب چۆن؟ له‌ناوتدا به‌سه‌دان الوو به‌ده‌یان ئه‌دیب چه‌ندان گه‌نج وپیر هه‌تاکو منداڵ ئهو کۆرپه جوانه‌ی نه‌بوو بوو به‌ساڵ ئهو کۆرپه جوانه چۆن لێی تێک چوو ژین جیاتان کردهوه له‌دایکی شیرین ئێستاش ئهو دایکه هه‌ر چاوه ڕێیه جگه‌ر گۆشه‌که‌ی ئێستا له‌کوێیه؟ به رۆژ و به‌شه‌و ئه‌هێنێ ناوی کاتێک به‌خه‌یاڵ دێته به‌ر چاوی وا هێدی هێدی دێته ماڵه‌وه به‌به‌رگی کوردی قاتی شاڵه‌وه دایکی به‌سه‌زمان هه‌ر به ده‌م خه‌یاڵ خه‌و ده‌یباته‌وه هه‌تاکو خودا رۆژ ده‌کاته‌وه
ئاکۆ ره‌فعت
~ 2شرۆڤه‌ی سیاسی ساڵی | 1ژماره 5 2011/04/20
3ئۆجەالن:باهیچ که‌س گومانی له‌وه‌دا نه‌بێت 8له‌په‌راوێزی سه‌ردانه‌که‌ی ئه‌ردۆغاندا 12ئه‌نفال ته‌نیا وشه‌یه‌ک نیی ه 13
Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 5 • Salî: 2011
پرۆسه‌کانی
پاکتاوی
ره‌گ��ه‌زی
له‌ناوچه‌ی کفری 15راستینه‌ی نه‌ته‌وه‌گه‌رایی سه‌ره‌تایی 20گومانی ئهو ه هه‌ی ه ک ه له‌ئاینده‌یه‌کی نزیکدا
3
22سیاسه‌ت و ئه‌خالق 25 شەهید رەجەب مەحمەد ساڵح «گوران کەالر»
ده‌بێت
کۆنفرانسێکی
نه‌ته‌وه‌یی
له‌نێوان هێزه سیاسیه‌کانی کوردستان 27پیره پیاوانی سیاسی له‌کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد ده‌ترسن!!
خاوەنی ئیمتیاز کۆمیتەی ڕاگەیاندنی PÇDK سەرنووسەر ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر
بەڕێوەبەری نووسین ئارام کەریم بابان
دیزاین
هێژا رۆژهەاڵتی
28رةم����زي خ��ي��ان��ةت��ك��اري ي��ان نيشتمانثةروةري 29پیرۆز کردنی له‌دایکبوونی سروشت و پرۆمه‌تۆسه‌کان یان 30ئه‌گه‌ر ناتانه‌وێ بڕوخێ بۆ داواکان جێبه‌جێ ناکه‌ن؟!
8
32ئهو ژنه‌ی له‌ژێر سێبه‌ری پیاودا بێت له‌ژن بوون 34له‌نێو لوتکه‌ی چیاکانی قه‌ندیل کۆمارێک هه‌ی ه بهناوی گهریال
بۆ پەیوەندی گرتن www.PCDK.org ROJI_WELAT@Yahoo.com ناو نیشان کەرکوک ،بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک
36بیره‌وه‌ری گهریال ـ پرانسیپه‌کانی ژیانی گهریال 38هه‌واڵ 40بیاننام ه
25
2
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
سەروتار
نه‌خشه رێگایه‌کی چۆن پێویسته؟؟
رشۆڤه‌ی سیاسی
“ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌م قۆناخه ببێت ه قۆناخی دیموکراتی و جێبه‌جێ بوونی هیواو ئاواته‌کان گرنگه نوێنه‌رانی جه‌ماوه‌ر، الیهنه سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی یه‌کتری بخوێننهوه ونه‌خشه‌کانی یه‌کتری به‌هه‌ند وه‌ربگرن و نه‌خشه‌کان کۆبکرێته‌وه و نه‌خشه‌ی هاوبه‌ش گه‌اڵڵه بکه‌ن
“
دوای ئ���ه‌وه‌ی ب��اه��ۆزی گ���ۆڕان���ک���اری ج��ی��ه��ان و رۆژه���ه‌اڵت���ی ناوینی ه����ه‌ژان����د ول�������ه()17ی شوباتیشه‌وه گه‌یشتۆت ه الی خۆمان ،روداوه‌ک��ان وهه‌ڵوێسته‌کان له‌الیه‌ن ه����ی����واو ب���������اوه‌ڕی ب��ۆ س����ه‌رده‌م����ێ����ک����ی ن���وێ م�����ه‌زن�����ت�����ر ده‌ک����������ه‌ن، له‌الیه‌کی تریشه‌وه ترس ودڵ��ه‌ڕاوک��هو گومانیش س��هره��ه‌ڵ��ده‌ده‌ن؛ چونک ه له‌م ماوه‌یه‌دا ( )9شه‌هید و زی���ات���ر ل���ه ()200 بریندار بوونهته قوربانی و زامی له‌دایکبوونێکی ن��وێ ،ب �ه‌اڵم ههموومان ب����ه‌ه����ه‌م����ان ه����ه‌س����ت و به‌رپرسیارێتی مامه‌ڵه‌یان ل �ه‌گ �ه‌ڵ��دا ن��اک �هی��ن .ل�ه‌م ماوه‌یه‌دا چه‌ندین پرۆژه‌و نه‌خشه‌ی رێگا ل�ه‌الی�ه‌ن��ی ن��وێ��ن�ه‌ران��ی ج���ه‌م���اوه‌ر ،الیه‌ن ه سیاسیه‌کان ،رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تیه‌کانه‌وه راگه‌یه‌ندران، ب�ه‌اڵم زۆرب �هی پرۆژه‌کان وخاوه‌نه‌کانیان له‌یه‌کتری داب��ڕان ویه‌کتری ناخوێننه‌و‌ه وپشت به‌یه‌کتری نابه‌ستن وپشتیوانی ی�ه‌ک��ت��ر ن��اک �ه‌ن و ئ��ام��اژه ب��ۆ یه‌کتری ناکه‌ن .له‌م ماوه‌یه‌دا په‌رله‌مانی کوردستان بڕیارێکی ( )17خاڵی ده‌رکرد ،سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان چه‌ند جارێک لێدوانیدا س��ه‌ب��اره‌ت ب���ه‌وه‌ی ک �ه داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ی ج �ه‌م��اوه‌ر ب���ه‌ڕه‌وا ده‌بینێت وه���هره دوای��ی ()10ی نیسان داوای کرد که دیالۆگ له‌چوارچێوه‌ی بڕیاری په‌رله‌مان وداخوازی جه‌ماوه‌ردا کار ده‌کات بۆ جێبه‌جێکردنی داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر ،به‌اڵم هه‌تا ئێستا ئهو هه‌نگاوانه‌ی که‌له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌و‌ه ن��راوه زۆر که‌متره لهو بڕیارو به‌ڵێنانه‌ی که داویانه. ل �ه‌م م��اوه‌ی �ه‌دا چه‌ندین ج��ار دانیشتن و دی��ال��ۆگ ل �ه‌ن��ێ��وان پ��ارت��ی دی��م��وک��رات��ی ک���وردس���ت���ان و ی �ه‌ک��ێ��ت��ی ن��ی��ش��ت��م��ان��ی کوردستان له‌الیه‌ک وبزوتنه‌وه‌ی گۆڕان وی �ه‌ک��گ��رت��ووی ئ��ی��س�لام��ی و کۆمه‌ڵی
ئیسالمی ئه‌نجام دراوه ،به‌اڵم له دانیشتن و دیالۆگه‌کاندا باس له الیه‌نه‌کانی تری کوردستان ناکرێن ،گرنگی به پرۆژه‌ی جه‌ماوه‌رو رێکخراوه‌کانی مه‌ده‌نی نادرێت، باس له‌کۆتایی هێنان بهو سزا سیاسییان ه
ناکرێت که هه‌تا ئێستا زۆرێ��ک پارتی سیاسی ورێکخراوی مه‌ده‌نی رووبه‌ڕووی ده‌بنه‌وه ومامه‌ڵه‌ی یاسایی و دیموکراتیان له‌گه‌ڵدا ناکرێت .هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ دیالۆگ
ودانوستاندندا شه‌ڕی راگه‌یاندنی له‌نێوان ئ�هو الی�ه‌ن��ان�ه‌دا ب �هردهوام �هو کاریگه‌ریی نیگه‌تیڤی کردۆته سه‌ر چاالکیه‌کانی ج�����ه‌م�����اوه‌ر .ئ��ێ��س��ت��اش س��������ه‌رده‌م ب����ووه به‌سه‌رده‌می راگه‌یاندنی نه‌خشه رێگاکان. هه‌ر بۆیه جه‌ماوه‌ر مافی خۆیه‌تی بپرسێ ئایا قۆناخی نه‌خشه رێگاش هاوشێوه‌ی رابردوو ده‌بێت ،ئایا ئه‌م قۆناخه‌ش چاالکی ودیالۆگ و پرۆسه‌ک ه هاوشێوه‌ی رابردوو ب�ه‌رێ��وه ده‌چ��ێ��ت؟ دی���اره ئ�ه‌گ�ه‌ر ه �ه‌ر وه‌ه��ا بڕوات ئه‌وا گومانه‌کان زیادتر ده‌بن و ڕه‌نگ ه ئهو کۆرپه‌یه‌ی دیموکراتی که‌به‌هیواین له‌دایک بێت ،له‌بار بچێت. ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئ��ه‌م ق��ۆن��اخ�ه ببێته قۆناخی دی��م��وک��رات��ی و جێبه‌جێ ب��وون��ی ه��ی��واو ئ��اوات�ه‌ک��ان گرنگ ه نوێنه‌رانی ج�ه‌م��اوه‌ر، الی �ه‌ن � ه س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان و رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی یه‌کتری بخوێننهوه ونه‌خشه‌کانی یه‌کتری به‌هه‌ند وه‌ربگرن و نه‌خشه‌کان کۆبکرێته‌وه و نه‌خشه‌ی ه��اوب �ه‌ش گ �ه‌اڵڵ � ه ب��ک �ه‌ن .له‌هه‌مانکاتدا گرنگه که چه‌مکی گۆڕینی ریشه‌یی سیسته‌م بکه‌ن ه چه‌مکی گ��ۆڕان��ک��اری و ب��ۆ ئ �ه‌م مه‌به‌ست ه ده‌رگ����ای دی��ال��ۆگ ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌س���ه‌اڵت���دا دان���ه‌خ���ه‌ن .ه �ه‌روه‌ه��ا پێویسته ده‌س�ه‌اڵت ئیدی له گۆڕانکاری نه‌ترسێ وداخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌رو الیه‌ن ه سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌کانی مه‌ده‌نی و بڕیاره‌کانی خۆشی به‌جددی وه‌ربگرێت و هه‌نگاوی ک��رداری بنێت بۆ ئ �ه‌وه‌ی ک ه متمانه دروست ببێت. پێویست ه نه‌خشه رێگاش له‌سه‌ر بنه‌مای م��ت��م��ان� ه دروس��ت��ک��ردن��هوه ب �هی �ه‌ک��ت��ری و سووربوون له‌سه‌ر گۆڕانکاری ریشه‌یی و به‌شداریکردنێکی هه‌م ه الیه‌ن ه میکانیزمی گۆڕانکاری دروست بکات .ئه‌گه‌ر نه‌خش ه رێگا هه‌ڵگری ئه‌م چه‌مکانه بێت وهه‌ر الیه‌ک ئه‌رکی خۆی جێبه‌جێ بکات ئهو کاته ده‌توانین له‌رێگای نه‌خشه رێگایه‌کی ه��اوب��ه‌ش��هوه روداوو گ��ۆڕان��ک��اری��ی �ه‌ک��ان بگه‌یه‌نینه که‌نارێکی ئ���ارام و گ��ۆڕان��ی ریشه‌یی ئه‌نجام بده‌ین ،به پێچه‌وانه‌وه روداوه‌کان ئاراسته‌ی بێ چاره‌یی ده‌گرن و ئه‌مه‌ش رۆڵ وپێگه‌ی کورد له ئێراق و رۆژهه‌اڵتی ناویندا الواز ده‌کات و ئه‌مه‌ش شایسته‌ی قوربانیه‌کانی گه‌له‌که‌مان نییه.
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ئۆجه‌الن:
3
با هیچ که‌س گومانی له‌وه‌دا نه‌بێت ،ئێدی هیچ هێزێک ناتوانێ ببێته ته‌گه‌ره له به‌رده‌م ئیراده‌ی گه‌له‌که‌مان
ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن رۆژی ()2011/3/23چاوی به پارێزه‌رانی که‌وت و ساڵوی ئاراسته‌ی پیرۆزبایی ملیۆنان که‌سی نه‌ورۆزی کوردستان کرد و هێرشه‌کانی دژ به
گه‌لی کوردی به زمانێکی توند ڕیسوا کرد و ده‌ستنیشان ده‌کات که ئیدی هیچ هێزێک ناتوانێ ت�ه‌گ�هره له ب���ه‌رده‌م ئ��ی��راده‌ی گه‌لی ک��ورددا درووس��ت بکات و ئاکه‌په‌ی ووشیار ک���رده‌وه ک�ه ده‌س��ت ل�ه ه�ه‌وڵ��ی گێره‌شێوێنی به‌ردا. من ساڵو له پیرۆزباییه‌کانی ن�ه‌ورۆز له‌کوردستان ده‌که‌م .ئه‌مساڵ گه‌ل به‌شێوه‌یه‌کی ج�ه‌م��اوه‌ری به‌شدار بووه .گه‌لی کورد به‌م هه‌ڵوێسته‌ی خ���ۆی خ����اوه‌ن ل�ه‌ن��رخ�ه‌ک��ان��ی ده‌رک��������هوت .م���ن ن�����ه‌ورۆز ل �ه‌ه �ه‌م��وو ب �ه‌ش��دارب��ووان��ی ن���ه‌ورۆزی ئه‌مساڵ پیرۆز ده‌ک��������ه‌م .س�����ه‌ب�����اره‌ت ب� ه ڕێ���پ���ێ���وان���ه‌ک���ان���ی ب����ه‌ره‌و خێوه‌ته‌کانی چاره‌سه‌ریی دیموکراتیک له باکووری ک��وردس��ت��ان و ه��ه‌روه‌ه��ا هێرشه‌کانی به فه‌رمانی ئاکه‌په‌ش هه‌ڵسه‌نگاندو ووت����ی :ه �ه‌م��وو الی �ه‌ک بینی ن �ه‌ورۆزی ئه‌مساڵ چ��ۆن پێشوازیی لێکرا، ئه‌مه ئاستی تێکۆشانی ئ��ێ��م �ه‌ش ن��ی��ش��ان ده‌دا. تێکۆشانی ئێمه ب �ه‌ره‌و س �ه‌رک �هوت��ن ده‌چ���ێ .با ه��ی��چ ک���ه‌س گ��وم��ان��ی ل�����ه‌وه‌دا ن �ه‌ب��ێ��ت ،ئ��ێ��دی هیچ هێزێک ناتوانێ
ببێته ته‌گه‌ره له به‌رده‌م ئیراده‌ی گه‌له‌که‌مان. ئهو هێرشانه‌ی ئه‌م دوایه‌ی له‌سه‌ر پیرۆزباییه‌کان به‌فه‌رمانی ئاکه‌په ب �ه‌ڕێ��وه‌چ��وون �هو ئ �ه‌وه‌ش گێره‌شێوێنی و پیالنگێڕیه‌که .تۆ هێرش و گێره‌شێوێنی ده‌ک���هی و پاشانیش ده‌ڵ��ێ��ی، ب �ه‌ردی��ان ه��اوی��ش��ت��ووه و ،زل��ل�هی��ان ل�ه پۆلیس داوه ،قیامه‌تێک درووس���ت ده‌ک���هی !! تۆ به ئه‌رته‌شێکی یه‌ک ملیۆنی )30( ،ساڵ ه قڕکردن له سه‌ر ئهو گه‌له بهڕێوه ده‌ب�هی و کوردان ده‌کوژی .تۆ هه‌ر جۆره توندوتیژیه‌ک به‌کار دێنی و له به‌ر ئه‌وه‌ی به به‌رد و زلل ه وه‌اڵمی ئهو هێرشانه ده‌درێته‌وه ،قیامه‌تێک درووست ده‌کرێ ،ئه‌مه بێ ئه‌خالقییه. من به پێداگریی خۆم پێش له چاالکیه‌کانی گ�ه‌ری�لا ده‌گ���رم ،ئ�ه‌گ�ه‌ر وا ن �ه‌ک �ه‌م ،ڕۆژان�� ه سه‌دان که‌س گیانیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن .بانگ له‌حکومه‌تی ئاکه‌په و ده‌وڵ �ه‌ت ده‌ک �ه‌م .من بانگ له دام���ه‌زراوه ده‌وڵه‌تییه‌کان ده‌ک �ه‌م، ب��ا ج����ددی ب��ن و ه��ێ��رش �ه‌ک��ان دژ ب��ه گ �ه‌ل ڕاگ��رن .با ڕێگری لهو هێرشانه بکه‌ن .من ئاکه‌په هوشیار ده‌ک�ه‌م�هوه ،ئێدی با ده‌ست لهو گێره‌شێوێنی و پیالنگێڕییانه ب �ه‌ردا .ل ه ڕۆژان��ی ڕاب���ردوودا ،بابه‌تی به ناو "هه‌ڕه‌شه له ڕۆشنبیران" له ڕۆژه‌ڤدا ڕاده‌گرن .هه‌روه‌ها بابه‌ته‌کانی به‌نگی ،سه‌باحه‌ت و ڕووداوی تاتلیسیش ،گێره‌شێوێنین و به زانابوون له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه ئاماده ک��راون .ئ�ه‌وه‌ی که ئه‌نجام ده‌درێ پیالنگێڕییه .ئ��هو سیاسه‌توانانی کورد که له‌ئه‌نجامی پیالنگێڕی ئاکه‌په‌دا خ��ران��ه زی���ن���دان و گ��ی��راوان��ی ن��ه‌خ��ۆش ک ه ل�ه زیندانه‌کاندا ب �ه‌رخ��ۆدان ده‌ک���ه‌ن ،وه‌ک��وو قاره‌مانی ئه‌م پێڤاژۆیه به‌ناو ده‌که‌م .هه‌روه‌ها چاالکی خۆسووتاندنی حوسێن چه‌تینکایای له ئه‌لبستان ،وه‌کوو چاالکی دژ به تواندنه‌و‌ه به‌ناو ده‌که‌م. ئاکه‌په هه‌ر له‌سه‌ره‌تای هاتنه‌سه‌رکارییه‌وه، شێواز و سیاسه‌تیکی نوێی له‌ناوبردنی گه‌لی ک���وردی گ��رت��ۆه‌ت �ه ب���ه‌رو ب��ان��گ �ه‌وازی ل�ه‌ه�ه‌م��وو الیه‌نێک ده‌ک���ه‌م ک ه ف���ری���وی س��ی��اس �ه‌ت �ه‌ک��ان��ی ئاکه‌په نه‌خۆن .له ساڵی ()2002دا ئ��اک�ه‌پ� ه ب������ه پ���ش���ت���ی���وان���ی ه �ه‌ن��دێ الی �ه‌نÛ
~|
4 به‌ده‌سه‌اڵت گه‌یشت .هه‌ر به پشتیوانی ئهو الیه‌نانه هه‌ندێ ش��ێ��وازی نوێی له‌ناوبردنی خسته گ�ه‌ڕ .دوات��ر ئهو شێوازانه‌ی گۆڕی. ئهو جار له‌جیاتی ئ�ه‌وه‌ی پشت به "گالدیۆ" و "ژی��ت �ه‌م" ببه‌ستێت ،پشتی ب�ه هێزه‌کانی پۆلیسی مه‌ده‌نی به‌ست .بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌نجامێک ل �هو ڕێ��ب��ازه‌ی وه‌ده‌س���ت بێنێت ،ده‌زگ��اک��ان��ی چاپه‌مه‌نی ،به‌شێک له الیه‌نی سه‌ربازی و ته‌نانه‌ت زانکۆکانیشی تێوه‌گالند. دوو چه‌مک که به‌ئامانجی له‌ناوبردنی گه‌لی کورد و ته‌ڤگه‌ره‌که‌ی ده‌ستیان پێکردووه ،روون ده‌که‌مه‌وه. ڕێبازی یه‌که‌مین :له‌ناوبردنی سیاسی له‌خۆ ده‌گرێت .به به‌هانه‌ی بێناوه‌رۆک ()2هه‌زار که‌سیان ڕاپێچی زیندانه‌کان کرد .له‌جیاتی ئه‌وه‌ی به ڕێگای "ژیته‌م" بیخه‌نه کرداره‌وه، وات��ا به کوشتنی بکه‌ری ن��ادی��ار ،ئ�هو جاره له ڕێگه‌ی یاساکانه‌وه ،گۆڕه‌پانی سیاسه‌ت
“ من ،هه‌ڵدانی چادره‌کانی چاره‌سه‌ری دیموکراتی وه‌ک ئاکادێمیای سیاسی به‌ناو ده‌که‌م .ئهو خێوه‌تانه ،ئاکادیمی و خۆێندگه‌ن بۆ گه‌ل .گه‌ل له‌وێ به‌ڕێوه‌به‌رانی خۆی ده‌خات ه تاقیکارییه‌وه. ئامانج له سیاسه‌تی دیموکراتیکیش، دیموکراتیزه‌کردنی کۆمهڵگایه
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
له‌ناو ده‌ب��ه‌ن .ته‌نها به بیانوی چه‌ند ووت�ه، م��رۆڤ�ه‌ک��ان ده‌گ���رن .ڕێ��گ�ه ب�ه پێشکه‌وتنی سیاسه‌تی دیموکراتیک ن���اده‌ن .له‌الیه‌کی ت�����رهوه ئ���هو ک��ه‌س��ان��هی پ��ێ��ش��ت��ر الی �ه‌ن��گ��ری ڕێبازه‌کانی گالدیۆ و ژیته‌م بوون ،له‌ژێر ناوی ئه‌رگه‌نه‌کۆندا ،ڕه‌وانه‌ی زیندانه‌کان کران. ڕێبازی دوهه‌مین :سیاسه‌تی سازش کردنه. له الی �ه‌ک ههموو ڕێبازه‌کانی توندوتیژی ب �ه‌ک��اردێ��ن��ن ،ل �ه الی �ه‌ک��ی ت��ر ب �ه هه‌نگاوی بچوکی وه‌ک ک��ردن �ه‌وه‌ی کۆرسی زمانی ک��وردی و کردنه‌وه‌ی ته‌ره‌ته ( )6وا نیشان ده‌ده‌ن ک �ه پ��رس�ه‌ک�هی��ان چ��اره‌س��ه‌ر ک���ردووه. به‌گوێره‌ی ئ �ه‌وان ،ئهوه چاره‌سه‌رییه .ههموو رۆژێ ل �ه ڕۆژن��ام �ه‌ک��ان��دا ده‌ن��وس��ن ئ���ه‌وان پرسی ک��وردی��ان چ��اره‌س �ه‌ر ک���ردووه .هه‌ندێ ڕۆژن����ام����ه‌وان و ن��وس �ه‌ری��ش خ����اوه‌ن ه �ه‌م��ان هه‌ڵوێستن ،ب�ه‌اڵم له ڕاستیدا ،پرسی کورد وه‌ک چیایه‌ک له‌به‌رده‌مماندا قوت بۆتهوه. ئهو نوسه‌رانه فریوی سیاسه‌تی سازشکارانه‌ی ئاکه‌په‌یان خواردووه .کاتێک من لێره‌وه ڕه‌خن ه ئاراسته‌ی ئهو نوسه‌رانه ده‌که‌م ،ده‌ڵێن ئۆجه‌الن هه‌ڕه‌شه ده‌ک��ات .گه‌ل ههموو ئهو ڕاستیان ه ده‌بینێت. ئۆجه‌الن هاوکات باسی له بانگه‌شه‌ی ئهو ک �ه‌س��ان �ه‌ش ک���رد ک �ه ده‌ڵ��ێ��ن ،ئ���هو ه �ه‌ڕه‌ش � ه له ن��وس�ه‌ران ده‌ک��ات و تیشک ده‌خ��ات�ه سه‌ر هێرشه‌کانی ئه‌م دوایه‌ی سه‌ر په‌رله‌مانتارانی به‌ده‌په و ده‌ڵێت؛" به گوێره‌ی به‌ڕێوه‌به‌رانی ئ �هو چه‌مکه نوێیه و حکومه‌تی ئاکه‌په، ده‌بوو به‌ر له هه‌ڵبژاردنه‌کان ئه‌نجامێکیان لهو سیاسهته وه‌ده‌ستخستبا و بهو شێوهیه ده‌ستیان به قۆناغی هه‌ڵبژاردن کردبا .به‌ناو ئێمه‌یان له‌ناو ده‌ب��رد و له‌گه‌ڵ کوردانی هاوپه‌یمانی خۆیاندا ،چاره‌سه‌رییه‌کیان به‌گوێره‌ی خۆیان ئ��اوا ده‌ک���رد ،ب��ه‌اڵم تیگه‌یشتن ک�ه ناتوانن ئێمه له‌ناوبه‌رن و پرسی کوردیش تا ئێستا به‌رده‌وامه". م��ن؛ پێڤاژۆی سااڵنی ( 1999تا )2002 وه‌کوو قۆناغێکی ناوین هه‌ڵده‌سه‌نگێنم .ناتۆ دوای قۆناغی ( )15ته‌باخی(ئاب)ی ساڵی ( ،)1984ویستی س�ه‌رل�ه‌ن��وێ ڕۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین دیزاین بکاته‌وه‌و شێوه‌ی پێبدات .ئهو بابه‌ته تا ئێستاش له ڕۆژه‌ڤدایه و ده‌ستوه‌ردانی ڕۆژئ���اواش له‌لیبیا وه‌ک��وو پارچه‌یه‌ک له‌م پیالنه ب�ه‌ن��او ده‌ک���ه‌م .پیالنه‌کانی ئه‌مریکا و هێزه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان بۆ ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان ل ه ڕۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین ،له چواچێوه‌ی پ��رۆژه‌ی مه‌زنی ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ناویندا ب�ه‌ڕێ��وه ده‌چ��ن. ئه‌وانه‌ی له به‌رده‌م ئه‌م پڕۆژه‌یه‌دا ده‌بنه ته‌گه‌ره، ی���ه‌ک ب �ه ی���ه‌ک ل �ه‌ن��اوی��ان ده‌ب����ه‌ن .ڕاس��ت��ی ئه‌مه‌یه که ئه‌م پیالنه‌ی له‌ناوبردن ،به من و ل ه که‌سایه‌تی مندا به ته‌ڤگه‌ری ئازادیی گه‌لی ک��ورد په‌که‌که ده‌ستی پێکردووه .ئه‌مڕۆش
ديدار دی��اره ،ڕۆژهه‌اڵتی ناوهڕاست ده‌کوڵێ .ناتۆ ده‌ست له لیبیا وه‌رده‌دا .ده‌یانه‌وێ قه‌ززافی له‌ناو به‌رن .گه‌لێک واڵتی عه‌ره‌ب له‌ناو ئهو ته‌ڤگه‌ره‌دان .ئه‌وه‌تا سوریاش ده‌کوڵێ و له‌وێش ڕووداوه‌کان ده‌ستیان پێکردوون .ڕاستی ئهوهیه که یه‌که‌م ده‌ستێوه‌ردانی ناتۆ و پێکهێنانی خاڵی ( ،)5ساڵێک دوای پێڤاژۆی ()15 ی ت�ه‌ب��اخ��ی ( ،)1984ل�ه‌س��اڵ��ی ()1985 دا له به‌رامبه‌ر ئێمه‌دا پێکهاتووه .ئه‌رته‌شی شه‌ڕی تایبه‌تی ناتۆ ،ئه‌وکاته گالدیۆی ل ه دژی په‌که‌که خسته جموجۆڵه‌وه .نموونه‌ی گ�ل�ادی���ۆی ن��ات��ۆ ل �ه ت��ورک��ی��اش ،ژی��ت�ه‌م�ه. چ �ه‌م��ک��ی گ���رێ���دراو ب��ه ئ���ه‌رت���ه‌ش و هێزی سه‌ربازی ،هه‌تا ساڵی ( )1999به‌رده‌وام بوو. هه‌تا پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تی ()15ی شوبات، گالدیۆی ناتۆ ،واته ژیته‌م ڕۆڵێکی چاالکی هه‌بوو ،به‌اڵم دوای ساڵی ( )1999ژیته‌م ل ه ده‌ره‌وه‌ی پێڤاژۆیه‌که‌دا ڕاگیراو کاریگه‌ری خۆی له‌ده‌ست دا. ل �ه‌ق��ۆن��اغ �ه‌ک��ان��ی پ��ێ��ش س��اڵ��ی ()1999ش الی�ه‌ن��گ�ه‌ری چ��اره‌س �ه‌ری ه �ه‌ب��وون .ئ�ه‌وان�هی له‌نێوخۆ الیه‌نگری چاره‌سه‌ری پرسه‌که بوون، بێکاریگه‌ر ک��ران و دوات��ر قۆناغێکی نوێ له‌ساڵی ()2002دا ده‌ستی پێکرد .له‌نێوان سااڵنی ( 1999و )2000دا قۆناغێکی ناوین هه‌بوو .ئهو قۆناغه نوێیه گرینگه و پێویست ه باش ببێته مایه‌ی تێگه‌یشتن .دوای ساڵی ( )2002چه‌مکێکی نوێ ده‌ستیپێکرد ک ه ناوه‌نده‌که‌ی له‌نده‌ن ــ واشنتۆنه ،واتا له‌وێڕا ب��ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��رێ��ت .م���ن ،ت��ۆم��ارک��ردن��ی ن��اوی په‌که‌که‌ش له لیستی ترۆڕدا ،بهو چه‌مکه‌و‌ه ده‌ب �ه‌س��ت �ه‌م �هوه .له‌ساڵی ( )2002ب���ه‌دواوه، له‌ئه‌نجامی هه‌وڵه ئاشتیخوازییه‌کانی ئێمه، قۆناخێکی بێچاالکی ده‌ستی پێکرد ،به‌اڵم س�����ه‌ره‌ڕای ئ���هو ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت�ه‌ش ،ل �ه زۆرب���هی واڵتانی ئه‌وروپا و ئه‌مریکا ،په‌که‌که خرای ه لیستی رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی ت��رۆری��س��ت��ی .ئ �هوه به‌هه‌ڵکه‌وت نه‌بوو .ئه‌وه‌ش ڕوونی ده‌کاته‌وه، ئ��ه‌وان��هی سه‌رکێشی ئ��هو چه‌مکه ده‌ک��ه‌ن ئه‌مریکا و واڵتانی ئه‌وروپان .هه‌تا ئێستاش سیاسه‌تی ئینگلیزه‌کان ک��اری��گ�ه‌ری خۆی ههیه .پێکهاته‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی دیموکراتیک، له‌پێناو گۆڕانکاری له تورکیادا خالێکی گرنگ و ستراتیژیکه. لێره‌دا ئه‌وه‌ی گرنگه که‌سایه‌تیی من نییه، دامه‌زراوه‌ی ڕێبه‌رایه‌تییه ڕێ��ب �ه‌ری گه‌لی ک��ورد ع�ه‌ب��دوڵ�ڵا ئ��ۆج�ه‌الن، رۆژی 2011/3/30چ��اوه‌ی به پارێزه‌رانی ک���هوت و ب��ی��روب��ۆچ��وون��ی خ���ۆی س �ه‌ب��اره‌ت ب �ه دواپ��ێ��ش��ه��ات�ه‌ک��ان ده‌خ��ات �ه ڕوو .ئ��ۆج�ه‌الن باسی له‌خێوه‌ته ه�ه‌ڵ��دراوه‌ک��ان��ی چ��اره‌س�ه‌ری دێموکراتیک و ڕاپه‌ڕینی مه‌ده‌نیانه‌ی گه‌لی کورد کرد و گوتی :ئهو خێوه‌تانه‌ی له‌پێناو
“
چاره‌سه‌ریدا هه‌ڵدراون ،ده‌که‌ونه چوارچێوه‌ی چ��االک��ی دیموکراتیکدا .هه‌ڵوێسته‌یه‌کی گ��رن��گ ده‌ب��ێ��ت ،ئ �ه‌گ �ه‌ر بێتو ڕون��اک��ب��ی��ران خێوه‌ته‌کانی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک به‌سه‌ر بکهنهوه .هیچ که‌سێک ناتوانێت دژب�ه‌ری بکات له‌به‌رامبه‌ر هه‌ڵدانی ئ �هو خێوه‌تانه. به‌بێ ئ�ه‌وه‌ی رێبازه‌کانی توندوتیژی به‌سه‌ر ب��ک��رێ��ن �هوه ،ده‌ت���وان���درێ���ت ل��ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی چاالکییه دیموکراتیکییه‌کاندا درێ��ژه بهو هه‌ڵوێسته نافه‌رمانییه مه‌ده‌نیانه‌یان بدرێت. پێویسته حکومه‌تیش ده‌س��ت وه‌رن �ه‌دات �ه ئهو چاالکیانه .ئایا مردنی مرۆڤه‌کان باشتره ل��ه ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ی ئ���هو ج����ۆره چ��االک��ی��ان �ه؟ ئێمه نامانهه‌وێ هیچ که‌سێک بکوژرێت و پ��ێ��داگ��ری��ن ل �ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پرسه‌ک ه به‌ڕێبازی دیموکراتیک .با گه‌ل خۆی بڕیار بدات تا که‌ی درێژه بهو چاالکیانه ده‌دات، ب �ه‌اڵم ده‌ک���رێ ت��ا چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی پرسه‌ک ه درێژه‌یان پێبدرێت. ئۆجه‌الن سه‌باره‌ت به هه‌ڵدانی خێوه‌ته‌کانی چاره‌سه‌ری ووتی؛ کوردان له‌بن ئهو خێوه‌تانه‌دا مافه سه‌ره‌کانییه‌کانیان ده‌خه‌نه ڕوو و ده‌کرێ ئ��هو خ��ێ��وه‌ت��ان�ه وه‌رچ�ه‌رخ��ێ��ن��ن�ه ئاکادێمیای سیاسه‌تی دیموکراتیانه و بکرێنه ئاکادێمیای گه‌ل .هه‌روه‌ها ستایشی رێپێوانه به‌شکۆکه‌ی" دۆڵ��ی قه‌سابانی" ک��رد که له‌الین ه��ه‌زاران که‌سه‌وه پێکهاتوو گوتی :من ساڵو ئاراسته‌ی ئ���هو ک �ه‌س��ان �ه ده‌ک����ه‌م ک �ه ب���ه‌ش���دارب���وون ل ه ڕیپێوانه‌که‌دا .ده‌مهه‌وێ به‌م چه‌ند ده‌سته‌واژه‌ی ه باس له عه‌گید بکه‌م؛ ئهو ،پابه‌ندی پرنسیپ و تێکۆشانه‌که‌مان ب��وو .ڕێبه‌ری گه‌ل بوو. له چوارچێوه‌ی ئ�هو پێوه‌رانه‌ی ئێمه بۆمان دی��اری ک��ردب��وو گ �ه‌ڕای �هوه واڵت .یه‌که‌مین که‌س بوو هه‌ستی به چه‌ته چوارقۆڵییه‌ک ه ک��رد و ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ری��ان��دا هه‌ڵوێستی نواند. شه‌هید بونیشی په‌یوه‌ست ب�هو هه‌ڵوێسته‌ی بوو .ده‌توانن له هه‌رێمی"دۆڵی قه‌سابه‌کان" مۆنومێنتێک ب��ۆ عه‌گید دروس���ت بکه‌ن. ئه‌گه‌ر ڕوفاته‌که‌شی بیندرایه‌وه ده‌تواندرێت لهو مۆنۆمێنته‌دا به‌خاک بسپێردرێت .ئه‌گه‌ر نه‌شبیندرێته‌وه ،ب��ا سیمبولێکی ب��ۆ دانێن. پێویسته بۆ ه�ه‌ڤ��ااڵن و واڵتپارێزانی تریش گۆڕ دروست بکرێن. ئ���ۆج���ه‌الن س����ه‌ب����اره‌ت ب���ه چ��االک��ی��ی �ه‌ک��ان��ی خۆسوتاندنیش جارێکی تر ،بۆچوونی خۆی ده‌رده‌بڕێت و ده‌ڵێت؛ ئهو چاالکیانه فیداین، ب�ه‌اڵم س �ه‌ره‌ڕای ئ �ه‌وه‌ش پێویست ناکات ئهو ڕێبازانه په‌یڕه‌و بکرێن .له‌پێناو خاوه‌نده‌رکه‌وتن له عه‌گید و تیکۆشانه‌که‌ی ،ده‌ب��ێ ڕێ و ڕیبازی تر بگیردرێنه به‌ر. ئۆجه‌الن داوای له به‌ده‌په ،که‌جه‌ده و که‌جه‌که‌ش کرد که ڕۆڵ بگێڕن و پ��رۆژه‌ی خۆیان بۆ چ��اره‌س �ه‌ری ئاشکرا ب��ک�ه‌ن و ده‌ستنیشانی
“ ناتۆ دوای قۆناغی
( )15ته‌باخی(ئاب) ی ساڵی (،)1984 ویستی سه‌رله‌نوێ ڕۆژهه‌اڵتی ناوین دیزاین بکاته‌وه‌و شێوه‌ی پێبدات .ئهو بابه‌ته تا ئێستاش له ڕۆژه‌ڤدایه و ده‌ستوه‌ردانی ڕۆژئاواش له‌لیبیا وه‌کوو پارچه‌یه‌ک له‌م پیالنه به‌ناو ده‌که‌م
“
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ده‌کات؛ ئهو دیدارانه‌ی ئهو ئه‌نجامیان ده‌دا، نابنه مایه‌ی تێگه‌یشتن و ئه‌مه‌ی وه‌ها ڕوون ک��رده‌وه :ئێره دامه‌زراوه‌یه‌کی ڕێبه‌رایه‌تییه. ئهو دیدارانه‌ی لێره ئه‌نجام ده‌درێ��ن ،ته‌نها ب ه ئێره‌وه گرێدراون .من له سه‌ر ناوی که‌جه‌که، به‌ده‌په ،که‌جه‌ده و چه‌پی تورک دیداره‌کان ئه‌نجام ن���اده‌م .ن�ه م��ن و ن�ه ئ �هو دی��داران �هی لێره پێکیان دێنم ،به ت �ه‌واوی نابنه مایه‌ی تێگه‌یشتن .ت �ه‌ن��ان �ه‌ت ک �ه‌ج �ه‌ک �ه ،ئ �ه‌وان �هی ئ�ه‌وروپ��ا و ب�ه‌ده‌پ�ه‌ش ،به ت �ه‌واوی تێیناگه‌ن. ههمیشه چ��اوه‌ڕوان��ی منن ههنگاو هه‌ڵێنم. م��ن ل�ه پ��اڕێ��زن��ام�هی خ��ۆم��دا ه�ه‌م��وو ڕێ و ڕێبازه‌کانم ده‌ستنیشان ک��ردن ،ب �ه‌اڵم هێشتا چاوه‌ڕوانن که من له کرداردا به‌رپرسیارێتی بگرمه ئه‌ستۆ ،ئه‌مه هه‌ڵوێستێکی هه‌ڵه‌یه. ل��ێ��ره ئ���ه‌وه‌ی گرنگه که‌سایه‌تی م��ن نییه، ئ��ه‌وه‌ی گرنگه دام����ه‌زراوه‌ی ڕێبه‌رایه‌تییه. ئ�ه‌وان�هی لێره‌ش دی��دار له گ�ه‌ڵ من ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،ڕه‌وشی ڕێبه‌رایه‌تیی من باش ده‌زانن. ه���ه‌روه‌ه���ا ،ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت��ی ده‌وڵ����ه‌ت ل �ه ب���اره‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتیکدا ،ده‌کرێ له چه‌ند دیداری داهاتوودا ڕوون ببێته‌وه. داوای له به‌ده‌په ،که‌جه‌ده و که‌جه‌که‌ش ده‌که‌م
5 که ڕۆڵی خۆیان بگێڕن .به‌ده‌په له مه‌یدانی یاساییدا سیاسه‌ت ده‌ک��ات ،ده‌توانێ له سه‌ر ن��اوی خۆی دی��دار و دیالۆگ پێک بێنێ. له س�ه‌داس�ه‌د ده‌ب��ێ ب�ه‌ده‌پ�ه ل�هو پێڤاژۆیه‌دا، ڕێبه‌رانی هه‌رێمی خۆی ده‌ستنیشان بکات. ده‌بێ ڕێباز و پڕۆژه‌کانی خۆی بۆ چاره‌سه‌ری ئاشکرا بکات .بۆ نموونه ،ئهو چاالکیانه‌ی خێوه‌ته‌کان ،ت�ه‌واو کاری به‌ده‌په‌یه .ده‌توانێ خه‌باتی به‌ره‌ی دیموکراتیکیش بهڕێوه به‌رێ. که‌جه‌ده‌ش ،ده‌توانێ له سه‌ر ناوی گه‌ل دیدار ئه‌نجام بدات و شانبه‌شانی ڕۆشنبیران خه‌بات بکات .ده‌ب��ێ له ئ �ه‌وروپ��اش ،هه‌مان خه‌بات به‌ڕێوه‌به‌رن .ده‌بێ به‌ده‌په ،که‌جه‌ده و که‌جه‌که، ڕۆڵی خۆیان به باشی بگێڕن و پرۆژه‌ی خۆیان بۆ چ��اره‌س �ه‌ری ده‌ستنیشان بکه‌ن .ڕێبه‌ری گ �ه‌ل��ی ک���ورد ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن �ه‌ک��ان��ی ()٢٠١١ یشی نرخاند و ئاماژه‌ی به ده‌ستنیشانکردنی کاندیدی دیموکرات کرد و هوشیاریدا که ده‌بێ له بابه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ،دابه‌شکردنی کاندیداتۆره‌کان به شێوهیهکی دادوه‌رانه پێک بێ و پێشنیاری کرد که له‌ناو کاندیده‌کاندا، سووریانیش هه‌بن. ئۆجه‌الن ده‌رباره‌ی ڕاپه‌رینی گه‌ل له سوریاش بۆچوونی خ��ۆی ده‌رب���ڕی و ب��ان��گ�ه‌وازی ل ه ک��وردان ک��رد خۆیان تێکه‌ڵی ئ�هو پێواژۆی ه ب��ک �ه‌ن .ب��ان��گ �ه‌وازی ل �ه ده‌وڵ��ه‌ت��ی س��وری��اش کرد ههنگاو ب �ه‌ره‌و دیموکراسی بنێ و دان به مافه‌کانی گه‌لی ک��وردا بنێت .ناکرێ کوردان له‌به‌رچاو نه‌گیردرێن .ئه‌گه‌ر گه‌لی ک��ورد ل�ه س��وری��ادا ڕاپ���ه‌ڕێ ،ل�ه ڕاپه‌ڕینی عه‌ره‌به‌کان به‌هێزتر ده‌بێت ،چونکه ک��وردان خ���اوه‌ن ڕێکخستنن .گ��رن��گ�ه ،گ �ه‌ل ئ��ام��اده ب��ک��رێ��ت .گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ل �ه س��وری��ا ده‌ت��وان��ێ به‌باشی ئهو قۆناغه هه‌ڵسه‌نگێنێ ،ده‌توانێ ببێته به‌شێک لهو پێواژۆیه‌ی هاتۆته ئاراوه. پێویسته مافه‌کانی هاواڵتیبوونی گه‌له‌که‌مان دان���ی پ��ێ��داب��ن��درێ��ت ل �ه س��وری��ادا و ڕێ��گ�هی پێبدرێت ڕێکخراوه‌بوونی دیموکراتیانه‌ی خۆی ڕێکبخات .ده‌توانن پێکهاتنێکی دیموکراتیان ه پێشبخه‌ن .به‌شار ئه‌سه‌د ده‌توانێ هه‌نگاوی دیموکراتیانه هه‌ڵێنێته‌وه و بهو شێوهیه ببێت ه الی �ه‌ق��ی ی�����اده‌وه‌ری ب��اوک��ی .م��ن ه��ی��وادارم له‌وێ ڕێ له‌به‌رده‌م چاره‌سه‌ری دیموکراتیان ه بکرێته‌وه. هاوکات ،ئۆجه‌الن ،سه‌رنجی ڕاکێشایه سه‌ر گرتنه‌کانی ئه‌م دواییه له ئێران ،به‌تایبه‌تی دواب������ه‌دوای ن����ه‌ورۆز و گ��وت��ی :ئ��ێ��ران زۆر مه‌ترسیداره ،ده‌بێ له‌به‌رامبه‌ریدا زۆر وشیار بن .ئه‌گه‌ر پێویست بکات ،مرۆڤه‌کان له‌وێ ده‌ت��وان��ن په‌نا ب��ۆ چیاکان ب��ه‌رن و ته‌نانه‌ت ده‌توانن ده‌ربازی باشوری کوردستان ببن .پێ ده‌چێت که ئێران له‌م قۆناغه‌دا به ڕۆڵێکی خراپ هه‌ستێ .پێویسته له‌به‌رامبه‌ر ئهوÛ
مه‌ترسیانه رێوشوێنی پێویست بگیردرێته به‌ر. ئۆجه‌الن سه‌باره‌ت به به‌رۆژڤکردنه‌وه‌ی سزای له‌سێداره‌دان له تورکیا لهو ماوه‌یه‌ی دوایدا گوتی؛ من له س��زای ل�ه‌س��ێ��داره‌دان ناترسم. ئه‌گه‌ر خاوهن هێزن با به‌یانی بێن و من لهسێداره بده‌ن .من نه‌ک له‌ترسی سزای له‌سێداره‌دان، ب�ه‌ڵ��ک��و ل�ه‌پ��ێ��ن��او چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پرسه‌ک ه ب�ه ڕی��ب��ازی دیموکراتیک م��ن لێره له‌سه‌ر سه‌برم .ئه‌گه‌ر له‌سێداره‌دانیش نه‌بێت ،بۆی ههیه من لێره به‌شێوازێکی تر بمرم .ئه‌وه‌ی ئه‌نجام ده‌درێ���ت ،پیالنگێڕییه‌کی گه‌وره‌یه. له‌ژێر ناوی ڕووداوه‌کانی ده‌ستدرێژیدا ،سزای له‌سێداره‌دان ده‌خه‌نه‌وه ڕۆژه‌ڤه‌وه .ئهو الیه‌نانه‌ی بهو هه‌وڵه هه‌ستاون ،به ئاکه‌په پشتئه‌ستوورن. هه‌ندێ الیه‌نی ئاکه‌په‌ش به ڕاشکاوی ده‌ڵێن ئه‌وان له‌دژی سزای له‌سێداره‌دان نین .پێویست ه هه‌م گه‌ل و هه‌میش به‌ده‌په له‌به‌رامبه‌ر ئهو سیاسهته وشیار بن. ئ�ه‌گ�ه‌ر چ��اره‌س�ه‌ری�ه‌ک��ی دیموکراتیک پێش ن �ه‌ک �ه‌وێ ،پێڤاژۆی شه‌ڕیکی هه‌مه‌الیه‌ن ه ده‌ستپێده‌کات و قیامه‌تێک هه‌ڵده‌ستێ رۆژی شه‌شی نیسان ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن له دیداری خۆیدا له‌گه‌ڵ پارێزه‌راندا ،تیشکی خسته سه‌ر دیداره‌کانی ئیمڕاڵی و ده‌ستنیشانی کرد که دیداره‌کان له ئیمڕاڵی ،له قۆناغی پێشنیاری کرداریدان و ئه‌گه‌ر ئه‌مه پێک بێ ،ده‌کرێ هه‌نگاوی ئه‌رێنی بهاویژرێن .داوا له‌گه‌لی ک��ورد و گه‌ریالکانی ده‌که‌م ،هه‌تا هه‌ڵبژاردنه‌کان ب ه گوێره‌ی پاراستنی ڕه‌وا ههڵسوکهوت بکه‌ن، به‌اڵم له به‌رامبه‌ر هێرشه‌کاندا پاراستنێکی چ���االک پێکبێنن ، .ب��ان��گ ل �ه گ�ه‌الن��ی تورکیا ده‌که‌م :ئامانجی ئێمه لهو دیدارانه‌ی لێڕه به‌ڕێوه‌یان ده‌به‌ین ئهوهیه که ،ئێمه پرسی ک��ورد به گوێره‌ی ده‌ستوورێکی بنچینه‌یی دی��م��وک��رات��ی��ک ،چ��اره‌س��ه‌ر ب��ک�هی��ن .هێشتا ڕوون نییه ئ�هو دی��داران �ه به چ ئه‌نجامێک ده‌گ����ه‌ن .گ �ه‌ل��ی ت��ورک��ی��ا ده‌ب���ێ ئ �ه‌م �ه ب��اش بزانێ؛ پێشخستنی چ��اره‌س�ه‌ری به گوێره‌ی ده‌ستوورێکی بنچینه‌یی دیموکراتیک ،ب ه واتای پێکهێنانی یه‌کێتیه‌کی دیموکراتیک و کۆتایهێنان به توندوتیژی دێ .یه‌کێتی و یه‌کگرتنی دیموکراتیک ،ده‌کرێ به گوێره‌ی ده‌ستوورێکی بنچینه‌یی دیموکراتیک پێک بێ .ئهو دیدارانه ده‌بێ بهو شێوهیه ببنه مایه‌ی تێگه‌یشتن .ده‌ستنیشانیش ده‌ک���ه‌م ،ئه‌گه‌ر چ��اره‌س�ه‌ری��ی دیموکراتیک پێش نه‌که‌وێ، ئه‌وکات ههموو الی�ه‌ک ده‌یدۆڕێنێ و داوا له گه‌النی تورکیا ده‌که‌م که ئهو مه‌ترسیی ه ببینن و ڕۆڵی مێژوویی خۆیان به‌جێ بێنن. ده‌ب��ێ��ت ئه‌مه دوای��ی��ن ده‌رف���ه‌ت ب��ێ و بانگ ل �ه‌ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک��ی��اش ده‌ک���ه‌م .ده‌ک���رێ ک ه ئ �هو دی��داران��ه ئه‌نجامی م��ێ��ژووی��ی له‌گه‌ڵ
“من داوا له گه‌لی کورد و گهریال ده‌که‌م ،هه‌تا هه‌ڵبژاردنه‌کان به گوێره‌ی هێڵی پاراستنی ڕه‌وا ههڵسوکهوت بکه‌ن .گه‌لی ئێمه و گهریال ده‌بێ هه‌تا مانگی ژوئن(حوزه‌یران) به گوێره‌ی پاراستنی ڕه‌وا ههڵسوکهوت بکه‌ن .ئه‌گه‌ر هێرشیان بکهنه سه‌ر ده‌توانن خۆین بپارێزن. ئهو پاراستنه، ده‌بێ پاراستنێکی چاالک بێ
“
6
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ديدار خۆیان بێنن .ده‌بێ ده‌وڵ �ه‌ت ئه‌مه بنرخێنێ و ده‌رفه‌تێک بداته چاره‌سه‌ریه‌کی به گوێره‌ی ده‌س��ت��وری دیموکراتیک ،چونکه ئه‌مه بۆ ئهوانیش دوایین ده‌رفه‌ته ،ئه‌گه‌ر لهو ب��واره‌دا ئیراده‌ی خۆیان نیشان ب��ده‌ن ،ئه‌مه به واتای ئافڕاندنی دواڕۆژێکی دیموکراتیکه .ئه‌گه‌ر چ��اره‌س �ه‌ری �ه‌ک��ی ب �ه گ��وێ��ره‌ی ده‌س��ت��وورێ��ک��ی بنچینه‌یی دی��م��وک��رات��ی��ک پێش ن �ه‌ک �ه‌وێ، ئ �ه‌وک��ات پ��ێ��ڤ��اژۆی ش�ه‌ڕی��ک��ی هه‌مه‌الیه‌ن ه ده‌ستپێده‌کات ،قیامه‌تێک هه‌ڵده‌ستێ .ئه‌وکات ه دهبێته کاتی کۆتایهاتنی قسه .داوا ده‌که‌م ک ه دیداره‌کان ڕاست هه‌ڵسه‌نگێنرێن و بانگ له‌گه‌ل ده‌که‌م .من گرنگی ده‌ده‌م به دیداره‌کانی ئێره. ئێمه له قۆناغی پێشنیاری ک��رداری دای��ن. ئه‌گه‌ر ئه‌مه پێک ب��ێ ،ده‌ک��رێ هه‌نگاوی ئه‌رێنی پێک بێن .م��ن ده‌م���ه‌وێ گفتوگۆ له س�ه‌ر خاڵێک بکرێ ،که نابێته مایه‌ی تێگه‌یشتن .من لێره ئاگربه‌ست پێک نایه‌نم، به‌ڵکوو له پێناو چاره‌سه‌ریه‌ک به گوێره‌ی ده‌س��ت��وورێ��ک��ی بنچینه‌یی دی��م��وک��رات��ی��ک��دا ه�ه‌وڵ ده‌ده‌م .ئهو دی��داران�هی من ئه‌نجامیان ده‌ده‌م ،به خۆمهوه گ��رێ��دراون .لهو دیدارانه‌دا بنه‌مای دیالۆگ له گه‌ڵ به‌ده‌په و قه‌ندیلیش ده‌که‌مه‌وه .له‌الیه‌ن خۆیانه‌وه ئهوانیش له پێناو چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌که‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌ن .ده‌بێ هه‌ر الیه‌نێک هه‌وڵ بدات ڕۆڵی خۆی ببینێ. گه‌لی ئێمه‌ش ده‌ب��ێ رێکخستنبوونی خۆی به‌هێز بکات. من داوا له گه‌لی کورد و گهریال ده‌که‌م ،هه‌تا هه‌ڵبژاردنه‌کان به گوێره‌ی هێڵی پاراستنی ڕه‌وا ههڵسوکهوت بکه‌ن .گه‌لی ئێمه و گهریال ده‌بێ هه‌تا مانگی ژوئن(حوزه‌یران) به گوێره‌ی پاراستنی ڕه‌وا ههڵسوکهوت بکه‌ن .ئه‌گه‌ر هێرشیان بکهنه سه‌ر ده‌توانن خۆین بپارێزن .ئهو پاراستنه ،ده‌بێ پاراستنێکی چاالک بێ .من ناڵێم با هه‌تا مانگی ژوئه‌ن شه‌ڕی هه‌مه‌الیه‌ن ه پێش بخرێ .ده‌توانن هه‌تا هه‌ڵبژاردنه‌کان ب ه پێی پاراستنی ڕه‌وا ههڵسوکهوت بکه‌ن .من لهو باوه‌ڕه‌دام که ده‌بێ هه‌تا هه‌ڵبژاردنه‌کان به‌م شێوهیه بێ .ئهوه بهو واتایه نییه که ئاگربه‌ست ڕاده‌گه‌ینین. دیداره‌کانی ئیستا له‌ئیمراڵی له هی پێوشوتر جووداترن .ڕێبه‌رایه‌تی من په‌سه‌ند ده‌که‌ن و ئهو دیدارانه ئه‌نجام ده‌ده‌ن .ئهوه قۆناخێکی نوێیه. دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان خۆ له‌خۆ پێڤاژۆکه ڕوون دهبێتهوه .چه‌ند مانگێکمان ماوه .ئهو چه‌ند مانگه بۆ چاره‌سه‌ریه‌کی به پێی ده‌ستوورێکی دیموکراتیک دوایین ده‌رفه‌ته. که‌جه‌که ،هه‌په‌گه ،کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دی��م��وک��رات��ی��ک و ب���ه‌ده‌پ���ه‌ش ده‌ب����ێ ڕۆڵ���ی به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی خۆیان پێش بخه‌ن .قوربانیانی ئ�ه‌م دواییه به تایبه‌تیش قوربانیانی هاتای نیشانی ده‌دات ک�ه ل �ه‌وێ ته‌نگه‌تاوبوون و
ديدار بۆشاییه‌ک ههیه .من گه‌ریالیه‌تیه‌کی بهو شێوهیه ق��ب��ووڵ ن��اک �ه‌م .ده‌ب��ێ ه �ه‌ر تاکێک به شێوهیهکی ج��ددی ،ڕۆڵ��ی پێشه‌نگایه‌تی ببینێ .نابێ هیچ که‌س چاوه‌ڕوانییه‌کانی گه‌له‌که‌مان به فیڕۆ بدات. م����ن ،س���ه‌ره‌خ���ۆش���ی ل���ه ب���ن���ه‌م���اڵ���هی ()7 گه‌ریالکه‌ی هه‌په‌گه ده‌ک �ه‌م که له هاتای گیانیان له‌ده‌ستدا ،ئه‌وانه نرخ وبه‌های گه‌لی ک��وردن .هه‌ر تاکێک ده‌ب��ێ خاوه‌نداریه‌تییان لێ بکات .بۆ گهریال پاراستنی ڕه‌وا خاڵێ بنچیه‌نییه .هیچ ک �ه‌س وه‌ک���وو م �ه‌ڕ ملی خ��ۆی له ب �ه‌ر چه‌قوو ڕان��اگ��رێ .ئه‌گه‌ر تۆ له‌ناو ده‌بات ،ده‌کوژێ و له‌یه‌کت(له‌به‌ریه‌ک) هه‌ڵده‌وه‌شێنی ،ت��ۆش ده‌ب��ێ خ��ۆت بپارێزی. لێره‌دا ده‌رفه‌تی من س��ن��ووردارن ،ده‌ب��ێ که‌س داوای ڕێبه‌رایه‌تی کرداریم لێ نه‌کات .من له ژێر هه‌لومه‌رجی گراندا ده‌ژیم .ده‌بێ ئهو باره نه‌خه‌نه ئه‌ستۆی من. دووپ��ات��ی ده‌ک���ه‌م���هوه ،ئ �ه‌گ �ه‌ر پ��رس��ی ک��ورد به‌رێبازی دیموکراتیک چاره‌سه‌ر نه‌کرێت، ئهو کات شه‌ڕی پاراستنی ههبوون و ئازادی دهکهوێته بواری جێبه‌جێکردنه‌وه .خێوه‌ته‌کانی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی وه‌ک ئاکادێمیای سیاسی ناودێر ده‌که‌م .هه‌ڵدانی ئهو خێوه‌تان ه دوا ش��ان��س �ه ب���ۆ پ��ێ��ش��گ��رت��ن ل���ه ش �ه‌ڕی��ک��ی سه‌رتاسه‌ری(ههمهالیهنه). م���ن ،ئ���هو ن �ه‌خ��ش �ه ڕی���گ���ای���هی ک���ه پێشتر ڕامگه‌یاندووه ،بۆ چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی ئ���ه‌م���ڕۆ گ���ون���ج���اوه .ئ���ه‌گ���ه‌ر پ��رس��ی ک���ورد به‌رێبازی دیموکراتیک چاره‌سه‌ر نه‌کرێت، ئهو کات شه‌ڕی پاراستنی ههبوون و ئازادی ده‌ک �ه‌وێ��ت �ه ب���واری جێبه‌جێکردنه‌وه .ئه‌گه‌ر بکه‌وینه قۆناغێکی وه‌ها ،ئێمه‌ش نه‌مانهه‌وێ، شه‌ڕێکی دوو الیهنه س�هره�ه‌ڵ��ده‌دات .ئ�ه‌وه‌ی یه‌که‌میان ش�ه‌ڕه له‌پێناو پاراستنی ههبوون. ئهوه شهڕه ،پێداگرییه له‌سه‌ر ههبوون .له‌دژی ل �ه‌ن��اوچ��وون ،ش �ه‌ڕی ب�ه‌ردوام��ک��ردن��ی ژیانه. گه‌لی کورد ڕووبه‌ڕووی له‌ناوبردن کراوه‌ته‌وه. هه‌وڵ ده‌دا هه‌بوونی خۆی بپارێزێت .سه‌ره‌ڕای پاراستنی هه‌بوونی ،گه‌لی کورد شه‌ڕ له‌پێناو ئازادیشدا بهرێوه ده‌ب��ات .ئ�ه‌وه‌ش هه‌ڵمه‌تێکی ه�ه‌ن��گ��اوب�ه‌ه�ه‌ن��گ��اوه .وات���ا ئ��هو ش���ه‌ڕه ل��ه‌دوو رووه‌وه بهڕێوه ده‌چێت .شه‌رێکی بهو شێوه‌یه‌ش به‌واتای شه‌ڕێکی سه‌رتاسه‌ری دێت .ئهو شهڕه شاره‌کانیش له‌خۆ ده‌گرێت .بانگ له‌هه‌موو که‌سێک ده‌ک���ه‌م ئ�ه‌رک��ی خ��ۆی��ان پێکبێنن. ههموو شوێنه‌کان به‌گوێره‌ی هێزی خۆیان، ش �ه‌ڕی پاراستنی ج�هوه�ه‌ری ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب �ه‌ن. گرنگی ئهو ڕه‌وشه به‌رچاوه .ئێمه به ڕۆژانی مێژوویدا تێده‌په‌رین .پێویسته ههموو که‌سێک ب�هو پێیه خ��ۆی ئ��ام��اده بکات .گه‌له‌که‌مان س������ه‌ره‌ڕای ب �ه‌رخ��ۆدان��ی��ک��ی س���ه‌رت���اس���ه‌ری، پێویسته له چوارچێوه‌ی ئهو ()7خاڵه‌ی پێشتر
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
پێشنیارم ک��ردب��وو ،پ���رۆژه‌ی خۆبه‌رێوه‌به‌ری دیموکراتیک به ب�ه‌رف��راوان��ی بخاته ب��واری کردارییه‌وه .پێویسته به‌ده‌په و که‌جه‌ده ،ڕۆڵی پێشه‌نگایه‌تی بگێڕن .سه‌ره‌ڕای هه‌وڵه‌کانیان ب��ۆ وه‌ده‌ستخستنی پۆستی په‌رله‌مانتاری، پێویسته خاوه‌نداریه‌تی له‌گه‌ل بکه‌ن .ئه‌گه‌ر خاوه‌نداریه‌تی و پێشه‌نگایه‌تی گه‌ل نه‌که‌ن، نابێ چاوتان له پێگه‌ی په‌رله‌مانتاری بێت و بڵێن ده‌بینه په‌رله‌مانتار .پابه‌ندبونتان به گه‌ل سنورداره ،بهو شێوهیه به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ناکرێت. ڕێ���ب���ه‌ری گ �ه‌ل��ی ک���ورد ع���ه‌ب���دواڵ ئ��ۆج �ه‌الن باسیشی له ڕاپه‌رینی مه‌ده‌نیانه‌ی گه‌لی کورد کرد و واڵمی هێرشه‌که‌ی ئاکه‌په‌ی دایه‌وه ک ه له‌به‌رامبه‌ر به‌ستنی نوێژی جومعانه‌ی کوردان نواندبووی و ده‌ڵێت؛ گه‌ل ده‌یهه‌وێ ب��اوه‌ڕی خ���ۆی ب �ه‌زم��ان��ی ک����وردی ده‌رب��ب��ڕێ��ت .گ�ه‌ل ده‌یهه‌وێ باوه‌ڕی و عیباده‌تی خۆی به زمانی ک��وردی بکات .به‌هۆی ئ��ه‌وه‌ی ئاکه‌په ل ه چاالکییه‌کانی هه‌ڵدانی چادری چاره‌سه‌ری ده‌ت��رس��ێ��ت ،هێرشیان ده‌ک��ات�ه س �ه‌ر .هه‌ڵدانی چادره‌کانی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک دواین شانسه بۆ پێشگرتن له شه‌ڕیکی سه‌رتاسه‌ری. ئ��اک�ه‌پ�ه ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ه�ه‌ڵ��دان��ی چ��ادره‌ک��ان��ی چ��اره‌س�ه‌ری دیموکراتیک بێزاره و هێرشیان دهکاته سه‌ر .ئهو چاالکییانه ڕه‌وا ،مافدار و دیموکراتیکن ،نابێ پۆلیس هێرشیان بکات ه سه‌ر .هه‌ڵدانی ئهو خێوه‌تانه ،پێداگری گه‌ل ه له‌چاره‌سه‌رییه‌کی مه‌ده‌نیانه‌دا .ئهو چاالکیان ه یاسایی و دیموکراتیکن .هه‌ڵدانی خێوه‌ته‌کانی ئاشتی ،بۆ پێشگرتن له شه‌ڕێکی سه‌رتاسه‌ری شانسی ه �هره دوای��ی��ن .تا هه‌ڵبژاردنه‌کان و وه‌دی��ه��ات��ن��ی چ��اره‌س �ه‌ری �ه‌ک��ی دیموکراتیک ڕۆڵی ئهو چاالکییه گرنگه و تا ئه‌نجامێک وه‌ده‌ستده‌خرێت ،پێویسته به‌رده‌ام بن. م���ن ،ه��ه‌ڵ��دان��ی چ���ادره‌ک���ان���ی چ���اره‌س���ه‌ری دیموکراتی وه‌ک ئاکادێمیای سیاسی به‌ناو ده‌که‌م .ئهو خێوه‌تانه ،ئاکادیمی و خۆێندگه‌ن ب��ۆ گ���ه‌ل .گ �ه‌ل ل���ه‌وێ ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ران��ی خۆی دهخاته تاقیکارییه‌وه .ئامانج له سیاسه‌تی دی��م��وک��رات��ی��ک��ی��ش ،دی��م��وک��رات��ی��زه‌ک��ردن��ی کۆمهڵگایه .من ساڵوی خۆم ئاراسته‌ی گشت ئهو که‌سانه ده‌که‌م که به‌شداری ڕێپێوانی ()4 ی نیسان ب��ه‌ره‌و ئامار ب��وون و داوا له هه‌ر تاکێک و به تایبه‌تی ڕێکخراوه کوردیه‌کان ده‌ک���ه‌م ،خ��اوه‌ن��داری�ه‌ت��ی ل �هو بنه‌مااڵنه بکه‌ن که قوربانیان پێشکه‌ش به تێکۆشان کردووه. بانگ ل�ه کاربه‌ده‌ستانی س��ووری��اش ده‌ک �ه‌م که دان به مافه‌کانی گه‌لی ک��ورددا بنێت. ئه‌گه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی شام هه‌نگاوی ڕێفۆرم هه‌ڵێنێته‌وه ،ک��وردی��ش پشتیوانی لێده‌که‌ن. س�ڵ�اوی خ��ۆم ئ��اراس��ت �هی ڕێ��پ��ێ��وان��ی ئ��ام��ارا ده‌که‌م ،که به به‌شداریی ده‌یان هه‌زار که‌س ،و گیانبه‌ختکردوانی ڕێپێوانه‌کانی ئاماراش به‌بیر
7 دێنمه‌وه و سه‌ره‌خۆشی له بنه‌ماڵه‌کانیان ده‌که‌م. من ساڵو ئاراسته‌ی گه‌له‌که‌مان ده‌که‌م ،ک ه به بۆنه‌ی ()4ی نیسانه‌وه ،چوونه خه‌لفه‌تی و گونده‌که‌مان و پیرۆزبایی و چاالکییان پێک هێنان و سوپاسیان ده‌ک�ه‌م .له‌وێ که‌سانێک هه‌ن که ڕه‌نجیان به سه‌ر ئێمهوه ههیه ،ئێم ه ئه‌وان له‌بیر ناکه‌ین .ئێمه قه‌رزداری ئه‌وانین. ئه‌گه‌ر ڕه‌نجی ئه‌وان نه‌با ،ئێمه نه‌مانده‌توانی ئهو ڕۆژانه‌مان به‌چاو بدیبا .له هه‌ر شوێنێک بنه‌ماڵه‌ی به نرخی لهو شێوهیه هه‌ن ،به‌اڵم ئهو بنه‌مااڵنه به ته‌نیا ده‌مێننه‌وه .مرۆڤ ده‌توانێ سه‌رله‌نوێ په‌یوه‌ندییان پێوه بکاته‌وه ،له سه‌ر بابه‌ته‌کان قسه بکات ،پێڤاژۆی نوێیان بۆ ڕوون بکرێته‌وه .بنه‌ماڵه‌ی لهو شێوهیه له ئامه‌دیش ه���ه‌ن .پێویسته ل �ه گ���ه‌ڵ ئ���هو ب��ن�ه‌م��ااڵن�ه‌دا په‌یوه‌ندی بکرێ و خاوه‌نداریه‌تیان لێ بکرێ. ده‌ب��ێ به ته‌نیا له بیر نه‌کرێن و ژیانیان ل ه گه‌ل به‌ش بکرێ .به‌ده‌په و که‌جه‌ده ده‌توانن خاوه‌نداریه‌تی لهو بنه‌مااڵنه بکه‌ن .من باسی سیاسیبوون ناکه‌م ،باسی به‌کۆمه‌ڵگه‌بوون و په‌یوه‌ندیی کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌که‌م .له‌بنه‌مادا ئهوه ئه‌رکی که‌جه‌ده‌یه ،ب�ه‌اڵم هێشتا که‌جه‌ده ل ه ههموو ئه‌رکه‌کانی خۆی نه‌گه‌یشتووه .من هه‌ڵوێستی به ته‌نیا و بێ خ��اوه‌ن هێشتنه‌و‌ه وه‌ک���وو ئ �ه‌زم��وون و سیاسه‌تی مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیست به‌ناو ده‌ک �ه‌م و ده‌ستنیشانیشی ده‌ک����ه‌م ک �ه ک����وردان پێویسته گ��رن��گ��ی ب ه په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ب��ده‌ن و هه‌تا ئه‌مه نهبێته مایه‌ی تێگه‌یشتن ،مۆدێرنیته‌ی دیموکراتیکیش هه‌رس نابێ .بۆ من ئازادی ژن ،ئازادیی کۆمه‌ڵگه‌یه. ڕێ������ب������ه‌ری گ�����ه‌ل�����ی ک���������ورد ل�����ه‌ب�����اره‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کانیشدا ده‌ستنیشانی ده‌ک��ات ک ه ده‌کرێ له ئامه‌د ( )6پاڵێوراو نیشان بدرێن. ده‌کرێ پاڵێوراوی یه‌کگرتووی کورد هه‌بن و نوێنه‌رانی سووریانی و ئێزیدیه‌کانیش گرنگن. سه‌باره‌ت به راپه‌ڕینی گه‌لی سووریاش ووتی؛ ئه‌گه‌ر به‌ڕێوه‌به‌رانی ش��ام له‌پێناو ڕیفۆرمدا ههنگاو بنێن ،ئهو کات کوردانیش پشتیوانی ده‌که‌ن .ده‌کرێ له‌چوارچێوه‌ی ئهو ڕێفۆرمه‌دا، مافه‌کانی وه‌ک خۆبه‌ریوه‌به‌ری دیموکراتیک و مافی که‌لتوری دان��ی��ان پێدابندرێت .بۆ ن��م��ون�ه ،ده‌ت��وان��ن ش��اره‌داری��ی �ه‌ک��ان ڕاده‌س��ت��ی گ���ه‌ل ب��ک �ه‌ن و رێ ل�ه‌پ��ێ��ش خ��ۆب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌ری دیموکراتیک بکرێته‌وه .ده‌بێ مافی ناسنام ه بدرێت .سوریا گرنگی خ��ۆی ههیه و ده‌بێ له‌به‌رچاو بگیردرێت .بنه‌ماڵه‌ی ئه‌سه‌د باش ده‌زان���ن ک�ه م��ن چ��ۆن ههڵسوکهوت له‌گه‌ڵ کێشه‌کان ده‌که‌م .ئه‌گه‌ر مافی خۆبه‌رێوه‌به‌ری دی��م��وک��رات��ی��ک و م��اف��ی ک �ه‌ل��ت��وری دان��ی��ان پیدابندرێت ،ئێمه‌ش پشتیوانی ل�هو هه‌واڵن ه ده‌ک �هی��ن .رێکخراوه‌کانی ک��وردان��ی��ش ل�ه‌وێ پشتیوانی لێده‌که‌ن.
~|
8
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ديدار وتار
له په‌راوێزی سه‌ردانه‌که‌ی ئه‌ردۆغاندا “ ئ �ه‌ردۆغ��ان ک�ه ل�ه‌س�ه‌ر خاکی کوردستان ئ��ام��اده نه‌بێت ن��اوی ک��وردس��ت��ان بهێنێت، به‌هه‌ڵه‌داچونێکی گ�ه‌وه‌ره‌ی�ه بۆ سه‌رۆکی هه‌رێم یان هه‌ر تاکێکی کورد که وا بیر بکاته‌وه ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێت پرسی کورد ل ه باکوری کوردستان چاره‌سه‌ر بکات. چه‌ند ووشه‌ێک به خه‌یاڵی سه‌رۆکی هه‌رێم ل �ه پ��ێ��ش��وازی ئ �ه‌ردۆغ��ان��دا .ئ �ه‌م کاته‌تان باش ،بهناوی خۆم و خه‌ڵکی کوردستانهوه به‌خێرهاتنێکی گه‌رمی به‌ڕێز ئه‌ردۆغان سه‌رۆک وه‌زیرانی تورکیا ده‌که‌م ،هیوادارم ئ �ه‌م س �ه‌ردان �هی ب�ه‌ڕێ��زت��ان ب��ۆ کوردستان، ه��ۆک��ارێ��ک ب��ێ��ت ب��ۆ زی��ات��ر پ��ت�ه‌وک��ردن��ی په‌یه‌وه‌ندیه‌کانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا ،ل�ه ب���واره سیاسی و ئ���اب���ووری و ف�هره�ه‌ن��گ��ی و زانستیه‌کان و ههموو بواره‌کانی تر که په‌یوه‌ستن ب ه پێکهوه ژیانی ئاشتیانه‌ی نێوانمان. ب �ه‌ڕێ��زان ئێمه وه‌ک��و هه‌رێمی کوردستان ب �ه‌چ��اوێ��ک��ی ڕێ�����زه‌وه ده‌ڕوان���ی���ن���ه ه �ه‌م��وو ده‌وڵ��ه‌ت��ان��ی دراوس����ێ و ل �ه‌س �ه‌ر ب��ن�ه‌م��ای ڕێزگرتنی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ه‌ک��ان��ی ه���ه‌ردوو ال هه‌وڵ ده‌ده‌ین په‌یوه‌ندیه‌کانمان بنیاد بنێین و هه‌روه‌ها ئێمه وه‌ک��و خه‌ڵکی کوردستان هه‌وڵی ت �ه‌واوی خۆمان ده‌ده‌ی��ن له پێناوی پاراستنی ئاشتی و پێکهوه ژیانی گه‌النی ن��اوچ �ه‌ک �هو ل �ه ه �ه‌م��ان ک��ات��ی��ش��دا ه�ه‌وڵ��ی ته‌واوی خۆمان ده‌ده‌ین که دیموکراسی ل ه ناوچه‌که‌دا بگاته ئاستێکی بااڵی ئه‌وتۆ ک �ه هیچی ک�ه‌م��ت��ر ن�ه‌ب��ێ��ت ل �ه واڵتێکی وه‌ک��و سوئد ،ئێمه له هه‌رێمی کوردستان ههمیشه ڕێز له‌هه‌موو بنه‌ماکانی مافی م��رۆڤ ده‌گرین و ت �ه‌واوی ئازادیه‌کان بۆ گه‌لی خۆمان دابین ده‌که‌ین ،ئه‌مه‌ش ل ه پێناوی ئه‌وه‌ی که ئه‌م ئه‌زموونه‌ی هه‌رێمی کوردستان ببێته پردێک بۆ په‌ڕینه‌وه‌ی ت�����ه‌واوی ده‌س���ه‌اڵت���ه س �ه‌رک��وت��ک �ه‌ره‌ک��ان��ی ن��اوچ�ه‌ک�ه ب���ه‌ره‌و دون��ی��ای دی��م��وک��راس��ی و ئازادی و مافه‌کانی مرۆڤ. ب�ه‌ڕێ��زان ،ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی پێشوازی
“
سه‌فین میره
پرسی که‌رکوک و پرسی شه‌رڤانانی PKKوکورد بوونی خه‌ڵکی هه‌رێم خاڵه به‌هێزه‌کانی ناکۆکی نێوان هه‌ولێر و ئه‌نقه‌ڕه‌ن له‌سه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه خاڵی کورد بوون ،خۆ ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی هه‌رێم کورد نه‌بوونایا ئه‌وا تورکیا به‌م جۆره ده‌ستی نه‌ده‌خسته ناوکارو باره‌کانی ئه‌م هه‌رێمه فیدڕالییه ده‌ک���هی���ن ل��ه ب��ه‌ڕێ��ز ئ���ه‌ردۆغ���ان و وه‌ف���ده ی���اوه‌ره‌ک���هی ه��اوک��ات ب��ۆ ی�ه‌ک�ه‌م��ج��ار ل ه هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێمی کوردستان فڕۆکه‌خانه‌ی نێوده‌وڵه‌تی هه‌ولێر دهکهینهوه که له‌الیه‌ن کۆمپانیا تورکییه‌کان دروست کراوه ،لێره‌دا ده‌مه‌وێت بڵێم ئێمه وهکو هه‌رێمی کوردستان ،هه‌لی کارمان ڕه‌خساندووه بۆ ههموو ئهو کۆمپانیایانه‌ی که ده‌یانه‌وێت ل ه کوردستان کاری وه‌به‌رهێنان بکه‌ن ،هه‌وڵیش ده‌ده‌ین که ب�هردهوام کارئاسنیان بۆ بکه‌ین له پێناو ئه‌وه‌ی زیاتر وواڵته‌که‌مان ده‌ستی ئاوه‌دانی پێ بگات ،ئه‌وه‌ی که له‌سه‌ر ئهو کۆمپانیا به‌ڕێزانه‌ش پێویسته ئهوهیه ،هه‌وڵی زیاتر بده‌ن ئیش و کاره‌کانیان به‌شێوه‌ێکی ڕێ��ک و پێک و ل�ه کاتی خ��ۆی��دا ت �ه‌واو بکه‌ن ،بۆ ئ �ه‌وه‌ی هه‌لی کاریان زیاتر بۆ ڕێکبخرێت له الی �ه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانهوه. ب �ه‌ڕێ��زان ده‌م �ه‌وێ��ت ل �ه‌م ب��ۆن�هی�ه‌دا تیشک بخه‌مه سه‌ر بابه‌تێکی هه‌ستیار که ئه‌ویش چ��اره‌س �ه‌ری پرسی ب��را کورده‌کانمانه ل ه تورکیادا ،ههموومان ده‌زان��ی��ن که گه‌لی کورد له تورکیا سااڵنێک بوو نکوڵی لێ ده‌ک��راو به ههموو جۆرێک ده‌چه‌وسایه‌وه، له به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا گه‌لی کورد سااڵنێک ه ه��ه‌وڵ ده‌دات و خ�ه‌ب��ات ده‌ک���ات ل�ه پێناو ئازادیدا و لهو پێناوه‌شدا ه �ه‌زاران ڕۆڵه‌ی گ �ه‌ل��ی ک����ورد ش �ه‌ه��ی��د ب����وون ،ک��ه تاکو ئێستاش ده‌ب��ی��ن��ی��ن ل �ه چ �ه‌ن��دی��ن ن��اوچ �هی کوردستانی تورکیا گ��ۆڕی به کۆمه‌ڵی برا کورده‌کانمان ده‌دۆزڕینه‌وه. ل���ێ���ره‌دا ده‌م���ه‌وێ���ت ب��ڵ��ێ��م پ��ێ��وی��س��ت�ه ه�ه‌م��وو الێکمان هه‌وڵه‌کانی خۆمان یه‌کبخه‌ن ل ه پێناو هه‌رچی زووت��ر چه‌سپاندنی ئاشتی و دیموکراسی و مافه‌کانی م��رۆڤ ل ه ناوچه‌که‌دا ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه به پێویستی
ده‌زان���م که به به‌ڕێز ئ �ه‌ردۆغ��ان و ههموو ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ک��ان��ی تورکیا بڵێم پێویست ه له‌گه‌ڵ برا کورده‌کانمان له تورکیا دانوستان ئه‌نجام بده‌ن و چاره‌سه‌ری گونجاوی پرسه‌ک ه له ناوخۆی واڵته‌که‌یاندا بکه‌ن ،چونکه ئێم ه وهکو هه‌رێمی کوردستان وای ده‌بینین ک ه ئه‌م پرسه زیاتر پرسێکی ناوخۆی تورکیای ه و ده‌ب��ێ��ت ل �ه‌ن��اوخ��ۆی خ��ۆی��ان��دا چ��اره‌س �ه‌ر بکرێت ،ئه‌وه‌ی که په‌یوه‌ندیشی به ئێمهوه ههیه ئێمه ئاماده‌ین ڕۆڵی ئیجابی خۆمان بگێڕین له پێناوی چاره‌سه‌ی پرسه‌که ب ه ڕێگه‌ی دیالۆگی ئاشتیانه ،که بێگومان ئ �ه‌م �ه س���وود و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ه����ه‌ردووالی تێدایه هه‌م بۆ برا کورده‌کانمان که خه‌ونی له‌مێژینه‌یان ئ��ازادی �ه ،هه‌میش بۆ خودی ده‌وڵه‌تی تورکیا که ده‌یه‌وێت ببێته ئه‌ندامی یه‌کێتی ئه‌وروپا ،که خه‌ونی له‌مێژینه‌یان ه و ئێمه‌ش به ئومێدی ئه‌وه‌ین که هه‌ردووال بگه‌نه ئاواته له مێژینه‌کانیان .جارێکی ت��ر خۆشحاڵین ب �ه هاتنتان ب��ۆ هه‌ولێری پایته‌ختی هه‌رێمی کوردستان. خوێنه‌ری ئه‌زیز؛ گومانی تێدا نییه که مه‌به‌ستی سه‌ردانی هه‌ر سه‌رۆکێک و به‌رپرسی واڵتێک بۆده‌ره‌وه‌ی وواڵته‌که‌ی خۆی ،بۆسوود و به‌رژه‌وه‌ندی واڵته‌که‌یه‌تی و ده‌یه‌وێت زۆرترین سوود ل ه سه‌ر حیسابی به‌رامبه‌ره‌که‌ی بۆ واڵته‌که‌ی خۆی ده‌سته‌به‌ر بکات ،الیه‌نی خانه خوێش به هه‌مان شێوه هه‌وڵ ده‌دات که زۆرترین سوود بۆ واڵته‌که‌ی خۆی له‌سه‌ر حیسابی م��ی��وان ب��ه‌ده‌س��ت بهێنێت ،ئ �ه‌م �ه‌ش ڕووه ئاسییه‌که‌ی سه‌ردانی هه‌ر سه‌رکرده‌ێکه ل ه دونیای سیاسه‌تدا ،جا که‌واتا ئه‌گه‌رمیوان ئه‌مه مه‌به‌ستی س�ه‌ردان�ه‌ک�هی بێت ،ئه‌وا ج��ێ��گ�هی خ��ۆی�ه‌ت��ی ک �ه خ��ان �ه خ��وێ��ش ب�هو م�ه‌ب�ه‌س��ت�ه ل �ه س���ه‌ردان���ه‌ک���هی ب��ڕوان��ێ��ت و
ديدار وتار پ��ێ��ش��وازی ل��ێ ب��ک��ات ،ن��ه‌ک وه‌ک���و ئ �هوه لێی بڕوانێت که هاتووه خێرو به‌ره‌که‌ت بۆ وواڵت�ه‌ک�هی بهێنێت ،خانه‌خوێ ئه‌گه‌ر وا له سه‌ردانه‌که‌ی نه‌ڕوانێت ئهوه مانای وای ه ڕووه نائاسییه‌که‌ی سیاسه‌تی وه‌رگرتووه، وه‌ک��و ئ �ه‌وه‌ی بینیمان س�ه‌رۆک��ی هه‌رێمی کوردستان بهو چاوه له ئه‌ردۆغانی ده‌ڕوانی ک���هوا ئ���ه‌ردۆغ���ان ه��ات��ووه ب��ۆ ک��وردس��ت��ان بۆئه‌وه‌ی خێرو به‌ره‌که‌ت بهێنێت بۆ گه‌لی ک���ورد و چ�ه‌ن��دی��ن ج��ار س��وپ��اس��ی ک��رد ل ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر دروس���ت ک��ردن��ی فڕۆکه‌خانه‌ی هه‌ولێر ل�ه الی��ه‌ن کۆمپانیا تورکیه‌کان، ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌نده‌ش سوپاس گ��وزار بوو ک ه سه‌رۆک له جیاتی بڵێت سوپاس بۆ دروست کردنی ئه‌م فۆکه‌خانه‌یه ووتی :سوپاس بۆ دروست کردنی ئه‌م فرۆکه‌یه. ل��ێ��ره‌دا ده‌م �ه‌وێ��ت بڵێم؛ پێویسته س �ه‌رۆک بارزانی و ههموو تاکێکی کورد ئهوه بزانێت که‌وا هیچ پێویست نییه سوپاسی ئه‌ردۆغان بکه‌ین له‌به‌رامبه‌ر ئ��ه‌وه‌ی که کۆمپانیا تورکه‌کان هاتوونه‌ته کوردستان ،چونک ه ئ��ه‌وان بۆ ئ �هوه نه‌هاتوون خێر به خه‌ڵکی کوردستان بکه‌ن ،به‌ڵکو ئه‌وان هاتوون قازانج له خاکی کوردستان به ده‌س��ت بخه‌ن ،جا که‌واتا پێویسته ئه‌وان سوپاسی حکومه‌تی
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
هه‌رێمی کوردستان بکه‌ن که ڕێگه‌یان پێ دراوه کاری وه‌به‌رهێنان بکه‌ن له کوردستان، ن���ه‌ک ئ����ه‌وه‌ی ک �ه س �ه‌رۆک �ه‌ک��ان��ی ئێم ه سوپاسیان بکه‌ن و وا هه‌ست بکه‌ن له‌سه‌ر خاکی کوردستان ،به‌ڵێ ئه‌زیزان بارزانی به‌وه‌شه‌وه نه‌وه‌ستا ،به‌ڵکو له ووتاره‌که‌یدا وای پیشاندا که ئ�ه‌ردۆغ��ان هه‌وڵی چاره‌سه‌ی پرسی کوردی داوه و ده‌یدات!. لێره‌دا هه‌ڵه‌که گه‌وره‌تره له‌وه‌ی که سوپاسی ک��رد بۆ دروس��ت کردنی فڕۆکه‌خانه‌که، ئ �هوی��ش ئ �ه‌وه‌ی �ه ک �ه ئ���ه‌وه‌ی ب��ارزان��ی پێی وای�ه ئه‌ردۆغان فریادڕه‌سی گه‌لی کورده ل�ه ب��اک��وور زۆر ل�ه ڕاستییه‌وه دووره ک ه دوژمنی گه‌لێک بیه‌وێت چاره‌سه‌ری پرسی هه‌مان ئهو گه‌له بکات به شێوه‌ێکی تاک الیهنه!!. به‌ڵێ ئه‌زیزانم؛ س��ه‌ره‌ڕای ئ �ه‌وه‌ی بارزانی وه‌ک��و قاره‌مانێک ته‌ماشی ئ�ه‌ردۆغ��ان��ی ده‌ک��رد و به ڕزگ��ارک�ه‌ری گه‌لی کوردی ده‌زانی له باکوری کوردستان ،به‌اڵم جێگه‌ی داخ �ه هیچ باسی ل �هوه نه‌کرد که گه‌لی ک��ورد ل�ه ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان سااڵنێک ه خه‌بات ده‌کات و خوێن ده‌ڕێژێت له پێناوی ئازادیدا ،باسی لهوه ده‌کرد که ئه‌ردۆغان ک�������ورد ه���ه‌وڵ���ی داوه پ��رس��ی
9 چاره‌سه‌ر بکات ،به‌اڵم تیشکی نه‌خسته سه‌ر ڕۆڵی سیاسه‌تمه‌دارانی کورد له باکوری کوردستان که ش�هو و ڕۆژی���ان ک��ردوه ب ه یه‌ک له پێناوی ب �ه‌ره‌و پێشبردنی دۆزی ڕه‌وای گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان ،باسی ل �هو قۆناغ ه ن �ه‌ده‌ک��رد که پێش هاتنیعبدالڵه ئۆجه‌الن و خه‌باتیپه‌که‌که شتێک نه‌بوو به ناوی گه‌لی کورد له باکوری کوردستان. خۆشه‌ویستانم زۆر به‌پێویست ده‌زان���م ئهو ڕاستییه بۆ گه‌لی خۆمان ڕوون بکه‌ینه‌و‌ه که ئهوه ئه‌ردۆغان نییه خێر به گه‌لی کورد ده‌کات و پرسه‌که‌ی چاره‌سه‌ر ده‌کات ،به‌ڵکو ئهوه فشاری ئهو یه‌که‌م فیشه‌که‌یه که ل ه ١٥ی ئابی ١٩٨٤هه‌ڤاڵعه‌گید ته‌قاندی و تاکو ئه‌مڕۆش ده‌زرنگێته‌وه له که‌له‌ی ئ�ه‌ردۆغ��ان و ههموو تورکێکدا ،ئ �هوه ئهو مانیفێسته‌یه که عبدالڵه ئۆجه‌الن له ساڵی ١٩٧٨دا به ناویڕێگه‌ی شۆڕسی کوردستان باڵوی کردهوه و تاکو ئه‌مڕۆش له هزری تاکی کوردا گه‌شه ده‌کات ،ئهوه ئهو گڕ‌ه سوره‌یه که له هه‌ڤاڵمه‌زڵوم دۆغانه‌وه به‌رز بۆوه و تاکو ئێستاش له جه‌سته‌یڤیانجاف و ههموو تاکێکی کوردا پڕشنگ ده‌دات ،ئهوه ئهو نه‌به‌ردیه‌یه که له هه‌ڤاڵزیالنه‌وه ده‌ستی پێکرد و له هه‌ڤاڵ بریتانه‌وه گ��وازرای �هوه ب��ۆ ه�ه‌م��وو ژن �ه ئ��ازاک��ان��ی گه‌له‌که‌مان و ئه‌مڕۆش ڕۆچوه به گیانی ئامینه ئاینه و ئایسه‌ل توغلوک ...تاد ،ئه‌مه ئهو هزره‌ی ه ک�ه ل�ه ئ��ۆج �ه‌الن و جومعه و ق�ه‌ره‌ی�لان�هوه ئ����اوێ����ت����ه ب������وو ب �هÛ
مندااڵنی کورد و ئااڵکانیان لە نێو شەپۆلی ئااڵکانی تورکیا دیار نەماوە
10
~|
“
له ساڵی 1992کاتێ په‌ڕله‌مانی کوردستان بڕیاری فیدڕاڵی دا بۆ هه‌رێمی کوردستان ده‌وڵه‌تی تورک ڕازی نه‌بوو به‌ڕامبه‌ر به‌م بڕیاره و ته‌نانه‌ت هه‌ڕه‌شه‌ی هێرش کردنه سه‌ر هه‌رێمی کوردستانی ده‌کرد ،به‌اڵم دواتر هه‌م به هۆی فشاری ئه‌مریکا و هه‌میش به‌هۆی ڕازی بوونی ئهو کاته یه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان بۆ هاوکاریکردنی سوپای تورکیا بۆ هێرشکردنه سه‌ر هێزه‌کانی PKKله ناوچه سنووریه‌کان ،تورکیا بێده‌نگی نواند و چه‌ند بنکه‌ێکی سه‌ربازیشی لهو ناوچانه‌دا جێگیر کرد که تاکو ئه‌مڕۆش بوونیان ههیه ،که‌واتا ئه‌م فیدڕالیه‌ته‌ش له‌سه‌ر حیسابی چه‌ند هه‌زارشه‌هید گه‌ریالی PKKبنیاد نراوه ،نه‌ک ئازایه‌تی و لێهاتوویی بارزانی و تاڵه‌بانی
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
مێشکیئه‌حمه‌د تورک و عوسمان بایده‌میر و سالحه‌الدین ده‌میرتاش...تاد ،ئه‌مه ههموو ئهو فیداکاریه‌یه که له خوێنی زیاتر ل ه ٣٠ه����ه‌زار ش �ه‌ه��ی��ده‌وه س��ه‌رچ��اوه‌ی گ��رت��ووه و ئ��ه‌م��ڕۆ ب���ووه ب��ه م��ه‌ره‌ک��ه‌ب��ی س���ووری پێنوسه‌کانی ههموو ئهو مرۆڤه ئازایانه‌ی که‌له ناو دڵی کوردستاندا دیاربه‌کرئامه‌د ف �هره �ه‌ن��گ��ی ک�����وردی -ت���ورک���ی ده‌ده‌ن���� ه ده‌ه‌ستی سه‌رۆککۆماری تورکیا بۆ ئه‌وه‌ی شه‌رم بیگرێت و چاو به ڕاب��ردووی خۆیدا بخشێنێته‌وه ،ئه‌مه ئهو داستانه قاره‌مانه‌ی ه که له گوندیسیڤه‌رک و حیلوان ده‌ستی پێکرد و له داستانه‌کانی زاپ و ئۆره‌ماندا ڕه‌ن��گ��ی دای���هوه و ب �ه س��وپ��ای تورکیایان ووت :ئه‌رچی ئه‌ندامی ناتۆش بیت ،به‌اڵم توانای شه‌ڕی مێرخاسانی ک��وردت نییه. ئه‌مه ئهو قاره‌مانیه‌تیه که ساڵی ١٩٩١دا له‌یال زانا هاواری بۆ کرد له ناو په‌رله‌مانی تورکیا و ئه‌مڕۆش له دارشه‌قه‌کانیسه‌ڤاهیر بایندردا خۆی دوباره کردهوه ،کاتێ له ناو هۆڵی په‌رله‌ماندا دارشه‌قه‌کانی ب�ه‌ڕووی په‌رله‌مانتاران و ده‌زگاکانی ڕاگه‌یاند به‌رز ک��ردووه و ووت��ی :ده‌وڵ �ه‌ت ئه‌مه به گه‌لی ک���ورد ڕه‌وا ده‌ب��ی��ن��ێ��ت ،ئ �ه‌م �ه ناسنامه‌ی منه .سه‌ڤاهیر باینده‌ر له خۆپێشاندانێکدا له‌شاریشه‌رنا‌خ له الیه‌ن هێزه‌کانی پۆلیسی تورکیاوه بریندار کرابوو. به‌ڕێزانم؛ نامه‌وێت له‌مه زیاتر له بابه‌ت دوور بکه‌ومه‌وه ،ئه‌وه‌ی که لێره‌دا مه‌به‌سته‌مه ب ه ووردی ئاماژه‌ی پێ بکه‌م ،ئهو په‌یوه‌ندیی ه که له نێوان هه‌رێمی کوردستان و واڵتی ت��ورک��ی��ادا ه�هی�ه ،ک�ه ب �ه‌درێ��ژای چه‌ندین ساڵی ڕابردوو هه‌ڵکشان وداکشانی گه‌وره به خۆیه‌وه بینیوه له سه‌ر حیسابی پارتی ک��رێ��ک��اران��ی ک��وردس��ت��انPKKو هه‌ندێ جار کار گه‌یشتۆته ڕاده‌ی هاتنه ناوه‌ی سوپای ت��ورک بۆ هه‌رێمی کوردستان و به به‌رده‌وامیش بۆردوومانی فرۆکه‌و تۆپ و هه‌ندێ جارێش هێرشی پیاده‌یی ،به‌اڵم سه‌ردانی ئه‌ردۆغان بۆ هه‌رێمی کوردستان جیاوازێکی گه‌وره‌ی ههیه هه‌م وه‌ک ئه‌وه‌ی بۆ یه‌که‌مجاره که به‌رپرسێکی گ �هورهی تورکیا ل �ه‌م ئ��اس��ت�ه‌دا س �ه‌ردان��ی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات ،ئه‌گه‌رچی سه‌ردانه‌که‌شی زیاتر له سه‌ردانی بازرگانێک ده‌چوو ک ه سه‌ردانی پڕۆژه‌کانی بکات نه‌ک سه‌رۆکی واڵتێک بۆ واڵتێکی تر ،که خۆی بینیه‌و‌ه ل �ه ک���ردن���ه‌وه‌ی ف��ڕۆک �ه‌خ��ان �هی ه�ه‌ول��ێ��ر و ڕوونتریش له ووتاره‌که‌یدا که نه‌ک هه‌روه‌کو بازرگانێک ،به‌ڵکو هه‌ر وهکو به‌ڵێنده‌رێکی خاوهن پڕۆژه قسه‌ی ده‌کردو ئاماژه‌ی ده‌کرد به چۆنیه‌تی دروست کردنی فڕۆکه‌خانه‌ک ه و زان��ی��اری ده‌دا ده‌رب���اره‌ی چه‌ند کرێکار
وتار کاری تیادا کردوه و له‌سه‌ر ڕووبه‌ری چه‌ند دروست کراوه و پاشانیش که‌مێک باسی بازرگانی گه‌وره ئیبراهیم تاتلتساسی کرد، به‌اڵم هێشتاش پێویسته لێره‌دا پرسیاری ئهوه بکه‌ین ئه‌رێ ئه‌م سه‌ردانه بۆ چ مه‌به‌ستێک بوو؟ به‌بۆچوونی من سه‌ردانه‌که‌ی ئه‌ردۆغان هیچ سودی بۆ هه‌رێمی کوردستان نه‌بوو ،به‌اڵم بۆ الیه‌نی تورکمان له ش��اری که‌رکوک سودی گه‌وره‌ی هه‌بوو که توانیان سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی بدرێته تورکمان بهو ڕێ���ژه ب��چ��وک�هی��ان�هوه ل �ه ش���اره‌ک���ه‌دا ،ل��ێ��ره‌دا ده‌ب��ێ��ت ب��وت��رێ��ت ب �ه س�ه‌ردان��ێ��ک��ی ئ �ه‌ردۆغ��ان ئه‌مه ڕوویدا ،ئه‌ی که سبه‌ی عبدالڵه گول س�ه‌ردان��ێ��ک��ی ت��ر ب��ک��ات چ��ی ڕوو ده‌دات؟ تۆ بڵێیت ئه‌وکاته س�ه‌رۆک��ی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانی هه‌ولێریش نه‌درێت به تورکمان؟ خۆ له هه‌ولێریش تورکمان ده‌ژین. پارێزگای که‌رکوک ئهو شاره‌ی که چه‌ندین ساڵه تورکیا هه‌وڵی بۆ ده‌دات تاکو دایببڕێت له بازنه‌ی ئهو ده‌سه‌اڵته فیدڕاڵیه‌ی که به‌پێی ده‌ستوور دراوه به هه‌رێمی کوردستان ،چونکه که‌رکوک وه‌ک ناوچه‌ێکی ده‌وڵه‌مه‌ند به نه‌وت بۆ هه‌رێمی کوردستان سه‌رچاوه‌ێکی گ����هورهی ه��ێ��زه ب��ۆ داه��ات��ووی ده‌وڵه‌تێکی گه‌وره‌ی کوردی له ناوچه‌که‌دا که ئه‌مه‌ش به‌الی تورکیاوه هه‌رگیز قابیلی قبوڵ نییه، نه‌ک له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چه‌ند هه‌زار تورکمان له که‌رکوک و کوردستان ده‌ژین ،به‌ڵکو ترسی ئهو له دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی کوردی خاوهن س��ه‌رچ��اوه‌ی وزه‌ی ن �هوت��ی ک�ه‌رک��وک�ه که بێگومان ئه‌مه ده‌سه‌اڵت و گه‌وره‌ێکی زیاتر ده‌دات به ده‌وڵه‌تی کوردی له ئاینده‌دا. ئه‌مه‌و پرسی که‌رکوک و پرسی شه‌رڤانانی PKKوک���ورد بوونی خه‌ڵکی هه‌رێم خاڵه به‌هێزه‌کانی ناکۆکی نێوان هه‌ولێر و ئه‌نقه‌ڕه‌ن له‌سه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه خاڵی کورد بوون، خۆ ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی هه‌رێم ک��ورد نه‌بوونایا ئ �هوا تورکیا ب �ه‌م ج��ۆره ده‌س��ت��ی نه‌ده‌خسته ناوکارو باره‌کانی ئه‌م هه‌رێمه فیدڕالییه، بۆ نموونه کاتێ شیعه‌کان له باشوور داوای هه‌رێمێکی فیدڕالی تایبه‌ت به‌خۆیان ده‌که‌ن تورکیا هیچ لێدوانێک لهو باره‌یه‌وه نادات، چونکه ئ �هو هه‌رێمه ک���وردی ت��ێ��دا ناژیت که‌واتا خاڵی ههره به‌هێزی ناکۆکی نێوان هه‌رێم و تورکیا خاڵی کوردبوونی خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستانه ،که تورکیا ئه‌مه به مه‌ترسیێکی گه‌وره ده‌زانێت بۆ سه‌ر ناوخۆی واڵت��ه‌ک��هی ،چونکه ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان وه‌ک پاڵپشتێک بۆ ک��ورده‌ک��ان��ی تورکیا سه‌یر ده‌کرێت له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکیاوه و لهو ن��اوه‌ش��داPKKوه‌ک هێزێکی گ�هورهی نه‌یاری تورکیا ڕۆڵ له هاوکێشه سیاسی
“
و ئابوری دیبلۆماسییه‌کانی نێوان هه‌ولێر و ئه‌نقه‌ڕه ده‌گێڕێت چ بۆ گرژبوون و چ بۆ باش بوونی ئهو په‌یوه‌ندییانه ،بۆ نموونه له ساڵی 1992کاتێ په‌ڕله‌مانی کوردستان بڕیاری فیدڕاڵی دا بۆ هه‌رێمی کوردستان ده‌وڵه‌تی تورک ڕازی نه‌بوو به‌ڕامبه‌ر به‌م بڕیاره و ته‌نانه‌ت ه�ه‌ڕه‌ش�هی هێرش کردنه سه‌ر هه‌رێمی کوردستانی ده‌کرد ،به‌اڵم دواتر هه‌م به هۆی فشاری ئه‌مریکا و هه‌میش ب�ه‌ه��ۆی ڕازی ب��وون��ی ئ �هو کاته‌ییه‌کێتی نیشتیمانی کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان بۆ هاوکاریکردنی سوپای تورکیا بۆ هێرشکردنه سه‌ر هێزه‌کانی PKKله ناوچه سنووریه‌کان ،تورکیا بێده‌نگی نواند و چه‌ند بنکه‌ێکی سه‌ربازیشی لهو ناوچانه‌دا جێگیر کرد که تاکو ئه‌مڕۆش بوونیان ههیه، که‌واتا ئ�ه‌م فیدڕالیه‌ته‌ش له‌سه‌ر حیسابی چه‌ند ه�ه‌زارش�ه‌ه��ی��د گه‌ریالیPKKبنیاد نراوه ،نه‌ک ئازایه‌تی و لێهاتوویی بارزانی و تاڵه‌بانی. ههموومان ده‌زانین که ئارامی نێوان هه‌رێم و تورکیا ه �ه‌ر ل���ه‌دوای ڕووخ��ان��ی ڕژێمی س����ه‌ددام گ���رژی زی��ات��ری ب �ه‌خ��ۆی �هوه بینی و تا کارگه‌یشته ئ �ه‌وه‌ی که چه‌ندین جار ت��ورک��ی��ا ه���ه‌ڕه‌ش���هی ه��ێ��رش ک���ردن���ه س �ه‌ر ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ب��ک��ات ب �ه ب��ی��ان��ووی لێدانی مۆڵگاکانی ،PKKبه‌اڵم مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی له به‌ینبردنی ئه‌زموونی هه‌رێمی کوردستان بوو نه‌ک گه‌ریالکان ئه‌مه به‌پێی قسه‌کانی ب��ارزان��ی ل �ه چاوپێکه‌وتنێکی که‌ناڵی ا‌لعربیه لهو کاته‌دا ،ههرچهنده دواتر ئه‌م گرژیه‌ش هێور بۆوه و جگه له لێدوانی ناوه ناوه‌ی سه‌رانی تورکیا ،تاکو ئه‌م دوایییه و به‌تایبه‌تیش نزیک بوونه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنی په‌ڕله‌مانی تورکیا که له حوزه‌یرانی داهاتوو ئه‌نجام ده‌درێ��ت و پێده‌چیت گه‌لی کورد له باکور له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا مێژووێکی تر تۆمار بکات و به دڵنیاییه‌وه نوێنه‌ری زیاتر ڕه‌وانه‌ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ی ت��ورک��ی��ا ده‌ک���ات به‌تایبه‌تیش که ئه‌م هه‌ڵبژاردنه له ساته‌وه‌ختێکی زۆر هه‌ستیاری ن��اوچ�ه‌ک�ه‌دای�ه و جگه له‌مه‌ش ئاستی هۆشیاری تاکی ک��وردی��ش له پله بااڵکانیدا و ته‌ڤگه‌ری په‌که‌که‌ش له ئاستی پێویستی مه‌سه‌له‌کان کار ده‌کات و زۆر به ووریاییه‌وه تۆپه‌که دهخاته یاریگای تورکیا و ههمیشه ده‌یخاته ژێر باری په‌رپرسیارێکی قۆناغه‌که ،ئه‌مه جگه ل �ه‌وه‌ی که خودی عبدالڵه ئۆجه‌الن به خستنه ڕووی نه‌خشه ڕێگاکه‌ی ئه‌وه‌نده‌ی تر ده‌وڵه‌تی خسته ژێر به‌رپرسیارێکی دۆخه‌که. به‌ڕێزان؛ ئه‌گه‌رچی ساڵێک به‌ر له ئێستا سه‌رۆکی ه��ه‌رێ��م��ی ک���وردس���ت���ان ل���ه ک��ۆن��گ��ره‌ێ��ک��ی
ڕۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ی��دا ڕاگ�هی��ان��د ک�ه په‌یوه‌ندی نێوان هه‌رێمی کوردستان و تورکیا وه‌رزی زستانی تێپه‌ڕاندووه و پێی ن��اوه‌ت�ه وه‌رزی به‌هار و زۆرێک له خه‌ڵکی کوردستان وایان چاوه‌ڕێ ده‌کرد که ئه‌م ووته‌یه‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم له سه‌ردانه‌که‌ی ئه‌مجاره‌ی سه‌رۆک وه‌زی��ران��ی تورکیادا پشتڕاست بێته‌وه و ئه‌م س��ه‌ردان��هی ئ��ه‌ردۆغ��ان دان��ن��ان��ێ��ک بێت به ده‌س�ه‌اڵت��ی فیدڕاڵی هه‌رێمی کوردستان و به‌هاری نێوان هه‌ولێر و ئه‌نقه‌ڕه چرۆ بکات و ئاسۆی په‌یوه‌ندی دیبلۆماسی نێوان ئه‌نقه‌ره و هه‌ولێر ڕووناکی به‌خۆیه‌وه ببینێ ،به‌اڵم ب �ه پ��ێ��چ�ه‌وان�هی ه �ه‌م��وو ب��ۆچ��وون �ه‌ک��ان ئه‌م س�ه‌ردان�هی ئ�ه‌ردۆغ��ان هیچ گۆڕانێکی له سیاسه‌تی چه‌ندین ساڵه‌ی دژایه‌تی کردنی تورک به‌رامبه‌ر به‌کورد به خۆیه‌وه نه‌بینی، ئه‌مه‌ش له ووته‌کانی ئه‌ردۆغاندا ده‌رکه‌وت و جارێکی ت��ر ئ���ه‌وه‌ی سه‌لماند ک�ه ئ �ه‌وان داننانێن به فیدڕالیه‌تی هه‌رێمی کوردستان و ته‌نانه‌ت ئ�ه‌ردۆغ��ان ئاماده نه‌بوو وشه‌ی کوردستان به‌ده‌میدا بێت!!. که‌واتا جێگای خۆیه‌تی ههموومان بڵێین: ئه‌ردۆغانێک که له‌سه‌ر خاکی کوردستان ئ��ام��اده ن�ه‌ب��ێ��ت ن���اوی ک��وردس��ت��ان بهێنێت به‌هه‌ڵه‌داچونێکی گ �ه‌وه‌ره‌ی �ه ب��ۆ سه‌رۆکی هه‌رێم ی��ان ه�ه‌ر تاکێکی ک��ورد که وا بیر بکاته‌وه ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێت پرسی کورد له باکوری کوردستان چاره‌سه‌ر بکات. ئ���ه‌گ���ه‌رچ���ی ه���ی���چ الی���ه‌ن���ێ���ک���ی ف���ه‌رم���ی لێدوانێکی لهو باره‌یه‌وه ن �ه‌داوه به‌اڵم کاتی گه‌یشتنی ئ �ه‌ردۆغ��ان بۆ هه‌ولێر و دانانی که‌سێکی تورکمان به سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌نی ش��اره‌وان��ی ک �ه‌رک��وک ل �ه ی�ه‌ک��ک��ات��دا ،ئهو ڕاستییه ده‌سه‌لمێنێت که‌ئه‌ردۆغانی میوان ب���هو ئ��ام��ان��ج�ه گ �هی��ش��ت��ووه ک �ه مه‌به‌ستی ب���وو ل �ه س��ه‌ردان��ه‌ک��هی ب��ۆ الی ب��ارزان��ی، ئه‌مه جگه ل �ه‌وه‌ی س�ه‌ردان�ه‌ک�هی هاوکاته له‌گه‌ڵ سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژاردنی په‌ڕله‌مانی واڵت�ه‌ک�هی و ویستی ل�ه‌م س�ه‌ردان�هی��دا ئهوه پیشانی گه‌لی کورد له باکوری کوردستان ب���دات ک �ه ئ��هوه��ه‌وڵ ده‌دات پ��رس��ی ک��ورد چاره‌سه‌ربکات ،ئه‌مه له کاتی ووتاره‌که‌یدا ده‌رکه‌وت وهکو ئه‌وه‌ی خێر به گه‌لی کورد بکات ووتی ،ئیترسه‌رده‌می نکوڵی کردن له بوونی کورد له توکیا به‌سه‌ر چووه .منیش ده‌ڵێم سه‌رده‌می نکوڵی ک��ردن له ک��ورد له تورکیا زۆر له‌مێژه به‌سه‌رچووه ،نه‌ک ئێستا، سه‌رده‌می نکوڵی کردن له بوونی کورد ئهو چرکه‌ساته به‌سه‌رچوو که عبدالڵه ئۆجه‌الن ل�ه ن��او زان��ک��ۆی ئ�ه‌ن��ق�ه‌ره‌دا ب�ه مامۆستای ووت؛ دوو گه‌ل له تورکیادا ده‌ژی��ن ئه‌ویش گه‌لی تورک و کوردن. Sefin_mire21@yahoo.co.uk
“وهکو ئه‌وه‌ی بینیمان سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان بهو چاوه له ئه‌ردۆغانی ده‌ڕوانی که‌وا ئه‌ردۆغان هاتووه بۆ کوردستان بۆئه‌وه‌ی خێرو به‌ره‌که‌ت بهێنێت بۆ گه‌لی کورد و چه‌ندین جار سوپاسی کرد له به‌رامبه‌ر دروست کردنی فڕۆکه‌خانه‌ی هه‌ولێر له الیه‌ن کۆمپانیا تورکیه‌کان، ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌نده‌ش سوپاس گوزار بوو که سه‌رۆک له جیاتی بڵێت سوپاس بۆ دروست کردنی ئه‌م فۆکه‌خانه‌یه ووتی :سوپاس بۆ دروست کردنی ئه‌م فرۆکه‌یه
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
11
~|
12
وتار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ئه‌نفال ته‌نیا وشه‌یه‌ک نییه هیوا گوڵ محه‌مه‌دی
کاتێک ده‌سه‌اڵتی به‌عسی ئێراقی به سه‌روکایه‌تی س��ه‌دام حوسه‌ین بڕیاریدا بۆ تێکشکاندنی ئیراده‌ی گه‌لی کورد له باشوری کوردستاندا په‌نای برده به‌ر نامروڤانه‌ترین تاوان و وشه‌ی ئه‌نفالی هه‌ڵبژارد. بێگومان له سه‌رده‌می شه‌ڕی له‌شکری ئیسالمدا وش‌ه، یان واته‌ی ئه‌نفال به‌کار براو‌ه و پیوه‌ندی به کات و سات و سه‌رده‌می خویه‌و‌ه ههیه و من نامه‌وێ بچم‌ه ناو ئهو باسه‌و‌ه یان شرۆڤه‌ی ئهو ڕوداو و هۆکاران‌ه بکه‌م که بونه هوی خوڵقاندنی وش‌ه و ده‌سته‌واژه‌ی ئه‌نفال. ئه‌وه‌ی لێره‌دا گرینگه ئهوهیه که بۆچی سه‌دام حوسه‌ین ئه‌نفالی هه‌ڵبژارد .ههموو دیکتاتوره‌کانی واڵتانی ع �ه‌ره‌ب��ی ه��ه‌وڵ ئ���ه‌ده‌ن و ه�ه‌وڵ��ی��ان داوه ل�ه هه‌ست و ئێحساسی وسۆزی مه‌زهه‌بی خه‌ڵک که‌ڵک وه‌رگرن بۆ گه‌یشتن‌ه ئامانجه‌کانی خۆیان .سه‌دام حوسه‌ین به هه‌ڵبژاردنی وش‌ه یان فه‌رمانی ئه‌نفال ویستی ڕه‌وایه‌تی به کردهوه جینایه‌تکارانه‌کانی خۆی بدات دژ به گه‌لی کورد و ڕای گشتی ئێراقی و واڵتانی عه‌ره‌بی بهوه بخڵه‌تێنێ که ئهو دژی هه‌ڵگه‌ڕاوه‌کان له یاسا و بنه‌ما مه‌زهه‌بی و ئیسالمیه‌کان له شه‌ڕدایه. ن���اوه‌ڕۆک و وات���ای ئه‌نفال چییه ،ب �ه‌الی منه زور گرینگ نییه و نامه‌وێ بگه‌ڕێم به دوای وه‌رگه‌ڕان له عه‌ره‌بیه‌وه .هه‌ر که گوێم له وشه‌ی ئه‌نفال ئه‌بێ یان له بابه‌تێکدا وشه‌ی ئه‌نفال ئه‌خوێنمه‌و‌ه یه‌کسه‌ر دڕندانه‌ترین شێوه‌ی هه‌ڵسوکه‌وتی ده‌سه‌اڵتی داگیرکه‌ری ئێراقیم بیردێته‌و‌ه که هه‌وڵی قڕکردنی نه‌ته‌وه‌یه‌کی بنده‌ست، بێچه‌ک و بێ ئیمکانی خوپاراستنی دا. ئه‌گه‌ر به کورتی باسی بکه‌م ،ئه‌نفال بۆ من واته ،زینده به‌‌چاڵکردنی هه‌زاران مروڤی بێتاوانی کورد له گوڕه به کۆمه‌ڵه‌کاندا ،کوشتنی مندااڵنی ساوا ،فروشتنی کچانی کورد به واڵتانی عه‌ره‌بی ،وێران کردنی هه‌زاران گوند و شاروچکه‌ی کوردستان ،له‌ناوبردنی ده‌یان هه‌زار س�ه‌ر م�ه‌ڕوم��ااڵت و شێواندنی سروشتی به‌شێک له
واڵته‌که‌م. ئه‌نفال دژی گه‌لی کورد له باشوری کوردستان له نێوان ساڵه‌کانی ( 1987و )1988دا ده‌ستی پێکرد و کوتایی هات و هه‌شت قوناغی له خۆ گرت. بهداخهوه له ()1991هوه تا ئێستا که ()2011یه و بیست ساڵ به سه‌ر ئ��ازادی باشوری کوردستاندا تێده‌په‌ڕی هێشتا نه‌مانتوانیو‌ه به شێوهیهکی ئاکادیمیان‌ه و به دانانی ناوه‌ندگه‌لی لێکوڵێنه‌و‌ه به دواداچونی ڕوداوه‌کانی ئهو قوناغه له مێژوی پڕ له‌کاره‌ساتی خومان بکه‌ین و ته‌نیا به وتنی وش‌ه و وات��ای ئیحساسی و به شیوه‌یه‌کی ڕوکه‌شان‌ه باسی ئه‌نفال نه‌که‌ین و به‌سه‌ریدا باز نه‌ده‌ین. ئه‌گه‌ر چاو له مێژووی گه‌الن بکه‌ین لهوانهیه ته‌نیا گه‌لی ک��ورد نه‌بێ که ڕووب���ه‌ڕوی کومه‌ڵکوژی و قڕکردن بوه‌ته‌وه ،به‌اڵم له تێگه‌یشتنێکی خێرادا ئه‌گه‌ینه ئهو ئه‌نجامه‌ی که هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ک به ئه‌ندازه‌ی گه‌لی کورد خه‌مسارد نییه به‌رانبه‌ر به چاره‌نوسی خوی و ئهو کاره‌ساتانه‌ی به‌سه‌ریدا هاتووه. نه‌ته‌وه‌یه‌ک نه‌توانێ به‌دواداچون بۆ ڕاستی ڕوداوه‌کانی مێژوی خوی بکات ،ئهو نه‌ته‌وه‌ی‌ه چاره‌نوسی لهوه باشتر نابێ که ئێستا هه‌یه‌تی .ئه‌گه‌ر کورد ڕیبه‌رایه‌تیه‌کی ئاقڵمه‌ندو نه‌ته‌وه‌یی و خاوهن هه‌ڵویست و جه‌سوری ههبایه و ئ �ه‌گ �ه‌ر گه‌لی کورد له باشوری کوردستان نه‌بونایه‌ته قوربانی ملمالنێی به‌رژه‌وه‌ندیخوازی ن����ێ����وان پ���ارت���ه‌ک���ان
ئ�هوا ده‌ب��وو النیکه‌م دوای ڕوخانی ده‌سه‌اڵتی سه‌دام حوسه‌ین یه‌کسه‌ر ئازادی خوی ڕاگه‌یاندای‌ه و خوی به کێشه‌کانی به‌غداو‌ه مژوڵ نه‌کردایه. لهوانهیه هێندێ که‌س بڵێن هه‌لومه‌رج ناله‌بار‌ه یان چه‌ندین هۆکار و بیانوی دیکه بۆ هه‌ڵ‌ه و که‌م کاریه‌کانی قوناغی ئازادی ئێراق و له ده‌ستدانی شانسی ئازادی ب��اش��وری کوردستان بێننه‌وه ،ب �ه‌اڵم ئ �هوه هه‌رگیز له م���ێ���ژوودا ف���ه‌رام���وش ن��اک��رێ و وه‌ک الپ �ه‌ڕه‌ک��ان��ی دیکه‌ی مێژووی خاوه‌نداریه‌تی نه‌کردن و تێنه‌گیشتن له هه‌لومه‌رج و به‌کارنه‌هێنانی ئیمکانی مه‌وجود بۆ قوناغێکی دیاریکراو له‌الیه‌ن کورد و به‌ناو ڕێبه‌ره‌کانیه‌وه دهمێنێتهوه و نه‌وه‌کانی پێشه‌ڕۆژ به توڕه‌بونه‌و‌ه وردی ئه‌که‌نه‌وه. ته‌نیا ئه‌نفال به‌س بوو بۆ ئه‌وه‌ی کورد به کومه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یی بسه‌لمێنێ که پێکهوه ژیانی گ�ه‌الن له ئێراقدا و پاراستنی ئهو سنورانه‌ی بهناوی ئێراقه‌وه‌ن هه‌مووکات مه‌ترسی دووبار‌ه بونه‌وه‌ی ئهو کاره‌ساتانه‌ی ههیه و کورد ناتوانن واز له قوربانیه‌کانیان بێنن و ده‌بێ چاره‌نوسی خۆیان بۆ خۆیان دیاری بکه‌ن. ل �ه‌وان �هی �ه ب��اس��ی ئ �ه‌گ �ه‌ر و ئ �ه‌ب��وو و ده‌ب���وای���ه ک��ردن نه‌مانگه‌یه‌نێت‌ه ئامانج ،ب �ه‌اڵم گرینگه به ڕاب���ردوودا بچێنه‌و‌ه و ڕاستیه‌کان بخه‌ین‌ه به‌ر باس ،ئه‌گه‌ر به وردی و وردبینیه‌و‌ه ههڵسوکهوت بکه‌ین ئه‌وا دیسان هه‌لمان له‌به‌رده‌ست دایه و ئه‌توانین به‌کاری بێنین .په‌رله‌مانی ئێراق ههڵهبجه و ئه‌نفالی وه‌ک کومه‌ڵکوژی له‌هه‌مبه‌ر ک���وردان په‌سه‌ند ک��ردوه و زه‌مینه‌ی په‌سه‌ند کردنی له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یه‌و‌ه ههیه و کورد ئه‌توانن چه‌ندین ناوه‌ندی تایبه‌ت به لوبی چه‌سپاندنی ئه‌نفال و ههڵهبجه وه‌ک کومه‌ڵکوژی یان ژینوساید په‌سه‌ند بکرێ و ئه‌وه‌ش ده‌رگا له ڕوی کورداندا ئاوه‌اڵ ده‌کات که داواکاریه‌کانی خویان کراوه‌تر بخه‌ن‌ه به‌ر باس . بۆ ئه‌وه‌ی کورد بتوانن له ئه‌گه‌ری دامه‌زراندنی چه‌ندین ناوه‌ندی لوبی بۆ به ژینوساید ناساندی کورد چاالک و چاالکیه‌کانیان خاوهن واتا و به‌رهه‌م بێت ئه‌وا ده‌بێ له سه‌ر ڕوداوه‌کان به داتا قسه بکه‌ن و لێکوڵینه‌وه‌ی ورد و زانستیانه‌یان لهو ڕوداوان�ه هه‌بێ و له شاهیده‌کان و گێرانه‌وه‌ی قوربانیه‌کان که‌ڵک وه‌رگرن و به به‌ڵگه‌وه کومه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یی ڕازی بکه‌ن. کاتێک کومه‌ڵکوژی کوردان کهوته ڕوژه‌ڤی جیهانهوه ئه‌وجا ته‌نیا به باشوری کوردستانهوه قه‌تیس نامێنێ و ههموو ڕوداوه‌کانی گریدراوی چاره‌نوسی کوردان زه‌ق دهبێتهوه.
لێکۆلینەوە
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
13
پرۆسه‌کانى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى له ناوچه‌ى کفری
شمال خورشید/کفری
به‌شى پێنجه‌م پێنجه‌م/پرۆسه‌ى ئه‌نفال-: پرۆسه‌ى یه‌که‌مى روخاندنى گونده‌کان ک ه ل ه به‌هارى ساڵى ()1987ده‌ستیپێکرد له هاوینى ه�ه‌م��ان س��اڵ��دا کۆتاییان پێهات ،ل�ه به‌هارى ساڵى ()1988دا ،رژێمى به‌عس ده‌ستیکرد ب ه پرۆسه‌یه‌کى دیک ه ل ه ژێر ناوى پرۆسه‌ى(ئه‌نفال) دا ،ئ���ه‌م پ��رۆس��هی��ه ب���ه ()8ه���ه‌ش���ت ق��ۆن��اغ به‌رێوه‌چوو ،قۆناغى یه‌که‌م ل ه ()1988/2/18 له‌ناوچه‌ى سه‌رگه‌لۆ به‌رگه‌ڵو ده‌ستى پێکرد ک ه ئامانجیشى باره‌گاکانى سه‌رکردایه‌تى یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان ب��وو ،قوناغى دووه‌میش ناوچه‌ى قه‌ره‌داغى گرته‌وه ،قوناغى سێهه‌مى پرۆسه‌که‌ش ناوچه‌ى گه‌رمیان بوو ک ه قه‌زاى کفرى به‌شێکه لهو ناوچه‌یه ،ئه‌م قۆناغه ل ه رۆژى ( )1988/4/7ده‌ستیپێکرد له سێ قۆڵه‌و‌ه هێزه‌کانى به‌عس هێرشیان کرد سه‌ر ناوچه‌ى داوده به‌مشێوه‌یه: قۆڵى یه‌که‌م :ل ه شارى خورماتووه‌و‌ه بۆ سه‌رووى چه‌مى ئاوه‌سپى. قۆڵى دووه‌م :ل ه ناحیه‌ى (ن�ه‌وج��ول)هوه بۆ گوندى پاشته‌پ ه و تااڵو. قۆڵى سێیه‌م :ل ه گوندى (کۆرمۆر)هوه بۆ گونده‌کانى بنارى گل. له ()1988/4/9دا هێزێکى سوپاى ئێراق له‌چه‌ند قۆڵێکه‌و‌ه هێرشیان برده سه‌ر ناوچه‌کانى جاف و زه‌نگه‌ن ه به‌مشێوه‌یه: ناحیه‌ى (س�ه‌رق�ه‌اڵ)ى -1 سه‌ر به کفرى رژێم هێرشى برده سه‌ر گوندى (عمربل) دواتر ب��ه‌ره‌و ه���ه‌رده‌ى (زه‌نگه‌نه) چوون. هێزێکى دیکه‌ى -2 رژێ�����م ل��� ه (ک��������ه‌الر)هوه به‌ره‌و(تیله‌کۆ) هێرشیانبرد. ل ه ( باوه‌نور)هوه به‌ره‌و گونده‌کانى -3 (سۆفى ره‌حیم وعلى عوسمان). ل�ه گ��ون��دى (پونگه‌ڵه) ب���ه‌ره‌و( شێخ -4 ته‌ویل).
له‌ماوه‌ى چه‌ند رۆژێکدا سوپاى به‌عس توانى ههموو گونده‌کانى ئهو ناوچانه داگیرو خاپوور ب��ک��ات ،پێویسته ئ��ام��اژه‌ش ب��هوه بکه‌ین ک ه ئ�ه‌م پرۆسه‌ی ه پالنێکى وردو درشتى له‌الیه‌ن حکومه‌تى بهعسهوه بۆ دارێژرابوو ،حکومه‌تى به‌عس توانى زۆرب�ه‌ى دانشتوانى ئهو ناوچان ه ل ه گوندى (مل ه سوره) کۆبکاته‌وه له رێگاى موسته‌شاره‌کانه‌و‌ه ک ه رۆڵى سه‌ره‌کییان بینى ل �ه ک��ۆک��ردن �هوهى خ�ه‌ڵ��ک�ه‌ک�ه‌دا ،له‌رێکه‌وتى ( )1988/4/14نزیکه‌ى ( )10هه‌زار مرۆڤى ک���ورد ل � ه گ��ون��دى ن���اوب���راودا ده‌ستگیربکات و ره‌وان���ه‌ى ق �ه‌اڵى (ح���ه‌وش ک��ورک��ى) نزیک ناحیه‌ى قۆره‌توو بکات ،دواتر له‌وێیه‌وه ،ره‌وانه‌ى سه‌ربازگاى (تۆبزاوه)یان کردن و له‌وێش نێرو مێ له‌یه‌کترى جیاکرده‌و‌ه و دواتر گه‌نجه‌کانیان له‌ناوبران و پاشماوه‌ى خه‌ڵکه‌که‌یش ره‌وان �ه‌ى بیابانه‌کانى باشورى ئێراق ک��ران ،له‌باشورى ئێراقیش ژماره‌یه‌کى زۆرى ئهو خه‌ڵکان ه زند‌ه به‌چاڵکران و هه‌ندێ له‌کچه‌کانى ره‌وانه‌ى واڵتى میسر کران، ه�������ه‌روه‌ه�������ا ل����ه‌م قۆناغه‌دا
س���وپ���اى رژێ��������م چ���ه‌ک���ى
کیمیاوى ل ه گوندى (تازه‌شار) به‌کارهێنا وتێدا ( )22پێشمه‌رگه ش�ه‌ه��ی��دک��را ،الى خ���وارهوه ئامارى ژماره‌ى ئه‌نفالکراوه‌کان سنورى قه‌زاى ()1 کفرى ش���ه‌ش���ه‌م/ده‌س���ت ب �ه‌س �ه‌راگ��رت��ن��ى زه‌وی��� ه کشتوکاڵیه‌کان: زۆربه‌ى زه‌وی ه شیاوه‌کان بۆ کشتوکاڵ به‌ده‌ستى چینى ده‌ره‌به‌گه‌وه بوو ،به‌اڵم دواى ده‌رچوونى هه‌ردوو بریارى ده‌ست به‌سه‌راگرتنى ژماره()30 و( )117ل� ه ( )1958و ( )1970زۆر لهو زه‌ویانه ده‌ستى به‌سه‌ردا گیراو دابه‌ش کرا ب ه سه‌ر جوتیاراندا ,به‌م شێوهیه زه‌ویه‌کان بووه دوو جۆر .موڵک و په‌یوه‌ست .حکومه‌تى ئێراق دواى روخاندنى گونده‌کان بریارى ههڵوهشاندنهوهى بریاره‌کانى دابه‌شکردنى زه‌وى ده‌رک���رد ،بۆ نمونه ن��وس��راوى لقى کشتوکاڵى وئ��اودێ��رى سلیمانى ژم����اره()2946ل����ه ()1988/3/5 تایبه‌ت ب ه ههڵوهشاندنهوهى بریارى دابه‌شکردنى ژم����������اره( )819ل���ه ( )1972/8/13ک ه تایبه‌ته به دابه‌شکردنى زه‌ویه‌کانى که‌رتى (")129س����ه‌ره‌ڕه‌ش" به‌سه‌ر جوتیارانى گوندى ناوبراودا ،جێى ئاماژه‌ی ه ئه‌م بریاره له کاتێکدا ده‌رچ���ووه هێشتا گوندى س���ه‌ره‌ڕه‌ش ئ��اوادان ب��وو ،ب �ه‌اڵم ل� ه ده‌ره‌وه‌ى ده‌س�ه‌اڵت��ى ح��ک��وم �ه‌ت��ی ئ���ێ���راق ب���وو، ل� ه دواى ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن�هوهى ب��ری��اره‌ک��ان��ى داب �ه‌ش��ک��ردن، ح����ک����وم����ه‌ت ه����ه‌س����ت����ا ب � ه دابه‌شکردنى ئهو زه‌ویانه‌ى ک ه نزیک گوند‌ه عه‌ره‌به‌کان بوو و دابه‌شکرا به‌سه‌ر جوتیارانى ئهو گوندان ه و دوات��ر ته‌ملیک کرا ب ه ناویان ب ه مه‌رجێک له گوند بمێنن و ( )20س��اڵ ده‌س��ت��ک��ارى نه‌کریت، نموونه‌ش ن��وس��راوى لیژنه‌ى باکور ک ه (ته‌ها یاسین ره‌مه‌زان) جێگرى سه‌رۆک کۆمار سه‌رۆکى ب��وو ،ژم��اره ( )299ل ه ( )2003/2/9ک ه تێدا زه‌ویه‌کانى ناحیه‌ى (ک��ۆک��س)ى ه �ه‌ڵ��وه‌ش��اوه‌و داب�ه‌ش��ک��را به‌سه‌ر ( )100جوتیارى عه‌رب ،ئه‌م نوسراو‌ه ئاراسته‌ى تێبینه‌رایه‌تى ت��ۆم��ارى خ��ان��ووب�ه‌رى قه‌ره‌ته‌پ ه کراوه‌و له‌الیه‌ن به‌رێوه‌به‌رایه‌تى گشتى تۆمارى خانووبه‌ر ژم���اره( )3843له (،)2003/2/23 ئ�ه‌م� ه ل �ه‌الی �ه‌ک ل�ه‌الی�ه‌ک��ى ت���رهوه حکومه‌ت هه‌ستا به کوژانه‌وه‌ى مافى ده‌ستکارى زه‌ویی کورده‌کان به‌رامبه‌ر به قه‌ره‌بوویه‌کى ماددى. نمونه‌ش ب��ۆ ئه‌مه ن��وس��راوى ده‌س��ت�ه‌ى گشتى زه‌وی���ه کشتوکاڵیه‌کان ژم�����اره( )25لهÛ
لێکۆلینەوە
Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5 ژماره
|~
“ پرۆژه‌کانى حکومه‌ت له‌بوارى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى ناوه‌کانیش لێى رزگار نه‌بوو،سنورى نه‌ده‌زانى )هه‌رچۆن ناوى پارێزگاى که‌رکوکى گۆرى بۆ (تأمیم ناوى ناحیه‌ى (قه‌ره‌ته‌په)ى گۆرى بۆ (قرگبه) و ناوى به‌رزایه‌کانى (گومار) گۆریى بۆ (قمر) و ناوى ، روناکى، هه‌تاو،قوتابخانه‌کانى شارى کفرى (سیروان ) مکاسب، منار، مهج،ئاماده‌یى کفرى) بۆ(مکارم
14 ) ک � ه تایبه‌ت ه ب �ه ک��وژان �هوهى2001/2/4( جێى،مافى ده‌ستکارى بنه‌ماڵه‌ى وه‌یسى به‌گ ئاماژه‌یه ئه‌م بنه‌ماڵه‌ی ه ل ه سه‌رده‌مى عوسمانى دان��ش��ت��ووى گ��ون��دى (عین ف���ارس)ى س �ه‌ر ب ه .ناحیه‌ى قه‌ره‌ته‌په بوونه :گۆرینى ناو/حه‌وته‌م پرۆژه‌کانى حکومه‌ت له‌بوارى پاکتاوى ڕه‌گه‌زى ناوه‌کانیش لێى رزگار نه‌بوو،سنورى نه‌ده‌زانى هه‌رچۆن ناوى پارێزگاى که‌رکوکى گۆرى بۆ (تأمیم) ناوى ناحیه‌ى (قه‌ره‌ته‌په)ى گۆرى بۆ (قرطبه) و ناوى به‌رزایه‌کانى (طومار) گۆریى بۆ (قمر) و ناوى قوتابخانه‌کانى شارى کفرى ) ئاماده‌یى کفرى، روناکى، هه‌تاو،(س��ی��روان .) مکاسب، منار، مهج،بۆ(مکارم فۆرمێکم ئاماده‌م کرد وله رێگا قایمقامیه‌تى کفرى و2009 ) له ساڵى1( به‌رێوبه‌رانى ناحیه‌کانه‌وه دابه‌شکرایه سه‌ر ئه‌نجومه‌نى گونده‌کان و ئهو زانیاریانه‌م
“
.له رێگه‌ى ئهو فۆرمانه‌وه ده‌ستکه‌وت
HßíuìóäI õóïybä@ôäbØòìa‹ÙÜbÑäó÷@õŠbïäaŒ@ôàŠüÐ
Hôròìb÷I õóïybä@ôäbØòìa‹ÙÜbÑäó÷@õŠbïäaŒ@ôàŠüÐ @
‡äí @õìbä
Œ
çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@õòŠbàˆ@
‡äí @õìbä
Œ
çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@õòŠbàˆ@
@
çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@
@ ‡äí @õìbä@
òìómòìaŠó @
õòŠbàˆ òìómòìaŠó óä@
òìómòìaŠó @
@ ‡äí @õìbä@
@
Œ òìómòìaŠó óä@
çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@ òìómòìaŠó @
@
òìómòìaŠó óä@
òìómòìaŠó @
òìómòìaŠó óä@
õòŠbàˆ
Œ
12@
M@
óäbìbm
11
146
48
ýóàŠóš@ýóÔ@
1
15@
M@
òŠó @ò‹Øói
13
131
29
ôäòìóà@òq@
2
88@
6@
ñŠìóš
11
123
5
ßíuíä@
1
5@
M@
æš‹q@æy
14
161
72
ŠòŒóä@ëb’@õóØóåi@
3
45@
9@
μbî@óäbÙÜói
13
48
M
bÌb÷@ônÑÜ@
2
54@
M@
Šó@@Žôr
15
39
22
òŠìó @çbïÜóÈ@
4
83@
10@
14
1
óäbƒqüm
154
13
Ûìí›i@çbïÜóÈ@
bÌb÷@lòŠóÈ@
16
5
@†ó¼a@õüØ@óÝïm bÌb÷@
19
18
6
óqóm@•bi@
4
25
Ãói@†íá«
15
17
çbà‹éÔ@μàa@çbvïÜíÔ@
10@
15@
M@
55@
M 3
3
M@
ôïÜb
29@
óÜüàŠóè
18
ôr@óqóm
19
óÔòŠ@ó Šaìóè ôn“ @õüØ
M@ 46@
10@ 112@
M@ 251@
13@ 1129@
30@
1@
póy†óà@õýóÔ
16
28
M
Öïàbä@
5
141@
16@
ôuaŠì†
17
5
M
çbšóš@
6
6@
‹–bä@Þïà
18
25
ÚÜóq@ãíÔ@
7
¶ì@Š‡‚
19
121
M 24
ììŠaí‚@ôäaŠaì@
8
195
21
ììŠó@õóäbäŒ@
9
õòŠbàˆ
@@
Œ
@@çbØòìa‹ÙÜbÑå÷
@@ @@‡äí @õìbä
ânûŠ@çb‚@
7
106
M 3
‹Øòìbi@
8
20
1
M
ó’ó’@çaŒóàòŠ@
9
8@
M@ 1@
21
8
M
çüØ@õóïØóm@
10
1217@
180@
93
HØüØI õóïybä@ôäbØòìa‹ÙÜbÑäó÷@õŠbïäaŒ@ôàŠüÐ
HýóÔŠóIõóïybä@ôäbØòìa‹ÙÜbÑäó÷@õŠbïäaŒ@ôàŠüÐ@ @
‡äí @õìbä
ˆ
çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@õòŠbàˆ@
ôn“ @õüØ
ˆ
@@
13
46
21
Šóîóè@¶ì@
1
221@
77@
Š†bÔ@îÈ
14
9
M
pìíÔ@óÝÜa‡jÈ@
2
274@
15@
æØím
15
2
ìýbš@óØóî@
3
62@
12@
ììŠó@õó óÜói
16
33
M 5
ò‡ï@
4
41@
3@
ììŠaí‚@õó óÜói
17
5
óåjŽî†@
5
@@34
@3
@@M @@3
@1
@@×ì‡å–@çbi
@@M
@õŠóäóÜ@„Žï’
@@2
191@
40@
Þi@‹áÈ
18
11
M 3
óÑîóØ@õóàóy@õòŽîŠbØ
6
20@
20@
ßó’@ò‹Ùi
19
20
4
âbÔ@Þïà@
7
62@
‹áÈ@bnÐ
20
17
8
ôäˆóu@‡ï
4
Šaíb’@õóäŒûŠ†@
@@5
21
M 6
òy@
11@
M@ 7@
@@22
9
1@
6@
b–bä
22
11
14
‡ïª@õóäŒûŠ†@
@@17
10
@@29
1189@
356@
ôn“ @õüØ
23
105
110
çaŠbà@ôäbØ@
11
@@112
@@üuüÜíØ
@@òŠìó @@M
@ôäþŽï’
@@òìómòìaŠó
…b’@Šaíš
@òìómòìaŠó óä
13@
@Œ
@@òìómòìaŠó
43@
@@‡äí @õìbä
@@çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@õòŠbàˆ @òìómòìaŠó óä
@ ‡äí @õìbä@
òìómòìaŠó
@
òìómòìaŠó óä@
òìómòìaŠó @
òìómòìaŠó óä@
õòŠbàˆ çbØòìa‹ÙÜbÑå÷@
@10
@23
@1
@11
@9
@16
@12
@17
@5
@13
@2
@14
@37
@15
@õ‹ÑØ@õ‡äòìbä @@çbi‹åØ
@1 @2
@@çb“ïÝm
@3
@1
@†íá«@òìbi
@4
@M @3
@@ãbàa@12
@5
@8
@16
@5
@3
@@õbš@õŠíÔ
@M @29
@xbyIÛìí›i @@Hæy @@M
@@³ÜóÜ
@@M @2
@@çbqónŽï
@@M @6
@@ŠóÝuby
@17
@75
@@ôn“ @õüØ
@
@176
@@óiíÔ
@@ŽîŠbØ @òŠìó @õìa†ŠòŒ @ôn“ @õüØ
@6 @7 @8 @9
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
15
راستینه‌ی نه‌ته‌وه‌گه‌رایی سه‌ره‌تایی حه‌سه‌ن جودی
به‌گه‌یشتنی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اک��ان��ی م��رۆڤ��ای�ه‌ت��ی به‌قۆناخی ب��ۆرژوازی" هزری نه‌ته‌وه‌یی" وه‌ک ده‌رئه‌نجامێکی ئ�هو پێشکه‌وتنه سه‌ریهه‌ڵدا. ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ خۆیدا چه‌مکی " ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی"و" س �ه‌روه‌ری نه‌ته‌وه‌یی"و" که‌سێتی نه‌ته‌وه‌یی "و" کولتووری نه‌ته‌وه‌یی"… هتد به‌رهه‌مهێنا ،ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده چ�ه‌م��ک��ی" ن �ه‌ت �هوه" و چه‌مکه په‌یوه‌ستداره‌کانی ب�ه‌ر له‌قۆناخی ب��ۆرژوازی��ش ده‌رکه‌وتبێت ،ب�ه‌اڵم فۆرمیله‌بوون و چوارچێوه وه‌رگرتنی لهو قۆناخه‌دا دێته‌دی. ههڵبهته ئه‌وکاته هزری فیۆداڵێتی و ئایینی و ئایینزایی(مه‌زهه‌بگه‌رایی) به‌سه‌ر ههموو هزر و چاالکییه‌کی کۆمه‌ڵگادا بااڵده‌ست و زاڵ ببوو، به‌اڵم گه‌نده‌ڵبوون و رزیبوونی ستوونه‌کانیشی تا ده‌هات پێکهاته و بنچینه‌که‌ی هه‌ڵده‌ته‌کاند. به‌سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی ساڵی ( )1878ئهو گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ب��وون و رزی��ب��وون �ه گه‌یشته لوتکه‌ی خۆی .ئیدی هزری نه‌ته‌وه‌یی وه‌ک چه‌مک و پ��راک��ت��ی��ک سه‌قامگیر ب���وو .ل �ه‌س �ه‌ر ئ�هو بنه‌مایه ،به‌بنچینه وه‌رگرتنی"خاکی هاوبه‌ش، زمانی هاوبه‌ش ،ئابووری هاوبه‌ش و مێژوو و کولتووری هاوبه‌ش"ی کۆمه‌ڵگاکان له‌قه‌واره‌ی نه‌ته‌وه‌ییدا فۆرمیله ده‌بوون. بێگومان به‌رله‌وه‌ی قه‌واره و سه‌روه‌ری و که‌سێتی و کولتووره نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بێنه‌کایه‌وه ،هزری نه‌ته‌وه‌گه‌رایی وه‌ک ئایدیۆلۆژیایه‌ک خۆی فۆرمیله ک��ردب��وو .بۆیه له‌گه‌ڵ ده‌رکه‌وتنی شێوازی به‌رهه‌مهێنان و په‌یوه‌ندی به‌رهه‌مهێنانی س �ه‌رم��ای �ه‌داری ( ،ن�ه‌ت�ه‌وه‌گ�ه‌رای��ی )ش وه‌ک ئایدیۆلۆژیای ب��ۆرژوازی ده‌رک��هوت .به‌مه‌ش گه‌لێک بیریار و تیۆریزان رۆڵیان له‌داڕشتن و چه‌که‌ره‌کردنی ئهو ئایدیۆلۆژیایه بینی و به‌ره‌و پێشه‌وه برد .له‌ئاکامدا له‌ڕووی پراکتیکیشه‌وه له‌چوارچێوه‌ی چه‌مکه نه‌ته‌وه‌ییه‌کاندا شوێنی گرت و سه‌قامگیر بوو. ده‌ب���ێ ئ��ام��اژه ب �هو راستینه‌یه‌ش بکه‌ین که ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ه��ه‌ر ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ای ده‌رکه‌وتن و چه‌که‌ره‌بوونیدا له‌ژێر کاریگه‌ری هزره‌کانی ب�ه‌ر له‌خۆی ،رزگ��ار ن�ه‌ب��ووه ،بۆیه له‌گه‌ڵ نه‌شونماوگه‌شه‌سه‌ندنی ئهو ئایدیۆلۆژیایه
چ �ه‌م��ک و ت��ێ��ڕوان��ی��ن�ه‌ک��ان��ی ب�ه‌رل�ه‌خ��ۆی��ش��ی کاریگه‌ر بوو .بۆ نموونه :کاریگه‌ری هزری ئایینی و ئایینزانی به‌شێوه‌یه‌کی ب�ه‌رچ��او به‌سه‌ر قۆناخی ده‌رکه‌وتن و چه‌که‌ره‌بوونی ئهو ئایدیۆلۆژیایه ،ته‌نانه‌ت له‌قۆناخی نه‌شونما و گ�ه‌ش�ه‌س�ه‌ن��دن و ب��گ��ره ت����اڕۆژی ئ�ه‌م��ڕۆش ئهو کاریگه‌رییه ده‌بینرێ .ههڵبهته هه‌بوونی ک��اری��گ�ه‌ری��ی�ه‌ک��ی ب �ه‌م��ج��ۆره ل �ه‌ه �ه‌ر ئ��اس��ت و راده‌ی�ه‌ک��دا بێت ،بهو واتایه نایه‌ت که هزری ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی م��اخ��ۆی ج �هوه �ه‌ر و تایبه‌تمه‌ندی و چه‌مکی خ��ۆی نییه و ب��ێ چوارچێوه‌یه. بهپێچهوانهوه ،وه‌ک ه �ه‌ر ئایدیۆلۆژیایه‌ک ب��ێ��ب�ه‌ری نییه ل �ه‌ج �هوه �ه‌ر و تایبه‌تمه‌ندی و چه‌مکی تایبه‌ت و هه‌روه‌ها چوارچێوه‌داریشه. ب�ه‌اڵم نکوڵی له‌کاریگه‌رییه‌کانیش ناکرێت، ته‌نانه‌ت ئهو کاریگه‌رییانه چ له‌ڕووی تیۆری و چ له‌ڕووی پراکتیکییه‌وه بووبێت ،وایکردووه که ده‌وڵه‌مه‌ندی و به‌رفراوانییه‌ک به‌ئایدیۆلۆژیای ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ببه‌خشێ .ه �ه‌روه‌ه��ا ل�ه‌ب��ڕی یه‌ک ئاراسته ،چه‌ندین ئاراسته‌ی جیاوازیشی پێدا. ل �ه‌م رووه‌وه خاڵێکی دی��ک�ه‌ش ههیه پێویست ب �ه‌ئ��ام��اژه‌ک��ردن��ی ده‌ک�����ات؛ ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی(ن��ه‌ت��ه‌وه‌گ��ه‌رای��ی) ک �هوت��ۆت �ه ژێ��ر کاریگه‌ری هزره له‌دایکبووه‌کانی دوای خۆیشی. ئه‌مه‌ش تاڕاده‌یه‌کی زۆر له‌کاریگه‌ری هزری سۆسیالیزم به‌سه‌ر ئایدیۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌ییدا به‌شێوه‌یه‌کی به‌رچاو ده‌بینرێت .ئهو کاریگه‌رییه به‌درێژایی س �ه‌ده‌ی بیسته‌م و له‌چوارچێوه‌ی شۆڕشه رزگاریخوازه‌کانی گه‌الندا فۆرمیله بووه و به‌ئاوێته‌یی ئاراسته‌ی خۆی وه‌رگرتووه. ته‌نانه‌ت ئایدیۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌ییش کاریگه‌ری خ��ۆی ب �ه‌س �ه‌ر ه���زره ل�ه‌دای��ک��ب��ووه‌ک��ان��ی دوای خۆیشی ک��ردووه و تاڕاده‌یه‌کیش له‌گه‌لێک ش��وێ��ن��دا چ��وارچ��ێ��وه و ف��ۆرم��ێ��ک��ی ب �ه‌ه��زر و ئایدیۆلۆژیاکانی سه‌ده‌ی بیسته‌م داوه. به‌پوختی م���رۆڤ ده‌ت��وان��ێ ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ئهو ده‌ستنیشانکردنه دووخاڵی بنه‌ڕه‌تی بخاته‌ڕوو: 1ــ ئایدیۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌یی ،ئه‌گه‌رچی ماخۆی جه‌وهه‌ر و سیمای تایبه‌تی خۆیشی بێت ،به‌اڵم ل�ه‌ژێ��ر کاریگه‌رییه‌کان ـ��ـ له‌ئاست و راده‌ی جیاوازدا ــ ده‌رکه‌وتووه و گه‌شه‌یسه‌ندووه ،هه‌روه‌ها به‌گوێره‌ی ره‌وش و توانسته‌کان کاریگه‌ری به‌سه‌ر گشت هزر و ئایدیۆلۆژیایه‌کی دوای خۆیشی ک����ردووه .ل�ه‌ئ��اک��ام��دا ئ��اوێ��ت�ه‌ب��وون و تێکچڕژانێک ل�ه‌ن��ێ��وان ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای به‌ر له‌خۆی و دوای خۆی به‌دیهاتووه. 2ــ چهنده ئایدیۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌یی که‌وتبێته ژێر کاریگه‌ری هزر و ئایدیۆلۆژیا دواکه‌وتوو
و پاشڤه‌ڕۆکان ئه‌وه‌نده‌ش مۆرکی دواکه‌وتوویی پێوه‌لکێندراوه و رێبزرکراوه ،هه‌روه‌ها ئه‌وه‌نده‌ش رۆڵی پۆزه‌تیفانه‌ی که‌متربووه و که‌لێن کهوتۆته نێوان خۆی و جه‌وهه‌ره‌که‌یه‌وه .چه‌نده‌ش که‌وتبێته ژێر کاریگه‌ری هزر و ئایدۆلۆژیا پێشکه‌وتوو و زانستییه‌کان ،ئه‌وه‌نده‌ش مۆرکی پێشکه‌وتوویی وه‌رگرتووه و پۆزه‌تیفانه رۆڵگێڕبووه و جه‌وهه‌ری خ��ۆی پ��ێ پ��اراس��ت��ووه و ت��ۆک��م�هی ک���ردووه. له‌ده‌رئه‌نجامدا چ کاریگه‌ری پۆزه‌تیفانه بێت یاخود نێگه‌تیفانه ،ئاوێته بوون و تێکچڕژانێکی دیالیکتیکی له‌نێوان هزر و ئایدیۆلۆژیاکان و ئایدیۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌یی به‌دیهاتووه. ئیدی بهو ئاوێته‌بوون و تێکچڕژانه ه��زری و ئایدیۆلۆژییه ،ئایدۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌یی له‌سه‌ده‌ی ب��ی��س��ت�ه‌م��دا گ�هی��ش��ت�ه ئ��اس��ت��ی پێگه‌یشتن و کامڵبوونی خۆی .لهو میانه‌شدا تێکۆشان و شۆڕشه رزگاریخوازه نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانییه‌کان پ �ه‌ره‌ی��ان پ��ێ��درا و زۆرب �هی��ان ئه‌نجامگیربوون. ق�ه‌واره سیاسییه‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی دام���ه‌زران و ل �هو چوارچێوه‌یه‌دا له‌هه‌ندێک جوگرافیادا پێشکه‌وتنی ئابووری، سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تی و کولتووری رێچکه‌ی پێشکه‌وتنی خۆی وه‌رگرت ،به‌اڵم له‌به‌رئه‌وه‌ی له‌بنه‌ڕه‌تدا ئ�هو ئایدیۆلۆژیایه ،جه‌وهه‌رێکی بۆرژوازییانه‌ی ههیه ،بۆیه کاتێک له‌بواری کردارییدا ب ه ق���ه‌واره‌ی سیاسیانه جێگیربوو، چینی بۆرژوازی بااڵده‌ستی خۆی به‌سه‌ر ئهو قه‌وارانه‌دا سه‌پاند .به‌رده‌وامبوونی پێشکه‌وتن و په‌ره‌سه‌ندنه‌کان له‌ژێر بااڵده‌ستی ئهو چینه‌دا، ش��ااڵوی داگیرکاری ده‌ستپێکرا و فراوانبوو. ب��ه‌م��ه‌ش چ �ه‌م��ک��ی"ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی س���ه‌رده‌س���ت" و "ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی ژێ���رده‌س���ت" وه‌ک ق��ۆن��اخ��ێ��ک له په‌یوه‌ندی نێوان نه‌ته‌وه‌کان ده‌ستیپێکرد .ههڵبهته ئه‌مه‌ش تێکۆشان و شۆڕشی رزگاری نه‌ته‌وه‌یی لێکه‌وته‌وه .هه‌ر په‌یوه‌ست به‌م خاڵه‌وه ده‌بێ ئاماژه ب �ه‌وه‌ش بکه‌ین که ئ�هو ش��ااڵوه داگیرکارییه سه‌ره‌تا له‌خۆرئاوای په‌ره‌سه‌ندووی سه‌رمایه‌داریدا ده‌ستیپێکرد و بۆ خۆرهه‌اڵتی ناوین و ئه‌فریقیا و ئاسیای ن��اوی��ن ش��ۆڕب��ۆوه .ئیدی ش��ااڵوی داگیرکاری و بنده‌ستکردنی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌کان م���ۆری خ��ۆی ل�ه‌س��ێ س���ه‌ده‌ی راب�����ردوودا .تا ل �ه‌س �ه‌ده‌ی بیسته‌مدا ب��ااڵده‌س��ت��ی ئ �هو چینه‌و شااڵوه داگیرکارییه‌که‌ی گه‌یشته ئاستی ههره بڵندی خۆی ،که شۆڤێنیزم و فاشیزم بوو .ئیدی له‌الیه‌ک داگیرکاری فاشیزم و شۆڤێنیزم لهو ئایدیۆلۆژیایه‌وه سه‌ریهه‌ڵدا ،له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه ب��ووه ئایدیۆلۆژیای رزگ���اری گ���ه‌الن ،ب�ه‌اڵم له‌خۆرهه‌اڵتی ناویندا ،به‌تایبه‌تی کاتێکÛ
گه‌النی ژێرده‌ست به‌تێکۆشانی رزگاریخوازانه‌ی خۆیان رزگاریان ب��ووه ،چینی بااڵده‌ستی ئهو گهالنه له‌گه‌ڵ بااڵده‌ستبوونیان داگیرکاری و فاشیزم و شۆڤێنیزم و گه‌لێک شێوازی دیکه‌ی سیسته‌می داپڵۆسێنه‌رییان پ��ی��اده ک���ردووه. ههڵبهته ئ �هو چینی ب��ااڵده‌س��ت�ه ل�ه بنه‌ڕه‌تدا تێکه‌ڵه‌یه‌که له توێژاڵی فیۆداڵ ،خانه‌دان و کۆمپڕادۆر و ب��ۆرژوای ب��ازرگ��ان ،له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه ،بۆئه‌وه‌ی به‌رده‌وامی به‌ده‌سه‌اڵت بده‌ن خۆیان وابه‌سته‌ی هێز و سیستهمه ده‌ره‌کییه‌کان کردووه به‌تایبه‌تی له سه‌رده‌می دوو جه‌مسه‌ری جیهاندا ئهو وابه‌سته‌ییه گه‌یشته ترۆپکی خۆی. ئه‌مه‌ش له ئاکامدا ره‌وشێکی پڕ له‌نائارامی و ناکۆکی و شه‌ڕ و پێکدادانی هێنایه ئ��اراوه. ههڵبهته له‌ره‌وشێکی به‌مجۆره‌شدا ئهو گهالنه به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی پێشنه‌که‌وتن و زه‌مینه و ده‌رف�ه‌ت��ی دیموکراتیزه‌کردنی کۆمه‌ڵگاش ن �ه‌ڕه‌خ��س��ا .ل����ه‌وه‌ش م �ه‌ت��رس��ی��دارت��ر ده‌روازه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناوینی ل �ه‌ب �ه‌رده‌م ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌ک��ی ک��رده‌وه و بێچاره‌یی و بێ ئیراده‌یی گه‌النی سه‌پاند. هه‌ڵوێستی ئ��هو سیسته‌مانه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئهو گه‌النه‌ی له ژێرده‌ستیاندا بوون له‌سه‌ر بنه‌مای بێ ئیراده‌کردن و کۆیله‌کردن و چه‌وسانه‌وه بووه. بۆیه گه‌النی ژێرده‌ست به‌سه‌رهه‌ڵدان و یاخیبوون تێکۆشانی خۆیان له‌به‌رامبه‌ر ئهو سیسته‌مانه ده‌ستپێکردووه و په‌ره‌یانپێداوه. ل��ێ��ره‌دا پرسێک خ��ۆی ده‌وروژێ���ن���ێ؛ بۆچی ئایدیۆلۆژیا پێشکه‌وتووه‌کان و ئهو سیسته‌م و ده‌سه‌اڵتانه‌ی له‌سه‌ر بنه‌ماکانیان بونیادنراون، ده‌ب��ن به ئایدیۆلۆژیا و سیسته‌م و ده‌سه‌اڵتی پاشڤه‌ڕۆ؟ لهوانهیه گه‌لێک هۆکاری بابه‌تی و خودی هه‌بن ،هه‌روه‌ها هۆکاره‌کان له خۆرئاوا بۆ خۆرهه‌اڵت جیاواز بن ،به‌اڵم له‌هه‌موو بواره‌کاندا هۆکاری سه‌ره‌کی به‌پاشڤه‌ڕۆبوونیان جه‌وهه‌ری نادیموکراسییانه‌یانه .ههڵبهته له‌خۆرهه‌اڵتی ناویندا له‌به‌رئه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگاکان به‌شێوه‌یه‌کی س��روش��ت��ی پ��ێ��ش��ن�ه‌ک�هوت��وون و ه�ه‌ڵ��ن�ه‌ک��ش��اون، ب��ۆی�ه ئ �هو ب��ۆرژوازی��ی �ه‌ت �هی چ�ه‌ک�ه‌ره‌ی��ک��ردووه ب��ۆرژوازی��ی �ه‌ت��ێ��ک��ی ب���ازرگ���ان و واب �ه‌س��ت �ه و نانیشتمانییه .بۆرژوازییه‌تێکی به‌مجۆره‌ش بێبه‌ریه له‌هه‌موو جه‌وهه‌رێکی دیموکراسییانه. هه‌روه‌ها له‌به‌ر زاڵبوونی کاریگه‌ری سه‌ده‌کانی ناوین و بااڵده‌ستی ئه‌قڵییه‌تی نه‌ژادپه‌رستی و ئایینی و ئایینزایی ته‌سک ،ئهو نه‌ته‌وایه‌تییه‌ی ک��ه ل��ه‌ژێ��ر ک��اری��گ��ه‌ری پێشکه‌وتنه‌کانی سه‌رمایه‌داری له‌خۆرئاواوه هاته خۆرهه‌اڵتی ناوین ،تێکه‌اڵوی ئهو کاریگه‌ری و ئه‌قڵییه‌ته بوو .ئه‌مه‌ش له ئاکامدا: 1ــ نه‌ته‌وایه‌تییه‌کی پاشڤه‌ڕۆی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێنا. 2ـ ئهو نه‌ته‌وایه‌تییه‌ش سیسته‌م و ده‌سه‌اڵتێکی پاشڤه‌ڕۆ و زاڵمی به‌سه‌ر واقیعی دواکه‌وتووانه‌ی
“ ئه‌قڵییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی خاوهن که‌سێتییه‌کی مشه‌خۆر و به‌رهه‌مخۆره ،تااڵنکار و چاوله‌ده‌سته. هه‌ربۆیه له‌الیه‌که‌وه هیچ په‌یوه‌ستبوونێکیان به‌خاکه‌و ه نییه، له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه بێ ره‌نج و مشه‌خۆرن
“
16
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
کۆمه‌ڵگاکانی خۆرهه‌اڵتی ناویندا سه‌پاند. 3ــ له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه وابه‌سته‌یی بووه بنه‌ما و لۆژیکی په‌یوه‌ندییه‌کان ب��ه‌ده‌ره‌وه .بێگومان سیسته‌مێکی به‌مجۆره‌ش ناتوانێ ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی ئهو سیستهمه ده‌ره‌کییه ههڵسوکهوت بکات که له‌الیه‌ن هێزه ده‌ره‌کییه‌کانه‌وه به‌سه‌ر ناوچه‌که‌دا سه‌پێنراوه. 4ــ بۆیه ئ�ه‌وه‌ی ئهو سیستهمه پاشڤه‌ڕۆیانه چه‌سپاندوویانه :نائارامی ــ شه‌ڕ و پێکدادان ــ بێچاره‌یی ــ دواکه‌وتوویی و وابه‌سته‌ییه. ئه‌گه‌رچی ئهو سیسته‌مانه‌ی که ئه‌مڕۆ به‌سه‌ر گه‌النی خۆرهه‌اڵتی ناویندا سه‌پێنراون ،له فۆرم و شێوازی ده‌سه‌اڵتی خۆیاندا جیاوازییه‌کیشیان له‌نێواندا هه‌بێ ،به‌اڵم له‌جه‌وهه‌ر و کرۆکیاندا ن��وێ��ن�ه‌رای�ه‌ت��ی ب��ێ��چ��اره‌ی��ی و دواک �هوت��ووی��ی و وابه‌سته‌یی ده‌که‌ن .ئه‌مه‌ش ئهو سیسته‌مانه‌ی گه‌یاندۆت ه ئیفالسبوونێکی مسۆگه‌ر ،چونکه له‌الیه‌ک له‌گه‌ڵ راستینه‌ی ئه‌مڕۆ و مێژوویی خۆرهه‌اڵتی ناوین ناکۆکن ،له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه له‌گه‌ڵ ئاستی پێشکه‌وتن و گۆڕانکارییه‌کانی
وتار جیهان یه‌کانگیرنابنه‌وه .ئه‌م راستییه که‌م تا زۆر به‌سه‌ر گشت سیستهمه داسه‌پێنراوه‌کانی ناوچه‌که‌دا ده‌چه‌سپێ .هه‌روه‌ها ئهو راستییه دوو ئاماژه‌ی تریش ده‌به‌خشێ: 1ــ واقیعی ئه‌مڕۆی ناوچه‌که و ئهو ئاسته‌ی پ��ێ��ی��گ�ه‌ش��ت��ووه .ئ��ی��دی ب �ه‌ب��ن �ه‌ڕه‌ت وه‌رگ��رت��ن��ی چه‌مکی ده‌وڵ �ه‌ت -نه‌ته‌وه‌یی له‌به‌ڕێوه‌بردنی سیسته‌مه‌کان یاخود وه‌ک شێوازی چاره‌سه‌ری کێشه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان ،په‌سندناکات. 2ــ هه‌روه‌ها ئه‌مڕۆ خۆرهه‌اڵتی ناوین زه‌مینه و توانستێکی له‌بارو گونجاوی دیموکراتیزه‌بوونی بۆ ره‌خساوه ،ته‌نانه‌ت ئه‌مه وه‌ک پێداویستییه‌ک و ناچارییه‌ک خۆی ده‌سه‌پێنێ .په‌یوه‌ست به‌م خ��اڵ �هوه ،ئیدی ن��اک��رێ و ن��ات��وان��رێ گه‌النی ن��اوچ �ه‌ک �ه ل �ه‌ن��ێ��و س���ن���ووره ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی �ه‌ک��ان��دا سنووربه‌ند بکرێن .بۆیه پێویست به تێپه‌ڕاندنی چه‌مکی ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه ههیه و گه‌یشتن به چه‌مکی نه‌ته‌وه‌ی دیموکرات و به‌بنه‌ماگرتنی یه‌کێتییه‌کی ئ��ازادان��هی ن��ێ��وان گ��ه‌الن بۆته داخ��وازی��ی �ه‌ک��ی ده‌س���ت ل��ێ��ب �ه‌رن �ه‌دراو ،چونکه سنووربه‌ندییه‌کانی نێوان گه‌الن ،هه‌روه‌ها ئهو سته‌مکارییه‌ی له‌گه‌النی ناوچه‌که ده‌کرێت، به‌رده‌وامی به نائارامی و شه‌ڕ و پێکدادانه‌کان ده‌ده‌ن ،ئ�ه‌م�ه‌ش له‌ئاکامدا ل �ه‌الی �ه‌ک گشت توانسته م���اددی و مه‌عنه‌وییه‌کان ب�ه‌ه�ه‌ده‌ر ده‌چن و ده‌روازه بۆ دزینی خێروبیری ناوچه‌که و ده‌ستێوه‌ردانی دهرهوه ده‌ک��ات �هوه ،له‌الیه‌کی دی��ک��ه‌ش��هوه دی��ن��ام��ی��ک��ی��ی�ه‌ت��ی پ��ێ��ش��ک�هوت��ن و گۆڕانکاری ده‌وه‌ستێنێت. ئه‌گه‌ر ئایدیۆلۆژیای نه‌ته‌وه‌یی له‌خۆرهه‌اڵتی ن���اوی���ن���دا ب���ه‌ج���هوه���ه‌رێ���ک���ی پ��اش��ڤ��ه‌ڕۆی��ان��ه ده‌رک�هوت��ب��ێ��ت�ه‌ڕوو و پراکتیزه بووبێت ،داخ��وا ل�ه کۆمه‌ڵگایه‌کی ژێ��رده‌س��ت�ه و دابه‌شکراو و ت���ادواڕاده دواک �هوت��ووی وه‌ک��و کۆمه‌ڵگای ک���وردس���ت���ان چ����ۆن خ����ۆی خ���س���ت���ۆت���ه‌ڕوو؟ ههرچهنده شوێنگه‌ی کۆمه‌ڵگای کورده‌واری ده‌ک�ه‌وێ��ت�ه ن��ێ��وج�ه‌رگ�هی خ��ۆره�ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن، ب���ه‌اڵم ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی راستینه‌ی ک��وردس��ت��ان و کۆمه‌ڵگاکه‌ی جگه له‌وه‌ی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی خۆرهه‌اڵتی ناوینی وه‌رگرتووه ،له‌هه‌مانکاتدا به‌هۆی ئ�هو ره‌وش �ه تایبه‌تییه‌ی تێیدا ژی��اوه، ماخۆی گه‌لێک تایبه‌تمه‌ندی خۆیشیه‌تی، ئه‌مه‌ش راستینه‌یه‌کی جیاوازی له‌کوردستاندا هێناوه‌ته ئاراوه .بۆیه ئهو نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌ی که له کوردستاندا له‌ئارادا بووه و ئێستاش هه‌یه‌ــ به‌هه‌ردوو الیهنه پۆزه‌تیف و نێگه‌تیفه‌که‌یه‌وه ــ جیاوازییه‌کی بنه‌ڕه‌تی له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌گه‌راییه باوه‌که‌ی خۆرهه‌اڵتی ناویندا ههیه. به‌رله‌وه‌ی تاوتوێی ه�ه‌ردوو جه‌وهه‌ره نێگه‌تیف و پۆزه‌تیڤه‌که‌ی نه‌ته‌وه‌گه‌رایی له‌کوردستاندا بکه‌ین ،پێویست ده‌کات تاڕاده‌یه‌ک راستینه‌ی کوردستان و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ده‌ستنیشان بکرێن .ئه‌گه‌ر بێتو خۆرهه‌اڵتی ناوین سه‌نته‌رێکی
وتار ستراتیژی بووبێ بۆ جیهان ،ئ�هوا کوردستان له‌ڕووی ژیۆپۆله‌تیک و ستراتیژییه‌تی جێگا و ده‌وڵه‌مه‌ندێتی خاکه‌که‌ی وه‌ک سه‌نته‌رێکی ستراتیژی ناوچه‌که ب��ووه .ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ک وای���ک���ردووه راس��ت��ی��ن �هی خ��ۆره �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن به‌خه‌ستترین شێوه له‌خۆیدا به‌رجه‌سته بکات، له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه گه‌لێک راستینه‌ی تایبه‌ت به‌خۆی پێکهێناوه .بۆیه ههمیشه و له‌یه‌ککاتدا ه����ه‌م ن��وێ��ن �ه‌رای �ه‌ت��ی خ����ۆی و خ��ۆره �ه‌اڵت��ی ناوینیشی ک�����ردووه .ه �ه‌رب��ۆی �ه ک��وردس��ت��ان ههمیشه له‌ژێر شااڵو و هێرشی هێزه هه‌رێمی و جیهانییه‌کاندا ب��ووه .چونکه بااڵده‌ستبوون ب�ه‌س�ه‌ر ک��وردس��ت��ان��دا ب �هوات��ای بااڵده‌ستبوونه به‌سه‌ر خۆهه‌اڵتی ناویندا ،بااڵده‌ستبوونیش ب �ه‌س �ه‌ر خ��ۆره �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن��دا ب��ااڵده‌س��ت��ب��وون یاخود به‌الیه‌نی که‌مه‌وه کاریگه‌ربوونه به‌سه‌ر جیهاندا .ههڵبهته راستینه‌ی ئهو هاوکێشه‌یه‌ش ل����ه‌ڕووی پراکتیکییه‌وه ههمیشه ش���ااڵو و هێرشی داگیرکارانه‌ی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه. ب��ااڵده‌س��ت��ب��وون��ی��ش ژێ��رده‌س��ت��ی ،کۆیالیه‌تی، نکوڵی و قڕکردن و دواکه‌وتوویی سه‌پاندووه. له‌ئه‌نجامدا که‌سێتی و کۆمه‌ڵگایه‌کی بێ ئیراده ،قه‌ده‌رگه‌را ،له‌هێز داماڵڕاو ،له‌ڕاستینه‌ی نه‌ته‌وه‌یی خۆی دوور ،له‌ڕۆح و هزر و هیوادا پارچه‌کراو و شکست خ��واردوو ،وابه‌سته‌یی و خیانه‌تی پێشخستووه .ئه‌مانه‌ش بوونهته سیما و تایبه‌تمه‌ندی ئهو که‌سێتی و کۆمهڵگایه .بۆیه ده‌کرێ مێژووی کوردستان ل�ه‌دوای رووخانی کۆنفیدراسیۆنی میدیاوه به‌مێژووی " یاخیبوون ــ شکست " ناوزه‌د بکه‌ین. داخ��وا له‌نێو پانتایی ئ �هو م��ێ��ژووه جه‌نجاڵه‌دا نه‌ته‌وه‌گه‌رایی چ��ۆن فۆرمیله‌ی وه‌رگ��رت��ووه؟ ئه‌گه‌ر گه‌لێک ههمیشه له‌یاخیبوونه‌کانیدا شکستی ه��ێ��ن��اب��ێ ،ل�ه‌ن��ێ��وخ��ۆی��دا ت��ا دواڕاده پارچه‌بووبێت ،وابه‌سته‌یی و خیانه‌ت تاسه‌ر ئێسقانی چ��ووب��ێ��ت ،ئ��ی��راده‌ش��ک��او و له‌هێز داماڵراو ،له‌به‌رامبه‌ر گشت شااڵو و هێرشه‌کاندا حاڵه‌تی"خۆپاراستن "ی کردبێته ستراتیژ، قه‌ده‌رگه‌رایی و بێچاره‌یی به‌ناخی هزر و رۆح و هیواکانیدا رۆچووبێت ،پرۆسه‌ی له‌مێژوو سڕینه‌وه‌ی ئهو گه‌له به‌خێرایی بهڕێوه چووبێت و له‌گیانه‌ڵاڵدا بێت!! بێگومان نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌ک ک �ه ل�ه‌ن��ێ��و ئ���هو راس��ت��ی��ی�ه ت���ااڵن���ه‌دا و ل�ه‌ژێ��ر کاریگه‌ری نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌تێکی پاشڤه‌ڕۆی ناوچه‌که‌دا سه‌ریهه‌ڵدابێ ،نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌کی پ��ێ��ش��ک�هوت��وو و ب �ه‌ب �هره �ه‌م ن��اب��ێ و ناتوانێت نوێنه‌رایه‌تی ئیراده و هیوای گه‌لێکی ژێرده‌سته و داب�ه‌ش��ک��راو ب��ک��ات ،ه �ه‌روه‌ه��ا نابێته هێزی چاره‌سازی و داینه‌مۆی پێشکه‌وتن و له‌گه‌ڵ ره‌وت��ی گۆڕانکارییه‌کانی س���ه‌رده‌م ناکۆک ده‌بێت .هه‌روه‌ها له‌بازنه‌ی نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌کی ت����ادواڕاده کۆنه‌په‌رستدا ده‌خولێته‌وه و خ��اوه‌ن جه‌وهه‌ر و رۆڵێکی نێگه‌تیفانه ده‌بێت.
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ئهو نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌ی له‌کوردستاندا سهریههڵداوه خاوهن جه‌وهه‌ر و شێوه و رۆڵێکی به‌مجۆره بووه به" نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی" پێناسه ده‌کرێت. ئهو ده‌سته‌واژه ( زاراوه )یه بۆ جاری یه‌که‌م له‌الیه‌ن رێبه‌ری گه‌لی کورد رێزدار عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن پێناسه کراوه و ماهییه‌ت و شێواز و رۆڵ�ه نێگه‌تیفانه‌که‌ی ده‌ستنیشانکردووه .بۆ تێگه‌یشتن له" نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی" پێویست به‌پێناسه‌یه‌کی گشتگیر و دیاریکراو ده‌کات و ده‌بێت له‌گۆشه‌نیگای ئایدیۆلۆژی ،سیاسی، س��ۆس��ی��ۆل��ۆژی ،سایکۆلۆژی و ئابوورییه‌وه ل��ێ��ی ب��ڕوان��رێ��ت و ماهییه‌ته ن �ه‌ت �ه‌وای �ه‌ت��ی و چینایه‌تییه‌که‌ی ده‌ستنیشان بکرێت ،بنه‌مای مێژووییه‌که‌ی بخرێته‌ڕوو و هۆکار و زه‌مینه بابه‌تی و خودییه‌کانی روونبکرێته‌وه ،له‌ئاکامدا ئاماژه به ئاسه‌وار و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر که‌سێتی و کۆمه‌ڵگای کورده‌واریدا بکرێت. ههڵبهته هه‌ریه‌کێک لهو ته‌وه‌رانه پێویستیان به‌لێتوێژینه‌وه و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی ق���ووڵ و به‌رفراوانی زانستییانه ههیه ،ئه‌گه‌رچی ئه‌مه ئه‌رکێکی س �ه‌ره‌ک��ی و ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی سه‌رشانی رووناکبیرانی ک��ورده ،به‌اڵم بهداخهوه تائێستا رووناکبیران خۆیان له‌قه‌ره‌ی ئهو ته‌وه‌رانه نهداوه، ئه‌مه‌ش گه‌لێک هۆکاری خۆی ههیه و له‌م باسه‌دا جێگای نابێته‌وه!! له‌به‌رئه‌وه‌شه تائێستا له‌الیه‌ن گه‌له‌که‌مانه‌وه ماهییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی به‌قووڵی و به‌رفراوانی نه‌ناسراوه .بۆیه له‌م باسه‌دا ه�ه‌وڵ ده‌ده‌م که‌مێک له‌سه‌ر ئهو ته‌وه‌رانه بدوێم. 1ـ����ـ ن����ه‌ت����ه‌وه‌گ����ه‌رای س���ه‌ره‌ت���ای���ی ل�����ه‌ڕووی ئایدیۆلۆژییه‌وه :ئه‌قڵییه‌تێکی چه‌قبه‌ستوو و پاشڤه‌ڕۆی کورده‌وارییه و بنه‌ما هزریه‌کانی ل�ه ف�ه‌ل��س�ه‌ف�هی" ق���ه‌ده‌رگ���ه‌رای���ی"وه س�ه‌رچ��اوه ده‌گرێت .ئهو ئه‌قڵییه‌ته پێشناکه‌وێت و هیچ پێشکه‌وتنێکیش په‌سند ناکات .له‌گۆمه ئاوێکی وه‌ستاو ده‌چێت که تادێت بۆگه‌نییه‌که‌ی زیاتر ده‌بێت .هه‌روه‌ها پشت به‌ره‌نج و کار نابه‌ستێت و م��ش �ه‌خ��ۆر و ت���ااڵن���ک���اره ،ه �ه‌رب��ۆی �ه هیچ په‌یوه‌ستبوونێکی به‌خاک و واڵت و به‌هاکانه‌وه نییه .هێز ل��ه‌ده‌ره‌وه وه‌رده‌گ��رێ��ت و چاره‌نووسی خۆی پێوه ده‌لکێنێت .بۆیه ههمیشه شکست به‌قه‌ده‌ری خۆی ده‌زانێت و به‌شێوه‌یه‌کی ره‌ها باوه‌ڕی به‌دووباره بوونه‌وه‌ی مێژوو ههیه .ئیدی مێژوو و ئه‌مڕۆ و داهاتوو وه‌ک زه‌مه‌نێکی وه‌ستاو و نه‌جواڵو ده‌بینێت .تاکه ناکۆکی که له‌نێویدا هه‌بێت ناکۆکی نێوان هزر و پراکتیکه. له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایانه‌ش هه‌وڵی فۆرمیله‌کردنی که‌سێتی و کۆمه‌ڵگا ده‌دات .هه‌روه‌ها ئیراده‌ی ده‌ره‌وه‌ی خۆی به‌ئیراده‌ی پیرۆز ده‌زانێت ،بۆیه ههمیشه ملکه‌چیه‌تی .ته‌نانه‌ت هیچ بنه‌ما و پێوانه‌یه‌کی ئ��ازادی و دیموکراسی به‌بنه‌ڕه‌ت وه‌رناگرێت. 2ــ نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی له‌ڕووی سیاسییه‌وه:
17 ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ی ن��اوچ �ه‌گ �ه‌ری و یاخیبوو و پاشڤه‌ڕۆ و وابه‌سته‌یه و به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یه‌ک له‌به‌رژه‌وه‌ندی عه‌شیره‌تێکدا ــ یاخود توێژێکی بچووکدا ــ ده‌بینێت ،په‌یڕوکاری ئهو لۆژیکه‌یه که‌ده‌ڵێت ":بۆ ئ �ه‌وه‌ی بژیم ده‌بێت تۆ نه‌بیت" ه�ه‌رب��ۆی�ه ش���ه‌ڕی ب��راک��وژی ب���ه‌ڕه‌وا و راس��ت ده‌بینێت .ناوچه‌گه‌رێتی و پارچه‌گه‌رێتی و عه‌شیره‌تگه‌رایی ئایینی و مه‌زهه‌بگه‌رایی ب �ه‌رت �ه‌س��ک ئ���هو پ��ێ��وان �ه و پ �ه‌ن��ج �ه‌ره‌ی �ه‌ن که لێیه‌وه له‌گشت رووداو و مه‌سه‌له‌کان ده‌ڕوانێت و داه���ات���ووی پ��ێ ده‌پ��ێ��وێ��ت .داه��ێ��ن �ه‌ری ئهو سیاسهتهیه که‌ده‌ڵێت ":که من ناتوانم شۆڕش ب��ک��ه‌م ،ن��اه��ێ��ڵ��م ک �ه‌س��ی��ش ب��ی��ک��ات " ل �ه‌س �ه‌ر ئه‌وبنه‌مایه ههمیشه له‌هه‌وڵی ته‌سفیه‌کردن و ل �ه‌ن��اوب��ردن��ی گ��ش��ت هێزێکی شۆڕشگێڕ و ن��ی��ش��ان��پ�ه‌روه‌ردا ب���ووه .ئ �هو ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی �ه بۆ یه‌که‌مجار له باشووری کوردستانهوه سه‌ریهه‌ڵدا و فۆرمیله‌ی به بزووتنه‌وه و پارته کوردییه‌کان داوه و له‌بازنه‌ی هه‌مان ئه‌قڵییه‌تدا خوالونه‌ته‌وه و ده‌خولێنه‌وه ،به‌اڵم به‌شێواز و فۆرم و کراسی ج��ی��اوازه‌وه .له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایه ،هه‌رکه‌سێک و الیه‌نێکی سیاسی ئ �ه‌گ �ه‌ر له‌تێکۆشانی نه‌ته‌وایه‌تیدا ناوچه‌گه‌رێتی و پارچه‌گه‌رێتی و عه‌شیره‌تگه‌ری و ئایینگه‌رایی و مه‌زهه‌بگه‌رایی کرده بنه‌مای سیاسه‌تی خۆی ،ئه‌وا نوێنه‌رایه‌تی ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌رای س�ه‌ره‌ت��ای��ی ده‌ک���ه‌ن .ئ �هو که‌س و الی�ه‌ن��ان�ه چ ده‌م��ام��ک��ی چ �ه‌پ��ڕه‌وی یاخود میانڕه‌وییان له‌ڕووبێت ،چ کراسی نه‌ته‌وه‌یی یاخود ئایینی و مه‌زهه‌به‌گه‌رییان پۆشی بێت، له گه‌وهه‌ردا یه‌کن. سیاسه‌تی ن�ه‌ت�ه‌وه‌گ�ه‌رای سه‌ره‌تایی ههمیشه ل�ه‌س�ه‌ر ناکۆکی و ش �ه‌ڕ و پ��ێ��ک��دادان ده‌ژی و هیچ کاتێک نابێته هێزی چ��اره‌س �ه‌ری، له‌کاتی ده‌س�ه‌اڵت��داری��دا به‌شێوازی داپڵۆسین و ت��ۆق��ان��دن و ت��ی��رۆر و ده‌م��ک��وت��ک��ردن خۆی ب �ه‌س �ه‌ر گ �ه‌ل��دا ده‌س�ه‌پ��ێ��ن��ێ��ت و گ��ش��ت پێوانه دی��م��وک��راس��ی و ئ��ازادی��ی��ه‌ک��ان و پ��ێ��ودان��گ�ه مرۆڤایه‌تی و ئه‌خالقییه‌کان دهخاته ژێر پێی خۆیه‌وه .نه‌ته‌وه‌گه‌را سه‌ره‌تاییه‌کان ــ به که‌س و الیه‌نه‌کانه‌وه ــ وابه‌سته‌یی و به‌کرێگیراوی و خیانه‌ت به ستراتیژی بنه‌ڕه‌تی خۆیان ده‌زانن و ب��ێ پ���ه‌روا جێبه‌جێی ده‌ک���ه‌ن و ب �ه‌ڕاس��ت و ره‌وای ده‌بینن .له‌سه‌ر ئ�هو بنه‌مایه ،فه‌رمان و چ��اوس��وورک��ردن �هوه و گوێڕاکێشانی هێزه ده‌ره‌کییه‌کان زۆر له ئیراده و داخ��وازی گه‌ل پیرۆزتر و به‌هادارتر ده‌بینن و به‌دیپلۆماسییه‌تی ده‌زان��ن .ئیدی :ده‌ستپانکردنه‌وه به"هاوکاری" و په‌یمانبه‌ستن و رێ��ک��ک�هوت��ن�ه‌ک��ان له‌سه‌ر ده‌ستی هێزه ده‌ره‌کییه‌کان و دوژمنانی گه‌ل به"کوردایه‌تی" له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. له‌میانه‌ی خستنه‌ڕووی چه‌ند خاڵیکدا به‌دیار ده‌که‌وێت که ئه‌م ئه‌قڵییه‌ته چ مه‌رگه‌ساتێکی به‌سه‌ر گه‌لی کوردستاندا هێناوه: Û
18 1ـ��ـ ئ �هو ئه‌قڵییه‌ته کێشه‌ی گه‌لی ک��وردی بنبه‌ست کردووه و له‌چاره‌سه‌ری دوورخستۆته‌و‌ه ش���ان ب �ه‌ش��ان��ی ئ���ه‌م���ه‌ش ت���ا ب���ۆی���ان ک��راب��ێ��ت نه‌یانهێشتووه هیچ هێزێکی شۆڕشگێڕ و نیشتمانپه‌روه‌ری ئه‌لته‌رناتیفیش ده‌ربکه‌وێ و کێشه‌که به‌ره‌و راسته‌ڕێی چاره‌سه‌ری ببات. 2ـ��ـ ئ �هو ئه‌قڵییه‌ته ههمیشه ل �ه‌س �ه‌ر ش �ه‌ڕ و پێکدادان و ناکۆکی و ئ��اژاوه و ناجێگیریدا ژیاوه و بااڵده‌ستی خۆی سه‌پاندووه .له‌الیه‌که‌وه ههمیشه دژی ه��ێ��زه ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕه‌ک��ان له‌نێو پیالنگێڕی و ن��اک��ۆک��ی��دا ب����ووه ،ل�ه‌الی�ه‌ک��ی دیکه‌شه‌وه خاوه‌ندارانی ئهو ئه‌قڵییه‌ته ــ که‌س و الیه‌نه‌کان ــ له‌نێوخۆشیاندا کۆک و ته‌با نه‌بوونه و ش�ه‌ڕی ده‌س �ه‌اڵت و کورسی و پاوانخوازی بووهته شێوازی په‌یوه‌ندی له‌نێوانیاندا .بۆیه له‌بری که‌لتووری ته‌بایی و ئاشتی نه‌ته‌وه‌یی، ک��ول��ت��ووری ش���ه‌ڕی ب���راک���وژی و ئ�����اژاوه و ناجێگیریان خوڵقاندووه و په‌ره‌یان پێداوه, 3ـ����ـ پ���ارچ���ه‌گ���ه‌رێ���ت���ی ،ن���اوچ���ه‌گ���ه‌رێ���ت���ی و عه‌شیره‌تگه‌ری و… .هتد بونیادی ئه‌قڵییه‌تی سیاسی ن�ه‌ت�ه‌وه‌گ�ه‌را سه‌ره‌تاییه‌کان پێکدێنن و چه‌مکی یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی و ئاسایشی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی ب���ااڵی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ل �هو چه‌مکانه‌دا ده‌خنکێنرێت .بۆیه له‌بڕی ک��ه‌ل��ت��ووری ی�ه‌ک��ێ��ت��ی ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی و رۆح��ی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی ،ک��ه‌ل��ت��ووری پ��ارچ �ه‌گ �ه‌رێ��ت��ی و ناوچه‌گه‌رێتی و عه‌شیره‌تگه‌رێتیان خوڵقاندووه و په‌ره‌یانپێداوه .بۆیه به پراکتیک دژی هه‌ر پ��ڕۆژه و هه‌وڵدانێکی نه‌ته‌وه‌یی یاخود هه‌ر ده‌زگایه‌کی نه‌ته‌وه‌یین. 4ـ��ـ هێز و الی�ه‌ن�ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌را سه‌ره‌تاییه‌کان ههمیشه له‌پێناو مانه‌وه و بااڵده‌ستی خۆیان له‌گه‌ڵ هێزه هه‌رێمی و جیهانییه پاشڤه‌ڕۆکان له‌نێو هاوکاری و رێککه‌وتندا بوونه ،ته‌نانه‌ت ل �ه‌زۆر حاڵه‌تدا وه‌ک"س���واره‌ی حه‌میدییان" و ج��اش و ت��ۆڕی سیخوڕی ملکه‌چ و ده‌س��ت ل �ه‌س �ه‌ر سینگ ل�����ه‌ڕاژه‌ی ه��ێ��زه ه�ه‌رێ��م��ی و جیهانییه پاشڤه‌ڕۆکاندا هه‌ڵسوکه‌وتیان کردووه. بۆیه وابه‌سته‌یی و به‌کرێگیراوی و خیانه‌ت بووهته ستراتیژ و سیاسه‌تی بنه‌ڕه‌تی ئهو هێز و الیه‌نانه. 5ــ ئهو هێز و الیه‌نانه دینامیکییه‌تی پێشکه‌وتن و گۆڕانکاری کۆمه‌ڵگایان تێکشکاندوه و ئیراده‌ی گه‌لیان پووچه‌ڵکردووه و هیوا و ئامانج و داخوازییه‌کانی گه‌لیان کردۆته سه‌راب. 6ــ ئه‌گه‌ر ئهو ئه‌قڵییه‌ته که‌مێک ده‌سه‌اڵتیان بکه‌وێته ده‌س��ت زۆر ل�ه‌ده‌س�ه‌اڵت��داره فاشیست و دی��ک��ت��ات��ۆری �ه‌ت��ی��ی �ه‌ک��ان داپ��ڵ��ۆس��ێ��ن �ه‌رت��ر و زۆردارترده‌بن. 7ــ نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی گه‌لێک لق و پۆپی لێبۆته‌وه .هه‌روه‌ها ته‌نیا له‌باشووری کوردستاندا قه‌تیس نه‌ماوه ،به‌ڵکو وه‌ک په‌تایه‌ک گشت کوردستانی گرتۆتهوه .گشت هێز و الیه‌نه‌کانی
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی خاوهن هه‌مان ئه‌قڵییه‌ت و پراکتیکن ،ب �ه‌اڵم به فۆرمیله و شێوازی جیاوازه‌وه. 3ـ����ـ ن����ه‌ت����ه‌وه‌گ����ه‌رای س���ه‌ره‌ت���ای���ی ل�����ه‌ڕووی سۆسیۆلۆژییه‌وه :نوێنه‌رایه‌تی گشت پێوانه و پێودانگه عه‌شیره‌تگه‌رییه‌کان ده‌ک���ات و خاوه‌نداری له دابونه‌ریت ه جێماوه‌کان و شێوازی په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تییه پاشڤه‌ڕۆکان ده‌کات. ئهو ئه‌قڵییه‌ته پارێزوان و پێکهێنه‌ری پێوانه و پێودانگه فیوداڵییه‌کانه ،له‌وه‌ش مه‌ترسیدارتر پێوانه و پێودانگی دواکه‌وتووترین چه‌مکی عه‌شیره‌تگه‌رایی به‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌کدا ده‌سه‌پێنێ و ده‌یکات به‌موڵکی نهتهوه .بۆیه ئه‌قڵییه‌تی ن���ه‌ت���ه‌وه‌گ���ه‌رای س���ه‌ره‌ت���ای���ی ب �ه‌پ��ێ چه‌مکه سۆسیۆلۆژییه‌کان دواکه‌وتووترین ئه‌قڵییه‌ته، ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ خۆیدا دواکه‌وتووترین که‌سێتی و کۆمه‌ڵگا بونیاد ده‌ن��ێ��ت .ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ی لهو ئه‌قڵییه‌ته‌دا ت���ادواڕاده فیوداڵێتی بااڵده‌سته، بۆیه که‌سێتی عه‌شیره‌تگه‌ری و ناوچه‌گه‌رێتی و پارچه‌گه‌رێتی هێناوه‌ته ئ���اراوه .ه �ه‌ر بهو که‌سێتییه‌ش ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای�ه‌ک��ی ه��اوش��ێ��وه‌ی خ��ۆی دروس��ت��ک��ردووه .ئیدی که که‌سێتی و کۆمه‌ڵگایه‌کی به‌مجۆره به‌هزری نه‌ته‌وه‌گه‌رای کاریگه‌ر ده‌ب��ێ ،یاخود که‌ده‌بینێ ئ�هو هزره ل �ه‌ن �ه‌ش��ون��م��ا ک���ردن���دای���ه ،ئ���هو ه����زره (ه���زری ن�ه‌ت�ه‌وای�ه‌ت��ی) ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی ئ �هو ئه‌قڵییه‌ته له‌قاڵب ده‌دات و فۆرمیله‌ی ده‌ک���ات .وات�ه نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌ک که له‌بازنه‌ی عه‌شیره‌تگه‌ری و ناوچه‌گه‌رێتی و پارچه‌گه‌رێتیدا ده‌خولێته‌وه، پیاده ده‌کات. ل �ه‌س �ه‌ر ئ���هو ب��ن�ه‌م��ای�ه ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌رای �ه‌ت��ی ئ�هو ئه‌قڵییه‌ته نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌کی عه‌شیره‌تگه‌ری و ناوچه‌گه‌رێتی و پارچه‌گه‌رێتییه .ئیدی هه‌ڵگری ئهو نه‌ته‌وه‌گه‌راییه ،چینی فیوداڵ ــ کۆمپرادۆر بێت یاخود بۆرژوا و ورده‌ب��ۆرژوای ریفۆرمیست بێ ،جیاوازییه‌کی زێده له‌نێوانیاندا نابینرێ .ههڵبهته ئهو نه‌ته‌وه‌گه‌رایه‌تییه ههمیشه ل���ه‌دژی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه ب��ااڵک��ان��ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه و هه‌رگیز ناتوانێ نوێنه‌رایه‌تی بکات .بۆیه رێبه‌ر و سه‌رکرده‌کانی ئهو جۆره پارت و رێکخراوانه، ن���ه‌ک وه‌ک رێ��ب �ه‌ر و س���ه‌رک���رده‌ی پ���ارت و رێکخراوێکی سیاسی ،به‌ڵکو ل�ه س �ه‌رۆک عه‌شیره‌ت یاخود سه‌رۆک خێڵیش ده‌چن و وهکو سه‌رۆک عه‌شیره‌ت و خێڵ ههڵسوکهوت ده‌که‌ن. هه‌روه‌ها پێکهاته‌ی رێکخستنی ئهو پ��ارت و رێکخراوانه پێکهاته‌یه‌کی عه‌شیره‌تگه‌ری یان ناوچه‌گه‌ری یاخود پارچه‌گه‌ری تێپه‌ڕ ناکات. ئه‌مه‌ش له‌ڕووی سۆسیۆلۆژیه‌وه به‌رته‌سکترین و دواکه‌وتووترین پێکهاته‌ی سیاسییه له‌نێو کۆمه‌ڵگایه‌کدا. ئ����ه‌گ����ه‌ر ل���ه‌گ���ۆش���ه ن��ی��گ��ای �ه‌ک��ی دی���ک���هی سۆسیۆلۆژییه‌وه ل�هو ئه‌قڵییه‌ته بڕوانین ئه‌وا ده‌ب��ی��ن��ی��ن ک �ه ت���اک ب �ه‌ع �ه‌ش��ی��ره‌ت و خێڵه‌وه
وتار هه‌بوونی ههیه و ه�ه‌ر له‌سه‌ر ئ�هو بنه‌مایه‌ش گوزارشت له‌خۆی ده‌کات .نه‌ک به‌هه‌بوونێکی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ی��اخ��ود بڵێین ب �ه که‌سێتییه‌کی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی .بۆیه به‌ئه‌قڵییه‌تێکی به‌مجۆره، که‌سێتی و که‌لتووری نه‌ته‌وه‌یی و یه‌کێتی و رۆحی نه‌ته‌وه‌ی ناخوڵقێت ،چونکه ئه‌قڵییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی تادواڕاده گه‌ل پارچه و په‌رته‌وازه ده‌کات. وات���ه ئ���هو واق��ی��ع �هی ه��ێ��زه ده‌ره‌ک��ی��ی �ه‌ک��ان و هێزه بااڵده‌سته‌کانی س�ه‌ر کوردستان به‌سه‌ر ک��وردس��ت��ان��دا س���ه‌پ���ان���دووی���ان���ه ،ئه‌قڵییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی ده‌یپارێزێت و قووڵتری ده‌کاته‌وه .ئیدی نه‌ته‌وه‌یه‌ک بۆ چوارپارچه و هه‌ر پارچه‌یه‌کیش بۆ چه‌ندین ناوچه و هه‌ر ناوچه‌یه‌کیش بۆ چه‌ندین عه‌شیره‌ت و خێڵ. ئه‌گه‌ر زیاتر به‌پێکهاته کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای ک���ورده‌واری���دا ق���ووڵ ببینه‌وه و هه‌ڵوه‌سته له‌سه‌ر فۆرمیله‌بوونی خێزان بکه‌ین، ئ�هوا له‌سایه‌ی ئهو ئه‌قڵییه‌ته‌دا م��رۆڤ له‌نێو خێزاندا ل�ه‌دژوارت��ری��ن ره‌وش��دا ده‌ژی��ت ،چونکه به‌پێی ئهو ئه‌قڵییه‌ته"خێزان" دهبێته"نهتهوه" و ماڵیش"واڵت" .واته ههموو شتێک له‌خێزاندا ب �ه‌رج �ه‌س��ت �ه ده‌ب���ێ���ت؛ ش������ه‌ره‌ف ،ک���ه‌رام���ه‌ت، خۆشه‌ویستی و… هتد .ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ی ئهو ئه‌قڵییه‌ته ئه‌قڵییه‌تێکی باوکساالرییه ،بۆیه چه‌مکی"پیاوێتی" بااڵده‌سته و نیشانه‌ی هێز و ئاقڵمه‌ندێتییه و خ��اوه‌ن��ی ه�ه‌م��وو شتێکی خێزانه به ژن و منداڵ و سامانیشه‌وه .که‌چی ئهو پیاوێتییه له‌به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتی ده‌ره‌وه‌ی خێزاندا (ده‌س�ه‌اڵت��ی ده‌وڵ��ه‌ت ،ده‌سه‌اڵتی خێڵ و عه‌شیره‌ت ،ده‌س �ه‌اڵت��ی حیزب و… هتد ) کۆیله‌یه و بێ ده‌سه‌اڵته و مه‌حکومی نکوڵی و بێچاره‌ییه ،له‌هه‌مانکاتدا به‌سه‌ر ژنیشه‌وه ئاغا و سوڵتانه و خاوه‌نیه‌تی .لهو حاڵه‌ته‌دا ره‌وشی ژن له‌نێو خێزاندا ره‌وشێکی تراژیدیانه‌یه ،چونکه ئهو گوشار و سه‌رکوتکردنه‌ی"ده‌سه‌اڵتی دهرهوه" به‌سه‌ر پیاودا ده‌یسه‌پێنێت ،ئه‌وا پیاویش له‌نێو خێزان به‌سه‌ر ژندا به‌زیاده‌وه ده‌یسه‌پێنێت .ئیدی ژن له‌الیه‌که‌وه موڵک و ش �ه‌رف و نامووسه له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه ههموو جۆره گوشارێکیشی له‌سه‌ره و سه‌رکوت ده‌کرێت .ئه‌گه‌ر ئهو ره‌وشه له‌پێکهاته‌ی فیۆداڵێتییه‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت، ب �ه‌اڵم کاتێک که ئه‌قڵییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی ده‌سه‌اڵتدار ده‌بێت گه‌لێک پێوانه و بنه‌ماکانی فیۆداڵیش تێده‌په‌ڕێنێت .ئیدی ئهو شه‌ره‌ف و ناموسه‌ی له‌ڕوانگه‌ی فیۆداڵێتییه‌وه پیرۆزترین به‌هایه و به‌ژن لکێنراوه و ته‌نیا ژن گوزارشتی لێده‌کات ،که‌چی ئهو ئه‌قڵییه‌ته ده‌توانێت بیکڕێت و بیفرۆشێت. به‌کورتی ئه‌قڵییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی خێزانێکی تا بڵێی ته‌نگ و تراژیدی ده‌خوڵقێنێت و ل �ه‌زۆر حاڵه‌تیشدا پێودانگه فیۆداڵییه‌کان تێده‌په‌ڕێنێت .له‌ناو ئهو خێزانه‌شدا که‌سێتییه‌کی
پووچه‌ڵ و پاشڤه‌ڕۆ و کڵۆڵ و بێچاره ده‌خوڵقێ و ملکه‌چی ههموو ده‌سه‌اڵتێکی ده‌ره‌کییه. ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی خێزانیشدا"پیاوێتی" ههموو شتێکه و" ژنێتی"ش هیچ نییه و سووکترین به‌هایه. 4ـ����ـ ن����ه‌ت����ه‌وه‌گ����ه‌رای س���ه‌ره‌ت���ای���ی ل�����ه‌ڕووی سایکۆلۆژییه‌وه :که‌سێتیه‌کی به‌مجۆره له‌سۆز و خۆشه‌ویستی راستهقینه داماڵراوه و سارد و خه‌مۆکییه .هه‌روه‌ها ئهو ئه‌قڵییه‌ته له‌پیاودا که‌سێتییه‌کی ت��ادواڕاده"س��اددی" و له‌ژنیشدا که‌سێتییه‌کی تا دواڕاده"ماسۆشی" ده‌خوڵقێنێت. ئیدی مرۆڤ ده‌توانێت بڵێ ئهو جۆره خێزانه له کۆمه‌ڵگای کورده‌واریدا بریتییه له‌په‌یمان و ڕێککه‌وتنی کۆمه‌اڵیه‌تییانه‌ی نێوان که‌سێتی س��اددی و که‌سێتی ماسۆشی .ه�ه‌روه‌ه��ا ئهو پیاوه‌ی ماخۆی ئهو ئه‌قڵییه‌ته بێت ههمیشه له‌به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵتی ده‌ره‌وه‌دا" هه‌ست به‌که‌می خ��ود" ده‌ک���ات ،بۆیه ن��اچ��اره ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای ملکه‌چی وابه‌سته‌ی بێت ،ژنیش به‌ملکه‌چییه‌وه واب��ه‌س��ت��هی پ��ی��او ده‌ب���ێ���ت .ل���ێ���ره‌دا چه‌مکی هاوسه‌رێتی به‌واتای ملکه‌چی و وابه‌سته‌یی ره‌ها دێت" .زایه‌ندی ــ جنس" یش لهو دۆخه‌دا تاکه بنه‌ما و پێوانه‌ی هاوسه‌رێتی و په‌یوه‌ندی کۆمه‌اڵیه‌تییه" .ئه‌شق و خۆشه‌ویستی"یش لهو دۆخه‌دا ته‌نیا ئه‌رکی پاراستنی ئهو بنه‌مایه‌ی له‌ئه‌ستۆدایه .که‌سێتی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی که‌سێتییه‌کی ههمیشه ره‌شبین و بێباوه‌ڕه، چونکه دووباره‌بوونه‌وه‌ی یاخیبوون و شکستی ب���هردهوام ،ل �ه‌ڕووی ئایدیۆلۆژی و سیاسی و سایکۆلۆژییه‌وه ئ �هو که‌سێتییه‌ی له‌هه‌موو ئومێد و ه��ی��وای�ه‌ک داب���ڕان���دووه و بێچاره‌ی کردووه ،ئه‌مه‌ش ره‌شبینی و بێباوه‌ڕی چاندووه و به‌رهه‌مه‌که‌شی ق �ه‌ده‌رگ �ه‌رای��ی �ه ،که‌سێتی قه‌ده‌رگه‌را به‌داهاتوو گه‌شبین نییه ،بۆیه له‌پێناو داهاتوودا ره‌نج و هه‌وڵ نادات و پێی وایه "ئهو نانه نانه که ئه‌مڕۆ له‌خوانه". 5ــ نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی له‌ڕووی ئابوورییه‌وه: ئه‌قڵییه‌تی ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌رای س �ه‌ره‌ت��ای��ی خ��اوه‌ن که‌سێتییه‌کی مشه‌خۆر و به‌رهه‌مخۆره ،تااڵنکار و چ��اول �ه‌ده‌س��ت �ه .ه�ه‌رب��ۆی�ه ل �ه‌الی �ه‌ک �هوه هیچ په‌یوه‌ستبوونێکیان به‌خاکه‌وه نییه ،له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه بێ ره‌نج و مشه‌خۆرن .که‌سێتییه‌ک که به‌رهه‌مهێن نه‌بێت مشه‌خۆربێت ،که‌لتووری تااڵنکاری و چاوله‌ده‌ستی ده‌ئافرێنێت. ل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ی الی �ه‌ن �ه سیاسییه ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌را سه‌ره‌تاییه‌کان له‌ڕووی ئابوورییه‌وه پشت به‌خۆی و به‌جه‌ماوه‌ر نابه‌ستێت ،ئه‌وا له‌ڕووی سیاسیشه‌وه ئیراده‌ی سیاسی خۆی و جه‌ماوه‌ریش ته‌سلیمی ئهو هێز و ده‌وڵه‌تانه ده‌کات که ده‌ستیان لێپان ده‌ک �ه‌ن �هوه و وه‌ک��و خۆیان ده‌ڵێن":هاوکارییان لێوه‌رده‌گرین" ئه‌مه‌ش هۆکارێکی سه‌ره‌کی وابه‌ستبوون و به‌کرێگیراوی ئهو هێزانه‌یه که نوێنه‌رایه‌تی ئ�هو ئه‌قڵییه‌ته ده‌ک���ه‌ن ،چونکه
ئه‌گه‌ر ئابووری سه‌ربه‌خۆ نه‌بێت ،سیاسه‌تیش سه‌ربه‌خۆ نابێت. ل�ه‌م��ی��ان�هی ئ��ام��اژه‌ک��ردن ب �ه‌ه �ه‌ن��دێ الی���ه‌ن و ت��ای��ب�ه‌ت��م�ه‌ن��دی ن���ه‌ت���ه‌وه‌گ���ه‌رای س �ه‌ره‌ت��ای��ی و ئه‌قڵییه‌ته‌که‌ی ،ئ��هوا ج �هوه �هره نێگه‌تیف و راستینه مه‌رگه‌ساتییه‌که‌یمان بۆ روون دهبێتهوه. ه�ه‌ڵ��ب�ه‌ت�ه ئ����ه‌وه‌ی ده‌ستنیشانمان ک���رد هێڵه گشتییه‌کانی ئهو نه‌ته‌وه‌گه‌راییه‌یه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر مرۆڤ تێیدا قووڵتر ببێته‌وه و زیاتر تاوتوێی بکات گه‌لێک تایبه‌تمه‌ندی و سیمای دیکه‌ش ده‌ستنیشان ده‌کات. بۆ زیاتر تێگه‌یشتن له‌نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی ــ که الیهنه نێگه‌تیفه‌که‌ی نه‌ته‌وه‌گه‌رایه‌تییه له‌کوردستان ـ��ـ پێویست ده‌ک���ات ئ�ه‌گ�ه‌ر زۆر به‌کورتیش بێت سه‌باره‌ت به‌نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی ــ که الیهنه پۆزه‌تیفه‌که‌ی نه‌ته‌وایه‌تییه و به له‌دایکبوونی ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی په‌که‌که‌وه سهریههڵداوه ــ هه‌ندێک خاڵ ده‌ستنیشان بکه‌ین: 1ـ ل���ه‌ب���ه‌رئ���ه‌وه‌ی م��ی��زۆپ��ۆت��ام��ی��ا الن��ک �هی شارستانییه‌تی مرۆڤایه‌تییه و گه‌لی کوردیش یهکێکه لهو گه‌النه‌ی ئهو شارستانیه‌تییه‌یان بونیادناوه ،ئیدی که ئهو گه‌له له‌نزمترین ئاستی ژی��ان��دا ده‌ژی��ت و له‌ڕاستینه‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌گ�ه‌رای مرۆڤایه‌تی خۆی داماڵراوه ،بۆیه له‌که‌سێتی گه‌لی کورددا ته‌واوی مرۆڤایه‌تی سووکایه‌تی پێده‌کرێت و به‌هاکانی ژێرپێ ده‌خرێت .له‌سه‌ر ئهو بنچینه‌یه کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورد گوزراشت ل �ه‌ت �ه‌واوی کێشه مرۆڤایه‌تییه‌کان ده‌ک���ات. ب�هوات��ای�ه‌ک��ی دی��ک�ه کێشه مرۆڤایه‌تییه‌کان
“ به‌ئه‌قڵییه‌تێکی به‌مجۆره ،که‌سێتی و که‌لتووری نه‌ته‌وه‌یی و یه‌کێتی و رۆحی نه‌ته‌وه‌ی ناخوڵقێت، چونکه ئه‌قڵییه‌تی نه‌ته‌وه‌گه‌رای سه‌ره‌تایی تادواڕاده گه‌ل پارچه و په‌رته‌واز ه ده‌کات
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
19 له‌سه‌ر خاکی میزۆپۆتامیادا له‌دژوارترین و مه‌ترسیدارترین ره‌وشی خۆیدایه. 2ـ��ـ ه �هروهک چ��ۆن کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورد وه‌ک کێشه‌یه‌کی پ��ارچ �ه پ��ارچ �ه نابینێت، به‌ڵکو وه‌ک کێشه‌ی ته‌واوی گه‌لی کوردستان ده‌ب��ی��ن��ێ��ت ،ل�ه‌ه�ه‌م��ان��ک��ات��ی��ش��دا له‌کێشه‌کانی گه‌النی خۆرهه‌اڵتی ناوینیشدا نایپچڕێنێ. وات��ه چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی کێشه‌ی ک��ورد نه‌ک له‌چوارچێوه‌ی سنوورێکی ده‌وڵه‌ت ــ نه‌ته‌وه‌دا، ب�ه‌ڵ��ک��و ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی چ�ه‌م��ک��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی دی��م��وک��رات��ی و ب �هی �ه‌ک �هوه ژی��ان��ی ئ���ازادان��� ه ده‌بینێت .بۆی ه کێشه‌ی ک��ورد و کێشه‌کانی گه‌النی دیکه بهیهکهوه په‌یوه‌ستدار ده‌بینێت. له‌به‌رئه‌و‌ه به‌دیهێنانی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی و یه‌کێتی ئازادانه‌ی نێوان گه‌الن به‌گونجاوترین و راستترین چاره‌سه‌ری ده‌بینێت. 3ــ هه‌روه‌ها کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یی په‌یوه‌ستداری ک��ێ��ش � ه چ��ی��ن��ای �ه‌ت��ی و ره‌گ������ه‌زی و کێش ه مرۆڤایه‌تییه‌کان ده‌بینێت و له‌یه‌کتریان جودا ناکاته‌وه ،به‌ڵکو تێکۆشان له‌پێناو چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی له‌هه‌مانکاتدا په‌یوه‌ست ب��ک��رێ ب��ه ت��ێ��ک��ۆش��ان ل�ه‌پ��ێ��ن��او چ���اره‌س���ه‌ری کێشه‌کانی دی��ک �ه‌ش .ب �هوات��ای �ه‌ک��ی دیکه؛ تێکۆشان بۆ چاره‌سه‌ری ئهو کێشانه بهیهکهوه و به‌ئاوێته‌یی ئه‌نجام ده‌درێن. 4ـ ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی ل���ه‌ج���هوه���ه‌ری خ��ۆی��دا تێکۆشانێکی دی��م��وک��راس��ی��ی��ان�هی�ه، چونکه کێشه‌ی ک��ورد خ���اوه‌ن جه‌وهه‌رێکی دیموکراسییانه‌یه. له‌میانه‌ی ئهو چه‌ند خاڵه‌دا ئهو راستییه روون دهبێتهوه ک ه رێبازی نه‌ته‌وه‌ییانه‌ی ته‌ڤگه‌ری په‌که‌ک ه خاوهن ره‌هه‌ندێکی دیموکراسییان ه و جه‌وهه‌رێکی مرۆڤدۆستیانه‌یه .بۆی ه له‌گه‌ڵ رێبازی ن�ه‌ت�ه‌وه‌گ�ه‌رای سه‌ره‌تایی ناکۆکه و سه‌داسه‌د لێی جیاوازه. بێگومان لێتوێژینه‌وه ل�ه‌س�ه‌ر ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌رای سه‌ره‌تایی پێویستی به‌قووڵبوونه‌وه ههیه بۆ ناخی مێژووی ک��وردان له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا، به‌تایبه‌تی ئ �ه‌م ( )50س��اڵ �هی دوای����ی ،ک ه به‌قۆناخی په‌ره‌سه‌ندن و بااڵده‌ستی نه‌ته‌وه‌گه‌رای س�ه‌ره‌ت��ای��ی ده‌ن��اس��رێ��ت .ب��ه‌اڵم به‌سه‌رکه‌وتنی دیموکراسییه‌ت و په‌ره‌سندنی شۆڕشی ژیانهوه و دیموکراسییانه‌ی گه‌له‌که‌مان و خوڵقاندن و پته‌وبوونی یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ک���وردان و تۆکمه‌بوونی رۆحی نه‌ته‌وه‌یی ،هه‌روه‌ها له‌گه‌ڵ پێشکه‌وتنی سیسته‌می کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیدا ک ه به‌ستراتیژی نوێی ک��وردان بۆ س �ه‌ده‌ی بیست و یه‌که‌م داده‌ن��رێ��ت ،ئیدی ئه‌قڵییه‌ت و ه��زری ن�ه‌ت�ه‌وه‌گ�ه‌رای سه‌ره‌تایی گه‌یشتۆته قۆناخی ئیفالسبوونی خۆی و چیتر ناتوانێت به‌رده‌وامی به‌ژیان و بااڵده‌ستی خۆی بدات .چونکه مه‌حکومی تێپه‌ڕاندن و که‌وتن ه په‌راوێزی مێژووه.
20
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
چاوپێکەوتن
گومانی ئهوه هه‌ی ه که له‌ئاینده‌یه‌کی نزیکــــ ~ سه‌باره‌ت ب ه ناره‌زاییه‌کانی گه‌الن له‌ناوچه‌که‌و هه‌رێمی کوردستان"باشووری واڵت" و ئه‌رک وبه‌رپرسیاریه‌تی الیه‌نه‌کان و حکومه‌ت و پارتی چ��اره‌س �ه‌ری ،و نه‌خه‌شه‌ی رێگا ،له‌گه‌ل ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان"شاکر مسته‌فا" چاوپێکه‌وتنێکی س��ازداوه ئه‌مه‌ش ده‌قی چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه‌تی. ~ :ب�ه‌رێ��زت��ان ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ین ،که بۆته ه��ۆی گۆڕینی هه‌ندێک له‌ده‌سه‌اڵته دیکتاتۆره‌کان چۆن ده‌بینی؟ دیاره له دوای کۆتایی هاتنی جهنگیجیهانی ی �ه‌ک �ه‌م و دووه���ه‌م سیسته‌می کاپیتالیزم و ئ�ه‌م��ری��ک��ا و بریتانیا و فه‌رانسا ،به پێ ویستی‌وخۆاستی خۆیان، ن �ه‌خ��ش �هی ج��وگ��راف��ی��ای رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوه‌ڕاس���ت ی���ان داڕش���ت���وه ،ه���ه‌ر ب �ه پێ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان ئیتر سه‌رۆک ده‌وڵه‌ته‌کانیشیان دیاری کرد بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر ده‌سکه‌وته‌کانی ئه‌وان له هه‌رێمه‌که‌دا بپارێزن ،ئهو ده‌وڵه‌تانه‌ش له‌ماوه‌ی سه‌ده‌ی راب����ردوودا زی��ات��ر وه‌ک���وو موتکه خویان به س�ه‌ر نه‌ته‌وه‌کانی خویاندا سپاندو و سه‌رجه‌م بیروڕا‌و بوچوونه دیموکراتیه‌کان و ئازادی راده‌ربڕین و کونترۆڵ کردنی سه‌روه‌ت و سامانی خه‌ڵکیان پاوان کرد ب��ۆ خ��وی��ان و زی��ات��ر خستیانه خ��زم�ه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندی کاپیتالیسمه‌وه ،به‌واتا ئه‌وان بۆنه سیخوری ده‌سه‌اڵتی کاپیتالیستی. نه بواری دیموکراتیک‌و نه بواری ئازادی ب��ی��رو و ڕای سیاسیان ب��ۆ گه‌له‌کانی خۆیان نه‌هێشته‌وه‌ته‌وه .ده‌رئه‌نجامی ئهوه ل�ه م���اوه‌ی راب����ردوودا س �ه‌ره‌ت��ا ل�ه تونس ده‌ت��وان��م بڵێم ک��ار گه‌یشته ئ �هوه راده‌ی �ه ک �ه ل���ه‌داه���ات���وودا ئ���هو سیسته‌مه‌ی وا پێڕه‌و ده‌کرێت له تونس لهوه زیاتر گه‌ل ته‌حه‌مولی ئهو سیستهمه ناکات و ئهو
س���ی���س���ت���ه‌م���ه پیویستی به گۆڕانکاریه‌کی ریشه‌یی و بنه‌ڕه‌تی ههیه بۆیه گه‌ل له‌ده‌سه‌اڵت راپ�ه‌ڕی�ن‌و له ماوه‌یه‌کی که‌مدا توانیان ئ �هو ده‌س �ه‌اڵت �ه ب��گ��ۆڕن و ده‌سه‌اڵتێکی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و دی��م��وک��رات��ی پێشکه‌وتوو ب��ۆخ��ۆی��ان داب��م�ه‌زرێ��ن�ه‌ن و دوات���ر هه‌مان ره‌وش بۆ میسر وپاشان بۆ ده‌وڵه‌ته‌کانی تر وه‌کوو یه‌مه‌ن و به‌حرین و قه‌تر و ئهو واڵتانه‌ی تریش هه‌نگاویی ناوه ،بۆ ئهوه و له راستیدا کاتی ئ�هوه هاتووه ئیتر ئهو سیستهمه و یان خود ئهو ده‌وڵه‌تانه ک��ه ه��ات��اک��وو ئ��ێ��س��ت��اک�ه ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی سیسته‌مه‌ی کاپیتالیزمیان له ناوچه‌که‌دا پاراستووه لهوه زیاتر گه‌الن ناتوانه‌ن ئهوه قه‌بوڵ بکه‌ن و زیاتر ب�ه‌دوا سیستمێکی نوێدا ده‌گه‌ڕێن ببێته وه‌اڵم بۆ داواکاری ئ����هو گ���ه‌الن���هی گ���ه ل���ه رۆژه���ه‌اڵت���ی ناوه‌ڕاستدان. ~ :ئ���هو ن��اڕه‌زای��ه‌ت��ی��ان��ه، گه‌الن چ کاریگه‌رییه‌کی هه‌بوو له‌سه‌ر کوردستان؟ دی����اره ک��وردس��ت��ان��ی��ش ب�ه‌ش��ێ��ک�ه ل��هوگ��ۆڕان��ک��اری��ی �هی ک �ه ئێستاکه رووی ک���ردۆت���ه رۆژه����ه‌اڵت����ی ن����اوه‌ڕاس����ت‌و ک��وردس��ت��ان��ی��ش��ی ل��ێ ب����ه‌ده‌ر ن��اب��ێ��ت ،له ب��اش��ووری کوردستانیش ده‌ت��ۆان��م بڵێم زی��ات��ر ل�ه ( )20ساڵه گه‌لی ک��ورد له ب��اش��ووری کوردستان راپه‌ڕینی ئه‌نجام داوه و ئیدی رژێمی به‌عسیان له زۆربه‌ی
شارووشارۆچکه‌کانی کوردستان وه‌رده‌رنا و گ �ه‌ل ب��ۆ خ��ۆی ت��ۆان��ی ل �ه ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان پ �ه‌رل �ه‌م��ان و حکومه‌تێک پێکبهێنێت .لهو ماوه‌ی 20ساڵه‌‌و ئهوه 8 ساڵیشه به سه‌ر رووخانی رژیمی به‌عسدا تێپه‌ڕده‌بێت ،به‌اڵم ئهوه جێگه‌ی داخه که تا وه‌کوو ئێستا له باشووری کوردستاندا ل �ه‌ئ �ه‌ن��ج��ام��ی ع�ه‌ق��ڵ��ی�ه‌ت��ی ح��زب��گ �ه‌رای��ی نه‌تۆانراوه پێداویستی و داوکاریه‌کانی گه‌ل له بواری دیموکراتیه‌ت‌و بنه‌ماکانی مافی مرۆڤ و دادوه‌ری کومه‌اڵیه‌تی دابین بکرێت و نه‌شتۆانراوه ئهو ویست و خۆاسته‌ی که گه‌لی کورد سه‌ده‌یه‌که خه‌بات و قوربانی بۆ ده‌کات به تاێبه‌تی ئهوه شوینه زه‌وت کراوانه ئهو شوینانه‌ی ک��ه‌ده‌ت��ۆان��ی��ن ب��ڵ��ێ��ن ن���ه‌گ���ه‌ڕان���راوه‌ت���هوه سه‌رهه‌رێمی کوردستان بیانگه‌ڕێنینه‌وه، سه‌رهه‌رێمی کوردستان ئه‌وه‌شیان نهکراوه، له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا باشووری کوردستانیش به‌ده‌ر نییه لهو گۆڕانکارییانه .ده‌سه‌اڵتی ب���اش���ووری ک��وردس��ت��ان��ی��ش ل���ه م���اوه‌ی راب�����ردودا ده‌ت��ۆان��م بلێم ه��ه‌م ل �ه ب��واری گه‌نده‌ڵی سیاسی ،ئیداری ،که‌لتووری و ئابوورییه‌وه ده‌ت��ۆان��م بڵێم له‌الیه‌ن دوو پارتی ده‌سه‌اڵتدا کونترۆڵ کراوه .بواری و شه‌رت و زه‌مینه‌یان بۆ هیچ الیه‌نێکی ت��ر ن �ه‌ه��ێ��ش��ت��ووه‌ت �هوه ،دی����اره ل �ه م���اوه‌ی رابردوودا به تاێبه‌تی له ()2011/2/17 ک��ار گه‌ێشته ئ �هو راده‌ی���ه‌ش که گه‌لی کوردیش رووب��ه‌رووی ده‌س �ه‌اڵت ببێته‌وه‌و داوای دیموکراتیه‌ت‌و بنه‌ماکانی مافی
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
21
ـــــدا ئۆپۆزسیۆن لــه به‌ریه‌ک هه‌ڵبوه‌شێته‌وه
~ :ئ���ێ���وه وه‌ک�����و پ��ارت��ی
“ئامانجمان وایه ئه‌نجومه‌نی گه‌ل له سه‌رجه‌م شاروو شارۆچکه‌کانی کوردستان پێشبخه‌ێن‌و نه‌خشه رێگای خۆشمان بخه‌ێنه به‌رده‌م په‌رلمان‌و حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان بۆ ئه‌وه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی ئۆپۆزسیۆن زیاتر گوێ له داواکاریه‌کانی گه‌ل بگرێت‌و ل ه رێگای گهلهوه داواکارییه‌کانی گه‌ل وه‌ربگیرین‌و چاره‌سه‌ریه‌کان پێشبخرێت
“
م����رۆڤ و دادوه‌ری ک��وم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی و گۆرانکارییه‌کی ریشه‌یی بکات .به‌اڵم ئ���ه‌وه‌ی جێگا ئ��ام��اژه پێدانه ت��ا وه‌ک��وو ئێستاکه له ن��او په‌رله‌ماندا 3پارتی، ئۆپۆزسیون ههیه که گۆڕان‌و کومه‌ڵ‌و یه‌کگرتوون ،ئه‌وانه‌ش له راستیدا تا ئێستا وه‌ک��وو پیویست نه‌یانتۆانیوه له ب�ه‌ره‌ی گه‌لدا خۆیان رێکبخه‌ن و داواک��اری و ئامانجه‌کانی گه‌ل بکهنه پرۆژه‌یه‌ک‌و بیخه‌نه به‌ر ده‌ست ده‌سه‌اڵتدارانی باشووری کوردستان بۆ ئ �ه‌وه‌ی گۆرانکارییه‌کی داواکاریه‌کی ریشه‌یی دیموکراتیانه له سه‌ر بنه‌ماکانی مافی م��رۆڤ ئه‌نجام ب��درێ��ت ،ن���ه‌ک ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش ت��ا وه‌ک���وو ئێستا وه‌کوو پێویست به سیاسه‌تی خۆیدا ده‌چ�ه‌ێ��ت�هوه و گۆڕانکاریی ریشه‌یی و بنه‌ڕه‌تی ئه‌نجام بدات .دیاره ئه‌وه‌ی که له ( )2011/2/17له س �ه‌رای ئازادیدا که له راستیدا به ئاقارێکی توندوتیژیدا ت��ێ��پ�ه‌ڕی��ی ک���رد و س �هره �ه‌ڵ��دان �ه‌ک �ه که وه‌اڵم����دان����هوه و ت��ون��دوت��ی��ژی ب���وو و له ده‌رئه‌نجامه‌دا 9شه‌هید‌و زیاتر له 100 که‌س برینداری لێکه‌وته‌وه .ئێمه وه‌کوو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان هه‌ر له سه‌ره‌تای رووداوی 2/17شاری سلێمانی ئێمه ل�ه گ �ه‌ڵ ب���ه‌ره‌ی گه‌لدا بووین‌و له گه‌ڵ داواکاری ره‌وای گه‌لدا بووین و خۆمان به هیچ شێوه‌یه‌ک له گه‌ل وداخوازیه‌کانی ئه‌وان جیانه‌کرده‌وه و هه‌ر ده‌م له هه‌وڵی ئه‌وه‌شدا بووین که مه‌حاوله بکه‌ین ک�ه ئ �هو توندوتیژیانه ب �ه ئ��اق��ارێ��ک��ی ت��ون��دوت��ی��ژدا ن����ه‌ڕۆات‌و ه���ه‌وڵ ب��ده‌ی��ن ب �ه ش��ی��ۆازێ��ک��ی ئاشتی و دیموکراتیانه ده‌س���ه‌اڵت چ��اره‌س �ه‌ری کێشهو داواکاریه‌کانی گه‌ل بکات بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش ئێمه له 2/24پرۆژه‌یه‌کی 6خ��اڵ��ی��م��ان ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌ر ک��ردن��ی ئ�هو بادرۆخه‌ی که له باشووری کوردستان ههیه له کونگره‌یه‌کی رۆژنامه‌نووسیدا ل �ه ش���اری ه �ه‌ول��ێ��ر رام��ان��گ �هی��ان �د‌و له 3/13پرۆژه‌یه‌کی چه‌ند خاڵیماندا به ئه‌نجومه‌نی سه‌رای ئازادی ،هه‌ر ده‌م ئێمه له هه‌وڵی دۆزینه‌وه‌ی رێگا چاره‌یه‌کی ئاشتی خۆازانه‌‌و دیموکراتیانه‌دا بووینه.
چ������اره‌س������ه‌ری ،ک����ێ ب����ه خ���اوه‌ن���ی داخوازییه‌کانی گه‌ل ده‌زانن و پرۆژه‌و به‌رنامه‌یه‌کتان بۆ وه‌اڵمده‌ره‌وه‌ی ئه‌م قۆناخه ههیه؟ له ماوه‌ی رابردوودا ئهو ههڵسووکهوتهیئۆپۆزسیۆنیش له‌راستیدا ده‌توانم بڵێم تا راده‌ی �ه‌ک��ی یه‌کجار زۆر گومانی الی جه‌ماوه‌ر دروست کردووه ،که ئۆپۆزسیون ب���ه ه����ه‌ر س���ێ ح���زب���ه‌ک���هی���هوه گ�����ۆران، ی�ه‌ک��گ��رت��وو ،ک��وم �ه‌ڵ ،ت��اک��وو ئێستاکه وه‌کوو پێویست خۆیان به الی جه‌ماوه‌ردا نه‌گرتووه ،به‌ڵکوو به ئاقارێکیتردا که ئ�ه‌وان��ی��ش ب �ه ئ��اق��اری ده‌س �ه‌اڵت��خ��ۆازی‌و پاوانخۆازیدا ده‌ڕوێ���ت ،ه�ه‌ر بۆیه تاکوو ئ��ێ��س��ت��اش وه‌ک����وو پ��ێ��وی��س��ت ن �ه‌چ��وون �ه‌ت �ه ن���او گ���ه‌ل و گ���وێ ل �ه داواک��اری �ه‌ک��ان��ی
گ�ه‌ل ن�ه‌گ��ی��راوه‌و نوێنه‌رایه‌تی گه‌لیشیان نه‌کردۆوه ،به‌ڵکوو له ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان ویستوویانه بیرو ڕاو بۆچوونه‌کانی خۆیان له ده‌روه‌ی گه‌ل به سه‌ر ده‌سه‌اڵتدا بسه‌پێنه‌ن و گ��ۆران��ک��اری�ه‌ک��ان ل �ه‌وچ��وارچ��ێ��وه‌دا زه‌ق کردۆوه‌ته‌وه ،له هه‌مان کاتیشدا گومانی ئ���هوه ه �هی �ه ک �ه ل�ه‌ئ��ای��ن��ده‌ی�ه‌ک��ی نزیکدا ئۆپۆزسیۆن ل�ه ب �ه‌ری �ه‌ک هه‌ڵبوه‌شێته‌وه و له‌سه‌ر داواکاریه‌کانی یه‌کتر یا خود چۆنیه‌تی چاره‌سه‌رکردنی ئ�ه‌م باردۆخه وه‌کوو پێویست نه‌گه‌نه یه‌کتر‌و به‌ره‌ی ئهو ئۆپۆزسیۆنه‌ش هه‌ڵبوه‌شێته‌وه ،له هه‌مان کاتیشدا گ �ه‌ل ب�ه تایبه‌تی گومانی له ئۆپۆزسیون ههیه ک�ه ل�ه ده‌ره‌وه‌ی گه‌ل رێکه‌وتن له گه‌ڵ ده‌سه‌اڵت ئه‌نجام بدات و گه‌ل به تایبه‌تی لهو ن��اوه‌ن��ده‌دا ئیهمال بکرێت .بۆیه ئێمه وه‌کوو پارتی چاره‌سه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ده‌رئ �ه‌ن��ج��ام��ی له‌به‌رچاو گرتنی ئهو خااڵنه به پێویسمان بینی که له‌داهاتوودا پرۆژه‌یه‌کمان هه‌بێت. ههرچهنده له ماوه‌ی راب��ردوودا حکومه‌ت ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان به‌ڵێنی دا ()17 خاڵه‌که‌ی جێبه‌جێ بکات ،به‌اڵم به داخه‌وه هه‌تاکوو ئێستا به پراکتیکی هه‌نگاوێکی ع �ه‌م��ل��ی و ئ��ی��ج��اب��ی ن �ه‌ه��اوێ��ش��ت��ووه بۆ چاره‌سه‌ر کردنی ئهوه یان خود جێبه‌جێ کردنی ئهو خااڵنه .بۆیه ئێمه وه‌کوو پارتی چ��اره‌س �ه‌ری ک��وردس��ت��ان ب�ه پێویستیکی ه�ه‌ن��ووک�هی��ی و گ��رن��گ داده‌ن��ێ��ن ک �ه له داهاتوودا بتۆانین له گه‌ڵ پارت و الیهنه سیاسیانه‌ی که وا له ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتدان و ئ �هو رێکخراوه م�ه‌ده‌ن��ی و ه �ه‌روه‌ه��ا له گ �ه‌ڵ رێکخستنه‌کانی گه‌نجان و ژن��ان کرێکاران و کاسبکاران ،جوتیاران بتۆانین نه‌خشه‌ی رێگایه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنی ئ���ه‌م ب���اردۆخ���ه پێشبخه‌ین و ل �ه ه�ه‌م��ان کاتیشدا ئێمه پێشه‌نگایه‌تی ئهو پرۆژه‌یه بکه‌ین و ده‌ک �هی��ن ،ه �ه‌روه‌ه��ا ئامانجمان وایه ئه‌نجومه‌نی گه‌ل له سه‌رجه‌م شاروو شارۆچکه‌کانی ک��وردس��ت��ان پێشبخه‌ێن و نه‌خشه رێگای خۆشمان بخه‌ێنه به‌رده‌م په‌رلمان‌و حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان بۆ ئه‌وه‌ی له ده‌ره‌وه‌ی ئۆپۆزسیۆن زیاتر گوێ له داواکاریه‌کانی گه‌ل بگرێت و له رێگای گهلهوه داواکارییه‌کانی گه‌ل وه‌ربگیرین و چاره‌سه‌ریه‌کان پێشبخرێت.
~|
22
وتار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
سیاسه‌ت و ئه‌خالق
خوێندنه‌وه‌ی سیاسه‌ت پێش سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی و پاش ئاوابوونی سیسته‌می سه‌رده‌ستی گرنگه جیهان ئافات
ل��ه‌م��ێ��ژووی م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ی دا ،ه���ه‌ر دوو کاراکتر"سیاسه‌ت و ئه‌خالق"کاریگه‌ریه‌کی راسته‌وخۆیان له‌سه‌ر ژیانی مرۆڤ ههیه و ته‌نانه‌ت له‌زۆر الیه‌نیشدا ،هه‌ر دوو کاراکتر واتا سیاسه‌ت و ئه‌خالق به‌کاریگه‌رن .ئه‌م دوو راستیه‌ش له‌یه‌کتر جوداناکرێنه‌وه و بهیهکهوه گرێدراون و ته‌نها به‌قۆناخێکی م��ێ��ژووی��ی��دا ،ن��اب �ه‌س��ت��رێ��ن �هوه .ب��ێ��گ��وم��ان به‌پێشکه‌وتنی مرۆڤایه‌تییه‌وه پێشکه‌وتوون. خاڵێکی تری بنچینه‌ی ئهوهیه که نابێت بێ ئه‌وه‌ی که مێژوو بزانین ،هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بکه‌ین و له‌هه‌مانکاتیشدا ،بێ ئه‌وه‌ی که ئاگاداری سیسته‌می سه‌رده‌ستی پیاو بین، نزیکبوونی ئهو دوو خاڵه ،که‌م ده‌مێنینه‌وه‌و و ل�ه‌وان�هی�ه ،ل��ه‌زۆر الیه‌نیشه‌وه ئه‌نجامی ناڕاست و نابه‌جێ به‌ده‌ست بخه‌ین ،چونکه ئێمه له‌سه‌ره‌تاوه باسی ئه‌وه‌مان کرد که ئه‌م دوو کاراکتره به‌پێشکه‌وتنی مرۆڤایه‌تییه‌وه گرێدراون و پێشده‌که‌ون .ئه‌گه‌ر راستییه‌کی ب�ه‌م شێوهیه له‌جێ خۆیدا بێت ،ئ�هو کاته بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه نزیکی راستیه‌که ببینه‌وه، ده‌بێـت ئێمه به‌کۆمه‌ڵگابوونی م��رۆڤ، ی������ان ،م����ێ����ژووی ب����ه‌ر ل �ه‌ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای ره‌گه‌زگه‌را که له وێ��دا ،سه‌رده‌ستی پێش نه‌که‌وتووه ،لێکۆڵین بکه‌ین .له‌م بابه‌ته‌دا، هه‌م له‌الیه‌ن زانستی مێژوویی و هه‌میش له‌الیه‌ن فۆرموله‌کردن و به‌سیسته‌م کردنی راستییه‌کانه‌وه له سه‌رچاوه‌ییه‌ک ده‌وڵه‌مه‌ندو به‌پێز ،مانیفستۆی رێبه‌ر ئۆجه‌النن .ل�هو مانیفستۆیانه‌دا، جێگایه‌کی ت��ای��ب�ه‌ت ب��ۆ ئ�ه‌خ�لاق ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان��ک��راوه .ت �ه‌ن��ان �ه‌ت مانیفستۆی نوێ خۆیدا که به‌سیسته‌می کردووه له‌سه‌ر ه���ه‌ر دوو ف��اک��ت �ه‌ر ئ���اوای ک�����ردووه .ئ���ه‌م راس��ت��ی �ه‌ش، گرنگی ئهو راستیانه باشتر ئ��اش��ک��را ده‌ک���ات ونیشانی م��رۆڤ ده‌دات .له‌الیه‌کی
ت��رهوه ،نزیک بوونی خۆی لهو راستیانه، به‌پێچه‌وانه‌ی سیسته‌می س �ه‌رده‌س��ت که به شێوهیهکی وردوو و هه‌ستیار ،له‌یه‌کتر داده‌بڕێت ،رێبه‌ر ئۆجه‌الن ،یه‌کپارچه‌بوون و په‌یوه‌ندی هه‌ر دوو فاکته‌ره‌که بهیهکهوه له‌مێژوودا ده‌ستنیشانده‌کات .ئه‌م راستیه‌ش به پێشکه‌وتنی مێژوویی ورۆژانه‌وه گرێده‌دات. بێگومان ئ �ه‌وه‌ی که ئێمه‌ش بۆ خۆمانی بکه‌ینه بنگه ،مانیفستۆه‌کانی رێبه‌رئاپۆیه. له‌مانیفستۆه‌کانی رێ��ب�ه‌رئ��ۆج�ه‌الن��دا ،ئه‌م کائیوسه‌ی که مۆدێرنییته‌ی کاپیتالیست ک���هوت���ۆوه‌ت���ه ن�����اوی ،ل �ه‌ئ �ه‌ن��ج��ام��ی ئ �هو سیاسه‌ته‌یه‌وه دێت که له‌ئه‌خالق داب��ڕاوه‌و م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ی رووب������ه‌ڕووی ب��رس��ی ب���وون، کۆمه‌ڵکۆژی ،ش�ه‌ڕ و ناکۆکی له‌نێوان کۆمه‌ڵگا و گه‌اڵندا ،پێکدادانی دینی و مه‌زهه‌بی ،داگیرکه‌ری ،چه‌وساندنه‌وه‌ی ژن��ان و م��ن��دااڵن ،بێچاره‌یی ،بێکاری و ...هتد ،پێکهاتووه .ئه‌مه‌ش وای کردووه که دونیا رووبه‌ڕووی له‌ناوچوونه‌وه بێته‌وه. ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی ئ �ه‌م �ه‌ش ،ئ �هو کێشانه‌ی که
کۆمه‌ڵگا رووب�����ه‌ڕووی ب���ۆوه‌ت���هوه ،وه‌ک��و سیسته‌مێکی ئه‌لته‌رناتیف کۆنفدرالیزمی دیموکراتی له‌الیه‌ن رێبه‌رایه‌تیه‌وه پێشنیار ده‌ک��رێ��ت .ئ �ه‌م سیستهمه ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای ئ �ه‌خ�لاق��ی پ��ێ��ک��دێ��ت .وات��ا ئ�هو سیسته‌مه‌ی که له ئه‌خالق داب��ڕاوه، گ �هی��ان��دن �هوه ،ه��ه‌ر دوو ک��اراک��ت��ر له‌سه‌ر راستینه‌ی سیسته‌می کۆمه‌اڵیه‌تی ،به پێچه‌وانه‌ی ئه‌م سیسته‌مه‌ی که ههیه .واتا گه‌ل و کۆمه‌ڵگا خۆی له‌سه‌ر داموده‌زگای خۆی ،خۆی ئیداره ده‌کات و به‌ڕێوه‌ده‌بات. به‌م سیسته‌مه‌ش ،ئهو دابڕانه‌ی که له‌نێوان گ���ه‌ل و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا ،پ��ێ��ک��ه��ات��ووه ل�ه‌ن��او ده‌ب���ردرێ���ت .ئ���ه‌وه‌ی ک �ه ل��ێ��ره‌دا گرنگه و راوه‌سته‌ی له‌سه‌ر بکه‌ین ،ئهوهیه که ئه‌م دوو کاراکتره واتا" سیاسه‌ت و ئه‌خالق" چ ره‌هه‌ندێکی مێژوویان بڕیوه‌و هه‌تاکو ئێستا چۆن بهڕێوه چوونه؟ ب���ۆ س��ی��اس��ه‌ت پ��ێ��وی��س��ت �ه ب�����ه‌دوو ش��ێ��وه، خ��وێ��ن��دن �ه‌وه‌ی ب��ۆ ب��ک �هی��ن ،وات����ا ی �ه‌ک �ه‌م ره‌ه���ه‌ن���دی م��ێ��ژووی��ی ل��ه ق��ۆن��اخ��ی پێش سه‌رده‌ست بوون و هه‌میش ئه‌م قۆناخه‌یه، که به‌هاتنه ئاراوه‌ی سیسته‌می سه‌رده‌ست چ ره‌هه‌ندێکی به‌خۆییه‌وه گ��رت��ووه .ئێمه زۆر له وات��ای وشه‌یی سیاسه‌ت ،وات��ای ئه‌م کاراکتره شرۆڤه بکه‌ین باشتر ده‌بێت. له‌سیسته‌می پێش سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدار، واتا سیسته‌می سه‌رده‌ستی یان سیسته‌می پیاو ،وات��ا سیاسه‌ت زۆر به‌کاراکتر ئهو س �ه‌رده‌م �ه و ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی کۆمه‌ڵگای ئهو کاته ل�ه‌گ�ه‌ڵ خ��ۆی��دا ،جه‌وهه‌رێکی ئ��اوا کردبوو .رێبه‌رئاپۆ کۆمه‌ڵگای ئهو کاته به‌کۆمه‌ڵگای سروشتی به‌ناو ده‌کات .له‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا کاراکتری سه‌رده‌ستی، ن����اب����ه‌راب����ه‌ری ده‌س���ه‌اڵت���داری���ه‌ت���ی، چ����ه‌وس����ان����دن����هوه ،ک���ۆی�ل�ای���ه‌ت���ی، ش���ه‌ڕی ق��ڕک��ردن ،ب��ن ده‌س��ت��ی ژن و ...ه��ت��د ده‌رن��ه‌ک��هوت��وون��ه ،وات��ا نه‌بوونه‌ته ،کاراکتری کۆمه‌ڵگا. ک���اراک���ت���ری س��ی��اس��ه‌ت ،ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌مای شێوه‌گرتنی کۆمه‌ڵگا،
ب���ه‌ڕێ���وه‌ده‌چ���ێ���ت .ل����ه‌م ک��ۆم��ه‌ڵ��گ��ای��ه‌دا، زۆرت��ر ،ئ�ه‌م کاراکتره ،وه‌ک��و ئامرازێکی ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ی پێویستیه‌کانی کۆمه‌ڵگا ب���ه‌ک���ارده‌ه���ات .ب��ێ��گ��وم��ان وه‌ک����و ئێستا واتایه‌کی زانستی له‌سه‌ر نه‌نرابوو ،به‌اڵم له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه نزیکبوونه‌وه ،پێکده‌هات و به‌م شێوه‌یه‌ش بهڕێوه ده‌چوو .تایبه‌تمه‌ندی ک���ۆم���ه‌ڵ���گ���ای ئ����هو س����ه‌رده‌م����ه ل���ه‌س���ه‌ر بنه‌مای یه‌کبوون ،دادپ���ه‌روه‌ری ،ئاشتی، کۆله‌کتیڤ"هاوبه‌ش" بێ ئه‌وه‌ی که به‌ناو بکرێت ،خۆیان له‌به‌رامبه‌ر به‌ژیان به‌رپرس ده‌بینن ،به‌رهه‌مهێنان نه بۆ کۆکردنه‌وه‌ی و زی��اده‌ب�هره�ه‌م ،وات��ا قۆرخکاری ،به‌ڵکو به‌گوێره‌ی پێویستی کۆمه‌ڵگا به‌رهه‌مهێنان پ��ێ��ک��دێ��ت و ل �ه‌ن��ێ��و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا ل �ه‌س �ه‌ر تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی ژن ،ئاوا کردنی ژیانێک و پێشخستنی جێگای باسه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ش، ئه‌م یهکه واتا ئهو راستیه‌یه که ئه‌مڕۆ بهناوی ده‌که‌ین ،سیاسه‌ت ،یان پۆلیتیک به‌گوێره‌ی کاراکتره‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ئهو کۆمهڵگایه ره‌نگ و بۆی به‌خۆییه‌وه ده‌گ���رت .کاتێک ئێمه ب��اس��ی کاراکتر ده‌که‌ین ،له‌هه‌مانکاتدا ،دێته واتای ئه‌خالقی کۆمه‌ڵگا ،واتا ئهو تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی که ئێمه له سه‌روه رێزبه‌ندیانمان کرد که له سه‌ر بنه‌مای ئه‌خالقی سروشته که نه‌نوسراون ونه‌هاتوونه‌ته نووسینیش .ئهو کاته مرۆڤ ده‌توانێت بڵێت که ئهو سه‌رده‌مه ،سیاسه‌ت به‌گوێره‌ی کاراکتری ئه‌خالقی کۆمه‌ڵگا بهڕێوه ده‌چێت .له‌به‌ر ئهو هۆکاره‌ش لهو س �ه‌رده‌م �ه‌دا مرۆڤایه‌تی ،ه�ه‌م ماوه‌یه‌کی دوورودرێ������ژ و ه �ه‌م��ی��ش ،ب �ه ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ی ده‌وڵ���ه‌م���ه‌ن���د ژی��ان��ێ��ک��ی رێ��ک��وپ��ێ��ک��ی(ب��ێ ده‌رده‌س�������ه‌ر) ب���ه‌ڕێ���وه‌ب���ردووه .ل��ه‌س��ه‌ر ئ �ه‌م ئ��ه‌س��اس��ه‌دا ،ب��ێ��گ��وم��ان پ��ێ��ش�ه‌ن��گ��ای�ه‌ت��ی و ده‌ستنیشانکردنی ژن ،رۆڵێکی به‌ربه‌چاوی ههیه .مرۆڤ ده‌توانێت ،بڵێت ،که ههموو پێوانی کۆمه‌ڵگابوون ،به پێشه‌نگایه‌تی ژن ئاوا ده‌بێت .به‌اڵم ئه‌وه‌ی به‌ڕاستی بۆ ئێمه گرنگه‌و پێویسته له‌سه‌ری راوه‌سته‌ش بکه‌ین ،پێچه‌وانه‌ی کردنی ئه‌م راستیه‌یه ک���ه ل����ه‌الی����ه‌ن س��ی��س��ت �ه‌م��ی ش��ارس��ت��ان��ی س �ه‌رده‌س��ت �هوه پ��ێ��ک��ه��ات��ووه ،وات���ا دیلکردن و ده‌س��ت��ب �ه‌س �ه‌رک��ردن��ی ئ���ه‌م ک��اراک��ت��ری کۆمه‌ڵگایه‌ی ک�ه ئێمه ده‌ستنیشانیمان ک��ردووه .پاش ئه‌وه‌ی که له‌الیه‌ن پیاوه‌وه، بنه‌مای سیسته‌می ده‌وڵه‌تگه‌رای سه‌رده‌ست ئ��اوا ک��را ،بێگومانی خاڵی بنه‌ڕه‌تی که له‌سه‌ری راوه‌ستیان ،ئهو پێوان و کاراکتری ئه‌خالقی کۆمه‌ڵگای سروشتی ب��وون که مۆرکی ژنی پێوه دیار بوو .به‌ده‌ستخستن
و ده‌س��ت��ب �ه‌س �ه‌رک��ردن��ی ئ��ه‌م ک �ه‌ل��ت��ووره ب ه ئاسانی پێک نه‌هاتووه ،چونکه ئه‌م ئیشه بۆوه ،بابه‌تی تێکۆشانی گه‌لێکی دژوار و به‌هه‌یبه‌ت .له‌ئه‌نجامدا ،سیسته‌مێکی پیاو که پێنج هه‌زار ساڵه له‌هه‌موو الیه‌نه‌وه ،و به‌تایبه‌تی له‌الیه‌ن راستینه‌ی ئه‌خالقی و کۆمه‌ڵگا که مرۆڤایه‌تی خستۆوه‌ته بن، کاریگه‌رییه‌کی دژوار ،هاته ئاواکردن .له‌م سیسته‌مه‌دا ،جه‌وهه‌رێک و کاراکترێک ئ����اوا ک���را ک��ه ه���ه‌رچ���ه‌ن���ده‌ش ره‌ن��گ��ێ��ک��ی ده‌سه‌اڵتداریی و سه‌رده‌ستیش گۆڕانکاری به‌سه‌ردا بێت ،زیهنییه‌ت و جه‌وهه‌ری سیسته‌م ل �ه‌س �ه‌ر ه �ه‌م��ان ک��اراک��ت��ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت. شتێک که سیستهمه له‌سه‌ره‌تاوه بۆ خۆی ئاوای کرد ،به‌گوێره‌ی زیهنییه‌تی سیسته‌م، بنه‌مایه‌کی فکری ده‌ستنیشانکرد و بۆ ئ��هوه بتوانێت ئ���ه‌وه‌ش به‌کۆمه‌ڵگا بداته قه‌بووڵکردن و کۆمه‌ڵگا به‌شداری سیسته‌م بکات ،ئامرازی ئه‌وه‌ی سیاسی پێشخست. خ��اڵ��ێ��ک��ی ت���ری گ��رن��گ خ��ان �هی �ه وه‌ک یه‌که‌ی بنگه‌ی کۆمه‌ڵگا ،واتا ئه‌خالقی له ناوه‌ڕۆکی خۆی دابڕاند و به‌تاڵی کرد. له‌ژێر ناوی حقوقدا ،به‌شێوه‌یه‌کی نوسراوی ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان��ک��رد .ئ���هو پ��ێ��وان��ی ئه‌خالقی ک�ه گ��وزارش��ت��ی گشتی کۆمه‌ڵگا ب��وو، ل �ه ه �ه‌م��وو گ��ۆڕه‌پ��ان�ه‌ک��ان��ی کۆمه‌ڵگای دوورخسته‌وه و کردیه ئامرازێکی گوشار،
“ له‌هه‌ر قۆناخێکی ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی، سیسته‌می سه‌رده‌ستدا ،هه‌ر دوو کاراکتریش به‌گوێره‌ی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ئهو سیستهمه ،ناو و تایبه‌تمه‌ندی جیاواز به‌خۆیانه‌وه ده‌گرن
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
23 نادادپه‌روه‌ری و دیلکردنی کۆمه‌ڵگا .له‌هه‌ر قۆناخێکی ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی ،سیسته‌می سه‌رده‌ستدا ،هه‌ر دوو کاراکتریش به‌گوێره‌ی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی ئهو سیستهمه ،ناو و تایبه‌تمه‌ندی جیاواز به‌خۆیانه‌وه ده‌گ��رن. ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ی ک��وێ��ل�ه‌داری��دا ،ه�ه‌م سیاسه‌ت و هه‌میش ئه‌خالق له‌بن خزمه‌تی پاشا ـ خودا ،فیرعه‌ون و نه‌مرود دایه .به‌گشتی به‌ئامانجی په‌روه‌رده‌کردنی و ته‌سلیمگرتنی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ا ب���ه‌ک���ار ده‌ب����ردرێ����ت .م��اف��ی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای س��ی��اس �ه‌ت ی����ان ،ب���ڕی���اردان به‌هیچ شێوهیهکی نییه .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌م سه‌رده‌مه‌دا ،مرۆڤ ههموو خاوه‌نی خۆیان نین .هیچ مافێکی ئه‌وان ،به‌م شێوهیه نییه. ئ���ه‌وه‌ی ک�ه پێویستی ژی��ان��ی مرۆڤه‌کان ده‌ستنیشانده‌کات س�ه‌ب��اره‌ت به‌ژیانکردنی مرۆڤه‌کان و کۆمه‌ڵگا و ب��ڕی��ارده‌دات و به‌کۆمه‌ڵگاش به‌ڕێوه‌ی ده‌بات ،ئهوه هێزی ده‌سه‌اڵتدار واتا ،پاشا ـ خودایه .بێگومان پێوانی ئه‌خالقیش ه �ه‌ر ل�ه‌الی�ه‌ن ئ�ه‌وان�هوه ده‌ستنیشانده‌کرێت. ل���ه‌س���ه‌رده‌م���ی ده‌ره‌ب���ه‌گ���ای���ه‌ت���ی���دا ،ه �ه‌م��ان ن����اوه‌رۆک خ��ۆی پ��اراس��ت .ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده‌ش شێوازی ده‌سه‌اڵتدارییه‌تی گ��ۆڕاوه ،به‌اڵم راستی سیاسه‌ت و ئه‌خالق بۆ داگیرکردن ب �ه‌ک��اردێ��ت .ب �ه‌ئ��اواب��وون��ی ئ��ای��ن و ئاینی تاک خودایی ،هه‌روه‌ها ئه‌م دوو کاراکتره، رۆڵێکی گرنگیان به‌ڕێوه‌برد .ئهو پاشا ـ خ��ودای س �ه‌رده‌م��ی راب���ردوو ،ئیدی له‌ژێر ناوی ئیمپراتۆری ،سوڵتان و خانه‌دان ،بوونه نوێنه‌ری خودا ،یان نوێنه‌ری خودا له‌سه‌ر زه‌وی. له‌سه‌رده‌می راب��ردوودا ،خودا له‌سه‌ر رووی زه‌وی ب��وو ،ب�ه‌اڵم له‌م س�ه‌رده‌م�ه‌دا خودایان برده ئاسمان ،و خانه‌دانیش بوونه نوێنه‌رو سێبه‌ری خ��ودا .بێگومان به‌نزیکبوونێکی سیاسی و به‌هێز و به‌ئاواکردنی پێوانی ئ�ه‌خ�لاق��ی گ�ه‌ل��ێ��ک ب�ه‌ه��ێ��ز ،ئ���ه‌م راستیه ئاواکرا .ئێستا لێره‌دا خاڵێکی گرنگ که مرۆڤ پێویسته ده‌ستنیشانی بکات ههیه. له‌به‌رامبه‌ر داگیرکه‌رییه‌کی ئهوهنده به‌هێز، کۆمه‌ڵگا به‌خولیای گه‌ڕاندنه‌وه بۆ رابردوو ک�ه ژیانێکی سروشتی و ئ��اس��ووده ژی��ان ده‌کات ،له‌نێوان ده‌وڵه‌مه‌ندی و دادپه‌روه‌ریدا، ههمیشه له‌نێو به‌رخودانێکدایه .ئه‌مه‌ش وای ک����ردووه ،ک �ه ه��ێ��زی ده‌س���ه‌اڵت���داری ل���ه‌ش���ێ���وازی ده‌س���ه‌اڵت���داری���ی���ه‌ت���ی خ��ۆی��دا، گۆڕانکاری پێکبێنێت .وهکو نموونه ،پاشا ـ خودای سه‌رده‌می کوێله‌داری ،گۆڕدران بوونه خانه‌دان و خۆیانیان وهکو نوێنه‌ری خودا پێناسه کردن ،واتا له‌ناوه‌ڕۆکی
Û
~|
24
“ بهو نزیکایه‌تی و سیاسه‌تانه‌ی ک ه له‌ئه‌خالقی مرۆڤایه‌تی به‌دوورن، سروشت و جیهان که ئێمه‌ی تێدا ده‌ژین رووبه‌ڕووی مه‌ترسییه‌کی مه‌زن بۆوه‌ته‌وه. له‌به‌ر سیاسه‌تی به‌رژه‌وه‌ندیخوازو پاوانخوازی بێ سنوور ،سیسته‌م جێگایه‌کی سروشتی داگیرنه‌کردبێت نه‌ماوه
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
کۆمه‌ڵگای سروشتی دا ،پێوانی ئه‌خالقی ک���ه پ��ێ��وان��ی ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ای س��روش��ت��ی��ی�ه، هیچ کاتێک به‌گشتی له ن��او نه‌چووه. وه‌ک��و رێ��ب�ه‌ر ئۆجه‌النیش ل�ه مانیفستۆی خۆیدا ،ده‌ستنیشانده‌کات قۆناخێک که زۆرت���ر سیاسه‌ت و ئ �ه‌خ�لاق ،الوازک����راوه‌و له‌ناوه‌ڕۆکی خۆی دوورخراوه‌ته‌وه ،مرۆڤ ب���ووه‌ت���ه گ���ورک���ی م�����رۆڤ ،س���ه‌رده‌م���ی مۆدێرنییته‌ی سه‌رمایه‌دارییه .له‌م قۆناخه‌دا سیاسه‌تێک ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��ێ��ت ،ک�ه م��رۆڤ به‌گشتی دیل ک��راوه .به‌سیاسه‌تی جیاواز کۆمه‌ڵگا ده‌سته‌مۆ ده‌که‌ن .به‌سیاسه‌ت و ستراتیژی م��اوه ک��ورت ،ن��اوه‌ن��دی ،و بێ کۆتا ،داگ��ی��رک��اری ،ش �ه‌ڕ ،کۆمه‌ڵکۆژ، دوژم��ن��ی ،ن��اک��ۆک��ی ئاینی و ئ��ای��ن��زای، ده‌گ �ه‌ێ��ن��ن �ه ل��وت��ک �ه .ب�ه‌س��ی��اس�ه‌ت��ێ��ک که له‌ئه‌خالق به‌دووره ،کۆمه‌ڵگای رووبه‌ڕووی له‌ناوبردن ،برسییه‌تی ،بێچاره‌یی ،بێکاری، ن �ه‌خ��ۆش��ی ج���ی���اواز و ب���ه‌رب�ڵ�اوده‌ک���ه‌ن���هوه. له‌به‌رامبه‌ر ئهو شتانه‌ش ئیدی گه‌یشتووه‌ته ئاستێک که ئیدی ناتوانێت له‌به‌رامبه‌ری ئ �ه‌م راستیه ناتوانێت ب�ه‌رگ�ه بگرێت .بۆ ئ �ه‌وه‌ی ته‌مه‌نی سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی س���ه‌رم���ای���ه‌داری خ���ۆی درێ��ژت��ر ب��ک��ات �هوه، سیاسه‌تێک" بۆ گه‌یشتن به‌ئامانجی هه‌ر شتێک ڕه‌وای �ه" ،بێ ئه‌خالقی له‌سیاسه‌تی خ��ۆی��دا ب�ه ره‌نگێکی ک���راوه ،ب�ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب��ات و ت���ه‌ن���ان���ه‌ت ،ئ�����ه‌وه‌ش وه‌ک����و زانستێکی سیاسیش پێناسه ده‌ک��ات .ب�هو نزیکایه‌تی و سیاسه‌تانه‌ی که له‌ئه‌خالقی مرۆڤایه‌تی ب�ه‌دوورن ،سروشت و جیهان که ئێمه‌ی تێدا ده‌ژی���ن رووب�����ه‌ڕووی مه‌ترسییه‌کی م �ه‌زن بۆوه‌ته‌وه .له‌به‌ر سیاسه‌تی به‌رژه‌وه‌ندیخوازو پاوانخوازی بێ سنوور ،سیسته‌م جێگایه‌کی سروشتی داگیرنه‌کردبێت نه‌ماوه. له‌الیه‌کی تره‌وه ،له‌نێو کۆمه‌ڵگادا ،رێگای ل�ه‌ب�ه‌رده‌م خراپبوونێکی م�ه‌زن ک��ردۆوه‌ت�هوه، که ئیدی مرۆڤایه‌تی ناتوانێت له‌بن ئهو خراپییانه‌دا ،ژیان بکات .له بازرگانی کردن به‌مرۆڤ بگره ،هه‌تا پێشخستنی سه‌رمایه‌ی سێکسی کراوه ،له‌سه‌ر جه‌سته‌ی ژن ،ئهو بێ ئه‌خالقی که پێشده‌خرێت و کراوه‌ته کااڵی کڕین و فرۆشتن .له‌ژێر ناوی سیسته‌می ل��ی��ب��ڕاڵ��دا ،ن��ام��ۆ ب��وون��ی م���رۆڤ و گ �ه‌الن له‌به‌رامبه‌ر به‌یه‌کدی و ...هتد .گه‌لێک پیسی و قڕێژی که ئه‌مڕۆکه پێکهاتوون، گه‌یشتۆوه‌ته ئاستی لوتکه. رێ��ب�ه‌رئ��اپ��ۆ ،ئ �ه‌م سیسته‌مه‌ی وه‌ک��و لێڤی ئ��ات��ان ،وات��ا جانوه‌رێک که خ��ۆی ،خۆی له‌ناو ده‌ب��ات ،به‌ناو ده‌ک��ات .ئه‌وه‌ی گرنگه ده‌رک��هوت��ن��ی سیسته‌می مۆدێرنییته‌ی
وتار سه‌رمایه‌داریه ،له‌کاتی ده‌رکه‌وتنیه‌وه ،واتا نزیکه‌ی ( )500ساڵه ،گۆڕه‌پانێکی ئه‌م جیهانه‌ی بۆ خۆی نه‌کردبێته ،بابه‌تێکی داگ���ی���رک���ه‌ری ن �ه‌ه��ێ��ش��ت��ووه .ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت��ی شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م ،به‌سیاسه‌تێک که بریتانیا پێشه‌نگایه‌تی ده‌کرد ،رۆژهه‌اڵتی ن��اوی��ن به‌گشتی ب���ووه گ��ۆڕه‌پ��ان��ی ش �ه‌ڕو ملمالنێ و ئ��اڵ��ۆزی .به‌سیاسه‌تی جیاواز و ستراتیژی ده‌وڵ���ه‌ت ـ ن �ه‌ت �هوه ،گه‌النی ل���ه‌دژی یه‌کتر ب �ه‌ش �ه‌ڕدا و ئ�ه‌م�ه‌ش ب��ووه هۆکارێک که هه‌تا ئه‌مڕۆ رۆژهه‌اڵتی ناوین له‌قه‌یرانێکی زۆر مه‌زندا ژیان بکات. به‌ئامانجی سه‌رده‌ستکردن و داگیرکردنی ده‌وڵ �ه‌م �ه‌ن��دی رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن ،له‌سه‌ر ب��ن�ه‌م��ای درێ��ژک��ردن��ی ت�ه‌م�ه‌ن��ی سیسته‌م سیاسه‌ت ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌ب �ه‌ن .ل�ه‌الی�ه‌ک��ی ت��رهوه ئه‌مه بۆ ئهوهیه که ن��اوه‌ڕۆک��ی ئه‌خالقی کۆمه‌ڵگا ،پووچه‌ڵ بکه‌نه‌وه‌و به‌سیاسه‌تی شه‌ڕی تایبه‌تی ههمهالیهنه ،کۆمه‌ڵگا له ژێ��ر گه‌ماڕۆییه‌کی گه‌لێک مه‌زندایه. وهکو تر پێوانی ئه‌خالقی کۆمه‌ڵگا له ژێر ناوی زانستی حقوقی یانیش به مادده‌ی ده‌ستووری ،له‌سه‌رکۆمه‌ڵگا داده‌سه‌پێنن و به‌ته‌واوی له‌بن به‌رژه‌وه‌ندی سه‌رمایه‌داری و کۆمه‌ڵێک سه‌رده‌ستاندایه. له‌ئه‌نجامی پێشکه‌وتنه‌کانی ئ �ه‌م��ڕۆدا، ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان��ده‌ک �ه‌ن ک��ه ئ��ی��دی ب �ه‌ه �ه‌م��وو ه���ه‌وڵ���دان���ی س��ی��س��ت �ه‌م��ی م��ۆدێ��رن��ی��ی��ت �هی س �ه‌رم��ای �ه‌داری ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی ته‌مه‌نی خۆی درێ��ژب��ک��ات �هوه ،ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��او گ���ه‌ل ک �ه ل ه سروشتی خ��ۆی هه‌تا ئێستا ژی��ان��ده‌ک�ه‌ن، گه‌یشتووه‌ته ئاستێک که ئیدی به‌رگه‌ی پێکهێنانی سیسته‌م نه‌ماوه .ئیدی ده‌خوازێت چاره‌نووسی خۆی به‌ده‌ستی خۆی دیاری ب��ک��ات .ئه‌مڕۆکه ئیدی دی��ارده‌ب��ێ��ت ،ک ه سیسته‌می ده‌س����ه‌اڵت����داری گ�هی��ش��ت��ووه‌ت� ه ئاستی لوتکه‌و کۆتایی ته‌مه‌نی خۆی و وه‌ک����و رێ��ب��ه‌رئ��اپ��ۆش ده‌ڵ���ێ���ت :ق��ۆن��اخ، قۆناخی ب �ه‌ه��اری گ �ه‌الن �ه .ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ش له‌به‌ر رووناکی سیسته‌می کۆنفدرالیزمی دی��م��وک��رات��ی��ک ئێمه وه‌ک���و ب��زووت��ن �ه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی ک��وردس��ت��ان به‌ئه‌زموونێکی م����ه‌زن ل���ه‌م���ێ���ژووی ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی خ��ۆی��دا، ده‌توانێت پێشه‌نگایه‌تییه‌کی نوێ و به‌ها بۆ گه‌النی رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین بکات .ب ه سیسته‌می خۆی که خۆی له‌سه‌ر بنه‌مای هێزی گه‌ل و ئه‌خالق که جه‌وهه‌ری خۆی ل ه کۆمه‌ڵگای سروشتییه‌وه وه‌رده‌گرێت ،ئێم ه ده‌توانین له ئاینده‌ی گه‌الندا ،ببینه خاوهن ووتن و ئیراده .ئێمه به‌م شێوهیه باوه‌ڕده‌که‌ین که ئه‌م رۆژه‌ش له ئێمهوه زۆر دوور نییه.
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
25
راپۆرتێک له‌سه‌ر کۆنفرانىس نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجاىن کورد له ئامه‌د "ده‌بێت کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى له‌نێوان هێز ه سیاسیه‌کانى کوردستان ببه‌سترێت" سازگار ئیبراهیم
یه‌کێتى گ�ه‌ن��ج��ان��ى واڵت��پ��ارێ��ز و دی��م��وک��رات��ى، چه‌ند مانگێک ب��وو ئاماده‌کاریان بۆ به‌ستنى کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى کوردیان ده‌کرد، بۆ ئه‌وه‌ش هه‌ر زوو هاتنه هه‌رێمى باشورى کوردستان و له‌گه‌ڵ سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کانى ئه‌م پارچه‌یه‌ى ک��وردس��ت��ان گفتوگۆیان ک��رد ،ه �ه‌ر ل�ه‌س�ه‌رت��اوه ده‌رکه‌وت کۆنفرانس ده‌یه‌وێت گرنگییه‌کى زیاتر به گه‌نجانى هه‌رێمى باشورى کوردستان بدات، ئه‌مه‌ش له کۆنفرانسدا به تهواوى ده‌رکه‌وت. سه‌رئه‌نجام پ��اش چه‌ند مانگێک ئاماده‌کارى، رۆژانى ( 16و 17ى )2011کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى ک��ورد ل�ه ش��ارى (ئ��ام �ه‌د)ى باکورى کوردستان به به‌شدارى گه‌نجانى چوار پارچه‌ى کوردستان و ئه‌وروپا به‌سترا. س����ه‌ره‌ت����اى ده‌س��پ��ێ��ک��ردن��ى ک��ۆن��ف��ران��س ب�هی��ان��ى ( )2011/3/16ب�����وو ،ئ����ه‌م رۆژه‌ش وه‌ک وه‌فادارییه‌ک بۆ شه‌هیدانى هه‌ڵه‌بجه‌ى شه‌هید دانرابوو ،له‌به‌رئه‌وه‌ش کۆنفرانس بۆ گفتوگۆکردن ب��وو ل �ه‌س �ه‌ر کێشه‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى گ�ه‌ل��ى ک���ورد و سیاسه‌تى تواندنه‌و‌ه که له‌الیه‌ن داگیرکه‌رانه‌وه په‌یڕه‌و ده‌کرێت.
کۆنفرانس به خوله‌کێک وه‌ستان بۆ گیانى بێگه‌ردى شه‌هیدانى ههڵهبجه و سه‌رجه‌م شه‌هیدانى کوردستان ده‌ستیپێکرد ،پاشان فیلمێکى به‌ڵگه‌نامه‌یى له‌سه‌ر سیاسه‌تى کوشتن و له‌ناوبردنى گه‌لى کورد په‌خش کرا ،فیلمه‌ک‌ه باسى له سه‌رکوتکردنى گه‌لى کورد و کۆمه‌ڵکوژى و له‌سێداره‌دانى سه‌رکرده‌کانى کوردی ده‌کرد ،سه‌ره‌تا به وێنه‌ى (شێخ سه‌عیدى پیران) ده‌ستیپێکرد ،که چۆن له ساڵى ()1925 دا لهسێداره ده‌درێ��ت به‌هۆى ئه‌وه‌ى سه‌رکردایه‌تى سه‌رهه‌ڵدانێکى نه‌ته‌وه‌یى ده‌کات له کوردستان و داواى ئ��ازادى ده‌ک��ات ،پاشان باسى (سه‌ید ره‌زاى ده‌رسیم) کرا که ئه‌ویش به هه‌مان شێوه چۆن به‌هۆى ئه‌وه‌ى رووب�ه‌ڕووى سیاسه‌تى کۆمه‌ڵکوژى و قڕکردن بۆتهوه به شێوه‌یه‌کى دڕندان‌ه لهسێداره ده‌درێ���ت ،دوات��ر وێنه‌ى (پێشه‌وا ق��ازى محه‌مه‌د) نیشاندرا له فیلم‌ه به‌ڵگه‌نامه‌ییه‌که‌دا ،به هه‌مان شێوه ئه‌ویش به‌هۆى ئه‌وه‌ى بۆ ئ��ازادى گه‌له‌که‌ى تێکۆشان ده‌کات و داواى مافى نه‌ته‌وه‌یى و سیاسى ده‌ک��ات لهسێداره ده‌درێ��ت ،پاشان باسى ههڵهبجه کرا ،که چۆن به چه‌کى کیمیایى لێى ده‌درێت و پێنج هه‌زار که‌س دهکرێته قوربانى ،هه‌روه‌ها باسى کۆڕه‌وى گه‌لى باشور کرا له دژى سیاسه‌تى رژێمى ئێراقى (س���ه‌دام حسێن) ،دوات��ر باسى سیاسه‌تى
حکومه‌تى تورکیا کرا که چۆن به شێوه‌یه‌کى دڕندان‌ه رووبه‌ڕووى گه‌نجان و ژنانى کورد دهبێتهوه و لێیان ده‌دات و سوکایه‌تیان پێده‌کات و ده‌یانخاته زیندان ،هه‌روه‌ها باسى راپه‌ڕینى گه‌لى رۆژئاواى کوردستان ک��را له ساڵى ( )2004و کوشتنى ده‌یان گه‌نجى کورد له الیه‌ن رژێمى سوریاوه ،به‌م شێوهیه له فیلم‌ه به‌ڵگه‌نامه‌ییه‌که‌دا پێشینه‌یه‌کى چه‌وساندنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یى له‌سه‌ر گه‌لى کورد نیشانى گه‌نجانى به‌شدار بووى کۆنفرانس درا. پ���اش���ان (ح��ام��ی��د ئ���ام���ه‌د) وت�����ارى ک��ۆم��ی��ت�ه‌ى ئاماده‌کارى کۆنفرانسى خوێنده‌و‌ه و باسى سیاسه‌تى ل�ه‌ن��اوب��ردن��ى گه‌لى ک���وردى ک��رد و رایگه‌یاند: "هێزه‌کانى ئیمپریالیزم کوردستانیان وهکو بازاڕێک بۆ بازرگانى به‌کارهێناوه" و وتیشى؛ چاره‌سه‌رى کێشه‌ى گه‌لى کورد به یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى ده‌بێت، یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى پاشه‌ڕۆژى گه‌لى کورد دیارى ده‌ک����ات ،ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ى زۆر ده‌سکه‌وتى به‌ده‌ستهێناوه ،به‌اڵم هێشتا مه‌ترسى و ده‌ستێوه‌ردانى ده‌ره‌کى داگیرکه‌ران ههیه. ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ئێمه ل �هو ب��اوه‌ڕه‌دای��ن کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجان چاره‌سه‌رى زۆر کێشه بکات، لهو باوه‌ڕه‌داین گه‌نجان له هێڵى نه‌ته‌وه‌یدا رۆڵێکى گرنگیان ده‌بێت؟ Û
کۆنفرانسی نەتەوەیی گەنجانی کورد لە ئامەد
26 دواتر (سه‌اڵحه‌دین ده‌میرتاش) هاوسه‌رۆکى پارتى ئاشتى و دیموکراتى ،که به‌هێزترین پارتى کوردیه له باکورى واڵت ،قسه‌ى کرد و وت��ى :گه‌نجان ده‌ت��وان��ن رۆڵێکى گرنگ بگێڕن له پێشخستنى کوردستان و بڵندکردنى تێکۆشاندا. هه‌روه‌ها سه‌رۆکى پارتى ماف و ئازادى قسه‌ى کرد و وتى :هیوادارم ئه‌م کۆنفرانس‌ه ببێته نمونه‌یه‌ک بۆ هێزه سیاسییه‌کانى کوردستان که به‌ره‌و یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى بچن ،له‌پێش ئێمه‌دا هه‌م پێشکه‌تن ههیه هه‌م مه‌ترسى ههیه ،کێشه‌ى کورد کهوتۆته سه‌ر رێگه‌ى چاره‌سه‌رى. دواى ئهوه په‌یامى (ئۆجه‌الن ،تاڵه‌بانى و بارزانى) خوێندرایه‌وه ،که تایبه‌ت بۆ کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانیان ناردبوو ،سه‌ره‌تا په‌یامه‌که‌ى ئۆجه‌الن خوێنداریه‌و‌ه و رایگه‌یاند :ده‌وڵه‌تى تورکیا به‌ره‌و چ��اره‌س�ه‌رى کیشه‌ى ک��ورد ده‌چێت ،ب�ه‌اڵم پارتى داد و گه‌شه‌پێدان (ئاکه‌په) ئه‌وه‌ى ناوێت و هه‌وڵى فراوانکردنى پێگه‌ى خۆى ده‌دات. ئۆجه‌الن وتیشى :ده‌بێت گه‌نجان چاالکى خۆسوتاندن ئه‌نجام نه‌ده‌ن ،بۆ ئه‌وه‌ى گه‌نجان رۆڵێکى سیاسى و کاریگه‌ریان هه‌بێت له‌ناو تێکۆشاندا پێویسته زۆر بخوێننهوه و زۆر گفتوگۆ بکه‌ن ،ده‌بێت گه‌نجان فه‌لسه‌فه‌ى زانست و سیاسه‌ت بخوێنن ،هه‌روه‌ها سۆسیۆلۆژیا (کۆمه‌ڵناسى) و مێژوو باش بزانن. ئ��ۆج�ه‌الن له په‌یامه‌که‌یدا ئ�ه‌وه‌ش��ى وت :ده‌زان��م ه�ه‌رک�ه‌س بۆته کۆیله‌ى س�ه‌رم��ای�ه‌دارى و له‌ناو هه‌موشیاندا گه‌نجان. دواى ئهوه په‌یامه‌که‌ى تاڵه‌بانى بۆ کۆنفراسه‌که خوێندرایه‌وه ،تاڵه‌بانى وتى :ده‌یان ساڵه گه‌نجانى کورد نهیانتوانیوه بهو شێوهیه کراوه و ئاشکرا یه‌کتر ببینن و باسى کێشه‌کانى نه‌ته‌وه‌که‌یان بکه‌ن. تاڵه‌بانى وتیشى :ئێمه له ئاستى به‌رپرسیارێتى ئێوه له بارودۆخه‌ک‌ه دڵنیاین ،بۆیه هیوادارم سه‌رکه‌وتوو بن له کۆنفرانسه‌که‌دا. دواتر په‌یامى بارزانى خوێندرایه‌وه ،بارزانى وتى :بیر له دروستکردنى فیدراسیۆنێکى گه‌نجانى نه‌ته‌وه‌یى بکهنهوه و ئاینده‌یه‌کى گه‌ش دروست بکه‌ن. بارزانى له په‌یامه‌که‌یدا بۆ کۆنفرانس ئه‌وه‌شى وت :ده‌رگاى هه‌ولێر به روتاندا کراوه‌ی‌ه بۆ سازدانى کۆنفرانسى داهاتووى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجان. دواى ئه‌وانه‌ش مافى ئاخاوتن درا به به‌شداربووانى کۆنفرانس و له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایه‌ش ئهو بابه‌تانه ده‌ستیشان کران که وه‌ک ته‌وه‌ره‌کانى کۆنفرانس قسه‌یان له‌سه‌ر ده‌کرا ،ئه‌ویش زیاتر خۆى له کێشه سیاسى و نه‌ته‌وه‌یى و که‌لتوریه‌کانى گه‌نجانى کورددا ده‌بینییه‌وه. ب�ه‌ه��ۆى ئ���هوهى کۆنفرانسه‌ک‌ه ل�ه‌س�ه‌ر ن �ه‌ت �هوه و نیشتمان بوو ،ئاخاوتنى گه‌نجانیش زیاتر له‌سه‌ر چه‌وساندنه‌وه‌ى نه‌ته‌وه‌یى و ئهو داگیرکاریه‌ى له‌سه‌ر کوردستان دروست بووه ،به‌اڵم هه‌ر پارچه‌یه‌کیش زیاتر له‌سه‌ر کیشه‌کانى پ��ارچ�ه‌ى خ��ۆى قسه‌ى ده‌ک��رد .بۆ نمونه گه‌نجانى رۆژئ��اواى کوردستان باسیان ل�ه سیاسه‌تى س��وری��ا ده‌ک���رد ،ک�ه چۆن
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
نزیکه‌ى ( )300ه���ه‌زار ک��وردی��ان ب��ێ ناسنامه ک��ردووه و ناهێڵن ببێته خاوهنى هیچ شتێک و له‌سه‌ر خاکى خۆى وه‌ک بێگانه ته‌ماشا ده‌کرێت، هه‌روه‌ها باڵوکردنه‌وه‌ى سیخور له ناوچه کوردیه‌کان و بێکارى و کوشتنى گه‌نجانى کورد له سوپاى سوریادا ،گه‌نجانى رۆژئاوا ره‌خنه‌شیان هه‌بوو له‌وه‌ى پارچه‌کانى تر هاوکارى کوردانى رۆژئاوا ناکه‌ن و به ته‌نها به‌جێیان هێشتوون ،هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌شى دێنه هه‌رێمى کوردستان گرنگیان پێ نادرێت. گ�ه‌ن��ج��ان��ى ب��اک��وری��ش زی��ات��ر ل �ه قسه‌کانیاندا ده‌یانویست کێشه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بوروژێنن و ئهو سیاسه‌ته‌ى ده‌وڵه‌تى تورکیا و داگیرکه‌ران په‌یڕه‌وى ده‌ک���ه‌ن ل�ه‌س�ه‌ر ک��وردس��ت��ان زی��ات��ر ب��اس ده‌ک���ران، گه‌نجانى باکور باسیان له گرتن و زیندانیکردنى گه‌نجانى تێکۆشه‌ر ده‌ک��رد له باکوردا ،هه‌روه‌ها ئه‌وه‌یشان ده‌وت که کورد وه‌ک نهتهوه ده‌کوژرێت و ده‌گیرێت و هێرش دهکرێته سه‌رى ،واتا کورد بوون الى داگیرکه‌ران تاوانه. گه‌نجانى هه‌رێمى ب��اش��ورى کوردستانیش که نزیکه‌ى ( )100گه‌نج ده‌بوون له کۆنفرانسه‌که‌دا، ببوون به دوو به‌شه‌وه ،به‌شێکیان ده‌یانویست باسى سه‌روه‌ریه‌کان و ده‌ستکه‌وته‌کانى باشور بکه‌ن و به کوردستانى ئازاد ناوى ببه‌ن و ده‌یانگوت حکومه‌تى هه‌رێم ده‌سه‌که‌وتى ههموو کورده و ده‌بێت ههموو ک��ورد بیپارێزێت ،ئهمانه زیاتر رێکخراوه‌کانى سه‌ر به پارتى و یه‌کێتى بوون ،به‌شێکی تریشیان ده‌یانویست باسى گه‌نده‌ڵی و بێکارى و نادادپه‌روه‌رى بکه‌ن ،هه‌روه‌ها ده‌یانویست باسى خۆپیشاندانه‌کانى ()17ى شوبات و ب �هردهوام��ى ئ�هو خۆپیشاندانه به پێشه‌نگایه‌تى گه‌نجان بکه‌ن دژى ده‌سه‌اڵتى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان ،ئه‌مه‌ش هه‌ندێک ناکۆکى دروس��ت کرد له‌نێوان گه‌نجانى باشور، ته‌نانه‌ت به‌هۆى زاڵبوونى سیاسه‌تى حزبه‌کانیان به سه‌ریانه‌و‌ه و به‌هۆى ملمالنێ له‌نێو گه‌نجانى باشور نه‌یانتوانى ل�ه‌وێ ئهو شه‌ش نوێنه‌ر‌ه ده‌ستنیشان بکه‌ن ،که بۆیان دی��ارى ک��راب��وو ،ئه‌مه‌ش دواى ئه‌وه‌ى لیژنه‌یه‌ک دروستکرا که نوێنه‌رى سه‌رجه‌م پارچه‌کانى کوردستانى تێدا بێت بۆ ئاماده‌کارى کۆنفرانسى داه��ات��وو ،ب��ۆ ب��اش��ور ش �ه‌ش نوێنه‌ر ده‌ستیشان کرا له‌به‌رئه‌وه‌ى له‌وێ به‌هۆى ملمالنێى ده‌سه‌اڵته‌و‌ه نه‌یانتوانى ده‌ستنیشانى بکه‌ن هه‌ڵیان گ��رت ب��ۆ ئ���هوهى ب��ێ��ن�هوه ب��اش��ور نوێنه‌ره‌کانیان ده‌ستنیشان بکه‌ن ،ئه‌گه‌رچى له ئێستادا بۆیان کردن به هه‌شت نوێنه‌ر ،به‌اڵم هێشتا نهیانتوانیوه ئهو هه‌شت نوێنه‌ر‌ه له‌نێوان خۆیاندا هه‌ڵبژێرن ،ئه‌مه له کاتێکدا باکور و رۆژئاوا و ئه‌وروپا یه‌کى دوو نوێنه‌ریان بۆ ده‌ستنیشان کرا و هه‌ر له‌وێ نوێنه‌رانى خۆیان هه‌ڵبژارد. یه‌کێک له که‌موکوڕییه‌کانى کۆنفرانس ئهوه بوو که نوێنه‌رى گه‌نجانى رۆژهه‌اڵتى کوردستانى تێدا نه‌بوو ،به‌اڵم سه‌رئه‌نجام پاش دوو رۆژ گفتوگۆکردن و باسکردنى کیشه‌کانى گه‌نجان ،کۆنفرانس به سه‌رکه‌وتوویى کۆتایى هات و توانرا ئه‌نجام
وتار نامه‌یه‌ک ده‌ربخرێت له کۆتایى کۆنفرانسه‌که‌دا. ئهو ئه‌نجام نامه‌یه‌ش به تێڕوانینى گه‌نجانى به‌شدار بوو دانرا ،که له ( )15خاڵ پێکهاتبوو ،ناوه‌رۆکى ئه‌نجام نامه‌که‌ش به‌م شێوهیه بوو "گه‌نجان له دژى ئهو سیاسه‌ته‌ى له‌الیه‌ن داگیرکه‌رانى کوردستانهوه پ�هی��ڕه‌و ده‌ک��رێ��ت تێکۆشان بکه‌ن و هێرشه‌کانى داگ��ی��رک �ه‌ران ب��ێ ک��اری��گ�ه‌ر ب��ک �ه‌ن ،سیاسه‌تى تواندنه‌وه‌ى زمانى ک��وردى بێ کاریگه‌ر بکرێت و له ههموو شوێنێک به ک��وردى قسه بکرێت، رێ��گ�ه‌ى ئاشتى و دیموکراتى بگیرێت‌ه ب �ه‌ر بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌ى گه‌لى کورد ،زیندانیانى سیاسى له چوار پارچه‌ى کوردستان ئازاد بکرێن له ناویشیاندا (عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن) ،کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى گه‌نجانى کورد به‌رده‌وام بێت و کۆنفرانسى داه��ات��وش ل �ه ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ببه‌سترێت، رێکخراوه‌کانى گه‌نجان فشار بخه‌ن‌ه س�ه‌ر هێزه سیاسییه کوردییه‌کان تا کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى به به‌شدارى هێزه سیاسییه‌کانى سه‌رانسه‌رى کوردستان ببه‌سترێت ،ش �ه‌ڕى ب��راک��وژى ق�ه‌ده‌غ�ه بکرێت و ئهو هێزه‌ى هه‌وڵى دووب��اره‌ک��ردن �هوهى ئهو مێژووه تاڵ‌ه بدات به توندى شه‌رمه‌زار و ریسوا بکرێت، گه‌لى ک��ورد مافى چ��اره‌ى خۆنوسینى هه‌بێت، ئه‌زمونى باشور وه‌ک ده‌سکه‌وتێک بپارێزرێت، توندوتیژیه‌کانى سه‌ر ژن��ان ش�ه‌رم�ه‌زار بکرێت و له‌دژى ئهو چه‌وساندنه‌وان‌ه تێکۆشان بکرێت...هتد" به‌م شێوهیه به دروشمى "بژى کوردستان و شه‌هید نامرن" کۆتایى به کۆنفرانس هات. ئه‌وه‌ى گرنگ بوو ئهو تارمایی‌ه نهتهوهییه بوو که پاش دوو رۆژ له روخسارى گه‌نجانى به‌شداربوودا ده‌بینرا ،ئه‌وان به تهواوى که‌وتبوون‌ه ژێر کاریگه‌رى ئهو چه‌وساندن‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌ى له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌که‌یان په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،ئه‌مه‌ش بێگومان تێکشکاندنى ئهو سیاسهتهیه که داکیرگه‌ران به سااڵن‌ه له‌سه‌ر گه‌لى ک��ورد په‌یڕه‌وى ده‌ک �ه‌ن و ده‌یانه‌وێت هیچ پارچه‌یه‌ک ئاگاى له هیچ پارچه‌یه‌کى تر نه‌بێت، جگه له دابه‌شکردن و پارچه‌کردنى خاک ،تاک و نه‌ته‌وه‌ى کوردیش پارچه بکه‌ن و به‌م شێوه‌یه‌ش بتوانن ساسیه‌ته‌کانى خۆیان په‌یڕه‌و بکه‌ن و کورد الواز بکه‌ن و پاشان تواندنه‌و‌ه و سڕینه‌و‌ه مسۆگه‌ر بکه‌ن. به‌اڵم ئه‌وه‌ى گرنگه به‌رده‌وامى ئهو کۆنفرانسانه‌یه ک�ه بتوانرێت ل�ه ن��ێ��وان پێکهاته جیاجیاکانى کۆمه‌ڵگه‌ى کوردیدا ببه‌سترێت و به‌مه‌ش به‌ره‌و یه‌کێتییه‌کى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى گشتگیر بچین و ئهو سیاسهته تێکبشکێنین ک�ه زی��ات��ر ل�ه ()100 ساڵه له‌سه‌ر ئه‌م گه‌ل و خاک‌ه په‌یڕه‌و ده‌کرێت، ئ�هوهى گرنگه هێزه سیاسییه‌کان له سه‌رانسه‌رى کوردستاندا چاو له گه‌نجان و ژنان و پزیشکان و رۆشنبیران بکه‌ن و پێکهوه ه�ه‌وڵ��ى به‌شتنى کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى بده‌ن ،که تێیدا سه‌رجه‌م هێزه سیاسیه‌کانى کوردستان به‌شدارى تێدا بکه‌ن و ببه‌ن خاوهنى یه‌ک هه‌ڵوێست له ئاست پرسه نه‌ته‌وه‌ییه‌کاندا.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
27
پیر ه پیاوانى سیاسى له کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى کورد ده‌ترسن !!
ههرچهنده تا ئێستا ئامارێکى ره‌سمى نهکراوه له تهواوى کوردستاندا بۆئه‌وه‌ى ژماره‌ى راست و دروستى نه‌ته‌وه‌ى کورد بزانرێت ،به‌اڵم زۆر له مێژ‌ه که باس له ن �ه‌ت �هوهى ک���ورد ده‌ک��رێ��ت و ب�ه چ��ل ملیۆن که‌س ه�ه‌ژم��ارى ده‌ک��ه‌ن ،ههڵبهته ک��ورد له چ��وار به‌شى کوردستان و ت �ه‌واى جیهاندا ب��ڕوام وای�ه ئێستا لهو ژماره‌ی‌ه زۆر زیاتر بێت ،ئاشکرای‌ه که نه‌ته‌وه‌ى کورد ته‌نها نه‌ته‌وه‌یه‌ک‌ه له‌سه‌ر ئه‌م هه‌سه‌ره‌یه‌دا که خاوهنى واڵتى سه‌ربه‌خۆ نییه و خاکه‌که‌ى به‌سه‌ر چوار واڵتدا دابه‌شکراوه ،ئهو دابه‌شکردن و لێکترازانه‌ش به‌بێ خواست و ئاره‌زووى خۆى بووه ،هه‌ر یه‌ک له واڵتانى داگیرکه‌رى خاکه‌که‌شى که سێ نه‌ته‌وه‌ى جیاوازن هه‌رگیز کوردیان به به‌شێک له هاونیشتمانیانى خۆیان نه‌زانیوه ،بۆیه ههمیشه له هه‌وڵى پاکتاوکردن و وه‌کخۆلێکردن و کۆمه‌ڵکوژ و جینۆسایدکردنى ک����وردان درێ��غ��ی��ان ن���ه‌ک���ردووه ،ههمیشه واڵت��ان��ى داگیرکه‌رى کوردستان ناکۆکییه‌کانى نێوان خۆیان وه‌ال ناوه و له‌سه‌رکوتکردن و له‌ناوبردنى گه‌لى کورددا ته‌با و هاوڕا بوونه ،به جۆرێک هاوهه‌ڵوێست بوون له پیالنگێڕیدا ،ئه‌گه‌ر ده‌روازه‌ى رێگ‌ه چاره‌یه‌ک له هه‌ریه‌ک لهو واڵتانه‌دا به‌دی بکرای‌ه ئه‌وانى دیکه ده‌ستێوه‌ردانى راسته‌وخۆیان ده‌کرد بۆئه‌وه‌ى ئه‌نجامگیر نه‌بێ .دوژمنانى کورد ئهو راستییه باش ده‌زانن هه‌ر به‌شێکى ک��وردس��ت��ان ب �ه م��اف�ه ره‌واک���ان���ى بگات کاریگه‌رى له‌سه‌ر به‌شه‌کانى دیکه‌ش ده‌بێت .بۆیه ب �هردهوام هاوکار و ه��اوڕا بوون له پیالنه‌کانیان بۆ سه‌رکوتکردنى شۆڕشه‌کانى گه‌لى ک��ورد ،نمونه‌ى هاوپیالنییان زۆره له مێژوودا ،پێویست نییه لێره‌دا ئاماژه‌ى پێبکه‌ین ،ئازادبوونى به‌شێک له خاکى ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان ل�ه ساڵى ( )1991س���ه‌ره‌ڕاى شۆڕش و قوربانیدانێکى زۆر له ئه‌نجامى بارودۆخى هه‌رێمى و نێوده‌وڵه‌تیدا هاته ئ���اراوه ،ب �ه‌اڵم دیسان دوژمنانى ک��ورد ئهو روداوه‌ی���ان پێ قبوڵ نه‌کرا و به‌شێوازێکى دیکه ده‌ستێوه‌ردان و پیالنگێڕییه‌کانى خۆیان به‌رده‌وام کرد ،ئهو دوژمنکاری‌ه نوێیه‌شیان لهو مه‌رگه‌ساتان‌ه دژوارتر بوو که له‌رابردوودا ئه‌نجامیان دابوو ،دواى ئازادبوونى ئهو به‌شه‌ى کوردستان واڵتانى داگیرکه‌ر وه‌ک چوار گورگى برسى نیگاکانیان ئاڕاسته‌ى باشورى کوردستان کرد ،پیالنه نوێیه‌که‌ى دوژمنان به‌گژ یه‌کداکردنى کوردان بوو له ناوخۆى باشورى کوردستان له‌الیه‌ک و باشور و به‌شه‌کانى دیکه له الیه‌کى تر ،ئهو سیاسه‌ته‌ى دوژمنان تا ئاستێکى ب���ه‌رز س �ه‌رک �هوت��وو ب���وون تێیدا ،گیانى دووبه‌ره‌کى و حزبپه‌رستى و پارچه‌گه‌رێتى لهو سااڵنه‌دا سه‌ریهه‌ڵدا و ب �هردهوام تۆختر بۆوه ،ههرچهنده چوار واڵته داگیرکه‌ره‌که‌ى کوردستان به‌هۆى چاودێریکردن
“
پێویست ه ده‌سه‌اڵتداران و به‌رپرسانى کوردستان دڵسۆزانه ئه‌زمون له روداوه‌کانى رابردوو وه‌رگرن و به‌ردى بناغه‌ى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى دابنێن .به‌ستنى کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى له‌م کات و ساته‌دا پێویستییه‌کى لهپێشینهیه بۆ گه‌لى کورد
“
ن /كوردۆ شواني
و رێپێنه‌دانى واڵته زلهێزه‌کانى جیهان نه‌یانده‌توانى هێرشى راسته‌وخۆى سه‌ر باشورى کوردستان بکه‌ن، به‌اڵم له ئه‌نجامى پیالنه‌کانیاندا کارێکى وایان کرد هه‌ریه‌ک له ئێراق و ئێران و تورکیا به ره‌زامه‌ندى هێزه‌کانى باشورى کوردستان له‌شکرکێشى بکهنه سه‌ر ئهو خاکه‌ى که جێگه‌ى ئومێدى ههموو کورد بوو، ئهو ناکۆکى و دووبه‌ره‌کى و ملمالنێیه‌ى نێوان هێز و الیهنه کوردییه‌کانى کوردستان به گشتى ،مه‌ودایه‌کى زۆرى خسته نێوان گه‌لى کورده‌وه ،خواستى دژایه‌تى و قڕکردنى یه‌کتر زیاتر بوو له خواستى یه‌کڕیزى و ته‌بایى و یه‌کێتى ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ى!! بێگومان ئ �هو ره‌ق ئه‌ستوری‌ه له باشورى کوردستان زیاتر په‌ره‌ى سه‌ندبوو، چونکه دوژمنان به جۆرێک به‌رنام‌ه رێژیان کردبوو بۆ پیالنه‌کانیان که ده‌رک بهوه نه‌کرێت سه‌رچاوه‌ى پیالنه‌کان له‌کوێوه‌یه ،ههڵبهته ئه‌وه‌ش بۆ ئهو مه‌به‌سته بوو که کوردى به‌شه‌کانى دیکه‌ى کوردستان ،وه‌ک
هۆکارى ئهو نه‌هامه‌تیان‌ه پیشان بده‌ن که خه‌ڵکى باشورى گیرۆد‌ه کردبوو .له‌شکرکێشى و تۆپبارانکردن و بۆمباڕێژکردنى کوردستان به فڕۆکه جه‌نگییه‌کان به بیانوى شۆڕشێڕ‌ه کورده‌کانى به‌شه‌کانى دیکه‌ى کوردستان ،چهنده به مه‌به‌ستى شه‌ڕى سه‌ربازى بوو له دژى نه‌یاره‌کانیان ،سه‌د ئهوهنده بۆ لێکترازانى کوردان و ره‌ق و کینه دروستکردن بوو له نێوان کورداندا، دوژمنانى کوردستان درک��ی��ان ب �هوه ک��ردب��وو ،ئهو ده‌روازه‌ی����ه‌ى که له‌باشورى کوردستانهوه به رووى کورددا کراوه‌ته‌وه ،ئه‌گه‌ر ئاژاو‌ه و پشێوى تێنه‌که‌وێت ئه‌نجامێکى گرنگى ده‌بێت بۆ گه‌لى کورد ،ده‌یانزانى ک��ورد ئه‌گه‌ر لهو ئه‌زمونه‌دا سه‌رکه‌وتووبێت ،واتا ب �ه‌ردى بناغه‌ى کوردستانى سه‌ربه‌خۆى دان���اوه ،به پێچه‌وانه‌شه‌و‌ه سه‌رنه‌که‌وتنى ،کورد به‌ره‌و ئاڕاسته‌یه‌ک ده‌بات ،که بۆ ههمیشه نوقمى گێژاو بێت .دوژمنانى
کوردستان ل�هو نه‌خشه‌و پیالنه‌ى دایانڕشت و ئهو ته‌ڵه‌زگه‌یه‌ى بۆ کوردیان دانا لێى نائومێد نه‌بوون ،به خواستى دڵى خۆیان نیشانیان پێکا ،ئێستا له دواى چه‌ند ساڵ نه‌هامه‌تى و به‌فیڕۆدانى زۆر ده‌سکه‌وتى م �ه‌زن ،به بێ ئاگایى و به‌ئاگایى ،جێى خۆیه‌تى ئاوڕێک له رابردووى خۆمان بده‌ینه‌و‌ه و سه‌رجه‌م ئهو خاڵه الوازان‌ه ده‌ستنیشان بکه‌ین ،که زیانى نه‌ته‌وه‌یى پێگه‌یاندوین ،پێویسته ده‌س �ه‌اڵت��داران و به‌رپرسانى کوردستان دڵسۆزانه ئه‌زمون له روداوه‌کانى رابردوو وه‌رگ��رن و به‌ردى بناغه‌ى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌یى دابنێن. به‌ستنى کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یى له‌م کات و ساته‌دا پێویستییه‌کى لهپێشینهیه بۆ گه‌لى کورد ،بارودۆخى ئ �ه‌م��ڕۆى ک��وردس��ت��ان ل �ه ه��ه‌ر چ���وار به‌شه‌که‌یدا گه‌یشتوو‌ه ب �ه ئاستێک پێویستى ب �ه هه‌ڵوه‌سته له‌سه‌رکردنێکى جددى ههیه ،بۆ ئه‌مه‌ش ههموو الیهنه سیاسیه‌کان به‌رپرسیارێتى دهکهوێته ئه‌ستۆیان و خۆ دوورگرتن له به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان هیچ پاساوێکى نییه ،کارێک‌ه له خزمه‌تى تهواوى ن��ه‌ت��هوهى ک���ورددای���ه ،ه��ه‌ر الیه‌نێکى سیاسى له کوردستانى گه‌وره‌دا خاوهن به‌رنام‌ه و فیکر و ئایدیاى خۆیه‌تى ،هه‌ریه‌که‌یان به شێوازێک کار و خه‌بات ده‌کات بۆ گه‌یستن به ئامانجه‌کانى ،گومان له‌وه‌دا نییه له هه‌ر الیه‌نێکى سیاسى بپرسیت له پێناوى چیدا خه‌بات ده‌که‌یت؟ وه‌اڵم�ه‌ک�ه‌ى ئهوهیه "که له‌پێناو ک��ورد و کوردستاندا خه‌بات و تێکۆشان ئه‌نجام ده‌ده‌ی���ن"!! که‌وات‌ه خه‌باتى ه�هره له‌پێش که له‌پێناو ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ان��ى گ �ه‌ل��ى ک����وردا ب��ێ��ت به‌ستنى کۆنفرانسێکى نهتهوهییه ،لێره‌دا پرسیارێک دێته ئاراوه ،ئایا هۆکار چییه که هێز و الیهنه سیاسییه‌کان نایه‌ن‌ه الى یه‌کتر و به‌رنامه‌یه‌کى کار پێکهوه داناڕێژن بۆ خه‌باتێکى هاوبه‌ش له‌پێناو گه‌یشتن به سه‌رجه‌م مافه ره‌واکانى گه‌لى کورد ،ئایا ئهو ترس‌ه چییه که الیهنه سیاسیه‌کان سڵى لێده‌که‌نه‌وه؟! زۆربه‌ى نهتهوه و واڵتانى جیهان کۆمه‌ڵ‌ه و یه‌کێتى تایبه‌ت به خۆیان ههیه .له نمونه‌ى(واڵته یه‌کگرتووه‌کان ،یه‌کێتى ئه‌وروپا ،یه‌کێتى واڵتانى عه‌ره‌بى و...هتد) هاوکات خاوهنى واڵتى سه‌ربه‌خۆى خۆیشیانن ،گه‌لى کورد که خاوهنى واڵتێکى سه‌ربه‌خۆ نییه و خاکه‌که‌ى دابه‌ش و داگیرکراوه ،ده‌کرێت خاوهنى کۆنگره‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یى بێت ،بۆئه‌وه‌ى ئاریش‌ه و پرسه‌کانى خۆی تێدا بخاته به‌ر باس و گفتوگۆ و رێگه‌چاره‌یان بۆ ده‌ستنیشان بکات ،ئه‌مه‌ش مافێکى ره‌واى خۆیه‌تى و هیچ دوژمنێکیش ناتوانێت ده‌ست بخاته رێگه‌ى ،ئه‌گه‌ر خۆى خاوهنى ئیراده بێت و ته‌نها بیر له به‌رژه‌وه‌ندى نه‌ته‌وه‌یى کورد بکاته‌وه .کۆکردنه‌وه‌ى سه‌رجه‌م بیروڕا جیاوازه‌کان له ده‌زگایه‌کى نه‌ته‌وه‌یدا جگه له‌وه‌ى کێشه ناوخۆییه‌کان به‌ر له‌وه‌ى ته‌شه‌ن‌ه بکات و ده‌ستى ن �هی��اران��ى پێبگات چ���اره‌س���ه‌ر ده‌ک����ات ،ه��اوک��ات کۆده‌نگییه‌کى کوردان‌ه که دوژمنان ناچار ده‌کات به موخاته‌ب بیانبینن و بۆ دیالۆگ و چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کان رووى تێبکه‌ن ،ئه‌مه‌ش دهبێته ده‌سکه‌وتێکى مه‌زن بۆ نه‌ته‌وه‌ى کورد و کاریگه‌رى ئه‌رێنى زۆر به‌رچاوى ده‌بێت .ئه‌وه‌نده‌ى ئاگادار بم داخوازى به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى ( )15ساڵ ده‌بێت له‌الیه‌ن
Û
~|
بزاڤى ئازادیخوازى باکورى کوردستانهوه ده‌خرێته‌ڕوو، ههرچهنده له ساڵى ()1999دا تا راده‌ی �ه‌ک ئهو خواست‌ه به‌دیهات و کۆنگره‌ى نه‌ته‌وه‌یى کوردستان ( )KNKدامه‌زرا ،به‌اڵم بهداخهوه هه‌ر زوو به‌هۆى به‌رژه‌وه‌ندى حزبییه‌و‌ه به‌شێک له ئه‌ندامانى کشانه‌وه، ئ�ه‌م�ه‌ش وای��ک��رد ئ �هو کۆنگره‌ی‌ه س����ه‌ره‌ڕاى ک��اره باشه‌کانى ،که تا ئێستاش به‌رده‌وامه ،به‌اڵم نه‌بوو ب �هو ک��ۆن��گ��ره‌ی�ه‌ى ک �ه ب �ه ف �ه‌رم��ى ه �ه‌م��وو پارت ه سیاسیه‌کان به‌شدارى تێدا بکه‌ن و جێگه‌ى خواست و ه��ی��واى گه‌لى ک��وردس��ت��ان بێت ،دی��س��ان پرسیارى گرنگ ئهوهیه ،ئایا بۆچى ئه‌م داخوازی‌ه ته‌نها ل ه باکورى کوردستانهوه جه‌ختى له‌سه‌ر ده‌کرێته‌وه، دیاره به‌ستنى کۆنگره‌یه‌کى بهو رهنگه له به‌رژه‌وه‌ندى تهواوى گه‌لى کوردستاندایه ،ههرچهنده ئه‌م مژار‌ه ههمیشه له رۆژه‌ڤى خه‌باتکارانى باکوردایه ،به‌اڵم تا ئێستاش به‌ده‌نگه‌و‌ه چونێکى جددى به‌دی نهکراوه ل �ه‌الی �ه‌ن هیچ هێزێکى دی��ک�ه‌ى به‌شه‌کانى ترى کوردستانهوه ،له ئه‌نجامى پێداگرى و رشتبوونى گ�ه‌ل��ى ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان ب��ۆ ئ��هو ده‌س��ک�هوت� ه نهتهوهییه ،له ماوه‌ى یه‌ک ساڵى راب��ردوودا له‌سه‌ر بانگهێشتى پارت و رێکخراوه‌کانى باکور ،تا ئێستا چوار کۆنفرانس له شارى ئامه‌د به‌ستراوه ،ئه‌وانه‌ش (کۆنفرانسى ژنان و هونه‌ر و وێژ‌ه و ته‌ندروستکاران و الوان) و به‌رنامه‌ى چه‌ند کۆنفرانسێکى دیکه‌ش ههیه له داهاتوودا ،ههموو ئهو کۆنفرانسانه‌ش که ل ه ش��ارى ئ��ام�ه‌د ب�ه‌س��ت��راون نوێنه‌رى زۆرب���ه‌ى الیه‌ن ه سیاسییه‌کانى ه�ه‌ر چواربه‌شى کوردستان تێیدا ب �ه‌ش��داری��ان ک����ردووه ،ه �ه‌م��وو الی���ه‌ک ئ���هوهى بۆ ده‌رک����هوت ،ک�ه به‌ستنى کۆنفرانسه‌کان مایه‌ى دڵخۆشى گه‌لى ک��ورد بوو وله‌هه‌مان کات هیچ کاردانه‌وه‌یه‌کى نه‌یارانى کوردیشى ب�ه‌دواى خۆیدا نه‌هێنا ،که‌واتا به‌ستنى کۆنفرانسێکى نه‌ته‌وه‌یش ک ه ت������هواوى الی���ه‌ن���ه س��ی��اس��ی��ی �ه‌ک��ان ل �ه‌خ��ۆ بگرێت ده‌سکه‌وتێکى مێژوویى ده‌بێت بۆ کوردستان و هه‌روه‌کو ئهو کۆنفرانسانه‌ى که باس کرا هیچ ک��اردان �ه‌وه‌ی �ه‌ک��ى ل �ه‌الی �ه‌ن ن�هی��اران��ى ک����ورده‌و‌ه لێ ناکه‌وێته‌و‌ه و ئ�هو ترسه‌ى که له ناخى خۆماندا چاندومان‌ه جگه له‌خه‌یاڵێکى پوچ هیچی دیک ه نییه .په‌ندێکی پێشینان ههیه ده‌ڵێت "مشته‌کۆڵ‌ه ل ه دره‌وش‌ه ده‌گه‌ڕێته‌وه" که‌وای‌ه دوژمنانی کوردستان له‌یه‌کگرتوویی نه‌ته‌وه‌ی کورد سڵده‌که‌نه‌و‌ه و لهو پیالنگێڕییانه‌ی که‌به‌رده‌وام کاری له‌سه‌ر ده‌که‌ن و له‌پرش وب�ڵاوی الیهنه سیاسیه‌کانی کوردیشدا ههمیشه سه‌رکه‌وتووبون تێیدا ،ئێستا که چوابه‌ش ل ه چینوتوێژه‌کانی کوردستان کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یییان به‌ست و به‌سه‌رکه‌وتویی کۆتاییان به‌کاره‌کانیان هێنا ،له‌کۆتاییدا ده‌ب��ێ بڵێین ئ �ه‌وه‌ی که رێگر‌ه له‌به‌ستنی کونگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان پیره پیاوانی سیاسین!! ئه‌گه‌ر واش نییه ده‌فه‌رمون قۆڵی کوردایه‌تی لێ هه‌ڵماڵن و کۆنگره‌یه‌ک ببستن ک ه سه‌رجه‌م الیه‌نه‌سیاسیه‌کانی چواربه‌شی کوردستان ب���ه‌ش���داری ت��ێ��دا ب��ک��ات و ه �ه‌م��و ئ���هو کێشه و ئاڵۆزییانه‌ش که ئیستا کوردستانی گرتۆتهوه ل ه به‌رژه‌وه‌ندی گه‌له‌که‌ماندا به دیالۆگ و به‌شێوه‌یه‌کی ئاشتیخوازان‌ه ب�ه‌ب��ێ ه�ه‌ڵ��چ��ون و ره‌ت��ک��ردن �ه‌وه‌ی یه‌کترچاره‌سه‌ری بکه‌ن. kurdoshwani@yahoo.com
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ره‌مزی خیانه‌تکاری یان نیشتمانپه‌روه‌ری
“ عوسمان عه‌زیز
ئ�ه‌گ�ه‌ر چ��اوێ��ک ب�ه الپ �ه‌ڕه‌ک��ان��ی م��ێ��ژووی ک��وردس��ت��ان بخشێنێن ده‌ب��ی��ن��ی��ن ک �ه دوای داگ���ی���رک���ردن���ی واڵت����ه‌ک����ه‌م����ان ل���ه الی���ه‌ن ئ��ی��م��پ��رات��ۆری �ه‌ت و ه��ێ��زه س �ه‌رده‌س��ت �ه‌ک��ان��ی ناوچه‌که‌وه ،ههمیشه له کوردستاندا چه‌مکی ج��ی��اواز ه�ه‌ب��ووه .چه‌مکێک هیچ کاتێک گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان رازی ن���ه‌ب���ووه ب��ه سیستمی ده‌س�ه‌اڵت��داری هێزه چه‌وسێنه‌ر و داگیرکه‌ر‌ه ب��ی��ان��ی��ی �ه‌ک��ان و س���ه‌رب���اری ئ�����ه‌وه‌ی خ���اوه‌ن سه‌رۆکایه‌تیه‌کی نه‌ته‌وه‌ییش نه‌بووبێت ل ه رابردوودا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خه‌باتێکی بێ‌پایان له دژی داگیرکه‌ری یه‌ک له دوای یه‌که‌کان کردووه و ئاماده بووه ههموو تواناکاری خۆی له پێناو رزگارکردنی خاک و نیشتمانه‌که‌یدا بکاته قوربانی .دیاره له‌م ب��واره‌دا له ههموو کوردستاندا گه‌ل به به‌رده‌وامی هه‌وڵی داوه و درێ��غ��ی ن �ه‌ک��ردووه و ه �ه‌ر ک��ات ئ��ام��اده‌ی رووب �ه‌ڕووب��وون �هوه و ب�ه‌رخ��ۆدان ب��ووه له دژی دوژمنان. ب�����ه‌اڵم چ �ه‌م��ک��ی دووه‌م ب���ه ت������ه‌واوی ب ه پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌یه .له کوردستاندا چینێک دروس��ت ب��وو به ش��ێ��وازی (بابه‌تی و زات��ی) دهکهوێته خزمه‌ت دوژم��ن�هوه ،بێگومان ئه‌م چینه‌ش پێک هاتووه له فیوداڵ و چینی س�ه‌رده‌س��ت��ی ک��وردو جگه ل�ه خزمه‌تکردنی هێزه بیانییه‌کان و دژایه‌تیکردنی گه‌ل نه‌بێت ئامانجی هیچ شتێکی تر ن�ه‌ب��ووه .ئه‌گه‌ر هه‌ندێ جار باسی کێشه‌ی کورد و شه‌ڕی دژی داگیرکه‌رانیشیان کردبێت ،لهو حاڵه‌ته‌دا دیسان به‌رژه‌وه‌ندی ته‌سکی بنه‌ماڵه‌یی خۆیان خستۆته س���ه‌ر ه �ه‌م��وو ب��اب�ه‌ت�ه‌ک��ان��ی ت���رهوه و س���ه‌روه‌ری ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی��ان خستۆته ژێ��ر پێی و خ��زم �ه‌ت خ��ۆی��ان �هوه .ب �ه ک��ورت��ی م��رۆڤ ده‌توانێ بڵێ ئه‌م ده‌سته‌یه نوێنه‌رایه‌تی بیری پاشڤه‌رۆی خیانه‌تکاری ده‌که‌ن له کوردستاندا و بوونهته ڤ��ای��رۆس بۆ ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی ک��وردی هه‌تا زه‌مینه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی ئه‌م چینه به‌کرێگیراوه بمێنێته‌وه هه‌ل و ده‌رفه‌تی زیاتر ده‌ره‌خسێ بۆ داگیرکه‌رانی کوردستان که هه‌ر جاره و به بیانویه‌ک ده‌ستی خۆیان وه‌ر بده‌نه ناوخۆی واڵته‌که‌مان .به راستی مرۆڤ گه‌ر ته‌ماشای ره‌فتار و کرداره‌کانی
.به راستی مرۆڤ گه‌ر ته‌ماشای ره‌فتار و کرداره‌کانی ئه‌م باڵه کۆنه‌په‌رستیه بکات ده‌بینێت زیاتر له سوپا و دام و ده‌زگاکانی داگیرکه‌ران خزمه‌تی واڵتانی بێگان ه ده‌که‌ن و زیان له ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی کوردستان و شۆڕشه ره‌واکه‌ی ده‌ده‌ن
“
28
وتار
ئه‌م باڵه کۆنه‌په‌رستیه بکات ده‌بینێت زیاتر له سوپا و دام و ده‌زگاکانی داگیرکه‌ران خزمه‌تی واڵتانی بێگانه ده‌ک �ه‌ن و زی��ان ل ه ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌لی کوردستان و شۆڕش ه ره‌واکه‌ی ده‌ده‌ن. له رۆژگ��اری ئه‌مڕۆشماندا بۆته گهورهترین به‌ربه‌ست له ب �ه‌رده‌م خه‌باتی رزگاریخوازی نه‌ته‌وه‌یی و خیانه‌تی ئه‌م چینه گه‌یشتۆت ه به‌رزترین لوتکه و بۆته دیارده‌یه‌کی ئاسایی و رۆژانه ،به بێ ئه‌وه‌ی شه‌رم له ڕای گشتی و گه‌لی کوردستان بکه‌ن و به‌رهه‌می چه‌ندین ساڵه‌ی خه‌باتی گه‌لی کوردستانیان وه‌ال ناوه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا باس له نیشتمان ده‌که‌ن ،به‌اڵم کام نیشتمان و کام نیشتمانپه‌روه‌ری ،به کام پێوه‌ر ئهو پێوه‌ره‌ی که تا ناو مالن له زه‌لکاوی خیانه‌تدا بێت .یاخود ئهو پێوه‌ره‌ی که راستی نیشتمانپه‌روه‌ری پێوانه ده‌ک��ات .وات��ا خۆی ل �ه خ��ۆی��دا هه‌ڵوێستێکه ک �ه ده‌رده‌ک���ه‌وێ���ت ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر خ��ی��ان�ه‌ت��ک��اری��دا و ن��اوه‌ڕۆک��ی بانگه‌وازی سووربوونی خ��ۆی و هێزه‌که‌ی ده‌رده‌خ��ات �ه مه‌یدانه‌وه و له ب�ه‌رام��ب�ه‌ردا ڕه‌ق و کین و نه‌فره‌تی تێدا دروس��ت ببێت نابێت ه پێوه‌رێکی بنچینه‌یی بۆ نیشتمانپه‌روه‌رێک و شۆڕشگێڕێک .ئه‌گه‌ر نا ئ�هوا ئیتر هێدی هێدی ن��اوه‌ڕۆک��ی خۆی له ده‌س��ت ده‌دات و به‌ره‌و له‌ناوچوون ده‌چێت.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
29
پیرۆزکردنی له‌دایکبوونی سروشت و پرۆمه‌تۆسه‌کان یان به‌رزڕاگرتنی به‌ها پیرۆزه‌کان
نه‌جیبه‌عومه‌ر
هه‌موونرخ‌ه پ��ی��رۆزه‌ک��ان به‌رهه‌می ره‌نجێکی بێ پ��ای��ان��ن ،م���رۆڤ ب�ه ف��ی��داک��اری و به‌خشنده‌یی و خزمه‌تی بێپایانی به ههموو بونه‌وه‌ره‌کانی ناوگه‌ردون دهبێته ناوه‌ندی پیرۆزی .که‌وات‌ه پیرۆزی و ره‌نج ت �ه‌واو بهیهکهوه گ��رێ��دراون .مانگی نیسان وه‌ک مانگی جه‌ژنی به‌هارو به‌رهه‌م و سه‌ره‌تای نوێبونه‌و‌ه ل�ه‌دای��ک��ب��وون��ی ب�ه‌ه��ا پ��ی��رۆزه‌ک��ان �ه .ی�ه‌ک��ی نیسان له‌مێژووی ئاشوریه‌کاندا وه‌ک جه‌ژنی گ �ه‌ور‌ه و ڕۆژی له‌دایک بوونی عه‌شتار ده‌ناسرێت .ده‌بێت بپرسین عه‌شتار کێیه؟ خ��وداوه‌ن��ده ک�ه له‌خاکی میزۆپۆتامیادا ژی��اوه و وه‌ک خ��وداوه‌ن��دی عه‌شق وبه‌ره‌که‌ت و یه‌کسانی ده‌ناسرێـت .هه‌روه‌ها سه‌رتای نیسان جه‌ژنی ئێزیدیه‌کان‌ه و وه‌ک سه‌رچاوه‌ی خیرو به‌ره‌که‌ت ده‌ناسرێت .بێگومان بورجه‌کانیش ده‌ڵێن له‌وه‌رزی به‌هاردا که‌سایه‌تی به‌تواناو خۆشه‌ویسته‌کانی سروشت له‌دایک ده‌بن .لێره‌دا گوته‌یه‌ک ده‌که‌وێت ه بیرمان که ده‌ڵیت ههموو بونه‌وه‌ره‌کانی له‌ناوگه‌ردوندا له په‌یوه‌ندیه‌کی توندوتۆڵدان به‌تایبه‌تی سروشت و مرۆڤ .ڕێبه‌رئۆجه‌الن ده‌ڵێت ":عه‌شقی راسته‌قین ه به‌واتای ئهو په‌یوه‌ندی و جۆش و خرۆشه‌ی‌ه که له‌نێوان ههموو هه‌بونه‌کانی ناو گه‌ردووندایه". به‌ڵێ سه‌ره‌تای مانگی نیسانیش رۆژی له‌دایکبوونی رێبه‌ری گه‌لی ک��ورد به‌ڕێز(عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن)ه. له‌دوای پیالنگێری نێوده‌وڵه‌تی و ده‌ستبه‌سه‌رکردنی ڕێبه‌ر ئاپۆ لهو کاته به‌دوا ئه‌م ڕۆژه له‌الیه‌ن خه‌ڵکی کوردوستانه‌و‌ه به‌مه‌راسیم و ئاهه‌نگ به‌شێوه‌یه‌کی ش��ک��ۆدار پ��ی��رۆز ده‌ک��رێ��ت .ل��ێ��ره‌دا گرنگه بپرسین ئای‌ه ئه‌م پیرۆزکردن‌ه هه‌ر وه‌ک ههموو ڕۆژێک ل�ه‌دای��ک��ب��وون��ێ��ک ب�ه‌ب��ی��ر ده‌ه��ێ��ن��رێ��ت �هوه؟ بێگومان نه‌خێر .بۆئه‌وه‌ی له‌واتای ڕێزلێنان و پیرۆزکردنی ئ �ه‌م ج�ه‌ژن�ه تێبگه‌ین پێویسته ب �هره �ه‌م و ره‌ن���ج و تێکۆشانه‌کانی ڕێ��ب�ه‌رئ��ۆج�ه‌الن بناسین ،چونک ه پیرۆزکردنی له‌دایکبوونی به‌ڕێزی به‌واتای ڕێزلێنان ه له خوڵقاری و کار‌ه ئافرێنه‌ره‌کانی .ته‌واوی جه‌ژن ه و بۆنه پیرۆزه‌کانیش له گه‌وهه‌ردا به‌هه‌ند وه‌رگرتن و ڕێزلێنان‌ه ل �هو ن��رخ و ب�ه‌ه��ای��ان�هی ک �ه م��رۆڤ ئافراندوویه‌تی و له‌هه‌مانکاتدا خاوه‌ندارێتی کردن ه ڵێیان .ڕێبه‌رئاپۆ وه‌ک به‌رهه‌مهێنترین و به‌خشه‌ندترین و به‌وه‌فاترین منداڵی سروشتی کوردستان .له‌دوای
ش �ه‌ڕی یه‌که‌م و دووه‌م��ی جیهانهوه له‌ناو ههموو تارمایه‌کاندا وه‌ک تروسکه‌یه‌کی روناکی و له‌ناو سیسته‌مێک بێ ره‌حمدا وه‌ک پرۆمه‌تۆس له‌پێناوی گ�ه‌ران�ه‌وه‌ی ڕوناکی بۆ ژن و مرۆڤایه‌تی و له‌بن ره‌شایی هه‌ور‌ه تاریکه‌کاندا وه‌ک هه‌وره‌تریشق‌ه ل ه به‌سته‌ڵه‌کی کۆیالیه‌تیدا و له‌ناوخاکی زوڵملێکراودا وه‌ک مافپارێزێک سه‌ریهه‌ڵدا و له‌ناو ره‌حمدانی دایکێکی ب�ه‌رم��اوه‌ی نۆلۆتیکدا به‌گروگاڵه‌که‌ی مۆسیقای ئاشتی لێداو له‌خاکی پیرۆزی پێغه‌مبه‌راندا به‌به‌رده‌وامکردنی شۆڕشی زیهنی حه‌زره‌تی ئیبراهیم و به‌زیندوکردنه‌وه‌ی که‌لتوری پیرۆزی کۆمه‌ڵگای دای���ک و وه‌ک ه �ه‌ڤ��اڵ و خۆشه‌ویستی ژنانی ئ��ازادی��خ��واز و له‌به‌رامبه‌ر سته‌می پ��ی��اوس��االری و ل���ه‌دژی ه�ه‌م��وو ن��اع�ه‌داڵ�ه‌ت��ی و چ�ه‌وس��ان�ه‌وه‌ی�ه‌ک له‌به‌رامبه‌ر ژێرده‌سترین نهتهوه ،که گه‌لی کورده وه‌ک ده‌نگێکی حه‌ق ،بانگی ئازادی کردوو له‌گونده خنجیالنه‌که‌ی ئامار‌ه به‌له‌دایکبوونی وه‌ک جوانترین و به‌هێزترین تیرێژی خۆر ههموو خونچه‌گوڵه‌کان شکۆفه‌یان کرد .گرنگ ده‌بینم تیشک بخه‌ین‌ه سه‌ر ئهو تواناکار و به‌رهه‌مانه‌ی که وه‌ک گهورهترین دیاری پێشکه‌ش به‌مڕڤایه‌تی کردووه. رێبه‌ر ئاپۆ به ده‌رک�هوت��ن��ی ده‌زگ���ای س���ه‌رۆک و رێبه‌رایه‌تی و پێشه‌نگایه‌تی ک��ردن بۆ کۆمه‌ڵگا سه‌رله‌نوێ پێناسه‌ی کرده‌وه‌و به‌لێکۆڵینه‌و‌ه له مێژوو که ده‌یسه‌لمێنێـت ئه‌مڕۆ مێژو وه‌ک گۆشت ونینۆک بهیهکهوه گ��رێ��دراوه .چۆن دای��ک له کۆمه‌ڵگای سروشتیدا پێشه‌نگی کۆمهڵگایه و سه‌رچاوه‌ی هێزو پیرۆزی و باوه‌ریی‌ه له‌سه‌ربنه‌مای فیداکاری و خزمه‌تی زۆر و ره‌نجی بێ هاوتای و به‌شێوه‌یه‌کی سروشتی دهبێته ڕێبه‌ری خه‌ڵک ،واتا کێ خاوهن زۆرترین به‌رهه‌م‌ه ئهوه پێشه‌نگه ،به‌م شێوه‌یه‌ش واتای ڕێبه‌رایه‌تی ههیه ،به‌اڵم له سیسته‌می پیاوساالریدا ئه‌م پێوانه‌ی‌ه چه‌واشه‌کراو به‌ڕێوبه‌ری کۆمه‌ڵگا ده‌بن ه ئهو که‌سانه‌ی که که‌مترین ره‌نج ده‌ده‌ن .ئهو ده‌زگای ه وه‌ک ده‌زگایه‌کی مشه‌خۆری ده‌بینرێت ،له سه‌ره‌و‌ه بۆ خ��وارهوه خۆی داده‌سه‌پێنێت به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا. ڕێبه‌ر ئاپۆ به زیندوو کردنه‌وه‌ی که‌لتوری دایکایه‌تی و به زۆرت��ری��ن خزمه‌ت به تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا، ئیدی له‌سه‌رۆک زیاتر ده‌زگایه‌کی ڕێبه‌رایه‌تی ڕاسته‌قینه‌ی بونیاتنا .که سه‌لماندی ڕێبه‌ر ئهو که‌سه‌ی‌ه که ههموو ساته‌کانی خۆی دهخاته خزمه‌تی گه‌ل و ئیراده‌ی گه‌ل دهکاته ناوه‌ندی کاره‌کانی. ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌ها پیرۆزه‌کانی مرۆڤایه‌تی‌ه بۆ ههموو مرۆڤ و کۆمه‌ڵگا .به‌هه‌مان شێوه ههنگاو و تێکۆشانه‌کانی ڕێ��ب�ه‌ر ئۆجه‌الن به‌واتای گه‌ڕانه‌وه‌ی ئیراده‌ی‌ه بۆتاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا
و به‌کۆیالیه‌تی ده‌ڵیت نا .ئه‌مه‌ش به پێشخستنی ئ���هو ف�ه‌ل��س�ه‌ف�ه و ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ی��ان �هی ک �ه وه‌ک بیرمه‌ند و فه‌یله‌سوفێک پێشکه‌شی مرۆڤایه‌تی به‌گشتی و گه‌لی ک��ورد به‌تایبه‌تی ک���ردووه‌و ب ه خستنه‌کاری سیسته‌می گه‌ل باشترین و نۆژه‌نترین سیسته‌می دیموکراتیانه‌ی گه‌ل ده‌ئافرێنێت .ڕێبه‌ر ئاپۆ ،وه‌ک تاکێک که به ب�هردهوام��ی خۆی ل ه سروشت دانه‌بڕاندوو‌ه ووه‌ک وه‌فداری بۆ داهێنان و خزمه‌ته‌کانی سروشت بێ وچان به‌شێکی گرنگی تێزه‌کانی بۆ ڕێگه‌گرتن لهو کۆمه‌ڵکوژیانه‌ی‌ه ک ه له‌به‌رامبه‌ر ژینگ‌ه بهڕێوه ده‌چێت ته‌رخان کردووه. پاراستنی ژینگ‌ه و ئاواکردنی هاوسه‌نگی له‌نێوان ت��اک و کۆمه‌ڵگا و سروشتدا کردۆته پرنسیپی تێکۆشان. ب��اب �ه‌ت��ێ��ک��ی زۆر گ��رن��گ��ی��ش ک���ه ه��ی��چ ی �ه‌ک له‌ڕێبه‌رایه‌تیه‌کان نهیانتوانیوه باسی لێو‌ه بکه‌ن و وه‌ک خۆی بنرخێنن کێشه‌ی ژنان و جیاکاری ڕه‌گه‌زیی ه که ت �ه‌واوی هاوسه‌نگیه‌کانی ژیانی خراپکردووه. ڕێبه‌ر ئۆجه‌الن به‌ئاستێک سیسته‌می پیاوساالری شیکردۆته‌و‌ه و داوییه‌تی‌ه ب�ه‌ر ڕه‌خ��ن�هی توند ک ه ههموو سیستهمه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی گه‌یاندۆت‌ه ئاستی په‌له‌قاژه‌ی مه‌رگ .له شرۆڤه گرنگه‌کانی وه‌ک وه‌فاداری بۆ ره‌نجی دایک و ڕێزوخۆشه‌ویستی بێ به‌رامبه‌رانه‌ی بۆ ههموو ژنان ئایدئۆلۆژیای ڕزگاری ژنانی پێشخستووه و له سایه‌یدا گهورهترین شۆڕشی ژنانی له کوردستاندا به‌رپا ک��ردووه ،که ت�ه‌واوی به‌هانه‌کانی سیسته‌می کۆیالیه‌تی هه‌ڵوه‌شاندۆته‌و‌ه و ئه‌م هه‌نگاوه‌ش به‌گه‌وره‌ترین وه‌رچه‌رخانی مێژوویی ده‌ژمیردرێـت له مێژووی مرۆڤایه‌تیدا و م��ژده‌ی ئاواکردنی شۆڕشی روناکبیری و ڕینیسانس‌ه بۆ ههموو ژن��ان و کۆمه‌ڵگای کوردستان .هه‌ربۆی ه ڕۆژی ل �ه‌دای��ک��ب��وون��ی ،ڕێ��ب �ه‌رئ��ۆج �ه‌الن ب �هوات��ای له‌دایکبوونی ژنانی ئازادو ژیانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگای کوردستانه .گرێدراو به ههموو ئه‌م ڕاستیانه‌و‌ه ئه‌وه‌ی ده‌بینرێت ههموو ساڵیک جه‌ژنی له‌دایکبوونی ڕێبه‌ر ئاپۆ به‌پێشه‌نگایه‌تی دایکان و ژنان بهڕێوه ده‌چێت و له‌م یاده‌دا له‌گه‌ڵ شه‌رمه‌زارکردنی ههموو پیالنگێڕی و گه‌له‌کۆمه‌یه‌کان له‌به‌رامبه‌ر تاکی ئازاد و له‌که‌سایه‌تی به‌ڕێزیدا هێرش له‌سه‌ر ئێرادی ژنان و گه‌لی کورد و ت �ه‌واوی مرۆڤایه‌تی بهڕێوه ده‌چێت .له‌م ڕۆژه‌دا له‌پیرۆزکردنێکی ڕۆتینی وه‌ک جه‌ژنێکی مرۆڤایه‌تی ڕێزلێنان‌ه بۆ ههموو تواناکاری و خوڵقکاریی و به‌ها پیرۆزه‌کان که ڕیبه‌رئاپۆ، وه‌ک گهورهترین دیاری به‌نرخ که پێشکه‌شی ههموو مرۆڤایه‌تی ک��ردووه له‌هه‌مانکاتدا به‌واتای دووب��اره کردنه‌وه‌ی په‌یمان‌ه بۆخاوه‌ندارێتی کردن لهو ڕێبازه.
~|
30
وتار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ئه‌گه‌ر ناتانه‌وێ بڕوخێ بۆ داواکان جێبه‌جێ ناکه‌ن ؟!
عبدالرحمن ره‌سول
له سااڵنی راب���ردوو به درێ��ژای��ی مێژوویی ده‌سه‌اڵت له ئێراقدا و به دۆزینه‌وه‌ی په‌ترۆڵ له ئێراق به‌گشتی و که‌رکوک به‌تایبه‌تی ک���هوت���ه ن����او ک��ێ��ش �ه‌ک��ان��ی ل���ه‌وان���ه کێشه چینایه‌تییه‌کان و نه‌ته‌وه‌یییه‌کان و ئایینه جیاوازه‌کانی ئێراق ،ئه‌مه‌ش به هه‌ماهه‌نگی و کاریگه‌ری ده‌وڵه‌تانی زلهێز و سه‌رمایه‌داری ئیمپریالیزم که ههمیشه له پێناوی پاراستنی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه ئ��اب��ووری و سیاسییه‌کانیان ت �ه‌ده‌خ��ول��ی��ان ل �ه زۆر ک��ردن��ی کێشه‌کانی ک �ه‌رک��وک و ئ��ێ��راق��دا ک����ردووه‌و له‌جیاتی چ��اره‌س �ه‌رێ��ک��ی ب��ن �ه‌ڕه‌ت��ی و ئینسانی به پێچه‌وانه‌وه زیاتر ئاڵۆزیان کردووه .ئه‌مه‌ش بۆ ئ����هوه ب����ووه ک���ه الی���ه‌ن���ی س��ه‌رک��رده‌ک��ان��ی ده‌سه‌اڵتداری ئێراق و بزووتنه‌وه‌ی کوردی به سه‌رجه‌م باڵ و لقه‌کانیه‌وه داوای هاوکاری و ی��ارم �ه‌ت��ی ل��ه ده‌وڵ���ه‌ت���ان���ی س���ه‌رم���ای���ه‌داری ئمپریالیزم ب��ک�ه‌ن ،ئهوانیش به‌پێی ئاستی ستراتیژو ئامانجه دژه مرۆڤایه‌تییه‌کانیان یاریان به خۆیان (ئه‌وانه‌ی که له سااڵنی ڕاب����ردوودا ئۆپۆزیسیۆن ب��وون و ئه‌مڕۆ له ئێراق و کوردستان ده‌سه‌اڵتدارن و حکومه‌ت بهڕێوه ده‌به‌ن) و کێشه‌کانی خه‌ڵک کردووه به پێی رۆژ به‌رزونزمیان به کێشه‌ی کوردو ئ��ێ��راق به‌گشتی و ک �ه‌رک��وک به‌تایبه‌تی کردووه هه‌ر بۆیه ئه‌نجامه‌که‌ی ئهوه ده‌رچووه که له رابردووه بووه و له ئێستادا ده‌یبینین. له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی ئێراق کێشه نه‌ته‌وه‌یی و چینایه‌تییه‌کان که پێشتر هه‌بوو ل �ه ج��ی��ات��ی چ���اره‌س���ه‌ر ک���ردن ب �ه جۆرێکی ش���اره‌س���ت���ان���ی���ان���هو ل���ه چ����وارچ����ێ����وه‌ی ئ��هو بانگه‌شانه‌ی که خۆشیان بانگه‌شه‌یان بۆ ده‌ک��رد وه‌ک��و دابینکردنی مافی م��رۆڤ و ئ��ازادی و دیموکراسی و ...هتد .خه‌ڵکی کوردستان به گشتی و خه‌ڵکی که‌رکوک
به‌تایبه‌تی له جیاتی چاره‌سه‌رێکی ڕیشه‌یی و ئینسانی که به شێوازێکی ئازادانه بڕیار له دیاریکردنی چاره‌نووسی داهاتوی خۆیان بده‌ن ،کێشه‌کانیان چاره‌سه‌ر بکرێت ،به‌اڵم به پێچه‌وانه‌وه ئهو کات به زۆره ملێ و به‌زه‌بری چه‌ک و سه‌ربازی که‌رکوک و کوردستان لکێندرا به ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌بی ئێراقه‌وه .له‌م به زۆر ل��ک��ان��دن�ه‌دا ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی ئیمپریالیزمی سه‌رمایه‌داری جیهانی هاوکاربون ده‌نا ئه‌وسا زه‌ڕیه‌ک باوه‌ڕیان به مافی مرۆڤ و ئازادی ههبایه کورد نه‌ده‌گه‌یشته ڕۆژانی ئه‌مرۆ به زۆر مافی ئینسانی ده‌گه‌یشت .ئه‌نفال و کیمیاباران و کوشتن و ئاواره‌یی و ماڵوێرانی بهو چه‌شنه‌ی که له‌ڕابردوو له سه‌ر ده‌ستی ڕژێمه فاشیستی و دیکتاتۆره‌کان ڕوبه‌ڕووی ب��ۆوه ب �ه‌رێ پێ ده‌گ��ی��را .ئ �ه‌وه‌ی که کورد ده‌ڵێ (چی بچێنیت هه‌ر ئه‌وه‌ش ده‌درویه‌وه )، هیزه ناسیۆنالیسته کوردییه‌کان ئه‌وسا که ت��ازه ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئ��ێ��راق دام���ه‌زرا وه‌ک��و ئێستا به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی و شه‌خسییان خسته پێش ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی���ی���ه‌ک���ان���ی چ��ی��ن��ی ک��رێ��ک��ار و زه‌حمه‌تکێش و چینه‌چه‌وساوه‌کانی خه‌ڵک به‌گشتی و خۆشباوه‌ڕ بوون به هێزه ده‌ره‌کێکان و ده‌وڵه‌تانی زلهێزی سه‌رمایه‌دار ،بۆیه به‌م ڕۆژه گه‌یشتن جگه له ی��اری ک��ردن پێیان هیچی تر نه‌بوو .له‌م یاری کردنه‌شدا ته‌نها خه‌ڵکی کرێکار و زه‌حمه‌تکێش و ژن��ان و الوان و گه‌نجانی ئه‌م واڵته بونه قوربانی و زی��ان��ی زۆری����ان ب���ه‌رک���هوت .ل �ه ئ��ێ��راق��دا به چ�ه‌ن��دی��ن ده‌س����ه‌اڵت و ح��ک��وم�ه‌ت به‌شکڵی گۆڕدرا ،به‌اڵم له گۆڕانی جه‌وهه‌ریدا له هه‌ر ج����ۆره ح��ک��وم��ێ��ک��دا ب �ه‌ه �ه‌م��ان ده‌س���ت���وور و یاساکانی کۆن و ئیداره‌ی کۆن درێژه‌یان به چه‌وساندنه‌وه‌ی خه‌ڵکی ئێراقدا به کورد و ع���ه‌ره‌ب و ت���ورک و ه��ه‌ر ج���ۆره ن �ه‌ت �هوه و مه‌زهه‌بێک و...ه��ت��د .له ژێ��ر فه‌لسه‌فه‌ی ناسیۆنالیستی و ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و مه‌زهه‌بی درێژه‌یان بهو جۆره ده‌سه‌اڵته دژه به‌شه‌رییه ده‌دا ،له ئه‌نجامدا له جیاتی کۆتایی هاتن به کێشه چینایه‌تی و ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه‌ک��ان ل�ه سه‌ر بنه‌مایه‌کی ئینسانی و له ئاکامدا کێشه‌کان زیاتر ب��وون ،چونکه له‌الیه‌ک ده‌س �ه‌اڵت له
ده‌س��ت هێزێکی ناسیۆنالیستی ع�ه‌ره‌ب��ی و تێکهه‌ڵکێش به بیروباوه‌ڕی مه‌زهه‌بی بوو، که به هیچ شێوه‌یه‌ک باوه‌ڕیان به ئازادی و مافه‌کانی مرۆڤ نه‌بوو .به درێژایی ئهو مێژووه کێشه‌کان له‌گه‌ڵ هه‌ر گۆڕانێکی ده‌سه‌اڵت به‌بێ چاره‌سه‌ر ماونه‌ته‌وه .له گه‌ڵ ڕووخانی ڕژێمی به‌عسی فاشی ،ده‌سه‌اڵت کهوته ده‌ست ئۆپۆزیسیۆنه‌کانی دوێنێ ،که به‌شێکی زۆری��ان له ژێر ئااڵ و هه‌یمه‌نه و ه��اوک��اری ڕژێ��م��ی ئ��ێ��ران و ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی تر گ����ه‌وره‌ب����وون ،ه��ێ��زێ��ک ن���ه‌ب���وون ل���ه ن��اخ��ی ناڕه‌زایه‌تی و کێشه‌کانی خه‌ڵکی چه‌وساوه ل �ه دای���ک ب��ن ،به‌ڵکو ل �ه دهرهوه ه��ات��ن به ه���اوک���اری ئ �ه‌م��ری��ک��ا و ه��اوپ �هی��م��ان �ه‌ک��ان ده‌س �ه‌اڵت��ی ت��ازه‌ی��ان وه‌رگ���رت .ئ �ه‌م حیزبانه به‌هه‌مان فکر و ئایدۆلۆژیا و مه‌زهه‌بی ده‌سه‌اڵتی کۆن حکومه‌تی تازه‌یان به‌رده‌وام ک���رد ،ئ�ه‌گ�ه‌رچ��ی ب �ه ش��ێ��وه‌ی ڕووک�ه‌ش��ان�ه هه‌ڵبژاردنیش کرا له نێوان حیزب و هێزه‌کان، ب����ه‌اڵم ل���ه ن����اوه‌رۆک����دا دوورب�������وو ل���ه ه �ه‌ر هه‌ڵبژاردنێکی ئازاد و مه‌ده‌نی و سیکۆالر. ل���ه ب����ه‌رئ����ه‌وه‌ی ئ���هو ده‌س���ه‌اڵت���ه دووره له ده‌س �ه‌اڵت��ێ��ک��ی م���ه‌ده‌ن���ی و ش��اره‌س��ت��ان��ی و ده‌سه‌اڵتێکی ئازاد و شایه‌سته به مرۆڤه‌کان، بۆیه له ئه‌نجامدا خه‌ڵکی کوردستان و ئێراق ب �ه س���ه‌رج���ه‌م ن��ه‌ت��ه‌وه‌ک��ان و ئ��ای��ی��ن�ه‌ک��ان�هوه ڕووب����ه‌ڕووی ه�ه‌م��ان کێشه‌کانی ڕاب���ردوو، ب�ه‌ڵ��ک��و زۆرج����ار ک��ێ��ش�هی زی��ات��ری��ش��ی��ان بۆ خوڵقێندراوه له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌م هێز و حیزبانه‌ی که ئه‌مرۆ له ده‌سه‌اڵتدان و حکومه‌ت بهڕێوه ده‌ب �ه‌ن ،که ئه‌مرۆ پروپاگه‌نده‌ی پاراستنی مافه‌کانی مرۆڤ و دابینکردنی ئازادی و س��ه‌روه‌ری یاسا ده‌ک �ه‌ن .ئه‌وانه‌ی ده‌س�ه‌اڵت ب�ه‌ڕێ��وه ده‌ب��ه‌ن خۆشیان مافه‌کانی مرۆڤ پێشێل ده‌که‌ن و خه‌ڵکی ناڕازی ئازار ده‌ده‌ن و زیندانیان ده‌ک �ه‌ن له س�ه‌ر ج��ی��اوازی بیرو ڕای جیاوازی سیاسی و دژ به سیاسه‌ت و فه‌رهه‌نگ و ئایدۆلۆژیا و فکری خۆیان، هه‌ر ڕه‌خنه‌یه‌ک لهو ده‌س�ه‌اڵت و سیستهمه بگری وهکو ئهوه وایه چه‌قویان به گردندا ب���ک���هی���ت ه����ه‌ن����ده‌ی����ان پ���ێ���ن���اخ���ۆش���ه ،ل �ه ڕاگه‌یاندنه‌کانیشدا باسی ئازادی ڕاده‌ربڕین
وتار ده‌که‌ن ،چه‌سپاندنی یاسا ده‌که‌ن که‌چی هه‌ر خ��ۆش��ی��ان س����ه‌روه‌ری ی��اس��ا پێشێل ده‌ک���ه‌ن، چ��ون��ک�ه ده‌س����ه‌اڵت ن �ه ل �ه ئ��ێ��راق و ن �ه له کوردستان باوه‌ریان به ده‌سه‌اڵتێکی مه‌ده‌نی و دی��م��وک��رات ن��ی��ی �ه ،ه���ه‌ر ب��ۆی �ه ل��ه جیاتی چ��اره‌س�ه‌ری کێشه‌کان بکه‌ن و مافه‌کانی خه‌ڵکی سته‌م لێکراو دابین بکه‌ن و واڵت له ده‌ست گه‌نده‌ڵی و نابه‌رابه‌ری و نا ئازادی رزگار بکه‌ن به پێچه‌وانه‌وه وهکو هیچ ڕووی نه‌دابێت و هیچ کێشه‌یه‌ک له واڵتدا نه‌بێت ده‌یانه‌وێت به قسه‌ی بریقه‌دار و ڕووکه‌شانه ک��ات ب �ه‌ڕێ بکه‌ن و وه‌اڵم���ی ئ �هو خه‌ڵکه ن��اڕازی��ی�ه ن��اده‌ن �هوه ،ک�ه ل�ه س�ه‌رج�ه‌م ش��ار و شارۆچکه‌کانی ئێراق و کوردستان ده‌نگی ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی ب �ه ش��ێ��وازی ج���ۆراوج���ۆر ب �ه‌رز کردۆته‌وه .له جیاتی گوێگرتن له نوێنه‌رانی خ �ه‌ڵ��ک و ن��وێ��ن �ه‌ران��ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان و به دواداچ�����وون ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری کێشه‌کان به پێچه‌وانه‌وه پالنی درێژخایانی ڕێگری داده‌نێن و فشار بۆ خه‌ڵکی ناڕازی دێنن به شێوازی ج��ۆراوج��ۆر ه �ه‌ر له زیندانی ک��ردن و هه‌تا هه‌ڕه‌شه‌ی کوشتن .له شاره‌کانی ئێراقدا له خۆپیشاندانه‌کاندا به‌ده‌یان که‌س ک��وژراوه و ب�ه‌ده‌ی��ان ک�ه‌س ب��ری��ن��داره ،به چه‌ندین که‌س زیندانی ک��راوه له سه‌ر به‌شداری ک��ردن له خۆپیشاندان ،له کوردستان له ژێر سایه‌ی حکومه‌تی کوردیدا ،که بۆ زیاتر له بیست ساڵه پروپاگه‌نده‌ی دیموکراسی و ئ��ازادی ده‌ک������ه‌ن ،ئ���ه‌وه‌ت���ا ل���ه ڕۆژان������ی ی �ه‌ک �ه‌م��ی خۆپیشاندانه‌وه ( )2011-2-17هه‌تا ئه‌مرۆ به گوێره‌ی لێدوانی نه‌خۆشخانه‌کان ته‌نها له سلیمانی دا ( )130بریندار هه‌بووه و چه‌ندین شه‌هیدیش هه‌بووه هه‌تا ئێستا ژماره‌یان هه‌شت که‌سه ته‌نانه‌ت یه‌کێکیان منداڵه ،له‌سلیمانی له‌شه‌ودا خێمه‌ی خۆپیشانده‌ران ده‌سوتێندرێت و ڕادیۆ و ته‌له‌فیزیۆنی نالیا ( )N R Tله ناو سلیمانیدا ده‌سوتێندرێ و له ک�ه‌الر له ش �ه‌وه‌دا ڕادی��ۆی ده‌ن��گ ده‌سوتێندرێ و له هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید پۆلیس ده‌ک��وژرێ و به چه‌ندین هاواڵتی بریندار ده‌بن و له هه‌ولێر و س��ۆران و ده��ۆک باره‌گاکانی بزووتنه‌وه‌ی گ���ۆران ده‌س��وت��ێ��ن��درێ و ت��ااڵن��ده‌ک��رێ و له ئامێدی ته‌قه له په‌یامنێری سپێده ده‌کرێ له گ �ه‌ران �ه‌وه‌ی خ��ۆی و خێزانه‌ی له سه‌یرانی ن �ه‌ورۆزدا ،له ڕانیه به ته‌له‌فۆن هه‌ڕه‌شه له ئ�ه‌ن��دام��ێ��ک��ی ئ�ه‌ن��ج��وم�ه‌ن��ی خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ده‌ک��رێ و هێرش دهکرێته س�ه‌ر په‌یامنێرێ س��پ��ێ��ده و ک��ام��ێ��ره و پ��ێ��داوی��س��ت��ی��ی�ه‌ک��ان��ی رۆژن��ام�ه‌ن��ووس��ی ل��ێ��ده‌س��ن��درێ ،ل�ه ههڵهبجه ه��ێ��رش ده‌ک��رێ��ت�ه س �ه‌ر تیمی ته‌له‌فیزیۆنی ( ،)KNNل���ه ک���ۆی���ه خ���ه‌ڵ���ک ل �ه‌س �ه‌ر خۆپیشاندان زیندانی ده‌ک��رێ ،له هه‌ولێر و ئ��اک��رێ و س����ۆران و ده����ۆک ب�ه‌ب��ی��ان��وی
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
جۆراوجۆر رێگری له خۆپیشاندان ده‌کرێ ،ل ه هه‌ولێر به پێ به‌شێک که له‌ڕاگه‌یاندنه‌کاندا باڵوکراوه‌ته‌وه له زینداندا گه‌نجێک به‌هۆی ئازاردان و ئه‌شکه‌نجه‌دانه‌وه پێاڵوی که‌سێک ماچ ده‌کات که ئازاری ده‌دا ،له ڕاستی دا ئه‌م دیمه‌ن و ئه‌فکارانه ته‌نها له ده‌سه‌اڵته دیکتاتۆره‌کانی وهکو ڕژێمی به‌عسی فاشی دوێنێ و ڕژێمی ئێران و تورکیا و سووریای ئه‌مرۆ ده‌وشێته‌وه ،نه‌ک ده‌سه‌اڵتێکی هه‌تا ک�ه‌م��ێ��ک دی��م��وک��رات و م��ه‌ده‌ن��ی .به‌پێی سه‌رچاوه‌ی زۆرێک له ڕاگه‌یاندنه‌کان له‌م مانگه‌دا زۆرترین پێشێل کاری له به‌رامبه‌ر رۆژنامه‌نووسان ده‌کرێ و....هتد .به‌کورتی ده‌سه‌اڵتداران چ له ئێراق چ له کوردستاندا هه‌رچییان پێبکرێ ده‌یکه‌ن بۆ ئ �ه‌وه‌ی که ته‌نها یه‌ک هاواڵتیش نه‌یه‌ته سه‌ر جاده و س �ه‌ر ش�ه‌ق��ام ه���اوار نه‌کا ب��ۆ ئ���ازادی و بۆ یه‌کسانی و بۆ دابین کردنی مافه‌کانیان، چونکه گشت به‌رپرسه‌کانی حکومه‌ت باش ده‌زان�����ن ئ���ه‌گ���ه‌ر ئ�����ازادی و ی �ه‌ک��س��ان��ی و شه‌فافیه‌ت هه‌بێ له بودجه و دارایی وواڵتدا ئه‌وان به‌م شێوه‌یه‌ی سااڵنی ڕابردوو و ئێستا داهات و سه‌رمایه‌ی واڵت بۆخۆیان ناتوانن به ئاشکرا و نهێنی که‌ڵکه بکه‌ن بۆ خۆیانی گلده‌نه‌وه له ژێر ناونیشانی وه‌همی دا .هه‌ر بۆیه پێویسته له‌م قۆناغه‌دا به هه‌موالیه‌ک گه‌شه به فه‌لسه‌فه و بیروباوه‌ڕی ئینسانی بده‌ین ،ئینسان به پیرۆزتر بزانین له حیزب و ده‌سه‌اڵت و پله و پایه‌ی حیزبی و حکومی، به هه‌ماهه‌نگی ههموو الی �ه‌ک گه‌شه به ت��ی��ۆری ئ��ازادی��خ��وازی و یه‌کسانیخوازی بده‌ین ،هه‌ر بیروڕایه‌کی جیا با ئازادبێ له ده‌رب���ڕی���ن و گ���ه‌ش���ه‌دان ب���ه‌خ���ۆی .ئ �ه‌ل��ێ��رهوه کۆمه‌ڵگایه‌کی سیکۆالر و شاره‌ستانی و ئازاد دروست ده‌بێ ،نه‌ک به ڕێگری و چاو سوورکردنه‌وه له ده‌رنه‌بڕینی ڕاکان و فکر و ب��ۆ چ��ون �ه‌ک��ان .ده‌س���ه‌اڵت���داران ئ �ه‌م��ڕۆ ئ�ه‌م نه‌فه‌سه‌ی ئازادی قبوڵ بکه‌ن زۆر باشتره له داهاتویی ڕۆژانی تر ،چونکه ئه‌م کاته که بۆیان تێپه‌ڕی و گه‌شه‌ی ووشیاری زیاتر بوو ب��ۆ ب�ه دواداچ��ون��ی مافه‌کان ئ �هوا خه‌ڵک ته‌نها به چاکسازی و هه‌ندێ گۆرانکاری و ده‌رکردنی هه‌ندێ یاسا واز ناهێنێت ،به‌ڵکو داوای گ��ۆڕی��ن��ی س �ه‌رت��اپ��ای��ی سیسته‌م و ده‌سه‌اڵت ده‌کات که به‌الیه‌وه گرنگ نابێت ه�ه‌ر باجێکیشی بۆ ب��دات ،نموونه‌ش وهکو ئه‌بینین له میسر و تونس ته‌واوی ده‌سه‌اڵتیان گ��ۆڕی و ئێستاش له ملمالنێی ت��ردان بۆ ئه‌وه‌ی وواڵته‌که‌یان به‌ره‌و وواڵتێکی مه‌ده‌نی و ئازادتر بچێت ،له لیبیا و یه‌مه‌ن و به‌حرین سووریا و تورکیا ،خه‌ڵک سه‌رتاپا هاتۆته م �هی��دان ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ئ��اڵ��وگ��ۆر ب �ه ده‌س���ه‌اڵت ب��ک��رێ و کۆمه‌ڵگا ئ��اراس��ت�ه ب��ک�ه‌ن ب �ه‌ره‌و
31 کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ئ��ازاد و مه‌ده‌نی و باشتر، هیچ هه‌ڕه‌شه و فشار هه‌ندێ جار به‌ڵێن و پ �هی��م��ان��ێ��ک��ی ده‌س������ه‌اڵت ه �ه‌ن��گ��اوه‌ک��ان��ی��ان ڕان��اگ��رێ .هه‌ر بۆیه پێویسته ده‌س �ه‌اڵت له کوردستان و ئێراق به زووترین کات وه‌اڵمی داواک��اری و خواسته‌کانی خۆپیشانده‌ران و خه‌ڵکی کوردستان ب��دات �هوه .به هه‌نگاوی کرداری ده‌ست پێبکات یه‌که‌به یه‌که‌یان .له هه‌مانکاتدا زۆربه جددی و کارایی ئه‌منێت و ئاسائیشی خۆپیشانده‌ران بپارێزێت و دوور ک�ه‌وێ��ت�هوه ل�ه ه �ه‌ر هه‌نگاوێکی چ��اوس��وور کردنه‌وه و فشار هێنان بۆ هاواڵتیان له سه‌ر ئ �ه‌وه‌ی که ب�ه‌ش��داری خۆپیشاندان ده‌ک �ه‌ن، ئه‌وانه‌ی که زیندانی کراون له سه‌ر به‌شداری کردن له خۆپیشاندان فه‌وری ئازادییان بکات و فه‌وری ده‌ست بکات به دادگایی کردنی ئاشکرای ئ �هو ت��اوان��ب��اران�هی که خه‌ڵکیان کوشتووه ،هێزی چه‌کدار به هه‌ر ناونیشانێک ک���ه ل���ه ن���او ی���اخ���ود چ�������وارده‌وری ش���ار و ش��ارۆچ��ک��ه‌ک��ان ک���ۆک���راوه‌ت���هوه پێویسته الببردرێن و بگه‌ڕێندرێنه‌وه شوێنی خۆیان و ئه‌لێره‌وه ب��ارودۆخ ئاسایی دهبێتهوه وخه‌ڵک ش�ه‌ق��ام�ه‌ک��ان چ��ۆل ده‌ک���ات و چ��اوه‌ڕوان��ی هه‌نگاوه‌کانی تری ده‌سه‌اڵت ده‌کات .هه‌م له ک��وردس��ت��ان ه �ه‌م ل�ه ئ��ێ��راق��دا م��رۆڤ�ه‌ک��ان بۆ ئه‌وه‌ی به‌خته‌وه‌ر بژین و دوور له هه‌ر ملمالنێ یه‌کی کوشنده و نائینسانی که مرۆڤه‌کان ب�ه ن���اره‌وا بکرێنه ق��ورب��ان��ی ،پێویستیان به به‌هیزبوونی ڕه‌وت���ی ئینساندۆستی ههیه، ره‌وتی ئازادیخوازی و دادپه‌روه‌ری ههیه ،چ کورد ،چ عه‌ره‌ب ،چ تورک ،چ ئیسالمی، چ مه‌سیحی ،چ ب��ێ دی��ن��ی چ ب �ه دینی هه‌موویان هه‌ر ئینسانن ،ئه‌گه‌ر ئینسان نه‌بێت ئهمانه چ نرخێکیان ه �هی �ه؟؟ ئ�ه‌ت��وان��ن له واڵتێکدابژین که ئینسانیان له‌ال به‌نرخترین شت بێ ،هه‌روه‌کو کارل مارکس گووتویه‌تی (گهورهترین و به‌نرخترین سه‌رمایه مرۆڤه) .با ههموو ئ�ه‌وان�هی که ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت کۆمه‌ڵگا ڕزگاربێت له‌ده‌ست نابه‌رابه‌ری و به‌ربه‌رێت و گه‌نده‌ڵی و فه‌سادی و نائازادی یه‌کگرتوانه‌تر بێنه‌مه‌یدان بۆ ئه‌وه‌ی ته‌نها مرۆڤه‌کانیان له‌ال گرنگ و به نرخ بێت ،ئه‌مه‌ش له پێناوی گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رامه‌ت و به‌هاکانی مرۆڤه‌کان ه�ه‌روه‌ه��ا له پێناوی باشتر بوونی ئاینده‌ی ئینسانه‌کان و چه‌سپاندنی ئازادی و عه‌داڵه‌ت و س���ه‌روه‌ری یاسایه ب��ۆ ئینسانه‌کان پێش هاواڵتیان پێویسته به‌رپرسه‌کانی حیزب و حکومه‌ت له خۆیانه‌وه ده‌ست پێ بکه‌ن ده‌نا ق��س �ه ک����ردن ل��ه ه���ه‌ر ب �ه‌ڵ��ێ��ن و ب��ڕی��ارێ��ک ق���س���هی���ه‌ک���ی ه��ی��چ �ه ب����ۆ چ���اک���س���ازی و گۆڕانکاری باشتر له واڵتدا. Abdulrehman_resul@yahoo.com
~|
32
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ژنان
ئهو ژنه‌ی له‌ژێر سێبه‌ری پیاودا بێت، له‌ژن بوون دوور ده‌که‌وێته‌وه
کاتێ ک�ه ئ���ازادی ژن ،روو ل�ه گۆڕه‌پانی سیاسی ده‌کات ،پێویسته بزانین که رووبه‌رووی شه‌ڕێکی م�ه‌زن دهبێتهوه .به بێ ئ �ه‌وه‌ی که له‌گۆڕه‌پانی سیاسیدا ،سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێت ،هیچ سه‌رکه‌وتنێکی ت��ر هه‌میشه‌یی نابێت .واتای سه‌رکه‌وتنی گۆڕه‌پانی سیاسی، ل �هوات��ای ده‌وڵ���ه‌ت ب��وون��ی ژن��دا نییه ،به‌ڵکۆ دێته واتای تێکۆشان به‌رامبه‌ر پێکهاته‌کانی ده‌وڵه‌ت و پله‌داری .خوڵقاندنی پێکهاته‌کانی س��ی��اس��ی ک���ه ل���ه‌ب���ن���ه‌ڕه‌ت���دا ده‌وڵ������ه‌ت نییه، ئامانجی دیموکراتی وئ���ازادی ره‌گ���ه‌زی و کۆمه‌ڵگایه‌کی ژینگه‌یه .پله‌داری"چینایه‌تی" وده‌وڵه‌تگه‌رایی هیچکاتێک له‌گه‌ڵ سروشتی ژندا ،ناگونجێن ،بۆیه له‌پێکهاته‌ی سیاسی، دژ به‌هیرارشی وده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵ�ه‌ت��دا ،پێویسته بزووتنه‌وه‌ی ئازادی ژن ،خاوهن رۆڵی پێشه‌نگ بێت .ته‌نیا به‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی کۆیالیه‌تی له‌گۆڕه‌پانی سیاسیدا سه‌رکه‌وتنی مسۆگه‌ر ده‌ب��ێ��ت .تێکۆشانی ئ�ه‌م گۆڕهپانه پێویستی به‌خه‌بات و پێشخستنی ژنی دیموکرات ههیه. ل��ه‌م ب����وارهوه ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای م��ه‌ده‌ن��ی ،مافی م���رۆڤ ب �ه‌رێ��وه‌ب �ه‌ری ه�ه‌رێ��م��ی ،گ��ۆڕه‌پ��ان��ی به‌رێکخستنکردن و پێشخستنی تێکۆشانی دیموکراتیه .وهکو ئه‌وه‌ی که له‌سۆسیالیزمی بونیادنراویشدا هه‌بوو ،رێگایه‌ک که ده‌چێته ئ���ازادی ویه‌کسانی ژن ،ل�ه تێکۆشانێکی دیموکراتی به‌رفراوان و سه‌رکه‌وتوو تێده‌په‌ڕێت. ئه‌گه‌ر بزووتنه‌وه‌ی ژن نه‌گات به‌دیموکراسی، ن��ات��وان��ێ��ت ب��گ��ات ب���ه‌ئ���ازادی و یه‌کسانیش. نزیکایه‌تی راس��ت له‌گه‌ڵ ئهو کلتوره‌ی که چاره‌سه‌ریکی ئازادیخوازی به‌واتا پێشناکه‌وێت. ناسنامه‌ی گشتی به‌تێگه‌شتن وتێپه‌ڕاندنی سیسته‌می په‌یوه‌ندی نێوان ژن وپیاو پێکدێت. ده‌بێت بزانرێت به‌رێگای دان به‌شو ویاخود پۆرنۆ"سێکسی ک��راوه" وه‌ک��و پێشکه‌وتنێکی
“ژینگه‌پارێز"ئه‌کۆلۆژی" ئهو زانستهیه که‌ته‌نیا به‌هه‌ستیاری ژنهوه ده‌توانێت خۆی بگهێنێته کۆمه‌ڵگا. ژن به‌واتایه‌کی تر ناسنامه‌ی ژینگه‌یه
“
عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن
س����ه‌رده‌م ش��رۆڤ �ه‌ک��ردن هیچ ک �ه‌س ناتوانێت هه‌نگاوێکیش ب �ه‌روو پێش بنێت .به‌ئه‌ندازه‌ی ق��واڵی کۆیالیه‌تی ئ�ه‌م گۆڕهپانه ،پێویسته ده‌رک به‌قواڵیی ئازادیش بکرێت و بکرێته ئیراده .ده‌بێت بزانرێت ئه‌وانه‌ی له‌ئازادی ژن وله‌ئازادی خودا نه‌یانتوانیوو‌ه ههنگاو به‌رووپێش بنێن ،ناتوانن له‌هیچ گۆڕه‌پانێکی سیاسی و ئ��ازادی��دا ،خ��اوه‌ن رۆڵێکی پێشکه‌وتوو بن. هیچ هه‌وڵدانێکی ئ����ازادی ک �ه نه‌یتوانێت ناسنامه‌یه‌کی ئازادی راستهقینه به‌دی بهێنێت. ئه‌مه‌ش پێویسته وه‌ک نۆڕم سه‌ره‌کی"پێوانی س�ه‌ره‌ک��ی" ئ��ازادی ببینرێت .تا ئ�هو کاته‌ی په‌یوه‌ندی موڵکایه‌تی وده‌سه‌اڵتداری له‌سه‌ر ژن هه‌ڵنه‌وه‌شێندرێته‌وه ،په‌یوه‌ندی ئازاد له‌نێوان ژن و پیاودا پێشناکه‌وێت. له‌ناو ژنانی کۆمه‌ڵگای ک��ورده‌واری��دا ،ئهو شوێنه‌وارانه‌ی که له‌سه‌رده‌می نیۆلۆتیکه‌وه م���اون���ه‌ت���هوه ،ه �ه‌ت��ا ئێستاش ب �ه‌ک��اری��گ �ه‌رن. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ژن ههموو ئازاره‌کانی قۆناخی شارستانی چه‌شتووه ،به‌اڵم خاوهن ئیراده‌یه‌کی به‌هێزه .ئاشکرای‌ه که دووچاری خیانه‌تی سه‌رده‌م بووه‌ته‌وه .ههرچهنده نه‌یتوانیبێت به‌ئاسانی خۆی له‌چه‌مکی سه‌رده‌ستی پیاو رزگاریش بکات،
به‌اڵم پێداگری له‌سه‌ر ئازادی خاوهن گرنکێکی ده‌ستڵبه‌رنه‌دراوه .له‌ئازادکردنی جیهانی ژندا، به‌یه‌کبوونی ژیری ئانالیتیک وسۆزدارییه‌وه دهبێته یه‌کێک له‌گه‌ره‌نتییه‌کانی سه‌رکه‌وتنی تێکۆشان .ده‌ب��ێ��ت ژن بتوانێت میتۆلۆژیا، فه‌لسه‌فه ،ئاین و زانست ،جارێکی تر له‌به‌رچاو بگرێت وبه‌ژیری ژنی ئازاده‌و‌ه شرۆڤه وکرداریی بکات .به‌ژیری ژن�هوه ،نزیکبوونی له‌تیۆری وک���ردار ب��ه‌ره‌و جیهانێکی یه‌کسان وئ���ازاد و ئاشتیخواز وسروشتی وهه‌روه‌ها به‌ره‌و ژیانێکی جوانمان ده‌بات .ژن ،چین و نه‌ته‌وه‌و ڕه‌گه‌زی ژێرده‌ستی یه‌که‌م وبه‌ڕیشه‌ین ،کۆنپارێزی وکۆیله‌تیه .بۆیه پێش هه‌ر شتێک ،پێویسته ب��اس له‌ئایدیۆلۆژیای رزگ��اری ژن بکرێت. ئێمه به‌دوای ئافراندنی ئه‌م ئایدئۆلۆژیایه‌داین. مرۆڤ ناتوانێت به‌ته‌نیا به‌یه‌ک دوو ڕووداو و یه‌ک دوو چاالکی وچه‌ند شرۆڤه‌یه‌که‌وه، له‌ژێر ئه‌م کاره‌دا ده‌رچێت .ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کی ه �ه‌م �ه‌الی �ه‌ن �ه ،پێشکه‌وتنی ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ای رزگاری ژن پێکنێت ،ناتوانرێت هیچ شتێک له‌خۆهه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن رزگار ببێت .پێویستیه‌کی جددی به ئایدئۆلۆژیای رزگاری ژن ههیه. ئایدئۆلۆژیای ژن ،پێش هه‌ر شتێک بێ خاک پێکنایه‌ت .کرانه‌وه‌ی خاک ،بۆ کشتوکاڵ وبه‌رهه‌مهێنان له‌نزیکه‌و‌ه به‌هونه‌ری ژن �هوه، په‌یوه‌ندیداره .که‌وات‌ه پره‌نسیپی ئایدئۆلۆژیای ژن ،ل�ه‌س�ه‌ر ئ �هو خاکه‌ی‌ه ک�ه ل��ێ له‌دایک ب��ووه‌و ده‌ژی���ت .وات��ا واڵتپارێزییه .پره‌نسیپی دووه‌م؛ ئه‌گه‌ر ژن له‌ژیاندا جێگای هه‌بێت، پێویسته بتوانێت به‌ئیراده‌ی ئ��ازاد و رامانی ئ��ازاده‌و‌ه به‌شداری له‌ژیان بکات .ئه‌گه‌ر ئه‌م ئایدئۆلۆژیای‌ه پێک بێت ،گوزارشتی ههره به‌رچاوی ئهوهیه که ژن به‌ویستی خۆیی و به‌بڕیاری خۆی بژی .پێویسته رێز له‌ئیراده‌ی ژن بگیردرێت .پره‌نسیپێکی س �ه‌ره‌ک��ی ئه‌م ئایدئۆلۆژیای‌ه ئه‌مه‌یه .پره‌نسیپ سێیه‌مین؛ بۆ پێکهێنانی ئهمانه ،بۆ ژیانێکی ئازادی پێویستی به‌رێکخستن ه �هی �ه .م��رۆڤ��ی بێ رێکخستن ،وه‌ک نه‌بووه‌و هه‌بوونی دیار نییه. رێکخستنی یه‌که‌م ،به‌ژنه‌و‌ه ده‌ستی پێکردووه، هێزێک که له‌هه‌رکه‌سێک زیاتر رێکخستن بوون بکاته ئامانجی خۆی ژنه .لهوانهیه پیاو بێ رێکخستن بێت ،یاخود رێکخستنه‌کانی
پیاو زۆرب��ن ،به‌اڵم پێویسته ژن ،رێکخستنی تایبه‌تی خۆی ههمهالیهنه بکات .پێویست ه خۆی له‌هه‌موو بواره‌کانی کۆمه‌اڵیه‌تیدا په‌ره پێبدات .له‌گه‌ڵ به‌رێکخستن ب��وون ،پێویسته ژن ه�ه‌م��وو ژی��ان��ی خ��ۆی وه‌ک���و گۆڕه‌پانی تێکۆشان ببینێت .له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی ناسنامه‌ی ژن ،به‌هۆکاری بێتێکۆشانییه‌وه ،خراوه‌ت‌ه ناو چواردیواره‌وه .کاری سه‌ره‌کی ژن بووهته هه‌ویر شێالن .وات��ا ب�ه‌ک��اره الوه‌کییه‌کان س��ن��ووردار کراوه .بۆیه پێویسته له‌بواره‌کانی ئایدئۆلۆژی، سیاسی ،رێکخستن ،که‌لتووری خۆی به‌هێز بکات و ببێته تێکۆشه‌رێکی ب�ه‌ت�ه‌واوه‌ت��ی. پێویسته تا م��ردن خۆی نه‌کات‌ه مه‌حکومی منداڵ به‌خێوکردن ،پێویسته بڵێت ،ده‌مه‌وێت ببم ب �ه ،رێکخستنکارێکی ب��اش و ههموو کاروباره‌کانم تێکۆشانه. به‌بۆچوونی ئێمه ژیان له‌گه‌ڵ ژن ،په‌یوه‌ندی به‌ئیستاتێک وج��وان��ی ه�هی�ه .ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی پ �هی��وه‌ن��دی به‌ئاستی خ��راپ��ی ژی��ان��ی ئێستا ههیه وپ�هی��وه‌ن��دی له‌گه‌ڵ داگ��ی��رک�ه‌ری زۆر به‌کاریگه‌ره .بۆیه ئ�هو ژن �هی که ده‌یه‌وێت ب��ژی ،پێویسته به‌دڵنیاییه‌وه ،هونه‌ر ،کلتور وئه‌ستاتیک پشتگوێ نه‌خات .له‌جه‌سته‌ی ژن بگره تاجوانی هزر له‌فیزیک تاجوانی هزر، له‌وتاربێژی تا رۆشنایی گیانی ژن ،پێویسته گرێدراوی تیۆری ،پره‌نسیپی ئیستاتیک بێت. ئه‌گه‌ر ئێمه ژیانێکی به‌م رهنگه به‌بنه‌ما بگرین، ده‌توانین چه‌کی ههره مه‌زنی رزگاری به‌ده‌ست بخه‌ین. ژن ،ژنه ،نابێته نیو ژن یا خود نیو پیاو ،به‌اڵم لێره‌دا پێویسته نهبێته سێبه‌ری پیاو وڕه‌نگی پیاویش ن���ه‌دات .ژن خ��ۆی راستییه‌که ،ژن خ��ۆی وات���ای ژی��ان�ه .خ���اوه‌ن تایبه‌تمه‌ندییه، ئهو ژن�هی له‌ژێر سێبه‌ری پیاودا بێت ،له‌ژن بوون دوور ده‌که‌وێته‌وه .ژن به‌ڕه‌نج وتێکۆشانی خۆی ،خۆی ده‌ئافرێنێت .ئێمه‌ش ده‌توانین بڵێن سه‌د ده‌رسه‌د ژن ،له‌سێبه‌ری پیاو نائافرێنرێت، به‌اڵم ئه‌وه‌ی بیه‌وێت وهکو پیاو بێت ،نابێته ژن، هیچ نرخێکیشی نامێنێت. له‌سه‌ده‌ی بیست و یه‌که‌مدا ،رۆژه‌ڤی سه‌ره‌کی مرۆڤایه‌تی له‌الیه‌ن ده‌زگا ،نوێ سیاسییه‌کانه‌وه ده‌س��ت��ن��ی��ش��ان��ده‌ک��رێ��ت .بێگۆمان ئ���ه‌وه‌ی ئه‌م په‌یوه‌ندیی و ناکۆکییان‌ه ده‌ستنیشانده‌کات، ئاستی پێشکه‌وتنی ته‌کنیکی وزانستیه. له‌سه‌ر ئ�ه‌م بنه‌ما راسته‌قینه‌ی‌ه هه‌وڵده‌درێت که ره‌وش له‌نوێیه‌و‌ه هه‌ڵبسه‌نگێندرێته‌وه .ئهو گفتوگۆیانه‌ی که بهڕێوه ده‌چ��ن ،سه‌رتاپای ههموو بابه‌تێک ده‌گرێت‌ه ناوخۆی .له‌رۆژی ئه‌مڕۆماندا ته‌نیا ن��اوی کێشه‌که‌ی لێنراوه، ب���ه‌اڵم ن��اوه‌ڕۆک��ه‌ک��هی ده‌ستنیشاننه‌کراوه. به‌رنامه‌که‌ی ،ستراتیژی ،شێوازی رێکخستن وش��ێ��وازی چاالکییه‌که‌ی به‌گشتی نه‌بووته رۆژه‌ڤ .مێژووی مرۆڤایه‌تی که‌له‌سه‌ربنه‌مای
“ تا ئهو کاته‌ی په‌یوه‌ندی موڵکایه‌تی وده‌سه‌اڵتداری له‌سه‌ر ژن هه‌ڵنه‌وه‌شێندرێته‌وه، په‌یوه‌ندی ئازاد له‌نێوان ژن و پیاودا پێشناکه‌وێت
“
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ک��ۆی�لای�ه‌ت��ی ره‌گ����ه‌زی ژن وه‌ک���و م��ێ��ژووی زۆرداری وش��ه‌ڕو درۆ ده‌ستی به‌شارستانی کۆمه‌ڵگای چینایه‌تی کردبێت ،به‌تێکۆشانی ئ��ازادی ژن و سه‌رکه‌وتنی ئه‌م تێکۆشانه‌وه، مێژوویه‌کی نوێی ئازادی وئاشتی و یه‌کسان و راس��ت��ی ببێته خوڵقاندن ون��ووس��ی��ن .دی��اره له‌ئاسۆی شارستانی نوێدا ،ئازادی ژن خاوهن رۆڵێکی دیارکه‌ر ده‌بێت وسه‌رده‌می ژنی ئازاد، ده‌توانێت له‌ئاستێکی به‌رزدا ژیان بکرێت. ی�ه‌ک��ێ��ک ل �ه‌ئ �ه‌رک �ه س �ه‌ره‌ک��ی��ی �ه‌ک��ان ئ �ه‌وه‌ی �ه که یۆتۆپیاکانی ئ���ازادی ویه‌کسانی ببنه پێکهاته‌ی کۆمه‌ڵگایه‌کی بونیانراو .ئه‌وه‌ی پێویسته نرخی زانستی ئ�ه‌م رێگای‌ه وهێزی ئیراده‌ی ئازادییه .لێره‌دا ئێمه باس له‌قۆناخێک ده‌که‌ین که ئه‌شقی راستهقینه خۆی نزیکی ژیانی ئازاد ده‌کات .دروشمه‌که‌مان ئه‌مه‌یه. حقیقه‌ت ،ئه‌شق‌ه وئه‌شقیش ژیانێکی ئازاده. سیسته‌م ئهو چانسه‌ی"ده‌رفه‌ته‌ی"ئیدی له‌ده‌ست چ���ووه ک �ه ب �ه‌ری��ف��ۆرم س��ه‌رڕاس��ت بکرێته‌وه. ئ �ه‌وه‌ی پێویسته شۆڕشی ژن�ه که له‌هه‌موو گۆڕه‌پانه‌کانی کۆمه‌اڵیه‌تیدا بهڕێوه ببردرێت، چونکه کۆیالیه‌تی ژن ،کۆیالیه‌تییه‌کی ه �هره قووڵه ،پێویسته شۆڕشی ژنیش ببێته شۆڕشێکی ئ��ازادوی �ه‌ک��س��ان��ی ه���هره ق��ووڵ. شۆڕشی ژن هه‌م له‌بواری تیۆری ،هه‌میش له‌بواری چاالکیدا ،به‌ره‌و پێشچوونێکی پێویست ده‌کات .پێش هه‌رشتێک دژ به ئایدئۆلۆژیای ره‌گه‌زپه‌ره‌ست ،پێویستی به‌شه‌ڕێکی به‌رده‌وام ههیه .دژ به ئه‌قڵیه‌تی ده‌ستدرێژی که‌بیست وچ���وار کاتژمێر‌ه ب�ه‌رێ��وه ده‌چ��ێ��ت ،پێویستی به‌قووڵکردنه‌وه‌ی تێکۆشانی ئه‌خالقی وسیاسی ههیه .پێویسته منداڵ هێنان له‌الیه‌ن ژن�هوه، ب�ه‌ئ��ام��ان��ج��ی س �ه‌رده‌س��ت��ی وداگ��ی��رک �ه‌ری��ی �هوه
33 مه‌حکوم و ورد بکرێته‌وه .پێویسته ئیراده‌ی منداڵ هێنان به‌ته‌واوه‌تی له‌ده‌ستی ژندا بێت. پێویسته له‌ئایدئۆلۆژیای خانه‌دانیته‌ی وخێزاندا شۆڕش بکرێت .له‌هه‌موویان گرنگتریش ئهوهیه که فه‌لسه‌فه‌ی ژیانی له‌گه‌ڵ ژن به‌بنه‌ما وه‌ربگیردرێت وئ �ه‌م بێ فه‌لسه‌فه‌بوونه‌ی ژن تێپه‌ڕ بکرێت .پێویسته که‌هێزی ژیانی له‌گه‌ڵ ژن ،گرێدراو به‌چه‌مکی خاوه‌نداری له‌منداڵ وتێرکردنی سێکسی زیاتر له‌چوارچێوه‌یه‌کی ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی ،ه��اوڕێ��ت��ی ،دۆس��ت��ای �ه‌ت��ی، پێکهێنانی ج��وان��ی ،س�����ۆزداری ،ئاشتی و هاوبه‌شی کردنی ئ��ازادی ویه‌کسانی ژیان، زانیاری راست کۆمه‌اڵیه‌تی پێویست ده‌کات. ئه‌شقی راستهقینه ته‌نیا له‌هاوسه‌نگی هێزی راستی کۆمه‌ڵگادا ،ده‌بینرێت .ئهو که‌سانه‌ی که له‌ناو په‌یوه‌ندی کۆیالیه‌تی وده‌ستدرێژی و ده‌س�ه‌اڵت��ی داب��ن ،ئه‌شق ل �ه‌الی ئ �ه‌وان پێش ناکه‌وێت .ئیفالسکردنی خێزان و ئه‌زموونه‌کانی دۆڕاو سه‌لمێنه‌ری ئه‌م راستیانه‌یه .کاتێک ک �ه ژن��ی��ش ب �ه‌الی �ه‌ن��ی ک �ه‌م �هوه ب �ه‌ئ �ه‌ن��دازه‌ی پ��ی��او ببێته ه��ێ��زی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا ئ���هو ک��ات�ه، خۆشه‌ویستی وج��وان��ی ل �ه‌ن��او ئاشتی وبێ ده‌سه‌اڵتیدا به‌شێوه‌یه‌کی ئازادویه‌کسان ئاوا ده‌کرێت .ل �ه‌ڕۆژی ئه‌مڕۆماندا به‌ڕێوه‌بردنی ش���ۆڕش���ی ژن ل����ه‌س����ه‌ده‌ی ب��ی��س��ت وی��ه‌ک��ه‌م مه‌رجێکی سه‌ره‌کییه .دروشمی یان ژیان یان به‌ربه‌ریت"وه‌حشییه‌ت" ئه‌م شۆڕشه ده‌سه‌پێنێت. چ��اره‌س�ه‌ری مۆدێرنیته‌ی دیموکراتی ،پرس وشۆڕشی ژندا به‌بانگێش‌ه وچاالکه .نه‌ته‌وه‌ی مۆدێرینیته‌ی دیموکراتی ،پرۆژه‌کانی وا نیین به‌بێ ژن بتوانێت سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ستبخات، بهپێچهوانهوه ده‌توانرێت ،به‌هاوبه‌شی له‌گه‌ڵ ژندا سه‌ربکه‌وێت .ژن له‌دامه‌زراندنی یه‌که‌مین کۆمه‌ڵگای ئابووریدا ،پێشه‌نگ بووه ،ئێستاش ده‌توانێت له‌سه‌ر ،له‌نوێ دامه‌زراندنه‌وه‌ی ئه‌م کۆمه‌ڵگایه‌دا ،ببێته خاوهن رۆڵێکی به‌کاریگه‌ر ل���ه‌ب���واری ئ���اب���ووری ،چ��االک��ی و پیشه‌یی وکۆمه‌اڵیه‌تیدا .ژینگه‌پارێز"ئه‌کۆلۆژی" ئهو زانستهیه که‌ته‌نیا به‌هه‌ستیاری ژنهوه ده‌توانێت خۆی بگهێنێته کۆمه‌ڵگا .ژن به‌واتایه‌کی ت��ر ن��اس��ن��ام�هی ژی��ن��گ�هی�ه .ل �ه‌دام �ه‌زران��دن��ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیدا ،پێویسته به‌زیهنییه‌ت و ئیراده‌ی ئ��ازادی ژن ده‌ک��ات .مۆدێرنیته‌ی دیموکراتی له‌بنه‌مای خۆیدا ،شۆڕشی ژن وس���ه‌رده‌م���ی شارستانییه‌ته .ب��ۆ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان وباوه‌ڕیی‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ،ده‌ستپێکی زاین، کاتێک ب��اس ل��ه‌ئ��ازادی ژن ده‌ک��رێ��ت ،ئهو هه‌نگاوانه‌ی ل�ه‌الی�ه‌ن ئێمهوه ه‌ستیپێکردوون له‌واتای ژیانی ئازاددا ببێته ده‌ستپێکردنێک، نه‌ته‌نیا بۆ کوردستان ،به‌ڵکو له‌ژیانی ئازادی، ههموو ژنی جیهاندا ،ببێته خاوهن جێگایه‌ک، کاتێک که به‌ووردبینییه‌و‌ه چاوی لێبکرێت، ده‌بینین شهڕه ههره دژواره‌کانی نه‌ته‌وه‌ییÛ،
~|
34
“ ژن ،چین و نه‌ته‌وه‌و ڕه‌گه‌زی ژێرده‌ستی یه‌که‌م وبه‌ڕیشه‌ین، کۆنپارێزی وکۆیله‌تیه. بۆیه پێش هه‌ر شتێک ،پێویسته باس له‌ئایدیۆلۆژیای رزگاری ژن بکرێت .ئێمه به‌دوای ئافراندنی ئه‌م ئایدئۆلۆژیایه‌داین
“
چینی و کۆمه‌اڵیه‌تیدا له‌راستینه‌ی ڕه‌گه‌زیدا پ��ێ��ش��ک �هوت��ووه .وش����هی ره‌گ����ه‌ز وه‌ک����و تابۆ سه‌یر ده‌ک��رێ��ت ،گۆڕه‌پانێکه ،چه‌وسانه‌وه‌ی ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی ه����هره زی���ادی���ش خ���ۆی تێدا ده‌شارێته‌وه‌و به‌ئه‌خالقێکی ساخت‌ه و دروستکراو داده‌نرێت وژنیش لهو گۆڕه‌پانه‌دا ده‌دۆڕێت. به‌دڵنیایه‌و‌ه پێچه‌وانه‌کردنی ئه‌م مێژووه ،له‌گه‌ڵ خ��ۆی��ی��دا ئه‌نجامێکی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی باشی لێده‌رده‌که‌وێت .به‌ئازادییه‌وه ،له‌دایکبوونی ژن له‌هه‌موو ده‌زگاکانی کۆمه‌ڵگادا ،ئازادبوونێکی گشتی ،رووناکی ودادوه‌ری ،وهکو ناچارییه‌ک ده‌یسه‌پێنێت .بهو ڕه‌نگ‌ه ژن بتوانێت هه‌رکه‌سێک تێبگه‌ێنێت که‌ئاشتی له‌شه‌ڕ به‌نرختر‌ه وپێویسته به‌رز رابگیردرێت .سه‌رکه‌وتنی ژن ،به‌واتای س�ه‌رک�هوت��ن��ی ت��اک وک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا دێ���ت .ئه‌م چوارچێوه کورت‌ه به‌ئاشکرا نیشانیده‌دات که دیموکراتیزه‌بووین له‌گۆڕه‌پانی ماف وئازادی ژندا ،چهنده مێژووییه .به‌واتایه‌کی تر سه‌ده‌ی بیست ویه‌که‌م دهبێته سه‌رده‌می ژنێک که‌ئازاد ده‌بێت ،هۆشیار ده‌بێت و به‌هێز ده‌بێت .ئه‌مه دیارده‌یه‌ک‌ه له‌رزگاری چینایه‌تی و نه‌ته‌وه‌یی گرنگتره .س�ه‌رده‌م��ی شارستانی دیموکراتی ببێته سه‌رده‌مێک که ژن له‌هه‌رکاتێک زیاتر بڵند ببێت و قازانج بکات. ب��ه‌ب��اوه‌ڕی ئێمه له‌ئه‌نجامی تێکۆشانێکی بێوچاندا ،به‌دڵنیایه‌و‌ه رۆژێک بگه‌ینه ،ژنێکی به‌هێز که پیاوی کۆنه‌پارێزو زۆردار بهێنێته رێگای راست.
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
ژنان/وتار
له‌نێو لوتکه‌چیاکانى قه‌ندیل کۆمارێک ههیه به‌ناوى گهریال...
که‌ریم سمکۆ ـ چۆمان
به‌یانى یه‌که‌م رۆژی ساڵى ن��ووى ک��وردى ب��وو ،ئه‌مه دووه‌م ساڵم بوو که گه‌شتم بۆ ئهو ناوچه دڵڕفێنه ده‌ک��رد ،په‌یتا په‌یتا.. ه��اواڵت��ی��ان ل�ه ه�ه‌م��وو چین و توێژێکه‌وه رووی��ان له‌م فیرده‌وسه ده‌ک��رد .فیرده‌وسێک ش��ی��ن ش��ی��ن وه‌ک ئ��اس��م��ان ،س���ه‌وز س��ه‌وز وه‌ک نه‌وبه‌هار ،به‌رز به‌رز وه‌ک هه‌ڵگۆرد و زاگ���رۆس و ئ����ه‌رارات ،به‌گڕوتین وه‌ک ئاورى نه‌ورۆز ،پۆاڵئاسا خۆڕاگر ،قه‌شه‌نگ هاوشێوه‌ى ب��ووک ،پیرۆز هاوته‌ریب دگه‌ل دیرۆک. نازانم ...ئێستاش له سیحرى ئه‌م ته‌لیسمه نه‌گه‌یشتم ئایا بۆچى ه��اواڵت��ی��ان ئ�ه‌وه‌ن��ده ت��ام �ه‌زرۆى ئ �هو شوێنه‌ن؟ م��ن ب��ڕوام واب��وو که ئه‌مساڵ له‌گه‌ڵ بارودۆخى ناهه‌موارى هه‌ندێک له ناوچه‌کانى کوردستان ئهوهنده هاواڵتیان وه‌ک��و پارساڵ روو لهو ناوچه‌یه نه‌که‌ن ،لێ ئه‌وه‌ى من بیرم لێده‌کرده‌وه نه‌ک پێچهوانه ب��وو ،به‌ڵکو به‌قه‌د چ��وار هێنده‌ى پ��ارس��اڵ هاواڵتیان رووی��ان ل �ه‌وێ کردبوو، ل��ێ��ره‌دا ئ �هو پ��رس��ی��اره‌ب��وو ک�ه منى گ��ی��رۆده ک���ردب���وو ،دڵ��ن��ی��اب��وون ل �ه م��س��ۆگ�ه‌رک��ردن��ى ئه‌منیه‌تى خودى هاواڵتیان خۆیان بوو. هێدى ..هێدى ...ب�ه‌ره‌و ئهو چیا به‌رزانه‌ى ق��ه‌ن��دی��ل ه �ه‌ڵ��ده‌ک��ش��ای��ن ک���ه وه‌ک����و دڵ��ى گه‌ریالیه‌ک خۆڕاگر بوون ،من هه‌ستم به پیرۆزى دار و ب �ه‌رد و گ�ه‌اڵ و خاکى ئهو ک��ۆم��اره ده‌ک��رد که چهنده دیمه‌نگه‌لێکى سه‌رنجبه‌ر ب��وون ل�ه‌چ��اوى مندا و له‌چاوى ئه‌وانه‌ى روویان له‌وێ کردبوو ،ئاخر ناحه‌قى نه‌بوونم لهوه سه‌رچاوه‌ى گرتبوو کورده‌کانى هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستانم له‌وێ ده‌بینی و به خه‌نده‌ى جوان و شادى و کامه‌رانیه‌وه ده‌ئاخڤین و له‌والشه‌وه مناڵ و جه‌وان و پیر ده‌ستله‌مالنێ ل�ه‌گ�ه‌ڵ ه�ه‌ڤ��ااڵن عه‌کسیان ده‌کێشان و باوه‌شى گه‌رمیان ده‌کرده هێالنه‌ى ح �ه‌س��ان �هوهى رۆح ...پشدێنى ئ��اف��ره‌ت��ان��ى رۆژه����ه‌اڵت و ک��راس و ک���ه‌واى ب��اش��وور و پانتۆڵ و ه�ه‌ورى ژنانى باکوور و رۆژئ��اوا ئ���اوێ���زان ل �ه‌گ �ه‌ڵ ک��ورت �ه‌ک��ى ه���ه‌ورام���ان و
په‌سته‌کى ه �ه‌ڤ��ااڵن ،شه‌پقه‌و ک�ڵاوى پیره پیاوه‌کانى باکوور له‌گه‌ڵ کۆت و بۆینباخى سه‌پێنه‌ر تێکه‌ڵ به یه‌کترى ببوون .ئێستاش دیمه‌نى ئ�ه‌وه‌م هه‌ر له‌به‌ر دیده‌یه که داواى لێبوردنمان ل �هو ئافره‌تانه ک��رد که وام��ان زانین گ�ه‌ری�لان ،چونکه پێمان وت��ن ده‌بێت وێنه‌مان له‌گه‌ڵ بگرن ،ئهوانیش وتیان ئێمه‌ش گه‌شتیارین ،به‌اڵم بۆ جوانى ئهو جالنه‌مان پۆشیون! ئه‌ى ئه‌گه‌ر ئه‌مه خۆشه‌ویستیه‌کى ت��ژى ب�ه‌رائ�ه‌ت و هه‌ڵقواڵوى ن��اخ نه‌بێت بۆ هه‌ستى گه‌ریالکان پێم ناڵێن چى تره؟ هه‌ر له‌گه‌ڵ گه‌یشتنمان به بازگه‌ى هه‌ڤااڵنى په‌که‌که له قه‌ندیل له‌گه‌ڵ ساڵو کردن پێیان وتین" هۆن بخێر بێن ،جه‌ژنا وه پیرۆز بێ" ناوه ناوه له‌سه‌ر لوتکه چیاکان پاسه‌وانمان ده‌بینین ،ئۆتۆمبێله‌کانى گه‌شتیاران ریزیان به‌ستبوو ،به‌درێژایى هه‌ر کیلۆ مه‌ترێکیش گه‌ریالیه‌ک وه‌ک پۆلیسى هاتووچۆى الى خۆمان وه‌ستابوون بۆ رێککردنى ماشێنه‌کان و ئاراسته‌کردنیان بۆ شوێنه خۆشه‌کان و رێنماییان ده‌دا ،به‌اڵم جیاوازیان ته‌نها فیکه بوو له‌گه‌ڵ مرووره‌کانى خۆمان .هه‌ر خێزانه‌ى ده‌رۆیشته که‌نارێک و ک�ه‌ل و په‌له‌کانى تاقه‌ت ده‌ک��رد ،مژوولبوون به چا لێنان و گۆشت ب��رژان��دن و ک��ۆالره فڕاندن و یارى باله و شاهى و گۆڤه‌ند و وێنه گرتن له‌گه‌ڵ سروشتى خۆرسک و گوێگرتن له ستران و هۆڕنى رێگاى سه‌ره‌کیش لهو الوه جممه‌یان ده‌هات ،میوانه‌که‌مان که له‌شارێکى دووره‌وه هاتبوو قسه‌یه‌کى غه‌ریبى کرد" ئه‌رێ ئهو ژن و پیاوانه‌ى لێره خه‌بات ده‌که‌ن مووچه‌یان ده‌بێ چه‌ند بێت"!! منیش به‌بێ بیرکردنه‌وه گ���وت���م :ئ��ێ��س��ت��ا ئ���ه‌گ���ه‌ر ک���ارێ���ک ب��ک�ه‌ى ته‌نها بیر له مووچه‌که‌ى ده‌ک�هی�هوه نه‌ک ئاسووده‌بوونى رۆح و وی��ژدان ،چونکه الى خۆمان خه‌بات ک��ردن بۆ مووچه‌یه نه‌ک بۆ خزمه‌تکردن به واڵت و نهتهوه ،ئه‌وه‌ى منى خۆشنوود کردبوو رووخۆشى و خه‌نده ئامێزه‌کانى به‌رپرسه‌کانى ئه‌وان بوون له‌گه‌ڵ هاواڵتیان به‌پێچه‌وانه‌ى به‌رپرسه‌کانى الى خ��ۆم��ان ک �ه ن���ه‌ک روخ���ۆش ن��ی��ن ل�ه‌گ�ه‌ڵ تاکه‌کان به‌ڵکو قسه‌شیان له‌گه‌ڵ ناکه‌ن .له ئاهه‌نگه‌که‌شیاندا به‌بۆنه‌ى جه‌ژنى نه‌ته‌وه‌یى ن���ه‌ورۆز ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌ن��گ��ى س��ازه‌ک��ان��ی��ان دڵى گه‌نجه‌کانى ئه‌وێیان ده‌خرۆشاند و پێکهوه په‌یمانى خه‌باتیان دووپات ده‌کرده‌وه. ئ���ه‌وان وه‌ک��و پ��ارت�ه‌ک��ان��ى ئێمه ن �ه‌ب��وون که ئاهه‌نگێک ساز بکه‌ن هوتاف و دروشمى
الیه‌نێکى دی��ک�ه هه‌ڵبواسرێت ب�ه‌ره‌ن��گ��ارى ببنه‌وه ،به‌تایبه‌تى له‌م ب��ارودۆخ�ه‌ى ئێستاى کوردستانى ته‌نیوه ئه‌م هه‌ڵوێستانه زوو زوو ب �ه‌رچ��اوده‌ک �ه‌ون ،ل�ه ب��ن��ارى قه‌ندیل ههموو ره‌ن��گ��ێ��ک��م بینین و گ �ه‌ری�لای �ه‌ک��م نه‌بینى دژیان بوه‌ستێت ،به‌ڵکو هه‌وڵ و کۆششیان بۆ ره‌زامه‌ندى هاونیشتیمانیان ب��وون .له‌به‌ر خ��ۆم �هوه ب��ی��رم ل���هوه ده‌ک����رده‌وه ئ��ای��ا بۆچى ئه‌ندامان و پارته‌کانى الى خۆمان واناکه‌ن وهکو گه‌ریالکان خۆشه‌ویست بن له‌به‌ر دڵى هاواڵتیان ،ئه‌رێ گه‌لۆ ئهوه ئهو دادپه‌روه‌رى و یه‌کسانى و بێ جیاوازیه نییه له‌نێو ئه‌ندامانى په‌که‌که که‌وایکردووه رک و کینه له‌ناویان نه‌بێت و دووبه‌ره‌کى له‌ناویاندا سه‌رهه‌ڵنه‌دات، نه‌ک به‌شێوه‌ى ئهو سیستهمه سه‌قه‌ته‌ى ئێمه هه‌ر به‌رپرسه‌ى به‌هۆى پله‌که‌ى یان جیاوازى سه‌روه‌ت و سامان یان جیاوازى بنه‌ماڵه‌یى و یانژى جیاکارى داب و نه‌ریت و عه‌شیرت، که وایکردووه که‌سمان له‌گه‌ڵ که‌س راست نه‌بین و ه�ه‌ر تاکێک ه �ه‌وڵ ب��دات به‌هۆى واسته‌ى ئه‌مه‌وه بگات به کورسى ده‌سه‌اڵت و بۆ گلدانه‌وه‌ى سامانى گشتى ،ئیدى هه‌ر ئه‌مه‌شه که جیایان ده‌ک��ات �هوه له‌گه‌ڵ ئهو خۆشه‌ویسته‌ى هاواڵتیان که بۆ گه‌ریالکان هه‌یانه به‌رامبه‌ر به به‌رپرسه‌کانى الى خۆمان. لێره‌شدا ده‌کرێ سوود له‌م ئاکار و ره‌وشت و کرده‌وانه‌ى گه‌ریالکان وه‌ربگیرێت بۆ ئه‌وه‌ى ئهوانیش بگه‌ن به‌م پله‌یه و کێرڤى موحیبه‌تیان له‌الیه‌ن هاونیشتیمانان به‌رز بێته‌وه .له‌هه‌مان کاتدا ئه‌زموون له‌مباره‌یه‌وه وه‌ربگرن بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ر نه‌بێت ره‌زام�ه‌ن��دى الیه‌نى به‌رامبه‌ر که بێگومان هاواڵتیانن به‌ده‌ستى بهێنن. ئ���ه‌ز ه������ه‌رده‌م ل���ه روخ���س���ارى ئ���هو گ �ه‌ری�لا ئافره‌تانه راده‌م��ام و چه‌ندان وێناى خه‌یاڵیم له ه��زردا ده‌کێشرا ،هه‌ر چرکه‌یێک بارانى سیناریۆیه‌ک له ئاسمانى بیرمدا ده‌ب��ارى، به‌اڵم وهکو گه‌واڵه بارانه‌که‌ى ئه‌وێ نا ،ئه‌وان روخسار ره‌ش و دڵ سپى ،به‌رگ به تۆز و ناخ پاک ،قژ ئاڵۆز و مێشک پاراو ،بێ بۆینباخ به‌اڵم قسه ره‌وان و لوتف خۆش ،هه‌ندێکیشیان ته‌مه‌ن بچوک و هزر مه‌زن ،ئه‌وان دونیایه‌ک به‌رائه‌تیان پێبه‌خشیم و هه‌ستم به ئارامى ویژدانم ده‌کرد که لهو جه‌نجاڵیه‌ى ژیان به‌دوورم و تنێ له‌ته‌ک لوتکه چیا خۆڕاگره‌کانى قه‌ندیلدا خۆم ده‌دی��ت�هوه ،زیاتریش ئهو ده‌مه خۆم دۆزیه‌وه که رۆچوومه نێو ئهو کتێبانه‌ى له‌وێ نیشانیانداین ..به‌اڵم حه‌یفێ ئهو بارانه‌ى پاش عه‌سر له کتێبه‌کانى دابڕاندم و منى خه‌به‌ر کردهوه له خه‌یاڵى پاکی کتێبه‌کان.. بارانه‌که رانه‌وه‌ستا تاکو منى گه‌یانده‌وه ماڵه ساردو سڕه‌که‌م و کۆمارى گه‌ریالم جێهێشت. kerimsmko@yahoo.com
“ ل ه بنارى قه‌ندیل ههموو ره‌نگێکم بینین و گه‌ریالیه‌کم نه‌بینى دژیان بوه‌ستێت ،به‌ڵکو هه‌وڵ و کۆششیان بۆ ره‌زامه‌ندى هاونیشتیمانیان بوون. له‌به‌ر خۆمهوه بیرم لهو ه ده‌کرده‌وه ئایا بۆچى ئه‌ندامان و پارته‌کانى الى خۆمان واناکه‌ن وهکو گه‌ریالکان خۆشه‌ویست بن له‌به‌ر دڵى هاواڵتیان
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
35
~|
36
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
بیرەوەری گەریال
پــــرانســــیــــپــــه‌کــــانــ به‌شێکی زۆری ژیانی مرۆڤ له پرانسیپ پێکهاتووه ،ههمیشه پرانسیپه‌کان ههموو کاتێک شوێنی ج��ی��اوازی خ��ۆی��ان ههیه، به‌تایبه‌تی ئهو پرانسیپانه‌ی ئه‌گه‌ر له سه‌ر چیاکانی کوردستان گهریال بیت زۆر جیاوازه و شوێنی تایبه‌تی خ��ۆی ههیه ،بۆ نمونه بۆ یه‌که‌مجار له تاریکیدا ڕێکردن(مه‌شی ش �ه‌وان �ه) ،ئاگر ک��ردن �ه‌وه‌ی بێ دوک �ه‌ڵ بۆ جارێ یه‌که‌مین ،یه‌که‌م چای لێنانی سه‌ر چیا ،دروستکردنی یه‌که‌م نان ،یه‌که‌مین جار شه‌ڕ کردن ،بۆ یه‌که‌م جار له‌الته‌وه شه‌هید ب��وون��ی هه‌ڤاڵێکت و ب��ردن �ه‌س �ه‌ری ی�ه‌ک�ه‌م زستان له‌ناو چادری الیلۆندا و هه‌روه‌ها بۆ یه‌که‌مجار مانه‌وه به برسێتی و توینوێتی و ...هتد. پرنسیپه‌کان ئهو خااڵنه‌ن که ژیانی مرۆڤ پێکده‌هێنێت و هه‌رگیز له بیر ناچنه‌وه ،چونکه ئهو شتانه‌ی که مرۆڤ بۆ یه‌که‌مجار تێیدا ده‌ژی���ت مه‌حاڵه ل�ه بیر بچێته‌وه و ل�ه بیر بکرێت. ڕۆژانی ساڵی ( )1994ئهو ڕۆژانه بوو که سه‌ره‌تای په‌یوه‌ست بوونم به گه‌ریالوه بوو، ئ �هو شتانه‌ی ل�ه س���هرهوه هێنانمه زم��ان له سه‌ره‌تایاندا بووم ،چونکه له‌گه‌ڵ بوونمان به گهریال هه‌ڤااڵن ئێمه‌یان بۆ ئهو که‌مپه ڕه‌وانه ک��رد ک�ه پ����ه‌روه‌رده‌ی س �ه‌رب��ازی لێده‌بینرا، ک �ه‌م��پ �ه‌ک �ه‌م��ان ل���ه ه �ه‌رێ��م��ی"ه �ه‌ف��ت��ان��ی��ن" ب���وو ،دوای���ش ره‌وان����هی ئ��هو شوێنه کراین ک�ه کۆنفرانسی ک��ۆن��گ��ره‌ی ()5هه‌مینی لێده‌به‌سترا ،هه‌ڵبه‌ت ئه‌شکه‌وتێکی باشیان ئاماده کردبوو بۆ هه‌ڤااڵن ،واتا شوێنمان باش بوو ،فه‌رمانده‌ی ئه‌م مه‌شقی گه‌ریالییه‌مان له‌الیه‌ن هه‌ڤاڵی فه‌رمانده" ئه‌حمه‌د ڕاپ��ۆ"وه بهڕێوه ده‌برا ،هه‌ڤاڵ ئه‌حمه‌د ههموو ڕۆژێک له ب��اره‌ی مه‌شقی سه‌ربازییه‌وه شتی نوێی فێر ده‌کردین. ڕۆژێ��ک��ی��ان ب��ۆ مه‌شقی پ��س��ودان��ان چوینه پێده‌شته‌کانه‌وه ،پێش ئه‌م مه‌شقه هه‌ڤاڵ ئه‌حمه‌د ل�ه‌ب��اره‌ی چوارچێوه تیوری و قانونه‌کانی سه‌ربازی و نزیک به‌ونه‌وه و پابه‌ند بوون به پرانسیپه‌کانه‌وه وانه‌ی پیگوتوبوین ،هه‌روه‌ها له‌باره‌ی پابه‌ند بوون به ژیانهوه و ڕێز گرتن له ره‌نج و ماندوو بوون و ڕێزگرتن له مرۆڤ له‌م بارانه‌وه په‌روه‌رده‌ی جددی پێکردبووین. ئهو ڕۆژه‌ی چوینه پێده‌شته‌کانه‌وه هه‌ر وه‌ک
پیشه‌ی ههموو جارێکی گهریال ،دابه‌شکراین به چه‌ند مه‌فره‌زه‌یه‌که‌وه و له‌یه‌ک جیابووینه‌وه، ده‌ستمان ک��رد به مه‌شقی پسونانه‌وه و که ئێشه‌که‌مان ت �ه‌واو ب��وو ،مۆڵه‌ی نیوه‌ڕۆمان وه‌رگ���رت ،م �ه‌ف��ره‌زه‌ک��ان ه�ه‌م��ووی��ان هاتنه‌وه ئ�هو شوێنه‌ی که نانی ن��ی��وه‌ڕۆی لێ ساز کرابوو ،هه‌ڤااڵن که‌وتنه خواردن دروستکردن، ه�ه‌ن��دێ��ک ل �ه ه �ه‌ڤ��ااڵن س �ه‌رق��اڵ��ی خ���واردن دورستکردن بوون ،هه‌ندێکی تریش سه‌رقاڵی ئاگر ک��ردن �هوه ب��وون ،منیش ل�ه‌ب�ه‌ر ئ �ه‌وه‌ی تازه فێری ئاگر کردنه‌وه‌ی بێ دوکه‌ڵ بووم بۆ دورست کردنی چای بۆ مه‌فره‌زه‌که‌مان خه‌ریکی ئاگر کردنه‌وه بووم و ئاگرم کردهوه و کترێکه‌م(چایدانێکم) له‌سه‌ر ئاگره‌که دانا، من له‌گه‌ڵ"به‌رچه‌م" که هاوڕێی منداڵیم بوو بهیهکهوه به‌شداری ناو ڕیزه‌کانی گه‌ریالمان کردبوو ،ناوی هه‌ردوکمان بۆ هه‌مان که‌مپی مه‌شقی سه‌ربازی ده‌رچوبوو ،لهو ڕۆژانه‌وه‌ی فێری ئاگر کردنه‌وه‌ی بێ دوکه‌ڵ بووم من ئاگرم ده‌کرده‌وه و هه‌ڤاڵ"به‌رچه‌م" کۆتکه‌له داری کۆده‌کرده‌وه ،ئه‌مه دابه‌شکردنی ئه‌رک بوو له نێوان خۆماندا ،له ڕاستیدا ئێمه له‌ناو خۆماندا ئ�ه‌م ئه‌رکه‌مان دابه‌شکردبوو که که‌س فه‌رمانی پێنه‌کردبووین. ئهو شوێنه‌ی به‌کارمان ده‌هێنا بۆ مه‌شقی پ��س��ودان ب �ه پ��ێ م���اوه‌ی کاتژمێرونیوێک دوور ب��وو ل�ه شوێنی که‌مپه‌که‌مانه‌وه ،له ناو ئه‌شکه‌وتێکدا پ��ه‌روه‌رده‌ی ئاماده باشی کۆنفرانسی کۆنگره‌ی پێنجه‌م ده‌برا بهڕێوه، به مه‌به‌سته‌ی پ���ه‌روه‌رده‌ی کۆنفرانسه‌که‌ش چه‌ند سه‌د هه‌ڤاڵێک به‌شدار بوون. خواردن له شوێنی په‌روه‌رده دروست نه‌ده‌کرا، من سه‌رقاڵی چای لێنان ب��ووم بۆ هه‌ڤااڵن و ل �ه‌ن��اک��او گ��وێ��م��ان ل��ه ده‌ن��گ��ی ف��رۆک �ه ب���وو ،ک �ه گ��وێ��م��ان ل �ه ده‌ن��گ��ی ف��رۆک �ه بوو فه‌رمانده‌کانمان فه‌رمانیان پێکردین که بچینه ن��او ئ�ه‌ش��ک�هوت�ه‌ک��ان�هوه ،ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌م فه‌رمانه هه‌ڤااڵن به‌ره‌و ئه‌شکه‌وته‌کان که‌وتنه ڕاک���ردن ،ب �ه‌اڵم م��ن سه‌رقاڵی چ��ای لێنان بووم ،له په‌روه‌رده‌کانماندا فێریان کردبووین که ه�ه‌ر شتێک ڕه‌نجت ب��ۆدا ده‌بێت ببیت به خاوه‌نی ،منیش بۆ ئه‌م چای لێنانه ڕه‌نج و ماندوو بوونێم چێژا بوو ،بیرم کردهوه که ده‌ب��ێ��ت خ��اوه‌ن��داری �ه‌ت��ی ل �ه‌م م��ان��دوب��وون�ه‌ک�ه‌م بکه‌م ،له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ناڕه‌حه‌تیه‌کی زۆرم
چێژابوو تاکو ئاگری بێ دوکه‌ڵ بکه‌مه‌وه، هه‌ڤااڵن به‌بێ وه‌ستان ب�ه‌ره‌و ئه‌شکه‌وته‌کان ڕای��ان ده‌ک��رد ،منیش کترێکه‌م که چاییم تێ لێنا بوو گرتمه ده‌ستمه‌وه و ب �ه‌روو ئهو شوێنه که‌وتمه ڕاک��ردن که هه‌ڤااڵن بۆی ده‌چ���وون ،له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی کترێکه پڕ ب��وو له چای نه‌مده‌توانی به‌باشی ڕابکه‌م ،هه‌ڤااڵن بانگه‌وازیان ده‌کرد که به‌ره‌و ئه‌شکه‌وته‌کان ڕابکه‌ین و ده‌شیان گووت که له‌دوای خۆتان هیچ شتێک به‌جێ مه‌هێڵن. به پابه‌ند ب��وون له‌سه‌ر ئه‌م فه‌رمانه منیش په‌رداخه‌کانی مه‌فره‌زه‌که‌مانم گرته ده‌سته‌وه، ه��ه‌ردوو ده‌ستم گیرابوو ب�ه‌م شێوهیه ده‌ستم ک��رد به ڕاک���ردن ب��ه‌ره‌و ئه‌شکه‌وته‌که ،لهو الشه‌وه ،کاتێک هه‌ڤاڵ"به‌رچه‌م" منی بینی له دواوه ماوه‌م هاته الم(پیریمه‌وه) ،چه‌نێک زۆرم لێکرد که بچێت بۆ ئه‌شکه‌وته‌که به‌اڵم ڕازی نه‌بوو ،چه‌نێک هه‌وڵمدا له‌گه‌ڵی رازی نه‌بوو به‌جێم بهێڵێت ،ب �ه‌اڵم پێم گ��ووت که بچێت ئه‌شیای(که‌ل وپه‌ڵی) ترماوه بیهێنێت و له‌وێوه بچێت بۆ ناو ئه‌شکه‌وته‌که‌و دوایش منیش دێم بهو شێوهیه ڕازیم کرد و ڕۆێ. یه‌که‌مجارم بوو که فڕۆکه ببینم که بێته سه‌رمان ،پێشوتر هه‌ڤااڵن باسی ئه‌وه‌یان بۆ ک��ردب��ووم ک�ه ف��ڕۆک�ه ه��ات��ووه و بۆردومانی که‌مپه‌کانیان کردووه ،هه‌روه‌ها له هه‌ندێ بیره‌وه‌ری ه������ه‌ڤ������ااڵن������م خ����وی����ن����دب����ۆوه ک����ه ب���اس���ی���ان ل �ه ب��ۆردوم��ان��ی فرۆکه‌کان ده‌کرد، بۆ یه‌که‌م جارم بوو ک����ه ڕووب����������ه‌ڕووی ب��ۆردوم��ان��ی ف��ڕۆک�ه ب��ب��م�هوه ،ده‌م��زان��ی که ب����ه س���ان���ای���ی ن��اگ��ه‌م��ه ئ �ه‌ش��ک �هوت �ه‌ک �ه ،ه���ه‌ر بۆیه له‌پاڵ گابه‌ردێکدا خۆم شارده‌وه، پ��ێ��ش ئ�����ه‌وه‌ی ف���ڕۆک���ه ب��ێ��ت من خه‌ریکی ساندویچ(له‌فه) دروستکردن ب��ووم ب��ۆ خ��ۆم ت��ا ئ �هو س��ات�هی فڕۆکه‌ش هات من ساندویچه‌که‌م هه‌ر به‌ده‌سته‌وه بوو، له‌الیه‌که‌وه خه‌ریکی ساندویچ خواردن بووم
بیرەوەری گەریال
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
37
ـــی ژیــانــی گــه‌ریــال له‌الیه‌که‌وه ته‌ماشای فڕۆکه‌کانم ده‌کرد. هه‌ڤاڵ"به‌رچه‌م" دوای من ماوه‌یه‌ک ڕێگاک ه ده‌بڕێت ،کاتێک ده‌زانێت من نه چوومه بۆ ئه‌شکه‌وته‌که له نێوان من و ئه‌شکه‌وته‌که ئه‌ویش له‌بن گابه‌ردێکدا دهمێنێتهوه ،لهو کاته‌دا هه‌ڤاڵ"ئه‌حمه‌د راپ��ۆ" ده‌چێته الی هه‌ڤاڵ"به‌رچه‌م" و لێی ده‌پرسێت که بۆچی له‌وێدایه ئه‌ویش له وه‌اڵم��دا پێی ده‌ڵیت که چ��اوه‌ڕێ��ی م��ن ده‌ک���ات ،ل�ه‌ن��اک��او گ��وێ��م له ده‌نگێک بوو لێی پرسیم که چی ده‌که‌م له وێ؟ منیش گووتم که هیچ ناکه‌م .پرسیاری لێکردم که چیم گرتووه به ده‌ستمه‌وه؟ منیش گووتم که کتریم(چایدانێکم) پێیه ،پێی گووتم چایه‌که بڕێژه و وه‌ره ب��ۆالم ،منیش پێم گووت که ڕه‌نجێکی زۆرم چێژتووه بۆ ئه‌م چای لێنانه هه‌ربۆیه چایه‌که ناڕێژم، ئه‌ی خۆت له په‌روه‌رده‌کاندا پێت نه‌ده‌گووتین که ده‌بێت ببین به خ��اوان به‌ها گرنگه‌کان و ره‌نجه‌کانمان بپارێزین ،هه‌ربۆیه چایه‌که‌م ناڕێژم ،هه‌روه‌ها ده‌مه‌وێت هه‌ڤااڵن ئه‌م چایه بخۆنه‌وه ،هه‌ڤاڵ"ئه‌حمه‌د راپ��ۆ" که زان��ی له‌م ب���اره‌ی���هوه
ناتوانێت قه‌ناعه‌تم پێبهێنێت هه‌ر بۆیه ناچارما که بڵێت ":باشه ده‌ی کترێکه هه‌ڵگره و با بڕۆین". ئ��هو ل �ه پ��ێ��ش�هوه ڕێ��ی ده‌ک���رد و منیش له دواوه کترێکه‌م پێ بوو دوای ڕێکردنێکی نیو کاتژمێری گه‌یشتینه ئه‌شکه‌وته‌که، هه‌ڤااڵنی کادێر که هاتبوون بۆ پ �ه‌روه‌رده ک����ردن ل��ه‌گ��ه‌ل ه �ه‌ڤ��ااڵن��ی ت����ردا ل���ه‌ب���ه‌رده‌م ئه‌شکه‌وته‌که‌وه ته‌ماشای ئێمه‌یان ده‌ک��رد، ئ����ه‌وان دڵ��ی��ان ل���ه‌الی ئێمه ب���وو ،کاتێک گه‌یشتینه الیان لێیان پرسین که بۆچی دوا که‌وتین؟ هه‌ڤاڵ"ئه‌حمه‌د ڕاپۆ" گووتی":من پ���ه‌روه‌رده‌ی���ان ده‌ده‌م���ێ ئ�ه‌وان��ی��ش دژ ب�ه من به‌کاری ده‌هێنن ،کترێکه‌ی گرتووه به ده‌ستێوه و ده‌ڵێت ده‌ستبه‌رداری نابم" ،منیش گووتم چایم بۆلێناون ،هه‌ربۆیه ده‌بێت هه‌مووتان ببن به خاوه‌نی ڕه‌نج و ماندوو بوونم و چایه‌که‌م بخۆنه‌وه .چام ک���رده پ �ه‌رداخ �ه‌ک��ان �هوه و دام
به هه‌ڤااڵن ،هه‌روه‌ها پێیانم گووت؛ ئه‌گه‌ر خ���اوه‌ن ل�ه ڕه‌نجمی خ��ۆم ده‌رن�ه‌ک�هوت��م��ای�ه و ئه‌گه‌ر چایه‌که‌م برشتایه ئێستا ئێوه چایتان نه‌ده‌خوارده‌وه. لهو که‌مپه‌دا ،فێری زۆر شتی نوێ بووم، هه‌ڤاڵی قاره‌مانمان هه‌ڤاڵ"ئه‌حمه‌د راپۆ" زۆر شتی فێرکردین ،فێری پرانسیپێکی زۆری ژی��ان��ی گ �ه‌ری�لای ک��ردی��ن ،ت��اک��و ئێستاش ههموو مه‌شقه‌کانی هه‌ڤاڵ"ئه‌حمه‌د ڕاپۆ"م له‌یاد م��اوه و کردومه‌ته پرانسیپی ژیانی گ �ه‌ری�لای �ه‌ت��ی��م ،ب����ه‌اڵم ک��ات��ی کتریگرتنه ده‌س��ت��م و ڕۆشتنم ب���ه‌ره‌و ئه‌شکه‌وته‌که له بیره‌وه‌ریه‌کانمدا کۆمیدی و تراژیدیاشه. ب�ه‌م شێوهیه ئ�ه‌م ب��ی��ره‌وه‌ری�ه‌م هه‌رگیز له یاد ناچێت .هه‌ربۆیه توانیم له‌م بیره‌وه‌ریه‌مدا یادی فه‌رمانده‌ی شه‌هیدی قاره‌مان هه‌ڤاڵ"ئه‌حمه‌د ڕاپۆ" بکه‌مه‌وه.
38
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
هەواڵ
له‌کفری سیمینارێک بۆ ئه‌نفال بهرێوه چوو
گــەلــەکــەمــان ئێستا ڕوبەڕوی ئەنفالــ
رۆژی" "2011/4/13ک��ات��ژم��ێ��ر س��ێ پ��اش ن��ی��وه‌ڕۆ ،ل�ه‌ه�ه‌وڵ��ی ک��ۆم�ه‌ڵ�هی رووناکبیری له‌شارۆچکه‌ی کفری ،سیمینارێک له‌ژێر ناوی"ئه‌نفال و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر خه‌ڵک و ئه‌رک و به‌رپرسیاریه‌تی هه‌نۆکه‌یی له‌رۆژی ئه‌مڕۆدا" له‌الیه‌ن به‌رێوه‌به‌رایه‌تی رێکخستنی ک��ف��ری پ���ارت���ی چ����اره‌س����ه‌ری دی��م��وک��رات��ی کوردستان ،بۆ جێگیری پارته‌که‌ی رێکخست. سیمیناره‌ک ه به‌خۆله‌کێک راوه‌ستان بۆ گیانی پاکی ههموو ئهو که‌سانه‌ی ک ه له‌کاره‌سات ه دڵته‌زێنه‌که‌ی ئه‌نفاڵدا گیانیان له‌ده‌ستداو‌ه ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��رد و پ��اش��ان ل �ه‌الی �ه‌ن جێگێری س �ه‌رۆک��ی پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ر ،نه‌جیبه‌عومه‌ر س�ه‌ب��اره‌ت؛ به‌ئه‌نفال و کۆمه‌ڵکۆژیانه‌ی ک ه به‌درێژایی مێژووی شارستانییه‌تی بااڵده‌ست وئه‌قڵییه‌تی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌دا ،بهرێوه چوون؛ ئاخفی و وتی ،کۆمه‌ڵکۆژی به‌واتای له‌ره‌گ ورێشه هه‌ڵکه‌ندن و سڕینه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌ییه‌ک دێت و به‌کار هاتووه و کاتیکێش که تێکۆشانی ئ��ازادی��خ��وازی گ���ه‌الن گ�هی��ش��ت��ووه ئاستێکی بڵند رووب���ه‌رووی کۆمه‌ڵکۆژی و له‌ناوبردن بۆونه‌ته‌وه .نموونه‌ی ئه‌وانه ،گه‌النی ئۆکرانیا، جۆله‌که‌کان و ئه‌رمه‌نیه‌کان و گه‌له‌که‌مان، له‌وانه"دیرسیم ،سه‌رده‌شت ،هه‌ڵه‌بج ه و ئه‌نفال، ق���ه‌اڵدزی و کۆمه‌ڵکۆژی س �ه‌ر فیلیه‌کان، قامیشلۆ و ئ �ه‌وان �هی ک �ه ئێستاش ل�ه‌الی�ه‌ن ده‌وڵه‌تانی تورکیا وئێران وسووریا ب ه رۆژان� ه بهرێوه ده‌برن. ج��ێ��گ��ێ��ری س���ه‌رۆک���ی پ���ارت���ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان "ن �ه‌ج��ی��ب �ه‌ع��وم �ه‌ر" پ��اش��ان؛ س �ه‌ب��اره‌ت به‌قۆناخه‌کانی ئه‌نفالیش
له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان ب�ه‌رێ��وه چ��وون وت��ی؛ ئهو سیاسه‌ته‌ی که له‌الیه‌ن رژێمی بهعسهوه بهرێوه چوو ،له‌چوارچێوه‌ی ئه‌نفال و کۆمه‌ڵکۆژی، تێکدانی که‌لتوورو قه‌ده‌غه‌کردنی که‌لتوورو گۆڕینی دیمۆگرافیای کوردستان ب��ۆوه .و ووتی؛ ئه‌نفاڵ خۆی له‌خۆیدا ،پرۆسه‌یه‌ک بوو ک ه به‌چه‌ند قۆناخدا ،تێده‌په‌ڕی و باسی ئه‌نفالی سه‌ربارزانییه‌کانی کرد ،که له‌ساڵی ()1983 هه‌شت ه�ه‌زار بارزانی ئه‌نفال ک��ران ،هاوکات باسی ئه‌نفالی ()1988ک��� ه به‌هه‌شت قۆناخ بهرێوه چووه کرد و وتی؛ قۆناخی یه‌که‌می ئه‌نفالی دۆل��ی جافایه‌تیی ه ک ه ناوچه‌کانی سه‌رگه‌لۆ له‌خۆده‌گرێت و له‌مانگی شوباتدا بهرێوه چوو ،ئه‌نفاڵی دووه‌م له‌قه‌ره‌داغ بو ،ئه‌نفال سێیه‌میش له‌ناوچه‌ی گه‌رمیان به‌رێوه‌چوو و به‌تایبه‌ت له رۆژی ( )4-14سی هه‌زار که‌س له‌وانه ژن و منداڵ ئه‌نفال کران .قۆناخه‌کانی تریش له‌کۆیه‌و که‌رکوک و هه‌ولیر وبه‌روربه‌ری و قۆناخی هه‌شتیمیش له‌بادینان بهرێوه چوو. ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ی ئ �ه‌ن��ف��اڵ ،ل��ه‌الی��ه‌ن سیسته‌می ده‌س �ه‌اڵت �هوه ،وه‌ک��و بن که‌وتنێکی تر ب��وو بۆ گه‌له‌که‌مان و بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازه‌که‌ی. له‌سیمیناره‌که‌دا ،تیشکخرایه سه‌ر هۆکاره‌کانی ئ �ه‌ن��ف��ال ک�� ه ب �ه‌م �ه‌ب �ه‌س��ت��ی س �ه‌رک��وت��ک��ردن��ی بزووتنه‌وه‌ی تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی کورد بهرێوه چووه کرا و به‌تایبه‌ت له‌سه‌ر گوند والدێیه‌کاندا ،که رۆڵی گرنگیان له‌تێکۆشاندا له‌ئه‌ستۆ ده‌گرت. هه‌روه‌ها ،سه‌باره‌ت ب ه هه‌ڵه‌و که‌م وکوڕییه‌کانی پارته‌کانی ئهو سه‌رده‌مه ،ک ه بوونه هۆکارێک له‌ده‌ست رژێمی به‌عسدا ،ک ه ئه‌ویش ،پشت
به‌ستن به‌هێز و ده‌وڵه‌تانی تری داگیرکه‌ری سه‌رکوردستان و هێنان ه ناوه‌ی ئهو هێزانه بۆ ناو ئێراق که له‌ئه‌نجامدا ،ژماره‌یه‌ک له‌کوردانی رۆژه �ه‌الت��ی��ش��ی رووب�����ه‌رووی کۆمه‌ڵکۆژی ک���ردۆوه‌ت���هوه .ه��اوک��ات ،ب��ێ به‌رپرسیاریه‌تی پارته‌کان له‌به‌رامبه‌ر به گه‌ل و نه‌پاراستنیان له‌به‌رامبه‌ر ئهو کۆمه‌ڵکۆژیانه ،هۆکارێکی ت���ری ک���ه‌م وک��وڕی �ه‌ک��ان��ی ئ����ه‌وان ب���وو .ه�ه‌ر بۆیه ،پێویسته ،وهکو گه‌لی کورد و بنه‌ماڵه‌و که‌س وکاری ئه‌نفال وناوچه‌کانی ئه‌نفاڵکراو، ل�هو که‌موکوڕیانه ده‌رس وه‌ربگرین و هه‌وڵ ب��ده‌ی��ن ،ک �ه یه‌کێتی ک����وردان و یه‌کڕێزی رێکخستنه‌کانمان به‌هێزتر بکه‌ین و داوای هه‌ڵویستێکی نه‌ته‌واییان ه بکه‌ین له‌ئاستی دووبار‌ه نه‌بوونه‌وه‌ی ئه‌م شێوه کاره‌ساتان ه له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان. ه���اوک���ات ،ره‌خ��ن �ه ل �ه‌الی �ه‌ن �ه ب�ه‌رپ��رس�ه‌ک��ان��ی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان و الیه‌ن و هێزه په‌یوه‌ندیداره‌کان گیرا ک ه له‌ئاستی پێویستدا، هه‌وڵی ناساندنی ئه‌م کۆمه‌ڵکۆژیانه‌یان نهداوه به‌تایبه‌تی له‌ئاستی نێونه‌ته‌وه‌یی و ناوخۆشدا، وه‌ک��و جینوساید بناسرێت .له‌هه‌مانکاتیشدا، له‌سه‌رئاستی ن��اوخ��ۆدا ،ق �ه‌ره‌ب��ووی م��اددی و مه‌عنه‌وی که‌سوکاری ئه‌نفالکراوان نه‌کراوه‌ته. هاوکاتیش له‌سیمیناره‌که‌دا ،تیشک خرای ه سه‌ر قۆربانیان ژن له‌پرۆسه‌کانی پاکتاوی ره‌گه‌زی و ئه‌نفالدا ،که ژنان زۆرترین قۆربانیانی ئه‌م کردۆه‌وه‌یه بوونه .نهجیبه وتی؛ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ژنان قۆربانی ده‌ستی ئه‌نفالن و ژماره‌یه‌ک له‌کچانیش به واڵتانی ع��ه‌ره‌ب��ی ل��ه‌وان � ه ل�ه‌ک��ات��ی خ��ۆی��دا ب �ه میسر
هەواڵ
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
39
ـی ســپـــی بــووەتــەوە
فرۆشران. سه‌باره‌ت به‌م خاڵ ه نه‌جیبه‌عومه‌ر ووتی؛ ئێم ه خ��ۆم��ان وه‌ک���و ئه‌نجوومه‌نی ژن��ان��ی ئ���ازاد و زۆرێ��ک له‌رێکخراوه‌کانی ژنانیش داوام��ان له‌حکومه‌ت و په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان ک���ردۆوه ،ک ه داوای گ�ه‌ڕان��دن�هوه ئ�هو کچان بکرێته‌وه ،به‌اڵم بهداخهوه ،هه‌تاکۆ ئێستا له‌م زه‌م��ی��ن�ه‌دا ،هیچ هه‌نگاوێک نه‌هاویشتراوه. ئه‌مه‌ش که‌مته‌رخه‌مێکی مه‌زن ه له‌ئاستی ئه‌نفال وخاوه‌ندارییه‌تی که‌سوکاری ئه‌نفاکراوه‌کاندا. ل���ه‌م رۆژدا و ب�ه‌ت��ای��ب�ه‌ت ل�ه‌س��ی��م��ی��ن��اره‌ک�ه‌دا، ج��ێ��گ��ی��ری س���ه‌رۆک���ی پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری؛ ره‌خ���ن���هی ئ���هو پ����رۆژه‌ی����هی ه��اوس �ه‌رگ��ی��ری به‌کۆمه‌ڵه‌ی که‌سوکاری ئه‌نفاڵکراوان گرێت که‌له‌الیه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمه‌وه ،ئه‌م ه یه‌کی دووساڵه پێکدێت ،گرت و ووت��ی؛ ئه‌م یه‌ک ه بێڕێزیی ه له‌حه‌قی گه‌نجان و نه‌وه‌کانی ئه‌نفال و که‌سوکاری ئه‌نفالکراوه‌کاندا ،به‌جێ ئه‌وه‌ی ک ه هه‌ڵی کارکردن و خزمه‌تگۆزاری له‌وناوچان ه و ئاسانکاری بۆ تیمارکردن و قه‌ره‌بوونکردنه‌وه‌ی ک�ه‌س��وک��اری ئه‌نفاله‌کان ب��ک��ات�هوه ،که‌چی، ه��اوس �ه‌رگ��ی��ری ب �ه‌ک��ۆم �ه‌ڵ پێکدێنن .ئه‌م ه بێرێزیی ه و شتێکی ت��ر نییه .ل �ه‌م رۆژه‌دا، پێویستی ده‌ک��رێ��ت ب �ه‌م �ه‌راس��ی��م وچ��االک��ی��ی به‌رفراوانی جه‌ماوه‌ری یادی ئه‌م رۆژ بکرێته‌و ئه‌م رۆژه‌یان بکرایه‌ت ه رۆژێکی ره‌ش له‌مێژووی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا و هه‌وڵی ناساندنی به‌جینوساید له‌ئاستی نێونه‌ته‌وه‌یی و ن��اوخ��ۆ کوردستان به‌گشتی ب��درای�ه و بیانکرابای ه به‌وانه‌یه‌ک له‌وانه‌یه‌کی قۆناخه‌کانی خوێندن ،هه‌تاکۆ ن��وه‌وه‌ی نوێیش له‌م کارهساته بێ ئاگا نه‌بێت
و له‌ئاستی ئه‌م تاوان ه گه‌وره‌یه‌ی مرۆڤایه‌تیدا، بێده‌نگ نه‌بێت و ببێت ه ئه‌زموونێک له‌مێژووی تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی گه‌له‌که‌ماندا ،ک ه چی ،له‌رۆژی ئه‌نفالدا ،الوانی ئه‌نفال ،ئه‌نفاڵ ده‌کرێنه‌وه. نهجیبه عومه‌ر؛ ووتی؛ ئێمه‌ی ژنان ،بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین له‌ئاستێکی پێویستدا ،ببینه واڵمده‌ره‌وه‌ی له‌به‌رامبه‌ر به‌ئه‌نفال وله‌وانه‌ش ئه‌نفالی سه‌ر ژنان، ته‌نها به‌بڵندکردن ئاستێکی تێکۆشانی ژنان و به‌رێکخستن بوونی تایبه‌تی ژنانه که ده‌توانین ببینه ،وه‌اڵم��دره‌وه‌ی ئهو ژنانه‌ی که زۆرترین ئازاریان کێشاو‌ه له‌کاره‌ساتی ئه‌نفالدا. نهجیبه ئ �هو کۆمه‌ڵکۆژییه‌ی ک�ه ئێستاش گه‌له‌که‌مان رووب����ه‌رووی ده‌ب��ن �هوه ب �ه‌م شێوه‌ی ه هه‌ڵسه‌نگاند و وتی؛ ئێستا ئه‌نفالێکی سپی له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان بهرێوه ده‌چێت ،له‌وانه ،که‌مڕه‌نگ کردنی پرسه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانه .ئه‌مه‌ش دووب��اره کردنه‌وه‌ی هه‌مان پرۆسه‌ی‌ه به‌شێوه‌یه‌کی نه‌رم و بێده‌نگ بهرێوه ده‌چێت و پێویسته گه‌له‌که‌مان له‌به‌رامبه‌ر یه‌م یهکه هۆشیار بێت .له‌باکووری واڵتدا ،قڕکردنی سیاسی له‌به‌رامبه‌ر به‌نوێنه‌رو پێشه‌نگاکانی گه‌له‌که‌مان ب �ه‌رێ��وه ده‌چێت، ل �ه‌رۆژه �ه‌اڵت ،الوان��ی شۆڕشگێڕه‌و واڵتپارێز ل�ه‌س��ێ��داره ده‌درێ����ن ،ل���ه‌رۆژئ���اواش ،ک���ورد ،بێ ناسنامه‌یه‌و خاوهن هیچ مافێک نییه ،لێره‌ش، که‌مڕه‌نگ بوونه‌وه‌ی پرسه نه‌ته‌وه‌یه‌کان .ئهو ک��ات چ��ون ه�ه‌رک�ه‌س والیه‌نێک له‌به‌رامبه‌ر به‌ئه‌نفال و کۆمه‌ڵکۆژی ههڵهبجه بێده‌نگ بوو و له‌ئاستی راگه‌یاندن‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان باسی لێو‌ه نه‌ده‌کرا ،ئێستا لهو کاته زیاتر ،شتێک نه‌گۆڕدراوه .ئه‌وه‌تا ههموو دونیا چاوی خۆی
له‌به‌رامبه‌ر به‌مافی چاره‌ی خۆنووسینی گه‌لی کورد گرتۆوه‌و خۆیانیان که‌ڕوکوێر ک��ردۆوه. دوڵ�ه‌ت�ه داگیرکه‌ره‌کانی س �ه‌ر کوردستانیش به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ک��وردان ده‌که‌ن‌ه قۆربانی ملمالنی سیاسی و ناوخۆییه‌کانی خۆیان. له‌کۆتایی سیمیناره‌که‌دا؛ نهجیبه عومه‌ر، س���ه‌ب���اره ب���ه‌م ق��ۆن��اخ �هی ئ��ێ��س��ت��ای ه�ه‌رێ��م��ی کورستان و ئهو شه‌پۆل‌ه ناڕه‌زایانه‌ی له‌ئاستی شارۆشارۆچکه‌کانی هه‌رێمدا بهرێوه ده‌چن، ق��س �هی ک�����ردو وت����ی؛ ئ��ێ��م�ه وه‌ک����و پ��ارت��ی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان له‌یه‌که‌مین رۆژی خۆپێشاندانه‌کانه‌وه‌دا ه�ه‌وڵ��م��ان داوه که ئ �هو چاالکیان ه به‌شێوه‌یه‌کی ئاشتیانه‌و به‌دوور له‌که‌ش وهه‌وایه‌کی توندوتیژی بهرێوه بچن و درێژه‌شیان هه‌بێت و له‌هه‌مانکاتیشدا خ���اوه‌ن پ����رۆژه‌و هه‌ڵویستی خ��ۆم��ان بووینه‌و ل�هو بڕوایه‌شداین که به‌دانیشتنێکی ههموو هێزوالیه‌نه‌کانی نێو هه‌رێمی کوردستان چ ئه‌وانه‌ی له‌په‌رله‌ماندا و چ ئه‌وانه‌شی له‌ده‌ره‌وه‌ی پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ن و ن��وێ��ن �ه‌ری چ��ی��ن وت��وێ��ژه‌ک��ان��ی گه‌له‌که‌مان ده‌ت��وان��ی��ن ئ �ه‌م قۆناخه به‌باشی تێپه‌ر بکه‌ین و چ��اره‌س �ه‌ری کێشهو گرفتی کۆمه‌ڵگاکه‌م بکه‌ین ،ئه‌مه‌ش به ئه‌قڵیه‌تی یه‌کتر قه‌بووڵکردن و خزمه‌ت به‌بنه‌ماگرتن و دیموکراتیه‌ت پێکدێت. جێگای ئاماژه‌یه ،له‌سیمیناره‌که‌دا ،نوێنه‌ری کوردۆساید و زۆرێک ل ه پارت و رێکخراوه‌کانی شاری کفری و جه‌ماوه‌رێکی به‌رچاو به‌شدار بوون و رای و بیرو بۆچوونی خۆیانیان ،خست ه به‌رباس وگفتوگۆوه‌و وسیمیناره‌که‌ش ماوه‌ی دوو ونیو کاتژمێری خایاند.
40
~|
بیاننامه
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
له‌دایکبو‌ونى رێبه‌ر ئاپۆ هه‌ڵهاتنى خۆرى ئازادى ژنانه
به بۆنه‌ى ()62هه‌مین ساڵیادى له‌دایکبو‌ونى رێبه‌رى گه‌لى ک��ورد به‌ڕێز عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن ئه‌م یاد‌ه پیرۆز‌ه له ههموو مرۆڤایه‌تى به‌گشتى‌و گه‌لى کوردو ژنان به‌تایبه‌تى پیرۆز بێت. ل��هو رۆژه‌‌وه‌ى مرۆڤایه‌تى‌و به کۆمه‌ڵگا بوون پێشکه‌‌وتوو‌ه هه‌ندێک که‌سایه‌تى وه‌ک رێب‌هر‌و پێشه‌نگ ل�ه‌ن�او کۆمه‌ڵگادا ده‌رک��هوت�وون�ه‌ت� ه پێش .له‌یه‌که‌مین کۆمه‌ڵگاى مرۆڤایه‌تیدا ک ه کۆمه‌ڵگای سر‌وشتیی‌ه دای��ک ب�ه هۆکارى خه‌سڵه‌ت‌ه جوانه‌کانى‌و س �ه‌رچ �ا‌وه‌ى داهێنان و به‌رهه‌مهێنان ب �ووه ،به ب�هردهوام��ى کۆمه‌ڵگاى فێرى زانیاریه‌کانى ژیان کردووه .له‌سه‌ر بنه‌ماى ئه‌م راستیانه دایک به شێوه‌یه‌کى سروشتى ده‌بێت ه رێب‌هر‌و پێشه‌نگى کۆمه‌ڵگا ،له واتایه‌کى تردا به‌هۆکارى فیداکاریه‌کى بێ به‌رامبه‌ر ههموو ن��رخ‌و به‌هاکانى مرۆڤایه‌تى تێدا کۆده‌بێته‌‌وه‌و دهبێته مایه‌ى پیرۆزى بۆ مرۆڤایه‌تى .له سایه‌ى پێشه‌نگایه‌تى دایکدا کۆمه‌ڵگا ده‌بێـت‌ه خاوهنى زۆرت���ری���ن ش��ارس��ت��ان��ى ،ب���ه‌اڵم ل �ه‌گ �ه‌ڵ هاتنى سیسته‌مى پیا‌وساالرى‌و کۆیالیه‌تى‌و هه‌ڵوه‌شانه‌‌وه‌ى سیسته‌مى سروشتى دایک وه‌ک چۆن ههموو پێوانه‌کانى مرۆڤایه‌تى ئاوه‌ژوو ده‌کرێن به هه‌مان شێوه‌ش پێوانه‌ى رێبه‌رایه‌تى‌و پێشه‌نگایه‌تى کردن له کۆمه‌ڵگادا ئاراسته‌که‌ى پێچهوانه دهبێتهوه. به درێ��ژای��ى سیسته‌مى پیا‌وساالرى بۆ بهڕێوه بردنى کۆمه‌ڵگا سه‌رۆکایه‌تى له س���هرهوه بۆ خ���وارهوه دایسه‌پان دووه به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا .ل ه ده‌رئه‌نجامى ئهو شێوه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی‌ه مرۆڤایه‌تى رووب���ه ڕو‌وى زۆرت��ری��ن کۆیالیه‌تى‌و توند‌وتیژى‌و چینایه‌تى ب��ۆت �هوه .ل�ه س���ه‌رو‌وى هه‌مو‌ویانه‌‌و‌ه ژن ب��ۆت �ه ق��ورب��ان��ى ی��ه‌ک��هم‌و زۆرت���ری���ن باجى چه‌‌وسانه‌‌وه‌کانى داوه ،ل�ه پێناوى گۆڕاندنى کۆمه‌ڵگا‌و گ�ه‌ڕان��هوهى کۆمه‌ڵگاى سر‌وشتى‌و به‌خته‌‌وه‌رى بۆ مرۆڤایه‌تى گه‌لێک رێبه‌رایه‌تى‌و سه‌رۆکایه‌تى به‌شێوه‌یه‌کى س‌رو‌وشتى‌و وه‌ک هێزێکى رزگارکه‌ر ده‌رکه‌‌وتو‌ون‌و له ده‌رئه‌نجامى تێکۆشانیان له دژى ز‌وڵم‌و زۆردارى گێڕانه‌‌وه‌ى روون��اک��ى بۆ مرۆڤایه‌تى له‌الیه‌ن خهڵکهوه ب ه شێوه‌یه‌کى سروشتى بوونهته رێب‌هر‌و پێشه‌نگ بۆ کۆمه‌ڵگا .رێبه‌رى گه‌لى کورد به‌ڕێز عهبدوڵاڵ ئۆجه‌النیش یهکێکه لهو رێبه‌رایه‌تی‌ه س‌رو‌وشتیه‌ى که له کۆمه‌ڵگاى کوردستاندا ده‌رک��هوت �ووه وه‌ک ب��ی��رم �ه‌ن � دوو ف �هی��ل �ه‌س��وف‌و س����ه‌رۆک‌و رێبه‌رى تێکۆشانێکى نمونه‌یى سه‌ره‌ڕاى ههموو پیالنگێڕى‌و ئاسته‌نگیه‌کان ههموو ساته‌کانى ژیانى خستۆته خزمه‌تى گهلهوه. رێبه‌ر ئاپۆ ناوى ت��هواوى عهبدوڵاڵ ئۆجه‌الن ل ه خێزانێکى هه‌ژار له گوندى ئاماره‌ى سه‌ربه‌نا‌وچه‌ى
خه‌لفه‌تى گ���رێ���درا‌وى ش���ارى ر‌وح���اى ب��اک��ورى کوردستان له ( )1949/4/4له دایک بووه ،ل ه ته‌مه‌نێکى بچووکدا به‌هۆى زیره‌کى‌و لێهاتو‌وییه‌‌و‌ه تایبه‌تمه‌ندى سه‌رۆکایه‌تى تێدا ده‌رده‌که‌‌وێت .ب ه ره‌ن�ج‌و تێکۆشانى خۆى که‌سایه‌تى خۆى بنیاد ده‌ن��ێ �ت‌و ب��ۆ ئ���هوهى خ��ۆى ل�ه کاریگه‌ریه‌کانى سیسته‌مى ده‌س��ه‌اڵت��دا بپارێزێت ب����هردهوام ل ه تێکۆشاندا ده‌بێت‌و شان به شانى خوێندن وه‌ک کرێکارێکى مان دو‌ونه‌ناس خۆى‌و خانه‌‌واده‌که‌ى به‌خێو ده‌کات .له کاتێک له کۆلیژى زانیستی ه سیاسیه‌کان ده‌خوێنێت له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک ال‌وى خوێن گه‌رمدا له سه‌ره‌تاى ساڵى حه‌فتاکانه‌‌و‌ه له نهبوونهوه ههبوون ده‌ئافرێنێ‌و به‌ردى بناغه‌ى دام �ه‌زران��دن��ى گ��هورهت��ری��ن ش��ۆڕش��ى نه‌ته‌‌وه‌یى‌و دیموکراتى داده‌نێ‌و پارتى کرێکارانى کوردستان ( )PKKداده‌م���ه‌زرێ���ن���ێ‌و ق��ۆن��اغ ب �ه قۆناغ بۆ ڕێگه‌گرتن له ههموو ئاسته‌نگیه‌کان ب ه گۆڕانکارى زانستى‌و بابه‌تیان‌ه شۆڕش ده‌گه‌یه‌نێت ه لو‌وتکه .ئهوه ماوه‌ی دوانز‌ه ساڵه له‌زیندانێکی تاکه‌که‌سیدا به‌به‌رخودانیه‌کی بێوێن‌ه به‌ره‌نگاری ههموو پیالنگێرییه‌کان دهبێتهوه.
ژنانى ئازادیخواز‌و تێکۆشه‌ر رێ��ب�ه‌ر ئاپۆ تاکه رێبه‌رایه‌تی‌ه ل�ه‌س�ه‌ر ئاستى ههموو جیهان که کێشه‌ى ژن وه‌ک نا‌وه‌ندى ههموو کێشه‌کان ده‌گرێت‌ه ده‌س �ت‌و بێ وچان وه‌ک تێکۆشه‌رێکى ئ����ازادى ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر سیسته‌مى پیا‌وساالرى تێکۆشانى کردووه .زۆر رادیکااڵنه‌‌و به‌بێ د‌ودڵى ههموو الیه‌نه‌شاراوه‌و فرت‌و فێڵى سیسته‌مى پیا‌وساالرى دا‌وه‌ت �ه به‌ر ره‌خنه .له وارى کرداریشدا وێڕاى هه‌ڤاڵێتیه‌کى پاک‌و بێگه‌رد له‌گه‌ڵ ژندا گهورهترین شۆڕشى ئازادیخوازانه‌ى ژنانى به‌رپا کردووه .له به‌رامبه‌ر بێ ئیراده‌کردنى تاکو کۆمه‌ڵگا تاکی ژن‌و پیا‌وى ئازادى ئافراند‌ووه .له‌به‌رامبه‌ر به‌م‌ه ئه‌گه‌ر بۆ ههموو مرۆڤایه‌تى‌و ههموو ئازادیخوازه‌کان ههموو گه‌النى بنده‌ست له سه‌رووى هه‌مو‌ویانه‌‌و‌ه بۆ گه‌لى ک��وردوو ت��هواوى مرۆڤایه‌تى‌و ژنانى ئ���ازادی���خ���واز وه‌ک رێ��ب �ه‌رێ��ک��ى ش��ک��ۆم�ه‌ن�د‌و پیرۆز که ب �هردهوام بۆته مایه‌ى هێ‌زو‌و موراڵ‌و مه‌عنه‌‌ویات ئ���هوا ب��ۆ سیسته‌مى پ��ی�اوس��االر‌و ت����هواوى ده‌س �ه‌اڵت��داران��ی��ش وه‌ک ئاسته‌نگ‌و به‌ربه‌ستێکى گ��هورهی�ه به‌تایبه‌تى پێشکه‌‌وتنى تێکۆشانى ئازادیخوازانه‌ى ژن��ان‌و رزگارکردنى ژن��ان له کۆیالیه‌تى ب��هوات��اى ههڵوهشاندنهوهى ههموو سیستهمه ده‌سه‌اڵتداره‌کانه ،گرێدراو بهو راستیه‌ش تهواوى سیستهمه ده‌سه‌اڵتداره‌کان ب ه ئامانجى تۆڵه‌سه‌ندنه‌‌و‌ه گهورهترین پیالنگێرى
نێوده‌‌وڵه‌تیان رووب�ه ڕو‌وى که‌سایه‌تى رێبه‌ر ئاپۆ‌و ه �ه‌م �وو گ�ه‌ل��ى ک���ورد ک���ردۆت���هوه .ه��ه‌ر بۆی ه ئێمه وهکو ئه‌نجومه‌نى ژنانى ئ��ازاد ده‌ڵێین له‌دایکبو‌ونى رێبه‌ر ئاپۆ ب‌ه‌واتاى هه‌ڵهاتنى خۆرى ئازادی‌ه بۆ ژنان له هه‌مان کاتیشدا پیالنگێڕى نێوده‌‌وڵه‌تى گهورهترین هێرش‌ه له‌سه‌ر ژنان. الى ههموومان رو‌ون‌و ئاشکرای‌ه ژنان به خاوهن ده‌رکه‌‌وتنى له رێبه‌رى ئازادى خۆى‌و به‌هێزبو‌ونى ته‌ڤگه‌ره‌ک‌هى‌و به‌رخودانی‌ه بێوێنه‌که‌ى له به‌رامبه‌ر سیستهمه زۆرداره‌ک�����ان ئیلهام‌و هێزی زۆرى دا‌وه‌ت �ه ههموو گه‌النى رۆژهه‌اڵتى ناوهڕاست، ئه‌م شه‌پۆلى شۆڕشى دیموکراتیخوازانه‌ى گه‌النى عه‌ره‌ب به‌ده‌ر نییه له کاریگه‌ریه‌کانى بز‌وتنه‌‌وه‌ى ئازادیخوازانه‌ى گه‌لى ک��وردو ژن��ان .به هه‌مان شێوه‌ش کاریگه‌ریه‌کانى ئهوانیش له کوردستاندا ده‌بینرێت. ل�ه ب��اک��ورى ک��وردس��ت��ان��دا شۆڕشێکى نه‌‌وه‌یى دیموکراتى به پێشه‌نگایه‌تى ژن��ان رۆژب��ه‌ڕۆژ ب�ه‌گ��وڕت��ر ده‌ب��ێ��ت ،ل �ه ب��اش��ورى کوردستانیش س �هره �ه‌ڵ��دان��ى ج���ه‌م���ا‌وه‌رى گ��ه‌ل ئ �ه‌گ �هروهک هۆشیارى‌و بڵند بو‌ونه‌‌وه‌ى دهنگه ناڕه‌زاییه‌کان ببینین کاتێک ده‌ت��وان��ی��ن ئ �ه‌م سه‌رهه‌ڵدانان ه بخه‌ین‌ه خزمه‌تى ئیراده‌ى ئازادانه‌ى گه‌ل ئه‌گه‌ر ژنان ببنه پێشه‌نگى ئه‌م بز‌وتنه‌‌وانه. وه‌ک رێ��ب �ه‌ر ئ��اپ��ۆ ده‌ڵ��ێ��ت(:ش��ۆڕش��ى باشور ش��ۆڕش��ى ژن���ه)وه پێمان وای���ه ک �ه تێکۆشانی دیموکراتیخوازانه‌ی گه‌ل له باشورى کوردستاندا ب �ه خ��اوه‌ن��ده‌رک��هوت��ن و جێگیرکردنی فکر‌و فه‌لسه‌فه‌ى ئایدۆلۆژیاى ڕێبه‌ر ئاپۆ سه‌رده‌که‌وێت به‌تایبه‌ت به ئایدۆلۆژیای رزگارى ژنان که‌له‌الی به‌ڕێزییه‌و‌ه پێشکه‌ش به ههموو ژنان کراوه . هه‌ر به‌م بۆنه‌یه‌‌و‌ه داوا له ههموو ژنان و که‌سانی نیشتمان پ���هر‌و‌هر‌و ئ��ازادی��خ��واز ده‌که‌ین له‌گه‌ڵ تێگه‌یشتنێکى زانیتیان‌ه ل�ه ت��ێ�زوو ب��ۆچ�و‌ون‌و جیهانبینى نۆژه‌نى رێبه‌ر ئاپۆ وه خستنه وارى کردارى سیسته‌مى کۆنفیدرالیزمى دیموکراتى که سیسته‌مى ئیراده‌ى ئازادانه‌ى گهالنه ،پێشنیار ده‌که‌ین له‌م رۆژه‌دا ههموو که‌سێک نه‌مامى ئاشتى‌و دیموکراسى له سروشتى کوردستاندا بڕوێنێت. بژى تێکۆشانى ئازادیخوازانه‌ى گه‌الن به‌رێبه‌رایه‌تى رێبه‌رى ژنانى ئازاد بژى رێبه‌رى راسته‌قینه‌ى گه‌الن رێبه‌ر ئاپۆ نا بۆ ههموو سیته‌مێکى پیا‌وساالر‌و پیالنگێڕ‌و کۆنه‌پارێز ئه‌نجومه‌نى ژنانى ئازاد 2011/4/4
بیاننامه
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
41
8مین ساڵی رووخانی رژێمی به‌عس کۆتایی رژێمه دیکتاتۆره‌کانه ساڵی 2003له‌رۆژێکی وه‌ک��و ئه‌مڕۆ ک�ه‌ب�ه ک��ۆت��ای رژێ��م��ی ب�ه‌ع��س دی��اری ک��راو و گ�ه‌الن��ی ع��ێ��راق رزگ��اری��ان بوو ل���ه‌ده‌س���ت دی��ک��ت��ات��ۆرت��ری��ن رژێ�����م ،ک ه وێ��ن��هی ن��ه‌ب��وو ل��ه‌س��ه‌ر رووی زه‌وی. ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده رووخ���ان���ی رژێ��م��ی به‌عس ب�ه‌ده‌س��ت��ی هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌ب�����وو ،ب�ه‌اڵم دیسانیش رێگای له‌به‌رده‌م کۆمه‌ڵێک گۆڕانکاری کردوه ،به‌الیه‌نی ئیجابی و سلبی ،لهوانهیه بۆ گه‌النی تری عێراق ڵ هه‌ندێک ئ��ال��ۆزی و قه‌یرانی له‌گه خ��ۆی هێنابێت ،به‌تایبه‌تیش قه‌یرانی ت��ی��ره‌گ �ه‌ری و م �ه‌زه �ه‌ب��ی و ن�ه‌ب��وون��ی خه‌زمه‌تگوزاری .به‌اڵم بۆ گه‌لی کورد کۆمه‌ڵێک ده‌رف �ه‌ت��ی ت���ازه‌ی ک���رده‌وه، ئه‌مه‌ش وای کرد چه‌ندین ههنگاو دۆزی ره‌وای گه‌لی کورد به‌ره‌و پێشه‌وه به‌رێت، ئه‌گه‌ر هاتبوایه به‌ڕێوه‌به‌رانی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ب �ه‌چ��اوێ��ک��ی ف��روان��ت��ر ئ�هو پێشکه‌وتنانه‌یان به‌خوێندبووایه‌ته‌وه ،ئه‌وا ده‌رف�ه‌ت��ی خزمه‌تکردنێکی زۆرفروانتر هه‌بوو. دوای رووخ�����ان�����ی ب���ه‌ع���س ئ���ه‌رک���ی زی���ات���ر ک���هوت���ه س��ه‌رش��ان��ی ح��ک��وم�ه‌ت و الی �ه‌ن �ه س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان، به‌تایبه‌تیش پ��ارت �ه ده‌س���ه‌اڵت���داره‌ک���ان، ب �ه‌اڵم ب �ه‌داخ �هوه به‌رپرسانه نزیک ئهو ئه‌رکه نهبوونهوه ،زیاتر به‌نه‌فسی دوو ئ��ی��داره‌ی ،په‌راوێزخستنی الیه‌نه‌کانی ت����ر ،خ����ۆن����ه‌دان ل���ه پ���رس���ی ی�ه‌ک��ێ��ت��ی نه‌ته‌وه‌ی ،وازنه‌هێنان له‌گه‌نده‌ڵی و لێ نه‌پرسینه‌وه له‌گه‌نده‌ڵکاران ،کارنه‌کردن بۆ که‌رکوک و ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌یان بۆسه‌ر هه‌رێمی کوردستان، له‌به‌ر ئهو عه‌قلیه‌ت حیزبگه‌راو به‌رژوه‌ندی ته‌نگه‌ی که رۆژ به‌ڕۆژ بێ ئومێدترمان ده‌کات له‌چاره‌سه‌کردنی کێشه‌کاندا. له ئه‌نجامی ئهو خوێندنه‌وه ته‌نگه‌ی بۆ رووداوه‌کانی دوای رووخانی به‌عس ،بۆیه ئه‌مڕۆ کۆمه‌ڵگای تووشی کۆمه‌ڵێک
قه‌یرانیتر کردهوه ،که له‌ئێشتادا ده‌سه‌اڵتی ک���وردی هیچ بیانووێکی ن �ه‌م��اوه بۆ خزمه‌تکردن ،بێجگه له چاره‌سه‌ریه‌کی ریشه‌یانه .چونکه ئهو ره‌وشه‌ی له‌عێراق ئ �ه‌گ �ه‌ر ب�ه‌ده‌س��ت��ی هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌ش دروست بێت و تائێستاش بڕیاری سه‌ره‌کی عێراق ،به‌ده‌ستی زڵهێزه‌کانی جیهان بێت، به‌اڵم ئه‌مڕۆ زۆرێ��ک له‌گه‌اڵنی تر ب ه ئیراده‌ی خۆیان توانیان رژێمه دیکتاتۆرو کۆنه‌په‌رسته به‌کرێگیراوه‌کانی دهرهوه بڕووخێن و به‌ره‌و ئازادی ههنگاو بنێن، زۆرێ��ک��ی��ش ل �ه رژێ��م �ه دی��ک��ت��ات��ۆره‌ک��ان عه‌رشه‌که‌یان ده‌ل �ه‌رزێ��ت و پێنج و دوو رۆژێ��ک��ی��ان م����اوه .ئ��ه‌م��ه‌ش ئ��ی��راده‌ی زی���ات���ری ب �ه‌خ��ش��ی �هوه ب �ه‌گ �ه‌ل��ی ک���ورد له‌چوارپارچه‌ی کوردستان ،بۆ ئه‌مه‌ش ئ �ه‌م��ڕۆ گ �ه‌ڵ��ی ک���ورد ل �ه‌ن��او چ��االک��ی مه‌ده‌نی و دیموکراتیدایه ،ئهو چاالکیان ه به‌گشتی ئومێد به‌خشن ،چونکه ده‌رفه‌ت بۆ گۆڕانکاریه‌کی به‌ئیراده‌ی گه‌الن دروستبێت کراوه‌ته. ل�ه‌ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان ئ��هوا ب��ۆ په‌نجا رۆژ ده‌چێت خه‌ڵک سه‌ر شه‌قامه‌کانی له‌ده‌سه‌اڵت گرتووه‌و تاکه داواکاریشی گ��ۆڕان��ک��اری ریشه‌یانه‌یه ل�ه جومگه سه‌ره‌کیه‌کانی ده‌سه‌اڵت و به‌رێوه‌بردنی ه���ه‌رێ���م ،ه �ه‌م��ان��ک��ات گ��ۆڕی��ن��ی ئ �هو عه‌قلیه‌ته حیزبگه‌را و ن��اوچ�ه‌گ�ه‌ره‌ی�ه که‌تائێستا حکومی هه‌رێمی پێده‌کرێت. ئێمه پێمان وایه له 8مین ساڵوه‌گه‌ڕی رووخانی رژێمی به‌عس و لهو شه‌پۆڵه گ��ۆڕن��ک��اری و رووداوان����هی ناوچه‌که پێویست ده‌کات جارێکیتر ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستانیش به‌خۆداچوونه‌وه‌ی ب���ۆ ب���ک���ه‌ن ،چ��ون��ک �ه ل���ه‌ه���ه‌ر ئ��اڵ��ۆزی و تێکچوونێکی ک���ورد ل �ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان پێش ه �ه‌ر ه��ێ��زو الیه‌نێک ئه‌وان لێی به‌رپرسیارن ،ئهو نزیکایه‌تیه‌ی له‌ماوه‌ی ئهو په‌نجا رۆژی کردوویانه ل �ه‌ن��اڕه‌زای و خۆپیشاندانه‌کان ،به‌شی
وه‌اڵمدانه‌وه‌ی قۆناخه‌که ناکات ،چونک ه به‌قۆناخێکی نائاسایی له گۆڕانکاری و وه‌رچه‌رخاندا تێده‌په‌ڕین. ئ��ێ��م�ه ل���ه‌الی خ��ۆم��ان ک �ه‌ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ای دروستبوونمانه‌وه تا رۆژی ئه‌مڕۆ که له‌به‌ری گه‌لدابووینه‌و به‌رده‌وامیش وهکو به‌رهه‌ڵستکارێکی ئیجابی ده‌س �ه‌اڵت خ��ۆم��ان ب���ه‌ن���اوک���ردوه‌و ب���هو ن�ه‌ف�ه‌س�ه‌ش ک���ارم���ان ک�����ردوه ،ئ��ێ��س��ت��اش ب �ه‌ه �ه‌م��ان ش��ێ��وه‌ک��اره‌ک��ان��م��ان ب�����هردهوام ده‌ک �هی��ن، ههرچهنده تا رۆژی ئه‌مڕۆش باجی بۆ ده‌ده‌ین ،به‌اڵم به‌رده‌وامبوون له‌م رێبازه‌دا به‌ئه‌رکێکی دیموکراتی و نشتمانی داده‌ن��ێ��ی��ن .ه �ه‌رب��ۆ ئ �ه‌م �ه‌ش ت��ا ئێستا چه‌ندین پ���رۆژه‌و ک��ۆڕو کۆنفرانسمان پ��ێ��ش��ک�ه‌ش ب �ه رای گ��ش��ت��ی و الی�ه‌ن�ه به‌رپرسه‌کان کردوه ،له ره‌وشی ناڕه‌زای و خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان�ه‌ک��ان��ی��ش��دا پ��رۆژه‌ێ��ک��ی چاره‌سه‌ری و نه‌خشه‌رێکمان پێشکه‌ش خ��ۆپ��ی��ش��ان��ده‌ران ک����ردوه ،ل �ه ئێستاشدا ئ���ام���اده‌ک���اری ده‌ک���هی���ن ب��ۆ پێشکه‌ش ک��ردن��ی گ �ه‌اڵڵ �ه ن�ه‌خ��ش�ه‌رێ��ک ب��ه‌رای گشتی و ده‌س���ه‌اڵت و خ��ۆپ��ش��ان��ده‌ران ، تاکو به‌بێته رێ��گ��ای کارکردنمان بۆ گۆڕانکاری و وه‌رچه‌رخان و چاره‌سه‌ر پرسه هه‌نووکه‌یه‌کان. تێکۆشان له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستکه‌وتی زی��ات��ر ب�ه‌ده‌س��ت��خ��س��ت��ن و گ��ۆڕان��ک��اری ب �ه‌ب��ێ ئ����ه‌وه‌ی بترسێین ل �ه ده‌س���ه‌اڵت و ب �ه‌رژوه‌ن��دی �ه تایبه‌تیه‌کانمان ،ئ �هوا ده‌توانین جارێکیتریش ئ�هو ده‌رفه‌ته‌ی له 2003 /4/9ک �ه دروستبووه له‌گه‌ڵ ئهو ده‌رفه‌ته‌ی له‌ئه‌نجامی سه‌رهلدانی ئه‌مڕۆی گه‌النه‌وه دروست بووه بخه‌ینه‌وه خ��زم �ه‌ت گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان و ی �ه‌ک��ری��زی و یه‌کێتی نێوان خۆمانی پێ پته‌وتربکه‌ین. ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 2011/4/8
~|
42
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
بیاننامه
له پێنجه‌مین ساڵیادی به‌ردبارانکردنی دوعادا، ههموومان ده‌ڵین ئیتربه‌سه بۆ کۆمه‌ڵکوژی ژنان ع�ه‌ق��ڵ��ی�ه‌ت��ی پ���ی���اوس���االری ب �ه‌ه �ه‌م��وو دڕندایه‌تی خ��ۆی ک �ه‌ب �هردهوام له‌سه‌ر ڕۆحی ژن ده‌خوێنێت ههموو کونجێکی ئ �ه‌م جیهانه‌ی گ��رت��ۆت�ه‌وه‌و به ههموو ش��ێ��وازه‌ک��ان ت��ون��دوت��ی��ژی ک��وش��ت��ن و به‌رده‌باران وله‌سێداره‌دان و به‌کااڵکردن په‌ره به‌سیسته‌مه دڕنده‌که‌ی ده‌دات. پێنج س��اڵ پێش ئێستاو ل��ه‌ب��ه‌رواری ( )2006-4-7کچه کوردی ئێزیدی به‌بێتاوان و له ژێر په‌رده‌ی عه‌قڵیه‌تی ناموسپه‌رستی به‌شێوه‌یه‌کی هۆڤان ه ب���ه‌ب���ه‌رچ���اوی ه���ه‌م���وو ک �ه‌س��ێ��ک �هوه به‌ردباران کراو زۆر تراژیدیایانه گیانی له‌ده‌ستدا .له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ئه‌م کێشه‌ی ه وه‌ک کێشه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی ناوزه‌دکرا، ب �ه‌اڵم ده‌ستی سیاسیش له پشت ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌وه هه‌بوو .به‌تایبه‌تی هێزی ده‌ره‌کی به پشتیوانی هێزی ناوخۆی ئیراق ک��اری��ان ده‌ک��رد بۆ ناوزڕاندنی کوردی ئێزیدی تاناچاری ده‌رکردنیان بکه‌ن .ئه‌م سیاسهته تاڕۆژی ئه‌مرۆش ب �هردهوام �ه .بێگومان ئ �ه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجه ل �ه‌ت �ه‌واوی کێشه‌کاندا ژنان قوربانی یه‌که‌مه .بۆ شه‌رمه‌زارکردنی ئ���هو دی����ارده‌ی����ه و ب �ه‌س��زاگ �هی��ان��دن��ی تاوانباران چه‌ندین چاالکی ن��اره‌زای وکه‌مپین و کۆنفرانس و داوا پێش ک �ه‌ش ک��ران ل�ه‌الی�ه‌ن ڕێکخراوه‌کانی ژن���ان و که‌سایه‌تی دی��م��وک��رات��خ��وازو یاساناسه‌وه ،ب�ه‌اڵم ئه‌مرۆشی له‌گه‌ڵ دابێـت که‌سانی تاوانبار نه‌گیران و سزانه‌دران. رێکخراوه کانی ژنان و که‌سانی ئازادیخواز له‌باشوری کوردستان و ئێراقدا ئه‌وه‌ی ڕۆژان��ه ڕوب���ه‌روی ده‌ب��ن�هوه زیادبوونی ژماره‌ی دوعاکانه‌و به‌کوشتن و سوتاندن و ل �ه‌س��ێ��داره‌دان ج��ا چ ل�ه‌ن��او کونجی
م��اڵ��دا ی��ان به‌ده‌ستی ده‌س�ه‌اڵت��دارێ��ک بێت ڕۆژنییه ژنێک نه‌بێـه‌قوربانی عه‌قڵیه‌تی ناموسپه‌رستی .له‌ساڵی پاردا دووخوشک و سێ خوشک و دایک و کچ و بهیهکهوه کوژران .تائێستا نه‌مانبینی ژن��ک��وژێ��ک بگیرێت و به‌به‌رچاوی خهڵکهوه دادگای بکرێـت و ب���ه‌س���زای خ���ۆی ب���گ���ات .ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی خ��اوه‌ن��ی کۆمه‌ڵێک یاسای ک��ۆن �ه‌پ��ارێ��زی��ن ک���ه‌ت���ه‌واو ل�ه‌خ��زم�ه‌ت��ی عه‌قڵیه‌تێکی کۆنگیردان .ئه‌م خوله‌ی پ���ه‌رل���ه‌م���ان���ی ه��ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ه �ه‌ت��ا ئێستا ب��ڕی��اری ل �ه‌س �ه‌ر ی�ه‌ک ی���اس ن����ه‌داوه ک �ه بکه‌وێتـه‌خزمه‌تی م��اف و ئ����ازادی ژن��ان��ه‌وه‌و که‌مێک ڕێگربێت بۆ ئهو توندوتیژیانه‌ی ک ه ڕۆژبه‌ڕۆژ له زیاد بووندایه .ده‌سه‌اڵتی جێبه‌جێکردن(حکومه‌ت) به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ حسابێک بۆ دهنگه ناڕزاکانی ژن���ان ب��ک��ات ب �ه‌ب �هردهوام��ی له‌جیاتی سنوردانان بۆ ئه‌م دی��ارده‌ی کوشتنی ژنان .ژنکوژان ئازاد ده‌که‌ن به‌به‌رتیل و ره‌شوه. ئێمه وه‌ک ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازاد و رێ��ک��خ��راوی ژن��ان��ی ئ��ازادی��خ��وازی ک����وردس����ت����ان ل���ه‌ک���ات���ی ک��وش��ت��ن��ی به‌خویندنه‌وه‌ی قوڵمان بۆ ئه‌م ره‌وشه‌و رێ��گ �ه‌گ��رت��ن ل �ه ه �ه‌م��ووش��ێ��وازه‌ک��ان��ی کوشتنی ژنان له‌کاتی کوشتنی دوعاو هه‌ر ژنێک له‌ژێر ناوی هه‌ربیانویه‌کدا ب��ووب��ێ��ت خ����اوه‌ن ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت ب��ووی��ن �هو ب��ۆ ب �ه‌رف��راوان��ک��ردن و چ��ڕک��ردن �ه‌وه‌ی چ��االک��ی �ه‌ک��ان��م��ان ه���ه‌م���وو س��اڵ��ێ��ک کۆمه‌ڵیک زنجیره‌چاالکی و که‌مپین ڕاده‌گ �هی �ه‌ن��ی��ن .ل�ه‌س��ااڵن��ی ڕاب����ردوودا بهناوی ئێمه‌ی ژن��ان ناموسی که‌س نین ناموسمان ئازادیمانه ،له‌پێناوی ت��ێ��پ�ه‌ڕان��دن��ی ک �ه‌ل��ت��وری ده‌س��ت��درێ��ژی
باتێکۆشانی ئازادیمان بڵند بکه‌ین، نابۆ بازرگانیکردن به‌ژنانه‌وه .له8ی م��ارس��ی ئه‌مساڵیشدا که‌مپینێکمان رأگه‌یاندووه بهناوی "نابۆ کۆمه‌ڵکوژی ژنان" .داوا له‌هه‌موو ژنانیش ده‌که‌ین ل����ه‌ده‌وری ئ��ه‌م که‌مپینه کۆببنه‌وه‌و ب��اه�ه‌م��ووم��ان ده‌ن��گ�ه ن��اڕه‌زای�ه‌ک��ان��م��ان بگه‌یه‌نینه الی یه‌کتری و بۆ خاوهن ده‌رکه‌وتن له ههموو ئهو ژنانه‌ی به‌بێ ت���اوان ده‌ک��وژرێ��ن و ه �ه‌ڵ��ده‌درێ��ن �ه ناو زبڵدانه‌کان .بۆ رێگه‌گرتن له‌هه‌موو شێوازه‌کانی ده‌ستدرێژی و توندوتیژی دژب���ه‌ژن���ان ب��ا ه �ه‌م��ووم��ان ب �هی �ه‌ک �هوه تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی ژنان بڵند ب��ک �هی��ن و س��ی��س��ت�ه‌م��ی پ��ی��اوس��االری ل�ه‌ن��او سیسته‌می ده‌س���ه‌الت و خیزان و ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��ادا ڕی���س���واو ش���ه‌رم���ه‌زار ب��ک��هی��ن .ل���ه پ��ێ��ن��ج�ه‌م��ی��ن س��اڵ��ی��ادی به‌ردبارانکردن و کوشتنه تراژیدیاکه‌ی کچه‌کوردی ئێزیدیدا ده‌ڵێین ئیتربه‌س ه بۆ کۆمه‌ڵکوژی ژنان .و پێشمانوای ه ته‌واوی کێشه و گه‌نده‌ڵی و جیاوازی چینایه‌تی و زۆردارییه‌کان سه‌رچاوه‌ی خ����ۆی ل����هو ع �ه‌ق��ڵ��ی��ت��ی ج��ی��اک��اری ڕه‌گ �ه‌زی��ی �هوه س��ه‌رچ��اوه ده‌گ��رێ��ت ک ه ڕۆژانه ژن دهکاته کۆیله و موڵک و کااڵ و لهو ڕێگه‌یه‌وه ههموو کۆمه‌ڵگا ئیفلیج ده‌کات .هه‌ربۆیه جیگیرکردنی سیسته‌می دیموکراتی و گۆڕانکاری ڕیشه‌یی له چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی ژنانه‌وه ده‌ست پێده‌کات. نا بۆ کۆمه‌ڵکوژی ژنان بژی تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی ژنان له‌پێناوی ئازادی کۆمه‌ڵگا ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازاد 2011-4-8
بیاننامه
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
به‌بیرهێنانه‌وه‌ی دایک ه عوه‌یش ڕێزلینانه له‌ڕه‌نجی پیرۆزی ههموو دایکان دایک ئهو که‌سه‌ی‌ه که وه‌ک گه‌ردوون ئاواکه‌ر‌ه و وه‌ک سروشت به‌خشنده‌یه ،وه‌ک کۆی ره‌نجی ههموو کرێکاران ره‌نجده‌ره ،به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ههموو ئه‌م راستیانه ته‌واوی مرۆڤایه‌تی له‌ناو منداڵدانی خ��ۆی��دا ه �ه‌ڵ��ده‌گ��ری��ت و ب��ه ه �ه‌س��ت��ی پ��ی��رۆزی دایکایه‌تی ههموو میهره‌بانی و تواناکاری ده‌دات ه منداڵ و جگه‌رگۆشه‌کانی .کێ ههیه بتوانێت به‌رهه‌می مرۆڤه‌کان دور له لێهاتوویی دایک بگرێت‌ه ده‌س���ت .دای���ک له‌سه‌ربنه‌ما خه‌سڵه‌ت ه جوانه‌کانی دادپه‌روه‌ری و یه‌کسانی و ئاشتیخوازی دهبێته خوداوه‌ند و ڕێبه‌ری کۆمه‌ڵگا .له‌سایه‌ی سیسته‌می دایک محوریدا به‌هه‌شت بۆ مرۆڤ ئاوا ده‌کات و گهورهترین شارستانیه‌ت پێشکه‌ش ب ه ههموو مرۆڤایه‌تی ده‌کات. له‌کۆمه‌ڵگای سروشتیدا هه‌ر شتێک به‌رهه‌می هه‌بێت و مایه‌ی هێز و مۆراڵ بێت ده‌چێوێنرێت به‌دایک .زه‌رده‌شت ده‌ڵێـت خاک دایکه و دایکیش پیرۆزترین نرخه .له‌ئاینی ئیسالمدا ده‌گوترێت به‌هه‌شت له‌ژێر پێی دایک دایه ،ڕێبه‌رئاپۆ ده‌ڵێت دایک خاوهن ره‌نجێکی پیرۆز و بێ به‌رامبه‌ر‌ه و
له‌ره‌نجی چل کرێکار زیاتره) له کورده‌واریدا ده‌ڵین له پشتی هه‌رکه‌سێکی به‌تواناو‌ه دایکێکی به‌هێز ههیه .ئهمانه هه‌مووی لۆژیک و زانستی ژیانن. له‌کاتێکدا باس له گه‌وره‌یی و تواناکارییه‌کانی هه‌ر سه‌رۆک و ڕێبه‌رێک بنرخێنرێت ،پێویسته باس ل ه ڕۆڵ و کاریگه‌رییه‌کانی دایکان بکرێت .گرێدراو به‌م راستیانه‌و‌ه ڕێبه‌ر ئاپۆ ده‌ڵێـت ،کاریگه‌ری دایکم له‌سه‌رکه‌سایه‌تی من زۆره .دایکه عوه‌یش له‌گه‌ڵ تێپه‌راندنی ژیانێکی سه‌خت و دژوار و مه‌زنکردنی که‌سێکی وه‌ک ڕێبه‌ر ئۆجه‌الن. گ �هورهت��ری��ن دی���اری پێپشکه‌ش به‌مرۆڤایه‌تی ده‌کات .دایکه عوه‌یش له()1996-4-11کۆچی دوای کرد .ئێمه وه‌ک دایکانی ئاشتی باشوری کوردستان له پانزده‌هه‌مین ساڵیادی وه‌فاتی دایک ه عوه‌یشدا ،نرخه پیرۆزه‌کانی دایکی ڕێبه‌رایه‌تی به‌بیر ده‌هێنینه‌و‌ه و ڕێز له‌هه‌موو ره‌نج و تێکۆشانی ده‌گرین و پ �ه‌روه‌رده‌ی دایکایه‌تیه‌که‌ی ده‌که‌ین ه وانه‌بۆ ههموو دایکان. وه‌ک ه���ه‌م���ووم���ان ده‌زان���ی���ی���ن گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ل �ه‌ه �ه‌رچ��وارب �ه‌ش��ی ک��وردس��ت��ان ل �ه‌س �ه‌ر پێیه و
43
ت��ێ��ده‌ک��ۆش��ێ��ت ل � ه پ��ێ��ن��اوی م��اف��ی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی و دیموکراتییه‌کانی .له‌ماوه‌ی ڕابردوودا بۆئه‌وه‌ی ئاشتی ب�ه‌رق�ه‌رارب��ێ��ت و داخ��وازی��ی�ه‌ک��ان��ی گه‌ل جێبه‌جێبکرێت دای��ک��ان��ی ئ��اش��ت��ی ب � ه ه�ه‌م��وو شێوازێک خه‌باتی زۆر وات��ادار له‌چوارچێوه‌ی ئاشتی و دیموکراتیدا بهڕێوه ده‌به‌ن .ئێمه‌ش ئه‌مرۆ له‌باشوری کوردستاندا بۆ ئه‌وه‌ی ئاشتی به‌رقه‌رار بێـت خاوهن هه‌وڵدانین له پێناوی گۆرانکاری بنگه‌هی و رێگه‌گرتن ل ه کۆمه‌ڵکوژی ژنان و جێگیرکردنی که‌لتوری یه‌کتر قه‌بوڵکردن و ئ��اواک��ردن��ی دیموکراتیه‌ت ب�ه‌ه�ه‌م��وو ره‌نگ ه ج��ی��اوازه‌ک��ان �هوه ،ه�ه‌م��وو تواناکانمان ده‌که‌ین ه یه‌ک .وه‌فاداریمان بۆ دایک ه عوه‌یش و ههموو دای��ک �ه ق��اره‌م��ان �ه‌ک��ان و دای��ک��ان��ی ش�ه‌ه��ی��دان، له‌سه‌ر ڕێبازی ئ��ازادی ڕه‌گ �ه‌زی ژن ،ئ��ازادی کۆمهڵگایه و گه‌ره‌نتی ئاشتی کۆمه‌اڵیه‌تی ه په‌ره به تێکۆشانه‌کانمان ده‌ده‌ین. دایکانی ئاشتی باشوری کوردستان 2011-4-11
ئه‌نفال گهورهترین تاوان بوو به‌رامبه‌ر گه‌لی کورد په‌یڕه‌و کرا پڕۆسه‌ی ئه‌نفال که له ساڵی ( )1988له‌الیه‌ن ڕژێمی سه‌دامه‌و‌ه به‌رامبه‌ر به گه‌لی کورد ئه‌نجام دراو تێیدا زیاتر له ( )182000مرۆڤی ک��ورد که به‌شێکی زۆری ژن ومنداڵ بوون بێ سه‌رو شوێن کران ،هێنده‌ی ئهو ژماره‌ی‌ه زیاتریش هه‌تا ئێستا له‌چاوه‌ڕوانی که‌س و کاریاندان ،گهورهترین تاوانه که به‌رامبه‌ر گه‌له‌که‌مان ل �ه‌س �ه‌ده‌ی راب�����ردوودا ئه‌نجام درا .ئ �ه‌م کۆکوژی و جینۆساید‌ه به‌شێک ب��وو ل �هو سیاسه‌ته‌ی که داگیرکه‌رانی کوردستان په‌یڕه‌ویان ده‌کرد بۆ سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی گه‌لی کورد .کورد ته‌نیا ئهو تاوانه‌ی هه‌بوو که پێکهاته‌یه‌کی که‌لتوری تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌و سیسته‌می جیهانی له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا ئه‌م پێکهاته‌یه‌ی نه‌ده‌ناسی و ده‌یانخواست چوارچێوه‌ی چه‌مکی ی�ه‌ک ده‌وڵ���ه‌ت و ی�ه‌ک ن �ه‌ت �ه‌وه‌دا گه‌لی کورد له‌بۆته‌ی نه‌ته‌وه‌کانی ده‌وڵه‌ت‌ه سه‌رده‌سته‌کاندا بتوێننه‌وه .دوای ( )23س��اڵ هێشتا کاریگه‌رییه ده‌روونیه‌کانی له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگای کوردستان ماوه‌و مه‌ترسی دووب��اره بوونه‌وه‌ی ئه‌م جۆره روداو‌ه بوونی ههیه ،چونکه هه‌تا ئێستا ده‌وڵه‌تانی سه‌رده‌ستی سه‌ر کوردستان و سیسته‌می جیهانی به‌هه‌مان چه‌مکی ده‌وڵ���ه‌ت ن�ه‌ت�هوه ک��ارده‌ک �ه‌ن که‌له‌ناوه‌ڕۆکی خۆیدا که‌لتوری جیاواز په‌سند ناکات و ئه‌مه‌ش له‌هه‌ر کاتێکدا شیمانه‌ی رووداو و کاره‌ساتی لێده‌کرێت. ئه‌م کارهساته له مێژوی مرۆڤایه‌تیدا نمونه‌ی که‌مه. چه‌مکی نهتهوه ده‌وڵ �ه‌ت بوو وای له‌رژێمی سه‌دام کرد له کاتێکدا خۆی به خاوه‌نی خودی ئهو میلله‌ته ده‌زانی،له‌الیه‌کی ت��رهوه به توندترین شێوه ڕه‌فتاری
له‌گه‌ڵ ئهو میلله‌ته‌دا ده‌کرد،له هه‌مانکاتدا ڕای گشتی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تی لێی بێده‌نگ بوون. له کاتێکدا زۆربه‌ی ده‌وڵه‌ت‌ه هه‌رێمییه‌کان خۆیان به موسڵمان ده‌زانی که‌چی له به‌رامبه‌ر ئه‌م کارهساته نه‌ک هه‌ر بێ ده‌نگ بوون ،به‌ڵکو له زۆر الیه‌نه‌وه هاوکاری م��اددی و مه‌عنه‌وی ڕژێمی سه‌دامیان ده‌کرد .جواڵنه‌وه‌ی سیاسی کوردیش لهو سه‌رده‌مه‌دا نه‌یتوانی سیاسه‌تێکی وه‌ها په‌یڕه‌و بکات که ده‌رفه‌ت بۆ رودانی کاره‌ساتی بهو ڕه‌نگ‌ه که‌م بکاته‌وه. ل �ه‌دوای راپه‌ڕینه‌و‌ه ده‌رفه‌تی ئهوه هه‌بوو که کورد کاربکات بۆ ناساندنی ئ�ه‌م کارهساته به‌جیهان و گه‌ره‌نتییه‌کی نێوده‌وڵه‌تی بۆ خۆی ده‌سته‌به‌ر بکات. دوای ڕوخانی ڕژێمی سه‌دام له ساڵی ()2003دا له الیه‌ن هێزه هاوپه‌یمانه‌کانه‌وه ،ده‌رفه‌ته‌ک‌ه باشتر بوو. ده‌ستگیرکردنی سه‌دام حسین و به‌شێک له‌سه‌رانی رژێمه‌که‌ی ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ی بۆ کورد دروست کرد که له‌دادگایه‌کی کراوه‌دا سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی دادگایی بکات ،به‌اڵم ئه‌م کار‌ه ئه‌نجام نه‌درا .دادگای بااڵی تاوانه‌کانی ئێراق ته‌نیا وهکو تاوانێکی کۆکوژی ت��اوان �ه‌ک �هی ناساند و رژێ��م��ی سه‌دامیشی وه‌ک��و ته‌نیا به‌رپرس دیاری لهو تاوانه دیاری کرد .ئه‌مه له‌ئاستێکدا بۆ کورد ده‌سکه‌وتێک بوو ،چونکه بۆ جاری یه‌که‌م بوو سه‌رۆکی ده‌وڵه‌تێکی سه‌رده‌ستی سه‌ر کوردستان و رژێمه‌که‌ی له‌سه‌ر کرده‌وه‌کانیان به‌رامبه‌ر به ک��ورد دادگایی بکرێن ،ب�ه‌اڵم ده‌بوایه دادگایه‌ک‌ه لهوه فراوانتر بگیرایه‌ت‌ه ده‌ست. ئێستاش که یادی ( )23ساڵه‌ی کاره‌ساتی ئه‌نفال
دهکهینهوه ،گرنگه که حکومه‌تی هه‌رێم و سه‌رجه‌م الیهنه کوردستانیه‌کان و رێکخراوه‌کانی تایبه‌ت به‌جینۆساید کار بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئاستی نێو ده‌وڵه‌تی ئه‌نفال وهکو جینۆساید بناسرێت و کۆتایی به سیاسه‌تی نه‌ناسینی گه‌لی کورد بهێنرێت .چونکه هه‌تا کۆتایی بهو سیاسهته نه‌یه‌ت ئ�هوا مه‌ترسی جینۆسایدی تر له‌سه‌ر گه‌لی کورد ههیه .ئه‌وه‌تا هه‌تا ئه‌مڕۆ له‌ئێراقدا مافی چاره‌ی خۆنوسین بۆ کورد ڕه‌وا نابینرێت و له‌سه‌ر ئاستی تورکیا به‌هه‌موو ڕه‌نگێک سیاسه‌تی قڕکردنی کولتوری بهڕێوه ده‌برێت و له‌سه‌ر ئاستی ئێران و سوریاش به‌شێوه‌ی جیاجیا ئه‌م سیاسهته بهڕێوه ده‌برێت .بێگومان ئه‌م بارودۆخ‌ه ههموو کاتێک زه‌مینه‌ی‌ه بۆ دووبار‌ه بوونه‌وه‌ی کاره‌ساتی له وێنه‌ی ئه‌نفال و ههڵهبجه. ئێمه وهکو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان له‌رابردوو و ئێستاشدا کارمان کردووه‌و ئێستاش کار ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی رۆژهه‌اڵتی ناوین و جیهان ئهو کاره‌ساتان‌ه بناسرێن و گه‌ره‌نتی نێوده‌وڵه‌تی ده‌سته‌به‌ر بکه‌ین ،ئه‌ویش به مه‌حکوم کردنی ئهو جۆره سیاسهته .له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆییش ک��ارده‌ک�هی��ن بۆ خ���اوه‌ن ده‌رک �هوت��ن له که‌سوکاری ئه‌نفاله‌کان و داب��ی��ن ک��ردن��ی ژیانێک ب��ۆی��ان که شایسته‌یان بێت. ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 2011/4/13
44
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/4/20 | 5
بیاننامه
پارتی چاره‌سه‌ری: پێوست ه گه‌له‌که‌مان له‌باشووری واڵت ،پشتیوانی پارتی ئاشتی ودیموکراتی بن له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا وه‌ک����و ده‌زان����رێ����ت ئ���ه‌م���رۆ رۆژه���ه‌اڵت���ی ناوهڕاست به‌قۆناخێکی هه‌ستیاردا تیپه‌ڕ ده‌بێت‌و ئه‌م قوناغه ده‌تۆانرێت به قۆناغی گ��ۆران��ک��اری و شۆرشی گه‌اڵنی به‌ناو بکه‌ین .بۆ گه‌لی کوردیش ئه‌م قۆناغ ه گرنگی تاێبه‌تی خۆیی ههیه .قۆناغی گ���ۆران���ک���اری و ش��ۆرش��ی گ����ه‌الن ه �ه‌م ستاتۆی سیاسی ئه‌مڕۆی رۆژهه‌اڵتی ناوهڕاست و چه‌مکی سیاسی خستۆوه‌ت ه به‌ن لێکۆڵینه‌وه‌وه هه‌ر بۆیه گرنگه له‌م کاته‌دا ئێمه وه‌کوو گه‌لی کوردو وه‌ک الی �ه‌ن �ه سیاسیه‌کان و رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی ک��وم �ه‌ڵ��گ��ای م���ه‌ده‌ن���ی ،ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ی‌و رۆشنبیری ک��ورد ،له هه‌ر پارچه‌یه‌کدا به به‌رپرسیاریه‌تییه‌وه مامه‌ڵه له گه‌ڵ ئ �ه‌م ب���اردۆخ���ه‌دا بکه‌ین و ه���ه‌وڵ بده‌ین ک �ه ئ �ه‌رک��ی خ��ۆم��ان ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ�ه‌م قۆناغه‌دا جێبه‌جێ بکه‌ێن .له‌م رۆانگهوه ئێمه باردۆخی کوردستان هه‌ڵبسه‌نگێنین، ئه‌بێت له هه‌ر پارچه‌یه‌کدا تاێبه‌تمه‌ندی خ��ۆی ه�ه‌ب��ێ��ت .ب��ۆ ئ �ه‌م ب��اردۆخ��هی ک ه ئ�ه‌م��رۆ ل�ه ب��اش��ووری کوردستاندا هه‌ی ه ئێمه ئاماده‌کاری نه‌خشه رێیه‌ک ده‌که‌ین ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی وه‌ک����وو پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری به‌رپرسیاریتی خۆمان له به‌رامبه‌ر ئه‌م قۆناغه‌دا جێبه‌جێ بکه‌ێن‌و هه‌وڵبده‌ین ئهو بنبه‌ستبوونه‌ی له باشووری کوردستاندا دروست بووه کۆتایی پێبهێنین ،هه‌روه‌ها رێگه‌یه‌کی چاره‌سه‌ری بۆ ده‌ربازبوون لهو به‌نبه‌ست بوونه‌وه به‌بینینه‌وه و هه‌وڵبده‌ین باشووری کوردستان بکه‌ینه موده‌لێک بۆ چ��اره‌س�ه‌ری پرسی ک��ورد و بیکه‌ین ه بنکه‌یه‌ک و پشتیوانی بۆ پرسی کورد ل��ه پ��ارچ �ه‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان��دا ،ن �ه‌ک ببێته خاڵی الواز بۆ تێکوشانی گه‌لی ک��ورد به گه‌شتی لهو رۆانگهوه ئێمه‌ی سه‌یری هه‌م باشوور هه‌م پارچه‌کانی تری کوردستانیش ده‌که‌ین ،گرێدراویی ئه‌وه‌ی ئه‌مرۆ ده‌بینین له باکووری کورستان ک ه پارچه‌یه‌کی گه‌وره‌ی گه‌لی کوردستان ه و گه‌لی کورد لهو پارچه‌ی کوردستاندا سااڵنێکی دوورو درێژه له تێکوشانێکی
ب���هردهوام���دا ه �هی��هو ئاستی تێکوشانی گه‌یشتووه‌ته ئاستێکی بڵند و له مانگی ح��وزه‌ی��ران��دا ئ���ام���اده‌ک���اری ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ده‌کرێت ،بێگومان ئێمه ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ش گرنگ ئه‌بینین بۆ گه‌لی کورد ،چونک ه پیشکه‌وتنی تیکۆشانی گه‌لی کورد ل ه باکووری کوردستاندا ده‌وڵه‌تی تورکیای ت�ه‌ن��گ�ه‌ت��او ک�����ردۆوه ،ب���ه‌اڵم حکومه‌تی تورکیا نایه‌وێت به شێۆه‌یه‌کی ریشه‌یی گ��ۆران��ک��اری�ه‌ک��ی ج���ددی پێکبێنێت ل ه س��ی��اس�ه‌ت��ی خ��ۆی��دا و پ��ێ��داگ��ری ل�ه‌س�ه‌ر سیاسه‌تی نکۆڵی ک��ردن��ی گه‌لی کور ده‌ک��ات �هوه و ده‌ی�ه‌وێ��ت ئ�ه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ی که له‌م حوزه‌یرانه‌دا ده‌کرێت بکاته خاڵی وه‌رچ��ه‌رخ��ان ب��ۆ سیاسه‌تی خ��ۆی .ئهو له تیکۆشانی عه‌سکه‌ری به‌رامبه‌ر ب ه گه‌لی کورد سه‌رکه‌وتنی به ده‌ستنه‌هێنا، بۆیه ده‌یه‌وێت له تێکوشانی سیاسیدا ئهو سه‌رکه‌وتنه به ده‌ست بهێنێت .هه‌ر بۆی ه گرنگه ئێمه‌ش له باشووری کوردستاندا کار بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی که ببینه پشتیوان بۆ گه‌له‌که‌مان له باکووری کوردستاندا و ئهو هاوبه‌ندییه‌ی که به پێشه‌نگایه‌تی پ��ارت��ی ئ��اش��ت��ی و دی��م��وک��رات��ی دروس��ت ب��ووه وه‌ک هاوبه‌ندییه‌کی کوردستانی ئێمه‌ش پشتیوانی بکه‌ین .به ڕای ئێم ه گرنگه له ب��اش��ووری کوردستاندا ،هه‌م جه‌ماوه‌ر و الیهنه سیاسیه‌کان و رێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان و هه‌م حکومه‌تی هه‌ریمی کوردستانیش به شێوهیهکی راسته‌‌وخۆ و ناڕاسته‌خۆ ک��ار بکه‌ن بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئه‌م هاوه‌به‌ندییه بتۆانێت بگاته ئامانجه‌کانی خ��ۆی ،چونکه ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �ه‌م هاوبه‌ندیی ه بگاته ئامانجه‌کانی خۆی به واتای ئه‌وه‌ی که له رووی سیاسیشه‌وه ده‌وڵه‌تی ت��ورک��ی��ا ن��ات��ۆان��ێ��ت ببێته ئاسته‌نگ ل ه به‌رده‌م گه‌لی کوردا و پێش له تێکوشانی گه‌لی کورد بگرێت و ناچار ده‌بێت ک ه به سیاسه‌تی خۆیدا بچێته‌وه و فشارێکی نێوده‌وڵه‌تی زیاتریشی بۆ دروست ده‌بێت، هاوکات له‌گه‌ڵ فشاره ناوخۆییه‌کانیدا. کاتێکیش رووب�����ه‌رووی ئ�ه‌م�ه ده‌ب��ێ��ت�هوه
ناچار ده‌بێت گۆرانکاری له سیاسه‌تی خۆیدا بکات و گۆرانکاری .هه‌ر بۆی ه گۆڕانکاری له‌سیاسه‌تی ده‌وڵه‌تی تورکیا ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه گ�ه‌ل��ی ک���ورد ،ب �ه وات��ای زه‌میته خۆش کردنه بۆ گۆرانکاری ل ه سیاسه‌تی نیۆده‌وڵه‌تیدا ،چونکه تورک هاوپه‌یمانی ناتۆ و ئه‌مریکایه ،تورک به‌رئه‌ندامه و کاندیده بۆ ئه‌ندام بوون ل ه یه‌کێتی ئ�ه‌رووپ��ا ،ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا ئهو ده‌وڵه‌ته‌یه له رۆژهه‌اڵتی ناوڕاستدا ک ه په‌یمانی لۆزانی له ( 23بۆ )24دا ئیمزا کردووه و له رووی ئهو پێمانه‌وه نکۆڵی له کورد کراوه .ئه‌گه‌ر بێتو له‌سیاسه‌تی ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌دا گۆرانکاری دروست ببێت ئه‌مه ئه‌بێته هوکاری ئه‌وه‌ی که زه‌مین ه بۆ گۆرانکاری له سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تیدا به‌رامبه‌ر به گه‌لی کورد دروست ببێت، بێگومان ئه‌مه ره‌نگدانه‌وه‌ی خۆی له سه‌ر پرسی کورد له باشوور و رۆژهه‌اڵت‌و له رۆژئ��اواش ده‌بێت .هه‌ر بۆیه گرنگه ک ه ئێمه له‌م قوناخه‌دا به به‌رپرسیاریه‌تێکی زی��ات��رهوه هه‌ڵسووکه‌وت بکه‌ین و له بن ناوی ئه‌وه‌ی که پارتی دادو گه‌شه پێدان هه‌ندێک ههنگاو ده‌نێت ،ئێمه نه‌که‌وین ه ناو خه‌فڵه‌تی بهو رهنگه که ئێمه پشتیوانی له سیاسه‌تی پارتی داد و گه‌شه‌پێدان یان خود حکومه‌تی تورکیا بکه‌ین ،چونک ه ئهو سیاسهته که ئه‌مرۆی ئه‌وان ده‌یکه‌ن سیاسه‌تێکی پراگماتیستیه ،سیاسه‌تێکی رۆژان �هی��ی �ه ،ه �ه‌وڵ��دان �ه ب��ۆ خه‌ڵه‌تاندنی و ف���رێ���ودان���ی گ���ه‌ل���ی ک�����وردو الی �ه‌ن � ه سیاسیه‌کان ،هه‌تا وه‌کوو بتوانن له‌رێگای ئهو هه‌واڵنه‌وه بگه‌نه ئامانجه‌کانی خۆیان و س �ه‌ردان��ی ره‌ج��ه‌ب ته‌یب ئه‌ردوغانیش بۆ باشووری کوردستان تایبه‌ت بوو بۆ ئه‌م هه‌وڵه ،هه‌ر بۆیه گرنگه ئێمه وه‌کوو کورد به به‌رپرسیاریه‌ته‌وه به‌رامبه‌ر به ئه‌م باردۆخه هه‌ڵسووکه‌وت بکه‌ین. ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 2011/4/14
هەندێک لە پیرۆزباییەکانی 4ی نیسان
شەنگاڵ هەولێر
سلێمانی
بادینان
گەریال
کەرکوک
Rojî Wilat Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 5 • Salî: 2011
شەهید رەجەب مەحمەد ساڵح »«گوران کەالر