ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان ساڵی | 1ژمارەی | 2011/06/20 | 7نرخ 1500 :دینار | گۆڤارێکی مانگانەیە
ئۆجه‌الن:
ئیسالمی رادیکال و ئیسالمی میانڕه‌ویش پرۆژه‌ی ئه‌مریکان
PÇDKکۆنفرانسێک بۆ ئاشتی و چارەسەری دیموکراتی پێکهێنا
کەناڵ 4تەنها بۆشاییە فیکریەکەی کۆمەڵگاکەمان چەواشە دەکات و هیچیتر
راستینه‌ی نه‌ته‌وایه‌تیمان گرێدراوی ڕاستینەی ژنە
سەرکەوتنی گەلەکەمان لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی تورکیا بەرزو پیرۆز بێت
~ 2شرۆڤه‌ی سیاسی ساڵی | 1ژماره 7 2011/06/20
3هەواڵ 10کاریگه‌ری ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کانی باکوور له‌سه‌ر باشوور 12قه‌یرانی سیسته‌م و گۆڕانکاریی ریشه‌یی 18که‌مپینه‌که‌مان هه‌وڵدانێک ه بۆ پێشگرتن له سیاسه‌ته‌کانى قڕکردن و تواندنه‌وه 22بزاڤی گوله‌ن پێڤاژۆیه‌کی مه‌ترسیدار ه
خاوەنی ئیمتیاز
کۆمیتەی ڕاگەیاندنی PÇDK سەرنووسەر
له‌سه‌ر جڤات و په‌روه‌رده‌ی کوردی 24کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى گه‌وره‌ترین زیانى به‌ده‌نگه ناڕه‌زاکانى گه‌ل
ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر
25له‌ساڵیادی ئه‌نفالدا ،ئه‌نفال ده‌کرینه‌وه
بەڕێوەبەری نووسین
28مه‌رگ نه‌یهێشت عه‌دنان خه‌یاڵه‌کانى
ئارام کەریم بابان
بکاته راستى
دەستەی نووسەران
30که‌رکوک شاری پێکه‌وه ژیان یان
فەهمی محەمەد سۆران حسین ئامینه محەمەد چنوور غەریب
دیزاین
هێژا رۆژهەاڵتی
ژمارەی متامنه 446
بۆ پەیوەندی گرتن www.PCDK.org ROJI_WELAT@Yahoo.com ناو نیشان کەرکوک ،بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک
5
پێکه‌و ه مه‌رگ؟! 32سیاسه‌ت ،ئیدولوژى ،جڤاک ،مالباته‌ک ژهه‌ڤدوو هه‌لوه‌شیاى
28
34بهه‌ڤڕا ژیانى کوردانه 35ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ل ه خۆپیشاندانه‌کانی کورد له سوریا خه‌وی لێ که‌وتووه 37ژن له‌کۆمه‌ڵگای کوردستاندا 40
فیشه‌کی
چه‌کم
چاوه‌ڕێم ه
تاکو
داستانێکی نوێ بنوسێته‌وه 42سواره‌ى حه‌میدییه
40
2
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
سەروتار
سه‌رکه‌وتنه‌کانی باکوور و دیالۆگی باشوور
رشۆڤه‌ی سیاسی
دوای ملمالنێیه‌کی دوورودرێژ وپرۆسه‌یه‌کی ماراسۆنی ،رۆژی ()12ی حوزه‌یران گه‌لی کورد وئازادیخوازانی تورکیا بڕیاری خۆیاندا و ()36 ئه‌ندامیان نارده په‌رله‌مان .دیاره به‌به‌راورد به‌ژماره‌ی کورسیه‌کانی کورد له خولی رابردووی په‌رله‌ماندا ( )14کورسی زیاد کردووه ،ئه‌مه‌ش سه‌رکه‌وتنێکی گ �ه‌وره بوو بۆ گه‌لی کورد ودیموکراتخوازانی تورکیا .ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ش به‌رهه‌می سیاسه‌تێکی ژیرانه‌ی جواڵنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کورد والیه‌نه سیاسیه‌کانی باکوری کوردستان و خاوه‌نداریکردنی گه‌لی کورد بوو له‌رێبه‌رایه‌تیه‌که‌ی ودۆزه‌ک��هی. کورد له رێگای ئه‌م سیاسه‌ته‌وه توانی یه‌کێتی ناوخۆیی پێکبێنێ وهاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ الیه‌نه چه‌پ و دیموکراتخوازه‌کانی تورکیا دروس��ت بکات ،دۆستایه‌تی خۆی له‌گه‌ڵ ئاشورییه‌کان پته‌و بکات .هه‌روه‌ها توانی رێژه‌ی ده‌نگی"ئاکه‌په" له‌کوردستان زۆر که‌م بکاته‌وه .به‌م هه‌نگاوانه‌ش کورد ئهو په‌یامه‌ی دایه حکومه‌ت وده‌وڵه‌تی تورکیا وهه‌موو الیه‌ک که ئیتر خاوه‌نی ئیراده‌ی خۆیه‌تی و پێویسته ئیراده‌ی به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت. ئه‌نجامه‌کانی هه‌ڵبژاردن کاریگه‌ریی ئه‌رێنی له‌سه‌ر دۆزی کورد به‌گشتی ده‌بێت؛ چونکه ئه‌م سه‌رکه‌وتنه تورکیا ناچار ده‌کات خۆی یه‌کالیی بکاته‌وه سه‌باره‌ت به‌دۆسیه‌ی کورد. تورکیاش دوو رێگای له‌به‌رده‌مدایه ،یان ئه‌وه‌تا راستی کوردو ناسنامه‌که‌ی په‌سند بکات و ئهو دیالۆگه‌ی له‌گه‌ڵ رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن ده‌ستیان پێ ک��ردووه بیگه‌یه‌ننه ئه‌نجام و رێککه‌وتنی فه‌رمی ،که ئه‌م هه‌نگاوه ده‌توانێت ببێته سه‌رده‌مێکی نوێ بۆ تورکیا و گه‌لی کورد وراسته‌وخۆ کاریگه‌ریی له‌سه‌ر دۆزی کورد له‌باشوور ،رۆژه�ه‌اڵت ورۆژئ��اوای کوردستان ده‌بێت .رێگای دووه‌م بۆ ده‌سه‌اڵتی تورکیا ئه‌وه‌یه که ده‌ست له‌چه‌مکی ده‌وڵه‌تی یه‌ک نه‌ته‌وه وی�ه‌ک زم��ان به‌رنه‌ده‌ن وس��وور بن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی خۆیان به‌نوێنه‌ری کورد بزانن و هه‌نگاویش به‌چاره‌سه‌ری نه‌نێت ،ئه‌مه‌ش تورکیا رووبه‌رووی قۆناخێکی زۆر ئاڵۆز ده‌کاته‌وه وشیمانه زۆره له‌ده‌وڵه‌ت تورکیا به‌رگه‌ی ئهو ئالۆزییه نه‌گرێت ،چونکه ئیتر کورد هه‌ڵوێستی به‌و ره‌نگه په‌سند ناکات ،ئازادیخوازانی تورک و پێکهاته‌کانی تری تورکیاش ئه‌م ره‌وشه په‌سند ناکه‌ن ،هاوپه‌یماه‌کانی تورکیاش له‌ده‌ره‌وه پێ ناچێت ئاماده بن ئه‌وه‌نده خۆیان بده‌نه ژێر باری تورکیا .ئه‌مه‌ش جارێکی تر ده‌توانێت به‌قازانجی کورد وپرۆسه‌ی دیموکراتی ته‌واو بکرێت.
له‌گه‌ڵ ئاماده‌کاری پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن له‌باکور، له‌باشوریش بارودۆخێکی تایبه‌ت هاته ئاراوه، ئه‌م بارودۆخه هه‌تا ئێستا به‌رده‌وامه .دوای زیاتر له‌دوو مانگ خۆپیشاندان وچاالکی جه‌ماوه‌ر ،ئهوه بۆ مانگێک زیاتر ده‌چێت که‌ش وهه‌وای دیالۆگ باڵی به‌سه‌ر باشووری کوردستاندا کێشاوه. جه‌ماوه‌ر والیه‌نه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان و رۆشنبیران باس له‌وه ده‌که‌ن که ئه‌م قۆناخه‌ی باشووری کوردستان پێویستی به‌هه‌وڵ وماندوو بوونی هه‌موو الیه‌ک هه‌یه ،دیالۆگ پێویستی هه‌موو الیه‌ک به‌شدار بن تێیدا ،نه‌ک پێنج قۆڵی به‌رێوه بچێت .هه‌روه‌ها داوای ئهوه ده‌کرێت که دیالۆگ شه‌فاف بێت ،نه‌ک داخراو .باس له‌وه ده‌کرێت که پێویسته جه‌ماوه‌ر به‌شداری پێ بکرێت له‌م پرۆسه‌یه‌دا نه‌ک ،هه‌ر یه‌که له‌ده‌سه‌اڵت وئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان خۆیان به‌نوێنه‌ری گه‌ل والیه‌ن ورێکخراوه‌کان بزانن. بێگۆمان ئه‌زموونی باکوور ئه‌وه‌مان فێر ده‌کات که خزمه‌ت بخه‌ینه پێش به‌رژه‌وه‌ندییه‌وه، گه‌ل بخه‌ینه پێش پارت و الیه‌نه‌وه .هه‌روه‌ک چۆن پارتی ئاشتی و دیموکراتی له‌پێناوی دروستبوونی به‌ره‌ی ره‌نج وئازادی ودیموکراتیدا ده‌نگی خۆی پێشکه‌شی که‌سایه‌تی وه‌کو" ش �ه‌ره‌ف �ه‌دی��ن ئه‌لچی ـ الوه‌ن���د ت���وزه‌ل ـ ئه‌رتۆغرۆل کورکچی"کرد ،له‌گومانی تێدا نییه ئهو که‌سایه‌تیانه وپارته‌کانیان توانای ئه‌وه‌یان نه‌بوو ئهو که‌سانه بگه‌یه‌نن ه په‌رله‌مان وئه‌مه‌ش ده‌رفه‌تی بۆ ئهو که‌س و الیه‌نانه دروست کرد که متمانه به‌پارتی ئاشتی ودیموکراتی بکه‌ن. له‌باشووریش پێویسته ده‌سه‌اڵت وئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان ده‌رفه‌تی گفتوگۆو به‌شداری بده‌نه الیه‌نه‌کانی تر و ئه‌وه‌ی بۆ خۆیان ده‌خوازن بۆ الیه‌نه‌کانی تر و جه‌ماوه‌ریشی بخوازن .ئه‌مه زه‌مینه‌ی دیالۆگێکی سه‌رکه‌وتوو دروست ده‌کات .به پێچه‌وانه‌وه دیالۆگه‌کان ئه‌نجامێکی باشیان لێ ناکه‌وێته‌وه. له‌کۆتاییدا گرنگه ب��اس ل��هو ه���ه‌وڵ و ده‌ستپێشخه‌رییه بکرێت که له‌الیه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستانه‌وه ئه‌نجام درا و به‌رهه‌مه‌که‌ی کۆنفرانسی "به‌ڵێ بۆ ئاشتی وچاره‌سه‌ری دیموکراتی ـ نا بۆ توندوتیژی وسه‌پاندنی بێ چاره‌یی بوو" وتێیدا ()27پارت ورێکخراو به‌شدار بوون و ئه‌نجوومه‌نێکیان پێکهێنا به‌ناوی(به‌ڵێ بۆ دیالۆگ) وبڕیاره له‌مانگی ئاینده‌دا کۆنفرانسێکی تر ئه‌نجام بده‌ن وتێیدا پرۆژه‌یه‌کی هاوبه‌ش ئاماده بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی دیالۆگه‌کان به‌رهه‌م دار بن .بێگۆمان ئه‌م هه‌واڵنه ده‌توانن ببنه فشار بۆ ئه‌وه‌ی ئهو پێنج الیه‌نه بگه‌ڕێنه‌وه بۆ جه‌ماوه‌ر.
هەواڵ
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
3
پارتی چاره‌سه‌ری کۆنفرانسێک بۆ ئاشتی و چاره‌سه‌ری دیموکراتی پێکهێنا پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان له‌باشووری واڵت، نه‌خشه‌رێگایه‌کی چاره‌سه‌رئامێز راگه‌یاند و له‌ژێر درۆشمی"به‌ڵی بۆ ئاشتی و چاره‌سه‌ری دیموکراتی ـ نا بۆ توندوتیژی و سه‌پاندنی بێچاره‌یی کۆنفرانسێکی به‌هه‌مان مه‌به‌ست و به‌به‌شداری هێزوالیه‌ن ه سیاسی و ده‌زگا و رێکخراو ه مه‌ده‌نیی ه و که‌سایه‌تیه‌کانی هه‌رێمی کوردستان له‌به‌رواری 2011/6/4 له‌شاری هه‌ولێر به‌رێو ه برد .ئامانج لهو کۆنفرانس ه خولقاندنی که‌شێکی ئاشتیانه‌و زه‌مینه‌ی دیالۆگ بوو له‌الیه‌ک و له‌الیه‌کی تریشه‌وه ،کۆکردنه‌وه‌ی هه‌موو ئهو نه‌خشه‌و پالن و بیروڕایان ه بوو ک ه به‌مه‌به‌ستی چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی ئێستا هه‌رێمی کوردستان له‌الیه‌ن پارت و رێکخراوو که‌سایه‌تی ه دیاره‌کانی هه‌رێمی کوردستان ده‌خرن ه روو و ئاماده‌کردنی نه‌خشه رێگایه‌کی گشتگیر و به‌هێزکردنی روحی یه‌کتر قه‌بوول کردنی هێزوالیه‌نه‌کانی نێو گۆڕه‌پانی کۆمه‌ڵگای گه‌له‌که‌مان له‌هه‌رێمی کوردستاندا بوو .هه‌ر بۆی ه به پێشه‌نگایه‌تی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان کۆنفرانسی به‌لێ بۆ ئاشتی و نا بۆ توندوتیژی و سه‌پاندنی بێچاره‌یی له‌شاری هه‌ولێر به‌رێوه‌چوو و له‌ئه‌نجامی گفتوگۆیه‌کی هه‌مه‌الیه‌نه‌دا سه‌باره‌ت به کێشه‌کانی جه‌ماوه‌ر و پرسی سیسته‌م و رۆژه‌ڤی ناوچه‌ک ه بۆ رای گشتی و جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان راگه‌یندراوێک باڵوکرایه‌وه ،که ئه‌مه‌ی خۆاره‌و ه ده‌قی راگه‌یندراوه‌که‌یه‌تی: ئه‌نجامی کۆبوونه‌وه‌ی "به‌ڵێ بۆ ئاشتی و چاره‌سه‌ری دیموکراتی ــ نا بۆ توندوتیژی و سه‌پاندنی بێچاره‌یی" ل ه به‌رواری 6/4ل ه هه‌ولێرى پایته‌ختی هه‌رێمی کوردستان ب ه به‌شداری 120که‌س ،له‌ناویاندا 10 پارت‌و الیه‌نی سیاسیو ژماره‌یه‌کی زۆر ل ه ڕێکخراوی مه‌ده‌نی ژنان‌و الوان و که‌سایه‌تی ڕۆشنبیرو یاسایی و ئه‌کادیمی و ئاینی و توێژه‌ری کۆمه‌اڵیه‌تی و که‌سانی پسپۆڕو شاره‌زا ل ه بواری پرسی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی ،ک ه کۆبوونه‌وه‌ک ه ل ه الیه‌ن پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستانه‌و ه ڕێکخرابوو به دروشمی (به‌ڵێ بۆ ئاشتیو چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه نا بۆ توندوتیژی و سه‌پاندنی بێچاره‌یی) .ل ه کاتژمێر 10ی سه‌رله‌به‌یانی تاوه‌کو کاتژمێر 4:30ی پاش نیوه‌ڕۆ به‌رده‌وام بوو .ل ه هه‌مان کاتیشدا هه‌ر سێ
الیه‌نی ئۆپۆزسیۆن‌و دوو الیه‌نه‌که‌ی ده‌سه‌اڵت بانگهێشت کرابوون ،به‌اڵم هیچ کامێکیان ئاماده نه‌بوون. ل ه کۆبوونه‌وه‌که‌دا پ��ڕۆژه‌ی هه‌موو الی �هن و که‌سایه‌تییه‌کان خوێندرایه‌و ه و بارودۆخی ئه‌مڕۆی ناوچه‌ک ه به‌گشتی و هه‌رێمی کوردستان به‌تایبه‌تی هه‌ڵسه‌نگێندرا و تیشک خرای ه سه‌ر پرس ه نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتییه‌کان و باس لهو قه‌یران ه سیاسی و ئیداری و ئابوری و کۆمه‌اڵیه‌تی و فکری ه کرا که ڕووب �ه‌ڕووی کۆمه‌ڵگای کوردستان بۆته‌وه .زۆر ب ه وورده‌ک��اری باس ل ه ئالیه‌تی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان کراو هه‌ریه‌ک ل ه ڕۆڵ و ئه‌رکی حکومه‌ت و پارته‌کانی ناو ده‌س��ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان و ئۆپۆزسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان و ڕێکخراو ه مه‌ده‌نییه‌کان و راگه‌یاند و که‌سایه‌تی ئه‌کادیمی و ئاینی و ژنان و الوان کرا .تێیدا جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌نجامدانی چاکسازی و گۆڕانکاری بنکه‌یی کرایه‌وه ،ک ه پره‌نسیپی دیالۆک و چاره‌سه‌ری ئاشتی و دیموکراتیان ه ب ه بنه‌ما وه‌ربگیرێت له‌گه‌ڵ پشگیری ته‌واو ل ه داخوازییه‌کانی گه‌ل و کارکردن بۆ جێبه‌جێکردنیان ،ڕێگ ه نه‌درێت داخوازییه‌کانی گه‌ل به‌کاربهێندرێـت بۆ ملمالنێی سیاسی. هه‌روه‌ها داخوازییه‌کانی گه‌ل و بانگه‌وازییه‌کانی زۆرێک ل ه پارتیه‌کان بوو ب ه هۆکارێک بۆ ئه‌نجامدانی دیالۆک ل ه نێوان هێزه‌کان .به‌اڵم ته‌نگکردنه‌وه‌ی کۆبونه‌وه‌کان له‌نێوان هه‌ردوو پارتی ده‌سه‌اڵت و سێ پارتی ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان ره‌خنه‌کراو به پێویست بینرا ک ه هه‌موو کۆبونه‌وه‌و گردبوونه‌وه‌یه‌ک له‌پێناوی چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا هه‌موو هێزو الیه‌ن و پێکهاته‌کانی کۆمه‌ڵگا تێدا به‌شداربن ،چونک ه پرسی بنیاتنانی دیموکراتی و چاکسازی پرسی هه‌موو تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگایه نه‌ک چه‌ند هێزو الیه‌ن ،هه‌موو تاکێکیش پێویسته خۆی به‌رپرسیار ببینێ ل ه چاره‌سه‌رکردنی پرسی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیانه‌ی گه‌له‌که‌مان .له‌ته‌وه‌ری دووه‌می کۆبوونه‌وه‌که‌دا ئاماده‌بووان لیژنه‌یه‌کی هاوبه‌شیان پێکهێنا ل ه 27که‌س ل ه نوێنه‌رانی پارتی سیاسی و ڕێکخراو و که‌سایه‌تی ،بۆ ئاماده‌کردنی راگه‌یه‌ندراوێکی هاوبه‌شی کۆبوونه‌وه‌ک ه و کۆکردنه‌وه‌ی پڕۆژه‌کان و رێکخستنیان و گه‌اڵڵه کردنی پڕۆژه‌یه‌کی هاوبه‌ش و ئاماده‌کاری بۆ کۆنفرانسی ئاینده .،کۆی بڕیار و راسپارده‌کانی کۆبوونه‌وه‌ک ه به‌مشێوه‌ی ه بوو: بارودۆخی ئه‌مڕۆی کوردستان پێویستی 1 ب ه گۆڕانکاری و سه‌رله‌نوێ بونیادنانه‌وه‌یه‌کی دیموکراتیان ه و چاکسازی سیاسی و ئیدارى و دادپه‌روه‌رى هه‌ی ه و ئه‌مه‌ش ل ه رێگای دیالۆک و دانوستاندنی دیموکراتیانه‌و ه ده‌بێت.
پێویست ه له‌م قۆناخه‌دا هه‌موو الیه‌ک 2 ئه‌رکه‌کانی به‌باشی جێبه‌جێ بکات ،چونکه گۆڕانکاری ته‌نیا ب ه ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان ناکرێت. پێویست ه ئالیه‌تی گۆڕانکاری و دیالۆک 3 به‌رفراوان و ده‌وڵه‌مه‌ند بکرێت ،بۆ ئه‌م مه‌به‌سته کۆنفرانسێکی به‌رفراوان ببه‌سترێت ک ه نوێنه‌ری ده‌سه‌اڵت ،ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان و ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان ،رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی، که‌سایه‌تی ئه‌کادیمی ،رۆشنبیر ،کۆمه‌اڵیه‌تی، ئایینی و نوێنه‌رانی جه‌ماوه‌ر له‌هه‌ر ناوچه‌یه‌کی کوردستان تێیدا به‌شدار بن. پێویست ه پێوانه‌ی دیموکراتی و نه‌ته‌وه‌یی 4 به‌بنه‌ما وه‌ربگیرێت له‌کاتی دیالۆک و رێککه‌وتندا، نه‌ک سازش و په‌راوێزخستنی داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر. له‌کۆبوونه‌وه‌که‌دا بڕیاردرا ک ه ئه‌نجامنامه‌ی 5 ئه‌م کۆبوونه‌وه‌ی ه بگه‌یه‌نرێت ه سه‌رجه‌م پارت و الیه‌ن ه سیاسییه‌کان ،هه‌روه‌ها هه‌ر سێ ده‌زگاکه‌ی هه‌رێمی کوردستان "سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم، سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان ،سه‌رۆکایه‌تی حکومه‌ت"، هه‌روه‌ها جه‌خت لهو ه کرایه‌و ه ک ه هه‌موو ئهو الیه‌نان ه به‌شدار بن ل ه کۆبوونه‌وه‌ی ئایینده‌دا. ئهو پارت و ڕێکخراوانه‌ی که‌به‌شداربوون پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 1 2ـ حیزبی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان 3ـ حیزبی زه‌حمه‌تکێشانی سه‌ربه‌خۆی کوردستان 4ـ حیزبی ڕزگ��اری کوردستان 5ـ پزوتنه‌وه‌ی دیموکراتی گه‌لی کوردستان 6ـ بزوتنه‌وه‌ی دیموکراتیخوازانی کوردستان 7ـ پارتی چه‌پی کوردستان 8ـ پارتی پارێزگارانی کوردستان 9ـ بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاری دیموکراتی کوردستان 10ـ پارتی کۆماری کوردستان 11ـ یه‌کێتی ئافره‌تانی پارێزگارانی کوردستان 12ـ ئه‌نستوتوێی کوردستان بۆ مافه‌کانی مرۆڤ 13ـ بزاڤی ژینگه‌و یه‌کسانی 14ـ یه‌کێتی ژنانی کوردستان 15ـ ژنانی زه‌حمه‌تکێشانی سه‌ربه‌خۆی کوردستان 16ـ ئافره‌تانی زه‌حمه‌تکێشانی کوردستان 17ـ کۆمه‌ڵه‌ی پشتیوانی قوربانیانی جه‌نگ 18ـ ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازاد 19ـ کۆمه‌ڵه‌ی ژیانه‌وه‌ی گه‌نجان 20ـ یه‌کێتی په‌رله‌مانتارانی کوردستان 21ـ بزوتنه‌وه‌ی الوانی 17ی شوبات -22ڕێکخراوی ژنانی ئازادیخوازی کوردستان 23ـ ڕێکخراوی ئه‌له‌ند ئه‌وانی تر که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆو ڕۆشنبیرو ئاینی وپسپۆری یاسای و ئه‌کادمی وتوێژه‌ره‌وه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌نجوومه‌نی به‌ڵێ بۆ دیالۆگ 2011/6/5
~|
4
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
هەواڵ
له‌کوێ ( )36ئه‌ندام په‌رله‌مانی کورد ()11یان ژنن
ژنانی هه‌ڵبژێردراو :له‌پێناو یه‌کسانیدا به‌شداری سیاسه‌ت ده‌بین و :که‌ژوان عه‌لی
ژنانی پاڵێوراوی به‌ره‌ی ره‌نج ،دیموکراسی و ئازادی پارتی ئاشتی و دیموکراسی ()BDP راوه‌ست ه ل ه سه‌ر په‌یامی بنه‌ڕه‌تی ده‌که‌ن و له‌پێناو یه‌کسانیدا شه‌ش خاڵیان ده‌ستنیشان کردووه. ژنانی پاڵێوراوی به‌ره‌ی ره‌نج ،دیموکراسی و ئ���ازادی ل��ه‌درێ��ژه‌ی خه‌باتی خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی ( )12حوزه‌یراندا و له‌ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ( )13پاڵێوراوه‌کانی ژنیان پ��ااڵوت بۆ نوێنه‌رایه‌تی ئ��ێ��راده‌ی خۆیان له‌په‌رله‌مانی تورکیادا .ئامانجی سه‌ره‌کی کاندیداکانی ژنیش ،ده‌ستێوه‌ردانی سیاسه‌تی سه‌رده‌ستی پیاوانه ،له‌پێناو ئازادی ،یه‌کسانی، دیموکراسی و دادپ��ه‌روه‌ری��دا تێده‌کۆشن. هه‌روه‌ها کاندیداکانی ژن ده‌ستنیشانی ده‌که‌ن ک ه ب ه جێگای( ،کۆمیسیۆنی ده‌رفه‌ته‌کانی ژن و پیاو)» ک ه ل ه په‌رله‌ماندا دامه‌زراوه( ،کۆمیسیۆنی یه‌کسانی ژن و پیاو)» دروست بکه‌ن و له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش بۆ له‌ناوچوونی نایه‌کسانی نێوان ژن و پیاو شه‌ش خاڵیان ده‌ستنیشان ده‌که‌ن. به‌یاننامه‌ی ب��ه‌ره‌ی رن��ج ،دیموکراسی و ئازادی سه‌باره‌ت ب ه ژنان له‌ژێر ناوی "ژنان که به‌رێکخستن بوون به‌ره‌و ئازادی ده‌ڕۆن ،ژنان که ئازاد بوون به‌ره‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک ده‌ڕۆن" ل ه س �ه‌ر ( )20په‌یامی بنه‌ڕه‌تی راده‌وه‌ستێت؛ پرۆژه‌ک ه له‌پێناو خوڵقاندنی یه‌کسانی کۆمه‌اڵیه‌تیدایه .له‌به‌یاننامه‌که‌دا پرۆژه‌کانی وه‌ک ل ه دژی نایه‌کسانی ئابووری، سیاسی ،کلتووری ،ته‌ندروستی ،په‌روه‌رده‌یی و هه‌روه‌ها ل�ه‌دژی ته‌عجیز ،ده‌ستدرێژی و توندوتیژی ئاماد ه کراوه. ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی ژنانی ک��ورد و تێکۆشه‌رانی سۆسیالیست له‌ژێر چه‌تری به‌ره‌ی ره‌نج ،ئازادی و دیموکراسی ئه‌زمونی خۆیان دابه‌ش ده‌که‌ن و له‌پێناو پێداویستی ژنان ،پرۆژه‌یه‌کی به‌رفراوانیان ئاماد ه کردووه .له‌به‌یاننامه‌که‌دا له‌سه‌ر کێشه‌ی ڵوێسته کراوه. ژن و نایه‌کسانی ره‌گه‌زی هه به‌یاننامه‌ک ه ب ه دروشمی "ئه‌گه‌ر ژن نه‌بێت، یه‌کسانی و ئازادی و دیموکراسیش نابێت" ئاماده کراو ه و له‌داخوازنامه‌دا ( )20خاڵ جێی ده‌گرن. به‌یاننامه‌ک ه ب ه قۆناغه‌کانی تێکۆشانی ئازادی ژن ده‌ست پێده‌کات و ده‌ستنیشان ده‌کرێت ک ه تێکۆشانی ئازادی ،تێکۆشانی ژنه ،هه‌روه‌ها بناغه‌ی وه‌رچه‌رخان و دیموکراتیک-بوونه. تێدا هاتوو ه ک ه له‌گۆڕینی کۆمه‌ڵگادا کورد
پێشه‌نگایه‌تی ده‌کات و بزوتنه‌وه‌ی ژنانی کورد ل ه دژی ،نه‌ژادپه‌رستی و میلیتاریزم خۆیان به‌رێکخستن کردوو ه و له‌ناو ( )30ساڵدا قوربانی زۆری داوه .له‌به‌یاننامه‌که‌دا ئاماژ ه به‌و ه کراو ه که "تا ژن ئازاد نه‌بێ ،کۆمه‌ڵگاش ئازاد نابێت" بۆیه ژن ب ه پارادیگمای ئازادی ره‌گه‌زی ،ئێکۆلۆژیک و دیموکراتیک درێژ ه ب ه تێکۆشانی خۆی ده‌دات. کێشه‌ی ئازادی ژنان له‌به‌یاننامه‌که‌یاندا سه‌رنج راده‌کێشن ه سه‌ر چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ئازادی و کۆمه‌ڵگا و به‌م شێو ه به‌رده‌وام ده‌که‌ن :ئێم ه وه‌ک کاندیدای ئه‌م به‌ره‌یه ،ده‌ستێوه‌ردانی سیاسه‌تی سه‌رده‌ستی پیاوان ده‌که‌ین و له‌پێناو ئازادی ،یه‌کسانی، دیموکراسی و دادپ���ه‌روه‌ری تێده‌کۆشین. له‌دژی دووچاوه‌کی جنسیه‌تی ،نه‌ته‌وه‌په‌رستی، میلیتاریزم و ده‌وڵه‌تگه‌رایی ،کۆمه‌ڵگایه‌کی ئازادی ره‌گه‌زی ،دیموکراتیک و ئێکۆلۆژیک ده‌ئافرێنین. نوێنه‌رایه‌تی یه‌کسان کاندیدای ژنی به‌ره‌ی ره‌نج له‌به‌یاننامه‌که‌دا ده‌ڵێن ک ه له‌به‌رامبه‌ر دووچاوه‌کی سیستماتیکدا له‌ناو تێکۆشانی هاوبه‌شدا ده‌بن .هه‌روه‌ها له‌دژی ئاسته‌نگکردنی نوێنه‌رایه‌تی ژنان له‌میکانیزمی بڕیارداندا په‌ر ه ب ه تێکۆشانیان ده‌ده‌ن. بۆ نوێنه‌رایه‌تی سیاسی و له‌گۆڕه‌پانی تردا مسۆگه‌ر ده‌بێ کۆتای ( )%40به‌جێ بکه‌ن. له‌دژی به‌نداوی هه‌ڵبژاردنی تێکۆشانی هاوبه‌ش ده‌که‌ن .ب ه جیاتی (کۆمیسیۆنی ده‌رفه‌ته‌کانی ژنان و پیاوان) ک ه له‌په‌رله‌ماندا دام��ه‌زراوه، (کۆمیسیۆنی یه‌کسانی ژن و پیاو) دروست ده‌که‌ن. وه‌زاره‌تی یه‌کسانی له‌به‌یاننامه‌که‌دا باسی وه‌زاره‌تی به‌رپرسیاری بنه‌ماڵ ه و ژن کراو ه و تێدا هاتوو ه ک ه له‌ئه‌زمونی واڵتانی ئه‌وروپا سوود وه‌رده‌گرین و وه‌زاره‌تی یه‌کسانی داده‌مه‌زرێنین .له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی ئه‌م وه‌زاره‌ته ،سیاسه‌ته‌کانی سه‌باره‌ت ب ه په‌روه‌رده، ته‌ندروستی و دادپ�ه‌روه‌ری ده‌خوڵقێندرێت و ده‌بێت ه میکانیزمی کۆنترۆڵ‌کردن. بۆ ئه‌وه‌ی ره‌نجی ژن ببیندرێت ،ده‌بێ مافی له‌ناو کۆمه‌ڵگادا بپارێزرێت و له‌دژی زمانی سه‌رده‌ست تێکۆشان بکرێت .کاندیدای ژنی به‌ره‌ک ه له‌دژی دووچاوه‌کی هه‌ڵوێست وه‌رده‌گ��رن ،هه‌روه‌ها ده‌وترێت ک ه په‌ر ه ب ه (بودجه‌ی جنسیه‌ت)ی شاره‌وانی ( )BDPله‌هه‌موو گۆڕه‌پاندا بدرێت. تێکۆشان ل ه دژی قڕکردن بابه‌تێکی تری به‌یاننامه‌ک ه هه‌ڵوێست وه‌رگرتنه
ل ه به‌رامبه‌ر جنایه‌تکاری له‌دژی ژنان .سه‌باره‌ت به‌م بابه‌ت ه هاتوو ه ک ه له‌م دواییان ه شاره‌دارانی ( )BDPبۆ ئهو ژنانه‌ی رووبه‌ڕووی توندوتیژی ده‌بنه‌و ه ده‌ستی ک��ردوو ه ب ه دامه‌زراندنی (گۆڕه‌پانی ژنانی ئ��ازاد) و دیاری کراو ه که: (کۆمه‌ڵکوژی ژنان ،ئابووری ل ه دژیان ،توندوتیژی جه‌سته‌یی ،ده‌روونی و ره‌گه‌زی) ل ه ئاستێکی به‌رزدایه .ده‌بێ خێرا بۆ پێشگرتن له‌م کاره‌ساتانه، تێکۆشان بکرێت» .بۆ ئهو جنایه‌تانه‌ی له‌دژی ژنان ده‌کرێن یاسای (پاراستنی تێکۆشان له به‌رامبه‌ر توندوتیژی دژی ژنان) ده‌رده‌که‌ین. بیرۆکراسی تێکۆشان ل ه به‌رامبه‌ر توندوتیژی دژی ژنان که‌م ده‌کرێته‌و ه و هه‌موو دام و ده‌زگاکان پشتگیری ده‌ده‌ن به‌م دروشم ه که (ژن ژیانه ،ئێم ه ژیان ناکوژین". په‌روه‌رد ه ل ه هه‌ر گۆڕه‌پانێکدا له‌به‌یاننامه‌که‌دا هاتوو ه ک ه (ئابووری تورکیا له رێزی ()17مین ئابووری گه‌وره‌ی جیهاندای ه، به‌اڵم ب ه گوێره‌ی پێشخستنی مرۆڤه‌کان ،ل ه رێزی ()79دایه ،بۆ گۆڕینی ئه‌م تابلۆی ه پرۆژه‌ی گرنگ پێشکه‌ش ده‌که‌ن .له‌کایه‌ی په‌روه‌ره‌ده‌شدا له تورکیادا کێشه‌ی گه‌ور ه هه‌ی ه و دایک و منداڵ ده‌بیندرێن ک ه زمانیان جیاوازه ،بۆ کۆتایی هێنان به‌م تواندنه‌وه‌ی کلتووری و زمانی ه گه‌لێک پرۆژه هه‌ن .کاندیدانی ژن ده‌ستنیشان ده‌که‌ن که هه‌موو کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا ب ه بۆچوونی یه‌کسان و ئازادی ژن چاره‌سه‌ر ده‌کرن و بۆ به‌شدارکردنی ئهو ژنانه‌ی ئاسته‌نگی ل ه به‌رده‌میاندای ه ل ه ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تیدا ته‌دبیری تایبه‌ت پێک دێنن و پشتگیریان لێ ده‌که‌ن. هه‌ژاری ژن زه‌ره‌رمه‌ند ده‌کات له‌به‌یاننامه‌که‌دا هاتوو ه ک ه هه‌ژاری هه‌ره زێد ه ژنان زه‌ره‌رمه‌ند ده‌کات و بۆی ه (تێکۆشانی ئازادی ژن ،تێکۆشان ل ه به‌رامبه‌ر هه‌ژاری) یه .له‌م باره‌یه‌و ه ده‌وترێت ل ه کایه‌ی ئابووریدا مسۆگه‌ر ده‌ب��ێ کۆتا به‌کار بێت .هه‌روه‌ها دامه‌زراندنی ژن ده‌بێ زیاد بکرێت و بپارێزرێت. بۆ ئه‌مه‌ش تێکۆشان ده‌که‌ین تا یه‌کسانی و ئازادی بێت ه دی. به‌رێکخستنبوونی ژنان له‌به‌شی کۆتایی به‌یاننامه‌که‌دا هاتوو ه که (گه‌رنتی ئازادی ب ه هێزی ژنی رێکخستنکراو ده‌بێت .چه‌ند ه ژن زۆرتر به‌شدار بێت ،ئازادی و دیموکراسی زۆرترن .بۆ ئه‌وه‌ی تێکۆشانی ژن به‌هێز بکرێت ،ده‌ب��ێ ژن هێزی خۆی به‌رێکخستن بکات و له‌هه‌ر گۆڕه‌پانێکدا ئه‌نجومه‌ن دابمه‌زرێنێت.
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
5
رێبه‌ر ئۆجه‌الن:
ئیسالمی رادیکال و ئیسالمی میانڕه‌ویش پرۆژه‌ی ئه‌مریکان
ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن له‌دیداری رۆژی 2011/5/25له‌گه‌ڵ پارێزه‌رانی، ووتی؛ لێدوانه‌کانی من سه‌باره‌ت به ()15ی حوزه‌یران ،ڕاست نابنه مایه‌ی تێگه‌یشتن و ئاکه‌په‌ش تا ئێستا پێواژۆکه‌ی به الڕێدابردووه و گوتی ئیدی ئه‌مجاره ،من ڕێگه به‌و هه‌ڵوێسته‌ی ئاکه‌په ناده‌م .کاتێک من ده‌لێم دوای ()15ی حوزه‌یران خۆم ده‌کشێنمه‌وه ،وه‌ک هه‌ڕه‌شه به‌ناو ده‌کرێت .ئامانجی من لهو لێدوانانه، هه‌ڕه‌شه‌کردن نییه .من بۆ چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد ئهو لێدوانانه ده‌ده‌م .له‌م دۆخه‌ی ئێستادا ،ناتوانم له‌ڕووی کردارییه‌و ه ئه‌رکی به‌ڕێوه‌به‌ری ڕاپه‌رێنم .هه‌م ده‌وڵه‌ت ،هه‌میش قه‌ندیل و به‌ده‌په به‌رپرسیارییه‌تی ده‌خه‌نه سه‌ر شانی منه‌وه .کوردانیش چاوه‌ڕوانی ئ��ه‌وه‌م لێده‌که‌ن که ل��ه‌ڕووی کردارییه‌وه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تییان بکه‌م .له‌ئێستا به‌دواوه، ده‌بێ هه‌ر که‌سێک ئه‌وه‌ی ده‌که‌وێت ه سه‌رشانی پێکیبینێت و خۆیان بڕیار له‌سه‌ر داهاتوویان بده‌ن)18( .ساڵه یه‌کالیه‌نه هه‌وڵی ده‌ده‌م که پرسی ک��ورد به‌رێبازی دیموکراتیک چاره‌سه‌ربکه‌م .له‌دیداری هه‌ره دوایدا له‌گه‌ڵ شانده‌که‌ی ده‌وڵه‌ت ،له‌پێناو چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد به‌ڕێبازی دیموکراتیانه ،من باسم له‌کۆتاییهێنان به‌شه‌ڕ و وه‌النانی چه‌که‌کان کردووه .چاوه‌ڕوانی واڵمێکی ئه‌رێنیم .ئه‌گه‌ر ئهو چاوپێکه‌وتنانه ،پێشکه‌وتنی ئه‌رێنی لێبکه‌وێته‌وه ،ئه‌وکات قۆناغی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک ده‌ستپێده‌کات .بۆی هه‌یه له‌سه‌ره‌تای مانگی حوزه‌یراندا ،جارێکی تر چاوپێکه‌وتنێک ئه‌نجام بدرێت .لهو دیداره‌دا پێشنیاری به‌رچاو ده‌خه‌م ه به‌رده‌م هه‌یئه‌ته‌که. ئه‌گه‌ر ده‌وڵ��ه‌ت واڵمێکی ئه‌رێنی بداته‌وه به‌و پێشنیارانه ،ئه‌وکات قۆناغی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک ده‌ستپێده‌کات و منیش ئه‌وه‌ی ده‌که‌وێت ه سه‌ر شانم ،باشتر پێکی دێنم و خۆم له په‌رپرسیارییه‌تی دوره‌په‌رێز ناکه‌م .ئه‌گه‌ر ئهو پێواژۆیه ده‌ستپێبکات ،ئه‌وکات نه‌ک وه‌ک ئێستا هه‌فته‌ی جارێک دیدار پێکدێت، به‌ڵکوو له‌گه‌ڵ هه‌موو الیه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌کانی پرسه‌که ،له‌گه‌ڵ به‌ده‌په و هه‌موو که‌سێک دیدار ئه‌نجام ده‌ده‌م .پێویسته ڕێبازی دیموکراتیک بدۆزرێنه‌وه .ئهو پێشنیارانه‌ی ده‌یخه‌مه به‌رده‌ست هه‌یئه‌ته‌که ،له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌وه هه‌ڵده‌سه‌نگێندرێن و بڕیاریان له‌سه‌ر ده‌درێت، نه‌ک له‌الیه‌نی ئاکه‌په‌وه .هه‌ربۆیه نابێ بگوترێ ئاکه‌په یان الیه‌نی تر پێشگیری له‌چاره‌سه‌ری
ده‌که‌ن ،من ئهو بۆچون ه په‌سه‌ند ناکه‌م. ئۆجه‌الن باسی له‌هه‌وڵه‌کانی ئاکه‌په‌ش ده‌ک��ات له‌پێناو ئاسته‌نگکردنی پ���ێ���واژۆی چ���اره‌س���ه‌ری و ئ�هو هه‌وڵدانه‌ی ئاکه‌په‌ی ،ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌موو پێوانه‌کانی ئه‌خالقی ناودێر کرد .ڕێگه‌ی ئه‌وه‌تان پێناده‌م که له‌پێناوه وه‌دوواخستنی پێواژۆی چاره‌سه‌ریدا ،من به‌کاربێنن .ئاکه‌په ()9ساڵ ه له‌سه‌ر پشتی من درێژه به‌ده‌سه‌اڵتداری خۆی ده‌دات .هه‌تا ئێستاش هه‌وڵی ئهو ه ده‌دات .به‌اڵم، من ئیدی ڕێگه ب ه هه‌ڵوێستێکی وه‌ها ناده‌م .دوای هێژمۆنی ( )80ساڵه‌ی جه‌هه‌په،
ئێستاش هه‌ژمۆنی ئاکه‌په له‌گۆڕێدایه .ئێمه خزمه‌ت به‌و هه‌ژمۆنییه ناکه‌ین .له ڕاستیدا من له‌ساڵی ()2005دا کۆتاییم به‌و پێواژۆیه ده‌هێنا ،به‌اڵم به‌ڕێگه‌ی هه‌ندێ الیه‌ن په‌یامی ئه‌وه‌یاندا که پرسه‌که چاره‌سه‌ر ده‌کات)6( . ساڵه ئازارم ده‌ده‌ن ،به‌اڵم به‌هۆی ئه‌وه‌ی باوه‌ڕیم به چاره‌سه‌رییه‌کی دیموکراتیک هه‌یه ،من هه‌ر چاوه‌ڕوان بووم. سه‌باره‌ت به لێدوانه‌کانی پێشووی که تیایدا ووتبووی ،ئ هو دوای ()15ی حوزه‌یران خۆی ده‌کێشێته‌وه ،سێ هۆکاری ده‌ستنیشان کرد که یه‌ک لهو هۆکاران ه هه‌ژمۆنی ئاکه‌په ،دووه‌م سیاسه‌تی ناڕێکخراوبوون و سێهه‌میشیان شێوازی گه‌ریالیه‌تییه .ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت هه‌نگاو نه‌نێ ،ئه‌وکات له‌نێوان هێزه دیموکراتیک و خۆسه‌ره‌کان و هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی ئاکه‌په‌دا ،شه‌ڕ دێته ئاراوه“ .من ئیدی دوای ( )15حوزه‌یران ،خۆم ده‌کێشمه‌وه“ بۆ ئه‌وه‌ش سێ هۆکار بۆ خۆکشاندنه‌وه‌که‌م ئاشکرا
ده‌ک�ه‌م؛ ئاکه‌په ده‌سه‌اڵتداریه‌تی هه‌ژمۆنی خۆی له سه‌ر پشتی من به‌ڕێوه ده‌ب��ات و ب�ه‌وه‌ش ده‌یهه‌وێ درێ��ژ ه ب ه ده‌سه‌اڵتداری خۆی بدات .تێگه‌یشتنی سیاسه‌تی کوردی به‌دوره له ئایدئۆلۆژی و ڕێکخستن و شێوازی گه‌ریالیه‌تی که هیچ په‌یوه‌ندی به ڕێبازه‌کانی گه‌ریالیه‌تی و تاکتیکه‌وه نییه .به‌هۆی ئهو سێ هۆکاره و هه‌لومه‌رجی هه‌نوکه‌یی، ڕۆڵ وه‌رگرتنی من هیچ گرنگییه‌کی نییه. ئیدی ده‌بێ گرێ کوێره‌کانی ده‌وروبه‌ری من بکرینه‌وه و باره‌کانی سه‌رشانم هه‌ڵگیرێن. کاتێک من ده‌ڵێم له ()15ی حوزه‌یراندا خۆم ده‌کێشمه‌وه ،ئه‌م ه ده‌رده‌ب��ڕم .من به که‌س ناڵێم بڕۆن لێده‌ن ،بشکێنن و بکوژن، کاتێک ده‌ڵێم لهو هه‌لومه‌رجه‌ردا من ناتوانم سه‌رۆکایه‌تی کرداری بکه‌م ،سه‌رنج بۆسه‌ر ئه‌م خااڵن ه ڕاده‌کێشم .ڕه‌وشی هه‌نوکه‌یی ئێره ،ته‌گه‌ره‌یه له‌به‌رده‌م پێشکه‌وتنه‌کان. هه‌موو که‌سێک ده‌بێ خۆی بڕیاره تاکتیکی
6
~|
ئاکه‌په هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به ئاینه‌وه نییه، ده‌مامکی جه‌هه‌په نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ریه، ئه‌وه‌ی مه‌هه‌په‌ش نه‌ته‌وه‌په‌رستیه و ده‌مامکی ئاکه‌په‌ش ئیسالمیه ،توڕه‌یی ئهو پارتانه له‌ژێر ئهو ده‌مامکانه‌دا خۆی ده‌شارێته‌وه و سیاسه‌تی چه‌په‌ڵ به‌رێوه‌ده‌به‌ن، له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌مامکی ئیسالمیمان له‌ڕووی ئاکه‌په هه‌ڵماڵی بۆ ئه‌وه‌یه هێنده لێمان توڕه‌ن ،له‌م ماوه‌ی دواییه‌دا هێرشی سه‌ر من ،به‌ده‌په و بزوتنه‌وه‌ی گه‌لی کورد ده‌که‌ن و چه‌واشه‌کاری پێکدێنن
“
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
و ستراتیژیه‌کانی بدات .له‌ئێستا به دواوه من نابمه پاڵپشت بۆ هیچ که‌سێک .نابێ که‌س خۆی به من بسپێردرێت .په‌یامێکی وه‌هاشم بۆ گه‌ریالکانی کوردیش هه‌یه .ده‌ڵێن له‌وانه‌یه من لێره‌و ه ئاشتی و ئاگربه‌ستم پێکهێناوه. تێگه‌یشتن و باوه‌ڕێکی له‌م ڕه‌نگه هه‌یه ،به‌اڵم من لێره ئاشتی و ئاگربه‌ستم پێک نه‌هێناوه. ئه‌رته‌شی تورک گوێ ناداته ئاگربه‌ست .ده‌بێ هێزه‌کانی گه‌ریال به‌هه‌ڵه‌دا نه‌چن .پێویسته گه‌ریال به گوێره‌ی ئهو هه‌لومه‌رجه‌ی تێیدایه، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کرداریی خۆی ده‌ستنیشان بکات ،ئه‌گه‌ر بێت و سێ تا پێنج که‌سیش بن .ئه‌گه‌ر ده‌وڵ��ه‌ت هه‌نگاو هه‌ڵنه‌هێنێ، پێڤاژۆی شه‌ڕێکی دوو جه‌مسه‌ری ،یاخود دوو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دێته ئاراوه .به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی یه‌که‌م ،خۆبه‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیکه .ئهو به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی ه ته‌نها له‌چوارچێوه‌ی کورداندا سنووردار نییه ،به‌ڵکو له‌ده‌ریای ڕه‌شه‌وه تا ڕۆژئاوا و له‌هه‌موو تورکیا خۆی به‌ڕێکخستن کردووه. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دووهه‌مینیش ده‌سه‌اڵتداریی هه‌ژمۆنی ئاکه‌په‌یه .ئه‌گه‌ر شانسی چاره‌سه‌ریی دیموکراتیک له‌ده‌ست بدرێت ،ئه‌وکات له نێوان هه‌ردوو هێزدا شه‌ڕ ڕوو ده‌دات .ئهو شه‌ڕه‌ش شه‌ڕی تورک و کوردان نابێ .ئهوه شه‌ڕی نێوان هێزه‌کانی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی ئاکه‌پ ه و هێزه‌کانی خۆبه‌ریوه‌به‌ری دیموکراتیک ده‌بێ. س �ه‌ب��اره‌ت به هه‌ڵبژاردنه‌کانی ()12ی حوزه‌یرانیش ،داوای له‌گه‌ل کرد ،خه‌باته‌کانی پهره پێ بدات و دوای هه‌ڵبژاردنه‌کان پارتێکی چه‌تر ده‌توانێ دامه‌زرێ .ئهو پارتیی ه ده‌توانێ له‌تورکیا ببێته بژارێک یان “ئه‌ڵته‌رناتیڤێکی” جددی .من سه‌رکه‌وتنی پاڵێوراوانی به‌ره‌ی ڕه‌نج ،ئ��ازادی و دیموکراسی له‌تورکیا ،زۆر گرنگ ده‌بینیم و داوا ده‌که‌م خه‌باتی هه‌ڵبژاردن به‌گوڕتر بکرێت .دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانیش ده‌کرێ پارتییه‌کی چه‌ترئاسا دابمه‌زرێنرێ .ئهو پارتییه به ته‌واوی نه‌ته‌وه‌یه‌ک له‌خۆ ناگرێت. له‌سه‌ر بنه‌مای چاره‌سه‌رکردنی پرسی ته‌واوی نه‌ته‌وه و که‌م نه‌ته‌وه‌کان داده‌مه‌زرێ .پێویستی تورکیا به پارتییه‌کی چه‌ترئاسای لهو شێوه‌یه هه‌یه .دوای هه‌ڵبژاردن ،نه‌ته‌وه و که‌لتووره جیاجیاکان ،ده‌ستبه‌جێ ده‌توانن کۆببنه‌وه و ده‌ست به خه‌باتی دامه‌زراندنی ئهو پارتییه بکه‌ن .ئه‌گه‌ر پارتیه‌کی وه‌ها دابمه‌زرێ ،ده‌توانێ گه‌لێک پرس چاره‌سه‌ر بکات و له‌تورکیا ببێته پارتییه‌کی ئه‌ڵته‌رناتیڤی به‌هێز .ئیدی ئهوه ڕوونبۆته‌وه ک ه پارتییه کالسیکه‌کان ،ناتواننن پرسه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ن .ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ،مسته‌فا ماڵچۆکی به‌بیرهینایه‌وه که له‌ئامه‌د ئاگری له‌جه‌سته‌ی خۆی ب �ه‌ردا و ئهو هه‌ڵوێسته‌ی ماڵچۆکی وه‌ک نیشانه‌ی به‌جه‌رگبوون به‌ناو کرد و داوای له‌الیه‌نه‌کان کرد ک ه ڕێزه‌کانی خۆیان
ديدار
تۆکمه‌تر بکه‌ن .بانگێکی وه‌هاشی ئاراسته‌ی کوردان له‌ڕۆژئاوا و باشوری کوردستان کرد. پێویست ه گه‌له‌که‌مان له‌رۆژئاوای کوردستان، پێکهاته‌کانی خۆبه‌ریوه‌به‌ری دیموکراتیک و خۆپاراستنی ڕه‌وا ئاوا بکات .ئه‌وان له‌گه‌ڵ مه‌ترسی کۆمه‌ڵکوژی ڕووبه‌ڕوون .له‌به‌رامبه‌ر ئهو مه‌ترسییه ،ده‌بێ ڕێکخراوه‌بوونی خۆیان به‌هێزتر بکه‌ن و هه‌روه‌ها پێویسته گه‌له‌که‌مان له‌باشوری کوردستان ڕێکخستنبوونی خۆی تۆکمه‌تربکات و له‌سه‌ر ئهو بنچینه‌یه ،بناغه‌ی یه‌کیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتیک دابڕیژن و کۆنفڕانسی نه‌ته‌وه‌یی ببه‌ستن. ئه‌گه‌ر هه‌تا()15ی حوزه‌یران پهره ب ه چارسه‌ریه‌کی دیموکراتی نه‌درێت ،ئهوه ده‌وڵه‌ت و قه‌ندیل ڕووبه‌ڕووی یه‌ک ده‌بنه‌وه رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن واڵمی زماندرێژیه‌کانی ئاکه‌په‌ی دایه‌وه که له‌سه‌ر نوێژی مه‌ده‌نی سه‌ر شه‌قامه‌کان قسه‌ی کردبوو. ئۆجه‌الن ووتی ،ئاکه‌په نوێنه‌رایه‌تی ئیسالمی ده‌سه‌اڵت و سه‌ڵته‌نه‌ت ده‌کات و وتیشی ئهوانه هیچ په‌یوه‌ندیه‌کیان ب ه ئیسالمی ڕاسته‌قینه‌وه نییه و عیباده‌ته‌که‌شیان ساخته‌یه .ئۆجه‌الن داوای له‌گه‌ل کرد خۆیان په‌رستگه‌کانی خۆیان ئاوا بکه‌ن. رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن له‌دیداری رۆژی چوارشه‌ممه رێککه‌وتی()2011/6/1 له‌گه‌ڵ پارێزه‌رانی واڵمی ئاکه‌په‌ی دایه‌و ه که نوێژی مه‌ده‌نی گه‌ل ده‌کاته ئامانج و ووتی، پڕوپاگه‌نده‌ی ئهو ه ده‌که‌ن که ئێم ه زه‌رده‌شتین، جه‌ختی له‌سه‌ر ئهو ه کرده‌وه که زه‌رده‌شتێتی له‌سه‌ر زۆر ئائینی دوای خۆی به کاریگه‌ر بووه .من ده‌ڵێم که ئیسالمییه‌تی ڕاسته‌قینه ئیسالمییه‌تی مه‌دینه‌یه .ئیسالمییه‌تی مه‌دینه ڕاوه‌سته له‌سه‌ر کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگه ده‌کات، زکریان ده‌کات و چاره‌سه‌ریان بۆ ده‌بینێته‌وه. وشه‌ی زکر له‌وه‌و ه هاتووه .زکر به‌واتای تاوتوێ کردنه .ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ر من به‌و شێوه‌یه و له‌سه‌ر زه‌رده‌شتێتی و ئاین پڕوپاگه‌نده ده‌که‌ن ،له ئایین تێناگه‌ن .له‌ئائینی ئیسالمیدا ئیمان بنه‌ڕه‌تیه، ئیمان نه‌بێ ،عیباده‌ت قیمه‌تێکی(نرخێکی) نییه .ئه‌وانه‌ی ئهو پڕوپاگه‌نده‌یه ده‌که‌ن به‌رهه‌می پ��رۆژه‌ی پشتێنه‌ی ئه‌مه‌ریکان، ئیسالمی رادیکال و ئیسالمی میانڕه‌ویش پرۆژه‌ی ئه‌مریکان .به کوده‌تای ( )12ئه‌یلول ئیسالمی میانڕه‌و وه‌ک پرۆژه‌یه‌ک به‌سه‌ر تورکیادا سه‌پێنرا ،ئ�هو چه‌مکه‌ی ئه‌مڕۆ له‌سه‌ر ده‌سته‌اڵته ،چه‌مکی ئیسالمێکه که به‌رهه‌می ئه‌مریکا و سه‌رمایه‌داریه ،ئیسالمی ده‌س �ه‌اڵت نوێنه‌رایه‌تی چه‌مکی ئیسالمی سه‌ڵته‌نه‌ت ده‌کات ،هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی ئه‌وان به ئاینه‌وه نییه ،چه‌مکی ئاینیان چه‌مکی ئاینی ده‌مامکه ،خاوه‌نی چه‌مکێکی ساخته‌ن له‌ئایندا ،له بنه‌ڕه‌تدا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که ئیمانیان
“
نییه و له‌به‌رئه‌وه‌ی که نوێنه‌رایه‌تی ئیسالمی ڕاسته‌قینه ناکه‌ن ،نکوڵی له جه‌وهه‌ری ئیسالم ده‌ک��ات ،ره‌تی ده‌کاته‌وه و عیباده‌ته‌که‌شی ساخته‌یه. من ناڕه‌حه‌تی ئاکه‌په‌ش به‌وه‌وه ده‌به‌ستمه‌وه ک ه من پ��ه‌رده‌م له‌سه‌ر چه‌مکی ساخته‌ی ئهوانه له‌مه‌ڕ ئیسالم هه‌ڵماڵیوه و له‌به‌رئه‌وه‌ی که ده‌مامکه‌کانیانم فڕێدا ،هێڕش دێنن و پڕوپاگه‌ند ه ده‌که‌ن .داوا له گه‌له‌که‌م ده‌که‌م که نه‌که‌ونه نێو گه‌مه‌ی چه‌مکی ئیسالمی ساخته هوشیار بن .ده‌بێ ل ه ئیسالمی ده‌سه‌اڵت، ئیسالمی سه‌ڵته‌نه‌ت خۆ دوور بگرن و ئیسالمی ڕاسته‌قینه له ژیانیاندا په‌یڕه‌و بکه‌ن. به پێ جه‌وهه‌ری ئیسالم مزگه‌وته‌کانیان، په‌رستگه‌کانیان له‌گه‌ڕه‌که‌کان و له‌هه‌ر جێیه‌کی گونجاودا ئاوا بکه‌ن .ئه‌گه‌ر یه‌کسه‌ر نه‌شیکه‌ن ،ده‌کرێ له‌شوێنی کراوه‌دا نوێژ بکه‌ن، پاشان ده‌کرێ ئهو جێ کراوانه به پێی ده‌رفه‌ت و توانستی خۆیان بکه‌نه په‌رستگه و مزگه‌وت. ئه‌وان ه ده‌کرێ به‌شێوه‌یه‌کی دریژخایه‌ن و هه‌میشه‌یی بیری لێبکه‌نه‌و ه و ده‌بێ به پێی ئه‌وه‌ش خۆیان رێکخسته بکه‌ن .داوا له‌گه‌ل ده‌ک��ه‌م ،ل��ه‌دوای نوێژ ،له‌سه‌ر پرسه‌کانی کۆمه‌ڵگه پالتفۆرمی جۆراوجۆر سازبکه‌ن و گفتوگۆ بکه‌ن .له‌سه‌رده‌می مه‌دینه خه‌ڵک دوای نوێژ کۆده‌بنه‌وه و هه‌وڵی چاره‌سه‌ر کردنی پرسه‌کانیان ده‌دا و خۆبه‌خۆ ئامانج و جه‌وهه‌ری ئهو جێیان ه ئه‌وه‌یه. له‌پاش ()15ی حوزه‌یران ( )3ڕه‌وش دێنه ئاراوه .واته یان ده‌بێت پێڤاژۆکه بکه‌وێت ه سه‌ر ( )3رێ ،دوو لهو رێیانه‌ش رێی ده‌وڵ�ه‌ت و په‌که‌که‌ی ه و سێهه‌میشیان رێگه‌ی ئۆجه‌النه که چاره‌سه‌ری ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی و دیموکراتی ده‌ستنیشان ده‌ک��ات .من ڕایده‌گه‌ینم که ڕێگه‌ی من له‌به‌ر چاو بگیردرێت ،به‌اڵم ئاکه‌په هه‌وڵ ده‌دات شتێکی تاک الیه‌نه بکات و له وه‌ها دۆخێکدا من خۆم ده‌کیشێنمه‌وه. رێی یه‌که‌مین ئه‌وه‌یه که هه‌تا ڕۆژگ��اری ئ�ه‌م��ڕۆم��ان ب�ه شێوه‌یه‌کی ی��ه‌ک الیه‌نه به‌رده‌وام بووه ،ڕه‌وشێکی به ته‌واوه‌تی نادیارو ئاگربه‌ستێکی ی�ه‌ک الیه‌نه ،ب �ه‌اڵم زیاتر ڕه‌وشێکی قه‌یراناوی به‌رده‌وام ده‌بێت ،پاش ()15ی حوزه‌یرانیش ئهو ره‌وه‌شه درێژه‌ی ده‌بێت ،ئه‌گه‌ر له سه‌ر ئهو ڕێیه به‌رده‌وام بن، ئه‌وا به‌و واتایه دێت ک ه له‌ناوبردنی کوردان له‌الیه‌ن ئاکه‌په‌وه‌ش به‌رده‌وام ده‌بێت. رێگای دووه‌مینش ئهو رێیه که قه‌ندیل پێیدا بڕوات ،واته په‌که‌که و که‌جه‌که ده‌توانن پێڤاژۆکه بگرنه ده‌ست و شه‌ڕ بگه‌یه‌نه ئاستی ناوین ،من نازانم ئایا خاوه‌نی ئهو هێز و ئاماده‌کاریه‌ن، یان نا ،ل ه ڕه‌وشێکی وه‌ه��ادا پێویستی به چه‌مکه‌کانی وه‌ک پاراستنی پاسیف -ئه‌کتیف نیی ه و به‌کار نایه‌ن ،ده‌وڵه‌تیش له‌به‌رامبه‌ر
پێویست ه گه‌له‌که‌مان له‌باشوری کوردستان ڕێکخستنبوونی خۆی تۆکمه‌تر و له‌سه‌ر ئهو بنچینه‌یه ،بناغه‌ی یه‌کیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتیک دابڕێژن و کۆنفڕانسی نه‌ته‌وه‌یی خۆیان ببه‌ستن
“
“
ديدار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
ڕه‌وشه‌ک ه ئاماده‌کاری ده‌کات و رێبازه‌کانی خۆی به‌جێدێنێ. ڕێگای سێهه‌مینیش ،وه‌کو رێگای چاره‌سه‌ری خۆم به‌ناو ده‌ک�ه‌م و به ڕێگای چاره‌سه‌ری دیموکراتی ده‌ستنیشانی ده‌که‌م .بۆ پێکهێنانی ئهو پرۆژه‌یه‌ش داوا ده‌که‌م ،هه‌لومه‌رجه‌که‌م ب��گ��ۆڕدرێ��ت .من لێره له‌ڕه‌وشێکدا نیم سه‌رۆکایه‌تی کرده‌یی بکه‌م ،مومکنیش نییه من به‌م هه‌لومه‌رجه‌ی ئیستاوه به‌رده‌وام ببم ،ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت ئه‌م رێگای سێهه‌مینه گرنگ ببینێت و له‌به‌ر چاوی بگرێت ،ئهوه منیش بۆ پیشکه‌وتنی چاره‌سه‌ری وه‌خۆ ده‌ک �ه‌وم ،په‌که‌که‌ش به‌و چاره‌سه‌ریه‌وه په‌یوه‌سته و به‌و پێیه‌ش له‌چه‌ک داده‌م��اڵ��رێ��ت ،من الیه‌نگری چاره‌سه‌ری ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیمو‌کراتیم ،ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت ده‌رفه‌ت بداته چاره‌سه‌ری دیموکراتی ،منش دانوستانه‌کان به ئاشکرا به‌رێوه به‌رم ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ئاکه‌په بلێت ،نه‌خێر من به‌خۆم و تاک الیه‌ن ه به‌ڕێوه‌ی ده‌به‌م ،منیش ئهوه سه‌دله‌سه‌د قبوڵ ناکه‌م و خۆم ده‌کێشمه‌وه. ئه‌گه‌ر ئاکه‌په تا ()15حوزه‌یران هه‌نگاوێکی به‌رچاو نه‌نێ ،ئهوه هه‌لێکی تری پێ نادرێ. ئه‌گه‌ر ئاکه‌په بڵێ هه‌موو شتێ به ڕه‌زامه‌ندی خۆم ده‌که‌م ،ئهوه ده‌بێته راگه‌یاندنی شه‌ڕ، ئه‌گه‌ر پهره ب ه چاره‌سه‌ری دیموکراتی نه‌درێ، ئهوه شه‌ڕیکی مه‌زن ڕووده‌دات و زیان به هه‌موو که‌سێکیش ده‌گه‌یه‌نێ. من له‌ساڵی ()2005ه‌وه ،زۆر ده‌رفه‌تم به ئاکه‌په داوه ،به‌اڵم ئه‌وان درێژه‌یان به گه‌مه‌ی سه‌رقاڵ کردن و خه‌ڵه‌تاندن داوه .هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ش ده‌بێ به هه‌رحالێک بێ تا ()15ی حوزه‌یران
7
هه‌نگاوی به‌رچاو بنرێ .له‌به‌ر پێویستی و باوه‌ڕی من به چارسه‌ری دیموکراتی و ئاشتیانه تا ئێستا دانم ب ه خۆدا گرت و به هه‌ناسه‌درێژه‌ی راوه‌ستام ،ئه‌گه‌ر تا ()15ی حوزه‌یران له‌سه‌ر چارسه‌ری ده‌ستوری دیموکراتی لێدوانێک نه‌درێ که کورد ڕازی بکات ،ئهوه ده‌رفه‌تێکی تر ب ه ئاکه‌په ناده‌م ،ئه‌گه‌ر ئاکه‌په بلێ من ته‌نیا خۆم ده‌ستورێکی یه‌کالیه‌نه ئاماد ه ده‌که‌م ،و به ره‌زامه‌ندی دڵی خۆم هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌م ئهوه ب ه واتای ڕاگه‌یاندنی شه‌ڕ دێ و خۆبه‌خۆ واڵمی ڕاگه‌یاندنی شه‌ڕیش دیاره .له‌دۆخێکی وادا به منیشه‌وه ،نه قه‌ندیل ،نه به‌ده‌په و نه هیچ که‌سێک ناتوانێ رێ ب ه توڕه‌یی گه‌ل بگرێ، خۆبه‌خۆ ل ه دۆخێکی وادا رێگرتن له گه‌ل بێبه‌ختیه ،ئه‌گه‌ر منیش رێ له‌گه‌ل بگرم ،رێ ل ه کاردانه‌وه‌ی دیموکراتیانه‌ی گه‌ل بگرم ،ده‌بێ ڕه‌خنه‌ی زۆر توندیش ئاراسته‌ی من بکرێ. ئه‌گه‌ر پهره به چارسه‌ریه‌کی دیموکراتی نه‌درێ ،ئهوه ده‌وڵه‌ت و قه‌ندیل ڕووبه‌ڕووی ی �ه‌ک ده‌ب��ن �ه‌وه و له‌دۆخێکی وه‌ه��اش��دا، له‌وانه‌یه هه‌ندێ که‌س له‌ناوه‌ڕاستدا بمێنن، هه‌ندێ رێکخراوی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیش که له‌نێوه‌راستدا ده‌مێنن ،ده‌کرێ له‌ناو کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتیدا به‌شدار بن .نمونه‌ی ده‌زگاگه‌لێکی وه‌ک مه‌زلوم ده‌ر ،موسته‌زعه‌ف ده‌ریش ده‌کرێ له‌نێو کۆنگره‌ی کۆمه‌لگه‌ی دیموکراتی جێ بگرن ،هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کرێ له‌گه‌ڵ هه‌ردووالشدا دیدار ئه‌نجام بدرێ. ئه‌گه‌ر پهره ب ه چارسه‌ری دیموکراتی نه‌درێ ئهوه شه‌رێکی مه‌زن ڕووده‌دات ،هه‌موو که‌سێ زیانی لێده‌که‌وێ ،له‌دۆخێکی وه‌هادا ،شتێکی ئه‌وتۆ نامێنێ که به‌ده‌په پێ هه‌ڵسێ ،له‌دۆخی هه‌ڵگیرسانی ش��ه‌ڕدا ،له‌به‌رقه‌رار کردنی چاره‌سه‌ریشدا ،ئه‌وه‌ی سه‌رده‌که‌ون کوردن، ده‌بێ کوردیش بۆ هه‌ردوو ئه‌گه‌ره‌که ئاماده بن. زیاترین کاریگه‌ری شه‌ڕ له‌سه‌ر جه‌رده‌وانان ده‌بێ .ئه‌گه‌ر شه‌ڕ توند ببێ ،جه‌رده‌وانه‌کان زیاترین زیانیان به‌رده‌که‌وێ ،له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک ه ده‌وڵه‌ت ئه‌وان بۆ ناو شه‌ڕ تاو ده‌دات ،شه‌ڕ له‌سه‌ر ئه‌وانیش به‌رێوه ده‌به‌ن ،ده‌بێ دیدار له‌گه‌ڵیان ئه‌نجام بدرێ و بانگه‌وازیه‌کی نوێیان لێ بکرێ. هه‌ڵبژاردنه‌کانی ()12ی حوزه‌یران ته‌نیا به مانای خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیکه .ده‌بێ هه‌موو که‌سێک به رووح��ی سه‌فه‌ربه‌ری تێبکۆشێ و هوشیار بێت و ڕێگا نه‌دات له‌هه‌ڵبژاردنه‌که‌دا فێڵ بکرێ .ئهو هه‌ڵبژاردنه ده‌بێ ببێته هه‌ڵبژاردنی ئه‌رێ کردنی خۆسه‌ری دیموکراتی .ئه‌گه‌ر له‌ڕێگای ئهو هه‌ڵبژاردنه بتوانرێ هه‌نگاوێکی گ�ه‌وره ب�ه‌ره‌و پێشه‌وه بهاوێژرێت ،ئهو ه به مانای ئه‌رێ کردنی خۆ به‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی دێت .گه‌ل له‌نێوان خۆسه‌ری دیموکراتی و ئاکه‌په‌دا ده‌بێ بژارێک
8
~|
بکات ،ئه‌گه‌ر له‌هه‌ڵبژاردندا ئه‌نجامێکی باش به‌ده‌ست بهێنرێ و ب ه هۆیه‌وه خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیک ئه‌رێ بکرێت و له ک��رده‌وه‌دا جێبه‌جێ بکرێت .ئه‌گه‌ر ئه‌نجامێکی باش له‌هه‌ڵبژاردن نه‌یه‌ته دی ،ئه‌وه‌ش به‌و مانایه دێت که خۆسه‌ری دیموکراتی قه‌بووڵ نه‌کراوه. پێویسته گه‌له‌که‌مان ئهوه تێ بگات ،بۆیه له‌ماوه‌ی ئهو د ه رۆژه‌ی ک ه بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کان ماو ه ده‌بێ به رووحێکی سه‌فه‌ربه‌ری خۆیان بۆ هه‌ڵبژاردن ئاماده بکه‌ن. ئاکه‌په و ده‌وڵه‌ت هه‌وڵده‌ده‌ن که ئه‌نجامه‌کانی هه‌لبژاردن وه‌رگه‌رێنه کار بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان و هه‌موو جۆر ه زۆرداریه‌ک په‌یڕه‌و ده‌کرێ ،بۆیه لهو بۆارد ه ده‌بێت گه‌له‌که‌مان ڕێ و شوێن بگرێته به‌ر و داکۆکی و خاونداری له‌ده‌نگ و سندوقه‌کانیان بکه‌ن ،ده‌بێت وێرای هوشیار بوون چاودێر له‌سه‌ر سه‌ندوقه‌کانیان دانێن. به‌تایبه‌تی بۆ هه‌رێمی چه‌ولیک .ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر ئهو هێله گه‌مه‌گه‌لێکی مه‌زن به‌رێوه ده‌بات. هه‌وڵده‌دات سیاسه‌ته‌کانی جوداکاری و له‌سه‌ر بنه‌مای ناوچه‌گه‌ری و زاراوه‌په‌رستی په‌یڕه‌و بکات .زۆریش نه‌بێ ،هه‌ندێکیش لهو بواره‌دا سه‌رکه‌وت ،له‌سێگۆشه‌ی چه‌ولیک -موش - ئامه‌د چه‌ندین کرده‌وه‌ی قیزه‌ون ئه‌نجام دراوه، هه‌وڵده‌درێت سیاسه‌ت ه قیزه‌ونه‌کانی ده‌وڵه‌ت لهو هه‌رێمه په‌یڕه‌و بکه‌ن ،به‌اڵم له‌به‌رانبه‌ر ئهوه له‌چه‌ولیک ،قاره‌مانگه‌لێکی لێ هه‌ڵکه‌توووه وه‌ک چۆن قارهمانی مه‌زنمان له‌مۆسکۆ ئاگری ل ه جه‌سته‌ی به‌ردا ،میلیتان گه‌لێکیش تێدا هه‌ڵکه‌وتووه ب ه وێنه‌ی ئه‌حمه‌د یه‌لدرم(تایهان) له‌مۆسکۆ ئاگری له‌جه‌سته‌ی به‌ردا .که‌سایه‌تی به‌و شێوه‌یه که‌سایه‌تی مێژووین .ده‌بێ به ئه‌ندازه‌ی مسته‌فا ماڵچۆک خاوه‌نداری لێبکه‌ن و یادی بکه‌نه‌وه .سیاسه‌تانی ده‌وڵه‌ت که دیهه‌وێ له‌چه‌ولیک به‌رێوه‌ی به‌رێ زۆر قوڵ و فراوانن .ده‌یانه‌وێت جیاوازی له‌نێوان زاراوه‌کانی کرمانجی و زازاکی بکه‌ن .ده‌بێ گه‌ل ئهو راستیانه ببینێت و هوشیار بێ و یه‌کیه‌تی خۆی له‌سه‌ر بنه‌مای دیموکراتیانه پێک بێنی. من دوای هه‌لبژاردنه‌کان له‌سه‌ر پارتێکی چه‌ترئاسا ،لێدوان ده‌ده‌م .گهوره و بچووک ته‌واوی پارت و رێکخستنه‌کان به‌شداری ئهو کاره بکرێن .له‌کۆتاییدا سالوم ئاراسته‌ی هه‌موو ئهو که‌سانه ده‌که‌م که خه‌باتی به‌ره‌ی ره‌نج ،ئازادی و دیموکراتی به‌رێو ه ده‌به‌ن. له‌دیداری مانگی حوه‌زیراندا له‌رێککه‌وتی ()2011/6/6دا رێبه‌ری گه‌لی ک��ورد ،ئاماژه‌ی به ئامانجی دامه‌زراندنی ئاپه‌که بۆ پاکتاوکردنی کوردانی کردو ووتی: کۆده‌تای ئاکه‌په له‌ئارادایه ،کۆده‌تای ئیسالمی ملیه‌تگه‌ر له‌وانه‌ی پێشوتری خۆی زیاترمهترسیدارتره .هه‌روه‌ها ،پێڤاژۆی به‌رده‌مان له‌سه‌ر بنه‌مای چاره‌سه‌ری به ده‌ستورێکی
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
بنه‌ڕه‌تی ،یان له‌سه‌ر بنه‌مای خۆسه‌ری دیموکراتی به ئه‌نجام ده‌گات. رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ،وته‌کانی سه‌رۆک وه‌زیر ڕه‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوغانی به‌بیر هێنایه‌وه و وه‌ک ،پرۆژه‌ی شێتان ه به‌ناوی کردو ووتی :ئاشکرایه ک ه له‌بابه‌تی پاکتاوکردنی کورداندا کرده‌وه‌یه‌کی شێتان ه بکات .له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئاگاشی له‌هێزی شاراوه‌ی پشتیشیه‌وه هه‌یه .به پرۆژه‌ی شێتانه ،وه‌ک ئهوه وای ه گاڵته به مرۆڤ بکات. لهو کاته‌وه‌ی ئاکه‌پ ه دام���ه‌زراوه ،ئامانجی پاکتاوکردنی بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی گه‌لی کورد بووه .ئاکه‌په ،پارتی چاره‌سه‌ری نییه، لهو ڕۆژه‌ی دام��ه‌زراوه و ب��ه‌دواو ه ده‌یه‌وێت ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ک��ورد پاکتاو ب��ک��ات .یه‌ک له‌ئامانجه‌کانی دامه‌زراندنیشی هه‌ر ئه‌وه‌یه، له‌ساڵی دوو هه‌زار به‌دواوه ئاکه‌په کۆده‌تای خۆی پیکدێنی و هێزیش لهو کۆده‌تایه‌وه وه‌رده‌گ��رێ��ت ،ه�ه‌وڵ��ده‌دات ک��وردان پاکتاو بکات ،له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا رێککه‌تووه و کۆده‌تای خۆی پیکده‌هێنێت ،کۆده‌تای نوێی ئیسالم و میلیه‌تگه‌را ،له‌کۆده‌تای نه‌ته‌وه‌په‌ره‌ستی میلیگه‌را قوڵتر و مه‌ترسیدارتره و باشتر به‌رێکخستنکراوتره. رۆژنامه‌ی زه‌مان ،زمان حالی کۆده‌تای ئیسالم و میلیه‌تگه‌رایه .له‌به‌رامبه‌ر خزمه‌تکردنی سیاسه‌تی واڵته‌یه‌کگرتوه‌کانی ئه‌مریکا و ئینگلستاندا ،ئاکه‌پ ه له‌سه‌ر ده‌س �ه‌اڵت ده‌هێلدرێته‌وه .رێکخستنی ئاکه‌په نوێنه‌ری ئه‌مریکایه له ( )50واڵتی موسڵماندا .له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو ئهو خزمه‌تانه‌دا بۆ پاکتاوکردنی کوردان مۆڵه‌تی له‌ئه‌مریکا وه‌رگرتووه .ئاکه‌په په‌یوه‌ندیه‌کانی له‌گه‌ڵ ئه‌وروپاشدا باشتر کرد .لهو بابه‌ته‌شدا ئیدی ئاسوده بوون ،ئیدی پشویه‌کیان وه‌رگرت. سه‌باره‌ت ب ه چاره‌سه‌ری ب ه دڵی ئه‌مریکاش ووتی؛ له‌ئه‌نجامدا هه‌وڵ ده‌ده‌ن چاره‌سه‌ریه‌کی بێ په‌که‌که ،بێ من پێک بهێنن ،ئه‌ون هه‌وڵیاندا و هه‌وڵێش بده‌ن ک ه په‌که‌ک ه به‌روو الی خۆیان په‌ڵکێش بکه‌ن و به‌ده‌په‌ش بکه‌نه کلکیان، منیش لیره له‌هه‌لومه‌رجێکدا بهێڵنه‌وه و به‌ڕێی به‌کارهێنان بمکه‌نه به‌شێک له‌چاره‌سه‌ری. له‌دژی هه‌موو ئه‌وانه‌ش ده‌بێت رێکخستنێکی به‌هێز و گه‌ور ه دروست بکرێت. له‌به‌رده‌مماندا ئه‌ڵته‌رناتیڤی چاره‌سه‌ری به‌ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیموکراتی ،یانیش له‌سه‌ر بنه‌مای خۆسه‌ری دیموکراتی پێکهێنانی کاروانی خۆ و دیاریکردنی چاره‌نوسی خۆمان به خۆمان هه‌یه .داخوازیمان بۆ خۆسه‌ری دیموکراتی داخوازیه‌کی حقوقیه ،ئه‌وه‌ش به‌تایبه‌ت له‌مه‌رجه‌کانی به‌رێوه‌بردنی هه‌رێمی ئ �ه‌وروپ��ادا ده‌ستنیشان ک��راوه ،ئه‌ردوغان به‌خۆیشی به‌وه ده‌زانێت ،په‌یوه‌ندی نێوان
ديدار
ک��وردان و تورکان وه‌ک ڕه‌وش��ی ده‌ست لێبه‌رنه‌دراوه .پێکه‌وبوونی نوێ ک ه پێکبێت ده‌بێت ببێت ه زه‌واجێکی ئازاد و وه‌ک تێکڵی هاوبه‌شی نیوان ژن و مێرده. س�ه‌ب��اره‌ت ب ه ئیفاده‌دانی که‌نان ئڤره‌نی ئه‌ندازیاری کۆده‌تای سه‌ربازی ()12ی ئه‌یلولی ساڵی ()1982دا و ووتی :ئاکه‌په ،حسابی له()12ی ئه‌یلول نه‌پرسیه‌وه .ئه‌وانه‌ش هه‌موو پروپاگه‌نده‌ن ،فێڵن .ئیفاده‌دانی ئه‌ڤره‌ن ده‌رئه‌نجامی سیناریۆیه‌کی پێشتر ئاماده کراوه. ئه‌ڤره‌ن ب ه دڵی خۆی ئیفاده ده‌دات. من بۆ چارسه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی کورد له‌هه‌وڵداندامه ،ئه‌گه‌ر ئهوه پێک نه‌یه‌ت هێرشه‌کان زیاتر ده‌بن .رێبازی به‌رخودانی، شتێکی ن��وێ نییه و ئه‌گه‌ر هێرشێکی سه‌رتاسه‌ری پێک بێ ،پاراستنی ره‌وا حه‌ق و مافێکی ره‌وای��ه .ده‌بێ پهره به شێوازی سیاسه‌تی دیموکراتیانه بدرێت و ده‌بێ مه‌یدانی ئ��ازادی وه‌ک ته‌حریر ئاوا بکرێ. من بۆ چارسه‌ر دیموکراتیانه کار ده‌که‌م و دیداره‌کانی ئیمرالیش به‌و ئامانجه پێکدێنم. به‌ر له( )15حوزه‌یران دیدارێکی تر ئه‌نجام ده‌درێ ،به‌اڵم هێشتا ئهو دیداره پێکنه‌هاتووه. ئۆجه‌الن له‌درێژه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنه‌که‌یدا پرسیاری ئه‌وه‌ی که ئاخۆ له‌به‌رامبه‌ر رووداو و ئه‌گه‌ری پێشهاته‌کان چه‌ند ئاماده‌ن؟ داخۆ ده‌کرێ له‌به‌رامبه‌ر مه‌ترسیه‌کانی سه‌ر گه‌ل و سه‌ر خۆیان ڕاوه‌ست ه بکه‌ن؟ هه‌لومه‌رجی قه‌ندیل جیاوازه ،هه‌لومه‌رجی سیاسه‌تی دیموکراتی جیاوازه و هه‌لومه‌رجی منیش جیاوازه ،زیاتر خۆیان ده‌توانن سیاسه‌تی چارسه‌ری ده‌ستنیشان بکه‌ن و هه‌وڵ بده‌ن که ئهو سیاسه‌تانه به‌جێ بێنن ،لهو هه‌لومه‌رجه‌دا ناتوانم رێبه‌رایه‌تی کرده‌یی بکه‌م ،من لێره پهره ب ه ئاگربه‌ست ناده‌م ،ئه‌وه‌ی من ده‌یکه‌م، پشتگیری کردن ه له‌چارسه‌ری دیموکراتی و ده‌ستوری ،وێرای ئهو هه‌موو هه‌واڵنه‌ی من بۆ ئاشتی و نیازپاکی ،کاربه‌ده‌ستی واڵتێکی ئه‌وروپی من به دکتاتۆربون تۆمه‌تبار ده‌کات، ویرای ئهو هه‌موو هه‌واڵنه‌م بۆ چارسه‌ری ،نابێ تۆمه‌تبار کردنم وه‌ک دکتاتۆر قه‌بوڵ بکرێ. من له‌الیه‌ن گالدیۆی سه‌ر ب ه ناتۆوه هێنرامه ئیمرالی .من له‌دۆخی گیراوێکی بارمته‌یی دامه .داخۆ چ به سه‌ری بارمته‌یه‌ک ده‌هێنرێ؟ یان له‌به‌رابه‌ر هێز و که‌سایه‌تی سیاسیدا ئه‌وه‌ی ده‌خ��وازرێ به‌جێ بێنرێ و ئازاد بکرێ ،یان مه‌رجی به‌جێ ناهێنرێ و ل ه دۆخی بارمته‌ییدا ده‌کوژرێ ،یان پوچ ده‌کرێ ،به‌اڵم من مۆڵه‌ت به‌وه ناده‌م لێر ه پوچم بکه‌نه‌وه. ئاکه‌په هه‌وڵده‌دات که به‌ده‌په به خۆیه‌وه ببه‌ستێته‌وه ،بکاته کلکی خۆی بۆ ئه‌وه‌ی که پاکتاوی بکات ،به‌اڵم ئهو ئامانجه‌ی ئهو سه‌رناکه‌وێ ،له‌به‌رئه‌وه‌ی که تاک ه هێزێک که
ديدار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
له‌به‌رامبه‌ر ئاکه‌پ ه به‌رخودانی ده‌کات کوردن، ئاکه‌په‌ش بۆ ئه‌وه‌یه ک ه هێند ه بێزار و توڕه‌یه. ئه‌گه‌ر پهره به چاره‌سه‌ری دیموکراتی و ده‌ستوری نه‌درێ ،ئهوه هێرشه‌کان زیاتر ده‌بن و کاتێ هێرشی سه‌رتاسه‌ری ئه‌نجام بدرێ، ئهو ه پاراستنی ره‌وا مافێکی بنه‌ڕه‌تیه .ده‌بێ هیچ که‌سێک خۆی نه‌کاته مه‌ڕی قوربانی بۆ سه‌ربڕین ،ده‌بێ قواڵیی ستراتیژی هه‌بێ، ده‌بێت هه‌ڵوێستێکی ئایدئۆلۆژی و رێکخستنی هه‌بێ ،بێ ئهو هه‌ڵوێستانه فیداکاری هیچ که‌سێک ناتوانێ ته‌نیا خۆبه‌خۆ و به دروستی له‌ژێر باری ئهو کێشانه ڕاست بێته‌وه ،ئه‌وانه‌ی بڕیاریان داوه که گه‌ریالیه‌تی بکه‌ن ،ده‌بێ بزانن و مێشکی خۆیان بۆ ئهوه ئاماده بکه‌ن ،ئه‌وانه‌ی گه‌ریالیه‌تی بکه‌ن نابێ له‌یاد بکه‌ن ئهوانه ()24 کاتژمێره گه‌ریالن .هه‌مان دۆخ و رێبازیش بۆ گۆڕه‌پانی سیاسه‌تی دیموکراتیش پێویسته، ده‌بێ هه‌موو که‌سێ تێکۆشانێکی شایانی شۆرشگێرانه بکات ،مه‌ترسیه‌که زۆر گه‌وره‌یه. مه‌ترسی ته‌نیا بۆ باکور نا؛ به‌ڵکو بۆ باشور هه‌مان مه‌ترسی هه‌یه .کارێکته‌ری قۆناغه‌که، که‌م و زۆر ڕوونبۆته‌وه ،ئاشکرایه که ئاکه‌په کار بۆ بونیادنان و چه‌سپاندنی هه‌ژه‌مۆنی خۆی ده‌کات. هێرشه‌کانی ئاکه‌پ ه له‌دژی نۆێژی مه‌ده‌نیانه‌ی گ��ه‌ل ده‌مامکی ئاکه‌په‌ی له‌مه‌سه‌له‌ی ئیسالمیه‌تدا ده‌رخست و هه‌ر بۆیه ئه‌وه‌نده لێمان به کینن .ئاکه‌پ ه زیاتر ب ه ده‌مامکی ئایین سیاسه‌تی پاکتاو کردن به‌رێو ه ده‌بات و له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌مامکه هه‌ڵده‌ماڵێن بۆ ئه‌وه‌شه هێند ه توڕه و کینیان له‌به‌رامبه‌رمان هه‌یه. له‌راستیدا ئاکه‌په هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به ئاینه‌وه نییه ،ده‌مامکی جه‌هه‌په نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ریه، ئه‌وه‌ی مه‌هه‌په‌ش نه‌ته‌وه‌په‌رستیه و ده‌مامکی ئاکه‌په‌ش ئیسالمیه ،توڕه‌یی ئهو پارتانه له‌ژێر ئهو ده‌مامکانه‌دا خۆی ده‌شارێته‌و ه و سیاسه‌تی چه‌په‌ڵ به‌رێوه‌ده‌به‌ن ،له‌به‌رئه‌وه‌ی ده‌مامکی ئیسالمیمان له‌ڕووی ئاکه‌په هه‌ڵماڵی بۆ ئه‌وه‌یه هێنده لێمان ت��وڕه‌ن ،له‌م ماوه‌ی دواییه‌دا هێرشی سه‌ر من ،به‌ده‌په و بزوتنه‌وه‌ی گه‌لی ک��ورد ده‌ک��هن و چه‌واشه‌کاری پێکدێنن، له‌بنه‌مای ئهو هێرشه‌دا ئهو ناره‌حه‌تیه هه‌یه. ئاکه‌په نوێنه‌رایه‌تی ئیسالمی ده‌سته‌اڵتدار ده‌کات .ئیم ه ڕێزمان بۆ بیروباوه‌ڕی هه‌یه. نرخیان پێ ده‌ده‌ی��ن .له‌به‌رئه‌وه‌ی نرخی پیده‌ده‌ین چه‌مکی ئیسالمی ساخته‌ی ئاکه‌په قه‌بوڵ ناکه‌ین و له‌دژی تێده‌کۆشین ،ئێمه ئسیالمیه‌تی مه‌دین ه گرنگ ده‌بینین ،کاتێ موسلمانه‌کان سه‌ره‌تا چون ه مه‌دین ه مزگه‌ووتیان نه‌بوو ،موسلمانان ئهو کاته‌ی مه‌دین ه سه‌ره‌تا له‌ژێر سێبه‌ری دارخورماکاندا و پاشانیش له‌ژێر سێبه‌ری ئهو خانووانه‌ی دروستیان کردبوو و پاشان له‌مزگه‌وته‌کان پرسه‌کانی خۆیان
تاوتوێ ده‌کرد و هه‌وڵی چاره‌سه‌ر کردنیانده‌دا. ئیسالمیه‌تی مه‌دینه ئیسالمیه‌تێکی کۆمه‌ڵگه‌یه، ئیسالمیه‌تێکی کۆمه‌اڵیه‌تیه ،ئیسالمیه‌تێکه که پشتوانی و پشتگیری تێدایه ،چه‌مکی ئاکه‌په بۆ ئیسالم ،ئیسالمی ده‌سه‌اڵتداریه ،ئیسالمیه‌تی معاویه‌یه ،ئیسالمی ئه‌مه‌ویه ،ئێمه له‌دژی ئیسالمی ده‌سه‌اڵتپه‌رستین ،ئ �ه‌وه‌ی ئێمه ده‌مانه‌وێ بیکه‌ین ئه‌وه‌یه ،ده‌مانه‌وێ ئیسالم به پێی هه‌لومه‌رجی رۆژی ئه‌مرۆ به‌جێ بێنین. هه‌روه‌ها شتێکی وه‌ک بانگدان به کوردی راست نییه ،ئه‌وه‌ی گرنگ ه جه‌وهه‌ری ئیسالم خۆیه‌تی ،ئێم ه به‌و جه‌وهه‌ره‌وه سه‌قاڵ ده‌بین. ئێم ه رێز له‌هه‌موو بیروباوه‌ڕیه‌کان ده‌گرین و بایه‌خیان پێده‌ده‌ین به‌هێنده‌ی ئه‌وه‌ی که له‌دژی ئیسالمی ساخته توڕه‌ین ،ئه‌وه‌نده‌ش نرخ و بایه‌خ ب ه ئیسالمی ڕاسته‌قین ه ده‌ده‌ین .من بانگ له‌الیه‌نه‌کانی وه‌ک حزبوال ،موزته‌زعه‌ف ده‌ر و مه‌زلوم ده‌ریش ده‌که‌م ،کێشه‌مان له‌گه‌ڵ بیروباوه‌ڕی ئه‌واندا نییه ،به پێچه‌وانه‌وه ئێمه ڕێز له‌بیروباوه‌ڕیان ده‌گرین بایه‌خیان پێده‌ده‌ین، ده‌بێ ئهو الیه‌نانه خۆیان نه‌که‌نه دارده‌سته‌ی ئیسالمیه‌تی ساخته‌کار .له‌قۆناغی رابردوودا به شێوه‌یه‌ک به‌کارهێنران .ده‌زانرێ ژیته‌م ئه‌وانی چۆن به‌کارهێنا .له‌قۆناغی نوێی شه‌ڕدا ئه‌گه‌ری ئهوه هه‌یه که ئاکه‌په هه‌وڵبدات به‌کاریان بێنێ. ده‌بێ نه‌بنه ده‌سکه‌الی گه‌مه‌ی چه‌په‌ڵ ،ده‌بێ یه‌کتر کوشتن ڕوونه‌دات ،ده‌بێ راگیڕێ ،من ئهو بیروبۆچونانه‌ی خۆم ده‌رباره‌ی ئه‌وان دڵخواز و دروستانه ئاراسته‌یان ده‌که‌م .ئهو الیه‌نانه‌ی باسیان ده‌که‌م ده‌کرێ بچنه الی کۆنگره‌ی کۆمه‌لگه‌ی دیموکراتی و گوزار ه له‌خۆیان بکه‌ن و ده‌کرێ هاوکاری کاروباری که‌جه‌ده بکه‌ن. س �ه‌ب��اره‌ت ب ه رۆڵ��ی پارتی چه‌تر ئاسا و کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتی ده‌ڵێم .ئێمه له‌قۆناخێکی مێژووییداین .سالو له‌هه‌موو که‌سێک ده‌ک �ه‌م ک ه کاروباری هه‌ڵبژاردن به‌ریوه‌ده‌به‌ن .من لهو ب��اوه‌ڕه‌دام که ته‌واوی گه‌له‌مان و الیه‌نه دیموکراتیه‌کان ،شۆڕشگیڕ و سۆسیالسته‌کان له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا ڕۆلی مێژووییان ب ه الیه‌قیه‌وه به‌جێبێنن .ئه‌گه‌ر ئاکه‌په گوێی به چ��ارس�ه‌ری دیموکراتی ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی نه‌دا ،ئهو کاته دۆخی شه‌ڕ دێته ئاراوه ،له‌دۆخێکی واشدا کورد له‌سه‌ر بنه‌مای خۆسه‌ری دیموکراتی کۆمه‌ڵگه‌ی خۆیان بونیاد ده‌نێنه‌وه .ئه‌گه‌ر په‌ر ه به‌چاره‌سه‌ر نه‌درێ ئهوه ئهو شه‌ڕه‌ی که به‌رپا بێ نابێته شه‌ڕی کورد و تورک ،قۆناخێکی شه‌ڕ له‌نیوان هێزی دیموکراتی خۆسه‌ر و هیزی ئاکه‌په‌ی هه‌ژه‌مۆنی ده‌سته‌اڵتداری ده‌ست پێده‌کات. ئهو ش �ه‌ڕ ه پێده‌چێ سه‌رتاسه‌ری تورکیا بگرێته‌وه .کاتێ من ئهوانه ده‌ڵێم هه‌ڕه‌شه له‌که‌س ناکه‌م ،پشتڕاست به ئه‌زمونه‌کانم و ئاماژه سۆسیۆلۆژیه‌کانم ئهوه ده‌ڵێم.
9
ده‌بێت سۆسیالست ،که‌لتور و باوه‌ڕی ه جیاوازه‌کان بێنه الی یه‌ک و به‌پێی چه‌مکی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی خۆیان رێکخسته بکه‌ن. دوای هه‌ڵبژراردنه‌کان رێی ئهو هه‌وڵدانه‌ی پارتی چه‌تره ،لهو مه‌سه‌له‌یه‌دا بار ده‌که‌ویته سه‌ر شانی هه‌موو که‌سێک هه‌وڵه‌کانمان بۆ پارتی چه‌ترئاسا له‌سه‌ر بنه‌مای چه‌مکی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیه ،ئهو هه‌وڵه وه‌ک به‌ره‌یه‌که که ب ه رێبازه‌کانی دیموکراتی سیاسی فشار دێنێ ،ل ه پێناوی چارسه‌ری ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیموکراتیدا. رۆڵی کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتیش وه‌هایه .ده‌توانێ کاروباری دیموکراتیزه‌بون و یه‌کێتی نێوان کوردانی تورکیا و به‌شه‌کانی تر به‌ڕێوه‌به‌رێ ،هه‌روه‌ها ده‌کرێ کاروباری ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی خۆسه‌ری دیموکراتی ک��وردان به‌رێوه‌ببات ،هه‌روه‌ها له‌دۆخی ئ �ه‌گ �ه‌ری ش��ه‌ڕدا کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتی ده‌کرێ به رۆڵی ناوبژیوانی ده‌وڵه‌ت و کوردان هه‌ستێ ،ده‌توانێ کاروبارێکی به کاریگه‌ر به‌ریوه‌به‌رێ. هه‌ڵبژاردنی ()12ح��وزه‌ی��ران مێژووییه. ڕۆژانی داهاتوو مێژوویین ،ته‌واو لهو باوه‌ڕیه‌دام که گه‌له‌که‌مان و الیه‌نه دیموکراتی، سۆسیالیست و شۆڕشگێران له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا رۆڵێکی مێژوویی الیه‌ق ببینن ،گه‌له‌که‌مان خاوه‌نداری له‌ده‌نگه‌کانی بکات ،ساڵو له ته‌واوی مه‌یدانه‌کانی کاروباری هه‌ڵبژاردنی لێیه ،له گه‌له‌که‌مان و له پاڵێوراوانی به‌ره‌ی ڕه‌نج ده‌که‌م ،هیوای سه‌رکه‌وتنیان بۆ ده‌خوازم لهو تیکۆشانه‌دا. ده‌رب��اره‌ی روحا و ئهو گه‌مانه‌ی له‌سه‌ر ئهو شاره‌ش ده‌کرێ ئۆجه‌الن ده‌ڵێت؛ده‌بوو که ( )4پالێوراو له‌وێ هه‌ڵبژێردرێ .به سه‌ری خۆی وه‌ک والتێکه ده‌بێ داکۆکی لهو زه‌وی و خاکه بکرێ ،به‌هۆی پێکهاته‌ی ئاینییه‌که‌یه‌وه، هه‌وڵ ده‌ددرێت که گه‌مه له‌سه‌ر ئاین به‌رێوه ببردرێت ،ده‌بێ کاروباری خۆییانه‌ی روحا بۆ رێکخستبونی دیموکراتیانه هه‌بێ. ساڵو له‌ویداد تورکالی ده‌ک��ه‌م .له‌سه‌ر کوردانی باشوری رۆژئ��اواش ،کورد ده‌کرێ له‌سه‌ر بنه‌مای یه‌کێتی دیموکراتی دڕێژه به تێکۆشانی خۆیان بده‌ن .ده‌کرێ له‌دژی هێرشه‌کانی ئیمپریالست هێزی پاراستنی ره‌وایان ئاوا بکه‌ن .ئهوه نه‌ک له‌دژی ئه‌سه‌د نه له‌دژی خۆ ،ببێته هیزێک له‌دژی هێرشه ئیمپریالیسته‌کان ،کاتێ کورد هیزی خۆی دامه‌زرێنێ ،ده‌بێ له‌سه‌ر بنه‌مای دژبه‌ری نه‌بێ ،له‌سه‌ر بنه‌مای رێککه‌وتن و دیالۆگ دیدار ئه‌نجامی بده‌ن ،ساڵو له گه‌له‌که‌مان له‌رۆژهه‌الت و باشوری کوردستان ده‌که‌م و به بۆچوونی من ده‌بێ یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتی پێک بێنین.
10
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ديدار وتار
کاریگه‌ری ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنـــــ پرسی کورد وه‌کو شمشێرێکی دوو سه‌ر وایه کێ به‌هه‌ڵه لێی نزیک بێته‌وه له‌ناوی ده‌بات ،ماوه‌ی ئه‌زموونه‌که که‌م ماوه له‌ده‌ستی ئه‌که‌په‌دا، ئایا بۆ چاره‌سه‌ری هه‌نگاو ده‌نێت ،یان پێداگری ده‌کات له بێچاره‌یدا؟ مان و نه‌مانی ئه‌که‌په په‌یوه‌سته به چۆنیه‌تی نزیکبوونه‌وه‌ی له‌مه‌سه‌له‌ی کورد
“ ماوه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کانی تورکیا به‌ره‌و کۆتای ده‌چێت ،له‌هه‌ڵمه‌تی پڕوپاگه‌نددا دیار ه که هه‌ریه‌ک ل ه پارتی ده‌سه‌اڵتدار ئه‌که‌پ ه و به‌ره‌ی ره‌نج و ئازادی و دیموکراتی ک ه پارتی ئاشتی و دیموکراتی به‌ده‌پ ه پشتگیری ده‌کات زۆرینه‌ی ده‌نگه‌کان به‌ده‌ستبخه‌ن .ئه‌که‌پ ه به‌گومانێکی زۆره‌و ه له‌تورکیا وه‌کو پارتی یه‌که‌م ده‌رده‌چێت، له‌کوردستانیش به‌ره‌ی ره‌نج ببێت ه پارتی یه‌که‌م. ڵ ئه‌وه‌ی ده‌توانن رێژه‌ی هه‌ردوو پارته‌که‌ی تر له‌گ ه %10تێشپه‌ڕێنن ،به‌اڵم ناتوانن هیچ گۆڕانکاریه‌ک بکه‌ن ،چونک ه له‌راستیدا ئهو دوو پارتیه‌و ئه‌وانه‌ی وه‌کو ئه‌وان(پارتی گه‌لی کۆماری جه‌هه‌پ ه و پارتی بزووتنه‌وه‌ی میللی مه‌هه‌په) سه‌رده‌میان ته‌واوبووه، ئه‌وان ه پارتی سه‌رده‌می شه‌ڕی ساردن ،هاوسه‌نگی و تێڕوانینی ئه‌وکات بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان به‌سه‌رچووه ،بۆی ه ئه‌وانیش به‌سه‌رچوونه .با بێن ل ه ئامه‌د کۆبوونه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری بکه‌ن و وتاری حه‌ماسی بده‌ن ،به‌هیچ ناچێت ،چونک ه پرۆژه‌ی کورد زۆر جیاواز و پێشکه‌وتووتره. زۆرج��ار وا ده‌گووترێت ک ه ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی رابردوو کوردانی باکور باوه‌ڕیان ب ه بڵێنه‌کانی ئه‌که‌په هه‌بوو ،بۆی ه ئه‌که‌په‌و ئه‌ردۆغان ل ه کوردستان بوونه پارتی یه‌که‌م ،به‌ڕای من ئهو ه هۆکاری یه‌که‌م نییه، به‌ڵکو هۆکاری کۆتایه .هۆکاری یه‌که‌م بارودۆخی ناوخۆی کوردستان بوو له‌هاتن ه سه‌رکاری ئه‌که‌په، ئه‌ویش چۆن بوو؟ پێویست ه ئهو ه راڤه‌بکه‌ین، هه‌روه‌ها ئاماژ ه به‌و ه بکه‌ین ئێم ه وه‌کو کورد له‌باشوور چۆن هاوکاری باکور ده‌بووین؟ ئه‌مه‌شیان خاڵێکی تری سه‌ره‌کیه .ساڵی ( )2002کاتێک ئه‌که‌پ ه به‌هاوکاری هێز ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان وه‌کو پرۆژه‌ی ئه‌مریکا بۆ واڵتانی ئیسالمیان پێشکه‌ش کرد و کردیان ه ئه‌لته‌رناتیفی ئه‌لقاعیده‌و رێکخستنه توندڕه‌و ه سوونیه‌کان ،به‌م ه ویستیان خۆیان له ده‌ست ئیسالمی توندڕه‌و رزگاربکه‌ن ،بۆی ه ئێستاش دوای راپه‌ڕینی گه‌النی عه‌ره‌ب ده‌یانه‌وێت وه‌کو ئه‌لته‌رناتیفی رژێمه‌کانی پێشوو ،ئه‌که‌پ ه پێشکه‌ش بکه‌ن .ئه‌که‌پ ه ناتوانێت ببێت ه چاره‌سه‌ری کێشه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی ریشه‌یی ،چونک ه به‌سیفاتی خۆماڵی ده‌رنکه‌وتووه ،به‌ڵکو خاوهن تایبه‌تمه‌ندی به‌کرێگیراویه‌تیه.
“
سه‌ردار ستار
ره‌وشی کورد له‌دوای ساڵی ( )1999ئاشکرای ه ک ه له‌سه‌خترین بارودۆخدا بوو له‌به‌رئه‌وه‌ی رێبه‌رایه‌تی له‌ده‌ستی داگیرکه‌ردابوو ،کورد شه‌ڕی مانوونه‌مانی ده‌کرد ،هه‌روه‌ها پرۆژه‌ی کورد زۆر روون نه‌بوو هێشتا پرس ه سیاسیه‌کان فۆرمیله‌یه‌کی نوێیان وه‌رنه‌گرتبوو ،بۆی ه بیرکردنه‌و ه له‌سه‌ر پالن و تاکتیکی نوێ الوازبوو ،دیسان ئه‌وکاتیش رێژه‌ێک ده‌نگ به‌ده‌ستخرا ،به‌اڵم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی وه‌ک پارتی به‌شداری هه‌ڵبژاردن بوون و نه‌یانتوانی رێژه‌ی ناوبراو به‌سه‌رخه‌ن بۆی ه نه‌توانرا ل ه هه‌ڵبژاردنی ڵ دوای ( )2002بگه‌ن ه په‌رله‌مان .له‌دوای پێنج سا تێکۆشانێکی که‌م وێن ه ل ه دژی هێلی خیانه‌تی ناوخۆی ،پاکبوونه‌وه‌و یه‌کالبوونه‌و ه ل ه رێزه‌کانی کورد ده‌رده‌که‌وت ،له‌الیه‌کی تر پرۆژه‌ی کورد بۆ ڵ ده‌وڵه‌تی تورکیا تائاستێکی چاره‌سه‌ری له‌گ ه فروانتر روون ده‌بووه‌وه ،ئه‌گه‌ر بیرمان بێت به‌ڕێز ئۆجه‌الن ل ه ساڵی ( )2002پێشنیاری کرد بۆ به‌ره‌یه‌کی ف��روان بۆ تێکشکاندنی به‌ربه‌ستی له( ،)%10به‌اڵم له‌به‌رهۆکاری ته‌نگ بیرکردنه‌وه‌و نزیکایه‌تی کوردی کالسیک ،ئهو به‌ره‌ی ه دروست
ڵ ئه‌وه‌ی نه‌بوو .له‌هه‌ڵبژاردنی ساڵی ( )2007له‌گ ه پرۆژه‌ی کورد زیاتر ئاشکرابوو به‌هه‌مانشێوه‌ش تاکتیک گ��ۆڕدرا بۆ به‌شداربوون به‌کاندیدی سه‌ربه‌خۆ ،ئه‌نجام توانرا به‌قه‌د دروستکردنی فراکسیۆنێک کورسی بێن و چوون ه په‌رله‌مان. ئه‌نجام دوای ساڵی ( )1991جاری یه‌که‌مبوو کوردی به‌ناسنام ه بکه‌ون ه په‌رله‌مانی تورکیا. ڵ دۆست ه تورکه‌کانی پێکه‌وه ئێستا کورد له‌گ ه له‌پێشبڕکێی هه‌ڵبژاردن دایه ،دوو خاڵی گرنگ له‌ئێستادا به‌رچاون ،یه‌که‌م به‌ره‌ی کورد له‌ناوخۆدا، دووه‌م به‌ره‌ی کورد و هێز ه چه‌پڕه‌وه‌کان .له‌ناوخۆدا ئه‌وه‌بینرا ئه‌گه‌ر کورد یه‌کێتی نێوان خۆیان دروس��ت نه‌که‌ن ئه‌وا ناتوانن له‌م سه‌ده‌یه‌شدا هیچ به‌هیچ بکه‌ن ،بۆی ه به‌ره‌و یه‌کێتی چوون، باوه‌ڕده‌که‌م یه‌کێتی نێوانیان کاتی نییه ،به‌ڵکو ڵ تورکه هه‌میشه‌یه .هه‌مانکات ئه‌وبه‌ره‌یه‌ی له‌گ ه چه‌پڕه‌و و دیموکراته‌کان دروستبوو ه ئه‌ویش کاتی نییه ،چونک ه دوای هه‌ڵبژاردن شه‌ڕی گه‌وره‌تر له‌به‌رده‌م کورد و هێز ه دیموکراتخوازکانه .ئێمه وه‌کو کورد ل ه رابردوو به‌شێوه‌یه‌کی ته‌نگ نزیک چه‌په‌کان ده‌بووینه ،نزیکبوونه‌وه‌که‌مان زیاتر ماددی بوو ،ده‌مانگووت چه‌په‌کان به‌هه‌موویان ناتوانن کورسیه‌ک بێنن ئێم ه بۆچی ده‌نگی خۆمان به‌فیڕۆبده‌ین ،له‌راستیدا وانه‌بوو! هه‌ندێک ئه‌نجام ئێستا ده‌رکه‌وتوون ،ئه‌ویش پشتگیری رۆشنبیر ه چه‌پ ه تورکه‌کانن ک ه ئه‌ردۆغان و الیه‌نه نه‌ته‌وه‌په‌رست ه تورکه‌کانی هه‌راسان کردووه، هه‌مانکات ئه‌گه‌ر به‌ته‌واویش نه‌بێت النی که‌م زۆربه‌ی کاندیده‌کانی شاره‌کانی تورکیایش پێ ده‌گه‌ن ه په‌رله‌مان .هه‌مانکات ئاماده‌کاریه‌کی باشه بۆ هه‌ڵبژاردنی داهاتوو بۆ ئه‌وه‌ی بتوانێت نیوه‌ی ده‌نگه‌کانی تورکیا کۆبکاته‌وه. له‌ئێستادا ده‌توانین بڵێن کورد به‌سه‌رکه‌وتووی له‌م هه‌ڵبژاردن ه ده‌رده‌چن ،به‌اڵم وه‌ک ده‌زانرێت ئێمه وه‌کو کورد ته‌نها مه‌به‌ستمان چوون ه په‌رله‌مان نییه، به‌ڵکو له‌رێگای په‌رله‌مانه‌و ه چاره‌سه‌ری پرسی کورده ،به‌تایبه‌تیش بتوانین نیوه‌ی ده‌نگه‌کانی کورد له‌کوردستاندا کۆبکه‌ینه‌وه ،تاکو بسه‌لمێنین و بڵێین ئه‌ی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتی تورکیا؛ ئێم ه ئهو هه‌ڵبژاردنه‌مان بۆخۆمان وه‌کو ریفراندۆم بینیوه، ئه‌وا سه‌لماندمان که‌کێ له‌کوردستان زۆرینه‌یه، بۆی ه مافی خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیانه‌مان هه‌یه. بۆی ه ده‌بێ ل ه هه‌ڵمه‌تی دووه‌میش سه‌رکه‌وتوو بین، ئه‌گه‌رنا چوون ه په‌رله‌مان هیچ سوودێکی نییه. له‌خولی رابردوو په‌رله‌مانتاران به‌گشتی رۆڵێکی چاالکیان هه‌بوو ،سه‌لماندیان ک ه کورد ده‌توانێت شه‌ڕی مه‌ده‌نیان بکات و لهو الیانه‌ش ده‌توانێت کێشه‌که‌ی به‌ره‌و پێشه‌و ه ببات .ئه‌گه‌ر به‌راوردیان ڵ په‌رله‌مانتارانی باشوور ل ه به‌غدا بکه‌ین له‌گ ه
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
11
ـــــه‌کـانی باکوور له‌سه‌ر باشـوور “
“
( )180پل ه جیاوازبوون .ئه‌وانه‌ی باشور له‌به‌غدا له‌ده‌ره‌وه‌ی بێ ئومێد کردنی کورد و ته‌مبه‌ڵی و ته‌وه‌زه‌لی چیتریان نه‌کرد .بۆی ه چاوه‌ڕێ ده‌کرێت په‌رله‌مانتاره‌کانی باکور له‌م خوله‌شدا رۆڵێکی چاالکتر ببینن ،چونک ه ئه‌مجار ه به‌کاندیدی به‌هێزتر هاتوونه‌ت ه مه‌یدانه‌که. ()15ی حوزیران و سه‌ره‌تای قۆناخێکی نوێ کاتێکی که‌م ماوه بۆ کۆتای هاتن به‌و به‌رواره‌ی سه‌ره‌وه ،تائێستاش هیچ نزیکبوونێکی گونجاو وه‌کو وه‌اڵم��دان�ه‌وه بۆ پرسی کورد دیار نییه به‌تایبه‌ت له‌الیه‌ن پارتی ده‌سه‌اڵتدار ئه‌که‌په‌وه، ئه‌که‌په به‌ده‌نگی ک��وردان به‌هێزبوو ،به پشت له‌کوردانیش کردن بێ هێزو دواتریش له‌ناو ده‌چێت .تورکه نه‌ته‌وه‌په‌رست و فاشیسته‌کان پێویستیان به پارتێک به باگراوه‌ندی ئیسالمی نییه ،به‌ڵکو ده‌یانه‌وێت کورده ساویلکه‌کانی پێ هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنن ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌شی پێ نه‌کرا ئه‌وکات پارتیه‌کی وا پێویست نییه ،پرسی ک��ورد وه‌ک��و شمشێرێکی دوو سه‌ر وای �ه کێ به‌هه‌ڵه لێی نزیک بێته‌و ه له‌ناوی ده‌بات ،ماوه‌ی ئه‌زموونه‌که که‌م ماو ه له‌ده‌ستی ئه‌که‌په‌دا ،ئایا بۆ چاره‌سه‌ری هه‌نگاو ده‌نێت ،یان پێداگری ده‌کات ل ه بێچاره‌یدا؟ مان و نه‌مانی ئه‌که‌پ ه په‌یوه‌سته ب ه چۆنیه‌تی نزیکبوونه‌وه‌ی له‌مه‌سه‌له‌ی کورد. ئهو په‌رله‌مانتارانه‌ی کوردیش له‌م خوله‌دا له‌خولی رابردوو ئه‌رکیان گرانتره ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی شه‌ڕێکی زیاتریان له‌به‌رده‌مدایه ،هه‌مانکات ئه‌گه‌ر کورد بڕیاری خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتیش ب��دات ،ئه‌وکات ئ �ه‌وان هه‌ڵبژێردراوی گه‌لن، ده‌بێ هه‌رێمی خۆیان به‌ڕێوه‌به‌رن .هه‌روه‌ها په‌رله‌مانتاری یه‌کالکردنه‌وه‌ی ره‌وشه‌که‌ن، بۆ چاره‌سه‌ری رۆلێکی به‌رچاویان هه‌یه ،بۆیه به‌رپرسیاریه‌تی خولی ئه‌مجاره‌ی په‌رله‌مانتاران هێشتا زیاتر له‌جاران به‌رپرسیاریه‌تی زیاتره. ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن و کاریگه‌ریه‌کانی له‌سه‌ر باشور ب��اش��وری کوردستان به‌شێوه‌یه‌کی گشتی له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجار ه رۆڵێکی بێالیه‌نی بینی، ئه‌گه‌ر جارجاره‌ش مه‌یلیان به‌الی ئه‌ردۆغاندا چووبێت ،به‌اڵم به‌گشتی ده‌توانین بڵێین هێز و ده‌سه‌اڵتی باشوری کوردستان ئه‌وه‌نده‌ی پێده‌کرێت! له‌به‌رئه‌وه‌ی له رابردوو ده‌سه‌اڵتدارانی باشور زۆر که‌وتن ژێر فه‌رمانی ده‌وڵه‌تی تورک، بوونه مقاشێک و تورکیا ئه‌وانی به‌کارهێنا ،له‌گ هڵ ده‌رکه‌وتنی ئه‌که‌په و دوای رووخانی سه‌دام، به‌چه‌ک نا ،به‌اڵم به‌شێوه‌ی سیاسی پشتیوانیه‌کی بێ به‌رامبه‌ری تورکیایان ده‌کرد ،هه‌تا له‌هه‌موو هه‌ڵبژاردنه‌کان بێ به‌رامبه‌ر ریکالمێکی به‌رفراوانیان بۆ ده‌کرد له‌تیڤیه‌کانیان ،راسته‌وخۆ
کۆبوونه‌وه و وتاره‌کانی ئه‌ردۆغانیان ده‌گواسته‌وه، رایه‌کی گشتی وایان دروستکردبوو ،که ئه‌که‌په و ئه‌ردۆغان ده‌توانن پرسی کورد چاره‌سه‌ر بکه‌ن، بۆیه پێویسته پشتگیری بکرێن! ئه‌وه‌شمان بینی کورده‌کانی الیه‌نگری یه‌کێتی و پارتی له‌باکور له‌پشتیوانی ئه‌ردۆغاندا بوون .ئه‌نجام زانرا که ئه‌ردۆغان ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر ره‌نجی کورد دانیشێت ،هه‌روه‌ها ئه‌وه‌ش بینرا که بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کورد له‌باکور وه‌ک راب��ردوو واتا سااڵنی ( 2004ـ )2005نییه ،به‌ڵکو ئه‌مڕۆ جارێکی تر خۆی خستۆته ناو حساباتی سیاسی و به‌هێز و به‌ئیراده له گۆڕه‌پانه‌که‌دایه .له‌الیه‌کیتر له‌کاتی ئێستادا ده‌سه‌اڵتدارانی باشور له‌ناوخۆیاندا رووبه‌ڕووی قه‌یرانێکی گه‌وره‌ن ،له‌گ هڵ خه‌ڵک و ئۆپۆزیسیۆن ،هێشتا به‌ته‌واوی دی��ار نییه سه‌رئه‌نجامه‌که‌یان به‌کوێ ده‌گات .له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ده‌سه‌اڵتداران زۆر ده‌رفه‌تیان نه‌بوو خه‌ریکی ده‌ره‌وه بن ،زیاتر ده‌یانه‌وێت هاوکێشه‌کانی ناوخۆ هاوسه‌نگ بکه‌نه‌وه .هه‌مانکات تا ئاستێکیش ئیراده‌ی باکوریان بینیوه و ده‌زانن ،ئه‌ردۆغان ته‌نها سوودێکی کاتی ماددیان پێده‌دات ،به‌اڵم ئیراده‌یان ده‌کوژێت .ئه‌نجامه‌کانی هه‌ڵبژاردن، چه‌ندی کورد له‌باکور کورسی زیاتر به‌ده‌ستبخه‌ن و ئیراده‌ی سیاسی زیاتر ده‌ربکه‌وێت ،ئه‌وه‌نده ب��اش��ورو ده‌س �ه‌اڵت��ی هه‌رێم زیاتر به‌هه‌ند وه‌رده‌گیردرێت ،پێچه‌وانه وه‌کو رابردوو ته‌نها کات پێ بردنه‌سه‌ره و دژایه‌تی کورد پێکردنه .الیه‌کیتر سه‌رکه‌وتنی به‌رچاو له‌هه‌ڵبژاردن مسۆگه‌رکردنی به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یه ،چونکه کلیلی به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ی به‌ره‌و پێشچوونی گۆڕانکاریه‌کانن له‌باکوره نه‌ک باشور ،واتا ئیراده‌ی باکور ده‌توانێت ک��وردان ب �ه‌ره‌و چاره‌سه‌ری ببات .بێگومان رۆڵی باشوریش هه‌یه له‌به‌ستنی کۆنفرانسدا ،چونک ه وه‌کو پارچه‌یه‌کی کوردستان ک��ورد له‌به‌رێوه‌بردنیدا حاکمه ،هه‌مانکات له‌په‌یوه‌ندیه‌کی راسته‌وخۆدایه له‌گه‌ڵ هێزه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان بۆیه ده‌توانێت زیاتر بکه‌وێته پرسه نه‌ته‌وه‌یه‌کان .به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ئێستای هه‌رێمی کوردستان به‌ترسه‌وه نزیکی پرسی یه‌کێتی کوردان ده‌بێته‌وه ،باوه‌ڕده‌که‌م دوای ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ی دوای ()12ی حوزیران ترسی هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی باشور ده‌شکێنێ و به‌بێ ترس ده‌توانن نزیک ببنه‌وه .باوه‌ڕ ده‌که‌م ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردنه‌کانی تورکیا چه‌نده‌ی کورد ده‌نگی زیاتر و کورسی زیاتر بێنێت له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی هه‌موو ناوچه‌که به‌الیه‌نی چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌ی کێشه‌کان کاریگه‌ری لێ ده‌کات به‌هه‌مان شێوه کاریگه‌ریه‌کی راسته‌وخۆشی له‌سه‌ر باشوری کوردستان ده‌بێت.
سه‌رکه‌وتنی به‌رچاو له‌هه‌ڵبژاردن مسۆگه‌رکردنی به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یه، چونکه کلیلی به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ی به‌ره‌و پێشچوونی گۆڕانکاریه‌کانن له‌باکوره نه‌ک باشور، واتا ئیراده‌ی باکور ده‌توانێت کوردان به‌ره‌و چاره‌سه‌ری ببات .بێگومان رۆڵی باشوریش هه‌یه له‌به‌ستنی کۆنفرانسدا، چونکه وه‌کو پارچه‌یه‌کی کوردستان کورد له‌به‌رێوه‌بردنیدا حاکمه ،هه‌مانکات له‌په‌یوه‌ندیه‌کی راسته‌وخۆدایه له‌گه‌ڵ هێزه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان بۆیه ده‌توانێت زیاتر بکه‌وێته پرسه نه‌ته‌وه‌یه‌کان
12
~|
ديدار وتار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
قـه‌یـرانی سیــستــــه‌م و گــــ
جیهان و رۆژهه‌اڵتی ناوین گه‌یشتوونه‌ت ه قۆناخێک که‌ئیتر ناچارن گۆڕانکاریی بکه‌ن و توانای خۆ دووبار ه کردنه‌وه‌یان نه‌ماوه .رێبه‌رئاپۆش ساڵی پار ئه‌م قۆناخه‌ی وه‌کو قۆناخی شۆڕشی کوردستان به‌ناو کرد وله‌کۆتایی ساڵیشدا ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد ک ه ساڵی 2011ده‌بێت ه به‌هاری گ �ه‌الن .ئه‌م راستیه‌ش هه‌تا ئاستێک ده‌رکه‌وت ه ڕوو .ئه‌مه‌ش به‌واتایه‌کی تر ئاشکرا بوونی به‌رنامه‌و پرۆژه‌ی سیسته‌می جیهانی وهێز ه بااڵده‌ست ه باوه‌کانن که‌ناتوانن پرسی گه‌الن چاره‌سه‌ر بکه‌ن ،هه‌ر بۆیه ئیتر گه‌الن به‌شێوازو ئیراده‌ی خۆیان بۆچاره‌سه‌ری ده‌گه‌ڕێن .جواڵنه‌وه‌ی ئێم ه هه‌ر له‌سه‌ره‌تای دروستبوونیه‌و ه کاری له‌سه‌ر ئه‌م راستیان ه کردووه‌و خواستوویه‌تی بیکات ه ماڵی کۆمه‌ڵگا ،هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆکاره‌ش بوو ه له‌سه‌ره‌تاو ه هه‌تا پیالنگێڕیی نێوده‌وڵه‌تیش نه‌ک ته‌نیا ده‌وڵه‌تی تورکیا، به‌ڵکو هێز ه جیهانی ه بااڵده‌سته‌کانیش به‌چه‌پ وسه‌رمایه‌دارو بێ الیه‌نیه‌و ه حه‌زیان له‌چاره‌ی ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌و رێبه‌رایه‌تیه‌که‌ی نه‌کرد .ب ه پێچه‌وانه‌وه کاریان بۆ بێ کاریگه‌رکردنی کردووه ،به‌اڵم ئه‌وه‌تا دوای نزیکه‌ی 40ساڵ تێکۆشان ،ئه‌مڕۆ رێبه‌رئاپۆ وبیروبۆچوونه‌کانی وته‌ڤگه‌ڕه‌که‌ی هه‌نگاو به‌ره‌و سه‌رکه‌وتن ده‌نێت ،به‌پێچه‌وانه‌و ه ده‌وڵ �ه‌ت و رێکخستن ه چه‌پ ه کالسیکیه‌کان بێ کاریگه‌ربوون و به‌شی زۆریان هه‌ڵوه‌شانه‌و ه یاخود هه‌ڵده‌وه‌شێنه‌وه، ده‌وڵه‌تان بێ الیه‌ن رۆڵیان نه‌ما ،سه‌رمایه‌داری و رژێم ه وابه‌سته‌کانیشی پێگه‌یان له‌رزاوه‌و توانای به‌رخۆدان وبه‌رده‌وامیان نه‌ماوه. دیار ه ئه‌م ره‌وش ه له‌خۆیه‌و ه به‌رهه‌م نه‌هاتووه، وه‌کو رێبه‌رئاپۆ زۆرجار جه‌ختی له‌سه‌ر کردۆته‌وه، پێشکه‌وتنی هۆشیاری مرۆڤ ،زانست وته‌کنه‌ولۆژیا، ئابووری و به‌رهه‌م ،گۆڕان و پێشکه‌وتنی ژینگه هه‌روه‌ها پرسه‌کانی کۆمه‌ڵگا له‌رووی ڕه‌گه‌زی، پێکهاته‌ی ئه‌تنیکی و پرسه‌کانی که‌سێتی هه‌ر له‌پرسی بونیادی سایکۆلۆژی تاک وکۆمه‌ڵگاوه بگره ،هه‌تا پێوانه‌کانی کۆمه‌ڵگابوون وکۆمه‌ڵناسی، بوونه‌ت ه هۆکاری ئه‌وه‌ی ک ه کۆی سیسته‌می ژیانی مرۆڤ بکه‌وێت ه ژێر پرسیاره‌وه ،به‌واتایه‌کی تر "سیسته‌م وه‌کو پۆشاکێکی ته‌سکی لێ هاتوو ه که ده‌کرێت ه به‌ری مرۆڤێک ،مرۆڤه‌ک ه مه‌زن ده‌بێت،
ئه‌وانه‌ی به‌ئاگاییه‌و ه ده‌خوازن پێوانه‌کانی کادیربوون وه‌کو ئیمتیازێک به‌ده‌سته‌وه بگرن له‌رێگه‌یه‌وه حوکمی جه‌ماوه‌ر بکه‌ن وسوود له‌ڕه‌نجی جه‌ماوه‌ر وه‌ربگرن بۆ خۆیان ،له‌ناو ئه‌م ته‌ڤگه‌ڕه‌دا په‌سند نه‌کراون و په‌سند ناکرێن
“
“
دیار غه‌ریب
به‌اڵم پۆشاکه‌ک ه ناگۆڕدرێت ،ئه‌مه‌ش هه‌م مرۆڤه‌ک ه بێزار ده‌کات ،هه‌م پۆشاکه‌ک ه رووب�ه‌رووی فشار ده‌کاته‌وه ،خۆ ئه‌گه‌ر ئهو پۆشاک ه نه‌گۆڕدرێت ،ئه‌وا سه‌رده‌مێک دێت ک ه ئهو پۆشاک ه بدڕرێندرێت. ئێستاش سیسته‌م رووبه‌رووی ئه‌م حاڵه‌ت ه بۆته‌وه". "شتی سه‌ره‌نج راکێش له‌مێژووی مرۆڤایه‌تی وئه‌مڕۆشماندا ئه‌وه‌ی ه ک ه ده‌سه‌اڵتداران به‌تایبه‌تی زۆربه‌ی مرۆڤه‌کان ،سه‌ره‌رای بێزار بوونیان لهو گێژاوه‌ی ک ه تێیده‌که‌ون به‌هۆی بونیاده‌کانی سیسته‌م وزهنیه‌تی تاک وکۆمه‌ڵگاوه ،به‌اڵم جارێکی تر ده‌خوازن ،به‌ئالییه‌تی هه‌یی و پێوانه باوه‌کان پرسه‌کان چاره‌سه‌ربکه‌ن ،ئه‌مه‌ش وا ده‌کات ک ه له‌ناو بازنه‌یه‌کی داخراودا بخوڵێنه‌وه‌و سه‌ره‌ڕای هه‌وڵ و قوربانیه‌کان نه‌توانن چاره‌سه‌ری پرسه‌کان بکه‌ن و ئه‌گه‌ر بخوازن به‌و ئالییه‌تانه هه‌نگاوێک بنێن بۆ چ��اره‌س�ه‌ری ته‌نیا وه‌کو به‌نجکردن ،کاتی ده‌بێت .ئه‌مه‌ش قه‌یرانه‌کان قوڵتر ده‌کاته‌وه" و بابه‌تێکی گرنگه‌و پێویستی به‌هه‌ڵوه‌ست ه له‌سه‌رکردن هه‌یه ،هه‌تا بزانین هۆکار چیی ه ک ه سه‌ره‌ڕای بێزاربوون ل ه ده‌سه‌اڵت و کاراکته‌ره‌کانی به‌اڵم کاتێک له‌ناو ده‌سه‌اڵته‌وه ده‌نگی جیا ده‌رده‌که‌وێت زیاتر گوێی لێده‌گیرێت. دیار ه لێره‌دا فاکته‌ری پاڵنه‌ر بۆ ده‌سه‌اڵتداران و بۆ تاکه‌کانی تری کۆمه‌ڵگا هاوشێوه‌و ناوه‌ڕۆک نیین. ده‌سه‌اڵتداران ده‌خوازن به‌مشێوه‌ی ه و له‌رێگه‌ی پینه‌کردنه‌و ه ڕه‌وایه‌تی وه‌ربگرنه‌وه‌و به‌رده‌وامی به‌ده‌سه‌اڵتی خۆیان بده‌ن .هه‌ندێک جار ده‌سه‌اڵت بۆ خۆی وه‌کو کۆی پرۆسه‌ک ه ئه‌م هه‌نگاو ه ده‌نێت، وێنه‌ی ئه‌مه‌ش ئهو ریفۆرم وگۆڕانکاریان ه بوون که له‌سه‌ده‌کانی "17و "18له‌بریتانیا ئه‌نجامدران ،یاخود ئهو هه‌واڵنه‌ی ک ه میخائیل گۆرباچۆڤ له‌یه‌کێتی سۆڤێتدا له‌ده‌یه‌ی هه‌شتاکانی سه‌ده‌ی رابردوودا دای .هه‌روه‌ها له‌مێژووی کۆندا ده‌توانین باس له فیرعه‌ونی میسر" ئه‌خناتۆن" بکه‌ین که‌خواستی گۆڕانکاری له‌سیسته‌مه‌که‌یدا بکات .هه‌ندێک جاریش به‌شێکی ده‌سه‌اڵت خواستوویه‌تی ئه‌م هه‌نگاو ه بنێت و نموونه‌ی ئه‌مه‌ش ئهو هه‌واڵنه بوون ک ه له‌ئێران له‌الیه‌نی جواڵنه‌وه‌ی سه‌وزه‌وه پێشخران ،هه‌روه‌ها ده‌رکه‌وتنی بزوتنه‌وه‌ی گۆڕان له‌هه‌ناوی ده‌سه‌اڵتی باشوری کوردستانیشدا نموونه‌یه‌ک ه له‌م بواره‌دا. دیار ه هه‌م ئهو پرۆسانه‌ی ک ه کۆی ده‌سه‌اڵت خواستویه‌تی هه‌نگاو بنێت بۆخۆ نوێکردنه‌وه، هه‌م ئهو پرۆسانه‌ی ک ه به‌شێکی ده‌سه‌اڵت ئه‌م هه‌نگاوه‌یان ناو ه ئه‌نجامه‌کانیان هاوشێوه‌ی یه‌کتر نه‌بوون .بۆ نموون ه بریتانیا له‌رێگه‌ی ریفۆرمه‌و ه توانی به‌رده‌وامی به‌ژیانی خۆی بدات .به‌اڵم گۆرباچۆڤ و ئه‌خناتۆن سه‌رنه‌که‌وتن له‌پرۆسه‌که‌یاندا ورووبه‌رووی تێکشان بوونه‌وه .هه‌رچی بزوتنه‌وه‌ی
گۆڕان وبزوتنه‌وه‌ی سه‌وزیش ه نه‌یانتوانیو ه ئه‌نجام به‌ده‌ست بهێنن .لێره‌دا قسه‌ی ئێم ه له‌سه‌ر ئهوه نیی ه چه‌ند ه ئه‌نجامیان گرت یاخود نا ،به‌ڵکۆ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ه بۆچی و چۆن ده‌توانن متمانه‌ی جه‌ماوه‌ر وه‌ربگرنه‌و ه وته‌مه‌نی سیسته‌م درێژ بکه‌نه‌وه. لێره‌و ه دێینه‌و ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ئایا فاکته‌ری پاڵنه‌ر بۆ تاک وکۆمه‌ڵگا چیی ه ک ه زیاتر له‌وه‌ی به‌دوای گۆڕانکاری ریشه‌ییدا بگه‌ڕێت ،حه‌ز ب ه ریفۆرم ده‌ک��ات وچ��اوی له‌وه‌ی ه ک ه ده‌س��ه‌اڵت یاخود سیمبۆڵه‌کانی ده‌سه‌اڵت گۆڕانکاری ئه‌نجام بده‌ن وئه‌وانیش به‌دوایاندا بڕۆن .ئه‌م ه وامان لێ ده‌کات ک ه بونیادی فکری و سایکۆلۆژی وکۆمه‌ڵناسی تاک و کۆمه‌ڵگای نه‌ریتی بگرین ه ده‌ست" .ئه‌گه‌ر به وردی رۆچین ه ناو ئه‌م بوارانه‌ی مرۆڤه‌و ه ده‌بینین که سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ده‌گوترێت مرۆڤ زینده‌وه‌رێکی کۆمه‌اڵیه‌تی یه ،یاخود زیندنه‌وه‌رێکی سیاسییه به‌اڵم زۆر که‌م کار له‌سه‌ر ئهو ه کراوه‌و کار ده‌کرێت ک ه مرۆڤ تاک بکرێته‌وه ،یاخود جیا بکرێته‌وه له‌کۆمه‌ڵگاو له‌م سه‌رده‌مه‌یشدا ئه‌م ه وه‌کو پێشکه‌وتن سه‌یر ده‌کرێت .ده‌بینین پێوانه‌ی ئازادی وسه‌ربه‌خۆیی وتێکۆشان ودیموکراتیه‌ت وابه‌سته‌ی تاک بوون کراوه ،وات ه مرۆڤ چه‌نده تاک بێت ئه‌وه‌ند ه ئازاد ه ئه‌وه‌ند ه سه‌ربه‌خۆی ه و ئه‌وه‌ند ه تێکۆشه‌ره" .ئه‌م تاک بوون ه دیارده‌یه‌کی ئه‌مڕۆیی نییه ،به‌ڵکۆ به‌مێژوودا بچین ه خواره‌وه ده‌بینین ک ه له‌سه‌ره‌تای دروستبوونی ده‌وڵه‌ته‌وه‌و له‌ده‌وڵه‌ت ه شاره‌کانی سۆمه‌ره‌و ه کاری له‌سه‌رکراوه‌و
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
13
ــــۆڕانکـــاریـــی ریـــشـــه‌یی
“
“
له‌یۆنان و رۆمادا گه‌یشتۆت ه لوتکه‌و بوو ه به‌پێوان ه بۆ پێشکه‌وتن .وات ه له‌ناخی مرۆڤدا بارێکی ده‌روونی خولقێندراو ه ک ه چه‌ند ه به‌ته‌نیا بێت ئه‌وه‌نده هه‌ست ب ه ئازادی وسه‌ربه‌خۆی بکات وئه‌مه‌ش مرۆڤه‌کان الواز ده‌کات ،به‌تایبه‌تی چینه‌کانی خواره‌وه ،هه‌ر بۆی ه زۆربه‌ی کات چاویان له‌به‌رپرس و چینه‌کانی سه‌ره‌وه‌ی ه ک ه گۆڕانکارییان بۆ ئه‌نجام بده‌ن .له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌دا له‌تاکدا بونیادێکی ده‌روونی وه‌ها خوڵقێندراو ه ک ه زیاتر به‌دوای پێویستیه‌کانی خۆیدا ده‌چێت ،وه‌ک ل�ه‌وه‌ی دوای پێویستی گشتی بکه‌وێت ،هه‌ر بۆی ه کاتێک که‌سانێک ئه‌م الیه‌نه‌ی ده‌روون و هه‌ستی بهروژێنن ئه‌وا زووتر کاریگه‌ر ده‌بێت و دوایان ده‌که‌وێت و ده‌سه‌اڵتداران و ئه‌وانه‌ی مه‌به‌ستیان گه‌یشتن ه ده‌سه‌اڵت ه زۆر گرنگی به‌م بوار ه ده‌ده‌ن .تایبه‌تمه‌ندییه‌کی تری مرۆڤ ئه‌وه‌ی ه ک ه حه‌ز به‌گۆڕانکاری ریشه‌یی ده‌کات ل ه سیسته‌مدا ،به‌اڵم پێی وابووه‌و ئێستاش به‌شێکی زۆری مرۆڤه‌کان پێیان وای ه گۆڕانکاری ریشه‌یی به‌گۆڕینی ده‌سه‌اڵت ئه‌نجام ده‌درێت و هه‌ر ئه‌مه‌ش وا ده‌ک��ات هه‌ندێک جار ده‌خ��وازن ده‌سه‌اڵت بڕوخێنن وله‌ناوی ببه‌ن ،به‌اڵم ناچن ه ناو ورده‌کاریی بابه‌ته‌کانه‌وه" .بۆ چوون ه ناو ورده‌کاری گۆڕانکاریش بێگۆمان گۆڕانی بونیادی زهنی وسایکۆلۆژی وکۆمه‌اڵیه‌تی تاک و کۆمه‌ڵگا پێویسته .به‌شی زۆری مرۆڤه‌کانیش کاتێک باسی گۆڕانکاری ده‌کرێت ،ناخوازن له‌خۆیانه‌و ه ده‌ست پێ بکه‌ن و ده‌خوازن بونیادی زهنی وسایکۆلۆژی خۆیان بپارێزن ،ئه‌مه‌ش وایان لێ ده‌کات ببن ه زه‌مینه بۆ ئهو که‌س والیه‌نانه‌ی که‌گۆڕانکاری ده‌به‌ستن به‌گۆڕینی ده‌سه‌اڵته‌وه" .هه‌ر ئه‌مه‌ش واده‌کات که‌دوای ماوه‌یه‌کی که‌م بێ هیوا و بێ باوه‌ڕببن به‌رامبه‌ر هه‌وڵ ه نوێیه‌که‌ش" .له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا ئهو بار ه ده‌روونیه‌ی تاک که‌ده‌خوازێت کاره‌کانی زوو ئه‌نجام بدات و زوو بگات ه ئامانجی خۆی ،مرۆڤ رووبه‌رووی هه‌ڵه‌وکه‌م وکورتی ده‌کاته‌وه" .له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا ڕه‌گه‌زو سێکس وه‌هایان لێکراو ه به‌شێکی زۆری باری ده‌روون وهۆشی تاکی داگیرکردووه، له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی ژیانی نێوان ه��ه‌ردوو ره‌گه‌ز السه‌نگییه‌کی جددی تێدایه ،به‌اڵم هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز وه‌ها ئالووده‌کراون ک ه هه‌میش ه وه‌کو نێچیرێکن بۆ ئه‌م پرۆسه‌ی ه وئه‌م پرۆسه‌یه‌ش به‌مشێوه‌یه‌ی ئێستا تاک له‌هێزوتوانا وئیراده‌ی خۆی داده‌بڕێت وئیتر ناتوانێت گۆڕانکاریی ریشه‌یی ئه‌نجام بدات. لێره‌وه‌ی ه ده‌سه‌اڵتداران وده‌سه‌اڵتخوازان ب ه پیالن دژی ئه‌وان ه ده‌وستنه‌و ه ک ه ده‌خ��وازن گۆڕانی ریشه‌یی ئه‌نجام بده‌ن وسوود ل ه ساده‌یی تاک وکۆمه‌ڵگاش وه‌رده‌گرن بۆ گه‌یشتن ه ئه‌م ئامانجه. "بێگومان ک ه ئێم ه باسی ئه‌م بونیاد و پرۆسه‌یه ده‌که‌ین ده‌خوازین کارێک بکه‌ین ک ه راست
قه‌یرانه‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین و جیهان و کوردستانیش بخۆێنینه‌و ه و رێگ ه بگرین له‌وه‌ی جارێکی تر ملمالنێی ده‌سه‌اڵتداران و ده‌سه‌اڵتخوازان باڵ به‌سه‌ر داخوازییه‌کانی گه‌الن و پێویستیه‌کانی گۆڕانکاری ریشه‌ییدا بکێشێت". ئه‌م راستی ه وامان لێ ده‌کات ک ه بپرسین ئایا گۆڕانکاری ریشه‌یی چۆن و به‌چی ئالییه‌تێک ئه‌نجام ده‌درێت؟ یاخود بپرسین ئایا گۆڕانکاری ریشه‌یی له‌کوێو ه ده‌ست پێ ده‌کات؟ ئایا ئه‌گه‌ر گۆڕینی ده‌سه‌اڵت نه‌توانێت ببێت ه گۆڕینی ریشه‌یی ،ئهوه چیی ه ده‌توانێت ببێت ه هۆی گۆڕانکاری ریشه‌یی؟ بۆ وه‌اڵمی ئه‌م بابه‌ت ه "گرنگ ه نرخاندن و پێناسه‌یه‌کی رێبه‌رئاپۆ به‌نموون ه بێنینه‌و ه ک ه ده‌ڵێت ":مێژووی کۆمه‌ڵگا ومرۆڤ زۆر له‌مێژووی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت درێژتر و زه‌نگینتره ،ته‌مه‌نی مێژووی ده‌وڵه‌ت و کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تی %2ی ته‌مه‌نی مێژووی کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی درێژنییه ،ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌مان بۆ ده‌سه‌لمێنێ ک ه مرۆڤایه‌تی وکۆمه‌ڵگای مرۆڤ ده‌توانن به‌بێ ده‌وڵه‌ت بژین ،به‌اڵم ده‌وڵه‌ت ب ه بێ کۆمه‌ڵگا ناتوانێت بژی" .له‌م پێناسه‌یه‌و ه ده‌گه‌ینه ئهو ئه‌نجامه‌ی ک ه مرۆڤ و کۆمه‌ڵگا وبونیاده‌کانی مرۆڤ و کۆمه‌ڵگاکان بناخه‌ی ژیان داده‌نێن وفۆرم ده‌ده‌ن ه ده‌وڵه‌ت یاخود هه‌رشێو ه به‌رێوه‌به‌رێتی یه‌کی تر بێت وفاکته‌ری سه‌ره‌کی بونیادو گۆڕان له‌تاک وکۆمه‌ڵگادا شاراوه‌ی ه نه‌ک له‌ده‌وڵه‌تدا، چونک ه ده‌وڵه‌ت بۆ خۆی به‌رهه‌می ئه‌م دوانه‌یه". بێگومان ئه‌م ه به‌و واتای ه نیی ه ک ه ده‌وڵه‌ت بێ رۆڵ وکاریگه‌ر ه وهه‌ڵوێستێکی به‌مڕه‌نگ ه هاوشێوه‌ی ئهو هه‌ڵوێسته‌ی ک ه پێی وای ه گۆڕانکاریی ریشه‌یی له‌رێگای گۆڕینی ده‌سه‌اڵته‌و ه ئه‌نجام ده‌درێت، هه‌ڵه‌یه .به‌واتایه‌کی تر ده‌وڵه‌ت فاکته‌ری الوه‌کییه. که‌وات ه پێویست ه له‌دونیای تاک وکۆمه‌ڵگادا بۆ کێشه‌کان و گۆڕانکاریی وچاره‌سه‌ری بگه‌ڕێین. بزانین بونیادی زهنی م��رۆڤ و سایکۆلۆژی مرۆڤ وپێوان ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان چۆن گه‌شه‌یان کردووه‌و گۆڕان وهه‌وێنی کۆمه‌ڵگا بوون چییه و چۆن دروس��ت ب��ووه؟ دی��ار ه ئه‌گه‌ر بتوانین راستی ئه‌م بابه‌تان ه ئاشکرا بکه‌ین و له‌م رێگه‌یه‌وه نه‌خۆشییه‌کانی تاک وکۆمه‌ڵگا دیاری بکه‌ین و چاره‌سه‌ری راست وگونجاویان بۆ دیاری بکه‌ین ومیکانیزمه‌ی کارکردن له‌سه‌رچاره‌سه‌رییه‌که‌ش دی��اری بکه‌ین وک��اری له‌سه‌ر بکه‌ین ،ئه‌وکاته ده‌توانین پرسگرییه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین و گۆڕانکاریی ریشه‌یی ئه‌نجام بده‌ین. لێره‌و ه گرنگ ه بپرسین ،ئایا مرۆڤ له‌کۆمه‌ڵگای سروشتیدا ک ه شاروده‌وڵه‌تیان نه‌بووه ،چۆن ژیاون، ئایا چۆن توانیوویان ه بناخه‌ی ئه‌م ژیانه‌ی ئه‌مڕۆ بۆ ئێم ه دابڕێژن .ئایا هه‌ر ئه‌وه‌ند ه به‌س ه ئێم ه بڵێین لهو سه‌رده‌مه‌دا مرۆڤ سروشتی ژیاوه‌و ژیانی نزیکی
له‌گه‌ڵ هه‌ستکردنمان ب ه مه‌ترسی ئهو هه‌ڵوێستانه‌و سوور بوونی ئێمه له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی خۆمان وه‌کو هێڵێکی سه‌ربه‌خۆ که پێداگیریمان له‌سه‌ر گۆڕانکاریی دیموکراتیانه ده‌کرد له‌رێگای دیالۆگه‌وه، له‌سه‌ره‌تادا کاریگه‌ری خراپی الی به‌شێک لهو ئه‌ندام الیه‌نگرانه‌مان درووست کردن که که‌وتبوونه ژێر کاریگه‌ری ئهو بانگه‌شه و که‌شوهه‌وایه‌ی که دروستکرابوو ،به‌اڵم دواتر بووه هۆکاری ئه‌وه‌ی ک ه زه‌مینه‌ی دیالۆگ له‌ناو جه‌ماوه‌ردا دروست ببێت و ئه‌مڕۆ ئهو دوو به‌ره‌یه‌ش په‌نا ببه‌نه به‌ر دیالۆگ(ئه‌مه‌ش راستی هه‌ڵویست و خوێندنه‌وه‌مان بۆ رووداوه کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی وهزرییه‌کان ده‌ستنیشان ده‌کات) ،ئه‌مه‌ش به‌واتای سه‌رکه‌وتنی چه‌مکی خه‌بات و تێکۆشانی ئێمه‌یه و چه‌مکی ئهو هه‌ڤااڵنه‌شی راستکرده‌وه که که‌وتبوون ه ژێر ئهو کاریگه‌ریانه .هه‌ر ئه‌مه‌ش خاڵی به‌هێزی ئێمه‌یه
14
~|
“ ئاشکرایه کادیر له‌ناو ئه‌م جواڵنه‌وه‌دا ئهو که‌سه‌یه که له‌رێگای تێگه‌یشتن، هه‌ستکردن به‌به‌رپرسیارێتی وخۆ قه‌ناعه‌ت پێکردن خۆی ته‌رخان ده‌کات بۆ خزمه‌تی جه‌ماوه‌رو ئه‌م دۆزه ،واته ئه‌وکه‌سه‌ی ه که خۆی له‌بۆته‌ی هیواو ئامانجی جه‌ماوه‌ردا ده‌توێنێته‌وه ،نه‌ک خۆی له‌جه‌ماوه‌ر داده‌بڕێت. به‌واتایه‌کی تر له‌پێناوی خۆی وخێزانێکدا ناژی، به‌ڵکو له‌پێناوی کۆمه‌ڵگاو پێوانه مرۆییه‌کاندا ده‌ژی
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ژیانی ئاژه‌اڵن بووه .ئایا ئه‌گه‌ر پرۆسه‌ی ئهو ژیان وپێشکه‌وتن ه باش سرۆڤ ه نه‌که‌ین و ئه‌توانین په‌نج ه بخه‌ین ه سه‌ر ئهو گۆڕانکارییانه‌ی ک ه له‌تێپه‌ڕبوونی کۆمه‌ڵگای سروشتی بۆ کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تی له‌بونیادی زهنیه‌ت وژیانی تاک وکۆمه‌ڵگادا دروست بووه ،ده‌توانین ئه‌مڕۆ به‌باشی شی بکه‌ینه‌وه. به‌دڵنیاییه‌و ه ناتوانین .ئایا ئه‌گه‌ر له‌قۆناخی ده‌وڵه‌تیشدا ته‌نیا رووکه‌شان ه قۆناخه‌کانی ژیان بگرین ه ده‌ست و ئهو گۆڕانکارییانه‌ی له‌پاشخانی فکری ،سیسته‌م وخێزاندا دروست بوو ه باش شی نه‌که‌ینه‌و ه ده‌توانین پرسگرییه‌کان باش تێبگه‌ین وچاره‌سه‌ریان بکه‌ین؟ ئایا راست ه گۆڕانکارییه‌کان ته‌نیا له‌سه‌رخان و ده‌سه‌اڵته‌و ه بگرین ه ده‌ست و گرنگی به‌و به‌رخۆدان و بونیاد ه نه‌ده‌ین ک ه ل ه ناو بونیادی زهنی تاک و ناوه‌ڕۆکی کۆمه‌ڵگادا هه‌یه، بێگومان بۆ ئه‌میشیان وه‌اڵم نه‌خێره!! بۆچی باس له‌بونیادی زهنی م��رۆڤ و باری ده‌روونی وکۆمه‌ڵناسی له‌کۆمه‌ڵگای سروشتی و کۆمه‌ڵگای پله‌دار یاخود ده‌وڵه‌تگه‌رادا ده‌که‌ین؟ ئایا به‌بێ گه‌ڕانه‌و ه بۆ کۆمه‌ڵگای سروشتی ناتوانین پرسه‌کان له‌ڕیشه‌و ه بگرین ه ده‌ست؟ بێگومان ده‌توانین بڵێین نه‌خێر چونک ه راستی مرۆڤ وکۆمه‌ڵگا له‌کۆمه‌ڵگای سروشتیدا شاراوه‌ته‌وه ،ئه‌م راستیه‌ش له‌بونیادی تاک وکۆمه‌ڵگادا له‌به‌رامبه‌ر کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تگه‌را وئه‌و بونیاده‌ی ک ه ده‌وڵه‌ت له‌تاکدا خولقاندوویه‌تی به‌رخۆدان ده‌کات ،به‌اڵم زۆربه‌ی کات بیرمه‌نده‌کان ،سیاسه‌تمه‌داره‌کان و زاناکانیش کار له‌سه‌ر ئهو بونیاد ه فکری وفه‌لسه‌فی وده‌روونییه‌ی مرۆڤ ده‌که‌ن ک ه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تدا دروست بووه" لێره‌شدا ناگه‌ڕێنه‌و ه بۆ سه‌ره‌تای دروستبوونی ده‌وڵه‌ت ک ه له‌سۆمه‌ردا دروست بووه، به‌ڵکو له‌یۆنان و رۆماو ه ده‌ست پێ ده‌که‌ن" وات ه له ریشه‌و ه کێشه‌و پرسگرییه‌کان به‌ده‌سته‌و ه ناگرن، ئه‌مه‌ش وایکردوو ه ک ه کێشه‌کانیان پێ چاره‌سه‌ر نه‌کرێت .ده‌توانین به‌نمون ه ئه‌م ه بسه‌لمێنین: "پرسی ره‌گه‌زی یه‌کێک ه لهو پرسانه‌ی ئه‌مڕۆ بووه به‌رۆژه‌ڤی تاک وکۆمه‌ڵگا وده‌وڵه‌تان ،به‌شی زۆری بیرمه‌ندو سیاسه‌تمه‌دارانیش کار له‌سه‌ر پرسی ڕه‌گه‌زی و خێزان ده‌که‌ن .به‌اڵم خاڵی سه‌ره‌نج راکێش ئه‌وه‌ی ه ناگه‌ڕێنه‌و ه بۆ ریشه‌ی کێشه‌که‌و چۆنێتی دروستبوونی .هه‌روه‌ها ناگه‌ڕێنه‌و ه بۆ ئهو پێگانه‌ی خێزانی له‌سه‌ردروست بووه .ئه‌مه‌ش وایکردوو ه ک ه زۆرجار پرسه‌ک ه له‌گۆشه‌نیگایه‌کی ته‌نگه‌و ه ده‌گرن ه ده‌ست و رۆژانه‌یی ده‌که‌ن یاخود له بابه‌تی خێزان و سێکس و ناو ماڵدا قه‌تیسی ده‌که‌ن". پێیان وای ه ک ه ئه‌گه‌ر ژن وپیاو له‌ناوماڵدا رێزیان له‌یه‌کتری گرت وپێداویستی ژیانی وسێکسی یه‌کتریان دابین کرد ،ئیتر پرسگریی ره‌گه‌زی چاره‌سه‌ر ده‌بێت .ک ه ئه‌م ه ته‌نیا خۆ فریودانه‌و هیچی تر .یاخود هه‌ندێک جار بابه‌تی جیاکاری ڕه‌گه‌زی ده‌به‌ستن به‌فاکته‌ری ئایین ویاساکانه‌و ه و پێیان وای ه ک ه ئه‌م فاکته‌ران ه چاره‌سه‌ر ببن ئه‌وا ئه‌م پرسگریی ه چاره‌سه‌ر ده‌بێت ،یاخود به‌شێکی زۆری
ديدار وتار
کۆمه‌ڵگا بوونی تایبه‌تمه‌ندی جیاوازی بایلۆجی ژن وپیاو ده‌که‌نه‌هۆکاری ئهو ناوهاوسه‌نگییه‌ی ههیهو تا ڕاده‌یه‌ک به‌ڕه‌وای ده‌زانن .دیار ه پرسگریی ره‌گه‌زی پرسێک نیی ه ته‌نیا تایبه‌ت بێت ب ه ژن ه‌وه ،به‌ڵکۆ هه‌ردوو ڕه‌گه‌ز په‌یوه‌ندیدار ده‌کات .هه‌تا ئه‌م پرسه وه‌کو پرسگرییه‌کی کۆمه‌ڵگاو خاوهن تایبه‌تمه‌ندی و ره‌هه‌ندی کۆمه‌اڵیه‌تی نه‌یگرین ه ده‌ست ،ئه‌وا چاره‌سه‌ر نابێت وجارێکی تر له‌به‌رده‌ماندا خۆی قیت ده‌کاته‌وه .کاتێک ده‌ڵێین ئه‌م پرس ه پرسێکی کۆمه‌اڵیه‌تیی ه مه‌به‌ستمان ئه‌وه‌ی ه ک ه بونیادی کۆمه‌ڵناسی وسایکۆلۆژی پرسه‌ک ه به‌بنه‌ما بگرین، نه‌ک فاکته‌ری جه‌سته‌و هێزی بازوو وکاراکته‌ری بایۆلۆژی هه‌ردوو ره‌گه‌ز. جیاوازی جه‌سته‌یی و هێزی بازوو وتایبه‌تمه‌ندی بایۆلۆژی له‌نێوان ژن وپیاودا هه‌یه ،ئه‌م ه گرنگه وه‌کو تایبه‌تمه‌ندی وسروشتی ه�ه‌ردوو ره‌گه‌ز وه‌ریبگرین و بیکه‌ین ه بنه‌ما بۆ یه‌کتری ته‌واوکردن نه‌ک بیکه‌ین ه بنه‌ما بۆ بااڵده‌ستی یه‌کێکیان به‌سه‌ر ئه‌وی تریاندا ،به‌اڵم ئه‌مڕۆ ده‌بینین ئه‌م بونیادان ه کاریگه‌ریی ده‌روون��ی له‌سه‌ر هه‌ردوو ره‌گه‌ز دروستکردووه‌و پاشخانێکی ده‌روونی وه‌های الی پیاو دروس��ت ک��ردوو ه ک ه هه‌میش ه خۆی به‌توخمی سه‌ره‌کی وناوه‌ند ببینێت و ژن به‌الوه‌کی ببینێت .ئهو بار ه ده‌روونیه‌ش الی ژن دروست بوو ه ک ه خۆی الوازی ببینێت و بێ پیاو نه‌توانێت بژی! له‌مه‌ش زیاتر بارێکی ده‌روونی وه‌ها الی تاکه‌کان دروستکراو ه ک ه پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری به‌چاره‌سه‌ری بۆ پرسه‌کانی تاک ده‌بینن هه‌ر بۆیه هه‌ر له‌منداڵیه‌و ه تاک له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ت ه په‌روه‌رده‌و مه‌زن ده‌کرێت. هه‌ڵبه‌ت ه به‌رۆچوون ه خواره‌و ه به‌م بار ه ده‌روونیه‌ی تاک وکۆمه‌ڵگادا وبه‌سوود وه‌رگرتن له‌ئه‌زموونی پێشینان ده‌توانین وه‌اڵمێکی گونجاوی ئه‌م بابه‌ته بده‌ینه‌وه .کاتێک له‌که‌سی خۆماندا ئهو باره‌مان تێپه‌ڕکرد ک ه ژن له‌روانگه‌ی جوانی له‌ش ودیمه‌نه‌وه پێوان ه ده‌کات ،هه‌روه‌ها ئهو باره‌مان تێپه‌ڕکرد که هه‌موو چاکه‌و قارهمانی به‌پیاوه‌و ه ببه‌ستینه‌وه، کاتێک ئهو باره‌مان تێپه‌ڕکرد ک ه جیاوازی بایۆلۆژی ژن وپیاو بکه‌ین ه هۆی جیاوازی پێگه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی وجیاوازی ئه‌رک وفه‌رمانی ژیان. کاتێک توانیمان پێوان ه باوه‌کانی خێزان و خێزان بخه‌ین ه ژێر پرسیاره‌و ه و کاربکه‌ین بۆ تێپه‌ڕکردنیان وسه‌رله‌نوێ بونیادنانه‌وه‌یان به‌شێوه‌یه‌ک که بتوانێت په‌یوه‌ندی سروشتی له‌نێوان ژن وپیاودا دروست بکات .هه‌روه‌ها کاتێک توانیمان بواری ئابووری ،فه‌رهه‌نگی وزمان وبواری سیاسی وهه‌موو بواره‌کانی تر له‌سه‌ر ئهو بنه‌ما سروشتی ه بونیاد بنێینه‌وه ،ئه‌وکات ه ده‌توانین بڵێین هه‌نگاومان ناوه بۆ چاره‌سه‌رکردنی پرسی ره‌گه‌زی به‌شێوه‌یه‌کی گونجاو .ئه‌گه‌ر ئه‌مانه‌مان ئه‌نجام نه‌دا ئه‌وا ناتوانین پرسه‌کان له‌ریشه‌و ه چاره‌سه‌ر بکه‌ین. پرسی شار پرسێکی تر ه ک ه ئه‌مڕۆ کۆمه‌ڵگاو گه‌ردوونی ته‌نگاو ک��ردووه ،به‌خوێندنه‌وه‌یه‌کی
“
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
راستی مێژوو بۆمان ده‌رده‌که‌وێت ک ه شار وه‌کو پێویستیه‌ک بۆ ساغبوونه‌وه‌ی به‌روبومی گونده‌کان و گه‌یاندنی به‌رووبوومه‌کان به‌یه‌کتری وه‌کو بازاڕی هاوبه‌ش ده‌رکه‌وتووه .چۆن له‌گوندێکدا ئاڵۆگۆڕی به‌رهه‌م بوو ه به‌بنه‌مای به‌رده‌وامی ژیان و ئه‌گه‌ر تاک و کۆمه‌ڵ ه جیاوازه‌کان وبه‌رهه‌مه‌کانیان نه‌بێت ئه‌وا ئاڵۆگۆڕی به‌رهه‌میش روونادات ،له‌شاریشدا پشت به‌به‌رووبوومی گونده‌کان ده‌به‌سترێت و له‌رێگه‌ی شاره‌و ه ده‌گۆڕدرانه‌وه .وات ه شار بۆخۆی ناوه‌ندێکی به‌رهه‌م هێنان نه‌بووه ،به‌ڵکو ناوه‌ندی به‌کارهێنان بووه .ئه‌مه‌ش وایکردوو ه ک ه شار پشت ب ه گوند ببه‌ستێت بۆ به‌رده‌وامی دان به‌خۆی. له‌ڕوانگه‌یه‌کی تره‌و ه باسی بکه‌ین ،چۆن کۆمه‌ڵگا فاکته‌ری سه‌ره‌کی وبناغه‌ی ه له‌ژیاندا نه‌ک ده‌وڵه‌ت، ئه‌وا ده‌توانین بڵێین له‌نێوان گوندو شاریشدا ،گوند بناغه‌ی ژیانه‌و شار ته‌واوکه‌ره ،نه‌ک به‌پێچه‌وانه‌وه. مێژووش پێمان ده‌ڵێ ک ه سه‌ره‌تای گوند ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ زیاتر ل ه 10000ساڵ پێش ئێستا ،به‌اڵم مێژووی شار ناگات ه 6000س��اڵ ،ئه‌مه‌ش سه‌لمێنه‌ری ئه‌وه‌ی ه ک ه گونده‌کان بۆ ماوه‌یه‌کی زۆر دوورودرێژ پێش دروستبوونی شار جێگه‌ی ژیان و پێشکه‌وتن بوون .له‌دوای دروستبوونی شاریشه‌و ه هه‌میشه وهه‌تا سه‌رده‌می شۆڕشی پیشه‌سازی رێژه‌ی دانیشتوانی گونده‌کان چه‌ندین ئه‌وه‌نده‌ی رێژه‌ی دانیشتوانی شاره‌کان بوون و به‌مڕه‌نگ ه هاوسه‌نگی ژیانیان پاراستووه .بۆنموون ه له‌کوردستانیشدا هه‌تا سه‌ره‌تای هه‌شتاکان نیوه‌ی زیاتری جه‌ماوه‌ر له‌گونده‌کاندا ژیانیان به‌سه‌ر ده‌برد ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ به‌رپابوونی شۆڕشی پیشه‌سازیدا قۆناخێکی نوێ ده‌ستی پێکرد ،ئه‌ویش مه‌زن بوونی شار بوو ،که ئه‌مڕۆ بیرمه‌ندان ده‌ڵێن سه‌ره‌تای کۆتایهاتنی شاره ،چونک ه پیشه‌سازی شاری ئاوسان وگه‌وره‌ی کرد ،ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ خۆیدا ژینگه‌ی تێکدا وگوندی که‌مکرده‌وه‌و ئهو پێگانه‌ی نه‌هێاڵ که‌شاری له‌سه‌ر دروست بووه ،هه‌ر بۆی ه ئه‌م شۆڕش ه له‌گه‌ڵ خۆیدا بێکاری زیادکردو زه‌مینه‌ی بۆ مردنی شاریش دروست کرد .به‌اڵم ئه‌م راستی ه ئه‌مڕۆ له‌کۆمه‌ڵگادا پێچه‌وان ه بۆته‌وه ،ده‌سه‌اڵت وهاواڵتیانیش هه‌میشه له‌هه‌وڵی مه‌زنکردنی شاردان و ده‌خوازن له‌رێگه‌ی مه‌زنکردنی شاره‌و ه پرسه‌کانی شار چاره‌سه‌ر بکه‌ن، ک ه ئه‌م ه مه‌حاڵه .هه‌روه‌ها بارێکی ده‌روونی وه‌ها دروستکراو ه الی تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا که‌به‌شی زۆری پێی نه‌نگ ه ئه‌گه‌ر خه‌ڵکی گوند بێت یاخود له‌گونددا بژی .بێگومان ئه‌م بار ه ده‌روونیی ه تێپه‌ڕ نه‌کرێت ناتوانرێت کۆمپلێکسێکی تری تاک و کۆمه‌ڵگا چاره‌سه‌ر بکه‌ین ک ه فاکته‌رێکی قوڵبوونه‌وه‌ی کێشه‌کان ه نه‌ک چاره‌سه‌ری. له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌دا له‌بونیادی ده‌روونی تاکی مرۆڤدا خۆبه‌ناوه‌ند بینینی گ��ه‌ردوون خولقاوه .ئه‌مه وایکردوو ه که‌مرۆڤ وا هه‌ست بکات ک ه هه‌رچی له‌گه‌ردووندای ه بۆ خزمه‌تی ئهو دروست بووه‌و ده‌توانێت به‌ویستی خۆی مامه‌ڵه‌ی پێو ه بکات، ئالێره‌و ه پیشه‌سازی بێ کۆنترۆڵ وسه‌ربڕینی ئاژه‌ڵ
به‌بێ سنوور په‌ره‌ی سه‌ندووه‌و ئه‌مانه‌ش السه‌نگی ژینگه‌ییان دروست ک��ردووه .به‌اڵم هه‌تا ئێستا ئه‌مان ه له‌الی مرۆڤ وه‌کو پرسگریی نابینرێن ،به‌ڵکو وه‌کو پێشکه‌وتن ده‌بینرێن ،ئه‌مه‌ش وا ده‌کات که‌پرسگرییه‌کان قولتر ببنه‌و ه نه‌ک چار ه ببن. پرسێکی تر پرسی دیموکراتیه‌ته" ،دیموکراتیه‌ت هه‌موو الی �ه‌ک له‌سه‌ری کۆکن ک ه به‌واتای "به‌رێوه‌به‌رایه‌تی گه‌ل"ه ،لێره‌دا پێویست ه جیاوازی له‌نێوان ده‌سه‌اڵت و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی دا بکه‌ین، چونک ه دیموکراتی به‌واتای ده‌سه‌اڵتی گه‌ل نایه‌ت و زۆرجار بێ ئاگایی ئه‌م ه ده‌گوترێت وپێویسته خۆمان له‌م تێکه‌ڵ کردن ه رزگار بکه‌ین .لێرهوه دیموکراتی و ده‌سه‌اڵت تێکه‌ڵ کراو ه ک ه بۆخۆی دوو پرۆسه‌ی جیاوازن له‌یه‌کتر .بابه‌تێکی تر که بووه‌ت ه هۆی شێواندنی دیموکراتیه‌ت ،ئه‌وه‌ی ه که ده‌وڵ�ه‌ت ودیموکراتی تێکه‌ڵی یه‌کتری کراون یاخود پاشکۆی جیاواز ده‌لکێنن به‌دیموکراتیه‌ته‌وه، له‌وێنه‌ی دیموکراتی لیبراڵ یاخود بۆرژوا وهه‌روه‌ها. هه‌تا ئێستاش زۆری بیرمه‌ند وسیاسه‌تمه‌دارو هاواڵتیان ناتوانن بیر لهو ه بکه‌نه‌و ه که‌دیموکراتی و ده‌وڵه‌ت دوو بابه‌تی جیاواز و پێچه‌وانه‌ی یه‌کترین". پێیان وای ه ئه‌م دوو دیارده‌ی ه له‌ناو یه‌کتریدان و ئهو ه ده‌وڵه‌ت ه دیموکرات ده‌بێت یاخود نابێت. بێگومان سوڕانه‌و ه له‌م بازنه‌و پێوانه‌دا هێنده‌ی تر له‌دیموکراتی دوورمان ده‌خاته‌و ه وکۆمه‌ڵگاکانمان بێ ئیراد ه ده‌کات .چونک ه له‌بن ناوی تێکۆشان بۆ دیموکراتیدا به‌مڕه‌نگ ه دیموکراتیه‌ت سنووردار ده‌که‌ین .چونک ه چه‌ند ه ده‌وڵ�ه‌ت به‌هێز ببێت ئه‌وه‌ند ه ده‌س�ه‌اڵت و حوکمکردن له‌سه‌ر گه‌ل زیاد ده‌بێت و ئه‌مه‌ش خۆبه‌ڕێوه‌بردنی گه‌ل که‌م ده‌کاته‌وه .هه‌ر بۆی ه ده‌بێت بتوانین راست پێناسه‌ی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت بکه‌ین و جیای بکه‌ینه‌وه له‌دیموکراتی .وه‌کو ده‌زانرێت "سه‌ره‌تا ده‌وڵه‌ت وه‌کو کۆمه‌ڵ ه ده‌زگایه‌کی بان کۆمه‌ڵگایی دروست بوو ه وله‌سه‌ر ڕه‌نجی کۆمه‌ڵگا ژیاوه ،هیچ کاتێک نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌و ه بۆ جه‌ماوه‌رو ره‌وایی خۆی له‌گه‌له‌وه وه‌رنه‌گرتووه ،به‌ڵکۆ له‌خوداوه‌ند یاخود ده‌سه‌اڵتی ئایینی و بنه‌ماڵه‌یی وه‌رگرتووه ،ئێستاش له‌بن ناوی هه‌ڵبژاردندا 4ساڵ یاخود چه‌ند ساڵ جارێک پرس ه گورگان ه به‌جه‌ماوه‌ر ده‌ک�هن و ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ر قۆرخ ده‌که‌ن ،به‌اڵم کۆی ده‌سه‌اڵته‌که ره‌وایی خۆی له‌ناوه‌ند ه سه‌رمایه‌داره‌کانی جیهان وه‌رده‌گرێت نه‌ک له‌جه‌ماوه‌ر" .ئه‌مه‌ش به‌و واتایه دێت ک ه ده‌وڵ�ه‌ت به‌واتای حوکم کردنی گه‌ل دێت نه‌ک خۆ به‌رێوه‌بردنی گه‌ل .که‌وات ه چه‌نده حوکم کردن زیاتر بێت ئه‌وه‌ند ه خۆ به‌رێوه‌بردن وئیراده‌ی گه‌ل الواز ده‌بێت .نموونه‌شمان بۆ ئهو ه سااڵنی پێش ئه‌نفال و رابردووی کوردستانه، ئهو ه بوو سه‌ره‌ڕای دژواری ده‌وڵه‌ت وده‌سه‌اڵت، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک ه حوکمی ده‌وڵه‌ت نه‌گه‌یشتبووه هه‌موو جێگه‌یه‌ک ،ئه‌وا جه‌ماوه‌ر به‌ئیراد ه وتوانای خۆی ده‌ژیا ،به‌اڵم ئێستا ئه‌م الیه‌ن ه که‌م بۆته‌وه. لێره‌و ه ده‌گه‌ین ه ئهو ئه‌نجامه‌ی ک ه پێویسته
15
دیموکراتیه‌ت به‌چینێک یاخود پێکهاته‌یه‌کی کۆمه‌ڵگاو ه نه‌به‌سترێته‌و ه وله‌چنگی ده‌وڵه‌تیش رزگار بکرێت ،هه‌تا بتوانین خۆمان به‌ڕێو ه ببه‌ین و پرسه‌کانی خۆشمان چاره‌سه‌ر بکه‌ین ،ئه‌مه‌ش خۆ نوێکردنه‌وه‌ی پێویسته. ئه‌م ه و چه‌ندین پرسی رۆژانه‌یی وژیانی ک ه رۆژانه رووبه‌روویان ده‌بینه‌و ه و پێویستیان به‌خوێندنه‌وه‌ی راست هه‌یه .ئه‌گه‌ر سه‌رجه‌می پرسه‌کانمان گه‌ڕانده‌و ه بۆ ڕه‌گ و ریشه‌کانیان و چاره‌سه‌ری گونجاومان له‌تاکی خۆمان وکۆمه‌ڵگادا بۆ دانا، ئه‌وکات ه ده‌توانین گۆڕانکاری ریشه‌یی ئه‌نجام بده‌ین .له‌به‌ر ئه‌مه‌ی ه ک ه رێبه‌ر ئاپۆ سه‌رجه‌م پرسه‌کان ده‌به‌ستێت ب ه پرسی که‌سێتییه‌وه. رێبه‌رئاپۆ له‌ساڵی 1986دا هه‌ڵسه‌نگاندنێک له‌که‌سێتی خۆیدا ده‌کات و ده‌ڵێ :ئه‌وه‌ی من ئێستا شی ده‌که‌مه‌و ه تاک ه که‌س نییه ،به‌ڵکو کۆمه‌ڵگایه هه‌روه‌ها هه‌نووک ه نیی ه مێژووه .لێره‌و ه پێوانه‌ی گۆڕانکاری ریشه‌یی داڕشتن ویه‌که‌م که‌س له‌خۆیدا پێکی هێنا .ئه‌م ه وایکرد ک ه رێبه‌رئاپۆ ببێت ه مۆڵکی کۆمه‌ڵگاو مێژوویه‌کیش بخوڵقێنێ .ئا لێره‌و ه "رێبه‌ر ئاپۆ و ته‌ڤگه‌ڕی ئازادیخوازی کوردستان هه‌میشه پرسی که‌سێتی و پێوانه‌کانی کادیربوونیان وه‌کو پێوان ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسه‌کان گرتۆت ه ده‌ست و هه‌ر ئه‌مه‌ش ه وای کردوو ه ل ه مێژووی تێکۆشانی ئه‌م ته‌ڤگه‌ڕه‌دا گه‌ل و کادیری ئه‌م جواڵنه‌وه‌ی ه وه‌کو گۆشت و خوێن تێکه‌ڵی یه‌کتر بوون و کادیر بوون و ژیانی خۆی ل ه خزمه‌تی گه‌ل و خۆ ئاوێته‌کردنی گه‌لدا ده‌بینێت و گه‌لیش ئازادی خۆی ل ه تێکۆشانی کادیر و پێوانه‌کانی کادیربووندا ده‌بینێت" .به‌اڵم هه‌ندێک جار له‌الیه‌نی هه‌ڤاڵ و شوێنکه‌وتوانی رێبه‌رئاپۆو ه سه‌ره‌ڕای بوونی قه‌ناعه‌ت به‌راستی سه‌رۆکایه‌تی وپێوانه‌کانی ،به‌اڵم به‌هۆی قوڵ نه‌بوونه‌وه‌و باش پراکتیزه‌نه‌کردنیه‌و ه دابڕانێک له‌نێوان رێکخستن وجه‌ماوه‌ر یاخود ئهو کادیره‌و جه‌ماوه‌ردا دروست ده‌بێت .ئه‌مه‌ش پێویستی به‌هه‌ڵوه‌سته‌یه‌کی گونجاو هه‌ی ه بۆ تێپه‌ڕاندنی، چونک ه ئه‌م ه خوێندنه‌وه‌ی جیاواز بۆ بابه‌تی کادیر بوون و پێوانه‌ی میلیتانی ئه‌م جواڵنه‌وه‌ی ه دروست ده‌کات" .ئاشکرای ه کادیر له‌ناو ئه‌م جواڵنه‌وه‌دا ئهو که‌سه‌ی ه ک ه له‌رێگای تێگه‌یشتن ،هه‌ستکردن به‌به‌رپرسیارێتی وخۆ قه‌ناعه‌ت پێکردن خۆی ته‌رخان ده‌کات بۆ خزمه‌تی جه‌ماوه‌رو ئه‌م دۆزه، وات ه ئه‌وکه‌سه‌ی ه ک ه خۆی له‌بۆته‌ی هیواو ئامانجی جه‌ماوه‌ردا ده‌توێنێته‌وه ،نه‌ک خۆی له‌جه‌ماوه‌ر داده‌ب��ڕێ��ت .به‌واتایه‌کی تر له‌پێناوی خۆی وخێزانێکدا ناژی ،به‌ڵکو له‌پێناوی کۆمه‌ڵگاو پێوانه مرۆییه‌کاندا ده‌ژی". دیار ه ئه‌م هه‌ڵوێست ه له‌الی هه‌رکه‌س والیه‌نێکه‌وه نیشان بدرێت وپێکبهێنرێت جێگه‌ی ئه‌وه‌ی ه رێزی لێ بگرێت ،بێگومان هه‌موو تاکێکی کۆمه‌ڵگاش نابێت ه کادیرو پێویستیش نیی ه ببێت ه کادیر. ئاشکراش ه کاتێک تاکێک بخوازێت ببێت ه کادیرێک رووبه‌رووی ئاسته‌نگی جۆراوجۆر ده‌بێته‌وه .یه‌که‌م
16
~|
ئاسته‌نگ له‌که‌سی خۆیدا رووبه‌رووی ده‌بێته‌وه، ئه‌ویش ئه‌وه‌ی ه ک ه نه‌فسی داخ��وازی ماددی وغه‌ریزه‌یی ههیهو ده‌خوازێت ئهو داخوازیانه‌ی بۆ جێبه‌جێ بکات ،ئه‌گه‌ر هات و مرۆڤ له‌تاکی خۆیدا توانی به‌سه‌رخۆیدا زاڵ بێت و نه‌فسی خۆی په‌روه‌رد ه بکات وکۆنترۆڵی بکات ،ئه‌وکات ه ده‌توانێت هه‌نگاو بنێت .دووه‌م ئاسته‌نگی له‌ناوخێزانه‌وه رووبه‌ڕووی ده‌بێته‌وه ،وه‌کو ده‌زانرێت خێزان منداڵ په‌روه‌رد ه ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی له‌په‌نایدا بحه‌سێته‌وه، کاتێک ده‌بینێ رۆڵه‌که‌ی خۆی بۆگه‌ل ونیشتمان وبه‌های مرۆڤایه‌تی ته‌رخان ده‌کات ،پێی ناخۆشه‌و هه‌وڵ ده‌دات نزیکی خۆی بێت و خزمه‌تی خۆی بکات .دیار ه ئه‌مه‌ش تێکۆشانێکی ده‌روون��ی و رووحی پێویسته ،ئه‌گه‌ر له‌م بواره‌شدا ئهو تاکه توانی خۆی په‌روه‌رد ه بکات ئهو ه به‌و واتای ه دێت که ده‌توانێت ئاسته‌نگییه‌کی تر تێپه‌ڕ بکات .سێیه‌م، پێوان ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان ه ک ه تاک رووب��ه‌رووی ده‌بێته‌وه‌و زۆر کات ده‌رفه‌تی نادات ک ه به‌ئاسانی ئه‌م رێگای ه بگرێت .چواره‌میش رێگرییه‌کانی ده‌سه‌اڵته ،که‌هه‌میش ه هه‌وڵده‌دات تاکه‌کان بۆ خۆیان بژین و دوای ژیانی ماددی بکه‌ون و نه‌ک دوای پێوانه‌ی ئه‌خالقی وسوودی گه‌ل ،له‌به‌ر ئه‌مه‌ی ه به‌شێوازی جۆراوجۆر هه‌وڵده‌دات ک ه ئهو مرۆڤ ه په‌شیمان بکاته‌وه‌و ده‌سته‌مۆی بکات .دیاره ئه‌گه‌ر مرۆڤ بتوانێت له‌که‌سی خۆیدا به‌سه‌ر ئهو ئاسته‌نگیانه‌دا سه‌ربکه‌وێت ،ئه‌وکات ه ده‌توانێت خۆی له‌بۆته‌ی گه‌ل وبه‌هاکانی مرۆڤایه‌تیدا بتوێنێته‌وه وبه‌گه‌ل ببێت. بێگۆمان کاتێک باس له‌م شێو ه کادیربوون، میلیتان بوون ه ده‌کرێت ،به‌و واتای ه نیی ه ک ه کادیر یاخود میلیتان بێ که‌م وکوڕتییه ،یاخود ئه‌م ه بکاته ئیمتیازێک وله‌سه‌ری بژی ،هه‌ڵبه‌ت ه له‌مێژووی ته‌ڤگه‌ری ئاپۆچیدا کادیرو میلیتان ده‌رکه‌وتوون ک ه بانگه‌شه‌ی کادیربوونیان ک��ردووه ،به‌اڵم له‌کرداردا شایسته‌ی ئهو پێوان ه نه‌بوون ،ئیتر ئه‌مه به‌زانابوونه‌و ه بێت یاخود له‌نه‌زانین بێت .ئه‌وانه‌ی به‌نه‌زانین پێوانه‌کانی کادیربوونیان جێبه‌جێ نه‌کردبێت کاتێک هه‌ستیان ب ه که‌م وکورتیه‌کانیان کردوو ه یاخود بۆیان راستکراوه‌ته‌وه‌و ره‌خنه‌یان لێ گیراو ه به‌خۆیاندا چوونه‌ته‌وه‌و چاکیان کردووه، به‌اڵم "ئه‌وانه‌ی به‌ئاگاییه‌و ه ده‌خوازن پێوانه‌کانی کادیربوون وه‌کو ئیمتیازێک به‌ده‌سته‌و ه بگرن له‌رێگه‌یه‌و ه حوکمی جه‌ماوه‌ر بکه‌ن وسوود له‌ڕه‌نجی جه‌ماوه‌ر وه‌ربگرن بۆ خۆیان ،له‌ناو ئه‌م ته‌ڤگه‌ڕه‌دا په‌سند نه‌کراون و په‌سند ناکرێن" ،هه‌ر بۆی ه ئه‌م جۆره‌ش یان ئه‌وه‌تا خۆیان راستکردۆته‌وه یاخود ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌یان جێ هێاڵوه .هه‌ر بۆیه نه‌یارانی ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌ی ه ئه‌وانه‌ی ده‌خوازن ئه‌م ته‌ڤگه‌ر ه بۆ خۆیان به‌کار بهێنن هه‌میش ه هه‌وڵیانداوه کادیربوون و پێوانه‌کانی الواز بکه‌ن وبه‌شێوازی جیاجیا کاریان بۆ ئه‌م ه کردووه .بۆ نموون ه له‌دوای ده‌ستگیرکردنی رێبه‌رئۆجه‌الن ،رێبه‌رئۆجه‌الن ره‌خنه‌ی ئه‌وه‌ی کرد ک ه کادیری په‌که‌ک ه له‌گه‌ل
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
دوورکه‌وتۆته‌وه .هه‌ر بۆی ه زۆر پێداگیری له‌سه‌ر ئهو ه ده‌کرد که‌پێویست ه سه‌رله‌نوێ پرۆسه‌ی به‌گه‌ل بوون ئه‌نجام بده‌ن .دیار ه رێبه‌رئۆجه‌الن لێره‌دا مه‌به‌ستی ئهو ه بوو که‌کادیر له‌پێوانه‌ی خزمه‌تی گه‌ل دوور که‌وتۆته‌وه‌و پێویست ه ئهو پێوانانه له‌خۆیدا زیندوو بکاته‌و ه وله‌و رێگه‌یه‌و ه خۆی بکاته ماڵی جه‌ماوه‌ر وجه‌ماوه‌ر بکات ه ئیراده‌و رێکی بخات. به‌اڵم که‌سانێک هه‌بوون له‌ناو ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌دا به‌گه‌ل بوونیان وه‌ها بینی ک ه ده‌ست له‌خه‌باتی چه‌کداری و دیموکراتی(تێکۆشانی رزگاری وئازادیخوازی) به‌ربدرێت ،هه‌رکه‌سێک ژیانی هاوسه‌ری بۆ خۆی پێکه‌و ه بنێ و له‌گه‌ڵ ژیانی خۆیدا تێکۆشان بکات. هه‌ر ئه‌مه‌ش بوو ه هۆی ئه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ک کادیر که‌وتن ه هه‌ڵپه‌ی دروستکردنی ژیانی تاکه‌که‌سی خۆیان وله‌خه‌بات دوورکه‌وتنه‌وه ،ته‌نیا به‌مه‌ش نه‌وه‌ستان هه‌وڵیان ده‌دا که‌سه‌رجه‌م کادیرانی ئه‌م ته‌ڤگه‌ر ه ژیانی هاوسه‌ری پێکه‌و ه بنێن و هاوشێوه‌ی پ��ارت ورێکخستنی تر سیاسه‌ت وژیانی تایبه‌تی پێکه‌و ه ئه‌نجام ب��ده‌ن ،دیاره له‌مه‌دا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون ،هه‌ر بۆی ه ده‌ستیان کرد به‌هه‌ڵمه‌تێک بۆ ره‌شکردنی پێوانه‌ی کادیری الی ته‌ڤگه‌ری ئاپۆچی ،ئه‌م هه‌ڵمه‌تی ره‌شکردنه وکاروکرده‌وه‌ی ئه‌وکه‌سان ه خۆیان بۆ ماوه‌یه‌ک که‌لێنێکی خست ه نێوان کادیر و خه‌باتکارو گه‌له‌وه له‌ناو ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌دا .وه‌کو ده‌زانرێت له‌گه‌ل ئهو پێوانانه‌دا کادیربوون به‌واتا به‌رێوه‌به‌رێتی نایه‌ت، کادیر له‌رووی فکری وهێڵی ژیانیه‌و ه پێشه‌نگه، به‌اڵم مه‌رج نیی ه به‌رپرسیار بێت .هه‌ر ئه‌مه‌ش هۆکاربوو بۆ ئه‌وه‌ی ک ه له‌رابردوودا خه‌باتکارو ئه‌ندام و الیه‌نگری ئه‌م جواڵنه‌وه‌ی ه له‌گه‌ڵ کادیردا له‌ناویه‌کدا ئاوێته‌ی یه‌کبووبوون ،به‌اڵم له‌دوای ئهو قۆناخه‌و ه ده‌بینین کادیر به‌ته‌واوی پرۆسه‌ی به‌گه‌ل بوونی ئه‌نجام نه‌داوه‌و هێشتا که‌م وکوڕتی له‌به‌شێکی کادیرو میلیتانی ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌دا ده‌بینرێ وله‌الیه‌کی تریشه‌و ه کاریگه‌ریی ئهو هێرشان ه و ئهو هۆکارانه‌ی که‌سه‌ره‌تا باسمان کرد دوو هۆکاری ترن که‌جاربه‌جار له‌ناوخه‌باتکاروئه‌ندامانی ته‌ڤگه‌ری ئێمه‌دا به‌د گومانی به‌رامبه‌ر کادیربوون دروست ببێت و به‌کاردانه‌و ه هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن له‌گه‌ڵ کادیردا .ئه‌م هه‌ڵوه‌سته‌ی ه به‌ئاگاییه‌و ه بێت یاخود بێ ئاگایی هاوشێوه‌ی ئهو کادیره‌ی ک ه پێوانه‌ی کادیر بوون پێک نایه‌نێت زیان ب ه تێکۆشانی ئازادی ده‌گه‌یه‌نێت؛ چونک ه وه‌کو له‌سه‌ره‌تادا باسمان کرد پێویست ه کۆی پرۆسه‌ی کادیربوون وکادیر بۆخۆی تێکه‌ڵ نه‌که‌ین ،هه‌ر کادیرێک مرۆڤ ه و هاوشێوه‌ی هه‌رتاکێکی تر قابیلی هه‌ڵه‌کردنه ،به‌اڵم ئه‌م ه به‌و واتای ه نیی ه کۆی پرۆسه‌ی کادیر بوون هه‌ڵه‌یه ،چونک ه له‌سه‌ره‌تاو ه باسمان کرد کادیر بوون نکۆڵێکردن ه له‌خود و خۆ تواندنه‌وه‌ی ه له‌ناو بۆته‌و داخوازی وبه‌رژه‌وه‌ندی گه‌لدا ،کادیربوون گه‌ڕانه‌وه‌ی ه بۆ سرووشتی مرۆڤ .بێگومان کادیر بوون ئه‌گه‌ر پرۆسه‌یه‌کی به‌م ڕه‌نگ ه بێت ،ئه‌وا ناکرێت پرۆسه‌یه‌کی خراپ بێت .به‌تێڕوانینی ئهو
ديدار وتار
که‌سانه‌ی ک ه له‌پێناوی گه‌لدا تێکۆشان ده‌که‌ن، به‌ڵکو گرنگ ه ک ه هه‌موو تێکۆشه‌رێکی ئازادی ئه‌گه‌ر کادیر بێت یاخود خه‌باتگێڕێک بێت هه‌وڵبدات پرۆسه‌ی به‌مڕه‌نگ ه په‌ر ه پێ بدات نه‌ک به‌ره‌و دواوه‌ی رابکێشێت. هه‌ر لێره‌و ه گرنگ ه باسی ئه‌وه‌ش بکه‌ین ک ه زۆرجار بۆ کادیر ومیلیتانی ئه‌م ته‌ڤگه‌ر ه ده‌گوترێت بێ ره‌حمن یاخود له‌خانه‌واد ه داده‌بڕێن وئه‌مه‌ش ده‌خوازرێت وه‌کو بابه‌تێکی خراپ وناشیرینی ئه‌م ته‌ڤگه‌ر ه نیشان بدرێت .بێگومان شرۆڤه‌کردنێکی راستی ئه‌م بابه‌ته‌ش گرنگ ه بۆ تێکۆشه‌رانی ئازادی و گه‌لیش .هه‌تا ئهو راده‌یه‌ی ک ه کادیر له‌زهنییه‌تدا خۆی له‌خێزان و خزم و که‌س داده‌بڕێت ئهو قسان ه راسته ،به‌اڵم ئه‌م ه به‌و واتای ه نیی ه ئه‌گه‌ر ئهو کادیر ه په‌یوه‌ندی خزمایه‌تی وکۆمه‌اڵیه‌تی ناهێڵێت وبێ ره‌حم ده‌بێت ،به‌ڵکۆ به‌پێچه‌وانه‌وه، ئهو هه‌وڵده‌دات ک ه ببێت ه رۆڵه‌ی گه‌ل و په‌یوه‌ندییه کۆمه‌الیه‌تیه‌کانی فراوانتر بکات وجیاوازی له‌نێوان خێزانی خۆی و خێزانێکی تری نه‌ناسدا نه‌کات. ئه‌مه‌ش بۆ خۆی ئهو هیواو ئاواته‌ی ه ک ه گه‌له‌که‌مان چاوه‌ڕوانێتی .هه‌ر بۆی ه ئه‌گه‌ر کادیرێک پێوانه‌ی کادیر بوون پێکبێنێت ،له‌لوتکه‌دا خاوه‌نی سۆزه به‌رامبه‌ر مرۆڤ به‌گشتی وخانه‌واده‌و خزمه‌کانیشی، به‌اڵم جیاکاری ناکات .هه‌ر بۆی ه گرنگ ه که‌کادیر وخه‌باتکاری ئه‌م جواڵنه‌وه‌ی ه ئه‌م ه بۆ خۆیان وه‌کو الوازی نه‌بینن ،به‌ڵکو وه‌کو تایبه‌تمه‌ندییه‌کی شۆڕشگێڕی سه‌یری بکه‌ن. ئهو خااڵنه‌ی له‌سه‌ره‌وه باسمان کرد وگه‌لێک بابه‌تی تر که ئه‌مڕۆ ته‌ڤگه‌ری ئاپۆچی له‌پێناویدا تێکۆشان ده‌ک��ات وئه‌و زه‌اللبوون ه فکرییه‌ی که‌تێیدا ده‌ژیین ،خاڵی به‌هێزی ئه‌م ته‌ڤگه‌ره‌یه. ئه‌م راستیه ئه‌مڕۆ له‌سه‌رتاسه‌ری کوردستاندا ده‌بینرێت ،ئه‌وه‌تا سه‌ره‌ڕای هه‌وڵی زۆر بۆئه‌وه‌ی که ئه‌م ته‌ڤگه‌ڕه‌و چه‌مکه‌کانی نه‌بنه هیواو ئیراده‌ی جه‌ماوه‌ر له‌باکووری کوردستان ئه‌م ته‌ڤگه‌ڕه زیاتر بووه جێگه‌ی هیوای گه‌ل و درووستبوونی به‌ره‌ی ره‌نج و ئازادی و دیموکراتیش بۆ هه‌ڵبژاردنه‌کانی 12ی حوزه‌یران به‌رهه‌می ئه‌م هیواو باوه‌ڕییه‌یه. هه‌روه‌ها له‌رۆژئاوای کوردستانیش دروستبوونی ب �ه‌ره‌ی پارته کوردستانیه‌کان به‌شێکه له‌م پێشکه‌وتنانه .له‌باشووری کوردستان و رۆژهه‌اڵتی کوردستانیشدا به‌رهه‌می ئه‌م سیاسه‌ته‌یه که ئه‌مڕۆ گیانی نه‌ته‌وه‌یی و تێکۆشانی دیموکراتی به‌ره‌و پێش ده‌چێت .به‌واتایه‌کی تر له‌باکوور و رۆژئاوا ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی گه‌لی کورد سه‌رکه‌وت و له باشوور و رۆژهه‌اڵتیش به‌ره‌و سه‌رکه‌وتن هه‌نگاو ده‌نێت .به‌اڵم به‌شێوه‌ی راسته‌وخۆ وناڕاسته‌و خۆ هه‌وڵدرا وانیشان بدرێت که له‌باشووری کوردستاندا هه‌ڵوێستی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان و ته‌ڤگه‌ڕی ئازادی کوردستان الواز بووه ،یاخود خاوهن هه‌ڵویستی گونجاو نه‌بوین ،هه‌تا له‌وه زیاتر بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌یان ده‌کرد که ئێمه خاوهن
له‌گه‌لی باشوورو شه‌هیدانمان ده‌رناکه‌وین .یاخود هه‌وڵیان ده‌دا جیاوازی بخه‌نه نێوان هه‌ڵوێستی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان و راستینه‌ی رێبه‌ر ئاپۆوه .هه‌ر لێرهوه بوو که هه‌ندێک که‌سی نه‌ناسراو به‌ناو "ره‌تی ئاپۆچی کوردستان" ه‌وه ره‌خنه‌ی توندیان له‌هه‌موو ئهو پارت و رێکخراوان ه گرت که له‌سه‌ر بیر و بۆژوونی رێبه‌ر ئاپۆ به‌ڕێوه ده‌چن ،هه‌روه‌هابانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌یان ده‌کرد ک ه ئه‌وان له‌باشووری کوردستاندا هێڵی رێبه‌ر ئاپۆ پیاده ده‌که‌ن .که له به‌یاننامه‌که‌دا چه‌مکی ره‌تکردنه‌وه و دژایه‌تی تێدا بوو ک ه دووره له‌راستی رێبه‌ر ئاپۆو ته‌ڤگه‌ڕه‌که‌یه‌وه .یاخود زۆر کاریان له‌سه‌ر ئهو ه ده‌کرد ک ه ده‌بێت پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان به‌بێ قه‌یدو شه‌رت بکه‌وێته پێشی جه‌ماوه‌ره‌وه ،ئه‌گه‌ر نا ئهوه به‌و واتایه دێت ک ه پارتی چاره‌سه‌ری له‌گه‌ڵ ره‌خنه‌و هه‌ڵوێسته‌کانی رابردوویدا راست ناکات. یاخود له‌وه زیاتر کاریان له‌سه‌ر ئهوه ده‌کرد که کۆما جڤاکێن کوردستان و هێزی پارستنی گه‌ل راکێشن ه ناو شه‌ڕێکی ناوخۆوه ،ئه‌مه له‌کاتێکدایه له‌باشووردا زۆر پێداگیری ده‌کرێت ک ه ده‌بێت هێزی پێشمه‌رگه ده‌بێت بێالیه‌ن بێت .بێگومان ئه‌م هه‌ڵوێست وپێناسانه هه‌ندێک که‌س و الیه‌ن به‌ئاگایی ده‌یانکرد بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه راکێشنه ناو به‌ره‌ی خۆیانه‌وه‌و جارێکی تر دووبه‌ره‌کی دروست بکرێت و رێگه له‌درووستبوونی ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌یی دیموکراتی بگرن ،ئه‌م هه‌ڵوێستانه له‌الیه‌نی ده‌س �ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مانیشه‌وه به‌شێوه‌ی راسته‌وخۆ یان ناراسته‌خۆ نیشانده‌درا. به‌م هه‌ڵوێستان ه خواستیان خه‌ڵکی باشوور وس �ه‌رج �ه‌م رێکخستنه‌کان داب��ه‌ش بکه‌ن به‌سه‌ردوو ب��ه‌ره‌دا و هه‌رالیه‌نێکی ده‌ره‌وه‌ی خۆشیان به‌شێوه‌یه‌ک ده‌خسته ب��ه‌ره‌ی به‌رامبه‌ره‌وه‌و له‌که‌داریان ده‌کرد ،ئێمه‌ش به‌شێک لهو هێرشانه‌مان به‌رکه‌وت له‌هه‌ردوو الوه .ئه‌م هه‌ڵوێست و شرۆڤان ه کاریگه‌ریی له‌به‌شێک الیه‌نگر ودۆستانی ئێمه‌ش کردووو پێیان وابوو که ئێمه پێویسته بکه‌وینه به‌ره‌یه‌ک لهو به‌رانه‌وه، به‌اڵم له‌گه‌ڵ هه‌ستکردنمان به مه‌ترسی ئهو هه‌ڵوێستانه‌و سوور بوونی ئێمه له‌سه‌ر هه‌ڵوێستی خۆمان وه‌کو هێڵێکی سه‌ربه‌خۆ که پێداگیریمان له‌سه‌ر گۆڕانکاریی دیموکراتیانه ده‌کرد له‌رێگای دیالۆگه‌وه ،له‌سه‌ره‌تادا کاریگه‌ری خراپی الی به‌شێک لهو ئه‌ندام الیه‌نگرانه‌مان درووست کردن که که‌وتبوونه ژێر کاریگه‌ری ئهو بانگه‌شه و که‌شوهه‌وایه‌ی که دروستکرابوو ،به‌اڵم دواتر ب��ووه هۆکاری ئ �ه‌وه‌ی ک ه زه‌مینه‌ی دیالۆگ له‌ناو جه‌ماوه‌ردا دروس��ت ببێت و ئه‌مڕۆ ئهو دوو به‌ره‌یه‌ش په‌نا ببه‌ن ه به‌ر دیالۆگ(ئه‌مه‌ش راستی هه‌ڵویست و خوێندنه‌وه‌مان بۆ رووداوه کۆمه‌اڵیه‌تی ،سیاسی وهزرییه‌کان ده‌ستنیشان ده‌کات) ،ئه‌مه‌ش به‌واتای سه‌رکه‌وتنی چه‌مکی خه‌بات و تێکۆشانی ئێمه‌یه و چه‌مکی ئهو
هه‌ڤااڵنه‌شی راستکرده‌وه که که‌وتبوونه ژێر ئهو کاریگه‌ریانه .هه‌ر ئه‌مه‌ش خاڵی به‌هێزی ئێمه‌یه و بڕیاری الیه‌نه کوردستانیه‌کان سه‌باره‌ت به‌وه‌ی که له‌مانگی یازده‌ی ئه‌مساڵدا کۆنفرانسی گشتی پارته کوردستانیه‌کان ببه‌سترێت ده‌رئه‌نجامی ئهو سیاسه‌ته‌یه که ئێمه‌و ته‌ڤگه‌ڕی ئێمه له‌باشوور و سه‌رتاپای کوردستاندا به‌ڕێوه‌مان برد ،نه‌ک ده‌رئه‌نجامی ئهو سیاسه‌ته بێت که‌ده‌سه‌اڵت وئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان به‌رێوه‌یان بردو له‌ناوه‌ڕۆکدا یه‌کتریان ڕه‌تده‌کرده‌وه. گرنگه ئێمه به‌لۆجێکێکی راست هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ین ،ئایا شه‌هیدانمان وگه‌له‌که‌مان شه‌ڕی یه‌کتری ویه‌کتری ره‌شکردنمان لێ ده‌خوازن؟ ئایا به‌سیاسه‌تی ره‌تکردنه‌وه ده‌توانین ئیراده‌ی یه‌کگرتوویی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتی دروست بکه‌ین؟ ئایا به‌سیاسه‌تی ره‌تکردنه‌وه‌ی یه‌کتر ده‌توانین زه‌مینه‌ی ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی که‌م بکه‌ینه‌وه یاخود پێچه‌وانه‌که‌ی راسته؟ ئایا له‌رێگه‌ی دژایه‌تی یه‌کتره‌وه ده‌توانین کاریگه‌رییمان هه‌بێت له‌گۆڕانکارییه‌کانی جیهان و رۆژهه‌اڵتی ناویندا یاخود له‌رێگه‌ی ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتیه‌وه ئه‌مه ده‌بێت؟ دیاره ئێمه پێمان وابووه و پێمان وایه که گه‌له‌که‌مان و شه‌هیدان چه‌نده عه‌داله‌ت وئازادی و بنه‌بڕکردنی گه‌نده‌ڵی ده‌خوازن ،دوو ئه‌وه‌نده‌ش کۆتایهێنان به‌سیاسه‌تی ره‌تکردنه‌وه‌و دژایه‌تیکردنی یه‌کتر ده‌خوازن وداوای یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی وجێگیرکردنی بنه‌ماکانی دیموکراتیمان لێ ده‌ک �هن .ئێمه پێمان وای��ه که له‌رێگه‌ی رێککه‌وتنێکی دیموکراتیانه‌و دروستکردنی ئێراده‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتیه‌وه که هه‌موومان به‌شداربین له‌دروستکردنیدا ده‌توانین سوود له‌گۆڕانکارییه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین وجیهان وه‌ربگرین نه‌ک له رێگه‌ی ره‌تکردنه‌وه‌ی یه‌کتر والوازکردنی یه‌کتره‌وه .هه‌ر بۆیه هه‌رهه‌نگاوێک به‌ئاراسته‌ی رێککه‌وتنێکی دیموکراتیانه‌دا بێت ده‌توانین وه‌اڵم��ی گه‌ل وشه‌هید و تێکۆشان وقوربانی رابردوومان بداته‌وه .ئێمه شادومانین که به‌و ئاڕاسته‌یه‌دا هه‌نگاو ده‌نرێت. به‌دڵنیاییه‌وه ته‌نیا دانیشتن ورێککه‌وتنی چه‌ند الیه‌نێک به‌واتای جێگیربوونی سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ودیموکراتی نایه‌ت و ئه‌م پرۆسه‌یه‌ش تێکۆشانێکی جددی ده‌خوازێت .ئه‌ویش هه‌وڵدانه بۆ گۆڕانکاری ریشه‌یی له بونیادی زهنی تاک وکۆمه‌ڵگادا وهه‌تا لهو رێگه‌یه‌وه بتوانین ناوه‌ڕۆکی دیالۆگ ورێککه‌وتنه‌کان پڕبکه‌ینه‌وه وگۆڕانکاری پێویست ئه‌نجام بده‌ین وماف وئازادییه‌کانمان به‌ده‌ست بهێنین .ئه‌مه‌ش ئه‌رکی ئه‌م قۆناخه‌ی ئێمه‌یه و گرنگه که‌سه‌رجه‌م کادیر و ئه‌ندامی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان و هه‌موو ئهو رێکخستنانه‌ی باوه‌ڕیان به چه‌مک و هێڵی رێبه‌ر ئاپۆیه خاوهن له ئه‌رکی خۆیان ده‌ر بکه‌ون و ئاماد ه بن که‌وه‌اڵمی پێشکه‌وتنه‌کان بده‌نه‌وه.
“ چوون ه ناو ورده‌کاری بۆ گۆڕانکاریش بێگۆمان گۆڕانی بونیادی زهنی وسایکۆلۆژی وکۆمه‌اڵیه‌تی تاک و کۆمه‌ڵگا پێویسته .به‌شی زۆری مرۆڤه‌کانیش کاتێک باسی گۆڕانکاری ده‌کرێت ،ناخوازن له‌خۆیانه‌وه ده‌ست پێ بکه‌ن و ده‌خوازن بونیادی زهنی وسایکۆلۆژی خۆیان بپارێزن ،ئه‌مه‌ش وایان لێ ده‌کات ببنه زه‌مینه بۆ ئهو که‌س والیه‌نانه‌ی که‌گۆڕانکاری ده‌به‌ستن به‌گۆڕینی ده‌سه‌اڵته‌وه
“
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
17
~|
18
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
چاوپێکەوتن ديدار
په‌یوه‌ند کوردى :که‌مپینه‌که‌مان هه‌وڵدانێک ه بۆ پێشـــ ~ قڕکردنىکه‌لتورىبه‌رێگه‌ىراگه‌یاندنه‌کانه‌و ه به‌تایبه‌تى له‌الیه‌ن چه‌ند که‌ناڵێکه‌وه ماوه‌یه‌کى زۆر ه له‌هه‌رێمى کوردستاندا ڕۆژه‌ڤه‌وبه‌تایبه‌تىل هدۆبالژکردنىدراماکاندا، هێرشێکى گ�ه‌وره‌و به‌رفراوان ده‌کرێته سه‌ر کۆمه‌ڵـگا و به‌ڕێگه‌ى راگه‌یاندنه‌وه ده‌ویسترێت که‌لتورى کۆمه‌ڵـگاى کوردى له‌ناوببردرێت و له‌که‌لتووری ده‌وڵه‌ت و نه‌ته‌و ه سه‌رده‌سته‌کانی داگیرکه‌ری سه‌رکوردستان بتوێندرێنه‌وه .هه‌ر بۆیه له‌دژی ئهو هه‌واڵنه‌ی هێز ه داگیرکه‌ره‌کانی هه‌رێمی له‌ئاستی سه‌رکوردستان کوردستاندا ،گۆڤارى هاوده‌م ک ه گۆڤارێکى گه‌نجانه‌ی ه که‌مپینێکیان به‌ناوى "نا بۆ قڕکردنى که‌لتورى"له‌ماوه‌ی راب��ردوودا به‌رێوه‌بردو ئیستاش وه‌ک درێژه‌پێده‌رى ئهو که‌مپینه ،که‌مپینێکى تریان له‌ژێرناوى "با له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانى که‌نال ( )4بێده‌نگ نه‌بین"راگه‌یاندووه .به‌م هۆیه‌و ه ~ به‌پێویستی زانی له‌گه‌ڵ (په‌یوه‌ند ئه‌نوه‌ر) ئه‌ندامێکى ده‌سته‌ى به‌ڕێوه‌بردنى که‌مپینی "نا ،بۆ قڕ کردنی که‌لتوری" دیدارێک سه‌باره‌ت ب ه به‌رێوه‌بردنی که‌مپینه‌که‌یان چوونییه‌تی به‌روپێش چوونی گه‌میینه‌که ،ساز بدات. ~ :سه‌ره‌تا با لێرهوه ده‌ست پێک بکه‌ین؛ ئێو‌ه که‌ی ئه‌م که‌مپینه‌تان ده‌ست پێکردووه و ئامانجتان له‌م که‌مپین ه چییه ،بۆچى پێتان وای ه مه‌ترسیه‌کى گهوره له‌سه‌ر که‌لتوری گه‌له‌که‌مان له‌ئارادایه؟ ئێم ه وه‌ک��و ستافی گۆڤاری "ه���اوده‌م" له( )2010/9/15که‌مپینه‌مان له‌چوارچێوه‌ی ئه‌نجامدانی دوو راپرسی که‌یه‌کیان له‌چوارچێوه‌ی "ئهو دراما گشتیانه‌ی ک ه له‌که‌ناڵ ه کوردیه‌کان باڵوده‌کرێته‌وه"و راپرسی دوایش "با ل ه به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانی که‌ناڵ ( )4بێده‌نگ نه‌بین"به‌رێوه بردوو ه و کۆمه‌ڵێک کۆڕو سمینارمان له‌زۆربه‌ی شارو شارۆچکه‌کانی باشووری کوردستان‌و به‌ڕێوه‌بردنی خوڵێکی فێرخوازی زاراوه‌ی کرمانجی و چه‌ندین چااڵکی دیکه‌مان تا ئه‌مڕۆ ،به‌ڕێو ه بردووه .ئامانجی سه‌ره‌کی ئێم ه ئه‌وه‌ی ه ک ه گه‌نجان به‌تایبه‌تی له‌به‌رامبه‌ر به‌سیاسه‌ته‌کانی ئاسیمالسیۆن و قڕکردن وڕه‌سه‌نایه‌تی که‌لتووری گه‌له‌که‌مان هۆشیار و له‌ئاماکامه‌کانی ئهو سیاسه‌ت ه ئاگاداریان بکه‌ینه‌وه .وه‌ک دیار ه سیاسه‌تى ده‌وڵه‌تانى ده‌ره‌کى
هه‌میش ه و به‌ریگه‌ى جیاجیا ،هێرش ده‌که‌ن ه سه‌ر هه‌رشتیکى گه‌له‌که‌مان و له‌وانه‌ش نرخه پیرۆزه‌کانی .ئیمه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک ه گوڤاره‌که‌مان و ئامانجمان له‌کاری راگه‌یاندنی ،له‌پله‌ی یه‌که‌مدا، پاراستنی نرخ ه نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیه‌کانی گه‌له‌که‌مان و هێڵی ستراتیژییه‌کانی نه‌ته‌وه‌ییه ،بۆیه بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ى هه‌موو سیاسه‌ته‌کانى دوژمنان، خاوهن هه‌ڵوێست بووین ه و له‌بوونى هه‌ر مه‌ترسیه‌کدا له‌دژی که‌لتوورو شوناسی نه‌ته‌وه‌که‌مان ئێمه هه‌ڵوێستى دیموکراتیانه‌ى خۆمان ب �ه‌رده‌وام ده‌که‌ین و له‌ئاست مه‌ترسیه‌کانى ئاسمیالسیۆندا هه‌ستیاران ه به‌رامبه‌ر ب ه سیاسه‌ته‌کانى دوژمنان راده‌وه‌ستین .هێزه‌بااڵده‌ست وهه‌ژمه‌موونه‌و
ستاتۆپارێزه‌کانی ناوچه‌و جیهانی سیاسه‌ته‌کانى وه‌ک ب ه کاالکردنى ته‌واوى مرۆڤه‌کان و مرۆڤایه‌تى و ژن به‌تایبه‌تى ،هه‌میش ه وه‌ک فاکته‌ریکى به‌رێوه‌بردنى سیاسه‌ته‌کانى خۆیان ،به‌کارى ده‌هینن .هه‌ر بۆی ه ئێم ه ئامانجمان له‌به‌رامبه‌ر به‌م شێو ه سیاسه‌تانه؛ به‌رگری له‌که‌لتور و داب و نه‌ریتی کوردی و زیندووکردنه‌وه‌و په‌ره‌پێدانی که‌لتوری ره‌سه‌نی کوردییه ،چونک ه گۆڤاره‌که‌مان گۆڤاریکى کۆمه‌الیه‌تى و که‌لتورى گه‌نجانه‌یه، ئێمه‌ش ب �ه‌م ک��اران�ه‌م��ان ویستمان ئه‌رکى به‌رپرسیاریه‌تی خۆمان ک ه پاراستنى که‌لتورى کوردی ه به‌جی بهینین .هه‌موو چه‌مکه‌کانى هیز ه ده‌ره‌کیه‌کانى کوردستان و ده‌سه‌التیش
چاوپێکەوتن ديدار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
19
ـــگرتن ل ه سیــاســه‌ته‌کانى قــڕکردن و تواندنه‌وه
پەیوەند کوردی رێکخراو ه مه‌ده‌نیه‌کان و جه‌ماوه‌ر زۆر باش بووه.
“ که‌ناڵ ()4 بیروڕای خه‌ڵکی وه‌رنه‌گرتووه، به‌اڵم ئێمه ده‌مانه‌وێت ،بیروڕای کۆمه‌ڵگاکه‌مان وه‌ربگرین و بێده‌ینه کاناڵ چوار که ئه‌وان هیچ خزمه‌تێک به‌کۆمه‌ڵگا ناکه‌ن
“
ده‌سته‌ى به‌ڕێوه‌بەرى که‌مپین له‌زۆربه‌ى کاتدا ده‌یانه‌ویت ل ه به‌رامبه‌ر گه‌نجان و ژنان چه‌واشه‌کارى و هه‌ڵه‌خه‌ڵتاندن و فرت وفێل به‌کار ببه‌ن و به‌م شێوه‌یه‌ش ،گه‌نجان له‌رێ به‌ده‌ر ده‌که‌ن و له‌زڵکاوی کۆمه‌ڵگادا ده‌یانخنکێنن ،ئه‌م کاره‌شیان زۆرتر وبه‌تایبه‌تی له‌رێگا مه‌دیاکانه‌وه وله‌وانه‌ش تیڤی و رۆژنامه‌و گۆڤاره‌کانه‌و ه به‌رێوه ده‌ب��ن .هه‌ر بۆی ه به‌ئه‌رکی خۆمانی ده‌زانین ک ه به‌م که‌مپینانه‌مان له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا گوشارێک له‌سه‌ر راگه‌یاندنه‌کان وبه‌تایبه‌تی راگه‌یاندن ه کوردیه‌کان دروست بکه‌ین و هاوکات گه‌له‌که‌مانیش له‌ئاکامه‌کانی ئهو سیاسه‌تانه‌ش وشیار بکه‌ین ،تاکو رێگا نه‌ده‌ن که‌ناڵ ه کوردییه‌کان ببن ه ئامرازی خزمه‌تگوزاری
هێز ه ده‌ره‌کی ه و دسه‌اڵتداران و داگیرکه‌رانی سه‌ر کوردستان. ئیم ه که‌لتور ب ه پیوانى هه‌بوونى نه‌ته‌وه‌یی ده‌زانین و حه‌قیقه‌ته‌که‌یشى وه‌هایه .تۆ ئه‌گه‌ر که‌لتورت نه‌بێت و یان به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان ئاسمیل ه کرابێت، ماناى نه‌ته‌و ه بوونى تۆ ل ه کویو ه دێت؟ هه‌ر بۆیه، که‌لتوور ،پێناسه‌ی هه‌بوون و نه‌بوونی نه‌ته‌وه‌یه‌که و ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌کی مرۆڤایه‌تییه .بیگومان دوژمن ل ه ریگه‌ى شه‌رى سپیه‌و ه ده‌یه‌ویت هه‌م مرۆڤه‌کان قازانج بکات و هه‌م ده‌سه‌اڵتى خۆى و پیگه‌ى جوگرافی و سنووره‌کان بۆخۆى فراوانتر بکات. شه‌ڕی که‌لتورى له‌ئیستا مۆدیلى شه‌ڕێکى نوێیه، پیویست ه له‌مه‌دا وشیار بین .ده‌بیت بزانین له‌ژێر ناوى پێکدادانی که‌لتوره‌کان ،دوژمنان که‌لتورى خۆیان به‌سه‌ر ئێمه‌دا ده‌سه‌پینن و ئێمه‌ش تیده‌گه‌ین دوژمن چى ده‌خوازیت ،بۆی ه وه‌ک هه‌ر که‌سیک ب ه دیار به‌رنام ه و سیاسه‌ته‌کانى دوژمنان دانانیشین و پێ ناکه‌نین ،ک ه دواتر ئه‌نگوستى خۆمان بگه‌زین ،ئێم ه له‌کاتى هه‌ستکردنمان به‌مه‌ترسى هه‌ڵویستى خۆمان نیشان ده‌ده‌ین و کارێکیش ک ه پیمان بکریت ده‌یکه‌ین ،چه‌نده‌ش زه‌حمه‌تى هه‌بێت ،با بێت؛ چونک ه ئهو ه کاری سه‌ره‌کی ئێمه‌و ه و ئێم ه به‌ئه‌رکی خۆمانی ده‌زانین به‌رگرى له‌که‌لتورى نه‌ته‌وه‌که‌مان بکه‌ین. ~ :ئ��ه‌م که‌مپین ه ل��ه‌الی��هن خ�هڵ��ک و رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کانه‌و‌ه چ��ۆن پێشوازی لێ ده‌کرێت؟ ب ه گشتى نزیکایه‌تیه‌کان باش ه بهتایبهتکهسایهتی ه دیاره‌کان .پێشوازیان به‌رامبه‌ر به به‌رێوه‌چوونی که‌مپینه‌که‌مان ب ه پێی ئه‌نجامی ئهو راپرسیه‌که‌مان ک ه ل ه ( )2010/11/15رامانگه‌یاند بوو ،له‌کوێ ( )203رێکخراوی مه‌ده‌نی ()187 رێکخراو له‌گه‌ڵ ئهو ڕاو بۆچوونه‌دا بوون ک ه ئهو دراما وه‌رگێڕاوان ه ک ه له‌که‌ناڵ ه کوردیه‌کان باڵو ده‌کرێنه‌وه، هیچ خزمه‌ت ب ه که‌لتوری ره‌سه‌نی کوردی ناکه‌ن و هه‌ر له‌وه‌اڵمی پرسیارێکی دیکه‌ماندا له‌کوێ ئهو ( )203رێکخراوه )150( ،رێکخراو له‌گه‌ڵ ئهو راوبۆچوونه‌دا بوون ک ه ئهو دراما تورکی و بیانیانه که‌لتوری ده‌ستدرێژیکردن له‌سه‌ر گه‌نجان و ژنانی گه‌نجه‌و بااڵده‌ستی هێز ه سه‌رده‌سته‌کان له‌سه‌ر ئێراده‌ی گه‌نجان و کۆمه‌ڵگادا .هه‌روه‌ها له‌زۆربه‌ی شاره‌کان کۆڕ و سمینارمان رێکخستووه ک ه به‌شداری خه‌ڵک باش بوو ه و به‌شێکی زۆر له‌که‌سایه‌تى و رێکخراوه‌کان هانیانداوین ک ه ئه‌م که‌مپین ه قووڵتر و به‌رفراوانتر بکه‌ینه‌وه‌و ئه‌وه‌ش جێگای دڵخۆشی بوون ک ه رێکخراوه‌کان ئه‌مڕۆ له‌به‌رامبه‌ر ب ه مه‌ترسییه‌کانی ئهو سیاسه‌ت ه به‌ئاگا هاتوون و ئه‌مه‌ش خۆی هه‌نگاوێکی پۆزه‌تیڤه. ئه‌م چه‌ند نمون ه سه‌لـمێنه‌ری ئه‌وه‌ی ه ک ه پێشوازی
20
~|
“ ئێمه ناڵێین به‌م که‌مپینه ده‌توانین رێگری لهو هێرشه که‌لتوریه‌ی که له‌سه‌ر که‌لتوری نه‌ته‌وه‌که‌مان په‌یڕه‌و ده‌کرێت، بکه‌ین یان سه‌رجه‌م ئهو کێش ه که‌لتوریانه چاره‌سه‌ر بکه‌ین، به‌ڵکو ده‌مانه‌وێت زه‌نگی مه‌ترسی هێرشی که‌لتوری بۆ کۆمه‌ڵگاکه‌مان لێبده‌ین
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
~ :پێتان وای � ه که‌مپینه‌که‌تان ببێت ه وه‌اڵمێک بۆ چ��اره‌س �ه‌ری کێش ه که‌لتوریه‌کانی کۆمه‌ڵـگای ک��وردی ک ه ب ه هۆی ئهو درامانه‌وه، به‌تایبه‌ت دراماکانی که‌ناڵ ( )4باڵوده‌کرێنه‌وه؟ هه‌ولدانیک ه بۆ پێشگرتن لهسیاسهتهکانىئاسمیالسیۆن ،کاتیک تۆ ده‌ستت ب ه کارێک کرد و له‌سه‌رى ب �ه‌رده‌وام بوویت؛ بیگومان ئهو کاره‌ش ده‌ستکه‌وتی ده‌بێت و هه‌ر به‌رده‌وامیێک ل ه خه‌بات و تێکۆشاندا نیشانه‌ى سه‌رکه‌وتن ه و له‌هه‌مانکاتدا ئێم ه ناڵێین به‌م که‌مپین ه ده‌توانین رێگری لهو هێرش ه که‌لتوریه‌ی ک ه له‌سه‌ر که‌لتوری نه‌ته‌وه‌که‌مان په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،بکه‌ین یان سه‌رجه‌م ئهو کێش ه که‌لتوریان ه چاره‌سه‌ر بکه‌ین ،به‌ڵکو ده‌مانه‌وێت زه‌نگی مه‌ترسی هێرشی که‌لتوری بۆ کۆمه‌ڵگاکه‌مان لێبده‌ین ،چونک ه گرفتى سه‌ره‌کى ئیم ه ئه‌وه‌ی ه ک ه تائیستا گه‌لى ئیم ه نازانیت چ پالنیکى گه‌ور ه له‌سه‌ری به‌رێو ه ده‌چێت له‌هه‌موو، بواره‌کاندا ب ه چاویکى هه‌ستیاران ه سه‌یری رووداوو پێشهاته‌کان ناکات و له‌الیه‌کی تره‌و ه ده‌مانه‌وێت به‌م که‌مپینه‌مان هێز و وره‌ی��ه‌ک ببه‌خشینه گه‌له‌که‌مان به‌تایبه‌تی گه‌نجان و ژنانی گه‌نجی واڵته‌که‌مان ک ه له‌به‌رامبه‌ر ب ه هێرشی که‌لتوری بێ ده‌نگ نه‌بن .گه‌لیش خۆى به‌م که‌سانه‌ى که ئه‌م چه‌واشه‌کاریان ه پیش ده‌خات بلێت ،ئیدی ئه‌گه‌ر بتانه‌وێت چ سیاسه‌تێک له‌کوردستاندا په‌یڕه‌و بکه‌ن ،گه‌لی کورد په‌سه‌ندی ناکات و دژی راده‌وه‌ستێت .هه‌ر ل ه راستای ه ئه‌م که‌مپینه‌ماندا چه‌ندین سمینارمان سه‌باره‌ت ب ه ئامانجی دراما تورکی و کۆمه‌ڵێک به‌رنامه‌ی السایی که‌ره‌وه‌ی دیکه‌مان به‌ڕێو ه ب��ردووه .له‌زۆربه‌ی شاره‌کاندا له‌ئاستی هه‌ندێک بنه‌ماڵه‌دا توانیومانه ،خه‌ڵک رازی بکه‌ین ک ه سه‌یری ئهو به‌رنامانه‌ی که‌ناڵ ()4 نه‌که‌ن .به‌م که‌مپین ه ناکۆکیمان له‌الی خه‌ڵک به‌تایبه‌ت ژنانی گه‌نج دروست کردووه،واتا ئه‌وانمان خستۆوه‌ت ه نێو لێگه‌ڕین به‌دوای راستیه‌کاندا ،که پێش راپرسیه‌که‌مان به‌هۆی ناوشیاری خه‌ڵک به‌شتێکی چاک ه سه‌یریان ده‌کرد ،پاش گفتگۆ و درکاندنی سیاسه‌تی پشت دراماکانه‌وه ،گه‌یشتینه ئهو با‌وه‌ڕییه‌ى ک ه ئه‌مان ه هیچ خزمه‌ت ب ه کۆمه‌ڵـگا و تاکی کورد ناکاتو به‌پێچه‌وانه‌وه ،زۆرتر کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگاو تاکی قۆڵتر کردۆته‌وه .توانیومانه که‌لتوری کوردی بخه‌ین ه رۆژه‌ڤی گه‌نجان و ژنان و رێکخراوه‌کان ،بۆ په‌ره‌پێدان و زیندووکردنه‌وه‌ی. تا ئاستێک توانیومان ه ئهو زهنیه‌ته‌ی ک ه که‌لتوری داگیرکه‌ران ب ه شتێکی گه‌ور ه و ب ه نرخ سه‌یر بکرێت و که‌لتوری ره‌سه‌نی کوردی ب ه شتێکی زۆر بچکۆڵه و بێ به‌ها سه‌یر بکرێت بشکێنین .به‌م که‌مپینه ده‌مانه‌وێت ئهو ه ب ه هونه‌رمه‌ند ه دڵسۆزه‌کانی گه‌له‌که‌مان بڵێین ک ه ئه‌وانیش ده‌توانن هونه‌ر بخوڵقێنن و ره‌وڕه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگاکه‌مان له‌سه‌ر بنه‌مای راستینه‌ی خۆی کۆمه‌اڵیه‌تی ئاراسته بکه‌ن. ~ :ئایا سه‌باره‌ت به‌و راپرسیه‌که‌تان"با
چاوپێکەوتن ديدار
له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانی که‌ناڵ 4بێ ده‌نگ ن �ه‌ب��ی��ن" ه��ی��چ ب��ۆچ��وون��ێ��ک��ی ک��هن��اڵ ()4ت���ان وه‌رگرتووه؟ نه‌خێر ،ئه‌وان له‌سه‌ر سیاسه‌تى خۆیان بهردهوامنو له‌سه‌ر ئهو بنه‌مایه‌ش کار ده‌که‌ن .ئیم ه له‌ریگه‌ى که‌مپینه‌که‌مانه‌و ه ک ه هه‌نگاوى یه‌که‌م وه‌ک شیوازیکى گشتى راپرسیمان کردبوو ،هۆشیارمان کردوونه‌ته‌وه ،ئیدى ئه‌وان ئاگادارن .وشیارمان کردوونه‌ته‌و ه ک ه له‌کاتى هه‌ستکردن ب ه هه‌ر مه‌ترسیه‌ک ئێم ه بیده‌نگ نابین .وه‌ک ووتم ئه‌وان له‌سیاسه‌تى خۆیان به‌رده‌وامن ،ده‌بیت ئیم ه کارێک بکه‌ین ئیدى پێشیان لێ بگرین ،چونک ه که‌ناڵ ()4 راوبۆچوونی خه‌ڵکی وه‌رنه‌گرتوو ه ک ه ئهو به‌رنامان ه و درامایان ه باڵوده‌کاته‌وه ،به‌ڵکو له‌چوارچێوه‌ی بۆشایی فیکری کۆمه‌ڵگاکه‌ماندا و به‌تایبه‌ت گه‌نجان ئیشی خۆیان ده‌که‌ن و ئه‌وان الیه‌نى گه‌لیان نه‌گرتوو ه و هه‌میش ه له‌پشت ده‌مامکه‌کانیان رووى ده‌سه‌اڵت ده‌پۆشن ،هه‌میش ه ئهو چه‌مکانه‌ى ک ه ده‌سه‌الت خۆی له‌سه‌ری راده‌گه‌رێت ،ئه‌وان پێشى ده‌خه‌ن و ده‌یانه‌وێت ئهو بۆشایی ه به‌رێگای ئهو درامانه‌و ه پڕ بکه‌نه‌وه .ئێم ه ویستوومان ه راوبۆچوونی سه‌رجه‌م رێکخراوه‌کان و که‌سایه‌تی رۆشنبیر و مامۆستا و هونه‌رمه‌ند ل ه کۆمه‌ڵـگاکه‌ماندا وه‌ربگرین و ئه‌نجامی ئهو راپرسییه‌ش ب ه که‌ناڵ ( )4و وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و رای�ه‌داران��ی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان راده‌گه‌ێنین ک ه له‌ناو خه‌ڵکدا چه‌ندێک ناشیرینه‌و جه‌ماوه‌ر به‌و به‌رنامانه‌ی که‌ناڵ ( )4و پشتگیری ده‌سه‌اڵت لهو که‌ناڵ ه رازی نییه .ئێمه وه‌کو لیژنه‌ی که‌مپین و وه‌کو ستافی گۆڤاری "هاوده‌م" بۆ هه‌ر چه‌شن ه دیدارێک ک ه چاره‌سه‌ری ب��ه‌دواو ه بێت له‌چوارچێوه‌ی پره‌نسیپه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیدا ئاماده‌ی دانیشتن ده‌بین. لهو باوه‌ڕیه‌داین ک ه که‌ناڵ ( )4پێش راگه‌یاندنی ئهو کاره‌مان ئاماد ه نیی ه ک ه له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک گه‌نج دابنیشێت ک ه بێن ره‌خن ه له‌سیاسه‌تی که‌ناڵه‌که‌یان بگرن .بۆی ه ئێم ه ده‌مانه‌وێت ده‌ستپێشخه‌ری کارێک بکه‌ین ک ه ناڕه‌زایه‌تی کۆمه‌ڵـگا له‌رێگای راپرسیه‌که‌و ه بگه‌ین ه ئهو که‌ناڵ ه و ببێت ه ده‌رسێک بۆ سه‌رجه‌م که‌ناڵ ه کوردیه‌کانی دیکه ،هه‌تاکۆ هه‌وڵ نه‌ده‌ن ،له‌بۆشایی فیکری کۆمه‌ڵگا ،که‌ڵک وه‌ربگرن و هه‌ڵه‌ک ه به‌به‌ده‌رکردنی گه‌نجان وله‌خشته‌بردنیان به‌سوودی ده‌س �ه‌اڵت و ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی خوازانی پله‌وپار ه بگۆازرێنه‌وه. ~ :گه‌نجان لهو هێرشه که‌لتووریانه‌دا چۆن زه‌رمه‌ند ده‌بن و چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنن؟ به‌داخه‌وه توێژی سه‌ره‌کی لهکۆمهڵـگاکهمانداکه بوونه‌ته قوربانی "ش��ه‌ڕی تایبه‌ت یان ژینوسایدی سپی" هێزه بیانیه‌کان ،گه‌نجانن و گه‌نجانیان بۆخۆ به بنه‌ما وه‌رگرتووه .ئێمه لهو قه‌ناعه‌ته‌داین وه‌ک گۆڤارى هاوده‌م (پێویسته گه‌نجان وشیار ببنه‌وه ،چونکه هه‌ر جۆره هیرشیک له‌دژی کۆمه‌ڵگا له‌پله‌ی یه‌که‌میندا له‌دژی گه‌نجان و ژنان به‌رێوه ده‌بردرێت و ئه‌وان
“
ئهو راستیه‌ش ده‌زانن که چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا به‌هێزی گه‌نجانه‌وه گرێداروه‌و گه‌نج به گه‌نج چاره‌سه‌ر ده‌کریت) ،بۆیه ره‌وشى گه‌نجان هه‌میشه له‌ناله‌بارى دایه ،به‌تایبه‌ت له‌ره‌وشیکى وه‌هادا که گه‌لى کورد نزیکى بواره‌کانى ئازادى و دیموکراتیزه‌بوونن .هه‌وڵده‌ده‌ن له‌رێگای به‌کااڵ کردنی مرۆڤه‌کانه‌وه گه‌نجان وه‌ک تویژیکى داینه‌مۆ و سه‌ره‌کى له‌ناویدا ،ده‌یانه‌وێت کۆمه‌ڵـگا به‌ره‌و هه‌ڵدێر ببه‌ن .به‌کااڵکردنی ژنى گه‌نج له‌ناو سه‌رجه‌م به‌رنامه‌کاندا ده‌بێته هۆی کۆکردنه‌وه‌ی بینه‌ری زۆرتر و ئهو کات فرۆشی هه‌ر یه‌ک لهو به‌رنامانه بۆ سه‌رمایه‌دار و ده‌سه‌اڵتداره‌کان زۆرتر ده‌بێت و پاره قازانج ده‌که‌ن و بۆ پاره ژنی گه‌نج ده‌که‌نه قوربانی سیاسه‌ته گاڵوه‌کانی خۆیان .ئه‌رکدارکردنی ژنانی گه‌نج لهو بوارانه‌ی که له‌راگه‌یاندنه‌کانی ئه‌مڕۆ له‌سه‌ر ژنی گه‌نج په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،کۆمه‌ڵگای ک��وردی پێی هه‌ڵده‌خڵه‌تێنرێت که مافی ژن ده‌درێت و ئیدی له‌کۆمه‌ڵـگادا ژن ئازاد کراوه ،که به‌داخه‌وه له ژێر ئه‌م زهنیه‌ته گه‌وره‌ترین سووکایه‌تی به هێزی ژنی گه‌نجیش ده‌کرێت و ژنی گه‌نج کراوه‌ته ئامرازی رێکالمی زهنیه‌تی پیاوساالری و که‌لتووری ده‌ستدرێژی پێنج هه‌زار ساڵه‌ی پیاو و ده‌سه‌اڵت .بۆیه به پێی ئه‌مه به‌شی سه‌ره‌کی که‌مپینه‌که‌مان به‌رامبه‌ر ئهو هێرشه که‌لتوریه‌ی زهنیه‌تی پیاوساالریه که له‌سه‌ر گه‌نجان و ژنانى گه‌نج له‌ناویدا و ژنان به‌گشتى په‌یڕه‌و ده‌کرێت. واتا ئه‌گه‌ر ئێمه بتوانین ئه‌م تویژانه‌وشیار بکه‌ین و نه‌بنه که‌ره‌سته‌و کۆڵه‌که‌ی سه‌ره‌کی زهنیه‌تی پیاوساالری ،ئهو کات سه‌رجه‌م هێرشی که‌لتوری له‌سه‌ر کۆمه‌ڵـگاکه‌مان پووچه‌ڵ ده‌بێته‌وه. ~ :ئ����هو ک���ۆس���پ و ت���ه‌گ���ه‌ران���هی له‌به‌رێوه‌بردنی که‌مپینه‌که‌تان هاتوونه‌ت ه ئاراوه چین؟ له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه راسته‌وخۆ رووبهڕوویکۆسپ و ته‌گه‌ره‌یه‌ک نه‌بووینه‌ته‌وه ،به‌اڵم ب��ه‌داخ��ه‌وه هه‌ندێک الی��هن که ده‌س��ه‌اڵت له پشتیانه‌وه‌یه ،له‌ژێر ن��اوی سه‌ربه‌خۆیی له‌سه‌ر که‌مپینی ئێمه قسه‌یان ک��ردووه، له‌راپرسییه‌که‌ی راب��ردووم��ان��دا "کامه‌ران سوبحان" که له به‌رنامه‌یه‌کی رادیۆیی "رادیۆى نه‌ورۆز"به‌شدار بوو ،سه‌باره‌ت به‌که‌مپینه‌که‌مان قسه‌ی کرد ،له‌کاتی خۆیدا وه‌اڵممان دایه‌وه، به‌رێزیان گوتبو‌وى" :پێویسته ئێمه ،که‌مپینێک دژی ئهوانه دروست بکه‌ین که ئه‌م که‌مپینه‌یان دام���ه‌زران���دووه" ،ه��ه‌روه‌ه��ا جارێکی دیکه له‌به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌فزیۆنی ( )KNNسه‌باره‌ت به که‌مپینه‌که‌ی ئێمه قسه‌ی کردبوو هه‌تا گۆڤاره‌که‌شمانى له‌ده‌ستدا بوو ،ناوی گۆڤارمانی به‌سه‌ر زاریدا نه‌ده‌هات .پاش راگه‌یاندنی راپرسی ()2011/5/15مان له رۆژنامه‌ی هه‌ولێر ژماره‌ی ( )1044که له (17ی ئایاری )2011باڵو کراوه‌ته‌وه ،راپۆرتێک سه‌باره‌ت به‌م که‌مپینه‌ی
ئێمه‌ی تێدا باڵو کراوه‌ته‌وه که له‌الیه‌ن "کاو ه جه‌م"ه‌وه ئاماده کراوه ،به‌اڵم به وشه‌یه‌کیش باسى له‌وه‌ی نه‌کردووه که ئه‌م که‌مپینه کێ به‌ڕێوه‌ی ده‌بات و به‌بێ ئهوهى ناوى گۆڤاره‌که‌مانى به‌سه‌ر زاردا بێت .ئێمه له‌الیه‌ن خۆمانه‌وه وه‌ک لێژنه‌ی به‌رێوه‌بردنی که‌مپین ئه‌م نزیکایه‌تییه ره‌خنه ده‌که‌ین و له‌ئێستا ب��ه‌دواوه هه‌ڵوێستی ئێمه به‌رامبه‌ر ئهو الیه‌ن و که‌سانه‌ی که بیانه‌وێت سیاسه‌تێکی به‌مشێوه‌یه به‌ڕێوه ببه‌ن ،ده‌بێت و بێ ده‌نگ نامێنین ،چونکه ئهوانه وه‌ک زه‌ختێک ده‌بینین و ئهو الیه‌نانه چاویان به خه‌باتی ئێمه هه‌ڵنایه‌ت .له‌سه‌ردانکردنمان له‌کاتى راپرسى ،زۆر ده‌زگ��ا هه‌بوون ده‌یانهه‌ویست ساردمان بکه‌نه‌وه له‌کاره‌که‌مان ،که ئه‌رکیکى ئه‌خالقیه و ماندوو بوونیکى زۆریشمان پییه‌وه چه‌شتووه .له‌هه‌مانکاتدا کاتیک تۆ کاریکى به‌م چه‌شنه ده‌که‌یت ده‌بیت چاوه‌ریى هه‌ڵوێستى وابکه‌یت ،به‌ڵکو ده‌بیت ئ��ام��اده‌ى هه‌موو به‌رپه‌چدانه‌وه‌یه‌کیش بیت. ~ :ماوه‌ی به‌رێوه‌بردنی که‌مپینه‌که‌تان چه‌نده‌و ئه‌نجامه‌که‌ی چی لێده‌که‌ن؟ ماوه‌یه‌کی دیاری کراومان بۆ دانه‌ناوه ،بهاڵمههر م��اوه جارێکێک له‌کاتی به‌رێوه‌بردنی هاوشانی خه‌باتێک که‌مپینه‌که‌ماندا، که‌مپینه‌که‌مان راده‌گه‌یه‌نین وه‌کو پته‌وکردنی خه‌بات و ته‌واوکردنی ئیشه‌که‌مانن ،چونکه هێرشی که‌لتوری سه‌ر گه‌له‌که‌مان له‌چوارچێوه‌ی پڕۆسه‌ی درێژخایه‌ن به‌ڕێوه ده‌چێت ،بۆیه ئێمه‌ش خه‌باتێکی درێژخایه‌ن به‌ڕێوه ده‌به‌ین، تا که‌ی دام و ده‌زگ��ا راگه‌یاندن و هه‌ندێک الیه‌نی دیکه ده‌ست لهو کاره‌یان به‌رنه‌ده‌ن، ئێمه‌ش ده‌ست له‌که‌مپینه‌کانمان و هه‌ڵوێسته دیموکراتیه‌کانمان به‌رناده‌یه‌ن؛ چونکه هه‌ر رۆژه مه‌ترسیه‌کان له‌سه‌ر کۆمه‌لگاکه‌مان زۆرتر و به‌رفراوانتر ده‌بێت .ئه‌نجامی که‌مپینه‌که‌شمان راده‌گه‌یه‌نین ،له‌گه‌ڵ راپرسی رابردوو و ئه‌نجامی سیمینار و کار و چااڵکیه‌کانی که‌مپینه‌که‌مان و پڕۆژه پێشنیارێک ئاماده ده‌که‌ین و پێشکه‌شی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و به‌رێوه‌به‌رانی هه‌رێمی کوردستانی ده‌که‌ین .له‌الیه‌کی تریشه‌وه هه‌وڵده‌ده‌ین له‌ناو جه‌ماوه‌ردا بیکه‌ینه رۆژه‌ڤ و گه‌له‌که‌مان بڕیار له سه‌ر بدات که ئاستی ئیش وکاری که‌ناڵه راگه‌یاندنیانه چه‌نده‌و هه‌تا چ ئاستێک خزمه‌ت به گه‌له‌که‌یان ده‌که‌ن .بائه‌وه بڵێم ،خۆشبه‌ختانه که‌سایه‌تى زۆر پشتگیریمان ده‌که‌ن ،گه‌نجان له‌گه‌ل ئێمه‌ن و پشتگیرى کاره‌که‌مان ده‌که‌ن ،له‌هه‌مانکاتدا ئه‌وه‌نده به‌س نییه ،له‌دژی ئه‌م چه‌واشه‌کاریی و تواندنه‌وه‌ی که‌لتوورییه کاریکى زۆر وماندووبوونێ ل��ه‌ڕاده‌ب��ه‌ده‌ر ده‌خ��وازێ��ت ،بۆیه؛ پیویسته هه‌موومان به‌یه‌که‌وه له‌به‌رامبه‌رى ئه‌م هێرشانه راوه‌ستین. سوپاس بۆ گۆڤاره‌که‌تان و سه‌رکه‌وتوو بن.
“ ئامانجمان له‌به‌رامبه‌ر
به‌م شێو ه سیاسه‌تانه؛ به‌رگری له‌که‌لتور و داب و نه‌ریتی کوردی و زیندووکردنه‌وه‌و په‌ره‌پێدانی که‌لتوری ره‌سه‌نی کوردییه ،چونکه گۆڤاره‌که‌مان گۆڤاریکى کۆمه‌الیه‌تى و که‌لتورى گه‌نجانه‌یه ،ئێمه‌ش به‌م کارانه‌مان ویستمان ئه‌رکى به‌رپرسیاریه‌تی خۆمان که پاراستنى که‌لتورى کوردیه به‌جی بهینین
“
چاوپێکەوتن ديدار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
21
~|
22
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ديدار وتار
بزاڤـــی گولـــه‌ن پێـــڤـــاژۆیــه‌کـی مـــه‌ترسیــــ د .بورهان زه‌نگنه ده‌مانه‌وێت لێره‌دا باس له‌ته‌وه‌رێکی پڕ هه‌ستیار بکه‌ین که ئه‌مڕۆکه هه‌رێمی کوردستانی باشووری خستۆته مه‌ترسییه‌وه ئه‌ویش بزاڤی گوله‌ن ه .دیاره دوای ڕووخانی ڕژێمی به‌عس له‌ئێراق ده‌ستی واڵتانی دراوسی ئاوه‌اڵ بۆته‌وه که له‌ناو ئه‌م هه‌رێمه‌دا به بیانووی جۆراجۆر خۆیان بخزینن بۆ ناو دارایی و ده‌سه‌اڵت و هه‌تا ده‌گاته په‌روه‌رده و ئایدئولۆژی. که به بڕوای به‌نده په‌وه‌رده و ئایدئۆلۆژی مه‌ترسیترین قۆناخن که بێگانه بتوانێت ده‌ست تێوه‌ردانی تێدا بکات و ئاینده‌ی خه‌ڵک و جڤات قۆرخ بکات. یه‌کێک لهو هێزه مه‌ترسیدارانه بزاڤی فه‌تحولاڵ گوله‌نه که له‌کوردستانی باشوور جێی خۆی گرتووه و ته‌شه‌نه ده‌کاته سه‌ر هه‌رێمی کوردستان .ئه‌م هێزه به هێزی سێیه‌می تورکیا ناسراوه؛ له‌دوای هێزی ئه‌رته‌ش و هێزی پارتی داد و گه‌شه‌پێدانی ئه‌ردۆگان .هه‌ر چه‌نده له‌ڕووکه‌شه‌وه به بزاڤێکی ئاینی ئیسالمی مۆدێرنیته و نه‌ک سیاسی خۆی ناساندووه و له‌ناو هه‌موو دام و ده‌زگاکانی تورکیا به په‌له پهره ده‌ستێنێت له‌پۆلیس و مامۆستا و پرۆفیسۆر و قازی و بازرگان و ڕۆژنامه‌نووس
“
ئیسالمی گوله‌ن " ئیسالمی کۆمه‌الیه‌تی"یه له‌ڕووکه‌شدا باوه‌ڕی به خه‌بات و لێبوردنه و دووره له‌هه‌ر جۆره تیرۆریسم و هه‌روه‌ها باوه‌ڕی به دانوستاندنه له‌نێوان ئاینه‌کان و له‌گه‌ل ڤاتیکان و ناوه‌نده جۆله‌که‌کان په‌یوه‌ندی هه‌یه
و سیاسه‌تمه‌دار و هتد ...و خاوهن ڕۆژنامه‌ی" زه‌مانی ئه‌مرۆیه" له‌تۆرکیا .ئه‌م بزاڤه له‌ڕووی کاریگه‌ری له‌سه‌ر جڤاتی تورکی ئه‌گه‌ر به‌هێزتر نه‌بێت که‌متر نییه له‌سازمانی مافیای ئه‌رگه‌نه‌کۆنی که‌مالیزم له‌ناو دام و ده‌زگاکان و نه‌ته‌نها له‌تورکیا؛ به‌ڵکو له‌نزیکه‌ی په‌نجا واڵتی جیهانی خه‌ریکی کردنه‌وه‌ی قوتابخانه و زانکۆ و کۆلێجی حرفه‌یی ڕادیو و ته‌له‌فزیۆنه بۆ کۆمه‌ڵگایه‌کی تورکی ئیسالمی. له‌واڵتانی ڕۆژئاوا بزاڤی گوله‌ن هه‌روه‌ک بزاڤی پروتستانیزم له‌ناو ئیسالم له‌قه‌له‌م ده‌درێت ،به‌اڵم به‌توندی له‌ژێر چاودێری سیاسه‌تمه‌دارانی واڵتانی ڕۆژئاوایین. هه‌روه‌ها له‌ڕوکه‌شدا ئه‌م بزاڤه داخوازی گرێدانی ئیسالمه به زانست .جیا له‌بزاڤه ئیسالمییه‌کانی دی له‌جیهان. با بزانین ئهو بزاڤه چییه له کووی هاتووه و بۆ چ مه‌به‌ستێک کار ده‌کات؟؟ فه‌تحولاڵ گوله‌ن کێیه؟ مه‌حه‌مه‌د فه‌تحولاڵ گوله‌ن له‌دایکبووی ()1938 له‌ویالیه‌تی ئه‌رزه‌ڕۆم ،نووسه‌ر و ئیمام و زانا و گوتاربێژی ئاینی ئیسالمه له‌زانکۆی ئیالهیات به‌ناوی " ئیسالمی ئه‌نادولیایی" تورکیایه و یه‌کێکه له‌شاخه‌کانی بزاڤی نۆرچییه .بزاڤی نۆرچی ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر به بزاڤی شێخ به‌دیع و زه‌مان و زانای ئیسالمی کورد "سه‌عیدی نوورسی" که له‌دایکبووی دێی" نوورسه " سه‌ر به شاری بتلیسی کوردستانی باکوره، .1960-1866ئیسالمی گوله‌ن " ئیسالمی کۆمه‌الیه‌تی"یه له‌ڕووکه‌شدا باوه‌ڕی به خه‌بات و لێبوردنه و دووره له‌هه‌ر جۆره تیرۆریسم و هه‌روه‌ها ب��اوه‌ڕی به دانوستاندنه له‌نێوان ئاینه‌کان و له‌گه‌ل ڤاتیکان و ناوه‌نده جۆله‌که‌کان په‌یوه‌ندی هه‌یه .له‌تورکیا له‌ژێر ناوی مرۆڤێکی میانه‌ڕۆ و له‌هه‌مانکاتدا به مه‌زهه‌بی له‌قه‌له‌م ده‌درێت و پشتیوانی له‌حیجاب بۆ ئافره‌تان ده‌کات و خێزانی الیه‌نگره‌کانی ده‌بێ حیجابیان له‌سه‌ر بێت .فه‌تحولاڵ گوله‌ن ئێستا ته‌مه‌نی له‌حه‌فتا سالیدایه و له ویالیه‌تی پنسیلڤانیای ئه‌مریکا ده‌ژیت. زانای ئیسالم شێخ سه‌عیدی نوورسی گوله‌ن سه‌ره‌تا له‌الیه‌ن حکومه‌تی تورکیاوه وه‌ک کارمه‌ندێکی میسیونه‌ری به‌اڵوکه‌ره‌وه‌ی ئاینی مه‌زهه‌بی حه‌نه‌فی و بیروباوه‌ڕی بدیع وزه‌مان شێخ سه‌عیدی نوورسی له‌رۆژهه‌التی تورکیا بوو و خه‌ریکی کردنه‌وه‌ی ناوه‌ندی ئابوورییه‌کان و په‌روه‌رده و فێرکرن بوو و له‌دوایی هاته ئه‌زمیر
و له‌وێ وانه‌ی ئاینی له‌زانکۆی ئه‌زمیر داوه‌ته‌وه و له‌الیه‌نگرانی کوده‌تای جونتای فاشیستی تورکیا بووه له ساالنی هه‌شاکان و هه‌ر له‌وێ خه‌رێکی ره‌هه‌ندێکی ئاینی بوو تا له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت بێته دامه‌زراندن به مه‌به‌ستی : 1ـ ک��ردن��ه‌وه‌ی ن��اوه‌ن��دی ئاینی ئیسالم له‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت به‌ر له‌وه‌ی واڵتانی وه‌ک ئێران یان سعودیه هه‌لسێن به‌و کاره. 2ـ په‌روه‌ده‌کردنی چینێکی چه‌په‌لتر دوای ( )15-10ساڵ بۆ به‌ڕێوه بردنی واڵت ئه‌وه‌ش به‌رهه‌مه‌که‌ی ئێستا وا پێده‌گات. 3ـ پروپاگه‌نده‌کردن بۆ تورکیا و به‌الوکردنه‌وه‌ی که‌لتوری تورک له‌ناو میلله‌تانی دیکه. 4ـ کردنه‌وه‌ی ڕووی بازرگانی ئهو واڵتانه له‌گه‌ل تورکیا. دوای ( )25ساڵ ئه‌مڕۆ بونیادی فه‌تحولاڵ گوله‌ن له( )52واڵتی جیهان له‌کاردایه و به ه �ه‌زاران قوتابخانه و بنکه‌ی ته‌ندروستی و فێرکردن و ڕاهێنانی له‌تورکیا و له‌ده‌ره‌وه‌ی تورکیا کردۆته‌وه و به گوته‌ی خۆیان هه‌رساڵه به هه‌زاران که‌س له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی تورکی ڕاده‌هێنرێن که ئه‌مانه پێداویستی خوێندن و نوستنیان بۆ ڕێکده‌خرێت له‌الیه‌ن بنکه‌ی گوله‌ن و چاالکیان له‌ئه‌مریکا و بریتانیا و بۆسنه و ئه‌فریقا و ئازه‌ربیجان و سیبری و تورکمنستان و پاکستان و هه‌تا ده‌گاته به‌نگالدش هه‌یه و
“
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
23
ـدار ه لـه‌سه‌ر جڤــات و په‌روه‌رده‌ی کوردی “ گوله‌ن و تورکیا شاره‌زایی و خوێندنه‌وه‌ی زۆر باشی هه‌یه و له‌نزیکه‌کانی ره‌هه‌ندی گوله‌نه ،به‌اڵم بۆ پارتی دادوگه‌شه کار ده‌کات.
فێربوون به دوو زمانی تورکی و ئینگلیسییه. مامۆستاکان له‌زانکۆکانی تورکیا به‌رهه‌م دێنن که شاره‌زایی باشیان هه‌بێت له‌زمانی ئینگلیسی و هه‌موویان له‌ته‌مه‌نی ( )35-25ساڵیدان و ڕه‌وانه‌کردنیان بۆ ئه‌م ناوه‌ندانه له‌ده‌ره‌وه‌ی تورکیا. چوارچێوه‌ی بڕگه‌کانی قوتابخانه‌کانی گوله‌ن له‌م باره‌ن 1ـ په‌روه‌رده‌کردنی ده‌ستوور و فێربوونی ئهو واڵته‌ی تیایدا چاالکی ده‌کرێت. 2ـ الب��ردن��ی الی��هن��ی هه‌ستیاره‌کان بۆ خوێندکاران که دوچاری گێکه‌لیان بکات. 3ـ به‌هێز ک��ردن و په‌ره‌سه‌ندنی الیه‌نی فه‌رهه‌نگی و هونه‌ری و مێژوویی تورک. 4ـ هه‌لگوتن به ڕێبه‌رانی ئهو واڵتانه‌ی که تیایدا چاالکی ده‌کرێت و ڕێزگرتن له داب و نه‌ریته‌کانیان. بودجه‌ی ئه‌م چاالکیانه ،له‌الیه‌ن سه‌رۆکی ئهو واڵتانه و هه‌ندێ له‌کومپانیه‌کان و هه‌ندێکیش حکومه‌تی تورکیا دابینی ده‌کرێت. فه‌تحولاڵ گوله‌ن له‌الیه‌ن سه‌رانی تورکیاوه وه‌ک ئوزال و ئه‌جه‌وید و سلیمان دیمیرێل یارمه‌تی دراوه و هه‌روه‌ها ئه‌ربه‌کان و چیله‌ر و سه‌رۆککۆمار گول و ئه‌ردوغان پالپشتی لێوه ده‌که‌ن .ئه‌حمه‌د داوودئۆغلو وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی
(ئه‌تاتۆرک) (ئیمپراتوری عوسمانی) دیاره پاپۆری ئاشتی تورکی که له‌لێواری غه‌ززه هاتبوو گه‌مارۆکردن له‌الیه‌ن ئیسرائیل ده‌ستی بزاڤی گوله‌نی تیای بووه که بووه هۆی ڕه‌خنه گرتن له‌ئیسرائیل .بزاڤی گوله‌ن له نێوان سێ ڕه‌هه‌ندی عوسمانی و که‌مالیزم و نوورسی ناو تورکیا هه‌قواڵوه که واته خه‌ونی تورکه‌کان به په‌ره‌سه‌ندن و دووباره داگیرکردنی میلله‌تانه‌و دووه‌میان سازش له‌گه‌ل ئه‌وروپا و رۆژئاوا له‌سه‌ر بنه‌مایه‌کی نه‌ژادپه‌ره‌ستی و سێیه‌میان سوود وه‌گرتن له‌تیوری ئاینی ئیسالمی شیخ سه‌عیدی نووره‌سی بۆ گرێدانی ئیسالم به زانست و له‌هه‌مانکاتدا ڕۆژئاوا به‌تایبه‌ت الیه‌نه مه‌سیحییه‌کان که ئه‌مڕۆکه زۆر ده‌ترسێن له په‌ره‌سه‌ندنی ئیسالم و ئیسالمیه‌تیش که‌وتووه‌ته پێشبڕکی له‌گه‌ل ئاینی مه‌سیحی له‌جیهاندا( .گالدسیون وه‌زیری ئینگلیسی پێشوو له ژووری مه‌جلیسی بریتانیا قورئانی به‌رز کرده‌وه و ووتی تا زه‌مانێک په‌یوه‌ندی خه‌ڵکی موسلمان له‌گه‌ل ئه‌م قورئانه هه‌بێت ئێمه ناتوانێن هێچ حوکم مان به‌سه‌ریانه‌وه هه‌بێت و پێویسته په‌یوه‌ندی ئه‌م خه‌ڵکه له‌م قورئانه دوور بکه‌ین تا بتوانین به‌سه‌ریانه‌وه زاڵ بین). گوله‌ن له‌بۆچوونی خۆیه‌وه بۆ تیوری ئیسالمی نوورسی ئهو مه‌ترسییه‌ی ئیسالم له‌سه‌ر ئاینی رۆژئاوایی که‌مده‌کاته‌وه و ئه‌وه‌ش خالێکی سه‌رکه‌وتنه و چرای سه‌وزه بۆ مه‌سیحییه‌کان بۆ پێشوه‌چوون له‌جیهان بۆ ئه‌مه‌ش ڕۆژئاوایه‌کان هه‌موو ئه‌م خاالنه‌ی گوله‌ن به پۆزیتیڤ ده‌زانن و پێشوازی لێده‌که‌ن .گوله‌ن و بزاڤه‌که‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی ڕۆژئاوایه که ئه‌مڕۆکه خۆی ده‌کاته ئه‌لتیرناتیڤی ئیسالم بۆ ڕۆژئاوایه‌کان و له‌به‌ژه‌وه‌ندی تورکیایه بۆ به‌اڵوکردنه‌وه‌ی خه‌ونی نه‌ژادپه‌ره‌ستی که‌مالیزم بۆ تورکه‌کان له‌ناو میلله‌تان و واڵتانی ئیسالمی.
“
جومگه سه‌ره‌کیه‌کانی چاالکییه‌کانی فه‌تحولاڵ گوله‌ن ئه‌مانه‌یه 1ـ دابڕانی ئایین له سیاسه‌ت. 2ـ ئاشنا کردن و نزیک کردنه‌وه‌ی خه‌لک له ره‌هه‌ندی ئه‌تاتۆرک و له وانه‌کانی په‌روه‌رده‌دا ئاماژه به قسه‌کانی ئه‌تاتورک ده‌کرێن وه‌ک سه‌رچاوه .بۆ نموونه دروشمی قوتابخاناکانی گوله‌ن له ئازه‌ربایجان ده‌لێت ڕێگای ئه‌تا (ئاتاتۆرک) خزمه‌ته به ئازه‌ربایجان .
بزاڤه‌که‌ی له‌به‌رژه‌وه‌ندی ڕۆژئاوایه که ئه‌مڕۆکه خۆی ده‌کاته ئه‌لتیرناتیڤی ئیسالم بۆ ڕۆژئاوایه‌کان و له‌به‌ژه‌وه‌ندی تورکیایه بۆ به‌اڵوکردنه‌وه‌ی خه‌ونی نه‌ژادپه‌ره‌ستی که‌مالیزم بۆ تورکه‌کان له‌ناو میلله‌تان و واڵتانی ئیسالمی
24
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
وتار
کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى گه‌وره‌ترین زیانى به‌ده‌نگ ه ناڕه‌زاکانى گه‌ل
به‌خوێندنه‌وه‌ى سه‌ردێڕى بابه‌ته‌که ڕه‌نگه چه‌ند پرسیارێک الى خوێنه‌ر دروست بکات .دیارترینیان ئه‌وه‌یه بۆچى زیان! ناڵێین گفتو گۆ چاره‌سه‌رى کێشه‌کانه؟ بێگومان به رای به‌نده‌ش گفتوگۆى چاره‌سه‌رى هه‌موو گرفته‌کانه ،به‌اڵم ئهوهى واى له‌من و هه‌زارانى وه‌ک من کردوه ئهو کۆبونه‌وانه به‌خراپ و بێسود لێکبده‌ینه‌وه ئه‌مه‌یه. دی����اره پ���اش ح��ه‌ڤ��ده‌ى ش��وب��ات و ناڕه‌زاییه‌کانى گه‌له‌که‌مان هه‌رێمى کوردستان وێنه‌ى لێدانى بومه‌له‌رزیه‌کى به‌هێز ه�ه‌ژاو ده‌س �ه‌اڵت و هه‌موو پیاوه گه‌نده‌ڵه‌کانى ئه‌م هه‌رێمه‌ى ووشیار ک��رده‌وه ل��ه‌وه‌ى چیتر ناتوانن هه‌مان ئه‌داى پێش ئهو به‌رواره دوباره‌بکه‌نه‌وه. دی��اره ئه‌مه بۆخۆى گه‌وره‌ترین ده‌ست که‌وتبوو بۆ چینى ه�ه‌ژارى گه‌له‌که‌مان ل�ه‌ب��اش��ورى ک��وردس��ت��ان��دا .دواى ئهو ناڕه‌زاییه‌تیانه که چه‌ند مانگێکى خایاند و چه‌ندین گه‌نجى خێر له‌خۆ نه‌دیویش به‌ده‌ستى گه‌نده‌ڵکاران شه‌هیدکران!! ئهو چه‌ندین پارت و ڕێکخراو که‌ساییه‌تیانه‌ى ب��زوێ��ن�ه‌رى ئه‌نجومه‌نه کاتییه‌کانى شه‌قام بون زۆرینه‌یان پشتگوێ خران. کاره‌ساته‌که لێرهوه ده‌ستى پێکرد ،چونکه تائێره زۆرترین نوێنه‌ره‌کانى گه‌له‌که‌مان به‌شدارى ئه‌نجومه‌نه‌کانى شه‌قام بوون، به‌اڵم به‌بێده‌نگ کردنى شه‌قام له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ى ناو په‌ڕله‌مانى هه‌رێم خۆیان کرده نوێنه‌رى سه‌رجه‌م ده‌نگه ن��اڕه‌زاک��ان ،بێگومان ڕه‌خسانى ئه‌م ده‌رفه‌ته‌ش بۆ ئه‌وان سه‌ره‌کیترین هۆکارى ئه‌وه‌یه ئه‌ندامیان له‌نێو په‌رله‌ماندا هه‌یه و نزیکن له‌پیاوانى ده‌سه‌اڵته‌وه. خۆ به خاوه‌نکردنى ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ى په‌رله‌مان پاش ئه‌وه‌هات که له‌سه‌ره‌تاوه به‌هێچ ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک خ��ۆی��ان نه‌کرد به‌خاوه‌نى ده‌نگه ناڕه‌زاکان و به‌جۆرێک چه‌ند سه‌رکرده‌یه‌کیان به ئاژاوه‌گێڕیش گه‌نجه‌کانیان له‌قه‌ڵه‌م ئه‌دا ،به‌اڵم که‌بۆیان
“
ئهوهى زیاتر جێگ ه بێمتمانه‌یی و بێئومێدیه له‌کۆبونه‌وه پێنج قۆڵییه‌کان که تائێستا دوکۆبونه‌وه‌ى بێئه‌نجامى بووه ،ئه‌وه‌یه خه‌ڵک واى ده‌بینێت داواکانى گه‌ل فه‌رامۆش بکرێت و داواى حزبه‌کان بچێته جێگه‌ى داخوازییه ره‌واکانی گه‌ل .دیار ه له خۆڕاش نییه ئه‌م بۆچوونه ،چونکه ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ى ناو په‌رله‌مان هێنده‌ى خه‌مى نانبڕینى ئه‌ندامه‌کانیان و بودجه‌که‌یانن نیو هێنده باسى مافه‌کانى گه‌لیان نه‌کردوه
“
سۆران حسێن
ڕوونبویه‌وه که ئهوه ئیراده‌ى گه‌له و پشتى به‌که‌س نه‌به‌ستوه و ده‌سه‌اڵتیش ناتوانێت چۆکیان پێدابات ،خێرا هاتنه ساحه‌که‌وه و به‌پێى پاره و ڕاگه‌یاندن و هتد ...توانیان جێگاى خۆیان قایم بکه‌ن .له‌ئێستاشدا ده‌ستیان ک��ردووه به‌گفتوگۆ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدا که پێشتر به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ڕه‌تیان کردۆته‌وه .ئه‌گه‌ر سه‌ره‌نجێکى ورد بده‌ین له‌وه‌ى چۆن ڕازیبوون له‌گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتدا گفتو گۆ بکه‌ن ئه‌وه‌مان بۆ ڕونده‌بێته‌وه که ئهو هێزانه هیچ کات به‌ویستى خۆیان کارناکه‌ن و پاڵنه‌رى تایبه‌تیان هه‌یه بۆ کاره‌کانیان .هه‌ر ئهو پاڵنه‌رانه‌ش هۆکارى دورخستنه‌وه‌ى ڕه‌نگه جیاوازه‌کانى ئۆپۆزسیۆنى هه‌رێمى
کوردستان بون و ئۆپۆزسیۆنیان له‌نێو سێ پارته‌که‌ى ناو په‌رله‌ماندا هێشته‌وه. دیاره سه‌ره‌کترین هۆکاریش ئهوه بووه داواک��ان��ى خه‌ڵک جێبه‌جێ نه‌بێت و بکرێته مه‌زایه‌ده‌ى سیاسى و ده‌سه‌اڵت له‌نێوان ئهو پێنج پارته‌دا!! به‌بۆچوونى من ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆن مافه‌کانى گه‌لى بویستایه هه‌رگیز به کۆبونه‌وه‌ى پێنج قۆڵى قایل ن�ه‌ده‌ب��وو ،چونکه چه‌ندین پارتى دڵسۆزى ئه‌م گه‌له ه�هن ،به‌اڵم به‌هۆى ڕه‌وشه سیاسیه‌که‌ى هه‌رێمه‌وه نه‌یانتوانیوه بگه‌نه په‌رله‌مان ،ئه‌ویش خۆى له که‌رتکردنى پارته‌کان و دورخستنه‌وه و قه‌ده‌غه‌کردنى پارته چه‌په‌کان ده‌بینێته‌وه له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵته‌وه ،به‌اڵم به قایلبونى ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ى په‌رله‌مان ئه‌وانیش که‌وتنه داواى هه‌ڵه‌که‌وه و جارێکیتر ئهو ده‌یان پارته‌یان پشگوێخست هه‌روه‌ک چه‌شنى ده‌سه‌اڵت .ئهوهى زیاتر جێگه بێمتمانه‌یی و بێئومێدیه له‌کۆبونه‌وه پێنج قۆڵییه‌کان که تائێستا دوکۆبونه‌وه‌ى بێئه‌نجامى بووه، ئه‌وه‌یه خه‌ڵک واى ده‌بینێت داواکانى گه‌ل فه‌رامۆش بکرێت و داواى حزبه‌کان بچێته جێگه‌ى داخوازییه ره‌واکانی گه‌ل. دی��اره له خ��ۆڕاش نییه ئ�ه‌م بۆچوونه، چونکه ئۆپۆزسیۆنه‌که‌ى ناو په‌رله‌مان هێنده‌ى خه‌مى نانبڕینى ئه‌ندامه‌کانیان و بودجه‌که‌یانن نیو هێنده باسى مافه‌کانى گه‌لیان نه‌کردوه .ئه‌گه‌ر کۆبونه‌وه‌کان پێنج قۆڵى نه‌بایه و کراوه بوایه بۆ هه‌موو پارت و که‌سایه‌تییه‌کان گومانى تێدانیه هیچ که‌سێک بێتوانیایه بۆ به‌رژه‌وندى خۆى بیقۆزێته‌وه و داواکانى شه‌قام پشتگوێ بخات ،چونکه شه‌قام خۆى ئاماده ده‌بوو، نه‌ک چه‌ند پارتێک .بۆیه من گه‌شبین نیم به‌م کۆبونه‌وانه و کۆبونه‌وه‌کانى سه‌رده‌مى شه‌ڕى نه‌گریسى ناوخۆم دێنێته‌وه یاد که به‌سه‌دان کۆبونه‌وه‌ى دوو قۆڵى یه‌کێتى و پارتى نه‌یانتوانى چه‌ند ماڵێکى ئاواره‌ى سلێمانى و هه‌ولێر ئاڵوگۆڕی پێبکه‌ن به‌هۆى ئ �ه‌وه‌وه که به‌ره‌ژه‌وه‌ندییه‌کانى حزبه‌که‌یان ڕێگربوو .بۆیه ئومێده‌وارم ئهو سێ پارته‌ى ناو په‌رله‌مان چیتر کۆبونه‌وه‌ى ب �ه‌م ج��ۆره قبوڵ نه‌که‌ن و دواک��اری��ن نوێنه‌رى سه‌رجه‌م گه‌له‌که‌مان ئاماده‌ى کۆبونه‌وه‌کان بێت بۆ ئهوهى هیچ تاکێکى ئه‌م واڵته‌ش واهه‌ست نه‌کات مامه‌ڵه‌ى سیاسى به‌مافه‌کانییه‌وه ئه‌کرێت. Soran_kalar@yahoo.com
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
25
له‌ساڵیادی ئه‌نفالدا ،ئه‌نفال ده‌کرینه‌وه ئا /رۆزا کوردستانی
“
کوردستان عه‌لی :بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه بتوانیین ئه‌م ئه‌نفاڵ له‌بیری نه‌که‌ینه‌وه و مندااڵنی داهاتوو وه‌کو به‌شێکی مێژووی نه‌ته‌وه‌که‌مان له‌بیره‌وه‌رییه‌کانی خۆیاندا په‌روه‌رده‌ی بده‌ن ،پێویست ده‌کات بکرێته وانه‌یه‌کی ده‌رسی و له‌قۆتابخانه‌کاندا بخوێندرێت و له‌سه‌ر ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییشدا، هه‌وڵبدرێت که ئه‌نفال وه‌کو جینوساید بناسرێت
“
ئه‌نفال برینێکى ساڕێژنه‌بووى دڵى هه‌رتاکێکی نه‌ته‌وه‌که‌مان ،که هه‌تاکۆ یه‌ک که‌س له‌م گه‌له چرکه ژیانێکی له‌جه‌سته‌دا مابێت ،ئ �ه‌م برینه‌ش ه �ه‌رب �ه‌ردوام ده‌ک��ات و ده‌مێنێته‌وه. ئه‌نفال ،ته‌نها پرۆسه‌یه‌کی له‌ناوبردنی کاتی ی��ان جه‌سته‌یی ن��ه‌ب��ووه که به‌تێپه‌ڕبوونی کات له‌بیره‌وه‌رییه‌کانی ئێمه‌دا ،کاڵ بێته‌وه‌و له‌یاد بچێت ،به‌ڵکۆ ئه‌نفال ،تراژیدیای مێژووی گه‌لێکه، که به‌رۆژانه رووب���ه‌رووی ده‌بێته‌وه‌و به‌رده‌وام ده‌کات .ئهو به‌سه‌دان هه‌زار مرۆڤه کورده‌ی بێ سه‌روشوێن بوونه، ئهو که‌سانه‌ی که‌زینده‌به‌چاڵ کراون، منداڵه‌کانیان هه‌میشه چاوه‌ڕیێ ئهو باوک ودایکانه‌ن که رۆژێک له‌رۆژان بگه‌ڕێننه‌وه بۆ ماڵه‌وه وله‌ئامێزیان بگرن ،ئه‌مه‌ش تراژیدیای ئهو مێژووه تاڵ و له‌بیرنه‌چوویه که تاکی کورد به‌ده‌ستیه‌وه ده‌ناڵێنێت و هیچ کاتێکیش له‌بیری ناکات .له‌گه‌ڵ ئه‌م تراژیدیا تاڵ و جه‌رگ سۆزه‌دا ،حکومه‌ته‌که‌شمان، مه‌رهه‌مێکی له‌سه‌ر ئه‌م زام �ه ،قوڵه دانه‌ناوه که جێگای دڵخۆشی بێت و بۆ که‌مێکیش بێت ،ته‌سکینی زامه‌کانی، زامچه‌شتووی ئه‌م تراژیدیایه‌دا بێت ،بۆیه به‌پێویستمان ده‌زانین ئه‌وه‌ی که به‌ناوی ئاوه‌ردانه‌وه ،یان سارێژکردنی برینه‌کانی که‌س وکاری ئه‌نفاڵکراوه‌کانی له‌الیه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانه‌وه ده‌کرێت ،ئاوه‌رێکی جددی بده‌ینه‌وه‌و ڕاو بیروبۆچوونی که‌سایه‌تییه مافناس و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی کۆمه‌ڵگاکه‌مان وه‌ربگرین بۆ ئه‌وه‌ی بزانین ،که ئایا هه‌تا چه‌ند حکومه‌ت توانیوویه‌تی ئاوه‌رێکی جددی له‌م تراژیدیایه بداته‌وه. مافناس و چاالکڤان له‌بوارى ژنان شنۆ ئه‌حمه‌د ،پێوایه ،کێشه‌ی که‌س وکاری ئه‌نفاڵکراوه‌کان و ده‌ڤه‌ری ئه‌نفاڵکراو، کێشه‌ی خزمه‌تگۆزارییه‌و ئهو که‌سانه‌شی که رووبه‌رووی پرۆسه‌ی ئه‌نفال بۆونه‌ته‌وه دووچ��اری جۆرها نه‌خۆشی ده‌روون��ی بوونه‌ته‌وه‌و حکومه‌تیش به‌پێ پێویست کارێکی جددی نه‌کردووه .شنۆ ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت؛ کێشه‌ى سه‌ره‌کى که‌سوکارى ئه‌نفالکراوان زۆرن ،به‌اڵم ئه‌توانین بڵێین
کێشه‌کانیان له‌چه‌ند ڕووێکه‌وه‌یه. یه‌که‌میان له ڕووى خزمه‌تگوزارییه‌وه. تا ئێستا له‌م ب��واره‌دا وه‌ک پێویست
و که‌متریش له‌پێویست ،حکومه‌ت ب �ه‌الی �هن �ه‌وه ن �ه‌چ��ووه و له‌سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کانى خزمه‌تگوزارى بێ به‌شن. دوومیان ل �ه‌ڕووى ته‌ندروستییه‌وه‌ن؛ به‌داخه‌وه که‌سووکارى ئه‌نفالکراوان زۆرب �هی��ان توشى نه‌خۆشى ده‌رون��ى ب��وون که له‌مبواره‌شدا حکومه‌تى هه‌رێم که‌مته‌رخه‌مه؛ سێیه‌میشیان ل���ه‌ڕووى دابینکردنى هه‌لی ک��ارو شوێنى نیشته‌جێبوونه ،ئهوه ماوه‌ی زی��ادت��ر له ( )20س��اڵ به‌سه‌ر ئه‌م کاره‌ساته‌دا تێپه‌ڕیووه ،به‌اڵم که‌سوکارى ئه‌نفالکراوه‌کان کێشه‌کانیان نه‌چارسه‌ر، به‌ڵکۆ زۆرت��ری��ش ب��ووه .حکومه‌تى هه‌رێم وه‌زاره‌تێکى دان��اوه به‌ناوى وه‌زاره‌ت��ى ئه‌نفال ،به‌اڵم ئهو وه‌زاره‌ت�ه زۆر ڕووکه‌شه ،له‌به‌رئه‌وه‌ى ته‌نها به دابینکردنى موچه‌یه‌کی ره‌مزى به‌س نییه بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى که‌سوکارى ئه‌نفالکراوه‌کان؛ به‌ڵکو که‌سوکارى ئه‌نفال پێویستى به قه‌ره‌بووى مادى‌و مه‌عنه‌وییه که حکومه‌تى هه‌رێم زۆر که‌مته‌رخه‌مه له‌وبواره‌دا. شنۆ ئه‌حمه‌د مافناس وچاالکڤان له‌بواری خه‌بات و تێکۆشانی ژناندا ،پێ وایه که سارێژکردنی برینه‌کانی که‌سوکاری ئه‌نفاڵکراوان به هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵ چاره‌سه‌ر ناکرێت و ئه‌مه‌ش له‌ساڵیادی ئه‌نفاڵدا به‌گونجا نازانێت و له‌جێگای خۆیدا نایبینێت .شنۆ ئه‌حمه‌د ده‌ڵێت: به‌داخه‌وه حکومه‌تى هه‌رێم کارێک ئه‌کات که له‌شوێنى خۆیدا نه‌بێ ،ڕاسته هاوسه‌رگیرى به‌کۆمه‌ڵ خزمه‌تێکى باشه ،به‌اڵم له ڕۆژى ساڵیادى ئه‌نفال ب��ه‌ڕاى من ئهو ک��اره گونجاو نییه و کێشه‌کانى که‌سوکارى ئه‌نفال به‌م جۆره کارانه چاره‌سه‌رناکرێت؛ به‌ڵکو ئهو خه‌ڵکه برینداره پێویستى به سارێژکردنى برینه‌که‌یه‌تى نه‌ک هاوسه‌رگیرى به کۆمه‌ڵ .ئهو هاوسه‌رگیرییه‌ش ،به‌ڕاى من ناتوانێت زامه‌کانى که‌سوکارى ئه‌نفال چاره‌سه‌ر یان سارێژ بکات. شنۆ پێوایه که ئه‌م شێوه‌یه چاره‌سه‌رییه خزمه‌تێکی زۆر به‌نه‌ته‌وه‌که‌مان و دۆزه ڕه‌واکانی ناکات .من پێم وایه که ئه‌م شێوه چاره‌سه‌رییه تاڕاده‌یه‌کى که‌م خزمه‌ت به دۆزى نه‌وه‌که‌مان ده‌کات، به‌اڵم ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت خزمه‌تى زۆر به دۆزى نه‌وه‌که‌مان بکه‌ین ئه‌وا ئه‌توانین
~|
26
“
شنۆ ئه‌حمه‌د: حکومه‌تى هه‌رێم وه‌زاره‌تێکى داناوه به‌ناوى وه‌زاره‌تى ئه‌نفال ،به‌اڵم ئهو وه‌زاره‌ته زۆر ڕووکه‌شه، له‌به‌رئه‌وه‌ى ته‌نها به دابینکردنى موچه‌یه‌کی ره‌مزى به‌س نییه بۆ قه‌ره‌بوکردنه‌وه‌ى که‌سوکارى ئه‌نفالکراوه‌کان؛ به‌ڵکو که‌سوکارى ئه‌نفال پێویستى به قه‌ره‌بووى مادى‌و مه‌عنه‌وییه که حکومه‌تى هه‌رێم زۆر که‌مته‌رخه‌مه له‌وبواره‌دا
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
لهو ڕۆژه‌دا پالن و پرۆژه‌یه‌کى وه‌به‌رهێنان وه‌ک دروستکردنى کارگه‌یه‌ک یان کردنه‌وه‌ى چه‌ند قوتابخانه‌یه‌ک یان ناشتنى چه‌ند هه‌زار نه‌مامێ له‌ناوچانه‌دا و چه‌ند شتى تر ئه‌مانه ده‌بنه خزمه‌ت بۆ که‌سوکارى ئه‌نفال و ده‌ڤه‌ره‌که‌ش. له‌به‌رامبه‌ر به هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵیش، هه‌لی کار به‌گۆنجاوتر ده‌زانم ،له‌وه‌ی که وا ئێستا هه‌یه. سه‌ید خالید چاالکڤانی خه‌باتی مه‌ده‌نی ،پێوایه ئه‌نفال کاره‌ساتێکی هاوشێوه‌ی هۆلۆکاست و قه‌تلۆعامی ئه‌رمه‌نییه‌کانه که له‌سه‌ر ده‌ستی عوسمانییه‌کاندا پێکهاتووه‌و ده‌ڵێت؛ ئه‌نفال تراژیدیکترین کاره‌ساته که گه‌لی کورد له‌مێژووی خه‌باتی به‌ره‌نگاریدا توشی هاتبێ .له‌مێژووی مرۆڤایه‌تیشدا دوای هۆلۆکۆست که ئه‌ڵمانه‌کان جوله‌که‌کانیان ک��رده سوتماک و قه‌تڵوعامی ئه‌رمه‌نه‌کانیش له‌سه‌رده‌می عوسمانیه‌کان پێکهات ،له‌وساته‌وه هیچ گه‌لێک ب �هو شێوه دڕندانه‌یه جینۆسایدی له‌سه‌ر پیاده نه‌کراوه، پرسیارێک به‌وساده‌ییه دوای ( )٢٣ساڵ لهو ڕوداوه ئازارهێنه‌ره سااڵنێکه دووباره ده‌بێته‌وه ،ئه‌ویش کێشه‌ی که‌سوکاری به‌جێماوی ئه‌نفالکراوه‌کانه ،بابه‌تێکی وا که نه‌ده‌بوو له‌ئێستادا دوای چه‌ندین ساڵ له‌سه‌رده‌می حکومه‌تی کوردیدا باس له مافه ه �ه‌ره سه‌ره‌تاییه‌کانی ه��ه‌زاران ژن و مندال و پیره پیاوی به‌سااڵچووی ئه‌نفال بکرێت ،کاتی ئهوه هاتووه ڕێگه نه‌درێت چیتر پیرۆزیه‌کانی شه‌هید و ئه‌نفال بۆحیزبایه‌تی و حوکم کردن به‌کاربهێنرێت .وه‌ک له‌رابردو و ئێستادا ده‌یبینین ،هه‌ر ئهوه ماوه شه‌هید و ئه‌نفاله‌کان له گۆڕه‌کانه‌وه ڕابن و هاواربکه‌ن و بڵێن به‌سه ،چیتر له‌سه‌ر رابردوو مه‌ژین ساتێک له‌ئاینده بڕوانن. ئه‌وپرسه ئه‌وه‌نده قوڵه ده‌بێت زیادتر له‌گۆشه نیگایه‌که‌وه شرۆڤه بکرێت؟ چۆن کێشه‌کان دیاری ده‌کرێت؟ دواجار ئه‌وه‌ی تا ئێستا له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانه‌وه ده‌کرێت یان کراوه تاچه‌ند په‌یوه‌ندی به‌چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی ئه‌نفاله‌وه هه‌یه .پێدانی خانوو یان موچه‌یه‌کی که‌م‌و هه‌ندێ خزمه‌تگوزاری سه‌ره‌تایی ئه‌گه‌ر هه‌بێت ئه‌مانه مافی هه‌رکه‌سێکه زۆر ل���ه‌وه‌ش زی��ات��ر .ک�ه‌س��وک��اری ئه‌نفال پێویستیان ب �ه‌ق �ه‌ره‌ب��ووی ڕوحی و مه‌عنه‌وی هه‌یه پێویستیان به ژینگه‌ی ئ��ارام و به‌هره‌مه‌ندبوون له‌پێداویستیییه‌کانی ژیانی سه‌رده‌م
چاوپێکەوتن ديدار
هه‌یه له‌بواری ته‌ندروستی و پروه‌رده‌یی و زۆرشتی تر که‌هه‌ست بکه‌ن له‌واڵتێک ده‌ژین تیایدا سه‌رفرازن. سه‌ید خالید پێ وایه که به که‌رناڤاڵێک تۆ ناتوانی کێشه‌ی ئه‌نفاڵکراوان چاره‌سه‌ر بکه‌ی و پێ وایه به‌ر له‌وه‌ی هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵ یان به‌تاک پێک بێت ،پێویستی به دابین کردنی پرسی نیشته‌جێ ب��وون و هه‌ڵی کار له‌ئه‌وله‌ویتدایه و ده‌ڵێت؛ له‌زۆرشوێنی جیهان و له‌کوردستانیش دی��ارده‌ی وا ده‌بینین ئهوه زیاتر که‌رنه‌ڤاڵێکه و به‌س نازانم چ په‌یوه‌ندی به‌چاره‌سه‌ری کێشه‌ی ئه‌نفاله‌وه هه‌یه ئهوه مافێکی سروشتی مرۆڤه ،ئه‌گه‌ر حکومه‌ت یان هه‌رالیه‌نێک ئه‌وپرۆسانه رێکبخات ،پێش ئهوه کارو شوێنی نیشته‌جێبونیان دابین نه‌کرابێت ،ئهوه ئه‌گه‌ر وه‌ک چاره‌سه‌ری کێشه‌ش سه‌یری بکه‌ین ئه‌وا کێشه‌کان چه‌ندقات زیاترده‌کات ،ئیتر پرۆسه‌ی هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵ یان به‌تاک بۆ ده‌بێت چاره‌سه‌ری کێشه بێت؟ ئه‌نفال زامێکی ساڕێژنه‌بووه له‌جه‌سته‌ی نه‌ته‌وه‌که‌مان ئهو ئۆقره‌ی و پشودانه ده‌بێت له‌زۆرالوه زه‌مینه‌سازی بۆبکرێت. چاره‌سه‌ری پێشناخرێت که حکومه‌تی ئێمه هێشتا نه‌یتوانیوه له‌بواری فێرکاری و ڕاهێنانی مندااڵنی که‌سوکاری ئه‌نفال و ته‌نانه‌ت گشت منااڵن (بێجگه له ده‌سه‌اڵت به‌ده‌سته‌کان) سیستێمێک س���ه‌رده‌م���ی���ان���ه پێشبخات .له‌کام بواردا کارکراوه بۆ پ �ه‌روه‌رده‌ی �ه‌ک��ی م��رڤ��دۆس��ت��ی و ژ ینگه‌د ۆ ستی
“
که‌مرۆڤ هه‌ست به‌ئارامی و خۆشی ژی��ان ب��ک��ات ،پێویسته کۆمه‌ڵه و گروپه‌کانی تایبه‌ت به‌به‌رگری له‌مافی که‌سوکاری ئه‌نفال له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دا ب��ن سنورێک بۆسه‌رده‌ستدرێژی کردنه‌سه‌ر پیرۆزیه‌کانی ئه‌نفال دابنرێت و ڕێگه‌نه‌درێت چیتر بازرگانی حیزبی و حکومیان پێوه بکرێت ،ئه‌وان ته‌نها خۆیان نین موڵک و سیمبولی نه‌ته‌وه‌یه‌کن. ده‌بێت له‌سه‌روه‌ت و سامانی واڵته‌که‌مان پێش هه‌موان ئ�ه‌وان به‌هره‌مه‌ند بن، ئه‌وه‌ش به‌ئه‌وه ده‌کرێت که حکومه‌ت پالنی هه‌بێت بۆ ب��وژان��دن�ه‌وه‌ی ئهو ناوچانه‌ی که که‌س وک��اری ئه‌نفالی لێ نیشته‌جێن له‌بواری کشتوکاڵی و پیشه‌سازی یان هه‌ربوارێکی تر که له‌گه‌ڵ سروشتی ناوچه‌کان بگونجێت، ئهوه س��ه‌ره‌رای ئ �ه‌وه‌ی ده‌بێت کاری جددی بکرێت بۆ قه‌ره‌بووکردنی مادی له‌بودجه‌ی حکومه‌تی ئێراقی فیدراڵ. کوردستان عه‌لی قادر چاالکڤانی بواری مافی ژنان و ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی ژنی ئازاد سه‌باره‌ت به‌کێشه‌کانی که‌سوکاری ئه‌نفاڵ و ئهو خزمه‌تگۆزاریی و که‌م وکوڕییانه‌ی له‌ناوچه‌کانی ئه‌نفالکراواندا ده‌ڵێت ،من پێم وایه ،روانیینێکی ته‌سک به‌نیسبه‌ت مه‌سه‌له‌ی ئه‌نفال له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵت و حکومه‌تی کوردییه‌وه هه‌یه، بۆیه به‌پێ پێویست ناتوانن خزمه‌ت به‌ده‌ڤه‌ره‌که بکه‌ن و ئهو مه‌سه‌له بکه‌نه، پرسێکی نه‌ته‌وه‌یی و نێونه‌یه‌وه‌یی بۆ ئ�ه‌وه‌ی بتوانێت له‌ئاستی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ش��دا ،خزمه‌ت ب �ه‌دۆزی ره‌وای گه‌له‌که‌مان بکات .ئه‌وه‌ی که‌هه‌تاکۆ ئێستا له‌م ماوه‌دا ،ده‌یانتوانی بیکه‌ن، ئاوه‌ردانه‌وه‌یه‌کی ج��ددی له‌بابه‌تی بۆژاندنه‌وه‌ی ئهو گوندوالدێیانه‌یه که به‌ده‌ستی رژێمی به‌عس خاپۆر بوون و خه‌ڵکه‌که‌ی له‌ناوچوون و ده‌رخراون ،هیچ پرۆژه‌یه‌کی ئاوه‌دان کراوه الیه‌ن حکومه‌ت وده‌سه‌اڵتی کوردییه‌وه له‌م بواره‌دا به‌دی ناکرێت ،گوره‌کردنی شاره‌کان له‌سه‌رحیسابی گوند، بۆوه‌ته بابه‌تێکی ج��ددی که
حکومه‌تیش ئه‌مه‌ی کردۆوه‌ته به‌رنامه‌ی کاری خۆی ،بۆیه به‌جێ بوژاندنه‌وه‌و ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی گونده‌کان ،شاره‌کان گ�ه‌وره‌ت��ر ده‌ک��ات .ئه‌مه‌و له‌الیه‌کی تره‌وه ،ئه‌وانه‌ی که له‌پرۆسه‌کانی ئه‌نفالدا زه‌ره‌رم��هن��دی ه��ه‌ری گ��ه‌وره بوونه، ژنان و مندااڵنی ئهو ده‌ڤه‌رانه‌یه .بۆیه، مندااڵن و ژنان دووچار جۆرها نه‌خۆشی ده‌روون��ی ونه‌فسی بۆنه‌ته‌وه .ئه‌مه‌ش پێویستی به سارێژکردنه‌وه‌ی ئهو برینه قۆله هه‌یه ،هه‌تا ئێستا لهو ناوچانه‌دا، نه‌خۆشخانه‌یه‌کی مۆدیرن که بتوانێت پێداویستیه‌کانی جه‌ماوه‌ری لێقه‌وماو چاره‌سه‌ر بکات ،دروس��ت نه‌کراوه. کوردستان عه‌لی قادر به‌نیسبه‌ت ئهو خزمه‌تگۆزارییانه‌ی که حکومه‌ت به‌ناوی قه‌ره‌بووی که‌سوکاری ئه‌نفالکراوان ده‌ی��ک��ات ،پێ وای��ه ،ئه‌مه که‌مترین له‌ناوچه‌کانی که خزمه‌تگۆزارییه تری کوردستانیشدا پێویسته بکرێت، ی��ان به‌مۆچه‌یه‌کی ره‌م��زی ی��ان به دروستکردنی خانوویه‌کی بچووک ناتوانێت ببێته ئاسۆییه‌کی چاره‌سه‌ری یان ئه‌وه‌ی که ئێستا له‌حه‌قی که‌سوکاری ئه‌نفالکراوان به‌ناوی هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵ ده‌کرێت خۆبه‌خۆ ،له‌ساڵیادی ئه‌نفالدا ،به‌نجکردنی ئه‌نفالکراوانه‌و به‌س ،یان ئه‌وه‌تا ئێمه به‌ده‌ستی خۆمان ئه‌مجاره‌یان ئه‌نفالیان ده‌که‌ینه‌وه. ئه‌وه‌شی ووت ،که له‌ناوچه‌دا ،کارگه‌یه‌کی وه‌به‌رهێنان و هه‌لی کار نه‌رخساوه‌و ئاسانکارییان بۆ ئهو که‌سانه نه‌کردووه، خه‌ڵکه‌که بێ ئیشه ،پێویسته به‌کار و هه‌لی کار هه‌یه ،ئه‌گه‌ر ئه‌مه نه‌بێت، خه‌ڵکی به‌چی زکی خۆیان تێر که‌ن، ئه‌مه‌ش برسیه‌تی له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێت. خه‌ڵکه‌مان بێ ده‌رام �ه‌ت �ه ،ناتوانێت پێداویستی ژیانی رۆژانه‌ی خۆی دابین بکات .وه‌زاره‌تێک له‌ئاستی حکومه‌تێکدا ناتوانێت واڵمده‌ره‌وه‌ی داخوازییه‌کانی که‌سوکاری ئه‌نفالکراوه‌کان بێت ،یان به‌به‌خشینی مۆچه‌یه‌کی ره‌م��زی که ئه‌وه‌ش هه‌موو که‌سێک ناگرێته‌وه ،چون ده‌توانێت ،پرسی خێزانی و احتیاجاتی رۆژاانه‌ی ماڵێک پێکبێنێت .به‌جێگای ئ���ه‌وه‌ی ک �ه حکومه‌ت له‌ساڵیادی ئه‌نفالدا ،هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵ پێک بێنێت ،پێویستی ده‌کرێت ئه‌م رۆژه‌ی له‌ئاستی ناوخۆی کوردستاندا ،به‌رۆژی جینوسایدی نه‌ته‌وه‌یی بناسرێت و ئهو رۆژه ،بکرایه‌ته پشۆوی فه‌رمی له‌دام وده‌زگا حکومی و ئیدارییه‌کاندا ،پێویستی ده‌کرێت له‌م رۆژه‌دا ،هه‌موو راگه‌یاندن و
“سید خالید :کاتی ئهو ه هاتووه ڕێگه نه‌درێت چیتر پیرۆزیه‌کانی شه‌هید و ئه‌نفال بۆحیزبایه‌تی‌و حوکم کردن به‌کاربهێنرێت
“
چاوپێکەوتن ديدار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
27
کاناڵه ئاسمانییه کوردییه‌کان ،به‌رنامه‌و پرۆگرامیان ناساندنی ئه‌م کرده‌وه بن به‌ته‌واوی جیهان و نه‌ته‌وه‌که‌مان ،که‌چی لهو رۆژه‌دا ،گه‌نجان و الوانی که‌س وکاری ئه‌نفال به‌هاوسه‌رگیری به‌کۆمه‌ڵ به‌نج ده‌کرێن ،ئه‌مه هیچ مه‌رهه‌مێک له‌سه‌ر برینه‌کانی که‌سوکاری ئه‌نفالکراوان دانانێت ،ئه‌مه خۆی له‌خۆیدا ئه‌نفالێکی سپییه ،ئه‌مه بۆ ئێمه و دۆزی کورد هیچ خزمه‌تێک ناکات .بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه بتوانیین ئه‌م ئه‌نفاڵ له‌بیری نه‌که‌ینه‌وه و مندااڵنی داهاتوو وه‌ک��و به‌شێکی مێژووی نه‌ته‌وه‌که‌مان له‌بیره‌وه‌رییه‌کانی خۆیاندا پ��ه‌روه‌رده‌ی ب��ده‌ن ،پێویست ده‌ک��ات بکرێته وانه‌یه‌کی ده‌رس��ی و له‌قۆتابخانه‌کاندا بخوێندرێت و له‌سه‌ر ئاستی نێونه‌ته‌وه‌ییشدا ،هه‌وڵبدرێت که ئه‌نفال وه‌کو جینوساید بناسرێت .ئه‌گه‌ر ئه‌مانه نه‌کرێت هیچ خزمه‌تێک به دۆزی نه‌ته‌وه‌که‌شمان ناکات ،به‌پێچه‌وانه‌وه، وه‌ک��و ئ��ه‌وه‌ی که ئێستا هه‌یه ،وه‌کو روداوێک له‌بیر ده‌کرێت و ده‌که‌وێته ناو الپه‌ڕه‌کانی مێژوو به‌ته‌نیا.
~|
28
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
چاوپێکەوتن ديدار
مه‌رگ نه‌یهێشت عـه‌دنان خــ
عه‌دنان عه‌لی قادر :رێبوارێکم،که‌مانێکمبه‌شا
کاروان ئیبراهیم شه‌وى ( )2011/5/29ب ه داخ و په‌ژاره‌یه‌کى زۆره‌وه ،هه‌واڵى مردنى (عه‌دنان عه‌لى قادر) م پێگه‌یشت ،ب ه گوێره‌ى روداوه‌ک ه عه‌دنان له‌گه‌ڵ خوشکێکى ویستویه‌تى بچێت بۆ سلێمانى ،ل ه نزیک پرده‌که‌ى (ته‌یناڵ) له‌سه‌ر رێگه‌ى (سلێمانى ـ چه‌مچه‌ماڵ) ئۆتۆمبێله‌که‌یان وه‌رده‌گه‌ڕێت و هه‌ر له‌وێ عه‌دنان ژیان له‌ده‌ستده‌دات ،ئه‌م روداوه توشى خه‌مگینییه‌کى زۆرى ک��ردووم، چونک ه ل ه ماوه‌ى چوار ساڵى زانکۆدا و ئه‌م دوو ساڵه‌ش دواى ته‌واوبوونى زانکۆ یه‌کێک بوو ل ه نزیکترین هاوڕێکانم ،له رۆژى ( )2009/5/11چاوپێکه‌وتنێکم له‌گه‌ڵ عه‌دنان ساز کرد بۆ هه‌فته‌نامه‌ى ~ به‌هۆى به‌هره‌مه‌ندى ئه‌م گه‌نج ه و جوانى خه‌یاڵ و بیرکردنه‌وه‌کانى ،به‌پێویستمان بینى جارێکى تر چاوپێکه‌وتنه‌ک ه وه‌کو خۆى ل ه گۆڤارى ~ باڵوبکه‌ینه‌وه ،ئه‌مه‌ش ده‌قى چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه: گه‌نجێک ،یه‌که‌مجار ک ه ده‌یبینی هه‌ست ده‌که‌ی گه‌نجێکی ئاسایی نییه ،ئهو ل ه کاتی هه‌ڵدانی هه‌نگاوه‌کانیشیدا ئهو ه ده‌بینی که له‌ناو خه‌یاڵێکی قوڵدایه ،خاوه‌نی هه‌ستێکی ناسک و نه‌رم و نیانه ،هه‌میش ه ب ه که‌مان و ب ه تابلۆکانییه‌و ه شانازی ده‌کات ،باوه‌ڕێکی زۆری به‌خۆی هه‌یه ،له‌کاتی قسه‌کردنیدا به‌شێوه‌یه‌کی نا ڕاسته‌وخۆ پێت ده‌ڵێت ،که به‌هۆی پشت به‌ستن به‌خۆی و هه‌وڵدانه‌کانی خۆی خاوه‌نی ئاینده‌یه‌کی روونه ،زۆر باوه‌ڕی ب ه ته‌نیایی و ب ه هه‌وڵدانی خۆیه‌تی ،هه‌ربۆیه زۆربه‌ی کاته‌کانی ل ه ته‌نیایی و له‌گه‌ڵ که‌مان و تابلۆکانیدا به‌سه‌ر ده‌بات .ئهو (عه‌دنان عه‌لی قادر)ه ،خه‌ڵکی چه‌مچه‌ماڵ ه و ئێستا ته‌مه‌نی ( )24ساڵه ،خوێندکاری قۆناغی چواره‌می به‌شی راگه‌یاندن ه ل ه زانکۆی سلێمانی .گه‌نجێکی خاوهن به‌هره‌یه ،به پێویستمان بینی له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا له ده‌رگای خه‌یاڵه‌کانی بده‌ین. ~ :س�ه‌ره‌ت��ا چ��ۆن چویت ه ن��او دنیای مۆسیقاوه؟ عه‌دنان عه‌لی قادر :هه‌ر ل ه سه‌ره‌تاو ه ب ه خه‌یاڵ له‌گه‌ڵ قوقه‌ی که‌ڵه‌شێری به‌یانیان و قیڕه‌ی قاز و قه‌ل و قوڵینگان دا ،ده‌ستم پێکرد ،کاتێک
ک ه ده‌چوم ه نێو سروشته‌و ه و گوێم ل ه مۆسیقای سروشت ده‌گ��رت( ،مۆسیقای سروشت وه‌کو: ده‌نگی با ،خوڕه‌ی ئاو و ده‌نگی تاڤگه‌کان ،ده‌نگی بولبول و باڵنده‌کان) ،یان کاتێک ک ه بایه‌کی نه‌سیم و فێنک ل ه نادیاره‌و ه ده‌هات و هه‌موو گواڵڵ ه سور ه و گیا و گۆڵ و دار و ده‌وه‌نه‌کانی نێو سروشت و هه‌ور ه سپی و ره‌ش ه پچڕپچڕه‌کانی ئاسمانی ده‌هێنای ه سه‌ما و گۆرانی ،هه‌روه‌ها کاتێک ک ه به‌فر و بارانم ده‌بینی ،ک ه ب ه عه‌شقه‌وه به‌ره‌و زه‌وی ده‌هاتن و سه‌ر زه‌وییان داده‌پۆشی، هه‌ستم ده‌کرد ئه‌م ده‌نگانه ،ئه‌م دیمه‌ن ه ناسک و جوانانه ،ئه‌م دیمه‌ن ه دڵگیر و سیحراویانه ،هه‌ست و هۆش و خه‌یاڵم به‌ره‌و دنیایه‌کی تر په‌لکێش ده‌که‌ن ،هه‌ستم کرد ئاماژه‌ن بۆ به‌ئاگابوونم له دنیایه‌کی تر ،دنیایه‌ک ک ه زۆر که‌س ناتوانێت پێی بگات ،دنیایه‌ک ک ه ته‌نها جوانییه‌کان و مرۆڤه جوانه‌کان ده‌یگه‌نێ .بۆی ه بۆ گه‌یشتم به‌و دنیایه واتا (دنیای جوانییه‌کان) ،په‌نام برد ه به‌ر هونه‌ری موزیک و وێنه‌کێشان ،تا ل ه رێگه‌ی ئه‌م هونه‌ره‌وه ب ه دنیای جوانی بگه‌م و هه‌ست ب ه جوانییه‌کانی سروشت و باڵنده‌کان و ژیان و هه‌موو شتێک بکه‌م .چونک ه هونه‌ر جوانییه‌کان ده‌دۆزێته‌وه، هونه‌ر هه‌میش ه ئیش و کاری گه‌ڕان ه ب ه دوای جوانییه‌کاندا و پاشان پیشاندانیه‌تی ب ه مرۆڤ ،تا ئهو جوانییان ه ببن ه سه‌رچاوه‌ی ئیلهامێکی رۆحی بۆ مرۆڤه‌کان ،له‌به‌رئه‌م ه په‌نام برد ه به‌ر ئه‌م هونه‌رانه، ک ه وه‌ک پێشتر گوتم هه‌ر ل ه سه‌ره‌تاو ه ب ه خه‌یاڵ ده‌ستم پێکرد ،به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کی پراکتیکی له ساڵی ( )2004ده‌ستم دای ه وێنه‌کێشان و پاشان ل ه ساڵی ( )2005ده‌ستم دای ه موزیک .من هه‌میش ه باوه‌ڕی ته‌وام ب ه خۆم هه‌بوو ه و پشتم به خۆم به‌ستووه ،ل ه وێنه‌کێشاندا ن ه خولم بینیوه، ن ه قه‌واعید و ن ه مه‌نهه‌جی فێربوونم هه‌بووه، ن ه که‌سیش هاوکاری ک��ردوم ،هه‌ر ب ه حه‌ز و ماندوبوونی خۆم ب ه شێوه‌یه‌کی خۆڕسک خۆمم دروست کرد ،له‌به‌رخاتری هونه‌ره‌که‌م بۆ ماوه‌ی سی ساڵ په‌نام برده‌به‌ر ته‌نهایی ،ب ه شه‌و و ڕۆژ به ته‌نهابووم و خه‌ریکی موزیک و وێنه‌کێشان بووم، ئێستاش هه‌ر ب ه ته‌نیام ،شه‌وی وا هه‌بوو ه تا به‌یانی نه‌خه‌وتووم ،ل ه موزیکدا که‌مێک ده‌وره‌م بینیوه، به‌اڵم دواجار ب ه هه‌وڵی خۆم خۆمم دروست کرد، وه‌ک گوتم زۆر باوه‌ڕم ب ه خۆم هه‌ی ه و هه‌میشه ده‌ڵێم خۆم...خۆم...خۆم .ئه‌وه‌ی ک ه هانیدام برای ئازیز و خۆشه‌ویستم (ئیسماعیل)ی برام بوو، ک ه هه‌ر ل ه زووه‌و ه ئهو کاری راگه‌یاندن ده‌کات و ئێستا بێژه‌ر ه ل ه رادیۆی دیجل ه و جێگری به‌شی
چاوپێکەوتن ديدار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
29
ـــه‌یاڵــــه‌کــــانى بکات ه راستى
انه‌وه‌یه،تا ده‌مرم به‌ره‌ودنیاى جوانیبه‌رێگاوه‌م هه‌واڵه ،هه‌تا مردم مه‌منونی ئه‌م برا خۆشه‌ویسته‌م ده‌بم .ماڵه‌وه‌ش ،دایک و خوشک و براکانیشم هانیان داوم ،به‌ڵێ سه‌رباری کاری رۆژنامه‌نووسی و کاری هه‌ڵه‌چنی ،گرنگییه‌کی گه‌وره‌شم به هونه‌ری خۆشنوسی و وێنه‌کێشان و موزیک داوه، ل ه رۆژی ( 20و ) 2009/4/21ل ه زانکۆی سلێمانی پێشه‌نگایه‌کی وێنه‌کیشان و خۆشنووسیم کرده‌وه، هه‌ندێک ل ه خوێندکارانی کۆلێژی هونه‌ر هاتن بۆ ته‌ماشاکردنی وێنه‌کانم ،ده‌یانگوت ئێم ه سودت لێده‌بینین ،ل ه رووی ته‌کنیک و تۆن و خه‌یاڵه‌وه. منێک ک ه ئه‌کادیمی نییم و خولیشم نه‌بینیوه، ک ه خوێندکاری ئه‌کادیمی کۆلێژی هونه‌ر سودم لێده‌بینن و وێنه‌کانم په‌سه‌ند ده‌که‌ن، دیار ه شتێکم کردووه ،جگ ه لهو ه چه‌ند که‌سێک خه‌اڵتیان پێبه‌خشیم. ~ :زۆر باسی دنیای جوانییه‌کانت کرد، مه‌به‌ستت ل ه دنیای جوانییه‌کان چییه؟ عه‌دنان عه‌لی قادر :ئهو دنیای ه مرۆڤ ناتوانێت ب ه زمان گوزارشتی لێبکات ،به‌اڵم کاتێک که گوێبیستی ئاوازێکی دڵهه‌ژێن ده‌بێت ،یاخود کاتێک ک ه تابلۆیه‌کی سه‌رنجڕاکێش و هه‌ست وروژێنه‌ر ده‌بینیت ،ئه‌وکات ه هه‌ست ب ه بوونی ئهو دنیای ه ده‌که‌یت ،واتا ئهو ه هونه‌ر ه ده‌توانێت وامان لێبکات ک ه په‌ی به‌و دنیای ه به‌رین ،وه‌کو رۆماننووسی کورد (به‌ختیار عه‌لی) ده‌ڵێت: زمان ل ه کاتی وه‌سفکردنی شته‌کاندا تا سنوورێک ده‌ڕوات ،پاشان سقوت ده‌کات ،به‌اڵم مۆسیقا له‌وێو ه ده‌ست پێده‌کات. که‌واتا ئهو دنیایه‌ی ک ه باسمانکرد ،مۆسیقا و هونه‌ره‌کانی تر ده‌توانن گوزارشتی لێبکه‌ن. ~ :بۆچی ئه‌ته‌وێ بچیت ه ناو جیهانی مۆسیقاو ه ک ه وه‌ک خۆت ده‌ڵێی زمان ناتوانێت گوزارشتی لێبکات؟ عه‌دنان عه‌لی قادر :وه‌کو پێشتر گوتم بۆئه‌وه‌ی هه‌ست ب ه جوانیه‌کانی ژیان بکه‌م ،من رێبوارێکم هه‌میش ه به‌ره‌و دنیای به‌رائه‌ت و جوانی ب ه رێگاوه‌م تا ئهو رۆژه‌ی ده‌مرم ،که‌مانێکم ب ه شانه‌وه‌یه، چه‌ند فایلێکم ب ه ده‌سته‌وه‌یه ،گیرفانه‌کانم پڕن له قه‌ڵه‌م و نۆته‌ی مۆسیقا ،له‌کاتی رۆیشتنمدا ئاوڕ له دوای خۆم ناده‌مه‌وه ،ک ه دیمه‌نێکی جوان ببینم وێنه‌ی ده‌کێشم ،هه‌وڵده‌ده‌م بیکه‌م ب ه مۆسیقا، له‌کاتی خۆرئاوابووندا له‌نێو گۆڕستانه‌کاندا مۆسیقا لێده‌ده‌م ،شه‌وانیش به‌هه‌مان شێو ه به‌ره‌به‌یانیش. ئه‌مه‌ی ک ه من ده‌یکه‌م عه‌شقه ،عه‌شق ه بۆ جوانی، وه‌ک چۆن عه‌شقی هه‌وره‌کانی ئاسمان بۆ روه‌ک و خاک و گواڵڵ ه سور ه و گیا و گۆڵ ،واده‌کات که
فرمێسکیان به‌سه‌ردا ببارێنێت و بیانژێنێته‌وه، منیش عه‌شقی جوانی وام لێده‌کات بگریم ،تا ئه‌وکاته‌ی رۆحم پاک ده‌بێته‌وه ،تا ئه‌وکاته‌ی جوانییه‌کان ب ه قه‌د جوانییه‌کانیان تێبگه‌م ،بوون به هه‌ڵمی ئاو بۆ ئاسمان و بۆالی هه‌وره‌کان عه‌شقه، دابارینه‌وه‌یان بۆ زه‌وی جارێکی تر عه‌شقه ،پێکه‌وه ژیانی ماسی و ئاو عه‌شقه ،په‌یوه‌ندی هه‌نگ و گوڵ ،گوڵ و په‌پول ه عه‌شقه ،ناڵه‌ی عه‌نده‌لیب له‌ناو سه‌وزایی و گوڵ و گوڵزاری به‌هاراندا عه‌شقه بۆ جوانی سروشت ،عه‌شق ئه‌م هه‌موو په‌یوه‌ندییه دروست ده‌کات ،هاواری رۆحی منیش بۆ جوانی عه‌شقه ،هه‌تا ئهو رۆژه‌ش ک ه ده‌مرم بۆ جوانییه‌کانی ژیان ده‌ژیم. ~ :ل ه روانینی تۆدا مۆسیقا چییه؟ عه‌دنان عه‌لی ق��ادر :مۆسیقا وات��ا ژی��ان ،واتا رۆح ،مۆسیقا دنیایه‌ک ه ل ه به‌رائه‌ت ،ل ه پاکی ،له خۆشه‌ویستی ،ل ه عه‌شق... ~ :ئایا روبه‌ڕوی تان ه و توانجی کۆمه‌ڵگا بویته‌ته‌وه؟ ئایا بێ هیوات ناکه‌ن؟ عه‌دنان عه‌لی ق��ادر :زۆر ب ه سه‌ختی تان ه و توانجم لێدراوه ،چه‌ندین جار ده‌وروبه‌رم وتویانه عه‌دنان خه‌ریکی چییه؟! گاڵته‌یان پێ کردوم و ب ه نه‌عله‌تیان کردووم ،ب ه داخه‌و ه ب ه گشتی له کۆمه‌ڵگای کوردیدا ئه‌م جۆر ه عه‌قڵیه‌ت ه هه‌یه، به‌اڵم من گوی ب ه که‌س ناده‌م ،چونک ه من هه‌ڵه نیم ،ک ه که‌سێک ئاوه‌ها بیر ده‌کاته‌وه ،خۆی هه‌ڵه‌یه( ،خیام) به‌هۆی ئه‌وه‌ی ک ه پیاهه‌ڵدان ب ه (مه‌ی)دا ل ه شیعره‌کانیدا هه‌بووه ،گله‌یی له خودا کردووه ،پێیان گوتووه؛ بی باوه‌ڕ و مه‌یخۆر، ئه‌ویش ل ه وه‌اڵمدا ده‌ڵێت ":ئه‌گه‌ر بێ دینم گه‌ر بێ ئیمانم ...ئه‌گه‌ر سه‌رخۆشی مه‌یخانه‌کانم... هه‌رکه‌س ب ه ره‌نگێک ل ه من تێده‌گا ...منیش هه‌رئه‌وه‌م ک ه خۆم ده‌یزانم". منیش هه‌رکه‌س ه و ب ه ره‌نگێک لێم تێده‌گات، به‌اڵم من هه‌ر ئه‌وه‌م ک ه خۆم ده‌یزانم ،بۆی ه ئه‌وه‌ی ک ه منی ال ناپه‌سه‌نده ،ده‌ڵێم :ته‌مه‌ن درێژ بن، خودای ه ته‌مه‌ن درێژیان که. ~ :زی��ات��ر ل��ه‌ژێ��ر ک��اری��گ��ه‌ری ک��ام هونه‌رمه‌ندی مۆسیقا ژه‌ن دایت؟ عه‌دنان عه‌لی قادر :زیاتر کاریگه‌ری سروشتم ل �ه‌س �ه‌ره ،سروشت باشترین و گه‌وره‌ترین هونه‌رمه‌نده ،باشترین مۆسیقاژه‌نه ،وه‌کو مرۆڤیش حه‌زم ل ه شاکاره‌کانی مۆسیقا ژه‌نی گه‌وره‌ی کورد (موجته‌بای میرزاده) هه‌یه ،ک ه پیاوێکی بی ئه‌ندازه به توانا بوو ،پیاوێکی پاک ،بریتی بوو ل ه یه‌ک پارچه جوانی ،ده‌توانم بڵێم سمبۆڵی مۆسیقا و مقاماتی
کوردیه ،حه‌ز ب ه گوێگرتنی مۆسیقای مامۆستا دڵشاد محه‌مه‌د ده‌که‌م ک ه ئێستا مامۆستایی په‌یمانگای ه ل ه نه‌مسا ،به‌اڵم وه‌کو کاریگه‌ری کاریگه‌ری هیچیانم له‌سه‌ر نیی ه و هه‌وڵمداوه له‌خۆم بچم. ~ :جگ ه ل ه مۆسیقا باسی وێنه‌کێشانیشت کرد ،ده‌ته‌وێ ب ه تابلۆکانت چ په‌یامێک بده‌یت؟ عه‌دنان عه‌لی قادر :ده‌مه‌وێت جوانی ئافره‌ت ،جوانی الدی و ژیانی کورده‌واری و سه‌رجه‌م جوانییه‌کانی ژیان ،ئه‌وه‌نده‌ی ک ه پێم بکرێت پیشانی خه‌ڵکی بده‌م ،خۆشی و چێژی ژیانی منداڵی و یادگاریه‌کانی منداڵی ده‌خه‌مه‌ڕوو ،ب ه تابلۆکانم ده‌ڵێم :وه‌رن با له‌چاوی تابلۆکانمه‌و ه دنیایه‌ک ل ه به‌رائه‌ت و خۆشه‌ویستی بینین و دروست بکه‌ین ،گوڵی ئه‌وین بده‌ین ل ه یه‌خه‌ی یه‌کتری و ل ه شه‌ڕ و ناخۆشی و مه‌ینه‌تییه‌کانی هه‌ڵبده‌ین و ئاوڕیان لی نه‌ده‌ینه‌وه. ~ :ئایا سروشتی کوردستان کاریگه‌ری له‌سه‌ر خه‌یاڵی تۆ هه‌یه؟ عه‌دنان عه‌لی ق��ادر :پێشتر گوتم سروشت گه‌وره‌ترین هونه‌رمه‌نده ،مامۆستای هه‌موو هونه‌رمه‌ندانه ،که‌وابێت مامۆستای منیش ه و کاریگه‌ری زۆر ی له‌سه‌ر به‌جێهێشتووم ،من به‌رده‌وام ده‌چم ه نێو سروشتی کوردستانه‌و ه و چێژ ل ه جوانییه‌کانی ده‌بینم ،به‌سه‌ر چیا سه‌رکه‌ش و بڵنده‌کاندا هه‌ڵده‌زنێم و یاریان له‌گه‌ڵدا ده‌که‌م، هه‌میش ه بۆنی گوڵه‌کان ده‌که‌م ،ماچیان ده‌که‌م، له‌گه‌ڵ جوانی گوڵه‌کان و ه��ه‌وای نه‌سیمی سروشتی کوردستاندا پێده‌که‌نم و ته‌ماشای ئاسمان ده‌که‌م ،ک ه خانویه‌کی روخاو و مات و مه‌لول ده‌بینم له‌گه‌ڵیدا داده‌نیشم و ده‌گریم ،که کانییه‌کی وشک بوو ده‌بینم ب ه فرمێسکی چاوه‌کانم ئاوی ده‌ده‌م ،له‌سه‌ر تاوێرو به‌رده‌کان راده‌کشێم و ده‌ست ل ه ملیان ده‌که‌م ،دونیایه‌ک به‌رائه‌ت ل ه سروشتی کوردستاندا ده‌بینمه‌وه .ئێواران له کاتی خۆرئاوابوندا ب ه که‌مانه‌که‌مه‌و ه سه‌رچیاکان و ناو گۆڕستانه‌کان ب ه مۆسیقا قس ه له‌گه‌ڵ جوانی سروشتدا ده‌ک�ه‌م ،قس ه له‌گه‌ڵ خۆر ائاوابووندا ده‌که‌م ،شه‌وانیش هه‌روه‌ها ،به‌یانیان قس ه له‌گه‌ڵ رۆژدا ده‌که‌م ،چونک ه وه‌ک چۆن بووک له‌کاتی گوستنه‌وه‌یدا خۆی ده‌ڕازێنێته‌وه ،له‌م کاتانه‌شدا سروشت خۆی ده‌ڕازێنێته‌و ه و جوانیه‌کانی پیشانی مرۆڤ ه جوانخواز و پاکه‌کان ده‌دات ،ئهو مرۆڤانه‌ی ک ه هه‌ست ب ه جوانییه‌کان ده‌که‌ن. ~ :دوا وته‌ت چییه؟ عه‌دنان عه‌لی قادر :دوا وته‌م ئه‌وه‌ی ه ک ه قه‌در و به‌های جوانییه‌کان بزانین و ڕێزیان لی بگرین.
30
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ديدار وتار
که‌رکوک شاری پێکه‌و ه ژیـــ کوردۆ شوانی
شاری که‌رکوک هه‌رچه‌ند ه شارێکی کوردستانیی ه و به‌شێک ه له‌وخاک و جوگرافیاییه‌ی ک ه پێی ده‌وترێت کوردستان ،به‌اڵم به‌هۆی داگیرکاری و سته‌م و زۆرداری دوژمنانی گه‌لی ک��ورده‌وه هه‌میش ه ئه‌وشار ه له‌بارێکی نائاسایی و پڕ له‌کێشمه‌کێشدا بووه ،دوژمنانی کورد به‌رده‌وام له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دابون ه کورد و که‌رکوک له‌یه‌کتری داب��ڕن و ن��اوی که‌رکوک له‌سه‌رنه‌خشه‌ی کوردستان بیسڕنه‌وه ،بۆئه‌و مه‌به‌سته‌ش هه‌موجۆر ه پیالنێکیان داڕشتوو ه و کاریان له‌سه‌رکردووه ،به‌پێویستی نازانم ئاماژ ه به‌و روداوانه‌دا بکه‌م ک ه له‌رابردوودا به‌سه‌ر ئهو شاره‌دا ه��ات��ووه؛ چونک ه پێم وای � ه ئ �ه‌وم��ژار ه زۆری له‌سه‌روتراو ه و له‌الی هیچ که‌سێک شاراو ه نییه، ئه‌وه‌ی پێویست ه راوه‌سته‌ی له‌سه‌ربکرێت ره‌وشی ئێستای شاری که‌رکوکه ،له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی به‌ڵگه‌و دیکۆمێنت ه مێژوییه‌کان ئهو ه پشتڕاست ده‌که‌نه‌وه که‌شاری که‌رکوک به‌شێک ه له‌خاکی کوردستان، له‌هه‌مانکاتدا شاری که‌رکوک خاوه‌نی پێکهاته‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌تنیکی و ئاین و ئاینزای جیاوازه، بۆی ه هه‌میش ه گوێبیستی ده‌سته‌واژه‌ی شاری پێکه‌وه‌ژیان ده‌بین له‌کاتێکدا که‌باسی که‌رکوک ده‌کرێت له‌الیه‌ن هه‌ریه‌ک لهو پێکهاتانه‌ی دانیشتوی شاری که‌رکوکن ،لێره‌و ه پرسیارێکی گرنگ دێت ه ئاراو ه ئای ه ئه‌م شار ه که‌سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانی به‌شاری پێکه‌وه‌ژیان باسی لێوه‌ده‌که‌ن ئهو هه‌موو ناکۆکیی ه له‌به‌رچی و کێ داینه‌مۆی ئه‌ودژایه‌تی کردن ه و یه‌کترقبوڵ نه‌کردنه‌یه؟ بێگومان والمی ئه‌وپرسیاره‌ش ئه‌وه‌ی ه ک ه ده‌ستی ده‌رکی و الیه‌نی به‌رژه‌وه‌ندی په‌رست و ئاژاوه‌گێڕ و ناحه‌زو تێکده‌ر و ئه‌وانه‌ی ک ه ناخوازن برایه‌تی له‌وشاره‌دا سه‌قامگیربێت ئهو ره‌وشه‌یان هێناوه‌ت ه ئاراوه ،بێگومان ئه‌م واڵمه جگ ه له‌وه‌ی واڵمێکی سه‌رپێی و باو ه که‌سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانی شاری که‌رکوک له‌راگه‌یندنه‌کانه‌وه ئاماژه‌ی پێده‌که‌ن ،له‌هه‌مانکاتدا خۆدزینه‌وه‌ی ه له جه‌وهه‌ر و ناوه‌رۆکی پرسه‌که ،هه‌ڵبه‌ت ه چاره‌نوسی شاری که‌رکوک به‌ر له‌هه‌ر که‌سێک له‌ده‌ستی خودی دانیشتووانی ئهو شاره‌دای ه به‌سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانییه‌وه ،ئه‌گه‌ر بڕیاربێت شاری که‌رکوک شاری برایه‌تی و پێکه‌وه‌ژیان بێت ده‌بێت ئهو
گفتار ه ببێت ب�ه‌ک��ردار و له‌الیه‌ن ت �ه‌واوی پێکهاته‌کانی شاره‌که‌و ه پراکتیز ه بکرێت ،ئه‌گه‌ر ئیراده‌یه‌ک هه‌بێت بۆ برایه‌تی و پێکه‌وه‌ژیانێکی ئاشتییان ه لهو بڕوایه‌دا نیم هیچ هێزیکی نه‌یار بتوانێت ئهو پێکه‌وه‌ژیان ه بشێوێنێت ،گه‌لی کورد که‌خۆی به‌خاوه‌نی مێژوویی شاری که‌رکوک ده‌زانێت پێویست ه به‌کرده‌و ه ئهو ه بۆ الیه‌نه‌کانی دیکه‌ی شاره‌ک ه ئاشکرابکات ک ه ژیانکردن له‌گه‌ڵ ک��ورد و له‌چوارچێوه‌ی خاکی کوردستاندا له‌به‌رژه‌وه‌ندی هه‌موو الیه‌کدایه ،ئه‌گه‌ر ئه‌وگیانی لێبورده‌یی و ته‌بایی ه ره‌نگدانه‌وه‌ی هه‌بێت به‌شێوه‌یه‌کی چ��روپ��ر ،بێگومان ده‌ستی ئ��اژه‌وه‌گ��ێ��ڕی و ت��ێ��ک��ده‌ران �هی ده‌ره‌ک���ی کاریگه‌رییه‌کی ئه‌وتۆی نابێت و هێدی هێدی بنبڕده‌کرێت ،ئه‌وه‌ی ک ه تائێستا که‌م تا زۆر کرابێت لهو ب��وواره‌دا له‌الیه‌ن هێز و الیه‌نه کوردیه‌کانه‌و ه له‌چوارچێوه‌ى به‌رژه‌وه‌ندی حزبیدا بوو ه نه‌ک به‌رژه‌وه‌ندی گشتی و پێکه‌وه‌ژیان، هه‌ربۆی ه نه‌بوو ه به‌جێگه‌ی متمانه‌ی هیچ الیه‌ک و ئهو که‌ش ه هێمن و له‌باره‌ی نه‌ئافراندو ه که‌جێگه‌ی هیواو داخوازیه‌کانی دڵسۆزانی پێکه‌وه‌ژیانی شاری که‌رکوک بێت ،کاتێکیش ک ه به‌رژه‌وه‌ندی حزبی له‌به‌رچاوبگیردرێت و خواستی خۆ گهوره بینین بااڵده‌ست بێت له‌به‌رامبه‌ریشدا حزبی تر له‌پێکهاته‌کانی دیکه‌ی شاره‌ک ه ب��ه‌دوای به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیاندا ده‌گه‌ڕێن و له‌کاتێکی واشدا باشتر ده‌رگا واڵده‌بێت بۆده‌ستی ده‌ره‌کی و ناته‌بایی جێگه‌ی ته‌بایی ده‌گرێته‌وه ،له‌ئه‌نجامی ره‌وشێکی به‌و ره‌نگه‌دا ئه‌وه‌ی به‌رهه‌م دێت ئه‌وه‌یه ک ه ئێستا له‌شاری که‌رکوکدا روده‌دات و له‌به‌رچاوه ،که‌رکوک به‌هۆی ئ�هو سامانه سروشتییه‌ی ک ه هه‌یه‌تی ده‌کرا ئێستا یه‌کێک له‌جوانترین و رازاوه‌ترین شاره‌کانی جیهان بوایه، به‌اڵم به‌پێچه‌وانه‌و ه ئه‌گه‌ر زێده‌رۆیی نه‌بێت ئێستا شاری که‌رکوک یه‌که‌م شار ه له‌جیهاندا ک ه له‌سه‌ر ده‌ریایه‌ک نه‌وته‌و له‌گوندێکی وێرانه‌ی بێ خزمه‌ت و پڕ له‌زبڵ ده‌چێت!! هه‌شتاوچوارساڵه نه‌وت له‌که‌رکوک دۆزراوه‌ته‌وه .ئه‌گه‌ر له‌سه‌دا یه‌ک له‌داهاتی فرۆشی ئهو نه‌وت ه بۆشاره‌که ته‌رخان بکرایه ،ئێستا دیمه‌نی شاره‌ک ه و ژیان و گوزه‌رانی دانیشتووانه‌که‌ی شێوازێکی دیک ه بوو، ئه‌گه‌ر هه‌موو ئهو سااڵنه‌ش وه‌النێن ک ه ده‌سه‌اڵتی زۆردارو دیکتاتۆر حکومی ئێراقییان کردو ه و ده‌رفه‌تی ده‌نگی ناڕازی و ڕای جیاواز نه‌بووه، به‌اڵم ده‌کرێ بڵێن ماوه‌ی هه‌شت ساڵ ه له‌دوای رووخانی رژێمی به‌عسه‌و ه جۆرێک له‌دیموکراسی و ده‌رفه‌ت بۆ گوزارشت له‌ڕاو بۆچون فه‌راهه‌م
بووه ،به‌اڵم به‌داخه‌و ه ئهو ده‌رفه‌ت ه به‌شێوازێکی ئه‌رێنی و راست و دروست به‌کار نه‌هێنرا له‌الیه‌ن پێکهاته‌جیاوازه‌کانی شاره‌که‌وه ،شاری که‌رکوک له‌دوای نه‌مانی ده‌سه‌اڵتی دیکتاتوری خه‌مخۆرو دڵسۆزێکی نه‌بوو ک ه هه‌وڵی ئهو ه بدات ئهو ناکۆکیانه‌ی دوژمنان و ناحه‌زانی شاره‌ک ه تا راده‌یه‌ک توانیبویان دروستی بکه‌ن بنبڕی بکات و دۆخێکی لێبورده‌یی و ئاشته‌وایی و پێکه‌وه‌ژیان فه‌راهه‌م بکات ،ئه‌وه‌ی له‌شاری که‌رکوکدا ئه‌نجام درا گه‌مه‌ی راکێشانی گوریس ب��وو ،لهو گه‌مه‌یه‌شدا که‌سه‌رجه‌م هیز ه سیاسییه‌کان ب�ه‌ش��دارن تێیدا و تا ئێستاش ب�ه‌رده‌وام�ه زه‌ره‌رمه‌ندی یه‌که‌م هاواڵتیانی که‌رکوک ه به هه‌موو پێکهاته‌کانییه‌وه ،له‌ماوه‌ی هشت ساڵی رابردوودا چه‌ندین جار که‌رکوک خه‌ڵتانی خوێن ک��راوه‌و هه‌موو ئهو ک��رده‌و ه تیرۆریستیانه‌ی له‌شاره‌که‌دا ئه‌نجام دراو ه زیانی به‌هه‌موو الیه‌ک گه‌یاندوو ه ب ه کورد و ع �ه‌ره‌ب و تورکمان و ئاشوریه‌وه .ئه‌گه‌ر له‌بنه‌ڕه‌تیشدا ئامانج هه‌رجاره الیه‌ک بوبێت ،به‌اڵم ئه‌نجام هه‌موو پێکه‌وه زیانمه‌ندبونه و پێکه‌وه مه‌رگ شوێنی پێکه‌وه ژیانی گرتۆته‌وه ،ئه‌وه‌ی ئاشکرایه دووانزده ده‌زگای ئاسایشی و هه‌واڵگری له‌که‌رکوک داکارده‌که‌ن ،ئایه‌جێگه‌ی پرسیار نییه له‌ژێر ده‌ستی ئهو ژماره زۆره‌ی ده‌زگا ئه‌منیه‌کاندا تیرۆریستان وا به‌ئاسانی ب��ه‌رده‌وام کاره توندوتیژیه‌کانی خۆیان ئه‌نجام ب��ده‌ن و
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
31
ــــان یــان پێــکه‌وه مه‌رگ؟!
“
هاواڵتییانی بێ تاوان بکه‌ن به‌قوربانی؟!! خه‌ڵکی ش��اری که‌رکوک مافی خۆیه‌تی نیشانه‌ی پرسیار له‌سه‌ر ه�ه‌ری�ه‌ک لهو دزگایانه‌دا بنێت؟!! ئایه ده‌سه‌اڵتدارانی حکومه‌تی ئێراق به شیعه و سوننه‌وه ده‌سه‌اڵتدارانی حکومه‌تی هه‌رێم به‌یه‌کێتی و پارتییه‌وه ده‌سه‌اڵتدارانی که‌رکوک به تورکمان و هه‌موو ئه‌وانی دیکه‌وه توانای پاراستنی شارێکییان نییه؟!! که‌وابێت که‌س خاوه‌نی هاواڵتییانی شاری که‌رکوک نییه ،ئه‌وه‌ی خۆی به‌وه ده‌زانێت که خاوه‌ندارێتی لێده‌کات جێگه‌ی متمانه و ب��اوه‌ڕی خه‌ڵکی شاره‌که نییه ،ئهو خاوه‌ندارێتییه‌ی که له‌پراکتیکدا بونی نییه بۆ خه‌ڵک خاوه‌ندارێتییه‌که ته‌نها بۆ سه‌روه‌ت و سامانی شاره‌که‌یه .هه‌میشه ئاگری نه‌وته‌که‌ی که‌رکوک خه‌ڵکی شاره‌که‌ی کردووه به‌سوته‌مه‌نی و ده‌سه‌اڵتدارانیشی کردووه به‌خاوه‌نی سه‌رمایه‌ی خه‌یاڵی ،ک��رده‌وه تیرۆریستییه‌کانی ئه‌م دواییه که ژماره‌یه‌ک خه‌ڵکی بێتاوانی تری کرده‌وه به‌ئامانج ،پێویسته هه‌موو الیه‌نه‌جیاوازه‌کان به ئاگابێنێته‌وه ،ئهو ملمالنێ و گوریس ڕاکێشانه‌ی بۆبردنه‌وه‌ی که‌رکوک ئه‌نجام ئه‌درێت ،ئه‌گه‌ر به‌و شێوازه له‌سه‌رحیسابی خوێنی خه‌ڵکی بێتاوان بێت، دواجار هه‌موو الیه‌نه‌کان به‌دۆڕاوی لهو گه‌مه ناهه‌مواره ده‌رده‌چ���ن .پێداگری عه‌ره‌به
شۆڤییه‌نیه‌کان له‌سه‌ر دژایه‌تی و هه‌وڵی ڕێگرتن له‌جێبه‌جێکردنی بڕگه‌ی سه‌دوچلی ده‌ستوری ئێراق و پێناسه‌کردنی که‌رکوک به‌شارێکی تورکمانی له‌الیه‌ن به‌شێک له‌تورکمانه‌کانی ئه‌وشاره به هاندان و پشتگیری رژێمی تورکیا و خاوه‌ندارێتیی نه‌کردنی جدیانه‌ی کورد له‌ناسنامه‌ی ره‌س �هن��ی ش��اره‌ک��ه ،تادێت بارودۆخه‌که به‌ره‌و ئاراسته‌یه‌کی دژوارتر ده‌بات. ئه‌گه‌ر تا ئێستا ئهو ڕێگه‌چارانه‌ی به‌کارهێنراون بێئه‌نجام بوون ،پێویسته به‌دوای میکانیزمێکی گونجاوتردا بگه‌رێن ،به‌رده‌وام بوون له‌سه‌رئه‌م ریتمه ته‌نها ژماره‌ی مردووه‌کان زیاتر ده‌کات و شه‌قامه‌کانی شار باشتر به‌خوێن سور ده‌کات، لهو بڕویه‌دانیم الیه‌نی کورد زۆر ڕشت بێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی که‌رکوک بگه‌ڕێته‌وه سه‌رهه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ،هه‌ڵبه‌ته ئ��هو گومانه‌م ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت��داران و ئۆپوزسیونیش هه‌یه، به‌ده‌لیلی ئه‌وه‌ی له‌هه‌شت ساڵی ڕاب��ردوو تا ئێستا نه‌هێزی شه‌قام به‌کارهێنرا و خۆپیشاندنی هێمننانه ئه‌نجام درا بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک بۆ سه‌رهه‌رێمی کوردستان ،نه‌هێزی پێشمه‌رگه له‌سه‌رچیای حه‌مرین جێگیرکرا بۆئه‌وه‌ی ببێت ب �ه‌ش��ورای پاراستنی ش��اره‌ک�ه له‌ده‌ستی داگیرکاری .بڕوام وایه هه‌روه‌ک چۆن زیاتر له‌دوومانگ خۆپێشاندان و ناره‌زایی ده‌ربڕین له‌سلێمانی ب��ه‌رده‌وام بو له‌دژی گه‌نده‌ڵی و نادادپه‌روه‌ری ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش بۆ که‌رکوک بکرایه ره‌وش���ی ک �ه‌رک��وک ب��هو شێوه‌یه به‌هه‌ڵواسراوی نامایه‌وه ،له‌هه‌مانکاتدا ئهو هێزه‌ش که رووبه‌روی خۆپێشانده‌ران کرایه‌وه به‌هه‌مان حه‌ماسه‌وه له‌پێناوی که‌رکوکدا به‌کارببرایه ،دیسان ره‌وش��ی که‌رکوک به‌ئاراسته‌یه‌کی باشتردا ده‌برا ،که‌واته هیچ یه‌ک له‌وانه ئه‌نجام نه‌درا .پێویسته کورد که خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی جوگرافیای که‌رکوکه به له‌به‌ر چاوگرتنی باری دیموگرافی شاره‌که به‌دوای بژارێکی دیکه‌دا بگه‌ڕێت ،ئه‌وه‌ش به‌ڕای من بۆئه‌م قۆناغه پێویسته که‌رکوک له‌چوارچێوه‌ی سنوری جوگرافیای هه‌رێمی کوردستاندا به سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی کاروباره‌کانی خۆی به‌ڕێوه‌ببات ،ده‌سه‌اڵتی به‌ڕێوه‌برنیش له‌نێوان سه‌رجه‌م پێکهاته‌کانی شاره‌که‌دا دابه‌ش بکرێت و به‌پێی ئستحقاقاتی هه‌ڵبژاردن ،پێم وایه ئه‌مه بۆئه‌م قۆناغه باشترین ب��ژار بێت بۆ ئ �ه‌وه‌ی خه‌ڵکی که‌رکوک لهو مه‌رگه‌ساته رزگاری بێت و هه‌ناسه‌یه‌کی ئاسوده هه‌ڵکێشێت.
“
بڕوام وایه هه‌روه‌ک چۆن زیاتر له‌دوومانگ خۆپێشاندان و ناره‌زایی ده‌ربڕین له‌سلێمانی به‌رده‌وام بو له‌دژی گه‌نده‌ڵی و نادادپه‌روه‌ری ،ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش بۆ که‌رکوک بکرایه ره‌وشی که‌رکوک به‌و شێوه‌یه به‌هه‌ڵواسراوی نامایه‌وه ،له‌هه‌مانکاتدا ئهو هێزه‌ش که رووبه‌روی خۆپێشانده‌ران کرایه‌وه به‌هه‌مان حه‌ماسه‌وه له‌پێناوی که‌رکوکدا به‌کارببرایه ،دیسان ره‌وشی که‌رکوک به‌ئاراسته‌یه‌کی باشتردا ده‌برا ،که‌واته هیچ یه‌ک له‌وانه ئه‌نجام نه‌درا. پێویسته کورد که خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی جوگرافیای که‌رکوکه به له‌به‌ر چاوگرتنی باری دیموگرافی شاره‌که به‌دوای بژارێکی دیکه‌دا بگه‌ڕێت ،ئه‌وه‌ش به‌ڕای من بۆئه‌م قۆناغه پێویسته که‌رکوک له‌چوارچێوه‌ی سنوری جوگرافیای هه‌رێمی کوردستاندا به سیسته‌می خۆبه‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی کاروباره‌کانی خۆی به‌ڕێوه‌ببات
~|
32
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ديدار وتار
سیاسه‌ت ،ئیدولوژى ،جڤـــاک ،مــ زه‌رده‌شت دهوک
دجڤاکێ د ه دهه‌ر مله‌کى ژیانى ،چ هونه‌رى و چاندى و چ روناکبیرى و په‌روه‌رده‌یى و تا دملێ خێزاندارى ده ،ب تێکلى یێن تیورى و پراتیک، هه‌رى داوى تو نه‌چارى ده‌رب��اس بونا ژیێک فیلته‌ر و یێک ده‌رى دبى کو دسه‌ر وێ د ه هاتیه نڤیساندن؛ سیاسه‌ت. نرخێ کو د واته‌یا خو ه یا راست د ه ئاستا هه‌رى بلندا زانست و هونه‌ر و پوله‌تیکێن رێبه‌راتى و پێشکه‌فتنێن شارستانى و دادوه‌ریێ دکار ه وه‌ره نرخاندن ،براستى د جڤاکێن هه‌رێما م ه ده، بتایبه‌ت به‌هدینان چما ب ره‌شناڤى لى تێ ته‌ماشه کرن؟! په‌یڤ و واته‌یا کو د روژه‌ڤا م ه یا جڤاکى ،هونه‌رى، کلتورى و بگشتى ک���ورده‌وارى یا باشورێ کوردستانێ د ه بدیتنه‌کى دوگماتیک ،شاش هاتیه پێناسێ ،یان ب لهه‌ڤ کرنه‌ک ه راست یا باش ئهوه کو ئه‌م ببێژن شێوازا سیاسه‌تا لگورى ده‌وله‌تا نه‌ته‌و خو ه بڤى ره‌نگى دای ه پێناسێ!! ئانکو ئیرو ده‌مێ ب پڕانى په‌یڤا سیاسه‌تێ ژ پێناسا ده‌ره‌و و خاپاندنا الیه‌نێ به‌رامبه‌ر دجڤاکا سڤیل ده ده‌رباس دبه .یان ئه‌گه‌ر وه‌ک زیهنیه‌ت دجڤاکێ د ه خه‌باتا کارێن سیاسى شاش یان مه‌ترسى دار تێن دیتن و ئارمانجا سیاسه‌تێ ده‌رڤایى ده‌سته‌ک بونا لگه‌ل بێدادیا خودى باندور د سیسته‌ما ده‌وله‌تى د ه ناهێت ه دیتن .یان د قوناخا دژبه‌رتیا خو ه یا د سینگێ ده‌وله‌تێ د ه ژى ،ئارمانجێن سیاسى ژبو ده‌ستهالته‌ک دن و لگورى ئه‌زمون، لپێناڤا به‌رژه‌وه‌ندى یێن تاک و بێ دادیه‌کى دن تێت نرخاندن ،و ئه‌گه‌ر ب گشتى ڤان دیتنێن کو د زیهنیه‌ت و باورا گه‌لێ باشورێ کوردستانێ و ب تایبه‌ت ده‌ڤه‌را به‌هدینان د ه خو ه دای ه قالبدان و هه‌ر پێنگاڤه‌ک ه گرێدایى ب کار و خه‌باتێن سیاسى نه‌ره‌وا و شاش و ب خه‌ته‌ر و دوور ژ ئارمانجه‌کى ئه‌کتیڤ تێت دیتن ،ته‌ڤى هه‌مو ڤارێبون(انحراف) و وونداهیا کو د زیهنیه‌تا جڤاکا به‌رباس د ه تێت ژیان کرن ،مروڤ دکار ه دمله‌کى دن د ه جڤاکێ نه تاوانبار به‌لک ه د ئاسته‌کى هشیاریا زیهنیه‌تى د ه وێ ب نرخینه .ب واته‌ک ه دن جڤاکا ئیرو هه‌یا راده‌کێ ب ئێش و نه‌ساخیا خو ه حه‌سیانه ،لێ مخابن ته‌ڤى کو ته‌داوى هه‌ی ه ژى ن ه ده‌رمانێ خو ه ناس دکن و ن ه ژى ژ تو ده‌رمانه‌کێ بباورن .د ڤى ملى ده سیاسه‌ت و گرتنا سه‌نگه‌ر و جه‌پێن زیهنیه‌تى و به‌رپرسیاریێ لهه‌مبه‌ر بێ دادى و بێ ئه‌داله‌تى یێن سیسته‌ما ده‌ستهالتداریا ده‌وله‌تى ،دملێ خو ه یێ پێناسى و واته‌مه‌ندى د ه دکار ه کێماسیا تیورا جڤاکا
باشورێ کوردستانێ و ب تایبه‌ت ده‌ڤه‌را به‌هدینان وه‌ر ه نرخاندن .کو ب به‌رچاڤ گرتنا ره‌وشا راگه‌هاندنى و دیماگوژیا سه‌رده‌ست کو ب هه‌ر شێوازه‌ک ه پێویست جڤاک دورى سیاسه‌تێ تێته پراکتیز ه کرن ،هه‌ر تشت لگورى ره‌حه‌تى و ته‌ناهى و خوشگوزه‌رانیا گه‌ل د مه‌شه ،په‌یڤێن کو پرجارى ب ژخو ه پشت راست بون ژ زار ده‌ڤێ رایه‌دارێن ده‌ستهالتێ تێن بکار ئانین! هه‌لبه‌ت ژڤێ گرتنه به‌را رێبازا په‌روه‌رده‌ییا کو لسه‌ر خه‌ته‌کى ره‌حه‌تى خوازى و دوور ژ ئازرینا مێژیێ فه‌لسه‌فى د جڤاکێ د ه دمه‌شه ،دکار ه حه‌تا راده‌کێ ئه‌ڤ گوتن و ئیدا لگورى شه‌رت و مه‌رجێن تجارى و سه‌رده‌ستیا سه‌رمایه‌داریا فهوش و دوور ژ ئیلکه‌یێن ستراتیژى یێن نه‌ته‌وى ،ژبو به‌شه‌ک به‌رچاڤ ژ الیه‌نێن جڤاکێ راست وه‌ر ه دیتن .ژخو ه به‌شه‌ک ژڤێ ده‌ست ژخو ه به‌ردانا دملێ به‌رپرسیاریا نه‌ته‌وى و روناکبیریا لسه‌ر ڤى بینگه‌هى و بێ الیه‌نیا سیاسى یا جڤاکێ دملێ پراتیکى د ه دکار ه باندور ژ ڤان ره‌نگ و دیمه‌نێن بێجه‌وهه‌ر و ژ نه‌داریێ داکه‌تنا ناڤا ڤان ب ره‌نگ پێشکه‌فتنان ،ستاندبه .لێ دملێ جه‌وهه‌رى د ه ئه‌ڤ ره‌نگێ بێ هه‌لویستى و نه‌فه‌رقى یا جڤاکێ لهه‌مبه‌ر واته‌یا سیاسه‌ت و شارستانیه‌تا ره‌وا ،نه‌باوریا جڤاکێ ل هه‌مبه‌ر سیسته‌ما ده‌وله‌تان دد ه خویانێ ،کو ب به‌رچاڤ گرتنا ئه‌زمونان ،گرانیا هه‌رى زێد ه یا تاوانباریا ڤێ ره‌شناڤیا داکه‌تى سه‌ر نرخێن واتمه‌ندیێ دداکه‌ڤ ه سه‌ر ملێ کاراکته‌رى و رێبازێن لیده‌ر و سیسته‌مێن کو ده‌وله‌ت و سیسته‌ما ده‌ستهالتداریا وێ دان ه مه‌شاندن ،یان هێژى دمه‌شینن .ره‌وشا ده‌ستهالتداریێ د گشت سیسته‌م و ئوپوزیسیون و ئه‌لترناتیڤێن ده‌ستهالتداریا ده‌وله‌تا نه‌ته‌و ده دره‌وشه‌کى میناک ره‌ش بازاریێ ژیان دک ه کو مروڤ دکار ه سیسته‌ما سه‌رمایه‌داریێ خوه‌دیک و چاڤکانیا چارچوڤه‌یا سیاسه‌تا ڤێ سیسته‌مێ بده پێناسێ .کو وه‌ک تێت ه زانین شێوازێن فهوشا رژێما سه‌رمایه‌دارى ئاستا خو ه یا هه‌رى خورت دملێ ب ره‌وابون و پێشکه‌فتنى د ه ب پوله‌تیکا فهوشا رێبازا ئکونومى ئابورى لسه‌ر ئاستا جیهانى ب تایبه‌ت والتێن کو ب جیهانا سیه‌م تێن ه ل قه‌له‌م دان مکانیز ه کریه .ڤێ ره‌وشێ وه‌ک تێت زانین لسه‌ر ئاسته‌ک ه جیهانى باندورا خو ه ب ره‌واتى خستیه سه‌ر هه‌مو قادێن جودایێن روژه‌ڤا جیهانى و حه‌تا جڤاکى ،کو ب ژێر پێ خستنا هه‌مو مژارێن ره‌وشت و ئه‌خالق کانیا سه‌رهلدێریا ره‌وشتێ مروڤاهیێ ژى کو ژن و جڤاک ه گرتی ه ژێر باندورا خوه ،و دناڤا ڤێ جیهانا کو روژان ه دگوهه‌رین و ڤه‌گوهه‌رینێن ته‌کنولوژى و پێشکه‌فتنى د ه وا ب له‌زگین ،ره‌وشا
جڤاکى دئاسته‌ک ه جیهانى د ه خستی ه ره‌وشه‌کى هه‌رى خراب و ب مه‌ترسى .کو دیار کرنا ناڤه‌روک و رێ و رێباز و شێوازێن وێ یێن جودا بابه‌ته‌ک دوباره‌کى تێت ه دیتن و مژار پێویست نابینه. هه‌ر ئه‌ڤ میناک دکار ه ب ئه‌شکه‌ر ه دسیسته‌ما ده‌وله‌تێن کو لسه‌ر رێبازێن ئولى سیاسه‌ت دکن ژى وه‌ر ه دیتن ،کو چارچوڤه‌یا سیسته‌ماتیکا کاپیتالیسمێ ژبو سیاسه‌تێن راست و ئه‌کتیڤ رێ لبه‌ر ره‌ڤ��ا تو نیه‌ت پاکیه‌کا زیهنیه‌تى، ئولى ،ئیدولوژیکى کو ئه‌گه‌ر هه‌ب ه ڤه‌کرى نه‌هشتیه .چما کو دهه‌مو دیروکێ د ه سیسته‌ما ده‌وله‌تێ دوما ده‌ستهالتداریا خو ه دمالیه‌تێ د ه و مالیه‌ت ب بینگه‌ه گرتنا سه‌رمایه‌داریا ژێر بالێ ده‌ستهالتداریێ دای ه دوماندن و شێوازێن سه‌رده‌ستى یان پێشکه‌فتنیا وێ ژى بگشتى دپه‌نایا فهوشێ د ه هه‌مى د پوله‌تیک و هه‌مى د رێڤه‌به‌رتى و ده‌ستهالتداریێ د ه و هه‌مى د پ�ه‌روه‌رد ه و ماف و دادوه‌ری��ێ ژرویێ میکانیزما نه‌چاریێ ب زانه‌بون یان ن ه ب زانه‌بون گرتی ه به‌ر خوه .دڤێ ناڤبه‌رێ د ه ئیدولوژى و بیردوزیێن ئولى و ئینسانى کو خودیێ سه‌ره‌که‌ترین ئیلکه‌یێن رێڤه‌به‌ریا زیهنیه‌تى و چاندیا جڤاکان ه دداکه‌ڤ ه ناڤا ڤێ له‌یستوکا ره‌ش بازارى و فهوشا سیاسى و ب درێژاهیا دوما دیروکا شارستانیه‌تێ ب قوناخێن جودا یێن کو هه‌ڤدو ته‌مام دکن بوی ه خودیێ رولێ هه‌رى بباندورێ ده‌ستهالتداریێ .بڤى ره‌نگى شه‌رێ گرانێ دسینگێ ره‌وشتێ مروڤاهیێ خوه دجه‌پ ه و نخێڤێن ناڤێ پوله‌تیکا پارێزڤانیا وێ ده وه‌ک ه ئول و ئیدولوژى و ده‌وله‌ت ،حه‌یا روژا م ه یا ئیرو هێژى خو ه دد ه دوماندن. تێت گوتن کو سیاسه‌ت جه‌ساره‌تێ دخوازه، لێ بته‌نێ لگورى رئالیته‌یا هێویه‌ک دادوه‌ران ه و ئارمانجه‌ک نه‌ته‌وى یا راست و خودى زیهنیه‌تا مروڤاهى خواز ئه‌ڤ گوتن دکار ه راستیا خو ه بده سه‌لماندن ،چما کو شێواز و رێبازێن پوله‌تیکێن سیاسه‌تمه‌دار و لیده‌رێن سیسته‌ما ده‌وله‌تینى ب خه‌تمه‌شا خو ه یا مژه‌وى و ئالوزا پرى پیالن و کونسپتێن قرێژکارى و دیماگوژى و خاپاندنى دپه‌نایه‌ک جوداتر ژ جه‌ساره‌تێ و باوریه‌ک جوداتر ژ دادوه‌رى و ئه‌داله‌تێ ده‌ستهالتداریا خو ه ددن مه‌شاندن و ب نرخاندنه‌کى گشتى ئه‌ڤ ئه‌داله‌ت و دادوه‌ری ه کو باورى و جه‌ساره‌ت ژێر ه پێویسته، ژبو کو دته‌ڤ ژیێ دیروکێ د ه دسینگێ دادوه‌رى و شوره‌شێن مروڤاهیێ د ه شه‌ر و خون و کوشتن و گرتن و ئه‌شکه‌نج ه هه‌بوی ه و ئیرو ژى د روژه‌ڤا جیهانى د ه زنجیر ه سه‌رهلدانێن روژهالتا ناڤین کو ب بوهارا گه‌الن تێت ناڤکرن ،دسینگێ ده‌وله‌ت
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
33
ــالبـــاته‌ک ژهه‌ڤـدوو هه‌لوه‌شیاى “
ده‌رڤایى هێز و باندورا رولێ گه‌نج و تاکێ ئازاد و روناکبیر ،ده‌رڤایى وى که‌ساتیێ خودى زیهنیه‌تا سه‌نته‌زا سوسیالیزمێ و ده‌رڤایى ژن و مێرێن ئاڤا بویى لسه‌ر خه‌تا ئاپوییزمێ ،هه‌ر ئارامى و چاره‌سه‌ریه‌ک د روژهالتا ناڤین و کوردستانێ ده نه یا بویینێ و نه مومکنه، کو دڤێت ڤێ راستیێ ئه‌م بهه‌مو شێوازێن پێویست به‌ریا هه‌ر الیه‌ن و به‌شه‌که جیهانى ب گه‌لێ خوه یێ باشورێ کوردستانێ بدین فێماندن و قه‌بوالندن
“
نه‌ته‌ویتیێ د ه ڤێ راستیێ ژهه‌ر سه‌رده‌مه‌کێ بێتر دده‌ت سه‌لماندن .کو وان ژى ژ ده‌ردێ خو ه فێم کری ه لێ هێژى نزانن کو ده‌رمان دده‌ستێ کێ دایه .هه‌لبه‌ت کو سه‌ده‌ما خورت بونا ئیراده‌یا وان یا شورشگرى و پێشکه‌فتنێن وان د وارى به‌رخوه‌دێرى و سه‌رکه‌فتنى ده ،نه‌هه‌لوه‌شیانا ڤێ مالباتا سێ قولى ،ئانکو سیاسه‌ت و ئیدولوژى و جڤاکا هه‌ڤگرتى و خودى روحێ به‌رپرسیاریێ بویه .کو وه‌ک تێت زانین د ئاستا رێچار ه و ئیدولوژیکى د ه گه‌لێ م ه هن ژ وان گه‌الن پێشده‌تره .لێ بته‌نێ ژسه‌ده‌ما هه‌لوه‌شیانا ڤێ مالباتێ ژهه‌ڤدو سه‌رهلدان و شوره‌شا م ه ژهه‌ر ئالى راستى ناکوکى و ئالوزیان تێ و د باشورێ کوردستانێ د ه ژى راستى ئه‌نجام و به‌رهه‌مه‌ک وا به‌رچاڤ نه‌هاتیه .دڤێ نه‌یێ ژبیر کرن کو
ژسه‌ده‌ما سه‌رژنو ئاڤا بونا ئیدولوژیا ئاپوییزمێ ،ل داویا سه‌دساال بهورى کو دکوکا خو ه د ه نه‌خشه‌یا سه‌ر ژنو ئاڤاکرنا که‌سایه‌تا کوردێ ئازاد و ژنا ئازاد و مروڤاهیا ئازاده ،لسه‌ر ئاستا جیهانى ترسه‌ک مه‌زن ددلێ هه‌ڤسیێن ئانتى کورد و ئیدولوژیێن ئانتى مروڤاهى و ئانتى ژن دا دای ه ئاڤاکرن و ئه‌ڤ بخوه سه‌ده‌ما هه‌رى سه‌ره‌ک ه یا ژالیه‌کى پاش د ه مانا ئازادى و سه‌رکه‌فتنێ و ژالیه‌کى دن ن ه لهه‌ڤ هاتنا کونگرا نه‌ته‌وى و بێ ده‌سته‌ک مانا وێ ژ الیه‌نێن کوردێن بێ باوره .ڤێ ره‌وشێ ژى بخوه‌ر ه قریزه‌ک ئانی ه کو هه‌لوه‌شینا ڤێ مالباتا سێ قولى یا به‌رباس، سه‌ره‌ک ه ترینا وێ دکار ه وه‌ر ه بناڤ کرن .هه‌لبه‌ت تشتێ به‌رچاڤ گهیشتنا ڤێ ریبازێ بو قوناخه‌که به‌ر ب چاره‌سه‌رى و هه‌رى هه‌ستیارا دیروکى و گرینگا روژه‌ڤێ یه ،کو بخاز ه و نه‌خاز ه باشورێ کوردستانێ ژى دهه‌ر مله‌کى د ه بخو ه ڤ ه ئه‌القه‌دار دکه. د به‌رخوه‌دانا د سینگێ ڤێ قریزا ژه‌نگارى و که‌ڤنار د ه کێ دکار ه جى بگر ه یان ژى نا کێ جى گرتی ه و ئه‌ڤ راستی ه دای ه پێناسێ و ده‌رمان و چاره‌سه‌رى بخوه‌ر ه ئانی ه ئهو گرینگیا هه‌رى سه‌ره‌ک ه یا روژه‌ڤێ یه!! ده‌رڤایى هێز و باندورا رولێ گه‌نج و تاکێ ئازاد و روناکبیر ،ده‌رڤایى وى که‌ساتیێ خودى زیهنیه‌تا سه‌نته‌زا سوسیالیزمێ و ده‌رڤایى ژن و مێرێن ئاڤا بویى لسه‌ر خه‌تا ئاپوییزمێ ،هه‌ر ئارامى و چاره‌سه‌ریه‌ک د روژهالتا ناڤین و کوردستانێ ده ن ه یا بویینێ و ن ه مومکنه ،کو دڤێت ڤێ راستیێ ئه‌م بهه‌مو شێوازێن پێویست به‌ریا هه‌ر الیه‌ن و به‌شه‌ک ه جیهانى ب گه‌لێ خو ه یێ باشورێ کوردستانێ بدین فێماندن و قه‌بوالندن ،رولێ کو پارا هه‌رى گرینگا وێ دداکه‌ت ه سه‌ر وستویێ الیه‌نێن ده‌ستهالتدارێن هه‌رێما کوردستانێ و حه‌یا روژا ئیرو ب خه‌مسارى به‌رسڤێن وێ دالقاندى مان ه هشتن. لسه‌ر ڤى بینگه‌هى پێویستیا هه‌رى سه‌ره‌که ژبو ئاڤاکرنا جڤاکه‌ک خودى ره‌وشت و خودى زیهنیه‌ته‌ک ب پوله‌تیک و ئیدولوژیکى و روحێ به‌رپرسیارى و گرێداى چاره‌نڤیسا گه‌ل و نه‌ته‌وا خو ه لژێر دادوه‌ری�ه‌ک راست ،ئه‌ڤ ه کو ب هه‌مو شێوازێن پێویست ب راستڤه‌کرن و داخویاندنا ڤێ زیهنیه‌تێ ئه‌م جڤاکا خو ه ژ ئه‌فیونا زیهنیه‌تا ده‌ستهالتدارى و ده‌وله‌تینیێ ب هشیارکرن و بدین ڤه‌قه‌تاندن .هه‌لبه‌ت کو ڤێ راستیێ ب که‌ده‌ک ه خویناوى و بێ میناکا سى و چه‌ند ساالن مه‌زناهیا خو ه یا ڤه‌شارتى ژ په‌سێڤا وێ مه‌جهولیه‌تا سیسته‌ماتیک ده‌رێخستی ه روژه‌ڤه‌ک جیهانى
و هه‌ستیار و هه‌رى بواته .کو ئیرو ژى ژ هه‌ر ده‌مه‌کێ بێتر ئیسرار لسه‌ر ئێک گرتن و رێکخستن بون و لهه‌ڤ کرنا کونگرا نه‌ته‌وى تێت کرن ،دکوکا خو ه د ه نووشان ژ ڤێ هه‌ستیارى و گرنگیا روژه‌ڤێ یه ،کو به‌ریا هه‌ر تشتى ئه‌ڤ میهوه‌را دیروکى، مروڤاهى ،ئه‌خالقى و خوداوه‌ندى وه‌ر ه ئاڤا کرن .د جڤاکێن کوردستانى یێن مینا به‌هدینان کو لسه‌ر ڤان ئه‌فیونێن ده‌وله‌تینى و حزبى و ده‌ستهالتدارى ب زیهنیه‌تێن قالب گرتى(دوگماتیک) کونسانتره بونى ،شکێناندنا ڤێ ره‌وا بونێ بێ په‌ناتى و فوکارا ژهه‌ڤدو ڤه‌قه‌تینا جڤاکێ و بگشتى بێ هێویتیێ دده‌ت ژیاندن .کو دروژه‌ڤا م ه یا باشورێ کوردستانێ د ه ب رابونا ماسکه‌یێن سپى ،ره‌شاتیا په‌رگاال ده‌وله‌تگه‌رى و حزبى و چارچوڤێن وێ یێن سیاسى ژ نخێڤان ده‌رکه‌تن ئه‌شکه‌رتیێ، ئێدى ره‌نگو رویێ هه‌ر ئه‌لترناتیڤه‌کێ ژبو جڤاک و رایا گشتى لگورى ئه‌زمون نکار ه ب سپى یان ئه‌کتیڤ وه‌ر ه په‌ژراندن .ژخو ه ڤاالتیا ساحا ده‌ستهالتخوازان ژ نیه‌ت پاکیێ روژه‌ڤه‌ک ه کو هه‌ر گه‌نج و روناکبیره‌ک ه کورد دباشورێ کوردستانێ د ه ب خو ه ڤ ه ئه‌القه‌دار کریه .و هاتی ه زانین ژى کو ڤێ راستیێ ب رێکخستن بونا جڤاک لسه‌ر بینگه‌هه‌کى یێکتى و کوله‌کتیڤ راستى قه‌یران و ئالوزیێن پر جدى ئانیه ،له‌ور ه هه‌ر روژ کو دچ ه بێتر سیوانا پارتیا چاره‌سه‌رى به‌رفره‌تر وهه‌بونا وێ بێتر د زیهنیه‌تا روناکبیرا کوردێن باشورێ کوردستانێ د ه ب ڤان پروژ ه و خه‌باتێن نیه‌ت پاکى و چاره‌سه‌رى ،وه‌ک پێویستى و زه‌روره‌ته‌ک تێت دیتن .له‌ور ه ره‌وشا زیهنیه‌تیا حاکم ژبێ هێزى و الوازیا خو ه لهه‌مبه‌ر تاکێ ئازاد و روناکبیرێ سه‌رده‌م وێ نه‌کار ه دسینگێ ئاڤابونا جڤاکه‌ک دیموکراسى و یێکگرتى و ب ئه‌خالق ده بب ه رێگر .ژبو کو دپێشه‌نگتیا جڤاکان د ه هه‌رتم شوره‌شه‌ک هشیاره ،شوره‌شا کو الپه‌رێن سبه‌یان دنڤیسین ه و راستیێن ڤه‌شارتى سه‌رپێ رادگره و خونا خو ه دک ه جه‌وهه‌را پێنوسان ،شوره‌شا روناکبیرى و گه‌نجێ کو بشور و حه‌ماسه‌تا خوه هه‌رتم ئامادیى گوهه‌رتنانه ،شوره‌شا کو جڤاک دماال خو ه یا خێزانى د ه لسه‌ر خه‌ت مه‌شا زیهنیه‌تا دیموکراسیه‌ته‌ک راست و ئه‌خالقه‌ک نه‌ته‌وى دده ئاڤاکرن و ل سبه‌یێن روهنى ل هه‌بونه‌ک ه الییقى گه‌لێ خو ه دنێره ،هه‌بونا کو بته‌نێ لسه‌ر بینگه‌هێ ڤێ روناکبیریه‌تا پێویستا سه‌رده‌م کو دپێشه‌روژێن پر نێز د ه جودایى وێ تو ئیلک ه و زاگونه‌ک یێ نه‌کار ه دجڤاکێ د ه ره‌واتیێ بد ه خوه. zerdesttakor@hotmail.com
34
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
بـــهــــه‌ڤـــڕا ژیــــــانــــــى کـــوردانـــه
به‌ختیار مام حه‌مید
(له گشت خاڵه‌کاندا جیاواز بین، خاڵێکى گرنگى هاوبه‌شمان هه‌یه، ئه‌ویش کوردبوونه!) مه‌خابن میلله‌تى ک���وردى ئێمه له‌کوردستانى مه‌زندا زۆرترین کات له‌نێوان شه‌ڕوگفتوگۆدا( ،ش �ه‌ڕ) ى هه‌ڵبژاردوه‌و سه‌رئه‌نجام بووه‌ته نه‌گبه‌تى و ماڵکاولیى و دوورخستنه‌وه‌ى کورد له‌مافى چ��اره‌ى خۆنووسین و بووه‌ته هۆى ترسناکترین که‌رت و په‌رتیى نێوان چینه‌کانى کورد ،بێگومان (گفتوگۆ) پێچه‌وانه‌که‌ى ئه‌گه‌ر زۆرتر هه‌ڵبژێردرابا ئهوه پێچه‌وانه‌ى ده‌رئه‌نجامى (شه‌ڕ)ه‌که ده‌رده‌چ��وو، که پێکهاتنى یه‌کێتى و یه‌کبوون و نزیکبوونه‌وه له‌سه‌ربه‌خۆیى کوردستانه، ئهوهى پتر جێگه‌ى نیگه‌رانییه گه‌لى ئێمه بۆ ده‌ستکه‌وته‌کانیش هه‌مان هه‌ڵوێستیان هه‌بووه ،هه‌میشه له‌ناو شۆڕشه‌کانى ک���ورددا (خیانه‌ت، خۆفۆرشى ،پولپه‌روه‌رى ،کورد فرۆشى، فێڵ و درۆ) سه‌رى هه‌ڵداوه و بووته هۆى ئیفلیجکردنى ئهو سه‌رهه‌ڵدانانه. دواى ملمالنێیه‌کى زۆر و ڕژانى خوێنى سه‌دان هه‌زار کچ و کوڕى ئه‌م واڵته، هه‌رێمێکى نیمچه ئازاد بۆ کوردان له‌باشورى کوردستان دروست بوو ،به گشت که‌موکورتییه‌کانیه‌وه ،دواجار ماڵێکى بێمنه‌تى کوردانه و پێویسته هه‌موومان وه‌ک چاومان بیپارێزین، النى که‌م وه‌ک ک��اوراى گه‌رمیانى وت��ى( :جیاوازیى نێوان حکومه‌تى هه‌رێم و حکومه‌تى به‌عس زۆرن ،به‌اڵم دیارترینیان زمانه‌که‌یه ،ئهو به عه‌ره‌بى ده‌ی��وت (هویتک؟!) ،تا ئێمه دوو سێ جار ده‌مانووت ها ها چى یه‌ژى؟ ئه‌وان ده‌که‌وتنه سه‌روگوێ و الکمان و کۆزه‌رکوتیان ده‌کرین ،به‌س ئه‌مه‌ى
خۆمان که وتى ناسنامه‌که‌ت؟ یان هه‌وێکه‌ت؟ ئیتر یه‌کسه‌ر حاڵیى ده‌بین و هیچ نه‌بێت ناکوترێین!), گه‌نده‌ڵى هه‌یه ،نادادی هه‌یه و هتد... به‌اڵم ئایا ئه‌مانه به ڕووخان و له‌ناوبردن چاره‌سه‌ر ده‌بێت ،یان به چاکسازیى؟! ئایا ده‌بێت ئێمه خۆمان هه‌ستین به ئه‌نجامدانى کارێک که له‌ڕاستیدا ئیشى داگیرکه‌ران و دوژمنانى کورده،یان پته‌و و باشترى که‌ین و دوژمنان کوێر بکه‌ین؟ ئایا ئێمه له‌چاکه‌وه بڕۆین به‌ره‌و خراپ یان له چاکه‌وه بۆ چاک؟ ئایا کامیان باشتره ئاشتکردنه‌وه‌ى هه‌موو نه‌وه‌کانى کورد و پێکهێنانى په‌یوه‌ندى له‌ته‌ک خوشک و براکانمان له پارچه‌کانى دیکه‌ى کوردستان، یان به شه‌ڕدانى نه‌وه‌کانى داهاتوو و دروستکردنى دیوارێکى ناحاڵیبوون له نێوانیاندا؟! ئایا ئێمه به هه‌موو ڕه‌نگ و ئایدۆلۆژیاکانه‌وه ده‌ست له‌ناو ده‌ست ئاریشه‌کانمان چاره بکه‌ین باشه ،یان هه‌ر الیه‌ک و ببینه مه‌قاش و دارده‌ستى الیه‌ک و ده‌ستى ناحه‌زانى کورد بێنینه ناو واڵته‌که‌مان؟!. قابیله نه‌وه‌کانى گ��ۆڕان و کۆمه‌ڵ و یه‌کگرتوو له‌هه‌ساره‌ى مه‌ریخه‌وه هاتوون و نه‌وه‌کانى یه‌کێتى و پارتى و حزبه‌کانى دیکه له‌سه‌ر مانگی بێ هه‌واوه هاتوون؟ یان نه‌خێر هه‌مووى ڕۆڵه‌ى ئه‌م خاکه‌ن و کێشه و سه‌رکه‌وتن بێجیاوازى بۆ هه‌مووانه .باشه هه‌موومان دیتمان له‌کاتى پرۆسه‌کانى ئه‌نفال و هه‌ڵه‌بجه و کۆکوژیى ده‌رسیم و خوێناوى کردنى سنه و سوتانى ئامودا و هه‌موو پرۆسه کورد کوژییه‌کاندا بێ جیاوازیى دین، مه‌زهه‌ب ،بیرو ئایدیا ،ڕه‌نگ و ڕه‌گه‌ز، ن��ه‌دارى و س�ه‌رم��ای�ه‌دارى ،ک��وردان کوژراون و قڕکران ته‌نیا له‌به‌ر ئهوهى کورد بوون! بێگومان دوژمنانى کورد ئه‌گه‌ر کار بۆ سڕینه‌وه‌ى کورد بکه‌ن جیاوازیى له‌نێوان (یه‌کێتى ،پارتى، گۆڕان ،پ چ د ک ،کۆمه‌ڵ ،یه‌کگرتوو، په‌که‌که ،دیموکرات ،کۆمه‌ڵه ،په‌یه‌ده) و هیچ الیه‌نێکى دیکه‌دا ناکه‌ن ،ئه‌وان کورد ده‌کوژن نه‌ک حزب و الیه‌ن و که‌سایه‌تى!.
وتار
ئه‌گه‌ر ده‌زانین که گفتوگۆ کۆتایى ب ه کێشه‌کان ده‌هێنێت ئه‌وا فره باشه، ئه‌گه‌ر نازانین با ئیتر بزانین تاکه ڕێگاى چاره‌سه‌رى کێشه و که‌موکوڕییه‌کان ته‌نیا گفتوگۆو دانوستانه .پێویسته هیچ الی�هن و پارتێک به‌رژه‌وه‌ندی خۆى وه‌پێش ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى گه‌ل و خه‌ڵک نه‌خات و ه��ه‌رده‌م ڕه‌چ��اوى ڕاستینه‌ى به‌رژه‌وه‌ندیى (گه‌ل) بکات، بێگومان ئه‌گه‌ر پێویست بێت و داواى زۆرینه‌ى گه‌ل بێت(به وشیاریى) زۆر حکومه‌ت هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ئاساییه ،ب �ه‌اڵم با سه‌یرێک بکه‌ین بزانین زه‌ره‌رمه‌ندى یه‌که‌م له‌م دۆخه‌دا هه‌ر میلله‌ته یان نا؟ بزانین ئهوهى کێشه‌ى دامه‌زراندن و خزمه‌تگوزارى و موچه و ئاسایشى بۆ دروست ده‌بێت هه‌ر گه‌له یان نا؟! بزانین زیانکه‌وتن له‌په‌یوه‌ندییه نێوده‌وڵه‌تییه‌کان و که‌مبوونه‌وه‌ى پشتگیری ده‌ره‌وه‌ى کوردستان و پاشکه‌وتنى ئابوریى واڵت زه‌ره‌ره‌ک���ه‌ى بۆ گه‌له یان نا؟ بێگومان هه‌موو نه‌گبه‌تى و نه‌هامه‌تى و ده‌ردیسه‌رییه‌کان هه‌ر بۆ گه‌ل و خه‌ڵکه ،ده‌ى وه‌رن با هه‌موو پێکه‌وه بیر له‌ڕاستییه‌کان بکه‌ینه‌وه و له‌برى ئهوهى حکومه‌تى کوردى که‌ڕه‌تى سفر بکه‌ین و خوازیارى له‌بنهێنانى بین ،با خوازیارى چاکسازیى ڕیشه‌ى بین له‌سیسته‌مى فه‌رمانڕه‌وایى هه‌رێم و هاوار بۆ نه‌مانى گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داڵه‌تى بکه‌ین ،با له‌بڕى ئهوهى نه‌وه‌کان بکه‌ینه دوژمنى یه‌ک و واڵتیان پێ وێران که‌ین ،دۆستایه‌تى و پێکه‌وه‌ژیانى کوردانه پێش بخه‌ین و دوژمنان کوێر بکه‌ین. دژمنان که دوژمنایه‌تى ئێمه‌ى کورد ده‌ک �هن له‌به‌ر ئهوه نییه که فاڵن فیسارین ،به‌ڵکو له‌به‌ر ئه‌وه‌یه که کوردین ،ده‌ى با به ته‌واوى مانا و به‌ڕاستى کورد بین و خاکه‌که‌مان ئ���اوه‌دان بکه‌ینه‌وه و واڵتێک که هه‌مووان تێیدا یه‌کسان بین بنیات بنێین( .ل �ه‌ب �ه‌ر ئ��ه‌وه ده‌ت��ک��وژم که ک��وردی��ت ن �ه‌ک له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ى دزیت!) ،ئه‌مه‌ش چه‌مکی دوژمنانی نه‌ته‌وه‌که‌مانه.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
35
ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم له خۆپیشاندانه‌کانی کورد ل ه سوریا خه‌وی لێ که‌وتووه “دوو پارتی ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ر نیشتمانپه‌روه‌ری ئێستا و ل ه ئانوساتی ڕووخانی ڕژێمیش هه‌ر وابوون .تا ئه‌مه‌ریکیه‌کان نه‌هاتن ل ه ته‌پلی سه‌ریان نه‌دان، ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم ب ه تایبه‌تی دیوی هه‌ولێر ،نه‌هاتنه بن بار .زۆر جوان ب ه بیرم ه ک ه چاوپێکه‌وتنیان له‌گه‌ڵ کاک مه‌سعود کرد و ب ه ناڕاسته‌وخۆ هه‌ندێ شتی وڕوژاند ک ه تا دڵنیایی ته‌واومان ل ه ئه‌مه‌ریکیه‌کان پێ نه‌بێت ک ه فعله‌ن ده‌یانه‌وێت سه‌دام بڕۆخێنن ئێمه نایه‌ین ه بن بار .دیار ه تا ئهو سه‌ین و به‌ینی پارتی په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی ب ه ڕژێمی سه‌دام حوسێن هه‌بوو هی یه‌کیه‌تیش ده‌یان گۆت ژێراو ژێریه. مام جه‌الل ب ه ڕوونتر لێدوانی ده‌دا ک ه با بچین ه بن بار بۆ پاڵدانی سه‌دام؛ به‌اڵم ئه‌ویش هه‌نده‌کی تێی ده‌هێشته‌وه .جا نازانم ل ه به‌ر کاری ژێراوژێران ه بوو یان نه‌یده‌ویست پارتی بریندار بکات ،چونک ه ل ه گه‌ڵ یه‌کتری وات ه یه‌کیه‌تی و پارتی تاز ه پێکهاتبوونه‌وه. باری یه‌کیه‌تیش ک ه ئهو کاردانه‌وه‌ی ئه‌مریکی که ده‌بێ سه‌دام نه‌هێڵین ،ڕێکاوڕێک بۆیان و ئهو کاتی جه‌ژن بوو ،چونک ه ل ه ڕووی دارایی ب ه ته‌واوه‌تی سفر بووبوون و له‌ڕووی ناوچه‌ی هێز که‌س به‌خیلی پێ نه‌ده‌بردن ،چونک ه په‌که‌ک ه له‌سه‌ر سنوره‌کان بۆیان هاتبون ه خواره‌وه .ئیسالمیه‌کانیش له‌الی خۆیانه‌وه زیاتر بۆیان له‌ناوچه‌کان هاتبون ه خواره‌وه ،پارتی و خوێندنه‌وه‌ی بۆ ئهو باره‌ی یه‌کیه‌تی و ده‌یه‌ویست پێیه‌و ه ته‌نازولێکی زۆریان پێ بکات ،یه‌کیه‌تی و ئهو کاتی هه‌ردوو وه‌ره‌قه‌ی ئێران و تورکیا بۆی کورتی هێنابوو و ده‌یه‌ویست ب ه هه‌ر جۆرێکه‌وه بووبێت ب ه وره‌قه‌ی پارتی بێت یان بۆقه‌مه‌له‌ییه‌کی تر ل ه گه‌ڵ سه‌دام بکات .گرنگ ئه‌وه‌ی ه بمینێت. ل ه ڕووی جه‌ماوه‌ریش هه‌مدیسان که‌س به‌خیلی پێ نه‌ده‌بردن ئه‌وه‌ی ئه‌وان له‌هێنان ه ناوه‌کانی تورکیا ب ه پارتیان ده‌گوت و له‌ڕێگه‌یه‌و ه ئهو هه‌موو خوێنه‌ی لیڕژا ک ه پشکی گه‌ور ه لهو خوینڕژتنه به‌ر یه‌کیه‌تی که‌وت ئهو جار ه و ب ه پێچه‌وانه‌ی ره‌وته‌کان یه‌کیه‌تیش السایی پارتی کرده‌و ه و به ڕه‌سمی پاش هێنانی سوپایان بۆ ناوچه‌کانی خۆیان و زۆرانبازییه‌کی دۆڕاوی��ان ب ه خۆیان و سوپای تورکی به‌رامبه‌ر ب ه په‌که‌ک ه کردو ب ه هۆیه‌و ه خرابتر ل ه باشتر ڕوی تێکردن هه‌رکه‌سی سه‌ربازگه‌ی
“
مەهدی کاوانی
مێژوویی خۆیان ،ده‌ڵێن و ده‌ڵێنه‌وه ،به‌اڵم له سه‌ر ئه‌رزی واقیع ته‌نیا بێده‌نگی ئه‌وان له‌سه‌ر دۆزی کوردی هه‌ر چوار پارچه ده‌بینین و له‌سه‌ر دۆزی نیشتمانی و گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک و شوێنه کوردیه‌کان بۆ باوه‌شی حکومه‌تی هه‌رێم خوا ده‌زانێ چ کارێکی ژێراوژێرانه‌یان له گه‌ڵ ئه‌م و ئهو هه‌یه مه‌گه‌ر ویکیلکس و ئیدی هه‌ستن ئهو په‌یوه‌ندیانه‌مان بۆ ئاشکرا بکه‌ن ئه‌گه‌ر نا ئاو ئاو ده‌ڕواو ناتوانی پێیان بڵێی واشتان کردووه تورکی ل ه ناوچه‌ی بیتوێنی بدیبای ه نه‌یده‌توانی بڵێ سه‌رانی ئهو حیزب ه زه‌ڕه‌یه‌ک له‌نیشتمان په‌روه‌ریان پێو ه ماوه .خۆ ئه‌مریکیه‌کان نه‌بوونای ه دوابه‌دوای ڕووخانی سه‌دام یه‌کیه‌تی نه‌یده‌توانی ،ب ه تورکه‌کان چۆلکات .که‌وا بێت ئه‌مریکیه‌کان لهو ئانوساتیدا یه‌کیه‌تی له‌گه‌ڵ پارتی پێکبیننه‌و ه و بیانهێننه‌وه بۆ ناو پڕۆسیسی ڕووخانی سه‌دام یا نسیب بۆ ده‌رچوونه .ئه‌مریکیه‌کان ئه‌وکاته‌ی نه‌یانده‌ویست کورد دژی یه‌کتر بن؛ چونک ه بۆ ڕووخانی سه‌دام ئیشی باشیان ب ه هێزی کورد هه‌بوو .ک ه لێدانی سه‌دامیش بوو ه ئه‌مری واقیع و به‌س ته‌ماشای ڕاگه‌یاندنی ئهو دوو پارته‌ت بکردبای ه ک ه هێرشیان ده‌کرد ه سه‌ر سه‌دام و سرودی نیشتمانیان ب ه سه‌ر دۆزی کورد و زۆرداره‌ت��ی سه‌دام ده‌گۆت ،ئه‌وی نه‌یناسیبان ده‌یانگۆت بڕوا ناکه‌م هێز هه‌بێ وه‌ک
ئهو دوو حیزب ه هه‌ند ه په‌رۆشی کورد بن .بڕوا بکه‌ن له‌سه‌رده‌می ڕاپه‌ڕینی به‌هاری ساڵی ()١٩٩١یش ب ه شێوه‌یه‌ک ل ه شێوه‌کان تا له‌ته‌پڵی سه‌ریان نه‌دان وه‌خۆ نه‌که‌وتنه‌وه ،به‌اڵم ئهو جاره‌یان جه‌ماوه‌ری ڕاپه‌ڕیوی کورد بوو قۆڵ و باڵی لێ هه‌رکردوو هه‌ر به‌زوویش هێزه‌کانی شاخ خۆیان گه‌یاند ه سه‌ر سنووره‌کان و خه‌ڵکیش بڕوای پی کردن و پێیان گۆتن له‌ئێو ه یه‌کگرتن ل ه ئێم ه ڕاپه‌ڕین .لێره‌ش قسه‌ی من نا هی سه‌رانی یه‌کیه‌تی و ک ه بۆ ئه‌م وئه‌ویان ده‌گێڕایه‌وه ،ده‌یانگۆت ب ه زۆر مه‌سعود بارزانیمان ئیقناع کرد ئه‌گه‌ر نا ده‌یگۆت ئه‌من بڕوا ناکه‌م ئهو ڕاپه‌ڕین ه سه‌ربگرێ و ل ه خۆشمان تێک ناده‌ین .ل ه کۆڕه‌ویه‌که‌ش هه‌م دیسان قسه‌کان هی یه‌کیه‌تیه‌کان ه ک ه گوای ه پارتی گۆتبێتی خه‌تای یه‌کیه‌تیه‌کان بوو ئهو به‌زمه‌یان نایه‌وه، به‌اڵم دواترو ک ه که‌ش و هه‌وای کۆڕه‌ویه‌ک ه ئاسایی بۆو ه و حکومه‌تی هه‌رێم و هه‌لبژاردن و ناوچه‌ی پاراستن دروست بوو و هه‌ر بابای ه ئهو دوو پارت ه و چیرۆک ه پاڵه‌وانیه‌کانی خۆیان لهو خۆپیشاندانانه ده‌گێڕایه‌وه .ب ه تایبه‌تی له‌سه‌ر داستانی کۆڕێ .هه‌ر الیه‌و خۆی ده‌کرد ه پاڵه‌وان و گه‌لیش ک ه داینه‌مۆی ڕاپه‌ڕینه‌که‌و داینه‌مۆی هێنانه‌وه‌ی ئه‌وان بوون ئهو دوو پارت ه خۆش .خۆزگ ه و هه‌زار خۆزگ ه قسه‌ی بن لێوانی سه‌رکرده‌کانی ئهو دوو پارت ه و هی تریش که ل ه ئێران پاڵیان که‌وتبوو و چوار عانه‌یان ل ه گیرفان نه‌بوو و چیان ده‌گۆت .کاته‌کان چه‌ند مانگ پیش ئهو که‌تنه‌ی ک ه سه‌دام له‌سه‌ر داگیرکردنی کوێت کردی .ئێم ه بۆ خۆمان ئهو کاتی ک ه هه‌لسه‌نگاندنی سیاسی و زانیاریه‌کانی بن لێوان و ناو ه ناوه‌ی خۆ ته‌سلیم کردنه‌وه‌ی پیشمه‌رگه‌کانی ئهو دیوی و هی هه‌موو هێز ه سیاسیه‌کان و بازاڕی سه‌رکرده‌کان که ده‌یانگۆت سه‌دام حوسێن ب ه درۆزنانه‌ش بێت به‌س پێمان نه‌ڵی وه‌رن ته‌سلیم ببنه‌و ه ئێم ه قبوڵمانه. به‌دبه‌ختی سه‌دام و ئهو سه‌رده‌می و ل ه خۆبایی بوونی بوو ک ه ناو ناو ه ک ه به‌ده‌رده‌که‌وت و لێدوانی ده‌دا ده‌یگۆت ل ه خۆ به‌ده‌ستدانه‌وه‌یان به‌والوه هیچی ترمان قبوڵ نییه‌و با ب ه ته‌مای ڕێککه‌وتن نه‌بن ل ه گه‌ڵمان .ئهو دوان ه وات ه سه‌رانی یه‌کیه‌تی و پارتی ئه‌وه‌ند ه تێنووی وتووێژ بوون ل ه گه‌ڵ سه‌دام، ڕاپه‌ڕینیش کرابوو و سه‌دامیش له‌کوردستان پاڵدرابوو که‌چی ب ه فیکه‌کی سه‌دام بزوان و خۆیان گه‌یاند ه به‌غداو ده‌ستیان کرد ب ه مرچ ه مرچی ماچان ل ه گه‌ڵ سه‌دام حوسێن .ل ه کاته‌کانی شه‌ڕی ناوخۆش بینیمان چ به‌زمێکیان ل ه گه‌ڵ داگیر که‌ران هه‌بوو. ڕه‌نگ ه هه‌بن بڵێن ئهو گێڕانه‌و ه سه‌ره‌د ه مێژویی ه چ
36
~|
لێشم موحه‌قه‌ق ه له‌ناو ئهو بێده‌نگیه و بێهه‌لوێسته‌ی ده‌سه‌اڵتی کوردی به‌رامبه‌ر به دۆزی خۆپیشاندانی سوریا که کورده‌کان تیایاندا پشکی گه‌وره‌یان به‌رکه‌وتووه و به دوایه‌وه به هه‌ر هۆکارێکه‌وه بووبێت ئهوه بزانن که ته‌مه‌نی ڕژێمی سوریا وه‌ک هی سه‌دامی لێهاتووه و ڕووخانی بووه‌ته واقیع ئه‌وا ( )١٨٠پله هه‌ڵده‌گه‌ڕێنه‌وه و وه‌ک سه‌رده‌مه‌کانی ڕاپه‌ڕێن و ڕووخانی سه‌دام دێنه پیشه‌وه و سروده نیشتمانیه‌کانیان به سه‌ردا کیل ده‌که‌نه‌وه وه‌ک ئهوه وابێ که پێشتر هیچ سه‌ین و به‌ینێکیان له گه‌ڵ ئهو ڕژێمه نه‌بێ
“
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
په‌یوه‌ندیه‌کی ب ه خۆپیشاندانه‌کانی سوریا و کوردی وێ هه‌یه. ئاگام لهو ه هه‌ی ه ک ه تا ئهو کاته‌ش په‌یوه‌ندیه‌کانی یه‌کیه‌تی و پارتی و زله‌کانیان ل ه گه‌ل حکومه‌تی سوریا و سه‌رۆکه‌که‌یان به‌شار ئه‌سه‌د مویان به به‌ینه‌و ه ناچێ و له‌هه‌موو کاتێ باشتر ه و خه‌ڵکیش ده‌که‌م ه شاهێد ب ه تایبه‌تی هی دوو پارتی ده‌سه‌اڵتدار ک ه له‌وه‌تی خۆپیشاندان له‌سوریا کراوه ڕاگه‌یاندنی دوو پارتی ده‌س�ه‌اڵت چوار قسه‌ی پرماند بێت ل ه مه‌ڕ پشتگیری کردن له‌خۆپیشاندان و دژایه‌تی کردنی ده‌سه‌اڵت ،ئاگاشتان ل ه ئۆباما و کامیرۆن و سه‌رکۆزی و ئه‌م و ئه‌وی تری سه‌رانی ده‌سه‌اڵتی ئه‌وروپی ده‌بێ هه‌بێ ک ه چۆنچۆنی باس لهو هه‌ڵسوکه‌ت ه وه‌حشیگه‌رانه‌ی ده‌سه‌اڵتی سوری ده‌که‌ن له‌دژی خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ری بێچه‌ک .ڕه‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوگان ئهو ه بۆ جاری چه‌ندمین ه دێت ه دوان له‌دژی ئهو ڕه‌شبگیری ه و قه‌تڵوعامه‌ی سه‌رانی سوری و ئێستاش بۆ پاڵپشتی ڕاپه‌ڕینی سوریا پێشوازی ل ه کۆنگره‌ی ئۆپۆزسیۆنی سووری ده‌کات له‌تورکیا .خۆشتان ده‌زانن نێوانی په‌یوه‌ندی دووپارتی ده‌سه‌اڵت و نێوانی په‌یوه‌ندی تورکیا و سوریا چه‌ند لێک دوور بوون ک ه که‌س به خه‌یاڵیدا نه‌ده‌هات تورکیا له‌سه‌ر ئهو ڕه‌شه‌کوژیه‌ی ده‌سه‌اڵتی سوریا ده‌ستبه‌رداری ڕێککه‌تنه ستراتیجیه‌که‌ی نێوانیان بێت .واڵتانی که‌نداو وێڕای په‌یوه‌ندی دۆستانه‌یان له‌گه‌ڵ سوریا ،کوێت سه‌فیری سوریای له‌واڵته‌که‌ی ده‌رکردو په‌یوه‌ندی سوریا و ئێران و واڵتانی تری که‌نداویش زۆر سارد بووه‌و هه‌ر هه‌موویان خه‌ریکی بڕیارێکی ب ه کۆمه‌ڵن له‌دژی سوریا .ڕێکخراو ه نێوده‌وله‌تیه‌کانیش خه‌ریک ه هه‌ر له‌ئێستاو ه وه‌ک قه‌زافی ئاسا بڕیاری ده‌ستگیر کردنی به‌شار ئه‌سه‌د و گه‌ور ه لێپرسراونی سوری وه‌ک تاوانباری کوشتنی خه‌ڵکی بێدفاع رووبه‌ڕووی دادگای جیهانیان ده‌که‌ن. لیشم موحه‌قه‌ق ه له‌ناو ئهو بێده‌نگی ه و بێهه‌لوێسته‌ی ده‌سه‌اڵتی کوردی به‌رامبه‌ر ب ه دۆزی خۆپیشاندانی سوریا ک ه کورده‌کان تیایاندا پشکی گه‌وره‌یان به‌رکه‌وتوو ه و ب ه دوای �هو ه ب ه هه‌ر هۆکارێکه‌وه بووبێت ئهو ه بزانن ک ه ته‌مه‌نی ڕژێمی سوریا وه‌ک هی سه‌دامی لێهاتوو ه و ڕووخانی بووه‌ت ه واقیع ئه‌وا ( )١٨٠پل ه هه‌ڵده‌گه‌ڕێنه‌و ه و وه‌ک سه‌رده‌مه‌کانی ڕاپه‌ڕێن و ڕووخانی سه‌دام دێن ه پیشه‌و ه و سروده نیشتمانیه‌کانیان ب ه سه‌ردا کیل ده‌که‌نه‌و ه وه‌ک ئهو ه وابێ ک ه پێشتر هیچ سه‌ین و به‌ینێکیان له گه‌ڵ ئهو ڕژێم ه نه‌بێ ،به‌اڵم ب ه قه‌ناعه‌تی خۆم ئهو جاره‌یان دوو پارتی ده‌سه‌اڵت کورت دێنن ،چونکه سه‌رده‌می ئێستا سه‌رده‌می فه‌یس بووک و تویته‌رو به‌یه‌که‌و ه به‌ستنه‌وه‌ی ڕاگه‌یاندن ه لۆکالیه‌کان ه به ڕاگه‌یاندنی جیهانی و له‌میانه‌یدا و بۆ ماوه‌ی ()٢٤ کاتژمێر جه‌ماوه‌ر له‌هه‌ر کوێیه‌کا بێت هه‌موو زانیاری و ڕاستیه‌کان له‌الی گه‌اڵل ه ده‌بیت و ب ه ئا ده‌ڵێ ئاو ب ه ناش ده‌ڵێ نا به‌ڵی گه‌نجی کورد ئهو کاتانه‌ی تێپه‌ڕاند ک ه به‌دوایه‌و ه ب ه ئاسانی چه‌واشه
وتار
بکرێ. ئه‌خر کێ ئهو بێده‌نگیه‌ی ده‌سه‌اڵتی کوردی پێ قبول ده‌کرێ ک ه تا ئێستا و ب ه دانپیانانی ڕێکخراوه دادوه‌ری ه نێوده‌وله‌تیه‌کان کوژراوه‌کانی خه‌ڵکی ڕاپه‌ڕیو زۆر ل ه س�ه‌روی هه‌زاره‌وه‌ی ه ب ه ده‌یان هه‌زاریش ڕاپێچی زیندانه‌کان کراون و تیایاندا پشکی گه‌ور ه لهو ڕه‌شه‌کوژی و ڕه‌شه‌بگیری ه به‌ر کورده‌کان که‌وتوو ه ب ه حوکمی ئه‌وه‌ی ک ه ناوچه‌ی ئه‌وان له‌ناوچه‌کانی تری سوریا زیاتر گه‌رمی خۆپیشاندانی پێوه‌یه .که‌ناڵی جه‌زیر ه و هه‌ندێ ل ه که‌ناڵه‌کانی تر ک ه ڕۆژان ه ب ه وێنه‌یی ڕووماری خۆپیشاندانه‌کانی کوردی سوریا ده‌که‌ن و ئهو ه به جیهان ده‌ڵێن کورد و عه‌ره‌ب و تێکرای نه‌ته‌وه‌کان به‌بێ جیاوازی ڕویان کردۆت ه سه‌ر شه‌قامه‌کان و ده‌ڵێن نا بۆ ده‌سه‌اڵت بڕۆن بۆ ده‌روه ،ده‌یان جار که‌ناڵی جه‌زیر ه هاوار هاواره‌کانی خه‌ڵکی خۆپیشانده‌ری کوردی سوری ک ه ب ه زمانی کوردی ده‌ڵێن ئازادی بۆ خه‌ڵکی عه‌ره‌ب شیده‌که‌نه‌و ه و حکومه‌تی هه‌رێمیش خه‌وتوو ه وه‌ک ئهو ه وایه ئاگر ه سوور ه با لێمان دوور بێ هه‌رچی ڕوو ده‌دا با ڕووبدات .ده‌سه‌اڵتی سوریا که‌س نه‌ماو ه ل ه واڵتانی ده‌وروبه‌رو جیهانی و تاوانباریان نه‌کا به‌وه‌ی که ده‌ستێوه‌ردان له‌کاروباری سوریا ده‌که‌ن که‌چی دوو قسه‌ی ئهو ده‌ستتێوه‌ردانه‌ی ئاڕاسته‌ی دوو پارتی ده‌سه‌اڵت نه‌کردوو ه و به‌رامبه‌ر ب ه په‌که‌که و وڕوژاندنی کورده‌کانی سوریا بۆ زیاتر پڕژان ه سه‌ر شه‌قامه‌کان له‌دژی ده‌سه‌اڵتی سوری و پالپشتی کردنی خۆپیشاندانه‌کان و قسه‌کردن له‌سه‌ر یه‌کڕێزی کوردان ،چ ماو ه نه‌یکه‌ن و ده‌سه‌اڵتی سوریش ب ه دژ ه تیڕۆر ناوزه‌ندیان ده‌کات .ده‌بوایه ده‌سه‌اڵت و له‌ڕۆژگارێکی وه‌ک ئه‌مڕۆمان هه‌وڵی ئه‌وه‌ی دابای ه ب ه ملیۆن خه‌ڵکی کوردی باشوری بۆ پالپشتیکردنی خۆپیشاندانه‌کانی سوریا و کوردی وێ بپڕژاندبای ه سه‌ر شه‌قام. لهو بڕوایه‌دام ئه‌گه‌ر جه‌ماوه‌ر دوور له‌خواستی ئه‌وان بپڕژابان ه سه‌ر شه‌قام ئه‌وا وه‌ک به‌رده‌رکی سه‌را ڕووبه‌ڕویان ده‌بوونه‌وه .دوو پارتی ده‌سه‌اڵت له‌سه‌ر نیشتمانپه‌روه‌ری ئێستا و مێژوویی خۆیان، ده‌ڵێن و ده‌ڵێنه‌وه ،به‌اڵم ل ه سه‌ر ئه‌رزی واقیع ته‌نیا بێده‌نگی ئه‌وان له‌سه‌ر دۆزی کوردی هه‌ر چوار پارچ ه ده‌بینین و له‌سه‌ر دۆزی نیشتمانی و گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک و شوێن ه کوردیه‌کان بۆ باوه‌شی حکومه‌تی هه‌رێم خوا ده‌زانێ چ کارێکی ژێراوژێرانه‌یان ل ه گه‌ڵ ئه‌م و ئهو هه‌ی ه مه‌گه‌ر ویکیلکس و ئیدی هه‌ستن ئهو په‌یوه‌ندیانه‌مان بۆ ئاشکرا بکه‌ن ئه‌گه‌ر نا ئاو ئاو ده‌ڕواو ناتوانی پێیان بڵێی واشتان کردووه .کورد ده‌ڵی ئه‌گه‌ر دار کرمی له‌خۆی نه‌بێ ته‌مه‌نی ()١٠٠ساڵه .کوردیش با چیتر به‌یتوبالۆری دوژمنانی کورد وه‌ک چیڕۆکه کۆن و تازه‌کان ئاسا نه‌گێڕێته‌و ه با ڕێزه‌کانی خۆی یه‌کخا و با بزانێ خه‌ڵکی نیشتمان په‌روه‌ری ره‌سه‌ن و فه‌بریکا لێکجیا کاته‌وه .ئه‌گه‌ر نا سه‌د ساڵی تیش خوێن بڕێژن هیچ نادرونه‌وه.
“
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
37
ژن له‌کۆمه‌ڵگای کوردستاندا
خێزان هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی به‌نه‌ته‌وایه‌تی و نه‌ته‌وه‌یی بوونه‌و ه نییه
میزۆپۆتامیا ،ئهو شوێنه‌یه که ده‌که‌وێت ه لێواره‌کانی چیای زاگ��رۆس و له‌ته‌واوی په‌رتووکه پیرۆزه‌کان به‌واڵتی به‌هه‌شت باسی لێوه‌ده‌کرێت و ئهو جێگایه‌یه که نوح له‌دوای تۆفان و گه‌رده‌لوله‌که سه‌رله‌نوێ لێی گیرسایه‌وه و تێیدا ژیا .هه‌روه‌ها گه‌الن و خه‌ڵکانی سه‌ر ئه‌م خاکه به ئومێدی ئازادیه‌وه ژیاون .ئه‌م ئومێد و گرێدان به ئازادییه‌ش له‌هی هیچ واڵتێکیتر ناچێت؛ به‌ڵکو له‌هیچ یه‌کێک لهو نووسینانه‌ش ناچێ که له‌په‌رتووکه‌کاندا نووسراون ،یان تا ئێستاش وه‌کو په‌رتووک نه‌نوسراون .لێره‌دا شه‌ڕێکی ئازادی له‌ئارادایه. پێده‌چێ ئه‌مه‌ش بۆ ئ �ه‌وه بگه‌ڕێته‌وه که په‌رتووکه‌که‌ی به ته‌واوی نه‌نوسراوه و رزگاری به ته‌واوی به‌دی نه‌هێنراوه .شتێکی وا سانایی نییه ،به‌ڵکو زۆر ئاسته‌مه ،ئهو مرۆڤه‌ی که له‌نێو النکه‌ی مرۆڤایه‌تیدا بوو ،ره‌وشێکی ده‌ره‌وه‌ی ژی��ان په‌سند بکات که زۆر خراپتر بێت له‌گۆڕستان .ئایا بۆ جاری یه‌که‌م مرۆڤایه‌تی لێره‌دا گوزارشتی لێنه‌کرا و یه‌که‌مین یاساش لێره دانه‌نرا؟ ئایا لێره‌دا له‌ژێر ناوی مرۆڤ گوزارشت له‌ئومێد نه‌کرا؟ ئه‌ی هه‌ر ئه‌م خاکه نه‌بوو که له‌هه‌ر شوێن و جێگایه‌کیه‌وه ئاسه‌واری لێبه‌دی ده‌کرا؟ یه‌که‌مین ئاژه‌ڵ لێره‌دا ماڵی کران .بۆ یه‌که‌مین جار دانه‌وێڵه لێره‌دا چاندرا و عه‌مباره‌کانی لێ پڕکرا. یه‌که‌مین گوند و شاره‌کانیش هه‌ر لێره ئ��اواک��ران .یه‌که‌مین جار لێره‌دا ده‌وڵ�ه‌ت سه‌ری هه‌ڵدا ،هه‌ڵبه‌ست و مۆسیقاش لێره‌دا داهێنران .یه‌که‌مین هه‌ست و سۆزی ته‌واوی مرۆڤایه‌تی ئالێره‌دا له‌دایک بوو .ئه‌گه‌رچی له‌هه‌ندێ شوێندا راستینه‌ی چینایه‌تی ده‌رکه‌وتن ،به‌اڵم یه‌که‌مین ئیمپراتۆرییه‌تی کۆیالیه‌تی لێره‌دا بوو .یاسایه‌کی خێڵه‌کی ده‌رکه‌وت و تا ئێستاکه‌ش به شێوه‌یه‌کی به‌هێز به‌رده‌وامه .لێره‌دا شتێکیتریش روویدا. هه‌روه‌کو بڵێی ته‌واوی ئه‌مانه روویان نه‌داوه
“
ژن و ژیان له‌زمانی ئێمه‌دا به‌هه‌مان وشه ناوزه‌د و گوزارشتی لێ ده‌کرێن .راستینه‌ی نه‌ته‌وایه‌تیمان به‌یه‌که‌وه له‌گ هڵ راستینه‌ی ژن و ژیان هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێ و شیده‌کرێته‌وه؛ به‌اڵم هه‌روه‌کو ده‌بینین،
ئه‌گه‌ر له‌رۆژگاری ئه‌مڕۆماندا دوو‌وشه‌ی زۆر له‌یه‌کتر دابڕاو هه‌بێ هه‌ر ئه‌مانه‌ن، به‌داخه‌و ه له‌ئه‌نجامی ده‌ستدرێژی و داگیرکاری سه‌دان ساڵه کۆمه‌ڵگا که‌وتۆته نێو ره‌وشێکی داڕووخاوی و ژنی راکێشاوه‌ته نێو ره‌وشێک که ژیان له‌بیر بکات و ژیانیشی گۆڕیوه و کردوویه‌تی به‌دۆزه‌خ
“
عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن
و بووه گۆڕه‌پانی داتاشراوی و سو‌وان .ئێستا مرۆڤایه‌تی بێناسنامه‌یه و ئومێدیش نه‌ماوه. چ��ۆن ئ �ه‌م ناکۆکییه م��ه‌زن ده‌ب��ێ؟ هه‌م سه‌رچاوه‌ی ته‌واویف پره‌نسیپه‌کانه و هه‌م ئێستاکه هیچ شوێن په‌نجه و شوێنه‌وارێکی نه‌ماوه .پێویسته ئه‌م ناکۆکییه مه‌زنه چاره‌سه‌ر بکرێت. داستانی مه‌زنی گلگامێش لێره‌دا بووه ،واته یه‌که‌مین شوێنه که هه‌ڤاڵێتی تێدا پێکهاتووه، ئێستاکه‌ش بۆته شوێنێک که خیانه‌تی تێدا به‌ڕێوه ده‌چ��ێ .پێویسته ئه‌م راستینه‌یه شیبکرێته‌وه و چاره‌سه‌ر بکرێت .هه‌ر بۆیه ( )PKKرووداوێکی مه‌زنی چاره‌سه‌رییه .ئهو مێژووه جوان و مه‌زنه چۆن تێکشکا؟ ئه‌گه‌ر بکرێ ،مێژووی سه‌رله‌نوێ ژیانه‌وه چۆن ده‌بێ؟ به‌ڵێ جۆش و خرۆش لێره‌دا سه‌رچاوه ده‌گرێ. گه‌نجینه‌که‌مان لهو شوێنانه ده‌دۆزینه‌وه که لێی وون بووه .لهو شوێنه له‌مرۆڤایه‌تی ده‌کۆڵرێته‌وه که تێیدا له‌دایک بووه و ره‌گ و ریشه‌که‌ی لێیه‌و هه‌ر له‌وێشدا ده‌دۆزرێته‌وه، له‌ئه‌مریکا و روسیا و سیبیریا نادۆزرێته‌وه، چونکه مه‌ڵبه‌نده‌که‌ی ئێره‌یه. به‌ڵێ ( )25ساڵه( )PKKب��ه‌دوای مرۆڤدا ده‌گ �ه‌ڕێ ،ئهو مرۆڤه‌ش مرۆڤی سه‌ره‌تایه؛ به‌ڵکو راستریشه ئه‌گه‌ر بڵێین مرۆڤی هه‌ره دواییشه ،ده‌بێ به‌م شێوه‌یه بێ ،ئه‌گه‌ر ساڵو له‌ژیان بکات و وه‌کو نه‌ورۆز هه‌موو شتێکی له‌ڕێگای ژیانه‌وه ،هێزی بێته‌وه به‌ر ،پێویست ده‌کات زمان و شێوازی ئهو به‌ده‌ست بێنین. هه‌ربۆیه ژیان وا سانایی نییه .باش ده‌زانین و تێده‌گه‌ین که میزۆپۆتامیا واڵتی باب و باپیرانی عه‌شتاره .ماڵیکردنی ئاژه‌ڵ له‌الیه‌ن کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی و ئه‌نجامدان و چاندنی دانه‌وێله یه‌که‌مجار له‌م ناوچه‌یه به‌ده‌ست ژنان ئه‌نجامدراوه ،هه‌ربۆیه ده‌کرێته خوداوه‌ند و ده‌گاته گوزراشتی خوداوه‌ندی ژن .ته‌واوی زانست و لێکۆڵینه‌وه‌کانی ئه‌رکۆلۆژی ئه‌م ڕاستیه‌یان سه‌لماندووه و پشت راستیان کردووه ،به‌اڵم به‌داخه‌وه له‌رۆژگاری ئه‌مڕۆماندا ئه‌وانه‌ی ل��ه‌دوای عه‌شتاره‌وه به‌جێ ماون دواکه‌وتووترین و بێچاره‌ترین ژنانی جیهانن و خێزان و کۆمه‌ڵ له‌سه‌ر ئه‌م ژنانه پێکهاتووه. ئه‌گه‌ر له‌هه‌ر شوێنێک ئ��ازادی ئاستێکی هه‌بێت ،ئه‌وا لێره‌دا ئه‌مه‌ش له‌ئارادا نییه. هه‌ربۆیه ئهو شوێنه‌ی خوداوه‌ندی ژنی لێ له‌دایک بوو ،خاپوور کراوه و بۆته که‌الوه.
~|
38
“
په‌یوه‌ندی نه‌ته‌وایه‌تی به‌شێوه‌یه‌کی زۆر خراپه‌کارانه له‌الیه‌نی په‌یوه‌ندی داگیرکه‌رانه‌وه به‌کار ده‌هێنرێ، هه‌ربۆیه ره‌وش به‌م شێوه‌یه‌یه .ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کی قووڵتر داکه‌وینه ژێر ،ده‌بینین که په‌یوه‌ندییه‌کانی خێزان به‌شێوه‌یه‌کی زۆر ره‌ها ،شێوازێکی سه‌ره‌تایی و سروشتییه که له‌پاشماوه‌ی قۆناخه سه‌ره‌تاییه‌کانی کۆمه‌ڵگادا ماوه‌ته‌وه، واته په‌یوه‌ندی ژن ــ پیاو له‌سه‌ر بنه‌مای تێرکردنی ئاره‌زووه سێکسییه‌کانه، ئه‌مه‌ش به‌شێوه‌یه‌کی زۆر ئاشکرا په‌یڕه‌و ده‌کرێ
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ئیتر وای لێهاتووه شوێنه‌وار و جێ په‌نجه‌ی ژی��ان نه‌مێنێ .ئێمه ده‌خوازین له‌رێگای شۆڕشی میزۆپۆتامیا سه‌رله‌نوێ گیانی به‌به‌ردا بێنینه‌وه. ئ�هو شوێنانه‌ی که به‌شێوه‌یه‌کی گشتی به‌النکه‌ی مرۆڤایه‌تی ناوزه‌د ده‌کرێ ،ئێستا بۆته گۆڕستانی مرۆڤایه‌تی .ئ �ه‌وه‌ی ئێمه ئه‌نجامی ده‌ده‌ین لێکترازاندنی ئه‌م گۆڕه و ده‌رخستنی گیان له‌به‌رێکه .تایبه‌تمه‌ندییه‌کی جواڵنه‌وه‌که‌شمان ئه‌وه‌یه که چیمه‌نتۆی ئه‌ستووری گۆڕه‌که ده‌ته‌قێنێ و به‌رخۆدان و ژیانه‌وه‌یه‌ک له‌نێو ئه‌م گۆڕه دێنێته کایه‌وه. ده‌توانین ( )PKKوه‌ک گوزارشتێکی سه‌رله‌نوێ ژیانه‌وه‌ی ته‌واوی مرۆڤایه‌تی له میزۆپۆتامیادا هه‌ڵسه‌نگێنین .هه‌ربۆیه به‌ر له‌هه‌رکه‌س عه‌شتاره‌کان ،زه‌نۆبیاکان و هه‌تا کیلۆپاتراکان و سه‌میر ئه‌مینه‌کان له‌نێو ئه‌م گۆڕه‌دان .ژنانی به‌هێز له‌مێژووی مرۆڤایه‌تیدا ه �هن .مریه‌مه‌کان و فاتمه و زه‌ینه‌ب و عائیشه‌کان هه‌ن .له‌مێژووی خۆشماندا ژنانی له‌مجۆره هه‌ن. ئێمه له‌نێو هه‌وڵدانێکداین گۆڕه‌کانی ئه‌م ژنانه هه‌ڵده‌ده‌ینه‌وه و ده‌ڵێم ئایا جارێکی تر سه‌رله‌نوێ ژیانیان دێته‌وه به‌ر یاخود نا؟ ئومێد نابڕێت و کۆتایی پێنایه‌ت!! خاک و زه‌وی و زاری میزۆپۆتامیا به‌پیت و به‌ره‌که‌ته .به‌گوێره‌ی ئه‌مه‌ش تاکو ئێستا خاک و ئاو و خۆر به‌شێوازێک ئاوێته‌ی یه‌کتر بوون، که زۆرترین به‌رهه‌م به‌ده‌ست دێنێ ،ئه‌مه‌ش مه‌زنترین راستینه ده‌خوڵقێنێ .به‌روبوومه‌کان به‌تامترین و سه‌رنج راکێشترین به‌روبوومن. مرۆڤه‌کانی ده‌توانن ببنه خاوه‌نی خۆشترین و جوانترین ژیان .مادده (که‌ره‌سته)کانی که‌مێک هه‌ل و تواناکاری ئه‌مه ده‌ڕه‌خسێنێ و رێی پێده‌دات .ئه‌مڕۆکه‌ش ساخته‌کاره‌کان به‌ناوی خوداوه‌نده‌کان و له‌جیاتی ئه‌وان هاونه‌ته‌وه و خ��اوه‌ن بیروباوه‌ڕه‌کانیش هه‌موویان له‌ئارادان‌و ژنانیش به‌رده‌وام بوونه‌ته به‌اڵی ژیان. ه �ه‌روه‌ک��و چ��ۆن شوێنه‌وار و پاشماوه‌ی خوداوه‌ندی ژن نه‌ماوه و ئیتر خوداوه‌نده پیاوه‌کانیش دووچاری له‌بیرچوون هاتوون. هه‌وڵده‌ده‌ین ت �ه‌واوی ئه‌مانه شیبکه‌ینه‌وه و چ��اره‌س��ه‌ری بکه‌ین .ه��ه‌روه‌ک��و چۆن له‌گلگامێشدا ده‌ستی پێکردووه ،پێویست ده‌کات لێکۆڵینه‌وه‌کانی ژیان و گه‌ڕان به‌دوای نه‌مری ،به‌شێوه‌یه‌کی دروست و راستگۆیی بێت ،به‌جۆرێک له‌گه‌ڵ راستینه‌ی ئه‌وان شیاو و گونجاو بێ و له‌گه‌ڵ بنچینه‌ی مێژوویی ئه‌م شوێنه‌ی که النکه‌ی مرۆڤایه‌تییه و پێویسته جوانترین ژیان بێ .هه‌رئه‌مه‌ش شایان و شیاوی ئازادی مرۆڤایه‌تییه " .کاتێ ده‌ڵێین ( )25ساڵه ته‌واوی نه‌ورۆزه‌کان بۆ
ديدار ژنان
( )PKKسااڵنی لێگه‌ڕین و به‌یه‌ک گه‌یشتنه" مه‌به‌ستمان ئه‌م راستینه‌یه‌یه. ژن و ژیان له‌زمانی ئێمه‌دا به‌هه‌مان وشه ناوزه‌د و گوزارشتی لێ ده‌کرێن .راستینه‌ی نه‌ته‌وایه‌تیمان به‌یه‌که‌وه له‌گه‌ڵ راستینه‌ی ژن و ژیان هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێ و شیده‌کرێته‌وه؛ به‌اڵم هه‌روه‌کو ده‌بینین ،ئه‌گه‌ر له‌رۆژگاری ئه‌مڕۆماندا دوو وشه‌ی زۆر له‌یه‌کتر دابڕاو هه‌بێ هه‌ر ئه‌مانه‌ن ،به‌داخه‌وه له‌ئه‌نجامی ده‌ستدرێژی و داگیرکاری س��ه‌دان ساڵه کۆمه‌ڵگا که‌وتۆته نێو ره‌وشێکی داڕووخاوی و ژنی راکێشاوه‌ته نێو ره‌وشێک که ژیان له‌بیر بکات و ژیانیشی گۆڕیوه و کردوویه‌تی به‌دۆزه‌خ .ئهو که‌سایه‌تییه شکۆمه‌نده‌ی ژن که له‌سه‌ره‌تای مێژوودا هه‌یبوو و کۆمه‌ڵگا و به‌رهه‌مهێنان و ماڵداریکردنی ئاژه‌ڵی کردبووه هونه‌رێک و ئهو که‌لتو‌وره‌ی که ژنی وه‌ک یه‌که‌مین و سه‌ره‌تاترین خوداوه‌ند ده‌رخسته مه‌یدان ،له‌رۆژگاری ئه‌مڕۆماندا به‌ته‌واوه‌تی گۆڕاوه و بۆته ده‌رده‌سه‌ری ،پێش هه‌رشتێک پێویسته ئه‌مه بزانرێت .ئه‌گه‌ر ژیان ببێ و په‌یڕه‌وی لێبکرێ ،ئه‌وا له‌گه‌ڵ ژندا ده‌بێ و ته‌نیا له‌ئه‌نجامی چه‌که‌ره‌کردن و سه‌رهه‌ڵدانی جواڵنه‌وه‌ی ئازادی ژنان به‌دی دێت .ئه‌مه‌ی که ده‌یڵێم وه‌ک رسته‌یه‌کی ئاسایی به‌کاری ناهێنم .له‌ره‌وشێکی پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه ژیان نابێ و ناشێ ،له‌ره‌وشێکی پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه نابین به‌مرۆڤ. بێگومان له‌ڕاستینه‌ی کوردستاندا خێزانی وا ده‌بینین که له‌ئاستی تیره‌دایه و خێاڵیه‌تی به‌شێوه‌یه‌کی ب��ه‌رف��راوان ب���اوه ،ئاستی نه‌ته‌وه‌ییش زۆر پاشکه‌وتووه .ئه‌مه‌ش ئهوه به‌دیار ده‌خات که په‌یوه‌ندییه‌کان زۆر دواک �ه‌وت��وون .ئه‌گه‌ر ئهو په‌یوه‌ندییانه‌ی له‌ئارادان له‌چوارچێوه‌ی سنووری خێزاندا بمێنێته‌وه و ل�ه‌ده‌وروب�ه‌ری په‌یوه‌ندی ژن ــ پیاو پێش بکه‌وێت ئه‌وا مه‌ترسییه‌کی زۆری ده‌بێت .ئهو په‌یوه‌ندییه پاشڤه‌ڕۆییه‌ی ل�ه‌ئ��ارادای�ه ،په‌یوه‌ندی خێزان به‌مجۆره له‌سه‌ر پێیان راده‌گ��رێ .راکێشان به‌ره‌و ئاستی په‌یوه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی و په‌یڕه‌وکردنی سیاسه‌ت له‌م پێناوه‌دا و ئاواکردنی سوپای سه‌ربازی و شه‌ڕکردن ،له‌الیه‌نی خێزانه‌وه نابینرێ .له‌جیاتی ئهوه په‌یوه‌ندی سنووردار و ته‌نگ له‌ئارادایه و په‌یڕه‌وی لێده‌کرێت. هه‌تا بگره ئه‌مه‌ش له‌جێگای خۆیدا نابینرێ و ده‌ڵێت " :هه‌مووشت بۆ خێزان " .هه‌ربۆیه ئ�هو موحافه‌زه‌کاری و پاشکه‌وتنه‌ی که له‌ئاستی سه‌رده‌مدا ههیهو له‌مانه‌ش گرنگتر راستینه‌ی خێزانمان ،شێوازێکی بێ هێزی په‌یوه‌ندییه‌کانه .په‌یوه‌ندی نه‌ته‌وایه‌تی به‌شێوه‌یه‌کی زۆر خراپه‌کارانه له‌الیه‌نی په‌یوه‌ندی داگیرکه‌رانه‌وه به‌کار ده‌هێنرێ،
“
ديدار ژنان
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
هه‌ربۆیه ره‌وش ب �ه‌م شێوه‌یه‌یه .ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کی قووڵتر داکه‌وینه ژێر ،ده‌بینین که په‌یوه‌ندییه‌کانی خێزان به‌شێوه‌یه‌کی زۆر ره‌ها ،شێوازێکی سه‌ره‌تایی و سروشتییه که له‌پاشماوه‌ی قۆناخه سه‌ره‌تاییه‌کانی کۆمه‌ڵگادا ماوه‌ته‌وه ،واته په‌یوه‌ندی ژن ــ پیاو له‌سه‌ر بنه‌مای تێرکردنی ئاره‌زووه سێکسییه‌کانه، ئه‌مه‌ش به‌شێوه‌یه‌کی زۆر ئاشکرا په‌یڕه‌و ده‌ک���رێ .به‌مجۆره‌ش راستینه‌ی ئێمه له‌وه‌دایه که له‌نێو ئه‌م قۆناخه‌دا نه‌ژیاوین که کۆمه‌ڵگاکان پێشکه‌وتنێکی مه‌زنیان به‌ده‌ست هێناوه ،به‌تایبه‌تیش له‌الیه‌نی سیاسی و س�ه‌رب��ازی ،قۆناخه‌کانی پێشکه‌وتنمان به‌خۆمانه‌وه نه‌بینیوه و به‌ته‌واوی له‌الیه‌نی دوژمنانه‌وه ئابڵۆقه‌دراوین‌و هه‌ستمان به‌وه کرد که‌وتووینه ره‌وشێکی نه‌زۆکی و سنوورداره‌وه. به‌ڵێ له‌راستیدا په‌یوه‌ندییه پاشکه‌وتووه‌کانی خێزان ،به‌واتایه‌کی تر ئهو په‌یوه‌ندییه‌ی که له‌سه‌ر بنه‌مای برسێتی ره‌ها و تێرکردنی ئ��اره‌زووه سێکسییه‌کانه ،راستینه‌ی ئێمه پێکده‌هێنێ .بێگومان ئه‌مه‌ش راستینه‌یه‌که که به‌شێوه‌یه‌کی زۆرخ��راپ شێوێنراوه و چه‌واشه کراوه .نه‌ته‌وه‌یی بوون له‌ڕاستینه‌ی نه‌ته‌وه‌یی داگیرکه‌ران نه‌شونمای کردووه. راستینه‌ی نه‌ته‌وه‌یی به‌مجۆره‌یه ،هه‌تا کاتێک پێکهاته‌ی خێاڵیه‌تی په‌رته‌وازه‌ش ده‌بێ، کوردایه‌تی الوازتر و که‌متر ده‌بێ .له‌هه‌ندێ شوێندا مانه‌وه وه‌ک خێڵێکی به‌هێز به‌واتای ئه‌وه‌دێت که وه‌کو کوردێک ماوه‌ته‌وه ،واتا تاڕاده‌یه‌ک کوردێتی له‌نێو خێڵه‌کاندا ماوه‌ته‌وه و به‌رده‌وامیشه .بێگومان له‌ده‌رئه‌نجامی ئهو په‌یوه‌ندییه به‌کرێگیراوییه‌ی که سه‌رۆک خێڵ له‌گه‌ڵ داگیرکه‌ران په‌ره‌ی پێده‌دات، به‌مجۆره‌ش خێڵه‌که‌ی ده‌خاته ژێر خزمه‌تی دوژم��ن �ه‌وه .له‌جیاتی به‌نه‌ته‌وه‌یی بوون، به‌شێوه‌یه‌کی رۆژانه خێڵ په‌رته‌وازه ده‌بێت و باڵوه‌ی پێده‌کرێت و له‌دواییشدا ته‌نیا خێزان ده‌مێنێته‌وه .خێزانیش هیچ په‌یوه‌ندییه‌کی به‌نه‌ته‌وایه‌تی و نه‌ته‌وه‌یی بوونه‌وه نییه .لێره‌شدا له‌ئاستێکی مه‌زن و مه‌ترسیدار هه‌ڵسوکه‌وتی به مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وایه‌تی ده‌کرێ و ده‌سوێ و په‌یوه‌ندی هه‌رزان و ئاره‌زومه‌ندێتی (غه‌ریزه) کۆمه‌ڵگا پێشده‌که‌وێت و راستینه‌ی ژیانێکی وا دێته ئاراوه که پاشماوه‌ی کۆمه‌ڵگای کۆمۆنه‌ی سه‌ره‌تاییه و له‌سه‌ر بنه‌مای تێرکردنی ئاره‌زووه‌کانه ،ئه‌مه‌ش ئهو راستینه‌یه‌یه که له‌کوردستاندا له‌ئارادایه و په‌یڕه‌و ده‌کرێت. ئه‌گه‌ر " مه‌م و زین " بخوێنین ،له‌وێدا وه‌سفێکی زۆر باشی سروشت ده‌بینین .ئه‌حمه‌دی خانی به‌شێوه‌یه‌کی زۆر سه‌رسوڕهێنه‌ر سروشتی هه‌رێمی " بۆتان " وه‌سف ده‌کات و دواییش هه‌وڵده‌دات جوانییه‌که‌ی بگرێته ده‌ست و هێزه‌که‌ی شیبکاته‌وه و هه‌ڵیسه‌نگێنێ ،وه‌ک
شیمانه‌یه‌کی مه‌زن هه‌وڵ ده‌دات نه‌ته‌وه‌یی بوون به‌ده‌ست بێنێ و پێیبگات ،له‌وێشدا سکااڵ له‌بااڵده‌ستی عه‌ره‌ب و عه‌جه‌م و تورکان ده‌کات و الوازی و بێهێزی کوردان جێی باسه ،توانیم ئهو ده‌رئه‌نجامه‌ی لێده‌ربخه‌م که ئه‌شقی " مه‌م و زین" گوزارشت له‌وه ده‌کات ،گرێبه‌ندێکی ئاغایه‌تی له‌به‌رده‌م قۆناخی دیموکراسیبوونی نه‌ته‌وه‌یی هه‌یه .ئه‌گه‌ر بێتو لێکۆڵینه‌وه و لێتۆژینه‌وه سه‌باره‌ت به‌م شێوازانه بکرێت ده‌بینرێ که ده‌خوازێ به‌دیهێنانی پێشکه‌وتنی نه‌ته‌وه‌یی و تا راده‌یه‌کیش دیموکراسی به‌دی بهێنرێ .هه‌روه‌ها له‌به‌رئه‌وه‌ی کاریگه‌رییه‌کی زۆری له‌نێو دابونه‌ریته‌کانی ئێمه‌دا هه‌یه، هه‌روه‌کو له‌مێژووی زۆربه‌ی نه‌ته‌وه و گه‌الن به‌مجۆره‌یه .بۆیه له‌رێگای چیرۆکێکی ئه‌شق و دڵداری مه‌به‌سته‌کانی خۆی دێنێته زمان و خه‌ڵک ناچاری بیستنی ده‌کات .پێویست ده‌کات که کچه ئاغایه‌ک و کوڕه ئاغایه‌ک زۆر به ئاسانی له‌گه‌ڵ یه‌کدا په‌یوه‌ندی ببه‌ستن، چونکه له‌رێی ئه‌م په‌یوه‌ندی‌و یه‌کتر خواستنه، یه‌کتری به‌هێز ده‌ک �هن و هێز ده‌به‌خشنه یه‌کتری ،چه‌رخی ناوین پڕه له‌نموونه‌ی به‌مجۆره .بێگومان چینی ده‌ره‌به‌گایه‌تیش تاڕاده‌یه‌ک له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه پێکهاتووه ،به‌اڵم پێشکه‌وتن له "مه‌م و زین"دا به‌مجۆره نه‌بووه. ئه‌م شاکاره له‌کۆتاییه‌کانی سه‌ده‌ی شازده‌هه‌م نووسراوه .ئه‌گه‌ر کۆتاییه‌کانی ئه‌م سه‌ده‌یه بێنینه به‌رچاو و بیربکه‌ینه‌وه ،یه‌کسه‌ر ده‌بینین که داخوازی و ئومێده‌کانی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی پێشکه‌وتووه و سه‌نگین بووه ،به‌اڵم قۆناخێک بووه که ئاغایه‌تی سه‌ختترین که‌ند‌وکۆسپ بووه له‌به‌رده‌م ئه‌م ئومێد و داخوازییه .لێره‌دا موحافه‌زه‌کاری فئوداڵی و پارچه‌گه‌رێتی و دوژمنایه‌تی ئاغاکان به‌شێوه‌یه‌کی ئه‌وه‌نده بێ ره‌حم و بێ به‌زه‌ییانه په‌یڕه‌وی لێده‌کرێت، که به‌هه‌ق شایانی ئه‌وه‌یه که پێ بگوترێ "داستان " .باش ده‌زانم و تێده‌گه‌م که ئه‌م ئه‌شق و دڵدارییه سه‌رنه‌که‌وتووه .جگه له‌وه لهو داستانه‌دا ئه‌حمه‌دی خانی ده‌خوازێ به‌شێوه‌یه‌کی پیرۆز و شکۆمه‌ندانه باس له‌جۆش و خرۆشی هه‌ست و سۆزه‌کان بکات، به‌اڵم هه‌روه‌کو ده‌زانین له‌کۆتاییشدا وه‌ک هۆکاری سه‌رنه‌که‌وتن باس له‌خیانه‌تیش ده‌کات .ئیتر له‌ده‌رئه‌نجامی فیتنه و فه‌سادی و گێره‌شێوینی و تێکدانی " به‌کۆ "وه بگره تا ده‌گاته بێ ره‌حمی و دڵ ڕه‌قی ئهو به‌گه‌ی چاوه‌کانی کوێربووه ،ئه‌نجام سووتانه! به‌ڵێ کڵپه به کڵپه ده‌یسووتێنێ ،خۆشی کوڕی به‌گێکی مه‌زن و زه‌به‌الحه ،به‌اڵم له‌وێدا له‌ئاکامی بێچاره‌یی دووچاری نه‌خۆشی سیل ده‌بێت و به‌مجۆره ده‌ڕوات و له‌ناو ده‌چێ .ئه‌گه‌ر باش بیرتان کردبێته‌وه و ته‌ماشاتان کردبێ ئه‌وا ده‌بینن زینیش ئه‌وه‌نده په‌رێشانه ناتوانێ
39
قسه‌بکات و زمانیشی ناگه‌ڕێ .له‌راستیدا به هه‌مووی دوو قسه‌ی کردووه یان نا!! ئه‌مه‌ش یاسایه‌کی کوردانه ،واته به‌مجۆره نابێ قسه بکات .بیر بکه‌نه‌وه ،سه‌یر بکه‌ن ( )300ساڵ پێش ئێستاکه‌ش تایبه‌تمه‌ندییه‌تی کوردان هه‌ر به‌و شێوه‌یه زیندوو بووه .ئه‌گه‌رچی خیانه‌ت و به‌کرێگیراوی وه‌ک��و ئه‌مڕۆ پێشکه‌وتوو و له‌پێش نییه ،به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش له‌ئه‌نجامی ئهو هۆکارانه‌ی باسمان ک��رد ،ئه‌شق گه‌شه ناکات و سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست ناهێنێ .ته‌نانه‌ت له‌نێو ئهو زه‌مینه ئاغایه‌تییه‌ی که پێی رازی نین و له‌جێی خۆیدا نابینین ،دیسان پیرۆزی هه‌ست و نه‌ست له‌ئارادایه ،له‌مانایه‌کدا پیرۆزی خۆی هه‌یه .ئهو گوزارشت و ئاخافتنه‌ی ئه‌حمه‌دی خانی به‌ر له ( )300ساڵ گوتوویه‌تی ،تا ئێستاش گرنگی خۆی بۆ من هه‌یه .کاتێ ئه‌م په‌رتووکه ده‌نووسێ ده‌لێ ":من بۆیه ئه‌م په‌رتووکه ده‌نووسم تاوه‌کو ئهوه روون بکه‌مه‌وه و بیسه‌لمێنم که کوردان بێ ئه‌شق نین ،به‌ڵکو ئه‌شق و قاره‌مانێتی و زانستیشییان هه‌یه". بێگومان ئه‌مه گوته‌یه‌کی زۆر گرنگه .ئه‌گه‌ر به‌هۆشیاری ته‌ماشای بکه‌ین ده‌بینین که له‌وکاته‌دا باس له‌پێویستی ئه‌شق و قاره‌مانێتی ده‌کات .ئهو به‌هایانه‌ی به‌ر له ( )300ساڵ له‌نێو کورداندا هه‌بوون ،وون بوون و نه‌مان. له‌راستیدا له "مه‌م و زی��ن"دا ئه‌شق به‌دی نه‌هاتووه ،ئه‌مه راستینه‌یه‌که پێویسته به‌رکه‌نار نه‌کرێ ،هێز و توانای ئه‌وه‌یان نییه له‌رێگای خۆشه‌ویستییه‌وه بژین ،ئه‌م هێزه‌ش نه له‌پیاودا هه‌یه و نه له‌ژنیش .ئه‌وه‌ی به‌رله 300ساڵ هه‌بوو ،ئه‌ویش له‌ده‌ست چوو. ئه‌وه‌ی وه‌ک پاشماوه ماوه‌ته‌وه شێوازێکی ژیانی مێرووله‌یه ،شێوازێکی ژیانی گرگنییه، من به‌وانه ناڵێم ژیان و به‌مجۆره ناوزه‌دیان ناکه‌م. باسی الوک و داستانی ده‌روێشی عه‌بدیم بۆ کردن ،لێره‌دا داستانێکی تراژیدی له‌ئارادایه. باسی ئه‌م تراژیدیایه به‌م شێوه‌یه‌یه که: داس��ت��ان و الوکێکی ( )200س��اڵ به‌ر له‌ئێستایه ،به‌اڵم له‌وێدا یاسایه‌ک هه‌یه، له‌نێو که‌سایه‌تی و تراژیدیای کورددا پیاو هه‌رچه‌نده عاشق بێت و له‌نێو زه‌مینه و به‌ها و دابونه‌ریته‌کانی ده‌ره‌به‌گایه‌تیدا بێت، دوو دوژمنی داگیرکه‌ری هه‌یه ،پیاوه‌که به‌شێوه‌یه‌کی قاره‌مانانه تا دوایی ده‌جه‌نگێ و له‌کۆتاییشدا الشه‌که‌ی له‌نێو ده‌ستی کچه‌که‌دا ده‌مێنێته‌وه .ئه‌م کچه‌ش له‌وێدا ئه‌م دونیایه په‌سند ناکات و وه‌ک گۆڕێکی ده‌بینێ .واته لێره‌دا به شێوه‌یه‌کی روون و ئاشکرا فه‌لسه‌فه و ره‌وشتێکی زۆر مه‌زن له‌ئارادایه .ئه‌مه‌ش ره‌وشتی ئه‌شق و شه‌ڕی ئێمه‌یه.
~|
40
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ديدارگەریال بیرەوەری
فیشـــه‌کی چه‌کم چــاوه‌ڕێمـ ه تاکــــ له ( )1حوزه‌یرانی ساڵی ( )1994ل ه گوندی " مدڤره " بووین ،ماوه‌ی ()15 ڕۆژێک بوو گه‌یشتبووین ئهو جێگایه ،ئێمه تازه هاتبووینه ئه‌م ناوچه‌یه‌وه و هۆکاری هاتنیشمان ئهوه بوو که هه‌ڤاڵ "ڕه‌سول" زامدار بوو هێنابومان تاکو بتوانین لێره تیماری بکه‌ین ،ئێمه ژماره‌مان به هه‌ڤاڵ "ڕه‌س��ول"ی��ش�ه‌وه ( )4که‌س(هه‌ڤاڵ) بووین ،هه‌ڤاڵ ڕه‌سول ملیس(خه‌باتکاری نێوشار) ب��وو .هاوکاریه‌کی زۆری ده‌کردین تاکو دواجار زامدار بوو ،ده‌بوایه به زووترین کات ت�ه‌داوی بکرایه ،له‌م ناوچه‌یه‌دا جگه له ڕه‌سول دۆستێکی تریشمان ملیسی بۆمان ده‌کرد که ناوی "ئه‌حمه‌د" بوو ،هه‌ڤاڵ ئه‌حمه‌د که‌سێکی چاونه‌ترس و گوجوگۆڵ ب��وو ،هه‌موو پێداویستیه‌کانمانی بۆ دابین ده‌کرد و ڕێگاکانی بۆ ده‌پشکنین ،که ده‌مانبینی هه‌میشه باسی له خیزان و منداڵه‌کانی بۆ ده‌کردین .پاش ماوه‌یه‌ک ،توانیمان منداڵه‌کانیمان بینی که ( )4منداڵ بوون. کچه گه‌وره‌که‌ی ناوی " گوڵبه‌هار " بوو . ماوه‌ی ( )2هه‌فته له‌م ناوچه‌یه ماینه‌وه، هه‌ڵبه‌ت به‌رده‌وام په‌یوه‌ندیمان له‌گه‌ڵ هه‌ڤااڵنی تردا هه‌بوو ،ڕۆژێکیان په‌یامێکی گرنگ ل�ه ه �ه‌ڤ��ااڵن �ه‌وه به‌ده‌ستمان گه‌یشت ،له په‌یامه‌که‌دا هاتبوو که له‌ناوچه‌ی "ک��ورت��ه‌اڵن" له‌ئه‌نجامی خیانه‌تی میلیسێکمان له سه‌نگه‌رێکدا ( )9هه‌ڤاڵمان شه‌هید ک��راون ،ئه‌مه کاره‌ساتێکی گ���ه‌وره ب��وو دوژم��ن هه‌رگیزاوهه‌رگیز نه‌یده‌توانی ئهو زه‌بره گه‌وره‌مان لێبدات ،به‌اڵم خیانه‌ت ئاخ خیانه‌ت ،ئه‌مه ئه‌وه‌ی ده‌گه‌یاند ده‌بوایه ئیمه ته‌دبیری زیاتر بۆخۆمان وه‌ربگرین، به گشتی ئێمه که ده‌چوینه ناو گه‌له‌وه له‌گونده‌کان چه‌کمان هه‌ڵنه‌ده‌گرت، به‌اڵم دوای ئهو هه‌واڵه‌ی به‌ده‌ستمان گه‌یشت ده‌بوایه ته‌دبیرمان وه‌ربگرتایه، ئهو ڕۆژه‌ی ئه‌م هه‌واڵه‌مان پێگه‌یشت هه‌موومان لهو شه‌وه‌دا نیوه‌نوست و نیوه به‌خه‌به‌ر ڕۆژمان کرده‌وه ،نه‌مانده‌توانی بنوین ،چونکه له‌م نزیکانه‌ی ده‌وروبه‌ری خۆماندا ( )9شه‌هیدمان دابوو ،سبه‌ی له‌گه‌ڵ گزنگدا هیزی سه‌ربازی دوژمن
گوڵبه‌هار داستانه‌که‌ی خۆی نوسییه‌وه ،گه‌یشته ناو کاروانی شه‌هیدانه‌وه، منیش خۆم و تفه‌نگه‌که‌م له تێکۆشینداین
“
و /ڕێبوار هه‌مه‌وه‌ندی
“ له‌ساڵی ()2008
هاتبوونه گونده‌که‌وه ،هه‌موو ماڵه‌کانیان ده‌پشکنی ،ئێمه ده‌مانزانی که به‌شوێن ئێمه‌دا ده‌گ��ه‌ڕێ��ن ،ب��ه‌اڵم هیچیان نه‌دۆزیه‌وه ،دوای ئه‌م پشکنینه هیزی دوژمن گونده‌که‌ی چۆڵکرد ،به‌اڵم کاتژمێر ()8ی به‌یانی جارێکی تر هاتنه‌وه ،هه‌ڤاڵ "ئه‌حمه‌د" له‌گه‌ڵ برینداره‌که‌مان له ده‌ره‌وه‌ی گوند ده‌مایه‌وه ،دوای ئهو ()9 شه‌هیده‌مان وه‌ک ته‌دبیر برینداره‌که‌مان له ده‌ره‌وه‌ی گوند ش��اردب��ۆوه ،ئێمه خۆمانمان تێکه‌ڵی ناو گوندنشینه‌کان کردبوو وه‌ک هه‌ر گوندیه‌ک به به‌رگی م �ه‌ده‌ن��ی �ه‌وه .س�ه‌رب��ازه‌ک��ان��ی هێزی دوژمنیش هه‌ر سه‌رقاڵی (خه‌ریکی) پشکنین بوون له‌ناکاو گوێمان له‌ده‌نگی ته‌قه بوو له‌ده‌ره‌وه‌ی گووند بوو به شه‌ڕ. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه تێکه‌ڵی ناو خه‌ڵکی ئاوایی(گوند) ببوین هێزی دوژم��ن نه‌یانده‌زانی که ئێمه گه‌ریالین ،سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی ئێمه له‌مه‌ترسیدا بووین ،به‌اڵم دڵم له‌الی گوندنشینه‌کان بوو .ده‌ترسام که سه‌رباز ئه‌زێتیان بده‌ن ،ئێمه له‌وێدا سه‌نگه‌رێکمان ن�ه‌ب��وو ک�ه خۆمانی
تێدا بپارێزین .بێچاره و ده‌سته‌ئه‌ژنۆ مابوینه‌وه .هه‌ر سانییه‌ک(چرکه‌یه‌ک) مردنێک بوو ،بۆ ئێمه .من بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ستم پێنه‌که‌ن که که‌سێکی جیاوازم له‌ناو هه‌وڵدانێکی زۆرداب��ووم که خۆم له‌گوندنشینه‌کان جیانه‌که‌مه‌وه ،خێزان و منداڵه‌کانی هه‌ڤاڵ "ئه‌حمه‌د" له‌گه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی که مندابوون له‌ناو مه‌راقی چاوه‌ڕوانی هه‌واڵی ئهو ته‌ق و ڕه‌قه‌و شه‌ڕه‌دا بوون .خێزانی ئه‌حمه‌د باوه‌شی به منداڵه‌کانیدا کردبوو نه‌یده‌ویست گوێی له‌هه‌واڵی خراپ ببێت ،دوای ماوه‌یه‌ک ده‌نگی ته‌قه نه‌ما ،ئێمه و گوندنشینه‌کان ده‌مانزانی که زه‌ره‌رمان لێکه‌وتووه ،به‌اڵم بێده‌نگ بوونی ئێمه‌ش له‌وێدا ئه‌وه‌بوو که نه‌مانده‌ویست زه‌ره‌ری زیاتر بده‌ین . دوای م��اوه‌ی��ه‌ک ئ��هو س �ه‌رب��ازان �هی ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی گوند ب��وون گ �ه‌ڕان �ه‌وه و که‌سیش نه‌یده‌توانی لێیان بپرسێت که چی ڕوویداوه ،هاوژینه‌که‌ی هه‌ڤاڵ "ئه‌حمه‌د" ده‌یزانی که مێرده‌که‌ی له‌ناو ئهو شه‌ڕه‌دایه ،به‌اڵم نه‌یده‌ویست هه‌ست بکات که له‌وانه‌یه شه‌هید ببێت ،هه‌ربۆیه ئامیزێکی گه‌رماوگه‌رمی بۆ منداڵه‌کانی کردبۆوه .ئێمه‌ش من و هه‌ڤاڵه‌کانم ده‌سته‌وئه‌ژنۆ مابوینه‌وه‌نه‌وه ،چونکه هه‌رکارێکمان بکردایه کاره‌ساتی زیاتری لێده‌که‌وته‌وه ،یه‌کێ له سه‌ربازه‌کان هه‌تا به‌رده‌رگاکه‌و له‌نزیکه‌وه له "مریه‌م"ی پرسی که مێرده‌که‌ت له‌کوێیه ،ئاخر ناوی هاوژینه‌که‌ی ره‌سول مریه‌م بوو. ئه‌ویش گووتی مێرده‌که‌م چ��ووه بۆ شاری "باتمان" ،سه‌ربازه‌کان گووتیان "نه‌خێر ئ�هو نه‌چووه بۆ ش��ار بچۆ بۆ ده‌ره‌وه‌ی گوند و بڕۆ ته‌رمی مێرده‌که‌ت بهێنه‌وه" ،به‌م شێوه‌یه حاڵی بووین که ( )2هه‌ڤاڵمان گه‌یشتوونه‌ته پله‌ی شه‌هاده‌ت .ئێمه وه‌ک گه‌ریال و گه‌لیش وه‌ک که‌سایه‌تیش ده‌بوایه دانمان به‌خۆدا بگرتایه ،تاکو شه‌هیدی تر نه‌ده‌ین ،ئهو ( )2هه‌ڤاڵه‌مان تا دوا فیشه‌ک شه‌ڕیان کردبوو .ئێمه که ڕوبه‌ڕووی خیانه‌ت و ناپاکی ببوینه‌وه و خۆمان ناخی خۆمان ده‌خوارد ،به‌اڵم هێزی دوژمن سه‌رخۆشی سه‌رکه‌وتن بوون ،سه‌ربازه‌کان ده‌ستیان کرد به په‌الماردانی گوندنشینه‌کان، ده‌س��ت و چ��اوی هه‌موو پیاوه‌کانیان
ديدارگەریال بیرەوەری
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
41
ــــو داستـــانێکی نـــوێ بنوسێته‌وه به‌سته‌وه ،که‌وتنه له‌ش پشکنینی منداڵ و ژن و الوانی کچ ،ئێمه و گوندنشینه‌کان ده‌مانزانی که به‌شوێن ئێمه‌دا ده‌گه‌ڕێن، به‌اڵم ئێمه نه‌مانده‌ویست شه‌هاده‌تی زی��ات��ر ب��ده‌ی��ن ،چه‌ند کاتژمێرێک هه‌موو گوندیان پشکنی ،به‌اڵم ئێمه و گوندنشینه‌کان هیچمان بۆ نه‌ڕه‌خساندن، ئێمه و گوندنشینه‌کان وه‌ک کانی و ڕووبار ئاوێته‌ی یه‌کتر ببوین ،سه‌ربازه‌کان ده‌یانویست له‌ڕۆشتن و قسه‌کردن و جواڵنه‌وه‌ماندا جیاوازیه‌ک ببینن بۆئه‌وه‌ی بزانن که خه‌ڵکی بێگانه له‌ناو گوندنشینه‌کاندا هه‌یه ،هه‌ڵبه‌ت مێژوو ڕووداوی تاڵ و شیرین ده‌نوسێته‌وه، س �ه‌ره‌رای هه‌موو ئه‌زیت و سوکایه‌تی پێکردنێک ،ب��ه‌اڵم گوندنشینه‌کان شانبه‌شانی ئێمه له‌خۆڕاگریدابوون و ئێمه‌یان ده‌پاراست ،ئاگریان له ئازوقه‌ی زستانی گوندنشینه‌کان به‌ردا ،ئاگریان له ژێرخانی ئازوقه‌کان ب �ه‌ردا ،له‌گه‌ڵ گوندنشینه‌کاندا ته‌ماشای سوتانی ئهو ڕه‌نج و ماندوبونانه‌یمان ده‌کرد که ساڵێک زیاتره پێوه‌ی خه‌ریک بوونه، سه‌ره‌رای هه‌موو شتێک ئه‌م خۆڕاگریه‌ی گه‌له‌که‌مان له‌م گونده‌دا هێز و توانای به‌من ده‌به‌خشی . له‌ساڵی ( )1992له‌نزیک ئه‌م گونده ( )7هه‌ڤاڵمان شه‌هید ببوون ،هه‌ربۆیه خه‌ڵکی ئه‌م گونده سوێندیان خواردبوو ڕێناده‌ن که ک���ه ج��ارێ��ک��ی تر
هه‌ڤااڵنمان لێره‌دا شه‌هید ببن ،ئێمه‌یان که‌شف نه‌کرد که گه‌ریالین ،پێیان وابوو که ئه‌رکی سه‌رشانیان ئه‌وه‌یه که ده‌بێت ئێمه بپارێزن ،چونکه ده‌یانزانی که ئێمه پارچه‌یه‌کین ل��ه‌وان و ئاسۆی ڕۆژی ڕووناکی گه‌لین ،دوای ئه‌وه‌ی سه‌ربازه‌کان ڕۆشتن هه‌موو گوندنشینه‌کان هاتن بۆالمان .لێیان ده‌پرسین هه‌ڤاڵ گیان خۆ هیچتان لێنه‌کرا وه‌زعتان باشه، له‌وکاته‌دا له‌دڵی خۆمدا گووتم دوای ئه‌م دیمه‌نه ده‌بێت ته‌مه‌نم ()100 ساڵی تر درێ��ژ بکه‌مه‌وه ،تاکو بتوانم زیاتر خزمه‌تی ئه‌م گه‌له‌ی پێبکه‌م، ( )2هه‌ڤاڵه‌که‌مان شه‌هید بوون واتا ()2 ملیسه‌که‌مان ،خیزانی هه‌ڤاڵ "ئه‌حمه‌د" مریه‌م خان سه‌ره‌رای ئه‌وه‌ی میرده‌که‌ی شه‌هید ببوو که‌چی هه‌واڵی له‌ش ساغی ئێمه‌ی ده‌پرسی ،له‌م ڕووداوه‌دا به درێژایی ته‌مه‌نم گه‌وره‌ترین مۆڕاڵم وه‌رگرت و به‌م هێز و وڕه‌وه چه‌ندین ساڵ له‌ناو خه‌باتدا مامه‌وه ،شۆڕشمان گهوره بۆوه و منیش خه‌باتی خۆمم گه‌وره‌تر کرده‌وه .
له‌ساڵی ( )1998تیشکی ( )2چاوی شه‌هید "ئه‌حمه‌د" م بینی له ( )2چاوی کچێکدا .به‌ڵێ کچه‌که‌ی ئه‌حمه‌د " گوڵبه‌هار " ببوو به گه‌ریال ،به‌بێ ئه‌وه‌ی یه‌ک په‌یڤین له نێوانماندا دروست ببێت، گه‌ڵبه‌هارم ناسییه‌وه ،دوای چه‌ندین ساڵ باسی خه‌بات و تێکۆشانی گه‌وره‌ی باوکیم بۆکرد ،باسی بنه‌ماڵه‌که‌یانم بۆکرد که چۆن ئاماده‌بوون سه‌ری خۆیان ببه‌خشن ،به‌اڵم ئاماده نه‌بوون نهێنیه‌ک بدرکێنن ،له‌گه‌ڵ گوڵبه‌هاردا گه‌له‌که‌مان ببون به خاوهن ( )2فیداکار ،که‌وتینه ناو قسه‌و باسه‌وه و باسمان له گرنگی خه‌بات و پیرۆزی و تێکۆشان و ئه‌رکه‌کانی سه‌رشانمان کرد ،باسی ئه‌وه‌مان کرد که چۆن ئهو گوندنشینانه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به ئه‌رکی سه‌رشانی خۆیانیان ده‌زانی که ئێمه بپارێزن هه‌روه‌ک ئه‌وانیش ئه‌رکی سه‌رشانی ئێمه‌یه به‌رگرییان لێبکه‌ین . دوای ماوه‌یه‌ک چیای "گابار" منی له گوڵبه‌هار داب��ڕی ،چونکه بۆ تێکۆشان گوڵبه‌هار ده‌بوایه بچوایه بۆ ئهو چیایه ،ئهو بۆیه چوو تاکو ،بتوانێت مێژوویه‌کی نوێ بنوسێته‌وه ،له‌ساڵی ()2008 گوڵبه‌هار داستانه‌که‌ی خۆی نوسییه‌وه ،گه‌یشته ناو کاروانی شه‌هیدانه‌وه ،منیش خۆم و تفه‌نگه‌که‌م له تێکۆشینداین، هه‌ربۆیه فیشه‌کی چه‌کم چاوه‌ڕێمه تاکو داستانێکی نوێ بنوسێته‌وه. ن /پیرۆز ماڤا
~|
42
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
ديدار وتار
ســــــواره‌ى حـــــ
ئا /ئومێد ناسیح شه‌ریف
ناو و ناساندنى سواره‌ى حه‌میدییه: بریتى بوو لهو هێزه‌ى وه‌کو السایى کردنه‌وه‌یه‌کى ڕووس��ه‌ک��ان چ��ۆن هێزى (( ق��ۆزاق ))ی��ان دامه‌زراندبوو ،تورکه‌کانى عوسمانیش به‌ڕاسپارده‌و ڕاوێژى ئینگلیزه‌کان هاندران هێزێکى لهو شێوه‌یه له عه‌شایه‌ره جۆربه‌جۆره‌کانى ناو واڵتى عوسمانى وه‌کو به‌شێک له سوپای ده‌وڵه‌تدا دابمه‌زرێنن. له‌سه‌ره‌تاکانى ساڵى ( )1890ده‌سه‌اڵتدارانى تورکى له‌ڕۆژهه‌اڵتى ئه‌نادۆڵ ده‌ستیان کرد به پێکهێنانى هێزێکى کوردى که‌ناونرا به ( حه‌میدیه ) له‌سه‌ر ناوى عه‌بدوالحمیدى دووه‌م ،ئه‌م هێزه‌ش نیشانه‌یه‌کى خێڵه‌کى پێوه‌دیار بوو و پێش هه‌موو شتێک له‌ناوچه‌کانى نزیک سنورى ڕووسى. حکومه‌ت چه‌ک و پێداوییستى پێشکه‌ش کردن و چه‌ند سه‌رکرده‌یه‌ک له ئه‌فسه‌ره‌کانى تورک مه‌شقى پێده‌کردن .سواره‌ى حه‌میدیه سه‌ره‌تا له‌خه‌ڵکانى ناوچه‌ى ئه‌رزڕۆم پێکهاتبوو دواجار ناوچه کوردنشینه‌کانى گرته‌وه .ئه‌م سوپایه له‌الیه‌ن ئه‌فسه‌رانى تورکه‌وه فێرى مه‌شقى سه‌ربازى ده‌ک��ران و به‌بیرو ب��اوه‌ڕى ئیسالمى له‌به‌رژه‌وه‌ندى تورک مێشکیان پڕده‌کرا. هه‌وڵه‌کان بۆ دامه‌زراندنى سواره‌ى حه‌میدى دواى ئهوهى سوڵتان حه‌مید ده‌سه‌اڵتى عه‌رشى گرته‌ده‌ست ،کاربه‌ده‌ستان به‌شێوه‌یه‌کى به‌رنامه بۆ دانراو ویستیان له عه‌شیره‌ته کورده‌کان هێزێک دروست بکه‌ن که ڕاسته‌وخۆ سه‌ربه‌خۆیان بێت بۆ ئهوهى له فه‌رمانى سوڵتان ده‌رنه‌چن ،سه‌میع پاشاى سه‌رکرده‌ى سه‌ربازى ئه‌رزڕۆمیان بۆ ئهو کاره سه‌رپشک کرد .ئیدى سه‌میع پاشا ویستى هێزێکى سواره له‌عه‌شیره‌ته کورده‌کان پێکبهێنێت که سه‌ر به‌سوپا بێت ،به‌اڵم له‌سه‌ره‌تادا هه‌وڵه‌کانى سه‌میع پاشا سه‌رکه‌وتنیان به‌ده‌ست نه‌هێنا به‌هۆى دوودڵى عه‌شیره‌ته کورده‌کان له‌وه‌ى الوه‌کانى خۆیان بۆ ئهو هێزه بنێرن .به‌مجۆره به‌ره‌نگارى هه‌وڵه‌کانى سه‌میع پاشا بوونه‌وه ،به‌اڵم هه‌ندێک له‌عه‌شیره‌ته‌کان به‌ڵێنیاندا پیاوه‌کانى خۆیان بۆ ئهو هێزه ڕه‌وانه بکه‌ن ،وه‌ک خێڵى( زیالنى و کاسکانایى ) له‌مانگى کانوونى دووه‌مى ساڵى ()1877دا سه‌میع ،پاشایه‌کى له‌سه‌ر خێڵه کورده‌کان( ئیبراهیم پاش) نارد تا به‌نێو عه‌شیره‌ته کورده‌کاندا بگه‌ڕێت و جه‌نگاوه‌ران کۆ بکاته‌وه، به‌اڵم ئه‌ویش له‌م کاره‌دا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو ئیدی سه‌میع پاشا نه‌یتوانى ئه‌م ئه‌رکه جێبه‌جێ بکات، به‌اڵم له‌سه‌روبه‌ندى شه‌ڕی سااڵنى (– 1877 )1878زائینیدا و له‌ڕێگه‌ى سه‌پاندنى جیهاددا عوسمانییه‌کان توانیان چه‌کداره‌کان کۆبکه‌نه‌وه تا لهو شه‌ڕه‌دا به‌شدارى بکه‌ن .عوسمانى تا ساڵى ( )1880هه‌میشه هه‌وڵى ده‌دا به‌هێزى نیزامى
وه‌اڵمى په‌الماره‌کانى کورد بداته‌وه و ئه‌وه‌ش بێ ئاکام بوو .ناچار بوو که تاکتیک بگۆڕێ و له‌نه‌تیجه‌دا ڕووى له‌دامه‌زراندنى حه‌میدیه‌و قوتابخانه سه‌ره‌تاییه‌کان کرد ،به‌و شێوه‌یه ده‌یویست که کورده‌کان له‌کوردایه‌تى بشۆرێنه‌وه. له‌پاش شۆڕشى عوبه‌یدوڵاڵی ئه‌دهه‌م پاشا والى هه‌کارى له‌ساڵى ()1884دا هه‌وڵێکیتریدا تا له‌سه‌ر خێڵه کورده‌کان نزیک ببێته‌وه .ئه‌دهه‌م پاشا پێشنیارى ئهوهى کرد نورڵاڵ (که‌یه‌کێک بوو له‌خزمانى شێخ عوبه‌یدوڵاڵ) بکرێت به‌سه‌رۆکى کوردان له‌ناوچه‌ى هه‌کارى و هه‌روه‌ها بکرێت به به‌ڕێوه‌به‌رى ئهو خوێندگه‌یه‌ى بڕیار بوو له‌باشقه‌اڵ بکرێته‌وه .ئه‌م والییه چه‌ندین کۆبونه‌وه‌ى له‌گه‌ڵ که‌سایه‌تییه کورده‌کاندا گێڕا ،به‌اڵم نه‌یتوانى به‌الى خۆیاندا ڕابکێشێت ،بۆیه ئهو بیرۆکه‌یه هه‌ر مایه‌وه و کاتێک زه‌کى پاشا بوو به‌فه‌رمانده‌ى تیپى چواره‌م له ئه‌رزڕۆم سه‌رله‌نوێ ئهو هه‌وڵه‌ى ده‌ستپێکرده‌وه بۆ کۆکردنه‌وه‌ى عه‌شیره‌ته‌کان و پێکهێنانى هێزێک لێیان به‌پاڵپشتى شارکر پاشاى فه‌رمانده‌ى گشتى هێزه‌کانى عوسمانى بۆئه‌وه‌ى له‌ویالیه‌ته‌کانى ئه‌ناتۆڵیا هه‌ندێک چاکسازى ئه‌نجام بدات .له‌ساڵى ()1892دا له ئه‌سته‌مبووڵ بغداد قوتابخانه‌ى عه‌شایه‌رى کرایه‌وه بۆ ئهوهى هه‌ست و هۆشى تورکه‌کان له بیروگیانى عه‌ره‌ب و کورده کۆچه‌ریه‌کاندا چه‌که‌ره بکات و به‌هێز بێ و کورد و عه‌ره‌ب له‌تورک نزیک بکرێنه‌وه و تێکه‌ڵ به‌وان بن .زۆرى پیچنه‌چوو شاکر پاش خۆى کرا به لێپرسراوى ئه‌م هیزه و ئه‌م قوتابخانه‌یه فه‌رمانى ڕه‌سمى دامه‌زراندنى سواره‌کانى حه‌میدیه له‌ساڵى ( )1890ده‌رچووه .هه‌وڵدانى عوسمانییه‌کان به‌رده‌وام بوو بۆ قایلکردنى هۆزو سه‌رخێڵه‌کان تا بچنه ناو ئه‌م هێزه نوێیه‌وه که وه‌کو ڕێزێک بۆ ناوى سوڵتان عه‌بدوالحمید ناونرا (سواره‌ى حه‌میدیه) .عوسمانییه‌کانیش به‌ناوى سوڵتانه‌وه به‌ڵێنى چه‌ندین ئیمتیازیان به‌کورددا. مه‌به‌ستى ئاشکرایان له دامه‌زراندنى ئه‌م هێزه‌دا ئ�ه‌وه بوو وا له کورده‌کان بکه‌ن داکۆکى له ئیمپراتۆریه‌تى عوسمانى بکه‌ن .ئیدى چه‌ندین ده‌عوه‌تنامه‌یان ئاڕاسته‌ى زۆرب�ه‌ى سه‌رخێڵه کورده‌کان کرد تا له ئه‌سته‌مبوڵ سه‌ردانى سوڵتان بکه‌ن .ژماره‌یه‌کى زۆرى سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کان به‌پێى بانگه‌وازه‌که‌وه چوون به‌تایبه‌ت هه‌ندێ له‌عه‌شیره‌ته‌کانى کوردستانى باکور .ئهوه بوو سه‌ردانى ئه‌سته‌مبوڵیان کرد و به‌بۆنه‌ى گه‌یشتنیانه‌وه ئاهه‌نگێکى گه‌وره‌یان بۆ سازکرا و خودى سوڵتان له کۆشکه‌که‌ى خۆیدا پێشوازى لێکردن له‌کاتێکدا به‌ده‌گمه‌ن له‌وێدا پێشوازى له خه‌ڵک ده‌کرد. هۆیه‌کانى پێک هێنانى سواره‌ى حه‌میدیه – 1به‌ستنه‌وه‌ى ده‌سه‌اڵت له هه‌موو ناوچه‌کانى عوسمانیدا به‌حکومه‌تى مه‌رکه‌زیه‌وه.
– 2سیاسه‌تى په‌یداکردن و ڕاگرتنى له‌نگه‌رێک له‌ناو واڵتدا. – 3به‌هێزکردنى یه‌کێتى له‌ناو ئیسالمدا. – 4بۆئه‌وه‌ى حکومه‌ت ئهو هێزه بکات به‌کوته‌کى ده‌ستى خۆى دژى هه‌رالیه‌ک سوربێ له‌سه‌ر داواک��ردن��ى ئیسالحاتى ده‌ستورى له‌واڵتى عوسمانیدا. – 5به‌کارهێنانى نه‌و هێزه دژى هه‌ر ده‌سته‌و تاقمێک سه‌رپێچیان بکردایه دژى ده‌سه‌اڵتى حکومه‌ت. – 6بۆ دروستکردنى پێکدادان له‌نێوان هه‌ردوو بزووتنه‌وه‌ى ئه‌رمه‌نى و کورد ،هه‌روه‌ها ئاماده‌کردنى سه‌رکرده خێڵه‌کى و ده‌ره‌به‌گایه‌تییه کورده‌کان له‌دژى ئه‌رمه‌نه‌کان پاشان گۆڕینى ڕێڕه‌وى بزوتنه‌وه‌ى نیشتیمانى کورد له دژایه‌تى عوسمانییه‌کانه‌وه بۆ شه‌ڕو کوشتار له‌نێوان کورد و ئه‌رمه‌نیه‌کان. – 7هه‌وڵى ده‌وڵه‌تى عوسمانى بۆ سود وه‌رگرتن له کورد به‌رامبه‌ر هێزه‌کانى ڕووسیا له‌ناوچه سنورییه‌کانى ده‌وڵه‌تى عوسمانى. – 8ده‌وڵه‌تى عوسمانى پێى وابوو که به‌پێکهێنانى سواره‌ى حه‌میدیه ده‌توانێت زۆر به‌ئاسانى پێش به شۆڕشه‌کانى گه‌لى کورد له‌ناوچه‌که‌دا بگرێت و سوڵتان عه‌بدوالحمید گه‌ره‌کى(ده‌یخواست) بوو که کورده‌کان ته‌ربیه‌ت بکات و بۆ ئهوهى له‌زۆر به‌شى تردا که‌ڵکى نابه‌جێیان لێوه‌ربگرێت و مه‌به‌ستى ترى ده‌وڵه‌ت دامه‌زراندنى ڕێکخراوێکى ناوچه‌یى بوو که‌ته‌نیا به‌رامبه‌ر سوڵتان وه‌اڵمده‌ر بێت – 9هه‌روه‌ها بۆ ملکه‌چ کردنى سه‌رۆک عه‌شیره‌ته کورده‌کان بۆ حکومه‌تى ناوه‌ندى و بۆ ئهوهى ڕێگه‌ى ئه‌وه‌یان لێبگرێت داواى مافه نه‌ته‌وه‌یى و نیشتیمانییه‌کان نه‌که‌ن؛ واته له‌ڕێگه‌ى پێدانى پله‌و پایه‌و دیارى و خه‌اڵت به‌خشینیان له باج سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کانیان ده‌مکوت کات. – 10به‌بڕواى منیش هۆکارێکى تر ئهوه بوو که‌نیشانه‌کانى داڕووخ��ان��ى ئیمپراتوریه‌تى عوسمانى ده‌رکه‌وتبوو که له‌ناوخۆدا تورکه‌کان خۆیان و عه‌ره‌به‌کان و کوردیش له هه‌وڵى سه‌ربه‌ستى و ڕزگ���ارى خ��وازی��دا ب��وون و ئه‌رمه‌نیش له‌ناوخۆو له‌ئاستى نێوده‌وڵه‌تیشدا هه‌وڵى سه‌ربه‌ستى و به‌ده‌ستهێنانى مافه نه‌ته‌وایه‌تییه‌کان ده‌ده‌ن و له‌ئاستى ده‌ره‌کیش عوسمانى هه‌ڕه‌شه‌ى ڕووسیاى له‌سه‌ر بوو و به‌ریتانیا و فه‌ڕه‌نساش هه‌وڵى پاراستنى به‌رژه‌وه‌نیدیه‌کانى خۆیانده‌دا له‌ناوچه‌که‌دا؛ واته ئیمپراتوریه‌تى عوسمانى له‌ئاستى ناوخۆ و ده‌ره‌کیدا به‌ره‌و داڕووخان ده‌ڕۆیشت و سوڵتان عه‌بدوالحمید بۆ درێژکردنه‌وه‌ى ته‌مه‌نى (پیاوه نه‌خۆشه‌که -ئیمپراتۆریه‌تى عوسمانى) سواره‌ى حه‌میدیه‌ى دامه‌زراند .ده‌یویست له‌ڕێگه‌ى
ديدار وتار
~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 ژماره 2011/5/20 | 67
ـــــه‌مــیــدیــــیــــه سه‌ربازییه‌وه ئیمپراتوریه‌تى عوسمانى زیندوو بکاته‌و ه و جواڵنه‌و ه ناوخۆییه‌کان سه‌رکوت بکات و ڕێ له‌هه‌ڕه‌شه‌ى ده‌ره‌کیش بگرێت. – 11به‌کارهێنانى ئهو هێزه دژى ئه‌وانه‌ى له‌ناوچه‌کانى جۆرجیادا دژى حکومه‌تى عوسمانى بوون. پێکهاته و کارى سواره‌ى حه‌میدییه زه‌کى پاشا وه‌ک سه‌رکرده‌ى هێزه‌کانى سواره‌یه‌ى حه‌میدی ه دیاریکرا .سه‌رۆک هۆز و مناڵه‌کانیان کاتێک ڕازیبوون به‌شدارى لهو هێزه‌دا بکه‌ن له‌سه‌ره‌تاکانى ساڵى ()1891دا سه‌ره‌تا له‌شارى ترابزۆن کۆکرانه‌و ه و پاشان له‌پاپۆڕ گه‌یشتنه ئه‌سته‌مبول .له‌مانگى مه‌یدا سوڵتان خۆى چورا هه‌فته میواندارى لێکردن و دیارى به‌نرخى پێدان و ده‌ره‌ج�ه و پله‌ى جۆراوجۆرى پێبه‌خشین. هه‌ر گوڕدانێکى هێز ه و سواره‌ى نیزام ه له‌الیه‌ن س�ه‌رۆک هۆزێکه‌وه ئیدار ه ده‌ک��ران .ژماره‌ى سواره‌کان له( )1000 ،500،800که‌س پێک ده‌هات .هه‌ر بنه‌ماڵه‌یه‌ک ک ه قوبوڵى به‌شدارى له‌سوار ه نزامى حه‌میدیه‌ى ده‌کرد ده‌بوایه پیاو به‌ئه‌سپ و ته‌واوى که‌ل و په‌لى ڕازانه‌وه ته‌حویل بدات .ده‌وڵه‌تیش له‌الیه‌ن خۆیه‌و ه کێڵگه‌یه‌کى زۆرى به‌هۆزه‌که ده‌به‌خشى و ته‌مه‌نى پێویست بۆ به‌شدارى له‌سواره‌ى نیزامى حه‌میدیه‌دا .له ( )40 – 17بوو ده‌بوایه ( )27ساڵیش خزمه‌ت بکه‌ن .سێ ساڵى یه‌که‌م بۆ فێرکردن و بارهێنانى ڕێوشوێنى جه‌نگى ته‌رخان کرابوو .ئه‌وانه‌ى ده‌ک��ران به‌ئه‌فسه‌ر له‌ناو ئه‌وهێزه‌دا ده‌بوایه له‌قوتابخانه‌ى(سواره‌ى حه‌میدیه مه‌کته‌بى) بخوێنن و ئه‌گه‌ر کوردێک له‌ناو ئهو هێزه‌دا بگه‌یشتایه‌ته پله‌ى (کۆلۆنێل) ده‌بوای ه یارمه‌تى ده‌ره‌که‌ى تورک بوایه .لقه‌کانى ئهو هێز ه له‌شه‌ش فه‌وج پێکهاتبوو .لقه‌کانیش لێک جیاواز بوون و نه‌ده‌بوای ه بخرێنه سه‌ر یه‌ک .مه‌گه‌ر له‌کاتى شه‌ڕدا ده‌خرانه ژێر سه‌رکردایه‌تییه‌که‌وه( که بێگومان ئهو سه‌رکردایه‌تییه ت��ورک ب��ووه) .لقه‌کانى سواره‌ى حه‌میدی ه له‌سه‌ر بناغه‌ى ڕێکخراوێک له‌گه‌وره‌وه بۆ بچووک دامه‌زرێنرابوون ،هه‌موو چه‌کیان له‌حکومه‌ت وه‌رده‌گرتو ده‌بوایه له‌پێشدا بۆ ماوه‌یه‌کى دی��ارى ک��راو له ژێر چاودێرى ئه‌فسه‌ر ه تورکه‌کان مه‌شقیان پێبکرایه و پاش ته‌واوکردنى مه‌شق ده‌بوایه چه‌که‌کانیان بدایه‌ته‌وه به‌حکومه‌ت هه‌تا کاتى پێویستى، سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کان هه‌ریه‌که‌یان نازناوێکى سوپاییان پێ ئه‌درا .وه‌کو پاشا ،ده‌ستکه‌وت و خه‌اڵتى ئاشکرایان وه‌رده‌گرت و له‌ناو ئه‌وهێزانه‌دا ده‌سه‌اڵتیان له‌ده‌سه‌التدارێتى ده‌ره‌به‌گایه‌تى یان پاشا زۆرتر و به‌هێزتر بوو ه و ئهو هێزه له‌کوشتارى ئه‌رمه‌نیه‌کان و عه‌ره‌ب ه ناسیولیسته‌کان به‌شدار بوون و میلله‌تى کورد خۆشى له‌ده‌ستدرێژى و تاوانى ئهو هێزه ڕزگارى نه‌بوو و تاوانێکى زۆریان
هه‌بووه به‌رامبه‌ر کورده‌کانى ده‌رسیم و باشورى کوردستان .ژماره‌ى که‌تیبه‌کان له‌ساڵى ()1892 دا گه‌یشته ( )40که‌تیبه ،له‌ساڵى ()1893ز دا ( )56که‌تیبه و له‌ساڵى ()1899دا گه‌یشته نزیکه ( )65که‌تیبه له‌ساڵى ()1910دا که ئیتحادو ترقى بوون به‌ده‌سه‌اڵت ته‌واوى ژماره‌ى فه‌وجه‌کانى حه‌میدیه( )64فه‌وج بووه که به‌هه‌مووى ()53 هه‌زار سوار بوو له‌وانه ( )3هه‌زار سواره‌ى له ئورفا و وێرانشهر بۆ بااڵکان ئهو چه‌کدارانه له پێناوى به‌رژه‌وه‌ندى عوسمانیدا به‌بێ هه‌ستکردن به‌کوردایه‌تى هه‌موو شتێکیان ئه‌نجام ده‌دا. جیاوازیان له‌نێوان کورد و ئه‌رمه‌ن و ئه‌وانیکه‌دا نه‌ده‌کرد .هه‌موو شتێکیان تااڵن ده‌کرد و هه‌موو شتێکیان ده‌بردو به‌شى شێریشیان ده‌دا به‌زه‌کى پاشا ،له‌ئاکامى ئه‌مه‌شدا هه‌ریه‌که له‌زه‌کى پاشا و جه‌نه‌ڕاڵ ئه‌حمه‌د پاشا ده‌وڵه‌مه‌ند بوون ،ئه‌مه‌ش واى له سه‌دری ئه‌عزه‌م کرد له‌ساڵى ()1899 دا سوڵتان عه‌بدولحه‌مید ئاگادار بکاته‌و ه که له‌ڕیزه‌کانى سواره‌ى حه‌میدیه‌دا هیچ دیسپلینێک نه‌ماو ه و ئاژاوه و به‌ڕه‌اڵیى باڵوبۆته‌وه .جێى داخه کاتێک ژماره‌یه‌ک له‌توێژه‌ران باسى(مه‌سه‌له‌ى) په‌یوه‌ندى ئه‌رمه‌نه‌کان به‌ده‌وڵه‌تى عوسمانییه‌وه ده‌که‌ن ئاماژه به زوڵم و سته‌مى عوسمانییه‌کان ده‌رحه‌ق به‌ئه‌رمه‌نه‌کان ده‌که‌ن و ته‌رکیز(جه‌خت) له‌سه‌ر ڕۆڵى کورد له‌کوشتنى ئه‌رمه‌نه‌کاندا ده‌که‌ن .نه‌ته‌وه‌ى کورد له‌م مه‌سه‌له‌دا بێتاوانه، ئه‌وانه‌ى برا ئه‌رمه‌نیه‌کانیان ئ��ازاردا هه‌ندێ له سه‌رکرده‌کانى س��واره‌ى حه‌میدیه بوون. ئه‌وانه‌ش کۆمه‌ڵێ چه‌ته‌و ڕێگربوون .ناتوانین له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا کورد تاوانبار بکه‌ین ،چونکه ئه‌وانه‌ى فریو دران ژماره‌یه‌کى زۆر که‌م بوون و ده‌وڵه‌ت ئه‌مری پێده‌کردن ،نه‌ک کورد .له‌پاش کوده‌تاى ساڵى ( )1908خه‌ڵکى دیاربه‌کر به‌پێداگرتینێکى زۆره‌وه داوای���ان ک��رد س���واره‌ى حه‌میدیه هه‌ڵبوه‌شێنرێته‌وه ،چونکه کارى سه‌ره‌کى ئهوانه سه‌رقاڵ بوون و به‌تااڵن و بڕۆ بوو. ڕه‌تکردنه‌وه‌و هه‌ڵوێستى هه‌ندێ له عه‌شیره‌ته‌کان و سه‌رۆک عه‌شیره‌ته‌کان به‌رامبه‌ر به‌دامه‌زراندنى سوراره‌ى حه‌میدیه نه‌خشه‌و پیالنه‌کانى عوسمانى به‌وجۆره‌ى چ���اوه‌ڕوان ده‌ک��را وان��ه‌ک��ه‌وت��ه‌وه .زۆرب��ه‌ى عه‌شیره‌ته‌کانى کورد باوه‌ڕیان به‌عوسمانییه‌کان نه‌ده‌کرد له‌به‌شداریکردنى هێزى سواره نیزامى حه‌میدیه‌دا و خۆیان پاراست .له( )51عه‌شیره‌تى گ�ه‌وره‌ى کورد ته‌نیا ()13ی��ان به‌شدار بوون، ئه‌وانه‌ش له هۆزه کۆچه‌ریانه‌ى ده‌ڤه‌رى سه‌رمان بوون .عه‌شیره‌ته‌کانى باکورى کوردستان خۆیان له به‌شداریکردن نه‌دا و کوردى ده‌رسیمیش له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو هێرشه‌کاندا ڕاوه‌ستان و تاقه پیاوێکیشیان نه‌نارده ناو له‌شکرى حه‌میدیه، ته‌نانه‌ت یه‌ک خێڵیش ئه‌وه‌نده‌ى پێشکه‌ش
43
نه‌کرد ئه‌وه‌نده‌ى که به‌ته‌نیا فه‌وجێک دروست بکات .ته‌نانه‌ت سه‌رکردایه‌تى سه‌ربازى تورکى له‌توانایدا نه‌بوو ئه‌وه‌نده له‌خه‌ڵکى کورد کۆبکاته‌وه تا لیواو تیپى سه‌ربازى درووستبکات که بتوانێت به ئه‌رکه‌کانى هه‌ستێت ،بۆیه ده‌سه‌اڵتدارن ته‌نها ئه‌وه‌نده‌یان پێده‌کرا سوپای حه‌میدیه وه‌ک یه‌که‌یه‌کى یارمه‌تى ده‌رو هه‌واڵگیرى به‌کار بهێنن و هیچیتر و زۆرینه‌ى خه‌ڵکى ئاسایى له‌کورده‌کان به‌شێکیشى له سه‌رکردوه کورده‌کان وایان ده‌ڕوانیه به سه‌ربازگرتن له هێزه‌کانى حه‌میدی ه که ده‌ستدرێژیه‌که ده‌کرێته سه‌ر سه‌ربه‌ستى ئازادییه باوه‌که‌یان و ده‌س �ه‌اڵت ده‌یه‌وێت ده‌سه‌اڵتى سته‌مکارى ئه‌سته‌مبوڵ بسه‌پێنیت به‌سه‌ر کوردستاندا .بۆیه هه‌اڵتن له‌هێزى حه‌میدیه مۆریکى جه‌ماوه‌رى له‌خۆگرتن ژماره‌یه‌کى زۆرى خێڵه کورده‌کان ئاماده نه‌بوون بچنه ناو ئهو هێزه ،له‌وانه‌ى خێڵى جه‌ربه‌زه‌ى هه‌مه‌وه‌ند، هه‌روه‌ها خێڵه‌کانى دیاربه‌کر و ده‌رسیم و به‌درخانییه‌کان و شه‌مدینیه‌کان و هه‌روه‌ها خێڵى پشده‌رو خێڵى جاف له‌کوردستانى باشور .هۆى په‌شیمان بوونه‌وه‌ى ئهو سه‌رۆک عه‌شیره‌تانه‌ى به‌ڵێنیان به‌سوڵتان دابوو ،ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌رقاڵ بوونى زۆربه‌ى ئهو سه‌رۆک عه‌شیره‌تانه به‌کارى کوشتوکاڵى و ئاژه‌ڵداریه‌وه ،جگه له تێکچوونى بارودۆخى عوسمانى و باڵوبوونه‌وه‌ى ئاژاوه ،به‌اڵم ئه‌م هۆکارانه به‌س نین بۆ نه‌چوونى کورده‌کان بۆ ناو ڕێزى سواره‌ى حه‌میدیه ،به‌ڵکو لێره‌دا چه‌ند هۆکارى دیکه هه‌ن ،له‌وانه‌ى سیاسه‌تى عوسمانى به‌رامبه‌ر به‌کورد به‌درێژایى مێژوو زوڵم و سته‌مى به‌رامبه‌ر به‌کارهێنان و کورده‌کان به‌ده‌ست عوسمانیه‌کان چه‌وسێنراونه‌ته‌وه کورده‌کان له‌کۆتایى سه‌ده‌ى نۆزده‌دا په‌ندو وانه‌یان وه‌رگرتوو متمانه‌یان به‌ده‌وڵه‌تى عوسمانى و به‌ڵێنه‌کانى نه‌ما ،سه‌ربارى په‌ره‌سه‌ندنى هۆشیارى نه‌ته‌وه‌ى له‌الى کورد به‌هۆى باڵوبونه‌وه‌ى بڕى ناسیۆنالیزم له‌ناو ده‌وڵه‌تى عوسمانیدا و سه‌رهه‌ڵدانى سه‌رکردایه‌تییه‌کى نوێ له نیوه‌ى دووه‌مى سه‌ده‌ى نۆزده‌یه‌مدا که هه‌ردوو ده‌سه‌اڵتى دینى و دنیایى به‌ده‌ست ه وه‌رگرتن و خۆى له‌خێزانى نه‌هریدا به‌رجه‌سته کرد .بنه‌ماڵه‌ى نه‌هرى و بنه‌ماڵه‌ى به‌درخانی یه‌کان نه‌چوونه ناو ڕیزى حه‌میدیه‌وه .هه‌ندێ سه‌ر خێڵى کورد هه‌بوونى ک ه لیواى سواره‌ى حه‌میدیه بوون و ئازاردانى ئه‌رمه‌نیه‌کانیان ڕه‌ت کرده‌وه .بۆ نمونه ،ئیبراهیم پاش ملى که‌که‌سێکى نزیک بوو له‌سوڵتان عه‌بدوالحمید و نازناوى میرى میرانى لێوه‌رگرتبوو. دواى ئهوهى سه‌ردانى ئه‌سته‌مبوڵى کرد نازناوى پاشاى وه‌رگرت ،ڕازى نه‌بوو له‌ئه‌رمه‌نیه‌کان بدرێ بگره توانى ( )10000که‌س له ئه‌رمه‌نییه‌کان ڕزگار بکات .ناوبراو ئه‌وه‌شى ڕه‌تکرده‌وه که بچێت بۆ یه‌مه‌ن له دژى عه‌ره‌به‌کان بجه‌نگێت.
44
~|
برایم پاشاش ب�هن��ۆره‌ى خ��ۆى سه‌رکرده‌ى فیدراسیۆنێکى ده‌کرد که‌جیا له‌هۆزى میللى له عه‌شیره‌ته‌کانى ده‌وروب����ه‌رى سوننى و ئێزیدیه‌کان و عه‌ره‌به‌کان پێکهاتبوو .ناوچه‌کانى ماردین و ئورفا له‌ژێر ده‌سه‌اڵتى ناوبراودابوون و پاشایه‌تییه‌که‌ى بێتاجى له‌فه‌رمانده‌رانى هێزى سواره‌ى حه‌میدییه پێکهێنابوو برایم پاشا په‌المارى عه‌شیره‌تى ئه‌اڵمه‌رى و ناوچه‌کانى دیاربه‌کرو موسل و حه‌له‌ى دابوو و تااڵنى کرد. ته‌نیا سوڵتان ده‌یتوانى لێى بپرسێته‌وه ،ئه‌ویش له جیهاد لێکۆڵینه‌وه و پارێزگارى له‌ناوبراو ده‌کرد. ئه‌م تااڵن و هه‌ڵسوکه‌وتانه‌ى برایم پاشا به‌رامبه‌ر به‌کورد واى لێهات که کورد خۆشیان نه‌وێت تاکو دواتر له ناوچه‌ى شه‌نگال کوژرا ،هه‌روه‌ها مسته‌فا پاش له‌ده‌ڤه‌ى جه‌زیره‌ێ که به‌خاوه‌نى هێز و ده‌سه‌اڵت و ملکه‌چى عوسمانى ده‌بوو. زیانه‌کانى سواره‌ى حه‌میدیه دامه‌زراندنى سواره‌ى حه‌میدیه چه‌ند سودێکى سوڵتان و کاربه‌ده‌ستانى عوسمانى تێدابوو. بگره زیاتر زیانى به‌میلله‌تى کورد و دۆستایه‌تى و پێوه‌ندى کورد گه‌یاندبوو له‌گه‌ڵ ئه‌رمه‌نه‌کاندا که هه‌ردووال هاوده‌ردى جه‌ورو سته‌مى تورکه‌کان ب��وون .له‌ناو ک��وردا ئ�ه‌وه‌ى س��وودى له بوونى ئه‌وهێزه ده‌ستکه‌وت بریتى بوون له‌چه‌ند ئاغا و ده‌ره‌به‌گێک که ته‌نها به‌دواى سوودى خۆیاندا گه‌ڕابوون و ده‌ستکه‌وته‌کانى خۆیان له هه‌موو شتێک ال گرنگتربوو .لێره‌دا ئاماژه به‌چه‌ند زه‌ره‌ر و زیانێکى سواره‌ى حه‌میدیه ده‌که‌ین سه‌باره‌ت به‌کورد و واڵتى کورد و ئه‌رمه‌نیه‌کانیش. یه‌که‌م :ئهو ده‌ره‌به‌گ و سه‌رۆک عه‌شیره‌تانه‌ى له‌ناو هێزى حه‌میدیه‌دا ده‌کران به‌سه‌رکرده و ئه‌فسه‌ر و فه‌رمانبه‌ر هه‌روه‌ها به‌خۆڕایى قبوڵ نه‌ده‌کران ،به‌ڵکو هه‌ریه‌که‌یان له‌به‌ر هۆیه‌ک هه‌ڵبژێردرابوون و له‌وه دڵنیابوون ئه‌وا له‌ڕێبازى سوڵتان الناده‌نه و له‌ناو حکومه‌ت هه‌رکارێکیان پێ بسپێرێ بێ سڵکردنه‌وه به‌جێ ده‌هێنن وه‌ک ڕێگرى و تااڵنکه‌رى. دووه‌م :زڕاندنى ناوى کورد به‌هۆى سواره‌ى حه‌میدیه‌وه بوو .یه‌کێک له‌کاره‌کانى ئه‌م سوپایه به‌شدارى کردن بوو له‌کوشتارى ئه‌رمه‌نییه‌کان ل �ه‌س��اڵ��ى( )1896( – )1894که له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تى عوسمانییه‌وه به کارهێنران .لهو کۆمه‌ڵه کۆکوژیه‌ى ئه‌رمه‌ندا زیاتر له سێ سه‌د هه‌زار ئه‌رمه‌نى کوژران هه‌روه‌ها زۆرێکیان هه‌اڵتن بۆ ده‌ره‌وه‌ى واڵت .سواره‌ى حه‌میدیه به‌شدارى لهو کار ه دڕنده‌یه‌دا کرد که ده‌زگا سه‌رکوت که‌ره‌کانى تورک ئه‌نجامیان ده‌دا و ئه‌مه‌ش به‌وشێوه‌یه ڕوویدا که شه‌ڕخواز ه تورکه‌کان پالنیان بۆکێشابوو. سێیه‌م :ئهو ده‌ره‌ب �ه‌گ و ئاغایانه‌ى کورد که هه‌ڵده‌بژێردران بۆ ئهو هێزى سواره‌یه لهو جۆره بوون که ڕه‌فتاره‌کانیان نه‌ک به‌رامبه‌ر به ئه‌رمه‌نى ،به‌ڵکو به‌رامبه‌ر به‌جوتیار و ده‌ست به‌تاڵه‌کانى کورد خراپتر بوو ه و زۆر دڕندانه‌تر ڕه‌فتاریان له‌گه‌ڵدا کردون و ڕه‌ش و ڕووتى کورد توشى زیانێکى زۆر بووه و له‌زیانه‌کانى ئه‌رمه‌نى
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/6/20 | 7
که‌م تر نه‌بووه .هێزى سواره نیزامى حه‌میدی ه له‌مه‌ڕ چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نییه‌وه گه‌ڵێک نه‌یار بووه؛ چونکه له‌الیه‌ن سوڵتانه‌وه ئیداره ده‌کرێ و هه‌موو کرده‌وه‌که‌یان له ژێر چاودێرى دابوو بۆ یان هه‌بوو هه‌رچى گوندی کورده‌کانى تااڵن و وێران بکه‌ن کوردى لێقه‌وماو سکااڵیان ده‌به‌نه الى سوڵتان و داواى قه‌ره‌بوو کردنه‌وه‌ى زیانه‌کان ده‌که‌ن ،به‌اڵم که‌س گوێ بۆخواسته‌کانیان شل ناکات؛ چونکه ئهوهى هۆکارى سه‌ره‌کى بارودۆخه‌که‌یه سوڵتان خۆیه‌تى .له‌ئاکامدا ئهو کوردانه‌ى ده‌یانهه‌وێ له‌کوشتن ڕزگاریان ببێت .ده‌بێ له له‌شکرى حه‌میدیه‌دا خزمه‌ت بکه‌ن و هه‌ر لهو ڕۆژه‌وه‌ى ئهو هێزه دامه‌زرا به‌شێوه‌یه‌کى سیستماتیکى کارى کرد و دووبه‌ره‌کى نایه‌وه بۆ ئهوهى هێزه‌کانى کوردى شه‌ڕى براکوژى بکه‌ن. چواره‌م :جیا له‌تێکدانى په‌یوه‌ندى برایه‌تی له‌نێوان کورد و ئه‌رمه‌نى و هاوکاتیش خه‌ڵکى دانیشتوانى کوردستانى سێ به‌ش کرد که بریتى بوون له- 1 : ئه‌رمه‌نییه‌کان – 2کوردى الیه‌نگرى حه‌میدییه – 3کوردى دژى حه‌میدییه .هه‌ر الیه‌نێک ئهوهى ترى تااڵن ده‌کرد و له‌ئاکامدا هه‌رێمه‌که بۆته قه‌سابخانه‌یه‌کى به‌ربه‌رین. پێنجه‌م :ئهو نه‌خشه‌یه‌ى تورکه‌کانى عوسمانى له پێکهێنانى سواره‌ى حه‌میدییه‌دا نه‌خشه‌یان بۆ کێشابوو شتێکى زۆر ئاشکرا بووه و بریتى بووه له‌وه‌ى کوردى سوننه و کوردى عه‌له‌وى بکات به‌گژ یه‌کتردا و بۆ گه‌یشتن به‌و مه‌به‌سته ته‌نها هه‌ر کورده سوننیه‌کان ماوه‌ى ئه‌وه‌یان هه‌بووه له‌هێزى حه‌میدییه‌دا به‌شدار بن و به هیچ شێوه‌یه‌ک ڕێگه نه‌دراوه به‌عه‌له‌وییه‌کان تیایدا به‌شدار بن و به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه کورده سوننیه‌کانیان هانداوه له‌گه‌ڵ کورده عه‌له‌وییه‌کاندا ڕه‌فتارى خراپ بکه‌ن و ئهو قین و ڕه‌ق و دووبه‌ره‌کیه‌ى لهو ڕووه‌وه په‌یدابووه زیانێکى ئیجگار زۆرى گه‌یاندوه به‌و شۆڕشانه‌ى سه‌رکرده‌کانیان سوننى بوون هیچ کوردێکى عه‌له‌وى پڕ به‌دڵ نه‌یویستوه لهو شۆڕشانه‌دا به‌شدارى بکات؛ به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌وه کاربه‌ده‌ستانى عوسمانى س��وودی��ان له‌وه وه‌رگرتبوو و توانیبویان هه‌ندێ له عه‌شایره‌کان سه‌ر به‌ڕێبازى عه‌له‌وى به‌الى خۆیاندا ڕابکێشن و دژى کورده سوننیه‌کان به‌کاریان بهێنن وه‌کو له شۆڕشى شێخ سه‌عیدى پیرانى ساڵى ()1925 دا ده‌رکه‌وت. شه‌شه‌م :هه‌روه‌ها زه‌ره‌رو زیانێکى زۆرى ئابورى گه‌یشته شاره‌کانى کوردستانى باکورى ڕۆژئاوا و ئه‌رمینیاى ڕۆژئاوا و له‌ئه‌نجامى ئهو پاکتاو کردن و کۆمه‌ڵکوژیانه له‌ڕاستیدا ئه‌م خاڵه ته‌نها به‌سه‌ر ئه‌رمه‌نیه‌کان نه‌هات ،به‌ڵکو به‌سه‌ر کورده‌کانیشدا هات؛ چونکه له‌سه‌ریه‌ک خاک و نیشتیمان به‌یه‌که‌وه ده‌ژیان و بارودۆخى ئابورى و سیاسى دانیشتوانى کورد زۆر به‌خراپى تێکچوو ،ئه‌مه‌ش له‌ئه‌نجامى ئهو ڕووداوه خوێناویانه هه‌ر له‌م کاته‌دا پرس و کێشه‌ى کوردیش تێکچوو .پاش ئهوهى هه‌ناسه‌یه‌کى به‌به‌ردا هاته‌وه؛ به‌اڵم زۆر به‌خێرایى بڕێکى تر تێکچووه‌وه .له‌گه‌ڵ ئ�هو هه‌موو زیانانه‌ى به‌هۆى سواره‌ى حه‌میدیه‌وه به‌کورد
وتار
گه‌یشت ئه‌بێ بوترێ ڕۆڵى گه‌وره‌شى بینیوه بۆ بزوتنه‌وه‌ى هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى ،چونکه کورد له هیچ شێوه‌یه‌کیتردا له‌توانایدا نه‌بووه ئهو هه‌موو چه‌کداره‌ى کوردى تیادا کۆببێته‌وه .له‌شه‌ڕى پاڵتاندا ئهو کوردانه‌ى له‌ناو هێزه‌کانى تورکدابوون له‌ناو س��واره‌ى حه‌میدییه‌دا شاره‌زایییه‌کى ته‌واویان ده‌رب��اره‌ى شه‌ڕ په‌یدا کردبوو که بوو به‌هۆى هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تیان جوواڵ .ئه‌وانیش بیریان له‌وه کرده‌وه وه‌کو میلله‌تانى به‌ڵقان ڕاپه‌ڕن بۆ به‌ده‌ستخستنی مافى خۆیان .ڕۆبه‌رت ئۆکسۆن له‌باسه‌که‌یدا ئه‌ڵێ؛ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ژون تورک له‌ساڵى ()1915دا سواره‌ى حه‌میدییه‌یان دژى ئه‌رمه‌نیه‌کان به‌کارهێنا؛ به‌اڵم سواره‌ى حه‌میدییه تاسه‌ر هه‌موویان هه‌ر ئه‌لق ه له‌گوێى سوڵتانی تورکه‌کان فه‌رمون جه‌ورو سته‌مى تورکه‌کانیان بۆ ده‌رکه‌وت له‌گه‌رمه‌ى شه‌ڕى جیهانیدا هه‌ندێکیان چوون ه پاڵ ڕووسه‌کان ئهو هێزى حه‌میدییه‌ش که( قره‌به‌کرپاشا) پێیان به‌گژ ئه‌رمه‌نیه‌کانا و به‌گژ گه‌له‌کانى تورکیش گوێ خست به‌دوور نییه هه‌ر ئه‌وه‌ش بوو بێ که‌شریف نرات خالد حیرانى به پیاو کوژو پیاوخراپ له‌قه‌ڵه‌م داو ه که بێگومان له‌به‌ر ئهوه بووه فه‌رمانى تورکه‌کانى به‌جێ نه‌هێناوه. ئه‌گه‌ر سواره‌ى حه‌میدییه که‌مێک باشیشیان هه‌بێ ،به‌اڵم خراپه و زیانه‌کانى سه‌دان هێنده‌ى باشیان ب��ووه .له‌کۆتایى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا ده‌توانین بڵێین سواره‌ى حه‌میدییه ڤایرۆسێک بوو ل ه تاقیگه‌ى عوسمانیدا درووست کرا و له‌الیه‌ن سوڵتانعه‌بدولحه‌میده‌وه بۆ باڵو کردنه‌وه‌ى په‌تاى تورکچیتى و بۆ له‌ناو بردنى بزووتنه‌وه‌ى ڕزگاریخوازه‌کانى ئه‌رمه‌ن و کورد و سه‌رجه‌م نه‌ته‌وه‌کانى ترى ژێر ده‌سه‌اڵتى عوسمانى دوور له‌هه‌موو بنه‌ما پیروزه‌کانى ئاینى پیرۆزى ئیسالم پێکهاتبوو. سه‌رچاوه‌کان: بۆ نووسینى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه سود له‌م سه‌ر چاوانه وه‌رگیراوه: – 1محمد ڕه‌سول هاوار - :کوردو باکورى کوردستان له‌سه‌ره‌تاى مێژووه‌وه هه‌تا شه‌ڕى دووه‌مى جیهان ،به‌رگى یه‌که‌م، چاپى یه‌که‌م.2006 ، – 2م .س .الزاریف - :مێژووى کوردستان، وه‌رگێڕانى هۆشیارعبدالله سه‌نگاوى، ده‌زگاى چاپ و باڵوکردنه‌وه‌ى ڕۆژهه‌اڵت. – 3کۆمه‌ڵى نووسه‌ر - :عوسمانیه‌کان، وه‌رگێڕانى سه‌الم عبدالکریم ،چاپى دووه‌م چاپه‌مه‌نى گه‌نج ،سلێمانى.2008 ، – 4د .عبدالله عه‌لیاوه‌یى :کوردستان له‌سه‌رده‌مى عوسمانیدا ،چاپى یه‌که‌م. ستراتیجى لێکۆڵینه‌وه‌ى سه‌نته‌رى کوردستان ،سلێمانى.2008 ، – 5که‌مال بورکاى :کوردو کوردستان له‌سه‌رده‌مى باستانه‌وه تا کۆتایى جه‌نگى یه‌که‌مى جیهان ،وه‌رگێڕانى عه‌لى فه‌تحى، چاپى یه‌که‌م ،چاپخانه‌ى مناره ،هه‌ولێر، .2008
چاپی دووەمی کتێبی
داستانی ژیانەوە کەوتە بازارەوە خوێنەرانی رێبەر ئاپۆ هەموو ئەوانەی پێویستیان بە ناسینی هزر و کەسایەتی بەڕێز ئۆجەالن هەیە ،بەتایبەتی گەنجان وەک نەوەی نوێ کە لە گۆڕان و وەرچەرخانی کۆمەڵگای کوردیدا خاوەن رۆڵێکی سەرەکین ،بۆیە پێویسته کەسایەتی ڕێبەری خۆیان بناسن .مافی چاپی ئەمجارەی پەرتووکی داستانی ژیانەوە پارێزراوە بۆ گۆڤاری ~ ،ئێمەش بەناوی ستافی ~ پیرۆزبایی خۆمان ئاراستەی خوێنەرانی کورد دەکەین بە بۆنەی چاپی دووەمینی پەرتووکی داستانی ژیانەوە. کتێبی داستانی ژیانەوە ئێستا لە بازاردایە. کتێبخانەی یادگار ،ژمارە تەلەفۆن07701542978 : ستافی گۆڤاری ~
Rojî Wilat Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 7 • Salî: 2011
شەهید غەریب سەباح »«چیا کوردستانی