ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان ساڵی | 1ژمارەی | 2011/07/20 | 8نرخ 1500 :دينار | گۆڤارێکی مانگانەیە
ئۆجەالن:
ئەركی کۆنفرانسی نەتەوەیی دامەزراندنی پەرلەمانی کوردستانە ئۆپۆزسێونی ناو پەرلەمان و دەسەاڵت پێیان وایە نوێنەری هەموو خەڵکن! چەمکی چارەسەری پرسی کورد نیشتمانپەروەری و نەتەوەی دیموکراتیکە خۆشەویستی کوێرانە دابڕان لە هزر و کردنەوەی دەرگای هەر جۆره کۆیالایەتییەکە جەمال مولود :حکومەتی هەرێم بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 140هیچ زەختێک لە سەر حکومەتی ناوەندی ناکات
هەندێک لە چاالکییەکانی یادکردنەوەی شەهید زیالن لە باشووری واڵت
کەرکوک
هەولێر
بناری قەندیل
بەغداد
~ Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 8 • Salî: 2011
ساڵی | 1ژماره 8 2011/07/20 ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان ساڵی | 1ژمارەی | 2011/07/20 | 8نرخ 1500 :دينار | گۆڤارێکی مانگانەیە
ئۆجەالن:
ئەركی کۆنفرانسی نەتەوەیی دامەزراندنی پەرلەمانی کوردستانە
شەهید شوان نورەدین یوسف «گیڤارا گیلبارت»
ئۆپۆزسێونی ناو پەرلەمان و دەسەاڵت پێیان وایە نوێنەری هەموو خەڵکن! چەمکی چارەسەری پرسی کورد نیشتمانپەروەری و نەتەوەی دیموکراتیکە خۆشەویستی کوێرانە دابڕان لە هزر و کردنەوەی دەرگای هەر جۆره کۆیالایەتییەکە
14
جەمال مولود :حکومەتی هەرێم بۆ جێبەجێکردنی ماددەی 140هیچ زەختێک لە سەر حکومەتی ناوەندی ناکات
خاوەنی ئیمتیاز
کۆمیتەی ڕاگەیاندنی PÇDK سەرنووسەر
ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر
بەڕێوەبەری نووسین ئارام کەریم بابان
دەستەی نووسەران فەهمی محەمەد سۆران حسین ئامینه محەمەد چنوور غەریب
دیزاین
هێژا رۆژهەاڵتی
ژمارەی متامنه 446
بۆ پەیوەندی گرتن www.PCDK.org ROJI_WELAT@Yahoo.com ناو نیشان کەرکوک ،بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک
چاالکی: زیالن به چاالکییه گیانبازیه‌که‌ی بوو به سیمبۆلی به‌رخۆدانی ژنی کورد 3 سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان سه‌ردانی بنه‌ماڵه و که‌س و کاری 5 شه‌هید گیڤارای کرد که‌لتور ناسنامه‌ی گهالنه ،با ناسنامه‌ی خۆمان بپارێزین 7 )15( 8ى شوبات نهبوو ()16ى شوبات بوو ! دیدار و چاوپێکەوتن: رێبه‌ر ئۆجه‌الن :ئه‌رکی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ،دامه‌زراندنی په‌رله‌مانی کوردستان و 9 ئاواکردنی کۆردیناسیۆنی یه‌کینه‌ی هێزه چه‌کداره‌کانه جه‌ماڵ مولود :حکومه‌تی هه‌رێم بۆ جێبه‌جێ کردنی مادده‌ی ( )140هیچ زه‌ختێک 2 2 له‌سه‌ر حکومه‌تی ناوه‌ندی ناکات سه‌رۆکى شاره‌وانی که‌الر :هیچ ده‌ستێوه‌ردانێکى حیزبى ل ه کاروباره‌کانم و شاره‌وانیدا نییه 24 خەلیل غەمگین :به‌هار له‌کوردستانه‌و ه ده‌ست پێده‌کات 33 قڕکردنی که‌لتووری له کۆشتن خراپتره!!! 4 1 وتار و راپۆرت: ئایا ئه‌ردۆغان و پارته‌که‌ی ئاماده‌ن کورد په‌سند بکه‌ن 12 دانیشتنی پێنج الیه‌نه‌که پرسه‌کان چاره‌سه‌ر ناکات ،چونکه داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر 1 4 له‌گه‌ڵ خواستی ئهو پێنج الیهنه نایه‌نه‌وه ده‌وڵه‌ت -نهتهوه یان نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی 1 7 له‌یادی شێخ سه‌عیدی پیراندا هێشتا پیالنگێڕی له‌سه‌ر کورد به‌رده‌وامه!! 19 تاوان دژ به‌سرۆشت و دژ به‌مرۆڤ بۆ رزگارکردن و ئاواکردنی ژیانی نوێ 24 )15( 26ی ئاب ته‌نیا ده‌سپێکی شه‌ڕ نییه گه‌نج پێشه‌نگی ژیانێکی ئازاده 28 )14( 31ی ته‌مموز و سێ هه‌نگاوی شۆرشگێڕی مێژوویی له سێ ساڵ و شوێنی جیاوازدا ژنان: 35 3 8
د جڤاکا م ه ده ژن به‌ریا خوه بکوژه هاتیه کوشتن به‌خشین و ناسینی ئازادی ژنان له‌سر‌وشتی پیاودا نییه
بیرەوەری گەریال: ئه‌ستێره‌یه‌ک ل ه ئاسمانی بێ سنوره‌وه 4 4
~|
2
سەروتار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
کۆبوونه‌وه‌ی پێنج قوڵی له‌نێوان پاکێجه‌کانی
"گۆڕان ،یه‌کگرتوو ،کومه‌ڵ" و پرۆژه‌ی هاوبه‌شی نوێبوونه‌و ه و ئاینده‌سازی"یه‌کێتی و پارتی"دا
رشۆڤه‌ی سیاسی
دوای چ���وار خ��ول��ی دانیشتنی ن��ێ��وان سێ الی�هن�هک�هی ئۆپۆزسیۆنی ن��او پ�ه‌رل�هم��ان و ه�ه‌ر دوو الیهنه دهس �ه‌اڵت��داره‌ک �هی هه‌رێمی کوردستان ،ئێستا ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان له‌الیه‌ک خاوه‌نی شه‌ش پاکێجه و له‌الیه‌کی ترهوه دوای ئهوهی که "یه‌کێتی ،پارتی"یش پرۆژه‌ی هاوبه‌شی نوێبوونه‌وه و ئاینده‌سازییان پێشکه‌ش ک���ردن ،ئیتر ت��ۆپ�هک�ه کهوتۆته گ��ۆڕه‌پ��ان��ی ئ���ه‌وان���هوه و ب�هت��ای��ب�هت��ی��ش که "یه‌کێتی ،پارتی" ئهو سێ الیه‌نه‌یان خستۆته به‌رده‌م سێ بژاره‌وه و واڵم ده‌خوازن. "یه‌کێتی ـ پارتی" له پرۆژه‌که‌یاندا ده‌ڵێن؛ ده‌ت��وان��ی��ن ل��ه س���ه‌ر پ���رۆژه‌ی���هک���ی ه��اوب �ه‌ش رێ��ک��ک �ه‌وی��ن ،ک �ه ح��ک��وم�هت��ی ب��ن��ک�ه‌ف��راوان و هه‌ڵبژاردنی پێشوه‌ختیش بگرێته‌وه ،یان رێککه‌وتنێکی سیاسی ن��وێ ،به پره‌نسیپ و ئ��ال��ی�هت��ی زی��ن��دوو م���ۆر ب��ک �هی��ن .ی��اخ��ود له‌چوارچێوه‌ی یاسا و رێساکاندا به رێوشوێنی گونجاودا"،یه‌کێتی ـ پارتی" وه‌کو ده‌سه‌اڵت بمێننه‌وه .به پێ ئه‌م پرۆژهیه بێت پێویسته ئهو سێ الیهنه یه‌کێک لهو بژارانه هه‌ڵبژێرن. لێره‌دا مافی هاواڵتیانه ،مافی رێکخراوه‌کانی ک��ۆم �هڵ��گ��ای م�ه‌ده‌ن��ی��ی�ه، م��اف��ی الی�هن�هک��ان��ی تری سه‌ر گۆڕه‌پانی کوردستانه بپرسن ک�ه ئایا ئ �هم پێنج الی����هن����ه رێ����ک����دهک����هون؟ ئ�����ه‌گ�����ه‌ر رێ����ک����دهک����هون له‌سه‌ر چی رێکده‌که‌ون؟ ئ����ه‌گ����ه‌ر رێ��ک��ن��هک��هوت��ن ده‌رئ���هن���ج���ام���هک���ان چ��ی ده‌بێت؟ ئایا وه‌کو هه‌ندێک ب��ان��گ �ه‌ش �هی ب���ۆ دهک����هن ج���ارێ���ک���ی ت���ر ج���هم���اوهر دێ��ت�ه س �ه‌رش �ه‌ق��ام؟ یاخود چاوه‌ڕوانی ده‌رفه‌تێکی تر ده‌بن؟ ئایا یه‌کێتی ـ پارتی ئ��ام��اده‌ی ن��وێ��ب��وون�ه‌وه‌ن بۆ ئ��ای��ی��ن��دهس��ازی؟ ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ����ام����اده‌ن ل���ێ���ره ب������هدواوه ئ��ام��اده‌ن دهس��ت له کاری ح��ک��وم��هت ب���ه س��ی��ف�هت��ی حزبی و بۆ خزمه‌تی حزب
وه‌رن�����ه‌ده‌ن .ه �ه‌ر وه‌ک چ��ۆن ل �هپ��رۆژه‌ک �هی خۆیاندا باسی ده‌که‌ن؟ ئایا ئاماده‌ن سنووری" پیره‌ر"هه‌ڵوه‌شێننه‌وه و ئیتر کۆتایی به‌ناوچه‌ی زه‌رد و ناوچه‌ی سه‌وز بهێنن؟ ئهمه و گه‌لێک پرسیاری تر که رووبه‌روویان دهبێتهوه .له‌گه‌ڵ ئ �هم �ه‌ش��دا" ک��ۆم �هڵ ،ی�هک��گ��رت��وو ،گ���ۆڕان" رووب���ه‌رووی زۆر پرسیار دهبنهوه ،له‌ونه ئایا ئ�هم الیهنانه ب�ه‌ش��دار ده‌ب��ن له حکومه‌تدا و دهبنه به‌شێک له ده‌سه‌اڵت یاخود جارێکی تر ئۆپۆزسیۆنی هه‌ڵده‌بژێرنه‌وه؟ له‌مانه‌ش زیاتر ه���ه‌ردوو الیه‌نه‌که رووب����ه‌رووی ئ �هو پرسیاره دهبنهوه که ئایا بۆچی په‌سند ناکه‌ن بازنه‌ی دی��ال��ۆگ و گفتوگۆ ف����راوان ببێت؟ ئایا هۆکاری ئهمه بۆ هه‌ر دووال ده‌گه‌ڕێته‌وه یان یه‌ک الیه‌ن ،یاخود پێیان وایه چهنده دیالۆگ ب �ه‌رف��راوان بێت ،ئه‌نجامی نه‌رێنی ده‌بێت؟! گومانی تێدا نییه ،دیالۆگ به‌رفراوان ببێت، نوێنه‌ری الیه‌نه‌کانی تر ،رێکخراوی مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تی و نوێنه‌رانی ج �هم��اوهر تێیدا به‌شدار بن ،ئاراسته باشتره ده‌بێت و شیمانه‌ی ئه‌نجامگرتنی زیاتر ده‌بێت .به هه‌رحاڵ ئێستا له ه�ه‌ر کاتێکی تر زیاتر ئ�هو پێنج الیهنه رووب����ه‌رووی پرسیار و چ��اوه‌ڕوان��ی خه‌ڵکن، ده‌بێت چۆن له‌م تاقیکردنه‌وه‌یه ده‌ربچن؟! دی��اره ه �ه‌ردوو الیه‌نی دهس�ه‌اڵت��دار له ب�ه‌رده‌م دوا ده‌رفه‌تدان که کۆمه‌ڵگا پێی به‌خشیون، پێویسته ئ���هم ده‌رف���هت���ه ل �ه دهس��ت��ی خ��ۆی��ان ن���ه‌ده‌ن .پ��رۆژه‌ک�هی��ان بێ وات��ا ده‌بێت ئه‌گه‌ر له ماوه‌یه‌کی ک��ورت��دا هه‌نگاوی ک��رداری لێ به‌رهه‌م نه‌یه‌ت .لێره‌دا ده‌توانن به الیه‌نی ک�هم�هوه س��وود ل�ه"ش��ای مه‌غریب" وه‌ربگرن ک�ه وه‌ک��و دهس��ت پێشخه‌رییه‌ک هه‌ستا به گۆڕینی ده‌ستوور و که‌مکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی خۆی و زیادکردنی ده‌سه‌اڵتی په‌رله‌مان و ح��ک��وم�هت .ه��اوش��ان��ی ئهمه"ئۆپۆزسیۆنی ن��او پ �ه‌رل �هم��ان"ی��ش ل��ه‌ب��ه‌رده‌م ئه‌زموونێکی سه‌ختدان ،له‌م پرۆسه‌یه‌دا نه‌ک ته‌نیا خۆیان، ب�هڵ��ک��ۆ پ��رۆس �هی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ب��وون��ی ن��او په‌رله‌مان ل �ه‌ب �ه‌رده‌م دوو رێ��گ��ادای�ه .رێگای ب��ه‌رده‌وام��دان به ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان و س���وورب���وون ل �ه‌س �ه‌ر تێکۆشان ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی دهس �ه‌اڵت ،له‌الیه‌کی ت��رهوه په‌شیمان بوونه‌وه ل�هو رێگایه و به‌شداریکردنه له ده‌سه‌اڵتدا
و نه‌مانی ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مانه .دیاره هه‌ر وه‌ک چۆن ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی کرداری له‌الیه‌ن دهسهاڵتهوه نه‌نرێت ،جه‌ماوه‌ر متمانه‌ی به ده‌سه‌اڵت نامێنێ ،به هه‌مان شێوه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان به‌شداری بکات له‌حکومه‌تدا ئهوا متمانه‌ی جه‌ماوه‌ر له ده‌ست ده‌دات و گورزێک له هیوای جه‌ماوه‌ر ده‌دات. دیاره کاتێک ئهمه ده‌گوترێت به واتای ئهوه نییه که جه‌ماوه‌ر له گه‌ڵ رێککه‌وتندا نییه، بێگۆمان جه‌ماوه‌ر له گه‌ڵ رێککه‌وتندایه، ب �ه‌اڵم له‌گه‌ڵ رێککه‌وتنێکدایه که له‌سه‌ر پره‌نسیپ و پێوانه‌ی دیموکراتی ،نه‌ک له‌سه‌ر ب�ه‌ش��داری��ک��ردن ل�ه حکومه‌ت و به‌شکردنی ده‌سه‌اڵتدا. هه‌ر بۆیه سه‌ره‌ڕای ئهوهی که ههموو نیگاکان له‌سه‌ر ئهو دیالۆگانه‌ن ،ب�ه‌اڵم له‌به‌ر ئهوهی ئهو دیالۆگانه ته‌نیا له‌نێوان دووب �هره دایه و الیه‌نی سێیه‌م ئه‌م پرۆسه‌یه‌دا نییه ،شیمانه‌ی رێککهوتن له‌سه‌ر پره‌نسیپی دیموکراتی زۆر الوازه .لێرهوه رۆڵ و گرنگی ئهو هه‌واڵنه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م دیالۆگانه ده‌درێت ده‌رده‌که‌وێت، به‌تایبه‌تی هه‌وڵه‌کانی ئه‌نجوومه‌نی"به‌ڵێ بۆ دی��ال��ۆگ" ک�ه ده‌خ��وازێ��ت دی��ال��ۆگ ف��راوان بکرێت و له نێوان دوو به‌ره‌دا قه‌تیس نه‌کرێت. هه‌ر بۆیه ده‌کرێت ئهو پرۆژه و ئالییه‌ته‌ی که ئه‌نجوومه‌نی به‌ڵی بۆ دیالۆگ وه‌کو الیه‌نی سێیه‌م پێشکه‌شی کردووه ببێته بژاری چواره‌م بۆ ئهوهی ئهو دیالۆگ و دانیشتنانه ئه‌نجامی باشی لێ بکه‌وێته‌وه ،چونکه وه‌کو ئالییه‌تی گفتوگۆ پێشنیاری فراوانکردنی دانیشتنه‌کان دهک����ات ب �ه م �ه‌رج��ێ��ک ن��وێ��ن �ه‌ری س �ه‌رج �هم الیهنه سیاسیه‌کان ،نوێنه‌ری رێکخراوه‌کانی مه‌ده‌نی ،که‌سایه‌تی ئه‌کادیمی ،رۆشنبیری، کۆمه‌اڵیه‌تی و ئایینی و نوێنه‌ری جه‌ماوه‌ری خۆپیشانده‌ریش لهناو دیالۆگ و دانووستاندندا به‌شدار بن .ئه‌مه‌ش متمانه‌ی زیاتر دروست ده‌کات و هیوای چاره‌سه‌ری مه‌زن ده‌کات. هه‌ر بۆیه ده‌ڵێین؛ تۆپ له گۆڕه‌پانی ئهو پێنج الیه‌نه‌دایه ،ئه‌گه‌ر ده‌خ��وازن به ئه‌نجامێکی باشه‌وه ده‌ربچن له دانیشته‌کان؛ ئهوا گرنگه ته‌نیا له نێوان ئهو دوو پرۆژه و سێ بژاره‌دا هاتووچۆ نه‌که‌ن و په‌نا بۆ ب��ژاری چ��واره‌م ببه‌ن.
چاالکی
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
3
زیالن ب ه چاالکیی ه گیانبازیه‌که‌ی بوو ب ه سیمبۆلی به‌رخۆدانی ژنی کورد
یادی شه‌هید زیالن به‌رز راده‌گیردرێت
زۆرن ئهو ژنانى که لهپێناو ئازادى گه‌له‌که‌ماندا، له‌تێکۆشاندا رۆڵى بهرچاو و قاره‌مانه‌نه‌یان گێڕا‌وه و بوونهته داینه‌مۆی وه‌رچ�ه‌رخ��ان��ى سه‌رده‌مه‌کان و هێنان‌ه کایه‌ى س���ه‌رده‌م و ش��ێ��واز‌و رێ��ب��ازى نوێى تێکۆشان ،هه‌ڤاڵ زه‌ینه‌ب کناجى ناسراو به زیالن یهکێکه لهو ژنانه‌ى که ئه‌مڕۆ به مانیفیستۆى ژنى ئ��ازاد بهناو ده‌کرێت .کچه گه‌ریال و تێکۆشه‌رى ک��ورد زه‌ینه‌ب کناجی ناسراو به زی�لان ()30ی حوزه‌یرانی ساڵی ( )1996له دژی پیالنگێری دژ به ڕێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدواڵ ئۆجه‌الن ،له شاری دێرسیم چاالکیه‌کی فه‌دایی پێکهێنا. زی��ل�ان ب���هو چ��االک��ی��ی �هی ،ل �ه ن���او الپ �ه‌ڕه‌ک��ان��ی مێژووی تێکۆشانی ئازادیی گه‌لی ک��ورددا ،بوو به سیمبۆڵی به‌رخۆدان بۆ ژنانى کورد و جیهان. زی�لان ساڵی ( )1972له ش��ار مه‌التیاى باکورى کوردستان له‌دایک ب��ووه .خوێندگای سه‌ره‌تایی، ناوه‌ندی ،ئاماده‌ییو زانکۆشی هه‌ر له مه‌التیا ته‌واو کردووه .ساڵی ( )1994له ئه‌ده‌ن‌ه ده‌ست به خه‌باتی ڕێکخستنی دهک��ات و ساڵی ( )1995له‌دێرسیم به‌شدارى ڕیزه‌کانى گه‌ریال ده‌بێت .له ()6ی ئایاری ساڵی ( )1996له‌شامی پایته‌ختی س��ووری��ا ،له دژی خوێندنگای پ�ه‌روه‌رده‌ی ئه‌ندامانی پهکهکه، به ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراو هێرشێک پێکهات و ئامانجی ئ �هو هێرشه ،ڕێ��ب�ه‌ری گه‌لی ک��ورد عه‌بدواڵئۆجه‌الن ب��وو .هێرشه‌‌ک‌ه وه‌ک��وو سه‌ره‌تای پیالنگێریی ناونه‌ته‌وه‌یی له دژی ئۆجه‌الن بهناو کرا ،کاریگه‌ریه‌کی مه‌زنییشی له سه‌ر پێشهاته سیاسیه‌کان ون��اوهن��دی سیاسی ک��رد .یه‌که‌مین ک���ه‌س ک �ه دهس��ت��ی ل���هو ه��ێ��رش�ه وه‌ردا ،زه‌ی��ن �ه‌ب کناجی ناسراو به زیالن بوو .زیالن ڕۆژی ()30 ی حوزه‌یرانى ساڵى ( )1996له مه‌یدانی کۆمار له دێرسیم ،له کاتی به‌ڕێوه‌چوونی ڕێوڕه‌سمێکی سه‌ربازیدا چاالکییه‌کى گیانبازى ئه‌نجامدا و له ئه‌نجامدا ( )7سه‌ربازى تورک کوژران‌و ()29ی تر بریندار بوون .بۆیه هه‌رساڵ‌ه له‌ساڵیادی چاالکییه گیانبازییه‌که‌ی شه‌هیدی تێکۆشانی ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان ،ی��ادی ب �هرز و پیرۆز راده‌گیردرێت، ئه‌مساڵیش له‌ئاستی کوردستان و ده‌ره‌وه‌ی واڵتدا و به‌تایبه‌تی له‌شاره‌کانی باشووری واڵتدا ،ساڵو له‌یاد و چاالکییه گیانبازییه‌که‌ی شه‌هیدی نه‌مر کرا. یه‌کێک لهو شوێنانه‌ى که یاده‌کانى لێ بهرێوه چوو شارى ههولێر بوو)16( .هه‌مین ساڵڕۆژى چاالکییه گیانبازییه‌که‌ی شه‌هید زیالن به سیمینارێک له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نى ژنانى ئازاد له شارى ههولێر کرایهوه، سیمینارهکه رۆژى ( )2011/6/30کاتژمێر ()5ی
ئێوار‌ه له هۆڵی چوارچرای شاری ههولێر له‌الیه‌ن نه‌جیب‌ه عومه‌ر جێگری سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان پێشکه‌شکرا .سیمینارهکه سه‌ره‌تا به ده‌قه‌یه‌ک ڕاوه‌س��ت��ان بۆ گیانی پاکی شه‌هیدان ده‌ستیپێکرد ،دواتر نه‌جیب‌ه عومه‌ر باسی له‌گرنگی چاالکییه‌که‌ی شه‌هید زیالنی کرد و ئاماژه‌ی به‌و په‌یامانه‌دا که زیالن له مانیفستۆکه‌یدا بانگه‌وازی بۆ ک��ردووه و ڕایشیگه‌یاند که هه‌ڤاڵ زی�لان به به‌های گیانی خ��ۆی به داگیرکه‌رانی گ �هل �هک �هم��ان��ی ڕاگ���هی���ان���د؛ ئ���هو دهس���ت���هی بۆ گه‌له‌که‌مان‌و ڕێبه‌رمان درێ��ژ بێته‌و‌ه ده‌یشکێنین. هه‌ڤاڵ زیالن په‌یامێکی ئایدۆلۆژیان‌ه‌و ڕاسته‌قینه‌ی به په‌یڕه‌وانی ڕامانی پیاوساالریدا و سه‌لماندی که هێزی ڕامانی ژنی ئازاد توانای به‌رپاکردنی گهورهترین شۆڕشی ئ��ازادی کۆمه‌اڵیه‌تی ههیه و ده‌توانێت به‌روحێکی پێشه‌نگ له به‌ئازادکردنی که‌سایه‌تی م��رۆڤ و کۆمه‌ڵگادا ڕۆڵبگێرێت. نه‌جیب‌ه عومه‌ر ووتی؛ مانیفستۆکه‌ی هه‌ڤاڵ زیالن بنگه‌ی ژیانێکی دیموکرات و ئ��ازاد‌ه له به‌رزترین ئاستدا پێشه‌نگایه‌تی بۆ گه‌له‌که‌ی ک��ردووه که ڕێبه‌رمان له هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانیدا بۆ چاالکییه‌که‌ی منه و هه‌ڵوێستی دان��اوه له ده‌ڵێت "زیالن ڕێبه‌ری به‌رامبه‌ر کۆنه‌پارێزی ژن و کۆنه‌په‌رستی پیاو و
گهورهترین زه‌رب���هی له سیسته‌می دهس �ه‌اڵت��داری پ��ی��اوس��االری��داوه .به‌تایبه‌ت ل �ه شوێنێکی وه‌ک دێرسیمدا که داگیرکه‌ری کورد له‌به‌رزترین ئاستدا سیاسه‌تی توانه‌و‌ه و ئاسیمیالسۆنی بهڕێوه بردووه. نه‌جیب‌ه ووتی؛ زیالن سیمبۆلی ئه‌شقی ڕاسته‌قینه‌یه و ڕێ��ب�ه‌ری ئاشقانی ئ��ازادی��ی�ه .نه‌جیب‌ه باسیشی له‌قه‌یران‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی کرد له ڕۆژگ��اری ئه‌مڕۆدا ،لهوانه؛ خۆسوتاندنی ژنان‌و بێزاری له‌ژیان له‌الیه‌ن تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگاو‌ه و ووتی؛ هه‌تا ژن ئ��ازاد نه‌بێت ناتوانین له کۆمه‌ڵگادا باسی هیچ ئ��ازادی�هک بکه‌ین ،هه‌تا ژیانێکی ڕاس��ت بۆ ژن نه‌بێت له‌کۆمه‌ڵگادا ئه‌شقی ژیانیش نابێت؛ چونکه هیوا له‌دایک نابێت کاتێک ژن له ژیان بکێشێته‌وه و به‌ره‌و مردن بڕوات .هاوکات. سیمینارهکه کاتژمێر‌و نێوێکى خایاندو به‌نمایشکردنی کۆمهڵه وێنه‌یه‌ک له‌سه‌ر تێکۆشه‌رانی ئازادی و ڕاستی شه‌ڕ له‌کوردستاندا که‌له‌الیه‌ن هۆنه‌رمه‌ندی گه‌نجی "جه‌نگیز" نه‌خشێنرابوون ،کۆتایی پێکهات. شاری که‌رکوکیش ،چاالکییه‌که‌ی شه‌هید زیالنی به‌رز راگ��رت .رۆژى پێنج شه‌مم‌ه ()2011/6/30 له‌باره‌گای ناوه‌ندی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی ک��وردس��ت��ان ل �ه‌ش��اری ک �ه‌رک��وک و ل�ه کاتژمێر ( )5:30پاش نێوه‌ڕۆ مه‌راسێمکی بیرهێناو‌ه له‌الیه‌ن ئه‌نجوومه‌نی ژنی ئازاده‌و‌ه بهرێوه چوو. س�ه‌ره‌ت��ای مهراسیمهکه به خۆله‌کێک راوه‌ستان ب��ۆ گیانی شه‌هیدانی رێگای ئ���ازادی ده‌ستی پ����ێ����ک����رد و پ����اش به‌خێرهاتنی به‌شداربووانی مهراسێمهکه ،سینفزیونێک له‌سه‌ر ژی��ان و خه‌باتی ،گه‌ریالی شه‌هید"زیالن" نیشاندرا و پاشان له‌الیه‌ن ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی ژنان (ئااڵ محه‌مه‌د) سه‌باره‌ت به رۆڵی و که‌سایه‌تی شه‌هید زیالن ووته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد .ئااڵ ووتی؛ شه‌هید زی�ل�ان ه �ه‌رچ �هن��ده ،ن�ه‌چ��ووب��ووه الی رێ����ب����ه‌ر ئ���اپ���ۆش، ب���ه‌اڵم یه‌کێک بوو ل �ه ک��ادی��ره ه �هره
Û
4 به‌تواناکانی قوتابخانه‌ى ئاپۆیزم .فه‌لسه‌فه‌ى ژیانى ب��زووت��ن�هوهی رزگ��اری��خ��وازی له‌که‌سایه‌تی خۆیدا یه‌کانگیرکردبوو‌و خۆى گه‌یاندبوو‌ه که‌سایه‌تییه‌کی فیدایی .له‌مێژووی تێکۆشانی گه‌له‌که‌ماندا ژنانى کورد ههمیشه توانیوویان‌ه له قۆناخ‌ه هه‌ستیاره‌کانی مێژوودا ،رۆڵی به‌کاریگه‌ر له‌ئه‌ستۆ بگرن .شه‌هید زیالنیش ،نه‌ریتی به‌رخۆدانی له‌یال قاسم و به‌هه‌زاران قاره‌مانى تێکۆشانی رزگاریخوازی گهلو نیشتمان بوو. دواتر به‌یاننامه‌ى ئه‌نجوومه‌نی ژنی ئازاد له‌الیه‌ن (شکۆف‌ه ره‌شید محمه‌د) خوێندرایهوه .که تیایدا هاتبوو؛ هه‌ڤاڵ زی�لان به‌خوێندنه‌وه‌یه‌کی قوڵ بۆ میژوو و تێروانینی بابه‌تیانه‌ی بۆ کۆمه‌ڵگا و تێگه‌یشتنێکی گه‌وهه‌ری بۆ فه‌لسه‌فه‌ی ژیانێکی ئ���ازاد و هۆشیاری ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه مه‌ترسیه‌کانی به‌ڕێوه‌بردنی چه‌مکی کۆیالیه‌تی و چه‌وسانه‌وه‌ی بێ سنور دژ به ژنان‌و هه‌ستکردنی به پالنه‌کانی گه‌له‌کۆمه‌ی نێوده‌وڵه‌تی و سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نهتهوهى و دیموکراتنیانه‌ی گه‌له‌که‌مان .هه‌ڤاڵ زیالن ئاستی په‌یوه‌ست بوون و گرێدان و عه‌شقی راسته‌قینه‌ی ژنانی ئ��ازادی��خ��واز به ڕێبه‌ر ئاپۆه ب�ه‌ه�هم��وو جیهانی دهس���ه‌اڵت���دران ڕاده‌گ�هی�هن��ێ�تو ده‌ڵێت :وه‌ک ژنان دهبینه په‌رژینی پۆاڵین له‌ده‌وری ڕیبه‌رایه‌تیمان .ئێمه وه‌ک ئه‌نجومه‌نی ژنانی ئازاد له‌گه‌ڵ به‌رزڕأگرتنی چاالکییه مه‌زنه‌ی هه‌ڤاڵ زیالندا ده‌ڵین به‌واتاداین‌و تێگه‌یشتن له‌م چاالکییه ده‌توانین ڕێگ‌ه لهو کۆمه‌ڵکوژیه‌ی سه‌ر ژن��ان و ههموو زهنیه‌تێکی جیاکاری ڕه‌گ�ه‌زی بهێنین و پێداگری له ژیانێکی ئازادبکه‌ین .له‌به‌رده‌وامی مه‌راسێمه‌که‌دا ،نوسه‌ر و چاالکڤانی مه‌ده‌نی و رۆژنامه‌وان (رابه‌ر ره‌شید) و (خه‌لیل گه‌رمیانی) و (ره‌ج����ه‌ب کاکه‌ییه) چ�هن��د پ��ارچ �ه شیعرێک خوێندرایهوه و له‌الیه‌ن هه‌ر یهکه له‌هونه‌رمه‌ندان، تریف‌ه خان و هونه‌رمه‌ندانی دووزخورماتوو ،محمه‌د و ره‌مه‌زان به گۆرانی نه‌ته‌وه‌یی و شۆڕشگێڕی و نیشتمانی گوڕیان مهراسێمهکه پاش دوو کاتژمێر؛ به در‌وشمه‌کانى شه‌هید نامرن ،ب��ژى رێبه‌ر ئاپۆ کۆتایی پێهات. له شارى سلێمانى به در‌وشمى"چاالکییه‌که‌ى شه‌هید زیالن ،په‌یمان و بانگه‌شه‌یه‌کى مهزنه بۆ گه‌یشتن به ئ���ازادى" ی��ادی زی�لان ب �هرز راگ��ی��را .له رۆژى ( )2011/6/28کاتژمێر ()5ی دوانیوه‌ڕۆ ،کچانی گه‌نجى‌واڵتپارێز له نووسینگه‌ی گۆڤاری هاوده‌م، مه‌راسیمێکى بیرهێنانه‌وه‌یان به‌ڕێوه‌برد .مهراسیمهکه به‌خوڵه‌کێک رێزگرتن بۆ سه‌رجه‌م شه‌هیدانی رێگای ئازادی ده‌ستى پێکرد .له چاالکیه‌که‌دا "شیالن شاکر" له‌سه‌ر ن��اوی کچانی گه‌نجی واڵتپارێز سه‌باره‌ت به‌گرنگی که‌سایه‌ت‌و چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ "زیالن" قسه‌ى کردو ووتی؛ چاالکییه‌که‌ى هه‌ڤاڵ "زیالن" بۆ سه‌رجه‌م ژنان و گه‌لی ئازادیخوازی کوردستان بۆ به‌م مانیفستۆیه‌ک ،سمبولێک ،شێواز‌و پره‌نسیپی ژیانێکی ئازاد‌و یه‌کسان .بۆیه ئه‌مڕۆ گووتنه‌کانی هه‌ڤاڵ زیالن له بیر‌و هزری سه‌رجه‌م گه‌له‌که‌مان
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
ب��ووه‌ت�ه ه��ان��ده‌ری ژن��ان و گه‌نجانی ک��ورد تاکوو خاوهن له ناسنامه‌ی ئازادی خۆیان ده‌ربکه‌ون .بۆیه کاتێک هه‌ڤاڵ "زی�لان" به‌و په‌ڕی قاره‌مانیه‌تیه‌وه دهڵ��ێ��ت" :زۆر پابه‌ندی ژی��ان��م ،بۆ ئ �هوهی بگه‌ینه ژیانێکی راستهقینه ،ئه‌م چاالکییه ئه‌نجام ده‌ده‌م". شیالن شاکر له درێژه‌ی قسه‌کانیدا ووتی؛ ئه‌مرۆ ئه‌م چاالکییه بووهته هانده‌ری ئهو گه‌له‌ی که نکۆڵی له ناسنامه و هه‌بوونی ده‌کرا و له کوردستاندا به سه‌دان ژنی هێنای‌ه ئاراوه‌و‌ه که گوزارشت له خواستی ئازادی گه‌له‌که‌یان و ئازادی بکه‌ن. له چاالکیه‌که‌دا؛ له سه‌ر ناوی دایکانی شه‌هید، دایک‌ه "به‌یان"یش قسه‌ی کرد و ووتی؛وه‌کو گه‌لى ک��ورد و به‌تایبه‌ت ژن��ان��ى ک��ورد خۆشحاڵین که قاره‌مانێکى وه‌ک زیالنمان ههیه به ئاستێک که ئه‌مڕۆ له باشورى کوردستان و هه‌رچوارپارچه‌ى کوردستان ی��ادى دهکرێتهوه .پاشان "زارا محمه‌د" ئه‌ندامى پارتى چاره‌سه‌رى دیموکراتى کوردستان تیشکى خسته سه‌ر گرنگی چاالکیه‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالن .زارا ووتی؛ ئهو چاالکییه بووهته هۆی ئهوهی له سه‌رجه‌م کوردستاندا ژنان ببنه خ��اوهن ئێراد‌ه و باوه‌ڕی‌و هێز ،ئه‌مڕۆ به سه‌دان کچی کورد ،ناویان "زیالن"ه .کاریگه‌ری چاالکی هه‌ڤاڵ "زیالن" تا ئهو ئاست‌ه بوو که من کچێکی خۆمم ناو ناوه زیالن، تاکوو درێ��ژه‌پ��ێ��ده‌ری مانیفستۆی ئ��ازادی هه‌ڤاڵ "زیالن" بێت .له‌یاده‌که‌دا ،چه‌ند به‌شێک له‌نامه‌کانی شه‌هید زیالنیش خوێندرانه‌وه. یادی زیالن ل ه بناری قه‌ندیلیش به‌رز راگیرا مه‌راسیمی ی��ادک��ردن�هوهک�ه ل������ه( )2011/6/30و به به‌شداری ده‌ی��ان ژنانی ده‌ڤ�ه‌ره‌ک�ه له شاره‌وانی بناری قه‌ندیل و به خوله‌کێک رێزگرتن ده‌ستی پێکرد .پاشان له سه‌ر ناوی ته‌ڤگه‌ری ژنانی ئازاد (ت�ه‌وار مه‌ال شێخ محمه‌د) ئهو نامانه‌ی خوێنده‌وه که زیالن به‌ر له چاالکییه‌ک‌ه نوسیبووی (.دێرسم مێردین) له‌سه‌رناوی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستانیش ئاخاوت‌و ووتی؛ تواندنه‌وه‌ی نه‌ژادی و قرکردن له ئاستێکی به‌رزدا بهرێوه ده‌ب��ران ،بۆیه رێ هه‌ڤاڵمان زی�ل�ان به‌قاره‌مانیه‌کی م �ه‌زن �هوه، چاالکییه‌کی به‌واتای ئه‌نجام داو به ههموو جیهانی راگه‌یاند که ئهو ده‌سته‌ی نزیکی سه‌رۆکمان و گه‌له‌که‌مان‌و گه‌ریالکانمان ببێتهوه ئهوا به گیانمان، خۆمان دهکهینه بۆمبه‌یه‌کی ئاگرین و وه‌اڵمیان ده‌ده‌ینه‌وه. دێرسیم ووتی؛ چاالکییه‌ک‌ه هه‌ڤال زیالن ته‌نیا بۆ ژنان کورد نهبووه پردی گه‌یشتن به ئازادی ،به‌ڵکو بۆ ههموو ژنانی جیهان ب��ووه هیوا .له مێژووی مرۆڤایه‌تیدا ،ژنان زیاتر ئێش و ئازاریان چه‌شتووه بۆیه سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ی به پێشانگایه‌تی ژنان ده‌بێت .ده‌توانین به ڕاشکاوی بڵێین که مێژووی مرۆڤایه‌تی به‌خته‌وه‌ر‌ه که که‌سایه‌تیه‌کی وه‌کو زیالن ،ره‌هشان ،زه‌کییه ،ڤیان‌و له‌یالقاسم‌و چه‌ندیین قاره‌مانى تر به چاالکیه‌یه‌کانیان مێژووی مرۆڤاییان نوسیوه‌ته‌‌وه .له قۆناحى ئه‌مڕۆشدا که قۆناخێکى
چاالکی مێ ژو‌ویى‌و گرنگه پێویسته به هه‌لوێست‌و بوێره‌یه‌کی مه‌زنه‌‌و‌ه له سالوه‌گه‌ری چاالکییه‌که‌ی هه‌ڤال زیالن سوێند نوێ بکهینهوه که دریژ‌ه به ڕیبازه‌که‌ی زیالن بده‌ین تا گه‌یشتن به ئازادى یه‌کجاره‌کى. له ده‌ڤه‌ری شه‌نگال له‌باره‌گاى باڵى ژنانى ته‌ڤگه‌رى ئێزیدى ئازادى‌و دیموکراتى (ته‌ڤدا) به کۆبو‌ونه‌‌وه‌ى ژماره‌یه‌کى بهرچاو له ژنانى ناوچهکه یادى ژنه تێکۆشه‌ر زیالن کرایهوه ،له کۆبوونه‌وه‌که‌دا باس له رۆڵ و کاریگه‌رى و واتاى چاالکییه‌که‌ى هه‌ڤاڵ زی�لان ک��را و تیشک خ��رای�ه س �ه‌ر تێگه‌یشتن له چاالکییه گیانبازیه‌که‌ى هه‌ڤاڵ زیالن‌و گرنگیدان ب �ه درێ��ژه‌پ��ێ��دان��ى رێ��ب��ازه‌ک �هى .ه��ه‌ر به‌مه‌به‌ستی په‌وه‌رده‌کردنی ژن��ان له‌بواره‌کانی ،کۆمه‌اڵیه‌تی، ت �هن��دروس��ت��ی و ه����زری س���ه‌ردان���ی گ��ون��دهک��ان��ی ده‌ورووب���ه‌ری شه‌نگال کراو له‌گونده‌کانیشدا ،باس له‌چاالکییه‌ک‌ه گیانبازییه‌که‌ی زیالن کرا.
به‌غدادیش ،چاالکیی ه گیانبازییه‌که‌ی شه‌هید زیالنی به‌رز راگرت ن��اوهن��دی رۆشنبیری ن���هورۆز له‌پایته‌ختی ئێراق سیمینارێکی سه‌بار‌ه به ڕۆلی ژنان له‌پێشه‌خستنی کۆمه‌ڵگادا ڕێکخست و یادی زیالنیش به‌رز راگیرا. ب�ه ب �ه‌ش��داری ده‌ی���ان ک �ه‌س ،ن��اوهن��دی رۆشنبیری نه‌ورۆز له‌پایته‌ختی ئێراق ،له ژێر ناوی رۆلی ژن له پێشه‌خستن و پێشه‌نگایه‌تی کۆمه‌ڵگادا‌و به‌دروشمی ئازادی ژن ئازادی کۆمهڵگایه ،سیمینارێکی بۆ مامۆستا رووناک مه‌ندالوی بهرێوه برد. دواى خۆله‌کێک رێزگرتن ،مامۆستا روون��اک سه‌رنجی راکێشای‌ه سه‌ر ڕۆلی ژنان له شۆرشه‌کانی گه‌الندا و به‌تایبه‌تی گه‌لی کورد و ووت��ی؛ ژنان ههمیشه بۆنه‌ت‌ه سۆته‌مه‌نی شۆڕشه‌کان و لهههموو شۆڕشه‌کانیشدا پێشه‌نگایه‌تی ه �هره به‌رچاویان ک��ردووه ،لهوانه ده‌توانین ئاماژه به ژنه تێکۆشه‌رو گه‌ریالی شه‌هید زیالن ،ناسراو به زه‌ینه‌ب کناجی ب��ک�هی��ن .زی�ل�ان ،ب�ه‌ف��ی��داک��ردن��ی گیانی ل��ه‌دژی دۆژم��ن��ان��ی ن �هت �هوهک �هی ،پاراستنی ل�ه‌ه�ه‌ب��وون و ناسنامه‌ی کۆمه‌ڵگاکه‌ی ک���رد ،ب��ۆی�ه زی�لان، ناسنامه گه‌لی کورد و ژنی کورد و ته‌نانه‌ت ههموو ژنانیشه .چاالکییه گیانبازیه‌که‌ی شه‌هید زیالن، بۆوه ،سیمبۆلێک بۆ ئازادی ،که ژنان له پێناویدا تێده‌کۆشن. هه‌روه‌ها لێدوانی ئه‌نجوومه‌نی ژنان و چه‌ند پارچه شێعرێکیش خۆێندرانه‌وه. جێگای بیرهێنانه‌وه‌یه؛ رێبه‌ر ئاپۆ چاالکییه‌که‌ی هه‌ڤاڵ زیالنی ،وه‌کو چاالکییه‌ک لهپێناو ژیانه‌وه‌ی دێرسیمیش بهناو ده‌کات و ده‌ڵت":وه‌کوو یه‌که‌مین سه‌رچاوه‌ی ژیان ،ئهو که‌سایه‌تی‌و ئهو چاالکییه، هه‌رگیز له بیر ناکرێن .هه‌ڤاڵ زیالن له به‌ر ئهوهی که‌سایه‌تیه‌کی خ���اوهن ب��ڕی��ارو وی���ژدان ب���وو ،ئهو چاالکییه‌ی پێک هێنا .که‌سانی خاوهن بڕیارێکی هێنده م �ه‌زن ،ده‌ت��وان��ن ببنه قاره‌مانی م��ێ��ژوو .به بۆچوونی من زیالن ئهو خوداوه‌نده‌یه ،که مرۆڤ له به‌رامه‌ریدا ده‌بێ سه‌ری ڕێزو نه‌وازش دابنه‌وێنێ.
چاالکی
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
5
سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان سه‌ردانی بنه‌ماڵ ه و که‌س و کاری شه‌هید گیڤارای کرد رۆژی 2011/7/3سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان دیار غه‌ریب و وه‌فدێکی هاوڕێ سه‌ردانی بنه‌ماڵه‌وکه‌س وکاری شه‌هید شوان نوره‌دین یوسف ناسراو به‌هه‌ڤاڵ"گیڤارا"یان کرد. دی��ار غه‌ریب و وه‌فدێکی ه��اوڕێ به‌مه‌به‌ستی سه‌رخۆشی له‌بنه‌ماڵه و که‌س و کاری شه‌هید گیڤارا ک �ه له‌شه‌ڕێکی ب�ه‌رگ��ری��ک��ار ل �ه‌واڵت له‌به‌رامبه‌ر به هێزه‌کانی رژێمی ئیسالمی ئێران که به‌مه‌به‌ستی ب�ه‌زان��دن و س���ه‌روه‌ری هه‌رێمی کوردستان گیانی خۆی به‌خت کردبوو ،سه‌ردانی شارۆچکه‌ی ته‌ق ته‌قیان کرد و له‌نزیکه‌وه چاویان به بنه‌ماڵه و که‌س وکاری شه‌هید گیڤارا که‌وت. س���ه‌رۆک���ی پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری دی��م��وک��رات��ی کوردستان دیار غه‌ریب و وه‌فدی هاوڕێ ،وێرای سه‌رخۆشی له‌بنه‌ماڵه و که‌س و کاری شه‌هید گیڤارا ،داوای لێبوردنیشی لێیان ک��رد له‌به‌ر ئ�هوهی که ل �ه‌رۆژی به‌خاک سپاردنی ته‌رمی شه‌هید گیڤاره‌دا ئاماده نهبووه و به‌م بۆنه‌وه‌ش، لێبوردنی له‌بنه‌ماڵه و ک�ه‌س و ک��اری شه‌هید ش��وان ن��وره‌دی��ن یوسفی خ��واس��ت .دی��ار غه‌ریب له‌مه‌راسێمی س�ه‌ره‌خ��ۆش��ی و له‌ماڵی باوکی شه‌هیددا ئاخفی و ووتی؛ سه‌ره‌تا داوای لێبوردن له‌بنه‌ماڵه و که‌س و کاری شه‌هید شوان نوره‌دین
یوسف ده‌که‌م ،له‌به‌ر ئهوهی له‌مه‌راسێمی ناشتنی ته‌رمه‌که‌دا ئاماده نه‌بووم .ماوه‌یه‌که وه‌کو پارتی چ��اره‌س��ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان و چه‌ند الیه‌نی سیاسی ،که‌سایه‌تی و خه‌ڵکێکی دڵسۆز، به‌مه‌به‌ستی تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانه‌کانی هه‌رێمی کوردستان و پرس ه هه‌ڵواسراوه‌کانی ،ئاماده‌کاری کۆنفرانسێکمان ک��ردب��وو ،به‌ناوی کۆنفرانسی ب �هڵ��ێ ب��ۆ دی���ال���ۆگ ،ل��ه‌ب��ه‌ر ئ����ه‌وه‌ش شه‌هید بوونی هه‌ڤاڵمان و کۆنفرانسهکه کهوته یه‌ک کاته‌وه .ئهو کۆنفرانسه‌ش ،گرنگ بوو ،چونکه جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مان له‌م به‌شه‌ی کوردستاندا، له‌به‌رامبه‌ر بێ دادی و ناعه‌داڵه‌تی و گه‌نده‌ڵی، ته‌حه‌مۆڵی نه‌مابوو ،بۆیه‌ش ناڕه‌زاییه‌تی ده‌ربڕی و ئاراسته‌که‌شی به‌ئاقارێکی خ��راپ��دا ده‌چ��وو. به هه‌ستکردن به‌به‌رپرسیارییه‌تی له‌به‌رامبه‌ر به بارودۆخه‌که ،هه‌وڵمان داوه به پێی توانا و ده‌رف����هت ،قۆناخه‌که به‌شێوه‌یه‌کی بابه‌تیانه بگرینه دهس��ت و میکانیزمه‌ی کار و رێبازی چاره‌سه‌ری پرسه‌کان دیار بکه‌ین و پێشمان وایه ب�ه به‌ستنی کۆنفرانسێکی هه‌مه‌الیه‌نه و به به‌شداری ههموو الی�هک ،به الیهنه سیاسی و رێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان و نوێنه‌رایه‌تی چین و توێژه‌کانی گه‌له‌که‌مان ده‌توانین ،ه�هم پرسی بۆنیادنانه‌وه‌ی هه‌رێم و هه‌میش میکانیزمه‌ی
کار و چاره‌سه‌ری پرسه‌کانمان دی��اری بکه‌ین. گرنگی کۆنفرانسه‌که‌ش ل �ه‌وه‌دا ب��وو .ئێستاش ئێمه وه‌کو کورد به‌گشتی له‌قۆناخی ده‌ربازبوون دای���ن ،ب��ۆی �ه‌ش ل �هم ق��ۆن��اخ �ه‌دا ،ئه‌رکه‌کانمان گرانتر وق��ورس��ت��رن .لهههموو گۆڕه‌پانه‌کاندا، پێویستی به‌به‌رپرسیاریه‌تی و له‌ئه‌ستۆ گرتنی ئه‌م به‌رپرسیاریه‌تییه ههیه .شه‌هید گیڤارا به‌گیانی پ��ێ��ش��وازی ل �هم ق��ۆن��اخ�ه ک��رد و خ��ۆی فیدای خ��اک و نیشتمان و ب �ه‌رگ��ری ل���ه‌واڵت ک��رد. ئێمه‌ش هه‌وڵده‌ده‌ین ،ب�ه‌ب��ڕه‌ودان به روح و رێباز و خاوه‌نده‌رکه‌وتن له خوێنی شه‌هید ،قۆناخی دیالۆگی الیه‌نه‌کان به‌هه‌موو به‌شه‌کانییه‌وه‌و به‌به‌شداری ههموو الیه‌ن و نوێنه‌رانی گه‌له‌که‌مان پێش بخه‌ین ،ئه‌مه‌ش به‌ئه‌رکی خۆمان ده‌زانین و پێمان وایه که چاره‌سه‌ری پرسه‌کان ته‌نها به‌یه‌کی دوو الی���هن ،یانیش چ�هن��د پ��ارت��ێ��ک چ��اره‌س �ه‌ر ناکرێت .چ��اره‌س �ه‌ری بنگه‌هی و ریشه‌یی،ب ه‌شداری ههموو که‌س و الیه‌نێکه له‌چاره‌سه‌رکردن و گرتنه ئه‌ستۆی به‌رپرسیاریه‌تییه .شه‌هید گیڤاراش ،شه‌هیدی پاراستنی که‌رامه‌ت و به‌ها نه‌ته‌وه‌ییه‌کانه؛ بۆیه به فیداییانه ،رۆحی خۆی فدای ،گه‌ل و نیشتمان ده‌کات. دی��ار غه‌ریب ،له‌به‌شێکی ت��ری ئاخافتنه‌کانی خ���ۆی���دا ،ووت����ی؛ گ �هل �هک �هم��ان ئێستا لهÛ
6 باکووری واڵت و له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی په‌رله‌مانیدا، س��ی و ش �ه‌ش ک��ۆرس��ی به‌ده‌ستخستووه ،ب�ه‌اڵم دهوڵ �هت��ی ت���ورک و حکومه‌ته‌که‌ی ئاکهپه، ئه‌مه‌یان پێ ه�ه‌رس ناکرێت و ه�ه‌وڵ��دهدهن له‌بن ن��اوی یاسا و حقوقدا ،چوونی په‌رله‌مانتارانی ک��ورد و نوێنه‌رانی راسته‌قینه‌ی گه‌له‌که‌مان بۆ په‌رله‌مانی تورکیا قه‌ده‌غه بکه‌ن ،له‌راستیدا ئ�ه‌وان هه‌وڵده‌ده‌ن ،گه‌له‌که‌مان بێ ئیراده و بێ نوێنه‌رایه‌تی بهێڵنه‌وه‌و به پێ به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆیان له‌گه‌ڵ ک���ورددا ،مامهڵه بکه‌ن ،به‌اڵم ئیدی گه‌ل هۆشیار بووه‌ته‌وه‌و ریزه‌کانی خۆیشی وه‌کو ئهوهی له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ،دیار بوو ،به‌هێزتر ک��ردووه‌و هه‌وڵیش ده‌دات ،یه‌کگرتووانه له‌گه‌ڵ بارودۆخه‌که‌دا ،مامهڵه بکه‌ن ،به‌هه‌مان نیسبه‌ت له‌رۆژئاوای کوردستانیشدا ،ناڕه‌زاییه‌تی گه‌الن وله‌نێویشیاندا ،گه‌له‌که‌مان ،هه‌وڵی یه‌کڕێزی و یه‌کهه‌ڵوێستی له‌به‌رامبه‌ر به حکومه‌ت و دهوڵهتی سووریا دهدهن ،وێرای ئهوهش ،واڵتانی ئه‌مریکا و رووسیه‌و تورکیا ،ناخۆازن به‌په‌له ،حکومه‌ته‌که‌ی به‌شارئه‌سه‌د بڕوخێت ،چونکه ده‌زانن به‌رووخانی ئ�ه‌س�ه‌د ،بۆشاییه‌که وه‌ک��و پێویست له‌ده‌ستیان ده‌رده‌چێت و کوردیش لهو به‌شه‌ی کوردستاندا، دهبێته خاوهن ستاتۆ و هێزی رێکخستنی خۆی زیاتر پێش ده‌خات .بۆیه تورکیا له‌م هه‌نگاوه‌ی کورده‌کان ده‌ترسێت،ل ه‌به‌ر ئهوهش هه‌وڵده‌دات له‌بن ناوی کۆکردنه‌وه‌ی الیهنه به‌رهه‌ڵسه‌تکاره‌کانی سووریا ،کۆنفرانسی ئه‌نتالیاشی بۆ رێکخست و هانی الیه‌نه‌کانی مۆعارزه ،به‌تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی که له‌خۆییه‌وه نزیکه ده‌دات که به‌ره‌ییه‌کی بێ کورد و نوێنه‌رانی راسته‌قینه‌ی کورد پێکبهێنن، هه‌تاکۆ نهبنه خ��اوهن ده‌ستکه‌وتێک .هه‌رچی له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستانیشدا ،ئێستا کورد پاش ماوه‌ی سی ساڵ بێده‌نگی ،هه‌ستاوه‌ته سه‌ر پێ و ده‌خوازێت ،نوێنه‌رایه‌تی ئێراده‌ی خۆی بکات، بۆیه ،رژێمی ئێرانیش ئهو تۆپباران و هه‌ڕه‌شه و گ��ۆڕه‌ش �ه و س��ی��اس�هت��ی س��ێ��داره و گ��رت��ن و ئه‌شکه‌نجه‌دانه‌ی له‌به‌ر ئه‌م یه‌که‌یه .واتا ههموو هێزه هه‌رێمی و نێو ده‌وڵه‌تیه‌کانیش چاویان به هه‌بوونی ک��ورددا هه‌ڵنایه‌ت و ن��اخ��وازن ،کورد له‌هه‌رێمه‌که خ��اوهن ماف و هه‌بوون بێت .هیچ کامیان نه‌هێزه ناوخۆیی و نه هێزه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان، ناخوازن کورد یه‌ک و خاوهن یه‌کهه‌ڵوێست بن. ئێمه‌ش وه‌ک��و پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی کوردستان له‌م قۆناخه‌دا ،دووب��اره‌ی دهکهینهوه، له‌گه‌ڵ ههموو جیاوازیه‌کانماندا ،با یه‌ک بین .با هه‌رکاممان خاوهن پارت و رێکخراو سه‌ربه‌الیه‌نێک بین ،به‌اڵم با هه‌موومان له‌چوارچێوه‌ی پاراستن و به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌که‌ماندا خاوهن یه‌ک هه‌ڵوێست بین و له‌م پێناوه‌شدا ،پێویسته به‌په‌له بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانمان ،هه‌وڵی سازدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ییمان ب��ده‌ی��ن ،هه‌تاکۆ به‌م شێوه‌یه‌ش خاوهن له رێبازی شه‌هیدانمان و شه‌هید گیڤاراش ده‌رک�ه‌وی��ن که ئ��ازادی کوردستان و
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
گه‌له‌که‌مانه. جومعه محمه‌د؛ گیڤارا ئێستا ئاوێنه‌ی دڵی گه‌له‌که‌یه‌تی مامی شه‌هید گیڤارا "جومع ه محمه‌د فه‌تاح"یش ووت���ی ،شه‌هید گیڤارا شه‌هیدی ئێمه نییه، ئ �هو شه‌هیدی نه‌ته‌وه‌یه‌که ،ئێستا ئ �هو له‌دڵی نه‌ته‌وه‌ییه‌کدایه ،ئهو لهپێناو پاراستنی روومه‌ت و کوردایه‌تیدا گیانی خۆی به‌ختکردووه ،ئێمه‌ش پێ شانازی ده‌که‌ین .شه‌هید گیڤارا ،له‌هه‌موومان له‌ماڵه‌وه جیاوازتر بوو ،ئهو خاوهن خۆلیایه‌کی مه‌زن و دڵێکی گهوره بوو ،له‌دڵی ئه‌ودا ،ماڵی دنیا نا، به‌ڵکۆ خۆشه‌ویستی و ژیانێکی تایبهت ههبوو که به وێنه‌کانی ده‌ریده‌بڕی ،ئهو له‌ژیاندا ،زۆر خۆشی له‌وێنه‌کێشان بوو ،له‌پاش هه‌ر وێنه‌کیشدا، ناوی گیڤارای ده‌نووسی ،ده‌یگووت ،مام ،پێویسته من بگه‌م ،به‌م ناوه .له‌راستیدا ،شوان ،گیڤارای کوردانه .ئهو بوو به‌گیڤارای گه‌له‌که‌ی .ئێمه وه‌ک��و بنه‌ماڵه‌ی شه‌هید گیڤارا ده‌ستخۆشی خۆمان ئاراسته‌ی هه‌ڤااڵن و هاوڕێبازانی شه‌هید، ش��وان"گ��ی��ڤ��ارا" دهک �هی��ن .به‌راستی هه‌ڤااڵنی، نرخی ئهو ده‌زانن ،له‌به‌ر ئهوهش ده‌زانین که ئهو شه‌هید و ه��اوڕێ گه‌له‌که‌یه .ته‌نها ،شه‌هیدی ئێمه نییه .ئێمه‌ش خۆمان له‌دڵه‌وه ،شانازی پێوه ده‌که‌ین و هیوادارین که گه‌له‌که‌مان به‌زۆترین ک��ات ،بگاته ئامانجه‌کانی خ��ۆی .گیڤارای وێنه‌کێش ،ئێستا وێنه‌ی دڵ ،واتا ئاوێنه دڵێ گه‌له‌که‌یه‌تی .جومعه محمه‌د فه‌تاح ،ده‌ڵێت، که گیڤارا ،له‌په‌یوه‌ندییه‌کی دا ،پێده‌ڵێت ،مام به‌هیوای ئازادی هه‌ر چواربه‌شه‌که‌ی کوردستان، ده‌گینه‌وه ،یه‌ک .به‌ڵێ ،به‌راستی ئهو ئازادی گ�هل�هک�هی له‌وێنه‌کانیدا ،ده‌ن�ه‌خ��ش��ان��د ،ب�ه‌اڵم ئێمه به‌باشی نه‌مانده‌توانی بیخوێنینه‌وه .شوان، ههمیشه له‌ژیانیدا ،سه‌رقاڵی دونیای تایبهت به‌خۆی ب��وو ،ک�ه‌س نه‌یده‌توانی له‌بڕیاره‌که‌ی پاشگه‌زی بکاتهوه ئ�هم�ه‌ش نیشانه‌ی ئهوهیه که "شوانه"کان و گیڤارکان ههمیشه زیندوون و به‌رده‌وامیش ده‌بن لهپێناو ئ��ازادی و رزگاری نهتهوه و نیشتماندا .بۆیه شه‌هید شوان؛ شه‌هیدی ئازادی وکه‌رامه‌تی گه‌لێکه. سه‌الح شێخ له‌نگه‌ر؛ ئێمه له‌قۆناخی پاراستن و پێشخستنی ده‌ستکه‌وته‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌مانداین ،شه‌هید گیڤاراش ،سیمبۆلی قاره‌مانییه‌تی ئه‌م پاراستنه‌یه پێشمه‌رگه‌ی دێرین" ،س �ه‌الح شێخ له‌نگه‌ر"یش له‌مه‌راسێمی شه‌هید گیڤارادا ئاخفی و ووتی؛ ب�ه‌راس��ت��ی ش�ه‌ه��ی��دب��وون ل �هم ق��ۆن��اخ�ه ،گرنگتره لهههموو قۆناخه‌کانی تر .شه‌هید هه‌ر شه‌هیده، به‌اڵم پێویسته ،ئ�ه‌وه‌ش بزانین که له‌م ره‌وشه‌ی ئێستادا ،که هه‌ر که‌س به‌پێ ئهو ره‌فاهیاته‌ی که هه‌تا ئاستێک بۆی خۆلقاوه ،گوێ به شته روحی و الیهنه مه‌عنه‌وییه‌کانی ژیان نادات و
چاالکی خۆی به‌شته الوه‌کی و ماددییه‌کانه‌وه ،سه‌رقاڵ دهک����ات ،دهس��ت��ب �ه‌ردان ل �هم ژی��ان �ه و ک��وڵ��ن�ه‌دان له‌به‌رامبه‌ر به الیهنه ،فریوده‌رییه‌کانی ئه‌م ژیانه و سیسته‌م ،نیشانه‌ی ئهوهیه که تێگه‌شتن له قۆناخه‌که و به‌رپرسیاریه‌تی له‌ئاستێکی هه‌ری به‌رزدایه ،بۆیه ده‌ست له‌م ژیان به‌رده‌دات و هه‌وڵی پاراستنی ده‌ستکه‌وته‌کان ده‌دات ،به‌راستیش، گرتن ،زۆر گرنگ نییه ،گرنگ پاراستنی ئهو شته‌یه که تۆ به‌ده‌ستت خستۆوه .ئێستاش ئێمه له‌قۆناخێکی به‌م شێوه ،هه‌ستیاره‌دا تێده‌په‌ڕین، شه‌هید گیڤارا ،به‌راستی شه‌هیدی پاراستنی دهس��ت��ک�هوت�هک��ان��ی ن �هت �هوهک �هم��ان �ه ،م��ن ،به‌ش به‌حاڵی خۆم ،شانازی پێوه ده‌که‌م و هیوادارم که گه‌نجانی نه‌ته‌وه‌که‌شمان به‌م روحیه‌ته‌وه ،بژین. س�ه‌الح شێخ له‌نگه‌ر ،هه‌روه‌ها ده‌ڵێت؛ پێویسته ئێستاکه گه‌له‌که‌مان پاڵ نه‌ده‌نه‌وه و بڵێین ،ئیدی هه‌ر شتێک ته‌واو بوو و رزگارمان بووه ،نه‌خێر وا نییه ،ئێمه له‌م کاته‌دا له‌قۆناخی ب��ره‌ودان و پێشخستنی ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مانین، شه‌هید گیڤاراش ،سیمبۆلی قاره‌مانییه‌تی ئه‌م پاراستنه‌یه ،بۆیه شه‌هید ن�هت�هوه و نیشتمانه، به‌دیهاتنی خه‌ونی شه‌هیدانیش ،به یه‌کگرتوویی و ی���هک���ڕێ���زی ه���هم���وو ه��ێ��ز و الی �هن �هک��ان��ی هه‌رچواربه‌شه‌که‌ی کوردستان پێکدێت. شه‌هید گیڤارا گ �ه‌ری�لای هێزه‌کانی ڕۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان نوره‌دین شوان یوسف ناسراو به گیڤارا ،له‌دایکبووی ()1987ی شاری که‌رکه‌ک و ڕۆژی ()28ی حوزه‌یران له‌هه‌ریمی دۆڵی عایشێ ،له هێرشێکی هێزه‌کانی سه‌ر به ڕژیمی ئێراندا شه‌هید بوو. گ �ه‌ری�لا ش���وان پ��اش رێ��وڕه‌س��ێ��م��ک��ی س �ه‌رب��ازی ل �ه گۆڕستانی شه‌هید محمه‌د قه‌ره‌سونگور له‌قه‌ندیل ،به‌کاروانێکی ئۆتۆمبیل ره‌وان���هی شارۆچکه‌ی ته‌ق ته‌ق کراو له‌وێدا ته‌رمه‌که‌ی له‌الیه‌ن هه‌زاران که‌سه‌وه پێشوازی لێکراو به‌خاک سپێدرا .له‌رێوڕه‌سمه‌که‌دا ،به‌رێ کردنی ته‌رمی شه‌هید گیڤارادا ،ئه‌ندامی کۆنسه‌ی به‌رێوه‌به‌ری که‌جه‌که ،بڕیار گابار ده‌ڵێت؛ ئێمه هه‌موومان ق����ه‌رزداری شه‌هیدانین .ئ���هوهی ئێمه‌ی لێره‌دا ک��ۆک��ردۆت �هوه نرخێکه ک �ه ه �هم��وو گ���روپ و رێکخراو و ههموو نه‌ته‌وه‌ی کورد قه‌رزداریه‌تی. شه‌هید بوونی ،شه‌هید گیڤاراش ،له‌م قۆناخه‌دا، بۆ ئێمه و بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌له‌که‌مان، واتا و گرنگییه‌کی تایبه‌تی خۆی ههیه ،ئهویش ئهوهیه که گه‌له‌که‌مان به‌گشتی له‌قۆناخێکی هه‌ستیاردا تێپه‌ڕ ده‌بێت .دایکی شه‌هید شوان، ئاوات جه‌بار محمه‌دیش ده‌ڵێت ،کوڕه‌که‌ی من ل�ه‌رێ ئ��ازادی کوردستاندا گیانی خۆی فیدا ک����ردووه ،م��ن ب �هن��اوی ک���ورد و ک��وردس��ت��ان�هوه شانازی پێوه‌ی ده‌که‌م .برای شه‌هید شوان ،عه‌باس نوره‌دینیش دهڵ��ێ��ت؛ م��ن ش��ان��ازی به‌براکه‌مه‌وه ده‌که‌م.
چاالکی
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
7
که‌لتور ناسنامه‌ی گهالنه ،با ناسنامه‌ی خۆمان بپارێزین
که‌ناڵ ( )4گه‌نجان و کۆمه‌ڵگای کوردی به‌ره‌و هه‌ڵدێر ده‌بات
ستافی گۆڤاری هاوده‌م له رێککه‌وتی ()2010/9/15 که‌مپینێکیان له ژێرناوی "نا ،بۆ قڕکردنی که‌لتوری" به‌ئامانجی به‌رگریکردن له "تواندنهوه و خۆتواندنه‌وه و پاکتاوکردنی که‌لتوری ڕه‌سه‌نی کوردی ڕاگه‌یاندبوو و م��اوه‌ی دوو مانگ وات��ا هه‌تاکۆ ()2010/11/15 له‌سه‌ر ئاستی رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی، ده‌زگا حکومی و راگه‌یاندنه‌کان بهرێوه برد .به‌مه‌به‌ستی ق��ووڵ��ـ��ک��ردن �هوه و ب �ه‌رف��راوان��ک��ردن��ی که‌مپینه‌که‌یان له‌چوارچێوه‌ی پێشنیار و ڕای سه‌رجه‌م ڕێکخراوه‌کان بۆ به‌رگریکردن لهو هێرشه که‌لتوریه‌ی که به‌شێکی زۆری ب �ه‌ڕێ��گ��ای دۆب�لاژک��ردن��ی درام����ا ت��ورک��ی و بیانیه‌کانه‌وه په‌یڕه‌و ده‌کرێت ،که‌مپینێکی تریان له‌ژێر ن��اوی "با له‌به‌رامبه‌ر به‌سیاسه‌ته‌کانی کانڵ ()4بێ ده‌ن��گ نه‌بین" ل����ه‌ب����ه‌رواری( )2011/5/15راگه‌یاند. چۆنکه ڕای به‌شداربووانی که‌مپینه‌که‌ش واب��ووه که که‌ناڵ چوار یهکێکه لهو کانااڵنه‌ی که زۆرترین دراما دووبالژکراوه بیانیه‌کان باڵوده‌کاته‌وه و باڵوکراوه‌کانیشی هیچ خزمه‌ت به کۆمه‌ڵگای کوردی ناکات ،به‌ڵکۆ خسارێکی زۆریشی له رهوش��ت و که‌لتوری ره‌سه‌نی کوردی و کۆمه‌ڵگاکه‌مان ده‌دات. ئامانجی سه‌ره‌کی که‌مپینه‌که یه‌که‌م :پێویسته هه‌ر تاکو الیه‌نێکی کوردی ئهوه په‌سه‌ند بکات ،نابێت هیچ که‌لتور و داب و نه‌ریتێک له‌سه‌ر ن��اوی پێکدادانی که‌لتوری و شارستانیه‌ت، که‌لتوری نه‌ته‌وه‌یه‌کی دیکه بکاته قوربانی که‌لتوری نه‌ته‌وه‌یه‌کی دی ،یا بۆ به‌هێزکردن‌و سه‌پاندنی که‌لتوری خ��ۆی ه�ه‌وڵ��ی سوککردن و پاکتاوکاری که‌لتوری به‌رامبه‌ره‌که‌ی بدات. دووهم :ب�هم که‌مپینه ده‌مانه‌وێت ئ �هوه بسه‌لمێنین که کۆمه‌ڵـگای کورده‌واری خاوهن مێژوویه‌کی دێرینه‌یه و یه‌کێک له‌ده‌وڵه‌مه‌ندترین نه‌ته‌وه‌کانی جیهانه که خاوهن که‌لتوری جیاواز و سروشتی خۆیه‌تی. سێیه‌م :ل�ه ژێ��ر ن���اوی ئ���ازادی رۆژن��ام �هن��ووس��ی و دیموکراسی‌و شارستانیه‌ت‌و تێپه‌ڕاندنی داب‌و نه‌ریتی باوو سونه‌تى کۆمه‌ڵـگا ،نابێت پێوانه دیموکراتیه‌کانی کۆمه‌ڵـگا ،بێ نرخ‌و بێ به‌ها بکرێن‌و که‌لتورێک له‌سه‌ر کۆمه‌ڵـگاکه‌مان بسه‌پێنرێت که هیچ گونجاندنێکی له‌گه‌ڵ که‌لتوری کۆمه‌ڵـگای ئێمه‌دا نه‌بێت. چواره‌م :سه‌رجه‌م دام و ده‌زگا و ڕێکخراوه‌کان ئاگادار دهک��رێ��ن�هوه ،تاکو هه‌ڵوێستی دیموکراتیانه‌ی خۆیان به‌رامبه‌ر ئ�هو "ش��ه‌ڕه سپـییه ی��ان ئ�هو ش �ه‌ڕه تایبه‌ته" ده‌رببڕن‌و کۆمه‌ڵـگاکه‌یان له‌قڕکردنی که‌لتوری بپارێزن و پهره به که‌لتوری دیموکراتیانه‌ی گه‌له‌که‌یان بده‌ن. پێنجه‌م :سه‌رجه‌م ڕێکخراوه‌کانی ژنان و گه‌نجان ،بۆ به‌رگریکردن له‌ناسنامه‌ی ئ���ازادی خ��ۆی��ان ،هه‌ستیار بن ،تاکو به‌ره‌و هه‌ڵدێر نه‌ڕۆن و هیچ کاتێک هێرشی که‌لتوری به نوێکاری و پێشکه‌وتن ناوزه‌ند نه‌که‌ن، به‌ڵـکو لێگه‌ڕینی ڕاسته‌قینه‌ی هه‌ریه‌ک لهو الیهنانه لێگه‌ڕین به‌دوای ژیانی ئازاد‌و دادپه‌روه‌رانه بێت. ئه‌نجامنامه‌ی که‌مپینی "با له‌به‌رامبه‌ر به‌سیاسه‌ته‌کانی کاناڵ ( )4بێده‌نگ نه‌بین" راگه‌یندرا
( )%72.8هاواڵتیان پێیان وایه دراما و به‌رنامه‌کانی که‌ناڵ چ��وار گه‌نجان و کۆمه‌ڵگای ک��وردی ب�ه‌ره‌و هه‌ڵدێر ده‌به‌ن ل�������ه‌ب�������ه‌رواری( )2011/7/8ک��ات��ژم��ێ��ر پێنجی پ��اش ن��ی��وه‌ڕۆ ل �ه‌ش��اری ههولێر له‌هۆلی هۆتیل چ��وارچ��را و به‌کۆنفرانسێکی راگ �هی��ان��دن��ی و ب�ه‌ئ��ام��اده‌ب��وون��ی ده‌زگاکانی راگه‌یاندن ،ئه‌نجامنامه‌ی که‌مپینی"با له‌به‌رامبه‌ر به‌سیاسه‌ته‌کانی کاناڵ چوار بێده‌نگ نه‌بین" له‌الیه‌ن ستافی گۆڤاری هاوده‌مه‌وه راگه‌یندرا. ل �هک��ۆن��گ��ره رۆژن��ام �هن��وس��ی �هک �ه‌دا(پ �هی��وه‌ن��د ئ �هن��وه‌ر) سه‌رنوسه‌ری گۆڤاری هاوده‌م ئه‌نجامه‌کانی راپرسییه‌که‌ی خوێندنه‌وه و رایگه‌یاند :به‌پێی راپرسیه‌که‌ی گۆڤاری هاوده‌م که له‌شاره‌کانی (ههولێر و سلێمانی و دهۆک و که‌رکوک و سۆران و هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید و سه‌یدسادق و دووزخورماتوو و کفری و چۆمان و که‌الر و ده‌ربه‌ندیخان و خورماڵ و عه‌ربه‌ت و سه‌نگه‌سه‌ر و رانیه و زه‌ڕایه‌ن) ئه‌نجاممان داوه به‌گشتی ( )697ک �ه‌س له چین و توێژه‌کانی هه‌رێمی کوردستان و ( )304رێکخراو و دام و ده‌زگا به‌شدارییان تێدا کردووه و هه‌شت پرسیاری له‌خۆی گرتبوو. ئه‌نوه‌ر ووتی؛ له‌واڵمی پرسیاری ئهوهی ئایا دراماکانی (ب��ێ��ری��ڤ��ان ،ن��اری��ن ،گیتاناس ،خ���اک ،خۆشه‌ویستی ق�ه‌ده‌غ�هک��را و گۆرانیبێژی ئاهه‌نگی) و به‌رنامه‌ی (ئه‌ڤین ژن و ژیان) له‌که‌ناڵ ( )4خزمه‌ت به پێشخستن و به‌رگری کلتورو داب و نه‌ریتی ک��ورده‌واری ده‌که‌ن، ل ه ( )88.8به نه‌خێر و له ( )%8.8به به‌ڵی واڵمیان داوه‌ته‌وه. له‌واڵمی پرسیاری ئهو درامایانه و به‌رنامانه‌ی که‌ناڵ ( )4باڵو ده‌کرێنه‌وه به‌شێکی زۆری کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و خ��ۆی راده‌ک��ێ��ش��ت .ئ��ای��ا ئ�هم�ه ب �ه ه��ۆی ن��اوش��ی��اری کۆمهڵگایه و بۆشایی فکری کۆمهڵگایه له ()%69.4 به به‌ڵی و ( )%23به نه‌خێر واڵمیان داوه‌ته‌وه. له‌واڵمی پرسیارێکی تردا له‌باره‌ی ئهوهی ئایا که‌ناڵ
( )4به‌و سیاسه‌تی راگه‌یاندنیه‌وه له‌الیه‌نی فکری و کۆمه‌اڵیه‌تی و ئه‌خاڵقی و نه‌ته‌وه‌ییه‌وه گه‌نجانی کورد به‌ره‌وه هه‌ڵدێر ده‌بات له ( )%72.8به به‌ڵێ و له ()%20 به نه‌خێر واڵمیان داوه‌ته‌وه. له‌واڵمی پرسیاری ئهوهی که‌ناڵ ( )4له رێکالمه‌کانیان ژن وه‌ک کااڵیه‌ک به‌کار دێنێت و ئایا ئه‌م که‌ناڵ به‌و رهنگه ده‌توانێت خزمه‌ت به‌ئازادی ژن بکات له ()%80.7 به نه‌خێر و له ( )%13.4به به‌ڵێ واڵمیان داوه‌ته‌وه. له‌پرسیارێکی تری راپرسیه‌که‌دا له ( )%85که‌ناڵ ()4 وه‌ک که‌ناڵێکی هه‌ر چوار پارچه‌ی کوردستان نابینن و له ( )% 88.3پێیان وایه ئه‌م سیاسه‌ته‌ی که‌ناڵ ()4 خزمه‌ت به کلتوری کوردی ناکات و له ()%63.4یش پێیان وایه ئه‌م سیاسه‌ته‌ی که‌ناڵ ( )4ده‌ستی ده‌ره‌کی له‌پشته و ل�ه ()%84.9ی ب�ه‌ش��دارب��وان��ی راپرسیه‌که به‌پێویستی ده‌زانن سه‌رجه‌م به‌رنامه و دراماکانی که‌ناڵ ( )4بوه‌ستێندرێـت. که‌مپنی نا بۆ قڕکردنی که‌لتووری به‌رده‌وام ده‌بێت ستافی گۆڤاری هاوده‌م رایده‌گه‌ێنین که که‌مپینه‌که‌مان لێره‌دا کۆتایی پێ نایه‌ت ،چونکه پێمان وایه قڕکردنی که‌لتوری پڕۆسه‌یه‌کی درێژخایه‌نه و له‌سه‌ر ئه‌م بنهمایه درێژه به‌خه‌باتی که‌مپینه‌که‌یان به میتۆدی جیاوازتر که به‌گوێره‌ی پێداویستی‌و داخوازیه‌کانی گهلو کۆمه‌ڵـگا بێت ،ب �ه‌رده‌وام��ی پێ دهدهن .ئ �هم ڕاپرسییه‌یان وه‌کو به‌شێکی دیکه‌ی خه‌باتی که‌مپینه‌که‌یان ناو ده‌که‌ن که به سه‌رکه‌وتوویی له‌ئاستی هه‌رێمی کوردستاندا ئه‌نجامیانداوه و رایده‌گه‌ێنن سه‌رجه‌م چااڵکیه‌کانیان بۆ قووڵـکردن‌و به‌رفراوانکردنی که‌مپینه‌که‌یان ئه‌نجامداوه. ه �هروهه��ا ،له‌داهاتویه‌کی نزیکدا ئه‌نجامی ه�ه‌ر دوو راپرسییه‌که‌یان ل�ه‌گ�هڵ پ���ڕۆژه پێشنیارێکدا ئاماده ده‌که‌ن‌و بۆ ڕای گشتی رایده‌گه‌ێنن ئاشکرای‌و پاشان پێشکه‌شی وه‌زاره‌ت��ی ڕۆشنبیری هه‌رێمی کوردستانی ده‌که‌ن.
~|
8
چاالکی
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
()15ى شوبات نهبوو ()16ى شوبات بوو !
واڵمێکى سه‌رپێیى بۆ گۆڤارى ()4ستار
رێکخه‌رانی چاالکی 15ی شوبات
گ���ۆڤ���ارى ()4س���ت���ار ل��ه ژم����اره ( )1له الپ���ه‌ڕه ()35-33دا ،ب�ه ن��او ڕاپۆرتێکى ل��ه‌س��ه‌ر خ��ۆپ��ی��ش��ان �ه‌دان �هک��ان و س��ه‌ره‌ت��اى خۆپیشاندانه‌کان ب�ڵاوک��رده‌وه‌ت �هوه ،له‌وێدا قسه‌ى که‌سێکى به‌ناوى شایه‌تحاڵ هێناوه و ده‌ڵێت(ئهو که‌سانه‌ى ()15ى شوبات وتافیان ده‌کێشا ،هه‌ر ئهو که‌سانه بوون ئاڕاسته‌ى خۆپیشاندانه‌که‌یانی گۆڕى) ،منیش لێره‌دا به پێویستى ده‌زانم دوو سێ قسه له‌سه‌ر ئهو بهناو ڕاپۆرته بکه‌م. یه‌که‌م :پێش ه�ه‌ر شتێک ده‌م�ه‌وێ��ت ئهوه بێژم که ئێمه له‌ته‌ک ستافى ()4ستار قسه‌مان کردوو وتمان ئهو وته‌یه ئه‌گه‌رچى ڕیکۆردیش بێت الت��ان ب �ه‌اڵم هه‌ڵه و بێ سه‌رچاوه‌یه ،که‌سانێکى زۆر له‌ده‌سه‌اڵت و پارتى و یه‌کێتى و حیزبه‌کانى دیکه وه‌ک ڕێزێک بۆ (سه‌رۆک ئاپۆ) به‌شدارى ئهو چاالکییه ب��وون ،بۆیه ڕوون��ک��ردن�هوه بده‌ن و هه‌ڵه‌که چ��اره‌س�ه‌رک�هن ،با ئێمه‌ش واڵم نه‌نوسین؛ چونکه بۆ خۆتان باشتره ،به‌اڵم ئ�ه‌وان بێ منه‌ت بوون و وتیان ئهو قسانه هى خه‌ڵکه و المان ڕیکۆرده ،ئێمه وه‌ک خۆى باڵومان کرده‌وه‌ته‌وه. دووهم)15( :ى شوباتى ( )1999ڕێ��زدار عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن له‌پیالنگێڕیه‌کدا له‌الیه‌ن ه�ه‌رس��ێ ده‌زگ���اى هه‌واڵگریى(ئه‌مریکا- ئیسرائیل -تورکیا) ده‌ستگیرکرا و ڕه‌وانه‌ى دورگ����هى ئ��ی��م��رال��ى ک���را ،ک����وردان و ئ�هو کات و ئێستاش به س �ه‌دان جۆر چاالکى
ل���هو ڕۆژه‌دا ب��ه‌ڕێ��وه ده‌ب����هن ،ئ��ێ��م�ه‌ش بۆ ڕیسواکردنى ئهو تاوانه و پرۆتێستۆکردنى پالنه‌که له ()15ى شوباتدا به ئاگاداریى هه‌ڤااڵنى پۆلیس و ئاسایش له‌باخى گشتى س��ل��ێ��م��ان��ی�هوه خ��ۆپ��ی��ش��ان��دان��م��ان س����ازدا بۆ به‌رده‌رکى سه‌را ،پێش ئهوهى خۆپیشاندانه‌که ده‌ست پێبکات لیژنه‌یه‌کمان له‌چه‌ند کچ و کوڕ بۆ پاراستنى هێمنیى خۆپیشاندانه‌که دروس��ت��ک��رد و ه���هم���ووان وێ��ن �هى ڕێ���زدار ئ��ۆج �ه‌الن��م��ان ل �ه‌ب��اڵ��ى ڕاس���ت و چ �هپ��دا و له‌سه‌رى نووسرا بوو چاودێر ،زۆر به‌وردى چاودێرى خۆپیشاندانه‌که و دروشمه‌کانمان ده‌کرد ته‌نانه‌ت به شاهیدیى چه‌ند که‌س، گه‌نجێک ه��اوارى ک��ردو ووت��ى بڕوخێت!، ئێمه ل�ه‌ڕی��زه‌ک�ه ده‌رم��ان��ک��رده دهرهوه ،که ته‌واو بووین له‌ته‌ک هاوڕێیانى پۆلیس و ئاسایش قسه‌مانکرد و ئهوان ده‌ستخۆشییان له‌هێمنیى خۆپیشاندانه‌که کرد!. س��ێ��ی �هم :ده‌ب���ووای���ه س��ت��اف��ى ()4س���ت���ار به وردی��ى سه‌یرى ئ�هو بابهته و تێکه‌ڵکردنى ب �ه‌رواره‌ک �هی��ان ب��ک��ردای�ه و ڕوون��ت��ر لێییان بکۆڵیبایه‌ته‌وه ،ن�هک ن��ۆب�ه‌ره‌ى ()4ستار بگه‌نێنن و بێ به‌رهه‌مى که‌ن، چ��واره‌م :ڕاسته ئ�هو قسه هى هاواڵتی و شایه‌تحاڵه ،به‌اڵم به‌رواره‌که و ئهو ڕووداوه‌ى ئهو باسى ده‌کات تێکه‌ڵ و پێکه‌ڵن ،ئهوهى ب��اس��ى دهک���ات که‌سێک ده‌ی��وی��س��ت خۆى بسوتێنێت و ئهو شتانه ،ئهوه نزار محه‌مه‌د
یه‌کێک له سه‌رپه‌رشتیارانى خۆپیشاندانه‌ک ه له‌چاوپێکه‌وتنێکدا له‌گۆڤارى شه‌قام به وردیى له ژماره‌کانى(198و )199ى (4-9 و )16ى ()4ى ()2011دا ،ب��اس��ى ئهو ڕووداوان�ه ده‌کات و به‌هیچ جۆرێک ناوى ()15ى شوباتى نه‌بردوه ،ئهوهى ئهوان باسی ده‌که‌ن له‌ئێواره‌ى ()16ى شوباتدا بوو که دوو ک�ه‌س به نیاز ب��وون خۆیان بسوتێنن گه‌نجێک و گوایه پێشمه‌رگه‌یه‌کى کۆن بوون ،ئهوان بوون ئاراسته‌ى خۆپیشاندانیان گۆڕى له()15ى شوبات یان ئهوانهى ()16 ى شوبات؟. پێنجه‌م :وام���ان دان���ا ئ �هو شایه‌تحاڵه له ب���ه‌رواره‌ک���ه‌دا ه �هڵ �هى ک����ردوه ،خ��ۆ ده‌بێت ستافى ()4ستار لێکۆڵینه‌وه‌یان بکردایه و بیانزانیبا ئهو به‌رواره و ئهو ڕووداوه (ته‌با و موتابیقن)! ئه‌ێ باشه گۆڤارێک کۆمپانیایه‌ک ده‌رى بکات ،گونجاوه بکه‌وێته هه‌ڵه‌ى له‌م جۆره‌وه؟ ب��ۆ ڕووداوێ��ک��ى س��اده و س��اک��ار و نزیک ئ��اوا هه‌ڵه بکه‌ن ،ئ �هى ق��ور به‌سه‌ر(تاریخ و م��ێ��ژوو ،دی����رۆک) ،ب �ه‌ڕاس��ت��ى ئ�ه‌گ�ه‌ر له‌هه‌ر که‌سیان بپرسیبایه ()15ى شوبات چى ڕوویدا و ()16ى شوبات چى ڕوویدا بێگومان ڕاستیان پێده‌وترا .ماوه‌ته‌وه بێژم ئێمه شتى زۆرترمان الیه و ده‌توانین باسى بکه‌ین ،به‌اڵم ئهوهى پێویسته ڕاستکردنه‌وه‌ى هه‌ڵه‌که‌یه نه‌ک چه‌له‌حانێ!. (هه‌ڵه‌کردن شوره‌یى نییه، نکۆڵى ل �ه ه�هڵ�هک��ردن شوره‌ییه!).
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
9
رێبه‌ر ئۆجه‌الن:
ئه‌رکی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ،دامه‌زراندنی په‌رله‌مانی کوردستان و ئاواکردنی کۆردیناسیۆنی یه‌کینه‌ی هێز ه چه‌کداره‌کانه ئا~ :
رێبه‌ری گه‌لی کورد عبدولال ئۆجه‌الن ،له دیدارى رۆژی ( )2011/6/24ده‌رباره‌ی قۆناغی دوای هه‌لبژاردن و بریاری بایکۆتکردنی په‌رله‌مان هه‌ڵسه‌نگاندنى کرد و و‌وتى :ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی کرداری نه‌نرێن ،به‌شداری کردن ل ه په‌رله‌مان بێ واتایه .به‌تاڵکردنه‌وه‌ی مافی په‌رله‌مانتاری خه‌تیب دیجله‌ش وه‌ک سه‌پاندنی خۆفرۆشییه. ئه‌گه‌ر نیوه‌ی خه‌ڵکی ئامه‌د بکهنه ژێر خاکه‌وه، ئامه‌دییه‌کان ئهو بێ رێزیی ه قه‌بوڵ ناکه‌ن .به‌ده‌پ ه و به‌ره‌ی ره‌نج بریاریاندا که بایکۆتی په‌رله‌مان بکه‌ن ،ڕێ��زم ههیه بۆ بریاره‌که‌یان .پێویست ناکات بڕۆنه په‌رله‌مان .ده‌توانن ل ه ناو گه‌لدا درێژه به تێکۆشانیان بده‌ن .ئهمه بریارێک ه تا بڵێی مافدار ،به‌نرخ ،دیموکراتی و حقوقییه. ئه‌گه‌ر دهیانهوێت په‌رله‌مانتاران ل ه په‌رله‌مان بن، ده‌بێت له سه‌ر بنه‌مای چاره‌سه‌ری ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیموکراتی ،هه‌نگاوی کرداری بنێن، ده‌بێت ب ه حکومه‌ت‌و په‌رله‌مان بگوترێت ئایا ل ه چوارچێوه‌ی کام بنه‌ما بچنه په‌رله‌مان ،ده‌لێن ئه‌گه‌ر حکومه‌ت به‌لێنیکیدا ،ئهوه به‌سه؛ به‌اڵم ل ه بنه‌ڕه‌تدا ئهوه به‌س نییه .ده‌بێت ده‌سه‌اڵتداری سیاسی هه‌نگاوی ک���رداری بنێ .پێویست ه په‌رله‌مانتاران ل ه شوێنێ په‌رله‌مان ،شانبه‌شانی گه‌ل ،سیاسه‌تی دیموکراتی بهڕێوه به‌رن‌‌و پهره ب ه پاراستنی ڕه‌وای خۆیان بده‌ن. ب��ری��اری ئه‌که‌پ ه و کۆمسیۆنی ه�هڵ��ب��ژاردن ده‌رباره‌ی به‌تاڵکردنه‌وه‌ی مافی په‌رله‌مانتاری
“
ل � ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر خ�هت��ی��ب دی��ج��ل� ه ب��ه‌رێ��وه چ��وو، پیالنگێرییه‌کی سیاسییه .پیالنگێریه‌کی تاریک و چه‌په‌ڵه ،س�ه‌ره‌رای ئهوهی ب ه ده‌نگی ()80 هه‌زار ئامه‌دی هه‌لبژێدرا ،په‌رله‌مانتارێتیه‌که‌ی بهتاڵکرایهوه .ل ه که‌سایه‌تی دی��ج��ل �ه‌دا ،پیالنگێری له‌سه‌ر ئامه‌د و ههموو ک�����ورد ب����ه‌ڕێ����وه چ���وو، ئامانجیان تێکشکاندنی ئ��ی��راده‌ی سیاسی بوو ،الیه‌نی راستی بریاره‌که ل ه دژی خه‌تیب دجل ه ئهوه بوو ،که خۆفرۆشی سیاسی ب ه سه‌ر ئامه‌ددا بسه‌پێنن. من ده‌ڵێم ئاکه‌په‌ش ل ه نێو ئ �هو پیالنگیڕی ه دایه ،بۆیه بانگێکى‌وا ل ه ئامه‌د ده‌که‌م ،ئامه‌د وه‌ف���اداره بۆ نرخی خ��ۆی ،ئهو نرخه‌ی خۆی ده‌پارێزێ ،ن ه خه‌تیب دیجله‌‌و نه خه‌ڵکی شاری ئامه‌د ئهو بێڕێزی ه په‌سه‌ند ناکه‌ن .ئه‌گه‌ر نیوه‌ی خاکی ئامه‌دیش بکه‌ن ب ه ژێر خاکه‌وه ،ئهو خۆفرۆشی ه سیاسیه‌ى ده‌یسه‌پێنن قه‌بوڵ ناکات. گه‌لی کوردیش ئهوه هه‌رگیز په‌سه‌ند ناکات. له ناو ئاکه‌په‌دا کورد هه‌ن ،سه‌رۆک وه‌زیر ئهوهی ک ه بێیه‌وت به‌وانی ده‌کات؛ ئهوه مافی خ��ۆی�هت��ی ،ب��ه‌اڵم ک���وردی ئ���ازاد‌و ک��وردان��ی دڵ��س��ۆزی ت�ه‌ڤ��گ�ه‌ری ئ���ازادی هه‌رگیز ئ �هوه په‌سه‌ند ناکه‌ن ،ئه‌گه‌ر ( )5میلیۆن که‌س بمرن ئێم ه راده‌ست بوون په‌سه‌ند ناکه‌ین. ئێمه ک��ۆب��ون��هوهک��ان��م��ان ه�هت��ا ئێستا له‌گه‌ڵ شانده‌که‌ى دهوڵ���هت ئه‌نجام داوه ،ب �ه‌اڵم ئیتر گفتوگۆکان گهیشتوونهت ه ئاستێک ک ه ده‌بێ په‌رله‌مان و حکومه‌ت بریاری خۆیان ئاشکرا
بریاری ئه‌که‌پ ه و کۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردن ده‌رباره‌ی
به‌تاڵکردنه‌وه‌ی مافی په‌رله‌مانتاری ل ه به‌رامبه‌ر خه‌تیب
دیجله به‌رێو ه چوو ،پیالنگێرییه‌کی سیاسییه .پیالنگێریه‌کی تاریک‌و چه‌په‌ڵه ،سه‌ره‌رای ئهوهی به ده‌نگی ( )80هه‌زار
“
ئامه‌دی هه‌لبژێدرا ،په‌رله‌مانتارێتیه‌که‌ی بهتاڵکرایهوه
بکه‌ن‌و‌تا ( )15مانگی داهاتوو ئێم ه ڕاده‌وستین. دوو رێگا هه‌ن ،یان چاره‌سه‌ری له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیموکراتیانه ،یانیش شه‌ڕی شۆرشگێرانه‌ی گه‌ل .ڕای گشتی به په‌ڕۆشه‌و‌ه ل � ه چ���اوه‌ڕوان���ی زان��ی��اری��دان ک �ه دی���داره‌ک���ان گه‌یشتۆته دوایین قۆناغ یان نا .دیداره‌کانی لێره گرنگ‌و جددییه .ئهو دیداران ه گه‌یشتۆت ه قۆناغی دیاری کرا و ئیدی پرۆسه‌ی ئاخاوتن و وتوێژ کۆتایی هاتووه .بابه‌تێک نهماوه ک ه وتوێژی ل ه سه‌ر نه‌کرا بێت .شانده‌که له‌سه‌ر ناوی دهوڵ �هت له‌گه‌ڵم دیداریان ئه‌نجامدا ،ل ه ئێستا ب���هدواوه ده‌ب��ێ حکومه‌ت س�ه‌ب��اره‌ت به‌و دی��داران �ه بڕیار ب��دات ،بۆیه من له هه‌فته‌ی رابردوودا بانگم ل ه په‌رله‌مان کرد بوو .ئه‌گه‌ر حکومه‌ت و په‌رله‌مان چ��اره‌س�ه‌ری ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی به بنه‌ما بگرن . من دا‌وام ل ه په‌رله‌مان کردبوو ک ه له ()15 ح��وزه‌ی��ران��دا کۆببنه‌وه ،ب �ه‌اڵم ئیدی پێویست ن��اک��ات چ��اوه‌ڕوان��ی دام �ه‌زران��دن��ی حکومه‌ت بین .حکومه‌تی پێشوش توانای بهڕێوه بردنی ک��اره‌ک��ان��ی ه �هی �ه .ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوهی خ��ۆ به‌خۆ جیاوازیه‌ک نیی ه ل ه نێوان حکومه‌تی پێشوو و حکومه‌تی نوێ ک ه داده‌مه‌زرێ .داوا ده‌که‌م که په‌رله‌مان نه‌که‌‌وێته پشو‌وه‌‌وه ،چونکه ئێم ه به قۆناغێکی مێژوویدا تێپه‌ر ده‌بین .په‌رله‌مان له‌سالی ()1920وه پشوی به کاره‌کانی نه‌دا. قۆناغێکی تێیداین گرنگتره .ئه‌گه‌ر حکومه‌ت له‌سه‌ر هێمای ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دیموکراتی، ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پ��رس��ی ک���ورد ،هه‌نگاو نه‌نێت ،قه‌یران دێته ئاراوه .ئیدی ڕوون دهبێتهوه که ئامانج له دانوساندنه‌کانی لێره بهڕێوه ده‌چن سه‌رقاڵکردنه .ل ه ()15ى ته‌مموز دیدارێکی ترم له‌گه‌ڵدا ئه‌نجام دهدهن .ئه‌گه‌ر ئاشکرا ببێت هه‌نگاوی ک��رداری نانرێ ،ئهو کات شه‌ڕی ش��ۆرش��گ��ێ��ران�هی گ���هل دهک �ه‌وێ��ت �ه گ �ه‌ڕÛ،
~|
10
“کورد ده‌توانن ل ه سه‌ر بنه‌مای خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک، دیدار له گه‌ڵ ده‌سه‌اڵتداران و ئۆپۆزسیۆندا پێکبێنن؛ بێگومان ده‌بێ له‌به‌رامبه‌ر هه‌وڵی له‌ناوبردندا ،ل ه ئێستادا هێزی خۆپاراستن له‌رۆژئاوای کوردستان دامه‌زرێنن
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
به‌اڵم ئه‌گه‌ر ل ه ()15ى ته‌مموز دیدار ئه‌نجام بدرێت و ڕایبگه‌یه‌نن ک ه هه‌نگاوی کرداری ده‌نرێنت و پ �هره ب�ه چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی دهدهن ئ �هو ک��ات چ��ی له‌ده‌ستم بێت ده‌یکه‌م و رۆل��ی خ��ۆم دهگ��ێ��ڕم .ئ �هو کاته‌ش پ �هره ب ه چ��اره‌س �ه‌ری دهس��ت��وری بنه‌ڕه‌تی دیموکراتی ده‌درێ .ب��ان��گ ل � ه ئ��ه‌ردۆغ��ان دهک���هم خۆى وه‌ک س �ه‌ددام نه‌خاته ناو گه‌مه‌‌وه ،شیا‌وترین چاره‌سه‌رى ،چاره‌سه‌رى ده‌ستورێکى بنهڕهتییه. له‌به‌رده‌مان دوو رێ ههیه ،چاره‌سه‌ری ب ه رێ و رێبازی ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی دیموکراتی ئهوهی دوومیش شه‌ڕی شۆڕشگێرانه‌ی گه‌ل، له‌یه‌که‌م رێگادا واتا چاره‌سه‌ری ب ه ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی شتێکی وا ههیه ،چاره‌سه‌ری پرسی ک��ورد ب ه ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی ئاسان ده‌بێ، دی���ار ده‌ب���ێ ک � ه ح��ک��وم�هت ل �ه‌س �ه‌ر بنه‌ما و پره‌نسیپه‌کان ده‌ت��وان��ێ چ��ی ب��ک��ات و چۆن به‌جێیان بێنێ ،له دووه‌مین رێگادا ،ئه‌گه‌ر پهره ب ه چاره‌سه‌ری نه‌درێ شه‌ڕی شۆڕشگێرانه‌ی گه‌ل ده‌که‌وێته پراکتیکه‌وه .ئهو کات ده‌وڵه‌ت نه‌ک ( )3هه‌زار؛ به‌ڵکو ( )300هه‌زار که‌س ده‌گرێت ،نه ( )50هه‌زار؛ به‌ڵکو ( )500هه‌زار که‌س ده‌م��رن .ئه‌گه‌ر شه‌ڕی شۆڕشگێڕانه‌ی گ�هل پێشبکه‌وێت ،ش�ه‌ڕ و گێژاوێکی مه‌زن ڕووده‌دات ،ده‌وڵه‌ت ده‌توانێ خۆبه‌خۆ هه‌نگاوی بنێ .پێویست ه کۆمسیۆنی روب� هڕ‌ووب��ون�هوهی ڕاستیه‌کان دامه‌زرێنرایه ،به‌ر له ( )15ته‌مموز دیدارێکی تر ل ه گه‌ل شاندی ده‌وڵه‌تدا ئه‌نجام ده‌دی��ن ،ئه‌گه‌ر هه‌نگاوی بهرچاو بنرێ ،ئهو کاته ب ه پیێ ئهوه هه‌ڵسوکه‌وت ده‌که‌م. م��ن زۆر ب �ه ش��ێ��وازێ��ک��ی ک����راوه ب��ان��گ ل ه سه‌رۆک وه‌زیر ده‌که‌م :به‌رێز ئه‌ردۆغان دۆخی ئێستا ل ه دۆخی ئهو کات ه ده‌چێ ک ه سه‌ددام حوسین هێرشی کرد‌ه سه‌ر کووه‌یت .هه‌ر چۆن ئه‌مریکا و به‌ریتانیا رێگایاندا ک ه س �ه‌ددام هێرشی ئێران و پاشان کویتی کرد ،ئێستاش ئ��ێ��وه ره‌وان����هی س �ه‌ر لیبیا و س��وری��ا دهک���هن. ره‌وان�هی سه‌ر کوردانتان ده‌که‌ن ،سه‌ددام دای به‌سه‌ر کورددا و له دژی کوردان شه‌ڕی کرد. ئێستا به‌و هێزه‌ی ک ه له‌الیه‌ن ئه‌مریکاوه پێی دراوه له دژی کورد شه‌ڕ ده‌کات .ل ه بنه‌ڕه‌تدا ئه‌م ه بۆسه‌یه‌کی(ته‌ڵه) مهزنه .ئهو بۆسه‌ی ه له‌هه‌مانکاتدا بۆ ئێوه‌ش ئاماده کراوه .ده‌بێت ئهوه مایه‌ی تێگه‌یشتن بێت .به‌هه‌مان شێوه‌ی س���ه‌ددام ،سه‌ددامیشیان خسته ن��او ب��ۆس�هوه. له‌هه‌مانکاتدا ئهمه نامه‌یه‌کی کراوه‌ی ه بۆ ئێوه. نه‌که‌ون ه ناو ئهو گه‌مه‌یه‌وه ،کۆتایی پێبێنن، بکه‌ون ه سه‌ر رێ چاره‌سه‌ری ب ه ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی ،شتێک ک ه ئێوه بیکه‌ن ئه‌مه‌یه. له که‌سی سه‌ما یوجه‌دا که هه‌فته‌ی ڕابردوو س���ال���رۆژی گ��ی��ان ل �ه‌ده‌س��ت��دان��ی ب���وو ،ی��ادی ههموو گیانبه‌ختکردوانی تێکۆشانی ئازادی دهکهمهوه .ئهوهی یه‌که‌م ،ژن ده‌بێ له ڕووی
ديدار بیری ئایدۆلۆژیه‌وه ئازاد و به‌هیز ببێ ،ده‌بێ ژن له بواری ئایدۆلۆژیدا پهره ب ه خۆی بدات و خۆی سه‌رقاڵ بکات ،ئهوهی دووه‌مین ده‌بێ ژن بگات ه ئهو ئاسته‌ی ک ه بتوانێ خۆی رێکخستن بکات ،کاتێ ژن لهو دوو مه‌سه‌له‌یه‌دا به‌هێز بۆ ئهو کات ه ده‌توانێ بۆ ئازادی هه‌نگاوێکی گرنگ بنێ .ئ��ازادی ژن به ڕه‌خنکردنێکی ڕادیکااڵنه‌ی نه‌ریتی باو ده‌کرێ ئه‌نجامگیر ب��ێ .م�ه‌س�هل�هی ژن گ��رن��گ و مێژوویی ه و ب �هت �هواوی له‌سه‌ر بناغه‌ی ده‌سته‌اڵتداریه‌تیو سیاسییه .ل�ه م��ێ��ژووی پێنج ه���ه‌زار ساڵه‌دا ژن��ی��ان ل �ه ه��ێ��زخ��س��ت��ووه ،ئ���هوه ب � ه زانستیش وه‌هایه ،کۆیالیه‌تی ژن و ئازادیه‌که‌ی له ناو کۆمه‌ڵگه‌دا گهورهترین کێشه‌یه ،کۆیالیه‌تی هه‌نۆکه‌یی ژن به‌رچاوترین کۆیالیه‌تیه ل ه ناو کۆمه‌ڵگه‌دا. ئازادی ژن ،به شکاندنه‌‌وه‌ى ئهو شێوازه ژیانه‌ی ک� ه هه‌ی ه پێکدێت ،ژن هه‌میش ه الیه‌نێکی به‌رخودانڤانی ههبوو ،ژنان زۆر خه‌سڵه‌تیان هه‌ی ه ک ه الی پیاوان نین ،ل ه زۆر شتدا ل ه پیاوان پێشکه‌وتووترن ،بۆ ئازادبوونی ،ژن ده‌بێ سه‌ره‌تا خۆی بناسێ ،که‌وتن چهنده قۆڵ بێ ده‌بێ بۆ ئازادیش هێنده به‌رخودانی گه‌وره‌و قوڵ بێ. قه‌یرانی سیاسیی تورکیا ناوه‌نده‌که‌ی ئاکه‌په‌یه .داوا له به‌ده‌په ده‌که‌م ب ه پیالن و گهمه هه‌ڵنه‌خه‌ڵه‌تێ ڕێ���ب���ه‌ر ئ����ۆج����ه‌الن ،ل���ه دی�������داری ڕۆژی ()2011/7/6دا ل���ه گ���هڵ پ���ارێ���زه‌ران���ی، له‌باره‌ی دیداره‌کان له گه‌ڵ شاندی دهوڵهتی تورکدا ،زانیاریی گرنگیدا و ده‌ستنیشانی ک��رد ک�ه پێویسته ب�ه‌ده‌پ �ه ل�ه س �ه‌ر بنه‌مای پڕۆتۆکۆلێک له گه‌ڵ حکومه‌تدا دانوستاندن بکات .هه‌روه‌ها تیشکی خسته سه‌ر گرنگی دام���ه‌زران���دن���ی ش����ورای ئ��اش��ت��ی و ش���ورای دهس��ت��ووری بنچینه‌یی(بنه‌ڕه‌تی) .هاوکات له‌چوارچێوه‌ی بابه‌تی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ییدا، داوای دامه‌زراندنی په‌رله‌مانی کوردستانی کرد و داوای له هێزه‌کانی گه‌ریال کرد له دژی ئۆپه‌راسیۆن و هێرشه‌کان ،خۆپاراستنی جه‌وهه‌ری خۆیان پهره پێبده‌ن. ش��ان��دی دهوڵ����هت ب��ه‌ر ل �ه ()15ی ته‌مموز دیدارێکی تریان له‌گه‌ڵمدا پێکهێناوه .پێویست ه ئ��هو پ��ڕۆت��ۆک��ۆاڵن �هی ل �ه دی��داره‌ک��ان��ی ئ�هم دواییه‌دا گفتووگۆیان له‌سه‌ر ک��راوه ،نابێت؛ وه‌ک���وو پ�هی��م��ان��ی م���ۆرک���راوه ببینرێن .ئ�هو پڕۆتۆکۆاڵنه‌ی پێشکه‌شکراون ،بۆ پێشخستنی چاره‌سه‌ری و کردنه‌وه‌ی ڕێبازی ڕێککه‌وتن، مه‌تنی چاره‌سه‌ریه .ئێمه و دهوڵ �هت له سه‌ر ئهو مه‌تنه پێکهاتووین .ئهو پڕۆتۆکۆاڵنه بۆ هه‌ڵگرتنی هه‌نگاوی له دڵه‌وه و بۆ چاره‌سه‌ری ئ��ام��ادهک��راون .ه�هت��ا ئێستا الی �هن �هک��ان ئهو پڕۆتۆکۆاڵنه‌یان مۆر نه‌کردووه .هێشتا ئێم ه
“
نه‌هاتووینه ئهو قۆناغه .خه‌بات و دیداره‌کان له‌باره‌ی ئهو پڕۆتۆکۆاڵنه‌دا به‌رده‌وامن. دوایین دی��دار ،دیدارێکی بنه‌ڕه‌تی ب��وو .له دوایین دیداردا ،بابه‌تی ههره گرنگ که ئێم ه له سه‌ری ڕێککه‌وتین ،دامه‌زراندنی شورای ئاشتیه .ئێمه و ش��ان �دی دهوڵ����هت ل �ه سه‌ر دام�ه‌زران��دن��ی ش��ورای ئاشتی ڕێککه‌وتین. ئ���هم���ه ل���ه پ��ڕۆت��ۆک��ۆڵ��هک��ان��ی��ش��دا ه �هی �ه. دامه‌زراندنی شورای ئاشتی ،هه‌نگاوی ههره گرنگه .ئهو شورایه نه ده‌زگایه‌کی دهوڵهتی ده‌ب��ێ و ن�ه ب�ه ت���هواوی ل�ه ڕێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیش پێک دێ .شورا بۆ ده‌سته‌به‌رکردنی ئاشتی ،خه‌بات بهڕێوه ده‌بات. ده‌ب��ێ له م��اوه‌ی مانگێکدا ،ش��ورای ئاشتی دامه‌زرێنرێ. دووهم خ��اڵ��ی گ��رن��گ ،ش���ورای دهس��ت��ووری بنچینه‌ییه .ش��ورای دهس��ت��ووری بنچینه‌یی، خه‌باتی ئاماده‌کردنی ده‌ستوورێکی نوێ بهڕێوه ده‌بات .ده‌بێ شورای ده‌ستووری بنچینه‌یی، وه‌ک���وو ئه‌نجوومه‌نێکی کالسیک نه‌بێت ه مایه‌ی تێگه‌یشتن .ئهو شورایه ئاماده‌کاری ده‌ستوورێکی نوێ ده‌کات .به‌ده‌په‌ش ده‌توانێ ل�ه ن��اوی��دا ج��ێ بگرێ و خه‌باتی خ��ۆی ب ه دهس��ت��ووری بنچینه‌یی ب�ه‌ڕێ��وه ب �ه‌رێ .ده‌بێ به‌ده‌په له ناو خه‌باتی ئاماده‌کردنی ده‌ستووری بنچینه‌ییدا شوێنی خۆی بگرێ. ق �هی��ران��ی س��ی��اس��ی��ی ت��ورک��ی��ا ن��اوهن��دهک��هی ئاکه‌په‌یه .داوا له به‌ده‌په دهک�هم به پیالن و گهمه هه‌ڵنه‌خه‌ڵه‌تێ .دوای ئ �هوهی به‌ده‌پ ه ل���ه س���ه‌ر پ�هی��م��ان��ێ��ک ل���ه گ���هڵ ح��ک��وم�هت ڕێ��ک��ک �هوت ،ده‌ت���وان���ێ بچێته پ �ه‌رل �هم��ان و سوێند بخوا .ڕێککه‌وتن له گه‌ڵ حکومه‌ت، ده‌توانێ له سه‌ر بنه‌مای پڕۆتۆکۆله‌کان ک ه من پێشکه‌شم کردوون پێک بێ یان ده‌توانن به گوێره‌ی ڕه‌وشی خۆیان به ڕێککه‌وتنێک بگه‌ن .وه‌کوو نموونه ،ده‌توانن ڕه‌وشی خه‌تیب دیجله ،ئازادکردنی( )5په‌رله‌مانته‌ری گیراو، ئ��ازادک��ردن��ی گ��ی��راوان��ی دۆزی که‌جه‌که، بگره ئازادکردنی ههموو گیراوانی سیاسی، که‌مکردنه‌وه‌ی به‌ربه‌ستی( )%10و گۆڕینی ی��اس��ای دژه ت��ی��رۆر ،ب�ه پڕۆتۆکۆڵه‌کانه‌و‌ه زی��اد بکرێ .به مه‌تنێکی نووسراو ده‌کرێ پرسه‌کان چ��اره‌س�ه‌ر بکرێن و ده‌ب��ێ دهوڵ �هت هیچ ت�ه‌گ�ه‌ره‌ی�هک له ب���ه‌رده‌م ڕێککه‌وتندا درووست نه‌کات. ل �هت �ه‌وه‌رێ��ک��ی ت���ردا رێ��ب �ه‌رئ��ۆج �ه‌الن ئاستی خه‌باتی لهپێناو کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌ییدا نرخاند و ڕایگه‌یاند ،ده‌ب��ێ ئه‌وانه‌ی له کۆمیته‌ی ئ���ام���ادهک���اری���ی ک��ۆن��ف��ران��س��دا ج���ێ دهگ���رن دهستنیشان بکرێن و ئ��ام��اژه‌ی ب���ه‌وه‌دا ک ه گرنگتر له ژماره‌ی به‌شداربوان ،چۆنیه‌تییه. لهپێناو کۆنفرانسی ن�هت�هوهی��ی��دا ،س��ێ خاڵ به‌گرنگ ده‌زان���م .ب �ه‌ر له ئێستاش ووتبووم
ک �ه خ�ه‌ب��ات��ی ک��ۆن��ف��ران��س ،دهک���رێ ل �ه سه‌ر بنه‌مای پره‌نسیپی شه‌ڕ ،ئاشتی و پێشنیاری کرداری ده‌ستپێبکات .ئه‌رکی ههره گرنگی کۆنفرانس ،دامه‌زراندنی په‌رله‌مانه .ئێستا ک �هن �هک �ه ه �هی �ه ،ب���ه‌اڵم دام���ه‌زران���دن���ی ئ�هو په‌رله‌مانه ،ده‌کرێ له سه‌ر بنه‌مای سه‌رله‌نوێ دامه‌زراندنه‌وه‌ی که‌نه‌که بێ .هه‌تا ده‌کرێ مۆدێلی ڕێکخستنی ڕزگاریی فه‌له‌ستینیش وه‌ک���وو ن��م��وون�ه ب��گ��ی��ردرێ .ئ��هو په‌رله‌مان ه ده‌توانێ وه‌ک��وو ئه‌نجوومه‌نێکی هه‌میشه‌یی بێ. خاڵێکی تری خه‌باتی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی، دام����ه‌زران����دن����ی ب��ه‌ڕێ��وه‌ب��ه‌ری��ی��هک��ه ل���ه ن��او په‌رله‌ماندا .ئهوه ده‌کرێ وه‌کوو کابینه‌یه‌کی ئاڵته‌رناتیڤیش ببینرێ .به‌و شێوهیه ده‌سته‌ی ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری په‌رله‌مان س��از دهک���رێ .خاڵی سێهه‌مینیش دام�ه‌زران��دن��ی کۆردیناسیۆنی هێزه چه‌کداریه‌کانه .ده‌ب��ێ کۆردیناسیۆنی یه‌کینه‌کانی هێزه چه‌کداریه‌کانی باشوور و هێزه‌کانی تر دامه‌زرێنرێ .ده‌بێ نوێنه‌رانی که‌جه‌که‌ش به‌شداری کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ببن. ڕێ��ب�ه‌ری گه‌لی ک��ورد ل� ه ت �ه‌وه‌ره‌ی �هک��ی ت��ردا ڕاپ �ه‌ڕی��ن��ی گ �ه‌الن��ی ل � ه س��ووری��ای نرخاند و هاوپه‌یمانیه‌تی نێوان پارت ه کوردیه‌کانی وه‌کوو هه‌نگاوێکی گ��رن��گ ب �هن��او ک���رد .داوا ل ه پارته‌کانی ڕۆژئاوای کوردستان ده‌که‌م ،درێژه ب ه خه‌بات بده‌ن .ئهوانیش ده‌توانن خۆبه‌ڕێوبه‌ری دی��م��وک��رات��ی��ک ب � ه ب��ن�هم��ا ب��گ��رن .مۆدێلی خ��ۆب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌ری دیموکراتیک ک�ه ئێم ه بۆ تورکیا به‌گونجاوی ده‌بینین ،ئهوانیش ده‌توانن ب ه گوێره‌ی ڕه‌وشی سووریا ،ب ه بنه‌مای بگرن و به‌و شێوهیه پهره به چاره‌سه‌ری بده‌ن .ئێستا ڕوون نییه ڕه‌وشی سووریا به‌ره‌و کوێ ده‌چێ. کورد ده‌توانن ل ه سه‌ر بنه‌مای خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک ،دی��دار له گ�هڵ دهس �ه‌اڵت��داران و ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��دا پێکبێنن؛ بێگومان ده‌ب��ێ له‌به‌رامبه‌ر هه‌وڵی له‌ناوبردندا ،ل ه ئێستادا هێزی خۆپاراستن له‌رۆژئاوای کوردستان دامه‌زرێنن. من ب ه بۆنه‌ی گیان له‌ده‌ستدانی په‌رله‌مانته‌ری پ��پ��ێ��ش��ووی ب �ه‌ده‌پ �ه ن����ووری ی��ام��ان ،م �ه‌زڵ��ووم ئه‌ره‌نجی و ژماره‌یه‌ک گه‌ریالی تری هه‌په‌گه، خه‌مگینیی خۆی ده‌ردبڕم و سه‌ره‌خۆشی خۆم ئاراسته‌ی بنه‌ماڵه‌کانیان ده‌که‌م .جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه دهکهمهوه که نامه‌وێت شه‌ڕ دژوارتر ببێت و خه‌مگینم ل�ه‌ب��اره‌ی ه�ه‌واڵ��ی قوربانیه‌کان. خۆزگه ئهمانه ڕوویان نه‌دابا. له‌چوارچێوه‌ی نرخاندنی پێڤاژۆی ئه‌مڕۆدا ووت��ی؛ ئێستا نه ئاگربه‌ست و نه سه‌ره‌تای ش �ه‌ڕێ��ک��ی��ش �ه ،ک��� ه ک��ۆت��ای��ی ب���ه پ��ێ��ڤ��اژۆی بێچاالکی بێنێ .ئێمه ش�ه‌ڕی شۆڕشگێڕی گه‌لمان ڕاگرتووه .ئهو شه‌ڕ و پێکدادانانه‌ی ئێستا هه‌ن ،زیادتر چاالکی وه‌اڵم��دان�ه‌وه‌ن ل ه
“ ئازادی ژن ب ه
ڕه‌خنکردنێکی ڕادیکااڵنه‌ی نه‌ریتی باو ده‌کرێ ئه‌نجامگیر بێ .مه‌سه‌له‌ی ژن گرنگ و مێژوویی ه و به‌ته‌واوی له‌سه‌ر بناغه‌ی ده‌سته‌اڵتداریه‌تی و سیاسییه
“
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
11
دژی یه‌کتر یان له ئاکامی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی هه‌ردووالدا پێکدێن .ده‌کرێ ئهمه زیاد یان که‌م ب��ێ ،ب �ه‌اڵم ده‌ب��ێ گه‌ریال له ه�ه‌ر ڕه‌وشێکدا، خۆپاراستنی جه‌وهه‌ری به‌ڕێوه‌به‌رێ .بێگۆمان کاتێ گه‌ریال ڕووب �ه‌ڕووی سه‌ربازان بۆوه ،بۆ ئهوهی گیانی له‌ده‌ست نه‌دا ،خۆی ده‌پارێزێ. بۆی ه پاراستنی چاالک یان پاسیڤ ناگونجێ. ده‌بێ گه‌ریال( )24سه‌عاته ،پاراستنی جه‌وهه‌ری به‌ڕێوه‌به‌رێ ،واڵمی ئهو هێرشانه‌ش بداته‌و‌ه ک ه ده‌کرێنه سه‌ریان .له‌باره‌ی ڕه‌وشی بێچاالکیدا، خاوهن بڕیار که‌جه‌که‌یه ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ل ه باره‌ی کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی گه‌ریالدا بانگه‌وازی ل ه من بکرێ ،ئهوه من ئه‌رکی سه‌رشانی خۆم جێبه‌جێ ده‌که‌م.
~|
12
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
وتار
ئایا ئه‌ردۆغان و پــــارته‌کــــه‌ی ئــــ دیار غەریب
به‌هه‌ڵبژاردنی ( ،)2011/6/12کورد له‌باکوور پێ نای‌ه قۆناخێکی نوێی تێکۆشانه‌وه ،له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا کورد سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌ی به‌ده‌ستهێنا ،ئهمه ته‌نیا له‌به‌ر ئهوه نا که ( )36کورسی به‌ده‌ستهێنا ،چونک ه ئه‌م کورسیان‌ه به ب �ه‌راورد له‌گه‌ڵ کورسییه‌کانی په‌رله‌مانی تورکیا زۆر که‌مه ،به‌ڵکۆ به پێوه‌ری سیاسی و یاسایی ئهمه بۆ کورد سه‌رکه‌وتن بوو، بۆ ئه‌ردۆغان و پارته‌که‌ی و سیسته‌می تورکیاش بنکه‌وتن ب��وو .ئهویش ده‌توانین به‌مڕه‌نگ‌ه باسیان بکه‌ین: 1ـ له‌هه‌نگاوی یه‌که‌مدا ئاکهپه ده‌یخواست کورد نه‌که‌ون‌ه په‌رله‌مانه‌وه ،بۆ ئهمه ئاماده نهبوو ک ه ده‌ستوور بگۆڕێت و به‌ربه‌ستی ()%10ی هه‌ڵبژاردن هه‌ڵبگرێت؛ چونکه سوودمه‌ندی یه‌که‌م له‌م یاسای ه ئاکه‌په‌یه .به‌پێ ئه‌م یاسای‌ه ئهو پارته‌ی به‌لیست ه دابه‌زێت و ( )%10ده‌نگی سه‌رجه‌م تورکیا به‌ده‌ست نه‌هێنێت ،که له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا نزیکه()5/5میلیۆن ده‌نگی ده‌کرد .ئهوا ده‌نگه‌کان ده‌چێت بۆ پارته‌که‌ی تر ،واته ده‌چێت بۆ پارت‌ه سه‌رکه‌وتووه‌کان .هه‌روه‌ها ده‌نگی زیاد‌ه و کاندید‌ه سه‌ربه‌خۆ سه‌رنه‌که‌وتووه‌کانیش ده‌چێته‌و‌ه بۆ ئ �ه‌وان .بۆ نموونه له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا، ئاکهپه ()%49,9ی ده‌نگه‌کانی هێنا ،به‌پێ ئه‌م رێژه‌ی‌ه بێت پێویسته ئاکهپه نزیکه‌ی( 274ـ )275 کورسی بهێنایه ،به‌اڵم وه‌کو ده‌بینین ()326کورسی به‌ده‌ستهێنا .واته( 51ـ )52کورسی له‌حه‌قی خۆی زیاتری بردووه .له‌هه‌ڵبژاردنی رابردوودا ئاکهپه رێژه‌ی ( )%42ده‌نگی به‌ده‌ست هێنا که ده‌یکرده()231 کورسی ،به‌اڵم به‌هۆی ئه‌م یاسایه‌و‌ه ()337کورسی به‌ده‌ستهێنابوو ،وات���ه زی��ات��ر ل �ه ()100ک��ورس��ی به‌ناحه‌قی بردبوو .ئهمه و له‌هه‌ڵبژاردنی ()2002 دا ()%34ی ده‌نگه‌کانی به‌ده‌ستهێنا ،به‌اڵم له‌به‌ر ئهوهی ته‌نیا ئاکهپه و جه‌هه‌پ‌ه توانیان رێژه‌ی ()%10 تێپه‌ر بکه‌ن ،ئاکهپه()363کورسی به‌ده‌ستهێنا .ک ه به‌پێی مافی خۆی بوای‌ه ( 187ـ )190کورسی به‌رده‌که‌وت ،واته زیاتر له ( )170کورسی به‌بێ ئهوهی که مافی خۆی بێت بردبوونی .لێره‌دا ئه‌گه‌ر سه‌یر بکه‌ین ده‌بینین رێژه‌ی ده‌نگی ئاکهپه به‌ره‌و س �هرهوه چ��ووه ،ب �ه‌اڵم کورسیه‌کانی ک�هم بۆتهوه.
هۆکارێکی بۆ ئه‌م که‌م بوونه‌وه‌ی کورسیه‌کانی ئاکهپه ،ئهوه بوو که کورد به کاندیدی سه‌ربه‌خۆ به‌شداری کرد و خۆی گه‌یاند‌ه په‌رله‌مان ،به‌م هه‌نگاو‌ه کورد له‌الیه‌ک به‌شێک له‌کورسیه‌کانی خۆیان ل ه ئاکهپه وه‌رگرته‌وه ،له‌الیه‌کی تریشه‌و‌ه خۆیان گه‌یاند‌ه په‌رله‌مان ،ئهمه له‌هه‌ڵبژاردنی رابردوودا گورزێکی له ئاکهپه و دهوڵهتی تورکیا وه‌شاند .هه‌ر بۆی ه ئه‌مجار‌ه ئاکهپه سوور بوو له‌سه‌ر ئهوهی ئهو به‌ربه‌ست ه هه‌ڵنه‌گرێت و بانگه‌وازی بۆ کورد ده‌کرد که وه‌کو پارتی به‌شدار بن و مه‌یدانی له‌گه‌ڵدا ده‌خوێندن ،هه‌تا کورد به‌کاردانه‌و‌ه هه‌ڵسوکه‌وت بکات و به لیستی پارتی به‌شداری بکه‌ن و له‌م حاڵه‌ته‌شدا شیمانه‌ی ئهوه ههبوو ئه‌مجاره‌ش کورد رێژه‌ی ( )%10تێپه‌ڕ نه‌کات ،ئهو کاته له‌الیه‌ک زه‌مینی په‌رله‌مانیان له کورد چۆڵ ده‌کرد و له‌الیه‌کی ت��رهوه ،ئاکه‌پ ه ژماره‌یه‌ک کورسی به‌الشی ده‌ست ده‌که‌وت .دیاره له‌م گه‌مه‌یه‌دا ئاکهپه و دهوڵهتی تورکیا سهرکهوتوو نه‌بوون و کورد سه‌رکه‌وت. 2ـ ئامانجی دووه‌می ئاکهپه و هاوبیره‌کانی ئهوه بوو که ئه‌گه‌ر کورد به کاندیدی سه‌ربه‌ۆخۆ به‌شداری هه‌ڵبژاردن بکه‌ن ،نه‌توانن ()20ک��ورس��ی بهێنن، چونکه به‌پێ یاسای تورکیا ( )20ئه‌ندام په‌رله‌مانت هه‌بێت ده‌توانیت فراکسیۆن دروست بکه‌ی ،ئه‌مه‌ش ماف ده‌دات به فراکسیۆن که نوێنه‌ری له سه‌رجه‌م کۆمیسیۆنه‌کاندا ب�ه ئه‌ندامێک ی��اخ��ود زیاتر هه‌بێت .رێگه ده‌دات که نوێنه‌رت له‌سه‌رۆکایه‌تی و سکرتاریه‌تی په‌رله‌ماندا هه‌بێت .هه‌روه‌ها رێگه‌ت ده‌دات که سالۆنێکی تایبه‌تت هه‌بێت ،له په‌رله‌ماندا ب��ۆ ئ���هوهی هه‌فتان‌ه ک��ۆب��وون �هوهی فراکسیۆنی تێدا ئه‌نجام بده‌یت و کۆبوونه‌وه‌که‌ش راسته‌وخۆ له‌الیه‌ن ته‌له‌فزیۆنی دهوڵ �هت �هوه په‌خش ده‌کرێت و هه‌ڵوێسته‌کانت ده‌گه‌یه‌نن‌ه ڕای گشتی .هه‌روه‌ها بۆت ههیه وه‌کو فراکسیۆن له‌په‌رله‌ماندا له‌سه‌ر هه‌ر بابه‌ت و پرۆژه‌یه‌ک کات وه‌ربگریت و قسه بکه‌ی و جێگه‌ی تایبه‌تیشت بۆ ته‌رخان ده‌کرێت له‌په‌رله‌ماندا. دی��اره ئاکهپه و هاوبیرانی بینیان که نوێنه‌رانی کورد له‌خولی راب��ردووی په‌رله‌ماندا سوودیان له‌م ده‌رفه‌تان‌ه وه‌رگرت .هه‌ر بۆیه نه‌یانده‌خواست ئه‌مجار‌ه سوود له‌م ده‌رفه‌ت‌ه وه‌ربگرن ،هه‌ر بۆیه پێش ئهوهی هه‌ڵبژاردن ده‌ست پێ بکات خواستیان رێگه بگرن له کاندید بوونی ژماره‌یه‌ک ئه‌ندامی به‌ره‌ی ره‌نج، ئ��ازادی و دیموکراتی ،ب �ه‌اڵم به ه��ۆی ناڕه‌زایی توندی جه‌ماوه‌ری کورد و ئازادیخوازانی تورکیاوه سه‌رنه‌که‌وتن؛ چونکه ئه‌گه‌ر سه‌ربکه‌وتنای‌ه کورد ن�هی��ده‌ت��وان��ی ک��ان��دی��دی ت��ر پێشکه‌ش ب��ک��ات لهو جێگایانه ،چونکه کاتی پێشکه‌شکردنی ناوی کاندید به‌سه‌رچوو بوو .دوای ئهوهی ئه‌مه‌یان بۆ
نه‌چوو‌ه سه‌ر خواستیان له‌پرۆسه‌ی ده‌نگدان و دوای ده‌نگداندا ئه‌م ئامانجه‌یان بپێکن .خۆ ئه‌گه‌ر نه‌توانن رێگر بن له‌وه‌ی کورد( )20ئه‌ندام په‌رله‌مان به‌ده‌ست بهێنێ ،ئهوا رێگری بکه‌ن له‌وه‌ی که ( )28کورسی به‌ده‌ست بهێنن؛ چونکه به‌پێی یاسای تورکیا ئه‌گه‌ر ()%5ی کورسیه‌کانی په‌رله‌مان چۆڵ بوون ،ئهوا پێویسته یان هه‌ڵبژاردنی گشتی ئه‌نجام بده‌نه‌و‌ه یاخود هه‌ڵبژاردن ل�هو شاران‌ه ئه‌نجام ب��ده‌ن�هوه ک ه ئه‌ندامه‌کانی له په‌رله‌مان ن�هم��اون .ئیتر به‌هه‌ر هۆیه‌ک بێت .دیاره ئه‌م رێژه‌یه‌ش به‌پێی ژماره‌ی کورسیه‌کانی په‌رله‌مانی تورکیا ده‌کات‌ه ()28 کورسی هه‌ر بۆیه زۆر جار له راگه‌یاندنه‌کانی تورکیا ده‌یانگوت رهنگه کورد ( )27- 26کورسی بهێنێ .دیاره ئه‌گه‌ر کورد ژماره‌ی کورسیه‌کانی بچێته سه‌روو ()28کورسییه‌و‌ه ئهوا به‌و واتایه دێت که کورد ده‌توانێت ل�ه‌رووی یاساییه‌و‌ه فشاری تر بخاته سه‌ر په‌رله‌مان و ناوه‌نده‌کانی دهوڵهتی تورکیا و ئه‌گه‌ر ئیستقاله‌ش بکه‌ن ،تورکیا له ناوخۆ و دهرهوه رووب �ه‌رووی ره‌خن‌ه و فشاری زۆر دهبێتهوه، ئهمه جگه له‌وه‌ی له‌رووی داراییه‌و‌ه زیانی گه‌وره‌ی به‌ر ده‌که‌وێت .دیاره له‌م ئامانجه‌شدا سه‌رنه‌که‌وتن و به‌ره‌ی ره‌نج ()36کورسی به‌ده‌ستهێنا .هه‌ر بۆی ه ئه‌مه‌ش سه‌رکه‌وتنێکی سیاسی و یاسایی بوو بۆ کورد له تورکیا. 3ـ خاڵێکی تر که گرنگه باسی بکه‌ین ئهوهیه، ئاکهپه له دوو هه‌ڵبژاردنی راب��ردوودا به کورسی و به ده‌نگی جه‌ماوه‌ری ک��ورد ههمیشه ده‌یگوت ک �ه ئێمه ن��وێ��ن �ه‌ری ک���وردی���ن؛ چونکه ئ �ه‌وه‌ن��ده په‌رله‌مانتاری کوردمان ههیه و زۆری جه‌ماوه‌ری ناوچه کوردنشینه‌کان ده‌نگیان به ئێمه داوه .دیاره ئهوان نه‌ده‌که‌وتن‌ه ناو ورده‌کارییه‌وه ،بۆ نمونه زۆربه‌ی شار‌ه گه‌وره‌کانی کوردستان ،ئێستا له ( )%10بۆ ()%25ی تورکنشین ب��ووه و ئهوانیش زۆرب�هی��ان پیاوی ده‌وڵه‌تن و ده‌نگ بۆ ده‌سه‌اڵت دهدهن ،به‌اڵم له‌به‌ر ئهوهی له کوردستانهوه ده‌نگ دهدهن ،ئاکه‌پ ه ده‌ڵێ لهو هه‌رێمان‌ه من ئه‌وه‌نده‌م ده‌نگ هێناوه ،ناڵێ ده‌نگی کێیه؟ هه‌روه‌ها ئهوا ده‌نگه‌کانی له‌سه‌ر ئهو پارێزگایه حیساب‌ه و دوو به‌ش له سێ به‌شی سوپای تورکیا له‌شار‌ه کورده‌کاندان و ده‌نگه‌کانیشیان ل ه بن کۆنترۆڵی سوپادای‌ه و ئه‌مه‌ش به‌شی زۆری بۆ ئاکهپه ده‌چێت و له‌سه‌ر ده‌نگی کورد حیساب ده‌بێت .ئهمه و فشار و سته‌می ()90س��اڵ زیاتر و به‌کارهێنانی توانای ماددی ده‌وڵه‌ت بۆ کڕینی ده‌نگی جه‌ماوه‌ر .له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا به‌کارهێنانی ئایینی ئیسالم وه‌ک��و ئامراز کاریگه‌ریی له‌سه‌ر ج �هم��اوه‌ری ک��ورد دهک��رد و ئ �هو په‌یمانانه‌ی ک ه ده‌یاندای‌ه گه‌ل وایده‌کرد که ژماره‌یه‌کی هاوواڵتی
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
13
ــــاماده‌ن کــــورد پــــه‌سنــــد بکه‌ن دیاره ئاکهپه نه‌یتوانی ئه‌م سه‌رکه‌وتنان ه په‌سند بکات ،هه‌ر بۆی ه هاوشێوه‌ی بنکه‌وتنی له هه‌ڵبژاردنی ()2009 دا بۆ شاره‌وانیه‌کان که هه‌ست ب ه ده‌ستگیرکردنی ژماره‌یه‌ک سه‌رۆک شاره‌وانی و ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانیه‌کان و به‌رپرسانی ئهو کاته‌ی پارتی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی( )TDKوئه‌م هێرشه‌شی ل ه رۆژی ئه‌نفاڵ ()2009/4/14دا ئه‌نجامدا ،ک ه رۆژێک پێش ئهوه (که‌جه‌که) قۆناخی بێچاالکی درێژ کردبووه‌وه
“
“
کوردیش ده‌نگی پێ بده‌ن و به‌مڕه‌نگ‌ه رێژه‌ی ده‌نگی ئاکهپه له‌کوردستاندا ()%50ی تێپه‌ڕ دهک��رد. ئه‌مجاره‌ش ده‌یخواست رێژه‌ی ()%50ی ده‌نگه‌کانی کوردستان زیاتر بهێنێ ،ب�ه‌اڵم ئه‌مجار‌ه له‌مه‌شدا سهرکهوتوو نهبوو ،ه�ه‌ر بۆیه ئیتر ناتوانێت بڵێ من له کوردستاندا ده‌نگی زۆرینه‌ی خه‌ڵکم ههیه. راسته هێشتا زۆربه‌ی په‌رله‌مانتاری ئه‌م ههرێمه بۆ ئاکه‌په‌یه ،به‌اڵم به هۆی یاسای هه‌ڵبژاردنه‌وه‌یه؛ نه‌ک به هۆی زۆری ده‌نگه‌کانیه‌وه .واته گه‌لی کورد له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا کارتی زه‌ردی دایه ئاکهپه، ه���ه‌روه‌ک چ��ۆن کارتی س��ووری دای �ه جه‌هه‌پ‌ه و مه‌هه‌په .ئه‌گه‌ر ئاکهپه به‌مڕه‌نگ‌ه بچێت ئهویش له هه‌ڵبژاردنێکی ت��ردا رووب���ه‌رووی کارتی سوور دهبێتهوه. 4ـ دهوڵهتی تورکیا و ئاکهپه ده‌یانخواست کورد ب ه نه‌ژادپه‌رست به ناو بکه‌ن و ئه‌مه‌شیان تا ڕاده‌یه‌ک بۆ چوو بووه سه‌ر ،به‌اڵم له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا دروستبوونی به‌ره‌ی ره‌نج ،ئازادی و دیموکراتی که به‌ره‌یه‌کی کوردستانی ـ تورکیایی بوو و تێیدا ههموو الیه‌ن ه کوردستانیه‌کانی باکور و به‌شێکی زۆر الیه‌نی چه‌پ و دیموکراتخوازی تورکیا کۆببوونه‌و‌ه و ئهو ئه‌نجامه‌ی به ده‌ستیان هێنا ئاماژه بوون بۆ ئهوهی که ئیتر ئاکهپه و دهوڵهتی تورکیا ناتوانن کورد وه‌کو الیه‌نێکی نه‌ژادپه‌رست بهناو بکه‌ن و له ناو کوردیشدا پهکهکه و پرسی کورد له یه‌کتری جیا بکهنهوه؛ به‌ڵکۆ پرسی کورد و پهکهکه وابه‌سته‌ی یه‌کن و له یه‌ک دابڕاو نیین .بێگۆمان ئه‌مه‌ش بۆ سیاسه‌تی کورد هه‌م له ناوخۆ ،هه‌م له سه‌ر ئاستی تورکیا سه‌رکه‌وتن بوو. 5ـ دی���اره ئ��اک�هپ�ه ن�هی��ت��وان��ی ئ��هم سه‌رکه‌وتنان ه په‌سند بکات ،ه �ه‌ر بۆیه هاوشێوه‌ی بنکه‌وتنی له هه‌ڵبژاردنی ()2009دا بۆ شاره‌وانیه‌کان که هه‌ست به ده‌ستگیرکردنی ژماره‌یه‌ک سه‌رۆک شاره‌وانی و ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی شاره‌وانیه‌کان و ب�ه‌رپ��رس��ان��ی ئ �هو ک��ات�هی پ��ارت��ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی( )TDKو ئه‌م هێرشه‌شی له رۆژی ئه‌نفاڵ ()2009/4/14دا ئه‌نجامدا ،که رۆژێک پێش ئ �هوه (که‌جه‌که) قۆناخی بێچاالکی درێژ کردبووه‌وه .له جێگه‌ی ئهوهی واڵمی ئه‌رێنی بداته‌و‌ه هه‌ستا به‌و هێرشه .ئه‌مجاره‌ش هه‌ستا به هێرش بۆ سه‌ر ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌ل .ئه‌وه‌تا به پێ یاسای تورکیا ئه‌ندامێکی په‌رله‌مان که ده‌نگی پێدرا ل ه الیه‌نی گه‌له‌و‌ه ئیتر کۆمیسیۆنی هه‌ڵبژاردن ناتوانێت هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌کی له گه‌ڵدا بکات و هه‌ر شتێک هه‌بێت پێویسته په‌رله‌مان بڕیاری له سه‌ر بدات، ئایا حه‌سانه‌ی په‌رله‌مانی لێ وه‌رده‌گ��رێ��ت�هوه یان نا؟ وه‌کو ئه‌ندام په‌رله‌مان دهمێنێتهوه یان نا؟ دوای
ئه‌مه‌ش که‌س ناتوانێت بچێته جێگه‌ی ئه‌گه‌ر ب ه هه‌ڵبژاردن نه‌بێت لهو بازنه‌ی که تێیدا هه‌ڵبژێردراوه. واتا به‌پێ ئه‌م یاسا ماف دراوه به خه‌تیب دیجل ه خۆی وه‌کو کاندید نیشان بدات ،خه‌تیب دیجله‌ش ئهوهی کردووه ،به پێ یاسا ده‌رچوو‌ه بۆ په‌رله‌مان و فۆرمی چوون بۆ په‌رله‌مانیشی وه‌رگرتووه ،به‌اڵم دواتر کۆمیسیۆنی بااڵی هه‌ڵبژاردن بڕیاریدا که ئه‌ندامێتی لێ وه‌ربگرێته‌و‌ه و بیداته ئه‌ندامێکی ئاکهپه ،ئهمه له دوو الو‌ه یاسا شکاندنه .یه‌که‌م؛ دوای ده‌رچوون بۆ په‌رله‌مان کۆمیسیۆن بۆی نییه بڕیاری به‌مڕه‌نگ‌ه ب��دات .دووهم؛ ئه‌گه‌ر بڕیاریش ب��درێ��ت ئ���ه‌وا جێگه‌که‌ی ب�ه بۆشی دهمێنێتهوه. ئ �هم �ه‌ش ئ���هوه پشتڕاست دهک���ات���هوه ک �ه ئاکه‌پ ه داخ��وازی کردووه خه‌تیب دیجله مافی ئه‌ندامێتی لێ وه‌ربگیرێته‌وه .بێجگه لهمه بڕیاریانداو‌ه که ئهو ( )5ئه‌ندامه‌ی تری په‌رله‌مان که ده‌ستبه‌سه‌رن ئازاد نه‌کرێن .ئه‌مه‌ش سه‌ره‌ڕای ئهوهی هێرشه ،هه‌وڵدان ه بۆ ئ �هوهی گروپی ()28ک �ه‌س��ی ت �ه‌واو نه‌کرێت؛ چونکه سێ ئه‌ندام قه‌ده‌غه‌ی سیاسیان له‌سه‌ر‌ه و ناتوانن ببنه ئه‌ندامی فراکسیۆن ،دوو که‌سایه‌تیش بۆ خۆیان ئه‌ندامی پارتی ترن له‌به‌ر ئهمه ئه‌گه‌ر ناچار نه‌بن له پارتی خۆیاندا ده‌مێنێننه‌وه .ئه‌گه‌ر ( )6که‌سیش ئازاد نه‌بن ئهو کاته گروپی به‌ده‌پ ه دهبێته ( )25که‌س و به‌مڕه‌نگ‌ه ده‌خوازن یه‌کێک ل ه ئامانجه‌کانیان زۆر به‌شێوه‌یه‌کی ناڕه‌وا پێکبهێنن. ئ�هوهی جێگه‌ی دڵخۆشیی‌ه زۆرب �هی ڕای گشتی رۆشنبیرانی تورکیا ئه‌م کار‌ه ناڕه‌وا په‌سند ناکه‌ن و ئاکهپه تاوانبار ده‌که‌ن و هه‌ڵوێستی په‌رله‌مانتارانی به‌ره‌ی ره‌نج به ڕه‌وا ده‌بینن که"بایکۆت"یان کردووه. هاوشانی ئهمه له باشووری کوردستانیشدا ئه‌مجار‌ه هه‌ڵوێستی نوێی به‌رپرسانی حکومی و حزبی ده‌بینین که جێگه‌ی ته‌قدیرن و داوا له‌حکومه‌تی ئاکهپه ده‌که‌ن که ده‌ست لهو هه‌ڵوێستانه‌ی به‌ربدات و هه‌نگاوی ک��رداری بنێت بۆ چاره‌سه‌ری دۆزی ک��ورد .ل �ه‌وه‌ش گرنگتر ئهوهیه که رووی راستی ئاکهپه ئاشکرا بوو و ئیتر ناتوانێت بڵێ من ده‌خوازم، به‌اڵم ئارته‌ش یاخود ده‌زگایه‌کی تر ناخوازێت ئه‌م پرسه چاره‌سه‌ر بێت. وه‌کو ئه‌نجام ده‌توانین بڵێین له شۆڕشی باکووری کوردستاندا کورد هه‌نگاوێکی مه‌زنی هاویشت، ئهویش ئهوه بوو که خه‌باتی شاخ و خه‌باتی شار یاخود خه‌باتی پاراستن و خه‌باتی سیاسی و مه‌ده‌نی گه‌یاند‌ه یه‌ک و ده‌رفه‌تێکی باشی بۆ سیاسه‌ت کردن بۆ گه‌لی کورد ئافراند و تورکیای خستۆته ناو دوو رێگاوه ،یان ئه‌وه‌تا هه‌نگاو به ئاراسته‌ی چاره‌سه‌ری پرسی کورددا بنێت ،که ئهمه بۆ کورد و بۆ تورکیاش سوودی ده‌بێت و له‌م بواره‌دا ده‌توانن
سوود لهو پرۆسه‌ی‌ه وه‌ربگرن که له مه‌غریب بهڕێوه چوو ،ئهوه بوو له‌گۆڕینی ده‌ستووردا دانیان نا به ناسنامه و زمان و مافه‌کانی گه‌لی ئه‌مازیغدا و مه‌غریبیش پارچه نهبوو ،هه‌روه‌ها سااڵنێکی درێژه له‌ئێراقدا دان ن��راوه به ناسنامه و زمانی کوردیدا و ئێراقیش پارچه نهبووه .به پێچه‌وانه‌و‌ه رێگای س��وورب��وون �هوه له‌سه‌ر سیاسه‌تی نکۆڵیکردن‌ه ک ه ئه‌مه‌ش ناکه‌وێت‌ه خزمه‌تی تورکیاوه.
~|
14
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
راپۆرت
دانیشتنـــی پێنج الیه‌نه‌ک ه پرســـه‌کان چـــ جـــه‌مـــاوه‌ر لـــه‌گـــه‌ڵ خواستــــ ئا~ : وه‌ک ه�هم��ووم��ان ئ��اگ��اداری��ن ب��ارودۆخ��ی هه‌رێمی کوردستان له‌ئاستێکدای‌ه که پێویستی به چاکسازی و گۆڕانکارى ریشه‌یی ههیه له‌سه‌رجه‌م بواره‌کاندا، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کانی کوردستان له‌سۆنگه‌ی هه‌ستکردن به به‌رپرسیاریه‌تییه‌و‌ه پاش گفتوگۆو راویژ پڕۆژه‌ى خۆیان پێشکه‌ش کردووه و به‌شى زۆری پرۆژه‌کان شایانی هه‌ڵویست‌ه له‌سه‌رکردن و جیبه‌جیکردنن ،به‌اڵم له زۆربه‌ی پرۆژه‌کاندا ئالیه‌تی جێبه‌جێکردنی داواک��اری��ی�هک��ان الوازه و ناتوانریت بخریت‌ه بواری پراکتیکه‌وه .هه‌ر بۆیه له()2011/6/4 کۆبونه‌وه‌یه‌کی به‌رفراوان به‌دروشمی(نابۆ توندوتیژی و داسه‌پاندنی بێ چاره‌یی به‌ڵێ بۆ ئاشتی و چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه) ئه‌نجامدرا .له‌کۆبوونه‌وه‌که‌دا زیاتر له( )24پارتی و ڕێکخراوی مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تی ڕۆش��ن��ب��ی��ر و ی��اس��ای��ی و ئ���هک���ادم���ی و پ��س��پ��ۆر ل�ه‌ب��واری ن�هت�هوهی و دیموکراتیدا ئ��ام��اده‌ی ب��وون. له‌کۆبوونه‌وه‌که‌دا له‌گه‌ڵ پێشکه‌شکردنی کۆمه‌ڵیک پرۆژه و بیروڕا له‌الیه‌ن ئهو الیه‌نانه‌و‌ه و گفتوگۆ له‌سه‌ر ئالیه‌تی چاره‌سه‌رکردنی ئه‌م کێشانه‌کرا .له‌کۆتای ک��ۆب��ون�هوهک�ه‌دا ئه‌نجومه‌نێک هه‌ڵبژێردرا به‌ناوی ئه‌نجومه‌نی به‌ڵێ بۆ دیالۆک بۆ به‌رده‌وامکردنی ئه‌م جۆره خه‌باتان‌ه و جێبه‌جیکردنی راسپارد‌ه و بڕیاره‌کانی کۆبونه‌و‌ه و ئه‌نجامدانی کۆنفرانسێکی به‌رفراوان .هه‌ر بۆیه له ()2011/7/2له‌شاری ههولێر له‌هۆڵی هۆتێل چوارچرا کۆنفرانسی دووه‌هه‌می خۆی به‌به‌شداری زیاتر له‌سه‌دو بیست که‌س بهرێوه برد و ئهو ئه‌نجوومه‌نه‌ی که له‌کۆبوونه‌و‌ه ب�ه‌رف��راوان�هک�ه‌دا ،هه‌ڵبژێردرابوو، پرۆژه‌یه‌کی هاوبه‌شی ئاماده‌کردبوو و ئ�هو پ��رۆژه خاڵ به‌خاڵ خوێندرایه‌وه‌و گفتوگۆی له‌سه‌ر کرا و پاشانیش ،ئهنجوومهنهکه له بیست و حهوت که‌سه‌وه بۆ چل و پێنج گۆڕدرا و بڕیار وایه که ئهنجوومهنهکه پاش لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی ورد و هه‌مه‌الیه‌نه‌و پێداچوونه‌وه به‌پرۆژه‌کانی الیه‌نه‌کان ،کۆنفرانسی سێیه‌می خۆی ببه‌ستیت به‌ئالیه‌تی چاره‌سه‌ری کێشه‌کان .له‌الیه‌کی تریشه‌و‌ه هه‌ر دوو الیه‌نه‌که‌ی ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان و دهس �ه‌اڵت لهپێناو چ��اره‌س�ه‌ری کێشه‌کان چه‌ندین کۆبوونه‌وه‌یان بهرێوه بردووه‌و هه‌تاکۆ ئێستا ناوه‌ڕۆکی کۆبوونه‌وه‌کان چی تێدایه ،که‌س نازانێت و ئه‌نجامیش به‌کوێ ده‌گات ،دیار نییه. ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی بۆ دیالۆگ (عه‌لی مه‌حمود م��ح �هم �ه‌د) ،پ��ێ وای���ه ک �ه س���ه‌رچ���اوه‌ی س �ه‌ره‌ک��ی کێشه‌کانی کوردستان سیسته‌می فه‌ڕمانڕه‌وایی ک��وردس��ت��ان�ه .س �ه‌رچ��اوه‌ی کێشه‌کانی کوردستان په‌یوه‌ست‌ه به سته‌می فه‌رمانڕه‌وایی کوردستانهوه،
سسته‌می ئ���اب���ووری سیاسی ک �ه س���ه‌رچ���اوه‌ی نا دادپ���ه‌روه‌ری���ی���ه ،سسته‌مێکی ئ���اب���ووری سیاسی سه‌رمایه‌داری پشت به‌ستوو به بازاڕی ئازاد ،له گه‌ڵ نه‌بوونی ئه‌زموون حوکمڕانی عاقاڵن‌ه و گه‌نده‌ڵی ئیداری ،سیاسی ،ئابووری ،ئه‌م قهیرانه نه‌ک واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و باکووری ئه‌فریقا به‌ڵکو به شێوازی دیکه سه‌رجه‌م جیهانی گرتۆته‌و‌ه به واڵتانی ئه‌وروپاشه‌وه ،سه‌یری داخوازه‌کانی بزووتنه‌وه‌ی ()15 ی مه‌ی ئیسپانیا بکه‌ن ،له هه‌ر واڵتێک به شێوازێک سه‌ری هه‌ڵداوه. عه‌لی محمود ووتی ،له‌گه‌ڵ ئهوهی که ناڕه‌زاییه‌تیه‌کانی ج �هم��اوه‌ری گه‌له‌که‌مان رووی ل�ه‌زی��ادب��وون ک��رد و قۆناخێکی تری له‌ناڕه‌زایه‌تیه‌کان ده‌ربڕی ،به‌اڵم هه‌تا ئێستا هیچ وه‌اڵمێک به‌داواکارییه‌کانی جه‌ماوه‌ر نه‌دراوه‌ته‌وه ،ئهوهی ههیه دانیشتنی دووالیه‌نی سیاسییه که پێشتر پێکه‌و‌ه فه‌رمانڕه‌وا بوونه ،دانیشتنه‌کان ئهوان بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی خۆیانه نه‌ک داخوازی خ�هڵ��ک ،دهس���ه‌اڵت ب�ه چاکسازییه‌کی شه‌رمنانه ده‌یه‌وێت ده‌نگی شه‌قام کپ بکاتهوه ،ئۆپۆزسیۆنیش دوای ئ���هوهی ل �هم��ف��اوه‌زات دهس��ت ب�هت��اڵ ده‌رچ���وون دهیانهوێت بۆ مزایه‌د‌ه و له‌ده‌ست نه‌دانی ده‌نگی شه‌قام هانا بۆ خه‌ڵک به‌رنه‌وه ،جه‌ماوه‌ریش له نێوان ئهو دوو به‌رداش‌ه هێشتا به‌ری راپه‌ڕینی نه‌دوریوه‌ته‌وه. عه‌لی محمود پێ وایه که کێشه‌کان به ئهو دووالیهنه، واتا ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان و ده‌سه‌اڵت چاره‌سه‌ر ناکرێت و ده‌ڵێت؛" ئهو کۆبونه‌وان‌ه زیاتر بۆ دابه‌شکردنی کێکه‌که‌یه ،ن �هک ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌ی خه‌ڵک ،ئه‌گه‌ر مه‌به‌ست چاره‌سه‌ری کێشه‌ی خه‌ڵکه، ئهوا خه‌ڵک کێشه‌کانی له سکی خۆیاندایه ،ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆن ههموو له‌تێرو پۆشته‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ن و فڕیان به داخوازی خه‌ڵکه‌و‌ه نییه. ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی به‌ڵێ ب��ۆ دی��ال��ۆگ عه‌لی محمود پێ وایه که ئهو دووالیهنه قه‌ت ناتوانن به‌ته‌نیا ببنه نوێنه‌ری ئێراده‌ی خه‌ڵک .ئێمه‌ش باسی دیالۆگ ده‌که‌ین ،به‌اڵم؛ مه‌به‌ستمان ئهوهیه کێشه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان که برسێتی و ئازادیی‌ه به شێوه‌ی دیالۆگ چ��اره‌س �ه‌ر بکرێت ،هیچ توێژێکی کۆمه‌ڵگا لهو دیالۆگه بێبه‌ش نه‌کرێت به پارت و الیه‌نی سیاسی و رێکخراوی کۆمه‌ڵگه‌ی م�ه‌ده‌ن��ی و که‌سایه‌تی سیاسی و رۆشنبیری و ج�هم��اوه‌ری ،به ه��ه‌ژاران و به‌شمه‌ینه‌تانی کۆمه‌ڵگه‌وه. ئێستا ئێمه به‌رێگاى کۆنفرانسى به‌ڵێ بۆ دیالۆگ هه‌‌وڵى چاره‌سه‌ری کێشه‌کان ده‌ده‌ین و کۆنفرانسه‌کانمانیش له‌قۆناغی خۆڕێکخستندایه .جیاوازیه‌کی زۆر له‌نێوان ئه‌نجوومه‌نی به‌ڵێ ب��ۆ دی��ال��ۆگ و ک��ۆب��وون�هوهی ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان و دهس �ه‌اڵت ههیه؛ ئێمه ده‌ڵێین که‌س په‌راوێز نه‌کرێت ،ههموو پرۆژه‌کان بخرێنه
سه‌ر مێزی گفتوگۆ ،چاره‌سه‌ری کێشه‌ی خه‌ڵک بکرێت و نوێنه‌رانیان گوێیان لێ بگرترێت ،ئێمه بۆ ئهوه کار ناکه‌ین خۆمان نوێنه‌رایه‌تی بکه‌ین ،به‌ڵکو داواکارین نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک به‌شدار بێت. میکانیزمى چاره‌سه‌رى پرسه‌کان له‌الیه‌ن ئه‌نجو‌ومه‌نى ب�هل��ێ ب��ۆ دی��ال��ۆگ ل��ه‌داه��ات��وودا ل �ه‌الی �هن خ��ودی ئه‌نجوومه‌نه‌که‌و‌ه دیاریده‌کرێت؛ لهوانهیه من خۆپیشاندان و پاڵه‌په‌ستۆم پێ باش بێت ،یه‌کی دیکه دیالۆگ و دیاریکردنی راوێژکاری"ایستشاری" ،به‌رنامه‌ی کاری ئه‌نجوومه‌نی بۆ دیالۆگه. چاودێری سیاسی (عه‌بدواڵ مه‌حمود)یش پێوایه که دانیشتنه‌کانی ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان و ده‌سه‌اڵت ناتوانێت ،کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکات؛ من ڕام وانیی‌ه که ئه‌م دانیشتنانه پرسه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان چاره‌سه‌ر بکات ،چونکه پرسه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان له‌گه‌ڵ خواستی ئه‌م پێنج الیهنه نایه‌نه‌وه .خه‌ڵکی کوردستان و ن��اڕه‌زای�هت��ی شه‌قام بۆ ئاڵوگۆڕی بنهڕهتییه له سیسته‌می سیاسی و ئیداری و شێوازی حکومڕانی، له‌کاتێکدا ده‌سه‌اڵت و ئهو الیهنه ئۆپۆزیسیۆنان‌ه نه‌ک له‌گه‌ڵ ئه‌م خواست‌ه نیین ،به‌ڵک‌ه به کردهوه دژایه‌تی ده‌که‌ن .ئه‌م الیه‌نانه‌ی ئۆپۆزیسیۆن دهیانهوێ به‌شی حزبی خۆیان له دهس���ه‌اڵت بپچڕن ،ب �ه‌اڵم خه‌ڵکی کوردستان چاویان بریوه‌ت‌ه ئایندیه‌کی خۆشگوزه‌ران و پڕ ئازادی ،بۆیه ئه‌م ئۆپۆزیسیۆن‌ه هیچ جیاوازییه‌کی بنه‌ڕه‌تیان له‌گه‌ڵ حزب‌ه حکومڕانه‌کانی کوردستاندا نییه ،ئه‌م دانیشتنانه‌ش ئه‌گه‌ر بتوانێت تاڕاده‌یه‌ک دوخی نێوانیان ئاسایی بکاتهوه ،یان بتوانێت درز بخاته
راپۆرت
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
15
ـــــاره‌سه‌ر ناکات ،چونکه داخوازییه‌کانی ـــی ئـــه‌و پێنج الیهنه نایه‌نه‌وه
ناو سێ هێزه‌که‌ی ئۆپۆزیسێۆنی ناو په‌رله‌مان ،یان ب�ه‌ش��داری پێکردنیان له‌حکومه‌تدا مه‌یسه‌ر بکات، به‌اڵم ناتوانێ پرسه‌کانی شه‌قام و خواستی خه‌ڵکی ک��وردس��ت��ان وه‌اڵم ب��دات �هوه .چ��اره‌س �ه‌ری پرسه‌کانی خ�هڵ��ک��ی ک��وردس��ت��ان ت�هن��ه��ا ل �ه‌ڕێ��گ��ای گ��وش��اری جه‌ماوه‌رییه‌و‌ه ده‌کرێت دابسه‌پێنریت ،نوێنه‌رانی بزوتنهوه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان و شه‌قام و رابه‌رانی ده‌بێ رێگای خه‌باتێکی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی ج�هم��اوه‌ری و سه‌راسه‌ری به دروش��م و داخ��وازی ڕۆشنه‌و‌ه به‌ده‌سته‌و‌ه بگرن و هێڵی خۆیان له‌گه‌ڵ ئهو حزبان‌ه جیابکه‌نه‌و‌ه که ته‌نها به‌دوای ئیمتیازاتی حزبی و به‌ته‌سکی خۆیانه‌وه‌ن و خواسته‌کانی شه‌قام ته‌نها وه‌کو کارتی گوشار بۆ پچرینی به‌شی خۆیان به‌کاردێنن. چ��اودێ��ری سیاسی عه‌بدواڵ مه‌حمود پێ وای �ه که ئ �هو پێنج الی�هن�ه ن��وێ��ن�ه‌ری به‌شێکی کۆمه‌ڵگان، نه کۆمه‌ڵگا گشتی؛ ئ �هم پێنج الیهنه ده‌ی��ان�ه‌وێ وانیشانبده‌ن که نوێنه‌ری ههموو خه‌ڵکی کوردستانن و ئاماده نیین به‌ساده‌یی لهو راستیی‌ه تێبگه‌ن ،که کۆمه‌ڵگا زۆر ل����ه‌وان گ���ه‌وره‌ت���رهوه ه��ی��زو الیه‌نی سیاسی تر ،کۆر و کۆمه‌ڵی تر ،رابه‌رانی بزوتنهوه ناره‌زایه‌تی...له‌کۆمه‌ڵگادا زۆرن .هه‌روه‌ها ئه‌م الیهنانه ئیراده‌ی حزب و الیهنه سیاسیه‌کانی تری ده‌ره‌وه‌ی خ��ۆی��ان و نوێنه‌رانی خۆپیشاندانه‌کان و راب�ه‌ران��ی به‌ره‌سمی ناناسن و ب�هک��ردهوه ده‌ی��ان�ه‌وێ له‌مه‌یدانی سیاسیدا ،که‌ناریان بخه‌ن )٣( .حزبه‌که‌ی ئۆپۆزیسیۆن ده‌ڵێن خۆپیشاندانه‌کانی کوردستان سروشتی بوو، خه‌ڵک کردی ،که‌چی له‌سه‌روی ئیراده‌ی خه‌ڵک و
چاالکڤانان و هه‌ڵسوڕاوانی ،خه‌ریکی کۆبونه‌وه‌کانیانن. ته‌نانه‌ت تائیستا تۆمه‌تبارانی سه‌رکوت و کوشتاری خۆپیشاندانه‌کان لێیان ن �هپ��رس��راوه‌ت �هوه ،به‌ره‌سمی ناوه‌کانیان و تۆمه‌ته‌که‌یان ڕانه‌گه‌یه‌نراوه ،که‌چی به‌سه‌ر الشه‌ی له‌خوێن هه‌ڵکێشراو و به‌سه‌ر جه‌سته‌ی کون کون بووی هه‌ڵسوڕاوانی خۆپیشاندانه‌کاندا ،باز ئه‌ده‌ن و دانوستانی زنجیره‌یی ده‌که‌ن .ئه‌مه‌ش نیشان ئه‌دات که ئهمانه نه به‌شێک نین له‌ده‌نگی نارازی شه‌قام ،به‌ڵکو له بنه‌ڕه‌تدا کۆپی هه‌مان دوو حزبی فه‌رمانڕه‌وان و له‌هه‌مان قوماشن و نزیکایه‌تیه‌کانیان به داوا و داخوازیه‌کان و به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خه‌ڵکی کوردستانهوه نییه. سه‌بار‌ه به ئاخۆ ئه‌م الیهنانه چهنده ده‌توانن له‌پرسه ن�هت�هوهی��ی�هک��ان��دا ،رۆڵ ب��گ��ێ��ڕن؛ ع �ه‌ب��دواڵ ده‌ڵێـت؛ یه‌کێک له گرفته زۆر بناغه‌یه‌کانی کۆمه‌ڵگای کوردستان ،نه‌بوونی ق �ه‌واره‌ی ده‌وڵه‌تی‌ه و ئه‌م هێز و الیه‌نانه‌ش ئهوهی بۆیان گرنگ نییه ،وه‌اڵمدانه‌وه‌یه به‌م گرفته .گرفتی نه‌بوونی ده‌وڵه‌ت له‌کوردستان له کاتێکدای‌ه که کوردستان به کردهوه له عێراق دابڕاوه‌و به‌هیچ جۆریکیش خه‌ڵکی کوردستان نایه‌نه‌وێت ببنه‌و‌ه به به‌شێک له عێراقی ئیستا ،که‌چی ئه‌م هێزان‌ه ئاماده‌نین ئاوڕێک له‌م پرسه بده‌نه‌و‌ه و له‌وه‌ش واوتر خواستی جیاکردنه‌وه‌ی کوردستان و پێکهێنانی واڵتێکی سه‌ربه‌خۆ به ناواقعی و خه‌ونی شاعیرانه، فه‌نتازیای سیاسی...تاد ،ناوده‌به‌ن .ته‌نانه‌ت‌ه ئاماده‌نین پرسی راپرسی"ریفراندوم" بکهنه مه‌بنای ریزگرتن له ئیراده‌و خواستی خه‌ڵکی کوردستان تابزانن خه‌ڵکی
کوردستان چ بڕیاریک ده‌دات؟ ههموو هه‌وڵی ئه‌م پینج الیهنه به‌و ئاقاره‌دای‌ه کوردستان بکهنهوه به به‌شێک له عێراق که له دنیای واقعیدا هیچ زه‌مینه‌یه‌کی نییه و له واقعیشدا جه‌نگێک‌ه له‌گه‌ڵ ویست و خواستی ره‌وای خه‌ڵکی کوردستان که دهیانهوێ سه‌ربه‌خۆ بن و خاوه‌نی قه‌واره‌یه‌کی دهوڵهتی و سیسته‌مێکی سیاسی پشت به‌ستوو به ده‌ورو به‌شداری خۆیان و بن و ببنه واڵتێکی سکیوالری نادینی. هه‌روه‌ها پرسی ئازادی ،یه‌کێکی تر لهو مه‌سه‌النه‌یه که هه‌رکام له‌م پێنج الیهنه ناتوانن پیاده‌ی بکه‌ن و به‌ره‌سمی بیناسن ،ئ��ازادی الی ئه‌م هێزان‌ه هێنده پاشگرو پێشگری ههیه ،هێنده له ئه‌مما و ئه‌گه‌ر پ��ێ��چ��راوه ،هێنده مقه‌ده‌ساتی دینی و نیشتمانی، که‌لتوری و ئه‌خالقی و میژوویی ...پێوه لکێنراوه، که به‌کرده‌و‌ه ده‌کات‌ه ته‌لبه‌ندکردنی ئازادی ،هه‌روه‌ها هه‌رکام له‌م هێزان‌ه هێنده کارنامه‌ی دژی ئازادیان ت��ۆم��ارک��ردووه که به‌هیچ شێوازیک ناتوانن حاشا له‌کارنامه‌ی خۆیان بکه‌ن. ئ �هم هێزان‌ه ههموویان ب �ه‌ش��دران له ش �ه‌ڕی ناوخۆ، ه �هم��ووی��ان ب �ه‌ش��دران له‌خۆشخزمه‌تی ب��ۆ واڵت��ان��ی ناوچهکه ،ههموویان له‌سه‌رکوتی نه‌یارانی خۆیاندا خه‌رمانه‌یه‌کیان س�ه‌ری�هک ن��اوه ،بۆیه چ له‌پرسی سیاسی ک��وردس��ت��ان و چ ل �ه پ��رس��ی ئ��ازادی��ی�هک��ان و دیموکرسیدا ،ده‌وری سه‌کوتی ئ��ازادی و ده‌وری گوێنه‌دان به کێشه‌ی خه‌ڵکی کوردستانیان ههیه .بۆیه ئهمانه دورو نزیک نه‌له‌گه‌ڵ پرسی ده‌وڵه‌تسازیدان و نه‌له‌گه‌ڵ ریزگرتن له ئازدییه‌کان و ماف‌ه فه‌ردیÛ
و مه‌ده‌نیه‌کان. ئه‌ندامی دهس��ت �هی کارگێڕی پ��ارت��ی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی کوردستان و به‌شداربووی کۆنفرانسی به‌ڵێ بۆ دیالۆگ (حسین که‌رکوکی) سه‌باره‌ت به به‌شداربوونی پارته‌که‌یان له‌م کۆنفرانسه‌دا ووتی؛ وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان پێمان باشه، له‌م کاته گرنگ وحه‌ساسه‌ی هه‌رێمی کوردستان وبه‌تایبه‌تی پاش رووداوه‌کانی ()17ی شوبات ،ئیدی دی��دار بوو که پرسی سه‌ره‌کی هه‌رێمی کوردستان وکۆمه‌ڵگاکه‌مان پرسی میکانیزمه‌ی به‌رێوه‌بردنی ئیداری ،سیاسی و نه‌بوونی چه‌مکێکی دیموکراتیانه‌و نه‌ته‌وه‌ییه .بۆیه پێمان وایه که پرسی هه‌رێمی ،پرسی بونیادنانه‌وه‌ی سیسته‌می به‌رێوه‌بردنه .هه‌ر بۆیه لهو قه‌ناعه‌ته‌داین که پرسی بونیادنانه‌وه‌ش ته‌نها به‌الیه‌ن و دووالیه‌نێک چاره‌سه‌ر ناکرێت. ک �ه‌رک��وک��ی پ���ێ وای�����ه ،س����ه‌رچ����اوه‌ی کێشه‌کان له‌نه‌بوونی عه‌قڵییه‌تی یه‌کتر قه‌بووڵکردن و متمانه به‌یه‌کتره .ئه‌وه‌شی که ئێستا ده‌یبینین ،هه‌ر هه‌مان شته ،ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان پێ وای �ه که ئهو نوێنه‌ری ههموو چین وتوێژه‌کانی جه‌ماوه‌ره‌و الیهنه دهس �ه‌اڵت �هک �ه‌ش ب�ه‌ه�هم��ان چ�هم��ک پ��ێ وای���ه ئهو زۆرینه‌یه‌و هه‌ر شتێک بڵێت ،پێویسته به‌گوێره‌ی ئهو بێت .بۆیه دانیشتنه‌کانیشیان زیاتر ،دانیشتنێکی، سازش ،یان رێککه‌وتنێکی هاوشێوه‌ی رێککه‌وتنه‌که ستراتیژییه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتییه ،به‌اڵم ئه‌مجاره‌یان دوو الیهنه نییه ،به‌ڵکو پێنج الیه‌نه‌یه. حسێن که‌رکوکی ئه‌ندامی ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چ��اره‌س�ه‌ری دیموکراتی کوردستان و به‌شداربووی کۆنفرانسی به‌ڵێ بۆ دیالۆگ ،سه‌باره‌ت به‌گرنگی ئ �هو کۆنفرانس‌ه و رۆڵ���ی ئه‌نجوومه‌نی ب�هڵ��ێ بۆ دیالۆگیش دهڵ��ێ��ت":ب�ه‌ڕای من ،کۆنفرانسێکی به‌م شێوهیه و له‌م کاته گرنگه‌دا ،به به‌شداریه‌کی زۆری الیهنه سیاسی ،رێکخراوه‌ی مه‌ده‌نیه‌کان" ژن��ان و گه‌نجان" و که‌سایه‌تی رۆشنبیر و سه‌ربه‌خۆ و ئایینی و هۆنه‌رمه‌ند و ....نیشانه‌ی ئهوهیه که پرسه‌که، پرسێکی گشتی و هه‌مه‌الیه‌نه‌ی‌ه و پێویسته هه‌موومان به‌ئه‌رکی دیموکراتی و نه‌ته‌وه‌ییانه‌ی خۆمان بزانین و به‌رپرسیاریه‌تی پێویست بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی ئێستا کۆمه‌ڵگاکه‌مان ،له‌ئه‌ستۆ بگرین ،بۆیه گرنگی کۆنفرانسه‌که‌ش له‌وه‌دای‌ه که ههموو الیه‌نه‌کان پرۆژه و پێشنیاره‌کانی خۆیان له‌مه‌ڕ چاره‌سه‌ری و ده‌ربازبوون له‌م ئه‌زمه‌ی‌ه خستیان‌ه ڕوو و له کۆنفرانسه‌که‌شدا، پ���رۆژه‌ی���هک���ی گشتگیر ئ���ام���ادهک���را ب�هت��ێ��ک��رای به‌شداربووانیش کهوته به‌ر باس وگفتۆگو ،هاوکات به‌شداربووانیش له‌خاڵی هاوبه‌شدا ،یه‌کیانده‌گرته‌وه. به‌شداربوونێکی له‌م ئاسته‌دا و له‌کۆنفرانسێکی به‌م شێوه‌یه‌دا ،نیشانه‌ی الیهنه دیموکراتی و نه‌ته‌وه‌یی و به‌رپرسیاریه‌تی له‌به‌رامبه‌ر به‌قۆناخه‌ک‌ه بوو ،هه‌ر بۆیه ئه‌وانه‌شی که به‌شداری کۆنفرانسهکه بوون ،زۆرینه‌یان خۆیانیان پێشنیار ده‌کرد له‌وه‌ی که له‌ئه‌نجوومه‌نه‌که‌دا، جێ بگرن ،هه‌ر بۆیه ئه‌نجوومه‌نی کۆنفرانسی به‌ڵی بۆ دیالۆگ به‌رفراوانتر بوو و نزیکه‌ی 45که‌سی له‌خۆ گرت. که‌رکوکی ووتی؛ ئه‌م ئه‌نجوومه‌نی جیاواز له‌پرسه دیموکراتیه‌کانی هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ،ده‌توانێت له‌ئاستی ن �هت �هوهی��ی��دا ،خ���اوهن ب��ۆچ��وون و پێشنیار وپرۆژ‌ه بێت و ده‌توانێت ،وه‌اڵم��ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م قۆناخه‌ش
سه‌رچاوه‌ی کێشه‌کان له‌نه‌بوونی عه‌قڵییه‌تی یه‌کتر قه‌بووڵکردن و متمانه به‌یه‌کتره .ئه‌وه‌شی ک ه ئێستا ده‌یبینین ،هه‌ر هه‌مان شته ،ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان پێ وایه ک ه ئهو نوێنه‌ری ههموو چین وتوێژه‌کانی جه‌ماوه‌ره‌و الیهنه ده‌سه‌اڵته‌که‌ش به‌هه‌مان چه‌مک پێ وایه ئهو زۆرینه‌یه‌و هه‌ر شتێک بڵێت ،پێویست ه به‌گوێره‌ی ئهو بێت .بۆی ه دانیشتنه‌کانیشیان زیاتر، دانیشتنێکی ،سازش ،یان رێککه‌وتنێکی هاوشێوه‌ی رێککه‌وتنه‌ک ه ستراتیژییه‌که‌ی یه‌کێتی و پارتییه ،به‌اڵم ئه‌مجاره‌یان دوو الیه‌ن ه نییه ،به‌ڵکو پێنج الیه‌نه‌یه
“
“
16
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
بێت .بۆیه ئه‌نجوومه‌نی گرنگییه‌کی زیاتریشی به ناوچه‌دابڕواوه‌کان و له‌وانه‌ش پرسی که‌رکوک دا. به‌شداربووی کۆنفرانسی به‌ڵێ بۆ دیالۆگ حسین که‌رکوکی ووت���ی؛ ل�ه‌گ�هڵ ئ �هوهی��دا ک�ه ئ �هو پێنج الیه‌نه‌ش ،واتا ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان وده‌سه‌اڵتیش ب��ان��گ��ه��ێ��ش��ت��ک��راب��وون ،ب����ه‌اڵم ک �ه‌س��ی��ان ب���ه‌ش���داری کۆنفرانسهکه نهبوو ،ئهوهش نیشانه‌ی ئهوهیه که ئهو دووالی�هن�ه ،ئاماده نیین ،ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی خۆیان ب�ه‌دوای چاره‌سه‌ریدا بگرن. ه����هروهه����ا ،ک��ه‌رک��وک��ی ئ���ه‌وه‌ش���ی ووت ،ئ �هو دان��ی��ش��ت��ن��ان �هی ئ��ێ��س��ت��ا ل���هن���ێ���وان دهس������ه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی په‌رله‌ماندا بهرێوه ده‌چێت ،ناتوانین، نوێنه‌رایه‌تی جه‌ماوه‌رو الیه‌نه‌کانی تر وله‌وانه‌ش ژن����ان و گ �هن��ج��ان ب����ه‌دی ب��ک��هی .ه �ه‌رچ �هن��ده دانیشتنه‌که ،نیشانه‌ی هه‌نگاوێکی ئه‌رێنیش
راپۆرت
بێت ،ب �ه‌اڵم هیوای چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کان زۆر که‌مه .ئهو دانیشتنانه زۆرتر قه‌تیسکردنی پ��رس �هک��ان �ه ل �هن��ێ��وان خ��ۆی��ان��دا .ه �هت��ا ئێستاش دیارنییه ،ئاخۆ ئهو ،پێنج الیهنه ،بۆچی ناخۆازن، دانیشتنه‌کانیان ب��ۆ رای گشتی رابگه‌ینن و هاوکاتیش ،دانیشتنه‌کانیان به‌رفراوانتر بکه‌ن. (سۆما مه‌مه‌ند عه‌لی) ،ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی ب��هڵ��ێ ب���ۆ دی���ال���ۆگ و چ��االک��ڤ��ان��ی ب���واری مافه‌کانی ژنان پێوایه؛ ئامانج له‌م پڕۆژه‌یه دیاره، له‌سه‌رپرسى هه‌نوکه‌یی کوردستان و هه‌رێمى کوردستانیشه به‌تایبه‌تی و ئه‌م قه‌یرانه‌ى ههیه. وه‌ک ج�هم��اوه‌رو الیهنه ناڕازییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان ئامانجمان ئهوهیه په‌یامى خۆمان به ده‌سه‌اڵت‌و ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان بگه‌یه‌نین. م�هم�هن��د ووت���ی ،ئێستا کۆنفرانسی ب�هڵ��ێ بۆ دیالۆگ ئاستێکی باشی بڕیوه‌و هه‌وڵده‌ده‌ن پهره به چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌و دیالۆگ بده‌ن لهپێناو چاره‌سه‌کردنی پرسه‌کان و رێگریکردنی هه‌ر کێشه‌و پێشهاتێک که‌به‌مه‌به‌ستی تێکدانی ب����اری ئ��اس��ای��ش��ی ه���ه‌رێ���م .س��ۆم��ا پ��ێ��وای �ه که جیاوازییه‌کی زۆر له‌نێوان کۆنفرانسی به‌ڵێ ب��ۆ دی��ال��ۆگ و ک���ۆب���وون���هوهی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی پ�ه‌رل�هم��ان��ی و دهس��ه‌اڵت��دای��هو دهڵ��ێ��ت؛ هه‌رچى ده‌سه‌اڵته له‌کۆبوونه‌وه‌کاندا به‌رگرى له ئه‌جێنداى سیاسى خۆى ده‌کات واتا به‌رگری له(گه‌نده‌ڵى و ناعه‌داڵه‌تى و ده‌ستتێوه‌ردانى حیزب له حکومه‌ت و ....ه���ت���د) ه �ه‌رچ��ى ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن �ه چه‌ندین پ��ڕۆژه و خاڵى پێشکه‌ش به دهس �ه‌اڵت ک��ردووه. واتا شهڕه پرۆژهیه .جیاوازى ئێمه له‌گه‌ڵ پێنج الی�هن�هک�هی ت��ر ئ �هوهی �ه ،ئه‌جێنداکه‌مان دووره له‌عه‌قڵیه‌تى حیزبایه‌تی و ب �هرژهوهن��دى تایبهت و ته‌نیا بیرکردنه‌وه‌مان ههوڵدانه بۆ دیالۆگ بۆ پرسه نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان‌و ب �هرژهوهن��دى خه‌ڵکى کوردستان ،ئهو به‌شدارییه زۆره‌ی کۆنفرانسیش ئهو یهکه پشتڕاست ده‌کاته‌وه ،هه‌رکه‌سه و پرۆژه و ب��ی��روڕای خ��ۆی ده‌رده‌ب��ڕێ��ت و له‌کۆتاییشدا، پ���رۆژه‌ی���هک���ی گشتگیر ئ���ام���اده دهک���رێ���ت بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان. میکانیزمى چاره‌سه‌رى پرسه‌کان له‌وه‌دا ده‌بینینه‌وه که پێویسته دیالۆگه‌که له‌نێوان ههموو چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگاکه‌ماندا ،به‌الیه‌نه سیاسی و رێکخراوه مه‌ده‌نی وحکومی و نوێنه‌رایه‌تی جه‌ماوه‌ری ناڕازی و شه‌قام به‌گشتی به‌شداری کۆبوونه‌وه‌کان بن ،ئه‌گه‌ر به‌م شێوهیه بێت ،الیهنه به‌رهه‌ڵستکاره‌کان و ده‌سه‌اڵتیش به‌شداری ئه‌م پرۆژه‌ی ئێمه بن ،ده‌توانین به‌یه‌که‌وه باشتر کار بکه‌ین بۆ چاره‌سه‌ری. سۆما مه‌مه‌ند ده‌ڵێت؛ کارى داهاتووى ئه‌نجومه‌نى به‌ڵێ بۆ دیالۆگ ف��راوان کردنى ئه‌نجوومه‌ن و رێکخستنی پ���رۆژه ک��ۆک��راوه‌ک��ان��ی الیه‌نه‌کان و ک��ارک��ردن ل �ه‌س �ه‌ر ئ �هو پ��رۆژان �ه و س �ه‌ردان��ی ه �هم��وو الی �هن �ه س��ی��اس��ی و ج�هم��اوه‌ری��ی�هک��ان��ی کۆمه‌ڵگاکه‌مانه ،هیوادارین که ههموو الیه‌نه‌کان ب �ه‌روح��ی ب�ه‌رپ��رس��ی��اری�هت��ی�هوه نزیکی پرسه‌کان و چ���اره‌س���ه‌ری کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگاکه‌مان ب��ب��ن�هوه ه�هت��اک��و بتوانین ب �هی �هک �هوه هه‌نگاوی چاره‌سه‌رئامێزانه بنێین.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
17
ده‌وڵه‌ت -نه‌ته‌و ه یان نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی
م��اوه‌ی �هک �ه رۆژن��ام��هی ه��اواڵت��ی به‌ڕێز پرسی دهوڵ�هت��ی نه‌ته‌وه‌یی ک��ردۆت �هوه ب ه رۆژه‌ڤ و وه‌کو دۆسیه‌کی زیندو بیروڕای له‌سه‌ر دهگ��ۆڕدرێ��ت�هوه .منیش ده‌مه‌وێت له په‌نجه‌ری خۆمه‌وه سه‌یری ئهو پرس ه هه‌ستیاره بکه‌م و تێبینی و بیروڕاکانم ل��ه‌س��ه‌ری دی����اری ب��ک �هم .چ��ون��ک�ه ه�ه‌ر کوردێک به‌و هیوایه‌یه و خه‌یاڵ ده‌کات رۆژێ��ک ببێته خ��اوهن دهوڵ���هت .بۆیه‌ش کێ له‌وباره‌یه‌وه ئاسۆیه‌کی هیوا به‌خشی پێبێت ،ئهو زوو بۆته مایه‌ی خۆشحاڵی گه‌لی کورد. ل���هم���اوه‌ی ئ���هو ن��ووس��ی��ن �هم��دا ن��ام�ه‌وێ��ت ک���ه‌س ره‌خ��ن �ه ب��ک �هم ،ب���ه‌وان���هی م���اوه‌ی زیاتر له‌مانگێکیشه لهو رۆژنامه به‌ڕێز‌ه ده‌ن��ووس��ن ،هه‌مانکات نامه‌وێت ئ �ه‌وه‌ش بڵێم که ئه‌وانه‌ی چاوه‌ڕێی ده‌وڵه‌تێکی کوردیش دهک �هن ،تاوانبارن ی��ان مافیان ههیه ی��ان نییه ،ه �هروهه��ا قسه‌م له‌سه‌ر ئ��ه‌وه‌ش نییه ئایا جوگرافیا و خه‌ڵکی ک��وردس��ت��ان گ��ون��ج��اون ب��ۆ وه‌ه���ا شتێک یان ن��ا؟؟ .ئ �هوهی ده‌مه‌وێت هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ربکه‌م ،سیسته‌می سه‌رمایه‌داری ه که‌ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ی کردۆته تاکه بژار بۆ گه‌یشتنی نه‌ته‌وه‌ێک به ئ��ازادی!!. ئایا ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌تبوون رێگا چاره‌ی ترنییه ،ئایا بوون به‌ده‌وڵه‌ت ناچاریه؟. ئهوهی من لێره ده‌مه‌وێت ئاماژه‌ی پێبده‌م چ جۆره چاره‌سه‌ریه‌ک ده‌توانێت کێشه‌ی کورد بگه‌ێنێته چاره‌سه‌ریه‌کی ریشه‌یی، هه‌مانکات خه‌ڵکی کوردستان دووربخاته‌و‌ه له‌شه‌ڕ و پێکدادانی دوو سه‌دساڵی دوای، واتا ئاشتیه‌کی هه‌میشه‌یی له‌گه‌ڵ خۆیدا بێنێت .هه‌مانکات ده‌ب��ێ ئ �ه‌وه‌ش دیاری بکه‌ین؛ ده‌وڵه‌ت وه‌کو زهنیه‌ت دووریه‌کانی چین؟ ئایا شتێک ههیه به‌ناوی ده‌وڵه‌ت ب�ه‌ب��ێ زهنیه‌تی دهوڵ �هت��گ �ه‌ری �هت��ی ،ئایا م��ێ��ژووی دهوڵ����هت چ خ��ێ��رو چ ش �ه‌ڕی ب���ۆ ک��ۆم �هڵ��گ��ا ه��ێ��ن��اوه؟ چ��ون��ک �ه ک ه ب��اس��ی دهوڵ���هت دهک �هی��ن یه‌کسه‌ر ده‌ب��ێ
ئه‌گه‌ر له‌شوێنی ره‌گه‌زپه‌رستی نه‌ته‌وه‌یی باسی واڵتپارێزی"نیشتمانپه‌روه‌ری" بکه‌ین ،له‌شوێنی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ش باسی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتی بکه‌ین، له‌وانه‌ی ه بتوانین ببین ه هێزی چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌که‌مان وه‌ک پرسی نه‌ته‌وه‌ی کورد. بۆ ئه‌مه‌ش پێویست ه خۆمان لهو هه‌ست ه رزگار بکه‌ین له‌به‌ر ئهوهی نه‌بووینه‌ت ه ده‌وڵه‌ت بۆیه کێشه‌کانمان چاره‌سه‌رنابن ،یان له‌به‌ر ئهوهی ده‌وڵه‌ت نین بۆی ه یاسا و ده‌ستورمان نییه؟
“
“
سه‌ردار ستار
پرسێکی تریش له‌سه‌ری بووه‌ستین ئهویش ده‌سه‌اڵتداریه‌تیه ،له‌به‌ر ئهوهی دووانه‌ێکن پ��ێ��ک �هوه ل���ه‌دای���ک ب���وون���ه .ب��ۆی �ه به‌بێ ده‌سه‌اڵتداریه‌تی ناتوانین ده‌وڵه‌ت پێناس ه بکه‌ین ،ئ�ه‌وه‌ش��ی بخه‌ینه س �ه‌ر کاتێک ک �ه‌ب��اس��ی دهوڵ����هت دهک���هی���ن ده‌ب���ێ ئ�هو جیاوازیه ره‌گه‌زی ،چینایه‌تی ،ئابووری و سه‌ربازیه له‌بیرنه‌که‌ین؛ چونکه مێژووی دهوڵ��هت به‌گوێره‌ی به‌ڵگه نووسراوه‌کان
م��ێ��ژووێ��ک��ی پێنج ه���ه‌زار س��اڵ �هی �ه ،وات��ا ته‌نها ناتوانین مێژووی هه‌بوونی ده‌وڵه‌ت به‌مێژووی دهوڵ�هت ـ نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌می سیسته‌می سه‌رمایه‌داری پێناسه بکه‌ین. بۆیه پێویسته شۆڕبینه‌وه خواره‌وه و ره‌گ و ری��ش �هک �هی ب���اش ببینین ،ئ �ه‌وک��ات له‌پرسه س��ۆزاوی �هک �ه رزگ��ارم��ان ده‌بێت، به‌ناوی ده‌وڵه‌ت وه‌کو زهنیه‌ت و دواڕۆژی کۆمه‌ڵگا چییه و چ��ی ل�ه‌گ�هڵ خۆی دێنێت؟ بۆیه من مه‌به‌ستم نییه لێره پرسی دهوڵ �هت وه‌ک ئایدۆلۆژیا هه‌ڵسه‌نگێنم، له‌به‌ر ئه‌وه‌شه زۆر درێژه‌ی پێناده‌م ،به‌ڵکو وه‌ک ئه‌سڵی بابه‌ته‌که له‌ئێستا تێکۆشانی گه‌لی ک���وردا ب��ۆ پرسه ره‌واک���هی چی گ��ون��ج��اوه و دهک��رێ��ت به‌ئه‌نجام بگات؟ هه‌مانکات چ چاره‌سه‌ریه‌ک به‌ئیراده‌ی ئێمه دروس��ت ده‌بێت؟ ی��ان ئه‌وه‌تا ئێمه‌ی بۆ ببین به‌کۆیله و مه‌قاش ،دواتریش بێ ئه‌نجام ده‌رکه‌وین و کۆمه‌ڵگاکه‌شمان بێ هیوا بکه‌ین .بۆیه ئهوهی ئه‌مڕۆ پێویست ه زیاتر کۆمه‌ڵگاکه‌مانی له‌سه‌ر ئاراست ه بکه‌ین ئهویش چ چاره‌سه‌ریه‌ک ده‌کرێ پێکبێت ،ئێمه‌ش ده‌توانین ناوه‌ڕۆکه‌که‌ی ب�ه زهنیه‌ت و پێوانه‌کانی دیموکراتی پڕبکه‌ینه‌وه؟؟ ئه‌گه‌ر ئ �هوه بکه‌ین ئهو ک��ات ئێمه س�ه‌رک�هوت��ووی��ن ،هه‌مانکات واڵت���ان���ی ه �ه‌رێ��م��ی وه‌ک����و م�هت��رس��ی��م��ان نابینن ،هه‌روه‌ها نابینه مه‌قاشی زڵهێز‌ه جیهانیه‌کان؛ چونکه له‌ئێستادا ده‌وڵه‌تانی هه‌رێمی ئێمه به‌مه‌ترسی ده‌بینن له‌سه‌ر پارچه‌کردنی خاکه‌که‌یان ،وای داده‌نێن ک��ه ئ��ێ��م �هی ک����ورد ل��ه‌ب��ۆس��ه‌دای��ن ل �ه‌چ ده‌رفه‌تێک بۆمان رێکبکه‌وێت لێیان جیا ده‌بینه‌وه ،هه‌مانکاتیش زڵهێزه‌کانیش ئهو الوازی��ه سایکۆلۆژیه‌ی ئێمه‌یان زانیوه، بۆیه له‌سه‌ر ناوی بوون به‌ده‌وڵه‌ت له‌شێخ س�ه‌ع��ی��د و ش��ێ��خ م �ه‌ح��م��وده‌وه ت��ا رۆژی ئه‌مڕۆ به‌ڵێنی ب��وون به‌ده‌وڵه‌تیان داوه‌ت � ه ه �هم��ووان ،ب��ه‌اڵم له‌کۆتایدا ه �ه‌ر ئ �ه‌وان سه‌رۆکه‌کانی ئێمه‌یان ره‌وانه‌ی به‌ر په‌تی سێداره‌یان کردوون ،بۆیه ئهوهی به‌ئیراده‌ی ئێمه ئه‌مڕۆ ده‌کرێت وه‌ک��و بژارێک بۆ چاره‌سه‌ر دیاری بکرێت چییه؟؟. ئه‌گه‌ر هه‌ندێکیش له‌سه‌ر ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه وه‌ک ب��ژارێ��ک ب��ۆ چ��اره‌س��ه‌ری پرسی ن�هت�هوهی��ی بوه‌ستین ل�ه‌وان�هی�ه ب��اش بێت، چونکه ئهوهی ئه‌مڕۆ باس ده‌کرێت وه‌ک ده‌وڵه‌ت ئهویش به رێبازی مللیگه‌رایÛ
~|
18
“هه‌بوونی پێگ ه و قه‌واره‌یه‌کی ئازاد بۆ گه‌لی کورد به‌گشتی ،شتێک ه که‌س ناتوانێت بڵێت هه‌بوونی پێویست نییه ،چونکه هه‌ر گه‌لێک پێویستی به‌پێگه‌ێک هه‌ی ه تاکو بتوانێت پێناسه‌ی ناسنامه‌ی خۆی تیا بکات، به‌اڵم ده‌بێ بزانین چ پێوانێک بخه‌ین ه پێشه‌و ه تاکو گه‌ره‌نتی چاره‌سه‌ری بکات نه‌ک قه‌یران قووڵ بکاتهوه. بۆیه ئێمه‌ش پێویستمان ب ه فۆڕمیله‌ێک هه‌ی ه بۆ چاره‌سه‌ری؟
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
ن��زی��ک ب��وون �هوهی �ه له‌پرسی ن�هت�هوهک��ان، وات��ا ئ �هوهی ده‌گووترێت خمخۆری نیی ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی نه‌ته‌وه‌کان ،به‌ڵکو لهو رێگایه‌وه کۆنتڕۆڵ کردنی هه‌بوونی نه‌ته‌وه‌یه لهناو گه‌اڵن ،هه‌ر په‌یوه‌ست به‌م بابه‌ته‌وه ئهو پێنج پێوانه‌ی بۆ دروستبوونی ده‌وڵه‌تێکی نه‌ته‌وه‌ییش دانراون ،له‌ده‌ره‌وه‌ی خستنه ژێر کۆنتڕۆڵه‌وه شتێکی تر نییه، نمونه‌ی unله‌به‌رچاوانه. ده‌رکه‌وتنی سه‌رمایه‌داری وه‌ک سیسته‌م و دانیشتنی له‌سه‌ر به‌رهه‌می رێنسانس و شارستانیه‌تی تازه پێگه‌یشتووی ئه‌وروپا، ب��ۆ پ �ه‌ره‌پ��ێ��دان��ی ه �ه‌ژم��وون��گ �ه‌رای �هک �هی ل����ه‌رێ����گ����ای ف���ێ���ڵ و ت���هڵ���هک���ه‌ب���ازی ئایدیۆلۆژیای لیبڕالیزمه‌وه ،خۆی کرد به هێزو و زهنیه‌تێکی ده‌سلێبه‌رنه‌دراو و خۆسه‌پێن ،هه‌مانکات خ��ۆی خزاند‌ه ههموو کون و که‌له‌به‌ره‌کی جیهان ،ئه‌نجام ئ�هم��ڕۆ ب�هن��اوی جیهانگیری ئ��اب��ووری، ش��ۆڕش��ی ت�هک��ن�هل��ۆژی��ا ،ئ����ازادی تاک و دیموکراتی خ��ۆی ک���ردووه به‌ئه‌مری واقیع .له‌سه‌ده‌ی بیسته‌م زۆرترین دهوڵهتی نه‌ته‌وه‌یی دروستبوون ،به‌تایبه‌تیش نمون ه عه‌ره‌بی دراوسێمان زه‌قترین نمونه‌ن ()22 ده‌وڵه‌تن ،به‌اڵم کوا پێشکه‌وتن و ئازادی و دیموکراتی له‌ده‌وڵه‌ته عه‌ره‌بیه‌کان؟؟؟ ئه‌گه‌ر دروستبوونی ده‌وڵه‌ت پێوان بووای ه بۆ ئ���ازادی نه‌ته‌وه‌یی ئ �هی ئه‌مڕۆ ئهو قهیرانه چییه گه‌الن له‌سه‌رتاسه‌ری جیهان تێکه‌وتوون ،ل �ه‌س �ه‌رووی هه‌مووشیانه‌و‌ه ئ�هم��ری��ک��ا .ئ �ه‌گ �ه‌ر بڵێین ئ��هی ئه‌وه‌نی ه ئه‌وروپا له‌سایه‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه گهیشتوونهت ه ئ������ازادی و دی���م���وک���رات���ی���هوه؟ ئ����هوهی له‌ئه‌وروپا پێشکه‌وتووه ته‌نها پێشکه‌وتنی دهوڵ�هت��گ�ه‌رای�هت��ی ئ �ه‌وروپ��ا نییه ،به‌ڵکو ئه‌نجامی به‌رهه‌م و تێکۆشاتی گه‌النی جیهانه به‌گشتی و به‌تایبه‌تیش گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوینه ،ئه‌مه‌ش فه‌یله‌سوفی وه‌ک نیچه ب��اش ئ��ام��اژه‌ی پ��ێ��ک��ردوه، له‌گه‌ڵ به‌رهه‌می ئهو گۆڕانکاریانه‌ی ک ه له‌سه‌رده‌می رێنیسانس به‌ده‌ستهاتوون ،بۆی ه نابێ ده‌وڵه‌تگه‌رایه‌تی ئه‌وروپا بۆ خۆمان بکه‌ینه نمونه ،به‌ڵکو ده‌توانین له‌هه‌ندێک الیه‌نی پێشکه‌وتنی پیشه‌سازی و زانست و فکردا لێی سوودمه‌ندبین. ئه‌وکات ده‌توانین ئهوه بڵێین له‌م سه‌رده‌مه‌ی که کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی له‌سایه‌ی ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه کهوتۆته قه‌یران ،بۆچی ئێمه واڵت��ی خ��ۆم��ان راکێشینه ن��او ئهو قه‌یران و گێژاوه ،ئایا راسته کۆمه‌ڵگای خ��ۆم��ان ب��ک�هی��ن�ه خ���ۆراک���ی ئ���هو لیڤی ئاتیهانه‌ی که تۆماز هۆبز باسی ده‌کات، واتا ده‌وڵه‌ت؟.
وتار ه �ه‌ب��وون��ی پێگه و ق��ه‌واره‌ی��هک��ی ئ���ازاد ب���ۆ گ��هل��ی ک����ورد ب �ه‌گ��ش��ت��ی ،شتێک ه ک�ه‌س ناتوانێت بڵێت هه‌بوونی پێویست نییه ،چونکه ه �ه‌ر گه‌لێک پێویستی به‌پێگه‌ێک ههیه تاکو بتوانێت پێناسه‌ی ناسنامه‌ی خۆی تیا بکات ،به‌اڵم ده‌بێ بزانین چ پێوانێک بخه‌ینه پێشه‌وه تاکو گه‌ره‌نتی چاره‌سه‌ری بکات نه‌ک قه‌یران قووڵ بکاتهوه .بۆیه ئێمه‌ش پێویستمان ب ه فۆڕمیله‌ێک ههیه بۆ چاره‌سه‌ری؟؟ ب�������ۆی�������ه ئ���������ه‌گ���������ه‌ر ل�����ه‌ش�����وێ�����ن�����ی ره‌گ����ه‌زپ����ه‌رس����ت����ی ن����هت����هوهی����ی ب��اس��ی واڵت��پ��ارێ��زی"ن��ی��ش��ت��م��ان��پ�ه‌روه‌ری" بکه‌ین، ل �ه‌ش��وێ��ن��ی دهوڵ�����هت ـ ن���هت���ه‌وه‌ش باسی ن �هت �هوهی دیموکراتی بکه‌ین ،له‌وانه‌ی ه بتوانین ببینه ه��ێ��زی چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی پرسه‌که‌مان وه‌ک پرسی نه‌ته‌وه‌ی کورد. بۆ ئه‌مه‌ش پێویسته خۆمان لهو هه‌ست ه رزگ��ار بکه‌ین له‌به‌ر ئ �هوهی نه‌بووینه‌ت ه ده‌وڵه‌ت بۆیه کێشه‌کانمان چاره‌سه‌رنابن، ی���ان ل��ه‌ب��ه‌ر ئ����هوهی دهوڵ�����هت ن��ی��ن بۆی ه ی��اس��ا و دهس��ت��ورم��ان ن��ی��ی�ه؟ ئ �هم �ه ئ�هو سایکۆلۆژیایه‌یه که زهنیه‌تی ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه دروستی کردوه ،ئه‌گه‌رنا له‌راستیدا شتێکی به‌وشێوه‌یه نییه. له‌باشووری کوردستان ئێمه ماوه‌ی بیست ساڵه خاوهن به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌کی خۆجێین، س�����ه‌ره‌ڕای ه��هم��وو ک�هم��وک��وڕی�هک��ان��ی توانراوه به‌رده‌وامی پێبدرێت ،له‌الیه‌کیتر ل����ه‌دوای س��اڵ��ی ( )1958ل �ه‌ده‌س��ت��وری ئێراقیدا دان به کورد و زمانی کوردی نراوه ،هه‌مان دانپیانان به‌شێوه‌یه‌کی فروانتر له‌ده‌ستوری نوێی ئێراقدا ،له‌گه‌ڵ ئهوهی له‌دوای ساڵی ( )2003ده‌ستڕۆی کورد هه‌م له‌کوردستان هه‌م له‌ئێراق فرواتنربووه. ئ��هوهی ئێستا بێ چ��اره‌س �ه‌ر م��اوه‌ت �هوه و ئومێدی چاره‌سه‌ریشی زۆرک�هم�ه ،پرسی که‌رکوک و ناوچه داب��ڕاوه‌ک��ان�ه ،هه‌روه‌ها دۆڕان���دن���ی م��وس �ڵ و ب��ێ ب �ه‌رن��ام �هی��ی بۆ کورده‌کانی به‌غدا و شاره‌کانی تری ئێراقه. ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ش پرسی قناعه‌ت نه‌بوون به‌دیموکراسی و رێککه‌وتنی دیموکراتیانانه ههیه ،چونکه بیرکردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ش الی ئێمه وای ک��ردب��وو ئێمه م��اوه‌ی �هک داوای ئۆتۆنۆمیمان دهک��رد ،دواتر فیدراڵی و ل �ه‌ه �هن��دێ��ک ب��ۆن �ه‌ش��دا ب���اس ل �ه‌ده‌وڵ �هت��ی سه‌ربه‌خۆ و جیابوونه‌وه ده‌که‌ین .بۆیه تا ئێستا ستراتیژێکی جێگریمان بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یمان نییه له‌باشووری کوردستان .له‌به‌ر ئهوهش ئه‌گه‌ر ئێمه به‌شێوه‌یه‌کی دیموکراتیانه و له‌سه‌ر بنه‌مای پرسیپه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیانه پرسه‌که‌مان چاره‌سه‌ربکه‌ین ده‌بێ باشتر نه‌بێت؟.
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
19
له‌یادی شێخ سه‌عیدی پیراندا هێشتا پیالنگێڕی له‌سه‌ر کورد به‌رده‌وامه!!
به‌ردی بناغه‌ی بنیاتنانی کۆماری تورکیای که‌مالیست له‌سه‌رخوێنی گه‌لی کورد دانرا، سه‌ره‌تای ئهو کۆمار‌ه به‌پیالنگێڕی و دژایه‌تی گ�هل��ی ک���ورد دهس��ت��ی پێکرد و ت��ا ئێستاش به‌رده‌وام ه له‌سه‌ر ئهو سیاسهته خۆپه‌رستی و شۆڤێیه‌نیه‌ی ک ه جگه له‌نه‌ته‌وه‌په‌رستی تورک ده‌رفه‌تی ژیان کردن بۆ مرۆڤی ئازادیخواز و خ��اوهن ناسنامه‌ی ره‌سه‌نی نه‌ته‌وه‌یی ب ه هیچ نهتهوه و پێکهاته‌یه‌کی دیکه‌ی ئهو واڵته‌ی ناوی تورکیای لێنراو‌ه به ڕه‌وا نابینن ،یه‌که‌م سه‌رهه‌ڵدانی ئ��ازادی��خ��وازی گه‌لی ک��ورد ک ه ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر پیالنگێڕانی که‌مالیست به‌رپا بوو ئهو سه‌رهه‌ڵدان ه بۆ که به‌رابه‌رایه‌تی شێخ سه‌عیدی پیران ده‌ستی ب ه خه‌بات و تێکۆشان کرد ،بێگومان شێخ سه‌عید که‌سایه‌تییه‌کی ئ��ای��ن��ی ب���وو و ک��اری��گ��ه‌ری ل�ه‌س�ه‌رخ�هڵ��ک��ی کوردستان ههبوو ،بۆی ه دوژمنانی ک��ورد بۆ ئ���هوهی پیالنه‌کانیان ب�ه سه‌رگه‌لی ک��ورددا جێبه‌جێبکه‌ن و ه��ی��چ ل�هم��پ�ه‌رێ��ک پێشیان لێنه‌گرێت سه‌ره‌تا به‌پێویستیان زانیوه که‌سایه‌تیی ه کاریگه‌رییه‌کانی کورد پاکتاو بکه‌ن .هه‌ڵبه‌ت ه ئه‌وانه‌ی که نۆکه‌ر و به‌کرێگیراوی خۆیان ن �ه‌ب��ون ،چونکه ه��اوک��ات ل�ه‌گ�هڵ ش��ۆڕش و سه‌رهه‌ڵدانه‌که‌ی شێخ سه‌عیدی پیراندا به‌شێک له‌سه‌رۆک خێڵه‌کانی کورد خیانه‌تیان له‌نه‌ته‌و‌ه و نیشتمانی خۆیان کرد و پاڵیاندا به‌حکومه‌تی تورکیای که‌مالیسته‌و‌ه و دژایه‌تی تێکۆشان و خه‌باتی سه‌رهه‌ڵدانه‌که‌یان کرد. که‌مالیسته‌کان ل �ه()15ی شوباتی ()1925 هه‌نگاوی یه‌که‌میان هاویشت و پیالنه‌که‌یان ده‌ستپێکرد .به‌وه‌ی هێزێکیان نارد‌ه سه‌ر شێخ سه‌عیدی پیران و دوو سه‌ربازیان به‌کوشتدا، ل���هو روداو‌ه ب�����هدواوه ش�ه‌رع��ی��ی�هت��ی ئ �هوهی��ان به‌خۆیاندا که‌ده‌ست به‌کاربن بۆ پاکتاوکردن و کۆمه‌ڵکوژکردنی گه‌لی کورد له‌باکوری کوردستان ،ههرچهنده شێخ سه‌عید خاوه‌نی ()10ه�����ه‌زار ج �هن��گ��اوهر ب���وو ،ب���ه‌اڵم به‌چه‌ند هۆکارێکی ن��اوخ��ۆی��ی و ده‌ره‌ک���ی ه �ه‌ر زوو بڵێسه‌ی شۆڕشه‌که خ��ام��ۆش ک��را ،ل �ه‌دوای
رێککه‌وت نیی ه ک ه ل ه ()15ی شوباتی ( )1999به‌پیالنگێڕییه‌کی نێوده‌وڵه‌تی که چه‌ندین واڵتی زلهێز به‌شدارییان تێدا کرد رابه‌ری شۆڕشی نوێی باکوری کوردستان به‌رێز (عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن) ده‌ستگیر ده‌کرێت و راده‌ستی تورکیا دهکرێتهوه ،له‌وه‌ش سه‌رنج راکێشتر له‌دوای دادگایی کردنێکی نادادپه‌روه‌رانه ل ه ()1999/6/29بڕیاری له‌سێداره‌دان ده‌سه‌پێنن به‌سه‌ریدا که‌هه‌مان رۆژی له‌سێداره‌دانی شێخ سه‌عیده؟!
“
“
ن /كوردۆ شواني
به‌رخۆدانێکی م�ه‌زن و ئازادکردنی به‌شێک له‌شار و شارۆچکه‌کانی دهوروب���ه‌ری ئامه‌د سه‌رئه‌نجام له‌بۆسه‌یه‌کی سه‌ربازه‌کانی دهوڵهتی تورکدا شێخ سه‌عید به‌دیلی کهوته ده‌ستی دوژمنانی کورد ،بۆ ئهوهی زیاتر گه‌لی کورد چاوترسێن بکه‌ن و ملکه‌چی فه‌رمانه‌کانی خ��ۆی��ان��ی��ان ب��ک�هن ل�����ه()1925/6/29راب�����ه‌ری سه‌رهه‌ڵدانه‌ک ه له‌گه‌ڵ ( )47له‌هاوڕێه‌کانیدا به‌ده‌ستی جه‌الده‌کانی که‌مالیست له‌سێدار‌ه دران. بێگومان خامۆشکردنی ئ �هو سه‌رهه‌ڵدانه‌ی گه‌لی کوردی ئازادیخواز خه‌ونی دوژمنانی ب���ه‌دی نه‌هێنا ب �هپ��ێ��چ �ه‌وان �هوه گ �هل��ی ک��ورد ه �هم��ی��ش �ه ه��ه‌س��ت و س����ۆزی ن���هت���هوهی���ی و نیشتمانی و خواستی ئ��ازادی له‌ناخیدا زیاتر پ�ه‌ره‌ی سه‌ندووه ،ههرچهنده دوژمنانی کورد و کوردستان لهو سه‌رده‌مه‌دا تونییان ئاگری شۆڕشه‌کانی ئازازادیخوازانی کورد ک ه له‌دوای سه‌رهه‌ڵدانی()1925ی شێخ سه‌عید شۆڕشی ئاگری ()1927و شۆڕشی سه‌یدره‌زای ده‌رسیم ()1937خامۆش بکه‌ن له‌باکوری کوردستان، ب �ه‌اڵم ژیله‌مۆی ئ��ازادی��خ��وازی گه‌لی کورد دواجار به‌گڕوکڵپه‌و‌ه گه‌شایه‌و‌ه و ئهو شۆڕش ه م �ه‌زن �ه س���ه‌رب���ازی و س��ی��اس��ی و ج �هم��اوه‌ری و کلتوری و هه‌مه‌الیه‌ن ه ب �ه‌رف��راوان �هی ک ه ئێستا ده‌بینرێت له‌باکوری کوردستاندا ههموو خه‌ونه‌کانی دوژمنانی له‌گۆڕنا و به‌پێچه‌وانه‌ی ئ���هوهی ک �ه ت��ورک � ه شۆڤییه‌نیه‌کانی وتیان ئیدی کورد کوتایی هات و له‌چیای ئاگری گۆڕێکی خه‌یاڵییان دروستکرد و چیمه‌نتۆ رێژیان کرد و وتیان ئهمه گۆڕی کورده و ئیدی هه‌رگیز سه‌رده‌رناهێنێته‌وه! .ئێستا که‌یادی ( )86ساڵه‌ی له‌سێداره‌دان و شه‌هیدبونی شێخ سه‌عید و هه‌ڤاڵه‌کانێتی ،دوژمنانی کورد سه‌ره‌ڕای ههموو ئهو گۆڕنکاریانه‌ی له‌جیهاندا روی��داوه و ههموو ئهو پێشکه‌وتنانه‌ی گه‌لی کورد له‌ئه‌نجامی شۆڕش و به‌رخۆدانی خوی به‌ده‌ستی هێناوه له‌سه‌ر هه‌مان ئاوه‌ز و لۆژیکی رابردویان به‌رده‌وامن و هیچ په‌ند و ئه‌زمونێکییان لهو ههموو ساڵه‌ی راب��ردوو وه‌رنه‌گرتووه ،ئهو ئه‌قڵییه‌ت ه شه‌ڕانگێزییه به‌جۆرێک به‌ناخییاندا رۆچوو‌ه هه‌میش ه و به‌رده‌وام بیر له‌پیالنگێڕی ن��وێ ت��ر دهک��هن��هوه .هه‌رگیز ب���ه‌دوای رێگ ه چاره‌ی ئاشتییانه‌دا ناگه‌رێن .هه‌رچه‌ند گه‌لی کورد ب �ه‌رده‌وام ده‌ستی ئاشتی درێ��ژک��ردووه و ههمیشه تێکوشانی ئاشتیخوازانه‌ی به‌بنه‌ما گرتووه )86( ،ساڵ تێپه‌ریوه به‌سه‌ر ئهو رۆژه‌دا
ک � ه ت��ورک � ه شۆڤییه‌نیه‌کان به‌سه‌رکه‌وتنی خۆیانی ده‌زان���ن ،له‌وکاته‌و‌ه تا ئێستا گه‌لی کورد ده‌یان هه‌زار قوربانی به‌خشیوه بۆ ئازادی ه �ه‌زاران داستانی سه‌رکه‌وتنی تۆمارکردووه، که‌چی دوژمنان دهیانهوێت ئهو رۆژه ڕه‌شانه‌ی به‌سه‌ر گه‌لی کورد و کوردستاندا هێناوییان ه له‌هه‌مانکات و س��ات��دا دوب����اره‌ی ب��ک�هن�هوه و ت��اوان��ک��اری��ی�هک��ان��ی��ان ل���هی���اده‌وه‌ری گه‌لیÛ
~|
20
“ ئه‌م سیاسه‌ته‌ی دهوڵهتی تورکیا په‌یڕه‌وی ئه‌کات هه‌مان سیاسه‌تی له‌سێداره‌دان ه که به‌سه‌رشێخ سه‌عیددا جێبه‌جێ کراوه ،ته‌نها جیاوازی ئهوهی ه له‌ڕابردوودا ده‌رفه‌تی کۆمه‌ڵکوژکردنی گیانی بۆ دوژمنان ههبوو ئێستاک ه ئهو ده‌رفه‌ته‌یان نییه ،کۆمه‌ڵکوژی سیاسی په‌یڕه‌وده‌که‌ن
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
ک��ورددا بهێڵنه‌وه ،دهیانهوێت ئ �هوه به‌خه‌ڵکی ئازادیخوازی کوردستان بڵێن ک ه هه‌ر کات بخوازین مێژوو دوبار‌ه دهکهینهوه ،وه‌ک ئاماژه‌م پێکرد پیالنگێڕی سه‌رشێخ سه‌عیدی پیران له ()15ی شوباتی ()1925دهس��ت��ی پێکرد ل �ه()1925/6/29ش��ێ��خ سه‌عید و هاورێکانی ل�ه‌س��ێ��داره دران ،که‌چی ل���ه‌دوای ()74س���اڵ دهیانهوێت ئهو مێژوو‌ه ڕه‌ش ه بۆ کورد دووباره بکهنهوه!!. رێ��ک��ک�هوت نییه ک�ه ل� ه ()15ی شوباتی ( )1999به‌پیالنگێڕییه‌کی نێوده‌وڵه‌تی ک ه چه‌ندین واڵت��ی زلهێز به‌شدارییان تێدا کرد راب���ه‌ری شۆڕشی نوێی ب��اک��وری کوردستان به‌رێز (عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن) ده‌ستگیر ده‌کرێت و راده‌س���ت���ی ت��ورک��ی��ا دهک���رێ���ت���هوه ،ل���ه‌وه‌ش سه‌رنج راکێشتر ل �ه‌دوای دادگایی کردنێکی ن���ادادپ���ه‌روه‌ران���ه ل � ه ()1999/6/29ب����ڕی����اری ل �ه‌س��ێ��داره‌دان ده‌سه‌پێنن ب�ه‌س�ه‌ری��دا که‌هه‌مان رۆژی له‌سێداره‌دانی شێخ سه‌عیده؟! بێگومان خۆپێشاندان و سه‌رهه‌ڵدانی ناڕازییانه‌ی مێژویی و بێوێنه‌ی خه‌ڵکی چ��وارپ��ارچ�هی کوردستان رێگه‌ی نه‌دا دوژمنان پیالنه‌که‌یان وه‌ک راب��ردوو جێبه‌جێ بکه‌ن و ئهو بڕیاری له‌سێداره‌دانه‌یان پوچه‌ڵ کردهوه ،بۆیه‌که‌م جار له‌مێژوی تورکیادا گه‌لی کورد به‌تێکۆشانی خۆی رێگر بوو له‌وه‌ی سه‌رکرده‌یه‌کی له‌سێدار‌ه بدرێت و شۆڕشه‌که‌شی کۆتایی پێبێت ،ئه‌مساڵ ج��ی��اواز ل����ه( )85س��اڵ��ی راب����ردو و س���ه‌ره‌ڕای ههموو ئاسته‌نگیه‌کانی ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیا به‌شێوازێکی زۆر شایست ه و به‌رفراوان له‌شاری ئامه‌د یادی شێخ سه‌عید و هه‌ڤاڵه شه‌هیده‌کانی ک��رای��هوه ،له‌کاتێکدا ئ �هو ی���اده دهک��رێ��ت �هوه؛ دوژمنانی کورد به‌هه‌مان ئه‌قڵییه‌تی رابردوویان پیالن له‌سه‌رکورد ده‌گێڕن و ئاسته‌نگی له‌پێش م��اف��ی ڕه‌وای ی��اس��ای��ی و دهس��ت��وری ک��ورد وه‌ک هه‌ر هاوواڵتیه‌کی تورکیا ک ه هه‌یه‌تی دروست ده‌که‌ن ،مافی هه‌ڵبژاردن و دهستنیشان کردنی نوێنه‌ر بۆ په‌رله‌مان شتێک نیی ه ک ه تایبهت به‌کورد درابێت؛ به‌ڵکو کوردیش ب ه پ��ێ ناسنام ه ن�هت�هوهی�هک�هی خۆیشی وه‌ک ه��اواڵت��ی��ی�هک��ی ت��ورک��ی��ا ئ���هو م��اف �هی هه‌ی ه ده‌ن��گ به‌که‌سێک ب��دات و وه‌ک نوێنه‌ری خ��ۆی بینێرێت ه په‌رله‌مانی ئ�هو واڵت �هی تێدا ژی���ان دهگ��وزه‌رێ��ن��ێ��ت ،ب���ه‌اڵم دهس �ه‌اڵت��داران��ی تورکیا ک ه ئێستا پارتی داد و گه‌شه‌پێدان ه و ئه‌ردۆغان سه‌رۆکایه‌تی ده‌کات وه‌ک بڵێی دیسان بییانه‌وێت مێژوو دوبار‌ه بکهنهوه رێگری و ئاسته‌نگی ل�هو ب��واره‌ش��دا ب��ۆک��ورد دروس��ت دهک���هن ،وه‌ک ئاشکرای ه له‌هه‌ڵبژاردنه‌که‌ی ()12ی حوزه‌یراندا گه‌لی کورد سه‌رکه‌وتنێکی مێژوویی تۆمارکرد ،سه‌ره‌ڕای ههموو رێگری و ئاسته‌نگییه‌کانی پێش ده‌نگده‌رانی کورد ک ه ده‌سه‌اڵتدارانی ئاکه‌پ ه دروستیان ده‌کرد بۆ
وتار ئهوهی ده‌نگده‌ری ئازادیخوازی کورد نه‌توانن ئازادان ه ده‌نگی خۆیان به‌کاربێنن ،به‌اڵم گه‌لی ماندونه‌ناس و تێکۆشه‌ری باکوری کوردستان توانییان سه‌رکه‌وتنێکی گهوره به‌ده‌ست بێنن، ل ه هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی ساڵی ()2007 دا پارتی کۆمه‌ڵگه‌ی دیموکراتی (ده‌ته‌په) توانی ()22نوێنه‌ر بنێرێته په‌رله‌مانی تورکیا، ه��ه‌ر ئ��هو کاتیش پیالنگێڕانی ت���ورک بۆ ئ����هوهی پ��ارت��ی ک��ۆم �هڵ��گ �هی دی��م��وک��رات��ی نه‌توانێت له‌په‌رله‌ماندا گروپی خۆی دروست بکات هه‌ریه‌ک له(ئه‌حمه‌د تورک و ئایسه‌ل توغلوک 9مافی په‌رله‌مانتارییان لێسه‌ندرایه‌وه، جگه ل���ه‌وه‌ش دوات���ر پارته‌که‌شیان به‌بڕیاری دادگا یاساخ(قه‌ده‌غه) کرا و هه‌ڵوه‌شێنرایه‌وه، ده‌سه‌اڵتدارانی ئاکه‌پ ه و خودی ئه‌ردۆغان ک ه چاویان به‌سه‌رکه‌وتنی کوردی ئازاد هه‌ڵنایه‌ت ه �ه‌ر ب�ه‌ئ�هو ک��اره نایاسایانه‌شه‌وه نه‌وه‌ستان؛ به‌ڵکو زی��ات��ر ل����ه( )2000ک���ادری چاالکی کوردیان ڕاپێچی زیندانه‌کان کرد بۆ ئهوهی گه‌لی کورد به‌یه‌کجاری هیوا بڕاو بکه‌ن و ڕێگ ه له‌خه‌باتی مه‌ده‌نی و دیموکراتی بگرن و م��ۆڕک��ی ت��ی��رۆری��ش زی��ات��ر ت���ۆخ ب��ک�هن�هوه له‌سه‌رخه‌باتی شاخ ،له‌ئه‌نجامیشدا خۆیان وه‌ک نوێنه‌ری کورد پێناسه‌بکه‌ن و کارێکی وابکه‌ن ک ه کورد ناچاربکه‌ن وابه‌سته‌ی سیاسه‌ته‌کانی ئهوان بێت ،به‌اڵم ئهوهی جێگه‌ی خۆشحاڵیی ه ههموو ئهو پیالن و فشار و سیاسه‌ت ه چه‌وتان ه به‌تێکۆشانی گه‌له‌که‌مان له‌باکووری واڵت پ��وچ�هڵ��ک��رای�هوه و به‌پێچه‌وانه‌ی ئ���هوهی ک ه چاوه‌ڕوانی شکستی کوردیان ده‌کرد کوردی ئازاد سه‌رکه‌وتنی زۆر مه‌زنی به‌ده‌ست هێنا، س �ه‌رک �هوت��ن��ی گ �هل��ی ک���ورد ل�ه‌ه�هڵ��ب��ژاردن��ی شاره‌وانییه‌کان که ( )99شاره‌وانی به ده‌ستخرا و بایکۆتی ده‌ن��گ��دان ل�ه‌س�هره�هم��وارک��ردن��ی چه‌ند خاڵێکی دهس��ت��وری بنه‌ڕه‌تی تورکیا ک ه له‌به‌رژه‌وه‌ندی ئاکه‌په‌دا بوو ،نمونه‌ی ئهو سه‌رکه‌وتنانه‌ی خه‌ڵکی باکوری کوردستان ه که پیالنی پیالنگێڕانی سه‌روبنکرد. هه‌ڵبه‌ته ئه‌م سه‌رکه‌وتنه‌ش که له‌هه‌ڵبژاردنی ئه‌مساڵدا بینیمان شتێکی چاوه‌ڕوانکراو بوو؛ چونکه ئیراده‌ی سه‌رکه‌وتن و گه‌یشتن به‌ئامانج الی خه‌ڵکی ئازادیخوازی باکوری کوردستان رۆژ له‌دوای رۆژ زیاتر گه‌شه‌ده‌کات ،زیادکردنی نوێنه‌رانی ک��ورد ب��ۆ په‌رله‌مانی تورکیا ل ه ()20نوێنه‌ره‌و‌ه بۆ ( )36نوێنه‌ر ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیای توشی ش��ۆک ک��رد ،له‌به‌ر ئ�هوهی ئهوان له‌دوای ئهو ههموو پیالنه‌ی له‌کوردستان به‌ڕه‌وایان کردبوو چاوه‌ڕوانی ئهوه نه‌بوون کورد بتوانێت سه‌رکه‌وتنێکی ب�هو شێوهیه به‌ده‌ست بێنێت ،له‌کاتێکدا ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامه‌ک ه ل�ه‌ئ�هو رۆژه نزیک ب��وو ک� ه شێخ سه‌عیدی پیران و هه‌ڤاڵه‌کانی تێدا له‌سێداره‌دران ،هه‌ڵبه‌ت ه تورکه‌کان ک ه رۆژێکی وابه‌سه‌رکه‌وتنی خۆیان
“
ده‌زانن و ههمیشه هه‌وڵی ئهوه ئه‌ده‌ن مێژووی ڕه‌ش به‌سه‌ر گه‌لی ک��ورددا دوب��اره بکهنهوه، ههموو هه‌وڵێک ئه‌ده‌ن بۆ ئهوهی نه‌هێڵن کورد له‌کاتێکی وادا ئاهه‌نگی سه‌رکه‌وتن بگێرێت، بۆی ه به‌پیالنێکی تر ئاسته‌نگییان له‌پێش خۆشی و شادییه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان دروستکرد، خه‌تیب دجله سیاسه‌تمه‌داری ناوداری کورد ک ه له‌زیندانه‌وه خه‌ڵکی شاری ئامه‌د وه‌ک نوێنه‌ری خۆیان به نزیکه‌ی ()80ه�ه‌زار ده‌نگ هه‌ڵیان بژارد ،حکومه‌تی ئاکه‌پ ه زۆر بیشه‌رمانه مافی په‌رله‌مانتاری لێسه‌نده‌و‌ه و که‌سێکی خۆی له‌جێی ئهو دانا! .ئهو که‌س ه ک ه ژنێکی سه‌ر به‌ئاکه‌په‌ی ه له‌کاتی سوێندخواردن له‌په‌رله‌ماندا زۆرترین چه‌پڵه‌ی بۆ لێدرا ئ�ه‌وه‌ش بۆ ئهوهی به‌کورد بڵێن ئاوها ده‌نگه‌کانتان بۆ خۆمان داگیرده‌که‌ین؟! کورد له‌هه‌ڵبژردنی ئه‌مساڵدا ک �ه ل���ه‌ب���ه‌ره‌ی ره‌ن���ج ئ����ازادی و دی��م��وک��رات��ی خ��ۆی رێکخستبو ل���هو( )36په‌رله‌مانتاره‌ی ده‌نگیان به‌ده‌ستهێنا ()6ی��ان له‌زیندانه‌کانی ت��ورک��ی��اداب��وون به‌ناوه‌کانی (محه‌مه‌دخه‌تیب دی��ج��ل�ه ،گ��وڵ��س �ه‌ری �هڵ��درم ،ئیبراهیم ئایهان، که‌مال ئاکتاش ،سه‌لمائیرماک ،فه‌یسه‌ڵ ساری یه‌ڵدز) هه‌ریه‌ک له‌وگیراوان ه ک ه ئێستا نوێنه‌ری هه‌ڵبژێردراوی خه‌ڵکن و حکومه‌تی ئه‌ردۆغان ئاماده نیی ه ئازادیان بکات به‌تۆمه‌تی ئه‌ندامێتی کۆماجڤاکێن کوردستان(که‌جه‌که) دهس���ت���گ���ی���رک���راون ،دوای ئ������هوهی م��اف��ی پ�ه‌رل�هم��ان��ت��اری خه‌تیب دیجل ه بهتاڵکرایهوه له‌الیه‌ن ده‌سته‌ی بااڵی هه‌ڵبژاردنی تورکیاوه، پ��ارێ��زه‌ره‌ک��ان��ی دادگ���ای ب��ااڵی ئ �هو واڵته‌یان به‌سه‌رکرده‌وه ،دادگ��اش هه‌مان بڕیاری ئه‌رێ کرد ،ئ�ه‌وه‌ش ده‌ریخست ک ه پیالنه‌که نه‌خش ه بۆکێشراو‌ه و ههموو دام و ده‌زگاکانی ده‌وڵه‌ت به‌شدارن تێیدا. سه‌ره‌ڕای چاالکی و خۆپێشاندان و ناڕه‌زایی و پرۆتستۆکردنی ئهو بڕیاره‌ی سه‌باره‌ت به‌خه‌تیب دیجله‌درا له‌الیه‌ن ده‌یان هه‌زارکه‌سه‌و‌ه له‌شاره‌کانی کوردستان و بایکۆتکردن و به‌شداری نه‌کردنی سی په‌رله‌مانتاره‌که‌ی دیکه‌ی ب���ه‌ره‌ی ره‌نج ل �ه‌رێ��وره‌س��م��ی س��وێ��ن��دخ��واردن��ی پ �ه‌رل �هم��ان��دا، حکومه‌تی ئاکهپه که هه‌رده‌م باسی ئهوه ده‌کات کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌رده‌کات ،هیچ باکی نیی ه و پێداگری له‌سه‌ر سیاسه‌تی دوژمنکارانه‌ی خۆی له‌به‌رامبه‌رکورد ده‌کات ،له‌دوای ئهو ههموو ناره‌زایه‌تییه‌ی خه‌ڵکی کوردستان بۆ خه‌تیب دیجله ده‌ریبڕی نه‌ک گوێی پێنه‌دا؛ به‌ڵکو زیاتر روی دزێوی خۆی ده‌رخست و ده‌مامکی فێڵ و ته‌ڵه‌که‌بازی له‌سه‌روی الدا ،له‌دوای خه‌تیب دیجله هه‌ریه‌ک له (سه‌لما ئیرماک و که‌مال ئاکتاش و فه‌یسه‌ڵ ساری یه‌ڵدز)یش به‌هه‌مان شێوه مافی په‌رله‌متارییان پێڕه‌وا نابینن و دادگای ئهو واڵته بڕیاری ئازاد نه‌کردنیانی داوه ،ئه‌م سیاسه‌ته‌ی دهوڵهتی تورکیا په‌یڕه‌وی ئه‌کات
هه‌مان سیاسه‌تی له‌سێداره‌دان‌ه که به‌سه‌رشێخ سه‌عیددا جێبه‌جێ کراوه ،ته‌نها جیاوازی ئهوهی ه له‌ڕابردوودا ده‌رفه‌تی کۆمه‌ڵکوژکردنی گیانی بۆ دوژم��ن��ان ههبوو ئێستاکه ئ�هو ده‌رفه‌ته‌یان نییه ،کۆمه‌ڵکوژی سیاسی پ �هی��ڕه‌وده‌ک �هن. ئێستا تورکیا له‌قۆناغێکی زۆر هه‌ستیاردای ه پێویسته ده‌سه‌اڵتدارانی ئهو واڵته به شێوازێکی زۆر ژیران‌ه مامهڵه له‌گه‌ڵ ئهو دۆخه‌دا بکه‌ن، بێگومان گه‌لی ک��ورد هه‌رگیز رێگه ن��ادات وه‌ک رابردوو گهمه به چاره‌نوسی بکرێت ،ئهو زه‌مه‌ن‌ه تێپه‌ڕیو‌ه که دوژمنان به‌ئاره‌زوی خۆیان بڕیار له‌سه‌ر چاره‌نووسی کوردان بده‌ن ،ئهوهی که ئێستا بزاڤی ئازادیخوازی کوردستان له‌باکوور ک��اری بۆ دهک��ات پ���ڕۆژه‌ی خۆبه‌رێوه‌به‌رێتی دیموکراتییه ،ئهو پرۆژه‌یه‌ش به پێی ئهو زانیاریان ه بێت که له‌میدیاکانه‌و‌ه راگ �هی��ان��راوه له‌چه‌ند گه‌ڕه‌ک و ناوچه‌یه‌کی شاری ئامه‌د به‌فه‌رمی پراکتیز‌ه کراوه و هه‌وڵ ئه‌درێت قۆناغ به قۆناغ له‌ته‌واوی باکوری کوردستاندا جێبه‌جێ بکرێت، ئهوهی که ئه‌مێنێته‌و‌ه ئهوهیه که دهوڵهتی تورکیا بۆخۆی ئهو ده‌رفه‌ت‌ه له‌ده‌ست نه‌دات و به‌ده‌نگ ب��ان��گ �ه‌وازی ئ��اش��ت��ی��خ��وازان�هی ک����ورده‌و‌ه بێت، ئهو گفتوگۆ و دیالۆگه‌ی له‌ئیمرالی ده‌ستی پێکردووه ،پێویسته چیتر به‌شاراوه‌یی نه‌مێنێته‌و‌ه و بۆ ڕای گشتی ئاشکرا بکرێت ،له‌هه‌مانکاتدا ئازادکردنی خه‌تیب دیجله و پێنج هه‌ڤاڵه‌که‌ی دیکه‌ی ئه‌رکی ه�هره له‌پێشینه‌ی دهوڵهته بۆ ئ �هوهی نوێنهره راسته‌قینه‌کانی کوردستان و به‌ره‌ی ره‌نج ئه‌رکی خۆیان له‌په‌رله‌مانی تورکیادا جێبه‌جێ بکه‌ن ،خۆ ئه‌گه‌ر حکومه‌تی ئاکه‌پ ه و دهوڵ �هت پێداگری له‌سه‌ر هه‌مان ئه‌قڵییه‌تی شه‌ڕانگێزی و پیالنگێڕی بکه‌ن ،ئهوا گه‌لی کورد ناچار ده‌بێت قۆناغێکی تری تێکۆشان دهس��ت پ��ێ ب��ک��ات ،پێم وای��ه ئێستا له‌جێی خۆیدایه سه‌رجه‌م نوێنهره هه‌ڵبژێردراوه‌کانی به‌ره‌ی ره‌نج که به‌راستی نوێنه‌ری گه‌لی کورد و ئازادیخوازانی تورکیان ،له‌شاری ئامه‌د په‌رله‌مانی کوردستان دامه‌زرێنن هه‌ر وه‌ک ئه‌حمه‌د تورک ئهو مژاره‌ی خسته رۆژه‌ڤه‌وه، به‌دامه‌زراندنی په‌رله‌مانی کوردستان له‌ئامه‌د ئهو په‌یامه بۆ ههموو جیهان راده‌گه‌یه‌نرێت که ئه‌گه‌ر دهوڵهتی تورکیا مافی ژیان کردن و سیاسه‌ت ک��ردن و خۆبه‌رێوه‌بردن به ئێمه ب���ه‌ڕه‌وا نه‌بینێت ،ئ��هوه گه‌لی ک��ورد خۆی ئ �هو ده‌رف �هت �ه ب��ۆخ��ۆی ده‌ئافرێنێت و چیتر چاوه‌ڕوانی هیچ که‌سێک ناکات .بێگومان له‌کاتێکی به‌و ره‌نگه‌دا دوژمنانی کوردستان ناچار ده‌بن له‌گه‌لی شه‌ڕانگێزی بێنه خواره‌وه و دان ب �هم��اف �ه‌ڕه‌واک��ان��ی گ �هل��ی ک���ورد و گهله بنده‌سته‌کانی دیکه‌ی تورکیادا بنێن، له‌کاتی راگه‌یاندنی په‌رله‌مانی کوردستاندا واڵتانی رۆژئ��اوا به‌تایبه‌ت واڵتانی ئه‌وروپا ک�ه خ��ۆی��ان ب �هن��اوهن��دی دی��م��وک��رات��ی جیهان
“ سه‌ره‌ڕای ههموو رێگری و ئاسته‌نگییه‌کانی پێش ده‌نگده‌رانی کورد که ده‌سه‌اڵتدارانی ئاکه‌پ ه دروستیان ده‌کرد بۆ ئهوهی ده‌نگده‌ری ئازادیخوازی کورد نه‌توانن ئازادان ه ده‌نگی خۆیان به‌کاربێنن ،به‌اڵم گه‌لی ماندونه‌ناس و تێکۆشه‌ری باکوری کوردستان توانییان سه‌رکه‌وتنێکی گهوره به‌ده‌ست بێنن
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
21
ده‌زان��ن ،ئه‌گه‌ر بێ هه‌ڵوێست بن به‌ته‌واوی ده‌مامک له‌سه‌ر دووروییه‌که‌یان داده‌ماڵرێت، ئه‌گه‌رخاوه‌نی هه‌ڵوه‌ستی ئه‌رێنیش بن ئهوه پ��ش��ت��گ��ی��ری�هک��ی ن��ێ��وده‌وڵ �هت��ی��ی �ه و جێگه‌ی خۆشحاڵی و رێ��زی ههموو گه‌لی ک��ورده، هه‌ڵبه‌ته له‌هوو شت گرنگتر دام�ه‌زران��دن��ی په‌رله‌مانی کوردستان له‌کاتێکدا که ()86 س��اڵ ب�ه‌س�ه‌ر شه‌هیدکردنی شێخ سه‌عیدی پیران و هه‌ڤاڵه‌کانیدا تێده‌په‌ڕێت ،ده‌سکه‌وتێک ده‌بێت بۆ گه‌لی کورد که رۆحی نه‌مری ئهو شه‌هیدانه و ههموو شه‌هیدانی رێگای ئازادی و س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ی ک��وردس��ت��ان ش��اد و ئ��اس��وده دهک���ات ،ه��اوک��ات شکستی ئ�هک��ج��اری به پیالنی ههموو دوژمنانی کورد و کوردستان ده‌هێنێت.
~|
22
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
چاوپێکەوتن
ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای که‌رکوک ،جه‌ماڵ مولود باپیر بۆ حکومه‌تی هه‌رێم بۆ جێبه‌جێ کردنی مادده‌ی ( )140هـــــ ~:
کێشه‌کانی ئێراقیه‌‌و دهوڵهتی قانــون کــۆتایــى پێـــ
ئا :شیالن شاکر
له‌چوارچێوه‌ی ئهو گۆڕانکاریی‌ه ئیداری ،ئاسایشی و سیاسیه‌کانه‌ی له‌شاری که‌رکوکدا و به‌تایبه‌تی ئهو رووداوان���هی که له‌م دواییه‌دا ،بۆته هۆی دزین و بێ سه‌روشوێنی کردنی که‌سایه‌تی‌ه ئایینی و دکتۆره‌کانی شارهکه و هاوکاتیش کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی هاوپه‌یمان له‌ناوچه‌که‌و کاریگه‌رییه‌کانی له‌سه‌ر بارودۆخی شاری ک �ه‌رک��وک رۆژی واڵت چاوپێکه‌وتنێکی له‌گه‌ڵ ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای که‌رکوک ،به‌ڕێز جه‌ماڵ مولود باپیر پێکهێناوه .ئه‌مه‌ی خ��ۆاره‌و‌ه ده‌قی دیداره‌که‌یه‌تی. ~ :با سه‌ره‌تا لێرهوه ده‌ست پێبکه‌ین، ئاخۆ گۆڕانکاری ئیدارییه‌کان چ پێشکه‌‌وتنێکى له بواری خزمه‌تگوزارى شاره‌ک ه له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه‌ته ئاراوه؟ ئهو گۆرانکاریه‌ى که ئێوه باسی ده‌که‌ن ،هیچ لهئارادانییه ،له راستیدا؛ هیچ گۆرانکاریه‌ک ن �هک��راوه و شتێکیش نه‌گۆرا‌وه‌و هه‌ر وه‌کو جارانه .له‌مانگێک له دوو مانگ و ته‌نانه‌ت له دوو هه‌فته‌ش هه‌ر ته‌قینه‌‌وه‌کان ده‌بن و به‌رده‌وامیش ده‌که‌ن .هه‌ر ده‌ستنیشانکردن پێکدێت و رفاندنیش ده‌بێت ،ئهمه راستى‌و‌واقیعى که‌رکوک‌ه‌و هیچ نه‌گۆڕا‌وه .ئهوهى که تیرۆر و رفاندن و ئیختیاره هه‌مووی رو‌ودا‌وه‌کانیش له نا‌وچه‌ى باشورى که‌رکوکه. له نا‌وچه‌کانى حه‌‌ویج‌ه و ریاز‌و ئهو شوێنانه‌یه .ئهوهش هه‌تا ئێستا به‌سه‌ریدا زاڵ نه‌بو‌وین .پێشمه‌رگ‌ه هات چوارده‌‌ورى که‌رکوکى گرت باش بوو ،به‌اڵم عه‌ره‌ب‌و تورکمانه‌کان ناڕه‌زاییان نیشاندا. ~ :بۆ گۆڕانکاری نهبووه؟ چى بکه‌ن هه‌ر خوته‌ى ئه‌منى داده‌نێن هه‌ر فهشهلئههێنێت و س �ه‌رک��هوت��وو نابێت ،چونکه نه‌خشه‌کان س �ه‌رک��هوت �وو ن��ی��ن ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوهى ئ��هو ک�ه‌س��ان�هى که پیالنه‌کانى ئه‌منى داده‌نێن شاره‌زاییان نییه. ~ :عه‌ره‌ب و تورکمانه‌کانی شاره‌ک ه له‌م گۆرانکارییان ه ناره‌حه‌تن بۆچى؟ چونکه ئهوان ئه‌ڵێن پۆستی مۆدیر شورته بۆ عهرهببێت .نائب موحافزمان دانا بۆ عه‌ره‌ب ،ئێستاش ده‌ڵێن مودیر شورته‌ش بۆ ئێمه بێت ،ئهمه چۆن ئه‌بێت ،نابێت که دوو پۆستی سیادى بۆ یه‌ک الیه‌ن بێت .تورکمان یه‌ک مه‌نسه‌بى‌وه‌رگرت .داواى سه‌رۆکایه‌تى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاریش ئه‌که‌ن .عه‌ره‌بیش نائب پارێزگاریان‌وه‌رگرت، ئێستا حهوت مه‌نسه‌بى تر مودیر شورته ،مودیر تهربیه، مودیر زه‌راعه ،مودیر به‌له‌دی‌ه ههیه .ئه‌گه‌ر ئهوانه بگرن ئه‌ى ئه‌‌وانى تر بۆ کوێ بڕۆن .ئهوانیش هه‌قیان ههیه له‌گه‌ڵ ئ��هوهى که زۆرین‌ه نین له که‌رکوک؛ به‌ڵکو ده‌‌ور‌وبه‌رى که‌رکوکن‌وه‌ک حه‌‌ویج‌ه‌و ریاز‌و عه‌باسییه. ب�ه‌اڵم ده‌بێت ،ئهو پۆستان‌ه له‌ده‌ستی خه‌ڵکى مه‌رکه‌ز بێت .ده‌بێت ئهو کهسه بزانێت که چۆن ئیداره‌ى بکات. ئه‌گه‌ر یه‌کێک خه‌ڵکى حه‌‌ویج‌ه بێت‌و مودیر شورته‌ى
که‌رکوک بێت چۆن ئه‌بێت؟ مه‌سه‌له‌ک‌ه ئهوهیه. ~ :ئایا هۆکارى ناره‌حه‌تى عه‌ره‌به‌کان ته‌نها ئهوهی ه ک ه که‌سه‌کان ل ه دهرهوه دێن یان شتێکی تر هه‌ی ه ؟ خه‌ڵکى دهوروب����ه‌رى که‌رکوکن .ئه‌یانه‌‌وێت له ناوکهرکوکدا به‌رێوه‌به‌رایه‌تیه‌کان وه‌رب��گ��رن .به‌رێوه‌به‌رى تهربیه و زه‌راع��هو به‌له‌دی‌ه هه‌مو‌وى وه‌ربگرن؛ ئه‌مه‌ش نابیت. ~ :له‌م ما‌وه‌یه‌ى دوای��دا ته‌قینه‌ه‌‌وه‌کان رو‌ویان ل ه زیادبون کردووه بۆچى؟ گۆشارێک‌ه له‌سه‌ر گۆرانکاریی‌ه ئیدارییه‌کان ،ههتابیگۆڕن و خۆیان پۆسته‌کان وه‌ربگرن؛ چونکه ئهوان داواى حهوت مه‌نسه‌بیان کردبوو .ئێستا خۆیان شه‌ش که‌سن له مه‌جلیس(ئه‌نجوومه‌ن) .مانیان گرت و ئه‌مه‌ش بۆ ماوه‌ی دوو مانگ داواکاریان بوو .دا‌واکاریه‌کانیان له‌جێی خۆیدا نهبوو ،چونکه هیچ مافێکى‌وایان نهبوو. له‌به‌ر ئهوهى ئهوان مافى خۆیان وه‌رگرتبو‌و .ئهوان نایب پارێزگاریان سه‌ن دووه .بۆیه دا‌واکانیان سهرکهوتوو نهبوو. هه‌ر بۆیه د‌وایى خۆیان گه‌رانه‌‌و‌ه بۆ ئه‌نجوومه‌ن. ~ :له‌م ماوهیهدا ،ئۆساما نوجه‌فی داوای هه‌رێمیکی سه‌ربه‌خۆی بۆ سووننه‌کان کرد ،ئایا ئهو داوای ه کاریگه‌ری له‌سه‌ر که‌رکوک ده‌بێت؟ به تایبه‌تیش ئه‌نبار هه‌زار به‌یانی ده‌کرد بۆ ئهوهیماددهى ( )140جێبه‌جێ نه‌بێت‌و که‌رکوک نه‌چێته‌‌وه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان ،ئێستا خۆیان داواى هه‌رێمێکى سه‌به‌خۆ ده‌که‌ن .زۆر جار‌وتیان ئهمه دابه‌شکردنى ئێراقه، ئێستا بۆ خۆیان داواى ده‌که‌ن؟ چونکه دڵنیام که ئه‌مریان له دهرهوه بۆ هاتووه بۆ دا‌واکردنى ئه‌م دا‌واکاریان‌ه که هه‌رێمى سووننه دروست بکه‌ن .دهیانهوێت که هه‌رێمى کوردو سوونن‌ه‌و شیع‌ه دروست بکه‌ن و که‌سیش نازانێت ئهو دابه‌شکردن‌ه چییه؟ ~ :مه‌به‌ستتان ل ه دهرهوه کێیه؟ من به‌سه‌راحه‌ت ده‌ڵێم که له‌الیه‌ن سعودی‌ه‌و سوریا‌وه‌ییه،ئهو زه‌خت‌ه ده‌که‌ن که ئێراق دابه‌ش بکه‌ن .ئهوانه ئه‌زانن هیچ گرانى‌و گرنگیه‌کیان نییه له جنوب. ~ :ئایا له‌به‌ر ئ�هوهی� ه ک ه له‌ناوخۆدا له‌به‌رامبه‌ر ب ه ناڕه‌زاییه‌کانی گه‌الن له‌ده‌ره‌و‌ه شتێک به‌ده‌ست بخه‌ن؟ ئهوان له گه‌ڵ ئهوهى که خۆیشى سێ ههرێمه دهیانهوێبیکهن به سێ هه‌رێمی باشور و نا‌وراستیش له گه‌ڵ به‌غدا و ناوچه غه‌ربیه‌کان‌وه‌ک ئه‌نبار‌و سه‌الحه‌دین‌و موسل‌و دیاله‌ش له‌گه‌ڵیاندا ،که‌رکوکیش له‌گه‌ل هه‌رێم ده‌بێت‌وات‌ه سێ هه‌رێم ده‌بێت له ئێراقدا .ئه‌گه‌ر ده‌ستیان پێکرد په‌رله‌مان رازى بوو ،به‌اڵم لهو ب��اوهڕهدا نیم که په‌رله‌مان رازى ببێت .هه‌زار به‌یانیان ده‌رکرد .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م ههرێمه سونه‌یه‌ى که داواى ئه‌که‌ن هه‌ڵوێستى ئێمه ده‌بێت چۆن بێت؟ ئه‌گه‌ر دیموکراسیه‌تت دهوێت با راپرسى بێت بۆ ئهو پارێزگایه .ریفراندۆم پێکبێت ،ئه‌گه‌ر به ریفراندۆم سه‌رکه‌‌وتو بوو با بێته پارێزگایه‌کی سه‌ربه‌خۆ، ئهمه ئاساییه .له‌ده‌ستوریشدا ههیه".هه‌رێم ته‌شکیل
ئه‌قاریم" .ئ��هوهی ده‌بێت به ریفراندۆم بێت ،با خه‌ڵکى هه‌رێمه‌کان خۆیان بڕیارى ئ��هوه ب��ده‌ن که هه‌رێمێکى سه‌ربه‌خۆیان ده‌‌وێ���ت .ئێستا با که‌رکوکیش م��ادده‌ى ()140ی به‌پێ ژماره‌ی نفوس"احسائیه" ریفراندۆمی بۆ بکات .با ئه‌‌وانیش‌وا بکه‌ن .با ئهوانیش ریفراندۆم بکه‌ن، گه‌ل چى دهوێت با‌وا بکه‌ن‌و بهمشێوهیه جێبه‌جێبکرێت؛ به‌اڵم مه‌رکه‌ز ده‌بێت هه‌ر بمێنێت .هه‌رێم نایه‌ت‌ه واتاى ئهوهی که مه‌رکه‌ز و ئیلتیزام نییه ،به‌ڵکو حوکمى زاتییه مورته‌بیته"گرێدراو" به حکومه‌تى مه‌رکه‌زیه‌‌وه .با‌وابێت زۆر ئاساییه. ~ :دروستبوونی هه‌رێمی سووننه ،چ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر شاری که‌رکوک ده‌بێت؟ دروس������ت ب���وون���ی ه �ه‌رێ��م��ی��ک��ی س���وون���ن���ه؛ هیچکاریگهرییهکى له‌سه‌ر که‌رکوک نابێت ،بهپێچهوانهوه؛ ئ��هو کاته ئێمه‌ش م���ادده‌ى ( )140ته‌تبیق"جێبه‌جێ" دهک �هی��ن و راپ��رس��ى ئ�هک�هی��ن .ئ�ه‌گ�ه‌ر خه‌ڵکى ش��ارى که‌رکوک وتیان ئێمه له گه‌ڵ هه‌رێمى کوردستانین، ئهوه له‌گه‌ڵ هه‌رێمى کوردستان ده‌بن.واته به ریفراندۆم ئهمه یه‌کالیى دهکهینهوه. ~ :وات � ه ئه‌م ه ده‌بێت ه زه‌مینه‌یه‌ک بۆ جێبه‌جێکردنی ماددی ( )140ل ه الیه‌ن کورده‌وه ،نه وایه؟ بێگومان ئهمه هه‌قى خۆمانه .ههرچهنده ب�ه‌ر لهههموویان ئه‌‌وه‌مان‌و‌وتوو‌ه‌و مافى خۆشمانه .که‌رکوک هه‌ر خۆى کوردستانییه له ههموو رو‌وێکه‌‌و‌ه ئهمه سه‌ڵێنرا‌وه به تایبهت له رو‌وى مێ ژو‌وییه‌‌وه .ئێستاش هه‌ر کوردستانیه ئه‌گه‌ر بیانه‌‌وێت‌و نهیانهوێت هه‌ر کوردستانییه ،به‌اڵم به قسه نه‌که‌ن ،ئهو کات با به ریفراندۆم بێت. ~ :ئ �ه‌گ �ه‌ر ک��ه‌رک��وک کوردستانییه، ئه‌ى بۆچى چا‌وه‌ڕێى ئهوان بکه‌ین ک ه هه‌رێمێکى سه‌ربه‌خۆ دروست بکه‌ن ،ئینجا ئێم ه ئه‌م ه بکه‌ین؟ ئێمه چ �ا‌وه‌ڕێ ئ�ه‌وان ناکه‌ین؛ به‌ڵکو ئێمه چاوهرێحکومهتى ئێراق ده‌که‌ین که بارودۆخی سه‌قامگیر بێت. تا ئێستا وه‌زاره‌ت��ی ئه‌منى نییه ،هه‌ر رۆژه ده‌رده‌ک��هون ده‌لێن ته‌رشیقى‌وه‌زاره‌ت نییه .ئهو کێشانه‌ی نێوان ئێراقیه و دهوڵهتی قانون کۆتایى پێبێت ،ئێمه مادده‌ى ()140 جێبه‌جێ ده‌که‌ین. ده‌بێت جێبه‌جێ ببێت ،چۆن مادده‌یه‌کی ده‌ستورى تا ئێستا جێبه‌جێ نهکراوه .د‌واکه‌‌وتنیشی له‌سه‌ر ئهو کێشانه‌ی‌ه له نێوان ئهو دوو قائمه‌یه. ~ :م��اوه‌ی �هک � ه دزی��ن��ی که‌سایه‌تیه‌کان له‌که‌رکوک رووی له‌زیاد بوون ک��ردووه ،ئاخۆ کێ ل ه پشت دزینى که‌سایه‌تی ه ئایینى‌و دکتۆره‌کانه‌وه؟ ئهوهى د‌وژمنى کورده ،ئه‌یانه‌‌وێت بڵێن له کهرکوکسهقامگیرى نییه .خۆ به ته‌نها له که‌رکوک دزى و رفاندن و کوشتن نییه ،لهههموو ئێراقدا ههیه؛ به‌اڵم زیاتر ته‌رکیزه‌کان"چاودێریه‌کان" له‌سه‌ر که‌رکوکه. ئه‌گه‌ر بلێین بۆچى دکتۆره‌کان له به‌ر ئهوهى ئهوان ده‌ڵێن دکتۆره‌کان پ��اره زۆر له‌خه‌ڵک دهگ��رن ،چونکه هه‌ر که‌سێک که دهچێته الى دکتۆره‌کان به ( )60ـ ()70
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
23
ــــیـــــــچ زه‌خــتێـک له‌ســه‌ر حــــکــــومــه‌تی ناوه‌ندی ناکات
ــــبــێــت ،ئێمـــه مادده‌ى ( )140جێبه‌جێ ده‌که‌ین هه‌زار دینار ده‌رناچێت .خه‌ڵکیش هه‌ژاره!!. ~ :ئه‌گه‌ر هۆکار ئه‌م ه بێت ئ�هی خۆ له‌شاره‌کانى تر‌وه‌ک سلێمانى‌و هه‌‌ولێریش دکتۆره‌کان هه‌ر ئهو بڕ‌ه پاره‌ی ه وه‌رده‌گ��رن؟ ئه‌ى که‌سایه‌تییه ئائینیه‌کان له‌به‌رچی ده‌دزرێن؟ ئهوان دهیانهوێت کێشه‌یه‌ک دروست بکه‌ن که بڵێنئیدارهى که‌رکوک ،پۆلیس‌و ئاسایش‌و ئه‌منى فاشله. ~ :پیالنتان بۆ رووبه‌روو بوونه‌وه‌ی ئه‌م کێشه‌کان ه چییه؟ ئایا بکه‌رانی ئه‌م کرده‌وانه‌تان، ئاشکرا کردووه؟ تا ئێستا که‌سێک له‌سه‌ر ئه‌م کرده‌وان‌ه نهگیراوه وکهسیش دیار نییه .هیچ دیار نییه .له کێ پرسین. له‌کوێ بزانین .ئ�ه‌وه‌ن��ده دکتۆر دزاروه .هه‌تا ئێستا که‌سێک نهگیراوه. ~ :بۆچى هه‌تا ئێستا کارێک نهکراوه؟ ته‌نها له که‌رکوک‌وا نییه؛ به‌ڵکو له ههموو ئێراقدائهمن(ئاسایش) فاشله؛ چونکه موخته‌ره‌ق‌ه ئ �هوهى ز‌وباته‌کان هێنایان زۆربه‌یان له کاتى سه‌دامدا ز‌وبات‌و به‌عسى بوون ئێستا هاتوون ده‌ڵێن‌وا ئه‌که‌م‌و‌وا ئه‌که‌ین و من دژى حکومه‌ت بو‌وم‌و درۆى‌وا ئه‌که‌ن .ئ‌ه‌وانه‌یان کردووه به حه‌مید‌و حه‌قید ئهوانه له‌کوێ بوون ههموو ئ �ه‌وان �هى کاتى س �ه‌دام��ن .ه�هم��ووی��ان ه�هم��ان گر‌وپن. ئێستاش دوو الیهنه کار دهک�هن .له ژێ��رهوه شێوه‌یه‌ک ئیرتباتیان"په‌یوه‌ندی" ههیه .ئهوهى له دهرهوه که باسمان کرد ،له س�ه‌ر‌ه‌وه‌ش ئه‌ڵێت ئهوه من پیالننامه‌م دان�اوه و خوته‌م ساز کردووه .ده‌ڵێن ئ‌ه‌وه‌مان کرد ئ‌ه‌وه‌مان کرد ،بۆ نمونه من به‌یانى که هاتم بۆ ئێره به‌سه‌عاتێک گه‌یشتم ه ئێره .به‌م قه‌ڵه‌باڵخیی‌ه له کاتێکدا که کاتى د‌ه‌وام� ه ئهو رێگه‌ى به‌غدای‌ه گرتو‌ویان‌ه و ههموو سه‌یاره‌کان ته‌ماشا ئه‌که‌ن و ئینجا ده‌ڵێن بڕۆ .یانى من نازانم ئه‌م ههموو قه‌له‌بالخیی‌ه بۆچییه؟ ئایا ئیجرائاتى ئه‌منى وا ده‌بێت؟ به‌مشیوه‌ی‌ه چى ده‌که‌ن ،ده‌بێت کێ بگرن؟ ئایا له‌نێوچا‌وانى شۆفێر نوسرا‌و‌ه تیرۆرست؟ هیچ واتاى ئه‌م گه‌ران‌و ئیجرائاتان‌ه نییه .به‌م‌ه ته‌نها توڕه‌بو‌ونى خه‌ڵک له به‌رامبه‌ر خۆیان دروست ده‌که‌ن. ~ :ئ���ای���ا ک����ش����ان����هوهی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی هاوپه‌یمان له‌ئێراق ،کاریگه‌ری له‌سه‌ر که‌رکوک و چاره‌سه‌رنه‌کراوه‌کان ده‌بێت؟ رهوش خراپ ئه‌بێت بۆچى؟ له‌به‌ر ئهوهى تیرۆریستهکانترسیان له‌م ئه‌جیزه‌ى ئه‌منی‌ه نییه ،چونکه ئهوان ده‌زانن ده‌رفه‌تى ئهوان چهنده .چهنده خاڵى ال‌وازیان ههیه و ل ه کوێیه ،به‌اڵم ترسیان له هێزه‌کانى ئه‌مریکا‌و هاوپهیمانان ههیه .له‌به‌ر ئ‌ه‌وى ئه‌مریکیه‌کان نازانن ئهمه کێیه یان کێ نییه .ئایا ئهمه به‌رپرس‌ه یان کێیه به‌بێ جیاوازى ته‌فتیش‌و گه‌رانى خۆیان ده‌که‌ن‌و ده‌یگرن‌و لێکۆلینى له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن .ئه‌مریکى ئهمانه نازانن ،به‌اڵم ئهوانهى تر هه‌زار حیساب ده‌که‌ن .ئه‌جیزه‌ی ئه‌منى خۆى ئه‌م ه ده‌کات .ئه‌گه‌ر خانوێک بگه‌رێن ده‌بێت بزانن که ئه‌م ه هى کێیه کام‌ه عه‌شیره‌ت‌ه و هتد .ئهمانه هه‌ن له‌کاتى گه‌ران‌و لێکۆلینه‌وه‌کان.
~ :هه‌ندێک الیه‌ن له‌گه‌ل کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی هاوپهیمانان و هه‌ندێکیش له‌دژین، ڕاتان چییه؟ بمێنن باشه ،چونکه ئه‌گه‌ر ئهوان نه‌مێنن ناهێڵنپێشمهرگهش بێته لێره و ئهو کاته ههموو شتێک به که‌یفى خۆیان ده‌که‌ن و ئێمه‌ش ناتوانین کارێک بکه‌ین. ~ :بۆچى ئێمه ،ئایا ده‌بێت ئهوان بمانپارێزن ی��ان خ��ۆم��ان پاراستنى خۆمان بکه‌ین و ئه‌گه‌ر ئهوانیش بڕۆن ئێم ه باکمان نه‌بێت؟ ئ���هم���ه پ���هی���وه‌ن���دى ب���ه س�����هرهوهه�هی�ه؛ چونکه هێشتا ل�ه س���هرهوه رێکک‌ه‌وتنێکى وانیی‌ه که ئه‌گه‌ر ئ���ه‌وان
بڕۆن پێشمه‌رگ‌ه بێنه شوێنه‌کانیان یان ئاسایشى کورد دێ��ن .بۆیه ر‌ه‌وشه‌که‌ش وا ده‌بێت .ئ�ه‌وان ئ�ه‌وه‌ش قبوڵ ناکه‌ن .واته رێککهوتن نییه له سه‌ر‌ه‌وه .با رێککهوتن هه‌بێت ،ئهو کاته با هێزه‌کانى ئه‌مریکا ده‌رک‌ه‌ون .ئێم ه حه‌ز ناکه‌ین که هێزه‌کانى ئه‌مریکا هه‌تا هه‌تای‌ه لێره‌دا بمێننه‌وه؛ به‌اڵم رهوش ئهمه ده‌سه‌پێنێت. ~ :ئێم ه هه‌تا که‌ى بڵێن رهوش گونجا‌و نییه ،ئایا ئێم ه زۆر دره‌نگ نه‌ما‌وین؟ ئهوان ته‌نها قسه ده‌که‌ن؛ به‌اڵم که ته‌نگاو بوون ،دهڵێنبا م��ادده‌ى 140جێبه‌جێ ببێت ،یان نا با جێبه‌جێبێت !! گۆشارێک ل�ه‌الی�هن حکومه‌تی هه‌رێمه‌و‌ه له‌سه‌ر حکومه‌تی ناوه‌ندی ،له‌سه‌ر جێبه‌جێکردنی مادده‌ی()140 نییه. ~ :ئایا ئهو ههموو بێبه‌ختی ه بۆچی؟ ئهوه له حکومه‌تى هه‌رێم بپرسن .بۆچى زه‌خت ناکه‌ن؟حکومه‌تى ئێراق ته‌شکیل نهبوو ،هه‌تا له هه‌رێم دانیشتن خه‌ریته‌ى ته‌ریقه‌یان بۆ دانان ،ئێستا بۆ فه‌رز ناکرێت، له‌کاتێکدا که ده‌رفه‌تێکمان له ده‌ستدایه .بۆچى زه‌خت ناکه‌ن که ئهو مادده‌ی‌ه جێبه‌جێبکرێت .هه‌تاکه‌ى چا‌وه‌ڕێ بکه‌ن نازانم .ئێستا رۆڵى هه‌رێم زۆر گرنگه .حکومه‌تى مه‌رکه‌زى هه‌ر سه‌یرى ده‌ستى هه‌رێم ده‌که‌ن. ~ :ئایا کورد وه‌کو پێش تر کاریگه‌ری ماوه؟ به‌ڵێ ده‌توانێت ئێستا ئهو زه‌خت‌ه له مه‌رکه‌ز بکات.به‌مه‌رجێک که ی��ان ک��اک مه‌سعود بچێت بۆ الى مالکى یان ئهو بێت بۆ ئێره .بڵێن که تاکه‌ى چا‌وه‌رێ بکه‌ین ئ‌هو‌و ماده‌ی‌ه جێبه‌جێبکرێت. ~ :ئه‌گه‌ر هه‌ر قه‌بوڵیان نه‌کرد؟ ئه‌گه‌ر‌وایان نه‌کرد ئهو کاته دهمێنێتهوه سه‌ر هه‌رێم،به بۆچونى من ئه‌گه‌ر وای��ان ک��رد ئ�هو کاته ئێمه‌ش
ک �ه‌رک��وک گ��رێ ده‌ده‌ی��ن �هوه ب�ه ه�ه‌رێ��م‌و ئ���ه‌وان چى ده‌که‌ن با بیکه‌ن .لهوه زیاتر چاوه‌ڕوانیان نابێت ،تاکه‌ى چا‌وه‌ڕێیان بکه‌ین. ~ :ئایا ده‌ستێکی تێکده‌ران ه له‌پشت نائارامییه‌کانی شاره‌که‌و‌ه نییه ،ئاخۆ ئهوان ه کێن؟ ئهوان زۆرتر له‌ح‌ه‌ویج‌ه و ئهو نا‌وچانه‌ی خۆاروویئێراقهوه دێن و دانیشتنى خۆیان ده‌که‌ن و پیالن ده‌که‌ن و دابه‌ش ده‌بن .هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش چاالکی تیرۆریستی پێکدێنن. ~ :ئ��ای��ا ت �هن��ه��ا س���ووری���ا و س��ع��ودی�ه ده‌ستێوه‌ردانی شاره‌ک ه ده‌که‌ن؟ به‌ڵێ ،ئێران له که‌رکوک رۆڵ��ى نییه ،تورکیاشگۆشار وزه‌خت له‌تورکمانه‌کان ده‌کات که رێژه‌که‌یان به‌رز بکاتهوه و خاوهن کاریگه‌رییان بکات و پۆستێکی زیاتر وه‌ربگرن .ئێستا تورکمان به‌شی خۆی ،واتا دوو پۆستی ئیداریان وه‌رگرتووه .بۆیه زۆر زه‌خت ناکات. مه‌سه‌له‌ک‌ه ئهوهیه. پرۆفایل :جه‌مال مه‌‌ولود باپیر .دانیشتووی ش���ارۆچ���ک���هی پ����ش����ده‌ره‌و ل��� ه ک���ه‌رک���وک له‌دایکبو‌وه .ده‌چ��و‌وى یه‌کێتى سۆڤیه‌ت ه و ل ه که‌زاخستان دبلۆمى میکانیکی ته‌یاراتی وه‌رگ��رت��ووه .به‌رپرسى کوتله‌ى شوعییه، ئ��ێ��راق��ى و ک��وردس��ت��ان��ی��ی�ه ل�ه‌ئ�هن��ج��ووم�هن ن��وێ��ن�ه‌ران ب��وو ه و ل� ه ساڵی ()2005دا ل ه لیژنه‌ى اعمار‌و ئیستسمار‌و مه‌شاریعی تاق ه و کاره‌با و نه‌فت و گاز‌و سه‌ناع ه ره‌ئیسى ل��ی��ژن�هى مالی ه و ئ��اب��ووری و ئێسستاش ئه‌ندامى ئه‌نجومه‌نى پارێزگاى که‌رکوکه.
~|
24
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
تاوان دژ به‌سرۆشت و دژ به‌مرۆڤ بۆ رزگارکردن و ئاواکردنی ژیانی نوێ
عوسمان عه‌زیز
به‌روخانی "ئیمپراتۆریه‌تی ماد" گه‌لی کورد دووچاری ش��ااڵوی هێرشی داگیرکه‌رانی "ف��ارس ،ئه‌سکه‌نده‌ر، ع �ه‌ره‌ب ،روم و مه‌غول" بوه‌نه‌و‌ه و به‌ها نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی و مرۆییه‌کانی رووبه‌رووی هه‌ڵدێری فه‌وتان ب��ووه ،ئ�هو رژێم‌ه داگیرکهرانه هیچ ک��ات درێغیان ن �هک��ردووه له‌به‌کارهێنانی زه‌ب��روزه‌ن��گ بۆ به‌ره‌نگار بوونه‌وه‌ی گه‌لی کوردو به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ته‌قه‌الی ئه‌وه‌یان داوه به‌رخودانی گه‌له‌که‌مان تێکبشکێنن و شوێنه‌واری بوونی نه‌ته‌وه‌یی بسڕنه‌و‌ه و له‌ڕیش‌ه ده‌ری بێنن .مێژووی چه‌وسێنه‌رانه‌ی داگیرکه‌ری پڕه له‌تاوان و ده‌ستدرێژی و ده‌ست ڕه‌شی تاوان دژ به‌سرۆشت و دژ به‌مرۆڤ و مرۆڤایه‌تی و دژ به‌ژیان و شارستانییه‌ت و بگره دژ به‌هه‌ر بوونه‌وه‌رێکی ئه‌م واڵته .دیاره ئه‌م تاوانکاریی‌ه ته‌نها له‌پێناوی ئهوه بوو ئه‌م گهله ده‌سته‌مۆ بکه‌ن و بیکه‌ن‌ه کۆیله‌ی خزمه‌تکارو ب �ه‌رده‌وام��ی به روت��ان��دن�هوه و ت��ااڵن و داگیرکه‌ری خۆیان ب��ده‌ن، له‌به‌رامبه‌ریشدا به‌رخودان و به‌گژاچوونه‌و‌ه و سه‌رهه‌ڵدان دروست ده‌بوو ،به‌اڵم دوای جه‌نگی یه‌که‌می جیهانی و داب �ه‌ش بوونی کوردستان ل�ه‌الی�هن ئیمپریالیزمه‌وه بۆچواربه‌ش سه‌رجه‌م ئهو به‌رخودان و سه‌رهه‌ڵدانانه‌ی له‌ساڵی ()1925هوه به‌تایبه‌ت تا هه‌ڵگیرسانی جه‌نگی دووهم��ی جیهانی شێوازێک بوون که به شێوازێکی کالسیکی به‌رێوه‌چوون و ته‌واوی خاکی کوردستانیشی ن�ه‌گ��رت��ۆوه‌ت�هوه و ته‌نها له‌هه‌رێم و ناوچه‌یه‌که‌و‌ه بۆ ماوه‌یه‌کی کاتی ب�هرز بۆتهوه و ده‌رک �هوت��وون ،به‌اڵم له‌دواییدا که‌وتون و له‌گه‌ڵ قوربانیه‌کی زۆریش نه‌بۆته جێگه‌ی باوه‌ری و هیوا و ئۆمێدیان نه‌به‌خشیوه .له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی کورد کپ نه‌کرایه‌و‌ه و له‌گه‌ڵ ئیراده و داخوازییه‌کانی گه‌لی کورد نه‌هات‌ه کایهوه بێگۆمان ئه‌مه‌ش به‌پێچه‌وانه‌ی خواست و ئاواته‌کانی جه‌ماوه‌ر شکایه‌و‌ه و دووچاری ترسناکترین کوشت و کوشتار و سیاسه‌تی تواندنه‌وه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و نکۆڵی ناسنامه و نه‌ژادی هات له‌الیه‌ن نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌ست و رژێم‌ه داگیرکه‌ره‌کانه‌و‌ه و ئهوه له‌ئه‌نجامی بیرته‌سکی و پێشه‌نگی راپه‌رینه‌کان بووه، دوای جه‌نگی دابه‌شکه‌ری دووهم��ی جیهانی ره‌وشی ک��ورد ب�هم شێوهیه ب���ه‌رده‌وام ب��وو ،له‌نیوه‌ی یه‌که‌می حه‌فتاکاندا به‌له‌دایکبوونی پهکهکه و سه‌رهه‌ڵدانی ب��زوت��ن �هوهی ن���وێ و پێشه‌نگایه‌تیه‌کی ه��اوچ �ه‌رخ به‌رێبه‌رایه‌تی رێبه‌ری گه‌له‌که‌مان به‌رێز"رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن" له‌گه‌ڵ هاتن‌ه مه‌یدانی شۆڕش ،قۆناخێکی نوێی ژیان به‌ره‌نگ و به‌رگ و شێواز و گه‌وهه‌رێکی نوێ ده‌ستی پێکرد و کۆیله‌ی ده‌ستی بێگانه له‌گۆڕنرا و ئیدی خه‌بات و کار و به‌رخودان له‌دژی داگیرکه‌ران جێگه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ی مه‌رگ و له‌ناوچوونی گرته‌و‌ه و
ک��وڕان وکچانی کورد بۆ ژیانێکی پڕ س �ه‌روه‌ری و شایسته‌ی م��رۆڤ سه‌ریان هه‌ڵدا .هه‌ر له‌وکاته‌شدا زه‌ن��گ��ی م��ه‌رگ��ی داگ��ی��رک��ه‌ر و ک��ۆن �هپ �ه‌رس��ت��ی و ئیمپریالیزم لێیدا .به‌ڵی دوای ئ���هوهی رۆڵه‌کانی کوردستان راستی و حه‌قیقه‌تی خۆیان ناسیوو‌ه راپه‌رین و چیاکان بوونهته"خوێنی ده‌مار ،گۆڕو مردوو ،شه‌و و ئه‌ستێره" ئاوێته‌ی یه‌کتری بوون به‌جۆرێک یه‌کتریان گرتووه و له‌یه‌کتر جیا نه‌بونه‌ته‌وه .ه�ه‌ر که‌ده‌ستی چه‌کی گرتبێ ئهوا بێسڵه‌مینه‌و‌ه یه‌کسه‌ر پشتی داوه‌ته چیا و ب �ه‌رووی دوژمندا به‌خشینی ههموو شتێکی خۆیان و ده‌ستبه‌رداری هه‌رشتێکی تایبهت به‌خۆیان و ڕه‌چ��اوک��ردن��ی ب �هرژهوهن��دی گشتییه‌کان ئاماده‌ی فیداکارین لهپێناو ئ�هو به‌هایانه‌ی دزراون و زه‌وت ک��راون .گیانی خۆیان دهخهنه سه‌رده‌ست و ده‌یکه‌نه قوربانی له‌رێی ئازادیدا و به‌خوێنی گه‌شیان مێژوو و دوارۆژی ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه‌یان نه‌خشاندوو‌ه و ده‌ینه‌خشێنن و جه‌سته‌یان دهکهنه ب�ه‌رده‌ب��ازی گه‌له‌که‌یان له‌دژی داگیرکه‌ر ،دی��اره ئه‌م بزوتنه‌وه‌ی‌ه ل �ه‌رۆژی یه‌که‌می خه‌بات کردنی تا رۆژی ئه‌مڕۆ ئهو ده‌ستکه‌وتانه‌ی به‌دیهێناون ئیسپات ده‌بێت دوای ()87ساڵ سیاسه‌تی که‌مالیزم و ت��وان��دن �هوهی بیری ن�هت�ه‌وای�هت��ی ک��ورد له‌بۆته‌ی نه‌ته‌وه‌ی تورک و گه‌یشتنی گه‌لی کورد به‌که‌ناری ت��وان��دن�هوه و له‌ناوچوون"پهکهکه" وه‌ک تروسکه‌ی ئۆمێد به‌هانای گه‌لی ک��ورد و ت �هواوی مرۆڤایه‌تییه‌و‌ه هات و دروشمی "ب�ه‌رخ��ودان ژیانه"ی ک����رده وێ����ردی س��ه‌رزم��ان��ی گ����هوره و ب��چ��ووک و شۆڕشی میدیای جارێکی تر له‌خاکی مێزوپۆتامیا گوڕ کردو به‌ئاراسته‌ی دوارۆژی نه‌ته‌وه‌ی کورد و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سیسته‌می کۆلۆنیالیستی کهوته دڵی داگیرکه‌رانی ئیمپریالیزم و گۆڕینی ڕه‌وڕه‌وه‌ی مێژوو و چاره‌نووسی رووناک .دیاره ئه‌مه‌ش به‌رهه‌می خوێنی ه�ه‌زاره‌ه��ا شه‌هیدی قاره‌مانه ،ئه‌مه‌ش س�ه‌رب�ه‌رزی و شکۆمه‌ندی دایکان‌ه که به‌شااڵو جگه‌رگۆشه‌ی خۆیان کردۆته دیاری و گه‌لێک له‌شه‌هیدان ته‌رمه‌کانیشیان نه‌دۆزراوه‌ته‌و‌ه و بێسه‌روشوێنن و بێ مه‌زار و گڵکۆن و س �ه‌ره‌ڕای ههموو ئه‌م پیرۆزیانه‌ش دایکان درێغیان نه‌کردووه ،له‌په‌روه‌رد‌ه کردنی کۆرپه‌کان و گۆشکردنیان به‌گیانی قاره‌مانێتی .ئه‌بینین رۆڵه‌کانی گه‌له‌که‌مان له‌چواربه‌شی کوردستاندا ئه‌مڕۆ له‌ژێر ئااڵی یه‌ک ب��ی��روب��اوهر و س�ه‌رۆک��ای�هت��ی��دا لهپێناو ی �هک ئامانج ت��ێ��دهک��ۆش��ن و شارستانیه‌تی مێزوپۆتامیا خاکی ئ���ازادی و س �ه‌رب �هرز وه‌ک مه‌ڵبه‌ندی شارستانیه‌ت ده‌بوژێنێننه‌وه ،ئهو ئامانج‌ه پیرۆزه‌ش به‌ئایدئۆلۆژیا و به‌کرده‌و‌ه له‌شۆڕشی په‌که‌که‌دا خۆی ده‌بینێته‌و‌ه بۆ له‌نوێ ژیانه‌وه‌ی گه‌لێکی دابه‌ش و په‌رته‌واز‌ه له‌خۆیدا بهرجهسته بکات و زانستیان‌ه مرۆڤی ک��ورد له‌سه‌ر که‌لتوور و که‌سایه‌تی ره‌سه‌ن پهروهرده بکات و رۆڵه‌کانی گه‌لی کورد ته‌یار بکات بۆ به‌دیهێنانی ماف و ئازادی کوردستان و به‌رگریکردن لهههموو مافه‌کانی ته‌واوی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوین و جیهان به پێشه‌نگایه‌تی کورد و له‌سه‌ر ئه‌م بنچینه‌ی‌ه به‌ئاستێکی بیروباوه‌ری ب���ه‌رزه‌و‌ه له‌سه‌ر بنه‌ما ئه‌خالقیه‌کانی که به‌ته‌واوی مرۆڤایه‌تی به‌الیه‌نی"شارستانی و سرۆشتیه‌وه" بگرێته خۆی بۆ ئاواکردنی ژیانێکی نوێ.
وتار و چاوپێکەوتن
سه‌رۆکى شـــاره‌وانـی کــــــ هــــــیــــــچ ده‌ستێــــــ ئا :دێرسیم و سۆران که‌الری
بۆ ئاگاداربون ل ه پ��رۆژه و خزمه‌تگوزارییه‌کانى سنورى شاره‌وانى که‌الر و گێش ه و گرفته‌کان ڕۆژى وواڵت ئه‌م چاوپێکه‌وتنه‌ی له‌گه‌ڵ به‌ڕێز(جه‌واد وادى سه‌عید)ناسراو به(سه‌ید جه‌واد) ،سه‌رۆکى شاره‌وانى که‌الر ئه‌نجام داوه .به‌ڕێزیان باس له‌پرۆژه‌وکاره‌کانى ش��اره‌وان��ى ک �ه‌الر و ئاستی خزمه‌تگۆزارییه‌کان ده‌کات. ~ :سه‌ره‌تا با له‌مه‌و‌ه ده‌ست پێکه‌ین بودجه‌ى که‌الر له‌ڕابردودا به‌پێى فۆرمى خۆراک بووه ئه‌مه‌ش له‌کاتێکدای ه زۆرینه‌ى دانیشتوانى که‌الر فۆرمى خۆراکیان له ده‌ره‌وه‌ى که‌الره ،ئایا ئێستاش به‌م پێوه‌ر‌ه بودجه‌ی ک�ه‌الری دیاری ده‌کرێت ک ه زیانێکى زۆرى هه‌ی ه بۆشاره‌که؟ به‌ڵێ به‌ڕاستى منیش پشتگیرى له پرسیارهکهتاندهکهم .هه‌ر بودجه‌یه‌ک له‌ڕێگاى کۆبونى خۆراکه‌و‌ه بێت زیانێکى گه‌وره‌ی ه بۆ شاره‌که‌مان .له‌به‌ر ئهوهى له‌ئێستادا ش���ارى ک���ه‌الر و ه���ه‌ردوو ناحییه‌که‌ى سه‌ربه که‌الر()236هه‌زار که‌سن .دانیشتوانه‌که‌ى مه‌رکه‌زى که‌الر خۆى ()188ه���ه‌زار که‌س ده‌بن، به‌اڵم به پێ فۆرمى خۆراک ()72ه�ه‌زار کهسه، ئه‌مه‌ش به‌هۆى ئ�ه‌وه‌وه‌ی� ه ئێم ه ش��ارى خانه‌قین ب ه ته‌نیشتمانه‌وه‌یه .نزیکه‌ى ()65ه���ه‌زار دانیشتوى که‌الر فۆرمى خۆراکیان دیاله‌یه و دانیشتوانێکى زۆریش فۆرمه‌که‌یان له که‌رکوکه .ئه‌مه‌ش هۆکار‌ه بۆ ئهوهى که‌الر بودجه‌یه‌کى که‌مى هه‌بێت ،به‌اڵم ئێمه به‌هاوکارى ئیداره‌ى گه‌رمیان و به‌ڕێز پارێزگا، توانیومان ه بودجه‌یه‌کیتر بۆ که‌الر دابین بکه‌ین، به‌اڵم ئه‌م ه به‌و‌ه ناگات ک ه به‌مافى خۆمان به‌پێى دانیشتوان بودج ه وه‌رگرین بۆی ه منیش هاوڕاتانم ک ه ئه‌م ه زیانێکى گه‌وره‌ی ه بۆشاره‌که‌مان. ~ :له‌سااڵنى ڕابردودا له‌که‌الر زه‌ویى دابه‌ش کرا که نادادپه‌روه‌رییه‌کى زۆرى تێدابوو! ئایا لهمه ب��هدواوه حکومه‌ت ب ه چ پێوه‌رێک زه‌وى دابه‌ش ده‌کات؟ ل ه وه‌ت �هى من سه‌رۆکى شاره‌وانیم ل ه سنورىک���ه‌الردا هیچ زه‌وی��ی �هک داب��ه‌ش ن �هک��راوه ،به‌اڵم له‌ئێستادا ئه‌نجومه‌نى وه‌زی���ران بڕیارى داوه زه‌وى له ک �ه‌الردا داب �ه‌ش بکرێت ،ب �ه‌اڵم ئه‌م ه کێشه و گرفتى زۆری هه‌ی ه له‌که‌الردا؛ چونکه تا ئێستا وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ هیچ زه‌وییه‌کى نه‌خستۆت ه سه‌ر شاره‌وانى ئێمه‌ش تا وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ زه‌وى نه‌خات ه سه‌ر شاره‌وانى ،ناتوانین زه‌وى دابه‌ش بکه‌ین .بۆی ه پێویست ه هه‌مومان داوا بکه‌ین له وه‌زاره‌تى کشتوکاڵ زه‌وى بۆ شاره‌وانى ته‌رخان بکات ئهو کات ئێمه‌ش ب ه شێوازێکى دادپه‌روه‌رانه دابه‌شى ده‌که‌ین. ~ :ئه‌گه‌ر دابه‌ش کرا پێوه‌رتان چی ه بۆ وه‌رگرتنى زه‌وى؟
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
25
ـــــه‌الر بۆ ~: ــــــوه‌ردانێـــکى حیـــزبى ل ه کاروباره‌کانم و شاره‌وانیدا نییه
“له وه‌ته‌ى من سه‌رۆکى شاره‌وانیم ل ه سنورى که‌الردا هیچ زه‌وییه‌ک دابه‌ش نهکراوه ،به‌اڵم له‌ئێستادا ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران بڕیارى داو ه زه‌وى له که‌الردا دابه‌ش بکرێت
“
به‌پێى خاڵبه‌ندى دابه‌شى ده‌که‌ین ،به‌یه‌کسانى وههوڵیش ده‌ده‌ین کرێنیشینه‌کانى که‌الریش بگرێته‌وه. ~ :ئ��ای��ا ح��ی��زب دهس���ت وه‌ردان����ی کاروبارى خۆت و شاره‌وانی ناکات؟ نه‌خێر ،به‌ڕاستى هیچ ده‌ست تێوه‌ردانێکى حیزبىل ه کار و باره‌کانم و شاره‌وانیدا نییه. ~:ب����ه‌اڵم م���اوه‌ی���هک پ��ێ��ش ئێستا مۆڵه‌تێکى دومانگیت وه‌رگ��رت باس له‌وه‌کرا به‌هۆى ده‌ست تێوه‌ردانى حزبه‌و‌ه بووه ،ئه‌م ه چهنده راسته؟ نه‌خێر .ئ�هوه ته‌نها کێشه‌یه‌کى تایبهت بوو.شتێک بو من قه‌ناعه‌تم پێنه‌بوو بیکه‌م .بۆی ه داواى مۆڵتم کرد ،بۆئه‌وه‌ى نه‌یکه‌م .من به‌ڕاستى ئه‌وه‌تان پێبڵێم ک ه له‌ناوچه‌که حیزب هاوکارمه و هه‌رشتێکم ویستبێت هاوکارم بوون. ~ :ش��ارى ک�ه‌الر م�ه‌زن ب��وو ،به‌اڵم به‌هۆى هێنان ه ده‌ره‌وه‌ى شتومه‌کى دوکانه‌کان سیماى بازاڕ تێکدراوه ،چ پالنێکتان ههیه بۆ جوانکردنى ناو بازاڕ؟ سوپاستان دهک �هم ،دی��اره به‌دواداچونى باشتانههی ه له‌کاره‌کانى شاره‌وانیدا .بۆی ه من له‌ڕێگه‌ى گۆڤارى ڕۆژى واڵته‌و‌ه داوا له هاواڵتیانى که‌الر ده‌که‌م سیماى جوانى شار بپارێزن؛ چونکه به‌ڕاستى ئه‌گه‌ر هاواڵتیان هاوکارمان نه‌بن ڕێکخستنى ب��ازاڕ به‌ته‌نها ب ه شاره‌وانى ناکرێت .ئێم ه چه‌ند چاودێرێک و چه‌ند پۆلیسکمان ههیه ،به‌اڵم ئه‌م ه به‌س نییه ،بۆیه به‌بێ هاوکارى خه‌ڵک ناتوانین شاره‌که‌مان بکه‌ینه شار. ~ :چه‌ند گه‌ڕه‌کێکى ک�ه‌الر جگ ه ل ه زیاده‌ڕۆکان تا ئێستا خزمه‌تگورارى زۆرکه‌م بووه و ئاوه‌ڕۆى بۆ نهکراوه ،نمونه‌ى گه‌ڕه‌کى ڕزگارى ل ه شه‌هیدان ،بۆچی ،هۆکار چییه؟ له‌ئێستا ئ��اوه‌ڕۆک�هى گه‌ره‌کى ڕزگ��اى چوه‌ت ه‌ب����وارى ج��ێ��ب�ه‌ج��ێ��ک��ردن�هوه .ئێمه ل �ه ک���ه‌الر سى گه‌ڕه‌کمان ههیه .بیست و چوار گه‌ڕه‌ک ئاوه‌ڕۆى بۆ کراوه ،ته‌نها شه‌ش گه‌ڕه‌کمان ماوه؛ ئه‌مه‌ش نسبه‌یه‌کى باشه .ته‌نها گه‌ڕه‌که‌کانى ن�هورۆز و که‌الرى نوێ و ئاواره‌کان و ئه‌نفاله‌کان و شاره‌وانى دوو نیانه. ~ :هاواڵتیان ل ه که‌الردا زۆر لهوه نیگه‌رانن که سه‌ردانى شاره‌وانى ده‌که‌ن ئێوه‌ی لێ نیین ،بۆچی .نمون ه یه‌کێکیان خۆمم ئه‌م ه چواره‌م جارم ه بێم ه شاره‌وانى بۆ بینینت؟ شاره‌وانى ده‌زگایه‌کى به‌کار و زیندوه؛ پێویستدهک��ات ئێمه له ده‌ره‌وه‌ب��ی��ن .من خۆم ڕۆژان �ه ل ه کاتژمێر ()7ى به‌یانى ت���اوه‌ک و ( )8و نیو ل �ه‌ده‌ره‌وه‌م و له‌سه‌ر شه‌قاممه‌کانم .بۆی ه پێم وای ه هه‌ر شاره‌وانییه‌ک له‌سه‌ر شه‌قام نهبوو هه‌ر له ناو شاره‌وانیدا بوو ئهو شاره‌وانی ه سست ه و به‌کاربه‌ر نییه .شاره‌وانیش ده‌زگایه‌کى قه‌ره‌بالغه ،رۆژان ه
زیاتر له ()500هاوواڵتى سه‌ردانى ده‌که‌ن بۆی ه ئهو کێشانه‌ش ڕوده‌دات. ~ :پرۆژه‌کانتان لهماوهى رابردودا باش بوو ،له بودجه‌ى ()2011دا گرنگى ب ه چ پرۆژه‌گه‌لێک دهدهن؟ ئێم ه چه‌ند بودجه‌یه‌کمان ههیه .بودجه‌ى پهرهپێدانىپارێزگاکان و بودجه‌ى وه‌زاره‌تى شاره‌وانى و بودجه‌ى ئاساییمان ه�هی�ه .ئه‌مساڵ ل� ه ڕی��گ�هى ئ��ی��داره‌ى گه‌رمیانه‌وه بودجه‌یه‌کى باشمان به‌ده‌ست خستووه ب��ۆ خ��زم�هت��گ��وراری��ی�هک��ان .ئه‌مساڵ ههموو خزمه‌تگوزارییه‌کان بۆ گه‌ڕه‌کى که‌الری کۆن ده‌که‌ین .ئاوه‌رۆ و قیرتاو و شۆسته. ئ��ی��ش ه���������هم���������وو وک��ارێ��ک��ی
بۆ دهک�هی��ن؛ چونکه کۆنترین گ�ه‌ڕه‌ک��ى ک�ه‌الر‌ه و خزمه‌تى شاره‌که‌ى ک��ردوه .هه‌روه‌ها شه‌قامێکى دوس��ای��دى له گ�ه‌ڕه‌ک��ى ب��ه‌رده‌س��وره‌وه تا ده‌روازه‌ى ک �ه‌الر ل ه ڕێگه‌ى سلێمانیه‌وه دروس��ت دهک�هی��ن و ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ى ش��اره‌وه بۆ قه‌اڵى شێروانه‌ش شه‌قامێک ده‌که‌ین و چه‌ند شه‌قامێکى گه‌ڕه‌کى شه‌هیدانیش قیرتاو ده‌که‌ین و ()3پ��ردى په‌ڕینه‌وه له ناو شاردا و قه‌سابخانه‌یه‌کى م��ۆدێ��رن ب��ۆک �ه‌الری��ش به‌بڕى ملیاردێک و س��ێ س �ه‌د میلوێن دی��ن��ار و چه‌ند
پارکێک ل ه ک���ه‌الردا دروس��ت دهک�هی��ن .هه‌روه‌ها ئه‌مساڵ نزیکه‌ى ( )30دۆنم سه‌وزاییش ئاوا بکه‌ین. ~ :بودجه‌ی که‌الر ئه‌مساڵ به‌گشتی چهنده؟ نزیکه‌ى ( )8ملیار دیناره.~ :دوا وته و په‌یامتان بۆ هاوواڵتیانی شارهکه؟ سوپاسى گۆڤاره‌که‌تان دهک��هم و داواک���ارم ل ههاواڵتیانیش خزمه‌تى شارهکه بکه‌ن بۆ ئهوهى ب ه هه‌موومانه‌وه شاره‌که‌مان خاوێن ڕابگرین.
~|
26
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
وتار
()15ی ئاب ته‌نیــــــا ده‌ســــ
ئه‌گه‌ر به وردی هه‌لومه‌رجی ساڵی ( )1984له باکوری کوردستان بێنینه به‌رچاوی خۆمان ئهوا به دودڵی و گومانه‌وه له خه‌باتی ئازادیخوازانه‌ی کورد به پێشه‌نگایه‌تی پارتیا کارکه‌رێن کوردستان (پ�هک�هک�ه) ده‌ڕوان��ی��ن .ب��ۆچ��ێ؟ ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���هوهی له کاتێکدا که جواڵنه‌وه‌کانی ک��ورد له به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستاندا ب��ه‌رده‌وام له پاشه‌کشه دایه، داگیرکه‌رانی کوردستان له سه‌رکه‌وتن و به هێز ب��ون��دان ،گه‌لی ک��ورد بێ ئ��ی��راده ،ڕوخ��او و خ��اوهن ته‌جروبه‌یه‌کی ب��ه‌رده‌وام��ی ش �ه‌ڕ و تێکشکانیه. ک��وم�هڵ�ه گه‌نجێک ه��ات��ون�هت�ه م �هی��دان و دژی به‌هیزترین دهس���ه‌اڵت و سیسته‌م ده‌ستیان داوه‌ت �ه چ�هک و داوای مافی نه‌ته‌وه‌یه‌کی له‌بیرکراو، ده‌سته‌موو و ته‌سلیم کراو ده‌که‌ن. ئه‌گه‌ر له ڕوانگه‌یه‌کی دیکه‌وه سه‌یری کومه‌ڵگای کوردستان له ههموو به‌شه‌کان و پێکهاته‌کانی بکه‌ین ئهوا به وردی ده‌گه‌ینه ئهو ئه‌نجامه‌ی که گه‌لی کورد ته‌جروبه‌ی تاڵی تێکشکانی ههیه و زه‌حمه‌ته بتوانێ به خه‌باتی چه‌کداری بگاته ئه‌نجامێک و دواین ئه‌نجام هه‌ر تێکشکان ده‌بێ وه‌ک شوڕش و سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی تر .ئهمه خۆی بۆ نه‌ته‌وه‌یه‌ک که بێجگه له شکه‌ست هیچ ئه‌نجامێکی له خه‌باته چه‌کداریه‌کانی نه‌گرتووه مایه‌ی تێگهیشتنه ،به‌اڵم هیچ نه‌ته‌وه‌یه‌ک نییه به بێ شکان سه‌رکه‌وتنی ب �ه‌ده‌س��ت هێنابێ ،دوات���ر ه��ۆک��اری شکه‌سته‌کان دوزراوه‌ته‌وه و سه‌رکه‌وتنی به دوادا هاتووه. له مێژووی گه‌لی کوردا ده‌یان سه‌رهه‌ڵدان ههیه، ش �ه‌ڕی چ�هک��داری ههیه ،هێزی چ�هک��دار ههیه، بۆشایی دهس�ه‌اڵت��ی داگیرکه‌ر ههیه ،الوازی له هێز و ده‌سه‌اڵتی دوژمندا ههیه ،که‌چی ئه‌نجام، کورد تێکده‌شکێ و جواڵنه‌وه‌که‌ی قه‌تیس ده‌مێنێ و دیسان له هه‌لوده‌رفه‌تێکی دیکه‌دا سه‌رهه‌ڵئه‌داته‌وه. ئه‌توانم بڵیم جوالنه‌وه‌کانی کورد به‌و خێرایه‌ی که ده‌ستیان پێکردوه تێکێش شکاون له‌به‌ر چه‌ندین هۆکار که لهوانهیه پێویستی به بابه‌تێکی به‌رفراوان و وردکردنه‌وه‌یه‌کی چڕ و پڕ هه‌بێ .دیاره ناکرێ له ئاوردانه‌وه‌یه‌کی خێراش له سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی کورد له کوتایه‌کانی سه‌ده‌کانی ه �هژده و ن��وزده و تا ده‌یه‌کانی هه‌شتای سه‌دساڵی بیست خۆ ببوێرین .به زوری جواڵنه‌وه یان سه‌رهه‌ڵدانه‌وه‌کان له ئه‌نجامی به‌رژه‌وه‌ندی تایبهت و دیاریکراو و له ناوچه‌یه‌کی به‌رته‌سکدا هاتونه‌ته ئ��اراوه و هیچ ستراتیژی و پروژه‌یه‌کیان نهبووه .خه‌ڵکانی کاریزمای نه‌ته‌وه‌ێی
“ل ه پازده‌ی ته‌باخدا به ته‌قاندن یه‌که‌م فیشه‌ک، شه‌وه‌زه‌نگی ترس و بێ باوه‌ڕی و خوبه‌ستنه‌وه ب ه بێگان ه شڵژا و کوردێکی نوێ، که‌سایه‌تیه‌کی نوێ، مێژوویه‌کی نوی و خه‌باتێکی نوێ ل ه دایک بوو
“
هیوا گوڵ محه‌مه‌دی
به به‌رپرسیاره‌تی نه‌ته‌وه‌ێی و دوربینیه‌وه ڕیبه‌رایه‌تی ن�هک��ردوون و له هه‌مووی گرینگتر ک��ورت بین و کاتی بوون و به‌رده‌وام که‌وتونه‌ته خزمه‌ت الیه‌نێک و به‌کار هاتوون و دوای ئ�هوهی که‌ڵکیان نهماوه پشتیان تێکراوه و هیچ به‌هره و به‌رهه‌مێکیان نهبووه. ل �هپ��ازده‌ی ئ��اگ��وس��ت��ی(ت�ه‌ب��اخ) س��اڵ ()1984دا و له ناو کومه‌ڵگایه‌کی ده‌سبه‌سه‌ر ک��راو ،ڕوخاو و الوازک����راودا دهس��ت��ک��ردن ب�ه ش �ه‌ڕی چ�هک��داری کارێکی ئاسان نییه و ته‌نانه‌ت له‌گه‌ل مه‌نتقی داسه‌پاویشدا یه‌کناگرێته‌وه و ئهوه قسه‌ی ئهو که‌س و الیه‌نانه‌یه که‌وا ته‌سلیمی واقعی تفت و تاڵ و تێکشکاوی کومه‌ڵگای کوردستان بوون و پێیان وایه کورد ناتوانی ئازاد ببێ به بێ ئهوهی الیه‌نێک هاوکاری بکات. ئهوه ته‌نیا به‌شیک له کێشه‌که‌یه ،له الیه‌کیتره‌وه تورکیای سهرکهوتوو له سی قوناغی هه‌ستیاری م��ێ��ژووی وه‌رچ �ه‌رخ��ان��ی روژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت و یونانستان و هاوپه‌یمانه‌کانی تێکشکاندووه و به‌شێک ل �ه واڵت���ی ق��وب��رس��ی داگ��ی��رک��ردووه ،هاوپه‌یمانی ئه‌مریکا و ئیسرائیل و به‌شێکه له هیزی هه‌تا
بناگوێ پڕچه‌ک ک��راوی ناتۆ و له ناوچه‌که‌دا ڕوڵ��ی پولیسی ئیمپریالیزم ده‌گێڕێ و ئاماده‌شه ه �هم��وو ئ�ه‌رک��ێ��ک ل�ه‌ئ�ه‌س��ت��ووه ب��گ��ڕی و ههموو کارێک پێکبێنێ له پێناو بنده‌ست هێشتنه‌وه‌ی گه‌لی کورد و ته‌نانه‌ت بوون و هه‌بونی نه‌ته‌وه‌یه‌ک به ناوی کورد له کوردستان و له بنده‌ستی خۆیدا، ناناسی و ئاماده‌ش نییه له هیچ جیگایه‌کی ئه‌م کوره‌ی عه‌رزه‌دا گویبیسی ناوی ئهو نه‌ته‌وه‌یه بێت. بۆ یه‌که‌مجار له به‌شیکی کوردستاندا کومه‌ڵه ج�ه‌وان��ێ��ک ک��ۆب��ون�هوه و ب��ڕی��اری ج��واڵن�هوهی�هک��ی نوێێاندا و بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش نه چاوه‌ڕووانی هێزی ده‌ره‌کی و نه چاوه‌ڕوانی کرانه‌وه‌ی بۆشایه‌ک بوون که له دهس�ه‌اڵت و ناوچه‌دا بێته ئ��اراوه ،به‌ڵکو به پشت ئه‌ستور به نهتهوه و ڕه‌وایه‌تی ماف و پێویستی ئازادی و هه‌روه‌ها به پاڵپشتی گه‌ل و بڕوا به خوو بوون و ئیراده‌وه وتیان ئێره کوردستان و کوردستان وه‌اڵتێکی کولۆنی ک��راوه و گه‌لی کورد شایانی ئازادی و وه‌ده‌ستخستنی مافه‌کانیه‌تی. ب�ه گ��وێ��ره‌ی پێوستی ئ �هو س �ه‌رده‌م �ه و ه�هروهه��ا تێگه‌یشتنی کومه‌ڵگا ج��والن�هوهی�هک نه‌یئتوانی ته‌نیا ب �ه ت��ێ��ئ��وری و دروش���م ک��ار ب��ک��ات ،به‌ڵکو پێویستی به هیزی چه‌کدار ههبوو. ل�ه‌وک��ات�ه‌دا بیر له هێزی چ�هک��داری زور و بۆر و ئێحساسی ن�هک��رای�هوه؛ به‌ڵکو بیر ل�ه ئ��ی��راده و ب��اوه‌ڕ و زانست و زانستی به‌کار هێنانی چه‌ک و هێزی چه‌کداری کرایهوه و سه‌ره‌تا له ئاوارته و له ئوردوگای فه‌له‌ستینیه‌کاندا په‌روه‌رده‌یان بینی و پاشان گه‌ڕانه‌وه باکوری کوردستان بۆ ده‌ستپێکردنی شه‌ڕی چه‌کداری ،گومانی تێدا نییه هه‌لومه‌رجی باکوری کوردستان له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستین و لوبنان زور جیاوازه و جیاواز بوو ،به‌اڵم ئهو جه‌وانه کوردانه له هێز و چه‌ک و فه‌نی شه‌ڕ کردن زیاتر به دوای واتای کار و ئه‌نجامی هه‌نگاوه‌که‌یانه‌وه بوون. به‌ڕێز ئوجه‌الن ده‌ڵی ":کاتێک گروپه‌کانی شه‌ڕی چ �هک��داری ب�ه ف �ه‌رم��ان��داری مه‌عسوم کورکماز گه‌ڕانه‌وه باکوری واڵت ،بیرم لهوه ئه‌کرده‌وه که ئه‌گه‌ر بتوانن ته‌نیا ( )24کاتژمێر خۆ بگرن له ه�هم��ب�ه‌ر ل�ه‌ش��ک�ه‌ری داگ��ی��رک �ه‌ر ،ئ���ه‌وا کارێکی گ �ه‌وره‌ی��ان ک���ردووه و سه‌رکه‌وتنێکی گ �ه‌ره‌وم��ان مسۆگه‌ر کردووه. ئهو ش�ه‌ڕه چه‌کداریه که له ()1984دا ده‌ستی پێکرد نه ته‌نیا ( )24کاتژمێر ،به‌ڵکو زیاتر له ( )26ساڵ ده‌وامی‌هێنا و گه‌لێ ته‌جروبه‌ی نوێشی ل�ه‌گ�هڵ خ��ۆی��دا هێنا و یه‌کێک ل�ه ته‌جروبه‌کان ئهوهیه که ئهوه هێز و چه‌ک نییه که به‌رخوه‌دان و به‌ربه‌ره‌کانی و سه‌رکه‌وتن وه‌ده‌ست دێنێ؛ به‌ڵکو ئ�هوه ئیراده و ڕه‌وایه‌تی و بیر و ب��اوهڕی جه‌سوور و ڕاسته‌قینه‌ی ب �ه‌رخ��ودان �ه و ئ���ه‌وه‌ش ل�ه ش�ه‌ڕی ( )2008له زاپدا به باشی ده‌رکه‌وت و هێزه‌کانی گریال توانیان په‌الماری به‌رفراوانی هیزی پوشته و پڕ چه‌کی داگیرکه‌ری تورک ،زه‌مینگیر بکه‌ن و
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
27
ـــپـــێـــکی شــــــه‌ڕ نـــیـــیـــه “ ل ه باکوری کوردستاندا شه‌ڕی چه‌کداری وه‌ک ئایدئولوژی ب ه بنه‌ما نه‌گیردرا؛ به‌ڵکو وه‌ک ئامراز و پاڵپشتی و وه‌رچه‌رخان حیسابی بۆ کرا و گه‌یشت ه ئامانجه‌کانی. ئێستاش ک ه باسی خه‌باتی ئازادی کورادن ده‌کرێ هیزی به‌رخوه‌دان و پاراستن به‌شیکێ جیانه‌کراوه‌ی ه و ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک هیزی پاراستنی نه‌بێ ئهوا هیزی سیاسیشی نییه
“
وایان لێ بکه‌ن که ژنراڵه‌کانی تورک هاواریان لێ هه‌ستێ و بڵێن ئیتر به چه‌ک کوتایی به کوردان نایه‌ت. له ( )15ته‌باخی ()1984دا فه‌رمانده‌ی ناوداری شه‌ڕی پارتیزانی و خاوهن ته‌قێنه‌ری یه‌که‌م گوڵه‌ی ڕاچله‌کاندنی گه‌لی ک��ورد و هه‌ژێنه‌ری هێزی داگیرکه‌ر له کوردستاندا مه‌عسوم کورکماز به هه‌ڤاڵه‌کانی ووت��ی ":له کاتی په‌المارداندا په‌له م�هک�هن ،ئاگاتان له یه‌کتری بێت ،گوله‌کانتان به‌خه‌ساڕ مه‌ته‌قێنن و له کاتی خویدا بچنه پێش و له کاتی خویدا پاشه‌کشه بکه‌ن". ئه‌گه‌ر چاو له به‌رده‌وامی خه‌باتی ئازادی باکوری واڵت ب��ک�هی��ن ده‌ب��ی��ن��ی��ن ئ���هو ق��س��ان�هی ف�ه‌رم��ان��ده مه‌عسوم کورکماز ب�ه‌ر له ( )27س��اڵ کردونی له‌سه‌ر فکر و فه‌لسه‌فه‌یه‌کی زانستیانه‌ی هاوچه‌رخ وت��راون و ڕیبه‌ری جواڵنه‌وه‌ی ڕزگ��ای کوردستان به‌ڕیز عه‌بدوڵاڵ ئوجه‌الن به‌رده‌وام ئهو فه‌لسه‌فه‌یه‌ی خستوه‌ته قوناغی کرده‌وه‌وه که ئهویش ،بڕواتان به خۆتان هه‌بێ ،که‌سایه‌تی خۆتان ئ��ازاد بکه‌ن ،له کاتی خویدا بچنه پێش و له به‌کار هێنانی هێزدا به فوکار و ته‌دبیر بن. ئ�هن��ج��ام�هی ئ��هو ف�هل��س�ه‌ف�هی�ه‌ش ب��و ب���هوهی له گروپێکی بچوکی خۆێندکاریه‌وه ،له گروپێکی بچوکی چه‌کداریه‌وه ،له پهروهردهی ئاواریه‌وه ببنه هیزکی به‌رفراوانی هونه‌ری ،کومه‌اڵیه‌تی ،ژنان، ج �ه‌وان��ان ،خوێندکاران ،گوندنشینان ،ب��ازاره‌ک��ان و به گشتی ههموو قوژبن و الیه‌کی کومه‌ڵگا بته‌نێنه‌وه و بانگی خۆه‌سه‌ری دیموکراتیک بده‌ن. به‌ر له پ��ازده‌ی ئاگوست(ته‌باخ) ک��ورد به پێی هه‌لومه‌رجی خوڵقاو ده‌ج��واڵن �هوه ئهویش زور بێ پ�لان و ئه‌ڵترناتیڤ ،ف�ه‌ره‌ن��س��ا ب��ۆ سه‌رکه‌وتنی خ��وی له قوناغێکی دی��اری��ک��راودا ک��ورد به کار دێنێ ،ئیمپراتوری عوسمانی کورد به کار دێنێ بۆ ئامانجه‌کانی خ��ۆی ،ئینگته‌را دهچێته الی س���ه‌روک ه��ۆزه‌ک��ان��ی ک���ورد و ه��اوک��ات ک�ه به پاره و مه‌قام ده‌سته‌مۆیان ئه‌کات باسی ئازادی کوردیش دێنێته گۆڕێ ،به‌اڵم دیار نییه که ئهو ئازادیه له‌سه‌ر چ بنه‌مایه‌که و سنوری ئازادبونه‌که کۆێیه ،له الیه‌کیتره‌وه کورده‌کانیش بۆخۆیان نه یه‌کگرتویان ههیه و نه هیزی خویان یه‌کخستوه و ن �ه ب��ان��گ �ه‌وازێ��ک��ی ه��اوب �ه‌ش��ی��ان ه �هی �ه ،بۆیه ئینگلیزه‌کان به ئاسانی پشت له په‌یمانه‌کانیان ئ�هک�هن و ک��ورد ل�ه بنده‌ستی و ب��ێ هیوایه‌تیدا ده‌هێلنه‌وه و ئه‌یکه‌نه قوربانی به‌رژه‌وه‌نده‌یه‌کانی خۆیان ،ڕوسه‌کان کورد ئه‌که‌نه ئامرازی گوشار خستنه‌سه‌ر داگیرکه‌ره ئێرانییه‌کان و دوای ئهوه به ئامانجی ئابوری خۆیان ده‌گه‌ن کورد به جێ دێلن و ئاوری لێناده‌نه‌وه. به گشتی کورد وه‌ک نهتهوه له قوناغه هه‌ستیار و هه‌له مێژویه‌کان که‌ڵکی وه‌رن�ه‌گ��رت و بو به قوربانی ب �هرژهوهن �دی هێزه به‌رژه‌وه‌ندیخوازه‌کان.
بێگومان ل�ه درێ��ژاێ��ی م��ێ��ژووی کوردستاندا به وردی ئهو خاڵه الوازانه به‌رچاون که: یه‌که‌م؛ کورد بی پالنی ئازادی بووه. دووه���هم؛ بێ ب��اوه‌ڕ و متمانه ب��وون به یه‌کتر و ڕیبه‌ریکی زان��ا و خ��اوهن فه‌لسه‌فه‌ی زانستی و کۆمه‌ڵناسی نهبووه که ههموو الیه‌نه‌کان له یه‌ک کۆکاته‌وه و ئهوانیش ب��ڕوای پێ بکه‌ن و پشتی بگرن. سێیهه‌م و گرینگتر له هه‌مووی خاوهن بڕوا به خۆ و به ئیراده نه‌بوون و وردکردنه‌وه و تێگه‌یشتنیان له سیاسه‌تی جیهانی و ناوچه‌یی و ڕه‌وش��ی ژیانی هاوچه‌رخیان نهبووه. له پ��ازده‌ی ته‌باخدا به ته‌قاندن یه‌که‌م فیشه‌ک، شه‌وه‌زه‌نگی ترس و بێ ب��اوهڕی و خوبه‌ستنه‌وه به بێگانه شڵژا و کوردێکی ن��وێ ،که‌سایه‌تیه‌کی نوێ ،مێژوویه‌کی نوی و خه‌باتێکی نوێ له دایک بوو. ئهوهی له خه‌باتی ئازادی گه‌لی کورد به ڕیبه‌ری به‌ڕیز ئوجه‌الن جێگای وردکردنه‌وه ،به دواداچون، لێحاڵی بوون و تێگهیشتنه ئهوهیه ،به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ ههموو گوشار ،خه‌یانه‌تی ناوخویی و ده‌روه و که‌ند و کوسه‌پانی سه‌ر ڕیگا بۆ پێشه‌وه ئه‌چی و کاردانه‌وه و کردهوه و کرداری نوێ ئه‌خوڵقێنێ و ئه‌م یه‌که‌یه له که‌سایه‌تی مه‌عسوم کورکماز که به عه‌گید ناسراوه دیار و به‌رچاوه ،ئهویش ئهوهیه به شه‌هید بوونی قاره‌مانی پێشه‌نگی شه‌ڕی چه‌کداری ئهو خه‌بات ه په‌ره‌ده‌گری و گیانی عه‌گیدی فهرمانده و پیشڕه‌و دهبێته هیزی په‌ره‌گری تێکۆشانی چه‌کداری و ده‌گاته ئاستی هێزی ڕزگاری کوردستان و له هیزی پاراستنی گه‌لدا دهبێته پروژه‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتیک. له باکوری کوردستاندا شه‌ڕی چه‌کداری وه‌ک ئ��ای��دئ��ول��وژی ب�ه بنه‌ما ن�ه‌گ��ی��ردرا؛ به‌ڵکو وه‌ک ئامراز و پاڵپشتی و وه‌رچه‌رخان حیسابی بۆ کرا و گهیشته ئامانجه‌کانی .ئێستاش که باسی خه‌باتی ئازادی کورادن ده‌کرێ هیزی به‌رخوه‌دان و پاراستن به‌شیکێ جیانه‌کراوه‌یه و ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک هیزی پاراستنی نه‌بێ ئهوا هیزی سیاسیشی نییه. له یاد کردنه‌وه‌ی پ��ازده‌ی ته‌باخدا هاوکات که یادی گیانبه‌ختکردوانی خه‌باتی ئازادی کوردستان و پێشه‌نگی خه‌باتی چه‌کداری فه‌رماندار عه‌گید دهکهینهوه به وردی چاو له مێژوی به‌رخودانی دووس�ه‌دس��اڵ�هی ڕاب���ردوو دهک�هی��ن و ده‌گه‌ینه ئهو ئه‌نجامه‌ی ،ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌ک بڕوای به‌خوی هه‌بێ ب ه په‌نجا شه‌رڤان ده‌ست پێده‌کا و دهبێته ئه‌رته‌ش و له گوندێکی بچوکه‌وه ده‌ست پێده‌کا و دهبێته چه‌تری ههموو کوردستان و له حاشا لێکردنه‌وه دهبێته به‌ڵگه‌ی ڕه‌وایه‌تی نهتهوه و نیشتمان و بێگومان به مه‌نزڵگه‌ی سه‌رکه‌وتنیش ده‌گات؛ چونکه خاوهن ئایدئولوژی ئازادی ،فه‌لسه‌فه‌ی به‌رخودان و هیزی پاراستنی ڕه‌وا و دیموکراتیکه.
~|
28
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
وتار
گــــه‌نــــج پێشه‌نگــــی ژیــــ ئازاد محمود
ه�ه‌ر قۆناخێک ی��ان ه�ه‌ر سه‌رده‌مێک له مێژووی مروڤایه‌تیدا خ��اوهن مۆدێرنیته‌یه‌ک ب��ووه .وات�ه لهو سه‌رده‌مه‌دا ژیان ،کردار و بیرکردنه‌و‌ه به نرخ و پێوانه‌کانی کۆمه‌اڵیه‌تیه‌و‌ه په‌یوه‌ندی راسته‌خۆی هه‌بووه .ئهوهش وه‌ک پێناسه‌یه‌ک له سه‌ر مۆدێرنیت‌ه پێشکه‌ش کراوه؛ به‌اڵم به درێژای مێژوو له به‌ر کۆمه‌لێک هۆکاری جۆراوجۆر هیچ ده‌سه‌اڵتێکی س �ه‌رده‌م نه‌یتوانیو‌ه به پێی خواسته‌کانی خۆی له پێناو به‌رژه‌وه‌ندی ئابووری و دهس �ه‌اڵت��داری��دا ،خ��ۆی به س�ه‌ر ههموو گۆڕپانی سیاسی ،کۆمه‌الیه‌تی ،وێژه‌یی ،ژیانی و ڕه‌وشی کۆمه‌ڵگا داسه‌پێێت ،وات��ا مۆدێرنیته‌کانی پێشوو نه‌یانتوانیو‌ه کراسی خۆیان له به‌ر ههموو الیه‌نه‌کان و گۆرپانه‌کانی کۆمه‌ڵگا به گشت چین و توێژکانیه‌وه بکه‌ن .ه‌ه بۆیه شانبه‌شانی ئهو مۆدێرنیته‌یه‌ی که له الیه‌ن پاوانی هێز و دهسهاڵتهوه هه‌وڵی ساز کردن و به‌ڕێوه‌بردنی دراوه ،مۆدێرنیته‌یه‌کی دیکه‌ی گه‌الن له ئ��ارادا ب��ووه .مۆدێرنیته‌یه‌ک که به پێچه‌وانه‌ی مۆدێرنیته‌ی ده‌سه‌اڵت ،له الیه‌ن چین و توێژی ژێرینی کۆمه‌ڵگاو‌ه به گشت ئایین و ئاینزا و خێل و کۆمه‌ڵ و ژن و ج��وان وه‌ک هه‌ڵوێستێک له دژی پ��اوان و پاوانخوازی ئابووری و هێز وده‌سه‌اڵت سه‌ریهه‌ڵداو‌ه و هه‌وڵیداو‌ه به گرێدانبوون به ویژدانی کۆمه‌ڵگا و ئهو نرخ و به‌هایانه‌ی که به هه‌زاران سا ڵ له‌ئه‌نجامی به
“ ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی جوانان ئهوهیه، ناوه‌ندێک بخوڵقێنن ک ه له‌سیسته‌م و تێروانینی په‌روه‌رده‌یی خۆیدا ،گه‌یاندنی تاک و کۆمه‌ڵگا ب ه زانستێکی راسته‌قین ه بکاته ئامانج
کۆمه‌اڵیه‌تی بوونی مروڤه‌و‌ه خۆڵقاوه ،ژیان بکات و به‌م پێیه‌ش به شێوازی ژیانی خۆی و ته‌سلیم نه‌بوونی له‌به‌رامبه‌ر مۆدێرنیته‌ی چینی ده‌سه‌اڵتدار ،مه‌زنترین به‌رخۆدانی مێژوویی و تێکۆشانی ئه‌خالقی ــ سیاسی بهڕێوه ببات ،به‌اڵم له دوای شۆرشی پیشه‌سازی و ته‌کنۆلۆژیا ،هێزی پاوانی ده‌سه‌اڵت و ئابووری توانی به به‌کارهێنانی ئه‌م به‌رهه‌م‌ه مرۆڤییه ،قۆناخێک له هه‌ژمۆنیا به پێی ئهو پێناسه‌یه‌ی که" گرامسی " له هه‌ژمۆنیا ده‌یکات ،به سه‌ر کۆمه‌ڵگادا بسه‌پێنێت و له‌ئه‌نجامدا مۆدێرنیته‌یه‌کی نوێ بێنێت‌ه ئاراوه که ئیتر به گشت مێکانیزمه‌کانی پاوانکردن ،ده‌رفه‌تی هه‌ناسه‌دانی کۆمه‌ڵگا بنبڕ بکات و ب�هم پێیه به دامه‌زراندی بیرۆکراسی ،ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه و به‌ده‌یان میکانیزم و پێکهاته‌یه‌ی له‌م چه‌شنه‌ی‌ه هه‌وڵی له‌خۆ نامۆکردنی داوه و له‌ئه‌نجامدا کۆمه‌ڵگای خستۆته ن��او ئ�هو قه‌فه‌س‌ه ئاسنینه‌ی که "وێبر" باسی لێوه ده‌کات. له راستیدا ،ئهمانه ههموو هه‌وڵدانێکی درێژخایه‌ن و لهپێناو کپکردنی ئ �هو مۆدێرنیته‌ی‌ه ب���ووه که ڵ و کۆمه‌ڵی به‌رخۆدانڤانی نوێنه‌رایه‌تی گه‌الن ،خێ کۆمه‌ڵگا کردووه و له ئه‌نجامدا ئهو فاشیزمه‌ی که له‌ڕێگای ده‌وڵه‌ت و به به‌کارهێنانی توندو تیژی نه‌رم و وشک ،هه‌وڵی داگیرکردنی هزر ،ڕمان ،ئه‌خالق، نرخ و گۆره‌پانی سیاسی ــ ئابووری و ژیانی گه‌النی داوه ،ئ��اوا ک��ردووه .لهو قۆناخه‌دا م��رۆڤ ده‌توانێت ب��اس ل �هو ب �ه‌رخ��ۆدان و تێکۆشانه‌ی گ �ه‌الن لهپێناو دژایه‌تی کردنی مۆدێرنیته‌ی ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه بکات که ههموو گ �ه‌الن به تایبهت چینی ج��وان و ژنی ناو کۆمه‌ڵگا به درێ��ژای س �ه‌دان ساڵی راب��ردوو به ئه‌وپه‌ڕی به‌رخۆدانڤانیه‌و‌ه له مێژووی مرۆڤایه‌تیدا تۆماریان کردوه .لهو سۆنگه‌یه‌و‌ه بابه‌تی ههره گرنگ که ده‌بێت ئاماژه‌ی پێ بکرێت ،رۆڵ و ئه‌رکی جوانان که له‌تێکۆشانه‌دا بووه .لێره له چه‌ند خاڵێکدا تیشک ده‌خه‌ین‌ه سه‌ر هۆکار و چۆنێتیه‌کانی سه‌ر سیسته‌م که له‌دژی رۆل و سروشتی جوانان په‌یره‌وی کردووه و دواتر ئه‌رک و به‌رپرسیارێتیه‌کانی جه‌وانان دهستنیشان ده‌که‌ین: 1ـ ئهوهی که له مێژووی مرۆڤایه‌تیبووندا بنه‌مایه‌کی بنه‌ره‌تیی‌ه شۆرشی به کۆمه‌اڵیه‌تیبوونه .کاتێک مرۆڤه‌کان له‌به‌ر هه‌ندێک هۆکاری جۆراوجۆر دێنه الی ی �هک و ژی��ان��ی ب�ه ک��ۆم�هڵ و نیشته‌جێبوون هه‌ڵده‌بژێرن ،کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی بنیاد ده‌نرێت و جیاوازی نێوان ئاژه‌ڵ و مرۆڤ ده‌رده‌که‌وێت .ئیتر هه‌ر لهو رۆژه‌و‌ه تاکوو ئه‌مڕۆ ده‌توانین به کۆمه‌اڵیه‌تیبوون وه‌ک ڕمزی مانه‌وه‌ی مرۆڤ وه‌کو مرۆڤ بنرخێنین و " رێبه‌ر ئاپۆ"ش پاراستنی ئه‌م ره‌مز‌ه وه‌ک "ئه‌خالق" پێناسه دهک����ات .ئ �ه‌خ�لاق هه‌ڵسوکه‌وتی ت��اک و کۆمهڵه لهپێناو پاراستنی کۆمه‌ڵگا و پێشخستن و به‌رده‌وامکردنی به کۆمه‌اڵیه‌تیبوونه .هه‌بوونی ئه‌م تایبه‌تمه‌ندی‌ه بۆته سه‌ره‌کیترین مێکانیزمی خۆپارستن، له‌به‌رامبه‌ر ئهو مۆدێرنیته‌یه‌ی که ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه به
ئایدئۆژیای خۆیه‌و‌ه لهپێناو پارچه‌کردنی کۆمه‌ڵگا په‌یره‌وی ده‌کات .واته ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه پێویستی به کۆمه‌ڵگایه‌که ،که وه‌ک مێگه‌ل بێ پێوان و نرح بێت و ملی له‌به‌رده‌م ده‌سه‌اڵتدا هۆڕ بکات و رۆژانه به ساکاری و دڵخوازیه‌و‌ه له مۆدرێنیته‌ی ئه‌ودا که خزمه‌ت به‌چینی ده‌سه‌اڵتدار و هێزی پاوانی سهرمایه دهک����ات ،جێگیر ب��ک��ات .ل �هم چ��وارچ��ێ��وه‌دا ئ �هوهی که داه��ات��ووی کۆمه‌ڵگا به ههموو الیه‌نه‌کانیه‌وه پێکده‌هێنێت ،توێژی جوانانه .هه‌ر بۆیه جوانان رۆڵێکی گرنگ و به‌رچاویان ههیه بۆ پووچه‌ڵکردنه‌وه‌ی ئهو هه‌ڵدانی هێزی پاوان و ده‌سه‌اڵتی دژب‌ه کۆمه‌ڵگا. 2ـ هاوکات که مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیستی هه‌وڵده‌دات، به به‌کارهێنانی ماسمێدیا و له‌قه‌فه‌سدا قه‌تیسکردنی خه‌یاڵ و بیرۆکه‌ی مه‌زنی جوانان ،خوڵقێنه‌ری ئهوانه له رێگای وه‌رزش ،موزیک و سێکس بێکاریگه‌ر بکات و له مێژوو دایانببڕێت و هاوکات له‌به‌رامبه‌ر داه��ات��وودا بێ تێروانین و بێ به‌رپرسیاریان بکات. ئ�هوه گهورهترین و کوشنده‌ترین پیالنی سیسته‌می ده‌سه‌اڵتدار‌ه لهپێناو بنیادنانی جیهانێک که مرۆڤه‌کان بێ ئیراده و الواز ده‌کرێن. 3ـ هاوکات "رێبه‌ر ئاپو" له په‌رتووکی سۆسیولۆژی ئ��ازادی��دا دهڵ��ێ��ت" :دهوڵ���هت و دهس���ه‌اڵت ته‌نیا کۆی ئه‌مرازی توندوتیژی نییه؛ به‌ڵکو گرنگترین رۆڵی دهوڵ���هت ب��ێ هێزکردن و ب��ێ پارستن هێشتنه‌وه‌ی کۆمهڵگایه" .ئ���هوهی ک�ه ئهمڕۆکه ل�ه‌ژێ��ر ن��اوی پاراستنی نه‌ته‌وه‌ییدا به‌سه‌ر گه‌الندا داده‌سه‌پێندرێت، ته‌نیا گه‌مه‌یه‌کی دهس�ه‌اڵت�ه لهپێناو په‌ره‌پێدان به‌و سیاسه‌تانه‌ی که له‌ئه‌نجامدا کوشتنی ج��وان��ان و هاوکات زیاتر گیرۆده‌بوونی گ�ه‌الن به دهسهاڵتهوه پیشده‌خات .هه‌ر ئهوهیه که بنه‌مای داگیرکاری و زوڵم و زه‌حت پێکدێنێت. 4ـ سیسته‌می پ����ه‌روه‌رده ،مێکانیزمێکی دیکه‌ی ده‌سته‌مۆکردنی کۆمه‌لگا و تواندنه‌وه‌ی جوانان لهناو سیسته‌می هه‌ژمۆنیای مۆدێرنیته‌ی ده‌وڵه‌تگه‌رایه. ه����ه‌وڵ����ده‌دن ب���ه پ�����ه‌روه‌رده‌ی�����هک ک���ه ج��ل��وب �ه‌رگ��ی ئایدیۆلۆژیای ده‌وڵه‌تییان له‌به‌ر کردووه ،هه‌ر له‌قۆناحی ده‌سپێکردنی فێرگه‌ی سه‌رتایی م��ن��دااڵن�هوه هه‌تا فێرگه‌ی دواناوه‌ندی ،هزرونیگا و خه‌یاڵه‌کانیان به‌و جلوبه‌رگان‌ه بڕازێنه‌و‌ه و دواتر ئه‌گه‌ر خه‌یاڵێکیش بۆ دوا رۆژ مابێت ئهوا له زانکۆکاندا ده‌سته‌مۆ ده‌کرێت و لهناو سیسته‌می بیرۆکراتی ده‌وڵه‌تدا ده‌توێنرێته‌وه. له‌ئه‌نجامی ئهو پیالنانه‌دا مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیستی هه‌وڵده‌دات ،که به ده‌سته‌مۆکردنی جوانان له رێگای ئهو مێکانیزمانه‌ی که له‌سه‌ره‌وه‌دا ئاماژه‌مان پێکرد، له‌جواناندا کۆمه‌ڵگایه‌ک پێکبینێت ل �ه‌دژی ئهو کۆمه‌ڵگایه‌ی که تێیدا چاویان هه‌ڵێناو‌ه و بوونهته خاوه‌نی پێوان ،نرخ و به‌ها کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کان .هه‌ر وه‌ک "رێبه‌ر ئاپو" له په‌رتووکی کۆمه‌ڵناسی ئازادیدا ئاماژه‌ی پێده‌کات ،سیسته‌م ده‌یهه‌وێت گۆمه‌ڵگایه‌ک دژی کۆمه‌ڵگا ئاوا بکات. لێره‌دا مژاری سه‌ره‌کی ،ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی له‌دژی
“
ــــــانــــێــــکــــــــی ئــــازاده ههموو ئهو دیاردانه‌ی که مۆدێرنیته‌ی ده‌سه‌اڵتدار به سه‌ر کۆمه‌ڵگادا دایده‌سه‌پێنێت و هه‌ناسه‌ی لێده‌برێت، ده‌رکه‌وێت؛ چییه؟؟ 1ـ رێبه‌ر ئاپۆ ده‌ڵێت ":ئهو کۆمه‌ڵگایه‌ی که جوانانی له‌ده‌ست چووبێت یاخود به پێچه‌وانه‌و‌ه ئهو جوانانه‌ی که کۆمه‌ڵگاکه‌یان له‌ده‌ستداوه ،نه‌ک ته‌نیا دۆراون؛ به‌ڵکو مافی هه‌بوونی خویانیش ون کردووه" له‌سه‌ر ئهو بنهمایه جوانان پێویسته له‌دژی ئهو هه‌وڵدان و بیرۆکان‌ه خاوهن هه‌ڵوێست بن ،که تاک له‌کۆمه‌ڵ ج��ی��ادهک��هن��هوه و ژی���ان ،خ��هی��اڵ و ه���زری ت��اک له هه‌نووکه‌دا قه‌تیس ده‌که‌ن و له‌میراسی رابردوو دایده‌بڕن و ناهێڵێن خاوهن ئاسۆیه‌ک بۆ داهاتوو بن. هه‌ڵوێستێک که له‌به‌رژه‌وندی مۆدیرنیته‌ی گه‌الندایه و نوێنه‌رایه‌تی به‌رخۆدانی مێژوویی له‌دژی ههموو دیارد‌ه ناحه‌زه‌کانی ده‌سه‌اڵت و پاوانی سهرمایه ده‌کات و ئه‌خالق (به پێی ئهو پێناسه‌یه‌ی که بۆ ئه‌خالق پیشکه‌شکرا) به بنه‌ما ده‌گرێت ،پێش له‌رووخاندنی ک��ۆم��هڵ��گ��اش دهگ��ری��ت .ئ���هوه ب��ه‌وات��ای ه��ه‌وڵ��دان��ی ژیانێکی ج��ی��اواز ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئ��هو ژی��ان��ه دێ��ت ،که مۆدیرنیته‌ی ده‌سه‌اڵتدار دایده‌سه‌پێنێت" .رێبه‌ر ئاپۆ" ئ��هو ژیانه ج��ی��اواز‌ه و پێکهات‌ه سیاسی ،ئ��اب��ووری، کۆمهاڵیهتیه له‌چوارچێوه‌ی خۆسه‌ری دیموکراتیکیدا پێناسه ده‌کات .به پێچه‌وانه‌ی ئهوهی که زۆر که‌س خۆسه‌ری دیموکراتیک وه‌ک ئۆتۆنۆمیه‌کی ته‌نیا سیاسی ل��ێ��ک��دهدهن��هوه و لێی ت��ێ��دهک��هن ،خ��وس��ه‌ری دیموکراتیک شێوازێک له‌ژیان و کرداری سیاسی، ئابووری و کۆمهاڵیهتیه .واته ئه‌ڵته‌رناتیڤی ژیانی هه‌یی بۆ تاک و کۆمهڵگایه که کشت دیارده‌کانی ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی له‌شێرپه‌نجه‌ی کاپیتالیزم رزگار ده‌کات. 2ـ رێبه‌ر ئاپۆ باس له سێ (( )sهونه‌ر ،وه‌رزش، سێکس) ده‌کات .واتا به پیشه‌سازیکردنی مۆسیقا، وه‌رزش و سێکس .لهو چوارچێوه‌یه‌دا بابه‌تی دووهم خاوهن هه‌ڵوێستبوون‌ه له‌دژی ئهو شه‌ره‌ی که رۆژانه له‌رێگای ماسمێدیاو‌ه له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا به گشتی و جوانان به تایبه‌تی په‌یره‌و ده‌کرێت .له‌دژی ئهو ماسمێدیایه‌ی‌ه که مۆسیقا نه وه‌ک خۆراکی رۆح ،به‌ڵکو بۆ به‌تاڵ کردنی رۆح و خنکاندنی خیاڵ و هزر لهناو جیهانێک که به سێکس ده‌ستپێده‌کات و به‌وه‌ش کۆتایی پێدێت، به‌ها و نرخه‌کان ده‌رۆخێنێت .وه‌رزش لهپێناو ته‌ندروستی له‌ش و هزردا به‌کار دێت ،نه وه‌ک دیارده‌یه‌ک که جیهانی مرۆڤ له‌له‌شی ئه‌ودا زیندانی بکات و به‌مه‌ش رۆژانه له ئێگۆیسم و نارسێسیزمدا (شه‌یدای خۆبوون) بیانخنکێنێت و بیانپرووکێنێت .هه‌ر بۆیه پێویستی به ماسمێدیایه‌ک ههیه ،که له‌ژێر ئهو شهڕه به‌رفراوانه رزگار بکات و ژیانێکی نوێ بخوڵقێنێت .ئهوهش ته‌نیا به پێشه‌نگایه‌تی جوانان له‌بواری رۆشنگه‌ری له‌گشت گۆره‌پانه‌کانی ژیاندا مسۆگه‌ر ده‌بێت. 3ـ لهناو دهوڵ���هت ــ ن��هت��ه‌وه‌دا که ف��ۆرم و بناخه‌ی سیاسی مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیستیه ،سه‌ربازیکردن مه‌جبوریه‌تێکه(پاراستنی هه‌مه‌الیانه) که له‌پێش
ههموو جواناندا داده‌نرێت و وه‌کو خزمه‌ت لهپێناو گه‌ل و نیشتماندا ده‌کرێت .هه‌وڵده‌درێت به گوفتمانێکی ناسیۆنالیستی ده‌وڵه‌تگه‌را م��ۆری کۆتایی لهپێناو دهس��ت��هم��ۆک��ردن و ته‌سلیمکردنی ج��وان��ان پێویسته له‌به‌رامبه‌ر ئهو دیارده‌یه‌دا ،که به‌کارهێنانی جوانان له‌دژی کۆمه‌ڵگاکه‌یانه ،ته‌سلیمبوون په‌سه‌ند نه‌که‌ن و لێگه‌رینی خۆیان لهپێناو بنیادنانی هێزێک بۆ پاراستنی گه‌له‌که‌یان پێکبێنن و نهبنه پ��ارێ��زه‌ری ده‌وڵه‌ت به‌تایبه‌تی بۆ گه‌لێکی داگیرکراو که رۆژانه نه ته‌نیا واڵته‌که‌ی و جه‌سته‌ی؛ به‌ڵکو به سااڵنه هه‌وڵی کۆیله‌کردنی هه‌ست ،خه‌یاڵ ،خه‌ون .هزر و رام��ان ،تاک و کۆمه‌ڵگاکه‌ی ده‌درێ���ت ،سازدانی هێزی خۆپاراستن ته‌نیا هه‌وڵدانێکی سه‌ربازی نییه؛ چونکه داگ��ی��رک��اری ن��وێ ئیتر چوارچێوه‌کانی توندوتیژی ئاشکرایان ده‌رباس کردوه کۆمه‌ڵکۆژی ک��هل��ت��ووری پ��هی��ره‌و دهک���هن .رێ��ب��ه‌ر ئاپو دهڵ��ی��ت" : که‌لتوور ،جوگرافیای‌ه و زمان له‌شه" .ئهو شه‌ڕه‌ی که رۆژانه له‌دژی که‌لتووری گه‌لی کورد له‌بواره‌کانی مۆسیقا ،ئه‌ده‌بیات(وێژه) ،رۆشنبیری ،زمان و ئیراده په‌یره‌و ده‌کرێت ،له کۆمه‌ڵکوژیه‌کانی وه‌ک ئه‌نفال، هه‌ڵه‌بجه ،گه‌لیێ زی�ل�ان و دێرسیم مه‌ترسیدارتر و ه��ۆڤ��ان��هت��ره .ئێستا ک��ه مێشکی م��رۆڤ��هک��ان و هه‌ستی ئ��ه‌وان هه‌تا ئاستێک ده‌کرێت‌ه ئامانج ،که ئیتر ئ���ه‌وان له‌خۆیان نامۆ دهک���هن و کۆمه‌ڵگای داهاتووی گه‌النیش دهکهنه پاشه‌رۆژێکی خۆیان. ته‌نیا جێگایه‌ک که مه‌کۆی هه‌ڵوێست و سڕینه‌وه‌ى ئ��اس��ه‌وار‌هک��ان��ی ئ��هم ش���هره ق��رێ��ژ‌هی��ه ،ئ��هو ن��اوهن��ده و گۆره‌پانانه‌ی‌ه که لهو بوارانه‌و‌ه دوورن له‌کاریکه‌ریه‌کانی دوژم��ن به‌تایبه‌ت له‌کاتێککدا که له کوردستان وه‌ک "رێبه‌ر"ئاپۆ ده‌ڵێت ":گه‌له‌کۆمه‌ی که‌سێک له ئارادایه .ئهو گه‌له‌کۆمه‌ی‌ه که له‌رێگاکانی وه‌کو گه‌مارۆدانی سیاسی ،ئایین ،و ماسمێدیا هه‌وڵی بێ هیوا کردنی جه‌وانان و له‌که‌سایه‌تی ئه‌وانیشدا گه‌الن ده‌درێ��ت .پاراستنی ڕه‌وا ته‌نیا ناوه‌ندێکی پاراستنی له‌شکه‌ری نییه .ئه‌گه‌ر چی ئه‌م به‌ش‌ه زۆر گرنگی ههیه و یه‌کێک له‌خه‌بات‌ه ههره پیرۆزه‌کانی گه‌لێکه که کۆێالیه‌تی به س��ه‌ردا سه‌پێنراوه .فرانس فانۆن رۆشنبیر و شۆڕشگێڕی ئ��هل��ج��ه‌زای��ری ک��ه وه‌ک تیۆریسیه‌نی گه‌النی بنده‌ست له‌سااڵنی ()60کاندا ناسراوه ده‌ڵێت ":چه‌ک هه‌ڵگرتن بۆ مرۆڤی کۆیله( ئ��هو ب��اس له کۆیله‌ی ره‌ش پێسته‌کان دهک��ات که رووب���ه‌رووی ئه‌پارتاید"نه‌ژادپه‌رستی" و داگیرکاری فه‌ره‌نسا ده‌بوونه‌وه) تیرێک و دوو نیشانه .نیشانه‌ی یه‌که‌م کوشتنی ئهو پیاوه سپی‌ه داگیرکه‌ره‌ی‌ه و دواتر کوشتنی ئهو ترس و هه‌ستی خۆ به‌که‌م زانینه‌یه که له‌الیه‌ن داگ��ی��رک��هرهوه له‌دڵی مرۆڤی کۆیله‌دا چێندراوه" ،ب��ه‌اڵم؛ رێبه‌رئاپۆ ئهو چه‌مکه‌ی لهپێناو خزمه‌ت به ژیان و نرخه‌کانی مرۆڤان‌ه و گه‌یشتن به کۆمه‌ڵکایه‌کی ئازاد و دیموکراتیک له‌چوارچێوه‌ی پاراستنی ڕه‌وادا تیۆریز‌ه ک���ردووه .پاراستنی ڕه‌وا کردارێکی کۆمه‌اڵیه‌تی له‌سه‌ر بنه‌مای به‌ربه‌ره‌کانی
ئه‌رک و “ به‌رپرسیارێتی جوانانی کورد ،له ههموو جه‌وانانی تر له‌ئاستی جیهاندا قورستر و کارامه‌تره .ئهو ه له‌به‌ر ناسنامه‌ی ئه‌تنیکی جوانانی کورد ناگوترێت؛ به‌ڵکو له‌به‌ر ئهوهی ه ک ه جوانانی کورد خاوهن ئهو شانس و هه‌لوده‌رفه‌ت و ده‌ره‌تان ه تیۆری و الیه‌نی کرداریکردنی ئهو فه‌لسه‌فه‌یه‌ن
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
29
له گه‌ڵ گشت ئهو هێرش و په‌المار‌ه جه‌سته‌یی و کلتوری و راگه‌یاندنیه‌یه ،که له‌الیه‌ن هێزی پاوانی توندوتیژی (له‌ده‌وڵه‌ت ــ نه‌ته‌وه‌دا توندوتیژی وه‌ک مافی ده‌وڵه‌ت و ئامرازێک له‌پاوانی ده‌وڵه‌تدا پێناسه ده‌کرێت) له‌دژی گه‌ل و خاکی داگیرکراو ،په‌پره‌و دهگ��رێ��ت .له‌به‌شی کۆمه‌ڵگا و پرسی ئاشتی و دیموکراسی له په‌رتووکی کۆمه‌ڵناسی ئازایدا رێبه‌ر ئاپۆ ده‌ڵێت ":کاتێک که سیاسه‌ت و ئه‌خالق نه‌توانن رۆڵی خویان بگێرن و واتای خۆیان له‌ده‌ست دهدهن،
Û
ته‌نیا یه‌ک کار دهمێنێتهوه که کۆمه‌ڵگا بیکات، ئهویش پاراستی زاتییه .ره‌وشی شه‌ڕ ،ره‌وشی نه‌بوونی ئاشتیه .ه �ه‌ر بۆیه ئاشتی ته‌نیا له‌سه‌ر ئه‌ساسی پاراستنی جه‌وهه‌ری ده‌توانێت واتا بگرێت .ئاشتیه‌ک که پاراستنی جه‌وهه‌ری تێدا نه‌بێت گوزار‌ه له‌ته‌سلیم بوون و کۆیله بوون ده‌کات". ئاشتی و ئ��ازادی ته‌نیا کاتێک وات��ادار ده‌بێت ،که له‌سه‌ر بنه‌ماگرتنی ئیراده‌ی گه‌وهه‌ری له‌پۆزیسیۆنی ب�ه هێز ب��ووون��دا بێت .ئ �هو هێزه چه‌ند الی �هن له‌خۆ ده‌گرێت .الیه‌نێکی ،له‌شکه‌ریی‌ه که به درێژای مێژوو یه‌کێک له‌فاکته‌ر‌ه سه‌ره‌کیه‌کانی مانه‌وه‌ی کوردان له‌جۆگرافیای ئه‌م هه‌رێمدایه .زۆر الیه‌ن ده‌توانن ئهو بابهته چه‌واش‌ه بکه‌ن و هێزی سه‌ربازی پاراستنی ک��وردان وه‌ک��و کۆسپ ل�ه‌ب�ه‌رده‌م چ��اره‌س�ه‌ری پرسی کورد دهستنیشان بکه‌ن ،له‌کاتێکدا هێزی سه‌ربازی و پاوانی توندوتیژی بۆ ده‌وڵه‌ت به ڕه‌وا ده‌بینن و چاو له‌هێرش‌ه سه‌ربازییه‌کان که به‌مه‌به‌ستی داگیرکاری به سه‌دان ساڵه له‌سه‌ر کوردستان په‌یره‌و ده‌کرێت ده‌گرن. الیه‌نێکی تری پارستنی ره‌وا خاوهن هرز و رامان بوونه. هرز و رامانێک که گ��وزار‌ه له راستی مێژوویی، ناسنامه‌یی و گوهه‌ری تۆ وه‌ک گه‌ل بکات و به‌م پێیه له‌گۆره‌پانی جیهاندا خۆ پێناسه بکه‌یت و سیاسه‌ت، ئ��اب��ووری م��ێ��ژوو ،ئه‌ده‌بیات و گشت ره‌هه‌نده‌کانی کۆمه‌اڵیه‌تی بخولێنیت .له په‌رتووکی ئه‌شقی کورددا رێبه‌ر ئاپۆ ده‌ڵێت ":هه‌ر که‌س ئاوازێک و مۆسیقایه‌کی ههیه .به‌و ئاواز‌ه مه‌زن ده‌بێت و باڵ ده‌گرێت و ده‌فرێت. ئیمه‌ش ئاواز و مۆسیقایه‌کی تایبهت به خۆمان ههیه و هه‌ر به‌م ئاوازه‌ی که باڵ ده‌گرین و ده‌فرین" .لێره‌دا ئ�هو ئ��اواز‌ه ده‌توانێت وه‌ک��و که‌لتوور پێناسه بکرێت ئهویش ته‌نیا گۆرانی و هه‌ڵپه‌رکێ نییه ،پێناسه و تێروانینی گه‌لێک بۆ رابردوو و ئیستا و داهاتوویه. له‌کۆمه‌ڵگایه‌ک و واڵتێک که رۆژانه کۆیالیه‌تی، مردن و لهناو چوون داده‌سه‌پێندرێت و مرۆڤه‌کان زیاتر له‌ژیان ده‌ترسن هه‌تا مردن ،ده‌ره‌تانی خۆ گه‌یاندن به ئاستی پاراستنی جه‌وهه‌ری و ئهو پێناسه‌یه‌ی که له که‌لتوور کرا دژوار و زحمه‌ته .هه‌ر بۆیه ته‌نیا چاره خۆ دابڕان‌ه لهو گۆڕپانه‌ی که ئیدی تێیدا بێ واتا و بێ نرخ کراوه .هه‌ر ئه‌مه‌ش کاریگه‌ری له‌سه‌ر رۆح، هه‌ست ،هرز و که‌سایه‌تی و ئهو گهله داده‌نێت .به‌م هۆیه‌شه‌و‌ه گه‌یشتن به ئه‌م ئامانج‌ه له‌کوردستاندا ،خۆ دابڕان لهو پێوانانه‌ی‌ه که له‌ژێر کۆیالیه‌تیدا ساز ده‌بن و دهبنه پێوان بۆ بیرکردنه‌وه‌ی ژیان و کردار ،ئه‌ساس و گرینگه. هه‌ر بۆیه ژیان له‌نێو شۆڕشی ئازادیخوازی کوردستاندا پشتبه‌ستن به چیاکان مه‌کۆی سه‌ره‌کی خۆگه‌یاندن به نرخ و پێوان و هزری ئازاد لهپێناو ژیانێکی ئازاد دایه .ئه‌گه‌ر زانستێک ،رۆشنبێریک یان سیاسه‌تێک له‌ئارادا هه‌بێت ته‌نیا به‌م ن��اوه‌رۆک�هوه واتا ده‌گرێت. ئهمانه هه‌ر ههموویان ده‌چن‌ه چوارچێوه‌ی پاراستنی ره‌وا که ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی ئه‌خالقی و سیاسی جوانانه. ئه‌مرۆک‌ه هێزه‌کانی گه‌ریالی کوردستان له‌جوانان پێکدێت ک �ه گ �هی��ش��ت��وون ب �ه ئ���هو تێگهیشتنه و به‌جێگرتنیان لهناو هێزکانی ش��ۆڕش��دا ،ئیمکانی بنیادنانی هێزێک له‌دژی ده‌وڵـه‌ت یان باشتر بڵیین دهس �ه‌اڵت و داگیرکاری به گشت ڕه‌هه‌نده‌کانیه‌وه لهپێناو پاراستنی گه‌لدا ده‌سه‌لمێنن.
“هه‌ر که‌س ئاوازێک و مۆسیقایه‌کی ههیه .به‌و ئاواز ه مه‌زن ده‌بێت و باڵ ده‌گرێت و ده‌فرێت. ئیمه‌ش ئاواز و مۆسیقایه‌کی تایبهت به خۆمان هه‌ی ه و هه‌ر به‌م ئاوازه‌ی ک ه باڵ ده‌گرین و ده‌فرین
“
30
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
4ـ سیسته‌می دهس���ه‌اڵت���دار س����ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی که بانگه‌شه‌ی دیموکراسی و مافه‌کانی تاکه‌که‌سی ده‌کات ،به‌اڵم له‌راستیدا هه‌وڵی ههره مه‌زن لهپێناو ته‌ک تیپ کردنی(هه‌مۆژن) کۆمه‌ڵگا ده‌دات .ناوه‌ندی ههره سه‌ره‌کی بۆ پێهێنانی ئه‌م پرۆژهیه ناوه‌نده‌کانی په‌روه‌ده‌یه .لهو ناوه‌ندانه‌دا له‌ژێر گوفتمانی(ووتنه‌وه‌ی) ی��هک ن��هت��هوه ،ی��هک ئ���ااڵ ،ی��هک زم���ان هه‌وڵی داسه‌پاندنی یه‌ک فکر ،یه‌ک رامان ،یه‌ک هیوا، ی �هک ئامانج و ی �هک خ�هی��اڵ ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌ندامانی کۆمه‌ڵگا په‌یڕه‌و ده‌کرێت .هه‌ر بۆیه له‌سیسته‌مێکی ب�هم شێوه‌یه‌دا زانست له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی سیستهمه و له‌ناویدا ت��واوه‌ت �هوه .له‌ئه‌نجامدا زانست ناکه‌وێت‌ه خزمه‌تی کۆمه‌ڵگا و مرۆڤایه‌تی؛ به‌ڵکو دهبێته ئامرازێک بۆ ده‌سه‌اڵت و ده‌سته‌مۆکردنی کۆمه‌ڵگا. له‌سه‌ر ئهو ئه‌ساسه ،پهروهرده له‌سیسته‌مێکی به‌م ره‌نگه‌دا بێ واتایه .بۆ پووچه‌ڵکردنه‌وه‌ی ئه‌م سیاسهته ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی جوانان ئهوهیه ،ناوه‌ندێک بخوڵقێنن که له‌سیسته‌م و تێروانینی په‌روه‌رده‌یی خۆیدا ،گه‌یاندنی ت��اک و کۆمه‌ڵگا به زانستێکی راستهقینه بکاته ئامانج .جوانان پێویسته ناوه‌ندێکی زانستی بۆ خۆیان ئاوا بکه‌ن یان ئه‌وانه‌ی که ههیه گهوره و ده‌وڵه‌مه‌ندی بکه‌ن که له‌وێدا زانست له‌ئه‌خالق و ژینگه‌پارێزی، دانه‌بڕ درابێت و ل�ه‌دژی جنسیه‌تپارێزی و ملیگرایی ده‌وڵـه‌ت بێـت .ئهو کاته پروه‌رد‌ه و زانست واتا ده‌گرێت و ده‌توانێت وات��ا بخوڵقێنێت .ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئهو راستیه‌دا لێگه‌رین ل �ه‌زان��س��ت ،ته‌نیا خ��ۆف��ری��ودان�ه و ته‌نانه‌ت زانکۆکانیش رۆڵی خیانه‌ت له‌زانست و کۆمه‌ڵگا بهرێوه
وتار ده‌ب�هن .خۆسه‌ری دیموکراتیک بنیادنانی شێوازێک له‌په‌روه‌رده‌ی گهالنه له‌ده‌روه‌ی بازنه‌ی پهروهردهی ده‌وڵه‌ت و زیهنێه‌تی ده‌سه‌اڵتپارێز .تێکۆشان لهپێناو دامه‌زراندنی خۆسه‌ری دیموکرتیک ههوڵدانه له پێناو شکاندنی ئهو بازنه‌ی که ته‌نیا پووکانه‌و‌ه به دواوه‌یه. ئهمه راستیه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گر‌ه که هه‌تاکۆ ئهو رۆژه‌ی مرۆڤایه‌تی خ��ۆی ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی فکری ـ��ـ ژیانی مۆدێرنیته‌ی ده‌سه‌اڵتدار که جنسیه‌تپارێزی ،فاشیزم، میللیگه‌رایی ،برسێتی ،بێکاری ،خراپبوونی ژینگ‌ه و گه‌رم بوونی زه‌وی ،چینایه‌تی ،سه‌رده‌ستی و بنده‌ستی، تابته‌تمه‌ندی‌ه سه‌ره‌کیه‌کانی ئ���هون ،رزگ���ار نه‌کات ناتوانێت به ئهو داخوازیی‌ه بگات .هه‌ر بۆیه تێکۆشان لهپێناو پاراستنی ژیان به رێنمایه‌ک بۆ دواڕۆژ ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی ئهو جوانانه‌ی‌ه که خاوهن لێگه‌ڕینێکن بۆ کۆتایی پێهێنان به گشت دی��ارد‌ه ناحه‌زه‌کانی ناو کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیدا. داه���ات���وو گ��ۆرپ��ان��ی پ��ێ��ش��ک�ه‌ش��ک��ردن��ی ب �هره �هم��ی م���اددی و مه‌عنه‌ویه‌کانی ج��وان��ان�ه .له‌هه‌مانکاتدا ل���ه‌ب���واری ک��ۆم �ه‌اڵی �هت��ی �هوه داه���ات���وو ئ���هو ک���ه‌ش و ه����ه‌وای کۆمه‌اڵیه‌تییه‌ی‌ه ک �ه ج��وان��ان ب �ه میراتی م��اددی و مه‌عنه‌وی خۆیان پ��رۆژه‌ی هه‌میشه‌یی به کۆمه‌اڵیه‌تیبوون و کۆمه‌ڵگا ده‌سپێرن‌ه نه‌سڵی داهاتوو. ه �ه‌ر بۆیه له م���ژاری خوڵقاندنی ژیانێکی چ��ۆن و به‌ر به داهاتوویه‌کی چۆن رۆیشتن وه‌ک ئه‌رکێکی کۆمه‌اڵیه‌تی له‌سه‌ر شانی جوانانه. لێره‌دا ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی جوانانی کورد ،له ههموو جه‌وانانی تر له‌ئاستی جیهاندا قورستر و کارامه‌تره .ئهوه له‌به‌ر ناسنامه‌ی ئه‌تنیکی جوانانی کورد ناگوترێت؛ به‌ڵکو ل�ه‌ب�ه‌ر ئ�هوهی�ه ک�ه جوانانی ک��ورد خ���اوهن ئهو شانس و ه�هل��وده‌رف�هت و ده‌ره‌ت��ان �ه تیۆری و الیه‌نی کرداریکردنی ئهو فه‌لسه‌فه‌یه‌ن .ئهمڕۆکه هه‌بوونی "رێ��ب�ه‌ر ئاپۆ" لهناو تێکۆشانی ئ��ازادی��خ��وازی گه‌الن له‌کوردستاندا چانسێکی مێژووییه ،بۆ رزگ��ارب��وون نه ته‌نیا له‌داگیرکاری سیاسی؛ به‌ڵکو بۆ تێکۆشان له‌دژی ئهو هێزه هه‌ژمونیک‌ه که له‌ئاستی جیهاندا به په‌یڕه‌وکردن و داسه‌پاندنی مۆدێرنیته‌ی کاپیتالیستی وه‌کو ئافه‌تێک(شێرپه‌نجه) کهوتۆته گیانی مرۆڤایه‌تی و نه‌ته‌نیا جه‌سته‌ی تاکه‌کان؛ به‌ڵکو گه‌نی کۆمه‌اڵیه‌تی و بیۆلۆژیکه‌کانی رۆحیشی ب�ه ئامانج گ��رت��ووه و رۆژانه گهورهترین کۆمه‌ڵگوژی له‌بواری که‌لتووری، فیزیکی ،وێژه‌یی ،ئه‌خالقی و سیاسی له‌دژی گه‌الن و کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی په‌یڕه‌و ده‌کات. تێکۆشان له‌سه‌ر ئه‌ساسی فهلسهفه و رامانی "رێبه‌ر ئاپۆ" ته‌نیا جێگاگرتن له‌تێکۆشانی ئازادی لهپێناو گه‌لێکدا نییه؛ به‌ڵکو تێکۆشانێک‌ه له‌سه‌ر ئه‌ساسی نرخ و به‌های هه‌زاران ساڵه‌ی مرۆڤایه‌تی لهپێناو بنیادنانی ژیانێکی نوێ و جیهانێکی نوێ له‌سه‌ر ئاستی مرۆڤایه‌تیدایه. به‌درێژای مێژووی تێکۆشانی ئاپۆیی ،ههموو الیه‌ن و زلهێزه‌کانی هه‌ژه‌مۆنیای سه‌رده‌می جیهان ،له هه‌وڵی الوازک��ردن و رووخاندنی به‌رخۆدان و تێکۆشانی ئهو بزووتنه‌وه‌ن که رێبه‌ر ئاپۆ رێبه‌رایه‌تی ده‌کات. ل�هم قۆناخ‌ه هه‌ستیاره‌دا ،جوانان ته‌نیا ده‌بێت له‌سه‌ر چۆن به کرده‌وه‌کردنی ئه‌رکی پێشنگایه‌تی خۆیان بیر بکهنهوه و دهس له‌هه‌ر چه‌شن‌ه به‌رژه‌وه‌ندیه‌ک هه‌ڵبگرن و به وره‌یه‌کی زۆر به‌رزه‌و‌ه تێکۆشانی خۆیان به گوڕتر بکه‌ن .با هوموومان پێکه‌و‌ه بڵێین داهاتوو له‌ده‌ستی تێکۆشه‌راندایه!...
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
31
()14ی ته‌مموز و سێ هه‌نگاوی شۆرشگێڕی مێژوویی ل ه سێ ساڵ و شوێنی جیاوازدا
نه‌جیبه‌عومه‌ر
م��ێ��ژوو ته‌نها ل���ه‌ڕۆژه ڕه‌ش �هک��ان��دا خۆی دووباره‌ناکاته‌وه؛ بڵکو ل �ه‌ڕۆژه پرشنگدار و به‌واتاکانیشدا دووباره دهبێتهوه .ئه‌مه‌ش گرێدراوی په‌یوه‌ندی توندوتۆڵی ههموو روداو وزه و ت��وان��اک��اری م��رۆڤ�ه له‌گه‌ڵ پێکهاته‌کانی ت��ری ن��او گ����ه‌ردوون لهناو کارلێککردنێکی به‌رده‌وامدان .رۆژی ()14 ی ته‌مموز رۆژێ��ک��ی گرنگه له‌مێژووی تێکۆشانی گه‌النی ڕۆژئاوا و ڕۆژهه‌اڵتی ن��اوه‌راس��ت��دا به‌تایبه‌تی ب��ۆ گه‌لی ک��ورد. چونکه له‌م رۆژه‌دا سێ شۆرشی گرنگ ئه‌نجامدراوه که بۆته ماییه‌ی قه‌ڵه‌مباز و وه‌رچه‌رخانی گرنگ له‌کۆمه‌ڵگادا .یه‌که‌م ش���ۆڕش :ش��ۆرش��ی ف�ه‌ره‌ن��س��ا ئ �هم شۆرشه ل �ه‌س �ه‌ده‌ی ن��ۆزده‌ه �هم��دا ب�ه پێشه‌نگایه‌تی فکری ئازادیخوازانه‌ی گ �ه‌الن و ل�ه‌دژی سیسته‌می سه‌رده‌ست .له‌پێناوی سه‌رخستن‌و ب �ه‌رف��راوان��ک��ردن��ی ش��ۆڕش��ی ڕن��ێ��س��ان��س‌و ر‌وناکبیرى ،شۆرشی فه‌ره‌نسا مۆری خۆی لهو پێشکه‌وتنانه داوه له‌ئاستێکی بڵندا. دووهم شۆرش :له ئێراقدا له ()1958-7-14 شۆرش به سه‌رۆکایه‌تی عهبدولکهریم قاسم ده‌کرێت و سیسته‌می ئیراق له‌ده‌سه‌اڵتێکی پاشایه‌تییه‌وه دهگ��ۆرێ��ت بۆ سیسته‌مێکی بهڕێوه بردنی کۆمارى .ئاشکرایه ده‌‌وڵه‌تى ئێراق ( )1920له‌الیه‌ن به‌ریتانیا‌وه دروست ده‌کرێت .له چوارچێوه‌ى سیاسه‌تى ئینتیدابدا گرێده‌درێت به‌به‌ریتانیا‌وه ،عه‌بد‌ولکریم قاسم که‌سایه‌تیه‌کى ئه‌فسه‌ره و ل�هن�او سوپاى ئێراقدا جێگاى خۆى ده‌گرێت که با‌وکى ع�ه‌ره‌ب�ه و دایکى ک��ورده و فه‌یلییه .لهو ک��ات �ه‌دا ب �ه ک��اری��گ �ه‌رى ف��ک��رى چ��ه‌پ‌و نه‌ته‌وه‌په‌رستی له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک ئه‌فسه‌رى تر کار ده‌که‌ن بۆ ئه‌نجامدانى کوده‌تا له‌سه‌ر رژێمى پاشایه‌تى .لهماوهى د‌و‌وساڵدا خۆیان به‌رێکخستن ده‌که‌ن و کوده‌تا ئه‌نجام دهدهن و کۆتایى به سیسته‌مى پاشایه‌تى له ئێراقدا ده‌هێنن .ئ �هم شۆڕشه ئه‌گه‌ر بۆ گه‌النى
ئێراق‌واتایه‌کى گرنگى ههیه لهو ر‌و‌وه‌‌وه که ئێراق رزگارى ده‌بێت له‌ده‌سه‌اڵتى به‌ریتانیا، له‌ر‌و‌وێکى ترهوه به‌هۆکارى تواناکارییه‌کانی که‌سایه‌تى عبد‌ولکریم قاسم توانرا گه‌لێک هه‌نگا‌وى گرنگ بنرێت .ده‌ستورێکى کاتى داده‌ڕێژرێت ،بۆ جارى یه‌که‌م ئێراق دهبێته خاوهن ده‌ستورێکى دیموکراتى که تێیدا دان به مافى نهتهوهى ک��ورددا ده‌نێت و ده‌ڵێت ئێراق له دوو نهتهوهى سه‌ره‌کى پێکهاتو‌ون ک�ه ک��ورد و ع �ه‌ره‌ب �ه .ه �هروهه��ا رێ��گ��ا به خه‌باتى پارتى و رێکخراو و راگه‌یاندنى کوردى ده‌درێت .هه‌ر له‌ده‌ستو‌وردا کاتێک باس له‌گه‌النى ئێراق ده‌کات باس له‌هه‌رد‌و‌و ره‌گه‌زى نێر‌و مێ ده‌کات .دیسان لهو کاته‌دا بانگى مه‌ال مسته‌فاى بارزانى ده‌کات که ل�ه ر‌و‌وس��ی �اوه ب��گ�ه‌ڕێ��ت��ه‌‌وه‌‌و بێت له‌به‌غداد کار‌وخه‌بات بکات .لهو کاته‌دا زهنیه‌تى نه‌ته‌‌وه‌په‌رتى عه‌ره‌ب به سه‌رۆکایه‌تى جه‌مال ع��ب�د‌ول��ن��اس��ر ب �ه ش��ێ��وه‌ی�هک��ى ب�ه‌ه��ێ��ز ل�هن�او عه‌ره‌به‌کاندا خ��ۆى به‌رێکخستن کردبوو. دی��س��ان رێکخستنى ب �ه‌ع��س رۆژ ب���ه‌رۆژ پ���ه‌ره‌ی دهس��ت��ان��د ،ئ �هم دوو هێزه له‌هه‌‌وڵى ئهوه دابو‌ون عهبدولکهریم قاسم بهێننه سه‌ر هێڵى خۆیان ،به‌اڵم نه‌یانتوانى ئه‌نجامبگرن، عهبدولکهریم قاسم ده‌ڵێت ":ئێمه له‌گه‌ڵ ب �هرژهوهن��دى ههموو گه‌النى ئێراقداین ،نه ل�ه‌گ�هڵ سیاسه‌تى رۆژه�ه‌اڵت��ی�هک��ان��دا ،نه له‌گه‌ڵ رۆژئا‌واییه‌کانداین .ئه‌مه‌ش وایکرد ک��ل��ت��ور‌و ن �ه‌ری �تو سیاسه‌تێکى سه‌ربه‌خۆ پێشبخات ،ه �هروهه��ا ب��ڕی��اری چاکسازی کشتوکاڵیدا و زه‌وی له‌ئاغاکان سه‌نده‌وه و دابه‌شی کرد به‌سه‌ر جوتیاراندا ،ئه‌مه‌ش ناره‌زای ئاغاکانی لێکه‌وته‌وه .لهو ماوهیهدا له ()1960 /9 /11دا پارتی دیموکراتی کوردستان به‌سه‌رۆکایه‌تی بارزانى له‌گه‌ڵ ئاغاکانی ک���وردا ی �هک��دهگ��رن و ل �ه‌دژی بڕیاری چاکسازی کشتوکاڵی ڕاده‌وه‌ستن و ش��ه‌ڕب��ه‌رپ��ا دهک����هن ل��ه ب��ه‌رام��ب��ه‌ر به ع��ب�د‌ول��ک�ه‌ری��م ق��اس��م .ئ��هم ش���ه‌ڕه‌ش رێگه خ��ۆش��دهک��ات ب��ۆ دهس��ت��ێ��وه‌ردان��ى ده‌ره‌ک���ى ل �ه‌ئ��ێ��راق��دا ،ه��هروهه��ا ب �ه‌ه��ۆى یه‌کگرتنى ن��اس��ری��ی �هک��ان و ب �ه‌ع��س��ی �هک��ان��هوه ل���ه‌دژى ده‌سه‌اڵتى عبد‌ولکه‌ریم قاسم و به‌رێوه‌بردنى چه‌ندین پالن له‌دژى و له‌ما‌وه‌یه‌کى کورتدا و له ()1963 /2/8دا کۆتایى به حوکمى عبد‌ولکه‌ریم قاسم دێت‌و عبد‌ولسه‌الم عارف
وه‌ک که‌سێکى نه‌ته‌‌وه‌په‌رستى عه‌ره‌ب دێته سه‌ر حکوم .ئاشکرایه ئه‌م شۆڕشه ئه‌گه‌ر ما‌وه‌یه‌کى درێژخایه‌نیش نهبوو بێت؛ به‌اڵم کاریگه‌ریه‌کى باشى له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاى ئێراق به‌گشتى دان���اوه له ب��وارى سیاسى، ک��ۆم�ه‌اڵی�هت��ى ،ئ��اب��و‌ورى ،یاسایى ک �ه تا رۆژى ئه‌مڕۆش ئهو کاریگه‌ریانه ده‌بینرێن. س��ێ��ه �هم ش����ۆڕش :ل��ه ()14ى ت��هم��و‌وزى ( )1982ک��ه ب��ه "دروش���م���ی ب���ه‌رخ���ودان ژیانه"له زیندانه‌کانى باکورى کوردستاندا به‌رپاکرا .الی هه‌مو‌وان ئاشکرایه پارتى کرێکارانى کوردستان وه‌ک شۆڕشێکى به‌هێزه ل�ه‌س�ه‌ر ئاستى ه�هم�وو کوردستان له‌سه‌ره‌تاى حه‌فتاکاندا به نۆژه‌نترین فکر‌و فهلسهفه دهس��ت��ى ب�هک��ار‌وخ�ه‌ب��ات ک��ردووه له‌هه‌لومه‌رجێکى زۆر سه‌خت و زه‌حمه‌تدا ر‌و‌وبه‌ڕ‌و‌وى ههموو ئاسته‌نگییه‌کان دهبێتهوه و رێگایه‌کى نوێ له‌مێژ‌و‌وى گه‌لى کورد و گ �ه‌الن��ى ن�اوچ�هک�ه دهک���ات���هوه .ل���ه‌د‌واى دامه‌زراندنى پارتى کرێکارانى کوردستان ب�ه‌چ�هن��د س��اڵ رووب�����ه‌ڕ‌و‌وى ک��وده‌ت��ای�هک��ى سه‌ربازى دهبێتهوه له ()11ى ئه‌یلولى ()1980 له‌الیه‌ن حکومه‌تى تورکیاوه .به‌ئامانجى پاکتا‌وکردنى ش��ۆڕش و سه‌رکوتکردنى ته‌‌وا‌وى بزوتنهوه شۆڕشگێڕیه‌کان له‌سه‌ر‌و‌وى ه �هم �ووی��ان��هوه ( )PKKدهس���ت دهک���ات ب��ه گ��رت��ن و زی��ن��دان��ی��ک��ردن��ى ب���ه‌ه���ه‌زاران که‌س .له‌نا‌ویاندا ئه‌ندامانى سه‌رکردایه‌تى پهکهکه ()70%ی����ان ده‌ستگیر دهک���ات و ده‌یانخاته زی��ن��دان��هوه .دهوڵ �هت��ى تورکیا و ت���ه‌‌وا‌وى سیستهمه دهس �ه‌اڵت��داره‌ک��ان هه‌تا ئهو کاته‌ش لهو ب �اوهڕهدا بوون که زیندان باشترین که‌مینه ب��ۆ به‌ته‌سلیمگرتن و سه‌رکوتکردنى ههموو کادرانى شۆڕشگێڕ، ب���ه‌اڵم ئ����هوهى ل��ێ��ره‌دا گ��رن��گ�ه ل�ه‌زی��ن��دان��دا پ��ێ��ش�هن��گ و ک���ادران���ى ئ��ای��دی��ۆل��ۆژى به پێشه‌نگایه‌تى ه �ه‌ڤ��ااڵن(م �ه‌زل��وم دۆغ���ان، ک�هم��ال پیر ،محه‌مه‌د خ�هی��رى د‌ورم��وش) که ئه‌رکى به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى کادرانى زیندان دهخهنه سه‌ر شانى خۆیان و ئهو لۆژیکه پێچه‌‌وانه ده‌که‌نه‌‌وه که زیندان جێگایه‌که بۆ کوشتنى تاکى شۆڕشگێڕ .له‌جێگاى ئهوه مه‌شخه‌ڵى شۆڕش و به‌رخودانى له‌زینداندا داده‌گ��ی��رس��ێ��ن��ن .ب�ه ئ��ی��راده و با‌وه‌ڕییه‌کى پۆاڵیینه‌‌وه رووب��ه‌ڕ‌و‌وى ههموو ئه‌شکه‌نجه و ز‌وڵ��م و زۆرداری��ی�هک��ان��ى ن�او زیندانÛ
دهبنهوه و رێگه ل�ه‌ب�ه‌رده‌م به‌رخودانییه‌کى بێ وێنه ده‌که‌نه‌‌وه ،هه‌ڤاڵ مه‌زلوم دۆغان له‌دژى سیاسه‌تى نکۆڵیکردن و لهناو بردن له ( )1982/3/21به گهورهترین چاالکى گ��ی��ان��ب��ازى ب �ه ک��ل��پ�هى ئ��اگ��رى ج�ه‌س��ت�هى ئ��اگ��رى ن���هورۆز ل�ه‌زی��ن��دان��دا دهک��ات��هوه به در‌وشمى"به‌رخودان ژیانه" و ده‌ڵێت" ئه‌گه‌ر ئێوه جه‌سته بگرن ئهوا فکر‌و رۆح ده‌بێتـه کڵپه‌ى ئاگر و دهبینه واڵم بۆ هیوا‌و و ب �اوهڕی��ی �هک��ان��ى گ �هل �هک �هم��ان .ل �ه ()18 ى گواڵنى هه‌مان ساڵدا هه‌ڤااڵن(نه‌جمى، م��ه‌ح��م��ود ،ئ���ه‌ش���ره‌ف ،ف���هره���اد) دهس��ت��ى یه‌ک ده‌گرن و له‌پێنا‌وى به‌ئاگاهێنانه‌‌وه‌ى ههموو زیندانیان له‌سیاسه‌تی پاکتاوکاری ب�ه‌در‌وش��م��ى"ژی��ان��ێ��ک��ى ئ���ازاد و مردنێکى شه‌ره‌فمه‌ندانه" چاالکى گیانبازى ئه‌نجام دهدهن .پ���اش���ان ل���ه ()14ى ت �هم��م��وزى ه �هم��ان��س��اڵ��دا ه �ه‌ڤ��ااڵن(م��ح �هم �ه‌د خ�هی��رى د‌ورم����وش ،ک �هم��ال پ��ی��ر ،ئاکیف یه‌ڵماز، عه‌لى چیچه‌ک) له‌چوارچێوه‌ى چاالکى بێ توند‌وتیژى بڕیارى مانگرتن تا مردن دهدهن .به در‌وشمى"ئێمه مردنى دوژم��ن پ�ه‌س�هن��د ن��اک �هی��ن ،ل �هم��ردن ژیانێکى بێ ک��ۆت��ا ک �ه ببێته ه��ی��وا ب��ۆ گ�هل�هک�هم��ان ده‌ئ��اف��رێ��ن��ی��ن" ب�هم��ش��ێ��وه‌ی�ه ئ���هم ه�ه‌ڤ��ااڵن�ه نه‌ک ته‌نها رێگه ل�ه‌ب�ه‌رده‌م ته‌سلیمکارى و پاکتا‌وکارى ده‌گرن ،به‌ڵکو به ته‌‌وا‌وه‌تى چۆک به دوژمندا دهدهن و زیندان دهکهنه ن �اوهن��دى هه‌ڵگیرساندنه‌‌وه‌ى ش��ۆڕش و له پێنا‌وى سه‌رخستنى ش��ۆڕش و خوڵقاندنى گرنگترین به‌ها‌و با‌وه‌ڕى بۆ گهلو ته‌‌وا‌وى کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی له‌لوتکه‌دا ههموو ف��ی��داک��اری �هک ئ �هن��ج��ام��دهدهن .بێگومان چه‌مکى به‌رخودانییه‌کى بهمشێوهیه که رووب �ه‌ڕ‌و‌وى ههموو زه‌حمه‌تییه‌کان دهبێتهوه له‌مێژ‌و‌وى مرۆڤایه‌تیدا‌وێنه‌ى نییه .هه‌ڤاڵ م��ح�هم�ه‌د خ �هی��رى د‌ورم����وش له‌کاتێکدا مانیگرتووه و نزیکى شه‌هید بوون دهبێتهوه دهڵ��ێ��ت ":له‌سه‌ر گ��ۆڕه‌ک�هم بنو‌وسن ،من ق����ه‌رزارى ک��وردس��ت��ان��م" .ه �ه‌ڤ��اڵ که‌مال پیر که به ره‌چه‌ڵه‌ک تورکه له دادگاى ت��ورک��ی��ادا ب �ه ده‌ن��گ��ێ��ک��ى بڵند دهڵ��ێ��ت": رزگارى گه‌لى تورک گرێدرا‌وى رزگارى گ�هل��ى ک����ورده" .له‌کاتى مانگرتنیشدا ده‌ڵێت ":تا ئێستا ئێمه بۆخۆمان ژیاین، پێویسته له ئێستا ب �هدواوه بۆ گه‌ل بژین و ببینه هیوا بۆ ههموو شۆڕشگێڕان". ئ���هم���ه‌ش ده‌ب��ێ��ت �ه ه���ۆک���ارى ئ����هوهى ک ه قانو‌ونه له‌قاڵبدرا‌وه‌کانى ده‌‌وڵه‌تى تورکیا رووب����ه‌ڕ‌و‌وى ه �ه‌ژان��دن ببێتهوه و ناچارى ئ��هوهى ببن که قانو‌ونه‌کانى ن�او زیندان بگۆڕن. ن �ه‌ری��ت��ى ب����ه‌رخ����ودان ت �هن��ه��ا ل �ه‌ب��اک��ورى
“ ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ گه‌ل بۆت ه خاوهن ئیراده‌یه‌کى دیموکراتییان ه و رۆژبه‌رۆژ سیاسه‌تى نکۆڵیکردن و له‌نا‌وبه‌ردن پوچه‌ڵده‌کاته‌‌و ه و لهههموو هه‌لومه‌رجێکى زه‌حمه‌تدا ئازادى به‌ده‌ستى خۆى ده‌خوڵقێنێت، بێگومان به‌رهه‌مى نه‌ریت و کلتورى به‌رخودانی ئه‌م ژیانه‌یه
“
32
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
وتار
کوردستاندا ره‌ن��گ��دان�ه‌ه‌‌وى نهبوو؛ به‌ڵکو راس��ت��ه‌‌وخ��ۆ ک��اری��گ �ه‌رى ل �ه‌س �ه‌ر ب��اش��ورى کوردستانیش ههبوو ،له‌ساڵى هه‌شتاکاندا رژێ���م���ى ب��ه‌ع��س پ �هی��ت��اپ �هی��ت��ا ک �ه‌س��ان��ى شۆڕشگێڕى زیندان دهک��رد و رووب �ه‌ڕ‌و‌وى قورسترین سزا و ئه‌شکه‌نجه‌ی ده‌کردنه‌وه، ب���ه‌اڵم ب�هک��اری��گ�ه‌رى ئ��هو به‌رخودانییه‌ى ل��ه‌ه��هم��وو ک���وردس���ت���ان ب���ه‌ڕێ���وه ده‌چ���وو له‌باشورى کوردستانیشدا به در‌وشمى"که‌م ژیان و که‌ڵ ژیان" درێژه به تێکۆشاندرا. ل �ه‌ئ �هن��ج��ام��دا ده‌ت���وان���ی���ن ب��ڵ��ێ��ی��ن ب��ڕی��ارى گ��رن��گ ل���ه‌رۆژى گرنگدا دهگ��ی��ردرێ��ت. به‌رهه‌مى ئه‌م شۆڕشانه له‌رۆژى ئه‌مڕۆدا له‌سه‌رتاسه‌رى جیهاندا و له‌کوردستاندا به‌تایبه‌تى ده‌بینرێت .ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ گه‌ل بۆته خ��اوهن ئیراده‌یه‌کى دیموکراتییانه و رۆژب�����ه‌رۆژ سیاسه‌تى نکۆڵیکردن و ل �هن �اوب �ه‌ردن پ��وچ�هڵ��دهک��ات��هوه و لهههموو هه‌لومه‌رجێکى زه‌حمه‌تدا ئازادى به‌ده‌ستى خ��ۆى ده‌خوڵقێنێت ،بێگومان به‌رهه‌مى نه‌ریت و کلتورى به‌رخودانی ئه‌م ژیانه‌یه. له‌باکورى کوردستاندا س��ه‌ره‌ڕاى ههموو زۆرى و زه‌ح��م�هت��ى و ه��ێ��رش و پ�ه‌الم��اره دڕندانه‌کانى حکومه‌تى تورکیا له‌بوارى سه‌ربازى ،سیاسى ،یاسایى ،ئابو‌وریدا... ه��ت��د ،ب���ه‌اڵم گ���هل ب��ێ‌وچ��ان له‌سه‌رپێیه و پ��ێ��داگ��رى ل �هم��اف��ى خ��ۆب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ردن��ى دیموکراتیانه‌ى خۆى ده‌کات .له‌باشورى کوردستانیشدا ئ�ه‌گ�ه‌ر ده‌ن��گ��ى ن��اره‌زای��ى ژنان و ال‌وان به‌رزده‌بێته‌‌وه‌‌و به‌گه‌نده‌ڵى و ن��ادادپ �ه‌ر‌وه‌رى و زی��ادب�وون و چینایه‌تى و شه‌ڕى ده‌سه‌اڵتخوازى ده‌ڵێت ئیتر به‌سه!. ئهوا ئهویش هێز‌و‌و با‌وه‌ڕى له‌هه‌مان نه‌ریتى ف��ی��داک��ارى و ب �ه‌رخ��ودان��ى ئ��هو شۆڕشانه ده‌گرێت. ل �هک��ات��ێ��ک��دا ت�����ه‌‌وا‌وى ئ���هم تێکۆشانانه ده‌ن��رخ��ێ��ن��ی��ن ،گ��رن��گ �ه ه��ێ��زو و ب����ا‌وه‌ڕى له‌تواناکارى و هێزى خۆییمان وه‌ربگرین. ئ��هو شۆڕشانه پشت به تواناکاریه‌کانى ج�هم�اوهر توانیان م��ۆرى خۆیان له‌مێژ‌و‌و بده‌ن ،وه‌رچه‌رخان و قه‌ڵه‌مبازى مێژ‌و‌ویان ئ��اف��ران��د .ل����ه‌رۆژى ئ �هم��ڕۆش��دا پێویسته پێداگرى لهوه بکهینهوه که گۆڕانکارى و چاکسازى به‌چه‌ند هێزو و الیه‌نى سنوردار ئه‌نجام نادرێت ،به‌ڵکو به به‌شداربو‌ونى ههموو چین‌و توێژى کۆمهڵگاو پێویسته هه‌موومان به‌شداربین له‌بونیاتنانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگایه‌کی دی��م��وک��رات��دا و ب �ه‌ب��ێ ه���اوک���ارى خواستن له‌هێزى ده‌ره‌ک��ى ده‌توانین شۆڕشى نه‌ته‌‌وه‌یى و دیموکراتیمان له کوردستاندا سه‌ربخه‌ین‌و کلتورى به‌رخودانى زین دوو بکهینهوه ،شۆڕشى دیموکراتیانه‌شمان به چه‌مکى خۆبه‌ڕێوه‌بردنى دیموکراتیانه‌ى گه‌ل ده‌بێت.
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
33
به‌هار له‌کوردستانه‌و ه ده‌ست پێده‌کات خه‌لیل غه‌مگین :شۆڕشی ژیانه‌وه ،ئه‌رکی خۆی لهپێناو چاره‌نووسی هۆنه‌ر و که‌لتووری کوردیدا ،به‌قارمانیه‌تی و فیداکاری پێکهێناوه ئا :رۆژهات جه‌الل * و :تۆڵ ه خه‌مگین
هۆنه‌رمه‌ندی کوردی رۆژئاوای کوردستان، خ��هل��ی��ل غ �هم��گ��ی��ن ک���ه ب���ه گ��ۆران��ی��ی � ه ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی��ی �هک��ان��ی خ����ۆی ل �ه‌چ �ه‌رخ��ی تێکۆشانی ئ���ازادی���خ���وازی ک��وردس��ت��ان��دا، که‌سایه‌تیه‌کی ناسراوه .واڵمی پرسیاره‌کانی ~ له‌مه‌ڕ سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی سوریا و رۆژئ����اوای ک��وردس��ت��ان و رووداوه‌ک���ان���ی له‌روانگه‌ی هۆنهرهوه دایه‌وه. خه‌لیل غه‌مگین سه‌باره‌ت به پێشکه‌وتنه‌کانی ووتی :دڵی رۆژهه‌اڵتی ناوین"کوردستان"ه. ئ �هم �ه‌ش ل�ه‌الی�هن��ی س��روش��ت��ی ،ژئ��ۆل��ۆژی، ژئۆپۆلیتیک و هه‌میش له‌الیه‌نی مێژووییهوه سه‌لێمنراوه .ئێمه نابێت له‌بیری بکه‌ین ک ه له‌پراکتیک و ک��رده‌وه‌ی گشتیدا ،به‌هاری رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین له‌کوردستانه‌وه ده‌ستی پێکردووه. ~ :ره‌وشی هۆنه‌ری کوردی له‌م سااڵنه‌ی دواییدا ،چۆن ده‌بینی؟ بێگۆمان رهوش���ی ه��ۆن�ه‌ر ل� ه ئاستێکیگشتیدا ،گ��رێ��دراوی رهوش���ی کۆمهڵگاو ئ��اس��ت��ی گ��ۆڕان��ک��اری��ی �هک��ان �ه ل�ه‌ج��ی��ه��ان��دا. ک��ۆم�هڵ��گ��او دون��ی��ا ب��هم ش��ێ��وه‌ی� ه ب�هی�هک�هوه گ���رێ���دراون ،چۆنک ه ئێستا جیهانی ئێم ه به‌ئه‌ندازه‌ی گوندێکی بچووکی لێهاتووه. مۆدیرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری ،و سه‌رمایه‌داری ده‌ڕن��������ده ،ه������ه‌وڵ������ده‌دات ،ژی���ان���ی گ���ه‌الن وکۆمه‌ڵگا ،له‌هه‌رجێگاو له‌هه‌ر شوێندا بخات ه بن کاریگه‌ری و ره‌کیفی خ��ۆی�هوه .ئیدی بۆ بازاری خۆی ،هیچ سنوور و یاسایه‌ک ناناسێت .لهپێناو ب �هرژهوهن��دی ،و قازانجی س�ه‌رم��ای�هی و ب��ژی��وی خ��ۆی ،ه�هم��وو نرخ وبه‌هایه‌کی مرۆڤایه‌تی ک��ردووه به کاال و بازاڕی پێوه ده‌کات. ~ :بۆ ئهوهی به‌راستی ره‌وشی هۆنه‌ر هه‌ڵسه‌نگێنین و راستیه‌کان له‌گه‌ل کۆمه‌ڵگادا تاوتۆی بکه‌ین ،پێویستی ب ه دی��اری کردنی پره‌نسیپی بنه‌ڕه‌تیمان ههیه .که‌لتوور وهۆنه‌ر چۆن پێشده‌که‌ون، و چۆن پاش ده‌که‌ون و به‌جێ ده‌مێنێنه‌وه. نمونه‌ی ئه‌مانه‌ش سیسته‌م و شێوازه‌کانی
له‌سه‌ر کام بنه‌مای ریشه‌یی که‌لتوور و هۆنه‌ری خۆیان بهرێوه ده‌بن؟ م��ن ده‌زان������م ،ئ �هم �ه ب��اب�هت��ێ��ک��ی دوورودرێ��ژه ،ناخوازم زۆر بدوێم و نه‌ش ده‌خ��وازم ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �هک��ی س��اک��ار و س �ه‌ران��س �ه‌ر واڵم بده‌مه‌وه .بێگۆمان کاتێک کۆمه‌ڵگا خۆیان به‌رێکخستن دهک���هن ،له‌ئه‌نجامدا ،دهبنه، خاوهن هێزو ده‌سه‌اڵت و خۆرێوه‌به‌ری .ئه‌مه‌ش ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی سیسته‌ماتیک ،ه��ی��وا و نزیکایه‌تیه‌کی رێکخستن بوونه. ئ �هم سیسته‌مه‌ی ک�ه بابه‌تی راوه‌س��ت� ه له‌سه‌رکردنه ،له‌سه‌ر چ �هن��د ک��وڵ �هک �هی ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی ده‌بێت ه خ��اوهن ک��رده .ئه‌وانه‌ش ل �ه‌الی �هن��ی ه����زری ،ئ���اب���ووری، ئ������ی������داری ،س���ی���اس���ی، کۆمه‌اڵیه‌تی و ...هتد. له‌م چوارچێوه‌یه‌ش ،ئهو ک��ۆم��هڵ��گ��ای��ان��ه‌ش ک ه خاوهن ئه‌زموونن ،زۆرن. له‌چاخی ناویندا ،ئه‌گه‌ر سیسته‌مه‌کان ،یان لهو قۆناخانه‌دا ،گرنگی و پێویستی ،ی��ان نزیکایه‌تییه‌کی باشیان ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ب�ه‌ه��ۆن�ه‌ر نیشان ن �ه‌دای �ه ،ئ�ه‌وا ئه‌مڕۆ بێگۆمان نه‌مانده‌توانی باسی زۆر نرخ و به‌های هۆنه‌ریمان بکردایه و بێگۆمان زۆر نرخی هۆنه‌ریش لهناو چوو ب��وون .کاتێک ئێمه مێژوو ده‌خوێنێته‌وه ،سیسته‌م ه ده‌سه‌اڵتدار و به‌رێوه‌به‌رییه‌کانی کۆمه‌ڵگا ،چهنده ب ه نرخ و به شێوه‌یه‌کی بابه‌تیانه نزیکی چاند وهۆنه‌ر بوونه‌ته‌وه ،لهو قۆناخه‌دا ،ژیاندنه‌وه‌ی هۆنه‌ر و که‌لتوور ،بێ راوه‌ستان ،به‌رده‌وامی به‌خۆی داوه‌و ماندگار م��اوه .نمونه‌ی ئه‌م راستیه‌ش ،له‌مێژووی گه‌له‌که‌ماندا ههیه. ش��ه‌ره‌ف خانی بدلیسی ،ل ه شه‌ره‌فنامه‌دا، بێگۆمان کاتێک پێناسه‌ی ئاغا و به‌گ وبهگزاده له‌کوردستاندا ده‌کات ،وه‌کو پێوان باسی به‌گ وبهگزاده و ئاستی هۆنه‌ری ئهو که‌سایه‌تیان ه لهو هه‌رێمانه‌دا ده‌کات .به‌گێک خ���اوهن چه‌ند به‌رهه‌می هۆنه‌رییه .خ��اوهن چه‌ند ،دیوان ،کۆمهڵه ،سترانبێژ و زانیاره. ل ه هه‌رێمی به‌گاندا ،چه‌ند فێرگه ،زانیار، پسپۆر ،ماڵباتی هۆنه‌رمه‌ند ههیه .به کورتی
ده‌خ��وازم بڵێم که ،کۆمه‌ڵگا ،به‌سیسته‌می خۆی ،له‌هه‌ر قۆناخێکی مێژووییدا ،که‌لتوور و هۆنه‌ری به‌گشتی ،بۆ داهاتووی خۆی به پێویست زانیووه .ئهو قۆناخه‌ش بۆ ئهو کۆمهڵگایه ،بووهته قۆناخێکی ژیانه‌وه‌ی زێڕینی هۆنه‌ری .ئه‌مڕۆ هه‌موومان باش ده‌زانین ک ه سیسته‌می کاپیتالیسم هۆنه‌ر به‌چاوی پ��اره‌و بازرگانی ته‌ماشا دهک��ات. له‌به‌رامبه‌ر به‌م هه‌ڵسوکه‌وته ،پێویستی ب ه ئاواکردنی پیوان و ئه‌رک و به‌رپرسیاریه‌تی ههیه .سیسته‌می سه‌رمایه‌داری ،ئامانجی داگیرکه‌ری بێ لۆژیکه" هه‌ر شتێک لهپێناو سهرمایه وم��اده‌ی�ه .به‌گوێره‌ی ب�هرژهوهن��دی خۆی ،بێ راوه‌ستان له‌گۆڕه‌پانی پێشکه‌وتنی ه�����ۆن�����ه‌ردا ،س���ه‌رم���ای���ه و گ��رن��گ��ی��ی�هک��ی ل�ه‌ڕاده‌ب�ه‌ده‌ر دهستنیشان دهک��ات .له‌الیه‌کی ت���رهوه ،وه‌ک��و ئه‌ڵته‌رناتیڤ ،ئه‌زموونێکی واڵت ه سۆسیالیستیه‌کان ههبوو ،که جێگای ب��ای�ه‌خ��دان و لێکۆڵنکردنه .ده‌م �ه‌وێ��ت بڵێم ک� ه پێشکه‌وتن و هه‌ڵسه‌نگاندنی هۆنه‌ر، به‌گشتی ،گرێدراوی کات ،ده‌زگا و به‌گشتی سیسته‌می کۆمهڵگایه .کۆمه‌ڵگایه‌ک ک ه کاتی ئهوان هه‌بێت ،ئهوان ده‌توانن ،توویÛ
هۆنه‌ری خۆیان ،له‌زه‌وی به‌پیت دان ،هه‌روه‌ها ده‌توانن به‌رهه‌م و نرخیش له‌به‌ریه‌ک که‌ن، واتا ده‌توانن به‌ئاسانی به‌رهه‌مێکی باش بۆ خۆیان به‌ده‌ست بخه‌ن. ~ :ب ه دامه‌زراندنی بزووتنه‌وه‌ی شۆڕشگێڕی کوردستان"پهکهکه" ئاستی هۆنه‌ر و شۆڕشگێڕی له‌کوردستاندا و به‌تایبه‌تی له‌رۆژئاوای کوردستاندا گه‌یشت ه ئاستێکی ههره بڵند ،له‌م قۆناخه‌دا ،ئهوهی که پێویست ه بکرێت ،لهپێناو پێشخستنی هۆنه‌ردا بۆ ئهوهی بگات ه ئاستێکی ههره بڵندتر چییه؟ راست ه که شۆڕشی ژیانه‌وه وه‌کو لهناویخ��ۆی��دا دی���اره ،قۆناخێکی مێژووییشی ل ه به‌ر هۆنه‌ری ک��وردی ک��ردهوه .هه‌روه‌ها ل ه کۆمه‌ڵکوژییه‌وه به‌ره‌و ژیاندنه‌وه‌یه‌کی مه‌زن و به‌قۆربانی و ره‌نج وفیداکارییه‌کی پیرۆزه‌و‌ه هێناوه هه‌تا ئێستا .له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ،ره‌نج و فیداکاری زۆر ل �ه‌رۆژئ��اوای کوردستان دراوه و له‌هه‌بوونی نرخ وبه‌های شۆڕشدا، خ���اوهن رۆڵ و پێگه‌یه‌کی م �ه‌زن �ه ،ب �ه‌اڵم بهداخهوه ده‌ڵێم ک ه له‌بیرکراوه .بۆ ئهو به‌شه‌ی پرسه‌که‌تان که چۆن ئاستی هۆنه‌ر به‌رزتر بکهینهوه ،من ل ه واڵمی پرسیاره‌ی پێشدا، چه‌ند خاڵێکی بنه‌ڕه‌تیم باس کرد ،به‌اڵم لێره‌دا هه‌وڵده‌ده‌م به‌شێوه‌یه‌کی روونتر چه‌ند خاڵێک باس بکه‌مه‌وه .به‌گوێره‌ی بیروباوه‌ری ئێمه، پێشکه‌وتن و ژیاندنه‌وه‌ی هۆنه‌ر ،به‌ده‌زگا و دامه‌زراوه‌ی فۆنکسیۆنکار"رۆڵگێڕ" پێکدێت. ش��ۆڕش��ی ژی��ان �هوه ،ئ�ه‌رک��ی خ��ۆی لهپێناو چاره‌نووسی هۆنه‌ر و که‌لتووری کوردیدا، به‌قارمانیه‌تی و ف��ی��داک��اری پێکهێناوه. له‌کۆمه‌ڵکوژی رێگای رزگ��اری هۆنه‌ری کوردی دۆزییه‌وه ،بۆ ئه‌مه‌ش ،چی پیویست بینراوه ،کردۆیه‌تی ،به‌اڵم پرسگرێک وکێش ه نه ئهوهیه .ئه‌گه‌ر ئێم ه له‌حیسابخواستن و حیسابدایندا له‌به‌رامبه‌ر به‌خۆمان بکه‌وین ه لێگه‌رینه‌وه ،و خ��ۆم��ان ب �هم خ��اڵ �هوه ته‌نها ب �ه‌س��ن��وور ب��ک�هی��ن ،ئ �ه‌گ �ه‌ر ئێم ه چاوێک له‌سااڵنی پێش بکه‌ین و وه‌ک��و پێوانێکی پێشکه‌وتن هه‌ڵسه‌نگێنین ،به‌گوێره‌ی من، ئه‌م پیوان و هه‌ڵسه‌نگاندنه هه‌م که‌م بن و هه‌میش ت��ێ��ر"واڵم��دهرهوه" چاره‌سه‌رییه‌کان ناکات .سااڵنی تێکۆشان ڕابردوو ،روومه‌ت و سه‌ربڵندی گه‌له‌که‌مانه و ئینکاریش ناکرێن. ب��ۆ ئ���هوهی ه��ۆن �ه‌ر پێشبکه‌وێت ،پێویست ه سیسته‌می ئێمه‌ی کۆمه‌اڵیه‌تی ،رێکخستنی و به‌رێکخستن بوونی خۆمان ،بخه‌ینه به‌ر لێپرسینه‌وه .هه‌روه‌ها ،هۆکاری راوه‌ستاندن و ب��ن ب�ه‌س��ت ب���وون دی���ار ب��ک�هی��ن ،وات���ا دام وده‌زگای ئه‌ساسی و پرۆفیشیوناڵ"زانستی" بکه‌ون ه کارو خه‌باته‌وه .کاروباری هۆنه‌ری
“کاروباری هۆنه‌ری بۆ کۆمه‌ڵگایه‌ک، کارێکی ستراتیژیک و بنگه‌ییه. کار وخه‌باتی ستراتیژیکیش ،ته‌نیا به به‌رنامه‌سازییه‌کی درێژخایه‌ن و زانستی ده‌توانێ بگات ه ئارمانجی هه‌ر ه گهوره
“
34
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
بۆ کۆمه‌ڵگایه‌ک ،کارێکی ستراتیژیک و بنگه‌ییه .کار وخه‌باتی ستراتیژیکیش ،ته‌نیا به به‌رنامه‌سازییه‌کی درێژخایه‌ن و زانستی ده‌توانێ بگاته ئارمانجی ههره گهوره .هه‌ر ده‌وڵه‌تێک کاتێک به‌رنامه‌سازی"پیالننامه" م���اددی ی��ان م �ه‌ع��ن �ه‌وی ئ��ام��اده دهک���ات، بوددجه و پیالنسازی هۆنه‌ر وهۆنه‌ری خۆی وه‌ک��و پرۆژه‌یه‌کی میللی"نه‌ته‌وه‌یی" ههره به‌نرخ وبه‌ها ده‌گرێت ه دهس��ت ئه‌م بابه‌ته‌یه. ل��ه‌گ��هڵ ئ����هوهی ک��ه ئ��ێ��م�ه ن��ه دهوڵ�����هت و نه‌ش خ��اوهن ده‌رفه‌تێکی ده‌وڵه‌تیشین ،به‌اڵم ب��اوهر دهک �هم ،به‌گوێره‌ی هه‌بوونی خۆمان، چاره‌سه‌ری پرسی هۆنه‌ر ،مومکن و ئاسانه. پێش هه‌ر شتێک زیهنییه‌ت پێویسته ،فکری ئه‌ماتۆر"ناشی" ناتوانێت دام وده‌زگا زانستی ئاوا بکات .ناشی بوون ،ده‌ستپێکی زانابوونه، ب����ه‌اڵم ت �هم �هن��ی خ���ۆی ه �هت��ا ئاستێکه. پێداگری له‌ناشی بووندا"نه‌زانین" ،دێته واتای راوه‌ستاندن و بن به‌ست بوون .ئێستاش راستی رهوش���ی ئێمه ،شتێکی ت��ر ئیفاده"نیشان" ده‌دات .ئێستا ستراتیژی بوونی ئه‌م گۆڕه‌پان ه له‌الیه‌ک ،ئێم ه وه‌ک��و کۆمه‌ڵگا ،هه‌تا چ ئاستێک ناسنامه‌ی هۆنه‌ر و هۆنه‌رمه‌ندبوون ده‌ناسین .ئه‌مه‌ش به‌ته‌نیا بابه‌تێکی جیاوازه. ج��ارێ��ک��ی ت��ر دووب������اره‌ی دهک���هم���هوه ،ک ه
چاوپێکەوتن چاره‌سه‌ری مۆمکنه ،و منیش ده‌خوازم بڵێم، نه بێ هیوام. ~ :ئێوه رهوش���ی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین و به‌تایبه‌تی سوریا و رۆژئ��اوای کوردستان چۆن ده‌بینن؟ له‌نێوان سااڵنی ده‌ربازبوودا ،له‌الیه‌ن هێزینێونهتهوهیی و دهس �ه‌اڵت �ه هه‌رێمیه‌کانه‌وه، ناحه‌قی و تاوانبارییه‌کی مه‌زنیان له‌سه‌ر کوردان بهرێوه بردووه .قوربانی ئه‌م ناحه‌قی و تاوانبارییه ،له ماوه‌ی ئه‌م سه‌دساڵه‌دا ،گه‌لی کورد بووه له بن هزری زۆرداری ،کۆمه‌ڵکوژی و ئینکاردا ده‌ژی��ن .ئهمه ج��ارێ یه‌که‌مه، له‌شه‌پۆلی بای گۆڕانکارییه‌کان وئازادیدا، گه‌لی کورد و بزووتنه‌وه رزگاریخوازه‌که‌ی، ل�ه‌ه�ه‌رج��اره به‌هێزو به‌رێکخستن ت��ره .دڵی رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن"ک��وردس��ت��ان"ه .ئه‌مه‌ش له‌الیه‌نی سروشتی ،ژئۆلۆژی ،ژئۆپۆلیتیک و هه‌میش له‌الیه‌نی مێژووییهوه سه‌لێمنراوه. ئێم ه نابێت له‌بیری بکه‌ین که له‌پراکتیک و ک��رده‌وه‌ی گشتیدا ،به‌هاری رۆژهه‌اڵتی ن��اوی��ن ل�هک��وردس��ت��ان�هوه دهس��ت��ی پ��ێ��ک��ردووه. پێشکه‌وتنه‌کان له‌ناوچه‌که ،ئ�ه‌گ�ه‌ر چی مه‌ترسیه‌کانیشی له‌گه‌ڵ خۆیدا زیاد کردبێت، به‌اڵم زۆرت��ر چانسی ئ��ازادی و رزگاریشی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێناوه .له‌ناوچه‌که‌دا ،له‌گه‌ڵ ئ �هوهی ک ه گه‌لی ک��ورد ،ن ه دهس �ه‌اڵت��داره، به‌اڵم خاوهن گهورهترین هێزی دینامیکه .خۆ به‌خۆ ههموو هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کان له‌بنه‌مای خۆیاندا، رووخ���اون و چانسی ب���ه‌رده‌وام کردنیان نهماوه. گه‌لی کورد ،لهههموو کاتێک زیاتر و لهههموو الیه‌نێکه‌و‌ه نه کوردی به‌رێیه .پێویسته یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی له‌نێوان خۆیاندا به‌هێزتر بکه‌ن ،هه‌روه‌ها له‌م ب���واره‌دا ،هیوای گه‌لیش به‌هێزه .که‌شێکی گه‌لێک حه‌ساس له‌ئارادایه .ئیدی له‌سه‌ر ئه‌ستۆی رۆژهه‌اڵتی ناوین ،کوردی ئازاد و رێکخستن بوو ههیه ،ئیدی ئه‌مڕۆ ناگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ دوێنی .سبه‌ێ نه وه‌کو ئه‌مڕۆ ده‌بێت .له‌رۆژئاوای کوردستاندا، ت�ه‌دب��ی��رک��ردن و خ��ۆ ئ��ام��اده ک���ردن ،بابه‌تێکی سه‌ره‌کییه .جۆش و خرۆشی گه‌له‌که‌مان ههیه. له‌م به‌شه‌ی واڵته‌که‌مان ،پێویسته به زانابوون و به‌دیقه‌ته‌و‌ه رهوش به‌رده‌وام بکات. ~ :پێشکه‌وتنی ئه‌رێنی و نه‌رێنی، چ کاریگه‌رییه‌کی له‌سه‌ر تێکۆشانی هۆنه‌ری ئێوه ههیه؟ س�ه‌رت��اپ��ای م��ێ��ژووی تێکۆشانی ئێمه ،بۆگهلهکهمان و له‌م پێناوه‌دا بووه .هه‌روه‌ها ،هێزو موڕاڵ و جۆش و هیوا ،هۆنه‌ر ده‌خولقێنێت. ~ :کاروباری داهاتووتان چییه؟ با ئه‌م یهکه سۆپریز(چاوه‌ڕواننه‌کراو) بێت.ههموو ئاماده‌کاریه‌کانمان به پیالنسازییه‌ک ل�ه ک��ۆم��ی"گ��روپ��ی" ب �ه‌رخ��ۆدان��دا ،پێشکه‌شی گه‌له‌که‌مان ده‌که‌ین.
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
35
د جڤاکا م ه ده ژن به‌ریا خوه بکوژ ه هاتی ه کوشتن زه‌رده‌شت دهوک
ئارمانجا خه‌باتێن ژنان ل باشورێ کوردستانێ لسه‌ر چ بینگه‌ه‌ه گهلو؟ و پسکولوجیا وێ به‌ر ب کو؟ پرسا ژنێ و گرفتێن وێ ژالیێ چ��اره‌س�ه‌رى ل ق��ادا به‌هدینان به‌ر ب ک��وده‌ر‌ه و پسکولوژیا وێ به‌ر ب کو؟ بگشتى دجڤاکا به‌هدینان ده پێویسته د ملێ هزرى و ژیانى ده لگورى چاند و داب و نه‌ریتێن گشتى بمه‌شى ،ده‌نا وێ دملێ رێکخستن بویینا جڤاکى و که‌سایه‌تى دچاڤێ جڤاکێ ده تو یێ نه‌یێ ئه‌رێ کرن و ئه‌ڤ باور ژى بره‌نگه‌کى کلتور و نه‌ریت وه‌ک کو به‌ر ب پێشکه‌فتنێن زیهنیه‌تى نه‌هاتب‌ه گوهه‌رتن ،بره‌نگه‌کى سیسته‌ماتیک هه‌رکه‌سى دناڤا خ��وه ده لگورى خ��وه ب �ه‌ر ب ئاسمیله‌بونێ دد‌ه مه‌شاندن .چما کو دمله‌کى ده جڤاک وه‌ک زیهنیه‌ت لگورى چانده‌ک ه کالسیک و پاشڤه‌رو دقالبه‌ک‌ه به‌سته‌لوکى ده هێژى نه‌کاری‌ه گوهه‌رتنان بده خوه ,دمله‌کى دن جڤاک داکه‌تی‌ه ره‌وشه‌ک وا کو پێشکه‌فتنان ژئالیێ چاندى و شارستانیه‌ت جودایى چاند و کلتورێن بیهانى بتایبه‌ت والتێن روژاڤا نابینه، کو ب ناکوک بویینا هه‌ردو ئالى دگه‌ل هه‌ڤدو ئهو ژى ده�ه‌ردوو مال ند‌ه بره‌نگه‌کى نه راست، قه‌یرانه‌ک‌ه جڤاکى دای�ه به‌ر سینگێ خوه کو جڤاک ژئالیێ پسکولوژى به‌ر ب پاتولوژیک بونه‌ک‌ه پ��ڕ ج��دى دای���ه م�ه‌ش��ان��دن ،رهوش���ا کو قوربانیێن وێ بره‌نگه‌کى گشتى هه‌رى داوى جوان و ژنن .وه‌ک تێت دیتن جڤاکێ ریهکه ره‌ڤێ ژبو جوانان ڤه‌کرى هشتیه !..کوچبه‌ریا به‌ر ب ئالیێ والتێن روژاڤا !..لێ ریا ره‌ڤا ژنێ ژ به‌رهه‌ما ڤێ نه‌ساخله‌مى و نه دادوه‌ریا زیهنیه‌تا جڤاکا حاکم بته‌نێ خوه کوژیه ،خوه کوژیا کو هه‌رى زێد‌ه ب واسته‌یا ئاگر تێت ئه‌نجامدان...لێ گهلو براستى چما ئاگر؟!!. لگورى زیهنیه‌تا حاکم ئارمانجه‌ک چاره‌سه‌رى خ��واز ب ئیلکه‌یێن خ��ودى به‌رهه‌م و ئه‌کتیڤێن جڤاکى لسه‌ر پرسا ژنێ هه‌یا نها خوه دچاڤ و زیهنیه‌تا جڤاکێ ده بتایبه‌ت ق��ادا ژن و جوانان نه‌دای‌ه ئه‌رێ کرن ،کو ب وان به‌رهه‌مان باوریێ دسه‌رێ جڤاکێ ده بده ئافراندن و روحێ به‌رپرسیارتیێ دجوانان و قادا خه‌باتکارێن لسه‌ر پرسا ژن��ێ بره‌نگه‌کى ج��دى ب��ده خولقاندن ،و ژئالیه‌کى دن ژن��ێ دوب��اره لسه‌ر پێ راگ��ره و هه‌بونا وێ دب��اورا وێ ده بده قه‌بوالندن .چما کو گرێدایبونا هه‌ر کار و خه‌باته‌کێ بته‌نێ لسه‌ر ئارمانجه‌ک و بینگه‌هه‌ک‌ه ناڤه‌ندگه‌رى و سیاسى و حزبى و ب خوه سپارتنا ئیلکه‌یێن وێ،
جدیه‌تێ دد‌ه خوه کو ئه‌نجامێن نه‌چاره‌سه‌ریا خوه کوژیا ژنێ و زێده‌تر بونا ڤارێتیا جوانان دکاره ژڤێ سه‌ده‌مێ چاڤکانیا خوه بستینه .مخابن لگورى چارچوڤه‌یا دسپلین و سیسته‌ما هه‌یى ن ه ژن دکارێ خوه ده دکاره خودى به‌رهه‌م به و نه ژى گه‌نج خودى رول .کود ملێ خه‌باتا خوه ده ژى لگورى حاکمیه‌تا ناوه‌ندگه‌رى ببێ باورمه‌ندى لسه‌ر کار و خه‌باتا خوه وبێ پشتگیریێن جدى، ده‌رڤایى الیه‌نێن سیاسى و ناوه‌ندگه‌رى ،مافێ خوه یێ ئیفاده و خه‌باتا چاره‌سه‌ریا پرسگرێکێن روژه‌ڤا ژنێ نکارن ببینن. ده‌رڤ��ای��ى ب �ه‌رچ��اڤ دان��ی��ن��ا ڤ��ێ راس��ت��ی��ێ کو هێژى وه‌ک جه‌وهه‌ر ژن و تایبه‌تمه‌ندیێن وێ و گرنگى و ئ �ه‌رک و مافێن وێ ل جڤاکا باشورێ کوردستانێ لگورى فهلسهفه و بیردوزى و په‌رسپه‌کتیڤێن مروڤاهیا رێبه‌ر ئاپو وه‌ک ه پێویست نه‌هاتی‌ه ناسکرن و فێم کرن ،هه‌ر لسه‌ر ئاستا خه‌باتێن ژنان لقادا به‌هدینان و باشورێ کوردستانێ بگشتى مروڤ دکاره ڤاالتیا جدیه‌تا ڤێ خه‌باتێ و خودى نه‌ده‌رکه‌تنا الیه‌نێن به‌رپرسیار ژ ئه‌نجامێن کو وه‌ک‌ه قریزه‌ک‌ه مه‌زن ئهشکهره ل هولێ یه ببینه وبنرخینه .رێژه‌یا خوه کوژى و خوه سوژیێن ژنان کو هه‌رتم به‌ر ب زێده‌بونن و پرسگرێکێن ب �ه‌رده‌وام��ێ��ن جڤاکى یێن کو خولقێنه‌رێن ڤێ کاره‌ساتێ تێن دیتن ،دجڤاکا م ه
ده به‌رهه‌مێ ڤێ نه‌به‌رپرسیارى و ڤێ سیسته‌ما زیهنیه‌تیا جڤاکا نه روناکبیره .سه‌روه‌ریا فه‌ودالى، سیسته‌ما زیهنیه‌تا باب س��االرى و پاشڤه‌روو، ئاسته‌نگیێن دسینگێ روناکبیریا ژنێ د جڤاکێ ده و گرنگى نه‌دانا پسکولوژیا ژنێ لژێر زه‌خت و زورا هه‌یى لسه‌ر وێ ئهو ژى ل سه‌ر ده‌مێ کو بناڤێ سه‌دساال بیست و ئێکان سه‌ر ده‌مێ ئازادى و دیموکراسى و مافێ مروڤ و سه‌رده‌مێ ژن و رولێ وێ و گوهه‌رتن و پێشکه‌فتنێن زانستى و مروڤاهى خوه دد‌ه پێناسێ ،نمونه‌یێن پرسگرێکێن جڤاکا مه یا به‌هدینان‌ه کو حه‌تا ڤى سه‌رده‌مى هێژى دالقیاى مانه .تێت زانین د ڤ��ان سێ سالێن داویێ ده رێژه‌یا خوه کوژى و خوه سوژیا ژنان ل هه‌رێما مه تایبهت به‌هدینان بره‌نگه‌کى سه‌یر ب�ه‌ر ب زی��ده بونه ،کو بته‌نێ ژ 2009 تا 2010رێژه‌یا ژنێن کو ل هه‌رێما دهوکێ ب خوه شه‌وتاندن مرین گهیشته ( )75که‌سان ،کو جیێ داخه‌ک‌ه مهزنه .براستى کو گهلو چما ب ڤان هه‌مو سازى و رێکخستنێن جڤاکى و مه‌ده‌نى و پارێزڤانیێن مافێ م��روڤ و مافێن ژنێ و سازیێن دژبه‌رتیا لهه‌مبه‌ر توندو تیژیا ده‌رحه‌قا ژنێ و دروشم و جڤین و لێکولینێن لسه‌ر ره‌وشا ژنێ کو ژ ده‌ڤ و دفنێن ده‌زگایێن راگهاندنیێن هه‌رێما مه دوه‌شن ،چما ئه‌نجام هێژى کوشتن و شه‌وتین و چه‌وسین و بێ رێزیا لهه‌مبه‌ر
Û
36
~|
“د جڤاکا مه د ه ژن به‌ریا کو ببه ژن دمره، ژبو کو شه‌رتێ ساخ مایینا وان بته‌نێ مه‌شا لسه‌ر هێال زیهنیه‌تا زالمه، زالمێ کو ئه‌ڤ ب هه‌زارا ساالنه خوه وونداکریه و هه‌ر به‌نده‌ک ژگیانێ وى و زیهنیه‌تا وى ژ زولم و زوور و ده‌ستهالتدارى و شه‌هوه‌ت و نه‌فسیه‌ت په‌رستیێ لهه‌ڤ هاتى
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
نرخێن ژنێ یه و ب�ه‌ره‌ڤ��اژى رهوش��ا پێویست ب پڕکرنا ڤاالتیا خه‌باتا ژنان بره‌نگه‌کى نه‌به‌رپرسیار و وه‌ک ئاماتور لگورى رێژه‌یێن به‌رچاڤ رهوش روژ بروژێ بێتر به‌ر ب خرابیێ ژى دچه؟! پرسا کو دگرنگ بونا خوه ده به‌رسڤا وێ دبه دهه‌زاران الپه‌ران ده نه‌کار‌ه وهره بجى کرن ،لێ دکاره ب چه‌ند خاله‌کان الپه‌رێ بابه‌تێ بده ئیقنا کرن!. د جڤاکا مه ده بته‌نێ بهشهکه ژنان خوه خوه‌دیێ ئازادیێ دبینن ،یێن کو لسه‌ر ناڤێ ئازادیێ بگشتى لسه‌ر سیسته‌مه‌کێ دم�ه‌ش��ن ی��ا کو به‌رهه‌ما ده‌ستێن گه‌مارێن کاپیتالیسمێ یه و جوداتر ژ ئالوزیا ره‌وشا ژنێ و کاال کرنا وێ وه‌جه‌ک‌ه دن ناگهین‌ه حه‌قیقه‌تا ژن��ێ ،ئازادیا کو دجڤاکا م�ه‌د‌ه ب چاڤ لێکرنا (ته‌قلید) شارستانیه‌تا روژاڤ��ا دمهشه و نه ئورژینال و نه لگورى راستیا که‌ساتیا ژنا ک��ورده ،یا کو دچاڤێ جڤاکا مه یا ف �ه‌ودال ده هه‌ر ناڤه‌ک ه ئازادیا ژنێ و مافێ وێ راستینه‌یا وێ دناڤا خوه ده بره‌نگه‌کى فهوش دایه وونداکرن و بێ واته کرن و ره‌ش کرن ،لهوره سازیێن خه‌باتا ژنان ل باشورێ کوردستانێ نه کو بکاربن چاره‌سه‌ریان پێش بخینن به‌لکو به‌ره‌ڤاژى وێ حه‌یا راده‌کێ رولێ ئاسته‌نگیا لبه‌ر سینگێ هه‌ر ئه‌لترناتیڤه‌ک ه ئه‌کتیڤ ژى دڤان سالێن بهورى ده دانه‌گێران، براستى کو خه‌باتا ژبو ژنێ چاخێ بده‌ستێ ژنێ نهبه و ژن ژى ئاڤابویى لسه‌ر زیهنیه‌ته‌ک ژنان ه و دوور ژ په‌رگاال رێکخستنى یا باب ساالرا ئاڤابویى لسه‌ر زیهنیه‌تا ده‌ستهالتداریێ نهبه ،سه‌د هه‌لبه‌ت یێ ژنا جڤاکا مه یا فه‌ودال و پاشڤه‌رو جودایى ئاگر کو کلتوره‌ک‌ه که‌ڤنارێ رزگاریا گه‌لێ کورد تێت ناسکرن وێ تو په‌نایه‌کى دن نه‌بینه .لێ دڤێ کو هه‌ر زیهنیه‌ته‌ک‌ه باب ساالر ڤیا باش بزان‌ه کو نه ئازاد بونا ژنێ د جڤاکا خێزانى ده ،ئێسیرتى و بنده‌ستیا هه‌رى واته‌دار یا زالم دد‌ه پێ خوه ،چاخێ دارێ زوور و ترس و حاکمیه‌تێ دداکه‌ڤ ه سه‌ر جنسێ ژنێ ته‌ڤایا خوه‌زایا جڤاکێ ب ب�ه‌ره‌ڤ��اژى راستینه‌یا خوه دمهشه ،ژئاالیه‌کى دن ژنا ب پسکولوژیه‌ک ژڤێ میناکێ و بێ بخوه بباوربون و لژێر دارێ ترس و زوورێ ئاڤابویى وێ تو جارى نه‌کار‌ه زاروکه‌کێ بره‌نگه‌کى راست و ره‌وا پهروهرده و مه‌زن بک ه و دڤێ وهره زانین ژى کو به‌رهه‌مێ په‌روه‌رده‌ییا خیزانێن ژڤێ میناکێ بته‌نێ دبن ک��اره‌س��ات .م ه ل��دور ڤى بابه‌تى لسه‌ر جڤاکا کو ئه‌م دناڤێ ده ژیان دکن نڤیساند ژبو کو د جڤاکا م ه ده هێ ژى ژن بره‌نگه‌کى گشتى وه‌ک بینگه‌هێ ناموسا کو بته‌نێ و بته‌نێ لژێر مالکیه‌تا زالم ده‌ی�ه تێت دیتن ،لێ بێ کو چاخێ ئه‌ڤ ناموس دشه‌وته ،زالمێ قاشو خودیێ ناموسێ دخوه ده بهزر‌ه و ژخو‌ه فه‌دى بکه و ببێژه؛ ناموسا من شه‌وتى !.وبێ کو بزان ه کو ژبونا وێ ژنێ هه‌مێزا ئاگر ژ هه‌مێزا ویا ب ووژدانتر‌ه و به‌ره‌ڤاژى ڤێ ب زیهنیه‌ته‌ک
ژنان پاشڤه‌رو و به‌سته‌لوک وێ ژنێ الییقێ ئاگرێ هه‌تا هه‌تایێ جه‌هنه‌مێ دبینن ،حه‌یا راده‌کێ کو ئهو ژن الییقى فاتیحه‌کێ ژى نایێ دیتن. ئه‌رێ گهلو د جڤاکا مهده هه‌روو ژن یان تێت کوشتن یان ژى بخوه خوه دکوژن و یێن ساخ ژى روژێ هه‌زار جارى دشه‌وتن و به‌ر خوه ددن، چماکو ژنا جڤاکا مه ،یا کو پاشڤه‌روتیێ دایى ئاڤاکرن ،به‌ریا مرنێ هاتیه کوشتن ،ژبو کو ب��اورا هه‌بونا وێ بباوربونا ئولداریا وێ جه‌ساره‌ت و ئیراده و مافێن وێ ژک��وک ده ژێ هاتن ه قوت کرن ،و ته‌ڤى وێ دادوه‌رى و عه‌داله‌ته‌کێ ل رادورى خوه نابینه ،لهوره په‌نایا ژنا جڤاکا م ه ئینتحار و ئاگره .ئه‌رێ گهلو ئهو بێهنا کوزرینا به‌ده‌نا ژنێ ی ه کو جارنا دداک�ه‌ڤ� ه ب�ه‌ر دفنا وه ،لێ ئ�هو کێ یه کو بێهنا شه‌واتا دل و جه‌گه‌را ه �ه‌زارا س��االن یا ژنێن ده‌نگ ته‌فسى لژێر ڤێ ده‌ریایا شێلوهێس بکه ،ئهو بێهنا کو هێژى خوه‌زایا جڤاکا م ه ژێ پڕه .د جڤاکا مه ده ژن به‌ریا کو ببه ژن دمره ،ژبو کو شه‌رتێ ساخ مایینا وان بته‌نێ مه‌شا لسه‌ر هێال زیهنیه‌تا زالمه ،زالمێ کو ئه‌ڤ ب هه‌زارا ساالنه خوه وونداکریه و هه‌ر به‌نده‌ک ژگیانێ وى و زیهنیه‌تا وى ژ زولم و زوور و ده‌ستهالتدارى و شه‌هوه‌ت و نه‌فسیه‌ت په‌رستیێ لهه‌ڤ هاتى .لهوره ژن بناڤێ خه‌باتا ژبو ئازادیا خوه جاره‌که دن هه‌ر بده‌ستێ وى زالمێ دئاڤا کرنا خوه ده ڕامایى ،و ژبو وى و زیهنیه‌ت و ده‌ستهالتا وى دبه سه‌رخوه‌شه‌ک دناڤا شه‌هوه‌تێن ده‌ستهالتدارى و پله و پای ه و سه‌روه‌تان و هه‌رى داوى هێال راستیا ژنێ ج��اره‌ک �ه دن ب �ه‌ر ب ئالیه‌ک دن دم�ه‌ش�ه و دووب��اره بره‌نگه‌کى دن ژ فێلبازیێن زیهنیه‌تا زالم ژن دبه قوربان .دڤێ دجڤاکا مه ده وهره زانین کو نه ئازاد بونا ژنێ دمێژى و جه‌وهه‌را بخوه بباور بونێ ده و بباور بونا وێ لسه‌ر که‌ساتیا خ��وه وه‌ک نیڤ م��روڤ و نیڤ ب��اورم�هن��د لهه‌مبه‌ر ئولێ خ��وه ،ئ �هو خستی ه ره‌وشه‌کێ وا کو ب به‌ره‌ڤاژى خوه‌زایا خوه یا جه‌وهه‌رین لسه‌ر خه‌تمه‌شا زیهنیه‌تا سه‌رده‌ست دقادێن خه‌بات و تێکوشینێن ژب��و ژن��ێ ژى رولێن خوه وه‌ک ژن نه‌گێرن ،چما کو وه‌ک ه ئه‌زمونێن ڤان ده‌ه تا پازده سالێن ده‌رباس بویى، مه پر دیتن ژنێن کو درولێ پێشه‌نگتیا خه‌باتا ژب��و مافێ ره‌وای���ێ ژن��ان تێ دکوشیان کو بره‌نگه‌کى سیسته‌ماتیک و ب ئیراده‌یا خوه بخوه دناڤا ده‌ستهالتدارى و په‌روه‌رده‌یا سیسته‌ما س �ه‌رم��ای �ه‌داری��ێ ده ه��ات��ن ئاسمیله ک���رن ،و بایکوت کرن .ژنێن کو هه‌یا دوه بره‌نگه‌کى ه��ه‌رى رادی��ک��ال ل پشتا تریبونان لهه‌مبه‌ر راپورتاژ و ناڤه‌ندا سازیێن خه‌باتێن ژنان بجى دبون و ل پێشبه‌رى رایا گشتى دقوریان؛ بال ژن به‌س بشه‌وتن!! و هه‌ر ئهو ژن هاتن دیتن کود پله و پایه‌یێن بلندێن ده‌ستهالتداریێن ده‌مکى و
“
بێ واته یێن رێکخستنێن حزبى و سیاسى یێن ستاتوپارێزى ...هتد ب مه‌شا لسه‌ر زیهنیه‌تا زالم سه‌روه‌رى ب زانه بون یان نه ب زانه بون جى گرتن .بێى کو ژ هه‌ست و روحێ خوه یێ ژنانه وه‌ج بستینن و که‌ره‌م بکن و لپاش خوه بنێرن کا ژنێن والتێ مه د چ رهوش ده‌نه؟! براستى ژبو ووندا نه‌بون و خوه پاراستنا ژنێ دقادێن زیهنیه‌تا ده‌ستهالتداریێ ده ئهو ژى کێله‌ک ب کێله‌کا زالمێ نه ئاڤا بویى ،هێز و جه‌ساره‌ت و بیردوزیه‌ک وا دخوازه (ئاماژه ب بیردوزیا ژنێ لگورى زیهنیه‌تا رێبه‌ر ئاپو) کو پڕ ب ئهشکهره مروڤ دبینه ده‌رڤایى وێ دڤێ جڤاکێ ده هه‌ر ریهکه به‌ر ب چاره‌سه‌رى و ئاڤا بونا ژنێ ژ ئه‌ردێ تا ئاسمانان ژهه‌ڤدو جودایه .کو مروڤ دکاره که‌سایه‌تێن ژ وێ میناکێ د قالبێ زیهنیه‌تا س�ه‌روک وه‌زیرا پێشینا تورک(تانسو چیله‌ر) ده بده پێناسێ، ژنا کو دکاره د دیروکێ ده مه‌زنترین خایینا لهه‌مبه‌ر که‌ساتیا راستینا ژن��ێ و ن��رخ و جه‌وهه‌رێن مروڤاهیێ بنرخینه ،ژنا کو ژئالیێ زیهنیه‌تا زالمتیێ هاتى خاپاندن و هه‌رى داوى ب چاالکیا دیروکیا زیالنا مه‌زن ،وێ روره‌شى و شه‌رمه‌زاریا دیروکى خوه لسه‌ر که‌ساتیا وێ ب وێ دا قه‌بوالندن. لگورى په‌رسپه‌کتیڤ و راستڤه‌کرنێن رێبه‌رێ گه‌لێ کورد به‌رسڤا هه‌ر پرس و گرێکوره‌کێ د بینگه‌ه و هه‌بونا کوکا ئوبژه‌یێ ده ڤه‌شارتیه، هه‌ر پرسگرێکه‌که گرێدایى ب جڤاکێ ژى جودایى کالسیک بویینا زیهنیه‌تى ،دڤه‌گه‌ر‌ه ئالیێ مالبات و جڤاکا خێزانى ،جیێ کو ژن دناڤێ ده دشه‌وته! .لێ براستى ژى چما ئاگر!.؟ حه‌یا کو دناڤا خه‌یاالن ده ژى به ،ما قه‌ى کێم جه‌ساره‌ت ژبو ئه‌نجاما ڤێ ره‌وشا ئینتحارى د خ���وازه گ�هل��و؟ ئ �ه‌ڤ پ��رس بال ئاراسته‌یى وان که‌سان به یێن کو دکارن ب سڤکى لسه‌ر مژارێن ژڤێ میناکێ ده‌رباس ببن. ئاگر دبه ژبو کو هه‌ڤالێ هه‌رى نێزێ وێ هه‌ر ئهو ئاگره ،یان ژى ئهو باش دزانه به‌رهه‌ما ئاگرێ ب�ه‌ده‌ن��ا وێ خوه‌لیه ،لێ خوه‌لیه‌ک و اک��و دک��اره ببه ج�هوه�ه‌را نڤیسا هنده‌ک پێنوسێن هشیار و خودى روحێ به‌رپرسیاریا مروڤاهیا دیروکى! .ئاگر ژبو کو بێژه و ب جڤاکا ده‌ردورێ خوه بده فێماندن کو سیته‌ما هه‌مێزا ب ش�ه‌وات��ا ئاگر ژ ره‌ح��م و ووژدان��ا هه‌مێزا وه خوه‌شتره ،ئه‌رێ گهلو دبێژه شه‌وات بال جاره‌ک ته‌نێ به و نه هه‌روو سه‌د جار.. شه‌واتا ژنێ گهلو ئهو ژى ب ئیراده‌یا وێ بخوه ئینتحارا ڤیان و حه‌زکرنێ یه ،ئینتحارا ژیان و هه‌بونێ یه ،ئینتحاره‌که کو ب ئاگرێ وێ جیهانه‌ک دهه‌بونا وێ ده دشه‌وته ،مرنه‌ک ه پڕ ب واته‌یه کو دڤێ بره‌نگێن جدى لێ خوه‌دى ده‌رکه‌تن هه‌به ،لێپرسین هه‌به! .دڤێ ژالیێ
وان که‌سێن کو بناڤێ ژن و مافێن وێ و دژبه‌رتیا توند و تیژیا لهه‌مبه‌رى وێ ،خوه دچاڤێ ڕایا گشتى ده ئه‌کتیڤ و دلسوژ ددن نوشاندان و دبنه خوه‌دى معاش و ناڤ و پله و پایه‌یێن بلند ،ده‌مه‌کێ ته‌نێ ژى خافله‌تى ن ه ده‌رکه‌ڤه و ب هه‌مو هێزا خوه یا ئیرادى کو ب مافێن جنسێ خوه بباوره دتێکوشینه‌ک ه جدى ده به ،.دڤێ کو جڤاتێن هه‌رى رادیکال ژکومه‌ال ژنێن خودى روحێ به‌رپرسیاریێ و روناکبیر لسه‌ر بینگه‌هێ ریستوره‌سیونه‌ک ه گشتیا ئیدولوژیا ژنێ هه‌ر ب وى روحێ خوه یێ ژنانه و ئاشتى خ��واز لهه‌ڤ بێن و بێ ملکه‌جیا لهه‌مبه‌ر جڤاکا فه‌ودال و پاشڤه‌رو و ڤه‌ده‌ر ژ زیهنیه‌تا کالسیکا زالم و سیسته‌ما ب��اب س���االر ،ده��ه‌ر مله‌که جڤاکى ده کار و لێکولینان پێش بخینن ،دڤ��ێ ل ب���اژار و باژاروکان ،گوندان و کوالنان تاکو مال بمال س���ه‌ردان و لێکولین هه‌بن و دگ �هل جڤاکێن خێزانى و ژن��ان بره‌نگه‌کى ج��دى رونشتن و لێپرسین وه‌رن ئه‌نجام دان .چما کو دڤێ ریێ ده ه �ه‌ر ک��ار و خه‌بات و خ��وێ دان�هک��ا کو بکاربه ته‌نێ ژنه‌کێ ژى ژ ئاگرێ کو روژانه وێ دشه‌وتینه رزگ��ار بکه ،بێ گومان یێ نرخ و بوهایێ خوه لهه‌مبه‌ر وێ که‌دێ هه‌به. ژب��و کو ئ�ه‌ڤ بساالنه ئ�ه‌ڤ م��ژار دروژه‌ڤ��ا گه‌لێ مه ده سه‌ردێر و مانشێتێن به‌الڤوکان ه و ئێدى مروڤ ئهشکهره دبینه دراستیا خوه ده ڤ��ێ م���ژارێ ژى ب پێنوس و ووژدان��ێ��ن فروتى رولێ رانته‌که سیاسى و راگه‌هاندنى دایه ده‌رێخاندیه روژه‌ڤێ و ناڤه‌روکا بابه‌ت کو شه‌واتا گیانێ ژنێ به‌ریا خوه شه‌وتاندنێ و چاره‌سه‌ریا وێ یه هاتیه ژبیراکرن .بێ کو چمایه‌که چاره‌نڤیسیێ بێ پرس کرن و بێ کو مه‌ساژا ڤان ژنان ب وى ئاگرى وهره فێم کرن و دناڤێ ده رهوش��ا شه‌واتا ه��زاران ژنێن دن کو دهوندورێ خوه ده دشه‌وتن وهره باس ک��رن ،ب جڤین و گه‌نگه‌شه‌که س��ار و بێ جه‌وهه‌رو واته ب فه‌خره‌کا بقرێژ جاره‌که دن خارنا الشێ ژنێن شه‌وتى ب ده‌ڤێ راگهاندنان ب��داوى تێ و ه�ه‌ر ل��وێ روژێ ژنه‌که دن د شه‌وته و دم��ره و ه��ه‌زاران ژنێن دن دشه‌وتن و بتاوانا ژن بونا خوه لژێر دارێ پاشڤه‌روتیا جڤاک ژیان دکن .هه‌رى داوى دخ��وازم ڤێ راستیێ ب هه‌ر باوره‌که ئولى مروڤاهى بدم قه‌بوالندن کو تا کو ژن دجڤاکا خێزانى ده ئازاد نهبه و راستینه‌یا هه‌بونا نرخ و واته‌یا وێ نه‌یێ ناسکرن و رێ نه‌یێ دایین کو هه‌ست ب هه‌بونا خوه یا ئیرادى لسه‌ر په‌روه‌رده‌یه‌ک لگورى کورد بونا خوه بکه ،براستى نه‌خێر. نه تو ج��ارى والت رزگ��ار دب �ه ،نه زالم خوه ناس دکه ،نه ماف تێن ناسکرن و نه‌ژى تو ده‌ریه‌ک ژێر ناڤێ بحشتێ ل تو که‌سێ خودى ناموسێ ژڤێ میناکێ دڤه‌به.
“ جڤاکا مه ده بته‌نێ د بهشهکه ژنان خو ه خوه‌دیێ ئازادیێ دبینن، یێن کو لسه‌ر ناڤێ ئازادیێ بگشتى لسه‌ر سیسته‌مه‌کێ دمه‌شن یا کو به‌رهه‌ما ده‌ستێن گه‌مارێن کاپیتالیسمێ ی ه و جوداتر ژ ئالوزیا ره‌وشا ژنێ و کاال کرنا وێ وه‌جه‌ک ه دن ناگهین ه حه‌قیقه‌تا ژنێ ،ئازادیا کو دجڤاکا مهده ب چاڤ لێکرنا (ته‌قلید) شارستانیه‌تا روژاڤا دمهشه و نه ئورژینال و نه لگورى راستیا که‌ساتیا ژنا کورده
“
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
37
~|
38
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
ژنان
به‌خشین و ناسیــــنــــی ئازادی ژنـــ عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن
کچ ه کوردێک ( 200ــ )300ساڵ به‌ر له‌ئێستا خ��اوهن��ی ئه‌شقێکی چهنده مه‌زنیش بووبێت، رێگای ئه‌مه‌ی له‌شه‌ڕی به‌رامبه‌ر به‌دوژمندا بینیوه ،س����ه‌ره‌ڕای ئ���هوهی خ��اوهن��ی په‌یمانی مه‌زن ه و هێزی ئیراده و جوانی ههیه ،دیسان ئه‌شق به‌شه‌ڕه‌و‌ه گرێده‌دات و بهمجۆره ده‌یگرێت ه ده‌ست و ئاماژه به‌و‌ه ده‌کات ک ه له‌شه‌ڕدا دوای له‌نێوچوونی ژیان نامێنێ ،به‌ڵکو ژیان ته‌نیا له‌نێو شه‌ڕ و له‌نێو چیاکاندا ههیه و ده‌شێ به‌رده‌وام بێ .ئه‌مه‌ش فه‌لسه‌فه‌یه‌که .کچ لێره‌دا چ دهڵ��ێ؟ دهڵ��ێ ":نه‌ده‌خۆم و ن ه ده‌خۆمه‌وه و ن ه ده‌گه‌ڕێم و نه ته‌ماشای هیچ که‌سێکیش ده‌که‌م ،شه‌ڕ ده‌که‌م و له‌سه‌ر لوتکه‌ی ئه‌م چیایان ه ده‌مرم " .هه‌روه‌ها له‌وێدا مرۆڤی ئازاد و جوانمێر ههیه .جگ ه له‌ئه‌نجامدانی شه‌ڕێکی گه‌رده‌لو‌ول ئاسا به‌رامبه‌ر به‌دوژمن ،بیر له‌هیچ شتێکی تر ناکاته‌وه .ئه‌مه‌ش ئازایه‌تی مێژووییمان ه و تاک ه راستینه‌یه‌که په‌سندی بکه‌ین. ناموس چییه؟ ئه‌م الوکه به‌س ه بۆ ئهوهی ئه‌م مه‌سه‌الن ه روون بکاتهوه. واته له‌خۆڕا من مه‌سه‌له‌ی ده‌روێشی عه‌بدیم وه‌ک نموونه‌یه‌ک نه‌هێنایه‌وه و نیشانم نه‌دا. ه��ۆک��اری نیشاندانی ئ��هم نموونه‌یه ب��ۆ ئ��هوه دهگ��ه‌ڕێ��ت��هوه ،ک ه تاکه‌که‌س چهنده به‌ئومێد ب��ێ ،ئ��هم ئومێده‌ی له‌چوارچێوه‌ی ئه‌شقیشدا بێ ،ئ��ه‌وا هێنده‌ی ئ��هوه پاڵ به‌مرۆڤه‌وه ده‌نێ که شه‌ڕێکی مه‌زن به‌رامبه‌ر به‌دوژمنه‌که‌ی ئ��هن��ج��ام ب����دات ،هه‌ڵوێستی ع����ه‌دول چییه؟ ئاشکرایه ،شتێکی له‌الوک روون و ئاشکراتر بێ ههیه .تف ل��ه‌رووی ئه‌م پیاوه ده‌کرێ ک ه سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست ناهێنێ! کاتێ هه‌وڵمدا رووداوی "م��هم و زی��ن" و "ده‌روێشی عه‌بدی" شیبکه‌مه‌وه و هه‌ڵیسه‌نگێنم ،خواستم سه‌باره‌ت به‌ڕه‌وشی ژیان ،هه‌ندێ راستیتان به‌بیر بێنمه‌وه. لێره‌دا راستینه‌یه‌ک جێگای باسه ،راستینه‌ی گه‌لێکی ت��ااڵن��ک��راو و راستینه‌ی ژیانێکی له‌ده‌ست دراو و ژنێکی وون بوو ،له‌مه‌ش خراپتر راستینه‌ی پیاوێکی تێکشکاو ،جێگای باسه.
له‌راستیدا کورد نوێنه‌رایه‌تی گه‌لێک ده‌کات ک ه له‌خۆشه‌ویستی بێبه‌شکراوه! له‌ئاستێکی وادا دووچاری کوشتار و له‌ناوبردنی خۆشه‌ویستی هاتووه ک ه باوه‌ڕ ناکرێت .له‌کوێ کۆتایی ب ه دڵ و خواسته‌ی کوردان هاتووه؟ چ کاتێک کۆتایی پێهاتووه؟ ئ��هم دڵ و داخ��وازی��ی��هی له‌کورددا ههیه هی کێیه؟ هه‌ست و نه‌سته‌که‌ی هی کێیه؟ ئه‌گه‌ر گیانێکی هه‌بێت ئه‌م گیان ه هی کام بیانییه؟ ئهمه چ بێچاره‌یی و بێ ویژدانیه‌که؟ بۆ نموون ه چۆله‌ک ه بوونه‌وه‌رێکی سروشتیی ه و کاتێ ده‌ستێکی بیانی به‌رکه‌وێ ێو ده‌فڕێ و راده‌کات ،چونک ه مه‌ترسی ده‌بین ده‌ڵێ ":ده‌ستێکی حه‌رام به‌ر هێالنه‌که‌م که‌وت " .ئێمه به‌درێژایی س��ه‌دان ساڵه ته‌نیا یه‌ک شوێن له‌خاکیشمان نه‌ما له‌الیه‌نی راستینه‌ی دوژمنه‌وه داگیرنه‌کرێت .گه‌ر ئێستا راستی بڵێم ،ده‌ڵێن :ئه‌ی ئێم ه ژیان نه‌که‌ین؟ با بژین، ب��ه‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا ئه‌م راستینه‌یه ببینین و چاره‌سه‌ری بکه‌ین .ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ری نه‌که‌ین ده‌بین به‌چی؟ ده‌بینین ک��ورد له‌سه‌ر خاکی خۆی نامێنی و هه‌رکه‌س راده‌کات و ده‌گری! ئه‌وه‌ته کوردستان ب ه ته‌واوه‌تی چۆڵ کرا ،ئیتر وای لێهات ته‌نیا که‌سێکیش له‌کوردستاندا نه‌ما ک ه بڵێ ":من کوردم ،من ده‌خوازم ئازادان ه بژیم ،من به شه‌ره‌فم ". خۆشه‌ویستییه‌کی ک��وێ��ران��ه ،داب���ڕان له‌هزر دێنێته ئ��اراوه و ده‌رگ��ا له‌به‌رده‌م ههموو جۆره کۆیالیه‌تییه‌ک ئاوه‌اڵ ده‌کاته‌وه. هه‌روه‌کو گوتم ته‌ماشای هێالنه‌ی چۆله‌ک ه ێ ده‌ستی مرۆڤ به‌ر هێالنه‌که‌ی بکه‌ن ،کات یان به‌ر هێلکه‌کانی بکه‌وێت ،ئهوا چۆله‌که‌ک ه ئه‌وێ چۆڵ ده‌کات و به‌جێی دێڵێ و ئیتر ناڵێ ئه‌وێ هێالنه‌مه و هێلکه‌کانمی لێیه ،به‌اڵم وه‌رن ته‌ماشا بکه‌ن ته‌نیا یه‌ک شوێنی هێالنه‌که‌مان، واته واڵتمان و ماڵه‌کانمان نهماوه ک ه نه‌ک ته‌نیا ده‌ستی دوژمنی پێنه‌گه‌یشتبێ ،به‌ڵکو هه‌ر شوێنێکی له‌ژێر پۆستاڵه‌کانیدا پان کردۆته‌و‌ه و جێگایه‌ک نهماوه پێی نه‌گه‌یشتبێ .ئه‌مه‌ش شتێکی ئاشکرایه ،جه‌ندرمه‌یه‌ک ،پۆلیسێک ه��ه‌روه‌ک��و دڵ��ی ده‌خ���وازێ ده‌چێت ه ن��او ههموو ماڵێک و وه‌کو ده‌خوازێ ده‌ستدرێژی بۆ پیاو و کچ و ژنه‌که‌ی دهک��ات .هه‌مووجۆره بێ ڕێ��زی و بێ ئابڕووییه‌ک دهک���ات .ئه‌مه‌ش راستییه‌کی روون و ئاشکرایه .له‌ره‌وشێکی به‌مجۆره‌دا پیاوێتی پیاوه‌کانمان چه‌ند فلس دهک����ات؟ ژنێتی ژن���ان چ��هن��د فلس دێنێ؟ به‌ڵێ به هه‌ڵوێستێکی س��وورب��وون و به‌بڕیار،
که‌سایه‌تی ک��ورد ب��ۆ گفتوگۆ دهک��هی��ن��هوه. له‌بناخه‌دا ئهو خاڵه‌ی کۆتایی ب ه که‌سایه‌تی ک����ورد ه��ێ��ن��اوه ،م��ه‌س�� هل��هی ره‌گ���ه‌زی���ی���ه .ب ه تایبه‌تیش خێزانگه‌ری له‌سه‌ر بنه‌مای ره‌گه‌ز و له‌سه‌ر بنه‌مای بااڵده‌ستیی ه به‌سه‌ر ژن��دا، هه‌روه‌ها هه‌ڵوێست به‌رامبه‌ر منداڵه‌کانیش ب ه هه‌مان شێوهیه .هه‌روه‌ها شێوازی له‌پێشتری ئهمه خێاڵیه‌تی و هۆزایه‌تییه .شتی ه��هره گرنگیش په‌سندکردن و هه‌رسکردنی ئه‌مان ه وه‌ک کولتوورێک و که‌سایه‌تییه‌ک ،خۆی له‌خۆیدا بێ که‌سایه‌تییه .ئه‌گه‌ر که‌سایه‌تی ئه‌م رهوش ه به‌الوه نه‌نێت و تێپه‌ڕی نه‌کات ،هیچ کاتێک نابێت ه سیاسی و نابێت به‌جه‌نگاوه‌ر. هه‌ربۆیه خێزان ده‌زگایه‌که مسۆگه‌ر پێویست ده‌کات له‌نێو کۆمه‌ڵگای کوردستاندا چاوێکی پێدا بخشێندرێ و هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ر بکرێ. ب ه گوێره‌ی من "خێزان " بیرێکی بێ بنه و به‌شێوه‌یه‌کی زۆر مه‌ترسیدار بۆ خستنی ژن و پیاو ئاماده ک��راوه .نازانن تا چ راده‌ی��هک که‌وتوونه‌ته نێو قو‌واڵیی و تاریکی و تا چ راده‌یه‌ک داڕووخان؟! ئه‌م کچه خوێن گه‌رمان ه هه‌رکه ده‌گه‌ن ه ته‌مه‌نی ه��هژده ساڵی ده‌که‌ونه نێو خۆشه‌ویستییه‌کی کوێرانه‌ی ترسناک و ناچارن بکه‌ون ه نێوی! به‌اڵم ئهمه داڕووخانه .بێگومان چه‌مکێکی خۆشه‌ویستی کوێرانه‌ی بهمجۆره به مانای به‌رکه‌وتنی دووه‌مین لێدان و کوده‌تای مه‌زن دێت .خۆشه‌ویستییه‌کی کوێرانه خۆی له‌خۆیدا داب���ڕان ل��ه‌ه��زر و بیر دێنێت ه ئ���اراوه و ده‌رگ��ا له‌به‌رده‌م ههموو جۆره کۆیالیه‌تییه‌ک ئاوه‌اڵ ده‌کات و به پێویستی ده‌بینێ .ئه‌مه‌ش به‌مانای که‌وتنێکی مه‌زنی هه‌ست و سۆز و که‌وتنێکی مه‌زنی ه��زری دێ��ت و به‌مانای له‌هێزکه‌وتن و ل�� هپ��ه‌ل‌و پۆکه‌وتن دێ .بێگومان ل��ه‌دوای جووت بوون کێشه‌ی ئابووری و ئهو که‌وتنه‌ی له‌ئاستی ژیاندا دێته ئ��اراوه ،ئه‌نجامێکی وا له‌گه‌ڵ خۆیان دێنن ک ه هیچ به‌دوای کولتو‌ور و هونه‌ردا نه‌گه‌ڕێن و به‌دوای ئاستێکی باشی ژیان و جه‌سته‌یه‌کی باشدا نه‌گه‌ڕێن ،ئه‌مه‌ش ره‌وشێکی زۆر خراپ و مه‌ترسیداره .کچێکی خوێن گه‌رم ک ه ده‌گاته ته‌مه‌نی بیست سااڵن جێگا و رهوش��ی به‌رهه‌مهێنه‌ری خ��ۆی له‌نێو کۆمه‌ڵگا له‌ده‌ستده‌دات و کۆتایی پێهاتووه. ل��ه‌ڕاس��ت��ی��ن��هی ک��ۆم��هڵ��گ��ای ئ��ێ��م��ه‌ش��دا ئ��هوه گرنگه؛" ئایا درێژه ب ه نه‌و‌ه و ره‌چه‌ڵه‌کی خۆی ده‌دات یان نا " .له‌ئاستی نه‌ته‌وه‌ییدا کۆتایی ب ه ره‌چه‌ڵه‌ک هاتووه! له‌ئاستی واڵتدا ،بێ واڵتی
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
39
ــــــان له‌سر‌وشتی پیاودا نــــیــــیــــه “ هه‌ڵبژارده‌ترین و ده‌گمه‌نترین پیاوی کورد به‌رامبه‌ر به ژنان کۆتایی پێهاتووه و به‌زۆر و زه‌حمه‌ت ناتوانێ چه‌ند قسه‌یه‌کی له‌گه‌ڵدا بکات و چۆن له‌گه‌ڵیدا بجوڵێته‌وه. به‌شێوه‌یه‌کی راست و دروست نزیک بوون و هه‌ڵوه‌سته‌کردن به‌رامبه‌ر به‌پێوانه‌کانی رێزگرتن و خۆشه‌ویستی بۆ پیاوان هێنده‌ی تر زه‌حمه‌ت و سه‌خته
“
و بێ به‌شبوون ل �ه‌واڵت له‌ئارادایه! له‌ئاستی ئازادیش ره‌وشێکی وه‌ها له‌ئارادایه ک ه باسیشى ل��ێ��وه ن��اک��رێ��ت! ئ��هم یه‌کێتییه‌ی راستینه‌ی کۆمه‌ڵگامان یه‌کێتیه‌که په‌ریشانمان ده‌کات، یه‌کێتیه‌که که هێز له‌ده‌ست ده‌دات ،هێشتا کچ ه له‌ته‌مه‌نی پانزد‌ه ساڵی دای ه هه‌روه‌کو سه‌ری بخاته نێو کون ه زه‌رده‌واڵ �ه ،سه‌ری ده‌خاته نێو خێزانێک .پیاویش کهوتۆته ره‌وشێکی وا سه‌یر و سه‌رسوڕهێنه‌ر ک ه ته‌واوی پیاوێتی و ناموسی خۆی له‌بااڵده‌ستی و زاڵبوون به‌سه‌ر ئهو ژنه‌دا ده‌بینێ .ئه‌مه‌ش له‌بچووکترین ته‌مه‌ندا ئه‌نجام ده‌درێ ،ئیتر له‌م ته‌مه‌نه‌دا نه‌چاوه‌ڕوانی بیر و هزر کردن له‌واڵت و نه‌گه‌ڕان به‌دوای ژیانێکی جوان ،له‌پیاو و ژن و منداڵه‌کانیشیان ناکرێ. ت �ه‌واو بهپێچهوانهوه لهپێناو تێرکردنی سکی برسی له‌به‌رده‌م ده‌رگای داگیرکه‌ران رۆژانه چل ته‌قل ه لێده‌دات .هۆکاری سه‌ره‌کی ئهو ره‌وشه‌ی ک ه ت �هواوی ج��اش و به کرێگیراوه‌کانی نێو کۆمه‌ڵگا و خائین ه ناقۆاڵ و بهناو بانگه‌کانیش تێیدان ،بۆ ئه‌م هۆکار‌ه ده‌گه‌ڕێته‌وه .ئه‌نجامێک ه ک ه چه‌مکی ژیانی خێزان هێناویه‌ته کایهوه. هه‌ڵبه‌ت ه کاتێک هێشتا له‌ته‌مه‌نێکی خراپ و ناته‌ندروستی له‌پانزد‌ه ساڵی بکه‌ون ه ناو په‌یوه‌ندى سێکس و په‌یڕه‌وی لێبکه‌ن ،دووچاری شکست دێن .هه‌ر بۆی ه ئهو خێزانانه‌ی ئاواکراون چاڵی ژێرکه‌وتن و شکستن ،چاڵی که‌وتن و له‌نێو بردنن. ناسنامه‌ی پیاوی کورد له‌راستیدا له‌ژن زیاتر بووه به کۆیل ه و ،سه‌باره‌ت ب ه مه‌سه‌له‌ی ژن و راستینه‌ی "ژن واتای ژیانه" ئاشکرای ه که زۆر بێئاگا و نه‌زانه. به تایبه‌تی ره‌وشی که‌وتووی پیاو له‌کوردستان منی به‌ره‌و ئهو کێشه‌یه راکێشاوه .به‌شێوه‌یه‌کی گشتی س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه‌گ �هل��ی ک���ورد گ��وت��م": گه‌لێکه کراوه به‌ژن " .هه‌ندێ که‌س ده‌خوازن ئه‌م گوته‌یه‌م له‌دژی ئێمه‌ش به‌کار بێنن .مانای ئه‌مه‌ش ئهوه بوو :هه‌روه‌کو به درێژایی مێژوو ده‌ستدرێژی و داگیرکاری به‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان کۆتایی پێنه‌هاتوو‌ه و نه‌بڕاوه‌ته‌وه ،گه‌لێک ه ک ه ب �ه‌رده‌وام گرێدراوی هه‌ر داگیرکه‌ر و زۆردار و ده‌سپۆتێک ب��ووه ،ک ه ئه‌مه‌ش تاراده‌یه‌ک ل�هپ��ی��اوی دهس���ه‌اڵت���دار ده‌چ��ێ��ت .ل �هم الی�هن�هوه گ��وت��م ":ب �ه ژن���ی ک��ۆی��ل�ه ده‌چ���ێ " ئ�هم�ه‌ش واتا به‌خشه .کاتێ ده‌ربازی پرسیارێک بووم گوتم :ئایا رۆڵی پیاوی کورد له‌مه‌دا چییه؟ بینیم ک ه له‌ره‌وشێکی زۆر به‌ئێش و ئازاردایه. هه‌روه‌ها بینیم به‌گوێره‌ی مانای کالسیکی
هێنده له‌پیاوانی نه‌ته‌وه‌کانی تر ناچێ و الیه‌نی زۆر جیاوازی ههیه. ئهو پیاوه‌ی له‌ژێر کاریگه‌ری و فه‌رمانڕه‌وایی سیسته‌م ه داپڵۆسێنه‌ره‌کاندای ه ت��هواوی ئێش و ئ��ازاری ئه‌م ه له‌ژنان و مندااڵن ده‌رده‌خ �هن. ه �هروهه��ا س�هی��ره له‌هه‌مانکاتیشدا ده‌خ���وازێ س�ه‌رچ��اوه‌ی ههموو خۆشه‌ویستییه‌کی لێره‌دا ببینێ .واته هه‌م لێیده‌دات و هه‌م خۆشی دهوێت و هه‌م فرمێسکی بۆ ده‌رێژێ .که‌سایه‌تییه‌کی زۆر ناکۆکه ده‌خوازێ خۆشه‌ویستی بکات و ده‌ی��ک��وژێ! کوشتن له‌شێوازی خۆشه‌ویستی و حه‌زکردنیدا ههیه .بۆ منداڵه‌کانیشی به‌م شێوه‌یه‌یه .ئه‌م جۆره پیاوه‌م زۆر بێچار‌ه بینی. کاتێ ب ه بێچاره‌یی هات ه ب �ه‌رچ��اوم گرنگی شیکردنه‌و‌ه و هه‌ڵسه‌نگاندنی ئه‌م پیاوه هێنده‌ی شیکردنه‌و‌ه و هه‌ڵسه‌نگاندنی ژن پێویست بوو. کاتێ ب ه گوێره‌ی چه‌مکی کالسیک ده‌ڵێن ژن ،ب �ه‌رده‌وام ده‌ڵێ ":له ( )%99ده‌بێ سۆز و تێڕوانین و ناموس ،هه‌مووی هی من بێ ". ئه‌م فه‌لسه‌فه‌یه‌ش زۆر مه‌ترسیداره .چونک ه ژنێک ک ه ل ه ()%99ی هه‌ر شتێکی هی تۆ بێ له‌نێو کۆمه‌ڵگادا ب ه که‌ڵکی چی دێت؟ س�ه‌ب��اره‌ت به واڵتپارێزی چی دهک��ات؟ هیچ شتێک بۆ واڵتپارێزی و ئازادی و رێکخستن، هه‌تا بۆ شه‌ڕ و ژیانی کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابووری هیچ شتێکت نه‌هێشتۆته‌وه ک ه ئه‌نجام بدرێ. خستوت ه نێو له‌پی خۆت و وه‌ک لیمۆیه‌ک ده‌یگوشیت ،یاخود وه‌ک به‌رداخێکی ویسکی به‌رده‌وام لێی ده‌خۆیته‌وه .هیچ شتێک له‌ئارادا نییه ک ه ئه‌مجۆر‌ه پیاو و ژن ه به‌کۆمه‌ڵگای ببه‌خشن. له‌ڕاستیدا پیاوانی کورد الوازترن ،له‌به‌ر ئهوهی ئه‌م پیاوان ه له‌الیه‌ن دوژم��ن�هوه ریسوا ک��راون، ئ �هو هێزه‌یان نییه خ���اوهن ل �ه‌ژن��ان ده‌رب��ک �هون. ه�ه‌رچ�هن��ده ب�ه م��ان��ای ره‌ه��ا وه‌ک��و پیاو دی��ار ب��ن ،له‌راستیدا له‌رێگای ش��ێ��وازی تایبه‌تی سیسته‌مدا پێکهێنراون .پیاوێتییه‌کی وا جددی له‌واندا جێگای باس نییه ،هێزی ئه‌وه‌یان نیی ه دوو قسه به‌رامبه‌ر به ژنان بکه‌ن .بۆ نموون ه هێرشێکی عه‌ره‌بان روویدا ،یه‌که‌م کارێک ک ه ئه‌نجامیاندا ئهوه بوو ک ه پیاوانی کورد بخه‌ن ه نێو ره‌وشێکی به‌مجۆره‌وه ،واته ئهمه فه‌لسه‌ف ه و جینۆسایدێکه .هه‌ندێکیان به‌جه‌سته‌یی له‌نێوبردن ــ ئێستاکه‌ش به‌م شێوه‌ی ه ــ ئه‌وانه‌ی ک�هم��ان�هوه ده‌یانکه‌نه چڵکاوخۆری خۆیان، چڵکاوخۆریش پیاویان لێ هه‌ڵناکه‌وێ .ئاغا‌و ده‌ربه‌گه‌که‌شیان به‌کرێگیراو‌ه و مه‌قاشهÛ.
~|
40
“ پێویست ده‌کات په‌یوه‌ندی سێکسی له‌سه‌ر بنه‌مای شکۆمه‌ندی و پیرۆزیه‌وه بگیرێت ه ده‌ست .نکوڵیکردن له‌سێکس به‌واتای نکوڵیکردنه له‌ژیان. به‌اڵم به‌کارهێنانی ئهو په‌یوه‌ندیی ه سێکسیان ه به‌شێوه‌یه‌کی خراپ به‌واتای به‌هیچ دانانی ئازادی واڵت دێ
“
باشترین پیاویان بیرۆکراتێکی هیچ و پووچه. هه‌ر شتێک ب ه پێنج فلس ده‌فرۆشێ .دیسان ده‌یڵێمه‌وه پیاوانی کورد ریسوا ک��راون .ئه‌م ه ش��ێ��وازی عوسمانیه‌کانیش ب���وو .یه‌که‌مین شێوازی ئهو به ژن کردنه ،فهرمانده تورکه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی زۆر جوان به‌رامبه‌ر به سه‌رباز‌ه ک���ورده‌ک���ان جێبه‌جێ و پ �هی��ڕه‌وی��ان ک���ردووه. له‌ڕاستیدا به‌م شێوه‌یه‌یه. ب �ه‌داخ �هوه ئ �هوهی ل�ه‌ده‌س��ت پیاوانی ئێمه دێ ئ��هوهی��ه ل�هت�هم�هن��ی ( )13س��اڵ��ی ت��ا ()25 ساڵی ئاوایی به ئاوایی ده‌گه‌ڕێ و ده‌سوڕێ تا وه‌ک��و پ��اره‌ی ک��اش کۆبکاته‌و‌ه و ژنێکی به‌ده‌ست بکه‌وێ .شه‌ست ته‌قله لێده‌دات و ب ه ههموو جۆرێک خۆی ده‌فرۆشێ و کاتێک کچێکیش ده‌دۆزێ��ت �هوه له‌په‌یوه‌ندی سێکسی
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
ره‌ها و چه‌ند منداڵێک به‌مالوه هیچ شتێکی تری پێنابه‌خشێ! هیچ پیاوێک ژیانێکی وا پێشکه‌ش به ژنان ناکات که ببێته سه‌رچاوه‌ی ژیانێکی ئ��ازاد و یه‌کسان ،ناتوانێ و ناشێ ک��اری ب�هم��ج��ۆره‌ش ب��ک��ات .ته‌نیا مانگێک له‌گه‌ڵ پیاوێکی هه‌ڵبژێردراو پیاوێک ک ه خۆشتان گه‌ره‌ک ه و حه‌زتان لێیه‌تی له‌گه‌ڵیدا بژین ،ده‌بینن ک ه س�ه‌رچ��اوه‌ی ئه‌شکه‌نجه‌یه. ئه‌گه‌ر له‌ماوه‌یه‌کی کورتدا ژیانتان لێنه‌کات ب ه زیندان چیم پێ ده‌ڵێن بڵێن :من په‌سندی دهک����هم .به‌خشین و ناسینی ئ����ازادی ژن��ان ل�ه‌س�روش��ت��ی پ��ی��اودا نییه ،به‌ڵکو ده‌خ���وازێ زیاتر مه‌یلی بااڵده‌ستی و زاڵبوون پێشبخات. ل��ێ��ره‌ش��دا ده‌رده‌ک����ه‌وێ له‌کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا شێوازی په‌یوه‌ندی پڕیه‌تی له‌شێواز‌و هه‌ڵوێستی بهمجۆره .هه‌ڵبژارده‌ترین و ده‌گمه‌نترین پیاوی کورد به‌رامبه‌ر ب ه ژنان کۆتایی پێهاتووه و به‌زۆر و زه‌حمه‌ت ناتوانێ چه‌ند قسه‌یه‌کی له‌گه‌ڵدا بکات و چۆن له‌گه‌ڵیدا بجوڵێته‌وه .به‌شێوه‌یه‌کی راست و دروست نزیک بوون و هه‌ڵوه‌سته‌کردن ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ب �هپ��ێ��وان �هک��ان��ی رێ���زگ���رت���ن و خۆشه‌ویستی بۆ پیاوان هێنده‌ی تر زه‌حمه‌ت و سه‌خته .له‌ته‌واوی نزیکبوونه‌کانیدا ئهوه به بناخه ده‌گرێت که زاڵ و بااڵده‌ست بێ و موڵکی خۆی بێت و به‌خۆیه‌وه گرێبدات و هه‌روه‌ها بیکات به‌نه‌بوو و تا راده‌ی�هک ده‌خوازێ به‌خۆیه‌وه گرێ بدات که بیکات ب���ه ه��ی��چ .ک �ه‌س��ای �هت��ی��ی �هک��ی م��ش �ه‌خ��ۆر ده‌سه‌پێنێ ،کۆمپلێکس و ( گرێ کوێر‌ه ) توڕه‌یی و کین و نه‌فره‌تی له‌ئاستێکی ێ ب��ێ س��ن��ووردای��ه .ب �ه‌رگ �هی ئ���هوه ن��اگ��ر یه‌کێک موڵکه‌که‌ی ل �ه‌ده‌س��ت ده‌ربێنی ی��ان ی�هک��ێ��ک ب�ه‌چ��اوێ��ک��ی خ���وار س�هی��ری بکات و ته‌نانه‌ت قسه‌شی له‌گه‌ڵدا بکات، ئه‌گه‌ر کاریگه‌ریشی لێکردبێت و په‌یوه‌ندی تایبه‌تییان دروست بووبێت ،ئهوا دهبێته هۆی خوێنڕشتن .ده‌گوترێ " :تۆ ئهو که‌سه‌ی ته‌ماشای کچه‌که‌مت کردووه " به‌تایبه‌تیش ئه‌گه‌ر ئهمه ژنی بێت جموجۆڵیکی خراپ تاوه‌کو مردنیشی ده‌بات .ئه‌مه‌ش چه‌مکێک ه ل�هپ��اش��ک�هوت��ووت��ری��ن ت��ی��ره‌ک��ان��ی ب��اش��ووری ئه‌فریقیاشدا نییه .هه‌روه‌ها گه‌لێک جار بینراوه که هه‌ڵوێستێک له‌باشووری ئه‌فریقیا ئازاد و سه‌ربه‌سته ،که‌چی له‌الی ئێمه بۆت ه هۆکاری کوشتن! له‌نێو کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا ژن به شێوه‌یه‌کی زۆر ره‌ه��ا به موڵک و ماڵی پیاو ده‌بینرێ .چ��اوی پیاو له‌ژنه، گ�ه‌ر یه‌کێکی تر چ��اوی له‌سه‌ر ب��ێ ،یان ده‌ستی به‌ر بکه‌وێ ،ئه‌وکاته ده‌ڵێ نامووسم چوو! گه‌ر ئهمه بێنینه بهرچاو که تا چ راده‌ی���هک له‌نێو کۆمه‌ڵگا دهبێته هۆی باوبوون و باڵوبوونه‌وه‌ی کێشه‌کانی خوێن، ئه‌وکاته ده‌بینین که له‌ئاستێکی چهنده
ژنان
پاشکه‌وتووداین و تا چ راده‌ی �هک ره‌وشی ل �ه‌رێ الدان��ی کۆمه‌ڵگا ل�ه‌ئ��ارادای�ه .باش ده‌زانن له‌خێزانێکی گوندنشیندا چه‌مکێکی ره‌ه��ای مه‌ترسیداری په‌یوه‌ندی سێکسی زاڵه‌و کاتێ ژن ده‌گاته بیست سااڵن کۆتایی پێهاتووه! په‌یوه‌ندی سێکسی به‌شێوه‌یه‌کی راست و دروست به‌کار ناهێنرێ و شتێکی بهمجۆره جێگای ب��اس نییه .له‌حاڵێکدا م��ن ئ��هوه به‌خراپه‌خانه‌یه‌کی نێو خێزانی ن��او ده‌ب���هم .په‌یوه‌ندییه‌کانی خراپه‌خانه‌ی ماڵی گشتی (جێی به‌دره‌وشتی)یش ههیه. لێره‌دا مه‌زن کردن و به‌رزکردنه‌وه‌ی ره‌گه‌ز له‌ئارادا نییه ،ژن ده‌خوازێ مێیه‌تی خۆی ب�ه شێوه‌یه‌کی وروژان����دن و به‌شێوازێکی خنکێنه‌رانه به‌رامبه‌ر به‌پیاو به‌کار بێنێ، خۆی له‌ڕاستیدا پێویست ده‌کات په‌یوه‌ندی سێکسی ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای شکۆمه‌ندی و پ��ی��رۆزی �هوه بگیرێته دهس���ت .نکوڵیکردن له‌سێکس ب �ه‌وات��ای نکوڵیکردنه ل�ه‌ژی��ان. به‌اڵم به‌کارهێنانی ئهو په‌یوه‌ندییه سێکسیان ه به‌شێوه‌یه‌کی خراپ به‌واتای به‌هیچ دانانی ئازادی واڵت دێ .عه‌یب و شوره‌یی له‌مالوه بمێنێ ،ئه‌م بابهته ته‌ڵه‌زگه‌یه و نه‌خۆشی و هه‌ڵوێستێکه هه‌ڕه‌شه ل �ه‌واڵت و گه‌ل و ژیانمان ده‌کات. ێ کام ژنه‌ی ده‌ڵێ منم و به‌خۆیه‌وه ده‌ناز و به‌خۆ ب��اوه‌ڕه ،شیمانه‌ی ئهوه دهک��رێ ل ه ()%90دا له‌هه‌فته‌یه‌کدا ببێته سه‌رچاوه‌ی ئه‌شکه‌نجه و ئ��ێ��ش و ئ����ازار ی���ان ئ �ه‌وه‌ت��ا زۆر وابه‌سته و گرێدراو ده‌ب��ێ و دهگ��ری! یانیش ئ �ه‌وه‌ت �ه زۆر ب��ێ هێزه و ده‌خ���وازێ هێز ب �ه‌ده‌س��ت �هوه بێنێ ،ه �ه‌ر ب��ۆی�ه ده‌بێت ه ژنێکی فێڵباز .ژن نه‌زانه و هیچ شتێکی نییه به پیاوی ببه‌خشێ .نه‌زمانی هه‌ی ه ق��س �هی پ��ێ��ب��ک��ات ،ن �ه س���ه‌ب���اره‌ت ب �ه ژی��ان خاوهن فه‌لسه‌فه‌یه‌که گفتوگۆی له‌باره‌یه‌و‌ه بکات ،نه هێزێکی وه‌های ههیه که بتوانێ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌یه‌ک بسه‌پێنێ. ت�����هواوی ئ �هم��ان �هی ن��ی��ی �ه! ب��ێ زم��ان��ه و به‌خۆگرێدانی پاشکه‌وتووانه به‌پیاوه‌که‌ی ب�هم�لاوه هیچ تایبه‌تمه‌ندێتییه‌کی نییه. به‌مه‌ش هه‌م پیاو‌و هه‌م خۆشی ده‌خنکێنێ. لێره‌دا ئهوه دهستنیشان کرا که پێوانه‌یه‌کی دروس����ت و پ��ت��ه‌وی خ��ێ��زان ن��ی��ی �ه ،به‌ڵکو پێوانه‌یه‌کی له‌نێوبه‌رانه‌ی خێزان له‌ئارادایه. ئه‌م پێوانه‌یه له‌نێو به‌ره‌ی خێزانیش گهورهترین کۆسپه له‌پێش واڵتپارێزی و ههموو جۆره پێشکه‌وتنێکی ئ���ازادان���هی ک��ۆم�هڵ��گ��ا. بێگومان داگیرکه‌ریش به شێوه‌یه‌کی زیاتر و سه‌ختتر ب�ه‌س�ه‌ر ئ �هم ده‌زگ��ای �ه‌دا دێ��ت و هه‌وڵده‌دات ئه‌نجام به‌ده‌ست بێنێت ،هه‌ر بۆی ه به‌بڕیاره‌وه ئه‌م راستینه‌یه دهکهینه بابه‌تی گفتوگۆ.
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
41
قڕکردنی که‌لتووری ل ه کۆشتن خراپتره!!!
جیهان ئه‌ره‌ن؛ که‌لتوور ده‌توانی وه‌کو ئازادی بهناو بکه‌ی ،مرۆڤ له‌بواری هزری و ژیانیدا چهنده ئازاد بژین ،به‌و ئه‌ندازه‌یه‌ش ،خاوهن ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌کی که‌لتوورین ئا~ :
له‌سه‌ده‌ی بیستمدا قڕکردنێکی بێده‌نگ له‌سه‌ر کوردان بهرێوه چوو .دهوڵهته داگیرکه‌ره‌کانی سه‌ر کوردستان ئهوهنده سیاسه‌تی تواندنه‌وه‌یان له‌سه‌ر کوردان بهرێوه برد ک ه ئیدی له‌زمان و که‌لتووری خۆیان ش �ه‌رم بکه‌ن .ئ �ه‌وه‌ش ب��ۆ گه‌لێک ،ت��راژی��ادی��ای ه��ه‌ری مهزنه. کۆمه‌ڵکۆژی فیزیکی"جه‌سته‌یی" ئهوهنده ب ه ئیش و ئازا نییه. ل����ه‌ه����ه‌ر چ����وارب����ه‌ش����هک����هی ک���وردس���ت���ان نه‌ژادکۆژی و کومه‌ڵکۆژی گه‌لی کورد له‌سه‌ر چه‌مکی دهوڵ �هت ـ نهتهوه ب �ه‌رده‌وام ده‌کات .هه‌روه‌ها له‌به‌رامبه‌ر که‌لتوور کوردی سیاسه‌تی تواندنهوه و قڕکردن له‌ئاستێکی ب��ه‌رزدار بهرێوه ده‌چێت .بۆیه وه‌ک��و رۆژی واڵت له‌سه‌ر ئ �هم بابه‌ت ه له‌گه‌ڵ ئه‌ندامی کۆمیته‌ی چاند"که‌لتوور" و هۆنه‌ر"ته‌ڤ چاند"ی کۆماجڤاکێن کوردستان (جیهان ئ �ه‌ره‌ن) چاوپێکه‌وتنێکمان س��ازداوه .جیهان ئه‌ره‌ن واڵمی پرسیاره‌کانمانی دایه و ووتی؛ که‌لتوور بابه‌تێکه ک ه کۆمه‌ڵگا ناتوانێت دهس��ت��ب�ه‌رداری بێت ،ب ه پێکهاتنی دهوڵ �هت ـ ن �هت �هوه ،کۆمه‌ڵگای خ���اوهن که‌لتووری ده‌وڵه‌مه‌ند ،هۆشیاری خۆیانی کۆمه‌اڵیه‌تی له‌ده‌ست داوه. ~ :ک �هل��ت��وور چ���ۆن پێناس ه ده‌که‌ن؟ لێکۆلینه‌ران ،له‌سه‌ر ئه‌م بابهته لێکۆڵینیزۆر و به‌رفراوانیان ک��ردووه .بابه‌تێک ک ه زۆرتر له‌هه‌ر شتێکی تر ،پێناسه بۆ کراوه، بابه‌تی که‌لتوور"چاند"ه )164( .پێناسه‌ی بۆ ئه‌م وشه"بابهته" کراوه .که‌لتوور ،وه‌کو وشه، واتایه‌کی به‌رفراوانه .له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ش، رێبه‌ری گه‌لی کورد له‌مانیفستۆی خۆیدا، پ��ێ��ن��اس�هی�هک دهک����ات و دهڵ���ێ���ت ":پێوانی که‌لتووری ،وه‌ک��و پێوانی په‌سه‌ند کردنی شته‌کانه .ئ �ه‌گ �ه‌ر م���رۆڤ ئ��اواک��ردن یان به‌رهه‌می ماددی ژیانیشی له‌سه‌ر شته‌کان زیاد بکات ،مرۆڤ ده‌توانێت پێناسه‌یه‌کی راس��ت بۆ که‌لتوور"چاند" بکات .که‌لتوور شتێکه ل �ه ل �ه‌زاک��ره"ه��ۆش"ب��ی��ری م��رۆڤ��دا، دهمێنێتهوه .خ �هی��اڵ ،ه��زر ،شته خ��راپ و
باشه‌کان ک ه له‌ژیاندا به‌باش وخراپ به‌ناویان ده‌کات ،زمانی مرۆڤ و هه‌رجۆره به‌رهه‌می مه‌عنه‌وی ،مرۆڤ ده‌توانێت وه‌کو که‌لتوور بهناو بکات .ئێمه که‌لتوور وه‌کو ئهو شت ه مه‌عنه‌وی ،هۆنه‌ری ،بیردۆزی ،فکری ،و ههموو شته م��اددی و مه‌عنه‌ویه‌کان ک ه مرۆڤ ب ه ره‌نج و زه‌حمه‌تی فیزیکی"جسمی" خۆلقاندوویه‌تی پێناس ه ده‌که‌ین .له‌مێژوودا، کۆمه‌ڵگابوونی ه���هره دهوڵ �هم �هن��د له‌سه‌ر خاکی کوردستان و له‌سه‌ر ده‌ستی کوردان ئ��اوا ب��ووه .که‌لتووری ک��وردی ،چاندێکی گه‌ردوونیی ه و لهههموو جیهانیشدا ،باڵو بوه‌ته‌وه .رۆشنبیرانی کورد پێویست ه له‌سه‌ر که‌لتووری کوردی زیاتر و به‌جددی تر ،کار بکه‌ن و هۆشیار بن .خۆبه‌خۆ ده‌وڵه‌مه‌ندی کوردان و سه‌ره‌نج ڕاکێشترین به‌شی ئه‌مه‌ش، له‌بواری فۆلکلور و زمانی کوردیه .گه‌لی کورد ،خاوهن یه‌که‌مین که‌لتووری ،نیشته‌جێ بوونه. ~ :پێگه‌ی ژنان له‌پێشخستنی که‌لتووردا چۆن ده‌بینن؟ له‌کۆمه‌ڵگای ک���وردی���دا ،ئ���هوهی ک هرۆڵ��ی ریشه‌یی و ئه‌ساسی له‌پێشخستنی ک �هل��ت��ووردا ل�ه‌ئ�ه‌س��ت��ۆ گ���رت���ۆوه ،ژن���ه .ژن
ل�ه ش��ۆڕش��ی نیشته‌جێ ب��وون��دا ،به‌شێوه‌ی زه‌راع�هت(ک��ش��ت و ک��اڵ) و ماڵی کردنی ئ��اژه‌اڵن ،به‌رێوه‌به‌رایه‌تی ژیانی رۆژانه‌یی ک�����ردووه .ه���هروهه���ا ژی��ان��ی ک��ۆم�هڵ��گ��اش له‌الیه‌نی هزرییه‌و‌ه به‌پێشه‌نگایه‌تی ژن��ان و له‌الیه‌ن دایکه‌وه بهرێوه ده‌برێت .له‌به‌ر ئه‌مه‌ش، له به‌بنه‌مای که‌لتووری ک��وردی��دا ،رۆڵی هه‌ری سه‌ره‌ک ه و تایبهت ،رۆڵی که‌لتووری خۆداوه‌ندییه .که‌لتووری ک���وردی ،زۆرت��ر له‌که‌لتووری دایک ـ محوه‌ر نزیکتره .ئهوهش ت��ای��ب�هت ب��وون��ی(ج��ۆداب��وون��ی) ک�هل��ت��ووری کوردییه .ته‌ماشا بکه‌ن ،له‌بواری ماددی کۆمه‌ڵگای ئێمه ،کۆمه‌ڵگایه‌کی فه‌قیره، ب �ه‌اڵم ل�ه‌ب��واری پێوان و ده‌ستوورنامه‌کانی ژی��ان��دا ،زۆر دهوڵ��هم��هن��ده .ک��اراک��ت �ه‌ری، هۆشمه‌ندی کۆمه‌ڵگای ک��ورد ،مێینه‌یه. مێ بوون"مێیه‌تی" یانیش"خۆلقکاری" و ئافراندن ،که‌لتووری به‌رهه‌م"ئافراندن" نیشان ده‌دات. ~ :له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م که‌لتوور‌ه دهوڵ�هم�هن��ده ،قڕکردن ده‌سه‌پێندرێت، هۆشمه‌ندی چاندی کۆمه‌ڵگا ،چۆن لهناو ده‌بردرێت؟ دژی ه ل���� ��ان � ک ه �� � ��رش � ��ێ � ه ئ��ام��ان��ج��ی Û
~|
42 ک���هل���ت���ووره‌ک���ان و ق���ڕک���ردن ک �هل��ت��ووری؛ جێگایه‌ک و شوێنی تایبهت و ئاواکردنی ده‌زگاکانی خۆیانه ،له‌سه‌ر بنه‌ما و چه‌مکی هه‌موژنگه‌رایی"یه‌کده‌ستکردن" که‌لتووره‌کان، یان بێ هۆشکردن وسڕکردنی کۆمهڵگایه. زمان ،گۆرانی ،فۆلکلۆر ،ئه‌ده‌بیات ،هۆنه‌ر، ووتن ،هزری کۆمه‌ڵگا به‌م شێوه‌ی ه قڕ ده‌که‌ن. له‌ئه‌نجامدا له‌کۆمه‌ڵگایه‌کی به‌م شێوه‌یه‌دا، مرۆڤ ته‌نیا ده‌توانێت وه‌کو شێتێک ژیان بکات .ئه‌وانه‌ی که ئه‌م ه پێش ده‌خه‌ن ،کێن و چین؟ ده‌وڵه‌ت ،ده‌سه‌اڵتداری ،چینایه‌تی، ئه‌م قڕکردن ه پێش ده‌خه‌ن .هۆکاری ئه‌ساسی ئ���هم ق��ڕک��ردن��ه‌ش ،ه �ه‌ب��وون��ی ،سیسته‌می مۆدیرنیته‌ی سه‌رمایه‌دارییه. ~ :ئهو گۆڕانکاریانه‌ی له‌گه‌ڵ دروستبوونی ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه له‌که‌لتووری کۆمه‌ڵگادا پێکهاتووه ،چین؟ ک��ۆم�هڵ��گ��ا ،ئ �هم��ڕۆک � ه ئ���هو شتانهیک� ه له‌رێگای دهوڵ���هت ـ ن �هت �هوه به‌سه‌ریدا داسه‌پێندراوه ،باشتر ،تێده‌گات و ده‌یبینێت. ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���هوهی ک � ه کۆمه‌ڵگای ئینسانی ل��ه‌ب��ه‌ر ت��ای��ب �هت��م �هن��دی خ���ۆی س��روش��ت��ی،و فکراندن"هزری" له‌به‌ر ه��ۆی په‌یداکردنی
“ه‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری د تورکیا له‌سه‌ر کوردان که‌لتووری کۆمه‌ڵکوژی به‌رێو ه بردووه ،به‌اڵم هیچ کاتێک ئه‌م راسته‌ی ه نابینێت و نابێژێت" من کوردانم قه‌تڵوعام کردووه" ،چونکه ناخوازێت ناوی تۆش به‌سه‌رزمانیدا بێت
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
بژیوی ئاژه‌اڵندا ،بته‌وێت و نه‌ته‌وێت ،که‌لتوور دهبێته ره‌نگدانه‌وه‌ی سروشت و خۆی لهناو ژیانی کۆمه‌ڵگادا ،به‌جێ ده‌کات و ده‌ژینێت، بێگۆمان سروشت چهنده به‌گیا و دارستان و زی��ن��ده‌وری خۆی ده‌وڵه‌مه‌ند بێت ،مرۆڤیش وه‌ک��و پارچه‌یه‌ک له‌سروشت به‌که‌لتووری خۆی ،به‌شداری ئه‌م خۆشی و شایی ه ده‌بن. به‌اڵم دهوڵ�هت ـ نهتهوه به‌ته‌نیا یه‌ک زمان، یه‌ک دی��ن ،یه‌ک نهتهوه ،یه‌ک که‌لتوور ب �ه‌س �ه‌ر ک��ۆم�هڵ��گ��ادا ده‌سه‌پێنێت .نموونه، ووتنه‌کانی سه‌رۆکوه‌زیری تورکیا ،ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغانه ،خ��اوهن چه‌مکی یه‌ک، یه‌ک ،یهکه .ئێستاش له‌به‌ر ئهوهی ئه‌ردۆغان به‌م شێوه‌ی ه بیرده‌کاته‌وه .پێویسته به‌تێڕوانینی ئه‌ردۆغان ،له‌تورکیادا کورد نه‌بێت .بۆچی؟ ب��ۆ ئ���هوهی ئ�ه‌گ�ه‌ر ل�هپ��اڵ ت��ورک �هوه ،ک��ورد هه‌بێت ،ل�ه‌گ�هڵ زم��ان��ی ت��ورک��ی��دا ،زمانی کوردی هه‌بێت ،تورکبوون ،پێکنایه‌ت .له‌به‌ر ئهوه ناوی خۆی له‌سه‌ریه‌تی ،ئهویش نهتهوه ـ دهوڵهته. ~ :ب���ه‌ڕای ئێوه هۆکاره‌کانی پ��ه‌الم��اردان��ی سیسته‌می مۆدیرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری له‌دژی که‌لتووری رۆژهه‌اڵت چیه و ب��ۆ چ��ی س��ه‌رک��هوت��ن ب��ه‌ده‌س��ت ناخات؟ له‌مێژوودا ،هه‌میش ه مۆدیرنیته‌یه‌ک،شێواز یان که‌لتوورێکی ژیانی ،هه‌بوونی خ���ۆی ب�������ه‌رده‌وام ک������ردووه .ک��اپ��ی��ت��ال��ی��زم، ش��ێ��وازێ��ک ،ئ �ه‌خ�لاق و ک�هل��ت��وورێ��ک��ی ب ه گوێره‌ی خۆی ئ��اوا ک��ردووه .لهناو ههموو مۆدیرنیته‌کاندا ،ئهوهی ههره فه‌قیر و هه‌ژاره، مۆدیرنیته‌ی کاپیتالیزمه .مۆدیرنیته‌یه‌ک ک� ه له‌کۆمه‌ڵگابوون ،ل�ه‌ئ�ه‌خ�لاق و زۆرت��ر ل�ه‌ه�هم��وو مۆدیرنیته‌کان ل � ه مرۆڤایه‌تی ب�������ه‌دووره ،م��ۆدی��رن��ی��ت �هی ک��اپ��ی��ت��ال��ی��زم�ه. ئهوهش بنگه‌ی خۆی له‌چه‌مکی دهوڵ�هت ـ نهتهوه ده‌گرێت .بۆچی ئهوهنده که‌لتووری رۆژه �ه‌اڵت ،دهبێته ئامانجی په‌الماره‌کانی کاپیتالیزم؟ له‌به‌ر ئ �هوهی که به‌رخۆدانی ه��هره گ���ه‌وره‌ی ک�هل��ت��ووری ل �هم ناوچه‌یه، له‌به‌رامبه‌ر به‌کاپیتالیزم له‌م ههرێمه پێکدێت. ده‌وڵه‌ت و رێکخستنه‌کانی نزیک به‌ده‌وڵه‌ت، به‌گشتی گرێدراوی ئه‌م سیسته‌مه‌یه .نموونه، ئێستا گه‌لێک له‌رۆژه‌ڤدایه ،له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین له‌به‌رامبه‌ر ب ه دهوڵ �هت و که‌لتووری ه�هم��وژن"ی�هک��دهس��ت��ی" راپ��ه‌ڕی��ووه .له‌میسر حۆسینی م��ۆب��اره‌ک پیاوێک و نوکه‌ری کاپیتالیزم بوو .ئهو که‌سایه‌ته به‌ئه‌مریکاو‌ه گ��رێ��دراو ب��وو .له‌پێش ئ �هو س���ه‌ددام ههبوو. ک��ێ س���ه‌دام���ی م���ه‌زن ک���ردب���وو .رۆژئ����اوا ئ �ه‌وی گ���هوره ک��ردب��وو .گ��روپ��ی س�ه‌رده‌س��ت ههموویان به‌م سیسته‌مه‌وه گرێدراون .شتێک ک�ه به‌سیسته‌مه‌وه گ��رێ ن��اخ��ۆات چییه؟
چاوپێکەوتن که‌لتووری سه‌دان ساڵه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوینه. ئهوهی که زمان ،باوه‌ری ،که‌لتووری باو و باپیران ،ئه‌خالقی کۆمه‌اڵیه‌تی ،رۆژهه‌اڵتی ناوین ،به رۆژئاواوه‌ی ه که گرێ ناخوات .له‌به‌ر ئ �هوهی ک ه که‌لتووری هۆشمه‌ندی"هزری" مرۆڤی رۆژه �ه‌اڵت��ی ،هیچ کاتێک وه‌کو مرۆڤێکی رۆژئاوایی بیرناکاته‌وه و ژیانیش ناکات .ته‌نانه‌ت مرۆڤ ده‌توانێت ،که‌لتوور وه‌کو ئازادیش بهناو بکات .ئهو کات ه مرۆڤ له‌بواری هزری ،و ژیانیدا چهنده ئازاد بژین، ب�هو ئ�هن��دازه‌ی�ه‌ش ،خ��اوهن ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌کی ک �هل��ت��ووری��ن ،ب����ه‌اڵم دهوڵ�����هت ـ ن��هت��هوهی کاپیتالیزم به‌چه‌مکی یه‌کده‌ستی"هه‌موژن" کۆمه‌ڵگا و مرۆڤ ده‌کات ه یه‌خسیری(دیلی) خۆی .که‌لتوور له‌قۆناخی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌دا، گ���هوه���ه‌ر و ج��ۆان��ی خ���ۆی ل���ه‌ده‌س���ت���داوه. له‌گه‌ڵ ههموو ئه‌مانه‌شدا ،هیچ کاتێک، ک �هل��ت��ووری رۆژه�����ه‌اڵت خ���ۆی راده‌س��ت��ی که‌لتووری رۆژئاوا ناکات .له‌به‌ر ئهوهی ک ه لێره ،دایکی ههموو که‌لتووره‌کانه .شتێک نییه ،ک ه رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین له‌که‌لتووری رۆژئ���اوا وه‌ربگرێت ،بهپێچهوانهوه پێویست ه ک �ه ،ئ �ه‌وروپ��ا ،رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن ،بکات ه نموونه‌یه‌ک بۆ خۆی .مرۆڤی رۆژهه‌اڵتی بیانه‌وێت و نهیانهوێت ،ناتوانن وه‌کو مرۆڤێکی رۆژئاوایی بیربکه‌نه‌و‌ه و قسه و ژیان بکه‌ن. که‌لتوور ،پێوانی ژیانه. ~ :دهوڵ��هت ـ نه‌ته‌وه‌ی حاکم له‌سه‌ر هه‌رچواربه‌شی کوردستان ،لهناو کۆمه‌ڵگای ک���ورددا ،چ گۆڕانکاریه‌کیان له‌که‌لتووری ئه‌واندا ،پێکهێناوه؟ ل��ه‌س��ه‌ده‌ی بیستم ه�هت��اک��ۆ ئه‌مڕۆک هکوردستان له‌بن ده‌سه‌اڵتداری داگیرکهرانه. وه‌ک��و رێبه‌ر ئاپۆش له‌چاوپێکه‌وتنه‌کانی خۆیدا ،هه‌رجاره ده‌ڵێت ":رۆژئاوا به‌و ده‌وڵه‌ت ه داگ��ی��رک�ه‌ران�هی س�ه‌رک��وردس��ت��ان ،ده‌بێژێن، کورد هی ئێوه‌ن .ئێوه چی له‌کورد ده‌که‌ن، بیکه‌ن ،به‌اڵم به‌رژه‌وه‌ندی ئێمه‌ی سیاسی، ئابووری له‌ناوچه‌ک ه هه‌میش ه بپارێزن .بۆ ئ���ه‌وه‌ش ل �ه‌س �ه‌ده‌ی بیست ویه‌که‌مینیشدا، ک��رده‌وه‌ک��ان��ی ژینوساید و کۆمه‌ڵکوژی ک��ۆت��ای��ی��ان پ��ێ ن��ه‌ه��ات��ووه و ب���ه‌رده‌وام���ه. ج��وگ��راف��ی��ای ک���وردس���ت���ان ،ب��� ه ئ��اس��ان��ی قڕکردنێکی فیزیکی ده‌ست نادات .له‌رووی ژم��اره‌وه ک��وردان خ��اوهن رێژه‌یه‌کی زۆرن و هه‌روه‌ها خاوهن ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌کی که‌لتوورین. ک��ورد له‌ئاستی جیهاندا ب�ڵاوه بوونه‌ته‌وه. له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ش قڕکردنی فیزیکی نه‌ئاسان ه و ن���ه‌ش م��وم��ک��ن�ه .ئ����هوهی ک �ه ب��خ��وازێ��ت ک��وردان له‌الیه‌نی فیزیکه‌وه ،لهناو به‌رێت، پێویسته ریسکێکی گهوره له‌به‌رچاو بگرێت، ب���ه‌اڵم چه‌مکی دهوڵ���هت ـ ن �هت �هوه له‌نێوان سنووره‌کانی خۆیدا ،کام ن��ژاد ،که‌لتوور و
“
نهتهوه س�ه‌رده‌س��ت بێت ،که‌لتووری ئ�هو ب ه بنه‌ما ده‌گرێت .نموونه ،له‌تورکیا ،تورک سه‌رده‌ستن .به‌زۆری تواندنهوه له‌سه‌ر کوردان ده‌سه‌پێنن .له‌سووریا ع �ه‌ره‌ب دهس�ه‌اڵت��دارن، گۆشار بۆ کوردان دێنن .له‌ئێران ،فارس و ئازه‌ری بااڵده‌ستن ،ئهوانیش زۆرداری له‌سه‌ر کوردان بهرێوه ده‌بن .هه‌شتا ساڵ ه له‌تورکیا، کوردبوون ،خۆی له‌خۆیدا قه‌ده‌غه‌یه .ئه‌گه‌ر تۆ بڵێی من کوردم ،ئهوه تاوانێکی مهزنه. له‌ئێرانیش رهوش هه‌ر هه‌مان شته .له‌سووریا، هه‌تا ئێستا پێناسه‌ی که‌سایه‌تی"ناسنامه"ی هاوواڵتی بوونی ،کوردان ناده‌ن .زۆر جاران ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه قڕکردنی که‌لتووری وه‌کو سیسته‌مێکی فه‌رمی یان ،گه‌لێک جارانیش ق��ڕک��ردن��ی فیزیکیشیان ب��ه‌رێ��وه ب����ردووه. ئه‌رمه‌نی ،ی�ه‌ه��ۆدی ،ئ��اش��ووری ،له‌الیه‌نی فیزیکه‌وه ،تواونه‌ته‌و‌ه و له‌ناوبراون و ئێستاش ک��ۆم �هڵ��گ��ای ج��ی��ه��ان��ی ئ �هم �ه پشتڕاست ده‌کاته‌وه ،به‌اڵم قڕکردنی سیسته‌ماتیک و نه‌رم به‌شێوه‌یه‌کی درێژخایه‌ن و بێده‌نگ له‌سه‌ر کوردان بهرێوه ده‌به‌ن و که‌سیش له‌به‌رامبه‌ر به‌م یهکه ،شتێک نابێژێت .له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا، ل�ه‌س�ه‌رک��وردان قڕکردنێکی بێده‌نگ ،واتا قڕکردنێکی که‌لتووری بهرێوه برا .دهوڵهتی داگیرکه‌ر ئ�ه‌وه‌ن��ده له‌سه‌ر زمانی ک��وردی سیاسه‌تی تواندنه‌وه‌یان بهرێوه برد که کورد ئیدی له‌زمانی خۆی و که‌لتووری خۆیان شه‌رم بکه‌ن .ئهوهش بۆ گه‌لێک تراژیدیای ه���هره م �ه‌زن �ه .کۆمکوژییه‌کی فیزیکی ئهوهنده به‌ئێش و ئازار نییه. ~ :ده‌رکه‌وتنی بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی پهکهکه ،ل �ه‌دژی دهوڵ�هت ـ ن �هت �هوهی داگیرکه‌ر ل �ه‌س �ه‌رک��وردان، ل����هن����اوک����وردان����دا ،چ ک �هل��ت��وورێ��ک��ی خۆلقاندووه؟ پهکهکه ل���ه‌دژی چه‌مکی ،ن�هت�هوه ـدهوڵهت ،قڕکردن ،ژینوساید ،کۆمه‌ڵکوژی و تواندنهوه ده‌رکه‌وت و تێکۆشان ده‌کات. ه�ه‌ر رۆژه ک��وردان دهک���وژران ،ب �ه‌اڵم کێ ئه‌وانی دهک��وژت ،دیار نهبوو .ئ�هوهی که ک��وژراون ،بێ ناو ونیشان بوون .له‌دیرسیم ئهوهنده مرۆڤیان قه‌تڵ ک��رد ،ب�ه‌اڵم ناوی دی��رس��ی��م نییه .ن���اوی ئ �ه‌وێ��ش گ����ۆڕدرا و کردنه ،تۆنجه‌لی .ئایا به‌راستی تراژیدیاکی لهمه گه‌وره‌تر ههیه؟ پهکهکه له‌دژی ئهو سیاسهته مێژووییه ده‌رک����هوت .شتێکی زۆر سه‌ره‌نج راکێشه ،ئه‌گه‌ر ئێمه بخوازین خۆمان به دۆژمنه‌که‌مان بده‌ینه قه‌بووڵ ک��ردن .ئه‌گه‌ر تۆ به‌راستی بیربکه‌یته‌وه، پێویسته وا نه‌بێت ،به‌اڵم تۆ شه‌ڕ ده‌که‌ی ک�ه ت��ۆ بناسێت .ل�ه‌ب�ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش پهکهکه له‌به‌رامبه‌ر ب�هم تراژیدیایه و هه‌ڵگرتنی سه‌ریهه‌ڵدا .پهکهکه ،وه‌ک��ۆ پێناسه‌یه‌ک
که بۆی ک��راوه ،بزووتنه‌وه‌ی تۆڵهه‌ڵدانه. بزووتنه‌وه‌ی تۆڵهه‌ڵدان ،لهههموو کاتێکدا، وون���ه .کاتێک ئێمه دهڵ��ێ��ن ،تۆڵهه‌ڵدان، خۆبه‌خۆ ئێمه تۆڵه‌ی سه‌دان ساڵه‌ی خۆمان وه‌رده‌گ���ری���ن .ن��م��وون�ه ،ئێمه گ��ووت��م��ان که دهوڵهتی داگیرکه‌ری تورکیا له‌سه‌ر کوردان که‌لتووری کۆمه‌ڵکوژی بهرێوه ب��ردووه، به‌اڵم هیچ کاتێک ئه‌م راسته‌یه نابینێت و نابێژێت" من کوردان قه‌تڵوعام کردووه"، چونکه ناخوازێت ناوی تۆش به‌سه‌رزمانیدا بێت ،به‌اڵم ئێستا ته‌ماشا بکه‌ن ،به‌سه‌دان ک���ورد ل�ه‌خ��زم�هت��ی ئ��ه‌وان��دا ک��ار دهک���هن. نموونه ،ته‌له‌فزیۆنێکی ئهوان به‌ناوی ته‌ره‌ته شه‌ش ههیه ،له‌دژی کوردان ئیش ده‌کات، به‌اڵم به‌سه‌دان کوردی له‌خۆا دوور لهناو ئهو ته‌له‌فزیۆنه‌دا کار دهک�هن .ئهوه ره‌وشێکی زۆر ،تراژدیکه .نموونه ،وه‌کو ئهوهیه که یه‌هۆدیه‌ک بچێت ،خزمه‌تی هیتلر بکات، ئهوهش وه‌کو هه‌مان ره‌وشه .یان یه‌کێکی ئ��ه‌رم��هن��ی ،ب��چ��ێ��ت ،خ��زم �هت��ی دهوڵ��هت��ی تورکیا ،به‌تایبه‌تی له قۆناخی ()1915دا بکات .هیچ جیاوازیه‌ک له‌نێوانیاندا نییه. مرۆڤ کاتێک له‌ئه‌خالق ،شه‌ره‌ف ،نامۆس و وی���ژدان ،دوورک����هوت ،ئ��اوه‌ه��ا له‌مرۆڤ ب��وون��ی��ش دوور دهک���ه‌وێ���ت���هوه .ه�هن��دێ��ک کوردیش هاتوونه‌ته ئه‌م رهوش�ه .پهکهکه، تۆڵه لهو ده‌وڵه‌تانه ده‌گرێت ،که مرۆڤی کوردی هێناوه‌ته ئه‌م ره‌وشه و له‌به‌رامبه‌ر ئ���هو ب�����ارودۆخ�����ه‌دا ،ده‌ب���ێ���ت ه��ۆش��م�هن��دی کۆمه‌ڵگای ک��وردی .نموونه ،که‌سێک وه‌ک��و ک�هم��اڵ کلیچدار ئۆغلۆ ،گالیب ئه‌نسارئۆغلۆ ،مۆحسین کیزلکایا ،قه‌مه‌ر گه‌نج ،عه‌بدوڵقادر ئاکسوو هه‌ن .ئهمانه، نۆکه‌ری نوێ ده‌وڵه‌تن .ده‌بێت ،که ئهوانه جلی کوردی له‌به‌ر بکه‌ن ،گۆرانی کورد بڵێنه‌وه و هه‌ڵپه‌ڕکێ کوردی بکه‌ن ،به‌اڵم بهداخهوه ،ئهوان هۆشمه‌ندی نۆکه‌رانن. ~ :له‌به‌رامبه‌ر به سیاسه‌تی تواندنهوه ،ئێوه وه‌کو بزووتنه‌وه و ته‌ڤ چاند تێکۆشانێکی چۆن بهرێوه ده‌به‌ن؟ بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی لهبهرامبهربه قڕکردنی که‌لتووری خاوهن ،هه‌ڵوێست و راوه‌س��ت��هی��هک��ی م���ه‌زن���ه .ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه‌ق��ڕک��ردن��ی ک���هل���ت���ووری ،ه �هڵ��وێ��س��ت و ب �ه‌رپ��رس��ی��اری �هت��ی ل �ه‌ئ �ه‌س��ت��ۆی ه �هم��ووی ک���وردان���ه .وه‌ک���و رێ��ب �ه‌ر ئ��اپ��ۆش دهڵ��ێ��ت": ب����زووت����ن����هوهک����هم����ان ،ب���زووت���ن���هوهی���هک���ی ک �هل��ت��ووری��ی �ه" .ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ �هم��ڕۆک �ه ک��ورد له‌سه‌ر پێ خۆی راوه‌ستاوه و له‌ئاستێکدا ب���ه ک���هل���ت���ووری خ���ۆی ده‌ژی ،ه �هم��وو له‌سایه‌ی هه‌بوونی په‌که‌که‌وه‌یه .پهکهکه، ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب �ه ق��ڕک��ردن��ی ک �هل��ت��ووری، هه‌ڵوێستێکه .ئهمڕۆکه له‌به‌رامبه‌ر ئینکار
که‌لتوور وه‌کو شته “ مه‌عنه‌وی ،هۆنه‌ری، بیردۆزی ،فکری و ههموو ئهو شت ه ماددی و مه‌عنه‌ویانە که مرۆڤ به ره‌نج و زه‌حمه‌تی فیزیکی"جسمی" خۆلقاندوویه‌تی پێناسه ده‌که‌ین
“
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
43
و له‌ناوبردنی ک���وردان ،به‌ته‌نیا په‌که‌ک ه راوه‌ستاوه .وه‌کو کۆمیته‌ی چاند وهۆنه‌ر ئ �هم��ڕۆ ب�ه‌رێ��ک��خ��س��ت��ن ک��ردن��ی ه��ۆن �ه‌ری گ �هل �هک �هم��ان �هوه س�ه‌رق��اڵ��ی��ن .ئێمه ه �ه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن ،به‌هه‌موو کاروخه‌باتی خۆمانه‌وه، ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر به‌قڕکردنی ک�هل��ت��ووری که له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان بهرێوه ده‌چێت ،راوه‌ستین. که‌سانێک که له‌بواری که‌لتوور و هۆنهرهوه سه‌رقاڵن ،ده‌توانن له‌م کاره‌دا ،پێشه‌نگ بن. ئێمه‌ش وه‌کو کۆمیته هیوادارین ،ئه‌رک و به‌رپرسیارییه‌ک که ده‌که‌وێته ئه‌ستۆمان پێکی بهێنین .ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ش ئێمه ل�هن��او کاروبارێکی ب�ه‌رف��راوان��دای��ن .تێکۆشانی ئێمه بۆ گه‌له‌که‌مان ،ههره زۆرتر بۆ ئهوهیه که گه‌له‌که‌مان به‌که‌لتووری خۆی بهرێوه بچێت و ب��ژی��ت .بێگۆمان پێویسته هه‌ر کوردیکیش له‌دژی قڕکردنی که‌لتووری راوه‌ستێت .له‌به‌ر ئهوهی ئه‌گه‌ر که‌لتووری گه‌لێک نه‌بێت ،هه‌ست ،رامان ،هۆشمه‌ندی و عه‌قڵی ئهو گه‌له‌ش لهناو ده‌چێت .شتی ه��هره خ��ۆش و ب��اش ،ئ �هوهی �ه ک�ه م��رۆڤ به‌زمانی خۆی ،و به‌ناسنامه‌ی خۆی ئازاد بژیت و ژیان بکات.
~|
44
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/7/20 | 8
بيرةوةري گەریال
ئه‌ستێره‌یه‌ک ل ه ئاسمانی بێ سنوره‌و ه ن /هه‌ره‌کول نێرگز * و/ڕێبوار هه‌مه‌وه‌ندی
هه‌ڤاڵ هێلین له‌ساڵی ( )1980له‌ناوچه‌ی دێرکه حه‌مکۆ له رۆژئ��اوای کوردستان هاتۆته دون��ی��اوه و خ���اوهن بنه‌ماڵه‌یه‌کی وه‌اڵتپارێزه ،هه‌ر له سه‌رده‌می منداڵیه‌وه له‌گه‌ڵ ه��زری نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانی و کوردایه‌تیدا ئاشنا ده‌بێت ،هه‌ڤاڵ هێلین ه �ه‌روه‌ک��و ه�هم��وو ک��وردێ��ک��ی رۆژئ���اوای واڵت خ��اوهن ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی خۆی نهبوو؛ هه‌ربۆیه ئاواتی ئ�هوه دهک��ات که هێالنه‌یه‌ک و ئاسمانێکی ئازاد بۆ گهله سته‌مدیده‌که‌ی به‌ده‌ست بخات ،نه‌فره‌ت و قینی به‌رامبه‌ر به داگیرکه‌ران و دوژمنانی ئ���ه‌وه‌ن���ده گ����هوره ب���ووه ک �ه ب��ڕی��ار ده‌دات به‌شداری ناو شۆڕشی ئ��ازادی نه‌ته‌وه‌یی ب��ێ��ت ،ه�ه‌رب��ۆی�ه س �ه‌ره‌ت��ا ده‌چ��ێ��ت�ه دی��ده‌ن��ی (ڕێبه‌ر ئاپۆ) له‌گۆڕه‌پانی سه‌رۆکایه‌تیدا. سه‌ره‌رای ته‌مه‌نه بچکۆله‌که‌ی هه‌وڵده‌دات له ڕامان و فه‌لسه‌فه‌ی ڕێبه‌ر ئاپۆ تێبگات. بێگۆمان هۆکاری چوونی بۆ گۆڕه‌پانی س �ه‌رۆک��ای �هت��ی ئ����هوه ب���وو ک��ه پێشووتر چه‌ند که‌سێکی له‌خێزان و بنه‌ماڵه‌که‌یان ل���ه‌گ���ۆڕه‌پ���ان���ی س���ه‌رۆک���ای���هت���ی ل���ه‌الی س���ه‌رۆک م��اب��ون �هوه ،ه�ه‌رب��ۆی�ه ده‌یویست وه‌ک س���ه‌ره‌ت���ای���هک ل����ه‌الی س���ه‌رۆک بمێنێته‌وه پاشان ئاواته‌که‌ی بهێنێته دی، سه‌ره‌رای ههموو ئه‌مانه‌ش بۆ ئهوهی ئاواته گه‌وره‌که‌ی بێته‌دی چاوه جوانه‌کانی له چ��ی��اک��ان��ی زاگ����رۆس و ب��ۆت��ان ده‌ب��ڕێ��ت، ک��ات��ێ��ک ک�ه‌س��ێ��ک ل �ه ه �ه‌ڤ��اڵ هێلینی ده‌ڕوان���ی هه‌ستی دهک���رد ک�ه ئ �هم کچه ن��ازداره خ��اوهن ووزه و ب��اوه‌ڕ و مۆڕاڵێکی ب����هرز و ت��ای��ب �هت �ه؛ س������ه‌ره‌رای ئ �هم �ه‌ش کچێکی به‌دسپلین و له هه‌ڵسوکه‌وتیدا تایبه‌تمه‌ندی خۆی ههیه ،هه‌ڤاڵ هێلین که‌سایه‌تی ڕێ��ب�ه‌ر ئ��اپ��ۆی له‌که‌سایه‌تی خۆیدا بهرجهسته کردبوو ،ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ن پراکتیکی و ژیانی رۆژانه‌ییه‌وه و له‌الیه‌ن ههموو که‌سێکه‌وه به‌دی ده‌کرا .ڕۆژێکیان ڕێ��ب�ه‌رای�هت��ی له‌شوێنه‌که‌ی خ��ۆی نهبوو هه‌ڤااڵنی کچیش سه‌رقاڵی پهروهرده بوون، ل�هن��اک��او ه �ه‌ڤ��ااڵن بینیان سه‌رۆکایه‌تی ه��ات�ه ژووره‌وه و ه �هم��ووی��ان ده‌ش��ڵ�ه‌ژێ��ن، سه‌رۆکایه‌تی بانگی ههموویان ده‌کات بۆ شوێنه‌که‌ی خۆی به‌اڵم له ناویاندا ئهوهی س�ه‌رن��ج��ی س �ه‌رۆک��ی ڕاده‌ک��ێ��ش��ت هه‌ڤاڵ هێلین بوو ،سه‌رۆکایه‌تی باوه‌شی پێدا کرد،
هه‌ڤاڵ هێلینیش باوه‌شێکی پڕ هه‌ڤاڵێتی ب �ه س�ه‌رۆک��ای�هت��ی��دا ک���رد .سه‌رۆکایه‌تی ویستی هه‌ندێک گاڵته‌ی له‌گه‌ڵ بکات و بیداته پێکه‌نین ،ب �ه‌اڵم ه�ه‌ڤ��اڵ هێلین جدیه‌تی خۆی له‌به‌رده‌م سه‌رۆکایه‌تی زیاتر پاراست ،ئه‌وکاته هه‌ڤاڵ هێلین ته‌مه‌نی ( )15ساڵ بوو ،سه‌رۆک ویستی هه‌ڤاڵ هێلین بگرێت و وه‌ک زۆران بازێک بیدات به زه‌وی��دا ،ب�ه‌اڵم هه‌ڤاڵ هێلین س �ه‌ره‌رای ئ �هوهی به جه‌سته به‌رامبه‌ر به سه‌رۆک الوازت��ر بوو؛ به‌اڵم وه‌ک کچێکی کورد ب���ه‌رگ���ری ل���ه خ���ۆی ک���رد و نه‌یهێشت بکه‌وێته ئه‌رز"زه‌مین" .سه‌رۆک گووتی": هه‌ڤاڵ هێلین له‌سه‌ر حه‌قه ئهویش شه‌ڕی س �ه‌رک �هوت��ن و بنکه‌وتن دهک���ات ،ده‌بێت شه‌ڕی هه‌مووتان به‌م شێوازه بێت" . دوای س��ورب��وون و داخ��وازی �هک��ی زۆری هه‌ڤاڵ هێلین سه‌رۆک ناچارما که ڕازی بێت ،ڕێگا بدات هه‌ڤاڵ هێلین بچێته سه‌ر چیا سه‌رکه‌شه‌کانی کوردستان .له‌ساڵی ( )1995هه‌ڤاڵ هێلین دهچێته هه‌رێمی مه‌تینا و له‌وێوه ده‌په‌ڕێته‌وه بۆ هه‌رێمی گ����ارێ ،دوای م���ان���هوهی ل �ه ب��اره‌گ��ای فه‌رمانده‌یی هه‌رێم ده‌توانێت خۆی زیاتر و زیاتر پهروهرده بکات و زیاتریش له‌گه‌ڵ که‌سایه‌تی به هه‌ڤاڵ بوونی ئاشنا ببێت. ل���هو ق��ۆن��اغ��ه‌دا ت����ازه ب��ه ت����ازه گ �هم �هی (شه‌به‌که) هاتبووه ناو ژیانی گه‌ریالوه. له‌به‌ر ئهوهی ئێمه ئه‌م یاریه‌مان نه‌ده‌زانی ناڕه‌حه‌تیمان ده‌چێشت؛ به‌اڵم هه‌ڤاڵ هێلین ه�هم��وو توانایه‌کی خ��ۆی ده‌خسته گه‌ڕ ت��اک��و واڵم���ی ه �هم��وو تۆپێک ب��دات �هوه، داوای له‌ئێمه ده‌کرد که چاوی لێبکه‌ین و زیاتر خۆمان به گه‌مه‌که‌وه گرێ بده‌ین. هه‌ڤاڵ هێلین ههمیشه هه‌ڤااڵنی کچی ده‌برده سه‌ر ئاو و فێری مه‌له‌وانی ده‌کردن، ب���ه‌اڵم زۆر ل �ه ه�ه‌ڤ��ااڵن��ی کچانمان ئهو سه‌رده‌مه شه‌رمیان له جه‌سته‌ی ته‌ڕبووی خ��ۆی��ان دهک���رد؛ ب���ه‌اڵم ل �ه ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئه‌م شه‌رمه هه‌ڤاڵ هێلین توڕه ده‌بوو؛ چونکه پێی ناخۆش بوو و ده‌یووت ئێمه شه‌ڕکه‌ر ن��اب��ێ ش �ه‌رم��ن��ۆک ب��ی��ن .ه �ه‌ڤ��اڵ هێلین ههمیشه ده‌یگووت ":ئه‌گه‌ر باوه‌ڕیتان به خۆتان نه‌بێت هه‌رگیز فێر نابن و ئهو کۆت و زنجیره‌ی پێوه‌ی به‌ستراونه‌ته‌وه له‌خۆتانی ڕاناماڵن ،ئه‌گه‌ر به شێوه‌یه‌کی ئازادانه خۆتان بده‌نه ده‌م ئاوه‌که‌وه هه‌ستی ئه‌وه‌تان له‌ال دروست ده‌بێت که قورسایه‌کی زۆرتان لێ ڕه‌واوه‌ت���هوه ،ئه‌وکاته‌ش که چه‌ک و
ته‌قه‌مه‌نی له خۆتان ده‌به‌ستن وا هه‌ست بکه‌ن که له‌گۆڕه‌پانی شه‌ڕدا سه‌رکه‌وتنتان به‌ده‌ست خستووه .هه‌ڤااڵن ئه‌گه‌ر ڕۆژێک به‌شداری کۆنگره ببم پێشنیار ده‌که‌م که هێله‌گی سه‌ر ته‌قه‌مه‌نی له‌شمان قه‌ده‌غه بکرێت؛ چونکه ئێمه‌ی کچان به تاخم و تفه‌نگه‌وه گه‌لێک جوانین" . پیشووتر سه‌رۆکایه‌تی فه‌رمانی دابوو که نه‌هێڵرێت هه‌ڤاڵ هێلین شه‌هید ببێت هه‌ر بۆیه فه‌رمانده‌کانمان هه‌ڤاڵ هێلینیان له شوێنی دوور له شه‌ڕ ده‌هێشتنه‌وه؛ به‌اڵم هه‌ڤاڵ هێلین به‌رامبه‌ر به دوژم��ن خاوهن قین و نه‌فره‌تێکی گ �هوره ب��وو ،هه‌ربۆیه ئێمه ن�هم��ان��ده‌ت��وان��ی ه��ێ��وری بکهینهوه، هه‌ڤااڵن ناچارمان که ڕه‌وانه‌ی که‌رتێکی ت��ری بکه‌ن ،م��اوه‌ی ( )3ڕۆژێ��ک ببوو هه‌ڤاڵ هێلینیان هاتبووه ناو که‌رته‌که‌ی ئێمه‌وه ،به‌م بڕیاره ئهوهنده دڵخۆش بوو که وه‌ک په‌پوله‌یه‌ک باڵی گرتبوو ده‌فڕی، لهههموو گه‌نگه‌شه‌کانی ناوماندا هه‌ڤاڵ هێلین ته‌نها باسی له سه‌رۆکایه‌تی و ئازادی ژنانی ده‌کرد ،لهههموو کاتێکی تر هه‌ڤاڵ هێلین دڵخۆش تر و ڕووخۆش تر بوو ،له چاوه‌کانیدا ئاوات و ئازادی و مۆڕاڵ به‌دی ده‌کرا . م �ه‌خ��اب��ن ل��ه ش �ه‌ڕێ��ک��دا ه��ه‌ڤ��اڵ هێلین ده‌که‌وێته ناو چه‌مبه‌ری هێزی دوژمنه‌وه، گ���ه‌ر ب��ی��وی��س��ت��ای�ه ده‌ی��ت��وان��ی ڕزگ����اری ببێت ،ب �ه‌اڵم ههرچهنده دهک��ات ناتوانێ هه‌ڤاڵه‌کانی به‌جێبهێڵێت ،هه‌ڤاڵ هێلین ده‌یه‌وێت بچێت ،هه‌تاکو هه‌ڤاڵ مه‌هاباد ڕزگار بکات ،به‌اڵم مه‌خابن گوله‌یه‌کی دوژمن ده‌یپێکێ و له شوێنه‌که‌ی خۆیدا شه‌هید ده‌بێت .هێزه‌کانی دوژمن ده‌گه‌ن ه سه‌ر ته‌رمه‌که‌ی؛ به‌اڵم دڵیان نایه‌ت ده‌ست بۆ ته‌رمه‌که‌ی به‌رن ،دوای ئه‌م کاره‌سات ه ئه‌م هه‌واڵه ده‌گه‌هێننه س�ه‌رۆک ،له‌سه‌ر ئه‌م هه‌واڵه س�ه‌رۆک زۆر توڕه ده‌بێت و دهڵ��ێ��ت ":چیاکانی ک��وردس��ت��ان ئ�ه‌وه‌ن��ده سه‌رکه‌شه و هه‌ریمه‌کانیش ئهوهنده فراوان ه نه‌تانتوانی هێلین له شوێنێکدا بهێڵننه‌وه، پیالنێکی زۆرم ه�ه‌ب��وو ب��ۆ پ��اش �ه‌ڕۆژی شه‌هید هێلین" . ئێمه ه �ه‌رچ �هن��ده ه �ه‌ڤ��ااڵن��م��ان ل �ه‌وان �هی � ه به‌جه‌سته له‌المان نه‌بن و نایان بینینه‌وه؛ ب����ه‌اڵم ه �ه‌رگ��ی��ز و ه �ه‌رگ��ی��ز ل���ه ده‌رون و ه��زرم��ان��دا وون ن��اب��ن ،ه �ه‌رب��ۆی �ه ئێم ه دهبینه هه‌ڵگری خواست و ئاواته‌کانی شه‌هیدانمان .
مەراسیمی بەخاکسپاردنی تەرمی شەهید گیڤارا گیلبارت
بناری قەندیل
تەق تەق
Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 8 • Salî: 2011
شەهید شوان نورەدین یوسف
»«گیڤارا گیلبارت