~ ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان ساڵی | 1ژمارەی | 2011/08/20 | 9نرخ 1500 :دينار | گۆڤارێکی مانگانەیە
ئۆجەالن:
ڕهوشـــــی هـــهنـــۆکـــهیـــی ئـــێـــران لهڕهوشی ســـهددام دهچـــێ بڕیار گابار :بەرخۆدانی پەژاک ،بەرخۆدانێکی ڕەوایە ،وەکو کۆنگرەی گەل هەتا دوایی پشتیوانی لێدەکەین
فــــهرمـــانـــدهیـــهکی ههمیشـــه زینــــدوو ،گوللهیەکـــی ئــــاگـــــرین ژنـــانـــی کـــورد پێشـــهنگـــی تێکـــۆشـــانـــی ئـــازادیـــن جوان حهسهن :سوپای عێراق ئهو هێزهی نییه ،متمانهی پێبکرێ بۆ ئهوهی واڵت بپارێزێت
هەندێک لە چاالکییەکانی شەرمەزارکردنی رژێمی ئێران لە باشووری کوردستان
~ ساڵی | 1ژماره 9 2011/08/20
~ ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان
ساڵی | 1ژمارەی | 2011/08/20 | 9نرخ 1500 :دينار | گۆڤارێکی مانگانەیە
Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 9 • Salî: 2011
ئۆجەالن:
ڕهوشـــــی هـــهنـــۆکـــهیـــی ئـــێـــران لهڕهوشی ســـهددام دهچـــێ
شەهید وههاب ئیبراهیم وههاب «کاروان پارتیزان»
9
بڕیار گابار :بەرخۆدانی پەژاک ،بەرخۆدانێکی ڕەوایە ،وەکو کۆنگرەی گەل هەتا دوایی پشتیوانی لێدەکەین
فــــهرمـــانـــدهیـــهکی ههمیشـــه زینــــدوو ،گوللهیەکـــی ئــــاگـــــرین ژنـــانـــی کـــورد پێشـــهنگـــی تێکـــۆشـــانـــی ئـــازادیـــن جوان حهسهن :سوپای عێراق ئهو هێزهی نییه ،متمانهی پێبکرێ بۆ ئهوهی واڵت بپارێزێت
خاوەنی ئیمتیاز
کۆمیتەی ڕاگەیاندنی PÇDK سەرنووسەر
ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر
بەڕێوەبەری نووسین ئارام کەریم بابان
دەستەی نووسەران فەهمی محەمەد سۆران حسین ئامینه محەمەد چنوور غەریب
دیزاین
هێژا رۆژهەاڵتی
ژمارەی متامنه 446
بۆ پەیوەندی گرتن www.PCDK.org ROJI_WELAT@Yahoo.com ناو نیشان کەرکوک ،بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک
شرۆڤەی سیاسی: چی بکەین؟!! 2 هەواڵ: به‌الغی کۆتایی کۆبونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 3 جه‌میل بایک :ئامانجی ئێران نه‌په‌ژاک ،به‌ڵکۆ پهکهکه و ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌لی کورده 4 له گوندی گردخه‌به‌ر پرسه بۆ گه‌ریالی شه‌هید"کاروان پارتیزان" بەڕێو ه چوو 6 دیدار و چاوپێکەوتن: رێبه‌ر ئۆجه‌الن :له‌هه‌لومه‌رجی ئێستادا ،ڕۆڵی من کۆتایی پێهاتووه 1 0 ئێران هێرش دهکاته سه‌ر ئهو ده‌رفه‌تانه‌ى که بۆ چاره‌سه‌رى پرسى کورد رهخساوه 1 4 خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری سیستەمێکی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری راسته‌وخۆ یان دیموکراسی راسته‌وخۆی کۆمهڵگایه 21 میکانیزمه‌ی کاری شارهوانی مه‌خمور له‌سه‌ر بنه‌مای دامه‌زراندنی کۆمین و رۆحی به‌رپرسیاریه‌تی گشتییه 2 4 جوان حهسهن :سوپای عێراق ئهو هێزهی نییه ،متمانهی پێبکرێ بۆ ئهوهی واڵتی بدرێته ده‌ست و بیپارێزێت 26 وتار و راپۆرت: ئێران رووبه‌رووی هه‌مان چاره‌نووسی تورکیا بوویه‌وه 9 خۆبەڕێوەبەری سیستەمێکی خۆبەڕێوەبەری راسته‌وخۆ یان دیموکراسی راسته‌وخۆی کۆمهڵگایه 29 به‌رخۆدانی قه‌ندیل ،رۆحی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییه 30 خۆسه‌ریى تاک له‌سه‌ربه‌خۆیى واڵت گرنگتره!! 3 2 کورد له‌م قۆناخه‌ی ئێستای کوردستاندا 3 3 ()15ێ ئاب بووه گه‌ره‌نتی پاراستنی کوردستان 3 4 فه‌رمانده‌یه‌کی ههمیشه زیندوو ،گولله‌یەکی ئاگرین 35 ئه‌گه‌ر خاوه‌ندارێتی له چیایه‌ک نه‌کرێت ده‌وڵه‌ت چۆن ده‌پارێزرێت؟! 36 هێرشێن داگیرکارى لسه‌ر کونگرا نه‌ته‌وى به‌ر ب ره‌ش پروژا روژهالتا ناڤینا مه‌زن 3 8 ژنان: 35 3 8
د جڤاکا مه ده ژن به‌ریا خو ه بکوژه هاتیه کوشتن به‌خشین و ناسینی ئازادی ژنان له‌سر‌وشتی پیاودا نییه
بیرەوەری گەریال: رۆژانی ژیانی گه‌ریالیه‌تی؛یه‌که‌مین رۆژ پیرۆزترین رۆژی ژیانی گه‌ریالیه‌تیه 4 4
~|
2
سەروتار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
چــــــــی بکـــه‌یـــن؟!!
رشۆڤه‌ی سیاسی
ئاشکرایه ئه‌م ناو نیشانه ،قسه زۆر هه‌ڵده‌گرێ، ب��ه‌اڵم قۆناخی ئ �ه‌م��ڕۆش قۆناخی ک���ردار‌ه و ق��س�ه‌ی زۆر س��ه‌رده‌م��ی ب �ه‌س �ه‌رچ��ووه ،یاخود کات نییه بۆ ئهوهی زۆر قسه بکه‌ین؛ چونک ه رووداوه‌کان ئهوهنده زوو رووده‌ده‌ن به‌جێمان دێڵن. وه‌ک���و له‌مانگی ش��وب��ات��دا باسمان ک��رد ب��وو، راپه‌ڕینی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوین و باکووری ئه‌فریقا سه‌ره‌تایه‌ک‌ه بۆ راپه‌ڕینی گه‌النی جیهان به‌گشتی و بانگه‌وازیی‌ه بۆ سه‌رده‌مێکی نوێ و ته‌نیا په‌یوه‌ندیدار نییه به‌رووخاندن یاخود گۆڕینی چه‌ند رژێمێکی رۆژهه‌اڵتی ناوینه‌و‌ه و سه‌رجه‌م باڵه‌کانی سیسته‌م به‌چه‌پ و راسته‌و‌ه ده‌دات‌ه پێش خۆی و ده‌یانگۆڕێت ،ئه‌وه‌تا له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگدا زۆربه‌ی واڵتانی ئه‌م هه‌رێمه‌ی گرته‌و‌ه و پریشکی گهیشتۆته ئه‌وروپاش که چی هێشتا واڵتانی ئ�ه‌وروپ��ا و رۆژئ���اوا بۆ خۆپیشاندانی جه‌ماوه‌ری ئه‌م ده‌ڤ�هره ده‌ڵێن شۆڕش ،به‌اڵم بۆ ئه‌وانه‌ی الی خۆیان ده‌ڵێن گێره‌شێوێن .به‌هه‌رحاڵ کات راستی باشتر روون ده‌کاته‌وه. سه‌ده‌ی بیسته‌م ،سه‌ده‌ی پارچه‌کردنی کورد، س���ه‌ده‌ی په‌یمانی ل���ۆزان و نکۆلێکردن بوو له‌کورد .هه‌ر بۆیه هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سیسته‌می س �ه‌ده‌ی بیسته‌م ئه‌گه‌ر بۆ گه‌النی تر یه‌ک ج��ار خ��ۆش بێت ،ئ �ه‌وا بۆ ک��ورد چه‌ندین جار مایه‌ی خ��ۆش حاڵییه ،ب �ه‌اڵم گرنگ ئهوهی ه کوردیش بۆ خۆی ئاماده بێت و رۆڵی هه‌بێت له‌گۆڕانکارییدا .ئ �ه‌وه‌ی جێگه‌ی دڵخۆشیی ه
له‌م کاته‌دا ئهوهیه که کورد له‌باکور ،رۆژئاوا و رۆژه���ه‌اڵت���ی ک��وردس��ت��ان ب���ووه ب �ه خ��اوه‌ن��ی کۆمه‌ڵێک ده‌س��ک�هوت و له‌پێناوی رزگ��اری نیشتمانیدا تێده‌کۆشن و به‌شێکی زۆریشیان له‌هه‌وڵی ئ���ه‌وه‌دان که کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ئ�ه‌ن��ج��ام ب��درێ��ت و ستراتیژییه‌کی ه��اوب �ه‌ش دابنرێت بهپێچهوانهوه ئهوهی جێگه‌ی نیگه‌رانیه، ب��ارودۆخ��ی ک��ورده ل�ه‌ب��اش��ووری کوردستاندا. س �ه‌ره‌ڕای ئ�ه‌وه‌ی بیست ساڵ زیاتره له‌ده‌ستی رژێمی به‌عس رزگ��اری بووه و خۆبەڕێوه‌بردن ههیه ،که‌چی به‌رنام‌ه و بیرۆکه‌یه‌کی گشتی نییه بۆ چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد. ل �ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان��دا ،هه‌نگاونان ب �ه‌ره‌و ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی الوازه و زۆر بیانوو باس ده‌هێنرێته‌و‌ه بۆ ئه‌نجام نه‌دانی، که‌چی له‌الیه‌کی ت��ره‌و‌ه م��اوه‌م��اوه هه‌ندێک بابه‌ت ده‌هوروژێنرێت و په‌یامی ئ�هوه ده‌درێ��ت که کورد مافی ده‌وڵه‌تبوونی ههیه ،هه‌ر وه‌ک چ��ۆن ئه‌مڕۆ ب��اس له‌ناوچه‌کانی خانه‌قین و جه‌له‌وال و سه‌عدیی‌ه ده‌کرێت .هه‌روه‌ها جارجار ل �ه‌الی �ه‌ن��ی ده‌س�����ه‌اڵت ی��اخ��ود ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن��ی ناوپه‌رله‌مانه‌و‌ه بابه‌تی ده‌وڵه‌تبوون و بوونه ده‌وڵه‌ت ده‌کرێت‌ه م���ژاری گفتوگۆ ،ب��ه‌اڵم ره‌وش�ه‌ک� ه وه‌هایه ،ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵت بیکات ،ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان دژی راده‌وه‌ستێته‌وه ،بهپێچهوانهوه ئه‌گه‌ر ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مان بیکات ،ئه‌وا ده‌سه‌اڵت دژی راده‌وه‌ستێت .ئهمه بێجگه له‌وه‌ی
که ئ�هو الیه‌نان‌ه به‌گشتی ل�ه‌ب��واری پ��رۆژه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ستراتیژی نه‌ته‌وه‌ییدا خاوه‌نی پرۆژ‌ه نیین ،له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا ئهو الیه‌نان‌ه ئاماده نیین ناو ماڵی کوردی یه‌کبخه‌نه‌وه .ئه‌مه‌ش به‌و واتا دێت که کورد له‌باشووری کوردستاندا سه‌ره‌ڕای ده‌سکه‌وته‌کانی ،به‌اڵم ئاماده‌ی ئهوه نییه که به‌شدارییه‌کی چاالکان‌ه له‌گۆڕانکاری ناوچهکه و پرۆسه‌ی دۆزی ک��ورددا ببینێت. بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئ��ام��اده بین رۆڵ��ی خۆمان ببینین له‌باشووری کوردستاندا پێویسته به‌م ئه‌رکان ه هه‌ستین. یه‌که‌م؛ هه‌رچی زوو‌ه کار بکه‌ین بۆ ئه‌نجامدانی ک��ۆن��ف��ران��س��ی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ی و ل���هو رێ��گ �ه‌ی �هوه ستراتیژییه‌کی هاوبه‌شی نه‌ته‌وه‌یی داڕێژین. دووه‌م؛ ل �ه‌س �ه‌ر ئاستی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان له‌چوارچێوه‌ی پرۆژه‌یه‌کی گونجاودا به‌رده‌وامی به‌دیالۆگ و دیالۆگ به‌رفراوانتر بکرێت و چاکسازی ئه‌نجام بدرێت. سێیه‌م؛ له‌چوارچێوه‌ی به‌رنامه‌یه‌کی هاوبه‌شدا ههڵسوکهوت له‌گه‌ڵ ئێراق و سه‌رجه‌م هێز و الیه‌نه‌کانی هه‌رێمه‌ک ه و جیهاندا بکرێت و ناچار بکرێن که ناسنامه و مافه‌کانی کورد په‌سند بکه‌ن. گومانی تێدا نییه به‌بێ ئه‌نجامدانی هه‌نگاوی ریشه‌یی له‌م بوارانه‌دا ،ئه‌وا ئه‌م ده‌رفه‌ت‌ه به‌سه‌ر ده‌چ��ێ��ت و ئێمه‌ش م �ه‌گ �ه‌ر پ�ه‌ن��ج�ه‌ی خۆمان بگه‌زین.
هةواڵ
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
3
به‌الغی کۆتایی کۆبونه‌وه‌ی ئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ڕۆژی شه‌ممه ب����ه‌رواری ()2011-8-13 ئه‌نجومه‌نی به‌ڕێوه‌به‌رێتی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان به‌سه‌رپه‌رشتی سه‌رۆکی پارتی هه‌ڤاڵ (دی��ار غه‌ریب) و ئاماده‌بوونی ههموو ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌ن کۆبوونه‌وه‌ی ئاسایی خ��ۆی ئه‌نجامدرا .له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا س�ه‌ب��اره‌ت به ره‌وش��ی سیاسی و کاروخه‌بات و چ��االک��ی�ه‌ک��ان و ره‌وش���ی رێکخستنی به به‌رفراوانی هه‌ڵسه‌نگاندنی له‌سه‌رکرا و بۆ پێشخستنی کاروخه‌باتی داهاتودا ،گه‌یشتینه گه‌لێک بڕیاری گرنگ. له‌رۆژه‌ڤی سیاسیدا باس له‌گرنگی ئهو شهپۆله راپ��ه‌ری��ن و ن��اڕه‌زای��ی��ان �ه ک��را ک �ه له‌پێناوی گۆڕاندنی سیسته‌مه کۆنه‌کاندا له‌تێکۆشاندان. ئ���ه‌م س �هره �ه‌ڵ��دان��ان �ه ت �ه‌ن��ه��ا ب��ه‌ڕۆژه��ه‌اڵت��ی ن����اوه‌راس����ت����هوه س����ن����وردار ن����ه‌م����اوه ،ب�ه‌ڵ��ک��و گ��ۆران��ک��اری��ی �ه‌ک��ان خ�����اوه‌ن ت��ای��ب�ه‌ت��م�ه‌ن��دی گه‌ردونین .ناره‌زایی و داخوازیه‌کانی خه‌ڵکانی ئ �ه‌س��پ��ان��ی��ا و ب���ه‌ری���ت���ان���ی���اش ج����ی����اواز نین ل �ه‌داخ��وازی��ی �ه‌ک��ان��ی گ��ه‌الن��ی رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوه‌راس���ت ب���ه‌ک���ورد و ع����ه‌ره‌ب و ف����ارس و عه‌جه‌مه‌وه .به‌گشتی شۆرش و تێکۆشانه‌کان هه‌نگاوی جددین له‌پێناو گۆرینی سیسته‌مه کۆنه‌کاندا ،به‌اڵم به‌هۆکاری ده‌ستێوه‌ردانه‌کان له‌هه‌موو الیه‌که‌وه بۆوه‌ته هۆکاری ڕێگری ل�����ه‌ب�����ه‌رده‌م ئ����اواک����ردن����ی س��ی��س��ت �ه‌م��ێ��ک��ی دیموکراتیانه‌دا .ئهو گۆرانکاریانه‌ی له‌سوریا ئه‌نجامده‌درێـت راسته‌وخۆ دۆزی ره‌وای گه‌لی کورد په‌یوه‌ندیدار ده‌کات و هه‌وڵه‌کانی ههموو هێز و الیه‌نی کورد له‌ڕۆژئاوای کوردستاندا له‌پێناوی ئ��اواک��ردن��ی یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��دا و ئاوابوونی به‌ره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی له‌نێوان پارت و الیهنه کوردیه‌کاندا وه‌ک هه‌نگاوێکی گرنگ له‌م قۆناخه‌یه‌دا هه‌ڵسه‌نگێندرا .دیسان کارو خه‌باتی پارتی یه‌کێتی دیموکراتی له‌پێناوی ئ��اواک��ردن��ی سیسته‌مێکی دیموکراتیانه و به‌ڕێوه‌بردنی سیاسه‌تێکی سه‌ربه‌خۆ و پشت به‌ستو ب�ه‌ه��ێ��زی ج �ه‌م��اوه‌ر ده‌ب��ێ��ت�ه گه‌ره‌نتی سهرکهوتنی ئیراده‌ی گه‌ل و به‌ده‌ستهێنانی مافه نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیه‌کانی گه‌له‌که‌مان له‌م پارچه‌یه‌ی کوردستاندا .هه‌رچی باکوری کوردستانه به‌قۆناخێکی گرنگ و هه‌ستیاردا تێده‌په‌رێت به‌تایبه‌تی سهرکهوتنی گه‌له‌که‌مان له هه‌ڵبژاردنه‌کاندا و ئاواکردنی به‌ره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیانه و هه‌وڵه‌کانی پارتی ئاشتی و دی��م��وک��رات��ی ل�ه‌پ��ێ��ن��اوی به‌ستنی
ک���ۆن���گ���ره‌ی ن����ه‌ت����ه‌وه‌ی����ی ل����ه‌س����ه‌ر ئ��اس��ت��ی ه �ه‌رچ��وارب �ه‌ش��ی ک��وردس��ت��ان و راگ�ه‌ی��ان��دن��ی خۆسه‌ری دیموکراتی له‌باکوری کوردستاندا وه‌ک ده‌سکه‌وتێکی گرنگی نه‌ته‌وه‌یی بۆ ه �ه‌م��وو گ�ه‌ل��ی ک���ورد بینرا .ه �هروهه��ا باس له‌هه‌وڵه ئاشتیخوازه‌کاتی ڕێبه‌ری گه‌لی کورد ب���ه‌ڕێ���ز ع��ه‌ب��دوڵ�ڵائ��ۆج��ه‌الن ک���را ل�ه‌پ��ێ��ن��اوی چاره‌سه‌ریی به‌ڕێگه‌ی ئاشتی و دیموکراتیانه. ل���ه‌ب���ه‌رام���ب���ه‌ری���دا ئ���ۆپ���راس���ی���ۆن و ه���ه‌وڵ���ه ش �ه‌ره‌ن��گ��ێ��زه‌ک��ان��ی ح��ک��وم �ه‌ت��ی ئ��اک �ه‌پ �ه و هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ سوپادا و به‌رفراوانکردنی ئۆپراسیۆنه سه‌ربازی و سیاسیه‌کانیان له‌دژی ئیرادی ئازادیخوازانه‌ی گه‌ل له‌الیه‌ن گه‌لی ک�������وردهوه ده‌س��ت��پ��ێ��ک��ردن��ی ش�����ه‌ری گ�ه‌ل��ی شۆرشگێری وه‌ک پاراستنی ره‌وا له‌پێناو چ����اره‌س����ه‌ری دۆزی ره‌وای گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ب���ه‌گ���رن���گ���ی���ی���هوه ب���اس���ی ل����ێ����وه‌ک����را .ه���ه‌ر ل��ه‌ک��ۆب��ون��ه‌وه‌ک��ه‌دا ب���اس ل���هو پیالنگێڕییه برفراوانه‌کرا که دژبه ئیراده‌ی گه‌لی کورد و ب��زوت��ن�هوه ئ��ازادی��خ��وازه‌ک �ه‌ی ئه‌نجامده‌درێت. پیالنگێڕی ل �ه‌الی �ه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت��ان��ی س �ه‌رده‌س��ت له‌کوردستاندا وه‌ک تورکیا و ئێران و سوریا و به هاوکاری به‌شێک له‌حکومه‌تی ئێراق و له‌گه‌ڵ واڵته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا به‌ریوه ده‌چ��ێ��ت و ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئ��ێ��ران پێشه‌نگایه‌تی بۆ ده‌ک��ات .له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه کرایهوه که ئه‌م شهڕه ل�ه‌دژی ت�ه‌وای گه‌لی ک�����ورده ب �ه‌پ��ێ��وان��ی ی���ه‌ک���ه‌م و ل�����ه‌دژی ئ �هو پێشکه‌وتنانه‌یه که ئێستا گه‌له‌که‌مان به‌ده‌ستی هێناوه و به‌مه‌به‌ستی له‌باربردنی ئهو ده‌رفه‌ته‌یه که بۆ گه‌له‌که‌مان هاتۆته پێش و به‌رگرییه ب��ۆئ�ه‌وه‌ی گه‌لی ک��ورد ل�هو گۆرانکاریانه‌دا رۆڵ���ی س��ه‌ره‌ک��ی ن�ه‌گ��ێ��رێ��ـ��ت و ن �ه‌ب��ن �ه‌خ��اوه‌ن پێگه‌یه‌کی گرنگ .به‌تایبه‌تی ئه‌م هێراشانه هاوکاته له‌گه‌ڵ نزیکبونه‌وه‌ی هێز و الیهنه کوردستانیه‌کان بۆ ئه‌نجامدانی کۆنفرانس ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ک���ورد .ئامانجی ئ �ه‌م کۆنسێپته دروستکردنی ناکۆکی و دوبه‌ره‌کی نانه‌وه‌یه له‌نێوان هێز و الیهنه سیاسیه‌کان له‌سه‌رئاستی هه‌رچواربه‌شی کوردستان و به‌تایبه‌تی له‌نیوان هێز و الیه‌نی رۆژهه‌اڵت و باشوری کوردستان. به‌شێکی گ��رن��گ��ی ئ���ه‌م ه��ێ��رش��ان�ه‌ش ب��ۆس�ه‌ر باشوری کوردستانه ،به‌تایبه‌تی ماوه‌ی ساڵێکه گرتنه‌وه‌ی ئاوی ئه‌ڵوه‌ن و که‌مکردنه‌وه‌ی ئاوی سیراوان له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی ئیرانه‌وه و تۆبارانکردنی ناوچه سنورییه‌کانی وه‌ک چۆمان و حاجی
ئ��وم�ه‌ران و سیده‌کان که به‌هیچ شێوه‌یه‌ک هێزه‌کانی پارتی ژیانی ئ��ازادی لێنیه .ئهو تۆبارانه هاوکات بوو له‌گه‌ڵ ئهو لێدوانانه‌ی که پشتگیری مانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا ده‌کات له ئێراق و باشوری کوردستاندا .ئێران له‌م ڕێگه‌یه‌وه ده‌خوازێت گۆشار دروستکات بۆ ئهوهی مه‌رام ه سیاسیه‌کانی خۆی پێکبهێنێت به‌تایبه‌تی بۆ جێگیرکردنی پێگه‌ی خۆی له‌حکومه‌تی ئیراقدا و له‌م ڕێگه‌یه ده‌خوازێت هێز و الیه‌نی ک��ورد له‌باشوری کوردستاندا ن��اچ��اری پشگیری ت���ه‌وای هه‌ڵوێسته‌کانی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئ��ێ��ران ب��ک �ه‌ن ،ب���ه‌اڵم خۆشبه‌ختانه له‌ئه‌نجامی به‌رخودانێکی بێوێنه‌ی گه‌ریالکانی پارتی ژیانی ئازاد و ده‌ربڕینی ناره‌زاییه‌کانی خ�ه‌ڵ��ک ڕێگرییه‌کی ت����ه‌واوی له‌به‌ئه‌نجام گه‌یاندنی ئه‌م کۆنسپێپته گرت .ده‌توانین بڵێین له ()2008دا چۆن تورکیا له‌شه‌ری زابدا شکا به‌هه‌مانشێوه ده‌وڵ��ه‌ت��ی ئێرانیش له‌قه‌ندیل روب���ه‌روی شکه‌ستێکی گ �ه‌وره‌ی ب�هو شێوهیه ب����ووی����هوه .ل���ه‌ک���ۆب���ون���ه‌وه‌ک���ه‌دا ن����اڕه‌زای����ی و خۆپیشاندانه‌کانی خه‌ڵک و دروستکردنی ک�ه‌م��پ��ی��ن ب��ۆ ئ���اوی ئ���ه‌ڵ���وه‌ن ل �ه‌گ �ه‌رم��ی��ان و دروستکردنی که‌مپین له‌دژی هاتنی کااڵی ئێرانی له‌الیه‌ن جوتیار و رۆشنبیره‌کانه‌وه له چ��ۆم��ان و ه �ه‌ول��ێ��ر ،که‌مپینی داخستنی کۆنسولخانه‌ی ئێران له‌هه‌رێمی کوردستان و ک�ه‌م��پ��ی��ن�ه‌ک��ان��ی ڕێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی ژن����ان و ڕێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ی م �ه‌ده‌ن��ی و ن��اره‌زای �ه‌ک��ان��ی کۆمه‌ڵێک له‌پێشمه‌رگه‌ی دێرین و پۆل پۆل به‌شداری بوونی الوان بۆناو ڕیزه‌کان گه‌ریال و ئاماده‌یی پیشاندان بۆ روب�ه‌روب��ون�هوه له‌دژی هێرشه‌کانی ده‌وڵه‌تی ئێران وه‌ک بڵندبونه‌وه‌ی ئاستی هۆشیاری نه‌ته‌وه‌یی نرخیندرا .هه‌روه‌ها شه‌هیدبوونی هه‌ڤاڵ گیڤارا و هه‌ڤاڵ کاروان وه‌ک دوو الوی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان که ب �ه‌ق��اره‌م��ان��ێ��ت��ی �ه‌ک��ی م���ه‌زن���هوه رووب������ه‌رووی هێرشه‌کانی ئێران بونه‌وه وه‌ک سیمبوڵی الوانی نه‌ته‌وه‌یی و شۆڕشگێری س �ه‌رده‌م ناسێنران و ل �ه‌الی �ه‌ن خه‌ڵکی نیشتمانپه‌روه‌ری باشوری ک���وردس���ت���ان���هوه ب���ه‌گ���ه‌رم���ای���ی پ��ێ��ش��وازی ل�ه‌م�ه‌راس��ی��م��ی ب�ه‌خ��اک��س��پ��اردن و ڕێ��وره‌س��م��ی پرسه‌که‌یان کرد و ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ن پارتیمانه‌وه وه‌ک پێکهێنانی ئ �ه‌رک��ی نیشتیمانی و وه‌ف����اداری ب��ۆ شه‌هیدان هه‌ڵسه‌نگێنرا .هه‌ر ل �ه‌ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ک �ه‌دا ب��اس ل �ه هه‌ڵوێسته‌کانی ح���ک���وم���ه‌ت و پ���ه‌رل���ه‌م���ان و پ�����ارت و
Û
4 الیه‌نه‌سیاسیه‌کان کرا و هه‌ڵوێسته‌کان به‌گشتی ئه‌رێنی ب��ی��ن��ران ،ب���ه‌اڵم الوازب����وون و ل�ه‌ب��واری کرداریدا له‌ئاستێکی پێویستدا نه‌بوون هه‌تاکو ببێته رێگری له‌به‌رده‌م ئهو هێرشانه .هه‌روه‌ها ره‌خنه ئاراسته‌ی هه‌رسێ الیه‌نه‌ی ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مانکرا که وه‌ک پێویست و له‌سه‌رناوی پ��ارت��ی و بزوتنه‌وه‌کانیان ل��ێ��دوان و هه‌ڵوێست نیشاندان نه‌بووه‌و له‌هه‌مانکاتیشدا زۆر به‌توندی ههموو ئهو لێدوان و هه‌ڵوێستانه ره‌خنه‌کران ک ه ده‌ڵ����ی����ن پ��ێ��وی��س��ت � ه س����وپ����ای ئ���ێ���راق���ی ب��ێ��ـ��ت ناوچه‌سنورییه‌کانی هه‌رێمی کوردستان بپارێزێت و ئهمه وه‌ک ته‌سلیمکردنی ئه‌م هه‌رێمانه ب ه حکومه‌تی ئێراق ده‌بینرا و به‌نابه‌جێ وه‌سف ک���ران .ه��اوک��ات ج�ه‌خ��ت ل �ه‌س �ه‌ر گرنگی ئه‌م قۆناخه‌کرا بۆگه‌لی کورد و به پێویست بینرا ک ه ههموو تواناکانمان بکه‌ینه ی�ه‌ک له‌پێناوی ئاواکردنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و ڕێگ ه بگرین ل���ه‌ه���ه‌م���وو ه��ه‌ڵ��وێ��س��ت و ب��ۆچ��ون��ێ��ک ک ه رێ��گ�ه‌خ��ۆش��ک�ه‌ر ده‌ب��ێ��ت ل���ه‌ب���ه‌رده‌م ن��اک��ۆک��ی و دوبه‌ره‌کی له‌نێوان ریزه‌کانی گه‌لی کوردا .هه‌ر ل����ه‌ره‌وش����ی س��ی��اس��ی��دا ب���ه‌ب���ه‌رف���راوان���ی ب��اس له‌کێشه‌کانی باشوری کوردستان و ئێراق کرا. به‌تایبه‌تی ره‌خنه له‌سه‌ر هه‌ڵپه‌ساردنی دیالۆک الیه‌نه‌کان گیراو و ئهو هه‌ڵوێسته‌کانی پارتیمان به‌بیر هێنرایه‌و‌ه ک ه له‌سه‌ره‌تاوه ،پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ب�ه‌ب��رده‌وام��ی له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دابووه ک ه گۆرانکاری بنگه‌یی ئه‌نجامبدرێـت و داخوازییه‌کانی گه‌ل جێبه‌جی بکرێـت و رێگ ه له‌گه‌نده‌ڵی و ناعه‌داڵه‌تی بگیردرێت ،ئه‌ویش به‌سازدانی دیالۆک و به‌ئاراسته‌یه‌کی ئاشتی و دی��م��وک��رات��ی��ان �ه‌دا ،ب����ه‌اڵم وه‌ک ل��ه‌س��ه‌ره‌ت��اوه رامانگه‌یاندبوو که دیالۆک ته‌نها ب�هو پێنج الیه‌ن ه ئه‌نجامناگرێت؛ به‌ڵکو پێویست ه دیالۆک ب���ه‌رف���راوان بکرێت و پ��ارت��ی��م��ان ک � ه ئه‌ندام ه له‌ئه‌نجومه‌نی دیالۆک و چاکسازی و خاوه‌ن هه‌وڵدانێکی جددییه لهو باره‌یه‌وه پشتگیری ئهو پرۆژهیه ده‌کات که له‌الیه‌ن ئه‌نجومه‌نی دیالۆگ و چ��اک��س��ازی��ی �هوه ئ���ام���اده‌ک���راوه ک � ه ت��ێ��دا بۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌کان گرنگی ده‌دات به‌به‌رفراوانکردنی دیالۆک بۆ ئهو مه‌به‌سته‌ش به پێویستی ده‌بینێت ک ه کۆنفرانسێکی به‌رفراوان به به‌شداری ههموو هێز و الیه‌ن ه سیاسیه‌کان و به‌هه‌موو پێکهاته‌کانی کۆمهڵگاوه له‌پێناوی ئ �ه‌ن��ج��ام��دان��ی چ��اک��س��ازی و گ��ۆران��ک��اری��دا ریکبخرێـت .هه‌وڵه‌کانی ئه‌م دواییه‌ی سه‌رۆکی هه‌رێم بۆ چاکسازی و ڕێگه‌گرتن له‌گه‌نده‌ڵی وه‌ک به‌شێک له‌هه‌وڵی چاکسازی بینرا ،به‌اڵم نه‌بوونی ژن لهو لیژنه‌دا و به‌رفراوان نه‌کردنی ئهو لیژنه‌یه بۆ ئهوهی که‌سی سه‌ربه‌خۆ تێدا بێت ره‌خنه‌کرا .هه‌وڵه‌کانی حکومه‌تی هه‌رێم بۆ خزمه‌تی کۆمه‌ڵگا وه‌ک پێشینه‌ی هاوسه‌رگیری و پێشینه‌ی خانوبه‌ر‌ه و دامه‌زراندنی به‌شێک ل ه خه‌ڵک له‌دام و ده‌زگا حکومیه‌کاندا ئه‌م کاران ه
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
وه‌ک هه‌نگاوی باش نرخێندران؛ به‌اڵم ئه‌مان ه به‌ته‌نها کێشه‌کانی خه‌ڵک چاره‌سه‌ر ناکات و ناتوانێت ببن ه هێزی گۆرانکاری له‌کۆمه‌ڵگادا. کۆبوونه‌وه‌ک ه باسی له‌پرۆژ‌ه یاسایه‌کانیشی کرد که له‌م ماوه‌یدا گفتوگۆی له‌سه‌رکراوه .له‌وان ه واژوون���ه‌ک���ردن���ی پ���رۆژه‌ی���اس���ای زی��ادک��ردن��ی پاسه‌وانه‌کانی په‌رله‌مانتاره‌کان له‌الیه‌ن سه‌رۆکی هه‌رێمه‌وه وه‌ک کارێکی باش بینراو ،ئێمه‌ش وه‌ک پ��ارت��ی چ���اره‌س���ه‌ری ل �ه‌ک��ات��ی خ��ۆی��دا ن��اڕه‌زای��م��ان پیشاندا ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر زی��ادک��ردن��ی ژماره‌ی پاسه‌وانه‌کانی په‌رله‌مانتاره‌کان و وه‌ک به‌شێکی ت��ری گ �ه‌ن��ده‌ی ب �ه‌ن��اوم��ان ک��ردب��وو. له‌کۆبونه‌وه‌دا تیشک خرای ه س�ه‌ر زیادبوونی کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگا به‌تایبه‌تی ل �ه‌ب��واری ئ��اب��وری��دا و زی��ادب��وون��ی ن��رخ��ی ش��ت��وم�ه‌ک و سوته‌مه‌نی و زیادبوونی بێکاری که کۆمه‌ڵگای رووبه‌رووی گرفتی گه‌وره کردۆتهوه .شانبه‌شانی ئه‌مان ه زیادبوونی ئاستی ڕێژه‌ی توندوتیژی دژ ب� ه ژن���ان و ل�ه‌ن��اوی��ان��دا پ�ه‌ره‌س�ه‌ن��دن��ی دی���ارده‌ی له‌شفرۆشی وه‌ک هێرشێکی مه‌ترسیدار بینراو. له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ی دانانی قانوون کارێکی باشه، به‌اڵم چاره‌سه‌ری بنگه‌یی له‌ڕێگه‌ی گۆرینی زهنیه‌ته‌و‌ه ده‌بێت و هه‌روه‌ها بڕیارگرتن له‌سه‌ر پرۆژه‌یاسای قه‌ده‌غه‌کردنی توندوتیژی خێزانی وه‌ک بڕیارێکی باش بینراو به پێویست زانرا ک ه له‌ماوه‌یه‌کی کورتدا کاربکرێت بۆ کارپێکردنی ل����ه‌واری ک���رداری���دا .ئێمه‌ش وه‌ک پارتیمان که‌به‌شێکی گرنگی خه‌باتمان له‌پێناوی هاوتایی ره‌گه‌زیدای ه و پێمانوای ه گۆڕانکاری بنگه‌یی له‌چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی جیاکاری ره‌گه‌زییه‌و‌ه ده‌ست پێده‌کات و ب ه به‌رده‌وامی پشتگیری ئهو پرۆژ‌ه و که‌میپینانه‌مان ک��ردووه که له‌پێناوی مافه‌کانی ژناندا کار ده‌که‌ن و له‌دژی ههموو جۆره توندوتیژییه‌که‌ین .ل ه کۆبونه‌وه‌که‌دا دوا ئ��ام��اده‌ک��اری��ی�ه‌ک��ان ب��ۆ ک��ۆن��گ��ره‌ی پێنجه‌می پارتیمان هه‌ڵسه‌نگێنراو ج�ه‌خ��ت ل�ه‌س�ه‌ر ئ�هوه کرایهوه ک ه سه‌ڕه‌رای ههموو ئاسته‌نگییه‌کانی ب���ه‌رده‌م پارتیمان ل�ه‌م��اوه‌ی راب���ردوودا له‌بواری پ��ه‌روه‌رد‌ه و ڕێکخستن و چاالکی جه‌ماوه‌ریدا گه‌لێک هه‌نگاوی گرنگ ن���راوه ،ب��ه‌اڵم بۆ وه‌اڵمدانه‌وه‌ی ئه‌م قۆناخ ه پێداگری له‌هه‌نگاوی به‌هێزتر ک��رای �هوه له‌پێناوی سه‌رخستنی ئه‌م قۆناخ ه به‌ئاراسته‌یه‌کی ئاشتی و دیموکراتیانه‌دا و چاره‌سه‌رکردنی پرسی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیمان و ئاواکردنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ی گه‌له‌که‌مان. هاوکاتیش ب��ڕی��اردرا که له‌ماوه‌یه‌کی کورتدا ئاماده‌کارییه‌کانی سازدانی کۆنگره ته‌واوبکرێـت و له‌ماوه‌یه‌کی نزیکدا کۆنگره‌ی پێنجه‌می پارتیمان ئه‌نجام بدرێت. ئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 2011-8-14
هەواڵ
جه‌میل بایک :ئـــــ و ده‌ســــــ جه‌میل بایک له‌سه‌ر ئامانجی هێرشه‌کانی ئ���ه‌م دوای���ی���ه‌ی ئ��ێ��ران رای��ده‌گ �ه‌ی��ن��ێ��ت ک�ه؛ ئامانجی ئێران به هاوکاری تورکیا و هێزی نێونه‌ته‌وه‌یی ،له ناوبردنی ته‌ڤگه‌ری ئازادی گه‌لی کورد و ڕێگرتنه له یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی کوردان. ئه‌ندامی کۆنسه‌ی بەڕێوه‌به‌ری که‌جه‌که "جه‌میل بایک" پێ وایه که ئه‌م هێرشانه‌ی رژێ���م���ی ئ���ێ���ران ،ه��ێ��رش �ه ل���ه‌س���ه‌ر ک����ورد و ناسنامه‌که‌ی و ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ب �ه‌م هێرشانه، ک����وردی ئ����ازاد و ئ���ی���راده‌ی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی ک��وردان پاکتاو بکه‌ن .ههرچهنده په‌ژاک ده‌که‌نه بیانووی هێرشه‌کانیان؛ ب�ه‌اڵم ئهوه بۆ شاردنه‌وه‌ی ئهو پیالنه‌ی پاکتاوکردنه‌ی ده‌ک�ه‌ن که به‌ریوه‌به‌ری ده‌ب�ه‌ن .ئێران هێشتا زستان بوو که له‌گه‌ل تورکیا رێککه‌وت و ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ هه‌ندێ که‌س که نوێنه‌ری حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانه دی��داری��ان ئه‌نجامدا و چه‌ندین رێکه‌وتنیان ئیمزا کرد. ل�ه‌زس��ت��ان�هوه ڕیککه‌وتن ب��ۆ هێرش کردنه س�ه‌ر ههرێمهکانی پارستنی میدیا ههیه، ئێران به‌ته‌نیا نییه ،ئه‌نجامدانی ئهو هێرشه به‌رفراوانه و هه‌م ب��واری ناوچه‌یی هه‌میش الیه‌نی نێونه‌ته‌وه‌یی تێدایه. بایک له‌سه‌ر ئامانجی هێڕشه‌که‌ی ئێران ده‌ڵ��ێ��ت ":ئامانج سه‌رکوتکردنی ک��وردی ئازاده و هه‌بوونی گه‌لی کورده ،ههرچهنده وا دی��اره که ئێران ئهو شه‌ره ده‌ک��ات ،به‌اڵم سه‌رئه‌فسه‌رانی تورکیان له‌نێودایه ،فرۆکه‌ی سیخوڕی ئه‌مه‌ریکا ده‌ستبه‌جێ زانیاری به ئێران ده‌دات .ئامانجی ئهو هێرشانه تێکدانی یه‌کێتی و هاوپشتی نێو گه‌لی ک��ورده و له‌هه‌مانکاتدا دروستکردنی که‌شی شهڕه ل �ه نێو گ�ه‌ل��ی ک����ورددا .ئێستا له‌هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستاندا ،کوردان تیکۆشانی ئازادی به‌ریوه‌ده‌به‌ن ،ده‌یانه‌وێ ئهو تێکۆشانه بخنکێنن .ده‌زان����رێ ک�ه ل �ه‌س �ه‌ده‌ی ()21 دا پ��ێ��گ�ه‌ی ک���ۆن ه �ه‌ڵ��وه‌ش��ێ ،س�ه‌رل�ه‌ن��وێ ههرێمهکه دی��زای��ن ده‌ک��رێ��ت�هوه ،گێژاوێک له‌رۆژهه‌التی ناوین هه‌ی ه که ههموو که‌سێ حیسابی پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ده‌کات، گه‌لی ک��ورد له هه‌ڵوه‌شانی پێگه‌ی کۆن و سازدانه‌وه‌ی پێگه‌ی س�ه‌ده‌ی ()21میندا کار بۆ به‌شداری و جێگرتنی خۆی ده‌کات، هه‌وڵی دامه‌زراندنی پێگه‌ی خۆی ده‌دات، بۆ ئه‌وه‌ش گه‌لی کورد هه‌م له‌واڵت و هه‌م
هەواڵ
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
5
ــــــــامانجی ئێـــــران نـــــه‌پـــــه‌ژاک ،به‌ڵکـــــۆ په‌که‌ک ه ـــــکـــــه‌وتـــــه‌کـــــانـــــی گـــــه‌لـــــــی کـــــورده
“
ئه‌مریکا زۆر له‌پرسه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوینی ب ه تورکیا سپاردووه ،تورکیاش هه‌ندێ پرسی خۆی ب ه ئێران ده‌سپێرێ و حه‌واڵه‌ی ئه‌وی ده‌کات ،ئێرانیش ئێستا له‌سه‌ر ناوی هه‌ر که‌سێ ئهو شهڕه بەڕێوه‌ده‌بات ،ئهو هێزان ه ناکۆکی و ملمالنێیان له‌نێو دایه ،به‌اڵم له‌سه‌ر په‌که‌ک ه و له‌ناوبردنی هاوبیرن و پێکهوه ده‌جوڵێنه‌وه ده‌کات و پێشه‌نگی ئهو شهڕه ئێران ده‌یکات و به‌ناوی هه‌ندێ هێزی ترهوه ئهو شهڕه ده‌کات، ئه‌مریکا زۆر له‌پرسه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوینی به تورکیا سپاردووه ،تورکیاش هه‌ندێ پرسی خۆی به ئێران ده‌سپێرێ و حه‌واله‌ی ئه‌وی ده‌ک���ات ،ئێرانیش ئێستا ل�ه‌س�ه‌ر ن��اوی هه‌ر که‌سێ ئ�هو ش �هره ب��ەڕێ��وه‌ده‌ب��ات ،ئ�هو هێزانه ناکۆکی و ملمالنێیان له‌نێو دایه ،به‌اڵم له‌سه‌ر پهکهکه و ل�ه‌ن��اوب��ردن��ی هاوبیرن و پێکهوه ده‌جوڵێنه‌وه. هه‌نۆکه ،ئه‌مریکا له‌گه‌ل تورکیا له‌سه‌ر زۆر الیه‌نی ههرێمهکه ڕێککه‌وتنی واژوو کردووه. ئهو رێککه‌وتنه له‌وانی پێشوو فراوانتره .ئۆباما به کراوه‌یی ووتی که ئه‌ردۆغان له‌سه‌رناوی
“
ل���هدهرهوه تێکۆشاوه و ده‌ستکه‌وتی گرنگی به‌ده‌ستهێناوه. بایک پێوایه؛ ئه‌م هێرشه ڕێک ده‌ستوردانه ل�ه‌وه‌ی ک��ورد نهبێته خ��اوه‌ن پێگه‌ی خۆی و ده‌یانه‌وێ ڕیگری لهوه بکه‌ن ،ته‌نانه‌ت هه‌ول ده‌درێ که کورد له‌پێگه‌ی کۆندا سنوردار ب��ک �ه‌ن ،ئ��ێ��ران ب��هو ه��ێ��رش�ه‌ی ده‌ی����ه‌وێ ئ �هوه بکات ،ئێران ئهوه به‌ته‌نیا ناکات ،رێککه‌وتن له‌گه‌ل هێزی هه‌ریمه‌که هه‌بوو و تیشکی سه‌وزی بۆ هه‌ڵکراوه ،له‌گه‌ل ئێراق و تورکیا رێککه‌وتووه و له‌سه‌ر ئهو بنه‌مای ه ئهو هێڕشه ده‌کات ،ئه‌مه‌ریکا و هه‌ندێ والتی ئه‌وروپی ک�ه نوێنه‌رایه‌تی سیسته‌می مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری ده‌که‌ن به‌رێ تورکیا هاوکاری ئێران ده‌که‌ن .به‌ر له‌هێرشه‌که‌ی()2001/7/16 وه‌زی��ری ده‌ره‌وه‌ی تورکیا ئه‌حمه‌د داودئۆغلو سه‌ردانی ئێرانی کرد. جه‌میل بایک ئاماژه به‌سازدانی کۆنفرانسی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ده‌ک���ات و ده‌ڵ��ێ��ت ":گه‌لی ک��ورد ده‌ی���ه‌وێ له پاییزی ئه‌مسالدا کۆنفرانسی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی خ���ۆی س��ازب��ک��ات ب���هو هێڕشانه ده‌خوازرێ رێ لهو کۆنفرانسه بگیردرێ ،بۆ رێگرتن له‌وه‌ش ده‌یانه‌وێ له‌نێو کورداندا شه‌ڕ هه‌ڵگیرسێنن و تێکۆشانی ئازادی به‌شه‌کانی تری کوردستان پاکتاو بکه‌ن و پرسی کورد ته‌نیا له‌چوارچیوه‌ی باشوردا قه‌تیس بکه‌ن و لهوێ بێکاریگه‌ری بکه‌ن و ته‌سلیمکاری به‌سه‌ردا بسه‌پێنن. ئه‌گه‌ر ئێستا له‌که‌سایه‌تی په‌ژاکدا ده‌ستیان به‌و هێڕشه کردبێ ،به‌اڵم کێشهکه په‌ژاک نییه ،به‌ڵکو سه‌راپای گه‌لی کورد ئامانجه. ئهو هێزانه ئامانجیان ده‌ماری ئازادی گه‌لی ک��ورد په‌که‌که‌یه ،چونکه ئه‌گه‌ر پهکهکه پاکتاو بکرێ ،ئهوه هه‌ست ،ئازادی و ڕۆح و زانایی گه‌لی کورد له‌ناو ده‌برێ. گه‌لی کورد له ههموو به‌شه‌کانی کوردستان و ده‌ره‌وه‌ی واڵت ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی ئ����ازادی گه‌یاندۆته ئاستێک ،ده‌یه‌وێ به کۆنفرانسی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ت���ه‌واوی بکات و ستراتیژیه‌کی نه‌ته‌وه‌یی داڕێ���ژێ و بۆ ه �ه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان تاکتیکی جیاواز پهره پێبدات و ک��ورد ب�هو شیوه‌یه ده‌ی �ه‌وی له‌هه‌ر به‌شێکی کوردستان پرسی خۆی چارسه‌ر بکات ،بۆ رێگرتن له‌م قۆناغه‌ی که قۆناغی چارسه‌ری پرسی ک��ورده ،ئهو هێرشانه ئه‌نجام ده‌درێ، ئێرانیش ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای ڕێککه‌وتن ئ�هوه
ه �ه‌م��ووم��ان ک��ار ده‌ک���ات و قسه‌که‌رمانه. ئه‌مریکا و هێزه‌کانی تری سه‌رمایه رۆلێکیان به تورکیا داوه ،زۆر کێشه ههیه که ده‌یانه‌وێ ل�ه‌گ�ه‌ل تورکیا چ��ارس �ه‌ری ب��ک�ه‌ن ،تورکیا بۆ ئ��ه‌وه‌ی که ئ�هو رۆڵ �ه ببینێ ه�ه‌م ده‌بێ خۆی به‌و پێیه داڕژێته‌وه ،هه‌م ده‌ی�ه‌وێ که له‌په‌که‌که ڕزگ��اری بێ .تورکیا بۆ ڕزگار بوونی له‌په‌که‌که و بینی ئهو رۆڵه‌ی پێدراوه، ئێرانی وه‌گه‌ڕخست ،ده‌ی �ه‌وێ شه‌ڕی خۆی له‌گه‌ڵ پهکهکه به‌رێی ئێران بکات ،ئێران به‌کێشی ئهو شهڕه بکات و ئێران به پهکهکه به شه‌ڕکردن بدات و به پێ ئهو رۆله‌ی که سه‌رمایه‌ی جیهانی به تورکیای داوه له‌سوریا به‌جێی بێنێ.
~|
6
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
هەواڵ
چۆن سه‌ری سه‌ددامان لـــه‌گۆڕ نا ئـــــ
لـــه گــونـدی گـــردخـــه‌به‌ر پــرسـه بــۆ گــه‌ریــــ
رۆژی ( )2011/8/3له‌گوندی گردخه‌به‌ر سه‌رب‌ه ناوچه‌ی ته‌ق ته‌ق پرسه بۆ گه‌ریالی شه‌هید (وه‌ه����اب ئیبراهیم وه‌ه���اب ره‌ش��ی��د)، ناسراو به (ک��اروان پارتیزان) له‌الیه‌ن بنه‌ماڵه و که‌سوکاری هه‌ڤاڵی شه‌هید بەڕێوه چوو و مه‌راسێمه‌ک‌ه ماوه‌ی دوو رۆژی خایاند. گه‌ریال "ک��اروان پارتیزان" له ساڵی ()1987 له‌گوندی گردخه‌به‌ر سه‌به‌رناوچه‌ی ته‌ق ته‌ق له‌دایک ده‌بێت و له‌کۆتاییه‌کانی ساڵی ()2004 دا په‌یوه‌ندی به‌رێزه‌کانی گه‌ریالو‌ه ده‌گرێت و ل �ه‌ب �ه‌رواری ( )2011/7/24له‌چاالکییه‌کی ب���ه‌رگ���ری و ق���اره‌م���ان���ان���ه‌دا ،ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ب ه هه‌وڵه‌داگیرکه‌ریه‌کانی رژێمی ئێران له‌ده‌وڵ ه ئایش‌ه شه‌هید ده‌بێت و ته‌رمه‌که‌شی ده‌که‌وێت ه ده‌ستی دوژمن. پ��رس �ه‌ک �ه ل���ه‌الی���ه‌ن ،گ���ه‌ل���هوه ل �ه‌ش��اره‌ک��ان��ی که‌رکوک ،سلێمانی ،چه‌مچه‌ماڵ ،ته‌ق ته‌ق، هه‌ولێر پێشوازی لێکرا و به‌سه‌دان که‌س سه‌ردانی پرسه‌ی گه‌ریالی شه‌هید"کاروان پارتیزانیان" کرد و له‌الیه‌ن دانیشتوانی گونده‌که‌شه‌وه ،به‌گه‌رمی پێشوازیان لێکرا .له‌رێ و ره‌سمی پرسه‌که‌دا، دایکی شه‌هید کاروان"فه‌هیم‌ه شه‌ریف" ووتی":
کوڕی من ،شه‌هیدی گهله و شه‌هیدی ههموو کوردستانه .هیوادارم که کوردستان له‌ده‌ستی داگیرکه‌ران به‌زۆترین ک��ات رزگ��اری بێت و ئیدی دایکان ئیش و ئازار نه‌کێشن". ئه‌ندام ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان "سه‌ردارستار"یش له‌مه‌راسێمه‌که‌دا ئاخفی و ووتی ":ئیدی دوژمن باش ده‌زانێت که کورد بوونه‌ته ،خاوه‌ن هێز و ئیراده‌ی سه‌ربه‌خۆی خۆیان و دهیانهوێت ،ستاتۆیه‌ک بونیاد بنێن. بۆیه رژێمه داگیرکه‌ره‌کانی سه‌رکوردستان، ئه‌مه‌یان پێ هه‌رس ناکرێت و پیالنی نێوده‌وڵه‌تی و هه‌رێمی له‌به‌رامبه‌ر به ک��وردان داده‌رێژین. شه‌هید ک��اروان پارتیزان ،شه‌هیدی پاراستن و که‌رامه‌ت و روومه‌تی گه‌له‌که‌مان‌ه و ئێمه‌ش به‌ش به‌حاڵی خۆمان شانازی پێو‌ه ده‌که‌ین و سۆزوپه‌یمانی خۆمان له‌به‌رامبه‌ر به‌رێباز و فه‌لسه‌فه‌ی ئازادی و تێکۆشانی قاره‌مانانه‌ی ش�ه‌ه��ی��د دووپ����ات ده‌ک �ه‌ی��ن �هوه ک �ه ب �ه‌رۆح��ی، سه‌رکه‌وتن ،هه‌تا نه‌سه‌روتن ،گۆڕ به‌خه‌بات و تێکۆشانی دیموکراتیانه و نه‌ته‌ویانه‌ی خۆمان بده‌ین و له‌به‌رامبه‌ر به رژێمه‌داگیرکه‌ره‌کانی س���ه‌ر ک��وردس��ت��ان ،ب��ێ ه��ی��چ دوودڵ��ێ��ی �ه‌ک،
ب �ه‌رخ��ۆدان بکه‌ین .شه‌هید وه‌ه��اب ئیبراهیم، ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی ک�ه شه‌هیدی نه‌ته‌وه‌ییه‌که، له‌هه‌مانکاتیشدا ،شه‌هیدی پاراستنی نرخ و به‌ها نه‌ته‌وایه‌تیه‌کانیشه .ئهمه خاڵێکی زۆر گرنگه، له‌به‌رئه‌وه‌ی که شه‌هید پارتیزان ،به رۆح و گیانی خۆی ،هه‌وڵی داوه که ئه‌م نرخ‌ه بپارێزێت .بۆی ه جارێکی ت��ر ،هه‌وڵه‌داگیرکه‌ریه‌کانی رژێم ه فاشیست و دیکتاتۆره‌کانی له‌سه‌ر گه‌له‌که‌مان، لهوانه ،ئێران و تورکیا شه‌رمه‌زارو ریسوا ده‌که‌ین. س�ه‌ردار ووتی؛ ئهو هه‌ڤااڵن‌ه له نێو رێزه‌کانی پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ���ازادی ک��وردس��ت��ان��دا ،شه‌هید ک �هوت��وون ،ب �ه‌اڵم ئێمه خۆمان به‌هاوپشیتوان و ه��اوڕێ��ب��ازی ئ���ه‌وان ده‌زان��ی��ن .ل �ه‌ن��اوڕۆک��دا، له‌تێکۆشانی ئازادی و دیموکراتی و نه‌ته‌وه‌ییدا، جیاوازییه‌کمان له‌گه‌ڵ یه‌کتردا نییه ،ئ�ه‌وان له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستان تێده‌کوشن و ئێمه‌ش ل ه باشووری کوردستاندا ،تێکۆشان ده‌که‌ین .هیچ جیاوازییه‌ک له‌نێوان به‌شه‌کانی کوردستاندا، نییه ،ئ �هو س��ن��وور‌ه ده‌ستکردانه‌ی که ههیه، رژێمه‌داگیرکه‌ره‌کانی سه‌رکوردستان دروستیان ک�����ردوون .ئ����ه‌وان ل �ه‌س �ه‌ن��گ �ه‌ری ق��اره‌م��ان��ی و به‌رگری نیشتنماندا ،شه‌هید ده‌ده‌ن و ئێمه‌ش
هەواڵ
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
7
ـــاوا ســـه‌ری ئهوانیش له‌گۆڕ ده‌نێین
ــــالی شــه‌هیــد"کــاروان پـارتیـــزان" بەڕێو ه چوو
ه���هره ک���ه‌م ده‌ت��وان��ی��ن ب �ه رۆح���ی ب���ه‌رخ���ۆدان و خ��ۆڕاگ��ری نه‌ته‌وه‌که‌مان له‌لێره‌دا ،پرسه‌بەڕێو‌ه ببه‌ین ،ئه‌مه‌ش جێگای شانازییه ،بۆ ئێمه و بۆ ههموو کوردێکی ب�ه‌ش�ه‌ره‌ف که خ��اوه‌ن ل ه رۆڵ‌ه قاره‌مان و نه‌به‌زه‌کانی نیشتمانه‌که‌ی ک ه له‌تێکۆشانی به‌رگری له‌واڵتدا شه‌هید ده‌که‌ون، به‌شدار بێت و خاوه‌نداریان لێ بکات .ئێمه هه‌تا ئێستا وه‌کو ک��ورد ،الیه‌نی شهڕهکه نه‌بووین و شه‌ڕمان نهکردووه و نه‌ش چوونه‌ت‌ه سه‌ر خاک و حاڵی که‌س ،ئهوهی که شه‌ڕمان پێده‌فرۆشێت، داگیرکه‌رانی سه‌ر کوردستانن .بۆیه پێویست ه ئ �هو هه‌وڵه‌داگیرکه‌رییه‌ی س �ه‌ر ک��وردس��ت��ان و نیشتمانه‌که‌مان له‌الیه‌ن تورکیا و ئێرانهوه شه‌رمه‌زار بکه‌ین .ئه‌وان هاتوون که ده‌ستکه‌وته‌کانی ئێم ه ل�ه‌ب��اش��ووردا ،له‌ناوببه‌ن .ئێمه پ�ه‌الم��اری که‌س و الیه‌نێکمان ن �هداوه .ئێران ده‌یه‌وێت به شه‌ڕی ق �ه‌ن��دی��ل ،ده‌س��ت��ک�هوت�ه‌ک��ان��ی خ���ۆی ل�ه‌ب�ه‌غ��داد گه‌ره‌نتی بکات .واتا شه‌ڕی به‌غداد له‌قه‌ندیل ده‌کات .ئێران و تورکیا ،له‌ناوچه‌که‌دا ،حیساباتی سیاسی خ��ۆی��ان ههیه و ه���ه‌وڵ���ده‌ده‌ن به‌ده‌ستی بخه‌ن .تورکیا و ئێران و ته‌نانه‌ت ئه‌مریکا و ئ�هو هێزانه‌ی که نوێنه‌رایه‌تی مۆدیرنییته‌ی
س�ه‌رم��ای�ه‌داری ئ�ه‌وروپ��ا ده‌ک �ه‌ن ،بهیهکهوه ،ئه‌م ه��ێ��رش و پ �ه‌الم��اران �ه ل���ه‌دژی گ�ه‌ل��ی ک���ورد و له‌که‌سایه‌تی قه‌ندیل و به‌بیانووی پ�ه‌ژاک�هوه، هه‌وڵی له‌ناوبردنی ده‌ستکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مان و الوازکردنی بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی نه‌ته‌وه‌که‌مان ده‌ده‌ن .ئ��ێ��ران خ��ۆی ئێستاکه ل �ه‌الی �ه‌ن دهرهوه، گه‌ماڕۆ دراوه‌و دوژمنی ههیه ،بۆیه ئێمه وه‌کو گه‌لی کورد ،نابین‌ه الیه‌نێکی ئه‌م شهڕه له‌دژی ئێران .ئه‌حمه‌دی نه‌ژادیش ناتوانێت ،ئهو مێژوو کۆنه‌ی له‌نێوان گه‌النی ئێران ،به‌تایبه‌تی نێوان کورد و نه‌ته‌وه‌کانی تری ئێراندا چه‌واش‌ه بکات و له‌هه‌مانکاتیشدا ،له‌گه‌ڵ نه‌ته‌وه‌کانی تری ناوچهکه ،عه‌ره‌ب و تورکیشدا ،به‌هه‌زاران‌ه ساڵ ه پێکهوه ده‌ژین .رژێمه دیکتاتۆره‌کانی ناوچهکه، هه‌وڵی ئهوه ده‌ده‌ن ک ه نێوان کورد و نه‌ته‌وه‌کانی تری ناوچهکه ،تێکببه‌ن و به‌الرێدا به‌رن ،ئێمه‌ش ئه‌مه‌مان ناوێت و به‌نامه‌عقولی ده‌زانین .هه‌تاکۆ ئێستا ئه‌مریکا و واڵت���ه ئه‌وروپاییه‌کانیش له‌به‌رامبه‌ر به‌ده‌ستدرێژییه‌کانی رژێمی ئێران هیچ هه‌ڵوێستێکی نه‌بووه ،ته‌نانه‌ت ،حکومه‌تی ناوه‌ندیش خاوه‌ن هه‌ڵوێستێکی کرداریان‌ه نه‌بووه. ته‌نیا ئ �ه‌وان �ه‌ی ک�ه ب�ه‌رگ��ری��ان ل�ه نیشتمان و
واری گه‌له‌که‌مانی ک��رد ،رۆڵ �ه به‌ئه‌مه‌ک و ماندوونه‌ناسه‌کانی ک��ورد ب���وون ،ک�ه شه‌هید ک��اروان پارتیزانیش یه‌کێک بوو ئهو که‌سانه، به رۆح و گیان ،فیدایان‌ه له‌دژی داگیرکه‌ری به‌رخۆدانیان کرد و ده‌یکه‌ن و پاراستنی روومه‌ت و ک�ه‌رام�ه‌ت��ی نه‌ته‌وه‌یمان ده‌ک���ه‌ن .ئێمه ،داوا له‌جه‌ماوه‌ر و الیه‌نه‌سیاسی و رێکخراوه مه‌ده‌نیه‌کان و سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم و په‌رله‌مان و حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ین ،که بێده‌نگ نه‌بن و له‌به‌رامبه‌ر به هه‌وڵه‌داگیرکاریه‌کانی رژێمی ئێران و تورکیا خاوه‌ن هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌وه‌ییان‌ه و دیموکرایتان‌ه و کرداریان‌ه بن. براکه‌ی شه‌هید کاروان پارتیزانیش ده‌ڵێت":ئێم ه وه‌ک��و بنه‌ماڵه‌وکه‌س وک��اری شه‌هید ک��اروان، به‌رێباز و تێکۆشانی براکه‌مان"شه‌هید کاروان" س�ه‌رب�ه‌رزی��ن و شانازیی پێو‌ه ده‌ک�ه‌ی��ن ،چونک ه شه‌هید ک��اروان له‌پێناو نیشتمان و گه‌له‌که‌یدا، شه‌هید ک �هوت��ووه‌و ئه‌مه‌ش گ�ه‌رره‌ت��ری��ن جیهاد‌ه ل�ه‌رێ��گ��ای واڵت .ه �ه‌ر ب��ۆی�ه ،ئێمه‌ش به‌ناوی بنه‌ماڵه‌ی شه‌هید و هاوکات ،ههموو خه‌ڵکی گ��ون��دی گ��ردخ�ه‌ب�ه‌ر ئ��ی��دان�ه‌ی تۆپبارانه‌کانی رژێمی به‌ناو ئیسالمی ئێران ده‌که‌ین و ریسواÛ
و له‌عه‌نه‌تیشی ده‌ک�ه‌ی��ن .هیچ بیانوێک بۆ رژێمی داگیرکه‌ری سه‌رکوردستان ،جێگای ق�ه‌ن��اع�ه‌ت و ب���اوه‌ڕی نییه ،ل�ه له‌شکرکشی کردن بۆ سه‌ر کوردستان .ئه‌م ده‌ستدرێژییه‌ی ئێران ،هێرشه بۆ س�ه‌ر هه‌رێمی کوردستان و پێشلکاری و س���ه‌ره‌وه‌ری خاکه‌که‌ی ده‌ک��ات. ئێمه ئ��ام��اده‌ی��ن ب �ه ه �ه‌م��وو ک���ه‌س و ک���ار و بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدکاروان له‌پێناو واڵته‌که‌ماندا، هه‌رکات وساتێک به‌رده‌وامی رێبازی شه‌هید کاروان وئاماده‌ی به‌رنگاریین .داوا له‌حکومه‌تی هه‌رێمیش ده‌که‌ین که سنوورێک بۆ توپباران و هه‌وڵه‌داگیرکه‌ریه‌کانی رژێمی ئێران دانێت و واڵمێکی توندی رژێمی ئیسالمی ئێران بدرێتهوه و هاوکاتیش داوا له‌حکومه‌تی ناوه‌ندی ده‌که‌ین که ئه‌رکی پاراستنی سنووره‌کان بگرێت ه ئه‌ستۆی خ��ۆی .ئ�ه‌گ�ه‌ر ن��ا ،ئ �ه‌وا ب��ا ،هێزی پێشمه‌رگه‌ی هه‌رێمی کوردستان ،سنووره‌کان بپارێزێت. ک��وڕ‌ه مامی شه‌هیدیش ده‌ڵێت ":من خۆم ب ه شادمان ده‌زانم که ئاموزایه‌کم"کوڕ"مامێکم له‌م رێگادا ،شه‌هید که‌وتووه .به‌خوێنی و گیانی خ��ۆی سه‌لماندی که پارێزگاری له‌هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ده‌ک����ات .ب���ه‌اڵم ب���ه‌داخ���هوه ،ئێم ه خ��اوه‌ن حکومه‌تێکین ،به‌اڵم هه‌تاکۆ ئێستاش نهیتوانیووه ،خاوه‌ن هه‌ڵوێستێکی ئیجابی بێت و ته‌نیا منداڵی ئه‌م گهله ره‌ش وڕووت‌ه شه‌هید ده‌بێت. سه‌رۆککۆماره‌که‌مان له‌سه‌ر که‌مپی ئه‌شه‌ره‌ف ئاماده‌ی‌ه به‌رۆژان گفتوگۆ بکات ،به‌اڵم بهداخهوه له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ک��ورد ،هیچ ک��رده‌وه‌ی�ه‌ک له‌به‌رچاو نییه‌و ئاماده‌ش نییه کارێکی ئیجابی بۆ گه‌لی ک��ورد بکات .ب�ه‌ش به‌حاڵی خۆم، تۆپبارانه‌کانی رژێمی ئێران ،شه‌رمه‌زار ده‌که‌م و ئه‌وه‌ش چه‌واشه‌کارییه‌ک‌ه له‌حه‌قی کورداندا. چونکه ئه‌وان دهیانهوێت شه‌ره‌ف و ئابڕوی کورد، که ده‌ستکه‌وته‌کانییه‌تی به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت، له‌بار به‌رن و له‌ناوی ببه‌ن .دهیانهوێت هه‌رێمی کوردستانیش داگیر بکه‌ن ،پێویسته حکومه‌تی هه‌رێمی سنوورێک بۆ ئهو ده‌ستدرێژیانه‌ی ئێران و تورکیا دابنێت. گه‌نجێکی گوندی گردخه‌به‌ریش ده‌ڵێت":شه‌هید ک��اروان" سیمبۆلی قاره‌مانیه‌تی و هۆشیاری گه‌نجی کورده که له‌پێناو خاک وگه‌له‌که‌ی گیانی به‌ختکردووه" ،من وه‌ک��و گه‌نجێک، ئیدانه‌و ری��س��وای رژێمی داگ��ی��رک�ه‌ری ئێران ده‌که‌م ،ئێران به‌درێژایی کوردستان هه‌وڵه‌ده‌دات، واڵته‌که‌مان داگیربکات ،بۆیه داوا له‌حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌م ،له‌به‌رامبه‌ر به‌رژێمی ئێران بێده‌نگ نه‌بێت و سنوورێکی بۆ دابنێن. ئهمه سه‌ره‌تایه‌ک‌ه بۆ داگیرکه‌ری کوردستان، ئه‌گه‌ر کورد خاوه‌ن هه‌ڵوێست نه‌بێت ،دڵنیا بین که هه‌ر داگیرمان ده‌که‌ن ،ئه‌مه‌ش گه‌وره‌ترین سۆکایه‌تی‌ه به کورد .ئهمه جارێکی یه‌که‌مین نییه ،ک ه ئێران تۆپبارانمان ده‌کات ،به‌اڵم بهداخهوه
“
له‌ده‌فته‌ری بیره‌وه‌ریه‌کانی شه‌هید:
دایه‌گیان به‌فرمیسکی چاو ده‌ریایه‌کی بێ بن بۆ من هه‌ڵواسی دڵه برینداره‌که‌ی توم دایه‌گیان له‌م هۆنراوه‌یادا نووسی پێناسه‌ی بکه‌م ڕۆڵه‌یه‌کی رێبواری ئازادی و دڵبرین دایکێک ڕۆڵه‌ی په‌روه‌رد ه کرد دایکێکی شیرین له‌من چاکتر ده‌زانی دایه‌گیان دابڕان وغوربه‌ت چهنده زۆره وه‌لی چارمان ناچار ه تا واڵت رزگار نه‌بێ ده‌بێ گیانمان فیدا بکه‌ین نۆر ه به‌نۆره له‌بیرم ناچێ کۆچ کردنی ده‌رسیم ،به‌ندیخانه‌ی ئامه‌د وئه‌نفاڵ وهه‌ڵه‌بجه‌ی دڵسۆز شاخ و کێویان بۆردۆمان ده‌کرد خۆیان ده‌گه‌وزان وه‌کو که‌ری بۆز، قه‌سه‌م به‌و شیره‌ی دایه‌گیان له‌ده‌می منت نایه خاوه‌نداریه‌تی له‌تۆ ده‌رکه‌وم هه‌تاهه‌تایه ساڵوورێز شۆڕشگێڕی 2010/11/14زاپ /کاروان پارتیزان
“
8
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
هەواڵ حکومه‌ته‌که‌مان ئێستاشی له‌گه‌ڵدا بێت ،خاوه‌ن هه‌ڵوێست نیین .هیوادارم که به‌خۆیاندا بچنهوه و ئیدی له‌به‌رامبه‌ر به‌داگیرکه‌ری بێده‌نگ نه‌بن .شه‌هید پارتیزان ،به‌شه‌هید بوونی خۆی نیشانی دا که گه‌نجی کورد ،ههمیشه ئاماده‌ی ه ب ه رۆح و گیانی پاراستنی خاک و گه‌له‌که‌ی بکات .پێویسته حکومه‌ته‌که‌شمان ،نه‌هێڵێن ئیدی خوێنی گه‌نجانمان به فڕیودا بچێت. حاجی کاکه خان :چۆن سه‌ری سه‌ددامان له‌گۆڕ نا ،ئاوا سه‌ری ئهوانیش له‌گۆڕ ده‌نێین کوڕە مامی باوکی شه‌هیدیش ده‌ڵێت ":پێویست ه ههموو کوردستان ،ژیانیان له‌پێناو کۆتایی هێنان ،به‌هه‌وڵه‌داگیرکه‌رییه‌کانی رژێمی ئێران ته‌رخان بکه‌ن که ئاوه‌ها ره‌فتارێک ده‌رحه‌ق به‌کوردستانی ئێمه‌ی ده‌ک���ه‌ن .ئ �ه‌م ههموو م��ه‌ڕو م��ااڵت و ره‌ز و باخی کوردستانیان به‌ئاگر سووتاندووه .خه‌ڵکی ئاواره‌و سه‌رگه‌ردان ک���ردوه‌و خه‌ڵکی ل �ه‌واروج��ێ خ��ۆی کۆچبه‌ر ک��ردووه .له‌سه‌رمانه به‌هه‌موومان ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م کردهوه نامرۆڤانه‌ی ئێران ،خاوه‌ن هه‌ڵوێست بین و ده‌ستکه‌وته‌کانمان بپارێزین .ته‌نانه‌ت داواش ل ه واڵتانی جیهانی بکه‌ین که نه‌هێڵێن ئێران ،به‌م ئاسانییه ،تۆپبارانمان بکات .ئێران ده‌ی �ه‌وێ��ت ،ک��ورد ل�ه‌ن��اوب�ه‌رێ��ت و نه‌یانهێڵێت. کورد له‌هه‌رچواربه‌شه‌که‌ی کوردستاندا ،خاوه‌ن ئامانجێکن و یه‌کن .هیچ جیاوازیه‌ک له‌نێوان ک��وردی ئه‌م به‌ش و ئهو به‌شدا نییه .نابێت، بڵێین که ئه‌م کورده په‌که‌که‌ی ه و ئه‌م ه په‌ژاک ه و نازانم ئه‌م ه ئێراقی و ....نابێت ،ئاوه‌ها بێت، ئێمه هه‌موومان یه‌کین و خاوه‌ن یه‌ک نهتهوه و یه‌ک ره‌چه‌ڵه‌کین .ئێمه په‌الماری ئێرانمان ن �هداوه ،به‌ڵکۆ ئێران ه ک ه ده‌یه‌وێت ،له‌ناومان به‌رێت .پێویسته ههموو کورد به‌دڵ و گیان، له‌به‌ره‌ی تێکۆشاندا بن و رێبازی شه‌هیدانی به‌رگریکه‌ر له‌نیشتمان بۆ خۆمان بکهنه پێوان. ئێم ه ئاماده‌ین هه‌ر ئێستاش به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک له‌به‌ره‌ی به‌رگری له‌واڵتدا جێ بگرین .ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر چاره‌م بکرێت و له‌هێزوتوانماندا هه‌بێت، من خۆشم ئاماده‌م ،له‌سه‌نگه‌ری به‌رگریدا جێ ب��گ��رم .م��ن خ��ۆم کاتێک چ��اوم ب �هو ئافره‌ت و پیاوه گه‌ریالن ه ک �هوت ک ه چ��ون له‌به‌ره‌ی پاراستنی خاک و واڵت��دان ،گریانم ده‌ه��ات. ه��ی��وادارم ب ه حمد و هیمه‌تی خ��ۆای گ �ه‌وره، چون سه‌ری سه‌ددامان له‌گۆڕنا ،ئه‌وا سه‌ری ئهوانیش له‌گۆڕ بنین ،چونکه ئه‌وان هێرش و په‌الماری ئێم ه ده‌ده‌ن ،ئێم ه خاک و نه‌ته‌وه‌ی ئه‌وانمان داگیر نهکردووه .ئاماده‌ین به خوێن و به‌گیان به‌هه‌موو جۆرێک له‌گه‌ڵ شه‌هیدانماندا بین .بۆ به‌رگری له‌خاکه‌که‌مان .شه‌رت نییه، ک ه ئامۆزایه‌که‌م چوو ،یان کۆڕ براکه‌م بچێت، من خۆشم ئاماده‌م .ئاماده‌م ،پاراستنی خاک و نه‌ته‌وه‌که‌م بکه‌م.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
9
ئێران رووبه‌ڕووی هه‌مان چاره‌نووسی تورکیا بوویه‌وه
کۆماری ئیسالمی ئێران له‌سه‌ره‌تای هه‌شتاکانه‌وه، وه‌ک��و هێزێکی چ��االک کاریگه‌ریی له‌سه‌ر ره‌وت��ی رووداوه‌ک��ان��ی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین په‌یدا ک��ردو هه‌تا ئ�ه‌م دوای��ی�ه‌ش ئ�هو کاریگه‌رییه‌ی خ��ۆی پ��اراس��ت��ب��وو .ه �ه‌ر ئهمه وای��ک��ردب��وو ک ه س�������ه‌ره‌ڕای ن��اک��ۆک��ی��ی �ه‌ک��ان��ی ل���ه‌گ���ه‌ڵ ه��ێ��زه دهسهاڵتداره جیهانیه‌کاندا ،به‌تایبه‌تی ئه‌مریکا ک ه چی بتوانێت له‌سه‌ر پێ خۆی راوه‌ستێت و به‌وێنه‌ی یاریزانێکی کارا له‌م گۆڕه‌پانه‌دا یاری بکات ،به‌اڵم دوای ئهوهی گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوین له‌به‌رامبه‌ر سته‌می ناوخۆیی و ده‌ره‌کی راپه‌ڕین و له‌سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌و‌ه ده‌سه‌اڵته‌کانی ئه‌م هه‌رێم ه وه‌کو یاری دۆمین ه به‌دوای یه‌کدا دهکهونه به‌ر ناڕه‌زایی گه‌ل و کۆتاییان پێ دێن، بارودۆخی ئێرانیش بهرهو لێژی ده‌چێت. وه‌کو ده‌زانرێت پێشتر ئێران له‌زه‌مینی ئه‌فغانستان، لیبیا ،یه‌مه‌ن ،سوریا ،لوبنان ،فه‌له‌ستین ،به‌حره‌ین، ئێراق و چه‌ندین شوێنی تر ملمالنێی له‌گه‌ڵ هێزه جیهانیه‌کاندا ده‌ک��رد .له‌سه‌ره‌تای ساڵه‌و‌ه سیسته‌می سیاسی و ئیداری زۆربه‌ی ئه‌م واڵتان ه رووبه‌رووی گۆڕان و ئاڵۆزی بوونه‌ته‌وه ،شیمانه‌ی ئهوه هه‌ی ه ک ه سه‌رجه‌م ئه‌م رژێمان ه به‌شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان بگۆڕێن و ئێران نه‌توانێت هاوشێوه‌ی رابردوو له‌م جێگانه سیاسه‌ت بکات .ئه‌م ڕه‌وش ه وه‌کو فاکته‌ری یه‌که‌م ئێرانی ته‌نگاو کردووه و ب�ه‌دوای ده‌ره‌تانێکدا ده‌گه‌ڕێت ،هه‌تا بتوانێت خۆی بپارێزێت .گومانی تێدا نییه ک ه رووخان و گۆڕانی سیسته‌می ئهو واڵتانه واده‌کات ک ه ئێراق هێڵی پاراستنی ده‌ره‌ک��ی نه‌مێنێ و ئیتر ملمالنێ و شه‌ڕه‌ک ه بکه‌وێت ه ناو ماڵی خۆیه‌وه، ئه‌مه‌ش به‌واتای کۆتایهاتنی کۆماری ئێسالمی ئێرانه. له‌م ملمالنێ و گۆڕانکارییانه‌دا کورد رۆڵێکی گ��رن��گ��ی ه �ه‌ی � ه ب��ۆ ئ��ێ��ران ،چ��ون��ک� ه پ��ێ وای � ه به‌کۆنترۆڵکردنی ک��ورد ده‌توانێت دۆستایه‌تی ت��ورک��ی��ا ب���ه‌ده‌س���ت بینێ و س��ی��اس�ه‌ت��ی خ��ۆی له‌ئێراقدا س�ه‌رب��خ��ات و به‌مڕه‌نگه‌ش هێڵێکی پاراستنی نوێ له‌ده‌ره‌وه‌ی سنوور بۆخۆی دروست بکات و رێگه‌ش ل�هوه بگرێت ک ه ک��ورد ببێت ه داینه‌مۆی گۆڕانکاری ناوخۆیی له‌ئێراندا .هه‌ر
“
ئه‌گه‌ر زاپ سایکۆلۆژی تورکیای تێکشکاند، ئه‌وا قه‌ندیلیش بوو ه شکاندنی سایکۆلۆژی ئێران و ئه‌مه‌ش ده‌رفه‌تێکی نوێ بوکورد ده‌ره‌خسێنێ و زه‌مینه‌ی دروستبوونی ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورد زیاتر ده‌کات و مه‌ترسی سیاسه‌تی ئهو واڵتانه که‌م ده‌کاته‌وه
“
دیار غەریب
بۆی ه کوردی کرد‌ه ئامانج .واته گرتنه‌وه‌ی ئاوی ئه‌ڵوه‌ن ،که‌مکردنه‌وه‌ی ئاوی سیروان ،تۆپبارانی ناوچ ه سنوورییه‌کان و هێرشه‌کانی بۆ سه‌رخاکی باشووری کوردستان به‌و ئامانجه بوو که ده‌سه‌اڵتی هه‌رێمی کوردستان کۆنترۆڵ بکات و له‌خزمه‌تی خۆیدا ب�ه‌ک��اری بهێنێ .به‌مڕه‌نگه له‌الیه‌ک که‌ڵێنی زیاتر بخات ه ناو الیه‌ن ه کوردستانیه‌کان و رێگه له‌ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی بگرێت و ئاسته‌نگی بۆ کورد دروست بکات ک ه سوود ل ه گۆڕانکارییه‌کانی ناوچهکه نگرێت. له‌الیه‌کی ترهوه به‌هۆی کورد و شیعه‌وه له‌ئێراقدا به‌سه‌ر ئه‌مریکادا سه‌ربکه‌وێت و ئه‌مریکا له‌ئێراق بکات ه دهرهوه .له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا به‌هۆی دژایه‌تی په‌ژاک و په‌که‌که‌وه دۆستایه‌تی تورکیا به‌ده‌ست بهێنێ ل�ه‌م قۆناخه‌دا و له‌هه‌مووشی گرنگتر مه‌ترسی ئهوهی کورد ببێت ه هێزی گۆڕانکاری له‌ئێراندا له‌سه‌ر خۆی نه‌یهێڵێت. ئێران بۆ گه‌یشتن ب�ه‌م ئامانجانه به‌پیالنێکی ورد کاری کرد ،له‌هه‌نگاوی یه‌که‌مدا فشاری نهێنی ده‌خست ه سه‌ر پارتی دیموکرات و یه‌کێتی نیشتمانی ،له‌هه‌نگاوی دووه‌مدا فشاری خست ه سه‌ر جه‌ماوه‌ر وخواستی جه‌ماوه‌ر بکات به‌گژ ئهو
دوو هێزه‌دا ،هه‌تا لهو رێگه‌یه‌و‌ه ناچاریان بکات ک ه ئیراده‌ی خۆیان بدهنه ده‌ست ئێران .له‌هه‌نگاوی سێیه‌مدا ت��ۆپ��ب��اران��ی ده‌س���ت پ��ێ��ک��رد"ت��ۆپ��ب��اران له‌مانگی حوزه‌یراندا ده‌ست پێکرد" له‌هه‌نگاوی چواره‌مدا ئهو به‌ڵگ ه و نهێنینانه‌ی که‌له‌نێوان ئێران و حکومه‌تی هه‌رێمدا بوو ئاشکرای کرد بۆ ئهوهی که گومان و دوودڵی زیاتر بخات ه نێوان ئهو دوو هێزه له‌الیه‌ک و پ �ه‌ژاک و په‌که‌ک ه له‌الیه‌کی ترهوه و به‌مڕه‌نگ ه ئهو دوو هێزه راکێشێت ه ناو به‌ره‌ی شه‌ڕی خۆیه‌وه .له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌دا ئێران هه‌میش ه ههوڵیداوه ک ه په‌ژاک وه‌کو نه‌یار نیشان بدات و الیه‌نه‌کانی تری کوردستان وه‌کو دۆست یاخود بێ مه‌ترسی نیشان بدات و په‌ژاک بکات ه هۆکاری ئهو هێرشانه. وه‌ک��و ئه‌نجام ،دوای دوو مانگ ت��ۆپ��ب��اران و زیاتر له‌مانگێک هێرشکردن و ئهو سیاسه‌تانه‌ی ئێران ب��ەڕێ��وه‌ی ب��رد .ده‌بینین ئێران نه‌گه‌یشت ه ئامانجه‌که‌ی و زیانی زۆری به‌رکه‌وت .له‌رووی س �ه‌رب��ازی��ی �هوه ئ�ه‌ن��ج��ام��ی ن �ه‌گ��رت و گ���ۆرزی کوشنده‌ی به‌رکه‌وت .له‌رووی سیاسییهوه نه‌یتوانی ناکۆکی بخات ه نێوان الیه‌ن ه کوردستانیه‌کان و پیالنه‌کانی سه‌ری نه‌گرت .ههرچهنده دره‌نگ و الوازیش بێت زۆربه‌ی الیه‌نه‌کانی سه‌رگۆڕه‌پانی ک��وردس��ت��ان هه‌ڵوێستیان ل���ه‌دژی ک��رده‌وه‌ک��ان��ی ئێران وه‌رگرت ،هه‌روه‌ها جه‌ماوه‌ر ناڕه‌زایی خۆی نیشاندا .له‌سه‌ر ئاستی ئێراقیش بڕیار درا ک ه به‌شێک له‌هێزه‌کانی ئه‌مریکا له‌ئێراق بمێننه‌وه، ئه‌مه‌ش به‌واتای سه‌رنه‌که‌وتنی پرۆژ‌ه و داخوازی ئێرانه .له‌سه‌ر ئاستی تورکیاش له‌م ماوه‌یه‌دا ت��ورک��ی��ا ده‌س��ت��ی ب �ه‌س �ه‌ر کۆمه‌ڵێک چه‌کی ئێرانیدا گرت ک ه له‌رێگادا بوو بۆ "حزب الل ه و حه‌ماس" ،ئه‌مه‌ش واتای ئهوهیه ک ه ئه‌نجامی پێویستی نه‌گرت .وه‌کو کۆی رووداو و پرۆسه‌ک ه ده‌توانین بڵێین ئێران هه‌م له‌رووی سه‌ربازی هه‌م ل �ه‌رووی سیاسییهوه شکستی خ��وارد و ئه‌مه‌ش ئێران ناچاری دوو رێگا ده‌کاته‌وه ،یان ئه‌نجامی گۆڕانکاری و ڕزگاربوون لهو قه‌یران ه ناوخۆیی و ده‌ره‌کییه‌ی تێیکه‌وتووه .یاخود سووربوون له‌سه‌ر ئ�ه‌م سیاسهته ک ه ئه‌مه‌ش کۆتایی رژێمه‌ک ه نزیکتر ده‌ک��ات �هوه و ئ �ه‌م هێرشانه‌ی ئ��ێ��ران بۆ ک��وردی��ش سه‌رکه‌وتنێکی م �ه‌زن ب��وو ،چونک ه بنکه‌وتنی ئێران له‌م پرۆسه‌یه‌دا به‌واتایه‌کی تر سهرکهوتنی ک��ورد ب���ووه ،ئ�ه‌م�ه‌ش هاوشێوه‌ی بنکه‌وتنی سیاسه‌تی تورکیایه ل����ه"زاپ"دا. بێگۆمان ئه‌گه‌ر زاپ سایکۆلۆژی تورکیای تێکشکاند ،ئ���ه‌وا قه‌ندیلیش ب���ووه شکاندنی سایکۆلۆژی ئێران و ئه‌مه‌ش ده‌رفه‌تێکی نوێ بوکورد ده‌ره‌خسێنێ و زه‌مینه‌ی دروستبوونی ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورد زیاتر ده‌کات و مه‌ترسی سیاسه‌تی ئهو واڵتان ه که‌م ده‌کاته‌وه.
10
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
ديدار
رێبه‌ر ئۆجه‌الن:
له‌هه‌لومه‌رجی ئێستادا ،ڕۆڵی من کۆتایی پێهاتووه
ڕێ�����ب�����ه‌ری گ����ه‌ل����ی ک�������ورد ع���ه‌ب���دوڵ�ڵ�ا ئ��ۆج �ه‌الن ل���ه‌دی���داری ڕۆژان������ی(18و )27 مانگی ح��وزه‌ی��ران��دا ل �ه‌گ �ه‌ڵ پ��ارێ��زه‌ران��ی، ئۆپه‌راسیۆ‌نه‌کانی ئه‌رته‌شی تورکیا و ئێرانی بۆ سه‌ر گه‌ریال و دام وده‌زگا مه‌ده‌نییه‌کان وکه‌سایه‌تی سیاسیه‌کان نرخاند و بانگی له‌حکوومه‌تی ئ��اک�ه‌پ�ه و رژێ��م��ی ئێرانی ک��رد ،له‌به‌رامبه‌ر دژوارت���ر بوونی ش �ه‌ڕدا، چ���اره‌س���ه‌ری ل �ه‌س �ه‌ر ب��ن�ه‌م��ای ده‌س��ت��ووری بنچینه‌یی پێش بخه‌ن .ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ری پێش ن�ه‌ک�ه‌وێ ،ش�ه‌ڕ ده قاتی شه‌ڕه‌که‌ی فارقین دژوارتر ده‌بێ و جارێکی تر بانگ له ئاکهپه ده‌که‌م ،له‌باره‌ی پرۆتۆکۆڵه‌کانی چاره‌سه‌ریدا ،هه‌ڵوێستی خۆی ڕوون بکاته‌وه. شاندی ده‌وڵه‌ت ،دیدارێکی ترییان له گه‌ڵمدا ئه‌نجامداوه .ئ��ۆج�ه‌الن لێدوانی ئ�ه‌ردۆغ��ان به‌بیردێنێته‌وه که گوتبووی “هه‌تا چه‌ک دانه‌نێن ،هیچ شتێک ڕوون��ادا” و ووتی": یان سه‌رۆک وه‌زیر نازانێ چ ده‌ڵێ ،یانیش ئاکامه‌کانی ئهو ووتنانه هه‌ست پێ ناکات. به سااڵنه ئێمه باسی ب�ه‌الوه‌ن��ان��ی چه‌ک ده‌که‌ین ،ئێمه دیدارێکمان له‌گه‌ڵ شاندی ده‌وڵ�ه‌ت��دا پێک هێنا .ل�هو پێڤاژۆیه گه‌رم و هه‌ستیاره‌دا ،درێژه‌پێدانی ئ�هو دی��داران�ه گرنگ و جددین .ئێمه ئیراده‌ی وه‌النانی چه‌کمان ههیه .بێجگه له‌من هیچ هێزێک ناتوانێ چه‌ک به گه‌ریال بهالوه بنێ .ئهو ڕاستییه له‌الیه‌ن هه‌ر الیهنێکهوه ده‌زان��رێ. ده‌وڵه‌تیش وا ده‌ڵێ .بۆیه من به شێوه‌یه‌کی ئاشکرا بانگ له‌سه‌رۆک وه‌زیر ده‌که‌م .بۆ ئ�ه‌وه‌ی من بتوانم ڕۆڵی خۆم ببینم ،ده‌بێ ده‌رفه‌تی پێویستم بۆ بڕه‌خسێندرێ .ده‌بێ من بتوانم ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ریی دیموکراتیک به‌کار بێنم. من پێشتر پێشنیارم کردبوو که‌وا په‌رله‌مان پ��ش��وو ن����ه‌دات ،ب��ا ل���ه‌ب���اره‌ی چ��اره‌س �ه‌ری��دا بڕیارێک ب��دات و جارێکی تر بانگ له په‌رله‌مانی تورک ده‌که‌م ،به په‌له کۆببێته‌وه. سه‌رۆکوه‌زیر ده‌توانێ بڵێ؛ ئێمه لهو باوه‌ڕه‌داین که ئهو پرسه به‌چه‌ک چاره‌سه‌ر ناکرێ. ئێمه پرسه‌که له‌سه‌ر بنه‌مای ده‌ستورێکی ب��ن��چ��ی��ن�ه‌ی��ی دی��م��وک��رات��ی��ک ،چ���اره‌س���ه‌ر ده‌که‌ین .ئه‌گه‌ر سه‌رۆکوه‌زیر هه‌ڵوێستێکی ئ��اوه‌ه��ا نیشان ب���دات ،پ��رس�ه‌ک�ه ل �ه‌م��اوه‌ی حه‌فته‌یه‌کدا چاره‌سه‌ر ده‌بێ .بهپێچهوانهوه، ڕه‌وشێکی تر دێته ئاراوه .ئه‌گه‌ر هه‌وڵدانی مه‌شغوڵکردن(سه‌رقاڵکردن) به‌رده‌وام بن بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئێمه چ �ه‌ک ب��ه‌الوه بنێین و هیچ ده‌رفه‌تێک نه‌ڕه‌خسێندرێ ،هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌ریی دیموکراتیک پێش نه‌که‌وێ، شه‌ڕ به‌رده‌وام ده‌بێ .ئهو ئاگره‌ی سه‌رباز و گه‌ریال ده‌سووتێنی ،هه‌مان ئاگره .فه‌رموون ڕووداوی ف��ارق��ی��ن ل �ه‌ب �ه‌رچ��اوان �ه .ئ�ه‌گ�ه‌ر
چ��اره‌س �ه‌ری پێشنه‌که‌وێ ،ش �ه‌ڕ ده قاتی شه‌ڕی فارقین دژوراتر ده‌بێ .وه‌کو باستیلی پاریس ،ئه‌گه‌ر گه‌ل له‌ئامه‌د ،کۆببێته‌وه و بهرهو شوێنی گیراوان بکه‌ونه ڕێ ئێوه چی ده‌که‌ن؟ توڕه‌یی گه‌ل زیادتر بووه .فه‌رموون ئهو کچه‌ی که له‌مووش ئاگری له‌جه‌سته‌ی به‌ردا .ئهوه چرووسکی بچووکن .هه‌ر ئان و سات ئه‌گه‌ری ته‌قینه‌وه‌ی مه‌زن له‌ئارادان. داوا ده‌ک����ه‌م دی��داره‌ک��ان��ی ن��ێ��وان ئاکهپه و ب �ه‌ده‌پ �ه ب����هردهوام ب��ن و ل �ه س �ه‌ر بابه‌تی گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌ده‌په بۆ په‌رله‌مان ،پێشنیاری ڕێککه‌وتنی له سه‌ر بنه‌مای چه‌ند خاڵێک وه‌ک��و “ڕه‌وش���ی په‌رله‌مانتاره گ��ی��راوه‌ک��ان، پرسی دیموکراسی و چاره‌سه‌ری به‌رێبازی سیاسی بکرێ .ئێمه پرسه‌که به گۆڕینی یاساکان و ده‌ستووری بنچینه‌یی چاره‌سه‌ر ده‌که‌ین .پرسی خه‌تیب ،ده‌توانێ له‌ئامه‌د، به هه‌ڵبژاردنێکی مه‌ودایی چاره‌سه‌ر بکرێ. ئۆجه‌الن چاالکیه‌که‌ی ئه‌ڤریم ده‌میری 18 ساڵه‌ی به‌بیر هێنایه‌وه که له کۆپ ئاگری له جه‌سه‌ته‌ی خۆی به‌ردا و سه‌ره‌ڕای به‌رز نرخاندنی ،جارێکی تر داوای کرد ئه‌م جۆره چاالکیانه پێک نه‌یه‌ن .ئۆجه‌الن هه‌روه‌ها دووپاتی کردهوه که له پێناو ئازادیی ژنی کورددا ،درێژه به تێکۆشان ده‌ده‌ن س���ه‌ب���اره‌ت ب���ه م��ودێ��ل��ی خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ەری دی���م���وک���رات���ی���ک���ی���ش ووت��������ی؛ م���ودێ���ل���ی خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیک ،ده‌توانرێ له‌هه‌موو تورکیا ده‌سته‌به‌ر بکرێ .من بانگ له‌گه‌لی کورد ده‌ک�ه‌م که خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیک بخاته ب���واری ک��رداری��ی�هوه و داوا ل�ه گ�ه‌الن��ی ت��ورک��ی��اش ده‌ک���ه‌م که تێگه‌یشتنی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیک پهره پێ بده‌ن. "ئێمه جوداخواز نین ،الیه‌نگری یه‌کیه‌تین. به‌اڵم ئێمه زیهنییه‌تێک که ههموو شتێک تاکڕه‌وانه چاو لێده‌کات ،ره‌د ده‌که‌ینه‌وه. ئێمه ل���ه‌دژی ی�ه‌ک��ی�ه‌ت��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ش نین، به‌اڵم ده‌بێ ئهو یه‌کیه‌تییه له سه‌ر بنه‌مای تێگه‌یشتنی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی دیموکراتیک بێ. داوا ل �ه گ�ه‌ل��ی ک���ورد ده‌ک���ه‌م ک �ه له‌سه‌ر بنه‌مای چاره‌سه‌ری ده‌ستووری بنچینه‌یی، پ���هره ب �ه ئ��ام��اده‌ک��اری �ه‌ک��ان ب����ده‌ن .ئ�ه‌گ�ه‌ر چاره‌سه‌ری دیموکراتیک پێکنه‌یه‌ت ،ئهو کاته مافی ب�ه‌رخ��ۆدان��ی گه‌لی کوردیش ڕه‌وای���ه .ئ�هو مافه ،مافێکی ده‌ستووریه. هیچ که‌سێک ناتوانێ ئهو مافه له گه‌لی کورد بستێنێته‌وه". س�ه‌ب��اره‌ت به ڕاگه‌یاندنی خۆبەڕێوەبەریی دی��م��وک��رات��ی��ک��ی��ش ئ �ه‌م��ان �ه ده‌ڵ���ێ���م ":ه��هره گرینگ به‌کرداری کردنی خۆبەڕێوەبەرییه. م��ودێ��ل��ی چ����اره‌س����ه‌ری خ���ۆب���ەڕێ���وەب���ەری دیموکراتیک ،ته‌نیا بۆ هه‌رێمێک نییه.
پێشنیاری خۆبەڕێوه‌به‌رایه‌تی دیموکراتیک ل��ه‌الی ئ��ێ��م�هوه ،به‌شێک ل�ه مودێرنیته‌ی دیموکراتیکه .م��ن دوای���ن پ��ارێ��زن��ام�ه‌م به ناوی مودێرنیته‌ی دیموکراتیک پێشکه‌ش کردبوو .گوتبووم سێ الیه‌نی مودێرنیته‌ی دیموکراتیک ه��ه‌ن؛ ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ن�ه‌ت�هوه- ده‌وڵه‌ت ،نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیک؛ له به‌رامبه‌ر پیشه‌سازی ،کۆمه‌ڵگای ئیکۆلۆژیک و له به‌رامبه‌ر کاپیتالیزم ،ئابووری کۆموناڵ. خوبەڕێوه‌به‌ریی دیموکراتیک الیه‌نێکی گرینگی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی دی��م��وک��رات��ی��ک�ه .ئ�هو مودێله ده‌توانرێ له‌سه‌رانسه‌ری تورکیا به پێی چاند و ڕاستیه‌نه‌ی هه‌رێمه‌کان به‌کردار ب��ک��رێ .خ��ۆب �ه‌رێ��وب �ه‌ری��ی ل�ه‌ه�ه‌م��ان��ک��ات��دا، به‌هێزکردنی بەڕێوه‌به‌رایه‌تییه هه‌رێمیه‌کانه". ده‌بێت گه‌النی ئاسووری و سووریانیش ،له‌نێو خۆبەڕێوەبەریی دیموکراتیکدا جێ بگرن. هه‌روه‌ها ده‌بێ گه‌النی ئه‌رمه‌نی ،ئازه‌ری، ت��ورک��م �ه‌ن و ع �ه‌ره‌ب��ی��ش ل�ه‌ن��ێ��و ک��ۆن��گ��ره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیکدا جێگای خۆیان بگرن. ه��هروهه��ا ئ��ۆج��ه‌الن ،تیشکی خسته س�ه‌ر خه‌باتی به‌ره‌ی ڕه‌نج و دێموکراسی و بانگ له‌الیه‌نگرانی نه‌ته‌وه‌ی دێموکراتیکی کرد، هه‌تاکو له‌ناو به‌ره‌ی ره‌نجدا شوێنی خۆیان ب��گ��رن" .م��ن له‌جێگای تێگه‌هیشتنیÛ
“
هێرشی ئێران، هێرشێکی نامه‌ردان ه و زۆر چه‌په‌ڵه .ڕه‌وشی هه‌نۆکه‌یی ئێران لهڕهوشی سه‌ددام ده‌چێ .ئهو هێرشه ن ه ته‌نها له‌دژی قه‌ندیله. به‌و هێرش ه ده‌یانه‌وێ ڕه‌گی ئازادیی گه‌لی کورد له‌هه‌ر چوار پارچه ببڕن .ئه‌م ه گه‌لێک مه‌ترسیداره
“
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
11
12
“ سێ الیه‌نی مودێرنیته‌ی دیموکراتیک هه‌ن؛ له‌به‌رامبه‌ر نهتهوه- ده‌وڵه‌ت ،نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیک؛ ل ه به‌رامبه‌ر پیشه‌سازی، کۆمه‌ڵگای ئیکۆلۆژیک و ل ه به‌رامبه‌ر کاپیتالیزم، ئابووری کۆموناڵ
“
ن �ه‌ت �هوه -ده‌وڵ���ه‌ت ،پ��هره ب�ه تێگه‌یشتنی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی دیموکراتیک ده‌ده‌م و بانگ له‌سۆسیالیسته‌کان ،دیموکراته‌کان ،ژینگه پارێزه‌کان ،فێمێنیسته‌کان ،گرووپه باوه‌رییه جیاوازه‌کان و که‌مه نه‌ته‌وه‌کان ده‌که‌م ،له‌نێو کار و خه‌باتی به‌ره‌ی دیموکراتیکدا جێگا بگرن .ده‌بێ به زووترین کات چاوپێکه‌و‌تن له‌گه‌ڵ دیموکرات و سۆسیالیسه‌کان پێک ب��ێ .ئ��ۆده‌پ�ه ،به‌ده‌په و پارته‌کانی دیکه ده‌ت��وان��ن هه‌بوونی خ��ۆی��ان ب��پ��ارێ��زن ،ب�ه‌اڵم بۆ هه‌موویان چه‌ترێک که بیانگه‌یه‌نێته یه‌ک ،پێویسته .به‌و چه‌تره ده‌توانن خۆیان له‌باران بپارێزن .ئه‌گه‌ر ئهو چه‌تره نه‌بێ، به‌و بارانه‌ی که ده‌ستپێده‌کات ،تێکده‌چن. ئه‌گه‌ر باڵو ببنه‌وه ،یه‌ک له‌دوای یه‌ک، له ناوده‌چن". هاوکات سه‌باره‌ت به به‌رێکخستنکردنی پارتی بهره و ههرێمهکانی خۆبەڕێوه‌به‌رایه‌تی دی��م��وک��رات��ی��ک ه�ه‌ڵ��س�ه‌ن��گ��ان��دێ��ک��ی ب �هو ش��ێ��وی�ه‌ی ک���رد ":ده‌ب���ێ له‌تورکیا ()20 هه‌تا ( )25هه‌رێم دابمه‌زرێ .ژماره زۆر گرینگ نییه .چوار ،پێنج شار که له‌الیه‌نی چاندیه‌وه(که‌لتوورییه‌وه) له‌یه‌که‌وه نزیکن، ده‌ت��وان��رێ وه‌ک��وو هه‌رێمێک به‌رێکخستن بکرێن .ه �ه‌ر هه‌رێمێک خ���اوه‌ن چ��ان��د و
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
تایبه‌تمه‌ندیی ج��ی��اوازه .ئ��ه‌وه‌ی گرینگه هه‌ریمه‌کان به پێی نزیکایه‌تی چاندی، کۆمه‌اڵیه‌تی ،ئ��اب��ووری و جۆگرافیایی پێکبێن .دابه‌شکردنی تورکیا به سه‌ر ()7 هه‌رێمی جیاوازدا راست نییه .له‌هه‌مانکاتدا راس��ت نییه ،بگووترێ ته‌نیا ( )80شار ههیه .ئهو ههرێمه خۆبەڕێوه‌به‌رایه‌تیانه که من باسیان ده‌که‌م ،لهو شارانه پێکدێن که تایبه‌تمه‌ندیه‌کانیان وه‌کوو یه‌کن". هه‌رچی رێبه‌رئۆجه‌النه؛ باسی دامه‌زراندی ئ���ه‌ن���ج���وم���ه‌ن���ی چ���ه‌ت���رئ���اس���ای ه �ه‌رێ��م �ه خ��ۆب��ەڕێ��وه‌ب �ه‌رک��ان��ی ک���رد و ڕای��گ�ه‌ی��ان��د له‌دوای کۆنفرانسی هه‌رێمه‌کان ،ده‌توانرێ کۆنگره‌ی هه‌رێمه‌کان پێکبێ .من به‌ر له‌ئێستا گ��ووت��ب��ووم ،ک��ۆن��گ��ره ده‌ت��وان��رێ ب �ه ب���ه‌ش���داری ( )500ن��وێ��ن �ه‌ر پێکبێ. بەڕێوه‌به‌رایه‌تیه‌که‌ی ده‌ب��ێ هاوسه‌رۆکی بێ .کابینه‌ی هه‌رێمه‌کان له ( )25که‌س پێکبێ .من گرینگه‌یه‌کی زۆر به‌و کابینه‌یه ده‌ده‌م .ئه‌م پێڤاژۆیه ده‌بێ هه‌تا کۆتایی مانگی ته‌مموز ته‌واو ببێ .ئهو ئه‌نجوومه‌نه چه‌ترئاسایه ده‌توانرێ له‌په‌رله‌مانی تورکیا دامه‌زرێنرێ .په‌رله‌مانی تورکیا مانگی ته‌مموز ده‌کرێته‌وه و ده‌ست به کاروخه‌باتی ده‌ستووری بنچینه‌یی نوێ ده‌کات و به‌و شێویه ده‌ت��وان��ن ب��ه‌ش��داری ک��اروخ�ه‌ب��ات��ی ده‌س����ت����ووری ب��ن��چ��ی��ن�ه‌ی��ی ن��وێ��ش ب��ب��ن". ئاکهپه ،جه‌هه‌په و مه‌هه‌په له‌په‌رله‌مان هاوپه‌یمانییه‌تێکی فاشیستیان پێکهێناوه. له‌دژی ئهو هاوپه‌یمانێتیه ،ده‌توانرێ له‌ژێر چه‌تری هاوپه‌یمانییه‌تیه‌کی دیموکراتیکی ئ��اڵ��ت�ه‌رن�ه‌ت��ی��ڤ��دا ،په‌یامێکی وه‌ه���ا ب��درێ “ل �ه دژی ئ �هو زیهنییه‌ته تاکپه‌ره‌ست و جوداخوازه ،له‌سه‌ر بنه‌مای تێگه‌هیشتنی نهتهوه و واڵتی هاوبه‌ش ،بانگ له‌هه‌موو الی �ه‌ن �ه دی��م��وک��رات��ی��ک�ه‌ک��ان ده‌ک��ه‌ی��ن که له‌نێو کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ی دیموکراتیکدا ک��ۆب��ب��ن �هوهوه" .له‌کۆتاییدا س�ڵاوی خۆم ئاراسته‌ی دایکانی ئاشتی و جه‌ماوه‌ری ش��اره‌ک��ان��ی خ���ه‌الت ،ت��ه‌ت��وان ،ن��ۆرش��ی��ن و ئامه‌د ده‌که‌م. ئۆجه‌الن :هێرشه‌کانی ئێران بۆ له‌ناوبردنی ڕۆحی ئازادیی گه‌لی کورده ئ��ۆج��ه‌الن ل������ه‌دی������داری()2011/7/27دا، ه��ێ��رش �ه‌ک��ان��ی ڕژی��م��ی ئ��ێ��ران و ب��اب�ه‌ت��ی دی��ال��ۆگ��ی چ����اره‌س����ه‌ری ه�ه‌ڵ��س�ه‌ن��گ��ان��د. ئۆجه‌الن؛ له‌دژی هه‌وڵه‌کانی داگیرکردنی ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان ل �ه الی���ه‌ن ڕژیمی ئ��ێ��ران �هوه ،ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی ت��وون��دی نیشاندا. ت��ورک��ی��ا له‌پشت ئ��هو ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن�ه‌وه‌ی�ه. هێرشی ئ��ێ��ران ،هێرشێکی ن��ام �ه‌ردان �ه و زۆر چه‌په‌ڵه .ڕه‌وش��ی هه‌نۆکه‌یی ئێران ل�ه‌ڕه‌وش��ی س �ه‌ددام ده‌چ��ێ .ئ�هو هێرشه نه
ته‌نها له‌دژی قه‌ندیله .به‌و هێرشه ده‌یانه‌وێ ڕه‌گی ئازادیی گه‌لی کورد له‌هه‌ر چوار پارچه ببڕن .ئهمه گه‌لێک مه‌ترسیداره. گه‌ریال ده‌زانێ چۆن خۆی بپارێزێ و شه‌ڕ بکات. تورکیا ئێران ڕاده‌کێشێته ناو مه‌یدانی شه‌ڕ، به‌اڵم ئێران خه‌به‌ری له‌م مه‌ترسییه نییه. ئ�ه‌وه‌ی ئێران ئه‌نجامی ده‌دا مه‌ترسیداره. هیچ ک��ه‌س ل�ه‌ت��ورک��ی��ا ل�ه‌م�ه تێناگات. له‌بنه‌مادا ده‌ردی حکوومه‌ت جیاوازه و به دوای به‌رژه‌وه‌ندی ڕۆژانه‌یدا ده‌گه‌ڕێ .ئێران به‌مه سنووردار نابێ .دوای ک��وردان ئهو هه‌وڵ ده‌دا ،گوشار بخاته سه‌ر تورکیاش. له‌به‌ر ئهوهی ئێران هه‌وڵده‌دات ،هه‌ژه‌مۆنی خۆی له‌هه‌رێمه‌که پێکبێنێ .تورکیا لهوه تێناگات و هه‌وڵده‌دات ،له‌ڕێگه‌ی ئێرانهوه، کوردان له‌ناو به‌رێ.
“
له‌تورکیا هیچ که‌س نییه ک ه ڕۆڵی ده‌کالرک ببینێ. ده‌کالرک به‌جێ خۆی ،ئه‌ردۆغان ڕۆڵی تانسووچیلله‌ری ب ه ئه‌ستۆ گرتوو ه و یه‌ک له‌دوای یه‌ک ئۆپه‌راسیۆن به‌ڕێو ه ده‌بات .هه‌یئه‌تیش، ئهوهی ده‌که‌وێت ه سه‌ر شانی ،پێکینه‌هێنا. که‌جه‌که‌ش ئه‌رکی خۆی به‌جێ نه‌هێنا .ل ه ڕه‌وشی هه‌نۆکه‌ییدا، چاره‌سه‌ری پێکنایه‌ت
“
~|
ديدار
له‌پشت ئهو هێرشانه‌وه ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی ش��اراوه ه��ه‌ی��ه .ئ����هوه پ��ی�لان��گ��ێ��ڕی�ه‌ک��ی ه�ه‌رێ��م��ی�ه. ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ن ده‌ستکه‌وته‌کانی ک��وردان له‌ناو ب����ه‌رن .ئ��ێ��ران ب���هو ه��ێ��رش��ان �ه‌ی ،پ�ه‌ی��ام��ی هاوکاری ده‌دات به ئه‌مریکا و ئیسرائیل. ئێران ده‌یه‌وێ ئه‌وان بهرهو خۆی ڕاکێشێت. ب�ه شێوه‌یه‌کی ن��اڕاس��ت�ه‌وخ��ۆ ،ئه‌مریکاش هاوکاریی ئێران ده‌کات. ل���ه‌دژی ت��ۆپ��ب��اران و ب��ۆم��ب��اران�ه‌ک��ان ،داوا ده‌ک��ه‌م خه‌ڵکی م�ه‌ده‌ن��ی ب��پ��ارێ��زرێ .ده‌بێ خه‌ڵکی مه‌ده‌نی بپارێزرێ .ئه‌گه‌ر پێویست بێ ،ده‌توانن خه‌ڵکی مه‌ده‌نی له‌هه‌رێمه‌که دوور ب��خ�ه‌ن�هوه .ده‌ب��ێ بانگ له‌ڕێکخراوه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان بکرێ ،بکه‌ونه جمووجۆڵ و هه‌وڵدانه‌وه؛ هه‌وره‌ها بانگ له‌هێزه‌کانی باشووری کوردستانیش ده‌که‌م ،کۆتایی به بێده‌نگی خۆیان بێنن. سه‌باره‌ت به چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد، رێ��ب�ه‌ری گه‌لی ک��ورد ووت���ی؛ ئ���ه‌وه‌ی من بتوانم بیکه‌م ،کۆتایی پێهات .له‌ئێستا به دواوه ،بۆ ئ�ه‌وه‌ی بتوانم ڕۆڵ��ی خۆم درێژه پێبده‌م ،سێ مه‌رجم ههیه" .ته‌ندرووستی، ئاسایش و په‌یداکردنی مه‌یدانی جوواڵنه‌وه‌ی ئازاد" .ئه‌گه‌ر ئهوانه پێک نه‌یه‌ن ،له‌ئێستا ب���هدواوه من هیچ شتێک ناکه‌م .ڕه‌وش��ی هه‌نووکه‌یی م��ن ،ه�ه‌م زی��ان به ده‌وڵ���ه‌ت و هه‌م زیان به کوردانیش ده‌گه‌یه‌نێ .هه‌ندێ که‌سیش ده‌ڵێن ،ئۆجه‌الن لهو ڕه‌وشه‌دا ناتوانێ پێڤاژۆکه به‌ڕێوه‌به‌رێ و له ژووره‌وه ناتوانێ ب�ه‌ڕێ��وه‌ب�ه‌رای�ه‌ت��ی ک���رداری ب��ک��ات .ئ�ه‌وان�ه ڕاس���ت ده‌ک���ه‌ن .ل �ه ڕه‌وش���ی هه‌نۆکه‌ییدا، ده‌رفه‌تی ئهوه نییه دیداری ئاشتی پێکبێن. م��ن ک��ارئ��اس��ان��ی ب��ۆ خ�ه‌ب��ات��ی ه����ه‌ردووالم. من ڕێ��ی چ��اره‌س�ه‌ری��م به ئ��ه‌وان نیشاندا و پرۆتۆکۆڵم پێشکه‌شی ئه‌وان کرد .ئایا لهوه زیادتر ده‌توانم چی بکه‌م؟ به‌دیداری چه‌ند کاتژمێری له‌ماوه‌ی ساڵێکدا ،من ناتوانم ڕۆڵی خۆم ببینم .ده‌بێ باش بزانرێ که من، ڕێگه به هیچ که‌س ناده‌م ،شه‌ره‌فی کوردان بن پێ بکات .بۆ ئ �ه‌وه‌ی من ڕۆڵ��ی خۆم ببینم ،ده‌بێ حکوومه‌ت ببێته خاوه‌ن ئیراده و هه‌نگاوی به‌رچاو هه‌ڵێنێ .بۆ ئه‌مه‌ش نموونه‌ی ب��اش��ووری ئه‌فریقا له‌به‌رچاوانه. ل �ه‌ت��ورک��ی��ا ه��ی��چ ک���ه‌س ن��ی��ی�ه ک��ه ڕۆڵ��ی ده‌کالرک ببینێ .ده‌کالرک به‌جێ خۆی، ئه‌ردۆغان ڕۆڵی تانسووچیلله‌ری به ئه‌ستۆ گرتووه و یه‌ک له‌دوای یه‌ک ئۆپه‌راسیۆن بهڕێوه ده‌بات .هه‌یئه‌تیش ،ئهوهی دهکهوێته سه‌ر شانی ،پێکینه‌هێنا .که‌جه‌که‌ش ئه‌رکی خۆی به‌جێ نه‌هێنا .له ڕه‌وشی هه‌نۆکه‌ییدا، چاره‌سه‌ری پێکنایه‌ت. ئێستا له‌تورکیا نموونه‌ی گه‌ریالکانی تامیل دێننه‌وه .من به‌حکومه‌ت ده‌ڵێم .بۆ ئهوهی
له‌ناویان به‌رن ،فه‌رموون چی له‌ده‌ستتان دێ، بیکه‌ن .ئیدی به تیمی تایبه‌ت یان به پۆلیس ئهمه ئه‌نجام ده‌ده‌ن ،خۆتان ده‌زانن .فه‌رموون ئهوه دوێنێ دیسان کۆبونه‌وه‌ی بااڵیان بهڕێوه برد .من نازانم بڕیاری چۆنیان داوه .ئێستا ئه‌وان باسی سریالنکا ده‌که‌ن .ده‌ڵێن ئه‌وان به ( )300فڕۆکه قه‌ندیل له‌ناو ده‌به‌ن .منیش ئ�ه‌وه‌ی��ان پێ ده‌ڵێم؛ "ئه‌گه‌ر هێزی ئه‌وه‌تان ههیه ،چاوه‌ڕوانی چین؟ ئه‌گه‌ر ده‌یکه‌ی، بیکه!! خ��ۆ ئ�ه‌گ�ه‌ر ڕێکخستنیش ئاماده بێ ،نیشانی هه‌ر الیه‌کی ده‌دا ،که ناکرێ نموونه‌ی سریالنکا پێک بێ. له‌هه‌لومه‌رجی ئێستادا ،ڕۆڵی من کۆتایی پێهاتووه .له‌پێناو چاره‌سه‌رکردنی پرسی ک��ورددا بانگ له‌ئاکه‌په ده‌ک��ه‌م .ئه‌گه‌ر ده‌ت��ان��ه‌وێ فرمێسکی چ���اوان ڕاوه‌س��ت��ن، ڕێگامان ل �ه‌ب �ه‌رده‌م ب��ک�ه‌ن�هوه ،ت��ا بتوانین گ �ه‌ری�لا ڕه‌وان�����ه‌ی ده‌ڤ �ه‌رێ��ک��ی پ���ارێ���زراو بکه‌ین .ئه‌گه‌ر خواستی ئهوه ههیه که من ڕۆڵی خۆم له‌پێناو ئاشتیدا بگێڕم ،ده‌بێ ه�ه‌ر سێ مه‌رجی"ئاسایش ،ته‌ندرووستی و ڕه‌خ��س��ان��دن��ی م �ه‌ی��دان��ی ج���وواڵن���ه‌وه‌ی ئ����ازاد" ده‌س��ت �ه‌ب �ه‌ر ب��ک��رێ��ن .ئ �ه‌گ �ه‌ر سێ م �ه‌رج �ه‌ک �ه‌ی م��ن جێبه‌جێ ب��ک��رێ��ن ،من درێ��ژه به پێکهێنانی ئه‌رکی خۆم ده‌ده‌م. ئه‌گه‌ر هه‌ردوو ال له‌سه‌ر بابه‌تی ڕۆڵی من ڕێکبکه‌ون ،ئه‌وکات من ئهوهی ده‌که‌وێت ه سه‌ر شانم پێکیدێنم .بهپێچهوانهوه ،ئه‌گه‌ر مه‌رجه‌کانم پێکنه‌یه‌ن ،ئیدی لهو زیادتر من ناتوانم هیچ شتێکی تر بکه‌م .من ئه‌م لێدوانانه‌م وه‌کو نامه‌یه‌کی ک��راوه بۆ ئاکهپه به‌ناو ده‌که‌م .به پێچه‌وانه‌وه ،ڕۆژان ه ئۆپه‌راسیۆن بهڕێوه ده‌چن و شه‌ڕ ڕوو ده‌ده‌ن. گه‌ریال و سه‌رباز گیانیان له‌ده‌ست ده‌ده‌ن. له‌شێوێنک که خوێنی لێ ده‌ڕژێ ،چۆن ئاشتی پێکدێ؟ ئ�ه‌گ�ه‌ر ئێوه ده‌ت��ان �ه‌وێ ش���ه‌ڕ ک��ۆت��ای��ی پ���ێ ب���ێ ،ڕێ��گ �ه ب���ده‌ن، گه‌ریال بۆ شوێنێکی ئه‌من بگوێزمه‌وه. ئه‌گه‌ر وا بکه‌ن ،پرسه‌که له‌حه‌فته‌یه‌کدا چ���اره‌س���ه‌ر ده‌ب�����ێ .ب��ان��گ ل��ه‌گ��ه‌ری�لا و سیاسه‌تمه‌دارانی کوردیش ده‌ک �ه‌م .ده‌بێ گه‌ریال ب��اش له‌پێڤاژۆکه تێبگات و به‌و پێیه خاوه‌نداریه‌تی له‌نرخه‌کانمان بکات. ده‌بێ سیاسه‌توانانیش به شێوه‌یه‌کی ڕاست بڕیار بده‌ن. ه �هروهه��ا ل �ه‌ب��اره‌ی ئه‌ڤریم ده‌م��ی��ر ،ک�ه ل ه ن��اوچ��ه‌ی ک��ۆپ��ی ئ��اگ��ری ل �ه جه‌سته‌ی خۆی به‌ردا وتی :له هه‌ر که‌سێک زیادتر ده‌رکی به پێڤاژۆکه کرد .به‌اڵم که‌جه‌که، به‌ده‌په و که‌جه‌ده‌ش هێشتا تێنه‌گه‌یشتوون. پێشه‌نگانی ئهوه پێڤاژۆیه ئه‌ڤریم ده‌میر و مسته‌فا ماڵچۆکن. من له‌پارێزنامه نوێیه‌که‌مدا شیرۆڤه‌یه‌کی
“ئێستا ئه‌وان باسی سریالنکا ده‌که‌ن. ده‌ڵێن ئه‌وان ب ه ()300 فڕۆک ه قه‌ندیل له‌ناو ده‌به‌ن .منیش ئه‌وه‌یان پێ ده‌ڵێم؛ "ئه‌گه‌ر هێزی ئه‌وه‌تان ههیه، چاوه‌ڕوانی چین؟ ئه‌گه‌ر ده‌یکه‌ی، بیکه!! خۆ ئه‌گه‌ر ڕێکخستنیش ئاماد ه بێ ،نیشانی هه‌ر الیه‌کی ده‌دا ،ک ه ناکرێ نموونه‌ی سریالنکا پێک بێ
“
ديدار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
13
نوێم ب�ه په‌یوه‌ندیی دیاله‌کتیکه‌وه زی��اد کردووه .به‌گوێره‌ی تێگه‌یشتنی ئێمه ،هیچ شتێک له‌سروشتدا به ته‌واوی له‌ناو ناچێ. گ��رن��گ ئ �ه‌وه‌ی �ه یه‌کێک خ��اوه‌ن��داری�ه‌ت��ی لێبکات .هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه ڕاست نییه .لهو ب���ارهوه ده‌ب���ێ ڕیخنه ل�ه‌م��ارک��س بگرین. به‌گوێره‌ی مارکس ،هه‌ر شتێک یان سپی بوو ،یان ڕه‌ش .بۆیه دژایه‌تی موتڵه‌ق ڕاست نییه .له‌مه‌یدانی سیاسه‌تیشدا دژایه‌تی موتڵه‌ق ڕاس��ت نییه .له‌پارێزنامه‌که‌مدا، بۆچوونێکی نوێم به‌تێگه‌یشتنی سیاسه‌ت و ده‌وڵ �ه‌ت �هوه زی��اد ک���ردووه .سیاسه‌ت خۆ ڕه‌خنه‌کردنه و ئێمه له‌به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌ت - ن�ه‌ت�هوه ،ڕێبازی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی دیموکراتیک ده‌پارێزن.
~|
14
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
چاوپێکەوتن
"ئێــــران هێرش ده‌کات ه ســــه‌ر ئهو ده‌رفــــه‌تانـــ
بڕیار گابار :ل ه باکوری کوردستــان تێکۆشــانــی ئازادیخــ ديمانه~:
ب��ڕی��ار گ��اب��ار ،ئه‌ندامی دی��وان��ی سه‌رۆکایه‌تی کۆنگره‌ی گ �ه‌ل ،ل�ه‌م چاوپێکه‌وتنه‌ى گۆڤارى (رۆژی واڵت)دا ،ب��اس ل�ه گۆڕانکاریه‌کانى رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست و ئاستى تێکۆشانى ئازادى له‌کوردستاندا ده‌ک��ات ،هه‌روه‌ها ئهو پیالنانه‌ش ده‌خاته‌ڕوو ،که دژ به شۆڕشى کوردستان به‌ڕێوه‌یه. ~ :گه‌الن ل ه رۆژهه‌اڵتی ناوین ،به‌م ناڕه‌زایه‌تیانه‌ی ک ه ئێستا ل ه رۆژه‌ڤدای ه ده‌ربازی قۆناخێکی نوێ ده‌بن ،ئێوه ئه‌م قۆناخ ه چۆن ده‌بینن؟ کاریگه‌رییه‌کانی ئه‌م ناڕه‌زایه‌تیان ه له کوردستاندا ،یان به‌پێچه‌وانه ،چۆن شرۆڤه ده‌که‌ن؟ له‌باکووری کوردستاندا ،کوردان ،پاش هه‌ڵبژاردنه‌کان ،خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیکیان راگه‌یاند ،بۆچی؟ بڕیار گابار :دی���اره ئ �ه‌م گۆڕانکاریانه‌ی که له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا به‌ڕێوه‌ده‌چن ،قۆناخێکی زۆر هه‌ستیار و گرنگه ،بۆیه بۆ ئه‌م قۆناخه لێکدانه‌وه‌ی زۆری له‌سه‌ر ده‌ک��رێ��ت ،تێڕوانینی ئێمه‌ش بۆ ئه‌م قۆناخه گرنگه ،چونکه وه‌ک بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان ،له‌م قۆناخه و له قۆناخه‌کانی رابردووشدا له نێو به‌رخۆدانییه‌کی مه‌زن و چاالکى زۆر گه‌وره‌دا ،خۆمان ده‌بینینه‌وه. له سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیست ،واتا له کۆتاییه‌کانی شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌مه‌و‌ه ئهمه جارێ سێیه‌مینه که رۆژهه‌اڵتی ناوین داده‌رێژرێته‌و‌ه و ئه‌وه‌شی که دی��اره ئه‌کته‌ری سه‌ره‌کی ئه‌م داڕشتنه‌وه‌یه رۆژئاوایه ،وه‌کو ده‌زانین داڕشتنه‌وه‌ى یه‌که‌م واتا دوای کۆتایی هاتنی شه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م ،هێزه براوه‌کانی شه‌ڕ ،له چوارچێوه‌ی ستراتیژییه‌کدا، ئ���ه‌م ه �ه‌رێ��م �ه‌ی��ان ب �ه گشتی داڕش����ت ،ش �ه‌ڕی دابه‌شکردن بوو ،ئهو دابه‌شکردنه‌ش به دابه‌شکردنی جوگرافیا و ئایدۆلۆژی ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه پێکهات. له داڕشتنه‌وه‌ى یه‌که‌میندا ،چه‌ند شتێک که مایه‌ی سه‌ره‌نج‌ه و هه‌تا ئێستاش ،کاریگه‌ری خ��ۆی م���اوه .ل �ه‌وان �ه‌ی یه‌که‌مین :پێکهاته‌ی ده‌وڵه‌مه‌ندی ئه‌م ههرێمه ،ههموو ده‌وڵه‌مه‌ندییه که‌لتووری ،ئایینی و نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌تنیکییه‌کانی ئه‌م ههرێمه هه‌وڵیاندا به رێبازی ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه سه‌رله‌نوێ دابڕێژنه‌وه .لێره‌دا نه‌ته‌وه‌ی فارس و تورک وه‌کو نه‌ته‌وه‌ی یه‌که‌مین حیسابیان بۆ کرا و له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه ،ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌ی فارس و تورک پێکهاتن .ناوه‌ڕۆکی ئه‌م دوو دهوڵهته زۆر
تۆخ بوو و هه‌وڵدرا که ئه‌م مۆدێل‌ه له هه‌رێمه‌که‌دا به‌جێ بکرێته‌وه .نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب وه‌کو نه‌ته‌وه‌ی دووه‌م حیسابی بۆ ک��را ،س���ه‌ره‌ڕای ئ��ه‌وه‌ی که تایبه‌تمه‌ندیی‌ه هاوبه‌شی که‌لتووری ،ئایینی و ئه‌تنیکییه‌که‌ی ناوچهکه ،به‌شی ئهوهی ده‌کرێت که به شێوه‌یه‌کی تر مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بکرێت، به‌اڵم له‌راستیدا وه‌کو نه‌ته‌وه‌ی دووه‌م حیسابی بۆ کرا ،پارچه‌پارچ‌ه کرا و ( )22ده‌وڵه‌تی عه‌ره‌بیان بونیادنا .ته‌نانه‌ت ئه‌م پارچه پارچه‌کردنه‌ش هه‌تا ئاستێک چوون که به‌شێکی زۆر ئهو جوگرافیا سیاسیانه‌ی وه‌کو دهوڵهته عه‌ره‌بی بونیادنرا له‌سه‌ر ن��اوی رۆژه‌ک��ان و خ��اوه‌ن عه‌شیره‌کان داڕێ��ژران. ته‌نانه‌ت نموونه‌ی وه‌هاش هه‌بوو که له دامه‌زراندنی ئێراقدا ،پادشایه‌ک له ده‌ره‌وه‌ی بهندرێت و بکرێته پادشای ئێراق ،مه‌لیک فه‌یسه‌ڵ نموونه‌ی ئه‌م یه‌که‌یه .له‌پله‌ی سێیه‌میندا ،کورد دێت ،نه‌ته‌وه‌ی کورد به دوو بڕیاری ستراتیژیی مامه‌ڵه‌یه‌کی زۆر جیاوازی له‌گه‌ڵدا کرا ،یه‌که‌م ،دابه‌شکردنی خاک بوو .کوردستان پارچه کرا و خاکه‌که‌ی ب �ه چ���وار ده‌وڵ����ه‌ت ـ ن���ه‌ت���هوهوه لکێنرا .دووه‌م، قۆناخێکی زۆر دژواری تواندنهوه ،نکوڵیکردن و سڕینه‌وه‌ی مێژووییه به‌سه‌ر گه‌لی ک��ورددا سه‌پێنراوه .دی��اره له‌دایزاین ی��ان له‌داڕشتنه‌وه‌ی دوای ش�ه‌ڕی جیهانی یه‌که‌م ،ئهو تێورییانه‌ش ئهو نه‌خش‌ه سیاسییه‌ی بۆ ئه‌م ههرێمه په‌یڕه‌و کرا له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ب��وو ،ئه‌گه‌ر ئهمه که‌مێک قوڵتری بکه‌ینه‌وه .واتا فۆرمی ده‌وڵه‌ت ،نهتهوه له‌راستیدا به گوێره‌ی ده‌وڵه‌مه‌ندی که‌لتووری، ئایینی ،ئایینزایی و ئه‌تنیکی ئه‌م کۆمهڵگایه له‌گه‌ڵ راستینه‌ی ناوچه‌که‌دا یه‌کانگیر نه‌ده‌بوو و فۆرمێکی نه‌گونجا و له‌م فۆرمه‌ش له ژوره‌وه به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگاکانی ئه‌م هه‌رێمه‌دا سه‌پێندرا. بۆیه وه‌ک��و ئایدۆلۆژیا و ستراتیژیی ده‌وڵ �ه‌ت ـ نهتهوه که باس له‌یه‌ک نهتهوه ،یه‌ک که‌لتوور، یه‌ک سنوور ،یه‌ک ئایین و یه‌ک ئااڵ ده‌کات، و له‌هه‌مانکاتدا ،به شێوه‌ی سهربازیانه ،ههوڵیداوه که سه‌رجه‌م ناسنامه‌کانی ههرێمهکه بتوێنێته‌وه، بۆیه ئهمه بۆ ئه‌م ههرێمه ،فۆرمێکی نه‌گونجاوه. لهو رۆژه به‌دواوه‌و‌ه هه‌تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا ،بێت ئێمه شاهیدی سه‌قامگیری و ئارامی نه‌بووین. ئهو نائارامی و ناسه‌قامگیرییه‌ی که له‌بواره‌کانی ئایینی ،ئ��ای��ی��ن��زای��ی ،ئه‌تنیکی ،ک�ه‌ل��ت��ووری روویانداوه ،هه‌ر به‌رده‌وام بووه و درێژه‌ی کێشاو‌ه و سه‌رچاوه‌که‌ی بۆ ئهو ستراتیژییه‌ی ئنگلیزییه‌کان دهگهڕێتهوه که په‌رتک‌ه و زاڵبه‌یه .وات��ا پشت
به‌ستن به ئایدۆلۆژیای ده‌وڵه‌ت ـ نهتهوه و پێویستی به پیرۆزکردنی نهتهوه و ناسنامه و که‌لتوورێکی سه‌ربه‌ست و له‌هه‌مانکاتدا ،تواندنهوه و سڕینه‌وه سه‌رجه‌م که‌لتوور و ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌کانی ناوچهکه ده‌هات و ئه‌مه‌ش سه‌رچاوه‌که‌ی بۆ ئهو ستراتیژییه دهگهڕێتهوه ،به‌اڵم ئه‌م ستراتیژییه ،مامه‌ڵه‌یه‌کی به‌م شێوهیه له‌گه‌ڵ پێکهاته ئه‌ساسییه‌کانی ئه‌م هه‌رێمه‌ى له‌الیه‌که‌و‌ه کرد و له‌الیه‌کی تریشهوه به‌رنام‌ه و تاکتیکی و ستراتیژیی ئه‌م سیاسهته، به پهرتهوازه کردن و په‌رتک‌ه و زاڵ به ،ئاڵۆزی و به‌گژیه‌کتردا کردن ،هه‌میشه‌یی و له ناوخۆ و له دهرهوه و به‌م شێوهیه ههموو ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌کانی هه‌رێمه‌که‌ی تااڵن کرد و هه‌ر کهسه و الیه‌نێک ب�ه‌خ��ۆی�هوه گ��رێ��دراوی ک���رد .ئ �ه‌م ستراتیژییه، ستراتیژییه‌ی سه‌رکی ،دیزاینکردنی رۆژهه‌اڵتی ناوین بوو ،ئه‌م دایزاین‌ه له‌الیه‌ن کوردانه‌و‌ه قه‌بوول ن�ه‌ک��را و ل�ه‌ه�ه‌م��وو پارچه‌کانی کوردستاندا، له‌به‌رامبه‌ر به‌م سه‌پاندن‌ه راپه‌ڕین. قۆناخی دوایی ،یانیش به‌واتایه‌کی تر ،داڕشتنهوه سێیه‌مین ،ده‌ت���وان���م بڵێم ل �ه‌ش �ه‌ڕی ک �ه‌ن��داو و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ری��ال سوسیالیزم و سۆڤێته‌وه ده‌ستی پێکردووه ،وات��ا ده‌ستێوه‌ردانی رۆژئ��اوا له رۆژهه‌اڵتی ناوین ،به گشتی هه‌بوونی هێزه رۆژئاوایه‌کان و هاوپه‌یمانان و له‌وانه‌ش هێزه‌کانی ئه‌مریکا له دواى ساڵی ()1990دا به شێوه‌یه‌کی چ��ڕوپ��ڕ ل�ه هه‌رێمه‌که‌دا ده‌بینین .پیالنگێڕی نێونه‌ته‌وه‌یی سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ ،پارچه‌یه‌کی سه‌ره‌کی ئه‌م ده‌ستێوه‌ردانه‌ی رۆژئاوایه له‌رۆژهه‌اڵتی ناوینه که راسته‌وخۆ له‌سه‌ر تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی گه‌لی ک��ورد کرا و پاشان ،هێرشه‌کانی دوای ()11ى سێپته‌مبه‌رى ساڵی ( )2003و ده‌ستێوه‌ردانه‌کانی ئه‌فغانستان و ئێراق و داڕشتنی پرۆژه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناوینی مه‌زن، که له‌گه‌ڵ گۆڕینی واڵتانی ئه‌فغانستان و ئێراق ،چه‌ند واڵتی تریش دهکهونه ناو ئه‌م پرۆژه‌یه‌و‌ه که به نه‌وبه‌ت پێکهاته‌ی سیاسیه‌کانیان بگۆڕدرێت. هه‌تا ئه‌م قۆناخه‌ی دوایی که که‌متر له ساڵێکه ئیدی گه‌النی هه‌رێمه‌که‌ش له‌به‌رامبه‌ر به‌و رهوشه، کۆنه‌پارێزی و پاوانخواز و دیکتاتۆریه‌ی که له گشتی هه‌رێمه‌که‌دا ههیه ،راپ�ه‌ڕی��وون ،ئهمه و کۆێ ههموو ئه‌م رووداوانه ،ده‌توانین به سه‌رده‌می دیزاینی سێیه‌م یانیش داڕشتنهوه قۆناخی سێیه‌مین به‌ناو بکه‌ین. ~ :ئ���ێ���وه چ����ۆن ق��ۆن��اخ �ه‌ک �ه ده‌خوێننه‌وه؟
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
15
ـــه‌ى کـ ه بۆ چاره‌سه‌رى پرسى کورد رهخساوه"
ـوازی گــه‌لی کورد گهیشتووهته قۆناغێکی چاره‌نووسساز
“
تورکیا له‌گه‌ڵ ئهوهی ک ه له‌ناوخۆدا ده‌یه‌وێت پێش به چاره‌سه‌ری پرسی کورد بگرێت ،ئه‌تۆانیین بڵێن هه‌مان هه‌وڵدانی ستراتیژی له‌سه‌ر سوریادا ههیه که له‌وێش ب ه هیچ شیوازیک له‌ئاراسته‌ی ئهو گۆڕانکاریانه‌دا ،چاره‌سه‌ری پرسی کورد یان گۆڕینی ستاتۆی کورد لهو واڵته‌دا ده‌رنه‌که‌وێت ه پێش
“
بڕیار گابار :بزووتنه‌وه‌که‌مان به‌م شێوهیه مه‌سه‌له‌ک ه ده‌خوێنێته‌وه .ئه‌م قۆناخه که به شێوه‌یه‌کی خه‌ێرا، تێده‌په‌ڕی ،هه‌ندێک الیه‌ن و که‌سایه‌ت ههیه که به‌گوێره‌ی پێناس‌ه سیاسیه‌ی خۆیان به‌و شهپۆله ناڕه‌زاییه‌تیه ،جه‌ماوه‌رییه‌ی که ئهمڕۆکه له‌ئاستی واڵتانی عه‌ره‌بی ده‌ستی پێکردووه ،سنوورداری ده‌که‌ن به‌و ناڕه‌زاییه‌تیانه‌ی که جه‌ماوه‌ر له‌تونس و میسر ده‌ستی پێکردووه و باڵی به‌سه‌ر لیبیا ،سووریا و به‌حرین و هه‌رچی ده‌چێت پهره ده‌ستێنێت و بهرهو مالزی ،مه‌غرب و ته‌نانه‌ت دوور‌ه نییه که ئێرانیش له‌خۆی بگرێت ،وات��ا هه‌ندێک له لێکۆڵێرانی سیاسی سه‌ره‌تای ئه‌م قۆناخه گرێ ده‌ده‌ن���هوه به ئێره‌وه .ئه‌مه‌ش خوێندنه‌وه‌یه‌کی راست نییه ،چونکه ئه‌گه‌ر وا بێت ،ناحه‌قییه‌کی مهزنه له‌به‌رامبه‌ر به تێکۆشانی رزگ��اری��خ��وازی گه‌لی فه‌له‌ستین که ب�ه‌ده‌ی��ان ساڵه له‌به‌رامبه‌ر ب�هو سه‌پاندنانه‌ی ئیسرائیل و سیسته‌می جیهانی خنکێنه‌ر ،گیریان خ��واردووه ،دیسان ناحه‌قییه‌کی مهزنه له‌به‌رامبه‌ر به تێکۆشانی ئازادیخوازی گه‌لی کورد که به ده‌یان ساڵه ،ته‌نانه‌ت ئه‌توانم بڵێیم له سه‌روبه‌ندی په‌یمانی ل��ۆزان �هوه هه‌تا ئێستا ی �ه‌ک چرکه‌ش ن �ه‌س��ره‌وت��ووه و کۆڵی ن���هداوه و تێکۆشانه‌که‌ی ئێستاش له لوتکه‌دایه .بۆیه خوێندنه‌وه‌یه‌کی به‌م شێوهیه هه‌ڵه‌یه ،ئه‌مه‌ش به واتای بچوککردنه‌وه‌ی راپه‌ڕینی گه‌لی ع�ه‌ره‌ب ،یان بابه‌تێکی وا نییه، به‌اڵم ئهو خوێندنه‌وه‌ش پێویسته به‌و واتا نه‌یه‌ت، که نکۆڵی له تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی گه‌النی ههرێمهکه که به‌ده‌یان ساڵه به شێوازی جۆربه‌جۆر بهڕێوه ده‌چێت ،نه‌کات .ئه‌مه‌ش پێویسته به واتای له‌به‌رچاو نه‌گرتن و نکۆڵیکردنی ئه‌م تێکۆشان و ژێرخان‌ه خۆڕاگرییه‌ی گه‌الن له‌ناوچه‌که‌دا ،نه‌یه‌ت. بۆیه؛ ئه‌م راپه‌ڕینانه‌ی ئه‌مڕۆ وه‌ک بنه‌ناوکردنی به‌هاری ع �ه‌ره‌ب ،به‌م هۆکارانه‌و‌ه له‌گه‌ڵیدا نیین و لۆژیکیشی نابینین .ئهمه به‌هاری گه‌الن‌ه و ناوه‌نده‌که‌شی کوردستانه .گه‌لی کورده که دوای نزیکه‌ی ( )90ساڵه له سه‌رهه‌ڵدان و راپه‌ڕیندایه له‌به‌رامبه‌ر سه‌پاندنی سیسته‌می ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌دا، ئێستاش له‌لوتکه‌دا پێشه‌نگایه‌تی تێکۆشانی ئازادیخوازی به‌رفراوان له‌م هه‌رێمه‌دا ده‌کات. ~ :کاریگه‌ری مۆدێلى خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک له‌سه‌ر به‌شه‌کانی تری کوردستان چییه؟ به‌تایبه‌تی ل ه رۆژئ��اوای کوردستاندا، له‌گه‌ڵ ئهو ناڕه‌زایه‌تیانه‌ی ک ه ده‌ستی پێکردووه، کورد له‌کوێى گۆڕانکاریه‌کاندایه؟ بڕیار گابار :له باکووری کوردستاندا ،تێکۆشانی
ئ��ازادی��خ��وازی گ�ه‌ل��ی ک���ورد ،گهیشتووهته قۆناخێکی چ��اره‌ن��ووس��س��از .ئ����ه‌وه‌ی که ئه‌مڕۆ ده‌بینرێت ،پاشخانێکی دوو ،سێ ساڵه‌ی ههیه .ئه‌رته‌شی ت��ورک پاش
بنکه‌وتنی له‌شه‌ڕی زاپ و سیسته‌می سیاسی تورکیا پ��اش هه‌ڵبژاردن‌ه شاره‌وانیه‌کانی گه‌لی کورد له ( )2009/3/29به ناچاریش بێت ،ئیدی گه‌یشتن‌ه ئهو قه‌ناعه‌ته‌ی که ئیدی سیسته‌می ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌ی تورکیا ،که کۆڵه‌ک‌ه سه‌ره‌کی
و ستراتیژییه‌ی بنه‌ڕه‌تیه‌که‌ی له‌سه‌ر نکۆڵیکردنی گه‌لی کورد ،دامهزراوه ،ئیدی توانای بەڕێوه‌بردنی هه‌مان سیاسه‌تی له‌سه‌ر گه‌لی کورد ،نییه‌و نه‌ماوه، بۆیه دوای ئهو قۆناخه به‌خۆشیان دانیان پێدانا ،که ئیدی پرسی کورد به سیاسه‌تی ( )86ساڵه‌ی، قڕکردن و تواندنهوه چاره‌سه‌ر ناکرێت و گه‌لیÛ
~|
16
“ئێمه لهو بڕوایه‌داین ک ه ئه‌م هێرشه ته‌نیا له‌سه‌ر په‌ژاک نیی ه و هێرشێکه له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌ی کورد و ده‌ستکه‌وته‌کانی نه‌ته‌وه‌یی و ل ه هه‌مانکاتدا ئهو ده‌رفه‌تانه‌ی ک ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد ل ه ههموو پارچه‌کانی کوردستاندا رهخساوه ،لێره‌دا ئه‌گه‌ر روانگه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی به‌م شێوهیه هه‌بێت ئهو کات ه به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئێرانیش له‌الیه‌ن په‌ژاکه‌وه ،چه‌ند ه ئه‌رکی پەژاکه، ئه‌وه‌نده‌ش ئه‌رکی ههموو هێزێکی کوردستانیه
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
کوردیش گهیشتووهته ئهو ئاسته‌ى که ئیدی کۆڵ نادات و پاشگه‌ز نابێته‌وه .ئه‌م قه‌ناعه‌ته‌ش دروست بووه .به شێوه‌یه‌کی ئاسایی چاوه‌ڕوان ده‌کرا که ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تی تورکیا و سه‌رجه‌م باسکه‌کانی، به‌تایبه‌تی باسکی سیاسی و س �ه‌رب��ازی ،ئه‌م تێڕوانین‌ه زاڵ بوو که پێویسته مل به چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه بده‌ن ،به‌اڵم وه‌کو ده‌زانرێت ،ره‌وته‌که به‌م شێوهیه بەڕێوه‌نه‌چوو ،شتێکی پێچه‌وان‌ه روویدا. دیاره هه‌ر لهو قۆناخه‌دا بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کورد ،له‌م روانگهیهوه که ئه‌گه‌ر سه‌رجه‌م باسکه‌کانی تورکیا زیهنیه‌تێکی وا ههڵسوکهوت بکه‌ن که ئه‌م پرسه به رێبازی باو و کالسیک ک��ۆت��ای��ی ن��ای��ه‌ت ،ده‌رف �ه‌ت��ێ��ک��ی زی��ات��ر ب��دات �ه، چ��اره‌س�ه‌ری ئاشتیان‌ه و دیموکراسیانه‌و بۆیه‌ش ده‌ستی به قۆناخێکی نوێ کرد .ئه‌وه‌ش قۆناخی ئاگربڕی یه‌کالیه‌ن‌ه و درێژکردنه‌وه‌ی ب��وو .بۆ ئ �ه‌وه‌ی مه‌جالێکی زیاتر به چاالکی سیاسی و چاالکی دیموکراتیانه ب��دات که ده‌رفه‌ته‌که دروس��ت بکات و ب�ه‌ره‌و پێشه‌وه‌ی ببات .جڵه‌وی ئه‌م قۆناخه‌ش له‌ده‌ستی ئاکهپه و حکومه‌ته‌که‌یه‌وه ب��وو .وه‌ک��و ده‌زان��رێ��ت ،له‌حکومه‌تی ئاکه‌په‌شدا، دروشمێکی ب �ه‌م شێوهیه ده‌رک���هوت"ک���ران���ه‌وه‌ی ک����ورد" .ب���ه‌اڵم ه �ه‌م��وو زه‌خ���ت و گۆشارێکی دیموکراتیانه‌ی گه‌لی کورد و دیسان ،سه‌ره‌ڕای ئهوهی که حکومه‌تی ئاکه‌په‌ش له‌سه‌ره‌تادا له‌ناو کۆمه‌ڵگای تورکیادا ،هیوایه‌کی دروستکرد، به‌اڵم دوای ماوه‌ی ساڵێک ،هه‌تا ساڵ و نیوێک، ئیدی هه‌رکه‌س تێگه‌یشت که ئه‌م پرۆژهیه که ئاکهپه وه‌ک دیمه‌نی چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی کورد نیشانی خه‌ڵکی ده‌دات ،له‌ناوه‌ڕۆکدا هیچی تێدا نییه. له‌رووی حقوقی و سیاسیه‌و‌ه تێکۆشانی ئازادیخوازانه و دی��م��وک��رات��ی��ان�ه‌ی گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان ل �ه‌ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان و ت��ورک��ی��ادا ح��اڵ��ی ح���ازر رۆژه‌ڤ���ی یهکهمینه ،ئه‌م تێکۆشانه‌ی گه‌له‌که‌مان له‌ئاستی تورکیادا؛ له‌راستیدا خاوه‌ن ناوه‌ڕۆکێکی هه‌رێمی و جیهانیشه .بۆ گه‌لی کوردیش خاوه‌ن ناوڕۆکه‌کی نه‌ته‌وه‌ییه .ئه‌گه‌ر ئهمه کاریگه‌رییه‌که‌ی ئاوه‌ها بێت ئ�هو کاته ه�ه‌وڵ��دان بۆ پشتگیری ک��ردن و پاڵپشتی سهرکهوتنی ئه‌م ههنگاوه له‌باکووری کوردستاندا ئه‌رکێکی نه‌ته‌وه‌ییه .ئه‌رکێک‌ه که دهکهوێته سه‌ر شانی ههموو که‌سێک .ههموو تاکێکی کورد و ههموو ده‌زگا و دامه‌زراوه‌یه‌کی ک��ورد ،بۆیه هه‌ر لێره‌و‌ه من ئه‌مه‌وێت بانگێکی ئاوه‌ها به‌که‌م ئه‌م پرسه ئیتر پرسی حزبێک ،پرسی ده‌ست‌ه و تاقه‌م و هه‌تا پرسی پارچه‌یه‌ک نییه، ئیتر ئه‌م پرسه لهوه ده‌رچووه ،راستیه‌که‌ى ئهمهیه له‌به‌رئه‌و‌ه سه‌رجه‌م چین و توێژه‌کانی کومه‌ڵگای کوردستان له‌گه‌ڵ هێز و الیه‌نی سیاسی ههموو پارچه‌کان به‌رپرسیاریه‌تێکی تاریخییان له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م هه‌نگاوه‌ی گه‌له‌که‌ماندا ههیه ،چونکه ئه‌م ههنگاوه ژێرخانی تێکۆشانی ( )40ساڵه‌ی له پشته‌وه‌یه ،هه‌نگاوێکی یهکالکهرهوهیه بۆ
چاوپێکەوتن چ��اره‌س �ه‌ری پرسی ک���ورد ،بۆیه بانگه‌وازیمان ئهوهیه هه‌ر که‌س به هه‌ر روانگه‌یه‌ک به هه‌ر دیدگایه‌که‌و‌ه هه‌یه‌تی خاوه‌نداریه‌تی له‌م هه‌نگاوه‌ی گه‌له‌که‌مان ل �ه‌ب��اک��ووری واڵت���دا ب��ک�ه‌ن .بۆیه جارێکی تر لهو چواچێوه‌دا بانگی پشتگیری و بانگی یارمه‌تیدانی ئه‌م ههنگاوه ئه‌که‌ین که بتۆانێت سه‌رکه‌وێت. ~ :له‌رۆژئاوای کوردستان باهۆزی گۆڕانکاری ده‌ستی پێکردووه ،کورد له‌کوێى ئه‌م گۆڕانکارییانه‌و‌ه جێ ده‌گرن؛ تورکیا له ئه‌نتالیا بۆ الیه‌ن ه ئۆپۆزسیۆنه‌کانی سووریا کۆنگره‌ی رێکخست ،ئامانجیان ل �ه‌م ک��اره چییه ،ئایا تورکیا ده‌خوازێت له‌ئاراسته‌کردنی گۆڕانکاریه‌کانی سووریادا خاوه‌ن رۆڵ بێت؟ بڕیار گابار :ده‌وڵه‌تی سوریا له‌م هه‌ریم‌ه یه‌کێک لهو دهوڵهته عه‌ره‌بیانه‌ی‌ه که به‌ناحه‌ق به عه‌ربی ک���راوه س �ه‌ره‌ت��ا ل�ه‌ن��او هاوکێشه‌یه‌کی زۆر فره که‌لتووری و هه‌مه‌الیانه‌دا جێگه ده‌گرێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ش به شێوه‌یه‌کی هه‌میشه‌یی سه‌ره‌نجی هێزه نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی ل�ه‌س�هره و له‌سه‌ریش ب��ووه و ئێستاش ههیه ،ئ�ه‌م پێکهاته‌ی‌ه ده‌وڵ�ه‌ت��ی سوریا ئهوهنده سه‌رنجڕاکێش ده‌ک��ات .ئهو هاوکێشه‌یه له‌نیۆان ئیسرایل و فه‌له‌ستین و لوبنان و سوریا بۆ خۆی له‌خۆیدا پێشینه‌یه‌کی تاریخی جددی ههیه. له‌الیه‌کی ترهوه ده‌وڵه‌تی سوریا له ()60کان به‌ره‌وه ئێستاو‌ه یه‌کێک له‌سێ کۆڵه‌که‌ک‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی به‌عسیزم‌ه له‌ناو دهوڵهته عه‌ره‌بییه‌کاندا واتا له‌گه‌ڵ میسر و له‌گه‌ڵ ئێراقدا ته‌نانه‌ت ئه‌تۆانین بڵێن ئێستا ئیدی به هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رژیمی میسر تاکه کۆڵه‌که‌ی به‌عسیزم‌ه که هێشتا ههرچهنده ل�ه ق�ه‌ی��ران��دا بێت ،ب��ه‌اڵم ل�ه‌س�ه‌ر پ��ێ م��اوه‌ت �هوه، له‌الیه‌کی ترهوه ده‌وڵه‌تی سوریا به تایبه‌تی پاش مردنی حافز ئه‌سه‌د ،ئه‌م قۆناغه دواییه‌ی که به به‌شار ئه‌سه‌د ده‌ناسرێت هاوپه‌یمانیه‌که‌ی له گه‌ڵ ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا و ئێران و هاوپه‌یمانیه‌تیه‌کی هه‌رێمی س���ازداوه‌و ئه‌مه‌ش زۆر جێگای باسه. ئه‌مه‌ی له ( )2003بۆ ()2004و هه‌تاکوو ئێستا زۆر به ف�ه‌راوان��ی و هه‌مه‌الیان‌ه بهڕێوه ده‌ب��ات. دی��س��ان ده‌وڵ �ه‌ت��ی س��وری��ا وه‌ک هاوپێمانیه‌کی س���ه‌ره‌ک���ی ئ���ێ���ران ئ �ه‌ت��ۆان��ی��ی��ن ب �ه‌ڵ��ێ��ن ش��وێ��ن و مۆڵگه‌یه‌کی تایبه‌تی ئێران ب��ووه بۆ زه‌ختێکی هه‌میشه‌یی له‌سه‌ر ئیسرایل ،ده‌س��ت��وه‌ردان له‌سه‌ر لوبنان له‌فه‌له‌ستین و ته‌نانه‌ت له خودی سوریا و به شێوه‌ی پاراستنی ئهو هاوسه‌نگیی‌ه فاکتوری تریش وه‌ک ده‌زانین دوای ده‌ستێوه‌ردانی ئه‌مریکا له ئێراق و ئه‌فغانستان له‌چۆارچێوه‌ی پرۆژه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناویندی گه‌وره‌دا یه‌کێک لهو دهوڵهته سه‌ره‌کییانه‌ی که له‌لیسته‌ی گۆرانکارییدا جێگه کراوهتهوه ،واتا رۆژئ��اوا جێ کردوته‌و‌ه سوریایه. بێگۆمان ئهمانه وا ده‌ک��ات هه‌مووی بهیهکهوه پێگه‌یه‌کی ستراتیژی جددی بۆ ده‌وڵه‌تی سووریا له‌ناوچه‌که‌دا پێکبهێنێت .ئه‌م قۆناغه‌ی دوایش که سه‌رهه‌ڵدانێکی گ�ه‌الن له‌هه‌ریمه‌که‌دا رووی��دا و
“
باهۆزێکی گۆرانکاری ده‌ستپێکردوو‌ه باسمان کرد بۆ گۆڕانکاری یان سه‌رله‌نوێداڕشتنه‌و‌ه یان هه‌ر شێوه گۆڕینێک له سوریادا یه‌ک یه‌ک پێویستیان به لێگه‌ڕین و پێویسیان به بینینه‌و‌ه وه‌اڵم ههیه، چونکه ئ �هو هاوکێشانه‌ی که ل���ه‌ده‌وری سوریا دام�ه‌زراون به‌م گۆڕانکارییانه‌و‌ه هه‌مووی تووشی هه‌ژاندنه‌وه‌یه ،له به‌ر ئه‌وه‌ش‌ه ئه‌تۆانن بڵێن یه‌کێک ل �هو شوێنانه‌ی ل �ه‌م ق��ۆن��اغ�ه‌ی دوای��ی��دا ههموو که‌سێک هه‌وڵی گۆڕین یان نه‌گۆڕینی ئه‌دات یه‌کیشان سوریایه ،لهوانهیه گۆڕانکاری بۆ نمونه له شوێنه‌کانی تر هێنده‌ی سوریا کاریگه‌ری له سه‌ر هاوسه‌نگی هه‌رێمه‌که‌دا نه‌کات له به‌ر ئه‌م هوکارانه .بێگومان سه‌رنجی دونیا ئێستا له سه‌ر سوریایه ،له سوریا چه‌ند بابه‌تێک ههیه ئه‌گه‌ر یه‌ک به یه‌ک ریزیان بکه‌ین ئهو کاته ئاڕاسته‌ی ئهو گۆڕانکاریی‌ه به‌ره‌وکۆێ .یه‌که‌میان دژایه‌تی ئه‌مریکا و ئێران ،دژایه‌تی ئیسرایل و ئێران ،خۆی ل����ه‌وه‌دا ئه‌بینێته‌و‌ه ک �ه داخ���ۆ ل �ه‌س��وری��ا یانیش له‌گۆڕانکارییه‌کان له‌سوریا بکرێت چهنده ده‌ستی ئێران کورت ئه‌کریته‌وه ،یانیش ئهو هاوپهیمانییه یان ئهو ترانزیته‌ی ئێران بۆ سوریا و لوبنان و فه‌له‌ستین و دژایه‌تی ئێسرایل که‌م ئه‌بێته‌و‌ه واتا ئهمه یه‌کێک لهو بابه‌تانه‌ی‌ه که زۆر به ج��ددی ک��اری له‌سه‌ر ئه‌کرێت بابه‌تی دووهه‌م ،هه‌وڵدانی تورکیایه وه‌ک دراوسێکی ئه‌ساسی ده‌وڵه‌تی تورکیا .ئه‌وه‌ش به دوو هۆکار جێگه‌ی سه‌رنجه؛ یه‌که‌میان گرێدراوه به پرسی ک��ورد؛ چونکه له‌سوریاشدا پرسی کورد ههیه .چاره‌سه‌ری ئه‌م پرسه به هه‌ر شیوه‌یه‌ک یان گۆڕانکاریه‌ک که گرێدراو به‌پرسی کورد بێت له‌سوریادا پێکبێت به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک له‌سه‌ر تورکیا کاریگه‌ری ده‌کات ،بۆیه تورکیا له‌گه‌ڵ ئهوهی که له‌ناوخۆدا ده‌یه‌وێت پێش به چاره‌سه‌ری پرسی کورد ب��گ��رێ ت ،ئه‌تۆانیین بڵێن ه �ه‌م��ان ه�ه‌وڵ��دان��ی ستراتیژی له‌سه‌ر سوریادا ههیه که له‌وێش به هیچ ش��ی��وازی��ک ل�ه‌ئ��اراس��ت�ه‌ی ئ �هو گ��ۆڕان��ک��اری��ان�ه‌دا، چ��اره‌س�ه‌ری پرسی ک��ورد یان گۆڕینی ستاتۆی کورد لهو واڵت�ه‌دا ده‌رنه‌که‌وێت‌ه پێش .ههموو ئهو هه‌وڵدانان‌ه له‌الیه‌ن تورکیاوه بۆ ئه‌م یه‌که‌یه .خاڵێکی تر ،وه‌ک ههموو الیه‌ک ئاگادارن ،حکومه‌ت و پارتی داد و گه‌شه‌پێدانیش له‌م گۆڕانکاریانه‌ی رۆژهه‌اڵتی ناویندا ئه‌رک و رۆڵێکی پێسپێردراوه که وه‌ک مۆدیلی ئیسالمی لیبراڵ هه‌وڵ بدرێت لهو واڵتانه‌دا به جێبکرێت .بۆیه ده‌وڵه‌تی تورکیا له پرۆسه‌ی ئه‌م گۆڕانکاریانه‌دا به هۆکاری ئهوهی ئه‌ندامی ناتۆیش‌ه له‌ئه‌فغانستاندا حوزوری ههیه، له‌لیبیادا پێشی پێکراوه‌ته‌وه ،ئه‌وه‌تا ده‌سپێشخه‌ری گ��ۆڕان��ک��اری س��وری��اش وه‌رد‌ه وه‌رد‌ه ب�ه تورکیا ئه‌سپێرن ،ته‌نانه‌ت پێویسته ئه‌وه‌ش به‌بیر بهێنینه‌و‌ه که ل �ه‌ب �ه‌ر ب �ه‌ش��دارن �ه‌ب��وون��ی راس���ت���ه‌وخ���ۆی تورکیا له‌گۆڕانکاریکانی ئێراقی سه‌رده‌می روخاندنی سه‌دام هه‌تا ئێستاش کێشه ههیه .بهردهوامه ئه‌مه‌ش فاکتۆرێکه؛ بێگومان کاریگه‌ری تورکیا لهو واڵته جددی ئه‌کات و له‌هه‌مانکاتیشدا ئه‌گه‌ر ئاماژه
ب�ه‌وه‌ش بکه‌ین که له‌گۆڕانکاری سوریادا رۆڵی تورکیا له‌م هه‌ریمه‌دا به گشتی ئه‌که‌ویت‌ه قۆناغێکی تازه‌وه .له‌م چۆارچێوه‌دا رۆڵێک دراوه به تورکیا بۆ ده‌ستپێشخه‌ری گۆڕانکارییه‌کانی سوریا .ئه‌تۆانیین ئ��اوا ئاماژه به ک��ۆی ئ�ه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش بکه‌ین. له‌گه‌ڵ ئهوهی که له ناو خودی سوریادا کێشه‌ی مه‌زن ههیه .ئه‌ویش ده‌وڵه‌تێکی به‌عسی که‌مینه‌یه که له‌شه‌سته‌کانه‌و‌ه هه‌تا ئێستا به شیوازێکی میلیتاریستی کومه‌ڵگا بهڕێوه ده‌بات و زه‌خت و زوڵم و زۆرێکی به‌رفراوان لهو واڵته‌دا ههیه ،دیاره ئیدی سه‌بری خه‌ڵکیش پڕ ب��ووه و سه‌رهه‌ڵدان و عوسیانێکی ب �ه‌رف �ه‌راوان��ی��ش ل �ه‌وێ��دا ک�هوت��ووت�ه رۆژه‌ڤ���������هوه .ئ��ێ��م �ه ده‌ب��ی��ن��ی��ن ک���ه ئ���اراس���ت���ه‌ی گۆڕانکارییه‌کان بهرهو کۆی ده‌چێت .له‌سوریادا دوو سیناریۆ جێگای باس و گفتوگۆیه ،سیناریۆی یه‌که‌م ئهوهیه که به‌شار ئه‌سه‌د به ته‌نیا خۆی به‌هێڵدرێته‌و‌ه ب�ه‌اڵم پێکهاته‌ی ده‌وروب �ه‌ره‌ک �ه‌ی به گ�ه‌ش��ت��ی ب��ه‌گ��ۆڕدرێ��ت ی��ان��ێ ک�ه‌س��ێ��ک وه‌ک س��ه‌رۆک��ک��ۆم��ار ی���ان ک �ه‌س��ێ��ک ک���ه ج �ه‌ڵ �ه‌وی گۆڕانکارییه‌کان ئه‌گرێت‌ه دست ،به‌اڵم پێکهاته‌ی به‌عسی یان ئهو تاک حزبی و نازانم ئهو قه‌یرانانه‌ی که له‌وێدا ههیه له‌پێکهاته‌ی ئیداری ـ سیاسی سوریادا به جێبکرێت ،سیناریۆیه‌کی ئهمهیه و ئێستاکه تورکیا و ئه‌مریکاش هه‌وڵی ئه‌م یهکه ئ�ه‌ده‌ن و زۆر جار کومه‌ڵێک لێدوان ده‌درێ��ت که به‌شار ئه‌سه‌د ناتۆانێت و ده‌بێت کۆتایی به فاڵن شت بێنێت ،ئه‌بێت ئاوا بکات ئهمه زهختێکه ،له‌الیه‌کی ت��ره‌و‌ه هێشتا هیوا ب �ه‌ڕاو نه‌بوون که داخ��و به‌شار ئه‌سه‌د توانای ئه‌م گۆڕانکاریانه‌ی ههیه یان نه ئه‌تۆانێت هه‌یبێت یا نه ،سییناریۆی دووه‌هه‌میش ئهوهیه واتا له‌کۆدا"به‌گشتی" ئه‌گه‌ر به‌شار ئه‌سه‌د و سیسته‌مه‌که‌ی تۆانای ئه‌م گۆڕانکاریانه‌یان نه‌ما ئهو کاته ئه‌ویش له‌چاڵ ده‌نێن و به گه‌شتی ئه‌م گۆڕانکاریی‌ه به‌شیوه‌یه‌کی گه‌شتی روو ئه‌دات. ئێستاکه له‌سه‌ر سیناریۆی یه‌که‌م کار ئه‌کرێت هێشتا کۆتایی نه‌هاتووه ،له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا له ناوخۆدا ئه‌بینین جاروبار باسی هه‌ندێک ریفۆرم و هه‌ندێک هه‌نگاویش ئه‌نردرێت که ئه‌مه‌ش ره‌خنه ئه‌کرێن و زۆری��ش به‌واتا نیین و زۆری��ش جددیش نیین؛ هه‌تا ئێستا ره‌نگدانه‌وه‌یه‌کی جددی نه‌بووه، ره‌وشی سیاسی له‌سوریا ئه‌تۆانیین بڵێن به شێوه‌یه‌کی کۆکراو‌ه ئهمهیه ،لهوێ به‌ر له‌وه‌ی باسی پرسی کورد ،ده‌بێت بزانین که ئێمه وه‌کو کورد کێشه‌یه‌کی جددیمان له‌سوریادا .له‌سوریادا کێشه‌که‌مان ئهوهیه موعارزه‌ی سوریاش بۆچوونی به نیسبه‌تی پرسی کورد له گه‌ڵ ده‌وڵه‌ته‌که‌ی به‌شار ئه‌سه‌ددا زۆر جیاواز نییه ،ئهمه کێشه‌یه‌کی زۆر جدییه ،واتا ک��ورد و پرسی ک��ورد له‌حاڵی ح��ازردا له‌ناو سێ به‌رداشدا له‌سوریا ماوهتهوه ،یه‌که‌م دهوڵهته که س����ه‌ره‌ڕای ئ �هوه ل�ه قه‌یراندای‌ه هێشتاش ده‌ستی له‌سیاسه‌تی کۆن به‌رنه‌داو‌ه و هێشتاش ئاماده نییه پرسی کورد به شێوازێکی ئاشتیان‌ه و دیموکراتیانه چ��اره‌س �ه‌ر ب��ک��ات ب�ه‌راش��ت��ی دووه���ه‌م م��وع��ارزه‌ی
“ به‌رخۆدانی په‌ژاک، به‌رخۆدانێکی پیرۆزه ،زۆر واتادار و ره‌وایه ،هه‌ر بۆیه‌ش ئهوه به‌رخۆدانێکی نه‌ته‌وه‌ییه .ئێمه‌ش وه‌کو یه‌کێک لهو مه‌رجه‌عانه‌ی ک ه ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌ی تێدا ره‌نگ ده‌داته‌وه، ئه‌م به‌رخۆدانه ره‌وای ه به‌ئه‌رکی سه‌رشانی خۆمانی ده‌زانین به‌هه‌موو شێوازێک پشتگیری لێو ه بکه‌ین
“
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
17
سوریایه ،م��وع��ارزه‌ی سوریایه له‌چه‌ندین کۆڕو کۆبوونه‌و‌ه که ئه‌م دوایان‌ه به‌ستوویان‌ه به‌راشکاوه‌یی شتێکی وا بۆ کورد ناڵێن ،ته‌نیا ئه‌ڵێن با جارێک سیستەم هه‌ڵوه‌شێته‌و‌ه جا ئهو کاته موناقش‌ه له‌سه‌ر پرسی کورد ئه‌که‌ین واتا ئه‌م به‌دواخستنه‌ی پرسی کورد گوزار‌ه لهوه ئه‌کات که بۆچوونێکی ئه‌رینیان له‌سه‌ر چاره‌سه‌ری پرسی کورد پێ نییه ،به‌رداشتی سێهه‌مینیش تورکیایه که ده‌ستپێشخه‌ریه‌کانی گۆڕانکاری له‌سوریای پێسپێردراوه ،له تورکیاشدا ئه‌تۆانم بڵێم به‌شێوه‌یه‌کی موتڵه‌ق هیچ کاتێک تێڕۆانینێک یان سیاسه‌تێکی ئه‌رێنی به نیسبه‌تی چ��اره‌س��ه‌ری پ��رس��ی ک����وردهوه ده‌رن��اک �ه‌وێ��ت ،ئهو شوێنه‌ی ک�ه تورکیا سێبه‌ری ل�ه‌س�ه‌ر هه‌بێت، موتڵه‌قه‌ن له‌به‌رژه‌وه‌ندی کورددا نییه .بێگومان ئهمه ک��وم�ه‌ڵ��ێ��ک زه‌ح��م �ه‌ت��ی ت��ای��ب�ه‌ت��ن ل���ه‌رۆژئ���اوای ک��وردس��ت��ان��دا ک�ه خه‌ڵک ئێستا پێو‌ه سه‌رقاڵه. له‌هه‌مانکاتیشدا به‌شێوه‌یه‌کی ک��رداری ئه‌مÛ
شتانه ده‌بینین .موعارزه‌ی سوریا ئێستا زۆرینه‌ی له‌تورکیا کۆ ئه‌که‌نه‌وه .هه‌تا ئه‌م چه‌ند رۆژه‌ی دوای���ی ل��ه‌وێ مه‌جلسی نیشتمانیان راگه‌یاند له‌مه‌جلسی نیشتمانی لهو گفتۆگۆیانه‌ی که له‌نیۆان موعارزه‌ی سوریادا ئه‌کرا سێبه‌ری تورکیا زاڵ‌ه و هه‌وڵی له‌ده‌ره‌و‌ه هێشتنه‌وه‌ی گه‌لی کورد ئه‌درێت و له‌هه‌مانکاتیشدا هه‌وڵی پارچه‌بوونی تێڕۆانینی گه‌لی کورد ئه‌درێت .بهداخهوه ئه‌بینین هه‌ڵوێستی کورد له‌باشووری کوردستانیش تێری ئهوه ناکات که ئه‌م سیاسهته دوو روویانه‌ی یان ئه‌م سیاسه‌ته‌ی که لهوانهیه به زره‌ره‌ی کورد بشکێته‌وه لهو پارچهیه یان به شێوازیک بتۆانێت چاره‌یه‌کی بۆ ببینێته‌وه؛ چونکه له‌وێش رقابه‌تێکی وا ههیه، گوایه له‌داهاتووی رۆژئ��اوای کوردستاندا کێ زیاتر به‌هێز ببێت ،ئێمه ی��ان که‌سێکی تر ئه‌م حیسابات‌ه بچووک‌ه مه‌ترسی له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش دروست ده‌کات که لهوانهیه له‌نیۆ ئهو سێ به‌رداشه‌ی که باسمان کرد واتا کێشه‌ی زۆر جددی ده‌ربکه‌وێت و کورد له‌ره‌وتی ئهو گۆڕانکاریانه‌دا له‌ده‌ره‌وه‌ی پ��ێ��ڤ��اژۆه‌ک�ه بمێنێته‌وه .ل�ه‌الی�ه‌ک��ی ت��ری��ش�هوه و له‌ناوخۆدا بێگومان گه‌لی کورد له‌سه‌ر پێیه ،هه‌تا ئاستێکی به‌رێخسته‌بوون و هوشیار بوون ههیه .له‌م دووای��ان�ه‌ش��دا وه‌ک��و ده‌زان���ن کونگره‌یه‌ک له‌وی ب �ه‌س��ت��را ئ���ه‌م ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه زۆری���ن���ه‌ی ده‌زگ����ا و دامه‌زراوه‌کانی گه‌لی کوردی تێدا به‌شداربوون و ه�ه‌وڵ��ی س�ه‌رل�ه‌ن��وێ بنیادتنانه‌وه‌ی کومه‌ڵگاو دامه‌زراندنی ن��اوه‌ڕۆک��ی ئیداره‌ی خۆبه‌ڕیۆه‌به‌ر ئه‌درێت .له‌وی کاروخه‌باتێکی جددی ههیه و له هه‌مانکاتدا پارت‌ه سیاسیه‌کانیش ههرچهنده هێشتا ل��ه‌رزۆک بن وات��ا ئه‌گه‌ر هێشتاش به ت �ه‌واوی ره‌هه‌نده‌کانی له‌ناوه‌ڕۆکدا پڕ نه‌کرابێته‌و‌ه فه‌قه‌ت ئهو هه‌ڵوێسته‌ی که به هاوپه‌یمانی و به هاوبه‌شی و ب�ه سیاسیه‌تێکی ه��اوب �ه‌ش جموجوڵ بکه‌ن، هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌وه‌یی باش بوو و ئه‌مه‌ش موراڵ و مه‌عنه‌وییاتێکی زۆر جددی له پارچه‌کانی تردا دروس��ت کرد بۆ گه‌له‌که‌مان .ئه‌بێت پشتیوانی لێبکرێت و به‌هێزتریش بکرێت هه‌تاکو ئه‌مه‌ش ئه‌م پێداگریه‌ش بکرێت .یه‌کگرتنه‌و‌ه کومه‌ڵێک زه‌حمه‌تیشی ههیه و کومه‌ڵێک شتیش له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێت؛ به‌اڵم جارێکیتر پیویست‌ه به‌رژه‌وه‌ندی حیزبی و به‌رژه‌وه‌ندی بچووک سێبه‌ر نه‌خات‌ه سه‌ر ئ��ه‌م ره‌وت����ه‌ی ک �ه ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��ردووه .ئه‌مه‌ش ره‌وت��ێ��ک��ی زۆر ج���ددی و ئه‌رێنییه ،پێویسته پشتگیرییه‌کی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی لێبکرێت ،دوات��ری��ش ئه‌تۆانین ئ�هوه بڵێن ک��ورد له تێکۆشانێکدای‌ه و خه‌ریکی دام�ه‌زران��دن��ی سیسته‌می خۆیه‌تی و له‌هه‌مانکاتدا به بۆچوونی من ک��ورد له‌وێش پ��ی��وی��س��ت�ه ئ���ام���اده ب��ێ��ت ،ئ��ام��اده‌ک��اری��ی �ه‌ک��ی درێ��ژخ��ای�ه‌ن��ی��ش ب��ک��ات ،چونکه ه �ه‌ر س��ێ لهو ب �ه‌رداش��ت��ان �ه‌ی ک �ه ب��اس��م��ان ک���رد یه‌کیشیان گه‌ره‌نتیه‌کی راسته‌قینه‌ی له پشته‌و‌ه نییه که داخوا ئاراسته‌ک‌ه بهرهو کویو‌ه ده‌ب��ات .گۆڕینی رژێمیش و مانه‌وه‌ی رژیمیش کاریگه‌ری تورکیای
“ ئیدی بۆچوونی ته‌سکی حیزبی، به‌راستی له‌ناو گه‌لی کوردیشدا ،هیچ به‌ها ونرخێکی نیی ه و پێویست ه ئهو الیه‌نانه‌ش ئه‌م یه‌ک ه باش بزانن. واتا وا نه‌بینن ک ه ده‌توانن ،خۆیان له‌م به‌رپرسیاریه‌تیی ه بشارنه‌وه
“
18
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
له‌سه‌ره .ئه‌م الیه‌نان‌ه هه‌موویان مه‌گه‌ر به تیکۆشان و به‌یه‌کبوون و هێزو و ئیراده‌ی گه‌لی کورد ناچار ببن ه�ه‌ن��گ��او ب���ه‌ره‌و دواوه ه�ه‌ن��گ��او بنێن وه‌اال هیچکامیان له خ��ۆڕا و ئ��اوه‌ه��ا به شێوه‌یه‌کی ئاسایی ل�ه‌ره‌وت��ی سیاسیدا نییه‌تی چاره‌سه‌ری پرسی کوردیان لهو پارچه‌یه‌دا نییه .ئه‌مه‌ێنیته‌وه که رۆژئ��اوای کوردستان به‌ڕاستی پێگه‌یه‌کی زۆر ستراتیژیکی ههیه و پرسی کورد لهو پارچهیه پێویسته بگات‌ه چاره‌سه‌ری و ده‌رفه‌تی پێویست له‌ده‌ست نه‌چن .گه‌لی کورد له ههموو پارچه‌کانی تری کوردستاندا پێویسته له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م ره‌وشه‌ی سوریا و ره‌وش��ی داه��ات��ووی ک��ورد ل�ه‌رۆژئ��اوای ک��وردس��ت��ان زۆر ب �ه ه��وش��ی��اری��ی�هو هه‌ستیاری ههڵسوکهوت کبه‌ن و هه‌وڵدانێکی نه‌ته‌وه‌یی و پشتیوانیه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و ههمهالیهنه بۆ ئه‌م پرسه لهوێ الزم‌ه و بۆ گه‌لی رۆژئاوای کوردستان و ده‌زگ��ا و دام��هزراوه سیاسی و دیموکراتیه‌کانی ئه‌وێش هوشیاریه‌کی زیاتر و هه‌ستیارییه‌کی زیاتر پێویسته ،ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌ی سیاسی ستراتیژیک نه‌کرێت و له‌کاتی خۆیدا بتۆانن وه‌اڵم��ده‌ره‌وه‌ی پێشهاته‌کان بن و له‌به‌ر ئهوهی پێشهاته‌کان زۆر به خیرایی روو ئه‌ده‌ن بۆیه جمووجووڵێکی فراوانتر و ئه‌کتیڤتر ب��ۆ رۆژئ����اوای ک��وردس��ت��ان پێویسته له‌حاڵه‌تێکی ب��ه‌م ش��ێ��وه‌ی �ه‌دا ک���ورد ده‌ت��وان��ێ��ت، مافه‌کانی ده‌سته‌به‌ر بکات.
چاوپێکەوتن ~ :بارودۆخی کوردان له‌رۆژهه‌اڵتی کوردستان چۆن ده‌بینن ،وه‌کو کۆنگره‌ی گه‌ل ئهو میکانیزمه‌ی چاره‌سه‌ریه‌ی پرسی کورد له‌ئێراندا ،به‌گونجاوی ده‌زانن چییه؟ بڕیار گابار :وه‌کو ههموو الیه‌ک ئاگادار‌ه ماوه‌ی مانگێکه رژێمی کوماری ئیسالمی ئێران ده‌ستی ب�ه شه‌پۆلێکی ب �ه‌رف��راوان��ی هێرشی س�ه‌رب��ازی کردووه .هێرشه سهربازیانه ئێران بۆ خۆی به‌ره‌وای ده‌بێت و ده‌ڵێت من سنوور تێپه‌ڕ ناکه‌م و سنوور، س��ن��ووری خۆم‌ه و پێویسته بیانپارێزم؛ ی��ان به شێوه‌یه‌کی تاێبه‌تتر و فراوانته‌ر تێدا به‌جێببمه‌وه؛ پ�ه‌ژاک��ی��ش ئه‌ڵێت ئ �ه‌م هێرشه هێرشه ب��ۆ سه‌ر ه�ه‌ری��م�ه‌ک��ان��ی پ��اراس��ت��ن��ی م �ه‌دی��ا و ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان و ئێمه‌ش له‌پێگه‌ی ب���ه‌رخ���ۆدان و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئه‌م هێرشانه‌ین ،له باشووری کوردستانیشدا ،وتارێکی به‌م شێوه‌یه‌ی سیسته‌می ده‌س �ه‌اڵت ههیه که گوایه ئه‌م هێرشانه نیه‌تی ب �ه‌زان��دن��ی خ��اک��ی ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان ،یان نه‌تیجه‌ته‌ن ئهو سنوورانه‌ی‌ه که دی��اری ک��راوه و هه‌وڵی به‌زاندنی ئه‌مانه‌ی نییه له‌به‌ر ئهوهی ئێمه ره‌حه‌تین ،هه‌تا باسێکی به‌م شێوازه‌ش ده‌کرێت که شه‌ڕێک‌ه که روو ئه‌دات و هه‌مووی له ناوه‌وه‌ی ئێرانه ،له‌سه‌ر ئه‌م ئاڵۆزیانه‌ی دوای��ی ئه‌م چه‌ند شێوازه گوتار‌ه سیاسیی‌ه زه‌ق وله‌به‌ر چاون .ئهمانه هه‌ر یه‌که‌ی له جه‌بهه‌یه‌که‌و‌ه باسی لێده‌کرێت. ئێمه‌ش پێمان وای�ه ئهمانه هیچکامیان؛ کۆی رووداوه‌ک �ه ئیفاد‌ه ناکات .راستینه‌ی رووداوه‌ک �ه ئه‌تۆانیین به‌م شێوازه ده‌ستنیشان بکه‌ین؛ رژێمی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران ئ �ه‌م شهپۆله هێرشه به‌رفراوانه‌ی که ده‌ستی پێکردووه له‌جاران زۆر فراوانتره واتا له‌بواری سه‌ربازییه‌و‌ه شه‌پۆلێکی زۆر به‌رفه‌راوانتر و تۆکمه‌تره ،ئهو کاته ئه‌م واتایه‌ش له خۆو‌ه ده‌گرێت که سیاسه‌تێکی تایبه‌ت و ئه‌رکی زۆر فراوانیشی بوو ئه‌م جمووجووڵ‌ه سه‌ربازییه‌ی خۆی داڕشت‌ه بوو ،ئه‌م فراوان بوونه له‌راستیدا بۆ ئێران ئه‌تۆانێت چه‌ند الیه‌نێک له‌خۆ بگرێت. ئه‌تۆانێت چه‌ند تاێبه‌تمه‌ندیش لهخۆوه بگرێت، لهوانه یه‌که‌م له‌ناوخۆی ئێراندا له‌ناو باسکه‌کانی سیسته‌مدا ئهو ماوه‌یه‌ی دوایی کێشه و شه‌ڕ و ن���اک���ۆک���ی ده‌س��������ه‌اڵت ل�����ه‌ئ�����ارادای�����ه ،ئ �ه‌م �ه له‌راگه‌یاندنه‌کاندا زۆر ره‌نگ ئه‌داته‌وه ،ئه‌م هێرشه سه‌ربازیی‌ه فه‌راوان‌ه به‌شێکی ئه‌رکه‌که‌ی لهوانهیه جارێکیتر یه‌کخستنه‌وه‌ی باسک‌ه جیاوازه‌کان و کۆتایهێنان به‌و رۆژه‌ڤ‌ه ناکۆکیی‌ه نیۆخۆیی‌ه بێت و له‌الیه‌کی تر ئێران ههمیشه شه‌ڕی ئه‌مریکا و هێزه‌کانی تری ل �هدهرهوه خۆی ک��ردووه واتا لهو شوێنانه‌ی که ده‌ستی ههیه ،له‌ئه‌فغانستان له ئێراق له‌لوبنان و سوریا و فه‌له‌ستین زۆرب �ه‌ی شه‌ڕی خۆی لهو شوینان‌ه کردووه .له‌م ماوه‌یه‌ی دوای��ی��دا وه‌ک��و ده‌زان��ی��ن له‌هه‌موو ئ�هو شوێنانه‌دا کومه‌ڵێک ئاڵۆزی ده‌رکه‌وتووه ،ئێستاکه‌ش ئێران ده‌تۆانێت ده‌ستی هه‌بێت و ئاڵۆزی دروست بکات، فه‌قه‌ت کاراکته‌ری ئه‌م قۆناغه‌ی ئێستا ئهوه
ده‌رده‌خ��ات که ته‌داخولی(موداخه‌له‌ی) ئێران لهو شوێنان‌ه هێنده‌ی ج��اران نییه‌و کاریگه‌ری له‌سه‌ر ئه‌مریکا و ئیسرایل و هێزه‌کانی دهرهوه نابێت ،له‌به‌ر ئهوهی جاران هه‌تا قه‌یرانی سیاسی لهو واڵتانه نهبوو ئێران له‌رێگای هه‌ندێک ته‌داخولی جۆاروجۆر ده‌یتۆانی قه‌یرانێکی سیاسی بۆ ئهو رژێمان‌ه دروست بکات و سه‌رنجی ڕای گه‌شتی دنیا بکێشێته ئ �ه‌وی ،ب �ه‌اڵم ئێستاکه ،خ��ۆی ل�ه‌خ��ۆدا کابووس له‌وێدا ههیه؛ له‌سوریا و لوبنان و فه‌له‌ستین و یه‌من و به‌حرین و ئێراقیشدا .بۆیه ده‌ستێوه‌ردانی ئێران لهو شوێنان‌ه هێنده‌ی جاران کاریگه‌ری نابێت .بیگۆمان ئه‌مه‌ش ئێران ته‌نگاو ده‌کات .ئه‌مه‌ش هه‌ندێکیش به‌و واتایه دێت که مه‌جالی شه‌ڕ له‌ده‌ره‌وه‌ی خۆی واته بۆ ئێران ته‌نگ بووه‌ته‌و‌ه یان وه‌رده‌وه‌رد‌ه شهڕهکه بهرهو ناوخۆی ئێران راده‌کێشرێت .گومانی ئێران له‌م شت‌ه که‌م نییه بۆیه و به‌م شیۆاز‌ه دژایه‌تی کوردان به دوو سێ مه‌به‌ستی سه‌ره‌کی وه‌ک سیاسه‌تێک هه‌ڵبه‌ژاردوه .ئهو دوو سێ مهبهسته سه‌ره‌کییه‌ش؛ ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ان ه��اوپ�ه‌ی��م��ان��ی ل �ه گ���ه‌ڵ ت��ورک��ی��ای�ه، هاوپه‌یمانی له‌گه‌ڵ تورکیا خه‌له‌لی تێکه‌وتوو‌ه ئهو خ�ه‌ل�ه‌ل�ه‌ش ،ل �ه‌وێ��وه دێ��ت؛ وه‌ک ده‌زان��ی��ن ناتۆ و ئه‌مریکا له‌لیبیاش و له‌سوریاش پێشیان به تورکیا کردۆتهوه و ده‌ستپێشخه‌ریان پێسپاردووه ،له‌جێگای ئه‌مه‌ش؛ ئه‌گه‌ر شتێک له‌تورکیا به‌خۆازن جێگه له‌پرسی کورد ،لهوانهیه له‌پله‌ی یه‌که‌مدا ئهوه بێت که له‌گه‌ڵ ئێراندا پێویسته مه‌ودایه‌ک به‌خیت‌ه نێوان سیاسه‌ته‌که‌ته‌و‌ه یان له‌ئێران دوورکه‌ویته‌وه ،ئه‌مه‌ش ئێران ئه‌ترسێنێت و له‌الیه‌کی تریشهوه ئه‌زانین که گه‌وره‌ترین کێشه‌ی تورکیا پرسی ک��ورده و ئه‌م پرسه‌ش پرسێکی هاوبهشه له‌گه‌ڵ ئێران بۆیه به بۆچوونی ئێمه ئه‌م جاره ئێران ئه‌م هێرشانه‌ی به‌م فراوانییه ،هه‌ندێکیش به‌و واتایه دێت ،تورکیا به شێوه‌یه‌ک له شێوه‌کان راکێشێت‌ه ن��او دۆخێکی جیاوازتره‌وه؛ له‌به‌ر ئهوهی له‌جه‌به‌که‌ی تردا زیاتر ل�هوه پێشنه‌که‌وێت که به وات��ای دوور که‌وتنه‌وه له‌ئێران دێت ،هوکاری تر گرێدراوه به دۆخی ئێراق و ب��اش��ووری کوردستانه؛ وات �ه زهختێکه له‌سه‌ر حکومه‌تی ن��اوه‌ن��دی ئ��ێ��راق و ل�ه‌س�ه‌ر ده‌س�ه‌اڵت��ی باشووری کوردستان ،چونکه ئه‌زانیین دوای ئهو ق �ه‌ی��ران �ه‌ی ک �ه ل�ه‌ئ��ێ��راق��دا دروس���ت ب��وو و دوای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی ئێراق حکومه‌ت دوای ()9 مانگ له‌دروست بوونه‌که‌شی ،قورسایی سیاسی ئێران زیاتره له‌سه‌ر ئهو حکومه‌ت‌ه و هه‌رکه‌س ئه‌زانێت ک�ه ل�ه‌ن��اوخ��ۆی ئێراقیشدا حکومه‌تی ن��اوه‌ن��دی کومه‌ڵێک ق�ه‌ی��ران��ی ت��ای��ب�ه‌ت ب �ه خ��ۆی ههیه، الیه‌نه‌کان رازی نیین به‌و حکومه‌ت‌ه واته زه‌خت و گۆشارێکی له بووچوونه؛ ج��ی��اوازه ناوخۆیی و ئه‌مریکاشی له‌سه‌ر ئ�ه‌م جکومه‌ت‌ه ههیه .بۆیه ئێرانیش ئه‌م زهخته ئه‌بینێت و هه‌وڵئه‌دات ئه‌م شێوازه رۆژوڤ بگۆڕێت و ی��ان ب�ه‌م ش��ێ��واز‌ه ئ�هو زهخته ناوخۆیی‌ه که له‌سه‌ر حکومه‌تی مالکی ئه‌کرێت که‌م بکاته‌وه .بێگومان ئامانجی تریشی گرێدراوه به‌دیزاینکردنی باشووری کوردستانه .واتا ئیدی به
شێوه‌یه‌کی زۆر زه‌ق تر و زیاتر له‌جاران قورساییه‌ک و زه‌ختێکی هه‌میشه‌یی بخاته سه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا وه‌ک����و ده‌زان���رێ���ت پ��رس��ی ک����ورد ل �ه‌رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستانیش به پێشه‌نگی پ�ه‌ژاک پرسێک‌ه که ئێران به‌ڕاستی گومانی لێ ههیه و ئه‌زانێت که پرسێک‌ه که ئاوه‌ها به راحه‌تی(ئاسانی) ناتۆانێت به سه‌ریدا تێپه‌ڕ ببێت؛ بۆیه له‌پله‌ی یه‌کمیشدا گۆشاره له‌سه‌ر په‌ژاک و هه‌وڵی ته‌سفیه‌کردنی په‌ژاکیشه. بێگومان ئهمه چه‌ند ره‌هه‌ندی ئهو ئامانجانه‌ی‌ه که له‌م هێرشانه‌دا ئێران به دوایدا که‌وتووه ،به‌اڵم ئه‌بێت ئه‌مه‌ش بزانین که ئه‌م هێرشانه بیانووی نێوخۆیه‌که‌ی ئه‌گه‌ر په‌ژاک بێت زۆر ره‌وایه‌تی نییه له‌به‌ر ئهوهی پ �ه‌ژاک الن��ی ک�ه‌م م��اوه‌ی ساڵێکه له‌ره‌وشێکی ئاگربه‌ستی یه‌کالیانه‌دای‌ه و ئاڵۆزییه‌کی زۆر گه‌وره‌ش رووی نه‌داو‌ه و له‌ماوه‌ی ئه‌م یه‌کساڵه‌دا. ب��ێ��گ��وم��ان ئ���هو ئ��اگ��ر ب �ه‌س��ت �ه‌ش ب �ه‌ب��ان��گ �ه‌وازی کۆماجڤاکێن کوردستان پێکهات و الیه‌نه‌کان، په‌ژاک و کوماری ئیسالمی ئێرانیش به شێوه‌یه‌کی زمنییش بێت هه‌تا ئه‌م دوایان‌ه پێوه‌ی پابه‌ند بوون، له‌م چۆارچێوه‌دا ئه‌تۆانین بڵێن بیانوو‌ه ناوخۆییه‌که‌ی زۆر ڕه‌وایه‌تی نییه راستیه‌که‌ی ئهمهیه ،ئهو کاته
ئ“ه‌بێت ئه‌مه‌ش بزانین ک ه ئه‌م هێرشان ه بیانووی نێوخۆیه‌که‌ی ئه‌گه‌ر په‌ژاک بێت زۆر ره‌وایه‌تی نیی ه له‌به‌ر ئهوهی په‌ژاک النی که‌م ماوه‌ی ساڵێکه له‌ره‌وشێکی ئاگربه‌ستی یه‌کالیانه‌دای ه و ئاڵۆزییه‌کی زۆر گه‌وره‌ش رووی نه‌داو ه و له‌ماوه‌ی ئه‌م یه‌کساڵه‌دا
“
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
19
ره‌ه�ه‌ن��ده هه‌رێمیه‌که‌ی ئ�ه‌م مهسهلهیه له‌پێشتره، چونکه ئامانجی هه‌رێمی ئه‌م هێرشانه‌ی ئێران زیاتر له پێش‌ه و بێگۆمان ئامانجی هه‌رێمیه‌که‌ی گرێدراوه به په‌رسی کورد .له‌الیه‌که‌و‌ه پرسی کورد له‌ئێران به پێشه‌نگی په‌ژاک پێویسته گۆشاری بخرێت‌ه سه‌ر و به‌م شێوه‌یه‌ش هێرشی ئه‌کرێت‌ه سه‌ر ،له‌الیه‌ک ترهوه ل �ه‌ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان��دا گ�ه‌ل��ی ک���ورد ل �ه‌وێ خۆسه‌ری دیموکراتی راگه‌یاندوو‌ه و که‌وتووه‌ته قۆناغێکی یه‌کالکه‌ره‌وه‌ی چاره‌سه‌ری و له‌الیه‌کی تریشهوه له‌سوریا گۆڕانکاری روو ئه‌ده‌ن و له‌وێش پرسی ک��ورد له رۆژه‌ڤ��ی یه‌که‌مدا جێئه‌گرێت و ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ری له هه‌ر کات زیاتره .کومه‌ڵێک گیروگرفتی کوردستان تایبه‌ت به خۆیشی ههیه، واتا ده‌رفه‌تی چاره‌سه‌ری پرسی کورد له‌گه‌شتی هه‌ریمه‌که‌دا له‌هه‌موو کاتێک زیاتره و له‌گه‌ڵ ئ���ه‌وه‌ی رژێ��م�ه‌ک��ان ه �ه‌ر ه�ه‌م��ووی��ان ت�ه‌ن��گ��اون به نیسبه‌تی ئهو سیاسه‌ته‌ی هه‌تاکو ئێستا له‌سه‌ر گه‌لی کوردیان په‌یڕه‌و کردووه و به‌وه‌ش ته‌نگاون که ئیدی ئهو سیاسه‌ته‌یان پێ پێڕه‌و ناکرێت له کرده‌وه‌دا و ناتۆانن په‌یڕه‌وی بکه‌ن بۆیه رژێمی کوماری ئیسالمی به ئامانجێکی هه‌ریمی تێکدانی ههموو ئه‌م ده‌فه‌تانه‌ی‌ه و له‌راستیدا هێرشی کردووه‌ت‌ه سه‌ر ئهو ده‌رفه‌تانه‌ی که بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد ره‌خ��س��اوه‌ن و له‌هه‌مانکاتیشدا هێرشه له‌سه‌ر ئهو ده‌سکه‌وتانه‌ی که گه‌لی کورد پشتی پێده‌به‌ستێت بۆ چاره‌سه‌ری پرسه‌که‌ی و هێرش له‌هه‌مانکاتدا له‌سه‌ر ئه‌نجامی داهاتووی ئه‌م ههرێمه و گرێدراوه به پرسی کورد .واتا ئه‌م هێرشه‌ی رژێمی ئێران ئه‌م ره‌هه‌ند‌ه هه‌رێمیان‌ه لهخۆوه ده‌گرێت ،بۆیه ئهو هێرشه ته‌نیا هێرش له‌سه‌ر په‌ژاک نییه .راستیه‌ک‌ه ئهمهیه به‌ڵێین که په‌ژاک ئامانجی یهکهمینه و ئه‌وه‌تا له‌سه‌نگه‌ریشدا وه‌ک ه���ه‌ردوو هێز له‌به‌رامبه‌ر یه‌کتردا شه‌ڕ ئه‌که‌ن ،به‌اڵم ئه‌م هێرشه ته‌نیا له‌سه‌ر په‌ژاک نییه و ره‌هه‌ند‌ه هه‌رێمیه‌که‌ی و ئامانجی سیاسه‌تی هه‌رێمی زۆر له‌پێشتره .هیرشێک‌ه که سه‌رجه‌م ده‌رفه‌ته‌کانی چاره‌سه‌ری پرسی کورد له‌م هه‌رێمه‌دا ئه‌کات‌ه ئه‌مانج و هه‌وڵده‌دات به شێوه‌یه‌ک له‌شێوه‌کان تێکی بدات یان ئاڵۆزیه‌کی جیاۆازتر دروس��ت بکات؛ بۆیه له‌م روانگهیهوه ئێمه وه‌ک کونگره‌ی گه‌ل لهو قه‌ناعه‌ته‌داین گه‌لی کورد، پێویسته به‌م ورد بینییه‌و‌ه سه‌یری ئه‌م جمووجوڵه سه‌ربازییه‌ی ئێران بکات ،بێگومان ئهو ره‌هه‌ندانه‌ش که باسمان لێوه کرد ههموو ئهمانه ئه‌سه‌لمێنن له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ش ئێمه لهو بڕوایه‌داین که ئه‌م هێرشه ته‌نیا له‌سه‌ر پ�ه‌ژاک نییه و هێرشێکه له‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌ی کورد و ده‌ستکه‌وته‌کانی نه‌ته‌وه‌یی ،له هه‌مانکاتدا ئهو ده‌رفه‌تانه‌ی که بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد له ههموو پارچه‌کانی کوردستاندا رهخساوه ،لێره‌دا ئه‌گه‌ر روانگه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی به‌م شێوهیه هه‌بێت ئهو کاته به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئێرانیش له‌الیه‌ن پژاکه‌وه، چهنده ئه‌رکی پژاکه ،ئه‌وه‌نده‌ش ئه‌رکی ههموو هێزێکی کوردستانیه .به‌ڵێ پژاک له‌سه‌نگه‌ردایه‌و به‌رخۆدانیشی زۆر پیرۆز و ره‌وای���ه زۆری��شÛ
به‌رفه‌راوانه؛ به‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا ئهمه به‌رخۆدانێک ه له‌سه‌ر ناوی نه‌ته‌وه‌ی کورد و به‌رخۆدانێک‌ه که ل��ه‌س��ه‌ر ن����اوی ب �ه‌رگ��ری��ک��ردن ل���ه‌ده‌س���ک���هوت و ده‌رفه‌ته‌کانی چاره‌سه‌ری پرسی کورد له هه‌رێمی رۆژهه‌اڵتی ناویندا ئه‌کرێت بۆیه له‌راستیدا ههموو هێزو و الیه‌نێک پێویسته به‌م چاوه‌و‌ه سه‌یر بکه‌ن و هه‌رکه‌سه‌ش چی پێئه‌کرێت و چی ل‌هه‌ستیدا دێت پێویسته ل �هو ب�ه‌رخ��ۆدان�ه ره‌وای���ه‌ی ئ �هو گه‌ریال قاره‌مانانه‌ی که لهوێ له‌سه‌نگه‌ری شه‌ڕدان و به گیانبازی و قاره‌مانیه‌که‌و‌ه له‌به‌رامبه‌ر ئێران خۆڕاگه‌ری ئه‌که‌ن پشتگیری بکه‌ن. بێگومان هه‌تاکو ئێستا هێز و الیهنه سیاسییه‌کان که‌متر ب�ه‌م روان��گ�هوه سه‌یری ئ�ه‌م رووداوان �ه‌ی��ان ک��ردووه ،سروشتی‌ه که ئه‌گه‌ر به روانگه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی به‌و سێوازه‌یه‌شه‌و‌ه سه‌یر نه‌کرێت ئهو کاته له‌هه‌ڵوێست و کاردانه‌وه‌دا الوازی له‌گه‌ڵ خۆی دێنێت له به‌ر ئهوه ئه‌بینین له‌باشووری کوردستان ه��ێ��زی ده‌س����ه‌اڵت ب �ه تایبه‌تی ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اوه بێ هه‌ڵوێست بوون ،ئێستاش که کومه‌ڵێک هه‌ڵوێست ههیه تێر ناکات و الوازه ،روانگه‌یه‌کی ته‌سک ههیه به‌نیسبه‌تی پرسی نه‌ته‌وه‌یی و گوڕانکارییه سیاسیه‌کان له‌م هه‌رێمه‌دا که به‌گشتی پرسی ک����ورد ،پ �ه‌ی��وه‌ن��دی��دار ده‌ک����ات ،ل �ه‌ب �ه‌ر ئ���ه‌وه‌ش، له‌هه‌ڵوێسته‌کاندا ،الواز ده‌رده‌که‌وێت ،هیوادارین له‌پێشه‌ڕۆژدا ئه‌م رهوشه تێپه‌ڕ ببێت .چاوه‌ڕوانی هه‌ڵوێستێکی کارامه‌تر و باشتر له‌ده‌سه‌اڵتی باشووری کوردستانیش ده‌که‌ین .له‌هه‌مانکاتدا، هێزوالیه‌نه‌کانی تر ،سه‌رجه‌م ،کۆمه‌ڵگه‌ی کورد له‌باشووری کوردستاندا ،به‌راستی کاردانه‌وه‌یه‌کی ئاکتیڤیان ههیه .ئهمه ده‌بینرێت که هه‌ستێکی نه‌ته‌وه‌یی زۆر به‌هێز ههیه ،پێویسته تۆکمه‌تر و به‌رێکخستنتر و به‌ئیراده‌تر بێت .پێویسته له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ،گه‌له‌که‌مان له‌باشووری کوردستاندا به‌تایبه‌تی ،ئه‌م هێرشانه ،وه‌ک هێرشێک بۆ سه‌ر خۆی و هه‌بوونی خۆی و داهاتووی نه‌ته‌وه‌که‌ی ببێنێت و له‌م چوارچێوه‌یه‌دا ،هه‌ڵویستی کارامه‌تر و چاالکی به‌رفراوانتر و رادیکااڵنه‌تر بەڕێوه ببات. گ��رێ��دراوی رۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان بۆ خۆی، ک��ورد به‌نیسبه‌تی ئ �ه‌م رووداوان�����ه ،هه‌ستیارن. به‌راستی کاردانه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ری ههیه .پێویستی به‌چاالکتربوون و رێکخراوه‌تربوونی ئه‌م هه‌ستیارییه ههیه .هیواردارین که ئه‌م رهوشه ببێته مایه‌ی ئهوهی که کورد له‌م به‌شه‌ی کوردستاندا ،به‌ئیراده‌یه‌کی یه‌کگرتوو و به‌رێکخستنتر و به‌هۆشیارییه‌کی زۆرتره‌و‌ه ههڵسوکهوت بکات .پارتی‌ه کوردیه‌کانی تری رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،بووچوونیان سه‌باره‌ت به‌م رووداوان���ه وه‌ک��و یه‌ک نییه .هه‌ندێک لهو هێزانه ،خاوه‌ن بۆچوونێکی کراوه‌تر و نه‌ته‌وه‌ییانه‌ترن و له‌لێدوانه‌کانیاندا ،ره‌نگ ده‌داته‌وه .ته‌نیا ،هێز و حیزبیشی تێدا ،وه‌ک ئ�هوه وای�ه که وه‌ک ئهو کێبڕکێی‌ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌پارێزییه ،ههیه ،که ده‌ڵێن، ئه‌گه‌ر ئێمه نین ،با که‌س نه‌بێت و ئه‌وه‌شی که ههیه با له‌ناو بچێت .هه‌تا ئێستا له‌ناو حیزب و الیه‌نه‌کان
“سه‌ره‌ڕای ئهوهی ک ه حکومه‌تی ئاکه‌په‌ش له‌سه‌ره‌تادا له‌ناو کۆمه‌ڵگای تورکیادا ،هیوایه‌کی دروستکرد ،به‌اڵم دوای ماوه‌ی ساڵێک، هه‌تا ساڵ و نیوێک، ئیدی هه‌رکه‌س تێگه‌یشت ک ه ئه‌م پرۆژهیه ک ه ئاکهپه وه‌ک دیمه‌نی چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی کورد نیشانی خه‌ڵکی ده‌دات ،له‌ناوه‌ڕۆکدا هیچی تێدا نییه
“
20
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
رۆژهه‌اڵتی کوردستاندا به‌دی ده‌کرێت ئه‌مه‌ش هیچ شیاو نییه و له‌گه‌ڵ پێوانه نیشتمانیه‌کاندا، هیچ یه‌کانگیرنابێته‌وه .ئهمه له‌گه‌ڵ پێوانه‌کانی دیموکراسیشدا ،ناکۆک‌ه و جێگای ره‌خنه‌یه. پێویسته پێداچوونه‌وه‌ی تێدابکرێت ،هه‌رچی بێت، لهو سه‌نگه‌ره‌دا ،ئێستا رۆڵه‌ی قاره‌مانی کورد، تێدا خه‌ریکه ،به‌رخۆدان ده‌کات و خوێن ده‌ڕێژێت و له‌پله‌ی دووه‌ه �ه‌م��دا ،ناو و ناسنامه‌ی حیزب تێدا جێ ده‌گرێت و گرنگه ،وه‌کوتر سه‌نگه‌رێکه، سیسته‌مێکی داگیرکه‌ر ،له‌ئاستێکی به‌رفراوان و نه‌ته‌وه‌ییدا ،ههموو ده‌ستکه‌وته‌کانی تۆ دهکاته ئامانج و به‌رگرییه‌کی قارهمانانه و خۆڕاگری بێ وێنه ههیه ،ئالێره‌دا ،ئیدی بۆچوونی ته‌سکی حیزبی ،به‌راستی له‌ناو گه‌لی کوردیشدا ،هیچ
چاوپێکەوتن به‌ها ونرخێکی نییه و پێویسته ئهو الیه‌نانه‌ش ئه‌م یهکه باش بزانن .واتا وا نه‌بینن که ده‌توانن، خۆیان له‌م به‌رپرسیاریه‌تیی‌ه بشارنه‌وه .ل�ه‌ده‌ره‌وه‌ی واڵت ،باکووری کوردستان و رۆژئاوا ،ههرچهنده، تێکۆشانێکی به‌رفراوانی نه‌ته‌وه‌یی له‌ئارادایه، به‌اڵم جارێکی تر ،وه‌کو ههمیشه پێویست ده‌کات له‌به‌رامبه‌ر به‌م هێرشانه‌ی رژێمی ئێسالمی ئێران، ده‌نگێکی زیاتر و چاالکی به‌هێزتر ،و ئێراده‌یه‌کی نه‌ته‌وایه‌تی به‌هێز بنوێنن .به‌تایبه‌تی چاوه‌ڕوانی کوردانی ده‌ره‌وه‌ی واڵت ده‌کرێت .زیاتر ئاکتیڤ و به‌هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌ویانه‌تر بێن‌ه الی یه‌کتر و هه‌ڵوێستێکی چاالکانه‌تر بنوێنن. له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ی��دا ،که م��اوه‌ی مانگێکه ،شه‌ڕ و پێکدادانی رژێمی ئێران و گه‌ریالکانی رۆژهه‌التی کوردستان و په‌ژاک ده‌وام ده‌کات ،ده‌بێت رژێمی ئ��ێ��ران خ��ۆش��ی شیمانه‌ی ئ �ه‌وه‌ش��ی نه‌کردبێت، به‌اڵم هه‌تا ئێستا نه‌یتوانی به‌و ئامانجانه‌ی که له‌به‌رچاوی دایناو‌ه پێبگات .ئێمه لهو قه‌ناعه‌ته‌ش داین که ناتوانێت ،چونکه به‌رخۆدانییه‌کی بێ وێنه ل �ه‌ئ��ارادای �ه .ئ �ه‌م به‌رخۆدانیه‌ی ده‌توانێت، ب �ه‌ه��اوک��اری و پشتگیری گ�ه‌ل��ی ک���ورد زۆر به‌هێزتریش بکرێت .ئێمه خۆمان لهو باوه‌ڕییه‌داین که ئهمه له‌کۆتاییدا ،به شکست و بن که‌وتنی رژێمی ئیسالمی ئێران ،کۆتایی پێدێت. ~ :وه‌ک�����و ک���ۆن���گ���ره‌ی گ��ه‌ل رات��ان��گ��ه‌ی��ان��دووه ل �ه‌ئ �ه‌گ �ه‌ر ب���هردهوام���ی ت���ۆپ���ب���اران���ه‌ک���ان���ی رژێ����م����ی ئ����ێ����ران و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ په‌ژاکدا ،یارمه‌تی په‌ژاک ده‌ده‌ن ،بۆچی؟ بڕیار گ��اب��ار :ئێمه وه‌ک���و ک��ۆن��گ��ره‌ی گ �ه‌ل، رێکخراوێکی ئاسایی نین .کۆنگره‌ی گه‌ل، رێکخراوه‌ێکه که نوێنه‌ری ه�ه‌ر چواربه‌شی کوردستانی تێدا جێ ده‌گرن .هه‌م وه‌کو حیزب و هه‌میش وه‌کو که‌س و رێکخراووه‌کانی تریش. له‌به‌ر ئهوه کۆنگره‌ی گه‌ل یه‌کێک لهو مه‌رجه‌عه سه‌ره‌کییانه‌یه که ئیراده‌ی نه‌ته‌وه‌یی تێدا ره‌نگ ده‌داته‌وه .به‌م ڕوانگه و به‌م هه‌ستیارییه‌وه سه‌یری رووداوه‌کان ده‌که‌ین .له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا وه‌کو له‌لێدوانی کۆنگره‌ی گه‌لدا ،ده‌رمانبڕی بوو، به‌رخۆدانی پ��ه‌ژاک ،به‌رخۆدانێکی پیرۆزه، زۆر وات�����ادار و ره‌وای�����ه ،ه���ه‌ر ب��ۆی �ه‌ش ئ �هوه به‌رخۆدانێکی نه‌ته‌وه‌ییه .ئێمه‌ش وه‌کو یه‌کێک ل�هو مه‌رجه‌عانه‌ی که ئ��ی��راده‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی تێدا ره‌نگ ده‌داته‌وه ،ئه‌م به‌رخۆدانه ره‌وایه به‌ئه‌رکی سه‌رشانی خۆمانی ده‌زانین به‌هه‌موو شێوازێک پشتگیری لێوه بکه‌ین و له‌وچوارچێوه‌یه‌شدا له‌هه‌موو رووی �ه‌ک �هوه ،سیاسی ،کۆمه‌اڵیه‌تی، له‌به‌رامبه‌ر به‌م هێرشه داگیرکه‌رییه‌ی کۆماری ئیسالمی له‌چوارچێوه‌ی هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌وه‌یی و دی��م��وک��رات��ی��دا ،بێده‌نگ نامێنین و له‌پشت ب�ه‌رخ��ۆدان��ی گه‌لی رۆژه �ه‌اڵت��ی ک��وردس��ت��ان و پ���ارت���ی ژی���ان���ی ئ������ازادی ک��وردس��ت��ان��ی��ش راده‌وه‌ستین.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
21
خۆبەڕێوەبەری سیستەمێکی خۆبەڕێوەبەری راسته‌وخۆ یان دیموکراسی راسته‌وخۆی کۆمهڵگایه ب�ه‌پ��ێ��ی ن��ۆرم �ه‌ک��ان��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌ک��گ��رت��ووک��ان و رێککه‌وتننام‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان ،مافی چاره‌ی خۆنووسین یهکێکه له‌ماف‌ه ره‌وا و بنه‌ڕه‌تیه‌کانی گ����ه‌الن و ن���ه‌ت���ه‌وه‌ک���ان و م��اف��ێ��ک��ی پێویستی به‌گه‌لبوون و به‌نه‌ته‌وه‌بوونه .به‌درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م خه‌بات و تێکۆشانێکی به‌رفراوانی گه‌الن له‌پێناو ده‌سته‌به‌رکردنی ئ �هو مافه بەڕێوه‌براو له‌میانه‌ی تئورییه‌کانی شه‌ڕی رزگاری نه‌ته‌وه‌یی ــ نیشتیمانی و پره‌نسیپه‌کانی ویلسۆن چه‌ندین ده‌وڵه‌ت ــ نه‌ته‌وه‌ی نوێ ئاواکران .واتا به‌گوێره‌ی فه‌رهه‌نگی سیاسی باو و زاڵ ،مافی چاره‌ی خۆنووسین ته‌نیا و ته‌نیا وه‌کو ئاواکردنی ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه پێناسه‌کرا و ههموو نهتهوه و گه‌لێکی بێ ده‌وڵه‌تیش بچوک بینراوه و به‌چاوێکی بچوک سه‌یر(ته‌ماشا) کراوه. به‌واتایێکیتر ده‌ستنیشانکردنی مافی چاره‌نووس و تێکۆشانی گ �ه‌الن له‌چوارچێوه‌ی دونیابینی ده‌وڵه‌تگه‌رایی ــ ده‌سه‌اڵتخوازی تاوتوێ کراوه .که چی له‌راستیدا هه‌ر قه‌واره‌ی ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه بووه که به‌درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م ئامراز و ئامێری ژینۆساید ،کۆمه‌ڵکوژی ،سه‌رکوتکردن ،نکۆڵی، ئاسیمیالسیۆن و قڕکردن ب��ووه‌ـ؛ چونکه له‌سه‌ر بنه‌مای نه‌ته‌وه‌ی هه‌مۆژه‌ن (یه‌ک نهتهوه ،یه‌ک واڵت ،یه‌ک زمان ،یه‌ک که‌لتور ،یه‌ک ئااڵ و یه‌ک ده‌وڵ���ه‌ت) ئ��اواک��راوه .ئه‌مه‌شیان واتای نه‌هێشتنی هه‌مه‌ره‌نگی و زاڵکردنی یه‌کڕه‌نگییه. ئه‌م چه‌مک و دونیابینیه‌ش س�ه‌ده‌ی بیسته‌می خه‌ڵتانی خوێن کردووه و چه‌ندین شه‌ڕی جیهانی و هه‌رێمی و نێوخۆیی لێکه‌وته‌وه. گه‌لی کوردیش که له‌ده‌رئه‌نجامی شه‌ڕه‌کانی دابه‌شکردنی جیهان و هه‌ژمونگه‌رایی وه‌ک خاک و گه‌ل به‌سه‌ر چه‌ندین ده‌وڵه‌تی ت��ازه‌دام �ه‌زراودا دابه‌شکرا و به‌درێژایی سه‌ده‌ی رابردوو سیاسه‌تی نکۆڵی و قڕ کردنی ب �ه‌س �ه‌ردا پ �ه‌ی��ڕه‌وک��راوه و به‌رده‌وام هێزه هه‌ژمونگه‌را جیهانیه‌کان خواستویان ه وه‌ک����و ک��ارت��ێ��ک��ی ف��ش��ار ب���ۆ ب�ه‌ده‌س��ت��ه��ێ��ن��ان��ی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�ه‌ه�ه‌م�ه‌الی�ه‌ن�ه‌ک��ان��ی��ان ل�ه‌ن��اوچ�ه‌ک�ه‌دا بیقۆزنه‌و‌ه و به‌کاری بێنن. ئ �ه‌م��ڕۆ ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی ک���ورد گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی جیهانه که ن�ه‌ک ته‌نیا خ��اوه‌ن ده‌وڵ�ه‌ت��ی خۆی نییه؛ به‌ڵکو هیچ ج��ۆره ستاتۆ و پێگه‌یه‌کی سیاسی پێ ره‌وا نه‌بینراو‌ه و واڵتانی ناوچه‌ک ه ل�ه‌دۆخ��ێ��ک��دان ک���ه‌دووچ���اری نه‌خۆشی ده‌رون���ی کۆردۆ فۆبی(سه‌ندرۆمی کورد) بوونه. ل�ه‌رۆژی ئه‌مڕۆماندا بزوتنه‌وه‌یه‌کی به‌رفراوانی
“
له‌ناو سیستەمی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیدا خۆسه‌ری دیموکراتیش مانای دیارکردنی ستاتۆی کوردانه له‌چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌ت ــ واڵت ه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی سه‌ر کوردستان؛ خۆسه‌ری دیموکراتی چوارچێوه‌ی یاسا و رایه‌له‌ی نێوان ده‌وڵه‌ت ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان و گه‌لی کوردستان ده‌ستنیشان ده‌کات. به‌ر له‌هه‌موو شتێک خۆسه‌ری دیموکراتی مانای ره‌تکردنه‌وه‌ی یه‌کیه‌تی زۆره ملێیانه‌یه
“
واحید رۆژهه‌اڵتی
گه‌الن له‌باکووری ئه‌فریقیا و رۆژهه‌اڵتی ناوین ده‌ستیپێکردو‌ه و چ�ه‌ن��ده ده‌چ��ێ��ت په‌ره‌ده‌ستێنێت و گۆرانکاری به‌رچاوی له‌گه‌ل خۆیدا هێناوه و وه‌ک پێشبینیش (گۆمان)ده‌کرێت له‌وانه‌ی ه چه‌ندین واڵتی دیکه‌ش بگرێتهوه و تاج و ته‌ختی چه‌ندین رژێمی دیکه‌ی دیکتاتۆر و تۆتالیتار بروخێنێت.
به‌پێی ئ �هو گ��ۆران��ک��اری��ان�ه‌ی ل �ه‌ئ��ارادای �ه ،هه‌ر وه‌ک���و س �ه‌ره‌ت��ای س���ه‌ده‌ی راب�����ردوو ،س�ه‌رل�ه‌ن��وێ دارشتنه‌وه‌ی نه‌خشه‌ی ناوچه‌که‌مان و شێوه‌پێدانی سیستەمه‌ده‌سه‌اڵتدار و ستاتۆکانیان له‌ئارادایه. ل���ه‌وه‌ه���ا دۆخ��ێ��ک��دا س���ه‌رج���ه‌م ه��ێ��زه‌ج��ی��ه��ان��ی و هه‌رێمیه‌کان له‌پێی جێگیرکردنی شوێن پێی خۆیاندان و هه‌وڵده‌ده‌ن مۆرکی خۆیان له‌نه‌خش ه و شێوه نوێیه‌که‌ی ناوچه‌که‌مان بده‌ن .له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌وه‌ش��دا گه‌لی ک���ورد ل���ه‌دوو الی �ه‌ن �هوه هه‌وڵی واڵمدانه‌وه‌ی ئهو رهوشه ده‌دات و خوازیار‌ه ببێته خاوه‌ن ستاتۆیه‌ک؛ چونکه سه‌رجه‌م هێز و الیه‌ن ه سیاسیه‌کانی کوردستان و گه‌لی کوردستان بۆ خۆشی ،ئاگاداری ئهو راستیه‌ن که جارێکی دیک ه ده‌رفه‌تی مێژووییمان بۆ رهخساوه و له‌ده‌ستدانی ئهو ده‌رفه‌ته‌ش مانای له‌ده‌ستدانی داهاتووی ده‌یان و ته‌نانه‌ت سه‌دان ساڵه‌ی کوردستانه. له‌سه‌ره‌تای س�ه‌ده‌ی ()21دا ئاستی تێکۆشانی بزاڤی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان به‌قۆناخێک گه‌یشتوو‌ه که دۆزی ره‌وای ک��وردی به‌ته‌واوی جیهان ناساندوه ،سیاسه‌تی نکۆڵی و قڕکردنی مایه‌پوچ کردووه که به‌درێژایی سه‌ده‌ی بیسته‌م په‌یڕه‌و ک��راوه ،چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کوردی کردووه به‌واقعێک و به‌ته‌واوی جیهانی نیشانداوه که لهمه ب �هدواوه ک��وردان دۆخ��ی بێ ستاتۆیی په‌سه‌ند ناکه‌ن. ه���ه‌ر وه‌ک����و پێشتریش ئ��ام��اژه‌م��ان پ��ێ��ک��رد بۆ به‌دیهێنانی ئه‌م ستاتۆیه‌ش دوو ج��ۆره لێگه‌رین ی��ان ب���ژار جێگای ب��اس �ه .ی�ه‌ک�ه‌م��ی��ان :ب��ژاری ده‌وڵه‌تگه‌رایی و ده‌سه‌اڵتخوازیی‌ه که له‌ده‌رئه‌نجامی رووخاندنی رژێمی س �ه‌ددام له‌الیه‌ن ئه‌مه‌ریکاو‌ه زه‌مینه‌سازی بۆ کراوه‌و تا راده‌یه‌ک(ئاستێک)( به‌شێوه‌یێکی راسته‌وخۆ یان ناراسته‌وخۆ ) له‌الیه‌ن هێزه هه‌ژمونگه‌راکانی جیهان و هێزی سه‌رمایه‌ی جیهانگیرییه‌و‌ه و چین‌ه سه‌رده‌سته‌کانی کۆمهڵگاوه پشتگیری ل��ێ��ده‌ک��رێ��ت؛ ک �ه ئ �ه‌م �ه بابه‌تێکی سهربهخۆیه و نامه‌وێت ل��ێ��ره‌دا زیاتر ئاماژه‌ی پێبکه‌م .چونکه ب��ژاری ئ�ه‌م بابه‌ته‌مان ب��ژاری دووه‌م���ه که خ��ۆی له‌خۆسه‌ری دیموکراتیانه‌دا ده‌بینێته‌وه. بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان له‌م سااڵنه‌ی دوواییدا گۆرانکارییه‌کی ریشه‌یی و دونیابینی به‌خۆیه‌و‌ه بینی و له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا ل�ه‌پ��اڵ گ��ۆران��ک��اری ستراتیژی و تاکتیکی، نوێبوونه‌وه‌ی ئایدئۆلۆژیکی گرنگیشی له‌خۆیدا بهرجهسته کرد .به‌ر له‌هه‌موو شتێک خۆی لهو جیهانبینی‌ه داماڵی که له‌ته‌وه‌ره‌ی شارستانیگه‌رایی ــ ده‌وڵه‌تگه‌رایی ــ ده‌سه‌اڵتخوازیدا ده‌خولێته‌وهÛ.
~|
22 ل���ه‌م چ��وارچ��ێ��وه‌ی �ه‌ش��دا راڤ �ه‌ی��ێ��ک��ی ن��وێ��ی بۆ چه‌مکی مافی چ��اره‌ی خۆنووسین کرد ک ه به‌درێژایی س �ه‌ده‌ی راب���ردوو به‌پێ فه‌رهه‌نگی سیاسی باو وه‌کو ئاوا کردنی ده‌وڵه‌ت ــ نهتهوه بینراوه .له‌جیاتی ئهو سیستەمێکی کۆمیناڵی دیموکراتی گ�ه‌اڵل�ه‌ک��رد ک�ه به‌کۆنفیدراڵی دیموکراتیش ناو ده‌برێت .وه‌ک ده‌زانرێت ئه‌م سیستەم‌ه نه دهوڵهته و نه ئاڵته‌رناتیڤی ده‌وڵه‌تیشه؛ به‌ڵکو سیستەمێکی دیموکراتی کۆمهڵگایه ک ه رێکخسته‌کردنی گه‌ل له‌خواره‌و‌ه بۆ سه‌ره‌و‌ه پهره پێده‌دات و له‌رێگای کۆمین و ئه‌نجوومه‌نه‌کانی گه‌ل(گوند ،گ �ه‌ره‌ک ،ش��اره‌دێ ،شارۆچک‌ه و شار) دیموکراسی راسته‌وخۆ په‌یره‌و ده‌کات .واتا گه‌ل خ��ۆی ،خۆی بەڕێوه ده‌ب��ات ،نه‌ک گه‌ل ببێت به‌ئۆبژه‌یه‌کی بەڕێوه‌براو و که‌سانێک یان توێژێکی تایبه‌تی ده‌سه‌اڵتدار بەڕێوه‌ی ببه‌ن. دی��اره جیاوازی نێوان خۆسه‌ری دیموکراتیانه و ئ���هو م��ۆدێ�لان �ه‌ی ک �ه پ��ش��ت به‌زیهنیه‌تی
“
ئه‌م سیستەم ه ن ه ده‌وڵه‌ت ه و ن ه ئاڵته‌رناتیڤی ده‌وڵه‌تیشه؛ به‌ڵکو سیستەمێکی دیموکراتی کۆمه‌ڵگای ه ک ه رێکخسته‌کردنی گه‌ل له‌خواره‌و ه بۆ سه‌ره‌و ه په‌ر ه پێده‌دات و له‌رێگای کۆمین و ئه‌نجوومه‌نه‌کانی گه‌ل(گوند ،گه‌ره‌ک، شاره‌دێ ،شارۆچک ه و شار) دیموکراسی راسته‌وخۆ په‌یره‌و ده‌کات .واتا گه‌ل خۆی ،خۆی بەڕێوه ده‌بات ،نه‌ک گه‌ل ببێت به‌ئۆبژه‌یه‌کی بەڕێوه‌براو و که‌سانێک یان توێژێکی تایبه‌تی ده‌سه‌اڵتدار بەڕێوه‌ی ببه‌ن
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
ده‌س �ه‌اڵت��گ �ه‌رای��ی ـ��ـ ده‌وڵ �ه‌ت��گ �ه‌رای��ی ده‌به‌ستن باش راڤ‌ه بکرێت .تایبه‌تمه‌ندی ئهو مۆدێالن ه به‌کورتی ئ�ه‌م��ان�ه‌ن؛ سیستەمی ب��ەڕێ��وه‌ب�ه‌ری ن��وێ��ن�ه‌رای�ه‌ت��ی زۆری��ن��ه‌ی کۆمه‌ڵگا ن��اک��ات، سیستەمێک‌ه که توێژێکی تایبه‌ت به‌زیهنیه‌تی ده‌سه‌اڵتگه‌رایی ده‌ست به‌سه‌ر میکانیزمه‌کاندا ده‌گرن و حوکمڕانی له‌سه‌ر کۆمه‌ڵگا ده‌که‌ن، کۆمه‌ڵگا له‌سیستمی ده‌سه‌اڵتگه‌راییدا ئۆبژه‌یه، ب��ەڕێ��وه ده‌ب���رێ و ل�ه‌راس��ت��ی��دا ق���ۆرخ ده‌ک��رێ��ت، ده‌وڵ �ه‌ت و ده‌س �ه‌اڵت به‌تۆکمه‌ترین شێوه خۆیان رێکده‌خه‌ن و به‌ئیمکان و به‌هێزن و له‌به‌رامبه‌ریشدا کۆمه‌ڵگا پهرتهوازه ،بێ رێکخستن و له‌ده‌ره‌وه‌ی میکانیزمه‌کانی بەڕێوه‌به‌ری ده‌هێڵدرێته‌وه ،به‌اڵم له‌سیستمی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیدا؛ سه‌ره‌تا ب��ەڕێ��وه‌ب�ه‌ری ده‌س�ه‌اڵت��گ�ه‌را و حوکمڕان نییه، به‌ڵکو خۆی لهو زیهنیه‌ت‌ه داماڵیوه‌و به‌په‌ره‌پێدانی وشیاری دیموکراتیانه و نه‌ته‌وه‌یی له‌فراوانترین رێ��ژه‌دا کۆمه‌ڵگا به‌رێکخستن ده‌ک��ات و گه‌ل له‌هه‌موو میکانیزمه‌کانی بەڕێوه‌به‌ریدا خاوه‌ن بریار و چاودێریه .سیستەمێکی خۆبەڕێوەبەری راس��ت �ه‌وخ��ۆ ی���ان دی��م��وک��راس��ی راس��ت �ه‌وخ��ۆی کۆمهڵگایه ،کۆمه‌ڵگا خ��ۆی ،خ��ۆی بەڕێوه ده‌بات و ئۆبژه‌یه‌ک نییه که توێژێکی تایبه‌ت بەڕێوه‌ی ببه‌ن و حوکمڕانی له‌سه‌ر بکه‌ن. له‌ناو سیستەمی کۆنفیدرالیزمی دیموکراتیدا خ��ۆس �ه‌ری دیموکراتیش م��ان��ای دی��ارک��ردن��ی ستاتۆی کوردانه له‌چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌ت ــ واڵته ده‌سه‌اڵتداره‌کانی س�ه‌ر کوردستان؛ خۆسه‌ری دیموکراتی چوارچێوه‌ی یاسا و رایه‌له‌ی نێوان ده‌وڵ�ه‌ت�ه ده‌س �ه‌اڵت��داره‌ک��ان و گه‌لی کوردستان ده‌ستنیشان ده‌کات .به‌ر له‌هه‌موو شتێک خۆسه‌ری دیموکراتی مانای ره‌تکردنه‌وه‌ی یه‌کیه‌تی زۆره ملێیانه‌یه؛ چونکه ماهیه‌تی پێوه‌ندی سه‌پێنراو به‌سه‌ر کورداندا نه‌ک هه‌ر ته‌نیا کوردانی به‌پل ه دوو یان پل‌ه سێ بینیووه ،به‌ڵکو نکۆڵی لێکردون و له‌باشترین دۆخیشدا کوردانیان وه‌ک کویل‌ه و خزمه‌تکاری خۆیان بینیوه .واتا ئهو پێوه‌ندییه‌ی له‌سایه‌ی یه‌کیه‌تی زۆره‌ملێدا سه‌پێنراوه ،پێوه‌ندی نێوان نه‌ته‌وه‌ی سه‌رده‌ست ــ نه‌ته‌وه‌ی ژێرده‌ست، واڵت��ی داگیرکه‌ر ــ واڵت��ی داگیرکراو ب��ووه. بۆیه‌خۆسه‌ری دیموکراتی ره‌ت��ک��ردن�ه‌وه‌ی ئهو دۆخه‌ی‌ه و جێگیرکردنی یه‌کیه‌تی ئازادانه‌ی نێوان گه‌لی کوردستان و نهتهوه سه‌رده‌سته‌کان ( کورد ــ تورک ) به‌بنه‌ما ده‌گرێت ،که هه‌ردووال دان به‌ناسنامه ،ماف و ئازادییه‌کانی یه‌کتردا ده‌نێن و رێز له‌یه‌کتر ده‌گرن .زمان و که‌لتوری ی�ه‌ک��دی وه‌ک ه�ه‌م�ه‌ره‌ن��گ��ی و ده‌وڵ�ه‌م�ه‌ن��دی ده‌نرخێنن .وات��ا خۆسه‌ری دیموکراتی مانای جیابونه‌و‌ه و دابڕاندنی کوردستان نییه له‌تورکیا، ی��ان ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ک��ی ت��ر؛ به‌ڵکو ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی یه‌کیه‌تی دیموکراتیانه و سنور‌ه سیاسیه‌کانی ئێستا چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد به‌بنه‌ما ده‌گرێت ،تورکیا و ...کوردستانیش به‌واڵتی
وتار هاوبه‌شی ته‌واوی گه‌النی تورکیا داده‌نێت. بێگومان راگه‌یاندنی خۆسه‌ری دیموکراتیان ه له‌چوارچێوه‌ی نێوان گه‌لی کوردستان و ده‌وڵه‌تی تورک رێگای ئاسایی‌ه و له‌الیه‌ن بزووتنه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی گ�ه‌ل��ی ک��وردس��ت��ان �هوه به‌بنه‌ما ده‌گیردرێت که له‌چوارچێوه‌ی ئه‌م رێککه‌وتنه‌دا ناسنامه ،مافی که‌لتوری ،مافی دیموکراتی ــ سیاسی و ئازادییه‌کانی گه‌لی کوردستان ل�ه‌ده‌س��ت��وردا گه‌رنتی ده‌ک��رێ��ت .ب �ه‌اڵم به‌هۆی که‌لله‌ڕه‌قی و زیهنیه‌تی کالسیکی ده‌وڵه‌تی ت���ورک و ح��ک��وم�ه‌ت��ی ئ��اک �ه‌پ �ه ،تائێستاک ه ب��ژاری رێگه‌چاره‌ی دیموکراتی و رێککه‌وتن فه‌رامۆشکراو‌ه و له‌جیاتی ئهوه داکۆکی له‌سه‌ر قڕکردنی سیاسی و ئاسیمیالسیۆنی که‌لتوری کراوهتهوه و شێوازێکی نوێی نکۆڵی و قڕکردنی کوردانیان خستوه‌ت‌ه گه‌ڕ .هه‌ر بۆیه‌ش نزیکه‌ی دوو سال‌ه گه‌لی ک��ورد له‌باکوری کوردستان خ��ۆس��ه‌ری دی��م��وک��رات��ی خ��س��ت��وه‌ت�ه رۆژه‌ڤ����هوه و له‌چه‌ندین ب��ۆن�ه‌ی ج��ی��اوازدا رای��گ�ه‌ی��ان��دوه. له‌حاله‌تێکدا ده‌وڵ�ه‌ت��ی ت��ورک به‌رێگه‌چاره‌ی دیموکراتیانه‌و داننان به‌خۆسه‌ری دیموکراتی ئاماده نه‌بێت ئه‌وا یه‌کالیه‌ن‌ه خۆسه‌ری دیموکراتی راده‌گ �ه‌ی��ێ��ن��ن و ب �ه‌م��ج��ۆره ک��ۆت��ای��ی ب�ه‌دۆخ��ی ناچاره‌سه‌ری دێنن و چاره‌سه‌ری دیموکراتیان ه به‌سه‌ر ده‌وڵه‌تی تورکدا ده‌سه‌پێنن .هه‌ر وه‌کو له‌رێفراندۆمی ()12ێ ئه‌یلولی ()2010دا بینیمان ،له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانی ()12ێ حوزه‌یرانی ()2011شدا گه‌لی کورد بریاری خۆی له‌باره‌ی خۆسه‌ری دیموکراتیکی داوه .بۆ فه‌رمیکردنی ئهو داوا ره‌وایه‌ی گه‌لی کوردستانیش کۆنگره‌ی کۆمه‌ڵگای دیموکراتیک (که کۆی رێکخراوه سیاسی و مه‌ده‌نییه‌کانی باکوری کوردستان له‌خۆ ده‌گرێت و نوێنه‌رایه‌تی گه‌لی کوردستان ده‌ک����ات) ل�����ه()14ێ ت �ه‌م��م��وزی ()2011دا به‌فه‌رمی خۆسه‌ری دیموکراتیانه‌ی راگه‌یاند و کۆماجڤاکێن کوردستانیش پشتگیری لێکرد و ئاماده‌یی خۆی بۆ جێبه‌جێکردنی ئهو ئه‌رکان ه نیشاندا که له‌مباره‌یه‌و‌ه دهکهوێته سه‌رشانی. بێگومان ئ �ه‌م راگه‌یاندن‌ه به‌مانای کۆتایی پێهێنانی بنبه‌ستبوون و دۆخ��ی بێچاره‌سه‌ری ک��ێ��ش�ه‌ی ک���ورد دێ���ت ک �ه ل��ه‌الی��ه‌ن ده‌وڵ �ه‌ت��ی تورکیادا سه‌پێنراوه .له‌حاله‌تێکدا که هێرش نه‌کات‌ه سه‌ر ئهو داخوازییه‌ی کوردان و ئاواکردن و په‌یره‌وکردنی ره‌هه‌ند‌ه جیاوازه‌کانی به‌ربه‌ست نه‌کات و له‌کۆتاییشدا دان��ی پێدا بنێت ،ئه‌وا چاره‌سه‌رکردنێکی ریشه‌یی کێشهکه له‌گه‌ل خۆیدا دێنێت؛ ب �ه‌اڵم ئه‌گه‌ر ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورک داکۆکی له‌سه‌ر سیاسه‌تی کالسێکی خۆی بکات و له‌میانه‌ی چه‌مکی نکۆڵی و قڕ کردن هێرش بکات‌ه سه‌ر خۆسه‌ری دیموکراتیانه، ئه‌وا گرژی ،ئاڵۆزی ،شه‌ڕ و پێکدادان له‌گه‌ل خۆیدا دێنێت .بێگومان ههرچهنده بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان الیه‌نگری ئاشتی
“
و رێگه‌چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌یه ،به‌اڵم له‌وه‌ها دۆخێکدا ناچار ده‌بێت له‌چوارچێوه‌ی به‌رگری ره‌وادا پارێزگاری له‌ماف و داواکارییه‌کانی گه‌لی کوردستان بکات. راگه‌یاندنی خۆسه‌ری دیموکراتیانه له‌کاتێکدای ه که هه‌لومه‌رجی نێوده‌وڵه‌تی و ناوچه‌که‌مان و کوردستان له‌هه‌موو الیهنێکهوه له‌باره‌و خۆسه‌ری دیموکراتیانه‌ی کردووه به پێویستیه‌کی مێژوویی و هه‌نۆکه‌یی .چونکه ناشێت به‌بێ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد و گه‌یشتنی کوردان به‌ستاتۆیه‌ک کێشه‌کانی خۆرهه‌اڵتی ناوین چاره‌سه‌ر بێت و خۆرهه‌اڵتی ناوینێکی دیموکراتی بێت‌ه ئ��اراوه. کێشه‌ی ک��ورد دۆزێک‌ه چاره‌نووسی ه�ه‌ر سێ نهتهوه گه‌وره‌کانی ئه‌م ههرێمه(فارس ،تورک و ع�ه‌ره‌ب) دیاری ده‌ک��ات .کوردی ئ��ازاد ،مانای تورکی ئازاد و عه‌ره‌بی ئازاد و فارسی ئازادیش ده‌به‌خشێت .چ��اره‌س �ه‌ر ک��ردن��ی کێشه‌ی ک��ورد زیندوکردنه‌وه‌ی گهله دێرینه‌کانی دیکه(ئه‌رمه‌ن، ئاشوری ،سوریانی و )...خۆرهه‌اڵتی ناوینیش ل �ه‌گ �ه‌ل خ��ۆی��دا دێ��ن��ێ��ت .ب �ه‌م��ج��ۆره‌ش جارێکی دیکه ئه‌م جوگرافیایه(میزۆپۆتامیا) به‌پێگه‌ی هه‌مه‌ڕه‌نگی که‌لتوری ،ئه‌تنیکی ،ئائینی خۆی ده‌گات و شایسته‌ی رابردو‌ه پرشنگداره‌که‌ی خۆی ده‌بێت. ههرچهنده واقیعی دابه‌شکردن و پارچه‌کردنی کوردستان و لکاندنی به‌شه‌کانی به‌ده‌وڵه‌تگه‌لێکی ج��ی��اوازت��ره‌و‌ه هه‌ندێک هه‌لومه‌رجی تایبه‌ت و تایبه‌تمه‌ندیتی بۆ هه‌ر پارچه‌یه‌کی کوردستان هێنابێت‌ه ئاراوه ،به‌اڵم ئهوه هیچ کاریگه‌رییه‌کی ل��ه‌س��ه‌ر ئ���هو راس��ت��ی �ه ن��ی��ی�ه ک��ه چ��اره‌ن��ووس��ی پارچه‌کانی کوردستان گ��رێ��دراوی یه‌کترن و ه �ه‌ر پێشکه‌وتن و گۆرانکارییه‌کی ئه‌رێنی و نه‌رێنی پارچه‌یه‌ک کاریگه‌ری راسته‌وخۆ و ن��اراس��ت �ه‌وخ��ۆی ل �ه‌س �ه‌ر به‌شه‌کانی دیکه‌ی کوردستانیش ده‌بێت .به‌تایبه‌تیش کاتێک باکوری کوردستان جێگای باس بێت ئه‌م چه‌سپاندنه‌مان ب��ای�ه‌خ��دارت��ره و گرینگیه‌که‌شی زی��ات��ر ده‌بێت. چونکه ده‌وڵه‌تی تورکیایه که په‌یمانی لۆزانی( په‌یمانی پارچه‌کردن و دابه‌شکردنی کوردستانی) له‌گه‌ل هێزه هه‌ژمونگه‌راکان مۆر کردووه و هه‌ر خۆشی ئه‌ندازیار و په‌یره‌وکاری سیاسه‌تی نکۆڵی و قڕکردنی کوردانه و ( )80ساڵ زیاتره ئهو سیاسهته بەڕێوه ده‌بات .ئه‌مه‌ش جگه له‌وه‌ی ک ه باکوری کوردستان له‌بواری جوگرافی و رێژه‌ی دانیشتوانیشه‌و‌ه گه‌وره‌ترین پارچه‌ی کوردستانه و دینامیکیه‌تێکی تایبه‌ت به‌خۆی ههیه .هه‌ر بۆی ه جێگیربوون و سهرکهوتنی خۆسه‌ری دیموکراتیان ه له‌پاڵ کۆتایهێنان به‌سیاسه‌تی نکۆڵی و قڕ کردنی کوردان له‌هه‌مانکاتدا زامنی به‌الوه‌نانی ه �ه‌ڕه‌ش �ه‌ک��ان��ی ده‌وڵ���ه‌ت���ی ت��ورک��ی��ای �ه ب��ۆ س�ه‌ر پارچه‌کانی دی��ک�ه‌ی ک��وردس��ت��ان به‌تایبه‌تیش باشوری کوردستان .هیچ گومانی تێدا نییه تورکیایه‌ک که‌نکۆڵی له‌زیاتر له‌بیست میلیۆن
کورد بکات ،ئاماده نییه کوردانی پارچه‌کانی دیکه هه‌رس بکات و دژایه‌تیان نه‌کات .هه‌ر وه‌کو له‌واقعیشدا ده‌بینین یه‌کێک له‌به‌ربه‌سته‌کانی مادده‌ی ()140ێ تایبه‌ت به‌که‌رکوک ده‌وڵه‌تی تورکیایه .له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا پێوه‌ندی ستراتیژی له‌گه‌ل دهوڵهته داگیرکه‌ره‌کانی سه‌ر کوردستان ههیه و تا رۆژی ئه‌مڕۆشمان درێژه‌ی پێده‌دات. له‌دۆخێکی پێچه‌وانه‌شدا ،ده‌وڵه‌تی ت��ورک دان به‌خۆسه‌ری دیموکراتیانه‌دا بنێت و له‌ئه‌و گرێ ده‌رونییه‌ی ببێتهوه که به‌رامبه‌ر به‌کورده‌کان و دۆز‌ه ره‌واکه‌یان دووچاری هاتووه .واتا دان به‌ناسنامه، م��اف �ه‌ک �ه‌ل��ت��وری و دی��م��وک��رات��ی�ه‌ک��ان��ی گه‌لی ک��ورددا بنێت و ئهو ستاتۆیه‌یان په‌سه‌ند بکات و له‌چوارچێوه‌ی یه‌کیه‌تی ئ��ازاددا پێکه‌وه‌ژیانی برایان‌ه هه‌ڵبژێرێت ،ئ�ه‌وا له‌الیه‌ک په‌یوه‌ندی و رێککه‌وتنه‌کانی له‌گه‌ل رژێمه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی دی��ک�ه‌ی س �ه‌ر ک��وردس��ت��ان کۆتایی پێدێت ک ه ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی دژای �ه‌ت��ی ک���وردان به‌ستویانه، له‌الیه‌کیتریش په‌یوه‌ندییه‌کانی له‌گه‌ل کوردانی به‌شه‌کانی دیکه ئاسای دهبێتهوه و نیازخراپی و پێالنگێریش به‌رته‌ره‌ف(بهالوه ده‌ندرێت) ده‌بێت. لهو چوارچێوه‌یه‌شدا ده‌بینین که‌نیشاندانی ئیراده‌ی خۆسه‌ری دیموکراتیانه له‌باکوری کوردستان ک��اراک��ت�ه‌رێ��ک��ی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و س �ه‌رت��اس �ه‌ری و کوردستانی ههیه و چاره‌سه‌رکردنی دۆزی کورد له‌باکور ،چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد له‌پارچه‌کانی دیکه له‌گه‌ل خۆیدا دێنێت .ئه‌وه‌ش زه‌مینه‌سازییه‌کی له‌بار‌ه بۆ زیاتر په‌ره‌پێدانی په‌یوه‌ندی و رێککه‌وتنی نێوان هێزه کوردستانیه‌کان و زیاتر پته‌وبوونی رۆحی یه‌کیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی نێوان گه‌لی کوردستان و به‌رجه‌سته‌کردنی له‌چوارچێوه‌ی میکانیزمی نیشتیمانی ـ��ـ ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ـ��ـ دیموکراتی ب��دات. ئه‌مه‌ش کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی دهکاته پێویستی و زه‌روره‌تێک. وه‌ک ده‌زان��رێ��ت جگ ه له‌ئیسرائیل ،ده‌وڵ�ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا ل���ه‌رۆژه���ه‌اڵت���ی ن���اوه‌راس���ت���دا ت��اک� ه ده‌وڵه‌تێکه که هاوپه‌یمانی رۆژئاوایه(ئه‌مه‌ریکا و ئ��ی��س��رائ��ی��ل) ،ئ�ه‌ن��دام��ی ن��ات��ۆی� ه و ه��اوک��ات به‌رئه‌ندامی به‌شداری له‌یه‌کیه‌تی ئه‌وروپایه. له‌م قۆناخه‌ی دواییشدا له‌پرۆسه‌ی سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ی رۆژه�ه‌الت��ی ناویندا ئه‌رکی پێ سپێردراوه .به‌هۆکاری ئهو هاوپه‌یمانی ه فراوان ه جیهانیه ،دژایه‌تی ده‌وڵه‌تی تورک له‌گه‌ل گه‌لی ک��ورد له‌هه‌مانکاتدا دژایه‌تیه‌کی جیهانیش ه و هه‌ڵوێستی هاوپه‌یمانه‌کانیشی به‌نیسبه‌تی پرسی ک��ورد هاوته‌ریبی تورکیایه .نمونه‌ی ئه‌مه‌ش تێرۆریزه‌کردنی بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان ه له‌ئاستی جیهانیدا که ئه‌م نمونه‌یه له‌ده‌وڵه‌ت ه سه‌رده‌سته‌کانیتری کوردستان ن��اوه‌ش��ێ��ت�هوه .ه �ه‌ر ب��ۆی� ه ه �ه‌ر گ��ۆران��ک��اری�ه‌ک له‌ستراتیژی نکۆلی و قڕکردنی گه‌لی کورد له‌تورکیا ،ی��ان دانه‌قه‌بوڵکردنی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیانه و خۆسه‌ری دیموکراتی له‌تورکیا،
“
وه‌ک ده‌زانرێت جگ ه له‌ئیسرائیل ،ده‌وڵه‌تی تورکیا له‌رۆژهه‌اڵتی ناوه‌راستدا تاک ه ده‌وڵه‌تێکه ک ه هاوپه‌یمانی رۆژئاوایه(ئه‌مه‌ریکا و ئیسرائیل) ،ئه‌ندامی ناتۆی ه و هاوکات به‌رئه‌ندامی به‌شداری له‌یه‌کیه‌تی ئه‌وروپایه .له‌م قۆناخه‌ی دواییشدا له‌پرۆسه‌ی سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ی رۆژهه‌التی ناویندا ئه‌رکی پێ سپێردراوه .به‌هۆکاری ئهو هاوپه‌یمانی ه فراوان ه جیهانیه ،دژایه‌تی ده‌وڵه‌تی تورک له‌گه‌ل گه‌لی کورد له‌هه‌مانکاتدا دژایه‌تیه‌کی جیهانیش ه و هه‌ڵوێستی هاوپه‌یمانه‌کانیشی به‌نیسبه‌تی پرسی کورد هاوته‌ریبی تورکیایه
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
23
به‌واتای گۆرینی ستراتیژی جیهانی و هه‌رێمی له‌مه‌ڕ پرسی کورد دێت .گۆرینی ستراتیژی سیاسی سیستەمی هه‌ژمونگه‌رایی جیهانی له‌مه‌ڕ پرسی کورد له‌رێگای گۆرینی ستراتیژی تورکیاوه تێپه‌رده‌بێت. هه‌ر وه‌ک��و ئاماژه‌مان پێکرد ب��ژاری خۆسه‌ری دیموکراتی کاراکته‌رێکی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی هه‌یه‌و ههموو پارچه‌کانی کوردستان پێوه‌ندیدار ده‌کات. له‌م چوارچێوه‌یه‌شدا بۆ سهرکهوتنی ئهو پرۆسه‌ی ه و قۆناخه م��ێ��ژووی�ه‌ی ل�ه‌ب��اک��وری کوردستان راگ �ه‌ی��ێ��ن��دراوه و هه‌نگاو به‌هه‌نگاو ل�ه‌ب��واری ک��رداری��دا پ �هره ده‌ستێنێت ،ئه‌رکی ج��ۆراوج��ۆر ده‌خ��ات �ه‌س �ه‌ر پ����ارت ،رێکخستن ،رێ��ک��خ��راوی مه‌ده‌نی ــ دیموکراتی و هه‌ر تاکێکی کورد و ک��وردس��ت��ان��ی ،ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی ئه‌رکێکی نیشتیمانی و نه‌ته‌وه‌ییدا ههموو هێز و توانایه‌کی ب��خ��ات�ه ،گ �ه‌ڕ ب��ۆ س�ه‌رک�هوت��ن��ی ئ �هو ههنگاوه مێژووییه.
~|
24
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
چاوپێکەوتن
میکانیزمه‌ی کاری شـــــاره‌وانی مه‌خمـــــــ کۆمین و رۆحـــــی بـــــه‌رپــــ ديمانه:شیالن شاکر
ک��ام��پ��ی پ �ه‌ن��اب �ه‌ران��ی م �ه‌خ��م��ور یهکێکه ل�هو شوێنانه‌ی ک�ه به‌شێکی م �ه‌زن له‌په‌نابه‌رانی ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ل �ه‌وێ��دا نیشته‌جێن .ئه‌م په‌نابه‌رانه له‌ئاکامی ش �ه‌ڕه ن��اخ��وازراوه‌ک��ان��ی ئ�ه‌رت�ه‌ش��ی ت��ورک��ی��ا و ک��اوڵ��ک��ردن و م��اڵ��وێ��ران کردنی پێنج هه‌زار گوندی کوردان له‌باکوری کوردستان که له‌نێوان سااڵنی نه‌وه‌ده‌کان له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کورد"پهکهکه" پێکهات ،دامهزراوه و دانیشتوانی کامپه‌که‌ش، پێداویستیه ژیانی و رۆژانه‌ییه‌کانیان له‌سه‌ر ده‌س��ت��ی خ��ۆی��ان ب��ەڕێ��وه‌ی داب �ه‌ی��ن ده‌ک��رێ��ت و خۆشیان بەڕێوه‌به‌رایه‌تی خۆیان ده‌که‌ن .بۆیه‌ش "رۆژی واڵت" له‌سه‌ر دام����ه‌زراوه‌ی ش��ارهوان��ی کامپی په‌نابه‌رانی مه‌خمور له‌گه‌ڵ جێگیری س �ه‌رۆک��ی ش��ارهوان��ی"م�ه‌ح��م��ود م �ه‌ن��اخ" له‌مه‌ڕ ئاشنابوون به کاروباری شارهوانی له‌کامپه‌که‌دا و هاوکات ،ئاستی پێکهێنانی خزمه‌تگۆزاریه سه‌ره‌تاییه‌کانی گه‌ل و ئهو گیروگرفتانه‌ی که رووبه‌رووی شارهوانی ده‌بێـه‌وه؛ چاوپێکه‌وتنێکمان سازداوه. ئه‌مه‌ش ده‌قی چاوپێکه‌وتنه‌که‌یه‌تی: ~ :ده‌کرێت خۆتان بناسێنن؟ به‌ڵێ ،ناوم"مه‌حمود مه‌ناخ"ه و به "مهحمودزێوکێ" ناسراوم و هاوکارو خه‌باتکارى سه‌رۆکى شارهوانی کامپی په‌نابه‌رانی مه‌خمورم. ~ :ل���ه‌چ س��اڵ��ێ��ک��دا ،ش���ارهوان���ی له‌که‌مپه‌که‌تاندا ،دامه‌زراندووه؟ شارهوانیهکهمان له‌ساڵى ( )1995دامهزراوه.کاتێک له که‌مپی ئه‌تر‌وش بووین ،س�ه‌ره‌ڕای ئهوهی لهوێ چه‌ند جار راگواستراین‌و کۆچبه‌ر بووین بۆ نه‌ینه‌‌وا پاشان بۆ نه‌هدار و له‌وێشه‌وه بۆ مه‌خمور ،به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌م ههموو کۆسپ وته‌گه‌ره‌یه‌دا ،شارهوانیهکهمان هه‌ڵنه‌وه‌شاندووته‌وه، به‌ڵکو ب���هردهوام سه‌رله‌نوێ دام��ان��م�ه‌زران��ده‌‌وه و به‌رده‌‌وامیمان پێدا هه‌تا ئه‌مڕۆ .له‌م سه‌ره‌تادا ئهو ده‌رفه‌ته‌مان نهبوو که به هه‌ڵبژاردن ئه‌ندامانی شارهوانی دیار بکه‌ین ،به‌هۆی کۆچبه‌ربوون و ب�هردهوام له‌جێگایه‌ک بۆ جێیه‌کی تر .مانگی شۆباتیش ب��ۆ ئێمه ب���ووه ،مانگێکی ڕه‌ش و ک��ۆچ��ب�ه‌ر ب���وون .ب��ۆی�ه ئ�ه‌ن��دام��ان��ی ش��ارهوان��ی ده‌ستنیشان ده‌ک��ران ،واتا دیاری ده‌ک��ران .به‌اڵم پاش ئ �ه‌وه‌ی که لێره‌دا جێنشین بووین ،ئیدی
ئه‌ندامانی شارهوانی له‌رێگای هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی دیار ده‌بن .ئێستاکه‌ش ،ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی شارهوانی له""21که‌س پێکدێن و ساڵێ جارێک ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ده‌ک����را ،ب���ه‌اڵم ب �ه پ��ێ ئ���ه‌وه‌ی که له‌سیسته‌می کۆنگره‌ی گه‌لدا ،گۆڕانکاری پێکهات ،ئێمه‌ش له‌نێوان دووساڵدا ،ئه‌ندامانی نوێ هه‌ڵده‌بژرینه‌وه. ~ :س��ی��س��ت�ه‌م��ی ب��ەڕێ��وه‌ب��ردن��ی ک��اروب��اره‌ک��ان��ی ش���ارهوان���ی م �ه‌خ��م��ور ،یان به‌واتایه‌ک میکانیزمه‌ی راپه‌ڕاندنی کاره‌کانی به‌چ شێوه‌یه‌که؟ پاش دامه‌زراندنی شارهوانی به‌هه‌موو شێوهیهکههوڵمانداوه به گوێره‌ى سیسته‌مێکى دیموکراتى ههڵسوکهوت بکه‌ین‌و کاره‌کانمان راپه‌ڕێنین، ئه‌وه‌ش به‌بێ جیاوازی ،ئهو ده‌رفه‌ته‌ی که‌هه‌مانه، بیخه‌ینه خزمه‌تی ههموو که‌سێکه‌وه ،نه‌ک وه‌کو سیسته‌مێکی بۆرژوازی .واتا ،نه‌له‌سه‌ر ئه‌ساسی خزم وخزمایه‌تی ،که‌س وکه‌سکاری ،دۆست و نه‌یاری ،به‌ڵکۆ هه‌وڵمانداوه هه‌تاکۆ له‌ده‌ستمان دێت خۆمان له‌سه‌ر بنه‌مای کۆمین رێکبخه‌ین و به‌م شێوه‌یه‌ش کاروباره‌کانی شاره‌وانیمان دابه‌ش کردووه .هه‌ر له‌ئامێرێکه‌وه بگره تا ئا‌و‌و کاره‌با و ته‌نانه‌ت بابهته ،مه‌عنه‌وی و رۆحییه‌کانیش. ن�ه‌ک ته‌نیا بۆ که‌سێک هه‌بێت و بۆ ئه‌وی تر نه‌بێت .ئهمه نه چه‌مکی شارهوانی ئێمه‌یه. پاش دامه‌زراندنی کۆنگره‌ی گه‌ل و راگه‌یاندنی خۆبەڕێوه‌بردنی دیموکراتیک له‌باکووری واڵتدا، ئێمه‌ش کاروباره‌کانی شاره‌وانیمان له‌سه‌ر بنه‌مای خۆبه‌رێوبه‌ردی دیموکراتیک و رێکخسته بوونی کۆمین ،رێکخستووه‌و بەڕێوه ده‌چین .بۆ خۆمان؛ ئاسایشمان ههیه ،به‌شی ئامێروکه‌ره‌سته‌کانی ژیانی به‌گشتی له‌سه‌ر که‌لوپه‌له‌کان راده‌وه‌ستن، هه‌روه‌ها به‌شی ئاو و ئاوه‌ڕۆی گشتی و هه‌روه‌ها ئهو ئاوه‌ی که به‌تانکه‌ر دێـته ناو کامپه‌که‌وه، داب �ه‌ش��ی س �ه‌ر ب��ەڕێ��وه‌ب �ه‌رای �ه‌ت��ی گ�ه‌ڕه‌ک�ه‌ک��ان ده‌ک��رێ��ت وئ�ه‌وان��ی��ش داب�ه‌ش��ی خه‌ڵکی ده‌ک �ه‌ن. به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌ر به‌شێک دیاره و سیسته‌می خۆبەڕێوه‌بردن وکاریشیان دیاری ک��راوه .تیمی کاره‌بامان ههیه ،ئهوانیش رۆژان �ه به‌کاره‌بای مۆلێده‌کان و ک��اره‌ب��ای گشتیه‌وه خه‌ریکن و له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌شدا ،به‌شی ئابووریشیمان ههیه. ~ :که‌مپه‌که به‌گشتی له‌چه‌ند سه‌مت پێکدێـت؟ که‌مپێدا ل �ه‌چ��وار س�ه‌م��ت پێکدێت و ههرسهمتێکیش به چ��وار مه‌حه‌له داب �ه‌ش ده‌بێت.
ههموو مه‌حه‌له‌کان ( )%100ناتوانین بڵێین چه‌ند مالی لێیه ،ب�ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کى گشتى ده‌توانم بڵێم هه‌ندێک مه‌حه‌له ههیه ( )130ماڵن و هه‌ندێک ()170و هه‌ندێکیتریشیان ( )70ماڵن. لهو دابه‌شکردنه‌ى مه‌حه‌له‌کاندا له‌به‌ر ئهوهى له ر‌و‌وى سیسته‌مى بیناسازیه‌وه هه‌ندێک تێکه‌ڵه، بۆیه مه‌حه‌له‌کان به‌م شێوهیه .به‌گشتی()16 م �ه‌ح �ه‌ل �ه‌م��ان ه��ه‌ی��ه .ب��ۆی �ه ژم�����اره‌ی م��ااڵن �ه له‌هه‌رمه‌حه‌له‌یه‌ک"گه‌ڕه‌کێک"جیاوازه‌و وه‌کو ی�ه‌ک نین .هه‌ندێک مه‌حه‌له ( )140ماڵى تیایه‌و هه‌ندێک ( )100یان ( )95( ،)90ماڵى تێدایه .به‌گشتیش له ( )2353خێزان پێکهاتووه. ئه‌وه‌ش ئهوهیه که به‌فه‌رمی له‌ئه‌رشیوی"نهتهوه یه‌کگرتووه‌کاندا" و حکومه‌تی ئێراقیدایه .به‌اڵم پاش ئه‌وه‌ش نزیکه‌ى ( )60خێزانى تر هاتون ئهوانه قه‌یت(نه‌نووسراون) ن�ه‌ک��راون ،ههرچهنده چه‌ند جارێکیش سه‌رلێدانمان ک��ردووه بۆ قه‌یدکردنى ئهوانه ،به‌اڵم تا ئێستا پێکنه‌هاتووه ،بۆشه ئه‌م خێزانانه ،له‌ئه‌رزاق و هاوکاریه مرۆییه‌کانیش بێبه‌شن .به‌سه‌ریه‌که‌وه ( )2425خێزان لێره ده‌ژین. ئهمه له ده‌ره‌‌وه‌ى ئهوانهى که له خێزانه‌کانیان جیا بونه‌ته‌‌وه‌‌و زه‌‌واجیان کردووه به ئه‌‌وانیشه‌وه ده‌گاته نزیکه‌ى ( 2600ــ )2650خیزان. ~ :ئ��ای��ا ل �ه‌ه �ه‌ر مه‌حه‌له‌یه‌کدا ئه‌ندامى مه‌جلیسى ش��ارهوان��ی ههیه ،یان چۆنه؟ نه‌خێر به‌مشێوه‌یه نییه ،به‌ڵکو به دڵنیاییهوهه �ه‌ر سه‌متێکى ئه‌ندامى خ��ۆى ل�ه مه‌جلیسدا ههیه .به‌اڵم له‌مه‌جلیسى شاره‌‌وانى و مه‌جلیسى گه‌لدا هى ههموو مه‌حه‌له‌کانى تێدایه‌و ههمیشه له ناو دیالۆگ‌و په‌یوه‌ندى به‌رده‌‌وامدان .ههموو کێشه‌کانى ئاڵت یاپى(ژێرخانی کۆمه‌ڵگا"و ش��ارهوان��ى ب �ه‌ی �ه‌ک��هوه پێیه‌‌وه خ �ه‌ری��ک ده‌ب���ن و چاره‌سه‌رى ده‌که‌ن .واته هه‌م شاره‌‌وانى هه‌میش مه‌جلیسى گه‌ل ههمیشه له‌سه‌ر ههموو پێداویستی و کێشه‌کان گفتوگۆ ده‌که‌ن‌و ده‌گه‌ینه ئه‌نجام‌و به‌رنامه‌یه‌کی به‌مشێوه‌یه بۆ پراکتیک و کار پێکدێنن. ه �هروهه��ا کاتێک پێدا‌ویستیه‌کى سه‌مته‌کان له ر‌و‌وى ش��ارهوان��ی��هوه هه‌بێت گفتوگۆ له‌گه‌ڵ مه‌جلیسه‌کان ده‌که‌ین به‌مشێوه‌یه کاره‌کانمان بەڕێوه‌ده‌به‌ین واتا بهیهکهوه ده‌گه‌ینه ئه‌نجامێک ب��ۆ راپ �ه‌ڕان��دن��ی ک��اره‌ک��ان��م��ان .ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده هه‌ر مه‌حه‌له‌یه‌کیش ئه‌ندامى لهشارهوانیدا نه‌بێت، ب �ه‌اڵم ئ��هو ئه‌ندامانه‌ى که ه �ه‌ن خۆیان وه‌ک
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
25
ــــور لـــــه‌ســـــه‌ر بنـــــه‌مای دامه‌زراندنی ــرســـــیـــــاریه‌تی گشتـــیـــیــه
“ بێگومان له‌مه‌خمور ها‌وین کاتێکی زۆر حه‌ساسه ،به‌راستی گه‌رماکه‌ی له‌حیسابدا نییه .بۆی ه ئهو دوو فاکته‌رش ک ه ئاو و کاره‌بای ه زۆر حه‌یاتین .بهداخهوه له‌م دواییه‌دا هه‌ردووکیان زۆر خراپ بوونه
“
ئه‌ندامى ههموو گه‌ل ده‌بینن .بۆ نمونه ئه‌ندامانى سه‌متی سێ که‌من و خۆشم له‌سه‌متى سێمه، ب�ه‌اڵم هه‌رگیز خۆم وه‌ک ئه‌ندامى ئهو سه‌مته به‌ته‌نیا نه‌بینیوه‌‌و خ��ۆم وه‌ک به‌پرسی ههموو سه‌مته‌کان ده‌بینم .ئهوهى گرنگ بۆ ئێمه ته‌نها کارکردنه نه‌ک فالن سه‌مت و محه‌له‌یه ،بێگومان له‌ئه‌خالقى رێکخستنى ئێمه‌دا شتێکى به‌مشێوه‌یه نییه .ه �هروهک چۆن گه‌ریالیه‌کی رۆژه �ه‌اڵت له‌ئامه‌د شه‌هید ده‌که‌وێت ،واتا جیاوازی له‌نێوان به‌شه‌کانی کوردستاندا ،ناکرێت ،بۆیه ئێمه‌ش به‌م ئه‌خالقه‌وه کار ده‌که‌ین و ئه‌مه‌ش ته‌ربییه‌کی ئێمه و بۆ خۆمانیش به‌بنه‌مای ده‌گرین. ~ :پ����ه‌ی����وه‌ن����دی����ت����ان ل���ه‌گ���ه‌ڵ شاره‌وانیه‌کانی هه‌رێمی کوردستاندا چۆن وله‌چ ئاستێکدایه؟ وه‌ک��و ش��ارهوان��ی که‌مپ ب�ه‌ف�ه‌رم��ی لهالیهنحکومهتی هه‌رێمه‌وه قه‌بووڵ کراوین و فه‌رمیه‌تمان ههیه .حکومه‌تى ئێراقیش‌و هێزه نێونه‌ته‌‌وه‌یه‌کانیش شارهوانیهکهمان به‌ره‌سمى قبوڵ ده‌که‌ن .بۆیه به شێوه‌یه‌کى ره‌سمى کاتێک پێویستیمان هه‌بێت به‌رێگه‌ى په‌یوه‌ندیه‌کمانى ده‌ره‌‌وه‌م���ان په‌یوه‌ندیان ل�ه‌گ�ه‌ڵ��دا ده‌گ��ری��ن .پێداویستیه‌کانمان له‌گه‌ڵ شارهوانی یان والی یان قائیمقامی مه‌خمور یان هه‌ولێر به‌راپۆرتێک پێشنیاره‌کانمان پێشکه‌ش ده‌که‌ین و ئهوانیش هه‌ڵیانده‌سه‌نگێنن. ~ :ه���اوک���اری���ه‌ک���ان���ی ک�ه‌م��پ�ه‌ک�ه ل�ه‌چ ئاستێکدایه؟ ئایا دهبنه واڵم���ده‌ره‌وه‌ی خواسته‌کانی دانیشتوان؟ وه‌اڵ ل���ه‌م س��ااڵن��هى دوای���ی���دا ه�ه‌ن��دێ��ک شتدهکهن ها‌وکارى ده‌که‌ن یانێ با بڵێین دهیانهوێت ها‌وکارى بکه‌ن ،به‌اڵم ئێستا ئێمه‌‌وه‌ک شارێکین ب��ۆی �ه خ��واس��ت��ن ی���ان ه �ه‌ن��دێ��ک ه �اوک��اری��ک��ردن ب�ه‌س ناکات و واڵم����ده‌ره‌وه‌ش نابێت .به‌تایبه‌تى له‌مه‌سه‌له‌ى ئاو ،کاره‌با و کێشه‌کانى رێگا‌وبان. بۆ نمونه خه‌تى ئا‌ومان بۆ چاککرا‌وه یانیش ئهو بیرانه‌ى که له‌که‌مپ دروست کراون له‌کاتێکدا دا‌واک��اری�ه‌ک��ان��م��ان هه‌تا ب�ه‌غ��داش ب���ردووه ،له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ی ئ��هو بیرانه ب��ۆ ته‌ندر‌وستى زۆر خراپه‌‌و ته‌ندر‌وست نییه هه‌روه‌ها ئهو ئ�ا‌وه‌ى که له‌خه‌تى گشتیه‌وه دێ��ت ب�ه‌ی�ه‌ک ش�ه‌ب�ه‌ک�ه‌دا دێ��ت ،بۆیه ئهمه مه‌ترسیه‌کی زۆر گه‌‌وره‌یه بۆ ته‌ندر‌وستى چه‌ندین جاریش سه‌رلێدانمان ک��رد‌و‌وه‌‌و گوتومانه که شه‌به‌که‌یه‌کى ترمان بۆ ئا‌وى پاک بکه‌نه‌وه، واته له‌یه‌کترى جیا بکرێنه‌‌وه ،به‌اڵم هه‌تا ئێستا ئه‌مه‌مان بۆ نهکراوه.
بێگومان له‌مه‌خمور ها‌وین کاتێکی زۆر حه‌ساسه، به‌راستی گه‌رماکه‌ی له‌حیسابدا نییه .بۆیه ئهو دوو فاکته‌رش که ئاو و کاره‌بایه زۆر حه‌یاتین. بهداخهوه له‌م دواییه‌دا هه‌ردووکیان زۆر خراپ بوونه .زۆر جار لێکۆلینه‌‌وه‌مان کردووه که بزانین به‌هۆى چییه‌وه واى لێهاتوه ،ئاخۆ به‌هۆى به‌نزینه‌که‌یه یان رۆنه‌که‌یه ،به‌اڵم تائێستا بۆمان روون نه‌بووه‌ته‌وه که ئایا بۆچى هه‌رسێ مۆلیده بهیهکهوه خراپ ده‌بن .ئهوه نزیکه‌ى ( )20رۆژه به‌هۆى ئه‌مه‌‌وه س��ی��س��ت�ه‌م��ى ک���اره‌ب���ام���ن زۆر خراپ بویه .ئێمه هه‌ر رۆژه یه‌کیان چاک ده‌که‌ینه‌‌و بۆ به‌یانى ئ��هوى تریان خ���راپ ده‌ب��ێ��ت.وات �ه ئهو زۆرى‌و
و ل���ه‌ر‌و‌وى وی��ژدان��ی��ی��هوه به‌رپرسیارین ب���ۆی���ه زه‌ح���م���ه‌ت���ه .ه��ه‌رچ��ه‌ن��ده رۆژان����ه ل �ه‌گ �ه‌ڵ مه‌جلیس و ه هر‌وه‌ها شاره‌‌وانیه‌‌وه هه‌ره‌‌وها ل �ه‌گ �ه‌ڵ ب�ه‌پ��رس��ان��ى دهرهوه و حکومه‌تى ه�ه‌رێ��م و نهتهوه یه‌کگرتووه‌کان و به‌رپرسانى ش���ارهوان���ى‌و ب�ه‌ش�ه‌ک��ان��ى ئ�او ئهمانه گفتوگۆ ده‌ک �ه‌ی��ن و ب ه شه‌‌و و رۆژ کار ده‌که‌ین بۆ ئ���هوهى ببینه وه‌اڵم بۆ گه‌ل ،بێگۆمان ل�ه‌گ�ه‌ڵ ئه‌م ه�����ه‌م�����وو ک������������ه‌م
زه‌حمه‌تیانه زۆرن .بۆیه هه‌م له‌حکومه‌تى هه‌رێم‌و نهتهوه یه‌کگرتوه‌کان هه‌یئه‌تێک"وه‌فدێک" هاتن بۆ ته‌ماشاکردنیان به‌اڵم هێشتاش به ته‌‌وا‌وى ئه‌م کێشانه چاره‌سه‌ر نه‌کرا‌ون .له‌به‌ر ئه‌وه‌ش خه‌ڵکی هه‌م ل �ه‌ر‌و‌وى کاره‌با و هه‌میش ل �ه‌رووی که‌می ئاوه‌وه زۆر زه‌حمه‌تى ده‌بینن .ئێمه‌ش‌وه‌ک شارهوانی له‌هه‌مو‌ویان زیاتر زه‌حمه‌تى ده‌بنین ،چونکه هه‌ر خێزانێک لهوانهیه به‌رپرسیى ماڵ‌و منداڵى خۆى بێت؛ به‌اڵم ئێمه به‌رپرسی ههموو ئهو خه‌ڵکه‌ین
وک���وڕی���ه‌ش���دا ،ن��ات��وان��ی��ن ببینه واڵم������ده‌ره‌وه‌ی خواسته‌کانی گه‌ل. ~ :رێ����ژه‌ی ژن���ان ل �ه‌ش��ارهوان��ی��دا چهنده ،ئایا به‌فه‌رمی ژنان لهشارهوانیدا جێ ده‌گرن یان نا؟ ههرچهنده ئه‌ندامی ژنمان لهشارهوانیدا که‌مه،به‌اڵم به‌پێ پره‌نسیپه‌کانی که‌جه‌که‌و کۆنگره‌ی گه‌ل ک��ۆده‌ی ژن��ان دی��اره ،دیسان ه�ه‌وڵ ده‌ده‌ی��ن ک�ه به‌هه‌ماهه‌نگی و دان��ووس��ت��ان له‌گه‌ڵÛ
~|
26 دامه‌زراوه‌ی ژناندا کاره‌کانمان رێکخه‌ین .چۆنک ه ئهمه چه‌مکێکه که ژنان پێویسته به‌رێژه‌یه‌کی ه��اوس�ه‌ن��گ ل �ه‌ک��اروب��اره‌ک��ان��ی کۆمه‌اڵیه‌تیدا به‌شدار بن و به‌شداربوونیانیش گرنگه .ئه‌گه‌ر ته‌نیا هه‌ڤاڵێکی ژنیش له‌گه‌ڵماندا بێت ،ئهوهی ک �ه ب��ۆ پ��ی��اوان �ه ،ب��ۆ ئ �ه‌وی��ش ب �ه‌ه �ه‌م��ان شێوه نزیکایه‌تی ده‌کرێت .جیاوازی له‌الی ئێمه رێ نییه ،که ئاخۆ ژنه یان پیاوه ،به‌ڵکۆ دڵسۆزی و پراکتیک و نزیکایه‌تی له‌کاروباره‌کان گرنگه‌تر له‌هه‌ر شتێکی تره‌و ئه‌مه‌ش پێوانه ،نه‌شتێکی ت��ر ،ه �ه‌ر بۆیه ئێمه ک��اره‌ک��ان��م��ان ب �ه‌م شێوهیه راده‌په‌ڕێنین .ئێستاش هه‌ڤاڵێکی ژن ،جێگری سه‌رۆک شاره‌وانیه‌و دووانیانیش له‌سه‌ر ماڵییه راده‌وه‌س��ت��ن و ژنێکی تریش لهشارهوانیدا جێ ده‌گرێت ،له‌م الیه‌نه‌وه هیچ کێشه‌وگرفتێکمان نییه‌و راحه‌تین. ~ :پیالن و پرۆژه‌تان بۆ که‌مپه‌که چییه؟ ده‌خوازن چی بکه‌ن؟ -ئێستا چه‌ند پرۆژه‌یه‌کمان به‌ده‌سته‌وه ،له‌وانه‌ی
“ جیاوازی له‌الی ئێم ه رێ نییه، ک ه ئاخۆ ژن ه یان پیاوه، به‌ڵکۆ دڵسۆزی و پراکتیک و نزیکایه‌تی له‌کاروباره‌کان گرنگه‌تر له‌هه‌ر شتێکی تره‌و ئه‌مه‌ش پێوانه، نه‌شتێکی تر
چاوپێکەوتن
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
ک�ه ل �ه‌الی �ه‌ن حکومه‌تی هه‌رێمیشه‌وه په‌سه‌ند کراوه)2700( ،م ،بۆری ئاوی که‌مپه بگۆڕین، هاوکات ،میوانخانه‌یه‌کی گه‌وره بینابنین و بۆ گه‌نجانیش ،پێشبخه‌ین و ساڵۆنێکی گ�ه‌وره‌ش ب��ۆ ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ک��ان��م��ان ده‌ک �ه‌ی��ن �هوه .ه��اوک��ات، ب���ۆ ک �ه‌ن��اڵ��ی ق���ه‌اڵف���زی���ۆن ن��زی��ک �ه‌ی ()400 م و ه�هروهه��ا بڕیاره ()1700م قه‌اڵفزیۆن بۆ که‌ناڵی ئاوه‌ڕۆکان وه‌ربگرین و چاکیان بکه‌ین. دروستکردنی قۆتابخانه‌یه‌کی گه‌وره که ()%80 پرۆژه‌که‌ی په‌سند کراوه وهاوکات ،پرۆژه‌یه‌کمان ئ��ام��اده ک���ردووه ب��ۆ چیفلکی ح�ه‌ی��وان��ان��ات بۆ مانگای هۆله‌ندی ک�ه له‌خزمه‌تی گ�ه‌ل��دا و له‌الیه‌ن ئێمه‌وه سه‌رپه‌ره‌شتی بکرێت و خه‌ڵکی لێ سوودمه‌ند بن .به‌اڵم ئهوهی که زیاتر به‌په‌ڕۆشین ب��ووی و هه‌وڵیشی بوو ده‌ده‌ی��ن ،مه‌سه‌له‌ی ئاو و کاره‌بایه ،هه‌روه‌ها داوام��ان ک��ردووه که بڕی یه‌ک ملیار دینارمان بۆ چاککردنی رێگاوبانی ناو که‌مپه‌مان بۆ خه‌رج بکرێت ،ههرچهنده ئه‌وان ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت ئ�ه‌م یهکه پێک نه‌ینن ،و له‌الیه‌ن ئێمه‌شه‌وه ق�ه‌ب��ووڵ ناکرێت .هه‌ربۆیه ئه‌مه‌ش له‌ئاستی قه‌بووڵکردندایه و پێکی دێنین. ~ :ووت���ه ی��ان��ی��ش قسه‌یه‌کتان هه‌بێت؟ بێگومان! له‌گه‌ڵ ههموو ئه‌م بابه‌تانه‌ی کهباسمان کرد و پرسی گه‌له‌که‌مان بگرینه ده‌ست، ئه‌م شتانه زۆر واتایان نابێت ،چونکه ئهمانه ههموو شتێکی بچووک و که‌م نرخن که ئێستا له حکومه‌تی هه‌رێمی له‌باشووری کوردستاندا داوای ده‌که‌ین .بۆیه پێمان باشه ،وه‌کو ئهوهی ک �ه ل���ه‌ب���اک���ووری ک��وردس��ت��ان��دا ،سیسته‌می خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ەری دی��م��وک��رات��ی راگ���ه‌ی���ن���دراوه، گه‌له‌که‌مان له‌باشووری کوردستانیشدا ،هه‌وڵ ب��ده‌ن ،ئ�ه‌م سیسته‌م ل�ه‌م به‌شه‌ی له‌کوردستاندا پراکتیزه ب��ک�ه‌ن ،چۆنکه ب���ه‌ڕای ئێمه ئهمه ده‌رمانی ههموو کێشه‌وگرفته‌کانی گه‌لی کورده. هاوکات له‌به‌رامبه‌ر به هێرش داگیرکه‌رییه‌کانی رژێ��م��ی ئ��ێ��ران ،پێویسته چ���ۆن گ�ه‌ل�ه‌ک�ه‌م��ان له‌بامه‌ڕنێ و ش���ه‌اڵدزێ له‌به‌رامبه‌ر به‌تانک و س �ه‌رب��ازه‌ک��ان��ی ئ �ه‌رت �ه‌ش ت���ورک راوه‌س��ت��ان، له‌شاره‌کانی تری باشووری کوردستانیش له‌دژی ده‌ستدرێژییه‌کانی رژێمی ئێران راوه‌ستن ،ئهمه ده‌ستدرێژییه له‌سه‌ر ئیراده وه�ه‌ب��وون و ههموو ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مان .ئ �هوه هێرشێک نییه له‌سه‌ر پ �ه‌ژاک ،ئه‌گه‌ر ئه‌مڕۆ پ�ه‌ژاک، الواز بکرێت ،سبه‌ێ سه‌ڕه‌ی یه‌کێتی وپارتیش دێت .په‌ژاکیش نرخێکی ئه‌م گهلهیه ،پێویسته به‌هه‌موومانه‌وه بیپارێزین ،له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی که هۆشیار بین له‌به‌رامبه‌ر به‌پیالنی داگیرکه‌رانی سه‌ر کوردستان ،پێویسته نه‌که‌وینه غفله‌ت و بێ ئاگاییه‌وه. جارێکی تر ،سۆپاسی گۆڤاره‌که‌تان ده‌که‌ین، که ئه‌م ده‌رفه‌ته‌تان پێمان به‌خشی ،بۆ ئهوهی گیروگرفته‌کانی که‌مپه‌که‌مان باس بکه‌ین.
جوان حهسهن :ســـــ بــــــۆ ئـــــ ئۆمید مه‌حمود سیستەمێکى نوێ ديمانه:مامۆستا سەالح
(ج����وان ح���ه‌س���ه‌ن) ئ �ه‌ن��دام��ی ئه‌نجومه‌نی پ���ارێ���زگ���ای ک���ه‌رک���وک ل���ه‌س���ه‌ر لیستی برایه‌تی ،ئه‌ندام لقی یه‌کگرتووی ئیسالمی، لێپرسراوی رێکخراوی ژنان بۆ ژنانی ئه‌نفال و (ئۆمید مه‌حمود) سه‌رنووسه‌ری "که‌رکوکی نوێ" له دیدارێک دوا گۆرانکارییه‌کانی نێو ئه‌نجومه‌نی پ��ارێ��زگ��ای ک �ه‌رک��وک، هاوکات باسی ناڕه‌زایه‌تی الیه‌نی عه‌ره‌بی و ره‌وشی ئه‌منی که‌رکوک و کاریگه‌ری کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له‌سه‌ر ئاینده‌ی که‌رکوک ده‌ک��ات‌و کێشه سه‌ره‌کییه‌کانی ش��اره‌ک �ه ،وه‌اڵم���ی پرسیاره‌کانی گۆڤاری ~ ده‌ده‌نه‌وه: ~ :دوای گ���ۆران���ک���اری���ی���ه ئیدارییه‌کانی نێو ئه‌نجومه‌نی پارێزگای ک�ه‌رک��وک ،ئایا چ پێشکه‌وتنێک له‌سه‌ر ئاستی ئاسایشیو خزمه‌تگوزاری شاره‌که‌ی پێکهێناوه؟ جوان :له‌بواری سیاسی گۆرانی به‌سه‌ردا هاتووه ،بێگومان هه‌ر له‌شارێ یان واڵتێ ئ �ه‌گ �ه‌ر ب���وارى سیاسی ئ��ۆق��ره(ئ��ارام) بوو ئ �ه‌وا کاریگه‌ری له‌سه‌ر ره‌وش��ی ئه‌منی و خومه‌تگوزاری دروست ده‌کات ،که‌رکوک ل�ه‌رووی خزمه‌تگوزاری کاره‌باوه بۆ نموونه گ��وران��ک��اری ب��ه‌دی��ک��راوه و ب����ه‌ره‌و باشتر رۆیشتووه ،گه‌ر چى به‌کڕین یاخود به دابین ک��ردن بێت ی��ان به‌هه‌ر شیوازێکی تر بێت، ل�ه‌ب��وارى ئه‌منی ک��ارک��ان چرتڕکراونه‌ته‌وه و ف��ش��اری زی��ات��ر ب��ۆ ئ���ه‌وه‌ی ب��اری ئه‌منی جێگیرتربێت‌و کاری تیرۆرستی روه‌و که‌می ب��ڕوات پێکهاتووه .له‌هه‌ر جیگایه‌کیش که ئارامى تیدا بوو به‌دڵنیایی تیرۆرستان لهو شوینه ک��ارده‌ک �ه‌ن بۆ ئ��ه‌وه‌ی ئ �هو ئارامیه نه‌هێلن ،ب��ۆی�ه‌ش تیرۆرستان له‌که‌رکوک کاره تیرۆرستیه‌کانیان چرترکردۆته‌وه ،به‌اڵم ئێمه ه �ه‌م��وان ی �ه‌ک ده‌ستین و له‌هه‌وڵی
“
چاوپێکەوتن
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
27
ــــوپای عــێـراق ئهو هێزهی نییه ،متمانهی پێبکرێ ـــــه‌وه‌ی واڵتی بدرێــتـ ه ده‌ست و بیپارێزێت د :له‌یـــــــه‌ک وشـــه‌دا گه‌ر بیڵێم ،پێویستیمان ب ه ێ‌و مــــــــــۆدێــــــرنــــــى به‌ڕێــــــوه‌به‌ردن‌و ژیانکردنه پووچه‌ڵکردنه‌وه‌ی پیالنی تیرۆرستانداین. ~ :لهو گۆرانکارییه ناڕه‌زایه‌تی گروپی عه‌ره‌بی ناو ئه‌نجوومه‌نی که‌رکوک ده‌بینرێت ،هۆکاره‌که‌ی چییه؟ ج����وان :پێشتر رێ��ک�هوت��ن��ێ��ک ل �ه‌ن��ێ��وان سێ الی �ه‌ن��ی ک���وردی و ع �ه‌ره‌ب��ی و تورکمانی بۆ دابه‌شکردنی ده‌س �ه‌اڵت هه‌بوو ،ل �ه‌دوای وه‌رگرتنی( حهسهن تۆران) پۆستی سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن ،ناڕه‌زایه‌تی عه‌ره‌بی له دوو خاڵ ده‌رک���هوت ،وه‌ک بیستم ،یه‌که‌م ئ��ه‌وان له که‌رکوک خۆیان به ژماره له تورکمان به‌زیاتر ده‌زانن ،به هێنانی ئه‌نجامی هه‌لبژارده‌نه‌کان بۆ نموونه ،ده‌بوایه سه‌رۆکی ئه‌نجومه‌ن بۆ ئ �ه‌وان بێت ،چونکه به‌رپرسیارێتی پۆستی سه‌رۆکی ئه‌نجوومه‌ن گرنگتره ،دووه‌م گوایه بێ وه‌رگرتنی رابۆچوونی الیه‌نی عه‌ره‌بی گ��ۆڕان��ک��اری نێو ئه‌نجوومه‌نی پاریزگای که‌رکوک بەڕێوه‌چوونه ،بۆیه لهو روانگهیهوه ئه‌وان بایکۆتی کۆبوونه‌وه‌‌و دانیشته‌نه‌کانی پارێزگای که‌رکوکیان کرد. ~ :ب��ۆ ل��ه‌م م��اوه‌ی��ی دوای��ی��دا ته‌قینه‌وه‌کان رووی ل ه زیادبوون کردووه؟ جوان :من وه‌ک باسم کرد له‌هه‌ر جێگایک ئارامى تیاهه‌بیت ،سه‌یر ده‌که‌یت تیرۆرستان ئهو شوێنه ده‌که‌نه ئامانجی خۆیان و زیاترین کار لهو شوێنه ده‌ک �ه‌ن ،ترۆریستان کاریان چییه بارى ده‌رونی و باری ئه‌منى ههموو ش��اره‌ک�ه بشه‌ڵه‌ژێنن و خه‌ڵکی به ئارامی نه‌ژێت ،له‌هه‌مانکاتدا ناکۆکی نێوان پێکهاته جیاوازه‌کانی که‌رکوک دروس��ت بکه‌ن بۆ ئهوهی دۆخی که‌رکوک به‌رده‌وام له‌ناخۆشیدا بیت. ~ :لێدوانه‌کانی نۆجیفی بۆ دروست کردنی هه‌رێمی سوننی ناڕه‌زایه‌تی شه‌قامی عه‌ره‌بی و تورکمانی لێکه‌وته‌وه، بۆچی؟ ج���وان :ع����ه‌ره‌ب ک��ات��ی خ���ۆی به‌شێکیان ده‌نگیان به‌ده‌ستور ن�ه‌دا و ده‌یانگوت عێراق دهکاته هه‌رێمایه‌تیو جیای ده‌کاته‌وه ،به‌اڵم
جوان حهسهن،
ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی پارێزگای که‌رکوک
ئێستا داوای هه‌رێمی سوننه ده‌ک �ه‌ن ،وات ه خۆیان بڕیاری داب�ه‌ش بوونی عێراق ده‌ده‌ن له‌سه‌ر بنه‌مای تایفی و مه‌زهه‌بی سوننه، که ئهمه نیشانه‌یه‌کی جوان ،نیشانی عێراق ن���ادات ،ئ�ه‌گ�ه‌ر بیر له‌دروستکردنی هه‌رێم ده‌ک �ه‌ن با له‌سه‌ر بنه‌ما و ئه‌ساسی تایفی نه‌بێت ،با له‌سه‌ر خزمه‌تکردنی هاواڵتیبوون ب��ێ��ت ،ب��ۆی�ه ل �ه‌الی �ه‌ن ع���ه‌ره‌ب و تورکمانی سوننی ڕه‌تکرایه‌وه ،گه‌یشته ڕاده‌یه‌ک خودی نوجیفی له پێشنیاره‌که‌ی پاشگه‌ز ببێتهوه. ~ :ک���ێ ل��ه‌پ��ش��ت رف��ان��دن��ی ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ی ئ��ای��ن��ی و دوک��ت��ۆره‌ک��ان��ی که‌رکوکدایه؟ ج���وان :ئێستا وای ل��ێ��ه��ات��ووه هه‌رشتێک برفێندرێت و دی��ار نه‌مێنێت ده‌ل��ێ��ن ک��اری ئیرهابه ،به تۆمه‌تی ئهوهی ئهو کهسه قسه یا
ئۆمید مه‌حمود،
سه‌رنووسه‌ری «که‌رکوکی نوێ»
لێوانی باشی نه‌دابێ ،بۆیه رووبه‌رووی رفاندن دهبێتهوه ،تا ئێستا هیچ الیه‌نێک نه‌دۆزراوه‌ته‌وه که به‌رپرسیاریه‌تی خۆی راگه‌یاندبێ ،دواتر هه‌ندێ باند و الیه‌نی تیرۆرستی هه‌ن که بۆ پ��اره خه‌ڵکی ده‌رفێنن ،ئێستا بۆ یه‌کێ لهو دوکتۆرانه داوای ( )80ده‌فته‌ر دۆالری لێده‌کرێت ،ئهوه ده‌یسه‌لمێنێت که مه‌به‌ستیان کۆکردنه‌وه‌ی پاره‌یه بۆ گرووپه تیرۆستیه‌کان، بۆیه ناکرێ الیه‌نێک تاوانبار بکرێت. ~ :ک���ش���ان���ه‌وه‌ی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئه‌مریکا چ کاریگه‌ری له‌سه‌ر بارودۆخی شاری که‌رکوک ده‌بێت؟ جوان :بێگومان کاریگه‌ری ده‌بێ ،سوپای عێراق تا ئێستا ئهو هێزهی نییه متمانهی پێبکرێ بۆ ئهوهی واڵتی بدرێته ده‌ستی و بیپارێزێت ،به‌ڕای من ئهو کارانه‌ی چه‌ندÛ
28 مانگێ پێشوو که رووی��ان��دا له‌شارۆچکه‌ی ح�ه‌وی��ج�ه ش��اه��ی��دی ئ��هو ح��اڵ �ه‌ت �ه‌ن ،ک �ه دام وده‌زگا حکومیه‌کان سوتێنران ،له ئۆتۆمبێلی هه‌مه‌ری سوپای عێراقی گروپه ئیسالمی ن �ه‌ق��ش��ب �ه‌ن��دی �ه‌ک��ان��ی ل �ه‌گ �ه‌ڵ��دا ب����وو ،ل �ه‌ب��ان هه‌مره‌که‌دا ب��وون ،ئه‌م ه نیشانه‌ی ئ�ه‌وه‌ن که تائێستا سوپای عێراق نه‌بۆت ه جێگای متمانهی گه‌لی عێراق ،بۆیه گه‌لی عێراق شادمان نییه به‌ده‌رچوونی هێزه‌کانی ئه‌مریکا که جیگای سوپای عێراق بگرێتهوه ،رۆیشتنی هێزه‌کانی ئه‌مریکا ،عێراق زیاتر رووبه‌رووی مه‌ترسی و هه‌ڕه‌شه ده‌کاته‌وه. ~ :چۆن ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی له ره‌وشی ئه‌منی که‌رکوک شرۆڤه ده‌که‌ێت؟ جوان :به‌لێ ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌ک��ی کاری ئه‌رێنی لێ نابینرێت ،فه‌رموده‌یوکی پێغه‌مبه‌ر ههیه ده‌ڵێت (أهل مكه ادرى بشعابها) که‌واته خه‌ڵکی که‌رکوک خۆمان ده‌زانین کێشه‌کانمان چییه‌‌و چۆنیش چاره‌سه‌ر ده‌کرێن، تاچه‌ند الیه‌نی به‌رامبه‌ر له‌گه‌ڵ یه‌کتری ده‌توانێ مساوه‌مه بکات بۆ لێکنزیکبوونه‌وه له‌یه‌کنر ،به‌ڵگه‌ش ئێمه له لیستی برایه‌تی وازمان له‌پۆستی سه‌رۆکی ئه‌نجوومه‌ن هێنا بۆ برایانی تورکمان ،نیشانه‌ی ئهوهیه که ئێمه کێشه‌مان نییه ،ته‌نازولمان کرد بۆ که‌سێکی ش���اره‌ک���ه‌ی خ��ۆم��ان ،ب��ۆ ئ����ه‌وه‌ی خزمه‌تی زی��ات��ر ب�ه دانیشتوانی ک �ه‌رک��وک بکرێت، بۆیه ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌کی ههموو کاتێک سلبیاتی ده‌بێ ،به‌الم الیه‌نێک هه‌وڵی نزیک کردنه‌وه‌ی بۆچوونه‌کان و الیه‌ن و پێکهاته جیاوازه‌کانی که‌رکوک بدات به نیازی باش ئهو جێگای قبووڵ کردن و ده‌ستخۆشییه. ~ :کێشه سه‌ره‌کییه‌کانی شاری که‌رکوک چین؟ ئۆمید :به‌راستى پرسیارێکى ئاسانه ،به‌اڵم وه‌اڵم���ه‌ک���هى ق��ورس �ه ،ه���ه‌ر ئینسانێک به رێکه‌وت له‌جێگایه‌کى دییه‌وه رێى بکه‌وێته ئه‌م شاره‌‌و بۆ ماوه‌ى یه‌ک کاتژمێر چاوێک بخشێنێت به شه‌قام و کوچه و کۆاڵنه‌کانى ئه‌م شاره‌دا ،شۆک ده‌بێت ،شارێک مێژووى دروستبوونى هه‌زاران ساڵه‌‌و خاوه‌نى به‌نرخترین سامانى سروشتى‌و سه‌دان هه‌زار هزر‌و ده‌ستى ک��اره‌‌و...س �ه‌خ��ت��ری �ن‌و ئ��اڵ��ۆزت��ری��ن ملمالنێ‌و کێشمه‌کێشى له‌سه‌ر ده‌کرێت ،که‌چى به‌مجۆره کاول‌و وێرانه‌یه؟! ک�ه ده‌ڵ��ێ��م ک��اول و وێ��ران �ه ،مه‌به‌ستم ته‌نها نه‌بوونى خزمه‌تگوزارییه گشتییه‌کان نییه، که ته‌نانه‌ت له‌هه‌مو ئه‌م شاره‌دا تاکه یه‌ک ( )W.Cگشتى تێدا نییه ،باسى پارک و شوێنى حه‌سانه‌وه‌‌و هۆڵى رۆشنبیریى‌و کلتورى و...ناکه‌م ،باسى ئهوه ناکه‌م که هۆتێلێکى نه‌ک چوار ئه‌ستێره ،به‌ڵکو دوو ئه‌ستێره‌شى تێدا نییه ،به‌ڵکو هه‌مو ب��واره‌ک��ان��ى ژیانه،
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تى‌و سیاسى‌و خێزانى‌و ئینسانییه‌کان له‌نزمترین ئاستدان ،په‌یوه‌ندییه حیزبى و نه‌ته‌وه‌یى و ئیتنیه‌کییه‌کان له‌وانى دى باشتر نین .روح و هه‌ستى لێپرسراوێتى ب�ه‌رام��ب�ه‌ر به‌هاونیشتمانى و ه��اوش��ارى هه‌ر لێى مه‌پرسه..؟ روح��ى لێبورده‌یى و یه‌کتر ق��ب��وڵ��ک��ردن ،زۆرزۆر له‌ئاستێکى نزمدایه، له‌گه‌ڵ ئۆتۆمبێلێکى تاکسى ی��ان ئهوانهى پێیانده‌ڵێن ( 12و ) 9ن �ه‌ف �ه‌رى ،به‌رێگاى سلێمانى‌و هه‌ولێردا تێپه‌ڕه ،ته‌ماشا بکه ،هه‌ر ئهو که‌سانه‌ى له‌گه‌ڵتدان له‌نێو ئۆتۆمبیله‌که‌دا چه‌ند به سوکى باسى ئهو که‌سانه ده‌که‌ن که له‌سه‌ر ئهو رێگایه بێده‌نگ به‌دیار شوشه‌یه‌ک یان قوتویه‌کى مه‌شروبه‌وه دانیشتون ،چه‌ند سوکایه‌تیان پێده‌کرێت ،له‌کاتێکدا ئهو کاره‌ى ئهو که‌سانه ده‌یکه‌ن ،سه‌د ده‌ر سه‌د تا ئه‌وپه‌ڕ شه‌خسیه ،هیچ زیانێک ب �ه‌وان ناگه‌یه‌نێت، ره‌ن��گ�ه بڵێیت ب �ه‌رگ��رى ل�ه م �هى خ��واردن �هوه ده‌ک���ه‌ی���ت ،م��ن ه �ه‌رگ��ی��ز م���هى خ���واردن���هوه به‌کارێکى باش نازانم ،به‌اڵم هه‌رگیز رێگا ب �ه‌خ��ۆم ن����اده‌م ب���ه‌چ���اوی س���وک ت�ه‌م��اش��اى مه‌یخواردنه‌وه بکه‌م .ئهمه نمونه‌یه‌کى زۆر بچوک و ساده‌یه ،لێپرسراوێکى پێشوى ئه‌م ش��اره له‌کۆڕێکدا باسى ئ �هوهى کرد به‌هۆى ملمالنێ و رک��اب��ه‌رى ن��ێ��وان الی�ه‌ن�ه‌ک��ان�هوه ن��ه‌ت��وان��راوه ق�ه‌س��اب��خ��ان�ه‌ی�ه‌ک��ى م��ۆدێ��رن که م��اوه‌ی�ه‌ک��ى زۆره ب��ودج �هى ب��ۆ ته‌رخانکراوه دروستبکرێت!! تۆ ته‌ماشا بکه ،قه‌سابه‌خانه که خ��ۆى له‌خۆیدا کۆمه‌ڵێک کاریگه‌رى سه‌لبى له‌سه‌ر ژینگه و ئهو ناوچه‌یه ده‌بێت که تێیدا دروس��ت ده‌کرێت ،ره‌نگه پێمبڵێیت ره‌شبینیت؟ به‌اڵم ده‌ڵێم وهره من‌و تۆ رۆژێک به‌م شاره‌دا گوزه‌ر ده‌که‌ین و سه‌ردانى ماڵ و الیه‌ن‌و حیزبه‌کان ده‌که‌ین...ئه‌وجا ده‌زانین ئه‌م شاره له‌نێو چ کاره‌ساتێکدا ده‌ژیت. س�ه‌رب��ارى هه‌مو ئه‌مانه‌ش ،کێشه‌ى تیرۆر‌و تیرۆریستان ،کێشه‌ى گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی��ى ،کێشه‌ى ملمالنێى نێوان الیهنه سیاسى‌و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانه، که پێموایه کێشه‌ى زۆر گرنگ‌و هه‌نوکه‌یین و پێویستیان ب�ه چ��اره‌س��ه‌رى ده‌ستبه‌جێ و یهکالکهرهوهیه ،ئه‌گینا بهرهو داڕوخان‌و ته‌پین ده‌چین. ~ :هۆکاری کێشه‌کانی له‌چی دا ده‌بینن؟ ئۆمید :ئاشکرایه زۆرێ��ک له‌هۆکاره‌کان پاشماو‌ه بۆمان ماونه‌ته‌وه ،نه‌ک هه‌ر پاشماوه‌ى سه‌رده‌مى دیکتاتۆریى‌و ئیستبدادى به‌عس و رژێمه شۆڤێنییه‌کانن ،به‌ڵکو بۆماوه‌ى سه‌رده‌مانێکى دوور‌و درێ���ژ‌و مێژویین ک ه ڕه‌گ‌و ریشه‌کانیان ده‌گه‌رێته‌وه بۆ سه‌رده‌مى ده‌ره‌ب �ه‌گ��ای �ه‌ت �ى‌و داگ��ی��رک��اری��ى عوسمانى و ئینگلیزه‌کان‌و ...هتد .پێموایه هاتنى سوپاى ئه‌مریکا‌و هاوپه‌یمانان به‌جۆرێک له‌جۆره‌کان
چاوپێکەوتن
راس��ت �ه‌وخ��ۆ ی���ان ن��اڕاس��ت �ه‌وخ��ۆ ه��ۆک��ارب��ووه ب��ۆ زی��ات��ر ف��روان��ب��ون‌و پ�ه‌ره‌س�ه‌ن��دن��ى دی���ارده‌ى گه‌نده‌ڵیى ،تێکچون‌و روخان‌و هه‌ڵوه‌شادنه‌وه‌ى زۆرب�هى ده‌زگ��ا و فه‌رمانگه ئیدارییه‌کان و لێنه‌پرسینه‌و‌ه و به‌دواداچونى ک��ار‌و ئه‌رکى فه‌رمانبه‌ران ل ه نه‌بونى یاسایه‌کى روون و رۆش��ن و توند‌و یه‌کالکه‌ره‌وه(حازم‌و حاسم) دا ،رۆڵ��ى زۆر نه‌رینى بینى ،ئ�هوه جگه ل ه گرفت و کێشه‌ى وه‌الئ��ى حیزبى و شه‌خسى و(مه‌حسوبیه‌ت‌و مه‌نسوبیه‌ت). ده‌گه‌ڕێمه‌وه سه‌ر هۆکارى دیارد‌ه و کێشه‌ى تیرۆر و نائارامى و ناسه‌قامگیرى ره‌وشى ئ �ه‌م��ن��ى ،ک � ه ه��ۆک��اره‌ک��ان ه �ه‌م �ه‌الی �ه‌ن‌و هه‌مه‌چه‌شنن ،هۆکارى ئابوریى کاریگه‌ریى و رۆڵى که‌متر نییه له‌هۆکاره‌کانى نه‌بونى ده‌زگایه‌کى هه‌واڵگرى به‌هێز و سوپایه‌کى پیشه‌یى و ب �ه ت��وان��ا ،گ �ه‌ن��ده‌ڵ �ى‌و ناپاکى ل �ه‌ری��زه‌ک��ان��ى س��وپ��ا و پ��ۆل��ی��س و ت�ه‌ن��ان�ه‌ت له‌دادگاش ،هه‌روه‌ها به‌بۆچونى نه‌ک هه‌ر من ،وه‌کو چاودێرێک‌و هاواڵتییه‌ک ،به‌ڵکو به‌بۆچون‌و لێکدانه‌وه‌ى زۆرب��هى چاودێرانى ئه‌منى بیانى و ن��اوخ��ۆ ،نه‌بونى ته‌بایى و بێمتمانه‌یى نێوان نه‌ته‌وه‌‌و الیه‌ن ه سیاسییه‌کان، هۆکارى بنه‌ڕه‌تى و گرنگن ،ئهوه جگه لهو ده‌ستێوه‌ردانه بێره‌حمانه‌یه‌ى واڵتانى دراوسێ‌و ده‌وروبه‌ر‌و ته‌نانه‌ت واڵتانى ئه‌وروپى‌و عه‌ره‌بى‌و ئیسالمى ب ه گشتى. ~ :چ��اره‌س��ه‌ری ئ �ه‌م کێشان ه له‌چی دا ده‌بینن؟ ئۆمید :به بۆچونى من بۆ چاره‌سه‌رکردنى ه �ه‌م��وو ک��ێ��ش�ه‌ک��ان ،س �ه‌ره‌ت��ا ب��وون��ى ب��ڕوا‌و ئیراده‌یه‌کى پاک و بههێزه ،چاره‌سه‌رکردنى کێش ه و چ��اره‌ن��ووس��ى س��ی��اس��ى و ئ��ی��دارى و جێبه‌جێکردنى م���ادده‌ى ( )140له‌هه‌ر‌ه پێویستیی ه گ��رن��گ و ب��ن�ه‌ڕه‌ت��ی��ی�ه‌ک��ان��ن، چاره‌سه‌رکردنى چاره‌نوسى ئیدارى و سیاسى ئه‌م شاره ده‌توانێت چاره‌سه‌رکردنى زۆرێک ل�ه‌ک��ێ��ش�ه‌ک��ان��ى وه‌ک ت���ی���رۆر‌و گ �ه‌ن��ده‌ڵ �ى‌و خزمه‌تگوزارییه‌کان ئاسانتر و م��اوه‌ک�هى کورتتر بکاته‌وه .چاره‌سه‌رکردنى کێشه‌کانى دى ک ه ئاماژه‌م پێکردن هه‌ندێکیان کارى ده‌ی���ان ساڵ ه و هه‌ندێکى دیشیان ب�ه‌ن��ده ب ه چاره‌سه‌کردنێکى گشتگیر‌و ههمهالیهنه ک ه پێویست ه ل ه په‌رله‌مان‌و حکومه‌تى عێراقییه‌و‌ه چاره‌سه‌ریان بۆ چێ بکرێت و بدۆزرێته‌وه، پێویستیمان ب �ه‌ده‌رچ��وان��دن��ى ده‌ی����ان ی��اس�او بڕیارى حکومى ههیه ،ک ه بونى ده‌زگایه‌کى جێبه‌جێکار تا بتوانێت ئهو بڕیار‌و یاسایان ه پراکتیزه بکات‌و له‌ژیانى واقعیدا به‌رجه‌سه‌تیان بکاته‌وه .پێویستیمان به هه‌ڵمه‌تێکى فراوانى رۆشنبیریى‌و رۆشه‌نگه‌رییه ،له‌یه‌ک وشه‌دا گه‌ر بڵێم پێویستیمان ب ه سیستەمێکى نوێ‌و مۆدێرنى به‌ڕێوه‌به‌ردن‌و ژیانکردنه.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
29
()16ی مانگی ()7ی ( )2011و چاره‌نووسی کورد هێرشی هێزه‌کانی سپای پاسدارنی کۆماری داگیرکه‌ری ئیسالمی ئێران به هاوکاری چ �ه‌ک��داره‌ک��ان��ی ئ�ه‌ن��س��اروئ��ی��س�لام ب��ۆ س�ه‌ر
هیوا گوڵ محه‌مه‌دی
ههرێمهکانی قه‌ندیل له ش��ان��زه‌ی مانگی حه‌وتی ئه‌مساڵدا ب��ووه هۆکاری گه‌لێک هه‌ڵوێست و ه�ه‌ت��ا نوسینی ئ���ه‌م بابهته مژاری گرینگترین نوچه‌کانه و به‌رده‌وام له مێدیاکانا باس لهو شهڕه ،ئامانجه‌کانی، و ه�هروهه��ا ئ�هو مه‌ترسیانه‌ی له ئه‌گه‌ری سهرکهوتنی هیزه‌کانی سپای پاسداران بۆ سه‌ر باشوری کوردستان و جواڵنه‌وه‌ی گه‌لی کورد ده‌کرێ. هێرشی سپای پاسدارنی کۆماری ئیسالمی ئ��ێ��ران وه‌ک یه‌کێک ل �ه ه��ێ��زه چ �ه‌ک��داره خ��اوه‌ن ده‌س�ه‌اڵت�ه‌ک��ان��ی ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین جیاوازیه‌کی زوری ههیه له‌گه‌ڵ هێرشه‌کانی دیکه و ناکرێ به هه‌مان ئه‌قڵ و مه‌نتق و تێگه‌یشتن ورد بکرێته‌وه. ئامانجی ده‌سه‌اڵتدارانی ئێرانی داگیرکردنی ناوچه‌ی ستراتیژی چیاکانی قه‌ندیله له ئاسۆسه‌وه تا خنێره و ب�ه‌وج��وره کونتروڵی ده‌بێت به‌سه‌ر باشوری کوردستان و ئێراق، ب��اک��وری کوردستان و تورکیا و ڕیگه‌ی هاتوچوو ده‌کاته‌وه بۆ سوریا و ڕۆژئ��اوای کوردستان و لهو ڕیگه‌یه‌وه خۆی ده‌گه‌یه‌نێته لوبنان و فه‌له‌ستین و ه��اوک��ات موشه‌که دوره��اوێ��ژه‌ک��ان��ی ب �ه دژی ئیسرائیل لهو ده‌ڤ�ه‌ره‌دا به جێ ده‌کا و ڕوڵیکی زیاتر بۆ خ��ۆی ده‌س��ت�ه‌ب�ه‌ر ده‌ک���ا .ه�ه‌م��وو ئه‌مانه‌ش دوای ئهوه سه‌ریان هه‌ڵداوه که ده‌سه‌اڵتی به‌عسی سوریا وه‌ک یه‌کێک له هاوپه‌یمانه ستراتیژیه‌کانی کۆماری ئیسالمی ئێران له‌ڕۆژه ههره تاریکه‌کانیدا ده‌ژی و دژایه‌تی و ن��اڕه‌زای �ه‌ت��ی و س�هره�ه‌ڵ��دان�ه‌ک��ان��ی گه‌ل له‌ئاستێکی ئهوهنده به‌رز دایه که کومه‌ڵگای ناونه‌ته‌وه‌یی باس له به‌سه‌رچوونی سه‌رده‌می ئهو ده‌سه‌اڵته ئه‌که‌ن . روخ��ان��ی ده‌س�ه‌اڵت��ی به‌عس له سوریا واته تێکچونی دیواری پواڵینی به‌ره‌کانی شه‌ڕی کۆماری ئیسالمی ئێران .سپای پاسداران، ئیتالعات و به گشتی مانه‌وه‌ی کۆماری
ئیسالمی ئ��ێ��ران ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت ل�ه س �ه‌ر دوو فاکته‌ر خۆی پاراستووه .یه‌که‌میان ترساندن، سه‌رکوتکردن و ته‌سلیم گرتنی ناڕه‌زایه‌تیه ناوخویه‌کان و دووه �ه‌م ،نانه‌وه‌ی ئ��اژاوه له ده‌ره‌وه‌ی سنوره‌کانی خۆی و گوشار خستنه سه‌ر هێزه ده‌سه‌اڵتداره‌کانی جیهان و له‌وباره‌وه ح�ه‌س��اس��ی�ه‌ت��ی ک��وم�ه‌ڵ��گ��ا ج��وراوج��وره‌ک��ان تێده‌گه‌ن و به‌و پێیه چاالکیه‌کانیان پێش ده‌خ �ه‌ن .بۆ وێنه له سه‌رده‌مێکدا گروگان گرتن(بارمته‌گرتن) و له سه‌رده‌مێکیترا ته‌قینه‌وه و ئێستاش پهروهرده کردنی گروپه توندڕه‌وه خۆکوژه‌کان وه‌ک کارتی گوشار بۆ سه‌ر زلهێزه‌کان و هه‌وپه‌یمانه‌کانی به‌کار دێنێ. ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ئ���ێ���ران ل �ه‌گ��رت��ن��ی ق�ه‌ن��دی��ل��دا ستراتیژیه‌کی ه�ه‌ی�ه و ئه‌ویش ئ�ه‌وه‌ی�ه ،ج��واڵن �ه‌وه‌ی ئ��ازادی گه‌لی کورد تێکبشکێنێ و به‌وجوره هه‌ژه‌مونی و هێزی خۆی به‌سه‌ر دهسهاڵتداره داگیرکه‌ره‌کانی ت��ورک��ی��ا ،س��وری��ا و ئ��ێ��راق��دا ف���ه‌رز بکات، شکست به سیاسه‌تی ڕۆژهه‌اڵتی ناوینی نوێی ئه‌مریکا و هاوپه‌یمانه‌کانی بێنێ و پێشی هێرشی ئێحتمالی(چاوه‌ڕواننه‌کراو) بۆ سه‌ر خۆی بگرێ و هێزه‌کانی ئه‌مریکا ناچار بکات ڕۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست چوڵ بکه‌ن . بێگومان له‌ئه‌گه‌ری تێکشکانی هێزه‌کانی گ�ه‌ری�لا ل�ه ق�ه‌ن��دی��ل( دی���اره ئ �هو ئێحتماله زور الوازه) ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ئ��ێ��ران ڕاسته‌وخۆ هه‌ڕه‌شه‌یه بۆسه‌ر ئیسرائیل و ئ���ه‌وه‌ش پشتگیری ع �ه‌ره‌ب �ه‌ک��ان ب��ۆ خۆی زیاتر ده‌کا و یه‌کێک له ڕقه‌به‌ره(ره‌کابه‌ره) سه‌رسه‌خته‌کانی خۆی له ناوچه‌که‌دا واته ع �ه‌ره‌ب��س��ت��ان��ی س��ع��ودی ت��ێ��ک ده‌شکێنێ و ب�ه‌وج��وره ب��ه‌ره‌و ستراتیژی ڕامانه‌کانی ئایه‌تواڵخومه‌ینی دامه‌زرێنه‌ری کۆماری ئیسالمی ئ��ێ��ران هه‌نگاو ه�ه‌ڵ��ده‌گ��رێ که ف��راوان��ک��ردن��ی ده‌س �ه‌اڵت��ی شیعه‌گه‌ریه له واڵتانی جیهاندا .ده‌سپێکردنی هێرشه‌کانی سپای پاسدارانی کۆماری ئیسالمی ئێران له‌سه‌ر هێندێ حیسابی له پێشدا کراوه که وردک��راون�ه‌ت�هوه و به هه‌ڵ زان���راون ،وه‌ک: کاتی قسه کردنی ئێراقیه‌کان بۆ مانه‌وه ی���ان گ����ه‌ڕان����ه‌وه‌ی ل �ه‌ش��ک��ری ئ��ام��ری��ک��ا و له‌وباره‌وه کورده‌کان پاڵپشتی مانه‌وه‌ی ئهو له‌شکره ده‌که‌ن. دروستبون و سه‌رهه‌ڵدانی کێشه‌ی ئابوری له‌ئه‌مریکا و الوازبوونی ده‌سه‌اڵتی ئوباما و ب �ه‌رز ب��ون�ه‌وه‌ی ده‌نگه ن��اڕازی�ه‌ک��ان دژی ب���هردهوام���ی ش �ه‌ڕ ل �ه‌واڵت��ان��ی ڕوژه �ه‌اڵت��ی
ناوه‌راست .به هێزبوونی جواڵنه‌وه‌ی کورد به‌تایبه‌ت له‌باکوری کوردستان و یه‌کڕیزی الیهنه کوردیه‌کان له‌ڕوژئاوای کوردستان و هه‌روه‌ها نێزیکبونه‌وه‌ی کونفرانسی نه‌ته‌وه‌یی له باشوری کوردستان. له‌وانه‌ش گرنگتر ئهوهیه که له‌ماوه‌یه‌ک به‌ر له ده‌سپێکردنی هێره‌شه‌کانه‌وه کومه‌ڵه که‌س و الیه‌ن له ژیر ناوی خه‌باتی مه‌ده‌نیدا هێرشی ب �ه‌رف��راوان��ی��ان ک���رده س��ه‌ر پارتی ژیانی ئازادی کوردستان په‌ژاک که تاقه ڕیکخستنی توکمه‌ی دژب �ه‌ری کۆماری ئیسالمی ئێرانه و هه‌وڵی ڕه‌شکردنی ئهو ڕیکخراوه کوردیه ئ�ه‌درا و له الیه‌کیتره‌وه راگ���ه‌ی���ان���دن���ه گ��ش��ت��ی �ه‌ک��ان��ی ک���ۆم���اری داگ��ی��رک�ه‌ری ئیسالمی ئ��ێ��ران و ته‌نانه‌ت میدیا فارسی زمانه‌کانی سه‌ر به ئه‌مریکا و ئه‌وروپاش ئهو خاڵه‌یان گه‌وره ده‌کرده‌وه که پ�ه‌ژاک له لێستی تێروری ئه‌مریکادایه. له‌کاتێکدا ئهوه ئه‌سڵ و ئه‌ساسی نییه و پ �ه‌ژاک له لیستی وه‌زاره‌ت��ی خه‌زانه‌داری ئه‌مریکادایه ن �ه‌ک ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئه‌مریکا و ئه‌وه‌ش زور جیاوازه و ههموو که‌س ئه‌زانن که په‌ژاک سه‌روه‌ت و سامانی له‌ئه‌مریکا نییه ک �ه وه‌زاره‌ت����ی خ���ه‌زان���ه‌داری ده‌ستی به‌سه‌ردا بگرێ. دواتریش هێندی به‌ڵگه‌نامه باڵو کرانه‌وه که حکومه‌تی هه‌رێمی باشوری کوردستان ل�ه س�ه‌ن��گ�ه‌ری ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران دای��ه و ئ �ه‌ی �ه‌وێ دژی پ���ه‌ژاک بکه‌وێته ن��او ش���ه‌ڕه‌وه که بێگومان من ل��ێ��ره‌دا باس له ڕاس��ت ب��وون ی��ان نه‌بوونی ئ�هو به‌ڵگانه ناکه‌م ،ب �ه‌اڵم ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ی ئ�هو به‌ڵگانه ل���ه‌م ک��ات �ه ن��اس��ک �ه‌دا ئ��ام��ان��ج��دار‌ب���وو و ئ��ام��ان��ج �ه‌ک �ه‌ش ن���ان���ه‌وه‌ی دووب����ه‌ره‌ک����ی و پێکهێنانی دوو دڵ��ی و دژای�ه‌ت��ی کردنی هیزه کوردیه‌کان بو له‌گه‌ڵ یه‌کتری که قازانجه‌که‌ی بۆ کۆماری ئیسالمی ئێران و داگیرکه‌رانیتری کوردستان ده‌بوو .که‌وا ب �هو ئه‌نجام ده‌گ�ه‌ی��ن ک�ه سپای پ��اس��داران و ئیتالعات و ناوه‌نده‌کانیتری کۆماری ئیسالمی ئێران له‌سه‌ر ئهو حیسابانه وایان ئه‌زانێ له ماوه‌یه‌کی که‌مدا ئ�هو ناوچه ستراتیژیانه ده‌گ���رن و گ�ه‌ری�لاک��ان ناچار ده‌ک �ه‌ن بچنه ب��اوه‌ش یه‌کیه‌تی نیشتمانی و پارتی دیموکراتی کوردستان و توشی چاره‌نووسی پارته‌کانی دیکه‌ی ڕوژهه‌اڵتی کوردستان ببن. له‌سه‌ره‌تای هێرشه‌کانه‌وه ههموو الیه‌نه‌کان بێده‌نگ بوون ،به‌اڵم کاتێک گه‌ریالکانی ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ڕۆژه����ه‌اڵت����ی ک��وردس��ت��ان
Û
30 به‌رپه‌رچی هێرشه‌کانیان دای�هوه و سپای پ��اس��داران ن��اوی کومه‌ڵیک له‌فه‌رمانده ک���وژراوه‌ک���ان���ی خ���ۆی ب��ڵ�اوک����رده‌وه و ڕون���ب���وی���هوه ک���ه ب���ه‌رخ���وه‌دان���ی گ �ه‌ری�لا ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی چاوه‌ڕوانیه‌کان ب��ووه ،ده‌نگی ڕه‌خ��ن��ه‌گ��رت��ن��ه‌ک��ان��ی��ش ب�����ه‌رز ب���ون���هوه. ده‌س���ه‌اڵت���داران���ی ب���اش���وری ک��وردس��ت��ان ڕه‌خنه‌ی ئهو هێرشانه‌یان کرد و ئه‌مریکا و ئینگلیز و پ��ارت�ه‌ک��ان��ی ڕۆژه �ه‌اڵت��ی کوردستان وه‌ده‌نگ هاتن. ئه‌گه‌ر م��روڤ چ��او له هێرشی شانزه‌ی مانگی حه‌وتی دوو هه‌زار و یازده‌ی سپای پاسدارانی کۆماری ئیسالمی ئێران و دژ کرده‌وه‌کان بکات به ڕوونی ده‌ر‌ده‌ک�ه‌وێ که کورد دوستێک یان پاڵپشتێکی نییه بێجگه له هێزی خوی و پاڵپشتی کردنی خ��ۆی .ئه‌گه‌ر گه‌ریالکانی ڕۆهه‌اڵتی ک��وردس��ت��ان ن�ه‌ی��ان��ت��وان��ی��ای�ه ب �ه‌رپ �ه‌رچ��ی ه��ێ��رش�ه‌ک��ان��ی س��پ��ای پ���اس���داران ب��ده‌ن �هوه که بێگومان فه‌رمانده‌کانی ئه‌رته‌شی داگ��رک�ه‌ری تورکیشیان له‌گه‌ڵدایه ئه‌وا ئ�ه‌م��ری��ک��ای�ه‌ک��ان ل �ه پ��ێ��ن��او ب���ه‌رژه‌وه‌ن���دی خ���ۆی���ان ب���ۆ دڵ��خ��وش��ک��ردن��ی ت��ورک��ی��ای هاوپه‌یمانیان چاوپۆشیان لهو ده‌ستدرێژی و داگیرکاریه‌ی ئێران ده‌کرد و به جورێک ڕیکده‌که‌وتن که به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی ئه‌وان بپارێزرێ. لهو قوناغه‌شدا ئهوهی ههموو ده‌سکه‌وته‌کانی له‌ده‌ست ده‌دا گه‌لی کورد و ئهوهی تێک ده‌ش��ک��ا ئ���ی���راده‌ی گ �ه‌ل��ی ک���ورد ب��و که له‌ڕابردوودا و له مێژوی هاوچه‌رخدا گه‌لی نمونه‌یمان ههیه .هه‌ڵویستی پارته‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی ک��وردس��ت��ان ته‌نیا ل�ه ئاست ب��ان��گ�ه‌وازی و ب�ڵاوک��راوه‌ی�ه‌ک��دا ب��وو ،ئهو هه‌ڵویستانه الواز بون و ته‌عبیر له‌الوازی بیر و ڕامان و تێگه‌یشتنی ئهو الیانه‌نانه ده‌ک���ات ل�ه‌ئ��اس��ت چ��اره‌ن��ووس و قوناغی گوڕانکاریه‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌یان و ناوچهکه. بویه پێویسته کورد به ههموو ال‌یه‌نه‌کانیه‌وه جارێکیتر به مێژوودا بچنهوه و یه‌کیه‌تی خۆیان پێش بخه‌ن و ببنه خاوه‌ن هاوخه‌باتی و ستراتیژیه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و ههموو به هڤڕا پالنی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی کێشه‌ی کورد پێشکه‌ش ب ه واڵتانی داگیرکه‌ری ک���وردس���ت���ان ،زل��ه��ی��زه‌ک��ان��ی ج��ی��ه��ان و کۆمه‌ڵگای واڵته یه‌کگرتووکان بکه‌ن. هێرشه‌کانی ک��ۆم��اری ئیسالمی ئێران کوتاییان پ��ێ ن�ه‌ه��ات��ووه و ل �ه‌داه��ات��وودا به‌رده‌وام ده‌بن و ڕیبازی نوێ ،تاکتیکی نوێ و شیوه‌ی په‌الماری نوێ ده‌گرێته ب��ه‌رو ئامانجیش ب �ه‌ر ل�ه هه‌مو الی�ه‌ک گه‌لی ک��ورد و تێکدانی ئ��ی��راده‌ی ئه‌م گهلهیه.
~|
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
وتار
به‌رخۆدانی قه‌نـــــدیــــــ ئارتم روونی
گه‌لی ک��ورد له‌خاڵی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ییدا، ده‌رب���ازی رۆژی گرنگ و مێژوویی ب��ووه‌و ده‌ژی����ت .م���رۆڤ ده‌ت��وان��ێ��ت ،ئ �ه‌م قۆناخه له کۆمه‌ڵگای ک����ورددا ،وه‌ک���و ئه‌زموونێکی نه‌ته‌وه‌یی هه‌ڵسه‌نگێنێت .چونکه له‌م قۆناخه‌دا، زیاتر له‌هه‌رکات و ساتێک ،راسته‌وخۆ هێرش ل �ه س��ه‌ر ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی ک���ورد ،زی���ادی ک���ردووه. هه‌وڵه‌دان‌ه داگیرکه‌رییه‌کانی ئێران وتورکیا بهیهکهوه ،ئه‌م راستی‌ه نیشان ده‌دات .بۆ گه‌لی ک��ورد ،هه‌ڵوێست و نزیکایه‌تی له‌به‌رامبه‌ر و له‌دژی ئه‌م داگیرکارییه‌ش دهبێته ئه‌زموونێکی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی کورد .ئه‌گه‌ر گه‌لی کورد، به‌هه‌ڵوێستێکی نه‌ته‌وه‌یی له‌به‌رامبه‌ر به‌هه‌بوون ون��اس��ن��ام�ه‌ی خ��ۆی ئ �ه‌م هێرشانه ببینێت و له‌دژی ئه‌م هاوپهیمانیه قیزه‌ون و نامرۆڤانه‌یه ده‌رکه‌وێت ،ئهو کاته ،ئه‌زموونی نه‌ته‌وه‌یی به سه‌رکه‌وتوویی ده‌رباز بکات ،به پێچه‌وانه‌وه ،له‌م ره‌وشه‌دا ،کوردان به شێوه‌یه‌کی مه‌زن ده‌رفه‌ت و ده‌ستکه‌وته‌کانیان له‌ده‌ست بچێت .له‌به‌ر ئهوهی که دوژمنانی گه‌لی کورد و کوردستان به هاوپه‌یمانی و پیالنگێڕییه چه‌په‌ڵه‌کانیان، هه‌وڵده‌ده‌ن ،جارێکی تر ک��وردان پارچه بکه‌ن و به ههموو شێوه‌یه‌کی کۆمه‌ڵکۆژی له‌ناویان ب���ه‌رن .ی��ان ئ �ه‌وه‌ت��ا ه���ه‌وڵ���ده‌ده‌ن ،ئ �ه‌م ره‌وش��ه‌ی کۆمه‌ڵگای کوردستان که له‌مێژووی نزیکدا، به‌تایبه‌تی له سه‌دساڵی نۆزد‌ه و بیستدا ،ژیانی کردووه ،جارێکی تر دووباره زیندووی بکه‌نه‌وه و ئه‌مه‌ش به کوردان بدهنه په‌سند کردن .ئهو قۆناخانه‌ش به گشتی دی��اره و له‌به‌رچاوانه، به‌گشتی بێ ئێراده‌کردن و کوێله‌کردنی کورد و کوردستان ل�ه‌الی�ه‌ن هێزه داگیرکه‌ره‌کانی سه‌رکوردستان به‌سه‌ریاندا؛ داسه‌پاوه .ههرچهنده گه‌لی کورد له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م کردهوه مێژووییه‌دا، سه‌رهه‌ڵدانی کردووه و ئه‌مه‌ی قه‌بوول نهکردووه و به‌رخۆدان و قاره‌مانی مه‌زنیشی نیشان دااوه، به‌اڵم بهداخهوه ،نهیتوانیووه خۆی لهو قه‌تلۆعام و شه‌رمی نه‌ته‌وه‌ییه‌دا رزگار بکات. جارێکی دی ،دوژم��ن ههموو نرخ و به‌ها و هه‌بوونی کوردان که له‌مێژوودا ،ژێرپێ کردبوو، لهوانه ،ئێران و تورکیا هه‌وڵده‌ده‌ن ،پێشه‌نگایه‌تی و پیالنسازی ئه‌م بێ ئیراده‌ییه‌ی ک��وردان و کۆمه‌ڵگای کورد بەڕێوه ببه‌ن .بۆ ئه‌م یه‌که‌ش، ههموو ناکۆکیه‌کی نێوانیان ،چ مێژوویی و چ رۆژانه‌یی ده‌ده‌ن‌ه راوه‌ستاندن ،چونکه مه‌سه‌له، مه‌سه‌له‌ی ک��ورده‌و ئێستاکه‌ش له‌رۆژه‌ڤدایه.
کاتێک ،مه‌سه‌له ،دهبێته مه‌سه‌له‌ی کورد، هه‌رشتێک بۆ دوژمنانی کورد ،له‌بیر ده‌کرێت. له‌مێژوودا ،ئه‌م رهوشه وا بووه و ئێستاش له‌رۆژی ئه‌مڕۆماندا ،هه‌ر هه‌مان ره‌وش بەڕێوه ده‌چێت. کاتێک ئه‌م راستی‌ه مێژووییه له‌به‌رچاو ده‌گرین و به‌واتای ده‌بینین ،ره‌وشی ئه‌مڕۆ باشتر ده‌رکی پێده‌کرێت .له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی که ئه‌مڕۆ له‌مێژوو دان���ه‌ب���ڕاو‌ه و راستینه‌ی ئ�ه‌م��ڕۆ ل�ه‌م��ێ��ژوودا، شاراوه‌یه. هه‌وڵدانی داگیرکردنی قه‌ندیل که ئه‌مڕۆ ئێران هه‌وڵده‌دات پێشی بخات ،له‌سه‌ر ئه‌م هاوپهیمانییه مێژووییه‌ی تورکیا و ئێرانه ک�ه پێکدێت. بێگۆمان ئه‌م هاوپهیمانیه ئه‌مڕۆ نوێ کراوهتهوه و به‌گوێره‌ی هه‌ڵومه‌رجی ئهمڕۆکه ،سه‌رڕاست کراوهتهوه .دوژمنانی کورد ،باش ده‌زانن ،که ئه‌گه‌ر به‌م هاوپه‌یمانی و هاوئاهه‌نگیی‌ه نه‌بێت، ناتوانن ،ئێراده‌ی گه‌لی کورد ،بشکێنن و له‌ناویان ببه‌ن و پاکتاویان بکه‌ن ،چونکه ئهو ده‌وڵه‌تانه له‌مێژوودا ،ئهو رێ ورێبازانه‌یان به‌کار هێناوه و ئه‌نجامیشیان وه‌رگرتووه .له‌ساڵی ()1639 دا به‌په‌یمانی قه‌سری شیرین جارێ یه‌که‌مین، پارچه‌کردنی کوردستانی به‌دوای خۆیدا هێنا و ئه‌مه‌ش ئه‌نجامی ئهو هاوپهیمانییه مێژوویه‌یه. هێرشی ئه‌مڕۆ که له‌الیه‌ن تورکیا و ئێرانهوه بەڕێوه ده‌چن ،بۆ گه‌لی کورد ،ره‌وشێک نییه، که نه‌یه‌ته‌زانین و شیمانه‌نه‌کراو بێت ،به‌اڵم ،ئهوه جێگای شانازییه و دڵخۆشییه ،بۆ گه‌له‌که‌مان که ئیدی ئهو هاوپهیمانییه قیزه‌ونه ،ئهمڕۆکه ناتوانێت ئهو ئێراده‌یه‌ی که له‌الیه‌ن بزووتنه‌وه‌ی ئ���ازادی���خ���وازی ک��وردس��ت��ان ب �ه رێ��ب�ه‌رای�ه‌ت��ی رێبه‌رئۆجه‌الن خۆلقاوه ،بشکێنن و له‌ناوی به‌رن؛ چونکه ،ئه‌م ئیراده ،ئیراده‌یه‌کی ،پواڵیین‌ه و له‌بن نه‌هاتووه .له‌م سی و پێنج ساڵه‌ی دوایی دا ،به ده‌یان جاره ،دوژمنانی کورد ،هه‌وڵیان داوه که ئه‌م ئێراده‌ی‌ه بشکێنن ،به‌اڵم هه‌رجاره ،ئێراده‌ی دوژمنانی کورد ،خۆی شکاو‌ه و رووب�ه‌رووی له‌ناوچوون بۆوه‌ته‌وه .ئه‌م رهوشه ،ئهمڕۆکه له به‌رخۆدانی په‌ژاک و گه‌ریالکانی هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان به‌دی کراو سه‌ره‌ڕای ههموو بێ ده‌رفه‌تی و ته‌کنیک له‌دژی هێزه داگیرکه‌ره‌کانی رژێمی ئێران به‌رخۆدان ده‌که‌ن و ه�ه‌وڵ��ی پاراستنی ه�ه‌ب��وون��ی و ناسنامه‌و ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مان ده‌ده‌ن. بێگۆمان ،هێرشی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ئ��ێ��ران ،له‌سه‌ر قه‌ندیل به‌هاوپه‌یمانییه‌کی به‌رفراوان پێکدێت. ئێران ،به ته‌نیا ناتوانێت ،ل �ه‌دژی پ �ه‌ژاک و هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان شه‌ڕ بکات.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
31
ـــل ،رۆحــــی یه‌کێتــــی نه‌ته‌وه‌ییه ئ�ه‌م هاوپهیمانیه ،به‌پێشه‌نگایه‌تی تورکیا و ئێران ،بەڕێوه‌ده‌چێت .هێرشی داگیرکاری به هاوکاری و هاوپه‌یمانی هه‌ردوویان پێکدێت. ئه‌م ره‌وش�ه به شێوه‌یه‌کی ئاشکرا ده‌رک �هوت. به شێوه‌یه‌کی ئاشکرا و روون دی��ار ب��وو که ه��ێ��زه‌ک��ان��ی ئ �ه‌رت �ه‌ش��ی ت��ورک��ی��ا ل �ه‌ن��او رێ��زی ئه‌رته‌شی و سوپای پاسدارانی ئێراندا ،له‌دژی گه‌ریالکانی پ �ه‌ژاک��دا ،ش �ه‌ڕ ده‌ک���ه‌ن ،ب�ه‌اڵم الیه‌نگه‌ری ئه‌م هاوپهیمانییه ،نه ته‌نیا ئه‌وانن. لهوانه ،حکومه‌تی ناوه‌ندی ئێرااق ،رێکخستنی به‌ناو ئیسالمی ،وه‌کو کۆمه‌ڵی ئیسالمی له‌ناو ئه‌م هاوپه‌مانیه‌ت‌ه دان .هه‌ره‌ها هێزه ناونه‌نه‌ته‌وه‌یی ونێوده‌وڵه‌تیه‌کانیش وه‌کو واڵته یه‌کگرتووه‌کانی
“ هه‌نگاوی یه‌که‌مین بۆ یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و گرنگ له‌دژی هه‌وڵ ه داگیرکه‌رییه‌کانی ئێران و تورکیاش به‌شێوه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی بێ قید وشه‌رت"بێ مه‌رج" راوه‌ستان و هه‌ڵوێست نوواندن ه ل ه دژی ئهو هه‌وڵه‌داگیرکارییه
ئه‌مریکا له‌رێگای فرۆک‌ه ئیستخباراتی و بێ فرۆکه‌وانیه‌کانی خۆیه‌وه ،له‌رێگای تورکیاوه، هاوکاری ئیستخباراتی ئێران ده‌کات. ئێستاکه ئه‌م رهوشه روونتر بووه‌ته‌و‌ه و باشتریش دی���ار ده‌ب��ێ��ت و ئامانجی ئ��ه‌م هاوپهیمانیه به‌رفراوانه‌ش نه ته‌نیا بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی ک��وردس��ت��ان و پ��ه‌ژاک��ه ،به‌ڵکو ئ��ه‌م هێرشه داگیرکه‌رییه ،راسته‌وخۆ هه‌وڵده‌دات ،ههموو ده‌ستکه‌وته‌کانی ک��وردان له‌ناوبه‌رێت .له‌به‌ر ئ���ه‌وه‌ش حکومه‌تی ه�ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان و ده‌س �ه‌الت��داری �ه‌ت��ی ب���اش���ووری کوردستانیش دهکهوێته مه‌ترسیه‌کی م �ه‌زن �هوه .ده‌وڵ�ه‌ت�ه، ستاتۆپارێزو قه‌واره‌پارێزه‌کانی ناوچهکه لهوانه، تورکیاو ئێران ئه‌م په‌یام‌ه ده‌ده‌ن‌ه کوردان .ئه‌م په‌یامه‌ش گرێدراوی ستاتۆی کوردانه .ئه‌م هێزه داگیرکه‌ران‌ه و نه‌یار‌ه به‌ڕاشکاوان‌ه به‌گه‌لی ک��ورد ده‌ڵێن ،ئێمه ناهێڵین له‌چوارپارچه‌ی کوردستاندا ،ک��ورد ،خ��اوه‌ن ستاتۆ و پێگه‌ی خۆی بێت .پاش ئهوهی له‌باکووری کوردستان خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ەری دیموکراتیک راگ�ه‌ی��ن��درا، هێرش له‌دژی قه‌ندیل ده‌ستی پێکرد ،ئه‌مه‌ش نه‌رێکه‌وته .ئه‌م هێرشه ،واڵمی راگه‌یاندنی خ��ۆب��ەڕێ��وه‌ب�ه‌ردن��ی دیموکراتیکه ،چونکه، راگه‌یاندنی خۆبەڕێوه‌به‌ردنی دیموکراتیک له‌هه‌رچواربه‌شی کوردستان ،ستاتۆی کوردانه. ه �هروهه��ا پ��اش راگه‌یاندنی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیک ،س��ه‌رۆک وه‌زی���ری ده‌وڵه‌تی ت��ورک��ی��ا"ره‌ج �ه‌ب ت�ه‌ی��ب ئ���ه‌ردۆغ���ان" ئه‌مه‌ی ده‌ستنیشانکرد که":ئێمه ستراتیژی شه‌ڕ له‌دژی په‌که‌که‌مان گۆڕی" .ده‌بێت ،باش و به‌گشتی ببت‌ه مایه‌ی تێگه‌یشتن .ئه‌م گۆڕانه ستراتیژییه ،ته‌نیا ئه‌رته‌ش درووخستنه‌و‌ه و پۆلیس خستنه ن��او ح�ه‌ره‌ک�ه‌ت"ج��م��وج��ۆڵ�هوه" نییه .بێگۆمان گۆڕانکارییه‌کی به‌م شێوهیه ههیه .ه �هره گرنگ ،ئهوهیه که ئه‌م پیالنه له‌الیه‌ن گه‌لێک له‌عاقڵمه‌ندانی ناو ئاکه‌په‌وه، پیالنڕێژ کراوه‌و داڕێ��ژراوه .دیار بوو ،که ئهو پیالنه‌ی که له‌سه‌ریالنکا له‌دژی به‌بره‌کانی تامیل بەڕێوه‌یان برد ،ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ن ،به‌گوێره‌ی هه‌ڵومه‌رجی کوردستان پیاده‌ی "پراکیتزه"ێ بکه‌ن ،به‌اڵم پێویسته ،هه‌رکه‌س باش بزانێت ،که نه سه‌ریالنکا ،کوردستانه و نه‌ش بزووتنه‌وه‌ی تامیل وه‌کو بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کوردستانه .با ئه‌م ووته‌ی منیش به‌هه‌ڵ‌ه نهبێته مایه‌ی تێگه‌یشتن .من ،رێزێکی گه‌وره‌م بۆ تێکۆشانی تامیلیه‌کان ههیه .من له‌به‌ر ئهوهی که رهوشهکه ،به‌باشی ببێته مای‌ه تێگه‌یشتن،
ئه‌م نموونه‌م هێنایه‌وه .پێویسته ،کۆنژکتوری" ره‌وش��ی" ناونه‌ته‌وه‌یی ،ناوچه‌یی و به‌تایبه‌تی جیاوازی گه‌وهه‌ری کۆمه‌ڵگای کوردستان و پهکهکه باش بخوێندرێته‌وه .پێویسته ده‌وڵه‌تی تورکیا ،ئێران و ههموو دوژمنی کورد ،هه‌ر ریش سپییه‌ک ،وه‌کو پیری له‌کارکه‌وتووی خۆیان نه‌بینن .ئه‌م ئێراده‌ی‌ه که به پێشه‌نگایه‌تی پهکهکه ،خۆلقاوه ،ده‌توانێ په‌نجا ساڵی تر شه‌ڕ و به‌رخۆدانیش بەڕێوه ببات .له‌دژیکردنه‌وه‌ی ئه‌م شه‌ڕه‌شدا ،ده‌بێت ،باش ببێته مایه‌ی تێگه‌شتن، له‌کورد زۆرتر ،دوژمنانی کورد ،زه‌ره‌ر بکه‌ن. شتێکی زۆر که کوردان له‌ده‌ستی بده‌ن نییه. ل���ه‌م ق���ۆن���اخ���ه‌دا ،زی��ات��ر ل �ه‌ه �ه‌م��وو ق��ۆن��اخ�ه م��ێ��ژووی��ی�ه‌ک��ان��ی ت���ر ،ک�����وردان ،پێویستیان به‌یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ههیه .پاش ئهو هێرشه‌ی ئه‌م دواییه ،ئه‌م رهوشه زۆرتر خۆی ده‌سه‌پێنێت. ل����ه‌دژی ه �ه‌ب��وون��ی گ �ه‌ل��ی ک����ورد ،ه�ه‌م��وو دوژمنان دهبنه یه‌ک و هێرش و په‌الماری خۆیانی داگیرکه‌ری له‌سه‌ر کوردستان بەڕێوه ده‌بن .ئه‌وکات‌ه پێویسته گه‌لی کورد ،ره‌نگ، ئایدئۆلۆژی ،حیزب ،هه‌ر چی ههنه با بن، پێویسته ،خۆی خۆیان سه‌فه‌ربه‌ر بکه‌ن له‌پێناو یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی��دا .ه�ه‌ن��گ��اوی یه‌که‌مین ب��ۆ یه‌کێتی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی و گ��رن��گ ل��ه‌دژی هه‌وڵه‌داگیرکه‌رییه‌کانی ئێران و تورکیاش به‌شێوه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی بێ قید وشه‌رت"بێ مه‌رج" راوه‌ستان و هه‌ڵوێست نوواندن‌ه له دژی ئهو هه‌وڵه‌داگیرکارییه. ب �ه‌رخ��ۆدان��ی گ����ه‌وره‌ی ق�ه‌ن��دی��ل ک �ه ل�ه‌الی�ه‌ن په‌ژاک و گه‌ریالکانی هێزه‌کانی رۆژهه‌اڵتی کوردستان"هه‌ره‌که"وه پێشکه‌وت ،له‌م واتایه‌دا، زه‌مینه‌یه‌کی بههێزه بۆ ئاواکردنی یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و زه‌مینه‌یه‌کی باشی ئافراندووه. پێویسته ئه‌م ده‌رفه‌ت‌ه به‌باشی هه‌ڵسه‌نگێندرێت. ئه‌گه‌ر یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی پێکنه‌یه‌ت ،ئهو کاته چی رووب��دات؟ گه‌لی کورد ،سه‌د ساڵی تر، بگه‌رێته‌و‌ه بۆ دواوه ،به‌اڵم کاتێک یه‌کێتی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ل�ه‌س�ه‌ر بنه‌مای ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و هاوبه‌ش پێکبێت ،ئهو کاته نه‌ته‌وه‌ی کورد ،به‌شێوه‌یه‌کی مه‌زن ،سوودمه‌ند ده‌بن و هیچ هێرشێک ناتوانێت ،ئێراده‌ی گه‌لی کورد بشکێنێت و کۆمه‌ڵگای کوردیش ،بێ ستاتۆ بهێڵێته‌وه. www.navendalekolin.com www.lekolin.org www.lekolin.net www.lekolin.info
“
~|
32
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
خۆسه‌ریى تاک له‌سه‌ربه‌خۆیى واڵت گرنگتره!!
به‌ختیار مام حه‌مید
ئه‌گه‌ر واڵت سه‌ربه‌خۆ بێت و تاکه‌کانى سه‌ربه‌خۆ نه‌بن ،دواجار ئهو واڵته ناسه‌ربه‌خۆیه! ک���ورد ،ئ �هو گهلهیه ک�ه ن��ڤ��وس(ن��ف��وس)ه‌ک�هى نزیکه‌ى ( )60میلیۆن پتره‌و تا ئێستا خاوه‌نى پێگ‌ه یان سه‌ربه‌خۆیى نییه ،ئه‌م گهله دابه‌شه‌کراوه به‌سه‌ر( )5ده‌وڵه‌تى داگیرکاردا ئهوانیش (تورکیا، س��وری��ا ،ئ��ێ��راق ،ئ��ێ��ران ،ئه‌رمه‌نستان)ن .ل �ه‌زۆر سه‌رده‌م و هه‌ر جاره و له پارچه‌یه‌کى کوردستانى م�ه‌زن باسى بابه‌تى سه‌ربه‌خۆیى ک��راوه ،هه‌وڵ و ت�ه‌ق�ه‌ال ه �ه‌ب��ووه ب��ۆ س�ه‌رب�ه‌خ��ۆی��ى ،ش��ۆڕش و به‌رخودانى کوردانه بێوچان ب�هردهوام��ى ههبووه بۆ سه‌ربه‌خۆیى ،ب �ه‌اڵم تا ئێستا(هه‌نوکه) به شێوه‌یه‌کى دروست و ته‌واو(کامڵ) ئه‌م پرسه یان ئه‌م باسه نه‌گه‌یشتوه‌ت‌ه ئه‌نجام واته سه‌ربه‌خۆیى ته‌واو نه‌هاتوه‌ت‌ه دى! .له‌باشورى کوردستان نیمچه ئازادییه‌ک ههیه و شایه‌نى له‌سه‌ر ڕاوه‌ستانه، به‌اڵم دیسان ده‌نگ و ڕه‌نگى سه‌ربه‌خۆیى له‌م پارچه‌ش نابیسترێت و نابینرێت. له‌م ماوه‌یه‌دا دیسان باسى بابه‌تى سه‌ربه‌خۆیى کوردستانى مه‌زن و به تایبه‌ت (باشور) هاته‌وه کای‌ه و که‌موکورت و له‌مالو ئ �ه‌وال له‌سه‌رى ده‌ب��ێ��ژرێ��ت ،ت��ا ڕاده‌ی���ه‌ک ل �ه‌ڕۆژه‌ڤ��دای �ه ،ئهمه شتێکى زۆر باشه و هیوایه‌ک‌ه ب��ۆ وشیاریى نه‌ته‌وه‌یى کوردانه ،به‌اڵم ئێمه لێره‌دا باسى شتێک ی��ان بابه‌تێک ده‌ک�ه‌ی��ن که به‌راستى پێویسته ههموو هێزه کوردییه‌کانى کوردستانى مه‌زن پێش بیر(ویر)کردنه‌و‌ه له‌سه‌ربه‌خۆیى کوردستان بیر لهمه بکه‌نه‌وه ،ئاماده‌کاریى بۆ بکه‌ن و کارى له‌سه‌ر بکه‌ن ،ئه‌ویچ (سه‌ربه‌خۆیى تاکى کورده). ئه‌گه‌ر ئه‌م کاره(کارکردن بۆ سه‌ربه‌خۆکردنى ت��اک) ب�ه به‌رنام‌ه و پ����ه‌روه‌رده‌ى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى و له‌ژێرچه‌مکی نیشتمانپه‌روه‌ریدا و به شێوازى دروس��ت له‌کوردستان به گشتى و له‌باشور به تایبه‌ت بهڕێوه ببرێت ،بێگومان به‌رهه‌مێکى فره باشى له‌که‌سانى کامڵ و پێگه‌یشتوو ،وریا و نه‌ته‌وه‌په‌روه‌ر و سه‌ربه‌خۆخواز و فه‌رهه‌نگپارێزى لێ حاسڵ ده‌بێت و دواتر زۆر به ئاسانى و خۆ به‌خۆ کوردستان سه‌ربه‌خۆ ده‌بێت ،چونکه ئه‌گه‌ر تاکى کورد فێرى سه‌ربه‌خۆیى بکرێت و له دۆز و
وتار
پرسه سه‌ره‌کییه‌کانى گه‌له‌که‌ى تێبگات ،هه‌روه‌ها گ�ه‌ر بابهته هه‌نوکه‌یى ،داه��ات��ووی��ى ،بنه‌ڕه‌تى نه‌ته‌وه‌که‌ى به شێوازى پهروهرده و هه‌ر له‌ماڵ و باخچه‌ى ساوایان و خوێندنگ‌ه تا کۆتایى ته‌مه‌نى بۆ شیبکرێته‌و‌ه و له‌کۆى بابه‌ته‌ک‌ه پوخته‌یه‌ک بکرێته به‌رى ،دیسان ئهو کات واڵت بێ ئهوهى ئێمه هه‌ست بکه‌ین سه‌ربه‌خۆ بووه ،ئه‌گه‌ر تاکى کورد دابماڵرێ له به‌کرێگیراویى بۆ ئه‌مریکا و ئ�ه‌وروپ��ا و داگیرکارانى کوردستان و فێرى واڵت��پ��ارێ��زی��ى و خ��ۆس�ه‌ری��ى بکرێت ،ئ �هو کات کوردستان سه‌ربه‌خۆ بووه و تاکه‌کانیشى ئیدى بێجگه له (کورد ،کوردستانى)شتێکى تر نین. ئهو وه‌خت‌ه تاکى ئێمه شانازیى به زووانى کوردى، ناسنامه‌ى کوردى ،فه‌رهه‌نگى کوردى ،به‌رگى کوردى ،مێژووى کوردى ،داب و نه‌ریتى کوردى، فه‌لسه‌فه‌ى کوردى ،جوگرافیاى کوردى ،خاکى ک��وردی��ی�هوه ده‌ک���ات .ده‌بێت تاکى ک��ورد له‌بن کاریگه‌رى بێگان‌ه ده‌ربهێندرێت و پاشان باسى سه‌ربه‌خۆیى لۆ بکرێت. ئه‌گه‌ر بێتۆ ئهمانه نه‌کرێت و ڕاسته‌وخۆ بێ ئاماده‌کاریى باسى سه‌ربه‌خۆیى واڵت بکرێت، دواجار ده‌وێت‌ه کاره‌سات ،چونکه واڵت سهربهخۆیه له‌کاتێکدا زۆربه‌ى تاکه‌کان یان سه‌ربه‌خۆ نین یان له وات��اى سه‌ربه‌خۆیى تێنه‌گه‌شتون .واڵت سه‌ربه‌خۆ بێت و ن��اوه‌ڕۆک��ى واڵت یان کاکڵى واڵت که تاکه‌کان‌ه سه‌ربه‌خۆ نه‌بن چ واتایه‌کى ههیه؟ ئه‌گه‌ر تاکه‌کانى ک��ورد له‌ڕاستینه‌ى سه‌ربه‌خۆیى و یه‌کێتیى نه‌ته‌وه‌یى تێنه‌گه‌ن ،هیچ هه‌نگاوێکى باش وه‌پێش ناچێت، بۆیه زۆر پێویسته و زۆریش گرنگه که تاکه‌کانى کۆمه‌ڵگاى کوردى به شێوه‌یه‌کى خێراو پێشکه‌وتوو پهروهرده بکرێن له‌سه‌ر چۆنیه‌تى سه‌ربه‌خۆبوون و هه‌روه‌ها له‌ته‌ک ئه‌وه‌شدا چۆنیه‌تى پێشخستنى سه‌ربه‌خۆیى و گه‌شه‌پێکردنى. م��اوه‌ت �هوه بێژم ئ �ه‌م بابهته زۆر هه‌ڵده‌گرێت و پێویسته به شێوه‌یه‌کى زانستى و ئه‌کادیمى له‌سه‌ر بنوسرێت و له‌سه‌رى ڕاوه‌ستین ،وه‌لێ ئهوهى الى من گرنگه وروژان��دن��ى بابه‌ته‌ک‌ه و گه‌یاندنى په‌یامه‌که‌یه ،ئه‌ویش ئهوهیه (سه‌ربه‌خۆبوونى تاکى کورد ،له پێش سه‌ربه‌خۆبوونى واڵتى کورده‌وه‌یه) واته پێش ئهوهى کوردستانمان سه‌ربه‌خۆ بکه‌ین با خۆمان سه‌ربه‌خۆ بکه‌ین ،ئهمه ناکات‌ه ئهوهی که بابه‌تى سه‌ربه‌خۆیى کوردستان و هه‌وڵدان بۆ سه‌ربه‌خۆیى کوردستان که‌مبایه‌خ بکه‌ین و به کارێکى باشى نه‌زانین ،نه‌خێر به پێچه‌وانه‌وه ئهوه کارێکى زۆر پیرۆز و ئه‌رکێکى نه‌ته‌وه‌یى و ئه‌خالقییه،ده‌بێت ئ�ه‌وه‌ش بزانین زۆرێ��ک لهو که‌سانه‌ى باسى سه‌ربه‌خۆیى ده‌که‌ن ئه‌وه‌ش دیارى ده‌که‌ن که پێویسته واڵتى سه‌ربه‌خۆ تاکه‌کانیشى سه‌ربه‌خۆ بن و له ژێر فه‌رمانى بێگانه‌دا نه‌بن.
کـــــورد لــــ کاروخ باله‌کاتێ
وه‌ک ئاشکرایه گه‌لى ک��ورد وه‌ک هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌کی ئه‌م جیهانه ب�ه‌ه�ه‌زاران ساڵه له‌سه‌ر ئ �ه‌م خاکه ده‌ژى که کوردستانه، سه‌ربارى ئهوهى به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک زوڵم و زۆرى له‌سه‌ر ک��راوه و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک چ�ه‌وس��ێ��ن��راوه‌ت�هوه؛ ب �ه‌اڵم ههمیشه زم��ان و کلتوور و چاندى خۆى پاراستووه و تا رۆژى ئه‌مڕۆش به‌رخودان و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک ب �ه‌رگ��رى ل�ه‌ه�ه‌ب��وون��ى خ��ۆى ده‌ک���ات .ئێمه ه �ه‌م��ووم��ان ده‌زان��ی��ن ئێستا گ�ه‌ل��ى ک��ورد له‌کوردستان به‌گشتى به قۆناغێکى زۆر هه‌ستیار تێده‌په‌رێت که هه‌بوون و نه‌بوونى کورد له‌م قۆناغه‌دا دی��ارى ده‌کرێت .بۆیه پێویسته له‌سه‌ر هه‌رتاکێکمان به‌هه‌ستیاریه‌وه له‌م قۆناغه بڕوانین و هه‌نگاو بهاوێژین. ئه‌گه‌ر بگه‌ڕینه‌وه ده‌بینن لهو شۆرشانه‌ى که له‌رابردوودا کراون کاتێک گهیشتۆته قۆناغى س�ه‌رک�هوت��ن دوژم��ن توانیویه‌تى ق��ازان��ج بکات و پێش له‌سه‌رکه‌وتنى ئهو شۆڕشانه بگرێت و گه‌لى کورد بێ هیوا ب��ک��ات .ه�ه‌رب��ۆی�ه ده‌بینین ئ �ه‌م قۆناغه‌ى که ئێستا له‌هه‌رچوار پارچه‌ى کوردستان تێدا تێپه‌رده‌بین کاتێکى چاره‌نووسسازو هه‌ستیاره؛ چونکه بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازى گه‌لى کورد "پهکهکه" له‌کوردستان به‌گشتى و به‌تایبه‌ت له‌باکوورى کوردستان کوردى گه‌یاندۆته ئاستێک ک�ه ئیدى ناتوانێت وه‌کو ڕابردوو بژین و ژیانێکی وه‌هاش په‌سند بکات که له‌ژێر زوڵم و زۆرى و چه‌وسانه‌دا ب��وو .بۆیه س��اڵ به‌ساڵ ئاستى تێکۆشان بهرهو پێش ده‌چێت و له‌هه‌مانکاتیشدا ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانین ده‌وڵه‌تانى داگیرکه‌ری تورکیا به‌تایبه‌ت حکومه‌ت و پارتی (ئاکهپه) که پارتێکى ده‌س �ه‌اڵت��داره له‌تورکیا سیاسه‌تى له‌ناوبردنى ک��ورد زیاتر ب �ه‌ره‌و پێش ده‌ب��ات و هه‌وڵى له‌ناوبردنى گه‌لى ک��ورد ده‌دات. وه‌ک ده‌زان��ی��ن به‌تێکۆشانى گه‌لى کورد ل �ه‌ب��اک��وور ئ �ه‌م��س��اڵ ل�ه‌ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ک��ان��ى ت��ورک��ی��ا گ��ه‌ل��ه‌ک��ه‌م��ان رێ���ژه‌ی���ه‌ک���ى زۆر ده‌نگه‌کانى به‌ده‌ست هێنا و توانى ()36 ئه‌ندام په‌رله‌مان هه‌ڵبژێرێت بۆ په‌رله‌مانى تورکیا که ()6یان له‌زینداندا بوون ،به‌اڵم ده‌وڵه‌تى تورک و ئاکهپه قانوونى خۆشیان ب��ن پ��ێ ک���رد و ن�ه‌ی��ان��ه��ێ��ش��ت ئ���ه‌م ئ �ه‌ن��دام په‌رله‌مانانه‌ى که به‌ده‌نگى گه‌ل هاتبوونه
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
33
ـــه‌م قۆناخه‌ی ئێستای کوردستاندا
ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن له‌زیندان ده‌رب��ک �ه‌ون و ئه‌مه‌ش ده‌ری ده‌خات که سیاسه‌تى دوژمن به‌رامبه‌ر ک���ورد ن���ه‌گ���ۆراوه و ه��ه‌رئ��هو سیاسه‌ته‌یه ک �ه ک��ات��ێ��ک ک��وردس��ت��ان��ی��ان به‌پیالنێکى هاوبه‌ش له‌ساڵى ( )1639له‌قه‌سرى شیرین بەڕێوه چووه وپاشان به‌په‌یمانی ل��ۆزان که ده‌ره‌وه‌ێ��ک��ی ئینگلیزه‌کانی س�ه‌ره‌ک��ی تێدا ب��وو کوردوکوردستان ک��را به‌چوارپارچه‌وه و بڕیاریاندا که به‌هه‌مووشێوه‌یه‌ک و به هه‌مووجۆره رێبازێک گه‌لى ک��ورد له‌ناو ببه‌ن .هه‌ربۆیه ئێستاش ده‌بینین ئه‌م پیالنه هاوبهشه هه‌ر بهردهوامه .دیسان له‌رۆژئاواى کوردستان ده‌وڵه‌تى سوریا به‌هه‌موو جۆرێک گه‌لى کوردى چه‌وساندۆته‌وه ،به‌اڵم ده‌بینین له‌به‌رئه‌وه‌ى تێکۆشانى گ�ه‌ل پێشکه‌وتووه؛ ئێستا ده‌وڵه‌ت توشى ناڕه‌زاى گه‌ل هاتووه و ناتوانێت به‌م شێوازه به‌رده‌وامى به‌خۆى بدات. له‌هه‌مانکاتیشدا ئیراده و هێزى کوردیش ب �ه‌پ��ێ��ش �ه‌ن��گ��ای �ه‌ت��ى(پ �ه‌ی �ه‌ده) ک �ه پارتێکی سیاسی ک��وردی�ه ورده ورده خه‌باتى خۆى بهرهو پێشده‌بات .له‌رۆژهه‌اڵتى کوردستانیش به‌هه‌مان شێوه ده‌وڵه‌تى ئێران به‌گرتن و لێدان
و له‌سێداره‌دان ده‌یه‌وێ گه‌لى کورد چاوترسێن بکات بۆیه ده‌بینین هه‌رى دواىی به‌پیالنێکى هاوبه‌شى نێوان ده‌وڵه‌تانى رۆژئاوا و تورکیا و ئێران و ئێراق و ناوچه‌هه‌رێمیه‌کان ده‌یانه‌وێ ڕه‌گى تێکۆشانى گه‌لى کورد له‌رۆژهه‌اڵتى کوردستان و خۆرهه‌اڵتى ناوه‌راست به‌گشتى له‌ناو ببه‌ن و به‌به‌شدارى باشوورى کوردستان و حکومه‌تى هه‌رێم ئه‌م پیالنه پێکهاتووه که له ئه‌ساسدا داگیرکردنى باشوورى کوردستان خ��ۆی �ه‌ت��ى و ن���او ب��ردن��ى ئ �ه‌وده‌س��ک �هوت��ان �هى به‌خوێنى شه‌هیدان ئ��اواب��وون�ه ئامانجیانه. بۆیه پێویسته هه‌رتاکێکى کورد ئهوه بزانێت ک�ه سیاسه‌تى دوژم��ن��ان ب��ێ ئیراده‌کردنى ههموو تاکێکى ک��ورده له‌هه‌رچوارپارچه‌ى ک��وردس��ت��ان .ل �ه‌ب �ه‌ر ئ �ه‌م �ه پێویسته ئێمه وه‌ک تاکێکی ک��ورد سیاسه‌تى دوژمنان باش تێبگه‌ین و له‌به‌رامبه‌ریدا به‌رۆحێکى ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی���ى و ن��ی��ش��ت��م��ان��ى خ���ۆ ب �ه‌رپ��رس��ی��ار بزانین به‌تایبه‌ت ل �ه‌م قۆناغه‌ى که ئێستا له‌پێشماندایه؛ چونکه دوارۆژى ئێمه دیارى ده‌کات و به‌تایبه‌تیش ئهوهى که ئێستا زۆر پێویسته بۆ ئێمه‌ى گه‌لى کورد له‌هه‌ر چوار
پارچه‌ى کوردستان که‌بتوانین پیالنى دژمن پوچه‌ڵ بکه‌ینه‌وه ئه‌ویش به‌ستنى کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یه .هه‌ربۆیه به کۆنفرانسى نه‌ته‌وه‌یى رۆح��ێ��ک��ى ن���ه‌ت���هوهى ل��ه‌ه��ه‌رچ��وار پ��ارچ �هى کوردستان دروس��ت ده‌ب��ێ��ت .بۆیه ئامانجى س�ه‌ره‌ک��ى دوژمنیش ئ�ه‌وه‌ی�ه که ئ�ه‌م رۆحه نه‌ته‌وه‌یه دروست نه‌بێت ،چونکه کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ستراتیجى نه‌ته‌وه‌ى کورد له‌هه‌رچوار ب �ه‌ش �ه‌ک �ه‌ی ک��وردس��ت��ان دی���اری ده‌ک���ات و ئامانجى رژێمى داگیرکه‌رى ئێرانیش هه‌ر بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌یه ،چونکه ده‌زانێت گه‌لى کورد له‌هه‌موو به‌شه‌کانى کوردستان ئیدى گه‌یشتونه‌ته ئاستێک که بتوانن نه‌که‌ونه خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندى ئه‌وان .ئیدى کاتی ئهوهیه کورد بانگى ئهوه له‌دوژمن و ههموو جیهان بکه‌ن وبڵێن ئێمه‌ش وه‌کو هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌کى ئه‌م جیهانه خ��اوه‌ن کۆنترین مێژوو و زمان و که‌لتوور و خاکین .بۆیه مافى ئه‌وه‌مان ههیه هه‌تا دوایی خاوه‌ندارى له‌خاکى خۆمان بکه‌ین و به‌ئه‌رکى سه‌رشانى خۆشمان ده‌زانین و هه‌تا مافه‌کانى گه‌لى خۆمان به‌ده‌ست نه‌خه‌ین کۆڵ ناده‌ین و دانانیشین.
~|
34
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
وتار
()15ی ئاب بووه گه‌ره‌نتی پاراستنی کوردستان سیپان خالید
()27س����اڵ پێش ئ �ه‌م��ڕۆ ل�ه‌س��اڵ��ی ()1984 له( )8/15له‌چیاکانی باکوری کوردستان له‌هه‌ر دوو هه‌رێمی بۆتان و بادینان شه‌ڕی چه‌کداری ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��رد ،ب �ه‌س �ه‌رک �هوت��ن��ی یه‌که‌مین چاالکی له‌ناوچه‌ی ئه‌روه ،ئیتر بانگێکی نوێ له‌شۆڕشی باکوری کوردستاندرا .تا ئه‌وکات شۆڕشی باکوری کوردستان شه‌ڕی چه‌کداری تاقی نه‌کربووه‌وه ،چونکه که‌س باوه‌ڕی نهبوو له‌به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تی تورکی هاوپه‌یمانی ناتۆ شه‌ڕی چه‌کداری بهڕێوه ببات ،بۆیه ئه‌وکاتیش ئه‌وانه‌ی به‌خۆباوه‌ڕنه‌بوون ده‌یانگووت پهکهکه شه‌ڕی له‌ناوبردنی خۆی ده‌کات ،به‌اڵم له‌راستیدا ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ�ه‌وک��ات هه‌تا زووت��ری��ش ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی ئازادیخوازی کوردستان له‌باکور ده‌ستی به‌شه‌ڕ نه‌کردبوایه له‌ناو ده‌چوو یان ده‌بووه رێکخراوێکی په‌نابه‌ر له‌لوبنان ،چونکه دوای کوده‌تای ()12 ێ ئه‌یلول له‌ساڵی( )1980و ده‌ستگیرکردنی به‌هه‌زاران کادیر و ئه‌ندامانی ئهو رێکخستنه ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕه ،ئینجا ده‌ت���وان���را به‌هه‌ڵوێستی شۆڕشگێڕی وه‌اڵم��ی ئ�هو قۆناخه بدرێتهوه، ب��ۆ ئ�ه‌م�ه‌ش وه‌اڵم���دان���ه‌وه‌ی ی�ه‌ک�ه‌م له‌کونجی زی��ن��دان �ه‌ک��ان �هوه ه���ات به‌تایبه‌تیش زی��ن��دان��ی دیاربه‌کر ،ئهو کادیره پێشکه‌وتووانه‌ی لهوێ به‌چاالکیه‌کانیان سه‌لماندیان ک�ه شۆڕشی کوردستان له‌که‌سایه‌تی ئه‌واندا بهردهوامه ،بۆیه ناوه‌کانی وه‌ک مه‌زلوم ،که‌مال و خه‌یری و ده‌یانی وه‌ک ئ �ه‌وان بوونه نمونه‌ی به‌رخودان ژی��ان�ه .له‌سه‌ر ئ�هو بنه‌مایه پێویستی ده‌ک��رد ل���هدهرهوه وه‌اڵم بدرێنه ،له ش��اره‌ک��ان ده‌رفه‌تی وه‌اڵمدانه‌وه نه‌مابوو ،رێگاێک هه‌بوو ئه‌ویش شاخه‌کانی کوردستان بوو. ل �ه‌دوای��ی تێکشکانی راپه‌ڕینه‌کانی پالو و دێرسیم ئیدی بێده‌نگی باڵی به‌سه‌ر باکوری واڵت کشاندبوو ،ژمارێکی که‌م له‌کورده‌کانی س����ه‌ر س���ن���وری ب���اش���وور چ���ووب���وون���ه ری���زی بزووتنه‌وه‌ی بارزانی وه‌کوتر بێده‌نگ بوو .بۆیه ل�ه‌الی�ه‌ک سه‌ختبوو له‌الیه‌کیتریش ده‌ره‌وه‌ی ش �ه‌ڕی چ�ه‌ک��داری ده‌رفه‌تێکی تر بۆ کورد نه‌مابوو تاکو گوزارشتی پێ له‌خۆبکات .بۆیه ئه‌م ههنگاوه بوێره له‌گه‌ڵ خۆی کۆمه‌ڵێک ده‌سکه‌وتی به‌ده‌ستهێنا. بێگومان زۆر قسه و نوسین سه‌باره‌ت به‌شه‌ڕی چه‌کداری پهکهکه کراوه ،خودی رێبه‌رایه‌تی پ�ه‌ک�ه‌ک�ه‌ش زی��ات��ری��ن ق��س�ه‌ی ل �ه‌س �ه‌ر ک���ردوه، چونکه خۆی ئافرێنه‌ری ئهو قه‌ڵه‌مبازیه ،بۆیه دووباره پێناسه‌ی ره‌وایه‌تی ئه‌م شهڕه ناکه‌مه‌وه، له‌به‌ر ئهوهی شه‌ڕی پاراستنی گه‌لێکه ،لهوانهیه
ئه‌گه‌ر ئهو شهڕه نه‌بووایه ئه‌مڕۆ شتێک به‌ناوی کورد له‌کورستان مانه‌وه‌ی سه‌ختبووایه ،چونکه له‌باشووریش ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌کانی سه‌دام نه‌بووایه زه‌حمه‌تبوو به‌و شێوازه‌ی له‌شه‌ڕدا به‌ڕێوه‌ده‌چوو شتێکمان ده‌ستبکه‌وێت .ل�ه‌ب�ه‌رئ�هوه ب���هردهوام شیکار ک��ردن و ئه‌نجام ده‌رخ��س��ت��ن له‌شه‌ڕی گه‌ریالی که پهکهکه به‌درێژایی ( )27ساڵه به‌ڕێوه‌ی ده‌بات جێگای تێڕامانه. ئه‌گه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه الیه‌نی فکری و ئایدئۆلۆژی و ئیراده‌یه‌کی به‌تین نه‌بوایه ،مه‌حاڵ بوو بتوانرێت شه‌ڕ ده‌ستپێبکات ،بۆیه له‌ده‌ستپێکردنی شه‌ڕدا رۆڵی به‌ڕێز ئۆجه‌الن دیاریکه‌ره ،دواتر ئه‌گه‌ر که‌سایه‌تی وه‌ک فه‌رمانده عگید"مه‌عسوم قۆرقماز" نه‌بووایه خۆ رزگارکردن له‌شێوازی شه‌ڕی کالسیکی کورد سه‌ختبوو ،بۆیه رۆڵی ف�ه‌رم��ان��ده عگید له‌چه‌سپاندنی بنه‌ماکانی شه‌ڕی گه‌ریالیه‌تی له‌کوردستاندا دیاریکه‌ره. هه‌ڵبه‌ته ن��ات��وان��رێ��ت رۆڵ���ی ه �ه‌م��وو ئ �ه‌وان �ه‌ی گیانیانفیدا ک����ردووه له‌بیربکه‌ین ،چونکه به‌هه‌زاران که‌سی قاره‌مان له‌هه‌رچوارپارچه‌ی ک��وردس��ت��ان ل�ه‌ئ�ه‌رت�ه‌ش��ی گ��ه‌ری�لادا گیانیان به‌ختکرد. ئ����ه‌گ����ه‌ر ل���ه‌م���ه‌ی���دان���ی گ����ه‌ری��ل�ای����دا چ �ه‌ن��د ده‌ستکه‌وتێک باس بکه‌ین ،ئه‌ویش دروستبوونی ئه‌رته‌شێک له‌ژنان ،ئهو ژنه‌ی که‌س به‌هیچی ن���ه‌ده‌ژم���ارد و ه��ی��چ ب �ه‌ش��داری �ه‌ک��ی ئ �هوت��ۆی له‌بزووتنه‌وه‌کانی تردا نهبوو ،ئه‌مجاره نه‌ته‌نها بووه خاوه‌ن رۆڵ ،به‌ڵکو بووه خاوه‌ن ئه‌رته‌شێکی تایبه‌ت به‌خۆیی و خ��اوه‌ن ه���ه‌زاران گه‌ریال و به‌ئیراده و تواناکاریه‌کانی ده‌زانێت شه‌ڕبکات و به‌ڕێوه‌شبچێت ،له‌الیه‌کیتر ئه‌رته‌شێک له هێزی تایبه‌ت و بتوانێت گه‌وره‌ترین چاالکی گیانبازی بکات له‌ناو جه‌رگه‌ی دوژمن ،شه‌هید زیالن بۆ ئهمه گه‌وره‌ترین نمونه‌یه. هه‌مانکات له‌دوای ئهوهی له‌باکوری کوردستان ب���ه‌ب���هردهوام���ی ئاستێکی ب����ه‌رزی ل �ه‌ش �ه‌ڕدا ن��ی��ش��ان��داوه ،تێکشکانی ت��ورک��ی��اش له‌شه‌ڕی زاپ له ( )2008باشترین به‌ڵگه‌یه .به‌هه‌مان ئاست ئافراندن و به‌ڕێوه‌بردنی هێزی پاراستنی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،ئه‌ویش له‌گه‌ڵ ئهوهی رووچوونه‌ته ناو خاکی رۆژه �ه‌اڵت ،به‌هه‌مان شێوه‌ش له ناوه‌ڕاستی مانگی راب��ردوو توانیان شکۆدارترین داستان له‌ته‌مه‌نی قه‌ندیلدا تۆمار بکه‌ن ،ئهو داستانه‌ی قه‌ندیل سه‌رچاوه‌که‌ی له ()15ێ ئ��اب هه‌ڵده‌قووڵێ و ئ �ه‌وا ده‌نگی تفه‌نگی عگید بوو ،پێش ( )27ساڵ ،ده‌نگی له‌قه‌ندیل ده‌بیسترا .بۆیه ئێمه به‌و گوله‌یه‌ی به‌ر له ( )27ساڵ له‌شاخه‌کانی باکور ته‌قێنرا، ئه‌مڕۆ بۆته گه‌ره‌نتی پاراستنی کوردستان.
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
35
فه‌رمانده‌یه‌کی ههمیشه زیندوو ،گولله‌یەکی ئاگرین روناهی مه‌ریوان
()27س����اڵ پێش ئ �ه‌م��ڕۆ ل�ه‌س��اڵ��ی ()1984 له( )8/15له‌چیاکانی باکوری کوردستان له‌هه‌ر دوو هه‌رێمی بۆتان و بادینان شه‌ڕی چه‌کداری ده‌س��ت��ی پ��ێ��ک��رد ،ب �ه‌س �ه‌رک �هوت��ن��ی یه‌که‌مین چاالکی له‌ناوچه‌ی ئه‌روه ،ئیتر بانگێکی نوێ له‌شۆڕشی باکوری کوردستاندرا .تا ئه‌وکات شۆڕشی باکوری کوردستان شه‌ڕی چه‌کداری ت��اق��ی ن��ه‌ک��رب��ووه‌وه ،چونکه ک��ه‌س ب���اوه‌ڕی نهبوو له‌به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تی تورکی هاوپه‌یمانی ناتۆ ش �ه‌ڕی چ �ه‌ک��داری ب�ه‌ڕێ��وه ببات ،بۆیه ئه‌وکاتیش ئه‌وانه‌ی به‌خۆباوه‌ڕنه‌بوون ده‌یانگووت پهکهکه ش �ه‌ڕی له‌ناوبردنی خ��ۆی ده‌ک��ات، به‌اڵم له‌راستیدا ئه‌گه‌ر ئه‌وکات هه‌تا زووتریش بزووتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کوردستان له‌باکور ده‌ستی به‌شه‌ڕ نه‌کردبوایه له‌ناو ده‌چوو یان ده‌بووه رێکخراوێکی په‌نابه‌ر له‌لوبنان ،چونکه دوای کوده‌تای ()12ێ ئه‌یلول له‌ساڵی( )1980و ده‌ستگیرکردنی به‌هه‌زاران کادیر و ئه‌ندامانی ئ�هو رێکخستنه شۆڕشگێڕه ،ئینجا ده‌ت��وان��را به‌هه‌ڵوێستی شۆڕشگێڕی وه‌اڵمی ئهو قۆناخه ب��درێ��ت�هوه ،ب��ۆ ئ�ه‌م�ه‌ش وه‌اڵم���دان���ه‌وه‌ی یه‌که‌م له‌کونجی زی��ن��دان�ه‌ک��ان�هوه ه��ات به‌تایبه‌تیش زیندانی دیاربه‌کر ،ئهو کادیره پێشکه‌وتووانه‌ی لهوێ به‌چاالکیه‌کانیان سه‌لماندیان که شۆڕشی کوردستان له‌که‌سایه‌تی ئه‌واندا بهردهوامه ،بۆیه ناوه‌کانی وه‌ک مه‌زلوم ،که‌مال و خه‌یری و ده‌یانی وه‌ک ئ �ه‌وان بوونه نمونه‌ی به‌رخودان ژی��ان�ه .له‌سه‌ر ئ�هو بنه‌مایه پێویستی ده‌ک��رد ل���هدهرهوه وه‌اڵم بدرێنه ،له شاره‌کان ده‌رفه‌تی وه‌اڵمدانه‌وه نه‌مابوو ،رێگاێک هه‌بوو ئه‌ویش شاخه‌کانی کوردستان بوو. ل �ه‌دوای��ی تێکشکانی راپه‌ڕینه‌کانی پالو و دێرسیم ئیدی بێده‌نگی باڵی به‌سه‌ر باکوری واڵت کشاندبوو ،ژمارێکی که‌م له‌کورده‌کانی س����ه‌ر س���ن���وری ب���اش���وور چ���ووب���وون���ه ری���زی بزووتنه‌وه‌ی بارزانی وه‌کوتر بێده‌نگ بوو .بۆیه ل�ه‌الی�ه‌ک سه‌ختبوو له‌الیه‌کیتریش ده‌ره‌وه‌ی ش �ه‌ڕی چ�ه‌ک��داری ده‌رفه‌تێکی تر بۆ کورد نه‌مابوو تاکو گوزارشتی پێ له‌خۆبکات .بۆیه ئه‌م ههنگاوه بوێره له‌گه‌ڵ خۆی کۆمه‌ڵێک ده‌سکه‌وتی به‌ده‌ستهێنا. بێگومان زۆر قسه و نوسین سه‌باره‌ت به‌شه‌ڕی چه‌کداری پهکهکه کراوه ،خودی رێبه‌رایه‌تی پ�ه‌ک�ه‌ک�ه‌ش زی��ات��ری��ن ق��س�ه‌ی ل �ه‌س �ه‌ر ک���ردوه، چونکه خۆی ئافرێنه‌ری ئهو قه‌ڵه‌مبازیه ،بۆیه دووباره پێناسه‌ی ره‌وایه‌تی ئه‌م شهڕه ناکه‌مه‌وه، له‌به‌ر ئهوهی شه‌ڕی پاراستنی گه‌لێکه ،لهوانهیه
ئه‌گه‌ر ئهو شهڕه نه‌بووایه ئه‌مڕۆ شتێک به‌ناوی کورد له‌کورستان مانه‌وه‌ی سه‌ختبووایه ،چونکه له‌باشووریش ئه‌گه‌ر هه‌ڵه‌کانی سه‌دام نه‌بووایه زه‌حمه‌تبوو به‌و شێوازه‌ی له‌شه‌ڕدا به‌ڕێوه‌ده‌چوو شتێکمان ده‌ستبکه‌وێت .ل�ه‌ب�ه‌رئ�هوه ب���هردهوام شیکار ک��ردن و ئه‌نجام ده‌رخستن له‌شه‌ڕی گه‌ریالی که پهکهکه به‌درێژایی ( )27ساڵه به‌ڕێوه‌ی ده‌بات جێگای تێڕامانه. ئه‌گه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه الیه‌نی فکری و ئایدئۆلۆژی و ئیراده‌یه‌کی به‌تین نه‌بوایه ،مه‌حاڵ بوو بتوانرێت شه‌ڕ ده‌ستپێبکات ،بۆیه له‌ده‌ستپێکردنی شه‌ڕدا رۆڵی به‌ڕێز ئۆجه‌الن دیاریکه‌ره ،دواتر ئه‌گه‌ر که‌سایه‌تی وه‌ک فه‌رمانده عگید"مه‌عسوم قۆرقماز" نه‌بووایه خۆ رزگارکردن له‌شێوازی شه‌ڕی کالسیکی کورد سه‌ختبوو ،بۆیه رۆڵی ف�ه‌رم��ان��ده عگید له‌چه‌سپاندنی بنه‌ماکانی شه‌ڕی گه‌ریالیه‌تی له‌کوردستاندا دیاریکه‌ره. هه‌ڵبه‌ته ن��ات��وان��رێ��ت رۆڵ���ی ه �ه‌م��وو ئ �ه‌وان �ه‌ی گیانیانفیدا ک����ردووه له‌بیربکه‌ین ،چونکه به‌هه‌زاران که‌سی قاره‌مان له‌هه‌رچوارپارچه‌ی ک��وردس��ت��ان ل�ه‌ئ�ه‌رت�ه‌ش��ی گ��ه‌ری�لادا گیانیان به‌ختکرد. ئ����ه‌گ����ه‌ر ل���ه‌م���ه‌ی���دان���ی گ����ه‌ری��ل�ای����دا چ �ه‌ن��د ده‌ستکه‌وتێک باس بکه‌ین ،ئه‌ویش دروستبوونی ئه‌رته‌شێک له‌ژنان ،ئهو ژنه‌ی که‌س به‌هیچی ن���ه‌ده‌ژم���ارد و هیچ ب �ه‌ش��داری �ه‌ک��ی ئ�هوت��ۆی له‌بزووتنه‌وه‌کانی تردا نهبوو ،ئه‌مجاره نه‌ته‌نها بووه خاوه‌ن رۆڵ ،به‌ڵکو بووه خاوه‌ن ئه‌رته‌شێکی تایبه‌ت به‌خۆیی و خ��اوه‌ن ه���ه‌زاران گه‌ریال و به‌ئیراده و تواناکاریه‌کانی ده‌زانێت شه‌ڕبکات و به‌ڕێوه‌شبچێت ،له‌الیه‌کیتر ئه‌رته‌شێک له هێزی تایبه‌ت و بتوانێت گه‌وره‌ترین چاالکی گیانبازی ب��ک��ات ل �ه‌ن��او ج �ه‌رگ �ه‌ی دوژم���ن، شه‌هید زیالن بۆ ئهمه گه‌وره‌ترین نمونه‌یه. هه‌مانکات له‌دوای ئهوهی له‌باکوری کوردستان ب���ه‌ب���هردهوام���ی ئاستێکی ب����ه‌رزی ل �ه‌ش �ه‌ڕدا نیشانداوه ،تێکشکانی تورکیاش له‌شه‌ڕی زاپ له ( )2008باشترین به‌ڵگه‌یه .به‌هه‌مان ئاست ئافراندن و به‌ڕێوه‌بردنی هێزی پاراستنی رۆژهه‌اڵتی کوردستان ،ئه‌ویش له‌گه‌ڵ ئهوهی رووچوونه‌ته ناو خاکی رۆژه �ه‌اڵت ،به‌هه‌مان شێوه‌ش له ناوه‌ڕاستی مانگی راب��ردوو توانیان شکۆدارترین داستان له‌ته‌مه‌نی قه‌ندیلدا تۆمار بکه‌ن ،ئهو داستانه‌ی قه‌ندیل سه‌رچاوه‌که‌ی له ()15ێ ئاب هه‌ڵده‌قووڵێ و ئ�ه‌وا ده‌نگی تفه‌نگی عگید بوو ،پێش ( )27ساڵ ،ده‌نگی له‌قه‌ندیل ده‌بیسترا .بۆیه ئێمه به‌و گوله‌یه‌ی به‌ر له ( )27ساڵ له‌شاخه‌کانی باکور ته‌قێنرا، ئه‌مڕۆ بۆته گه‌ره‌نتی پاراستنی کوردستان.
~|
36
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
وتار
ئه‌گه‌ر خاوه‌ندارێتی ل ه چیایه‌ک نه‌کـــ كوردۆ شواني
ئه‌گه‌ر ئاوه‌ڕێک له‌مێژوی خه‌بات و تێکۆشانی گه‌لی ک��ورد بدهینهوه ئه‌وه‌مان به‌رچاوده‌که‌وێت که ههمیشه هاوته‌ریبی شۆڕش و به‌رخۆدان و سه‌رکه‌وتنه‌کان ،پیالنگێڕی دوژمنان و په‌رته‌وازه‌یی کورد و شکست و تراژیدیا بونیان ههبووه ،ئهوهی جێگه‌ی ڕه‌خن‌ه و ههڵوهسته له‌سه‌رکردن‌ه ئهوهیه که لهو سه‌دان ساڵه‌ی رابردوودا که پڕ له‌هه‌ورازو نشێوه هیچ ئه‌زمونێک وه‌رنه‌گیراوه ،له‌کاتێکدا رێگه‌ی سه‌رکه‌وتن به‌سه‌ر شکسته‌کاندا و پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ی پیالنگێڕییه‌کان وه‌ک رۆژی رووناک له‌به‌چاوه، ب �ه‌اڵم ب���هردهوام ئ �ه‌وه‌ی به‌ربه‌ست و له‌مپه‌ر بووه له‌پێش گرتنه‌به‌ری رێگای راست و دروس��ت بۆ گه‌یشتن به ئامانج و سهرکهوتنی یه‌کجاری، ته‌نها به‌رژه‌وه‌ندی تایبه‌ت بووه که به‌رژه‌وه‌ندییه گشتییه‌کانی کردووه به‌قوربانی.
“
ئایا قسه‌ی سه‌ربه‌خۆیی ده‌وڵه‌تی کوردستان، ته‌نیا له‌سه‌ر باشوری کوردستان ه و به‌نیازین سێ پارێزگا بکه‌ین ب ه ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ؟ ئه‌گه‌رمه‌به‌ست ل ه سێ پارێزگاک ه بێت ک ه ئێستا شێو ه سه‌ربه‌خۆییه‌کی هه‌ی ه و ته‌نها یه‌ک له‌ده‌ی پارێزگاکانی کوردستان ه ئهوه نه‌ک نابێت به‌ده‌وڵه‌ت؛ به‌ڵکو ده‌وڵه‌تۆکه‌ش نییه
به‌ڕاستی جێگه‌ی سه‌رسوڕمانه! ئایا بۆ ده‌بێت له‌م نیشتمانه‌ی ئێمه‌دا هه‌رده‌م مێژوو دوبار‌ه بکرێته‌وه؟! ئێستا کوردستان ل �ه‌ب �ه‌رده‌م تاقیکردنه‌وه‌یه‌کی دیکه‌ی مێژوویی زۆر گرنگ و هه‌ستیار دایه، هه‌لوده‌رفه‌تێکی زێرین هاتۆته پێش بۆ سه‌رجه‌م گه‌لی کورد له‌کوردستانی مه‌زندا ،هه‌روه‌کو چۆن ل�ه‌س�ه‌ده‌ی راب���ردوودا نه‌خشه‌ی جیهان گۆڕانی به‌سه‌رداهات و به‌شێک له‌مافخوراوان به‌مافه ڕه‌واکانی خۆیان گه‌یشتن ،هاوکات داگیرکاری نێوده‌وڵه‌تیش به‌شێوازه‌که‌ی رابردوو کوتایی پێهات، ئیستاش به‌شێوازێکی دیکه جیهان له‌گۆڕانکاریدایه ب �ه‌ت��ای��ب �ه‌ت��ی رۆژه����ه‌اڵت����ی ن���اوی���ن ل����ه‌ب����ه‌رده‌م گۆڕانکاریه‌کی نوێدای‌ه و کاتی هه‌ره‌سهێنانی بته‌کانی سته‌مکارییه ،بێگومان گه‌لی کوریش پشکی ئهو گۆڕانکارییه‌ی به‌رده‌که‌وێت ئه‌گه‌ر به‌ئاماده‌کارییه‌و‌ه پێشوازی له‌رووداوه‌کان بکات، ئه‌نجامێکی ئه‌رێنی(پۆزه‌تیف) به‌ده‌ست ده‌خات، ئه‌گه‌ر هه‌روه‌کو رابردوو به‌په‌رته‌وازه‌یی و تێروانینی جیاواز و له‌به‌رچاوگرتنی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی تایبه‌ت مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ڵ پێشهاته‌کاندا بکات؛ ئاشکرایه که م���ێ���ژوو ب���ه‌س���ه‌رخ���ۆی���دا دووب�������اره ده‌ک����ات����هوه و ئ���ه‌ن���ج���ام���ه‌ک���ه‌ش���ی ه�����������هروهک راب���������ردوو ن�ه‌رێ��ن��ی(ن�ه‌گ�ه‌ت��ی��ف) ده‌ب��ێ��ت ،له‌کاتێکی وادا مه‌حکوم ک��ردن��ی ئیمپرالیزمی ن��ێ��وده‌ول�ه‌ت��ی و داگیرکه‌رانی کوردستان و دوژمنان و نه‌یارانی کورد جگه له بۆڵ‌ه بۆڵێکی بێ به‌ها و کوتانی ئاسنی سارد هیچی دیکه نییه ،جونک‌ه له‌ده‌ستدانی ده‌رف���ه‌ت به‌ئه‌نقه‌ست و بۆ خاتری ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی تایبه‌ت هیچی له‌خیانه‌تی مه‌زن که‌متر نییه ،ئهو ه �ه‌ل��وده‌رف �ه‌ت �ه‌ی ک �ه دێ��ت �ه پ��ێ��ش چ��اره‌ن��ووس��ی نه‌ته‌وه‌یه‌کی به‌خۆیه‌و‌ه په‌یوه‌ست کردووه که ته‌نها ل �ه‌م��ێ��ژووی ه��اوچ �ه‌رخ��دا ده‌ی���ان س��اڵ�ه قوربانی ئه‌بخشێت بۆ ئازادی و سه‌ربه‌خۆیی و له‌به‌رامبه‌ر ه �ه‌م��وو س��ت �ه‌م و ت����اوان و ن�ه‌ه��ام�ه‌ت��ی و م��اڵ وێرانییه‌کدا خ��ۆڕاگ��ر ب��ووه و ه�ه‌ب��وون��ی خۆی پاراستووه ،گومان ل �ه‌وه‌دا نییه ئهو رووداوان��ه‌ی به‌سه‌رگه‌لی کورددا هاتووه له‌رابردوودا هه‌رگیز گه‌ل لێی به‌رپرسیار نه‌بووه ،ب�ه‌ده‌ر له‌بارودۆخی هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تی به‌رپرسیاری سه‌ره‌کی خ���ودی س��ه‌رک��رده و ب��ەڕێ��وه‌ب �ه‌ران��ی ش���ۆڕش و سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی کوردستان بوون ،خاڵی سه‌ره‌کی به‌رپرسیارییه‌که‌ش ئهوهیه که سه‌رکرده‌کانی کورد ههمیشه ب��هو ق����ه‌ده‌ر‌ه رازی��ب��ون �ه ک �ه دوژم��ن��ان به‌سه‌ریاندا سه‌پاندویانه ،له‌سه‌د ساڵی ڕاب��ردوودا به‌تایبه‌تی ل����ه‌دوای داب�ه‌ش��ک��ردن��ی کوردستان به‌سه‌رچوار ده‌وڵه‌تدا زۆرترین شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدان له‌پێناوی ئازادی و مافه‌ره‌واکانی گه‌لدا به‌رپابووه. له‌هه‌رچواربه‌شه‌داگیرکراوه‌که‌ی کوردستاندا،
به‌اڵم هیچکاتێک بیرله‌و‌ه نه‌کراوه‌ته‌و‌ه یان کاری بۆنه‌کراو‌ه له‌چوارچێوه‌ی رێکخراوێکی نه‌ته‌وه‌ییدا به‌بیروڕا جیاوازه‌کانیانه‌و‌ه کۆبنه‌و‌ه و به‌ڵێن بده‌ن که به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌پێش ههموو ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی �ه‌ک��ی ت���ره‌و‌ه ل�ه‌ب�ه‌رچ��اوب��گ��ی��ردرێ��ت. به‌درێژایی مێژوو ئهوه خاڵی الوازی شۆڕشه‌کانی کورد بووه و دوژمنانیش ههمیشه ئه‌وخاڵ‌ه الوازه‌یان له‌به‌رچاو گرتووه و له‌وێو‌ه سهرکهوتنی خۆیان له‌پیالنه‌کانیاندا مه‌سۆگه‌ر کردووه ،الی ههموو ک��ه‌س ئ��اش��ک��رای�ه ئ��ه‌وچ��وار ده‌وڵ���ه‌ت���ه‌ی خاکی کوردستان به‌سه‌ریاندا دابه‌شکراو‌ه به‌رده‌وام ناکۆکی له‌نێوانیاندا ههبووه ،به‌اڵم سه‌باره‌ت به دۆزی کورد خاوه‌نی یه‌ک تێڕوانینن .هه‌رکاتێک ده‌رکیان به ئهوه کردبێت شۆڕشی ئازادیخوازی کوردستان ل �ه‌ه �ه‌رب �ه‌ش��ێ��ک��ی داگ���ی���رک���راودا ب �ه‌ئ��اراس��ت �ه‌ی سه‌رکه‌وتندا ده‌ڕوات ناکۆکی خۆیان وه‌الن��اوه و هاوکارو پشتیوانی یه‌کتر بوون له‌پێناوی ئهوهی ک���ورد ب�ه‌خ��واس��ت و ئامانجی خ��ۆی ن�ه‌گ��ات، ههرچهنده ده‌ی��ان نمونه له‌هاوپه‌یمانی نێوان ئهو واڵتانه بۆدژایه‌تیکردنی کورد به‌دی ده‌کرێت، که‌چی ههمیشه شۆڕشه‌کانی ک��ورد به‌خۆش باوه‌ڕیه‌و‌ه یه‌ک لهو ده‌وڵه‌تانه‌یان به‌دوژمن زانیبێت ئه‌وانی دیکه‌یان به‌دۆستی خۆیان زان��ی��وه ،بێ ئ����ه‌وه‌ی ده‌رک ب���هوه ب��ک �ه‌ن ک �ه ه��ی��چ ی�ه‌ک له‌وواڵتانه‌ی کوردستانیان داگیرکردوو‌ه جیاوازی له‌نێوان ک���ورددا ناکه‌ن و ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌ک ه��اوک��اری الیه‌نێکی ک���وردی بکه‌ن ته‌نها بۆ به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان‌ه و هه‌رکاتێکیش بخوازن یان وه‌ک��و مقاشێک ب �ه‌ک��اری ده‌هێنن له‌به‌رامبه‌ر الیه‌نێکی دیکه‌ی ک��ورد یاخود له‌گه‌ڵ واڵتی دراوس���ێ مامه‌ڵه‌ی سیاسی پێو‌ه ده‌ک���ه‌ن ،لهو بواره‌شدا نموونه‌مان زۆره که هه‌ریه‌ک له‌تورکیا و ئێران و ئێراق گه‌مه‌یان به‌چاره‌نووسی ک��وردهوه کردووه و کوردیان له‌به‌رامبه‌ر کورد به‌کارهێناوه، به‌بیرهێنانه‌وه‌ی ئهو روداوان���ه‌ی ئاماژه‌ی پێکرا گرێدراوی ئه‌م قۆناغه‌ی ئه‌مڕۆیه؛ ئێستا گه‌لی کورد دوورێیانێکی له پێشدایه یان ده‌بێت خۆی گیرۆده‌ی قه‌ده‌ر بکات وه‌ک رابردوو هه‌ربه‌شێکی کوردستانی پارچه‌کراو ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی تایبه‌ت و حزبایه‌تی پارچه‌گه‌رێتی له‌به‌رچاوبگرێت ،یان بۆ ی�ه‌ک�ه‌م��ج��ار ل �ه‌م��ێ��ژوی خ��وی��دا رێ��گ �ه‌ی دووه‌م بگرێته‌به‌ر و ده‌ستبه‌رداری ده‌سکه‌وته‌کاتییه‌کان ب��ێ��ت و ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دی گشتی ن���ه‌ت���ه‌وه‌ی ک��ورد له‌به‌رچاوبگرێت و به‌هه‌موبیروڕا جیاوه‌زه‌کانیه‌وه له‌ژێر چه‌ترێکی نه‌ته‌وه‌یدا کۆبێتهوه و ده‌ستبه‌رداری واڵتان بێت و به‌پشت و په‌نای گه‌ل و ته‌بایی و یه‌کڕیزی سه‌رجه‌م الیه‌نه‌کان رێ��ی سه‌رکه‌وتن بگرێته‌به‌ر .ئێستا هه‌رچواربه‌شه‌که‌ی کوردستان به
“
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
37
ــــرێت ده‌وڵـــه‌ت چۆن ده‌پارێزرێت؟! “
ئێستا گه‌لی کورد دوورێیانێکی ل ه پێشدایه یان ده‌بێت خۆی گیرۆده‌ی قه‌ده‌ر بکات وه‌ک رابردوو، یان بۆ یه‌که‌مجار له‌مێژوی خویدا رێگه‌ی دووه‌م ک ه به‌رژه‌وه‌ندی گشتی نه‌ته‌وه‌ی کورد ه له‌به‌رچاوبگرێت و به‌هه‌موبیروڕا جیاوه‌زه‌کانیه‌وه له‌ژێر چه‌ترێکی نه‌ته‌وه‌یدا کۆبێتهوه
“
پ��ێ��واژۆی �ه‌ک��ی ه �ه‌س��ت��ی��اردا ت��ێ��ده‌پ �ه‌ڕن ئ �ه‌گ �ه‌ری سه‌رکه‌وتن زۆر نزیکه ،ههرچهنده پیالنی دوژمنانیش زۆر به‌چڕوپڕی کاری بۆ ده‌کرێت ،هه‌روه‌ک چۆن رژێ��م��ی سته‌مکار و داگ��ی��رک��اری س�ه‌رب��اش��وری کوردستان هه‌ره‌سی هینا؛ ئێستاش هاوشێوه‌که‌ی ک�ه به‌عسی سوریایه و داگ��ی��رک��اری رۆژئ���اوی کوردستانه له‌په‌له‌قاژه‌ی مه‌رگدای‌ه و هه‌ره‌سهێنان و داروخانی نزیکه ،له‌باکوری کوردستانیش سه‌ره‌ڕای دڕن��ده‌ی��ی ده‌س �ه‌اڵت��داران��ی ت���ورک گ�ه‌ل��ی ک��ورد گه‌یشتوو‌ه ئاستێک که چاوه‌روانی سهرکهوتنی زۆرمه‌زنی لێده‌کرێت ،هه‌نگاوی یه‌که‌می ئهو سه‌رکه‌وتنه‌ش له ناوه‌ڕاستی مانگی حه‌وتدا نرا و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتی راگه‌یاندرا گه‌لی کوردیش به‌خۆپیشاندانی جه‌ماوه‌ری پێشوازییان ل�هو ب��ڕی��اره مێژوییه ک��رد ،ئ �ه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌و‌ه رۆژهه‌اڵتی کوردستانه؛ هه‌ڵبه‌ته ده‌سه‌اڵتدار و داگیرکاری ئهو به‌شه‌ی کوردستان که رژێمی ک���ۆم���اری ئ��ی��س�لام��ی ئ��ێ��ران �ه ل �ه‌ژێ��رف��ش��ار و گه‌مارۆی نێوده‌وڵه‌تیدایه ،له‌هه‌مانکاتدا شۆڕش و به‌رخۆدانی کورد به فکر و فه‌لسه‌فه‌یه‌کی نوێوه به‌ئه‌زمون وه‌رگرتن له‌شێوازی خه‌بات و تێکۆشانی ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان گه‌یشتوو‌ه به‌ئاستێکی زۆرباش و به‌رده‌وامیش له‌گه‌شه‌سه‌ندن دایه ،ههموو ئه‌م روداو و پێشهاتانه ده‌مانگه‌یه‌نێت ب�هو ئه‌نجامه‌ی که له‌هه‌رکات زێ��ده‌ت��ر کورد پێویستی به‌یه‌کڕیزی و ته‌بایی و هاوهه‌ڵوێستی ههیه بۆ پاراستنی ده‌سکه‌وته‌کان و گه‌یشتن به‌ئامانجی سه‌ره‌کی که بۆ ئه‌م سه‌رده‌مه ئازادی بیروڕاو مافی نه‌ته‌وه‌یی و فه‌رهه‌نگی و سیاسی و خۆبەڕێوه‌بردنه به‌شێوازێکی دیموکراتیانه. ههرچهنده هیوایه‌ک ههیه بۆ ئ�ه‌وه‌ی ته‌واوی الیهنه سیاسیه‌کانی کوردستان له‌کۆنگره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یدا بڕیار له‌سه‌رچاره‌نووسی گه‌لی کورد بده‌ن ،به‌اڵم ئهوهی جێگه‌ی نیگه‌رانییه ئهوهی ه که تا ئێستا ئهو مژاره گرنگه نه له‌الیه‌ن پارت و رێکخراوه سیاسیه‌کانه‌وه نه رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی نه رۆشنبیرانیشه‌وه نهکراوه به رۆژه‌ڤ و هیچ کارێکی جددی بۆ نهکراوه. له‌کاتێکدا پێویست بوو سه‌رجه‌م ئهو الیه‌نانه‌ی ئاماژه‌م پێکرد ئێستا له‌کاروخه‌باتدا بن بۆئه‌وه‌ی ڕای گشتی شه‌قام له‌گرنگی ئهو کۆنگره‌ی ه ئاگادار بکه‌نه‌وه و کۆده‌نگی خه‌ڵکی کوردستان ب��ۆ ئ��هو مهبهسته ئ��ام��اده ب��ک �ه‌ن .له‌راستیدا تێگه‌یاندنی هاواڵتیانی کوردستان له‌گرنگی ئهو کۆنگره‌یه پشتگیری و پشتیوانیه‌کی زۆر به‌هیز ده‌بێت بۆ سهرکهوتنی کۆنگره‌که ،ئه‌گه‌ر الیهنه سیاسیه‌کان به‌هه‌ربیانو و هۆکارێک خۆیان ل�هو ئه‌رکه ب �ه‌دور گرتبێت به‌هه‌رحاڵ، ئه‌ی تۆ بڵێی رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی
یاخود به‌تایبه‌تی رۆشنبیران پاساویان چی بێت که به‌هیچ شێوه‌یه‌ک خۆیان نزیکی ئهو بابه‌ت ه ناکه‌نه‌وه؟ له‌راستیدا رۆشنبیران به‌ر له‌هه‌موو که‌سێک ده‌رک به مه‌ترسییه‌کان ده‌ک��ه‌ن و له‌هه‌مانکاتدا رێگه‌چاره‌ی گونجاویش به‌دی ده‌که‌ن و رۆڵ و کاریگه‌ریشیان ههیه له‌به‌رۆژه‌ڤ کردنی هه‌ر باس وخواسێکدا ،پێویسته ئاماژه بهوه بکه‌ین که ئێستا چاوه‌ڕوانی ئهوه ده‌کرێت ک��ورد له‌کۆنگره‌ی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی خ��ۆی��دا نه‌خش ه رێیه‌ک بخاته پێش چ��اوی ڕای گشتی بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانی له‌گه‌ڵ واڵتانی پ��ه‌ی��وه‌ن��دی��دار ،هێشتا ئ���هو ک���اره ن���ه‌ک���راوه و ئه‌نجامه‌که‌ی ن��ازان��رێ��ت چ��ۆن و چ��ی ده‌بێت، ک �ه‌چ��ی ل �ه‌ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان له‌هه‌ندێک میدیاوه بابه‌تی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی کوردستان ده‌ک��رێ��ت ب�����ه‌رۆژه‌ڤ و گ��ف��ت��وگ��ۆی ل��ه‌ب��ارهوه ده‌کرێت ،بێگومان ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ خواست و خ���ه‌ون���ی ه���ه‌م���وو ک���وردێ���ک���ه ،ئ��ه‌گ��ه‌رچ��ی سه‌رکرده‌کانیش به‌خه‌ونی شاعیرانه‌ی بزانن، ب���ه‌اڵم پ��رس��ی��اره‌ک�ه ئ �ه‌وه‌ی �ه ئ��ای��ا ک��ام ده‌وڵ �ه‌ت��ی سه‌ربه‌خۆ؟ ئایا ئهو ده‌وڵه‌ته‌ی باسی ده‌کرێت چ �ه‌ن��د ل���ه‌رووب���ه‌ری ج��وگ��راف��ی��ای ک��وردس��ت��ان له‌خۆده‌گرێت؟ ئایا له‌م کات و ساته‌دا ده‌رفه‌تی ئهوه ههیه هه‌رچواربه‌شه‌که‌ی کوردستان یه‌ک بخه‌ینه‌وه و ده‌وڵه‌تێکی سه‌ربه‌خۆ دامه‌زرێنین؟ یاخود قسه له‌سه‌ر باشوری کوردستانه و به‌نیازین س��ێ پارێزگا بکه‌ین ب�ه ده‌وڵ �ه‌ت��ی سه‌ربه‌خۆ؟ ئه‌گه‌رمه‌به‌ست له سێ پارێزگاکه بێت که ئێستا شێوه سه‌ربه‌خۆییه‌کی ههیه و ته‌نها یه‌ک له‌ده‌ی پارێزگاکانی کوردستانه ئ��هوه ن �ه‌ک نابێت ب �ه‌ده‌وڵ �ه‌ت؛ به‌ڵکو ده‌وڵه‌تۆکه‌ش نییه ،ئه‌گه‌ر گفتوگۆکه‌ش بۆ ده‌وڵه‌تێکی راسته‌قینه‌یه ک ه سه‌رجه‌م خاکی کوردستانی گه‌وره له‌خۆبگرێت ئه‌وه‌ش پێویسته له‌کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌ییدا گفتگۆی له‌سه‌ربکرێت و به کۆده‌نگی بڕیاری بۆ بدرێت. لهو ب��ڕوای�ه‌دام له هه‌رکه‌س زیاتر ئاواته‌خوازی ده‌وڵ��ت��ێ��ک��ی س �ه‌رب �ه‌خ��ۆی خ����اوه‌ن س�����ه‌روه‌ری و دیموکراسی و پێشکه‌وتوی کوردستانم ،به‌اڵم ئه‌گه‌ر ته‌نها بۆ سێ پارێزگای باشوری کوردستان راپرسی بکرێت بۆ به‌ده‌وڵه‌تبوون بێ دوودڵی به نه‌خێر؛ واڵم ده‌ده‌مه‌وه .له‌کۆتایدا ده‌مه‌وێت ئاماژه بهوه بکه‌م باشوری کوردستان بیست ساڵه نیمچ ه سه‌ربه‌خۆییه‌کی ههیه و له هه‌مانکاتدا به‌شێکیش ه له‌ده‌وڵه‌تی ئێراق ،ئایا تائێستا چه‌ندجار له‌الیه‌ن واڵتانی دراوسێو‌ه سنوره‌کانی به‌زێنراوه‌وه‌و بێرێزی به‌سه‌روه‌ریه‌کانییه‌و‌ه کراوه؟ ئایا هیچ به‌ربه‌ستێک ههبووه و ههیه بۆ ئهوهی رێگه له‌ده‌ستدرێژیه‌کانی دوژمنان بگێرێت؟ ئایا رازیکردنی دڵی دوژمنان و پاراستنی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ه‌ک��ان��ی��ان سه‌ربه‌خۆییه‌یان
بنده‌ستی و کۆیالیه‌تی نییه؟ باشترین و نوێترین نموونه که زیاتر له‌مانگێک‌ه ب �هردهوام تۆپباران و ده‌س��درێ��ژی �ه‌ک��ان��ی ئ��ێ��ران ب��ۆ ن��اوچ�ه‌س��ن��وری�ه‌ک��ان به‌تایبه‌تی چیای قه‌ندیل ،ئایا له‌به‌رامبه‌ر ئهو ده‌ستدرێژی‌ه و ههموو ده‌ستدرێژیه‌کانی رابردوو چی کراوه بۆ پاراستنی ئه‌م ههرێمه نیمچه سهربهخۆیه؟ ئێستا ئێران به‌ئاشکرا ئاماژه بهوه ده‌کات که چیای قه‌ندیل خاڵی هه‌ستیار و گرنگی کورده و پێویسته ده‌ستی به‌سه‌ردا بگێرێت ،ئایا چی واڵمێک ههیه ب��ۆ ئ �هو ه�ه‌ڕه‌ش�ه‌ی�ه و چ��ی ئ��ام��اده‌ک��اری �ه‌ک بۆ رووبه‌رووبونه‌وه‌ی ئهو داگیرکاری‌ه له‌الیه‌ن هێزه‌کانی ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان�هوه ب�ه‌دی��ده‌ک��رێ��ت؟! پێویسته خ��ۆم��ان ل���هو راس��ت��ی �ه ب �ه‌ه �ه‌ڵ��دا ن �ه‌ب �ه‌ی��ن ئ�ه‌گ�ه‌ر خ��اوه‌ن��دارێ��ت��ی ل �ه‌چ��ی��ای �ه‌ک ن �ه‌ک��رێ��ت هه‌رگیز ده‌وڵه‌تێک ناپارێزرێت.
~|
38
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
وتار
هێرشێـــن داگیرکـــارى لـــســـه‌ر کـــونگـــرا نـــه‌تــــ زەردەشت دهۆک
د حاله‌کێ ده ک��و هێرشێن تورکیا و ئیرانێ بره‌نگه‌کى هه‌ڤپار ل سنورێن کوردستانێ بێ ناو‌ه ددوماند و ل پێ هه‌ڤ هژمارا کوشتى و بریندارێن وان به‌ر ب زێده‌بونێ دچون ،رایا گشتیا جیهانى وه‌ک کو بێژى ره‌وشه‌ک نورمال‌ه ل سه‌ر مژارێ د بێده‌نگیێ ده بون .یان لگورى راگهاندنیا رژێما ئیران و تورکیا ئامارێن شه‌ر و داخویانى ده‌ردک�ه‌ت��ن .ئه‌ڤ د حاله‌کێ ده‌ی�ه کو ئارتێشا ئیرانێ کو راستى شکه‌ستنه‌کى گ��ران هاتى و د ناڤبه‌را دوم��ا ته‌جاوزا خوه و پاشد‌ه کشیانێ رامایى ،بهره بهره ده‌نگه‌کى الواز ژ رایا گشتى و جیهانى دهردکهڤه .لێ گه‌لو رژێما ئیرانێ لسه‌ر چ باور و ئیراده داکه‌ت‌ه سه‌ر ڤێ هێرشێ؟ وه‌ک تێت زانین هه‌ڤدیتنا (داودوغ��ل��و) وه‌زیرێ ده‌رڤا یێ تورکیێ ل ده‌سپێکا مه‌ها ته‌موزێ د گه‌ل رایه‌دارێن ئیرانێ ،دژوارتر بونا شه‌ر و ئوپراسیونێن ئارتێشا تورک لسه‌ر سنورێن باکورێ کوردستانێ دان‌ه پێ خوه .به‌رهه‌ڤ بونا سکرتێرێ گشتیێ ناتو (ئ�ه‌ن��درێ ف��وک��راس) و وه‌زی���رێ ده‌رڤ��ا یێ ئه‌مریکا (هیالرى کلینتون) د ( )15ته‌موزێ ل تورکیێ و هه‌ڤدیتنێن وان د گه‌ل گول و ئه‌ردوغان و بتایبه‌ت داودوغلو کو روژه‌ڤ��ا هه‌ڤدیتنێن خوه د گ �ه‌ل رای���ه‌دارێ���ن ئیرانێ و زانیاریێن ل دور موشه‌کێن ل دژ گریال خستی‌ه به‌رباس ،ئه‌نجامێن خ��وه هێرشێن رژێما ئیرانێ ب��ون کو روژه‌ک پاش وێ هه‌ڤدیتنێ ئانکو ل ( )16ته‌موزێ ب ره‌نگه‌کى به‌رفه‌ر‌ه ل سنورێن باشورێ کوردستانێ که‌تن روژه‌ڤێ ،کو به‌لگ‌ه لسه‌ر هه‌بونا یێکینه‌ێن سه‌ربازى یێن ئارتێشا ت��ورک ته‌ڤلى یێن رژێما ئیرانێ خویا ب��ون .پاشى دو روژان ئه‌م شاهدێ هه‌ڤدیتنێن سه‌روکێ ئستیخباراتا ئه‌مریکا (سیا) د گه‌ل داودوغلو و س�ه‌روک ئه‌رکانێ ئارتێشا تورک (ئیشک کوشنار) ل تورکیێ دبن .بڤێ لێکدانێ و ڤ��ان هێرشێن هه‌ڤبه‌ش نرخاندنه‌ک دهردکهڤه کو روپه‌له‌کى نوو یێ ره‌شێ دیروکى جودایى ئه‌مریکا ژ بو ئیران و تورکیێ د روژهالتا ناڤین ده رادخ‌ه به‌ر چاڤان. ئالیکاریێن ئیستخباراتى یێن ستراتژیک ژ ئالیێ ئه‌مریکا ژ بو ئیرانێ واک��ى راست‌ه راس��ت ژى پێک نه‌هاتب‌ه ب ناڤجیتیا تورکیا لهه‌ڤ هاتن. بێده‌نگیا ئه‌مریکا یا راگهاندنى و چاڤ نقاندنا وان لسه‌ر بویه‌ر و ده‌ربه‌یێن گرانێن کو دشه‌ر ده ژ به‌رهه‌نگاریا شه‌رڤانێن پژاکێ ئارتێشا رژێما ئیرانێ راستى وان هاتنى و مه‌خاتب گرتنا پارتیا پژاکێ ژێر ناڤێ تروریست ژ زار ده‌ڤێ راگهاندنیا ئه‌مریکا و ئه‌ڤ ترافیکێن دیپلوماتیکێن سیاسى یێن پێش وه‌خت ،ب پشت راست کرنا ڤێ راستیێ باال مروڤ دد‌ه هنده‌ک سیاسه‌تێن ئه‌مریکا یێن ژ بو گه‌لێ کورد نه زێد‌ه مه‌جهول .ته‌ڤى ده‌وله‌تا
تورک د مژارا (پ ک ک) ده ده‌ستێ ئیران و ئه‌مریکایێ ژى دداک�ه‌ڤ�ه یێک تاسێ ،کو مروڤ دکاره ڤێ نێزوکاتیا ژ ئالیێ ئه‌مریکا ب ئیرانێ ره چ راست‌ه راست یان ڤه‌شارتى ،به‌ریا هه‌ر تشتى شێوازه‌ک‌ه دن یا به‌رده‌وامیا شه‌رێ ئه‌مریکا لهه‌مبه‌رى ئیرانێ ببینه .شه‌رێ کو پاشى بێتر ژ سى ساالن دبێ ئه‌نجام مایینه‌ک‌ه ئه‌شکه‌ر‌ه یا شه‌رێ سار یا دنێڤبه‌را هه‌ر دو ئالیێن ئه‌مریکا و ئیرانێ ،ئیرو ژبو ئه‌مریکا ل روژهالتا ناڤین ده‌م روله‌ک‌ه هه‌ستیار دبینه کو ئوبامایێ خوه‌ش ره‌ن��گ و نوشان میناک ڤیناله‌کێ ژ بو خوه دنرخینه .بێ گومان د جیهانێ ده ژ بو راست هاتنا لهه‌مبه‌ر شوره‌ش و ته‌ڤگه‌رێن چه‌پ و قادا کارکه‌ر و ئازادیخوازی یین گ �ه‌الن؛ ئه‌مریکا خودی ئه‌زمونه‌ک‌ه پر گرینگه؛ وا کو لگوری وان ئه‌زمونان تو که‌سه‌ک نکار‌ه بقاسى ئه‌مریکا د سینگێ شوره‌ش و ته‌ڤگه‌رێن مروڤاهى و خودى باور و پروفیشنال ده د وارێ پیالن و کونسبتێن ئانتى مروڤاهى هه‌لبه‌ت ژێر ناڤێ مروڤاهى د قالبێ دیموکراسى؛ شه‌رێ لهه‌مبه‌ر تیرورێ؛ میناک بروژا ژبو روژهالتا ناڤین هاتى پیالن کرن؛ خودى هێز و ب فه‌ند و فیل به .لێ ئه‌ڤ شه‌رێ سارێ ئه‌مریکا ب ئیرانێ ره کو شێوازێ وێ دشبه دوستاتییا سالێن پێش ( )1990ێ یا دگه‌ل رژیما سه‌دام؛ شێوازه‌ک‌ه تایبه‌تێ پوله‌تیکێن بریتانیا یا که‌ڤنار‌ه کو دبێژ‌ه (لهه‌ڤ بخ‌ه و ده‌ستهه‌الت به) کو ئیرو بره‌نگێن پێشکه‌فتى تر و تایبه‌ت ،شێوازێن وێ ره‌ن��گ ددن گو هه‌ستن .ک�ه‌س ژى نهبه؛ ئه‌مریکا وه‌ک هێزا هه‌رى سه‌ره‌ک‌ه یا ئه‌مپریالیزم و سه‌رمایه‌دار ،ژ (پ ک ک) و بیردوزیا رێبه‌ر ئاپو و باورمه‌ندى و هێزا ب ڤه‌شارا شه‌رڤانێن وێ بباشی فێم کری‌ه و ژ باندورێن وێ ل روژهالتا ناڤین ده‌رب��ێ��ن گرانێن تیوریک ژێ خ��وارن�ه. چماکو ژ سالێن هه‌شتییان و ڤرد‌ه وه‌ک زیهنیه‌ت ب پوله‌تیکێن خوه یێن به‌لک‌ه نه‌راست‌ه و راست لێ ب �هردهوام؛ کومپلویه‌ک ب باندور ل دژبه‌رى ته‌ڤگه‌را (پ ک ک) دایه رێکخستن .هه‌ر ژ ئاڤکرنا ده‌ستهالته‌ک فه‌ودال و سه‌رمایه‌دار و ب خوه‌ڤ‌ه گرێدایى یا کوردى بگره هه‌یا رێکخستن کرنا ش �ه‌رێ ناڤخوه‌یى یێ دناڤا وێ ستاتویا کوردى و کومپلویێن ناڤنه‌ته‌وى و هه‌مو ره‌نگێن پیالن و ئالیکاریێن ژ بو ئیمحا کرنا (پ ک ک) و زیهنیه‌تا ئانتى سه‌رمایه‌داریا وێ ،حه‌تا گرتن و لینج کرنا رێبه‌رتیا ڤێ ته‌ڤگه‌رێ و ژ دوورڤ‌ه پهروهرده و رێبه‌رتى کرنا سیسته‌ما فاشیزما تورک و( ئا ک پ ) و... هه‌مو ده‌رباسى یێک فیلته‌ر دبن کو ب هه‌مو مه‌جهولیه‌تا خوه ناڤێ سیاسه‌تێن ئه‌مریکا لسه‌ره. سیاسه‌تێن کو ب هه‌مو شێواز نه‌بته‌نێ د سینگێ (پ ک ک) ده به‌لکو ل سینگێ پرانیا ڤان ره‌نگێ شوره‌ش و به‌رخوه‌دانان خودیێ ئه‌زمونێن
شکه‌ستنێن بینگه‌هین‌ه کو ده‌رڤایى (پ ک ک) وه‌ک‌ه ئه‌زمون ژ دیروکا سه‌د سالێن بهورى دیتنه و دان‌ه نرخاندن ،کو ئیدى بیردوزیا رێبه‌رێ دیل گرتیێ گه‌لێ کورد ره‌نگ و شێواز و جیێ خوه یێ تایبه‌ت د چاڤێ ئه‌مریکا و نرخاندنێن وێ ده ههیه. هه‌لبه‌ت کو د چاڤێ ماره‌ک‌ه خوه‌ش ره‌نگ و خال یێ مینا (باراک حوسێن ئوباما) ده کو د قادا سیاسه‌تێن ئاڤاکرنا پروژه‌یا ره‌ش و بناڤ و بانگا روژهالتا ناڤینا مه‌زن ده لهه‌مبه‌ر پێشکه‌فتنێن ئ��ی��ران��ێ د وارێ ووزه‌ی����ا ئ�ه‌ت��وم��ى و فاشیزما ئیسالمى و یێن گه‌لێ کورد د وارێ زیهنیه‌تى و پوله‌تیک و خوه‌سه‌رى و یێک گرتنى ،خوه د قاده‌ک‌ه هه‌ستیار لهه‌مبه‌رى دو هێز و الیه‌نێن جیاواز و دژبه‌رێن ئیدولوژیکى ده الواز دبینه، پێڤاژو پێڤاژویه‌ک‌ه هه‌ستیار و فیناال شکه‌ستن یان سه‌رکه‌فتنا سیاسه‌تێن ئه‌مریکا لهه‌مبه‌رى روژه�لات��ا ناڤین تێت ن��رخ��ان��دن .ه �ه‌ر چ��اوا کو (پ ک ک) دمێژیێ ئه‌مریکایێ ده باشتر ژهه‌ر مێژیه‌ک‌ه دن خوه دایه پێناسێ ،سیاسه‌تێن پاشڤه‌روو و فاشیزما رژێما ئیسالمیا ئیرانێ ژى ژجڤاتا سنا و کوچکا سپى بێ پێناسه‌یه‌ک راست ده‌رباس نه‌بویه .هه‌لبه‌ت ژ جورێ سیاسه‌تێن کو به‌رهه‌مێن وێ ده‌رڤایى شێوازه‌ک ژ فهوشێ نینه کو د ئه‌نجام ده کونسبت و پیالن لسه‌ر کیسێ کوردان تێن مه‌شاندن .بێ گومان رژێما ئیرانێ ڤان ره‌نگێ دیتن و نێرین و هێرشێن خوه د مله‌کى ده ره‌ڤا ژ ده‌ستێ قریزێن حاکم لسه‌ر ده‌ستهالتا خوه دنرخینه و د مله‌کى دن ده وه‌ک لهه‌ڤکرنا د گه‌ل ده‌وله‌تا ت��ورک ب هه‌ڤکاریێن ئه‌مریکا یێن ت �ه‌وری��ک و ئه‌نفورماسیون ،ئاماده‌کاریا پراواکسیونان د سینگێ یێک گرتنا گه‌لێ کورد و کونگرا نه‌ته‌وى کو بریار‌ه ل ده‌مه‌کى نێز ل هه‌ولێرێ پێک وهره ،رێکخستن دک�ه ،بێ کو بزانب‌ه بخو‌ه بده‌ستێن خوه گورا خوه دد‌ه کوالن!!. هه‌لبه‌ت هێرشێن رژێما ئیرانێ ب وێ دووردانا کو ده‌رڤایى ته‌خمینا وان بو ،ئهو ژ گومانه‌ک‌ه چه‌وت دان هلپه‌کاندن .سه‌ره‌رایى وێ ژى ب خاپاندنا رایا گشتى ل ئیران و جیهانێ لسه‌ر مژارا ئه‌نجامێن هێرشێن وان ،بته‌نێ دره‌وشه‌ک‌ه خوه خاپاندنێ ده یه .براستى کو گوتنا برێز قه‌ره‌یالن ،نه بته‌نێ ته‌هدیده‌ک‌ه هشک بو کو دلێدوانه‌کى خ��وه یا تایبه‌ت لسه‌ر م��ژارێ ده هوشدارى دانى ئیرانێ کو ( واکى راستى جدیه‌تا شه‌رێ گریال وه‌رن ،د شه‌ش مه‌هان ده ئه‌وێ نه‌کارن د سینگێ گریالیێن ته‌ڤگه‌را کورد ده به‌رخو‌ه بدن ) به‌لک‌ه ئه‌ڤ گوتن راستیه‌ک‌ه دیروکى بو کو بته‌نێ دبه ئه‌مریکایا خ��وه‌دى ئ�ه‌زم��ون دڤ��ان واران ده کێمه‌کێ ژڤێ راستیێ فێم کربه. یا راس��ت ئه‌ڤ‌ه کو ئه‌ڤ نیه‌ت پاکى و ئاشتى خ��وازى و ئیسرار و رادیکال بویینا لسه‌ر مژارا
وتار
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
39
ـــــــه‌وى به‌ر ب ره‌ش پروژا روژهالتا ناڤینا مه‌زن دیموکراسى و ئه‌داله‌تێ ژ ئالیێ ته‌ڤگه‌را کورد و خوه‌راگریا وان لهه‌مبه‌ر شه‌ر ،بخو‌ه وه‌ک شه‌ره‌که هه‌رى دژوار د سینگێ ئه‌مریکایێ ده تێت نرخاندن کو ده‌وله‌تێن وه‌ک‌ه رژیما ئیرانێ یێن خودیێ بانگێن مینا ( مرن ژبو ئه‌مریکا) ژڤێ حه‌قیقه‌تا سیاسى و دیروکى یا (ک ج ک) و گه‌لێ ک��ورد بێ ئاگه‌هن .یا راست ئه‌ڤ‌ه کو زیهنیه‌تا فاشیزما ئولى و پاشڤه‌روتى یا وان رێ ل هه‌مبه‌ر تێگه‌هێن رئالیته و نێرینێن به‌رفر‌ه د وارێ مروڤاهیێ ل سه‌ر وان قوت کری‌ه و وه‌ک سه‌رخوه‌شێن فرئه‌ونى ئیدایێن خوداتیا وان لسه‌ر ئه‌ردێ ،روژهالتا ناڤین به‌ر ب خه‌ته‌ریێن پر جیدى دد‌ه کشاندن .کو ڤێ پێناسێ و رێڤه‌به‌رى کرنا وێ وه‌ک تز و ئانتى تز ئالیه‌کێ وێ ئه‌مریکا و ئالیێ دن ئیمرالى سه‌فه‌ربه‌ره. وه‌ک تێت زانین هه‌رتم رێبه‌رێ گه‌لێ کورد ب داخویانى یێن خوه بانگا ئاشتى و وه‌کهه‌ڤیێ دایه و ژگه‌لێ کورد ژى به‌ستنا کونگره‌کا نه‌ته‌وى ئه‌ڤ بساالن‌ه کو هه‌ر هه‌فت‌ه دلێدوانێن خوه ده هێوى دکه، بێ گومان ویا ب �ه‌راوردا روژه‌ڤ��ا هه‌ر ئیرویه‌ک ژ ڤێ میناکێ به‌ریا قه‌ومینان خستی‌ه به‌ر باس و لێکولینان. لگورى شێوازێ نێرین و پارادیگما گشتى یا سیاسى و سه‌رده‌م ل باشورێ کوردستانێ ژى کو بگشتى د سالێن بهوریێن ئازادیا باشورێ کوردستانێ ده ل ژێر باندورێن راگه‌هاندنا ستاتو ئه‌ساس هاتى گرتن، وه‌ک زیهنیه‌ت نه‌هشت پروسه‌یا یێک گرتنا نه‌ته‌وى وه‌ک‌ه پێویست ل باشور رول ببینه و ئه‌نجام بستینه، چما کو ئ �هو ک �ه‌س و الیه‌نێن لهه‌مبه‌ر دیتنێن خوه بباور و لسه‌ر سیاسه‌تا د سینگێ یێکتیێ د چاالکیانده ،رهوشهکه فکرى ،که‌سایه‌تى ،نه‌ته‌وى و سیاسى یا پر ته‌نگ پێشکه‌شى جڤاکا باشورێ کوردستانێ کرن ،ئانکو مروڤ دکاره بێژ‌ه ژ بو کو جڤاک د نێرینه‌ک ته‌نگ و بچوک ده هاتبون ئیقنا کرن ،نه‌کارین تشتێن مه‌زن ببینن و ژێ بباور بن و ب�ه‌ره‌ڤ��اژى ڤێ ،دیتن و باورێن بچوک یێن لبه‌ر سینگا خوه لهه‌مبه‌ر هه‌بون و باورێن مه‌زن و ب�ه‌رچ��اڤ مه‌زنتر دیتن ،کو ڤێ ره‌وش��ێ هه‌ر مینا کو وان بخو‌ه په‌ژراندى ،په‌رچه‌بون و قریزێن هه‌مه‌الیه‌ن دان‌ه پێ خوه و چارچوڤه‌یا ده‌ستهالتداریا هه‌ر الیه‌نه‌کێ ژ کوک دا هه‌ژاندن و باشور بگشتى و جڤاکا رێکخستنى و هه‌رێمى و ته‌ڤگه‌را وێ ژى دناڤ ده به‌ر ب پاشکه‌فتن و دوورکه‌فتنا یێک گرتن و ئه‌زمونا گشتى یا چاره‌سه‌ریا پرسگرێکا دیروکیا گه‌لێ کورد دا مه‌شاندن ،کو زیهنیه‌تا نه‌ته‌وى و زانستى و ئیدولوژیا ته‌ڤگه‌را گه‌لێ کورد د ڤان سالێن داویێ ده ل باشورێ کوردستانێ حه‌یا ئاسته‌کى باش ئه‌ڤ ره‌وش دا ده‌رباس کرن .راستیا کو پر ئه‌شکه‌ر‌ه ل ڤێ داویێ ده‌رڤایى ئیراده‌یا الیه‌نێن خودى زیهنیه‌تا ستاتوپارێز داکه‌تى ناڤا باور و ئیراده‌یا جڤاکا باشور ئهو هه‌بونا دیروکى یا یێکتى خوازى زانستى نه‌ته‌وى یا ته‌ڤگه‌را ئ��ازادى خوازیا گه‌لێ کورده کو بره‌نگه‌کى به‌رچاڤ لهه‌ر چار په‌رچێن
داگیربویێن کوردستانێ ته‌ڤى هه‌مو هه‌لویست و بزاڤێن راگهاندنى یێن چ��ار ئالى و جیهانى یێن شه‌رێ تایبه‌ت کو بهه‌ر شێواز دکن ڤێ راستیێ بچوک بدن خویاندن ،ئیدى ڤێ راستیێ ب هێز و به‌رخوه‌دێرى و باورى و ئیراده‌یا خوه یا پوالدین و به‌رهه‌مێن خوه یێن به‌رچاڤ ،هه‌ر چاڤ و دیتنه‌که ته‌نگ و بچوک نه‌چارى فه‌ر‌ه دیتنێ دکه و خوه وه‌ک ئیراده‌یه‌ک زه‌رورى و پێویست دناڤا دلێ هه‌مو جڤاکێن کوردستانى لهه‌ر چار ئالیان دد‌ه بجى کرن .حه‌تا کو ڤێ راستیێ هه‌رى داوى بره‌نگه‌کى نه‌چاڤه‌رێ کرى بهره بهره دناڤا وێ زیهنیه‌تا ستاتو پارێز و ته‌نگ نێرا ده‌ستهالت پارێزیا باشور ده ژى خوه دا ئیزبات کرن و دک��اره ملێ بێ ئیراده‌بونا هنده‌ک الیه‌نان لهه‌مبه‌ر داگیرکاریێن ژئالیێ ئیران و تورکیێ بد‌ه کێله‌کا ئیراده‌یا مه‌زنا یێکتیا نه‌ته‌وى، ئانکو مروڤ دکاره لسه‌ر ڤێ مژارێ دهنده‌ک مالن ده ب گه‌شبینى نێزى روژه‌ڤێ ببه .هه‌لبه‌ت ژبو کو وه‌ک رئالیته د چاڤێ رایا گشتى یا گه‌لێ کورد ده ،پێشه‌نگتیا ڤێ ئیرادێ ده‌رڤایى چیایێن ئازاد و ئیراده‌یا وێ نکار‌ه وهره رێڤه‌به‌رى کرن ،ڤێ ره‌وشێ کارى بو ده‌مه‌کى درێژ باندوره‌ک‌ه نێگه‌تیڤ بخ‌ه س �ه‌ر مێژیێ ف �ه‌ودال��ى و ده‌ستهالت خوازیا هنده‌ک الیه‌نێن ده‌ستهالتداریا هه‌رێمى .لێ ئیروو ئێدى پر تشتان ره‌نگ دایه گوهه‌ستن و روژه‌ڤا هه‌یى و ئه‌زمونێن سیاسى و نێزوکاتیێن سالێن بهورى یێن باشور د گه‌ل داگیرکارێن وه‌ک تورکی‌ه و ئیرانێ دداکه‌ڤ‌ه روژه‌ڤه‌ک جودا. د ڤى ملى ده ده‌رفه‌تێن خوه ئیزبات کرنا د چاڤێ رایا گشتى یا یێکتى خوازا گه‌لێ کورد کو ئیروو د ده‌ستێ ده‌ستهالتا هه‌رێما باشور ده هه‌نى ئیدى دبه توجارى بده‌ست نه‌که‌ڤه ،ده‌رفه‌تێن کو ئیروو بێتر ژهه‌ر ده‌مه‌کى دن ژبو گه‌لێ کورد ژى نهبه ژبو رایه‌دارێن باشور و ره‌واتیا حاکمیه‌تا وێ ل پێشه‌روژه‌ک نه دوور ،خ��وه‌دى تایبه‌تمه‌ندى و گرنگیه‌ک‌ه دیروکى و هه‌ستیاره .ئ�ه‌ڤ ژى دب�ه س�ه‌ده‌م�ه‌ک کو ب ئه‌شکه‌ر‌ه ل پێشبه‌رى رایا گشتى یا گه‌لێ کورد کو ژهه‌ر چار په‌رچێن والت به‌رێ وان ل زاروکێن وان لسه‌رێ چیایێن ئازاده ،هه‌لویست بدن دیارکرن و دڤێ ژبو وان هاتب‌ه ئه‌شکه‌ر‌ه بون کو ریه‌کى دن جوداتر ژڤێ راستیێ کو وه‌جه‌ک‌ه سیاسى بد‌ه ره‌وشا باشور وه‌ک�ه ئه‌زمون ناهێت‌ه دیتن ،و لڤێ ده‌رێ ریا زیهنیه‌تا ستاتوپارێزیا کالسیک و ده‌ستهالتداریا ده‌مکى ژ پیالنێن دوژمنان و خاپینا ژئالیێ وان تێت قوت کرن و ژئالیه‌کى دن بێ الیه‌نیا هه‌ر الیه‌نه‌کى کورد لهه‌مبه‌ر زه‌خت گوشارێن لسه‌ر کوردان ژهه‌ر ئالى لهولێ رادبه. ه�ه‌ل��ب�ه‌ت ل��گ��ورى ده‌م���ێ ئ��ی��رو بێده‌نگیا هه‌ر رای �ه‌داره‌ک��ى ک��ورد لبه‌رانبه‌ر م��رن و شه‌هاده‌تا هه‌ر شه‌رڤان و گریال و تاکه‌ک‌ه کورد بده‌ستێ ه�ه‌ر دوژم��ن و داگیرکاریه‌کێ دک��اره درول��ێ ه�ه‌ڤ��ده‌ن��گ��ی��ا ب دوژم����ن ره وه‌ج و ده‌رف�ه‌ت��ێ��ن سیاسه‌تێن ب قرێژێن دوژمن و داگیرکاران وهره
نرخاندن .ئیرو ژى چاخێ مروڤ د ره‌وشه‌کى وا هه‌ستیار ده هنده‌ک الیه‌نێن سیاسى یێن کورد د قالبه‌ک‌ه سیاسى یا دوو ئالى دنێڤبه‌را رای��ا دوژم��ن و گه‌لێ کو ئیدى م��روڤ دکاره بێژ‌ه ژ چار ئالى وه‌ک روحه‌ک‌ه نه‌ته‌وى بونى ته‌ڤگه‌ر ،دبینه و ل هه‌لویست و نێزوک بونێن ئیراقێ کو رولێ کوردان دناڤ ده خودى باندور و جێگیر بویى یه ،راستى فوکاره‌کێ تێت کو بێهنا لهه‌ڤ کرن و گرێبه‌ستێن ڤه‌شارتى و پشت په‌رد‌ه ژێ ده‌ردکه‌ڤن .کو په‌رله‌ماتارێ ئیراقێ د.مه‌حمود ئوسمان د لێدوانه‌کا خوه یا به‌شدار بونا روژ تى ڤى ،ب ئه‌شکه‌ر‌ه ئاماژه پێ دابو .لێ دروژه‌ڤا ئیرویا په‌یوه‌ندیێن کوردان دگه‌ل هه‌ڤدو ده دنێڤبه‌را شوره‌شا باکور و هه‌ر الیه‌نه‌ک ژ پارتیێن کورد تو ناکوکیه‌ک جوداتر ژ هێویا یێکتى و به‌ستنا کونگرا ن �ه‌ت �هوى و لهه‌ڤ جڤینه‌ک‌ه دڤێ چارچوڤێ ده نینه .له‌ور‌ه ئیرو ژى واکى ژئالیێ هنده‌ک الیه‌نێن سیاسى یێن ک��و دچ��ارچ��وڤ��ا سیاسه‌تێن هه‌رێمى ده وه‌ک ئوپوزیسیون و موخالفه‌تێن ناڤخوه‌یى ،رهوشهکه ب ڤى ره‌نگى ره‌نگ بد‌ه خویاندن و مل خستنا ژێر لهه‌ڤکرنێن ڤه‌شارتى ژبو مه‌ره‌مێن شه‌خسى و تایبه‌ت ده‌ربکه‌ڤن ،هه‌لبه‌ت وێ بشێواز و ره‌نگێن خوه یێن جودایى یێن پێشین بن .چما کو هه‌ر دچارچوڤه‌یا ڤێ ده‌ستهالتداریا هه‌رێمى ده ههنه که‌سایه‌ت و الیه‌نێن سیاسى و خ��ودى باندور کو بچاڤه‌ک‌ه فه‌ره‌تر ل ئه‌زمونا دیروکیا گه‌لێ ک��ورد دنێرن و دک��اره دروژێ��ن پێش ب�ه‌رى مه‌ده ژبو ئاڤاکرنا یێکتیه‌ک مایند‌ه دنێڤبه‌را باشور و باکور ده خودى روله‌ک‌ه گرینگ بن .بگشتى وه‌ک ئه‌نجام ژ هێرشێن ئیران و تورکیا بره‌نگه‌کى یێک وه‌خت مروڤ دک��اره کونسێبته‌کى جوداتر ژیاکو ه �ه‌ردوو ده‌وله‌تێن داگیرکار لهه‌ڤ کرین ببینه کو ئه‌مریکا پێشه‌نگێ وێ یێ سه‌ره‌که‌یه. چما کو وه‌جا سیاسى و گشتى یێن ڤان هێرشان بته‌نێ ژبو ئه‌مریکایێ دکارن وه‌رن دیتن ،و ئیران و تورکیا جوداترى خه‌سرانێن به‌رچاڤ ئارمانجه‌کى دن ن��ک��ارن ب��ده‌س��ت خ��وه خینن .به‌ستنا کونگرا نه‌ته‌وى کو بریار‌ه ل باشورێ کوردستانێ ،هه‌ولێرى وهره پێک ئانین مه‌زنترین ترسا ددل��ێ ده‌وله‌تێن داگیرکه‌ر ده‌یه ،هه‌ر ئه‌ڤ چه‌ند ژى دجیێ خوه‌ده سه‌ده‌ما هه‌رى سه‌ره‌که‌یا جدیه‌تا هێرشێن دوئالى لسه‌ر خاکا کوردستانێ دک��اره وهره دیتن ،چما کو بته‌نێ ریا چاره‌سه‌ریا پرسگرێکا گه‌لێ کورد هلدانا ڤان جوداتى و ژهه‌ڤ په‌رچه‌بونێن نه‌ته‌ویه کو مخابن دوژمنان باشتر ژم‌ه ژڤێ یه‌کێ فێم کرن‌ه و لسه‌ر ن�ه‌چ��اره بونا وێ ک��ار و خه‌باتان ددومینن ،بهێویا لهه‌ڤ ڤه‌جه‌مینا گشت پارت و الیه‌نێن ده‌ستهالتدارێن ک��ورد لسه‌ر بینگه‌هه‌کێ یێکتى خوازى و چاره‌سه‌رى لده‌مه‌ک نێز ژبو به‌ستنا کونگرا نه‌ته‌وه‌ییا کورد. zerdesttakor@hotmail.com
~|
40
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
ژنان
ئایـــدئـــۆلۆژیای ژن ،ئایدئۆلۆژیایه‌کـــی کۆمـــــ
عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن
“ چه‌مکی ئه‌شقی کوێرانه، به‌دڵنیاییه‌و ه به‌واتای به‌رکه‌وتنی گورزی کوشنده‌ی دووه‌م دێت. له‌ڕاستیدا ئه‌شقی کوێرانه‌ی به‌مجۆره، خۆی له‌خۆیدا به‌واتای پچڕاندن له‌هزر دێت و کردنه‌وه‌ی ده‌رگای ه به‌شێوه‌یه‌کی بوێران ه له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر جۆره کۆیالیه‌تییه‌ک! وات ه داڕووخانی سۆز و هزر به‌واتای داڕووخانی هێز دێت
( )PKKبه‌شێوه‌یه‌کی جددی و به‌سووربوونه‌و‌ه له‌سه‌ر ب�ه‌ڕۆژه‌ڤ بوونی سۆسیالیزم له‌دونیادا راده‌وه‌ستێ و بۆ ئهوهی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش ته‌نیا ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی ش��ۆڕش��ی رزگ���اری نه‌ته‌وه‌یی ک��وردس��ت��ان��دا نه‌مێنێته‌وه ،ه �ه‌وڵ��ی��داوه سه‌ره‌تا له‌خۆرهه‌اڵتی ناوین و پاشانیش به‌دونیادا باڵوی بێته‌وه. هه‌ربۆیه پێویسته پێش ههموو شتێک باس له‌ئایدئۆلۆژیای رزگ���اری ژن بکرێت .ئێمه ل�ه‌ه�ه‌وڵ��ی ئ���ه‌وه‌دای���ن ک �ه ئ �ه‌م ئایدئۆلۆژیایه بخوڵقێنین ،چونکه ناتوانرێ به‌یه‌ک ــ دوو رووداو و چاالکییه‌ک یاخود هه‌ڵسه‌نگاندنی روکه‌شیانه ،له‌بن باری ئه‌م کێشه و مهسهلهیه ده‌ربکه‌وین .ئه‌گه‌ر به‌شێوه‌یه‌کی قووڵ له‌سه‌ر پێشکه‌وتنی ئایدئۆلۆژی رزگاری ژن ههڵوهسته ن��ه‌ک��رێ��ت ،ئ����ه‌وا رزگ������اری ک��ۆم �ه‌اڵی �ه‌ت��ی��ش پێشناکه‌وێت و که‌سیش ناتوانێ ل�ه‌م خاڵه‌دا خۆی هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنێ. من ل �هو ب����اوه‌ڕه‌دام پێویستیه‌کی زۆر جددی ب �ه ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ای رزگ����اری ژن ه �ه‌ی �ه .ئه‌م ئایدئۆلۆژیایه‌ش ته‌نیا به‌واتای ئایدئۆلۆژیای رزگ�����اری ره‌گ�����ه‌زی ن��ی��ی �ه ،چ��ون��ک �ه ئ �ه‌گ �ه‌ر ل��ه‌ب��ن��ه‌م��اک��ان��ی س��ۆس��ی��ال��ی��زم��ی زان��س��ت��ی ب��ڕوان��ی��ن ،ئ��ه‌وا ده‌بینین ئ �ه‌م ئایدئۆلۆژیایه، ئایدئۆلۆژیایه‌کی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی�ه ،هه‌ڵبه‌ته بونیادنانی ئایدئۆلۆژیایه‌ک بۆ رزگاری ژنان گه‌لێک گرنگی خۆی ههیه ،ئه‌مه‌ش روون و ئاشکرایه و یه‌کێک لهو الیه‌نانه‌ی که من بیری لێده‌که‌مه‌وه و لێی ق��ووڵ ده‌ب��م�هوه ئه‌م بابه‌ته‌یه. بێگومان ئ�ه‌م�ه نزیکبوونێکی فێمێنیستی ن��ی��ی�ه .ه �ه‌رچ �ه‌ن��ده م��ن خ���ۆم ژن ن��ی��م ،ب �ه‌اڵم ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی ت����ه‌وه‌ره‌ی ژن زۆر ب��ای �ه‌خ به ب��ی��رک��ردن�هوه س �ه‌ب��اره‌ت به‌کێشه‌ی ژن ده‌ده‌م، هه‌روه‌ها به پراکتیزه‌کردنی ئایدئۆلۆژیایه‌ک و ب �ه‌پ��ش��ت ب �ه‌س��ت��ن ب���هو ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ای �ه‌ش، پێشخستنی رێکخراوێک یه‌کجار به‌گرنگ داده‌ن���ێ���م .وات���ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی کێشه‌کان له‌ڕێگای ش�ه‌ڕه‌وه ،ته‌نانه‌ت ره‌خساندنی که‌ش و هه‌وای ئاشتییه‌ک به‌پشت به‌ستن به‌ئازادی، پێویستیان به‌پێشخستنی ئایدئۆلۆژیایه‌کی ب �ه‌وج��ۆره ه�ه‌ی�ه؛ چونکه ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��اوه تاوه‌کو ئێستاکه‌ش ت �ه‌واوی ئایدئۆلۆژیاکان مۆرکی پیاوانی پێوه‌یه و زیاتر ئایدئۆلۆژیای پیاوانن. بێگومان الیه‌نی چینایه‌تییان ههیه ،هه‌روه‌ها الیه‌نی چه‌وساندنه‌وه‌ی ئیمپریالیزمیش ههیه، به‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کی سه‌رنجراکێش له‌چوارچێوه‌ی بااڵده‌ستی و ده‌سه‌اڵتی پیاودایه .که‌س ناتوانێت نکوڵی لهمه بکات .ههرچهنده نزیکبوونی بااڵده‌ستی پیاو به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا زاڵ بووبێ و به‌سه‌دان ساڵیش ئه‌م نزیکبوونه ههمیشه خۆی
حه‌شاردابێ ،به‌اڵم ئهو که‌سه‌ی که تاڕاده‌یه‌ک رێزی بۆ زانست هه‌بێت و تاڕاده‌یه‌کیش هه‌ست به‌پێداویستی رزگاری ژن و گه‌النی ژێر ده‌ست بکات ،که به‌ڕاده‌یه‌کی زۆر پته‌و گرێدراوی رزگ��اری ژن �ه ،ئ �ه‌وا بێگومان ده‌سه‌اڵتدارێتی سه‌دان ساڵه‌ی پیاوان ده‌بینێ و هه‌ڵبه‌ته له‌هزری خۆشیدا ،پێداویستی ئافراندنی ئایدئۆلۆژیایه‌ک بۆ رزگاری ژنیش به‌هه‌ند ده‌بینێ. ئ��ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه ل �ه‌الی �ه‌ن رێ��ب �هره سۆسیالیست و کۆمۆنیسته‌کانی دیکه‌دا که‌م تازۆر گرنگی پێنه‌دراوه و تاوتوێ نهکراوه ،ئه‌گه‌ر تاوتوێش کرابێ ،ئ�ه‌وا زۆر س��ن��ووردار ب��ووه و چه‌مکی بااڵده‌ستی پیاویان ده‌رباز نهکردووه .به‌تایبه‌ت له‌نێو ژیانی خۆشیاندا ،له‌بنه‌ڕه‌تدا چه‌مکی بااڵده‌ستی باوی نێو خێزانیشیان تێنه‌په‌ڕاندووه. هه‌ربۆیه پێویسته ئ�ه‌م الیهنه له‌سۆسیالیزمدا به‌خاڵی الواز و که‌مته‌رخه‌می له‌قه‌ڵه‌م بدرێت. ئ��ه‌وه‌ی ل��ێ��ره‌دا ده‌م��ان �ه‌وێ باسی لێوه بکه‌ین، هه‌وڵدانه بۆ ده‌رباز بوون لهو رهوشه. له‌ڕاستیدا ئه‌م ئایدئۆلۆژیایه ،ئایدئۆلۆژیایه‌ک نییه ک�ه زۆری و زه‌حمه‌تی ل�ه‌گ�ه‌ڵ خۆیدا بخوڵقێنێ .له‌قۆناخی سه‌ره‌تای هاتنه ئارای کۆمهڵگاوه ،له‌بنه‌ڕه‌تدا ئایدئۆلۆژیا له‌ته‌وه‌ره‌ی ژندا بوو .بۆ نموونه :خوداوه‌ندی مه‌زن "عه‌شتار" ه�ه‌ی�ه .ب�ه‌زم��ان��ی ک���وردی ب �ه‌وات��ای "س��ت��ار ــ ستێرک " دێت و یه‌که‌مین خوداوه‌نده .له‌ڕاستیدا یه‌که‌مین خواوه‌ند ،خوداوه‌ندی ژن بوو .خوداوه‌نده پ��ی��اوه‌ک��ان زۆر دره‌ن���گ ده‌رک���هوت���وون یاخود خوداوه‌نده‌کان دوای ماوه‌یه‌کی درێژ له‌شێوه‌ی خوداوه‌نده پیاوه‌کان خۆیان ده‌رخستۆته مه‌یدان. بێگومان ئه‌م راستیه‌ش (واته ئهو قۆناخه‌ش) تا دواڕاده به به‌رهه‌مهێنانی ژنانه‌وه گرێدراوه .واته له‌ڕاستیدا ئایدئۆلۆژیای ژن ،ئایدئۆلۆژیایه‌کی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی��ی�ه ،ن���ه‌ک ئ��ای��دئ��ۆل��ۆژی��ای�ه‌ک��ی ره‌گ �ه‌زی .پێم وای�ه ئه‌گه‌ر له‌م چوارچێوه‌یه‌دا نزیکی کێشهکه ببین ــ واته له‌الیه‌نی پره‌نسپ و ئایدئۆلۆژیاوه ــ ئه‌وا بۆمان ده‌رده‌که‌وێت که پێویست ده‌ک��ات سه‌رله‌نوێ چ��او بخشێنینه‌وه به سه‌رجه‌م ئهو هه‌ڵوێست ،ئایدئۆلۆژیا و ئهو رێکخستنانه‌ی که تاوه‌کو ئێستاش له‌ئارادان و له‌سه‌ربنه‌مای ئه‌م ئایدئۆلۆژیانه بونیادنراون ــ واته رێکخراوه ،ئابووری ،که‌لتووری ،سیاسی و سه‌ربازییه‌کان ــ بۆچی؟ چونکه پیاو تیایاندا ده‌س �ه‌اڵت��داره و ه�هروهه��ا ل�ه‌ن��اوه‌ڕۆک��دا ش�ه‌ڕ و نایه‌کسانی و فشار و زۆرداری لهخۆوه ده‌گرێت و بهرجهسته ده‌کات .ئه‌مه‌ش داڕووخانی ره‌گه‌ز له‌گه‌ڵ خۆیدا ده‌هێنێت .بێگومان داڕووخانی ره‌گه‌زیش به‌واتای رووخانی ژیان دێت .له‌دوای داڕووخانی ژیانیش ــ له‌ڕووی ژنه‌وه ئهمه زۆر ب�ه‌رچ��اوه ــ به‌دیلگرتنی ره‌گ �ه‌ز ،به‌دیلگرتنی ت����ه‌واوی کۆمه‌ڵگا ل �ه‌گ �ه‌ڵ خ��ۆی��دا دێ��ن��ێ و
“
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
41
ــــه‌اڵیه‌تییه ،نـــه‌ک ئایدئۆلۆژیایه‌کی ڕه‌گـــه‌زی
“
ئه‌گه‌ر بخوازین هه‌ر هه‌نگاوێک بهرهو ته‌وژمێکی شۆڕشگێڕی بهاوێژین ،یاخود هه‌ر جۆر ه چاالکیه‌کی کۆمه‌اڵیه‌تی رشت ئه‌نجام بده‌ین ،ئه‌وا تادێت گه‌لێک پێویستیمان به‌چاالکییه‌کی ئایدیۆلۆژی ههیه ،ک ه ته‌وه‌ره‌ی ژن به‌بنه‌ما وه‌ربگرێ
“
ئه‌مه‌ش زۆر به‌رچاوه و ئ�ه‌وه‌ی به‌گشتی زه‌ره‌ر و زیانی به‌ربکه‌وێت کۆمهڵگایه و ئیدی لێره به‌دواوه رێگه له‌به‌رده‌م شه‌ڕی دژوار ده‌کرێته‌وه. ه���هروهه���ا پێشکه‌وتنی ک��اره‌ک��ت �ه‌ری ش �ه‌ڕی دژوار ،له‌تورکیا ،ناوه‌ڕۆکێکی چینایه‌تی ههیه و ل �هو خ��اڵ�هوه س �ه‌رچ��اوه ده‌گ��رێ��ت و په‌یوه‌ندی به‌ئیمپریالیزمیشه‌وه ههیه ،ب�ه‌اڵم به‌شێوه‌یه‌کی زۆر بهرجهسته په‌یوه‌ندی به‌چه‌مکی بااڵده‌ستی شۆڤێنی پیاویشه‌وه ههیه. ه�ه‌ر له‌به‌رئه‌مه‌یه ده‌ڵێم نزیکبوون له‌شێوه‌ی " ئێستا کاتی ئهمه نییه ،دوات��ر ده‌توانرێ ئهمه ئه‌نجامبدرێت" تا دواڕاده هه‌ڵه و مه‌ترسیداره. ئ���ه‌گ���ه‌ر ب��خ��وازی��ن ه���ه‌ر ه �ه‌ن��گ��اوێ��ک ب���ه‌ره‌و ت�ه‌وژم��ێ��ک��ی ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی ب��ه��اوێ��ژی��ن ،یاخود ه �ه‌ر ج���ۆره چاالکیه‌کی ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی رشت ئه‌نجام بده‌ین ،ئه‌وا تادێت گه‌لێک پێویستیمان به‌چاالکییه‌کی ئایدیۆلۆژی ههیه ،که ته‌وه‌ره‌ی ژن به‌بنه‌ما وه‌ربگرێ. الیه‌ن و تایبه‌تمه‌ندی دووه‌میش؛ بێگومان هه‌ر به‌وه‌وه گرێدراوه و پێویست ده‌کات به‌شێوه‌یه‌کی چڕوپڕ ت���ه‌واوی ئ �هو رێکخراوانه‌ی که زیاتر مۆرکی پیاویان پێوه‌یه ،ره‌خنه بکرێن .ئه‌مه‌ش ته‌نیا ب�ه‌ڕه‌خ��ن�ه لێگرتن ت���ه‌واو نابێت ،به‌ڵکو پێویسته ئیدی ده‌س��ت ل�هوه به‌ربدرێت و ده‌رب��از بکرێت ،ئه‌گینا به‌شێوازێکی دیکه کۆتایی ب �ه‌م ش �ه‌ڕه نایه‌ت و ئاشتیش ب �ه‌رق �ه‌رار نابێت. سه‌یری ته‌واوی رێکخراوه میلیتاریه‌کان بکه‌ن، له‌سه‌دا سه‌د مۆرکی پیاویان لهخۆوه گرتووه. ل�ه‌ن��ێ��و ئ���هو رێ��ک��خ��راوان��ه‌دا ج��ێ��گ�ه‌ی ژن��ێ��ک، زم��ان��ی ژن��ێ��ک ،دڵ��ی ژن��ێ��ک چییه ،بوونی نییه و سه‌رتاپای ئهو رێکخراوانه رێکخراوی چه‌وسێنه‌ر ،رێکخراوی توند و تیژین .ئه‌گه‌ر سه‌رنج بدرێته ئهو جێگایانه‌ی که ژماره‌یه‌کی که‌می ژن��ی لێ بێت یاخود ه�ه‌ر لێی نه‌بێت، ئه‌وا ده‌بینین لهو جێگایانه‌دا سیسته‌مێکی زۆر توند و دژوار له‌ئارادا ده‌بێت .بێگومان ئه‌مه‌ش راستی بیروبۆچوونی ئێمه‌یه .ئهو ده‌زگایانه‌ی که زیاتر بااڵده‌ستی پیاوی تێدایه ،له‌سه‌رووی هه‌مووشیانه‌وه ده‌زگا ملیتاریسته‌کان ،ئامرازی شه‌ڕی زۆر دژوارن .واته له‌دژی ئاشتی و ژیانن. پێویست ده‌ک��ات ئ�هو ده‌زگ��ای �ه‌ی که ژن نغرۆ ده‌کات و ده‌یخنکێنێ ،واته ده‌زگای خێزان زۆر به‌جددی ره‌خنه بکرێـت هه‌ربۆیه ئه‌گه‌ر رزگاری ژنانمان ده‌وێت ،پێویست ده‌کات زۆر به‌توندی ره‌خنه لهو ده‌زگایانه بگرین ک�ه پشتیان ب�ه‌ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی ب��ااڵده‌س��ت��ی پیاو به‌ستووه .پارچه‌ی ههره گرنگی ئهو ده‌زگایانه‌ش ده‌زگ����ای خ��ێ��زان�ه .خ��ێ��زان ئ �هو ده‌زگ��ای �ه‌ی �ه که پ��ی��او تێیدا ب��ااڵده‌س��ت �ه .ه�ه‌رچ�ه‌ن��ده م��ن ل��ێ��ره‌دا نامه‌وێت زۆر له‌سه‌ری بدوێم ،ب�ه‌اڵم مسۆگه‌ر ئ�هو ده‌زگ��ای �ه‌ی که ده‌ب��ێ هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ر
بکرێت ،به‌تایبه‌ت له‌چوارچێوه‌ی کۆمه‌ڵگای کورده‌واریدا ،ده‌زگای خێزانه .پێم وایه ده‌زگای خێزان ئهو " بیر "ه مه‌ترسیداره قووڵ و بێبنه‌یه که له‌بنه‌مادا دهبێته هۆکاری داڕووخانی ژن و پیاو .له‌ڕاستیدا نازانن تا چ راده‌یه‌ک داڕووخاون و که‌وتوونه‌ته نێو قوواڵیی و تاریکیه‌وه .ئه‌گه‌ر سه‌یر بکرێت ته‌واوی سیسته‌مه ئیمپریالیست ــ چه‌وسێنه‌ره‌کان ،هه‌روه‌ها ته‌واوی سیسته‌مه‌کانی شه‌ڕی تایبه‌ت ،ئهو زه‌مینه‌یه‌ی که به‌بنه‌مایان گرتووه بۆخۆیان ،ده‌زگای خێزانه .بۆیه پێویسته به‌بایه‌خه‌وه چاو به‌م ره‌وشه‌دا بخشێنرێت و ره‌خنه بکرێت .ئهمه به‌و واتایه نایه‌ت که ئێمه به‌ته‌واوی نکوڵی ل����ه‌زاراوه‌ی خێزان بکه‌ین .نه‌خێر ئێمه لێره‌دا باس له‌پێداویستی به‌الوه‌نان و ده‌ربازکردنی ئهو شێوه خێزانه ده‌که‌ین که ئێستا له‌ئارادایه. زاراوه‌یه‌کی به‌مجۆره گرنگییه‌کی خۆی ههیه. له‌نێو خێزاندا دیکتاتۆریه‌ت و موڵکی تایبه‌ت ههیه و تادواڕاده به‌چاوێکی نزمه‌وه سه‌یری ژن ده‌کرێت و به‌شی هه‌ر ئێش و ئازاره و له‌هه‌موو ماف و یاسایه‌ک بێبه‌ریه .له‌الیه‌نی جه‌سته‌ییه‌وه، پێش ه�ه‌م��وو شتێک داڕزان���دن���ی ژن ه�ه‌ی�ه و داخوازیه‌کی ج��ددی تایبه‌ت به‌خۆی له‌ئارادا نییه .هه‌ر له‌به‌رئه‌مه‌یه ئێوه باس له‌بوونی هه‌ست و سۆزی ژن ده‌ک�ه‌ن .بێگومان ئه‌گه‌ر ته‌واوی هه‌لومه‌رجه‌کان به‌مجۆره بێت ،ئه‌وا ژن دهبێته بوونه‌وه‌رێکی وابه‌سته ،بگره بو‌ونه‌وه‌رێک که ته‌نیا له‌چوارچێوه‌ی هه‌ست و سۆزه‌کانیه‌وه ژیان به‌سه‌ر به‌رێت .ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا نیشاندانی مه‌زنترین بێرێزی و دڕندانه‌ترین هێرش کردنه له‌به‌رامبه‌ر مافه‌کانی مرۆڤ .هه‌ربۆیه ئه‌گه‌ر بخوازین باس له‌ڕزگاری ژن بکه‌ین ،پێویست ده‌ک��ات ئهو ده‌زگایه‌ی که ژن نغرۆ ده‌ک��ات و ده‌یخنکێنێ ــ واته ده‌زگای خێزان ــ زۆر به‌جددی ره‌خنه بکه‌ین. شانبه‌شانی ئه‌م ره‌خنه‌یه‌ش زاراوه‌ی �ه‌ک��ی دیکه ههیه که ده‌ب��ێ پێشبخرێ ،ئه‌ویش زاراوه‌ی " دابڕانه" لهوانهیه ئهمه هه‌ندێک له‌ئێمه هه‌راسان بکات ،به‌اڵم پێویسته له‌ڕوانگه‌ی ئایدئۆلۆژیای ئ��ازادی��ی �هوه ئ�ه‌م�ه روون ب��ک�ه‌ی��ن�هوه .بێگومان ن��اک��رێ ت���ه‌واوی خێزانه‌کان ته‌ڤلی تێکۆشان ببن ،ئاشکراشه ک ه له‌توانای هه‌رکه‌سدا نییه که ئه‌م ده‌زگایه ده‌رب��از بکات ،ئێوه‌ش ناتوانن ئهمه ده‌رباز بکه‌ن ،چونکه ئه‌گه‌ر ئهو هێزه‌تان هه‌بووایه ئه‌وا ئێستا ده‌بوونه سه‌رۆکێکی مه‌زن و ده‌ب��وون �ه جه‌نگاوه‌رێکی مه‌زنی تێکۆشانی رزگ���اری .ته‌نانه‌ت منیش ناتوانم ئ �هوه ده‌رب��از بکه‌م .تا ئێستاکه‌ش ئه‌گه‌ر رۆژانه کۆنترۆڵی خۆم نه‌که‌م ،ئه‌وا ده‌توانێ منیش قووت بدات. ئه‌م کێشه‌یه یه‌کجار سه‌خته .هه‌روه‌کو ده‌زانرێت کێشه‌ی کونه ره‌شه‌کان ههیه (ئه‌م کونه ره‌شانه تیۆرێکی ئه‌نیشتاینه که ده‌ڵێ له‌ئاسماندا کونی
ره‌ش هه‌ن که گ�ه‌ردوون له‌پیسی و پاشماوه‌کان پ��اک ده‌ک��ات��هوه ـ��ـ وه‌رگ��ێ��ڕ) ئ��اب�ه‌م��ج��ۆره ئهو دی��ارده‌ی��ه ه�ه‌م��وو شتێک ق���ووت ده‌دات .ئهو ده‌زگایه به‌هه‌زاران ساڵ پێش ئێستا پێکهاتووه و سه‌ریهه‌ڵداوه. بێگومان ئێمه هه‌وڵده‌ده‌ین که کێشه‌ی کورد چاره‌سه‌ر بکه‌ین .واته له‌میانه‌ی هه‌وڵه‌کانم بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد ،ئهو مه‌سه‌له‌یه‌ی ک�ه له‌هێزه ئیمپریالیسته‌کان و داگ��ی��رک��اری زیاتر به‌شێوه‌یه‌کی مه‌ترسیدار له‌به‌رامبه‌رمدا قیت(قۆت) دهبێتهوه ،مه‌سه‌له‌ی خێزانه .هه‌ر له‌به‌رئه‌مه‌یه که رۆژانه به‌شه‌رڤانه‌کانمه‌وه خه‌ریک و سه‌رقاڵ ده‌بم .به‌قاره‌مانانه‌ترین جه‌نگاوه‌ره‌کانی خۆمانه‌وه خه‌ریک ده‌بم .ئه‌گه‌رچی شه‌ڕێکی قارهمانانه ده‌که‌ن ،به‌اڵم زۆر به‌ئاسانی شه‌هید ده‌که‌ون ،هه‌ربۆیه ده‌مه‌وێ رێگا له‌م رهوشه بگرم، بۆچی دهکهونه نێو ره‌وشێکی به‌وجۆره؟ بۆچی ئهو الوانه ــ بێگومان مه‌به‌ستمان کچانیشه ــ به‌و شێوه‌یه‌ی که چاوه‌ڕوان ناکه‌ین ،به‌ره‌وپیریÛ
~|
42
“ئهو که‌سه‌ی ک ه تاڕاده‌یه‌ک رێزی بۆ زانست هه‌بێت و تاڕاده‌یه‌کیش هه‌ست به‌پێداویستی رزگاری ژن و گه‌النی ژێر ده‌ست بکات ،ک ه به‌ڕاده‌یه‌کی زۆر پته‌و گرێدراوی رزگاری ژنه، ئه‌وا بێگومان ده‌سه‌اڵتدارێتی سه‌دان ساڵه‌ی پیاوان ده‌بینێ و هه‌ڵبه‌ته له‌هزری خۆشیدا ،پێداویستی ئافراندنی ئایدئۆلۆژیایه‌ک بۆ رزگاری ژنیش به‌هه‌ند ده‌بینێ
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
شه‌هیدبوون ده‌چ��ن؟ پێویسته ئێستا ئه‌م ره‌وش ه چاره‌سه‌ر بکه‌م .جا بۆ چاره‌سه‌رکردنی ئهوه، ب���ه‌داخ���هوه ،ن��اچ��ارم هه‌ڵسم ب�ه‌ت��اوت��وێ��ک��ردن و باسکردنی چۆنیه‌تی مه‌زنکردن و پێشخستنیان. له‌ڕاستیدا چۆنیه‌تی پێگه‌یاندن و به‌خێوکردنی منداڵ له‌ته‌مه‌نی ( )7ساڵیه‌وه ،خۆی له‌خۆیدا کێشه‌یه‌که .شێوازی به‌خێوکردن و پێگه‌یاندنی منداڵ له‌نێو خێزان ،ت���ادواڕاده خراپه و بهرهو نه‌مانیان ده‌ب���ه‌ن .بێگومان ئ�ه‌م�ه ئازارێکی مهزنه .دایکێک بۆ منداڵێکی خه‌مبار ده‌بێت، به‌اڵم من به‌هه‌زاران هه‌ڤاڵی وه‌کو چیام هه‌ن. ته‌نیا له‌دڵدا بیرکردنه‌وه لهوانه به‌س نییه ،به‌ڵکو پێویسته ئهوانه له‌مێشکدا چ��اره‌س�ه‌ر بکه‌ین، پێویسته ته‌مه‌نیان درێژبکه‌ینه‌وه .هه‌ڵبه‌ته ئهمه کێشه‌یه‌کی زۆر مهزنه .هه‌ربۆیه ده‌ڵێم :ئاخۆ ئهوهی تا ئهو راده‌یه پیاو له‌ناو ده‌بات چییه؟ ئایا ئهو شتانه‌ی که پیاو الواز ده‌که‌ن چین؟ له‌م خاڵه‌دا پیاو بیر ناکاته‌وه و تۆزقاڵێکیش چییه ئهو مه‌ترسییانه نابینن ک ه ل�ه‌ئ��ارادان. م��ن ئ �ه‌م مهسهلهیه ت��اڕاده‌ی �ه‌ک ب�ه ده‌زگ��ای خێزانه‌وه گرێده‌ده‌م .بێگومان هه‌رله‌به‌ر ئهمهیه که تێکۆشان وه‌ک پێداویستی و چاره‌سه‌یه‌ک له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌م و ئه‌نجام ده‌ده‌م .لێره‌دا گه‌لێک الیه‌ن و خاڵی دیکه‌ش هه‌ن .بێگومان مه‌به‌ستی من رزگارکردنی ههموو خێزانێک نییه .یاخود ناڵێم ":هه‌مووتان وه‌رن له‌گه‌ڵ خێزانه‌کانتان ته‌ڤلی ئه‌م ش�ه‌ڕه ببن" .هه‌ڵبه‌ته ئه‌گه‌ر ئێمه ئه‌مه‌ش بخوازین ،ئه‌وا به‌وجۆره نابێت و پێویست ناکات؛ به‌اڵم ئه‌م زاراوه‌یه به‌م شێوهیه ناهێڵینه‌وه و ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ی پێشکه‌تووتری ده‌ده‌ی���ن���ێ؛ بۆ ئ �ه‌م مه‌به‌سته‌ش ک��چ و ک��وڕی پێشکه‌وتوو ده‌خوڵقێنین .بێگومان ب��ۆ مسۆگه‌ر بوونی ئه‌مه‌ش پێویست به‌دابڕانێکی مه‌زن ده‌کات. ئێستا گه‌لێک ل �ه‌ن��ووس �ه‌ران پێمان ده‌ڵ��ێ��ن" : ئه‌نجامدانی ئهوه زۆر زه‌حمه‌ته ".کچ و کوڕ که ده‌گه‌نه ته‌مه‌نی ( )18ساڵه دهکهونه نێو ئه‌شقێکی کوێرانه‌ی سه‌یر ،ناچاریشن بکه‌ونه نێو ئ��ه‌م ره‌وش����هوه ـ��ـ له‌کاتێکدا منیش به‌و شێوهیه ب��ووم ،هێنانه زمانی ئهمه ش�ه‌رم نییه ــ به‌اڵم له‌هه‌مانکاتیشدا داڕووخانێکی مهزنه. به‌مجۆره چه‌مکی ئه‌شقی کوێرانه ،به‌دڵنیاییه‌وه به‌واتای به‌رکه‌وتنی گورزی کوشنده‌ی دووه‌م دێت .له‌ڕاستیدا ئه‌شقی کوێرانه‌ی به‌مجۆره، خۆی له‌خۆیدا به‌واتای پچڕاندن له‌هزر دێت و ک��ردن �ه‌وه‌ی ده‌رگ��ای �ه به‌شێوه‌یه‌کی بوێرانه له‌به‌رامبه‌ر ه�ه‌ر ج��ۆره کۆیالیه‌تییه‌ک! واته داڕووخانی سۆز و هزر به‌واتای داڕووخانی هێز دێ��ت .کاتێک کچ و ک��وڕی گه‌نج ده‌گه‌نه ته‌مه‌نی ( )20س��ااڵن ،جێ و شوێنیان له‌نێو به‌رهه‌مهێنانی کۆمه‌اڵیه‌تییدا ،کۆتایی پێدێت و به‌رهه‌مهێنان الی ئه‌مان کێشه‌یه‌کی زۆر مهزنه .ئهو شێوه مرۆڤانه له‌نێو ریزه‌کانماندا زۆر کێشه‌مان بۆ ده‌رده‌خه‌ن. ئێمه له‌م رووه‌وه ژنانی شه‌هید و مه‌زن بۆ خۆمان به‌بنه‌ما ده‌گرین .من ههموو کاتێک ده‌ڵێم:
ژنان به‌دڵنیاییه‌وه راستی زیالن( ،زه‌ینه‌ب کناجی) یه‌کان بۆ ئێمه وه‌سیه‌تێک و مانیفستۆیه‌کن!!. من نه‌مده‌خواست چاالکییه‌کی وه‌ه��ا ئه‌نجام ب�����دات ،ب����ه‌اڵم ل���ه‌س���ه‌ر ب���ڕی���اری خ����ۆی ب �ه‌م چاالکییه ه�ه‌ڵ��س��اوه .س��ێ ن��ام�ه‌ی له‌شێوه‌ی وه‌سییه‌ت ههیه که ب��ۆی به‌جێ هێشتووین. ئێمه ناچارین ههمیشه ئهو وه‌سیه‌تانه به‌هه‌ند وه‌ربگرین .له‌ڕاستیدا ئهو وه‌سیه‌تنامانه له‌شێوه‌ی مانیفێستۆیه‌کدان ئهو رێگه‌یه‌مان نیشان ده‌دات که ده‌بێ چۆن بژین ،یاخود چۆن شه‌ڕ بکه‌ین. به‌هیچ جۆرێک ناتوانین بێرێزی له‌به‌رامبه‌ر ه��زر ،ئایدئۆلۆژیا ،چه‌مکی رێکخستنی و ته‌نانه‌ت به‌چه‌مکی چاالکییه‌که‌ی بنوێنین. ئه‌گه‌رچی ئ �ه‌م ژن �ه (ه�ه‌ڤ��اڵ زی�لان) مێردی ک��ردب��وو .ب �ه‌اڵم له‌که‌سێتی خۆیدا گورزێکی مه‌زنی له‌ده‌زگای خێزان وه‌شاندبوو ،هه‌روه‌ها ح�ه‌زک��ردن��ێ��ک��ی زۆر م �ه‌زن��ی ب��ۆ ژی���ان ههیه و ئ���ه‌م���ه‌ش ب���هو چ��االک��ی��ی �ه‌ی ک���ه ن��وان��دی به‌رجه‌سته‌ی کرد .ئه‌مه‌ش بۆ ئێمه دیارده‌یه‌کی مه‌زنی شکۆمه‌ند بوونه .کاتێک چاوپۆشی لهوانه بکرێت جێیه‌ک بۆ ئاخافتن نامێنێته‌وه. له‌ڕۆژانی به‌مجۆره‌دا ،پێویسته که‌سایه‌تی لهو جۆره به‌بنه‌ما وه‌رگرین .له‌ڕاستیدا ئێمه ئهوانه، وه‌ک��و پیرۆزترین که‌سایه‌تی له‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ی��ن. ئ�ه‌گ�ه‌ر س�ه‌رن��ج ب��درێ��ت ،ئ�ه‌م��ج��ۆره چاالکییه له‌مێژووی مرۆڤایه‌تیدا زۆر سنوورداره و که‌م وێنه‌یه و ره‌نگه ژماره‌ی په‌نجه‌کانی ده‌ستێک ده‌رب����از ن��ه‌ک��ه‌ن .ه �ه‌رب��ۆی �ه ب��اش��ت��ری��ن ش��ێ��وه‌ی په‌یوه‌ستبوون به‌م چاالکییه‌وه مه‌گه‌ر به‌م شێوهیه دیاری بکرێت؛ چونکه ئهوانه به‌های پیرۆزن. له‌مێژوودا "عه‌زیزه" په‌ری هه‌ن (واته ئهو ژن و پیاوانه‌ی که له‌سه‌ر رێبازی ئایینی مه‌سیحی ده‌ستیان له‌ئاره‌زووه‌کانی ژیان به‌ردابوو ــ وه‌رگێڕ ) ده‌بێت ئه‌م که‌سایه‌تیانه لهو ئاسته‌دا بگرینه ده‌ست ،لێره‌شدا "دابڕانێکی" مه‌زن له‌ئارادایه .ئهو دابڕانه ته‌نیا دابڕان نییه له‌پیاو ،به‌ڵکو له‌ته‌واوی سیسته‌م ،جیهان ،چه‌په‌ڵیه‌کان و ل�ه‌ت�ه‌واوی کۆت و به‌نده‌کان ،به‌شێوه‌یه‌کی سه‌رسوڕهێنه‌ر، خۆپچڕان و داب��ڕان ههیه ،من پێم وای �ه ئهوه دیارده‌یه‌کی مهزنه .ئهوهی دهکهوێته ئه‌ستۆی ئێمه که هه‌ڵسه‌نگاندن و به‌تیۆری کردنێتی و بینینێتی وه‌کو فه‌رمانێک ،واته ئه‌گه‌ر به‌های پێببه‌خشین ئه‌وا ئه‌م دیارده‌یه ئه‌م ئه‌نجامانه‌مان بۆ دێنێته ئاراوه .ره‌نگه له‌نامه‌کاندا به‌ته‌واوی ب��اس له‌مانه نه‌کرابێ ،ب �ه‌اڵم به‌خوێندنه‌وه و شیکردنه‌وه‌ی وشه به‌وشه‌ی ،راستی و دروستی ئ�هو ( وات �ه هه‌ڤاڵ زی�لان ــ وه‌رگێڕ ) نیشان ده‌ده‌ین و له‌که‌سایه‌تی خۆشماندا پێکیده‌هێنین. ل����ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئ�ه‌م�ه‌ش باسکردنی "زی�لان�ه‌ک��ان" دهبێته دووڕوویی .به‌الی منیشه‌وه کاری ههره مه‌ترسیدار ل�ه‌م رووه‌وه ،دووڕووی��ی �ه ،هه‌ڵبه‌ته ئ �ه‌م �ه‌ش ته‌نیا به‌لێگه‌ڕینی ئ����ازادی ژن��هوه سنووردار ناکه‌ین؛ به‌ڵکو پێویسته وه‌اڵمی ئهو پرسیاره‌ش بدهینهوه که ئهمهیه" :جێگا و شوێنی ژن له‌ئازادبوونی پیاودا چییه"؟؟.
“
ژنان
ژماره ~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
43
ژنانی کورد پێشه‌نگی تێکۆشانی ئازادین
غەزال عەلیاڵی
سەرەڕای ئەوەی کە ژنی کورد وەکوو هەموو ژنانی دونیا چەوسانەوەی بینیوە و بێبەشی چێشتووە، بەاڵم لە چەند دەیەی پێشووداو له‌دوای سه‌رهه‌ڵدانی ته‌ڤگه‌ری ئازادی گه‌لی کورددا ،بە پێچەوانەی هەموو ژنانی دونیا پێشکەوتنی گەورەی بەدەست هێناوە و ئەگەر بڵێین پێشەنگایەتی بۆ هەموو ژنانی دونیا دەکا شتێکی دوور لە ڕاستیمان نەکوتووە. بۆ هەڵسانگاندی ئەو بابهته و بۆ لێکدانەوەی هەر پێشکەوتنێک ،پێویستە مرۆڤ خاڵی دەستپێک، خاڵی کۆتایی و مەودای نێوانیان لە بەرچاو بگرێ. ئەگەر چاوێک بە سەر مێژووی ژنی ک��ورد و پێگەکەیدا بخشێنین و لەگەڵ ئەو دەستکەوتانەی کە ئێستا ژنی کورد بەدەستی هێناوە ،لێکی بدەینەوە و هەڵسەنگاندی بۆ بکەین ،بۆمان دەردەکەوێ کە ژنی کورد دەستێوەردانی هەرە مەزنی لە مێژووی خۆیدا کردووە و مێژوویەکی نوێی تۆمار کردووە. کۆمەڵگای ک���وردەواری و هەموو ڕۆژهەاڵتی ناوین بە گشتی یەکێک لەو دەڤەرانەیە کە ژن تێیدا زۆر بە توندی چەوساوەتەوە و ئێستاش ڕۆژانە دەچەوسێتەوە .لەو کۆمەڵگایانەدا ژن وەکوو نیوە پیاوێک و تەنانەت لەوە کەمتریش هەڵسوکەوتی لەگەڵدا ک��راوە و بەو جۆرە کەسایەتی ژن بنپێ ک���راوە و ل��ە ج��ەوه��ەری خ��ۆی دوور خ��راوه‌ت �ه‌وە. ژن وەک��وو ک��ااڵی��ەک چ��اوی لێکراوە و وەک��وو م��رۆڤ��ێ��ک دەرف��ەت��ی ئ���ەوەی پ��ێ��ن��ەدراوە ک��ە لە ژیانی کۆمەاڵیەتیدا بەشدار بێت و ،دەرفەتی گەشەسەندنی تواناکانی لێ زەوت کراوە. یەکێک ل��ە ه��ۆک��ارەک��ان��ی پاشکەوتوویی ئەو کۆمەڵگایانەش هەر دەگەڕێتەوە بۆ بێبەش کردنی ژن لە بەشداریکردن لە ژیانی سیاسی ،کۆمەاڵیەتی، کولتوری و هونەریدا .کۆمەڵگایەک کە الیەک لە لەشی پێوە نەمابێ یان الیەک لە لەشی فەلەج بێت ،چ��ۆن دەت��وان��ێ بڵێ کە من ت���ەواوم ،چۆن دەتوانێ بەرەو پێشەوە بچێ و خۆی پێشبخا ،چۆن دەتوانێ بە ڕێدا بڕوا و بە سەرمەنزڵ بگا؟ دیارە کە ناتوانێ پێبگا و هەر لە دەستپێکه‌و‌ه کێشەی بۆ دروست دەبێ و هەرگیز ناتوانێ کۆمەڵگایەکی بەرهەم هێنەر و پێشکه‌وتوو بێ! کۆمەڵگای ک��وردەواری��ش بە پێی ئ��ەوەی کە لە ناوەندی ڕۆژهەاڵتی ناویندا هەڵکەوتووە ،بواری بۆ خ��ۆگ��وزارە کردنی ژن��ان نەڕەخساندووە و ژن تێیدا چەوساوەتەوە .ژن دەرفەتی ئەوەی پێنەدراوە
کە تواناکانی خ��ۆی ب��ەره��ەم بێنێ .بیرۆکەی پ��ی��اوس��االری و بااڵدەستی پیاو ئ��ەو ب���وارەی بۆ ژن نەڕەخساندووە کە گ��وزارە لە خۆی بکات و تواناکانی خ��ۆی بخاتە گ��ەڕ .تەنها بەشی ژن لە کۆمەڵگادا بێبەشبوون له مافه‌کانی و لە پەڕاوێزدامانه‌و‌ه بووە .لە وەها دۆخێکدا نەتەنیا ژن، بەڵکوو هیچ بوونەوەرێکی تر گەشە ناستێنێ. بەاڵم ئەوەی کە جێگای ڕەزامەندی و خۆشحاڵیە ئەوەیە کە لە چەند دەیەی ڕابردوودا ژنانی کورد توانیویانە قەڵەمبازێکی مێژوویی تۆمار بکەن و تەنانەت تا ئاستی پێشەنگایەتی بۆ هەموو ژنانی دونیا ب��ڕۆن .باشترین بەڵگە بۆ سەلماندی ئەو بانگەشەیە ئاستی بەشداربوونی ژنانی کوردە لە تەڤگەری ئازادیخوازی کوردیدا .هەروەک دەبینین نزیک به نیوەی گەریالکانی کورد ئەوڕۆ ژنن و ئەوەش دیاردەیەکی نوێیە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا و بە تایبەت لە مێژووی ڕۆژهەاڵتی ناویندا! ل��ە دون��ی��ای ئ�����ەوڕۆدا ب��ەت��ای��ب��ەت��ی ل��ە واڵت��ان��ی ئەوروپایی کە فێمینیسم ،هەم وەکوو چەمک و هەم وەکوو بزووتنەوە لەوێوە سەریهەڵداوە ،ژنان بەو ئاستە لە ئیرادە نه‌گەیشتوون کە ژنانی کورد لە شاخەکانی قەندیل پێی گەیشتوون .ژنانی کورد ئه‌وڕۆک‌ه پێشه‌نگایه‌تی ئیدۆلۆژی ڕزگ��اری ژن ده‌که‌ن ،له سایه‌ی ئهو ئیدۆلۆژیه‌دا تا ئهو ئاست ه خۆیان به‌ڕێکخستن ک��ردووه که ده‌بینین ڕێژه‌ی به‌شداربوونی ژنان له چاالکییه مه‌ده‌نییه‌کاندا ل ه باکووری کوردستان زۆر له ڕێژه‌ی پیاوان زیاتره. ئاستی زانستی ژنانی ک��ورد ئ�ه‌وه‌ن��ده ب �ه‌رز بووه که له کاتی رێپۆرتاژ له‌گه‌ڵ دایکێکی کورددا ده‌بینین ل�ه‌س�ه‌ر ڕه‌وش���ی ک��وردس��ت��ان ل�ه ئاستی سیاسه‌تمه‌دارێکدا هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌کات.ئەوڕۆکە ژن��ی ک��ورد ب��ەو ئاستە لە ئیراده گەیشتووە کە ئەرتەشی تایبه‌تی خۆی هەیە .هیچ واڵتێکی ئەوڕۆ ئەرتەشێکی ژنی نییە بەاڵم گەلی کورد دوو ئەرتەشی ژنی ژەیە( ،یەژا -ستار) ئەرتەشی ژنانی باکووری کوردستان( ،ه.ژ.ر.ک) ئەرتەشی ژن��ان��ی ڕۆژه���ەاڵت���ی ک��وردس��ت��ان .وات���ە ل��ە ناو جەرگەی ڕۆژهەاڵتی ناویندا گەلی کورد خاوەن دوو ئەرتەشی ژنە ،ئێمە باس لەو واڵتانه ناکه‌ین ک��ه بانگه‌شه‌ی پێشکەوتوویی ده‌ک���ه‌ن ،باسی ڕۆژهەاڵتی ناوین دەکەین که ئ�ه‌وڕۆ له قه‌یران دایه! لە ڕۆژهەاڵتی ناویندا ئێستاش ژن��ان بەردەباران دەک��رێ��ن ،ل��ە هەندێک واڵت��ان��ی وەک���وو ئێراندا پیاوێک دەتوانێ هەتا ٤ژنی هەبێ و لە هەموو ڕوویەکەوە ژن وەکوو نیوەی پیاو حیسابی بۆ دەکرێ و ،لە پەڕاوێزخستنی ژنان تا ئاستێک ڕۆیشتووە کە خۆکوشتن و خۆسووتاندن وەکوو دیاردەیەکی ئاسایی لێهاتووە ب��ۆ ژن���ان .ل��ە واڵت��ان��ی وەک��وو عەرەبستانی سعودی ژنان تەنانەت مافی ماشێن لێخورینیان نییە و هیچ پێگەیەکی کۆمەاڵیەتییان
نییە .ب��ەاڵم ه��ەر ل��ەو ڕۆژه��ەاڵت��ی ناوینە و لە شاخەکانی کوردستاندا ئ��ەوڕۆ ژن ب��ەو ئیرادیە گەیشتووە کە ئەرتەشی بە هێزی خۆی هەیە و بەدەیان فەرماندەی ژن لە ناو ڕێزەکانی گەریالدا ه��ەڵ��ک��ەوت��وون .ل��ە ه��ەم��وو ب��وارەک��ان��ی سیاسی، سەربازی ،کۆمەاڵیەتی و هونەریدا ژنان لە هێڵی پێشەوەدان و پێشەنگایەتی خەباتی ئازادیخوازی گەلی ک��ورد دەک���ەن و لە دژی داگیرکەرانی ک��وردس��ت��ان��دا ل��ە ب���ەرخ���ۆدان دان .نمونەیەکی هەرەبەرچاو هێرشی ئەم دواییەی ڕژیمی ئێرانە بۆ سەر باشووری کوردستان و هەرێمەکانی پاراستنی مێدیا ،هموو جیهان شاهید بوو کە سپای پاسدارانی ئێران لە بەرامبەر هێزی جەوانانی کورددا شکەستی خوارد .ئێران که لەو هێرشەدا بەتەمای سەلماندنی هێژەمۆنی خۆی بەسەر تەواوی ناوچەکەدا بوو له الیەن هێزەکانی ڕۆژهەاڵتی کوردستانەوە لە ژێر فەرمانداری گەریالیەکی ژندا تێکشکێندرا؛ واتە ژنێکی کورد فەرماندەی گشتی عەمەلیاتێکە کە تێیدا سپای پاسدارانی ئێران تێکدەشکێنرێ ،ئەویش تێکشکانێکی مێژوویی. ئ��ەوە دەستکەوتێکی ک��ەم نییە ،بێ شک کار و خەباتی گ��ەورەی بۆکراوە و هزرێکی بەهێزی ل��ە پشتە .ل��ە شاخەکانی ک��وردس��ت��ان��دا فکر و فەلسەفەیەک هەیە کە ئ��ازادی ژنی بە بنەما گ���رت���ووە ،ئ��ی��رادەی��ەک ه��ەی��ە ک��ه ه��ەم��وو ئ��ەو دەرفەتانەی به درێ��ژای��ی ه���ەزاران س��اڵ لە ژنان زەوت ک��راوە و ڕێگای پێشکه‌وتنی لێگرتوون، ئه‌وڕۆ سەرلەنوێ بۆیان ده‌گه‌ڕێنێته‌و‌ه ،لە ژێر ئەم فەلسەفەیەدا ژن توانیویەتی ئەسڵ و جەوهەری خۆی بناسێ و بەو ئاستە خۆی پەروەردە بکات که ئەوڕۆکە پێشەنگایەتی حەڕەکەتی ئازادیخوازی گەلی ک��ورد دەک��ات .کچە کوردێکی کە لە ژێر گاریگەری کولتوری عەشیرەتی پیاوساالرانە تەنانەت دەرفەتی دەرس خوێندنی پێنەدراوە بەاڵم ئ���ه‌وڕۆ ل��ە شاخەکانی ک��وردس��ت��ان��دا ب��ەو ئاستە گەیشتووە که بە ساعەتها دەتوانێ لە سەر مێژووی ژن و پێگەی ژن لە کۆمەڵگادا قسە بکات و ئاستی شرۆڤەکانی ببێتە ه��ۆی سەرسوڕمانی ئاکادەمیسیەنەکان ،ن��م��وون��ەی ب��ەرچ��اوی ئەم ڕاستییە شەهید شیرین عەلەم‌هولی بوو. شەهیدانی وەکوو بێریتان ،زیالن ،ڤیان و هتد گیانی خۆیان بۆ ئ��ەو دەستکەوتانە لەسەردەست دان��ا و کوتیان "خۆزگە لە گیان شیرینتر شتێکمان هەبوایە کە پێشکەشمان بکردایە". بە دڵنیاییەوە لە مێژووی مرۆڤایەتیشدا لەو جۆرە کەسانە زۆر بەدەگمەن هەبوون و لە هەر شوێنێکیش دەرکەوتوون ،شوێن پەنجە و بەرهەمی کارو خەباتیان زۆر ئاشکاراو ڕوون ب��ووە .بەرهەمی بەرخۆدانی ئەو شەهیدانە ئەوەیە کە باسمان لێکرد و ئەوەیە کە دەیبینین :ئه‌وڕۆ ژنانی کورد پێشه‌نگایه‌تی تێکۆشانی ئازادی ده‌که‌ن!
44
~|
ديدار
ژماره Roji_Welat@yahoo.com | 2011/8/20 | 9
له‌ده‌فته‌ری بیره‌وه‌ریه‌کانی گه‌ریالی شه‌هید" گیڤارا گیلبارت"
رۆژانی ژیانی گه‌ریالیه‌تی؛ یه‌که‌مین رۆژ پیرۆزترین رۆژی ژیانی گه‌ریالیه‌تی ه ئا~ :
م��ن ئ���ه‌م ده‌ف���ت���هره ل �ه‌س �ه‌ر ژی��ان��ی گ�ه‌ری�لای�ه‌ت��ی ده‌نووسم .گه‌ر هه‌ر مرۆڤێک ،هه‌ر شۆڕشگێڕێک بێخوێنێته‌وه ،ده‌بێت ،رێزی بۆ دانێ ،چونکه ههره ژیان به‌رنرخ که پیرۆزی خۆی ههیه به‌یه‌که‌م رۆژی گه‌ریالیه‌تی ده‌ست پێده‌کات. من وه‌کو گه‌ریالیه‌ک له‌ناو ژیانی گه‌ریالیمدا، نرخاندن له‌سه‌ر ژیانی رۆژانه‌ی گه‌ریالیه‌تی ده‌که‌م که ئاخۆ گه‌ریال چ��ۆن ده‌ژی���ن .ه���هروهک چۆن ژیان ده‌ژی��ن ،ئاوه‌هاش رۆژه‌ک��ان ده‌نرخێنم .گه‌ریال مانایه‌کی پڕ پیرۆزی ههیه .گه‌ریال به‌ده‌ستی خوێناوی خۆی دیرۆکی کوردستانی نووسیووه. گ�ه‌ری�لای�ه‌ت��ی ل�ه‌ک��وردس��ت��ان��دا ،خ���اوه‌ن واتایه‌کی جیاوازه؛ چونکه بۆ یه‌که‌مین ج��اره گه‌ریالیه‌تی له‌کوردستان سه‌ریهه‌ڵداوه‌و شێوه‌ی گه‌ریالیه‌تی په‌یڕه‌و ده‌کرێت .ئه‌مه‌ش سه‌به‌بێکه‌که"هۆکارێکه" ب��ۆ گ�ه‌الن��ی ب��ن ده‌س��ت ک�ه گه‌ریالیه‌تی بەڕێوه ببه‌ن .ناسنامه‌ی گه‌ریالیه‌تی له‌کوردستاندا ،به ده‌رکه‌وتنی بزووتنه‌وه‌ی ئاپۆچیه‌تی هاته‌دی و سه‌لماندی گه‌ریال کێی‌ه و چییه. گیڤارا دیرۆکی گه‌ریالیه‌تی له‌کوردستاندا دیرۆکی گه‌ریال که هه‌تا ئێستا بۆمان ماوهتهوه راستیه‌کی خۆی ههیه .ش�ه‌ڕی گه‌ریال له‌چه‌ند واڵتێکدا ب��ەڕێ��وه چ��ووه .یه‌که‌مین واڵتێک که ش�ه‌ڕی گه‌ریالیی بەڕێوه ب��ردووه ،ئیسپانیای‌ه که له‌به‌رامبه‌ر ناپۆلۆن ئه‌رته‌شه‌که‌ی بن ده‌خ��ات و به‌گروپێک که‌له‌به‌رامبه‌ر به‌ئه‌رته‌شی ده‌وڵ �ه‌ت ده‌جنگن ،ئه‌نجامی باش له‌شه‌ڕی گه‌ریالیه‌تیدا به‌ده‌ست ده‌خات. زۆر واڵت��ی دن ه �ه‌ن ک�ه ش �ه‌ڕی گه‌ریالتی یان بەڕێوه‌بردووه ،وه‌ک چین ،وڤیتنام و کوبا .شه‌ڕی گه‌ریالتی چۆن پێش ده‌ک�ه‌وێ ئه‌مه‌ش هۆکاری خ��ۆی ه�ه‌ی�ه .یه‌که‌مین ه��ۆک��اری خ��ۆی ههیه. کاتێک گه‌لێک ن��اس��ن��ام�ه‌ک�ه‌ی ،خاکه‌که‌ی وکه‌سایه‌تی لێبسه‌ندرێت و ه�ه‌رس��ات وکاتێک خاکه‌که‌ی له‌بن ده‌ستی ده‌وڵه‌تێکی زۆرداردا ژێرپێ بکرێت ،رووبه‌رووی کوێالیه‌تی و جینۆساید وئه‌نفال بکرێت و گه‌نجانی به‌زۆره‌ملێ راپێچی عه‌سکه‌ری بکرێن و کچانی ئهو گهله ،بکهنه مۆڵی خۆیان و هیچ حیسابێکیان بۆ نه‌کرێت ،ئهو کاته لهو گه‌له‌دا، شه‌ڕی گه‌ریالیه‌تی ده‌ست پێده‌کات و سه‌رهه‌ڵدان دێته ئ��اراوه .ئهو گهله ده‌بێ به ژیله‌مۆی به‌تین بۆ گیانی ناحه‌زان ،به ته‌قینێکی بورکان ئاسا ئهو گهله ده‌ڕژێت‌ه سه‌ر ده‌وڵه‌ت .بۆیه ئهو کاته‌ی‌ه که پێویست ده‌کات هێزێک وه‌ک گه‌ریال و وه‌کو هێزی پاراستنی ئهو گهله دامه‌زرێ و داوای ئازادی خۆی
بکات و ناحه‌قی قه‌بوڵ نه‌کات ،فیداکاری له پێناو گه‌لدا بێ و شه‌ڕێکی شه‌رفمه‌ندان بۆ چاره‌سه‌ری پرسی گه‌له‌که‌ی پێشبخات. له‌کوردستانیش ه�ه‌م��ان شێوه ژی���ان ل �ه‌ئ��ارادای �ه. به‌رده‌وام کوردستان له‌نێوان زه‌مه‌ندا بنده‌ستکراو کراوه به‌چوارپارچه ،زمانه‌که‌ی و خاکه‌که‌ی داگیر و ژێرده‌سته‌کراوه‌و رووبه‌رووی قه‌تلۆعامی کراوهتهوه. به‌ده‌یان سه‌رهه‌ڵدانیان کرد و به‌پیالنگێڕی شکستیان هێناو چاند وکه‌لتوور و زمانه‌که‌ی ت��واوه‌ت �ه‌وه‌و
رووب������ه‌رووی ل �ه‌ن��اوچ��وون �ه .ب��ۆی �ه‌ش ده‌رک �هوت��ن��ی حه‌ره‌که‌تێکی گه‌ریالی پێویستیه‌ک بوو .رێبه‌ر ئاپۆ بۆ یه‌که‌مین جار له‌کوردستان هه‌ستا به‌م کاره و به‌ئاخاوتنی کوردستان ،داگیرکراو‌ه ده‌ستی داوه به‌تێکۆشان .ئهمه ده‌ستپێکی بزاڤێکی گه‌ریالیه‌تییه له‌کوردستاندا بۆ یه‌که‌م جار گه‌ریال له‌کوردستان خه‌ونێکی ههره مهزنه که هات‌ه دی له‌کوردستان و له ناوکورد باسی گه‌ریالت بکردایا ئه‌وه‌ش له‌باکووری کوردستان پڕ به ترس ب��وو ،ته‌نانه‌ت مۆسته‌حیل بوو له‌الیه‌ن گه‌لی کورد ،ئهمه مه‌زنترین زه‌حمه‌تی ب��وو؛ چونکه وه‌ک ووت��م چه‌ند پارتی دام��هزراوه له‌ناوچوون‌ه و له‌ریشه‌و‌ه کۆکیان ده‌رهێناو‌ه بۆیه خه‌ون و خه‌یاڵی کورد بێ ئۆمێدی بوو ،به‌اڵم له‌باکوری کوردستان له‌گوندی ئه‌مره‌لی"ئامارا" خۆرێک هه‌ڵهات ،ئه‌ویش مرۆڤێکی نه‌ئاسایی و کوردێکی ب���ه‌دڵ ومێشک ک���ورد ب���وو .ن��او و ناسنامه‌ی کوردستانی له‌ناو دڵی منداڵێک چاند بوو .کێ بوو ،سه‌رۆک ئاپۆ بوو ،گروپی ئایدئۆلۆژی بوو، کوردی هه‌ڵستاند‌ه سه‌رپێیان و چه‌کی ئازادی دایه ده‌ستی و به‌ر به‌باشوور و رۆژهه‌اڵت و رۆژئاواای کوردستان به‌رب‌ه گه‌ریالیه‌تی و ژیانی گه‌ریالیی به‌رێ کرد جارێکی تر ریشه‌یه‌کی قایمی کوتاند و ئێستاکه‌ش هه‌ر رۆژ ده‌گه‌شێته‌و‌ه و به‌شه‌هیدانی یه‌که‌مین شه‌ڕی پانزده‌ی ته‌باخ بۆ کوردستان بووه رێڕه‌وی گه‌شه‌کردنی گه‌ریال. له‌ده‌ستپێکی ژیانی گه‌ریال م��ان��ا و چ �ه‌م��ک��ی ک �ه‌س��ای �ه‌ت��ی ش��ۆڕش��گ��ێ��ر و گه‌ریالیه‌تی ،له‌ناو زۆری و زه‌حمه‌تی ئایدئۆلۆژی و سه‌رۆکایه‌تی و پارتی وگه‌ل چییه؟ یه‌که‌م جار بوو که فیکری گه‌ریالیه‌تی له‌سه‌رمدا گه‌یشه‌ی سه‌ند و هات‌ه ئهو ڕاده‌یه‌ی نووسینی له‌سه‌ر بنووسم، گرانی و نرخێکی خ��ۆی ههیه .وات��ای فیکری ئایدئۆلۆژی و رێکخستنی ئیراده‌ی ههیه .ئه‌وه‌ش ئه‌ڵێم پڕ به‌دڵ له‌م ده‌فته‌ره‌م چی ده‌نووسم ده‌بێ باش نرخاندنی له‌سه‌ربکه‌م .واتا؛ گه‌ریال مانای چییه. له‌کوردستاندا زۆری و زه‌حمه‌تی چییه .زۆرکات به‌سه‌رماندا دێ .ئه‌مه‌ش ده‌ستپێکی له‌که‌سایه‌تی خۆمدا ده‌نرخێنم(هه‌ڵیده‌سه‌نگێنم) .ن��اوم گیڤاره گیلبارته‌و ل �ه‌دای��ک ب���ووی س��اڵ��ی ()1982م. ده‌بێ ههموو ئهو ژیانانه‌ی که هه‌ر رۆژ دیرۆک ده‌نووسێته‌وه .ده‌با بچین‌ه ناو دڵی گه‌ریال و شه‌ڕی هه‌مبه‌ر دوژم��ن و ش�ه‌ڕ له‌که‌سایه‌تی خۆماندا، که چۆن خۆمان پهروهرده ده‌که‌ین که ئاخۆ ده‌بێ گه‌ریال چی بێ بۆچی له‌هه‌ر واڵتێکی بنده‌ست شه‌ڕ ده‌ک��ات ،ئایدئۆلۆژی و سه‌رۆکایه‌تی چییه و میلیتانی وف��ی��داک��اری هه‌مبه‌ر س���ه‌رۆک و گه‌له‌که‌ی چ واتایه‌کی ههیه.
چەند دیمەنێک لە ژیانی گەلەکەمان لە بن ڕەحمەتی تۆپبارانی رژێمی ئێران
Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 9 • Salî: 2011
شەهید وههاب ئیبراهیم وههاب »«کاروان پارتیزان