Roji Welat 11 by Roji Wilat 34

‫~‬ ‫ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان‬ ‫ساڵی ‪ | 1‬ژمارەی ‪ | 2011/10/20 | 11‬نرخ‪ 1500 :‬دينار | گۆڤارێکی مانگانەیە‬

‫رێبەر ئۆجەالن‪ :‬گەلی کورد سەردەکەوێ‬ ‫سەرۆکی ‪ PÇDK‬لە (‪)9‬هەمین ساڵی تەمەنماندا کۆنگرەی پێنجەم دەبەستین‬

‫رژێمی ئێران هەرێمی کوردستان گیرودەی ماددە هۆشبەرەکان دەکات‬ ‫لە دوو ساڵدا (‪ )7748‬کورد لەالیەن حکومەتی ئەردۆغانەوە دەستگیر دەکرێن‬

‫ئەگەر ژنان بەهێز نەبن‪ ،‬ژیان رزگار نابێت‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 1‬ژماره ‪11‬‬ ‫‪2011/10/20‬‬

‫~‬ ‫ئۆرگانی پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان‬

‫‪Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫‪Jimarey: 10 • Salî: 2011‬‬

‫ساڵی ‪ | 1‬ژمارەی ‪ | 2011/10/20 | 11‬نرخ‪ 1500 :‬دينار | گۆڤارێکی مانگانەیە‬

‫‪16‬‬

‫ئەگەر ژنان بەهێز نەبن‪ ،‬ژیان رزگار نابێت‬

‫شههید نێرگز پیرۆت «ڤەژین مژده»‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬ ‫سەرنووسەر‬

‫ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫دیزاین‬

‫هێژا رۆژهەاڵتی‬

‫ژمارەی متامنه‬ ‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪ROJI_WILAT@Yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫شرۆڤەی سیاسی‪:‬‬ ‫به‌ره‌و کۆنگره‌ی پێنجه‌می پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪ 2‬‬ ‫راپۆرتە هەواڵ‪:‬‬ ‫تورکیا؛ ل ‌ه ماوه‌ی (‪ )٢‬ساڵدا (‪ )٧٧٤٨‬که‌س له‌الیه‌ن حکومه‌تی ئه‌ردۆغانه‌و ‌ه ده‌ستگیر کراون‬ ‫‪ 4‬‬ ‫‪)480( 5‬که‌س له‌ماوه‌ی ساڵێک له‌ ئێران له‌سێداره‌ دراون‬ ‫مه‌راسێمی پرسه‌و سه‌رخۆشی بۆ ژنه‌ گه‌ریالی شه‌هید(نێرگز پیرۆت) بەڕێوە چوو‬ ‫ ‪6‬‬ ‫کۆنفرانسێک له‌هه‌ولێر له‌ژێر دروشمی «له‌پێناو چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی پرسی کورد له‌باکووری کوردستان و تورکیا» پێکهات‬ ‫‪ 8‬‬ ‫هاوواڵتی ئازادو یه‌کسان سیسته‌مێک له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتداریه‌تی خۆی راده‌گه‌ینێت‬ ‫‪ 11‬‬ ‫دیدار و چاوپێکەوتن‪:‬‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن‪ :‬گه‌لی کورد سه‌رده‌که‌وێ‬ ‫‪3‬‬ ‫ ‬ ‫دیار غه‌ریب‪ :‬له‌الی ئێم ‌ه به‌رپرسیارێتی و ئه‌رک خزمه‌ت ‌ه نه‌ک ئیمتیاز‬ ‫‪ 16‬‬ ‫جه‌میل بایک‪ :‬گۆشه‌گیری سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن به‌واتای راگه‌یاندنی شه‌ڕه‌‬ ‫‪2 3‬‬ ‫وتار و شرۆڤه‪:‬‬ ‫رێکخستنی که‌رکوکی ‪ PÇDK‬ل ‌ه پێناو چاره‌سه‌ری ئاشتیان ‌ه و رۆڵی رێبه‌ر ئۆجه‌الن سێمینارێکی ساز کرد‬ ‫‪ 13‬‬ ‫سلێمانی یادی شەهیدی نەمر «د‪ .‬سیروان»ی کردەوە‬ ‫‪ 14‬‬ ‫نه‌خشه‌ی پاکتاوکردنی کوردان یان پرۆژه‌ی کرانه‌وه‌ی ئاکه‌په‌‬ ‫‪ 18‬‬ ‫کورد و رۆژهه‌اڵتی ناوین و شۆڕش‬ ‫‪2 1‬‬ ‫نیشتیمانپه‌روه‌رى‬ ‫‪2 2‬‬ ‫داگیرکردنی خاک و داگیرکردنی که‌سایه‌تی‬ ‫‪ 27‬‬ ‫چه‌مکی سنوور له‌نێوان پیرۆزی و نه‌فره‌ت لێکراویدا‬ ‫‪ 29‬‬ ‫ته‌نیا چاره‌سه‌ری سیاسی به‌س نییه‌؛ به‌ڵکو پێویست ‌ه الیه‌نه‌کانی شه‌ڕ ئاماد ‌ه بن بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌‬ ‫‪ 32‬‬ ‫خاوه‌نداریکردن له‌ رێبه‌ر ئاپۆ خاوه‌نداریکردنه‌ له‌ ئه‌مڕۆ و داهاتووی گه‌لی کورد‬ ‫‪ 33‬‬ ‫شکۆمه‌ندی نه‌ته‌وه‌‬ ‫‪ 35‬‬ ‫هه‌واڵگری تورکی میت (‪)MIT‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ 6‬‬ ‫کورد و که‌رکوک و مالکی؟!‬ ‫‪ 38‬‬ ‫شه‌ڕی سپی له‌ ژێر ناوی په‌یوه‌ندیه‌کانی کۆماری ئیسالمی و هه‌رێم‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ 9‬‬ ‫ت‬ ‫له‌ڕاستیدا ئه‌شق خۆی ل ‌ه خۆیدا به‌واتای مه‌زنترین ئێش و ئازار دێت ئه‌گه‌ر ژنان به‌هێز نه‌بن ژیان رزگار نابێ ‬ ‫‪ 42‬‬ ‫ژنان‪:‬‬ ‫‪4 2‬‬

‫له‌پێناو کورداندا تیۆرییه‌کی نوێی ئـه‌شق ده‌خوڵقێنین‬

‫بەیاننامه‪:‬‬ ‫پێویسته‌ رژێم و ده‌وڵه‌ته‌ سه‌رده‌سته‌کانی سه‌رکوردستانیش بگۆڕدرێن‬ ‫‪ 16‬‬

‫~|‬

‫‪2‬‬

‫سەروتار‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫به‌ره‌و کۆنگره‌ی پێنجه‌می‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫“‬

‫رشۆڤه‌ی سیاسی‬

‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان له‌سه‌ره‌تای‬ ‫دروستبوونیه‌وه‌‪ ،‬وه‌کو‬ ‫رێکخستنێکی نوێی‬ ‫ئازادیخواز و دیموکراتخواز‬ ‫ته‌نیا ئه‌نجامدانی‬ ‫کۆنگره‌کانی به‌روکه‌شان ‌ه‬ ‫نه‌کردۆت ‌ه پێوانه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫له‌هه‌ر کۆنگره‌یه‌کدا‬ ‫هه‌وڵیداوه‌ ب ‌ه دیدگا‬ ‫و جیهانبینی خۆیدا ل ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م بواره‌کانی ژیاندا‬ ‫بچێته‌و ‌ه و ب ‌ه پێی پێویست‬ ‫گۆڕانکاری تێدا ئه‌نجام‬ ‫بدات‪ .‬ئه‌م گۆڕانکاریی ‌ه‬ ‫بواره‌ رێکخسته‌کانیشی‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪ .‬وات ‌ه هه‌وڵیداو ‌ه‬ ‫کۆنگره‌ به‌راستی‬ ‫دینامیکی گۆڕان و‬ ‫پێشکه‌وتنه‌کان بێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆی ‌ه هه‌ر کۆنگره‌یه‌ک‬ ‫بۆ پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫بووه‌ته‌ وێستگه‌یه‌ک بۆ‬ ‫قه‌ڵه‌مبازێکی نوێ‬

‫“‬

‫پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫که‌ ل��ه‌(‪)2002/3/5‬دا و له‌ساڵیادی راپه‌ڕین ‌ه‬ ‫شکۆداره‌که‌ی به‌هاری (‪)1991‬دا دام �ه‌زرا‪،‬‬ ‫مانگی داهاتوو پێنجه‌مین کۆنگره‌ی خۆی‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام ده‌دا‪ .‬بێگومان ئ�ه‌ن��ج��ام��دان��ی پێنج‬ ‫کۆنگر‌ه له‌ماوه‌ی نۆساڵدا دیارده‌یه‌کی نوێی ‌ه‬ ‫له‌کایه‌ی سیاسی له‌باشووری کوردستاندا؛‬ ‫چونک ‌ه هه‌تا ئێستا ئه‌نجامدانی کۆنگره‌ بۆ‬ ‫پارت ‌ه سیاسیه‌کانی باشووری کوردستان بووه‌ت ‌ه‬ ‫بابه‌تێکی نه‌خوازراو و به‌شی زۆری پارته‌کان‬ ‫ب� ‌ه پێی پ �ه‌ی��ڕه‌وی ن��اوخ��ۆ و له‌کاتی خۆیدا‬ ‫کۆنگره‌ ئه‌نجام ن��اده‌ن‪ .‬بێگۆمان هۆکاری‬ ‫دره‌نگ خستنی کۆنگره‌ی پارته‌کان هه‌رچی‬ ‫بێت دیارده‌یه‌کی ئه‌رێنی و پرشنگدار نییه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ تێپه‌ڕکردنی ئه‌م دیارده‌یه‌ وبابه‌تێکی‬ ‫گرنگ و به‌بایه‌خه‌ و ده‌توانێن وه‌کو پێوه‌رێک‬ ‫سه‌یری بکه‌ین بۆ ناسینه‌وه‌ی پارته‌کان‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆی ‌ه پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫له‌سه‌ره‌تای دروستبوونیه‌وه‌ ئه‌م بابه‌ته‌ی به‌هه‌ند‬ ‫وه‌رگ��رت��ووه‌ و ه�ه‌وڵ��ی داوه‌ تێپه‌ڕی بکات و‬ ‫ته‌مه‌نی نۆساڵه‌ی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان ئاماژه‌یه‌ بۆ چاره‌سه‌رکردنی ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‌‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات��ی ئ �ه‌م �ه‌‪ ،‬پارتی‬ ‫چ��اره‌س��ه‌ری دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل �ه‌س �ه‌ره‌ت��ای‬ ‫دروس��ت��ب��وون��ی��ه‌وه‌‪ ،‬وه‌ک��و‬ ‫رێ��ک��خ��س��ت��ن��ێ��ک��ی ن��وێ��ی‬ ‫ئازادیخواز و دیموکراتخواز‬ ‫ت��ه‌ن��ی��ا ئ��ه‌ن��ج��ام��دان��ی‬ ‫کۆنگره‌کانی به‌روکه‌شان ‌ه‬ ‫نه‌کردۆته‌ پێوانه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ل��ه‌ه��ه‌ر ک��ۆن��گ��ره‌ی �ه‌ک��دا‬ ‫ه��ه‌وڵ��ی��داو‌ه ب��ه‌ دی��دگ��ا و‬ ‫ج��ی��ه��ان��ب��ی��ن��ی خ��ۆی��دا ل ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م بواره‌کانی ژیاندا‬ ‫بچێته‌و‌ه و ب ‌ه پێی پێویست‬ ‫گۆڕانکاری تێدا ئه‌نجام‬ ‫ب��دات‪ .‬ئ�ه‌م گۆڕانکاریی ‌ه‬ ‫ب��وار‌ه رێکخسته‌کانیشی‬ ‫گرتۆته‌وه‌‪ .‬وات ‌ه هه‌وڵیداو‌ه‬ ‫ک��ۆن��گ��ر‌ه ب��ه‌راس��ت��ی‬ ‫دی��ن��ام��ی��ک��ی گ��ۆڕان و‬ ‫پێشکه‌وتنه‌کان بێت‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ب��ۆی� ‌ه ه �ه‌ر کۆنگره‌یه‌ک‬

‫بۆ پارتی چاره‌سه‌ری بووه‌ت ‌ه وێستگه‌یه‌ک بۆ‬ ‫قه‌ڵه‌مبازێکی نوێ‪.‬‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ک ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر پاشخانی شۆڕشی گه‌له‌که‌مان و ئه‌و‬ ‫ئ�ه‌زم��وون��ان�ه‌ی ل�ه‌ه�ه‌رچ��وارب�ه‌ش��ی کوردستان‬ ‫وه‌ری��گ��رت��ووه‌‪ ،‬دام��ه‌زرا‪ .‬له‌نۆساڵی ته‌مه‌نی‬ ‫خۆیدا هه‌میشه‌ هه‌وڵی داوه‌ رچه‌شکێن بێت‬ ‫و به‌ڕوحیه‌ت و گیانی شۆڕشگێڕانه‌ خه‌باتی‬ ‫دیموکراتی پێش بخات‪ .‬هه‌وڵیداو‌ه ئه‌م چه‌مک ‌ه‬ ‫تێپه‌ڕ بکات ک ‌ه پێی وای ‌ه خه‌باتی دیموکراتی‬ ‫خه‌باتێکی ئ��اس��ان �ه‌و زه‌ح��م �ه‌ت��ی و ق��ورب��ان��ی‬ ‫پێویست نییه‌و ئه‌وه‌شی به‌خه‌بات و چاالکی‬ ‫خۆی سه‌لماندووه‌‪ .‬گومانی تێدا نییه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی پارتی چاره‌سه‌ری و رێکخراو و‬ ‫که‌سایه‌تی ‌ه ئازادیخوازه‌کانی تر نه‌بوایه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ‬ ‫نه‌ده‌خولقا‪ .‬وات ‌ه له‌و دڵۆپ ‌ه دڵۆپ ‌ه رابردوو ده‌ریای‬ ‫ئ�ه‌م��ڕۆی تێکۆشان دروس��ت ب��ووه‌‪ .‬ه�ه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫ئه‌رکی ئ�ه‌م کۆنگره‌یه‌ی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان ئه‌وه‌ی ‌ه که‌ هه‌م له‌رووی‬ ‫رێکخستنیه‌و‌ه هه‌میش ل��ه‌رووی تێکۆشانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیه‌و‌ه بتوانێت خاوه‌نداری‬ ‫له‌و پێشکه‌وتنان ‌ه بکات ک ‌ه به‌رهه‌م هاتوون‪.‬‬ ‫واته‌ ئه‌رکی ئه‌م کۆنگره‌یه‌ی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان گرنگ و پڕبایه‌خه‌ن‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ ئه‌ندامانی کۆنگره‌ش شه‌ره‌فی ئه‌و‬ ‫به‌رپرسیارێتیه‌یان به‌رده‌که‌وێت و رووب��ه‌رووی‬ ‫ئه‌م پرسانه‌ ده‌بنه‌وه‌‪ .‬ئایا کۆنگره‌ ده‌توانێت رۆڵ‬ ‫ببینێت له‌چاره‌سه‌رکردنی سه‌رجه‌م پرسه‌کانی‬ ‫ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان و کۆتایی هێنان به‌و‬ ‫بارودۆخه‌ ناجێگیره‌؟ ئایا کۆنگره‌ ده‌توانێت ببێت ‌ه‬ ‫هیوایه‌ک بۆ بونیادنانه‌وه‌ی باشووری کوردستان‬ ‫به‌سیسته‌م و کۆمه‌ڵگاوه‌؟ ئایا کۆنگره‌ ده‌توانێت‬ ‫رۆڵی هه‌بێت له‌په‌ره‌پێدانی ئیراده‌ی ئازادانه‌ی‬ ‫گ �ه‌ل �ه‌ک �ه‌م��ان ل �ه‌ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان��دا بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی و خۆبه‌ڕێوه‌بردن؟ ئایا‬ ‫کۆنگر‌ه ده‌توانێت ببێته‌ خاڵی وه‌رچه‌رخانی‬ ‫ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی س �ه‌رج �ه‌م ئ �ه‌و پرسانه‌ی‬ ‫ک ‌ه به‌هه‌ڵواسراوی ماونه‌ته‌وه‌ له‌نێوان هه‌رێمی‬ ‫کوردستان و به‌غداددا؟ ئایا کۆنگر‌ه ده‌توانێت‬ ‫رۆڵێکی هه‌بێت له‌په‌ره‌پێدانی خه‌باتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫و هه‌نگاونان بۆ به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫داڕشتنی ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌ییدا؟ ئاشکرای ‌ه‬ ‫ئه‌م پرسانه‌و چه‌ندین پرسی تر رووبه‌رووی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری و سه‌رجه‌م ئه‌و پارتانه‌ ده‌بێته‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫له‌م قۆناخه‌دا کۆنگر‌ه ده‌به‌ستن‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه ئه‌م‬

‫ک��ۆن��گ��ره‌"‪"PÇDK‬ش ئه‌رکێتی که‌ واڵمی‬ ‫ئه‌م پرسان ‌ه ب��دات�ه‌وه‌‪ .‬لێره‌و‌ه کۆنگر‌ه ده‌توانێت‬ ‫شایسته‌ی مێژووی تێکۆشانی گه‌ل و پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان بێت‪.‬‬

‫ديدار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪3‬‬

‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن‪:‬‬

‫گـــــــه‌لی کـــــورد‬ ‫ســــــــــه‌رده‌کــــــــــه‌وێ‬

‫رێ��ب��ه‌ری گ��ه‌ل��ی ک��ورد ب��ەڕێ��ز (ع��ب��دوڵ�ڵا‬ ‫ئ��ۆج��ه‌الن) دوای ت��ێ��پ�ه‌رب��ون��ی (‪ )7‬مانگ‬ ‫رۆژی(‪ )2011/10/12‬ت��وان��ی چ��اوی ب ‌ه‬ ‫بنه‌ماڵه‌که‌ی بکه‌وێ‪ .‬ئۆجه‌الن دوای حه‌وت‬ ‫مانگ چ��اوی ب� ‌ه ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌که‌ی‬ ‫ده‌رکه‌وت و چه‌ندین په‌یامی گرنگ ده‌دات‪.‬‬ ‫ئ��ۆج��ه‌الن ده‌ڵ��ێ��ـ��ت‪ ":‬م��ن ل��ه‌و ب��اوه‌ڕه‌دا‌م ک ‌ه‬ ‫هه‌ڵوێسته‌کانی ئه‌م دواییه‌ ده‌که‌ون ‌ه چوارچێوه‌ی‬ ‫یه‌ک قۆناغه‌وه‌ و داوا ده‌ک �ه‌م ب ‌ه شێوه‌یه‌کی‬ ‫جددی مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌م دۆخه‌ هه‌نوکه‌یه‌دا‬ ‫ب��ک��رێ��ت" و ه��ه‌روه‌ه��ا ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی ک��ۆت��ای��ی‬ ‫به‌خوێنڕشتن بێت‪ ،‬من ئاماده‌م هه‌رچی پێویست‬ ‫بێت ئه‌نجامی بده‌م"‪.‬‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن قۆناخی هه‌نۆکه‌یی به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫شرۆڤه‌ ده‌کات‪ ":‬له‌ دۆخی هه‌نۆکه‌یدا‪ ،‬ده‌وڵه‌ت‬ ‫به‌دوای به‌ده‌ستخستنی به‌رژه‌وه‌ندی سیاسییه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌کی دورودرێژه‌‪ ،‬کۆتاییان به‌ دیداره‌کانی‬ ‫ئیم ‌ه هێناوه‌‪ .‬ئ �ه‌و هه‌ڵوێسته‌ش په‌یوه‌ست ‌ه ب ‌ه‬ ‫پێواژۆی ئێستاوه‌‪ .‬ئه‌و چاوپێکه‌وتنانه‌ی لێر‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێمه‌ ئه‌نجامدران تا ئاستێک چوون‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ئێستا گه‌یشتوونه‌ت ‌ه بن به‌ست‪ .‬نازانم‬ ‫جارێکی تر ئه‌و دیداران ‌ه ده‌ستپێده‌که‌نه‌و‌ه یان‬ ‫نا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر بێت و ده‌ستپێبکه‌نه‌وه‌‪ ،‬منیش‬ ‫ل�ه‌پ��ێ��ن��او ڕاگ��رت��ن��ی ئ��ه‌و خ��وێ��ن�ه‌ی ده‌ڕژرێ‪،‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی له‌ده‌ستم بێت ئه‌نجامی ده‌ده‌م"‪ .‬ئه‌م بن‬ ‫به‌ستگه‌یاند‌ه له‌چاوپێکه‌وتنه‌کانیش له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌وه‌ وه‌کو هه‌ڕه‌ش ‌ه له‌دژی خۆمان ده‌بینین‪.‬‬ ‫له‌پێناو چ��اره‌س �ه‌ری پرسه‌که‌شدا ده‌ڵ��ێ��ت‪ ":‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی کۆتایی به‌ ڕشتنی فرمێسکی دایکانی‬ ‫گ�ه‌ری�لا و س �ه‌رب��از ب��ێ��ت‪ ،‬پێویسته‌ ده‌وڵ��ه‌ت و‬ ‫حکومه‌ت ل� ‌ه چ��وارچ��ێ��وه‌ی چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی‬ ‫پرسه‌که‌دا بجوڵینه‌وه‌‪ .‬له‌و پیناوه‌دا من ئاماده‌ی‬ ‫ڕاپه‌ڕاندنی هه‌ر ئه‌رکیکم‪ .‬ئیدی ناتوانن گه‌لی‬ ‫کورد به‌ڕێگه‌ی پیالنگێڕی جۆراوجۆر‪ ،‬له‌ناو‬ ‫ب�ه‌رن‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه ب ‌ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک به‌سه‌ر‬ ‫گه‌لی ک��ورددا ده‌ده‌ن‪ ،‬ب��ه‌اڵم ناتوانن گه‌لی‬ ‫کورد له‌ناو ب�ه‌رن”‪ .‬ئێستاش ب ‌ه بنبه‌ستکردنی‬ ‫چاوپێکه‌وتنه‌کان ده‌یانهه‌وێ هه‌ڕه‌ش ‌ه بکه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌و شتانه‌ی من له‌ چاوپێکه‌وتنه‌کاندا‬ ‫گوتومه‌‪ ،‬ئێستاش دوباره‌یان ده‌که‌مه‌و‌ه و خاوه‌ن‬ ‫قسه‌کانی خۆمم‪ .‬پێویست ‌ه بزانرێت که‌ هه‌موو‬

‫شتێک په‌یوه‌ندی ب ‌ه هه‌ڵوێستی ئێمه‌و‌ه نییه‌‪.‬‬ ‫کێشه‌ی کورد‪ ،‬کێشه‌یه‌کی گرنگه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێم ‌ه تێکۆشانمان ده‌ستپیکرد بێ ئه‌و کات‬ ‫چاره‌سه‌ریش به‌ڕێگه‌ی ئێم ‌ه ده‌بێ‪ .‬پێویست ‌ه‬ ‫هه‌موو که‌سێک ئ �ه‌و‌ه ب��اش بزانێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ق�ه‌ن��دی��ل‪ ،‬پ�ه‌ک�ه‌ک� ‌ه و م��ن ئ �ه‌م کێشه‌یه‌مان‬ ‫خ��س��ت��ب��ی��ت� ‌ه ڕوو‪ ،‬ه��ه‌ر ئ��ێ��م �ه‌ش ده‌ت��وان��ی��ن‬ ‫چاره‌سه‌ری بکه‌ین‪ .‬ئ�ه‌وه‌ش چاره‌سه‌رییه‌کی‬ ‫دیموکراتیانه‌ی ‌ه و ده‌بێ به‌باشی ببێته‌ مایه‌ی‬ ‫تیگه‌یشتن"‪.‬‬

‫ئامانجی ده‌وڵه‌ت له‌ ئه‌ساسدا په‌که‌که‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان له‌بیر ده‌که‌ن که‌ په‌که‌که‌ ل ‌ه‬ ‫ڕاستیدا کورد خۆیه‌تی‬ ‫رێ��ب��ه‌ری گ��ه‌ل��ی ک��ورد ئ��ۆپ��ه‌راس��ی��ۆن�� ‌ه‬ ‫س��ی��اس��ی�ه‌ک��ان��ی��ش ک �ه‌ ل��ه‌م م��اوه‌ی��ه‌دا رووی��ان‬ ‫له‌زیادبوون ک��ردووه‌ هه‌ڵده‌سه‌نگێنێت و ده‌ڵێت‪":‬‬ ‫شاره‌دار‪ ،‬سیاسه‌تمه‌دارانی به‌ده‌په‌‪ ،‬بەڕێوەبەرانی‬ ‫ڕێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای م�ه‌ده‌ن��ی و ئه‌و‬ ‫که‌سانه‌ی ک�ه‌ هیچ کاتێک په‌یوه‌ندیان ب ‌ه‬ ‫په‌که‌که‌و‌ه نه‌بووه‌‪ ،‬ده‌گیردرێن‪ .‬ئه‌و که‌سان ‌ه ب ‌ه‬ ‫شێوه‌ی ئاشکرا له‌ گۆڕه‌پانی سیاسیدا خاوه‌ن‬ ‫ت��ێ��ک��ۆش��ان��ن‪ .‬ڕاس��ت ن��اب��ێ ک � ‌ه ئ��ه‌و که‌سان ‌ه‬ ‫ببه‌ستنه‌و‌ه به‌ په‌که‌ک ‌ه و که‌جه‌که‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه ته‌نها‬ ‫بیانووە‪ .‬پێویسته‌ ل ‌ه زوترین کاتدا ئه‌و که‌سان ‌ه‬ ‫ئ��ازاد بکرێن‪ .‬ئامانجی ده‌وڵ��ه‌ت ل ‌ه ئه‌ساسدا‬ ‫په‌که‌که‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وان له‌بیر ده‌که‌ن که‌ په‌که‌ک ‌ه‬ ‫ل ‌ه ڕاستیدا کورد خۆیه‌تی‪ .‬وا بیرده‌که‌نه‌وه‌ ک ‌ه‬ ‫چۆن گه‌لی کورد له‌ناوبه‌رن‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ باش‬ ‫بزاندرێت‪ ،‬ئاشتی و چاره‌سه‌ری کێشه‌ک ‌ه ته‌نها‬ ‫به‌ دیالۆگ پێکدێت‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌ڵوێستیکی به‌و‬ ‫شێوه‌ی ‌ه بنوێندرێت‪ ،‬ئێمه‌ تا کۆتایی پشتیوانی‬ ‫لێده‌که‌ین‪ .‬ئێمه‌ له‌ چاوپێکه‌وتنه‌کانی ڕابردوودا‪،‬‬ ‫پێشنیاره‌کانی خۆمان بۆ چاره‌سه‌ری خستۆت ‌ه‬ ‫ڕوو"‪.‬‬ ‫کلیل له‌ده‌ستی ئێمه‌دا نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌ده‌ستی‬ ‫کاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵه‌تدایه‌‬ ‫هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت ب‌ه ئه‌گه‌ری ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی‬ ‫دی��داره‌ک��ان ل �‌ه داه��ات��وودا ئ��ۆج �ه‌الن ده‌ڵ��ێ��ت‪":‬‬ ‫ل �‌ه دۆخ��ی ه �ه‌ن��ۆک �ه‌ی��ی��دا‪ ،‬کلیل ل�ه‌ده‌س��ت��ی‬

‫ئێمه‌دا نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو له‌ده‌ستی کاربه‌ده‌ستانی‬ ‫ده‌وڵه‌تدایه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ده‌رگ��ا بکه‌نه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و کات‬ ‫چاوپێکه‌وتنه‌کان ده‌ستپێده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬بۆی هه‌ی‌ه له‌‬ ‫داهاتوودا هه‌موو شتێک ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ردا‬ ‫بێت‪ .‬له‌م قۆناغه‌ی ئێستادا‪ ،‬هیچ شتێک نییه‌‬ ‫ئێم‌ه بیڵێین‪ .‬بۆی هه‌ی‌ه ڕێ له‌به‌رده‌م دیالۆگ‬ ‫بکریته‌و‌ه و چاره‌سه‌رییه‌کی دیموکراتیان‌ه پێکبێت‬ ‫و هاوکاتیش ئه‌گه‌ری قوڵبونه‌وه‌ی شه‌ڕیش له‌‬ ‫ئارادای‌ه و بۆی هه‌ی‌ه خوێنی زیاتریش بڕژرێت‪.‬‬ ‫ئامانجی ئێم‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه کۆتایی ب‌ه خوێنڕشتن‬ ‫ب��ێ‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ��ه‌و‌ه به‌هه‌ڵوێستێکی یه‌کالیه‌نه‌‬ ‫پێکنایه‌ت‪ ،‬پێویست‌ه ڕێمان له‌به‌رده‌م بکه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ��ۆج��ه‌الن ل��ه‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ب��ه‌ ه �ه‌ڵ��وێ��س��ت �ه‌‬ ‫شه‌ڕئامێزیه‌کانی چاپه‌مه‌نیه‌کانی تورکیش‬ ‫ناڕه‌زایی نیشانده‌دات و ده‌ڵێـت‪ ":‬چاپه‌مه‌نی‬ ‫تورک و نوسه‌رانی رۆژنامه‌کان ده‌ڵێن‪ ،‬ئێمه‌‬ ‫بوینه‌ته‌ هۆکاری بنبه‌ستکردنی دیداره‌کان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ قۆناغه‌که‌مان بنبه‌ست نه‌کردووه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێت نوسه‌ران راستیه‌کان به‌ دروستی بنووسن‪.‬‬ ‫ئه‌و شتانه‌ی که‌ ئێستا ده‌ینووسن هیچ سودێکی‬ ‫بۆ ئاشتی نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ ئێستا به‌دواوه‌ ئه‌و‬ ‫شته‌ی سودی بۆ ئاشتی هه‌یه‌ بنوسن‪ ،‬باشتره‌‪.‬‬ ‫ئێستاش به‌ هۆی هه‌ڵوێسته‌کانی حکومه‌ته‌وه‌‬ ‫دی��داره‌ک��ان ئاسته‌نگکراون و ن��ازان��رێ چی‬ ‫کاتێک دیداره‌کان له‌گه‌ل بنه‌ماڵه‌ و پارێزه‌ران‬ ‫ده‌س��پ��ێ��ده‌ک��ات‪ .‬ئ �ه‌و بانگه‌شانه‌ش ک�ه‌ ده‌ڵێن‬ ‫سزای ژووری تاکه‌که‌سی بۆ من بڕاوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫دوورن له‌ راستییه‌وه‌ و س�ڵاو و رێ��زی خۆم‬ ‫پێشکه‌شی گه‌له‌که‌م ده‌که‌م و ده‌ڵێم که‌ گه‌لی‬ ‫کورد سه‌رده‌که‌وێ‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژه‌ پێکردنه‌ که‌ ئه‌م چاوپێکه‌وتنه‌ش‬ ‫پاش (‪ )78‬رۆژ که‌ هیچ زانیاریه‌ک له‌سه‌ر‬ ‫رێبه‌رئۆجه‌الن نەزانرا پێکهاتووه‌‪.‬‬

‫~|‬

‫‪4‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫«تورکیا» ل ‌ه ماوه‌ی (‪ )٢‬ساڵدا (‪ )٧٧٤٨‬که‌س‬ ‫له‌الیه‌ن حکومه‌تی ئه‌ردۆغانه‌و ‌ه ده‌ستگیر کراون‬

‫ئا‪~ :‬‬

‫ل �‌ه ئ��اک��ام��ی ئ��ۆپ�ه‌راس��ی��ۆن�‌ه سیاسیه‌کان ک ‌ه‬ ‫ل��ه‌(‪)14‬ی نیسانی ساڵی (‪)2009‬و‌ه ده‌ستی‬ ‫پ��ێ��ک��ردووه‌‪ ،‬ب�‌ه شێویه‌کی ئاشکرا فاشیزمی‬ ‫حکومه‌تی ئاکه‌پ‌ه نیشان ده‌دات‪ .‬کۆمیسیۆنی‬ ‫حقوق و مافی مرۆڤی به‌ده‌پ‌ه رایده‌گه‌ینێت ک ‌ه‬ ‫له‌ماوه‌ی (‪ )2‬ساڵدا (‪ )7‬هه‌زار و (‪ )748‬که‌س‬ ‫ده‌سبه‌سه‌ر کراون و له‌و ژماره‌ی‌ه (‪ )3‬هه‌زار و‬ ‫(‪ )895‬که‌سیان زیندانی کراون‪.‬‬ ‫"م��ه‌راڵ دان��ش ب��ه‌ش��ت��اش" ب��ه‌رپ��رس��ی��اری‬ ‫کۆمیسیۆنی حقوق و مافی مرۆڤی به‌ده‌پ ‌ه‬ ‫ئاکامی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی له‌ناوبردنی سیاسی‬ ‫ب��ۆ ڕای گشتی ئ��اش��ک��را ده‌ک��ات‪ .‬ب �‌ه پێی‬ ‫لێدوانه‌که‌ی به‌شتاش ل‌ه رۆژی (‪)14‬ی نیسانی‬ ‫ساڵی (‪)2009‬و‌ه (‪)7‬ه��ه‌زار و (‪ )748‬که‌س‬ ‫ده‌سبه‌سه‌ر ک��راون و ل�ه‌و ژم��اره‌ی�‌ه (‪ )3‬ه�ه‌زار‬ ‫و (‪ )895‬که‌سیان زیندانی ک��راون و ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی ئاشکرا؛ ژماره‌ی ده‌سبه‌سه‌رکراوان‬ ‫ل‌ه م��اوه‌ی (‪ )6‬مانگی راب��ردوودا‪ ،‬فاشیزمی‬ ‫ئاکه‌پ‌ه نیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫به‌و پێی‌ه (‪ )4‬هه‌زار و (‪ )148‬که‌س ده‌سبه‌سه‌ر‬ ‫کراوان و له‌و ژماره‌ی‌ه (‪ )548‬که‌سیان زیندانی‬ ‫کراون‪ .‬له‌لێدوانه‌کەدا ئاکامی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی‬

‫له‌ناوبردنی سیاسی ل�‌ه‌و م��اوه‌ی �ه‌دا ب�ه‌و شێوی ‌ه‬ ‫ڕاده‌گ �ه‌ی �ه‌ن��رێ‪ :‬ل��ه‌ڕۆژی (‪ )22‬سێپته‌مبردا‬ ‫(‪ )47‬ک�ه‌س له‌شرناخ ده‌سگیرکران ک‌ه (‪)3‬‬ ‫که‌سیان ش��اره‌داری به‌ده‌په‌ین‪ .‬ل‌ه رۆژی (‪)23‬‬ ‫ی سێپته‌مبردا ل‌ه شاری ئیزمیر (‪ )30‬که‌س‬ ‫ک‌ه ل‌ه نێواندا ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی به‌ده‌پ‌ه و‬ ‫ئه‌ندامانی ده‌سەتەی به‌ڕێوه‌به‌ری به‌ده‌په‌ی‌ه تێدای ‌ه‬ ‫ده‌ستگیر کراون‪.‬‬ ‫ل‌ه ڕۆژی (‪)1‬ی ئۆکتۆبه‌ردا له‌شاری دیلۆک‬ ‫هاوسه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی به‌ده‌په‌ی ئه‌و شار‌ه‬ ‫و (‪ )4‬بەڕێوەبەر و ئه‌ندامێکی ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫به‌ده‌پ‌ه و سه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی دوو ناوچه‌ی‬ ‫ئه‌و ش��ار‌ه و ب‌ه گشتی (‪ )20‬که‌س ده‌ستگیر‬ ‫کراون‪ .‬ل‌ه رۆژی (‪)1‬ی ئۆکتۆبه‌ردا ل‌ه تاتوان‬ ‫جێگری ش��اره‌دار و هاوسه‌رۆکی رێکخستنی‬ ‫ب �ه‌ده‌پ �ه‌ی ناوچه‌ک‌ه ب�‌ه گشتی (‪ )11‬که‌س‬ ‫ده‌ستگیر کراون‪.‬‬ ‫ل‌ه ڕۆژه‌ک��ان��ی (‪ )2‬و (‪)3‬ی ئۆکتۆبه‌ردا له‌‬ ‫ئامه‌د ژمێریاری گشتی به‌ده‌پ‌ه و (‪ )2‬ئه‌ندامی‬ ‫ده‌سته‌ی بەڕێوەبه‌رایه‌تی و جێگری هاوسه‌رۆکی‬ ‫ب �ه‌ده‌پ �‌ه و (‪ )5‬ب��ەڕێ��وەب �ه‌ری ل��ێ��ژن�ه‌ی ش��ار و‬ ‫جێگری سه‌رۆکی رێکخستنه‌کانی به‌دپه‌ی‬ ‫ئامه‌د و ئه‌ندامانی ئه‌نجوومه‌نی ش��اره‌داری‬ ‫و ئه‌نجوومه‌نی ش��ار ب‌ه گشتی (‪ )31‬که‌س‬

‫ده‌ستگیر کراون‪.‬‬ ‫ل‌ه رۆژی (‪)2‬ی ئۆکتۆبه‌ردا شاره‌داری" دێرکا‬ ‫چیای مازی" "چاغاڵر ده‌میره‌ڵ" ده‌ستگیر کرا‪.‬‬ ‫ل‌ه ڕۆژی (‪)3‬ی ئۆکتۆبه‌ردا ل‌ه ئه‌سته‌نبول‬ ‫(‪ )7‬ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی به‌ده‌پ‌ه و سه‌رۆکی‬ ‫رێکخستنه‌کانی چوارد‌ه ناوچه‌ی به‌ده‌پ‌ه و (‪)13‬‬ ‫بەڕێوەبه‌ری شار و (‪ )9‬بەڕێوەبه‌ری پێشوی‬ ‫به‌ده‌پ‌ه ب‌ه گشتی (‪ )115‬که‌س ده‌ستگیر کراون‪.‬‬ ‫ل‌ه رۆژی (‪)4‬ی ئۆکتۆبه‌ردا ل‌ه مێرسێن سه‌رۆکی‬ ‫رێکخستنه‌کانی ئه‌و شار‌ه و ب‌ه گشتی (‪)120‬‬ ‫که‌س ده‌ستگیر کراون‪ .‬ب‌ه پێی ئه‌و ئاکامان‌ه له‌‬ ‫لێدوانه‌که‌دا‪ ،‬پرسیاری به‌و شێوی‌ه ل‌ه سەرۆک‬ ‫وەزیری تورک ئه‌ردۆغانیش ده‌کرێ؛ ئایا ئه‌وه‌‬ ‫دیموکراسی ل‌ه په‌ره‌سه‌ندن دایه‌‪ ،‬یان جمووجولی‬ ‫چه‌وساندنه‌و‌ه و بێده‌نگکردنی بیروڕای جیاوازه‌؟‬ ‫ئایا سەرۆک وەزیر چاوپێکه‌تن له‌گه‌ڵ گیراوان‬ ‫له‌زینداندا ئه‌نجام ده‌دات؟ ل‌ه ره‌وشی ئێستادا ئایا‬ ‫سەرۆک وەزیر سیاسه‌تمه‌دارێ ک‌ه چاوپێکه‌تنی‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ�ه‌ن��ج��ام ب��دات‪ ،‬ده‌ب��ی��ن��ێ��ت�ه‌وه‌؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫هێرشه‌کان ل‌ه دژی به‌ده‌پ‌ه به‌رده‌وام بکه‌ن‪ ،‬ئایا‬ ‫ئاکه‌پ‌ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ کێدا ده‌س��ت��ووری بنچینه‌ی‬ ‫ن��وێ ئ��ام��اد‌ه ده‌ک��ات؟ لێدوانه‌ک‌ه ب �ه‌و ده‌سته‌‬ ‫واژه‌ی‌ه کۆتایی پێده‌ێت ک‌ه ده‌ڵێ‪ ":‬له‌گه‌ڵ ئێمه‌‬ ‫هاوده‌نگ ببه‌"‪.‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪5‬‬

‫(‪)480‬که‌س له‌ماوه‌ی ساڵێک له‌ ئێران له‌سێداره‌ دراون‬ ‫ئا‪~ :‬‬

‫ل‌ه مانگی ئۆکتۆبری ساڵی ڕابڕدووه‌و‌ه تا ئێستا‪،‬‬ ‫واتا له‌ماوه‌ی ساڵێکدا‪ )480( ،‬که‌س ل‌ه ئێران‪،‬‬ ‫ل‌ه الیه‌ن کاربه‌ده‌ستانی کۆماری ئیسالمیه‌و‌ه له‌‬ ‫سێدار‌ه دراون‪ .‬ئه‌م ئامار‌ه له‌الیه‌ن ڕێکخراوی‬ ‫چاالکانی مافی مرۆڤی ئێران و ل‌ه ڕۆژی (‪‌)10‬ی‬ ‫ئۆکتۆبری ئه‌مساڵ‪ ،‬ب‌ه بۆنه‌ی ساڵڕۆژی جیهانی‬ ‫دژایه‌تی کردنی ئێعدام(سێداره‌) باڵو کراوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه راپۆرتی ڕێکخراوی چاالکانی مافی مرۆڤی‬ ‫ئ��ێ��ران‪ ،‬ب �ه‌م ج��ۆر‌ه ه��ات��ووه‌‪ ":‬ل‌ه ڕۆژی (‪)10‬ی‬ ‫ئۆکتۆبری ساڵی (‪)2010‬ه‌و‌ه تا ڕۆژی (‪)10‬ی‬ ‫ئۆکتوبری ساڵی (‪)480( ،)2011‬که‌س له‌الیه‌ن‬ ‫کاربه‌ده‌ستانی کۆماری ئیسالمییه‌و‌ه له‌سێداره‌‬ ‫دراون ک‌ه (‪ )47‬که‌سیان له‌به‌ر چاوی خه‌ڵک‬ ‫و ب‌ه ئاشکرا له‌سێدار‌ه دراون و (‪ )433‬که‌سی‬ ‫دیکه‌شیان ب‌ه شێوه‌ی نهێنی و ل‌ه ژووره‌ک��ان��ی‬ ‫تاکه‌که‌سیدا له‌سێدار‌ه دراون‪ .‬ب‌ه پێی هه‌مان‬ ‫راپۆرت‪ ،‬له‌به‌هاری ئه‌مساڵه‌و‌ه تا ئێستا دادگاکانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ )442( ،‬که‌سی دیکه‌یان‬ ‫سزای سێداره‌یان بۆ بڕیوه‌ته‌و‌ه ک‌ه له‌م ژماره‌یه‌ش‪،‬‬ ‫(‪)253‬که‌سیان تا ئێستا له‌سێدار‌ه دراون‪.‬‬ ‫کۆماری ئیسالمی‪ ،‬له‌ڕیزی پێشه‌وه‌ی واڵتانی‬ ‫جیهان دای‌ه بۆ له‌سێداره‌دان و ئێعدامکردنی خه‌ڵک‪.‬‬ ‫له‌و نێوه‌دا کۆماری ئیسالمی ل‌ه ماوه‌ی سی و‬ ‫دوو ساڵ ده‌سه‌اڵتی خۆیدا ب‌ه ه�ه‌زاران چاالکی‬ ‫سیاسی و مه‌ده‌نی له‌سێدار‌ه داوه‌‪.‬‬ ‫دوات��ری��ن ن��م��وون�ه‌ش ل �ه‌س��ێ��داره‌دان��ی چاالکێکی‬ ‫سیاسی کورد بوو ب‌ه ناوی" عه‌زیز خاکنه‌ژاد"‪،‬‬ ‫خه‌ڵکی شاری سه‌ڵماسی ڕۆژهه‌اڵتی کوردستان‪.‬‬ ‫ناوبراو ک‌ه پێشتر ب‌ه پێنج ساڵ زیندان سزا درابوو‪،‬‬ ‫دوای چه‌ندین مانگ راگ��ی��ران ل�‌ه زیندانی‬ ‫کێرمان(کرمان)‪ ،‬هه‌فته‌ی ڕاب��ڕدوو ل‌ه سێداره‌‬ ‫درا‪.‬‬ ‫ل �‌ه م��اوه‌ی دوو س��اڵ��ی ڕاب��ڕدووش��دا گه‌لێک‬ ‫چاالکی سیاسی و مه‌ده‌نی دیکه‌ی کورد ل ‌ه‬ ‫سێدار‌ه دراون ک‌ه ل‌ه ناویاندا که‌سانی وه‌ک‪":‬‬ ‫شیرین عه‌له‌م هولی‪ ،‬عه‌لی حه‌یده‌ریان‪ ،‬فه‌رزاد‬ ‫که‌مانگه‌ر‪ ،‬فه‌رهاد وه‌کیلی‪ ،‬حه‌سه‌ن حیکمه‌ت‬ ‫ده‌میر‪ ،‬حوسێن خزری و فه‌سیح یاسه‌مه‌نی" به‌دی‬ ‫ده‌کرێن‪ .‬جێی ئاماژه‌ی‌ه هه‌ر ئێستاش‪ ،‬گه‌لێک‬ ‫چاالکی سیاسی و مه‌ده‌نی کورد ل‌ه زیندانه‌کانی‬ ‫ڕژێمی ئێران مه‌ترسی له‌سێداره‌دانیان ل‌ه سه‌ره‌‪.‬‬ ‫له‌ڕۆژی ئه‌مڕۆدا‪ ،‬سزای ل‌ه سێداره‌دان ل‌ه (‪)58‬‬ ‫واڵتی جیهان جێبه‌جێ ده‌کرێ و ل‌ه واڵتانی تر‬ ‫ئه‌م سزای‌ه به‌شێوه‌یه‌کی کاتی راگیراوه‌‪)%93( .‬‬ ‫ی سزای ل‌ه سێداره‌دان ل‌ه واڵتانی ئێران‪ ،‬کۆریای‬ ‫ب��اک��وور‪ ،‬عه‌ره‌بستانی س��ع��ودی‪ ،‬پاکستان و‬ ‫ئه‌مریکا به‌ڕێو‌ه ده‌برێ‪.‬‬

‫~|‬

‫‪6‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫مـــــــه‌راسێمی پرســـــــه‌و سه‌رخۆشی بۆ ژن ‌ه گـــــ‬

‫ئا‪~ :‬‬

‫گه‌له‌که‌مان له‌باشوری کوردستان خاوه‌نداری ل ‌ه‬ ‫ڕۆڵ‌ه گیانبه‌ختکردوانی رێگای ئازادیخوازی‬ ‫خ��ۆی ده‌ک��ات‪ .‬رۆژان��ی(‪3‬ـ‪)2011/10/4‬‬ ‫ب‌ه ئاماده‌بونی س �ه‌دان ک�ه‌س مه‌راسیمێک‬ ‫بۆ گه‌ریالی هه‌په‌گ‌ه نێرگز پیرۆت ناسراو‬ ‫ب‌ه ڤه‌ژین م��ژد‌ه ب��ەڕێ��وەچ��وو‪ .‬مه‌راسیمه‌ک ‌ه‬ ‫ل��ه‌الی��ه‌ن ک��ۆم��ی��ت �ه‌ی ش��ه‌ه��ی��دان پ��ارت��ی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستانه‌و‌ه رێکخرا‬ ‫و س �ه‌دان ک�ه‌س ل‌ه ش��ار و شارۆچکه‌کانی‬ ‫ب��اش��ووری ک��وردس��ت��ان مه‌راسێمه‌کەیان ب ‌ه‬ ‫سه‌ر کردەوە‌‪ .‬له‌ناو به‌شداربووانی مه‌راسێمی‬ ‫پ��رس�ه‌و سه‌خۆشیه‌که‌دا جێگری سه‌رۆکی‬ ‫پارتی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫بەڕێز(نه‌جیب‌ه عومه‌ر) به‌شداری کرد‪.‬‬ ‫ماوه‌ی دوو رۆژ مه‌راسێمی پرسه‌و سه‌رخۆشی‬ ‫بۆ گه‌ریالی شه‌هید (نێرگز پیرۆت) ناسراو‬ ‫ب ‌ه (ڤه‌ژین مژده‌) له‌ گوندی مارادۆی بناری‬ ‫قه‌ندیل دان��را‪ .‬دوای دوو رۆژی پرسه‌که‌ی‬ ‫ل ‌ه رۆژی سێیه‌میندا مه‌راسیمێکی به‌شکۆ‬ ‫له‌ گۆڕستانی شه‌هید بێریتان ل ‌ه گوندی‬ ‫س��وره‌گ��وڵ��ێ ب��ن��اری قه‌ندیل ب��ەڕێ��وە چ��وو‪.‬‬ ‫سه‌دان که‌س ب ‌ه پێشه‌نگایه‌تی ژنان و دایکان‬ ‫له‌ شوێنی پرسه‌که‌وه‌ به‌ رێپێوانێک چوون ‌ه‬ ‫گۆڕستانه‌ک ‌ه و له‌که‌سایه‌تی شه‌هید نێرگز‬ ‫پیرۆتدا ی��ادی سه‌رجه‌م گیانبه‌ختکراوانی‬ ‫رێگای ئازادیان به‌رز راگرت‪.‬‬

‫ل �ه‌رێ��پ��ێ��وان �ه‌ک �ه‌دا وێ��ن �ه‌ی ن��ێ��رگ��ز پ��ی��رۆت‪،‬‬ ‫پۆسته‌ری رێبه‌ر ئۆجه‌الن و ئااڵی په‌که‌ک ‌ه‬ ‫و پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫به‌رز کرایه‌وه‌ و دروشمه‌کانی شه‌هید نامرێ‬ ‫و ب��ژی س��ه‌رۆک ئاپۆ ت��ا گه‌یشتنیان ب ‌ه‬ ‫گۆڕستانه‌که‌ وت��رای��ه‌وه‌‪ .‬مه‌راسیمیمه‌ک ‌ه‬ ‫ب��ه‌ خ��وڵ��ێ��ک راوه‌س��ت��ان ب��ۆ رێ��زگ��رن ل ‌ه‬ ‫گیانبه‌ختکراوانی رێگای ئ��ازادی ده‌ستی‬ ‫پێکرد و له‌سه‌ر ناوی کۆمیته‌ی شه‌هیدانی‬ ‫(‪)PÇDK‬ه‌ بەڕێز(عه‌بدۆلوه‌هاب ئه‌حمه‌د)‬ ‫ئاخاوت و ووت��ی‪ :‬شه‌هید نێرگز‪ ،‬شه‌هیدی‬ ‫ه�ه‌م��وو گه‌لی ک��ورد‌ه و ل�ه‌ پێناو ئ��ازادی‬ ‫گه‌له‌که‌ی گیانیبه‌ختکرد و ئێمه‌ش پێویست ‌ه‬ ‫درێژه‌پێده‌ری رێگا و ئامانجی پیرۆزی ئه‌وان‬ ‫بین و ئه‌وه‌ش ته‌نیا له‌ چوارچێوه‌ی یه‌کیتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و یه‌کرێزی گه‌لی کورددا پێکدێت‪.‬‬ ‫س��ه‌رۆک ش��اره‌وان��ی ق�ه‌ن��دی��ل بەڕێز(شێخ‬ ‫مه‌حمه‌د) به‌خێرهاتنی خه‌لکه‌که‌ی کرد‪.‬‬ ‫پاشانیش نه‌جیبه‌ عومەر جێگری سه‌رۆکی‬ ‫په‌چه‌ده‌که‌ و ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی ژنی‬ ‫ئازاد وێرای سه‌رخۆشی له‌ بنه‌ماڵه‌ و گه‌لی‬ ‫ک��ورد و ه��اورێ��ب��ازان��ی گ �ه‌ری�لاک �ه‌ نێرگز‬ ‫پیرۆتی وه‌ک شه‌هید هه‌موو گه‌لی کورد و‬ ‫وه‌کوو ژن ‌ه فه‌رماندار و قاره‌مان و پێشه‌نگی‬ ‫ئازادی به‌ناو کرد‪.‬‬ ‫ن�ه‌ج��ی��ب�ه‌ ع��وم��ەر ه��ه‌روه‌ه��ا ئ��ام��اژه‌ی ب ‌ه‬ ‫ک�ه‌س��ای�ه‌ت��ی گ��ه‌ری�لای گیانبه‌ختکردوو‬ ‫(ڤه‌ژین م��ژده‌)ی ک��رد و ووت��ی‪ ":‬شه‌هید‬

‫ن��ێ��رگ��ز وه‌ک��و ک��چ �ه‌ ت��ێ��ک��ۆش �ه‌رێ��ک ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌یه‌ک که‌ به‌ النکه‌ی شۆرش به‌ناو‌ه‬ ‫له‌دایک ب��ووه‌‪ .‬ئ�ه‌م ناوچه‌یه‌ به‌ درێژایی‬ ‫مێژووی تێکۆشانی گه‌لی کورد خزمه‌تی‬ ‫به‌ شۆرشی ئازادی گه‌له‌که‌مان کردوه‌ و ب ‌ه‬ ‫به‌شدارییان له‌ ناو تێکۆشانی بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫رزگاریخوازی گه‌لی کورد به‌ پێشه‌نگایه‌تی‬ ‫په‌که‌که‌ سه‌لماندوویانه‌ که‌ ئه‌وان رێڕه‌وی‬ ‫ش��ۆڕش و ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕی��ی �ه‌ت��ی خ��ۆی��ان��ی‬ ‫مێژوویی ب�ه‌رن�ه‌داوه‌‪ .‬په‌که‌که‌ شۆڕشێکی‬ ‫له‌م ناوچه‌یه‌دا ده‌ستپێکرد ل�ه‌دژی هه‌موو‬ ‫زێهنیه‌ت و چه‌مکێکی ک��ۆن�ه‌پ��ارێ��زی و‬ ‫ڕاده‌ستبوون و ئه‌مه‌ش خۆله‌خۆدا شۆڕشیک‬ ‫بوو له‌ به‌رامبه‌ر به‌ داگیرکه‌ری‪ .‬شه‌هید‬ ‫نێرگز شه‌هیدی ه�ه‌م��وو گه‌لی ک��ورده‌ و‬ ‫به‌ هه‌ستکردن به‌ ئه‌وه‌ی که‌ گه‌لی کورد‬ ‫پێویستی ب�ه‌ بنه‌ماڵه‌یه‌کی گ��ه‌وره‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫چه‌کی شۆڕی هه‌ڵگرت و به‌ تێکۆشانی‬ ‫خ��ۆێ و چ��االک��ی��ی�ه‌ ق��اره‌م��ان��ان �ه‌ک �ه‌ی ل ‌ه‬ ‫گه‌ڵ هه‌ڤااڵنیدا له‌ باکووری کوردستان‬ ‫ئ��ااڵی یه‌کیه‌تی و تێکۆشانی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫به‌رز کرده‌وه‌ و ئێمه‌ش وه‌کوو گه‌لی کورد‬ ‫پێویسته‌ له‌و په‌یامه‌ به‌ باشی تێبگه‌ین و‬ ‫به‌ یه‌کیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی خۆمان هه‌موو ئه‌و‬ ‫پیالنانه‌ی که‌ دوژم��ن��ان له‌ به‌رامبه‌رمان‬ ‫بەڕێوەی ده‌به‌ن پووچه‌ڵ بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬شه‌هید‬ ‫نێرگز و هه‌ڤااڵنی به‌ تێکۆشانی خۆیان‬ ‫له‌ بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌له‌که‌مان‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪7‬‬

‫ـــه‌ریالی شه‌هید(نێرگز پیرۆت) بەڕێوە چــــــوو‬

‫“ (نێرگز پیرۆت)‪،‬‬ ‫ناسراو به‌‬ ‫(ڤه‌ژین مژده‌)‬ ‫له‌دایکبووی‬ ‫شاری قه‌اڵدزێیه‌ و‬ ‫هاوکات له‌گه‌ڵ‬ ‫دوو هاوڕێبازی‬ ‫تریدا له‌ شه‌ڕێکدا‬ ‫له‌ هه‌رێمی‬ ‫به‌رواری سێرت له‌‬ ‫‪ 2011/9/24‬شه‌هید‬ ‫بوو‬

‫“‬

‫ب �ه‌ پێشه‌نگایه‌تی رێ��ب �ه‌ر ئ��اپ��ۆ و په‌که‌ک ‌ه‬ ‫ئه‌و پیالنانه‌ی که‌ دوژمنانی گه‌لی کورد‬ ‫س��ه‌ره‌ڕای ه �ه‌م��وو ناکۆکیه‌کانیان ب��ۆ ل ‌ه‬ ‫ناوبردنی ئه‌م گه‌له‌ بەڕێوەی ده‌به‌ن پووچه‌ڵیان‬ ‫ک��ردووت��ه‌وه‌‪ .‬ش�ه‌ه��ی��د ن��ێ��رگ��ز وه‌ک��وو ژن� ‌ه‬ ‫تێکۆشه‌رێکی کورد پێشه‌نگی ئازادیی‌ه بۆ‬ ‫هه‌موو ژنان و پێویست‌ه ل‌ه سه‌ره‌وه‌ی هه‌موویان‬ ‫ژنان و گه‌نجان ب‌ه تێکۆشانی خۆیان درێژ‌ه‬ ‫پ��ێ��ده‌ری رێ��گ��ای ئ��ه‌و ش �ه‌ه��ی��د‌ه و ه�ه‌م��وو‬ ‫شه‌هیدانی رێگای ئازادی گه‌له‌که‌مان بن‪.‬‬ ‫نه‌جیب‌ه عومەر هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کرد‬ ‫ک‌ه ئه‌مڕۆ ئه‌و پیالنان‌ه ب‌ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک‬ ‫بەڕێوە ده‌برێت و پێویست‌ه گه‌له‌که‌مان له‌هه‌ر‬ ‫چوار به‌شی کوردستان ب‌ه هه‌ستیاریه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫ل�‌ه گ �ه‌ڵ ب��ارۆدۆخ �ه‌ک �ه‌دا بکه‌ن و ووت��ی‪":‬‬ ‫ئه‌مڕۆ تێکۆشان و شۆڕشی گه‌له‌که‌مان‬ ‫گه‌یشتووت‌ه ئاستێک ک‌ه ئێدی هیچ هێز و‬ ‫الیه‌نێک ناتوانێت شکستی پێ بێنێت و هه‌ر‬ ‫رۆژ ل‌ه سه‌رکه‌وتن نزیکتر ده‌بێته‌و‌ه و ئه‌وه‌ش‬ ‫وای کرده‌و‌ه ک‌ه دوژمنانی گه‌له‌که‌مان په‌نا‬ ‫بۆ هه‌موو جۆر‌ه پیالن و سیاسه‌تێک ببه‌ن بۆ‬ ‫قڕ کردن و ل‌ه ناو بردنی ئه‌م گه‌ل‌ه و ئاماژه‌ی‬ ‫ب‌ه په‌المار و هێرش‌ه سه‌ربازی و سیاسیه‌کان‬ ‫ک��رد ل �‌ه ه �ه‌م��وو ب�ه‌ش�ه‌ک��ان��ی ک��وردس��ت��ان‪.‬‬ ‫ناوبرا‌و ئه‌وه‌شی ووت‪" :‬ئه‌و هێرش و په‌الماره‌‬ ‫هاوبه‌شان‌ه ئ��ه‌وه‌ی سه‌لماند ک�‌ه ئامانجی‬ ‫داگیرکه‌رانی کوردستان هه‌موو گه‌لی کورد‬ ‫و ده‌ستکه‌وته‌کانیه‌تی و له‌و پێناوه‌شدا ته‌نانه‌ت‬

‫مندااڵن و ژنانیش ده‌که‌ن‌ه ئامانج‪ ،‬گۆشه‌گیری‬ ‫سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن توندتر ده‌که‌نه‌وه‌و ناهێڵن‬ ‫پارێزه‌رانی چاویان پێبکه‌وێت و جارێکی تر‬ ‫بانگی ل‌ه هه‌موو هێز و الیه‌نه‌کان کرد ک ‌ه‬ ‫بۆ به‌دستهێنانی ماف‌ه ره‌واکانی گه‌له‌که‌مان‬ ‫و پاراستنی ده‌ستکه‌وته‌کان هه‌رچی زوو‌ه‬ ‫یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی پێکبێنن ‪.‬‬ ‫ل �ه‌درێ��ژه‌ی م�ه‌راس��ی��م�ه‌ک�ه‌دا ل�ه‌س�ه‌ر ن��اوی‬ ‫بنه‌ماڵه‌ و عه‌شیره‌تی مه‌نگۆڕایه‌تی هه‌ر‬ ‫ی��ه‌ک ل �ه‌ ب��ەڕێ��زان(ڕه‌س��ول م��ام �ه‌ڕی��ش و‬ ‫عه‌زیز قه‌یخا محه‌مه‌د) ئاخاوتن و وێرای‬ ‫به‌خێرهاتنی ئاماده‌بوان‪ ،‬ڕه‌سول مامه‌ڕیش‬ ‫وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کردو ووتی‪":‬ئێمه‌ وه‌کو‬ ‫که‌س و کار و عه‌شیره‌ی مه‌نگۆڕایه‌تی‬ ‫خۆمان به‌ سه‌ربه‌رز ده‌زانین و شه‌هید نێرگز‬ ‫شه‌هیدی هه‌ر چوار به‌شی کوردستانه‌ و‬ ‫شه‌هیدی ئازادی نه‌ته‌وه‌یی گه‌لی کورده‌‪.‬‬ ‫ع��ه‌زی��ز ق��ی��خ��ا ئ��ه‌ح��م��ه‌دی��ش ب��ه‌ ن��اوی‬ ‫ه �ه‌م��ان ع �ه‌ش��ی��ره‌ت �ه‌وه‌ ووت��ی‪ ":‬گ �ه‌ری�لای‬ ‫گ��ی��ان��ب �ه‌خ��ت��ک��ردوو ن��ێ��رگ��ز پ��ێ��روت وه‌ک��و‬ ‫شه‌هیدی هه‌موو گه‌لی ک��ورده‌و جێگای‬ ‫سه‌ربه‌رزی هه‌موو که‌س و کارییه‌‪.‬‬ ‫مه‌راسێمه‌که‌ پ��اش دوو کاتژمێر ب�ه‌ ده‌م‬ ‫ووت��ن�ه‌وه‌ی دروشمه‌کانی شه‌هید نامرن و‬ ‫ب��ژی س��ه‌رۆک ئاپۆ و س �ه‌ردان��ی ئاماد‌ه‬ ‫ب��وان ب��ۆ س��ه‌ر گ��ۆڕی گ �ه‌ری�لاک��ان و ب ‌ه‬ ‫سه‌ر کردنه‌وه‌ی خانه‌ی شه‌هیدان کۆتایی‬ ‫پێهات‪.‬‬

‫~|‬

‫‪8‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫کـۆنفرانسێـک له‌هه‌ولێـر له‌ژێر دروشمی «له‌پێناو چاره‌ســــه‌ری ئــــــ‬ ‫ئا‪~ :‬‬

‫ل��ه‌ب��ه‌رواری (‪ )2011/9/23‬ل�ه‌ه�ه‌ول��ێ��ر و‬ ‫له‌هۆتیل چ��وارچ��را کۆنفرانسێک له‌الیه‌ن‬ ‫رێ��ک��خ��راوی"ڕا" ب��ۆ پرس‌ه ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی�ه‌ک��ان و‬ ‫به‌هاوکاری پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان‪ ،‬کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان‪،‬‬ ‫که‌سایه‌تی سیاسی و سه‌ربه‌خۆ و ئاکادیمیا‬ ‫و سیاسه‌تمه‌دار و پارێزه‌ری بەڕێز"عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئ��ۆج��ه‌الن"‪ ،‬سۆفیان ب �ه‌ڕه‌چ �ه‌ڵ �ه‌ک ع �ه‌ره‌ب‬ ‫بەڕێوە چوو‪ .‬لە کۆنفرانسەکەدا رۆڵی بەڕێز‬ ‫ئۆجه‌الن له‌پێناو چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد‬ ‫له‌تورکیا به‌رێگای ئاشتیانه‌و دیموکراتیان ‌ه‬ ‫هه‌ڵسه‌نگێندرا و ده‌ستنیشان کرا ک‌ه ئۆجه‌الن‬ ‫فاکته‌رێکی گرنگ‌ه بۆ چاره‌سه‌ری و هاوکات‬ ‫هه‌وڵ‌ه ئاشتیخوازیه‌کانی ناوبراویش به‌ئه‌رێنی‬ ‫وه‌س��ف��ک��ران‪ .‬ئه‌ندامی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫کوردستان دکتۆر کامران به‌رواریش وته‌یه‌کی‬ ‫پێشکه‌ش ک��رد و ه��ێ��رش�ه‌ک��ان��ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی‬ ‫ت��ورک��ی��ای ل �ه‌م �ه‌ڕ ب��اش��ووری کوردستانی‬ ‫وه‌ک هێرش ل��ه‌دژی هه‌موو گه‌لی کورد‬ ‫به‌ناو کرد و ووتی؛ ئه‌م‌ه پیالنێکی له‌دژی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌الیه‌ک گۆشه‌گیری سه‌ر‬ ‫بەڕێز ئۆجه‌الن توندتر ده‌که‌ن و له‌الیه‌کی تره‌و‌ه‬ ‫گۆڕ به‌هێرشه‌کانیان ده‌ده‌ن بۆ سه‌ر باشووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ب��ۆی�‌ه ئ��ه‌م ک��رده‌وان��‌ه جێگای‬ ‫شه‌رمه‌زاریی‌ه بۆ تورکیا و ریسوا و شه‌رمه‌زاریان‬ ‫ده‌ک��ه‌م‪ .‬ک��ام��ران ب��ه‌رواری ووت��ی؛ په‌که‌ک ‌ه‬ ‫زۆر ج��اران ئاگربه‌ستی راگه‌یاندوو‌ه له‌پێناو‬ ‫به‌رقه‌راکردنی که‌شێکی ئاشتیانه‌ی پرسه‌که‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم مه‌خابن ده‌وڵه‌تی تورکیا هیچ واڵمێکی‬ ‫ئه‌رێنی ئه‌م داواکاریی‌ه نه‌داوه‌ته‌و‌ه و درێژ‌ه ب ‌ه‬ ‫هێرش و له‌ناوبردنی کوردان و بزوتنه‌وه‌که‌ی‬ ‫ده‌دات‪ .‬له‌کۆڕه‌که‌دا جێگری سه‌رۆکی پارتی‬ ‫چ��اره‌س�ه‌ری دیموکراتی کوردستان نه‌جیب ‌ه‬ ‫ع��وم�ه‌ری��ش ئ��ام��اده‌ب��وو‪ .‬نه‌جیب‌ه عومه‌ریش‬ ‫وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد و ووتی‪ :‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ری پێشبکه‌وێت‪ ،‬ده‌بێت به‌زۆترین کات‬ ‫کۆتایی به‌گۆشه‌گیری سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن‬ ‫بهێندرێت و ده‌وڵه‌تی تورکیا له‌پێناو چاره‌سه‌ری‬ ‫ئاشتیانه‌دا کۆتایی به‌هێرشه‌کانی بۆ سه‌ر‬ ‫گه‌ل بێنێت و رێگای دیالۆگ بگرێت‌ه به‌ر‪.‬‬ ‫نه‌جیب‌ه عومه‌ر باسی له‌هه‌وڵ‌ه بێوچانه‌کانی‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌النیش ده‌ک��ات و ده‌ڵ��ێ��ت‪ ":‬رێبه‌ر‬ ‫ئۆجه‌الن له‌پێناو چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی پرسی‬ ‫گه‌له‌که‌مان ل‌ه تورکیا و رۆژهه‌اڵتی ناویندا‬ ‫به‌ده‌یان به‌رگرینامه‌ی نووسیوو‌ه و شه‌و نه‌خۆنی‬ ‫کێشاوه‌"‪ .‬سیاسه‌تمه‌داری کوردیش عه‌باس‬ ‫ئه‌مینیش ده‌ڵێت‪ ":‬تورکیا هه‌وڵه‌کانی ئۆجه‌الن‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری نابینێت‪ ،‬پێویست‌ه تورکیا دان‬

‫به‌وه‌دا بێنێت ک‌ه پرسی کورد هه‌یه‌و هه‌وڵی‬ ‫چاره‌سه‌رکردنیشی بدات‪.‬‬ ‫پ��ارێ��زه‌ری ب��ەڕێ��ز ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ئ��ۆج�ه‌الن��ی��ش‬ ‫له‌کۆنفرانسه‌که‌دا ئ��ام��اد‌ه ب��وو و ووت��ی‪":‬‬ ‫مافی گ��ه‌الن ل�‌ه ئایینه‌کان و ل�‌ه یاسای‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یه‌کاندا دابین کراوه‌‪ .‬گه‌لی کورد ک ‌ه‬ ‫مافه‌که‌ی پێشێل کراو‌ه و نکوڵی لێکراو‌ه بۆ‬ ‫مافه‌کانی تێده‌کۆشێ و بۆ ئ�ه‌وه‌ش خۆمان‬ ‫ب‌ه به‌رگریکاری ئۆجه‌الن ده‌زانین‪ ،‬چونک‌ه ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌کی ل‌ه یاسابه‌ده‌ر ل‌ه کینیاو‌ه ڕفێنرا و‬ ‫زیندانی کراوه‌‪ .‬هه‌رچی سوفیان‌ه ئه‌وه‌شی ووت‪:‬‬ ‫ئۆجه‌الن تێکۆشه‌رێک‌ه بۆ مافی گه‌له‌که‌ی‪،‬‬ ‫ساڵه کاری بۆ چارسه‌ری ئاشتیانه‌ی‬ ‫چه‌ندین ‌‌‬ ‫پرسی کورد و دیالۆگ کردووه‌‪ )12( .‬ساڵ ‌ه‬ ‫ل‌ه نێو چوار دیواردایه‌‪ ،‬هیچ وچانێکی نه‌داوه‌‬ ‫له‌هه‌وڵی ئاشتیان‌ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسیه‌که‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ده‌وڵ��ه‌ت��ی ت��ورک ئ��ه‌و‌ه نابێنێ‪ ،‬من‬ ‫وه‌ک پارێزه‌ری ئۆجه‌الن به‌رگری کردن له‌و‬ ‫وه‌ک شه‌ره‌فێک ده‌بینم بۆ خۆم‪ ،‬من له‌سه‌ر‬ ‫داوای خ��ۆم ب �ه‌رگ��ری ل �ه‌و ده‌ک��ه‌م ه��ەروەه��ا‬ ‫له‌کۆنفرانسه‌که‌دا وت��اری سه‌رۆکی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان بەڕێز دیار‬ ‫غه‌ریبیش خوێندرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌قی وتاره‌که‌یه‌تی‪:‬‬ ‫له‌پێناو چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی پرسی کورد‬ ‫له‌تورکیا و باکووری کوردستان‬ ‫بەڕێزان…‬ ‫نوێنه‌رانی دام وده‌زگ��ا حکومییه‌کان‪ ،‬پارت‬ ‫و الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کان و رێکخراو‌ه و کۆمه‌ڵ ‌ه‬ ‫مه‌ده‌نییه‌کان‪ ،‬نوێنه‌ری ده‌زگاکانی راگه‌یاندن‬ ‫و که‌سایه‌تی‌ه سه‌ربه‌خۆکان‬ ‫گ�ه‌ل��ی ک��ورد وه‌ک��و به‌ڵگ‌ه مێژووییه‌کان‬ ‫سه‌لماندوویان‌ه گه‌لێکی دێرینه‌و رۆڵێکی‬ ‫دی��ارو ب��ه‌رچ��اوی ه��ه‌ب��وو‌ه ل��‌ه ئ��اف��ران��دن��ی‬ ‫دیرۆکی مرۆڤایه‌تیدا و کوردستانیش بووه‌ته‌‬ ‫النکه‌ی مرۆڤایه‌تی و لێره‌و‌ه مرۆڤ فێری‬ ‫سه‌ره‌تاکانی ژیان بووه‌‪ .‬هه‌تا ئێستاش کورد‬ ‫ده‌خ��وازێ��ت به‌شدارییه‌کی چ��االک��ی هه‌بێت‬ ‫له‌به‌ره‌و پێشبردنی کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیدا‪.‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ��ه‌م��ه‌دا سیسته‌می سیاسی‬ ‫جیهانی مامه‌ڵه‌یه‌کی ته‌ندروست وگونجاوی‬ ‫له‌گه‌ڵ کورد و دۆزه‌که‌یدا نه‌کردووه‌‪ .‬ئه‌و‌ه بوو‬ ‫له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا سه‌ره‌ڕای بانگه‌شه‌کانی‬ ‫بریتانیای گه‌وره‌‪ ،‬ئه‌مریکا وفه‌ره‌نسا و زۆرێک‬ ‫لە واڵتی‌تر سه‌باره‌ت ب‌ه مافی گه‌الن‪ ،‬که‌چی‬ ‫له‌په‌یمانی "ل��ۆزان"دا ک‌ه له‌ساڵی (‪)1923‬‬ ‫به‌سترا نه‌ک رێز ل‌ه رابردووی کورد نه‌گیرا‬ ‫و دان به‌ناسنامه‌که‌یدا نه‌نرا‪ ،‬به‌ڵکۆ خۆی‬

‫وخاکه‌که‌ی دابه‌شکرا به‌سه‌ر چوارده‌وڵه‌تدا‪.‬‬ ‫کورد ئه‌وه‌ی وه‌کو غه‌درێکی گه‌ور‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫خ��ۆی و م��ێ��ژووی م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ی بینیووه‌و‬ ‫ده‌یبینێ‪ .‬هه‌ر بۆی‌ه له‌و کاته‌دا کار ده‌کات‬ ‫بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و په‌یمانه‌و چه‌سپاندنی‬ ‫ناسنامه‌و مافه‌کانی‪ .‬له‌به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌شدا ئه‌و‬ ‫ده‌وڵه‌تانه‌ی ک‌ه کوردیان به‌سه‌ردا دابه‌ش کراوه‌‬ ‫به‌هه‌موو شێواز ورێبازێک هه‌وڵیانداو‌ه ک ‌ه‬ ‫گه‌لی کورد له‌بۆته‌ی نه‌ته‌و‌ه سه‌رده‌سته‌کاندا‬ ‫بتۆێنێته‌وه‌‪ ،‬ه�ه‌رچ��ی ن��اوه‌ن��د‌ه جیهانیه‌کان ‌ه‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئ �ه‌م ب��ارودۆخ��‌ه زۆرب��ه‌ی کات‬ ‫هاوکاری ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌یان کردوو‌ه یان چاوی‬ ‫خۆیان له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌ته‌کانیان نوقاندووه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ش وای��ک��ردوو‌ه ک��ورد ببێت‌ه قوربانی‬ ‫به‌ده‌ستی ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئاماده‌بووانی بەڕێز له‌به‌رامبه‌ر ئ �ه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫دانیشتن‌ه تایبه‌ت‌ه به‌چاره‌سه‌ری دۆزی کورد‬ ‫ل �ه‌ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان وت��ورک��ی��ا‪ ،‬منیش‬ ‫بابه‌ته‌که‌م له‌م چوارچێوه‌یه‌دا پێشکه‌ش ده‌که‌م و‬ ‫ئه‌و سه‌ره‌تا کورت‌ه به‌س‌ه بۆ بابه‌ته‌که‌‪ .‬جێگه‌ی‬ ‫خۆیه‌تی ک‌ه ده‌ستخۆشی له‌سه‌نته‌ری"ڕا"‬ ‫بۆ پرس‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان بکه‌م ک‌ه له‌م کاته‌دا‬ ‫پرسێکی به‌مڕه‌نگه‌ی هه‌ڵبژاردوو‌ه بۆ تاووتۆی‬ ‫کردن و هیوادارم ک‌ه ئه‌م گفتوگۆی ئێم‌ه ببێت ‌ه‬ ‫به‌رچاو روونیه‌کی زیاتر بۆ دۆزی گه‌له‌که‌مان‬ ‫له‌باکووری کوردستان و بتوانێت رۆڵێک‬ ‫ببینێ له‌چاره‌سه‌رکردنی دیموکراتیانه‌ی ئه‌م‬ ‫دۆزه‌دا‪.‬‬ ‫ئاماده‌بووانی بەڕێز‪:‬‬ ‫دوای ئ��ه‌وه‌ی هێز‌ه جیهانیه‌کان کۆماری‬ ‫ت��ورک��ی��ای��ان وه‌ک��و م��ی��رات��گ��ری ده‌وڵ��ه‌ت��ی‬ ‫عوسمانلی په‌سند کرد و له‌هاوینی (‪)1923‬‬ ‫دا په‌یمانی"لۆزان"یان له‌گه‌ڵدا ئیمزا کرد‪ ،‬ئیتر‬ ‫کۆماری تورکیا خۆی له‌به‌رامبه‌ر جێبه‌جێ‬ ‫کردنی په‌یمانی ل��ۆزان وتواندنه‌وه‌ی گه‌لی‬ ‫ک��ورددا به‌پله‌ی یه‌که‌م به‌رپرس بینیوه‌‪ .‬له‌م‬ ‫گۆشه‌نیگایه‌و‌ه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ک��ورددا‬ ‫کردووه‌‪ .‬ل‌ه (‪)1924/3/3‬دا یه‌که‌م هه‌نگاوی‬ ‫له‌م ب��واره‌دا هه‌ڵهێنا‪ ،‬ئه‌ویش قه‌ده‌غه‌کردنی‬ ‫زمانی کوردی‪ ،‬نوسین و خوێندنی کوردی‬ ‫و ب�ڵ�اوک��راوه‌ی ک��وردی و ه�ه‌ڵ��وه‌ش��ان��دن�ه‌و‌ه‬ ‫په‌رله‌مانی تورکیا بوو ک‌ه به‌پێی ده‌ستووری‬ ‫س��اڵ��ی (‪)1921‬ه��ه‌ڵ��ب��ژێ��ردرا ب��وو و (‪)72‬‬ ‫ئه‌ندامی کوردی تێدا بوو‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌بڕیارێکی‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی ک��ۆم��ار ک�‌ه مسته‌فاکه‌مال‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی ده‌ک��رد‪ .‬ئه‌م‌ه له‌کاتێکدا بوو‬ ‫ک‌ه مسته‌فا که‌مال له‌کۆنگره‌کانی"ئه‌رزرۆم‬ ‫و س��ی��واس" له‌ساڵی (‪)1919‬دا رایگه‌یاند‬ ‫ک‌ه ت��ورک وک��ورد هاوبه‌شن له‌تورکیادا و‬ ‫ده‌ستووری ساڵی (‪)1921‬یش به‌ئاشکرا ئاماژ‌ه‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪9‬‬

‫ــــاشتیانه‌ی پرســی کــــورد له‌باکووری کوردستان و تورکیا» پێکهات‬

‫“‬

‫ئۆجه‌الن تێکۆشه‌رێکه‌ بۆ‬ ‫مافی گه‌له‌که‌ی‪ ،‬چه‌ندین‬ ‫ساڵه‌‌ کاری بۆ چارسه‌ری‬ ‫ئاشتیانه‌ی پرسی کورد و‬ ‫دیالۆگ کردووه‌‪ )12( .‬ساڵه‌‬ ‫له‌ نێو چوار دیواردایه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫وچانێکی نه‌داوه‌ له‌هه‌وڵی‬ ‫ئاشتیانه‌ بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسیه‌که‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورک ئه‌وه‌ نابێنێ‪ ،‬من وه‌ک‬ ‫پارێزه‌ری ئۆجه‌الن به‌رگری‬ ‫کردن له‌و وه‌ک شه‌ره‌فێک‬ ‫ده‌بینم بۆ خۆم‪ ،‬من له‌سه‌ر‬ ‫داوای خۆم به‌رگری له‌و‬ ‫ده‌که‌م‬

‫“‬

‫بۆ هاوبه‌شی گ �ه‌الن ده‌ک��ات له‌دامه‌زراندنی‬ ‫تورکیادا ودان به‌مافی هه‌بوونی ئۆتۆنۆمیدا‬ ‫ده‌نێت بۆ گه‌الن له‌چوارچێوه‌ی تورکیادا‪.‬‬ ‫دواتر ل‌ه (‪)1924/4/20‬ده‌ستووری نوێی تورکیا‬ ‫راگه‌یه‌ندرا و سیسته‌می کۆماری چه‌سپێندرا‬ ‫وتورکیا وه‌کو واڵتی تورک به‌ناو کرا‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫وایکرد ک‌ه کورد هه‌ڵوێست نیشان بده‌ن و داوای‬ ‫مافی خۆیان بکه‌ن و ل �ه‌م پێناوه‌دا خه‌باتی‬ ‫م �ه‌ده‌ن��ی‪ ،‬سیاسی وس�ه‌رب��ازی��ش ب��ەڕێ��وە ببه‌ن‪.‬‬ ‫دیارترین ئه‌و خه‌باتانه‌ی که‌کراون راپه‌ڕینی شێخ‬ ‫سه‌عیدی پیران له‌ساڵی (‪ ،)1925‬تێکۆشانی‬ ‫خۆیبوون ک‌ه له‌ساڵی (‪)1927‬دامه‌زرا له‌لوبنان‬ ‫وبناغه‌ی شۆڕشی ئاگری"ئاراراتی"ی دانا که‌‬ ‫له‌ساڵی (‪)1930‬دا به‌رپا بوو‪ ،‬هه‌روه‌ها راپه‌ڕینی‬ ‫سه‌ید ره‌زای دێرسیمی ل �ه‌س��ااڵن��ی(‪ 1936‬ـ‬ ‫‪)1937‬دا بوون‪ .‬بێجگ‌ه له‌م‌ه تێکۆشانی مه‌ده‌نی‬ ‫و سیاسی ب�ه‌ش��ێ��وازی ج��ۆراوج��ۆر له‌سااڵنی‬ ‫په‌نجاکانه‌و‌ه هه‌تا کۆتایی حه‌فتاکان بەڕێوە‬ ‫براوه‌‪ .‬به‌پێ به‌ڵگ‌ه فه‌رمییه‌کانی تورکیا خۆی‬ ‫باس له‌و‌ه ده‌که‌ن ک‌ه له‌نێوان سااڵنی (‪)1919‬‬ ‫هه‌تا (‪)28( ،)1940‬راپ �ه‌ڕی��ن��ی کوردییان‬ ‫دامرکاندۆته‌و‌ه وکۆتاییان پێ هێناوه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه‬ ‫مه‌زاریان بۆ کوردستان دروستکرد وله‌سه‌ریان‬ ‫نوسی" ئه‌و کوردستانه‌ی خه‌یاڵی پێو‌ه ده‌کرا‬ ‫لێره‌دا له‌گۆڕنرا"‪.‬‬ ‫ل �ه‌م م��اوه‌ی �ه‌دا س��ه‌دان ه��ه‌زار ک��ورد کۆچبه‌ر‬ ‫وماڵوێران ک��ران‪ ،‬ده‌ی��ان ه �ه‌زار کۆکوژ کران‬ ‫وژماره‌یه‌کی زۆر سه‌رکرد‌ه و رێبه‌ری کورد‬ ‫له‌سێدار‌ه دران‪ .‬ه�ه‌ر بۆی‌ه ک��ورد ئ�ه‌م قۆناخ ‌ه‬ ‫ن��او ده‌ک��ات به‌کۆکوژی س��وور له‌سه‌رگه‌لی‬ ‫ک��ورد‪ .‬ل �ه‌م سیاسه‌ته‌دا زلهێز‌ه جیهانیه‌کان‬ ‫هاوکار و پشیوانی ده‌وڵه‌تی تورکیایان کردووه‌و‬ ‫رۆژێ��ک ره‌خنه‌یان له‌تورکیا نه‌گرتوو‌ه له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و کرده‌وانه‌ی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک‌ه هاوپه‌یمانیان‬ ‫هه‌بووه‌‪.‬‬ ‫قۆناخی دوای ساڵی (‪ )1940‬ئیتر ک��ورد‬ ‫زیاتر ده‌خوازن له‌رێگه‌ی کۆمه‌ڵه‌و رێکخراوی‬ ‫م�ه‌ده‌ن��ی��ی�ه‌و‌ه ماف‌ه که‌لتوورییه‌کانی خۆیان‬ ‫ب��پ��ارێ��زن‪ ،‬ئ�ه‌وی��ش به‌شێوه‌یه‌کی ناراسته‌وخۆ؛‬ ‫چونک‌ه ڕێگ‌ه نه‌ده‌درا له‌سه‌ر بنه‌مای نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ن‌ه پارت نه‌رێکخراو و کۆمه‌ڵ‌ه دروست بکرێت و‬ ‫له‌م قۆناخه‌دا ده‌یان کۆمه‌ڵه‌و پارت و رێکخراو‬ ‫دروستبوون و تا راده‌ی �ه‌ک رۆڵیان ده‌بینی بۆ‬ ‫زیندوو ڕاگرتنی گه‌لی کورد‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیا ل‌ه رێگه‌ی یاسا نادیموکراتیه‌کانیه‌و‌ه‬ ‫ئاسته‌نگی زۆری بۆ ئه‌م کۆمه‌ڵ‌ه و رێکخراو‬ ‫و پارتان‌ه دروس��ت ده‌ک��رد و سه‌رکرده‌کانیانی‬ ‫له‌کونجی زیندان توند ده‌کرد‪ .‬سه‌ره‌ڕای ئه‌م ‌ه‬ ‫گه‌لی ک��ورد و رێکخراوه‌کانی پێداگیریان‬ ‫له‌سه‌ر خه‌باتی مه‌ده‌نی و سیاسی ده‌کرد‪ ،‬ئه‌م‬

‫بارودۆخ‌ه وایکرد کوردی به‌ره‌و توانه‌و‌ه ده‌برد و‬ ‫ئیتر باس له‌هه‌بوون یان نه‌بوونی کورد ده‌کرا‪.‬‬ ‫له‌ناوه‌ڕاستی حه‌فتاکان وسه‌ره‌تای هه‌شتاکاندا‬ ‫گه‌شبینترین کورد پێی وابوو به‌و ڕه‌نگ‌ه بچێت‬ ‫پاش سااڵنێکی که‌م کورد رووب �ه‌رووی نه‌مان‬ ‫ده‌ب��ێ��ت�ه‌وه‌‪ ،‬ه �ه‌ر بۆی‌ه ئ �ه‌م قۆناخ‌ه به‌قۆناخی‬ ‫کۆکوژی سپی به‌ناو ده‌ک �ه‌ن‪ .‬ئه‌م بارودۆخه‌‬ ‫پ��ارت و رێکخستن‌ه ک��وردی �ه‌ک��ان و الوان��ی‬ ‫کوردی خست‌ه ناو هه‌وڵ و تێکۆشانی زیاتره‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه بوو له‌ئه‌نجامی ئه‌و هه‌وڵ وتێکۆشانه‌دا‬ ‫له‌کۆتایی حه‌فتاکاندا رێکخستن‌ه کوردییه‌کان‬ ‫ل�ه‌وێ��ن�ه‌ی" پ��ارت��ی سۆسیالیستی کوردستان‬ ‫ـ ئ��ااڵی رزگ��اری ـ رزگ��اری ـ ک��اوا ـ پارتی‬ ‫کرێکارانی کوردستان ـ پارتی دیموکراتی‬ ‫کورستانی تورکیا" و چه‌ندین رێکخستنی‬ ‫تر گه‌شه‌یان کرد‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیا ئه‌م‬ ‫گه‌شه‌کردنه‌ی رێکخستن‌ه کوردییه‌کان و چه‌پ‬ ‫و دیموکراتخوازه‌کانی تورکیاشی پێ هه‌ره‌س‬ ‫نه‌کرا‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه به‌کوده‌تای (‪)1980/9/12‬‬ ‫قۆناخێکی ت��ری س�ه‌رک��وت��ک��اری ده‌س��ت پێ‬ ‫کرد و ئه‌مه‌ش به‌ده‌ستووری ساڵی (‪)1982‬‬ ‫و یاساکانی ساڵی (‪)1983‬ک‌ه تێیدا سه‌رجه‌م‬ ‫ماف‌ه ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی و ئه‌تنیکییه‌کان له‌هه‌موو‬

‫بواره‌کانی ژیاندا له‌کورد وگه‌النی تری تورکیا‬ ‫زه‌وت ده‌ک��را‪ ،‬چه‌سپێنرا‪ .‬به‌تایبه‌تی به‌هه‌ردوو‬ ‫یاسای پارت‌ه سیاسیه‌کانی ژم��ار‌ه (‪)2820‬‬ ‫ی (‪)1983/4/24‬و یاسای ب�ڵاوک��ردن�ه‌وه‌ی‬ ‫ژماره‌ی (‪)2392‬ی (‪ )1983/10/22‬که‌تێیدا‬ ‫رێگ‌ه به‌هیچ پارت و رێکخستنێکی سیاسی‬ ‫نادرێت له‌سه‌ر بنه‌مای نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌تنیکی‬ ‫دابمه‌زرێت یان باس له‌هه‌بوونی نه‌ته‌وه‌یی جیاواز‬ ‫بکات له‌تورکیادا و له‌یاسای باڵوکردنه‌وه‌شدا‬ ‫رێگ‌ه نادرێت به‌باڵوکردنه‌وه‌ی هیچ شتێک ب ‌ه‬ ‫زمانی تورکی نه‌بێت‪.‬‬ ‫بێگۆمان ئه‌م کوده‌تا بۆ کۆتاییهێنان به‌کورد و‬ ‫دیموکراتخوازانی تورکیا بوو‪ ،‬ئه‌مه‌ش کوردی‬ ‫خست‌ه ب �ه‌رده‌م دوو ب��ژاره‌وه‌‪ ،‬یان په‌سند کردنی‬ ‫ئه‌و واقع‌ه و خۆدان‌ه ده‌ست چاره‌نووس بوو‪ ،‬که‌‬ ‫به‌شێکی رێکخراوه‌کان ئه‌مه‌یان هه‌ڵبژارد‪ ،‬یا‬ ‫خود رووب �ه‌رووی بوونه‌وه‌ی ئه‌و واقع‌ه بوو که‌‬ ‫به‌شێکی ت��ری پ��ارت و رێکخراوه‌کانیش ئه‌م‬ ‫بژاره‌یان پێ باش بوو و هه‌ڵیان ب��ژارد‪ .‬بژاری‬ ‫ی �ه‌ک �ه‌م خ��ۆڕاده‌س��ت��ک��ردن��ی ده‌وڵ��ه‌ت وپه‌سند‬ ‫کردنی توانه‌و‌ه بوو‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌و‌ه لێره‌دا جێگه‌ی‬ ‫ب��اس ک��ردن نییه‌‪ ،‬ب��ژاری دووه‌م ک�‌ه ب��ژاری‬ ‫تێکۆشان بوو‪ ،‬ئه‌ویش تێڕوانینی جیا هه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌شێک له‌پارت و رێکخستنه‌کان پێیان وابوو‬ ‫ک‌ه پێویستە له‌رێگه‌ی خه‌باتی دیبلۆماسیه‌و‌ه‬ ‫تورکیا ناچار بکرێت ک‌ه کورد په‌سند بکات‬ ‫و ده‌س��ت له‌سیاسه‌تی نکۆلێکردن ل�ه‌ک��ورد‬ ‫ب �ه‌رب��دات‪ ،‬به‌شێکیشیان پێیان واب��وو پێویست ‌ه‬ ‫ه��اوش��ان��ی خ�ه‌ب��ات��ی سیاسی و دیبلۆماسی‬ ‫له‌رێگه‌ی به‌رخۆدانی چه‌کدارییه‌و‌ه سنوور بۆ‬ ‫سیاسه‌تی تواندنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی تورکیا دابنرێت‬ ‫و ئه‌م‌ه وایکرد ک‌ه له‌سه‌ره‌تای هه‌شتانه‌کاندا‬ ‫جواڵنه‌وه‌ی ک��وردی له‌باکووری کوردستاندا‬ ‫داب�ه‌ش ببێت به‌سه‌ر دوو هه‌ڵوێستدا‪ .‬ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیاش هه‌میش‌ه ئاماژه‌ی بۆ ئ�ه‌و‌ه ده‌کرد‬ ‫ک‌ه پێشتر (‪ )28‬جواڵنه‌وه‌یان سه‌رکوتکردووه‌‬ ‫و رێ��گ�‌ه ن��اده‌ن ج��ارێ��ک��ی ت��ر ج��واڵن �ه‌وه‌ی �ه‌ک‬ ‫سه‌رهه‌ڵبدات‪ .‬س��ه‌ره‌ڕای ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه ل �ه‌دوای‬ ‫کوده‌تای(‪ )1980‬بێجگ‌ه ل‌ه "پارتی کرێکارانی‬ ‫کوردستان" "په‌که‌که‌" پارتی رزگاری وکاوا و‬ ‫ژماره‌یه‌ک رێکخستنی تر له‌گه‌ڵ به‌رپاکردنی‬ ‫تێکۆشانی چه‌کداریدا بوون‪ ،‬به‌اڵم دواتر دژواری‬ ‫بارودۆخه‌ک‌ه نائۆمێدی کردن له‌م تێکۆشان‌ه و‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ک‌ه س��وور ب��وو له‌سه‌ر ئ�ه‌م تێکۆشانه‌‪،‬‬ ‫په‌که‌ک‌ه بوو‪ .‬لێره‌دا گرنگ‌ه ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه بکه‌ین‬ ‫ک‌ه "په‌که‌که‌" هاوشانی خه‌باتی چه‌کداری‪،‬‬ ‫هه‌م له‌ناوخۆی باکووری کوردستان وتورکیا‬ ‫هه‌م له‌ده‌ره‌وه‌ی کوردستانیش تێکۆشانی سیاسی‬ ‫و مه‌ده‌نی بەڕێوە ده‌ب��رد‪ .‬په‌که‌ک‌ه هاوشانی‬ ‫خه‌باتی سیاسی‪ ،‬جه‌ماوه‌ری‪ ،‬دیبلۆماسی‪Û‬‬

‫‪10‬‬ ‫ل‌ه (‪)1984/8/15‬و‌ه تێکۆشانی چه‌کداری‬ ‫ده‌س��ت پێکرد و ئه‌م قۆناخه‌ی دوای ساڵی‬ ‫(‪ )1980‬ک‌ه تورکیا خواستی بیکات‌ه قۆناخی‬ ‫تواندنه‌وه‌ی گه‌لی کورد‪ ،‬به‌و تێکۆشانه‌ی ک ‌ه‬ ‫"په‌که‌که‌" ئه‌نجامیدا بوو‌ه قۆناخی بوژاندنه‌وه‌و‬ ‫زیندووبوونه‌وه‌ی ک��ورد‪ .‬رێبه‌ری" که‌جه‌که‌"‬ ‫بەڕێز عه‌بدوڵاڵئۆجه‌الن ده‌ڵ��ێ‪ ":‬تێکۆشانی‬ ‫په‌که‌ک‌ه هه‌تا ساڵی (‪ )1993‬تێکۆشانی‬ ‫ب��وو بۆ زی��ن��دوو ک��ردن �ه‌وه‌ی گه‌لی ک��ورد و‬ ‫خۆسه‌لماندن و پوچه‌ڵکردنه‌وه‌ی سیاسه‌تی‬ ‫تواندنه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی‌ه تێکۆشانی چه‌کداری له‌و‬ ‫قۆناخه‌دا رۆڵی خۆی بینی وئیتر قۆناخی‬ ‫چاره‌سه‌رییه‌و له‌م ڕوانگه‌یه‌و‌ه ئاگربه‌ستی ل ‌ه‬ ‫(‪)1993/3/17‬دا راگه‌یاند‪ .‬لێره‌و‌ه ده‌گه‌ین ‌ه‬ ‫ئ �ه‌و ئه‌نجامه‌ی ک �‌ه "پ �ه‌ک �ه‌ک �ه‌"ش ش �ه‌ڕی‬ ‫وه‌کو چاره‌سه‌ری نه‌بینیوه‌‪ ،‬به‌ڵکو رێگایه‌ک‬ ‫بۆ خۆپاراستن و ناچارکردنی به‌رامبه‌ر بۆ‬ ‫دانوستاندن مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ک��ردووه‌‪ .‬هه‌ر‬ ‫ئه‌م‌ه وایکردوو‌ه ک‌ه هه‌تا پاییزی (‪)2010‬‬ ‫هه‌شت جار ئاگربه‌ستی یه‌کالیه‌ن‌ه رابگه‌یه‌نێت‬ ‫و ئاماده‌یی خۆی بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیان‌ه و‬ ‫دیموکراتیانه‌ی دۆزی کورد نیشان بدات و‬ ‫رێبه‌ری "که‌جه‌که‌" ده‌ڵێ‪ ":‬هه‌تا ساڵی (‪)1993‬‬ ‫سه‌لماندمان ک‌ه کورد به‌سیاسه‌تی ئاگروئاسن‬ ‫ناتوێته‌و‌ه و ئه‌و‌ه (‪ )18‬ساڵیش‌ه سه‌لماندوومان ‌ه‬ ‫ک‌ه ئێم‌ه ئاماده‌ین بۆ چاره‌سه‌ری دیموکراتیانه‌‪،‬‬ ‫ئیتر ئ��ه‌و ب��ان��گ �ه‌ش��ان �ه‌ی ک �‌ه ده‌ک��رێ��ن بۆ‬ ‫شه‌ڕخوازی"په‌که‌که‌"یاخود تیرۆریست بوونی‬ ‫بانگه‌شه‌ی بێ بنه‌ماو پوچن‪.‬‬ ‫ئاماده‌بوانی بەڕێز…‬ ‫وه‌کو هه‌موومان ئه‌مڕۆ ده‌بینین تێکۆشانی‬ ‫گ �ه‌ل��ی ک��ورد ل��ه‌ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان و‬ ‫تورکیادا گه‌یشتۆت‌ه ئاستێکی بڵند‪ ،‬جێگه‌ی‬ ‫دڵخۆشیی‌ه ک‌ه زۆرب��ه‌ی پ��ارت و رێکخراو‌ه‬ ‫ک��وردس��ت��ان��ی�ه‌ک��ان��ی ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان‬ ‫به‌یه‌ک هه‌ڵوێست له‌چوارچێوه‌ی "به‌ره‌ی ره‌نج‬ ‫ئازادی ودیموکراتی" دا به‌شداری پرۆسه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌کانی (‪)2011/6/12‬ی په‌رله‌مانی‬ ‫تورکیایان کرد و رۆژانی (‪17‬ـ‪)2011/9/18‬‬ ‫ش کۆنگره‌ی هاوبه‌شیان به‌ست بۆ یه‌کخستنی‬ ‫هه‌ڵوێست و ئ��ام��اده‌ک��اری ب��ۆ کۆنفرانسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‪ .‬له‌هه‌مان کاتدا که‌جه‌ک‌ه وه‌کو‬ ‫هێزی س �ه‌ره‌ک��ی ل �ه‌ب��اک��ووری کوردستاندا‬ ‫ک‌ه خاوه‌نی هێزی پاراستن‌ه ئاماده‌یی خۆی‬ ‫نیشانداو‌ه ب��ۆ چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتیانه‌ی‬ ‫دۆزی کورد‪ .‬له‌م پێناوه‌دا هاوشانی هه‌شت جار‬ ‫راگه‌یاندنی ئاگربه‌ست‪ ،‬له‌سااڵنی (‪)1999‬و‬ ‫(‪)2009‬دا دوو گروپی کادیر و ئه‌ندامانی‬ ‫خ��ۆی ن��ارده‌و‌ه بۆ تورکیا وه‌ک��و نیشاندانی‬ ‫ن��ی��ازب��اش��ی وئ��ام��اده‌ب��وون ب��ۆ ب�ه‌ش��داری��ک��ردن‬ ‫له‌پرۆسه‌ی سیاسی تورکیادا‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ی‬ ‫نێردرانه‌و‌ه رووب��ه‌رووی دادگاکرانه‌وه‌و حوکم‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫دران‪ .‬بێجگ‌ه له‌م‌ه (‪)1999/8/2‬پ�ه‌ک�ه‌ک�ه‌"‬ ‫بڕیاریدا و هێزه‌کانی له‌تورکیا کێشایه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تورکیا هیچ هه‌نگاوێکی بۆ چاره‌سه‌ری نه‌نا‪.‬‬ ‫ئێستا ئه‌و‌ه بۆ دوو ساڵ زیاتر ده‌چێت رێبه‌ری‬ ‫"که‌جه‌که‌" نه‌خشه‌یه‌کی رێگای پێشکه‌شی‬ ‫تورکیا کردوو‌ه بۆ چاره‌سه‌ری پرسه‌که‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تورکیا سوور‌ه له‌سه‌ر کۆتایهێنان ب‌ه په‌که‌که‌‪.‬‬ ‫حکومه‌تی تورکیا و پارتی داد و گه‌شه‌پێدان‬ ‫له‌ته‌مه‌نی (‪)9‬ساڵ ده‌سه‌اڵتداری خۆیدا زۆر‬ ‫بانگه‌شه‌ی کردوو‌ه ک‌ه دۆزی کورد چاره‌سه‌ر‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم هه‌تا ئێستا بێجگ‌ه ل‌ه هه‌ندێک‬ ‫هه‌نگاوی ک��رداری ساده‌‪ ،‬ئاماد‌ه نه‌بوو‌ه ک ‌ه‬ ‫یه‌کێک له‌داخوازیی‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی کورد‬ ‫په‌سند بکات‪ .‬کورد ده‌خوازێت له‌ده‌ستووردا‬ ‫وه‌کو نه‌ته‌و‌ه دانی پێدا بنرێت و مافی خوێندن‬ ‫و نوسینی به‌زمانی زگماکی هه‌بێت و مافی‬ ‫خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ردن��ی دی��م��وک��رات��ی و سیاسه‌تی‬ ‫دیموکراتیانه‌ی هه‌بێت‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ �ه‌ردۆگ��ان‬ ‫وحکومه‌تی تورکیا ته‌نیا باس ل�ه‌و‌ه ده‌که‌ن‬ ‫ک‌ه ده‌بێت په‌که‌ک‌ه چه‌ک دابنێت وکۆتایی‬ ‫ب�ه‌خ�ه‌ب��ات��ی چ��ه‌ک��داری بهێنێ‪ ،‬بێگۆمان‬ ‫ئ�ه‌م�ه‌ش په‌که‌ک‌ه وه��ێ��ز‌ه کوردییه‌کانی تر‬ ‫ده‌خات‌ه ناو گومانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا پارتی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتی"به‌ده‌په‌" خه‌باتی سیاسی ده‌کات‪،‬‬ ‫به‌اڵم زیاتر له‌(‪ )2000‬کادیرو به‌رپرسیاری ئه‌و‬ ‫پارت‌ه له‌م دوو ساڵه‌ی دواییدا ده‌ستگیرکراون‪،‬‬ ‫ئه‌و پرس‌ه دروست ده‌بێت ک‌ه گه‌ره‌نتی چیی‌ه بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌گه‌ر"که‌جه‌که‌" چه‌ک دابنێ‪.‬‬ ‫بێگۆمان گه‌ره‌نتی هیچ نییه‌‪.‬‬ ‫ئێم‌ه وه‌کو جه‌ماوه‌رو الیه‌ن‌ه سیاسیه‌کان ورێکخراوه‌‬ ‫مه‌ده‌نییه‌کان و دام وده‌زگ��ا حکومیه‌کانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان گرنگ‌ه به‌به‌رپرسیارێتییه‌وه‌‬ ‫مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌م بارودۆخه‌دا بکه‌ین‪ .‬گومانی‬ ‫تێدا نیی‌ه ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان ب�‌ه حوکمی‬ ‫ئه‌وه‌ی پارچه‌ی گه‌وره‌ی کوردستان‌ه له‌رووی‬ ‫جوگرافیاو به‌شی زۆری گه‌لی کوردیش له‌و‬ ‫پارچه‌یه‌دا ده‌ژین و ده‌وڵه‌تی تورکیاش نه‌یاری‬ ‫سه‌رسه‌ختی ناسنامه‌ی ک��ورده‌و هاوپه‌یمانی‬ ‫ستراتیژی هێز‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کانه‌‪ ،‬ئ �ه‌وا هه‌ر‬ ‫هه‌نگاوێک له‌و به‌شه‌ی کوردستان سه‌باره‌ت به‌‬ ‫دۆزی کورد بنرێت‪ ،‬ئیتر ئه‌و هه‌نگاو‌ه ئه‌رێنی‬ ‫بێت یاخود نه‌رێنی‪ .‬به‌دڵنیاییه‌و‌ه هه‌روه‌ک چۆن‬ ‫پێویست‌ه ج��واڵن �ه‌وه‌ی ک��وردی له‌پارچه‌کانی‬ ‫تری کوردستان ده‌سکه‌وته‌کانی ئێم‌ه بپارێزی‬ ‫له‌باشووری کوردستان‪ ،‬ئ�ه‌وا پێویست‌ه ئێمه‌ش‬ ‫ل‌ه ب��اش��ووری کوردستاندا ک��ار بۆ پاراستنی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مان له‌پارچه‌کانی‬ ‫ت��ر بکه‌ین‪ .‬ه��ی��وادارم ئ �ه‌م دانیشتنه‌ش ببێته‌‬ ‫به‌شدارییه‌کی ئه‌رێنی له‌م ب��واره‌دا‪ .‬هه‌ر بۆیه‌‬ ‫به‌پشت به‌ستن ب�ه‌و هه‌نگاوانه‌ی که‌جه‌ک‌ه و‬ ‫رێکخستن‌ه کوردییه‌کان له‌باکووری کوردستان‬ ‫و ئ �ه‌و ب��ارودۆخ��ه‌ی ئێستا له‌تورکیا هه‌یه‌و‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫هه‌ڵوێستی ده‌وڵه‌تی تورکیا ئه‌م هه‌نگاوان‌ه ب ‌ه‬ ‫پێویست ده‌بینم و به‌و هیوایه‌م ببێت‌ه به‌شێک‬ ‫له‌بڕیارو راسپارده‌کانی ئه‌م دانیشتنه‌‪:‬‬ ‫‪1‬ـ داوا ل�ه‌ت��ورک��ی��ا و پ�ه‌ک�ه‌ک�‌ه بکرێت که‌‬ ‫ئاگربه‌ستێکی دوو الیه‌ن‌ه ڕابگه‌یه‌نن‪.‬‬ ‫‪2‬ـ سه‌رجه‌م گیراو‌ه سیاسیه‌کانی تورکیا به‌‬ ‫رێبه‌ری "که‌جه‌که‌"شه‌و‌ه ئازاد بکرێن‪.‬‬ ‫‪3‬ـ دانوستاندی فه‌رمی له‌نێوان الیه‌نی کوردی‬ ‫و ده‌وڵ �ه‌ت��دا ب �ه‌ب �ه‌ش��داری الی�ه‌ن��ی سێیه‌م‪ ،‬که‌‬ ‫ده‌کرێت"هه‌رێمی کوردستان"یش به‌شداری ئه‌و‬ ‫دیالۆگ‌ه بکات‪ ،‬ده‌ست پێ بکات‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ب��ه‌س��وود وه‌رگ��رت��ن ل �ه‌ن �ه‌خ��ش �ه‌ی رێ��گ��ای‬ ‫رێبه‌ری که‌جه‌ک‌ه و ئه‌و پرۆژانه‌ی تر که‌هه‌ن‪،‬‬ ‫گۆڕانکاری ریشه‌یی له‌ده‌ستووری تورکیادا‬ ‫ئه‌نجام بدرێت و ناسنامه‌و مافه‌کانی گه‌لی‬ ‫کورد وگه‌النی تر په‌سند بکرێت‪.‬‬ ‫‪5‬ـ له‌ده‌ستووری نوێدا ده‌رفه‌تی ئازادان‌ه بدرێته‌‬ ‫کورد و گه‌النی تری تورکیا ک‌ه له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫خۆسه‌ری دیموکراتیدا خۆیان به‌ڕێو‌ه ببه‌ن‪.‬‬ ‫‪6‬ـ ل‌ه ده‌ستووری تورکیا ئ��ازادی چاالکی و‬ ‫ته‌ڤگه‌ری سیاسی ده‌سته‌به‌ر بکرێت‪.‬‬ ‫‪7‬ـ ئه‌گه‌ر ئه‌م هه‌نگاوان‌ه بنرێت‪ ،‬ئێم‌ه بێگومانین‬ ‫ک‌ه "که‌جه‌که‌"پێویستی به‌و‌ه نامێنێت له‌چیاکاندا‬ ‫بمێنێته‌و‌ه وئ �ه‌م �‌ه ده‌ب��ێ��ت�‌ه گ�ه‌ره‌ن��ت��ی ئ��ارام��ی‬ ‫وئاسایش له‌باکووری کوردستان وتورکیاو به‌پێی‬ ‫ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی رێبه‌ری که‌جه‌ک‌ه له‌نه‌خشه‌‬ ‫رێگاکه‌یدا باسی ده‌کات وکه‌جه‌ک‌ه زۆرجاری‬ ‫رایگه‌یاندووه‌‪ ،‬ئه‌و کات‌ه ده‌توانن له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫پ��رۆس �ه‌ی ئ��اش��ت��ب��وون �ه‌وه‌ی نیشتمانیدا باس‬ ‫له‌چۆنێتی به‌شداری هه‌په‌گ‌ه بکرێت له‌پرۆسه‌ی‬ ‫سیاسیدا‪.‬‬ ‫‪8‬ـ له‌و باوه‌ڕه‌دام ک‌ه ئه‌م هه‌نگاوان‌ه بنرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫کات‌ه کاریگه‌ری ئه‌رێنی له‌سه‌ر چه‌سپاندنی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانمان ده‌بێت له‌باشووری کورستاندا‪.‬‬ ‫گ��وم��ان��ی ت��ێ��دا نیی‌ه ک �‌ه ئێم‌ه وه‌ک��و ک��ورد‬ ‫له‌باشووری کوردستاندا رووب �ه‌رووی زه‌حمه‌تی‬ ‫ده‌بینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌توانین رۆڵێکی کارا ببینین‬ ‫و راستیه‌کان وه‌کو خۆی ببینین‪ ،‬پێویست‌ه ئێمه‌‬ ‫ل�ه‌م کاته‌دا زیاتر رووم��ان له‌ده‌وڵه‌تی تورکیا‬ ‫بێت؛ چونک‌ه الی�ه‌ن��ی ک��وردی چه‌ندین جار‬ ‫ئاماده‌کاری خۆیان نیشانداو‌ه بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫ئاشتیانه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیا سوور‌ه له‌سه‌ر‬ ‫سیاسه‌تی نکۆڵێکردن‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئ�ه‌م سیاسه‌ته‌‬ ‫ک��ۆت��ای��ی پ��ێ ن �ه‌ی �ه‌ت‪ ،‬ه��ه‌ڕه‌ش��ه‌ی گ��ه‌وره‌ش‬ ‫ده‌بێت بۆ س�ه‌ر ده‌سکه‌وته‌کانی گه‌له‌که‌مان‬ ‫له‌باشووریش‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژه‌ی‌ه له‌کۆتایی کۆنفرانسه‌که‌دا‬ ‫په‌رتووکه‌کانی رێبه‌ری گه‌لی ک��ورد‪ ،‬بەڕێز‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن" ک‌ه له‌زیندانی ئیمرالی له‌پێناو‬ ‫ئاشتی و پێکه‌و‌ه ژیانی گه‌الن له‌رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناویندا نووسیوویه‌تی به‌سه‌ر به‌شداربوواندا‬ ‫دابه‌ش کرا‪.‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪11‬‬

‫هاوواڵتی ئازادو یه‌کسان سیسته‌مێک له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫و ده‌سه‌اڵتداریه‌تی‪ ،‬خۆی راگەیاند‬

‫ئا‪ :‬رووناهی مەریوان‬

‫له‌ده‌ره‌وه‌ی سیسته‌می ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و ده‌وڵه‌تپارێز‬ ‫سیسته‌می هاوواڵتی ئازاد و یه‌کسان وه‌کو تاکه‌‬ ‫مۆدیلی چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی کۆمه‌ڵگا خۆی‬ ‫ده‌سه‌پێنێت و وه‌کو پێویستیه‌کی قۆناخ خۆی فه‌رز‬ ‫ده‌ک��ات‪ .‬ئه‌م سیسته‌م‌ه ک‌ه پشت ب‌ه نرخ و به‌ها‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‌ه گشتیه‌کان ده‌به‌ستێت بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه سنووره‌کانی الیه‌نێکی سیاسی‪ ،‬ئه‌تنیکی‪،‬‬ ‫ئایینی و ئایینزایی‪ ،‬قه‌ومی و ره‌گه‌زی و حزبی‬ ‫و ئایدئۆلۆژیکی بکات‌ه ئاسته‌نگ هه‌موویان‬ ‫له‌ناوخۆیدا جێ ده‌دات و به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه گشتیه‌کان‬ ‫کۆمه‌ڵگا ده‌گات‌ه کۆڵه‌ک‌ه ئه‌ساسی دامه‌زراندنی و‬ ‫بێ ئه‌وه‌ی ک‌ه پشت ب‌ه ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و قۆرخکاری‬ ‫نرخه‌کانی کۆمه‌ڵگا ببه‌ستێت له‌ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫و ئه‌قڵیه‌تی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و ده‌وڵ �ه‌ت پارێزی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ده‌کات‌ه ئیراده‌و به‌رێکخستنی ده‌کات و‬ ‫خۆدی کۆمه‌ڵگاش راسته‌وخۆ له‌چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫پرسه‌کانیدا به‌شداری پێ ده‌کات بێ ئه‌وه‌ی که‌‬ ‫پێویستی به‌نوێنه‌رایه‌تی کردن هه‌بێت‪.‬‬ ‫رۆژی ه �ه‌ی��ن��ی ب��ه‌رواری(‪)2011/10/7‬‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ری هاوواڵتی ئازاد و یه‌کسان‪ ،‬یه‌که‌مین‬ ‫کۆنفرانسی خۆی له‌شاری سلێمانی ب‌ه ئاماده‌بوونی‬ ‫(‪ )230‬ئه‌ندام ل‌ه پێکهات‌ه جیاوازه‌کانی کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌وان‌ه ژن��ان‪ ،‬گه‌نجان‪ ،‬پ��ارت و الیه‌نی سیاسی‬ ‫و رێکخراوه‌ی مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆ‬ ‫بەڕێوە برد‪ .‬کۆمیته‌ی ئاماده‌کاری کۆنفرانسی‬ ‫هاوواڵتی ئازادو یه‌کسان ک‌ه پێکهاتبوون ل‌ه پێنج‬ ‫که‌س راپۆرتێکیان پێشکه‌شی کۆنفرانس کرد‪.‬‬ ‫ل‌ه کۆنفرانسه‌که‌دا راپۆرتێکی به‌رفراوان له‌سه‌ر‬ ‫کێش‌ه و گرفته‌کانی ئ�ه‌م��ڕۆک�ه‌ی کۆمه‌ڵگا‬ ‫و ت��اک‪ ،‬سیسته‌می سیاسی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫ئابووری‪ ،‬ره‌گه‌زی‪ ،‬که‌لتووری‪ ،‬ئه‌تنیکی و ئاینی‬

‫و ئایینزایی پێشکه‌ش کرا‪ .‬له‌راپۆرته‌که‌دا وێرای‬ ‫ده‌ستنیشانکردنی خاڵ به‌خاڵی که‌م وکوڕیه‌کان‬ ‫ب��اس ل��ه‌وه‌ش ک��راب��وو ک‌ه تاک‌ه رێگا بۆ ده‌رب��از‬ ‫بوون له‌م کێشه‌و گرفتان‌ه دامه‌زراندنی سیسته‌می‬ ‫هاوواڵتی ئازاد و یه‌کسان‌ه و تاک‌ه گه‌ره‌نتیش هه‌ر‬ ‫ئه‌م یه‌که‌یه‌‪ .‬ده‌ستنیشانکرابوو ک‌ه نامۆبوونی تاک‬ ‫و کۆمه‌ڵگ له‌به‌رامبه‌ر به‌یه‌کدی و هاوکات ئه‌و‬ ‫بۆشاییه‌ی ک‌ه له‌نێوان کۆمه‌ڵگا و تاکدا دروستبووه‌‪،‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی کێشه‌کانه‌و ئه‌م خاڵه‌ش بۆوه‌ت‌ه هۆی‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه سیسته‌می ده‌سه‌اڵتداریه‌تی باشتر له‌سه‌ر‬ ‫کۆمه‌ڵگا خ��ۆی بسه‌پێنێت و درێ��ژ‌ه به‌ته‌مه‌نی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و حوکم ب��دات بێ ئ �ه‌وه‌ی که‌‬ ‫هیچ حیسابێک بۆ تاک و کۆمه‌ڵگاش بکات‬ ‫ه�ه‌وڵ��ده‌دات ئه‌م مه‌سافه‌ی‌ه زیاتر پ�ه‌ر‌ه پێبدات و‬ ‫بێ باوه‌ڕی کۆمه‌اڵیه‌تی بگه‌ینێت‌ه ئاستێک که‌‬ ‫ئێدی بێ ب��اوه‌ڕی له‌به‌رامبه‌ر به‌چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫کێشه‌کانی خۆیشی قۆڵتر ب��ک��ات�ه‌وه‌و هه‌تاکو‬ ‫بگات‌ه ئاستێک ک‌ه ئیدی هه‌ناسه‌ی چاره‌سه‌ری‬ ‫تێدا نه‌مێنێت‪ .‬ب‌ه پێی ئه‌و به‌رنام‌ه و رێساکانی‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریه‌ک‌ه تاک وه‌ک هاوواڵتیه‌کی ئازاد‬ ‫و خ��اوه‌ن ئیراد‌ه ده‌توانێت ل‌ه ده‌ره‌وه‌ی سیسته‌می‬ ‫ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت‪ ،‬خۆی و کۆمه‌ڵگا رێکبخات‪.‬‬ ‫راپ��ۆرت�ه‌ک�‌ه ب��ارودۆخ��ی سیاسی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و کیش‌ه و گیر و گرفته‌کانی ژن��ان‪ ،‬گه‌نجان‪،‬‬ ‫سیاسی هه‌ریمه‌ک‌ه ب‌ه گشتی و کوردستان به‌‬ ‫تایبه‌تی ل‌ه خۆێ گرتبوو و تیشکی خسته‌بووه‌‬ ‫سه‌ر ئه‌و کێشانه‌ی ک‌ه چاره‌سه‌ر نه‌کراون و قوڵ‬ ‫بوونه‌وه‌ی کیشه‌کان و نه‌بوونی مێکانیزمه‌یه‌کی‬ ‫کارا و گۆنجاوی بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌و کێشان‌ه وه‌کو‬ ‫هۆکارێک بۆ دروستبوونی ئه‌م سیسته‌م‌ه ب‌ه ناو‬ ‫کرد و هاوکات له‌ڕاپۆرته‌که‌دا ئاماژ‌ه ب‌ه سوود‬ ‫وه‌رگرتن ل‌ه نووسین و رێنماییه‌کانی ڕێبه‌ری گه‌لی‬ ‫کورد بەڕێز عه‌بدۆڵاڵ ئوجه‌الن بۆ داڕشتنی وه‌ها‬

‫سیسته‌مێک کرابوو و هه‌وڵ‌ه ماندوونه‌ناسییه‌کانی‬ ‫بەڕێز ئۆجه‌النیان ل‌ه پێکهێنان و گه‌یاندنی تاکێکی‬ ‫ئ��ازاد و خ��اوه‌ن ئیراد‌ه و دیموکرات ب�ه‌رز نرخاند‪.‬‬ ‫کۆنفرانسه‌ک‌ه ب‌ه هه‌ڵبژاردنی دیوانێکی (‪)5‬‬ ‫که‌سی و له‌رێگه‌ی هه‌ڵبژاردنی کراو‌ه بۆ بەڕێوەبردن‬ ‫به‌رده‌وامی ب‌ه کاره‌کانیدا و پاشان میکانیزم‌ه و‬ ‫ناوه‌ڕۆکی په‌یڕه‌وی جواڵنه‌وه‌ک‌ه ل‌ه الیه‌ن دیوانی‬ ‫هه‌ڵبژێردراوه‌و‌ه بۆ به‌شداربووان خوێنرایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ب��ەڕێ��ز(ش��ی�لان ش��اک��ر) "ئ �ه‌ن��دام��ی کۆمیته‌ی‬ ‫ئاماده‌کاری هاوواڵتی ئازاد و یه‌کسان" سه‌باره‌ت‬ ‫ب‌ه ده‌ستپێشخه‌رییه‌ک‌ه ده‌ڵ��ێ��ت‪ ":‬ئێم‌ه بۆ م��اوه‌ی‬ ‫ساڵێک‌ه پرۆژه‌یه‌کی وام��ان ب‌ه ده‌سته‌وه‌ی‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫وه‌کو ده‌ستپێشخه‌ری ب‌ه ناویی بکه‌ین‪ ،‬سه‌رچاوه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌و قه‌یران‌ه ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه ک‌ه ل‌ه رووی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی له‌ناو کۆمه‌ڵگایدا‬ ‫ئه‌مڕۆ هه‌ی‌ه ده‌ستمان به‌م کار‌ه کردووه‌‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئه‌م جوواڵنه‌و‌ه وه‌کوو سیسته‌می هاوواڵتی ئازاد و‬ ‫یه‌کسان هه‌وڵێک‌ه بۆ ب‌ه ئیراده‌کردنی تاکه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ک‌ه ئه‌مرۆ ده‌بینین تاکه‌کانی کومه‌ڵگا‬ ‫ل‌ه هه‌موو چین وتوێژیک ب‌ه ئاستێکی بێڕاد‌ه بێ‬ ‫ئیراد‌ه کراو‌ه و ل‌ه راستینه‌ی خۆی دوور کراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ل �ه‌م سیسته‌مه‌ی ه��اوواڵت��ی ئ��ازاد و یه‌کساندا‬ ‫هه‌موو چین و تۆێژه‌کان ده‌ت��ۆان��ن ب‌ه ئیراده‌ی‬ ‫خ��ۆی��ان رۆڵ بگێڕن و خ��ۆی��ان پێشبخه‌ن ب�‌ه بێ‬ ‫هیچ جیاوازییه‌ک‪ ،‬به‌باوه‌ڕی من ئه‌م سیسته‌مه‌‬ ‫سیسته‌مێکی مۆدیرن و دیموکراسیی‌ه ک‌ه هه‌موو‬ ‫چین و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵگا ب‌ه هه‌ردوو ره‌گه‌زه‌وه‌‬ ‫ده‌تۆانن رۆڵ��ی خۆیان ب‌ه چاالکان‌ه تێدا ببینه‌ن‬ ‫ل‌ه به‌ر ئ �ه‌وه‌ی م��رۆڤ خۆی ب‌ه ئیراده‌ی خۆی‬ ‫ده‌تۆانێت ل‌ه ناو ئه‌م سیسته‌مه‌و‌ه بمێنێته‌و‌ه و هیچ‬ ‫سنوورێک نیی‌ه بۆ که‌سه‌کان بۆ به‌شداریکردنیان‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا پ��رۆژه‌ک�‌ه ل‌ه (‪ )7‬م��ادده‌ى س�ه‌ره‌ک��ى و‬ ‫(‪ )11‬کۆمێسیۆن بۆ خستن‌ه بوارى کرده‌وه‌یى‪Û‬‬

‫‪12‬‬ ‫ئامانجه‌کان و چۆنیه‌تى و میکانیزمى خستن ‌ه‬ ‫بوارى پراکتیکى ئه‌و ماددانه‌ى ل‌ه خۆگرتبوو که‌‬ ‫له‌الیه‌ن ئاماده‌بوانه‌و‌ه به‌ند و ناوه‌ڕۆکى ئه‌و پرۆژه‌یه‌‬ ‫خرای‌ه به‌ر باس و وتووێژ و ئاماده‌بوان سه‌باره‌ت به‌‬ ‫ناوه‌ڕۆک و گۆڕانکاری‌ه پێویسته‌کان پێشنیار و‬ ‫تێبینیه‌کانیان خست‌ه روو‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها دیار غه‌ریب "سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان"وه‌ک هاوواڵتیه‌کی‬ ‫شاری سلێمان ب‌ه ئاماده‌بوونی له‌م کۆنفرانسه‌دا‬ ‫و سه‌بارت ب‌ه کۆنفرانسه‌ک‌ه ووتی‪ ":‬من بۆ خۆم‬ ‫وه‌کوو هاوواڵتیه‌کی شاری سلێمانی به‌شداریم له‌م‬ ‫کۆنفرانسه‌دا کرد؛ چونک‌ه ئه‌م ده‌ستپێشخه‌ریی‌ه له‌‬ ‫چۆارچێوه‌ی پارێزگای سلێمانیدا بوو‪ ،‬وه‌ک پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری بانگهێشتکرا بووین‪ ،‬ئێم‌ه وه‌کوو پارتی‬ ‫پێشتریش ڕای خۆمان ل‌ه سه‌ر ئه‌و پرۆژه‌یه‌دا بوو‬ ‫ب‌ه تێڕۆانینی ئێم‌ه ئه‌م پرۆژ‌ه پرۆژه‌یه‌کی گرنگه‌‬ ‫بۆ رێکخستنی کۆمه‌ڵگا هه‌روه‌ها بۆ به‌هێزکردنی‬ ‫ئیراده‌ی کۆمه‌ڵگا و ل‌ه یه‌کتر نزیککردنه‌وه‌ی‬ ‫چین و تۆێژ و پێکهات‌ه جیاوازه‌کانی کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫وه‌ک ل‌ه کۆنفرانسه‌که‌شدا باسم لێو‌ه کرد وه‌ک‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری ئه‌وه‌ی ل‌ه ده‌ستمان بێت ده‌یکه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ین ببین ب‌ه پشتیوان بۆ سه‌رخستنی ئه‌م‬ ‫پ��رۆژه‌ی �ه‌‪ ،‬هیواداریشم ئ�ه‌وان�ه‌ی ب�ه‌ش��داری��ان له‌م‬ ‫کۆنفرانسه‌دا کرد ل‌ه گه‌ڵ ئه‌وانه‌ش هه‌ڵبژیردران‬ ‫ب��ۆ ئه‌نجومه‌نی گ �ه‌ل ل�‌ه ش��اری سلێمانی‪ ،‬به‌‬ ‫ج��ددی رۆڵ��ی خۆیان ببینن بۆ ئ �ه‌وه‌ی بتۆانن‬ ‫به‌بن‌ه هیوایه‌ک بۆ گ�ه‌ل و چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫پرسه‌کانی گ�ه‌ل‪ ،‬پێموای‌ه ئه‌م پرۆژه‌ی‌ه و ئه‌م‬ ‫سیسته‌م‌ه ئه‌گه‌ر پێکبێت ئه‌تۆانێت گه‌لێک‬ ‫کێشه‌ی ک��وم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی ژی��ان��ی ک �‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫گه‌له‌که‌مان ئیتر کۆمه‌ڵگا بێت یان تاک پێوه‌‬ ‫ده‌ناڵێنێت ئه‌تۆانێت چاره‌سه‌ر بکرێت‪ .‬ناوبراو‬ ‫هه‌روه‌ها ل‌ه سه‌ر رۆڵی ژنان و کاریگه‌ریان به‌م‬ ‫شێوه‌ی‌ه هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ کرد و ده‌ڵێت‪ ":‬رێژه‌ی‬ ‫به‌شداری ژنان باش بوو‪ ،‬شتی سه‌رنجڕاکێشیش‬ ‫ئه‌و‌ه بوو ک‌ه سێ که‌س ل‌ه ئه‌ندامانی دیوان که‌‬ ‫(‪ )5‬که‌س بوون (‪ )3‬که‌سیان ژن هه‌ڵبژێردران‬ ‫بۆی‌ه ئه‌م‌ه جێگای دڵخۆشی ب��وو‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌شداری و گفتگۆی ژنان ب‌ه گوێره‌ی کوڕ‬ ‫و کۆنفرانسی تر مرۆڤ ده‌تۆانێت بڵێت باشتر‬ ‫ب��وو‪ ،‬وه‌کوتریش ئ�ه‌و تێڕۆانینان‌ه ک‌ه هه‌بوون‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه بابه‌تی ره‌گ �ه‌زی ب‌ه گشتی باش‬ ‫بوو هه‌ندێک تێڕۆانین قووڵ نه‌بوون یان خود‬ ‫ل‌ه چاره‌سه‌رییه‌کاندا هێشتا پێنه‌گه‌یشتبوون؛‬ ‫به‌اڵم ل‌ه ناوه‌ڕۆکدا ئه‌وه‌ی ک‌ه ئه‌بینرا‪ ،‬ئه‌و‌ه بوو‬ ‫ئه‌ندامان هه‌موویان کوکبوون ل‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه پێویست‌ه ژن و گه‌نجان رۆڵ��ی پیشه‌نگی‬ ‫ل‌ه کومه‌ڵگا ببینن و ئیتر پ�ه‌راوێ��ز نه‌خرێن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ل‌ه به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌ندێک که‌سایه‌تی قووڵ‬ ‫بوونیان که‌م بوو‪ ،‬ل‌ه چۆنێتی چاره‌سه‌ری و‬ ‫ئوسلووبی خۆ رێکخستندا هه‌ندێک کامڵ‬ ‫نه‌بوون هه‌بوو‪ .‬ده‌رباره‌ی باشتر به‌ره‌و پێشچوونی‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫کاره‌کانی ئ�ه‌م بزووتنه‌و‌ه یا خ��ود سیسته‌می‬ ‫هاوواڵتی ئازاد ناو براو وتیشی‪ ":‬ل‌ه رابردوودا‬ ‫گه‌لێک جار ده‌ستپێشخه‌ری و رێکخراو و پارتی‬ ‫سیاسی دروستبوون ل‌ه باشووری کوردستاندا‪،‬‬ ‫ئه‌وان تا ئاستێک کاریگه‌ریان هه‌بوو‌ه ل‌ه ناو‬ ‫کۆمه‌ڵگادا؛ ب �ه‌اڵم نه‌یانتوانیو‌ه ب�‌ه ت �ه‌واوی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری پرسگه‌رییکان بکه‌ن‪ ،‬هۆکاری‬ ‫ئه‌مه‌ش ئ�ه‌و‌ه ب��وو‌ه هه‌ندێک تایبه‌تمه‌ندی بۆ‬ ‫دروس��ت ب��وو‌ه هه‌ندێک جار سه‌ره‌تا ده‌س��ت به‌‬ ‫کارێک ده‌که‌ن گه‌رمن دوایی ل‌ه ناو پرۆسه‌ی‬ ‫کار و ئه‌و ئاسته‌نگیانه‌ی ک‌ه دروس��ت ده‌بێت‬ ‫سارد ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬بۆی‌ه هیواش وای‌ه خه‌ڵکی ئێم‌ه به‌‬ ‫به‌شداریان له‌م پرۆسه‌یه‌دا هه‌وڵبده‌ن به‌و گه‌رمی‬ ‫س �ه‌ره‌ت��اوه‌‪ ،‬وات��ا ب‌ه رۆح��ی س�ه‌ره‌ت��او‌ه ب��ڕۆن‪ ،‬له‌‬ ‫رێگا سارد نه‌بنه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ب‌ه رۆحی سه‌ره‌تاوه‌‬ ‫هه‌ڵسووکه‌وت بکرێت بێگومانم ک‌ه سه‌رکه‌وتن‬ ‫به‌ده‌ست دێنێت بۆ ئه‌م‌ه هیوادارم ئه‌ندامانی‬ ‫کۆنفرانس و ئه‌وانه‌ی ک‌ه هاوکار بوون ل‌ه ئاماده‌‬ ‫کردنی ئه‌و پرۆژه‌ی‌ه ب‌ه رۆحی سه‌ره‌تاو‌ه په‌ر‌ه به‌‬ ‫تێکۆشانی خۆیان بده‌ن‪.‬‬ ‫جێگه‌ی باس‌ه ئه‌م ده‌ستپێشخه‌ریی‌ه ل‌ه پێناوى‬ ‫گه‌یشتن ب �‌ه ده‌س��ه‌اڵت ک��ار ن��اک��ات‪ ،‬دژى‬ ‫ده‌سه‌اڵت نیی‌ه و پشت ب‌ه ده‌سه‌اڵتیش نابه‌ستێت‪،‬‬ ‫به‌ڵکو پشت ب‌ه خۆى ده‌به‌ستێت و ل‌ه چوارچێوه‌ى‬ ‫پێوه‌ر‌ه دیموکراتیه‌کان و یاسا و رێساى هه‌رێمى‬ ‫کوردستاندا کار ده‌کات‪.‬‬ ‫بەڕێز ئااڵ که‌مال "چاالکوانی ب��واری ژنان"‪،‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه کۆنگره‌ک‌ه و ئامانج ل‌ه رێکخستنی‬ ‫کۆنگره‌یه‌کی به‌و شێو‌ه ده‌ڵێت‪" :‬دیار‌ه هۆکار‬ ‫هه‌ی‌ه ل‌ه پشت دروس��ت بوونی کۆنفرانسێکی‬ ‫به‌م شێوه‌یه‌‪ ،‬دیار‌ه پێشوتر ب‌ه هه‌مان به‌رنام‌ه بۆ‬ ‫جوواڵنه‌وه‌ی بزووتنه‌وه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری ل‌ه ناو‬ ‫سلێمانیدا شتێکی به‌م جۆره‌ی‌ه دروست بوو ب‌ه ناو‬ ‫"هه‌تاکه‌ی"‪ ،‬به‌اڵم هه‌تاکه‌ی نه‌یتۆانی به‌گات ‌ه‬ ‫ئامانجه‌کانی ک‌ه ل‌ه په‌یڕه‌و پرۆگرامه‌کانی‬ ‫خۆیدا داینابوو ل‌ه به‌ر چه‌ند هۆکارێک ک ‌ه‬ ‫یه‌کێک ل‌ه هۆکاره‌کانی ئه‌و‌ه بوو ل‌ه سه‌ر ئاستی‬ ‫نوخب‌ه ئیشی ده‌ک��رد‪ ،‬دانه‌به‌زی بۆ خ��واره‌و‌ه بۆ‬ ‫ئاستی جه‌ماوه‌ره‌که‌ی ک‌ه ببێت ب‌ه پێگه‌یه‌ک بۆ‬ ‫خۆی‪ ،‬نابێت بزووتنه‌وه‌یه‌کی له‌م جۆر‌ه هه‌وڵبدات‬ ‫بۆ ده‌سه‌اڵت و تاکو بگات‌ه پۆستێکی ماددی‬ ‫ئه‌مه‌ش هۆکارێکی تر بوو‪ ،‬ل‌ه به‌ر ئه‌و‌ه ده‌بێت‬ ‫بزووتنه‌وه‌یه‌کی به‌م شێوه‌یه‌ی جه‌ماوه‌ری بێت و‬ ‫ل‌ه جه‌ماوه‌ره‌و‌ه بۆ جه‌ماوه‌ری خۆی بێت‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫هه‌ر وه‌ک ده‌بینین ئه‌م بزووتنه‌وه‌ی‌ه ب‌ه بێ هیچ‬ ‫جیاوازیه‌ک ل‌ه ناو جه‌ماوه‌ری خۆیدا ده‌ستی‬ ‫به‌کاره‌کانی خۆی کردوو‌ه و هه‌روه‌ک ده‌بینین‬ ‫چینایه‌تی هه‌ی‌ه ل‌ه کۆمه‌ڵگادا بۆی‌ه ئامانجی‬ ‫ئه‌م بزووتنه‌وه‌ی‌ه ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ئه‌و جیاوازیی‌ه نه‌مێنێت‬ ‫و هه‌مووی ئه‌مانه‌ش هه‌ر ئه‌بوای‌ه ل‌ه ده‌وریه‌ک‬ ‫کۆببنه‌و‌ه و بۆی‌ه ئه‌م بزووتنه‌وه‌ی‌ه ده‌تۆانێت ئه‌و‌ه‬ ‫بکات و ئامانجی سه‌ره‌کیشی ه �ه‌ر ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫رێکخستنی ئه‌م بزوتنه‌وه‌یش‌ه ئه‌بێت‌ه هوکارێک‬ ‫بۆ که‌مکردنه‌و‌ه و هه‌نگاونان به‌ره‌و چاره‌سه‌ره‌کان‪.‬‬ ‫بەڕێز(بێریڤان محمد) رۆژنامه‌وان و ئه‌ندامی‬ ‫کۆمیته‌ی ئ��ام��اده‌ک��ار و ه��اوک��ات ئه‌ندامی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی جواڵنه‌وه‌که‌؛ ده‌ڵێت‪ ":‬ئه‌م پرۆژه‌ی ‌ه‬ ‫له‌پێناو به‌ئیراده‌کردن و به‌رێکخستنی کردنی‬ ‫کۆمه‌ڵگا پێشخراو‪ ،‬چونک‌ه ئێم‌ه پێمان وای ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگا پارچه‌پارچه‌کراو‌ه و بێ رێکخستنه‌‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی بێ رێکخستنیش ناتوانێت خۆی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و مه‌ترسیانه‌ی ک‌ه رووب��ه‌رووی‬ ‫ده‌بێته‌و‌ه بپارێزێت‪ .‬به‌واتایه‌ک ئ�ه‌م پرۆژه‌یه‌‪،‬‬ ‫پ��رۆژه‌ی �‌ه پاراستنی کۆمه‌ڵگایه‌‪ .‬کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌نێوان ئه‌قڵیه‌تی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی‬ ‫و چاوچنۆکی قۆرخکاری هێز ده‌سه‌اڵتداره‌کان‬ ‫م��اوه‌ت �ه‌و‌ه هه‌میش‌ه ه �ه‌وڵ��دراو‌ه ک�‌ه کۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌پارچه‌پارچه‌یی بهێڵنه‌و‌ه هه‌تاکو باشتر و‬ ‫راحتتر بتوانن بیخه‌ن‌ه ژێر رکیفی خۆیانه‌وه‌و‬ ‫کۆنترۆڵی بکه‌ن‪ ،‬بۆی‌ه کۆمه‌ڵگ‌ه به‌گشتی بێ‬ ‫سیسته‌م و میکانیزمه‌ی پاراستن ماوه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫سیسته‌مه‌ی ک‌ه ئێستا هه‌ی‌ه ناتوانێت واڵمده‌ره‌وه‌ی‬ ‫داخوازییه‌کانی کۆمه‌ڵگا بێت‪ .‬ئه‌وه‌تا ده‌بینین‬ ‫ئه‌و ده‌نگ‌ه ناڕازیانه‌ی ک‌ه ئه‌مڕۆک‌ه له‌ئاستی‬ ‫جیهاندا و به‌تایبه‌تیش واڵتانی رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫و له‌وان‌ه ئه‌فریقای ته‌نیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬سه‌رچاوه‌که‌ی بۆ‬ ‫ئه‌م یه‌ک‌ه ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬واتا کۆمه‌ڵگا به‌گشتی‬ ‫و ئه‌و سیسته‌مه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬دووچ��اری داروخ��ان‬ ‫بوو‌ه و ئیدی ناتوانێت به‌ره‌و پێشه‌و‌ه بچێت‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫دامه‌زراندن و سازدانی پرۆژ‌ه و سیسته‌مێکی نوێ‬ ‫ک‌ه بتوانێت هه‌م پرسه‌کانی کۆمه‌ڵگا چاره‌سه‌ر‬ ‫بکات و هه‌میش کۆمه‌ڵگا خۆی بکات‌ه خاوه‌ن‬ ‫ئیراد‌ه و ب��ڕی��ارده‌ر پێویستیه‌کی هه‌نۆکه‌ییه‌‪.‬‬ ‫ئێم‌ه له‌و قه‌ناعه‌ت‌ه داین ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵگا خۆی‬ ‫راسته‌وخۆ ل‌ه چاره‌سه‌رکردن و بڕیاره‌کانی خۆیدا‬ ‫به‌شداری نه‌کات‪ ،‬هێچ پرسێک چاره‌سه‌ر نابێت‪،‬‬ ‫بۆی‌ه ستۆنێکی سه‌ره‌کی ئه‌م سیسته‌مه‌ش یان‬ ‫ئه‌م جۆاڵنه‌وه‌ی‌ه پشتبه‌ستن ب‌ه هێز و ئیراده‌ی‬ ‫خۆیی کۆمه‌ڵگا و تاکه‌‪.‬‬ ‫کۆنفرانسه‌که‌ پاش مۆناقشه‌ و وتۆوێژێکى‬ ‫ب��ه‌رف��راوان ب��ڕی��ارى ل��ه‌ س�ه‌رپ��ێ��ک��ه��ێ��ن��ان��ى‬ ‫ئه‌نجۆمه‌نێکى (‪ )25‬ک�ه‌س��ی��دا ب��ۆ خستنه‌‬ ‫پراکتیکى ب��ڕی��اره‌ک��ان��ى ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌ک�ه‌ و‬ ‫پرۆژه‌ى پێشکه‌ش کراو له‌وانه‌ (‪ )11‬که‌سیان‬ ‫وه‌کو نوێنه‌رى پارته‌ سیاسى و رێکخراوه‌کان‬ ‫دەستنیشان کرابوون و (‪ )14‬که‌سیش له‌ رێگه‌ى‬ ‫پێشنیار و خۆپااڵوتن بۆ ئه‌نجوومه‌نه‌ که‌ له‌‬ ‫رێگه‌ى سه‌ندووقى ده‌نگدانه‌وه‌ هه‌ڵبژێردران و‬ ‫ئه‌نجوومه‌نى (‪ )25‬که‌سى ئه‌رکى به‌ڕێوه‌بردنى‬ ‫ب��ڕی��ارون��اوه‌ڕۆک��ى پ��رۆژه‌ى پێشکه‌شکراوى‬ ‫ک��ۆن��ف��ران��س�ه‌ک�ه‌ى ت��ا ک��ۆن��ف��ران��س��ى داه��ات��وو‬ ‫پێسپێرداو و به‌و پێه‌ش کۆنفرانسه‌که‌ هه‌تاکو‬ ‫کاتژمێر ‪5‬ى ئ��ێ��واره‌ى هه‌مان رۆژ کۆتایى‬ ‫به‌کاره‌کانى هێنا‪.‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪13‬‬

‫رێکخستنی که‌رکوکی ‪ PÇDK‬ل ‌ه پێناو چاره‌سه‌ری‬ ‫ئاشتیان ‌ه و رۆڵی رێبه‌ر ئۆجه‌الن سێمینارێکی ساز کرد‬ ‫ئا‪~ :‬‬

‫رۆژی(‪ )2011/10/15‬رێکخستنی که‌رکوکی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان سێمینارێکی‬ ‫بۆ سه‌رۆکی پارته‌که‌یان به‌رێز"دیار غه‌ریب" له‌ژێر‬ ‫ناوی" دواگوڕنکاریه‌کانی ناوچه‌ک‌ه و رۆڵی کوردان‬ ‫له‌م گۆڕانکارییانه‌دا و هه‌وڵه‌کانی به‌رێز "عه‌بدوڵاڵ‬ ‫ئۆجه‌الن" له‌پێناو چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی پرسی کورددا‬ ‫رێکخست‪.‬‬ ‫سێمیناره‌ک‌ه له‌کاتژمێر سێ پاش نیوه‌ڕۆ ل‌ه هۆڵی سارا‬ ‫به‌خوڵه‌کێک راوه‌ستان بۆ گیانی پاکی شه‌هیدانی‬ ‫رێگای ئازادی و دیموکراسی ده‌ستی پێکرد و پاشان‬ ‫سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه دوا گوڕانکارییه‌کانی جیهان و ناوچه‌که‌‬ ‫ووتی؛ له‌ئاستی جیهاندا ئێدی پرس‌ه کۆمه‌اڵیه‌تی و‬ ‫ره‌گه‌زی و ژینگه‌یی و نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی و‪ ...‬ئه‌وه‌نده‌‬ ‫قوڵ بوونه‌ته‌و‌ه ک‌ه ئیدی سیسته‌می جیهانی ناتوانێت‬ ‫ب �ه‌و شێو‌ه و فۆرمۆڵه‌ی ک‌ه هه‌یه‌تی چاره‌سه‌ریان‬ ‫بکات‪ .‬ئه‌و سیسته‌مه‌ی ک‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای سود ـ‬ ‫ق��ازان��ج ـ سه‌رمای‌ه دام��ه‌زار و ستونه‌کانی ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی بونیادنا‪ ،‬ناتوانێت ل �ه‌رۆژی ئه‌مڕۆدا ببێته‌‬ ‫هێزی چاره‌سه‌ری؛ به‌ڵکو رۆژ به‌رۆژ کێشه‌کانی قوڵتر‬ ‫ک��ردوت�ه‌و‌ه گه‌یشتووت‌ه ئاستێک ک‌ه ئێدی قه‌یرانی‬ ‫جیهانی هه‌موو کۆنێکی ئه‌م جیهانیه‌ی ته‌نیوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆی‌ه ئه‌و شێواز‌ه بیرکردنه‌وان‌ه و ئه‌و شۆڕشانه‌شی که‌‬ ‫له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رنگاری و روخان له‌سه‌دساڵی بیستدا‬ ‫هاتن‌ه ئاراو‌ه پێویست‌ه گۆڕانکاری له‌خۆیاندا پێکبێنن و‬ ‫شێو‌ه و فۆرمی تێکۆشانیان له‌چوارچێوه‌ی بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫روخان پێکبێت‪ ،‬چاره‌سه‌ری کێشه‌کان بکه‌ن‪ ،‬چونکه‌‬ ‫ئ �ه‌و‌ه بۆ هه‌موو ک�ه‌س و الیه‌نێک روون و ئاشکرا‬ ‫بوو هه‌تاکو گوڕانکاری له‌بیرو فکردا نه‌کرێت‪ ،‬هیچ‬ ‫گوڕانکاریه‌ک له‌ئاستی کۆمه‌ڵگادا پێکنایه‌ت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ته‌نیا له‌حاڵه‌تێکدا پێکدێت ک‌ه له‌هزرو بیری‬ ‫تاکه‌کاندا گ��وڕان��ک��اری بخولقێنی‪ .‬دی��ار غه‌ریب‬ ‫ئه‌وه‌شی ووت‪ ":‬ئه‌گه‌ر له‌پێناو چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگادا رێ��ب��ازی تێکۆشانت گ��وڕی‪ ،‬وات �‌ه بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی سیسته‌می ده‌سه‌اڵتداریه‌تی له‌رێگای روخانه‌وه‌‬ ‫بکه‌یت‌ه ئامانج هه‌وڵی گوڕانکاریه‌ماندا ئه‌و کاته‌ش‬ ‫ئیدی ئامانجی گوڕانخوازانیش نه‌ده‌سه‌اڵت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫دامه‌زراندنی سیسته‌می گه‌ل ده‌بێت‪ .‬واتا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه گوڕانکاریه‌کان ئیدی به‌رێگای روخان نا له‌رێگای‬ ‫گ��وڕان��ک��اری له‌سیسته‌مدا پێک بێت ئ �ه‌و کاته‌ش‬ ‫پێویست‌ه له‌سیسته‌می به‌رێوه‌به‌رایه‌تیشدا گوڕانکاری‬ ‫پێکبێت‪ .‬پێویست‌ه گه‌الن ئیدی ئه‌و سیسته‌م‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی‌ه ک‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای سود ـ قازانج ـ سه‌رمایه‌‬ ‫پێکهاتوو تێپه‌ڕێنن و هه‌وڵی دامه‌زراندنی سیسته‌می‬ ‫گه‌ل بده‌ن‪ .‬ئیدی جه‌ماوه‌ر له‌هه‌موو گوند و گه‌ڕه‌ک‬ ‫و شار و شارۆچکه‌دا ئه‌نجوومه‌ن‌ه جه‌ماوه‌رییه‌کانی‬ ‫خ��ۆی��ان دام �ه‌زرێ��ن��ن و خ��ۆی��ان ل �‌ه چ��اره‌س �ه‌رک��ردن��ی‬ ‫پرسه‌کانیاندا راسته‌وخۆ به‌شدار بن و بڕیار بده‌ن و بڕیار‬ ‫وه‌ربگرن‪ .‬ئیدی پێویست‌ه تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگای ئێمه‌‬

‫و رۆژهه‌اڵتی ناوین به‌باوه‌ڕ به‌خۆ بوون به‌هێزوباوه‌ڕی‬ ‫خۆیانه‌و‌ه به‌شداری له‌چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانیاندا‬ ‫بکه‌ن‪ .‬دی��ار غه‌ریب نموونه‌ی ب �ه‌رچ��اوی ئ �ه‌م شێوه‌‬ ‫گوڕانکاریانه‌ی ل‌ه که‌سایه‌تی ئێراق‪ ،‬ئه‌فغانستان‪،‬‬ ‫میسر و تونس و لیبی و‪ ...‬هێنایه‌وه‌و ووتی‪ ،‬ئه‌وه‌تا‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ک‌ه چه‌ند ساڵێک‌ه ئێراق و ئه‌فغانستان‬ ‫وه‌کو سیسته‌م روخ��اون‪ ،‬به‌اڵم ئایا هه‌تا ئێستا چه‌ند‬ ‫ل�‌ه کێشه‌کانی ئ �ه‌و واڵت��ان �‌ه چ��اره‌س �ه‌ر ک��راوه‌ن یان‬ ‫ئه‌وه‌تا ده‌بین تونس و میسر له‌به‌رچاوانه‌‪ ،‬هه‌رچه‌ند‬ ‫هێڵی به‌رخودان و ناڕه‌زایه‌تیه‌کانی گه‌ل له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ب‌ه سیسته‌م‌ه دیکتاتۆریه‌کان جێ رێزو شانازیی‌ه بۆ‬ ‫هه‌موو گه‌الن و ئازادیخوازان‪ ،‬به‌اڵم هێز‌ه بیانیه‌کانیش‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ن ک‌ه ده‌ستێوه‌ردانی ئه‌و گوڕانکاریان‌ه بکه‌ن و‬ ‫به‌سودی خۆیان بیانشکێننه‌وه‌‪.‬‬ ‫دی��ار غه‌ریب له‌به‌شێکی تر ئاخافتنه‌کانی خۆیدا‬ ‫سه‌ره‌نجی راکێشای‌ه سه‌ر تێزی رێبه‌ر ئۆجه‌الن له‌پێناو‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی کۆمه‌ڵگا و ووتی؛ ئێستا‬ ‫هه‌موو که‌سێک به‌دوای رێگا چاره‌یه‌کدا ده‌گه‌ڕێت‪.‬‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌النیش تێزی کۆنفدرالیزمی دیموکراتیک‬ ‫وه‌ک��و بژارێک بۆ چ��اره‌س�ه‌ری دی��ار ک��ردوو‌ه و ئه‌وه‌‬ ‫(‪ )13‬ساڵ‌ه له‌م پێناوه‌شدا بێ وه‌چان ئیش ده‌کات و‬ ‫پێ وای‌ه ک‌ه ئێدی قۆناخی ده‌وڵ �ه‌ت ـ نه‌ته‌وه‌کان به‌‬ ‫شێو‌ه و فۆرمی ئێستایانه‌و‌ه کۆتاییان پێهاتووه‌‪ .‬واتا‬ ‫ئیدی گه‌الن ب‌ه ده‌وڵه‌ت بوون پێناسه‌کردن یان چاره‌سه‌ر‬ ‫به‌زۆرین‌ه و که‌مین‌ه ناکرێت و نابێت؛ به‌ڵکو پێویسته‌‬ ‫پێگ‌ه و ژیانی گه‌الن له‌رووی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫به‌خۆدی نه‌ته‌وه‌کانه‌و‌ه پێناس‌ه بکرێن‪ ،‬پێویست‌ه ناسنامه‌ی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی له‌ده‌وڵه‌ت جۆدا بکرێته‌و‌ه و په‌یوه‌ندییه‌کانی‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانیش له‌سه‌ر بنه‌ماڵی زۆرینه‌و که‌مین‌ه نه‌بێت‪،‬‬ ‫واتا نه‌ته‌وه‌کان له‌سه‌ر بنه‌مای ژمار‌ه پێوان‌ه نه‌کرێن‪،‬‬ ‫به‌ڵکو له‌سه‌ر بنه‌مای یه‌کترناسیان و یه‌کترقه‌بوڵکردن‬ ‫بونیاد بنێردرێنه‌و‌ه و په‌ر‌ه ب‌ه پێشخستنیان بده‌ن‪ .‬دیار‬ ‫غه‌ریب له‌م بواره‌دا داوای له‌رۆشنبیران و خه‌مخوارانی‬ ‫ئ��ازادی و ئاشتی و رۆشنبیرانی ک��رد ک‌ه له‌پێناو‬ ‫ناسناندن و ده‌رککردنی ئه‌م سیسته‌م‌ه هه‌وڵی جددی‬

‫بده‌ن و ب‌ه به‌رپرسیاریه‌تی و ئه‌رکه‌کانیان له‌ئه‌ستۆ بگرن‬ ‫و ببێت‌ه داینامۆ چاره‌سه‌ری پرسه‌کانی گه‌له‌که‌مان‪.‬‬ ‫دی��ار غه‌ریب ئ�ه‌وه‌ش��ی ووت؛ ئێستا له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫ک‌ه ماوه‌یه‌کی درێژ‌ه له‌روخانی رژێمی سه‌ددام تێپه‌ڕ‬ ‫ده‌ب��ێ��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم کێش‌ه سه‌ره‌کییه‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌مان‬ ‫وه‌ک��و بابه‌تی پێشمه‌رگه‌‪ ،‬ن��ه‌وت و غ��از‪ ،‬م��ادده‌ی‬ ‫(‪ )140‬و ن��اوچ�ه‌داب��ڕاوه‌ک��ان وه‌ک��و خ��ۆی ماونه‌ته‌وه‌‬ ‫و سیاسه‌تمه‌دارانی ئێمه‌ ته‌نیا کات به‌فریۆ ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫دیار غه‌ریب ووت له‌درێژی سێمیناره‌که‌یدا ئه‌وه‌شی‬ ‫ووت‪ ،‬ئێمه‌ کورد پێویسته‌ پێش هه‌ر شتێک هه‌وڵی‬ ‫رێکخستن و یه‌کڕێزی ناوماڵی خۆمان بده‌ین‪ ،‬پاشان‬ ‫گۆشار بخه‌ینه‌ سه‌ر الیه‌نه‌کانی دی و داواکانمان‬ ‫ئاراسته‌ی به‌رامبه‌ره‌کانمان بکه‌ین‪ .‬ئێستا له‌باکووری‬ ‫کوردستان و رۆژئ��اوای کوردستان هه‌تا ئاستێک‬ ‫وتاری کورد یه‌کخراوه‌ له‌باشووری واڵتیشدا پێویسته‌‬ ‫ئه‌م هه‌وڵمانه‌ چڕتر بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬ئه‌و ئه‌نجومه‌نه‌ی پارته‌‬ ‫سیاسیه‌کان که‌ هه‌وڵی دامه‌زراندنی ده‌درێت پێویسته‌‬ ‫به‌رفراوانتر بکرێته‌و هه‌موو الیه‌نه‌کان له‌خۆ بگرێت‬ ‫ته‌نانه‌ت که‌سایه‌تی سه‌ربه‌خۆ و ئاکادیمی و نوێنه‌ری‬ ‫چین و توێژه‌و رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نیش‬ ‫تێدا جێ بگرێن و ئه‌نجوومه‌نه‌که‌ له‌پێناو بونیادنانه‌وه‌ی‬ ‫سیسته‌می سیاسی‪ ،‬حوکم و داد و ‪ ...‬له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستان هه‌وڵی داڕشتنی پرۆژه‌یه‌کی هاوبه‌ش و‬ ‫تۆکمه‌ بدرێت و هه‌ر له‌م پێناوه‌شدا هه‌وڵ بده‌ین به‌په‌له‌‬ ‫وه‌کو کورد به‌گشتی کۆنفرانسێکی نه‌ته‌وه‌یی کورد‬ ‫ساز بکه‌ین تاکو بتوانین گه‌ره‌نتی ده‌سکه‌وته‌کانمان‬ ‫بکه‌ین و قورسایی خ��ۆم��ان له‌گوڕانکارییه‌کانی‬ ‫ناوچه‌که‌دا دیار بکه‌ین و الیه‌نه‌کانیش حیساب بۆ‬ ‫قسه‌کانمان و پرۆژه‌کانمان بکه‌ن‪.‬‬ ‫ج��ێ��گ��ای ئ��ام��اژه‌ پ��ێ��ک��ردن �ه‌ ب��ه‌ش��دارب��ووان��ی��ش‬ ‫له‌سێمیناره‌که‌دا بیرو ڕای خۆیان ده‌رب��ڕی و به‌‬ ‫تێکرای ئه‌و که‌سانه‌ی به‌شداربوون ته‌ئکیدیان له‌سه‌ر‬ ‫به‌ستنی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و یه‌کخستنی وتاری‬ ‫ک��وردی��ان ک��رد‪ .‬سێمیناره‌که‌ پ��اش دوو کاتژمێر‬ ‫کۆتایی پێهات‪.‬‬

‫~|‬

‫‪14‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ســــلــــێــــمــــانــــی یــــادی شــــه‌هـــیــــــ‬

‫رۆژی(‪)2011/10/16‬ک��ات��ژم��ێ��ر دوو و نێوی‬ ‫پاش نیوه‌ڕۆ له‌هوڵی سایه‌ی شاری سلێمانی‬ ‫رێوڕه‌سمێک به‌بۆنه‌ی پانزده‌هه‌مین ساڵیادی‬ ‫شه‌هید بوونی دکتۆر سیروان و هه‌ڤااڵنی له‌ژێر‬ ‫دروشمی "شه‌هیدان خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی ئه‌م‬ ‫واڵت �ه‌ن" له‌الیه‌ن کۆمیته‌ی شه‌هیدانی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان به‌رێو‌ه چوو‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای مه‌راسێمه‌ک‌ه ب‌ه خۆله‌کێک راوه‌ستان‬ ‫بۆ گیانی پاکی شه‌هیدانی رێگای ئ��ازادی‬ ‫و مرۆڤایه‌تی ده‌ستی پێکرد و پاشان له‌الیه‌ن‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدانه‌و‌ه مۆم داگیرسێندرا‪ .‬له‌الیه‌ن‬ ‫خۆشکی شه‌هید"شۆڕش مانگرتوو" به‌شیعر و‬ ‫هه‌ڵبه‌ست مه‌راسێمه‌ک‌ه خه‌ملێنرا‪.‬‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر ن��اوی کۆمیته‌ی شه‌هیدانی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری به‌رێز"عه‌بدولوه‌هاب ئه‌حمه‌د" ئاخفی‬ ‫و ووت��ی؛ شه‌هیدان خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی ئه‌م‬ ‫واڵته‌ن و ئه‌مڕۆ‪ ،‬دوێنی و داهاتوومانن و ئه‌م‬ ‫ده‌سکه‌وتانه‌ی ئه‌مڕۆشمان له‌سه‌رسایه‌ی خوێنی‬ ‫شه‌هیدانی کوردستانه‌وه‌یه‌‪ .‬شه‌هیدان به‌گیانی‬ ‫پاکیان ئه‌مڕۆیان بۆ ئێم‌ه نه‌خشاند و مژده‌ی‬ ‫داهاتوویه‌کی ن��وێ و به‌خته‌وه‌ریان به‌ئێمه‌دا‪،‬‬ ‫بۆی‌ه خاوه‌نداری له‌شه‌هیدان‪ ،‬خاوه‌نداری کردنه‌‬ ‫له‌نرخ و به‌ها نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ی‬

‫ک �‌ه ئ �ه‌م��ڕۆک �‌ه ب��ه‌ره��ه‌م ه��ات��ووه‌‪ .‬ل��ه‌درێ��ژه‌ی‬ ‫ئاخاوتنه‌کانیدا ناوی و ناسنامه‌ی شه‌هیدانی‬ ‫گیانبه‌ختکردووی خوێنده‌وه‌‪.‬‬ ‫‪1‬ـ کاو‌ه عه‌لی ساڵح ناسراو ب‌ه دکتۆر سیروان‬ ‫و ل�ه‌دای��ک��ب��ووی ‪ ،1964‬گ��ون��دی چه‌مێڵه‌ی‬ ‫ش��ارب��اژێ��ری س��ل��ێ��م��ان��ی‪ ،‬ل��‌ه س��اڵ��ی ‪1987‬‬ ‫ب��ه‌ش��داری ری��زه‌ک��ان��ی گ��ه‌ری�ل�ای ب��وو‌ه و ل ‌ه‬ ‫‪ 1996/10/4‬له‌گوندی قه‌اڵچۆخه‌ی ئاخجه‌له‌ر‬ ‫ب �‌ه پیالنگێڕییه‌کی چ �ه‌پ �ه‌ڵ ل �ه‌گ �ه‌ڵ چ��وار‬ ‫له‌هه‌ڤااڵنی شه‌هید کرا‪.‬‬ ‫‪2‬ـ عه‌بدولرحمن عه‌لی توفێق‪ ،‬ناسراو ب‌ه بابان‬ ‫له‌ساڵی ‪ 1978‬له‌سلێمانی له‌دایکبووه‌‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای‬ ‫‪1996‬به‌شداری بووه‌و ل‌ه ‪ 1996/10/4‬له‌گوندی‬ ‫قه‌اڵچۆخه‌ی ئاخجه‌له‌ر شه‌هید بووه‌‪.‬‬ ‫‪3‬ـ شه‌هید عه‌گید که‌الر‪.‬‬ ‫‪4‬ـ شه‌هید دیالن ماردین‪.‬‬ ‫‪5‬ـ حاجی قامیشلو‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا له‌مه‌راسێمه‌که‌دا ی��ادی شه‌هیدانی‬ ‫مانگی ده‌ی باشووری کوردستان کرایه‌وه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ناوه‌کانیان بریتی بوون له‌‪:‬‬ ‫ـ ئارام مه‌حمود"پاول" ـ سه‌یوان عه‌لی"سه‌رده‌م" ـ‬ ‫ساسان ئه‌حمه‌د"ماهر یڵدز" ـ دانا موحسین"کاروان"‬ ‫ـ جه‌میل جه‌ماڵ سابر"خه‌مگین" ـ نه‌به‌ز ره‌حیم‬

‫ف��ه‌ره‌ج" ئ��اوات" ـ ره‌س��وڵ ئیسمائیل"زاگرۆس‬ ‫س�ه‌الم" ـ محمد سور خدر ئه‌مین" خه‌مگین" ـ‬ ‫سابر نه‌جمه‌دین حه‌سه‌ن"گوران"‪.‬‬ ‫پ��اش��ان خۆشکی شه‌هید ش��ۆڕش مانگرتوو‬ ‫شعرێکی شه‌هید شۆڕشی سه‌باره‌ت ب‌ه خه‌بات‬ ‫و ش��ۆڕش و نیشتمانپه‌روه‌ری بۆ به‌شداربووان‬ ‫خوێندنه‌وه‌‪ .‬له‌به‌شێکی ت��ری مه‌راسێمه‌که‌دا‬ ‫ب��رای شه‌هید دک��ت��ۆر س��ی��رون‪ ،‬به‌رێز"یاسین‬ ‫عه‌لی ساڵح" له‌سه‌ر ناوی بنه‌ماڵه‌ی شه‌هیدی‬ ‫دکتۆر سیروان وتارێکی پێشکه‌شی به‌شداربووان‬ ‫کرد‪ ،‬له‌وتاره‌که‌ی یاسین عه‌لی ساڵح وێرای‬ ‫به‌خێرهاتنی مێوانانن ل �ه‌ی��اده‌ک �ه‌دا‪ ،‬س�ڵاوی‬ ‫ئاراسته‌ی شه‌هیدانی رێگای ئازادی کوردستان‬ ‫کرد و ئاماژه‌ی ب‌ه ره‌وش��ی هه‌نۆکه‌یی ئێستا‬ ‫هه‌ر چواربه‌شه‌که‌ی کوردستانی کرد و خه‌ختی‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر هاوهه‌ڵوێستی و پاڵپشتی خه‌باتی‬ ‫ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ک��رد و ووت��ی‪ :‬ئ�ه‌گ�ه‌ر ده‌مانه‌وێـت‬ ‫خ��اوه‌ن��داری ل�‌ه خوێنی شه‌هیدانمان بکه‌ین‪،‬‬ ‫پێویست‌ه به‌په‌ل‌ه هه‌وڵی سازدانی کۆنفرانسی‬ ‫نه‌ته‌ویی و داڕشتنی ستراتیژییه‌تی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫بده‌ین‪ ،‬چونک‌ه پیالنگێڕی سه‌ر نه‌ته‌وه‌که‌مان‬ ‫رۆژب��ه‌رۆژی خ��ۆی ن��وێ ده‌ک��ات�ه‌و‌ه و پ �ه‌ر‌ه ب ‌ه‬ ‫به‌رده‌وامی خۆی ده‌دات‪ .‬یاسن عه‌لی سه‌باره‌ت‬

‫راپۆرتە هەواڵ‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪15‬‬

‫ــــد «دکتــــۆر سیــــروان»ی کــــرده‌وه‌‬

‫ب�‌ه پرسه‌کانی هه‌رێمی کوردستانیش ووت��ی؛‬ ‫ئه‌مڕۆک‌ه پرسی ئێم‌ه له‌م به‌شه‌ی کوردستاندا‬ ‫پرسی که‌سایه‌تییه‌و ئه‌خالقه‌‪ .‬هه‌تاکو پرسی‬ ‫که‌سایه‌تی چ��اره‌س �ه‌ر نه‌کرێت‪ ،‬ناتوانین باس‬ ‫له‌چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌کانمان بکه‌ین‪ .‬هاوکات‬ ‫به‌ئاماژه‌دان ب‌ه هه‌ڕه‌شه‌و گۆڕه‌شه‌کانی مالیکیش‬ ‫ووتی؛ پێویستی ده‌کرێت شه‌قامی کوردی ئه‌مڕۆ‬ ‫به‌میلیۆنان که‌س بڕژان‌ه سه‌ر شه‌قامه‌کان و له‌دژی‬ ‫ئه‌و هه‌ڵسوکه‌وت‌ه نادیموکراتی و ناشارستانییه‌ته‌ی‬ ‫مالیکی ناڕه‌زایه‌تیان ده‌رببڕیایه‌‪ .‬به‌اڵم به‌داخه‌و‌ه‬ ‫ک‌ه به‌هۆی پرسی که‌سایه‌تیه‌وه‌‪ ،‬هه‌تاکو ئێستاش‬ ‫خ�ه‌ڵ��ک خ��اوه‌ن هه‌ڵوێست ن��ه‌ب��ووه‌‪ ،‬ئ�ه‌م�‌ه جێ‬ ‫شه‌رمه‌زارییه‌‪ .‬مالێکی ب‌ه زیهنییه‌تی شوفینستی‬ ‫خۆیه‌و‌ه ده‌ی�ه‌وێ��ت جارێکی تر کوردستان وه‌کو‬ ‫سه‌ددام حسین داگیر بکاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ل�ه‌درێ��ژه‌ی مه‌راسێمه‌که‌دا‪ ،‬سه‌رۆکی‬ ‫پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫ئاخفی و ووت��ی‪ ":‬ئێم ‌ه وه‌ک��و ک��ورد هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫قوربانیه‌کی زۆرم��ان داوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم هه‌تا ئێستا‬ ‫نه‌گه‌یشتوونه‌ت ‌ه ماف و داخوازییه‌کانی خۆمان‬ ‫و به‌کرده‌وه‌ مافه‌کانمان ده‌سته‌به‌ر نه‌کراوه‌ بۆی ‌ه‬ ‫پێویست ‌ه به‌رۆحی فیدایی و گه‌ریالیه‌تی له‌کارو‬ ‫خه‌باتدا بین‪ .‬ئێستا کۆمه‌ڵگاکه‌مان بێ هیوایی‬

‫باڵی به‌سه‌ردا کێشاوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه پێویستی به‌زیندوو‬ ‫کردنه‌وه‌و به‌هیزکردنی رۆح��ی شۆڕشگێڕی و‬ ‫فیدایان ‌ه هه‌یه‌‪ .‬ئه‌م یاده‌و یاده‌کانی هاوشێوه‌ی‬ ‫ب��ۆ زی��ن��دوو هێشتنه‌وه‌و ی��ادک��ردن �ه‌وه‌ی رۆح��ی‬ ‫فیدایانه‌ی فیدائیانی گه‌له‌که‌مانه‌ ک ‌ه بێ دوو‬ ‫دڵی گیانی خۆیان فیدای گه‌ل و نیشتمان کرد‪.‬‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن له‌سااڵنی ‪ 1998‬دکتۆر سیروانی‬ ‫وه‌ک��و که‌سایه‌تی حه‌قی ق��ه‌رار به‌ناوکردبوو‪.‬‬ ‫دی��ار غ�ه‌ری��ب باسی ل� ‌ه گرنگی یه‌کگرتن و‬ ‫یه‌کڕیزی شه‌قامی ک��وردی ک��رده‌و‌ه وووت��ی؛‬ ‫ئه‌مڕۆ زیاتر له‌هه‌موو رۆژێک وه‌کو نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫ک��ورد پێویستیمان به‌یه‌کتر هه‌یه‌‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کانمان بپارێزین پێویست ‌ه ئ �ه‌رک و‬ ‫ب�ه‌رپ��رس��ی��اری�ه‌ت��ی بگرینه‌ ئ�ه‌س��ت��ۆی خ��ۆم��ان و‬ ‫ب�ه‌پ�ه‌ل�ه‌ش ه �ه‌وڵ��ی دام �ه‌زران��دن��ی کۆنفرانسی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی بده‌ین‪ .‬سه‌رۆکی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان دیار غه‌ریب‪ ،‬دامه‌زراندنی‬ ‫سیسته‌می ه��اوواڵت��ی ئ��ازاد و یه‌کسانی ب ‌ه‬ ‫هه‌نگاوێکی بویران ‌ه به‌ناو کرد و ووتی؛ ئه‌م ‌ه‬ ‫هه‌نگاوێکی به‌نرخ و به‌روومه‌ت ‌ه که‌ گه‌ل خۆی‬ ‫ده‌یه‌وێت هه‌وڵی چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی خۆیان و‬ ‫کۆمه‌ڵگاکه‌یان بده‌ن‪.‬‬ ‫پاشان له‌الیه‌ن هۆنه‌رمه‌ندی ده‌لیل میرسازه‌و‌ه‬

‫چ�ه‌ن��د پ��ارچ � ‌ه گ��وران��ی�ه‌ک��ی پێشکه‌ش ک��را و‬ ‫دای ‌ه ده‌رخشانیش له‌سه‌ر ناوی دایکانی شه‌هید‬ ‫ووته‌یه‌ک پێشکه‌ش کرد و ووتی؛ دوژمنان ل ‌ه‬ ‫پیالنگێڕی له‌دژی نه‌ته‌وه‌که‌مان بێ سڵکردنه‌و‌ه‬ ‫په‌ره‌ به‌ به‌رده‌وامی پیالنه‌کانیان ده‌ده‌ن‪ .‬ئه‌وه‌تا‬ ‫م��اوه‌ی سێ مانگ ‌ه رێبه‌رئۆجه‌الن گوشه‌گیرا‬ ‫ک��راوه‌و ل �ه‌دون��ی��ای ده‌ره‌و‌ه ب �ه‌ئ��اگ��ای �ه‌‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫جینوسایدێک ‌ه له‌دژی گه‌لی کورد ئه‌و رێبه‌ری‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌که‌‪ .‬پێویست ‌ه گه‌له‌که‌مان ئ�ه‌م یه‌ک ‌ه‬ ‫قه‌بوڵ نه‌که‌ن‪ .‬دای ‌ه ده‌رخشان ئیبراهیم ئه‌وه‌شی‬ ‫ووت؛ مالیکی به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک هێرشی نرخ‬ ‫و به‌هاکانی گه‌له‌که‌مان ده‌کات‪ ،‬له‌الیه‌ک هێز‌ه‬ ‫ئێراقیه‌کان ره‌وان��ه‌ی ش�ه‌ڕ ل �ه‌دژی بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫شۆڕشگێڕی ک��وردان �ه‌و‌ه ده‌ک��ات و له‌الیه‌ک‬ ‫تریشه‌و‌ه داخوازیه‌کانی نه‌ته‌وه‌که‌ما له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستان به‌نامه‌نته‌قی وه‌س��ف ده‌ک��ات‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫زیهنیه‌تێکه‌‪ ،‬پێویست ‌ه هێزوالیه‌نه‌ سیاسیه‌کان‬ ‫خ��اوه‌ن ه�ه‌ڵ��وێ��س��ت ب��ن‪ .‬پێویسته‌ ل��ه‌دژی ئ�ه‌و‬ ‫پیالنگێڕیانه‌ی هه‌وڵی یه‌کگرتنی شه‌قام وهێز‌ه‬ ‫کوردییه‌کان بدرێت‪ .‬له‌کۆتایی مه‌راسێمه‌که‌دا‪،‬‬ ‫له‌الیه‌ن شاعیری گه‌له‌که‌مانه‌وه‌"سه‌ردار قادر"‬ ‫شیعر خوێندرایه‌و به‌دروشمی شه‌هید نامرن‪ ،‬بژی‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ کۆتایی به‌مه‌راسێمه‌که‌دا هات‪.‬‬

‫پێویست ‌ه رژێم‬ ‫و ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌رده‌سته‌کانی‬ ‫سه‌رکوردستانیش‬ ‫بگۆڕدرێن‬ ‫جیهان به‌گشتی ده‌گ��ۆڕدرێ��ت‪ ،‬رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوینیش ده‌گۆڕدرێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی‬ ‫ک �‌ه ک��وردس��ت��ان��ی��ان ب��ه‌س��ه‌ردا داب��ه‌ش ک��راوه‌‬ ‫نه‌خۆیان هه‌نگاو ده‌نێن بۆ گۆڕانکاری و نه‌هێزه‌‬ ‫ده‌ره‌کییه‌کان ده‌خ��وازن بگۆڕدرێن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئاماژه‌ی‌ه بۆ ئ��ه‌وه‌ی ک‌ه هێشتا سیسته‌می‬ ‫جیهانی و ده‌سه‌اڵت‌ه هه‌رێمیه‌کان ئاماد‌ه نیین‬ ‫پ��رس��ی ک��ورد وه‌ک��و خ��ۆی په‌سند ب��ک�ه‌ن و‬ ‫هه‌نگاو به‌ئاراسته‌ی چاره‌سه‌ری پرسی کورددا‬ ‫بنێن؛ چونک‌ه خاڵی هاوبه‌شی ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌‬ ‫بوونی کورد و دۆزی کورده‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵوێست‌ه هاوشێوه‌کانی ئ �ه‌م ده‌وڵ�ه‌ت��ان�ه‌ش‬ ‫نیشانه‌ی ئه‌مه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا له‌ئێراقدا مالیکی‬ ‫تاز‌ه به‌تاز‌ه باس له‌به‌ستنی په‌یمانی دوو قۆڵی‬ ‫ده‌کات له‌نێوان ئێراق و ئێراندا بۆ هێرشکردنه‌‬ ‫س��ه‌ر ج��واڵن��ه‌وه‌ی ک��وردی ل �ه‌رۆژه �ه‌اڵت��ی‬ ‫کوردستاندا؛ هه‌روه‌ها تورکیاش هێرشه‌کانی‬ ‫ب��ۆ س��ه‌ر س��ی��اس��ه‌ت��م��ه‌دارو گ��ه‌ل��ی ک��ورد‬ ‫ران�ه‌وه‌س��ت��ان��دووه‌‪ .‬هاوشێوه‌ی ئه‌م‌ه سووریاش‬ ‫له‌م دواییه‌دا هێرشه‌کانی زیادکردوو‌ه بۆ سه‌ر‬ ‫گه‌لی ک��ورد‪ ،‬به‌تایبه‌تی له‌شه‌هیدکردنی‬ ‫که‌سایه‌تی کورد"مه‌شعه‌ل ته‌مۆ" و هێرشکردنه‌‬ ‫سه‌ر مه‌راسیمه‌که‌ی ئه‌م هه‌ڵوێست‌ه ب‌ه روونتر‬ ‫ده‌رکه‌وت‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ب��ۆی �‌ه ئێم‌ه وه‌ک��و پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان له‌کاتێکدا ئه‌م هه‌ڵوێستان ‌ه‬ ‫شه‌رمه‌زار ده‌که‌ین و پێمان وای‌ه به‌م هه‌ڵوێستان ‌ه‬ ‫ئ�ه‌و ده‌وڵه‌تان‌ه خۆیان زیاتر ته‌نگاو ده‌ک �ه‌ن و‬ ‫قه‌یرانه‌کانیان قوڵتر ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌ر بۆی‌ه کاری‬ ‫راست ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه ده‌ست له‌و هه‌ڵوێستان‌ه به‌ربده‌ن‪.‬‬ ‫بۆیە داوا له‌سه‌رجه‌م گه‌له‌که‌مانیش ده‌که‌ین ک ‌ه‬ ‫هاوهه‌ڵوێستی خۆی نیشان بدەن و کار بکه‌ین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی به‌ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی رووبه‌رووی‬ ‫ئه‌م بارودۆخ‌ه ببینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌سته‌ی کارگێڕی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/10/12‬‬

‫دیار غه‌ریب‪:‬‬

‫له‌الی ئـــێـــمـــه‌ به‌رپرسیــــــ‬ ‫ديمانه‪~ :‬‬

‫س��ه‌رۆک��ی پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری دی��م��وک��رات��ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان(دی��ار غ�ه‌ری��ب) ل‌ه دیمانه‌یه‌کدا کە‬ ‫~دا تێشکده‌خات‌ه سه‌ر ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی‬ ‫ک‌ه پارته‌که‌یان پاش سازدانی کۆنگره‌ی چواره‌م‬ ‫ناویه‌تی و هاوکات باسی ئه‌گه‌ری گۆڕانکاری‬ ‫ل‌ه ناو پارتی چ��اره‌س�ه‌ری و چه‌ند پرۆژه‌یه‌‌کی‬ ‫گرنگ ده‌کات‪.‬‬ ‫~‪:‬ب��ڕی��ار‌ه پێنجه‌مین کۆنگره‌ی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ئه‌نجام‬ ‫بده‌ن‪ ،‬ئایا دوانه‌که‌وتن له‌ئه‌نجامدانی کۆنگره‌؟‬ ‫ئاماده‌کارییه‌کانمان بۆ پێنجه‌مین کۆنگر‌ه ته‌واو‬‫بوو‌ه و بڕیار‌ه له‌مانگی داهاتوودا کۆنگر‌ه ئه‌نجام‬ ‫بده‌ین‪ .‬ب‌ه پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆ ئه‌م کۆنگره‌یه‌مان‬ ‫دواکه‌وت؛ چونک‌ه له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆدا هاتوو‌ه که‌‬ ‫دووساڵ جارێک کۆنگر‌ه ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆدا هاتوو‌ه ک‌ه به‌بڕیاری"‪"312‬‬ ‫ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی پارتی ده‌توانرێت ساڵێک‬ ‫کۆنگر‌ه دوا بخرێت یاخود پێشبخرێت‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫ل �ه‌س��اڵ��ی"‪"2009‬دا کۆنفرانسێکی ب�ه‌رف��راوان��ی‬ ‫کادیرانمان ئه‌نجامداو له‌وێ بڕیاری دواخستنی‬ ‫کۆنگره‌مان بۆ م��اوه‌ی ساڵێک دواخست؛ واته‌‬ ‫کۆنگر‌ه دواک�ه‌وت��ووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌سنووری یاسایی‬ ‫خۆیدا ده‌به‌سترێت‪.‬‬ ‫~‪:‬ده‌توانین هۆکاری ئه‌م دواخستنه‌‬ ‫بزانین؟‬ ‫له‌کۆنفرانسی کادیراندا به‌پێویستمان بینی که‌‬‫کۆنگره‌ی پێنجه‌م بکه‌ین‌ه کۆنگره‌ی سه‌رخستنی‬ ‫پرۆژه‌کانی پارتی له‌هه‌موو بوارێکدا و بینیمان‬

‫ک‌ه هه‌نگاوێکی به‌مڕه‌نگ‌ه کات وکاری زیاتری‬ ‫پێویست‌ه و روداوه‌کانی سه‌ره‌تای ئه‌مساڵیش هه‌تا‬ ‫ئه‌م هاوینه‌ش بوون‌ه هۆکار بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه که‌مێک‬ ‫کاتی ترمان پێویست بێت‪.‬‬ ‫~‪:‬ئ��ای��ا ب��ڕی��ارو راس��پ��ارده‌ک��ان��ی‬ ‫کۆنگره‌ی چ��واره‌م��ی پ��ارت��ی ت��ا چ ئاستێک‬ ‫جێبه‌جێ کراون؟‬ ‫گرنگترین ب��ڕی��اری کۆنگر‌ه له‌چوارچێوه‌ی‬‫دروشمی کۆنگره‌دا ب��وو‪ ،‬که‌" له‌ئایدئۆلۆژیادا‬ ‫قوڵبوونه‌وه‌و له‌رێکخستندا به‌گه‌ل ب��وون ب��وو"‪.‬‬ ‫ئێم‌ه کاتێک ئه‌مڕۆی خۆمان ب�ه‌راورد ده‌که‌ین‬ ‫به‌سه‌رده‌می کۆنگره‌ی چ��واره‌م ده‌توانین بڵێین‬ ‫ک‌ه رێکخستنی ئێم‌ه ل�ه‌ب��واری ئایدئۆلۆژیادا‬ ‫قوڵبوونه‌وه‌ی باشی کردوو‌ه و له‌بواری جه‌ماوه‌ری‬ ‫بوونیشدا هه‌نگاوی گه‌وره‌مان ماوه‌‪.‬‬ ‫~‪:‬ئایا ئه‌م ‌ه به‌و واتای ‌ه دێت که‌‬ ‫ئێو‌ه کێشه‌ی ئایدئۆلۆژی و رێکخستنیتان‬ ‫نه‌ماوه‌؟‬ ‫بێگومان نه‌خێر‪ ،‬من ناڵێم کێشه‌ی ئایدئۆلۆژیمان‬‫نیی‌ه یاخود پرسی رێکخستنی ئێم‌ه به‌ته‌واوی‬ ‫چاره‌سه‌ر بوون‪ .‬ئه‌وه‌ی من مه‌به‌ستم‌ه بیڵێم ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک‌ه ل �ه‌رووی ئایدئۆلۆژییه‌و‌ه قوڵبوونه‌و‌ه ئه‌نجام‬ ‫دراوه‌‪ ،‬وات‌ه جیهانبینی ئێم‌ه تا ڕاده‌ی �ه‌ک روون‬ ‫بۆته‌وه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم پێویست‌ه هه‌میش‌ه پێشی بخه‌ین‪،‬‬ ‫ل �ه‌رووی رێکخستنیشه‌و‌ه هه‌نگاوی به‌رچاومان‬ ‫ن��اوه‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرم��ان ماو‌ه بۆ ئ�ه‌وه‌ی ک‌ه بتوانین‬ ‫واڵمی هیواو داخوازییه‌کانی جه‌ماوه‌ر بده‌ینه‌وه‌‪.‬‬ ‫~‪:‬ده‌ت��وان��ی رێ��ژه‌ی س�ه‌رک�ه‌وت��ن‬ ‫و جێبه‌جێ کردنی بڕیاره‌کانی کۆنگره‌ی‬ ‫چواره‌ممان بۆ ئاشکرا بکه‌یت؟‬ ‫پێویست‌ه ئێم‌ه میکانیکی هه‌ڵسوکه‌وت نه‌که‌ین‪،‬‬‫چونک‌ه ه�ه‌م��وو شتێک ب�‌ه ژم��ار‌ه ناپێورێت‪.‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی گشتی ده‌ت��وان��م بڵێم ئ �ه‌و بڕیارو‬ ‫پ��رۆژان�ه‌ی تایبه‌ت ب��وون به‌ناوخۆی رێکخستن‬

‫“وه‌کو که‌لتورێک که‌س بۆ به‌رپرسیارێتی‬ ‫خۆی هه‌ڵنابژێرێت؛ به‌ڵکو له‌الیه‌نی‬ ‫هه‌ڤااڵنه‌و ‌ه پێشنیار ده‌کرێت و‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌نگی پێویستی به‌ده‌ست هێنا‬ ‫هه‌ڵده‌بژێردرێت‬

‫“‬

‫‪16‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪17‬‬

‫ـــارێتـــی و ئه‌رک خزمه‌ته‌ نه‌ک ئیمتیـــاز‬

‫“من ناڵێم کێشه‌ی ئایدئۆلۆژیمان نیی ‌ه یاخود‬ ‫پرسی رێکخستنی ئێمه‌ به‌ته‌واوی چاره‌سه‌ر‬ ‫بوون‪ .‬ئه‌وه‌ی من مه‌به‌ستم ‌ه بیڵێم ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه له‌رووی ئایدئۆلۆژییه‌وه‌ قوڵبوونه‌و ‌ه‬ ‫ئه‌نجام دراوه‌‬ ‫پ��ارت��ی ده‌ت��وان��ێ��ت دووج��ار ل �ه‌س �ه‌ر ی �ه‌ک��ت��ری بۆ‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی هه‌ڵبژێردرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ناو ئێمه‌دا‬ ‫به‌رپرسیارێتی و ئ�ه‌رک خزمه‌ت‌ه نه‌ک ئیمتیاز‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وه‌کو که‌لتورێک که‌س بۆ به‌رپرسیارێتی‬ ‫خ��ۆی هه‌ڵنابژێرێت؛ به‌ڵکو له‌الیه‌نی هه‌ڤااڵنه‌وه‌‬ ‫پێشنیار ده‌کرێت و ئه‌گه‌ر ده‌نگی پێویستی به‌ده‌ست‬ ‫هێنا هه‌ڵده‌بژێردرێت‪.‬‬ ‫~‪:‬واتا له‌ناو ئێوه‌دا خۆکاندید کردن‬ ‫نییه‌؟ ئه‌ی ئه‌گه‌ر یه‌کێک پێشنیار بکرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بۆ خۆی ئاماده‌گی تێدا نه‌بێت؟‬ ‫ناڵێم خۆکاندید ک��ردن ق�ه‌ده‌غ�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم وه‌ک��و‬‫که‌لتورێکی جوانیش سه‌یری ناکرێت‪ .‬ئه‌وه‌ی هه‌یه‌‬ ‫ئه‌ندامانی رێکخستن یه‌کتری پێشنیار ده‌ک �ه‌ن‬ ‫بۆ ئه‌رک و به‌رپرسیارێتی‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ی ک‌ه بۆ‬ ‫کارێک پێشنیار ده‌کرێت ئه‌گه‌ر ئاماده‌کاری تێدا‬ ‫نه‌بێت‪ ،‬ده‌توانێت بڵێ ئاماده‌کاریم تێدا نیی‌ه و به‌و‬

‫“‬

‫به‌شی زۆری��ان پێکهاتوون‪ .‬ئ�ه‌وان�ه‌ی ک‌ه تایبه‌ت‬ ‫بوون به‌کاروچاالکی و پرۆژه‌ی ده‌ره‌کی ده‌توانم بڵێم‬ ‫کارمان له‌سه‌ر زۆربه‌یان ک��ردووه‌‪ ،‬به‌اڵم هه‌مووی‬ ‫وه‌ک��و خواستی ئێم‌ه و به‌پێی پێویست ئه‌نجامی‬ ‫نه‌گرتووه‌‪.‬‬ ‫~‪:‬ئایا پ��رۆژه‌ی سه‌ره‌کیتان بۆ ئه‌م‬ ‫کۆنگره‌ی ‌ه چییه‌؟‬ ‫ئێم‌ه پ��رۆژه‌ی سه‌ره‌کیمان ئ�ه‌وه‌ی�‌ه ک‌ه له‌بواری‬‫رێکخستنیدا هه‌ندێک گۆڕانکاری ئه‌نجام بده‌ین‬ ‫و بتوانین پرۆسه‌ی گۆڕانکاری دیموکراتی له‌ناو‬ ‫پارتیدا ب �ه‌ره‌و ئه‌نجام ببه‌ین‪ .‬له‌بواری ده‌ره‌کیشدا‬ ‫پرۆژه‌یه‌کمان هه‌ی‌ه بۆ چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی‬ ‫گه‌له‌که‌مان له‌هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬له‌سه‌ر ئاستی‬ ‫ئێراق و له‌بواری نه‌ته‌وه‌ییدا ده‌خوازین له‌کۆنگره‌دا‬ ‫به‌ئه‌نجامی بگه‌یه‌نین‪.‬‬ ‫~‪:‬ئایا ئه‌م ‌ه به‌و واتای ‌ه نایه‌ت که‌‬ ‫هه‌تا ئێستا رێکخستنێکی نادیموکرات بوو بن؟‬ ‫یان هه‌تا ئێستا خاوه‌نی پ��رۆژ‌ه نه‌بووبن بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی گه‌ل؟‬ ‫بێگومان ب �ه‌و وات��ای �‌ه ن��ای �ه‌ت‪ .‬ئه‌م‌ه ب �ه‌و واتایه‌‬‫دێ��ت ک‌ه ئێم‌ه ده‌خ��وازی��ن هه‌میش‌ه ب‌ه پێی پێوه‌ره‌‬ ‫دیموکراتیه‌کان خۆمان نوێ بکه‌ینه‌وه‌‪ .‬سه‌باره‌ت به‌‬ ‫پرۆژه‌ش بۆچاره‌سه‌رکردنی پرسه‌کانی کۆمه‌ڵگا‪،‬‬ ‫رابردوومان گه‌واهی ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم بێگومان کۆنگره‌‬ ‫بۆ پێداچوونه‌وه‌ی پ��رۆژه‌و کاره‌کانی راب��ردوو هه‌تا‬ ‫بتوانێت ده‌وڵه‌مه‌ندی بکات و له‌م کۆنگره‌شدا ئێمه‌‬ ‫ده‌خوازین پرۆژه‌کانمان ده‌وڵه‌مه‌ندتر بکه‌ین‪.‬‬ ‫~‪:‬ب��ه‌ن��ی��ازن ه��ی��چ گ��ۆڕان��ک��اری��ی�ه‌ک‬ ‫له‌په‌یڕه‌وی ناوخۆدا ئه‌نجام بده‌ن؟‬ ‫له‌کۆنگره‌دا کۆی مادده‌و بڕگه‌ی په‌یڕه‌وی ناوخۆ‬‫له‌به‌رده‌م گۆڕانکاریدان و له‌ئێستادا ناتوانم بڕیار‬ ‫بده‌م بڵێم فاڵن مادد‌ه یاخود بڕگ‌ه ده‌گۆڕین و فاڵن‬ ‫ناگۆڕین‪.‬‬ ‫~‪:‬ئایا به‌نیازنین کۆنگر‌ه له‌که‌رکوک‬ ‫ئه‌نجام بده‌ن؟‬ ‫وه‌ک��و ئ��اگ��ادارن کۆنگره‌ی سێیه‌م و چواره‌ممان‬‫له‌که‌رکوک ئه‌نجامدا‪ ،‬به‌اڵم به‌نیازین ئه‌م کۆنگره‌یه‌‬ ‫له‌هه‌ولێر ئه‌نجام بده‌ین‪.‬‬ ‫~‪:‬ئایا حکومه‌تی هه‌رێم‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫پارتی دیموکراتی کوردستان رێگا ده‌دات ئێوه‌‬ ‫له‌هه‌ولێر کۆنگر‌ه ئه‌نجام بده‌ن؟!‬ ‫ئه‌و‌ه داخوازی ئێمه‌ی‌ه و به‌پێ یاسا و رێسا کار بۆ‬‫ئه‌م‌ه ده‌که‌ین‪ ،‬به‌و هیوایه‌ین ک‌ه حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫و پارتی دیموکراتی کوردستان به‌تایبه‌تی کار‬ ‫ئاسانیمان بۆ بکه‌ن‪ ،‬نه‌ک ئاسته‌نگی‪.‬‬ ‫~‪:‬ئایا ئێو‌ه خۆتان بۆ سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫پارتی هه‌ڵده‌بژێرنه‌وه‌؟!‬ ‫‪-‬وه‌ک��و رێسا و به‌پێی په‌یڕه‌وی ناوخۆ سه‌رۆکی‬

‫ڕه‌نگ‌ه خۆی بکێشێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش ئاماده‌کاری تێدا‬ ‫بێت ده‌که‌وێت‌ه پرۆسه‌ی ده‌نگدانه‌وه‌و له‌پرۆسه‌که‌دا‬ ‫کێ ده‌رچوو ئه‌وا ئه‌و ئه‌رکه‌ک‌ه راده‌په‌ڕێنێت‪.‬‬ ‫~‪:‬وات��ا تۆ خۆت هه‌ڵده‌بژێریته‌وه‌‪،‬‬ ‫یاخود پێت وای ‌ه ئه‌ندامانی رێکخستن هه‌ڵتان‬ ‫بژێرنه‌وه‌؟‬ ‫من خۆم هه‌ڵنابژێرمه‌وه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌وه‌ی ئه‌ندامانی‬‫رێکخستن من پێشنیار ده‌ک�ه‌ن یان نا ئه‌و‌ه نازانم‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر پێشنیار بکرێم ئ�ه‌وا ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌م شایسته‌ی‬ ‫هیواو باوه‌ڕی ئه‌ندامان بم‪.‬‬ ‫~‪:‬دوا وته‌تان چییه‌؟‬ ‫له‌قۆناخێکی گرنگداین‪ ،‬به‌هیوام ک‌ه سه‌رجه‌م‬‫ئ �ه‌ن��دام��ان��ی رێکخستن ب��ه‌و ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی�ه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن‪ ،‬هه‌تا بتوانین ببین‌ه واڵم بۆ ئه‌م‬ ‫قۆناخ‌ه و له‌ئێستاو‌ه هیوای سه‌رکه‌وتن بۆ کۆنگره‌‬ ‫ده‌خوازم‪.‬‬

‫~|‬

‫‪18‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫شرۆڤە‬

‫نه‌خشــــه‌ی پاکتاوکردنی کوردان یــــ‬ ‫ئه‌و نه‌خش ‌ه و پیالن ‌ه پاکتاوکاری ‌ه به‌ پرۆژه‌ی‬ ‫گوای ‌ه کرانه‌و‌ه ساڵی (‪ )٢٠٠٧‬هه‌نگاوی‬ ‫جێبه‌جێ کردنی ن��را‪ .‬هێله‌ سه‌ره‌کیه‌کانی‬ ‫ئه‌و پیالن ‌ه له‌کۆبونه‌وه‌ی «دۆڵم ‌ه باخچه‌ی»‬ ‫س��ه‌رۆک ئ �ه‌رک��ان��ی ئ��ه‌و ک��ات��ه‌ی سوپا‬ ‫(یه‌شار بیوکانت و ئه‌رۆدغان) گه‌اڵله‌ کرا‪.‬‬ ‫له‌کۆبونه‌وه‌ی پێنجی مژداری ساڵی (‪)٢٠٠٧‬‬ ‫یشدا له‌نێوان بوش و ئه‌ردۆغاندا‪ ،‬ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫گۆڕه‌پانی نێونه‌ته‌وه‌یی بۆ جێبه‌جێکردنی‬ ‫ئه‌و پیالن ‌ه ک��رده‌وه‌‪ .‬دوای ئ �ه‌وه‌ی مۆڵه‌تی‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنور له‌زستانی ساڵی‬ ‫(‪)٢٠٠٧‬دا له‌ په‌رله‌مان ده‌کرا‪ ،‬ل ‌ه شوباتی‬ ‫(‪)٢٠٠٨‬دا ویستی به‌هێرش کردنه‌ سه‌ر زاپ‬ ‫ئه‌نجام به‌ده‌ست بێنێ‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی ک ‌ه ئه‌و هێرشه‌ سه‌ربازیانه‌ پوچه‌ڵ‬ ‫ب��ۆوه‌‪ ،‬حکومه‌ته‌که‌ی ئاکه‌پ ‌ه ئه‌مجاره‌یان‬ ‫گوڕی به‌ هێڕشی سیاسی و ئایدئۆلۆژیدا‪.‬‬ ‫ل �ه‌گ��والن��ی (‪)٢٠٠٨‬دا ل��ه‌ ک��ۆب��ون �ه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌ردۆغان ‪ -‬ئیلکه‌ر باشبوغدا بڕیاریاندا ک ‌ه‬ ‫بۆ قه‌اڵچۆکردنی بزوتنه‌وه‌ی ئازادی گه‌لی‬ ‫ک��ورددا‪ ،‬رێ��ب��ازی ش �ه‌ڕی ده‌روون��ی په‌یڕو‬ ‫بکه‌ن‪ .‬بۆ ئ �ه‌وه‌ش ته‌ره‌ت ‌ه شه‌ش کرایه‌و‌ه و‬ ‫کاتێ له‌ دوای هه‌ڵبژاردنه‌کانی (‪)٢٠٠٩‬‬ ‫له‌گه‌ڵ حسابه‌که‌یان نه‌هاته‌و‌ه ده‌ستیان ب ‌ه‬ ‫قڕکردنی سیاسی و شه‌پۆلی گرتن کرد ل ‌ه‬ ‫ژێر ناوی ئۆپه‌راسیۆنی که‌جه‌که‌‪ .‬ل ‌ه (‪)١٤‬‬ ‫نیسانی (‪)٢٠٠٩‬دا ده‌ست به‌ ئۆپه‌راسیۆنی‬ ‫ق��ڕک��ردن��ی سیاسی س��ه‌ر گ�ه‌ل��ی ک��ورد و‬ ‫بێ کاریگه‌رکردنیان ل �ه‌ب��واری سیاسیه‌و‌ه‬ ‫درا‪ .‬دوای ئه‌و رێکه‌وت ‌ه رۆژێک نه‌ما ک ‌ه‬ ‫خه‌ڵکی تیدا نه‌گیردرێ‪ .‬له‌مانگی (‪)١١‬‬ ‫ساڵی (‪)٢٠٠٩‬دا ل�ه‌دوو شه‌پۆلی گه‌وره‌ی‬ ‫ج��ی��اوازدا ک �ه‌ ش�ه‌پ��ۆل��ی دووه‌م��ی ل��ه‌دوای‬ ‫ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی (‪ )١٢‬ح��وزه‌ی��ران��ی (‪)٢٠١١‬‬ ‫ده‌ستی پێکردووه‌ ل �ه‌ه �ه‌زاران گ��ی��راودا (‪)٩‬‬ ‫یان س�ه‌رۆک شاره‌وانی شاره‌کانی باتمان‪،‬‬ ‫ئ��غ��دی��ر‪ ،‬وی��ران��ش��ار‪ ،‬ک��ای��اپ��ن��ار‪ ،‬ئ�ه‌ل��ب��اک‪،‬‬ ‫کۆسه‌ر‪ ،‬جزیره‌ و دواینیشیان شیرناخ‪ ،‬سلوپی‬ ‫و ه�ه‌زه‌خ ده‌ستگیر کران و ره‌وان �ه‌ی زیندان‬ ‫ک��ران‪ .‬به‌و پێیه‌ (‪ )١٠‬س�ه‌رۆک شاره‌وانی‬ ‫به‌ده‌په‌یی و (‪ )٦‬په‌رله‌مانتار که‌ ب ‌ه ئیراد‌ه‬ ‫و ده‌ن��گ��ی گ��ه‌ل ه��ه‌ل��ب��ژێ��ردراون له‌پشت‬ ‫شیشه‌کانی زیندانه‌وه‌ن‪ .‬له‌دوایین شه‌پۆلی‬ ‫گرتندا زۆریان جێگری سه‌رۆک شاره‌وانی‪،‬‬ ‫ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی به‌ده‌په‌ و بەڕێوەبه‌رانی‬ ‫شار‪ ،‬شارۆچک ‌ه و ناوچه‌کانی پارته‌که‌ن یان‬

‫“ه‌رله‌مانی تورکیا رۆژی(‪ )2011/10/5‬بۆ جارێکی‬ ‫پ‬ ‫تر مۆڵه‌تی ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سنووری ب ‌ه زۆرینه‌ی ده‌نگ بۆ یه‌کساڵی‬ ‫تر درێژکرده‌وه‌و به‌م شێوه‌یه‌ش ده‌وڵه‌ت‬ ‫و حکومه‌تی پارتی دادوگه‌شه‌پێدان بڕیاری‬ ‫داگیرکردنی کوردستانی له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫پرۆژه‌ی به‌ناو کرانه‌وه‌کی ئه‌رێ کرده‌وه‌‬

‫“‬

‫ئا‪ :‬نه‌رگیز سلێمان‬

‫ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی شاره‌دارین‪ .‬زۆربه‌شیان‬ ‫له‌ به‌ریوبه‌رانی ئاکادیمیاکانی پ �ه‌رورده‌ی‬ ‫سیاسی به‌ده‌په‌ن‪ .‬له‌کاتێکدا که‌ ئه‌ردۆغان‬ ‫ده‌یگوت نیازی باشمان لێ چاوه‌رێ مه‌که‌ن‬ ‫ش�ه‌پ��ۆل��ی گ��رت��ن ل �ه‌ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان و‬ ‫تورکیا ئاستی فراوانی قڕکردنی سیاسی‬ ‫به‌ریوه‌برا و له‌ الیه‌ن ئاکه‌په‌و‌ه نیشان ده‌دات‪.‬‬ ‫ته‌نیا ل ‌ه ماوه‌ی یه‌ک مانگدا (‪ )1589‬که‌س‬ ‫له‌ کوردستان گیراون‪ .‬له‌ تورکیاش (‪)727‬‬ ‫که‌س ده‌ستبه‌سه‌رکراون‪ ،‬له‌وان ‌ه (‪)350‬ی��ان‬ ‫بڕیاری گرتنیان دراوه‌‪ .‬شه‌پۆلی گرتنه‌کان‬ ‫ب ‌ه زۆری ئامه‌د‪ ،‬جوله‌مێرگ‪ ،‬ئه‌سته‌مبۆلی‬ ‫گرته‌وه‌‪ .‬به‌ پێی ئه‌و ئاماره‌ی ک ‌ه کۆمه‌له‌ی‬ ‫مافی مرۆڤ راگه‌یاندووه‌ له‌ (‪ )23‬مانگی‬ ‫ڕاب��ردوو تا (‪ )23‬ئ�ه‌م مانگ ‌ه (‪ )2‬ه�ه‌زار‬ ‫و (‪ )316‬ک�ه‌س ده‌ستگیرکراون‪)850( ،‬‬ ‫که‌سیش بڕیاری گرتنیان دراوه‌‪ ،‬له‌شاره‌کانی‬ ‫وه‌ک وان‪ ،‬جوله‌مێرگ‪ ،‬م��وش‪ ،‬شیرناخ‪،‬‬ ‫سێرت و شاره‌کانی تر هه‌زار و (‪ )589‬که‌س‬ ‫ده‌ستگیرکراون و له‌وانه‌ (‪)500‬ی��ان بریاری‬ ‫گرتنیان دراوه‌‪ .‬له‌ نێویاندا ژماره‌یه‌کی زۆر‬ ‫ل ‌ه به‌رێوبه‌رانی سه‌ندیکاکان و بەڕێوەبه‌رانی‬ ‫به‌ده‌په‌یین و ل �ه‌م رۆژان��ه‌ی دوای��ی �ه‌دا سێ‬ ‫ش��اره‌داری به‌ده‌په‌یی و (‪ )82‬که‌سی تری‬ ‫گیراون‪.‬‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه له‌به‌ریوه‌بردنی سیاسه‌تی پاکتاوکاریدا‬ ‫ه �ه‌م��وو ئ��وم��ی��دی ب � ‌ه ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی (‪)١٢‬‬ ‫حوزه‌یرانه‌وه‌ به‌سته‌وه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ستراتیژی‬ ‫هەڵبژاردندا دوو ئامانجی سه‌ره‌کی هه‌بوو‪،‬‬ ‫ئه‌ویش ئه‌و‌ه بووه‌ ک ‌ه نیشانی بدات ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژاردن گه‌لی کورد نه‌ک په‌که‌که‌ به‌ڵکو‬

‫پشتگیری له‌ ئاکه‌پ ‌ه ده‌که‌ن‪ ،‬دوه‌میش ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه بۆ گۆڕێنی ده‌ستور به‌پێی داوای خۆی‬ ‫زۆری��ن �ه‌ی په‌رله‌مان ب�ه‌ده‌س��ت بێنێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه �ه‌ردووش��ی پێکنه‌هات‪ .‬ب�ه‌و پێی ‌ه حسابی‬ ‫ئاکه‌په‌ که‌ به‌ده‌په‌ له‌ژێر به‌ربه‌ستی له‌سه‌دا‬ ‫(‪)١٠‬ی ه��ەڵ��ب��ژاردن بهێلێته‌وه‌ و به‌ چه‌ند‬ ‫سکه‌ندالێک مه‌هه‌په‌ بخات ‌ه ژیر به‌ربه‌ستی‬ ‫ل� ‌ه س��ه‌دا (‪)١٠‬ی �ه‌ک��ی ن�ه‌گ��رت�ه‌وه‌ و نه‌بوو‌ه‬ ‫ئ�ه‌و زۆرینه‌یی به‌ ته‌نیا ده‌ستور بگۆڕێ‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند ده‌نگه‌کانی ئاکه‌په‌ له‌سه‌دا (‪)٢‬ی‬ ‫زیادی کردبێ‪ ،‬به‌اڵم به‌ هێنده‌ی (‪)٢٠٠٧‬‬ ‫کورسی به‌ده‌ست نه‌هێنا‪ .‬هه‌ر وه‌ک چۆن‬ ‫نه‌یتوانی بگات ‌ه زۆرینه‌ بۆ گۆڕینی ده‌ستور‬ ‫به‌هه‌مان شێو‌ه زۆرینه‌ی بۆچونه‌ ریفراندۆم‬ ‫بۆ گۆڕینی ده‌ستور له‌ده‌ستدا‪ .‬ئاکه‌په‌ ل ‌ه‬ ‫کوردستان بوو‌ه پارتێک که‌ ته‌نیا تابلۆی‬ ‫سه‌ر باره‌گاکانی ماوه‌‪ .‬هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ش رێژه‌ی‬ ‫له‌سه‌دا (‪ )٥٠‬وه‌ک سه‌رکه‌وتن نابینرێ‪.‬‬ ‫ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن بۆ ئاکه‌پ ‌ه تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫ڕووخێنه‌ری هه‌بوو‪ ،‬ئاکه‌په‌ ساڵی (‪،٢٠٠٩‬‬ ‫‪ ٢٠١٠‬و ‪)٢٠١١‬دا ل�ه‌ س��ێ ه��ەڵ��ب��ژاردن��دا‬ ‫ل �ه‌ک��ات��ێ��ک��دا ک�� ‌ه ده‌ی��وی��س��ت ب��ااڵده‌س��ت��ی‬ ‫بچه‌سپێنێ‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌کوردستان ه �ه‌ر سێ‬ ‫هەڵبژاردنه‌که‌ش له‌ پاشه‌کشه‌یدا بوو‪ .‬ئه‌و‬ ‫ئه‌نجامه‌ ه�ه‌م��وو حیسابه‌کانی ئاکه‌په‌ی‬ ‫تێکدا‪ .‬ئ��ه‌ردۆغ��ان ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی بگاته‌ ئه‌و‬ ‫ئامانجه‌ی ده‌س��ت��ی ب �ه‌ش��ااڵوی شکاندنی‬ ‫ئیراده‌ی سیاسی ڕکابه‌ره‌کانی کرد‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا په‌رله‌مانتاریه‌تی خه‌تیب دیجله‌ی‬ ‫زه‌وت ک��رد و له‌په‌رله‌مانتاریه‌تی خست‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارانی گیراوی ئازاد نه‌کرد‪ ،‬ئه‌و‌ه‬

‫شرۆڤە‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪19‬‬

‫ـــان پرۆژه‌ی کرانه‌وه‌ی ئــــاکــــه‌پــــ ‌ه‬

‫“‬

‫ئۆجه‌الن به‌ئاشکراکردنی‬ ‫ئه‌نجامی دیداره‌کانی ئیمرالی‬ ‫نیشانیدا که‌ ده‌ستپێشخه‌ری‬ ‫سیاسی له‌ئیمرالیه‌‪ .‬سیاسه‌تی‬ ‫کوردیش به‌ راگه‌یاندنی‬ ‫ئۆتۆنۆمی دیموکراتی ل ‌ه‬ ‫(‪ )١٤‬ته‌مموزدا پاڵپشتی‬ ‫و هێزی به‌و هه‌وڵه‌ی‬ ‫ئۆجه‌الندا‬

‫“‬

‫به‌شێک ب��وو له‌پیالنی شکاندنی ئ��ی��راده‌ی‬ ‫به‌ده‌پ ‌ه و به‌رهه‌ڵستکاره‌کانی تر‪ .‬ئاکه‌پ ‌ه دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه به‌هەڵبژاردن ئه‌نجامی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫گ�ه‌ل��ی ک��ورد ب �ه‌ده‌س��ت نه‌هینا ئه‌مجاره‌یان‬ ‫ویستی به‌رگی حقوق به‌ به‌ر پیالنگیڕیه‌که‌یدا‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫ئه‌مجاره‌یان رێ��ب�ه‌ری گه‌لی ک��ورد عبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجه‌الن گه‌مه‌ و پیالنه‌ پاکتاوکاریه‌کانی‬ ‫ئ��اک��ه‌پ��ه‌ی پ��وچ ک��رده‌وه‌‪ .‬ئ��ۆج��ه‌الن‬ ‫به‌ئاشکراکردنی ئه‌نجامی دیداره‌کانی ئیمرالی‬ ‫نیشانیدا ک ‌ه ده‌ستپشخه‌ری سیاسی له‌ئیمرالیه‌‪.‬‬ ‫سیاسه‌تی کوردیش به‌ راگه‌یاندنی ئۆتۆنۆمی‬ ‫دی��م��وک��رات��ی ل �ه‌ (‪ )١٤‬ت �ه‌م��م��وزدا پاڵپشتی‬ ‫و هێزی ب �ه‌و ه�ه‌وڵ�ه‌ی ئ��ۆج�ه‌الن��دا‪ .‬ب �ه‌و پێی ‌ه‬ ‫پیالنی شکاندنی ئیراده‌ی سیاسی که‌ ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫له‌ئامانجیدا پوچ بۆوه‌‪ .‬ئاکه‌په‌ به‌ هه‌نگاونان‬ ‫ب ‌ه ئاراسته‌ی دیموکراتیزه‌کردن و چاره‌سه‌ری‬ ‫پ��رس��ی ک��ورد گ��ه‌م��ارۆدرا‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫ئه‌مجاره‌یان بۆ ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌و گه‌مارۆیه‌ سه‌ر‬ ‫خۆی بشکێنێ هێرشێکی پێچه‌وان ‌ه بکات‪،‬‬ ‫ده‌ستی به‌ پیالنی پاکتاوکاری له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫په‌که‌ک ‌ه ک��ردووه‌ و له‌ ئاستی ناوچه‌که‌شدا‬ ‫کاری بۆ ده‌کات‪.‬‬ ‫ج��ێ س �ه‌رن��ج �ه‌ ک�� ‌ه ئ��اک �ه‌پ �ه‌ ب��ه‌ ئ��اراس��ت �ه‌ی‬ ‫دیموکراتیزبوون و چ��اره‌س�ه‌ری پرسی کورد‬ ‫هیچ هه‌نگاوێک نانێ‪ ،‬هه‌موو هه‌وڵێکی بۆ‬ ‫قوڵکردنه‌وه‌ی شه‌ڕی تایبه‌ت و پاکتاوکردنی‬ ‫په‌که‌ک ‌ه و گه‌لی ک��ورده‌‪ .‬ئه‌و پیشنیارانه‌ی‬ ‫ک ‌ه په‌که‌که‌ و که‌جه‌که‌ بۆ چ��اره‌س�ه‌ری ب ‌ه‬ ‫ئاکه‌په‌یاندا له‌به‌رچاو نه‌گیرا‪ .‬په‌رله‌مان له‌ جێی‬ ‫ئه‌وه‌ی ببێت ‌ه جێی چاره‌سه‌ری پشوی هاوینیدا‪.‬‬ ‫ئاکه‌په‌ هیچ واڵمێکی به‌و داوایانه‌ی ئۆجه‌الن‬ ‫نه‌دایه‌و‌ه ک ‌ه په‌رله‌مان کۆمسیۆن ساز بکات و‬ ‫کار بۆ چاره‌سه‌ری بکات‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆ ئ�ه‌وه‌ش ئۆجه‌الن ووتی کارێکی من‬ ‫بیکه‌م نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی ل ‌ه دیالۆگ و دیداره‌کان‬ ‫پیویست بووه‌ کردویه‌تی‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه دانوسان‬ ‫ب��ه‌رده‌وام ببێ ده‌بێت هه‌لومه‌رجی بگۆڕێ‪،‬‬ ‫ته‌ندروستی و ئاسایشی ل ‌ه به‌رچاو بگیرێ و‬ ‫ئازد بجولێته‌و‌ه و ئاوه‌هاش خاڵی له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫قۆناغ ‌ه دانا‪ .‬ئۆجه‌الن و بەڕێوەبه‌رانی په‌که‌ک ‌ه‬ ‫به‌ دوایین هه‌نگاویان گه‌مه‌کانی ئاکه‌په‌یان‬ ‫تێکدا‪.‬‬ ‫ب �ه‌و پێی ‌ه ئ��ی��دی سیاسه‌تی دوڕووی��ی وه‌ه��ا‬ ‫ب �ه‌ری��و‌ه ن��اچ��ێ‪ .‬ب � ‌ه په‌یڤی درۆ نیازه‌کانی‬ ‫ئه‌رۆدغان ناشاردرێته‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش ئه‌رۆدغان‬ ‫ووت��ی ستراتیژی ن��وێ وه‌گ �ه‌ڕ ده‌خه‌ین وه‌ها‬ ‫پ��ه‌رده‌ی ل��ه‌س��ه‌ر ئ��ام��ان��ج��ی راس��ت�ه‌ق��ی��ن�ه‌ی‬

‫هه‌ڵدایه‌وه‌‪ .‬ئامانجی ئه‌رۆغان درێ��ژه‌دان بوو‬ ‫ب ‌ه کۆمه‌لکوژی ک��وردان و پاکتاو کردنی‬ ‫ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی گه‌لی ک��ورد‪ .‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش شه‌ڕی تایبه‌تی قوڵکرده‌وه‌‪ .‬ئه‌ردۆغان‬ ‫به‌ ئاشکرا رایگه‌یاند که‌ دۆخی بێ چاالکیش‬ ‫هه‌بێ ئه‌وان ئۆپه‌راسیپۆنه‌کان راناگرن‪ .‬ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫ئه‌رته‌شێکی له‌ تیمه‌ تایبه‌تیه‌کانی ئاوا کرد و‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ش هه‌موو خانه‌نیشینکراوکانی شه‌ڕی‬ ‫تایبه‌تی بانگ کرده‌وه‌‪ .‬هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ی‬ ‫ل ‌ه ساڵه‌کانی (‪)٩٠‬ک��ان��دا شه‌ڕیان ک��ردووه‌‪،‬‬ ‫بکوژرانی بکه‌ری نادیار بوون‪ ،‬تاوانیان کردوو‌ه‬ ‫له‌ کوردستان ئه‌رکی به‌ هه‌موویاندا‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر بۆی ‌ه ئ �ه‌ردۆغ��ان ده‌ل��ێ سترایژی نوێ‬ ‫په‌یڕه‌و ده‌ک�ه‌ن‪ .‬کار بۆ نه‌خشه‌یه‌کی شه‌ڕی‬

‫سه‌رتاسه‌ری(هه‌مه‌الیه‌نه‌) دژ ب ‌ه گه‌لی کورد‬ ‫ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه‌ی ئاکه‌په‌ ل ‌ه‬ ‫ئێستاو‌ه دیار‌ه که‌ ئه‌نجام به‌ده‌سه‌ت ناهنێنێ؛‬ ‫چونکه‌ گه‌شته‌ دیبلۆماسیه‌کانی بۆ ده‌ره‌و‌ه‬ ‫به‌شی سه‌رکه‌وتنی ناکه‌ن‪ .‬سیاسه‌تی ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫له‌ سڕینه‌وه‌ی ک��ورد له‌گۆڕه‌پانی سیاسیدا‬ ‫سه‌رکه‌وتوو نییه‌؛ چونکه‌ له‌ جێێ گیراوه‌کان‬ ‫ک�ه‌س��ان��ی ت��ر ی�ه‌ک��س�ه‌ر جێی پ��ڕ ده‌ک �ه‌ن �ه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌بواری سه‌ربازیدا گه‌ریال په‌ره‌ی به‌ به‌رخودان‬ ‫داوه‌ له‌دژی ئۆپه‌راسیۆنه‌کان‪.‬‬ ‫نیشانه‌یه‌کی ت��ری سه‌رنه‌که‌وتنی ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫ل��ه‌م ق��ۆن��اغ �ه‌دا‪ ،‬ئه‌نجامه‌کانی ئ��ه‌و پیالن ‌ه‬ ‫له‌ناوبردن و پاکتاوکردنه‌ی ‌ه ک ‌ه (‪ )٢٧‬ساڵ ‌ه‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورک بەڕێوەی ده‌بات و سه‌رکه‌وتوو‬ ‫نه‌بووه‌‪ .‬له‌ ئارادا ئه‌رته‌شێکی دۆراو هه‌یه‌ ل ‌ه‬ ‫شه‌ڕی دژ به‌په‌که‌که‌‪ .‬ده‌ی��ان جار حکومه‌ت ‌ه‬

‫یه‌ک له‌ دوای یه‌که‌کان به‌هۆی سیاسه‌تی‬ ‫سه‌رنه‌که‌توویان ڕووب �ه‌رووی هه‌ڵوشان بونه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌م ق��ۆن��اغ �ه‌دا گ �ه‌ل��ی ک��ورد ب �ه‌ گه‌لێک‬ ‫ک�ه‌ بونی خ��ۆی ده‌پ��ارێ��زی و تێکۆشان بۆ‬ ‫ده‌سکه‌وت و ئازادیه‌کانی ده‌دات ده‌ناسرێ‪.‬‬ ‫له‌پێناوی ئه‌وه‌شدا گه‌ل سه‌رهه‌ڵدان و ڕاپه‌رینی‬ ‫سیاسی پ��ه‌ر‌ه پ��ی��ده‌دات و گ�ه‌ری�لا چاالکی‬ ‫به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی تێکۆشانی گه‌ل بەڕێوە‬ ‫ده‌ب��ات‪ .‬س��ەرۆک وەزی��ران��ی ت��ورک ره‌ج �ه‌ب‬ ‫ته‌یب ئه‌رۆدغان ک ‌ه بۆ به‌شداری له‌کۆبونه‌وه‌ی‬ ‫گستی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان ل ‌ه ئه‌مریکا بوو‪،‬‬ ‫هه‌موو دیبلۆماسیه‌تی خۆی له‌و گه‌شته‌دا ل ‌ه‬ ‫دژی گه‌لی ک��ورد و په‌که‌که‌ وه‌گه‌ڕخست‪،‬‬ ‫ئ�ه‌ردۆگ��ان له‌ئه‌نجامی دی��داره‌ک�ه‌ی��دا له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رۆکی ئه‌مریکا باراک ئۆباما رایگه‌یاند‬ ‫که‌ له‌مه‌سه‌له‌ی فرۆکه‌ی بێ فرۆکه‌واندا‬ ‫ڕێکه‌وتوون‪ .‬هه‌ر له‌ویش چاوی به‌ سه‌رۆک‬ ‫ک��ۆم��اری ئ��ێ��راق ج��ه‌الل ت��اڵ �ه‌ب��ان��ی ک��ه‌وت‬ ‫و بانگه‌شه‌ی ک��رد که‌ ل ‌ه ش �ه‌ڕی دژی ب ‌ه‬ ‫په‌که‌که‌دا ری��ک�ه‌وت��وون و هیچ کێشه‌یه‌ک‬ ‫و به‌ربه‌ستێک نه‌ماوه‌و نییه‌‪ ،‬به‌اڵم تاڵه‌بانی‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ئ �ه‌و بانگه‌شه‌یه‌ له‌کۆبونه‌وه‌ی‬ ‫جڤاتی گشتی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووکاندا قسه‌ی‬ ‫ک��رد و بانگی له‌ئێران و تورکیا ک��رد ک ‌ه‬ ‫ب��ۆردوم��ان�ه‌ک��ان��ی س �ه‌ر ک��وردس��ت��ان کۆتایی‬ ‫پێبێنن و پ��رس �ه‌ک��ان ب �ه‌ دی��ال��ۆگ چ��ارس�ه‌ر‬ ‫ب��ک �ه‌ن‪ .‬ئ��ه‌ردۆغ��ان ه��ه‌ر ل��ه‌وێ چ��اوی ب ‌ه‬ ‫سه‌رۆککۆماری ئێران مه‌حمود ئه‌حمه‌دی‬ ‫ن �ه‌ژاد ک �ه‌وت و په‌یامی ئ�ه‌وه‌ی��دا که‌ گوای ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران له‌سه‌ر هاوکاری دژ ب ‌ه په‌که‌ک ‌ه‬ ‫رێ��ک �ه‌وت��وون‪ .‬ه �ه‌م��وو ئ �ه‌و ئ��ام��اده‌ک��اری��ان�ه‌ی‬ ‫ئاکه‌په‌ ده‌یکات بۆ ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆنی‬ ‫ده‌روه‌ی سنور ده‌یکات‪.‬‬ ‫وادی��ار‌ه ک � ‌ه ک��اری ی�ه‌ک�ه‌م��ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان��ی‬ ‫تورکیاش که‌ ل ‌ه یه‌کی جوتمه‌دا ده‌س��ت ب ‌ه‬ ‫دانیشته‌کانی ده‌ک��ات ه�ه‌ر ئ�ه‌م بابه‌ت ‌ه بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌جێندای یه‌که‌می په‌رله‌مان؛ ده‌رکردنی‬ ‫مۆڵه‌تی ئۆپه‌راسیۆنی دره‌وه‌ی سنوره‌‪ .‬مۆڵه‌تی‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنور ک ‌ه له‌ (‪)17‬‬ ‫جوتمه‌هی ساڵی (‪ )2007‬ب��ۆ ی�ه‌ک�ه‌م جار‬ ‫ده‌ک��را‪ ،‬پارساڵ ب ‌ه (‪ )507‬ده‌نگی ئ �ه‌رێ و‬ ‫(‪ )19‬ده‌نگی نای به‌ده‌پییه‌کان بۆ ساڵێک‬ ‫درێ��ژ ک��راب��ۆو‌ه و ئ �ه‌و م��ۆڵ�ه‌ت�ه‌ ل �ه‌ (‪)17‬ی‬ ‫جوتمه‌هی (‪ )2011‬کۆتایی دێ‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و مۆڵه‌ت ‌ه ل ‌ه (‪ )21‬شوباتی ساڵی‬ ‫(‪)2008‬دا (‪ )25‬ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنور‬ ‫ئه‌نجام درابوو‪ ،‬به‌اڵم له‌و هێرشه‌ی ک ‌ه ئه‌رته‌شی‬ ‫تورک کردیه‌ سه‌ر زاپ زه‌برێکی مه‌زنی‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪20‬‬

‫“ه‌نجامی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ئ‬ ‫بۆ ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫ڕووخێنه‌ری هه‌بوو‪،‬‬ ‫ئاکه‌پ ‌ه ساڵی‬ ‫«‪ ٢٠١٠ ،٢٠٠٩‬و ‪»٢٠١١‬‬ ‫ل ‌ه سێ هەڵبژاردندا‬ ‫له‌کاتێکدا ک ‌ه‬ ‫ده‌یویست بااڵده‌ستی‬ ‫بچه‌سپێنێ‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌کوردستان‬ ‫هه‌ر سێ‬ ‫هەڵبژاردنه‌که‌ش ل ‌ه‬ ‫پاشه‌کشه‌یدا بوو‪.‬‬ ‫ئه‌و ئه‌نجام ‌ه هه‌موو‬ ‫حیسابه‌کانی‬ ‫ئاکه‌په‌ی تێکدا‪.‬‬ ‫ئه‌ردۆغان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بگات ‌ه ئه‌و‬ ‫ئامانجه‌ی ده‌ستی‬ ‫به‌شااڵوی شکاندنی‬ ‫ئیراده‌ی سیاسی‬ ‫ڕکابه‌ره‌کانی کرد‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫ب��ه‌رک��ه‌وت‪ .‬دوای ئ��ه‌وه‌ی ک �ه‌ ئه‌رته‌شی‬ ‫تورک (‪ )200‬سه‌ربازی کوژرا کشایه‌وه‌‪.‬‬ ‫ج��ێ��گ��ری س��ەرۆک وەزی��ران��ی ت��ورک‬ ‫ک��ۆب��وون �ه‌وه‌ی گشتی وه‌زی��ران��ی تورکیا‬ ‫بوڵه‌ند ئارینج ڕایگه‌یاند که‌ پێشنیاری‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنور م��ۆرک��را و‬ ‫ره‌وان��ه‌ی پ�ه‌رل�ه‌م��ان ک��راوه‌ ب��ۆ وه‌رگرتنی‬ ‫م��ۆڵ�ه‌ت‪ .‬ئ�ه‌و مۆله‌تنامه‌یه‌ به‌ هاوکاری‬ ‫ئاکه‌په‌‪ ،‬جه‌هه‌په‌ و مه‌هه‌په‌ ئاماده‌ ده‌کرا‪،‬‬ ‫ه �ه‌ر ج��اره‌ له‌ساڵه‌کانی (‪2009 ،2008‬‬ ‫و ‪)2010‬دا‪ ،‬کاتێ په‌رله‌مان ده‌ک��رای�ه‌و‌ه‬ ‫بابه‌تی یه‌که‌می ئه‌جێندای په‌رله‌مان بوو‪.‬‬ ‫له‌کاتیکدا ئاماده‌کاری بۆ ئۆپه‌راسیۆنی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی سنور ده‌کرێ رۆژ نییه‌ که‌ فرۆک ‌ه‬ ‫جه‌نگیه‌کانی ئه‌رته‌شی ت��ورک باشوری‬ ‫کوردستان ب��ۆردوم��ان نه‌که‌ن و به‌ زۆری‬ ‫خه‌ڵکی سڤیلیش ده‌کرێنه‌ ئامانج‪ .‬فرۆک ‌ه‬ ‫جه‌نگیه‌کانی ئه‌رته‌شی تورک ده‌وروبه‌ری‬ ‫گونده‌کانی کۆزینه‌‪ ،‬کۆرته‌ک و زه‌رگه‌لی‬ ‫ق �ه‌ن��دی��ل��ی��ان ب��ۆردوم��ان ک��رد و ل�ه‌ک��ات��ی‬ ‫بۆردومانه‌که‌دا کاره‌بای گوندی زه‌رگه‌لێ‬ ‫کوژرایه‌وه‌ و له‌پای ئه‌وه‌ش خه‌ڵکی گونده‌ک ‌ه‬ ‫ل �ه‌ م��اڵ�ه‌ک��ان��ی��ان ه��ات��ن�ه‌ دره‌وه‌ و ش �ه‌وی��ان‬ ‫ل �ه‌ ئ �ه‌ش��ک �ه‌وت��دا‪ ،‬رۆژ ک��رده‌وه‌‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫هه‌رێمه‌کانی شه‌هید بێریتان‪ ،‬به‌رزاییه‌کانی‬ ‫کارکه‌ر و شه‌هید کورتای و خاکورک به‌‬ ‫هاوه‌ن وئۆبوس تۆپباران کران و له‌رۆژانه‌ی‬ ‫دوایشدا جارێکی گوندی سوره‌دێی سه‌ربه‌‬ ‫هه‌ریمی قه‌ندیلیان بۆردومان کرا‪.‬‬ ‫خ �ه‌ڵ��ک��ی گ��ون��ده‌ک��ان��ی ب��ن��اری ق �ه‌ن��دی��ل‪،‬‬ ‫ه�ه‌ری��م��ی باڵه‌کایه‌تی و گ��ون��ده‌ک��ان��ی تر‬ ‫ه �ه‌رێ��م �ه‌ک��ان��ی پ��اراس��ت��ن��ی م��ی��دی��ا دەڵ��ێ��ن‬ ‫بۆردومانی ب�ه‌رده‌وام��ی خه‌ڵکی سڤیل بۆ‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ ک�ه‌ گونده‌کانمان چ��ۆڵ بکه‌ین‪.‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی ک �ه‌ له‌هه‌مانکاتدا زۆر بۆ‬ ‫گوندنیشینانی بناری قه‌ندیل ده‌هێنرێ ک ‌ه‬ ‫گونده‌کانیان چۆل بکه‌ن و ئ �ه‌وه‌ش وه‌ک‬ ‫ئ��ام��ادک��اری ب��ۆ ئه‌نجامدانی هێرشێکی‬ ‫زه‌م��ی��ن��ی ه�ه‌ڵ��ده‌س�ه‌ن��گ��ێ��ن��رێ‪ .‬ب �ه‌ گ��وێ��ره‌ی‬ ‫زانیاریه‌ باڵوکراوه‌کانیش حکومه‌تی هه‌رێم‬ ‫ده‌ی�ه‌وێ گونده‌کانی بناری قه‌ندیل چۆڵ‬ ‫بکرێ و خه‌ڵکه‌که‌ی بگوازرێنه‌وه‌ بۆ نزیک‬ ‫شاره‌کان‪ .‬له‌کاتێکدا که‌ تا ئێستا کاره‌بای‬ ‫نیشتمانی ناوچه‌که‌ چ��اک ن�ه‌ک��راوه‌ت�ه‌و‌ه‬ ‫و خوێندنگا‌کانیش داخ��راون‪ .‬به‌پێیه‌ش‬ ‫ح��ک��وم�ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م گ��وش��اری خستووه‌ت ‌ه‬ ‫سه‌ر گوندنشینان بۆ ئ �ه‌وه‌ی ناوچه‌که‌یان‬ ‫چۆڵ بکه‌ن‪ ،‬به‌اڵم دانیشتوانی گونده‌کانی‬ ‫بناری قه‌ندیل‪ ،‬له‌ سنوری ناحیه‌ی وه‌رتێ‬ ‫و سه‌نگه‌سه‌ر وێڕای به‌رده‌وامی هێرشه‌کان‬ ‫له‌سه‌ر ناوچه‌کانیان تا ئێستا گونده‌کانیان‬ ‫جێ نه‌هێشتووه‌ و ئاماده‌ نین ده‌ستبه‌رداری‬

‫وتار‬

‫گونده‌کانیان بن و به‌ وته‌ی خۆیان ئه‌گه‌ر‬ ‫گونده‌کان چ��ۆڵ بکه‌ن ئ �ه‌وا رێگه‌ خۆش‬ ‫ده‌بێت بۆ ئ �ه‌وه‌ی ئێران و تورکیا هێرشی‬ ‫زه‌مینی و ئاسمانی چڕتر بکه‌نه‌وه‌ بۆ سه‌ر‬ ‫خاکی هه‌رێم‪ .‬گوندنشینان ڕایده‌گه‌یه‌نن‬ ‫که‌ ئه‌و هه‌نگاوه‌ بۆ ئه‌نجامدانی هێرشی‬ ‫زه‌م��ی��ن��ی�ه‌ ب��ۆ س��ه‌ر ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌تی تورکه‌وه‌‪ .‬هاوکات چه‌ند‬ ‫رۆژه‌ ده‌ن��گ��وی ئ �ه‌وه‌ ل�ه‌ن��او ج �ه‌م��اوه‌ردا ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تی هه‌رێمی بتوێن و پشده‌ر و ڕانیه‌ش‬ ‫ب�ڵ�اوب��ۆت��ه‌وه‌ ک��ه‌ ئ��ام��اده‌ک��اری ده‌ک��رێ‬ ‫بنکه‌یه‌کی س �ه‌رب��ازی ئ�ه‌رت�ه‌ش��ی ت��ورک‬ ‫له‌چوارقوڕنه‌ دامه‌زرێنرێ‪ .‬خه‌ڵکی ڕانی ‌ه‬ ‫و چوارقوڕنه‌ش ناڕه‌زایی توند له‌ دژی ئه‌و‬ ‫بڕیاره‌ نیشانده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫خه‌ڵه‌که‌ دەڵێن مۆڵدانی سه‌ربازانی تورک‬ ‫له‌ ڕانیه‌ و چوارقوڕنه‌ وات�ه‌ داگیرکردنی‬ ‫ب��اش��وری ک��وردس��ت��ان و دەڵ��ێ��ن ئامانجی‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت��ی ت��ورک��ی��ا داگ��ی��رک��اری �ه‌‪ ،‬ئێمه‌ش‬ ‫ه�ه‌رگ��ی��ز ئ��ه‌وه‌ ق �ه‌ب��وڵ ن��اک�ه‌ی��ن و ل �ه‌دژی‬ ‫ڕاده‌وه‌ستین بۆ پاراستنی خاکه‌که‌شمان چی‬ ‫پیویست بێ ده‌که‌ین و ناڕه‌زایی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫بێده‌نگی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫نیشان ده‌ده‌ن و بانگه‌وازی له‌حکومه‌ت و‬ ‫په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ن ک ‌ه‬ ‫مۆڵه‌ت به‌و داگیرکاریه‌ ن�ه‌دات‪ .‬ئه‌ندامی‬ ‫په‌رله‌مانی ئێراق و سیاسه‌تمه‌داری کورد‬ ‫دکتۆر مه‌حمود عوسمانیش له‌لێدوانێکیدا بۆ‬ ‫ئاژانسی ده‌نگه‌کانی ئێراق ئه‌مریکییه‌کانی‬ ‫ب �ه‌ پیالنگێڕ ت��ۆم �ه‌ت��ب��ار ک��رد ل�ه‌ب��اب�ه‌ت��ی‬ ‫ب��ۆردوم��ان��ک��ردن��ی ن��اوچ�ه‌ سنوورییه‌کانی‬ ‫کوردستان له‌الیه‌ن تورکیاوه‌ و فڕۆکه‌ی‬ ‫ب �ێ‌ ف��ڕۆک �ه‌وان��ی��ان داوه‌ت��ه‌ ئ��ه‌م واڵت��ه‌ بۆ‬ ‫کوشتنی کورد‪ .‬عوسمان ده‌ڵێت‪ ":‬ئه‌مریکا‬ ‫رۆڵێکی خراپ له‌ ناوچه‌که‌دا ده‌گێڕێت"‪.‬‬ ‫دک��ت��ۆر م�ه‌ح��م��ود ع��وس��م��ان ڕایده‌گه‌ینێت‬ ‫ک �ه‌ ب��ۆردوم��ان��ی ت��ورک��ی�ا‌ ه��ان��ده‌رب��ووه‌ بۆ‬ ‫بێده‌نگبوونی هه‌ڵوێستی ئێراقی که‌ تاکو‬ ‫ئ��ه‌م س��ات �ه‌وه‌خ��ت �ه‌ش ه��ی��چ هه‌ڵوێستێک‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی ب��ۆردوم��ان��ک��ردن��ی ک��وردس��ت��ان��ی‬ ‫ئێراقه‌وه‌ ده‌رنه‌بڕاوه‌‪ .‬ئاماژه‌ی به‌وه‌ش کرد‬ ‫ک �ه‌ ح��ک��وم�ه‌ت��ی ه�ه‌رێ��م��ی کوردستانیش‬ ‫هه‌ڵویستێکی به‌هێزی نییه‌ بۆ وه‌ستانی‬ ‫بۆردومانکردنی ناوچه‌کانی خۆی‪.‬‬ ‫س��ه‌رئ��ه‌ن��ج��ام پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ی ت��ورک��ی��ا‬ ‫رۆژی(‪ )2011/10/5‬ب��ۆ ج��ارێ��ک��ی تر‬ ‫مۆڵه‌تی ئه‌نجامدانی ئۆپه‌راسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫سنووری به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگ بۆ یه‌کساڵی‬ ‫تر درێ��ژک��رده‌وه‌و ب�ه‌م شێوه‌یه‌ش ده‌وڵ��ه‌ت و‬ ‫حکومه‌تی پارتی دادوگه‌شه‌پێدان بڕیاری‬ ‫داگیرکردنی کوردستانی له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫پرۆژه‌ی به‌ناو کرانه‌وه‌کی ئه‌رێ کرده‌وه‌‪.‬‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪21‬‬

‫کورد و رۆژهه‌اڵتی ناوین و شۆڕش‬ ‫کارۆخ عوسمان‬

‫نرخى رۆژه�ه‌اڵت��ى ن��اوه‌ڕاس��ت زۆره‌ و الى‬ ‫واڵته‌ زلهێزه‌کانیش ئه‌و نرخه‌ ده‌رده‌که‌وێ‬ ‫به‌تایبه‌تى واڵت��ان��ى ئاست ب �ه‌رز ل �ه‌ڕووى‬ ‫ئابوورییه‌وه‌؛ چونکه‌ رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست‬ ‫کانگاى ک��ان��زا و م��ادده‌ به‌نرخه‌کانه‌ و‬ ‫هه‌روه‌ها وه‌کو چه‌قى به‌یه‌ک گه‌یشتنى‬ ‫ن��ێ��وان واڵت��ان��ى رۆژئ��اوا و رۆژه��ه‌اڵت‬ ‫داده‌ن��رێ‪ .‬بۆیه‌ هه‌ر له‌دێر زه‌مانه‌وه‌ بۆت ‌ه‬ ‫جێگاى چاوتێبڕین و ملمالنێى ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫داگیرکه‌ره‌ زڵهێزه‌کان‪ .‬له‌ئێستاشدا به‌هه‌مان‬ ‫ئاقاردا ده‌ڕوات و وه‌ک ناوچه‌یه‌کى کێشه‌‬ ‫له‌سه‌رى ئه‌م سه‌رزه‌مینه‌ ئه‌ژمار ده‌کرێ‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ه�ه‌ن��دێ ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت��داران��ى واڵتانى‬ ‫ناوچه‌که‌ سیاسه‌تێکى چه‌وتیان گرتۆت ‌ه‬ ‫به‌ر‪ ،‬به‌جۆرێک نه‌ته‌وه‌ مافخوراوه‌کانیان‬ ‫ژێ��رده‌س��ت ک��ردووه‌ که‌ له‌ هى سه‌رده‌مى‬ ‫کۆیله‌دارى شتێکى که‌متر نییه‌‪ .‬راست ‌ه‬ ‫له‌ئێستادا رۆژهه‌اڵتى ناوه‌ڕاست که‌وتۆت ‌ه‬ ‫به‌ر ره‌شه‌باى گۆڕان‪ ،‬به‌اڵم راستیه‌کى تر‬ ‫هه‌یه‌ ئه‌ویش دیکتاتۆریه‌تى به‌ڕێوه‌بردنى‬ ‫سیاسه‌تى ه �ه‌ن��دێ ل �ه‌م واڵت��ان �ه‌ی �ه‌ ک �ه‌وا‬ ‫له‌م گۆڕانکاریانه‌ ده‌کات سور ببن‪ .‬ئه‌م‬ ‫بارودۆخه‌ش نه‌بۆ ده‌سه‌اڵت و نه‌بۆ خه‌ڵک‬ ‫و شۆڕشگێڕان له‌بار نابینم له‌ئێستادا‪،‬‬ ‫ده‌س��ت��وره‌ ب��ێ بنه‌ماکانى مافى م��رۆڤ‬ ‫له‌واڵتانى رۆژهه‌اڵتى ناوین نێوانى ئازادى‬ ‫و یه‌کسانى و دیموکراسى و پاراستنى‬ ‫مافه‌کانى م��رۆڤ و به‌هاى مرۆڤایه‌تى‬ ‫زی��ات��ر ده‌ب��ن و ش��ۆڕش ل��ه‌دواى ش��ۆڕش‬ ‫ته‌شه‌نه‌ ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫ره‌وشى کورد له‌سایه‌ى سیاسه‌تى خۆسه‌پێنى‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارێتى تورکیا و ئێران و سوریا‬ ‫به‌شه‌ دابڕاوه‌کانى ئێراق و بێ ده‌نگبوونى‬ ‫رێ��ک��خ��راوه‌ى ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ه‌ک��گ��رت��ووه‌ک��ان و‬ ‫رێ��ک��خ��راوه‌ک��ان��ى ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى م �ه‌ده‌ن��ى و‬ ‫مافى م��رۆڤ له‌ئاستێکى خ��راپ دای�ه‌‪،‬‬ ‫سه‌رکوتکردن و به‌ندکردن و راوه‌دوون��ان و‬ ‫ئاواره‌کردن له‌سه‌ده‌ى پۆست مۆدێرنیته‌دا‬ ‫ب��ه‌ه��ه‌م��ان ش��ێ��وه‌ى پ��ێ��ش��وت��ره‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم‬ ‫به‌شێوازێکى ت��ر‪ .‬له‌ئێران له‌پشت زمانى‬ ‫ئایین و له‌ئێراق له‌پشت سیسته‌مى فیدراڵى‬ ‫و له‌تورکیا له‌پشت سیسته‌مى دیموکراسى‬ ‫و له‌سوریاش به‌ئاشکرا هه‌وڵى تواندنه‌وه‌ى‬ ‫که‌لتورو ئه‌ده‌بیات و شێواندنى ناسنامه‌ى‬

‫نه‌ته‌وایه‌تى کورد ده‌درێ‪ .‬جگه‌ له‌مانه‌ش‬ ‫فاکته‌رێکى تر ره‌وش��ى ناله‌بارى ک��ورد‌ه‬ ‫له‌ئێستادا ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ئ �ه‌وی��ش یه‌کنه‌بوونى‬ ‫هه‌ڵوێستى کورده‌ له‌به‌رامبه‌ر دۆزى کورد‬ ‫و داخوازیه‌ نه‌ته‌وایه‌تیه‌کان‪.‬‬ ‫واڵتانى عه‌ره‌ب به‌ناو سیسته‌مى کۆماریان‬ ‫هه‌یه‌ هه‌تا ئه‌گه‌ر هه‌ڵبژاردنیش تیایاندا‬ ‫ئ�ه‌ن��ج��ام ب��درێ ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ت��ى واڵت��ان��ى‬ ‫عه‌ره‌بى زیاتر پشت به‌ کارێزماى تاک‬ ‫و ح��زب ده‌ب�ه‌س��ت��ێ ح��ه‌زى م��ان �ه‌وه‌ له‌سه‌ر‬ ‫ک��ورس��ى ده‌س��ه‌اڵت الى ع��ه‌ره‌ب��ه‌ک��ان‬ ‫زی��ات��ره‌ ل�ه‌ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک��ان��ى ت��رى ئ �ه‌م جیهانه‌‪،‬‬ ‫م��ێ��ژووى ژی��ان��ى س��ه‌رک��رده‌ ع �ه‌ره‌ب �ه‌ک��ان‬ ‫شایه‌دى ئه‌م راستیه‌ن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ ئازادى‬ ‫و دادى ک��ۆم��ه‌الی��ه‌ت��ى ک �ه‌م��ت��ر ب��ێ��ت‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ زیاتر خه‌ڵک ت��ام�ه‌زرۆى ئ��ازادى‬ ‫ده‌ب��ن‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ ی��اس��اى ژی��ان��ى مرۆڤایه‌تیه‌‪.‬‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانى گه‌النى ت��ام �ه‌زرۆى ئ��ازادى‬ ‫و دیموکراسى له‌کاتێکدا رووی��ان��دا ک ‌ه‬ ‫دیکتاتۆرى له‌لوتکه‌دا ب��وو‪ ،‬ئه‌و شۆڕش‬ ‫و سه‌رهه‌ڵدانانه‌ى واڵتانى عه‌ره‌بى شتێکى‬ ‫گرنگ بوو بۆ به‌ ئاگاهێنانه‌وه‌ى ته‌واوى‬ ‫دونیا و گه‌له‌ چه‌وساوه‌کان و زه‌نگێکیش‬ ‫بۆ واڵت��ان��ى ت��اک��ڕه‌و ب��وو‪ .‬ئ��ه‌وه‌ى گرنگ ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌داهاتوودا نرخى ئه‌م شۆڕشان ‌ه‬ ‫ک�ه‌م نه‌کرێته‌وه‌ و ئامانجه‌کانى شۆڕش‬ ‫بپارێزرێن‪ ،‬ئ�ه‌و شۆڕشانه‌ى کاریگه‌ریان‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر هه‌ستى ک��ورد وه‌ک گه‌وره‌ترین‬ ‫نه‌ته‌وه‌ى ژێرده‌ست له‌م سه‌رده‌مه‌دا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم کورد هه‌میشه‌ هه‌وێنى به‌رخودان و‬ ‫گیانفیدا بووه‌ له‌پێناو سه‌ربه‌خۆیی بۆگشت‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانى دونیا‪ ،‬ه��ه‌رده‌م له‌جوالنه‌وه‌دا‬ ‫بووه‌ له‌پێناو هه‌ستى نیشتمان پ �ه‌روه‌رى و‬ ‫رزگارى نه‌ته‌وه‌یى‪.‬‬ ‫گه‌لى کورد له‌باشوورى کوردستان به‌خوێن‬ ‫ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ى که‌ ئێستا له‌به‌ر ده‌ستدان‬ ‫ده‌سته‌به‌ر ک��ردووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌ماناى ئه‌وه‌‬ ‫نایه‌ت که‌ ده‌بێت هه‌له‌ پاشاى ده‌ستکه‌ون‬ ‫و ره‌فاهیه‌تى به‌رهه‌مى کوردستان بن‪،‬‬ ‫پ��ه‌ی��ڕه‌وى ک��ردن ل��ه‌م ش��ێ��وازه‌ دوو چین‬ ‫ل�ه‌ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ا دروس��ت ده‌ک��ات‪ .‬چینى‬ ‫بااڵ و چینى پرۆڵیتارى (ن��زم) له‌گشت‬ ‫بواره‌کاندا‪ ،‬هه‌رکاتێکیش جیاوازى چینى‬ ‫دروست بوو بیرى سه‌رهه‌ڵدان سه‌رى گه‌ل‬ ‫گ �ه‌رم ده‌ک��ات‪ ،‬سه‌رگه‌رمى گه‌لیش بۆ‬ ‫روخاندنى حوکمى واڵت توشى نائارامى‬

‫ده‌کات‪ .‬سیاسه‌تى به‌ڕێوه‌بردن له‌هه‌رێمدا‬ ‫ت��اڕاده‌ی �ه‌ک��ى زۆر دژى پره‌نسیپه‌کانى‬ ‫م��اف��ى م��رۆڤ �ه‌ و پ��ڕه‌ ل��ه‌ن��ادادپ��ه‌روه‌رى‪،‬‬ ‫وه‌ک پێشتر باسى پاراستنى ده‌سکه‌وت‬ ‫و ئامانجه‌کانى شۆڕشم ک��رد پێویسته‌‬ ‫حوکمڕانیه‌تى هه‌رێمیش بیر له‌پاراستنى‬ ‫ب��ک��ات �ه‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ ب �ه‌م �ه‌ش دان نه‌نان‬ ‫به‌ئازادى راده‌ربڕین و میدیا ئه‌م ئه‌زموونه‌‬ ‫ن��اپ��ارێ��زرێ و ت�ه‌م�ه‌ن��ى ک��ورت �ه‌‪ .‬راس��ت�ه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتی ته‌شریحى و ته‌نفیزى و قه‌زایی‬ ‫له‌یه‌کترى جیاکراونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم روونه‌ ته‌نها‬ ‫ره‌مزێکه‌‪ ،‬تادێت بیرى خه‌ڵک فراوانتر‬ ‫ده‌بێت و وشیارى سیاسى چه‌که‌ره‌ده‌کات‬ ‫بۆیه‌ ناتوانن چیتر گه‌ل به‌کار بهێنن بۆ‬ ‫م��ان�ه‌وه‌ی��ان‪ ،‬باشترین رێگه‌ چ��اره‌ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک�ه‌ پره‌نسیپ و ئامانجه‌کانى ش��ۆڕش‬ ‫جێبه‌جێ بکه‌ن تاکو سیاسه‌تى به‌ڕێوه‌بردن‬ ‫له‌هه‌رێمدا ت��ووش��ى ن�ه‌ی�ه‌ت و رووب��ه‌ڕوى‬ ‫به‌رهه‌ڵستى توندى گه‌ل نه‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫(‪)14‬ى مانگ وه‌رچه‌رخانێکى گرنگ و‬ ‫پڕبایه‌خ بوو له‌ ته‌واوى سیاسه‌تى کورداندا‪،‬‬ ‫بریارێکى بوێرو خۆئاماده‌کردن ب��وو بۆ‬ ‫گیان فیدایی‪ ،‬ره‌فتارێکى مه‌ده‌نیانه‌ى‬ ‫سه‌رده‌میانه‌بوو‪ ،‬له‌ته‌واوى دونیادا‪ .‬بریاردان‬ ‫ل �ه‌ب��اره‌ى دیموکراتیزه‌کردنى کۆمه‌ڵگا‬ ‫و ده‌س��ه‌اڵت و خ��ۆب��ەڕێ��وەب�ه‌رى پیرۆزییه‌‬ ‫و شایه‌نى ڕێزێکى نێوده‌وڵه‌تیه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم‬ ‫کۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى کاردانه‌وه‌یه‌کى‬ ‫پۆزه‌تیڤى نیشان ن �ه‌دا‪ ،‬له‌ئێستا گرنگى‬ ‫ئه‌م راگه‌یه‌ندنانه‌ زۆره‌‪ ،‬به‌اڵم نرخه‌که‌ى‬ ‫له‌داهاتوودا زیاتر ده‌رده‌ک �ه‌وێ‪ .‬پێم وایه‌‬ ‫ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ى سیاسه‌تمه‌دارانى باکوورى‬ ‫ک��وردس��ت��ان پێویستى به‌پشتگیریه‌کى‬ ‫نه‌ته‌وه‌ى هه‌یه‌ به‌بێ جیاوازى پارچه‌یی و‬ ‫ره‌چاوکردنى به‌رژه‌وه‌ندى سیاسى ئابوورى‬ ‫و دیبلۆماسى‪.‬‬ ‫ژن شان به‌شانى پیاو له‌پێشڕه‌ویدا بووه‌‪،‬‬ ‫زۆرج��ار قه‌ڵغانى هێزى پێشمه‌رگه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ب �ه‌ه��ۆى ب��ارودۆخ��ى کۆمه‌اڵیه‌تى‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ى کورده‌وارى بوارى ته‌واوى بۆ‬ ‫نه‌ڕه‌خساوه‌‪ ،‬رۆڵى ژن وه‌کو تاک له‌الى‬ ‫من گرنگى زیاتره‌ وه‌ک رێکخراوه‌کانى‬ ‫ژنان‪ ،‬چونکه‌ واى ده‌بینم که‌کاریان زیاتر‬ ‫ب��ۆ ب��ژێ��وى ژی��ان��ى خ��ودى خۆیانه‌ نه‌ک‬ ‫ب��ۆ گ��ۆڕان��ک��ارى سیاسى و ئ��اب��وورى و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى تایبه‌ت به‌ژنان‪.‬‬

‫~|‬

‫‪22‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫نیشتیمانپه‌روه‌رى‬ ‫موسلیح هه‌روتى‬

‫نیشتیمانپه‌روه‌رى واژه‌یه‌کى شیرین و باو‌ه‬ ‫له‌ناو کۆى میلله‌تاندا‪ ،‬ئه‌ویش له‌به‌ر واتا‬ ‫و ن��اوه‌ڕۆک��ى وشه‌که‌یه‌‪ .‬ئه‌و وشه‌ شیرینه‌‬ ‫ماوه‌یه‌کى زۆره‌ له‌سه‌ر زارانه‌ و زۆرکه‌س به‌‬ ‫مه‌به‌ستى جۆراوجۆر که‌ڵکیان لێوه‌رگرتووه‌‪،‬‬ ‫هه‌ندێک ب�ه‌ وات��اى پڕبه‌پیستى خ��ۆی��و و‬ ‫هه‌ندێکیشیان ب��ۆ مه‌به‌ستى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دى‬ ‫حیزبى و شه‌خسى هه‌میشه‌ ئ �ه‌و وت�ه‌ی��ان‬ ‫ل �ه‌س �ه‌رزاره‌‪ ،‬له‌ژێر سێبه‌رى ئ�ه‌م چه‌مکه‌دا‬ ‫تێکۆشانیان ب��ووه‌‪ ،‬ڕه‌ن��گ �ه‌ ئ��ه‌وه‌ش بۆته‌‬ ‫هۆکارى ئه‌وه‌ى میلله‌تان له‌ته‌واو گه‌یاندنى‬ ‫ئه‌م زاراوه‌یه‌ بیروبۆچونى جیاوازیان هه‌بێت‪،‬‬ ‫بۆ نمونه‌ له‌کوردستانى خۆماندا(باشووری‬ ‫کوردستان) له‌ژێر ئه‌م چه‌مکه‌دا چه‌ندین‬ ‫ح��ی��زب هاتونه‌ته‌ ئ��اراوه‌ خ��اوه‌ن خ �ه‌ب��ات و‬ ‫ماندووبوونن‪ ،‬هه‌ندێکشیان بۆ پاراستنى‬ ‫ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ه‌ک��ان��ی��ان ئ��ه‌م ه��وت��اف �ه‌ی��ان‬ ‫به‌رزکردۆته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ ئایدئۆلۆژیاکانیاندا‬ ‫خ��اوه‌ن هیچ پ��ڕۆژه‌ی �ه‌ک��ى ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ى نین‪،‬‬ ‫چ�ه‌م��ک��ى ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��پ�ه‌روه‌رى چه‌مکێکى‬ ‫فره‌مانایه‌ و هه‌ریه‌که‌ و به‌دید و ئایدئۆلۆژیاى‬ ‫خ��ۆى پ��ێ��ن��اس �ه‌ى ده‌ک��ات‪ ،‬ب��ه‌اڵم ت��ا ئ �ه‌م‬ ‫چرکه‌ساته‌ نه‌توانراوه‌ ئه‌م چه‌مکه‌ به‌شێوه‌ى‬ ‫پڕاکتیکى ل �ه‌س �ه‌روى ک��ۆى ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی �ه‌‬ ‫شه‌خسى و حیزبیه‌کان ببینرێت که‌ مه‌رجى‬ ‫یه‌که‌مه‌ بۆ یه‌کڕێزى و یه‌کده‌نگى و وشیارى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى که‌ ده‌توانێت فاکته‌رێکى سه‌ره‌کی‬ ‫بێت بۆ ئۆقره‌گرتنى که‌شتى میلله‌ته‌که‌مان‬ ‫ل��ه‌ ک �ه‌ن��ارێ��ک��ى ئ��ارام��دا‪ .‬م��ن ن��اڵ��ێ��م با‬ ‫گه‌لپه‌رستبین‪ ،‬چونکه‌ نیشتیمانپه‌روه‌رى‬ ‫جیایه‌ له‌گه‌ڵ و میلله‌تپه‌رستى‪ ،‬گه‌لپه‌رستى‬ ‫له‌گه‌ڵ ڕق و بێزارى گه‌النی تردا ئاوێته‌یه‌‬ ‫و ده‌بێته‌ هۆى ئه‌وه‌ى که‌ مرۆڤ له‌ناساندن‬ ‫و په‌سندێکى تێکه‌ڵ به‌ ئه‌ماتۆریه‌ت بێت‪،‬‬ ‫واته‌ده‌بێت تاریفى نابه‌جێ بۆ گه‌لى خۆى‬ ‫بکات له‌به‌رامبه‌ریشدا نابه‌جێ گه‌النی‬ ‫ت��ر س��وک و ناشایسته‌ و ب��ێ ده‌س��ه‌اڵت‬ ‫نیشان ب��دات‪ ،‬زۆرج��اران گه‌لپه‌رستى تا‬ ‫ڕاده‌ی��ه‌ک گ�ه‌ش�ه‌ ده‌ک��ات زۆر تۆمه‌تى‬ ‫ن��اڕه‌وا ده‌خ��ات�ه‌ پ��اڵ گه‌النی تر ه �ه‌روه‌ک‬ ‫دراوسێ موسڵمانه‌کانى کورد به‌و ئه‌قڵیه‌ته‌‬

‫ه�ه‌ڵ��پ�ه‌رس��ت��ی�ه‌ى ن �ه‌ت �ه‌وه‌گ �ه‌ڕای��ى ئ�ه‌ڕوان��ن� ‌ه‬ ‫گه‌لى ک��ورد و میلله‌تگه‌راییان قۆناغى‬ ‫شۆفێنزمیشیان ت��ێ��پ �ه‌ڕان��دووه‌‪ .‬ب�ه‌ت��ی��رۆر و‬ ‫تێکده‌ر ئه‌ڕواننه‌ بزوتنه‌وه‌ى رزگاریخوازى‬ ‫گ �ه‌ل��ى ک��ورد‪ ،‬ه��ه‌روه‌ک ئ��ه‌ردۆغ��ان و‬ ‫ب �ه‌رپ��رس �ه‌ک��ان��ی��ت��رى ئ��اک��ه‌پ��ه‌ ک��ه‌ وه‌ک��و‬ ‫میراتگرى ده‌سه‌اڵتى عوسمانى ده‌رکه‌وتوون‬ ‫و نیفاقانه‌ په‌چه‌ى ئاینیان پێچاوه‌ بۆ ئه‌وه‌ى‬ ‫ئاین بکاته‌ ڕایه‌ڵه‌یه‌کى چه‌واشه‌کارى بۆ‬ ‫سه‌رکوتکردنى گه‌لى کورد‪ ،‬له‌گه‌ڵ کۆى‬ ‫ئه‌و دووژمنکارى و پیالنانه‌ى دژى گه‌لى‬ ‫ک��ور ل �ه‌ئ��ارادان ت��ا ئ �ه‌م چرکه‌ساته‌ گه‌لى‬ ‫کورد نه‌یتوانیوه‌ یه‌کده‌نگ بێ و له‌پیالن‬ ‫و شۆفێنزمیه‌تى دراوس��ێ موسڵمانه‌کانى‬ ‫تێبگات زۆرج��اری��ش ده‌س��ت��ه‌واژه‌ى سنوور‬ ‫له‌نێوان پارچه‌کانی کوردستان گوێ بیست‬ ‫ده‌بین که‌ ده‌سته‌واژه‌یه‌کى دووژمنانى کورده‌‬ ‫و توانیویانه‌ له‌م که‌لینه‌وه‌ سیاسه‌تى پاکتاوى‬ ‫ن �ه‌ژادى ب��ره‌وى پێبده‌ن‪ ،‬گومان ل �ه‌وه‌دا نییه‌‬ ‫ت��ا بسته‌ خاکێکى ک��وردس��ت��ان��ی��ش ل�ه‌ژێ��ر‬ ‫قه‌ڵه‌مڕه‌وى داگیرکه‌راندا بێت ناکرێت ئێمه‌‬ ‫ب��اس له‌ئازادبوونى کوردستان بکه‌ین‪ ،‬جا‬ ‫دوژمنانى کورد هه‌میشه‌ بازنه‌ى سیاسه‌تى‬ ‫شۆفێنزمیان فراوانتر کردوه‌‪ .‬شۆفێنیزمیش‬ ‫به‌ڕاى زۆرینه‌ى زانایان ده‌بێته‌ هۆى تێکدانى‬ ‫ئاسایشى گه‌الن و نیشتیمانپه‌روه‌رى و خۆش‬ ‫ویستنى گه‌ل و نیشتیمانه‌ له‌ په‌ناى گه‌النی‬ ‫تر‪ ،‬به‌ واتایه‌کى تر نیشتیمانپه‌روه‌رى ڕێز‬ ‫بۆ هه‌موو نیشتیمان و گه‌لێک داده‌ن��ێ‪،‬‬ ‫له‌الیه‌کیتره‌وه‌ سه‌ربه‌ستى و سه‌ربه‌رزى گه‌ل‬ ‫و نیشتیمانى خ��ۆى له‌جیهانێکدا ده‌وێ��ت‬ ‫ک �ه‌ ل �ه‌ژێ��ر س��ێ��ب�ه‌رى ئ��اش��ت��ى و ئاسایشدا‬ ‫ه �ه‌م��وو گ��ه‌الن ئ��اس��وده‌ ب��ن‪( ،‬وی��س��اری��ۆن‬ ‫بلینسکى) ڕه‌خنه‌گرى به‌ناوبانگى یه‌کیه‌تى‬ ‫سۆفیه‌تى پێشوو له‌باره‌ى نیشتیمانپه‌روه‌ریه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵ��ێ‪ ":‬نیشتیمانپه‌روه‌رى ڕاسته‌قینه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫خۆشه‌ویستى واڵت و هیواداربوون له‌واڵت‬ ‫به‌وه‌ى له‌واڵتدا نه‌مانى ئامانج و ئارمانێکى‬ ‫م��رۆڤ��ای �ه‌ت��ى ب��ۆ ب�ه‌ره��ێ��ن��ان��ى ئ��ه‌و نه‌مامه‌‬ ‫مرۆڤ له‌ڕاده‌ى هێزى خۆیدا هاریکار بێت‪،‬‬ ‫ب�ه‌و شێوه‌یه‌ که‌ نیشتیمانپه‌روه‌رى له‌گه‌ڵ‬ ‫بیرى ئنتێرناسیۆنالیزمدا هیچ دژایه‌تیه‌کى‬ ‫ن��ی��ی�ه‌‪ ،‬م��رۆڤ ده‌ت��وان��ێ��ت واڵت و گه‌لى‬ ‫خۆى خۆشبوێ و ئه‌و خۆشه‌ویستیه‌ نه‌بێته‌‬ ‫بێزارى واڵتانى دیکه‌"‪ ،‬که‌ وات �ه‌ پێویسته‌‬ ‫هه‌مومان نیشتیمانپه‌روه‌ر بین و به‌رژه‌وه‌ندییه‌‬ ‫ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��ی �ه‌ک��ان��م��ان ل��ه‌س��ه‌روى ک��ۆى‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌ شه‌خسى و حیزبیه‌کان ببینین‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ى وه‌کو گه‌النى تر به‌ماف و داخوازیه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌یى و نیشتیمانیه‌کانمان بگه‌ین‪.‬‬

‫وتار‪/‬چاوپێکەتن‬

‫جه‌میل بایــــک‪ :‬گــــــ‬ ‫له‌دیدارێکی تایبه‌تدا جێگری سه‌رۆکی کۆنسه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کۆماجڤاکێن کوردستان"جه‌میل‬ ‫ب��ای��ک" وه‌اڵم��ی پ��رس��ی��اره‌ک��ان��ی رۆژی واڵت‬ ‫ده‌داته‌وه‌‪.‬‬ ‫جه‌میل ب��ای��ک پ��ێ��وای�ه‌‪ ،‬ده‌وڵ��ه‌ت و حکومه‌تی‬ ‫دادوگه‌شه‌پێدان ب‌ه ئاسته‌نگکردنی دیداره‌کانی‬ ‫ئ��ی��م��رال��ی ش��ه‌ڕی��ان ل��ه‌ب��ه‌رام��ب��ه‌ر ب��ه‌ک��وردان‬ ‫راگ�ه‌ی��ان��دوه‌و ده‌یانه‌وێت پرسی ک��ورد به‌ڕێگای‬ ‫شه‌ڕ به‌ئه‌نجام بگات و له‌م پێناوه‌شدا مه‌به‌ستی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری ئاشتیانه‌یان نیی‌ه و له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫ئامانجیان له‌داڕشتنی ده‌ستوورێکی ن��وێ بۆ‬ ‫تورکیا پڕوپاگه‌نده‌کردنی حکومه‌ت و پارتی‬ ‫دادوگه‌شه‌پێدانه‌و نه‌هیچی تر‪ .‬له‌پێناو سه‌رخستنی‬ ‫ئ�ه‌م ش �ه‌ڕه‌ش ل �ه‌دژی گه‌لی ک��ورد هه‌موو هێزو‬ ‫تاقه‌تێکی خۆیان له‌وان‌ه راگه‌یاندنیان خستۆت ‌ه‬ ‫گه‌ڕ؛ به‌اڵم به‌ئه‌نجام ناگه‌ن‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئامانجی حکومه‌ت و پارتی دادو‬ ‫گه‌شه‌پێدان له‌توندترکردنی ئه‌و گۆشه‌گیرییه‌ی‬ ‫سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن چییه‌؟‬ ‫ ئه‌و‌ه ماوه‌ی (‪ )70‬رۆژ‌ه پارێزه‌رانی رێبه‌رمان‬‫ناتوانن س�ه‌ردان��ی ئیمرالی بکه‌ن و چاویان پێ‬ ‫بکه‌وێت‪ .‬دیار‌ه ل‌ه نێوان گۆشه‌گیری له‌ئیمرالی‬ ‫و قه‌تیسکردنی دیداره‌کاندا په‌یوه‌ندی هه‌یه‌‪ .‬هه‌تا‬ ‫ئێستا هه‌وڵه‌کانی رێبه‌رمان بۆ چاره‌سه‌ری‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫بێ وه‌اڵم ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و له‌دوا دیداره‌کانیدا سێ‬ ‫مه‌رجی راگه‌یه‌ندا بوو‪ ،‬به‌اڵم جێبه‌جێ نه‌کران‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی رێبه‌رایه‌تیمان رایگه‌یاند بوو ک‌ه ئه‌و‬ ‫شتانه‌ی بۆ چاره‌سه‌ری ده‌بوو کرابان‪ ،‬پێکنه‌هاتن‬ ‫و ئه‌و که‌سانه‌ی ک‌ه شاندیان ره‌وان �ه‌ی ئیمرالی‬ ‫ده‌ک��رد‪ ،‬سیاسه‌تی گۆشه‌گیریان خست‌ه ب��واری‬ ‫جێبه‌جێ ک��ردن��ه‌وه‌‪ .‬ل �ه‌ب �ه‌ر ت��ون��دک��ردن��ی ئ�ه‌و‬ ‫گۆشه‌گیرییه‌ی سه‌ر رێبه‌رمان گه‌له‌که‌مان ئێستا‬ ‫ت��وڕه‌ی�ه‌‪ ،‬چونک‌ه هه‌موو کۆمه‌ڵگا و گه‌لێک‬ ‫خاوه‌ن رێبه‌ر و نوێنه‌رن که‌چی کورد وه‌کو تاک ‌ه‬ ‫ک�ه‌س ده‌ژمێرێن و هیچ جارێک وه‌ک��و گ�ه‌ل و‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌ناو نه‌کراون‪ .‬ئه‌و الیه‌نانه‌ی ک‌ه خاوه‌ن‬ ‫ئه‌م بۆچوونه‌ن‪ ،‬رێبه‌رایه‌تی گه‌لی کورد په‌سه‌ند‬ ‫ناکه‌ن و دان ب‌ه داخوازیه‌کانی گه‌لی کوردیش‬ ‫نانێن‪ .‬سیاسه‌تی گۆشه‌گیری ئه‌خه‌ن‌ه ب��واری‬ ‫کرده‌ییه‌وه‌‪ .‬توندکردنی گۆشه‌گیری له‌ئیمرالی‬ ‫ب�ه‌وات��ای درێ��ژه‌دان �‌ه ب‌ه سیاسه‌تی پاکتاوکاری‬ ‫له‌دژی گه‌لی کورد‪ .‬ئه‌م شێو‌ه هه‌ڵسوکه‌وت‌ه ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌کی روون به‌واتای راگه‌یاندنی شه‌ڕ دێت‪.‬‬ ‫هه‌ندێ له‌نوسه‌ران ه �ه‌وڵ��ده‌ده‌ن گۆشه‌گیری‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ئیمرالی ره‌وا نیشانبده‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر پێداگیری له‌سه‌ر‬ ‫گۆشه‌گیرکردنی ڕێبه‌رمان بکرێت‪ ،‬ئ�ه‌و کات‬ ‫دژوارت��رک��ردن��ی تێکۆشانی گ �ه‌ل و ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئازادی کوردستان له‌دژی ده‌وڵه‌تی تورک ڕه‌وایه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورک ناتوانێ بڵێ‪ ،‬ڕێبه‌ره‌که‌تان له‌ده‌ست‬ ‫ئێم‌ه دای‌ه و چیمان پێخۆش بێت به‌سه‌ری دێنین‪.‬‬

‫چاوپێکەتن‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪23‬‬

‫ــــــۆشه‌گیری سه‌ر رێبه‌ر ئۆجه‌الن به‌واتای راگه‌یاندنی شه‌ڕه‌‬ ‫هه‌ڵوێستێکی به‌وشێوه‌ی‌ه قیزەێونه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر حکومه‌ت‬ ‫و ده‌وڵه‌ت هه‌ڵوێستیکی به‌و شێوه‌ی‌ه بگرن‌ه به‌ر ئه‌و‬ ‫کات ته‌ڤگه‌ری ئازادیخواز و گه‌لی کورد به‌هه‌موو‬ ‫شێوه‌یه‌ک گوڕ ب‌ه به‌رخۆدان ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫~‪ :‬له‌م که‌ش و هه‌وایه‌دا ئایا ئێو‌ه‬ ‫ئ��ام��اده‌ن ده‌س��ت ب� ‌ه دی��ال��ۆگ ل�ه‌گ�ه‌ڵ ده‌وڵ�ه‌ت��ی‬ ‫تورکیادا بکه‌نه‌وه‌؟‬ ‫ ب��ێ��گ��وم��ان ن��ا‪ .‬ت��ا ئ��‌ه‌و ک��ات �ه‌ی ش�ه‌رت�ه‌ک��ان��ی‬‫رێبه‌رمان ڕه‌چ��او نه‌کرێن و ئاگربه‌ستی دووالیه‌ن ‌ه‬ ‫رانه‌گه‌یه‌ندرێ‪ ،‬ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی دیالۆگ هیچ‬ ‫واتایه‌کی نابێ و دیداره‌کان هیچ ئاکامێکیان نابێ‪.‬‬ ‫حکومه‌تی ئاکه‌پ‌ه ئه‌توانێ بڵێ‪ ،‬ئه‌رته‌شه‌که‌مان‬ ‫ب‌ه هێزه‌‪ ،‬س�ه‌رچ��اوه‌ی ئابوریمان زۆر‌ه و هێزه‌کانی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ش پشتیوانیمان لێده‌که‌ن‪ .‬ئێمه‌ش ده‌توانین بڵێین‬ ‫له‌به‌رامبه‌رماندا دۆزێکی مافداری گه‌لی کوردیش‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬پرسی ئازادی و دیموکراتی هه‌ی‌ه ‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫گه‌لێک ل�ه‌دژی قڕکردنی که‌لتوری ب‌ه زانستی‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت بکات‪ ،‬ئه‌و کات ئاشکرای‌ه ک‌ه گه‌ل‬ ‫له‌توانای دای‌ه به‌رخودانێکی مه‌زنیش نیشانی هه‌موان‬ ‫ب��دات‪ .‬سه‌رچاوه‌ی زی��اده‌ی ده‌وڵ �ه‌ت هیچ کاتێک‬ ‫ناتوانێ چاره‌نوسی ئه‌م تێکۆشان‌ه ده‌ستنیشان بکات‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه چاره‌نوسی تێکۆشانی ده‌ستنیشان ده‌کات‪،‬‬ ‫به‌رخودانی گه‌لی کورده‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئایا ئ �ه‌م هێرشانه‌ی ک ‌ه ئێستا‬ ‫ده‌کرێن ل �ه‌دژی سیاسه‌تمه‌داران و نوێنه‌رانی‬ ‫ل �ه‌ب��اک��ووری ک��وردس��ت��ان‪ ،‬شتێکی ت��ازه‌ی � ‌ه یان‬ ‫قۆناخێکی نوێی ‌ه له‌دژی کوردان؟‬ ‫ س��ەرۆک وەزی��ری ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک ئ�ه‌ردۆغ��ان‬‫له‌ساڵی (‪)2006‬دا ل‌ه ئامه‌د ب‌ه گووتنی" ژن بێ‪،‬‬ ‫منداڵ ب��ێ‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ی پێویست بێ ل‌ه به‌رانبه‌ریاندا‬ ‫ده‌کرێ" کۆمه‌ڵکوژی که‌سانی مه‌ده‌نی ده‌ستپێکرد‪.‬‬ ‫ئه‌م هێرشان‌ه وه‌کو پارچه‌یه‌کی له‌زیهنییه‌تی ده‌وڵه‌ته‌‪.‬‬ ‫ئاکه‌پ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر و الیه‌نگرانی ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئازادی گه‌لی کورد الواز بکات‪ ،‬هێرش ده‌کات‌ه سه‌ر‬ ‫که‌سانی مه‌ده‌نی"‪ .‬نموونه‌ی ئه‌مان‌ه ل‌ه شاره‌کانی‬ ‫شه‌مزینان‪ ،‬باتمان‪ ،‬چه‌ولیک و قه‌ندیل هاتن‌ه ئاراوه‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئ��ه‌ی ب��اش� ‌ه ب��ۆچ��ی ل��ه‌م ک��ات�ه‌دا‬ ‫هێرشه‌کانی سه‌ر قه‌ندیل چڕتر کراوه‌ته‌وه‌؟‬ ‫ ده‌وڵه‌تی تورک ب‌ه هێرشه‌کانی له‌دژی هه‌رێمی‬‫قه‌ندیل په‌یام ب‌ه گه‌لی کورد ده‌دا و ده‌ڵ��ێ‪ ":‬هه‌تا‬ ‫په‌که‌ک‌ه ل�‌ه قه‌ندیل ب��ێ‪ ،‬ئ��ێ��وه‌ش زه‌ره‌ر ده‌بینن"‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ری ئ �ه‌و‌ه له‌ئارادای‌ه ک‌ه ل‌ه ش �ه‌ڕدا که‌سانی‬ ‫مه‌ده‌نی گیانیان ل‌ه ده‌ست بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورک‬ ‫ب‌ه ئه‌نقه‌ست که‌سانی مه‌ده‌نی ده‌ک��وژێ‪ .‬رێبازی‬ ‫به‌و شێوه‌یه‌ش ل‌ه زۆرێک له‌هه‌رێمه‌کانی جیهان ل ‌ه‬ ‫دژی ته‌ڤگه‌رکانی گه‌ریال به‌کار هێنراوه‌‪ .‬هه‌تاکو‬ ‫تێکۆشانی ئازادی به‌رده‌وام بکات‪ ،‬رێبازی به‌و شێویه‌‬ ‫به‌کار ده‌هێنرێن‪ .‬سەرۆک وەزیر وتبووی‪ ،‬ژنیش بێ‪،‬‬ ‫منداڵیش بێ‪ ،‬ئه‌وه‌ی پێویست بێ ل‌ه به‌رامبه‌ریان دا‬ ‫ده‌کرێ و پاشانیش ووتبووی من دڵم ده‌سووتێ‪ .‬ئه‌و‬ ‫وته‌ی‌ه بوو ب‌ه هۆکاری کوشتنی چه‌ندین منداڵ‪،‬‬

‫چۆن ده‌بێ ک‌ه دڵی بسووتێ؟ ئه‌گه‌ر دڵی ئه‌ردۆغان‬ ‫بسووتێ ئ�ه‌و کات‌ه ک‌ه مه‌حه‌مه‌د یوتونی (‪)18‬‬ ‫مانگان‪ ،‬جه‌یالن ئۆنکۆل و ئوغور که‌یماز کوژران‪،‬‬ ‫کاتێک م��ن��دااڵن��ی پ��ارک��ی کۆنشویۆلو ئامه‌د‬ ‫ک��وژران‪ ،‬یه‌حیا مه‌نه‌کش‌ه ک‌ه که‌وت‌ه ژێر زره‌پۆش‬ ‫و پارچ‌ه پارچ‌ه ب��وو‪ ،‬مندااڵنی جۆله‌مێرگ ک ‌ه‬ ‫له‌الیه‌ن پۆلیسه‌و‌ه کوژران‪ ،‬کاتێک پیره‌مێردێک و‬ ‫پیر‌ه ژنێکی (‪ )70‬ساڵ‌ه ب‌ه بۆمبی فرمێسک رێژ‬ ‫کوژران‪ ،‬ل‌ه کۆتاییشدا ل‌ه قه‌ندیل به‌هۆی هێڕشی‬ ‫ئاسمانیه‌وه‌‪ ،‬سۆلینی (‪ )6‬مانگ‌ه و (‪ )4‬منداڵ و‬ ‫ژنێکی دوو گیان ب‌ه گشتی (‪ )7‬که‌سی مه‌ده‌نی‬ ‫کوژران‪ ،‬ده‌با ئه‌وکات دڵی ئه‌ردۆغان بسووتایه‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬ل��ه‌ش��اری س��ێ��رت ل�ه‌ئ�ه‌ن��ج��ام��ی‬ ‫چاالکییه‌کدا چوار ژن کوژران‪ ،‬هۆکاری ئه‌م ‌ه چی‬ ‫بوو؟‬ ‫ ئاکامه‌کانی ئ�ه‌و رووداو‌ه کاریگه‌ری مه‌زنی‬‫له‌سه‌ر ته‌ڤگه‌ره‌که‌مانی دانا‪ .‬بێگومان ئیمکانی نیی ‌ه‬ ‫مرۆڤ وه‌کو بنه‌ماڵه‌کان خه‌مگین بێ‪ ،‬من جارێکی‬ ‫دیک‌ه پرس‌ه و سه‌رخۆشی ل‌ه بنه‌ماڵه‌ی ئه‌و (‪ )4‬ژنه‌‬ ‫ده‌که‌م‪ .‬ئێستا لێپرسینه‌و‌ه له‌سه‌ر ئه‌و رووداو‌ه به‌رده‌وام‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه مرۆڤ ناتوانێت له‌ئاکامی ئه‌و‬ ‫لێپرسینه‌وه‌یه‌دا گیانبه‌ختکراوان بگه‌ڕێنێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ب ‌ه‬ ‫النی که‌م ویژدانی مرۆڤ ئاسوود‌ه ده‌بێ‪.‬‬ ‫~‪ :‬له‌ئێستادا میدیاکانی"ده‌ستگا‌ه‬ ‫راگه‌یاندنیه‌کانی" تورکیا بۆنه‌ت ‌ه پارچه‌یه‌کی‬ ‫ئه‌م شه‌ڕ‌ه له‌دژی گه‌لی کورد‪ ،‬بۆچی راگه‌یاندن؟‬ ‫ چاپه‌مه‌نیه‌کانی(راگه‌یاندنه‌کانی) تورکیا خه‌می‬‫کوژرانی (‪ )4‬ژن ناخۆن‪ .‬ئه‌وان ده‌یانه‌وێ رووداوی‬ ‫به‌و شێوی‌ه به‌رده‌وام بکه‌ن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی به‌کاری بێنن‪.‬‬ ‫هه‌تا ئێستا بۆ چاره‌سه‌ری پرسی کورد و کۆتایی‬ ‫هاتن ب‌ه شه‌ڕ هیچ هه‌ڵوێستێکیان نیشان نه‌داوه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫چاپه‌مه‌نیه‌ی ک‌ه به‌ر له‌ئێستا ل‌ه به‌رامبه‌ر کوژرانی‬ ‫که‌سانی مه‌ده‌نی بێده‌نگ بوو و ئه‌و که‌س‌ه مه‌ده‌نیانه‌ی‬ ‫ک‌ه گیانیان له‌ده‌ست ده‌دا وه‌کو تاوانبار نیشانده‌دا‪،‬‬ ‫ئێستا هه‌ڵده‌ستن‪ ،‬له‌سه‌ر مژاری کوژرانی (‪ )4‬ژن له‌‬ ‫سێرت‪ ،‬شه‌ڕێکی تایبه‌ت به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن‪ .‬کاتێ دایکی‬ ‫سۆلینیش گیانی له‌ده‌ستدا دووگیان بوو‪ .‬الشه‌ی‬ ‫(‪ )4‬منداڵ ب‌ه بۆمبی فرۆکه‌کانی ئ�ه‌وان پارچ ‌ه‬ ‫پارچ‌ه کران‪ ،‬به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش داوای لێبوردنیان‬ ‫ن �ه‌ک��رد‪ ".‬ئ��اک�ه‌پ�‌ه زه‌م��ی��ن�ه‌ی ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی‬ ‫قڕکردنی سیاسیشی ب‌ه رێگای چاپه‌مه‌نی فه‌راهه‌م‬ ‫ده‌کات‪ .‬چاپه‌مه‌نی تورکی وه‌کو هاوکاری ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫و بڕیارگه‌ی شه‌ڕی چه‌په‌ڵن‪ .‬ئامانج نه‌گۆڕاوه‌‪ ،‬ته‌نیا‬ ‫ڕیباز و تاکتیکه‌کان گۆڕانکاری به‌سه‌ردا هاتووه‌‪.‬‬ ‫پێشتر راگه‌یاندنیان ب‌ه هێزی چواره‌م به‌ناو ده‌کرێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئیستا وه‌ک هێزی یه‌که‌مین به‌ناو ده‌کرێ‪،‬‬ ‫ب‌ه راستیش ل�ه‌ش�ه‌ڕی دژ ب‌ه ب��زوت��ن�ه‌وه‌ی ئ��ازادی‬ ‫گه‌لی کورد رۆڵی هێزی یه‌که‌م ده‌بینێ‪ .‬په‌ره‌دان‬ ‫ب‌ه شه‌ڕ به‌ر له‌ده‌سپێکردنی ناوه‌ڕۆکه‌که‌ی‪ ،‬رێباز و‬ ‫بناغه‌که‌ی ب‌ه ته‌واوی هه‌مووی ل‌ه رێی چاپه‌مه‌نیه‌و‌ه‬ ‫دیاری ده‌کرێ‪.‬‬

‫‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪24‬‬ ‫ل �ه‌دژی بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی گه‌لی ک��ورد رۆڵی‬ ‫سه‌ره‌کی‪ ،‬به‌رته‌سککردنه‌وه‌ی بنکه‌ی جه‌ماوه‌ری و‬ ‫پارچه‌کردنی بزوتنه‌و‌ه و چه‌واشه‌کردنی ده‌گێڕێ‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی ک‌ه به‌کوشتنی بکه‌ری نادیار ویستیان‬ ‫بنکه‌ی جه‌ماوه‌ری ته‌نگ بکه‌ن‪ ،‬ئێستاش رۆڵی‬ ‫سه‌ره‌کی چاپه‌مه‌نی گرتویه‌تی ئه‌ستۆ‪ .‬له‌تورکیا‬ ‫هه‌لی ژی��ان بۆ چاپه‌مه‌نی ئ��ازاد و دیموکراتی‬ ‫نه‌ماو‌ه و له‌پاشان زیاتر خۆیان الیه‌نگر ده‌بینن‪.‬‬ ‫جیاوازی بنه‌ڕه‌تی نێوان دوێنێ و ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌تورکیا ج��ی��اوازی ن��ێ��وان چاپه‌مه‌نی ن��اوه‌ن��دی‬ ‫و الیه‌نگر نه‌ماوه‌‪ .‬پێشتر ل‌ه دژی رۆژنامه‌وانان‬ ‫هێرشی جه‌سته‌یی هه‌بوون‪ ،‬ئێستاش گوشارێکی‬ ‫سه‌خت له‌سه‌ریان هه‌ی‌ه له‌حکومه‌ته‌کانی پێشووتردا‬ ‫چاپه‌مه‌نی ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت جیا ب��وو‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئێستا‬ ‫چاپه‌مه‌نی ئاکه‌پ‌ه خۆیه‌تی‪ .‬بۆ ئ�ه‌وه‌ی ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫بتوانێ بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی گه‌لی کورد تێک‬ ‫بشکێنێ و پاکتاوی بکات‪ ،‬چاپه‌مه‌نی سه‌رکێشی‬ ‫ئ�ه‌و‌ه ده‌ک��ات‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئایدیۆلۆژیای ئاکه‌پ‌ه و‬ ‫سیاسه‌تی ئه‌وانه‌‪ .‬ئێستا به‌گشتی راگه‌یاندن و‬ ‫چاپه‌مه‌نیه‌کانی تورکیا هه‌ڵوێست و سیاسه‌تی‬ ‫ئاکه‌پ‌ه کرده‌یی ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫چاپه‌مه‌نی الیه‌نگر‪ ،‬پ��ارێ��زه‌ری ئایدیۆلۆژی و‬ ‫سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت‌ه و هیچ جیاوازیه‌کی له‌گه‌ڵ‬ ‫چاپه‌مه‌نی ئیسالمیه‌کاندا نییه‌‪ .‬چاپه‌مه‌نی‬ ‫الیه‌نگری ئاکه‌پ‌ه جیاواز نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت سه‌ره‌تا‬ ‫خۆیان له‌مه‌یدانی ئایدیۆلۆژی و چاپه‌مه‌نیدا‬ ‫به‌هێزکردووه‌‪ ،‬سیاسه‌ته‌کانی ئیسالمی سیاسی‬

‫“‬

‫هێز ‌ه قه‌واره‌پارێزه‌کانی‬ ‫ئه‌مریکا و ئه‌وروپا‬ ‫نایانه‌وێ که‌ ل ‌ه‬ ‫هه‌رێمه‌که‌ کۆنگر ‌ه‬ ‫پێک بێ‪ .‬ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر‬ ‫یه‌کیه‌تی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫کورد پێک بێ و کورد‬ ‫به‌هیز ببن ئه‌و کاته‌ ب ‌ه‬ ‫پێ هێزه‌کانی ده‌ره‌و ‌ه‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت ناکه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆ ئه‌وه‌ش به‌ستنی‬ ‫کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫زیاتر باشوری کوردستان‬ ‫به‌هێزتر ده‌کات‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫ئاکه‌پ‌ه به‌جێدێنن‪ ،‬بۆ ئ �ه‌وه‌ش مه‌حاڵ‌ه بگوترێ‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت و چاپه‌مه‌نی جیاوازه‌‪ ،‬هه‌ردووکیشیان‬ ‫یه‌کن‪ .‬چاپه‌مه‌نی هه‌نوکه‌یی باڵی ئایدیۆلۆژی‬ ‫ئاکه‌په‌یه‌‪ ،‬ئه‌و چاپه‌مه‌نیان‌ه ب‌ه رێی ئابوریه‌و‌ه راست‬ ‫ب‌ه چاپه‌مه‌نی ناوه‌ندبوون‪ .‬ئاکه‌پ‌ه ده‌سه‌اڵتداری‬ ‫چاپه‌مه‌نی خۆی ئاوا ک��ردوو‌ه و هه‌وڵده‌دات که‌‬ ‫رۆژنام‌ه و چاپه‌مه‌نیه‌کی ک‌ه خزمه‌ت به‌و ناکات‬ ‫بێده‌نگ بکات‪ .‬هیچ چاپه‌مه‌نیه‌ک سه‌ربه‌خۆ‬ ‫نابێ ئه‌گه‌ر پرسی کورد چاره‌سه‌ر نه‌کرێ‪ .‬شه‌ڕی‬ ‫ده‌رون��ی چه‌ند چڕتر بکرێته‌وه‌‪ ،‬ف��راوان بکرێ‪،‬‬ ‫ڕوویه‌کی ئه‌و‌ه به‌ڕێوه‌ده‌بات حه‌قیقه‌تی خۆی نیی ‌ه‬ ‫و ن‌ه ڕه‌واش‌ه و تا دێت متمانه‌ش پێ الواز بوو‌ه و‬ ‫ئه‌و رێبازه‌ش ئه‌نجام به‌ده‌ست ناهێنێ‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئێستا ل��ه‌رۆژه‌ڤ��ی ت��ورک��ی��ا و‬ ‫حکومه‌ته‌که‌ی پ��ارت��ی دادوگ �ه‌ش �ه‌پ��ێ��دان��دا‪،‬‬ ‫داڕشتنه‌وه‌ی ده‌ستوورێکی ن��وێ هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ده‌ستوور‌ه چۆن ده‌بێت‪ ،‬ئایا ده‌توانێ مافی‬ ‫کوردان مسۆگه‌ر بکات؛ یان نا؟‬ ‫ ده‌بێ گفتوگۆکان له‌سه‌ر بابه‌ته‌ک‌ه واتا داڕشتنی‬‫ئه‌م ده‌ستوور‌ه ل‌ه رای گشتی نه‌شاردرێته‌و‌ه و ب ‌ه‬ ‫ئاشکرا بکرێن‪ .‬ده‌ستورێکی بنه‌ڕه‌تی ک‌ه ئیراد‌ه و‬ ‫بوونی کورد قه‌بوڵ نه‌کات خۆی له‌خۆیدا هیچ‬ ‫ره‌واییه‌کی نابێت‪ .‬خۆبه‌خۆ ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی‬ ‫هه‌نوکه‌یی به‌هۆی چ��اره‌س �ه‌ر نه‌کردنی پرسی‬ ‫کورد بێ نرخ بووه‌‪ .‬له‌سه‌ر مه‌سه‌له‌ی ده‌ستوری‬ ‫بنه‌ڕه‌تی نوێ گه‌لی ک��ورد‪ ،‬به‌ده‌په‌‪ ،‬کۆنگره‌ی‬ ‫جڤاکی دیموکراتی ک �ه‌ج �ه‌ده‌‪ ،‬رێکخراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی و رێکخراوه‌کانی ژنان و الوان‬ ‫ده‌بێ نیگه‌رانیه‌کانی ب‌ه ده‌نگێکی به‌رز ده‌رببڕێ‪،‬‬ ‫له‌هه‌موو جێیه‌ک کۆنفرانس و کۆبونه‌و‌ه بکرێ و‬ ‫ده‌بێ هه‌ر هه‌رێمێک بۆچوونی خۆیان گه‌اڵڵ‌ه بکه‌ن‬ ‫ک‌ه چۆن ده‌ستورێکیان ده‌وێ‪ ،‬ژن‪ ،‬الو‪ ،‬ره‌نجده‌ران‬ ‫و سوریانی‪ ،‬عه‌له‌وی‪ ،‬هه‌موو کۆمه‌ڵگه‌‪ ،‬نه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئاین و ئاینزا ‪ ...‬هتد به‌شداری گفتوگۆکانی سه‌ر‬ ‫ده‌ستوری نوێ ببن و نیگه‌رانیه‌کانیان بگه‌یه‌نن ‌ه‬ ‫په‌رله‌مان‪ .‬ده‌ب��ێ به‌ده‌پ‌ه بۆ چه‌سپاندنی ماف و‬ ‫ئازادیه‌کان له‌ده‌ستوردا بێ ترس و سڵمینه‌و‌ه هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌کان به‌شداری له‌و کاره‌دا بکات‪ .‬له‌پرۆسه‌ی‬ ‫داڕشتنی ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی دا هه‌موو کاره‌کانی‬ ‫په‌رله‌مان ده‌بێ ب‌ه شێوه‌یه‌کی کراو‌ه بۆ کۆمه‌ڵگ ‌ه‬ ‫راگه‌یه‌نرێ‪ .‬نابێ ک‌ه ده‌ستوری بنه‌ڕه‌تی ل‌ه پشت‬ ‫ده‌رگ��ا داخ��راوه‌ک��ان�ه‌و‌ه و ب‌ه دزی ئاماد‌ه بکرێ‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه له‌هه‌مانکاتدا رێ و شوینێک‌ه ل‌ه به‌رامبه‌ر‬ ‫حیساب‌ه چه‌په‌ڵه‌کانی ئاکه‌په‌‪ .‬ئاکه‌پ‌ه ده‌یه‌وێت به‌م‬ ‫ده‌ستوره‌و‌ه پڕۆپاگه‌ند‌ه بکات و گه‌ل چه‌واش‌ه بکات‬ ‫نه‌هیچی تر‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر دانوسانیش بکرێ‪ ،‬ده‌بێ ئاشکرا بکرێ‪،‬‬ ‫ده‌ب��ێ ه�ه‌م��وو شتێک ک��راوه‌ب��ێ ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کورد هه‌ڵوێستی خۆی نیشانبدات‬ ‫و بتوانێ وه‌ک کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک ل‌ه پرۆسه‌که‌دا‬ ‫ب �ه‌ش��دارب��ێ‪ ،‬ئ��ی��راده‌ی دی��م��وک��رات��ی��ان �ه‌ی خ��ۆی‬ ‫بێنێت‌ه ناو پرۆسه‌که‌وه‌‪ .‬وادی��ار‌ه ده‌ست به‌پرۆسه‌ی‬ ‫داڕشتنی ده‌ستورێک ده‌ک��رێ ک‌ه بوونی کورد‬ ‫قه‌بوڵ ناکات‪ ،‬هه‌ڵوێستی ئاکه‌پ‌ه و جه‌هه‌پ‌ه ئیستا‬

‫چاوپێکەتن‬

‫وای��ه‌‪ ،‬بۆ ئ��ه‌وه‌ش ده‌ب��ێ ب�ه‌ده‌پ�‌ه ل�ه‌و مه‌سه‌له‌یه‌دا‬ ‫ک��ورد و کۆمه‌ڵگ‌ه هه‌میش‌ه ئاگادار بکات‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ده‌ستوری نوێدا ده‌بێت چه‌ند خاڵێک به‌ڕاشکاوی‬ ‫ره‌چاو بکرێن‪ .‬ده‌بێ کورد زۆر ب‌ه کراوه‌یی بڵێن‬ ‫ده‌ستورێک دان ب‌ه بوونی کورد‪ ،‬به‌ڕیوه‌به‌رایه‌تی‬ ‫هه‌رێمیه‌کان‪ ،‬فر‌ه زمانی‪ ،‬پ��ه‌روه‌رده‌ی ب‌ه زمانی‬ ‫دایک و ماف‌ه بنه‌ڕه‌تی و دیموکراتیه‌کاندا نه‌نێ و‬ ‫مسۆگه‌ر نه‌کات‪ ،‬قه‌بوڵ ناکه‌ن‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫ئه‌و‌ه مه‌سه‌له‌ی ئاسایی نییه‌؛ به‌ڵکو چاره‌نوسی‬ ‫گه‌لێک ده‌ستنیشان ده‌کات‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئاکه‌پ ‌ه به‌م هێرش ‌ه سه‌ربازیی ‌ه‬ ‫چڕوپڕه‌و‌ه ک ‌ه ئێستا به‌ڕێوه‌ی ده‌بات‪ ،‬چه‌ند‌ه‬ ‫ئیمکانی سه‌رکه‌وتنی هه‌یه‌؟‬ ‫ له‌ئێستادا ئاکه‌پ‌ه هێرشێکی بێوچانی سه‌ربازی‬‫درێ��ژ‌ه پ��ێ��ده‌دات‪ ،‬ب �ه‌اڵم مه‌حاڵ‌ه ک‌ه ئه‌نجامێکی‬ ‫ده‌ی��ه‌وێ ب �ه‌ده‌س��ت��ی ب��ێ��ن��ێ‪ .‬ئێستا ل �ه‌ب��اک��وری‬ ‫ک��وردس��ت��ان ب �ه‌ه��ێ��زێ��ک��ی زۆری س��ه‌رب��ازی��ه‌و‌ه‬ ‫ئۆپه‌راسیۆن به‌ڕێوه‌ده‌برێ‪ ،‬ل‌ه ده‌روه‌ی سنور ئه‌مریکا‬ ‫کاری که‌شفیان بۆ ده‌کات و فڕۆک‌ه جه‌نگیه‌کانی‬ ‫ت��ورک به‌پێی ئ�ه‌و زانیاریان‌ه هێرشی ئاسمانی‬ ‫ئه‌نجام ده‌دات‪ ،‬ده‌ک��رێ له‌سه‌ر شه‌ڕی ئه‌م چه‌ند‬ ‫مانگه‌ی دوایی‌ه وه‌هاش بڵێین‪ ،‬گه‌ریال توانستێکی‬ ‫باش نیشانده‌دات‪ ،‬ڕاشکاوان‌ه ده‌بینرێ ک‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫ل‌ه ته‌نگان‌ه دای‌ه ئه‌گه‌ر پۆلیس و سه‌رباز ناتوانن‬ ‫ل‌ه سه‌ربازگه‌کان ده‌رچ��ن ل‌ه دۆخ��ی هه‌نوکه‌ییدا‬ ‫م�ه‌ح��اڵ�‌ه ب �‌ه ئ��ۆپ �ه‌راس��ی��ۆن��ی س��ه‌رب��ازی ئه‌نجام‬ ‫به‌ده‌ست بێنن و ئه‌و توانسته‌شیان نییه‌‪ ،‬ئیتر هێرش ‌ه‬ ‫ئاسمانیه‌کان ب‌ه شێوه‌یه‌کی رۆتین هه‌موو رۆژێ‬ ‫به‌رده‌وامه‌‪ ،‬ئه‌وانیش ده‌زانن ک‌ه هێرشی ئاسمانی‬ ‫کاریگه‌ریه‌کی ئه‌وتۆی نییه‌‪ ،‬له‌م ماوه‌یه‌دا‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫هه‌ندێ که‌م و کوڕی ل‌ه هه‌ندێ جێگادا زیانی‬ ‫گیانی هه‌بوون و تا ئیستا نزیکه‌ی پانزد‌ه هه‌ڤاڵمان‬ ‫شه‌هید ک�ه‌وت��وون‪ ،‬ب�ه‌اڵم هێرشی ئاسمانی زیاتر‬ ‫زیانی ب‌ه ژینگ‌ه گه‌یاندووه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی ک‌ه ئه‌و‌ه‬ ‫دوو مانگ‌ه باسی ئۆپه‌راسیۆنی زه‌مینی ده‌کرێ‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیا ناوێرێ ئه‌نجامی بدات‪،‬‬ ‫ئاستی مۆڕاڵی گه‌ریال له‌هه‌موو کاتێک بڵندتر‬ ‫و ئاماده‌تره‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بێن ئه‌و‌ه شه‌ڕێکی مه‌زن دێت ‌ه‬ ‫ئاراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بکه‌ون‌ه هه‌ندێ هه‌رێمه‌وه‌‪ ،‬ده‌رچونیان‬ ‫زۆر زه‌ح��م�ه‌ت�ه‌‪ .‬ئۆپه‌راسیۆنی خ��اڵ ب�‌ه خ��اڵ ب ‌ه‬ ‫که‌ڵکی هیچ شتێکی تورکیا ن��ای�ه‌ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌ت وه‌ها ئۆپه‌راسیۆن پێکبێنێ‪ ،‬پێده‌چێ هه‌موو‬ ‫یه‌کینه‌کانیان ک‌ه ب�ه‌ش��داری ئ�ه‌و ئۆپه‌راسیۆن ‌ه‬ ‫ببن رووب �ه‌ڕووی کوشتن ببنه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وی ک ‌ه‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنی خاڵ ب‌ه خاڵ ته‌نیا ل‌ه فیلمدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌مجار‌ه ئۆپه‌راسیۆنێکی زه‌مینی ئه‌نجام‬ ‫ب��درێ‪ ،‬ئه‌نجامی گرنگی سیاسی لێده‌که‌وته‌وه‌‪،‬‬ ‫جارێکی تر ڕاشکاوان‌ه ده‌یسه‌لمێنین ک‌ه بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئازادی گه‌لی کورد ب‌ه رێبازی گوشار‪ ،‬سه‌ربازی‪،‬‬ ‫پۆلیس و ته‌کنیکی پێشکه‌وتوو پاکتاو نابێ و‬ ‫ناچار ده‌بن ک‌ه ئه‌و ڕاستی‌ه قه‌بوڵ بکه‌ن‪.‬‬ ‫~‪ :‬ه��ێ��زه‌ک��ان��ی پ��اراس��ت��ن��ی‬ ‫گه‌ل"هه‌په‌گه‌" له‌م ماوه‌یه‌دا چه‌ند که‌سێکیان‬ ‫ده‌س��ت��گ��ی��ر ک��ردب��وو ک � ‌ه ل �ه‌ن��اوی��ان��دا چه‌ند‬ ‫مامۆستایه‌کیش ه �ه‌ب��وون‪ ،‬ئامانجیان له‌م‬

‫“‬

‫ده‌ستگیرکردنان ‌ه چی بوو؟‬ ‫ ئه‌وانه‌ی ده‌گێردرێن ئامانج نین‪ ،‬به‌ڵکو به‌هۆی ئه‌و‬‫کاره‌وه‌ی ده‌یکه‌ن ده‌ستگیر ده‌کرێن‪ ،‬بزوتنه‌وه‌ی ئازادی‬ ‫گه‌لی کورد و گه‌ریال بۆ نیشاندانی دژبه‌رێتی و‬ ‫ناڕه‌زایه‌تی خ��ۆی له‌به‌رامبه‌ر سیاسه‌تی نکوڵی‪،‬‬ ‫ت��وان�ه‌و‌ه و قڕکردنی که‌لتوری ئ�ه‌و مامۆستایان ‌ه‬ ‫ده‌گ��رێ‪ ،‬ده‌ب��ێ گرتنی کرێکاره‌کانیش له‌هه‌مان‬ ‫چوارچێوه‌دا هه‌ڵسه‌نگنێنرێ‪ .‬بڕوانن ئه‌و کرێکارانه‌ی‬ ‫گ��ی��راون ه �ه‌م��وی��ان ل �ه‌ب �ه‌ن��داوه‌ک��ان��دا ک��ار ده‌ک��ه‌ن‪،‬‬ ‫به‌نداوه‌کانیش به‌شێکی سه‌ره‌کی جینۆسایدکردنی‬ ‫ژینگ‌ه و که‌لتوره‌‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئه‌گه‌ر بێتو تورکیا ئۆپه‌راسیۆنێکی‬ ‫زه‌مینی ده‌ستپێبکات‪ ،‬ئایا ئێران له‌م شه‌ڕه‌دا‬ ‫هاوکاری تورکیا ده‌کات؟‬ ‫ له‌وانه‌ی‌ه ئێران پشتگیری ل‌ه ئۆپه‌راسیۆنێکی‬‫زه‌مینی تورکیا بکات‪ ،‬ناتوانین بڵێین ک‌ه پشتگییری‬ ‫ناکات‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ل‌ه نێوان ئێران و په‌ژاکدا ئاگر‬ ‫به‌ستێک ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬گ�ه‌ری�لاک��ان ل�‌ه ب�ه‌رام��ب�ه‌ر ئێران‬ ‫قاره‌مانان‌ه به‌رخودانیان کرد‪ ،‬به‌رخودانیکی که‌م وێن ‌ه‬ ‫ک‌ه له‌مێژووی ش�ه‌ڕدا نه‌بینراو‌ه پیشانیاندا‪ ،‬پاشان‬ ‫ب‌ه ناوبژیوانی هه‌ندێ ناوبه‌ینکار دیدار ئه‌نجامدرا‬ ‫و ئاگربه‌ست راگ�ه‌ی��ن��را‪ ،‬ل�ه‌ب�ه‌رام��ب�ه‌ر کشانه‌وه‌ی‬ ‫هێزێکی زۆری ئێران له‌هه‌رێمه‌که‌؛ به‌رزاییه‌ک بۆ‬ ‫هێزه‌کانی ئێران به‌جێهێڵرا‪ ،‬نه‌ک وه‌ک ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫هه‌ندێ سیاسه‌تمه‌دار و فه‌رماندارانی ئێران ده‌ڵێن ک ‌ه‬ ‫گوای‌ه ئێم‌ه زیانی گیانی قورسمان لێکه‌وتووه‌‪ ،‬ئه‌وان ‌ه‬ ‫هه‌موو درۆ و پڕوپاگه‌نده‌ن‪ ،‬هه‌موو الیه‌ک ده‌زانێت‬ ‫ئه‌گه‌ر ئاگربه‌ست و ئه‌و له‌یه‌ک تێگه‌یشتن‌ه دوو‬ ‫مانگ له‌مه‌وبه‌ر مۆر نه‌کرا له‌به‌ر ئه‌و قاره‌مانیه‌تیه‌ی‬ ‫گه‌ریالکانی بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی ک��ورد بوو‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێستا ئه‌و ئاگربه‌ست‌ه پێکهاتوو‌ه هه‌ر له‌به‌ر‬ ‫ئه‌م یه‌که‌یه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه با هه‌موو که‌س و الیه‌نێک باش‬ ‫بزانێت‪.‬‬ ‫ئێستا هیچ به‌رژه‌وه‌ندیه‌کی ئێران ل‌ه ئۆپه‌راسیۆنێکی‬ ‫هاوبه‌ش له‌گه‌ل تورکیادا نییه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌شداری وه‌ها‬ ‫ئۆپه‌راسیۆنێک بکات‪ ،‬به‌ده‌ستی خۆی کۆتایی‬ ‫به‌خۆی بێنێت‪ .‬ئه‌و دیتی پێش مانگێک له‌مه‌وبه‌ریش‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر به‌گه‌ریالکانی پ �ه‌ژاک چی به‌سه‌ردا‬ ‫هات‪ .‬گه‌ریال ن‌ه له‌شکری تورکیا یان ئێراقن‪ .‬وه‌کو‬ ‫هیچ رێکخستنێکی تر نین‪ .‬ئه‌وان دڵسۆزی رامانی‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆن‪ .‬ئێران باش ده‌زانێت ک‌ه گه‌ریال چۆن‬ ‫دڵسۆزی بزوتنه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازن‪ .‬ئێران په‌که‌ک ‌ه‬ ‫باش ده‌ناسێت‪ .‬رێبازی ملیتانی و شۆڕشگێڕیه‌تی‬ ‫په‌که‌ک‌ه باش ناسیووه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش له‌ئێستا به‌دواو‌ه‬ ‫ئێران به‌حه‌ساسییه‌ته‌و‌ه هه‌ڵسوکه‌وت بکات‪.‬‬ ‫~‪ :‬له‌م ماوه‌یه‌دا س �ه‌رۆک وه‌زیرانی‬ ‫تورکیا" ئه‌ردۆغان" چوو‌ه ئه‌مریکا و دیداری‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌ور‌ه به‌رپرسانی ئه‌و واڵت ‌ه پێکهێنا‪ ،‬له‌م‬ ‫دیدارانه‌دا ئه‌ردۆغان به‌دوای چی دا بوو؟‬ ‫ بێگومان دی��داره‌ک��ان��ی ئۆباما ـ ئ �ه‌رۆدغ��ان ب ‌ه‬‫واتای نوێ کردنه‌وه‌ی په‌یمان و هاوپه‌یمانیه‌ک‌ه ک ‌ه‬ ‫له‌دیداره‌کانی بوش و ئه‌رۆدغان دا مۆر کرا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ندێ ب��واری فراوانتری هه‌ی‌ه به‌تایبه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین هێرشی هاوبه‌ش ئه‌نجام ده‌درێ‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه هه‌موو نیشانی ده‌دات ک‌ه له‌به‌رامبه‌ر بزوتنه‌وه‌ی‬

‫ئازادی گه‌لی کورد هێرشی فراوان ئه‌نجام ده‌درێ‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئایا ئاکامی ئه‌و دیدارانه‌ی ک ‌ه هه‌تا‬ ‫ئێستا له‌نێوان ئێوه‌و ده‌وڵه‌تدا بەڕێوە چووه‌‪،‬‬ ‫به‌کوێ ده‌گات؟‬ ‫ قسه‌ی س �ه‌رۆک��وزی��ری ت��ورک ک�‌ه ده‌ڵ��ێ‪ ":‬با‬‫نیازی باش ل‌ه ئێم‌ه چاوڕێ نه‌که‌ن‪ ،‬دیماگۆژییه‌"‪.‬‬ ‫له‌راستیدا ئ �ه‌رۆدغ��ان نیازی دانوسانی نییه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫سیاسه‌تی گوشار داواکانی خۆی ده‌سه‌پێنێ‪ ،‬کاتێ‬ ‫ده‌ڵێ تێکۆشان له‌به‌رامبه‌ر تیرۆر و دانوسان له‌گه‌ل‬ ‫سیاسه‌ت؛ ئامانجی ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه بزوتنه‌وه‌ی ئازادی‬ ‫گ�ه‌ل��ی ک��ورد و ب �ه‌ده‌پ �‌ه بێنیت‌ه دژب��ه‌ری ی �ه‌ک‪،‬‬ ‫ئامانجی ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه گه‌ل و کۆمه‌ڵگ‌ه بێ تێکۆشان‬ ‫بکات‪ ،‬سیاسه‌تی نکوڵی‪ ،‬قڕکردن و له‌ناوبردنی‬ ‫سیاسی و که‌لتوری و بااڵده‌ستی بێ ته‌گه‌ر‌ه درێژ‌ه‬ ‫پێبدات‪ .‬ئاکه‌پ‌ه نیگه‌ران‌ه ک‌ه په‌که‌ک‌ه به‌هێز بوو‌ه بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش ئاکه‌پ‌ه ده‌ستی ب‌ه پیالنه‌کانی پاکتاوکردن‬ ‫ک��ردوو‌ه ‪.‬دی��داره‌ک��ان ل‌ه قۆناغی ئاگربه‌ستدا ک ‌ه‬ ‫ل‌ه راب��ردوودا پێکهاتوون له‌نێوان ده‌وڵه‌ت و په‌که‌ک ‌ه‬

‫“‬

‫تا ئه‌و کاته‌ی‬ ‫شه‌رته‌کانی رێبه‌رمان‬ ‫ڕه‌چاو نه‌کرێن و‬ ‫ئاگربه‌ستی دووالیه‌ن ‌ه‬ ‫ڕانه‌گه‌یه‌ندرێ‪،‬‬ ‫ده‌ستپیکردنه‌وه‌ی‬ ‫دیالۆگ هیچ واتایه‌کی‬ ‫نابێ و دیداره‌کان هیچ‬ ‫ئاکامێکیان نابێ‬

‫“‬

‫چاوپێکەتن‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫له‌ساڵی (‪)2006‬دا ده‌ستی پێکردووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ساڵی‬ ‫(‪)2007‬دا ب‌ه دی��داری ئ�ه‌ردۆغ��ان و بیوک ئانت‬ ‫پرۆسه‌یه‌کی ن��وێ ده‌س��ت��ی پێکرد‪ .‬ل�‌ه پشت ئه‌و‬ ‫دیداره‌و‌ه ئاکه‌پ‌ه بۆ پاکتاوکردنی ته‌ڤگه‌ری ئازادی‬ ‫گه‌لی ک��ورد له‌گه‌ڵ هێز‌ه ش��اراوه‌ک��ان رێککه‌وت‪.‬‬ ‫ئه‌و نه‌خشه‌ی‌ه ب‌ه به‌رخۆدانی زاپ و سه‌رهه‌ڵدانی‬ ‫گه‌لی کورد مایه‌پووچ کرا‪ ،‬ل‌ه ئه‌نجامی ئه‌وه‌شدا‪،‬‬ ‫ل‌ه (‪)2008‬دا دیداره‌کان ب‌ه ئیمرالی و ته‌ڤگه‌ری‬ ‫ئ��ازادی سه‌ر له‌نوێ ده‌ستی پێکرده‌وه‌‪ .‬له‌پرۆسه‌ی‬ ‫دیداره‌که‌دا‪ ،‬ته‌ڤگه‌ر بینی ک‌ه سیاسه‌تێکی جددی‬ ‫حکومه‌تی ئاکه‌پ‌ه له‌ئارادا نییه‌‪ .‬له‌به‌ر سیاسه‌ته‌کانی‬ ‫هه‌ڵخه‌لتاندن‪ ،‬رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬ ‫له‌مانگی گواڵنی (‪)2010‬دا خۆی کشانده‌وه‌‪ .‬پاش‬ ‫ئ�ه‌و پێڤاژۆش ئاڵۆزی و پێکهه‌ڵپژانه‌کان پ�ه‌ره‌ی‬ ‫سه‌ند‪ .‬ئاکه‌پ‌ه له‌ساڵی (‪)2010‬دا شاندێکی نارده‌‬ ‫ئیمرالی و له‌ئه‌نجامی ئ �ه‌وه‌ش��دا‪ ،‬پێش ر‌یفراندۆم‬ ‫ئ��ۆج �ه‌الن ئاگربه‌ستی راگ �ه‌ی��ان��د‪ ،‬ب��ه‌اڵم وێ��ڕای‬

‫‪25‬‬

‫ئه‌وه‌ش ئاکه‌پ‌ه جارێکی دیک‌ه به‌ڵێنی خۆی به‌جێ‬ ‫نه‌هێنا‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش له‌ئاداری (‪)2011‬دا به‌هۆی‬ ‫هه‌ڵوێستی هه‌ڵه‌ی ئاکه‌په‌وه‌‪ ،‬رایگه‌یاندبوو ک‌ه ئه‌گه‌ر‬ ‫ئاکه‌پ‌ه راست مامه‌ڵ‌ه له‌گه‌ل بزوتنه‌وه‌که‌مان نه‌کات‬ ‫ئه‌و‌ه تیکۆشان به‌رز ده‌که‌ینه‌وه‌‪ ،‬پاش ئه‌و لێدوانانه‌‪،‬‬ ‫رێبه‌ر ئۆجه‌الن داوای کرد چاوه‌ڕوانی هه‌ڵبژاردن‬ ‫بکه‌ن و دوای هه‌ڵبژاردن ر‌ۆڵگێڕی کۆتایی دێ‬ ‫‪.‬له‌و قۆناغه‌دا ڕێبه‌ر ئاپۆ سێ پرۆتۆکۆڵی ئاماده‌‬ ‫ک��ردو دای�‌ه ده‌وڵ �ه‌ت‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌ردۆغان ئێستا وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌ڵێت‪ ،‬له‌و پرتۆکۆالن‌ه خاوه‌نداری ناکات‪،‬‬ ‫به‌باشی ده‌زان��رێ ک‌ه دیداره‌کان ل‌ه ئیمرالی و ئه‌و‬ ‫پرۆتۆکۆالنه‌ی ک‌ه ئاماد‌ه ک��راو‌ه بۆ ئ �ه‌وان هیچ‬ ‫ئه‌نجام و گرنگێکی نییه‌‪ ،‬ن‌ه پرۆتۆکۆلیان ئه‌رێ‬ ‫کرد‪ ،‬ن‌ه په‌رله‌مانیش بڕیارێکیدا بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه رێبه‌ر‬ ‫ئاپۆ رۆڵی خۆی بگێڕێ‪ ،‬ن‌ه سه‌رۆک وه‌زیریش له‌و‬ ‫باره‌و‌ه لێدوانێکیدا‪ .‬خۆبه‌خۆ ئه‌و په‌رله‌مانتارانه‌ی ک ‌ه‬ ‫هه‌ڵبژێدران له‌زیندان مانه‌وه‌‪ ،‬په‌رله‌مانتاریه‌تی خه‌تیب‬ ‫دیجله‌ش قبوڵ نه‌کرا‪ .‬ئه‌و هه‌ڵوێستانه‌ی ئاکه‌پ ‌ه‬ ‫نیشانی ده‌دات ک‌ه حکومه‌ت بۆ چاره‌سه‌ری هیچ‬ ‫نیازێکی نییه‌‪.‬‬ ‫ئێم‌ه هیچ په‌یوه‌ندیه‌کمان به‌باڵوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی ئه‌و‬ ‫دیدارانه‌ی ئه‌نجام دراون نی‌ه و وتیشی له‌و بابه‌ته‌دا‬ ‫به‌سه‌بر و پرنسیپان‌ه جموجۆلمان کردوه‌‪ .‬په‌ره‌سه‌ندنی‬ ‫هێرشه‌کانیش‪ ،‬هه‌ڵوێستی ئاکه‌پ‌ه ل �‌ه به‌رانبه‌ر‬ ‫دی��داره‌ک��ان نیشان ده‌دات‪ .‬هه‌ڵوێستی ناکۆکی‬ ‫ئاکه‌پ‌ه گه‌یشتووه‌ت‌ه ئاستێک ک‌ه ئێدی مایه‌ی‬ ‫په‌سه‌ند نییه‌‪ .‬له‌جێگای ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ رێبه‌ر ئاپۆ‬ ‫دیدار پێک بینێ‪ ،‬گۆشه‌گیری دژوارکرد‪ ،‬ل‌ه جێگه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ل‌ه گه‌ڵ ته‌ڤگه‌ری ئازادی دیدار پێکبێنی‪،‬‬ ‫درێژه‌یان ب‌ه ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی قڕکردنی سیاسیدا و‬ ‫ده‌ڵێن با بزوتنه‌و‌ه ئاگربه‌ستی یه‌کالیه‌ن‌ه راگه‌یه‌نێ‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ل‌ه هه‌مانکاتدا تۆش درێ��ژ‌ه ب‌ه ئۆپه‌راسیۆن‬ ‫بده‌ی و له‌هه‌موو ده‌ڤه‌رێک گه‌ریالکانمان بکوژی‪،‬‬ ‫ئ�ه‌و‌ه مایه‌ی قه‌بوڵ نییه‌‪ ،‬به‌هۆی سیاسه‌ته‌کانی‬ ‫ئاکه‌په‌وه‌ی‌ه ک‌ه پێکدادانی سیاسی و سه‌ربازی‬ ‫په‌ره‌ی سه‌ندووه‌‪ ،‬بۆی‌ه ئێم‌ه به‌هه‌موو قه‌ناعه‌تمانه‌و‌ه‬ ‫له‌و باوه‌ڕیه‌داین ک‌ه ئۆپه‌راسیۆنه‌کانی ئاکه‌پ‌ه ئه‌نجام‬ ‫ناگرن‪.‬‬ ‫~‪ :‬ئێستا ل �ه‌س��وری��ا و رۆژئ��اوای‬ ‫کوردستان ره‌وشێک له‌ئارادایه‌و ناڕه‌زایه‌تیه‌کان‬ ‫به‌رفراوانتر ده‌ب��ن �ه‌و‌ه و تورکیاش ده‌یه‌وێت‬ ‫موداخه‌له‌ی سوریا بکات‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫ تورکیا ناخوازێت کورد ل‌ه سووریادا ده‌سکه‌وت‬‫ب�ه‌ده‌س��ت��ب��خ��ات‪ .‬ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی ئ �ه‌م ی�ه‌ک�‌ه ئاسته‌نگ‬ ‫ب��ک��ات‪ ،‬ب �ه‌ه �ه‌ر ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ه��ه‌وڵ��ده‌دات‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی ئازادیخوازی کوردیش له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر‬ ‫موداخه‌له‌یه‌ک و ده‌ستێوه‌ردانێک ئاماده‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی س��ووری��ا بکات‪،‬‬ ‫رووبه‌ڕووی به‌رخۆدانێکی مه‌زن بێته‌وه‌‪ .‬ئێم‌ه ده‌توانین‬ ‫ئ �ه‌م یه‌ک‌ه به‌ئاسانی بڵێین و ب �ه‌م ب��ۆن�ه‌و‌ه تورکیا‬ ‫هۆشیار ده‌که‌ینه‌وه‌‪ .‬ئێستا تورکیا بۆوه‌ت‌ه دوژمنی‬ ‫سوریا و ئێرانیش هێدی هێدی ده‌س��ت له‌سووریا‬ ‫به‌رده‌دات‪ .‬له‌ئێستاو‌ه به‌دی ده‌کرێت ک‌ه ئێدی ئێران‬ ‫پشتگیری ب‌ه سووریا ن�ه‌دات و هه‌وڵده‌دات له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌رهه‌ڵسه‌تکاره‌کاندا په‌یوه‌ندی ببه‌ستێت‪ .‬له‌به‌ر‪Û‬‬

‫ئ�ه‌وه‌ش ره‌وش��ی سوریا خراپتر ب��ووه‌‪ .‬له‌م کاته‌شدا‬ ‫گه‌لی کورد له‌سوریا خۆی به‌رێکخستن ده‌کات و‬ ‫داوای خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیک ده‌کات‪ .‬داوا‬ ‫ده‌ک �ه‌ن ک‌ه ناسنامه‌که‌یان به‌فه‌رمی بناسرێت و‬ ‫به‌زمانی خۆیان په‌روه‌رد‌ه ببینن و داوای فره‌زمانی‬ ‫ده‌ک��ه‌ن‪ .‬ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی دی��م��وک��رات��ی ک��ورد هێزی‬ ‫ئه‌ساسی دیموکراتیکبوونی سوریایه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫بتوانێت سوریا دیموکراتیک بکات‪ ،‬کوردانن‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه په‌یوه‌ندی کوردان ب‌ه به‌رهه‌ڵستکارانه‌و‌ه‬ ‫الوازیش بێت و له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تیش ئه‌نجامێکی باشی‬ ‫به‌ده‌ست نه‌خستبێت‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌ر دوو حاڵه‌تدا گوشار‬ ‫ده‌خات‌ه سه‌ر هه‌ردوو الیه‌نیش‪ .‬له‌به‌ر ئه‌م یه‌ک‌ه ته‌نیا‬ ‫هه‌وڵ نادات ک‌ه ژیانێکی ئازاد و دیموکراتیک‬ ‫بۆ کوردان پێک وه‌رێت‪ ،‬به‌ڵکو له‌هه‌مانکاتیشدا‬ ‫دینامیکی دیموکراسی گشتی و رێکسختن بوونی‬ ‫خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری کوردانیشه‌و له‌به‌ر ئ�ه‌م یه‌که‌ش‬ ‫ک��اری��گ �ه‌ری ل �ه‌س �ه‌ر ه��ێ��ز‌ه سیاسیه‌کانی تریش‬ ‫ده‌کات بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وان بکێشێت‌ه ناو هه‌وڵدانێکی‬ ‫دیموکراتیانه‌وه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌م یه‌ک‌ه ده‌توانین بڵێین ک ‌ه‬ ‫رۆڵێکی مه‌زن له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت‪.‬‬ ‫ک��وردان مه‌جاڵیان ب�‌ه ش��ه‌ڕی ک��ورد و ع �ه‌ره‌ب‬ ‫نه‌دا‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌نگاوێکی باش بوو له‌تێکۆشانی‬ ‫گه‌له‌که‌ماندا له‌سوریا‪ .‬له‌ناو ئه‌و قه‌یرانه‌ی سوریادا‬ ‫ک��وردان زۆر هه‌ستیارن و به‌تایبه‌تی مه‌جاڵیان‬ ‫ن��ه‌دا ک �‌ه ش��ه‌ڕی ک��ورد ـ ع��ه‌ره‌ب ده‌رک �ه‌وێ��ت‪.‬‬ ‫ئ�ه‌گ�ه‌ر ئ �ه‌م ش �ه‌ڕ‌ه بێت‌ه ئ��اراو‌ه ک��اری��گ�ه‌ری زۆر‬ ‫له‌سه‌ر دیموکراتیکبوونی سوریا داده‌نێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫وا ده‌رکه‌وێت‪ ،‬ئۆپۆزسیۆن پارچ‌ه ده‌بێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌م یه‌ک‌ه رووی بدابا‪ ،‬ئه‌وا نژادپه‌ره‌ستی له‌نێوان‬ ‫گه‌الندا ئاوا ده‌کرد‪ .‬ئێم‌ه ده‌وڵه‌تی تورکیا هۆشیار‬ ‫ده‌ک �ه‌ی��ن �ه‌وه‌‪ .‬تورکیا ن��اخ��وازێ��ت ک��ورد له‌سوریا‬ ‫ده‌ستکه‌وتێک ق��ازان��ج ب��ک��ات‪ .‬ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ش هه‌ر‬ ‫شتێک ده‌کات‪ .‬ته‌نانه‌ت ده‌ڵێت‪ ":‬ئه‌گه‌ر له‌سوریا‬ ‫ک��وردان ده‌ستکه‌وتێک به‌ده‌ست بخه‌ن‪ ،‬موداخل ‌ه‬ ‫ب��ک�ه‌م"‪ .‬ب �ه‌م شێوه‌ی‌ه ه �ه‌وڵ��ده‌دات ک‌ه بزوتنه‌وه‌ی‬ ‫ئازادیخوازی کوردان بێ کاریگه‌ر بکات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بزوتنه‌وه‌ی کوردان له‌به‌رامبه‌ر هه‌ر شێو‌ه موداخل ‌ه‬ ‫و هێرشێک ئاماده‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورکیا‬ ‫موداخله‌ی سوریا بکات رووبه‌ڕووی به‌رخۆدانێکی‬ ‫مه‌زن ببێته‌وه‌‪ .‬ئێم‌ه ده‌توانین ئه‌م یه‌ک‌ه به‌ئاسانی‬ ‫بڵێین‪ .‬له‌ئێستادا گه‌له‌که‌مان له‌رۆژئاوای کوردستان‬ ‫هه‌موو ئاماده‌کاری خۆی رێکخستنی و پاراستنی‬ ‫ره‌وای کردووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هێرشێکی داگیرکه‌ری یان‬ ‫هێرشێکی نه‌ژادپه‌ره‌ستی رووبه‌ڕووی گه‌له‌که‌مان‬ ‫ببێته‌وه‌‪ ،‬گه‌له‌که‌مان خۆیان ده‌پارێزن و ئاماده‌ن‬ ‫ب�ه‌ه�ه‌م��وو ش��ێ��وه‌ی�ه‌ک ب �ه‌رخ��ۆدان ب��ک�ه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێستا ده‌وڵه‌تی سوریا هێرشی کوردان ناکات یان‬ ‫زیهنیه‌تی شۆڤینیستی به‌رهه‌ڵستکاران له‌کوردستان‬ ‫جێگای نییه‌‪ ،‬ئه‌و‌ه له‌به‌ر به‌هێز بوونی کوردانه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی سوریا هێشتاش ل‌ه نێو نیگه‌رانی ئه‌وه‌دای ‌ه‬ ‫ک‌ه ئه‌گه‌ر هه‌نگاوێک بنێم ئه‌و‌ه تورکیا دژایه‌تی‬ ‫ده‌کات و پارچ‌ه ده‌بم‪ ،‬تا ئه‌و نیگه‌رانی‌ه نه‌ڕه‌ویته‌وه‌‪،‬‬ ‫سوریا دیموکراتیز‌ه نابێ‪ .‬هه‌ر چۆن ل‌ه تورکیا کلیلی‬ ‫دیموکراتیزه‌بوون پرسی ک��ورده‌‪ ،‬له‌سوریاش وایه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی سوریا ده‌یه‌وێ ده‌ست ل‌ه ده‌سه‌اڵتداریه‌تی‬

‫کالسیک به‌رنه‌دا‪ .‬ئه‌و کاراکته‌ر‌ه نه‌ژادپه‌رستانه‌ی ‌ه‬ ‫ته‌گه‌ره‌ی‌ه ل‌ه ب��ه‌رده‌م دیموکراتیزه‌بووندا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هێز و بوونی بزوتنه‌وه‌ی دیموکراتیانه‌ی گه‌لی‬ ‫ک��ورد ڕه‌وچ��او نه‌کرێ‪ ،‬هیچ هیزێک ناتوانێ‬ ‫سیسته‌مێکی نوێی سیاسی ل‌ه سوریا ئاوا بکات‪.‬‬ ‫ل‌ه سوریا هیچ خه‌بات و هه‌وڵدانێک ک‌ه سیاسه‌تی‬ ‫کورد تێدا به‌شداری نه‌کات‪ ،‬سه‌رکه‌وتن ب‌ه ده‌ست‬ ‫ناهێنێ‪.‬‬ ‫~‪ :‬گرنگی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی بۆ‬ ‫کوردان له‌چی دایه‌؟‬ ‫ ئێستا ل �ه‌ک��وردس��ت��ان س��ی��اس�ه‌ت له‌رێکسختن‬‫ئه‌ساستر ده‌بیندرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫پێک نه‌یه‌ت‪ ،‬ئه‌م ده‌رفه‌ت‌ه مێژویی‌ه له‌ده‌ستی ئێمه‌‬ ‫بچێت و هیچ کام له‌ئێمه‌ش ناتوانین حیسابی ئه‌مه‌‬ ‫بده‌ین‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌کاتێکی وه‌ک��و ئێستا یه‌کێتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی پێک نه‌یه‌ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر سیاسه‌تێک بۆ‬ ‫موداخه‌له‌کردنی ئه‌م گۆڕانکاریان‌ه له‌ناوچه‌که‌دا‬ ‫پێک نه‌یه‌ت‪ ،‬ئاخۆ ک��وردان که‌ی ببن‌ه یه‌ک؟‬ ‫ئ�ه‌وا که‌ی موداخه‌له‌ی پێشکه‌وتن‌ه سیاسیه‌کان‬ ‫بکه‌ن؟ به‌ڕاستی پێویست‌ه مرۆڤ ئه‌م پرس‌ه له‌خۆی‬ ‫بکات و وه‌اڵمێکی راستیش بۆ ئه‌م پرسیار‌ه په‌یدا‬ ‫بکات‪ .‬هیچ که‌سێک له‌ئێم‌ه ناتوانێت خۆی له‌م‬ ‫به‌رپرسیاریه‌تی‌ه رزگار بکات‪ .‬ئه‌گه‌ر ئێم‌ه هه‌ڵه‌ین‬ ‫و ئه‌م بار‌ه نه‌خه‌ین‌ه سه‌رشانی خۆمان هه‌موومان‬ ‫تاوانباربین‪ .‬له‌به‌ر ئه‌مه‌ش بزوتنه‌وه‌که‌مان پێش هه‌ر‬ ‫که‌سێک داوای یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و سازدانی کرد‪.‬‬ ‫کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کورد‪ ،‬خاوه‌ن ستراتیژییه‌تێکی‬ ‫مه‌زن و به‌نرخ‌ه و پێویست‌ه له‌سازدانیشی دا په‌له‌‬ ‫بکرێت‪ .‬تورکیا‪ ،‬سوریا و ئێران ده‌رباره‌ی هه‌موو‬ ‫بابه‌ته‌کان ل‌ه دژی یه‌کن‪ ،‬ب �ه‌اڵم کاتێ ده‌ێته‌‬ ‫سه‌ر مه‌سه‌له‌ی کورد رێکده‌که‌ون‪ .‬له‌قۆناغێکی‬ ‫وادا ئه‌گه‌ر یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی نه‌بێ‪ ،‬سیاسه‌تی‬ ‫ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی��ی ده‌س��ت ن��ی��ش��ان ن��ه‌ک��رێ و ده‌س��ت‬ ‫له‌پێشکه‌وتنه‌کانی هه‌رێمه‌ک‌ه وه‌رنه‌درێ ئه‌و کاته‌‬ ‫که‌ی کورد ده‌بن‌ه یه‌ک؟ کاتێ له‌و به‌رپرسیاره‌‬ ‫هه‌ڵبین ئه‌و‌ه ئه‌و کات‌ه هه‌موو تاوانێک ئه‌نجام‬ ‫ده‌ده‌ین‪ .‬یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی واتای گه‌ره‌نتی کردنی‬ ‫ده‌سکه‌وته‌کان و پێکهێنانی حه‌سره‌تی س �ه‌دان‬ ‫ساڵه‌ی کوردانه‌‪ .‬پاراستنی هه‌بوون و ئازادی‬ ‫کورد له‌سه‌ر بنه‌مای دوو سیاسه‌تی سه‌ره‌کییه‌‪.‬‬ ‫یه‌که‌مین یه‌کێتی ک��وردان ئ �ه‌وه‌ی دووه‌مینیش‬ ‫دیموکراتیزه‌بونی واڵتانی هه‌رێمه‌که‌یه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫ل‌ه واڵتانی دیموکراتی‪ ،‬ماف‪ ،‬ئازادی و ژیانی‬ ‫دیموکراتیانه‌ی گه‌الن ده‌پارێزرێ‪ ،‬به‌اڵم هێشتاش‬ ‫ل‌ه واڵتانی داگیرکه‌ردا دۆخێکی وا بوونی نییه‌‪،‬‬ ‫ل‌ه تورکیا‪ ،‬ئێراق‪ ،‬ئێران و سوریا له‌و ڕووه‌و‌ه پاراستن‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه هه‌ر چوار واڵت هه‌ڵی که‌م بونه‌وه‌ی سه‌رکوت‬ ‫و بڵند کردنی ئاستی تێکۆشانی گه‌لی کورد‬ ‫په‌یوه‌ستن ب‌ه یه‌که‌وه‌‪ .‬تێکۆشانی گه‌لی کورد له‌‬ ‫پارچه‌یه‌ک ته‌نیا کاریگه‌ری به‌سه‌ر پارچه‌یه‌که‌وه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو کاریگه‌ری به‌سه‌ر هه‌موو به‌شه‌کانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان�ه‌و‌ه ه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ه �ه‌ر ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ش بایه‌خی‬ ‫کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی زیاتره‌‪ .‬هێز‌ه قه‌واره‌پارێزه‌کانی‬ ‫ئه‌مریکا و ئه‌وروپا نایانه‌وێ ک‌ه ل‌ه هه‌رێمه‌که‌‬

‫“‬

‫له‌ ده‌ستوری نوێدا‬ ‫ده‌بێت چه‌ند خاڵێک‬ ‫به‌ڕاشکاوی ره‌چاو‬ ‫بکرێن‪ .‬ده‌بێ کورد‬ ‫زۆر به‌ کراوه‌یی بڵێن‬ ‫ده‌ستورێک دان ب ‌ه بونی‬ ‫کورد‪ ،‬بەڕێوەبەرایه‌تی‬ ‫هه‌رێمیه‌کان‪ ،‬فر ‌ه زمانی‪،‬‬ ‫په‌روررده‌ی ب ‌ه زمانی‬ ‫دایک و ماف ‌ه بنه‌ڕه‌تی و‬ ‫دیموکراتیه‌کاندا نه‌نێ و‬ ‫مسۆگه‌ر نه‌کات‪ ،‬قه‌بوڵ‬ ‫ناکه‌ن‬

‫“‬

‫‪26‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫وتار‬

‫کۆنگر‌ه پێک بێ‪ .‬ده‌ڵێن ئه‌گه‌ر یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫کورد پێک بێ و کورد به‌هێز ببن ئه‌و کات‌ه به‌‬ ‫پێ هێزه‌کانی ده‌ره‌و‌ه هه‌ڵسوکه‌وت ناکه‌ن‪ ،‬هه‌ر بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ش به‌ستنی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی زیاتر باشوری‬ ‫کوردستان به‌هێزتر ده‌ک��ات‪ .‬بۆ ئ�ه‌وه‌ش پێویسته‌‬ ‫له‌پێناو به‌ستنیدا به‌ئیراد‌ه و سوور بین‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا‬ ‫ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی ده‌خوازرێت به‌ده‌ست نایه‌ت‪.‬‬ ‫الیه‌نێکی ئ �ه‌و کۆنگره‌ی‌ه ب��ۆ ب��ێ هێزکردنی‬ ‫کاریگه‌ری هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی��ه‌‪ ،‬ئ�ه‌و کۆنگریه‌‬ ‫هه‌ڵوێستێکی هاوبه‌ش‌ه له‌دژی هێزه‌کانی ده‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ک‌ه کات ل‌ه سه‌ره‌تاو‌ه ب‌ه فیڕۆ نه‌درێ‬ ‫ده‌ب��ێ کۆنگر‌ه کۆبونه‌وه‌ی خ��ۆی ببه‌ستێ‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی ئه‌نجامیش ده‌ب��ێ ه�ه‌م��وو هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌کانی هه‌ر چوار الی کوردستان و گه‌ل‬ ‫زیاتر ب‌ه به‌رپرسیاران‌ه هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ک‌ه دوای چه‌ند ساڵێک بایه‌خه‌که‌ی که‌م‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ .‬له‌رۆژهه‌اڵتی ناوین دۆخی سیاسی زۆر‬ ‫زوو گۆڕانکاری ب‌ه خۆیه‌و‌ه ده‌بینێ‪ ،‬هه‌موو که‌سێ‬ ‫ده‌یه‌وێ ل‌ه پێشکه‌وتنه‌کانی هه‌رێمه‌که‌دا چاالک‬ ‫و ک��ارا بێ‪ ،‬ده‌بینین ک‌ه تورکیاش چه‌ند کارا‬ ‫بووه‌‪ ،‬کاتێک گۆڕانکاریه‌کانی دۆخی سیاسی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین وه‌ها گرنگ‌ه ده‌بێ کوردیش به‌‬ ‫کۆنگره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی بتوانن ده‌ست ل‌ه پرۆسه‌که‌‬ ‫وه‌رده‌ن‪ .‬ئێستا له‌ناو گه‌لی ک��ورددا هه‌ڵوێستی‬ ‫یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌ی‌ه به‌هێز بوو‌ه و بنه‌مایه‌کی باشی‬ ‫پێکهێناو‌ه ده‌بێ نه‌ک ته‌نیا الیه‌ن‌ه سیایسه‌کان‪،‬‬ ‫به‌ڵکو گه‌ل و رۆشنبیرانیش به‌رپرسیاری بگرنه‌‬ ‫ئه‌ستۆ‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪27‬‬

‫داگیرکردنی خاک و داگیرکردنی که‌سایه‌تی‬

‫هیوا گوڵ محه‌مه‌دی‬

‫زۆر دوور نیی‌ه ک‌ه کوردستان دابه‌شکراوه‌‪ .‬مێژووی‬ ‫دابه‌شکردنی مرۆڤه‌کان ده‌گه‌ڕیته‌و‌ه بۆ زهنییه‌تی‬ ‫الواز کردن و حکوم کردن یان باشتر‌ه بڵێین له‌‬ ‫پارچ‌ه کردندا ئه‌وانه‌ی حه‌زیان ل‌ه ده‌سه‌اڵت‌ه به‌‬ ‫ئامانجه‌کانیان ده‌گه‌ن‪ .‬ل‌ه سه‌رده‌می کۆیالیه‌تیدا‬ ‫مرۆڤه‌کان گ��روپ و داب �ه‌ش ده‌ک��ران و ده‌خرانه‌‬ ‫بن نیلی کۆیله‌تیه‌و‌ه و ئه‌و کاته‌ی ک‌ه هێزی‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی سه‌ریهه‌ڵدا و گروپه‌کانی لێکنزیک‬ ‫کرده‌و‌ه ئه‌و نیالن‌ه شکان و په‌ته‌کان پچڕان‪ .‬دوای‬ ‫سه‌رده‌می ب��ه‌رده‌داری مرۆڤه‌کان ل‌ه چه‌وسانه‌وه‌‬ ‫رزگ��اری��ان ن�ه‌ب��وو‪ .‬شێوه‌ی به‌رده‌(کۆیله‌) کردن‬ ‫گۆڕدرا و پالن و رێبازی نوێ گیرداری‌ه به‌ر‪.‬‬ ‫دابه‌شکردنی دنیا به‌سه‌ر قاڕه‌ی جیا جیا و پاشان‬ ‫ل‌ه قاڕه‌‌کاندا پێکهێنانی ده‌وڵ�ه‌ت و جوگرافیای‬ ‫جیا جیا شێوه‌یه‌ک ل‌ه کۆیله‌داری نوێ و مۆدێرن‬ ‫و که‌م حه‌ساسیه‌تی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێنا‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م شێو‌ه کۆێله‌داری‌ه نه‌رمتر بوو و مرۆڤه‌کان‬ ‫ب‌ه ئاسانی قه‌بوڵ و ته‌حه‌مولیان کرد‌‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌‬ ‫وردی چاو لێبکه‌ین ل‌ه سنوری نێوان ده‌وڵه‌ته‌کاندا‬ ‫ی��ان بڵێین سنوری کێشراوی نێوان واڵته‌کاندا‬ ‫دابه‌شکردن و لێکدابڕانی مرۆڤه‌کان ب‌ه ئاسانی‬ ‫ده‌بیندرێ و زۆر ئاسان‌ه ک‌ه الپه‌ڕه‌کانی مێژوو‬ ‫هه‌ڵده‌ینه‌و‌ه و ب‌ه دواداچونێکی وردی بۆ بکه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌و کات راستیه‌کانمان بۆ ده‌رده‌که‌وێ‪.‬‬ ‫ل �‌ه ره‌وت��ی ده‌وڵ��ه‌ت ـ��ـ ن��ه‌ت��ه‌وه‌س��ازی��دا ن�ه‌ک‬ ‫ئیراده‌ی نه‌ته‌و‌ه و میلله‌ت؛ به‌ڵکو ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی‬ ‫ه��ێ��ز‌ه ده‌س��ه‌اڵت��داره‌ک��ان ب��ن�ه‌م��ای شکڵ(شێوه‌و‬ ‫فۆڕم) گرتنه‌کان بوو‪ ،‬بۆی‌ه ب‌ه ئاسانی ئیراده‌ی‬ ‫مرۆڤه‌کان بن پێ کراو کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی‬ ‫بوون‌ه قوربانی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬خۆشگوزه‌رانی و ئه‌قڵی‬ ‫ئێقتیداری(ده‌سه‌اڵتداریه‌تی) کومه‌ڵ‌ه که‌سێکی‬ ‫که‌م و به‌بێ له‌مه‌په‌ریش له‌الیه‌ن چینێکی نوخبه‌وه‌‬ ‫قه‌بوڵ کران و پاشان توێژه‌کانی دیک‌ه ل‌ه قه‌شه‌‪،‬‬ ‫مه‌ال‪ ،‬ئاغا‪ ،‬شێخ و دواتر خوێنده‌وار و ڕوناکبیرانه‌وه‌‬ ‫چه‌سپێندرا‪ .‬دوای قۆناغی دابه‌شکرانی جیهان و‬ ‫ده‌ستنیشانکردنی جوگرافیاکان ئه‌قڵی داگیرکاری‬ ‫و ده‌سه‌اڵتخوازی په‌ره‌ی گرت و گه‌لێک واڵت‬ ‫له‌الیه‌ن ده‌س�ه‌اڵت و هێزه‌کانی تره‌و‌ه که‌وتن‌ه به‌ر‬ ‫هێرش و رووبه‌ڕوی داگیرکاری بوونه‌وه‌‪.‬‬

‫داگیرکاری به‌ره‌نگاری خوڵقاند و ل‌ه ناو گه‌النی‬ ‫ب��ن��ده‌س��ت��ک��راودا ه��ێ��زی ب��ه‌رخ��ۆدان پێشکه‌وت و‬ ‫داگیرکاری وه‌ک حه‌قاره‌ت و بێحورمه‌تی پێکردن‬ ‫زانرا و له‌الیه‌ن گه‌النه‌و‌ه ئه‌قڵیه‌تی بچوککردنه‌وه‌‬ ‫و بنده‌ستکردن ره‌ت کرایه‌و‌ه و ته‌حه‌مول نه‌کرا‪.‬‬ ‫ل‌ه س �ه‌رده‌م و قۆناغێکدا ک‌ه بانگه‌شه‌ی مافی‬ ‫چ��اره‌ی خۆنوسین بۆ گ �ه‌الن ده‌ک��را‪ ،‬رێ��ک به‌‬ ‫پێچه‌وانه‌و‌ه نه‌ک هه‌ر مافی چ��اره‌ی خۆنوسین‬ ‫بۆ گه‌لی کورد له‌به‌رچاو نه‌گیرا؛ به‌ڵکو واڵتی‬ ‫کوردان وات‌ه کوردستان وه‌ک کێکی بوک و زاوا‬ ‫کرای‌ه چوار به‌شه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌سه‌اڵت و الیه‌نانه‌ی کوردستانیان دابه‌شکرد‬ ‫چه‌ند ئامانجێکیان هه‌بوو‪ ،‬یه‌کێک له‌و ئامانجانه‌‬ ‫بازرگانی و به‌رده‌وامی بازاڕی فرۆشتن و قازانج‬ ‫کردنی خۆیان بوو‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی ل‌ه رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ڕستدا بتوانن به‌رده‌وام هه‌ژمونی خۆیان بپارێزن‬ ‫و ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵته‌کانی ناوچه‌ک‌ه ب‌ه خۆیانه‌وه‌‬ ‫گرێ بده‌ن و شه‌ریکه‌ت‌ه بازرگانییه‌کانیان به‌رده‌وام‬ ‫ل‌ه گه‌ش‌ه و قازانج کردنی ئابوریدا بێت له‌سه‌ر‬ ‫گه‌النی ناوچه‌ک‌ه لێکۆڵینه‌وه‌یان کرد‪ .‬گه‌النی‬ ‫ئاسوری‪ ،‬سوریانی‪ ،‬کلدانی‪ ،‬ئه‌رمه‌نی و کورد‬ ‫که‌وتن‌ه تاقیکاریه‌وه‌‪ .‬ل‌ه ناو ئه‌و گه‌النه‌دا ته‌نیا‬ ‫ک��ورد م��ای �ه‌و‌ه و ئه‌وانیتر ی��ان ب�‌ه ک��رده‌و‌ه تێدا‬ ‫چ��وون و خێرا ئ��ااڵی سپیان هه‌ڵکرد یان زێد و‬ ‫ماوای(مأموا) خۆیان به‌جێ‌هێشت و ل‌ه خراوترین‬ ‫حاڵه‌تیشدا تووشی کۆمه‌ڵکوژی بوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌و نێوه‌دا ته‌نی‌ا گه‌لی کورد مایه‌وه‌‪ .‬کورده‌کان‬ ‫ب‌ه هۆکاری لێکدابڕان و یه‌کتر قه‌بوڵ نه‌کردن‬ ‫زۆر به‌ئاسانی ده‌که‌وتن‌ه بن کاریگه‌ری هه‌موو‬ ‫هێزێکی بێگانه‌وه‌‪ .‬ئیتر سه‌رمایه‌داری ل‌ه حاڵی‬ ‫گه‌شه‌سه‌ندو‌ی س�ه‌د ساڵی ن��ۆزد‌ه ب�ه‌و ئه‌نجامه‌‬ ‫گه‌یشتن ک‌ه ک��ورد باشترین ئامرازی ئه‌وان‌ه و‬ ‫ئه‌توانن چۆنیان پێ خۆشبێت و چۆنیان بوێت‬ ‫ئاوه‌ها ده‌توانن بۆ ئامانج‌ه دیاریکراوه‌کانیان به‌‬ ‫کاریان بێنن‪ ،‬ب�ه‌اڵم ته‌نیا دابه‌شکردن نه‌یتوانی‬ ‫وه‌اڵم��ده‌ر بێت بۆی‌ه بڕیاری داگیرکاری درا و‬ ‫ل‌ه قۆناغی داگیرکاری خاکه‌و‌ه پالن و پرۆژه‌ی‬ ‫داگ��ی��رک��اری مێشکیش پێشکه‌وت‪ .‬له‌کاتی‬ ‫دابه‌شکردنی کوردستاندا عه‌شیره‌ت‌ه کورده‌کان‬ ‫پشتیان کرد‌ه واڵت و رویان کرد‌ه قڕکردنی یه‌کتر‬ ‫و ل‌ه جیاتی گرنگی ب‌ه دابه‌شکردنی واڵته‌که‌یان‬ ‫و ب��ێ به‌شکردنی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ک�ه‌ی��ان ب��ده‌ن که‌وتنه‌‬ ‫دژبه‌رایه‌تیکردنی خۆیان ل‌ه پێناو ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی‬ ‫بچوکی بنه‌ماڵه‌ییان و به‌وجۆر‌ه سه‌ره‌تایه‌کی تفت‬ ‫و تاڵ ل‌ه مێژووی کورداندا ده‌ستی پێکرد‪.‬‬ ‫ل‌ه قۆناغی دووه‌م��ی سه‌رهه‌ڵدانه‌کانی کوردیدا‬ ‫وات �‌ه دوای داب �ه‌ش��ک��ردن‪ ،‬ک��ورد نه‌بوون‌ه خ��اوه‌ن‬ ‫هه‌ڵوێستێک و بێگومان ل‌ه هه‌موو ئه‌وانه‌شدا‬

‫پیالن و پرۆژ‌ه و به‌رنامه‌ی ئه‌و الیه‌نان‌ه هه‌بوو ک ‌ه‬ ‫بیریان ل‌ه دابه‌شکردنی کوردستان و بنده‌ستکردنی‬ ‫گه‌لی ک��ورد کردبویه‌وه‌‪ .‬شۆڕشه‌کانی گه‌لی‬ ‫کورد هه‌موویان خاوه‌ن تایبه‌تمه‌ندی و ڕه‌وایه‌تی‬ ‫خۆیانن‪ ،‬به‌اڵم هه‌موویان شۆڕش و شۆڕشگێڕێ‬ ‫نه‌بوون ک‌ه ئه‌م‌ه باسێکیتر‌ه و من لێره‌دا له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫مژار‌ه ناڕۆم‪.‬‬ ‫ده‌بینین ب��ه‌رده‌وام ل�‌ه م��اوه‌ی زی��ات��ر ل�‌ه (‪)100‬‬ ‫ساڵدا شۆڕشی ک��وردان ده‌ست پێده‌کات‪ ،‬گه‌شه‌‬ ‫ده‌ک��ات و ده‌ک��وژێ��ت�ه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ب��ه‌راورد بکه‌ین‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ ش��ۆڕش��ی گه‌النیترا ده‌بینین ک��ورد به‌‬ ‫پالنی ده‌ره‌ک��ی جواڵوه‌ته‌و‌ه یان ب‌ه شێوه‌یه‌ک له‌‬ ‫شێوه‌کان کاریگه‌ری پالنه‌کانی هێز‌ه به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫پارێزه‌کانی له‌سه‌ربووه‌‪.‬‬ ‫ب��ۆ وێن‌ه ڤێتنام له‌ده‌یه‌کانی شه‌ستی س �ه‌ده‌ی‬ ‫ڕاب��ردوودا ل �ه‌الی �ه‌ن ئه‌مریکاو‌ه داگ��ی��رک��را‪ ،‬یان‬ ‫ئه‌لجه‌زائیر دوای کوردستان ل‌ه الیه‌ن فه‌ره‌نساوه‌‬ ‫داگیرکرا‪ ،‬فه‌ره‌نسا له‌الیه‌ن ئه‌ڵمانیاو‌ه داگیرکرا و‬ ‫زۆر نمونه‌ی دیک‌ه هه‌ن ک‌ه ته‌مه‌نی داگیرکاری‬ ‫ئ��ه‌وان ل �‌ه ه��ی ک��وردس��ت��ان ت��ازه‌ت��ره‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌و‬ ‫داگیرکاریان‌ه کۆتاییان پێهاتوو‌ه و ته‌نیا کورد‬ ‫بنده‌ست و کوردستان ب‌ه داگیرکراوی ماوه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫بێگومان داگیر و دابه‌شکردنی کوردستان ته‌نیا‬ ‫جوگرافیایی نه‌بووه‌؛ به‌ڵکو داگیرکاری ئه‌قڵیه‌تی‪،‬‬ ‫تێگه‌یشتن‪ ،‬پ��ه‌روه‌رده‌‪ ،‬که‌لتور‪ ،‬زم��ان‪ ،‬مێژوو و‬ ‫لێکدابڕانیشی له‌گه‌ڵدا بوو‌ه و به‌رده‌وامیش‌ه تا ئه‌و‬ ‫ئاسته‌ی ک‌ه کورد ب‌ه ئاسانی دابه‌شکردنی خۆیان‪،‬‬ ‫نیشتمانه‌که‌یان‪ ،‬بنه‌ماڵ‌ه و گوند و مێژوو و که‌لتور‬ ‫و بنپێکردنی هه‌موو پیرۆزیه‌کانی خۆیان قه‌بوڵ‬ ‫کردوه‌‪.‬‬ ‫ده‌بینین ل‌ه سه‌رده‌می گه‌شه‌ی جیهان ل‌ه بواره‌کانی‬ ‫په‌یوه‌ندی‪ ،‬ئ��اب��وری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیاسی و‬ ‫سه‌ربازیدا‪ ،‬ک��ورد حیزب دروس��ت ده‌ک �ه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫حیزبه‌کان بۆ به‌ش‌ه لێکدابڕاوه‌کانن و هه‌ر که‌سه‌‬ ‫و حیزب بۆ به‌شه‌که‌ی خۆی بنیات ده‌نێ و له‌و‬ ‫چوارچێوه‌یه‌شدا قه‌تیس ده‌مێنن و کار و خه‌بات و‬ ‫چاالکیه‌کانیان به‌ربه‌ست و به‌رته‌نگ و سنووردار‬ ‫ده‌که‌نه‌و‌ه و ب‌ه ئاسانی ده‌بن‌ه ئامرازی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫داگیرکارانی کوردستان و هاوپه‌یمانه‌کانیان‪.‬‬ ‫بۆ کورد زۆر ئاسان‌ه ک‌ه خۆی ب‌ه ئێرانی‪ ،‬ئێراقی‪،‬‬ ‫تورکی یان سوری بزانێ‪ ،‬به‌اڵم هێشتا ب‌ه ته‌واوی‬ ‫جێ نه‌که‌وتو‌ه ک‌ه خۆی ب‌ه کورد بزانێ و نیشتمانی‬ ‫خۆی ب‌ه کوردستان بزانێ و ئ�ه‌وه‌ش گه‌وره‌ترین‬ ‫کۆسپه‌کانی به‌رده‌م خه‌باتی ئازادی کوردان بووه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه هه‌لومه‌رجی که‌وتنی که‌سایه‌تی و الوازی‬ ‫ب��ڕوا به‌خۆبووندا جواڵنه‌وه‌یه‌ک سه‌رهه‌ڵئه‌دات‪،‬‬ ‫پێشه‌نگێک دێت‌ه مه‌یدان و په‌یامێکی نۆی دێنێ‬ ‫و باس ل‌ه یه‌کبونی کوردان و یه‌کپارچه‌ی‪Û‬‬

‫خاکی کوردستان ده‌ک��ات‪ .‬خێرا داگیرکه‌ران و‬ ‫بازرگانانی نێوده‌وڵه‌تی ده‌که‌ون‌ه به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‬ ‫ئ �ه‌و که‌سایه‌تی و ئه‌قڵ و تێگه‌یشتنه‌ی که‌‬ ‫پێشه‌نگایه‌تی ل‌ه خاوه‌نداریه‌تی کردنی مێژوو‪،‬‬ ‫که‌لتور‪ ،‬که‌سایه‌تی‪ ،‬ناسنام‌ه و جوگرافیای ئازاد‬ ‫و هاوبه‌ش ده‌کا‪.‬‬ ‫بێگومان سه‌رهه‌ڵدانی فکر و فه‌لسه‌فه‌یه‌کی‬ ‫ن��وێ ک�‌ه ب��اس ل�‌ه ب�ه‌رپ��رس��ی��اره‌ت��ی‪ ،‬ج �ه‌س��اره‌ت‪،‬‬ ‫بڕوابه‌خۆبوون و ئیراده‌ی خۆماڵی و پشتبه‌ستن‬ ‫به‌خۆ ده‌کات سه‌ره‌تا ل‌ه الیه‌ن ئه‌قڵی چه‌قبه‌ستوی‬ ‫الواز و بێ ئیراده‌کراوی کورده‌و‌ه ده‌که‌وێت‌ه به‌ر‬ ‫هێرش و ئه‌وه‌ش ل‌ه باکوری کوردستان ل‌ه کۆتایی‬ ‫حه‌فتاکان و سه‌ره‌تای ده‌یه‌ی هه‌شتای سه‌ده‌ی‬ ‫بیستدا ب‌ه روون��ی دی��ار ده‌ک �ه‌وێ و جواڵنه‌وه‌ی‬ ‫ئاپۆچیه‌تی به‌ر له‌وه‌ی بکه‌وێت‌ه به‌ر په‌الماری‬ ‫داگ��ی��رک �ه‌ران‪ ،‬الیه‌ن‌ه ک��وردی�ه‌ک��ان لێی ده‌چنه‌‬ ‫سه‌نگه‌ره‌و‌ه و بانگه‌شه‌ی شێت ب��وون و نه‌زانی‬ ‫و هه‌رزه‌کاری بۆ ده‌که‌ن و ریگ‌ه له‌به‌رده‌م هێزه‌‬ ‫‌ده‌رکیه‌کاندا ده‌که‌نه‌و‌ه ک‌ه په‌الماری ئه‌و جواڵنه‌وه‌‬ ‫ئایدیۆلۆژی‪ ،‬فه‌لسه‌فی‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬ئیتنیکیه‌‬ ‫بده‌ن‪.‬‬ ‫به‌ڕێز ئ��ۆج�ه‌الن ب‌ه تیۆری ئ��ازادی ک��وردان و‬ ‫ئازاد کردنی که‌سایه‌تی کوردی و هاوخه‌باتی‬ ‫ک��ورده‌ک��ان ل‌ه هه‌موو کوردستاندا گ��وڕی به‌‬ ‫خه‌بات و تێکۆشانی ئ��ازادی ک��وردان��دا‪ .‬ئه‌و‬ ‫خه‌بات و تیۆریان‌ه جیاوازتر بوون له‌وانه‌ی پێشو‬ ‫له‌به‌ر ئه‌و‌ه به‌ڕێز ئۆجه‌الن و ته‌ڤگه‌ره‌که‌ی ئیراده‌ی‬ ‫کوردانیان ب‌ه بنه‌ما گرت و س��ه‌ره‌ڕای هه‌موو‬ ‫ئاسته‌نگییه‌کان ئه‌وا چه‌ندین قۆناغی گرنگی‬ ‫تێپه‌ڕاند و گه‌یشت‌ه ئاستێک ک‌ه ئیتر هه‌موو‬ ‫الیه‌ن‌ه به‌رژ‌هه‌وندیخوازه‌کان و هاوبه‌رژه‌وه‌نده‌کان‬ ‫نه‌توانن چاوپۆشی لێ بکه‌ن و ده‌ستیان دا‌یه‌‬ ‫یه‌ک و پالنی گۆشه‌گیرکردنیان بۆ داڕشت‪.‬‬ ‫ل‌ه به‌رامبه‌ری گۆڕانکاری سیسته‌می سیاسی‪،‬‬ ‫ئابوری و ته‌کنۆلۆژیای دنیای مۆدێرندا هه‌موو‬ ‫هێز و الیه‌نه‌کان که‌وتبون‌ه گه‌ڕی پته‌وکردنی‬ ‫بنه‌ما ئابوریه‌کانی خ��ۆی��ان ل�ه‌س�ه‌ر پاراستنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی‌ه ده‌مدرێژ و کورت مامناوه‌ندیه‌کانیان‪.‬‬ ‫ل�ه‌پ�لان��ی ت��از‌ه داڕێ��ژراوی ک��ۆت��ای��ی س��ه‌ده‌ی‬ ‫بیسته‌مدا بۆ به‌ڕێوه‌بردنی جیهانی ته‌ک جه‌مسه‌ر‬ ‫ک‌ه ئه‌مریکا خۆی کردبوو‌ه یه‌که‌م ده‌سه‌اڵتی‬ ‫جیهان‪ ،‬جێگایه‌ک بۆ کورد دانه‌ندرا و په‌راوێز‬ ‫خرا و ده‌سنیشان کرابوو ک‌ه وه‌ک سه‌ده‌کانی‬ ‫راب��ردوو ببێت‌ه ده‌سته‌چیله‌ی ئاگری شه‌ڕێکی‬ ‫ده‌مدرێژ و قازانجی شه‌ڕه‌ک‌ه بچێت‌ه گیرفانی‬ ‫سه‌رمایه‌ی جیهانی و زه‌ره‌ر و ماڵوێرانییه‌که‌شی‬ ‫ڕووبه‌ڕوی کوردان بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئه‌و سیاسه‌تان‌ه ک‌ه ته‌نیا‬ ‫شه‌ڕ و بنده‌ستی و بێ ناسنامه‌یی ب‌ه کوردان ڕه‌وا‬ ‫ده‌بێنی‪ ،‬به‌ڕێز ئۆجه‌الن و ته‌ڤگه‌ری ئازادی گه‌لی‬ ‫کورد ک‌ه ئیتر په‌لی هاوێشتبوو‌ه هه‌موو به‌شه‌کانی‬ ‫دیکه‌ی کوردستان و کاریگه‌ری کردبوو‌ه سه‌ر‬ ‫کورد ل‌ه هه‌موو جیهان و هه‌روه‌ها ببوو‌ه جێگای‬

‫سه‌رنجی کۆمه‌ڵگای نێونه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬که‌وتن ‌ه‬ ‫ئاشکراکردنی پیالنی ت��ازه‌ی کۆلۆنیالیست و‬ ‫ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��خ��وازه‌ک��ان و خ��وازی��اری چ��اره‌س�ه‌ری‬ ‫پرسگری کورد بوون و ل‌ه گه‌اڵڵ‌ه پێشنیارێکی‬ ‫هاوچه‌رخدا ریگای چاره‌سه‌ریان ده‌سنیشان کرد‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی راستی بێ ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه هیچ الیه‌نێک‬ ‫ئاماد‌ه نیی‌ه و نایانه‌وێ پرسگری کورد ئاشتیانه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر ببێ و ده‌یانه‌وێ و ده‌یانه‌ویست ک‌ه کورد‬ ‫هه‌ر ل‌ه شاخ بـمێنێته‌و‌ه و چه‌ک و چیا و گۆڕستان‬ ‫به‌شی بێت‪ .‬دوای ئه‌وه‌ی به‌ڕێز ئۆجه‌الن هه‌موو‬ ‫پیالن و به‌رنام‌ه دارێژراوه‌کانی شرۆڤ‌ه کرد‪ ،‬دوو‬ ‫ریگای له‌به‌رده‌م خۆیدا بینی‪ ،‬یه‌که‌م چوون‌ه شاخ‬ ‫و دووه‌م ده‌رکه‌وتن ل‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و له‌‬

‫“‬

‫کاتی ئه‌وه‌ هاتووه‌ ک ‌ه‬ ‫کورد ب ‌ه وردی سه‌رنج‬ ‫بده‌نه‌ تئوریه‌کانی به‌ڕێز‬ ‫ئوجه‌الن که‌ له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای ئازادی واڵت ل ‌ه‬ ‫ئازادی که‌سایه‌تی دای ‌ه و‬ ‫ئه‌وه‌ ب ‌ه بنه‌ما بگرن ک ‌ه‬ ‫داگیرکه‌ر ته‌نیا خاک‬ ‫داگیر ناکات؛ به‌ڵکو‬ ‫مێشکیش داگیر ده‌کات‬ ‫و که‌سایه‌تی ده‌ڕوخێنی‬ ‫و ئه‌وه‌ش ب ‌ه ئاشکرا‬ ‫له‌ که‌سایه‌تی و خاکی‬ ‫کورداندا پیاده‌ کراوه‌‬

‫“‬

‫‪28‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫ده‌رگای ئه‌وروپای ب‌ه ناو النکه‌ی شارستانیی‌ه ‌‬ ‫ت‬ ‫و مرۆڤایه‌تی و ته‌مه‌دون بدات‪ .‬ئه‌گه‌ر چوبایه‌ته‌‬ ‫شاخ ئه‌وا هێزی گه‌ریال ناچار ده‌بوو به‌رخۆدانێکی‬ ‫قورس بکات‪ ،‬ئاگری شه‌ڕ ل‌ه کوردستان بڵێسه‌ی‬ ‫ده‌سه‌ند و شه‌ڕیکی بێکۆتایی به‌ڕێو‌ه ده‌چوو که‌‬ ‫ئه‌و ڕیباز‌ه دوور بوو له‌و پالنه‌ی به‌ڕێز ئۆجه‌الن له‌‬ ‫مێشکیدا گه‌اڵڵه‌ی کردبوو‪.‬‬ ‫ده‌ربازبوون بۆ ئه‌وروپا ب‌ه شه‌رتێک ئ‌هو‌روپایه‌کان‬ ‫ده‌رگ��ای ل��ێ ب��ک �ه‌ن �ه‌و‌ه شانسێکی ب��اش��ی به‌‬ ‫چاره‌سه‌ری ئه‌دا و ڕیگای وتووێژی دیموکراتی‬ ‫ل‌ه ب �ه‌رده‌م که‌یسی(دۆزی) ک��ورددا ده‌ک��رده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ �‌هو‌روپ��ای �ه‌ک��ان ب �‌ه پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌ی پ�ه‌رن��س��ی��پ و‬

‫وتار‬

‫بانگه‌ش‌ه و زاگونه‌کانی(یاساکانی) خۆیان‬ ‫جواڵنه‌و‌ه و ته‌سلیمی به‌رنامه‌کانی‪ ،‬سی ئای‬ ‫ئه‌ی ئه‌مریکا‪ ،‬موسادی ئیسرائیلی و میتی‬ ‫تورکی بوون و ده‌رگایان له‌سه‌ر به‌ڕێز ئۆجه‌الن‬ ‫و چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد گاڵه‌دا(داخست) و‬ ‫به‌وجۆر‌ه کۆمپلۆی(گه‌له‌کۆم‌ه ـ پیالنگێڕی)‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ب‌ه به‌شداری راسته‌وخۆی چه‌ندین‬ ‫واڵت و هاوکاری ده‌یان واڵتیتر به‌ڕێز ئۆجه‌الن‬ ‫و ته‌ڤگه‌ری ئ��ازادی��خ��وازی ک��وردان و هیوای‬ ‫چ��اره‌س��ه‌ری ئ��اش��ت��ی��ان�ه‌ی ک��ێ��ش�ه‌ی ک��ورد له‌‬ ‫که‌سایه‌تی به‌ڕێز ئۆجه‌الندا رووخا و ده‌رکه‌وت‬ ‫ک‌ه کورد دۆستی نیی‌ه و هه‌موو بانگه‌شه‌کانی‬ ‫مرۆڤایه‌تی و مافی م��رۆڤ و پێشه‌که‌وتنی‬ ‫ئه‌وروپا و ئه‌مریکایه‌کان بێ بنه‌مای‌ه و ئه‌وان ته‌نیا‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان ده‌پارێزن و هیچیتر‪.‬‬ ‫(‪)13‬ساڵی ته‌واو‌ه به‌ڕێز ئۆجه‌الن ل‌ه دوورگه‌ی‬ ‫ئیمرالی ب‌ه ته‌نیا راگیراو‌ه و سه‌ره‌ڕای هه‌وڵه‌کانی‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیان‌ه رووبه‌ڕوی توندوتیژترین‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وته‌کان ده‌بێته‌و‌ه و ماف‌ه سه‌ره‌تایه‌کانی‬ ‫بن پێ ده‌کرێن و له‌و کرده‌وانه‌شدا تورکیا به‌‬ ‫ته‌نێ نیی‌ه و ئه‌مریکا و ئه‌وروپا و ئیسرائیله‌کان‬ ‫شه‌ریکی راسته‌وخۆن‪.‬‬ ‫به‌ڕێز ئۆجه‌الن ل‌ه پێشه‌کی کتێبی پێشکه‌وتنی‬ ‫مودێرینته‌ی دیموکراتیکدا ده‌نوسێ؛ کاتێک‬ ‫هێنامیان‌ه ئیمرالی پیره‌ژنێکی ئ‌هو‌روپایی هاته‌‬ ‫الم و خۆی پێناساندم و ووت��ی‪":‬م��ن سه‌رۆکی‬ ‫کۆمیته‌ی "سی پی تی" وات‌ه کۆمیته‌ی دژه‌‬ ‫ئه‌شکه‌نجه‌ی یه‌کێتی ئ‌هو‌روپام‪ ،‬ئێو‌ه لێر‌ه ده‌بن و‬ ‫ئێمه‌ش چاودێری ره‌وشی ته‌ندروستیت ده‌که‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌و چه‌ند دیڕ‌ه به‌س‌ه بۆ تاکی کورد ک‌ه تێبگات‬ ‫و پێبگات ک �ه‌وا ک��ورد قوربانی ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی‬ ‫سه‌رمایه‌ی جیهانیی‌ه و دۆستی نیی‌ه و ته‌نیا خۆی‬ ‫ده‌توانێ دۆست و پاڵپشتی خۆی بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وروپایه‌کان زۆر بێشه‌رمان‌ه ل‌ه کاتێکدا باسی‬ ‫مافی م��رۆڤ ده‌ک �ه‌ن و ب‌ه بیانوی پاراستنی‬ ‫ما‌فه‌کانی مرۆڤ بۆمب و چه‌کی مرۆڤکوژی‬ ‫پێشکه‌وتو ب�ه‌س�ه‌ر گ�ه‌الن��ی واڵت��ان��ی ه��ه‌ژاردا‬ ‫تاقیده‌که‌نه‌و‌ه ب��ه‌رده‌وام چ��اوی خۆیان ل‌ه ئاست‬ ‫کرده‌و‌ه نامرۆڤانه‌کانی ده‌سه‌اڵتدارانی تورکیادا‬ ‫ده‌گرن و ده‌که‌ون‌ه سه‌نگه‌ری ئه‌و سسیته‌م‌ه دژه‌‬ ‫دیموکراتیک و دژ‌ه مرۆڤه‌وه‌‪ .‬ئه‌وروپایه‌کان زۆر‬ ‫شه‌رمنان‌ه و ل‌ه پێناو به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خۆیاندا‬ ‫میوانی خۆیان ئ�ه‌و مرۆڤه‌ی ک‌ه ڕێبه‌رایه‌تی‬ ‫جواڵنه‌وه‌یه‌کی ئ��ازادی بۆ گه‌لێکی بنده‌ست‬ ‫ده‌ک��ات ده‌ب �ه‌ن و ل‌ه جه‌زیره‌یه‌ک گۆشه‌گیری‬ ‫ده‌ک�ه‌ن و شه‌رم ل‌ه خۆیان ناکه‌ن‪ .‬ئێستا کاتی‬ ‫ئ �ه‌و‌ه هاتوو‌ه ک‌ه ک��ورد ب‌ه وردی سه‌رنج بده‌نه‌‬ ‫تیۆریه‌کانی به‌ڕێز ئۆجه‌الن ک‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئ��ازادی واڵت ل�‌ه ئ��ازادی که‌سایه‌تی دای �‌ه و‬ ‫ئه‌و‌ه ب‌ه بنه‌ما بگرن ک‌ه داگیرکه‌ر ته‌نیا خاک‬ ‫داگیر ناکات؛ به‌ڵکو مێشکیش داگیر ده‌کات‬ ‫و که‌سایه‌تی ده‌ڕوخێنی و ئه‌وه‌ش ب‌ه ئاشکرا له‌‬ ‫که‌سایه‌تی و خاکی کورداندا پیاد‌ه کراوه‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪29‬‬

‫چه‌مکی سنوور له‌نێوان پیرۆزی و نه‌فره‌ت لێکراویدا‬

‫حه‌سه‌ن جودی‬

‫تۆی ل ‌ه من ون کرد و منی ل ‌ه‌تۆ دوور‬ ‫ئه‌و بستۆکه‌ی دوژمن ناوی ن‌ا سنوور"‬ ‫هێمن موکریانی‬ ‫سنوور؛ ئه‌و ده‌سته‌واژه‌یه‌ی هه‌ر له‌گه‌ڵ په‌یدابوونیه‌و‌ه‬ ‫به‌رده‌وام زۆرترین پشکی “پیرۆزی” و “نه‌فره‌تی”‬ ‫به‌رکه‌وتووه‌‪ .‬زۆرجار وا رێککه‌وتوو‌ه ک‌ه سنوورێک‬ ‫ت و بۆ‬ ‫له‌یه‌ککاتدا بۆ خه‌ڵکانێک پیرۆز بووبێ ‌‬ ‫خه‌ڵکانێکی دیک‌ه نه‌فره‌تلێکراو‪ .‬بۆ خه‌ڵکانێک‬ ‫بۆت‌ه مایه‌ی سه‌رده‌ستی و بۆ خه‌ڵکانێکی دیکه‌ش‬ ‫مایه‌ی ژێرده‌ستی‪ .‬له‌کاتێکدا خه‌ڵکانێک هه‌موو‬ ‫هه‌وڵێکیان داو‌ه تا سنوورێکی دیاریکراو به‌رزتر و‬ ‫پیرۆزتر رابگرن و تۆکمه‌تری بکه‌ن‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ریشیدا‬ ‫خه‌ڵکانێک هه‌موو هه‌وڵێکیان ئه‌وه‌بوو‌ه تا هه‌مان‬ ‫ئه‌و سنوور‌ه ببه‌زێنن و بیڕووخێنن و به‌ر نه‌فره‌تیان‬ ‫داوه‌‪ .‬ئیدی سنوور وه‌ک ده‌سته‌واژه‌یه‌کی ئاڵۆز‬ ‫و ته‌مومژاوی ت �ه‌واوی ناکۆکی و ملمالنێ و‬ ‫شه‌ڕ و پێکدادانه‌کانی له‌ناو خۆیدا حه‌شارداوه‌‪.‬‬ ‫ناکۆکیی‌ه تیره‌یی‪ ،‬خێاڵیه‌تی‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬ئایینی‪،‬‬ ‫ئایینزایی‪ ،‬ده‌وڵه‌تان و هێز‌ه رکه‌به‌ره‌کان و ‪...‬هتد‪.‬‬ ‫سنوور وه‌ک چه‌مک‪ ،‬وه‌ک شوێن‪ ،‬وه‌ک ئایدیا‬ ‫و ئامانج‪ ،‬چۆت‌ه ناو سه‌رجه‌م کایه‌کانی ژیانه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆت‌ه زاراوه‌یه‌کی وه‌ها ک‌ه به‌بێ ئه‌و هیچ شتێک‬ ‫نه‌ناسرێته‌و‌ه و ده‌ستنیشان نه‌کرێت‪ .‬لێره‌دا سنوور‬ ‫و سنوورپارێزان و سنوورشکێنه‌ران ه�ه‌ن‪ .‬سنوور‬ ‫چییه‌؟ کێ سنوورپارێز‌ه و کێ سنوور شکێن؟‬ ‫وه‌اڵمی ئه‌م پرسان‌ه له‌گه‌ڵ کات و شوێن و بارودۆخ‬ ‫و بۆچوون و که‌س و کۆمه‌ڵگاکاندا ده‌گۆڕدرێت‪.‬‬ ‫ل �ه‌م ب��اب�ه‌ت�ه‌دا؛ ن��اک��رێ ب��اس له‌هه‌موو م��ه‌ودا و‬ ‫بواره‌کانی سنوور‪ ،‬له‌ڕووی هزری‪ ،‬کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫سیاسی و چ��ان��دی و ‪...‬ه��ت��د بکرێت‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫زی��ات��ر ل��ێ��ره‌دا مه‌به‌ستم‌ه که‌مێک ب��اس��ی لێوه‌‬ ‫بکه‌م چه‌مکی ئ �ه‌و س��ن��وور‌ه جوگرافیایی‌ه که‌‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی سه‌رسووڕهێنه‌ر ته‌واوی گۆی زه‌وی‬ ‫ته‌نیوه‌ته‌و‌ه و له‌الیه‌ن خ��ودی م��رۆڤ�ه‌و‌ه له‌شێوه‌ی‬ ‫خه‌تخه‌تێنی مندااڵن‌ه زه‌وی دابه‌ش دابه‌ش کراوه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ن �ه‌ک به‌ئامانجی یارییه‌کی مندااڵنه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو له‌سه‌ر بنه‌مای ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی خه‌ڵکانێک‬ ‫و له‌سه‌ر حیسابی خه‌ڵکانێکی تر‪ ،‬هه‌ڵچنراون‪،‬‬ ‫داڕێ��ژراون و ده‌ستنیشانکراون‪ .‬س��ن��ووری نێوان‬ ‫ماڵه‌کان‪ ،‬کۆاڵنه‌کان‪ ،‬گه‌ڕه‌که‌کان‪ ،‬گونده‌کان‪،‬‬

‫شارۆچک‌ه و ش��اره‌ک��ان‪ ،‬هه‌رێمه‌کان‪ ،‬واڵته‌کان‬ ‫و ده‌وڵ �ه‌ت �ه‌ک��ان‪ .‬ه �ه‌م��وو ئ �ه‌و س��ن��ووران �‌ه مخابن‬ ‫مرۆڤ خۆی له‌چوارچێوه‌ی کرده‌ی خۆپاراستن‪،‬‬ ‫پاوانکردن و دواج��ار به‌کۆمه‌ڵگابووندا دروستی‬ ‫کردوون‪ .‬ئه‌و سنوور‌ه جوگرافیاییانه‌ی داڕێژراون؛‬ ‫زۆر جار بۆ خۆپاراستن بووه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫بۆت‌ه زیندانێکی م�ه‌زن و ترسناکیش‪ .‬زۆر جار‬ ‫به‌مه‌به‌ستی پاوانخوازێتی بووه‌‪ ،‬ک‌ه چی له‌دواجاردا‬ ‫س �ه‌ری پ��اوان��خ��وازان��ی خ��واردوو‌ه و ته‌فروتونای‬ ‫کردوون‌‪ .‬زۆر جار وه‌ک به‌شێکی گرنگی کرده‌ی‬ ‫به‌کۆمه‌ڵگابوون‪ ،‬به‌گه‌لبوون و به‌نه‌ته‌وه‌بوون په‌نای‬ ‫ب��ۆ ب��ردراوه‌‪ ،‬که‌چی ل��ه‌دواج��اردا بۆت‌ه مایه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵکوژی‪ ،‬دواکه‌وتوویی و ژێرده‌سته‌یی‪.‬‬ ‫م �ه‌ت��رس��ی��دارت��ری��ن ئ��ام��رازی س��ن��وورپ��اراس��ت��ن و‬ ‫سنوورداڕشتن “ده‌وڵ��ه‌ت”ه‌‪ .‬ده‌وڵ��ه‌ت بۆخۆیشی‬ ‫پ��ۆاڵی��ی��ت��ری��ن س��ن��ووری ده‌س �ه‌اڵت��خ��وازێ��ت��ی��ی �ه‌‪.‬‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��ی��ش ب��ۆ خ��ۆی پێشێلکارترین هێزی‬ ‫سنووره‌کانه‌‪ .‬سنووره‌کان سه‌ره‌تا وه‌ک رێگایه‌ک‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی خۆپاراستن و ئاسایشی‬ ‫ژیان و بژێوی داڕێ��ژراون‪ ،‬به‌اڵم زۆری نه‌بردووه‌‬ ‫ک�‌ه ب�ه‌ه��ۆی هه‌بوونی س��ن��ووره‌ک��ان�ه‌و‌ه توانستی‬ ‫خۆپارستن و ئاسایش و ب��ژێ��وی الوازک��ردووه‌‪.‬‬ ‫سنووره‌کان له‌کاتێکدا بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان‬ ‫په‌نای بردراوه‌ت‌ه به‌ر‪ ،‬به‌اڵم خودی ئه‌و سنوورانه‌‬ ‫‌ته کێش‌ه و سه‌رچاوه‌ی زۆر کێشه‌ی‬ ‫بۆخۆیان بوونه ‌‌‬ ‫تر‪ .‬ئێدی ئێستا سنووره‌کان وه‌ک چۆن له‌نێوان‬ ‫پیرۆزی و نه‌فره‌تبووندا دێ��ن و ده‌چ��ن‪ ،‬ئاوهاش‬ ‫له‌نێوان رێگا‌یه‌ک بۆ چ��اره‌س�ه‌ری کێشه‌کان و‬ ‫له‌هه‌مانکاتدا ئاسته‌نگ ل �ه‌ب �ه‌رده‌م چ��اره‌س�ه‌ری‬ ‫کێش‌ه و سه‌رچاوه‌یه‌کی سه‌ره‌کی کێشه‌کان دێن و‬ ‫ده‌چن‪ .‬سنوور و داڕشتنی سنووره‌کان وه‌ک چۆن‬ ‫ب‌ه مافێک و رێگایه‌ک بۆ پاراستن و مسۆگه‌ر‬ ‫هێشتنه‌وه‌ی ماف‌ه سروشتییه‌‌کان بینراوه‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫له‌الیه‌کی دیکه‌و‌ه البردنی سنووره‌کان و بێسنووری‬ ‫وه‌ک جۆرێک ل‌ه ماف و مسۆگه‌ربوونی مافه‌‬ ‫سروشتییه‌کانیش به‌رده‌وام ده‌بینرێت‌‪.‬‬ ‫ئێدی “س��ن��وور” بێسنوور کێشه‌ی لێکه‌وتۆته‌وه‌‬ ‫و ب��ۆخ��ۆی بۆت‌ه قورسترین کێشه‌ی م��ێ��ژوو و‬ ‫ئه‌مڕۆی کۆمه‌ڵگاکانی مرۆڤایه‌تی‪ .‬بێگومان‬ ‫سه‌ره‌تا ده‌سته‌واژه‌ی سنوور وه‌ک گوزارشتێک بۆ‬ ‫هه‌بوونی شوێنێکی ده‌ستنیشانکراوی نیشته‌جێبوون‬ ‫و مانه‌و‌ه و خۆپاراستن بووه‌‪ ،‬به‌اڵم تاهاتوو‌ه سنووری‬ ‫ئه‌و پێناس‌ه و گه‌وهه‌ره‌ی خۆی تێپه‌ڕاندوو‌ه و مه‌ودا‬ ‫و واتای دیکه‌ی له‌خۆوه‌گرتووه‌‪.‬‬ ‫رێبه‌ر عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن ل‌ه به‌رگرینامه‌یه‌کی‬ ‫خۆی به‌ناوی” له‌ده‌وڵه‌تی راهیبی سۆمه‌ره‌و‌ه به‌ره‌و‬ ‫شارستانی دیموکراتی”دا وه‌ها باس له‌سه‌ره‌تاکانی‬ ‫ده‌رکه‌وتنی چه‌مکی سنوور و سنووربه‌ندییه‌کان‬ ‫ده‌ک��ات و ده‌ف��ه‌رم��ووێ‪" :‬ل �ه‌گ �ه‌ڵ ده‌رک�ه‌وت��ن��ی‬

‫کۆمه‌ڵگای چینایه‌تیدا پێشکه‌وتنه‌کان له‌م‬ ‫بواره‌دا زیاتر په‌ره‌یان سه‌ند‪ .‬ده‌رکه‌وتنی په‌رستگای‬ ‫پیرۆز‪ ،‬شار‪ ،‬موڵکایه‌تی‪ ،‬بازرگانی و ئامرازی‬ ‫ده‌وڵ�ه‌ت ک‌ه به‌ڕێوه‌به‌رێتی هاوبه‌شی هه‌موویانه‌‪،‬‬ ‫رێگا له‌پێش زاراوه‌ی سنووره‌کانی ناوه‌و‌ه و ده‌ره‌وه‌‬ ‫ده‌کاته‌و‌ه ک‌ه پێویستی ب‌ه به‌رپرسیارێتی هه‌یه‌‪ .‬له‌‬ ‫کاتێکدا سنووره‌کانی ناوه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا ب‌ه ته‌واوی‬ ‫ب‌ه هی خۆی داده‌نێت‪ ،‬سنووره‌کانی ده‌ره‌وه‌ش به‌‬ ‫هی بیانییه‌کان ده‌بینێت‪ .‬به‌مجۆر‌ه له‌کاتێکدا ئه‌و‬ ‫پارچ‌ه خاکه‌ی سنووره‌که‌ی دیاریکراو‌ه و له‌ژێر‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی ده‌وڵه‌ت دای‌ه ب‌ه زاراوه‌ی واڵت ناو‬ ‫ده‌برێت‪ ،‬ئه‌وا ئه‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ی سنووریش ب‌ه خاکه‌‬ ‫بیانییه‌کان ناو ده‌برێن‪ .‬له‌سه‌رده‌می سۆمه‌ریه‌کاندا‬ ‫زاراوه‌ی واڵت مه‌ودایه‌کی باش ده‌بڕێت‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌ژێر ناوی "دیلمۆن" بۆ زاراوه‌یه‌ک به‌رز ده‌کرێته‌وه‌‬ ‫ک‌ه ب‌ه به‌هه‌شت ده‌چوێنرێت‪ .‬ل‌ه میتۆلۆژیای‬ ‫سۆمه‌ریه‌کاندا "دیلمۆن" واتای واڵتی به‌هه‌شته‌‪.‬‬ ‫له‌م رۆژ‌ه به‌دواو‌ه ئه‌م زاراوه‌ی‌ه بایه‌خ و گرنگی خۆی‬ ‫پاراستوو‌ه و به‌رده‌وام بـووه‌‪ .‬هیچ کۆمه‌ڵگایه‌ک به‌‬ ‫ئه‌ندازه‌ی سۆمه‌ریه‌کان له‌وه‌دا سه‌رکه‌وتوو نه‌بوون‬ ‫ک‌ه شار و خاکه‌که‌ی خۆیان مه‌زن بکه‌ن‪ .‬وه‌کو‬ ‫دی��ار‌ه بۆ یه‌که‌مین جار ئاواکردنی ژیانی شار‬ ‫و به‌رهه‌می هه‌مه‌جۆر و به‌پیت و زێد‌ه رۆڵێکی‬ ‫دیاریکراوی له‌مه‌دا هه‌یه‌‪ .‬به‌رامبه‌ر به‌مه‌ش‪ ،‬بێ‬ ‫واڵتبوون یاخود تێکچوونی واڵت و داگیرکردنی‬ ‫ب‌ه گه‌وره‌ترین کاره‌سات داده‌نرێت‪ .‬سۆمه‌ریه‌کان به‌‬ ‫ئێش و ئازارترین الوک و داستانی خۆیان ل‌ه کاتی‬ ‫رووخانی شارستانیه‌تی شاره‌کان پێشخستووه‌‪ .‬له‌‬ ‫داستانی واڵت گ�ه‌وه�ه‌ری هه‌موو داستانه‌کان‬ ‫پێکدێنێت و تاکو رۆژگ��اری ئه‌مڕۆشمان وه‌کو‬ ‫ره‌سه‌نترین شاکاری ئه‌ده‌بی ده‌ناسرێن‪".‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌په‌یوه‌ندی سنوور ب‌ه ده‌وڵه‌ت و سه‌رمایه‌‬ ‫و ش�ه‌ڕ تا رۆژی ئه‌مڕۆ‪ ،‬رێبه‌ر ئۆجه‌الن وه‌ها‬ ‫ده‌ستنیشانی ده‌ک��ات‪ ":‬ب�ه‌ده‌زگ��اب��وون��ی ده‌وڵ �ه‌ت‬ ‫و پ��ێ��ک��ه��ات�ه‌ی ب�ه‌ره�ه‌م��ه��ێ��ن��ان��ی ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��ای‬ ‫سه‌رمایه‌داری زاراوه‌ی واڵت به‌رجه‌سته‌تر ده‌کات‪.‬‬ ‫کاتێک ره‌وش��ی ب��ازاڕی ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی و زمانی‬ ‫هاوبه‌ش و وشیاری مێژوویی ل‌ه نزیکه‌و‌ه ب‌ه زاراوه‌ی‬ ‫نیشتمان په‌یوه‌ندیدار ده‌بن‪ ،‬کێشه‌کانی سنوور زیاتر‬ ‫ته‌شه‌ن‌ه ده‌که‌ن‪ .‬ته‌نانه‌ت له‌پێناو "بستێک خاکی‬ ‫نیشتمان"دا بیر ل‌ه هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕ ده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه ده‌وری ته‌وه‌ره‌ی قازانجکردندا هه‌لومه‌رجه‌کانی‬ ‫سه‌رمایه‌داری پێبه‌پێی ده‌بێت‌ه خاوه‌ن کاره‌کته‌رێک‬ ‫شه‌ڕی نێوان واڵتان ده‌وروژێنێت‪ .‬کاتێک خاکی‬ ‫زیاتر ب‌ه وات��ای قازانجی زیاتر بێت‪ ،‬واڵتپارێزی‬ ‫ک‌ه س�ه‌ره‌ت��ا واتایه‌کی پ��ی��رۆزی هه‌یه‌‪ ،‬ده‌کرێت‬ ‫به‌هه‌ستێکی شۆڤێنی و په‌المارده‌ران‌ه و پاشڤه‌ڕۆ‬ ‫ده‌بێت و رێگا ل‌ه پێش چه‌ندین شه‌ڕی ناڕه‌وایانه‌‬ ‫ده‌که‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌ربۆی‌ه زێده‌ڕۆیی سه‌رمایه‌داری‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪30‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫وتار‬

‫“‬

‫سنوور ‌ه ناسروشتییه‌کان‬ ‫به‌رله‌وه‌ی له‌سه‌ر‬ ‫جوگرافیای گۆی زه‌وی‬ ‫بێواتایان بکه‌ین‪ ،‬ده‌بێت‬ ‫له‌ ئه‌قڵییه‌تی خۆماندا‪،‬‬ ‫له‌فه‌رهه‌نگی ژیانماندا‬ ‫بێواتایان بکه‌ین‪ .‬ئیدی‬ ‫پێویست ‌ه سنووره‌کان‬ ‫له‌ئه‌قڵ و خه‌یاڵ و ژیانی‬ ‫خۆماندا سنووربه‌ده‌ریان‬ ‫بکه‌ین‬

‫“‬

‫سه‌باره‌ت ب‌ه زاراوه‌ی واڵت‪ ،‬له‌گه‌ڵ ده‌مارگیری‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌پ �ه‌رس��ت��ی‪ ،‬رێ��گ��ا ل�ه‌پ��ێ��ش خوێناویترین‬ ‫شه‌ڕه‌کانی مێژووی شارستانیه‌ت کردۆته‌وه‌‪ .‬به‌‬ ‫گوێره‌ی هه‌لومه‌رجه‌کانی رۆژگاری ئه‌مڕۆمان‬ ‫ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی خ��ۆپ �ه‌رس��ت��ان �ه‌ی س��ه‌رم��ای��ه‌داری‬ ‫ل �ه‌م��ی��ان �ه‌ی پێشکه‌وتنێکی ب �‌ه پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌دات ل‌ه رێگای "ب‌ه جیهانیبوون"دا قه‌ره‌بووی‬ ‫بکاته‌وه‌‪".‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ک��و رێبه‌ر ئ��ۆج�ه‌الن ده‌ستنیشانی ده‌ک��ات‬ ‫ک�‌ه به‌جیهانیبوون و ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی پ��اوان��خ��وازی‬ ‫سه‌رمایه‌ی جیهانی ئه‌و سنوورانه‌ی ک‌ه پێشتر بۆ‬ ‫هه‌مان مه‌به‌ستی پاوانخوازی دروستی کردبوون‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆ خۆی هه‌موو سنووره‌کان داده‌ڕمێنێت و‬ ‫کۆزمۆپۆلیتکیان‌ه جیهان ده‌ک��ات ب �‌ه یه‌ک‬ ‫واڵت‪ .‬له‌مباره‌یه‌و‌ه ده‌فه‌رمووێت‪" :‬جیهانه‌که‌مان‬ ‫گه‌وره‌ترین هه‌نگاوه‌کانی ب‌ه جیهانبوونی خۆی‬ ‫له‌دوا چاره‌گی سه‌ده‌ی بیسته‌مدا هاوێشتووه‌‪ ،‬که‌‬ ‫ل‌ه گه‌ڵ هه‌ر سیسته‌مێکی مه‌زنی په‌لهاوێشتن‬ ‫هاوێشتوویه‌تی‪ .‬ئیتر هه‌روه‌کو بڵێی سنووره‌کان‬ ‫هه‌ڵگیراو‌ه و جیهان ب‌ه ت�ه‌واوی بۆت‌ه گۆڕه‌پانی‬ ‫په‌لهاوێشتن و باڵوبوونه‌وه‌‪ .‬هیچ پێویستی به‌وه‌‬ ‫نه‌ماو‌ه بۆ راکێشانه‌وه‌ی سه‌رمایه‌‪ ،‬توندوتیژی‬ ‫به‌کار بهێنرێت‪ .‬هه‌روه‌کو بڵێی سه‌رمای‌ه ده‌پاڕێته‌وه‌‬ ‫و ناخوازێت بیکێشن‌ه دواوه‌‪ .‬ده‌ش��ێ بگووترێ‬ ‫جیهان بۆ سه‌رمای‌ه بۆت‌ه یه‌ک واڵت‪ .‬ڤه‌بوونی‬ ‫سه‌رمای‌ه ت �ه‌واو ب��ووه‌‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی دوات��ر مه‌زنبوونی‬ ‫الیه‌نی چه‌ندایه‌تی و گه‌مه‌ی ئه‌م ده‌ست و ئه‌و‬ ‫ده‌ستکردنه‌‪".‬‬ ‫م��س��ۆگ�ه‌ر ش��ۆڕش��ی زان��س��ت��ی ـ��ـ ته‌کنۆلۆژی‬ ‫رۆڵێکی گرنگی ل�‌ه ن��زم��ک��ردن�ه‌و‌ه و ته‌نانه‌ت‬

‫ب��ێ��وات��اک��ردن��ی س��ن��ووره‌ک��ان بینیو‌ه و جیهانی‬ ‫کردۆت‌ه گوندێکی بچووکی پڕ ل‌ه کێشمه‌کێش‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ خۆیدا پێهه‌ڵگرتنێکی مه‌زنی له‌‬ ‫ژیانی کۆمه‌ڵگاکانی مرۆڤایه‌تی به‌دیهێناوه‌‪.‬‬ ‫"ده‌توانرێت پێشبینی ئ�ه‌و‌ه بکرێت ک‌ه دووه‌مین‬ ‫شۆڕشی مه‌زنی زانستی ــ ته‌کنۆلۆژی‪ ،‬ئه‌نجامه‌‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬سیاسی و سه‌ربازییه‌کانی زۆر‬ ‫گ�ه‌وره‌ت��ر و هه‌میشه‌یی ده‌بێت‪ .‬ئ �ه‌وه‌ی توانای‬ ‫به‌دیهێنانی هه‌یه‌‪ ،‬مه‌زنایه‌تی شۆڕشی زانستی‪،‬‬ ‫ت�ه‌ک��ن��ۆل��ۆژی��ی�ه‌‪ .‬ت��از‌ه ب��ه‌ت��از‌ه ئه‌نجامه‌کانی‬ ‫ده‌رده‌ک��ه‌وێ��ت‪ .‬ی �ه‌ک �ه‌م��ی��ان ه��ه‌ڵ��وه‌ش��ان��ه‌وه‌ی‬ ‫جه‌مسه‌ره‌کانه‌‪ .‬هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی یه‌کێتی سۆڤییه‌ت‬ ‫یه‌که‌مین ئه‌نجامی گرنگی ئ �ه‌م شۆڕشه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه هۆکاری دیکه‌شی هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫تێڕوانین‌ه گشتییه‌ی په‌سند ده‌کرێت ئه‌وه‌ی‌ه که‌؛‬ ‫گرنگترین ه��ۆک��ار ئ �ه‌م ش��ۆڕش �ه‌ی �ه‌‪ .‬دووه‌م��ی��ن‬ ‫ئه‌نجامی گرنگ‪ ،‬ل‌ه ده‌ستدانی گرنگی و بایه‌خی‬ ‫جارانی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬بێگومان تا راده‌یه‌کی‬ ‫م �ه‌زن سنووره‌کان وات��ای خۆیان ل‌ه ده‌س��ت��داوه‌‪.‬‬ ‫ئاشکرای‌ه ک‌ه ته‌کنۆلۆژیای گه‌یاندن رۆڵێکی‬ ‫شۆڕشگێڕی نائاسایی له‌مه‌دا بینیوه‌‪ .‬هه‌نگاونان‬ ‫و ئاراسته‌کردن به‌ره‌و کۆمه‌ڵگای زانیاری هێنده‌‬ ‫خێرا بوو‌ه ک‌ه له‌گه‌ڵ هیچ قۆناخێکدا به‌راورد‬ ‫ناکرێت‪ .‬ئه‌نته‌رنێت‪ ،‬ب‌ه ته‌نیا بۆخۆی دیارده‌یه‌کی‬ ‫مه‌زنی شۆڕشگێڕانه‌یه‌‪ .‬هه‌ر شیکردنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫تیۆری ئه‌گه‌ر ئه‌نجام‌ه ئابووری و کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و سیاسی و سه‌ربازی و شۆڕشی ته‌کنۆلۆژی‬ ‫ناوه‌کی و ئه‌له‌کترۆنی و میکانیکی ره‌چ��او‬ ‫نه‌کات‪ ،‬ناتوانێت ئ�ه‌م قۆناخان‌ه به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫راست هه‌ڵسه‌نگێنێت ک‌ه به‌ڕێوه‌چوون‪ .‬تاوه‌کو ئه‌م‬ ‫هه‌ڵسه‌نگاندن‌ه راسته‌ش پێشنه‌خرێت‪ ،‬ناتوانرێت‬ ‫پرۆگرامێکی سیاسی راس��ت و ستراتیژی و‬ ‫ته‌کتیک پێشبخرێت‪ .‬ئاشکرای‌ه سه‌باره‌ت به‌م‬

‫بابه‌ت‌ه پێویستی ب‌ه وتووێژێکی قووڵ و ره‌خن‌ه و‬ ‫ره‌خنه‌گرتن هه‌یه‌‪ .‬گرنگترین هۆکاری ئه‌و قه‌یرانه‌‬ ‫ئایدیۆلۆژیه‌ی ل‌ه ئارادایه‌‪ ،‬الوازبوونی ئاستی‬ ‫ئه‌مجۆر‌ه هه‌ڵسه‌نگاندنانه‌یه‌‪ .‬کاریگه‌رییه‌کانی‬ ‫چاخی راگه‌یاندن و گه‌یاندن ک‌ه رێگایان له‌پێش‬ ‫بێواتاکردنی سنوور‌ه سیاسیه‌کان و ره‌خساندنی‬ ‫ره‌وشێکی وه‌ها کردۆته‌و‌ه ک‌ه رۆژان‌ه بیست و چوار‬ ‫کاتژمێر زانیاری به‌ده‌ستبهێنرێت‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌ک‬ ‫گ �ه‌الن��ی ل�ه‌ی�ه‌ک��ت��ر ن��زی��ک ک��ردۆت��ه‌و‌ه و بۆ‬ ‫ئه‌نته‌رناسیۆنالیزمی راکێشان‪ ،‬له‌هیچ قۆناخێکی‬ ‫م��ێ��ژوودا ن �ه‌ب��ی��ن��راوه‌؛ ده‌رف��ه‌ت و ت��وان��اک��اری‬ ‫هاوکاری ئه‌نته‌رناسیۆنالیستی هێند‌ه زیاد بووه‌‬ ‫ک‌ه تاکو ئێستاک‌ه نه‌بووه‌‪ .‬ئه‌م پێشکه‌وتنه‌ی که‌‬ ‫ته‌کنۆلۆژیا رۆڵی سه‌ره‌کی تێدا ده‌بینێت‪ ،‬بۆ‬ ‫به‌الوه‌نانی ناکۆکییه‌کانی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ره‌وش‬ ‫و تواناکاری نوێی هێناوه‌ت‌ه ئ��اراوه‌‪ .‬له‌کاتێکدا‬ ‫ئ �ه‌و‌ه دیموکراتیزه‌بوونی کۆمه‌ڵگا به‌دیدێنێت‬ ‫و رێکخراوه‌کانی کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ده‌کاته‌‬ ‫خاوه‌ن هێز‪ ،‬ئه‌وا له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌و‌ه ل‌ه میانه‌ی‬ ‫پێشکه‌وتووترین ئامرازه‌و‌ه هاوکاری نێونه‌ته‌وه‌یی‬ ‫ده‌سته‌به‌ر ده‌کات"‪ .‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫پێشکه‌وتن‌ه زانستی و ته‌کنۆلۆژییه‌کان پاڵی به‌‬ ‫زۆر “سنوور”ه‌و‌ه ناو‌ه و دایڕماندوون و بێواتای‬ ‫ک��ردوون‌‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم سنوور و سنووربه‌ندی هێشتا‬ ‫هاوکێش‌ه دوانییه‌کانی پیرۆزی ــ نه‌فره‌تی‪ ،‬ماف‬ ‫ــ پێشێلکاری‪ ،‬سه‌رده‌ستی ــ ژێرده‌سته‌یی‪ ،‬وه‌ک‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌کی بنچینه‌یی کێش‌ه و ملمالنێ و‬ ‫ناکۆکییه‌کان له‌رۆژه‌ڤی مرۆڤایه‌تی ده‌رنه‌چووه‌‪.‬‬ ‫بۆی‌ه له‌کاتێکدا ئاراسته‌ی نزمکردنه‌و‌ه و البردنی‬ ‫سنووره‌کان و یه‌کگرتنه‌و‌ه و ئاوێته‌بوونه‌و‌ه تا‬ ‫دێ��ت په‌ره‌ده‌سێنێت‪ ،‬ک‌ه چی هێشتا “سنوور”‬ ‫سنوورگیری بۆ ئه‌و ئاراسته‌ی‌ه داده‌نێت و ده‌خوازێت‬ ‫له‌چوارچێوه‌ی ئه‌و هاوکێش‌ه دوانه‌ییانه‌ی باسمان‬

‫لێیانه‌و‌ه کرد‪ ،‬گرنگێتی خۆی بپارێزێت‪.‬‬ ‫س��ه‌ره‌ڕای ه�ه‌م��وو ئ�ه‌م��ان�ه‌ش‪ ،‬ئ�ه‌گ�ه‌ر له‌ئاستی‬ ‫جیهاندا سنووره‌کان هێشتا پرسگرییه‌ک بن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫مسۆگه‌ر ل‌ه خۆرهه‌اڵتی ناویندا‪ ،‬ک‌ه یه‌که‌مین‬ ‫س��ن��ووره‌ک��ان��ی پاوانخوازێتی و ده‌س�ه‌اڵت��دارێ��ت��ی‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت��ی تێدا کێشراوه‌‪ ،‬بۆت‌ه ت��ه‌وه‌ری سه‌رجه‌م‬ ‫کێش‌ه و ملمالنێیه‌کان‪ ،‬کانگای ت �ه‌واوی شه‌ڕ‬ ‫و پێکدادانه‌کان‪ ،‬زه‌مینه‌ی هه‌موو کاره‌ساته‌کان‪.‬‬ ‫له‌و رۆژه‌وه‌ی بیرۆکه‌ی سنووردانان و به‌دوایشیدا‬ ‫بیرۆکه‌ی سنووربه‌زاندن به‌ئه‌قڵی مرۆڤدا هاتووه‌‪،‬‬ ‫ملیاره‌ها م��رۆڤ گیانی خۆیان له‌پێناوی داوه‌‬ ‫و بوونه‌ت‌ه قوربانی‪ ،‬له‌ژمار‌ه نه‌هاتووی گوند و‬ ‫شارۆچک‌ه و شار و واڵت وێران و خاپوور کراون‪...‬‬ ‫مسۆگه‌ر پشکی ه �ه‌ر‌ه زۆری ئ �ه‌و قوربانی و‬ ‫وێرانکارییانه‌ش ل‌ه خۆرهه‌اڵتی ناوین بووه‌‪ .‬ک‌ه چی‬ ‫ئه‌مڕۆ دوای هه‌زاران ساڵ ل‌ه دانان و هه‌ڵچنینی‬ ‫هه‌زاران سنوور و سنووربه‌ندییه‌‌کان هێشتا یه‌ک‬ ‫تاک‌ه سنووریش ره‌وایه‌تی خۆی به‌ده‌ستنه‌هێناو‌ه و‬ ‫نه‌یتوانیو‌ه نه‌بێت‌ه کێش‌ه و نه‌بێت‌ه مایه‌ی شه‌ڕ و‬ ‫وێرانکاری و تراژیدیا مه‌زنه‌کان‪ .‬له‌کوێ سنوور‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬له‌وێ سنووربه‌زاندنیشی ب�ه‌دوادا هاتووه‌‪،‬‬ ‫چ�ه‌ن��د‌ه س��ن��وور خواستوویه‌تی ره‌وای��ه‌ت��ی خۆی‬ ‫داسه‌پێنێ‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ش به‌سنووربه‌زاندن و تێکۆشانی‬ ‫هه‌مه‌الیه‌نه‌و‌ه ئ�ه‌و ره‌وایه‌تییه‌ی ن��اڕه‌وا ک��ردووه‌‪.‬‬ ‫سنوورپارێزان بۆ ئ �ه‌وه‌ی سنوورێکی داهێنراوی‬ ‫خۆیان بپارێزن‪ ،‬ده‌یان سنووری دیکه‌ی خه‌ڵکانی‬ ‫دی��ک�‌ه ده‌ب �ه‌زێ��ن��ن‪ .‬ئ��ی��دی س��ن��ووره‌ک��ان بێسنوور‬ ‫بوونه‌ت‌ه هۆی بێواتا بوونی مرۆڤ و ژیان و به‌ها‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌کان‪ .‬ئیدی “سنوور”ێک له‌جیهان‬ ‫و خ��ۆره�ه‌اڵت��ی ناویندا ن �ه‌م��او‌ه خه‌ڵتانی خوێن‬ ‫نه‌بووبێت و نه‌بووبێت‌ه گۆڕ و مه‌زاری ه�ه‌زاران و‬ ‫ملیۆنان مرۆڤ‪ .‬ئیدی هه‌موو سنووره‌کان خوێنیان‬ ‫لێده‌چۆڕێت!!‪.‬‬ ‫له‌راستیدا؛ هه‌موو ئ�ه‌و ئه‌قڵییه‌ت‪ ،‬سیسته‌م و‬ ‫هێز و الیه‌نانه‌ی خۆیان له‌سه‌ر بنه‌مای سنوور و‬ ‫زیاترکردنی ژماره‌ی سنووره‌کان و تۆکمه‌کردنی‬ ‫سنووره‌کان بونیادنراون‪ ،‬راسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ‬ ‫له‌ناو خوڵگه‌ی ده‌سه‌اڵتپارێزی و ده‌سه‌اڵتخوازیدا‬ ‫ده‌خ��ول��ێ��ت�ه‌وه‌‌‪ .‬پێچه‌وانه‌که‌یشی ب�ه‌ه�ه‌م��ان شێوه‌‬ ‫ده‌چ��ێ��ت �ه‌وه‌ ن��او ه �ه‌م��ان خ��وڵ��گ �ه‌وه‌‪ ،‬ک �ه‌ ده‌ی��ه‌وێ‬ ‫کۆزمۆپۆلیتکانه‌ تایبه‌تمه‌ندی و جیاوازییه‌‌‬ ‫سروشتبه‌خشه‌کان بسڕێته‌وه‌ و نه‌یانهێڵێت و له‌جێی‬ ‫ئه‌مه‌دا بیانکات به‌ یه‌ک تایبه‌تمه‌ندی و یه‌ک‬ ‫شت‪ ،‬به‌بێ هه‌بوونی هاوشێوه‌که‌ی و به‌بێ ئه‌وه‌ی‬ ‫جیاوازییه‌کان بهێڵێته‌وه‌‪ .‬وه‌ک ئه‌وه‌ی خاوه‌ندارانی‬ ‫ئه‌قڵییه‌تی ده‌وڵه‌ت ــ نه‌ته‌وه‌ بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌که‌ن‬ ‫و ده‌ڵێن‪ “:‬یه‌ک نه‌ته‌و‪ ،‬یه‌ک ئااڵ‪ ،‬یه‌ک ده‌وڵه‌ت‪،‬‬ ‫ی�ه‌ک ‪ . ”...‬وات��ا ه�ه‌م ئ�ه‌وان�ه‌ی سنوورپارێزن‬ ‫و ژم��اره‌ی س��ن��ووره‌ک��ان زیاتر ده‌ک��ه‌ن‪ ،‬هه‌میش‬ ‫ئ��ه‌وان��ه‌ی ه �ه‌رچ��ی ج��ی��اوازی و تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگی سروشتی و سروشتی کۆمه‌ڵگاکان‬ ‫هه‌یه‌ ده‌یسڕنه‌وه‌ و ده‌یانه‌وێت یه‌کڕه‌نگ و یه‌ک‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی و یه‌ک هه‌بوون هه‌بێت‪ ،‬به‌ ئه‌قڵییه‌ت‬

‫“ئیدی سنووره‌کان‬ ‫بێسنوور بوونه‌ت ‌ه‬ ‫هۆی بێواتا‬ ‫بوونی مرۆڤ‬ ‫و ژیان و به‌ها‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌کان‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫و ره‌فتار و هه‌ڵوێستیان پێچه‌وانه‌ی راستینه‌ی‬ ‫هه‌مه‌ڕه‌نگیی سروشت و سروشتی کۆمه‌ڵگان‪.‬‬ ‫ئه‌و کێشمه‌کێشه‌ی که‌ ئێستا له‌ئارادایه‌ و سنوور‬ ‫ت �ه‌وه‌ری �ه‌ت��ی‪ ،‬کێشمه‌کێشێکی ق��ووڵ�ه‌ و ره‌گ��ی‬ ‫خ��ۆی ت��ا س �ه‌رده‌م��ی هه‌نگاوه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی‬ ‫ب �ه‌ک��ۆم �ه‌ڵ��گ��اب��وون و داب �ه‌ش��ب��وون��ی ب��اوه‌ڕی و‬ ‫ره‌گه‌زی و چینایه‌تیانه‌ رۆده‌چێت‪ .‬هیچ کاتێک‬ ‫سنووربه‌ندی له‌رۆژه‌ڤی کۆمه‌ڵگاکان ون نه‌بووه‌ و‬ ‫هه‌ر جاره‌ی به‌شێوه‌یه‌ک خۆی کردۆته‌ ته‌وه‌ر و‬ ‫ت�ه‌واوی سه‌رنجه‌کانی بۆ الی خۆی راکێشاوه‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌و رۆژه‌وه‌ی ک��ه‌وا ت��ی��ره‌ی �ه‌ک ته‌وته‌مێکی‬ ‫جیاوازی له‌ته‌وته‌مێکی دیکه‌ په‌رست و پیرۆزی‬ ‫ب�ه‌ ته‌وته‌مێک و ن�ه‌ف��ره‌ت��ی ل�ه‌ ته‌وته‌مه‌کانی‬ ‫دیکه‌ کرد‪ ،‬له‌و رۆژه‌وه‌ی یه‌که‌م په‌رژین بۆ ره‌ز‬ ‫و باخچه‌یه‌ک هه‌ڵچنرا‪ ،‬له‌و رۆژه‌وه‌ی شوێنێک‬ ‫ده‌ستنیشان کرا و یه‌که‌م ناو له‌یه‌که‌م شوێن نرا‬ ‫و خ��اوه‌ن�ه‌ک�ه‌ی ده‌ستنیشان ک��را‪ ،‬ل�ه‌و رۆژه‌وه‌ی‬ ‫تیره‌یه‌ک هێرش و په‌الماری برده‌ سه‌ر تیره‌یه‌کی‬ ‫دیکه‌‪ ،‬ئیدی له‌و رۆژانه‌وه‌ تا رۆژی ئه‌مڕۆ سنوور‬ ‫زۆر هێمای له‌گه‌ڵ خۆیدا هه‌ڵگرتووه‌‪ ،‬وه‌ک چۆن‬ ‫پیرۆزی و نه‌فره‌تی له‌هه‌ناوی خۆیدا هه‌ڵگرتووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا له‌هه‌مانکاتیشدا بۆته‌ هێمای "موڵکییه‌ت‪،‬‬ ‫بااڵده‌ستێتی‪ ،‬مه‌ترسی‪ ،‬توندوتیژی‪...‬هتد"‪.‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی س�ه‌رن��ج��ڕاک��ێ��ش�ه‌ ه �ه‌م��وو ئ �ه‌م��ان �ه‌ش له‌‬ ‫گ �ه‌وه �ه‌ری ده‌س �ه‌اڵت��دارێ��ت��ی و ده‌وڵ�ه‌ت��گ�ه‌رای��ی��دا‬ ‫هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌می ده‌وڵه‌تگه‌رایی‬ ‫و ده‌سه‌اڵتخوازییدا‪ ،‬گ�ه‌الن و کۆمه‌ڵگاکانیش‬ ‫به‌زۆر شێوه‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌یان داوه‌ له‌نێو هیچ جۆره‌‬ ‫سنوورێکی جوگرافیایی داسه‌پێنراوی ده‌سه‌اڵت و‬ ‫ده‌وڵه‌تدا خۆیان قه‌تیس نه‌که‌ن‪ .‬ته‌نانه‌ت هه‌ندێک‬ ‫ل �ه‌ پێکهاته‌ ک��ۆم�ه‌اڵی�ه‌ت��ی و ئه‌تنیکییه‌کان‬ ‫ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی ملکه‌چی س��ن��ووره‌ داسه‌پێنراوه‌کان‬ ‫ن�ه‌ب��ن‪ ،‬خ��ۆی��ان داخ��راو هێشتۆته‌وه‌ و ب��ه‌دوور له‌‬ ‫ئ��اوه‌دان��ی��ی�ه‌ک��ان��ی ده‌س��ه‌اڵت و ده‌وڵ��ه‌ت ژیانی‬ ‫سروشتی و کۆمه‌اڵیه‌تی خۆیان گ��وزه‌ران��دووه‌‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫هه‌روه‌ها ته‌ڤگه‌ره‌ نهێنیه‌کان (باتینییه‌کان)یش‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌ به‌شاراوه‌یی مانه‌وه‌یان به‌مه‌رجی‬ ‫مسۆگه‌ربوونی به‌ئازادی ژیانیی خۆیان زانیوه‌ و‬ ‫کرانه‌وه‌یان به‌ڕووی ده‌سه‌اڵتدارێتیدا به‌ جۆرێک‬ ‫خۆ سنووربه‌ندکردن و ته‌سلیمییه‌ت به‌ ژیانی نێو‬ ‫سنووره‌کانیان له‌قه‌ڵه‌م داوه‌‪.‬‬ ‫ئێدی ه��ه‌زاران ساڵه‌ ئ �ه‌و کۆمه‌ڵگا و گ �ه‌ل و‬ ‫ئه‌تنیک و ته‌ڤگه‌رانه‌ هه‌موو هه‌وڵێکیان ئه‌وه‌‬ ‫ب��ووه‌ ک��ه‌وا ل��ه‌ده‌ره‌وه‌ی س��ن��ووره‌ کێشراوه‌کانی‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت و ده‌س��ه‌اڵت��دا ب��ژی��ن‪ .‬رێ��ب �ه‌ر ئ��ۆج �ه‌الن‬ ‫ئ��ه‌و س��ی��س��ت�ه‌م و ش��ێ��وازی ژی��ان��ه‌ی ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تگه‌رایی و ده‌سه‌اڵتخوازیی به‌ سیسته‌می‬ ‫کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتی ن��اوزه‌دک��ردووه‌‪ .‬له‌‬ ‫سیسته‌می کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتیدا‪ ،‬که‌‬ ‫ت��ه‌واو پێچه‌وانه‌ی سیسته‌می ده‌وڵه‌تگه‌راییه‌‪،‬‬ ‫سه‌رتاپای ئه‌و سنوورانه‌ی ده‌وڵه‌ته‌کان کێشاویانه‌‬ ‫به‌بنه‌مای خۆپاراستن و ئاسایش و کامه‌رانی‬ ‫گه‌النی نابینرێت‪ .‬به‌ڵکو په‌سندکردنی ناسنام‌ه و‬ ‫ئیراد‌ه و تایبه‌تمه‌ندی و جیاوازیی‌ه سروشتبه‌خشه‌کان‬ ‫ب �ه‌ب��ن �ه‌م��ای ب��ون��ی��ادن��ان��ی خ��ۆی ده‌ب��ی��ن��ێ��ت‪ .‬ل�ه‌م‬ ‫سیسته‌مه‌دا هه‌موو جیاوازییه‌کان ده‌وڵه‌مه‌ندیین‪،‬‬ ‫چونک‌ه جیاوازییه‌کان خۆیان گوزارشت ل‌ه بوون و‬ ‫چییه‌تی(ماهییه‌ت)ی خۆیان ده‌که‌ن‪ ،‬پێویست به‌‬ ‫هیچ سنوورێک و سنووربه‌ندییه‌ک و ده‌سه‌اڵتێک‬ ‫ن��اک��ات ت��ا بیپارێزێت و گ��وزارش��ت��ی لێبکات‪.‬‬ ‫له‌سیسته‌می کۆنفیدراڵیزمی دیموکراتییدا له‌بری‬ ‫چه‌مکی بااڵده‌ستیی “ی��ه‌ک گ �ه‌ل و ن�ه‌ت�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫یه‌ک ئایین و ئایینزا‪ ،‬یه‌ک ئااڵ و دروشم‪ ،‬یه‌ک‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت و سنوور” سه‌رجه‌م ئه‌و پێکهات‌ه چاندی‬ ‫و ب��اوه‌ڕی و کۆمه‌اڵیه‌تی و ئه‌تنیکیانه‌ی هه‌ن‬ ‫ناسنام‌ه و ئیراده‌یان‪ ،‬به‌هه‌موو راستین‌ه مرۆیی‬ ‫و دیموکراتییه‌کانیان‪ ،‬په‌سند ده‌کرێن و توانستی‬ ‫به‌یه‌که‌و‌ه ژیانی ئازادان‌ه بۆخۆیان و ئه‌وانیتریان‬ ‫ده‌ره‌خ��س��ێ��ن��ن و ش��ک��ۆم�ه‌ن��دان�‌ه ده‌ژی��ن‪ .‬کاتێک‬ ‫ژیانێکی وه‌ه��ا شکۆمه‌ند و ئ��ازاد ب��ۆ هه‌موو‬ ‫الی�ه‌ک مسۆگه‌ر بکرێت چ پێویست ب‌ه سنوور‬ ‫و سنوربه‌ندی هه‌یه‌؟! ک‌ه سنووره‌کان نه‌مێنن ئه‌وا‬ ‫مسۆگه‌ر سنووربه‌زاندنه‌کانیش نامێنن‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫کاتێک دێ��ت�ه‌دی ک�‌ه س��ن��وور‌ه ناسروشتییه‌کان‬ ‫به‌رله‌وه‌ی له‌سه‌ر جوگرافیای گۆی زه‌وی بێواتایان‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬ده‌بێت ل‌ه ئه‌قڵییه‌تی خۆماندا‪ ،‬له‌فه‌رهه‌نگی‬ ‫ژیانماندا بێواتایان بکه‌ین‪ .‬ئیدی پێویست‌ه سنووره‌کان‬ ‫له‌ئه‌قڵ و خه‌یاڵ و ژیانی خۆماندا سنووربه‌ده‌ریان‬ ‫بکه‌ین‪ .‬ئه‌گه‌رنا ه �ه‌ر سندم و کۆتگیری نێو‬ ‫سنووره‌کانی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتخوازانی پاوانخواز‬ ‫ده‌بین‪ .‬ئیدی مێژوو و ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌یان یه‌کالیی‬ ‫و مسۆگه‌ر کردۆته‌و‌ه ک‌ه ژیانێکی ئازاد‪ ،‬ئارام‪،‬‬ ‫ئاسایش‪ ،‬ئاشتی‪ ،‬دادپه‌روه‌ر‪ ،‬یه‌کسان و دیموکرات‬ ‫ته‌نیا ب‌ه بێواتاکردنی سنووره‌کانی ده‌سه‌اڵتخوازانی‬ ‫پ��اوان��خ��واز و گ��ه‌ڕان��دن��ه‌وه‌ی وات��ا ب��ۆ ه�ه‌م��وو‬ ‫ج��ۆر‌ه جیاوازیی‌ه سروستی و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫دێته‌دی‪.‬‬ ‫‪hesen_cudi@yahoo.com‬‬

‫~|‬

‫‪32‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫وتار‬

‫ته‌نیا چاره‌سه‌ری سیاسی به‌س نییه‌؛ به‌ڵکو پێویست ‌ه‬ ‫الیه‌نه‌کانی شه‌ڕ ئاماد ‌ه بن بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌‬

‫عوسمان عه‌زیز‬

‫کاتێک بزوتنه‌و‌ه رزگاریخوازه‌کانی نه‌ته‌وه‌یی ناچار‬ ‫ده‌بن په‌نا به‌رن بۆ شه‌ڕ ده‌بن‌ه خ��اوه‌ن ووره‌یه‌کی به‌رز‬ ‫ئه‌ویش به‌هۆی مافی ره‌وا و شه‌رعیه‌تی خۆیان بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆیی و ئازادیه‌‪ .‬ئه‌م شه‌ڕانه‌ش‬ ‫دوو الیه‌نیان هه‌یه‌؛ یه‌که‌م‪ ،‬الیه‌نی ن��اڕه‌وا ک‌ه هیچ‬ ‫شه‌رعیه‌تێکی نیی‌ه و هه‌ڵقواڵوی خواستی هێز‌ه بیانیه‌‬ ‫داگیرکه‌ره‌کان‌ه بۆ ده‌ست به‌سه‌رداگرتن و چه‌وسانه‌وه‌ی‬ ‫کوردستان و تااڵنکردنی خێروبێری و سامانه‌که‌ی‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم الیه‌نه‌که‌ی تر ره‌واو شه‌رعیی‌ه و هه‌ڵقواڵوی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانه‌وه‌‪ ،‬بۆ ئه‌مه‌ش په‌نا ده‌به‌ن‌ه به‌ر شه‌ڕ‬ ‫بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی ترسی له‌ناوچوونی نه‌ته‌وه‌یی تا‬ ‫کاولکاری و به‌اڵی داگیرکه‌ران له‌خۆیان دوربخه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئ�ه‌وی��ش ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی پاراستن و پاراستنی ڕه‌وا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ک دیار‌ه مێژوی ناوچه‌ک‌ه به‌گشتی و کوردستان‬ ‫به‌تایبه‌تی مێژویه‌کی شه‌ڕی به‌رده‌وام‌ه له‌نێوان گه‌النیدا‬ ‫له‌الیه‌ک و هێز‌ه بیانی‌ه داگیرکه‌ره‌کان له‌الیه‌کی تر‪.‬‬ ‫ل�ه‌م ده‌ستپێکرده‌یه‌دا پێویست‌ه به‌شێوه‌یه‌کی ب��اش له‌و‬ ‫شه‌ڕان‌ه بگه‌ین و باش شرۆڤ‌ه و شیکردنه‌وه‌ی بۆ بکرێ‬ ‫ک‌ه کوردستان به‌سه‌ری هاتوو‌ه و بینیویه‌تی و ده‌یانبینێ‬ ‫تا کاتێ هه‌ڵویستی لێو‌ه ده‌گرن مافی خۆی بده‌نێ‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ش ب‌ه ش�ه‌ڕی رزگ��اری نیشتمانی ده‌ژمێردرێت‬ ‫ک‌ه له‌م سه‌رده‌مه‌دا به‌شێوه‌یه‌کی باش داده‌نرێت‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫ئه‌زانرێ ک‌ه شه‌ڕ له‌شۆڕشه‌کاندا رۆڵێکی گرنگ‬ ‫ده‌ب��ی��ن��ێ ب��ۆ به‌ده‌ستهێنانی پێشکه‌وتن و هۆشیار‬ ‫کردنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی له‌الیه‌نی کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و‬ ‫ئابوریدا‪ ،‬ئه‌م شه‌ڕانه‌ش کاتێک رۆڵی خۆی ده‌بینێ که‌‬ ‫خزمه‌ت و پێشکه‌وتن ب‌ه بنیاتی ئابوری و کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و تێکۆشانی سیاسیش بکات و یه‌کێک له‌شه‌ڕ‌ه هه‌ره‌‬ ‫گرنگ و کاریگه‌ره‌کانی ئه‌م قۆناخه‌ی ئێستا شه‌ڕی‬ ‫رزگاری نیشتمانی‌ه ک‌ه بنیات و بنکه‌یه‌کی به‌هێزی‬ ‫له‌الیه‌نه‌کانی ئابوری و کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی و‬ ‫رۆشنبیری و نه‌ته‌وه‌ییشدا هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م شه‌ڕانه‌ش ره‌وا‬ ‫و شه‌رعیه‌تی ت��ه‌واوی هه‌ی‌ه و سه‌رکه‌وتنی یه‌ک‬ ‫له‌دوای یه‌ک به‌ده‌ست ده‌هێنێ به‌سه‌ر هێز‌ه داگیرکه‌ر‬ ‫و ئیمپریالیه‌کاندا ئه‌گه‌ر سه‌رۆکایه‌تیه‌کی زانا رێنمایی‬ ‫بکات و خاوه‌نی به‌رنام‌ه و ئایدئۆلۆژیایه‌کی راست‬ ‫بێت‪ ،‬به‌وه‌ش له‌قۆناخێکه‌و‌ه هه‌نگاو ده‌نێ بۆ قۆناخێکی‬ ‫تر له‌قۆناخه‌کانی شه‌ڕی رزگاری ک‌ه خۆی له‌به‌رگری‬ ‫ستراتیجی و هاوسه‌نگی ستراتیجی و هێرشی ستراتیجی‬

‫ده‌نوێنێ‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه هیچ رۆژێکیش گه‌ل‌ه ژێرده‌سته‌کان‬ ‫و چه‌وساوه‌کان شه‌ڕیان نه‌ویستووه‌؛ به‌اڵم داگیرکه‌ران‬ ‫و ئیمپریالیزم هیچ رێگه‌یه‌کیان نه‌هێشتۆته‌و‌ه له‌به‌رده‌م‬ ‫گه‌الندا هه‌ر بۆیه‌ش شه‌ڕ بۆت‌ه ئامڕازێکی سه‌ره‌کی‬ ‫بۆ به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆیی و ئازادی و ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌‬ ‫ناگه‌یه‌نێ ک‌ه تا دوایی خۆی پێو‌ه گرێ بدات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌پێناوی جێگیربوونی چاره‌سه‌ری سیاسی په‌نای بۆ‬ ‫ده‌ب��ات و به‌رده‌وامیش رێگای ئاشتی و سیاسی بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی سه‌ربه‌خۆیی و ئازادی به‌باش ده‌بینێ و‬ ‫هه‌ندێ جار په‌نا ده‌با بۆ شه‌ڕی گ�ه‌ور‌ه به‌شێوه‌یه‌ک‬ ‫له‌خزمه‌تی ئه‌ودا بێت ک‌ه رێگای چاره‌سه‌ری سیاسی‬ ‫به‌ده‌ست بهێنێ‪ ،‬ب�ه‌اڵم کاتێک ل �ه‌وه‌ش سه‌رکه‌وتنی‬ ‫به‌ده‌ست نه‌هێنا ئه‌و کات هیچ رێگایه‌کی له‌به‌رده‌مدا‬ ‫نامێنێت بێجگ‌ه له‌به‌رزکردنه‌وه‌ی شێوه‌کانی ئاشتی و‬ ‫ش�ه‌ڕ ئه‌مه‌ش له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ه ک‌ه هیچ پێشکه‌وتنێک‬ ‫رووی نه‌دا به‌خواستی گه‌ل‌ه ژێرده‌سته‌کان بێت‪ ،‬ئێستا‬ ‫گه‌النی دنیا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دان ک‌ه چاره‌سه‌ری سیاسی‬ ‫به‌ته‌نیا ناتوانێ شه‌ڕ ڕابگرێ و سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست‬ ‫بهێنێ؛ به‌ڵکو له‌پێناوی راگرتنی شه‌ڕ و به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌ری سیاسی ده‌بێت هێزه‌کانی داگیرکه‌ر و‬ ‫ئیمپریالیه‌کانیش ئاماد‌ه بن به‌گوێره‌ی ئاماده‌بوونی‬ ‫گه‌ل‌ه ژێ��رده‌س��ت�ه‌ک��ان؛ ب��ه‌اڵم ئ�ه‌گ�ه‌ر ه��ات��وو رێگه‌ی‬ ‫شه‌ڕیان گرت‌ه به‌ر تا کۆتایی‪ ،‬ئ�ه‌وا ئه‌و کات هیچ‬ ‫رێگایه‌ک ل �ه‌ب �ه‌رده‌م ئ�ه‌و گ�ه‌الن�ه‌دا نامێنێ؛ بێجگه‌‬ ‫له‌خۆڕاگرتن و به‌هه‌ڵستکاری وه‌ک ره‌وشی ئێستای‬ ‫کوردستان س �ه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش دی��ارده‌ی تر هه‌ن که‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ شه‌ڕدان وه‌ک و سه‌رکه‌وتن‪ ،‬شکستی‪،‬‬ ‫ئاگربه‌ست‪ ،‬پێکهاتنی ئاشتیان‌ه و ئه‌م دیاردانه‌ش له‌شه‌ڕ‬ ‫جیانابنه‌وه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش ده‌بێت بیر له‌ته‌واوبوونی شه‌ڕ‬ ‫بکرێته‌و‌ه به‌یه‌کێک له‌و چاره‌سه‌رانه‌‪ ،‬هه‌ر یه‌کێک‬ ‫له‌و دیاردانه‌یان له‌و چاره‌سه‌ران‌ه به‌شێوه‌یه‌ک داده‌نرێت‬ ‫له‌شێوه‌کانی ش �ه‌ڕی تونی سه‌ربه‌خۆ که‌وات‌ه الیه‌نه‌‬ ‫شه‌ڕکه‌ره‌کان ناچارن په‌نا به‌رن بۆ یه‌کێ له‌و چاره‌سه‌رانه‌‬ ‫هه‌تا له‌کاتی سه‌رکه‌وتنیشدا بێت یان شکستیدا به‌بێ‬ ‫ئه‌م‌ه هه‌رگیز ئاشتی به‌ده‌ست نایه‌ت و هه‌روه‌ها نابێت‬ ‫الیه‌ن‌ه شه‌ڕکه‌ره‌کان ده‌رگ��ا له‌به‌رده‌م شێوه‌کانی تری‬ ‫شه‌ڕ دابخه‌ن هه‌تا ئه‌گه‌ر تاکۆتاییش خۆی به‌شه‌ڕه‌وه‌‬ ‫گرێ دابێ‪ ،‬چونک‌ه ده‌رنگ یا زوو ناچار ده‌بێ ئاماده‌‬ ‫بێت به‌رازی بوونی به‌به‌ره‌یه‌ک له‌شێوه‌ی ئه‌و شه‌ڕانه‌و‬ ‫گومانی تێدا نیی‌ه ئه‌و الیه‌نه‌ی ئه‌و راستی‌ه ئینکار‬ ‫ده‌کات و چاوی لێ داده‌خات؛ ده‌بێت‌ه ئه‌و الیه‌نه‌ی زیاتر‬ ‫تووشی رووبه‌روو بوونه‌وه‌ی گران ده‌بێت و به‌شێوه‌یه‌ک‬ ‫الواز ده‌بێت که‌توانای مانه‌وه‌و ده‌ستپێشخه‌ری نامێنێ‪.‬‬ ‫ک��ات��ێ ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی ئ��ازادی��خ��وازی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ناچار‬ ‫ده‌ب��ن په‌نا ب�ه‌رن بۆ شه‌ڕ ده‌بن‌ه خ��اوه‌ن وه‌ره‌یه‌کی به‌رز‬ ‫ئه‌ویش به‌هۆی مافی ره‌وای خۆیان بۆ به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی وئازادی هه‌روه‌ها ده‌بن‌ه خاوه‌نی ژیانێکی‬

‫مرۆڤایه‌تی و کار ده‌که‌ن بۆ هاوسه‌نگی کردن له‌گه‌ڵ‬ ‫سه‌رکه‌وتنی سه‌ربازی به‌سه‌ر دوژمندا به‌پاڵپشتی ئه‌و‬ ‫سه‌رکه‌وتنه‌ی له‌مه‌یدانی سیاسیدا به‌ده‌ستیان هێناوه‌؛‬ ‫چونک‌ه بزوتنه‌وه‌ی رزگاریخوازه‌کان سه‌رچاوه‌ی الیه‌نی‬ ‫چاره‌سه‌ری سیاسی ده‌گرن‌ه به‌ر له‌جیاتی چاره‌سه‌ری‬ ‫سه‌ربازی‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌سروشتی بنیانگه‌ریان‌ه دایه‌؛ به‌اڵم‬ ‫ئه‌و راستی‌ه هیچی تر کاری پێناکرێ له‌الیه‌ن هێزه‌‬ ‫داگیرکه‌رو ئیمپریالیه‌کانه‌وه‌و هیچ له‌داگیرکردن و‬ ‫سه‌پاندنی خۆی له‌سه‌ر ئه‌و گه‌النه‌دا که‌م نه‌کردۆته‌وه‌و‬ ‫دانانی به‌جواڵنه‌وه‌و تێکۆشانی رزگاریخوازانه‌ی ئه‌و‬ ‫گه‌النه‌و هه‌موو رێگایه‌کی شه‌رعی وناشه‌رعی ده‌گرێنه‌‬ ‫ب �ه‌رو پ �ه‌رد‌ه به‌سه‌ر ئ�ه‌و بزوتنه‌وانه‌دا ده‌دات و چاوی‬ ‫خۆی لێ داده‌خات و ئه‌مانه‌شی له‌هه‌مانکاتیشدا په‌نا‬ ‫ده‌بات‌ه به‌رجۆره‌ها شێواز بۆ پلیشانه‌وه‌ی تێکۆشانی ئه‌و‬ ‫گه‌له‌ی ک‌ه دژی راده‌وه‌ستێ‪ ،‬ئه‌و ره‌وشت‌ه به‌رده‌وام ده‌بێ‬ ‫تا به‌ده‌ستهێنانی هاوسه‌نگ بوونی سیاسی وسه‌ربازی‬ ‫له‌نێوان دوژمن و بزوتنه‌و‌ه رزگاریخوازه‌که‌دا دوای ئه‌وه‌‬ ‫هێز‌ه کۆڵۆنیالی‌ه ئیمپریالیه‌کان ناچار ده‌ب��ن له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌و بزوتنه‌وانه‌دا له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ دانیشن ک‌ه تا‬ ‫مێژوویه‌کی نزیکیش دانیان به‌بوونی ئه‌و بزوتنه‌وانه‌دا‬ ‫نه‌ده‌هێنا؛ بێگۆمان دانیشتن له‌سه‌ر مێزی گفتوگۆ ئه‌وه‌‬ ‫ناگه‌یه‌نێ ک‌ه شه‌ڕ به‌یه‌کجاری ت�ه‌واو یان کێشه‌که‌‬ ‫به‌رێگایه‌کی سیاسی چاره‌سه‌رکرا؛ هیچ الیه‌نێکیان‬ ‫دان به‌وه‌دا نانێ ک‌ه الیه‌نی دوژمن کاره‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ش‬ ‫ناچار ده‌بن په‌یوه‌ست بن به‌بنه‌ماکانی یاسای شه‌ڕو‬ ‫به‌دڵنیاییه‌و‌ه په‌نا ده‌به‌ن بۆ ئاگربه‌ست و دانوسان و ئاشت‬ ‫بوونه‌و‌ه به‌رێگاچاره‌ی سیاسی‪ ،‬هێنده‌ی ک‌ه شه‌ڕیان‬ ‫ب�ه‌راس��ت ده‌زان��ی ش��ێ��وازی ئ�ه‌م قۆناخ‌ه واته‌"قۆناخی‬ ‫هاوسه‌نگبوون" به‌باشی نیشان ده‌دات ئه‌ویش کاریگه‌ری‬ ‫بزوتنه‌و‌ه رزگاریخوازه‌کان‌ه به‌شێوه‌یه‌کی دیار له‌ناویدا‬ ‫ده‌رده‌خ��ات؛ له‌سه‌ر ئه‌مانه‌شه‌و‌ه هێزی رزگاریخوازه‌کان‬ ‫زۆر له‌هێز‌ه ئیمپریالی و ئیستعمارییه‌کان ده‌ک��ا که‌‬ ‫پاشه‌کشێ بکه‌ن و بکه‌ون‌ه دانوستاندن و به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫راسته‌وخۆ یان ناراسته‌وخۆ بێت و دانی پێدا بنێ وه‌ک‬ ‫الیه‌نێکی ش�ه‌ر ئه‌ویش خ��ۆی له‌خۆیدا پێشکه‌وتن و‬ ‫ده‌ستکه‌وتێک‌ه له‌الیه‌ن بزوتنه‌و‌ه رزگاریخوازه‌کان به‌‬ ‫که‌م دانانرێ‪ ،‬به‌ڵێ ئه‌و راستیان‌ه هه‌مووی ئێستاش‬ ‫ک��اری پ��ێ��ده‌ک��رێ به‌نیسبه‌ت گ�ه‌ل��ی ک��وردس��ت��ان و‬ ‫بزوتنه‌و‌ه رزگاریخواز‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌که‌ی و له‌کاتێکدا که‌‬ ‫دوژمنانی گه‌له‌که‌مان زۆرترین سیاسه‌تی شۆڤێنی و‬ ‫ره‌گه‌زپه‌ره‌ستی به‌کار دێنن و هه‌ر رۆژ زیاتر هه‌ڵده‌ستن‬ ‫به‌سوتاندن و کاولکردنی گونده‌کان و کوشتن و زیندانی‬ ‫کردن و کامه‌ی‌ه ئه‌و چاره‌سه‌ر‌ه سیاسییه‌ی ک‌ه ده‌بێت‬ ‫سه‌رکه‌وێت له‌کاتێکدا ده‌ستوری ئه‌و رژێمان‌ه بوونی‬ ‫گه‌له‌که‌مانیان به‌شێوه‌یه‌کی ئاشکرا ره‌ت��ک��ردۆت�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئایا ئه‌وه‌ی‌ه ره‌وشتی هه‌رچوار رژێمی فاشیستی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫رژێمانه‌ی کوردستانیان داگیرکردووه‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪33‬‬

‫خاوه‌نداریکردن له‌ رێبه‌ر ئاپۆ خاوه‌نداریکردنه‌ ل ‌ه‬ ‫ئه‌مڕۆ و داهاتووی گه‌لی کورد‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ رێبه‌رێک‌ه ک‌ه خۆی‪ ،‬خۆی خولقاندوو‌ه و‬ ‫گه‌ور‌ه بووه‌‪ .‬بۆ ئه‌و گرنگ مرۆڤ و چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫کێشه‌کانی مرۆڤایه‌تییه‌‪ .‬چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی ئه‌و‬ ‫کێشانه‌ی‌ه به‌ڕێ و رێبازی مرۆییان‌ه و ده‌ستگرتنی‬ ‫رێڕه‌وی پێشکه‌وتنی که‌سێتی رێبه‌ر ئاپۆ ل‌ه ئاستێکی‬ ‫وه‌هادا‪ ،‬به‌هۆی ئه‌و رێباز‌ه چارسه‌رییانه‌وه‌ی‌ه ک‌ه بۆ‬ ‫کێشه‌کانی مرۆڤی رۆژهه‌اڵتی ناوین و به‌تایبه‌تی‬ ‫ب��ۆ کێشه‌کانی م��رۆڤ��ی ک��ورده‌‪ .‬ئ �ه‌و پێشبینی‬ ‫سیسته‌می دیموکراسی و یه‌کسانی بۆ مرۆڤایه‌تی‬ ‫ن��اوج�ه‌رگ�ه‌ی��ی و ره‌س �ه‌ن��ی ک��وردی ده‌ک��ات‪ .‬ئه‌م‬ ‫تایبه‌تمه‌ندیی‌ه رێبه‌راییه‌تییانه‌ی ک‌ه ده‌توانرێ زۆر‬ ‫زیاتر روونبکرێته‌وه‌‪ ،‬ل‌ه قۆناخی به‌ره‌و چاره‌سه‌ری‬ ‫ب��ردن��ی کێش‌ه س��ه‌د ساڵییه‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی‬ ‫ناوین و به‌تایبه‌تی کوردستاندا رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‬ ‫ب‌ه گه‌له‌کۆمه‌یه‌کی نێو ده‌وڵ�ه‌ت��ی راوه‌ستاندنی‪،‬‬ ‫هۆکاری سه‌ره‌کی له‌و رێبه‌رایه‌تییه‌و‌ه هه‌ڵده‌قوڵێ‪.‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش رێبه‌ر ئاپۆ وه‌کو هه‌ر رێبه‌رێکی سیاسی‬ ‫کوردستان و رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین نییه‌‪ .‬سه‌رۆکی‬ ‫ده‌وڵه‌ت یان سه‌رۆکی پارت‌ه سیاسییه‌کان جیاوازن‪،‬‬ ‫ئه‌وان‌ه ماوه‌یه‌ک هه‌ن و ماوه‌یه‌ک نین‪ .‬به‌گوێره‌ی‬ ‫پێشکه‌وتن و گۆڕانکاریی‌ه سیاسییه‌کان ده‌رده‌که‌ون‬ ‫و داده‌مرکێنه‌وه‌‪ .‬ئه‌م جۆر‌ه رێبه‌رایه‌تیی‌ه ده‌شێ بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌ک گرنگییه‌کیان هه‌بێ بۆ به‌رژه‌وه‌ندی ئه‌و‬ ‫چینانه‌ی ک‌ه پاڵیان پێو‌ه داوه‌‪ .‬بۆ نموون‌ه به‌النی که‌م‬ ‫هه‌موو رێبه‌ر و سه‌رۆکه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین ب ‌ه‬ ‫توانست و ئیمکانیاتی هاوسه‌نگییه‌کانی هێزه‌کانه‌و‌ه‬ ‫ه�ه‌ن ک‌ه له‌ئه‌نجامی ب��ارودۆخ �‌ه سیاسییه‌کانه‌و‌ه‬ ‫ده‌رکه‌وتوون‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌م سه‌رۆکانه‌‪ ،‬به‌پاره‌ی زۆر‬ ‫و سوپاکانیان و هێز‌ه سیخوڕی"ئیستخبارات" و‬ ‫پۆلیسییه‌کانیانه‌و‌ه خۆیان له‌سه‌ر پێ راده‌گ��رن‪ .‬ب ‌ه‬ ‫واتایه‌کی دیک‌ه ئه‌م سه‌رۆکانه‌‪ ،‬سه‌رۆک و رێبه‌ری‬ ‫نابه‌دڵ و زۆره‌ملێن‪ ،‬ب�ه‌اڵم س �ه‌رۆک ئاپۆ له‌سه‌ر‬ ‫فه‌لسه‌ف‌ه و ئایدیۆلۆژی و پراکتیکی و ده‌ستخستن‬ ‫و پێشخستنی سیسته‌مێکی ن��وێ��ی ژی��ی��ان و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی به‌هێز بوو‌ه و گه‌شه‌ی کردووه‌‪ .‬ئه‌و ن ‌ه‬ ‫مال و ن‌ه منداڵ و ن‌ه سوپای گه‌ور‌ه و ن‌ه رێکخراوی‬ ‫سیخوڕی هه‌یه‌‪ .‬سه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌مان‌ه گفتوگۆ‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و‌ه ناکرێ ک‌ه ب‌ه ملیۆنان ب‌ه دل و به‌گیان‬ ‫پێی باوه‌ڕمه‌ندن‪ .‬بۆ پێشخستنی ئه‌و ژیانه‌ی ک ‌ه‬ ‫به‌گوێره‌ی فه‌لسه‌فه‌ی ژیان و ئه‌و پێشبینی بۆ ده‌کات‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌ناو کورداندا به‌ده‌یان هه‌زار فیدایی هه‌ن‬ ‫ک‌ه ئاماده‌ن گیانی خۆیان له‌پێناویدا به‌خت بکه‌ن‪ .‬ل ‌ه‬ ‫گه‌له‌کۆمه‌که‌ی "‪ 15‬ی شوباتی ‪"1999‬دا هه‌موو‬ ‫که‌سێک به‌چاوی خۆی بینی که‌وا ئه‌م‌ه دێت‌ه چ‬

‫“ ئه‌مڕۆ مه‌ترسی‬ ‫هه‌ر ‌ه جددی‬ ‫له‌سه‌ر باشووری‬ ‫کوردستان‬ ‫سه‌رچاوه‌که‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌تی تورکه‌‬

‫“‬

‫ن‪/‬ئه‌هوه‌ن رۆژهات‬

‫واتایه‌ک‪ .‬به‌تایبه‌تی رێبه‌ر ئاپۆ له‌و که‌سایه‌تی و‬ ‫که‌راکته‌رانه‌ی رێبه‌رانی دیک‌ه نیی‌ه ک‌ه ده‌زانرێ و‬ ‫هه‌موو رۆژ ده‌بینرێن بۆ ئه‌مه‌ش رێبه‌ر ئاپۆ وه‌ک‬ ‫ێ الیه‌ن ده‌یناسن به‌وه‌ی"عه‌بدولاڵ ئۆجه‌النیش‬ ‫هه‌ند ‌‬ ‫رێبه‌رێکی ک��ورده‌" راس��ت �ه‌؛ ب �ه‌اڵم پێناسه‌یه‌کی‬ ‫که‌موکورت‌ه و وه‌ها پێناس‌ه ناکرێ‪ ،‬وه‌ک پێناس ‌ه‬ ‫ناکرێ‪ ،‬ناشتوانرێ له‌و که‌ش و هه‌وا و بارودۆخه‌ی‬ ‫ک‌ه تێیدای‌ه و ئه‌و هێرشانه‌ی ک‌ه رووبه‌ڕووی ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫تێگه‌یه‌کی راستی لێو‌ه وه‌ده‌ستبخرێ‪ .‬گومان له‌وه‌دا‬ ‫نیی‌ه ک‌ه له‌سه‌ر بنچین‌ه و بنه‌مای گه‌له‌کۆمه‌ی‬ ‫"‪ 15‬ی شوباتی ‪ "1999‬ئه‌م ئاستی رێبه‌رایه‌تییه‌ی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌الیه‌ن هێز‌ه رۆژئاواییه‌کانه‌و‌ه و به‌تایبه‌تیش‬ ‫ێ که‌سایه‌تییه‌کی وه‌ها‬ ‫له‌الیه‌ن ئه‌مریکاو‌ه ناخوازر ‌‬ ‫ل�ه‌رۆژه�ه‌اڵت��ی ناویندا ده‌رک��ه‌وێ و پێشگایه‌تی‬ ‫گه‌النی هه‌رێمه‌ک‌ه بکات‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ی‌ه ک ‌ه‬ ‫راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ هاوکاری و پشتگیری‬ ‫هێرشه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورک ده‌کرێ بۆ سه‌ر رێبه‌ر‬ ‫ئاپۆ و"‪."PKK‬‬ ‫زۆرج��ار به‌ر ل‌ه پێکهات‌ه رۆشنبیر و هونه‌رمه‌ند و‬ ‫سیاسییه‌کانی کوردستان و رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین‪،‬‬ ‫ده‌وڵ��ه‌ت��‌ه رۆژئ��اوای��ی �ه‌ک��ان ه�ه‌س��ت��ی��ان ب �‌ه ئاستی‬ ‫رێبه‌رایه‌تیی‌ه هه‌رێمی و گه‌ردوونییه‌که‌ی رێبه‌ر‬ ‫ئاپۆ ک��ردووه‌‪ .‬ده‌وڵه‌ته‌کانی ئه‌مریکا و به‌تایبه‌تی‬ ‫واڵتانی یه‌کێتی ئ�ه‌وروپ��ا ل‌ه "‪ "1990‬ب‌ه دواوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌یان ب‌ه ئاشکرا راگه‌یاند‪ .‬به‌تایبه‌تی زیاتر‬ ‫قووڵبوون و فراوانتربوونی ئانالیز و شیکردنه‌وه‌کانی‬ ‫رێ��ب�ه‌ر ئ��اپ��ۆ ده‌رب��اره‌ی سۆسیالیزم ـ��ـ ده‌وڵ��ه‌ت و‬ ‫کۆمه‌ڵگا پاش رووخانی سۆسیالیزمی بونیادنراو‪،‬‬

‫له‌گه‌ل ئه‌مه‌شدا وشیاربوونه‌وه‌ی فکری نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫دیموکراتی له‌نێو کورداندا‪ ،‬بۆت‌ه هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ده‌وڵه‌تان‌ه به‌شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت بکه‌ون‌ه لێکۆڵینه‌و‌ه‬ ‫و ب�ه‌دواداچ��وون له‌سه‌ر "‪ "PKK‬و گۆڕانکارییه‌‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان ل‌ه کوردستاندا‪ .‬ئه‌و ئه‌نجامه‌ی‬ ‫ک‌ه له‌م لێکۆڵینه‌و‌ه و ب�ه‌دواداچ��وون��ان�ه‌و‌ه به‌ده‌ست‬ ‫ده‌ک��ه‌وێ" رێبه‌ر ئاپۆ رێبه‌رێک‌ه ک‌ه توانیوێتی‬ ‫ل�ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی�ه‌ک��ی گ �ه‌ردوون��ی��دا رۆڵ ببینێ و‬ ‫به‌کاریگه‌ر بێ و کوردانیش به‌م رێبه‌ره‌و‌ه ده‌بوون ‌ه‬ ‫ێ ت��ه‌واوی‬ ‫خ��اوه‌ن��ی ه��ێ��زێ��ک��ی وه‌ه��ا ک �‌ه ب��ت��وان � ‌‬ ‫هاوسه‌نگیی‌ه ده‌ستکرده‌کانی س �ه‌ده‌ی بیسته‌می‬ ‫نێو رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن ل�ه‌ب��ار ببات و س�ه‌راپ��ای‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین بگۆڕێت‪ .‬هه‌ر له‌م روانگه‌یه‌وه‌‬ ‫هێرش‌ه یه‌ک له‌دوا یه‌که‌کانی سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ و‬ ‫"‪ "PKK‬ده‌ستیان پێکرد‪.‬‬ ‫وه‌ک هه‌ندێ الیه‌نیش گ��وزاره‌ی��ان لێو‌ه ک��ردووه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌مریکایه‌ک ک‌ه ه�ه‌ر له‌سااڵنی "‪ 1950‬ــ‬ ‫‪"1960‬ه‌کانه‌و‌ه له‌نێو حیساب و کیتابی ورد‌ه له‌سه‌ر‬ ‫رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین‪ ،‬ئ��ازادی و ره‌وش��ی "‪"PKK‬‬ ‫ن �ه‌ده‌ب��وو‌ه بابه‌تێکی ه �ه‌روا س��اد‌ه و ئاسان‪ .‬وه‌ک‬ ‫له‌پێشکه‌وتن و گۆڕانکاری ل‌ه هێرشه‌کانی "‪ 11‬ی‬ ‫ئه‌یلولی ‪"2001‬ه‌و‌ه به‌دواو‌ه و هه‌روه‌ها ئه‌و تاکتیکی‬ ‫تێکۆشانانه‌ی ک‌ه رێگه‌ی له‌به‌ر ئه‌م پێشکه‌وتنانه‌دا‬ ‫ک��ردۆت��ه‌و‌ه ده‌رده‌ک��ه‌وت��ووه‌‪ ،‬ه��ێ��ز‌ه ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی و‬ ‫سه‌رمایه‌پارێزه‌کان نوێنه‌ره‌که‌یان ئه‌مریکا‪ ،‬هه‌ر‬ ‫هێزێکی دیک‌ه ک‌ه له‌و زیاتر پێشکه‌وتووخواز و‬ ‫بتوانێ زیاتر گ �ه‌الن بگه‌یه‌نێت‌ه ئازادییه‌کانیان‬ ‫له‌م جوگرافیایه‌دا پێچه‌وانه‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی‬ ‫خۆی ده‌بینێ‪ .‬هه‌روه‌ها ب�ه‌وه‌ن��ده‌ی ل‌ه پێشکه‌وتن‬ ‫و گۆڕانکارییه‌کانه‌و‌ه وه‌ده‌رک��ه‌وت��ووه‌‪ ،‬ئه‌مریکا‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا هه‌ندێک هێزی پاشڤه‌ڕۆی‬ ‫چین و الیه‌نی دیاریکراو به‌خێو و ئاماد‌ه ده‌کات و‬ ‫بۆ ده‌ستدرێژکارییه‌کانی خۆی له‌سه‌ر هه‌رێمه‌ک ‌ه‬ ‫ده‌یانکات‌ه به‌هان‌ه و بیانوو‪ .‬ئێستا زۆر روون و‬ ‫ئاشکرای‌ه که‌وا تاڵیبان و ئه‌لقاعید‌ه وه‌ک به‌هانه‌ی‬ ‫ده‌ستدرێژیکاری ده‌وڵه‌ت‌ه پاشڤه‌ڕۆ و پل‌ه و پایه‌خواز‬ ‫به‌خێو ک��راوه‌‪ .‬بێگومان ئه‌مریکا پێشتر کاتێک‬ ‫هاوکاری ئه‌م هێزانه‌ی ده‌کرد پێی نه‌گوتوون "ئێوه‌‬ ‫دواتر له‌به‌رامبه‌ر من تێبکۆشن منیش ئه‌م‌ه ده‌که‌م ‌ه‬ ‫به‌هانه‌یه‌ک و رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین داگیر ده‌ک�ه‌م"‬ ‫ب �ه‌اڵم وه‌ک زۆرێ��ک ل�‌ه رۆشنبیر و ن��ووس�ه‌ری‬ ‫ئه‌مریکیش گوزارشتیان لێو‌ه ک��ردووه‌‪ ،‬ئێستا هه‌تا‬ ‫ئاستێک رژێمی سه‌ددام و بزووتنه‌و‌ه دینی و ده‌وڵه‌ت ‌ه‬ ‫دژبه‌ره‌کانی ئه‌مریکا و دیکتاتۆره‌کانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین ل‌ه هه‌رێمه‌که‌دا ــ ده‌وڵه‌تی تورکیاشی له‌نێودا ــ‬ ‫ماوه‌یه‌ک ئه‌مریکا به‌خێوی ده‌کردن ک‌ه حاڵی‬

‫‪Û‬‬

‫حازر هه‌ندێ دوڵه‌تی عه‌ره‌ب و ده‌وڵه‌تی تورکیش‬ ‫هه‌روه‌هانه‌‪.‬‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ و "‪ "PKK‬ک‌ه خاوه‌نی پێگه‌یه‌کی‬ ‫ج��ی��اواز و تایبه‌تن‪ ،‬پێویست‌ه واڵم��ی پرسیاری‬ ‫شوێن و پێگه‌یان له‌نێو ئه‌و په‌یوه‌ندی و ناکۆکی‬ ‫و ت��ه‌ن��گ��ه‌ژاوان��ه‌دا ب��درێ��ت �ه‌و‌ه ک �‌ه ب��اس��م��ان لێو‌ه‬ ‫ک��ردوون‪ .‬ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی زان��ی��اری و راگ�ه‌ی��ان��دن� ‌ه‬ ‫جیاجیاکانی هه‌ندێ الیه‌نی جیاجیا ئه‌مریکا و‬ ‫هێزه‌کانی ده‌وروب��ه‌ری ک‌ه هه‌ر له‌سااڵنی په‌نجا‬ ‫و شه‌سته‌کانه‌و‌ه مرخیان ل‌ه رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین‬ ‫خۆشکردوو‌ه کاتێک موداخه‌له‌ی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوینیان کرد دوو ئامانجی بنچینه‌ییان هه‌بوو‪.‬‬ ‫ئه‌و رێبه‌ر و پارت و رێکخستنانه‌ی ک‌ه ده‌یانه‌وێت‬ ‫کێشه‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین له‌سه‌ر بناخه‌ی‬ ‫زه‌مینه‌ی مێژوویی و کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌رێمه‌ک‌ه و‬ ‫له‌سه‌ر بنچینه‌ی به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه دیموکراتییه‌کانی‬ ‫گه‌الن چاره‌سه‌ر بکه‌ن و له‌م پێناوه‌شدا تێده‌کۆشن‪،‬‬ ‫بوون‌ه ئامانجی سه‌ره‌کی و یه‌که‌مینی ده‌ستدرێژی‬ ‫ئه‌مریکا‪ .‬له‌نێو ئه‌و هێزانه‌شدا یه‌که‌مین ئامانج‬ ‫رێ��ب�ه‌ر ئ��اپ��ۆ و "‪ "PKK‬و گ�ه‌ل��ی ک��ورد ب��وون‬ ‫که‌وتن‌ه به‌ر لێشاوی چوارچێوه‌ی ده‌ستدرێژییه‌کان؛‬ ‫چونک‌ه خواستی چاره‌سه‌ری سیاسییانه‌ی گه‌لی‬ ‫ک��ورد ب‌ه رێبه‌رایه‌تی"‪ "PKK‬ل‌ه خواسته‌کانی‬ ‫ئه‌مریکا زیاتر ل‌ه پێشتر‌ه و پێشکه‌وتووتر‌ه و زۆر‬ ‫ل �ه‌و زیاتریش ب�ه‌گ��وێ��ره‌ی ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی�‌ه سیاسی‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی گه‌لی ک��ورد و گه‌النی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوینه‌‪.‬‬ ‫ک��وردان ک‌ه دینامیکی کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌ر سێ‬ ‫واڵتی"ئێراق ــ سوریا ــ ئێران"ی ئامانجی سه‌ره‌کی‬ ‫م��وداخ�ه‌ل�ه‌ی رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوینن‪ "PKK" ،‬و‬ ‫رێبه‌رایه‌تییه‌که‌ی ده‌کات‌ه رکابه‌رێکی گه‌وره‌ی‬ ‫ئه‌مریکا‪ .‬ب �ه‌ر ل�‌ه ئه‌نجامدانی ده‌س��ت��درێ��ژی و‬ ‫موداخه‌له‌ی ئێراق‪ ،‬ده‌ستبه‌سه‌رکردنی رێبه‌ری‬ ‫گه‌لی ک��ورد ب‌ه گه‌له‌کۆمه‌یه‌کی نێو ده‌وڵه‌تی‬ ‫ه��ۆک��ار‌ه س �ه‌ره‌ک��ی��ی �ه‌ک �ه‌ی ل��ێ��ره‌و‌ه س��ه‌رچ��او‌ه‬ ‫ێ و ئه‌م‌ه چۆن هه‌ڵده‌سه‌نگێنرێ با‬ ‫ده‌گ��رێ‪ .‬ک ‌‬ ‫هه‌ڵبسه‌نگێنرێ ئه‌م‌ه ره‌وشێک‌ه هێنده‌ی خۆر‬ ‫رووناک‌ه و دره‌وش��اوه‌ی�ه‌‪ .‬تووشبوونی "‪ "PKK‬و‬ ‫رێبه‌رایه‌تییه‌که‌ی ب‌ه گه‌له‌کۆمه‌ی نێو ده‌وڵه‌تی‬ ‫و گۆشه‌گیرکردنی و به‌"تیرۆریست" نیشاندانی و‬ ‫وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌هه‌موو جێگایه‌کی جیهان په‌سند‬ ‫نه‌کرێ و به‌مشێوه‌ی‌ه وه‌ده‌ستگرتنی له‌وه‌و‌ه سه‌رچاوه‌‬ ‫وه‌رناگرێ که‌وا توندوتیژی ل‌ه رێبازی تێکۆشانی‬ ‫"‪ "PKK‬دا هه‌یه‌؛ چونک‌ه له‌قۆناخێکدا که‌‬ ‫"‪ "PKK‬هه‌موو تێکۆشانی خ��ۆی ب‌ه شه‌ڕی‬ ‫گه‌ریال به‌ڕێو‌ه ده‌برد له‌الیه‌ن هه‌موو که‌سێکه‌وه‌‬ ‫ب‌ه تیرۆریست هه‌ڵنه‌ده‌سه‌نگێندرا‪ ،‬چ کاتێک‬ ‫رێ��ب��ازی ت��ێ��ک��ۆش��ان��ی س��ی��اس��ی دی��م��وک��رات��ی‬ ‫له‌ناوه‌ندی تێکۆشانی "‪"PKK‬دا شوێنی گرت‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی کورد ب‌ه رێ و رێبازی‬ ‫ئاشتی و دیموکراتییانه‌‪ ،‬توندوتیژیش ته‌نها وه‌ک‬ ‫رێبازێک به‌کارهێنانی له‌ئاستی پاراستنی ڕه‌وادا‬ ‫هه‌ڵبژارد ئیدی ئه‌وکات‌ه وه‌ک بڵێی ل‌ه شوێنێکه‌وه‌‬

‫“‬

‫له‌قۆناخێکدا که‌ "‪"PKK‬‬ ‫هه‌موو تێکۆشانی‬ ‫خۆی ب ‌ه شه‌ڕی گه‌ریال‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌برد له‌الیه‌ن‬ ‫هه‌موو که‌سێکه‌و ‌ه‬ ‫ب ‌ه تیرۆریست‬ ‫هه‌ڵنه‌ده‌سه‌نگێندرا‪ ،‬چ‬ ‫کاتێک رێبازی تێکۆشانی‬ ‫سیاسی دیموکراتی‬ ‫له‌ناوه‌ندی تێکۆشانی‬ ‫"‪"PKK‬دا شوێنی گرت‪،‬‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی‬ ‫کورد ب ‌ه رێ و رێبازی‬ ‫ئاشتی و دیموکراتییانه‌‪،‬‬ ‫توندوتیژیش ته‌نها وه‌ک‬ ‫رێبازێک به‌کارهێنانی‬ ‫له‌ئاستی پاراستنی‬ ‫ڕه‌وادا هه‌ڵبژارد‬ ‫ئیدی ئه‌وکاته‌ وه‌ک‬ ‫بڵێی ل ‌ه شوێنێکه‌و ‌ه‬ ‫یان له‌ناوه‌ندێکه‌و ‌ه‬ ‫به‌ڕێوه‌ببرێ‬ ‫هه‌رکه‌س گوتی‬ ‫‪ PKK‬رێکخراوێکی‬ ‫تیرۆریستییه‌‬

‫“‬

‫‪34‬‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫وتار‬

‫یان له‌ناوه‌ندێکه‌و‌ه به‌ڕێوه‌ببرێ هه‌رکه‌س گوتی‬ ‫‪ PKK‬رێ��ک��خ��راوێ��ک��ی ت��ی��رۆری��س��ت��ی��ی�ه‌‪ .‬ل �ه‌م‬ ‫باره‌یه‌شه‌و‌ه واڵته‌کانی یه‌کێتی ئه‌وروپا سه‌رکێشی‬ ‫ئه‌مه‌یان کرد‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا نزیکبوونه‌وه‌یان بۆ‬ ‫"‪ "PKK‬و رێبه‌ر ئاپۆ ن�ه‌ک له‌سه‌ر بناخه‌ی‬ ‫رێبازی تێکۆشانه‌که‌یان بوو‪ ،‬به‌ڵکو ل‌ه ئامانجه‌‬ ‫ستراتیژییه‌کانیان س �ه‌رچ��او‌ه ده‌گ��رێ‪ .‬دواج��ار‬ ‫ژه‌هرخواردکردنی رێبه‌ر ئاپۆ و خواستی له‌نێو‬ ‫بردنیشی ل‌ه راستینه‌ی رێبه‌رایه‌تی گه‌ردوونی‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ و هێزی بنچینه‌یی ئه‌و ل‌ه بونیادنانی‬ ‫یه‌کێتی دیموکراتی گه‌لی ک��ورده‌و‌ه سه‌رچاوه‌‬ ‫ده‌گ��رێ‪ .‬ئه‌مه‌ش دێت‌ه واتای شه‌پۆلێکی نوێی‬ ‫هێرش بۆسه‌ر گه‌لی کورد و گه‌النی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین‪ ،‬هه‌روه‌ها دێت‌ه وات��ای به‌شه‌ڕدانی گه‌لی‬ ‫کورد و گه‌النی رۆژهه‌اڵتی ناوین و به‌تایبه‌تی‬ ‫گه‌لی تورکیش‪ .‬بێده‌نگ مانه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تانی‬ ‫به‌پله‌ی سه‌ره‌کی به‌رپرسیار له‌ده‌ستگیرکردنی‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌م هێرشان‌ه و ته‌نانه‌ت‬ ‫هاوکاریکردنیشیان‪ ،‬هه‌روه‌ها راگه‌یاندنی هه‌ندێ‬ ‫روونکردنه‌و‌ه و وه‌رگرتنی هه‌ندێ بڕیاریان ئه‌وه‌‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت ک‌ه ک��وردان له‌به‌رامبه‌ر هێرشێکی‬ ‫نوێی نێو ده‌وڵه‌تیدان و ئ �ه‌وه‌ش ده‌رده‌خ��ات �ه‌و‌ه روو‬ ‫که‌وا کوردان سه‌رله‌نوێ ده‌کرێنه‌و‌ه قوربانی ئه‌و‬ ‫هاوسه‌نگیی‌ه سیاسیی‌ه نوێیانه‌ی ک‌ه سه‌رله‌نوێ له‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناویندا شێو‌ه ده‌گرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌نجامی هه‌ر‌ه گه‌وهه‌رییان‌ه له‌نووسینه‌که‌ماندا هه‌تا‬ ‫ئێره‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ ل‌ه کوردستاندا پێوانه‌ی واڵتپارێزی‬ ‫به‌ند‌ه ب‌ه خاوه‌نداریکردن ل‌ه رێبه‌ر ئاپۆ‪ ،‬وه‌ک کورد‪،‬‬ ‫بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆمان‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئ�ه‌و‌ه بزانین ک�ه‌وا هێزی ه�ه‌ر‌ه گرنگ یه‌کێتی‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌‪ .‬بۆ ئێم‌ه یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬له‌هه‌ر‬ ‫واتایه‌کدا پاڵپشتی و پشتیوانیکردنی کوردانه‌‬ ‫له‌هه‌ر چ��وار پ��ارچ�ه‌ک�ه‌دا‪ .‬به‌تایبه‌تی کاتێک‬ ‫قورسایی پارچه‌ی باکووری کوردستان له‌الیه‌نی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسییه‌و‌ه له‌نێو یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫دیموکراتییانه‌ی کورددا بگرین‌ه به‌رچاو دیسان گه‌ر‬ ‫بیر له‌بوونی ده‌وڵه‌تێکی دوژمنی وه‌ک ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورک بکه‌ینه‌و‌ه ک‌ه حاکمی پارچه‌که‌یه‌‪ ،‬ئه‌وکاته‌‬ ‫ده‌بینرێ پشتیوانیکردن تا چ ئاستێک گرنگی‬ ‫ده‌بێت بۆ پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندیی‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کانمان‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ مه‌ترسی ه �ه‌ر‌ه ج��ددی له‌سه‌ر باشووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان س �ه‌رچ��اوه‌ک �ه‌ی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک�‌ه و‬ ‫به‌تایبه‌تیش پاش هێرشی ژه‌هرخواردکردنی رێبه‌ر‬ ‫ئاپۆ و ئێستاش گۆشه‌گیری و یزۆالسیۆنکردنی‬ ‫رێبه‌ر‪ .‬ئاشکرای‌ه که‌وا هه‌نگاوی داهاتوو چی‬ ‫ده‌بێ و چی رووده‌دات و رێگ‌ه له‌به‌ر چی ده‌کاته‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها خاوه‌نداریکردن له‌رێبه‌ر ئاپۆ له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫دێت‌ه واتای پاراستنی ده‌سته‌که‌وته‌کانی باشوور و‬ ‫گه‌وره‌کردنیان‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش خاوه‌نداریکردن ل‌ه رێبه‌ر‬ ‫"عه‌بدولاڵ ئۆجه‌الن" ته‌نها خاوه‌نداریکردن نیی‌ه له‌‬ ‫که‌سایه‌تییه‌کی سه‌رکرده‌‪ ،‬به‌ڵکو ل‌ه که‌سایه‌تی‬ ‫ئه‌ودا خاوه‌ندارکردن‌ه له‌ئه‌مڕۆ و داهاتووی گه‌لی‬ ‫کورد‪.‬‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪35‬‬

‫شکۆمه‌ندی نه‌ته‌وه‌‬ ‫ن‪/‬جه‌واد خه‌لیل‬

‫رێ��ب �ه‌ر ئ��اپ��ۆ رێ��ب�ه‌رێ��ک�ه‌ ک �ه‌ خ��ۆی‪ ،‬خۆی‬ ‫خولقاندووه‌ و گ�ه‌وره‌ ب��ووه‌‪ .‬بۆ ئه‌و گرنگ‬ ‫م��رۆڤ و چ��اره‌س��ه‌رک��ردن��ی کێشه‌کانی‬ ‫مرۆڤایه‌تییه‌‪ .‬چاره‌سه‌رکردنی ئه‌و کێشانه‌ی ‌ه‬ ‫ب�ه‌ڕێ و رێبازی مرۆییانه‌ و ده‌ستگرتنی‬ ‫رێ��ڕه‌وی پێشکه‌وتنی که‌سێتی رێبه‌ر ئاپۆ‬ ‫ل�ه‌ ئاستێکی وه‌ه��ادا‪ ،‬ب�ه‌ه��ۆی ئ �ه‌و رێباز‌ه‬ ‫چارسه‌رییانه‌وه‌یه‌ که‌ بۆ کێشه‌کانی مرۆڤی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و به‌تایبه‌تی بۆ کێشه‌کانی‬ ‫مرۆڤی ک��ورده‌‪ .‬ئ�ه‌و پێشبینی سیسته‌می‬ ‫دیموکراسی و یه‌کسانی ب��ۆ مرۆڤایه‌تی‬ ‫ناوجه‌رگه‌یی و ره‌سه‌نی کوردی ده‌کات‪ .‬ئه‌م‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌ رێبه‌راییه‌تییانه‌ی که‌ ده‌توانرێ‬ ‫زۆر زیاتر روونبکرێته‌وه‌‪ ،‬له‌ قۆناخی به‌ره‌و‬ ‫چاره‌سه‌ری بردنی کێشه‌ سه‌د ساڵییه‌کانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و به‌تایبه‌تی کوردستاندا‬ ‫رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی به‌ گه‌له‌کۆمه‌یه‌کی نێو‬ ‫ده‌وڵه‌تی راوه‌ستاندنی‪ ،‬هۆکاری سه‌ره‌کی‬ ‫له‌و رێبه‌رایه‌تییه‌وه‌ هه‌ڵده‌قوڵێ‪ .‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ وه‌ک��و ه�ه‌ر رێبه‌رێکی سیاسی‬ ‫ک��وردس��ت��ان و رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن نییه‌‪.‬‬ ‫س��ه‌رۆک��ی ده‌وڵ��ه‌ت ی��ان س��ه‌رۆک��ی پ��ارت� ‌ه‬ ‫سیاسییه‌کان ج��ی��اوازن‪ ،‬ئ�ه‌وان�ه‌ م��اوه‌ی�ه‌ک‬ ‫هه‌ن و ماوه‌یه‌ک نین‪ .‬به‌گوێره‌ی پێشکه‌وتن‬ ‫و گۆڕانکارییه‌ سیاسییه‌کان ده‌رده‌ک��ه‌ون‬ ‫و داده‌م��رک��ێ��ن�ه‌وه‌‪ .‬ئ �ه‌م ج��ۆره‌ رێبه‌رایه‌تیی ‌ه‬ ‫ده‌ش��ێ بۆ ماوه‌یه‌ک گرنگییه‌کیان هه‌بێ‬ ‫بۆ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی ئ �ه‌و چینانه‌ی که‌ پاڵیان‬ ‫پێوه‌ داوه‌‪ .‬بۆ نموونه‌ به‌النی ک�ه‌م هه‌موو‬ ‫رێبه‌ر و سه‌رۆکه‌کانی رۆژه�ه‌اڵت��ی ناوین‬ ‫به‌ توانست و ئیمکانیاتی هاوسه‌نگییه‌کانی‬ ‫هێزه‌کانه‌وه‌ هه‌ن که‌ له‌ئه‌نجامی بارودۆخ ‌ه‬ ‫سیاسییه‌کانه‌وه‌ ده‌رک�ه‌وت��وون‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌م‬ ‫سه‌رۆکانه‌‪ ،‬به‌پاره‌ی زۆر و سوپاکانیان و هێزه‌‬ ‫سیخوڕی"ئیستخبارات" و پۆلیسییه‌کانیانه‌و‌ه‬ ‫خۆیان له‌سه‌ر پێ راده‌گ��رن‪ .‬به‌ واتایه‌کی‬ ‫دیکه‌ ئه‌م سه‌رۆکانه‌‪ ،‬سه‌رۆک و رێبه‌ری‬ ‫نابه‌دڵ و زۆره‌ملێن‪ ،‬ب �ه‌اڵم س �ه‌رۆک ئاپۆ‬ ‫له‌سه‌ر فه‌لسه‌فه‌ و ئایدیۆلۆژی و پراکتیکی‬ ‫و ده‌ستخستن و پێشخستنی سیسته‌مێکی‬ ‫نوێی ژییان و کۆمه‌اڵیه‌تی به‌هێز ب��ووه‌ و‬ ‫گه‌شه‌ی کردووه‌‪ .‬ئه‌و نه‌ مال و نه‌ منداڵ و‬ ‫نه‌ سوپای گه‌وره‌ و نه‌ رێکخراوی سیخوڕی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬س��ه‌ره‌ڕای هه‌موو ئه‌مانه‌ گفتوگۆ‬ ‫له‌سه‌ر ئ�ه‌وه‌ ناکرێ که‌ به‌ ملیۆنان به‌ دل‬

‫و به‌گیان پێی باوه‌ڕمه‌ندن‪ .‬بۆ پێشخستنی‬ ‫ئ �ه‌و ژی��ان �ه‌ی ک �ه‌ ب �ه‌گ��وێ��ره‌ی فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ژیان و ئه‌و پێشبینی بۆ ده‌کات به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌ناو کورداندا به‌ده‌یان هه‌زار فیدایی هه‌ن‬ ‫که‌ ئاماده‌ن گیانی خۆیان له‌پێناویدا به‌خت‬ ‫بکه‌ن‪ .‬له‌ گه‌له‌کۆمه‌که‌ی "‪ 15‬ی شوباتی‬ ‫‪"1999‬دا هه‌موو که‌سێک به‌چاوی خۆی‬ ‫بینی که‌وا ئه‌مه‌ دێته‌ چ واتایه‌ک‪ .‬به‌تایبه‌تی‬ ‫رێبه‌ر ئاپۆ له‌و که‌سایه‌تی و که‌راکته‌رانه‌ی‬ ‫رێبه‌رانی دیکه‌ نییه‌ که‌ ده‌زانرێ و هه‌موو‬ ‫رۆژ ده‌بینرێن بۆ ئه‌مه‌ش رێبه‌ر ئاپۆ وه‌ک‬ ‫ه �ه‌ن��دێ‌ الی��ه‌ن ده‌ی��ن��اس��ن ب �ه‌وه‌ی"ع �ه‌ب��دول�ڵا‬ ‫ئۆجه‌النیش رێبه‌رێکی کورده‌" راسته‌؛ به‌اڵم‬ ‫پێناسه‌یه‌کی که‌موکورته‌ و وه‌ه��ا پێناس ‌ه‬ ‫ناکرێ‪ ،‬وه‌ک پێناسه‌ ناکرێ‪ ،‬ناشتوانرێ‬ ‫له‌و که‌ش و هه‌وا و بارودۆخه‌ی که‌ تێیدای ‌ه‬ ‫و ئه‌و هێرشانه‌ی که‌ رووب��ه‌ڕووی ده‌بێته‌و‌ه‬ ‫تێگه‌یه‌کی راستی لێوه‌ وه‌ده‌ستبخرێ‪ .‬گومان‬ ‫ل �ه‌وه‌دا نییه‌ که‌ له‌سه‌ر بنچینه‌ و بنه‌مای‬ ‫گه‌له‌کۆمه‌ی "‪ 15‬ی شوباتی ‪ "1999‬ئه‌م‬ ‫ئاستی رێبه‌رایه‌تییه‌ی هه‌یه‌‪ .‬له‌الیه‌ن هێز‌ه‬ ‫رۆژئ��اوای��ی�ه‌ک��ان�ه‌وه‌ و به‌تایبه‌تیش له‌الیه‌ن‬ ‫ئه‌مریکاوه‌ ناخوازرێ‌ که‌سایه‌تییه‌کی وه‌ها‬ ‫له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا ده‌رکه‌وێ و پێشگایه‌تی‬ ‫گه‌النی هه‌رێمه‌که‌ بکات‪ ،‬هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ی ‌ه‬ ‫که‌ راسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆ هاوکاری و‬ ‫پشتگیری هێرشه‌کانی ده‌وڵ �ه‌ت��ی ت��ورک‬ ‫ده‌کرێ بۆ سه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ و"‪."PKK‬‬ ‫زۆرج��ار ب��ه‌ر ل��ه‌ پ��ێ��ک��ه��ات �ه‌ رۆش��ن��ب��ی��ر و‬ ‫هونه‌رمه‌ند و سیاسییه‌کانی کوردستان و‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین‪ ،‬ده‌وڵه‌ته‌ رۆژئاواییه‌کان‬ ‫هه‌ستیان به‌ ئاستی رێبه‌رایه‌تییه‌ هه‌رێمی‬ ‫و گ�ه‌ردوون��ی��ی�ه‌ک�ه‌ی رێ��ب�ه‌ر ئاپۆ ک��ردووه‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌کانی ئه‌مریکا و به‌تایبه‌تی واڵتانی‬ ‫یه‌کێتی ئ��ه‌وروپ��ا ل �ه‌ "‪ "1990‬ب �ه‌ دواوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌یان به‌ ئاشکرا راگه‌یاند‪ .‬به‌تایبه‌تی‬ ‫زی��ات��ر ق��ووڵ��ب��وون و ف��راوان��ت��رب��وون��ی ئانالیز‬ ‫و شیکردنه‌وه‌کانی رێ��ب�ه‌ر ئاپۆ ده‌رب��اره‌ی‬ ‫سۆسیالیزم ـ��ـ ده‌وڵ��ه‌ت و کۆمه‌ڵگا پاش‬ ‫رووخانی سۆسیالیزمی بونیادنراو‪ ،‬له‌گه‌ل‬ ‫ئه‌مه‌شدا وشیاربوونه‌وه‌ی فکری نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫دیموکراتی له‌نێو ک��وردان��دا‪ ،‬بۆته‌ هۆی‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی ئه‌م ده‌وڵه‌تانه‌ به‌شێوه‌یه‌کی تایبه‌ت‬ ‫بکه‌ونه‌ لێکۆڵینه‌وه‌ و ب �ه‌دواداچ��وون له‌سه‌ر‬ ‫"‪ "PKK‬و گۆڕانکارییه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‬ ‫ل�ه‌ ک��وردس��ت��ان��دا‪ .‬ئ �ه‌و ئه‌نجامه‌ی ک�ه‌ له‌م‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ و ب �ه‌دواداچ��وون��ان �ه‌وه‌ به‌ده‌ست‬

‫ده‌که‌وێ" رێبه‌ر ئاپۆ رێبه‌رێکه‌ که‌ توانیوێتی‬ ‫له‌چوارچێوه‌یه‌کی گه‌ردوونیدا رۆڵ ببینێ و‬ ‫به‌کاریگه‌ر بێ و کوردانیش به‌م رێبه‌ره‌و‌ه‬ ‫ێ‬ ‫ده‌بوونه‌ خاوه‌نی هێزێکی وه‌ه��ا که‌ بتوان ‌‬ ‫ته‌واوی هاوسه‌نگییه‌ ده‌ستکرده‌کانی سه‌ده‌ی‬ ‫بیسته‌می نێو رۆژهه‌اڵتی ناوین له‌بار ببات‬ ‫و س �ه‌راپ��ای رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین بگۆڕێت‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل �ه‌م روان��گ �ه‌ی �ه‌وه‌ هێرشه‌ ی �ه‌ک ل �ه‌دوا‬ ‫یه‌که‌کانی س �ه‌ر رێ��ب�ه‌ر ئاپۆ و "‪"PKK‬‬ ‫ده‌ستیان پێکرد‪.‬‬ ‫وه‌ک هه‌ندێ الیه‌نیش گوزاره‌یان لێوه‌ کردووه‌‪،‬‬ ‫بۆ ئه‌مریکایه‌ک که‌ هه‌ر له‌سااڵنی "‪1950‬‬ ‫ــ ‪"1960‬ه‌ک��ان �ه‌وه‌ له‌نێو حیساب و کیتابی‬ ‫ورده‌ ل �ه‌س �ه‌ر رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن‪ ،‬ئ��ازادی‬ ‫و ره‌وش��ی "‪ "PKK‬ن��ه‌ده‌ب��ووه‌ بابه‌تێکی‬ ‫هه‌روا ساده‌ و ئاسان‪ .‬وه‌ک له‌پێشکه‌وتن و‬ ‫گۆڕانکاری له‌ هێرشه‌کانی "‪ 11‬ی ئه‌یلولی‬ ‫‪"2001‬ه‌وه‌ به‌دواوه‌ و هه‌روه‌ها ئه‌و تاکتیکی‬ ‫ت��ێ��ک��ۆش��ان��ان �ه‌ی ک��ه‌ رێ��گ��ه‌ی ل��ه‌ب��ه‌ر ئ �ه‌م‬ ‫پێشکه‌وتنانه‌دا کردۆته‌وه‌ ده‌رده‌که‌وتووه‌‪ ،‬هێز‌ه‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی و سه‌رمایه‌پارێزه‌کان نوێنه‌ره‌که‌یان‬ ‫ئه‌مریکا‪ ،‬هه‌ر هێزێکی دیکه‌ که‌ له‌و زیاتر‬ ‫پ��ێ��ش��ک�ه‌وت��ووخ��واز و ب��ت��وان��ێ زی��ات��ر گ �ه‌الن‬ ‫بگه‌یه‌نێته‌ ئازادییه‌کانیان له‌م جوگرافیایه‌دا‬ ‫پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌ی ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی��ی��ه‌ک��ان��ی خ��ۆی‬ ‫ده‌بینێ‪ .‬هه‌روه‌ها به‌وه‌نده‌ی له‌ پێشکه‌وتن و‬ ‫گۆڕانکارییه‌کانه‌وه‌ وه‌ده‌رکه‌وتووه‌‪ ،‬ئه‌مریکا‬ ‫ل��ه‌رۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن��دا ه �ه‌ن��دێ��ک هێزی‬ ‫پاشڤه‌ڕۆی چین و الیه‌نی دیاریکراو به‌خێو‬ ‫و ئاماده‌ ده‌کات و بۆ ده‌ستدرێژکارییه‌کانی‬ ‫خۆی له‌سه‌ر هه‌رێمه‌که‌ ده‌یانکاته‌ به‌هان ‌ه‬ ‫و ب��ی��ان��وو‪ .‬ئێستا زۆر روون و ئاشکرایه‌‬ ‫ک�ه‌وا تاڵیبان و ئه‌لقاعیده‌ وه‌ک به‌هانه‌ی‬ ‫ده‌ستدرێژیکاری ده‌وڵه‌ته‌ پاشڤه‌ڕۆ و پله‌ و‬ ‫پایه‌خواز به‌خێو ک��راوه‌‪ .‬بێگومان ئه‌مریکا‬ ‫پێشتر کاتێک هاوکاری ئه‌م هێزانه‌ی ده‌کرد‬ ‫پێی نه‌گوتوون "ئێوه‌ دوات��ر له‌به‌رامبه‌ر من‬ ‫تێبکۆشن منیش ئه‌مه‌ ده‌که‌مه‌ به‌هانه‌یه‌ک‬ ‫و رۆژه �ه‌اڵت��ی ناوین داگیر ده‌ک��ه‌م" به‌اڵم‬ ‫وه‌ک زۆرێ��ک ل�ه‌ رۆشنبیر و ن��ووس�ه‌ری‬ ‫ئه‌مریکیش گوزارشتیان لێوه‌ کردووه‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫هه‌تا ئاستێک رژێمی سه‌ددام و بزووتنه‌و‌ه‬ ‫دی��ن��ی و ده‌وڵ��ه‌ت��ه‌ دژب �ه‌ره‌ک��ان��ی ئه‌مریکا‬ ‫و دیکتاتۆره‌کانی رۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن ل ‌ه‬ ‫هه‌رێمه‌که‌دا ــ ده‌وڵه‌تی تورکیاشی له‌نێودا‬ ‫ــ ماوه‌یه‌ک ئه‌مریکا به‌خێوی ده‌کردن ک ‌ه‬ ‫حاڵی‪.‬‬

‫~|‬

‫‪36‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫وتار‬

‫هـــــه‌واڵـــــگری تـــــورکـــ‬ ‫موسی باپیر‬

‫به‌ر ل ‌ه ده‌زگای(‪)MIT‬‬ ‫به‌رله‌دروست بوونی ده‌زگای میت که‌ به‌تورکی‬ ‫پێی ده‌ڵین (میللی ئیستخبارات تشکیالتی)‬ ‫هه‌واڵگری تورکی به‌ناوێکی تر و پێکهاته‌یه‌کی‬ ‫ت��ره‌وه‌ ک��اری ه �ه‌واڵ��گ��ری ئ�ه‌ن��ج��ام ده‌دا ئه‌ویش‬ ‫بریتی بوو له‌(خزمه‌تگوزاری عه‌ماله‌تی میللی)‬ ‫(‪)AMALET HIZMETLERI MILI‬‬ ‫که‌پێیان ده‌گ��وت ماه‌ (‪ )MAH‬وه‌کو ده‌زگای‬ ‫میتی ئێستا ڕێک نه‌خرابوو له‌چوارچێوه‌یه‌کی‬ ‫دی��اری ک��راو و ت��ای��ب �ه‌ت��م �ه‌ن��دک��راو ب �ه‌ک��اری‬ ‫هه‌واڵگری‪ ،‬به‌ڵکو تێکه‌ڵ کرابوو له‌ گه‌ڵ چه‌ند‬ ‫ده‌زگایه‌کی سوپا و کاره‌کانی به‌هاوکاری چه‌ند‬ ‫ده‌زگ��ای�ه‌ک��ی ت��ر ب �ه‌ڕێ��وه‌ده‌چ��وو‪ .‬دوات��ر ده‌زگ��ای‬ ‫خزمه‌تگوزاری ئاسایشی میللی که‌ به‌ (ماه‌)‬ ‫ناسرابوو تا ساڵی (‪ )1965‬هه‌ر به‌م ناوه‌ مایه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌و مێژووه‌ به‌دواوه‌ ناوه‌که‌ی گۆڕاو و بوو به‌‬ ‫میت (‪.)MIT‬له‌ساڵی (‪ )1965‬به‌یاسای ژماره‌‬ ‫(‪ )MAH( )644‬کرابه‌ (‪ )MIT‬له‌ژێر ئه‌م ناوه‌‬ ‫بوو به‌ ده‌زگایه‌کی ئاشکرا و رێکخه‌ر بۆ کاری‬ ‫هه‌واڵگری له‌خزمه‌ت تورکیادا‪.‬‬ ‫چۆن میت دامه‌زرا؟‬ ‫دوای دامه‌زراندن و راگه‌یاندنی کۆماری تورکیا‪،‬‬ ‫ل�ه‌ ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ی س �ه‌ره‌ت��ای ساڵی (‪ )1926‬که‌‬ ‫مسته‌فا ئه‌تاتورک له‌گه‌ڵ ده‌سته‌ی ئه‌رکاندا‬ ‫کردی‪ ،‬تێیدا چه‌ندین بڕیاری ده‌رکرد و یه‌کێک‬ ‫ل�ه‌ب��ڕی��اره‌ک��ان��ی بریتی ب��وو ل��ه‌وه‌ی ک �ه‌ ووت��ی‪،‬‬ ‫(ناچارین ئێمه‌ش وه‌ک��و ده‌وڵ�ه‌ت�ه‌ کاریگه‌ره‌کان‬ ‫ئیستخباراتێکی مۆدێرن دابمه‌زرێنین) بۆیه‌ ده‌ست‬ ‫ب�ه‌ک��ارک��ردن ک��راو ک��رداری ی�ه‌ک�ه‌م بریتی بوو‬ ‫له‌ناردنه‌ ده‌ره‌وه‌ی به‌شێک له‌ئه‌فسه‌رانی ناو سوپا‬ ‫بۆ ئه‌وروپا تا له‌وێوه‌ مه‌شق و زانیاری په‌یداکه‌ن‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بواره‌‪ .‬ئه‌وانه‌ی خولی په‌روه‌رده‌یان بینی‬ ‫ب��وو له‌ (‪6‬ی کانونی یه‌که‌می ساڵی ‪)1927‬‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ تورکیا و سه‌رۆکی ده‌سته‌ی گشتی‬ ‫ئ �ه‌رک��ان ک �ه‌ن��اوی (ف��ه‌وزی چ��اک��م��اک)ب��وو به‌‬ ‫نوسراوێکی نهێنی فه‌رمانیدا ک�ه‌ مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫س �ه‌ره‌ک��ی (ده‌زگ��ای خ��زم �ه‌ت��گ��وزاری میللی)‬ ‫(‪ )MAH‬له‌ ش��اری ئه‌نقه‌ره‌ بێ و لقه‌کان له‌‬ ‫(ئه‌سته‌نبول‪ ،‬ئیزمیر‪ ،‬ئه‌ده‌نه‌‪ ،‬دیاربه‌کر‪ ،‬قارس)‬ ‫بکرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫مسته‌فاکه‌مال ئه‌تاتورک دامه‌زرێنه‌ری کۆماری‬ ‫تورکیا‬ ‫بۆیه‌که‌م جار له‌سه‌ر ده‌ستی ئه‌و ده‌زگای‬ ‫هه‌واڵگری تورکیا (‪ )MAH‬دامه‌زرا‬ ‫به‌مه‌به‌ستی په‌روه‌رده‌کردن له‌ئه‌وروپا ده‌سته‌یه‌ک‬ ‫له‌ئه‌فسه‌رانی ناو سوپا به‌سه‌رۆکایه‌تی (ناجی‬

‫ئه‌لده‌نز) هه‌ڵبژێردرا‪ ،‬ئه‌وانه‌ش بوونه‌ مامۆستای‬ ‫ئ��ه‌م ب��واره‌ و ف �ه‌رم��ان��ی��ان ده‌رک��رد ل�ه‌پ��ێ��ن��اوی‬ ‫دامه‌زراندنی ئیستخباراتدا نابێ هیچ که‌سێکی‬ ‫ناپسپۆری تێبکه‌وێ‪ .‬ته‌نها ئه‌و که‌سانه‌ی نه‌بێ‬ ‫ک�ه‌ ب��ێ ب��ڕوان��ام�ه‌ن�ه‌؛ ب��ه‌اڵم خ��ول و راهێنانیان‬ ‫له‌بواری هه‌واڵگری ئه‌نجام داوه‌‪.‬‬ ‫هه‌واڵگری سه‌ربازی ئه‌ڵمانیا میتی دامه‌زراند‬ ‫(ناجی ئه‌لده‌نز) له‌سااڵنی نێوان (‪ 1912‬تا ‪)1919‬‬ ‫له‌کاتی جه‌نگی جیهانی یه‌که‌م له‌گه‌ڵ جه‌نه‌ڕاڵی‬ ‫ئه‌ڵمانی (ئۆبرست واڵته‌ر نیکۆالی)که‌ سه‌رۆکی‬ ‫ئیستخباراتی سه‌ربازی ده‌سته‌ی گشتی ئه‌رکانی‬ ‫ئه‌ڵمانی بوو پێکه‌وه‌ کاریان کردبوو‪ ،‬بۆیه‌ ناجی‬ ‫پاشا ئه‌وی بانگهێشتی تورکیا کرد بۆ سه‌رله‌نوێ‬ ‫رێکخستنه‌وه‌ی ئ�ه‌و ته‌شکیالته‌‪ .‬نیکۆالش به‌‬ ‫بانگهێشته‌که‌ی رازی ب��وو‪ ،‬له‌سه‌ره‌تای ساڵی‬ ‫(‪)1926‬ه‌وه‌ ده‌س��ت ب�ه‌ک��ارب��وو‪ .‬له‌ئه‌کادیمیایی‬ ‫جه‌نگی ئه‌سته‌نبۆل له‌ له‌یدز شوێنی بۆ دبین کرا‪،‬‬ ‫ده‌ستی دایه‌ په‌روه‌رده‌کردنی که‌سانی سه‌رباز و‬ ‫مه‌ده‌نی‪ ،‬پاشانیش ئه‌وانه‌ی بۆ بینینی په‌روه‌رده‌ی‬ ‫پراکتیکی بۆ ئه‌ڵمانیا برد‪.‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی خولی په‌روه‌رده‌یان بینی بوو‪ ،‬له‌ شه‌شی‬ ‫ک��ان��ون��ی ی�ه‌ک�ه‌م��ی (‪)1927‬دا گ��ه‌ڕان��ه‌وه‌ بۆ‬ ‫تورکیا‪ .‬ئه‌و ده‌مه‌ش سه‌رۆکی ده‌سته‌ی گشتی‬ ‫ئ�ه‌رک��ان (ف��ه‌وزی چاکماک) ب� ‌ه نوسراوێکی‬ ‫نهێنی فه‌رمانیدا که‌ مه‌ڵبه‌ند له‌ئه‌نقه‌ره‌ بکرێته‌وه‌ و‬ ‫لقه‌کان له‌ ئه‌سته‌نبۆل‪ ،‬ئیزمیر‪ ،‬ئه‌ده‌نه‌‪ ،‬دیار به‌کر‪،‬‬ ‫قارس بکرێته‌وه‌‪ .‬ئیتر له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌ ده‌زگای‬ ‫خزمه‌تگوزاری میللی دامه‌زرێنرا‪ .‬ماه‌ تا ساڵی‬ ‫(‪ )1965‬به‌ ڕواڵه‌ت هه‌ر سه‌ر به‌ وه‌زاره‌تی ناوه‌خۆ‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی ده‌زگایه‌کی یاسایی‬ ‫ن�ه‌ب��وو‪ ،‬کاره‌کانی نهێنی ب��وون بۆیه‌ له‌ ڕووی‬ ‫پراکتیکه‌وه‌ پابه‌ندیه‌که‌ی هیچ بایه‌خێکی نه‌بوو‪.‬‬ ‫س�ه‌ره‌ت��ا ته‌نها به‌شی سیخوڕی‪ ،‬دژه‌سیخوڕی‪،‬‬ ‫پڕوپاگه‌نده‌‪ ،‬چاالکی ناوخۆی هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم دواتر‬ ‫چه‌ندین به‌شی تری بۆ زیاد کرا‪.‬‬ ‫سی ئای ئه‌ی میتی نوێ کرده‌وه‌‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی ژماره‌یه‌ک له‌و که‌سانه‌ی که‌ دیاری‬ ‫کرابوون بۆ مه‌شه‌ق پێکردن و راهێنانی هه‌واڵگری‬ ‫له‌سه‌ر ده‌ستی ژه‌ن �ه‌ڕاڵ��ی ئه‌ڵمانی به‌ڕێوه‌چوو‪،‬‬ ‫ماه‌ له‌ساڵی (‪ )1927‬به‌کرده‌وه‌ ده‌ست به‌کاربوو‪،‬‬ ‫ل�ه‌س��اڵ��ی (‪ )1953‬س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی ه�ه‌واڵ��گ��ری‬ ‫ده‌سته‌ی گشتی ئه‌رکان (لیوا به‌هجه‌ت تورکمان)‬ ‫ی وه‌کو سه‌رۆکی ده‌زگا و چه‌ندین که‌سیان له‌‬ ‫پله‌ی به‌رزی سه‌ربازی هێنایه‌ ناو ده‌زگاوه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫ئه‌وانه‌ی که‌ دیاری کران بۆ ئه‌مریکا به‌ڕێکران‪،‬‬ ‫دوای بینینی چه‌ندان خولی راهێنان و په‌روه‌رده‌ی‬ ‫هه‌واڵگری گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ تورکیا و پێکه‌وه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌مریکیه‌کان ل�ه‌ ئه‌سته‌نبۆل په‌یمانگه‌یه‌کی‬

‫په‌روه‌رده‌یان کرده‌وه‌ که‌ کادیرانی ماه‌ په‌روه‌رده‌یان‬ ‫تێدا ده‌بینی‪ .‬دوات��ر له‌ساڵی (‪)1955‬دا کاتی‬ ‫تورکیا بووه‌ ئه‌ندام له‌ ناتۆ ده‌سته‌یه‌ک له‌ راهێنه‌ران‬ ‫و پیاوانی سی ئ��ای ئ�ه‌ی گه‌یشتنه‌ تورکیا و‬ ‫ده‌ستیان دای �ه‌ گۆڕینی سیسته‌می کارکردنی‬ ‫میت و گۆڕا به‌ سیسته‌مێکی ئه‌مریکی‪.‬‬ ‫پێکهاته‌ی میت‬ ‫ده‌زگای میت له‌م حه‌وت به‌ڕێوبه‌رایه‌ته‌ سه‌ره‌کییه‌‬ ‫پێکدێت‪( .‬ڕاوێژکاری یاسا‪ ،‬په‌یوه‌ندیه‌ گشتیه‌کان‬ ‫و ڕاگ��ه‌ی��ان��دن‪ ،‬ب �ه‌ڕێ��وب �ه‌رای �ه‌ت��ی چ��اودێ��ری و‬ ‫ب��ه‌دواداچ��وون که‌ ل�ه‌الی�ه‌ن ئه‌مریکیه‌کانه‌وه‌‬ ‫دامه‌زرا‪ ،‬هۆبه‌ی په‌یوه‌ندیه‌ گشتییه‌کان‪.‬‬ ‫ه��ۆب��ه‌ی ه��ه‌واڵ��گ��ری ک�ه‌‬ ‫ل��ه‌م ب �ه‌ش��ان �ه‌ پ��ێ��ک��دێ��ت‪.‬‬ ‫(هه‌واڵگری خۆیه‌تی‪،‬‬ ‫ه��ه‌واڵ��گ��ری‬ ‫ئه‌لکترۆنی و‬ ‫ه��ون��ه‌ری‪،‬‬

‫ک��ۆم��پ��ی��وت�ه‌ر)‪،‬‬ ‫هۆبه‌ی کارکردن‪.‬‬ ‫ئ��ه‌م��ه‌ش ل��ه‌ دوو ب �ه‌ش‬ ‫پێکدێت که‌ به‌شی کارکردن‬ ‫له‌ تاکه‌ که‌سی‪ ،‬کاری کارگێڕی‪،‬‬ ‫مه‌شق کردن‪ ،‬سکرتاریه‌ت))‪.‬‬ ‫ل�ه‌گ�ه‌ڵ هه‌بوونی دووب �ه‌ش��ی س�ه‌ره‌ک��ی ئه‌ویش‪،‬‬ ‫به‌شی ناوخۆ‪ ،‬به‌شی ده‌ره‌وه‌‪ .‬به‌شی ناوه‌خۆ تایبه‌ته‌‬ ‫به‌ کارکردنی میت له‌ناوخۆ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی سه‌یره‌‬ ‫ده‌زگای میت له‌به‌شی ناوخۆ کار له‌سه‌ر ئێراق و‬ ‫به‌تایبه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌کات‪( .‬وادیاره‌‬ ‫ئێراق و کوردستان به‌خاکی خۆی ده‌زانێ)‪ .‬به‌شی‬ ‫ده‌ره‌وه‌ش تایبه‌ته‌ به‌کارکردن ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی تورکیا‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌ سوریا و ئێران و ئیسرائیل و قوبرس‪.‬‬ ‫ناوی سه‌رکرده‌کانی ما‌ه و میت ل ‌ه ساڵی‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪37‬‬

‫ـــی مـــــــــــیـــــت (‪)MIT‬‬ ‫(‪ )1927‬تاکو ئێستا‬ ‫‪1‬ـ مه‌حه‌مه‌د ش��وک��ری علی ئۆغلۆ (‪_1927‬‬ ‫‪2 ،)1941‬ـ ناجی په‌ر که‌لی (‪،)1953 _1941‬‬ ‫‪3‬ـ به‌هجه‌ت تورکمان (‪4 ، )1957 _1953‬ـ ئه‌مین‬ ‫چوپان ئۆغلۆ (چه‌ند مانگێک له‌ ساڵی ‪،)1957‬‬ ‫‪5‬ـ حسێن عه‌ونی گۆکتۆرک (‪،)1959 _1957‬‬ ‫‪6‬ـ ئه‌حمه‌د ساڵح کۆرۆ (چه‌ند مانگێک له‌ساڵی‬ ‫‪7 ،)1959‬ـ جه‌الله‌دین تۆفیق قه‌ره‌ساپان (‪_1959‬‬ ‫‪8 ،)1960‬ـ زیا سه‌لشک (‪9 ،)1961 _1960‬ـ‬ ‫ناجی ئه‌شکۆن (‪10 ،)1962 _1961‬ـ فواد دۆغۆ‬ ‫(‪.)1964 _1962‬‬ ‫سه‌رۆکه‌کانی ده‌زگای هه‌واڵگری‬ ‫تورکی ل ‌ه قۆناغی میتدا‬ ‫‪11‬ـ ع��ه‌ون��ی ک��ان��ت��ان‬ ‫(‪،)1966 _1965‬‬ ‫‪12‬ـ ف��واد‬ ‫دۆغ��ۆ‬

‫(‪_1966‬‬ ‫‪، )1971‬‬ ‫‪13‬ـ ن��وره‌دی��ن‬ ‫ئ��ه‌رس��ی��ن (‪_1971‬‬ ‫‪14 ،)1973‬ـ ب��ول��ن��د‬ ‫تورکه‌ر (‪_)1974 _1973‬‬ ‫(‪15 ،)1981 _1980‬ـ ه �ه‌م��زه‌‬ ‫گ��ورگ��وچ (‪16 ،)1978 _1974‬ـ ع �ه‌دن��ان‬ ‫ئه‌یسۆز (‪17 ،)1979 _1978‬ـ بورهانه‌دین بیگال‬ ‫(‪18 ، )1986 _1981‬ـ خه‌یری ئۆندۆل (‪_1986‬‬ ‫‪19 ،)1989‬ـ تیومان کۆمان (‪،)1992_1989‬‬ ‫‪20‬ـ سۆنماز کۆکساڵ (‪21 ،)1998_1992‬ـ‬ ‫شنکل ئه‌تاسا گون (‪22 ،)2002_1998‬ـ کرا‬ ‫مرئی تانر (‪23 ،)2010 _2005‬ـ هاکان فیدان‬ ‫(‪ _2010‬تاکو ئێستا)‪.‬‬ ‫هه‌واڵگری تورکی چۆن کارده‌کات‬

‫ه �ه‌واڵ��گ��ری ت��ورک��ی ل �ه‌ رێ��ی ده‌زگ��ای میته‌و‌ه‬ ‫کاره‌کانی به‌ڕێوه‌ده‌بات‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ زۆرج��ار سوپا‬ ‫ده‌بێته‌ رێگر له‌به‌رامبه‌ری ئه‌مه‌ش له‌به‌ر جیاوازی‬ ‫بیروباوه‌ڕ و کارکردنی ده‌زگاکانی نێو حکومه‌ت‬ ‫و سوپای تورکیا‪ ،‬ب �ه‌اڵم میت گوێی پێنادات‬ ‫و ک��اره‌ک��ان��ی ئه‌نجام ده‌دات‪ .‬میت له‌ڕێگه‌ی‬ ‫سیخوره‌کانیه‌وه‌ که‌ به‌زۆری له‌ واڵته‌ عه‌ره‌بیه‌کان‬ ‫دانه‌ زانیاری وه‌رده‌گرن و بۆ ژووری لێکۆڵینه‌وه‌ و‬ ‫توێژینه‌وه‌ی ده‌نێرن‪ .‬ئه‌وه‌ی میتی تورکی والێکردووه‌‬ ‫سه‌رکه‌وتو بێ هه‌موو کات به‌په‌له‌ حیساب بۆ ئه‌و‬ ‫رووداوان��ه‌ ده‌ک��ات که‌ له‌ خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست‬ ‫رووده‌ده‌ن‪ .‬بۆیه‌ ه�ه‌رک�ه‌ زانیاریه‌کی که‌مێک‬ ‫کاریگه‌ریان به‌ده‌ست ک�ه‌وت خێرا لێکۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫له‌سه‌رده‌که‌ن و خۆیان بۆ ئ�ه‌و پێشهاتانه‌ ئاماده‌‬ ‫ده‌که‌ن که‌ به‌هۆی سیاسه‌تی واڵتانی خۆرهه‌اڵت‬ ‫له‌ناوچه‌که‌ رووده‌دات‪ .‬هه‌واڵگری تورکی به‌هۆی‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی رۆژان��ه‌ ژم��اره‌ی �ه‌ک��ی زۆر له‌گه‌شتیار‬ ‫رووی تێده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌وا له‌به‌رامبه‌ر ژماره‌یه‌کی زۆر‬ ‫سیخوڕی هه‌یه‌ که‌ سه‌ر به‌ ده‌زگای به‌دواداچون‬ ‫و دژه‌ سیخوڕن‪ .‬ئه‌مانه‌ چاودێری ئه‌و گه‌شتیارانه‌‬ ‫ده‌که‌ن که‌ رۆژانه‌ دێنه‌ خاکی تورکیاوه‌‪.‬‬ ‫هه‌واڵگری تورکیا کاره‌کانی له‌کوێ چڕکردۆته‌وه‌‬ ‫ک��ۆم��اری ت��ورک��ی��ا ب �ه‌ه��ۆی ئ��ه‌وه‌ی ک�ه‌وت��ۆت�ه‌‬ ‫ناوچه‌ی خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست و وه‌کو سنورێک‬ ‫وای�ه‌ بۆ گه‌یه‌شتن به‌ ده‌وڵه‌ته‌ عه‌ره‌بیه‌کان و به‌‬ ‫پ��ێ��چ �ه‌وان �ه‌وه‌ش‪ ،‬ئ��ه‌وا حیسابێکی تایبه‌تی بۆ‬ ‫ده‌کرێ له‌الیه‌ن ئه‌وروپا و واڵتانی عه‌ره‌بی‪ .‬بۆیه‌‬ ‫تورکیا له‌ رێگای ده‌زگ��ای میته‌وه‌ هه‌موو ئه‌و‬ ‫شوێنانه‌ی پڕکردووه‌ له‌ سیخوڕ و به‌کرێگیراو تا‬ ‫وه‌کو له‌بچوکترین رووداو ئاگاداربێ‪ .‬میت زیاتر‬ ‫گرنگی به‌کاره‌کانی ده‌دات له‌واڵتانی ده‌وروبه‌ری‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌و واڵتانه‌ی که‌ کوردیان تێدایه‌‪.‬‬ ‫وه‌کو شاره‌ کوردیه‌کانی تورکیا و سوریا و ئێران‬ ‫و ئێراق و هه‌رێمی کوردستان که‌ به‌ئاشکرا هێز و‬ ‫باره‌گاکانی له‌هه‌رێمی کوردستان هه‌یه‌ و کاری‬ ‫پێده‌کات (له‌به‌شه‌کانی دوات��ر ب �ه‌درێ��ژی باسی‬ ‫ده‌زگ��ای میت ده‌که‌ین له‌ هه‌رێمی کوردستان)‬ ‫و هه‌روه‌ها ده‌زگ��ای میت ژماره‌یه‌ک سیخوڕی‬ ‫له‌ نێو ئیسرائیل هه‌یه‌ که‌ ده‌زگ��ای موساد زۆر‬ ‫هه‌وڵده‌دات بیاندۆزێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم شێوه‌ی روخساری‬ ‫سیخوڕه‌کانی میت رێگره‌ له‌ ئاشکرا بوونیان‪.‬‬ ‫هه‌واڵگری تورکی پێویستی ب ‌ه کێیه‌‬ ‫م��اوه‌ی�ه‌ک له‌مه‌و ب�ه‌ر هه‌واڵگری تورکی میت‬ ‫ل��ه‌ڕێ��ی س��ای��ت��ی ئ �ه‌ل��ک��ت��رۆن��ی ره‌س��م��ی خ��ۆی��ان‬ ‫ئ��اگ��اداری�ه‌ک��ی��ان ب�ڵاوک��رده‌وه‌ ک�ه‌ تێیدا هاتبوو؛‬ ‫پێویستیمان به‌ چه‌ند که‌سێکه‌ زمانی عه‌ره‌بی و‬ ‫عیبری و کوردی بزانێ هه‌ر که‌سێک ئاره‌زووی‬ ‫کارکردنی هه‌یه‌ له‌گه‌ڵمان با په‌یوه‌ندیمان پێوه‌‬

‫بکات‪ .‬هه‌واڵگری تورکی به‌شێوه‌یه‌کی گشتی‬ ‫کاره‌کانی له‌خۆرهه‌اڵتی ناوه‌ڕاست سه‌رکه‌وتووه‌‬ ‫به‌تایبه‌تیش له‌کوردستان‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ به‌کرێگیراوان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ که‌ یارمه‌تیه‌کی ته‌واوی ئه‌م ده‌زگایه‌‬ ‫ده‌ده‌ن دژ به‌ پارت و رێکخراوه‌ کوردیه‌کان‪ .‬میت‬ ‫هه‌وڵده‌دات ئه‌و ئه‌ندامانه‌ی کاری له‌گه‌ڵ ده‌که‌ن‬ ‫خه‌ڵکی کورد و عه‌ره‌ب بن‪ ،‬چونکه‌ به‌رده‌وام ئه‌م‬ ‫دوو نه‌ته‌وه‌یه‌ به‌ کێشه‌یه‌کی گه‌وره‌ ده‌زانن له‌سه‌ر‬ ‫خۆیان به‌تایبه‌تی نه‌ته‌وه‌ی کورد که‌ له‌سه‌دا (‪)35‬‬ ‫بۆ (‪ )40‬کاره‌کانیان له‌خۆرهه‌اڵتی ن��اوه‌ڕاس��ت‬ ‫ته‌رخان ک��ردووه‌ بۆ ک��ورده‌ک��ان‪ .‬ئ�ه‌م ک��ار له‌سه‌ر‬ ‫کردن و سیخوڕیکردنه‌ له‌سه‌ر کورده‌کان به‌خه‌ڵکی‬ ‫کوردستان نه‌بێ ئه‌نجام نادرێ بۆیه‌ هه‌موو کات‬ ‫ل �ه‌دوای کورده‌کانه‌ بۆ ئ�ه‌وه‌ی به‌ده‌ستیان بهێنێ‬ ‫له‌کاری سیخوڕی و هه‌واڵگری به‌کاریان دێنێت‪.‬‬ ‫رۆڵی ئه‌ردۆغان ل ‌ه نێو ده‌زگای میتدا‬ ‫له‌وکاته‌ی ده‌زگای هه‌واڵگری تورکی دامه‌زراوه‌‬ ‫ه �ه‌ر ل�ه‌س�ه‌رده‌م��ی م��اه�ه‌وه‌ تا میت و ئێستا که‌‬ ‫هیچ سه‌رکرده‌یه‌کی تورکیا به‌ مسته‌فا که‌مال‬ ‫ئه‌تاتورکیشه‌وه‌ هێنده‌ی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان کارا‬ ‫نه‌بونه‌ له‌نێو ده‌زگای هه‌واڵگری تورکیا‪ .‬ئه‌ردۆغان‬ ‫تاکه‌ سه‌رکرده‌یه‌ که‌ به‌که‌یفی خ��ۆی ده‌زگ��ای‬ ‫هه‌واڵگری دێنێ و ده‌با‪ .‬ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌ش بۆ چه‌ند‬ ‫هۆکاریک ده‌گه‌ڕێته‌وه‌‪ .‬یه‌که‌م پشتگیری ته‌واوی‬ ‫په‌رله‌مانتارانی خۆی که‌ هیچ کات ره‌خنه‌یه‌کی‬ ‫ب��چ��وک��ی��ش��ی��ان ل��ێ��ن �ه‌گ��رت��ووه‌ ل �ه‌س �ه‌ر ک��اره‌ک��ان��ی‬ ‫ه �ه‌واڵ��گ��ری‪ .‬ب��ۆم��اوه‌ی س��ێ خ��ول�ه‌ حکومه‌تی‬ ‫به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ و ئ�ه‌و که‌سانه‌ی که‌ له‌هه‌واڵگری‬ ‫گۆڕانکاری پێکردوونه‌ هه‌مووی ئه‌ندامی حزبی‬ ‫عه‌داله‌ و ته‌نمیه‌نه‌‪ .‬ئه‌ردۆغان له‌پێناو چوونی بۆ‬ ‫نێو یه‌کێتی ئه‌وروپا هه‌موو کارێک ده‌ک��ات بۆ‬ ‫ئه‌م مه‌به‌سته‌ش پشتگیری ته‌واوی ژه‌نه‌ڕاڵه‌کانی‬ ‫نێو هه‌واڵگری به‌ده‌ستهێناوه‌‪ .‬هه‌موو هه‌وڵێکی داوه‌‬ ‫بۆ له‌ناوبردن و سه‌رکوتکردنی پارت و رێکخراوه‌‬ ‫کوردیه‌کان‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی ئێستای هه‌واڵگری تورکی‬ ‫ساڵی (‪ )2010‬ئ �ه‌ردۆغ��ان س�ه‌رۆک��ی ده‌زگ��ای‬ ‫میتی گۆڕی به‌ که‌سێکی تا ڕاده‌ی �ه‌ک گه‌نج‬ ‫ئه‌ویش هاکان فیدان ب��وو‪ .‬هاکان فیدا ته‌مه‌نی‬ ‫(‪ )42‬ساڵه‌ و ئه‌ندامی حزبی عه‌داله‌ و ته‌نمیه‌یه‌‪.‬‬ ‫سه‌رۆکی نوێی ده‌زگای هه‌واڵگری تورکی میته‌‬ ‫له‌ س�ه‌ره‌ت��ای ساڵی (‪ )2010‬ده‌ستبه‌کار ب��ووه‌‪.‬‬ ‫ب��ۆم��اوه‌ (‪ )15‬س��اڵ له‌سوپای تورکیا خزمه‌تی‬ ‫س �ه‌رب��ازی ک��ردوو‪ .‬یه‌که‌م ک��اری هاکان فیدان‬ ‫بریتی بوو له‌ راکێشانی کورده‌کانی باکور بۆ نێو‬ ‫ده‌زگای میت؛ چونکه‌ له‌ کۆبونه‌وه‌یه‌کی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌ردۆغان وتبووی به‌ بێ کورده‌کان له‌نێو میت‬ ‫هیچمان بۆ ناکرێ‪.‬‬

‫~|‬

‫‪38‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫وتار‬

‫کـــــورد و کـــــه‌رکـــــوک و مـــــــالـــــــــ‬ ‫كوردۆ شواني‬

‫ئه‌گه‌ر چاوێک بگێڕین به‌ئه‌رشیفی قسه‌و باس‬ ‫و لێدوانه‌ سیاسیه‌ بریقه‌داره‌کاندا که‌ له‌ رابردودا‬ ‫سه‌باره‌ت به‌که‌رکوک کراون له‌الیه‌ن سه‌رکرده‌‬ ‫کانی کورده‌وه‌‪ ،‬خه‌رمانێکی گه‌وره‌ به‌دیده‌که‌ین‬ ‫ل��ه‌ وش��ه‌ی ت��ێ��وه‌ری‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئ��ه‌وه‌ی م��ای �ه‌ی‬ ‫نیگه‌رانییه‌ و پێویسته‌ به‌دیدێکی ڕه‌خنه‌گرانه‌وه‌‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ربکه‌ین تائێستاش له‌ پراکتیکدا‬ ‫کارێکی جدی بۆ شاری که‌رکوک نه‌کراوه‌ و‬ ‫گفتاره‌کان نه‌بون به‌کردار‪ ،‬له‌وه‌ش خه‌متر ئه‌وه‌یه‌‬ ‫ک �ه‌ هێشتا ه��ه‌ر ق��س�ه‌ک��ان��ی ڕاب��ردو دووب��اره‌‬ ‫ئ �ه‌ک��رێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬ب��ێ ئ��ه‌وه‌ی ه��ی��چ ئ�ه‌زم��ون��ێ��ک‬ ‫وه‌رگ��ی��راب��ێ��ت ل��ه‌و ه��ه‌اڵن��ه‌ی ک��ه‌ ب �ه‌‬ ‫سه‌رده‌سه‌اڵتدره‌کانی کورد دا تێپه‌ڕی له‌ کاتی‬ ‫ده‌رفه‌ته‌ زێڕینه‌کاندا‪ ،‬بێگومان ده‌کرا یه‌ک له‌و‬ ‫ده‌رف�ه‌ت��ان�ه‌ ب��ق��وزرای�ه‌ت�ه‌وه‌و ئ �ه‌وم��ژاره‌ گرنگ و‬ ‫چاره‌نوس سازه‌ به‌م شێوازه‌ ئاڵۆزه‌ به‌ هه‌ڵواسراوی‬ ‫ن�ه‌م��ای�ه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬م��ان �ه‌وه‌ی دۆس��ی �ه‌ی ک�ه‌رک��وک‬ ‫به‌ئاڵۆزی و هه‌ڵواسراوی چه‌نده‌ په‌یوه‌سته‌ به‌‬ ‫پ��ێ��داگ��ی��ری ل �ه‌ س �ه‌رس��ی��اس �ه‌ت��ی داگ��ی��رک��اری‬ ‫وپ��ی�لان��گ��ێ��ڕی وف��رت��وف��ێ��ڵ��ی ن �ه‌ی��ارودوژم��ن��ان��ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ب �ه‌و ئ�ه‌ن��دازه‌ی�ه‌ش ب �ه‌ر پرسیارێتی‬ ‫ده‌که‌وێته‌ ئه‌ستۆی خودی کاربه‌ده‌ستانی کورد‪،‬‬ ‫ب�ه‌رپ��رس��ی��ارێ��ت��ی��ی�ه‌ک ک�ه‌ه�ه‌رگ��ی��ز پ��اس��اوێ��ک‬ ‫ن��ادۆزرێ��ت��ه‌وه‌ ب��ۆ خ��ۆده‌رب��ازک��ردن ل��ه‌ ئ �ه‌و‬ ‫که‌مته‌رخه‌می وبه‌هه‌ند وه‌رنه‌گرتنه‌ی له‌ ئاستی‬ ‫ئ �ه‌و م��ژاره‌ هه‌ستیاره‌دا ئه‌نجام درا‪ ،‬کاتێک‬ ‫س �ه‌رک��ردای �ه‌ت��ی سیاسی ک��ورد ئ �ه‌وان �ه‌ی که‌‬ ‫خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتن به‌ شانازیه‌وه‌ ئاماژه‌ به‌وه‌ ده‌که‌ن‬ ‫که‌ ئه‌ندازیاری بنیات نانه‌وه‌ی ئێراقی دوای‬ ‫رژێمی به‌عس ب��ون‪ ،‬که‌وات ‌ه ناکرێت گله‌یی‬ ‫وگازند‌ه ئاراسته‌ی الیه‌نه‌کانی دیکه‌ی ئێراق‬ ‫بکه‌ین ک ‌ه ئێستا حکومڕان و کاربه‌ده‌ستی‬ ‫واڵتن‪ ،‬ئه‌گه‌ر قسه‌که‌ له‌سه‌رئه‌وه‌یه‌ وه‌ک ده‌ڵێن‬ ‫"برا عه‌ره‌به‌کان" خ��اوه‌ن به‌ڵێنی خۆیان نه‌بون ‌ه‬ ‫وک��ورد ب�ه‌راس��ت��گ��ۆی��ی ه��اوک��اری��ان ب��وو‌ه ل ‌ه‬ ‫پ��ێ��ک��ه��ێ��ن��ان�ه‌وه‌ی س��ه‌رج��ه‌م دام��وده‌زگ��اک��ان��ی‬ ‫حکومه‌تدا‪ ،‬ب ‌ه نوسینه‌وه‌ی ده‌ستوری نوێیشه‌و‌ه‬ ‫ک ‌ه ده‌س�ه‌اڵت��داران��ی هه‌رێمی کوردستان زۆر‬ ‫باوه‌ڕیان پێیه‌تی و ده‌سه‌اڵتدارانی ئێراقی نوێ‬ ‫لێی په‌شیمانن و ل� ‌ه ده‌رف��ه‌ت ده‌گ �ه‌رێ��ن بۆ‬ ‫هه‌موارکردنه‌وه‌ی یان ئه‌گه‌ر بۆیان بکرێت بۆ‬ ‫گۆڕینیشی‪ ،‬گۆڕینی هه‌ڵوێست سه‌باره‌ت ب ‌ه‬

‫پرسێکی گرینگی وه‌ک پرسی که‌رکوک‬ ‫زۆر ئ��اس��ای��ی�ه‌‪ ،‬ل�ه‌س��ی��اس�ه‌ت��دا گفت و به‌ڵێن‬ ‫وپه‌یمانی زاره‌ک��ی وه‌ک��و به‌ڵقی سه‌رئاو وای ‌ه‬ ‫ه��ی��چ ک�ه‌س��ێ��ک ن��ات��وان��ێ��ت گ �ه‌رن��ت��ی چه‌ند‬ ‫چرکه‌یه‌ک مانه‌وه‌ی بکات‪ ،‬ئه‌وه‌ی گه‌رنتیی ‌ه‬ ‫له‌رێکه‌وتنامه‌ سیاسیه‌کاندا به‌ڵگه‌ودیکۆمێنتی‬ ‫واژوو ک��راوه‌ ن��ه‌ک ب �ه‌ڵ��ێ��ن��ی دۆس��ت��ان��ه‌‪،‬‬ ‫ئ �ه‌وروداوان �ه‌ی که‌ئێستا ده‌رده‌ک��ه‌ون سه‌باره‌ت‬ ‫ب �ه‌ک �ه‌رک��وک ئ��ه‌وه‌م��ان پ��ێ��ده‌ڵ��ێ��ن ک � ‌ه ه�ه‌رل� ‌ه‬ ‫بنه‌ڕه‌تدا که‌س خه‌می که‌رکوکی نه‌گرتوو‌ه‬ ‫به‌کۆڵه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وهوتافانه‌ی به‌رله‌روخانی ڕژێمی‬ ‫به‌عس بۆکه‌رکوک ده‌وترانه‌وه‌ ‪ ،‬ئه‌ودروشمانه‌ی‬ ‫له‌دارودیواری کوردستان ده‌نوسران و هه‌میش ‌ه‬ ‫تۆخ ئه‌کرانه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ داروخانی په‌یکه‌ره‌که‌ی‬ ‫به‌غدا دا ئه‌وانه‌ش هه‌مو داروخان و ئاسه‌واریان‬ ‫ن�ه‌م��ا!! به‌شی ه �ه‌ره‌زێ��ده‌ی ئه‌وقوربانییه‌ بێ‬ ‫شوماره‌ی گه‌لی کوردستان له‌پێناوی ئازادی‬ ‫شاری که‌رکوکدا بوو‌ه ‪ ،‬کوردستانێکی بێ‬ ‫ک �ه‌رک��وک هه‌رگیز ب �ه‌ ک��وردس��ت��ان��ی ئ��ازاد‬ ‫پێناس ‌ه ناکرێت و ه��ه‌وه‌ک الشه‌یه‌کی بێ‬ ‫س��ه‌روای�� ‌ه ‪ ،‬ئ��ه‌گ��ه‌ر ل �ه‌ڕاس��ت��ی��دا ئامانجی‬ ‫شۆڕشه‌کانی کورد ئازادی کوردستان بوبێت‬ ‫به‌که‌رکوکه‌و‌ه ‪ ،‬ئه‌گه‌ر حزب ئامرازبوبێت بۆ‬ ‫گ�ه‌ی��ش��ت��ن ب �ه‌وئ��ام��ان��ج �ه‌‪ ،‬ک��ه‌وات��ه‌ ب��ۆده‌ب��ێ��ت‬ ‫ئه‌وحزبانه‌ی ک ‌ه هه‌ڵگری دروشمه‌ قه‌باکان بون‬ ‫ئێستا که‌گه‌یشتون ب ‌ه ئ �ه‌رزو گ�ه‌ز له‌خه‌می‬ ‫گه‌وره‌بونی خۆیاندابن و بێباک بن له‌خه‌مه‌کانی‬ ‫ک��ه‌رک��وک؟! بێگومان خ�ه‌م��ی ک�ه‌رک��وک‬ ‫خه‌می هه‌مو ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی ک��ورد‌ه بێ جیاوازی‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ل ‌ه هه‌رێمی کوردستاندا‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��داره‌و ل � ‌ه ئ��ێ��راق��ی ن��وێ��دا ه��اوب�ه‌ش��ی‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��ه‌‪ ،‬پێویسته‌ ب��اش��ت��ر ش��ان ب��دات �ه‌ب �ه‌ر‬ ‫خ��ه‌م��ه‌ک��ان��ی ش��اره‌ ب��ه‌ش م��ه‌ی��ن��ه‌ت‬ ‫وفه‌رامۆشکراوه‌که‌‪ ،‬ورۆژاندنی هه‌ست وسۆزی‬ ‫خه‌ڵک له‌هه‌ندێ کاتی دیاری کراودا سه‌باره‌ت‬ ‫ب ‌ه دۆسیه‌ی که‌رکوک ئه‌وه‌ندی بۆمامه‌ڵه‌ی‬ ‫س��ی��اس��ی�ه‌و ب��ۆچ �ه‌واش �ه‌ک��ردن��ی رای گشتی‬ ‫شه‌قامی کوردییه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ند‌ه بۆ چاره‌سه‌رکردنێکی‬ ‫ریشه‌یی ئاریشه‌که‌نیی ‌ه ‪ ،‬هیوادارم هه‌ڵه‌بم له‌و‬ ‫ب��ۆچ��ون �ه‌م ب��ه‌اڵم ب��ه‌داخ��ه‌و‌ه ل�ه‌راس��ت��ی��دا هیچ‬ ‫ئاسۆیه‌کی رون به‌دی ناکرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ی مرۆڤ‬ ‫گ��ی��رۆده‌ی ره‌ش��ب��ی��ن��ی ده‌ک��ات ئ��ه‌وه‌ی��ه‌ ک ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی کورد به‌قه‌د ئه‌وه‌ی ل ‌ه هه‌وڵی‬ ‫رێکخستنه‌وه‌ی ماڵی عه‌ره‌به‌ناکۆکه‌کاندان ول ‌ه‬ ‫هه‌وڵی بنیاد نانه‌وه‌ی ئێراقی نوێدا بونه‌و کاریان‬ ‫ب��ۆ ب �ه‌ه��ێ��زک��ردن و ب��ت �ه‌وک��ردن��ی پ��ای�ه‌ک��ان��ی‬ ‫حکومه‌ته‌که‌ی مالکی کردوو‌ه ‪ ،‬زۆرله‌وه‌که‌متر‬ ‫که‌ ب�ه‌راورد ناکرێت فشاریان نه‌خستۆت ‌ه سه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی ئێراقی دوای دیکتاتۆرته‌نها بۆ‬

‫جێبه‌جێکردنی بڕگه‌کانی ده‌س��ت��وری نوێی‬ ‫ئێراق ک ‌ه له‌ سه‌دا هه‌شتای خه‌ڵکی ئه‌م واڵت ‌ه‬ ‫ده‌نگیان بۆی داوه‌‪ ،‬پرسیاری گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ئایا حکومه‌تێک ئاماده‌نه‌بێت بڕگه‌کانی‬ ‫ده‌ستورجێبه‌جێ بکات ‪ ،‬ئاماده‌نه‌بێت خاڵه‌کانی‬ ‫ناو ئه‌و وه‌ره‌قه‌ی ‌ه جێبه‌جێ بکات ک ‌ه خودی‬ ‫سه‌رۆک حکومه‌ته‌که‌ واژووی له‌سه‌رکردوو‌ه ‪،‬‬ ‫ئایا پارێزگاریکردن له‌وحکومه‌ت ‌ه و به‌شداریکردن‬ ‫تێیدا چ واتایه‌کی هه‌یه‌؟! ئاشکرای ‌ه گرنگترین‬ ‫خاڵی ده‌ستوری ئێراق و سه‌رجه‌م رێککه‌وتن ‌ه‬ ‫کانی دیکه‌ش که‌ له‌نێوان حکومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان و ح��ک��وم �ه‌ت��ی ن��اوه‌ن��دا ه�ه‌ی� ‌ه‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی که‌رکوکه‌ ‪ ،‬هه‌رچه‌ند‌ه‬ ‫ن��ه‌ده‌ب��و ک��ه‌رک��وک ب��ک��رێ��ت ب �ه‌ب��اب �ه‌ت��ی‬ ‫مامه‌ڵه‌وسه‌ودا و رێکه‌وتن‪ ،‬چونک ‌ه نه‌ک کورد‬ ‫ب �ه‌ڵ��ک��وه �ه‌م��والی �ه‌ک ئ �ه‌وراس��ت��ی��ی � ‌ه ده‌زان��ن‬ ‫ک �ه‌ک �ه‌رک��وک ش��ارێ��ک��ی ک��وردس��ت��ان��ی��ی�ه‌ ‪،‬‬ ‫کاتیک له‌ گه‌ڵ ئازادکردنیدا خاوه‌ندارێتی‬ ‫راستی لێنه‌کراوکه‌سانی دیکه‌ش به‌هاوبه‌ش‬ ‫ق��ب��وڵ��ک��ران ک��ێ��ش �ه‌و گ��رف��ت �ه‌ک �ه‌ ئ��اڵ��ۆزت��رب��و‪،‬‬ ‫تاکه‌شتێک ک�ه‌ ک��ورد ه��ی��وای خ��ۆی پێدا‬ ‫ه �ه‌ڵ��واس��ی ب��ڕگ��ه‌ی س �ه‌دوچ��ل��ی ده‌س��ت��وری‬ ‫هه‌میشه‌ی ئێراق بو ‪،‬ک ‌ه ئ �ه‌وه‌ش میراتگری‬ ‫بڕگه‌ی په‌نجاوهه‌شتی سه‌رده‌می ئه‌نجومه‌نی‬ ‫ح��ک��وم ب��و‪ ،‬ب �ه‌پ��ێ��ی ئ��ه‌وده‌س��ت��وره‌ب��وای�� ‌ه ک ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی کورد به‌گه‌رنتی یان ده‌زانی ده‌بو‬ ‫چ��وارس��اڵ به‌رله‌ئێستا خ �ه‌م��ی ک �ه‌رک��وک‬ ‫کۆتایی بهتایه‌وکوردیش به‌ئاسوده‌یی به‌مافی‬ ‫زه‌وتکراوی شادبوایه‌‪ ،‬به‌اڵم ئ�ه‌وه‌ی له‌به‌چاو‌ه‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ ک ‌ه ت��ازه‌ ل ‌ه خاڵی سفرداین‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ت��ێ��پ�ه‌ڕب��ون��ی ک��ات��داوب��ی��ن��ی��ن وبیستنی روداو‬ ‫لێدوانه‌کان ‪ ،‬مرۆڤ ده‌که‌وێته‌ گومانه‌و‌ه له‌وی‬ ‫که‌ که‌رکوک خه‌مخۆری هه‌بێت‪ ،‬تائێستا‬ ‫نه‌مان بینی کۆڕو کوبونه‌وه‌و کونفرانسێک‬ ‫ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ی ب��ه‌رف��راوان وه��ه‌م��ه‌الی��ه‌ن بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی کێشه‌ی که‌رکوک له‌الیه‌ن‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��داران��ی ک��ورده‌و‌ه ئ �ه‌ن��ج��ام��دراب��ێ��ت‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک کارگه‌ری له‌سه‌ر به‌ره‌وپێشبردنی‬ ‫ئ��ه‌ودۆس��ی��ه‌ی�� ‌ه ه �ه‌ب��ێ��ت‪ ،‬ت��ه‌ن��ان��ه‌ت تائێستا‬ ‫خۆپێشاندانێکی جه‌ماوه‌ری ل ‌ه سێ پارێزگاگه‌ی‬ ‫دی��ک��ه‌ی ک��وردس��ت��ان ئ �ه‌ن��ج��ام ن��ه‌دراوه‌ بۆ‬ ‫گ �ه‌ڕان �ه‌وه‌ی که‌رکوک بۆسه‌ر جوگرافیای‬ ‫ه �ه‌رێ��م��ی ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ل �ه‌ ک��ات��ێ��ک��دا ن�ه‌ک‬ ‫عه‌ره‌به‌کانی ئێراق واڵتانی دیکه‌ی عه‌ره‌بیش‬ ‫خ��اوه‌ن��داری��ان له‌که‌رکوک ک��ردووه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫واڵتێکی وه‌ک تورکیا که‌هیچ مافێکی‬ ‫ب��ه‌ک��ه‌رک��وک��ه‌وه‌ن��ی�� ‌ه چ��ه‌ن��دی��ن ک��ون��ف��ران��س‬ ‫وکۆبونه‌وه‌ی له‌ ناوخۆی واڵته‌که‌یی وده‌ره‌وه‌ی‬ ‫تورکیاش سه‌باره‌ت به‌که‌رکوک ئه‌نجام داوه‌ ل ‌ه‬

‫وتار‬

‫ــــکــــــی؟!‬

‫سااڵنی رابردوودا ‪ ،‬له‌ تازه‌ترین ده‌ست تێوه‌ردان و‬ ‫هه‌وڵه‌ به‌رده‌وامه‌کانیشیدا له‌ پێناوی ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫که‌رکوک نه‌ گه‌ڕێته‌و‌ه سه‌رکوردستان ‪ ،‬به‌پێی‬ ‫ه �ه‌واڵ��ی م��ی��دی��اک��ان ت��ورک��ی��ا ئ�ه‌م��ری��ک��ای ل ‌ه‬ ‫مه‌ترسی گه‌ڕانه‌وه‌ی که‌رکوک بۆسه‌ر هه‌رێمی‬ ‫کوردستان ئاگادارکردۆته‌و‌ه ‪ ،‬ئه‌وه‌ی ڕاگه‌یاندوو‌ه‬ ‫که‌ تورکیا به‌هیچ شێوه‌یه‌ک قبوڵ ناکات‬ ‫ب��ڕگ��ه‌ی س��ه‌دوچ��ل ج��ێ��ب��ه‌ج��ێ ب��ک��رێ��ت‬ ‫وسه‌رکرده‌کانی ئێراق ئ�ه‌وک��ار‌ه ئه‌نجام ب��ده‌ن‪،‬‬ ‫ل �ه‌ب �ه‌رام��ب �ه‌ر ئ��ه‌وه‌ش��دا ئ �ه‌م��رێ��ک��ا ت��ورک��ی��ای‬ ‫دڵ��ن��ی��اک��ردۆت �ه‌و‌ه ک�� ‌ه رێ��گ � ‌ه ب��ه‌گ��ه‌ڕان��ه‌وه‌ی‬ ‫که‌رکوک ناداد بۆ سه‌رهه‌رێمی کوردستان !!‬ ‫که‌واته‌ کورد که‌ هه‌مو هێلکه‌کانی کردۆت ‌ه‬ ‫سه‌به‌ته‌که‌ی ئه‌مریکاوه‌ ‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت به‌برسێتی‬ ‫سه‌ربناته‌وه‌ ‪ ،‬کۆکردنه‌وه‌ی الیه‌ن ‌ه ناکۆکه‌کانی‬ ‫ئێراق جارێک ل ‌ه هه‌ولێرو جه‌ند جارله‌به‌غدا‬ ‫له‌ماڵی ده‌سه‌اڵتدارانی کورد بۆ ئه‌وه‌ی ته‌بایی‬ ‫بکه‌وێته‌نێوانیانه‌وه‌و پایه‌کانی حکومه‌ته‌که‌یان‬ ‫به‌هێزبێت‪ ،‬تۆبڵێی چ خێروبێرێکی بۆکورد‬ ‫تێدابێت‪ ،‬ئه‌مه‌ له‌کاتێکدایه‌ ک ‌ه نوری مالکی‬ ‫سه‌روک وه‌زیرانی ئێراقه‌ هیواو ئاشتییه‌که‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬ل ‌ه تازه‌ترین‬ ‫لێدوانیدا ب��ۆ هاوبیره‌کانی خ��ۆی وتوێتی "‬ ‫ئیبراهیم جه‌عفه‌ری پۆستی سه‌رۆک وه‌زیرانی‬ ‫ل � ‌ه ده‌س��ت دا ل�ه‌پ��ێ��ن��اوی ئ��ه‌وه‌ی ک �ه‌رک��وک‬ ‫نه‌گه‌رێته‌وه‌ سه‌رهه‌رێمی کوردستان‪ ،‬من ئاماده‌م‬ ‫س �ه‌ری خ��ۆم دابنێم له‌پێناوی ئ��ه‌وه‌ی ش��اری‬ ‫که‌رکوک به‌شارێکی ئێراقی بمێنێته‌وه‌" که‌وات ‌ه‬ ‫ده‌ستگرتن ب ‌ه پایه‌کانی حکومه‌ته‌که‌ی مالکی‬ ‫که‌ له‌ روخان پارێزراو ئێستاش هه‌ر ده‌پارێزرێت‬ ‫له‌ الی�ه‌ن کاربه‌ده‌ستانی ک��ورده‌وه‌ وه‌ک ده‌ڵێن‬ ‫ماستێکی بێ موو نییه‌!! ئێستاش حکومه‌تی‬ ‫ئ��ێ��راق نه‌گه‌یشتوو‌ه ب �ه‌و ئ��اس��ت�ه‌ی ئ��ه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫ن��اخ��ی��دای��ه‌ ب��ی��خ��ات�� ‌ه روو‪ ،‬ب��ه‌دڵ��ن��ی��ای��ه‌و‌ه‬ ‫هه‌رسه‌رکرده‌یه‌کی عه‌ره‌ب تێڕوانینی سه‌باره‌ت‬ ‫ب�ه‌ک��وردو به‌که‌رکوک ل ‌ه بیرو بۆچونه‌کانی‬ ‫م��ال��ک��ی باشترنی ‌ه ‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ی م��اف��ی ره‌وای‬ ‫ه�ه‌رک�ه‌س��ێ��ک داگ��ی��رب��ک��ات ته‌نها ل � ‌ه کاتی‬ ‫الوازب��ون وبێهێزیدا ده‌ت��ون��رێ��ت مافه‌که‌ی لێ‬ ‫بسنرێته‌وه‌‪ ،‬کاتێک خاوه‌نی ده‌سه‌اڵتی ره‌هابێت‬ ‫ل��ه‌ ل��وت��ک �ه‌ی ه��ێ��زداب��ێ��ت ن��ه‌ک ئ �ه‌وم��اف �ه‌ت‬ ‫بۆناگه‌ڕێنێته‌وه‌ به‌ڵکو ئه‌وه‌ی هه‌شت بێت لێت‬ ‫ده‌سه‌نێت‪ ،‬بۆیه‌ ده‌بێت چاوه‌ڕوانی ئه‌و‌ه بین ل ‌ه‬ ‫دوای به‌هێزبونی حکومه‌تی ئێراق که‌سانی‬ ‫وه‌ک نوری مالکی و موقته‌دا سه‌در ک ‌ه کورد‬ ‫به‌هاوده‌ردی رابردوو هاوکارو دۆستی ئێستایان‬ ‫ده‌زان��ێ��ت ن�ه‌ک ک�ه‌رک��وک هه‌ولێرو سلێمانی‬ ‫ودهۆکیشمان لێ وه‌رگرنه‌وه‌‪.‬‬ ‫‪KURDONASIHFARAJ@YAHOO.COM‬‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪39‬‬

‫شه‌ڕی سپی ل ‌ه ژێر ناوی‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کانی‬ ‫کۆماری ئیسالمی و هه‌رێم‬ ‫رێبوار زه‌رده‌شت‬

‫ب‌ه گوێره‌ی وته‌کانی وه‌حیدی جه‌الل زاد‌ه سه‌رۆکی‬ ‫پارێزگای ئازربایجانی رۆژئاوا بڕی (‪ )350‬ملیۆن‬ ‫دۆالر ک��ااڵ ل�‌ه س��ن��ووری حاجی ئ��ۆم �ه‌ران �ه‌و‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێمی کوردستان هه‌نارد‌ه کراو‌ه و رۆژ ب‌ه دوای‬ ‫رۆژیش ل‌ه زیادبووندایه‌‪ .‬ب‌ه گوێره‌ی سه‌رچاوه‌یه‌ک‬ ‫ل‌ه رۆژهه‌اڵتی کوردستان ک‌ه نه‌یه‌ویستوو‌ه ناوی‬ ‫ئاشکرا بکرێت ئاماژ‌ه به‌و‌ه ده‌کات ک‌ه ب‌ه گشتی‬ ‫ئ�ه‌م��ڕۆ ب��ازرگ��ان��ی ل�‌ه ده‌س��ت��ی س��وپ��ای پ��اس��داران‬ ‫دای�ه‌‪ .‬ئه‌م هێزه‌ش ب‌ه که‌ڵک وه‌رگرتن ل‌ه کادیر‌ه‬ ‫هه‌رێمیه‌کانی خۆی ل‌ه ژێر ناوی جیاوازدا کاری‬ ‫تێکده‌ران‌ه ده‌کات ک‌ه یه‌کێ له‌وان‌ه هه‌نارده‌کردنی‬ ‫ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‌ه بۆ تێکدانی باری که‌لتووری‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تی هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬ک‌ه ب‌ه نموون ‌ه‬ ‫ئاماژ‌ه ب‌ه که‌سێک ب‌ه ناوی "شوعه‌یب تالیجاری"‬ ‫خه‌ڵکی گوندی "ته‌وریوه‌ر"ی شاری سن‌ه ده‌کات‬ ‫ک‌ه ئه‌ندامی سوپای پاسداران‌ه و بازرگانی ب‌ه ماده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌کانه‌و‌ه ده‌ک��ات و ئێستاش ل‌ه باشووری‬ ‫کوردستان ئیقامه‌ی وه‌رگرتووه‌‪ .‬ناوبراو ک‌ه ب‌ه جاران‬ ‫ل‌ه هێنانی بڕێکی زۆر ل‌ه ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان بۆ‬ ‫باشووری کوردستان ده‌ستی هه‌بوو‌ه و ب‌ه واسته‌ی‬ ‫که‌سێکی تر ک‌ه خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستان‌ه و‬ ‫ل‌ه یه‌کێک ل‌ه حزبه‌کانی هه‌رێم ک‌ه نێوانیان ل ‌ه‬ ‫گه‌ڵ کۆماری ئیسالمیدا باش‌ه هاورێیه‌تی ده‌کات‬ ‫و بێ هیچ به‌ڵگه‌ێک ئاسانکاری بۆ کردوو‌ه تاکو‬ ‫بێت‌ه ناو هه‌رێمی کوردستان و ئیقام‌ه و نیشته‌جێ‬ ‫بوونه‌که‌شی بۆ جێبه‌جێکردووه‌‪ .‬هه‌روه‌ها باوکی‬ ‫شوعه‌یب )‪ (4‬ساڵ له‌مه‌و پێش ل‌ه شاری سن‌ه ب ‌ه‬ ‫بڕی )‪ (25‬کیلۆ م��ادده‌ی تریاکه‌و‌ه ده‌ستبه‌سه‌ر‬ ‫ده‌ک��رێ��ت و ت�ه‌ن��ان�ه‌ت )‪ (1‬مانگیش ل �‌ه زی��ن��دان‬ ‫نامێنێته‌وه‌‪ .‬شایانی باس‌ه ه�ه‌ر ل�ه‌م چوارچێوه‌دا‬ ‫که‌سێکی تر به‌ناوی "حه‌مید شێخه‌له‌" یه‌کێکی تر‬ ‫له‌و که‌سانه‌ی‌ه ل‌ه هه‌رێمی کوردستان بازرگانی ب ‌ه‬ ‫مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کانه‌و‌ه ده‌کات‪ .‬ئه‌م‌ه له‌حالێکدای‌ه ک ‌ه‬ ‫ناوبراو ل‌ه ژێر ناوی هاورده‌کردنی مێو‌ه و سه‌وز‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬بڕێکی زۆر مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان ل‌ه شێوه‌ی‬ ‫تریاک و هیرۆئین و هه‌شیشه‌ی هاورده‌ی باشووری‬ ‫کوردستان کردووه‌‪ .‬شایانی باس‌ه ک‌ه هاوه‌رده‌کردنی‬ ‫م��ادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان ب��ۆ هه‌رێمی ک��وردس��ت��ان ب ‌ه‬ ‫شێوازی جودا جودا به‌ڕێوه‌ده‌چێت و ل‌ه ژێر ناوی‬ ‫بازرگانی و پالن و پ��رۆژه‌ی رێگاوبان زه‌مینه‌ی‬ ‫هاوه‌رده‌کردنی ژێر ب‌ه ژێری م��ادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‬

‫په‌یڕه‌و ده‌کرێت‪ .‬هه‌روه‌ها ب‌ه گوێره‌ی باڵوکراوه‌یه‌کی‬ ‫پ��ارت��ی ژی��ان��ی ئ��ازادی ک��وردس��ت��ان(پ �ه‌ژاک) و‬ ‫که‌ناڵی ئاسمانی نه‌ورۆز تیڤی‪ ،‬ب‌ه سااڵن‌ه کۆماری‬ ‫ئیسالمی ل‌ه چوارچێوه‌ی پالنێک ب‌ه ناوی شه‌ڕی‬ ‫تایبه‌ت یان شه‌ڕی سه‌ربڕین ب‌ه په‌مۆ(لۆکه‌) ک ‌ه‬ ‫بۆ دژایه‌تی گه‌لی کورد و ئۆپۆزسیۆنی کوردی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان ب‌ه تایبه‌ت کاری بۆ ده‌کات‬ ‫و به‌م بۆنه‌و‌ه که‌سانێک ک‌ه زۆرین‌ه کوردن بۆ ئه‌م‬ ‫کرده‌و‌ه نامرۆڤانه‌ی‌ه ئاماد‌ه ده‌کات‪ .‬یه‌که‌م فاکته‌ر‬ ‫له‌باربردنی زه‌مینه‌ی ئیش و کار و الیه‌نی ئابوریی ‌ه‬ ‫ک‌ه ب‌ه سیاسه‌تی برسی هێشتنه‌و‌ه ده‌ناسرێت و ب ‌ه‬ ‫ه��ۆی ئ �ه‌و سیاسه‌ته‌و‌ه ن��اوچ�‌ه کوردنشینه‌کانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی کوردستان رووده‌که‌ن ئیش و کاری سه‌ر‬ ‫سنوور و کۆڵبه‌ری و قاچاخچیتیه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم لێره‌دا‬ ‫کۆماری ئیسالمی ده‌ستبه‌رداری کوردان نابێت و‬ ‫ب‌ه سه‌دان کوردی له‌و پێناوه‌دا داوه‌ت‌ه به‌ر ده‌ستڕێژی‬ ‫گول‌ه و گیانیان ستاندووه‌‪ .‬هه‌ر له‌م باریه‌و‌ه و ب ‌ه‬ ‫پێى راپۆرتی چاالکانى مافى م��رۆڤ ل‌ه ساڵى‬ ‫)‪(2010‬ل‌ه پارێزگاى سن‌ه زیاتر ل‌ه )‪ (66‬کاسبکار‬ ‫و کۆڵبه‌رى کورد کوژراون‪ (31) ،‬که‌س ده‌ستبه‌سه‌ر‬ ‫ک��راو‌ه و )‪ (76‬که‌س بریندار بوونه‌‪ .‬فه‌رمانده‌یى‬ ‫قه‌رارگاى حه‌مز‌ه ل‌ه پارێزگاى ئازه‌ربایجانى رۆژئاوا‬ ‫دانی به‌وه‌ى ناو‌ه ک‌ه ل‌ه ساڵى )‪ (2010‬زیاتر ل‌ه )‪(7‬‬ ‫کاسبکارى کوردیان ل‌ه سنووره‌کانى ئه‌و پارێزگای ‌ه‬ ‫کوشتوو‌ه و ئه‌م‌ه به‌شێکی که‌م‌ه له‌و کوشت و‬ ‫کوشتاره‌‪ .‬هه‌روه‌ها ل‌ه باڵوکراوه‌که‌ی په‌ژاکدا باس‬ ‫له‌و‌ه ده‌کات ک‌ه رژێمى کۆمارى ئیسالمى ئێران ئه‌م‬ ‫کار‌ه به‌بیانووى پێشگرتن له‌و زیانانه‌ى ئه‌نجامده‌دات‬ ‫ک‌ه هێنانى کااڵى قاچاخ ل‌ه ئابووری ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫ده‌دات‪ .‬ئه‌م‌ه ل‌ه حاڵێکدای‌ه ک‌ه که‌سانی گرێدراوى‬ ‫ک��ۆم��اری ئیسالمی‪ ،‬ل‌ه په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ هێز‌ه‬ ‫ئاسایشیه‌کان (نیروهاى ئنتیزامی)دا له‌گه‌ڵ باری‬ ‫کااڵ و شت و مه‌کی جۆراجۆری گه‌وره‌دا کااڵ و‬ ‫مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان و چه‌ک و ته‌قه‌مه‌نی ده‌هێن ‌ه‬ ‫ناو ئێرانه‌وه‌‪( .‬ده‌زگ��ای پاراستنى زانیارى سوپای‬ ‫پاسداران)(حه‌فازه‌تی ئیتیالعات سپا‌ه پاسداران) له‌‬ ‫چوارچێوه‌ى به‌رنامه‌ى دژ‌ه ئۆپۆزسیۆن‌ه کوردییه‌کان‬ ‫ل‌ه هه‌ندێک ل‌ه کاسبکارانی سنوور داواکردوو‌ه ک ‌ه‬ ‫ته‌قه‌مه‌نى ل‌ه چه‌شنى تى ئێن تی‪ ،‬ببه‌ن‌ه ئه‌ودیوى‬ ‫سنوور و له‌سه‌ر رێگاى هاتۆچۆى ئه‌ندامانى په‌ژاک‬ ‫دایبنێن‪ .‬کۆماری ئیسالمی ب‌ه مه‌ترسیدار کردنی‬ ‫سنووره‌کان‪ ،‬ل‌ه هه‌موو کاسبکاران‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و‬ ‫ئاژه‌ڵدارانه‌ى ک‌ه ناوچ‌ه سنوورییه‌کان ب‌ه کار‪Û‬‬

‫~|‬

‫‪40‬‬ ‫دێنن(چ باشووری و چ رۆژه�ه‌اڵت��ی) داخ��وازى‬ ‫ک��ردوو‌ه ک‌ه ل‌ه بارى سیخوڕى و هێنانى زانیاری‬ ‫هاوکارى ل‌ه گه‌ڵدا بکه‌ن‪ .‬ئه‌گه‌رنا رێگای کار‬ ‫و کاسبى ل �ه‌وان �‌ه ده‌گ��رێ��ت‪ .‬ئیتالعات و هێز‌ه‬ ‫ئاسایشییه‌کان به‌کاسبکاران و ت�ه‌ن��ان�ه‌ت ئه‌و‬ ‫قاچاخچییانه‌ی ک�‌ه ده‌س��ت��ب�ه‌س�ه‌ر ده‌ک��رێ��ن یان‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت ده‌ست به‌سه‌ر داراییه‌کانیاندا ده‌گرێت و‬ ‫پێشنیاریان بۆ ده‌ک �ه‌ن ک‌ه ل‌ه ئه‌گه‌رى هاوکارى‬ ‫ئه‌وان له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت و ئیشی سیخوڕى‪ ،‬دۆزه‌که‌یان‬ ‫ده‌به‌ستن و داراییه‌که‌یان پ��ێ��ده‌ده‌ن�ه‌وه‌‪ .‬بۆ نموون ‌ه‬ ‫گه‌نجێک ب�‌ه ن��اوی م�ه‌ح�ه‌م�ه‌د ئه‌مین سه‌دیق‬ ‫ل�ه‌م ب��واره‌و‌ه وه‌ه��ا ده‌دوێ��ت‪" ":‬کاتێک که‌سێک‬ ‫په‌روه‌نده‌یه‌کی(دۆزێکی) ل‌ه ئیتالعات یا دادگا‬ ‫و پۆلیسى ئاگاهی(زانیاری) هه‌بێت‪ ،‬ئیتالعات‬ ‫هه‌وڵده‌دات تا ئه‌و که‌س‌ه ب‌ه خۆیه‌و‌ه گرێدراو بکات‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وان تا ئ�ه‌و که‌س‌ه نه‌که‌ن‌ه به‌کرێگیراو به‌رى‬ ‫ناده‌ن‪ .‬ئه‌گه‌ریش نه‌بێت ب‌ه به‌کرێگیراوى ئه‌وان یان‬ ‫پێویست‌ه پاره‌یه‌کى زۆر وه‌کو تاوان(سزا) بدات یان‬ ‫ماوه‌یه‌کى درێژ ل‌ه زیندان بمێنیته‌وه‌‪ .‬نمون‌ه خودی‬ ‫من بوو‪ .‬ئیتالعات ب‌ه پار‌ه منیان ب‌ه خۆیانه‌و‌ه گرێدا‬ ‫و کردمیان ب‌ه کۆیله‌ی خۆیان‪ .‬ئه‌وان ده‌یانه‌ویست‬ ‫من ناچار ب‌ه ک��اری قڕێژ و کوشتن بکه‌ن‪ .‬ل ‌ه‬ ‫منیان ده‌ویست ئه‌ندامه‌کانى په‌ژاک بکوژم‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ده‌یانویست ک��ارى خۆیان ب‌ه من جێبه‌جێ بکه‌ن‬ ‫و ل‌ه کۆتاییدا من بکوژن‪ .‬ئه‌وان منیان گرت و‬ ‫دوو ساڵ زیندان و )‪ (20‬ملیۆن تمه‌ن تاوانیان بۆم‬ ‫بڕییه‌وه‌(سزامیاندا)‪ .‬کاتێک من پاڕامه‌و‌ه و ووتم‬ ‫ک‌ه پاره‌م نیی‌ه ب‌ه منیان ووت ک‌ه کارمان بۆ بک ‌ه‬ ‫تا ئازادت بکه‌ین‪ .‬ئه‌وان ده‌یانه‌وێت کورد ب‌ه ده‌ستى‬ ‫کورد بکوژن‪ .‬جا چ یه‌کى وه‌ک من بکوژرێت یان‬ ‫په‌ژاک یان حزب و الیه‌نێکی تر؛ چونک‌ه ل‌ه هه‌ر‬ ‫الێکه‌و‌ه بێت ب‌ه قازانجى کۆماری ئیسالمییه‌"‪.‬‬ ‫(باڵوکراوه‌ی ئاڵته‌رناتیوی پارتی ژیانی ئازادی‬ ‫کوردستان)‪.‬‬ ‫ئ �ه‌م��ان �‌ه ن��م��ون �ه‌ی �ه‌ک �‌ه ل��ه‌و س��ی��اس �ه‌ت �ه‌ی ک��ه‌وا‬

‫“زۆرینه‌ی ئه‌و مادد ‌ه‬ ‫هۆشبه‌رانه‌ ل ‌ه‬ ‫خاکی کۆماری‬ ‫ئیسالمییه‌و ‌ه بۆ‬ ‫واڵتانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین و ئه‌وروپا‬ ‫هه‌نارده‌ ده‌کرێت‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫کۆماری ئیسالمی دژ ب‌ه گه‌لی خۆی په‌یڕه‌وی‬ ‫ده‌ک��ات‪ ،‬ب�ه‌اڵم الیه‌نیتری ئه‌م بابه‌ت‌ه ک‌ه ئه‌مڕۆ‬ ‫هه‌رێمی کوردستانیشی پێو‌ه گاڵو‌ه دار و ده‌ست ‌ه‬ ‫مافییاییه‌کانى له‌شفرۆشى و مادده‌ی هۆشبه‌ر تا‬ ‫ئاستێکى به‌رچاو به‌رفراوان بوونه‌ته‌وه‌‪ .‬سه‌رۆک و‬ ‫ئه‌ندامانى ئه‌م باندان‌ه ب‌ه چه‌شنێکى ته‌واو راشکاوان ‌ه‬ ‫و ب‌ه ئازادى ل‌ه ناو کۆمه‌ڵگا و به‌تایبه‌ت ل‌ه ناو‬ ‫گه‌نجاندا نه‌ریتی دوور ل‌ه بنه‌ما ئه‌خالقیه‌کان ل ‌ه‬ ‫ناو کۆمه‌ڵگادا باڵوده‌که‌نه‌و‌ه و ئه‌ندامانى سه‌ره‌کى‬ ‫ئه‌م باندانه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌کى سیسته‌ماتیک ل‌ه گه‌ڵ‬ ‫ناوه‌ند‌ه ئاسایشییه‌کانى شه‌ڕى تایبه‌ت ل‌ه پێوه‌ندى‬ ‫دان و راپۆرتى خۆیان بۆ ئ �ه‌وان ب�ه‌ڕێ ده‌ک �ه‌ن‪(.‬‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رانى ناوه‌ند‌ه ئاسایشییه‌کان ل‌ه سه‌رۆکى‬ ‫زی��ن��دان�ه‌ک��ان ب��گ��ر‌ه ه�ه‌ت��ا ف�ه‌رم��ان��ده‌ک��ان��ى سوپا‪،‬‬ ‫ئیتیالعات و به‌سیج(ب‌ه ئاشکرایى هاتۆچووى‬ ‫ماڵی سه‌رۆکى بانده‌کانى قاچاخ و له‌شفرۆشی‬ ‫ده‌که‌ن)‪ .‬گوته‌ى یه‌کێک ل‌ه ئه‌ندامه‌کانی باندى‬ ‫قاچاخى م��ادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان ل‌ه شاری مه‌هاباد‬ ‫سه‌رنج راکێشه‌‪ .‬ئه‌م که‌س‌ه ده‌ڵێت‪ ":‬ل‌ه رابردوودا‪،‬‬ ‫ک�ه‌ن��اڵ��ى ش��اراوه‌م��ان ب��ۆ پ��ێ��وه‌ن��دی ل �ه‌گ �ه‌ڵ هێز‌ه‬ ‫ئیتیالعاتى و ئینتیزامییه‌کان هه‌بوو و به‌م بۆنه‌و‌ه‬ ‫تا راده‌یه‌ک هه‌وڵمان ده‌دا ب‌ه شاراوه‌یى کاره‌کانمان‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب��ب �ه‌ی��ن‪ .‬ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک ک �‌ه ل �‌ه ئ �ه‌گ �ه‌ری‬ ‫ئاماده‌بوونى هێز‌ه ئاسایشیه‌کان ل‌ه ده‌سته‌واژه‌ى "‬ ‫هه‌وا هه‌ورییه‌" که‌ڵکمان وه‌رده‌گرت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ‬ ‫ئیتر پێویستیمان ب‌ه کارى شارواو نه‌ماو‌ه و ئاسمان‬ ‫ساف‌ه و ئیتر هه‌ورێک ل‌ه ئارادا نییه‌! له‌م بواره‌دا‪،‬‬ ‫هێز‌ه ئاسایشییه‌کان ئه‌و جه‌وان‪ ،‬ژن و کچانه‌ی ک ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندى سێکسى ناڕه‌وایان هه‌یه‌‪ ،‬ده‌ستنیشان ده‌که‌ن‬ ‫و به‌گوشار خستن‌ه سه‌ر و هه‌ڕه‌شه‌ى ریسوا کردن‬ ‫و له‌قاو دانیان‪ ،‬ئه‌وان ل‌ه کارى باڵو کردنه‌وه‌ى بێ‬ ‫ئه‌خالقی و سیخوڕى به‌کار ده‌هێنن‪ .‬له‌چوارچێوه‌ی‬ ‫شه‌ڕى تایبه‌ت ل‌ه سنه‌‪ ،‬مه‌ریوان‪ ،‬مه‌هاباد و ورمێ‪،‬‬ ‫ژنانێکى په‌روه‌رد‌ه کراو هه‌ن ک‌ه ئه‌رکى تایبه‌تیان‬ ‫په‌یوه‌ندى گرتن له‌گه‌ڵ ئه‌و ژن و کچانه‌ی‌ه ک ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندى سێکسی ناڕه‌وایان هه‌ی‌ه و ئه‌رکى ئه‌وان ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندی گرتن و به‌رێکخستن کردنى ئه‌و کچ و‬ ‫ژنان‌ه داوێن پیسانه‌ی‌ه ل‌ه ناو بانده‌کانی له‌شفرۆشى‬ ‫و سیخوڕى دایه‌‪ .‬ئه‌و ژن‌ه په‌روه‌رده‌کراوان‌ه ک‌ه ل ‌ه‬ ‫هه‌ندێک شوێنی کوردستاندا ل‌ه ژێ��ر ن��اوى پڕ‬ ‫ل‌ه واتای "سه‌رۆک پاسگا " ده‌ناسرێن‪ ،‬پێوه‌ندی‬ ‫ئاشکرایان ل‌ه گه‌ڵ ناوه‌ند‌ه سیخوڕى و ئاسایشیه‌کان‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬سرو‌ه موحه‌مه‌دى یه‌کێک له‌و سیخوڕانه‌ی ‌ه‬ ‫ک‌ه له‌الیه‌ن ن��اوه‌ن��دى دژ‌ه پ �ه‌ژاک و ب‌ه رێگای‬ ‫ئ�ه‌و باند‌ه له‌شفرۆشیانه‌و‌ه راکێشى سیخوڕی و‬ ‫له‌شفرۆشى ک��راوه‌‪ ،‬ب��اس ل‌ه رۆڵ��ى یه‌کێک له‌و‬ ‫باندان‌ه ده‌ک��ات‪ .‬ئ�ه‌و ده‌ڵ��ێ��ت‪ ":‬فاتم‌ه که‌وته‌ڕێ‬ ‫ک‌ه ل‌ه مه‌یدان ئیستیقاللى مه‌هاباد ژیان ده‌کات‬ ‫سه‌رۆکى یه‌کێک له‌و باندانه‌یه‌‪ .‬فاتم‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫براکه‌ى ک‌ه پێشمه‌رگه‌یه‌کی ته‌سلیمیی‌ه ئه‌ندامى‬ ‫ئیتالعاتن‪ .‬هه‌روه‌ها فاتم‌ه چ��وار کچى به‌ناوى‬ ‫دڵ��س��ۆز‪ ،‬س�ه‌ب��ا‪ ،‬ک��وردس��ت��ان و چ��ن��وور هه‌ی‌ه ک ‌ه‬ ‫ئه‌وانیش ئه‌ندامى فه‌رمى ئیتالعاتن و هه‌مووشیان‬

‫وتار‬

‫له‌کارى له‌شفرۆشیدان‪ .‬فاتم‌ه و کچه‌کانی له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌ندامانى ناوه‌ند‌ه ئاسایشیه‌کانی رژێم هه‌ر جۆر‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کیان هه‌یه‌‪ .‬پیالنیگێڕى ل‌ه دژی بنه‌ماڵه‌ى‬ ‫خاوه‌ن که‌سایه‌تى و واڵتپارێز‪ ،‬بنه‌ماڵه‌ى شه‌هیدان‬ ‫و ئ �ه‌و بنه‌مااڵنه‌ی‌ه ک‌ه منداڵه‌کانیان ئه‌ندامى‬ ‫پارت‌ه کوردییه‌کان ب‌ه تایبه‌ت په‌ژاکن‪ .‬سازمانى‬ ‫پاراستنی زان��ی��ارى سوپاى پ��اس��داران و وه‌زاره‌ت��ی‬ ‫ئیتالعات‪ ،‬ل‌ه به‌رنامه‌یه‌کى ب�ه‌رف��راوان��دا هه‌وڵى‬ ‫راکێشکردنى ئه‌ندامانى ئه‌م بنه‌مااڵن‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫جه‌وانانى ئه‌وان بۆ مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‪ ،‬له‌شفرۆشى‬ ‫و کاری دژ‌ه ئه‌خالقى و دواتریش به‌کار هێنانیان له‌‬ ‫بوارى خیانه‌ت و سیخوڕى ده‌دات ک‌ه له‌م بواره‌دا له‌‬ ‫به‌رنامه‌ێکی ته‌له‌فزیۆنی سرو‌ه موحه‌مه‌دى ب‌ه پێی‬ ‫دانپێنانه‌کانى خۆی‪ ،‬له‌الیه‌ن ئیتالعاتی مه‌هاباده‌و‌ه‬ ‫راکێشى کارى له‌شفرۆشى و باڵوکردنه‌وه‌ى مادده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌کان ده‌کرێت و دواتریش بۆجاسووسى دژ‬ ‫ب‌ه په‌ژاک ب‌ه کار ده‌هێنرێت‪.‬‬ ‫دین رێگایه‌کی تر بۆ له‌خشته‌بردنی گه‌نجان و‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستان‪:‬‬ ‫ل�‌ه الی��ک��ی ت��ر ک��ۆم��اری ئیسالمی هه‌ستیارى‬ ‫ک��ۆم�ه‌ڵ��گ��اى ک��وردس��ت��ان س��ه‌ب��اره‌ت ب �‌ه ئایینی‬ ‫هه‌ست پێکردوو‌ه و به‌رنامه‌یه‌کی به‌رفراوانیان بۆ‬ ‫به‌کارهێنانى دین وه‌کوو ئامرازێک ب‌ه مه‌به‌ستى‬ ‫رووب�ه‌ڕوو بوونه‌و‌ه له‌گه‌ڵ بزووتنه‌وه‌ى ئازادیخوازى‬ ‫نوێی کوردستان ل‌ه ده‌ستدایه‌‪ .‬ب‌ه هۆى ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫به‌شێکى گه‌ور‌ه ل‌ه کۆمه‌ڵگاى کوردستان په‌یڕه‌وى‬ ‫ئایینى سوننه‌ی‌ه و هاوبه‌شی ئایینیان له‌گه‌ڵ‬ ‫رژێم نیی‌ه رژێم ده‌ستی کردوو‌ه ب‌ه باڵوکردنه‌وه‌ى‬ ‫ئیسالمى سیاسی ت��ون��دڕه‌و ل‌ه کوردستاندا‪ .‬ل ‌ه‬ ‫سااڵنى دواییدا گروپ‌ه ئیسالمیی‌ه توندڕه‌وه‌کان‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫پێی به‌رنامه‌یه‌کى سیسته‌ماتیک ل‌ه کوردستان‬ ‫په‌ره‌یان پێده‌درێت‪ .‬ئه‌م گرووپان‌ه ک‌ه ل‌ه پشتیوانى‬ ‫ماددى به‌هێز به‌هره‌مه‌ندن ئه‌و هێزان‌ه وه‌کو دوژمن‬ ‫پێناس‌ه ده‌ک�ه‌ن و ده‌یانکه‌ن‌ه ئامانج ک‌ه کۆمارى‬ ‫ئیسالمی ل‌ه دژى ئه‌وان شه‌ڕى راگه‌یاندووه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫هێزانه‌ى ک‌ه ئامانجى سه‌ره‌کى هێرشی ئیسالمیی ‌ه‬ ‫توندڕه‌وه‌کانن‪ ،‬بزووتنه‌وه‌ی گه‌لى کوردستان و‬ ‫پارت‌ه سیاسه‌کان ب‌ه تایبه‌ت پ�ه‌ژاک و هه‌روه‌ها‬ ‫ده‌وڵه‌ت‌ه هاوپه‌یمانه‌کان به‌تایبه‌ت ئه‌مریکا ل‌ه ئێراق‬ ‫و ئه‌فغانستانه‌‪ .‬ئه‌م گرووپان‌ه ب‌ه که‌ڵک وه‌رگرتن‬ ‫ل‌ه ئیمکاناتى به‌رفراوانی ماددی‪ ،‬هه‌وڵى راکێشان‬ ‫و پ��ه‌ره‌وه‌رده‌ی جه‌وانانى ک��ورد ده‌ده‌ن‪ .‬بۆ نموونه‌‬ ‫هه‌بوونى ژماره‌یه‌کى زۆر ل‌ه جه‌وانانی هه‌رێمى‬ ‫جوانڕۆ‪ ،‬سه‌قز و پیرانشار ئاماژه‌ێک‌ه بۆ ئه‌م راستیه‌‪.‬‬ ‫به‌م بۆنه‌و‌ه پله‌دارێکی هێزه‌کانی ئینتزامی ئێران ک ‌ه‬ ‫ماوه‌ی زیاتر ل‌ه )‪ (20‬ساڵ‌ه ل‌ه چوار گۆشه‌ی ئێران‬ ‫ئیشی کردوو‌ه خۆی ب‌ه ناوی (م _ خ) ده‌ناسێنێت‬ ‫و له‌و ب��اره‌و‌ه ده‌لێت‪":‬ده‌بێت ل‌ه سه‌ره‌تادا ئاماژ‌ه ب ‌ه‬ ‫(‪ )936‬کیلۆمه‌تر سنوری کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران و واڵتی ئه‌فغانستان بکه‌ین ک‌ه یه‌کێک ل ‌ه‬ ‫سه‌ره‌کی ترین واڵته‌کانی وه‌به‌رهه‌مهێنانی مادد‌ه‬ ‫هۆشبه‌ره‌کانه‌و‌ه و زۆرینه‌ی ئه‌و مادد‌ه هۆشبه‌ران ‌ه‬

‫“‬

‫ل �‌ه خ��اک��ی ک��ۆم��اری ئیسالمییه‌و‌ه ب��ۆ واڵت��ان��ی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئه‌وروپا هه‌نارد‌ه ده‌کرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بمانه‌وێ ل‌ه سه‌ر راستیه‌کان بدوێن ده‌بێت ئه‌م‌ه له‌بیر‬ ‫نه‌که‌ین ک‌ه ل‌ه شه‌ڕی دژ‌ه باڵوکردن و بازرگانی‬ ‫ئه‌و مادده‌ی‌ه ئێران بۆت‌ه قوربانی گه‌وره‌ی رێکخراو‌ه‬ ‫مافیایی نێوده‌وڵه‌تیه‌کان و ب‌ه هه‌زاران که‌س له‌الیه‌نی‬ ‫سه‌ربازی و مه‌ده‌نی بوونه‌ت‌ه قوربانی ئه‌م دیارده‌یه‌‪ ،‬چ‬ ‫وه‌ک هێزی ئاسایش و چ وه‌ک خه‌ڵکی مه‌ده‌نی‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌بێت بزانین به‌ره‌نگاری له‌هه‌مبه‌ر ئه‌م دیارده‌ی ‌ه‬ ‫پێویستی ب‌ه تێگه‌یشتنی هه‌مه‌الیان‌ه و پ �ه‌روه‌رد‌ه و‬ ‫یه‌کسانی کۆمه‌اڵیه‌تی و ئابوریی‌ه ک‌ه ب‌ه داخه‌و‌ه‬ ‫ئێران له‌م بابه‌ته‌دا زۆر الواز‌ه و به‌تایبه‌ت الیه‌نی‬ ‫ئابوری و کێشه‌ی ئیش و کار‪.‬‬ ‫ئه‌م واڵت‌ه ب‌ه هه‌بوونی رێژه‌ێکی زۆر ل‌ه چینی گه‌نج‬ ‫رووبه‌ڕووی قه‌یران بوه‌ته‌و‌ه و ئه‌م‌ه بۆت‌ه هۆکارێک‬ ‫بۆ پێو‌ه گاڵن و بازرگانی کردن به‌م ماددانه‌و‌ه که‌وا‬ ‫له‌الیه‌نی ماددی قازانجی زۆری تێدایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫الیه‌نی کۆمه‌الیه‌تی و وه‌کو دژ‌ه که‌لتورێک ل‌ه ناو‬ ‫چین و تۆێژ‌ه جیاجیاکانی کۆمه‌ڵگادا باڵو بوه‌ته‌و‌ه‬ ‫و ئه‌مڕۆ هه‌موو شوێنێک ته‌نانه‌ت خویندنگاکان تا‬ ‫ئاستی ناوه‌ندی دابه‌زیو‌ه و ل‌ه ئاستی زانکۆدا به‌رچاوه‌‬ ‫و ته‌نانه‌ت ل‌ه ناو ژنان‪ ،‬مندااڵنیشدا باڵوبوه‌ته‌و‌ه و‬ ‫لێره‌ش به‌مه‌و‌ه قه‌تیس نه‌ماو‌ه و زیندانه‌کان و هێزی‬ ‫پۆلیس ک‌ه من بۆ خۆم ب‌ه سااڵن‌ه تێدا خه‌بات ده‌که‌م‬ ‫ب‌ه جاران بینیوم‌ه و ته‌نانه‌ت ل‌ه شوێنی ده‌وامدا ل ‌ه‬ ‫که‌شێکی نهێنی ل‌ه ناو ئه‌م هێز‌ه جێگای بوه‌ته‌و‌ه و‬ ‫ته‌نانه‌ت جارجاریش ئاسایی بۆته‌و‌ه به‌کاریان هێناوه‌‪.‬‬ ‫دوای��ی ه�ه‌ر ئ�ه‌م پۆلیسه‌ی‌ه ک �ه‌وا بۆ خ��ۆی ده‌بێت‬ ‫به‌ره‌نگاری ئه‌و که‌س و الیه‌نه‌ی ک‌ه بازرگانی به‌م‬ ‫مادده‌یه‌و‌ه ده‌که‌ن"‪.‬‬ ‫ب‌ه گوێره‌ی زانیاریه‌کانی سایتی تابناکی سه‌ر‬ ‫ب‌ه موحسنی ره‌زای��ی ک‌ه ل‌ه کۆنه‌پاسداره‌کانی‬ ‫ک��ۆم��اری ئ��ی��س�لام��ی��ی �‌ه و ل��‌ه م �ه‌ج��م �ه‌ع��ی‬ ‫به‌رژه‌وندیه‌کانی(ئه‌نجوومه‌نی ب��ااڵی پاراستنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی نیزامی) ئێرانای‌ه ده‌ڵێت‪ ":‬حدودی‬ ‫)‪ (%25‬هێزی کاری ئه‌و واڵت‌ه وات‌ه ته‌مه‌نی )‪(18‬‬ ‫ساڵ بۆ ژوره‌و‌ه بێ ئیشن و ئه‌م رێژه‌ی‌ه ل‌ه جێگاێک‬ ‫وه‌ک پارێزگا کوردییه‌کان گه‌لێک زیاتره‌‪.‬‬ ‫به‌م بۆنه‌و‌ه ل‌ه قه‌یرانێکی ئاوه‌ها کۆماری ئیسالمی‬ ‫ئێران جگ‌ه له‌وه‌ی مه‌ترسی‌ه ماددی و مه‌عنویان‌ه که‌‬ ‫ب‌ه سه‌ر تاک و کۆمه‌ڵگادا ده‌هێنێت‪ ،‬له‌م نێوانه‌دا‬ ‫که‌سانێک ب�‌ه که‌ڵک وه‌رگ��رت��ن ل �ه‌م ب��ارودۆخ �ه‌‬ ‫قازانجێکی م��اددی زۆر ده‌ک �ه‌ن و بۆ ئه‌مه‌ش به‌‬ ‫خۆ رێکخستن کردن ل‌ه سنووره‌کانی ئه‌فغانستان له‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ئێران تاکو رۆژئاوا و باکوور و باشووری‬ ‫ئێران ده‌گرێته‌و‌ه هیچ ئاسته‌نگێکی جددی ب‌ه خۆیه‌وه‌‬ ‫نابینن و جێگا نامێنیت ک‌ه تێدا ئیش نه‌که‌ن و هه‌ر‬ ‫له‌م په‌یوه‌ندییه‌دا" ماڵپه‌ری سنی نیوز" ئاماژ‌ه به‌‬ ‫نامه‌یه‌کی چاالکێکی سیاسی ب‌ه ناوی ئه‌رژه‌نگی‬ ‫داوودی ل‌ه زیندانی ره‌جائی شاری تاران ده‌کات که‌‬ ‫چۆن باس ل‌ه باندێکی مافیایی ل‌ه زینداندا ده‌کات و‬ ‫چۆن له‌وێدا پاره‌ێکی زۆر ل‌ه رێگای فرۆشتنی ماده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌کانه‌و‌ه ب‌ه ده‌ستدێنن و وا باس ده‌کات که‌‬

‫له‌م زیندانه‌دا زیاتر ل‌ه )‪ (5000‬که‌س ده‌ستبه‌سه‌رن و‬ ‫زیاتر ل‌ه )‪ (4500‬که‌سیان توشی مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‬ ‫بوون و )‪ (1500‬نه‌فریان هه‌ری که‌م رۆژان �‌ه ئه‌و‬ ‫مادد‌ه ب‌ه کار دێنن و هه‌ر(‪ )3‬که‌س(‪)1‬غرام مادده‌‬ ‫هۆشبه‌ریان ل‌ه رۆژێکدا پێویست‌ه و ده‌یکڕن و ئه‌و‬ ‫مادد‌ه ک‌ه ل‌ه زیندانی ره‌جایی شار باڵوده‌کرێته‌وه‌‬ ‫م��ادده‌ی ک��راک�‌ه (به‌هێزترین م��اد‌ه هۆشبه‌ر‌ه له‌‬ ‫ئاستی عاله‌مدا ک‌ه یه‌کجار خواردنی توشبونی‬ ‫هه‌تاهه‌تایه‌‪ .‬ب‌ه سێ جۆر ده‌یخۆن‪ :‬وه‌ک جگه‌ره‌‬ ‫و دوک�ه‌ڵ‪ ،‬ده‌رزی ل‌ه ده‌م��اره‌وه‌‪ ،‬ل‌ه رێگای لوت و‬ ‫بۆن کردن) ک‌ه ل‌ه ده‌ره‌وه‌ی زیندان (‪ )1‬غرامی به‌‬ ‫)‪ (8‬دۆالر ده‌فرۆشیت و ل‌ه ناوه‌وه‌ی زیندان ب‌ه (‪)60‬‬ ‫دۆالر‌ه و ئه‌م‌ه ل‌ه رۆژێکدا ده‌بێت‌ه (‪ )30000‬دۆالر‬ ‫و ساڵێکدا ده‌بێت‌ه (‪ )10950000‬دۆالر‪...‬؟ ناوبراو‬ ‫ئاماژ‌ه به‌وه‌ده‌کات ک‌ه ل‌ه رۆژان��ی چاوپێکه‌وتنی‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی زیندانیه‌کاندا ب‌ه سه‌ختی پێیاندا ده‌گه‌رن‬ ‫تا وه‌کو شتێک نه‌به‌ن‌ه ناوه‌و‌ه ک‌ه ئه‌وه‌ش ده‌توانێت‬ ‫ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان بێت و ئه‌م‌ه ل‌ه شێوه‌دا شتێکی‬ ‫جوانه‌‪ ،‬به‌اڵم ل‌ه راستیدا ئه‌و که‌سه‌ی توشی کراک‬ ‫یان ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان بوو‌ه بێ به‌رچاوگرتنی بواری‬ ‫پزیشکی ژیانی بێ مادد‌ه هۆشبه‌ر ناکرێت و به‌م‬ ‫بۆنه‌و‌ه مافیای ناو زیندان ئه‌و پێداویستی‌ه دابین‬ ‫ده‌که‌ن!‪.‬‬ ‫ل‌ه الیکی تره‌و‌ه کۆماری ئیسالمی ئێران ب‌ه جێگه‌ی‬ ‫چ��اره‌س �ه‌رک��ردن و ب �ه‌رگ��ری ک��ردن ل �‌ه ته‌شه‌نه‌ی‬ ‫ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �‌ه و چ��اره‌س�ه‌رک��ردن��ی ده‌ستی داو‌ه ب ‌ه‬ ‫زیندانیکردن یان ئیعدامکردنی ه �ه‌زاران که‌س(به‌‬ ‫گوێره‌ی "ماڵپه‌ری ئێرانیه‌کانی به‌ریتانیا (‪)650‬‬ ‫که‌س ل‌ه ساڵی (‪ )2010‬ل‌ه سێدار‌ه دراون و هه‌ر‬ ‫له‌ئه‌مساڵدا ب‌ه گوته‌ی عه‌باسی جه‌عفه‌ری به‌رپرسی‬ ‫م��ه‌ح��ک��ه‌م��ه‌ی(دادگ��ای) ت��اران (‪ )350‬ک�ه‌س‬ ‫چاوه‌ڕوانی حوکمی سێداره‌ن و خه‌تاکه‌یان ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ بازرگانی کردن ب‌ه ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی ک�‌ه ب��اس ک��را ئاماژه‌یه‌ک‌ه ب�‌ه تێکچونی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ل‌ه کۆماری ئیسالمی و له‌م رۆژان�ه‌ی‬ ‫دواییدا دۆزینه‌وه‌ی بڕێکی زۆر ل‌ه مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‬ ‫ل‌ه ناو قورئانی پیرۆزدا ئاستی ناله‌باری کۆمه‌ڵگای‬ ‫نه‌خۆشی سه‌پێندارو ب‌ه سه‌ر خه‌ڵکانی ئه‌و واڵت ‌ه‬ ‫ده‌سه‌لمێنێت‪.‬‬ ‫ل‌ه الێکیتر کۆمه‌ڵگا ب‌ه هه‌موو جۆرێک بێ رۆڵ‬ ‫کراو‌ه و ب‌ه هه‌موو جۆرێک رێگه‌ی لێده‌گیردرێت‬ ‫تاکو رێکخراو‌ه مه‌ده‌نییه‌کان و کۆمه‌ڵگا بۆ خۆی‬ ‫ل‌ه ئاستی خۆ به‌ڕێوه‌بردندا و چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی‬ ‫نه‌کات‪ .‬به‌تایبه‌تیش پ��اش هاتن‌ه س�ه‌ر ک��ار و به‌‬ ‫دوای سه‌رۆکوماری ئه‌حمه‌دی نه‌ژاد ته‌نانه‌ت جیا‬ ‫ل‌ه گرتنی چاالکانی مه‌ده‌نی و مافی مرۆڤ‬ ‫ته‌نانه‌ت ناوی رێکخراو‌ه مه‌ده‌نیه‌کان ک‌ه ده‌وڵه‌ت‬ ‫ده‌ستی تێدا نیی‌ه گۆڕی و کردووی‌ه ب‌ه رێکخراوی‬ ‫مه‌ده‌نی ده‌وڵه‌ت میحوه‌ر و به‌م جۆر‌ه ب‌ه سه‌پاندنی‬ ‫هێزی به‌سیج و سوپا ئه‌وانه‌شی خستوه‌ت‌ه ژێرده‌ستی‬ ‫خۆیه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل‌ه به‌شێکی تر ل‌ه قسه‌کانی (م _ خ) ئاماژ‌ه به‌و ئه‌وه‌‬ ‫ده‌کات و ده‌لێت‪ ":‬به‌رپرس‌ه سه‌ربازیه‌کانی کۆماری‬

‫ب“‌ه هۆى ئه‌وه‌ی ک ‌ه‬ ‫به‌شێکى گه‌ور ‌ه‬ ‫له‌ کۆمه‌ڵگاى‬ ‫کوردستان په‌یڕه‌وى‬ ‫ئایینى سوننه‌ی ‌ه‬ ‫و هاوبه‌شی‬ ‫ئایینیان له‌گه‌ڵ‬ ‫رژێم نیی ‌ه رژێم‬ ‫ده‌ستی کردوو ‌ه‬ ‫به‌ باڵوکردنه‌وه‌ى‬ ‫ئیسالمى سیاسی‬ ‫توندڕه‌و ل ‌ه‬ ‫کوردستاندا‬

‫“‬

‫وتار‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪41‬‬

‫ئیسالمی ل‌ه سوپای پاسداران و هێزی ئینتیزامی‬ ‫ب‌ه رێکه‌وتن یان ب‌ه زۆر دان ب‌ه گروپ‌ه مافیاییه‌کاندا‬ ‫ده‌نێن و رێگه‌ی هاورده‌کردنی ماد‌ه هۆشبه‌ره‌کان‬ ‫کراو‌ه ده‌هێلن ک‌ه ده‌توانین ئاماژ‌ه ب‌ه بارێکی مادده‌‬ ‫هۆشبه‌ره‌کان ل‌ه ب�ه‌رواری (‪ )2011/5/26‬ل‌ه سه‌ر‬ ‫رێگای شاره‌کانی کرمان و به‌م بکه‌ین ل‌ه باشوری‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ئێران ک‌ه ب‌ه سه‌دان کیلۆمه‌تر ل‌ه سنووری‬ ‫ئه‌فغانستانه‌و‌ه جێگای پرس‌ه ک‌ه به‌و هه‌موو ئاسایش‬ ‫و هێزی به‌رنگارییه‌و‌ه چۆن گه‌یشتوه‌ت‌ه ئه‌وێ‪...‬؟"‬ ‫بۆی‌ه ئه‌م وه‌زعه‌ی ک‌ه ل‌ه بواری سیاسی و کۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و ئابووریه‌و‌ه و له‌ژێر په‌رده‌ی سیاسیدا په‌یره‌وکراو له‌و‬ ‫واڵته‌دا هێدی هێدی ل‌ه سنوره‌کانه‌و‌ه ب‌ه به‌هانه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ندی ئابوری و دیبلۆماسی ل‌ه گه‌ڵ هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا بێ ل‌ه به‌ر چاوگرتنی ئه‌م راستیانه‌ی‬ ‫کۆماری ئیسالمی و بێ ل‌ه به‌ر چاوگرتنی رێگا‬ ‫و شوێنی پێویست وه‌کو هۆشیارکردنی خه‌ڵک له‌م‬ ‫راستیان‌ه و زیندووکردنه‌وه‌ی دابونه‌ریت‌ه خۆرسکه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای ک��ورده‌واری وه‌کو پێویستێکی ب‌ه په‌ل ‌ه‬ ‫ده‌بینرێت‪ ،‬ئه‌گینا هه‌رێمی کوردستانیش هه‌ر ئاوه‌ها‬ ‫به‌ره‌و عاقارێکی خراپ ل‌ه الیه‌ن کۆمه‌الیه‌تیه‌و‌ه ده‌بات‬ ‫و له‌م رۆژانه‌ی دوایدا ئه‌و کاره‌سات‌ه کۆمه‌الیه‌تیان ‌ه‬ ‫ک‌ه روو ده‌دات جێگای بیر کردنه‌وه‌یه‌!‪.‬‬

‫~|‬

‫‪42‬‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫ژنان‬

‫له‌ڕاستیـــــدا ئه‌شق خـــــۆی لـــــ ‌ه خـــــۆیدا بــــ‬ ‫ئــــــه‌گــــــه‌ر ژنــــــان به‌هـــێـــــ‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬

‫له‌ راستیدا ئه‌وه‌ی له‌پێش (‪ )2000‬ساڵیشدا هه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ئێستا ئ �ه‌وه‌ش ن�ه‌م��اوه‌ و ل�ه‌ده‌س��ت چ��ووه‌‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫ئێستا ماوه‌ته‌وه‌ شێوازێکی ژیانی مێرووستانی و‬ ‫گرگنیه‌‪.‬‬ ‫ئێستا من به‌وه‌ ناڵێم ژیان‪ .‬رێزم له‌به‌رامبه‌ر ژیاندا‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬خۆی له‌خۆیدا یه‌کێ له‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ی‬ ‫ک��ه‌ ده‌س��ت��ب��ه‌رداری ن��ه‌ب��ووی��ن‪ ،‬ت��ای��ب�ه‌ت��م�ه‌ن��دی‬ ‫رێزگرتنمانه‌ له‌ژیان‪ .‬من ده‌توانم ته‌نیا ئه‌مه‌ بکه‌م‪.‬‬ ‫پێویست ناکات له‌مه‌ زی��ات��رم لێ داوا بکرێت‪.‬‬ ‫به‌ڕاستی کچه‌کان فیداکاری م�ه‌زن ده‌نوێنن‪.‬‬ ‫گرێدانی وا نیشان ده‌ده‌ن که‌ باوه‌ڕ ناکرێت‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫مه‌زنترین فیداکاری له‌کچانه‌وه‌ سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی سه‌رسوڕهێنه‌ر سه‌لماندیان که‌ چۆن‬ ‫خۆیان له‌پێناو ئێمه‌دا ده‌سوتێنن! س �ه‌ره‌ڕای ئه‌م‬ ‫هه‌موو شتانه‌ش دیسان به‌ش ناکات و به‌س نییه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ستبو‌ونتان به‌منه‌وه‌‪ ،‬منیش ده‌خاته‌ نێو زۆری‬ ‫و زه‌حمه‌تیه‌وه‌‪ .‬لێره‌دا ده‌ب��ێ چی بکه‌م؟ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌توانامدایه‌ بیکه‌م ئ�ه‌وه‌ی�ه‌ ک �ه‌‪ ،‬به‌شێوازێکی‬ ‫زیاتر ژن به‌هێز بکه‌م‪ .‬به‌هێزکردنی ژن ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ له‌الیه‌ک چه‌ک بده‌یته‌ ده‌ستی ‌و له‌الیه‌ک‬ ‫سوپای بۆ دابمه‌زرێنی‪ ،‬له‌الیه‌ک رێکخراوی‬ ‫تایبه‌ت و ئایدیۆلۆژیای بۆ پێشبخه‌یت و ته‌واوی‬ ‫ئه‌مانه‌ دیسان به‌س نییه‌ و بگره‌ هێشتاش ده‌ڵێم‬ ‫که‌ پێویسته‌ الیه‌نی که‌موکوڕی و فیسیۆلۆژیان‬ ‫پێشبخه‌ین‪ .‬ئه‌مه‌ش به‌س نییه‌‪ ،‬دیسان ده‌ڵێم‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫پیاو چۆن بێ و چۆن پێشبخرێت؟ ئه‌مه‌ش به‌واتای‬ ‫دووه‌مین کۆسپ و به‌اڵ دێت که‌ رووبه‌ڕوومان‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵگه‌ نه‌ویسته‌ ک �ه‌ ئ�ه‌م��ان�ه‌ش ب �ه‌وات��ای شه‌ڕ‬ ‫دێ��ن‪ .‬ئه‌مه‌یه‌ رووداوی ئه‌و ئه‌شقه‌ی که‌ باسی‬ ‫لێوه‌ ده‌که‌م‪ .‬جگه‌ له‌مه‌ ناتوانرێت مرۆڤی کورد‬ ‫بخوڵقێنرێ‪ .‬کورد به‌شێوه‌یه‌کی جیاوازتر‪ ،‬النه‌وازه‌؛‬ ‫چونکه‌ ئ��ه‌وه‌ی ک �ه‌ ئ��اغ��ا ـ��ـ ب �ه‌گ �ه‌‪ ،‬ن��ۆک �ه‌رن‪.‬‬ ‫وه‌ک��و ده‌بینن م��اش�ه‌ی ده‌س��ت��ن‪ ،‬ئ�ه‌وان�ه‌ش��ی که‌‬ ‫بیرۆکراتێکی باشن‪ ،‬هه‌موو شتێک له‌پێناوی‬ ‫"‪"5‬فلسدا ده‌فرۆشن‪ .‬ئه‌وانه‌ی که‌ ده‌مێنن‪ ،‬مرۆڤی‬ ‫وه‌کو ئێمه‌ن‪ .‬له‌ئێمه‌ مانانیش هه‌ر ته‌نیا ئه‌وه‌نده‌‬

‫چ��اوه‌ڕوان ده‌ک��رێ‪ .‬وه‌ک بینرا ل �ه‌م رۆژان��ه‌دا‬ ‫له‌ئه‌سته‌مبوڵ ژنان ده‌ستیان به‌ڕێپێوان کرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌الیه‌ن پۆلیسه‌وه‌ باڵوه‌یان پێکرا‪ ،‬چونکه‌ پۆلیس‬ ‫دوژمنی خۆی باش ده‌ناسێت و ئه‌و هێرشانه‌شی‬ ‫که‌ کرایه‌ سه‌ریان پێویسته‌ مانایه‌کی گرنگی‬ ‫بده‌ینێ؛ چونکه‌ پۆلیس ئه‌و ژنانه‌ی که‌ بۆنی‬ ‫ئازادییان لێدێت‪ ،‬باش ده‌ناسی‪ .‬بۆیه‌ هه‌وڵیاندا‬ ‫پ �ه‌رت �ه‌وازه‌ی��ان ب��ک�ه‌ن‪ .‬ئێمه‌ش ب��اش ده‌زان��ی��ن که‌‬ ‫هێرش ده‌که‌نه‌ سه‌ر بوێرییان‪ .‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ له‌الی‬ ‫ئێمه‌ شتێکی ئه‌وتۆ نین‪ .‬بۆ ئێمه‌ ئه‌شکه‌نجه‌‬ ‫رۆڵێکی ئ�ه‌وت��ۆی نییه‌ و کاریگه‌ری ناکات‪.‬‬ ‫له‌ڕاستیدا خ��ودی ئه‌شقیش له‌خۆیدا ب�ه‌وات��ای‬ ‫مه‌زنترین ئێش و ئ��ازار دێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر چی‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ ئێمه‌ زۆر زه‌حمه‌ت بێت‪ ،‬به‌اڵم دۆزینه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌شق پێویستییه‌که‌‪ .‬به‌بۆنه‌ی ئ �ه‌م رۆژه‌ زۆر‬ ‫به‌نرخه‌وه‌(هه‌شتی مارس)‪ ،‬ئه‌و خه‌اڵته‌ به‌نرخه‌ی‬ ‫که‌ بیکه‌مه‌ دیاری بۆ ئه‌و ژنانه‌ی که‌ هه‌میشه‌‬ ‫له‌نێو ئێش و ئازاردا ده‌تلێته‌وه‌ و ده‌خنکێن‪ ،‬هیوای‬ ‫ژیانێکی مه‌زنه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی هێزی ئه‌و ئازادییه‌ی‬ ‫که‌ له‌مێژوودا ونیان کردوه‌ به‌ده‌ستبهێنن‪ ،‬ده‌رگای‬ ‫ژیانێک ده‌که‌مه‌وه‌‪ .‬بۆ به‌ده‌ستهێنانی ئه‌مه‌ش هیچ‬ ‫پێویست ناکات په‌له‌ بکرێت‪ .‬ئێوه‌ هه‌روه‌کو چۆن‬ ‫ژیانی خۆتان ده‌به‌خشن و مردن ده‌خه‌نه‌ به‌رچاوی‬ ‫خۆتان‪ ،‬ئاوه‌هاش پێویست ده‌کات هێزی به‌رخۆدان‬ ‫له‌پێناو به‌رهه‌می ژیانێکدا که‌ ئازادی فه‌راهه‌م‬ ‫ده‌کات نیشان بده‌ن‪ .‬ئێمه‌ کاتێک باس له‌هێزی‬ ‫ب �ه‌رخ��ۆدان ده‌ک�ه‌ی��ن‪ ،‬من ناڵێم هه‌موو رۆژێ��ک‬ ‫بکه‌ونه‌ نێو شه‌ڕ له‌گه‌ڵ پیاودا‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌وه‌ی‬ ‫من ده‌یڵێم‪ ،‬زمانی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌‪ .‬زمانی‬ ‫هونه‌ر‪ ،‬زمانی رێکخستن‪ ،‬زمانی سه‌رنجراکێشان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬بۆ رێکخستنی گه‌نده‌ڵییه‌کانیش زمانێک‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬زمانی ئافراندنی جوانی ژن و ژنێتی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ژنێک له‌هه‌موو روویه‌که‌وه‌ خۆی‬ ‫رێکبخات و ج��وان و به‌پیالن بێت‪ ،‬ئ �ه‌وا ب��اوه‌ڕ‬ ‫ده‌که‌م که‌ ده‌توانێ هه‌موو پیاوێک بخاته‌ سه‌ر‬ ‫هێڵی راس��ت و بیگۆڕێ‪ .‬به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫چه‌کێکی هه‌ره‌ مه‌زنه‌ ‌و ئێمه‌ ده‌خوازین تێکڕای‬ ‫ئه‌مانه‌ له‌چوارچێوه‌ی (‪)YAJK‬دا پێشبخه‌ین‪.‬‬ ‫ئێستا هێزی (‪ )YAJK‬خۆی له‌(‪ )250‬ئه‌ندام‬ ‫به‌گشتی ده‌دات‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ره‌تادا‬ ‫پیاوانی نێو (‪ )PKK‬به‌تایبه‌تی‌و ته‌واوی پیاوانی‬ ‫کۆمه‌ڵگاش به‌گشتی بخه‌نه‌ سه‌ر رێگای راست و‬ ‫بیانگۆڕن‪ .‬من زۆر باوه‌ڕ به‌مکاره‌ ده‌که‌م‪ ،‬من زۆر‬ ‫باوه‌ڕیم به‌ژن هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ ئه‌مانه‌ پێش ده‌خه‌م‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ ژنانی گه‌ریال له‌چیا سه‌رکه‌شه‌کاندان‪ ،‬ئه‌و‬

‫ژنه‌ گه‌ریالیانه‌ی که‌ زۆرمان خۆشده‌وێن له‌سه‌ر‬ ‫چیان و گه‌لێک له‌وانه‌ش وه‌کو "زیالن"ه‌کان به‌ره‌و‬ ‫پیری شه‌هید ب��وون چ��وون‪ .‬ئ�ه‌وان ژنانی ئێمه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ڕاستی ژنانی قاره‌مانن و ئێمه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫ژناندا ژیان به‌سه‌ر ده‌به‌ین‪ .‬له‌گه‌ڵ که‌سێکی دیکه‌‬ ‫ناژین‪ .‬ئێمه‌ پیاوی ئه‌و ژنانه‌ین‪.‬‬ ‫ب��ه‌ب��ۆن��ه‌ی ئ��ه‌م رۆژه‌وه‌ زۆر ب��ه‌ڕاش��ک��اوی‬ ‫ل�ه‌دی��اری��ک��ردن��ی ئ�ه‌م�ه‌‪ ،‬هه‌ست ب �ه‌غ��رور ده‌ک��ه‌م‪،‬‬ ‫به‌ڕاستی بوون به‌پیاوى ژنێک نا‪ ،‬به‌ڵکو بوون‬ ‫به‌پیاوی ژنانی وه‌ها غرورم پێ ده‌به‌خشێ‌‪.‬‬ ‫ژن��ان و دایکانمان به‌مجۆره‌ په‌سندمان ده‌ک�ه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ بۆ ئێمه‌ زۆر سه‌ربه‌رزی و به‌هاداره‌‪ .‬خۆزگه‌‬ ‫گه‌لێک پیاوی دیکه‌ش وه‌ک��و ئێمه‌ به‌مجۆره‌‬ ‫بوونایه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ بوونایه‌‪ ،‬ئه‌وا به‌ڕاستی‬ ‫ئ�ه‌م رۆژه‌ یاخود ت��ه‌واوی ژی��ان ده‌ب��ووه‌ موڵکی‬ ‫ژنان‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ تادوایی پێویستیمان به‌مه‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ب�ه‌رئ�ه‌وه‌ی من ده‌رک به‌دڵی دای��ک��ان ده‌ک �ه‌م‬ ‫‌و ده‌زان��م چی ده‌خ��وازن‪ .‬ده‌زان��م ئومێد و ئه‌شق و‬ ‫کچه‌کانمان چین و چییان ده‌وێ‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫من ده‌رک به‌و راستییانه‌ ده‌که‌م‪ ،‬توانیومه‌ بگه‌م‬ ‫به‌م ئاسته‌ی ئێستام‪.‬‬ ‫کاتێ باس له‌"جواڵنه‌وه‌ی دڵێکی مه‌زن" ده‌که‌ین‪،‬‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ پێویست ده‌کات ئه‌م راستیانه‌ ببینین‪.‬‬ ‫ده‌بێ پیاوه‌کانمان تاڕاده‌یه‌ک له‌مه‌ تێبگه‌ن‪ .‬واته‌‬ ‫کاتێک هه‌ندێ هێز ‌و ده‌سه‌اڵتی که‌وته‌ ده‌ست‪،‬‬ ‫به‌بانگێشه‌ی ئ �ه‌وه‌ی که‌ گوایه‌ " ژن الوازه‌ "‪،‬‬ ‫نابێ هه‌ست و سۆز و ته‌نانه‌ت جه‌سته‌ی جوانیان‪،‬‬ ‫بشێوێنن و خراپی بکه‌ن‪ .‬پێویسته‌ هه‌ندێک واتا‬ ‫ببه‌خشینه‌ ئه‌م راستییه‌ و بگره‌ ده‌بێ پێشیان بخه‌ین‬ ‫و به‌بچو‌وکیان دانه‌نێین‪ .‬راست نییه‌ بڵێین‪":‬له‌سه‌دا‬ ‫سه‌د ژن موڵکی منه‌‪ ،‬که‌ی دڵم بخوازێت لێ‬ ‫ده‌ده‌م و سوکایه‌تی پێده‌که‌م و قسه‌ی ناشیرینی پێ‌‬ ‫بڵێم " کاری هه‌ره‌باش که‌ ده‌بێت جێبه‌جێی بکه‌ین‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ژنه‌که‌ی خۆشت بێت‪ ،‬ئه‌وه‌یه‌ که‌ داخوا‬ ‫چه‌نده‌ هه‌وڵی پێشخستنی ده‌ده‌یت‪ .‬من هه‌میشه‌‬ ‫ئاماژه‌ به‌م راستینه‌یه‌ ده‌که‌م که‌‪ ":‬کاری من ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ که‌ ژنی ناوماڵ زێ��ده‌ ببن‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌وه‌ی‬ ‫من له‌پێناویدا کۆشش ده‌که‌م‪ ،‬پێشخستنی ژنی‬ ‫ئازاده‌"‪ .‬له‌ڕاستیدا پێشخستنی ژنی ئازاد له‌الی‬ ‫من وه‌کو " په‌رستن" وایه‌‪ .‬هه‌ندێک که‌س ره‌خنه‌‬ ‫له‌حه‌زره‌تی "موحه‌مه‌د" ده‌گ��رن‪ ،‬ب �ه‌اڵم الم وایه‌‬ ‫ورده‌کاری‌و هه‌ستیاریه‌کی یه‌کجار مه‌زن له‌الی‬ ‫حه‌زره‌تی موحه‌مه‌د هه‌یه‌‪ .‬وه‌کو ده‌زانرێت حه‌زره‌تی‬ ‫موحه‌مه‌د ژنی زۆر هێناوه‌ که‌ (‪ )13‬که‌نیزه‌شی‬ ‫ه�ه‌ب��ووه‌‪ .‬ناکرێت ته‌نگ ل�ه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ نزیک‬

‫ژنان‬

‫ژماره ‪~ | Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫‪43‬‬

‫ـــه‌واتای مـــــه‌زنتـــــرین ئێش و ئازار دێـــــت‬ ‫ـــز نه‌بن ژیـــان رزگار نابێت‬

‫هاوبه‌ش ک ‌ه پشت‬ ‫ئه‌ستور بێت به‌ئازادی‬ ‫رێکخستن پێویست‬ ‫ده‌کات‪ .‬مرۆڤی بێ‬ ‫رێکخستن هیچ نییه‌‪.‬‬ ‫یه‌که‌م رێکخستن‬ ‫له‌ژنه‌و ‌ه ده‌ستی‬ ‫پێکردو‌وه‌‪ .‬هه‌ربۆی ‌ه‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و هێزه‌ی‬ ‫که‌وا رێکخستن‬ ‫به‌بنه‌ما بگرێت‪،‬‬ ‫هێزی ژنه‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫پیاو بێ رێکخستن‬ ‫بێت‪ ،‬یاخود له‌خۆیدا‬ ‫رێکخستنی پیاوان‬ ‫زۆرن‪ ،‬بۆی ‌ه پێویست ‌ه‬ ‫ژنان رێکخراوێکی‬ ‫تایبه‌ت به‌خۆیان‬ ‫دابمه‌زرێنن‬

‫“‬

‫ببینه‌وه‌‪ .‬حه‌زره‌تی موحه‌مه‌د له‌الیه‌ن حه‌زکردنی بۆ‬ ‫ژن‪ ،‬که‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا به‌چاوی بچوک بینین و‬ ‫به‌سوکایه‌تی سه‌یری ژن ده‌کرا و کچ به‌منداڵی‬ ‫زینده‌ به‌چاڵ ده‌کرا ــ زۆر پێشکه‌وتوو بوو‪ .‬ره‌نگه‌‬ ‫ئامانجی سیاسیشی هه‌بووبێت‪ ،‬سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش‬ ‫ئاشکرایه‌ که‌ به‌ها و نرخی زۆر ده‌به‌خشیه‌ ژنه‌کانی‬ ‫خۆی‪ .‬هه‌ربۆیه‌ ده‌خوازم ئاماژه‌ به‌وه‌ بکه‌م که‌ ئه‌و‬ ‫تاوانانه‌ی که‌ ده‌خرێته‌ پاڵ حه‌زره‌تی " موحه‌مه‌د"‬ ‫ده‌رهه‌ق به‌نزیکبوونی بۆ ژن‪ ،‬من له‌جێگای خۆیان‬ ‫نابینم و به‌ڕاستیشیان له‌قه‌ڵه‌م ناده‌م"‪.‬‬ ‫له‌قۆناخه‌کانی دواتردا مه‌سه‌له‌ی" حه‌ره‌م" پێشخران‪.‬‬ ‫عه‌باسیه‌کان‪ ،‬ئه‌مه‌ویه‌کان و عوسمانیه‌کانیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی زۆر قڕێژ و گاڵو دیارده‌ی "حه‌ره‌میان"‬ ‫دامه‌زراندوه‌‪ .‬له‌الی ئێمه‌دا ته‌واوی کچه‌کانمان‪،‬‬ ‫وه‌کو ده‌شبینرێت‪ ،‬جه‌نگاوه‌ری زۆر مه‌زنن‪ .‬واته‌‬ ‫هه‌رگیز په‌سند ناکه‌م که‌ پیاو ده‌ستیان لێبده‌ن‪.‬‬ ‫واته‌ ئه‌و کچانه‌ ئه‌وانه‌ن که‌ زۆرداری و چه‌په‌ڵی و‬ ‫ئه‌وانه‌ی خولیای ئازادبوونیان نییه‌‪ ،‬په‌سند ناکه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌یه‌ راستینه‌ی ره‌وشته‌ له‌نێو (‪)PKK‬دا‪.‬‬ ‫ئه‌م راستیه‌ به‌ره‌و کوێمان ده‌بات؟‬ ‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌م راستینه‌یه‌ ئێمه‌ به‌ره‌و ژیانێکی نوێ‬ ‫ده‌بات‪ .‬ئه‌مه‌ ئێمه‌ به‌ره‌و ده‌زگایه‌کی نوێی خێزان‬ ‫ده‌بات که‌ پشت ئه‌ستووره‌ به‌ئازادی و یه‌کسانی‪،‬‬ ‫ده‌مانبات به‌ره‌و شێوازی په‌یوه‌ندیه‌کی نوێ و به‌ره‌و‬ ‫چه‌مکی جیهانێکی هاوبه‌ش‪ .‬من ته‌نیا ناڵێم ئه‌مه‌‬ ‫ب�ه‌ره‌و ده‌زگایه‌کی نوێی خێزانمان ده‌ب��ات‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫به‌ره‌و پێکهاته‌یه‌کی نوێی کۆمه‌اڵیه‌تیمان ده‌بات‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ ئه‌مه‌ زۆر پێویسته‌‌و پرۆژه‌ی ژیانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ژنان به‌هێز نه‌بن ژیان رزگار نابێت‬ ‫به‌بۆنه‌ی ئه‌م رۆژه‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ ناڵێین‪ ":‬ئازارمان کێشا‪،‬‬ ‫ئه‌مڕۆشمان له‌ژنان پیرۆز کرد‪ ".‬نه‌خێر چاوه‌کان‬ ‫به‌زه‌قی ده‌که‌ینه‌وه‌ و هه‌ر ته‌نیا قسه‌ کردنیش به‌س‬ ‫ناکات‪ .‬ئه‌مه‌ ئه‌م رۆژه‌ی �ه‌ که‌ ده‌بێ پ��رۆژه‌ی بۆ‬ ‫دابڕێژین و یۆتۆپیای ژیانمان پێشبخه‌ین و ئه‌شقمان‬ ‫په‌ره‌ پێبده‌ین‪ ،‬به‌اڵم بۆ ئه‌وه‌ی جارێکی دی له‌بیر‬ ‫نه‌کرێت‪ ،‬ده‌بێ به‌شێوه‌یه‌کی راسته‌قینه‌ هه‌ڵوه‌سته‌ی‬ ‫له‌سه‌ر بکرێت‪ .‬ئێستا کچه‌کانمان ت��اڕاده‌ی�ه‌ک‬ ‫به‌مجۆره‌ن‪ .‬خ��ۆی له‌خۆیدا ئێمه‌ش ت��اڕاده‌ی�ه‌ک‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه‌ ده‌ژین‪ .‬هه‌ر پیاوێک به‌جۆرێک‬ ‫ده‌ژی‪ ،‬منیش تاڕاده‌یه‌ک به‌مجۆره‌ ده‌ژیم‪ .‬لێره‌دا‬ ‫پیاو قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌مه‌ ده‌کات‌و ده‌ڵێت‪ ":‬با ژنێکم‬ ‫هه‌بێت که‌ (‪ )%100‬هی من بێت‪ ،‬مه‌گه‌ر ئه‌و‬ ‫کاته‌ بتوانم ژی��ان له‌گه‌ڵیا ب�ه‌س�ه‌رب�ه‌رم "منیش‬ ‫ده‌ڵێم‪ ":‬ئه‌گه‌ر سوپای ژنی ئ��ازادم نه‌بێت ناتوانم‬ ‫بژیم"‪ .‬بێگومان ئه‌مه‌ خولیا و ئه‌شقێکی مه‌زنه‌‪.‬‬

‫وات �ه‌ سوپایه‌ک که‌ تێدا ژن��ی به‌هێز‪ ،‬قاره‌مان‪،‬‬ ‫رێکخراو‪ ،‬ج��وان و خ��اوه‌ن زم��ان و ئیراده‌ و شه‌ڕ‬ ‫بێت‪ .‬به‌ مه‌زه‌نده‌ی من قاره‌مانێتی مه‌گه‌ر له‌نێو‬ ‫نزیکبوونێکی به‌مجۆره‌ بخوڵقێ‪ .‬نزیکبوونێک‬ ‫وه‌ک " با ژن (‪ )%100‬هی من بێت‪ ،‬موڵکی‬ ‫من بێت و لێده‌ده‌م و سوکایه‌تی پێبکه‌م و جوێنی‬ ‫پێ بده‌م" خۆی له‌خۆیدا بێ ئه‌خالقیه‌کی مه‌زنه‌‬ ‫و له‌ڕووی مافی مرۆڤیشه‌وه‌ مه‌زنترین ناهه‌قیه‌‪.‬‬ ‫بۆچی تا ئه‌و راده‌ی�ه‌ هی تۆ ده‌بێت و بۆچی تۆ‬ ‫نابیت به‌ هی ئه‌و؟ بۆچی (‪ )%100‬ئه‌و هی تۆیه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم له‌سه‌دایه‌ک چییه‌ تۆ نابیت به‌هی ئه‌و؟‬ ‫زمانیت بڕیوه‌‪ ،‬ئیراده‌یت تێکشکاندووه‌ ل�ه‌ڕووی‬ ‫ئابووریه‌وه‌ به‌تۆوه‌ گ��رێ��دراوه‌‪ .‬لێره‌دا زۆرداری �ه‌ک‬ ‫هه‌یه‌ و دیکتاتۆریه‌تێکی ملهوڕانه‌ له‌ئارادایه‌‪.‬‬ ‫من چی ل�ه‌م پیاوانه‌ بکه‌م؟ ئ�ه‌و پیاوانه‌ی زۆر‬ ‫سته‌مکار و نایه‌کسان بێ رێز و حورمه‌تن‪ .‬پێم وایه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م شته‌ له‌ژنه‌کانمان بخوازین‪ ،‬نزیکبوونێکی‬ ‫ب��اش ده‌ب��ێ��ت‪ .‬پێویسته‌ رشتیش بین ل�ه‌س�ه‌ر ئه‌م‬ ‫هه‌ڵوێسته‌‪ .‬بێگومان ناکرێت به‌شێوه‌یه‌کی دیکه‌ ژن‬ ‫به‌هێز بکرێت‪.‬‬ ‫هه‌ربۆی ‌ه ئه‌گه‌ر ژنان به‌هێز نه‌بن‪ ،‬ژیان رزگار نابێت‪.‬‬ ‫هه‌میشه‌ باس له‌مه‌ ده‌کرێ" من خاوه‌نی ئه‌مجۆره‌‬ ‫هه‌ست و سۆزه‌م" به‌ڵێ ئه‌مه‌ پێویست ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌مه‌ ب��ه‌والوه‌ ن��ازان��رێ له‌به‌رامبه‌ر کێ و به‌ چ‬ ‫هه‌ست و سۆزێک و له‌گه‌ڵ کێ دابه‌شی بکات‪،‬‬ ‫ئێوه‌ توانای پێشبینی کردنتان نییه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت منیش‬ ‫پێویسته‌ به‌ئاشکرا باس له‌ راستینه‌ی پیاوێتیمان‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬پیاوان به‌وجۆره‌ نین که‌ مه‌زنده‌ ده‌کرێ‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ به‌چییه‌وه‌ ده‌بێت؟ بۆ ئه‌مه‌ گفتوگۆکردن‬ ‫پێویسته‌‪ ،‬پێویستیش ده‌کات به‌زمانی خۆتان بدوێن‬ ‫و ئیراده‌تان به‌هێز بکه‌ن و ئایدیۆلۆژیای خۆتان‬ ‫بونیاد بنێن‪ .‬ئه‌مه‌ مافی ئێوه‌یه‌‪ .‬ئایدیۆلۆژیای‬ ‫ژن له‌کۆمۆنه‌ی سه‌ره‌تایدا بااڵده‌ست و به‌هێز بوو‪.‬‬ ‫له‌ڕاستیدا پشت به‌ به‌رهه‌م ده‌به‌ستێت‪ .‬پێویسته‌‬ ‫ئێستاش تاقی بکرێته‌وه‌‪ .‬هه‌ندێک ده‌ڵێن‪ ":‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ژن به‌هێز ببێت زۆر مه‌ترسیدار ده‌ب��ێ��ت" نه‌خێر‪،‬‬ ‫پێویسته‌ م��رۆڤ له‌ژنی به‌هێز نه‌ترسێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ده‌بێت له‌ژنی الواز بترسێت‪ .‬ئێمه‌ش پێمان وایه‌‬ ‫که‌ ژنی نه‌خۆش له‌ئارادایه‌‪ .‬هه‌روه‌کو له‌سه‌ره‌وه‌‬ ‫باسمان کرد که‌ ژنانی نه‌فام و الواز‪ ،‬مه‌ترسیداترین‬ ‫ژنانن و به‌داخه‌وه‌ له‌ڕۆژگاری ئه‌مڕۆماندا ده‌بێ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ژنی به‌مجۆره‌ شه‌ڕی دژوار بکرێت‪.‬‬ ‫ژن��ان ب �ه‌ش��ێ��وه‌ی �ه‌ک��ی ب��اب�ه‌ت��ی��ی��ان�ه‌ ن��وێ��ن�ه‌رای�ه‌ت��ی‬ ‫سیسته‌می دوژمن ده‌که‌ن‪ .‬بێگومان ئه‌گه‌ر وشیار‬ ‫نه‌بنه‌وه‌ و خۆیان رێکنه‌خه‌ن و تێنه‌کۆشن‪Û،‬‬

‫“ له‌پێناو ژیانێکی‬

‫‪44‬‬ ‫ئه‌مه‌ ده‌بێته‌ گه‌وره‌ترین مه‌ترسی‪ .‬به‌بۆنه‌ی ئه‌م‬ ‫رۆژه‌وه‌ ده‌توانم بڵێم که‌ ت�ه‌واوی ژنان پێویستیان‬ ‫ب�ه‌ئ��ی��راده‌ی�ه‌ک��ی دی��اری ک��راو و تێکۆشانێکی‬ ‫هه‌ڵبژارده‌ هه‌یه‌‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌ش له‌دوژمن‬ ‫مه‌ترسیدارتر ده‌ب��ن‪ .‬هه‌رله‌به‌ر ئه‌مه‌شه‌ که‌ من‬ ‫به‌شێوازێکی ئایدیۆلۆژی ــ فه‌لسه‌فی هه‌ڵوه‌سته‌‬ ‫له‌سه‌ر کێشه‌ی ژن ده‌که‌م‪.‬‬ ‫باشه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌م ئایدیۆلۆژیایه‌ پێک بێت‪ ،‬چۆن‬ ‫ده‌بێت؟‬ ‫ئه‌گه‌ر کوردستان جێگه‌ی باس بێت‪ ،‬یان ئه‌گه‌ر‬ ‫بڵێن له‌سه‌ر ئه‌م خاکه‌دا ژیان چه‌نده‌ خۆش و جوانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وا پێش هه‌موو شتێک ئایدیۆلۆژیای ژن بێ‬ ‫خاک نابێت‪ .‬ته‌نانه‌ت ده‌ستپێکردنی به‌کێاڵنی‬ ‫زه‌وی و به‌رهه‌مهێنان تاڕاده‌یه‌کی زۆر گرێدراوه‌‬ ‫به‌ هونه‌ری ژن�ه‌وه‌‪ .‬که‌ واته‌ پره‌نسیپی یه‌که‌می‬ ‫ئایدیۆلۆژیای ژن‪ ،‬ژیان به‌سه‌ربردنه‌ له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫خاکه‌ی که‌ تێیدا له‌دایکبووه‌‪ ،‬واته‌ واڵتپارێزییه‌‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی دووه‌میش‪ ،‬ئه‌گه‌ر ژن له‌نێو ژیاندا‬ ‫جێگه‌ بگرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ ته‌نیا به‌قسه‌کردن نابێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫پێویسته‌ به‌هزری ئازاد‪ ،‬به‌ ئیراده‌ی ئازاده‌وه‌ خۆی‬ ‫ته‌ڤلی ژیان بکات‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر ئ��ه‌م ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ا پێکبهێنرێت‪ ،‬ئ �ه‌وا‬ ‫گوزارشتی ه�ه‌ره‌ به‌رجه‌سته‌ی ژن��ان‪ ،‬هه‌ر وه‌کو‬ ‫چۆن ده‌یانه‌وێت بژین‪ ،‬هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ش ده‌گه‌ن‬ ‫به‌ئاستی بڕیاردان‪ .‬ئه‌و کاته‌ باوه‌ڕی به‌بیر و بڕوای‬ ‫ده‌هێنن و رێز له‌ئیراده‌ی ده‌گرن‪ .‬ئه‌مه‌ یه‌کێک له‌و‬ ‫پره‌نسیپانه‌یه‌ که‌ ناتوانرێت ده‌ستبه‌رداری لێبکرێت‪.‬‬ ‫پێویسته‌ ئه‌مه‌ بڵێیت‪ ":‬من له‌سه‌ر ئ�ه‌م بنه‌مایه‌‬ ‫ده‌ت��وان��م له‌گه‌ڵ‌ ت��ۆدا ژی��ان ب�ه‌س�ه‌رب�ه‌رم‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌ئیراده‌ و ئ��ازادی هزرمه‌وه‌ گرێدراوه‌ "به‌مجۆره‌‬ ‫قسانه‌ که‌ بگوترێت‪ ":‬من ژن ده‌خه‌ڵه‌تێنم یاخود‬ ‫بگوترێت ئه‌و به‌ژنێتی من فریو ده‌درێ��ت یاخود‬ ‫ب�ه‌زای��ن��دی ه �ه‌رزان��ی م��ن فریو ده‌درێ��ت"‪ .‬له‌نێو‬ ‫ئه‌م پره‌نسیپانه‌دا شتێکی به‌مجۆره‌ نییه‌‪ .‬سێهه‌م‬

‫“‬

‫ئه‌گه‌ر ژنێک له‌هه‌موو‬ ‫روویه‌که‌و ‌ه خۆی‬ ‫رێکبخات و جوان و‬ ‫به‌پیالن بێت‪ ،‬ئه‌وا باوه‌ڕ‬ ‫ده‌که‌م که‌ ده‌توانێ‬ ‫هه‌موو پیاوێک بخات ‌ه‬ ‫سه‌ر هێڵی راست و‬ ‫بیگۆڕێ‬

‫پره‌نسیپ بێگومان بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌ ئه‌نجام بدرێت‬ ‫و له‌پێناو ژیانێکی هاوبه‌ش که‌ پشت ئه‌ستور بێت‬ ‫ب �ه‌ئ��ازادی رێکخستن پێویست ده‌ک��ات‪ .‬مرۆڤی‬ ‫ب��ێ رێکخستن هیچ نییه‌‪ .‬ی �ه‌ک �ه‌م رێکخستن‬ ‫له‌ژنه‌وه‌ ده‌ستی پێکردو‌وه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و‬ ‫هێزه‌ی ک�ه‌وا رێکخستن به‌بنه‌ما بگرێت‪ ،‬هێزی‬ ‫ژن �ه‌‪ .‬له‌وانه‌یه‌ پیاو بێ رێکخستن بێت‪ ،‬یاخود‬ ‫له‌خۆیدا رێکخستنی پیاوان زۆرن‪ ،‬بۆیه‌ پێویسته‌‬ ‫ژنان رێکخراوه‌ێکی تایبه‌ت به‌خۆیان دابمه‌زرێنن‪.‬‬ ‫پێویسته‌ هه‌ست و بیر و بڕواکانی خۆیان له‌هه‌موو‬ ‫ب��واره‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کاندا باڵوبکه‌نه‌وه‌‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ژنان خاوه‌ن رێکخستن بن پێویسته‌ هه‌موو ژیانی‬ ‫خۆتان هاوئاهه‌نگ له‌گه‌ڵ رێکخستندا بسازێنن؛‬ ‫چونکه‌ له‌به‌ر نه‌بوونی تێکۆشان‪ ،‬ناسنامه‌ی ژنان‬ ‫له‌نێو چوار دی��واردا قه‌تیس ک��راوه‌‪ ،‬زیاتر کاری‬ ‫ن��اوم��اڵ وه‌ک��و ق��اپ شوشتن‪ ،‬ن��ان��ک��ردن‪ ...‬هتد‬ ‫پێی ره‌وا بینراوه‌‪ .‬وات�ه‌ ژن��ان خۆشیان نه‌بوونه‌ته‌‬ ‫خاوه‌نی ئه‌و داخوازیه‌ی که‌ به‌ته‌واوه‌تی ئه‌م ره‌وشه‌‬ ‫ره‌تبکه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌ربۆیه‌ پێویسته‌ له‌سه‌ره‌تادا له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مایه‌کی ئایدیۆلۆژیی‪ ،‬سیاسی‪ ،‬رێکخستنی‪،‬‬ ‫که‌لتوری ‌و هه‌روه‌ها له‌هه‌ر بوارێکدا که‌ بتوانێت‬ ‫خ��ۆی به‌هێز بکات‪ ،‬پێویستی به‌ تێکۆشانێک‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬ئ �ه‌م �ه‌ش ب �ه‌و م��ان��ای�ه‌ ن��ای �ه‌ت ک �ه‌ خۆیی‬ ‫خه‌ریکی م��ن��داڵ به‌خێوکردن بکات و هه‌موو‬ ‫ته‌مه‌نی خ��ۆی ب�ه‌ک��اروب��اری ن��او م��اڵ�ه‌وه‌ به‌سه‌ر‬ ‫به‌رێت‪ ،‬به‌ڵکو پێویست ده‌ک��ات بڵێ‪ ":‬من ده‌بمه‌‬ ‫به‌ردی بناخه‌ی رێکخستن" و هه‌موو کاتی خۆم‬ ‫بۆ تێکۆشان ته‌رخان ده‌که‌م"‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها پێویسته‌ ئه‌مه‌شی بخه‌ینه‌ سه‌ر؛ پێم وایه‌‬ ‫ژیان به‌سه‌ربردن له‌گه‌ڵ ژندا په‌یوه‌ندی به‌ جوانی‬ ‫و ئه‌ستاتیکه‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ڕۆژگاری‬ ‫ئه‌مڕۆماندا ئاستی گه‌نده‌ڵبوونی ژیان به‌رباڵوه‌‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها له‌به‌ر ئ�ه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیه‌کی زۆر پته‌وی‬ ‫به‌چه‌وساندنه‌وه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ ئه‌و ژنه‌ی که‌‬ ‫داخوازی ژیان بکات‪ ،‬پێویسته‌ له‌الیه‌نی هونه‌ری‪،‬‬ ‫که‌لتوری‪ ،‬ئه‌ستاتیکایی‪ ،‬به‌بنه‌ما وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫پێویسته‌ له‌جوانی فیزیۆلۆژیاییه‌وه‌ (جه‌سته‌ییه‌وه‌)‬ ‫بگره‌ تاوه‌کو بیروبڕوای‪ ،‬له‌شێوازی دواندنه‌وه‌ بگره‌‬ ‫تاکو رۆحی رو‌وناکی‪ ،‬به‌ئه‌ستاتیکا ــ پره‌نسیپه‌وه‌‪،‬‬ ‫گرێدراوبێت‪.‬‬ ‫ئ �ه‌گ �ه‌ر بێتو ئ��ه‌م پێنج پره‌نسیپه‌ ک �ه‌ ده‌ک��رێ‬ ‫زیاتریش روونبکرێنه‌وه‌ و به‌شێوه‌ی مادده‌یه‌ک‬ ‫گه‌اڵڵه‌ بکرێ و ژیانێک له‌سه‌ر بنه‌مای ئه‌م‬ ‫پره‌نسیپانه‌ بۆ خۆتان فه‌راهه‌م بکه‌ن‪ ،‬ئه‌وا پێموایه‌‬ ‫که‌ گه‌وره‌ترین چه‌کی رزگاریتان به‌ده‌ستکه‌وتووه‌‪.‬‬ ‫به‌هۆی ئه‌م چه‌کانه‌ به‌بۆنه‌ی ئه‌م رۆژه‌وه‌ ئاماژه‌‬ ‫به‌مه‌ ده‌ک �ه‌م ــ له‌تواناتاندایه‌ چ��ۆک به‌هه‌موو‬ ‫پیاوێک و ده‌زگایه‌کدا بده‌ن‪ ،‬الم وایه‌ به‌نرخترین‬ ‫ژیانیش ئه‌مه‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر رێزی ئه‌م رۆژه‌ بگیرێت‪،‬‬ ‫ئ��ه‌وا ل�ه‌س�ه‌رب��ن�ه‌م��ای ئ �ه‌م پره‌نسیپانه‌ ـ��ـ ل �ه‌الی‬ ‫ئێمه‌ (‪ )YAJK‬ئ�ه‌م�ه‌ ب�ه‌رج�ه‌س��ت�ه‌ ده‌ک��ات ــ‬ ‫رێکخستنێکی ژنان و خه‌باتکردن له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫ئه‌م پره‌نسیپانه‌‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و کاته‌ ده‌توانێت گه‌وره‌ترین‬

‫“ واته‌ پره‌نسیپی‬ ‫یه‌که‌می‬ ‫ئایدیۆلۆژیای ژن‪،‬‬ ‫ژیان به‌سه‌ربردن ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫خاکه‌ی ک ‌ه تێیدا‬ ‫له‌دایکبووه‌‪،‬‬ ‫واته‌ واڵتپارێزییه‌‪.‬‬ ‫تایبه‌تمه‌ندی‬ ‫دووه‌میش‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ژن له‌نێو ژیاندا‬ ‫جێگ ‌ه بگرێت‪ ،‬ئه‌و ‌ه‬ ‫ته‌نیا به‌قسه‌کردن‬ ‫نابێت‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫پێویست ‌ه به‌هزری‬ ‫ئازاد‪ ،‬ب ‌ه ئیراده‌ی‬ ‫ئازاده‌و ‌ه خۆی‬ ‫ته‌ڤلی ژیان بکات‬

‫“‬

‫~|‬

‫ژماره ‪Roji_Welat@yahoo.com | 2011/10/20 | 11‬‬

‫ژنان‬

‫وه‌اڵم بۆ مرۆڤایه‌تی له‌به‌رامبه‌ر ش �ه‌ڕی قڕێژ‪،‬‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر ژیانی ئازاد‪ ،‬بداته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب�ه‌ب��ۆن�ه‌ی ئ �ه‌م رۆژه‌وه‌ ب�ه‌ه�ه‌م��وو توانایه‌کمه‌وه‌‬ ‫له‌خزمه‌ت ژنانی ئازاددا ده‌بم و هه‌روه‌ها له‌سه‌ریدا بۆ‬ ‫دایکان‪ ،‬به‌تایبه‌ت بۆ ته‌واوی ئه‌و ژنه‌ قاره‌مانانه‌ی‬ ‫که‌ له‌گۆڕه‌پانی شه‌ڕدان و بۆ ته‌واوی ئه‌و ژنانه‌ی‬ ‫له‌نێو خه‌باته‌که‌ماندا جێگه‌یان گرتووه‌ هه‌ڤاڵێتی‬ ‫خۆم دیاری ده‌که‌م‪.‬‬ ‫(‪)8‬ی مارتی (‪)1998‬‬ ‫ ‬ ‫سه‌رچاوه‌‪ :‬مانیفستۆی ئازادی ژن‬

‫“‬

‫بێریتان ئەخالقی ژیانی ئازاده‬ ‫قه‌ندیلی‬ ‫بوکی کوردان‬ ‫ڕژیمت هه‌ر دوو ده‌وڵه‌ت‬ ‫چ ئێران بیت له‌گه‌ڵ تورکدا‬ ‫هێرش ده‌به‌ن بۆ سه‌ر قه‌ندیل‬ ‫ده‌یانه‌وێ بیگرن به‌دیل‬ ‫نازانن جێگای شێرایه‌‬ ‫جێی پژاک و گه‌ریالیه‌‬ ‫قه‌ندیل بوکی کوردانه‌‬ ‫بێ قه‌ندیل ماڵمان وێرانه‌‬ ‫هه‌ر قه‌ندیله‌ دڵی کوردان‬ ‫به‌ بێ قه‌ندیل نابێ ژیان‬ ‫چونکه‌ دایکی هه‌موومانه‌‬ ‫ئه‌و چوارپارچه‌ی کوردستانه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر قه‌ندیلیش نه‌مێنێ‬ ‫ژیانی کورد ده‌بێ چی بێ‬ ‫ده‌بێ ئێمه‌ ده‌س یه‌ک بگرین‬ ‫تاکو قه‌ندیل بپارێزین‬ ‫با تێ بگه‌ن هه‌موو کوردان‬ ‫به‌ بێ قه‌ندیل نابێ ژیان‬ ‫قه‌ندیل ئه‌مڕۆ زۆر خه‌مناکه‌‬ ‫خیانه‌ت زۆره‌ له‌م خاکه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێمه‌ هه‌موو یه‌ک بین‬ ‫هه‌ر یه‌کێکمان قه‌ندیلێکه‌‬ ‫هه‌ر یه‌کێکمان قه‌ندیلێکه‌‬ ‫ئه‌یووب کاکه‌یی ‪2011/9/1 -‬‬

Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan Jimarey: 10 • Salî: 2011

»‫شه‌هید نێرگز پیرۆت «ڤەژین مژده‬