pkk,apo,ocelan,sine,hewler,amed,pesmerge,kerkuk,reber,kurd,kurdistan,pjak,hpg,girilla

‫روژی واڵت‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]2‬ژمارەی ‪[ ]2012/5/20[ ]18‬جۆزەردان ‪ 27012‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫دیار غەریب‪:‬‬

‫جەمیل بایك‪:‬‬

‫چارەسەركردنی هەموو پرسەكانی كۆمەڵگە بە ئەركی خۆی دەزانێت‬ ‫كەمالی زادە‪:‬‬ ‫چەكدانانی پەكەكە بە زەرەری باشووری كوردستان و هەموو كوردە‬

‫عەبدوڵاڵ مەال نوری‪:‬‬ ‫هەموو بۆنە نیشتمانیەكان مۆركی حیزبی پێوەیە‬

‫زاخۆ زاگرۆس‪:‬‬

‫ژنانی كورد گەیشتوون بەو هێز و ئاستەی بۆ یەكێتی نەتەوەیی كورد‬ ‫پێشەنگایەتی بكەن‬

‫هێمنكامیل‪:‬‬

‫دوای ‪ 15‬ساڵ‬ ‫چارەنووسی بێ سەروشوێنكراوەكانی هەولێر نادیارە‬

‫توركیا ماوەیەكی تر دەبێتە‬ ‫بارەگای هێرشكردنە سەر‬ ‫هاوواڵتی ئازاد و یەكسان ئێران‬

‫دەكرێت لە هەرێمی كوردستان جورێك تایبەتمەندی بدرێت بە كەركوك‬

‫پێویستە بەرپرسیارێتی ئاسایش و وەزارەتەكانی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬پێشمەرگە و ئابووری بدرێتە كەسانی سەربەخۆ‬

‫چەند وێنەیەك لە شەهیدانی پارێزگای هەولێر‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 2‬ژماره‪18‬‬ ‫‪2012/5/20‬‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬

‫سەروتار‬

‫وتار‬

‫سەرنووسەر‬

‫ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫دیزاین‬

‫كاردۆ عەلیالی‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫ژنان‬

‫‪........ 2‬یەكگرتنەوەی وەزارەتی ناوخۆی هەرێم و ئەركەكانی ئەم قۆناخە‬

‫‪......9‬كەركوك لە نێوان ترافیكی سوری مالیكی و سەوزی كوردیدا‬ ‫‪......10‬خەونی دەوڵەتی كوردی‬ ‫‪......16‬دووحیزبی دەسەاڵتدار لە نێوان مۆدێلی كالسیكی و بەدەوڵەتبوون‬ ‫‪......17‬هاوواڵتی بوون لە بوتەی دەوڵەت بووندا‬ ‫‪......19‬چارەنووسی"‪"64‬كەسە بێ سەروشوێنكراوەكەی هەولێر نادیارە‬ ‫‪......22‬كورد بەرەو بە دەوڵەت بون یان بە دەلەت بون؟!‬ ‫‪......23‬گۆپتەپە و ئەنفاڵی"‪"4‬‬ ‫‪ ......25‬لە باشووری كوردستان و ئێراق گەل سیستەمی خۆی ئاوا دەكات‬ ‫‪......33‬گۆشەگیری رێبەر ئۆجەالن‪ ،‬گۆشەگیركردنی گەلی كوردە‬

‫‪......3‬سەركردەكانی هەرێم زۆربەی كات چاویان لە دەرەوەیە‪ ،‬ئەمەش سەنگی كوردی كەمكردۆتەوە‬ ‫‪......11‬توركیا دەیەوێت لە رێگەی پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬پەیەدە الواز و بێ كاریگەر بكات‬ ‫‪......28‬ئەگەر كۆنفرانسی نەتەوەیی بگاتە ئامانجەكانی هێزێكی هاوبەشیش بۆ كوردستان پێكدێت‬ ‫‪......31‬گەڕانەوەی كەركوك بۆ سەر كوردستان شتێك نییە چاوەڕێی بكەم‬

‫‪ ......35‬زاخۆ‪ :‬رێكخستنی هاوبەش مەرجی سەرەكی كۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانە‬

‫‪......39‬دەسەاڵتی كوردی بكوژانی ژن داڵدە دەدات و یاساكانی جێبەجێ ناكات‬ ‫‪......43‬ئەگەر هەبوونت هەیە‪ ،‬ئەو كاتە نابێت وەك ژنێك بەتەواوی لە بن بااڵدەستی پیاودا بیت‬

‫ژمارەی متامنه‬ ‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫یەكگرتنەوەی وەزارەتی ناوخۆی هەرێم و‬ ‫ئەركەكانی ئەم قۆناخە‬ ‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬

‫رۆژی(‪ )2012/5/14‬عیماد‬ ‫ئەحمەد جێگری سەرۆكی‬ ‫ح���ك���وم���ەت���ی ه��ەرێ��م��ی‬ ‫كوردستان لە لێدوانێكی‬ ‫چاپەمەنیدا یەكگرتنەوەی‬ ‫وەزارەتی ناوخۆی راگەیاند‬ ‫و ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد‬ ‫ژم��ارەی��ەك لە قائمەقام و‬ ‫بەرێوەبەری شارەدێیەكان‬ ‫ج��ێ��گ��ەی��ان دەگ���وڕدرێ���ن‬ ‫و سیستەمی وەزارەت‬ ‫دەكرێتە ی��ەك سیستەم‪.‬‬ ‫ئ��ەم راگ��ەی��ان��دن��ەش دوای‬ ‫ئ��ەوە ه��ات ك��ە ل��ە مانگی‬ ‫راب��ردوودا حكومەتی هەرێم‬ ‫رایگەیاند ك��ە ل��ە م��اوەی‬ ‫"‪ "45‬رۆژدا ه���ەر سێ‬ ‫وەزارەتی ناوخۆ‪ ،‬پێشمەرگە‬ ‫و دارای����ی ی��ەك��دەخ��رێ��ن‪.‬‬

‫گرنگە كە پارتی‬ ‫دیموكراتیكوردستان‬ ‫ویەكێتینیشتمانی‬ ‫كوردستانكەسایەتیەكی‬ ‫سەربەخۆ و بێ الیەن كاندید‬ ‫بكەن بۆ وەزیری ناوخۆ و‬ ‫هەروەها بەرێوەبەری پۆلیس و‬ ‫ئاسایشی گشتی و ژمارەیەك‬ ‫بەرێوەبەرایەتییەكە‬ ‫ئیداریەكان بدەنە كەسی‬ ‫سەربەخۆ هەتا چەمكی وەزیر و‬ ‫رێگر تێپەڕ بكرێت‬ ‫ئەمەش جێگەی دەستخۆشییە و چ��اوەڕوان��ی‬ ‫ئ��ەوەی��ن ك��ە پێش كۆتایهاتنی ئ��ەو م��اوەی��ە‬ ‫ه��ەر دوو وەزارەت��ەك��ەی تریش یەكبخرێنەوە‪.‬‬

‫دیارە یەكخستنەوەی وەزارەتێك كارێكی گرنگ و‬ ‫بایەخدارە‪ ،‬بەاڵم كاتێك بەواتاتر دەبێت كە هەنگاوی‬ ‫تری بەدوادا بێت‪ .‬ئەویش ئەوەیە كە ئەم وەزارەتە‬ ‫لە هەژمونی حزبی یا خود وابەستەیی حزبی دوور‬ ‫بخەینەوە‪ .‬گرنگە كە پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫و یەكێتی نیشتمانی كوردستان كەسایەتیەكی‬ ‫سەربەخۆ و بێ الیەن كاندید بكەن بۆ وەزیری‬ ‫ناوخۆ و هەروەها بەرێوەبەری پۆلیس و ئاسایشی‬ ‫گشتی و ژمارەیەك بەرێوەبەرایەتی یەكە ئیداریەكان‬ ‫بدەنە كەسی سەربەخۆ هەتا چەمكی وەزیر و رێگر‬ ‫تێپەڕ بكرێت و هەروەها ئەو دەزگایانە لە الیەنگری‬ ‫بۆ پارتێك یا خود چەند پارتێك رزگار بكەین‪،‬‬ ‫چونكە هەتا ئێستا جەماوەر وەكو دەزگایەكی‬ ‫حزبی سەیری پۆلیس و ئاسایش دەكەن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫كەڵێنێكی لە نێوان ئەو دەزگایانە و گەلدا دروست‬ ‫كردووە‪ .‬دیارە ئەم كەڵینەش كاتێك پڕ دەبێتەوە‬ ‫كە هاوكاتی یەكگرتنەوە چەمكی بااڵدەستی حزب‬ ‫بەسەر وەزارەت و ئەو دەزگایانەدا تێپەڕ بكرێت‪.‬‬ ‫بێگۆمان كارێكی بەو رەنگە زەحمەتە‪ ،‬بەاڵم كارێك‬ ‫نییە كە نەكرێت‪ ،‬ئەگەر ئامانجمان ریفۆرم و‬ ‫چاكسازی بێت ئەوا دەتوانین ئەم هەنگاوە بنێین‪،‬‬ ‫خۆ ئەگەر بیر لە پۆست و بەرژەوەندی بكرێتەوە‬ ‫ئەوا ئەم هەنگاوە نانرێت‪ .‬بە هیوای ئەوەی كە‬ ‫یەكخستنەوەی وەزارەتی ناوخۆ ببێتە نمونەیەكی‬ ‫ب��اش ب��ۆ یەكخستنەوەی وەزارەت��ەك��ان��ی تر‪.‬‬ ‫بابەتێكی تر كە جێگەی هەڵوەستە لەسەر‬ ‫كردنە پەرتەوازەیی خیتابی كوردییە لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا و نەبوونی پرۆژەیەكی هاوبەش و‬ ‫خیتابێكی هاوبەشە بۆ ئێراق پرسگرییەكانی‪.‬‬ ‫گرنگە كە سەرۆكی هەرێمی كوردستان خۆی لە‬ ‫خیتابی شەخسی و هەڵوێستی شەخسی بپارێزین‪،‬‬ ‫چونكە ئەو هەڵوێست و ختیابانە پێگەی سەرۆكی‬ ‫هەرێمیش الواز دەكات و خزمەت بە دۆزی كورد‬ ‫ناكات و پارچەبوون دروست دەكات‪ ،‬كە ئێستا ئەو‬ ‫پارچەبوونە بۆ ئاشكرا دەبینرێت‪ .‬لە جێگەی ئەوە‬ ‫با كار بكرێت بۆ داڕشتنەوەی دەستووری هەرێم و‬ ‫ئامادەكردنی پرۆژەیەكی هاوبەش بۆ چارەسەركردنی‬ ‫كێشە هەڵواسراوەكانمان لە گەڵ ب��ەغ��داددا و‬ ‫بەمەش دەتوانین رێگە لە زیادەڕۆیی مالیكی و هەر‬ ‫كەسێكی تر بگرین كە ببێتە حوكمدار لە ئێراقدا‪.‬‬ ‫پرۆژەیەكی هاوبەشیش بۆ هەمواركردنی دەستووری‬ ‫ئێراق ئامادە بكەین‪ ،‬بە شێوەیەك كە دەسەاڵتەكانی‬ ‫ناوەند ك��ەم بكاتەوە و فیدراڵی بچەسپێنێ‪.‬‬

‫گرنگە كە سەرۆكی‬ ‫هەرێمی كوردستان خۆی لە‬ ‫خیتابی شەخسی و هەڵوێستی‬ ‫شەخسی بپارێزین‪ ،‬چونكە ئەو‬ ‫هەڵوێست و ختیابانە پێگەی‬ ‫سەرۆكی هەرێمیش الواز‬ ‫دەكات و خزمەت بە دۆزی‬ ‫كورد ناكات و پارچەبوون‬ ‫دروست دەكات‪ ،‬كە ئێستا‬ ‫ئەو پارچەبوونە بۆ ئاشكرا‬ ‫دەبینرێت‪ .‬لە جێگەی‬ ‫ئەوە با كار بكرێت بۆ‬ ‫داڕشتنەوەی دەستووری هەرێم‬ ‫و ئامادەكردنی پرۆژەیەكی‬ ‫هاوبەش بۆ چارەسەركردنی‬ ‫كێشەهەڵواسراوەكانمان‬ ‫لە گەڵ بەغداددا و بەمەش‬ ‫دەتوانین رێگە لە زیادەڕۆیی‬ ‫مالیكی و هەر كەسێكی تر‬ ‫بگرین كە ببێتە حوكمدار‬ ‫لە ئێراقدا‬ ‫ئ���ەوەی جێگەی دڵخۆشییە‪ ،‬ل��ەم مانگەدا‬ ‫دەستپێشخەری هاواڵتی ئازاد و یەكسان كۆنگرەی‬ ‫خۆی سازدا و لە كۆنگرەدا چەمكی چاالك كردنی‬ ‫ت��اك‪ ،‬كۆمەڵگە و گەشەپێدانی سیاسەتێكی‬ ‫ئەخالقی و ویژدانی‪ ،‬چەمكی سەرەكی بووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هیوایەكی وەها دەدا كە ئەم دەستپێشخەرییە‬ ‫لە ئایندەدا بتوانێت رۆڵی خۆی بەباشی ببینێ‬ ‫بۆ چەسپاندنی چارەسەرییەكی دیموكراتی‪.‬‬ ‫سەرەڕای زەحمەتی‪ ،‬جواڵنەوەی هاواڵتی ئازاد و‬ ‫یەكسان كە بەرهەمی كۆنگرەكە بوو هیوابەخشە‬ ‫و دەتوانێت رۆڵی باش بۆ چارەسەری ببینێ‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪3‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫دیار غەریب‪:‬‬

‫سەركردەكانی هەرێم زۆربەی كات چاویان لە دەرەوەیە‪ ،‬ئەمەش سەنگی كوردی كەمكردۆتەوە‬

‫پارتی دیموكراتی كوردستان زیاتر‬ ‫لە فەلەكی سیاسەتی توركیا‬ ‫و ئەمریكادا دەخولێتەوە و كار‬ ‫دەكات دەكات‬ ‫هەر دەچێت ناكۆكی نێوان هەرێم و بەغداد‬ ‫و بەتایبەتی سەرۆكی هەرێم و سەرۆك‬ ‫وەزی���ری ئێراق قوڵتر دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫لەسەردانەكەی ئەم دواییەی مالیكیدا بۆ‬ ‫كەركوك ئاشكرا تر بوو‪ .‬لەالیەكی ترەوە‬ ‫ڕووداوەكانی هەرێمی كوردستان و بارودۆخ‬ ‫ئاڵۆزتر دەبێت‪ ،‬هاوكاتی ئەمانە كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی بووە بە بابەتێك هەڵوەستەی‬ ‫جیاجیا لەبارەوە دەكرێت و مانگی رابردووش‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‬ ‫پێشنیار و هەڵوێستی خۆی سەبارەت بە‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی راگەیاند‪ ،‬بۆ تیشك‬ ‫خستنە سەر ئەم بابەتانە بە پێویستمان‬ ‫بینی ئەم دی��دارە لە گەڵ هاوسەرۆكی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‬ ‫ه��ەڤ��اڵ"دی��ار غ��ەری��ب" ئەنجام بدەین‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬سەرەتا دەمانەوێت پرسیاری‬ ‫ئەوە بكەین كە رووداوەكانی هەولێر بۆ‬ ‫چی دەگەڕێننەوە؟ ئایا بابەت ئایینە یاخود‬ ‫مەرامی تر لەپشتی ئەو ڕووداوەوە هەیە؟‬ ‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬جێگەی داخ��ە لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا سیاسەتێكی راس��ت ك��ە پشت‬ ‫بەستوو بێت بە گەل پەیڕەو ناكرێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەپشت بەستن بە دەرەوە سیاسەت بەڕێوە‬ ‫دەبرێت و هەمیشە سەركردەكانی هەرێم چاویان‬

‫لە دەرەوەیە كە چی سەبارەت بە ئێمە دەڵێن‬ ‫و هەر الیەنێكیش خاوەنی سیاسەتی تایبەت‬ ‫بە خۆیەتی و زیاتر خۆی نزیكی دەوڵەتێك‬ ‫دەكاتەوە‪ .‬بۆ نمونە ئێستا پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان زیاتر لە فەلەكی سیاسەتی توركیا‬ ‫و ئەمریكادا دەخولێتەوە و كار دەكات‪ ،‬یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستانیش زیاتر لە ئێرانەوە نزیكە‪،‬‬ ‫لە الیەكی ت��رەوە متمانەش لە نێوان الیەنە‬ ‫سیاسیەكاندا زۆر الوازە‪ ،‬ئەمانە بوونەتە هۆكاری‬ ‫ئەوەی هەرێمی كوردستان بووەتە گۆڕەپانێك‬ ‫كە دەوڵەتان بتوانن بە ئاسانی كاریگەری لە‬ ‫سەر بارودۆخی سیاسی و ئاسایشیەكەی دابنێن‬ ‫و س��وود لە ب��ارودۆخ��ی هەرێمی كوردستان‬ ‫وەرب��گ��رن‪ .‬بۆ ئەمە ڕەنگە الیەنی دەرەك��ی‬ ‫رۆڵیان هەبێت لە خولقاندنی بارودۆخەكەدا‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬واتە بەتێڕوانینی ئێوە لە ناوخۆدا‬ ‫دەستێك لە پشتی ئەو رووداوەوە نییە؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬من ناتوانم بڵێم دەستی ناوخۆیی‬ ‫هەیە لە پشتی ڕووداوەك���ەوە‪ ،‬بەاڵم بێگومان‬ ‫ڕووداوەك��ان��ی ساڵی پاری سنووری پارێزگای‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ڕووداوەك��ان��ی زستانی راب���ردووی‬ ‫پارێزگای دهۆك و ئەو بێ متمانەییەی كە لە‬ ‫نێوان الیەنەكاندایە ئەو گومانە دروست دەكات‬ ‫كە دەستی ناوخۆیش هەبێت لە وروژان��دن��ی‬ ‫بابەتەكەدا‪ .‬هەندێك دەڵێن ئەم بابەتە دەستی‬ ‫ئیسالمیەكانی لە پشتەوەیە بەتایبەتی یەكگرتوو‪،‬‬ ‫دەڵێن ئامانجی یەكگرتوو ئەوەیە ئەو بابەتە‬ ‫ئایینیە بكەنە زەمینە بۆ راكێشانی جەماوەر‬

‫بەالی خۆیاندا‪ .‬هەندێكیش دەڵێن ئەمە دەستی‬ ‫پارتی دیموكراتی لە پشتەوەیەوە و دەخوازن كە‬ ‫ئەم ڕووداوە بكەنە بیانوو بۆ سنوورداركردنی‬ ‫چاالكی هێزە ئیسالمیەكان و چەسپاندنی‬ ‫یاسای خۆپیشاندان و رێگە نەدان بە چاالكی‬ ‫بێ مۆڵەت‪ ،‬هەروەها لە بیربردنەوەی دۆسیەی‬ ‫س��ەردەش��ت عوسمان و سێبەر خستنە سەر‬ ‫ئەنجامەكانی كۆنگرەی یەكگرتوو‪ .‬هەندێكی‬ ‫تر دەڵێن ڕەنگە دەستی یەكێتی یان كۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی تێدا بێت بۆ قوڵكردنەوەی ناكۆكیەكانی‬ ‫نێوان پارتی و یەكگرتوو و فشارخستنە سەر‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫پارتی بۆ ئەوەی كە خۆی لە سیاسەتی تاكڕەوانە‬ ‫و دژایەتی ئێران و مالكی دوور بخاتەوە‪ .‬بەهەر‬ ‫حاڵ ڕەنگە ئەم بابەتانەش كاریگەریان لەسەر‬ ‫ڕووداوەك���ە و خوێندنەوە بۆی هەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خاڵی گرنگ ئەوەیە كە ئەم ڕوداوە نەكرێتە‬ ‫بیانوو بۆ بەرتەسكردنەوەی ئ��ازادی��ەك��ان و‬ ‫هەوڵبدرێت بە شێوەیەكی گونجاو و بەپێی‬ ‫یاسا و پرەنسیپی دیموكراتی چارەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬پ����ێ����ت����ان وای������ە‬ ‫ئ���ازادی���ەك���ان ب��ەرت��ەس��ك ب��ك��رێ��ن��ەوە؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬ڕەنگە ئەمە ڕوو بدات‪ ،‬وەكو‬ ‫ئاگادارن لە پاییزی (‪)2010‬دا یاسای خۆپیشاندان‬ ‫و چاالكی مەدەنی لە الیەنی پەرلەمانەوە دەركرا‬ ‫و ئەم یاسایە ن��اڕەزای��ی زۆری لێ كەوتەوە‪،‬‬ ‫چونكە تێیدا هاتبوو كە هەموو چاالكیەك دەبێت‬ ‫بە مۆڵەت ئەنجام بدرێت‪ .‬الیەنە سیاسیەكانی‬ ‫دەرەوەی دەسەاڵت و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی داوایان كرد كە ئەو بڕگەیەی كە باس‬ ‫لە مۆڵەت دەكات الببرێت و لە جێگەی ئەوە‬ ‫پرەنسیپی ئ��اگ��ادارك��ردن��ەوەی ئیدارە جێگیر‬ ‫بكرێت‪ .‬ئەمەش بووە فشار لەسەر دەسەاڵت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دوات��ر و ل��ەدوای ڕووداوەك��ان��ی (‪)17‬ی‬ ‫شوباتەوە زۆر بیانوو دەهێنرایەوە بۆ چەسپاندنی‬ ‫ئەو یاسایە‪ .‬ئەوە ماوەیەكە لیستی هاوپەیمانیش‬ ‫لە پەرلەمان هاتبوونە س��ەر ئ��ەو ڕای��ەی كە‬ ‫پێویستە ئەو یاسایە بگۆڕدرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوە‬ ‫چەند رۆژێكی كەم بەسەر ئەو ڕووداوەدا تێپەڕ‬ ‫بووە دەبینین لە ناو دەسەاڵتەوە زۆر دەنگە بەرز‬ ‫دەبنەوە و ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن كە چاالكی‬ ‫بێ مۆڵەت ئەنجامی بەو ڕەنگەی لێ دەكەوێتەوە‬ ‫و ئەمەش مۆڵەت وەرگرتن دەكاتە ناچاری‪.‬‬

‫رۆژیواڵت‪/‬باشەهەتاكەیڕەوشیهەرێمی‬ ‫كوردستان بەمڕەنگە دەتوانێت بەردەوام‬ ‫بێت؟ بەتێڕوانینی ئێوە چارەسەری چییە؟‬ ‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬بەتێڕوانینی ئێمە ب��ارودۆخ‬ ‫بەو ڕەنگە ب��ڕوات ئایندەی ئێمە باش نابێت‪،‬‬ ‫چونكە ئەم ڕەوش��ە ئێمە الواز دەك��ات‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە پێویستە هەموو الیەكمان بە ئیرادەی‬ ‫سەربەخۆ سیاسەت بكەین و سیاسەتێكی‬ ‫دیموكراتی و پەیوەست بە ئەخالقەوە و دوور‬ ‫لە پیالنگێڕی پ��ەی��ڕەو بكەین‪ .‬لە زەمینەی‬ ‫كۆنفرانسێكی هاوبەش و بەرفراواندا دەستوورێكی‬ ‫دیموكراتی بۆ هەرێمی كوردستان گەاڵڵە بكەین‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬لەم ماوەیەدا لە پرۆسەی‬ ‫ی��ەك��گ��رت��ن��ەوەی ئ��اس��ای��ش��ی ه��ەرێ��م��دا‬ ‫ڕەخنە لە پارتی و یەكێتی دەگیردرێت‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ە ئ��ەرك��دارك��ردن��ی مەسرور‬ ‫ب��ارزان��ی و اله���ووری شێخ جەنگی وەكو‬ ‫سەرۆك و جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی‬ ‫ئاسایشی نیشتمانی هەرێم‪ ،‬هەڵوێست‬ ‫و تێڕوانینی ئێوە لەم بارەیەوە چییە؟‬ ‫دی��ار غەریب‪ /‬هەتا ئێستا بە فەرمی ئەمە‬ ‫رانەگەیەندراوە‪ ،‬یان من نەمبیستووە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫وەها بێت ئەوە كارێكی زۆر هەڵەیە و لە گەڵ‬ ‫ئەو بەڵێنانەدا ناگونجێت كە بەجەماوەریان داوە‪.‬‬ ‫ئەگەر دەخوازن باوەڕی الی جەماوەر دروست‬ ‫بكەن پێویستە بەرپرسیارێتی ئاسایش و هەر‬ ‫سێ وەزارەت��ی ناوخۆ‪ ،‬پێشمەرگە و ئابووری‬ ‫بدەنە كەسانی سەربەخۆ‪ .‬ئەوەتا لە ئێراق‬ ‫هەموو الیەنەكان كۆك ب��وون لەسەر ئەوەی‬ ‫ئەو وەزارەت��ان��ە بدرێتە كەسانی سەر بەخۆ‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬با بێینە سەر ناكۆكیەكانی نێوان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەگوترێت هەتا شەڕ‬ ‫لە كوردستاندا هەبێت‬ ‫كۆنفرانس دروست نابێت‪ ،‬یا‬ ‫خود دەگوترێت دەبێت شەڕ‬ ‫كۆتایی پێ بێت‪ ،‬ئەو كاتە‬ ‫كۆنفرانسدەبەسترێت‪،‬‬ ‫یان دەگوترێت كۆنفرانس‬ ‫بۆ ئەوەیە پەیامی ئاشتی‬ ‫بدەینە دەرەوە و لەمانەش‬ ‫زیاتردەگوترێتپێویستە‬ ‫كەجەكە و پەژاك پەیمان‬ ‫بدەن كە شەڕ كۆتایی پێ‬ ‫دێنن‪ ،‬ئەو كاتە كۆنفرانس‬ ‫ئەنجام دەدرێت‪ .‬جیاواز لەمانەش‬ ‫وەكولەكۆنفرانسی‬ ‫گەنجان و ئامادەكاری‬ ‫كۆنفرانسی ژناندا دەركەوت‪،‬‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫دەخوازێت ئەجیندای خۆی‬ ‫بسەپێنێبەسەركۆنفرانسدا‬ ‫و هێشتا كۆنفرانس ئەنجام‬ ‫نەدراوە‪ ،‬ئەوان دەخوازن‬ ‫سیمبۆڵ و رەمزەكانی خۆیان‬ ‫بكەنە سیمبۆڵ و رەمزی‬ ‫گشتی‪.‬ئەمانەبەگشتی‬ ‫دەبنە ئاستەنگ لەبەردەم‬ ‫ئامادەكارییەكانی‬ ‫كۆنفرانس و گومان و دوودڵی‬ ‫بەرامبەر بە كۆنفرانس دروست‬ ‫دەكات‬ ‫هەرێم و بەغداد‪ ،‬پێتان وایە ناكۆكیەكانی‬ ‫ن��ێ��وان س���ەرۆك���ی ه��ەرێ��م و مالیكی‬ ‫شەخسییە یاخود وابەستەی دەستوورە؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬پێم وایە نییە كە ئەو ناكۆكیانە‬ ‫شەخسی بن و لەو باوەڕەدام كە سەرۆكی هەرێم‬ ‫و مالیكی لە دەرەوەی پۆستەكانیان دۆستایەتیان‬ ‫خۆشە‪ .‬ئەوەی هەیە بە تێڕوانینی ئێمە چەند‬ ‫الیەنەیە؛ بەشێكی وابەستەی ماف و ئەركی هەرێم‬ ‫و بەغدادە لە بەرامبەر یەكتردا كە ئەویش خۆی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لە بابەتەكانی دیبلوماسی‪ ،‬سوپا و پێشمەرگە‪،‬‬ ‫ئابووری‪ ،‬نەوت و گاز هەروەها بابەتی كەركوك‬ ‫و ناوچە جێ ناكۆكەكان كە ئەم بەشەی شتێكی‬ ‫نوێ نییە و لە دوای داڕشتنی دەستوورەوە بوونی‬ ‫هەیە؛ چونكە ئەم بابەتانە بە كۆنكرێتی چارەسەر‬ ‫نەبوون‪ .‬بەشی دووەمیشیان وابەستەی هەڵوێستی‬ ‫سیاسی هەر دوو الیە لە گەڵ ئەو ملمالنێیەی‬ ‫كە ئەمریكا و ئێران بەڕێوەی دەبەن لە ئێراقدا‪،‬‬ ‫ئاشكرایە كە مالیكی زیاتر لە بن كاریگەری ئێراندا‬ ‫هەڵسوكەوت دەكات و بارزانیش خۆی لە ئەمریكا‬ ‫و توركیا نزیك دەكاتەوە‪ ،‬ئەمەش وایكردووە‬ ‫كە ناكۆكیەكانیان قوڵتر و زەقتر ببنەوە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬وات��ە بە تێڕوانینی ئێوە‬ ‫ناكۆكیەكانی نێوان بارزانی و مالیكی‬ ‫ب��ەره��ەم��ی ناكۆكی ن��ێ��وان ئەمریكا و‬ ‫ئێرانە؟ ئەگەر وای��ە پرسی ك��ورد چۆن‬ ‫چارەسەر دەبێت و پێگەی لە كوێدایە؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬بێگومان پرسی كورد چارەسەر‬ ‫نەبووە لە ئێراقدا‪ ،‬كاتێك باس لە ناكۆكی نێوان‬ ‫سەرۆكی هەرێم و مالیكی دەكەم و دەڵێم زیاتر‬ ‫وابەستەی دەرەوەیە بەو واتایە ناڵێم كە دۆزی‬ ‫كورد چارەسەر بووە‪ ،‬بەڵكو مەبەستم ئەوەیە‬ ‫كە دۆزی كورد نەكرێتە قوربانی ملمالنێی نێوان‬ ‫ئەو هێزانە‪ ،‬چونكە ئەو هەڵوێستانەی سەرۆكی‬ ‫هەرێم و ئەو شێوازە ناتوانێت كێشەكان چارەسەر‬ ‫بكات‪ ،‬لەوە زیاتر دۆزی رەوای كورد دەخاتە‬ ‫ژێر پرسیارەوە و لە ناوخۆشدا ك��ورد بەرەو‬ ‫پارچەبوون دەبات‪ ،‬ئەمەش مەترسیەكی گەورەیە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬پ��ێ��ت��ان وای����ە ك��ە ئ��ەم‬ ‫ن��اك��ۆك��ی��ان��ە ك�����ورد پ���ارچ���ە ب��ك��ات؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬لە ئێستادا پارچەی كردووە‪ ،‬ئەو‬ ‫هەڵوێستەجیاوازانەیپارتیویەكێتیئاماژەیروونن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬بە تێڕوانینی ئێوە بارزانی‬ ‫پێویستە بێ دەنگ بێت؟ ئەگەر بارزانی‬ ‫بێ دەنگ بێت رەوشی كورد باش دەبێت‪،‬‬ ‫پرسە هەڵواسراوەكان چارەسەر دەبن؟‬ ‫دی��ار غەریب‪ /‬بێگومان من باسی بێدەنگ‬ ‫ب��وون��م ن��ەك��ردووە‪ ،‬بەڵكو ب��اس ل��ە شێوازی‬ ‫كار دەك��ەم‪ ،‬باسی ئوسلوبی ختیاب و پرۆژە‬ ‫دەك��ەم‪ .‬من دەڵێم پێویست بوو هەتا ئێستا‬ ‫بارزانی و تاڵەبانی بێدەنگ نەبونایە و وەكو‬ ‫الیەنی كوردی لە بەغداد پرۆژەیەكی گونجاویان‬ ‫هەبوایە بۆ چارەسەری پرسە هەڵواسراوەكان‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬پ�����رۆژەی چ��ی و چ��ۆن؟‬ ‫ئەگەر ئەوان رەخنە بگرن پێیان دەڵێن‬ ‫رەخ��ن��ە م��ەگ��رن و ئ��ەگ��ەر ب��ێ دەن��گ‬ ‫ب��ن پێیان دەڵ��ێ��ن ب��ۆ چ��ی ب��ێ دەنگن؟‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬من س��ەرەت��ا باسم ك��رد كە‬ ‫بەشی یەكەمی ناكۆكیەكان وابەستەی ناوخۆیە‬ ‫و گ��وزارە لە پرسە هەڵواسراوەكان دەك��ات‪،‬‬ ‫بەشی دووەم وابەستەی دەرەوەی���ە‪ .‬بۆ ئەمە‬ ‫پێویستە كورد لە هەنگاوی یەكەمدا یەكگرتوو‬ ‫بێت و خ��اوەن پ��رۆژە بێت‪ ،‬لە هەمانكاتدا‬ ‫سەربەخۆیی ئیرادە و بڕیاری خۆی بپارێزێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬خۆ هەتا (‪ )2009‬الیەنە‬ ‫ك���وردی���ەك���ان ی��ەك��گ��رت��وو ب�����وون بۆ‬ ‫چ��ی پ��رس��ەك��ان��ی��ان چ���ارەس���ەر ن��ەك��رد؟!‬ ‫دیار غەریب‪ /‬چونكە خاوەنی پرۆژەی گونجاو‬ ‫نەبوون و خۆیان لە سیاسەتی دەرەكی دانەبڕی بوو‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئ���ێ���وە وەك�����و پ��ارت��ی‬ ‫چ���ارەس���ەری چ��ی پ���رۆژەت���ان ه��ەی��ە بۆ‬ ‫چ���ارەس���ەری پ��رس��ەك��ان و پێتان وای��ە‬ ‫چ��ۆن ئ��ەو پرسانە چ��ارەس��ەر دەب��ێ��ت؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬ئێمە لە ساڵی (‪)2005‬دا و لە‬ ‫كاتی ئامادەكردنی پرۆژەی دەستووری ئێراقدا‬ ‫پرۆژەیەكمان ئامادەكرد و پێشكەشی الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكانمان كرد و بۆ رای گشتیمان‬ ‫باڵوكردەوە‪ .‬لەو پرۆژەیەدا پەنجەمان خستبووە‬ ‫سەر ئەو خااڵنەی كە ئەمڕۆ بوونەتە كێشە و‬ ‫پێمان وابوو كە پێویستە ئەو خااڵنە هەموار بكرێن‬ ‫و دواتر دەنگ بۆ دەستوور بدرێت‪ ،‬بەاڵم ئەو كاتە‬ ‫پارتی و یەكێتی فشاریان دەخستە سەرمان و‬ ‫دەیانگوت پێویستە دەنگ بۆ دەستوور بدەن و‬ ‫لەوە زیاترمان دەست ناكەوێت‪ .‬ئێستاش لە گەڵ‬ ‫ئەوەدا نیین كە دەستوور هەموار بكرێت و دەڵێن‬ ‫ئەگەر هەموار بكرێت ئەوا زیانمان لێ دەكەوێت و‬ ‫ئەوەی هەشمانە لە دەستمان دەچێت‪ .‬بێگومان‬ ‫ئەم هەڵوێستە رۆژب��ەرۆژ كورد الواز دەكات‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئ��ەو خ��اڵ و م��اددان��ە چی‬ ‫ب��وون كە ئێوە ئاماژەتان پێ كردبوو؟‬ ‫دی���ار غ��ەری��ب‪ /‬ئێمە ئ��ام��اژەم��ان ب��ۆ ئ��ەوە‬ ‫كردبوو كە سەاڵحیەتی زۆر دراوە بە ناوەند‬ ‫و بە پێی دەستوور هەرێمەكان سەاڵحیاتیان‬ ‫كەمە و پێویستە ئەم بابەتە بەهەند وەربگرین‬ ‫و س��ەاڵح��ی��ەت��ی ن��اوەن��د ك���ەم ب��ك��رێ��ت��ەوە و‬ ‫دەسەاڵتێكی زیاتر بدرێتە هەرێم و پارێزگاكان‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬دەتوانن نمونەمان بدەنێ؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬بەدڵنیاییەوە‪ ،‬سەبارەت بە سوپا‬ ‫و پێشمەرگە‪ ،‬ئەو فۆرمیلەی یا خود ئەو داڕشتنەی‬ ‫كە لە دەستووردایە لە رووی یاساییەوە وەاڵمی‬ ‫داخوازیەكانی گەلی كورد ناداتەوە؛ چونكە باس‬ ‫لەوە دەكات كە ئێراق یەك سوپای یەكگرتووی‬ ‫هەیە‪ ،‬هەرێمەكانیش پاسەوانی هەرێمیان هەیە‬ ‫و مافیان نییە كە هێزی پاراستنی تایبەت بە‬

‫‪5‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫خۆیان هەبێت‪ .‬لە رووی یاسایشەوە پاسەوانی‬ ‫هەرێم تایبەتمەندی پۆلیسی هەیە و بۆی نییە‬ ‫كە چەكی قورسی هەبێت‪ .‬ئێمە ئەو كاتە باسمان‬ ‫لەوە كردبوو كە ئەگەر ئەم ماددەیە بەمشێوەیە‬ ‫بێت ئەوا هەر كاتێك حكومەتی ناوەند بەهێز‬ ‫ببێت ئەو كاتە یان دەبێت شەڕ بكەینەوە یاخود‬ ‫دەبێت پێشمەرگە هەڵوەشێنینەوە و چەكی قورس‬ ‫رادەستی حكومەتی ئێراق بكەین‪ .‬ئەوەی ئێستا‬ ‫مالیكی دەخوازێت بیكات ئەمەیە‪ ،‬ئەوەتا داوای‬ ‫چەكە قورسەكانی هەرێم دەكات‪ ،‬داوا دەكات‬ ‫پێشمەرگە لە ژێر كۆنترۆڵی ئەودا بێت و ئەمەش‬ ‫بە پێی دەستوور دەكات‪ .‬بە پێی دەستووری ئێراق‬ ‫ئەوەی مالیكی دەیكات دەستوورییە و ئەوەی‬ ‫كە دەسەاڵتی ك��وردی دەیكات نادەستوورییە‬ ‫كە چی هێشتا دەسەاڵتی كوردی بە تایبەتی‬ ‫پارتی لە گەڵ گۆڕانكاری دەس��ت��ووردا نیین‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬واتە مالیكی لەم بابەتەدا‬ ‫دەخوازێت دەستوور جێبەجێ بكات؟ ئەی‬ ‫باشە بۆ چی ماددەی(‪ )140‬جێبەجێ ناكات؟‬ ‫دی����ار غ���ەری���ب‪ /‬دی����ارە ئ��ەوی��ش ب��ە پێی‬ ‫بەرژەوەندی خۆی مامەڵە لە گەڵ دەستووردا‬ ‫دەكات و رەخنە لە كوردیش دەگرێت و دەڵێت‬ ‫كورد بە پێی بەرژەوەندی خۆی مامەڵە لەگەڵ‬ ‫دەستووردا دەكات‪ .‬بە پێی دەستوور مالیكی‬ ‫ئەمڕۆ رەخنە لە هەرێمی كوردستان دەگرێت‬

‫كاتێك باس لە‬ ‫ناكۆكی نێوان سەرۆكی‬ ‫هەرێم و مالیكی دەكەم و‬ ‫دەڵێم زیاتر وابەستەی دەرەوەیە‬ ‫بەو واتایە ناڵێم كە دۆزی‬ ‫كورد چارەسەر بووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫مەبەستم ئەوەیە كە دۆزی‬ ‫كورد نەكرێتە قوربانی‬ ‫ملمالنێی نێوان ئەو هێزانە‪،‬‬ ‫چونكەئەوهەڵوێستانەی‬ ‫سەرۆكی هەرێم و ئەو شێوازە‬ ‫ناتوانێتكێشەكانچارەسەر‬ ‫بكات‪ ،‬لەوە زیاتر دۆزی رەوای‬ ‫كورد دەخاتە ژێر پرسیارەوە‬ ‫و لە ناوخۆشدا كورد بەرەو‬ ‫پارچەبوون دەبات‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مەترسیەكیگەورەیە‬

‫چاوپێكەوتن ‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫خاڵی گرنگ ئەوەیە كە‬ ‫ئەم ڕوداوەی هەولێر نەكرێتە‬ ‫بیانوو بۆ بەرتەسكردنەوەی‬ ‫ئازادیەكان‬ ‫كە دیبلوماسی جیاواز لە ئێراق بەڕێوە دەبەن‬ ‫و دەڵ��ێ ئێوە مافتان نییە ك��ە ب��ەم شێوە‬ ‫دیبلوماسی بكەن‪ .‬هەروەها لە بابەتی نەوت و‬ ‫گاز و رێككەوتن لە گەڵ كۆمپانیاكانی نەوت و‬ ‫گازدا دەڵێت ئێوە سنووری خۆتان بەزاندووە‪.‬‬ ‫ئێمە لە ساڵی (‪)2005‬دا لەم بوارانەدا پێشنیاری‬ ‫گونجاومان پێشكەش كرد بوو كە تێیدا هەموو‬ ‫سەالحیەتەكان لە دەستی ناوەندا كۆ نەكاتەوە‬ ‫و رێگە بە هەرێمەكان بدات كە سەربەخۆیی‬ ‫ئابووری و دیبلوماسیان هەبێت‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵتی‬ ‫كوردی ئەوەی پەسند نەكرد و ئەمڕۆش باجی‬ ‫ئەو هەڵەیە دەدەن‪ .‬هەر بۆیە بە تێڕوانینی ئێمە‬ ‫پێویستە لەم كاتەدا سەبارەت بەو بوارانە ئێمەی‬ ‫كورد لە كۆنفرانسێكی هاوبەشدا پرۆژەیەكی‬ ‫هاوبەش گەاڵڵە بكەین و بەیەكەوە كاری بۆ بكەین‬ ‫و بیكەینە مەرجی پێكەوە ژیانمان لە ناو ئێراقدا‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ب��اش��ە ئ���ەگ���ەر الی��ەن��ە‬ ‫ئێراقیەكان ئەم بابەتەیان پەسند نەبوو‪،‬‬ ‫ئەو كاتە ك��ورد جیا ببێتەوە لە ئێراق؟‬ ‫دی����ار غ���ەری���ب‪ /‬ئ��ەگ��ەر ئێمە ن��اوم��اڵ��ی‬ ‫خ��ۆم��ان رێكبخەین و ئ��ام��ادە ب��ی��ن‪ ،‬ئ��ەو‬ ‫كاتە دەك��رێ��ت لە ئێراقیشدا جیا ببینەوە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬وات�����ە پ��ێ��ت��ان وای���ە‬ ‫ج�����ی�����اب�����وون�����ەوە چ����ارەس����ەری����ی����ە؟‬ ‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬دەكرێت بۆ رێگە گرتن لە‬ ‫داگیركەری دەرەكی رێگە چارەیەك بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ناتوانێت ببێتە چارەسەری هەموو پرسەكان‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬دەخ���وازی���ن بچینە سەر‬ ‫بابەتی كۆنفرانسی نەتەوەیی‪ .‬لە مانگی‬ ‫رابردووشدا ئێوە تێڕوانین و هەڵوێستی‬ ‫خۆتان راگەیاند‪ ،‬ئایا مەبەستان لەو‬ ‫راگ��ەی��ان��دن��ە چ��ی ب���وو؟ پێتان وای���ە لە‬ ‫ئایندەیەكی كورتدا كۆنفرانس ببەسترێت؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬ئێمە بۆ خۆمان لە سەرەتای‬ ‫دامەزراندنمانەوە كارمان لەسەر ئەوە كردووە‬ ‫كە هەست و هۆشیاری نەتەوەیی پێش بخەین و‬ ‫ئیرادەی نەتەوەیی دروست بكەین و لە كۆنگرەی‬ ‫سێیەمەوە بڕیارێكی تایبەتمان هەبوو سەبارەت بە‬ ‫كار كردن بۆ ئەنجامدانی كۆنفرانسی نەتەوەیی‪.‬‬

‫وەك��و پارتیەك ك��ە ئەندامین ل��ە كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیشدا واژۆمان لەسەر ئەو بەڵگەیە كردووە‬ ‫كە لە ساڵی (‪)2008‬دا لە الیەنی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەییەوە ئامادە كراو و پێشكەشی رای گشتی‬ ‫و الیەنە سیاسیەكان كرا بۆ بەستنی كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی‪ .‬وەكو دەزانن ماوەی ساڵێك زیاترە‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی زیاتر بووەتە جێگەی باس و‬ ‫مشتومڕی لەسەر دەكرێت‪ .‬ئێمەش بە پێویستمان‬ ‫بینی كە تێڕوانینی خۆمان بە شێوەیەكی گشتی‬ ‫رابگەیەنین‪ .‬واتە ئەوەی رامانگەیاند هێڵە پانەكان‬ ‫ب��وون و بێگومان وردك��ردن��ەوەی زۆر دەوێ��ت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬سەرۆكی هەرێمی كوردستان‬ ‫ل��ە دی���داری ل��ە گ��ەڵ راگەیاندنەكاندا‬ ‫ئ��ام��اژەی بۆ ئ��ەوە ك��رد كە كۆنفرانسی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی پ���رۆژە و پێشنیاری ئ��ەوە‪،‬‬ ‫ئ��ێ��وەش دەڵ��ێ��ن پێشتر ك��ارت��ان لەسەر‬ ‫ك������ردووە‪ ،‬ئ��ەم��ە چ���ی دەگ��ەی��ەن��ێ��ت؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬من ناڵێم ئێمە یەكەم پارتی‬ ‫ب��وی��ن ك��ە ب��اس��ی كۆنفرانسی ن��ەت��ەوەی��م��ان‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬بەڵكۆ دەڵ��ێ��م ئێمە ل��ە كۆنگرەی‬ ‫سێیەمی پارتیمانەوە كە لە(‪)2006‬دا بەستمان‬ ‫بڕیارمان لەسەر ئەم بابەتە داوە و لە(‪)2008‬‬ ‫ەوە پرۆژەی"كەنەكە"مان واژۆ كردووە‪ .‬من خۆم‬ ‫ئاگادار نیم كە سەرۆكی هەرێم پێش ئەم مێژووە‬ ‫بڕیار و پرۆژەیەكی هەبوبێت بۆ كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی‪ .‬لە ساڵی رابردووشدا ئامادەكاری خۆی‬ ‫نیشاندا كە كار بۆ كۆنفرانسی نەتەوەیی بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم هەتا ئێستا پرۆژەیەكی رانەگەیاندووە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬وات�����ە ئ����ەم پ���رۆژەی���ە‬ ‫پ��ێ��ش��ن��ی��اری س���ەرۆك���ی ه��ەرێ��م نییە؟‬ ‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬بێگومان نەخێر‪ ،‬پ��رۆژەی‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەییە و یەكەم پارتیش‪ ،‬پارتی‬ ‫كرێكارانی ك��وردس��ت��ان ب��وو باسی ك���ردووە‪،‬‬ ‫وەكو سەركردەش یەكەم جار رێبەر عەبدوڵاڵ‬ ‫ئ��ۆج��ەالن س��ەب��ارەت ب��ەم بابەتە پێنشیار و‬ ‫پ���رۆژەی خ��ۆی پێشكەشی رای گشتی كرد‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئەگەر ب��ەو شێوەیەیە بۆ‬ ‫چ��ی چ���اوەڕوان���ی ب��ارزان��ی دەك����ەن؟ زۆر‬ ‫الی��ەن رەخنەیان لەسەر ئێوە هەیە و‬ ‫دەڵێن لە بن سێبەری پارتیدا ك��ار بۆ‬ ‫كۆنفرانسی ن��ەت��ەوەی��ی دەك���ەن یاخود‬ ‫دەڵ��ێ��ن ه��ەم��وو دەستپێشخەریەكتان‬ ‫خ��س��ت��ۆت��ە دەس����ت����ی ب����ارزان����ی����ەوە؟‬ ‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬ئێمە لە راگەیاندنەكەشدا‬ ‫باسمان كردبوو‪ ،‬كە پێویستە كۆنفرانس لە بن‬ ‫كۆنترۆڵی هیچ الیەنێكدا ئەنجام نەدرێت‪ .‬بە‬ ‫تێڕوانینی ئێمە نە سەرۆكی هەرێم و نە كەسی تر‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫خاوەنی كۆنفرانس نیین و ئەوانی تر میوان بن‪.‬‬ ‫كۆنفرانس كاتێك دەبێتە كۆنفرانسی نەتەوەیی‬ ‫كە بەهەماهەنگی هەموو الیەك ئەنجام بدرێت‪،‬‬ ‫ئەگەر نا ئەوە نابێت بە كۆنفرانسی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫چاوەڕوانی ئێمە بۆ سەرۆكی هەرێمیش ئەوەیە‬ ‫كە ئەویش وەكو سەرۆكی هەرێمی كوردستان‬ ‫و سەرۆكی پارتیەكی كورد ئامادەی بەستنی‬ ‫كۆنفرانس بێت‪ ،‬چونكە بە تێڕوانینی ئێمە چۆن‬ ‫بە تەنیا سەرۆكی هەرێم و پارتی دیموكرات و‬ ‫چەند الیەنێكی نزیكی ئەوان ناتوانن كۆنفرانس‬ ‫ئەنجام بدەن‪ ،‬ئەوا بە بێ بەشداری ئەوانیش‬ ‫دەبێت كۆنفرانسی نەتەوەیی ئەنجام نەدرێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬وات������ە ئ���ێ���وە ه��ێ��ڵ��ی‬ ‫س����ورت����ان ه���ەی���ە ب���ۆ ك��ۆن��ف��ران��س؟!‬ ‫دی��ار غ��ەری��ب‪ /‬هێڵی س��وری ئێمە ئەوەیە‬ ‫ك��ە دەب��ێ��ت ك��ۆن��ف��ران��س ل��ە ب��ن سێبەری‬ ‫دەرەك���ی و بۆ دژای��ەت��ی الیەنێك ی��ان چەند‬ ‫الی��ەن��ی ك���وردی نەبێت و الیەنێكیش خۆی‬ ‫بەخاوەن نەزانێت و الیەنەكانی تر بە میوان‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئایا ئێوە پێتان وای��ە كە‬ ‫پارتی و یەكێتی گ��وێ لە ئێوە بگرن؟‬ ‫چونكە ئەوان هەتا ئێستا ئامادە نیین‬ ‫بە فەرمی ئێوە بناسن‪ ،‬چۆن رێگە بە‬ ‫ئێوە دەدەن بەشداری كۆنفرانس بكەن؟‬ ‫دی���ار غ��ەری��ب‪ /‬دی���ارە ئێمە ك��ار دەكەین‬ ‫بۆ ئ��ەوەی ئەو عەقڵیەتە بگۆڕین كە هەموو‬ ‫ڕەواییەك دەدا بە خۆی‪ ،‬بەاڵم بچوكترین ماف‬ ‫بۆ بەرامبەرەكەی بەڕەوا نابینێ‪ ،‬ئەگەر پارتی‬ ‫و یەكێتی دەست لەم عەقڵیەتە بەر نەدەن ئەوا‬ ‫لە ئایندەدا گەل رەواییان لێ وەردەگرێتەوە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئەگەر بەمڕەنگەیە بۆ چی‬ ‫هەتا ئێستا چاوەڕوانی بارزانی دەكەن؟‬ ‫دی���ار غ��ەری��ب‪ /‬دی���ارە ئێمەش ك��ە باسی‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی دەكەین‪ ،‬پێویستە هەموو‬

‫هەندێك دەڵێن ئەمە‬ ‫دەستی پارتی دیموكراتی‬ ‫لەپشتەوەیەوە و دەخوازن كە‬ ‫ئەم ڕووداوە بكەنە بیانوو بۆ‬ ‫سنوورداركردنی چاالكی هێزە‬ ‫ئیسالمیەكانوچەسپاندنی‬ ‫یاسای خۆپیشاندان و رێگە‬ ‫نەدان بە چاالكی بێ مۆڵەت‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪7‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫هێڵی سوری ئێمە ئەوەیە كە دەبێت كۆنفرانس لە بن سێبەری دەرەكی و بۆ دژایەتی الیەنێك یان چەند‬ ‫الیەنی كوردی نەبێت و الیەنێكیش خۆی بەخاوەن نەزانێت و الیەنەكانی تر بە میوان‬ ‫الیەك و پێكهاتەیەك بەشدار بێت‪ ،‬هەتا ساڵی‬ ‫پار بارزانی و پارتی دیموكرات پێیان وابوو كە‬ ‫كات كاتی كۆنفرانس نییە‪ ،‬ب��ەاڵم ساڵی پار‬ ‫بارزانی و پارتی هەنگاوێك بەرەو پێشەوە چوون‬ ‫و ئەویش ل��ەوەداب��وو كە بارزانی گوتی پاییز‬ ‫كۆنفرانس دەبەستین‪ .‬واتە ئەمە هەنگاوێكی‬ ‫باش بوو بە ئاراستەی بەستنی كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەییدا‪ ،‬بەاڵم دوات��ر لە رووی كردارییەوە‬ ‫هەنگاویان نەنا‪ ،‬ئەمە وای كرد كە وەها هەست‬ ‫بكرێت ئێمە چاوەڕوانی پارتی و بارزانین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە راستیدا بابەتەكە بەو رەنگە نەبووە و نییە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئەگەر بابەتەكە بەو رەنگەیە‬ ‫كە ئێوە باسی دەكەن بۆچی هەتا ئێستا‬ ‫ئێوە و كۆنگرەی نەتەوەیی هەنگاوی‬ ‫كرداریتان نەناوە بۆ بەستنی كۆنفرانس؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬ئێمە بە تەنیا ناتوانین كارێكی‬

‫بەمڕەنگە ئەنجام بدەین و شانبەشانی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی كار بۆ ئەم كۆنفرانسە دەكەین‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ئاگاداریشین كۆنگرەی نەتەوەیی دەخوازێت‬ ‫كۆنفرانس كاتێك ساز ببێت كە ببێتە سەكۆی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی نەك ببێتە هۆی پارچەبوونی كورد‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئ���ای���ا ك��ێ��ش��ەی ئ��ێ��وە‬ ‫ت��ەن��ی��ا ئ���ەوەی���ە ك���ە ه���ەم���وو الی���ەك‬ ‫ب����ەش����دار ب���ن ل����ەو ك��ۆن��ف��ران��س��ەدا؟‬ ‫دی��ار غەریب‪ /‬دی��ارە بەشدار بوونی هەموو‬ ‫الی��ەك و ڕەوت��ێ��ك خاڵی سەرەكییە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫كێشەی ئێمە تەنیا ئەوە نییە‪ ،‬بەڵكو كێشەی‬ ‫دووەم���م���ان ئ��ەج��ی��ن��دای ك��ۆن��ف��ران��س��ە‪ .‬ئێمە‬ ‫دەمانەوێت لە كۆنفرانسدا گفتوگۆ لەسەر شتی‬ ‫جەوهەری بكرێت‪ .‬بۆ نمونە ئێمە دەخوازین لە‬ ‫كۆنفرانسدا پەیمانێك گەاڵڵە بكرێت لە نێوان‬ ‫الیەنە كوردستانیەكاندا هاوشێوەی دەستور بێت‬

‫بۆ گەلی كوردستان و هەروەها بەرنامەیەكی‬ ‫هاوبەش دابڕێژین بۆ كار و تێكۆشان‪ .‬لە گەڵ‬ ‫ئەمانەدا میكانیزمەیەكی هاوبەش دروست بكەین‬ ‫بۆ كاری هاوبەش‪ ،‬بەاڵم جێگەی داخە هەندێك‬ ‫الیەن ئامادە نیین لەسەر ئەم بابەتانە گفتوگۆ‬ ‫بكەن‪ .‬جارجاریش دەبینین دەگوترێت هەتا شەڕ‬ ‫لە كوردستاندا هەبێت كۆنفرانس دروست نابێت‪،‬‬ ‫یا خود دەگوترێت دەبێت شەڕ كۆتایی پێ بێت‪،‬‬ ‫ئەو كاتە كۆنفرانس دەبەسترێت‪ ،‬یان دەگوترێت‬ ‫كۆنفرانس بۆ ئەوەیە پەیامی ئاشتی بدەینە‬ ‫دەرەوە و لەمانەش زیاتر دەگوترێت پێویستە‬ ‫كەجەكە و پەژاك پەیمان بدەن كە شەڕ كۆتایی‬ ‫پێ دێنن‪ ،‬ئەو كاتە كۆنفرانس ئەنجام دەدرێت‪.‬‬ ‫جیاواز لەمانەش وەكو لە كۆنفرانسی گەنجان و‬ ‫ئامادەكاری كۆنفرانسی ژناندا دەركەوت‪ ،‬پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان دەخوازێت ئەجیندای خۆی‬

‫چاوپێكەوتن ‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫بسەپێنێ بەسەر كۆنفرانسدا و هێشتا كۆنفرانس‬ ‫ئەنجام ن��ەدراوە‪ ،‬ئ��ەوان دەخ��وازن سیمبۆڵ و‬ ‫رەمزەكانی خۆیان بكەنە سیمبۆڵ و رەمزی‬ ‫گشتی‪ .‬ئەمانە بەگشتی دەبنە ئاستەنگ لە‬ ‫بەردەم ئامادەكارییەكانی كۆنفرانس و گومان و‬ ‫دوودڵی بەرامبەر بە كۆنفرانس دروست دەكات‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬س���ەرۆك���ی ه���ەرێ���م لە‬ ‫گەڕانەوەیدا لە گەشتەكەی بۆ ئەوروپا‪،‬‬ ‫ئەمریكا و توركیا ئ��ام��اژەی ب��ۆ ئ��ەوە‬ ‫ك��رد كە كاتی ش��ەڕی چ��ەك��داری بەسەر‬ ‫چ���ووە و پێویستە ك��ەج��ەك��ە پ��ەن��ا بۆ‬ ‫خەباتی پەرلەمانی ب��ب��ات‪ ،‬ئایا ئەمە‬ ‫ت��ا چ��ەن��دە هەڵوێستێكی واقعییە؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬سەرۆكی هەرێم زۆر شتی باس كرد‬ ‫لە گەڕانەوەیدا‪ ،‬هاوكاتی ئەوە باسی لەوەش كرد‬ ‫كە ئەگەر مالیكی بە پێی دەستوور هەڵسوكەوت‬ ‫لە گەڵ كورددا نەكات‪ ،‬ئەوا ئەمجارە كورد شەڕ‬ ‫بۆ سەربەخۆیی دەكات و بەهیچ شێوەیەك شەڕ‬ ‫بۆ ئۆتۆنۆمی و فیدراڵی ناكەن‪ .‬دیارە ئەمەش‬ ‫ئەوە دەگەیەنێت كە رۆڵی شەڕ ماوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر رەوا بێت لە ئێراقدا شەڕ بكەین و كاتی‬ ‫بەسەر نەچوو بێت كە لە دەستووردا بەشێك لە‬ ‫ماف و ئازادییەكانمان جێگیر كراون‪ ،‬ئەوا شەڕ‬ ‫وەكو ئامرازێكی خۆ پاراستن لە توركیا پێویستی‬ ‫زیاترە‪ ،‬چونكە هیچ مافێكی كورد لە دەستووردا‬

‫جێگیر نەكراوە و نكۆڵی لە كورد دەكرێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫چۆن دەكرێت تەنیا بە خەباتی پەرلەمانی ئەنجام‬ ‫بەدەست بخرێت‪ .‬بێگومان ئەمە بەو واتایە ناڵێم‬ ‫كە خەباتی پەرلەمانی بێ واتایە‪ ،‬بەڵكو دەڵێم‬ ‫بە تەنیا ناتوانێت پرسەكان چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬راگەیاندنەكانی توركیا زۆر‬ ‫ب��اس ل��ە كۆنفرانسی ن��ەت��ەوەی��ی ك��ورد‬ ‫دەكەن و لەم كاتەدا پشتیوانی دەكەن‪،‬‬ ‫ئایا ئەمە گۆڕانكارییە ل��ە سیاسەتی‬ ‫توركیادا یان شتێكی تری لە پشتەوەیە؟‬ ‫دیار غەریب‪ /‬حكومەتی توركیا لە بەهاری‬

‫پێویستەبەرپرسیارێتی‬ ‫ئاسایش و هەرسێ وەزارەتی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬پێشمەرگە و ئابووری‬ ‫بدەنە كەسانی سەربەخۆ‬

‫(‪)2009‬دا پرۆژەی كرانەوەی كوردی راگەیاند‪،‬‬ ‫زۆرێك لە چاودێران دەیانگوت كە ئیتر توركیا‬ ‫دان بەراستی ك��ورددا دەنێت‪ ،‬بەاڵم دوات��ر لە‬ ‫چوارچێوەی ئەو پرۆژەیەدا بە ه��ەزاران كورد‬ ‫دەستگیر كران و لە زیندانەكان ئاخنران و هێرشی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫گەورە كرایە سەر كورد و ناوی پرۆژەكەشیان‬ ‫گۆڕی بە پرۆژەی یەكبوونی نەتەوەیی لە توركیا‪.‬‬ ‫لە ئەنجامی ئەمەدا بوو هاوسەرۆكی بەدەپە‬ ‫گوتی ئەو كرانەوەیە ماڵی كوردی وێران كرد‪،‬‬ ‫یاخوا كرانەوەی بەو ڕەنگە ڕوو لە كەس نەكات‪.‬‬ ‫ئێستاش توركیایەك كە ئامادە نییە رێگە بدات بە‬ ‫هاواڵتیانی كورد لە داداگاكانیدا بە زمانی زگماكی‬ ‫داكۆكی لە خۆیان بكەن و بە هیچ شێوەیەك‬ ‫ناسنامەی كورد پەسند نكات‪ ،‬چۆن دەكرێت‬ ‫پشتیوانی لە كۆنفرانسی نەتەوەیی كورد بكات؟‬ ‫ئ��ەوەی ئ��ەوان داكۆكی لێ دەك��ەن كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی كورد نییە‪ ،‬بەڵكو كۆنفرانسی پارچە‬ ‫كردنی نەتەوەی كورد و بێ ئیرادەكرنی كوردە‪.‬‬ ‫ئەوان دەخ��وازن كۆنفرانسێكی كوردی ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو كۆنفرانسە بێ چەككردنی‬ ‫پەكەكە و پژاك گەرەنتی بكات‪ ،‬ئەگەر پەكەكە‬ ‫و پ��ژاك ئ��ام��ادە ن��ەب��وون چ��ەك دابنێن ئەوا‬ ‫رێگە نەدرێت بەشدار ببن و الیەنەكانی تر‬ ‫هەڵوێست لە دژیان وەربگرن‪ .‬ئەوان دەخوازن‬ ‫بۆ خۆشیان لەو كۆنفرانسەدا ئامادە بن‪ ،‬واتە‬ ‫لە بن چاودێری ئەواندا ئەنجام بدرێت‪ .‬بێگومان‬ ‫كۆنفرانسێكی بەمڕەنگە مەگەر تەنیا ناوەكەی‬ ‫كوردی بێت‪ ،‬ئەگەر نا شتێكی باش بۆ كورد‬ ‫ناكات‪ .‬ئەوەی مەترسیدارە ئەوەیە كە توركیا‬ ‫ئێستا بە ج��ددی كار بۆ ئەم بابەتە دەك��ات‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫وتار‬

‫كەركوك لە نێوان ترافیكی سوری ماليكی و سەوزی كوردیدا‬

‫كامەران گۆڵپی‬

‫هەموو الیەك ئەوە دەزانین كە بەدرێژایی‬ ‫مێژووی كورد لە باشووردا گڵۆپی سور لە‬ ‫دەست ناوەنددا بووە و گڵۆپی سەوزیش لە‬ ‫دەست ك��ورددا‪ ،‬واتا گڵۆپی سور بە مانای‬ ‫یاساغ یان قەدەغە دێت لە ترافیكدا و گڵۆپی‬ ‫سەوزیش بەواتای رێگە پێدان دێت لە ترافیكدا‪،‬‬ ‫بەم شێوەیە ئێمەی كوردی دڵ ساف و بێ ئاگا‬ ‫لە سیاسەتی دەوروبەرمان گڵۆپی سەوزمان‬ ‫ب��ەردەوام هەڵكراوە بەرامبەر بەدەستدرێژی‬ ‫دوژمنان لەمەڕ پرسە چارەنوسسازەكانی‬ ‫نەتەوەكەماندا‪ ،‬لەبەر ئەوەی ئێمەی كورد‬ ‫ئاشقی سەوزی و بوژانەوەین‪ ،‬بۆیە ئەم پاكی‬ ‫و بەرائەتە بووەتە هۆی دەستەمۆ بوونمان‬ ‫لەالیەن دوژمنانەوە!!‬ ‫دوژمنانیش رەن��گ��ی س��وری��ان ب��ۆ خۆیان‬ ‫هەڵبژاردووە لە ترافیكی كایە سیاسیەكاندا‬ ‫بۆ ئەوەی هەر كات ووستیان بژیك یا خود‬ ‫دستۆپ بە ك��ورد بوونی ك��ەرك��وك بگرن‬ ‫راستەوخۆ ئێمەی پێوە پابەند بین ئەگینا‬ ‫بەزاندنی ترافیك لەكاتی گڵۆپی س��وردا‬ ‫كارێكی نایاسایی و سەرپێچیكار هەر كەس‬ ‫بێت تاوانبارە!!‬ ‫ئەم پێشەكییە لە پێناو تێگەیشتنێكی خێرا‬ ‫بوو بۆ بابەتەكەمان كە لەسەر كەركوكی‬ ‫خۆشەویستە‪ ،‬كەركوك ئەو ناوەیە كە لە‬ ‫مێژووی ئێراقدا خاڵی ناكۆكی بووە لە نێوان‬ ‫حكومەتەكانی ناوەند و كوردەكانی ئەو‬ ‫واڵتەدا!!‬ ‫كەركوك تاكە شارێكە كە ل��ەالی ك��وردان‬ ‫و ل��ەالی دوژمنانی ك��ورد بە ی��ەك چاوی‬ ‫خۆشەویستی سەیر دەكرێت‪ ،‬وات��ە كورد‬ ‫شتێكی جیاوازی پێنەبووە بۆ كەركوك جگە‬ ‫لە سۆزێكی رەشەبا ئامێز‪ ،‬بۆیە كەركوك‬ ‫لەبازنەی "دروشم و پیاهەڵدان" دەرنەچووە و‬

‫بە درێژایی بیست و یەك ساڵی رابردوو یەك‬ ‫بڕگەی دەستووری بۆ دابین نەكراوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫سەلماندنی ـ كوردستانی بوونی ـ ئەم شارە‬ ‫بووەتە كارێكی مەحاڵ لەم سەردەمی كرانەوە‬ ‫و دیموكراسیەدا!!‬ ‫سەرقاڵی سەركردایەتی كوردی بە پۆستەوە لەم‬ ‫ماوە درێژەدا یەكێكە لەهۆكارە سەرەكیەكانی‬ ‫چەق بەستوویی كێشەی رەوای كەركوك؟!‬ ‫ئەو پۆستانەی بە كورد دراون لەدوای رووخانی‬ ‫رژێمی بەعسەوە هەر هەموویان بۆ لەخشتە‬ ‫بردنی كوردان بووە بۆ بێئاگا بوون لە كێشە‬ ‫سەرەكیەكەی كە شاری كەركوكە؛ چونكە ئەم‬ ‫دروشمی شۆڕشی كۆن و نوێی كورد بوو كە‬ ‫كەركوك جارێك" دڵی كوردستانە" و جارێكی‬ ‫تریش" قودسی كوردستانە"؟؟ لێرەوە ئێمە‬ ‫پرسیارێك لەسەركردەكانمان دەكەین ئەگەر‬ ‫كەركوك بریتی بێت لە دڵی كوردستان ئەوا‬ ‫جەستەی كورد ئەو بەشەی لە كار خراوە!؟‬ ‫ئەگەر كەركوك قودسی كوردستانە ئەوا‬ ‫دەبێت وەكو دانیشتوانی غەززە لە فەلەستین‬ ‫بەردەوام بین لەخەبات و بەرخۆدان‪ ،‬چونكە‬ ‫قودسەكەمان لە ژێ��ر دەستی داگیركەر‬ ‫دای��ە!!!‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە تازە بەتازە دوای‬ ‫تەنگەژەیەكی سیاسی لەنێوان هەرێم و‬ ‫بەغدادا سەردانێكی ماليكی بۆ كەركوك كورد‬ ‫دێنێتەوە هۆشی و بەسەردانێكی ئیستفزازی‬ ‫ناو دەبات!! لە كاتێكدا ئەم سەردانەی مالكی‬ ‫ئەگەر پەیامێكی سیاسی بێت بۆ هەرێم كە‬ ‫كەركوك لە ژێر دەسەاڵتی ناوەنددایە‪ ،‬ئەوا‬ ‫راستە‪ ،‬چونكە ماليكی وەكو سەرۆكوەزیرانی‬ ‫ئێراق پێشتر كۆبوونەوەی"حكومەتەكەی"‬ ‫بردە شاری بەسرە لە باشووری ئێراق‪ ،‬ئێستا‬ ‫هاتنی بۆ كەركوك و گرێدانی كۆبوونەوەی‬ ‫حكومەتەكەی لەو شارە شتێكی ئاساییە‪،‬‬ ‫چونكە ئ��ەو وەك���و س��ەرۆك��ی حكومەت‬ ‫ه��ات��ووە ن��ەك سەرۆكی"حزبی دەع���وە"!!‬ ‫ئەم خۆ تەنگاوكردنەی سەرانی سیاسی لە‬ ‫كوردستان لەبەر ئەوەیە كە تا ئێستا كەركوك‬ ‫بەهەڵواسراوی ماوەتەوە و لەنێو بڕیاری‬ ‫ناوەنددا ئەو سەردانەی جێگری سەرۆكی‬ ‫حكومەتی هەرێمیش لە كاتی بەسەرچوودا‬ ‫ئەنجام درا‪...‬‬ ‫بچوكترین و ساناترین نمونەش كە رۆژانە لە‬ ‫كاناڵە راگەیاندنی هەرێمەوە نمایش دەكرێت‬ ‫باری كەش و هەوای هەرێمە كاتێك پیشان‬ ‫دەدرێ��ت تەنها "هەولێر‪ ،‬سلیمانی‪ ،‬دهۆك"‬

‫وەكو هەرێم ئاماژەی پێ دەكرێت!! ئیتر بۆ‬ ‫دەبێت رەخنە لە ماليكی بگرین كە بڵێت‬ ‫كەركوك شارێكی ئێراقیە؟؟ كەركوك ئەو‬ ‫وێنە شێواوەی ك��وردە كە چەندین ساڵە‬ ‫بەبێ چوارچێوە فڕێدراوەتە بەردەم باران و‬ ‫رەهێڵەی ڕەشەبای دوژمنانی و تاكو ئێستاش‬ ‫بێنازە!! بەرێزانی دڵسۆزم بەكەركوك هیچ‬ ‫بڕگەیەكی یاسایی نییە كە لە ماليكی قەدەغە‬ ‫بكات بێتە ئەم شارەوە دیارە لە بیرمان چووە‬ ‫كە ئێمە لە ترافیكی سیاسی ئێراقدا گڵۆپی‬ ‫سەوزمان هەڵكراوە!!‬ ‫ب��ۆی��ە س���ەرۆك وەزی����ران ل��ەه��ەر شارێك‬ ‫كۆبوونەوەی حكومەتەكەی ئەنجام بدات‬ ‫كارێكی ئاسایی‪ ،‬چونكە جیاوازی شارەكان‬ ‫تا هەنوكەش لە ئێراقی فیدراڵدا تەنها‬ ‫ناوەكانیانە‪ ،‬هەموو الی��ەك دەزان��ی��ن كە‬ ‫پێشتر لەهەرێمی كوردستان و پایتەختەكەی‬ ‫پێشوازی لێدەكرا!!‬ ‫دەكرا لە بەرامبەر ئەو كارانەی مالكی كە دژ‬ ‫بە كورد دەیكات لە پاڵ پۆستەكەیدا یەكێك‬ ‫لەو بەڕێزانەی كە لە پۆستدان نامەی دەست‬ ‫لە كاركێشانەوەی بدایەتە دەس��ت مالكی‬ ‫بۆ نمونە وەزی��ری دەرەوە یا خود جێگری‬ ‫سەرۆكی پەرلەمان یا خود هەر بەرپرسێكی‬ ‫تری كورد بۆ ئەوەی بەغدا هەست بە یەك‬ ‫هەڵوێستی كورد بكات‪ ،‬بان ئەندام پەرلەمانە‬ ‫بەرێزەكان بایكۆتی یەك دانیشتنیان بكردایە‬ ‫بەهەموو لیستەكانەوە‪ ،‬چونكە ئەوان نوێنەری‬ ‫سەیارەی هامەرو ناوچەی سەوز و ڤیال و‬ ‫موچەی قەبە نین‪ ،‬بەڵكو نوێنەری چوار‬ ‫میلیۆن ك��وردی ستەم دی��دەن كە دەنگی‬ ‫پێداون!!‬ ‫ك��ەرك��وك س��ەرق��اڵ ك��راوە بەمادەیەك كە‬ ‫ژمارەكەی لەالی هەموو هاوواڵتێەكی ئێراق‬ ‫ئاشنایە كە ئەویش م���اددەی"‪ "140‬ە‪ .‬ئەم‬ ‫ناوبانگەش لە بەر گرنگی مادەكە نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەبەر ئەوەیە كە كێشەی گەل و نەتەوەیەك‬ ‫بچوك كراوەتەوە لەمادەیەكدا كە چەندین‬ ‫شەهیدی لە پێناودا دراوە!! بۆیە دەڵێن‬ ‫مادام كەركوك شۆڕشی لە پێناودا كراوە‪،‬‬ ‫واتە مافێكی زەوتكراوە لەبەر ئەوە پێویستی‬ ‫بەدانانی بڕگە و ماددە نییە بۆ دەرخستنی‬ ‫ڕەوایەتی كوردستانی بوونی كەركوك‪...‬‬ ‫كەركوك پێویستی بە هاوارێكی خۆڕسكی‬ ‫ج��ەم��اوەر و ن��ەت��ەوەی ك��وردە‪ ،‬ن��ەك یاری‬ ‫ترافیك ئاسای سیاسیەكان!!‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫خەونی دەوڵەتی كوردی‬ ‫ئەبوبەكر مەجید‬

‫ماوەیەكە رۆژەڤ��ی سەرۆكی هەرێم و‬ ‫خەڵكی باشوری كوردستان دامەزراندنی‬ ‫دەوڵ��ەت��ێ��ك��ی ك��وردی��ی��ە‪ ،‬ب���ەاڵم ئ��ەو‬ ‫دەوڵەتەی خەڵك خەوی پێوە ئەبینێ‬ ‫زۆر جیاوازترە لەو خەونەی سەرۆكی‬ ‫هەرێم و كاربەدەستەكانی خەوی پێوە‬ ‫ئەبینن‪ ،‬خەڵكی دەیەوێ لە رێگەی ئەو‬ ‫دەوڵەتەوە لە هەموو جۆرە بن دەستی و‬ ‫كێشەیەكی دەرەكی رزگاریان بێت ئیتر‬ ‫خەڵكی بە ئارامی و بەبێ ترس بژین‬ ‫و كەس نەتوانێ س��ەروەت و سامانی‬ ‫واڵت بۆ خۆی زەوت بكات و خەڵكی‬ ‫واڵتیش بە هەژاری و بە نەبوونی بژین‬ ‫و ناویشی بنێن دەوڵەتێكی سەربەخۆ‪،‬‬ ‫بەاڵم خەونی س��ەرۆك و كاربەدەستە‬ ‫گ��ەورەك��ان زۆر ج��ی��اوازت��رە‪ .‬ئەگەر‬ ‫ه��ەم��وو ك��وردس��ت��ان ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی‬ ‫چ��ەن��د ش��ارێ��ك��دا ت��ەن��گ بكرێتەوە و‬ ‫دەسەاڵتی ئەم چەند شارەش بە دەست‬ ‫ئەمانەوێ بێت ئەمجارە داگیركەران لە‬ ‫پشت دەسەاڵتی ئەم كاربەدەستانەی‬ ‫كوردستانەوە حوكمی كوردستان بكەن‪،‬‬ ‫جا ئەگەر سەربەخۆیی كوردستان بەو‬ ‫سنورە تەنگە دیاری بكرێ ئەو ناڕێكی‬ ‫و نادادپەروەرییەی ناوخۆ هەر وەك‬ ‫خۆی بمێنێتەوە و بڕیار و دەسەاڵتی‬ ‫دەوڵەتانیش لە پشت كاربەدەستە‬ ‫كوردەكانەوە وەك خۆی بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوە نە سەربەخۆییە و نە ئازادییە‪.‬‬

‫ئێمەی كورد لەبەر ئەوەی بە درێژایی‬ ‫چەندین هەزار ساڵە واڵتمان داگیركراوە‬ ‫و خاوەنی هیچ قەوارەیەكی سەربەخۆی‬ ‫خۆمان نین‪ .‬لە بچوكترین ئەتنیك‬ ‫و پێكهاتەی ئ��ەم جیهانە خ��اوەن��ی‬ ‫قەوارەیەكی خۆیەتی‪ ،‬هەموو قەوارەیك‬ ‫لە جیهاندا شوێنێك بۆ خۆی داگیر دەكات‬ ‫ئەگەر گ��ەورە بێت یان بچوك‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئەوەیە بەو قەوارەیە ئەتوانی بەرگری‬ ‫رەنگە ئەم قۆناغەی‬ ‫ئێستا گونجاو نەبێت بۆ‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەت و بنەمای‬ ‫دامەزاراندنی دەوڵەتیش نادادی و‬ ‫ناڕێكی كۆمەاڵیەتیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دروستكردنیقەوارەیەكی‬ ‫سیاسی بۆ گەلی كورد‬ ‫مافێكی رەوا و گەردونیە‬ ‫و پێش ئەوەی ئێمە دەست بۆ‬ ‫ئەو كارە بەرین پێویستە باش‬ ‫خۆمانی بۆ ئامادە بكەین و‬ ‫زەمینەسازی بۆ بكەین‬

‫لە پێگەی خۆی بكات‪ ،‬ب��ەاڵم هەموو‬ ‫قەوارەیەك مەرج نییە لە چوارچێوەی‬ ‫دەوڵەتدا دابمەزرێ‪ ،‬بەڕەسمی ناسینی‬ ‫ئەو قەوارەیە لەالیەن دەوروبەرەوە رێ‬ ‫لە هەندێ دەستێوەردانی دەرەوە دەگرێ‬ ‫و ئەتوانێ بەو ناسنامەیە پارێزگاری لە‬ ‫پێگەی خۆی بكات‪ ،‬گەلی كورد لەبەر‬ ‫ئەوەی خاوەنی هیچ جۆرە قەوارەیەكی‬ ‫سیاسی نەبووە‪ ،‬لەبەر ئەوە هەر هێزێك‬ ‫راس��ت بووبێتەوە توانیوێتی خۆی‬ ‫بەسەردا بسەپێنێ‪ ،‬بەاڵم خۆ ناسنامە و‬ ‫قەوارە تەنها بە دەوڵەت پێناسە ناكرێ‪،‬‬ ‫ئێمە دەڵێین ك��ورد هیچ قەوارەیەكی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫نەبووە‪ ،‬وەك وایە هیچ نەبووبێت تەنها‬ ‫ئەو هێزەی كە توانیوێتی خۆی بەسەرا‬ ‫بسەپێنێ لە شوێنی كورد قەوارەیەك‬ ‫دروس��ت بكات‪ ،‬ئەگەر داگیركەر بوو‬ ‫بێ یان هەر هێزێكی تر‪ ،‬تەنانەت لە‬ ‫رووی زانستیشەوە هەر مادەیەك لە‬ ‫گ��ەردون��دا ق��ەوارەی��ەك داگیر دەك��ات‪،‬‬ ‫تەنانەت ئێمە ئەگەر بەشێوەیەكی مادی‬ ‫هەبین و هیچ قەوارەیەكمان نەبێت‬ ‫ئەمە تەنها ن��ەك دونیای سیاسەت‪،‬‬ ‫بەڵكو زانست و لۆژیكیش ئەمە پەسەند‬ ‫ناكات‪ ،‬بەاڵم بۆ ئەم قەوارەیە بە كورد‬ ‫رەوا نابینن‪ ،‬تەنانەت ئەو دەوڵەتانەی‬ ‫س��ەری زم��ان و بنی زم��ان��ی��ان مافی‬ ‫م��رۆڤ و دیموكراتیە‪ ،‬ئەگەر ئ��ەوان‬ ‫نكۆڵی لە ق��ەوارەی ك��ورد بكەن واتە‬ ‫نكۆڵی لە زانست و لۆژیك دەك��ەن‪.‬‬ ‫رەنگە ئ��ەم قۆناغەی ئێستا گونجاو‬ ‫نەبێت ب��ۆ دام��ەزران��دن��ی دەوڵ���ەت و‬ ‫ب��ن��ەم��ای دام��ەزاران��دن��ی دەوڵ��ەت��ی��ش‬ ‫ن��ادادی و ناڕێكی كۆمەاڵیەتیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دروستكردنی قەوارەیەكی سیاسی بۆ‬ ‫گەلی كورد مافێكی رەوا و گەردونیە‬ ‫و پێش ئ��ەوەی ئێمە دەس��ت بۆ ئەو‬ ‫كارە بەرین پێویستە باش خۆمانی بۆ‬ ‫ئامادە بكەین و زەمینەسازی بۆ بكەین‪.‬‬ ‫ئەوانەی رابەرایەتی ئەو بزوتنەوەیە‬ ‫دەك��ەن دەب��ێ لە كەسایەتی خۆیاندا‬ ‫كێشەی نەتەوایەتیان چارەسەر كردبێ‪،‬‬ ‫واتە خۆیان بەخاوەنی هەموو كوردستان‬ ‫بزانن ئەو ناڕێكی و نادادپەروەرییەی‬ ‫لەناوخۆدا هەیە چارەسەریان كردبێ‬ ‫و پ��اش��ان خ��ۆی��ان ل��ە ه��ەم��وو ج��ۆرە‬ ‫هاوكارییەكی دەرەك��ی رزگ��ار بكەن‪،‬‬ ‫بۆ ئ��ەوی هێزی دەرەك��ی جارێكی تر‬ ‫نەتوانێ خ��ۆی ب��ەس��ەردا بسەپێنێ‪.‬‬ ‫ئەگەر هەر بزوتنەوەیەك خاوەنی ئەم‬ ‫تایبەتمەندیانە نەبێت ناتوانێ لە پێناو‬ ‫قەوارەیەكی ئ��ازاددا تێكۆشان بكات‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫جەمیل بایك‪:‬‬

‫‪11‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫توركیا دەیەوێت لە رێگەی پارتی دیموكراتی كوردستانەوە‪،‬‬ ‫پارتی یەكێتی دیموكراتی"پەیەدە"الواز و بێ كاریگەر بكات‬

‫ئ��ەن��دام��ی ك��ۆن��س��ەی ب��ەڕێ��وەب��ەرات��ی‬ ‫كۆماجڤاكێن ك��وردس��ت��ان (ك��ەج��ەك��ە)‪،‬‬ ‫بەرێز"جەمیل بایك" رەوش��ی رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان و سوریا هەڵدەسەنگێنێت‬ ‫و دەڵێت‪ ":‬گۆڕانكارییەك بێ چارەسەری‬ ‫كێشەی ك��ورد‪ ،‬تەنیا بە وات��ای گۆڕینی‬ ‫دەسەاڵتداری دەبێت بۆ ئەوەش پێگەی‬ ‫كورد ستراتیژییە‪ .‬لە سوریا بەدەستخستنی‬ ‫مافی دیموكراتی خۆبەڕێوەبەری كوردان‪،‬‬ ‫بەواتای بەدەستخستنی سەنگەر دێت و‬ ‫كاریگەری لە پارچەكانی دیكەش دەكات"‪.‬‬ ‫ل��ەه��ەم��ان��ك��ات��دا ب��ای��ك دەستنیشانی‬ ‫دەك���ات ك��ە بەدەوڵەتبوونی ب��اش��ووری‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ه��ەم��وو ب��ەش��ەك��ان��ی تری‬ ‫كوردستانیش دەخاتە ناو لێگەڕینەوە‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬نەرگیز مستەفا‬

‫پ��رس��ی��ار‪ /‬گ��ۆڕان��ك��اری��ی��ەك��ان��ی س��وری��ا و‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بەر بەكوێوە دەچێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە سوریا گۆڕانكاری خۆی دەسەپێنێت‬ ‫و ئەو شتانەی ئێستاكە تاوتوێ دەكرێن‪ ،‬ئەوەیە‬ ‫كە حكومەتێكی خ��اوەن چۆن كاراكتەرێك لە‬ ‫جیاتی رژێمی پێشوو دابمەزرێت‪ .‬بێگۆمان‬ ‫چارەسەرییەكی هەمیشەیی لە سوریا پابەندە‬ ‫ب��ە چ��ارەس��ەری كێشەی ك����وردەوە و رۆڵ��ی‬ ‫ك��ورد لە گۆڕانكارییەكاندا دەستنیشانكەرە‪.‬‬ ‫لە سوریا تەنیا بە گۆڕانكاری دەسەاڵتداری هیچ‬ ‫شتێك ناگۆڕدرێت‪ .‬ناشێ لە سوریا دەسەاڵتداری‬ ‫بە كاراكتەر و خاسیەتی كۆنییەوە بتوانێ لەسەر‬ ‫پێ بمێنێتەوە‪ ،‬سوریا ناچارە بگۆڕێت‪ .‬بە‬ ‫دەسەاڵتداری بلۆكی كۆن سوریا ناتوانێ لەسەر‬ ‫پێ رابوەستێ‪ ،‬ئەوەی ئێستا گفتوگۆی لەسەر‬ ‫دەكرێت ئەوەیە كە ئایا ئەو رژێمەی نوێیەی‬ ‫بێتە سەر دەسەاڵت خاوەنی چۆن كاراكتەرێك‬ ‫دەبێت‪ ،‬لەم م��ژارەدا پێگەی كورد پێگەیەكی‬ ‫ستراتیژییە‪ .‬لە سوریا دەسەالتداری دەگۆڕدرێت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئایا چۆن رژێمێك جێگای دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫رژێمێكی دیموكراتی دەبێت یاخود لەجیاتی بلۆكی‬ ‫دەسەاڵتی رابردوو بلۆكی نادیموكراتی جێگەیان‬ ‫دەگرنەوە‪ .‬ئەوەی گرنگە وەاڵمی ئەو پرسیارەیە"‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬گۆڕانكاری لە پرسی كورد لە سوریا‬ ‫دەتوانێت خاوەن چ كاریگەرییەك بێت لە‬ ‫پرسی كورد لەبەشەكانی تری كوردستاندا؟‬

‫توركیا ماوەیەكی تر دەبێتە بارەگای هێرشكردنە سەر ئێران‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئێستا گۆڕانكاری دیموكراتییانە لە‬ ‫سوریا پابەندە بە چارەسەری كێشەی كوردەوە‪.‬‬ ‫گۆڕانكارییەك بێ چارەسەری كێشەی كورد‪،‬‬ ‫تەنیا بە وات��ای گۆڕینی دەس��ەاڵت��داری دەبێت‬ ‫بۆ ئەوەش پێگەی كورد ستراتیژییە‪ .‬هەبوونی‬ ‫كورد لە تێكۆشانی دیموكراتیدا‪ ،‬پەسەندكردنی‬ ‫مافی دیموكراتی و خۆبەڕێوەبەری ك��وردان بە‬

‫وات��ای گەیشتنی سوریاشە بە سیستەمێكی‬ ‫دیموكراتی زۆری��ن��ە‪ .‬ئەگەر لە سوریا كورد‬ ‫مافی خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ەری دیموكراتی بەدەست‬ ‫ب��خ��ەن‪ ،‬ه��ەم��وو هەبوونە ئەتنیكە(كەمینە)‬ ‫و ئاینییەكان ب��ە ئ���ازادی خ��ۆی��ان دەگ���ەن‪".‬‬ ‫ئەگەر پێچەوانەی ئەم یەكە روو بدات‪ ،‬كارەسات‬ ‫دەبێت‪ .‬ئەگەر پێچەوانەی ئ���������ەو دۆخ�������ە‬

‫چاوپێكەوتن ‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫هەموو شتێك كە بەناوی گۆڕانكارییەوە تەنیا‬ ‫لەپێناو هاتنە سەر دەسەاڵتی الیەنی نوێیە و‬ ‫بەناوی دیموكراسییەوە هیچ شتێك پێكنایەت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كاریگەری ئەو گۆڕانكارییانەی‬ ‫سوریا لە بەشەكانی تری كوردستان چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ل��ە س��وری��ا بەدەستخستنی مافی‬ ‫دیموكراتییانە و خۆبەڕێوەبردنی ك��وردان‪،‬‬ ‫وات��ای بەدەستخستنی سەنگەرە و كاریگەری‬ ‫لە پارچەكانی دیكەی كوردستانیش دەك��ات‪.‬‬ ‫بەتایبەتی لە توركیا كە سنووری زیاتری لە گەڵ‌‬ ‫سوریایە‪ ،‬ئەم دەستكەوتە راستەوخۆ كاریگەری‬ ‫لەسەر باكوری كوردستان دەبێت‪ .‬ئەگەر سێ‬ ‫میلیۆن كورد لە سوریا مافی خۆبەرێوەبەری‬ ‫دیموكراتییانە بەدەست بخەن ئەوا لە توركیاش‬ ‫لە الیەنی داننان بە مافی "‪ "20‬میلیۆن كوردی‬ ‫ناو سنوورەكانیدا دەكەوێتە ناو ناچارییەكەوە‪،‬‬ ‫چیتر ن��ات��وان��ێ داخ����وازی خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ەری‬ ‫دی��م��وك��رات��ی��ی��ان��ەی ك���ورد رەت ب��ك��ات��ەوە"‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬توركیا ل��ەو گۆڕانكارییانەی‬ ‫س��وری��ادا ب��ە دوای چ��ی دا دەگ��ەڕێ��ت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬هۆكاری جێگرتنی توركیا لە قۆناخی‬ ‫گۆڕانكاری لە سوریادا بۆ رێگرتنە لە دەستخستنی‬ ‫مافەكانی ك��وردان��ە‪ ،‬ب��ۆ ئ���ەوەش پ��اڵ��ی بە‬ ‫رێكخستنەكانی ئیخوان موسلیمن داوەتەوە‪ .‬هیچ‬ ‫پەیوەندییەكی هەوڵەكانی توركیا بە ویژدان‪ ،‬مافی‬ ‫مرۆڤ و دیموكراتیزەكردنەوە نییە‪ ،‬ئەوانە هەموو‬ ‫دیماگۆژین‪ ،‬كەسیش باوەڕی پێناكات‪ .‬هەموو‬ ‫كەسێك دەزانێ كە توركیا تەنیا ئامانجێكی هەیە‪،‬‬ ‫ئەویش رێگرتنە لە كورد‪ ،‬بۆ ئەوەی كورد بەهیچ‬ ‫شێوەیەك سوودمەند نەبن‪ ،‬توركیا نایەوێت لە‬ ‫سوریا سیستەمێكی دیموكراتی دابمەزرێت‪،‬‬ ‫پێویستە بزانرێت كە توركیا گەورەترین تەگەرەیە‬ ‫ل��ەب��ەردەم دیموكراتیزەبوونی س��وری��ادا‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەش توركیا نایەوێت بەرهەڵستكارانی سوریا‬ ‫كاراكتەر و خاسیەتی دیموكراتی بەدەستبخەن‪.‬‬ ‫ه��ەر توركیاش ب��وو كە ه��ەر لەسەرەتاشەوە‬ ‫هێزی پالنەكەی عەننانی بێ كاریگەر كرد‪".‬‬

‫توركیاگرنگییەكی‬ ‫زۆر دەدات بە پشتیوانی كردن‬ ‫لە ‪ PDK‬و ‪ ،YNK‬ئاكەپە‬ ‫دەیەوێ بە شەڕی تایبەت و‬ ‫دەروونی و هەروەها بە هەموو‬ ‫شێوازەجیاجیاكان‪،‬تەڤگەڕی‬ ‫ئازادی كوردان پاكتاو‬ ‫بكات‪ .‬دەیەوێ ‪ PDK‬و ‪YNK‬‬ ‫ش وەكو ئامرازێك بۆ ئەوە‬ ‫بەكاربهێنێت‬

‫پرسیار‪ /‬ئەگەر هێزە كوردییەكانی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان ریزەكانی خۆیان رێكنەخەن‪،‬‬ ‫ئاراستەی رووداوەكان بەر بە كوێوە دەچەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ل��ە س��وری��ا ك���ورد زی��ن��دووت��ری��ن و‬ ‫دیموكراتیترین هێزن‪ ،‬هەموو كەسێك ئەم‬ ‫راستییە دەزانێ‪ .‬ئەوەی بۆ كورد گرنگە ئاواكردنی‬ ‫یەكێتییە‪ ،‬ئەگەر یەكێتی كوردان دروست ببێت‪،‬‬ ‫ئەوا ناتوانن كوردان لەو قۆناخی گۆڕانییەكانی‬ ‫ناو سوریادا پەراوێز بخەن‪ .‬ئەمە لە كاتێكدایە‬ ‫كە دەوڵەتی تورك دەیەوێ بەهەموو شێوەیەك‬ ‫كوردان پارچە بكات‪ ،‬هەر لەو پێناوەشدا دەیەوێت‬ ‫بە هاوكاری چەند پارتێكی هەرێمی و یارمەتی‬ ‫هێزە دەرەكییەكان چاالكترین هێزی كورد ‪ -‬پارتی‬ ‫یەكێتی دیموكراتی (‪ )PYD‬بێ كاریگەر بكات‪.‬‬ ‫ئەمە هەڵوێستێكی مەترسیدارە‪ .‬بێگومان كورد‬ ‫هێزێكە كە زیاتر سوودی بۆ دیموكراتیزەبوونی‬ ‫سوریا دەبێت‪ .‬بۆ ئەوەش پێویستە كورد بەهیچ‬ ‫شێوەیەك نەكەونە ناو ئەو گەمە و پیالنانەوە و بە‬ ‫دروستكردنی یەكێتی كورد‪ ،‬سوود لەو دەرفەتە‬ ‫مێژووییە وەربگرن و مافەكانیان بەدەست بخەن‪".‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە سوریا و رۆژئاوای كوردستان‬ ‫دۆخێكی ن��وێ ل��ەئ��ارادای��ە‪ ،‬ئەگەر كورد‬ ‫بەگشتی سیاسەتێكی هاوبەش بەرێوە‬ ‫ن��ەب��ن‪ ،‬ئ��ەن��ج��ام��ەك��ان��ی چ��ی دەب��ێ��ت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئ��ەوڕۆك��ە رەوشێكی بەرجەستە لە‬ ‫باشووری رۆژئ��اوای كوردستاندا هەیە‪ ،‬گەلی‬ ‫هەرێمەكە لە بەدەستخستنی پێگی خۆیان‬ ‫نزیكبوونەتەوە‪ .‬لە دۆخێكی وەهادا ئایا دەبێت بێ‬ ‫بەرپرسیارانە هەڵسووكەوت بكرێت ؟‪ .‬پێویستە‬ ‫لەو پارچەیەدا بەتایبەتی سیاسەتێكی هاوبەش‬ ‫پێكبهێنرێت و هەموو رێكخستنەكانی كورد ببن بە‬ ‫یەك‪ .‬پێویستە ئەو پێگەیە بەرجەستە و بەرقەرار‬ ‫بكەن كە داوای دەكەن‪ ،‬جا چ خۆبەڕێوەبەری‬ ‫دیموكراتی بێت‪ ،‬یاخود فیدراسیۆن‪ ،‬یاخود هەر‬ ‫شتێكی تر بێت‪ ،‬پێویستە بەرجەستەی بكەن‬ ‫و بە پەسەندكردنی بدەن‪ .‬لەسەر ئەم بناخەیە‬ ‫پێویستە بیسەلمێنن كە لە سوریا پێكەوە دەژین‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ل��ە ب���اش���ووری ك��وردس��ت��ان��دا‬ ‫ئ��ەگ��ەری راگەیاندنی دەوڵ��ەت��ی ك��وردی‬ ‫لەئارادایە‪ ،‬رات��ان چییە لەم بارەیەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بێگومان مافی هەموو هێزێكی سیاسی‬ ‫و هەموو گەلێكە چارەنووسی خۆی دەستنیشان‬ ‫بكات‪ .‬ئەم داخواز و مافە رەوایە بۆ كوردیش‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئێمە وەك��و بزوتنەوە ب��ڕوا ناكەین ئەو‬ ‫كێشەیە بە دەوڵ��ەت��ب��وون چ��ارەس��ەر بكرێت‪.‬‬ ‫دەوڵەتبوون بێ چارەسەریبوونی كێشەكانە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر ئەمەدا؛ دیموكراتیبوون كێشەكان‬ ‫چ��ارەس��ەر دەك���ات‪ ،‬كۆمەڵگا بەهێز دەك��ات‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دەوڵەتبوون كۆمەڵگا بەهێز ناكات"‪.‬‬ ‫ك��ۆن��گ��رەی ن���ەت���ەوەی���ی ك����ورد دەت���وان���ی‬ ‫پێشنیاری(دەوڵەتبوون)ی باشوری كوردستان‬ ‫وتووێژ بكات‪ .‬ئێمە لە دژی راگەیاندنی دەوڵەتی‬ ‫س��ەرب��ەخ��ۆ نین ل��ە ب��اش��وری ك��وردس��ت��ان��دا‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫توركیا لە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناویندا چەندە بەدوایشیدا‬ ‫وێڵ بێت ناتوانێ ببێت بە‬ ‫عوسمانییەكی نوێ‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانەی ئەوە لە زیهن و بیری‬ ‫عەرەبەكانداهەوایەكی‬ ‫قووڵی عوسمانییەت هەیە‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەش ئەو سیاسەتانەی توركیا‬ ‫بێ ئاكام دەبن‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا لەو كۆنفرانسە نەتەوەییەی‬ ‫ك���ورد ك��ە ب��اس دەك��رێ��ت‪ ،‬ئ��ێ��وە وەك��و‬ ‫پەكەكە بەشداری تێدا دەكەن‪ ،‬یان نا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كۆنگرەی نەتەوەیی ك��ورد هەمیشە‬ ‫ئاواتی گەلی كورد و رێكخستنە سیاسییەكانی‬ ‫كورد ب��ووە‪ .‬لە هەمانكاتدا رۆژەڤ��ی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی رۆژەڤ��ی نوێیە‪ .‬رۆژەڤێكی دەی��ان‬ ‫سااڵنەیە‪ .‬دۆخ��ی سیاسی ك���وردان سازدانی‬ ‫كۆنگرە فەرز دەكات‪ .‬كۆنفرانسێك‪ ،‬كۆنگرەیەكی‬ ‫نەتەوەیی بێ پەكەكە هیچ واتایەكی نابێت‪.‬‬ ‫كۆنگرەیەك بێ پەكەكە هیچ واتایەكی نابێت‪،‬‬ ‫هەتا ئێستا لە هەندێك سەرچاوەوە هەوڵدەدرێت‬ ‫بەشدار نەبوونی پەكەكە لە كۆنفرانسی نەتەوەیی‬ ‫كورددا بكەن بەڕۆژەڤ و بەو مەرامە بگەن كە‬ ‫پەكەكە بەشداری لە كۆنفرانسی نەتەوەییدا‬ ‫نەكات‪ .‬كۆنگرە یان كۆنفرانسێك كە پەكەكە‬ ‫تێیدا جێ نەگرێت‪ ،‬هیچ واتایەكی نابێت‪ .‬ئێمە‬ ‫دەمانتوانی كۆنگرەیەكمان بكردایە كە ‪ PDK‬و‬ ‫‪ YNK‬بەشدارییان تێدا نەكردایە‪ ،‬بەاڵم لەبەر‬ ‫ئەوەی كارێكی وەها نوێنەرایەتی هەموو ئیرادەی‬ ‫ك��وردی نەدەكرد‪ ،‬ئەو كۆنگرەیە نەدەبوو بە‬ ‫كۆنگرەیەكی نەتەوەیی‪ ،‬بەو هۆیەشەوە پێویست‬ ‫بوو كۆنگرەیەك بكرێت كە هەموو رێكخستنەكانی‬ ‫كورد بەشداری ببن‪ ،‬لەم ئاستەی كە گەلەكەمانی‬ ‫پێی گەیشتوون‪ ،‬پێویستە نیگەرانییەكانی نەتەوە‬ ‫ـ دیموكراتی ك��وردان بەبنەما وەربگیردرێت"‪.‬‬ ‫چاوەڕوانی و هیوایەكی زۆر بەو كۆنگرەیە هەیە‪.‬‬ ‫هەڵوێستی ئێمە بەمشێوەیەیە؛ كورد لە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناویندا دیموكراتترین هێزە‪ .‬ئ��ەوەی ئێران‬ ‫دیموكراتیزە دەكات كوردە‪ ،‬هەروەها بۆ ئێراق و‬ ‫سوریاش بەوشێوەیەیە‪ .‬وەك بناخە و بنەڕەت ئێمە‬ ‫دەڵێین كە پاراستنی ئازادی و هەبوونی و نەتەوەیی‬ ‫كوردان لە دیموكراتیبوونی كورداندا دەبینین‪".‬‬ ‫پرسیار‪ /‬رایەدارانی باشووری كوردستان‬ ‫هەمیشە باس ل��ەوە دەك��ەن كە ئەگەر‬ ‫توركیا پاڵپشتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ن����������ەك����������ات‪ ،‬ئ��������ەوا ه���ەرێ���م���ی‬ ‫ك�����وردس�����ت�����ان ن���ات���وان���ێ���ت خ���ۆی‬ ‫بژینێت؟ ئ��ای��ا ئ��ەم��ە چ��ەن��دە راس��ت��ە؟‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫وەاڵم‪ /‬باشوری كوردستان موحتاجی توركیا‬ ‫نییە‪ ،‬توركیا موحتاجی باشوری كوردستانە‪.‬‬ ‫گەر بە میلیاران دۆالری باشوری كوردستان‬ ‫لەجیاتی توركیا بچنە شوێنێكی تر‪ ،‬ئەوا ئابووری‬ ‫توركیا خۆی لەسەر پێ رانەدەگرت‪ ".‬بە روونی‬ ‫و ئاشكرایی دەستنیشانی دەكەم كە باشوری‬ ‫كوردستان موحتاجی توركیا نییە‪ ،‬توركیا‬ ‫موحتاجی باشوری كوردستانە‪ .‬بۆ ئ��ەوەش‬ ‫هەر گوتەیەكی ‪ PDK‬و ‪ YNK‬بۆ توركیا‬ ‫زۆر گرنگە‪ .‬توركیا گرنگییەكی زۆر دەدات بە‬ ‫پشتیوانی كردن لە ‪ PDK‬و ‪ ،YNK‬ئاكەپە‬ ‫دەیەوێ بە شەڕی تایبەت و دەروونی و هەروەها‬ ‫بە هەموو شێوازە جیاجیاكان‪ ،‬تەڤگەڕی ئازادی‬ ‫كوردان پاكتاو بكات‪ .‬دەیەوێ ‪ PDK‬و ‪YNK‬‬ ‫ش وەك��و ئامرازێك بۆ ئ��ەوە بەكار بهێنێت‪.‬‬ ‫لەالیەكی تریشەوە دەڵێن لەالیەنی ئابوورییەوە‬ ‫توركیا باشە‪ ،‬داهاتی باشوری كوردستان زیاترین‬ ‫كاریگەری لەسەر ئەو باشبوونە هەیە‪ ،‬گەر بە‬ ‫میلیاران دۆالر لە باشووری كوردستانەوە بچێتە‬ ‫واڵتێكی تر‪ ،‬ئابوری توركیا خۆی لەسەر پێ‬ ‫راناگرێت‪ .‬جارجارێك پارتی گەلی نەژادپەرست‬ ‫‪ MHP‬و هەندێك الیەنی تر دەڵێن "با ئیبراهیم‬ ‫خەلیل دابخرێت"‪ .‬داخستنی ئیبراهیم خەلیل‬ ‫كاریگەرییەكی ئەوتۆ لە باشوری كوردستان‬ ‫ناكات؛ گ��ەر دابخرێت رەوش��ی توركیا خراپ‬ ‫دەبێت‪ .‬بۆ ئەوەش باشووری كوردستان دەتوانێ‬ ‫ئەو شتانەی لە توركیای دەكڕێت‪ ،‬لە جێیەكی تر‬ ‫بیكڕێت‪ .‬هەر لە مژاری سوریا و ئێراقیشدا توركیا‬ ‫داوای پشتیوانی لە باشوری كوردستان دەكەن‪.‬‬ ‫بۆیە رەوشی هێزەكانی باشوور لەبەرامبەر بە‬ ‫توركیا لە حاڵەتی باشەدایە‪ .‬لەبەر ئەوەش دەتوانن‬ ‫لەبەرامبەر بە توركیا بڵێن نەخێر و پێداگیربن‪".‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە مانگی راب���ردوودا سەرۆكی‬ ‫هەرێمی كوردستان گەشتێكی دەرەوەی‬ ‫واڵتی كرد و لەسەروبەندی گەشتەكەیدا‬ ‫س���ەردان���ی ت��ورك��ی��اش��ی ك����رد‪ ،‬ئ��ام��ان��ج‬ ‫ل��ەو س���ەردان���ەی ب��ۆ ت��ورك��ی��ا چ��ی ب��وو؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬رۆژەڤی سەرەكی دیدارەكانی بارزانی‬ ‫و توركیا‪ ،‬سوریا و مژارەكانی" پەكەكە " و‬ ‫قەیرانەكانی ئێراق بوو‪ .‬توركیا دەیەوێ بەڕێگەی"‬ ‫‪ " PDK‬كاریگەری" ‪ " PYD‬كەمبكاتەوە‪.‬‬ ‫گرنگترین رۆژەڤ����ی دی��دارەك��ان��ی س��ەرۆك��ی‬ ‫هەرێم مەسعود بارزانی "سوریا" ب��ووە و لە‬ ‫دیدارەكەشیاندا" پەكەكە " و قەیرانی ئێراقیش‬ ‫وتووێژكراوە‪ .‬دی��ارە توركیا بۆ ئ��ەوەی رێگە‬ ‫نەدات پارتی یەكێتی دیموكراتی" ‪ " PYD‬و‬ ‫كوردانی سەر هێڵ و رێبازی رێبەر ئاپۆ لە سوریا‪،‬‬ ‫بەكاریگەر بن‪ ،‬داوای یارمەتی لە پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان" ‪" PDK‬ك��ردووە‪ .‬پێشنیاری (با‬ ‫پێكەوە كاریگەری پەكەكە بشكێنین)ی بۆ بارزانی‬ ‫كردووە‪ .‬بۆ ئەوەش هەست بەكاریگەری ‪PYD‬‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستان دەكەن‪ ،‬لە حسابی (ئایا‬ ‫‪ PDK‬دەتوانێ كاریگەری ‪ PYD‬بشكێنێت؟)‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫دەكەن‪ .‬ئێمە وابیر دەكەینەوە لە دیدارەكانی‬ ‫ب��ارزان��ی��دا ئ��ەم م���ژارە كەوتۆتە رۆژەڤ����ەوە‪".‬‬ ‫ئێمە ئاگامان لەوە نییە كە ئاخۆ لە دیدارەكاندا‬ ‫بارزانی و توركیا رێكەوتوون یان رێنەكەوتوون‪ .‬كورد‬ ‫لە سوریا چاالكی و دینامیكییەتی دیموكراسین‪،‬‬ ‫بەگوێرەی ئ��ەو هەڵوێستەیان كاریگەری لە‬ ‫گۆڕانكارییەكان دەكەن‪ ،‬باوەڕ دەكەین توركیا‬ ‫دەیەوێ بە دەستی بارزانی كورد بە ئەنجوومەنی‬ ‫نیشمانییەوە ببەستێتەوە‪ .‬نازانین كە لەم رووەوە‬ ‫‪ PDK‬چ وەاڵمێكی توركیای داوەت��ەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەڕووی كردارییەوە دەیبنین و ئاشكرا دەبێت‪".‬‬ ‫پرسیار‪ /‬سەرۆكی هەرێمی كوردستان‬ ‫ل�����ەو دی�������داران�������ەی خ����ۆی����دا ب��اس��ی‬ ‫وەالن��ان��ی چ��ەك��ی ك���رد‪ ،‬ئ��ای��ا ئ��ەم هێزە‬ ‫ل��ەخ��ۆی��دا دەبینی ك��ە ئ��اوەه��ا ئاخفی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬مژارێكی گرنگی تری دیدارەكان رەوشی‬

‫ئەگەر كورد لەم دۆخەدا‬ ‫یەكنەگرن و یەكڕیزی‬ ‫دروست نەكەن‪ ،‬واتای خیانەت‬ ‫دەگەیەنێت‪ .‬ئەگەر ئەمڕۆ‬ ‫نەبێت ئەی كەی دەبێت‪ .‬لەم‬ ‫قۆناخەدا كە رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫شێوەگیر دەبێت‪ ،‬هەموو‬ ‫كەس و هەموو الیەك دەیانەوێ‬ ‫خۆیان بەكاریگەر بكەن و‬ ‫ببنە خاوەنی ئاوانتاژ‪ ،‬بۆ ئەوەش‬ ‫رێككەوتن و هاوپەیمانی‬ ‫نوێ دروست دەكرێن و‬ ‫تێكدەدرێنسەرلەنوێ‬ ‫پەكەكە ب��ووە‪ PDK .‬ئەو رێكخستنەیە كە‬ ‫پەكەكە زیاتر دەیناسێت‪ ،‬مەسعود بارزانیش‬ ‫دەزان��ێ كە ناتوانێ چەك بە پەكەكە دابنێ و‬ ‫ناشتوانێت هەڕەشە لە پەكەكە بكات‪ .‬توركیاش‬ ‫پێداگیری دەكات‪ PDK ،‬و بەڕێز بارزانیش‬ ‫پێویستە پەسەندی بكەن؛ بەاڵم ئەمە سەرناگرێ‪.‬‬ ‫ئەمەش بۆ ‪ PDK‬یاخود هەر پارتییەكی تری‬ ‫ك��وردان بەواتای نكۆڵی لە خۆ كردنە‪ .‬لەبەر‬ ‫ئ��ەوەش ئێمە ب��اوەڕ ناكەین ‪ PDK‬و توركیا‬ ‫لەسەر ئەمە رێكەوتبن‪ ،‬راستییەكەی ئەوەیە‬ ‫پێویستە شتێكی وا روون���ەدات‪ .‬ئێمە وابیر‬ ‫دەكەینەوە كە شتی بەو شێوەیەش نەبێت "‪.‬‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬ت���ورك���ی���ا ل����ە ب����اش����ووری‬ ‫ك��وردس��ت��ان ب��ە دوای چیدا دەگ��ەڕێ��ت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بابەتیكی تری دیدارەكانی سەرۆكی‬

‫‪13‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫هەرێمی ك��وردس��ت��ان و تەیب ئ��ەردۆغ��ان و‬ ‫رایەدارانی توركیا قەیرانەكانی ئێراق بوو‪ .‬قەیرانی‬ ‫ئێراق تەنیا باشووری كوردستان پەیوەندیدار‬ ‫ناكات‪ ،‬توركیاش پەیوەندیدار دەك��ات‪ ،‬زۆر‬ ‫مەترسیدارە كورد بەشداری شەڕی مەزهەبی‬ ‫ببێت‪ ،‬بەشداربوونی كورد لە شەڕی مەزهەبی‪،‬‬ ‫كەلتوور و چەمكی دیموكراتی ك��وردان لە نێو‬ ‫دەب��ات‪ .‬توركیا هێشتاش دەیەوێت باشوری‬ ‫كوردستان لەبەرامبەر بە بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬ ‫گەلی ك��ورد وەك��و ئامرازێك بەكار بهێنێت‪.‬‬ ‫دەڵێن ئێمە ناكۆكی بخەینە نێوان پەكەكە‬ ‫و ‪ PDK‬ەوە‪ ،‬بەدەستی پارتی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ‪ PDK‬و یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستان ‪ ،YNK‬كاریگەری لەسەر كوردانی‬ ‫باكوری كوردستان دروست بكەین‪ ،‬دەیانەوێ‬ ‫جیاخوازی و جوداگەری بخەنە ناو كوردانەوە‪".‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لەم بارودۆخەی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫و جیهانی تێدا تێپەڕ دەبێت‪ ،‬كوردان چۆن‬ ‫دەت��وان��ن سوودمەند بن ل��ەم قۆناخە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پێگەكانی پێشوو لە رۆژهەاڵتی ناویندا‬ ‫هەڵوەشاوەتەوە و لە قۆناخێكی وەهادا كە هێشتا‬ ‫پێگەی نوێ دانەمەزراوە‪ ،‬كورد بوونەتە هێزێكی‬ ‫گەورە و ئەمەش دەرفەتی گەورەی خولقاندووە‪.‬‬ ‫گەر تێبكۆشین كورد لە رۆژهەاڵتی ناویندا دەبن‬ ‫بە هێزێكی گەورە‪ .‬پێویستە كوردانی توركیا‪،‬‬ ‫ئێران‪ ،‬ئێراق و سوریا بۆ سوود وەرگرتن لەو‬ ‫هەلودەرفەتەی هاتۆتە ئاراوە پێویستە خاوەن‬ ‫هەوڵوێست بن‪ .‬كاتێك سیستەمی جیهانی بەو‬ ‫شێوەیە بجووڵێنەوە‪ ،‬دیارە كوردی بێ پێگە چۆن‬ ‫دەجووڵێتەوە‪ .‬كاتێك پەیوەندییەكانی نێوان‬ ‫توركیا‪ ،‬ئێران‪ ،‬سوریا و ئێراق تێكدەچن‪ ،‬هەر‬ ‫كە مژاری كێشەی كورد دەبێتە جێگای باس‪،‬‬ ‫جارێكی تر یەكتر بە هەند وەردەگ��رن��ەوە‪ .‬لە‬ ‫دۆخێكی بەوشێوەیەدا هاوسەنگی نوێی سیاسی‬ ‫ئاوادەكرێت و رۆژهەاڵتی ناوین سەرلەنوێ شێوە‬ ‫دەگ��رێ��ت��ەوە‪ .‬بۆ ئ��ەوەش ك��ورد مەگەر تەنیا‬ ‫بە یەكێتی و هاوبەشی بتوانێ ببێت بەهێز‪.‬‬ ‫هۆكارێكی تر كە پێویستی كۆنگرەی نەتەوەییمان‬ ‫ب��ەس��ەردا دەسەپێنێت‪ ،‬رەوش���ی سیاسییە‪،‬‬ ‫رەوش��ی سیاسی رۆژه��ەاڵت��ی ناوین بەهەموو‬ ‫شێوەیەك یەكێتی ك���وردان ف��ەرز دەك���ات‪".‬‬ ‫ئەگەر كورد لەم دۆخەدا یەكنەگرن و یەكڕیزی‬ ‫دروست نەكەن‪ ،‬واتای خیانەت دەگەیەنێت‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئەمڕۆ نەبێت ئەی كەی دەبێت‪ .‬لەم قۆناخەدا كە‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوین سەرلەنوێ شێوەگیر دەبێت‪،‬‬ ‫هەموو كەس و هەموو الیەك دەیانەوێ خۆیان‬ ‫بەكاریگەر بكەن و ببنە خاوەنی ئاوانتاژ‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەش رێككەوتن و هاوپەیمانی نوێ دروست‬ ‫دەكرێن و تێكدەدرێن‪ .‬هەموو سیاسەتە چاالكەكان‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬لەبەر ئەوەش ئایا دەبێ كورد بێ‬ ‫دەنگ بن؟‪ .‬گرنگترین ئەركی ك��وردان ئەوەیە‬ ‫پێویستە كورد ببن بە یەك و یەكڕیزانە بەشداری‬ ‫لەو قۆناخەدا بكەن و پێویستە كورد چاالك بن‪".‬‬

‫چاوپێكەوتن ‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫پرسیار‪ /‬ئێوە وەك��و كەجەكە ماوەیەك‬ ‫پێش ئێستا چ��ەن��د پرەنسیپێكیان بۆ‬ ‫بەستنی كۆنفرانسی نەتەوەیی ك��ورد بۆ‬ ‫رای گشتی راگەیاندبوو‪ ،‬ئەو پرەنسیپانە‬ ‫چین كە ئێوە پێداگری لەسەر دەك��ەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەرلەهەموو شتێك كۆنگرە پێویستە لە‬ ‫كاراكتەر و تایبەتمەندی دیموكراتیدا پێكبێت‪.‬‬ ‫پێویستە لە هەڵوێستی دیموكراتییانەدا بیت‪ .‬ئەم‬ ‫كۆنگرەیە ئیرادەی ئازادی گەلی كورد بە بناخە‬ ‫وەردەگرێت و دیموكراتیبوونی كۆمەڵگای كوردان‬ ‫بەبناخە وەربگرێت‪ .‬چونكە هێزی كۆمەڵگا بە‬ ‫دیموكراتیبوون بەرقەرار دەبێت‪ .‬راستە ئێمە وەكو‬ ‫تەڤگەڕ پارادایمێكی بەدەوڵەتبوونمان نییە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫دژی تاووتوێكردنی راگەیاندنی سەربەخۆیی باشور‬ ‫نین‪ ،‬دەكرێ هەندێك شەرت و مەرجی وا لە ئارادا‬ ‫هەبن كە كورد بەرەو بە دەوڵەتبوونەوە ببات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێمە ستراتیژییەتی كوردان نەك لە بە دەوڵەتبوون‪،‬‬ ‫بەڵكو لە بەدیموكراتیبووندا دەبینین‪ .‬فكر و ڕای‬ ‫ئێمە بەو شێوەیەیە كە ببێت بە سیاسەتێك و بەردی‬ ‫بناخەیەك رۆژهەاڵتی ناوین دیموكراتیزە بكات‪.‬‬ ‫دەك��رێ��ت پێشنیاری بەدەوڵەتبوونی باشوری‬ ‫ك��وردس��ت��ان بهێنرێتە ك��ۆن��گ��رەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫گفتوگۆی لەسەر دەكرێت‪ ،‬ئێمە شتێكمان لە‬ ‫س��ەری نییە‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەگ��ەر ك��ورد كۆمەڵگای‬ ‫خۆیان و واڵت��ان��ی هەرێمەكە لەسەر بناخەی‬ ‫دیموكراتییانەدا بەكار بهێنێت‪ ،‬قازانجی زیاتری‬ ‫دەبێت‪ ،‬لەبەر ئەوەش كورد كە هێزی گەورەی‬ ‫دیموكراتییانەی هەیە‪ ،‬بیركردنەوەیان گەورە بێت‪.‬‬ ‫بەم زیهنییەتە دیموكراتییانەوە پێویستە كورد‬ ‫سنوورەكان نەناسێت و دەبێ كورد لەناوخۆدا و‬ ‫لەڕووی سیاسی‪ ،‬نەتەوەیی‪ ،‬كەلتورەوە یەكێتی‬ ‫خۆیان دروس��ت بكەن و پێویستە ئ���ازادی و‬ ‫دیموكراتی خۆیان بخەنە ژێ��ر پاراستنەوە‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەر ئ���ەوەش دەب��ێ ل��ە ه��ەم��وو پارچەیەكی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��دا یەكێتی خ��ۆی��ان ئ���اوا بكەن‪.‬‬ ‫كۆنگرە لە بواری ئابووری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كەلتوری‪،‬‬ ‫سیاسی و نەتەوەییەوە خاوەنی زەمینەیەكی گرنگە‪.‬‬ ‫ئەم كۆنگرەیە ئەوانە جێبەجێ و دەستبەر دەكات‪.‬‬ ‫ئێمەش داوامان لەم كۆنگرەیە هەر ئەوەیە‪ .‬داواكارین‬ ‫لەو كۆنگرەیەوە دەزگ��ای هاوبەش دابمەزرێت‪،‬‬ ‫لە ب��وارە سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كەلتوری و‬ ‫دیبلۆماسییەكانەوە پرەنسیپی هاوبەش دەستنیشان‬ ‫بكرێن‪ .‬لەالیەكی تریشەوە دەبێ ئەمانە پراكتیزە‬ ‫بكرێن‪ .‬رێبەر ئاپۆ ئەمەی لەسەر بناخەی پێنج‬ ‫پرەنسیپ و چوار پێشنیار پێشكەش كردووە‪ .‬وەكو‬ ‫پرەنسیپەكانی شەڕ‪ ،‬ئاشتی‪ ،‬یەكێتی‪ ،‬چارەسەری‬ ‫دیموكراتییانە و پرەنسیپی ئابووری و كەلتوری‬ ‫و پرەنسیپی سیاسەتی دیموكراتییانە ریزبەند‬ ‫كردووە‪ .‬لەو پێشنیارە پراكتیكییانەدا كۆكردنەوەی‬ ‫هێزی پاراستنی رەوا و دەزگ��ای جێبەجێكار و‬ ‫بەدەزگاكردنی دیبلۆماسی بە بناخە وەردەگرێت‪.‬‬ ‫بێ گومان ئەمانە هەموویان تاووتوێ دەكرێن و‬

‫ئەنجامگیر دەبن‪ ،‬ئێمە بۆ هەموویان ئامادەین‪.‬‬ ‫داننان بە ئازادی و هەبوونی نەتەوەیی كورداندا بۆ‬ ‫ئێران‪ ،‬ئێراق‪ ،‬توركیا خراپ نییە‪ ،‬بەپێچەوانەوە‬ ‫لە كاتی چارەسەربوونی كێشەی كورددا توركیا‪،‬‬ ‫ئێران و سوریا بەهێزتر دەبن‪ ،‬هەموو رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین بەهێزتر دەب��ن‪ ،‬لەبەر ئ��ەوەش كۆنگرە‬ ‫ل��ەدژی ئەو واڵتانە و ل��ەدژی هەرێمەكە نییە‪.‬‬ ‫كۆنگرەیەكی ب��ەو شێوەیە‪ ،‬كۆنگرەیەكە كە‬ ‫ك��ورد تێیدا كێشەی خ��ۆی چ��ارەس��ەر بكات‪.‬‬ ‫واڵتان رووبەڕووی بێ چارەسەرمانەوەی كێشەی‬ ‫كورد هاتوونەتەوە‪ ،‬بۆ ئ��ەوەش ئەم كۆنگرەیە‬ ‫ه��ەم��وو ئ��ەو چەقبەستنانە لەنێو دەب���ات‪.‬‬ ‫پ����رس����ی����ار‪ /‬ئ����اخ����ۆ ئ����ەگ����ەر ت���ورك���ی���ا‬ ‫دەستێوەردانەكانی خۆی لە سوریا و ئێراق‬ ‫زیاتر بكات‪ ،‬پێناچێت‪ ،‬پەیوەندییەكانی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ئ��ێ��ران��دا روو ل��ە خ��راپ��ی بكات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬تا دەچێت نێوان توركیا و ئێران ئاڵۆزتر‬ ‫دەبێت‪ .‬ئاڵۆزی و گرژییەكانی هەرێمەكە‪ ،‬ئاڵۆزی‬ ‫نێوان ئێران و توركیا گوڕتر دەبێت‪ .‬ئاڵۆزی‬ ‫نێوان توركیا و ئێران تا دەچێت زیاتر دەبێت‬ ‫و پ��ەرەش دەستێنێت‪ ،‬ئەمەش بەتایبەتی بە‬ ‫ڕێگەی ئێراق دژوارتر دەبێت‪ .‬توركیا ماوەیەكی تر‬ ‫دەبێتە بارەگای هێرشكردنە سەر ئێران‪ .‬ئاڵۆزی‬ ‫نێوان ئێران و ئازەربایجانش ب��ەرەو هەڵكشان‬ ‫دەچێت‪ ،‬م��ژاری چەكی ناوەكی لەگە ‌ڵ خۆیدا‬ ‫دەردەرخاتە روو‪ .‬ئێران هەستی بەمە كردووە‪.‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ه��ەم��وو ئەمانەشدا‪ ،‬واڵت��ان��ی عەرەبی‬ ‫نایانەوی كاریگەری توركیا لە سەر سوریا زیاد‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە هەموو ك��ەس ئ��ەوە دەزان��ێ��ت كە‬ ‫ئەنقەرە سیخوڕی ئەمریكایە لە رۆژهەاڵتی ناویندا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا لە توركیا و باكووری كوردستان‬ ‫دەت���ان���ەوێ���ت ب���ە چ م��ی��ك��ان��ی��زم��ەی��ەك‬ ‫چ�����ارەس�����ەری پ���رس���ی ك������ورد ب���ك���ەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ك���ورد دەت��وان��ن دیموكراسی بێننە‬ ‫هەرێمەكەوە‪ .‬ئێمە دەمانەوێ كێشەی باكوری‬ ‫ك��وردس��ت��ان بەشێوەیەكی دیموكراتی لەناو‬ ‫سنوورەكانی توركیادا چارەسەر بكەین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەرامبەر ئەمەشدا رامانگەیاندووە كە ئەگەر‬ ‫ئەم داوای��ەم��ان جێبەجێ نەبێت‪ ،‬ئ��ەوا خۆمان‬ ‫چارەسەری ئەڵتەرناتیف دادەنێین‪ .‬چارەسەری‬ ‫كەجەكە‪ ،‬دەوڵ��ەت نییە‪ ،‬جیاوازە"‪ .‬سیستەمی‬ ‫كۆما جڤاكێن كوردستان كەجەكە ئەڵتەرناتیفی‬ ‫دەوڵەتە و لەبەر ئەوەی دەوڵەتی تورك كاراكتەر‬ ‫و خاسیەت و ماهیەتی چ��ارەس��ەرەی كێشەی‬ ‫ك���وردی نییە‪ ،‬هەمیشە پ���رۆژەی سیستەمی‬ ‫كەجەكەی وەكو (جیاخوازی) بەناو ك��ردووە و‬ ‫وەك��و سیستەمی دەوڵەتێكی لێكدایەوە‪ .‬گەر‬ ‫ئەمە وەها بەردەوام بكات‪ ،‬گەر هێرشەكانی دژی‬ ‫چارەسەری كەجەكە كە یەكێتی توركیا دەكاتە‬ ‫ئامانج بەردەوام بكات‪ ،‬گەر هەڵوێستمان لەبارەی‬ ‫چارەسەری یەكێتی دیموكراتییانە پەسەند نەكرێت‪،‬‬ ‫كورد دەتوانن لە چارەسەرییەكی تر بگەڕێن"‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ���ەو دەوڵ��ەت��ب��وون��ەی ك��ە لە‬ ‫ب���اش���ووری ك��وردس��ت��ان��دا ك��ەوت��ووەت��ە‬ ‫رۆژەڤ������ەوە ئ��اخ��ۆ چ ك��اری��گ��ەری��ەك��ی لە‬ ‫ب��ەش��ەك��ان��ی ت���ری ك��وردس��ت��ان دەب��ێ��ت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بابەتی بەدەوڵەتبوون لە باشووری‬ ‫كوردستاندا هەموو بەشەكانی تری كوردستانیش‬ ‫پەیوەندیدار دەكات‪ .‬ئەگەر لە باشووری كوردستان‬ ‫دەوڵ��ەت��ب��وون وەك��و ئەڵتەرناتیفێكی جیاواز‬ ‫دەیخەنە بەر باس و رۆژەڤەوە‪ ،‬پێویستە هەموو‬ ‫رێگەكانی تر تاقی بكەینەوە‪ .‬ناتوانرێ بگوترێ‬ ‫سەربەخۆیی هەموو شتێك چ��ارەس��ەر دەك��ات‬ ‫و هەموو شتێك دەك��ات بە گوڵ و گوڵستان"‪.‬‬ ‫بەرێوەبەرایەتی باشووری كوردستان دەتوانێت‬ ‫م���ەودای ن��ێ��وان ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی و كۆمەڵگا‬ ‫بەشێوەیەكی دیموكراتییانە تێپەڕ بكات‪ .‬گەر‬ ‫دەوڵەت ئاوا ببێت‪ ،‬بەڕێوەبەرایەتی‪ ،‬لە كۆمەڵگە‬ ‫دوور دەكەوێتەوە‪ ،‬ئەو كاتە چەند هێندەی ئێستا‬ ‫میكانیزمی بیرۆكراسییەتی سەربازی و مەدەنی‬ ‫زیاتر دەبن‪ ،‬بۆ ئەوە پێویستە بە دەوڵەتبون وەكو‬ ‫ئازادبوون و دیموكراتیزەبوونی كۆمەڵگا نەبینێت"‪.‬‬ ‫ئەگەر لە بەرامبەر بە هەموو هەوڵدانەكانی كوردان‬ ‫كێشەكە چارەسەر نەبێت و مژاری بە دەوڵەتبوون‬ ‫بكەوێتە رۆژەڤەوە‪ ،‬ئەم یەكە هەموو پارچەكانی‬ ‫كوردستان پەیوەندیدار دەكات‪ ،‬بۆ ئەوەش ئێمە‬ ‫دەڵێین پێویستە ئەمە بە تێڕوانینی هەموو هێزە‬ ‫سیاسییەكان و بە ئیرادەی كورد دروست ببێت"‪.‬‬ ‫پێویستە ك���ورد ه��ەم��وو ئەنجامە ئەرێنی و‬ ‫نەرێنییەكانی سەربەخۆیی و بەدەوڵەتبوون تاوتوێ‬ ‫بكات و ئ��اگ��اداری رەوش��ی پارچەكانی دیكەی‬ ‫كوردستانیش ب��ن‪ .‬پێویستە لە دەوڵەتبووندا‬ ‫چارەسەری هەموو كێشەكان لە باشوری كوردستان‬ ‫و هەڵوێستێكی هۆشمەندانە لەسەر پارچەكانی‬ ‫دیكەی كوردستان بە بناخە وەربگیردرێت یان‬ ‫نا‪ ،‬وەكو رێبەری گەلی كورد عەبدولاڵ ئۆجاالن‬ ‫دەستنیشانی كردووە كە‪ ،‬لە بەرامبەر رازیكردنی‬ ‫ئێران و توركیا و ئێراق و سوریا بۆ دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتێكی بچووكی كوردان‪ ،‬دووچاری فیداكردنی‬ ‫پارچەكانی دیكەی كوردستان دەبنەوە"‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئەمە بە هەڵوێست و ئیرادەی هاوبەشی هەموو‬ ‫ك��وردان پێك بێت‪ ،‬پێویستە رێگە لە ئەنجامی‬ ‫نەرێنی بگیردرێت و ئەمە هەموو لە بەرژەوەندی‬ ‫پارچەكانی تر و باشووری كوردستانیشدا بێت"‪.‬‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬ئ���ای���ا واڵت����ان����ی ع���ەرەب���ی‬ ‫ل�����ەو دەس����ت����ێ����وەردان����ان����ەی ت��ورك��ی��ا‬ ‫ل������ە س�������ووری�������ا ب������ۆ ب����ێ����دەن����گ����ن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئ��ەردۆغ��ان نەژاپەرستی ع��ەرەب��ی بە‬ ‫كەم دەزانێ‪ ،‬نەژادپەرستی عەرەبی لە بەرامبەر‬ ‫ئیسالمییەت نییە‪ ،‬لە رۆژهەاڵتی ناویندا گەلێك‬ ‫الیەنی عەرەبی لە ژێر ناوی ئیسالمی سیاسیدا‪،‬‬ ‫ن��ەژادپ��ەرس��ت��ی ع��ەرەب��ی دەك���ەن‪ ،‬ب��ۆ ئ��ەوەش‬ ‫نەژادپەرستی عەرەبی هێزی هەیە‪ .‬زۆربەیان ئەو‬ ‫هێزانەن كە تایبەتمەندی ئیسالمیان هەیە‪ .‬ئیسالم‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كاراكتەر و خاسیەتێكی گەردوونییە‪ ،‬بەاڵم جاری‬ ‫یەكەمە ئایینی عەرەبی الچووە‪ ،‬بۆ ئەوەش عەرەب‬ ‫و ئیسالم كەوتوونەتە ناو یەك‪ .‬توركیا دەیەوێ بە‬ ‫رێگەی ئیخوان موسلیمین كاریگەری خۆی لەسەر‬ ‫سوریا توندتر بكات‪ ،‬ئەمەش واڵتانی دیكەی عەرەبی‬ ‫ناڕەحەت دەكات"‪ .‬لەبەر ئەوەشە عەرەب نایانەوێ‬ ‫توركیا كاریگەرییەكی زۆری لەسەر سوریا هەبێت‪.‬‬ ‫توركیا لە رۆژهەاڵتی ناوین‪ ،‬سیاسەتێكی لەسەر‬ ‫بناخەی هەستییارییەكانی ئیسالم پەیڕەو ناكات‪،‬‬ ‫لە هەرێمەكە (ئەسپەكەی ت���ڕوادە)ی رۆژئ��اوا‬ ‫و سیخوڕی ئەمریكایە لە رۆژه��ەاڵت��ی ناویندا‪.‬‬ ‫توركیا بۆتە پارچەك لە گرژی و ئاڵۆزییەكانی‬ ‫دەسەاڵتی ئێراق و سوریاش‪ ،‬خودی توركیا بەخۆی‬ ‫دەڵێت‪ ":‬من هێزی هەرێمەكەم"‪ .‬ئێدی لە تێكۆشان‬ ‫و كێبڕكێ دەسەاڵتی هەرێمەكەدا جێدەگرم‪ ،‬توركیا‬ ‫دەڵێ؛ پشتگیری دەدەم بەوانەی لە خۆمەوە نزیكن‬ ‫و پێویستم بەمە هەیە بۆ ئەوەی ببم بە واڵتێكی‬ ‫گەورە و بەو شێوەیە دەستێوەردان و سیاسەتەكانم‬ ‫دادەنێم‪ .‬چۆن ئەمریكا وەكو دەوڵەتێكی زلهێز‬ ‫دەست لە هەموو شوێنێك وەردەدا‪ ،‬توركیاش‬ ‫خۆی وەكو گەورەترین دەوڵەتی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫دەبینێت و بۆ خۆی بە رەوا دەزانێ كە دەست‬ ‫لە هەموو كێشە سیاسییەكان وەرب��دات‪ .‬توركیا‬ ‫كەوتۆتە قۆناخێكی سیاسی بەم شێوەیەوە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەم سیاسەتە بێ ئەنجام دەبێت‪ ،‬توركیا‬ ‫كە توانای چارەسەركردنی كێشە نەتەوییەكانی‬ ‫خۆی نییە‪ ،‬هیچ ئەنجامێك بەدەست ناخات‪.‬‬ ‫توركیا لە رۆژهەاڵتی ناویندا چەندە بەدوایشیدا‬ ‫وێڵ بێت ناتوانێ ببێت بە عوسمانییەكی نوێ‪،‬‬ ‫بە پێچەوانەی ئەوە لە زیهن و بیری عەرەبەكاندا‬ ‫هەوایەكی قووڵی عوسمانییەت هەیە‪ .‬بۆ ئەوەش ئەو‬ ‫سیاسەتانەی توركیا بێ ئاكام دەبن‪ .‬توركیا ئەگەر‬ ‫دیموكراتی ببێت و بە هێزی دیموكراتی خۆی ببێت‬ ‫بە نموونە‪ ،‬ئەو كاتە دەتوانێ سەرەنجی عەرەبەكان‬ ‫و رۆژهەاڵتی ناوین بەدەستبخات‪ .‬ئەو كاتە دەبێتە‬ ‫گەورەترین هێزی رۆژهەاڵتی ناوین‪ ،‬بەاڵم ئەمە‬ ‫بە زهینییەتی سەردەستی و عوسمانیی نابێت"‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لەم دوایانەدا تەیب ئەردۆغان‬ ‫باسی چاوپێكەوتنی لە گ��ەڵ ب��ەدەپ��ەدا‬ ‫ك�����رد‪ ،‬ئ���ای���ا ش��ت��ێ��ك��ی ب����ەم ش��ێ��وەی��ە‬ ‫چ���ەن���دە ئ��ی��م��ك��ان��ی ه��ەی��ە و راس��ت��ە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ل��ە شوێنێك ك��ە ب��ە ه���ەزاران كەس‬ ‫زیندانیكرا بێت‪ ،‬دی��دار ئەنجام ئ��ەدرێ��ت‪ ،‬ئایا‬ ‫بەدەپە دەتوانێت چاوپۆشی لە هێندە كەسی‬ ‫ناو زیندانەكان و هەوڵەكانی پاكتاوكردنی دژ بە‬ ‫خۆیان بكات؟ بەدەپە پاكتاو دەكرێت و وەكو‬ ‫بڵێی هیچ شتێك رووی نەدابێت‪ ،‬س��ەرەڕای‬ ‫ئەوەش هەستێ لەگە ‌ڵ ئاكەپە دیدار ئەنجامبدات‪،‬‬ ‫ئەوە دیدار نییە تەلەكەبازییە‪ ،‬نە چاوپێكەوتنی‬ ‫ب��ەو شێوەیە و نە رێكەوتنی وەه��ا دەبێت"‪.‬‬ ‫توركیا ئێستاكە دەستی بە سیخوڕیكردن بۆ‬ ‫ئەمریكا كردووە و بە ئەمریكای وتووە‪ ":‬من لە‬ ‫سیاسەتەكانتاندا بۆ هەرێمەكەدا سیخوڕیتان بۆ‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫دەكەم‪ ،‬ئێوەش لە مژاری تەكبیر وەرگرتن لە بەرامبەر‬ ‫بزوتنەوەی ئازادیخوازی كورددا پشتیوانیم بكەن"‪.‬‬ ‫توركیا لە ئاستێكی بەرچاو و ئاشكرادا لە دژی‬ ‫بزووتنەوەكەمان پشتگیری لە ئەمریكا وەردەگرێت‪.‬‬ ‫دەبێ وەاڵمی ئەرێنی هەموو داواكارییەكی هاوكاری‬ ‫لە ئەمریكا وەرنەگرێت‪ ،‬بەاڵم بە ئاشكرا هاوكاری‬ ‫سەربازی و سیاسی ئەمریكا وەردەگرێت‪ .‬دیارە‬ ‫هەموو الیەكیش دەزانن كە فڕۆكە بێ فڕۆكەوانە‬ ‫سیخوڕییەكان‪ ،‬فڕۆكەی ئەمریكا و ئیسرائیلن"‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ل��ەم ن��ێ��وەن��دەدا ئەمریكا چ‬ ‫رۆڵ��ێ��ك دەت��وان��ێ��ت ل��ە چ��ارەس��ەرك��ردن��ی‬ ‫پ���رس���ی ك�����ورد ل���ە ئ��ەس��ت��ۆ ب��گ��رێ��ت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬واڵت���ە ی��ەك��گ��رت��ووەك��ان��ی ئەمریكا‬ ‫ب��ۆت��ە الیەنێك ل��ە كێشەی ك����ورددا‪ .‬ئەگەر‬ ‫ه���ەزاران سیاتمەدار بەشێوەیەكی فاشیزانە‬ ‫دەستگیردەكرێن‪ ،‬بۆ شكاندنی ئیرادەی گەلی كورد‬ ‫دەكرێت و لەبەرامبەر ئەمەشدا جیهان بێدەنگ‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەوا هۆكارەكەی پشتگیری ئەمریكایە بۆ‬ ‫توركیا‪ .‬دەتوانێ لە سوریا و میسر و تونس زیاتر‬

‫توركیا لە بواری‬ ‫چارەسەرنەكردن و‬ ‫بێچارەكردنیكێشەی‬ ‫كورددا پشتیوانی لە ئەمریكا‬ ‫و ئەوروپا وەردەگرێت و ئێران‬ ‫و سوریاش غیرەت و بوێری لەو‬ ‫سیاسەتەی توركیا وەردەگرن‬ ‫توركیا تەنگەتاو بكات‪ ،‬چونكە ئەو زوڵمەی لە‬ ‫توركیا پەیڕەو دەكرێت‪ ،‬لە تونس و میسر و لە‬ ‫سوریاش نییە‪ ،‬دەیانەوێ گەلی كورد بە زمان و‬ ‫كەلتورەكەشییەوە لە نێو ببەن‪ ،‬بەاڵم جارێكی تر‬ ‫لەبەرامبەر بەمەشدا هیچ دەنگێك دەرناكەوێت‪.‬‬ ‫توركیاش بە ئامانجی درێژەكێشانی ئەو بێدەنگییە‪،‬‬ ‫كارگوزاری و سیخوڕی ئەمریكا دەكات‪ .‬بۆ ئەوەش‬ ‫ئەمریكا بۆتە پارچەیەك لە كێشەی كورد‪ ،‬هەروەها‬ ‫پارچەیەكیشە لە چ��ارەس��ەری كێشەكەش"‪.‬‬ ‫رای گشتی ئەمریكا یەكالیەنە لە كێشەی كورد‬ ‫دەڕوانێت و تەنیا گوێ لە الیەنی دەوڵەتی تورك‬ ‫دەگرێت و بەدەپە و كەجەدەش بە ئامانجی رێگرتن‬ ‫لەو تێڕوانە یەكالیەنەیە دیداریان ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫دۆزی كورد دۆزێكی مافدارە و مافی خۆیانە باسی‬ ‫دۆزی خۆیان بكەن‪ .‬بۆ ئەوەش كورد دەتوانن‬ ‫داواكانیان پێشكەشی ئەمریكا‪ ،‬ئەوروپا‪ ،‬كەنەدا‬ ‫و تەنانەت چینیش بكات‪ ،‬هیچ كەسێك ناتوانێت‬ ‫بە كوردان بڵێت داواكانتان ن��اڕەوان و كەسیش‬ ‫نەیوتووە‪ .‬هەتا ئێستا كورد پەیوەندییان لەگەڵ‌‬

‫‪15‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫كێ بەستبێت‪ ،‬پێی نەوتراوە كە داوای شتێكی‬ ‫زۆر دەك��ەن یاخود تێكۆشانەكەتان چەوتە‪".‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا چەندە رۆژەڤ��ی ئاگربەست‬ ‫ل��ە رۆژەڤ����ی ئ��ێ��وەدای��ە‪ ،‬ئ��ای��ا داوای��ەك��ی‬ ‫بەم شێوەیە لە بزوتنەوەكەتان كراوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬سیاسەتی چ��ارەس��ەرك��ردن نەبێت‪،‬‬ ‫ئاگربەست بێ واتایە‪ .‬لەم دۆخ��ەدا ئیتر گرنگ‬ ‫نییە ئاگربەستی یەكالیەنە و دووالیەنە هەبێت‪،‬‬ ‫ئاگربەستێك بە نیاز و ئامانجی خاڵفاندن و‬ ‫سەرقاڵكردن بێت هیچ واتا و قازانجێكی نابێت‪.‬‬ ‫لە ئاستی ئێستادا گرنگ ئەوەیە دەوڵەتی تورك‬ ‫سیاسەتی چ��ارەس��ەری هەیە ی��ان ن��ا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫نەیبێت و پرۆژەی چارەسەری نەبێت‪ ،‬ئاگربەستی‬ ‫یەكالیەنە و دووالیەنە هیچ واتایەكی نابێت"‪.‬‬ ‫هۆكاری چارەسەرنەكردنی كێشەی كورد لە ئێران‬ ‫و سوریاش هەر سیاسەتی حكومەتی توركیایە‪.‬‬ ‫گەر توركیا بۆ چارەسەری كێشەی كورد هەنگاو‬ ‫ب��ه��اوێ‪ ،‬ئێرانیش و س��وری��اش چیدی ناتوانن‬ ‫سیاسەتی ناچارەیی پەیڕەو بكەن‪ .‬توركیا لە‬ ‫بواری چارەسەرنەكردن و بێچارەكردنی كێشەی‬ ‫كورددا پشتیوانی لە ئەمریكا و ئەوروپا وەردەگرێت‬ ‫و ئ��ێ��ران و س��وری��اش غ��ی��رەت و ب��وێ��ری لەو‬ ‫سیاسەتەی توركیا وەردەگرن‪ .‬پێویستە بەدەپە‬ ‫لە ئەمریكا باسی ئەو سیاسەتانەشی كردبێت"‪.‬‬ ‫حكومەتی ئاكەپە هیچ پ��رۆژە و بەرنامەیەكی‬ ‫ن��ی��ی��ە ب���ۆ چ����ارەس����ەری ك��ێ��ش��ەی ك����ورد‪.‬‬ ‫پ�����رس�����ی�����ار‪ /‬ب������ەدەپ������ە س�����ەردان�����ی‬ ‫واڵتەیەكگرتووەكانی ئەمریكای كرد‪ ،‬ئایا‬ ‫چەندە ئەم سەردانانە ئەنجامگیر دەبن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەم دیدارانە واتایەكیان هەیە‪ ،‬واڵتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئەمریكا تا ئەمڕۆ تەڤگەڕی‬ ‫كوردانی لە باكوری كوردستان نەدەناسی‪ ،‬كوردی‬ ‫وەكو موخاتبێك نەدەبینی‪ ،‬دوای هەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪)29‬ی ئادار‪ ،‬ئۆباما لەگە ‌ڵ ئەحمەد تورك دیداری‬ ‫ئەنجامدا‪ .‬دەبێ ئەمە هێندە پایەبەرزیش نەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەگە ‌ڵ كاربەدەستانی حكومەت و رێكخراوە‬ ‫مەدەنییان دیداریان كرد‪ .‬لە راستیدا ئەمە نیشانی‬ ‫دەدات كە ئیدی ئەمریكا پەسەندی كردووە كە‬ ‫تەڤگەری كورد لە باكوری كوردستان خاوەنی‬ ‫كاریگەری پەكەكە و بەدەپەیە‪ .‬پێویستە وا‬ ‫لێكبدرێتەوە؛ ئەمریكا بینی كە چیتر سیاسەتی‬ ‫كورد بێ بەدەپە و پەكەكە ناڕوات‪ ،‬ئەمەش وادیارە‬ ‫لە داهاتوودا ئەنجامی ئەرێنی لە چارەسەریی‬ ‫سیاسییانەی كێشەی ك��ورددا بهێنێتە كایەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش دەتوانێ داواكانی گەلی كورد بە دەوڵەتی‬ ‫ت��ورك پەسەند ب��ك��ەن‪ ،‬ه��ەروەه��ا نیشانیشی‬ ‫دەدات كە لە موخاتبگرتنی تڤگەری كورد زیاتر‬ ‫رێگەیەكی تر بۆ دەوڵەتی تورك نەماوە‪ .‬چۆن‬ ‫ئەردۆغان بە قسەی (چەك فڕێدەن ئۆپەراسیۆن‬ ‫رادەوەستێت) نیشانی داوە كە موخاتەب كێیە‪،‬‬ ‫ئەمریكاش كەوتۆتە ناو ئەو دیدارانەوە‪ ،‬لەگەڵ‌‬ ‫بەدەپە دیداری ئەنجامدا و ئەمەش نیشانیدا كە‬ ‫لە كێشەی كورددا كێ بە موخاتەب وەردەگیرێت‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دوو حیزبی دەسەاڵتدار لە نێوان مۆدێلی كالسیكی و بە دەوڵەتبوون‬

‫موسلیح هەروتي‬ ‫لە دیدی هاوچەرخدا كومەڵێك تیورە هەن بەناوی‬ ‫تیوری نوێبوونەوە كە ب��اس لە گەشەكردن و‬ ‫چۆنیەتی لە دایكبوون ‌و باڵوبوونەوەی دونیای‬ ‫نوێ دەكەن‪ .‬باس لەو بوارانە دەكەن كە كاریگەری‬ ‫گ��ەورە لەسەر ژیانی بوارەكانی كۆمەاڵیەتی و‬ ‫سیاسی و هزری و فەرهەنگی و ڕەمزی ئینسانی‬ ‫بوونی كۆمەڵگا و نەتەوە جێدەهێڵن‪ ،‬وا دەكات‬ ‫كاریگەرییە كالسیكیەكان تێپەڕ بكەن و هەنگاوی‬ ‫خێراش ب��ەرەو كۆمەڵگا ت��ازەك��ان بهاوێن ‌و بە‬ ‫گەالن بە مافە ئینسانی و نەتەوەییەكانی خۆیان‬ ‫بگەن‪ .‬لەم نێوەندەشدا فكر و سیاسەتی حیزبە‬ ‫مۆدێرنەكان دەوری بااڵیان بینیوە لە بەرهەمهێنانی‬ ‫دوونیای تازە‪ .‬دەبینین تا ئەم چركە ساتە دوو‬ ‫حیزبی دەسەاڵتدار تەنانەت نەیانتوانیوە قۆناغەكانی‬ ‫سەرەتایی وشیاری كۆمەڵگاو و بە دەوڵەتبوون‬ ‫تێپەڕ بكەن‪ .‬لە پاڵ نەبوونی فاكتەرەكانی بە‬ ‫دەوڵ��ەت��ب��وون ئ��ەوە دەبینین ب��اس لە شیعاری‬ ‫بریقەداری بە دەوڵەتبوون دەكرێت‪ .‬لە كاتێكدا ئەگەر‬ ‫دەوڵەتێكی بەم سیستمە نا تەندورستەی ئێستا لە‬ ‫دایك بێت هاوكار و پاڵنەرەكانی لە دایكبوونی ئەو‬ ‫جۆرە مانانەی دووژمنی كورد بن ئەوە نە وەك هەر‬ ‫ناتوانێت نوێنەراتی گەلی كورد بكات‪ ،‬بەڵكو هەر‬ ‫لە سەرەتاوە ئەم دەوڵەتە بە مردوویی لە دایك‬ ‫دەبێت‪ .‬جگە لەمەش لە دایكبوونی دەوڵەتێك كە‬ ‫لە سێبەری دوو س ‌ێ ملیۆن كوردی یەكنەگرتوو‬ ‫و پەرتەوازە سسیتێمێگی گەندەڵ ‌و ناتەندورستی‬ ‫خەست لە حیزبایەتی كالسیكی پێناسە بكرێت نە‬ ‫وەك هەر ناتوانین ناوی بنێین دەوڵەت‪ ،‬بەڵكو ئەمە‬ ‫بەپشتیوانی دەوڵەتانی دوژمنی كورد و سیستمی‬ ‫سەرمایەداری جارێكی تر و دابەشكردنێكی تری‬ ‫كوردستانە‪ .‬ئەگەر بڵێن حیزب دەتوانێت تاكە‬ ‫فاكتەر بێت بۆ وشیاری نەتەوەیی و الیەنەكانی تری‬ ‫ژیان‪ ،‬ئەوە لە كوردستان بۆ ماوەی بیست ساڵە‬ ‫بە شێوەیەك لە شێوەكان حیزبە بەناو عەلمانی ‌و‬ ‫نەتەوەییەكان كار لەسەر بەمێگەڵ بوونی كۆمەڵگا‬ ‫دەكەن‪ .‬لە زرۆینەی واڵتانی جیهان حیزبەكان بە‬ ‫شێوەیەك لە شێوەكان دەوری بااڵیان بینیوە لە‬ ‫وشیاری كۆمەڵگا و مۆدێرنییەتی زهنی تاكەكان‪.‬‬ ‫ئەگەر كۆمەڵگای ئەمەریكا بەنمونە بێنینەوە ئەوە‬ ‫پێمان دەڵێت حیزبی دیموكراتەكان كە لە ساڵی‬ ‫(‪ )1738‬دام���ەوزراوە و حیزبی كۆماریەكانیش‬ ‫ل��ە ساڵی (‪)1885‬دام�������ەزارەوە‪ ،‬ل��ە س��ەرەت��ای‬ ‫دامەزراندنیانەوە ئەم دوو حیزبە دەوری بااڵیان بینیوە‬ ‫لە مۆدێرنەكردنی كۆمەڵگاكەیان‪ .‬تا ئەم چركەساتە‬

‫هەنگاوبەهەنگاو لە گەڵ كاروانی دونیای نوێدا‬ ‫هاوتەریبن و بەردەوامیش لە گۆڕانكاری زیاتردان‪،‬‬ ‫هەمیشە توانیویانە بەشێوەیەكی سەردەمیانە و‬ ‫لیبڕاڵیانە ئاڵوگۆڕی دەسەاڵت بكەن‪ .‬ئەم دوو حیزبە‬ ‫هەمیشە بەرژەوەندیەكانی كۆمەڵگا و واڵتەكەیان‬ ‫لە سەروی بەرژەوەندیە حیزبیەكان دان��اوە‪ .‬هیچ‬ ‫بەربەستێكی حیزبیش لە بەردەم سەروەری یاسا و‬ ‫وشیاری كۆمەاڵیەتی و ئازادی بیروڕا و میدیادا نییە‪.‬‬ ‫ئەوەش بۆتە هۆكاری ئەوەی واڵتەكەیان لە كۆی‬ ‫بوارەكان جلەوی جیهان بگرێتە دەست‪ .‬كۆی ئەم‬ ‫گۆڕانكاریانەش دەگەڕێتەوە بۆ ڕێبەرایەتی كردنی‬ ‫ئەقڵ كە پرەنسیپ و بنەماكانی حیزبایەتیان لەسەر‬ ‫ئەقاڵنییەت دام��ەزراوە‪ .‬لە گەڵ ئەوەی بۆ ماوەی‬ ‫(‪ )20‬ساڵە لە كوردستانی باشور وشیاری كۆمەڵگا‬ ‫لكێنراوە بە وشیاری حیزب‪ .‬بەرچاویشە كەوا وشیاری‬ ‫ئەم دوو حیزبە لە چ ئاستێكی دژە وشیاری دایە‪.‬‬ ‫لە كوردستانی باشور تا ئەم چركەساتەش ناوشیاری‬ ‫حیزبی دەوری بااڵ دەبینێت لە كۆی كایەكانی ژیانی‬ ‫كۆمەڵگا و حكومەت‪ .‬حیزب ئەوەندە بەقوڵی بەناو‬ ‫شادەمارەكانی هاواڵتیاندا چۆتە خوارەوە زۆر جار‬ ‫لە كاتی مارەبرینی پرۆسەی هاوسەرگیریشدا بە بێ‌‬ ‫ئینتیمای حیزبی تێپەڕ ناكرێت‪ ،‬تەنانەت ئەو مەالیە‬ ‫بانگهێشت دەكرێت كە ئینتیمای بۆ هەمان حیزبی‬ ‫خانەوادەكە هەیە‪ .‬دەتوانین بڵین كاتێك حیزب‬ ‫دەست لە سیاسەتی بەمێگەل بوون هەڵگرێ بەرەو‬ ‫ئەقالنی بوون هەنگاوینا كۆمەڵگا شوێنكەوتەی‬ ‫حیزب دەبێت بۆ هاویشتنی هەر هەنگاوێكی چون‬ ‫بەرەو كرانەوە و مۆدێرنەكردنی حیزب و بنبڕكردنی‬ ‫گەندەڵكاری و ن��ادادپ��ەروەری‪ ،‬ئەمەش تەنها بە‬ ‫راسیۆنالیەت بوونی حیزب دەكرێت‪ ،‬چونكە هێزی‬ ‫گۆڕانكاریەكان ئەقڵ خۆیەتی تەنها ئەقڵە كە‬ ‫دەتوانێت لە دەرەوەی خورافیاتی دین و سحر و‬ ‫سۆز و عاتیفە و خێلەكی شتەكان دەجولێنێت و‬ ‫دوونیای نو ‌ێ دورست دەكات و گۆڕانكاری بنچینەیی‬ ‫دێنێتە بەرهەم‪ ،‬چونكە ئەقڵ لە دونیای نوێدا لە‬ ‫دۆخێكی ڕاستەقینەی ڕەخنەیبوون و چاالكیبوون‬ ‫و ئازادی بوونی ڕاستەقینە دایە‪ ،‬گۆڕانە ئەقلیەكان‬ ‫ڕوی��ان لە ئایندەیەكی دادپ��ەروەران��ەی��ە كە بە‬ ‫شێوەیەكی سەردەمیانە مرۆڤ ئەیەوێت بنیاتی‬ ‫بنێت‪ ،‬نەوەك بەپێچەوەنەوە ڕوویان لە مۆدیلێكی‬ ‫گریمانە كراو بێت كە لە ڕاب��ردوودا وابووە دەبێت‬ ‫لە ئێستاشدا برەوی پێبدرێت و زیندوو بكرێتەوە‪.‬‬ ‫ئیشكردنی ڕەخنەگرانەی ئەقڵ دەتوانێت خشتە بە‬ ‫خشتەی حیزب بە شێوەیەك ڕێكب خات كە بەر‬ ‫لە هەركەس و الیەنێكی تر لە بەرژەوەندی حیزب‬ ‫خۆیدایە‪ .‬تێپەڕكردنی مۆدێلی كالسیكی حیزبایەتی‬ ‫بۆ بە ئەقاڵنی كردنی دەتوانێت كۆی ئەو كێشە‬ ‫و گرفتانە چارەسەربكات كە وەكو كێشە و كەم‬ ‫وشیاری نەتەوەیی‪ ،‬كێشەی نێوان حیزبەكان‪ ،‬میدیا‬ ‫و دەس��ەاڵت‪ ،‬دەس��ەاڵت و هاواڵتیان‪ ،‬بنبڕكردنی‬ ‫گەندەڵی و گ��ەڕان��ەوەی س���ەروەری بۆ یاسایە‪،‬‬ ‫چونكە كۆی كێشەكان دەرەنجامی ئەم سیستە‬ ‫نەزۆكەی حیزبایەتییە كەوا بۆتە كارگەیەك بۆ‬

‫بەرهەمهێنانی كۆی كێشە و نەخۆشییە سیاسیەكان‪.‬‬ ‫ك��ۆی كێشەكانیش دەگ��ەڕێ��ن��ەوە بۆ دوو پارتی‬ ‫دەسەاڵتدار كە لە شیعاردا پارتی حیزبێكی سیكۆالر‬ ‫و دیموكراسیخوازە و یەكێەتیش كە لە منداڵدانی‬ ‫پارتی لە دایكبووە لە شیعاردا بانگەشەی سۆسیال‬ ‫دیموكراتبوون دەكات‪ ،‬بەاڵم بە شێوەی پراكتیكی ئەم‬ ‫دوو حیزبە كەوتونەتە ئیشكالیەتێكی نالۆژیكیانە‪،‬‬ ‫لە كوردستاندا لە كۆی حیزبەكان بەعەلمانی و‬ ‫ئیسالمییەوە هەست بەو جیاكاریەی نێوان شیعار‬ ‫و پڕاكتیكی دەكرێت‪ ،‬بەاڵم من لەم نوسینە ڕوویی‬ ‫نوكی خامەكەم لە دوو حیزبی دەسەاڵتدارە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوان بەرپرسیاریەتی یەكەمیان لە ئەستۆدایە‪ .‬كۆی‬ ‫ئەو كێشە و گرفتانەی لە دەسەاڵتی كوردیدا بوونی‬ ‫هەیە ئەیانەوێت بنبڕ بكرێت و تەنها بەوە دەكرێت‬ ‫ئەو دەرزەی نێوان شیعار و پڕاكتیكی پڕ بكرێتەوە‪.‬‬ ‫شتێكی ش��اراوە نییە ئەو ئەقلیەتە كالسیكییەی‬ ‫دوو حیزبی دەسەاڵتدار پڕاكتیزەی دەكەن لە گەڵ‬ ‫دیموكراسیەت و سۆسیال دیموكراتیەت بانێكە و دوو‬ ‫هەوایە‪ .‬گومان لەوەدا نییە ئەقڵی تازەگەرییە كە‬ ‫دەرك بەجیاكاری كەلێنی نێوان شعار و پڕاكتیكی‬ ‫حیزب دەكات‪ .‬بۆیە ناتوانرێت چیتر خۆڵ بكرێتە‬ ‫چاوی هاواڵتیان‪ ،‬نەوەی نو ‌ێ لەوە گەیشتووە كە‬ ‫دیموكراسیەت كۆڵەكەی ئازادی ئەقڵە و ئەقلیش‬ ‫دەتوانێت گۆڕانكاری بنچینەی ئەنجام بدات‪ .‬ئەمەش‬ ‫لە سەرەتادا لە النكەی لە دایكبوونی شۆڕشی‬ ‫سیكۆاڵری بۆ وشیاری ه��زری و فەراهەمكردنی‬ ‫ئازادی بۆ ئەقڵ و بیركردنەوەی ئازادانە بەرپا بووە‪،‬‬ ‫واتە بانگەشەی سیكۆالربوون و دیموكراسیی بوون‬ ‫كارێكی ئاسان نییە و پێویستی بە ئیرادەیەكی‬ ‫بەهێز هەیە‪ ،‬چونكە ئەو جیاكاریەی نێوان شیعار‬ ‫و پڕاكتیكی دوو حیزبی دەسەاڵتدار نەخۆشیەكی‬ ‫كوشندەیە و خەریكە حكومەت و كۆمەڵگا بەرەو‬ ‫كەنارێكی نادیار دەبات‪ .‬تا ئەم چركەساتەش هیچ‬ ‫هەنگاوێكی جددی بەدی ناكرێت بۆ بە ئەقاڵنی‬ ‫كردنی حیزب و تێپەركردنی ئەو جۆرە مۆدێلە لە‬ ‫كالسیكی حیزبایەتی‪ .‬ئەو دەنگ و خامانەش كە‬ ‫بۆ ئەو مەبەستە لە ئ��ارادان ب��واری تەواویان بۆ‬ ‫ناڕەخسێت یا خود زۆر جار هەوڵی كەپكردنی ئەو‬ ‫دەنگانەش ئەدرێت‪ ،‬چونكە زۆرن ئەو ئەقاڵنەی لەناو‬ ‫بازنەی حیزبە سیكۆالرەكان دەخولێنەوە و بەهەمان‬ ‫نەفەسی ئیسالمی سیاسی تاكو لە توانایاندا بێت‬ ‫كار لەسەر شێواندن و پەردەپۆشكردنی وێنەی‬ ‫ڕاستەقینەی پرەنسیپەكانی نەتەوەیی و دیموكراسی‬ ‫و سیكۆالربوون و دونیای تازەی حیزبایەتی دەكەن‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆ ئەمەیە‪ ،‬تاكو بتوانن مەبەستە شەخسی‬ ‫و حیزبییەكانیان بپارێزن و برەو بە نادادپەروەری‬ ‫و گەندەڵكاری ب��دەن‪ .‬بتوانن زیاتر كار لە سەر‬ ‫بەمێگەلكردنی كۆمەڵگا بكەن‪ ،‬تاكو بتوانن وەك‬ ‫شوانێك چۆن بیانەوێت وا هەڵسوكەوتیان لە گەڵدا‬ ‫بكەن‪ ،‬چونكە بە درێژایی مێژووی دەوڵەت و ئەوە‬ ‫كۆمەڵگا و كەسە مێگەلەكانن ك��ەوا حكومەتی‬ ‫گورگەكانیان بەرهەمهێناوە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪17‬‬

‫وتار‬

‫هاوواڵتی بوون لە بوتەی دەوڵەت بووندا‬ ‫هۆزان كەالری‬

‫كاتێك م���رۆڤ ت��ەم��اش��ای هاتنە ئ��ارای‬ ‫شارستانیەت دەكات‪ .‬لە سەرەتادا پێویستە‬ ‫ئەم خاڵە لەبەر چاو بگرێن كە دروستبوونی‬ ‫شار بەواتای دروستبوونی دەسەاڵت نایەت‪.‬‬ ‫كاتێ سەیری لێكۆڵینەوە و هەڵكەندنەكانی‬ ‫گۆبەكلی تەپە" واتا گڕی ناوین لە ئۆرفای‬ ‫باكوری كوردستان" ئەكەین‪ ،‬ئەبینین كە‬ ‫شارێك كە خاوەن پرستشگایەكی خۆی بووە‪.‬‬ ‫ئەبینین و بە پێچەوانەی هەموو لێكۆڵینەوە و‬ ‫هەڵكاندنەكانی تر لێرەدا هەبوونی پرستشگا‬ ‫و ش��ار نەبووەتە ه��ۆك��اری دروستبوونی‬ ‫دەسەاڵت و دەوڵەت‪ .‬بە گوێرەی ئەو ئەنجام‬ ‫و ئاكامانەی كە تا ئێستا هاتوونەتە ئاراوە‪،‬‬ ‫یەكەمین هۆكاری دروستبوونی دەوڵەت شارە‬ ‫و بۆیە شارستارنیەت واتە سیولیزاسیۆن‬ ‫بینینی بە‪1 :‬ـ شار ‪2‬ـ دەوڵ��ەت‪ .‬یانێ بە‬ ‫گوێرەی ئەقڵیەتی فەرمی كە بە ماركسیزمەوە‬ ‫بەهێزتر بوو‪ ،‬هەبوونی زەمینەیەكی بەهێزی‬ ‫ماددی و دەسەاڵتداری و داگیركردنی ئەم‬ ‫زەمینەیە بووەتە هۆكاری هاتنە ئ��ارای‬ ‫دەوڵەت و دەس��ەاڵت‪ ،‬هاوكات خاڵێكی تر‬ ‫ئەوەیە كە زانست و تەنانەت تەكنەلۆجیا‬ ‫بووەتە هۆكاری هاتنە ئارای دەوڵەت‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەموو كات پێویست بە پیاوی زانا‪ ،‬زەمینەی‬ ‫ماددی و شار هەیە‪ ،‬كە ئەم سێ فاكتەرە‬ ‫دەبنە هۆكاری دروست بوونی دەوڵەت‪.‬‬ ‫كاتێك م���رۆڤ س��ەی��ری ئەنجامەكانی‬ ‫لێكۆڵینەوەی "گرێ ناوین"دەكات دەبینێ كە‬ ‫هەبوونی شار لەو كاتەدا نەبووەتە هۆكاری‬ ‫هاتنە ئارای دەوڵەتەوە‪ ،‬هەروەها مرۆڤی‬ ‫زاناش و بەم شێوازە زانست زەمینەی هاتنە‬ ‫ئارای دەسەاڵت نییە‪ .‬رێبەر ئاپۆ لە دوایین‬ ‫بەرگرینامەكەیدا بەناوی" قەیرانی شارستانیەت‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناوین و رێگا چارەكانی"دا باس‬ ‫لە بابەتی شار و نەبوونی هۆكاری دەسەاڵت‬ ‫دەك��ات و دەڵ��ێ لێرەدا ئەمە سەرڕاست‬ ‫دەكەمەوە كە شار نەبووەتە هۆكاری هاتنە‬ ‫ئارای دەوڵەتەوە‪ .‬لێكۆڵینەوەكانی لەسەر‬

‫گرێ ناوین ئ��ەوەی نیشان داوە پێش لە‬ ‫دایكبوونی بە (‪)12500‬س��اڵ مرۆڤ خاوەن‬ ‫شار و پرستشگا و كەسانی زان��اب��وون و‬ ‫هەبوونی ئەمەش هیچ شێوازێكی دەسەاڵتی‬ ‫نەهێناوەتە ئ��اراوە‪ .‬لە دوای دروستبوونی‬ ‫دەوڵ���ەت و بەهێزبوونی دەس��ەاڵت��داران‬ ‫مرۆڤەكانیان بەهەر شێوازێك كە توانیووە‬ ‫چەوساندوەتەوە‪ .‬چەوساندنەوەی مرۆڤەكان‬ ‫لە الیەن دەسەاڵتەوە بە بەكارهێنانی زانست‬ ‫و فەلسەفە و تێكچڕاوتر ب��ووە‪ .‬دەسەاڵت‬ ‫هەرچەند كە لە تەمەنی رویشتووە بەهێزتر و‬ ‫ئاگاهانەتر و نەتەوە و مرۆڤەكان و كۆمەڵگەی‬ ‫بەشێوازێكی سیستماتیك تر كوێلە كردووە‬ ‫و ئ��ەم كوێلەداریە لە دوای پێنج ه��ەزار‬ ‫ساڵەوە گەیشتووەتە هەرە ئاستی بەرزی‬ ‫خۆی‪ .‬بۆیە لەم دوو سەد ساڵەی ئاخرەدا‬ ‫بەشێوازی جیاكردنەوەی مرۆڤ لە كۆمەڵگە‬ ‫و بەتەنیا هێشتنی بووەتەهۆی بەهێزبوونی‬ ‫تێكۆشانی ئازادیخوازانەی مرۆڤەكان لە‬ ‫ئەوروپا و لە شۆڕشی فەرەنساوە دەستی‬ ‫پێكرد و سیستەم ئەم شێوازە كوێلەداری‬ ‫و ئاگاهانە و ش��ارەزای��ی ئەبستێتەوە كە‬ ‫مرۆڤەكان بە ئاسانی ناتوانین لێ تێبگەن‪.‬‬ ‫دیسان سیستەم وا نیشانی ئ��ەدات كە‬ ‫ئازادیخواز و دیموكراتیكخوازە و بڕوای بە‬ ‫مافی مرۆڤ و ئازادی مرۆڤ هەیە و ئیتر‬ ‫كات و قۆناخی خراپبوون و دەسەاڵتی وشكی‬ ‫لەسەر مرۆڤەكان تێپەڕاندووە و گەیشتووەتە‬ ‫ئەو ئاستەی كە بۆ خۆی بووەتە پێشەنگی‬ ‫ئازادیەكان و ئازادیخوازە و تەنانەت ئەو‬ ‫دەوڵەتانەی كە بڕوایان بە دیموكراسی و‬ ‫مافی مرۆڤ و ئازادی تاك نییە وەكو دوژمن‬ ‫دەبینێ و لە گەڵیان شەڕ دەكات‪ .‬گەورەترین‬ ‫نمونەی‪ ،‬ئێراق و ئەفغانستان و لیبیایە كە‬ ‫سیستەم بە ژێر ناوی هێنانی دیموكراسیەوە‬ ‫داگیریانی ك��ردووە و ئێستاش ئەیەوێت‬ ‫سووریا و ئێران داگیر بكات‪ .‬لێرەدا ئێران‪،‬‬ ‫سووریا و یان ئێراق ئەڵبەتە خراپ بوون و‬ ‫هەن‪ ،‬بەاڵم پرسگری ئەوەیە كە دەسەاڵتی‬

‫جیهانی و سیستەمی كاپیتالیست بیانووێ‬ ‫پەیدا"دۆزیوەتەوە" ئەدی نادیكتاتۆریەتەكان‬ ‫مەحكومن بە لەناوچوونن‪.‬‬ ‫یەكێك لەو چەكە گەورانەی دەسەاڵت كە‬ ‫لە بەرامبەر ئازادیخوازەكانەوە بەكاری‬ ‫ئەهێنێ چەك و چەمكی "هاوواڵتیە"‪ ،‬واتا‬ ‫مافی"هاوواڵتی"بوونە‪ .‬هاوواڵتی وشەیەكی‬ ‫یونیانیە كە بە واتای ئەندامی شاربوون دێت‪.‬‬ ‫لە یونانی كۆندا كەسانێك هەبوونە كە مافی‬ ‫هاوواڵتی بونیان هەبووە كە پێیان دەگوترا‬ ‫مرۆڤی ئ��ازاد‪ .‬ئەم مرۆڤە ئ��ازادان��ە مافی‬ ‫بڕیارداینیان لەسەر كێشەكانی كۆمەڵگەدا‬ ‫ه��ەب��ووە‪ .‬گ��ەورەت��ری��ن كێشەی چەمكی‬ ‫هاوواڵتی لە یونانی كۆندا ژن‪ ،‬كوێلە و‬ ‫كوچبەر و فەقیرە‪ .‬لەو سەردەمەدا هیچ ژنێك‬ ‫بوونی نەبووە كە قسە لەسەر كێشەكانی‬ ‫كۆمەڵگەدا بكات‪ .‬ژن تەنیا وەكو ئامرازێك‬ ‫دەهاتە دیتن و ناتوانێ لە چارەنووسی شار‬ ‫و دەسەاڵتدا خاوەن ئەرك بێت‪ .‬هەروەها لە‬ ‫یۆنانی كۆندا رێژەیەكی زۆر گەورە كوێلە‬ ‫هەبووە كە ئەوانیش وەكو مرۆڤ نابینران‬ ‫تا مافی هاوواڵتیان هەبێت‪ .‬یەكێكیتر لە‬ ‫مەرجەكانی هاوواڵتی بوون لە یۆناندا ئەوە‬ ‫بوو كە بە ڕەچەڵەك ئەو كەسە یۆنانی بێت‪.‬‬ ‫یانی لە دەرەوە‪ ،‬لە گوند و یان شارێكی‬ ‫ترەوە نەهاتبێت‪ .‬دیسان دەوڵەمەندبونیش‬ ‫مەرجێكی ترە بۆ هاوواڵتی بوون‪ .‬لێرەدا دەر‬ ‫ئەكەوێ كە رێژەیەكی زۆر كەم مافی هاوواڵتی‬ ‫بونیان هەیە‪ ،‬بەاڵم س��ەرەڕای هەموو ئەم‬ ‫كێشانەی كە هێنامانە سەر زمان‪ ،‬بەهێزترین‬ ‫چەمك و تەقلیدی ه��اوواڵت��ی لەیۆناندا‬ ‫بووە و سەرچاوەی شۆڕشەكان و مرۆڤە‬ ‫ئازادیخوازەكانی سەدەكانی"‪ 18-17-16‬و‬ ‫‪"19‬ی ئەوروپا بووە‪.‬‬ ‫هاوواڵتی بوون لە دوای هاتنە ئارای ئیهودا‬ ‫لیمەوە رادەوەستێت و هەتا س��ەدەی"‪"18‬‬ ‫هەبونێكی فەرمی نابێت‪ ،‬بەاڵم پێویستە‬ ‫ئەمەش باش بێتە زانین كە لەو سەردەمانەدا‬ ‫لە ئەوروپا هەتا نیوەی سەد ساڵی "‪ "19‬زیاتر‬

‫وتار‬

‫‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫لە هەزار كۆمین‪ ،‬واتا " ژیانی كۆمیناڵ" هەبووە‬ ‫كە مرۆڤەكان تێدا توانیویانە هەندێكیش بێت‬ ‫بێ كێشە و ئازادانە بژین و بتوانن چارەنووسی‬ ‫خۆیان بەدەستی خۆیان دیاری بكەن‪.‬‬ ‫بەهاتنە ئ��ارای شۆڕشیی فەرەنسا و پێش‬ ‫ل��ەوەش بە نیسبەتی گ��ەورە فیلسوفانێكی‬ ‫وەك��و‪ ،‬ژان ژاك روس��و و ‪ ...‬هتد لەسەر‬ ‫پێداویستی بەشداربوونی مرۆڤ لە ناوخەباتی‬ ‫ژیانیدا دەردەكەوێ و ناوەڕۆكی راستی شۆڕشی‬ ‫فەرەنساش ئەوەیە‪ ،‬بەاڵم وەكو سەرەتا باسمان‬ ‫لێوە كرد‪ ،‬لە شۆڕشی فەرەنسا و دروستبوونی‬ ‫دەوڵەت ـ نەتەوە كە هگل وەكو ملموس بوونی‬ ‫خۆدا"حسكردنی خۆا" لە كەسایەتی ناپلۆن‬ ‫بناپارت ناوی لێ دەكات و هەڵەكانی ماركسیزم‬ ‫و زانستی پۆزیتیڤیست تا ئەمڕۆ و چەمكی‬ ‫هاوواڵتی ب��وون نە وەك��و بەشداری كردنی‬ ‫ئازادانە لە ژیان" بەتەواوی واتا‪ ،‬واتە سیاسی‪،‬‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئابووری‪ ،‬هۆنەری و ‪ ،"...‬بەڵكۆ‬ ‫وەكو تاكێكی بەتەواوەتی جۆدا لە كۆمەڵگەوە‬ ‫بەدەست گیراوە كە مافی بەتاكبوونی هەیە‪،‬‬ ‫لێرەدا بەجیاكردنەوەی تاكەكان لە كۆمەڵگە‬ ‫و زندانی كردنیان لە ئیگۆئیسم و خۆ ناوەند‬ ‫دیتندا چەمكێكی زۆر جیاوازیان پێكهێناوە‪.‬‬ ‫بەلێ راستە لە سەردەمی ناونیدا ژن مافێكی‬ ‫زۆری نەبووە و تەنانەت خاوەن جل و بەرگ‬ ‫و ئامێرەكانی كشت و كاڵیش نەبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویستە ئ��ەوە لە بیر نەكەین كە ئاستی‬ ‫كۆمەاڵیەتی بوون لەو كاتەدا زۆر لە ئاستێكی‬ ‫بەرزدا بووە و هاوكاری كۆمەاڵیەتی و تێكۆشان‬ ‫دژ بە زۆلمی بەگ و ئاغاكان لە هەرە ئاستی‬ ‫بەرزدا بووە‪ ،‬دیسان دەتوانین بڵێین بیرۆكەی‬ ‫گەڕانەوە بۆ ژیانی بێ چین"بێ جیاوازی" و‬ ‫ئ��ازاد و دیموكراتیك بەهێزتر لە سەردەمی‬ ‫بۆرژوازی بووە‪.‬‬ ‫سیستەم بەچەكی لیبرالیسمەوە تاكی وااڵ"بێ‬ ‫ن���اوەڕۆك" ك���ردووە كە هەموو لێگەرین و‬ ‫هەوڵدانەكانی لە چوارچێوەی سیستەمدا بێت‪،‬‬ ‫بەتاك ئەڵێ‪ ":‬تۆ هاوواڵتیت‪ ،‬مافی چارەنووسی‬ ‫كۆمەڵگەت هەیە‪ ،‬مافت هەیە خاوەن هەموو‬ ‫شتێك بیت‪ ،‬ئەتوانی ببیتە سەرۆككۆمار یان‬ ‫وەزریرێك‪ ،‬ئەتوانی پارەیەكی زۆر بەدەست‬ ‫بێنی" سیستەم ئا بەم پڕوپاگەندانەوە و هێنانی‬ ‫نمونەی زۆر لە هەندێ كەسایەتی تایبەت لەم‬ ‫دوو سەد ساڵەی رابردوودا ئەیەوێت بیرۆكەی‬

‫ئازادبوونی ئەم هاوواڵتیە بسەلمێنێت‪ .‬ئەڵێ‪:‬‬ ‫تۆش ئەتوانی داهێنان بكەی‪ ،‬ببیتە خاوەن‬ ‫میلیۆنها دوالر‪ ،‬تۆش ئەتوانی زیرەك بی و‬ ‫ببیتە دەسەاڵت"‪ .‬سیستەم بانگەوازی دەكات‬ ‫و دەیەوێ خەڵك بەشداری پرۆژەكانی بكەن‪.‬‬ ‫بۆیە تاكە مەرجی بۆ ژیانێكی ئاسۆدە ئەوەیە كە‬ ‫دەڵێ‪ ":‬لە چوارچێوەی مندا ناتوانی دەربكەوی‪،‬‬ ‫رێگای گەیشتن بەئازادبوون و دەوڵەمەندی و‬ ‫ژیانی خۆش ئەوەیە كە فەرمانەكانی من بەجێ‬ ‫بینی"‪ .‬لێرەدا چەند تاكێك مافی دەسەاڵتیان‬ ‫بە سەر هەموو دونیادا گرتووە و لە راستیدا ئەو‬ ‫بانگ و پرۆپاگەندانەی كە هەیە بۆ ئەوانەیە كە‬ ‫مرۆڤ ئەتوانێ بڵێ هەموو سیستەمی جیهانی‬ ‫بەدەستی چەند ه��ەزار كەسێكەوەیە‪ .‬مافی‬ ‫چارەنووسی تاك و كۆمەڵگە بە پێچەوانەی‬ ‫ئەو شتەیە كە دەڵێن‪ ،‬نە بەدەستی هاوواڵتیان‪،‬‬ ‫بەڵكۆ بە دەستی سیستەمی جیهانی و ئەو‬ ‫چەند كەسەوەیە‪.‬‬ ‫شەڕ دژ بە سیستەمی دەسەاڵت تەنیا لە رێگای‬ ‫بەشداریكردنی هەموو خەڵك لە چارەسەری‬ ‫و مافی چارەنووسدایە‪ .‬بۆیە پێویست بە‬ ‫هەبوونی هاوواڵتێكی ئازادە‪ ،‬واتا ئەو كەسەی‬ ‫كە لە زندانی تاكگراییدا زندانی نەكراوە و بە‬ ‫پەروەردە و خوێندن و رێكخستنی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ب��ووە‪ .‬بۆیە م��رۆڤ پێویستە لە سیستەمی‬ ‫پ����ەروەردەوە بگرێت و شتێكی بە گرنگی‬ ‫پ��ەروەردە نەهێڵێتەوە بۆ دەس��ەاڵت‪ .‬دیسان‬ ‫بۆ دروست بونی هاوواڵتی ئازاد پێویستە بە‬ ‫بڕواو ئیمان بەیەكسانی لەنێوان مرۆڤەكاندایە‪.‬‬ ‫كاتێك كە ئەڵمانیەك لە سەردەمی نازیدا خۆی‬ ‫بە ئەسڵ"بەڕەچەڵەك" و حەقیقی دەبینێ و‬ ‫مرۆڤەكانی تری بچوك و ناشایست‪ ،‬ناتوانین‬ ‫باس لە هاوواڵتی ئازاد كە خاوەن ئیرادەیە و‬ ‫لە هەموو گرنگتر باوەری بە حورمەت دانان‬ ‫بۆ ماف و بیروڕای هاوواڵتیانی ترە" بكەین‪.‬‬ ‫دیسان‪ ،‬راستە ئێستا كەس وەكو سەردەمی‬ ‫كوێلەداری كوێلە نییە و تەنانەت هەموو كەس‬ ‫ژن و پیاو‪ ،‬رەش و سپی و‪"...‬بێجگە لە هەندێك‬ ‫استسنا(رەوشی تایبەت)"وەكو سعودییە‪،‬‬ ‫خ��اوەن دەنگدانە‪ .‬ئەتوانی ببیتە خ��اوەن‬ ‫پۆست"پلە"‪ ،‬بەاڵم بێجگە لە هەندێك استسنا‬ ‫كە بەئارمانجی خەڵەتاندن و لەچوارچێوەی‬ ‫شەڕی تایبەتدا دروس��ت ك��راون هیچ فەقیر‬ ‫و بەتایبەت هەر هاوواڵتیەك ئ��ازادە‪ ،‬بەاڵم‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ل��ەدەرەوەی سیستەم بیردەكاتەوە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫مافی ژیان كردنیشی نییە‪.‬‬ ‫لێرەدا هاوواڵتی ئازاد‪ ،‬بەواتای لیبراڵی خۆیەوە‬ ‫هەبوونی هەیە‪ ،‬ئەتوانی دەرس بخوێنێت و ببێتە‬ ‫پۆرفیسۆر‪ ،‬ئەتوانێ ببێتە هەرە پزیشكێك یان‬ ‫ئەندازیارێكی باش‪ ،‬ئەتوانێ ببێتە مامۆستای‬ ‫زانكۆ و ‪ ،...‬بەاڵم؛ ـ یەكسانی لەناو كۆمەڵگەدا‬ ‫نییە ـ مەحكومی سیستەمی ئابووری دەسەاڵتە‬ ‫ـ پێویستە لە زندانی تاكگەراییدا بژی و نە‬ ‫كۆمەاڵیەتی بێت‪ .‬دیسان ناتوانێ سیستەمێكی‬ ‫دیموكراسی بە واتای بەشداری راستی لە ژیان‪،‬‬ ‫ئازاد‪ ،‬بەواتای یەكسانی فەقیر و دەوڵەمەند‪،‬‬ ‫ژن و پیاو‪ ،‬پیرو گەنج‪ ،‬كورد و تورك و ‪ ...‬و‬ ‫دەرفەتی پێشكەوتن"‪ ،‬دروست بكات و یان تێدا‬ ‫جێ بگرێت‪ .‬پێویستە ئەوە لە بیرمان نەچێت‬ ‫كە مرۆڤ هەبوونێكی كۆمەاڵیەتیە و پێویستی‬ ‫بە كۆمەڵگایە‪ ،‬دیسان قەدەری"چارەنووسی"‬ ‫موتلەق نییە كە دەوڵەت و دەسەاڵت پێویستە‬ ‫هەبێت‪ .‬وەكو لە سەرەتاوە باسمان لێوەكرد‪،‬‬ ‫هەبوونی شار و پرستشگاە و زانست نایەتە‬ ‫واتای پێویستی بە هەبوونی دەوڵەتەوە‪ .‬بۆیە‬ ‫مرۆڤ دەتوانێ لە كۆمەڵگەی گەورە و شاریدا‬ ‫بێ پێویستی بە دەوڵەت و دەسەاڵت و زاناكانی‬ ‫بژیت‪ .‬لێرەدا راستی هاوواڵتی ئازاد و یەكسان‬ ‫ئەوەیە كە كێشەكان نە رووبەرووی شوێنێكی‬ ‫تر بكات‪ ،‬بەڵكۆ بە پێچەوانەوە خۆی هێزی‬ ‫چارەسەری بئافرێنێت و دیسان لەبەر ئەوەی‬ ‫كە مرۆڤ هەبوونێكی كۆمەاڵیەتیە پێویستی‬ ‫بە سیستەم هەیە‪ ،‬بەاڵم وەكو نمونە‪ ":‬گرێ‬ ‫ناوین" و هەزاران نمونەی تر ئەم سیستەمە‬ ‫پێویست ن��اك��ات‪ ،‬مسۆگەر دەس��ەاڵت��دار و‬ ‫خوێن مژی بێ‪ ،‬بەڵكۆ دەتوانێ سیستەمێكی‬ ‫ئازادانە و یەكسان بێ كە تێدا كەسێك لەسەر‬ ‫كەسانێكی تر و لەسەر كۆمەڵگە زاڵ نییە و‬ ‫ئەگەر سەیری سروشتیش بكەین دەبینین كە‬ ‫دەسەاڵت هەبوونی نییە‪ ،‬بەڵكۆ ژیان لە ناو‬ ‫هاوئاهەنگی و دیالیكتیكی سروشتیدا هەبوون‬ ‫و واتای خۆی دەبینێ‪.‬‬ ‫لێرەدا هاوسەنگ بوون و هاوئاهەنگ بوون‬ ‫لەنێوان تاكەكان و تاك و كۆمەڵگە گرنگە‪،‬‬ ‫دیسان بەكارهێنانی تۆی شخصیەكان بۆ‬ ‫بەرژەوەندی گشتی‪ ،‬نەك تێكدانی ئەو ئاهەنگە‬ ‫و ئەمە لەرێ دەرچوونە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪19‬‬

‫وتار‬

‫مـاوەی (‪ )15‬سـاڵـە؛‬ ‫چارەنووسی (‪ )64‬كەسە بێ سەروشوێنكراوەكەی هەولێر نادیارە‬

‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬

‫(‪ )15‬ساڵ پێش ئەمڕۆ‪ ،‬پاش دروست بوونی‬ ‫شەڕی نێوان پارتی كرێكارانی كوردستان لە‬ ‫گەڵ دەوڵەتی توركیا و پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە دوای دوو رۆژ شەڕكردن‬ ‫لەنێوان ئەو سێ هێزەدا‪ ،‬لە رۆژی سێیەمدا‬ ‫(‪ )1997/5/16‬پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫دەچێتە سەر بارەگاكانی نزیك لە (پەكەكە)‬ ‫و (‪ )64‬ك��ادری ئەو رێكخراوانە بێسەر و‬ ‫شوێن دەكرێن و تا ئێستاش هیچ وەاڵمێك‬ ‫بە كەسوكاری ئەوكەسانە نادرێتەوە‪ .‬بۆ ئەو‬ ‫مەبەستە چەندین جار لیژنە بۆ ئەم دۆسیەیە‬ ‫و دۆس��ی��ەی بێسەروشوێنكراوەكانی تری‬ ‫شەڕی ناوخۆ كراوەتەوە و لە نێوان هەریەكە‬ ‫لە حزبەكاندا‪ ،‬بەاڵم سەرجەمیان تا ئێستا‬ ‫هیچ وەاڵمێكی دیاریكرا و رونیان پێنەبووە‬ ‫بۆ كەسوكاریان‪ ،‬كاركردن لە دۆسیەیەكی‬ ‫بەمشێوەیەدا بۆ راگەیاندنەكان گرانە بە‬ ‫هۆكاری ئەوەی هەڵدانەوەی پەڕەكانی شەڕی‬ ‫ناوخۆیە‪ ،‬ئەگەرچی ئەو رۆژە رەشانەی شەڕی‬ ‫ناوخۆیان تێدا كرا و كوردستانیان پێدا تێپەڕی‬ ‫كۆتایی هات‪ ،‬بەاڵم سەركردایەتی سیاسی كورد‬ ‫تەنها بەشاردنەوەی شتەكان دەیەوێت كۆتایی‬ ‫پێبهێنێت‪ ،‬لەمبارەیەوە دۆسیەی ئەو بێسەر‬ ‫و شوێنكراوانەی (پەكەكە) هەڵدەدەینەوە‪ .‬بە‬ ‫ئامانجی ئەوەی چارەنوسیان هەروا لە تاریكیدا‬ ‫نەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫چیرۆكی رووداوەكەی هەولێر‬

‫سەرچاوەیەكی تایبەت كە شاهید حاڵی‬ ‫رووداوی ئەوكاتەی هەرێمی كوردستان و‬ ‫ناوچەكەیە‪ ،‬دەرب��ارەی رووداوەكانی مانگی‬ ‫گواڵنی ساڵی (‪ )1997‬بە مەرجی ناونەهێنانی‬ ‫بۆ (رۆژنامەی چەتری) كە ساڵی پار لەم‬ ‫ب���ەوارەدا باڵوكرایەوەیە رایگەیاندووە كە‬ ‫لە رۆژی (‪ )1997/5/14‬لەشكری توركیا‬ ‫بە ه��اوك��اری هێزەكانی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان هێرشێكی گەورەیان دەست پێكرد‬ ‫بۆ سەر هێزەكانی پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫لە باشوری كوردستان ناوچەكانی باهدینان‪.‬‬ ‫لەو هێرشەدا كە سەرچاوەكەباسی دەكات‬ ‫بەسەدان دەبابە و بە دەیان هەزار چەكداری‬ ‫توركیا و پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان بەشداریان تێدا كردووە‪ ،‬هەر لەو‬ ‫ش��ەڕەدا بە س��ەدان پێشمەرگەی پارتی و‬ ‫سوپای توركیا گیانیان لە دەستدا‪ ،‬بەوتەی‬ ‫ئەو كەسە كە نزیك لە (پەكەكە)یە و رەوشی‬ ‫سیاسی ئەو كاتە ئاگادارە پیالنی توركیا ئەوە‬ ‫بووە بە یارمەتی پارتی دیموكرات بتوانێت‬ ‫زەربەیەكی كوشندە بدات لە (پەكەكە)‪.‬‬ ‫ئەو سەرچاوە ئاگادارە رایگەیاندووە كە لە‬ ‫رۆژی یەكەم و دووەمی شەڕەكەدا هێزەكانی‬ ‫گەریال توانیان لە بەرەكانی شەڕی (زاپ‪،‬‬ ‫ئ��ام��ێ��دی‪ ،‬ش��ێ�لادزێ‪ ،‬زاخ���ۆ‪ ،‬حەفتانین‪،‬‬ ‫بامەڕنێ) هێزەكانی نەیاریان تێكبشكێنن‪ ،‬ئەو‬ ‫سەرچاوەیە وتیشی « بۆ تۆڵە سەندنەوە پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان پیالنێكی داڕشت و لە‬ ‫رۆژی سێیەمی شەڕەكەدا واتە (‪)1997/5/16‬‬ ‫هێرشێكی بۆ سەر دامودەزگاكانی پەكەكە‬

‫ئەنجامدا لە شاری هەولێر» ئەو سەرچاوەیە‬ ‫پیالنەكەی رووندەكاتەوە و دەڵێت‪ ":‬هێرش بۆ‬ ‫سەر ئەم شوێنانە بوو « نوسینگەی رۆژنامەی‬ ‫(واڵت) و رۆژنامەی (وەتەن شەمس)» ئەو‬ ‫رۆژنامەیان ‌ە لە باشوری كوردستان دەردەچوو‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم پشتیوانی (پەكەكە) ب��وون یەكیان‬ ‫بە زمانی عەرەبی دەردەچ��وو‪ .‬لەو هێرشەدا‬ ‫بەوتەی ئەوكەسە « دە رۆژنامەنوس لە ناو‬ ‫نوسینگەی رۆژنامەكەدا ب��وون»‪ .‬هەروەها‬ ‫درێ��ژەی بە قسەكانیدەدات و رایدەگەێنێت‬ ‫كە‪":‬ناوەندی هونەری (میزۆرپۆتامیا) كە لەوێدا‬ ‫نزیكەی « (‪ )25‬هونەرمەندی تیادابووە كە‬ ‫خەڵكی هەرچوار پارچەی كوردستان بوون»‪،‬‬ ‫یەكێكیتر لەو شوێنانەی هێرشیكرایە سەر «‬ ‫نەخۆشخانەی مانگی سوری كوردستان بوو كە‬ ‫كاری چارەسەر كردنی بریندار و نەخۆشەكانی‬ ‫گەریال بوو» لەو نەخۆشخانەیەشدا بەوتەی‬ ‫س��ەرچ��اوەك��ە زی��ات��ر ل��ە «(‪ )20‬ك��ەس كە‬ ‫نەخۆش و بریندار بوون دەستگیر كراون»‬ ‫لە بارەگای هەولێری رێكخراوی «یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان كە لە ساڵی‬ ‫(‪ )1994‬دامەزرابوو پەیوەندی هەبوو لە گەڵ‬ ‫پەكەكە‪ ،‬شەش كەس دەستگیركران» لەو‬ ‫چوار شوێنەدا بە كۆی گشتی بە وتەی ئەو‬ ‫سەرچاوەیە نزیكەی (‪ )70‬كەس دەستگیر‬ ‫كراون‪ ،‬بەوتەی ئەو سەرچاوەیە ئەو هێزانەی‬ ‫لەو هێرشەدا بەشدار بوون پێكهاتبوون لە‬ ‫هەریەكە لە «لەشكری تایبەتی یەك و دوو و‬ ‫سێ و تیمە تایبەتەكانی ئاژانسی پاراستن و‬ ‫هێزێكی ئاسایش و سوپای رزگاری و سوپای‬

‫وتار‬

‫‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫دووی پارتی» هەر لەو دەمەدا و لە تۆڵەی‬ ‫ئەو رووداوەی هەولێر لە دژ كردەوەیەكدا‬ ‫كۆپتەرێكی سوپای توركیایان خستە خوارەوە‬ ‫و (‪ )13‬ئەفسەری توركیای تیادا بوو‪ .‬لەو‬ ‫ك��ات��ان��ەدا ب��ەرەی��ەك��ی ش��ەڕ ل��ە ناوچەكانی‬ ‫(باڵەكایەتی‪ ،‬برادۆست‪ ،‬خۆشناوەتی) گرتەوە‬ ‫و پەكەكە لەوە بەدواوە چوە بەرەی یەكێتی و‬ ‫پێكەوە شەڕی پارتیان دەكرد‪.‬‬ ‫ئ��ەو ك��ەس��ان��ەی ل��ەو رووداوەدا ل��ە الی��ەن‬ ‫هێزەكانی پارتی دیموكراتی كوردستانەوە‬ ‫بێسەروشوێنكران ت��ا ئ��ەم��ڕۆ ك��ە م��اوەی‬ ‫ێ دەك��ات بەسەریدا‪ ،‬هیچ‬ ‫(‪ )15‬ساڵ تێپە ‌‬ ‫ئاسەوارێكیان دیار نییە و بە گوێرەی هەندێك‬ ‫زانیاری تەرمی ئەو كادیرانەی پەكەكە لە‬ ‫شوێنێكدا لە نێوان هەولێر و مەخمور كە بە‬ ‫گۆڕستانی (مەعمەل قیر) ناسراوە نێژراون‪.‬‬ ‫ئەمەش ئەوە دەردەخ��ات كە ئەو كەسانەی‬ ‫لەو پەالمارەدا شەهید كەوتوون‪ ،‬بە كۆمەڵ لە‬ ‫گۆڕێكدا پێكەوە نێژراون‪.‬‬ ‫گەڕانەوەی چیرۆكەكە لە الیەن باوكی‬ ‫یەكێك لە بێ سەروشوێن كراوەكانەوە‬ ‫سەردانێكی شارۆچكەی دیانام ك��رد‪ ،‬دوو‬ ‫هەڤاڵم دی��ت‪ ،‬ه��ەڤ��اڵ ح��ەس��ەن و هەڤاڵ‬ ‫كرمانج‪ .‬یادیان بەخێر‪ ،‬باوەڕ دەكەم هەڤاڵ‬ ‫حەسەن شەهید بوو و هەڤاڵ كرمانجیش‬ ‫خەڵكی زاخۆیە و ئێستاش دەزانم كە ماوە‪.‬‬ ‫من لە ماڵێكدا بووم‪ ،‬ئەوانیش شەو سەردانی‬ ‫ئەو ماڵەیان كرد و یەكترمان دیت‪ .‬باس و‬ ‫گفتوگۆمان كرد‪ .‬بەاڵم دەمەوێت ئەوە بڵێم‪ ،‬من‬ ‫خۆم پێش سەرهەڵدانی شۆڕشی پەكەكە لە‬ ‫باكووری كوردستان من هەر لەو كاتانەدا ئاواتم‬ ‫كوردستان بوو‪ .‬ئەویش كوردستانی گەورە‪،‬‬ ‫كوردستانی گەورە باكوورە‪ .‬من ئێستاش لەو‬ ‫قەناعەتەدام كە هەتا باكووری كوردستان‬ ‫ئازاد نەبێت‪ ،‬هیچ بەشێكی تری كوردستان‬ ‫ئازاد نابێت‪ .‬ئیدی من لەو ماڵەدا هەر دوو‬ ‫هەڤاڵم دی��ت‪ .‬من تەكلیفم لێیان ك��رد كە‬

‫سەردانی هەولێر بكەن و من ئەدرەسی ماڵەوم‬ ‫پێیاندا‪ .‬لەو ماوەیەدا حەفتەیەك دەرباز بوو‪،‬‬ ‫هاتنە هەوڵیر و سەردانی ماڵەوەی ئێمەیان‬ ‫كرد‪ .‬لێرەشدا كوڕێكی تر خۆشكەزام بوو"ن"‬ ‫بەیەكەوە لە گەڵ كوڕەكەی من"ه" كە لەبەشی‬ ‫ناوخۆيى"قسمی داخلی"دا دەیانخوێند‪ ،‬چوونە‬ ‫ناو زانكۆ و بەشی داخلییەوە‪ .‬لەوێدەرێ‬ ‫گروپێك لە خوێندكارانیان رێكخست‪ .‬لەو‬ ‫كاتەشدا‪ ،‬هەڤاڵ"خەبات هەولێری"یشیان لە‬ ‫گەڵدا بوو‪ ،‬ئەوان خۆیان قەناعەتیان پێ بوو‬ ‫كە ببنە پەكەكە‪ ،‬منیش رێگریان نەبووم و‬ ‫پێم خۆش بوو كە ببنە پەكەكەیی‪ .‬ماوەیەك‬ ‫ئەوان هەر هەموویان لە هەولێر ئیش و كاری‬ ‫رێكخستنی پەكەكەیان دەكرد‪ .‬رۆژێكیان "ن"‬ ‫كە لە بازاردا دەبێت‪ ،‬بە هەندێك رۆژنامە و‬ ‫بەڵگە و گۆڤاری پەكەكەوە دەگیردرێت و‬ ‫"ن" دەكەوێتە دەست ئاسایش و یەكسەر"ن"‬ ‫رەوان����ەی مەسیف دەك���ەن‪ .‬ه��ەڤ��ال"ه" و‬ ‫"خەبات"یش ئەوان ترسان و راست هەڵهاتن و‬ ‫چوون‪ ،‬بەاڵم پرسیان بە منیش كرد و ووتیان‬ ‫ئێمە دەڕۆین‪ .‬لەبەر ئەوەی "ن" گیراوە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئیعترافێك لەسەر ئێمە بكات‪ ،‬ئێمەش هەر‬ ‫هەموومان دەگیردرین‪ .‬ئێمەش نامانەوێت‬ ‫بگیردرین و دەڕۆین‪ .‬و چوونە سەروە و دەربازی‬ ‫خاكۆرك و ئەو شوێنانە بوون‪ .‬هەتا (‪)1992‬‬ ‫ئەوان لەو دەوروبەرەدا بوون‪ ،‬هەتاكو شەڕێك‬ ‫لە سااڵنی (‪ 92‬بۆ ‪ )93‬لە نێوان پەكەكە‬ ‫و پارتی و یەكێت رووی��دا‪ .‬چوومە سەرەوە‬ ‫و گوتم شاید لەو ش��ەڕەدا شەهید ببووبن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوان لەوكاتەدا لەوێدەرێ نەمابوون و‬ ‫دەرچوو بوون‪ 93 .‬بوو لە بارگای عەنگاوەی‬ ‫پەكەكەدا هەواڵم دەست كەوت كە شەهید"ه"‬ ‫لە زەلێ یە و چوومە سەردانی‪ .‬شەوێك لەالیان‬ ‫بووم و بەیەكەوە هاتینەوە هەولێریش‪ .‬ساڵی‬ ‫‪ 1996‬چ��ووە خۆلێكی پ���ەروەردە لە دۆڵی‬ ‫بیقاع لەالی رێبەر‪ .‬پاشان گەڕایەوە لە بارگای‬ ‫عەنكاوە بوو و منیش سەردانیانم كرد‪ .‬ماوەی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫شەش و حەوت رۆژێك بوو كە هاتبووەوە لە‬ ‫خۆلەكەی‪ .‬چوومە الیان‪ ،‬لەو كاتەدا پارتی‬ ‫كەوتبووە جۆلەجۆلە و پێیانم گووت كە بەخۆا‬ ‫پارتی لێتان دەدا‪ .‬ووتیان ئێمە لەگەڵ پارتی‬ ‫ئیتفاقمان هەیە‪ ،‬ئیتفاقێكی هەمە الیەنە‪ ،‬ئاخر‬ ‫چۆن لێمان دەدات‪ .‬منیش ئیسرارم كرد كە‬ ‫خۆتان قۆتار كەن‪ ،‬بەخۆا لێتان دەدات‪ ،‬ئەوا‬ ‫پارتیە‪ ،‬پارتی‪ .‬شەهید"ه" ووتی‪ ،‬باوكە من‬ ‫نزیكەی دوو میلیۆن دینار ئامرازم هێناوە كاری‬ ‫پێدەكەین‪ ،‬هەمووی لەئەستۆی مندایە‪ ،‬چۆن‬ ‫دەستبەرداری دەبین‪ ،‬مەگەر ئاوەها دەبێت‪.‬‬ ‫ئەوان لە بارگای رۆژنامە هەموو سێزدە كەس‬ ‫بوون‪ ،‬پێیانم گوت كە بەو ژمارەوە ناتوانن‬ ‫شەڕی پارتی بكەن و بەرگری لەخۆتان بكەن‪.‬‬ ‫باوەڕ دەكەم هەر هەموویان شەهید بوون‪.‬‬ ‫دەمۆ مەغرب بوو كە لێیانیاندا و هەموویانیان‬ ‫شەهید ك��رد‪ .‬ئ��ەوان��ە زۆر ب��ێ ئینسافانە‬ ‫و ناپیاوانە هەموویانیان شەهید خست‬ ‫وئەوانەشی كە مابوون‪ ،‬هەموویانیان رەمێ‬ ‫كرد‪ .‬دوو رۆژانە لەو شوێنەدا هاتووچوویان‬ ‫قەدەغەكرد و نەیانهێشت كەس هاتووچووی‬ ‫ئەو شوێنە بكات‪ .‬بەڵێ كوڕی من و هەموو ئەو‬ ‫كەسانەی لە ‪5/16‬دا شەهید بوون‪ ،‬لەپێناو‬ ‫مەسەلەیەكی گەورەدا شەهید بوون‪ .‬لە شوێنی‬ ‫شتێك بچوكەوە شەهید نەبوون‪ .‬شانازی پێوە‬ ‫دەكەم لە پێناوی كورد كوڕەكەم شەهید بووە‪.‬‬ ‫لە پێناوی شتێكی بەسیت شەهید نەبووە‪.‬‬ ‫راستیە‪ ،‬هەموو شۆڕشەكانی گەلی كوردیش‬ ‫لەسەر دەستی چینی رەش و رووت و هەژار‬ ‫پێكهاتووە‪ .‬ئەوەشی بووەتە سوتەمەنی هەموو‬ ‫چین ه��ەژار و كرێكار ب��ووە‪ .‬ئەگەر كوڕی‬ ‫من نەبێت‪ ،‬تۆ نەبیت‪ ،‬منداڵ وبرا و كەس‬ ‫و كاری ئەوی ترمان نەبێت‪ ،‬وال هیچ كەس‬ ‫و دەوڵەتێك بۆ ئێمە شۆڕش ناكات‪ .‬دەبێت‬ ‫خۆمان بیكەین‪ .‬ئەگەر خۆشمان شۆڕشمان‬ ‫كرد‪ ،‬پێویستە خۆمانیش بۆ هەر شتێك ئامادە‬ ‫بكەین‪ ،‬شەهید دەبین و قوربانیش دەدەین‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دیارە ئێمەش شتێكین‪ ،‬دیارە حزبی پەكەكە‬ ‫شتێكی ش��اراوەی تێدا كە هەموو دوژمنان‬ ‫دەورەی��ان لێداوە و پەالماری دەدەن‪ ،‬دیارە‬ ‫شتێكی گرنگی تێدایە‪ .‬دیارە مەسەلەیەك لەناو‬ ‫دین و بەرنامەی پەكەكەدا هەیە‪ ،‬بۆیە هەموو‬ ‫ئیمپریالیزم و نەیاران دوژمنایەتی دەكەن‪ ،‬ئاخر‬ ‫بۆ‪ .‬پەكەكە خۆی هیچ كاتێك خۆی نەكردە‪،‬‬ ‫دار دەستی هیچ كەس و الیەنێك‪ ،‬خۆی نەكردە‬ ‫ئااڵ بەدەستی كەسەوە‪ .‬تەنیا پشتی خۆی بە‬ ‫گەلەكەی بەستووە و لەسەردەستی جەماوەری‬ ‫خەلك شۆڕشی كردووە و شۆڕشیش بكات‪.‬‬ ‫لەو قەناعەتەش دام كە باشترین شۆڕش كە‬ ‫لەكوردستاندا پەیدا بووە‪ ،‬شۆڕشی پەكەكەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە ئێمە تووشی ئەژدهایەك بووین‪.‬‬ ‫شەڕی پەكەكە تەنیا لەگەڵ توركیادا نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو پەكەكە لە گەڵ ناتۆ لەگەڵ جیهانی‬ ‫ئیمپریالیزمدا ش��ەڕ دەك��ات‪ .‬هەموو كەس‬ ‫لە پشتی توركیایە و دەیپارێزن‪ .‬بە هەموو‬ ‫شێوەیەك یارمەتی دەدەن بۆ لێدانی پەكەكە‪.‬‬ ‫دەی باوەڕ بكە‪ ،‬ئەو شەڕەی پەكەكە لە گەڵ‬ ‫توركیا دەیكات‪ ،‬ئەگەر هەر حزبێكی تر بایە‪،‬‬ ‫ئێستا شتێكی نەدەما و لەناو دەچوو‪ .‬بەاڵم‬ ‫پەكەكە بە قەناعەتەوە ئەو شەڕە دەكات و لەو‬ ‫پەڕی بڕوابە خۆ بوون ئەو تێكۆشان دەكات‬ ‫و لەسەر ئەستۆشیە‪ .‬انشاالله لەو باوەڕیەدام‬ ‫كە سەركەوتن هەر بۆ كوردە‪ .‬ئەو هەڤااڵنەی‬ ‫لە ‪5/16‬دا شەهید كران‪ ،‬هەموویان كاروباری‬ ‫رۆژنامەوانیان دەكرد و تەنیا بارگایەكیان لە‬ ‫شەقامی عەنكاوەدا هەبوو‪ ،‬نە چەك و چۆڵیان‬ ‫هەبوو و نەش پیاوێكی سەربازی ب��وون و‬ ‫تەنانەت دوو سێ سیالحیان نەبوو‪ .‬ئەوانە لە‬ ‫خۆدی میتی توركیاوە ئەمریان بۆ هاتبوو كە‬ ‫دەبا ئەو ئیشە بكەن‪ .‬باوەڕ بكەن‪ ،‬هەر ئەو‬ ‫رۆژە میتی تورك شانبەشانی پێشمەرگەی‬ ‫پارتی بەشداریان كرد لەو ش��ەڕەدا‪ .‬وێنەی‬ ‫هەموو ئەو شەهیدانەیان گرتووە و بردۆیان‬ ‫بۆ توركیا‪ ،‬ئەوە شتێكی ئاشكرایە و كەس‬ ‫ناتوانێت ئینكاری لێ بكات‪ .‬ئێستاش ئەوانە‬ ‫نە یەكەمین جاریانەو نەش ئاخرین جاریانە‬ ‫و مومكینە جارێكی تر دووب��ارەی بكەنەوە‪.‬‬ ‫چونكە بەڕاستی ئەو پیاوە هەموو شتێك‬ ‫دەكات بۆ توركیا‪ .‬رێی لە توركیایە و لە پێناو‬ ‫مەسڵەحەت و بەرژەوەندی خۆیەتی كار دەكات‬ ‫نە لەبەرژەوەندی نەتەوە و نیشتماندا بۆیە‬ ‫هەموو شتێكی دەكەن بۆ توركیا‪.‬‬ ‫كەسوكاری بێسەروشوێنان‪ :‬با بەس‬ ‫بێت كوشتنی رۆڵەی كورد بە دەستی‬ ‫كورد‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫غ��ەری��ب م��ح��ەم��ەد‪ ،‬ب���رای یەكێك ل��ەو بێ‬ ‫سەروشوێنكراوانە كە ناوی (ئیدریس محەمەد)‬ ‫ە دەڵێت‪ ":‬تائێستا هیچ وەاڵمێكی روون‬ ‫بە ئێمە نەگەیشتووە هەرچەندە سااڵنێكە‬ ‫داوا دەكەین‪ ،‬ئەو كاتەی نێچیرڤان بارزانی‬ ‫سەرۆكی حكومەت بوو پێیان وتین لە دوای‬ ‫(‪ )15‬رۆژ وەاڵمتان دەدەینەوە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا‬ ‫هیچ وەاڵمێك نەبووە‪ .‬ناوبراو راشیگەیاند‬ ‫كە بەدەیان چاالكی مەدەنی بۆ دیاریكردنی‬ ‫چارەنوسیان تا ئێستا رێكخراوە‪ ،‬بەاڵم بێ‬ ‫ئەنجام بووە‪.‬‬ ‫برای ئەو شەهیدە داواكاریەكانی خۆی بەم‬ ‫شێوەیە دەخ��ات��ە رووت‪ ":‬تەنها داوام���ان‬ ‫ئەوەیە ئەگەر شەهید كراون تەرمەكانیان یان‬ ‫گۆڕەكەیانمان پێ بڵێن‪ ،‬ئەگەر ماویشن بە چ‬ ‫تاوانێك گیراون و پێمان بڵێن»‪.‬‬ ‫غەریب لە قسەكانیدا دەڵێت‪":‬ئیتر با بەس بێت‬ ‫كوشتنی رۆڵەی كورد بە دەستی كورد‪ ،‬با‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی كورد لە هەموو كوردستان‬ ‫دروست بكەن‪ ،‬خۆ هەموو نەتەوەیەك یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی خۆی هەیە"‪.‬‬ ‫یەكێكیتر لە كەسوكاری ئەو قوربانیانە كە‬ ‫ئێستا لە كەمپی پەنابەرانی مەخمور دەژی‬ ‫و هاوسەری یەكێك لە بێسەروشوێنەكانە‬ ‫وتی‪ :‬هیچ وەاڵمێكی فەرمییان نەداوینەتەوە‬ ‫چەندینجار سەردانی دەزگ��ا فەرمیەكانمان‬ ‫كردووە ئەو كە ناوی سەالمەتە‪ ،‬و هاوسەری‬ ‫بێسەروشوێنكراو ئیبراهیم ئەردۆغانە‪ ،‬وەها‬ ‫درێژەی بە قسەكانیدا‪ :‬چەندینجار سەردانی‬ ‫وەزارەتی مافی مرۆڤی ئەوكاتە و زیندانەكان‬ ‫و پەرلەمانمان كردووە‪ ،‬بەاڵم هیچ وەاڵمێكیان‬ ‫نەداوینەتەوە پێیان وتوین ئەوانە سیاسین و‬ ‫پەیوەندیان بە ئێمەوە نیە‪ ،‬سەالمەت وتیشی‪:‬‬ ‫سەردانی زیندانی ئاكرێشمان كرد لەگەڵ سێ‬ ‫ماڵباتی تر كە هەر لەم كامپەی ئێمەدان‪،‬‬ ‫بەاڵم لەوێش پێیان وتین ئەوانە الی ئێمە نین‪.‬‬ ‫هاوسەری ئەو بێسەروشوێنكراوە داواكاری ئەوە‬ ‫بوو كە «ئەگەر شەهید كراون پێمان بڵێن با‬ ‫تەرمەكانیان وەربگرینەوە و ئەگەر لە ژیانیشدا‬ ‫ماون با بتوانین بیان بینین»‪.‬‬ ‫ناوی ئەو كەسانەی بێسەروشوێنن‬ ‫ن��اوی ئەو كەسانەی لە هێرشەكەی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستاندا بەركەوتوون خەڵكی‬ ‫هەر چوار پارچەی كوردستانیان تێدایە هەتا‬ ‫خەڵكی واڵت��ی مەغریبیشیان لەگەڵ بووە‌‪.‬‬ ‫كە هەندێكیان لە نەخۆشخانەدا بوون و بە‬ ‫برینداری گیراون‪ .‬ئەم ناو و زانیارانەش لە‬ ‫راگەیاندنەكانەوە دەست كەوتوون‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫وتار‬

‫ئیبراهیم ئەردۆغان (شرناخ)‪ ،‬ئازاد محەمەد‬ ‫(رەواندوز)‪ ،‬ئەحمەد داغلی (شرناخ)‪ ،‬ئەحمەد‬ ‫سەعید ساڵح (دێ��رك)‪ ،‬ئ��ازاد(رەوان��دوز)‪،‬‬ ‫ئیدریس عەلی محەمەد (پێنجوێن)‪ ،‬ئەلیف‬ ‫سۆیال ئەمین (شرناخ)‪ ،‬ئارام ناوی خوازراوە‬ ‫(سنە)‪ ،‬ئەسالن ناوی خوازراوە (عەفرین)‪،‬‬ ‫ئیسماعیل عەبدواڵ (شەقالوە)‌‪ ،‬بەهزاد بینیجی‬ ‫رفعەت (ئورفا)‪ ،‬بەكر دۆغان عەلی (ئورفا)‪،‬‬ ‫پەری عوسمان (سلێمانی)‪ ،‬دڵشاد دڵسار ناوی‬ ‫خوازراوە (عەفرین)‪ ،‬جەمیل ناوی خوازراوە‬ ‫(ب��اك��وری ك��وردس��ت��ان)‪ ،‬جوتكار سلێمان‬ ‫(دێرك)‪ ،‬حەمید محەمەد ئەحمەد (بەغداد)‪،‬‬ ‫حەمیدە ئیبراهیم مەحمود (عەفرین)‪ ،‬حسێن‬ ‫زلفۆ ح��ەس��ەن (ع��ام��ودا)‪،‬ح��ەس��ەن ئاجاخ‬ ‫(حیلوان)‪،‬خەدیجە گۆڤان (بایەزید)‪ ،‬خانزاد‬ ‫عەلی عومەر (هەولێر)‪ ،‬دڵشاد (عەفرین)‪،‬‬ ‫د‪.‬س��ەرح��ەد ن��اوی خ���وازراوە‌(س��ەرح��ەد)‪،‬‬ ‫زاگرۆس ناوی خوازراوە (باكوری كوردستان)‪،‬‬ ‫رۆزا محەمەد (دێربەسی)‪ ،‬روونی (مەالزگرد)‪،‬‬ ‫رووگەش (بۆتان)‪ ،‬رەجەب محەمەد ( كەالر)‪،‬‬ ‫رووگەش ناوی خوازراوە (بۆتان)‪ ،‬سونا ئاچار‬ ‫(وان)‪ ،‬س��ۆزدار ن��اوی خ���وازراوە (بۆتان)‪،‬‬ ‫سەاڵحەدین حەنان (عەفرین)‪ ،‬سەركەوت‬ ‫(خانەقین)‪ ،‬سەمەد ساڵح (دهۆك)‪ ،‬شوان‬ ‫عەلی (سلێمانی)‪ ،‬شەفیق ناوی خ��وازراوە‬ ‫(ب��ۆت��ان)‪ ،‬شەڤین موسا (وان)‪ ،‬شەرڤان‬ ‫ن��اوی خ���وازراوە (واڵت��ی مەغریب)‪ ،‬شێركۆ‬ ‫ن��اوی خ���وازراوە (ك��ەرك��وك)‪ ،‬عەگید ناوی‬ ‫خ���وازراوە (ب��اك��وری ك��وردس��ت��ان)‪ ،‬عومەر‬ ‫ئۆزگور (نەزانراوە خەڵكی كوێیە)‪ ،‬فاروق‬ ‫ناوی خوازراوە (بۆتان)‪ ،‬فوئاد ناوی خوازراوە‬ ‫(بۆتان)‪ ،‬كەندال ناوی خوازراوە (سوروچ)‪،‬‬ ‫كامەران عوسمان (هیران)‪ ،‬گولەر (سەرحەد)‪،‬‬ ‫گەالوێژ كەمال (سلێمانی)‪ ،‬گەاڵوێژ عارف‬ ‫محمود (سلێمانی)‪ ،‬گونایر گەچیلمەز‬ ‫(مەرعەش)‪ ،‬محەمەد نادر ئەسعەد (هەولێر)‪،‬‬ ‫مێرخاس ناوی خ��وازراوە (ئورفا)‪ ،‬مەحفوز‬ ‫ئاجار سەلیم (س��ێ��رت)‪ ،‬مەحمود یاڵچین‬ ‫رەشید (ماردین)‪ ،‬محەمەد عەلی حەمودی‬ ‫(عەفرین)‪ ،‬نودەم ناوی خ��وازراوە (دێرك)‪،‬‬ ‫نادیە حەسەن ساڵح (سلێمانی)‪ ،‬هاشم فەتاح‬ ‫كاكەرەش (تەق تەق)‪ ،‬عومەر ئۆزسۆكمەنلەر‬ ‫(باكوری كوردستان)‪ ،‬هێڤیدار ناوی خوازراوە‬ ‫(سەرحەد)‪ ،‬هاشم فەتاح (ئامێدی)‪،‬هەژار‬ ‫ناوی خوازراوە (دێرك)‪ ،‬یوسف خالد نەجیب‬ ‫(سلێمانی)‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬چەترپرێس‬

‫وتار‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كورد بەرەو بە دەوڵەت بون یان بە دەلەت بون؟!‬ ‫ئێستا دەب��وو بە ئەزمونترین نەتەوەی دنیا‬ ‫بوینایە‪ ،‬بەاڵم لە راستیدا هەمیشە پێچەوانەكەی‬ ‫بەسەرماندا داسەپیوە و هەرگیز خویندنەوەیەك‬ ‫و شیكاریەك بۆ هۆكاری شكستەكان نەكراوە‪ .‬لە‬ ‫كاتێكدا وەك ڕۆژی روون لەبەرچاو بووە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫چاوێك بە مێژوی شۆڕش و سەرهەڵدانەكاندا‬ ‫بگێڕین لە هەركات و سەردەمێكدا بوبێت نەوەی‬ ‫دوای خۆی بەشێوەیەكی گشتگیریش نەبوبێت‪،‬‬ ‫گلەیی و گازندەی لە شێوازی خەباتەكە كردووە‬ ‫كوردۆشوانی و ڕەخنەی ئاراستە ك���ردووە‪ ،‬ئ��ەوەی جێی‬ ‫سەرنج و تێڕامانە شۆڕش و سەرهەڵدانەكانی‬ ‫یەك لەدوای یەك هەمان ئەو هەاڵنەیان دووبارە‬ ‫نەتەوەی كورد وەك هەر نەتەوەیەكی تری ئەم‬ ‫كردۆتەوە كە خۆیان ڕەخنەیان لێی گرتووە تا‬ ‫جیهانە مافی خۆیەتی خاوەنی دەوڵەتی خۆی‬ ‫ئێستاش ئەو مژارە دووبارە دەكرێتەوە‪ ،‬سەدەی‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم پرسیاری گرنگ ئەوەی كورد خەبات‬ ‫راب��ردوو زلهێزەكانی جیهان كاتێك نەخشەی‬ ‫و تێكۆشانی لە پێناوی چ جۆرە دەوڵەتێكدا‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوینیان كێشا شوێن و پێگەیەكیان‬ ‫كرد؟ لە پێناوی كام شێوازی خۆ بەڕێوەبردن‬ ‫بۆ كورد بە ڕەوا نەبینی‪ ،‬س��ەرەڕای ئەوەش‬ ‫و كام سەربەخۆییدا ڕوبارێ خوێنی ڕشتووە؟!‬ ‫واڵتەكەیان لە دوو بەشی داگیركراوەوە كرد بە‬ ‫ئەو نەهامەتی و ماڵ وێرانییەی بەسەر گەلی‬ ‫چوار بەش‪ ،‬هەڵبەتە لە پێش ئەو دابەشكاری‬ ‫كورددا هاتووە لە پێناوی ئەوەی تەنها خۆی‬ ‫و داگیركارییەشەوە كورد هەمیشە خەبات و‬ ‫بڕیار لەسەر چارەنوسی خۆی بدات وەك هەر‬ ‫تێكۆشانی كردووە لە پێناو پاراستنی واڵتەكەیدا‬ ‫گەل و نەتەوەیەكی تری سەر ئەم گۆی زەویە‬ ‫و لە پێناو ئازادی گەلەكەیدا‪ ،‬لە گەڵ ئەوەشدا‬ ‫قوربانیدانێكە نمونەی كەمە‪ ،‬بەاڵم هێشتا بۆ‬ ‫شكست و سەركوتكردن هاوتەریب لێی جیا‬ ‫گەیشتن بەو ئامانجە نەك لە سەرەتای رێگادا‬ ‫نەبۆتەوە‪ ،‬هەمیشە خاڵی الوازی سەرهەڵدانەكان‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو ئامادەكاری پێویستیش نەكراوە بۆ‬ ‫ئەوە بووە یەكیتی و تەبایی هاوخەباتی لەبەر‬ ‫ئەوەی كە یەكەم هەنگاو بەكام ئاراستەدا بهاوێت‪،‬‬ ‫چاو نەگیراوە‪ ،‬ئێستاش لە دوای دەیان ساڵ‬ ‫بێگومان بون بە خاوەنی دەوڵەتی نەتەوەیی‬ ‫خەبات و تێكۆشان لەدوای دەیان سەرهەڵدانی‬ ‫خەون و خواستی هەموو كەسێكە و تاك بەتاكی‬ ‫سەركوتكراو هێشتا بە هەمان میتۆدی ڕابردوو‬ ‫كۆمەڵگای كوردی ئەگەر سەرپشك بكرێت لە‬ ‫ك��ار دەك��رێ��ت و بەهەمان ئاراستەی پڕ لە‬ ‫نێوان هەڵبژاردنی سەربەخۆیی و ژێردەستەیی‬ ‫كەندوكۆسپ كاروانەكە بەڕێ دەكرێت‪ ،‬بەڕاستی‬ ‫گومانی تێدا نییە سەربەخۆیی هەڵدەبژێرێت‪،‬‬ ‫مایەی سەرسوڕمانە لە مێژوی دورونزیكدا‬ ‫ئەمە نەك تەنها بۆ ئێمەی كورد كە تامەزرۆی‬ ‫چەندین نمونەی دیار و بەرچاو هەیە كە هێز و‬ ‫دەوڵەتی كوردین‪ ،‬بەڵكو هەموو گەالنی جیهان‬ ‫الیەنە كوردیەكان دۆستایەتی و هاوپەیمانییان‬ ‫خواست و ئارەزوی سەربەخۆییان هەیە و ئەوە‬ ‫لە گەڵ زۆرێك لە واڵتانی هەرێمی و جیهانی‬ ‫سروشتی مرۆڤە و ناكرێت ئێمە ب��ەدەر بین‬ ‫كردووە لە پێناو ئامانجێكی دیاری كراودا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەو جیهانە‪ .‬ئەوەش ئاشكرایە نەتەوەی كورد‬ ‫جارێك لە جاران ئامادەنەبون دەستبەرداری‬ ‫مەزنترین نەتەوەیە تا ئێستا خاوەنی دەوڵەتی‬ ‫بەرژەوەندیە تایبەتەكانیان بن و لە گەڵ یەكتر‬ ‫سەربەخۆ نییە هەرچەندە سەرجەم بنەماكانی‬ ‫كۆبنەوە و پەیمانی نەتەوەی ببەستن‪ ،‬نزیكەی‬ ‫دەوڵەتی هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی ئاشكرا نییە ئەوەیە‬ ‫چارەكە سەدەیەكە باشوری كوردستان نیمچە‬ ‫كە نازانین كەی دەبین بەخاوەنی دەوڵەت یا‬ ‫سەربەخۆییەكی بەدەست هێناوە‪ ،‬دەكرا لەو‬ ‫خود هەرگیز نایبینین و ئەو خەونەمان بەدی‬ ‫ماوەیەدا زۆر دەسكەوتی نەتەوەیی بەدەست‬ ‫نایەت‪ .‬بەدرێژایی مێژوی خەبات و تێكۆشان‬ ‫بخرایە لە سەروی هەمویانەوە دامەزراوەیەكی‬ ‫و قوربانیدانمان ئەو كاتەی كە شكستمان‬ ‫نەتەوەیی كە بەرژەوەندیە بااڵكانی نەتەوەی‬ ‫خ��واردووە لە گەیشتن بە ئەنجام یەك دیوی‬ ‫كوردی لەبەر چاو بگرتایە‪ .‬ئەگەر لەسەرەتاوە‬ ‫فاكتەری سەرنەكەوتنەكەمان لە بەرچاوگرتووە و‬ ‫ئەو كارە گرنگە ئەنجام بدرایە‪ ،‬ئێستا هەلومەرج‬ ‫قسەمان لەسەركردووە‪ ،‬دیوەكەی تری كە ڕووی‬ ‫و دەرفەتی ڕاگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان لە‬ ‫ڕاستی و سەرەكییە هەمیشە فەرامۆش كراووە‬ ‫بارتر دەبوو‪ ،‬هەروەك ماوەیەكە باس و خواسی‬ ‫و بەهەند وەرنەگیراوە‪ ،‬لە ڕاستیدا هۆكاری‬ ‫دەوڵەتی سەربەخۆ لە باشوری كوردستان كراوە‬ ‫سەرەكی شكست و سەرنەكەوتن و بەئامانج‬ ‫بە ڕۆژەڤ‪ ،‬پێشتر ئاماژەم بەوە كرد دروستبونی‬ ‫نەگەیشتن ناتەبایی و پەرتەوازەیی و نەبوونی‬ ‫دەوڵەتی كوردستان خواست و هیوای هەموو‬ ‫یەكڕیزی و هاوهەڵوێستی خودی كورد بووە‬ ‫كوردێكە‪ ،‬بەاڵم پرسیار ئەوەیە بۆچی سەرجەم‬ ‫لە بەرامبەر دوژمنەكانی‪ ،‬نەك هێز و توانا و‬ ‫هێز و الیەنە سیاسیەكانی گۆڕەپانی خەبات‬ ‫سوپای زەبەالح و تۆپ و تانك و فڕۆكە وچەكی‬ ‫كۆك نیین لەو بوارەدا‪ ،‬تەنانەت نەك لە چوار‬ ‫كوشندەی یاساخ كراو‪ ،‬ئەگەر لەهەر زیان و‬ ‫بەشەكەی كوردستان لە باشوری كوردستان كۆ‬ ‫شكستێك وانەیەك و ئەزمونێكمان وەرگرتایە‬

‫دەنگی بەدی ناكرێت بۆ ڕاگەیاندنی دەوڵەت‪،‬‬ ‫جگە لەوەش ئەگەر راگەیاندنی دەوڵەت تەنها‬ ‫سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان لە خۆ بگرێت‬ ‫و شاری كەركوك بەگرفت و ئاریشەكانییەوە‬ ‫فرامۆش بكرێت بێگومان كێشەی كورد بۆ سەدان‬ ‫ساڵی تر بەردەوام دەبێت‪ ،‬بۆیە قسەكردن لە‬ ‫سەردەوڵەتی سەربەخۆ بەم حاڵەی ئێستامانەوە‬ ‫بێ سوود و بێ ئەنجامە ئەگەر پشتگیری چەند‬ ‫واڵتێكی زلهێزیشی هەبێت‪ ،‬پایەكانی دەوڵەت‬ ‫دەبێت لە ناخی سەرجەم گەلی كورددا داكوترا‬ ‫بێت نەك بە دەستی واڵتانی زلهێزەوە بێت بە‬ ‫ئارەزوی خۆیان و بە پێی بەرژەوەندییەكانیان‬ ‫هەڵیسوڕێنن‪ ،‬ئەگەر دەوڵەتی كوردی رەگ و‬ ‫ریشەی لە ناو دڵی گەلدا نەبێت ڕەشەبایەكی‬ ‫هەڕەشەی دەوروبەر هەرەسی پێدێنێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەگەر دەتانەوەێت دەوڵەتێك بۆ كورد ڕابگەیەنن‬ ‫دەبێت ڕەچ��اوی دوو خاڵی سەرەكی بكەن‪،‬‬ ‫یەكەم‪ :‬پێویستە بەر لە هەموو شتێك سەرجەم‬ ‫الیەنەكانی باشوری كوردستان دەستبەرداری‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی��ە حزبی و تایبەتەكانیان بن و‬ ‫بەرژەوەندی نەتەوەیی و نیشتمانی ئامانجی‬ ‫سەرەكی بێت‪ ،‬پاشان بە ب��ەش��داری الیەنە‬ ‫سیاسیەكان و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫و كەسانی دڵسوز و رۆشنبیر و ئاكادیمیست‬ ‫لە سەرجەم چین و توێژەكان كۆنگرەیەك‬ ‫ببسترێت‪ ،‬لەو كونگرەیەدا نەخشە ڕێی ئایندەی‬ ‫كوردستان دەستنیشان بكرێت وخویندنەوەیەكی‬ ‫زانستییانە بۆ راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستان‬ ‫بكرێت‪ ،‬لە هەمانكاتدا پەیمانی شەرەف واژوو‬ ‫بكریت لە یەكڕیزی و تەبایی و هاو هەڵوێستی‬ ‫و پارێزگاری كردن لە خاك و واڵتی كوردستان‬ ‫دریخی نەكرێت‪ ،‬دووەم‪ :‬لە دوای دڵنیابون لە‬ ‫هاوخەباتی هێز و الیەنەكانی باشوری كوردستان‬ ‫داوای هاوكاری و پشتگیری لە گەل و الیەنە‬ ‫سیاسیەكانی سێ بەشەكەی تر كوردستان‬ ‫بكرێت‪ ،‬بەهەمان شێوازی ئەو پەیمان و بەڵێن و‬ ‫هاوخەباتییەی باشوری كوردستان لە گەڵ باكور‬ ‫و رۆژه��ەاڵت و باشوری رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫رێكەوتنێكی نەتەوەیی دەستەبەر بكرێت‪،‬‬ ‫جێبەجی كردنی ئەو دوو خاڵە گەرنتی پاراستن‬ ‫و سەركەوتنی دەوڵەتی كوردستان دەبێت‪،‬‬ ‫بێگومان ئەگەر ئەو هاو هەڵوێستییە هەبێت لە‬ ‫كوردستاندا شاری كەركوكیش لە چوارچێوەی‬ ‫دەوڵ��ت��ەك��ەدا ج��ێ��دەگ��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەگ��ەر الیەنە‬ ‫سیاسیەكانی كوردستان بڕیار بدەن پاڵپشتی‬ ‫یەكتر بن گەل هەمیشە ئامادەیە بەخوێن و گیان‬ ‫واڵت بپارێزێت‪ ،‬ئەمە تاكە رێگای سەركەوتنی‬ ‫كورد و كوردستانەوە هەنگاوی یەكەمی بەرەو بە‬ ‫دەوڵەت بوونە‪ ،‬ئەگەر بەردەوام مێژوو دووبارە‬ ‫بكەینەوە و بە پەرتەوازەیی بمێنینەوە ئەوا كورد‬ ‫نەك بەرەو بەدەوڵەت بوون‪ ،‬بەڵكو بەرەو بە‬ ‫دەلەت بوون دەڕوات؟!!‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪23‬‬

‫وتار‬

‫گۆپتەپە و ئەنفاڵی چوار"‪"4‬‬

‫كەس و كاری ئەنفاڵكراوان‪ :‬پاش (‪ )24‬ساڵ‬ ‫برینەكانمان ساڕێژ نەكراون‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫(‪ )24‬ساڵ بەر لە ئێستا و لە پاش نیوەڕۆی‬ ‫ڕۆژی (‪ )1988-5-3‬فڕۆكەكانی رژێمی بەعس‬ ‫بە گازی كیمیاوی گوندەكانی گۆپتەپە وعەسكەر‬ ‫و دەوروبەریان بۆردومان كرد‪ ،‬ئەوەش وەك‬ ‫سەرەتای دەستپێكردنی ئەنفالی (‪ )4‬بوو‪.‬‬ ‫لە رۆژی چواری مانگی گواڵنیشدا‪ ،‬هێزەكانی‬ ‫رژێمی بەعسی س��ەدام حسین بە چاوساغی‬ ‫جاشەكان لە (‪ )21‬قۆڵەوە پەالماری ناوچەكەیاندا‬ ‫و لە ئەنجامدا زیاتر لە (‪ )23000‬هاواڵتی‬ ‫ناوچەكە ئەنفالكران‪ .‬هەر لە چوار چێوەی ئەو‬ ‫ئۆپەراسیۆنەدا لە ڕۆژی (‪ )5-13‬لە نزیك شاری‬

‫كۆیە (‪ )3‬هاواڵتی كورد بۆ چاوترسێنی خەڵك‬ ‫لە ئاسمانەوە لە ڕێگای فڕۆكەی كۆپتەرەوە فڕی‬ ‫دەدرێنە خوارەوە‪ .‬هیزەكانی ڕژێمی ئەو كاتی‬ ‫ئێراق‪ ،‬بە بۆردومانی تۆپ و تانك و هاوەن و‬ ‫فرۆكەوە نەوەستان و چەكی كیمیاویان لە دژی‬ ‫دانیشتوانی ئەو دوو گوندە بەكار هێنا‪.‬‬ ‫لە ئاكامی كیمیاباراندا‪ ،‬نزیكەی (‪ )200‬هاوواڵتی‬ ‫ژیانیان لەدەستدا و بەسەدان كەسی دیكەش‬ ‫بریندرا بوون كە برینی زۆرێكیان تا بە ئەمرۆش‬ ‫كاریگەرە و یەك بە یەك بە هۆی نەبوونی‬ ‫چارەسەری پێویست ژیان لە دەست دەدەن‪.‬‬ ‫پاش (‪ )24‬ساڵ هێشتاش برینی دانیشتوانی‬ ‫گۆپتەپە و عەسكەر ساڕێژ نەكراوە و وەك‬ ‫پیویست ئ��اوڕ لە ب��ری��ن��داران و كەسوكاری‬

‫ئەنفالكراوەكان ن��ەدراوەت��ەوە و ناوچەكەش‬ ‫لە ڕووی ئاوەدانكردنەوە و خزمەتگوزاریەوە‬ ‫پشتگوێ خراوە‪.‬‬ ‫ه��ەر ساڵەش وەك��و سااڵنی راب���ردوو لە نێو‬ ‫گلەیی و گازندەی دانیشتوان و كەسوكاری‬ ‫ئەنفاڵكراوەكاندا‪ ،‬ی��ادی مەرگەساتی ئەو‬ ‫دوو گوندە دەكرێتەوە‪ .‬ئەمساڵ لە یادەكەدا‬ ‫بنەماڵە و كەس و كاری ئەنفاڵكراوەكان بۆ‬ ‫ئ��ەوەی برینەكانیان ساڕێژ بكرێتەوە‪ ،‬داوای‬ ‫بە سزاگەیاندنی تاوانباران و ئاوەڕدانەوە لە‬ ‫ناوچەكەیان دەكرد‪.‬‬ ‫كیمیابارانكردنی گوندی گۆپتەپە لە بەرواری (‪-3‬‬ ‫‪ ،)1988-5‬سەرەتا و دەستپێكی ئۆپەراسیۆنی‬ ‫ئەنفالی چوار بوو لە پرۆسەی بەد ناوی ئەنفالدا‪،‬‬

‫وتار‬

‫‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫ئەو ئەنفالەی دەیان هەزار هاوواڵتی كوردی كردە‬ ‫قوربانی و ڕاپێچی دۆزەخ��ی بەعسیەكانیانی‬ ‫كرد‪ ،‬مەرگەساتێكی وا مەزن ئەمڕۆ ئەوانەی‬ ‫لە مەرگیشی ڕزگاریان ب��ووە‪ ،‬ئاە بۆ مەرگی‬ ‫پڕ لە تراژیدیای ژێر لمی بیابانەكانی دەخوازن‪.‬‬ ‫لەو ئۆپەراسیۆنە سەدان گوندی لە دوای خۆیەوە‬ ‫بە ڕوخاوی لە پێدەشتە نەبڕاوەكانی كەركوك و‬ ‫هەولێر و هەڵەتەكانی كۆیە و قەاڵسێوكە و كێو‬ ‫و دۆڵەكانی چەمی ڕێزان و بنارە سەختەكانی‬ ‫دوكان و خەلەكان نزمانی و پێ دەشتاییەكانی‬ ‫شوان و بناری قەرەچوغ بەجێ هێشت‪.‬‬ ‫ئ��ازاد شێخانی ئەندامی ئەنجوومەنی پارتی‬ ‫چارەسەری و یەكێك لە بەشداربووانی مەراسیمی‬ ‫ئەمساڵی یادی بیست و چوار ساڵەی كۆمەڵكوژی‬ ‫گۆپتەپە و عەسكەر دەڵێت‪ ":‬ئەنفال بەدناوترین‬ ‫كردەوە و كارەساتی هەرە لە مێژینەی رژێمی‬ ‫بەعسی سەدامە كە لەبەرامبەر بە گەلەكەمان‬ ‫لە ب��اش��ووری كوردستاندا ب��ەرێ��وەی ب��ردووە‪،‬‬ ‫بۆیە بەشداربوون و بەبیرهێنانەوەی ئەم یادە‪،‬‬ ‫ئەركێكی نیشتمانی و ئەخالقی و نەتەوەیی و‬ ‫لەهەمانكاتیشدا‪ ،‬دەرس و ئەزمون دەرخستن لەم‬ ‫كارەساتە بە نیسبەت ئێمەی كورد‪ ،‬بۆیە ئەگەر‬ ‫بە شێوەیەكی بابەتیانە ئەم كارەساتە دڵتەزێنە‬ ‫نەخوێنینەوە‪ ،‬ئەوا ناتوانین خاوەن هەڵوێست و‬ ‫ك��ارداری نەتەوەیی بین و ناتوانین بەرگری لە‬ ‫دووبارە بوونەوەی ئەم شێوە كارساتانە بكەین‪.‬‬ ‫هەتا ئێستا لەم دەڤەر نەخۆشخانەیەك دروست‬ ‫نەكراوە‪ ،‬رێگاو بانی ئەو ناوچەیە هەر وەكو خۆی‬ ‫ماوەتەوە و گوندەكان ئ��اوەدان نەكراون و ئاو‬ ‫و كارەبا بۆ نەكێشراون‪ ،‬واتا ئاوەڕدانەوەیەكی‬ ‫جددی لە كەس و كاری ئەنفاڵكراوەكان نەدراوە‪.‬‬ ‫ئەنفال ئەوەندە دڕندانە بوو مەرگی لە گەڵ خۆیدا‬ ‫ناشرین كرد‪ .‬ئەو گوندانەی شارستانیەت لێیانەوە‬ ‫سەری هەڵدا‪ ،‬كۆنترین گوندی جیهان بوون‪،‬‬ ‫بە درێژایی ماوەی هەزاران ساڵ ئاوەدان بوون‪،‬‬ ‫هۆالكۆ دەستی پێیان نەگەیشت و وێرانیانی‬ ‫نەكرد كە چی ئەنفال هەموویانی خاپوور كرد‬ ‫و لە گەڵ زەیدا جوتیانی كرد(چەرموو ‪ -‬چەمی‬ ‫ڕێزان‪ ،‬دوو ناوی ناسراوی جیهانین‪ ،‬كەوتوونەتە‬ ‫ئەم دەڤەرەوە)‪.‬‬ ‫سنووری ئەنفالی چوار لە بناری دوكانەوە دەستی‬ ‫پێكرد هەتا لێوار و كەنارەكانی شاری كەركوك‬ ‫و بن هەولێر بە درێژایی ئەمبەر و ئەوبەری‬ ‫زێی بچووك ش��ۆڕب��وەوە بۆ ڕۆخ��ی پ��ردێ‪ ،‬لە‬ ‫وێوە بۆ كلكەی قەرەچووغ‪ ،‬لە بەشی باكوری‬ ‫چەمچەماڵەوە بۆ دەم زێی بچووك‪ ،‬ئەو زێیەی‬ ‫بە درێژایی مێژوو‪ ،‬ئەمبەر و ئەوبەری هەردەم‬ ‫ئاوەدان بووە كە لە گەڵ خۆیدا سنووری نێوان‬ ‫ه��ەردوو پارێزگای كەركوك و هەولێری بەش‬ ‫دەكرد‪.‬‬ ‫باوكێك و كەس و كاری ئەنفاڵكراوێكیش لە‬ ‫یادەكەدا بەم شێوەیە دەڵێت‪ ":‬من سەری رێز و‬ ‫نەوازش بۆ هەموو شەهیدانی كورد وكوردستان‬ ‫دادەن��وێ��ن��م‪ .‬م��ن خ��ۆم ب��اوك��ی بنەماڵەیەكی‬

‫ئەنفاڵكراوم‪ .‬لەم كاتەدا یەكڕیزی ناوماڵی كورد لە‬ ‫هەموو ئیش و كارێك مهمتر و گرنگترە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێستاش عەقڵیەتی شوڤینی هەر ماون و چاویان‬ ‫بەم نیمچە ئازادییەی كوردستان هەڵنایەت و‬ ‫تێرناخۆن كە ئەم هەموو كارەساتەیان بەسەر‬ ‫نەتەوەكەمانیاندا هێناوە‪ .‬هەرچەندە كارەساتی‬ ‫ئ��ەن��ف��اڵ و ك��ۆم��ەڵ��ك��ۆژی س��ەر گەلەكەمان‬ ‫لەسەردەستی حكومەتی بەعسی گۆڕبەگۆڕەوە‬ ‫پێكهات‪ ،‬بەاڵم ئێستاش هەمان عەقڵیەت لەسەر‬ ‫دەسەاڵتە و تێرنەبوونە لە خوێنی میللەتەكەمان‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە لەم كاتە هەستیارەدا سەركردە‬ ‫و بەرپرسان چاوێك ب��ەم رەوش��ەی ئێستادا‬ ‫بخشێننەوە و بە گیانی تەبایی و برایەتی‪ ،‬هەوڵی‬ ‫یەكگرتن و خۆرێكخستنی ناوماڵی خۆمان و‬ ‫شەقامی كوردی بدەن و یەكتری قەبووڵ بكەن‪،‬‬ ‫هەموو حزبەكان بە مۆعارزە و دەسەاڵتیشەوە‬ ‫حەقە ئێدی بیر لەمە بكەنەوە‪.‬‬ ‫ئەنفالی چوار سنووری چەندین شارو شارۆچكەی‬ ‫گرتەوە(چەمچەماڵ‪ ،‬تەكیە‪ ،‬قەرەهەنجیر‪،‬‬ ‫ئاغجەلەر‪ ،‬عەسكەر‪ ،‬كۆتەڵ‪ ،‬تەقتەق‪ ،‬قوشتەپە‪،‬‬ ‫كۆیە‪ ،‬دێگەڵە‪ ،‬پردێ‪ ،‬شوان‪ ،‬دوكان‪ ،‬خەلەكان‪،‬‬ ‫مەخموور‪ ،)...‬لەو سنوورە پان بەرینە لەم ماوەی‬ ‫چەند ڕۆژێكدا‪ ،‬شوێنەواری شارستانیەت و ژیانی‬ ‫هەزاران ساڵی مرۆڤایەتی بە تەواوی سڕایەوە‪،‬‬ ‫هەر لەو گوندانەوە شارستانییەت سەری هەڵدا‪،‬‬ ‫مرۆڤایەتی گەشەیكرد‪ ،‬دوای ه���ەزاران ساڵ‬ ‫ئاوەدانی و خزمەتكردن بە مرۆڤایەتی‪ ،‬داهێنان‬ ‫و پێشكەوتن‪ ،‬كران بە وێرانە و كەالوە‪ ،‬كۆنترین‬ ‫گوندەكانی جیهان هەموو تەخت كران كە هەزاران‬ ‫جار خۆیان لە بەر شااڵوی هێرشبەران ڕاگرت‪ ،‬لە‬ ‫ناو الدێ ڕوخاوەكان شوێنەواری مەرگ دەبینرا‬ ‫كە هێشتا بۆنی گەوەڕ و مەڕ و مااڵت و جیقنەی‬ ‫مریشكەكان دەهات‪ ،‬جگە لە دارتەلی شۆڕەوە‬ ‫بووی كارەبا‪ ،‬چەم و ڕەزی چۆڵ‪ ،‬داری سوتاو‬ ‫و الدێی ڕوخاو‪ ،‬خۆڵومێشی سوتان و بۆگەنی‬ ‫ئاژەڵ و پەلەوەری مردارەوە بوو‪ ،‬هیچی دیكە‬ ‫لە دوای ئەنفالەوە بە جێ نەما‪ ،‬م��رۆڤ و‬ ‫ئاژەڵ‪ ،‬مێرولە و باڵندە‪ ،‬دار و درەخت هەموو‬ ‫بە پێی بڕیاری (‪)4008‬ی عەلی حەسەن مەجید‪،‬‬ ‫جاڕنامەی مەرگیان بۆ درا‪ ،‬ئا ئەمە بوو سەرەتا‬ ‫و دەستپێكی ئەنفال‪.‬‬ ‫پەرلەمانتاری پەرلەمانی هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫عەبدوڵاڵ مەال نوری یش كە لەیادەكەدا بەشدار‬ ‫بوو ووتی‪ ":‬بێگومان هەموو بۆنە نیشتمانیەكان‬ ‫بەوەی گۆپتەپەشەوە ه��ەردەم مۆركی حیزبی‬ ‫بەسەریەوەیە‪ ،‬مەبەستم پارتەكانی دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫ئەگەر لە سنوری هەولێردا بێت دی��ارە پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان بااڵدەستە‪ ،‬لە سنوری‬ ‫سلێمانیش یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫بااڵدەستەو هەموو بۆنە نیشتیمانیەكانی بە‬ ‫شێوەیەك لە شێوەكان قۆرخ كردوە‪ ،‬یادەكەی‬ ‫ئەمرۆش(‪ )5/3‬بە رادەیەكی زۆر ئەوە هەستی‬ ‫پێكرا‪ ،‬بەاڵم ئامادەبوونی ئێمە لەم رۆژەدا و‬ ‫بەشداری كردن لە بۆنە و لەم یادە كەوا یادێكی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫نیشتیمانیە هاوخەمی دەربڕین بوو بۆ كەسوكاری‬ ‫قوربانیانی جینۆساید و كیمیابارانكردنی‬ ‫سنورەكانی گۆپتەپە و عەسكەر‪ .‬لە الی خۆمەوە‬ ‫ئەو جۆرە بۆنانەی كەوا مۆركی حزبیان پێوە دیارە‬ ‫بەتایبەتی بۆنە نیشتمانیەكان‪ ،‬شتێكی بچوك لە‬ ‫چاو نرخ و بەها و بۆنە نیشتمانیەكاندا‪ .‬ئەوەی‬ ‫كە بۆ من جێگای سەرنجە ئەم جۆرە بۆنانەیە‬ ‫كە سااڵنە دووب��ارە دەبێتەوە‪ ،‬ئەگەر بۆنەكە‬ ‫لە رۆژێكی دیاریكراوی ساڵدا بۆ هێشتنەوەی‬ ‫گەورەیی كارەساتەكە بێت لە زهنی نەوەكانی‬ ‫ئایندەدا ئەمە شتێكی باشە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر بۆ‬ ‫ئەوە بێت كە وەك ئەوەی لەم یادەدا هەستمان‬ ‫پێكرد‪ ،‬بەرپرسان بێن لە ریزی پێشەوە دانیشن و‬ ‫كەسوكاری قوربانیانیش لە ریزی دواوە دانیشن‪،‬‬ ‫بەرپرسەكان لەسەر مەنەسەكان كۆمەڵێك بەڵێنی‬ ‫گەورە و دوبارە و سواو بە خەڵی ناوچەكە بدەن‬ ‫و دوای تەواوبونی مەراسیمەكە هەموو شتەكان‬ ‫لەبیر بچێت بەراستی ئەمە جۆرێكی ترە لە تاوان‬ ‫بەرامبەر بە خەڵكی ئەم ناوچەیە‪.‬‬ ‫پێویستە حكومەت و پەرلەمان لە هەمووشی‬ ‫گرنگتر نوێنەرانی كورد لە بەغداد رۆڵ ببینن‪،‬‬ ‫دەبێت گ��ەورەی��ی ئ��ەم تاوانانە‪ ،‬گۆپتەپەیە‬ ‫هەڵەبجەیە‪ ،‬ئەنفالە‪ ،‬ئەنفالی بارزانیەكانە هەموو‬ ‫ئەمانە دەبێت هەوڵیان بۆ بدرێت لە رێگەی‬ ‫ئێراقەوە و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بناسرێت‪،‬‬ ‫هەوڵی ئەوە بدرێت قەرەبویەكی شیاو و جددی‬ ‫لە بواری ماددی و مەعنەوی خەڵكی ئەم ناوچانە‬ ‫بكرێتەوە و لەوەش گرنگتر ئەوەیە ئەو تاوانبارانە‬ ‫ئەو موستەشارانەی كە لەم پرۆسانەدا دەوریان‬ ‫هەبووە و دەستی دوژمنیان گرتووە بۆ ئەم‬ ‫ناوچانە دەبێت ئەم كەسانە بڕۆنە بەردەم دادگا‪.‬‬ ‫بەداخەوە ناكرێت حزبەكان بەشێك لە حیزبەكانی‬ ‫دەسەاڵت داڵدەی ئەم تاوانبارانە بدەن و كاتی‬ ‫ئەوە هاتووە كە ئەوانە بڕۆنە بەردەم دادگا و لە‬ ‫ئەوەش گرنگتر ئەوەیە كە ئیتر خزمەتگوزاری‬ ‫بگات بەم ناوچانە‪.‬‬ ‫ئیتر بۆ ئ��ەو پیرە ژن��ە ی��ان پیرە پیاوە یان‬ ‫هەر كەسێكی دی كە لە بنەماڵەی ئەنفاڵ یان‬ ‫كیمیابارانە‪ ،‬چ نرخ و قیمەتێكی هەیە ئەگەر‬ ‫بەشێك لەداواكاریەكانی لە الیەن حكومەتەكەیەوە‬ ‫كەوا بەرهەمی خوێنی ئەوانە نەهێنرێتە دی‪.‬‬ ‫رۆژی س��ێ��ش��ەم��م��ە ب�������ەرواری (‪)5-3‬ی‬ ‫ساڵی(‪ ،)1988‬ئەو ڕۆژەی خەڵكی گۆپتەپە و‬ ‫دەڤەرەكە‪ ،‬سەرباری هاتنی هەواڵەكانی هێرش‬ ‫بۆ سەر ناوچەكەیان‪ ،‬سەرباری لێبوردنێكی‬ ‫ڕانەگەیەنراو بۆ خەڵكی ئەو ناوچانەی شااڵوی‬ ‫ئەنفال هێشتا پێیان نەگەیشتبوو "بەڵگەنامەكە‬ ‫لە خ��وارەوەی��ە"‪ ،‬جگە لە ژیانی كولەمرگی و‬ ‫ئاسایش‪ ،‬بیریان لە هیچی دیكە ناكردەوە‪ ،‬ئەوان‬ ‫لە زووەكەوە قاڵبووی پەنجە نەرمكردن بوون لە‬ ‫گەڵ كارەساتەكان‪ ،‬ڕاهاتبوون لەگەڵ تاوان و‬ ‫مەرگە بە كۆمەڵەكان‪ ،‬قاڵبووی ناو ئازارەكانی‬ ‫ژیان و بەرەنگاربونەوە بوون‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪25‬‬

‫وتار‬

‫لە باشووری كوردستان و ئێراق گەل سیستەمی خۆی ئاوا دەكات‬

‫هەولێر؛ كۆنگرەی دەستپێشخەری جۆاڵنەوەی هاوواڵتی‬ ‫ئازاد و یەكسان بەرێوە چوو‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫رۆژی هەینی بەرواری (‪ )2012/5/11‬لە شاری‬ ‫هەولێر لە هۆتیل میدیا كاتژمێر (‪)9:30‬ی‬ ‫سەرلەبەیانی یەكەمین كۆنگرەی هاوواڵتی ئازاد‬ ‫و یەكسان لە باشووری كوردستان و ئێراق بە‬ ‫رێوە چوو‪ .‬ئەم كۆنگرەیە كە وەك كۆنگرەی‬ ‫ئاواكردنی سیستەمی گەل بەناو دەكرێت‪ ،‬زیاتر‬ ‫لە (‪ )500‬كەس تێدا بەشدار بوون‪ .‬نوێنەرانی‬ ‫رێكخراوەكانی مەدەنی‪ ،‬پارت و الیەنە سیاسی‪،‬‬ ‫كەسایەتی ئایینی‪ ،‬رۆشنبیر و ئەكادیمی‪،‬‬ ‫كەسایەتی سەربەخۆ و نوێنەرایەتی ژن��ان و‬ ‫گەنجان‪ ،‬ئەندامانی ئەنجوومەنی شارەكان و‬ ‫خەباتكارانی جۆاڵنەوەی هاوواڵتی ئازاد و یەكسان‬ ‫و راگەیاندنەكان لە كۆنگرەكەدا بەشدار بوون و‬ ‫پاش ئەوەی پرسی سیستەم و ئەو قەیرانانەی‬ ‫كە سیستەمی هەژمونگەرای جیهانی تێكەوتووە‬ ‫و رێگاكانی چارەسەری لەالیەنی تئۆری و فكری‬ ‫و دام��ەزراوەی��ی��ەوە بە چڕوپڕی تاوتۆی كرا‪،‬‬ ‫بەرنامە و رێسایەكی كاری بۆ جۆاڵنەوەكەیان‬ ‫بە تێكرای دەنگ پەسند كرد و كۆنگرە سی و‬

‫پێنج كەسیشی بۆ ئەنجوومەنی بەرێوەبەرایەتی و‬ ‫تێپەڕاندنی ئەركەكانی خۆی هەڵبژارد‪.‬‬ ‫كۆنگرەكە كە ماوەی رۆژێكی خایاند بە خۆلەكێك‬ ‫راوەستان بۆ گیانی شەهیدانی رێگای ئازاد و‬ ‫دیموكراسی دەستی پێكرد و پاشان‪ ،‬وتاری‬ ‫كردنەوەكە و ئامانج لە دامەزراندنی سیستەمی‬ ‫گەل لەالیەن"سەردار ستار"ەوە خوێندرایەوە‪ .‬لە‬ ‫وتارەكەدا هاتبوو‪ ":‬لە ئەنجامی خۆ تاقیكردنەوەی‬ ‫چەند ب��ارەی��ان‪ ،‬سیستەمە جۆراوجۆرەكانی‬ ‫دەوڵەتگەرا و دەسەاڵتگەراكان نەیانتوانی كێشە‬ ‫و تەگەرەكانی بەردەم كۆمەڵگا چارەسەر بكەن‪،‬‬ ‫پێچەوانە ئەمڕۆ خۆیان بوونەتە ناوەندی قەیران‪،‬‬ ‫هەروەها بەرزبوونەوە و رۆژ لەدوای رۆژ زیاتر‬ ‫كێشەكانی وەك ئابووری‪ ،‬رەگەزی و ژینگەیی‬ ‫و لە هەمانكاتدا دروستبوونی جیاوازیەكی بێ‬ ‫رادە لە نێوان چین و توێژەكانی كۆمەڵگا‪ ،‬لە‬ ‫گەاڵ داگیركردنێكی نەرمەوە بەناوی گلۆبالیزم كە‬ ‫ئەمڕۆ باڵی بەسەر جیهاندا كێشاوە‪ ،‬ئەمەشیان‬ ‫ناو لێناوە ئازادی و دیموكراتی و مافی مرۆڤ و‬ ‫مافی گەالن و ئابووری ئازاد‪ ،‬لەراستیدا هیچیان‬ ‫پەیوەندیان بەو راستیەوە نییە‪.‬‬

‫لە باشووری كوردستان و ئێراقیش دۆخێكی‬ ‫قەیراناوی ل��ەدوای ش��ەڕی دووەم��ی كەنداو و‬ ‫راپەڕینی گەالنی ئێراق لە بەرامبەر زوڵم و زۆرداری‬ ‫بەعس دەستی پێكرد‪ ،‬لە گەاڵ ئەوەی تەخت و‬ ‫تاجی سەدام كەوتە لەرزین‪ ،‬بەاڵم نەڕووخا‪ .‬بۆیە‬ ‫بەگشتی ئێراق بەتایبەتیش هەرێمی كوردستان‬ ‫لەناو رەوشێكی كاتی و قەیران و ئالۆزیدا بەڕێوە‬ ‫دەچوو‪ .‬ئەمەش لەگەاڵ خۆی كۆمەڵێك رووداووی‬ ‫مەترسیهێنەری بەسەر كۆمەڵگاكەماندا هێنا‪،‬‬ ‫بەتایبەتیش ئابلۆقەی ئابووری و شەڕی ناوخۆ لە‬ ‫هەموویان كارەساتبارتر بوون‪.‬‬ ‫دوای رووخ��ان��ی رژێ��م��ی ب��ەع��س و گ��ۆڕان��ی‬ ‫دەسەاڵتی ناوەندی هیوا هەبوو كە گۆڕانكاری‬ ‫ریشەیی دروس��ت ببێت‪ ،‬ب��ەاڵم بەپێچەوانەوە‬ ‫چارەسەر نەبوون‪ ،‬قەیرانەكان بەڕووێكی نوێتر‬ ‫قوڵتربوونەوە‪ ،‬بەتایبەتیش هەڵگیرسانی‬ ‫شەڕی مەزهەبی و كوشتنی خەڵكی بێ دیفاع‬ ‫بەكردەوەی تیرۆریستی رۆژ لەدوای رۆژ زیاتر‬ ‫پەرەیسەند‪ .‬هەرچەندە بەناو رێكەوتن و سازش‬ ‫لە نێوان الیەنە سیاسی و دەسەاڵتداراندا هەیە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم نەبۆتە ئیرادەی خزمەتكردنی خەڵك‪،‬‬

‫وتار‬

‫‪26‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫بەتایبەتیش ئەو دۆخەی ئەمڕۆ لە ناوەڕاست و‬ ‫خواروی ئێراق هەیە سەلمێنەری ئەو راستیانەن‪.‬‬ ‫لە هەرێمی كوردستان لە گەاڵ ئەوەی دۆخێكی‬ ‫ئ��ارام و تا ئاستێك پارێزراو هەبووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تا ئێستا نەتوانراوە نە سنورێك بۆ هێرش‬ ‫و زێدە رۆیەكانی ئێران و توركیا دابنرێ‪ ،‬نە‬ ‫توانراویشە بەسەر ئەو ناهاوسەنگی و گەندەڵی‬ ‫و ن��ادادپ��ەروەری��دا زااڵ بن كە ه��ەر ك��ەس لە‬ ‫ئاستی خۆیەوە قبوڵی هەبوونی كردوە‪ .‬پرسە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان بە گشتی و بەتایبەتیش پرسی‬ ‫ژنان و گەنجان یەكێكن لەو بابەتانەی كە زۆرترین‬ ‫قوربانیدەرن‪ ،‬لە ئەمڕۆی كوردستاندا ئازادی و‬ ‫دیموكراتی كوردستان بەندە بە ئازادی ژنەوە‪.‬‬ ‫دوای ساڵی (‪)2009‬ش هەرچەندە زیاتر پەردە‬ ‫لەسەر كەموكوڕیەكان الدرا‪ ،‬بەتایبەتی لە رێگای‬ ‫ئەو هێزە ئۆپۆزیسیۆنەی كە لەپەرلەمان دروست‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا گۆڕانێكی نەوعی لە هەرێمی‬ ‫كوردستان رووی نەداوە‪ .‬لە گەڵ ئەوەی هێشتا‬ ‫بەگشتی پرسی نەتەوەیی لە باشووری كوردستان‬ ‫چارەسەر نەبووە‪ ،‬بەتایبەت پرسی كەركوك و‬ ‫ناوچە جێناكۆك و كێشە لەسەرەكان‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هاواڵتی كوردستانی زیاتر لەبەرامبەر دۆخەكە بێ‬ ‫هیوا كردوە‪.‬‬ ‫لە بەرامبەر هەموو ئەو دۆخە نالەبارە‪ ،‬ئێمە‬ ‫پێمان وای��ە چ��ارەس��ەری لە بە ئیرادەكردنی‬ ‫كۆمەڵگادایە‪ ،‬ئەمەش بەشێوەیەك لە دەرەوەی‬ ‫دەس���ەاڵت خۆ رێكخستنیەتی بەشێوەیەكی‬ ‫دیموكراتی كە هەموو چین و توێژ‪ ،‬نەتەوە و‬ ‫گروپە ئەتنیكی و ئاین و ئاینزاكان‪ ،‬دادپەروەری‬ ‫و هاوسەنگی رەگ��ەزی پرەنسیپی سەرەكی و‬ ‫هزر و بنەمای پێكەوە ژیان و پێكەوە كاركردنی‬

‫بێت‪ .‬لە بەرامبەر ئەو هەژمونگەرایە حیزبیەی كە‬ ‫ئەمڕۆكە نەفەسی دیموكراتی لە كوردستان تەنگ‬ ‫كردوە‪ ،‬هەمانكات ئەو دەمارگیریە مەزهەبی و‬ ‫نەتەوەپەرستیەی كە لە ئێراق هەیە‪ ،‬باشترین‬ ‫شێوەی چارەسەری ئێمە لە مۆدێلی هاواڵتی‬ ‫ئازاد و یەكسانمان دۆزیوەتەوە‪ ،‬چونكە لە الیەك‬ ‫ئەمانەوێت پرسەكانی ئازادی تاك و هەبوونی‬ ‫كەسیەتی بۆ تاكی كوردستانی و ئێراقی‬ ‫بگەڕێنینەوە‪ ،‬هەمانكات ئیرادەیەكی سەربەخۆی‬ ‫دیموكراتی و خۆبەڕێوەبەر دروس��ت بكەین‪،‬‬ ‫تاكو بتوانین سیستەمی ستونی دەوڵەتگەرا و‬ ‫ناوەندگەرا‪ ،‬بگۆڕین بە سیستەمێكی ئاسۆی و‬ ‫دیموكراتی‪ ،‬بێ ئەوەی كەس بەرز بكرێ و كەس‬ ‫لە ناو ببردرێ‪ ،‬هەموو پێكەوە لەناو دادپەروەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی پێكەوە بژین‪ ،‬لە بنەمادا هاواڵتی‬ ‫ئازاد دەیەوێت ئیرادەی كۆمەڵگایەكی ئازاد لە‬ ‫پێش هەموو شتێكەوە بێت‪ ،‬بەمانایەكی تر‬ ‫هاواڵتی ئازاد كۆنەپەرستی‪ ،‬هەژمونگەرایی و‬ ‫خۆسەپاندن و گەندەڵی نە لە كۆمەڵگای باو نە‬ ‫لە دەسەاڵت قبواڵ ناكات"‪.‬‬ ‫لە دۆخێكی وەكو ئەمڕۆ كە ناوچەكە بەڕووداووی‬ ‫مێژووی تێدەپەڕێت‪ ،‬راپەڕینی گەالن لە ساڵی‬ ‫پارەوە چەندین دەسەاڵتی گۆڕیەوە و چەندێكی‬ ‫تریش ئەمڕۆ لە بەردەم گۆڕاندان‪ .‬ئەو ئالۆزیەی‬ ‫ئەمڕۆ لە ناوچەكەدا هەیە لەوانە نییە ئاوا‬ ‫بەئاسانی بتوانێت هێور بێتەوە‪ ،‬چونكە لە الیەك‬ ‫دەمارگیری مەزهەبی زۆر دەركەوتۆتە پێش و‬ ‫لەالیەكیترەوە دەستێوەردانی زڵهێزەكانی وەك‬ ‫ئەمریكا و ئەوروپا لەالیەك و روسیا و چینیش‬ ‫لەالیەكی تر ئالۆزیەكانی قوڵتر كردۆتەوە‪.‬‬ ‫بەالی ئێمەوە مەرجی سەرەكی بۆ چارەسەری‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و ئارامی رۆژهەاڵتی ناوین چارەسەری كێشەی‬ ‫ك���ورد و گ��ەالن��ی ب��ەش خ����وراوە‪ ،‬ل��ە گەڵ‬ ‫دەستەبەركردنی دیموكراتی و یەكسانیە بۆ‬ ‫كۆمەڵگا‪ .‬ئەمڕۆ سێ پارچەكەی تری كوردستان‬ ‫كە لە ناو دۆخێكی ناهەمواردا ژیان بەسەر دەبن‪،‬‬ ‫ئەگەرچی ئاسۆی چارەسەری و گەیشتن بەئامانج‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستان ئەبینرێت و تێكۆشانی‬ ‫گەلی كورد و راپەڕینی گەالنی سوریا هیوای‬ ‫گۆڕانكاریەكی دیموكراتی لێ دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫باكور و رۆژهەاڵتی كوردستان لە حاڵێكدان‬ ‫كە رژێمە دەسەاڵتدارەكان لە توركیا و ئێران‬ ‫هەموو رێگایەكیان بۆ چارەسەری داخستووە‪،‬‬ ‫ئەمەش وای كردووە رۆژانە لە توركیا هاوواڵتیان‬ ‫رووبەڕووی توندوتیژی ببنەوە‪ ،‬سەربازی تورك‬ ‫و گەریالی كورد ببنە قوربانی‪ ،‬هەمانكات بە‬ ‫ه���ەزاران ك��ەس راپێچی كونجی زیندانەكان‬ ‫بكرێن‪ ،‬ئەوا ماوەی دە مانگە گۆشەگیری توند‬ ‫سەپێنراوە بەسەر بەڕێز ئۆجەالن و نزیكەی‬ ‫پەنجا لە پارێزەرانی دەستبەسەر كراون‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هەندەی تر قەیرانەكەی قوڵتركردۆتەوە‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫ئێران كە بەتەواوی گوێی خۆی كەڕ كردوە لە‬ ‫ئازادی و دیموكراتی و چارەسەری كێشەی كورد‪،‬‬ ‫ئەمەش بۆتە هۆكار رۆژانە مرۆڤە ئازادیخوازەكان‬ ‫رووبەڕووی مەرگ ببنەوە بە شێوازی جیاجیا‪.‬‬ ‫ئێمە لە گەڵ ئ��ەوەی پشتیوانی لە ئاشتی و‬ ‫چارەسەری دیموكراتیانە دەكەین لە ناوچەكە‬ ‫بەگشتی‪ ،‬ب��ەاڵم پێشمان وای��ە كێشەی كورد‬ ‫كێشەیەكی رەوایە و تێكۆشانیش لەو پێناوەدا‬ ‫تێكۆشانێكە لە پێناو ئازادی و دیموكراتی‪ ،‬بۆیە‬ ‫لێرەوە بانگ لە حكومدارانی هەرێمەكە ئەكەین‬ ‫كە دیموكراتیەت بكەنە بنەمای چارەسەری‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كێشەی كورد و دەست لە كوشتن و لە ناوبردنی‬ ‫كوردان هەڵگرن‪.‬‬ ‫ل��ە گ��ەڵ ئ���ەوەی ه��اواڵت��ی ئ���ازاد و یەكسان‬ ‫جواڵنەوەیەكی كۆمەاڵیەتیە و زیاتر لەسەر‬ ‫كێشەكانی ناوخۆی كۆمەڵگا ئەوەستێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەڵوێستیشی بۆ پرسی نەتەوەی كورد ئاشكرا‬ ‫و روون��ە‪ .‬لەسەر بنەمای یەكێتی و یەكریزی‬ ‫نێوان كۆمەڵگا و هێز و الیەنە سیاسیەكان‪،‬‬ ‫بۆیەش لەم قۆناخەدا لە گەاڵ الیەنە دیموكرات و‬ ‫خۆی�داچڕدوودەكاتەوە‬ ‫نەتەوەییەكان‬ ‫(‪)11‬‬ ‫هەوڵدانەكانی واڵت�‬ ‫تێكۆشانی باشووری‬ ‫لە‬ ‫ئاستێك ئەمەش‬ ‫كۆنفرانسی تانەتەوەیی‪،‬‬ ‫خاوەن‬ ‫سازدانیلە خەباتیدا‬ ‫بۆ ئ��ادار‬ ‫ی‬ ‫باشی چونكە‬ ‫سەرەكیەكانی‪،‬‬ ‫یەكێك لە‬ ‫دەبێتە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫كارە ئەنجامی‬ ‫هەندێك‬ ‫دەسكەوتە و‬ ‫لە نییە‬ ‫لەوانە‬ ‫سەری نێوانیان‬ ‫پێویستەبێلەیەكێتی‬ ‫ئەمەی كورد بە‬ ‫پرسی‬ ‫گەل‬ ‫بووەستین؛‬ ‫بگاتە ئازادیەكانی‪.‬‬ ‫دەسكەوتێكی مێژوویی پێویستە‬ ‫بتوانرێتوەكو‬ ‫ئەوەی‬ ‫وانانەی بێ و هێز‬ ‫دیموكراتی فروانتر‬ ‫زەمینەی‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫پێویستە‬ ‫هەمانكات ئەو‬ ‫بكەین‪،‬‬ ‫باسی‬ ‫تاكڕەوی‬ ‫و‬ ‫خۆسەپێنی‬ ‫لە‬ ‫حكومڕانەكان‬ ‫الیەنە‬ ‫ولێی وەربگرین هەیە‪ ،‬ئەویش بتوانین زیاتر‬ ‫دەكات لە‬ ‫دوورخاتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫پێناوو‬ ‫گەندەڵی‬ ‫خەباتو ئەو‬ ‫ئەمەشبدەین‬ ‫بەدەسكەوتەكان‬ ‫پەرە‬ ‫كوردستان و‬ ‫دووبەرەكیەیدیموكراتی‬ ‫دەستورێكی‬ ‫لێی‬ ‫هەرێمی بتوانین‬ ‫لە گرتووە‬ ‫بەرۆكیشی‬ ‫دیارییاساناس‬ ‫ئەكادیمسێنان و‬ ‫بكەین‪،‬بە هەوڵی‬ ‫ئێراق‪ ،‬بۆیە‬ ‫بكەین‬ ‫هەمانكات ئەوەش‬ ‫رزگار‬ ‫زۆرترین‬ ‫تاكو‬ ‫ه��ەوڵ��دەدات‬ ‫�ەروەران‬ ‫و م��اف�‬ ‫هۆكاری�پ�چی بوو گەندەڵی وەك مۆرانە بەربۆتە‬ ‫بەدەسكەوتوون؟بكات‪،‬‬ ‫ئەنجامانەیلە دەستوردا بەجێ‬ ‫ئەو دیموكراتی‬ ‫بنەماكانی‬ ‫گیانی‬ ‫پێناو پێكەوە‬ ‫سەنگی مەحەكە‬ ‫ئەیلولی‬ ‫ج��والن��ەوەیلە (‪)11‬‬ ‫ئەمەش��ەن��دە‬ ‫ه��ەرچ‬ ‫(‪)1961‬ئازادانە‪.‬‬ ‫ژیانێكی‬ ‫پێویستیەكی مێژووی نەبوو كە‬ ‫پرسەكانی‬ ‫هەموو‬ ‫كە‬ ‫یەكسان‬ ‫و‬ ‫ئازاد‬ ‫هاواڵتی‬ ‫دەستی پێكرد‪ ،‬چونكە هێشتا دەرفەتی‬ ‫كۆمەڵگا ب��ەئ��ەرك��ی خ��ۆی دەزان��ێ��ت‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئ��ەوە هەبوو لە گ��ەل حكومەتی ئەوكاتی‬ ‫كاركردن و خزمەتكردنی كۆمەڵگاى كوردستان‬ ‫تریش‬ ‫بكرێت‪ ،‬لە‬ ‫سیاسەت‬ ‫وئێراق‬ ‫الیەكی دەزانێ‬ ‫پێشینەی خۆی‬ ‫ئەركی لە‬ ‫ئێراق بە‬ ‫(‪)14‬ی‬ ‫دەسكەوتانەی كورد لە‬ ‫شۆڕشی لە پێناو‬ ‫سەفەربەر دەكات‬ ‫وئەوهەموو تواناكانی‬ ‫عەبدولكەریم‬ ‫بەسەرۆكایەتی‬ ‫تەمووزی‬ ‫ئێراقی�ازاد و یەكسان و مۆدێرن و‬ ‫كۆمەڵگایەكی ئ�‬ ‫كورد‬ ‫ئێستاش‬ ‫تا‬ ‫بەدەستیخستبوون‪،‬‬ ‫قاسم‬ ‫دیموكرات‪ ،‬بۆیەش بانگ لە هەموو هاواڵتیانی‬ ‫ئەخوات‪ ،‬جاری یەكەمبوو‬ ‫لەبەرهەمەكەی‬ ‫ئێراق دەكات‪.‬‬ ‫كوردستان و‬ ‫دان‬ ‫ل��ۆزان‬ ‫شوومەكەی‬ ‫رێكەوتنە‬ ‫ل��ەدوای‬ ‫كۆنگرەكەدا راپۆرتی كۆمیسیۆنی ئامادەكاری‬ ‫لە‬ ‫واڵت‬ ‫هاوبەشی‬ ‫وەكو‬ ‫و‬ ‫بنرێت‬ ‫كورد‬ ‫بەبوونی‬ ‫كۆنگرەی دەستپێشخەری ه��اوواڵت��ی ئ��ازاد‬ ‫رژێمێكی‬ ‫شەڕكردن لە‬ ‫وبەناو بكرێت‪،‬‬ ‫س��رودگەلمحەمەدەوە‬ ‫بۆیە الی��ەن‬ ‫یەكسانیش لە‬ ‫دەكرا‬ ‫واتا‬ ‫نازانرێت‪،‬‬ ‫بەپێویست‬ ‫بەو شێوەیە‬ ‫خوێندرایەوە‪ .‬لە راپۆرتەكەدا هاتبوو‪ ":‬ئەنجامی‬ ‫كەماون‬ ‫دەسكەوتانەی‬ ‫ئەو‬ ‫و‬ ‫بكرێت‬ ‫سیاسەت‬ ‫�اڵ لە ك��ار و خەبات لە ن��او چین و‬ ‫دوو س�‬ ‫هەڵبەت‬ ‫بەدەستبخرێن‪،‬‬ ‫بەڕێگای‬ ‫دەكرا‬ ‫چەندین خولی‬ ‫سیاسیكۆمەڵگا و‬ ‫جیاجیای‬ ‫توێژەكانی‬ ‫قاسم‬ ‫رژێمەكەی‬ ‫نییە‬ ‫ئەوە‬ ‫مەبەستم‬ ‫لێرە‬ ‫پەروەردە و گفتوگۆی چڕوپڕ‪ ،‬توانرا تا ئاستێك‬ ‫ئەوەش‬ ‫دەرخەم‪ ،‬چونكە‬ ‫بێتاوان‬ ‫بە‬ ‫كوردستان و ئێراق‬ ‫ئاینزا كانی‬ ‫پاكو وئاین و‬ ‫نەتەوە‬ ‫كات‬ ‫تێبینیقاسم ئەو‬ ‫پێویستو نەبوو‬ ‫بگوترێ‬ ‫دەبێ‬ ‫هەموویان كۆ‬ ‫ڕاو سەرنج‬ ‫بدوێنرێن و‬ ‫چونكە‬ ‫هەڵگیرسێنێت‪،‬‬ ‫كورد شەڕێك‬ ‫بەرامبەر‬ ‫نامیلكەیەك‬ ‫گەیشتنە ئەوەی كە‬ ‫بكرێنەوە هەتا‬ ‫بەپێوانئازاد‬ ‫بوو هاواڵتی‬ ‫سیستەمی‬ ‫باشترینپرس و‬ ‫سەبارەت بە‬ ‫لە‬ ‫رێكەوتنی‬ ‫كورد‬ ‫خەباتكارانی‪.‬‬ ‫بگاتە دەستی‬ ‫عەرەبیەكان و بەعسی و‬ ‫نەتەوەپەرستە‬ ‫گەل‬ ‫هەردووو چ‬ ‫بۆیەوەك هزر‬ ‫ئازاد چ‬ ‫ئەوەی هاواڵتی‬ ‫لەبەر‬ ‫وەكچ‬ ‫الیەن‬ ‫سۆڤیەتیەكان‪.‬‬ ‫ناسری و‬ ‫گفتوگۆی دەربارە‬ ‫زۆرترین‬ ‫تازەیە بۆیە‬ ‫سیستەم‬ ‫دەسەاڵتی‬ ‫كورد و چ‬ ‫ئەوكاتی‬ ‫سەركردایەتی‬ ‫گەیشتنە ئەو‬ ‫هەموویان‬ ‫كۆماری ئەمانە‬ ‫ئێراق‪ ،‬ئەنجامی‬ ‫كراوە‪،‬‬ ‫بۆنی‬ ‫ئێراقی كە‬ ‫س��اوای‬ ‫دەكراساز‬ ‫هەرێمەكان‬ ‫كۆنفرانسی‬ ‫ئاستەی كە‬ ‫بە‬ ‫شار ودەهات‪،‬‬ ‫ئازادی لێ‬ ‫دیموكراتیەت و‬ ‫بكرێن‪.‬‬ ‫رێبازی سیاسی و دیالۆگ كێشەكانی نێوانیان‬ ‫�ردوو‬ ‫�‬ ‫راب‬ ‫ساڵی‬ ‫(‪)10‬ی‬ ‫مانگی‬ ‫ناوەڕاستی‬ ‫لە‬ ‫چارەسەر بكەن‪ .‬ئەنجام لە (‪)11‬ی ئەیلولی‬ ‫�اریدوو سلێمانی‬ ‫دەستیپێكرد‪ .‬ش�‬ ‫كۆنفرانسمان لە‬ ‫یەكەمین‬ ‫ساڵیش‬ ‫دوای‬ ‫(‪ )1961‬شەڕ‬ ‫سەرەتای‬ ‫لە‬ ‫دووەم‬ ‫كۆنفرانسی‬ ‫و‬ ‫دەستپێكرد‬ ‫دەسەاڵتەكەی قاسم رووخاو نەتەوەپەرست‬ ‫ئەنجامدرا‬ ‫رابردوو لە هەولێر‬ ‫بەعسیەكانساڵی‬ ‫ومانگی (‪)12‬ی‬ ‫گرتە‬ ‫دەسەاڵتیان‬ ‫جەڵەوی‬ ‫دەڤەری‬ ‫لە‬ ‫سێیەم‬ ‫كۆنفرانسی‬ ‫بەهەمانشێوە‬ ‫ودەست‪ ،‬ئیتر رۆژ دوای رۆژ ئازادیەكان بەرەو‬ ‫بناری قەندیل و كۆنفرانسی چوارەم لە دەڤەری‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫گەرمیان و كۆنفرانسی پێنجەم لە شاری كەركوك‬ ‫(‪)1970‬‬ ‫تاكوو ساڵی‬ ‫وكزی‬ ‫حەوتەمیش لە‬ ‫هەرچەندەبەغدا‬ ‫دەچوون‪.‬لە شاری‬ ‫شەشەمیش‬ ‫گەل‬ ‫لە‬ ‫دیالۆگ‬ ‫و‬ ‫گفتوگۆ‬ ‫جاریتریش‬ ‫چەندین‬ ‫شاری دهۆك بووە‪ .‬لە هەموو كۆنفرانسەكانیشدا‬ ‫ئێراق‬ ‫قەبارەیلە دوای‬ ‫حكومەتە یەك‬ ‫یەكەكانی خەڵك‬ ‫بەشداربووان لە‬ ‫بەگوێرەی‬ ‫ئەنجامگیر‬ ‫سیاسی‪،‬زیاتر‬ ‫الیەنی ئەوەی‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ودروست‬ ‫ئەنجومەنەكان‬ ‫رێكخراو و‬ ‫لە‬ ‫كە‬ ‫�وو‬ ‫�‬ ‫ب‬ ‫مفاوازاتە‬ ‫�ەو‬ ‫�‬ ‫ئ‬ ‫بەئەنجامبوو‬ ‫وهەڵبژێردراون‪ .‬بۆ ئەمەش بەگشتی هەر شارو‬ ‫(‪)1968‬‬ ‫بەعسیەكان لە‬ ‫هاتنی‬ ‫دوای‬ ‫ساڵیهەڵبژێردراو‬ ‫ئەنجومەنێكی‬ ‫بۆتە خاوەن‬ ‫دەڤەرێك‬ ‫توانرا‬ ‫بەسەرۆكایەتی بۆئەحمەد‬ ‫بەكر‪،‬خەباتی‬ ‫حەسەنكار و‬ ‫بەڕێوەبردنی‬ ‫و كارنامەیەك‬ ‫رێكەوتنێك‬ ‫گفتوگۆ‬ ‫ئالۆگۆڕیە لە‬ ‫ئەو‬ ‫بگاتەدەستپێكردنی‬ ‫سەرەتای‬ ‫ئەوەی‬ ‫خۆیان‪ .‬لەگەاڵ‬ ‫كۆنفرانسەكان‬ ‫كارەكانمان بووە‪،‬‬ ‫(‪)1970‬‬ ‫بەگشتیئاداری‬ ‫بەاڵم (‪)11‬‬ ‫رێكەوتنەش لە‬ ‫و ئەو‬ ‫گرنگترین بەگەرمی‬ ‫لەالیەن خەڵكیش‬ ‫خاڵیش‬ ‫سەركەوتووبوون وراگەێنرا‪،‬‬ ‫بەبەیاننامەێك‬ ‫هەرچەندەژن��ان و‬ ‫بەتایبەت لەالیەن‬ ‫راگەیاندنیلێكراوە‬ ‫پێشوازی‬ ‫بەیانی‬ ‫ئۆتۆنۆمی بوو‪.‬‬ ‫گەنجانەوە‪.‬‬ ‫(‪ )11‬ئادار كێشەی كوردی پێ چارەسەر نەبوو‪،‬‬ ‫كە و‬ ‫رێكەوتنەبەغدا‬ ‫كۆنفرانسی‬ ‫دوای كۆتایی‬ ‫لە‬ ‫لە‬ ‫هاتنی تاكە‬ ‫سەدەی بیست‬ ‫بەاڵم لە‬ ‫كۆمیسیۆنی‬ ‫كۆنفرانسی ودهۆك‪،‬‬ ‫ئامادەكاری بۆ‬ ‫كوردی‬ ‫جوالنەوەی‬ ‫دەسەاڵتی ناوەندی‬ ‫نێوان‬ ‫ئەوەیهاواڵتی‬ ‫كۆنگرەی‬ ‫ئەنجامدانی‬ ‫ئامادەكاری بۆ‬ ‫گفتوگۆئازادو‬ ‫دوای‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەنجامدرا‬ ‫یەكەم‬ ‫(‪)2012‬‬ ‫ئاداری‬ ‫(‪)9‬ی‬ ‫رۆژی‬ ‫یەكسان‪ ،‬لە‬ ‫ئەنجامگیربوون‪ ،‬جوالنەوەی كوردی‬ ‫ومفاوەزات‬ ‫ئادارئەنجامدا‪ .‬لە‬ ‫هەولێر‬ ‫كۆبوونەوەی خۆی‬ ‫دانیشتن‪،‬‬ ‫لەشاری(‪)11‬‬ ‫دەسكەوتەكانی‬ ‫لەسەر‬ ‫ئامادەكاری‬ ‫كۆمیسیۆنی‬ ‫مانگەدا‬ ‫دوو‬ ‫ئەم‬ ‫ماوەی‬ ‫سەرئەنجام رێكەوتنی شوومی جەزائیری‬ ‫یەكتر‪،‬‬ ‫الی‬ ‫هاتۆتە‬ ‫جار‬ ‫سێ‬ ‫لە‬ ‫زیاتر‬ ‫كۆنگرە‬ ‫لە (‪)6‬ی ئ��اداری (‪ )1975‬لێ كەوتەوە و‬ ‫دەستەیەكی‬ ‫ئامادەكار كە‬ ‫كۆمیسیۆنی‬ ‫سەدەی‬ ‫شكانی‬ ‫گەورەترین‬ ‫هەروەهارووبەڕووی‬ ‫كورد‬ ‫بوو ئەوانیش‬ ‫چونكەهەڵبژارد‬ ‫ناوخۆیدا‬ ‫كەسی لە‬ ‫پێنج‬ ‫ئیرادەی‬ ‫نەیتوانی‬ ‫بوویەوە‪،‬‬ ‫بیستەم‬ ‫لەگەاڵ‬ ‫هەمانكات‬ ‫كردوە‪،‬‬ ‫كۆبوونەوەیان‬ ‫چوار‬ ‫رووبەڕووبوونەوەی پیالنگێڕیەكە نیشانبدات‪،‬‬ ‫پراكتیكی‬ ‫كۆمیتەیەكی‬ ‫بەڕێوەبەر‬ ‫دەستەی‬ ‫بۆ ئەمەش سەركردایەتی ئەوكاتی جوالنەوەی‬ ‫بەهاوكاری لە گەاڵ ئەنجومەنی شاری هەولێر‪ ،‬بۆ‬ ‫كورد بڕیاری كۆتایهێنانی شۆڕشیدا‪.‬‬ ‫پێكهێنراوە"‪.‬‬ ‫ئەنجامدانی كاروبارەكانی كۆنگرە‬ ‫شاری‬ ‫رزگاربوونی‬ ‫گشتیئاداری‬ ‫(‪)11‬ی‬ ‫دووەمیش؛ باوەڕیە داین تاكو‬ ‫هەموومان لەو‬ ‫بە‬ ‫مێژووە‬ ‫ئەبێ ئەو‬ ‫(‪.)1991‬‬ ‫هەولێرە لە‬ ‫ئازادی خۆی‪،‬‬ ‫ئیرادەی‬ ‫ساڵیخاوەن‬ ‫نەبێتە‬ ‫كۆمەڵگا‬ ‫زۆر‬ ‫بووین‪،‬‬ ‫نوێیە‬ ‫بۆیە تاكو‬ ‫هەمانكات‬ ‫شایەدینابێت‪،‬‬ ‫زۆربەمان دروست‬ ‫یەكێتی لەنێوانی‬ ‫بەڵكو‬ ‫رۆژانەیەكان‪،‬‬ ‫گێڕانەوە‬ ‫ناو‬ ‫ناكەومە‬ ‫ئیرادەی ئازادی تاكیش دروست نەبێت لەوانە‬ ‫راپەڕین‬ ‫خۆمەوە‬ ‫دەستی پەنجەرەی‬ ‫هەوڵدەم لە‬ ‫چەوسێنەران‬ ‫دەسەاڵتداران و‬ ‫نیە لە‬ ‫چەتریو‬ ‫ژێر�ەڕی��ن‬ ‫ئ��ەوەیلە راپ�‬ ‫�ەل‬ ‫�‬ ‫گ‬ ‫لە‬ ‫هەڵسەنگێنم‪.‬‬ ‫رزگارمان بیت‪ .‬بۆیە كۆبوونەوە‬ ‫نرخەكەی‬ ‫رژێمی‬ ‫ئازادبوونئازادلە ودەست‬ ‫بەعسبڵێین پشت‬ ‫دەتوانین‬ ‫یەكسان‪،‬‬ ‫هاواڵتی‬ ‫گەورەترین‬ ‫چونكە‬ ‫ناكرێتەوە‪،‬‬ ‫پڕ‬ ‫بەهیچ‬ ‫بەستن بە رەسەنایەتیەكانی كۆمەڵگا و زامنی‬ ‫بەعس‬ ‫رژێمی‬ ‫دەستی‬ ‫لەسەر‬ ‫ستەم‬ ‫و‬ ‫جەور‬ ‫كۆمەڵگایەكی مۆدێرین و دیموكرات و هاوچەرخە‪.‬‬ ‫مەدەنی‪،‬و‬ ‫پێویستی‬ ‫لە‬ ‫باس‬ ‫نامەوێت‬ ‫بۆیە‬ ‫بینرا‪.‬‬ ‫راستە زۆر لە رێكخراوەكانی كۆمەڵگای‬ ‫لە‬ ‫بكەم‪ ،‬راستە‬ ‫مەزنایەتی رووداوی‬ ‫ئەتنیكی و‬ ‫راپەڕین گروپی‬ ‫كەسیەتی‪ ،‬پارت‪،‬‬ ‫راگەیاندن‪،‬‬ ‫ناكرێ‬ ‫بەاڵم‬ ‫ئازادبوو‪،‬‬ ‫هەولێر‬ ‫ئادار‬ ‫(‪)11‬ی‬ ‫یاساناس و مافپەروەران‪ ،‬عەشیرەت و خێڵەكان‪،‬‬ ‫فەرقی‬ ‫كاروخەباتیئ��اداری‬ ‫�ەوەی (‪)6‬ی‬ ‫�ەڕووب��وون�‬ ‫رووب�‬ ‫هاواڵتی ئازاد‬ ‫جیاجیا‬ ‫بەتەنها و‬ ‫گورزێكی‬ ‫بەپەرتەوازەیی چونكە‬ ‫لە بیر بكەین‪،‬‬ ‫ناتوانرێ یەكێتی‬ ‫ف��ارووقبەاڵم‬ ‫بكەن‪،‬‬ ‫ببێت"‪.‬وایكرد ئیرادەێك‬ ‫بەعسداو‬ ‫كۆمەڵگا لە‬ ‫گورچك بڕی‬ ‫دروست‬ ‫نێوان‬ ‫تاكو پاش‬ ‫یەكسان‬ ‫�ی ئ��ازاد‬ ‫كۆنگرەی ه��اوواڵت�‬ ‫رۆژی‬ ‫دروست وبكات‬ ‫هەولێریەكان‬ ‫لە ناو‬ ‫بەرنامە و‬ ‫ئ��ازادیلەمەڕ‬ ‫دوورو دری��ژ‬ ‫بۆ‬ ‫یەكجارەكی‬ ‫مۆناقشەیەكی رۆژی‬ ‫(‪ )11‬ببێتە‬ ‫واڵت‪ .‬و پێنج كەسی‬ ‫جۆاڵنەوەكە سی‬ ‫هەولێروكاری‬ ‫رێسای‬ ‫تەواوی باشوری‬ ‫جۆاڵنەوەكە‬ ‫بەرێوەبەرایەتی‬ ‫ئەنجوومەنی‬ ‫وەكو‬ ‫راپەڕین راستە بەرهەمی ماندوبوون و خوێنی‬ ‫بەاڵمماوەی‬ ‫جواڵنەوەكە بۆ‬ ‫كارو باری‬ ‫راپەڕندنی‬ ‫بۆ‬ ‫دەبێ‬ ‫كوردستان بوو‪،‬‬ ‫شەهیدی‬ ‫هەزاران‬ ‫ئەگەر كەسە‪ ،‬بیست‬ ‫نەكەین و پێنج‬ ‫هەڵبژارد‪ .‬لە سی‬ ‫ساڵێك‬ ‫هاوسەنگییە‬ ‫ئەوەش لە بیر‬ ‫كۆنگرەوە و‬ ‫لەالیەن‬ ‫سیاسیەكانیراستەوخۆ‬ ‫و چواریان‬ ‫لەگەل‬ ‫هەرێمەكە‬ ‫زڵهێزەكان و‬ ‫هەڵبژێردران بەو‬ ‫كۆنگرە‬ ‫بەشداربووانی‬ ‫بەدەنگیبەعس نەگۆڕدرابوایە‪ ،‬زەحمەت بوو‬ ‫رژێمی‬ ‫چەكدارەكانی رێكخراو‬ ‫الیەنە سیاسی و‬ ‫نوێنەرانی‬ ‫ئەوكات‬ ‫سیاسیە‬ ‫یازدەشیانالیەنە‬ ‫پارت و‬ ‫بەشێوەیەكی‬ ‫مەدەنییەكانن كە لە‬ ‫ئەوە‬ ‫پرۆژەكەداهەموومان‬ ‫رزگارببوایە‪ ،‬چونكە‬ ‫كوردستان‬ ‫دەگرن‪.‬‬ ‫جێ و الیەنە سیاسیەكان لە ئاوارەیی‬ ‫راستەوخۆپارت‬ ‫دەزانین‬ ‫ئازاد و‬ ‫جۆاڵنەوەی هاوواڵتی‬ ‫یەكسان تاكو‬ ‫واشیان نەبوو‬ ‫تێكۆشانێكی‬ ‫ئەژیان و چ‬ ‫رێكخراوێكی مەدەنیە لە كەسانی رۆشنبیر و‬

‫‪27‬‬

‫وتار‬

‫سەربەخۆ و نوێنەری ئەو رێكخراوە مەدەنی و‬ ‫ئەو‬ ‫سەلماندنی‬ ‫رزگاربێت‪ .‬بۆ‬ ‫كوردستانی پێ‬ ‫رێكخراوە‬ ‫بەرنامەی ئەم‬ ‫سیاسیانەی كە‬ ‫الیەنە‬ ‫تاكو‬ ‫رۆژ‬ ‫(‪)15‬‬ ‫ماوەی‬ ‫لە‬ ‫بینیمان‬ ‫قسەشمدەكەن پێكدێت‪ .‬كۆبونەوەیان بەیەكەوە‬ ‫پەسند‬ ‫سەعاتدا‬ ‫كاری (‪)15‬‬ ‫بەاڵم لە‬ ‫ئازادبوو‪،‬‬ ‫كەركوك‬ ‫هاوبەش دەبێت‪،‬‬ ‫هاوسەنگی‬ ‫بنەمای‬ ‫لەسەر‬ ‫دوای‬ ‫ناسنامەیبەعس‪،‬‬ ‫رێكخراوە‪،‬دەسەاڵتی‬ ‫كەوتەوە ژێر‬ ‫زۆربەی‬ ‫رێكخراوەیی‬ ‫ئەندامانی ئەم‬ ‫الیەن‬ ‫هەڵكرا لە‬ ‫خۆیانسەوزی بۆ‬ ‫سیاسیگلۆپی‬ ‫وئەوەی‬ ‫لەناو ئەم‬ ‫دەپارێزن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زڵهێزەكانەوە‪.‬‬ ‫مافی سەپاندنی بەرنامەی حزبی و‬ ‫كۆبەندیەدا‬ ‫ئەنجامی‬ ‫دەتوانین بڵێین‬ ‫بێگومان‬ ‫كۆمەڵێك پێویستە‬ ‫بەخۆیان نییە و‬ ‫رێكخراوەی تایبەت‬ ‫بوونەوەتەوە‪،‬‬ ‫تایبەتمەندیئادار‬ ‫هەر ودوو (‪)11‬ی‬ ‫باش لە‬ ‫گشتی بپارێزن و‬ ‫سەربەخۆیی‬ ‫كارەی كەلەسەری‬ ‫بەپێی ئەو‬ ‫ئەمەش‬ ‫حكومەترێكو‬ ‫رێسای��وون��ی‬ ‫دروس��ت��ب‬ ‫بەتایبەتیش‬ ‫كۆمەڵگایەكی‬ ‫پەرلەمانو وئامانجیان؛‬ ‫دەكەون‬ ‫بەاڵم‬ ‫ئافراندنی دەزگ��ا‪،‬‬ ‫كۆمەڵێك دام و‬ ‫هاواڵتیان‬ ‫ئازاد‬ ‫ئازادیو‬ ‫كە بەالوازی‬ ‫تێیدانەكەین‬ ‫دیموكراتەلەكەبیر‬ ‫دەبێو ئ��ەوەش‬ ‫ئەم‬ ‫�ە‬ ‫�‬ ‫وای‬ ‫پێی‬ ‫دەژی��ن‪.‬‬ ‫هاوسەنگیدا‬ ‫لەناو‬ ‫وكەم و كوریەكانیشی بەقەد دەسكەوتەكانی‬ ‫بەتایبەتیشحكومەت‬ ‫گەورەبوونە‪ ،‬بە پەرلەمان‪،‬‬ ‫كارەش تەنیا‬ ‫دامەزراوەو‬ ‫شەڕی و ناوخۆ‬ ‫تریئێراق ناكرێت‪.‬‬ ‫كوردستان و‬ ‫هەرێمی‬ ‫فەرمیەكانی‬ ‫كوردستان‪،‬‬ ‫پارچەكانی‬ ‫�ەدژی‬ ‫شەڕ ل�‬ ‫ئەنجام‬ ‫سیاسیشەوە‬ ‫�اری‬ ‫�‬ ‫ك‬ ‫رێگای‬ ‫لە‬ ‫تەنیا‬ ‫هەمانكات بەتااڵن بردنی سەروەت و سامانی‬ ‫بكرێت‬ ‫كار‬ ‫هەمەالیەنە‬ ‫پێویستە‬ ‫بەڵكو‬ ‫ناگرێت‪،‬‬ ‫هاواڵتیان و دروستكردنی هەژموونگەرایی‬ ‫بوارەكانی‬ ‫هەموو‬ ‫خەباتی سیاسی‬ ‫بێجگە لە‬ ‫دوو‬ ‫راپەڕین‪.‬‬ ‫دەسكەوتەكانی‬ ‫بەسەر‬ ‫وحیزبی‬ ‫حزبی‬ ‫كاری‬ ‫لەدەرەوەی‬ ‫و‬ ‫بگرێت‬ ‫خۆی‬ ‫لە‬ ‫خەبات هاوبەش لە نێوان هەر دوو (‪)11‬ی‬ ‫خاڵی‬ ‫پێویستە كۆمەڵگا‬ ‫فەرمیەكانیش‬ ‫ئاداردا�ەزراوە‬ ‫و دام�‬ ‫ئەنجامی‬ ‫دوای كەمێك‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەویش‬ ‫دیموكراتیانەدا‬ ‫رێكخستنی‬ ‫بڕیاری خۆ‬ ‫چوارچێوەی‬ ‫دانیشتنی‬ ‫لەسەر‬ ‫پاڵدانەوە و‬ ‫لەبچوك‪،‬‬ ‫بەسەركەوتنێكیهەبێت‪.‬‬ ‫بەشداری كاریگەری‬ ‫دەدرێت‪،‬بێت و‬ ‫چ��االك‬ ‫بچوك‬ ‫بەزمانێكیتر‬ ‫تێكۆشانو‬ ‫دەستپێشخەرییە پرۆژە‬ ‫ئەم‬ ‫پێناوەشدا‬ ‫لەم‬ ‫سەرخۆشبوون و وازهێنان لە‬ ‫كاری‬ ‫و‬ ‫دەكات‬ ‫ئامادە‬ ‫خۆی‬ ‫كاری‬ ‫میكانیزمەی‬ ‫و خزمەتكردن‪ .‬خاڵی دووەم��ی��ش ب��اوەڕی‬ ‫لەسەر دەكات‪.‬‬ ‫سەرەكی و سیاسەت بەگوێرەی زڵهێزەكان‪،‬‬ ‫دەسپێشخەری هاواڵتی ئازادو یەكسان پێی وایە‬ ‫ئەوان‬ ‫سیاسی‪ ،‬دڵی‬ ‫بەئارەزووی‬ ‫پرسەكات‬ ‫چارەسەری��ەی‬ ‫بۆیە زۆرب‬ ‫كۆمەاڵیەتی‬ ‫نەتەوەی‪،‬‬ ‫زڵهێزەكان‬ ‫وجموجۆاڵ كرا‪،‬‬ ‫(‪ )1975‬كوردستان‬ ‫كاتێك لەكۆمەڵگای‬ ‫خزمەتگوزاریەكانی‬ ‫داببڕین‪.‬و‬ ‫كات كرد‬ ‫ئەو‬ ‫سەركردایەتی‬ ‫خیانەتیان لە‬ ‫یەكترین و ناتوانین لەیەكتری‬ ‫وابەستەی‬ ‫چۆكی‬ ‫سەركردایەتیش‬ ‫تێكرد‪،‬‬ ‫خۆیان‬ ‫پشتی‬ ‫خۆشی قورسایی دەداتە پرسە كۆمەاڵیەتی و‬ ‫بۆ‬ ‫بەهەمانشێوە‬ ‫خزمەتگوزاریەكان‪،‬بوو‪.‬‬ ‫بەرامبەر دادا و تەسلیم‬ ‫لە‬ ‫لێرەوە دەخوازێت‬ ‫مەدەنی و‬ ‫ساڵی‬ ‫ب��ۆچ��ارەس��ەریكوردستان لە‬ ‫دوای ئ��ازاد بوونی‬ ‫لە‬ ‫پرسە(سیاسی و‬ ‫زەم��ی��ن��ە‬ ‫كاتێك‬ ‫بەاڵم‬ ‫چوون‪،‬‬ ‫كەركوك‬ ‫تاكو‬ ‫(‪)1991‬‬ ‫نەتەوەیەكان) بڕەخسێنێت‪ .‬واتە هاوواڵتی ئازادو‬ ‫كۆمەڵگایو‬ ‫تێكردوین‪ ،‬بێ سێ‬ ‫زڵهێزەكان‬ ‫زانرا‬ ‫پشتیانناو ماڵ و‬ ‫ڕێكخستنەوەی‬ ‫یەكسان‬ ‫بژاری‬ ‫بە‬ ‫كرا‬ ‫شكان‬ ‫و‬ ‫چۆكدادان‬ ‫لێكردن‬ ‫ك�دوو‬ ‫�وردەواری بە كاری سەرەكی خۆی دەزانێت‬ ‫هەرێمەكە‬ ‫و‬ ‫جیهان‬ ‫رەوشی‬ ‫ئەگەر‬ ‫یەكەم‪،‬‬ ‫و لەو باوەڕەشدایە ئەم پڕۆسەیە بە ئافراندنی‬ ‫خراپتر‬ ‫ساڵی (‪)1975‬‬ ‫لەوانەبوو لە‬ ‫دەستەبەردەكرێت‪.‬‬ ‫ئازادیخواز‬ ‫نەبوایە هۆشیارو‬ ‫تاكێكی‬ ‫رووی��داب��وای��ە‪ ،‬چونكە هیچ شتێك لە ژێر‬

‫هاواڵتی ئازاد و یەكسان‬ ‫كە هەموو پرسەكانی‬ ‫كۆمەڵگا بەئەركی خۆی‬ ‫دەزانێت‪ ،‬بۆیە كاركردن و‬ ‫خزمەتكردنی كۆمەڵگاى‬ ‫كوردستان و ئێراق بە‬ ‫ئەركی لە پێشینەی خۆی‬ ‫دەزانێ و هەموو تواناكانی‬ ‫سەفەربەر دەكات لە پێناو‬ ‫كۆمەڵگایەكی ئازاد‬ ‫و یەكسان و مۆدێرن و‬ ‫دیموكرات‬

‫چاوپێكەوتن ‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەندامێكی (‪ :)KNK‬هیچ سەركردە و حزبێك ناتوانێت بە تەنیا بڕیار لەسەر مەسەلە چارەنوسسازەكان بدات‬

‫ئەگەر كۆنفرانسی نەتەوەیی بگاتە ئامانجەكانی هێزێكی‬ ‫هاوبەشیش بۆ كوردستان پێكدێت‬ ‫جەالل كەمالی زادە ئەندامی كۆمیسیۆنی‬ ‫كاری نەتەوەیی پەیوەندییەكانی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی كوردستان لە چاوپێكەوتنێكدا‬ ‫ئ���ام���اژە ب����ەوە دەدات ب��ە مەرجێك‬ ‫پشتیوانی دەوڵەتێكی سەربەخۆی كوردی‬ ‫دەكەن هۆكارێك نەبێت بۆ ئەوەی زیاتر‬ ‫لە (‪ )35‬میلیۆن كوردی تر قڕ بكرێت‪.‬‬ ‫ئ��ەو بۆچونانە رەت��دەك��ات��ەوە كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬كۆنگرەی هی پەكەكە بێت‪،‬‬ ‫داواش لە بەرپرسانی باشور دەك��ات‬ ‫چیتر باسی چەكدانانی پەكەكە نەكەن‪،‬‬ ‫چونكە چەكدانانی پەكەكە بە زەرەری‬ ‫باشوری كوردستانە و رایدەگەیەنێت‬ ‫هیچ س��ەرك��ردە و حزبێك ناتوانێت‬ ‫تەنیا ب��ۆ خ��ۆی ب��ڕی��ار ل��ەس��ەر مەسەلە‬ ‫چارەنوسسازەكان بدات‪ ،‬بەبێ گەڕانەوە‬ ‫بۆ پەرلەمان‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬بێریڤان مەحەمەد و سەالح مەحمود‬

‫پرسیار‪ /‬وەك (‪ )KNK‬ئاستی پێوەندی‬ ‫دیپلۆماسیتان لە ئەوروپا چۆنە؟‬ ‫لە ساڵی (‪ )1999‬لە ئەوروپا كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫كوردستان بە بەشداری (‪ )782‬كەس دامەزراوە‪،‬‬ ‫پێوەندی دیپلۆماسیمان زۆرە لە گەڵ زۆربەی‬ ‫حزبەكان پێوەندیمان هەیە‪ ،‬تەنانەت لەگەڵ‬ ‫كلێسا و كەساتییەكانیش‪ ،‬بەاڵم دوژمنی ئێمە‬ ‫زۆر بەهێزە‪ ،‬ئەمریكا و هاوپەیمانانی بەربەست‬ ‫بۆ خەباتی ئێمە دروست دەكەن كە لە ئەوروپا‬ ‫بۆ یەكێتی نەتەوەیی دەیكەین‪ ،‬ب��ەاڵم ئێمە‬ ‫چۆك دانادەین‪ ،‬هەر بۆیە ئێمە لە پەرلەمانی‬ ‫ئەوروپا كە نوێنەرانی ئەمریكا و ئەوروپای تێدایە‬ ‫دەیان كۆبوونەوە و نوێنەرمان هەیە‪ ،‬بە فەرمی‬ ‫ناسێنراوین‪ ،‬ئەو دەرفەتانەی ئەوروپا بە باش‬ ‫دەبینین‪ ،‬بەاڵم هەتا ئێستا دنیای سەرمایەداری‬ ‫بێویژدانە ئەو خەبات و تێكۆشان و قوربانیەی‬ ‫گەلی كورد داویەتی نایبینێ‪ ،‬بەرژوەندی تایبەتی‬ ‫پێش مەسەلە مرۆڤایەتییەكان كەوتووە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە باشور كە هەتا رادەیەك بە‬ ‫بەراورد لە گەڵ پارچەكانیتر گونجاوەتر‬ ‫بۆ نەتانتوانیوە رۆڵ��ی زیاتر بگێڕن و‬ ‫بارەگاتان هەبێت و ه��ەروەه��ا بۆ چی‬

‫نوێنەری یەكێتی و پارتی و الیەنەكانی‬ ‫تری باشور لەناو (‪ )KNK‬دا نابینرێت؟‬ ‫ئێمە هەر لە یەكەم رۆژی دروستبوونی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی داوامان لە هەموو حزبەكان كردووە‬ ‫ئەندام بنێرن‪ ،‬زۆرێك لە ئەندامانی پارتەكان‬ ‫لە ب��اش��وری كوردستان دام��ەزرێ��ن��ەری ئەم‬ ‫كۆنگرەیەن‪ ،‬بەاڵم وەك فەرمی ئەندامانی خۆیان‬ ‫بۆ كۆنگرەی نەتەوەیی نانێرن‪ ،‬بۆ ناینێرن دەبێ‬ ‫لە گەلی خۆمان و لە خۆیان بپرسین‪ .‬زۆر كەس‬ ‫دەڵێن كۆنگرەی نەتەوەیی كۆنگرەی ‪PKK‬‬ ‫یە ئێمە بە گشتی ئەوە رەت دەكەینەوە‪ ،‬وەك‬ ‫ئەندامی كۆنگرە و پشتگیری ماددی و مەعنەوی‬ ‫‪ PKK‬هاوكاری ئێمە بووە‪ ،‬بەاڵم بڕیارەكان‬ ‫لە دەست ئەواندا نییە‪ ،‬گەر ئەوانی تێدا بن‬ ‫ئەوە دەوڵەمەند دەبێ و لە ئاستی نێونەتەوەیی‬ ‫سەنگی خۆی دەبێت‪ .‬لە باشوریش بارەگامان‬ ‫هەیە‪ ،‬بارەگای كۆنگرەی نەتەوەیی بەفەرمی لە‬ ‫هەولێرە و ئەندامانمان لەوێ چاالكی دەكەن‪،‬‬ ‫بۆچیش ئەندام نانێرن دەبێ لە خۆیان بپرسی‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پێتان وا نییە داخوازی گەل بۆ‬ ‫بەستنی كۆنفرانسی نەتەوەیی لە پێشترە‬ ‫لە زۆر الیەنی سیاسی؟‬ ‫ه��ەم��وو خەڵكێكی واڵت��پ��ارێ��ز پێی خۆشە‬ ‫كۆنگرەیەكی نەتەوەیی دروس��ت بێت‪ ،‬هەر‬ ‫الیەنێكیش نایەوێ دروست بێت ئەوە بیر لە‬ ‫بەرژەوەندی تایبەتی خۆی دەكاتەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬وەك وەفدی (‪ )KNK‬مەبەستان‬ ‫لە سەردانی ئەم جارەتان بۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان چی بوو؟‬ ‫مەبەست لە هاتنی ئەم جارەمان بۆ باشوری‬ ‫كوردستان وەك هەیئەتی كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫بۆ ئامادەكاری كۆنفرانسی نەتەوەیی بوو‪ ،‬ئەوەی‬ ‫كە ئێمە لێرەین تا لەسەر بابەتی چۆنێتی‬ ‫بەستنی كۆنفرانسەكە قسە بكەین‪ ،‬وەك‬ ‫بیستمان كە پارتی و یەكێتی بڕیاری بەستی‬ ‫كۆنفرانس نەتەوەییان داوە‪ ،‬ئەوە هەنگاوێكی‬ ‫پیرۆزە‪ ،‬بەاڵم چۆنێتی بەستنی كۆنفرانسەكە بۆ‬ ‫ئێمە جێی گومانە و لەسەر ئەوە راوەستاوین كە‬ ‫ئەوان تا كوێ و تا چی رادەیەك ئامادەكارییان‬ ‫بۆ كردووە‪ ،‬پێشنیارمان كردووە بە ئەوان كە‬ ‫دەبێ لە گەڵ كۆنگرەی نەتەوەییش راوێژ بكەین‬ ‫لەسەر ئەو بابەتانەی وەك كۆمیتەی ئامار و‬

‫بەشداربووانی كۆنفڕانس كە پێویستی بە قسە‬ ‫كردنە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە سەردانەكەدا لە گەڵ كام‬ ‫الیەنانە كۆبونەوە ؟‬ ‫لە گ��ەڵ بەرێز ك��اك م��ەال بەختیار ئەندامی‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی یەكێتی‪ ،‬ح��زب��ی شیوعی‪،‬‬ ‫زەحمەتكێشان‪ ،‬یەكێتی پەرلەمانتاران لە هەولێر‬ ‫و سلێمانی‪ ،‬لە گەڵ حزبەكانی یەكگرتوو‪،‬‬ ‫بزوتنەوە و كۆمەڵ‪ ،‬هەروەها لە گەڵ گۆڕان و‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان و زۆر‬ ‫رووناكبیر و كەسایەتی سیاسی كوردستانیش‬ ‫دانیشتووین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەو الیەنانە تا چەند ئاگاداری‬ ‫كۆنفرانس بوون؟‬ ‫ب��ەداخ��ەوە زۆرب��ەی ئ��ەوان جگە لە پارتی و‬ ‫یەكێتی ئاگادار نەبوون‪ ،‬كاك مەال بەختیار‬ ‫باسی لەوەكرد كە نزیكی پێنج مانگ لەمەو پێش‬ ‫وەك یەكێتی (ئازاد جوندیانی)مان بۆ ئەو كارە‬ ‫راسپاردووە و پارتیش (د‪ .‬فواد حوسێن)ی بۆ‬ ‫بەڕێوەچونی كارەكانی كۆنفرانس داناوە‪ ،‬ئێمە‬ ‫لە گەڵ ئەویش دانیشتووین‪ ،‬بەاڵم لیژنەیەك‬ ‫دروست ببێت ئەوە ئێمە ئاگامان لەوە نییە‪،‬‬ ‫حزبەكانیتریش هیچیان ئاگاداریان لە بەستنی‬ ‫كۆنفڕانسی نەتەوەیی نەبوو‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئێوە لەم سەردانەتاندا لەگەڵ‬ ‫گۆران كۆبوونەوە و دەوترێت هەڵوێستی‬ ‫گ��ۆڕان نزیكە لە كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫و الیەنەكانی باكوری كوردستان‪ ،‬لەو‬ ‫س���ەردان���ەدا ل��ە گ��ەڵ گ���ۆڕان ئ��ای��ا ئەو‬ ‫نزیكایەتیە دەبینرا؟‬ ‫ئێمە لەگەڵ بەڕێز جەالل جەوهەر دانیشتووین‬ ‫لەسەر بابەتی بەستنی كۆنفرانس زۆر لێك نزیك‬ ‫بووین ئەوانیش پێیان وابوو كە بەبێ بەشداری‬ ‫هەموو الیەن و پارچەكان و كەسایەتی سیاسی‬ ‫كاریگەر لە كوردستان ناتوانین كۆنفرانسەكە ناو‬ ‫بنێین كۆنفڕانسی نەتەوەیی‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬واقع دەڵێت كورد لە ئێستادا لە‬ ‫دۆخێكی تایبەت دایە‪ ،‬ئایا پێویستی ئەو‬ ‫كۆنفرانسە لە چی دایە؟‬ ‫بەڕاستی گەر ئێمە لە سەر دژمنانی خۆمان و‬ ‫پرسكردن بە داگیركەران چاوەڕوان بین كە ئەوان‬ ‫مۆڵەتمان پێدەدەن بۆ بەستنی كۆنفرانسەكە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەوە هەڵەین‪ ،‬كورد دەبێت وەك كورد بڕیاری‬ ‫بەستنی كۆنفرانس بدات‪ ،‬هەندێك شت هەیە كە‬ ‫ئێمە بیستوومانە‪ ،‬هیوادارم ئەوە راست نەبێت‬ ‫كە بڕیار دراوە نوێنەرانی ئەمریكا و توركیا و‬ ‫ئێرانیش لەو كۆنفڕانسەدا بەشدار بن‪ ،‬ئەوە بۆ‬ ‫ئێمە هێڵی سوورە بە هیچ شێوەیەك پەسەندی‬ ‫ناكەین‪ ،‬چونكە كورد گەییشتۆتە ئەو ئاستە كە‬ ‫هەم لە بواری نەتەوەیی و ناونەتەوەیی پێویستی‬ ‫بە چاودێر و سەرپەرست نەبێت‪ ،‬ئێمە دژی‬ ‫ئەو بابەتەین‪ ،‬بەاڵم دەبێت وەك كورد یەكتر‬ ‫پەسەند بكەین‪ ،‬یەكتر رەخنە بكەین بۆ باشتر‬ ‫بوون‪ ،‬ئەو كۆنفرانسەش لەم رۆژەدا زۆر گرنگە‪،‬‬ ‫هەوڵەكانمان بۆ ئەوە بێت لە بەرژەوەندی گەل و‬ ‫نیشتماندا بێت‪ .‬ئێستا كوردستان لە هەر كاتێك‬ ‫زیاتر لە مەترسی دایە‪ ،‬دیزاینی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫دەگۆڕێت‪ ،‬خوازیارن دیسان كورد لە نێوان گیرە‬ ‫و كێشەدا بمێنێتەوە‪ ،‬بستێك خاكی كوردستان‬ ‫لە ه��ەرك��وێ سەربەخۆیی ب��ەدەس��ت بێنێت‬ ‫پشتگیری دەبین‪ ،‬بەاڵم نەك بە پالنێكی تری‬ ‫ئەو دەوڵەتانە بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان‬ ‫بێت‪ ،‬دیسان پەیمانی سیڤەر كە لە باكوری‬ ‫واڵت هەبوو و دواتر پەیمانی لۆزانی بەدوادا‬ ‫هات و ئێستا دەیانەوێت لە باشوری واڵت ئەو‬ ‫پەیمانە جێبەجێ بكەن بۆ ئەوەی ئەو سەروەت‬ ‫و سامانەی كە هەیە لە گەڵ خۆیانی ببەن‪ .‬وەك‬ ‫دەبینین ئێمە لە نێوان چەندین الیەنی دژە كورد‬ ‫داین كە ئەوانیش ئەمریكا و توركیا و سونییەكان‬ ‫و شیعەكان و الیەنی ئێرانە تا دەگاتە حزبواڵ‪،‬‬ ‫دیارە چەند الیەنی كوردیش لەناو ئەو بەرانەدان‪،‬‬ ‫بەاڵم بە گشتی گرنگ ئەوەیە كە كورد دەتوانێ‬ ‫یەك بگرێت و ستاتۆی خۆی دی��اری بكات‪.‬‬ ‫ئێمە ئەوەشمان پێ باشە كە كۆنفرانسەكە‬ ‫بۆ كۆنفرانسێكی نەتەوەیی بۆ ئاشتی بێت كە‬ ‫دوژمنایەتی لە گەڵ هیچ دەوڵەتێك نییە‪ ،‬گەر‬ ‫پرسەكانی ك��ورد بە رێگایەكی دیموكراتیك‬ ‫چارەسەر بكەن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬باستان لە سەربەخۆییش كرد‪،‬‬ ‫ئێستا باسی بە دەوڵەت بوونی هەرێمی‬ ‫كوردستان دەك��رێ��ت‪ ،‬ئایا هەرێم ئەو‬ ‫هەلومەرجەی هەیە یان ئێوە ئەمەش بە‬ ‫پاڵنێك دەزانن بۆ بەرژەوەندی دەوڵەتانی‬ ‫داگیركەر؟‬ ‫وەك وت��م تەنها ی��ەك ش��اری كوردیش بڵێن‬ ‫كوردستانە و سەربەخۆ دەبێت‪ ،‬ئ��ەوە ئێمە‬ ‫پشتیوانی لێدەكەین وەك كۆنگرەی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫بەاڵم كوردستان بە یەك واڵت و كوردیش بە‬ ‫یەك نەتەوە دەزانین‪ ،‬گەر سبەینێ ئەو سێ‬ ‫پارێزگایە ببێتە دەوڵەتێكی سەربەخۆی كورد‬ ‫پشتیوانی لێدەكەین بە مەرجێك هۆكارێك‬ ‫نەبێت بۆ ئەوەی زیاتر لە (‪ )35‬میلیۆن كوردی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫تر قڕ بكرێن‪ ،‬پێمانوایە زەمینە بۆ سەربەخۆیی‬ ‫لە هەرێمی كوردستان تۆزێك زووە و زۆرێك لە‬ ‫ناوچە جێناكۆكەكان لە ژێر دەستی حكومەتی‬ ‫مەركەزی دایە ئەوانە دەبێ سەرەتا چارەسەر‬ ‫بكرێن و دواتر باس لە سەربەخۆیی هەرێمی‬ ‫كوردستان بكرێت‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬دەوت��رێ��ت زۆرج���ار مەسعود‬ ‫بارزانی سەرۆكی هەرێم‪ ،‬بە بێ گەڕانەوە‬ ‫بۆ ئیرادەی گەل و بڕیاری چارەنوسساز‬ ‫دەدات لەسەر گەل‪ ،‬ئایا تا چەندە ئەوە‬ ‫مافی تەنها سەرۆكی هەرێمە و ئێوە‬ ‫لەسەر ئەو مەسەلە چارەنوسسازانە گەر‬ ‫پێتانوابێت لە ب��ەرژەوەن��دی ك��ورد نییە‬ ‫هەڵوێستان دەبێت؟‬ ‫رێزم هەیە بۆ سەرۆك مەسعود بارزانی بە دەنگی‬ ‫(‪ )%70‬هەڵبژێردراوە‪ ،‬بەاڵم هیچ سەركردە و‬ ‫حزبێك ناتوانێت تەنیا بۆ خۆی بڕیار لەسەر‬ ‫مەسەلە چارەنوسسازەكان بدات‪ ،‬ئەوە دەبێ‬ ‫بگەرێنەوە بۆ پەرلەمان‪ ،‬گەر پەیوەندی بە‬ ‫هەموو كوردانەوە هەبێت‪ ،‬دەبێت بگەڕێینەوە بۆ‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی و سەرۆكایەتی كۆنفرانسی‬

‫هەندێك دەڵێن وەرن لە‬ ‫سەنگەری پەرلەمان باسی‬ ‫مافەكان بكەن و بەرگری‬ ‫لە خۆتان بكەن‪ ،‬ئەی كە‬ ‫وایە بۆچی لە باشور لە رێگەی‬ ‫پەرلەمانكێشەكانیانلە‬ ‫بەغدا چارەسەر ناكەن و پرسی‬ ‫مادەی (‪ )140‬چارەسەر بكەن‪،‬‬ ‫بۆچی ئەو هەموو پێشمەرگەیە‬ ‫هەیە‪ ،‬دووبارەی دەكەمەوە‬ ‫هەتا كورد چەكی باشتر‬ ‫هەبێ سەركەوتووتر دەبێت و‬ ‫ئەگەركۆنفرانسیشبگاتە‬ ‫ئامانجەكانیئەوەهێزێكی‬ ‫هاوبەشیش بۆ كوردستان‬ ‫پێكدێت‬ ‫نەتەوەیی بڕیار لەسەر ئەو بابەتە چارەنوسسازانە‬ ‫دەدات‪ .‬ئێمە ناتوانین هیچ بڕیارێكی شەخسی و‬ ‫حزبی بدەین‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬پ��ێ��ش ئێستا كۆنفرانسی‬ ‫گەنجانیش بەسترا ئێوە دەرئەنجامەكانی‬

‫‪ 29‬چاوپێكەوتن‬

‫چۆن دەبینن؟‬ ‫راستە هەم كۆنفرانسی رۆژئاوای كوردستان و‬ ‫هەمیش گەنجان بەسترا‪ ،‬دەبوو زیاتر ئامادەكاری‬ ‫بۆ كرابا‪ ،‬كۆنفرانسی گەنجان دەب��وو زیاتر‬ ‫كێشەكانی گەنجانی تاوتوێ بكردبایە نەك‬ ‫ناكۆكی سیاسی تێكەڵ بە كۆنفرانسەكە بكرایە‪،‬‬ ‫كۆنفرانسەكانی وەك گەنجان‪ ،‬ژنان‪ ،‬زمان و‬ ‫رۆژئاوای كوردستان كە قسەی لەسەر دەكرێت‬ ‫ئەو دەستكەوتەی كە دەبوو هەیبێت نەیبووە‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئێستا ه��ەن��دێ��ك كێشە لە‬ ‫كۆنفرانسی ژنان هاتۆتە ئ��اراوە‪ ،‬راتان‬ ‫لەسەر ئەوە چییە‪ ،‬ئایا ئەم كێشانە لە‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەییدا دووبارە نابنەوە؟‬ ‫لەسەر مەسەلەی ژنان با ژنێك وەاڵمی ئەوە‬ ‫بداتەوە‪ .‬وەك ئەندامی ‪ KNK‬ناتوانم هەموو‬ ‫ئەوانە باس بكەم‪ ،‬بەاڵم یەك شت دەڵێم گەر‬ ‫هەموو الیەنەكان رێكنەكەون وەك كۆنفرانسی‬ ‫گەنجان و رۆژئاوای لێدێتەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە كۆنفرانسی ژناندا خەرك بوو‬ ‫هەندێك الیەن بخرێنە درەوەی كۆنفرانس‪،‬‬ ‫گەر لە كۆنفرانسی نەتەوەییش هەمان‬ ‫شت روو بدات‪ ،‬چۆن دەبێت؟‬ ‫گەر هەموو الیەن و رووناكبیر و كەسایەتییەكان‬ ‫و گشت پارچەكان بەشدار نەبن و رەزامەندی‬ ‫هەموو رەنگە جیاوازەكانی لەسەر نەبێت‪ ،‬نابێتە‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی‪ .‬ئەوەی كە دەڵی ‪PKK‬‬ ‫بەشداری ناكات لەهەڵەدایە‪ .‬پارتی و یەكێتیش‬ ‫ئەوەیان پەسەند ك��ردووە كە ‪ PKK‬بەشدار‬ ‫بێت‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەش��داری كردنی ‪PKK‬ش لە‬ ‫كۆنفرانسەكەدا ئەویش مەسەلەیەكی دیكەیە‪ ،‬ئایا‬ ‫وەك میوان بەشدار بێت‪ ،‬یان دەبێت ‪PKK‬ش‬ ‫قسەی خۆی بكا و لە كۆمیتەی ئامادەكاردا بێت‪.‬‬ ‫گەر هەموو الیەنێك رازی بێت ئەوە سەركەوتنە‬ ‫بۆ گەلی ك��ورد‪ .‬لە دوو حاڵەتدا ئێمە زەرەر‬ ‫دەكەین‪ ،‬گەر ‪ PKK‬بانگ بكەن و ‪PKK‬‬ ‫ش لە كۆنفرانسەكەدا بەشداری بكات و مافی‬ ‫قسەكردنی نەبێ ئەوە بۆ خۆی بەشكردنی گەلی‬ ‫كوردە‪ ،‬یان ئەگەر كۆنفرانس بگیرێت و ‪PKK‬‬ ‫و بەدەپە بایكۆتی بكەن بە زەرەری گەلی‬ ‫كورد و بەرژەوەندی دوژمنان دەبێت‪ .‬هیوادارین‬ ‫ئامادەكارانی كۆنفرانسی نەتەوەیی لەو بابەتانەدا‬ ‫وردبین بن‪ ،‬ئێمە باوەڕمان بە كوردستانێكە كە‬ ‫هەموو پارچەكان لە ناوخۆیدا بگرێت‪ ،‬بەاڵم هەر‬ ‫ناوچەیەك كە تایبەتمەندی خۆی هەیە با لەناو‬ ‫كوردستاندا بڕیار لەسەر شێوازی بەڕێوەبردنی‬ ‫خۆی بدات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬مەسعود بارزانی ماوەی پێشوو‬ ‫سەردانی توركیا و ئەمریكای كرد‪ ،‬بە ڕای‬ ‫ئێوە ئەو سەفەرە تا چەند پێوەندی بە‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەییەوە هەیە؟‬

‫چاوپێكەوتن ‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫ئێمە پێمان خۆشە هەموو بەرپرسانی كورد‬ ‫كە لە باشور بە فەرمی ناسراون‪ ،‬سەردانی‬ ‫واڵتان بكەن‪ ،‬بەاڵم سەردانەكان تا چەند لە‬ ‫بەرژەوەندی كورد دایە ئەوە جێگەی پرسیارە‪،‬‬ ‫پێمان وایە بەرپرسانی كورد و بەرێز مەسعود‬ ‫بارزانی و جەالل تاڵەبانی رۆڵێكیان هەبێ كە‬ ‫كورد لە بەشەكانیتردا بگەنە مافی خۆیان و قسە‬ ‫لەسەر پرسی كورد بكەن‪ ،‬گەلی كوردیش ئەوەی‬ ‫دەوێ نەك بەشێك ببێتە قوربانی بەشێكیتر‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬س��ەرۆك��ی ه��ەرێ��م زۆرج���ار لە‬ ‫ل��ێ��دوان��ەك��ان��ی��دا س��ەب��ارەت ب��ە ‪PKK‬‬ ‫دەڵێت "سەردەمی چەك بەسەر چووە"‬ ‫لە الیەكیتریش وەك لە راگەیاندنەكاندا‬ ‫ب��اس��ك��را ك���ە س���ەرۆك���ی ه���ەرێ���م لە‬ ‫سەردانەكەیدا هەوڵیداوە چەك بكڕێت‪،‬‬ ‫ئێوە ئەمە چۆن لێكدەدەنەوە‪ ،‬ئایا كورد‬ ‫لە ئێستادا چەندە پێویستی بە چەكە؟‬ ‫پەكەكە بە هیچ جۆرێك چەك دانانێ و ناشبێ‬ ‫داینێ و داشینێ گەل پەسەندی ناكات‪ ،‬ئەوەی‬ ‫باسی چەك دانان دەكات‪ ،‬ئایا الیەنی بەرانبەر‬ ‫زەمانەتی مافەكانی كوردی ك��ردووە‪PKK ،‬‬ ‫تا ئێستا هەشت جار ئاگربەستی ك��ردووە‪،‬‬ ‫ئایا حكومەتی تورك هەنگاوێكی هەڵێناوە‪،‬‬ ‫حكومەتی توركیا تەنها لە سێ ساڵدا یازدە‬ ‫هەزار سیاسەتمەداری گرتووە‪ )3500( ،‬منداڵی‬ ‫گرتووە‪ ،‬ئەگەر داوای چەكدانان دەكەن دەبێ‬ ‫رێگەیەكیشیان بە دەستەوە هەبێ‪ .‬چەكدانانی‬

‫‪ PKK‬نە تەنها بە زەرەی باشوری كوردستانە‪،‬‬ ‫بەڵكو بە زەرەی هەموو پارچەكانی كوردستانە بە‬ ‫تایبەت بە زەرەری باشوری كوردستان‪ .‬رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست پڕە لە چەك‪ ،‬ئێستا پێشكەوتوترین‬ ‫چەك لەسەر كورد تاقیدەكرێتەوە‪ ،‬ئەوە ناتۆیە‪،‬‬ ‫توركیا بە هەموو هێزیەوە‪ ،‬ئیسرائیلە‪ .‬با یەك‬ ‫شت بە راشكاوی بڵێین ئەوان لە چەكی ‪PKK‬‬ ‫ناترسێن لە كالشینكۆفی ‪ PKK‬ناترسێن‪ ،‬لەو‬ ‫ئینسانانە فیداییانە دەترسێن كە چەكیشیان‬ ‫لەدەستدا نەبێت بە بەرد بەرگری لە مافەكانی‬ ‫خۆیان دەكەن و ئەو مرۆڤە فیدایانە لە هەزاران‬ ‫چەكی بێ ئیرادەی ئەوان بەهێزترن‪ ،‬هیوادارین‬ ‫ئەو شتە روو نەدا و تەبایی لە نێوان گەالندا بێتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬داواش لە بەرپرسانی باشور دەكەین كە‬ ‫چیتر باسی چەكدانانی ‪ PKK‬نەكەن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫كە بەرێز مەسعود بارزانیش هەوڵی بۆ چەك‬ ‫كرین داوە بەراستی من لەو بابەتە ئاگادار نیم‪،‬‬ ‫وەك پێشتریش باسمان كرد هەتا كورد زۆرتری‬ ‫چەكی لە دەستدا بێت زیاتر دەتوانی مافەكانی‬ ‫وەرگری‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا لە ئێستا رەوش لەبارە‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەی ك��ورد هێزێكی س��ەرب��ازی و‬ ‫نەتەوەیی هەبێت؟‬ ‫گەر ئەو كۆنفڕانسە بگیردرێت و وەك ئێمە‬ ‫دەڵێن پێكبێت دەتوانین هێزێكی نەتەوەییش‬ ‫دروست بكەین‪ ،‬لە هەموو بەشەكانی كوردستان‪،‬‬ ‫زۆر كەس باسی ئەوە دەكەن سەردەمی چەك‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و هێز نەماوە‪ ،‬گەر هێز و چەكت نەبێ ناتوانی‬ ‫بگەی بە مافەكان‪ .‬یان هەندێك دەڵێن وەرن‬ ‫لە سەنگەری پەرلەمان باسی مافەكان بكەن و‬ ‫بەرگری لە خۆتان بكەن‪ ،‬ئەی كە وایە بۆچی‬ ‫لە باشور لە رێگەی پەرلەمان كێشەكانیان لە‬ ‫بەغدا چارەسەر ناكەن و پرسی مادەی (‪)140‬‬ ‫چارەسەر بكەن‪ ،‬بۆچی ئەو هەموو پێشمەرگەیە‬

‫چەكدانانی‪ PKK‬نە تەنها‬ ‫بە زەرەی باشوری كوردستانە‪،‬‬ ‫بەڵكو بە زەرەی هەموو‬ ‫پارچەكانیكوردستانە‬ ‫بە تایبەت بە زەرەری باشوری‬ ‫كوردستان‪.‬رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاست پڕە لە چەك‪ ،‬ئێستا‬ ‫پێشكەوتوترینچەكلەسەر‬ ‫كوردتاقیدەكرێتەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬دووبارەی دەكەمەوە هەتا كورد چەكی‬ ‫باشتر هەبێ سەركەوتووتر دەبێت و ئەگەر‬ ‫كۆنفرانسیش بگاتە ئامانجەكانی ئەوە هێزێكی‬ ‫هاوبەشیش بۆ كوردستان پێكدێت‪.‬‬ ‫س‪ .‬چەترپرێس‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪ 31‬چاوپێكەوتن‬

‫هێمن كامیل بۆ رۆژی واڵت؛‬

‫گەرانەوەی كەركوك بۆ سەر كوردستان شتێك نییە چاوەرێی بكەم‬ ‫سیاسەتی دەسەاڵتی كوردی لەم شارەدا ئەو بۆچونەی ال دروست كردم‬ ‫ئا‪ /‬سەالحەدین ساڵەیی ‪ -‬كەركوك‬

‫نووسەر و روناكبیری شاری كەركوك‬ ‫(هێمن كامیل) لە هەڤپەیڤینێكی‬ ‫گ���ۆڤ���اری رۆژی واڵت������دا ب��اس��ی‬ ‫دەسەاڵتدارانی باشوری كوردستان‬ ‫دەكات كە هیچ پالن و بەرنامەیەكی‬ ‫پێشوەختەیان نییە كە ك��اری لە‬ ‫سەر بكەن و بە پێی ئەو پالنە كار‬ ‫بۆ دەوڵەتی كوردی بكەن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫هەیە تەنها یاریكردنە بە سۆز و‬ ‫هەست و ب��ی��رك��ردن��ەوەی ك��وردی‬ ‫خۆشباوەری ئەم بەشەی كوردستان‬ ‫یان بە كارهێنانی دەوڵەتی كوردیە‬ ‫وەك��و كارتێكی فشار لە تەنگەژە‬ ‫سیاسیەكانی رۆژدا‪ .‬ه��اوك��ات‬ ‫دەڵێت‪ ":‬ملمالنێی نا تەندروستی‬ ‫حیزبی لە كەركوكدا نەك خزمەتی‬ ‫ب��ە پێكهاتەكانی ت��ری ش��ارەك��ە‬ ‫نەكردوە‪ ،‬بەڵكو كاریگەری نێگەتیڤ‬ ‫و خراپشی هەبووە لە سەر یەكریزی‬ ‫گەلەكەمان لەم شارەدا‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬م��اوەی��ەك��ە دەن��گ��ۆی‬ ‫یەكگرتنی الی��ەن��ە ع��ەرەب��ەك��ان��ی‬ ‫شارەكە لە ئارادایە لەبەرامبەر بە‬ ‫كوردان لە هەڵبژاردنەكانی پارێزگادا‪،‬‬ ‫ئایا ئەمە چەندە راستە‪ ،‬ئایا ئەمە‬ ‫مەترسی نییە ب��ۆ س��ەر داه��ات��وو‬ ‫كەركوك و كورد؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پرسیارەكە دوو بەشە‪ ،‬ئایا‬ ‫دەنگۆیەكی لەو جۆرە راستە‪ .‬من بۆ خۆم‬ ‫بروا بەو دەنگۆیانە ناكەم كە هەموو عەرەبی‬ ‫كەركوك بتوانن لە چوارچێوەی لیستێكدا‬ ‫بتوانن یەكبگرن و لەو ڕێگەوەیەوە بتوانن‬ ‫ێ لە گەمەی هەڵژاردندا بە سەر‬ ‫سبە ‌‬

‫ك��ورددا سەركەوتوو بن‪ ،‬چونكە ئەبێت‬ ‫ئەوە بزانین عەرەبەكانی كەركوك لە دوو‬ ‫بەش پێكدێن سوننە و شیعە‪ ،‬ئەمەش وا‬ ‫دەكات دیدگایان جیاواز بێت بۆ سیاسەت‬ ‫و مامەڵەكردن لە گەڵ روداوەكاندا‪ .‬ئەگەر‬ ‫چی من بۆ خ��وم ب��ڕوام ب��ەوەش هەیە‬ ‫عەرەب چەپ بێت یان راست عەلمانی بێت‬ ‫یان ئیسالمی لە یەك لیستدا بن یان چەند‬ ‫لیستێك‪ ،‬ئەوان لە بەرانبەر مافە نەتەوەیی‬ ‫و سیاسیەكانی كورددا تا ئەندازەیەكی بااڵ‬ ‫بۆچونیان یەكە و دژایەتی مافەكانی كورد‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫ئەتوانین بڵێین ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە هەیە‬ ‫هێزە عەرەبیە سوننەكانی كەركوك لە‬ ‫هەڵبژاردندا بچنە ی��ەك لیستەوە‪ .‬بە‬ ‫دڵنیاییەوە هەر نزیكبونەوەیەكی هێزە‬ ‫عەرەبەكان لە یەك بۆ كورد و ئایندەی‬ ‫كەركوك مەترسی هەیە‪.‬‬ ‫دەكرێتكەركوك‬ ‫جۆرێكلەتایبەتمەندیپێبدرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم كێشەی گەورە‬ ‫ئەوەیەگیانیپێكەوەژیان‬ ‫و لێبوردەیی و خۆشەویستنی‬ ‫یەكتر گەشەی نەكردوە‬ ‫ئەمەش پەیوەندی بە فەلسەفەی‬ ‫سیاسی واڵتی ئێمەوە هەیە كە‬ ‫كار لە سەر گەورەكردنەوەی‬ ‫جیاوازییەكاندەكەن‬

‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ب��اس��ی دام���ەزران���دن���ی‬ ‫كەتیبەیەكی تۆپخانە دەكرێت‬ ‫لە دەروب���ەری ش��اری ك��ەرك��وك بە‬

‫دەستووری مالكی و لەژێر كۆنترۆڵی‬ ‫حكومەتی ناوەندیدا‪ ،‬ئایا ئامانجیان‬ ‫ل��ەم دام��ەزران��دن��ە چییە؟ چەندە‬ ‫خزمەت بە پێكهاتەكانی شارەكە‬ ‫دەكات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬م��ن ب��ۆ خ���ۆم ی��ەك��ێ��ك ب��وم‬ ‫ل��ەو كەسانەی دژی ئ��ەوە ب��وم كە لە‬ ‫ساڵی (‪ )2005‬كورد ب ‌ێ مەرج یان بێ‌‬ ‫یەكالیكردنەوەی كێشە چارەنوسسازەكانی‬ ‫بچێتە بەغداد و بەشداری ئەو هەڵبژاردنە‬ ‫پەڕلەمانیە بكات‪ ،‬بەڵكو داوامان كرد كورد‬ ‫بەشداری نەكات تا بەر لە هەڵبژاردن‬ ‫بەشێك لە كێشە گەورەكانی چارەسەر‬ ‫نكرێت كە لە رابردودا لە پێناویدا ئەنفال‬ ‫و كیمیاباران كراوە‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە ئەو‬ ‫كاتە كەس گوێی لێنەگرتین‪ ،‬چونكە ئەو‬ ‫كاتەش من بۆ خۆم ب��ڕوام بەوە هەبوو‬ ‫حكومەتی عێراق یاری بە كات ئەكات و‬ ‫ناچێتە ژێر باری هیچ یەكێك لە داواكارییە‬ ‫جەوهەرییەكانی كورد و هەر ئەوەندەی‬ ‫خ��ۆی گرتەوە و هێزی دروستكردەوە‬

‫چاوپێكەوتن ‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫پاشگەز دەبێتەوە لە بەلێنەكانشی‪ .‬بە‬ ‫داخەوە دوای حەوت ساڵ بۆچونەكانی ئێمە‬ ‫راست دەرچ��وو ئەو رەفتارانەی ئیستای‬ ‫مالیكیش لە بەرانبەر كەركوك راستی‬ ‫قسەكانی ئیمە و هەر كەسێك بڕوای بەوە‬ ‫هەبێت مالیكی ئەیەوێت كێشەی كورد لە‬ ‫عێراقدا چارەسەر بكات ئەوە لە ئەلف و‬ ‫بێی سیاسەت تێنەگەیشتوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ل��ەم م��اوەی��ەدا‪ ،‬زەوی و‬ ‫زاری و مەزارگاكانی وەقفی سووننە‬ ‫لەسەر وەقفی شێعە تاپۆ ك��ران‪،‬‬ ‫ئەم كارە بە چ مەبەستێك پێكهات‪،‬‬ ‫ئایا شتێكی بەم شێوەیە ئاساییە لە‬ ‫شارێكی وەكو كەركوكدا روو بدات؟‬ ‫ئەوا لەكاتێكدایە كە الیەنەكان باس‬ ‫لە سیاسی بوونی بابەتە دەك��ەن‬ ‫هەتاكو پرسێكی ئیداری؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەوە پالنێكی وردە بۆ دەست‬ ‫بە سەرداگرتنی س��ەدان دۆن��م زەوی لە‬ ‫ناو شاری كەركوك‪ .‬لە ماوەی كەمتر لە‬ ‫سالێكدا هەر چی زەوی لە گەرەكەكانی‬ ‫ناوەراست و باشوری شارەكە بوو بە بۆشی‬ ‫مابووە و نەكرابوون بە پرۆژە و ئێستاش‬ ‫لە الیەن توركمانە شیعەكانەوە دەستی‬ ‫بە سەردا گیراو ئیدارەی شارەكەش هیچ‬ ‫هەڵوێستێكی جددیان نەبووە و نیشان‬ ‫نەداوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬عەرەبەكانی شارەكە هەتا‬ ‫ئێستا ن���اڕەزا ب��وون ل��ەوەی كە وا‬ ‫پۆستە ئیدارییەكانی شارەكە عادیالنە‬ ‫نەك دەوڵەتی كورد‪ ،‬هەر‬ ‫هەنگاوێكلەمبەشەنیمچە‬ ‫ئازادكراوەی كوردستاندا بەو‬ ‫ئاراستەدا بێت كە چاوپۆشی‬ ‫لە مافەكانی كورد بكرێت‬ ‫لە پارچەكانی دیكەی‬ ‫كوردستان ئەوە كارێكە‬ ‫مێژوو وەكو شەرمێكی‬ ‫گەورە تۆماری دەكات و‬ ‫دورە لە هەموو بەها بااڵكانی‬ ‫نەتەوەكەمانەوە‬

‫داب����ەش ن���ەك���راوە س���ەر پێكهاتە‬ ‫سەرەكیەكانی ش��ارەك��ە و ئێستا‬ ‫باس لەوە دەكەن كە الیەنی ئەمنی‬ ‫شارەكە رادەستی عەرەبەكان كراوە‪،‬‬ ‫كەچی هەر تەقینەوە و كۆشتن و‬ ‫تەقەكردن لە خەڵك درێژەی هەیە‪،‬‬ ‫ئەم بۆچی دەگەڕێننەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ب���ارودۆخ���ی ك���ەرك���وك زۆر‬ ‫ل��ەوە ئاڵۆزترە كە زۆرج��ار باسی لێوە‬ ‫دەكرێت كەركوك بوەتە مەیدانێك بۆ‬ ‫یەكالیكردنەوەی ملمالن ‌ێ سیاسیەكانی‬ ‫هێزە عێراقی و ناوچەییەكان‪ .‬تەقینەوە‬ ‫كارە تیرۆرستیەكانی كەركوكیش دەچیتە‬ ‫ناو ئەو ملمالن ‌ێ سیاسی و هەواڵگریانەوە‬ ‫كە شارەكە وەكو كارتێك لە دژی یەك بە‬ ‫كار دەهێنن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ماوەیەكە دەسەاڵتدارانی‬ ‫ب����اش����ووری ك���وردس���ت���ان ب��اس��ی‬ ‫س��ەرب��ەخ��ۆی��ی و دام���ەزران���دن���ی‬ ‫دەوڵەتێكی ك���وردی دەك���ەن‪ ،‬ئایا‬ ‫كەركوكیش دەبێتە بەشێكی ئەم‬ ‫دەوڵەتە یان نا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬م��ن ب��ۆ خ���ۆم ب����ڕوام وای��ە‬ ‫دەسەاڵتدارانی باشوری كوردستان هیچ‬ ‫پالن و بەرنامەیەكی پێشوەختەیان نییە‬ ‫كە ك��اری لە سەر بكەن و بە پێی ئەو‬ ‫پالنە ك��ار بۆ دەوڵ��ەت��ی ك��وردی بكەن‬ ‫ئەوەی هەیە تەنها یاریكردنە بە سۆز و‬ ‫هەست و بیركردنەوەی كوردی خۆشباوەری‬ ‫ئەم بەشەی كوردستان یان بە كارهێنانی‬ ‫دەوڵەتی كوردیە وەكو كارتێكی فشار لە‬ ‫تەنگەژە سیاسیەكانی رۆژدا‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬دەوڵەتێكی ك���وردی بێ‬ ‫كەركوك‪ ،‬یان دەوڵەتێكی كوردی‬ ‫لەسەر حیساب و سازش لەسەر پرسە‬ ‫نەتەوەییەكانمان لە بەشەكانی تری‬ ‫كوردستان چەندە مەعقولە‪ ،‬یان‬ ‫ب��ەڕای بەرێزتان چەندە دەتوانێت‬ ‫پرسە نەتەوەییەكانمان چارەسەر‬ ‫بكات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ن��ەك دەوڵ��ەت��ی ك���ورد‪ ،‬هەر‬ ‫هەنگاوێك لەم بەشە نیمچە ئازادكراوەی‬ ‫كوردستاندا بەو ئاراستەدا بێت كە چاوپۆشی‬ ‫لە مافەكانی كورد بكرێت لە پارچەكانی‬ ‫دیكەی كوردستان ئەوە كارێكە مێژوو وەكو‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫حكومەتی عێراق یاری بە‬ ‫كات ئەكات و ناچێتە ژێر باری‬ ‫هیچ یەكێك لە داواكارییە‬ ‫جەوهەرییەكانی كورد و‬ ‫هەر ئەوەندەی خۆی گرتەوە و‬ ‫هێزیدروستكردەوەپاشگەز‬ ‫دەبێتەوەلەبەلێنەكانشی‬

‫شەرمێكی گەورە تۆماری دەكات و دورە لە‬ ‫هەموو بەها بااڵكانی نەتەوەكەمانەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا كەركوك دەتوانێت لە‬ ‫ئەگەری گەڕانەوە بۆ سەر هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان خ����اوەن ستاتۆیەكی‬ ‫تایبەت بە خۆی بێت‪ ،‬ئەوە لەحاڵێكدا‬ ‫كوردیش ب��اس لە دیموكراسی و‬ ‫برایەتی و پێكەوەژیان دەكات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬دەكرێت كەركوك جۆرێك لە‬ ‫تایبەتمەندی پێبدرێت‪ ،‬ب��ەاڵم كێشەی‬ ‫گ���ەورە ئ��ەوەی��ە گیانی پێكەوەژیان و‬ ‫لێبوردەیی و خۆشەویستنی یەكتر گەشەی‬ ‫نەكردوە ئەمەش پەیوەندی بە فەلسەفەی‬ ‫سیاسی واڵتی ئێمەوە هەیە كە كار لە سەر‬ ‫گەورەكردنەوەی جیاوازییەكان دەكەن‪.‬‬ ‫ئەمە جگە لەوەی گەرانەوەی كەركوك بۆ‬ ‫سەر كوردستان شتێك نییە من چاوەرێی‬ ‫بكەم لە ئێستادا‪ ،‬چونكە سیاسەتی‬ ‫دەسەاڵتی كوردی لەم شارەدا ئەو بۆچونەی‬ ‫ال دروست كردوم هیچ گەش بین نیم بە‬ ‫ئایندەی كوردستانێتی كەركوك‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بەڕای بەرێزتان ئەگەر الیەنە‬ ‫كوردییەكان لە كەركوكدا تەنیا‬ ‫ملمالنێی حزبی بكەن‪ ،‬وەك ئەوەی‬ ‫كە ئێستا دەگوترێت‪ ،‬دوو ئاسایشی‬ ‫خ��ەڵ��ك��ی اح����رازك����ردووە‪ ،‬دەت��وان��ن‬ ‫خزمەت بە كورد و پێكهاتەكانی تری‬ ‫كەركوك بكەن یان نا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ملمالنێی نا تەندروستی حیزبی‬ ‫لە كەركوكدا نەك خزمەتی بە پێكهاتەكانی‬ ‫تری شارەكە نەكردوە بەڵكو كاریگەری‬ ‫نێگەتیڤ و خراپشی هەبووە لە سەر‬ ‫یەكریزی گەلەكەمان لەم شارەدا‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪33‬‬

‫وتار‬

‫گۆشەگیری رێبەر ئوجەالن‪ ،‬گۆشەگیركردنی گەلی كوردە‬

‫باهۆز مستەفا‬

‫گۆشەگیری ل��ەس��ەر رێ��ب��ەر‌ی گەڵی ك��ورد‪،‬‬ ‫عەبدوڵاڵ ئوجەالن زیاتر لە دە مانگی تێپەڕ‬ ‫كرد و هەتا ئێستاش هیچ زانیارییەك دەبارەی‬ ‫رەوشی تەندورستی و ژیانی نازانرێت‪ .‬رێبەری‬ ‫گەلی كورد پێشتریش گۆشەگیری بە سەردا‬ ‫سەپێندرابوو‪ ،‬بەاڵم ئەم جارەیان زۆر جیاوازە و‬ ‫ئەگەری مەتەرسی لەسەر ژیانی هەیە‪ .‬لە پشت‬ ‫پەردەی ئەم گۆشەگیریەوە چەند پرسیارەك‬ ‫دێتە ئاراو‌ە كە هەم بۆ گەلی كورد و هەمیش‬ ‫رای گشتی پێویستی بە وەاڵمدانەوەیە‪ .‬پێشەكی‬ ‫بە چ هۆیەكەوە گۆشەگیری دەستی پێكرد؟‬ ‫بۆ چی هەتا ئەو كاتە دەوڵەتی تورك لە گەڵ‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجەالن و پەكەكەدا بە فەرمی دیداری‬ ‫ئەنجام دەدا؟ چی بووە هۆی ئەوەی دیدارەكانی‬ ‫دەوڵەت رابوەستێ و رێگا بە پارێزەرەكانی و‬ ‫بەنەمالەكەی نەدرێت بڕۆنە ئێمرالی؟!‬ ‫یەكەمین خاڵێك كە بە مسۆگەری دەبێت‬ ‫بزانین ئەوەیە كە لە ئێمرالی یاسا بوونی نییە؛‬ ‫ئەوە سیاسەتە‌‪ ،‬كە چارەنووسی رووداوەك��ان‬

‫دی��اری دەك��ات‪ .‬ئەنجامدان یان نەدانی هەر‬ ‫دیدارێك سیاسەت دیاری د‌ەكات نەك یاسا‪ .‬بۆ‬ ‫دەركردنی گۆشەگیری و ئەشكەنجەش دەبێت بە‬ ‫روانگەی سیاسیەوە قۆناخەكان شی بكەینەوە‪.‬‬ ‫دووهەمین خالی گەرنگ كە هەرگیز نابێت لە‬ ‫بیرمان بچێت روانگەی دەوڵەتی توركە بۆ پێگە‬ ‫‌و كسایەتی سیاسی عەبدوڵَاڵ ئوجەالنە‌‪.‬‬ ‫هەتا ئەم دوو فاكتەرە لە بەرچاو نەگرین‪ ،‬نە‬ ‫دەتوانین پرسیارەكانی سەرەوە وەاڵم بدێنەوە‬ ‫‌و نەش دەتوانین الیەنە پەیوەندیدارەكان بە‬ ‫پرسی كورد و كسایەتی عەبدوڵاڵ ئۆجەالنەوە‬ ‫دەركیان پێ بكەین‪ .‬زیندانی تاكەكەسی ئێمرالی‬ ‫لە بواری پەیڕەوی ناوخۆیی دەستوری دەوڵەتی‬ ‫توركەوە راستەوخۆ وابەستە بە " وەزارەت��ی‬ ‫داد"ەوەیە‪ ،‬واتە حكومەتی داد و گەشەپەدانە‬ ‫و ئ��ەوەش ئ��ەوە دەسەلمێنێت كە حكومەت‬ ‫سەبارەت بە ئێمرالی بریاردەرە و لە ئەگەری‬ ‫هەر رووداوێكدا بەرپرسیارە‪ .‬ئەگەر وا نییە ئەی‬ ‫ت بە فەرمی‬ ‫بۆچی كاتێك كە دەوڵەت بیهەوێ ‌‬ ‫شاندێكی دەوڵەتی رەوانەی ئێمرالی دەكات؟‬ ‫ت سالێكە كەشتیەكانی‬ ‫یان ئێستا كە نایهەوێ ‌‬

‫دەوڵەتی تورك هەموو شكاون و خراپ بوونە‪.‬‬ ‫ئەم بیانوانەی دەوڵەتی تورك بۆ رای گشتی‬ ‫لە ب��واری دیموكراسی و ماڤەكانی مروڤەوە‬ ‫كۆمێدی ‪ -‬تەراژدیە‪ .‬هەرچەند كە دەوڵەتی‬ ‫ت��ورك بەفەرمی دان بە واقعی" كەسایەتی‬ ‫سیاسی و پێگەی رەبەرایەتی" عەبدوڵال ئوجەالن‬ ‫دانانێت‌‪ ،‬بەاڵم ئەگەر هۆكارەكانی گۆشەگیری و‬ ‫دیدارەكانی شاندەكانی حكومەت شی بكەینەوە‪،‬‬ ‫ئەوا بۆمان ئاشكرا دەبێت كە لە واقعدا دەوڵەت‬ ‫دەزانێت كە بێ كەسایەتی ئوجەالن پرسی كورد‬ ‫چارەسەر ناكرێت‪.‬‬ ‫دەوڵ��ەت و حكومەتی ئاكەپە ئەگەر بۆیان‬ ‫بكرێت‪ ،‬هەوڵی لەناوبردن‪ ،‬ژەهرخواردكرد‌ن و‬ ‫گۆشەگیركرد‌ن و هەتا دوا رادە ئ��ەدات‪ .‬ئەم‬ ‫هەڵوێستە دوو الیەنەی دەوڵەتی توركیا لە‬ ‫هەمانكاتدا ڕوانگەی ئەوان بۆ " كەسایەت و‬ ‫پێگەی " عەبدوڵاڵ ئوج ئااڵن دیاریش دەكات؛‬ ‫لە راستیدا دەوڵ��ەت ئ��ەوە باش ئەزانێت كە‬ ‫عەبدوڵاڵ ئوجەالن رێبەری كوردانە و وەك "تاكە‬ ‫كەسێك" چاوی لێ ناكات‪ ،‬بەاڵم دان پێیانان بە‬ ‫ئەم راستیەش وەكو مەترسییەك بۆ ئاسایشی‬

‫وتار‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫نەتەوەیی و كۆمار لە قەڵەم ئ���ەدات‪ .‬ئەم‬ ‫عەقڵییەت ‌ە لە هەمانكاتدا سەرەكی ترین هۆی‬ ‫ئاڵۆزی و پشێوی و پەنا بەردنی دەوڵەتە بۆ‬ ‫بژاردە سەربازیەكا‌نە‪.‬‬ ‫وەاڵم��ی ئەو پرسیارانەی كە سەرەتا باسمان‬ ‫كرد بوو بێ وەاڵم مابوو‪ ،‬تەنها توركیا لە ناوخو‬ ‫ناگرێتەوە‪ ،‬لە هەمانكاتدا پەرسە ناوچەیی و‬ ‫جیهانیەكانش لە خۆ ئەگرێت؛ بەاڵم سەرەتا‬ ‫پێوێستە پێناسەیەكی ك��ورت لە ناوەرۆكی‬ ‫وەشەی " گۆشەگیری" بكەین‪ .‬بە واتاێكی دیكە‬ ‫دابەڕینی كەسێك لە پەیوەندییە كۆمەاڵیەتی و‬ ‫سیاسیەكانە‪ ،‬بەاڵم بە ئەو واتایە كە دەوڵەتی‬ ‫تورك بەكاری دێنێت هیرش كردن ‌ە بۆ سەرجەم‬ ‫گەلی كورد‌‪ ،‬چونكە گۆشەگیری لە ئێمراڵی‪،‬‬ ‫دەستبەسەر كردنی زیاتر لە(‪ )8‬هەزار كەسی‬ ‫بێ تاوان مەدنی و بەرفەراوانكردنی ئۆپەراسیۆنە‬ ‫سەربازیەكان بۆ سەر گەریال و تێپەڕاندنی‬ ‫سنوری باشوری كوردستان لە الیەن فڕۆكە‬ ‫جەنگییەكانی سووپای توركەوە چوارچێویەكی‬ ‫وەها بەرفراوان لە خۆ دەگرێت‌‪ .‬لە هەمانكاتدا‬ ‫هەوڵە دیپلۆماسییەكانی توركیا بۆ بەشداركردنی‬ ‫ئەمریكا‪ ،‬ئەوروپا‪ ،‬ئێران‪ ،‬سوریا و ئێراق لە‬ ‫سیاسەت ‌ی د‌ژە ك��ورد‪ ،‬الیەنێكی دیكەی ئەم‬ ‫شەڕەیە‪.‬‬ ‫دەوڵەتی تورك و حكومەتی دادوگەشەپێدان بۆ‬ ‫ئەو‌ەی نەیتوانی بە رێ و رێبازی دیپلوماسی‬ ‫لە دیدارەكانی ئێمرالی و ئۆسڵۆ پەكەكە پاكتاو‬ ‫و لەناو ببات‪ ،‬دیسان سیاسەتی هێرش كردنە‬ ‫سەر گەلی كوردی بۆ پاكتاوكردن گرتە بەر‪.‬‬ ‫بە تایبەت "نەخشەی رێگا و پڕوتۆكۆلەكانی"‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجەالن شێوازی چارەسەر كردنی‬ ‫كێشەی كوردی دەستنیشان دەكات و هەروەها‬ ‫ئەركی جێبەجێ كردنی بۆ پەكەكە و دەوڵەت‬ ‫دستنیشان دەك��رد‪ .‬بە پێشكەشكردنی ئەو‬ ‫پرۆژانە بۆ هەموو الیەنەكان ئاشكرا بوو كە‬ ‫حكومەتی ئەردۆغان نیازی چارەسەری كێشەی‬ ‫كوردی نییە‪ .‬توركیا ئەوە دزانێت كە تا پەكەكە‬ ‫پاكتاو نەبێت‪ ،‬ئەوا ئۆجەالنیش پاكتاو نابێت‪.‬‬ ‫تا كوردی ئازاد پاكتاو نەبێت پەكەكە لە ناو‬ ‫ناچێت؛ " پەیوەندی دیالكتیكی نێوان ئۆجەالن‪-‬‬ ‫پەكەكە و كورد بە ئەم شێوازە داڕێژراوە‪.‬‬ ‫دەستبەسەركردنی پ��ارێ��زرەك��ان و نەدانی‬ ‫ڕوخسەت‪ ،‬بۆ دیداریان لە گەڵ ئۆجەالن شكستی‬ ‫دیپلۆماسی تورك بوو و ستارتی شەپۆلێكی‬ ‫هێرش بۆ سەر كوردان و لە هەمانكاتدا هەلێك‬ ‫بوو بۆ سوودوەرگرتن لە بارودۆخی ئالۆزی‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوین و بێدنگكردنی هێزە جیهانیەكان‬ ‫سەبارەت بە پرسی كورد‪ .‬ئەمریكا و ئەوروپا‬ ‫لە بەرانبەر پشتیوانی توركیا لە سیاسەتەكانیان‬ ‫لە لیبیا‪ ،‬میسر و سوریا‪ ،‬ئەوانیش پشتیوانی‬ ‫توركیایان كرد لە پرسی كورد و شەڕ لە گەڵ‬ ‫نوێنەرە سیاسیەكاندا‪ .‬لە ڕوانگای سیاسیەوە‬ ‫ئەم ستراتیژیە سەركەوتوو نابێت‪ ،‬چوونكە‬

‫ئەمریكا و ئەوروپا ئەمڕۆ لە بەرانبەر ئێران‪،‬‬ ‫سوریا و دەوڵەتەكانی ناوچەكە توركیا بەكار‬ ‫دێنن و دواییش وەكو سەددام حسین لە گەڵیدا‬ ‫ئەكەونە ركابەریەوە‪ .‬بانگەشەكردنی"پارتی‬ ‫ئاشتی و دیموكراسی" لە الی��ەن ئەمریكاوە‬ ‫ئەوەمان بۆ ئاشكرا د‌ەكات كە ئەوان وەك توركیا‬ ‫سەبارەت بە پرسی كورد بیرناكەنەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫پەیەوەندیەكانی توركیا و ئەخوانەكانی سوریا‬ ‫زۆر دەوڵەتە یەكگرتووەكانی نیگران كردووە‪.‬‬ ‫وەك كۆمەڵگای كورد ئەومان جارێكی دیكە‬ ‫دیت كە واڵت��ە ئەورپایەكان چە روڵێك لە‬ ‫سیاستی ك��ورددا ئەگێڕن‪ .‬سی پی تی وەك‬ ‫رێخراوێكی بەرگیریكردن لە ئەشكەنجەی‬ ‫زندانیەكانی جیهان ئ��ەوە سالێكە سەبارەت‬ ‫بە گۆشەگیری و ئەشكەنجەكانی ئێمرالی هیچ‬ ‫دەنگێكی لێ دەرناكەوێت‪ .‬واتا ماڤی مرۆڤ‬ ‫و دیموكراسی تەنیا بۆ پرسی ك��ورد بوونی‬ ‫نییە‪ .‬ئەگەر دیموكراسی بوونی هەبوای ‌ە ئەوا‬ ‫سیاسەتی قڕكردنی كوردان پەسند نەدەكرا و‬ ‫كاردانەوەی تووندی لێ دەكەوتەوە‪ .‬هەربۆیە لە‬ ‫سیاسەتی گۆشەگیریدا دەبێ رۆڵی ڕوژئاوا بە‬ ‫گشتی و ئەمریكا بە تایبەت لە یاد نكرێت‪ .‬ئەم‬ ‫گۆشگیركردن و كوشت و كۆشتارە دەرئەنجامی"‬ ‫سیاسەتی بازرگانی كردنی پرسی كوردە"‪.‬‬ ‫هەر وەك لە كۆنوانسیۆنی مافەكانی مرۆڤدا‬ ‫هاتووە هەر زیندانیەك مافی سەرەتایی لە ناو‬ ‫زینداندا بۆ دەستنیشان ك��راوە‪ .‬مافی دیتنی‬ ‫پارێزەرەكانی كە وەك مافێك بۆ خۆ پاراستنی‬ ‫ئەو كەسەی كە زیندانییە ئاماژەی پیكراوە‪ ،‬ئەمە‬ ‫لە كاتێكدایە كە رێبەر ئاپۆ نزیك سالێكە بە‬ ‫بیانووی بێ بنەما ناهێلن لە گەل پارێزەرەكەی و‬ ‫بنەمالەكەی دیدار ساز بكات‪.‬‬ ‫یەكێكی دیكە لە پێشێلكارییە حقووقیەكانی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫حكومەتی توركیا ئەشكەنجەدانی دەرونییە كە‬ ‫وەك یەكێك لە وەحشیانەترین ئەشكەنجە پێناسە‬ ‫دەكرێت‪ .‬رێبەر ئاپۆ لە ژوورە تاكەكەسیەكەیدا بە‬ ‫بەردەوامی لە رێگای كامێراوە چاودێری دەكرێت و‬ ‫هەروەها لە پێدانی سەرەتایی ترین پێویستیەكانی‬ ‫زیندانیەك بە شێوازێكی ناشیاو مامەڵەی لە گەڵ‬ ‫دەكرێت‪.‬بێبەش بوون لە تەلەڤزیۆن‪ ،‬رادیۆ‪،‬‬ ‫گۆڤار و رۆژنامەكان و بێئاگاردار بوون لە هەموو‬ ‫روویەكەوە ‌لە دنیای دەرەوە وەك ئەشكەنجە‬ ‫بەكاری دەهێنن‌‪ .‬یەكێكی دیكە لەو پێشێلكاریانە‬ ‫چارەسەر نەكردنی نەخۆشییەكانی رێبەر ئاپۆیە‪.‬‬ ‫لە دیدارەكانی پێشتردا بەرێز ئۆجەالن زۆر جار‬ ‫باسی لەوە كردووە كە لە هەناسەداندا تووشی‬ ‫زەحمەتی دەبێت تا ئاستێك كە بە راحەتی‬ ‫ناتوانێت بخەوێت‪ ،‬چونكە ئەو ژوورەی كە‬ ‫تێیدا بەند كراوە لە بواری تەندوروستی بۆ ژیان‬ ‫نابێت‪ .‬ناهێلن تیمەكانی پزیشكی سەردانی بكەن‬ ‫و تەندوروستیش وەك شێوازێكی ئەشكەنجە‬ ‫بەكاری دەهێنن‪.‬‬ ‫بۆیە لەسەر هەموو كوردێك لە هەر شوێنێك‬ ‫بن بە رۆحێك ‌ی بەرپرسیارێتییەوە و وەك‬ ‫ئەركێكی نەتەوەیی گووشار بخەنە سەر الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان بۆ ئازادكردنی بەرێز ئۆجەالن‬ ‫لە زیندان و چارەسەر كردنی دۆزە ڕەواكەی‬ ‫گەلەكەمان و لەهەمانكاتیشدا رێكخراوەكانی‬ ‫مەدەنی‪ ،‬حقوقی و مرۆیی پێویستە كە چی دیكە‬ ‫بێ دەنگی هەڵنەبژێرن و ئەركی خۆیان جێبەجێ‬ ‫بكەن‪ ،‬چونكە سیستەمی جیهانی و دەوڵەت‬ ‫و حكومەتەكەی ئاكەپە لە كەسایەتی رێبەر‬ ‫ئۆجەالندا‪ ،‬گەلی كوردیان گۆشەگیر كردووە و‬ ‫نایانەوێت پرسی كورد بە رێ و رێبازی ئاشتیانە‬ ‫و دیموكراتیانە چارەسەر بكرێت‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪35‬‬

‫ژنان‪ /‬دیدار‬

‫زاخۆ‪ :‬رێكخستنی هاوبەش‬ ‫مەرجی سەرەكی كۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانە‬ ‫لە بارەی كۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانی‬ ‫ك��وردەوە كە چ��اوەڕێ دەك��رێ لە (‪)22‬‬ ‫ی مانگی گ��واڵن��دا ل��ە ش��اری هەولێر‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��ب��درێ��ت و ه���ەروەه���ا ل��ەس��ەر‬ ‫مژارەكانی رۆڵ و پێگە و گرنگی ئەو‬ ‫كۆنفرانسە چاوپێكەوتنێكمان لەگەڵ‌‬ ‫ئ��ەن��دام��ی ك��ۆم��ا ژن��ێ��ن بڵند (‪)KJB‬‬ ‫زاخ��ۆ زاگ���رۆس س��از ك��رد‪ .‬زاگ���رۆس لە‬ ‫چاوپێكەوتنەكەیدا دەستنیشانی كرد‬ ‫كە ژنی كورد پێویستییەكی زۆر گرنگی‬ ‫سەردەمیانەی بە میكانیزمێك یان‬ ‫ب��ە رێكخستنێكی ه��اوب��ەش هەیە و‬ ‫رایگەیاند‪ ":‬لەو بڕوایەداین كە كاتی‬ ‫دروس��ت��ك��ردن��ی رێكخستنی ه��اوب��ەش‬ ‫ه��ات��ووە‪ ،‬چونكە ئ��ی��دی ژن��ان��ی ك��ورد‬ ‫پێویستیان ب��ە میكانیزمایەكە كە‬ ‫هەموو ژنانی كورد كۆ ببنەوە و یەكڕیزی‬ ‫خۆیان دروست بكەن‪ .‬ژنانی كورد لە‬ ‫ئاستی نەتەوەییدا‪ ،‬لە ئاستی سیاسەتی‬ ‫نەتەوەییدا پێویستە خاوەنی رۆڵ و‬ ‫خ��اوەن هەڵوێست و نزیكایەتییەكی‬ ‫چاالك بن و بۆ ئەمە ژنی كورد پێویستی‬ ‫بە میكانیزمەیەك‪ ،‬یان رێكخستنێكی‬ ‫هاوبەشە"‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬نالین دیجلە‬ ‫پرسیار‪ /‬دووەمین كۆنفرانسی نەتەوەیی‬ ‫ژنانی كورد كە بڕیارە لە هەولێر ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬چ رۆڵ و پێگەیەكی هەیە‪ ،‬لە‬ ‫چۆن هەلومەرجێكدا ئەنجام دەدرێ؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬گ��ۆڕان��ك��اری گ���ەورە ل��ە ه��ەرێ��م و‬ ‫جوگرافیای كورداندا لە ئ��ارادای��ە‪ ،‬چەندین‬ ‫پێشنیاری ئاسایی و گرنگ دێنە كایەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لەناو ئەو گۆڕانكارییانەدا گەلی كورد‬ ‫وەك لە سەدەی بیستەمدا بێ پێگەی سیاسی‬ ‫نەبێت و لە نەخشە و پرۆژەكاندا جێگە بگرێت‪،‬‬ ‫خۆی دەگەیەنێتە ستاتۆیەكی هاوبەش‪ ،‬خۆی‬ ‫دەگەیەنێتە ستراتیژییەكی هاوبەش‪ ،‬بۆ ئەوەش‬ ‫رێكخستنی نەتەوەیی هاوبەش گرنگییەكی‬ ‫گ��ەورە و مەزنی هەیە‪ .‬لەبەر ئ��ەوەش كە‬

‫هەموو كەسێك لەم قۆناخەدا هەوڵدەدات‬ ‫كوردان بەگوێرەی بەرژەوەندییەكانی خۆیان‬ ‫بەكار بهێنێت‪ ،‬لە سەدەی بیستەمدا گەلێك‬ ‫هێزی ناونەتەوەیی و هێزی هەرێمی بەگوێرەی‬ ‫بەرژەوەندییەكانی خۆیان؛ گەلێك جواڵنەوەی‬ ‫ئازادی كورد‪ ،‬گەلێك سەرهەڵدان و راپەڕینی‬ ‫كوردانیان بەكار هێنا و لە كۆتاییشدا گەلی كورد‬ ‫رووبەڕووی گەلێك كۆمەڵكوژی گەورە بوونەوە‪.‬‬ ‫لە رۆژگاری ئەمڕۆشماندا هەرچەندە باس لە‬ ‫هەبوونی بوار و دەرفەتی ئازادی كوردانیش‬ ‫بكەین‪ ،‬بەاڵم گەلێك مەترسیش لە ئارادان‪.‬‬ ‫لە پێناو نەگەیشتنی ك��وردان بە پێگەیەكی‬

‫سیاسی نەگەن‪ ،‬چەندین هێزی هەرێمی و‬ ‫دەوڵەتانی داگیركەر لەناو رێكەوتنی پیس و‬ ‫چەپەڵدان‪ .‬چ هێزەكانی رۆژئاوا و چ هێزەكانی‬ ‫مۆدێرنێتەی سەرمایەداری لەناو خۆیاندا لەنێو‬ ‫رێكەوتنی چەپەڵدان لەسەر كوردان‪.‬‬ ‫ئامانجی هەموویان ئەوەیە كە جارێكی تر كوردی‬ ‫خۆیان دروستبكەنەوە و هەر كەسە و بەگوێرەی‬ ‫بەرژەوەندییەكانی خۆیان كورد بەكار بهێنن و‬ ‫لە ئەنجامیشدا بەهیچ شێوەیەك نەهێڵن كورد‬ ‫لەو گۆڕانكارییانەی لە هەرێمەكەدا بێنە كایەوە‬ ‫سوودمەند ببن‪ .‬دەكرێ هەمیشە پارچەكردنی‬ ‫كورد وەكو ستراتیژییەكی بناخەیی بووە بۆ‬

‫ژنان‪ /‬دیدار‬

‫‪36‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫داگیركەران بۆ كوردیش یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫وەكو رێگای رزگاری بینراوە‪ .‬دیارە بەهۆی‬ ‫ئەوەی پارچەبوون لە الیەنی رۆح‪ ،‬مێشك و‬ ‫جەستەوە پارچەبوونێك لە كەسایەتی مرۆڤدا‬ ‫دروست دەكات و نەتەوەی كوردیش لە هێز‬ ‫دەخات هەر بەو ئامانجەشەوە لە دژی گەلی‬ ‫كورد و نەتەوەی كورد لەناوخۆیاندا گەلێك‬ ‫سیاسەتی چەپەڵ و گەلەكۆمە و پیالنگێڕی‬ ‫دروست كراوە و خراوەتە گەڕەوە‪ .‬لە رۆژگاری‬ ‫ئەمڕۆماندا هەوڵ و تەقەالی بەو شێوەیە لە‬ ‫ئارادان‪ ،‬لەناو هەر چوارپارچەدا‪ ،‬پارچەبوون‬ ‫دروستكراوە‪ ،‬هەوڵدەدەن لەناو هەر یەك لەو‬ ‫پارچانەشدا لە رووی مەزهەبی و باوەڕیشەوە‬ ‫پارچەبوون دروست بكەن‪ .‬دەیانەوێ لە الیەن‬ ‫ئاینی و زمان و زاراوەكانەوە پارچەبوون و‬ ‫جیاپەرستی دروستبكەن‪ ،‬بەهەموو شێوەیەك‬ ‫سیاسەتی پارچەكردن پەیڕەو كراوە و پەیڕەو‬ ‫دەكرێت‪.‬‬ ‫پێویستە م���رۆڤ بزانێت ك��ە تێكچوونی‬ ‫پارچەیەك بەواتای تێكچوونی پارچەكانی‬ ‫تری كوردستان دێت‪ ،‬چونكە چارەنووسی‬ ‫كورد بەیەكەوە گرێدراوە‪ .‬گەر كوردانی باكور‬ ‫شكست بهێنن‪ ،‬بەواتای شكستهێنانی كوردانی‬ ‫باشور و رۆژه��ەاڵت و رۆژئ��اواش دێت‪ .‬هەر‬ ‫سیاسەتێك لەسەر پارچەیەك لە پارچەكانی‬ ‫كوردستان جێبەجێ بكرێت لە ئەنجامدا سەرەی‬ ‫پارچەكانی تری كوردستانیش دێت و هەمان‬ ‫سیاسەت لەسەر ئەو پارچانەی تریش پەیڕەو‬ ‫دەكرێت‪ .‬گەر لەسەر ئەو بناخەیە لێكبدرێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوا گرنگە بە ستراتیژییەكی هاوبەش گەلی‬ ‫كورد و بزاوت و الیەنە سیاسییەكانی گەلی‬ ‫كورد لە سۆنگەی ئەو راستییانەوە ئەزموون‬ ‫لە مێژووی خۆیان وەربگرن و جارێكی تر رێگە‬ ‫نەدەن مێژووی كوردستان و تراژێدیاكانی روو لە‬ ‫كوردان بكاتەوە‪ ،‬ئەمەش لە الیەنی سیاسەتی‬ ‫نەتەوەیی و لەبەرامبەر بە سیاسەتەكانی‬ ‫دەرەوەش هەڵوێستی هاوبەش و خۆ گەیاندن‬ ‫بە بەرنامەی هاوبەش لە گە ‌ڵ خۆیدا دێنێت‪.‬‬ ‫ئەوڕۆكە دەبینین لە گەلێك واڵت و گەلێك‬ ‫دەوڵەتان كە لە زۆر الیەنەوە یەكیش ناگرنەوە‬ ‫كە چی بە ئامانجی خۆ بەهێز كردن و بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانن لە سیاسەتی جیهاندا ببن بە‬ ‫خاوەنی مافی ئاخاوتن و بەكاریگەربوون‪،‬‬ ‫خۆیان دەكەن بە یەك و رێكخستنی هاوبەش‬ ‫دروست دەكەن‪ ،‬ئەمەش بۆ گەلی كورد زیاتر لە‬ ‫جێ خۆیدایە و گەلی كورد زیاتر پێویستی بەو‬ ‫یەكێتییەیە‪ .‬بۆ ئەوەی گەلی كورد بەهێز ببێت‬ ‫و لە هەرێمەكەدا ببێتە خاوەنی مافی قسەكردن‬

‫بە زمانی رەسەنی خۆی و بەكاریگەربوونی و بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانێ بە شێوازێكی ئازادانە داواكانی‬ ‫بدركێنێت و جێبەجێیان بكات‪ ،‬بۆ ئەوەی هێزە‬ ‫دەرەكییەكان و هێزە دژبەرەكان داواكانی گەلی‬ ‫كورد پەسەند بكەن‪ ،‬یەكێتی نەتەوەیی كورد‬ ‫رۆڵێكی دەستلێبەرنەدراوی هەیە‪ .‬تەنانەت لەم‬ ‫قۆناخە چارەنووسسازەدا یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫كورد ناچارییەكە و خۆی دەسەپێنێت‪.‬‬

‫لەسەرەتایدامەزراندنمانەوە‬ ‫هەتائێستا‪ KJB‬بناخەییترین‬ ‫ئامانجیزەمینەسازیو‬ ‫ئەنجامدانیكۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی ژنانی كوردە‪،‬‬ ‫چونكە ئێمە لەو بڕوایەداین‬ ‫كە ژنانی كورد گەیشتوون‬ ‫بەو هێز و ئاستەی بۆ‬ ‫یەكێتینەتەوەییكورد‬ ‫پێشەنگایەتیبكەن‪،‬‬ ‫ژنانی كورد ئەمڕۆكە‬ ‫گەیشتوونەتەزانستیسیاسی‪،‬‬ ‫ئایدیۆلۆژیورێكخستنی‬ ‫كەپێشەنگایەتییەكێتی‬ ‫گەلی كورد بكات‬ ‫وەكو كۆما ژنێن بڵند ‪ KJB‬بە سااڵنە لە‬ ‫پێناو یەكێتیدا تێدەكۆشین و خەبات دەكەین‪.‬‬ ‫لە سەرەتای دامەزراندنمانەوە هەتا ئێستا‬ ‫‪ KJB‬بناخەییترین ئامانجی زەمینەسازی و‬ ‫ئەنجامدانی كۆنفرانسی نەتەوەیی ژنانی كوردە‪،‬‬ ‫چونكە ئێمە لەو بڕوایەداین كە ژنانی كورد‬ ‫گەیشتوون بەو هێز و ئاستەی بۆ یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی كورد پێشەنگایەتی بكەن‪ ،‬ژنانی‬ ‫كورد ئەمڕۆكە گەیشتوونەتە زانستی سیاسی‪،‬‬ ‫ئایدیۆلۆژی و رێكخستنی كە پێشەنگایەتی‬ ‫یەكێتی گەلی كورد بكات‪ ،‬لەو هێزەدایە كە‬ ‫ئەو پارچەبوونەی ناو كوردستاندایە بەتایبەتی‬ ‫لە بوارەكانی مێشك‪ ،‬رۆح و زماندا لە ناو ببات‬ ‫و یەكێتی كوردی لەسەر بناخەی بەرژەوەندی‬ ‫كوردان بپارێزێت‪ ،‬لەسەر ئەو بناخەیەی هەموو‬ ‫بتوانن بەهێز و توانای پێویستەوە رووبەڕووی‬ ‫ئەو پاشڤەڕۆیەتییەی لەناو كۆمەڵگای كورددا‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەیە و رووبەرووی هێرشەكانی سەر هەبوونی‬ ‫ك��ورد ببنەوە‪ ،‬بەهێز وەاڵم��ی ئەو هێرشانە‬ ‫بدەنەوە‪ ،‬بتوانن شەڕی ئازادی‪ ،‬خۆییبوونی‬ ‫هەبوون و بەهێز بەڕێوە ببەن‪ .‬ئێمە لەو‬ ‫ب��اوەڕەدای��ن كە تاكە رێگەی هەموو ئەوانە‬ ‫یەكێتی نەتەوەییە‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬وەك����و ك��ۆم��ا ژن��ێ��ن بڵند‬ ‫‪ KJB‬دەستنیشانتانكرد كە ئامانجی‬ ‫سەرەكیتان یەكێتی نەتەوەیی ژنانی‬ ‫كوردە و دروستكردنی یەكێتی نەتەوەییە‪،‬‬ ‫لە دووەم��ی��ن كۆنفرانسی نەتەوەیی‬ ‫ژن��ی ك���ورددا‪ ،‬ئاستی بەشداریكردنی‬ ‫‪ KJB‬چۆن دەبێت و لەسەر بناخەی‬ ‫پێگەیەكی چۆن بەشداری كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی ژنانی كورد دەبێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئێمە وەكو ‪ KJB‬بە سااڵنە لەسەر‬ ‫بناخەی بە یەكگەیاندنی هەر چوارپارچەی‬ ‫كوردستان كار و خەبات و تێكۆشانمان كردووە‬ ‫و هەتا ئاستێكی گرنگیش ‪ KJB‬لەناو هەر‬ ‫چوار پارچەی كوردستاندا و لە دەرەوەی واڵت‬ ‫خۆی بە رێكخستن گەیاندووە‪ KJB .‬لە‬ ‫هەموو ئەو دەڤەرانەدا هەم خاوەنی هێزێكی‬ ‫ئایدیۆلۆژییە و هەم خاوەنی هێزێكی سەربازییە‪،‬‬ ‫هەم خاوەنی هێزێكی كۆمەاڵیەتییە‪ .‬بە ئامانجی‬ ‫یەكێتی ژنانی كوردیش تا ئێستا لە هەموو‬ ‫كۆڕوكۆبوونەوەیەكی ‪ KJB‬دا یەكێك لە‬ ‫بڕیارە سەرەكی و هەمییشەییەكان‪ ،‬ئەنجامدانی‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەی ژنی ك��ورد و یەكێتی‬ ‫نەتەوەییە‪ KJB .‬دەیەوێت پێشەنگایەتی‬ ‫سازكردنی یەكێتی نەتەوەیی كورد بخاتە سەر‬ ‫شانی خۆی و ئەمەش وەكو بەرپرسیارێتی‬ ‫خۆی دەبینێ‪ .‬تا ئێستا خاوەنی هەڵوێست و‬ ‫پێگەیەكی بەو شێوەیە بووە و لە ئێستاش‬ ‫بەدواوە بەوشێوەیە دەبیچت‪.‬‬ ‫وەكو ‪ KJB‬بە شێوەیەكی فەرمی تا ئێستا‬ ‫لەالیەن كۆمیتەی ئامادەكارەوە پێشوازیمان‬ ‫لێنەكراوە‪ ،‬وەكو جواڵنەوە ئەمە هەڵدەسەنگێنین‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی تا ئێستا وەاڵمێكی فەرمیمان‬ ‫وەرنەگرتووە‪ ،‬نامانەوێ شیرۆڤی جیاواز بكەین‪،‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬ئێمە بە گومانین‪ ،‬چونكە ئێمە دەزانین‬ ‫هەموو دەوڵەتانی دژبەرمان‪ ،‬هەمیشە دەیەوێ‬ ‫جواڵنەوەكەمان تیرۆریزە بكەن و دەیانەوێ‬ ‫بەشێوەیەكی جیاواز نیشانی بدەن و پەراوێزی‬ ‫بخەن‪ .‬ئێمە دەمانەوێ بە رەنگێكی ئاشكرا‬ ‫بڵێین؛ گەر كۆنفرانسی نەتەوەیی ژنی كورد‬ ‫سازبكرێت و ‪ KJB‬بە ناسنامە و هەبوونی‬ ‫خۆی بەشدار نەبێت‪ ،‬ئەو كۆنفرانسە ناتوانێ‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی دروست بكات‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پرسیار‪ /‬هۆكار چییە كە ناتوانن بێ‬ ‫‪ KJB‬یەكێتی نەتەوەیی ژن دروست‬ ‫بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬چونكە ‪ KJB‬وەك���و تەڤگەر‬ ‫رێكخستنێكی بێ هێز و الواز نییە‪KJB ،‬‬ ‫تەڤگەڕێكە كە بەدەیان ساڵە لە كوردستاندا‬ ‫بە رێكخستن بووە‪ ،‬بە میلیۆنان ئەندامی ژنی‬ ‫رێكخستنكراوی هەیە‪ .‬خاوەنی ئایدیۆلۆژییەكە‪،‬‬ ‫وەكو رێكخستنی (چەتر) پارت و تەڤگەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی لەناویدا جێگە دەگرن‪ ،‬هەروەها‬ ‫لقی الوان و سەربازیشی ه��ەی��ە‪ ،‬ل��ە هەر‬ ‫چوارپارچەی كوردستاندا خۆی رێكخستن‬ ‫كردووە و رۆڵێكی گرنگی هەیە لە ناو كۆمەڵگای‬ ‫كوردیدا‪ ،‬بۆ ئ��ەوەش لە یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫كوردیشدا رۆڵێكی هەروا ئاسایی و ئەوتۆی‬ ‫نییە‪ ،‬وەك��و ‪ KJB‬رۆڵێكی پێشەنگایەتی‬ ‫ئاییندە دەبینێت و لەسەر ئەم بناخەیەش‬ ‫هەڵدەسووڕێت‪ .‬تەڤگەڕێكی هێندە بە هێز و‬ ‫هێندە ئازادیخواز‪ ،‬تەڤگەڕێك كە لەم پێناوەدا‬ ‫بە هەزاران میلیتانی ژن بۆ ئازادی ژن خۆیان‬ ‫فیدا كردووە‪ ،‬میراسێكی وەهای هەیە بۆ ئازادی‬ ‫نەتەوەی كورد‪ ،‬نیشاندانی هەڵوێستێكی وەها‬ ‫و نەناردنی بانگهێشتنامە‪ ،‬جێگای سەرنجە بۆ‬ ‫ئێمە و بەو شێوەیە مامەڵەی لە گەڵدا دەكەین‪.‬‬ ‫تا دەچێت وادەی كۆنفرانسیش نزیك دەبێتەوە‪،‬‬ ‫گەر ‪ KJB‬بە رەنگێكی فەرمی و بەناسنامەی‬ ‫خۆیەوە بەشداری كۆنفرانس نەبێت‪ ،‬ئەوا ئێمە‬ ‫لە الی خۆمانەوە ئەم رووداوە بەشێوەیەكی‬ ‫بەرفراوان دەگرینە دەست و هەڵسەنگاندنی‬ ‫پێویستی لە بارەیەوە دەكەین‪ .‬لە ماوەیەكی‬ ‫نزیكدا هەڵوێستی خۆمان لە مەڕ كۆنفرانسەكە‬ ‫بە روون��ی و ئاشكرایی رادەگەیەنین‪ .‬بۆ‬ ‫ئ��ەوەش ئێستاكە دەڵێین‪ ":‬هیوامان وایە‬ ‫كۆمیتەی ئامادەكار كە كۆبوونەوەیان كردووە‬ ‫و رەوشەكەیان تاوتوێ كردووە‪ ،‬ئەم راستییەی‬ ‫تەڤگەری ئ��ازادی ژنانی كوردیان لەبەرچاو‬ ‫گرتبێت و مامەڵەی پێویست و بەگوێرە بەها‬ ‫و نرخەكانی ‪ KJB‬و بەگوێرەی ئەو میراسەی‬ ‫نوێنەرایەتی دەكات‪ ،‬هەڵوێستێكی راست و‬ ‫دروست بێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئێوە لە لێدوانەكانی ماوەیەك‬ ‫بەر لە ئێستا راتانگەیاند كە پێویستە‬ ‫كۆنفرانسەكە بە رەنگ و ئیرادەی ژن‬ ‫س��از بكرێت و پیاوان ب��ەش��داری لەو‬ ‫كۆنفرانسەدا نەكەن‪ ،‬لێكدانەوەتان‬ ‫لەو رووەوە چۆنە‪ ،‬بۆ چی ناتانەوێ پیاو‬ ‫بەشداری لە كۆنفرانسەكەدا بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬وەكو تەڤگەڕی ژنانی كورد‪ ،‬لە پێناو‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫بوون بە خاوەنی ئیرادە‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی ببینە‬ ‫خاوەنی بڕیار‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانین لە بارەی‬ ‫چارەنووسی ژیان و پێشەڕۆژی خۆمان ببینە‬ ‫خاوەنی مافی قسە و بڕیاردان‪ ،‬قوربانییەكی‬

‫لەمكۆنفرانسەدا‪،‬دەبێت‬ ‫تەنیاگفتوگۆنەكەین‪،‬‬ ‫دەرد و چەرمەسەری بۆ یەكتر‬ ‫باس بكەین و دواتر باڵوەی‬ ‫لێبكەین‪ ،‬ئەمە زۆر سوود بە‬ ‫ژنانیكوردناگەیەنێت‪،‬‬ ‫دەشێ لە الیەن مەعنەوییەوە‬ ‫هەندێكقازانجیهەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لە الیەنی كردار و‬ ‫چارەسەرییەوە و لە بواری‬ ‫گۆڕان و گۆڕانكاریدا‬ ‫كاریگەرییەكیئەوتۆی‬ ‫نابێت‪ .‬لەو بڕوایەداین ژنانی‬ ‫كورد لە كۆنفراسدا‬ ‫خۆیانبگەیەننەئاستی‬ ‫رێكستنێكیهاوبەش‬ ‫و ماییندە و ئەمەش بەرقەرار‬ ‫بكەن‬ ‫زۆرماندا‪ ،‬دەزانین كە تا ئێستا سیستەمی‬ ‫دەسەاڵتدارێتی پیاوساالری‪ ،‬ژنی بێ زمان‬ ‫كردووە‪ ،‬هەر پیاو لە بارەی ژنەوە بڕیاری داوە‪،‬‬ ‫لە جیاتی ژن قسەی كردووە‪ ،‬خۆیان خستۆتە‬ ‫چاو و گوێی ژنەوە‪ ،‬تەنانەت خۆیان خستۆتە‬ ‫جێگەی هەموو شتێكی ژنەوە و لەبارەی هەموو‬ ‫شتێكی ژنەوە بڕیاری داوە و دەیدا‪ .‬بۆ ئەوەش‬ ‫ئەمە پێوانەیەكی ئازادیخوازانە نییە‪ ،‬ژنی‬ ‫كورد بە قوربانی گەورە و بەهادار گەیشتووە‬ ‫بە ئاستی زانستی و رێكخستنی ئێستاكەی‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر بە دەسەاڵتداری پیاو‪ ،‬لەبەرامبەر بە‬ ‫سیستەمی دەوڵەتانی داگیركەرانی كوردستان‪،‬‬ ‫تێكۆشانێكی زۆر دژواری بەڕێوە بردووە‪ .‬بۆ‬ ‫ئەوەش ژنانی كورد لەو ئاستەدان كە بەرنامە‬ ‫و پرۆژەی راست و پێویست بۆ چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكانی نەتەوەی كورد‪ ،‬كێشەكانی ئازادی‬ ‫ژنان دابنێت‪ .‬بەشداربوونی پیاوان سێبەری‬ ‫پیاو لەسەر كۆنفرانسەكە دادەنێت كە ئەمەش‬

‫‪37‬‬

‫ژنان‪ /‬دیدار‬

‫ناهێڵێت ژنانی ك��ورد ئەنجامی پێویست‬ ‫بەدەستبخەن‪ .‬هەڵوێستی ئێمە وەهایە كە بۆ‬ ‫ئەوەی سێبەری پیاو بەهیچ شێوەیەك لەسەر‬ ‫كۆنفرانس دروست نەبێت‪ ،‬نە لە سەرەتادا و نە‬ ‫لەناو گفتوگۆكاندا و نە لە كۆتایشدا پیاو بەشدار‬ ‫نابن‪ .‬پێویستە كە هیچ ئیرادە یاخود پارت و‬ ‫الیەنێك سێبەری خۆی لەسەر ئەم كۆنفرانسە‬ ‫دانەنێت‪ ،‬پێویستە هەموو كەسێك بزانێت كە‬ ‫لەم كۆنفرانسەدا ژنی كورد بڕیاردەر و ژنان‬ ‫لەسەر ناسنامە و هەبوون و پرسەكانی خۆیان‬ ‫گفتوگۆ دەكەن و بڕیار وەردەگ��رن‪ .‬سازدانی‬ ‫ئەم كۆنفرانسە دەبێ بەشێوەیەكی سەربەخۆ‬ ‫لە پارت و الیەنە سیاسییەكان‪ ،‬سەربەخۆ لە‬ ‫كاریگەری سەروەری پیاو بێت‪ .‬بۆ ئەوەش هیوا‬ ‫و خواستمان ئەوەیە كە هەموو پارت و الیەن‬ ‫و كەسایەتییە سیاسییەكانی كورد لەبەرامبەر‬ ‫بەم ئیرادەی ژنانی كورد و لەبەرامبەر بە‬ ‫خەباتی ژنانی كورد‪ ،‬لە بەرامبەر بەو بڕیارانەی‬ ‫وەریدەگرن هەم رێزدار بن و هەم خاوەنداری‬ ‫لێبكەن و خۆیان بەرپرسیار ببینن لەبەرامبەر‬ ‫بە پراكتیزەكردنی‪ .‬ئەمەش ئازادیخوازانەترین و‬ ‫دیموكراتیانەترین هەڵوێستە‪ .‬لەم كۆنفرانسەدا‬ ‫چەندە بە ئیرادەی ژنی كورد گفتوگۆ بكرێت‪،‬‬ ‫چەندە بە ئیرادەی سەربەخۆ و ئازاد بەشداری‬ ‫تێدا بكەن و بڕیار وەربگرن و بەرنامە دابڕێژن‪،‬‬ ‫هێندەش هێزێكی گەورە بۆ یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫دەردەخاتەروو‪ .‬گەر هەر لە ئێستاوە هەندێك‬ ‫پارتی‪ ،‬تەڤگەر و كەسایەتی بیانەوێ ئەم‬ ‫كۆنفرانسە بخەنە ژێر سێبەری خۆیانەوە‪،‬‬ ‫بێگومان ئەمەش بۆ كۆنفرانسی نەتەوەیی‬ ‫نابێت بە هەنگاوی سەركەوتووانە‪ .‬داواكارین‬ ‫كە زیاتر هەموو كەسێك بەشێوەیەكی بەهێز‬ ‫ئیرادەی خۆیان بەیان بكەن و جێگەی خۆیان‬ ‫لەم یەكێتییەدا بگرن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا لەم كۆنفرانسەدا تەنیا‬ ‫كێشەی ژنانی كورد تاوتوێ دەكرێت‬ ‫یان خود میكانیزمێكی هەمیشەیی و‬ ‫هاوبەش پێكدەهێنرێت كە نوێنەرایەتی‬ ‫سەرجەم رێكخستنی ژنانی كورد بكات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە یەكەمین كۆنفرانسدا كە لە شاری‬ ‫ئامەد ئەنجامدرابوو ئاستێكی بەرچاو هاتە‬ ‫ئ��اراوە‪ ،‬تاوتوێی گرنگ لەبارەی كێشەكانی‬ ‫ژنی كوردەوە كرا‪ ،‬لەو كۆنفرانسەدا بابەتەكانی‬ ‫كێشەی ژنی كورد‪ ،‬داواكارییەكانیان و لەبارەی‬ ‫ئاییندەیانەوە تاوتوێی گرنگ ئەنجام درابوون‪.‬‬ ‫وەكو سەرەتایەك‪ ،‬كۆنفرانسی ئامەد هەنگاوێكی‬ ‫گرنگی نا‪ ،‬بەاڵم دووەمین كۆنفرانس دەبێتە‬ ‫هەنگاوی دووەمین‪ ،‬بۆیە بەهێزتر دەبێت‪.‬‬

‫ژنان‪ /‬دیدار‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫پرسیار‪ /‬بە بۆچوونی ئێوە رۆژەڤ��ی‬ ‫س��ەرەك��ی دووەم��ی��ن كۆنفرانس چی‬ ‫دەبێت و زیاتر لە كام ئاستدا بڕیار‬ ‫وەردەگیرێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كۆنفرانسی ئامەد یەكەمین كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی كورد بوو و یەكەمین جار بوو ژنانی‬ ‫كورد بەو رەنگە كۆ دەبوونەوە‪ ،‬گفتوگۆیان‬ ‫دەكرد‪ ،‬دیالۆگیان دەكرد‪ ،‬جاری یەكەم بوو‬ ‫یەكتریان دەناسی‪ ،‬بۆ ئ��ەوەش هەنگاوێكی‬ ‫گرنگ بوو‪ ،‬سەرەتایەك بوو و هەنگاو بەرەو‬ ‫میكانیزمێك‪ ،‬یان رێكخستنێكی هاوبەش و‬ ‫تەندروست دەشیا جێگای خۆی گرتبا‪ .‬لەو‬ ‫بڕوایەداین كە كاتی سازكردنی رێكخستنی‬ ‫هاوبەش هاتووە‪ ،‬چونكە ژنی كورد پێویستی‬ ‫بە میكانیزمێكی كۆكردنەوە و بەیەك گەیاندنی‬ ‫هەموو ژنانی كوردە‪ .‬لە ئاستی نەتەوەیی و‬ ‫سیاسەتی نێو نەتەوەییدا ژنی كورد پێویستە‬ ‫خاوەنی رۆڵ و هەڵوێستێكی چ��االك بن‪،‬‬ ‫بۆ بەرقەراركردنی ئەمەش میكانیزمێك و‬ ‫رێكخستنێكی هاوبەش پێویستە‪ .‬پێویستی بە‬ ‫رێكخستنێكی هاوبەشی ژنانی كوردە كە پێگەی‬ ‫ژن لەناو سیاسەتی نەتەوەییدا هەمیشەیی بكات‬ ‫و هەمیشە ئەو پێگەیە زیندوو و چاالك بگرێت‪،‬‬ ‫چونكە ناتوانرێ هەموو رۆژێك كۆنفرانس و‬ ‫كۆنگرە ئەنجام بدرێت‪ ،‬بۆ ئەوەش پێویستە‬ ‫میكانیزمێك و رێكخستنێكی هاوبەش دروست‬ ‫بكرێت كە هەمیشە لەناوخۆدا لە گفتوگۆ و‬ ‫دیالۆگدا بن و هەمیشە رۆڵ بگرێت و رۆڵ‬ ‫بگێڕێت‪.‬‬ ‫ئەمڕۆكە لە كوردستاندا گەلێك كێشەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی هەن‪ .‬ژنانی كوردیش لە ئەنجامی‬ ‫هزری رەگەزپەرستی دووچ��اری توندوتیژی‬ ‫دەبنەوە و لەناو ئاڵۆزییەكی گەورەدا دەژین‪.‬‬ ‫هەروەها رووبەڕووی ئەشكەنجە و هێرشێكی‬ ‫گەورەی هۆڤانەی دەوڵەتان دەبنەوە‪ .‬لەناو ژنی‬ ‫كورددا گەلێك رووداوی خۆ كوشتن روودەدەن‪.‬‬ ‫لە گە ‌ڵ ئەمەشدا گەلێك كێشەی قورس هەن‪،‬‬

‫گەركۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی ژنی كورد‬ ‫سازبكرێت و ‪ KJB‬بە ناسنامە و‬ ‫هەبوونی خۆی بەشدار نەبێت‪ ،‬ئەو‬ ‫كۆنفرانسەناتوانێیەكێتی‬ ‫نەتەوەیی دروست بكات‬

‫ئەو كێشانە مەگەر تەنیا بە رێكخستنی بەهێز‬ ‫و بەرفراوان بتوانرێ چارەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫بێگومان هەموو كەس لەالی خۆیەوە و لەناو‬ ‫تەڤگەڕی خۆیدا تێدەكۆشێت‪ ،‬لە هەموو‬ ‫پارچەیەكی كوردستاندا هەوڵی بەو شێوەیە‬ ‫لە ئ��ارادان‪ ،‬بەاڵم گەر لەو رووەوە بڕیاری‬ ‫هاوبەش وەربگیردرێت‪ ،‬بەرنامە و پرۆژەی‬ ‫هاوبەش دابنرێت‪ ،‬چاكی هاوبەش ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬ئ��ەوا رۆڵێكی گ��ەورەی دەبێت لە‬ ‫گۆڕان و گۆڕانكاری لە كۆمەڵگای كورددا‪،‬‬ ‫لە دیموكراتیزەكردنی كۆمەڵگای كورددا‪ .‬بەم‬ ‫شێوەیەش ژیانێكی ئازاد و یەكسان لە نێوان‬ ‫ژنان و پیاواندا بااڵدەست ببێت‪ .‬لە هەمانكاتدا‬ ‫هێزێكی زۆر گەورە بۆ سیاسەتی نەتەوەیش لە‬ ‫گە ‌ڵ خۆی دێنێت‪ .‬وەكو ‪ KJB‬دەڵێن؛ لەم‬ ‫كۆنفرانسەدا‪ ،‬دەبێت تەنیا گفتوگۆ نەكەین‪،‬‬ ‫دەرد و چەرمەسەری بۆ یەكتر باس بكەین‬ ‫و دوات��ر ب�ڵاوەی لێبكەین‪ ،‬ئەمە زۆر سوود‬ ‫بە ژنانی كورد ناگەیەنێت‪ ،‬دەشێ لە الیەن‬ ‫مەعنەوییەوە هەندێك قازانجی هەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە الیەنی كردار و چارەسەرییەوە و لە بواری‬ ‫گۆڕان و گۆڕانكاریدا كاریگەرییەكی ئەوتۆی‬ ‫نابێت‪ .‬لەو بڕوایەداین ژنانی كورد لە كۆنفراسدا‬ ‫خۆیان بگەیەننە ئاستی رێكستنێكی هاوبەش‬ ‫و ماییندە و ئەمەش بەرقەرار بكەن‪ .‬هیوادارین‬ ‫ئاستێكی رێكخستنێكی هاوبەش‪ ،‬میكانیزمێكی‬ ‫هاوبەش لەسەر بناخەی دیموكراتییانە دروست‬ ‫ببێت كە نوێنەرایەتی هەموو ژنانی كورد‬ ‫بكات و هەموو ژنانی ك��ورد نوێنەرایەتی‬ ‫خۆیانی تێدا ببینن و بەشێوازێكی هاوبەش‬ ‫تێكۆشان بەرز بكاتەوە‪ .‬ئەمەش مەرجە بۆ‬ ‫ئەوەی رێكخستنێكی هاوبەش دروست ببێت‬ ‫و بتوانرێ لە بەرامبەر بە كێشەكانی ژنی‬ ‫كورد تێبكۆشرێ‪ .‬ئاواتەخوازین كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی ژنان بە رێكخستن و میكانیزمێكی‬ ‫هاوبەش ئەنجامگیر ببێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە كۆتاییدا ئەگەر مژارێكی تر‬ ‫هەبێت یاخود پەیامێكتان؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ژنانی ك��ورد تا ئێستا بۆ ژیانی‬ ‫ئازادی و سەربەخۆیی گەلی كورد فیداكاریی‬ ‫و قارەمانێتییەكی گەورەیان كردووە‪ ،‬مێژووی‬ ‫كوردستان لەو رووەوە زۆر شكۆدارە‪ .‬هەر لە‬ ‫لەیال قاسمەوە تا زیالن و شیرین عەلەمهولی‬ ‫و ئەو ژنانەی لە پێناو ئ��ازادی گەلی كورد‬ ‫و ئازادی ژن گەلێك فیداكاری و قارەمانێتی‬ ‫گەورەیان ئەنجامدا‪ ،‬بۆ خاوەنداریكردن لە‬ ‫یادەوەرییان و شایستەبوون بەو قارەمانانە‪،‬‬ ‫مەگەر بە كۆنفرانسێك لەسەر بناخەی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی دیموكرات و لەسەر كێشەی ئازادی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پێویستەهەمووكەسێك‬ ‫بزانێت كە لەم كۆنفرانسەدا‬ ‫ژنی كورد بڕیاردەر و ژنان‬ ‫لەسەر ناسنامە و هەبوون و‬ ‫پرسەكانیخۆیانگفتوگۆ‬ ‫دەكەن و بڕیار وەردەگرن‪.‬‬ ‫سازدانی ئەم كۆنفرانسە دەبێ‬ ‫بەشێوەیەكیسەربەخۆلە‬ ‫پارت و الیەنە سیاسییەكان‪،‬‬ ‫سەربەخۆ لە كاریگەری‬ ‫سەروەری پیاو بێت‪ .‬بۆ ئەوەش‬ ‫هیوا و خواستمان ئەوەیە‬ ‫كە هەموو پارت و الیەن و‬ ‫كەسایەتییەسیاسییەكانی‬ ‫كورد لەبەرامبەر بەم ئیرادەی‬ ‫ژنانی كورد و لەبەرامبەر‬ ‫بە خەباتی ژنانی كورد‪،‬‬ ‫لە بەرامبەر بەو بڕیارانەی‬ ‫وەریدەگرن هەم رێزدار بن و هەم‬ ‫خاوەنداری لێبكەن و خۆیان‬ ‫بەرپرسیارببیننلەبەرامبەربە‬ ‫پراكتیزەكردنی‬ ‫ژن بە هۆشمەندییەكی ئازادیخوازانەوە گفتوگۆ‬ ‫بكرێت‪ ،‬شایستەبوون بێتە ئاراوە و راستتر و‬ ‫دروستترین خاوەنداریكردنیش وەهایە‪.‬‬ ‫ژنان و دایكانی كورد زەحمەتییەكی گەورەیان‬ ‫كێشاوە و هەتا ئێستاش هەر لە زۆری و‬ ‫زەحمەتیدان‪ .‬بۆ ئەوەی ئێش و ئازارەكانیان‬ ‫كەم بكەینەوە‪ ،‬برینەكانیان ساڕێژ بكەین‪،‬‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی وەاڵمێكی زۆر گ��ەورە و‬ ‫گرنگە‪ .‬ئێمە ب��ەو هیوایەین كە سەرجەم‬ ‫تەڤگەرە ئازادیخوازەكانی ژنانی كوردستان‪،‬‬ ‫بە بەرپرسیارێتییەكی گەورەوە هەڵبسوڕێن‪.‬‬ ‫ئەم هەلە مێژووییەی كەوتۆتە دەست كوردان‬ ‫لە دەستی نەدەین‪ .‬وەكو ژنانی كورد رۆڵێكی‬ ‫ئەرێنی و پێشەنگانە بگێڕن‪ .‬هەموو پێكەوە‬ ‫و بە یەكڕیزیمان س��ەدەی (‪)21‬م دەكەینە‬ ‫سەدەی ئازادی گەلی كورد و ئازادی ژنانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫‪2012/5/7‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪39‬‬

‫ژنان‬

‫كێشەی ژنان كێشەی كۆمەڵگایە‬

‫دەسەاڵتی كوردی بكوژانی ژن داڵدە دەدات و یاساكانی جێبەجێ ناكات‬ ‫بارودۆخی ژنان لە هەرێمی كوردستان‬ ‫لە زۆرب��ەی رووەك��ان��ەوە ب��ەرەو خراپی‬ ‫دەچێت و ئامارە فەرمییەكانی ساڵی‬ ‫راب���ردوش ئاشكرای ك��رد ك��ە ل��ە هەر‬ ‫رۆژێكدا ژنێك دەكوژرێت و تا دێ بەرەو‬ ‫خراپی دەچێت‪ .‬بە قسەی شارەزایانی‬ ‫مافەكانی ژنانیش‪ ،‬ژنان لە پەراوێزی‬ ‫ب��ەرن��ام��ەی حكومەتی ه��ەرێ��م��دان و‬ ‫شێوازێكی نوێ لە رێكخراوی ژنانیش بۆ‬ ‫قۆناغی ئێستا پێویستە نەك ئەوانەی‬ ‫ئێستا هەن‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬بێریڤان محەمەد‬

‫سەمیرە محەمەد رۆژنامەوان و چاالكوانی‬ ‫مافەكانی ژنان بۆچونی وایە جیاوازییەكی‬ ‫ئەوتۆ لە نێوان ئێستا لەگەڵ ساڵەكانی پێشوو‬ ‫لە ب��ارودۆخ��ی ژن��ان روی ن���ەداوە‪ ،‬گەرچی‬ ‫ژن بەشدار بووە لە بەدەستهێنانی ئازادی‬ ‫نەتەوەیی لەم بەشەی كوردستان‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫بەرهەمی ئەو ئازادیە بێبەش كراوە‪ .‬ئاشكراشی‬ ‫دەك��ات كە جگە لە گۆڕانكاری لە هەندێك‬ ‫یاسادا و تێڕوانین نەبێت هیچی تر روی نەداوە‪.‬‬ ‫ئەم چاالكوانە وتی "كۆمەڵگا هێشتا پێی وایە‬ ‫ژن پلە دووە‪ ،‬ژن وەك پاشكۆی پیاو دبینێت‬ ‫و پێیان وایە لە روی عەقڵییەوە پێویستی‬ ‫بە رێنمای ‌ی كردنی هەیە لە الیەن پیاوەوە و‬ ‫ژن بۆ سیاسەت نەگونجاوە‪ .‬ئەو ژنانەش كە‬ ‫لە سیاسەتی حكومەت و پەرلەماندان تەنها‬ ‫روخساریان وەك ژنە و بەكار دەهێنرێن‪ .‬گەر‬ ‫پێچەوانەی ئەمانەمان ببینیایە ئەوا دەمانوت‬ ‫رەوش��ی ژن هەنگاوی ن��اوە"‪ .‬سەمیرە پێی‬ ‫وایە ئەم تێڕوانینە بۆ ژن ل��ەوەوە دێت كە‬ ‫كۆمەڵگەكەمان راهێنراوە بە پ���ەروەردەی‬ ‫توندوتیژی و توندوتیژیەكان لە ئاستی بەرزدان‪.‬‬ ‫سەمیرە لەمبارەیەوە وتیشی "بۆ گۆرینی ئەم‬ ‫بارودۆخەش هەوڵەكان زۆر بون‪،‬‬ ‫بەاڵم دەرەنجامی هەوڵەكان كەمن‪ .‬چونكە ئەوە‬ ‫خۆی ئیشكردنە بۆ گۆرانكاری كۆمەاڵیەتی و‬ ‫ئەوەش لە ماوەیەكی كەمدا بەرهەمەكەی نایەتە‬ ‫دی‪ .‬بۆیە پێدەچێت زەمەنێكی زۆری بوێ تا‬ ‫بڕوا بە كۆمەڵگا بێنین ژن وەك مرۆڤ ببینێت‪.‬‬

‫ئەوەشی وت‪" :‬لە ئێستادا بەرپەرچدانەوەیەكی‬ ‫زۆر هەیە بەرامبەر ب��ەو داواك��اری��ان��ەی ژن‬ ‫هەیەتی لە كۆمەڵگای كوردیدا‪ .‬خەڵكانێك‬ ‫هەن كە لە كەسانی ئاینی‪ ،‬سیاسی یان حزبین‬ ‫و‪ ...‬لەم كۆمەڵگایەدا پێیان وایە ئەو مافانەی‬ ‫ژن��ان داوای دەك��ەن شتێكی زیادەیە و ژن‬ ‫ئازادە‪ .‬ئەمە ئاوەژووكردنەوەی راستیەكانە لە‬ ‫كۆمەڵگەدا‪ .‬هەر لەوبارەوە زیاتر دوا و وتی‪:‬‬ ‫"هەر رۆژێك پێش هەشتی مارس چەند ژنێك‬ ‫كوژرا‪ ،‬ئەوە بەرپەرچدانەوەیەكی گەورەیە كە‬ ‫كۆمەڵگە پێمان دەڵێت "با خەباتیش بكەی هەر‬ ‫من بااڵدەسترم‪ ،‬من بەهۆی بیری پیاوساالری‬ ‫رەنگە بەدەستی ژنێك‪ ،‬ژنێك بكوژم"‪ .‬كەواتە‬ ‫ئەمە بەڵگەیە بۆ ئەوەی توندوتیژی هەڕەشە‬ ‫لە ژنانی كوردستان دەكات‪ .‬لە هەركاتێكیشدا‬ ‫ژنێك چەوساوە بێت‪ ،‬مانای وایە رەوشی ژن‬ ‫بەرەو پێش نەچووە‪ ،‬نەك لە كوردستان بەڵكو‬ ‫لە دونیادا"‪.‬‬ ‫لە ب��ارەی ج��ۆری ئ��ەو توندوتیژیانەی لە‬ ‫هەرێمی كوردستان جێبەجێ دەكرێت‪ ،‬وتی‪:‬‬ ‫"هەموو جۆرەكانی توندوتیژی لە كۆمەڵگای‬ ‫ئێمە پیادە دەكرێت‪ ،‬توندوتیژی فەرمانگەیی‬ ‫زیاتر تەحەڕوشی جنسی‪ ،‬لێدان كە وەك‬ ‫جۆرێك لە پەروەردە بۆ هێشتنەوەی ئێمتیاز و‬ ‫دەسەاڵت لە الی پیاو زۆر جار لە خێزانەكاندا‬

‫بەرامبەر ژن بەكار دەهێنرێت‪ ،‬توندوتیژی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬جەستەیی و دەرونی‪ ،‬كە‬ ‫لە ئاستی بااڵدایە‪ .‬ئەگەر دۆخی دەرونی ژن‬ ‫هەڵسەنگینین دەبینین هیچ ژنێك بەختەوەر‬ ‫نییە‪ .‬چونكە هەست دەكەن ژیانیان فەراهەم‬ ‫ن��ەك��راوە‪ ،‬پلەدوون و گەر راستەوخۆ لێی‬ ‫نەدرێت یان نەكوژرێت‪ ،‬بەاڵم بە ناراستەوخۆیی‬ ‫بە شێوەی سوكایەتی پێكردن و ئیهانەكردن لە‬ ‫ئاست كەمكردنەوەی كەسێتیدا لەناو دەبرێت‪.‬‬ ‫شاراوەترین توندوتیژیش كە باسی لێ ناكرێت‬ ‫توندوتیژی سێكسیە‪ ،‬چ لە فاكتۆری خێزان‬ ‫بێت كە لە هاوسەركاندایە تا دەگاتە دامودەزگا‬ ‫فەرمییەكان كە تێیدا زۆر جار بەداخەوە ژنان‬ ‫بێدەنگی هەڵدەبژێرن لە بەرامبەریدا"‪.‬‬ ‫رۆژنامەوان و چاالكوانی مافەكانی ژنان لە‬ ‫بارەی پاڵپشتی یاساییش دەڵێت‪" :‬كاتێك‬ ‫كۆمەڵگایەك دواك��ەوت��وو بێت‪ ،‬ب��ەاڵم یاسا‬ ‫پاڵپشتی مرۆڤ بكات ئومێدێك بەدی دەكرێت‬ ‫ك رەوشی ژن بەرەو پێش بچێت‪ .‬هەندێك‬ ‫لە یاساكانی ئێمە بە هەوڵێك و خەباتێكی‬ ‫زۆر گۆرانكاری تێدا كرا و هەموار كرایەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە هەموو نوسراوی سەر كاغەزن‬ ‫و جێبەجی ناكرێت‪ .‬ئەگەر نا ئەوا یاسا دەبونە‬ ‫پاڵپشتی ژنان‪ .‬لە كاتێدا كە مەحاڵە كۆمەڵگا‬ ‫بێتە پاڵپشتی"‪ .‬سەمیرە وتی‪ :‬هەر چەندە‬

‫ژنان‪ /‬دیدار‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫بۆ موجامەلە "لەو كاتەی میدیاكان روو لە‬ ‫بەرپرسەكان دەكەن وا خۆیان نیشان دەدەن‬ ‫كە خەڵكانی ژن پارێز و بڕوایان بە مافەكانی‬ ‫ژن هەیە‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانە لە واقیعدا هەر‬ ‫ئەوانەن چەوسێنەرانی ژن��ن‪ .‬هەندێك جار‬ ‫دەسەاڵتی كوردییە بكوژانی ژنی داڵدە دەدات‬ ‫و یاساكانی جێبەجێ ناكات‪ .‬هەروەها سزاكانی‬ ‫س��وك ك���ردووە لەسەر ئ��ەوان��ەی بەبیانوی‬ ‫شەرفپارێزی و گومانكردن‪ ،‬ژن دەچەوسێننەوە‬ ‫توندوتیژیان لە بەرامبەر ئەنجام دەدەن"‪.‬‬ ‫سەمیرە لەبارەی رۆڵی ئایین لەسەر رەوشی‬ ‫ژن‪ ،‬وت��ی "ب��ەداخ��ەوە ئاینیش لە باشوری‬ ‫كوردستان وەك كایەكانی تری ژیان هاوكاری‬ ‫ژن نەبووە‪ .‬ئەوانەی رێبەرایەتی ئاینیان كردووە‬ ‫پیاون و رێگەیان نەداوە ژنانێك كە شارەزایی‬ ‫ئاینیان هەیە بێنە پێشەوە‪ .‬لەبەرئەوەی‬ ‫تاكالیەنە بووە‪ ،‬وتەكان لە پیاوەوە پەخش‬ ‫كراوە و پەیامەكانیش ئاراستەی پیاو كراوە‪.‬‬ ‫هەروەها ئیستیغالل ك��راوە بە دیوێكدا كە‬ ‫قازانجی پیاو لە سەروو هەموو پەیامەكانەوە‬ ‫بێت‪ .‬ئاینیش چۆتە پاڵ كایەكانی تر و بۆتە‬ ‫فاكتەرێكی گەورە بۆ بەرقەراربونی توندوتیژی‬ ‫بە شێوەیەكی گ��ەورە لە كۆمەڵگەدا‪ .‬هەر‬ ‫كاتێكیش باسی مافی ژن كرابێت پێیان وایە‬ ‫ئەمە دژایەتیكردنی ئاینە‪ ،‬چونكە وەك پیاو‬ ‫بەرگری لە ئاینەكە دەكەن نەك وەك مرۆڤ‪.‬‬ ‫ئەمەش خراپ بەكارهێنانی ئاینە لە الیەن‬ ‫خودی پیاوانەوە بۆ ئ��ەوەی پێگەی خۆیان‬ ‫بهێڵنەوە‪ .‬لەم كۆمەڵگایانەدا نەك هەر ئایین‪،‬‬ ‫سیاسەت‪ ،‬ئابوری و مادە توانای شەخسی‪،‬‬ ‫هونەر هەموی بەكار دێنن بۆ سەركوتی ژنان"‪.‬‬ ‫پێشی وایە بۆ ژن جەنگێكی سەختە تا هەموو‬ ‫ئەم هۆكارانە بسڕێتەوە و كۆتایی پێ بێنێت‪.‬‬ ‫هەر چەندە هەوڵ هەیە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی ئەوەی‬ ‫زۆربەی ژنان وا پەروەردە كراون كە متمانەیان‬ ‫بە خۆیان نەبێت‪ ،‬زۆرب��ەی ژنەكان بونەتە‬ ‫پاشكۆی حزبەكان و زۆرب��ەی رێكخراوەكان‬ ‫پاشكۆی حزبەكانن كە هەندێك لەو زەمانە‬ ‫دواكەوتون و بڕوایان بە پرەنسیپەكانی مافی‬ ‫مرۆڤ نییە‪ .‬ئەوانیش بە ئیعازی حزبەكان‬ ‫نەبێت ناتوانن كار بكەن‪ .‬بزوتنەوەی یەكگرتوی‬ ‫ژنانە لەم بەشەی كوردستان نییە تا بتوانێت‬ ‫لە ئاست هەموو ئەو توندوتیژیانەدا دەنگی‬ ‫"نا" هەڵبڕێت‪ .‬هەموو ئەمانە وایان كردووە‬ ‫ژنان زۆر كەم روبەڕوی ئەو كێشە و گرفتانە‬ ‫ببنەوە كۆمەڵگە بۆی دروست كردون‪ .‬هەموو‬ ‫ئەمانە وای ك��ردووە ژن نەتوانێت لە ئاستی‬ ‫بااڵدا روبەڕوی كێشە و گرفتەكانی ببنەوە‪ .‬بە‬ ‫بڕوای سەمیرە محەمەد پێش هەر شت دەبێت‬ ‫ژن ئیش لەسەرخۆی بكات‪ ،‬تا ژن رۆشنبیر‬

‫بێت بەرامبەر مافەكانی بە ئاگا دەبێت‪ ،‬پاشان‬ ‫لەگەڵ ئەو هێزانەی بڕوایان بە مافەكانی هەیە‬ ‫هەوڵی توندوتۆلكردنی پەیوەندییەكانی بدات‪.‬‬ ‫جا رێكخراوەكانی مافی ژنانن‪ ،‬راگەیاندنەكانن‪،‬‬ ‫رێكخراوی كۆمەڵگەی مەدەنییە یان حزبە‪،‬‬ ‫دەبێت ئامانجی گشتیمان هەبێت‪ .‬واتە بتوانین‬

‫بەداخەوە تا ئێستا پێوەری‬ ‫سەرەكیبۆكاندیدكردنی‬ ‫كەسێكبۆپۆستێكیسیاسی‬ ‫گوێرایەڵی و دەرنەچونە لە‬ ‫بریاریسیاسیپارتەكان‪،‬‬ ‫ئەمەش وا دەكات ئەو كەسە‬ ‫كەمتر بیر لە شتێ بكاتەوە‬ ‫ئەولەویاتیپارتەكەینەبێت‪.‬‬ ‫مەسەلەی ژنانیش لەو خانەیەدا‬ ‫نییە‪ .‬بۆیە دەبینین ئەو پرۆژانەی‬ ‫تایبەتنبەكێشەكانیژنان‬ ‫زۆر كەمن‬ ‫پێكەوە كاری هاوبەش بكەین و خاوەن پالنی‬ ‫خۆمان بین بۆ ئەوەی بزانین داهاتوی بەرەو‬ ‫كوێ دەڕوات‪ ،‬لە هەموشی كرنگتر ئەو ئەزمونە‬ ‫سەرنەكەوتوانەی ژن كە كۆمەڵگە وای كردوە‬ ‫سەركەوتو نەبێت و نەبێتە هۆی ئەوەی ژنان‬ ‫بڵێن ئیتر ت��ەواو‪ ،‬ملكەچ و دەستەمۆ نەبن‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەموو ئەمانەش دروستكردنی ئیرادەیە لە‬ ‫ژندا و كۆڵنەدان باشترین میكانیزم دەبێت بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافەكان‪.‬‬ ‫دكتۆرە عالیا فەرەج مستەفا‪ ،‬مامۆستا لە‬ ‫بەشی زانستە مرۆڤایەتیەكانی زانكۆی سلێمانی‬ ‫ب��ە پێی شیكردنەوەكانی خ��ۆی ل��ەب��ارەی‬ ‫رێكخراوەكانی ژنان لە هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫وەهای وت‪ :‬رێكخراوەكان توانیویانە لە (‪)20‬‬ ‫ساڵی راب��ردوو رۆڵ بگێڕن لە بەرزكردنەوەی‬ ‫ئاستی هۆشیاری ژنان بە خودی خۆیان و بە‬ ‫واقعی كۆمەڵگاكەیان و بە ماف و ئەركەكانیان‬ ‫و چۆنێتی مامەڵەكردن لەگەڵیدا"‪ .‬بۆچونیشی‬ ‫وایە "ئەم رێكخراوانە لە چوارچێوەی واقعی‬ ‫خۆیاندا كار دەكەن‪ .‬ئەگەر باس لەسەر واقعی‬ ‫كۆمەاڵیەتی و كلتوری و سیاسی هەرێمی‬ ‫كوردستان بكەین‪ ،‬دەبینین رێكخراوەكان‬ ‫نەیانتوانیوە تەجاوەزی ئەو واقیعە بكەن‪،‬‬ ‫بەڵكو مامەڵە لەگەڵ واقیع دەكەن و ناتوانن‬ ‫بەشێوەی بەرچاو واقیع بگۆڕن"‪.‬‬ ‫مامۆستاكەی بەشی زانستە مرۆڤایەتییەكان‪،‬‬ ‫ئ���ەوەش���ی خ��س��ت��ە روو ك���ە ی��ەك��ێ��ك لە‬ ‫تایبەتمەندییەكانی ئەم واقیعەی كە لە (‪)1991‬‬ ‫وە تا ئێستا لە هەلومەرجی كۆمەاڵیەتی و‬ ‫سیاسی و كلتوری هەرێمی كوردستان هەیە‪،‬‬ ‫ئەمەیە كە حزبە سیاسییەكانمان بااڵدەستن‬ ‫لەسەر ئاستی كۆمەڵگای مەدەنی و ئاستی‬ ‫دەسەاڵتیش‪ .‬هەر بۆیە ئەم مامۆستایە بە‬ ‫سروشتی دەبینێت لە سەرتای (‪)90‬ەكانەوە‪،‬‬ ‫كە هەر یەكێك لە رێكخراوەكان بە پاڵپشتی‬ ‫یەكێك لە حزبە سیاسییەكان دام��ەزاب��ن و‬ ‫كار و چاالكیەكان كردبێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی بە‬ ‫الیەوە جێی تێبینییە ئەوەیە هەموو رێكخراوێك‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫جەماوەری بێت یان مەدەنی (‪ 10‬یان ‪)15‬‬ ‫ساڵ جارێك بە پێی ئەو پالنە ستراتیژیەی‬ ‫هەیەتی دەبێت خوێندنەوەی نوێ بۆ خۆی‬ ‫بكات‪ .‬بەاڵم رێكخراوەكانی الی ئێمە ئەمەیان‬ ‫نەكردوە"‪ .‬هەروەها وتی‪" :‬دوای تێپەڕبونی‬ ‫زیاتر لە (‪ )20‬ساڵ بەسەر كاری رێكخراوەكاندا‬ ‫خاڵی هەرەگرنگ خوێندنەوەیەكی نوێیە بۆ‬ ‫واقع‪ .‬هەروەها بۆ سروشتی پەیوەندیان لەگەڵ‬ ‫پارتە سیاسییەكاندا‪ .‬چونكە لە سەرتادا ئەو‬ ‫پەیوەندیەی حزبە سیاسییەكان و رێكخراوەكانی‬ ‫ژنان سروشتی بوو‪ .‬واتا هەم بۆ رێكخراوەكانی‬ ‫ژنان و هەم بۆ حزبەكان دەرەنجامەكانی الیەنی‬ ‫ئیجابی زۆر بوو‪ .‬بەاڵم ئێستا بە تێپەڕبونی‬ ‫كات ل��ەوە دەچێت خاڵە سلبیەكانیان زاڵ‬ ‫بووبێت‪ .‬بۆیە پێویستمان بە فۆڕمێكی نوێ لە‬ ‫رێكخراوەی جەماوەری هەیە بۆ ئەوەی دۆزی‬ ‫ژن بگرێتە خۆی و تەبەنی بكات و كاری بۆ‬ ‫بكات"‪.‬‬ ‫ئەو باسی لەوەش كرد كە بە حوكمی ئەو ژینگە‬ ‫مەدەنییەی لە سەنتەری شارەكانە‪ ،‬زۆربەی‬ ‫چاالكییە سەنتەرییەكانی رێكخراوەكانی ژنان لە‬ ‫چوارچێوەی شارەكان زیاتر خۆی دەگرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر بەپێی پێداویستی و ژن��ان و رێژەی‬ ‫دابەشبونی ژنان بێت بەسەر شار و الدێیەكاندا‬ ‫كەمترین پێداویستیەكانی ژنانی الدێ یان شارە‬ ‫بچوكەكان چۆتە خاڵ یەكەمینەكانی ئەجێندای‬ ‫رێكخراوەكانی ژنانەوە‪ .‬بۆیە ئەمە هەڵوێستەی‬ ‫دەوێت‪ .‬د‪.‬عالیا فەرەج وتی‪ :‬بۆ ئەوەش دەكرێ‬ ‫هۆكاری تایبەتی هەبووبێت وەك؛ نەبونی‬ ‫پارە بۆ ئەو پرۆژانەی خزمەتی ژنانی شارە‬ ‫بچوكەكان بكات‪ ،‬نەبونی پێداویستی مرۆیی‬ ‫لەوانە كەسانی راهێنراو بەتوانا كە بتوانن لە‬ ‫شارۆچكەكاندا ئەو خزمەتانە پێشكەش بكەن‪،‬‬ ‫نەبونی یارمەتی لۆجستی یان كارگێڕی بۆ‬ ‫ئەم رێكخراوانە كە لقی بەهێزیان هەبێت لەناو‬ ‫شارەكان‪ ،‬وایان كردوە كەمترین خزمەت بەو‬ ‫توێژانەی ژنان بكەن كە لە شارەبچوكەكانن‬ ‫لەوانەیە لە ستراتیژیاتی خۆیاندا كەمتریان‬ ‫پرۆژەیان تایبەت كردبێـت بۆیان‪ .‬ئەمانە وای‬ ‫ك��ردوە ئەم وێنە لە واقیعدا بنەخشێنرێت‪،‬‬ ‫كە زۆرتر چاالكی و خزمەتیان بۆ ژنی شارە‬ ‫گەورەكانە"‪.‬‬ ‫دكتۆرە عالیا خاڵی هەرەالوازی رێكخراوەكانی‬ ‫ژنانی وەها دەستنیشان كرد كە ئەم ریكخراوانە‬ ‫لە روی فیكری و مەعریفی و فەلسەفییەوە‪،‬‬ ‫پاشخانێكی وەهایان نییە كە تیڕوانینەكانیان‬ ‫ب��ۆ ژن���ان بخاتە چ��وارچ��ێ��وەی زانستی و‬ ‫ئەكادیمییەوە‪ .‬ئەمە یەكێكە لە پێداویستیەكانی‬ ‫ك��اری م��ەدەن��ی ی��ان ك��اری ج��ەم��اوەری بۆ‬ ‫توێژی ژنان لە كوردستان‪ ،‬كە الی ئێمە لە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫ئاستێكی الوازدایە‪ .‬هەر بۆیە زۆر جیاوازی لە‬ ‫كار و چاالكی رێكخراوەكاندا نابینێت"‪ .‬ئەو‪،‬‬ ‫كەموكورتیەكی تری ئەم رێكخراوانەی بەو جۆرە‬ ‫دەستنیشان كرد كە "زۆر جار گۆراوەكانی تر‬ ‫بۆ نمونە ئینتیما بۆ حزبەكان یان جیاوازی‬ ‫ئایدۆلۆژیەكان دەبێتە رێگر لەوەی كە دۆزی‬ ‫ژنان بێتە خەمی یەكەمی رێكخراوكانی ژنان و‬ ‫لەسەر ئەمە كۆ ببنەوە‪ .‬هەر یەكە ئەو پاشخانە‬ ‫ئایدۆلۆژییەی زاڵە بەسەر خۆی و چاكیەكانیدا‬

‫كۆمەڵگاهێشتاپێیوایە‬ ‫ژن پلە دووە‪ ،‬ژن وەك پاشكۆی‬ ‫پیاو دبینێت و پێیان وایە لە روی‬ ‫عەقڵییەوەپێویستیبەرێنمایی‌‬ ‫كردنی هەیە لە الیەن پیاوەوە و‬ ‫ژن بۆ سیاسەت نەگونجاوە‬

‫زیاتر رۆڵ دەبینێت"‪ ،‬ئ��ەو وتیشی "گەر‬ ‫رێخراوێك یان چەند بزوتنەوەیەكی ژنان هەیە‬ ‫لە كوردستان دەبێت دۆزی ژنان و مافەكانیان‬ ‫و خەمەكانیان پێداویستیەكانیان بێتە پلەیەك‬ ‫لە بەرنامەی كاریان‪ .‬پێدەچێت هۆكاری ئەمەش‬ ‫پەیوەندی بەوە هەبێت كە پاشخانی فیكری و‬ ‫مەعریفی و فەلسەیمان بۆ دۆزی ژن چۆنە و‬ ‫پەیوەندی ژن بە پیاوە و پێگەی ژن لە بونیادی‬ ‫كۆمەڵگای كوردیدا چیە‪ .‬تا ئەمرۆكە وەاڵمێكی‬ ‫تەواومان نەدابێتەوە بە مەنهەجیەتێكی زانستی‬ ‫ئەم پرسیارانە‪ .‬بە بڕوای من ئێمە لە جیاتی‬ ‫ئ��ەوەی لە ئاستی تیۆری و فیكری ئاڕاستە‬ ‫بكرێین بۆ ئەو مەیدانە‪ ،‬بە پێچەوانە لە كارە‬ ‫مەدەنییەكانەوە دەڕۆین بۆ ئەوەی ببینە خاوەن‬ ‫پاشخانە فیكری و فلسەفییەكان"‪.‬‬ ‫مامۆستاكەی بەشی زانستە مرۆڤایەتییەكانی‬ ‫زانكۆی سلێمانی بڕوای وایە دەبێت "هەموو ئەو‬ ‫بابەت و كێشە و گرفتانەی لە كۆمەڵگادایە‬ ‫بە شێوەی راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ ژن‬ ‫وەك كاراكتەرێكی سەرەكی كارگەرە سلبی و‬ ‫ئیجابیەكانی رەنگ دەداتەوە هەیە بەسەر ژیانی‬ ‫ژن��ەوە"‪ .‬دكتۆرە عالیا پێی وایە كێشەی ژن‬ ‫كێشەی كۆمەڵگایە و وتی "دۆزی ژنان‪ ،‬تایبەت‬ ‫بە ژنان نییە تەنها‪ ،‬بەڵكو دۆزی كۆمەڵگایە‪،‬‬ ‫دۆزی دەسەاڵتە كە ئیدارەی كۆمەڵگا دەكات‪.‬‬ ‫ناكرێت تەنها ژنان خاوەنی ئەم دۆزە بن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بە ژن و پیاوەوە بە دەسەاڵت و كۆمەڵگەی‬ ‫مەدەنییەوە و رێكخراوەكان‪ ،‬هەر هەمویان‬

‫‪41‬‬

‫ژنان‬

‫خاوەن قەزیەیەكن كە قەزیەی ژنە‪ .‬دەبێت‬ ‫هەموان مامەڵەی ئیجابی لەگەڵ بكەن و لە‬ ‫خەمی چارەسەركردنی بن"‪.‬‬ ‫تارا حسێن چاالكوانی بواری سیاسی‪ ،‬ئەوە‬ ‫رون دەكاتەوە كە بەداخەوە ژنان لە باشوری‬ ‫كوردستاندا لە بارودۆخێكی خراپدا ژیان دەكەن‪،‬‬ ‫چونكە كۆمەڵگەكەمان كۆمەڵگایەكی پیاوساالر‬ ‫و نامووسپەرستە‪ ،‬ژن بەكەم دەبینێت و هیچ‬ ‫مافێك بۆ ژن رەوا نابینێت‪ .‬رۆژانە لە سایەی‬ ‫عەقڵییەتی نامووس‌پەرستییەوە ژنانی كورد بە‬ ‫شێوەیەكی دڕندانە دەكوژرێن‪ .‬بە پێی ئامارەكان‬ ‫كە لە دەزگا فەرمییەكان باڵو دەكرێتەوە رێژەی‬ ‫توندوتیژییەكای سەر ژنان رۆژدوای رۆژ لە‬ ‫بەرزبونەوەدان‪ .‬هەر رۆژێك ژنێك دەكوژرێت‪،‬‬ ‫جگە لەو هەموو توندوتیژیانەی كە تۆمار‬ ‫ناكرێت لە دەزگ��ا فەرمییەكان‪ .‬ئەمەش بە‬ ‫ئاشكرا ئەوەمان پێ دەڵێت كە ژیانی ژنان لەم‬ ‫كۆمەڵگەیە هەر رۆژ زیاتر روبەڕوی مەترسی‬ ‫دەبنەوە‪ .‬ئەو چاالكوانە سیاسییە ئەوەش‬ ‫رون دەكاتەوە ژن لە هەرێمی كوردستان لە‬ ‫سیاسەت تا رادەیەكی زۆر دور خراوەتەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش چەندین هۆكاری هەیە لەوانە ئەو‬ ‫كەلتورە كۆنەی كە پێنج هەزار ساڵە لەسەر ژن‬ ‫دروست بووە لە جیهاندا و ژنی بەكەم بینیوە‬ ‫و پەراوێزی خستوە كە تا ئێستاش ئاسەواری‬ ‫لە ت���ەواوی دونیا و لە كۆمەڵگای ئێمەدا‬ ‫بەشێوەیەكی زەق و بەرچاوە‪ .‬ئەمەش كاری‬ ‫كردۆتە سەر ئەجێندای پارتە سیاسییەكانی‬ ‫ئ��ەم هەرێمە‪ .‬راس��ت��ە ئ���ەوان ل��ە دروش���م و‬ ‫راگەیاندنەكانیاندا باسی یەكسانی و مافەكانی‬ ‫ژن دەكەن‪ ،‬بەاڵم ئامادە نین پۆستە بااڵكان بۆ‬ ‫ژنان چۆڵ بكەن‪ .‬بۆ ئەوەی لەو جێگایانەوە ژنان‬ ‫نەتوانن داكۆكی لە مافەكانیان بكەن‪ .‬هەروەها‬ ‫دوری ژن لە سیاسەت بەشێكی پەیوەندی‬ ‫بە ژنان خۆیان هەیە كە دوری لە سیاسەت‬ ‫دەگرن و هەوڵی ركابەری نادەن واتە شەڕی‬ ‫سیاسەت ناكەن‪ .‬ئێمە كە لە كۆمەڵگایەكی‬ ‫پیاوساالردا بژین پێوستمان بە شەڕی سیاسەت‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانین لە جێگا بڕیاردەر و‬ ‫چارەنوسسازەكانەوە كار بكەن بۆ چەسپاندنی‬ ‫ئەو یاسایانەی كە لە بەرژەوەندی ژناندا دەبن‪.‬‬ ‫هەروەها هەندێك پارتی سیاسی رێژەیەكی ژنان‬ ‫لە نێویاندا هەن‪ ،‬بەاڵم نەیانتوانیوە ببنە وەاڵم‬ ‫بۆ كێشەكانی ژنان‪ .‬ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی زۆربەیان ژنیان وەك بوكەڵە بەشداری‬ ‫داوە و ژنانی نێو ئەو پارتانە نەیانتوانیوە بە‬ ‫رەنگ و عەقڵی ژن��ەوە بەشدار بن لە كار و‬ ‫پرۆژەكاندا‪ ،‬بەڵكو توتیئاسا بەدوای پیاوانی‬ ‫سەروی خۆیانەوە دەیڵێنەوە‪ ،‬بەاڵم بەڕای من‬ ‫ئەوانە هەتا ئازادی خۆیان بۆ خۆیان وەرنەگرن‪،‬‬

‫چاوپێكەوتن ‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫ناتوانن ببنە كاراكتەرێك كە داكۆكی لە‬ ‫مافەكانی ژنان بكەن‪ .‬چاالكوانە سیاسییەكە‬ ‫پێشیوایە بۆ چارەسەری كێشەكانی ژنان‬ ‫پێویستە ژنان لە ماڵەوە تەنها چاوەڕوانی‬ ‫پارتێك یان رێكخراوێك نەبن بۆ وەرگرتنی‬ ‫ماف و ئازادییەكانیان‪ .‬تارا وتیشی "هەر ژنێك‬ ‫پێویستە بۆ خۆی هەوڵی خۆڕۆشنیركردن‬ ‫و تێگیەیشتن لە مانای ئازادی ژن و كار و‬ ‫تێكۆشان بۆی لە ئاستی ژنانی ڕۆشنبیر و‬ ‫چاالكوانانی بدات و پێویستە پێشەنگ بن لە‬ ‫بواری سیاسیدا جێگای خۆیان بگرن بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانین بە هەموو مانا هیچ نەبێت هەندێك لەو‬ ‫توندوتیژییانەی سەر ژنان كەم بكەینەوە"‪.‬‬ ‫ئەندامێكی لیژنەی مافی مرۆڤ لە پەرلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬دۆخی ژنان لە هەرێمی كوردستاندا‬ ‫لە خراپترین ئاستدای دەبینێت‪ .‬پەیمان‬ ‫عزەدین وتی‪" :‬ژن لە ب��وارە جیاوزەكانی‬ ‫ژیانی كۆمەاڵیەتی و سیاسی و ئابوری و‬ ‫ئیداریدا ژمارە نییە تا حسابی لەسەر بكرێت‪،‬‬ ‫واتە ژن لە پەراوێزی روداو و بنیادناندیە لە‬ ‫كۆمەڵدا" سیاسەتی حكومەتیش سیاسەتێكی‬ ‫نەرێنییە لە بەرامبەر ئەو دۆخ��ەدا‪" ،‬هیچ‬ ‫كات لە ئەولەویاتی بەرنامەی كاری نەبوە‬ ‫بۆ رتوشكردنی روك��اری دەرەوەی هەندێك‬ ‫هەنگاوی روكەشیانەی ناوە"‪ .‬ئەو پێشی وایە‬ ‫كاركردنی ژنان لە سیاسەتدا پێویستی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆ ئەوەی سیاسیەكی سەركەوتو بیت‬ ‫پێویستت بە كاتی زۆر و وەرگرتنی زانیاری‬ ‫جۆراوجۆر و چونە ناو ملمالنێوە هەیە‪ .‬زۆر‬ ‫جار ئەو ملمالنێیانە ئەتخاتە بەردەم كێشەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی و سیاسی‪ .‬بەداخەوە تا ئێستا‬ ‫نەالی ژنان خۆیان حەزی قوربانیدان زاڵ‬ ‫بووە‪ ،‬نە لە كۆمەڵیشدا سیاسەت بە وەزیفەی‬ ‫ژن دانراوە تا بەربەست دروست نەكرێت لە‬ ‫بەردەمیاندا‪ .‬لە كۆمەڵگەی ئێمەدا داواكاری‬

‫گەر رێخراوێك یان چەند‬ ‫بزوتنەوەیەكی ژنان هەیە لە‬ ‫كوردستان دەبێت دۆزی ژنان‬ ‫و مافەكانیان و خەمەكانیان‬ ‫پێداویستیەكانیانبێتە‬ ‫پلەیەك لە بەرنامەی كاریان‬ ‫لەسەر كابانبون و خانمیی ژنان هەیە‪ .‬بیری‬ ‫باوی كۆمەڵگا كاری سەرەكی ژن لە ناو ماڵدا‬

‫دەبینێت‪ .‬بۆیە ژنانیش ئەو كارە هەڵدەبژێرن‬ ‫لە چوارچێوەی حەز و داواكاری كۆمەڵدابێت‪،‬‬ ‫بەشداری سیاسی ژنانیش یەكێكە كە لە‬ ‫كارە نەخوازراوەكان بۆیە ژنانێكی زۆر روو لە‬ ‫سیاسەت ناكەن‪ .‬ئەمە جگە لەوەی كە لە ناو‬ ‫بواری سیاسیدا ژنان تەنانەت خاوەنی بریاری‬ ‫سیاسیش نین و لە پرۆسەكانی دەنگدان‬ ‫وخۆپااڵوتنیشدا پاشكۆی بریاری سیاسی‬ ‫پیاون‪ .‬هەر بۆیەش ژنان نەیانتوانیوە لەگەڵ‬ ‫بونیان وەك ژمارە لە هەندێك بواری سیاسیدا‬ ‫ببنە هێزێكی كایگەر لە بریاری سیاسیدا‪.‬‬ ‫ئەو پەرلەمانتارە ئەوەشی رون كردەوە كە‬ ‫لە هیچ كام لە سەرۆكایەتیەكانی هەرێمدا‬ ‫ژن بونی نییە‪ ،‬وتی "تەنانەت لە پەرلەمان و‬ ‫حكومەتیشدا ژنان هێندی بەژمارە بەشدارن‬ ‫ئەوەندە بە بڕیار بەشداریان نین لە پەرلەمانی‬ ‫كوردستاندا‪ .‬تەنانەت لە لیژنەكانیشدا جیاوازی‬ ‫دەبینیت‪ .‬تا ئێستا لیژنەی ژنانە و پیاوانە‬ ‫هەیە كە لەسەر بنچینەی هەمان دابەشكردنی‬ ‫ئ��ەرك و رۆڵ لە نێوان ژن و پیاودا جیا‬ ‫كراوەتەوە‪ .‬لیژنەكانی ناوخۆ و پێشمەرگە‬ ‫و دارایی و یاسا یەك ژن ئەندامە تیایاندا‪.‬‬ ‫بەاڵم لیژنەكانی داكۆكی لە مافی ئافرەتان و‬ ‫كۆمەاڵیەتی و مافی مرۆڤ زۆرینەی ژنان پێكی‬ ‫دەهێنن‪ .‬لە وەفد و دانوستانە سیاسیەكاندا‬ ‫دیسانەوە ژن بونی نییە‪ .‬لە حكومەتیشدا بە‬ ‫هەمان شێوەیە‪ .‬ئەمەش دەمانخاتە بەرەم‬ ‫راستییەك كە دەسەاڵتی سیاسی تا پیاو‬ ‫وەستابێ پۆستە سیاسی و ئیدارییەكان بۆ‬ ‫ژن بە رەوا نابینێت خۆ ئەگەر سیستمی كۆتا‬ ‫نەبوایە ئەوا لە پەرلەمانیشدا رێژەی ژنان لە‬ ‫رێژەیان لە سەرۆكایەتی حكومەتی هەرێمدا‬ ‫زیاتر نەدەبوو‪.‬‬ ‫ئەم نوێنەرەی گەل لە پەرلەمان لە ئاست‬ ‫توندوتیژییەكانی سەر ژنان پێیوایە تا ژن‬ ‫خاوەنی ئیرادە و بریاری خۆی نەبێت و‬ ‫بەشێك بێ لە ش��ەرەف و ناموسی خێزان‬ ‫كوشتنی ژن بەردەوام دەبێت‪ ،‬ئەوەشی وت‬ ‫"كێشەی سزانەدانی بكوژانی ژنانیش بۆ ئەوە‬ ‫دەگەرێتەوە كە لە زۆرب��ەی كوشتنەكان لە‬ ‫الیەن ئەندامانی خێزانەوە ئەنجام دەدرێت و‬ ‫هەر لە خێزانیشدا پەردەپۆش دەكرێت‪ .‬لە‬ ‫الیەكی تریشەوە جۆرێك لە رەوایی دەدرێت‬ ‫بە كوشتنی ژن كە ئەگەر لەو چوارچێوەیە‬ ‫دەربچێت كە وەك بەشێك لە موڵكەكانی پیاو‬ ‫بۆی دەسنیشان كراوە‪ .‬ئەمەش جۆرێك لە‬ ‫پشتیوانی یاسایی و كۆمەاڵیەتیشی هەیە‪ ،‬لەم‬ ‫بوارەشدا حكومەت نەیتوانیوە رۆڵێكی ئیجابی‬ ‫هەبێت و جێبەجێكارێكی سەركەوتوی یاساكان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئێمە كە لە‬ ‫كۆمەڵگایەكیپیاوساالردا‬ ‫بژین پێوستمان بە شەڕی‬ ‫سیاسەت هەیە‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫بتوانین لە جێگا بڕیاردەر و‬ ‫چارەنوسسازەكانەوەكار‬ ‫بكەن بۆ چەسپاندنی ئەو‬ ‫یاسایانەی كە لە بەرژەوەندی‬ ‫ژناندا دەبن‬ ‫بێ‪ ،‬ئەوەش زۆرتر پەیوەندی بەوەوە هەیە‬ ‫كە هەنگاونان بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی‬ ‫ژنان لە پەراوێزی كارەكانی حكومەتدایە"‪.‬‬ ‫پەیمان عزەدین لە بارەی كەمتەرخەمی ژنان‬ ‫نێو پەرلەمان‪ ،‬وتی "ب��ەداخ��ەوە تا ئێستا‬ ‫پێوەری سەرەكی بۆ كاندیدكردنی كەسێك بۆ‬ ‫پۆستێكی سیاسی گوێرایەڵی و دەرنەچونە‬ ‫لە بریاری سیاسی پارتەكان‪ ،‬ئەمەش وا‬ ‫دەكات ئەو كەسە كەمتر بیر لە شتێ بكاتەوە‬ ‫ئەولەویاتی پارتەكەی نەبێت‪ .‬مەسەلەی‬ ‫ژنانیش لەو خانەیەدا نییە‪ .‬بۆیە دەبینین‬ ‫ئەو پرۆژانەی تایبەتن بە كێشەكانی ژنان زۆر‬ ‫كەمن‪ .‬جگە لەوەی مەرج نییە ئەو ژنانەی‬ ‫كاندید دەكرێن بۆ ئەو پۆستانە هەمویان‬ ‫داكۆكیكار بن یان بوبن لە مافەكانی ژنان‬ ‫ئەمانە پێكەوە وا دەكەن كۆدەنگی لەسەر‬ ‫پرسی ژنان هەندێك زەحمەت بێت‪ .‬ئەندامی‬ ‫لیژنەی مافی مرۆڤ لە پەرلەمان ئاشكراشی‬ ‫كرد سیستمی سیاسی لە هەرێمی كوردستان‬ ‫بە هەمان تێروانینی عەقڵی باوی كۆمەڵگا‬ ‫سەیری رۆڵی ژنان دەكات و ئەم تێروانینەش‬ ‫وای كردووە نەتوانرێت یاساكان بە شێوەیەك‬ ‫هەموار بكرێت یان دەربكرێت كە مسۆگەری‬ ‫یەكسانی ژن و پیاو بكات‪ .‬تا ئێستاش لە‬ ‫زۆربەی یاساكاندا جیاوازی ئاشكرا لە نێوان‬ ‫ژن و پیاودا هەیە بە نمونە یاسای باری‬ ‫كەسیی‪ ،‬یاسای سزادان‪ ،‬یاسای قەدەغەكردنی‬ ‫لەشفرۆشی‪ ،‬تا ئەو تێروانینەش گۆرانكاری‬ ‫بەسەردا نەیەت ژن و پیاو لە بەرامبەر یاسادا‬ ‫یەكسان نابن و گۆرینی ئەو تێروانینانەش‬ ‫كاری هەموو پارتە سیاسیەكانە‪ .‬چونكە لە‬ ‫هەموو دنیادا رەوت��ی سیاسی گۆرانكارییە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان دروست دەكات و دەیانباتە‬ ‫پێشەوە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/5/20 [ ]18‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪43‬‬

‫ژنان‬

‫ئەگەر هەبوونت هەیە؟!‬

‫ئەو كاتە نابێت وەك ژنێك بە تەواوی لە ژێر بااڵدەستی‬ ‫پیاودا بیت‬

‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬

‫ئ��ەگ��ەر دوور لەفشار و چ��ەوس��ان��ەوە باس‬ ‫لەپەیوەندییەك بكەین‪ ،‬ئەگەر بڵێین مرۆڤ‬ ‫بناخەی سەرەكییە‪ ،‬مسۆگەر پێویست دەكات‬ ‫تاك سەبارەت بەناسنامەی خۆی خاوەنی بڕیار‬ ‫بێت‪ .‬پێویستە خاوەنی پێوانەكانی رازی بوون‬ ‫و رەتكردن و پەسندكردن بێت‪ ،‬هەر بۆیەش‬ ‫پێویست دەكات كەمێك بەهێز بێت‪ .‬واتە ئەگەر‬ ‫بە تەواوی بێهێز بێ و پیاوەكەی بەرامبەریشی‬ ‫تا دواڕادە بەهێز بێت‪ ،‬بێگومان لە ڕەوشێكی‬ ‫بەمجۆرەدا شێوەی ژنێكی وابەستە دێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫پێویستە زۆر بەباشی ئەمە ببینرێت‪ .‬ئێستا‬ ‫پیاو لە هەموو كاتێك زیاتر هەموو شتێك بۆ‬ ‫خۆی رەوا دەبینێ‪ .‬ژن سەبارەت بەهەموو‬ ‫الیەنەكانی بەدەستهێنان‪ ،‬رشتە و مسۆگەر رێگە‬ ‫بەشتێكی بەمجۆرە ن��ادات‪ .‬دەشێ پیاو وەكو‬ ‫خۆشەویستێكی كوێر بێت و بڵێ بەهایەكی‬ ‫زۆرت پ��ێ��دەدەم‪ ،‬ب���ەاڵم كاتێك مەسەلەی‬ ‫دابەشكردنێكی یەكسانی هێز و بڕیاردان ببێتە‬ ‫جێگای باس‪ ،‬ئەوا كوێرانەترین ئاشق (پیاو)‬ ‫دەبێتە سەرەڕۆییەك‪ .‬لەالیەنی خۆمەوە ناچارم‬ ‫ئەمانە لەبەرچاو بگرم‪ ،‬ناچارم جەخت لەسەر‬ ‫بەپتەوی هێشتنەوەی بەها مۆراڵیەكانم و‬ ‫پاراستنی پێكهاتەیەكی پتەو و دروستی ئەخالقی‬ ‫بكەمەوە‪ .‬ئاستی ئازادی رەگەزی ژنان بۆ من‬ ‫گرنگە‪ .‬بۆ ئەوەی من ژنان پەسند بكەم پێویست‬ ‫دەكات لە ئاستی نەتەوەییدا ببین بەخاوەنی‬ ‫ناسنامەیەك‪ .‬ئەمە چ واتایەك دەبەخشێ؟ ئەمە‬ ‫پێویستی بە شكۆمەندی و قەڵەمبازێكی گشتی‬ ‫هەیە‪ .‬هەروەكو چۆن پێویستە لە بواری دەرك‬ ‫پێكردن و ئیرادە بەمجۆرە بێت‪ ،‬ئەوا پێویست‬ ‫دەكات ژن لەناو رێكخستن و زۆربەی گۆڕەپان و‬ ‫زەمینەكانی تێكۆشاندا هەبوونی خۆی نیشانبدات‬ ‫و بیسەلمێنێ‪ .‬ئەگەرنا بەهێزبوون بەدینایەت‪.‬‬ ‫ژنێكی السایی و دروستكراویان دەرخستۆتە‬ ‫پێش و كردوویانەتە بەرپرسیاری دەزگایەك و‬

‫گوتویانە تۆ سەرۆكی‪ ،‬وەزیری‪ ،‬پەرلەمانتاری‪ ،‬ژن‬ ‫بەمجۆرە بەهێز نابێت‪ .‬پێویستە بەهێزبوونی ژنان‬ ‫لە ئازادی هەمەالیەنی رەگەزدا ببینرێت‪ ،‬تەنیا‬ ‫باس لە بەهێزبوونی سیاسی ناكەم‪ ،‬پێویستە‬ ‫خاوەنی پێوانە و تەنانەت سیستەمی سیاسی‬ ‫بەمجۆرە بن كە پیاوێك نەتوانێ لەسەربنەمای‬ ‫هێز و سەرمایەی خۆی هەڵسێ و ژنێك بخوازێت‬ ‫و وەكو چۆن دەیەوێت بەكاری بێنێت‪ .‬پێویست‬ ‫دەك��ات بەتەواوەتی ئەم دەرفەتە لە دەست‬ ‫پیاوەوە دەربخرێت‪ ،‬پێویستی بەپرەنسیپی‬ ‫مۆرااڵ هەیە‪ .‬بۆ نموونە ئەگەر پیاوێك بخوازێ‬ ‫لەگەڵ ژنێكدا بژیت‪ ،‬پێویست دەكات رێكخراوی‬ ‫ژن یاخود راستینەی ژیانی نوێی ژنانی پیشان‬ ‫بدرێت‪ .‬من فشار پیادە ناكەم و پشت بەهێزی‬ ‫ئابو‌وریشم نابەستم‪ .‬تەنیا و تەنیا دەبێ لەبواری‬ ‫ژیان‪ ،‬لە ئاشتیشەوە بگرە تا دەگاتە سیاسەت‪،‬‬ ‫لە بڕیارەكانی ژیانی ئابووریەوە تاوەكو دەگاتە‬ ‫مەسەلەی خاوەندارێتی منااڵن و ژیانی زایەندی‬ ‫پێویست دەكات لەسەر بنەمای ژیانێكی رۆژانە‬ ‫خاوەنی بڕیاری هاوبەش بن‪ .‬واتە مسۆگەر دەبێ‬ ‫ئەوە بەسەر ئەم پیاوەدا بسەپێنێ كە نابێ‬ ‫بەسەر ژندا زاڵ و بااڵدەست بێت‪ ،‬چونكە بەم‬ ‫شێوەیە پەسند نەكرێت‪ ،‬ئەوا پیاو بەپشتبەستن‬ ‫ب��ەو ه��ێ��زەی هەیەتی ه��ەم��وو كاتێك خۆی‬ ‫دەسەپێنێ‪ .‬پەرێشانی و ئەو كەوتنە ترسناكەی‬ ‫بەسەدان ساڵە هەیە لەسەر ئەم بنەمایە هاتۆتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬پێویستە ئەم رەوشە بەتەواوی پێچەوانە‬ ‫بكرێتەوە‪ .‬ئێستا منیش دەڵێم ئەمە زۆر ئاستەمە‪،‬‬ ‫لە وانەیە بڵێین؛ چی پێویست دەكات دەخوازین‬ ‫بژین‪ .‬ئەگەر ژن كەمێك ملكەچی بكات چی‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئایا خۆشتر و باشتر نابێت؟ بەگوێرەی‬ ‫من‪ ،‬هەرچۆنێكی بێت ئەوە بە فاشیزم دەگات‪.‬‬ ‫ئەمە بەدڕەوشتییە‪ .‬بێگومان ژن وەاڵمێكی‬ ‫زۆر گاڵوی هەیە‪ .‬بیداتە ئەم رەوشە‪ .‬ئەمەیە؛‬ ‫ئەمەش ئەنجامێكە بەگوێرەی سۆسیۆلۆژیا و‬ ‫سایكۆلۆژیا و تێڕوانینەكانی خۆم پێگەیشتوم‪،‬‬ ‫لێرەدا ژن زۆر بەخراپی وەاڵم دەداتەوە ئەگەر‬ ‫تۆ بەشێوەیەكی زۆر توند و رەها ئەو بخەیتە‬ ‫ژێر فشاری زایەندی‪ ،‬ئەویش بەشێوازێكی زۆر‬ ‫رەها مەسەلەی سێكسی وەكو چەكێك بەكار‬ ‫دێنێ‪ .‬ئەمە لە نێو كۆمەڵگای ك��وردەواری��دا‬ ‫رێگای لەبەردەم كەوتنێكی خراپ كردۆتەوە‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی ژن بەشێوەیەكی زۆر رەها خۆی‬ ‫كرد بەئامرازێكی زایەندی و شێوازێكی ئامرازی‬

‫بەرهەمهێنان و پێوانەیەكی ئەخالقی كرد بەیاسا‬ ‫و زاراوە‪ ،‬ناشێ كۆمەڵگای كورد چاك (إصالح)‬ ‫بكرێت‪ .‬لێرەدا تەنیا بەكەوتن و ئاستی نزم و‬ ‫بچووكی خۆی ناوەستێ‪ .‬نەتەوە لە نەتەوایەتی‬ ‫خۆی ب��ەدەر دەبێت‪ ،‬ئێستا فەرماندارێتی و‬ ‫سەرۆكایەتی لەناو ئێمەدا دەردەكەوێت‪ .‬لەناو‬ ‫پارتیماندا بەتایبەتیش لەنێو ریزەكانی شەڕدا‬ ‫پیاوێكی جددیمان نەبینی‪ .‬ناتوانین لەم ژیانە‬ ‫رزگاریان بكەین كە لە پێناو ئامانجی تەسك و‬ ‫بچووك پیادەی دەكەن‪ .‬بێگومان كاتێك پشت‬ ‫بەم گەوهەرە ببەستیت ئەنجام ئایدیۆلۆژیای‬ ‫بنەماڵێتی یە‪ .‬ژنێكی بەهێز و ئەنجامگیر یان‬ ‫هەموو شتێكی لە پێناو پیاوێك بەخت دەكات‬ ‫یا خود لەپێناو ئامانجێكی سەرەكی و مێژوویی‬ ‫هەموو شتێكی خ��ۆی ب��ەالوە دەن��ێ��ت‪ .‬ئەمە‬ ‫رەوشتێكی زۆر خراپە‪ ،‬پێویستە نەهێڵدرێ‪.‬‬ ‫ئەو ئەنجامەی لەم خاڵەوە بۆ كۆمەڵگای كوردم‬ ‫هەڵهێنجاوە؛ پێویست دەك��ات لە موڵكایەتی‬ ‫تایبەتی هەنگاو بۆ كۆمەڵكاری و موڵكایەتی‬ ‫گشتی بهاوێشترێت‪ .‬پێویستە ژن لە رەوشێكی‬ ‫بەمجۆرە رزگ��اری بێت كە وەك��و ئامرازێكی‬ ‫تایبەتی ئارەزووەكان بەكار دەهێنرێت‪ ،‬پێویست‬ ‫دەكات بەتەواوی بیگەیەنینە ئاستی نەتەوەیی و‬ ‫هەڵوێست و رەوشتی نوێی ئازادی و رێكخستن‬ ‫و بەرژەوەندیەكانی گشتی كۆمەڵگا‪ .‬ناشێ‬ ‫بەشێوەیەكی تر لەم نەخۆشییە رزگارمان ببێ كە‬ ‫وەكو شێرپەنجەیە و تەنانەت مەترسیدارتریشە‪،‬‬ ‫لەسەر ئەم بنەمایەش جواڵنەوەی ئازادی ژنانمان‬ ‫هێنایە ئ��اراوە‪ .‬ئێستاش هەندێ پیاو لە نێو‬ ‫ریزەكانی پارتیماندا هەن دەڵێن لە رابردوو كاتێ‬ ‫ئێمە شەڕمان دەك��رد و تفەنگمان دەتەقاند‪،‬‬ ‫ژنەكانمان فیشەكیان بۆ دەهێناین‪ ،‬من نەفرەت‬ ‫لەوە دەك��ەم‪ ،‬بۆ چی تۆ تفەنگ بتەقێنیت و‬ ‫ژنیش تەنیا فیشەكت بۆ بێنێ؟ ئەگەر بەگوێرەی‬ ‫فەرماندە و شەرڤانەكانمان بێت‪ ،‬ئەو كارەی ژنان‬ ‫بیكەن تەنیا گواستنەوەی فیشەك و تەقەمەنییە‪.‬‬ ‫لێرەدا نایەكسانیەك لە ئارادایە‪ .‬ئەمە لە تەواوی‬ ‫مەسەلەكاندا بەمجۆرەیە‪ .‬ئەو رۆڵەی بۆ ژنان‬ ‫تەرخانكراوە بەردەوام گوتوویانە تۆ یارمەتی بدە‪،‬‬ ‫با پیاویش بەسەر تۆدا زاڵ و بااڵدەست بێت‪.‬‬ ‫ئەمە لە تەواوی كۆمەڵگاكانی چینایەتی بەمجۆرە‬ ‫دەستپێدەكات‪ ،‬تەواوی چەوساندنەوەكانی ژنان‬ ‫بەم شێوەیە لە مێژوودا دەستیپێكردووە‪ .‬تاكو‬ ‫ئێستاش بەشێوەیەكی چڕ و پڕ بەمجۆرەیە‪.‬‬

‫ژنان‬

‫‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/5/20‬ژماره ‪]18‬‬

‫سەرەڕای ئەوەی دەڵێین ئێمە پارتی ئازادین؛‬ ‫لێرەشدا دەخوازن ئەمە پەیڕەو بكەن‪ .‬دەڵێن‬ ‫لە جیاتی ئەوەی ژنان بەسەربەخۆیی بمێنن‪،‬‬ ‫با بێن لە ژێر بەڕێوەبەرایەتی ئێمەدا جێگای‬ ‫خۆیان بگرن‪ .‬ئیتر هێندە ماوە بڵێن تەواوی‬ ‫فەرماندارێتییەكان هی پیاوانن‪ ،‬كارگێڕیەكان هی‬ ‫پیاوانن‪ .‬واتە لە شیكردنەوە و هەڵسەنگاندنی‬ ‫دواییدا مسۆگەر دوا ئاخافتن هی پیاوە و هی ژن‬ ‫نییە‪ .‬بێگومان ئێمە لەم الیەنەشەوە نوێكاریمان‬ ‫ئەنجامدا‪ ،‬بەخۆم خولقاندم‪ .‬ئەگەر هەبوونت هەیە‬ ‫ئەو كاتە نابیتە ژنێك كە تەواو لە ژێر بااڵدەستی‬ ‫مندا بیت‪ .‬هەڵبەتە دەرهەق بەڕەوشتی خۆم ئەمە‬ ‫وەكو بێ رەوشتی دەبینم‪ .‬هێندەی دەتوانێ خۆی‬ ‫بەڕێوە ببات با بەڕێوە ببات‪ ،‬هێندەی دەتوانێ‬ ‫با وشیار بێتەوە و ئاستی تێگەیشتنی خۆی‬ ‫بەرزبكاتەوە و هێزی خۆی دەربخاتە مەیدان‪ .‬بۆ‬ ‫چی لەمە دەترسێین‪ ،‬ئەویش مرۆڤ نییە؟ ئەگەر‬ ‫وایە‪ ،‬ئەو كاتە پێویست ناكات لە بەهێز بوونی‬ ‫بترسین‪ .‬نەك لە ژێر بااڵدەستی من‪ ،‬بەڵكو با‬ ‫لە پێناو ئازادی خۆی‪ ،‬تا وەكو دوایی لە چیاكان‬ ‫لە گەڵ چەكەكەی بخەوێ‪ ،‬هەڵسێ‪ ،‬بەڕێوە بچێ‬ ‫و باز بدات‪.‬‬ ‫بەكورتی ئێستا لێپرسینەوە سەبارەت بەمە‬ ‫دەكەم‪ .‬كاتێك لە یەكینەكانی ژنان پرس دەكەم‬ ‫و دەڵێم چۆنن؛ دەڵێن بەشێوەیەك ئاستی‬ ‫تێگەیشتنمان بەرز دەبێتەوە كە باوەڕ ناكرێت‪،‬‬ ‫مسۆگەر پێویست دەكات سەبارەت بەم مەسەلەیە‬ ‫قووڵ بینەوە‪ ،‬تاوەكو ئێستا تێنەگەیشتبووین كە‬ ‫پیاو بەم شێوەیەیە‪ .‬بێگومان هەر لە ئێستاوە‬ ‫ئەمە رێگای لە پێش ئاستێكی مەزنی دەرك‬ ‫پێكردن كردۆتەوە و پێناسەكردنی رەگەزی‬ ‫بەشێوەیەكی دروست لەناو خۆیدا هێناوەتە ئاراوە‬ ‫و گەیاندویەتی بەناسنامەیەكی نوێ‪ .‬دەخوازم‬ ‫بڵێم هەنگاوێكی سەرەتایی و بچووكە‪ .‬شیمانەی‬ ‫هەیە ئەمە رەنگدانەوەی خۆی بەسەر تەواوی‬ ‫كۆمەڵگادا بكات‪ .‬لەوانەیە لێرەدا بڵێن ئەمە چ‬ ‫پەیوەندییەكی بەمنەوە هەیە‪ ،‬پەیوەندیەكەی‬ ‫ئەمەیە كە باسمان كرد‪ .‬لە پشت هەركەسێكدا‬ ‫ژنێك هەیە‪ ،‬بەمجۆرە لە گەڵیدا دەژی یا خود پشت‬ ‫بەژنێك دەبەستێ و بەمجۆرە دەژیت‪ .‬ئێمەش لە‬ ‫میانی پشت بەستن بەجواڵنەوەی ئازادی ژنان‪،‬‬ ‫پێویست دەكات هێزی ژیان بەدیبێنین و ژیان‬ ‫لەبەرچاو بگرین‪ .‬وابزانم سۆسیۆلۆگەكانی وەكو‬ ‫" بێشكچی " باشتر لەمە تێدەگەن‪ .‬واتە زۆر‬ ‫لە رۆشنبیرەكانمان هێندە پەرێشانن بەداخەوە‬ ‫ناتوانن هزرێك بئافرێنن‪ .‬بە شتی چەوتەوە‬ ‫خەریكن؛ كاتێك باس لە چۆنیەتی ژیان لەگەڵ‬ ‫ژنان دەكەیت‪ ،‬بەخەوتن و هەڵسان تێدەگات‪.‬‬ ‫ئەمانە نزیكبوونەوەی زۆر هەرزانن‪ .‬ژیان لە‬ ‫گەڵ ژنان پێویستە تا ڕادەیەك لە میانی هزری‬ ‫مەزن بێت‪ .‬پێویستە پەیوەندی بە پێشكەوتنی‬ ‫سۆز و ئیرادە و شكۆمەندیەوە هەبێت‪ .‬زۆر‬ ‫بەڕاشكاوی دەیڵێم و هیچ شەرمیش نییە؛ لە‌و‬ ‫رەوشەی ئێستا كە ژن تێیدایە‪ ،‬خەوتن لەگەڵ‬

‫ژنێكدا بۆ من زۆر سەختە‪ .‬هەندێ ساختەكار‬ ‫ئەمە بەچەواشەكارییەوە هەڵدەسەنگێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە ڕاستیدا بەمجۆرە سەختە‪ .‬ئەم سەختی و‬ ‫ئاستەم بوونەش پەیوەندی خۆی بەمۆراڵ و‬ ‫پرەنسیپەوە هەیە‪ .‬لەم بارەیەوە هەر پیاویكی‬ ‫كورد یان ژنێكی كورد بخە سەر پێخەف ــ‬ ‫لە زۆربەی كۆمەڵگاكاندا بەمجۆرەیە ــ تاوەكو‬ ‫بەیانی وەكو الشەیەكی مردوویان لێدێت‪ .‬بۆ‬ ‫چی؟ چونكە شێوازی پەیوەندییان وابەستەی‬ ‫پرەنسیپ و مۆراڵێكی ب��ەرز نییە‪ .‬گرێدانی‬ ‫بەڕەڤێكەوە(هەڵهاتن) هەیە‪ .‬بێگومان ئەم‬ ‫پەیوەندییەیان لەسەر بنەمای راكردن لە بەها‬ ‫نەتەوەیی و كۆمەاڵیەتییەكانە‪ .‬من لێرەدا خەوتن‬ ‫بەتاوان دانانێم‪ ،‬كەس ئەمە بەهەڵە تێنەگات‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتێك باس لە كۆمەڵگای ك��وردەواری‬ ‫دەكەین دەبینین لە واقیعی كۆمەڵگاكەماندا‬ ‫پەیوەندییەكان لەسەر بنەمای ئامانجی جددی‬ ‫نەتەوەیی و بەهاكانی ئازادی كۆمەڵگا نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو بەگوێرەی فەلسەفەی؛ "لەسەداسەد تۆ‬ ‫هی منی‪ ،‬منیش هی ت��ۆم"‪ ،‬لەسەر بنەمای‬ ‫ئامانجی بچوك بەسەر یەكتریدا داخراون‪ .‬لێرەدا‬ ‫هیچ شتێك لە پەیوەندیەكی بەمجۆرەی نێوان‬ ‫ژن ــ پیاو ئەنجامگیر نابێت‪ .‬ئیتر بەمە بڵێین‬ ‫خێزان‪ ،‬ژن یا خود فاڵن دەزگا یان پەیوەندی‬ ‫ژن ــ مێردایەتی‪ ،‬لێرەدا هەموو شتێك بوو‬ ‫بگرێ‪ .‬ژیانی نەتەوەیی و ئاستێكی بەرزی ژیانی‬ ‫كۆمەاڵیەتی كۆتاییان پێهات‪ .‬بۆ رێكخستن ئیتر‬ ‫خۆدانە پێش و بینینی ئاسۆی داهاتوو‪ ،‬هزری‬ ‫پێشكەوتوو كۆتاییان پێهات‪.‬‬ ‫تەواوی ئەمانە بەبچووكی و هەرزانی تاوتوێ‬ ‫دەكرێت‪ .‬واتە تەنیا بۆ ئەوەی بڵێین ئاستی‬ ‫تێگەیشتنی هەیە و چەند زاراوەی��ەك��ی بێ‬ ‫ناوەڕۆك فێر دەبێت‪ ،‬دەبێتە خاوەنی زانیاریەكی‬ ‫بێناوەڕۆك‪ ،‬بەاڵم لە راستیدا هیچ شتێك لە ئارادا‬ ‫نییە‪ ،‬چونكە پێویست دەكات ئیتر لە بواری‬ ‫ژیاندا پراكتیزەی بكات‪ .‬لە الم شەرمە ئەگەر‬ ‫پرسیارێكی بەمجۆرە پێشبكەوێت و بڵێن؛ ئەم‬ ‫ژنانە دەبنە هی كێ؟ ژنانی واڵت و جواڵنەوەی‬ ‫ئازادین‪ ،‬ئەمانە ژنانی پیرۆزی و شكۆمەندین‪.‬‬ ‫هی ئەم پیاو یا ئەو پیاو نییە‪ ،‬تەنانەت هی‬ ‫منیش نیین‪ .‬ئەمانە ژنانی ئازادین! ئەمانە ژنی‬ ‫شەهیدانن‪ ،‬ئەمانەش سەلمێنراون‪ .‬ئازایەتی و‬ ‫فیداكارییەكەیان وانیشاندەدات كە شایستەیان‬ ‫دەبن‪ .‬ئێستا باس لە خۆشەویستی دەكرێت‪ .‬ئەو‬ ‫ژنەی كە جێگای خۆشەویستییە‪ ،‬واتە ئەو ژنەی‬ ‫تا رادەیەك لەسەر ئەم بنەمایە ئافرێنراوە‪ ،‬لە‬ ‫پێناو گۆشت و ئێسك و رووخسارەكەی جێگای‬ ‫خۆشەویستی نییە‪ .‬لەبەر ئەمەش جێگای‬ ‫خۆشەویستی نییە كە تا چ رادەیەك كۆیلە و‬ ‫موڵكی تۆیە‪ .‬گەوهەری خۆشەویستی پەیوەندی‬ ‫بە ئازادیەوە هەیە‪ .‬هەر لە كام الیەنەوە تەماشا‬ ‫بكەین دەبینین واتا و گوزارشتی ئ��ازادی لە‬ ‫كۆڵەكەی بەشی شكۆمەندی تەواوی ئەشقەكاندا‬ ‫هەیە‪ .‬ئەمە دەخوڵقێنین و بەم شێوازەش دەبێت‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫شەڕی چەندین ساڵەی ژنان و كچانی كورد لە‬ ‫چیاكان دەبێتە گرنگترین سەرچاوەی خوڵقاندنی‬ ‫خۆشەویستی‪ .‬شانبەشانی دابڕان‪ ،‬پیاو لە بەهای‬ ‫ژنان تێدەگات‪ ،‬ئەگەر پیاو زۆر پێویستی بەژن‬ ‫بێت و بیەوێت‪ ،‬ئەوا پێویستە رێزی لێبگرێت و‬ ‫بەهای بزانێ‪ .‬ئەگەر ژن چاكتر خۆی رێكبخات و‬ ‫خاوەنی نرخ و بەهای مۆراڵی خۆی بێت ئەوكاتە‬ ‫دەڵێ‪ ":‬ئەگەر دەخوازیت ببیتە هاوبەشی ژیانم‬ ‫پێویستە تا ئەم رادەیە جەنگاوەر بیت‪ ،‬تا ئەم‬ ‫رادەیە گرێدراوی گەل و نەتەوە و مرۆڤایەتی‬ ‫بیت‪ ،‬نابێ فاشیست و فێوداڵ و نابێت و تفت و‬ ‫تاڵیش بێت‪ "،‬دەبێ بڵێ‪ ":‬ئەمەیە مەرجەكانم‪".‬‬ ‫مەرجەكانی ژیان و دابەشكردنی ژیان لە الیەن‬ ‫ژنان و جواڵنەوەی ئ��ازادی ژنان بەمجۆرەیە‪.‬‬ ‫ئەگەر پیاوێك بڵێت ئەمانە لەخۆمدا بەدیدەكەم‪،‬‬ ‫ئەو كاتە پێویست دەكات بیسەلمێنێ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بڵێ بەزەبری چەك و هێز و بەناچاری بۆ خۆمت‬ ‫دەب��ەم‪ ،‬ئەمە نابێت‪ .‬بە تەواوەتی پێویستە‬ ‫بەگوێرەی پرەنسیپی ئازادی خۆت بسەلمێنێ‪ .‬بۆ‬ ‫ژنان هیچ شتێك لەمە بەهادارتر نییە‪ .‬بەگوێرەی‬ ‫من ئەمە لە پێشەوەی تەواوی كار و خەباتەكانی‬ ‫تر دێ��ت‪ .‬لە پێشەوەی ت��ەواوی پەیوەندییە‬ ‫سەرەكیەكانی مرۆڤایەتی دێ��ت‪ .‬ه��ەر بۆیە‬ ‫پێویستی سەرخستنی ئەم تێكۆشانەمان بینی‪.‬‬ ‫هەروەكو لە كارەكانی دیكەشدا دەركەوتووە‬ ‫بێگومان لەم خەباتەشدا لەسەر بنەمای ئەو‬ ‫پێداویستییە ناچارییەی پراكتیك لە گەل خۆیدا‬ ‫هێناوە ئەوا هەروەكو دەزانن و دەیبینن لە بواری‬ ‫تیۆری و سۆسیۆلۆژی و سیاسی و سەربازی‬ ‫لە هەڵوێستەكردندا زەحمەتی نابینم‪ .‬تەنانەت‬ ‫لە ئاستی سۆزداریشدا هەڵوێستەكانم ئاستەم‬ ‫نییە‪ .‬من ئەمە بۆ هونەرمەندان و پیاوانی زانست‬ ‫بەجێدێڵم‪ .‬ئاماژە بەوە دەك��ەم كە پێویستە‬ ‫زۆر بە جددی ئەم مەسەلەیە تاوتوێ بكەن‪.‬‬ ‫بەتایبەتی دەڵێم پێویستە وەكو مەسەلەیەكی لە‬ ‫پێشینە هەڵسەنگێنرێ‪.‬‬ ‫لەڕاپۆرتی سیاسی سەرۆكایەتی بۆ كۆنگرەی‬ ‫دووەمی ‪ ،PJKK‬وەرگیراوە‬

‫لەپشتهەركەسێكدا‬ ‫ژنێك هەیە‪ ،‬بەمجۆرە لە گەڵیدا‬ ‫دەژی یا خود پشت بەژنێك‬ ‫دەبەستێ و بەمجۆرە دەژیت‪.‬‬ ‫ئێمەش لە میانی پشت بەستن‬ ‫بەجواڵنەوەی ئازادی ژنان‪،‬‬ ‫پێویست دەكات هێزی ژیان‬ ‫بەدیبێنین و ژیان لەبەرچاو‬ ‫بگرین‬

‫چەند وێنەیەك لە مانگرانی بەردەم بارەگای نەتەوە یەكگرتووەكاني‬

‫چەند وێنەیەك لە شەهیدانی پارێزگای سلێمانی‬

‫هەولێر‬

Rojî Wilat Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 18] [Salî: 2012]

‫گەریالی شەهید ئایش حەمە برایم‬ )‫ناسراو بە (ساڵڤ سۆران‬