rojiwelar 14

‫~‬ ‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]2‬ژمارەی ‪[ ]2012/1/20[ ]14‬به‌فرانباری ‪ 27011‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫ چاودێری سیاسی سه‌ردار سه‌تار‪:‬‬

‫ئه‌وه‌ی پشتیوانی ئه‌ردۆغان بکات وه‌ک ئه‌وه‌ی وایه‌‬ ‫پشتیوانی سه‌دام ده‌کات‬ ‫له‌نیو سه‌ده‌ هاوپه‌یمانی ئه‌مریکا ـ تورکیا ده‌یان هه‌زار کورد کۆمه‌ڵکوژ ده‌کرێن‬ ‫نه‌به‌ز گۆران‪ :‬له‌‌هه‌رێمی کوردستاندا سه‌ربه‌خۆ بوون خه‌ونێک ‌ه‬ ‫به‌هۆی هه‌بوونی بنکه‌ سه‌ربازی و سیخۆڕیه‌کانی تورکیا و ئێرانه‌وه‌‌‬

‫ئازاد شێخانی‪ :‬به‌ئێراق و هه‌رێمی کوردستانیشه‌وه‌ شه‌ڕ شه‌ڕی ده‌سه‌اڵته‌‬

‫ ژنی الواز و بێ هێز به‌واتای راوه‌ستانی ژیانه‬

‫ئاگاداری‬ ‫هه‌موو ئه‌ندامانی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ئاگادار ده‌که‌ینه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی‬ ‫نوێ کردنه‌وه‌ی ناسنامه‌ هه‌تا سه‌ره‌تای مانگی شوبات په‌یوه‌ندی به‌ کۆمینی ئه‌رشیف‬ ‫و ناسنامه‌ی پارتیمانه‌وه‌ بکه‌ن بۆ نوێکردنه‌وه‌ی ناسنامه‌کانتان‪ .‬چونک ‌ه به‌ پێی ئه‌و‬ ‫گۆڕانکاریانه‌ی له‌ کۆنگره‌ی پێنجه‌مینی پارته‌که‌ماندا کراوه‌‪ ،‬کڵێشه‌ی ناسنامه‌ ده‌گۆڕدرێت‬ ‫و نوێده‌کرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ناسنامه‌ی کۆن هه‌تا (‪ )2012/2/20‬کاری پێده‌کرێت و دوای ئه‌م به‌رواره‌ کاری پێ ناکرێت‪.‬‬ ‫هه‌موو الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کانیش ئاگادار ده‌که‌ینه‌وه‌ که‌ له‌م بواره‌دا هاوکار بن‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ساڵو و رێزمان‬

‫کۆمیته‌ی ئه‌رشیف و ناسنامه‌ی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2012/1/11‬‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 2‬ژماره ‪14‬‬ ‫‪2012/1/20‬‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬ ‫سەرنووسەر‬

‫ئەکبەر شەمسۆڵاڵ جهانگیر‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫دیزاین‬

‫هێژا رۆژهەاڵتی‬

‫ژمارەی متامنه‬ ‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬

‫لەنێوان بونیادنانەوەی هەرێمی كوردستان و بونیادنانەوەی ئێراقدا‬ ‫بەیانی ساڵ‬

‫ساڵی "‪ "2011‬ساڵی لێكترازانی پایەكانی سیستەمی جیهانی بوو‬

‫چاوپێکەوتن‬ ‫‪5‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪17‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪36‬‬

‫لەئێراقدا و هەرێمی كوردستانیشدا شەڕ‪ ،‬شەڕی دەسەاڵتە‬ ‫ئەسڵەن باوەڕم بەو جۆرە گوتارانە نییە كە باسی سەربەخۆیی دەكەن ‪...‬‬ ‫وتار‬

‫رێبەر ئاپۆ تاكە پردی پێكەوە ژیانی ئاشتیانەی گەلی كوردە لەگەل گەلی تورك‬ ‫گۆشەگیركردنی عەبدوڵال ئۆج ئااڵن وگۆڕانكارییەكانی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی لەنێوان پرۆسەكانی نەتەوە بوون و دەوڵەتبووندا‬ ‫ئەزمەی حكومەتی و دەوڵەتی ئێراق و كۆنگرەی نیشتمانی‬ ‫مەرگی كورد و بێ دەنگی ئەمریكا‬ ‫پەرتووكی جەنگی شاراوە لەباكووری كوردستان‬ ‫قەیرانی هاشمی و قەیرانی ئەردۆغان‬ ‫تاكە ئامانجی ئەردۆغان وپارتەكەی دابڕاندنی گەل و گەریالیە لەیەكتر‬ ‫توندكردنی گۆشەگیری سەر رێبەر ئاپۆ شاردنەوەی حەقیقەت‬ ‫مافی مرۆڤ كۆرپە سەقەت لەدایك بووەكەی رۆژئاوا‬ ‫شرناخ لەبێژینگ دانێكی ترە لەپرسی كورد‬ ‫دەوڵەت خوای سەر ئەرز نییە بێ دەوڵەتیش ژیان دەبێت‬

‫ژنان‬ ‫‪38‬‬ ‫‪40‬‬

‫ژنان دەبێت یەكەمجار ریزەكانیان یەكخەن دواتر ریزەكانیان رێكخەن‬ ‫ژنی الواز الی من مانای راوەستانی ژیانە‬

‫بیرەوەری گەریال‬ ‫‪43‬‬

‫ئەم میوانە وەك ئەو رەشە بایەی درەوە وابوو بۆ من ‪.......‬‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫له‌نێــوان بونیادنانه‌وه‌ی هه‌رێمــی کوردستــان‬ ‫و‬

‫بونیــــادنانه‌وه‌ی ئێــــــراقدا‬

‫هن‌‬ ‫ه‬ ‫ئاشکرای ‌‬ ‫ئێمه‌ی کورد نه‌‬ ‫ه‬ ‫ه سونن ‌‬ ‫ه و ن‌‬ ‫شیع ‌‬ ‫ناتوانین کار بۆ‬ ‫کۆنگره‌یه‌کی وه‌ها‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬هه‌تا‬ ‫له‌ناوخۆدا کۆنگر ‌ه و‬ ‫کۆنفرانسی هاوبه‌ش‬ ‫و دیموکراتیک‬ ‫ئه‌نجام نه‌ده‌ین‬ ‫لێکترازان وپارچه‌بوون ده‌چێت‪ ،‬تازه‌به‌تاز‌ه‬ ‫باسی کۆنفرانسی نیشتمانی بۆ چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫پرسه‌کانی ئێراق ده‌کرێت‪.‬ئه‌مه‌ش ره‌وشی ئێراق‬ ‫و هه‌رێمیشی به‌ره‌و نائارامی زیاتر بردووه‌‪.‬‬ ‫دی���ار‌ه مافی ه �ه‌ر ک��وردێ��ک� ‌ه بپرسێت ئایا‬ ‫ساڵی"‪ "2012‬بۆ کورد به‌گشتی و بۆ باشووری‬ ‫کوردستان و ئێراق چی له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێ‪.‬‬ ‫ئایا ساڵی"‪ "2012‬ده‌بێت ‌ه ساڵی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتیانه‌ی دۆزی کورد و سه‌قامگیربوونی‬ ‫ئاشتی و ئارامی له‌ئێراقدا‪ ،‬یاخود به‌پێچه‌وانه‌وه‌‬ ‫ده‌ب��ێ��ت� ‌ه س��اڵ��ی ق��وڵ��ب��وون �ه‌وه‌ی پرسه‌که‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئاسایی ‌ه بپرسین ئایا ساڵی"‪"2012‬‬

‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬

‫تێپه‌ری ساڵی"‪ "2012‬بوین‪ ،‬به‌اڵم نه‌حکومه‌ت‬ ‫راده‌ستی پارتی کرایه‌و‌ه ن ‌ه ئاڵۆزی نێوان پارتی‬ ‫و یه‌کێتی له‌الیه‌ک و گۆڕان‪ ،‬یه‌کگرتوو و کۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمی گه‌یشت ‌ه که‌ناری ئارامی‪ ،‬ن ‌ه هه‌نگاوی‬ ‫جددی نرا بۆ ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫نه‌ش له‌سه‌رئاستی ئێراقیش له‌جێگه‌ی جێبه‌جێ‬ ‫کردنی بڕیارو راسپارده‌کانی کۆنگره‌ی هه‌ولێر‬ ‫و دروستکردنی ئه‌نجوومه‌نی بااڵ بۆ سیاسه‌تی‬ ‫نیشتمانی و جێبه‌جێ کردنی م��ادده‌ی"‪ "140‬و‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرس ‌ه هه‌ڵواسراوه‌کانی نێوان‬ ‫کورد و ناوه‌ند هه‌نگاو نران‪ ،‬هه‌روه‌ها نێوان‬ ‫شیعه‌و سوننه‌‪ ،‬به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئێراق به‌ره‌و‬

‫دیموکراتیزه‌بوونی ئێراق له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێ‬ ‫یاخود پارچه‌بوونی ئێراق؟‬ ‫سه‌ره‌تای"‪ "2012‬هاوشێوه‌ی سه‌ره‌تای"‪"2011‬‬ ‫نییه‌‪ ،‬لێکنه‌چوونه‌که‌ی له‌وه‌دای ‌ه ک ‌ه سه‌ره‌تای‬ ‫"‪ "2011‬زۆرینه‌ی ده‌سه‌اڵته‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫ترسێکی گه‌وره‌یان لێ نیشتبوو‪ ،‬پێیان وابوو که‌‬ ‫ره‌نگ ‌ه وه‌کو یاری دۆمین ‌ه به‌دوای یه‌کدا کۆتاییان‬ ‫بێت‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ردا مۆراڵ و وره‌ی گه‌الن زۆر‬ ‫له‌هه‌ڵکشاندا بوو‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ره‌تای ئه‌مساڵدا‬ ‫هاوکێشه‌کان ئاڵۆزتر بوون‪ ،‬نه‌ده‌سه‌اڵته‌کان‬ ‫وێنه‌ی ساڵی پ��ار له‌ناو ش��ۆک��دان‪ ،‬نه‌گه‌الن‬ ‫زۆر گه‌شبینن‪ .‬ئه‌م بارودۆخ ‌ه ره‌نگدانه‌وه‌ی‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستان و ئێراقیشدا هه‌یه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ئه‌رکی الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کان‪ ،‬رێکخراوی مه‌ده‌نی و‬ ‫هاواڵتیان و ده‌زگا حکومییه‌کان زیاتر ده‌کات‪،‬‬ ‫له‌م نێوه‌نده‌شدا به‌رپرسیارێتی پێنج الیه‌نه‌که‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان له‌هه‌مووان‬ ‫زیاتره‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم به‌م حاڵه‌ی ئێستاو‌ه گومان‬ ‫نیی ‌ه ک ‌ه ئه‌و الیه‌نان ‌ه نه‌ک ناتوانن پرسه‌کانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان و پرسه‌کانی ئێراق و پرسه‌‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو ده‌بنه‌‬ ‫ئاسته‌نگ له‌به‌رده‌م چاره‌سه‌رییدا و مه‌حکومی‬ ‫مێژوو ده‌بن؛ چونک ‌ه ئه‌م هێزو الیه‌نان ‌ه ئێستا‬ ‫زۆرینه‌ی ج�ه‌م��اوه‌ری هه‌رێمی کوردستانیان‬ ‫له‌گه‌ڵدای ‌ه و هیوایان پێیانه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مان بوێرانه‌‬ ‫هه‌نگاو بۆ چاره‌سه‌ری نانێن‪ .‬ئه‌مه‌ش وا ده‌کات‬ ‫کورد وه‌کو ته‌ماشاکه‌ر رۆڵ ببینێت و نه‌بێته‌‬ ‫فاکته‌رێکی چ��االک له‌گۆڕه‌پانه‌که‌دا و رۆڵی‬ ‫یه‌کالکه‌ره‌و‌ه ببینێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نا پێویست ‌ه وه‌اڵمی ئه‌م پرسان ‌ه بدرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌پێناوی چاره‌سه‌رکردنی پرس ‌ه هه‌ڵواسراوه‌کانی‬ ‫ن��ێ��وان ک��ورد و ن��اوه‌ن��د و جێبه‌جێ کردنی‬ ‫مادده‌ی"‪ "140‬و پرسی بونیادنانی سیسته‌مێکی‬ ‫دیموکراتیدا پرۆژه‌ی ئه‌م الیه‌نان ‌ه چییه‌؟ ئایا‬ ‫ته‌نیا کارکردن بۆ رازیکردنی شیعه‌و سوننه‌‬ ‫بۆ به‌ستنی کۆنگره‌یه‌کی نیشتمانی ده‌توانێت‬ ‫دۆزی کورد چاره‌سه‌ر بکات؟ ئایا کۆنگره‌ی‬ ‫نیشتمانی ئێراقی ده‌توانێت پرسی که‌رکوک و‬ ‫ناوچ ‌ه جێ ناکۆکه‌کان چاره‌سه‌ر بکات؟ ئایا‬ ‫کۆنگره‌ی نیشتمانی ئێراقی ده‌توانێت گه‌ره‌نتی‬ ‫دیموکراتیزه‌بوونی ئێراق بکات؟ یاخود ئه‌م‬ ‫کۆنگره‌ی ‌ه ده‌توانێت پرسی نه‌ته‌وه‌یی کورد‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی ناوچه‌ک ‌ه چ��اره‌س�ه‌ر بکات و‬ ‫هاوشێوه‌ی سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌م کورد‬ ‫په‌راوێز نه‌خرێت؟ هه‌روه‌ها ئه‌مه‌ش پرس ‌ه که‌‬

‫ئایا ئه‌م کۆنگره‌ی ‌ه ده‌توانێت‬ ‫ئیراده‌ی کورد و ئێراقیه‌کان‬ ‫بۆ خۆیان بگه‌ڕێنێته‌وه‌؟ ئایا‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌م کۆنگره‌ی ‌ه به‌ستراو‬ ‫س���ه‌ب���اره‌ت ب���ه‌م بابه‌تانه‌‬ ‫بڕیاری گرنگیشی گرت‪ ،‬ئایا‬ ‫هاوشێوه‌ی کۆنگره‌ی هه‌ولێر‬ ‫بڕیار و راسپارده‌کانی له‌سه‌ر‬ ‫کاغه‌ز نامێنێته‌وه‌؟ ده‌توانێت‬ ‫بڕیاره‌کانی خۆی جێبه‌جێ‬ ‫بکات؟ بێگومان ئه‌نجامدانی‬ ‫کۆنگره‌یه‌ک ب�ه‌م ناوه‌ڕۆکه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ئه‌نجام بدرێت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫کارێکی باشه‌و گرنگ ‌ه هه‌موو‬ ‫قۆڵی لێ هه‌ڵماڵین و کاری‬ ‫بۆ بکه‌ین‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئاشکرایه‌‬ ‫ن ‌ه ئێمه‌ی کورد ن ‌ه شیع ‌ه و‬ ‫نه‌سونن ‌ه ناتوانین ک��ار بۆ‬ ‫کۆنگره‌یه‌کی وه‌ه��ا بکه‌ین‪،‬‬ ‫هه‌تا له‌ناوخۆدا کۆنگر‌ه و‬ ‫کۆنفرانسی هاوبه‌ش و دیموکراتیک ئه‌نجام‬ ‫نه‌ده‌ین؛ چونک ‌ه ئه‌و‌ه راستیه‌که‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر تاکێکی‬ ‫کورد له‌گه‌ڵ کوردێکدا نه‌توانێت رێککه‌وتنی‬ ‫دی��م��وک��رات��ی ئ�ه‌ن��ج��ام ب���دات و ب � ‌ه چه‌مکی‬ ‫خۆسه‌پاندن و یه‌کتری سڕینه‌و‌ه کار بکات‪،‬‬ ‫ئه‌وا مه‌حاڵ ‌ه بتوانێت به‌عه‌قڵیه‌تێکی دیموکراتی‬ ‫ل �ه‌گ �ه‌ڵ عه‌ره‌بێکی سونن ‌ه ی��اخ��ود شیعه‌‬ ‫رێککه‌وتنی دیموکراتی ئه‌نجام بدات‪ .‬دیار‌ه ئه‌م‬ ‫تێڕوانین ‌ه بۆ شیع ‌ه و سوننه‌ش راستن و ره‌وشی‬ ‫ئه‌مڕۆی هه‌رێمی کوردستان و ملمالنێ نێوان‬ ‫الیه‌ن ‌ه شیعه‌کان و سوننیه‌کان له‌ناوخۆیاندا‬ ‫ئه‌م تابلۆیه‌مان نیشان ده‌دات‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه گرنگه‌‬ ‫سه‌ره‌تا له‌هه‌رێمی کوردستانه‌و‌ه ده‌ست پێ‬ ‫بکه‌ین‪ ،‬دواتر هه‌نگاو بۆ بونیادنانه‌وه‌ی ئێراق‬ ‫بنێین‪ .‬وات � ‌ه سه‌ره‌تا پێویست ‌ه ک��ار بکه‌ین‬ ‫بۆ ئه‌نجامدانی کۆنگر‌ه یاخود کۆنفرانسێکی‬ ‫نیشتمانی له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی کوردستان و‬ ‫له‌م رێگه‌یه‌و‌ه هه‌رێم بونیاد بنێنینه‌و‌ه له‌سه‌ر‬ ‫بنه‌مای دیموکراتی‪ ،‬ئه‌ویش کاتێک سه‌رده‌که‌وێت‬ ‫ک ‌ه الیه‌نه‌کان به‌چه‌مکی دیموکراتی تێکۆشان‬ ‫بکه‌ن و ده‌س��ت له‌خۆسه‌پاندن و یه‌کتری‬ ‫ره‌تکردنه‌و‌ه به‌رده‌ن‪ .‬ئه‌و کات ‌ه ده‌توانین ئاماده‌‬ ‫بین بۆ کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و بۆ کۆنگره‌ی‬ ‫نیشتمانی ئێراقی و به‌پێچه‌وانه‌و‌ه ئه‌گه‌ر ئێراق‬ ‫پارچه‌ش ببێت ئه‌وا ئێم ‌ه هه‌ر ئاماد‌ه بین‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪3‬‬

‫به‌یانی ساڵ‬

‫ساڵی"‪"2011‬‬

‫ساڵی لێکترازانی پایه‌کانی سیسته‌می جیهانی بوو‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارتی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان رۆژی (‪ )2011/12/31‬به‌سه‌رپه‌رشتی‬ ‫هاوسه‌رۆکانی پارتی"نه‌جیبه‌عومه‌ر و دیار غه‌ریب"‬ ‫کۆبوونه‌وه‌ی ئاسایی خۆی سازدا‪ ،‬له‌به‌شی یه‌که‌می‬ ‫کۆبوونه‌وه‌دا بارودۆخی سیاسی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫و ئێراق وناوچه‌ک ‌ه وجیهان ت��اوت��ۆی ک��ران و‬ ‫هه‌ڵوێستی پێویست دیاری کران‪ .‬له‌به‌شی دووه‌می‬ ‫کۆبوونه‌وه‌دا هه‌ڵوه‌ست ‌ه له‌سه‌ر کاروخه‌باتی دوای‬ ‫کۆنگره‌و ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی نراون بۆ جێبه‌جێ کردنی‬ ‫بڕیار و راسپارده‌کانی کۆنگره‌و رێکخستنه‌وه‌ی‬ ‫کاروباری رێکخستن کرا‪.‬‬ ‫له‌کۆبوونه‌وه‌دا به‌پشت به‌ستن به‌هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانی‬ ‫کۆنگره‌ی پێنجه‌می پارتی ساڵی (‪ )2011‬و‬ ‫رووداوه‌کانی و بارودۆخی ئه‌مڕۆ به‌مڕه‌نگ ‌ه نرخێندرا‪:‬‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه بارودۆخی ئه‌مڕۆی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫جه‌خت له‌وه‌کرایه‌و‌ه ک�ه‌دام و ده‌زگ��او پرۆسه‌ی‬ ‫سیاسی هه‌رێمی کوردستان پێویستیمان به‌‬ ‫سه‌رله‌نوێ پێداچوونه‌وه‌و بونیادنانه‌و‌ه هه‌ی ‌ه و‬ ‫بارودۆخی ئه‌مڕۆ نابێت ‌ه وه‌اڵم بۆ داخوازییه‌کانی‬ ‫گه‌له‌که‌مان و رووداوه‌ک��ان��ی (‪)17‬ی شوبات و‬

‫(‪)12/2‬ش سه‌لمێنه‌ری ئه‌م بارودۆخ ‌ه بوون‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری جه‌ختی له‌و‌ه‬ ‫کرده‌و‌ه که‌پێگه‌کانی سیسته‌مێکی دیموکراتی و‬ ‫پێوه‌ره‌کانی دیموکراتی له‌زهینیه‌تی تاک و کۆمه‌ڵگاو‬ ‫ده‌سه‌اڵتی له‌هه‌رێمی کوردستاندا به‌ته‌واوی جێگیر‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وایکردوو‌ه ک ‌ه چه‌مکی سیاسه‌تی‬ ‫دیموکراتی و پارتیبوونیدیموکراتی و ده‌سه‌اڵت و‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی دیموکراتی زۆر الواز بێت و له‌جێگه‌ی‬ ‫ئه‌م ‌ه چه‌مکی هێزوخۆسه‌پاندن وکاردانه‌و‌ه به‌سه‌ر‬ ‫پرۆسه‌ی سیاسی و ده‌س��ه‌اڵت وئۆپۆزسیۆندا‬ ‫بااڵده‌ست بێت‪ .‬ئه‌مه‌ش رووداوی وه‌کو ئه‌وانه‌ی‬ ‫(‪)2011‬له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێ ک ‌ه ئێستاش گیرۆده‌ی‬ ‫بوین و پێمان چاره‌سه‌ر ناکرێن‪ .‬ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ئاماژه‌ی‬ ‫بۆ ئه‌و‌ه کرد ک ‌ه پارتی چاره‌سه‌ری له‌تێکۆشانی‬ ‫رابردووی خۆیدا خواستوویه‌تی ئه‌م چه‌مک ‌ه تێپه‌ڕ‬ ‫بکات وله‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی پێداگیری له‌ئه‌نجامدانی‬ ‫گۆڕانکاری و جێگیرکردنی بنه‌ماکانی دیموکراتیه‌ت‬ ‫و دابینکردنی خزمه‌تگوزاری پێویست کردوو‌ه بۆ‬ ‫گه‌ل‪ ،‬خۆی له‌شێواز و ئسلوبی نابه‌جێ پاراستوو‌ه و‬

‫خواستوویه‌تی ک ‌ه سه‌رجه‌م هێزوالیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کان‬ ‫ب �ه‌م چه‌مک ‌ه ک��ار بکه‌ن و ئ��ه‌و‌ه ب��وو ل��ه‌دوای‬ ‫رووداوه‌کانی (‪)17‬ی شوباته‌و‌ه زۆر هه‌وڵماندا که‌‬ ‫به‌کاردانه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ رووداوه‌کاندا نه‌کرێت و‬ ‫پێکه‌و‌ه کار بۆ ئامانج ‌ه گشتیه‌کان بکه‌ین‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫چه‌مکه‌ی ک ‌ه له‌الیه‌نی هه‌ردوو پارتی ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫و سێ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی ناوپه‌رله‌مانه‌و‌ه کارێ‬ ‫پێ ده‌کرا ده‌رفه‌تی بۆ چه‌مکی پێکه‌و‌ه کارکردن‬ ‫نه‌هێاڵبووه‌و‌ه و له‌ئه‌نجامی ئه‌مه‌شدا ملمالنێیه‌کان‬ ‫به‌الرێدا بران و له‌جێگه‌ی ئه‌وه‌ی ملمالنێ له‌نێوان‬ ‫گ�ه‌ل وده‌س �ه‌اڵت��دا بێت یاخود ملمالنێ له‌سه‌ر‬ ‫چۆنێتی ئه‌نجامدانی گۆڕانکاری بێت‪ ،‬ملمالنێ بووه‌‬ ‫ملمالنێی نێوان ئه‌و هێزان ‌ه بۆ سه‌پاندنی ئیراده‌ی‬ ‫خۆیان به‌سه‌ر ئه‌وانی تردا‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌‬ ‫ده‌کاتله‌کاتی خۆیدا هه‌م له‌الیه‌نی ده‌سه‌اڵته‌وه‌‬ ‫هه‌م له‌الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مانه‌و‌ه ئێمه‌‬ ‫که‌وتین ‌ه به‌رره‌خنه‌و هه‌ر الیه‌نه‌ی ده‌یخواست ئێمه‌‬ ‫به‌الی خۆیدا رابکێشێت‪ ،‬به‌اڵم مێژوو سه‌لماندی‬ ‫ک ‌ه هه‌ردووال له‌پێگه‌یه‌کی هه‌ڵه‌دابوون و شێواز و‬

‫به‌یانی ساڵ‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫رێبازه‌کانیان توانای چاره‌سه‌ری نه‌بوو‪ ،‬هه‌ر ئه‌مه‌ش‬ ‫وایکرد دواتر په‌نا بۆ دیالۆگ ببه‌ن‪ ،‬وات ‌ه په‌نا بۆ‬ ‫ئه‌و رێباز‌ه ببه‌ن ک ‌ه ئێم ‌ه پێشنیارمان ده‌کرد و‬ ‫به‌راستمان ده‌زانی‪ .‬ئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫ئاماژه‌ش بۆ ئ�ه‌و‌ه ده‌ک��ات ک ‌ه زیاتر ل ‌ه "شه‌ش"‬ ‫مانگ به‌سه‌ر پرۆسه‌ی دیالۆگی نێوان الیه‌نه‌کانیشدا‬ ‫تێپه‌ڕ بوو که‌چی ئه‌نجامێکی به‌رچاومان ده‌ست‬ ‫نه‌که‌وت و ل �ه‌وه‌ش زیاتر رووداوه‌ک��ان��ی ده‌ڤ�ه‌ری‬ ‫زاخۆ و بادینان روویاندا وئه‌مه‌ش بارودۆخێکی‬ ‫تاراده‌یه‌ک ئاڵۆزی دروست کردووه‌‪ .‬ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری ده‌ڵێ‪ :‬ئه‌م رووداوان ‌ه ومامه‌ڵه‌ی‬ ‫پارتی و یه‌کگرتوو نیشانده‌ری ئه‌وه‌ن ک ‌ه هێشتا‬ ‫ئه‌نجامێکی باش له‌رووداوه‌کانی شوبات وه‌رنه‌گیراوه‌‬ ‫وهه‌ر ئه‌مه‌ش ‌ه نایه‌ڵێت ک ‌ه دیالۆگه‌کان بگه‌ن ‌ه ئه‌نجام‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری ئه‌نجامدانی کۆنگره‌‬ ‫یاخود کۆنفرانسێکی گشتی بۆ پارت و الیه‌نه‌کانی‬ ‫هه‌رێمی کوردستان به‌پێویست ده‌زانێت و ده‌ڵێ‬ ‫ئه‌و پێشنیاره‌ی هه‌ردوو به‌رێزان مه‌سعود بارزانی‬ ‫سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان و جه‌الل تاڵه‌بانی‬ ‫سه‌رۆککۆماری ئێراق بۆ به‌ستنی کۆنگره‌ی هاوبه‌شی‬ ‫الیه‌ن ‌ه ئێراقیه‌کان بۆ هه‌رێمی کوردستانیش زۆر‬ ‫پێویسته‌‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا ئ��ه‌وه‌ی ڕه‌خنه‌کرد که‌‬ ‫سه‌رکرده‌کانی کورد بۆ ئێراق پێشنیاری گونجاو‬ ‫وباش ده‌که‌ن و کاری بۆ ده‌که‌ن‪ ،‬به‌اڵم هه‌مان پرۆژه‌‬ ‫وکار بۆ هه‌رێمی کوردستان ناکه‌ن وئه‌مه‌ش جێگه‌ی‬ ‫نیگه‌رانی جه‌ماوه‌ره‌‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئ�ه‌و‌ه ده‌ک��ات ک ‌ه پرس ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تی‪،‬‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌کانی گه‌ل له‌هه‌رێمی کوردستاندا‬ ‫له‌ساڵی (‪ )2011‬چاره‌سه‌ر نه‌کراون وله‌هه‌ندێک بواردا‬ ‫به‌ره‌و هه‌ڵکشان چووه‌‪ ،‬ئه‌وه‌تا دیارده‌ی خۆکوشتن و‬ ‫کوشتنی ژنان و گه‌نجان که‌م نه‌بۆته‌وه‌‪ ،‬به‌کارهێنان‬ ‫و بازرگانی کردن به‌مادد‌ه هۆشبه‌ره‌کانیش رووی‬ ‫له‌زیادبوون ‌ه و پرسگریی ژێرخانی ئابووری کۆمه‌ڵگا و‬ ‫ئاوه‌دانکردنه‌وه‌ی گونده‌کان و ره‌خساندنی ده‌رفه‌تی‬ ‫کار به‌پێی پێویست نیی ‌ه و ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ک بێکاری‬ ‫زیاد کردوو‌ه و له‌الیه‌کی تره‌و‌ه سوپایه‌ک له‌فه‌رمانبه‌ر‬ ‫و موچه‌خۆری دروستکردوو‌ه وئه‌مانه‌ش پێویستیان‬ ‫ب ‌ه به‌رنام ‌ه و پرۆژه‌ی ستراتیژی و زانستی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫جه‌خت له‌و‌ه ده‌کاته‌و‌ه ک ‌ه ئه‌نجامدانی کۆنگره‌یه‌کی‬ ‫گشتی بۆ سه‌رجه‌م الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی و که‌سایه‌تی ئه‌کادیمی و‬ ‫رۆشنبیر و کۆمه‌اڵیه‌تی ده‌توانێت پرۆژه‌یه‌ک بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی ئه‌م پرسانه‌ش به‌رهه‌م بهێنێت‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی ئێراق ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫ده‌ڵێ‪ ،‬ساڵی (‪ )2011‬هه‌نگاوی جددی نه‌نرا له‌بواری‬ ‫زه‌هنیه‌تدا‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه بۆ ساڵی (‪ )2012‬ئه‌گه‌ری‬ ‫لێکترازانی ئێراق زیاتر ده‌بێت هه‌ر بۆی ‌ه پێویسته‌‬ ‫کورد بۆ هه‌ر ئه‌گه‌رێک ئاماد‌ه بێت و له‌م پێناوه‌شدا‬ ‫پێویستیمان ب ‌ه پرۆژ‌ه وئه‌جیندای هاوبه‌ش هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نا ره‌نگ ‌ه رووداوه‌کان به‌ئاڕاسته‌یه‌کدا بچن که‌‬ ‫نه‌توانین پێش له‌زیانه‌کانی بگرین‪ .‬ئه‌و بارودۆخه‌ی‬ ‫له‌پرسی تۆمه‌تبارانکردنی تاریق هاشمی ده‌رکه‌وتووه‌‬ ‫و راگه‌یاندنی هه‌رێمی سه‌ربه‌خۆ له‌الیه‌ن ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫پارێزگاکانی دیال ‌ه و س �ه‌الح دی��ن‪ ،‬ئ��ام��اژه‌ن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ساڵی (‪ )2012‬ساڵێکی ناجێگیر ده‌بێت‬ ‫و شیمانه‌ی ئه‌و‌ه هه‌ی ‌ه ئێراق به‌ره‌و پارچه‌بوونیش‬ ‫بچێت‪.‬‬

‫له‌بواری نه‌ته‌وه‌یی وهه‌ڵوێست به‌رامبه‌ر به‌پرسی‬ ‫گه‌له‌که‌مان له‌پارچه‌کانی تری کوردستان و پرسی‬ ‫دیموکراتیزه‌بوونی ئه‌و واڵتانه‌‪ ،‬ئه‌نجوومه‌نی پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان پێداگیری له‌وه‌‬ ‫کرد ک ‌ه پارتی چاره‌سه‌ری له‌رابردوودا هه‌وڵی داوه‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه کوردستانیه‌کان له‌یه‌کتری نزیک ببنه‌وه‌‬ ‫و به‌رنامه‌ی هاوبه‌شیان هه‌بێت و له‌م پێناوه‌شدا‬ ‫ک��اری ک��ردوو‌ه و ئ�ه‌و هه‌نگاوانه‌شی له‌باکووری‬ ‫کوردستان نرابۆ پێکهێنانی به‌ره‌ی ره‌نج ـ ئازادی‬ ‫و دیموکراتی هه‌نگاوێکی جددی بوو بۆ یه‌کڕیزی‬ ‫گه‌لی کورد و له‌سه‌ر ئاستی رۆژئ��اواو رۆژهه‌اڵتی‬ ‫کوردستان هێشتا هه‌نگاوی پێویست له‌م بواره‌دا‬ ‫نه‌نراوه‌و ئه‌مه‌ش کاری زیاتری پێویست ‌ه و پارتی‬ ‫چاره‌سه‌ری ئاماژ‌ه بۆ ئه‌وه‌ش ده‌کات گرنگ ‌ه گه‌لی‬ ‫کورد و الیه‌نه‌کان له‌هه‌رپارچه‌یه‌کدا خاوه‌نی پرۆژه‌‬ ‫و ئه‌جیندای خۆیان بن نه‌ک له‌بن کاریگه‌ریی هێزی‬ ‫ده‌ره‌کی و ملمالنێی هێزه‌کاندا کار بکه‌ن؛ چونکه‌‬ ‫ئه‌م سیاسه‌ت ‌ه خزمه‌ت ب ‌ه گه‌لی کورد ناکات‪ .‬له‌م‬ ‫بواره‌شدا خۆشحاڵی خۆیان ده‌رده‌ب��ڕن به‌وه‌ی که‌‬ ‫به‌شێکی الیه‌ن ‌ه کوردستانیه‌کانی رۆژئاوا خۆیان له‌ناو‬ ‫ئه‌جیندای تورکیا و هێز‌ه ده‌ره‌کیه‌کان ده‌رخست و‬ ‫ئێستا کار بۆ پرۆژه‌ی هاوبه‌ش ده‌که‌ن‪ .‬له‌م بواره‌شدا‬ ‫ئاماژ‌ه بۆ ئه‌و‌ه ده‌که‌ن ک ‌ه پشتیوانی هه‌ر هه‌وڵێک‬ ‫ده‌که‌ن به‌ئاراسته‌ی یه‌کڕیزی وسه‌ربه‌خۆیی ئیراده‌ی‬ ‫گه‌لی کورددا بنرێت‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پ��ارت��ی چ��اره‌س��ه‌ری دیموکراتی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ه��ه‌روه‌ه��ا جه‌ختی ل���ه‌و‌ه ک���رده‌وه‌‬ ‫که‌سیسته‌می جیهانی له‌ساڵی (‪)2011‬دا لێکترازاو‬ ‫ساڵی (‪)2012‬ش رووداوی زیاتر و لێکترازانی زیاتر‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆیدا دێنێ‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ گه‌لی ک��ورد و‬ ‫گه‌النی بنده‌ست و ئازادیخوازانی جیهان ده‌رفه‌تێکه‌‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه بگه‌ن ‌ه ماف وئازادییه‌کانیان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌مه‌ش خوێندنه‌وه‌ی راست و به‌رنامه‌ی گونجاوی‬ ‫پێویسته‌‪ .‬له‌م پێناوه‌شدا به‌پێویستی ده‌بینێ که‌‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی کوردستان خۆیان له‌چه‌مکی‬ ‫حزبایه‌تی ته‌سک و خۆسه‌پاندن رزگ��ار بکه‌ن و‬ ‫پێکه‌و‌ه له‌سه‌ر ئاستی گشتی کوردستان کار بکرێت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌نجام بدرێت و‬ ‫تێیدا ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و میکانیزمه‌یه‌کی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی بۆ کورد دابڕێژین و له‌سه‌ر ئاستی باشووری‬ ‫کوردستان و ئێراقیش کۆنگر‌ه یان کۆنفرانسی‬ ‫سه‌رجه‌م الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کان و رێکخراوه‌ی مه‌ده‌نی و‬ ‫که‌سانی ئه‌کادیمی و رۆشنبیر و کۆمه‌اڵیه‌تی ئه‌نجام‬ ‫بده‌ین هه‌تا به‌رنامه‌یه‌کی هاوبه‌ش بۆ چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫پرسه‌کانی هه‌رێمی کوردستان و پرسه‌کانی ئێراق‬ ‫دابڕێژین‪.‬‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫له‌کۆتاییدا هه‌ڵسه‌نگاندنه‌کانی خۆی به‌م شێوه‌ی ‌ه ریز‬ ‫ده‌کات‪:‬‬ ‫‪1‬ـ ساڵی (‪ )2011‬بۆ کورد ساڵێکی گرنگ بوو تێیدا‬ ‫توانرا هێرش و پیالنه‌کانی ده‌وڵه‌تانی بااڵده‌ستی‬ ‫سه‌رکوردستان و هێز‌ه نێوده‌وڵه‌تیه‌کان پوچه‌ڵ‬ ‫بکرێته‌وه‌و هاوکاتی ئ�ه‌و‌ه هه‌ست و هه‌ڵوێستی‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��ی ل �ه‌ه �ه‌ر چ���وار به‌شی ک��وردس��ت��ان و‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی کوردستان پێشکه‌وت‪ ،‬ئه‌مه‌ش بۆ گه‌لی‬ ‫ک��ورد ده‌سکه‌وتی گرنگ ب��وون و بوون ‌ه بناغه‌ی‬ ‫ئه‌نجامدانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌رکی هه‌موو‬ ‫الیه‌ک ‌ه کار بکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی ساڵی ئایند‌ه بکه‌ینه‌‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ساڵی ئه‌نجامدانی کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی و داڕشتنی‬ ‫ستراتیژیی نه‌ته‌وه‌یی‪.‬‬ ‫‪2‬ـ له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی کوردستان و ئێراق ساڵێک‬ ‫بوو ک ‌ه هه‌نگاوی جددیمان نه‌نا بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسه‌کان و زۆربه‌ی پرسه‌کان ب ‌ه هه‌ڵواسراوی مانه‌وه‌و‬ ‫ئه‌مه‌ش ئه‌رکی ئێم ‌ه بۆ ساڵی (‪ )2012‬قورستر‬ ‫ده‌کات و له‌م ڕوانگه‌ی ‌ه جه‌خت له‌و‌ه کرایه‌و‌ه که‌‬ ‫پێویست ‌ه له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمی کوردستان و له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی ئێراقیش ده‌ست له‌چه‌مکی خۆسه‌پاندن و‬ ‫بنه‌ماکانی ده‌وڵه‌ت ـ نه‌ته‌و‌ه به‌ر بدرێت و له‌جێگه‌ی‬ ‫ئه‌م ‌ه چه‌مکی ژیانی هاوبه‌ش و نه‌ته‌وه‌ی دیموکرات‬ ‫و خۆ به‌ڕێوه‌بردنی دیموکراتی جێگیر بکرێت‪.‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌ما پرسه‌کانی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫و پرسه‌کانی نێوان هه‌رێمی کوردستان و ناوه‌ند و‬ ‫پرسه‌کانی نێوان سونن ‌ه و شیع ‌ه و ب ‌ه هه‌رێمبوونی‬ ‫پارێزگاکان چاره‌سه‌ر بکرێن‪.‬له‌م پێناوه‌شدا داوا‬ ‫ده‌کات ک ‌ه پارتی دیموکراتی کوردستان و یه‌کێتی‬ ‫نیشتمانی کوردستان وه‌کو دوو الیه‌نی سه‌ره‌کی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��داری کوردستان و بزوتنه‌وه‌ی گ��ۆڕان‪،‬‬ ‫یه‌کگرتووی ئیسالمی و کۆمه‌ڵی ئیسالمی کوردستان‬ ‫وه‌کو سێ الیه‌نی ئۆپۆزسیۆنی ناو په‌رله‌مان ده‌ست‬ ‫له‌چه‌مکی یه‌کتر قه‌بوڵ نه‌کردن و ره‌تکردنه‌وه‌ی‬ ‫یه‌کتر به‌ربده‌ن هه‌تا زه‌مین ‌ه بۆ به‌ستنی کۆنفرانسی‬ ‫هه‌موو هێزو الیه‌نه‌کان ساز ببێت‪.‬‬ ‫‪3‬ـئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری ئه‌و تێکۆشان و‬ ‫که‌مپینانه‌ی ک ‌ه بۆ خاوه‌نداریکردن له‌پرسی ره‌گه‌زی‬ ‫ژن و پرس ‌ه کۆمه‌اڵیه‌تیه‌کانی تر به‌رز نرخاند و‬ ‫پشتگیری خۆی بۆ که‌مپینی " بارێبه‌ر ئاپۆ ئازاد‬ ‫بکه‌ین و کۆتایی ب ‌ه کۆمه‌ڵکوژی بهێنین" راگه‌یاند که‌‬ ‫ب ‌ه پێشه‌نگایه‌تی ژنان به‌ڕێو‌ه ده‌چێت‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ئه‌نجومه‌نی پارتی چ��اره‌س �ه‌ری دیموکراتی‬ ‫کوردستان ئه‌و که‌مپینانه‌ی ک ‌ه له‌الیه‌نی گه‌نجانی‬ ‫واڵتپارێزه‌و‌ه له‌م ساڵه‌دا به‌ڕێو‌ه بران به‌رز نرخاند و‬ ‫پشتیوانی خۆی بۆ که‌مپینی یه‌ک ملیۆن ئیمزا بۆ‬ ‫ده‌رکرنی بنکه‌و باره‌گا هه‌واڵگریی و سه‌ربازییه‌کان‬ ‫دووپات کرده‌وه‌‪ .‬داواش له‌په‌رله‌مان و حکومه‌تی‬ ‫هه‌رێم ده‌ک��ات ک ‌ه ئ�ه‌م که‌مپین ‌ه بکه‌ن ‌ه هێز بۆ‬ ‫جێبه‌جێکردنی بڕیاره‌کانی خۆیان‪.‬‬ ‫‪5‬ـ ئه‌نجومه‌نی پارتیچاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫جارێکی تر کۆکوژی گوندی رۆبۆسکی باکوری‬ ‫کوردستانی له‌الیه‌نی سوپای تورکیاو‌ه شه‌رمه‌زار کرد‬ ‫و هه‌ڵوێستی جه‌ماوه‌ری کوردستانی به‌رز نرخاندو‬ ‫داوای کرد ک ‌ه حکومه‌ت و په‌رله‌مانی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان خ��اوه‌ن��داری له‌هه‌ڵوێستی گه‌ل بکه‌ن‬ ‫و فشار بخه‌ن ‌ه سه‌ر تورکیا بۆ ئه‌وه‌ی ک ‌ه کۆتایی‬ ‫به‌و سیاسه‌ته‌ی بهێنێت و ناسنامه‌ی گه‌لی کورد‬ ‫په‌سند بکات و کۆتایی ب ‌ه سیاسه‌تی نکۆڵیکردن و‬ ‫پاکتاوکردن بهێنێت‪.‬‬ ‫‪6‬ـ بۆ ساڵی ئایند‌ه ده‌رف �ه‌ت گونجاو‌ه ک ‌ه گه‌لی‬ ‫کورد و گه‌النی هه‌رێمه‌ک ‌ه هه‌نگاو ب�ه‌ره‌و ئازادی‬ ‫بنێن و ئه‌مه‌ش کاتێک پێکدێت ک ‌ه خاوه‌نی پرۆژه‌و‬ ‫میکانیزمه‌ی گونجاو بین‪.‬‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان‬ ‫‪2011/12/31‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪5‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫له‌ئێراق و هه‌رێمی کوردستانیشدا‬ ‫شه‌ڕ‪ ،‬شه‌ڕی ده‌سه‌اڵت ‌ه‬

‫و عه‌قڵیه‌ت و که‌لتووری یه‌کتر قه‌بووڵ کردن نییه‌‬ ‫سه‌باره‌ت ب‌ه دواڕوداوه‌کانی ئێراق و ناوچه‌ک‌ه و‬ ‫پیاڵن و پرۆژه‌کانی پارتی چاره‌سه‌ری له‌پێناو‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسه‌کان له‌ئێراق و هاوکات چاره‌سه‌ری‬ ‫پرسی که‌رکوک و ناوچ‌ه جێ ناکۆکه‌کان رۆژی واڵت‬ ‫له‌گه‌ڵ به‌رێز"ئازاد شێخانی" ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌ن‬ ‫و به‌رپرسیاری په‌یوه‌ندییه‌کانی پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان چاوپێکه‌وتنێکی ساز داوه‌‪.‬‬ ‫ئازاد شێخانی پێ وایه‌‪ ،‬ئه‌مڕۆ به‌گشتى له‌ئێراق‬ ‫و ڕۆژه�ه‌اڵت��ى ناویندا ئ��ه‌وه‌ى ده‌گوزه‌رێتله‌ناو‬ ‫داخوازى گه‌اڵندا بۆ یه‌کسانى و ئازادی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪،‬‬ ‫ناوچه‌ک‌ه ل�ه‌ک��واڵن��دای�ه‌‪ ،‬شێو‌ه و پێکهاته‌ى‬ ‫سیسته‌مى سه‌رمایه‌دارى ک‌ه ڕۆژهه‌اڵتى ناوین‬ ‫ئه‌لق‌ه اڵوازه‌که‌یه‌تى ئه‌مڕۆ به‌گشتى تێکده‌شکێت‬ ‫به‌خیراییه‌کى زۆر گه‌اڵن له‌هه‌وڵى په‌رینه‌وه‌و ده‌رباز‬ ‫بوندان بۆدۆخیکى تاز‌ه و ئاواکردنى سیسته‌میکى‬ ‫نوێى ژیان‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌رامبه‌ریشدا سیسته‌مێکی‬ ‫مشه‌خۆر و که‌دخوارى سه‌رمایه‌دارى ب‌ه ڕابه‌رایه‌تى‬ ‫ئه‌مریکا له‌ڕیگه‌ى ئیسالمى سیاسى مانره‌وه‌و‌ه‬ ‫له‌هه‌وڵى خۆگونجاندن و خۆ ئاواکردندای‌ه به‌شێو‌ه‬ ‫و قه‌باره‌ى جیاواز‪ ،‬واتا ده‌یانه‌وێت‪ ،‬سه‌رله‌نوێ‬ ‫داڕشتنه‌وه‌ى سیسته‌مى ناوچه‌ک‌ه به‌گوێره‌ى‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان بگونجێنن یان به‌گشتی‬ ‫گۆڕانکاریه‌کان سنوردار بکه‌ن‪ .‬له‌هه‌مانکاتیشدا؛‬ ‫ده‌ڵێت له‌ئێراقدا شه‌ڕ شه‌ڕی ده‌سه‌اڵت‌ه نه‌ک ته‌نها‬ ‫کێشه‌یه‌کی یاسایی‪ .‬هۆکاره‌که‌شی له‌عه‌قڵیه‌تی‬ ‫ناوه‌ندگه‌رایی و نه‌بوونی زهنیه‌تی دیموکراتیک‌ه و‬ ‫ته‌نها تێفکرین له‌چوارچێوه‌یه‌کی ته‌نگی مه‌زهه‌بی‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییدا کێشه‌کانی گه‌یاندوه‌ت‌ه ئه‌م ئاسته‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆ و ئه‌گه‌ری قوڵتربوونه‌وه‌شی لێ ده‌کرێ‪.‬‬ ‫ئا‪~ :‬‬

‫پرسیار‪ /‬با بزانین بۆچونتان له‌سه‌ر دوارووداو و‬ ‫پێشهاته‌کانی ئێراق و ناوچه‌ک ‌ه چییه‌؟‬ ‫وه‌اڵم‪ /‬سه‌ره‌تائیم ‌ه وه‌ک��وپ��ارت��ى چ��اره‌س �ه‌رى‬

‫دیموکراتى کوردستان فره‌ڕه‌نگیه‌کانى ئێراق وه‌کو‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌ک ده‌بینین‪ ،‬ه�ه‌روه‌ه��ا ئامانجمان‬ ‫ئێراقێکى دیموکرات و ئازاده‌که‌له‌سه‌ر بنه‌ماى‬ ‫ئاشتى و عه‌داله‌ت وهاوسه‌نگى نێوان گ�ه‌اڵن و‬ ‫پێکهات ‌ه ف��ره‌ن�ه‌ت�ه‌وه‌و ف��ر‌ه که‌لتوره‌که‌ی بێت‪،‬‬ ‫ئیراقێکى س�ه‌رب�ه‌خ��ۆو پشت ئه‌ستور به‌هێزو‬ ‫ئ��ی��راده‌ى گ �ه‌اڵن��ى ن��اوخ��ۆى خ��ۆى ب��ێ��ت‪،‬وات� ‌ه‬ ‫به‌ئیراده‌ى سه‌ربه‌خۆى خۆى‪ ،‬خۆى به‌ڕێو‌ه ببات‬ ‫نه‌ک به‌ئیراده‌ى ده‌ره‌وه‌‪ ،‬چونک ‌ه گه‌اڵن بۆخۆیان‬ ‫سه‌رچاوه‌ى له‌بن نه‌هاتوى تواناو پێشکه‌وتنه‌کانن‪،‬‬ ‫بێگومان له‌م ڕوانگه‌و‌ه به‌رنامه‌و کارو پرۆژه‌کانمان‬ ‫بۆ به‌دیهێنانى ئه‌م ئامانجه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مڕۆ به‌گشتى‬ ‫له‌ئێراق و ڕۆژهه‌اڵتى ناویندا ئه‌وه‌ى ده‌گوزه‌رێتله‌ناو‬ ‫داخوازى گه‌اڵندا بۆ یه‌کسانى وئازادی نه‌ته‌وه‌ییه‌‪،‬‬ ‫ناوچه‌ک ‌ه له‌کواڵندایه‌‪ ،‬شێو‌ه و پێکهاته‌ى سیسته‌مى‬ ‫سه‌رمایه‌دارى که‌ڕۆژهه‌اڵتى ناوین ئه‌لق ‌ه اڵوازه‌که‌یه‌تى‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌گشتى تێکده‌شکێت به‌خیراییه‌کى زۆر‬

‫گه‌اڵن له‌هه‌وڵى په‌رینه‌وه‌و ده‌رباز بوندان بۆدۆخیکى‬ ‫تازه‌و ئاواکردنى سیسته‌میکى نوێى ژیان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌به‌رامبه‌ریشدا سیسته‌مێکی مشه‌خۆر و که‌دخوارى‬ ‫س�ه‌رم��ای�ه‌دارى به‌ڕابه‌رایه‌تى ئه‌مریکاله‌ڕیگه‌ى‬ ‫ئیسالمى سیاسى مانره‌وه‌و‌ه له‌هه‌وڵى خۆگونجاندن‬ ‫و خۆ ئاواکردندای ‌ه به‌شێوه‌و قه‌باره‌ى جیاواز‪،‬واتا‬ ‫ده‌یانه‌وێت‪ ،‬سه‌رله‌نوێ داڕشتنه‌وه‌ى سیسته‌مى‬ ‫ناوچه‌ک ‌ه به‌گوێره‌ى به‌رژه‌وه‌ندى خۆیان بگونجێنن‬ ‫یان به‌گشتی گۆڕانکاریه‌کان سنوردار بکه‌ن و‬ ‫له‌هه‌مانکاتیشدا رێگ ‌ه بۆ ده‌ستێوه‌ردان خۆش‬ ‫ده‌که‌ن‪ .‬له‌هه‌ر واڵتێکدا بیانه‌وێت گوڕانکاری دروست‬ ‫نه‌بێ کار بۆ مانه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتی هه‌یی ده‌که‌ن و‬ ‫به‌شێوازی جیاواز هاوکاری ده‌که‌ن تاوه‌کو بتوانن‬ ‫له‌گه‌ڵ روخاندنیدا ئه‌لته‌رناتیڤی خۆیان ئاماد‌ه بکه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌م ره‌وش ‌ه له‌سوریا و به‌حره‌ین به‌روونی ده‌رکه‌وت‬ ‫به‌گشتی ناوچه‌ک ‌ه هه‌ر چه‌ند‌ه له‌به‌رده‌م شه‌پۆلێکی‬ ‫گۆڕاندای ‌ه له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ش��دا ده‌ستێوه‌ردانه‌کان‬

‫چاوپێکه‌وتن ‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫“‬

‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی‬ ‫له‌باشووری کوردستان‬ ‫تاوه‌کو خاوه‌ن‬ ‫پرۆژه‌یه‌کی ستراتیژی‬ ‫نه‌بێت بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫کێشه‌کان له‌نێوان‬ ‫هه‌رێم و به‌غداددا‬ ‫‪ ،‬کاری رۆژانه‌یی و‬ ‫ته‌کتیکی هیچ‬ ‫خزمه‌تێ به‌ئاینده‌ی‬ ‫کورد ناکات له‌م‬ ‫هه‌رێمه‌دا‬

‫“‬

‫ب��ه‌رده‌وام��ه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم خ��ودی سیسته‌میش ئه‌مڕۆ‬ ‫له‌قه‌یراندایه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌ویش هه‌وڵ ده‌دات له‌رووی‬ ‫ستراتیژیه‌و‌ه سیاسه‌تی خۆی له‌ناوچه‌که‌دا بگوڕێت‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه سه‌ره‌تا له‌ئێراقه‌و‌ه ده‌ستی پێکرد به‌کشانه‌وه‌ی‬ ‫هێزه‌کانی و به‌ئاماژه‌دان ب ‌ه پته‌وکردن و به‌هێزکردنی‬ ‫په‌یوه‌ندیی ‌ه ئ��اب��ووری وسیاسیه‌کانیدا‪ ،‬وات��ا‬ ‫ئه‌مجاره‌ش ده‌یه‌وێت میکانیزمه‌ی ده‌ستێوه‌ردانی‬ ‫خۆی له‌گۆشاری سه‌ربازییه‌و‌ه بگوڕێت به‌الیه‌نی‬ ‫سیاسی و ئابووریه‌و‌ه له‌ناوچه‌که‌دا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایاهاتنى هاشمى بۆکوردستان یان‬ ‫ڕونتر داڵده‌دانى هاشمى له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانى‬ ‫باشوره‌و‌ه چى کاریگه‌ریه‌کی له‌سه‌رداهاتووی پرسى‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی کورد ده‌کات له‌ئێراقدا؟‬ ‫وه‌اڵم‪/‬له‌ئێراقدا تێپه‌ڕی ساڵی (‪)2012‬ب��ووی��ن‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم سیسته‌می ح��ک��وم��ڕان��ى ت��اک��و ئێستا‬ ‫جێگیر نه‌بوو‌ه ئ �ه‌وه‌ى ناونرابو (ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫سیاسه‌ت ‌ه ستراتیژییه‌کان)که‌ده‌بوو ئه‌یاد عه‌اڵوى‬ ‫سه‌رۆکى لیستى العراقیه‌سه‌رۆکایه‌تى بکردای ‌ه‬ ‫پێکنه‌هاتوهه‌روه‌ها وه‌زاره‌ته‌کان به‌تایبه‌تى وه‌زاره‌ت ‌ه‬ ‫ئه‌منیه‌کان هێشتا بێ وه‌زاره‌ت ماونه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌وڵه‌کانى‬ ‫ئاشته‌وایی نیشتمانى بێئه‌نجام بوو‌ه به‌گشتى تابلۆی‬ ‫سیاسی و ئه‌منى له‌ئێراقدا ڕو له‌گرژیو تێکچون ‌ه‬ ‫ودیاریش ‌ه تێو‌ه گالنى هاشمى به‌مه‌سه‌له‌ى تیرۆره‌و‌ه‬ ‫وهاتنى بۆ کوردستان وه‌ک جێگایه‌کی دوورده‌ست‬ ‫له‌دادگای ئێراق ئاماژه‌ی ‌ه بۆ ئه‌نجامی ئه‌و ناکۆکی‬ ‫و شه‌ڕه‌ی ک ‌ه له‌پێناو ده‌سه‌اڵتدا به‌رێو‌ه ده‌چێت‪.‬‬

‫یانی له‌ناوه‌ڕۆکدا شه‌ڕ شه‌ڕی ده‌سه‌اڵت ‌ه نه‌ک ته‌نها‬ ‫کێشه‌یه‌کی یاسایی‪ .‬هۆکاره‌که‌شی له‌عه‌قڵیه‌تی‬ ‫ناوه‌ندگه‌رایی و نه‌بوونی زهنیه‌تی دیموکراتیک ‌ه و‬ ‫ته‌نها تێفکرین له‌چوارچێوه‌یه‌کی ته‌نگی مه‌زهه‌بی‪،‬‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییدا کێشه‌کانی گه‌یاندوه‌ت ‌ه ئه‌م ئاسته‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆ و ئه‌گه‌ری قوڵتربوونه‌وه‌ی لێ ده‌کرێ‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫وایکردوو‌ه ک ‌ه بڕیار ته‌نها له‌ناوه‌ندێکه‌و‌ه ده‌ربچێ و‬ ‫ته‌نانه‌ت بڕیاری شه‌ڕ‪ ،‬ئاشتی‪ ،‬مردن و ژیان کردنیش‬ ‫به‌هه‌مان شێوه‌یه‌‪ .‬به‌گشتی له‌ناو الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی‬ ‫ئێراقدا زهنیه‌تی ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌و‌ه به‌ئه‌ندازه‌یه‌ک زاڵ ‌ه‬ ‫ک ‌ه که‌لتووری یه‌کتر قه‌بوڵ کردنی گه‌یاندووه‌ت ‌ه بن‬ ‫به‌ستبوون‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه هه‌ڵهاتنی هاشمی‪ ،‬هه‌ڵهاتن‬ ‫نیی ‌ه له‌دادگا‪ ،‬به‌ڵکو هه‌ڵهاتن ‌ه له‌سزایه‌کی سیاسی‬ ‫که‌خۆی یه‌کێک ‌ه له‌پشتیوان و دروستکه‌رانی‪ .‬کورد‬ ‫وته‌نی" ماڵی قه‌لپ سه‌ری خاوه‌نه‌که‌شی ده‌خوات"‪.‬‬ ‫هه‌ر بۆی ‌ه داڵده‌دانی هاشمی له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵتدارانی‬ ‫هه‌رێمه‌و‌ه کاریگه‌ریه‌کی درێژخایه‌نی له‌پرسی‬ ‫ستراتیژی نه‌ته‌وه‌یی کورد نابێت له‌رۆژانه‌یی زیاتر‪،‬‬ ‫چونک ‌ه دۆزی ره‌وای گه‌لی کورد وابه‌سته‌ی ئاستی‬ ‫تێکوشانی گه‌لی کورد‌ه له‌سه‌ر ئاستی چوارپارچه‌ی‬ ‫کوردستان و پێویست ‌ه کوردیش له‌وچوارچێوه‌یه‌دا‬ ‫نزیکی هه‌ر روداو و پێشهاتێ ببێ ک ‌ه دێت ‌ه پێش‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه به‌بڕوای ئێم ‌ه ئه‌گه‌ر متمان ‌ه و باوه‌ری له‌نێوان‬ ‫حزب ‌ه ده‌سه‌اڵتدار‌ه سیاسیه‌کانی ئێراقدا هه‌بوای ‌ه‬ ‫ره‌نگبێ کێشه‌که‌ی هاشمیش له‌رێگه‌ی دادگ��او‌ه‬ ‫چاره‌سه‌ر بکرایه‌‪ ،‬به‌اڵم بێگومان ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش‬ ‫دوور نیی ‌ه له‌ده‌ستێوه‌ردانی هێزی ده‌ره‌و‌ه و‬ ‫به‌تایبه‌تی تورکیای دراوسێ و سعودییه‌‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا ده‌سه‌اڵتی سیاسی هه‌رێم تا چه‌ند‬ ‫توانیوویه‌تی مه‌سه‌له‌ی هاشمی و زۆر مه‌سه‌له‌ی‬ ‫ه��اوش��ێ��وه‌ی تریش له‌نێوان ک��اری زی��ات��ر وه‌ک��و‬ ‫کارتێکی فشار به‌کاری بهێنێ بۆ چاره‌سه‌رکردنی‬ ‫مه‌سه‌ل ‌ه هه‌ڵپه‌سێردراوه‌کان به‌تایبه‌تی مادده‌ی‬ ‫(‪)140‬؟‬ ‫وه‌اڵم‪ /‬پێش هه‌ر شتێک کورد له‌هاوکێشه‌ی سیاسی‬ ‫ئێراقدا الیه‌نێکی مه‌زلوومه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌سه‌اڵتی سیاسی‬ ‫کورد له‌ئێراق ناو بژیوانکارێه‌کی الواز و بێ کاریگه‌ره‌‬ ‫له‌به‌رچه‌ند هۆیه‌ک‪ :‬یه‌که‌م؛ زهنیه‌تی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫سه‌رده‌ست هێشتا له‌ئاستێکی به‌رزدا له‌ناو حزب ‌ه‬ ‫ئێراقیه‌کاندا ده‌وام ده‌کات بۆی ‌ه هێشتا به‌ته‌واوی‬ ‫کورد وه‌کو نه‌ته‌وه‌یه‌ک و مافه‌کانی ناناسن و ب ‌ه پله‌ی‬ ‫دووهه‌م ده‌یبینن و ته‌نیا ب ‌ه خزمه‌تکارێکی باشی‬ ‫ئێراقی ده‌یناسن‪ .‬دووهه‌م؛ ئه‌م زهنیه‌تی نه‌ته‌وه‌ی‬ ‫سه‌رده‌ست ‌ه په‌یوه‌ندی ستراتیژیان به‌داگیرکه‌رانی‬ ‫سه‌ر پارچه‌کانی تری کوردستانه‌و‌ه هه‌یه‌‪ ،‬واتا‬ ‫هێشتا به‌خه‌یاڵی داگ��ی��رک �ه‌ری س�ه‌رب��اش��ووری‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫کورستانه‌و‌ه خۆیان ده‌بینن وه‌کو سه‌رده‌ست و بن‬ ‫ده‌ست مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا ده‌که‌ن‪ .‬هه‌ر‬ ‫بۆی ‌ه ناوبژیوانی له‌به‌فێرۆدانی کات زیاتر شتێکی‬ ‫تر نییه‌‪ .‬سێیه‌مین؛ ده‌سه‌اڵتی سیاسی له‌باشووری‬ ‫کوردستان تاوه‌کو خاوه‌ن پرۆژه‌یه‌کی ستراتیژی‬ ‫نه‌بێت بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان له‌نێوان هه‌رێم و‬ ‫به‌غداددا ‪ ،‬کاری رۆژانه‌یی و ته‌کتیکی هیچ خزمه‌تێ‬ ‫به‌ئاینده‌ی کورد ناکات له‌م هه‌رێمه‌دا‪ .‬چواره‌م؛‬ ‫هه‌موو ئه‌و هاوپه‌یمانی ‌ه ئاشکرا و نهێنییانه‌ی ک ‌ه‬ ‫له‌نێوان حزب ‌ه کوردیه‌کانیه‌کالیه‌ن ‌ه له‌گه‌ڵ حزب ‌ه‬ ‫ئێراقیه‌کاندا هه‌یانه‌‪ ،‬به‌گوێره‌ی به‌رژه‌وه‌ندی حزبی و‬ ‫ماددی ئه‌و حزبانه‌ی ‌ه بۆ مانه‌وه‌یان له‌سه‌ر ده‌سه‌اڵت‪،‬‬ ‫نه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنی کێش ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان و‬ ‫به‌تایبه‌تی مه‌سه‌له‌ی ناوچ ‌ه جێ ناکۆکه‌کان‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌م هۆکارانه‌و چه‌ند هۆکارێکی تر‌ه ک ‌ه هه‌رێم‬ ‫ناتوانێ ناو بژیوانیکی باش بێت مه‌سه‌له‌ی هاشمی‬ ‫وه‌کو کارتێ بۆ به‌رژه‌وه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی به‌کار بهێنێ‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ماوه‌یه‌ک ‌ه له‌که‌رکوک و به‌تایبه‌تی دوای‬ ‫کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئه‌مریکا له‌ئێراق دیارده‌ی‬ ‫رفاندن و توندوتیژی زی��ادی ک��ردووه‌‪ ،‬به‌بڕوای‬ ‫ئێو‌ه ئه‌م دیاردان ‌ه له‌چییه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه ده‌گرێ؟‬ ‫ئاخۆ ئێو‌ه پرۆژه‌یه‌کتان هه‌ی ‌ه بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌؟‬ ‫وه‌اڵم‪ /‬له‌راستیدا له‌هه‌موو ناوچ ‌ه جێ ناکۆکه‌کاندا‬ ‫کوشتن و رفاندن زی��ادی ک��ردووه‌‪ .‬له‌جه‌له‌وال و‬ ‫سه‌عدیی ‌ه و دووز و که‌رکوک به‌تایبه‌تی‪ .‬هۆکاری‬ ‫س�ه‌ره‌ک��ی ئ�ه‌وه‌ی� ‌ه ک ‌ه چاره‌سه‌ریه‌کی سیاسی‬ ‫سه‌ربه‌خۆ و به‌ئێراده‌یه‌کی سه‌ربه‌خۆ له‌نێوان‬ ‫هێز‌ه سیاسیه‌کاندا بوونی نیی ‌ه و له‌هه‌مانکاتیشدا‬ ‫نه‌بوونی دیالۆگ ‌ه له‌سه‌ر بنه‌مای یه‌کتر قه‌بوڵ‬ ‫ک��ردن ک� ‌ه ب��وه‌ت� ‌ه ه��ۆی ب��ێ ب��اوه‌ڕی �ه‌ک��ی م�ه‌زن‬ ‫به‌رامبه‌ر یه‌کتری‪ ،‬ئه‌مه‌ش زه‌مینه‌ی نائارامی و‬ ‫ده‌ستتێوه‌ردانی ده‌ره‌کی خۆشکردوو‌ه ک ‌ه به‌رێگای‬ ‫جۆراوجۆر پێکهاته‌کان بکه‌ون ‌ه گیانی یه‌کتری و‬ ‫زه‌مینه‌ی پێکه‌و‌ه ژیانیشی الواز کردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫به‌پله‌ی یه‌که‌م ده‌که‌وێت ‌ه خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫هێز‌ه سه‌رده‌ست و داگیرکه‌رانی سه‌رکوردستانه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆ ئه‌مه‌ش پێویست ‌ه سه‌ره‌تا ئاسۆی سیاسی‬ ‫فراوانتر بکرێت‪ ،‬یانێ سیاسه‌ت دیموکراتیک بکرێت‪.‬‬ ‫سیاسه‌ت بکرێت ‌ه ماڵی گه‌ل‪ .‬به‌جه‌ماوه‌ری بکرێت؛‬ ‫چونک ‌ه کۆمه‌ڵگا پێویستی به‌و‌ه هه‌یه‌‪ .‬به‌نیسبه‌ت‬ ‫که‌رکوکیشه‌و‌ه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی تاکو ئێستا به‌جددی‬ ‫کار بۆ مه‌سه‌له‌ی که‌رکوک ناکرێت بۆی ‌ه ره‌وشه‌ک ‌ه‬ ‫روو له‌ئالۆزی زی��ات��ره‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ئ��ێ��راده‌ی کورد‬ ‫له‌که‌رکوک بشکێت کاریگه‌ری له‌سه‌ر ته‌واوی کورد‬ ‫ده‌کات‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه ئێم ‌ه وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری‪Û‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫“‬

‫هه‌تاکو ئێستا هێلی‬ ‫سیاسی کالسیکی‬ ‫حزبه‌ سیاسییه‌کان‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستان‬ ‫خاوه‌ن ئاسۆیه‌کی‬ ‫سیاسی به‌رفراوان‬ ‫و دیموکراتیک‬ ‫نیین‪ ،‬ئه‌مه‌ش هیوا‬ ‫و خه‌ونه‌کانی‬ ‫هێزه‌ سه‌رده‌ست و‬ ‫داگیرکه‌رانیشی زیاتر‬ ‫کردووه‌‬

‫“‬

‫دی��م��وک��رات��ی ک��وردس��ت��ان ل � ‌ه (‪)2008/10/17‬‬ ‫کۆنفراسێکمان له‌پێناو چاره‌سه‌ری پرسی که‌رکوک‬ ‫به‌به‌شداری هه‌موو نه‌ته‌وه‌کان به‌ست ک ‌ه تێیایدا بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری پرسی که‌رکوک گفتوگۆیه‌کی به‌رفراوان‬ ‫کراو و پرۆژه‌یه‌کی تایبه‌ت بۆ چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫که‌رکوک ک ‌ه پێشتر له‌الیه‌ن پارته‌که‌مانه‌و‌ه ئاماد‌ه‬ ‫کرابوو له‌الیه‌ن هه‌موو به‌شداربووانی کۆنفرانسه‌که‌و‌ه‬ ‫پێشوازیه‌کی گه‌رمتی لێکرا‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا له‌گه‌ڵ‬ ‫کۆمه‌ڵێک رێکخراو و که‌سایه‌تی گروپی ئاینده‌مان‬ ‫دامه‌زراند ک ‌ه بتوانین له‌م رێگه‌یه‌و‌ه چاره‌سه‌ریه‌کی‬ ‫گونجاو بۆ پرسی که‌رکوک ببینینه‌وه‌‪ .‬بڕواشمان‬ ‫وای ‌ه بۆ چاره‌سه‌رکردنی پرسی که‌رکوک و ته‌واوی‬ ‫کێشه‌کانی تری باشووری کوردستان پێویست ‌ه‬ ‫گه‌ل به‌رێکخستن بکرێت تا وه‌کو بۆ خۆی بڕیار‬ ‫له‌سه‌ر خۆی و چاره‌نووسی خۆی بدات‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫پێویست ‌ه هه‌موو الیه‌نه‌کان وه‌رن � ‌ه الی یه‌کتری‬ ‫و بۆ مه‌سه‌ل ‌ه چاره‌نووسسازه‌کاندا مه‌سه‌له‌ی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی حزبی به‌الو‌ه بنینین و بگه‌ن ‌ه بڕیاری‬ ‫هاوبه‌ش بۆ چاره‌سه‌ری‪ .‬له‌داهاتووشدا کار کردن‬ ‫بۆ ته‌واو کردنی ئه‌و پرۆژه‌یه‌ی ک ‌ه له‌کۆنفرانسی‬ ‫ساڵی (‪)2008‬دا پێشکه‌ش ب ‌ه جه‌ماوه‌ر و الیه‌نه‌کان‬ ‫کرابوو‪ ،‬وێرای جه‌ختکردنه‌وه‌مان له‌سه‌ر کوردستانی‬ ‫بوونی که‌رکوک‪ ،‬به‌پێویستی ده‌زانین له‌به‌ر فر‌ه‬ ‫که‌لتووری‪ ،‬نه‌ته‌وه‌یی و ده‌وڵه‌مه‌ندی پێکهاته‌یی‬ ‫شاره‌که‌‪ ،‬که‌رکوک له‌ناو هه‌رێمی کورستاندا خاوه‌ن‬ ‫پێگه‌یه‌کی تایبه‌ت بێـت و له‌هه‌مانکاتیشدا پێکهات ‌ه‬ ‫جیاوازه‌کانی شاره‌که‌‪ ،‬س��ه‌ره‌ڕای ئه‌نجوومه‌نی‬ ‫پارێزگا‪ ،‬خاوه‌ن ئه‌نجوومه‌نی نه‌ته‌وه‌یی و بڕیاری‬ ‫نه‌ته‌وه‌یش بن‪ ،‬وات��ا له‌چوارچێوه‌ی سیسته‌می‬ ‫کۆنفرالیزمی دیموکراتیکدا ده‌توانین پرسی که‌رکوک‬ ‫و جێ ناکۆکه‌کان چاره‌سه‌ر بکه‌ین‪.‬‬ ‫پرسیار‪/‬له‌چه‌ند مانگی ب �ه‌ر له‌ئێستا فرقه‌ی‬ ‫دووازده‌ی ئێراقی هات ‌ه ناو فرۆکه‌خانه‌ی شاری‬ ‫که‌رکوکه‌و‌ه ئه‌م ‌ه نیشانه‌ی چی ب��وو؟ ئایا ئێم ‌ه‬ ‫ئاماژه‌یه‌کی تری داگیرکاری نیی ‌ه له‌پاش کشانه‌وه‌ی‬ ‫هێزه‌کانی ئه‌مریکا؟‬ ‫وه‌اڵم‪ /‬راست ‌ه ئه‌م ‌ه خاوه‌ن ئاماژه‌یه‌کی وه‌هایه‌‪،‬‬ ‫به‌درێژایی مێژووی حکومه‌ته‌یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کانی‬ ‫ئێراق هه‌تاکو ئێستاش که‌رکوکیان داگیرکردوو‌ه و‬ ‫کراو‌ه ب ‌ه سه‌ربازگه‌یه‌کی گه‌ور‌ه و خاڵی ده‌رپه‌ڕین‬ ‫بۆ داگیرکردنی شاره‌کانی تری کوردستان‪ .‬پێشتر‬ ‫فه‌یله‌قی یه‌ک له‌کاتی رژێمی به‌عسدا گه‌وره‌ترین‬ ‫فه‌یله‌قی سوپای ئێراق ب��وو‪ ،‬ئامرفه‌یله‌قه‌کان‬ ‫له‌رێگای واسته‌و به‌رتیلدان دیاری ده‌کران‪ .‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ک ‌ه داگیرکردنی کوردستان و به‌تااڵن بردنی‬ ‫ماڵ و موڵک و سه‌ری گه‌لی کوردستان به‌ره‌وا و‬

‫حه‌اڵڵ زانراو‌ه و هیچ لێپرسینه‌وه‌یه‌ک به‌رامبه‌ر به‌م‬ ‫تاوانان ‌ه نه‌کراوه‌‪ .‬لیوای (‪)12‬ش به‌هه‌مان رێنمایی‬ ‫و به‌هه‌مان زهنیه‌ت و به‌هه‌مان مه‌به‌ست ئه‌رکدار‬ ‫کرا‪،‬به‌اڵم بۆ چی؛ هه‌تاکو ئێستا ئه‌م زهینه‌تی‬ ‫داگیرکاری و ته‌عریب ‌ه به‌رده‌وامه‌؟! چونک ‌ه هه‌تاکو‬ ‫ئێستا هێلی سیاسی کالسیکی حزب ‌ه سیاسییه‌کان‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستان خاوه‌ن ئاسۆیه‌کی سیاسی‬ ‫به‌رفراوان و دیموکراتیک نیین‪ ،‬ئه‌مه‌ش هیوا و‬ ‫خه‌ونه‌کانی هێز‌ه سه‌رده‌ست و داگیرکه‌رانیشی زیاتر‬ ‫کردووه‌‪ .‬هه‌ر بۆی ‌ه ئێم ‌ه وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری‬ ‫دیموکراتی کوردستان له‌کۆنگره‌ی چواره‌مینی‬ ‫خۆماندا جه‌ختمان له‌سه‌ر به‌هێز و پته‌و کردنی روحی‬ ‫برایه‌تی و خۆشکایه‌تی راسته‌قین ‌ه له‌نێوان هه‌موو‬ ‫پێکهاته‌کاندا کرده‌و‌ه و ئه‌مه‌ش ب ‌ه گونجاوترین رێگا‬

‫ده‌زانین بۆ بنبڕکردنی سیاسه‌تی ته‌عریب و توانه‌وه‌و‬ ‫داگیرکاری به‌مه‌رجێک ک ‌ه هه‌موو هێزو الیه‌ن ‌ه‬ ‫کوردستانیه‌کان ب ‌ه پرۆژ‌ه و پیالنی هاوبه‌شه‌و‌ه‬ ‫هه‌ڵسوکه‌وت بکه‌ن و به‌دڵێکی به‌رفراوانه‌و‌ه مامه‌ڵ ‌ه‬ ‫له‌گه‌ڵ پرسه‌کاندا بکه‌ن و له‌هه‌مانکاتیشدا وه‌کو‬ ‫پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کورستان جارێکی تر‬ ‫پاڵپشتی و هاوکاری خۆمان له‌مه‌ڕ به‌مه‌ده‌نی کردنی‬ ‫فرۆکه‌خانه‌ی شاری که‌رکوک ده‌رده‌بڕین و بڕیاری‬ ‫ئه‌نجوومه‌نی پارێزگای که‌رکوکیش له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا‬ ‫به‌گونجاو مه‌عقول ده‌زانین‪ .‬ئه‌م ‌ه خۆی له‌خۆیدا‬ ‫نیشان ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه پێکهاته‌کانی شاره‌ک ‌ه ده‌توانن بێ‬ ‫ته‌داخولی الیه‌نێکی ده‌ره‌کی بڕیاری چاره‌نوسساز‬ ‫له‌سه‌ر چاره‌نووسی خۆیان و شاره‌که‌یان بده‌ن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا به‌گشتی و به‌تایبه‌تی له‌که‌رکوکدا‬

‫‪7‬‬

‫چاوپێکه‌وتن‬

‫په‌یوه‌ندیتان له‌گه‌ل هێز و الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کاندا‬ ‫ل��ه‌چ ئاستێکدایه‌؟ ئ��ای��ا ده‌ت��وان��ن ب�ه‌ی�ه‌ک�ه‌و‌ه‬ ‫پ��رۆژه‌ی��ه‌ک��ی ه��اوب��ه‌ش ب��ۆ چ���اره‌س���ه‌ری پرس ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌ییه‌کان ئاماد‌ه بکه‌ن؟‬ ‫وه‌اڵم‪ /‬ئێم ‌ه وه‌کو په‌یوه‌ندیه‌کانی پچدک جیاواز‬ ‫له‌هێز‌ه سیاسیه‌کانی سه‌رگۆڕه‌پانی ئێراق له‌سه‌ر‬ ‫هێڵی دیبلۆماسی گ��ه‌ل ک � ‌ه هێلی ئاشتی و‬ ‫دیموکراتیه‌ت ‌ه ده‌ڕۆین ک ‌ه نوێنه‌رایه‌تی تێکۆشانی‬ ‫دیموکراتی و راوه‌س��ت�ه‌ی ویژدانی کۆمه‌ڵگایه‌‪،‬‬ ‫سه‌فیری ڕه‌وشتی کۆمه‌ڵگای دیموکراتی ‌ه ک ‌ه‬ ‫مه‌یدانی به‌رخودانی قه‌وم و نه‌ته‌وه‌و چه‌وساوه‌کان و‬ ‫ره‌نجده‌ران و گوندنشینان ‌ه و له‌به‌رامبه‌ر سیسته‌می‬ ‫سه‌رمایه‌داری پاوانخوازه‌‪.‬‬ ‫ترافیکی ئه‌م دیبلوماسییه‌ت ‌ه به‌ره‌و ئاواکردن و‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی ئاشتیه‌کی به‌روومه‌تی نێوان گه‌النه‌‪ ،‬هه‌ر‬ ‫بۆی ‌ه کۆڵه‌که‌کانی ئه‌م دیبلوماسییه‌ت ‌ه زۆر ریشه‌یی‬ ‫و به‌هێز‌ه ک ‌ه له‌به‌رامبه‌ر دیبلوماسییه‌تی سیسته‌می‬ ‫ساخته‌کاری و درۆ و فریوده‌رانه‌ی کۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌ته‌واوه‌تی نه‌که‌وتوه‌ت ‌ه واری زانستی و کردارییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئێم ‌ه کار بۆ په‌یوه‌ندییه‌کی هاوسه‌نگ ده‌که‌ین‬ ‫له‌گه‌ل هه‌موو الیه‌ن ‌ه سیاسی ‌ه و دیموکراتخوازه‌کاندا‬ ‫بۆ ئ �ه‌وه‌ی بگه‌ین ‌ه چاره‌سه‌ریه‌کی هاوبه‌ش بۆ‬ ‫کێشه‌کان‪ ،‬بێگومان پۆتانسیلی ئه‌م هێڵ ‌ه ده‌توانێت‬ ‫ئاراسته‌ی سه‌رده‌می داهاتوومان دیاری بکات و‬ ‫ببێت ‌ه نوێنه‌رێکی راستگۆی پرۆژه‌کانی گۆنگره‌ی‬ ‫پێنجه‌می پارتیمان‪.‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌کانمان به‌نیسبه‌تی راب��ردوو باشتره‌‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌کان زیاتر نزیکی ئێم ‌ه ده‌بنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫زه‌مینه‌یه‌کی له‌بار تاڕاده‌یه‌ک ده‌خوڵقێنێ‪ ،‬تاوه‌کو‬ ‫له‌سه‌ر ئاستی سیاسیش بگه‌ین ‌ه گردبوونه‌و‌ه و‬ ‫سازدانی پالتفۆرمێکى نه‌ته‌وه‌یى ـ دیموکراتیک ک ‌ه‬ ‫خۆی سه‌رکه‌وتنێک ‌ه بۆ گه‌لى کورد‪ .‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫کێشه‌کانی هه‌رێمی کوردستان و ئێراق پرۆژه‌مان‬ ‫گه‌اڵڵ ‌ه کردووه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئاستی کوردستان پێویست ‌ه‬ ‫ه�ه‌م��وو هێزو الی�ه‌ن� ‌ه سیاسیه‌کان ب��ێ جیاواز‬ ‫کۆنفرانسێکی هاوبه‌ش ساز بکه‌ن‪ ،‬ئه‌م کۆنفرانس ‌ه‬ ‫ده‌کرێت ناوی لێبنین‪ ،‬کۆنفرانسی بۆنیادنانه‌و‌ه‬ ‫یان خۆد کۆنفرانسی نه‌ته‌وه‌یی کورد له‌باشووری‬ ‫ک��وردس��ت��ان و ئ �ه‌م کۆنفرانسه‌ش ب� ‌ه ب��ڕی��ار و‬ ‫راسپارده‌کانی بتوانێت له‌پێناو دۆزی نه‌ته‌وه‌ییدا‬ ‫ببێت ‌ه هه‌وێنی کۆنفرانسێکی نه‌ته‌وه‌یی کورد به‌گشتی‬ ‫و له‌سه‌رئاستی ئێراقیش کۆنفرانس بتوانێت‪ ،‬ببێت ‌ه‬ ‫پشتیوان و داکۆکیکه‌ر ل ‌ه ده‌سکه‌وت و هیواکانی‬ ‫گه‌له‌که‌مان‪ ،‬بۆی ‌ه ئێم ‌ه بۆ هه‌ر ده‌ستپێشخه‌ریه‌ک‬ ‫ک ‌ه له‌خزمه‌تی به‌رژه‌وه‌ندی گه‌ل و نیشتمانه‌که‌ماندا‬ ‫بێت‪ ،‬ئاماده‌ی هاوکاری و خزمه‌تین‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ڕێبـــەر ئاپـــــۆ‬

‫تاکە پردی پێکەوە ژیانی ئاشتیانەی گەلی کوردە لەگەڵ گەلی تورک‬

‫بڕیار گابار‬

‫گۆشەگیری دژوار لە سەر رێبەر ئاپۆ نزیکەی (‪)6‬‬ ‫مانگە بەردەوامە‪ .‬دیارە بە گوێرەی پێوانی ئەخالق‪،‬‬ ‫ویژدان‪ ،‬سیاسەت و یاسای نێونەتەوەیی و یاساکانی‬ ‫خودی دەوڵەتی تورکیاش‪ ،‬ئەوە ناڕەواییەکی گەورەیە‪.‬‬ ‫لەراستیدا ئەوە نە گۆشەگیرییەکی ئاسایییە‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەشکەنجەیەکی دژواری بێ وێنەیە‪ .‬لەرابردوو و‬ ‫ئەمڕۆی جیهاندا‪ ،‬ئەو ئەشکەنجەیەی کە بەسەر رێبەر‬ ‫ئاپۆدا دەسەپێنرێت نمونەی نەبووە و نییە‪ .‬دیارە‬ ‫زیندانی ئیمرالی لەکەیەکی شەرمە بە ڕووی حقوق و‬ ‫عەدالەتی جیهانی و ئەوروپی و هەرێمیەوە‪.‬‬ ‫وەک دەزانین کێشەی کورد کێشەیەکی هەرێمی و‬ ‫نێونەتەوەییە‪ .‬رفاندنی رێبەر ئاپۆ لە (‪)15‬ی شۆباتی‬ ‫(‪)1999‬شدا لەئەنجامی پیالنگێرییەکی نێونەتەوەیی‬ ‫بوو‪ .‬هەر بۆیەش زیندانی ئیمرالی و ئەو سیستمە‬ ‫ئەشکەنجەیەی تێیدا بەرێوە دەبرێت‪ ،‬سیستمێکی‬ ‫نێونەتەوەییە و هێزی دەسەاڵتی نێونەتەوەیی بەرێوەی‬ ‫دەبەن‪ .‬دەوڵەتی تورک و حکومەتی ئاکەپەش هەر‬ ‫وەکو چۆن سیاسەتی نکۆڵی و قڕکردنی دژ بە گەلی‬ ‫کورد بە هاوپەیمانی و پشتیوانی زلهێزە هەرێمی و‬ ‫نێونەتەوەییەکان بەرێوە دەبەن‪ ،‬ئەوا لەبەرێوەبردنی‬ ‫سیستەمی ئەشکەنجەی ئیمرالیشدا ڕۆڵی بەرێوەبردنی‬ ‫رۆژانەیان لەئەستۆدایە‪ .‬ئەگینا سیستەمی دەسەاڵتی‬ ‫نێونەتەوەییە کە ئەو زوڵم و ناڕەوایەتییە لەدژی گەلی‬ ‫کورد و رێبەرەکەی پەیڕەو دەکات‪.‬‬ ‫رۆڵ��ی رێبەر ئاپۆ بۆ گەلی ک��ورد و بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی کورد بە واتای ئیرادەی سیاسی‬ ‫و تاکە موخاتەبی چارەسەری کێشەی کوردە‪ .‬رێبەر‬ ‫ئاپۆ بۆ گەلی کورد هێڵی سورە و تاکە پردی پێکەوە‬ ‫ژیانی ئاشتیانەی گەلی کوردە لەگەڵ گەلی تورکە‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا کە دەوڵەتی تورک و حکومەتی ئاکەپە‬ ‫چەندین جار ناچار بوونە بە ئاشکرا ئەو راستییە‬ ‫پەسەند بکەن و لەسەر ئەو بنەمایەش ماوەیەک‬ ‫دیالۆگی راستەوخۆیان لەگەڵ بەرێوەبرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەکۆتاییدا ئەو چاوپێکەوتنانە بە هۆکاری ئەوەی‬ ‫ئاکەپە ئامادە نەبوو دان بە ناسنامە و زمان و مافە‬ ‫بنگەییەکانی گەلی کورددا بنێت‪ ،‬گەیشتە بنبەست‬ ‫و ئاکەپە بریاری شەڕی هەمەالیەنەی دژ بە گەلی‬ ‫کوردیدا و ئەشکەنجەی ئیمرالیش لەو کاتەوە بە‬ ‫دژوارترین شێواز پەیڕەو دەکرێت‪.‬‬

‫شتی سەنجڕاکێش ئەوەیە کە لەنێوان زوڵم و زۆرداری‬ ‫دەوڵەتی تورک لەسەر گەلی کورد و رێبەرەکەیدا‪،‬‬ ‫حقوق‪ ،‬عەدالەت و سەرجەم دەزگ��ا و دام��ەزراوە‬ ‫مرۆییەکانی جیهان بێدەنگن و راوەستاون‪ .‬هەر ئەو‬ ‫حقوق و عەدالەت و دەزگایانەی کە لەئاستی جیهانیدا‬ ‫بانگەشەی حقوق و یەکسانی و ئازادی و دیموکراسی‬ ‫دەکەن و گوایا پشتگیری لەتێکۆشانی ئازادیخوازی‬ ‫گەالن دەکەن‪ .‬ئەوە بە سااڵنە هەم لەبەرامبەر زوڵم‬ ‫و زۆرداری و فاشیزمی دەوڵەتی تورک و ئاکەپە‬ ‫بێدەنگن و بگرە یارمەتیشی دەدەن و هەمیش لەرەنج‬ ‫و مەینەتی و چەوسانەوە و ئەشکەنجە پەیڕەوکراو بە‬ ‫سەر گەلی کورد چاوپۆشی دەکەن و بێ هەڵوێستن‪.‬‬ ‫ئەوە ناکۆکییەکی زۆر گەورەیە کە پێویستە گەلی‬ ‫کورد و دڵسۆزانی مافی مرۆڤ و ئازادی و دیموکراسی‬ ‫بیبینن‪.‬‬ ‫زیندانی کردنی رێبەر ئاپۆ لەئیمرالی نزیکی (‪)13‬‬ ‫س��اڵ پڕ دەک��ات��ەوە‪ .‬ئ��ەو م��اوەی��ە نزیکەی (‪)10‬‬ ‫ساڵی لەالیەن حکومەتی ئاکەپەوە بەرێوە دەچێت‪.‬‬ ‫لەکۆی گشتیدا دەزانرێت کە زیندانی ئیمرالی خاوەن‬ ‫سیستمێکی تایبەتە‪ .‬هەر لەدادگاییکردنی ڕواڵەتی و‬ ‫دوور لەهەموو پێوانەکانی حقوق و عەدالەتەوە بگرە‬ ‫هەتا پێوەندی رێبەر ئاپۆ بە دونیای دەرەوە و رادیۆ‬ ‫و تەلەڤزیۆن و رۆژنامە و هاوکات شێوەی مامەڵەی‬ ‫رۆژانەوە بگرە هەتا سەرجەم پێوانی مافی مرۆڤ و‬ ‫دەرفەتی بەشداری ژیان و ‪ ...‬تاد‪ ،‬ئیمرالی تایبەتە و‬ ‫بە سیستمێکی تایبەتی بەڕێوە دەچێت‪ .‬لە ماوەی ئەو‬ ‫(‪ )10‬ساڵەدا ئاکەپە لەوانەش زیاتر؛ بە دەیان جار‬ ‫سزای ئینفیرادی(تاکەکەسی) واتا گۆشەگیری لەنێو‬ ‫گۆشەگیریدا بەسەر رێبەر ئاپۆدا سەپاندووە‪ .‬وەک‬ ‫دەزانن پیالنی ژەهرخوارد کردنی رێبەر ئاپۆ بە رێگای‬ ‫خواردن و خواردنەوە و بۆیاخی دەگا و پەنجەرە و‬ ‫دیواری هۆڵەکەی تاقیکردەوە کە دواتر ئاشکرا بوو و‬ ‫پێشی لێگیرا‪ .‬جێ گۆڕکێ لەزیندانی ئیمرالی لەسالی‬ ‫(‪)2009‬دا وەک دەزانرێت هەوڵدانێکی چەواشەکارانە‬ ‫بوو بۆ خڵەتاندنی خەڵک‪ .‬لەکاتێکدا بانگەشەی‬ ‫باشترکردنی زیندانەکەیان دەکرد‪ ،‬بەاڵم لەراستیدا بە‬ ‫پێچەوانەوە دۆخەکە خراپتر کرا‪ .‬ئێستاکەش ئەوە‬ ‫(‪ )6‬مانگە گۆشەگیری هەیە و لەو رۆژانەی دوواییشدا‬ ‫پارێزەرەکانیان گرت و خستنیانە زیندانەوە‪ .‬دیارە‬ ‫ئەوەش بە واتای بەربەست کردنی مافی بەرگریکردنە‪.‬‬ ‫ئاکەپە لەو دیدارانەی کە لەگەڵ رێبەر ئاپۆیان بۆ‬ ‫ماوەیەک بەرێوە برد‪ ،‬هەوڵی بنگەیی ئەوە بوو کە‬ ‫رێبەر ئاپۆ تەسلیم بگرێت و بێ ئیرادەی بکات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەزانین کە ئەوەی پێنەکرا‪ ،‬لەبەر ئەوەش شێت و هار‬ ‫بوو و بریاری شەڕی هەمەالیەنەی دژ بە گەلی کورد‬ ‫راگەیاند‪ .‬ئاکەپە هاوکات لەگەڵ ئەوەی کە هێرشی‬

‫سەرجەم نرخەکانی گەلی کورد دەکات و لەگۆڕەپانی‬ ‫سیاسی و سەربازی و ئابوری و کۆمەاڵیەتی و بە‬ ‫تایبەتیش سایکۆلۆژییەوە‪ ،‬تێکڕا هەموو شتێکی‬ ‫داوەتە پێش خۆی و هێرشی هەموو شتێک دەکات‪ .‬بە‬ ‫تایبەتی لەو ماوەیەی دوایی ئاکەپە زۆر زمان درێژی‬ ‫دژ بە نرخەکانی گەلی کورد دەکات‪ .‬لەکاتێکدا کە‬ ‫زیاتر لە (‪)%95‬ی گەلی کورد موسوڵمانن ئاکەپە‬ ‫بانگەشەی ئەوە دەکات کە کورد ئاپۆ وەکو پێخەمبەر‬ ‫دەبینن‪ .‬لەالیەکی ترەوە دەڵێت گەلی کورد هەموویان‬ ‫زەردەشتین و موسوڵمان نین‪ .‬دیسان لەکاتی‬ ‫هەڵبژاردنەکانی (‪)12‬ی حوزەیران باسی ئەوەی دەکرد‬ ‫کە گوایا ئەگەر ئاکەپە لەکاتی خۆیدا لەدەسەاڵت‬ ‫بووایە ئەوا رێبەر ئاپۆی لەسێدارە دەدا‪ .‬هاوکات‬ ‫خەریکی ئامادەکردنی یاسایێکە کە ئیدی گۆشەگیری‬ ‫لەسەر رێبەر ئاپۆ بە یاسا هەمیشەیی و مسۆگەر‬ ‫بکات‪ .‬ئەو دواییەش ئاکەپە دەڵێت پێوەندی سەر و‬ ‫الشەی پەکەکەمان لێکدابڕی‪ ،‬واتا بەو گۆشەگیریەی‬ ‫رێبەر ئاپۆ پێوەندی ئەو لەگەڵ پەکەکە و گەلی کورد‬ ‫دابڕاوە‪ .‬دیارە هەموو ئەمانە بۆ تێگەیشتن لەئاکەپە‬ ‫کەم نین و بگرە زۆریشن‪ .‬دیارە ئەو مامەڵەیە لەگەڵ‪،‬‬ ‫رێبەری گەلێک نە ئەمڕۆ بێ حیساب دەهێڵدرێت و نە‬ ‫مێژووش لەبیری دەکات‪.‬‬ ‫‌دەبینین کە ئەو سیاسەت و ئاکارەی ئاکەپە هیچ‬ ‫الیەنێکی ئەخالقی و ئینسانی و یاسایی نییە و لەهەموو‬ ‫گۆڕەپانێکدا هێرشی هەموو نرخ و دەستکەوتێکی‬ ‫گەلی کورد دەک��ات و شەڕێکی هەمەالیەنە و فرە‬ ‫ڕەهەندە‪ .‬ئەوە لوتکەی شەڕە دژ بە گەلی کورد کە‬ ‫ئاکەپە و جەماعەتی فەتحوڵاڵ گۆلەن وەکو حوکمی‬ ‫جیهاد و بە چەمکی فەتح کردن بەرێوەی دەبەن‪.‬‬ ‫هێز و یاسا و دەزگا و دامەزراوە نێونەتەوەییەکان بە‬ ‫تایبەتی رێکخراوی وەکو سی پی تی‪ ،‬رێکخراوی مافی‬ ‫مرۆڤی جیهانی و ‪ ...‬تاد لەبەرامبەر ئەو زوڵم و زۆرە‬ ‫بێدەنگن و لەنێو شەرمێکی مێژوویی دانە‪.‬‬ ‫گەلی کورد بە دەیان ساڵە ڕووبەڕووی ئەو زوڵم و‬ ‫زۆردارییە دەبێتەوە‪ .‬هیچ کاتێک لەبەرامبەر ناحەقی‬ ‫و زوڵم کۆڵی نەداوە و هەمیشە لەهەموو گۆڕەپانێکدا‬ ‫بە خۆڕاگری خۆی بەرگری لەنرخەکانی کردووە و‬ ‫ئەمڕۆش لەجاران بە هێزتر و پتەوتر درێ��ژە بەو‬ ‫خۆڕاگرییەی خۆی دەدات و بۆ گەیشتن بە مافەکانی‬ ‫تێدەکۆشێت‪.‬‬ ‫دەوڵەتی تورک شەڕێکی هەمەالیەنە و دژوار دژ بە‬ ‫گەلی کورد بەرێوە دەبات؛ گۆشەگیری و ئەشکەنجەی‬ ‫ئیمرالی لوتکەی ئەو شەڕەیە‪ .‬بۆیە وەکو گەلی کورد‬ ‫پێویستە ئەو ڕەوش��ە بە باشی دەرک پێبکەین و‬ ‫بە گوێرەی ئەوەش هەڵوێست و تێکۆشانی خۆمان‬ ‫بەهێزتر و فراوانتر بکەین‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫وتار‬

‫گۆشه‌گیركردنى عه‌بدوڵاڵ ئۆج ئااڵن‬ ‫و‬

‫گۆرانکاريیه‌کانی رۆژهه‌اڵتی ناوین‬ ‫ن‪ /‬ئامانج بانه‌‬

‫ئه‌و گۆشه‌گیریه‌ی ک ‌ه (‪ )6‬مانگ ‌ه له‌سه‌ر به‌رێز‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئۆج ئااڵن به‌رێو‌ه ده‌چێت‪ ،‬له‌راستیدا‬ ‫جیگه‌ی پرسیار و گۆمان ‌ه ک� ‌ه ده‌بێت ‌ه هۆی‬ ‫دروستکردنی پرسیار الی هه‌ر تاکێکی کۆمه‌ڵگای‬ ‫ک��وردی ک ‌ه ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی نه‌ته‌وه‌یی ده‌فکرێ‪.‬‬ ‫ئه‌و‌ه ماوه‌ی شه‌ش مانگ ‌ه هیچ زانیاریه‌ک له‌سه‌ر‬ ‫بارۆدۆخی ته‌ندورستی ئه‌و به‌رێز‌ه له‌به‌ر ده‌سته‌دا‬ ‫نیی ‌ه و هه‌موو جارێک ک ‌ه پارێزه‌رانیش سه‌ردانی‬ ‫دام و ده‌زگا په‌یوه‌ندیداره‌کانی تورکیا ده‌که‌ن بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی چاویان ب ‌ه مۆه‌کیله‌که‌یان به‌که‌وێ ده‌وڵه‌تی‬ ‫تورکیا هه‌رجار‌ه و به‌بیانووی جیاواز ئاسته‌نگیان‬ ‫بۆ دروست ده‌که‌ن و زور بێ شه‌رمان ‌ه دڵێن که‌‬ ‫ئ�ه‌و که‌شتیه‌ی ک ‌ه ده‌چ��ێ بۆ ئیمرالی خ�ه‌راپ‬ ‫بووه‌‪ .‬ئاخو که‌ی ده‌بێ خۆیان ئیعتراف بکه‌ن و‬ ‫بڵێن ئه‌و ئه‌قڵیه‌ت ‌ه فاشیستیه‌ی ک ‌ه دژی هه‌موو‬ ‫به‌ها ئه‌خالقی و ئینسانیه‌کان ‌ه بۆت ‌ه ئاسته‌نگ‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر چاوپێکه‌وتنی پارێزه‌ران له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫به‌رێز‌ه و هه‌روه‌ها ئه‌و بێ عه‌داله‌تی ک ‌ه له‌سه‌رده‌می‬ ‫عوسمانیه‌کانه‌و‌ه هه‌تا رۆژی ئه‌مڕۆش درێژه‌ی‬ ‫پێ ده‌درێت هه‌ر ئه‌و عه‌قلییه‌ت ‌ه فاشیستی ‌ه بۆوه‌‬ ‫ک ‌ه هه‌موو ده‌نگ ‌ه جیاوازه‌کانی ئ�ه‌و واڵته‌یان‬ ‫مه‌حکوم ب ‌ه م��ردن و کۆمه‌ڵکۆژی ک��ردوت�ه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر ل ‌ه کۆمه‌ڵکۆژی ئه‌رمه‌نیه‌کانه‌و‌ه بگر‌ه هه‌تا‬ ‫کۆمه‌ڵکۆژی ده‌رسیم و رۆبوسکێ و له‌سێداره‌دانی‬ ‫سه‌رکرده‌کانی کورد و ئه‌وه‌تا ئێستاش ده‌بینین‬ ‫ک ‌ه ئه‌و رێبه‌ره‌ی ک ‌ه ب ‌ه میلێونان ئینسان هاوار‬ ‫ده‌که‌ن و ده‌ڵێن بێ ئوجه‌الن ژیان نابێ و وه‌ک‬ ‫سیمبۆلی ئاشتی بۆ کوردان و گه‌لی تورکیا به‌ناوی‬ ‫ده‌که‌ین ک ‌ه ناوبراو به‌کرده‌وه‌ش نیاز پاکی خۆی بۆ‬ ‫چاره‌سه‌رکردنی پرسی کورد به‌شێوه‌ی ئاشتیانه‌‬ ‫ده‌ربڕیو‌ه و هه‌موو هه‌ولێکی بۆ ئه‌م مه‌به‌ست ‌ه داوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌وڵه‌تی تورکیای داگیرکه‌ر به‌گۆشه‌گیری و‬ ‫گرتنی پارێزه‌رانی و کۆشتن و کیمیاباران وه‌اڵمی‬ ‫ئه‌و هه‌وڵ ‌ه ئاشتیخوازیانه‌ی به‌رێز عه‌بدوڵاڵ ئۆج‬ ‫ئااڵنی نه‌داوه‌ته‌وه‌‪ .‬تورک ده‌یانهه‌وێ بێده‌نگ و بێ‬ ‫کاریگه‌ری بکه‌ن و ئه‌و ده‌نگ ‌ه ئاشتیانه‌ش نه‌هێلین‪.‬‬ ‫خۆ هه‌تا ئێستاش هه‌موو رێ و رێبازیه‌کان تاقی‬ ‫کردوته‌و‌ه و ئه‌نجامگیر نه‌بوون‪ .‬له‌م دوایه‌شدا ئه‌و‬ ‫گوڕانکاریانه‌ی ک ‌ه رۆژهه‌اڵتی ناوینی گرتوته‌و‌ه و‬ ‫به‌تایبه‌تی ک ‌ه له‌سه‌ره‌تادا بڵیسه‌ی ئه‌و گورانگاریانه‌‬ ‫له‌و کاته‌دا ده‌ستیپێکرد ک ‌ه گه‌نجێکی تونسی‬ ‫به‌هوی بێ عه‌داله‌تی و دیکتاتوریه‌تی ئه‌و واڵته‌وه‌‬ ‫ئاگری له‌جه‌سته‌ی خۆی به‌ردا و بوو‌ه هوی ئه‌و‬ ‫گوڕانکاری ‌ه گیشتگیره‌ی ک ‌ه زۆربه‌ی واڵتانی‬ ‫ناوچه‌که‌ی گرتووته‌و‌ه و هه‌ر زۆر زوو بوو‬

‫به‌جێ باسی هه‌موو میدیاکانی جیهانی‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر‬ ‫چه‌ند هه‌فته‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر بوو ک ‌ه گه‌نجێکی باکوری‬ ‫کوردستان له‌به‌رامبه‌ر گوشه‌گیری سه‌ر ئیمرالی‬ ‫ئاگری له‌جه‌سته‌ی خۆی ب �ه‌ردا و له‌رابردوشدا‬ ‫ب �ه‌ده‌ی��ان ئینسانی ک��ورد و بگر‌ه ل� ‌ه نه‌ته‌وه‌‬ ‫جیاوازه‌کانی دیکه‌ش ک ‌ه نموونه‌ی هه‌ری به‌رچاویش‬ ‫ژن ‌ه قاره‌مان و نێونه‌ته‌وه‌یی"ئه‌لیفته‌ریا" بوو ک ‌ه بۆ‬ ‫شه‌رمه‌زارکردنی گرتنی به‌رێز عه‌بدوڵاڵ ئۆج ئااڵن‬ ‫و ناعه‌داله‌تی سه‌ر گه‌لی کورد ئاگری له‌چه‌سته‌ی‬ ‫پیروزی خوی به‌ردا و ئه‌و‌ه چه‌ند ساڵ ‌ه به‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫چاالکیه‌دا تێپه‌ر دبێت وه‌ک ده‌بینین هیچ الیه‌نێک و‬ ‫هیچ رێکخراوێکی مافی مروڤ و میدیاکانی جیهانیش‬ ‫له‌ئاست ئه‌و هه‌موو کاره‌ساته‌نه‌ی ک ‌ه به‌سه‌ر گه‌لی‬ ‫کورددا هاتوو‌ه ده‌نگێک ده‌رناکه‌وێت و بێده‌نگی‬ ‫هه‌ڵده‌بژێرن‪ .‬ئه‌گه‌ر سه‌یری گوڕانکاریه‌کانی‬ ‫میسرشی بکه‌ین ک ‌ه هه‌تا ئیستاش به‌رده‌وام ‌ه و‬ ‫ده‌ستپێکی شۆڕشی ئازادیخوازی گه‌لی ئه‌و واڵته‌‬ ‫ک ‌ه له‌مه‌یدانی ته‌حریر ده‌نگی دای �ه‌و‌ه و پاشان‬ ‫به‌رفراوان بوو و له‌دوایشدا بوو ب ‌ه هۆی ده‌ست‬ ‫له‌کار کێشانه‌وه‌ی حوسنی موباره‌ک‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌راوردی بکه‌ین له‌گه‌ڵ سه‌رهڵدانی گه‌لی باکوری‬ ‫کوردستان ک ‌ه زورجاران له‌مه‌یدانی ته‌حریری میسر‬ ‫گه‌وره‌تر بوو‌ه و داواکاریه‌کانی گه‌لی کوردیش‬ ‫داواک���اری ره‌وا و مافدارانه‌ی ‌ه ک ‌ه داوای مافی‬ ‫زه‌وتکراوی خۆیان کردوو‌ه ک ‌ه چی ده‌بینین چۆن‬ ‫باسی مه‌یدانی ته‌حریریان ده‌ک��رد و ته‌عریف و‬ ‫ته‌مجیدیان ده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم له‌ئاست سه‌رهڵدانه‌کانی‬ ‫گه‌لی کورد نه‌چاویان ده‌بینێ ن ‌ه گوێیان ده‌بیسێ و‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌گه‌ر سه‌یری بارودۆخی سوریاش بکه‌ین‬ ‫ک ‌ه ئه‌و واڵت ‌ه ڕووبه‌ڕووی بووه‌ته‌و‌ه ک ‌ه ئه‌وه‌تا یان‬ ‫دیموکراتیک ببێت یان ده‌ست له‌ده‌سه‌اڵت به‌رده‌‪.‬‬ ‫تائێستاش خه‌ڵکی ئه‌و واڵت� ‌ه ه��اوار بو ئ��ازادی‬ ‫ده‌ک��ه‌ن و تینوی ئ��ازادی��ن و ل�ه‌س�ه‌روی هه‌موو‬ ‫ئه‌و نه‌ته‌وانه‌ی له‌سوریادا ده‌ژین نه‌ته‌وه‌ی کورد‬ ‫رووبه‌روی زورترین زوڵم و چه‌وسانه‌و‌ه بوۆه‌ته‌و‌ه و‬ ‫بگر‌ه هه‌تا ئاستی بێ ناسنامه‌یش و زیاتر له‌هه‌موو‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانی تریش تینوی ئازادین ک ‌ه چی هه‌ر زوو‬ ‫رژێمی داگیرکه‌ری تورکیا که‌وت ‌ه خۆ له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫سه‌رهڵدانی گه‌لی سوریا و ئێخوان الموسلیمینی‬ ‫بانگهێشتی ئه‌سته‌نبۆل کرد و له‌دژی گه‌لی کورد‬ ‫له‌پارچه‌کانی تری کوردستان ده‌ستی ب ‌ه داڕشتنی‬ ‫پیالن کرد و مژاری سه‌ره‌کی ل ‌ه کۆبونه‌وه‌که‌شیاندا‬ ‫بێ کاریگه‌رکردنی کوردان له‌پێشهات ‌ه سیاسیه‌کاندا‬ ‫ده‌بێت و ئه‌مه‌ش ده‌بێت ‌ه خاڵی سه‌ره‌کی هه‌موو‬ ‫دیپلۆماسیه‌تی تورک‪ .‬به‌راستی له‌رۆژهه‌اڵتی ناویندا‬ ‫له‌گه‌ڵ رووخانی دیکتاتوره‌کاندا پیالنی واڵتانی‬ ‫داگیرکه‌ری وه‌کو ئه‌مریکاش له‌ئارادای ‌ه ک ‌ه ده‌یهه‌وێت‬

‫به‌هه‌ر شێوازێک ک ‌ه بوۆ‌ه شوڕشی گه‌النی ناوچه‌ک ‌ه‬ ‫به‌و جوره‌ی ک ‌ه خۆی ده‌یهه‌وێ و له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫واڵتانی سه‌رمایه‌داری دای ‌ه به‌و ئاراسته‌یدا به‌رێت و‬ ‫بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش رۆڵی هه‌ر‌ه سه‌ره‌کیشی داوه‌‬ ‫ب ‌ه تورکیا و ئامانج له‌و گوشه‌گیره‌یه‌ی ئه‌م دوایه‌ش‬ ‫ک ‌ه له‌سه‌ر به‌رێز عه‌بدوڵاڵ ئۆج ئااڵن به‌رێو‌ه ده‌چێت‬ ‫په‌یوه‌ندیکی راس��ت و خۆی به‌گوڕانکاریه‌کانی‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوینه‌و‌ه هه‌ی ‌ه و ترسی سه‌ره‌کی ئه‌وان‬ ‫له‌وه‌دای ‌ه ک ‌ه ئه‌و به‌ڕێز‌ه ئه‌و پێشنیار و رێگه‌ی‬ ‫چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی ک ‌ه ده‌خات ‌ه به‌رده‌ستی‬ ‫گه‌النی ناوچه‌ک ‌ه بۆ دیموکراتیزه‌بوون و شۆڕشی‬ ‫گ�ه‌الن بگات ‌ه ئاستی راسته‌قینه‌ی دیموکراسی‬ ‫و بێ کاریگه‌رکردنی واڵتانی داگیرکه‌ری وه‌ک‬ ‫ئه‌مریکا و هێنانی ئاشتیه‌کی جێگیر بۆ ناوچه‌که‌‬ ‫هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆکارانه‌ی ‌ه ک ‌ه تورکیا گوشه‌گیری‬ ‫به‌رنامه‌دارێژراو به‌رێو‌ه ده‌بات‪ ،‬چوون ئه‌و سیسته‌مه‌‬ ‫نوێی ‌ه ک ‌ه واڵتانی سه‌رده‌ست ده‌یانهه‌وێت‪ ،‬دیسان‬ ‫دیزاین کردنی ناوچه‌که‌ی ‌ه و گۆڕینی روخساری‬ ‫دیکتاتوره‌کان ‌ه ن��ه‌وه‌ک ئازادیه‌کی مسۆگه‌ر و‬ ‫ئاشتیه‌کی سه‌قامگیر و ئه‌م جاره‌یان له‌رێگه‌ی‬ ‫دانانی سیسته‌مێکی ئیسالمی نه‌رم رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین به‌رو‌ه دیکتاتوریه‌تێکی تاز‌ه به‌رن بۆی ‌ه به‌‬ ‫هه‌موو شێوازێک یارمه‌تی ئه‌و تاقم ‌ه ئیسالمیانه‌‬ ‫ده‌ده‌ن ک ‌ه ئ �ه‌وه‌ش له‌رێگه‌ی تورکیاو‌ه به‌رێوه‌‬ ‫ده‌چێت و هه‌روه‌ها بۆ جیگیرکردنی خۆیان ده‌ست‬ ‫ئه‌ده‌ن ‌ه هه‌موو جۆر‌ه کرده‌وه‌یه‌کی دژ‌ه ئینسانی‬ ‫وه‌ک بینیمان له‌و کاته‌دا ک ‌ه موئه‌مه‌ر قه‌زافی‬ ‫له‌لیبیا ده‌ستگیرکرا ئه‌وانه‌ی ک ‌ه خۆیان ناونابوو‬ ‫شۆڕشگه‌ره‌کان له‌ئه‌ساسدا ئه‌وان نه‌ک شۆڕشگێڕ‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬به‌لکو دارده‌ستی ناتۆ و ئه‌مریکا بوون که‌‬ ‫به‌شێوازێکی دژ‌ه مافی مروڤ و دژ‌ه دیموکراسی‬ ‫قه‌زافیان ب ‌ه بێ هیچ دادگایه‌ک و لێپه‌رسینه‌وه‌یه‌ک‬ ‫کوشتیان‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ش بۆ خۆی دوور بوو له‌هه‌موو‬ ‫پێوان ‌ه دیموکراسیه‌کان و ده‌بوو ئه‌و که‌س ‌ه حیسابی‬ ‫کوشتنی خه‌ڵکی ئه‌و واڵته‌ی به‌دابایه‌ته‌و‌ه و ئه‌و‬ ‫کات له‌دادگایه‌کی نێوده‌وڵه‌تی بڕیاری له‌سه‌ر‬ ‫دراب��ا‪ ،‬به‌اڵم ناتۆ و ئه‌مریکاش له‌پێش دادگای‬ ‫ناوده‌وڵه‌تی بڕیاریاندا و کوشتیان و هوکاری ئه‌وش‬ ‫ئه‌و‌ه بوو ک ‌ه نهێنیه‌کانی ئه‌و کاوڵکاریه‌ی ک ‌ه له‌و‬ ‫واڵته‌دا کرا بۆ ڕای گشتی جیهانی ئاشکرا نه‌بێ‬ ‫ک ‌ه له‌سه‌ره‌تادا ب ‌ه پێ ئه‌و به‌ڵگانه‌ی ک ‌ه ده‌رکه‌وت‬ ‫و ده‌زگای هه‌واڵگری ئه‌مریکا و بریتانیا یارمه‌تی‬ ‫ئێستخباراتی زوری قه‌زافیان داو‌ه و له‌دوایشدا‬ ‫یارمه‌تی ب ‌ه ناو شۆڕشگێڕه‌کانیاندا ک ‌ه ئه‌م ‌ه ئه‌و‬ ‫دووڕووی ‌ه ده‌رده‌خات و هه‌روه‌ها ئه‌و‌ه پیالگێڕیه‌کی‬ ‫نوێ بوو ک ‌ه ئێستا له‌ئارادایه‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫حه‌سه‌ن جودی‬ ‫به‌شی دووه‌م‬

‫"تا رێک نەکەون قەبیلی ئەکراد‬ ‫هەر وا دەبنە خرابە ئاباد‬ ‫ئەنواعی میللەل لەگەورە تا بچووک‬ ‫خەمڵیوە مەمالیکی وەکو بووک‬ ‫یەک بەرگ و یەک زوبان و یەک رەنگ‬ ‫بێ غەیبەت و عەیب و عار و بێدەنگ‬ ‫دنیا بە تڕان دەخۆن و دەیدەن‬ ‫هەر چۆن مەرامیانە دەیکەن‬ ‫هەر کوردن ئەگەر چی پاکی مەردن‬ ‫پاماڵی زەمانە مەحوی کردن"‬ ‫حاجی قادری کۆیی (‪) ١٨٩٧ -١٨١٦‬‬

‫ل��ەس��ەرەت��ای ب��ەش��ی یەکەمی ئ��ەم وت��ارەم��دا‬ ‫بەمەبەست سێ دێڕە هۆنراوەی ئەحمەدی خانیم‬ ‫هەڵبژاردبوو و هێنابوومەوە کە لەناوەرۆکەکەیدا‬ ‫دەڵێت‪":‬ئەگەر ئێمە رێککەوتنێکمان لەنێواندا‬ ‫هەبووایە و بەیەکەوە رێبەرایەتیەکمان بکردبا‪ ،‬ئەوا‬ ‫رۆم و عەرەب و عەجەم دەبوونە غواڵمی کورد و‬ ‫ئیدی ئێمە پرسەکانی ئایین و دەوڵەتمان چارەسەر‬ ‫دەکرد و زانست و داناییمان بەدەست دەهێنا‪"...‬‬ ‫لەسەرەتای ئەم بەشەی وتارەکەمدا دیسان هەر بە‬ ‫مەبەست‪ ،‬ئەم چەند دێڕەی هۆنراوەیەکی حاجی‬ ‫قادری کۆییم داناوە کە‌دەڵێت‪ ":‬تا هۆزەکانی کورد‬ ‫یەک نەگرن‪ ،‬ئەوا هەر ئاوا ماڵوێران دەبن‪ ،‬جۆرەها‬ ‫میللەتی گەورە و بچووک مەملەکەتی خۆیان وەکو‬ ‫بووک رازان��دۆت��ەوە‪ ،‬بەیەک بەرگ و یەک رەنگ‬ ‫و یەک دەن��گ‪ ،‬بەبێ لۆمە و شەرم و ریسوایی‬ ‫و دەنگکردن‪ ،‬دنیا بەتران دەخۆن و دەیدەن و‬ ‫هەرچییەکیان بوێت ئەنجامی دەدەن‪ .‬تەنیا کوردان‬ ‫وەها نیین‪ ،‬هەرچەندە پاک و مەردن‪ ،‬بەاڵم رۆژگار‬ ‫پەرێشانی کردوون"‪ ،‬چونکە رۆڵی ئەو دوو شاعیرە‬ ‫مەزن و بلیمەتەی گەلەکەمان لەپێشخستنی بیری‬ ‫نەتەوەیی تابڵیی بەرچاوە‪ ،‬بەاڵم ل��ەدوو خاڵی‬ ‫ج��ی��اوادا لەبیرکردنەوەی دەوڵ��ەت ‪ -‬نەتەوەدا‬ ‫یەکانگیر دەبنەوە‪ .‬خانی لەو باوەڕییە دایە کە‬ ‫ئەگەر کوردان یەکبگرن و هاورێبەرایەتییان هەبێت‪،‬‬ ‫ئەوا گەالنی رۆم و عەرەب و عەجەم دەبنە خواڵم و‬

‫خزمەتکاری کورد‪ !!..‬کە ئەمە بۆخۆی لەروانگەی‬ ‫دەسەاڵتخوازێتی و بااڵدەستێتی و دەوڵەتگەراییدا‬ ‫دەکرێ خواڵمێتی گەالن ببێتە جێی باس و خواس‪.‬‬ ‫هەروەها حاجی قادری کۆیی کاتێک کە باس لەوە‬ ‫دەکات کە میللەتان دەوڵەتی خۆیان ئاواکردووە‬ ‫و بێ ئەوەی لۆمەیان بکرێ و شەرم بیانگرێت و‬ ‫ریسوا ببن و دەنگیان لێوە بێت؛ بەیەک بەرگ و‬ ‫یەک رەنگ و یەک دەنگ چیان بوێت لەم جیهانەدا‬ ‫دەیکەن‪ ،‬تەنیا کوردان ماون کە نەک هەر هیچیان‬ ‫بەدەستنەهێناوە‪ ،‬بەڵکو رۆژگار وا دەیانهاڕێت‪!!...‬‬ ‫ئەو ‌یەک بەرگ و یەک رەنگ و یەک دەنگییەی‬ ‫باسی لێوە دەکات‪ ،‬زۆر لەو یەک یەکەوە نزیکە کە‬ ‫دروشمی هەموو دەوڵەت ‪ -‬نەتەوەیەکە‪ !!!..‬دەکرێ‬ ‫ئەمە لەداهاتوودا ببێتە سەرەتایەک بۆ لێکۆڵینەوە‬ ‫لەسەر ڕەگوریشەی چەمکەکانی یەکێتی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫دەوڵ��ەت ــ نەتەوە و نەتەوەبوون لەئەدەبیاتی‬ ‫کالسیکی کوردی‪.‬‬ ‫لەبەشی یەکەمی ئەم نووسینەمدا؛ چەند پرسێکی‬ ‫یەکێتی نەتەوەیی‪ ،‬ن��ەت��ەوەب��وون‪ ،‬گەلبوون و‬ ‫کۆمەڵگابوونم وروژاند و کەمێکیش تاوتوێیانم کرد‪.‬‬ ‫لەوێدا جەختم لەسەر ئەوە کردەوە کە یەکێتی‬ ‫نەتەوەیی بناخەیە بۆ نەتەوەبوون و نەتەوەبوونیش‬ ‫بۆ خۆی پرۆسەیەکی ب���ەردەوام و قۆناخداری‬ ‫بەکۆمەڵگابوونی ه��ەر نەتەوەیەکە‪ .‬هەروەها‬ ‫نەتەوەبوونیشم لەڕووی چۆنایەتییەوە بۆ دوو جۆر؛‬ ‫نەتەوە ‪ -‬دەوڵەت و نەتەوەی دیموکراتی پۆلینکرد‪.‬‬ ‫دەکرێ لەم بەشەدا زیاتر قسە لەسەر بنەما و‬ ‫مەوداکانی یەکێتی نەتەوەیی و کاریگەرییەکانی‬ ‫لەسەر پرۆسەی بەنەتەوەبوون‪ ،‬بەگەلبوون و‬ ‫بەکۆمەڵگابوون و تارادەیەک وردبوونەوە لەپرسی‬ ‫شوناس و پابەندی (ئینتیما) بکەین‪ .‬ئەگەر‬ ‫دەرفەتیش بڕەخسێت ئ��ەوا لەبەشی دیکەمدا‬ ‫چەند مژارێکی دیکەی پەیوەست بە پرسەکانی‬ ‫یەکێتی نەتەوەیی‪ ،‬نەتەوەبوون و کۆمەڵگابوون‬ ‫باسوخواسی لەسەر دەکەین‪.‬‬ ‫مسۆگەر یەکێتی نەتەوەیی بنەمادار و فرە مەدوایە‪،‬‬ ‫تۆکمەیی ئەو بنەمایە و زەقکردنەوەی مەوداکانی‬ ‫یەکێتی نەتەوەیی‪ ،‬گرنگییەکی زۆری لەپرۆسەی‬ ‫بەنەتەوەبوون و بەدواشیدا پرۆسەی بەکۆمەڵگابوون‬ ‫هەیە‪ .‬ئەو یەکێتی نەتەوەییەی لەسەر بنەمای‬ ‫ئەقڵییەتی دەوڵەت ــ نەتەوەدا بونیاد بنرێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەچوارچێوەی یەک یەکەکان "یەک ئااڵ‪ ،‬یەک زمان‪،‬‬ ‫یەک نەتەوە‪ ،‬یەک دەوڵەت‪ ،‬یەک واڵت‪ ،‬یەک‪....‬‬ ‫هتد" شێوە دەگرێت و دەرفەت بەهیچ جیاوازییەک‬ ‫نادات تا لەناو ئەو چوارچێوەیەدا گوزارشت لەسیما‬ ‫و تایبەتمەندی پێکهاتەکانی خۆی بکات و پێویستە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لەناو بۆتەی پێکهاتەی بااڵدەستدا خۆی بتوێنێتەوە‪.‬‬ ‫ئەمە لەکاتێکدا لەهیچ دەوڵەت و واڵتێکی سەر‬ ‫ئەم گۆی زەویەدا نییە کە تەنیا لەیەک نەتەوە‪،‬‬ ‫یان یەک ئایین‪ ،‬یەک مەزهەب و یەک زمان و‬ ‫یەک شێوەزار و یەک یەکەکانی دیکە پێکهاتبێت‪.‬‬ ‫هەروەها لەهەر (‪ )202‬دەوڵەتەی کە لە رێکخراوی‬ ‫نەتەوە یەکگرتووەکاندا نوێنەریان هەیە‪ ،‬لەبنەڕەتدا‬ ‫لەیەک زمان‪ ،‬یەک نەتەوە و یەک یەکەکانی دیکە‬ ‫پێکنەهاتوون‪ ،‬بەاڵم زۆربەی ئەو زمان و نەتەوانەی‬ ‫تێیاندا دەژین نکۆڵیان لێدەکرێت‪ .‬بۆیە؛ ئەگەر‬ ‫(‪ )202‬دەوڵ��ەت هەیە‪ ،‬بەاڵم ه��ەزاران نەتەوە و‬ ‫هەزاران زمان و هەزاران پێکهاتەی لەیەکدی جیاواز‬ ‫هەن‪ ،‬کە نکۆڵی لە بوونیان دەکرێت و هەوڵی‬ ‫تواندنەوەیان دەدرێ��ت‪ ،‬یان پەراوێز دەخرێن‪.‬‬ ‫پەیڕەوی داسەپێنراو لەناو دەوڵەتەکان لەسەر‬ ‫بنەمای ئەم لۆژیکەیە‪":‬پێکهاتەی بااڵدەست هەر‬ ‫چییەک بێت‪ ،‬دەبێت پێکهاتەکانی دیکە خۆیان لەناو‬ ‫ئەو پێکهاتە زاڵەدا بتوێننەوە‪ ،‬یان بتوێنرێنەوە"‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو جۆرە یەکێتی نەتەوەییەی بنەماکەی‬ ‫دەوڵەتگەرایی بێت‪ ،‬ئەوا لەئاستی هەرە دواکەوتوویی‬ ‫خۆیدا دەبێتە نەتەوەپەرستییەکی سەرەتایی‪.‬‬ ‫کاتێکیش کە دەگاتە دەسەاڵت‪ ،‬یان بڵێین دەگاتە‬ ‫لوتکەی پێشکەوتنی خۆی بە شۆفێنیزم و فاشیزم‬ ‫کۆتایی پێدێت‪ ،‬واتا ئەو یەکێتی نەتەوەییەی کە‬ ‫بنەماکەی دەسەاڵت و دەوڵەت بێت‪ ،‬نەتەوەبوونی‬ ‫خۆی لەوەدا دەبینێتەوە کە چەندە پاوانی نەتەوە‬ ‫و پێکهاتە جیاوازەکانی دیکە بکات‪ ،‬چەندە‬ ‫جیاوازییەکانی نێوخۆی بسڕێتەوە و یەکڕەنگی و‬ ‫یەک دەنگی و یەک ب��اوەڕی و یەک زمانی و‬ ‫‪...‬هتد ئاوا بکات‪ ،‬بەاڵم ئەو یەکێتی نەتەوەییەی‬ ‫لەسەر بنەمای ئەقڵییەتێکی دیموکراتی ‌بونیادنرا‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوا لەچوارچێوەی پەسندکردنی بەیەکەوە‬ ‫ژیانی یەکسان و ئازادانەی پێکهاتە جیاوازەکان و‬ ‫بەئارامی‪ ،‬ئاشتی و دادپەروەرانە شێوە دەگرێت‪.‬‬ ‫لە یەکێتی نەتەوەیی دیموکراتیدا هەمەچەشنەیی‬ ‫و هەمەڕەنگی پێکهاتەکان ‌(ن��ەژاد و رەچەڵەک‬ ‫و چاندەکان‪ ،‬تیرە و هۆز و خێڵەکان‪ ،‬چین و‬ ‫توێژەکان‪ ،‬ئایین و ئایینزا و باوەڕییەکان‪ ،‬زمان‬ ‫و شێوەزارەکان) بۆ خۆی دەوڵەمەندێتی و خاڵی‬ ‫بەهێزی یەکبوونی نەتەوەیی دەبینێت‪ .‬بۆیە هەموو‬ ‫هەوڵێکی ئەو ئەقڵییەتە ئەوەیە کە چۆن بتوانێت‬ ‫ئەو هەمەچەشنەیی و هەمەڕەنگییەی کۆمەڵگا‬ ‫و نەتەوە لەناو یەکێتییەکی تۆکمەدا بپارێزێت‪.‬‬ ‫ئەگەر لە یەکێتی نەتەوەییەکی پشتبەستوو بە‬ ‫ئەقەڵییەتی دەوڵەتگەراییدا پرسی شوناسەکان‬ ‫لەمیانەی نکۆڵی و سڕینەوەیاندا چارەسەر‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بکرێت‪ ،‬ئەوا لەیەکێتی نەتەوەییەکی پشتبەستوو‬ ‫بە ئەقڵییەتی دیموکراتیدا پرسی شوناسەکان‬ ‫لەمیانەی داننان بەهەبوونی ئازادانەیان و رێزگرتن‬ ‫لەئیرادە و تایبەتمەندییەکانیان چارەسەر دەکرێت‪.‬‬ ‫ئەگەر لە دەوڵەت ــ نەتەوەدا ئینتیمای تاکەکان و‬ ‫پێکهاتەکانی کۆمەڵگا بۆ نەتەوە لەرێگەی شوناسی‬ ‫دەوڵەت و دەسەاڵتەوە گوزارشتی لێبکرێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەنەتەوەی دیموکراتیدا ئینتیما بۆ نەتەوە لەرێگەی‬ ‫خودی شوناسی تاک و پێکهاتەکانی کۆمەڵگاوە‬ ‫دەبێت‪ .‬دەکرێ بڵێم؛ پرسی شوناس و ئینتیما‬ ‫گەوهەریترین پرسە لەنێو پ��رۆس��ەی یەکێتی‬ ‫نەتەوەیی و نەتەوەبوون و کۆمەڵگابوون‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫لەکوردستاندا؛ هێشتا بەقووڵی و فراوانی ‌پرسی‬ ‫شوناس و ئینتیما تاوتوێ نەکراوە و دەرئەنجامێکی‬ ‫پێویست لەمبارەیەوە نەبینراوە‪ ،‬ب��ەاڵم ئەوە‬ ‫گرنگێتی پرسی شوناس و ئینتیما لەپرۆسەی‬ ‫یەکێتی نەتەوەیی و نەتەوەبوون و کۆمەڵگابووندا‬ ‫کەمناکاتەوە‪ .‬تا پرسی شوناس و ئینتیما یەکالیی‬ ‫نەبێتەوە‪ ،‬ناکرێ پرۆسەی یەکێتی نەتەوەیی و‬ ‫نەتەوەبوون و کۆمەڵگابوون بە ئەنجامێک بگات‪.‬‬ ‫کاتێک کە مەوداکان (رەهەندەکان)ی یەکێتی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی وەک پرۆسەیەکی ن��ەت��ەوەب��وون و‬ ‫کۆمەڵگابوون تاوتوێ دەکەین‪ ،‬ئ��ەوا مسۆگەر‬

‫“‬

‫ده‌سه‌اڵتی سیاسی له‌باشووری‬ ‫کوردستان تاوه‌کو خاوه‌ن‬ ‫پرۆژه‌یه‌کی ستراتیژی نه‌بێت‬ ‫بۆ چاره‌سه‌ری کێشه‌کان‬ ‫له‌نێوان هه‌رێم و به‌غداددا ‪،‬‬ ‫کاری رۆژانه‌یی و ته‌کتیکی‬ ‫هیچ خزمه‌تێ به‌ئاینده‌ی‬ ‫کورد ناکات له‌م هه‌رێمه‌دا‬

‫“‬

‫دەتوانین پووختتر لەواتای پرسی شوناس و ئینتیما‬ ‫بگەین‪ .‬مخابن زۆر کات یەکێتی نەتەوەیی لەیەک‬ ‫مەوداوە لێی ڕوانراوە‪ ،‬کە زۆرجار ئەو مەودایەش‬ ‫مەودای سیاسی بووە‪ ،‬تەنانەت لەزۆر کاتی دیکەدا‬ ‫قەوارە و بارستایی یەکێتی نەتەوەیی لەئەنجامدانی‬ ‫کۆنفرانس ی��ان کۆنگرەیەکی پ��ارت و الیەنە‬ ‫سیاسییەکانی کوردستاندا دەبینن کە ئەمە ئەوپەڕی‬ ‫بچووکردنەوە و لەکرۆک دەرخستنی پرۆسەکەیە‪.‬‬ ‫یەکێتی نەتەوەیی وەک پرۆسەیەکی ب��ەردەوام و‬ ‫فرەمەودا لەڕووی " زیهنی‪ ،‬چاندی‪ ،‬کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ئابووری‪ ،‬سیاسی و ئاسایشی"یەوە نەتەوەبوون و‬ ‫کۆمەڵگابوونی خۆی پەرەپێدەدات‪ .‬ناکرێ یەکێک‬ ‫لەو مەودایانە پەراوێز بخرێن یان یەکێکیان بەسەر‬ ‫ئەویتریاندا زاڵ بکرێت‪ ،‬هەر یەکێک لەو مەودایانە‬ ‫لەئاست و پێگە و کاریگەرییان‪ ،‬رۆڵی خۆیان‬

‫لەچەکەرەکردن و پێشخستن و بەردەوام پێدانی ئەو‬ ‫پرۆسەیەدا دەبینن‪ .‬مسۆگەر لەڕووی کات (زەمەن)‬ ‫ەوە هەر یەکێکیان لەوەی دیکەیان کورتخایەنتر‬ ‫یان درێژخایەنترە‪ ،‬بەاڵم هیچیان ناتوانن شوێنی‬ ‫ئەوانی دیکە بگرێتەوە‪ .‬بۆ نموونە؛ چەکەرەبوون و‬ ‫پێشخستن و بااڵنمابوونی مەودای زیهنی و چاندی‬ ‫لەهەموو مەوداکانی دیکە درێژخایەنترە‪ ،‬بەدوایدا؛‬ ‫مەودای کۆمەاڵیەتی و ئابووری لەمەودا سیاسی و‬ ‫ئاساییشیەکەی یەکێتی نەتەوەیی درێژخایەنترن‪.‬‬ ‫هەڵبەتە هەریەکێک ل��ەو مەودایانەی یەکێتی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬راستەوخۆ دەبنە مەودای نەتەوەبوون‬ ‫و کۆمەڵگابوونیش‪.‬‬ ‫جێی سەرنجە بەگوێرەی درێژخایەنبوونی هەر‬ ‫یەکێک ل��ەو مەودایانەی یەکێتی نەتەوەیی و‬ ‫نەتەوەبوون و کۆمەڵگابوون‪ ،‬دەکرێ بەشێوەیەکی‬ ‫درێژخایەنیش رووب��ەڕووی تێکدان و شێواندن و‬ ‫لەباربردن ببنەوە‪ .‬واتا ئەوەی لەمیانەی کاتێکی‬ ‫درێژخایەندا چەکەرە دەبێت و پێشدەکەوێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫هەروا بەئاسانی و لەماوەیەکی کورتدا تێکناشکێت‬ ‫و ناشێوێنرێت‪ .‬بێگومان هەر نەتەوە و کۆمەڵگایەک‬ ‫تا لەڕووی زیهنی و چاندییەوە خۆی بونیاد دەنێت‬ ‫کاتێکی زۆری دەوێت کە دەکرێ هەزاران ساڵیش‬ ‫بخایەنێت‪ ،‬بەاڵم لەڕووی کۆمەاڵیەتی و ئابوورییەوە‬ ‫دەک��رێ دەی��ان و س��ەدان ساڵ بخایەنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ل��ەڕووی سیاسی و ئاسایشیەوە دەک��رێ چەند‬ ‫ساڵێک یان کەمتریش بخایەنێت‌‪ .‬رەنگبێ ئەم جۆرە‬ ‫ساڵبەندیکردنە بۆ چەکەرەبوون و پێشخستنی هەر‬ ‫یەکێک لەو مەودایانە تەواو کۆنکرێتی و یەکالیی‬ ‫نەبێت‪ ،‬بەاڵم زێدە دووری راستییش نییە‪.‬‬ ‫پێویست دەک��ات ئ��ەوە دەستنیشان بکەم کە‬ ‫پۆلینکردن و تاوتوێکردنی ئەو مەودایانە بەدوورە‬ ‫لە ئەقڵییەتی نەتەوە ــ دەوڵەتەوە‪ ،‬چونکە ئەو‬ ‫ئەقڵییەتە بەمشێوەیە ناڕوانێتە ئەو مەودایانە‪،‬‬ ‫تەنانەت لەڕووی گرنگیدانییەوە تەواو سەراوژێری‬ ‫بەو مەودایانە دەکات‪ .‬واتا مەودای ئاسایشی و‬ ‫سیاسی لەپێشەوەی مەوداکانی دیکە دەبینێت و‬ ‫دواتر گرنگی بە مەودا ئابووری و کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫و دوای هەموویانیش گرنگی بە مەودای زیهنی و‬ ‫چاندی دەدات‪ ،‬ئەمە ئەگەر هەر پەراوێزیان نەخات‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەگەر لەروانگەی ئەقڵییەتی نەتەوەی‬ ‫دیموکراتییەوە لەو مەودایانەی یەکێتی نەتەوەیی‬ ‫بڕوانین‪ ،‬ئەوا مسۆگەر وەکو سەرەتا پۆلینیانم کرد؛‬ ‫زیهنی و چاندی‪ ،‬کۆمەاڵیەتی و ئابووری‪ ،‬سیاسی‬ ‫و ئاسایشی‪ ،‬پۆلینیان دەکات‪ .‬ئەوەی لەمڕووەوە‬ ‫گرنگ بێت ئەوەیە؛ مەوداکانی یەکێتی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫نەتەوەبوون و کۆمەڵگابوون چۆن شێوە بەیەکدی‬ ‫دەدەن و چەندە بۆ یەکدی دەبنە وزە و توانست‬ ‫یان کۆسپ و تەگەرە؟! واتا ئەو مەودایانە بە چ‬ ‫ئەقڵییەت و چاندێک چەکەرە دەب��ن؟ تا چەند‬ ‫دینامیکی جڤاکی ژێرخانی ئابووری زەمینەسازی‬ ‫پێشخستنیان دەکات؟ چەندە لەڕووی سیاسی و‬ ‫ئاسایشیەوە ئاراستەی پێشخستنیان دەرەخسێنرێت‬ ‫و دەپارێزرێن؟! لەمەدا بە زەاللی دەردەکەوێت کە‬

‫‪11‬‬

‫وتار‬

‫ئەو مەودایانە تەواو بەناویەکداچوونە و ئاوێتەبوونە‬ ‫و ناکرێ لەیەکدی دابپچڕێنرێن‪ ،‬یان بەسەریەکدیان‬ ‫دابسەپێنرێن‪ .‬راستییەکەی؛ لە ناواخنی هەر یەکێک‬ ‫لەو مەودایانەدا و لەکۆی هەموویاندا‪ ،‬پرسی شوناس‬ ‫و ئینتیما بە زەقی خۆی دەداتە پێش و لەهەر‬ ‫هەنگاونانێکی ئەو پرۆسە بەردەوام و فرەمەودایەدا‬ ‫ئەوا سیمای هەر شوناسێک و ئینتیما بۆ هەر‬ ‫پێکهاتەیەک دەردەکەوێتە ڕوو‪ ،‬چونکە لەکرۆکی‬ ‫هەموو شوناسێکدا جیاوازبوون لەئەوەیدیکە و‬ ‫لەئەوانی دیکە دەبێتە جێی باسوخواس‪ .‬هەر ئەو‬ ‫جیاوازییەشە کە ئینتیمای تاکێک یان پێکهاتەیەک‬ ‫دەستنیشان دەکات‪.‬‬ ‫بۆ زیاتر مەبەست پێکان و تێگەیشتن لەمە‪ ،‬با‬ ‫پەنا وەبەر نموونە هێنانەوە ببەین؛ لەکوردستاندا؛‬ ‫چەندین رەچەڵەک و نەژاد و نەتەوە هەن‪ .‬نەژاد و‬ ‫نەتەوەی هەرە زێدەش کوردە‪ .‬نەژادەکانی وەک‪:‬‬ ‫ئاشوور‪ ،‬کلدان‪ ،‬سوریان‪ ،‬ئەرمەن‪ ،‬تورکمان‪،‬‬ ‫جوولەکە‪ ،‬ئ���ازەر‪ ،‬ع���ەرەب‪ ،‬ف��ارس و ت��ورک و‬ ‫‪ ...‬هتد هەن‪ .‬هەر یەکێک لەو نەژادانە بریتین‬ ‫لەژمارەیەکی زۆری بنەماڵە و تیرە و ه��ۆز و‬ ‫خێڵ‪ ،‬زمان و شێوەزار‪ .‬هەروەها چەندین ئایین‬ ‫و ئایینزا و باوەڕیش لەکوردستاندا هەن‪ .‬ئیسالم‬ ‫تێیدا زۆرینەیە‪ .‬ئایینەکانی وەک‪ :‬زەردەشتی‪،‬‬ ‫ئێزیدی‪ ،‬یاری(کاکەیی)‪ ،‬دی��ان‪ ،‬جوویی و ‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬هەریەکێک لەو ئایین و باوەڕییانە چەندین‬ ‫ئایینزا و تەریقەت و رێچکە و رێبازی باوەڕدارییان‬ ‫هەیە‪ .‬لەڕووی هەرێمایەتی و ناوچایەتی و شارێتی‬ ‫و گوندایەتیشەوە‪ ،‬دەک��رێ پۆلینبەندییەکی‬ ‫جوگرافی لەژمارە نەهاتوو بخرێتەڕوو‪ .‬هەریەکێک‬ ‫لەو پێکهاتانە بەچەندین شێوە و جۆر لەناوخۆیدا‬ ‫پۆلین و دابەش دەبێت و لق و پۆپەیان لێدەبێتەوە‪.‬‬ ‫بەرادەیەک کە زۆر دژوارە بە زەاللی و بەشێوەیەکی‬ ‫رێکوپێک و تەواو پۆلینبەند و دابەش بکرێن و‬ ‫سنووری جیاوازییەکانی هەر یەکێک لەمانە لەوانی‬ ‫دیکە دەستنیشان بکرێت و شوناس و ئینتیمایان‬ ‫بخرێتە ڕوو‪.‬‬ ‫با لێرەوە و لەو نموونانەوە هەر بۆ تاوتوێکردن چەند‬ ‫پرسێک بوروژێنین‪ :‬رەچەڵەک و نەژادە جیاوازەکان‬ ‫تا چ رادە و ئاستێک "کوردستان" بە واڵتی هاوبەشی‬ ‫خۆیان دەبینن؟ یاخود کوردێک چەندە دەرک بەوە‬ ‫دەکات کە لەگەڵ نەژادەکانی دیکەی کوردستاندا‬ ‫گەلێک پێکدێنن بەناوی "گەلی کوردستان" یان‬ ‫"گەالنی کوردستان"؟ ئەو نەژادانەی دیکەش چەندە‬ ‫دەرک بەهاوشوناسی و هاوئینتیمایی دەکەن لەگەڵ‬ ‫کورد و لەگەڵ یەکدیدا‪ ،‬کە هەموویان لەرووی هەست‬ ‫و هوشیاری و ئەرک و بەرپرسیارێتیدا شوناسێکی‬ ‫هاوبەش کۆیاندەکاتەوە و ئینتیمایان بۆ واڵتێکی‬ ‫هاوبەش و کۆمەڵگایەکی هاوبەش هەیە؟ یاخود‬ ‫کوردێک لەیەکێک لەبەشە بەزۆر دابەشکراوەکانی‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬لەرووی ئەو مەودایانەی ئاماژەیانم‬ ‫پێکرد‪ ،‬چەندە دەرک ب��ەوە دەک��ات کە لەگەڵ‬ ‫کوردانی بەشەکانی دیکەی کوردستاندا هاوشوناس‬ ‫و هاوئینتیمایە؟ چەندە ل���ەڕووی زیهنی‪Û‬‬

‫شوناسی هەر پێکهاتەیەک‪ ،‬هەر تەنیا لەسەر‬ ‫بنەمای پەسندکردنی رەهای خودی شوناسەکە‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵکو رەتکردنەوەی رەهای شوناسەکانی‬ ‫دیکەش دەبێتە مەرجێکی بنچینەیی سەلماندن و‬ ‫پاراستنی شوناسێک‪ .‬واتا دۆگمابوون و دەمارگیری‪،‬‬ ‫بەهەموو ئەو رق و نەفرەت و گیانی تۆڵە و خۆ‬ ‫سەپاندنێکیەوە‪ ،‬بەهەموو خ��ۆس��ەوداب��وون و‬ ‫خۆناوەنددیتنێکەوە بنەمای ئینتیما پێکدێنن‪ .‬نەک‬ ‫کراوەیی‪ ،‬پەسندکردنی ئەوانیدیکە‪ ،‬لێبوردەیی و‬ ‫خۆشەویستی و رێزی بەرامبەر‪.‬‬ ‫ئەوەی لەمەوە تێبگەین ئەوەیە کە؛ لەبنچینەدا‬ ‫پرسی یەکێتی ن��ەت��ەوەی��ی پرسی ش��ون��اس و‬ ‫ئینتیمایە‪ ،‬بەهەموو مەوداکانیەوە‪ .‬هەر نەتەوەیەک‬ ‫بەبێ یەکالییبوونەوەی ریشەیی پرسی شوناس‬ ‫و ئینتیمای پێکهاتەکانی خ��ۆی‪ ،‬ناکرێ بگاتە‬ ‫یەکێتیەکی نەتەوەیی تۆکمە و پێشکەوتوو‪.‬‬

‫ئه‌زمه‌ی حکومه‌تی و ده‌وڵه‌تی ئێراق‬ ‫و کۆنگره‌ی نیشتمانی‬

‫“‬

‫لەبنچینەدا پرسی‬ ‫یەکێتی نەتەوەیی پرسی‬ ‫شوناس و ئینتیمایە‪،‬‬ ‫بەهەموو مەوداکانیەوە‪.‬‬ ‫هەر نەتەوەیەک بەبێ‬ ‫یەکالییبوونەوەی ریشەیی‬ ‫پرسی شوناس و ئینتیمای‬ ‫پێکهاتەکانی خۆی‪ ،‬ناکرێ‬ ‫بگاتە یەکێتیەکی‬ ‫نەتەوەیی تۆکمە و‬ ‫پێشکەوتوو‬

‫حمود‬ ‫ڵاڵ م ‌ه‬ ‫ع ‌هبدو‬ ‫ن‪/‬‬

‫و چاندی‪ ،‬کۆمەاڵیەتی و ئابووری‪ ،‬سیاسی و‬ ‫ئاسایشییەوە لەناو ئەو هەموو هەمەچەشنەییەی‬ ‫هەیە‪ ،‬هاوچەشنێتیان هەیە؟ چەندە دەرک بە‬ ‫هاوچارەنووسی یەکدی دەکەن؟ یاخود کوردانی‬ ‫یەک بەشی کوردستان چەندە هەست و هوشیاری‬ ‫هاوشوناسی و هاوئینتیماییان لەگەڵ یەکدی هەیە؟‬ ‫کوردی هەرێمێک چەندە لەگەڵ هەرێمەکانی دیکەی‬ ‫یەک بەشی کوردستان لەناو پەیوەندی و ئاڵوگۆڕی‬ ‫هەست و هوشیاری و چاندی و کۆمەاڵیەتی دایە و‬ ‫تاچەند دەتوانن ئیرادەی سیاسی هاوبەش پێکبێنن‬ ‫و ئاسایشی ه��ەر هەرێمێک بەئاسایشی خۆی‬ ‫بزانێت؟ لەڕووی هەرێمایەتییەوە؛ بادینانییەک‪،‬‬ ‫س��ۆران��ی��ی��ەک‪ ،‬ه��ەورام��ی��ی��ەک‪ ،‬گەرمیانییەک‪،‬‬ ‫ئیالمییەک‪ ،‬موکریانییەک‪ ،‬ئ��ەردەالن��ی��ی��ەک‪،‬‬ ‫شوکاکیەک‪ ،‬سەرحەدیەک‪ ،‬بۆتانییەک‪ ،‬جزیرییەک‬ ‫و کۆبانییەک لەڕووی شوناس و ئینتیمای نەتەوەیی‬ ‫و نیشتیمانییەوە توانراوە بەشداری لەپرۆسەی‬ ‫بونیادنانی بناخە و مەوداکانی نەتەوەبوون و‬ ‫کۆمەڵگابوونی ه��اوب��ەش بکەن؟ دەک��رێ ئەو‬ ‫پرسیارە گریماناویانە بەهەمان ن��اوەرۆک��ەوە‬ ‫سەبارەت بە پۆلینکراوەکانی دیکەی وەکو ئایین‬ ‫و ئایینزا و باوەڕییەکان و زمان و شێوەزارەکان‪،‬‬ ‫ناوچە و شار و گوندەکانیش بخەینە ڕوو و تا‬ ‫بڵێی درێژیان بکەینەوە‪ .‬واتا ئایینێک لەو ئایینانە‬ ‫تا چەند ئایینەکانی دیکەی لەکوردستاندا هەن‪،‬‬ ‫وەکو شوناسی جیاوازی دیکە پەسندی کردوون و‬ ‫رێز لەئینتیمابوون بۆیان دەگرێت؟ بەچاوی سووک‬ ‫و گومان و شەڕانگێزییەوە لەوانی دیکە ناڕوانێت؟‬ ‫ئایینزا و تەریقەت و رێچکە و رێباز و باوەڕییە‬ ‫خاوەن تایبەتمەندییە جوداکان؛ چۆن لەیەکدی‬ ‫دەڕوانن و چەندە بۆ یەکدی کراوەن و درزێک بۆ‬ ‫کاریگەربوون بەیەکدی بە رەوا و ئاسایی ببینن؟‬ ‫مسۆگەر چەندە ئەو پۆلینکردنانە فراوانتر و درێژتر‬ ‫بکەینەوە و چەندە پرسی هاوشێوە بوروژێنین‪،‬‬ ‫ئەوەندەش دەرک بەوە دەکەین کە ناکرێ یەکێتی‬ ‫نەتەوەیی هەروا بە پرۆسەیەکی سانا و بێ گرێ و‬ ‫یەک مەودایی ببینین‪ .‬هەڵبەتە ئەگەر لەڕوانگەی‬ ‫دەوڵەت ــ نەتەوەوە لەو مەسەلەیە بڕوانین‪ ،‬ئەوا‬ ‫مژارەکە زۆر ئاسانە و یەک کلێشەی ئامادە کراوە‪،‬‬ ‫یەک کراسی دووراو بەسە بۆ تێوە ئاخنینی هەموو‬ ‫ئەو پێکهاتە جیاواز و هەمەچەشنانە و پێویست بەو‬ ‫هەموو پۆلینانە ناکات و یەک زمان‪ ،‬یەک دەوڵەت‪،‬‬ ‫یەک ئایین و یەک مەزهەب و یەک یەکە زاڵەکانی‬ ‫دیکە بەسن بۆ گوزارشتکردن لەیەکێتی نەتەوەیەک‬ ‫کە لەبۆتەی دەوڵەتێکی سنوور پۆاڵیین و خاوەن‬ ‫سیستەمێکی سیاسی و ئاسایشی دەستپۆت‬ ‫بەڕێوەیان ببات‪ !!...‬ئیدی بەدیهاتنی نەتەوەبوون و‬ ‫کۆمەڵگابوون پەیوەست دەبێت بە ئاستی تواندنەوە‬ ‫و سڕینەوەی ئەو هەموو هەمەچەشنەییەی ناو‬ ‫نەتەوە و گەلێک لەقاوغی دەوڵەتێکدا‪.‬‬ ‫لێرەدا ئەگەر هێشتا لە مەسەلەی شوناس و ئینتیمادا‬ ‫رۆبچینە خ��وارێ‪ ،‬ئ��ەوا ناچاردەبین بێینە سەر‬ ‫دوانەی "پەیوەندی ــ ملمالنێ"ی نێوان سەرتاپای‬

‫ئەو شوناسانە و چۆنێتی هەڵوەستەکردنیان لەسەر‬ ‫ئینتیمابوون‪ ،‬هەم لەقۆناخەکانی مێژوودا و هەمیش‬ ‫لەدۆخی ئەمڕۆیاندا‪ .‬کە ئەم وت��ارە دەرەقەتی‬ ‫ک��ردن��ەوەی ئ��ەو باسە ن��ای��ەت‪ ،‬ب��ەاڵم ل��ەڕووی‬ ‫کۆمەڵناسییەوە دەک��رێ ئاماژە بەوە بدەین کە‬ ‫ئێستا بەهۆی تەشەنەسەندنی ئەقڵییەتی دەوڵەت‬ ‫ــ نەتەوە‪ ،‬دەوڵەت ــ ئایینەوە سروستی پەیوەندی‬ ‫و ملمالنێی نێوان شوناسەکان لەکوردستان و‬ ‫لەسنووری ئەو دەوڵەتانەی بەشێکی کوردستانیان‬ ‫داگیرکردووە‪ ،‬تەنیا مەودای سیاسی و ئاساییشی‬ ‫وەرگرتووە و مەوداکانی دیکە تەواو لەچوارچێوەی‬ ‫تەوەرەکانی سیاسەت و ئاسایش لێی دەڕوانرێت‬ ‫و لەسروشتی خۆیان دادەم��اڵ��رێ��ن‪ .‬لەکاتێکدا‬ ‫شوناسەکان دەمامکی سیاسی و ئاساییشیان‬ ‫پێدەدرێت‪ ،‬ئەوا سڕینەوە‪ ،‬تواندنەوە و نکۆڵیکردنی‬ ‫یەکتر دەبێتە ت��ەوەری بنچینەیی پەیوەندی و‬ ‫ملمالنێیەکان‪ .‬توندوتیژی و زەبروزەنگیش دەبێتە‬ ‫شێواز و ئامرازی یەکالیکردنەوەی ناکۆکییەکان‪،‬‬ ‫داخراوبوون و باتنییەتیش رێگیری لەهەر جۆرە‬ ‫پەیوەندییەک دەک��ات‪ .‬ئەو کاتە ئینتیماش بۆ‬

‫“‬

‫وتار‬

‫‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫په‌ل و پۆ کوتانی چه‌ند ساڵه‌ی بۆرژوازی ئێراق بۆ‬ ‫رزگاربوون له‌و ئه‌زمه‌یه‌ی ک ‌ه یه‌خه‌گیری حکومه‌ت و‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئێراق بوو‌ه ک ‌ه ب ‌ه پله‌ی یه‌که‌م مه‌سه‌له‌ی‬ ‫پێکهاتن و بیناکردنه‌وه‌ی قه‌وار‌ه ده‌وڵه‌تی ئێراقه‌‪،‬‬ ‫ئاسۆیه‌ک و که‌ناڵیک دیار نیی ‌ه بۆ ده‌رچوون لێی‪.‬‬ ‫له‌و کاته‌وه‌ی ده‌وڵه‌تی ئێراق له‌چوارچیوه‌ی ملهوری‬ ‫و جه‌نگخوازی ئه‌مریکادا‪ ،‬داڕوخ��او ده‌سه‌اڵتی‬ ‫به‌عس کۆتایی هات‪ ،‬تا ئێستا هیچ هه‌وڵێک و‬ ‫هیچ ڕێگاچاره‌یه‌ک نه‌یتوانیو‌ه قه‌واره‌ی ده‌وڵه‌تی‬ ‫ئێراق بینابکاته‌وه‌‪ .‬ده‌سه‌اڵتی به‌ناو حکومه‌تیش‬ ‫له‌ناوچه‌ی سه‌وزی به‌غدا زیاتر‪ ،‬په‌ل بهاوێت‪.‬‬ ‫له‌ساڵی (‪ )2003‬و‌ه ک ‌ه به‌عس له‌ده‌سه‌اڵت خرا‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌ت و بنه‌ماکانی کاولکران تا ئێستا ب ‌ه پێی‬ ‫ئاماری خودی ده‌زگا ره‌سمیه‌کانی سه‌ر ب ‌ه ئه‌مریکا‬ ‫و غ��ه‌رب‪ ،‬چه‌ند ‌هێنده‌ی قوربانیانی جه‌نگی‬ ‫کۆنه‌په‌رستانه‌ی هه‌شت ساڵه‌ی ئێراق و ئێران‪،‬‬ ‫خه‌ڵکی بێتاوان بوونه‌ت ‌ه قوربانی و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫هه‌رچی سیمای مه‌ده‌نی هه‌یه‌‪ ،‬داروخێنراون‪ .‬ب ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌ی درۆیه‌کانی ژۆرنالیزمی غه‌ربی و باڵه‌کانی‬ ‫بۆرژاوزی تااڵنچی عه‌ره‌ب و کورد‪ ،‬شیع ‌ه و سوننه‌‪،‬‬ ‫ن ‌ه ئازادی و دیموکراسی له‌سایه‌ی جه‌نگی ئه‌مریکا‬ ‫و حزوری چه‌ندساڵه‌ی و ده‌سه‌اڵتی به‌ش به‌شی‬ ‫ئه‌م الیه‌ن ‌ه کرێگرتانه‌دا‪ ،‬له‌هیچ ئاستێکدا خۆی‬ ‫نیشانداو ن ‌ه توانرا ئێراقی داوه‌شاو بینابکرێته‌و‌ه‬ ‫و ن ‌ه حکومه‌تێکیش توانرا پێکبێت و له‌(‪)2003‬وه‌‬ ‫تا ئێستا له‌جێگای حکومه‌ت‪ ،‬ده‌سه‌اڵتی لۆکاڵی‬ ‫نایاسایی و بیناکراو داسه‌پاوی میلیشیا له‌پشت‬ ‫به‌سه‌ر هه‌ر ناوچ ‌ه و هه‌رێمکدا له‌سه‌ر بنه‌مای دینی‪،‬‬ ‫مه‌زهه‌بی‪ ،‬قه‌ومی و کۆمه‌ڵگای دابه‌ش و ئه‌نجن‬ ‫ئه‌نجن کردوو‌ه و قڵشتی تایفی و قه‌ومی و دینی‬ ‫به‌رین کردۆته‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕێکه‌وتنی له‌سه‌ره‌وه‌ی هێزو الیه‌ن ‌ه ب��ۆرژوازی و‬ ‫کۆنه‌په‌رست ‌ه خۆشخزمه‌ت و کرێگرته‌کان‪ ،‬به‌پێی‬ ‫ته‌وافق و له‌سه‌ر بنه‌ما و ناوی شه‌راکه‌تی نیشتمانی‬ ‫و به‌شداری له‌ده‌سه‌اڵتدا‪ ،‬له‌سه‌ر بناغه‌ی کوشتار و‬ ‫خستنه‌گه‌ری میلیشیا له‌شه‌قامدا‪ ،‬براوه‌ت ‌ه پێش‪.‬‬ ‫ئیستا نزیکه‌ی (‪ )8‬ساڵه‌‪ ،‬خه‌ڵکی ئێراق به‌ده‌ست‬ ‫ملمالنێی ئه‌م هێز و الیه‌نانه‌‪ ،‬ک ‌ه له‌بنه‌ره‌تدا‬ ‫نوێنه‌رایه‌تی ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی سیاسی و ئابوری‬ ‫ب��ۆرژوازی و هه‌ژمونی واڵتانی ناوچه‌ک ‌ه ده‌که‌ن‪،‬‬ ‫کراونه‌ت ‌ه قوربانی‪.‬‬ ‫قه‌یرانی سیاسی ئێراق ئه‌گه‌ر له‌الیه‌که‌و‌ه به‌رهه‌می‬ ‫ملمالنێی ‌هێز و الیه‌نه‌کان ‌ه له‌سه‌ر چۆنیه‌تی‬ ‫بنیاتنانه‌وه‌ی قه‌واره‌ی ده‌وڵه‌تسازی و حکومه‌تی‬ ‫جۆری ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬هاوکات جغرافیای سیاسی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫ئێراق شانۆیه‌ک ‌ه بۆ نمایشی راکێشانی جه‌سته‌ی‬ ‫حکومه‌تێکی بێده‌سه‌اڵتی ته‌وافوقی‪ .‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ملمالنێی ‌هیزی میلیشیایی هه‌ر ئه‌و الیه‌نانه‌ی‬ ‫له‌حکومه‌تدا کۆمه‌ڵگایان ئالوده‌ی فایرۆسی قه‌ومی‬ ‫و دینی و مه‌زهه‌بی کردوو‌ه و داهاتی خه‌ڵکه‌که‌شی‬ ‫هه‌ڵده‌لوشن‪.‬‬ ‫له‌م (‪ )8‬ساڵه‌دا‪ ،‬له‌گه‌ڵ هاتن ‌ه ئارای هه‌ر فاکتێکی‬ ‫تازه‌دا‪ ،‬ئاڵوگۆڕ له‌هاوسه‌نگی هیز‌ه ناوچه‌یه‌کاندا‪،‬‬ ‫هه‌ڵچون و داچونێک له‌سازان ‌ه ب�ه‌زۆر به‌یه‌که‌و‌ه‬ ‫لکێنراوه‌کاندا‪ ،‬له‌گه‌ڵ هاتنه‌و‌ه گۆڕی باسی بودجه‌‪،‬‬ ‫سه‌رژمێری‪ ،‬هه‌موارکردنه‌وه‌ی ده‌ستور‪ ،‬ماده‌ی‬ ‫(‪ ،)140‬که‌رکوک‪ ،‬دیسان ئه‌زم ‌ه یه‌خه‌گیری ئه‌م‬ ‫‌هێزان ‌ه و حکومه‌ته‌که‌یان بووه‌‪ .‬مێژووی هه‌شت‬ ‫س��اڵ�ه‌ی راب���ردوو ب� ‌ه جیا ل �ه‌ک��اری ئیرهابی و‬ ‫دادۆشینی داهاتی کۆمه‌ڵگا و قوڵکرنه‌وه‌ی نه‌زعه‌ی‬ ‫تایفی و دینی و قه‌ومی‪ ،‬مێژووی ئه‌زم ‌ه و کۆنگره‌ی‬ ‫نیشتمانی و ده‌ستێوردانی واڵتانی ناوچه‌ک ‌ه و‬ ‫گه‌مه‌ی لێکترازانی شه‌راکه‌تی نیشتمانی بووه‌‪.‬‬ ‫ئ �ه‌زم �ه‌ی ئ �ه‌م ج��ار‌ه ل�ه‌گ�ه‌ڵ ه�ه‌م��وو ئه‌مانه‌ی‬ ‫س���ه‌ره‌وه‌دا‪ ،‬ئه‌زمه‌ی داڕمانی هاوسه‌نگی ‌هێزی‬ ‫ناوچه‌یی و هاوسه‌نگی حزب و الیه‌ن ‌ه بۆرژوازییه‌کانی‬ ‫به‌شدار له‌ده‌سه‌اڵت و واقعی سیاسی ئێراقدای ‌ه ک ‌ه‬ ‫به‌هۆی کشانه‌وه‌ی سوپای ئه‌مریکا و شۆڕش و‬ ‫راپه‌رینه‌کانی ناوچه‌که‌وه‌‪ ،‬هاتۆت ‌ه ئاراوه‌‪.‬‬ ‫پاشه‌کشه‌ی ناچاری سوپای ئه‌مریکا له‌ئێراق‬ ‫له‌ئاکامی شکستێکی گه‌وره‌ی سیاسی و دیبلۆماسی‬ ‫و ره‌سمی و نێونه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬جه‌ماوه‌ری و ته‌نانه‌ت‬ ‫سه‌ربازیدا هاوسه‌نگی‌هێزی ناوچه‌یی و به‌و پێیه‌ش‬ ‫هاوسه‌نگی هیز و الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی سه‌ر به‌و‬ ‫‌هێز‌ه ناوچه‌ییانه‌ی له‌ئێراقدا به‌سه‌ر یه‌کدا ڕماند‬ ‫ک ‌ه ئه‌م ‌ه ده‌رگای زیاتری به‌رووی ئێراندا کردۆته‌وه‌‬ ‫تا له‌فه‌زایه‌کی تڕۆ له‌غیابی سوپای ئه‌مریکادا‬ ‫ده‌ورێکی زیاتر له‌ساحه‌ی سیاسی ئێراقدا بگێڕێت‬ ‫و به‌و پێیه‌ش ناسیونال ـ ئیسالمیه‌کانی سه‌ر ب ‌ه‬ ‫ئێران ده‌یانه‌وێ که‌ڵک له‌و دۆخ ‌ه تازه‌ی ‌ه وه‌ربگرن‬ ‫و به‌ربگرن ب ‌ه ره‌وه‌ن��دی��ک ک ‌ه به‌ده‌ستپێکردنی‬ ‫شۆرشه‌کانی ناوچه‌ک ‌ه ده‌شێ ده‌س�ه‌اڵت و به‌ناو‬ ‫حکومه‌ته‌که‌ی مالکی بخات ‌ه ن��او مه‌نگه‌نه‌ی‬ ‫خرۆشان و راپه‌ڕینی جه‌ماوه‌رییه‌و‌ه ب ‌ه تایبه‌تیش‬ ‫له‌سه‌روبه‌ندی روخانی رژێمی سوریادا ک ‌ه جمهوری‬ ‫ئیسالمی هه‌موو هه‌وڵێکی خستۆت ‌ه گه‌ڕ بۆ پاراستن‬ ‫و به‌رگری لێکردنی‪ .‬روخانی ڕژێمی سوریا نه‌ک هه‌ر‬ ‫پایه‌گای جمهوری ئیسالمی له‌ناوچه‌ک ‌ه ده‌هێنێت ‌ه‬ ‫خواره‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو خۆشی ده‌خات ‌ه به‌رده‌م ئه‌گه‌ری‬ ‫شۆرش و راپه‌رینی جه‌ماوه‌ری خه‌ڵکی سته‌ملێکراو‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه له‌م دۆخه‌دا ئێران هه‌موو هه‌وڵێکی ئه‌وه‌ی ‌ه‬

‫‪13‬‬

‫وتار‬

‫دۆخ��ی سیاسی ئێراق تێکنه‌چێت تا النی که‌م‬ ‫ده‌سه‌اڵتی تائیستای الیه‌نه‌کانی سه‌ر به‌خۆی‬ ‫بپارێزێت‪ .‬له‌به‌رامبه‌ردا ‌هێز و الیه‌نه‌کانی سه‌ر ب ‌ه‬ ‫ناسیونالیزمی عه‌ره‌ب‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دا ک ‌ه له‌بنه‌ره‌تدا‬ ‫خوازیاری پاشه‌کشه‌ی ‌هێزه‌کانی ئه‌مریکا بوون‪،‬‬ ‫حزوری ئه‌م سوپایه‌یان ب ‌ه پێشێلکردنی سه‌روه‌ری‬ ‫نیشتمانی ده‌زان��ی‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و راستیه‌شیان درک‬ ‫ده‌ک��رد ک ‌ه پاشه‌کشه‌ی ئه‌مریکا ده‌ستی ئێران‬ ‫بااڵتر له‌ده‌خاله‌تکرن له‌ئێراقدا وااڵ ده‌کات‪ .‬بۆی ‌ه‬ ‫زۆر زوو ئه‌مانیش ب ‌ه پشتوانی به‌شێک له‌واڵتانی‬ ‫عه‌ره‌بی و که‌نداو و ناسیونالیزمی عه‌ره‌ب و رژێمی‬ ‫تورکیای نه‌یاری ئێران له‌ناوچه‌که‌دا‪ ،‬سیاسه‌تی‬ ‫به‌رگرتن به‌کورتکردنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵته‌که‌ی مالیکی‬ ‫و ره‌وت��ی ناسیونال ـ ئیسالمییان ده‌ستپێکرد‪،‬‬ ‫له‌ڕێگای هه‌وڵدان بۆ قۆستنه‌وه‌ی خۆپیشاندان ‌ه‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌کان‪ ،‬ده‌ستدان ‌ه فیدرالیزه‌کردنی پارێزگا‬ ‫و هه‌رێمه‌کان به‌مه‌به‌ستی زامنکردنی ناوچه‌ی‬ ‫ره‌سمی و قانونیکردنی و که‌ڵک لێوه‌رگرتنی‬ ‫وه‌ک��و سه‌کۆکانی ئاراسته‌کردنی جه‌نگ له‌دژی‬ ‫حکومه‌ته‌که‌ی مالیکی و نه‌خشی ئێران و له‌رێگای‬ ‫پاشه‌کشه‌ی ئه‌ندامه‌کانیانه‌و‌ه له‌په‌رله‌مان!!‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌ی کشاندنه‌وه‌ی وه‌زیره‌کانیان به‌مه‌به‌ستی‬ ‫نابودکردنی حکومه‌ته‌که‌ی مالیکی‪...‬تاد‪ .‬ئه‌مان ‌ه‬ ‫هه‌موویان کاردانه‌وه‌ی ناسیونالیزمی عه‌ره‌ب بوون‬ ‫له‌دۆخی ت��ازه‌ی پاشه‌کشه‌ی سوپای ئه‌مریکا و‬ ‫تێکچونی هاوسه‌نگی‌هێز‌ه ناوچه‌ییه‌کان‪.‬‬ ‫قوڵبونه‌وه‌ی ئه‌م به‌رامبه‌رکێی ‌ه و نمایشی هێز‬ ‫و توانایی الیه‌نه‌کان به‌رامبه‌ر به‌یه‌کتری بۆ‬ ‫جێگا په‌یداکردنه‌و‌ه له‌ئارایشی ت��ازه‌ی دوای‬ ‫پاشه‌کشه‌ی سوپای ئه‌مریکادا‪ ،‬سه‌ره‌کیترین‬ ‫الیه‌نی کێشمه‌کێشه‌کانی ئیستای سه‌ر گۆره‌پانی‬ ‫سیاسی ئێراقه‌‪ .‬دۆسیه‌ی تاریق هاشمی و سالح‬ ‫موتله‌قیش به‌شێکه‌‪ ،‬له‌هه‌مان گه‌مه‌ی سیاسی و‬ ‫ئه‌گه‌ر بڕیار بێت تۆمه‌تبارانێک بخرین ‌ه به‌رده‌م‬ ‫دادگایه‌کی عادالن ‌ه و ئازاد‪ ،‬ئه‌وا سه‌رانی هه‌موو‬ ‫ئه‌م الیه‌ن ‌ه سیاسیان ‌ه و خ��ودی دادگاکه‌شیان‪،‬‬ ‫تاونباریان ده‌سه‌لمێ‪ .‬ئه‌م هه‌لومه‌رج ‌ه سیاسی و‬ ‫ئه‌زمه‌گرتوو‌ه ک ‌ه به‌ده‌ست کۆمه‌ڵیک الیه‌ن و هێزی‬ ‫کۆنه‌په‌رستی ناسیونال ـ ئیسالمی و قه‌ومی‪ ،‬قوڵتر‬ ‫و قوڵتر ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬خه‌ڵکی ئێراق کراونه‌ت ‌ه ئامانچ‬ ‫و که‌نالێک بۆ خاوکردنه‌وه‌ی ئه‌زمه‌ک ‌ه و داپۆشینی‬ ‫له‌ژێر ناوی به‌ستنی کۆنگره‌ی نیشتمانیدا‪ .‬له‌و‬ ‫کاته‌وه‌ی ملمالنێی نێوان ئه‌م الیه‌نان ‌ه پێی ناوه‌ت ‌ه‬ ‫دۆخێکی چه‌قبه‌ستوو‪ ،‬شه‌قام و خه‌ڵکی ئێراق‬ ‫کراوه‌ت ‌ه سه‌کۆی کرده‌وه‌ی زنجیره‌یی ئیرهابی و‬ ‫تۆڵه‌سه‌ندنه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتخوازی و تااڵنچێتی و‬

‫‪Û‬‬

‫وتار‬

‫‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫کرێگرته‌یی‪.‬‬ ‫ل �ه‌ن��او ئ��ه‌م دۆخ����ه‌دا‪ ،‬س��ه‌ران��ی ب��زوت��ن �ه‌وه‌ی‬ ‫ناسیونالیستی کورد چ بارزانی و چ تاڵه‌بانی‪...‬‬ ‫پێشنیار و پرۆژه‌ی به‌ستنی کۆنگره‌ری نیشتمانیان‬ ‫خستۆت ‌ه روو‪ ،‬پرسیاری سه‌ره‌کی ئه‌وه‌ی ‌ه بۆچی‬ ‫له‌گه‌ڵ قوڵبونه‌وه‌ی ملمالنی هێز و الیه‌ن ‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫به‌ده‌ست ‌ه قه‌ومی و دینی و تایفییه‌کانی ئێراقدا‪،‬‬ ‫سه‌رانی حزب ‌ه ده‌سه‌اڵت به‌ده‌سته‌کانی کوردستان‬ ‫و به‌شدار له‌ده‌سه‌اڵتی ناوه‌ندا‪ ،‬خه‌م دایان ده‌گرێت‬ ‫و هه‌وڵی کۆکردنه‌وه‌ی سه‌رانی الیه‌نه‌کان ده‌ده‌ن و‬ ‫پێشنیاری به‌ستنی کۆنگره‌ی نیشتمانی ده‌که‌ن؟‬ ‫مه‌به‌ستیان له‌به‌ستنی کۆنگره‌ی نیشتمانی ئێراقی‬ ‫چییه‌؟ کۆنگره‌ی نیشتمانی وه‌اڵم به‌کام گرفت‬ ‫ده‌دات �ه‌وه‌؟ ئایا ده‌توانی کۆتایی ب ‌ه ئه‌زمه‌ی و‬ ‫دۆخی ته‌لیسمگرتووی ئێراق بهێنێ؟‬ ‫که‌ڵک وه‌رگرتن له‌ملمالنیی واڵتانی ناوچه‌ک ‌ه و‬ ‫درزو که‌لێنی هێز‌ه سیاسیه‌کان‪ ،‬بۆت ‌ه عاده‌تێکی‬ ‫سیاسی چه‌سپاو و ده‌زگایه‌کی زیندومانه‌وه‌ی‬ ‫سیاسی بۆ حزبه‌کانی بزوتنه‌وه‌ی کوردایه‌تی‪.‬‬ ‫دیار‌ه وه‌ها ده‌زگایه‌ک و راونینێکی زاڵ له‌گه‌ڵ هه‌ر‬ ‫ئاڵوگۆرێک له‌هاوسه‌نگی ‌هێز و پێگه‌ی واڵتانی‬ ‫ناوچه‌ک ‌ه و‌هێزه‌کانیدا‪ ،‬ناچار ترسی له‌ده‌ستدانی‬ ‫پیگ ‌ه و رێگه‌ی سیاسیان ده‌یانخاته‌و‌ه ناو‬ ‫په‌له‌پروزێ سیاسی‪ .‬حزب ‌ه ده‌سه‌اڵت به‌ده‌سته‌کانی‬ ‫کوردستان ک ‌ه خاوه‌نی دورنماو ستراتیجیه‌کی‬ ‫رۆشن بۆ ئاینده‌ی پێگه‌ی ده‌سه‌اڵتدارێتیان نیین‬ ‫له‌ئێراق و کوردستاندا‪ ،‬هه‌موو هاوسه‌نگیه‌کی‬ ‫تازه‌‪ ،‬هه‌موو هه‌ڵچون داچونێکی سیاسی به‌ر‬ ‫له‌هه‌موو الیه‌نێک یه‌خه‌گیری ئ �ه‌وان ده‌بێت‪.‬‬ ‫بێگومان دۆخی سیاسی ئێراق به‌هۆی پاشه‌کشه‌ی‬ ‫سوپای ئه‌مریکاو‌ه ک ‌ه هاوکات یه‌کێتی و پارتی ب ‌ه‬ ‫زامن و پشتیوانی خۆیان ده‌زانی‪ ،‬هاوسه‌نگی‌هیز‬ ‫و الیه‌نه‌کان ده‌گۆرێت‪ ،‬ئه‌م ئالوگۆر‌ه کاریگه‌ری‬ ‫له‌سه‌ر حزب و الیه‌ن ‌ه سیاسییه‌کان داده‌نێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌تایبه‌ت ئه‌و هێزان ‌ه ده‌خات ‌ه مه‌نگه‌نه‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫مایه‌ی خۆیان و ده‌سه‌اڵتی خۆیان له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫سیاسه‌تی رۆژ و پاشکۆیه‌تی سیاسی بیناکردووه‌‪.‬‬ ‫به‌شداری یه‌کێتی و پارتی له‌و سازن ‌ه سیاسیه‌ی‬ ‫الیه‌ن ‌ه سیاسیه‌کانی ئێراقدا له‌ژێر ناوی شه‌راکه‌تی‬ ‫نیشتمانیدا‪ ،‬پشتی به‌هیچ بنه‌مایه‌کی چه‌سپاو‬ ‫و پایه‌کی ستراتیجی نه‌به‌ستووه‌‪ .‬بۆی ‌ه هه‌ر‬ ‫ئاڵوگۆرێک له‌هاوسه‌نگی ‌‌هێزه‌کاندا‪ ،‬هه‌موو‬ ‫ئ�ه‌و لینک و که‌نااڵنه‌ی ک ‌ه ئه‌وانی ب ‌ه ‌هێز‌ه‬ ‫سیاسیه‌کانه‌و‌ه به‌ستۆته‌و‌ه ده‌خاته‌و‌ه به‌رده‌م چاو‬ ‫پیاخشاندنه‌وه‌‪ .‬ملمالنێی نه‌بڕاو‌ه له‌سه‌ر ده‌یان‬ ‫دۆسیه‌ی وه‌ک��و ن�ه‌وت و غ��از‪ ،‬م��اده‌ی (‪،)140‬‬

‫که‌رکوک‪ ،‬ناوچ ‌ه کێشه‌له‌سه‌ره‌کان‪ ،‬سنور‪ ،‬بودجه‌‪،‬‬ ‫سه‌رژمێری‪ ،‬یاسای نه‌وت و غاز‪ ،‬هه‌موارکردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ستور‪ ...‬ب ‌ه جیا له‌مه‌تاتی بوونی به‌نده‌کان‬ ‫هه‌میش ‌ه له‌گه‌ڵ هاتن ‌ه ئارای هه‌ر مه‌سه‌له‌یه‌کی‬ ‫تردا‪ ،‬ده‌بنه‌و‌ه ب ‌ه مه‌یدانی کێشمه‌کێشی سیاسی‪،‬‬ ‫میژووی ده‌سه‌اڵتی ناسیونالیزمی ک��ورد‪ ،‬له‌و‬ ‫سازانه‌ی کردویه‌تی له‌گه‌ڵ ‌هێزه‌کانی ئێراقدا‪،‬‬ ‫مێژووی به‌رامبه‌رکێیه‌کی نه‌بڕاوه‌ی ‌ه له‌سه‌ر ئه‌و‬ ‫مه‌سه‌الن ‌ه دوبار‌ه و دوبار‌ه ده‌بنه‌وه‌‪ .‬ئه‌م ‌ه نیشان‬ ‫ده‌دات ک ‌ه هه‌موو ڕیکه‌وتن و سازانه‌کان هه‌میش ‌ه‬ ‫له‌ژێر پرسیاردان‪ ،‬چونک ‌ه خ��ودی هاوسه‌نگی‬ ‫‌هێزه‌کان ل ‌ه ئاڵوگۆڕدان‪.‬‬ ‫ب��ارزان��ی و تاڵه‌بانی ئامانجیان له‌به‌ستنی‬ ‫کۆنگره‌ی نیشتمانی ن ‌ه کۆتاییهێنان ‌ه ب ‌ه کوشتار‌ه‬ ‫زنجیره‌یه‌کانی شه‌قام و ن ‌ه نیگه‌رانی تێکچوونی‬ ‫‌سازانی الیه‌ن ‌ه سه‌ره‌کیه‌کانی ئێراق و قوڵبونه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌زمه‌که‌ن‪ ،‬به‌ڵکو به‌دوای ئه‌وه‌وه‌ن ده‌سکه‌وت ‌ه‬ ‫حزبیه‌کانی خۆیان چ وه‌کو به‌شدار له‌ده‌سه‌اڵتی‬ ‫ناوه‌ند و پۆسته‌کانیان و ده‌سه‌اڵتدارتیان‬ ‫له‌کوردستان به‌و هه‌موو داه��ات و سامانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌ست لێنه‌دراوی بمێنێته‌و‌ه و دۆسیه‌کانی‬ ‫نێوان هه‌ولێر و به‌غداش پارێزراو بن له‌ملمالنێی‬ ‫دۆخی تازه‌ی الیه‌نه‌کانی تری ساحه‌ی سیاسی‬ ‫ئێراقدا‪ .‬هه‌روه‌ها یه‌کێتی و پارتی له‌ڕیگای‬ ‫وروژان��دن��ی به‌ستنی کۆنگه‌ری نیشتمانیدا‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێت دۆسیه‌کانی ناوخۆی کوردستان‬ ‫بخه‌ن ‌ه ژێر ته‌پۆتۆزی ملمالنێی الیه‌نه‌کانی ئێراق‬ ‫و هاوکات ترسی دۆخی ناسه‌قامگیری ئێراق و‬ ‫هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک له‌سه‌ر خه‌ڵکی کوردستان نیشان‬ ‫بده‌ن تا له‌و ڕێگایه‌و‌ه هه‌م ئۆپۆزیسیۆنی نه‌یاری‬ ‫ناو خانه‌واده‌ی خۆیان توشی پاشه‌کش ‌ه و هه‌م‬ ‫ن��اڕه‌زای�ه‌ت��ی خه‌ڵکی کوردستان بۆ خواست ‌ه‬ ‫ره‌واکانی هه‌ڵپه‌سێرن و بڵێن دیسان هه‌ڕه‌ش ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌زمونه‌که‌مان هه‌یه‌!!‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر وای دابنێین کۆنگره‌ی نیشتمانی ئێراقی‬ ‫ب��ه‌وج��ۆره‌ی ه �ه‌م��وو الی �ه‌ن �ه‌ک��ان ده‌ی��ان�ه‌وێ��ت‬ ‫سه‌رکه‌وتوان ‌ه به‌ڕیو‌ه بچیت" ک ‌ه ئه‌م ‌ه مه‌حاڵه‌"‬ ‫چ شتێک له‌واقعیه‌تی سیاسی ده‌گۆڕیت و چه‌ند‌ه‬ ‫له‌قازانجی سیاسی خه‌ڵکی ئێراق و کوردستان‬ ‫ده‌بێت؟ بێگومان چ به‌پێی تاقیکردنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫زیندووی رابردوو و چ به‌پێی ماهیه‌تی دژی ئازادی‬ ‫ئه‌م هێزان ‌ه هیچ ئاڵوگۆرێک ب ‌ه قازانجی خه‌ڵکی‬ ‫ئێراق و کوردستان له‌و کۆنگره‌ی ‌ه چ��اوه‌ڕوان‬ ‫ناکرێت‪ .‬زۆر کۆنگره‌ی تر له‌ژێر ناوی ئاشتی و‬ ‫نیشتمانیدا له‌ناوخۆی ئێراق و له‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌ستران‬ ‫و بانگه‌شه‌ی سه‌رکه‌وتنه‌کانیشی بۆ ماوه‌یه‌ک‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫کرای ‌ه خۆراکی راگه‌یاندنه‌کان و ده‌سکه‌وت بۆ‬ ‫لێکۆڵه‌ره‌و‌ه سیاسیی ‌ه موچه‌خۆره‌کانی الیه‌ن ‌ه‬ ‫به‌شداره‌کانی ئ�ه‌م کۆنگرانه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌دنیای‬ ‫واقعیدا ن ‌ه مافی هاواڵتی بوون و شکۆ بۆ کۆمه‌ڵگا‬ ‫گێڕدرایه‌و‌ه ن ‌ه ئازادی و بانگه‌شه‌ی دیموکراسی‬ ‫بوون ‌ه به‌شیک له‌ساختاری(په‌یکه‌ره‌ی) ئه‌م‬ ‫حزبان ‌ه و ن ‌ه کۆمه‌ڵگاش که‌مترین ئ��ازادی و‬ ‫خۆشبه‌ختی به‌رکه‌وت‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌م کۆنگران ‌ه به‌جیا‬ ‫له‌وه‌ی بوون ب ‌ه ماکی گێرمه‌وکێشه‌کانی داهاتوو و‬ ‫چاوه‌ڕوانمانه‌و‌ه بۆ کۆنگر‌ه نیشتمانییه‌کانی دی‪،‬‬ ‫هاوکات بوون ‌ه چوارچێویه‌ک بۆ رێکه‌وتن له‌سه‌ر‬ ‫پارچ ‌ه پارچه‌کرنی ده‌س��ه‌اڵت و دابه‌شکردنی‬ ‫داهاتی خه‌ڵکی له‌نێوان خۆیاندا‪.‬‬ ‫ت��ا ئ��ه‌و جێگایه‌ش ب � ‌ه خه‌ڵکی کوردستان‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه هیچ کام له‌م کۆنگران ‌ه ده‌سکه‌وتێکی‬ ‫بۆیان به‌ده‌ست نه‌هێناوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر بودج ‌ه (‪)%17‬یه‌‬ ‫چی به‌ر خه‌ڵکی کوردستان که‌وتووه‌‪ ،‬له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و تااڵنییه‌ی یه‌کێتی و پارتی سیستماتیک‬ ‫ئه‌نجامیان داو‌ه و ده‌یده‌ن‪ .‬یاسای نه‌وت و غاز چ‬ ‫ماڵێکی که‌م ده‌رامه‌تی له‌ژێر باری گرانییه‌که‌یدا‪،‬‬ ‫رزگ��ار ک���ردووه‌؟‪ .‬سه‌رژمێری چ سیسته‌مێکی‬ ‫ئامار و شاری ره‌سم ده‌ک��ات؟ هه‌موارکردنه‌وه‌‬ ‫یان نه‌کردنه‌وه‌ی ده‌ستور چ مافێکی تاک و مافی‬ ‫مه‌ده‌نی ئینسانه‌کان ده‌سته‌به‌ر ده‌کات؟ ئه‌گه‌ر‬ ‫م��اده‌ی (‪ )140‬جێبه‌جێبکریت‪ ،‬کام دۆسیه‌ی‬ ‫له‌دۆسیه‌کانی نابه‌رابه‌ری و نه‌بوونی‪ ،‬بێکاری‪ ،‬نا‬ ‫ئارامی و نه‌بوونی ئاسایش بۆ خه‌ڵکی که‌رکوک‬ ‫و ناوچه‌کانی ده‌گێڕدرێته‌وه‌؟ به‌رێکه‌وتن له‌سه‌ر‬ ‫سنوره‌کان که‌ی ده‌توانێ ئارامی ناوچ ‌ه کێش ‌ه‬ ‫له‌سه‌ره‌کان و خه‌ڵکی سه‌ر سنوره‌کانی ئێراق‬ ‫ـ ئێران‪ ،‬ئێراق ـ تورکیا‪ ،‬ئێراق ـ کوردستان‬ ‫خاترجه‌م بکات ک ‌ه ژیانیان بێ ترس بگوزه‌رێنن؟‬ ‫راستی هه‌ر کام له‌وانه‌ی سه‌ره‌و‌ه له‌کاتی ئاشتی‬ ‫و ڕێکه‌وتنی ئ�ه‌م ‌هێزانه‌دا له‌محه‌ک دراون‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه کۆنگره‌ی نیشتمانی له‌باشترین حاڵه‌تی‬ ‫خۆیدا ئه‌گه‌ر سه‌رکه‌وتوش بێت‪ ،‬کۆنگره‌ی‬ ‫دوب��ار‌ه س��ازان�ه‌و‌ه و ئاشتبونه‌وه‌ی کۆمه‌ڵێک‬ ‫‌هێزی کۆنه‌په‌رست و قه‌ومپه‌رست ‌ه بۆ درێژه‌دان‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵتدراێتی و وه‌ستانه‌وه‌یان به‌رووی ئازادی‬ ‫و ماف ‌ه فه‌ردی و مه‌ده‌نییه‌کانی خه‌ڵکی و جه‌نگین ‌ه‬ ‫له‌دژی بزوتنه‌وه‌ی ناره‌زایه‌تی خه‌ڵکیدا بۆ ژیان و‬ ‫گوزه‌رانێکی ته‌سه‌ل و پڕ ئازادی و به‌رده‌وامی دانه‌‬ ‫ب ‌ه فه‌رهودی ره‌سمی و ناڕه‌سمی کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫‪ABDULLA.MAHMUD@GMAIL.COM‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪15‬‬

‫وتار‬

‫مەرگــــــــی کــــــــورد‬

‫و‬ ‫بـــێ دەنگــــی ئەمریکـــــــــــــا؟!!‬ ‫ئەوە ئاشکرایە کە وەاڵیەتە یەکگرتۆکانی ئەمریکا‬ ‫خاوەنی هێز و دەس��ەاڵت و پێگەیەکی مەزنە لە‬ ‫جیهاندا و تا ئێستا سەرەڕای ئەوەی نەیارەکانێشی‬ ‫کەم نین‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیکی گاریگەر هەیمەنەی خۆی‬ ‫بەسەرجیهاندا سەپاندووە‪ .‬دەکرێ بڵێن ئەمریکا‬ ‫تەواوی گوی زەوی دابەش کردووە بەسەر دووبەشدا؛‬ ‫بەشێکی سپی کە دۆست و هاوپەیمانەکانی خۆیەتی‬ ‫و بەشێکی ڕەش "هەڵبەتە لەدیدی خۆیەوە"کە‬ ‫نەیارەکانین و ئەوانەش دەگرێتەوە کە نەیاری نین‪،‬‬ ‫بەاڵم خاوەنی سیاسەت و تێڕوانیین و جیهانبینی‬ ‫خۆیانن‪ .‬سیاسەتی "ئەگەر لەگەڵ من نەبیت لەدژی‬ ‫منی " سیاسەتێکی چەوتە و دەرفەت بۆ هیچ بیر‬ ‫و ڕایەکی تر ناهێڵێتەوە‪ .‬راستە ئەمریکا بەمیتۆدی‬ ‫دۆستی هەمیشەیی و دوژمنی هەمیشەیی کار ناکات‬ ‫و ب��ەرژەوەن��دی هەمیشەیی لەبەر چاو دەگرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم زۆر جار لەپێناوی بەرژەوەندیەکانی خۆیدا‬ ‫نەک چاو لەهەندێ تاوانی زۆر گەورە دەپۆشێت‪،‬‬ ‫بەڵکو خۆیشی دەبێت بە بەشێک لە ئەنجامدەرانی‬ ‫تاوانەکە‪ ،‬تەنها لەپێناوی پاراستن و زیاتر بەدەست‬ ‫هێنانی بەرژەوەندی گەل و واڵتی خۆی‪ ،‬دیان واڵت‬ ‫و گەلی دیکە بکات بەقوربانی بەالیەوە ئاساییە‪،‬‬ ‫ئەمەش بەهیچ شێوەیەک لەگەڵ ئەو بانگەشانەدا‬ ‫نایاتەوە کە ئەمریکا بۆ خۆی دەیکات‪ ،‬بانگەشەکانی‬ ‫ئەمریکا لەبواری مافی مرۆڤ و سەقامگیرکردنی‬ ‫سیستەمی دیموکراتی و پاراستنی ستەم لێکراوان و‬ ‫دژایەتی رژێمە ستەمکار و دیکتاتۆر و تۆتالیتارەکان‬ ‫بەشێوەیەکە مرۆڤ دەخوازێت هەرچی زووە هێزی‬ ‫ئەمریکا فریای بکەوێت و لەنەهامەتی رزگاری بکات‪،‬‬ ‫بەجۆرێک بانگەشەی فریادڕەسی بۆ خۆی ئەکات‬ ‫بەتایبەتی لەفیلمە سینەمایەکانی هالیۆد و تەنانەت‬ ‫فیلم کارتۆنی منااڵنیشدا مرۆڤ واهەست دەکات ئەم‬ ‫جیهانە بەهەشتێکی بەرینە و هەرگیز مافخوراو و‬ ‫ستەملێکراوی تێدا بەدی ناکرێت‪ ،‬بەاڵم جێگەی داخە‬ ‫لەراستیدا ڕەوشی گەاڵنی بندەست و ستەملێکراو‬ ‫لەئاستێکدایە دەبێتە مایەی شەرمەزاری بۆ سەرجەم‬ ‫ئەو هێزانەی خۆیان بەپارێزەری مافەکانی مرۆڤ‬ ‫دەزانن‪.‬‬ ‫گەلی کورد لەهیچ گەلێکی تری سەر ئەم هەسارەیە‬ ‫کەمتر قوربانی نەداوە بۆ بەدەستهێنانی ئازادی و‬ ‫مافە ڕەواکانی خۆی‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا بە ئامانجی خۆی‬ ‫نەگەیشتووە‪ ،‬گومان لەوەدا نییە گەورەترین نەتەوەی‬ ‫دنیایە کە خاوەنی دەوڵەتی سەربەخۆی تایبەت‬ ‫بەخۆی نییە‪ ،‬لە کاتێکدا دیان شۆڕش و سەرهەڵدانی‬ ‫ئەنجامداوە بۆ ئەوەی وەک هەر نەتەوەیەکی تری‬

‫“ ئایا لەکاتێکی وادا کە‬ ‫مافەکانی بیست و پێنج‬ ‫میلێون کورد پێشێل دەکرێت‬ ‫لەباکوری کوردستان‬ ‫لەسەردەستی هاوپەیمانێکی‬ ‫خۆی‪ ،‬زلهێزێکی وەک‬ ‫ئەمریکا هەست ناکات‬ ‫کە دەکەوێتە ژێر‬ ‫بەرپرسیاریەکی ئەخالقی و‬ ‫ویژدانیەوە؟‬

‫خاڵی گەڕاوەتەوە‪ ،‬ئەم گەمە بێ ئەنجامە تا ئێستاش‬ ‫لەباشوری کوردستان ب��ەردەوام��ە و هیچ پەند و‬ ‫ئەزمونێک لەرابردوو وەرنەگیراوە‪ .‬رەنگە هەندێ‬ ‫کەس پێیان وابێت رەخنەگرتن لەسیاسەتی ئەمریکا‬ ‫سەبارەت بەکورد لەجێی خۆیدا نییە بەبیانوی‬

‫“‬

‫كوردۆ شواني‬

‫ئەم جیهانە بە ئاسودەیی بژێت‪ ،‬هەڵبەتە بەئامانج‬ ‫نەگەیشتنی ئەو ش��ۆڕش و سەرهەڵدانانە چەند‬ ‫هۆکاری ناوخۆیی و هەرێمی و ستەمکاری دەوڵەتە‬ ‫سەردەستەکان بوبێت‪ ،‬ئ��ەوەن��دەش زلهێزەکانی‬ ‫جیهان لە پێش هەموو شیانەوە ئەمریکا هۆکاری‬ ‫شکست و سەرنەکەوتنیان بووە‪ .‬لەکاتێکدا هەرگیز‬ ‫گەلی کورد ئەمریکای وەک نەیاری خۆی تەماشا‬ ‫ن��ەک��ردووە‪ ،‬بەڵکو زۆری��ش هیوای پێی هەبووە‬ ‫بۆ ئ��ەوەی وەک فریادڕەسێک بەفریای بکەوێت‬ ‫بەتایبەتی شۆڕشەکانی نیوسەدەی ڕابردووی باشوری‬ ‫کوردستان‪ ،‬هەمیشە بەشێکی زۆر لەسەرکردەکانی‬ ‫کورد هەموو هێلکەکانیان لەسەبەتەی ئەمریکادا‬ ‫هەڵگرتووە بۆ ئ��ەوەی جوجەڵە بەدەست بێنن‪،‬‬ ‫ئەمریکاش بەردەوام هێلکەکانی کردووە بەدیاری بۆ‬ ‫پشیلەکانی هاوپەیمانی خۆی و کوردیش بەدەستی‬

‫ئ��ەوەی هیچ نەبێت ڕژێمێکی دیکتاتۆری لەکۆڵ‬ ‫کورد کردۆتەوە‪ ،‬ئەوەمان لەیاد نەچێت لەناوبردنی‬ ‫رژێمی بەعس لەبەرخاتری چاوەکانی کورد نەبووە‪،‬‬ ‫هەروەک نوام چومسکی نوسەری ناوداری ئەمریکیش‬ ‫لەوەاڵمی پرسیارێکی رۆژنامەیەکدا کە دەڵی ئایا‬ ‫کورد چاوەڕوانی چی لەئەمریکا بکات؟ چومسکی‬ ‫ئاماژە بەوە دەک��ات کە "ک��ورد پێویستە سەیری‬ ‫راب��ردوی خۆی بکات بۆ نمونە لەساڵی (‪)1975‬‬ ‫لەکاتی هەرەس هێنانی شۆڕشی ئەیلول ئەمریکا‬ ‫چی بۆ کورد کرد؟ لەکاتی کۆمەڵکوژکردنی گەلی‬ ‫کورد بە کیمیایی و ئەنفال لەساڵی (‪)1988‬ئەمریکا‬ ‫چی بۆ کورد کرد؟ لە راپەرینی بەهاری (‪ )1991‬و‬ ‫کۆڕەوی میلێونی خەڵک‪ ،‬ئەمریکا چی بۆ کورد کرد؟‬ ‫ئێستاش بەهەمان شێوەیە و پێویست ناکات کورد‬ ‫چاوەڕوانی هیچ لەئەمریکا بکات" پێموایە ئەگەر لەو‬

‫گۆشەنیگایەوە بڕوانین کە ناکرێت چاوەڕوانی دەستی‬ ‫خەڵک بیت مارت بۆ بکوژێت‪ ،‬وەاڵمەکەی چومسکی‬ ‫واڵمێکی راست و دروستە‪ ،‬بەاڵم گرفتەکە ئەوەیە‬ ‫دەستێک هاوکاری ئەو دەستە بێت کە مارەکە دێنێت و‬ ‫مارانگەستەت دەکات‪ ،‬ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی‪Û‬‬

‫وتار‬

‫‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫حاڵی ح��ازر ل��ەرۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەراس��ت وواڵتانی‬ ‫عەرەبیدا وەک الیەنگری خەڵکی راپەڕیو خۆیان‬ ‫دەناسێنن و دژایەتی دەسەاڵتە سەرکوتکەرەکان‬ ‫دەکەن هەرچەندە تا دوێنی دۆست و هاوکاریان‬ ‫ب��وون‪ ،‬دی��ارە ئەمڕۆ وادەخ��وازێ��ت ئ��ەو دۆستە‬ ‫ستەمکارە کۆنانە یان بگۆڕن و بەرژەوەندیەکانی‬ ‫خۆیان بپارێزن‪ ،‬ئەوەی گرنگە ئاماژەی پێ بکەین‬ ‫و تایبەتە بەئێمەی کورد و سیاسەتی ئەمریکا ئەو‬ ‫بێدەنگی و چاوپۆشیەیە کە لەبەرامبە دڕندەیی‬ ‫ڕژێمی تورکیا دەینوێنێ‪ ،‬راستە بەردی بناغەی‬ ‫دەوڵەتی تورک لەسەر دژایەتی گەلی کورد دانراوە‪،‬‬ ‫بەاڵم زیاتر لەنیو سەدەیە ئەمریکا هاوپەیمانی‬ ‫ستراتیژی تورکیایە‪ ،‬تەنها لەماوەی هاوپەیمانی ئەو‬ ‫دوو واڵتەدا دیان هەزار کوردی ئازادیخواز بەس‬ ‫لەبەر ئەوەی داوای سەرەتایی ترین مافی خۆی‬ ‫کردووە ژیانی لێسەندراوە‪ ،‬ئایا مرۆڤ دۆستی و‬ ‫ماف پەروەری ئەواڵتە زلهێزە لەکوێدایە؟ ئێستا‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫گەالنی واڵتە عەرەبیەکان لەگەڵ داخوازی گەلی‬ ‫کورد لەباکوری کوردستان ئاسمان و رێسمانی‬ ‫بەینە‪ .‬سەرهەڵدانی هاواڵتیانی واڵتە عەرەبیەکان‬ ‫بۆ روخاندنی ڕژێمەکان‪ ،‬بەاڵم سەرهەڵدانی گەلی‬ ‫ک��ورد لەپێناوی ئ���ازادی و خۆبەرێوەبردنێکی‬ ‫دیموکراتیانەدایە‪ ،‬لەپێناو ژیانێکدایە کە هەموو‬ ‫هاواڵتیەکی ت��ورک هەیەتی ل��ەو واڵت���ەدا‪ ،‬ئایا‬ ‫هیچ یەک لەو دەسەاڵتدارە عەرەبانەی جەماوەر‬ ‫هەوڵی لەناوبردنیان دەدات چەکی کیمیاییان‬ ‫لەبەرامبە خەڵکی واڵتەکەیان بەکارهێنا؟!! ئایا‬ ‫هیچ دیکتاتۆرێکیان بەفڕۆکەی جەنگی خەڵکە‬ ‫بەشمەینەتەکەی خۆیان کۆمەڵکوژ ک��رد؟!! ئایا‬ ‫مندالێکی کورد ئەگەر داوای پ��ەروەردە بەزمانی‬ ‫دایکی بکات و ئامادە نەبێت خۆی بە قوربانی‬ ‫تورک بکات کوشتنی لەسەر شەقامەکان ڕەوایە؟!!‬ ‫ئەبێ هەتا کەی دیموکراسی و دادپەروەری و مرۆڤ‬ ‫دۆستیەکەی ئەمریکا بانگەشەی بۆ دەکات بەشی‬

‫“ زیاتر لەنیو سەدەیە ئەمریکا‬ ‫هاوپەیمانی ستراتیژی تورکیایە‪،‬‬ ‫تەنها لەماوەی هاوپەیمانی ئەو‬ ‫دوو واڵتەدا دةیان هەزار کوردی‬ ‫ئازادیخواز بەس لەبەر ئەوەی داوای‬ ‫سەرەتایی ترین مافی خۆی کردووە‬ ‫ژیانی لێسەندراوە‪ ،‬ئایا مرۆڤ دۆستی‬ ‫و ماف پەروەری ئەواڵتە زلهێزە‬ ‫لەکوێدایە؟‬

‫“‬

‫کە سەرهەڵدانی گەاڵن بە بەهار ناودەبەن لەواڵتە‬ ‫عەرەبیەکاندا بۆ دەبێت ئەو بەهارە بۆ کورد ڕەوا‬ ‫نەبێت و هەمیشە لەکوردستاندا خەزانی هەڵوەرینی‬ ‫گیانی رۆڵەکانی گەلی کورد بێت؟ ئایا لەکاتێکی‬ ‫وادا کە مافەکانی بیست و پێنج میلێون کورد‬ ‫پێشێل دەکرێت لەباکوری کوردستان لەسەردەستی‬ ‫هاوپەیمانێکی خۆی‪ ،‬زلهێزێکی وەک ئەمریکا هەست‬ ‫ناکات کە دەکەوێتە ژێر بەرپرسیاریەکی ئەخالقی و‬ ‫ویژدانیەوە؟ ئەو تاوانانەی حکومەتەکەی ئاکەپە و‬ ‫ئەردۆغان دەستیان داوەتێ‪ ،‬تاوانی دژی مرۆڤایەتیە‬ ‫و گەیشتووە بەلوتکەی دڕندایەتی‪ ،‬داخ��وازی‬

‫منداڵێکی بێ ناز و بێ ناسنامە و بێ ئازادی بێ‬ ‫ژیان و بێ نانی کورد نەکات؟!! بێ دەنگی ئەمریکا‬ ‫لە بەرامبە کۆمەڵکوژکردنی گەلی کورد هەموو‬ ‫بانگەشەکانی یەکسان دەکات بەسفر‪ ،‬ئەو خەبات‬ ‫و تێکۆشانەی گەلی کورد ئەنجامی ئ��ەدات رۆژ‬ ‫لەدوای رۆژ لەپێشکەوتندایە‪ ،‬دەبێ هەموو جیهان‬ ‫شاهیدی سەرکەوتنی گەلی کورد و شەرمەزاری ئەو‬ ‫کەسانە بن کە رۆژێ لە رۆژان دەستی هاوکاریان‬ ‫بۆ گەلێکی ستەمدیدە و ئازادیخواز درێژ نەکرد و‬ ‫سەرئەنجام بە هەوڵ و هیمەتی خۆی دەگات بە‬ ‫لوتکەی سەرکەوتن‪.‬‬

‫په‌رتووکى (جه‌نگى شـــــــ‬

‫دانیشتـــ‬

‫ئا‪ :‬کاروان ئیبراهیم‬

‫ئەم نوسینە پوختەیەک ‌ە لەناوەڕۆکی پەرتووکی‬ ‫(جەنگی ش����اراوە ل��ە ب��اک��وری ک��وردس��ت��ان ــ‬ ‫‪The Invisible War in North‬‬ ‫‪ )Kurdistan‬کە ل��ەالی��ەن ژن��ە کۆڵەری‬ ‫هۆڵەندیی (کرستینا کۆیڤونەن) نوسراوە کە بۆ‬ ‫وەرگرتنی پلەی دکتۆرا ئامادەی کردووە و (د‪.‬‬ ‫یاسین سەردەشتی)یش لەزمانی ئینگلیزییەوە‬ ‫بۆ زمانی کوردی وەریگێڕاوە‪ ،‬پەرتوکەکە زۆر‬ ‫بەوردی باس لەو سیاسەتە شاراوەیە دەکات کە‬ ‫لەالیەن دەوڵەتی تورکەوە لەسەر گەلی کورد‬ ‫پەیڕەو کراوە‪...‬‬ ‫راگواستنی گوندنشینان‬ ‫دەوڵ��ەت��ی ت��ورک لەرێگەی سیاسیەتەکانی‬ ‫خۆیەوە وایکرد لەسااڵنی نێوان (‪ 1982‬بۆ‬ ‫‪ )1997‬نزیکەی نیوەی دانیشتووانە کوردییەکە‬ ‫ناچار بکرێن پارێزگاکانی باشووری رۆژهەاڵت‬ ‫(باکوری کوردستان) جێبهێڵن‪ .‬بەگوێرەی‬ ‫مێدیکۆ ئینتەرناشنا ‌ڵ ‌و ‪ ،KHRP‬هەر‬ ‫لەساڵی (‪)1990‬ەوە چاودێرییکردنی راگواستنی‬ ‫گوندەکان فرە ئەستەم بوو بەهۆی کۆت‌وبەندی‬ ‫حکومەت ‌و رێگرتنی ل��ەدزەک��ردن��ی ه��ەواڵ‌‬ ‫ل��ەب��ارەی رەوش��ەک��ەوە‪ .‬لەسەرەتای سااڵنی‬ ‫نەوەتەکاندا سیاسەتی حکومەتی تورکی بریتی‬ ‫بوو لەنکۆڵیکردنی راگواستنەکان‪ ،‬تاکو ساڵی‬ ‫(‪ )1994‬حکومەت بە ئاشکرا دانی بە راگواستنی‬ ‫گوندەکان وەک بەشێک لەستراتیجی شەری‬ ‫دژ بە پەکەکەدا نەدەنا‪ .‬هیچ سەرژمێرییەکی‬ ‫باوەڕپێکراو سەبارەت بە راگواستنی گوندەکان‬ ‫لەبەر دەستدا نەبوو‪ .‬دەزگای تورکی بۆ مافەکانی‬ ‫مرۆڤ ئەم ژمارانەی خ��وارەوەی بەدەستەوە‬ ‫داوە‪ :‬سوتاندن‌و راگواستنی گوندەکان لەساڵی‬ ‫(‪ )1991‬دەستیپێکردوە‪ ،‬لە (‪)1993‬دا‪،‬‬ ‫(‪ )871‬گوند راگواستراوە‪ ،‬بەگوێرەی داتایەکی‬ ‫فەرمی لەساڵی (‪)1994‬دا (‪ )2.115‬گوند‬ ‫راگواسترابوون‪ ،‬هەروەها لە ژوئەنی (‪)1995‬دا‪،‬‬ ‫ژمارەکە گەیشتە (‪ )2.505‬گوند‪.‬‬ ‫لەئووتی (‪ ،)1995‬ئەلگان هاجەل ئۆغلو‪ ،‬وەزیری‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪17‬‬

‫وتار‬

‫ـــــاراوه‌ له‌باکورى کوردستان) ده‌ڵێت‪" :‬به‌هۆى راگواستنه‌وه‌ئێستــا (‪)%50‬ى‬

‫ـــــوانه‌کوردییــــه‌کـــه‌ىتورکیـــــــــــا‬ ‫له‌ده‌ره‌وه‌ىناوچه‌کوردییه‌کانده‌ژین"‬

‫پێشووی دەوڵەت بۆ مافەکانی مرۆڤ‪ ،‬بەراوردی‬ ‫رەوشی خەڵکە سڤیلەکەی تونجلی بە پەنابەران‬ ‫لەبۆسنە‌و فەلەستین کرد‪« :‬دیمەنەکانی خەڵک‬ ‫لەتونجلی کەمێک لەوەکەی بۆسنە‌و فەلەستین‬ ‫لەڕووی برسێتی‌و نەهامەتییەوە جیاوازە‪ .‬بەڵی‬ ‫بۆ خەبات دژی تیرۆر‪ ،‬بەاڵم مافی پەنادان ‌و‬ ‫گوزەران‌و ژیان پێویستە لەبەرچاو بگرێت‪ .‬ئەگەر‬ ‫تورکیا بەمە بڵێت نەخێر‪ ،‬ئەوا مافی ئەوەی نییە‬ ‫بە یەکێتی ئەوروپاوە پەیوەست بێت‪».‬‬ ‫لەباڵکان‪ ،‬ماڵە چۆڵەکانی ئەندامانی گروپێکی‬ ‫ئیتنی کە هەاڵتبوون یاخود کوژرابوون زۆربەی‬ ‫جار بە خێرایی لەالیەن ئەو خەڵکانەوە پڕ‬ ‫دەکرایەوە کە لەماڵەکانی خۆیانەوە هەاڵتبوون‪.‬‬ ‫لەکوردستان ئەمە رووینەدا‪ ،‬گوندە سوتێنراوەکان‬ ‫وەک خۆیان مانەوە‪ .‬تورکان نەیاندەویست بچنە‬ ‫باشووری رۆژه���ەاڵت‪ ،‬وێ��ڕای ئ��ەوەی بێکاری‬ ‫ل��ەرۆژئ��اوای تورکیاشدا گرفتێکی م��ەزن بوو‪،‬‬ ‫هەروەها کەمی کرێکاری هونەری لەهەرێمی‬ ‫حاڵەتی ئاوارتەدا هەبوو‪ .‬لەساڵی (‪)1994‬دا‪،‬‬ ‫جێری البەر چاوی بە چاالکانی مافی مرۆڤ‬ ‫لەتورکیا کەوتووە‪ ،‬ئەوانەی کە پێانوتووە «ئەمە‬ ‫پاکتاوی ئیتنی نییە‪ ،‬ئەمە پاکتاوی مرۆییە‪.‬‬ ‫گوندەکان کەسی دیکەیان تێدا نیشتەجێ‌‬ ‫ناکرێتەوە‪ ،‬بەڵکو وێراندەکرێن‪ ».‬ئەو پالنانەی‬ ‫لەسەرەتای سااڵنی (‪)1930‬یەکانەوە دانرابوون‬ ‫هەنووکە جێبەجێ دەکرێن‪ :‬لەژوئەنی (‪)1934‬‬ ‫دا‪ ،‬یاسای ژمارە (‪ )2510‬پالنێکی راگەیاند بۆ‬ ‫دابەشکردنی تورکیا بۆ س ‌ێ هەرێم‪ ،‬هەرێمی‬ ‫سێیەم « ئەو ناوچەیە بوو کە دەبوو بە تەواوی‬ ‫چۆڵبکرێت‪».‬‬ ‫گەمارۆی خۆراک‬ ‫سوپا هەروەها فشاری ئابووری ‌و سایکۆلۆجی‬

‫(‪ )KHRP‬مەزەندەی کردووە کە (‪)%50‬ی‬ ‫دانیشتووانە کوردییەکەی تورکیا ئێستا‬ ‫لەدەرەوەی ناوچە کوردییەکەدا دەژین‬

‫“‬

‫“‬

‫ب��ەک��ار دەهێنا ب��ۆ ن��اچ��ارک��ردن��ی خەڵک تا‬ ‫گوندەکانیان جێبهێڵن‪ .‬لەشکر گەمارۆی هەندێک‬ ‫گوندی دەدا‪ ،‬ئامانجی ئەمەش بێبەشکردنی‬ ‫گوندنشینان بوو لەپێویستییەکانی گوزەرانیان‌و‬ ‫ئەوەش ناچاریان دەکات گوندەکەیان چۆڵبکەن‪.‬‬ ‫لەماوەی گەمارۆداندا هیچ گوندنشینێک ناتوانێت‬ ‫ب ‌ێ مۆڵەت لەگوندەکەی خۆی بچێتە دەرەوە‪.‬‬ ‫دەشێت جوتیاران نەتوانن کێڵگە‌و رەزەکانیان‬ ‫بکێڵن‪ ،‬نەتوانن ئاژەڵەکانیان بدۆشن یاخود‬ ‫بیانبەنە لەوەڕگاکان‪ .‬کڕینی خ��ۆراک لەشار‬ ‫‌و س��ەردان��ی پزیشک تەنانەت بۆ خەڵکانی‬ ‫نەخۆشیش قەدەغە ک��راب��وو‪ .‬ئ��ەم پرۆسەیە‬ ‫«گەمارۆی خۆراک»ی پێدەوترێت کە لەپارێزگای‬ ‫شرناخ لەساڵی (‪)1992‬دا بەکارهێنرا‌و لەساڵی‬ ‫دواتریش لەشرناخ‌و هەکاری‪ .‬لە ئووتی (‪)1994‬‬ ‫دا‪ ،‬هێزە ئاسایشییەکان گەمارۆی ئابوورییان‬ ‫سەپاند بەسەر (‪ )117‬گوند لەپارێزگای بینگۆل‪.‬‬ ‫لەماوەی گەمارۆکەدا‪ ،‬گوندنشینان دەبوو لیستێک‬ ‫لەپێویستییەکانیان بدەن بە بنکەی جەندرمە‬ ‫‌و هەروەها بەدەستهێنانی ئەو پێویستییانە‬ ‫ملکەچی بڕیاری ملهوڕانەی جەندرمەکان دەبوو‪.‬‬ ‫ئەگەر مۆڵەت یان بەڵگەیان پ ‌ێ نەدرایە‪ ،‬زۆربەی‬ ‫گوندنشیان ناچاربوون شمەکەکانیان بفرۆشن ‌و‬ ‫بەدەستی بەتا ‌ڵ بەرەو گوندەکانیان بگەڕێنەوە‪.‬‬ ‫ئاکامی ئ��ەم ج��ۆرە ئ��اک��ارەش ئ��ەوە ب��وو کە‬ ‫خەڵکەکە ئازاری برسێتییان دەچەشت‌و دواجار‬ ‫کۆچیاندەکرد‪.‬‬ ‫ئاماژەگەلێک بە بەکارهێنانی تەکتیکی گەمارۆ‬ ‫هەیە تەنانەت پێش ساڵی (‪ .)1992‬بۆ نموونە‪،‬‬ ‫جێری البەر کە خۆی لەساڵی (‪)1988‬دا بە‬ ‫نێو کوردستانی بەشە تورکیەکەدا گەشتی‬ ‫کردووە‌و سەردانی دێرسیم‌و ماردینی کردووە‪،‬‬

‫نووسیویەتی کە زۆربەی واڵتەکە واپێدەچێت‬ ‫لەژێر حاڵەتی گەمارۆیەکی بەردەوامدا بێت‪.‬‬ ‫(‪ )HRFT‬هەواڵیداوە کە لەساڵی (‪)1995‬‬ ‫دا‪ ،‬گەمارۆی خ��ۆراک بەشێوەیەکی سەرەکی‬ ‫لەپارێزگاکانی تۆنجلی‌و هەکاری جێبەجێکراوە‪.‬‬ ‫البەر لەبارەی گەشتەکەیەوە هەواڵیداوە‪:‬‬ ‫«بە ئێمە وترا کە چەندین گوندی دیارییکراو‬ ‫گ��وم��ان��ی ی��ارم��ەت��ی��دان��ی تیرۆریستەکانیان‬ ‫لێکراوە« لەدۆزەخدا بژی‪ ،‬هەموو کاتێک لەژێر‬ ‫چاودێرییدا‪ ».‬گوندنشینان هێندە لەنزیکەوە‬

‫‪Û‬‬

‫وتار‬

‫‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫چاودێری دەکران کە ئەگەر یەکێکیان دوو کیلۆ‬ ‫شەکری بکڕیایە‪ ،‬جەندرمەکان لێیان دەپرسی‪:‬‬ ‫بۆچی؟ ئەمە یەکجار زۆرە‪ ،‬پ��ارەت لەکوێ‌‬ ‫هێناوە؟ لەوانەیە خۆراک بە تیرۆرستان بدەیت‪».‬‬ ‫ناوەندی لێکۆڵینەوەی ئابووری و سیاسی بۆ‬ ‫ک��اری کۆمەڵ (‪ )CIEPAC‬کە چاودێری‬ ‫رەوشەکەی لەچیاپاس لەباشووری مەکسیک‬ ‫کردووە‪ ،‬سەبارەت بەهەمان ئاکار لەالیەن سوپای‬ ‫مەکسیکەوە لەهەمبەر هندییە دەوارنشینەکان‬ ‫هەواڵیداوە‪ .‬خەڵک دەڵێن گوایە هەموو شتێک‬ ‫لەکێڵگەدا ون دەبێت‪ ،‬لەبەر ئەوە سەربازەکان‬ ‫رێگەیان لێدەگرن لەکێڵگەکانیان کار بکەن‪.‬‬ ‫سەربازەکان بە چەکی قورسەوە لەگوندەکان‬ ‫جێگیر کراون‪ ،‬هەروەها هێلیکۆپتەرەکان بەنزمی‬ ‫بەسەریاندا دەف��ڕن ئامادەن لەهەر کاتێکدا‬ ‫بنیشنەوە‪ ،‬بەو هیوایەی جوتیارەکان لەترساندا‬ ‫شێت بکەن‪ .‬مەبەست لەو توندوتیژییە ئاشکرایە‬ ‫ئەوە بوو هەڕەشە لەالیەنگرانی جواڵنەوەکەی‬ ‫زاپتێستا بکەن‪ .‬وێ��ڕای ئەم رووداوە تاکانە‪،‬‬ ‫رەوشەکە هەروەها ئاکامی درێژخایەنی هەیە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی بوونی سوپا لەگوندەکان دەبێتە‬ ‫هۆی شێواندنی خولی کشتوکاڵی‪ ،‬خولی جەژن‬ ‫‌و بۆنەکان ‌و هەروەها ژیانی رۆژانەی کۆمەڵ‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا دەبێتە ه��ۆی ملمالنێ ‌و دژواری��ی‬ ‫لەنێو خەڵک کاتێک پیاوان ناتوانن بچنە سەر‬ ‫کارەکانیان‌و ژنان ناتوانن بۆ دارکۆکردنەوە یان‬ ‫جل ششتن لەگوندەکانیان بچنە دەرەوە‪.‬‬ ‫راگواستنی کوردان بۆ گەڕەکە هەژارنشینەکانی‬ ‫شارەکانی رۆژئاوای تورکیا‬ ‫هەندێک رێکخراوی ک��وردی بانگەشەی ئەوە‬

‫“‬

‫ئەو داڕمانەی‬ ‫لەژێرخانی ئابوورییدا‬ ‫وەک ئاکامێکی‬ ‫راگواستنی‬ ‫دانیشتووانەکە‬ ‫روویدا‪ ،‬وایکرد‬ ‫هەژارییەکی دژوار‬ ‫بکەوێتەوە‬

‫دەکەن کە راگواستن بەشێکە لەپالنی رژێمی‬ ‫تورکی بۆ تێکشکاندنی شوناسی کوردی‪ .‬ئەوە‬ ‫سزایەکی بەکۆمەڵە بۆ ئ��ەو گوندنشینانەی‬ ‫ملکەچی پەیوەستبوون بە سیستەمی پاسەوانانی‬ ‫گوندەوە نین یان ئەوانەی هاوکاری راستیینەیان‬ ‫پیشکەشی پەکەکە ک��ردوە یاخود گومانی‬ ‫ئەوەیان لێدەکرێت‪.‬‬ ‫پەکەکە وادەبینێت کە راگواستنی گوندە‬ ‫کوردییەکان وەک پالنێکی بەئەنقەست کارێکە‬ ‫بۆ ئەوەی ریشەکێشکردنی کوردە لەکوردستان‪.‬‬ ‫بەگوێرەی مەزەندەی ئ��ەوان‪ ،‬لەسااڵنی نێوان‬ ‫(‪ )1982‬ب��ۆ (‪ ،)1997‬ن��زی��ک��ەی نیوەی‬ ‫دانیشتووانە کوردییەکە ناچارکراون پارێزگاکانی‬ ‫باشووری رۆژهەاڵت جێبهێڵن‪ .‬لۆرد ئەڤێبوری‬ ‫م��ەزەن��دەی ک���ردووە کە نیوەی دانیشتوانە‬ ‫کوردییەکەی تورکیا ئێستا لەدەرەوەی پارێزگا‬ ‫کوردییەکان دەژی��ن‪ .‬مانگی س��ووری کوردی‬ ‫تەنانەت ژمارەیەکی بڵندتریش دەدات‪ ،‬ئەو‬ ‫مەزەندەیکردوە کە زیاتر لە (‪)%80‬ی دانیشتووانە‬ ‫گوندنشینە کوردییەکان هەر لەساڵی (‪)1990‬ەوە‬ ‫ناچاربوون کۆمەڵگاکەیان جێبهێڵن‪.‬‬ ‫ئونەل ئەرنەک‪ ،‬پارێزگاری هەرێمی‪ ،‬لە (‪13‬ی‬ ‫ژوئەنی ‪)1995‬دا لەرۆژنامەی «سوز» (ئامەد)‬ ‫وتوویەتی کە (‪ )2.667‬گوند ‌و گوندۆکە‬ ‫چۆڵکراون ‌و هەروەها (‪ )311.229‬کەسیش‬ ‫راگواستراون‪ .‬بەگوێرەی مەکتەبی دیموکراتی‪،‬‬ ‫مافەکانی م��رۆڤ‪ ،‬هەروەها ک��اری وەزارەت��ی‬ ‫دەرەوەی ئەمریکا‪ ،‬حکومەتی تورکی هەواڵیداوە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫کە لەساڵی (‪)1997‬ەوە ژمارەی تەواوی ئەوانەی‬ ‫راگوێزراون بریتیە لە (‪)IHD( )336.717‬‬ ‫لەساڵی (‪)1996‬دا‪ ،‬هەواڵیداوە کە (‪)2.540‬‬ ‫گوند وێرانکراون ‌و س ‌ێ ملیۆن کەس لەساڵی‬ ‫(‪)1984‬ەوە راگوێزراون‪)UNHCR( ،‬ی��ش‬ ‫هەمان ژمارە بۆ ساڵی (‪ )1996‬بەدەستەوە‬ ‫دەدات‪ ،‬بەاڵم ئەو کوردانەشی دەهاوێتەسەر کە‬ ‫لەبەر هۆکاری ئابووری رۆیشتوون‪ .‬خاتوو زەینەب‬ ‫باران‪ ،‬سەرۆکی (‪ )Kadav‬کە رێکخراوێکە‬ ‫هەوڵی هاوکارییکردنی ئەو ژنە کوردانە دەدات‬ ‫کە لەئەستەمبو ‌ڵ دەژی��ن‪ ،‬مەزەندەی کردووە‬ ‫کە لەمارتی (‪)1988‬دا زیاتر لەچوار میلێون‬ ‫کورد ناچارکراون بەرەو شارە گەورەکانی تورکیا‬ ‫هەڵبێن‪.‬‬ ‫هەڵسەنگاندنی جیاواز لەبارەی ژمارەی گوند‬ ‫‌و گوندۆکە سوتێنراوەکان هەیە‪ .‬کۆمەڵەی‬ ‫پارێزەرانی دیاربەکر ئەنجامگیریی کردووە کە‬ ‫بەگوێرەی لێکۆڵینەوەکانیان تەواوی (‪)3.211‬‬ ‫گوند لەهەرێمەکەدا لەنێوان سااڵنی (‪ )1990‬بۆ‬ ‫(‪ )1997‬بە زۆرەملێ راگواستراون‪ .‬ئەم کۆمەڵەیە‬ ‫ژمارەی سااڵنەی وەک الی خوارەوە دەدات‪:‬‬ ‫خ��ش��ت��ەی ‪ :5‬ژم�����ارەی س���ااڵن���ەی گ��ون��دە‬ ‫راگواستراوەکان‬ ‫(‪1989‬ــ‪)923(.........................)1993‬‬ ‫(‪)1.800(...............................)1994‬‬ ‫(‪)175(................................)1996‬‬ ‫(‪)118(................................)1997‬‬ ‫بەتێکڕا‪)3.211(................................‬‬

‫“‬

‫بەگوێرەی (‪ )UNHCR‬قەبارەی دانیشتووانی‬ ‫چەند شارێکی دیارییکراوی باشووری رۆژهەاڵت‬ ‫وەک ئ��ام��ەد‪ ،‬س��ێ��رت‪ ،‬دێرسیم ‌و ه��ەروەه��ا‬ ‫جزیرە بە گەیشتنی ک��وردە راگواستراوەکان‬ ‫دووه��ەن��دە ی��ان س ‌ێ هەندە زی��ادی ک��ردووە‪.‬‬ ‫ل��ەس��ێ��رت سەرنجڕاکێشترین تەقینەوەی‬ ‫دانیشتووان لەسااڵنی (‪‌)1993‬و (‪)1994‬‬ ‫دا روویداوە‪ ،‬کاتێک دانیشتووان لە (‪)70.000‬‬ ‫بۆ (‪ )130.000‬زی��ادی��ک��ردووە‪ .‬دانیشتووانی‬ ‫ئامەد لەساڵی (‪)1994‬دا‪ ،‬لە (‪ )300.000‬بۆ‬ ‫(‪ )900.000‬پەرەیگرتووە‪ .‬هەروەها دەوترێت‬ ‫لەساڵی (‪)1998‬دا دەبێتە (‪ )1.5‬میلێون‬ ‫کەس‪ .‬لەدێرسیم دانیشتووانەکە لەساڵێکدا لە‬ ‫(‪ )24.000‬بۆ (‪ )40.000‬کەس زیادیکردووە‪.‬‬ ‫لەجۆلەمێرگ (هەکاری) دانیشتووانەکە لەساڵی‬ ‫(‪)1995‬دا لە (‪ )35.000‬بۆ (‪ )83.000‬کەس‬ ‫زی��ادی��ک��ردووە‪ .‬لەژوئەنی (‪)1995‬دا‪ ،‬ناهیت‬ ‫مێنتەس‪ ،‬وەزی��ری ناوخۆی تورکیا رایگەیاند‬ ‫کە هەر لەساڵی (‪)1984‬ەوە‪ )2.200( ،‬گوند‬ ‫‌و گوندۆکە بە ت��ەواوی��ی یاخود بەشێکیان‬ ‫وێرانکراون‪ )HRFT( .‬مەزەندەیکردووە کە‬ ‫لەساڵی (‪)1995‬دا‪ ،‬دوو بۆ س ‌ێ میلێون کەس‬ ‫ناچارکراون گوندەکانیان جێبهێڵن‪ .‬لەهەر‬ ‫بەشێکی کوردستاندا پەنابەران قەیرانێکیان‬ ‫لەخزمەتگوزاریی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬نیشتەجێبوون‬ ‫‌و ه��ەروەه��ا دەستکەوتنی ک��ار تەقاندەوە‪.‬‬ ‫دانیشتووانی ئەدەنە لە (‪ )900.000‬کەسەوە بۆ‬ ‫(‪ )1.5‬یان دوو میلێون ‌و ئەوەکەی مارسین‬ ‫لە (‪ )550.000‬بۆ یەک میلێون زیادیکردووە‪.‬‬ ‫زۆربەی پەنابەران روویان لەئەستەمبوڵ‌‪ ،‬ئزمیر‪،‬‬ ‫هەروەها ئەنکەرە کردووە‪ ،‬هەر لەساڵی (‪)1995‬‬ ‫وە‪ )1.442.000( ،‬کۆچبەری نوێی گەیشتوونەتە‬ ‫ئەستەمبوڵ‌‪.‬‬ ‫(‪ ،)KHRP‬ئ��ەم مەزەندەیەی خ��وارەوەی‬ ‫سەبارەت بە ژمارە‌و شوێنی کوردانی راگوێزراو‬ ‫داوە‪ .‬زانیارییەکانی ئەو رێکخراوە لەالیەن‬ ‫مەزلومــدەر دابینکراوە‪.‬‬ ‫نەخشەی ‪ :6‬مەزەندی تێڕژانی کوردانی راگوێزراو‬ ‫ئامەد‪)1.150.000(.............................‬‬ ‫ئەدەنە‪)1.200.000(............................‬‬ ‫سانلیورفە‪)450.000(.........................‬‬ ‫غازی ئەنتاب‪)350.000(.......................‬‬ ‫مێردین‪)250.000(............................‬‬ ‫ئلیە(باتمان)‪)230.000(.......................‬‬ ‫مازرا(ئیلزاگ)‪)70.000(......................‬‬ ‫جۆلەمێرگ (هەکاری)‪)50.000(...............‬‬

‫مالەتێ‪)35.000(..............................‬‬ ‫ئەگەر ئەم ژمارانە باوەڕپێکراو بن‪ ،‬ژمارەی‬ ‫مەزەندەکراو دەگاتە نزیکەی (‪)3.750.000‬‬ ‫خەڵکی راگوێزراو‪.‬‬ ‫هەندێک لەشارەکان رووب��ەڕووی پەرەسەندنی‬ ‫پێچەوانە ب��وون��ەوە‪ .‬ش��اری شرناخی چیایی‬ ‫لە (‪ )18‬بۆ (‪)20‬ی ئووتی (‪ )1992‬بەهۆی‬ ‫بۆمبارانی سەربازییەوە بەتەواویی وێرانکرا‪ ،‬پاش‬ ‫ئ��ەوەی (‪ 18000‬ــ ‪ )25000‬کەس شارەکەیان‬ ‫جێهێاڵ‪ .‬کاتێک لەرێگەی ساڵنامەی سەرژمێریی‬ ‫تورکیاوە سەیری سەرژمێرییەکان لەبارەی‬ ‫شرناخەوە بکرێت‪ ،‬کەسێک ناتوانێت ئەوە بێنێتە‬ ‫بەرچاو کە شرناخ شانۆی شەڕێکی توند بووە کە‬ ‫دەرئەنجامەکەی هاوشێوەی بومەلەرزەیەک بوو‪،‬‬ ‫هەروەها لەالیەن چاودێرانی بیانییەکانیشەوە‬ ‫بینرا‪ .‬من لەمارتی (‪)1997‬دا سەردانی شرناخم‬ ‫کرد‪ ،‬کاتێک شارە بێدەنگەکە لەالیەن هێزەکانی‬ ‫ئاسایش ‌و پاسەوانانی گوندی سەربە خێڵی‬ ‫تاتارەوە کۆنترۆڵکرابوو‪ .‬هاتوچۆ لەشەقامەکان‬ ‫ه���ەر ل��ەک��ات��ژم��ێ��ر (‪)4‬ی پ���اش ن��ێ��وەڕۆوە‬ ‫قەدەغەکرابوو‪ .‬زۆر لەخانووەکان واپێدەچوو کە‬ ‫چۆ ‌ڵ بن‪ ،‬بەاڵم هەندێک خانووی کەپردار هەبوون‬ ‫‌و دوو مزگەوتی گەورەش خەریک بوو بنیاتدەنرا‪.‬‬ ‫لەدیسەمبەری (‪)1994‬دا‪ ،‬چیلەری سەرۆک‬ ‫وەزیران پالنێکی راگەیاند بۆ بنیاتنانی « گوندە‬ ‫بەکۆمەڵەکان» بۆ ه��ەزاران لەو کوردانەی کە‬ ‫لەالیەن سوپاکەیەوە ماڵەکانیان وێرانکرابوو‪،‬‬ ‫بە چاولێکەریی نموونەکەی سەدام حوسێن «‬ ‫گوندە هاوچەرخەکان» لەئێراق‪ .‬ئەو پالنێکی بۆ‬ ‫بنیاتنانی (‪ )548‬گوندی بەکۆمە ‌ڵ پێشکەشکرد‬ ‫کە ئاسانتر بێت تەندروستیی‪ ،‬فێرکردن ‌و‬ ‫هەروەها پاراستن دابینبکرێت بۆ ئەو کوردانەی‬ ‫رازیی دەبن هاوکاریی بکەن‪ .‬لەساڵی (‪)1996‬دا‪،‬‬ ‫حکومەت دەستیکرد بە « بەرنامەی پشتگیریی‬ ‫فریاکەوتن» بۆ خێراکردنی نیشتەجێبوونەوە‬ ‫لەباشووری رۆژه��ەاڵت‪ .‬بڕە پارەیەیەک (‪)2‬‬ ‫میلێون دۆالر لەساڵی (‪)1996‬دا بۆ بنیاتنانی‬ ‫خانوو ‌و شەقام بەکارهێنرا‪ ،‬ه��ەروەه��ا بۆ‬ ‫بایەخپێدانی ئاژە ‌ڵ ‌و بەرنامەکانی هەنگەوانیی‪.‬‬ ‫لەئۆکتۆبەری (‪)1996‬دا‪ ،‬وەزی��ری دەرەوەی‬ ‫تورکیی وتی کە (‪ )15.314‬کەس گەڕاونەتەوە‬ ‫گوندەکانی خ��ۆی��ان‪ .‬لەساڵی (‪)1997‬دا‪،‬‬ ‫(‪ )7.608‬کەس بۆ (‪ )61‬گوند گەڕانەوە‪.‬‬ ‫بەگوێرەی (‪ )KHRP‬وێرانکردنی بەرهەمی‬ ‫کشتوکاڵی‪ ،‬لەگە ‌ڵ کارگە‌و دوکانی پیشەگەرەکان‬ ‫لەشارەکاندا‪ ،‬دەگونجێت هەوڵێکی بەئەنقەست‬

‫“لەدیسەمبەری (‪)1994‬‬

‫دا‪ ،‬چیلەری سەرۆک‬ ‫وەزیران پالنێکی‬ ‫راگەیاند بۆ‬ ‫بنیاتنانی « گوندە‬ ‫بەکۆمەڵەکان»‬ ‫بۆ هەزاران لەو‬ ‫کوردانەی کە‬ ‫لەالیەن سوپاکەیەوە‬ ‫ماڵەکانیان‬ ‫وێرانکرابوو‪ ،‬بە‬ ‫چاولێکەریی‬ ‫نموونەکەی سەدام‬ ‫حوسێن « گوندە‬ ‫هاوچەرخەکان»‬ ‫لەئێراق‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪19‬‬

‫وتار‬

‫بێت ب��ۆ ک��ەم��ک��ردن��ەوەی توانایی ئابووریی‬ ‫ناوچەکە ‌و ئ��ەوەش بێکاریی زێدەتر دەکات‪.‬‬ ‫ئەوەش پشتبەستنی خەڵکە راگواستراوەکەی بە‬ ‫حکومەت زێدەتر کرد ‌و وایکرد زەمینەی زیاتر‬ ‫بۆ ناونووسینیان لەسیستەمی پاسەوانانی گوند‬ ‫بڕەخسێت‪.‬‬ ‫(‪ )KHRP‬م��ەزەن��دەی��ک��ردووە کە (‪)%50‬‬ ‫ی دانیشتووانە کوردییەکەی تورکیا ئێستا‬ ‫ل�����ەدەرەوەی ن��اوچ��ە ک��وردی��ی��ەک��ەدا دەژی��ن‪.‬‬ ‫ل��ەدەس��ت��دان��ی خ��اک بەرجەستەی زی��ات��ر لە‬ ‫لەدەستدانێکی مادیی دەکات‪ :‬ئەوە بریتیە لە‬ ‫لەدەستدانی شێوەی ژیان کە بەدرێژایی چەندین‬ ‫نەوە لە خێزانەکاندا پارێزراوە‪ .‬کوردان لەرووی‬ ‫کۆمەاڵیەتی و کەلتوورییەوە لەرێگەی خاک ‌و‬ ‫هەرێمەکەیانەوە ناسراون‪ .‬کاتێک ئەم کەلتوورە‬ ‫لەناوبچێت مەحاڵە زێندوو بکرێتەوە‪.‬‬ ‫رێ��ک��خ��راوەک��ان��ی م��اف��ەک��ان��ی م��رۆڤ��ی وەک‬ ‫(‪ ،)IHD)، (HRFT‬ه��ەروەه��ا‪Û‬‬

‫وتار‬

‫‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫“‬

‫ه پێویسته‌‬ ‫پێمان وای ‌‬ ‫پرسی ناوچه‌ جێ‬ ‫ناکۆکه‌کان‬ ‫چاره‌سه‌ر ببێت دواتر‬ ‫بابه‌تی هه‌رێمبوونی‬ ‫پارێزگای‬ ‫سه‌الحه‌دین‬ ‫جێبه‌جێ بکرێت‬

‫“‬

‫لێبوردنی نێونەتەوەیی ژمارەی گوندەچۆڵکراو‌و‬ ‫خەڵکە راگوێزراوەکانیان تۆمارکردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەراپۆرتەکانی ئەواندا ئاماژەیەک بەوە نییە‬ ‫کە چی بەسەر ئ��ەو خەڵکەدا هاتووە پاش‬ ‫ئ��ەوەی چوونەتە گ��ەڕەک��ە هەژارنشینەکان‬ ‫لەشارە تورکییەکان‪ .‬زۆرب��ەی ئەو کوردانەی‬ ‫بەرەو رۆژئاوای تورکیا هەاڵتوون لەو گەڕەکە‬ ‫هەژارنشینانەدا دەژین کە بە « گێجەکوندوز‪/‬‬ ‫شەوبنیاتەکان» ناسراون کە دەکەوێتە کەناری‬ ‫شارە گەورەکانەوە‪.‬‬ ‫« ئەوان منداڵەکانیان دەبەن‌و دەڕۆن‪ ،‬لەخێوەتدا‬ ‫دەژی��ن‪ ،‬خێوەتەکان لەنایلۆن دروستکراون‪،‬‬ ‫تەنانەت خێوەتی راستیینەش نین‪ ،‬ئەوان تەنیا‬ ‫دەڕۆن چەند مەترێک نایلۆن دەکڕن‌و خێوەتێک‬ ‫دروستکەن‌و هاوین‌و زستان لەژێریدا دەژین‪».‬‬ ‫بەفەرمی‪ ،‬کوردانی راگوێزراو حاڵەتی پەنابەریان‬ ‫نییە‪ .‬ب��ەگ��وێ��رەی (‪ )UNHCR‬ئ��ەوان��ە‬ ‫کەسانێکی راگ��وێ��زراوی ناوخۆیین‪ .‬زۆرب��ەی‬ ‫ئەوانە پێناسی یاساییشیان نییە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫ناتوانن لەئەستەمبو ‌ڵ یان هەر شارێکی دیکە‬ ‫کاری یاساییش بکەن‪ ،‬هەروەها منداڵەکانیشیان‬ ‫لەخوێندنگاکان وەرناگیرێن‪ .‬ئەوان هاوکاریی‬ ‫مرۆیی لە (‪ )UNHCR‬یان خاچی سوورەوە‬ ‫وەرناگرن‪ )UNHCR( .‬تەنیا هاوکاریی ئەو‬ ‫پەنابەرانە دەکات کە لەدەرەوەی واڵتی خۆیانن‪،‬‬ ‫هەروەها خاچی سووری نێونەتەوەییش ئەوکاتە‬ ‫هاوکاریی دەک��ات کە رێکخراوە لۆکاڵییەکان‬ ‫داوای بکەن‪.‬‬ ‫رێ��ک��خ��راوی هیومان رای��ت��س ۆچ‪/‬هیلنسکی‬ ‫رای��گ��ەی��ان��دووە ک��ە بەرنامەکانی حکومەتی‬

‫ت��ورک��ی ب��ۆ ه��اوک��اری خەڵکانی راگ��وێ��زراو‬ ‫لەبواری جێبەجێکردندا دواکەوتووە ‌و لەڕووی‬ ‫چ��ارەس��ەرک��ردن��ی گرفتەکەشەوە نەشیاوە‪،‬‬ ‫هەروەها بە الوازییش ئەنجامدەدرێت‪ .‬لەساڵی‬ ‫(‪)1995‬دا‪ ،‬حکومەت (‪ )5.7‬میلێون دۆالری‬ ‫بۆ نیشتەجێکردن‪ ،‬پۆشتەکردن‪ ،‬بایەخپێدانی‬ ‫تەندروستی و هەروەها فێرکردن بۆ (‪)32.260‬‬ ‫مندا ‌ڵ ل��ەب��اش��ووری رۆژه���ەاڵت تەرخانکرد‪.‬‬ ‫ه��ەر لەساڵی (‪)1994‬وە دوو بەرنامە بۆ‬ ‫چ��ارەس��ەرک��ردن��ی ق��ەی��ران��ی نیشتەجێکردن‬ ‫لەباشووری رۆژهەاڵتدا دانرا‪ .‬یەکەمین بەرنامە کە‬ ‫پرۆژەکەی» گوندە ناوەندییەکان» بوو لەالیەن‬ ‫تانسۆ چیلەری سەرۆک وەزیرانەوە راگەیەندرا‪،‬‬ ‫بەهۆی ناجێگیریی لەپشتگیرییکردنی ماددیی‬ ‫ئەنجومەنی ئەوروپییەوە دواخرا‪.‬‬ ‫سندوقی پەرەسەندنی کۆمەاڵیەتی لەئەنجومەنی‬ ‫ئەوروپی داواک���ەی تورکیای رەت��ک��ردەوە کە‬ ‫بڕی (‪ )252‬میلێون دۆالری بۆ پرۆژەکە بداتێ‌‬ ‫لەترسی ئ��ەوەی کە نەوەکا ئ��ەو پارەیە بۆ‬ ‫نیشتەجێکردنەوەی زۆرەملێ بەکار بهێنرێت‪.‬‬ ‫لەناوەڕاستی ساڵی (‪)1995‬دا «گەڕانەوە بۆ‬ ‫پرۆژەی گوندەکان» راگەیەندرا‪ ،‬بەاڵم لەکۆتایی‬ ‫ئەو ساڵەدا بەهۆی دەرکەوتنی چەند گرفتێکەوە‬ ‫دواخ��را‪ .‬هەوڵەکانی خەڵکە راگوێزراوەکە بۆ‬ ‫وەرگرتنی قەرەبووی وێرانکردنی کێڵگە‪ ،‬ماڵ‬ ‫‌و کەلوپەلەکانیان ل��ەدەوڵ��ەت زۆرب��ەی جار‬ ‫بێسوود بوو‪ .‬مێدیکۆ ئینتەرناشناڵ ‌‌و پرۆژەی‬ ‫کوردی بۆ مافەکانی مرۆڤ شرۆڤەیان کردووە‬ ‫کە کاتێک نوێنەرایەتی ئەوروپی سەردانی‬ ‫باشووری رۆژهەاڵتی تورکیایان کردووە تاوەکو‬ ‫«گوندە ناوەندییەکان» یاخود خانووەکانی‬ ‫نیشتەجێکردنەوە ببینن بۆیان دەرک��ەوت کە‬ ‫ئەوانە لەئاستێکی زۆر بەرتەسکدان‪ .‬کاتێک‬ ‫«راپ��ۆرت��ی کۆچبەران» لەالیەن کۆمسیۆنی‬ ‫پەرلەمانی کۆچبەرانەوە ئامادەکرا‌و لەژوئەنی‬ ‫(‪)1998‬دا لەپەرلەمانی تورکی پێشکەشکرا‪،‬‬ ‫تەنیا (‪ )20‬پەرلەمانتار لەکۆی (‪ )550‬بەشدارییان‬ ‫لەگفتوگۆکردن لەبارەی راپۆرتەکەوە کرد‪.‬‬ ‫کاتێک من لە یەنایەری (‪)1999‬دا سەردانی‬ ‫ئامەدم کرد‪ ،‬شەقامەکانی شارەکە پڕ بوو لە‬ ‫فرۆشیاری دەستگێڕ‪ ،‬واپێدەچوو سەدەها تاکسی‬ ‫راوەستابێت‪ ،‬هەروەها هەموو شتێک لەسەر‬ ‫شەقامەکان هەبوو‪ ،‬هەر لەمیوە‌و سەوزەوە بۆ‬ ‫قۆری چای چینیی‪ ،‬چەتر‪ ،‬پۆشاک‪ ،‬هەروەها‬ ‫شتەکانی دیکەی وەک بۆیاخی پێاڵو ‌و گوێزان‬ ‫‌و موبڕە‪ .‬تەنیا شتێک کە لێی نەبوو کڕیار بوو‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئ��ەو داڕم��ان��ەی لەژێرخانی ئابوورییدا وەک‬ ‫ئاکامێکی راگواستنی دانیشتووانەکە روویدا‪،‬‬ ‫وایکرد هەژارییەکی دژوار بکەوێتەوە‪ .‬بەگوێرەی‬ ‫مەحموود کلینج‪ ،‬ئەندامی پەرلەمانی کورد‬ ‫لەتاراوگە‪ ،‬رێژەی بێکاری لەئامەد (‪‌ )%70‬و‬ ‫ئەوانەشی لەسەرکارن کارەکەیان تەنیا بۆ‬ ‫ماوەیەکی کاتییە‪ .‬لەکاتێکدا داهاتی ناوەنجیی‬ ‫سااڵنە لەتورکیا (‪)3000‬دۆالرە بۆ هەر تاکێک‪،‬‬ ‫بەگوێرەی کلینج‪ ،‬لەئامەد (‪ )238‬دۆالرە‪.‬‬ ‫یەکێتی ژوورەکانی ئەندازیاران ‌و تەالرسازانی‬ ‫تورکی (‪ )UCTEA‬لەرووماڵکردنەکەی‬ ‫ساڵی (‪)1996‬دا دەریخست کە رێژەی بێکاریی‬ ‫لەئامەد (‪ )%60‬پێکدەهێنێت‪ ،‬داهاتی تاکی‬ ‫ش��ارەک��ە (‪)%14‬ی ناوەنجیی تورکییەکەیە‬ ‫(سااڵنە ‪ 297‬دۆالر)‪ ،‬هەروەها زیاتر لەنیوەی‬ ‫ژیانی خەڵکی شارنشینەکان لەخوار ئاستی‬ ‫برسێتییەوەن‪ .‬ڤێرمۆســمانگۆلد لەراپۆرتێکیدا‬ ‫بۆ ئەنجومەنی ئەوروپی مەزەندەیکردووە کە‬ ‫(‪)%60‬ی دانیشتووانەکەی باشووری رۆژهەاڵت‬ ‫ل��ەخ��وار ئاستی ه��ەژاری��ی��ەوەن‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫رێ��ژەی م��ردن (‪ )%50‬ب��ەرزت��رە لەبەشەکانی‬ ‫دیکەی تورکیا‪ .‬لەپرۆژەیەکی کۆڵینەوەییدا‬ ‫ک��ە ل��ەالی��ەن زان��ک��ۆی تەکنیکی رۆژه��ەاڵت��ی‬ ‫ناوەڕاستەوە لەساڵی (‪)1993‬دا بۆ لێکۆڵینەوە‬ ‫لەجوواڵنەوەی دانیشتووان لەهەرێمی گاپدا‬ ‫ئەنجامدراوە‪ ،‬کۆڵینەوەکە مەزەندەیکردووە‪،‬‬ ‫لەگەڕەکە هەژارنشینە تازەدروستکراوەکان‪،‬‬ ‫زۆربەی خێزانەکان کەمێک لەسەرووی ئاستی‬ ‫هەژارییەوەن‪ ،‬هەرچەندە بەئاشکرا لەسەر و‬ ‫ئاستی برسێتییەوەن‪ .‬ئامەد بەهۆی فەلسەفەی‬ ‫کۆمەاڵیەتی کوردییەوە لەوێرانبوونی کۆمەاڵیەتی‬ ‫رزگاری بووە‪ ،‬ئەوەی لەسەر گرنگی هاوکاری‬ ‫بەگوێرەی خێزان ‌و پەیوەندییەکانی خوێن‬ ‫لەچوارچێوەی بەها سوننەتییە کۆمەاڵیەتییەکان‬ ‫بنەمای گرتووە‪ .‬رێکخراوی هیومان رایتس ۆچ‪/‬‬ ‫هیلنسکی رایگەیاندووە کە تەنیا پەیوەندییەکانی‬ ‫خزمایەتی رێگەی لەتەنانەت قەیرانێکی مەزنتر‬ ‫گرتووە‪ ،‬چونکە گوندنشینە راگوێزراوەکان‬ ‫پەناگای خۆیان ل��ەالی خزمە نزیکەکانیان‬ ‫بینیوەتەوە‪ .‬کوردە کۆچبەرە نیشتەجێیەکانی‬ ‫ئەوروپا پارەیان بۆ هاوکاریی راگوێزراوەکان‬ ‫لەتورکیا ناردۆتەوە‪ ،‬چونکە هیچ هاوکارییەکی‬ ‫نێونەتەوەیی بۆ راگوێزراوەکان نەبوو‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هۆکارێکی گرنگ بوو بۆ رزگاربوونیان‪ .‬زۆر‬ ‫لەخێزانە راگوێزراوەکان بەتەواویی پشتیان بەو‬ ‫پارەیە دەبەست کە خزمانیان لەئەوروپاوە بۆیان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەناردنەوە‪.‬‬ ‫ئەو کوردانەی بەرەو شارەکانی رۆژئاوای تورکیا‬ ‫کۆچیانکرد‪ ،‬کەلتووری ک��وردی و شوناسی‬ ‫الدێییان لەگە ‌ڵ خۆیاندا هێنا‪ .‬کاتێک لەو بارە‬ ‫نائاساییەدا گەیشتنە شارەکان‪ ،‬ئەوانە راڕا‌و‬ ‫بێمتمانە بەخۆ بوون‪ ،‬هەروەها ئامادەیی ژیانی‬ ‫شارنشیینیان نەبوو‪ .‬ئەوانە لەبری ئەوەی لەنێو‬ ‫کەلتووری تورکییدا بتوێنەوە‪ ،‬بۆ خۆیان لەگەڕەکە‬ ‫هەژارنشیینەکاندا دوورگەیەکی کوردییان پێکهێنا‪.‬‬ ‫کوردان رووبەڕووی هەاڵواردن بوونەوە‌و دژواریی‬ ‫لەنێوان تورک ‌و کورددا لەشارە قەرەباڵغەکاندا‬ ‫پەرەیگرت‪ ،‬کە لەالیەن میدیا تورکییەکانەوە بە‬ ‫پرۆپاگەندەی دژ بەکوردان دەورووژێنران‪ .‬هەندێک‬ ‫لەکوردان وەک کرێکاری رۆژانە کار یاخود وەک‬ ‫دەستفرۆش کاریان دەکرد‪ ،‬بەاڵم زۆربەیان هیچ‬ ‫جۆرە سەرچاوەیەکی داهاتیان نەبوو‪ .‬خەڵکە‬ ‫راگوێزراوەکان لەهەرجێگایەک کەوتبوونە بەر‬ ‫بێزارکردنی پۆلیس ‌و فشار بۆ ئ��ەوەی بڕۆن‪.‬‬ ‫هیچ شارێک پەرۆشی ئەوە نەبوو ب��اوەش بۆ‬ ‫خەڵکانێکی بێکار ‌و بێکارە بکاتەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫تازە هاتووەکان بەشێوەیەکی رۆتینیی وەک‬ ‫هەوادارنی پەکەکە گومانیان لێدەکرا‪ .‬لەماوەی‬ ‫سااڵنی (‪)1990‬کاندا‪ ،‬جەمسەرگیرییەک لەنێوان‬ ‫ب��ەرەی ک��وردی و تورکیدا پەیدابوو کە بەوە‬ ‫جیادەکرایەوە « کرێکارانی کورد هەڕەشەیان‬ ‫لێبکرێت‪ ،‬کشتیارانی تورک بترسێنرێن کە کوردان‬ ‫وەک کرێکاری وەرزیی لە کێڵگەکانیاندا رانەگرن‪،‬‬ ‫هەروەها ماڵ‌و جێگەی نیشتەجێبوون بە کوردان‬ ‫نەدرێت‪».‬‬ ‫رەوشی ئەو خەڵکە بە ئاشکرا لەو وەسفەی راندالدا‬ ‫سەبارەت بە کوردی گەڕەکە هەژارنشینەکانی‬ ‫ئەستەمبو ‌ڵ دەردەکەوێت‪:‬‬ ‫«بێ هیچ بەڵگەیەکی گونجاو نە ئەو ‌و نە هیچ‬ ‫کەسێک لە خێزانەکەدا ناتوانێت کاری یاسایی‬ ‫بکات‪ ،‬بەاڵم سەرەڕۆیی و هەروەها دۆزینەوەی کار‬ ‫لەبازاڕی رەشیشدا لەبنیاتنان ‌و کاری کەمکرێدا‬ ‫هەبوون کە بەڵگەی کاری پێویست نەبوو یان‬ ‫پرسیاری لەبارەوە نەدەکرا‪ .‬بەرتیلدان لێرە و‬ ‫ێ بەباشیی پۆلیسی دوور لەدەرکە رادەگرت‪...‬‬ ‫لەو ‌‬ ‫هەندێک لەمنداڵەکانی دەچنە خوێندنگا‪ ،‬سوپاس‬ ‫ێ تورکەی منداڵەکانی کردە هی خۆی‬ ‫بۆ ئەو هاوڕ ‌‬ ‫و بەناوی خۆیەوە تۆماری کردن‪».‬‬ ‫یەحیا مونیس‪ ،‬سەرۆکی لقی کۆچبەرانی مێرسین‬ ‫(گۆچــدەر) لەسێپتەمبەری (‪)1995‬دا وەسفی‬ ‫رەوشەکەی کردووە‪:‬‬ ‫«دەوڵەت هەمیشە حیسابی تاوانباریان بۆ دەکات‪،‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫ێ کوڕێکیش‪ ،‬بەڵکو وەک دوژمنێک‬ ‫نەک وەک ز ‌‬ ‫مامەڵە دەکرێن‪ .‬سەرۆکی شارەوانی هەرگیز‬ ‫سەردانی کۆچبەران ناکات‪ .‬پارێزگار‌و نوێنەر‌و‬ ‫وەزیریش ئەوە ناکەن‪ .‬کێ ئەوە دەکات؟ پۆلیس‬ ‫دەیکات‪ .‬هەمیشە ئەم خەڵکە خەریکن خۆیان‬ ‫لەپۆلیس دەشارنەوە‪.‬‬ ‫راگواستن بۆ شارەکان نەک هەر تەنیا بووە‬ ‫سەباری ناتەواویی ژێرخان‪ ،‬بەڵکو هەروەها‬ ‫لەبەکارهێنانی‬ ‫ق��ووڵ��ی‬ ‫نایەکسانییەکی‬ ‫خزمەتگوزارییەکان هێنایەکایەوە‪ .‬پرۆسەکە‬ ‫بزاوتی ناوخۆیی شارەکیی الوازکرد‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫لەبری شارستانییبوون‪ ،‬ناوچە شارنشینەکان‬ ‫ب��وون��ە الدێ‌‪ .‬لەسێپتەمبەری (‪)1988‬دا‪،‬‬ ‫بۆ خۆم کوردانی الدێییم بینی لەگەڕەکێکی‬ ‫ئەستەمبوڵدا گاگەل‌و پۆلە مراوییان بەخێودەکرد‬ ‫‌و نانیان بە تەنوری کوردیی سوننەتی دەکرد کە‬ ‫لەزەوییەکەدا چاڵیان بۆ هەڵکەنیبوو‪ .‬گەیشتنی‬ ‫ێ گرفتگەلێکی پێکهێنا‪،‬‬ ‫سەدەها هەزار خەڵکی نو ‌‬

‫‪21‬‬

‫وتار‬

‫«گەڕەکەکانی شیتالەر‪ ،‬گوینایدوغو‪ ،‬یەنیپازاڕ‪،‬‬ ‫هەروەها چای (لە مێرسین) هەموویان وەک‬ ‫رۆژه��ەاڵت��ی ت��ورک��ی��ان‪ .‬رۆژه��ەاڵت��ی مێرسین‬ ‫لەهەکاریی‪ ،‬ئ��ول��ودەرە‪ ،‬شیمدینلی‪ ،‬جزیرە‬ ‫دەچ��ێ��ت‪ .‬شەقامە سەرەکییەکە ش��ارەک��ەی‬ ‫کردبووە دوو بەش‪ .‬بەشی رۆژئاوای لەئزمیر ‌و‬ ‫ئەستەمبو ‌ڵ دەچێت‪ .‬ئەو کەسەی لەهەکارییەوە‬ ‫یان لەشرناخەوە کۆچی ک��ردووە‪ ،‬جارێکی تر‬ ‫هەکاری و شرناخی لەمێرسین دەدۆزییەوە‪ .‬ئەمە‬ ‫بنەمای کێشەکەیە‪ ،‬ئەو بڕوای وایە کە گرفتی‬ ‫راستیینە لەکوردبوونەوە سەرچاوە دەگرێت‪ ،‬نەک‬ ‫لەدواکەوتوویی هەکارییەوە‪».‬‬ ‫زۆر لەو ک��وردە راگ��وێ��زراوان��ەی کە لەگەڕەکە‬ ‫هەژارنشینەکانی ش��اری ئامەد ‌و شارەکانی‬ ‫رۆژئ���اوادا دەژی��ن لەمارتی (‪)1994‬دا رێگەی‬ ‫دەنگدانیان لەهەڵبژاردنە هەرێمییەکاندا پێنەدرا‪،‬‬ ‫لە (‪)12‬ی ژوئەنی (‪)1995‬دا‪ ،‬رۆژنامەی تورکیش‬ ‫دەیلی نیوز رایگەیاند کە النیکەم (‪ )1.5‬میلێون‬

‫ه باکوری کوردستان‬ ‫د‪.‬یاسین سه‌رده‌شتی‪ ،‬وه‌رگێڕی په‌رتوکی جه‌نگی شاراو ‌ه ل ‌‬

‫بەتایبەتی لەبواری‪ ،‬هەلی کار‪ ،‬هاتوچۆ‪ ،‬فێرکردن‬ ‫ه��ەروەه��ا بایەخپێدانی تەندروستی‪ .‬یەحیا‬ ‫مونیس لەسێپتەمبەری (‪)1995‬دا‪ ،‬رایگەیاند‪»:‬‬ ‫گرفتەکانی باشووری رۆژهەاڵت گواسترانەوە بۆ‬ ‫ئەستەمبوڵ‌‌و شارەکانی دیکە‪».‬‬

‫ک��ەس کە کۆچیان بۆ ئەستەمبو ‌ڵ ک��ردووە‬ ‫لەبەرئەوەی تۆمارنەکراون ناتوانن دەنگبدەن‪،‬‬ ‫هەروەها هەمان گرفت لەشارەکانی دیکەی وەک‬ ‫ئەدەنە‪ ،‬ئەنکەرە‪ ،‬بۆرسە‪ ،‬ئامەد‪ ،‬ئزمیر‪ ،‬هەروەها‬ ‫غازی ئەنتاب هەبوو‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫قـــه‌یرانی هاشـــــمی و قـــه‌یرانی ئــــــه‌ردۆغان‬

‫به‌ده‌ستپێکردنی ساڵێکی نوێ چه‌ند کێش ‌ه‬ ‫و قه‌یرانێکی ن��وێ ی��ان باشتر بڵێین خۆ‬ ‫دووباره‌که‌ره‌و‌ه به‌رۆکیان گرتینه‌وه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫هه‌بوونی قه‌یران و ئاڵۆزی له‌ئه‌نجامی نه‌بوونی‬ ‫رۆحی پێکه‌و‌ه ژیانی دیموکراتیانه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌موو‬ ‫ژیانیشدا نه‌ته‌وه‌و هێز‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان چ‬ ‫کاتێک ده‌رف�ه‌ت��ی پێکه‌و‌ه ژیانی یه‌کسانی‬ ‫نێوان گه‌النیان نه‌داو‌ه تا رۆژی ئه‌مڕۆ‪ .‬ئێمه‌‬ ‫نامۆنیین ب �ه‌وه‌ی که‌تائێستا نه‌ته‌وه‌و هێزه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌کان ب��ه‌رده‌وام ناوه‌ندی قه‌یران‬ ‫بوونه‌و ئه‌گه‌ر بڵێین زیاتریش قه‌یرانیان قووڵ‌‬ ‫کردۆته‌وه‌و به‌ره‌و "که‌ئیوس"گێژاویان بردوه‌‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه راستر بێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌ئێراقه‌و‌ه ده‌ستپێبکه‌ین؛ قه‌یرانی‬ ‫نێوان هه‌ردوو ئاینزای سونه‌و شیع ‌ه هه‌موومان‬ ‫ئه‌زانین تازه‌نییه‌‪ ،‬ب�ه‌اڵم ئه‌مڕۆکه‌ی له‌هه‌ر‬ ‫رۆژێک گه‌رمتر‌ه له‌که‌سایه‌تی تاریق هاشمیدا‪.‬‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ ئه‌وه‌ی پازده‌ی ئه‌و مانگه‌و‌ه ئه‌چینه‌وه‌‬ ‫چله‌یه‌کی تر له‌و چل ‌ه (‪ )1200‬ساڵه‌ی که‌‬ ‫ئیمامی حسینی تێدا بۆت ‌ه قوربانی شه‌ڕی‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تی له‌نێوان ه �ه‌ردوو مه‌زهه‌بی‬ ‫سه‌رده‌ستی ئیسالمی‪ ،‬ئه‌مڕۆش له‌که‌سایه‌تی‬ ‫هاشمیدا هه‌مان ق�ه‌ی��ران قووڵتر بۆته‌وه‌‪،‬‬ ‫دی��ارن�ه‌ب��وو ئه‌گه‌ر ده‌س�ه‌اڵت��داری�ه‌ت��ی کورد‬ ‫له‌هه‌رێمه‌ک ‌ه نه‌بوای ‌ه ئایا سه‌ر ئه‌نجامی هاشمیش‬ ‫ب ‌ه ده‌رده‌ی ئیمام حسێن ده‌چوو یان نا‪ ،‬ئایا‬ ‫شیعه‌گه‌راکان تۆڵه‌ی حسینیان له‌هاشمی‬ ‫ئه‌کرده‌وه‌یان نا؟؟ ئه‌وانه‌و زۆر پرسیاری تر‬ ‫که‌به‌خه‌یاڵی زۆرکه‌سدادێت‪ .‬ناتوانین و به‌هیچ‬ ‫پێوانه‌یه‌کیش که‌سایه‌تی ئیمام حسێن و‬ ‫هاشمی له‌یه‌ک ناچن‪ ،‬نامه‌وێ له‌یه‌کچوونێکی‬ ‫که‌سایه‌تیش بکه‌م‪ ،‬ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌وێ سه‌رنجی‬ ‫خوێنه‌ری بکشێنم ‌ه سه‌ر ئه‌ویش‪ ،‬به‌رده‌وامی‬ ‫قه‌یرانه‌که‌یه‌‪ ،‬هیچ که‌س ئه‌و سیناریۆیانه‌ی‬ ‫مالکی ئه‌مڕۆ ناتوانێت په‌سند بکات‪ ،‬وه‌ک چۆن‬ ‫ئه‌و سیناریۆ و شێر و رێویانه‌ی سونیه‌کانی‬ ‫سه‌رده‌می شه‌هیدکردنی ئیمام حسێن په‌سند‬ ‫ناکرێن‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌و بابه‌ت ‌ه زیاتر په‌یوه‌ندی‬ ‫ب ‌ه کێشه‌ی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی و فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬

‫“‬

‫له‌ئێراق زیاتر‬ ‫له‌کوردستان‬ ‫پێویستمان‬ ‫به‌کۆنگره‌یه‌کی‬ ‫نیشتمانی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونکه‌ کوردستان‬ ‫به‌رگه‌ی‬ ‫رووداوێکیتری‬ ‫وه‌کو زاخۆ ناگرێت‬ ‫بۆیه‌ په‌له‌ بکرێت‬ ‫له‌سازدانی کۆنگره‌ی‬ ‫هێز و الیه‌نه‌‬ ‫کوردستانیه‌کان‬ ‫ئه‌رکێکی به‌په‌له‌یه‌‬

‫“‬

‫سه‌ردار ستار‬

‫ئه‌و سه‌رده‌م ‌ه هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌وکاته‌ی سونیه‌کان‬ ‫ده‌سه‌اڵتی یه‌که‌م بوون ‌ه هه‌زاران ناو و ناتۆره‌‬ ‫بۆ شیعه‌کان دۆزراوه‌ت��ه‌وه‌و ئه‌وه‌ش کراوه‌ته‌‬ ‫بیانوی له‌ناوبردنیان‪ ،‬له‌ئیمامی حسێنه‌و‌ه تاکو‬ ‫ئه‌گات ‌ه سه‌رده‌می رژێمی به‌عس‪ .‬ئه‌مڕۆکه‌ش‬ ‫ده‌سه‌اڵتداریه‌تی له‌ده‌ستی شیعه‌کاندایه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وانیش زۆرترین بڕوبیانو و سیناریۆ دروست‬ ‫ئه‌که‌ن له‌پێناو له‌ناوبردن و بێ کاریگه‌ر کردنی‬ ‫پێشه‌نگانی سوونی‪ .‬ئه‌و تاوانه‌ی مالکی بۆ‬ ‫هاشمی دۆزیوه‌ته‌وه‌‪ ،‬مرۆڤ به‌زه‌حمه‌ت باوه‌ڕ‬ ‫ئه‌کات ئه‌گه‌ر بڵێن ئه‌لقاعیده‌ش ئه‌و کاره‌ی‬ ‫کردوو‌ه نه‌ک کابرایه‌کی بیرۆکراتی وه‌ک هاشمی‬ ‫که‌زیاتر خه‌ریکی ک��اری بازرگانی و پاره‌‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ی وه‌ک ئه‌وه‌ی خه‌ریکی یه‌کخستن و‬ ‫به‌هێزکردنی سونیه‌کان بێت‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌و‌ه باش‬ ‫ئه‌بینین نه‌یتوانی بۆ ماوه‌ی له‌که‌متر له‌دوو‬ ‫سا ‌ڵ له‌سه‌رۆکایه‌تی حیزبی ئیسالمی مایه‌وه‌و‬ ‫دواتر په‌سند نه‌کرایه‌وه‌‪ ،‬له‌ساڵی (‪)2007‬یش‬ ‫له‌رۆژنامه‌ی رۆژی واڵت به‌ڵگه‌کانی ئاشکرا کران‬ ‫که‌له‌ماوه‌ی ساڵێکدا چه‌ند‌ه هاتووچۆی کردووه‌‬ ‫بۆ تورکیاو چۆن چۆنی کاروبار‌ه بازرگانیه‌کانی‬ ‫به‌رێوه‌ده‌بات‪.‬‬ ‫مالکی بۆچی قه‌یرانه‌ی هاشمی دروست کرد؟‬ ‫ئه‌و‌ه الی سونیه‌کان ئاشکرابوو ک ‌ه ئیتر ناتوانن‬ ‫له‌جارێکیتر له‌به‌غدا ده‌سه‌اڵتی یه‌که‌م بن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫پاراستنی ناوه‌ندگه‌رایی له‌به‌غدا له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫ئه‌واندا نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه له‌پاییزی ساڵی رابردووه‌وه‌‬ ‫خه‌ریکی خۆ ئاماده‌کردنن بۆ هه‌رێمی سونه‌‪،‬‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ش هه‌رێمی سه‌الحه‌دینیان‬ ‫راگ��ه‌ی��ان��د‪ ،‬دوات����ر ب �ه‌ه��اوب �ه‌ش��ی ل�ه‌گ� ‌هڵ‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستان هه‌رێمی‬ ‫دیاله‌یان راگه‌یاند‪ ،‬ئه‌وه‌ی مابوو راگه‌یاندنی‬ ‫هه‌رێمی موسڵ بوو‪ ،‬دوای ئه‌وه‌ش راگه‌یاندنی‬ ‫هه‌رێمی سوننه‌بوو‪ .‬مالکی که‌ئێستا زیاتر‬ ‫له‌هه‌رکه‌سێک خۆی به‌خاوه‌نی ناوه‌ندی ئێراقی‬ ‫ئه‌زانێت‪ ،‬بۆی ‌ه له‌الیه‌ک هه‌وڵی هه‌موارکردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ستور ئ��ه‌دات ب��ه‌ڕووی ناوه‌ندگه‌رایه‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌مانکات به‌توندترین شێو‌ه رووب���ه‌ڕووی‬ ‫راگه‌یاندیی پارێزگای دی��ال�ه‌ش ب��ووی�ه‌وه‌‪،‬‬ ‫سوپای ئێراقی شیعه‌و سوپا مه‌هدی سه‌در‬ ‫تا نووسینی ئه‌م بابه‌ته‌ش ره‌وشی نائاسایان‬ ‫له‌دیال ‌ه راگه‌یاندوه‌و هه‌موو چوون و هاتنێک‬ ‫قه‌ده‌خه‌کراوه‌و خه‌ڵکی دیال ‌ه له‌ره‌وشێکی زۆر‬ ‫خراپ ژیان به‌سه‌ر ده‌بات‪.‬به‌وشێوه‌ی ‌ه مالکی‬ ‫هه‌موو تواناکانی خسته‌کار تاکو پێشه‌نگانی‬ ‫سونن ‌ه له‌سه‌ر تاوان بگرێت‪ ،‬یان وه‌ک تاوانبار‬ ‫و بکوژی شیعه‌کانی ده‌رخات‪ ،‬ئه‌گه‌رنا له‌دوای‬

‫ده‌رچوونی هێزه‌کانی ئه‌مریکا یه‌کسه‌ر و وا‬ ‫له‌ناکاو تاوانبارکردنی که‌سایه‌تیه‌ک له‌ئاستی‬ ‫جێگری سه‌رۆککۆمار هه‌م کارێکی سه‌خته‌‬ ‫هه‌م ده‌توانرێت ب ‌ه سیناریۆ و بیانو فێل و‬ ‫ته‌ڵه‌نانه‌و‌ه به‌ناوبکرێت‪ ،‬ئه‌و‌ه به‌ومانای ‌ه نایه‌ت‬

‫ئه‌گه‌ر ده‌سه‌اڵتی یه‌که‌می ئێراق له‌ده‌ستی‬ ‫هاشمی و ئه‌وانه‌ی وه‌ک ئه‌واندابێت‪ ،‬ئه‌بێ‬ ‫سیناریۆ و پالنی چۆن بۆ سه‌رکرده‌کانی شیعه‌‬ ‫بنێنه‌وه‌و وه‌کو کورد ده‌ڵێت "هه‌موویان له‌یه‌ک‬ ‫که‌وچک ئاودا ده‌خنکێنێت"‪.‬‬ ‫رۆڵی کورد له‌و قه‌یرانه‌دا چه‌ند له‌به‌رژه‌وه‌ندیدا‬ ‫ته‌واو ئه‌بێت؟؟‬ ‫ک���ورد ل �ه‌ده‌س �ه‌اڵت��داری �ه‌ت��ی ن��وێ��ی ئێراقدا‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه جێگایه‌کی باشی هه‌بووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌و‌ه تائێستا به‌قه‌د ئه‌و هه‌موو ئیمکانه‌‬ ‫رۆڵی خۆی نه‌بینیوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تیش ئه‌وه‌ی‬ ‫په‌یوه‌ستبوو به‌ئێراق هیچ گۆڕانکاریه‌کی‬

‫ئه‌وتۆی له‌گ ‌ه ‌ڵ ئ�ه‌وه‌ی کاتی رژێمی به‌عس‬ ‫هیچی تر به‌سه‌ریه‌و‌ه زیادنه‌بووه‌‪ .‬بۆی ‌ه شه‌قامی‬ ‫کوردی هه‌موو ناڕازی ‌ه له‌جموجۆڵه‌کانی کورد‬ ‫له‌به‌غدا‪ .‬کورد ئێستا به‌بێ پالن و به‌رنامه‌‬ ‫له‌به‌ره‌ی شیعه‌و‌ه ده‌رکه‌وتووه‌و که‌وتۆت ‌ه به‌ره‌ی‬ ‫سوننه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر کاری پاراستن و داڵده‌دانی‬ ‫هاشمی کارێکی مرۆڤایه‌تی بێت‪ ،‬هه‌مانکات‬ ‫کارێکی سیاسییه‌و ده‌توانین به‌گۆڕینی به‌ره‌ی‬ ‫کوردیش به‌ناوبکرێت‪ ،‬بۆی ‌ه ک��ورد له‌مه‌دا‬ ‫چی به‌ده‌ستده‌خات و چی له‌ده‌ستده‌دات‬ ‫دیارنییه‌‪ ،‬ئایا ئه‌و مه‌ترسیه‌ی خۆی تێخستوه‌‬ ‫چ ده‌سکه‌وت یان ئه‌نجامه‌کانی چی ئه‌بێت‪،‬‬ ‫تابلۆک ‌ه زۆر روون نییه‌‪ ،‬داڵده‌دانی میوان و‬ ‫که‌سی لێقه‌وماو تایبه‌تمه‌ندیه‌کی ک��وردی‬ ‫ره‌سه‌نه‌و له‌جێی خۆیدایه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای ئه‌مه‌‬ ‫رووداوه‌ک��ان به‌ره‌وکوێ ده‌چ��ن‪ ،‬دۆسته‌کانی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی هه‌رێم له‌مه‌ودوا چۆن هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫ئه‌که‌ن ئه‌وه‌شیان خاڵێکیتره‌‪.‬‬ ‫کۆنگره‌ی نیشتمانی تاڵه‌بانی و پێشنیارێکی‬ ‫دره‌ن���گ وه‌خ���ت‪ ،‬دی���ار‌ه باشترین رێگا بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری کێشه‌کان کۆبوونه‌وه‌و کۆنگره‌ن‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم ده‌ب��ێ ئ �ه‌و‌ه بزانین له‌کاتێکی وه‌کو‬ ‫ئێستا ک � ‌ه هاشمی داواک�����راوی دادگ��ای �ه‌و‬ ‫عێراقی ‌ه له‌حکومه‌ته‌که‌ی مالکیده‌رکه‌وتووه‌و‬ ‫له‌دیال ‌ه ره‌وشی ئاوارته‌(نائاسایی) هه‌یه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫کۆنگره‌یه‌ک له‌کاتێکی وادا چه‌ند ئه‌نجامگیر‬ ‫ئه‌بێت نازانرێت؟ هه‌موو الی �ه‌ک ب ‌ه به‌ڕێز‬ ‫تاڵه‌بانیشه‌و‌ه ئه‌وه‌مان ئه‌زانی ک ‌ه ئه‌مریکا‬ ‫ده‌رده‌ک���ه‌وێ و پرس ‌ه هه‌ڵپه‌ساردراوه‌کانی‬ ‫ئێراق سه‌رهه‌ڵه‌ده‌نه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر زووتر ئه‌و‬ ‫کۆنگره‌ی ‌ه ئه‌نجامدرابووای ‌ه راستر ئه‌بوو‪ .‬ئێمه‌‬ ‫له‌الی خۆمانه‌و‌ه له‌ته‌مووزی (‪ )2010‬له‌شاری‬ ‫هه‌ولێر له‌رێستورانتی پووشی له‌گ ‌ه ‌ڵ نزیکه‌ی‬ ‫س���ه‌د(‪ )100‬ک�ه‌س له‌رۆشنبیرو که‌سایه‌تی‬ ‫سیاسی و بێالیه‌ن کۆنفرانسێکمان به‌ناوی‬ ‫ئاشتی و چاره‌سه‌ری دیموکراتی سازکردو‬ ‫گفتوگۆیه‌کی تێروته‌سه‌ڵی دوای ده‌رکه‌وتنی‬ ‫ئه‌مریکامان کرد له‌ئێراق‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌نجومه‌نێکی‬ ‫(‪ )17‬که‌سی دروستکرا بۆ جێبه‌جێکردنی‬ ‫رێنمایه‌کانی کۆنفرانسه‌که‌‪،‬به‌اڵم به‌داخه‌وه‌‬ ‫نه‌الیه‌نه‌کانی ده‌س��ه‌اڵت و نه‌ئۆپوزیسیۆن‬ ‫به‌ره‌وپیری ئه‌و بانگه‌وازیمان نه‌هاتن‪ ،‬بۆیه‌ش‬ ‫ئه‌مڕۆ له‌ناوقه‌یراندا سازدانی کۆنگره‌یه‌کی‬ ‫به‌وشێوه‌ی ‌ه زه‌حمه‌ت بتوانێت رێکه‌وتنێکی‬ ‫دیموکراتیان ‌ه بۆ گه‌النی ئێراق بسازێنێ‪ .‬له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ئه‌و پێشنیاره‌ی تاڵه‌بانی بۆ گشتی وه‌کو‬ ‫هه‌وڵێک بۆ چاره‌سه‌ری ئه‌بینرێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌مان‬ ‫هه‌وڵی تاڵه‌بانی بۆ کوردستان نابینرێت‪ ،‬یان‬ ‫بانگه‌وازیه‌کان زیاتر له‌چوارچێوه‌ی هێزه‌کانی‬ ‫ناو ده‌سه‌اڵتدا ئه‌خولێنه‌و‌ه بۆیه‌ش چ له‌گشتی و‬ ‫چ له‌هه‌رێم پێشنیاره‌کان چه‌ند‌ه ئه‌بن ‌ه هۆکاری‬ ‫چاره‌سه‌ری دیارنییه‌‪ ،‬چونک ‌ه هێزه‌کانی ناو‬ ‫په‌رله‌مان چ له‌ئێراق و چ ل ‌ه کوردستان پێکه‌وه‌ن‬

‫ئه‌ی بۆچی ناتوانن کێشه‌کانیان چاره‌سه‌رکه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وکات پێویست ‌ه له‌پێناو چاره‌سه‌ری هه‌موو‬ ‫پارت و الیه‌ن ‌ه سیاسی و رێکخراو که‌سایه‌تیه‌‬ ‫ئاکتیفه‌کان بانگ بکرێن و بتوانرێت له‌ئاستێکی‬ ‫به‌رفره‌وانتر کێشه‌کان بگردرێن ‌ه ده‌س��ت‪،‬‬ ‫تاکو چاره‌سه‌ری ریشه‌یان بۆ دابنرێت‪ ،‬نه‌ک‬ ‫سازشی کاتی‪ .‬بۆی ‌ه له‌ئێراق زیاتر له‌کوردستان‬ ‫پێویستمان به‌کۆنگره‌یه‌کی نیشتمانی هه‌یه‌‪،‬‬ ‫چونک ‌ه کوردستان به‌رگه‌ی رووداوێکیتری‬ ‫وه‌کو زاخۆ ناگرێت بۆی ‌ه په‌له‌بکرێت له‌سازدانی‬ ‫کۆنگره‌ی هێزو الیه‌ن ‌ه کوردستانیه‌کان ئه‌رکێکی‬ ‫به‌په‌له‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌هاوکێش ‌ه نوێکه‌ی نێوان سونن ‌ه و شیعه‌‬ ‫و ک��ورد‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ی ئێستا ئه‌گوزه‌رێت کورد‬ ‫و سونن ‌ه نزیکی یه‌کن و شیع ‌ه به‌ته‌نهایه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر سونن ‌ه زیاتر نزیک ببنه‌و‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫بۆ پرسی گه‌ڕانه‌وه‌ی ناوچ ‌ه جێ ناکۆکه‌کان‬ ‫وا ئه‌کات په‌یوه‌ندی کورد و سونن ‌ه ببێته‌‬ ‫په‌یوه‌ندیه‌کی ستراتیژی‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئایا ئه‌وه‌‬ ‫ئه‌کرێت؟؟ سه‌خت ‌ه چونک ‌ه هه‌موو الیه‌ک ئه‌وه‌‬ ‫ئه‌زانین که‌سه‌رکرده‌کانی سونن ‌ه له‌ئێراق تا ئه‌و‬ ‫ئاست ‌ه خاوه‌ن ئیراده‌نین که‌بتوانن له‌بڕیارێکی‬ ‫واهه‌ستیاردا خاوه‌ن رۆ ‌ڵ بن‪ ،‬چونک ‌ه هێشتا‬ ‫ل�ه‌ژێ��ر سێبه‌ری ده‌وڵ��ه‌ت�� ‌ه سونیه‌کاندان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش تورکیا و سعودی ‌ه دوو ده‌وڵه‌تن‬ ‫که‌راسته‌وخۆ ده‌ستیان هه‌ی ‌ه له‌ئالۆزی و‬ ‫ناجێگیری ره‌وشی ئێراق و چاره‌سه‌رنه‌بوونی‬ ‫کێشه‌ی هه‌رێم ‌ه جێ ناکۆکه‌کان‪ .‬بۆی ‌ه ئه‌و‬ ‫دۆستایه‌تیه‌ی سونن ‌ه له‌گه‌ڵ کورد وادیار‌ه زیاتر‬ ‫به‌قازانجی سونن ‌ه ته‌واو ئه‌بێت نه‌ک کورد‪.‬‬ ‫قه‌یرانی ئه‌ردۆغان‪ ،‬مه‌به‌ستم ئه‌و قه‌یرانانه‌ن‬ ‫ک ‌ه ئه‌ردۆغان له‌ئێستادا دروستی ک��ردوون‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تیش پرسی کورد ک ‌ه هیوای چاره‌سه‌ری‬ ‫لێ ده‌کرا‪ ،‬به‌اڵم هه‌وڵ ‌ه تاکڕه‌و ده‌سه‌اڵتگه‌را‬ ‫و فاشیستیه‌کانی وای کرد ک ‌ه له‌دوای ساڵی‬ ‫(‪ )1994‬ج��اری یه‌که‌م ‌ه هاواڵتیانی سڤیل‬ ‫له‌تورکیا رووب���ه‌ڕووی کۆمه‌ڵکوژی ببنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌م ‌ه سه‌ره‌تا نییه‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانین‬ ‫کۆتایش نییه‌‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌و یاریه‌ی ئه‌ردۆغان و‬ ‫ئیسالمی سیاسی لیبڕا ‌ڵ ده‌ستیان پێکردو‌ه له‌و‬ ‫ئاسته‌دا ک ‌ه بانگهێشه‌ی عوسمانی بوونی نوێ‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬ئه‌گه‌ر بڵێین ئه‌و پرۆسه‌یان له‌ناوخۆی‬ ‫تورکیادا ته‌واوکردووه‌و هه‌موو داموده‌زگاکانی‬ ‫ده‌وڵه‌تیان خستۆت ‌ه ژێر‌ه چه‌پۆکی خۆیان‬ ‫ناڕاست نییه‌‪ ،‬هه‌وڵیان بۆ ئه‌وه‌بوو که‌بتوانن‬ ‫له‌گ ‌ه ‌ڵ ده‌رودراوس��ێ��ش هه‌مان رۆ ‌ڵ ببینن‬ ‫به‌تایبه‌تیش ب ‌ه تیۆڕی داوود ئۆغلو" کێشه‌کان‬ ‫گه‌یاندن ‌ه ئاستی سفر"‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی له‌ئێستادا‬ ‫ده‌رک�ه‌وت نه‌ک له‌ئاستی سفردا نین‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫هه‌موو دیبلۆماسیه‌تیه‌که‌ی داوود ئۆغلو وه‌ک‬ ‫خانووی سه‌ر به‌فری لێهاتوو رووخا‪ ،‬بۆی ‌ه ئێستا‬ ‫له‌هه‌وڵدای ‌ه تاکو له‌گ ‌ه ‌ڵ الیه‌ن ‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کان‬ ‫له‌ناو په‌یوه‌ندی دابێت و ده‌یه‌وێت به‌هه‌رنرخێک‬

‫“‬

‫له‌ئێستادا ئه‌وه‌ی‬ ‫پشتیوانی ئه‌ردۆغان‬ ‫بکات وه‌کو ئه‌وه‌‬ ‫ه پشتیوانی سه‌دامی‬ ‫وای ‌‬ ‫کاتی خۆی بکات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بڕواناکه‌م چیتر‬ ‫برایانی یه‌کگرتوو‬ ‫ئه‌و هه‌ڵه‌ی جاران‬ ‫دووباره‌ بکه‌نه‌وه‌ و‬ ‫ئه‌ردۆغان و پارتیه‌که‌ی‬ ‫وه‌کو هێزێکی‬ ‫ئیسالمی سه‌رکه‌وتوو‬ ‫ببین له‌سه‌ر حیسابی‬ ‫گه‌النی ناوچه‌ و‬ ‫به‌تایبه‌تیش گه‌لی‬ ‫له‌ئێستادا ئه‌وه‌ی‬ ‫پشتیوانی ئه‌ردۆغان‬ ‫بکات وه‌کو ئه‌وه‌‬ ‫ه پشتیوانی سه‌دامی‬ ‫وای ‌‬ ‫کاتی خۆی بکات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بڕواناکه‌م چیتر‬ ‫برایانی یه‌کگرتوو‬ ‫ئه‌و هه‌ڵه‌ی جاران‬ ‫دووباره‌ بکه‌نه‌وه‌ و‬ ‫ئه‌ردۆغان و پارتیه‌که‌ی‬ ‫وه‌کو هێزێکی‬ ‫ئیسالمی سه‌رکه‌وتوو‬ ‫ببین له‌سه‌ر حیسابی‬ ‫گه‌النی ناوچه‌ و‬ ‫به‌تایبه‌تیش گه‌لی‬ ‫کورد‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪23‬‬

‫وتار‬

‫بێت هێز‌ه به‌رهه‌ڵستکاره‌کان بگێنێت ‌ه سه‌ر‬ ‫ده‌سه‌اڵت" نمونه‌ی سوریا"‪.‬‬ ‫ئه‌ردۆغان و ئیسالمی سیاسی لیبڕالی تورکیا‬ ‫که‌پشت ئه‌ستور‌ه به‌هاوکاریه‌کانی ئه‌مریکا‬ ‫و هێزی رێکخستنی کۆمه‌له‌و گرووپه‌کانی‬ ‫فه‌تحوڵاڵ گوله‌ن‪ .‬بۆ ئه‌مه‌ش له‌سه‌رئاستی‬ ‫ئابووری به‌پشت به‌ستن به‌سندوقی دراوی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی ئه‌مریکا و ده‌زگاکانی تری جیهانی‬ ‫بۆ قه‌رز‪ ،‬له‌الیه‌نی ئابووریدا هه‌ندێک گۆڕانکاری‬ ‫بۆ الیه‌نگرانی خۆی کردووه‌‪ ،‬هه‌مانکات له‌رێگای‬ ‫هێزی رێکخستنی و هه‌واڵگریه‌کانی گرووپه‌کانی‬ ‫گ��ول�ه‌ن�ه‌و‌ه توانیویه‌تی ب��ۆ ج��اری سێیه‌م‬ ‫به‌زۆرینه‌ی ده‌نگ بگاته‌و‌ه ده‌سه‌اڵت‪ ،‬له‌ئێستادا‬ ‫قه‌یرانی هه‌ژمونگه‌رایی ده‌سه‌اڵتداریه‌تی‬ ‫له‌نێوان گروپه‌کانی گوله‌ن و ئه‌ردۆغاندا هه‌یه‌‬ ‫و ئه‌ردۆغان ب ‌ه له‌هێ ‌ڵ الده‌ر تاوانبار ئه‌کرێت‪،‬‬ ‫له‌الیه‌کیتر دوای ئ �ه‌وه‌ی ئ�ه‌ردۆغ��ان هه‌موو‬ ‫رێگایه‌کی چاره‌سه‌ری له‌به‌رده‌م پرسی کورد‬ ‫داخست له‌ئێستادا ئه‌ردۆغان له‌کوردستان‬ ‫ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی بکوژ و دیکتاتۆر وه‌کوتر هیچ‬ ‫واتایه‌کیتری بۆ کورد نه‌ماوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر تا ئه‌مساڵ‌‬ ‫تۆزێک پشتگیری له‌هێز‌ه ده‌سه‌اڵتداره‌کان و‬ ‫گروپ ‌ه به‌ناو ئیسالمی ‌ه سیاسیه‌کانی ده‌وروبه‌ری‬ ‫یه‌کگرتووی ئیسالمی وه‌رئه‌گرت‪ ،‬له‌ئێستادا ‌و‬ ‫دوای کۆمه‌ڵکوژی روبۆسکی ئه‌و پشتیوانیه‌شی‬ ‫له‌ده‌ستدا‪ ،‬چونک ‌ه له‌ئێستادا ئه‌وه‌ی پشتیوانی‬ ‫ئه‌ردۆغان بکات وه‌کو ئه‌و‌ه وای ‌ه پشتیوانی‬ ‫سه‌دامی کاتی خۆی بکات‪ ،‬بۆی ‌ه بڕواناکه‌م چیتر‬ ‫برایانی یه‌کگرتوو ئه‌و هه‌ڵه‌ی جاران دووباره‌‬ ‫بکه‌نه‌وه‌و ئه‌ردۆغان وپارتیه‌که‌ی وه‌کو هێزێکی‬ ‫ئیسالمی سه‌رکه‌وتووببین له‌سه‌ر حیسابی‬ ‫گه‌النی ناوچه‌و به‌تایبه‌تیش گه‌لی کورد‪.‬‬ ‫ئه‌ردۆغان بۆچی له‌و ئاسته‌دا به‌ڕق و کینه‌‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر رێبه‌ر و شۆڕشگێڕ و سیاسیه‌‬ ‫ئازادیخواز و رێکخستنی سه‌ربه‌خۆی کورد؟‬ ‫گه‌لی ک��ورد له‌باکوری کوردستان له‌گ ‌هڵ‌‬ ‫ئه‌وه‌ی سه‌خترین تێکۆشانی له‌مێژووی گه‌لی‬ ‫کورد له‌به‌رامبه‌ر ده‌وڵه‌تی داگیرکه‌ری تورکی‬ ‫به‌ڕێوه‌بردوه‌‪ ،‬سااڵنی نۆوه‌ت ئاستی زوڵمی‬ ‫ده‌وڵه‌ت له‌سه‌رده‌می حکومه‌تی تانسۆ چیلله‌ر‬ ‫گه‌یشت ‌ه لوتک ‌ه و نزیکه‌ی بیست هه‌زار که‌سی‬ ‫مه‌ده‌نی له‌الیه‌ن ده‌زگ��ا سه‌رکوتکه‌ره‌کانی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت به‌شێوه‌ی جیاجیا تیرۆر ک��ران‪،‬‬ ‫به‌رفراوانترین ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی و زۆرترین‬ ‫ده‌سگیرکردن و خاپورکردنی زیاتر له‌چوار‬ ‫هه‌زار گوندی ئه‌نجامدا‪ .‬له‌و به‌روار‌ه به‌دواوه‌‬ ‫رژێمه‌که‌ی ئه‌ردۆغان زۆرترین گرتن‪ ،‬زۆرترین‬ ‫کۆمه‌ڵکوژی و ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی‪ ،‬زیاترین‬ ‫ژماره‌ی کارساز و سیاسه‌تمه‌دار و خه‌باتکارانی‬ ‫شاره‌وانی و ده‌زگاکانی مافی مرۆڤ و کۆمه‌ڵگای‬ ‫مه‌ده‌نی خراونه‌ت ‌ه کونجی زیندان‪.‬‬ ‫ئه‌ردۆغان گه‌وره‌ترین دوژمنایه‌تی و رێگره‌‬

‫له‌به‌رده‌م پرۆژه‌و پالنه‌کانی چاره‌سه‌ری به‌ڕێز‬ ‫ئۆجه‌الن‪ ،‬بۆی ‌ه له‌سه‌رده‌می ده‌سه‌اڵتداریه‌تی‬ ‫ئ �ه‌ردۆغ��ان��دا زۆرت��ری��ن رێگری ل�ه‌پ��ارێ��زه‌ران‬ ‫و گه‌یاندنی تێبینیه‌کانی به‌ڕێز ئۆجه‌النه‌‬ ‫ب���ه‌ده‌ره‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر سه‌یرکه‌ین به‌ر له‌هاتنی‬ ‫ئ �ه‌ردۆغ��ان بۆ ده‌س��ه‌اڵت حه‌فتان ‌ه دوو رۆژ‬ ‫پ��ارێ��زه‌ران س �ه‌ردان��ی دوورگ���ه‌ی ئیمرالیان‬

‫“‬

‫له‌ئێستادا‬ ‫ئه‌وه‌ی پشتیوانی‬ ‫ئه‌ردۆغان بکات‬ ‫وه‌کو ئه‌وه‌‬ ‫ه پشتیوانی‬ ‫وای ‌‬ ‫سه‌دامی کاتی‬ ‫خۆی بکات‪،‬‬ ‫بۆیه‌ بڕواناکه‌م‬ ‫چیتر برایانی‬ ‫یه‌کگرتوو ئه‌و‬ ‫هه‌ڵه‌ی جاران‬ ‫دووباره‌ بکه‌نه‌وه‌‬ ‫و ئه‌ردۆغان و‬ ‫پارتیه‌که‌ی وه‌کو‬ ‫هێزێکی ئیسالمی‬ ‫سه‌رکه‌وتوو ببین‬ ‫له‌سه‌ر حیسابی‬ ‫گه‌النی ناوچه‌‬ ‫و به‌تایبه‌تیش‬ ‫گه‌لی کورد‬

‫“‬

‫وتار‬

‫‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ده‌کرد‪ ،‬نوێنه‌ری فه‌رمانداری گشتی سوپای‬ ‫تورکیا سه‌ردانی به‌ڕێزیانی کرد‪ ،‬له‌گ ‌ه ‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌رف��ه‌ت بۆ سه‌ردانی خێزانیش زۆر زیاتر‬ ‫بوو‪ .‬له‌سه‌رده‌می ئه‌ردۆغاندا له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی‬ ‫زۆرترین ئاگربه‌ست له‌مێژووی شه‌ڕی چه‌کداری‬

‫له‌به‌رامبه‌ر رژێمه‌که‌ی ئه‌ردۆغان راگێنراوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ویش زۆرت��ری��ن هێرش و ئۆپه‌راسیۆن و‬ ‫کۆمه‌ڵکوژی ئه‌نجامداوه‌‪ ،‬زۆرترین نووسین و‬ ‫به‌رگری نامه‌و نه‌خش ‌ه رێگا و پرۆژه‌و پرۆتۆکۆڵ‌‬ ‫پێشکه‌ش کراون‪ ،‬ئه‌ویش زۆرترین گۆشه‌گیری‬ ‫و ژه��راوی ک��ردن و بێ رێ��زی و پێ له‌پشت‬ ‫نان وس �ه‌ر تاشین و خستن ‌ه ناو ژوورێکی‬ ‫ئینفرادی له‌شێوه‌ی بیرێک‪ ،‬ئه‌و گۆشه‌گیریه‌ی‬ ‫ک ‌ه ئێستا به‌ره‌و شه‌ش مانگ ده‌چێت له‌دواین‬ ‫گۆڕانکاریه‌کانی ئه‌ردۆغاندا ئه‌مه‌شی به‌یاسا‬ ‫کردو ئیتر ئاستی دوژمنایه‌تی خۆی گه‌یانده‌‬ ‫لوتکه‌‪ .‬ئه‌ردۆغان نه‌بوون ‌ه سوڵتانی عوسمانی‬ ‫نوێی ئه‌خات ‌ه ئه‌ستۆی به‌ڕێز ئۆجه‌الن و بۆیه‌‬ ‫زۆری لێ بێزار‌ه و به‌هه‌موو شێو‌ه دژ‌ه یاسا‬ ‫و مافه‌کانی مرۆڤ هێرش ده‌کات و ده‌یه‌وێت‬ ‫کورد چاوترسێن بکا و به‌بێ چاره‌سه‌ری پرسی‬ ‫کورد خۆی بکا به‌سوڵتان‪ .‬پێویست ‌ه ئه‌و خاڵه‌ی‬ ‫ک ‌ه زۆر الیه‌ن لێی به‌هه‌ڵ ‌ه چووبوون ئه‌ویش‬ ‫حکومه‌ت له‌به‌ر سوپا ناتوانێت گۆڕانکاری بکا‬ ‫و هه‌رچی بکا دواتر ئه‌گه‌ڕێته‌و‌ه به‌رده‌م سوپا‬ ‫و سه‌رفه‌رماندار‪ ،‬له‌ئێستادا ئ�ه‌وه‌ی بڕیاری‬ ‫کۆتایی ده‌دات ئه‌ردۆغان خۆیه‌تی‪ ،‬چونک ‌ه هیچ‬ ‫ده‌زگایه‌کی ده‌وڵه‌ت نه‌ماو‌ه له‌ده‌ستیدا نه‌بێت‪،‬‬ ‫ئه‌و فه‌رمانده‌و پله‌دارانه‌ی سوپا ک ‌ه مه‌ترسیان‬ ‫هه‌بوو ب ‌ه بیانوو سیناریۆی جیاجیا ره‌وانه‌ی‬ ‫زیندانی کردن‪ ،‬له‌کۆتایشدا سه‌رفه‌رمانداری‬ ‫گشتی باشبوغ ب��وو ک ‌ه ره‌وان���ه‌ی زیندانی‬ ‫کرد‪ ،‬ئه‌و سه‌رفه‌رمانداره‌ی ئێستاشی ئه‌رکدار‬ ‫کردو‌ه ناسراو‌ه به‌"نه‌جده‌ت کیمیاوی" هه‌موو‬ ‫فه‌رمانێک له‌ئه‌ردۆغان وه‌رده‌گ��رێ��ت‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌ردۆغان هیچ رێگریه‌کی له‌به‌رده‌م نه‌ماوه‌‪،‬‬ ‫له‌ئێستادا ئه‌ردۆغان وه‌ک چۆن ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی‬ ‫ل �ه‌ده‌س��ت��دای � ‌ه ب��ۆ ش���ه‌ڕو چه‌قبه‌ستبوونی‬ ‫پرسه‌کانی به‌کار دێنێت‪ ،‬ده‌توانێت هه‌مان‬ ‫ده‌رفه‌ت بخات ‌ه خزمه‌ت کرانه‌وه‌و چاره‌سه‌ری‬ ‫پرس ‌ه هه‌ڵپه‌ساردراوه‌کان به‌تایبه‌ت پرسی‬ ‫کورد‪ ،‬به‌اڵم پێچه‌وانه‌ی به‌کاردێنێت‪.‬‬ ‫هاشمی سه‌رسام ‌ه به‌وه‌ی چۆن کراوه‌ت ‌ه قه‌یران‬ ‫و تائێستاش حه‌په‌ساوه‌و بوونی به‌ناوه‌ندی‬ ‫قه‌یرانیش نازانێت چۆن خۆی لێ رزگاربکات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی به‌شێکی گرنگ ل ‌ه قه‌یرانه‌که‌ی‬ ‫هاشمیش له‌ئه‌ستۆی ئه‌ردۆغاندای ‌ه به‌تایبه‌ت‬ ‫لێداوانه‌کانی دوای قه‌یرانه‌که‌ی قوڵترکرده‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه هاشمی به‌کۆنگر‌ه نیشمانیه‌که‌ی‬ ‫تاڵه‌بانی له‌قه‌یران رزگ���اری ببێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌ردۆغان که‌خۆی کردۆت ‌ه ناوه‌ندی قه‌یران‬ ‫ئه‌و مه‌حاڵ ‌ه له‌قه‌یرانبوون رزگاری ببێت بێ‬ ‫گوێگرتن له‌ئۆجه‌الن و چ��اره‌س�ه‌ری پرسی‬ ‫کورد‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ ئه‌ردۆغانی له‌مرۆڤ‬ ‫بوون ده‌رخستوو‌ه ئه‌و زوڵمه‌ی ‌ه ک ‌ه ده‌رهه‌ق به‌‬ ‫گه‌لی کورد و رێبه‌ره‌که‌ی ئه‌کات‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪25‬‬

‫وتار‬

‫"گــــــەل و گەریـــــــــال"‬

‫تاکـــە ئامانجـــی ئەردۆغــان و پارتەکــەی دابڕاندنـــی‬ ‫گەل و گەریالیە لەیەکتر‬

‫گ��ەل‪ ،‬ب��ەو کۆمەڵە خەڵکە دەگوترێت کە‬ ‫پەیوەندی‪ ،‬زم��ان‪ ،‬خ��اک‪ ،‬کەلتور‪ ،‬مێژووی‬ ‫هاوبەش بەیەکتریانەوە دەبەستێتەوە؛ ئەمانە‬ ‫بنەما و ڕەگ��ەزی ڕەسەنایەتی هەر گەلێکن‬ ‫کە تاکەکانی بەهۆیەوە هەست بە هاوبەشی‬ ‫دەکەن کە واتا لەبەر ڕۆشنایی ئەم پێناسەیەدا‬ ‫دەتوانین بڵێین کە گەلی کورد گەلێکە خاوەنی‬ ‫هەموو ئەو ڕەگەزانەیە کە پێویستە هەرگەلێک‬ ‫خاوەنی بێت‪ .‬گەلی کورد بەدرێژایی هەزاران‬ ‫ساڵە خاوەن زمان و خاک و کەلتور و مێژووی‬ ‫خۆیەتی لەناوچەی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪ .‬گەلی‬ ‫کورد بەدرێژایی مێژووی دوای شەڕی چاڵدێرانی‬ ‫(‪)1514‬ز و تایبەت تریش دوای پەیمانی لۆزانی‬ ‫(‪)1923‬ز و دابەشکردنی خاک و گەلەکەی‬ ‫بەسەر چەند دەوڵەتیکدا‪ ،‬کە هەریەکە لەو‬ ‫دەوڵەتانە هەموو هەوڵێکی خۆیان خستەگەڕ‬ ‫بۆ تواندنەوەی زمان و کەلتور و مێژووی گەلی‬ ‫کورد‪ ،‬بەاڵم گەلی کورد توانی بەرگری بکات‬ ‫لەزمان و خاک و کەلتوور و میژووەکەی‪.‬‬ ‫باکوری کوردستان وەکو بەشێکی هەرە گەورەی‬ ‫کوردستان چ لەڕووبەر و چ لەدانیشوانەکەی‪،‬‬ ‫لەالیەن دەوڵەتی تورکیای کەمالی کەوتە‬ ‫بەرسیاسەتی تواندنەوەی نەتەوەیی و دەکرێت‬ ‫بگوترێت کە سەخترین هەڵمەتی تواندنەوە و‬ ‫لەناوبردنی گەلی کورد لەوبەشەی کوردستان‬ ‫پیادە ک��راوە‪ ،‬بۆ نمونە‪ ،‬زمان کە ڕەگەزی‬ ‫ه��ەرە س��ەرەک��ی بوونی ه��ەر گەلێکە‪ ،‬لەو‬ ‫بەشەی کوردستاندا بەپێی یاسای دەوڵەتی‬ ‫تورکیایی کەمالی قەدەغەکرا و تاکو ئەمڕۆش‬ ‫هەرقەدەغەیە‪ ،‬ئەمە جگە لەشێواندنی خاک و‬ ‫کەلتوور و مێژوو‪ .‬ئەگەرچی ئەم سیاسەتەی‬ ‫دەوڵەتانی داگیرکەری کوردستان تا ڕادەێکی‬ ‫زۆر کاریگەریان دانا لەسەر تاکی کورد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هێشتاش گەلی کورد خاوەنی زمان و خاک و‬ ‫کەلتوور و مێژووی خۆیەتی‪.‬‬ ‫گەریال‪ ،‬بەو کەسە دەگوترێت کە ئەندامی‬ ‫هێزێکی چەکداری نا دەستوریە و بەشێوەی‬

‫“‬

‫ئەوەی لەكردار و‬ ‫گوفتاری ئەردۆغان‬ ‫و پارتەكەی بەدی‬ ‫دەكرێت لەماوەی‬ ‫تەمەنی دەسەاڵتیدا‪،‬‬ ‫ئەو ڕاستییە‬ ‫بەڵگەنەویستە‬ ‫دووپات دەكاتەوە‪،‬‬ ‫كە ئەم سیاسەتی‬ ‫بە ناو كرانەوە‬ ‫بە ڕووی كوردا‪،‬‬ ‫زۆر مەترسیدارترە‬ ‫لەسیاسەتی پارتە‬ ‫فرمانڕەواكانی پێش‬ ‫خۆی‬

‫“‬

‫سةفين ميرة‬

‫گروپی بچوک بچوک‌هێرشی لە ناکاو دەکەنە‬ ‫سەر بەرژەوەندیەکانی دوژمن بەتایبەتیش لەو‬ ‫شوێنانەی کە خاڵی الوزی دوژمن دەدۆزنەوە‪.‬‬ ‫هەرچی شەڕی گەریالیشە ئەوا‪ ،‬بریتیە لەو‬ ‫شەڕەی کە گروپێکی بچوکی چەکدار ئەنجامی‬ ‫دەدات و هەموو جۆرەکانی پالنی جەنگی بەکار‬ ‫دەهێنێت‪ ،‬وەکو‪ ،‬بۆسە نانەوە‪ ،‬جواڵنەوەی‬ ‫ب��ەردەوام لەناوچەێکەوە بۆ ناوچەێکی تر بۆ‬ ‫هەراسان کردنی هێزی گەورەی دوژمن‪ ،‬هێرشی‬

‫لەناکاو و سەرسوڕهێنەر بۆ سەر خاڵی الوازی‬ ‫دوژم��ن و پاشەکشێی خێرا ل��ەو ناوچەیە‪،‬‬ ‫ئەمەش بەمەبەستی کەمترین زیان و زۆرترین‬ ‫دەستکەوت‪ ،‬بەدرێژای مێژووی گەلی کورد‬ ‫خاوەنی چەندین جۆر گروپی چەکداری گەریال و‬ ‫خاوەنی چەندین شەڕی گەریالیی بووە کە تاکو‬

‫ئەمڕۆش درێژەی هەیە‪ ،‬نمونەی گەریالکانی‬ ‫(‪ )PKK‬و (‪ )PJAK‬لەچیاکانی کوردستان‬ ‫و هەموو شەڕە گەریالییەکانیان کە دواترینیان‬ ‫شەڕی (چیای ج��ود)ە لە (‪)٩‬و(‪)١٠‬مانگی‬ ‫کانوونی دووەمی ئەمساڵدا‪.‬‬ ‫بەڕێزان‪:‬‬ ‫ئەمە تەنها دەروازەێ���ک بوو بۆ چوونە ناو‬ ‫بابەتێک کە ئەمڕۆ لەڕۆژەڤدایە‪ ،‬ئەویش پرسی‬ ‫کوردە لەناوچەکە و بەتایبەتیش لەتورکیای‬ ‫سەردەمی ئەردۆغان و پارتی داد و گەشەپێدان‬ ‫کە هاوکاتە لەگەڵ بەهاری گەالنی ناوچەکە‪.‬‬ ‫پارتی داد و گەشەپێدان کە بە تورکیەکەی پێی‬ ‫دەگوترێت‪Adalet ve Kalkınma( :‬‬ ‫‪ )Partisi‬و ک��ورت��ک��راوەک��ەی (‪)AKP‬‬ ‫یە‪ ،‬لە(‪)١٤‬ی ئابی ساڵی (‪)٢٠٠١‬زدا دامەزرا‬ ‫لەالیەن ژمارەێک لەکۆنە سیاسەتمەدارانی‬ ‫پارتە جیاوازەکانی گۆڕەپانی سیاسی تورکیا‬ ‫و ژمارەیەکیش لەکەسایەتی سیاسی تازە‪.‬‬ ‫م��رۆڤ کاتێک سەیری پێکهاتەی دەستەی‬ ‫دەمەزرێنەرانی ئەم پارتە دەکات‪ ،‬دەبینێت کە‬ ‫پێکهاتەی ئەم پارتە زۆر ئاڵۆزە‪ ،‬بۆ نمونە‪،‬‬ ‫یەکەم گروپی پێکهێنەری (‪ ،)AKP‬ئەو‬ ‫کەسانەن کە لەناو پارتی فەزیلەوە هاتوون کە‬ ‫پارتێکی ئیسالمی ڕیفۆڕمخواز بوو‪ ،‬لەوانەش‪،‬‬ ‫عبدالڵە گویل و بواڵند ئارنچ‪ .‬دووەمین گروپی‬ ‫پێکهێنەری (‪ )AKP‬بریتین لەو کەسانەی‬ ‫کە لەپارتی دایکی نیشتیمانەوە هاتبوون‬ ‫کە ئەویش پارتێکی پاریزگار بوو‪ ،‬لەوانە‪،‬‬ ‫جەمیل چیچەک و عبدالقادر ئاکسو‪ .‬سێهەمین‬ ‫گروپیش بریتین لەچەند ئەندامێکی پارتی‬ ‫دیموکرات‪ ،‬ناسراو بە (‪ )DP‬وەکو حسێن‬ ‫چەلیک و کۆکسال تۆپتان‪ ،‬هەرچی کورشاد‬ ‫توزمینیشە پێشتر نەتەوەپەرست بووە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەمانەدا چەند ئەندامێکی تری تازەی وەکو‪،‬‬ ‫علی باباجان و سەلما علیا کاڤاف و ئەگمەن‬ ‫باغیش و مەولود چاڤوش ئۆغڵو پەیوەندیان‬ ‫کرد بەم پارتە ت��ازەوە‪ .‬ئەم پارتە تازەیە‬ ‫لەیەکەم بەشداریکردنی هەڵبژاردنی پەرلەمانیدا‬ ‫کە ل��ە(‪)٣‬ی تشرینی دووەم��ی (‪)٢٠٠٢‬زدا‬ ‫ئەنجامدرا سەرکەوتنی گەورەی بەدەستهێنا و‬ ‫توانی لەکۆی (‪ )٥٥٠‬کورسی پەرلەمانی تورکیا‬ ‫(‪ )٣٦٣‬کورسی بەدەست بهێنێت کە دەکاتە‬ ‫ڕێژەی (‪)٣٤.٢٨%‬هەموو دەنگدەرانی تورکیا‪،‬‬ ‫ئەوە بوو لەو هەڵبژاردنەدا تاکە پارتێکی تر‬ ‫توانی بەپێی ڕێژەی دەنگەدەرانی بگاتە‪Û‬‬

‫وتار‬

‫‪26‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫پەرلەمان‪ ،‬پارتی گەلی کۆماری بوو کە ناوە‬ ‫تورکیەکەی‪Cumhuriyet Halk( ،‬‬ ‫‪ )Partisi، CHP‬بە سەرۆکایەتی دەنیز‬ ‫بایکاڵ‪.‬‬ ‫ب��ەڵ��ێ بەپێی ئەنجامەکانی ه��ەڵ��ب��ژاردن‪،‬‬ ‫(‪ )AKP‬توانی حکومەتی زۆرینە پێکبهێنێت‬ ‫و لەوکاتە ب��ەدواوە گۆڕەپانی سیاسی تورکیا‬ ‫بۆ ئەردۆغان و پارتەکەی وااڵ بوو و توانیان‬ ‫دەسەاڵت بەسەر هەموو جومگەکانی حکومەت‬ ‫و پەرلەماندا بگرن بە هۆی ئەو زۆرینەیەی‬ ‫کە لەهەڵبژاردندا بەدەستیانهێنا بوو‪ ،‬لەدووەم‬ ‫هەڵبژاردنی پەرلەمانیشدا کە لە(‪)٢٢‬ی تەمووزی‬ ‫(‪)٢٠٠٧‬دا ئەنجامدرا جارێکی تر توانی زۆرینەی‬ ‫کورسیەکانی پەرلەمان بۆ خۆی دەستەبەر‬ ‫بکاتەوە و حکومەتی زۆرینەی پێکهێنایەوە‪،‬‬ ‫هاوکات لەهەمان ساڵدا و لەهەڵبژاردنی سەرۆک‬ ‫کۆماریدا هەمانشێوە دەنگی زۆرینەی دەنگدەرانی‬

‫ناوچەیی کە بەئاشکرا دووڕووی ئەم سوڵتانە‬ ‫عوسمانیانە دەبینرێت لەهەڵوێستەکانیاندا‪.‬‬ ‫لەسەرئاستی ناوچەکە و دەرەوە‪ ،‬دەبینین کە‬ ‫ئەردۆغان خۆی بە بەرگریکارێکی سەرسەختی‬ ‫گەلی فەلستین دەزانێت و ب��ەردەوام دژایەتی‬ ‫ئیسرائیل و سیاسەتەکانی دەکات لەناوچەکەدا‬ ‫کە چی لەهەمانکاتدا دەیەوێت هاوپەیمانی‬ ‫ستراتیژی ئەمریکا بێت لەناوچەکەدا‪ ،‬ئەمە‬ ‫لەکاتێکدایە کە ئیسرائیل کۆرپەی ئەمریکا و‬ ‫ڕۆژئاوایە لەڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‪ ،‬ئەردۆغان‬ ‫پشتیوانی گەلی سوریا دەکات دژی ڕژێمەکەی‬ ‫بەشار ئەسەد‪ ،‬بەاڵم هەوڵدەدات لەگەڵ ئێرانیشدا‬ ‫دۆستایەتی پتەوی هەبێت لەکاتێکدا هەموومان‬ ‫دەزانین کە بەشار ئەسەد و ڕژێمەکەی‪ ،‬دوژمنی‬ ‫سەرسەختی ئیسرائیل و هاوپەیمانی ستراتیژی‬ ‫ئێرانە لەناوچەکدا!‪ .‬دەوڵەتی تورک لەالێکەوە‬ ‫لەهەوڵدانی ب��ەردەوام��دای��ە بۆ نزیکبوونەوە‬

‫بەدەستهێنا و (عبدالڵە گویل) بوو بە سەرۆک‬ ‫کۆمار‪ ،‬لەدواهەمین هەڵبژاردنی پەرلەمانیشدا‬ ‫کە لە(‪)١٢‬حوزەیرانی (‪)٢٠١١‬دا ئەنجام درا‪،‬‬ ‫جارێکی تر و بۆ سێیهەمین جار توانی زۆرینەی‬ ‫دەنگەکان کۆبکاتەوە و جارێکی تر حکومەتی‬ ‫زۆرینە پێکبهێنێت‪.‬‬ ‫پارتی داد و گەشەپێدان بەهۆی ئەو ڕێژە زۆرەی‬ ‫کە لەهەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی و سەرۆک‬ ‫کۆماریدا بەدەستی هێناوە‪ ،‬توشی جۆرێک‬ ‫لەخۆبایی بوونی سیاسی بووە‪ ،‬بەجۆرێک کە وای‬ ‫لەسەرانی ئەو پارتەکردووە بەشێوازێکی ڕە‌ها‬ ‫سیاسەت بکەن و لەگۆڕەپانی سیاسی تورکیا و‬ ‫ناوچەکەدا هەڵوێستی پێچەوانە ئەنجام دەدەن؛‬ ‫بەڵێ بەدرێژای ئەو چەند ساڵەی دەسەاڵتدارێتی‬ ‫پارتی داد و گەشەپێداندا بینەری چەندین‬ ‫هەڵوێستی سەیر بووین لەسەرئاستی جیهانی و‬

‫لەدەوڵەتانی ئیسالمی بەتایبەتیش جیهانی‬ ‫ع��ەرەب��ی‪ ،‬ب��ەاڵم لەهەمانکاتدا هەوڵی نزیک‬ ‫بوونەوەی زیاتر دەدات لەدەوڵەتانی ڕۆژئ��اوا‬ ‫و سیاسەتەکانیان‪ ،‬بەتایبەتیش ویالیەتە‬ ‫یەکگرتووەکانی ئەمریکا!‪ .‬لەالێکی ت��رەوە‬ ‫دەبینین کە بە شێوەێکی ئاشکرا دەستی‬ ‫خستۆتە ناو هەریە کە لەدەوڵەتانی سوریا و‬ ‫ئێراق لەناویشیاندا هەرێمی کوردستان‪ ،‬لێرەدا‬ ‫بەتەواوی دوو ڕووی ئەردۆغان و پارتەکەیمان بۆ‬ ‫دەردەکەوێت‪ .‬ئەردۆغان حەزدەکات گەلی سوریا‬ ‫ئازاد بێت لەدەستی بەشار ئەسەد و ڕژێمەکەی‪،‬‬ ‫بەاڵم حەز ناکات کورد لەڕۆژئاوای کوردستان‬ ‫ئازاد بن!‪ .‬دەوڵەتی تورک حەز دەکات ئێڕاق‬ ‫ببێتە دەوڵەتێکی دیموکراسی‪ ،‬بەاڵم حەز ناکات‬ ‫باشوری کوردستان سەربەخۆ بێت!‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫تورک حەز دەکات دژی ئیسرائیل بێت و دۆستی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەمریکا و ڕۆژئاوا بێت!‪ .‬دەوڵەتی تورک حەز‬ ‫دەک��ات نزیک بێتەوە لەدەوڵەتانی ئیسالمی‬ ‫بەتایبەتیش دەوڵەتانی عەرەبی‪ ،‬لەهەمانکاتیشدا‬ ‫حەز دەکات لەیەکێتی ئەوروپاشدا ئەندام بێت!‪.‬‬ ‫دەوڵەتی ت��ورک دەیەوێت ئیمزای واڵتەکەی‬ ‫لەیەکێتی ئەوروپادا وەکو دیموکراسیترین واڵتی‬ ‫جیهان (سوید) بێت‪ ،‬بەاڵم نایەوێت گەلی کورد‬ ‫لەباکوری کوردستاندا خاوەنی کەمترین ئازادی‬ ‫بێت!‪ ،‬ئەمە جگە ل��ەوەی ه���ەزاران منداڵ و‬ ‫چاالکوان و پارێزەر و سیاسەتمەداری کوردی‬ ‫لەزیندانەکانیدا بەند کردووە‪.‬‬ ‫لە بابەتی پرسی کوردیشدا‪ :‬کە من مەبەستمە‬ ‫ل��ەم بابەتەمدا زیاتر تیشکی بخەمە سەر‪،‬‬ ‫ئەوەیە کە ئ��ەدۆغ��ان و پارتەکەی لەوەتای‬ ‫دەسەاڵتیان گرتۆتە دەست‪ ،‬وا خۆیان پیشانی‬ ‫گەلی کورد دەدەن‪ ،‬کە ئەوان جیاوازتر لەپارتە‬ ‫فەرمانڕەواکانی تری پێش خۆیان مەبەستیانە‬ ‫پرسی ک��ورد چارەسەر بکەن؛ ب��ەاڵم ئەوەی‬ ‫لەکردار و گوفتاری ئەردۆغان و پارتەکەی بەدی‬ ‫دەکرێت لەماوەی تەمەنی دەسەاڵتیدا‪ ،‬ئەو‬ ‫ڕاستییە بەڵگەنەویستە دووپات دەکاتەوە‪ ،‬کە‬ ‫ئەم سیاسەتی بە ناو کرانەوە بە ڕووی کوردا‪ ،‬زۆر‬ ‫مەترسیدارترە لەسیاسەتی پارتە فرمانڕەواکانی‬ ‫پێش خ��ۆی‪ ،‬چونکە ئ��ەوان بە ئاشکرا و بێ‬ ‫پ��ەردە دژیایەتی خۆیان دەردەب��ڕی بەرامبەر‬ ‫هەموو شتێک کە ناوی کورد و کوردستان بێت‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەردۆغان و پارتەکەی لەالێکەوە لەبەردەم‬ ‫میدیاکاندا باس لەکرانەوە و چارەسەری پرسی‬ ‫کورد دەکەن‪ ،‬لەالێکی تریشەوە لەژێرەوە درێژە‬ ‫بە سیاسەتی قڕکردنی گەلی کورد دەدەن‪ ،‬ئەمە‬ ‫ئەو سیاسەتەیە کە پێی دەگوترێت سیاسەتی‬ ‫دووڕووی���ی‪ ،‬لێرەدا دەمەوێت چەند ووتەێکی‬ ‫سەرۆک کۆمار و سەرۆک وەزیرانی تورکیا لەم‬ ‫بابەتەدا بخەمە بەر باس‪ ،‬وەکو‪:‬‬ ‫عبدالڵە گ��وی��ل س���ەرۆک ک��ۆم��اری تورکیا‬ ‫ل��ەف��ڕوک��ەخ��ان��ەی ئ��ەن��ق��ەرە‪ ،‬پێش ئ���ەوەی‬ ‫ب��ەرێ بکەوێت بۆ لەندەن وەاڵم��ی پرسیاری‬ ‫رۆژن��ام��ەن��ووس��ان��ی دای���ەوە ‌و ووت���ی‪ ":‬ئێمە‬ ‫دەمانەویست کار و خزمەتگەلێکی بەرفراوان‬ ‫بۆ کوردانی تورکیا ئەنجامبدەین‪ ،‬بەاڵم پەکەکە‬ ‫نەیهێشت و ئەوان بەگرتنەبەری توندوتیژی هەموو‬ ‫شتێکیان تێکدا‪ ،‬وتیشی‪ ،‬ئەوان شۆڕشگێڕ نین‪،‬‬ ‫بەڵکو تاقمێکی تیرۆریستین کە لەبارودۆخی‬ ‫ئێراق کەڵک وەردەگرن‪.‬‬ ‫راشیگەیاند "خۆزگە چاالکانی سیاسی کورد‬ ‫لەتورکیا لەبەرانبەر پەکەکە هەڵوێستی روونیان‬ ‫بنواندبایە و لەوان دوورییان بگرتایە‪ ،‬چونکە‬ ‫لەم حاڵەتەدا ئەنجامی باشتر دەهاتە دی‪.‬‬ ‫ئەردۆغان لەکۆبوونەوەی پارتەکەیدا لەشاری‬ ‫(بەدلیس) ڕۆژی (‪ )٢٠١١/١١/١٨‬دەڵێت‪:‬‬ ‫(‪ )BDP‬و (‪ )PKK‬ئیسالم نین‪ ،‬ئایینی‬ ‫ئەوان زەردەشتیە‪ ،!.‬هەرەوها لەبەرامبەر لێدوانی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لەیال زانادا کە ووتبووی باسی پرسی چەک‬ ‫دانانی (‪ )PKK‬ناکەم‪ ،‬ئەردۆغانی ووتی‪ ":‬تۆ‬ ‫پەرلەمان جێبهێڵە و بڕۆ بۆ چیاکان و ببە‬ ‫گەریالی پەکەکە!"‪.‬‬ ‫بە سەرنجدان لەم ووتانەی عبدالڵە گویل و‬ ‫ئەردۆغان‪ ،‬دەبینین کە پارتی داد و گەشەپێدان‬ ‫وا خۆی نمایش دەکات کە ئەوان دوژمنی گەلی‬ ‫کورد نین‪ ،‬بەڵکو ئەوان دوژمنی گەریالکانی‬ ‫(‪)PKK‬ن‪ ،‬ووشەی ئەوان تیرۆرسیتن؛ واتا‬ ‫ئێوە وەکو گەلی کورد تیرۆرست نین‪ ،‬بەڵکو‬ ‫ئەوان واتا گەریالکان تیرۆرسیتن‪ ،‬لەو وشەگەلی‬ ‫خۆزگە چاالکانی سیاسی ک��ورد لەتورکیا‬ ‫بەرامبەر بە (‪ )PKK‬هەڵوێستی ڕوونیان‬ ‫بنواندایە و لەوان خۆیان دوور بگرتایە؛ ئەوەمان‬ ‫بۆ ڕوون دەبێتەوە کە سیاسەتی (‪،)AKP‬‬ ‫سیاسەتی دابڕاندنی گەل و گەریالیە لەیەکتری‬ ‫نەک چارەسەری ڕاستەقینەی پرسی کورد‬ ‫لەتورکیا‪.‬‬ ‫هاوکات لەگەڵ ئەم لێدوانانەی سەرۆک کۆمار‪،‬‬ ‫ل��ەوالش��ەوە س��ەرۆک��وەزی��ران‪ ،‬بە ووشەگەلی‬ ‫(‪ )BDP‬و (‪ )PKK‬ئیسالم نین‪ ،‬ئایینی‬ ‫ئ��ەوان زەردەش��ت��ە‪ ،‬هەوڵی ناشیرین کردنی‬ ‫گەریالکان دەدات لەبەرچاوی گەلی کورد‬ ‫ل��ەب��اک��وری ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ب���ەوەی ک��ە ئ��ەوان‬ ‫موسڵمان نین و زەردەشتین‪ .‬ئەو بە بۆچونی‬ ‫خۆی وا دەزانێت گەلی کورد هەمان ئەو گەلەیە‬ ‫کە لەژێر بیروباوەڕی ئایینیدا‪ ،‬دۆزی ڕەوای‬ ‫خۆی لەبیر دەک��ات‪ ،‬هەروەها لەووشەگەلی‬ ‫با لەیال زانا پەرلەمان جێبهێڵێت و بڕوا بۆ‬ ‫چیاکان و ببێتە گەریالی (‪ ،)PKK‬جارێکی‬ ‫تر سیاسەتی دووڕووی و هەوڵی دابڕاندنی گەل‬ ‫و گەریال لەیەکتری بە ڕوون��ی دەردەکەوێت‬ ‫کە ئەردۆغان و پارتەکەی بەدرێژای وادەی‬ ‫دەسەاڵتیان کاری لەسەر دەکەن لەژێر ناوی‬ ‫کرانەوە ب��ەڕووی کورد و چارەسەری پرسی‬ ‫کورد کە لەڕاستیدا مەترسی ئەم سیاسەتە زۆر‬ ‫زیاترە لەسیاسەتی پارتەکانی بەر لەئەردۆغان‪،‬‬ ‫چونکە ئەم (موسڵمانە دوژمنە دۆستەی)‬ ‫گەلی کورد و پرسەکەی وەکو مار بەهێمنی‬ ‫دەخشێت نەک بەسنگ دەڕپەراندن و هەڕەشە‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە پێویستە گەلی کورد زۆر ژیرانەتر‬ ‫لەم دوژمەنە دۆستە موسڵمانە نزیک بێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی چیتر مێژووی خۆی لەسەر گەلی کورد‬ ‫دووبارە نەکاتەوە‪.‬‬ ‫لە مێژووی دوای جەنگی یەکەمی جیهانی‬ ‫گ��ەل��ی ک����وردا دەب��ی��ن��ی��ن ک��ە دەوڵ��ەت��ان��ی‬ ‫داگیرکەری کوردستان‪ ،‬بەهەموو شێوەێک‬ ‫هەوڵی لەناوبردنی گەلی کوردیان داوە و لەو‬ ‫پێناوەشدا هەموو پیالنێکیان خستۆتە کار‪،‬‬ ‫لەئێران فتوای (جیهاد) دژی گەلی کورد لەسەر‬ ‫زمانی(خومەینی) جاڕی بۆ درا و خەباتکارانی‬ ‫کوردیش ب��ە( نەیارانی خ��ودا) ناسێنران‪،‬‬ ‫لەئێڕاقی س��ەردەم��ی س��ەدام��دا لەژێرناوی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪27‬‬

‫وتار‬

‫(ئەنفال)دا جاڕی کۆمەڵکوژی گەلی کورد‬ ‫درا و پێشمەرگە وەکو تێکدەر لەقەڵەمدرا‪،‬‬ ‫لەمێژووی دەوڵەتی تورکیشدا‪ ،‬هەر لە(‪)١٩٢٣‬‬ ‫ز وە بگرە تا دەگاتە ئەمڕۆ لەبەرامبە پرسی‬ ‫کوردا یەک ستراتیژیان هەبووە و هەیە ئەویش؛‬ ‫لەناو بردنی گەلی کورد و خاکی کوردستانە‪،‬‬ ‫لەم پێناوەشدا هەموو ڕێگەکانیان گرتۆتە بەر‪،‬‬ ‫ناساندنی گەریالکان وەکو تیرۆریست و ئەژمار‬ ‫کردنی (‪ )PKK‬و (‪ )BDP‬ناموسڵمان کە‬ ‫ئەمەیان هەمان ئەو سیناریۆیەی خومەینی و‬ ‫سەدامە‪ ،‬ئەمڕۆ ئەردۆغان کاری لەسەردەکات و‬ ‫دەیەوێت بەم هۆکارەوە درێژە بە لەناو بردنی‬ ‫گەلی کورد بدات‪.‬‬ ‫خوێنەری ئەزیز‪:‬‬ ‫کاتێک کە دەڵێم ئەم سیاسەتەی ئەردۆغان زۆر‬ ‫مەتریسیدارترە لەسیاسەتی پێش خۆی بێ هۆکار‬ ‫نییە‪ ،‬چونکە تا دوێنێ بوو زۆرێک لەسیاسییە‬

‫کوردستان ئەردۆغانیان وەکو کەسێکی بوێر و‬ ‫ئازا ئەژمار کرد‪ ،‬لەکاتێکدایە هەموومان دەزانین‬ ‫کە ئەردۆغان ئەم کارەی لەبەرژەوەندی گەلی‬ ‫کورد نەکردووە‪ ،‬بەڵکو ئەم کارەی ئەردۆغان‬ ‫سیاسەتی پارتەکەیەتی بۆ یەکالکردنەوەی‬ ‫کێشە سیاسییە ناوخۆیەکانی واڵتەکەی لەگەڵ‬ ‫پارتی گەلی کۆماری (‪ ،)CHP‬چونکە ئەم‬ ‫تاوانە لەو سەردەمەدا ڕوویداوە کە پارتی گەلی‬ ‫کۆمار لەسەر کورسی دەسەاڵت بووە و ئەمڕۆ‬ ‫دووەم گەورە پارتی تورکیایە دوای پارتەکەی‬ ‫ئەردۆغان‪.‬‬ ‫بەڵی ئەردۆغان بەم کارەی مەبەستی بوو‬ ‫بە بەردێک دوو چۆلەکە بکوژێت‪ ،‬یەکەمیان‬ ‫ئەوەیە کە بە تورکەکان بلێت‪ ،‬ئەها ئەوە من و‬ ‫پارتەکەمم خاوەن مێژووێکی پاک و ئەوە پارتی‬ ‫گەلی کۆمارە میژووێکی ڕەشی هەیە لەڕابردووی‬ ‫تورکیادا و بەم هۆیەشەوە جەماوەریەتی ئەو‬

‫بە ن��او سەرۆکەکانی ک��ورد و خوێندەوارە‬ ‫بەناو ڕۆشنبیرەکانی کورد و ئیسالمیە بەناو‬ ‫کوردپەروەرکانی کورد و تەنانەت بەشێکی‬ ‫زۆری��ش لەخەڵکی س��ادەی ک��ورد‪ ،‬بڕاوایان‬ ‫واب��وو کە ئەردۆغان و پارتەکەی بە ڕاستی‬ ‫دەیانەوێت پرسی کورد چارەسەر بکەن‪ !.‬بۆ‬ ‫نمونە‪ ،‬لەباشووری کوردستان بینیمان کە چۆن‬ ‫سەرۆکی هەرێم لەبەردەم میدیاکاندا و لەکاتی‬ ‫کردنەوەی فڕۆکەخانەی هەولێر جارێکی تر‬ ‫پشتیوانی خۆی بۆ سیاسەتەکانی ئەردۆغان‬ ‫دەربڕی و هیوای خواست لەخولی داهاتووی‬ ‫پەرلەمانی واڵتەکەی جارێکی تر سەرکەوتن‬ ‫بەدەست بهێنێت لەپێناو چارەسەرکردنی پرسی‬ ‫کورد لەباکوری کوردستان!‪ ،‬ئەمە جگە لەوەی‬ ‫کە لەم دوایەدا لەبەرامبەر داننانی ئەردۆغان‬ ‫بە کۆمەڵکوژی دەرسیم‪ ،‬سەرۆکایەتی هەرێمی‬

‫پارتە کەم بکاتەوە‪ ،‬لەو الش��ەوە بە گەلی‬ ‫کورد بڵێت؛ ئەها ئەوە منم موسڵمان و پاک‬ ‫و بوێر و ئازایانە باس لەئازارەکانی ڕابردووی‬ ‫ئێوە دەکەم‪ ،‬ئەوە منم دەمەوێت پرسی ئێوە‬ ‫چارەسەر بکەم و پێویستە ئێوەش پشتگیری من‬ ‫و سیاستەکانم بکەن و پشت بکەنە گەریالکانی‬ ‫(‪ )PKK‬و سیاسەتمەدارانی (‪ )BDP‬و‬ ‫لەو ڕێگەیەوە شەرعیەت بەو سیاستە بدات کە‬ ‫خۆی بەتەنها پرسی کورد چارەسەر بکات بە‬ ‫بێ بوونی نوێنەرانی گەلی کورد!‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫لەسەر هەموو تاکێکی کورد پێویستە درک‬ ‫بەو راستیە تاڵە بکات کە تورک هەرگیز ئەو‬ ‫فریشتەیە نییە پرسی کورد چارەسەر بکات‪،‬‬ ‫ئەویش چارەسەری تاک الیەنە!‪ .‬ئاخر لەکوێی‬ ‫مێژووی مرۆڤایەتیدا هەبووە چارەسەری پرسی‬ ‫گەلێک بە دەستی دوژمنەکەی کرا بێت؟!‪Û‬‬

‫چ لۆژیکێک ڕێگە بەوە دەدات چارەسەری تاک‬ ‫الیەنە بتوانێت پرسی کورد چارەسەر بکات؟‪.‬‬ ‫ئاخر ئەم پرسە‪ ،‬پرسی دوو نەتەوە‪ ،‬دوو زمان‪،‬‬ ‫دوو خاکە و چۆن دەکرێت بە تەنها لەالیەن‬ ‫نەتەوەی سەردەستەوە چارەسەر بکرێت؟‬ ‫به‌رێزان‪:‬‬ ‫ئەگەر شۆڕ بینەوە بۆ سەرانی تری کورد‬ ‫لەباشوری کوردستان هەمان شت دەبینین‪،‬‬ ‫بۆ نمونە لەماوەی ئەم چەند ساڵەی تەمەنی‬ ‫حکومڕانی ئەردۆغان و پارتەکەیدا چەندین‬ ‫جار نێچیرڤان بارزانی لێدوانی دژ بە پارتی‬ ‫کرێکارانی کوردستانی داوە و چەندین جاریش‬ ‫داوای چەک دانانی لە(‪ )PKK‬کردووە‪ ،‬وەکو‬ ‫ئ��ەوەی بڵێت ئ��ەوە ئ��ەردۆغ��ان و پارتەکەی‬ ‫پرسی کوردیان لەباکوری کوردستان چارەسەر‬ ‫کردووە و ئیتر هیچ نەماوە گەریالکان خەباتی‬ ‫بۆ بکەن‪ ،‬بەاڵم ئایا ئەمە ڕاستە؟‪ ،‬بێگومان‬ ‫پرسی چەکدانانی گەریالکان هەرگیز دروست‬ ‫نییە لەقۆناغی ئەمڕۆی خەباتدا‪ .‬هەرگیز ئەمە‬ ‫لۆژیک نییە پارتێکی وەکو (‪ )PKK‬لەماوەی‬ ‫نزیکەی (‪)٣٤‬ی تەمەنیدا زیاتر لە(‪ )٣٠‬هەزار‬ ‫گەریالی کردبێتە قوربانی بۆ ئازادکردنی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ک��ە چ��ی ئ��ەم��ڕۆ چ��ەک دابنێت‬ ‫بێ ئ��ەوەی ئەو ئامانجەی هێنابێتە دی کە‬ ‫لەپێناویدا دەمەزراوە‪ ،‬گەلۆ ماڵباتی شەهیدان‬ ‫و گەلی کورد چی دەڵێن لەو کاتەدا؟ چی‬ ‫بە ماڵباتی ئەو (‪)٣٠‬هەزار شەهیدە دەڵێن؟‬ ‫ئەی گەلی کورد چ لەسەرۆک و سەرانی ئەو‬ ‫پارتە دەپرسێت؟‪ ،‬ئەی ئەو گەریالیانە چ‬ ‫بکەن؟ بچنەوە ژێر دەستی ئەو دوژمنەی کە‬ ‫سااڵنێک دژی چەکیان هەڵگرتبوو و پاشانیش‬ ‫دەوڵ��ەت بە یاسای دژە تیرۆر دەستگیر و‬ ‫دادگاییان بکات؟؟‪ ،‬یان بچنەوە ژێر دەستی‬ ‫ئەو دەوڵەتەی ه��ەزاران منداڵ و کەسایەتی‬ ‫چاالکوانی سیاسی و ڕێکخراوی کۆمەڵی‬ ‫مەدەنی و پارێزەر و تەنانەت ڕۆژنامەنووس‬ ‫و پەرلەمانتاریش زیندانی کردوە؟‪ ،‬یان وەکو‬ ‫پارتەکانی ڕۆژهەاڵت ببن بە کۆیلەی دەستی‬ ‫یەکێتی و پارتی و لەکۆیە و دێگەڵە و چەند‬ ‫شوێێکی تری باشور دابنیشن و بینەری کوشتن‬ ‫و گرتن و ئازاردانی خوشک و براکانیان بن‬ ‫لەباکوری کوردستان؟؟‪.‬‬ ‫ئەگەر زیاتر شۆڕ بینەوە ئەوا دەبینین کە‬ ‫هەریەکە لەهۆشیار زێباری و جەالل تالەبانی‬ ‫چەندین سەرانی کورد لەباشور بە خەستی‬ ‫کەوتونەتە ژێر گەریکەری ووتەکانی ئەردۆغان‬ ‫و هەمیشە لێدوان دژی پەکەکە دەدەن و بە‬ ‫تیرۆرست ناویان دەبەن‪ ،‬ئەوەتا جەالل تاڵەبانی‬ ‫دەڵێت‪ ":‬ئەگەر پەکەکە شەڕ ڕانەگرێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫پێویستە خاکی ئێراق چۆڵ بکەن‪ !.‬سەیر بکەن‬ ‫ئەم بەناو ک��وردە چۆن باشوری کوردستان‬ ‫بەئێڕاق ناو دەب��ات‪ !.‬ئاخر گەلی کورد ئەم‬ ‫هەموو شەهیدەی کردە قوربانی لەپێناو ئەوەی‬

‫ئەمڕۆ جەالل تاڵەبانی بە ئێڕاق ناوی ببات یان‬ ‫کوردستان؟!‬ ‫باسەرقەڵێمیکیش دەربارەی خوێندەوارە بەناو‬ ‫ڕۆشنبیرەکانمان بنوسین‪ ،‬من نامەوێت ناوی‬ ‫هیچ کامێکان بهێنم‪ ،‬تەنها ئاماژە دەکەم بەوەی‬ ‫کە لەماوەی تەمەنی دەسەاڵتی ئەردۆغان و‬ ‫پارتەکەیدا‪ ،‬چەندین جار بینیمان کە لەڕێگەی‬ ‫میدیای بینراو و نوسراو و بیستراودا‪ ،‬ئەردۆغان‬ ‫و پارتەکەیان وەک��و پیاوی چارەسەرکەری‬ ‫پرسی کورد ئەژمار دەکرد‪ ،‬ئێستاش لەیادمە‬ ‫کاتێک یەکێک ل��ەه��اوڕی خۆشەویستەکانم‬

‫“‬

‫لەماوەی تەمەنی‬ ‫دەسەاڵتی ئەردۆغان و‬ ‫پارتەكەیدا‪ ،‬چەندین‬ ‫جار بینیمان كە‬ ‫لەڕێگەی میدیای‬ ‫بینراو و نوسراو و‬ ‫بیستراودا‪ ،‬ئەردۆغان‬ ‫و پارتەكەیان وەكو‬ ‫پیاوی چارەسەركەری‬ ‫پرسی كورد ئەژمار‬ ‫دەكرد‬

‫“‬

‫وتار‬

‫‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫تەلەفۆنی ب��ۆ ک��ردم و ووت���ی‪ ":‬لەیەکێک‬ ‫لەبەرنامەکانی تەلەفیزۆنی ئاسمانی کوردی‬ ‫هێرش کراوەتە سەر(‪ )PKK‬و ئەردۆغانیان‬ ‫وەکو فریشتەی چارەسەری پرسی کورد پێشان‬ ‫داوە و تەنانەت ووتویانە کە ئەوە (‪)PKK‬یە‬ ‫ڕێگرە لەبەردەم چارەسەری پرسی کورد ئەگەر‬ ‫نا پرسی کورد لەالیەن ئەردۆغانەوە چارەسەر‬ ‫دەکرێت!‪ ،‬ئەمە بۆ بەشێکی زۆری میدیای‬ ‫کوردی لەباشوری کوردستان ڕاستە کە تاکو‬ ‫ئێستاش کاری لەسەر دەک��ەن‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫ڕاگەیاندنی دەسەاڵت و ئیسالمیە میانڕەوەکانی‬ ‫کوردستان‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی داخە ئەوەیە کە بەشێکیش‬ ‫لەمیدیای ئەهلی لەم دوایانەدا کەوتوونەتە‬ ‫جۆرێک لەم هەاڵنەوە و بەشێک لەهەواڵە‬ ‫چەواشەکاریەکانی میدیای تورک دەگوازنەوە‬ ‫بۆ گوێچکە و دیدی مرۆڤی کورد کە ئەمەش‬ ‫جارێکی تر خزمەت بە سیاسەتی تورک دەکات‬

‫دژ بە گەلی ک��ورد‪ ،‬وەک��و ئ��ەوەی لەماوەی‬ ‫ڕابردوودا بینیمان کە لەیەکێک لەماڵپەڕەکاندا‬ ‫نوسرابوو‪ ،‬ئۆجەالن بۆ ئەسەد‪ ،‬سوپاسی‬ ‫هەڵوێستت دەکەم زۆر لەهی باوکت دەچێت!‪،‬‬ ‫ئاخر کێ هەیە ئ��ەو ڕاستیە نەزانێت کە‬ ‫ئۆجەالن هەرگیز پشتگیری لەدیکتاتۆریەت‬ ‫ناکات؟‪ ،‬کێ هەیە ئەوە نەزانێت ئەم هەواڵە‬ ‫ناوەرۆکێکی دوژمنکارانەی هەیە کە ڕۆژنامە‬ ‫نەتەوەپەرستەکانی تورک باڵوی دەکەنەوە بۆ‬ ‫دابڕاندنی گەل و گەریال و سەرۆک لەیەکتری؟‪،‬‬ ‫کێ هەیە نەزانێت ڕاگەیاندنی تورکیا زۆربەی‬ ‫هەرەزۆری بەشێکە لەسیاسەتی دوژمنکارانەی‬ ‫دەوڵەتی تورک بەرامبەر بە گەلی کورد و‬ ‫پرسەکەی؟‪.‬‬ ‫دەبێت لێرەدا ئاماژە بەو ڕاستیە تاڵەش بکەم کە‬ ‫بەشێکی زۆری گەلی کورد لەباکوری کوردستان‪،‬‬ ‫جگە ل��ەوەی کە بەدرێژای تەمەنی کۆماری‬ ‫تورکیا کەوتۆنەتە ژێر کاریگەری سیاسەتی‬ ‫توانەوە و بە تورک کردن و دابڕان لەهەستی‬ ‫نەتەوایەتی‪ ،‬لەهەمان کاتیشدا ئەمڕۆش‬ ‫کەوتۆتە ژێ��ر کاریگەگەری سیاسەتەکانی‬ ‫ئەردۆغان و پارتەکەی‪ ،‬هۆکاری سەرەکی‬ ‫ئەمەش ناسنامەی ئیسالم بوونی ئەردۆغان‬ ‫و پارتەکەیەتی کە تاڕادەێک زۆر کاریگەری‬ ‫نەرێنی دروست کردوە لەسەر هەستی نەتەوەی‬ ‫تاکی ک��ورد‪ ،‬بەڵگەش بۆ ئەمە ئەوەیە کە‬ ‫ئەردۆغان و پارتەکەی لەناوچە کوردنشینەکان‬ ‫دەنگی زۆر کۆدەکاتەوە لەهەڵبژاردنەکاندا‪،‬‬ ‫هاوکات لەگەڵ ئەوەشدا دەبینین گەلی کورد‬ ‫لەباکوری کوردستان لەئاست کۆمەڵکوژی‬ ‫براکانیان چ ل��ەک��وژران��ی خێزانێکی ت��ەواو‬ ‫لەلۆفەکانی (چیای کورتەک) و چ لەئاست‬ ‫کوشتنی پۆلێک گەریال بەچەکی کیمایی و‬ ‫چ لەئاست کۆمەڵکوژیەکەی (ڕۆبۆسکێ)‬ ‫کەمترین کاردانەوەیان پێشاندا لەسەرئاستی‬ ‫جەماوەری‪ ،‬ئەمە لەکاتێکدا کە چاوەڕوانی ئەوە‬ ‫دەکرا کە ڕاپەڕینی سەرتاسەری هەموو شار و‬ ‫شارۆچکەکانی باکوری کوردستان دەەست پێ‬ ‫بکات‪ ،‬چونکە ناوچەکە لەبارە بۆ ڕاپەڕینێکی‬ ‫لەو جۆرە‪ ،‬چونکە کاتەکە هاوزەمانە لەگەڵ‬ ‫بەهاری گەالنی ناوچەکە‪ ،‬بەاڵم بە داخەوە‬ ‫شتێکی ئەوتۆمان نەبینی ئەگەرچی (سالح‬ ‫الدین دەمیرتاش) بانگەوازی ڕاپەڕینی کرد و‬ ‫ووتی‪ ":‬کاتی دانیشتین نییە لەماڵەوە و کات‬ ‫کاتی ڕاپەڕینە‪ ،‬بەاڵم گەل ئامادەی ڕاپەڕین و‬ ‫سەرهەڵدان نەبوو!"‪.‬‬ ‫لەکۆتایدا‪ ،‬ماوەتەوە بڵێم‪ ،‬ئەگەرچی سیاسەتە‬ ‫دووڕوویەکانی ئەردۆغان و پارتەکەی کاریگەری‬ ‫نەرێنی لەسەر بەشێک لەهەستی تاکی کورد‬ ‫دروس��ت ک��ردوە‪ ،‬بەاڵم هێستاش ناگاتە ئەو‬ ‫ئاستەی کە بتوانێت گەل و گەریال لەیەکتر‬ ‫داببڕێت‪.‬‬ ‫_‪sefin‬‬

‫‪mire21@yahoo.co.uk‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪ 29‬چاوپێکه‌وتن‬

‫ئه‌سڵه‌ن باوه‌ڕم به‌و جۆره‌ گوتارانه‌ نییه‌ که‌ باسی سه‌ربه‌خۆیی ده‌که‌ن‬

‫ئه‌مه‌ وتارێکی حیزبیه‌ و سوودی لێ وه‌رده‌گرن بۆ کاتی هه‌ڵبژاردن‬ ‫"گۆڤاری ه��اوده‌م" ب ‌ه پشتیوانی "گه‌نجانی‬ ‫واڵتپارێزی باشووری کوردستان" له‌به‌رواری‬ ‫(‪ )2011/10/19‬که‌مپینی "نابۆ مانه‌وه‌ی بنکه‌‬ ‫سه‌ربازی و هه‌واڵگریه‌کانی ده‌وڵه‌تی تورکیا‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستان" راگه‌یاند‪ .‬ئامانج له‌و‬ ‫که‌مپین ‌ه کۆکردنه‌وه‌ی "یه‌ک ملیۆن واژۆ"یه‌‪.‬‬ ‫که‌مپینه‌ک ‌ه تا ئێستا له‌ئاستی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫ب ‌ه جۆش و خرۆشێکی مه‌زنه‌و‌ه پشتیوانی‬ ‫لێده‌کرێت‪ .‬ته‌نانه‌ت زیاتر ل ‌ه (‪ )100‬رێکخراوی‬ ‫م�ه‌ده‌ن��ی و ب �ه‌ده‌ی��ان که‌سایه‌تی رۆشنبیر‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ند و که‌سایه‌تی سیاسی له‌باشوری‬ ‫کوردستان پشتگیری خۆیان بۆ ئه‌م که‌مپین‬ ‫راگه‌یاندووه‌‪ .‬که‌مپینه‌ک ‌ه بڕیاریدا بوو هه‌تاکو‬ ‫سه‌ره‌تای ساڵی (‪ )2012‬زایینی به‌رده‌وامی‬ ‫به‌ئیش و ک��اره‌ک��ان��ی ب���دات‪ ،‬ب��ه‌اڵم به‌هۆی‬ ‫داخوازیی خه‌ڵک و گه‌یشتن ‌ه به‌ئامانج"یه‌ک‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬هه‌بونی بنکه‌ی سه‌ربازی‬ ‫و هه‌واڵگری واڵتانی بیانی له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستان الی به‌رێزتان چ واتایه‌کی‬ ‫هه‌یه‌؟‬ ‫نه‌به‌ز گ��ۆران‪ /‬له‌سه‌رده‌می شه‌ڕی ناوخۆدا‬ ‫له‌سنووری ف�ه‌رم��ان��ڕه‌وای پارتیدا‪ ،‬پارتی‬ ‫رێککه‌وت له‌گه‌ڵ تورکیا بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ندێک‬ ‫پارێزگاری لێبکات چونک ‌ه ئه‌و کات ‌ه یه‌کێتی‬ ‫فشارێکی زۆری بۆ س�ه‌ر پارتی هێنابوو‪،‬‬ ‫رێکه‌وتنێک له‌گه‌ڵ پارتی وه‌ک حیزب له‌گه‌ڵ‬ ‫تورکیا بۆ ئه‌وه‌ی چه‌ند بنکه‌یه‌کی سه‌ربازی‬ ‫بکاته‌و ‌ه ئه‌و کات ‌ه به‌شێکیان سه‌ربازی بوون و‬ ‫به‌شێکیان سیخۆری بوون‪ ،‬تورکیا ئیستفاده‌ی‬ ‫له‌مه‌کرد بۆ نموون ‌ه له‌سنووری فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫پارتیدا دوو جۆر ‌ه بنکه‌ی کردبوه‌وه‌‪ ،‬بنکه‌ی‬ ‫سه‌ربازی و بنکه‌ی سیخۆری‪ .‬ئه‌م پاڵپشتیکردنه‌‬

‫میتی تورکی هه‌موو ئه‌وان ‌ه چاودێری ئه‌و‬ ‫هێزان ‌ه ئه‌که‌ن ک ‌ه ئۆپۆزسیۆنن دژی تورکیا و‬ ‫چاالکی پێی ئه‌که‌ن و چاالکیه‌کانیشیان دیاره‌‪،‬‬ ‫نمونه‌مان هه‌ی ‌ه له‌چاالکی ئه‌و ده‌زگا سیخۆریانه‌‬ ‫له‌سلێمانیش به‌هه‌مان شکڵ بنک ‌ه سیخۆریه‌کانی‬ ‫ئێران خه‌رێکی چ��اودێ��ری کردنی هێزه‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کانی ئێرانن و چاالکی خۆیان‬ ‫ئه‌نجام ده‌ده‌ن ئه‌م ‌ه خۆی بۆ خۆی مه‌ترسیه‌‬

‫“‬

‫ئێمه‌ له‌هه‌رێمی کوردستان دوو ده‌زگای‬ ‫سیخۆری حیزبی مان هه‌یه‌‪ .‬ده‌زگایه‌کی‬ ‫نیشتمانیمان نییه‌ بۆیه‌ هیچ گۆێ ناده‌نێ‬ ‫ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌په‌رله‌مانیشدا یاسایه‌ک نیی ‌‬ ‫ه هێزێکی بێگانه‌‬ ‫رێگر بێت له‌وه‌ی ک ‌‬ ‫ه شتێکی ئاسایی‬ ‫له‌کوردستان بێت بۆیه‌ بۆت ‌‬

‫“‬

‫میلیۆن"ئیمزا‪ ،‬که‌مپینه‌ک ‌ه موڵه‌ته‌ک ‌ه هه‌تاکو‬ ‫(‪)15‬ی شوبات درێژکردووته‌وه‌‪ ،‬رۆژی واڵتیش‬ ‫به‌هۆی گرینگی بابه‌ته‌که‌و‌ه و وه‌کو ئه‌رکێکی‬ ‫نیشتمانی هه‌رجار‌ه که‌سایه‌تیه‌ک ده‌دوێنێ و‬ ‫بیروڕا ئه‌وانیش له‌مه‌ڕ چاالکی ئه‌م که‌مپینه‌‬ ‫و ئامانجه‌کانی ده‌گوازرێته‌و‌ه بۆ کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫ده‌بێت‪ .‬له‌به‌رده‌وامی پشتیوانیه‌کان بۆ ئه‌م‬ ‫که‌مپین ‌ه به‌رێز "نه‌به‌ز گۆران"پشتگیری خۆی‬ ‫بۆ که‌مپینه‌ک ‌ه راده‌گه‌ینێـت و ده‌ڵێـت‪ ":‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌موو خه‌ڵکی کوردستانیش واژۆی ئه‌م که‌مپینه‌‬ ‫بکات یه‌ک سه‌ربازی تورک ناچێت ‌ه ده‌ره‌وه‌‬ ‫چونک ‌ه قیاد‌ه سیاسییه‌ک ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای ‌ه ئه‌و‬ ‫سه‌رباز‌ه له‌هه‌رێمی کوردستان بێت"‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬کاروان ئیبراهیم‬

‫بۆ پارتی ده‌رگایه‌کی باش بوو‪ ،‬بۆ تورکیا تا‬ ‫له‌وێو ‌ه چاودێری هێز ‌ه ئۆپۆزسیۆنه‌کانی خۆی بۆ‬ ‫نمون ‌ه په‌که‌ک ‌ه بکات‪ .‬له‌سنوری فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫یه‌کێیتیش به‌هه‌مان شێو ‌ه تورکیا هات ‌ه ناو‬ ‫مه‌وزوعه‌که‌وه‌‪ ،‬یه‌کێتی نیشتمانی کوردستانیش‬ ‫له‌گه‌ڵ ئێران رێککه‌وت‪ .‬له‌دوای ئه‌و رێکه‌وتنه‌‬ ‫بنکه‌ی سه‌ربازی تورکیا نه‌هات ‌ه ناو هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌ڵکو به‌س بنکه‌ی هه‌واڵگری‬ ‫هات‪ ،‬چونک ‌ه ئێران پێویستی به‌بنکه‌ی سه‌ربازی‬ ‫نه‌بوو‪ .‬ئه‌م رێکه‌وتنان ‌ه بون ‌ه هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫بنک ‌ه سه‌ربازیان ‌ه یا خود ئه‌م بنک ‌ه سیخوڕیانه‌‬ ‫دروست ببن و بونه‌ت ‌ه چاودێرێکی زۆر زۆر‬ ‫خه‌ته‌ر ه�ه‌م له‌سه‌ر هاواڵتیان ه�ه‌م له‌سه‌ر‬ ‫ئۆپۆزسیۆنه‌کانی ئێستا‪ .‬ئه‌و بنک ‌ه سه‌ربازیانه‌ی‬ ‫ک ‌ه له‌سنوری پارتیدان بۆ نمون ‌ه ئه‌وانه‌ی‬

‫له‌سه‌ر ئه‌منی قه‌ومی ئه‌م واڵته‌‪ ،‬به‌اڵم کێشه‌ک ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ئێم ‌ه له‌هه‌رێمی کوردستان دوو ده‌زگای‬ ‫سیخۆری حیزبی م��ان هه‌یه‌‪ .‬ده‌زگایه‌کی‬ ‫نیشتمانیمان نیی ‌ه بۆی ‌ه هیچ گ��ۆێ ناده‌نێ‬ ‫له‌په‌رله‌مانیشدا یاسایه‌ک نیی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی رێگر‬ ‫بێت له‌وه‌ی ک ‌ه هێزێکی بێگان ‌ه له‌کوردستان‬ ‫بێت بۆی ‌ه بۆت ‌ه شتێکی ئاسایی‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬له‌کاتێکدا سه‌رکرده‌کانمان‬ ‫شۆڕشمان پێ ئه‌فرۆشنه‌وه‌‪ ،‬خودی‬ ‫شۆڕشگێڕی ئ��ه‌وان ناکه‌وێته‌‪Û‬‬

‫چاوپێکه‌وتن ‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫ه ئ�ه‌وان سه‌ربازی‬ ‫ژێرپرسیاره‌و ‌ه ک ‌‬ ‫دوژمنانیان بۆ کورد کوشتن هێناوه‌ته‌‬ ‫ه بۆ‬ ‫خاکی هه‌رێمی کوردستانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م ‌‬ ‫چی ده‌گه‌ڕێننه‌وه‌؟‬ ‫نه‌به‌ز گ��ۆران‪ /‬کێشه‌ک ‌ه ئه‌وه‌ی ‌ه له‌ساڵی‬ ‫شه‌سته‌کانه‌و ‌ه هه‌تاکو ئێستا به‌شێکی زۆری‬ ‫شۆڕشکه‌کانی ئێم ‌ه ب ‌ه پاڵپشتی دراوسێکانمان‬ ‫بووه‌‪ .‬روینه‌داو ‌ه له‌مێژووی ئێم ‌ه ک ‌ه شۆڕشێک‬ ‫رووبدات به‌پاڵپشتی هێزێکی بێگانه‌ی وه‌ک‬ ‫ئێران ی��ان تورکیا ی��ان عێراق نه‌بوبێت و‬ ‫هه‌رکاتێکیش سه‌رکردایه‌تی ئه‌و شۆڕشه‌ی‬ ‫ک ‌ه ئێم ‌ه پێی ئه‌ڵێن شۆڕش لێیان قه‌ومابێت‬ ‫خ��ۆی��ان خستوه‌ت ‌ه ب��اوه‌ش��ی یه‌کێک له‌و‬ ‫دوژمنانه‌وه‌‪ .‬ئه‌سڵه‌ن نیشانه‌ی پرسیار له‌سه‌ر‬ ‫کۆی شۆڕشه‌کانه‌‪ ،‬نه‌ک ته‌نیا سه‌رکرده‌کان‪،‬‬

‫“‬

‫له‌سنووری‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایه‌تی‬ ‫یه‌کێتی بازاڕی‬ ‫ئێران داگیری‬

‫کردووه‌ و له‌سنووری‬ ‫فه‌رمانڕه‌وایی‬ ‫پارتیدا بازاڕی‬ ‫تورکیا داگیری‬ ‫کردووه‌‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫هه‌ر ته‌نها بنکه‌ی‬ ‫سه‌ربازی و سیخوڕیان‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫بازاڕه‌کانیشیان‬ ‫کۆنترۆڵکردووه‌‬

‫چونک ‌ه به‌شێکی زۆری شۆڕشی کورد له‌ناو‬ ‫ئۆردۆگاکانی ئێراندا کراو ‌ه له‌ناو ئۆردوگاکانی‬ ‫تورکیادا ک��راو ‌ه و ئه‌مان ‌ه ک ‌ه هاتوونه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌واڵتێکی بێگانه‌و ‌ه هاتوونه‌و ‌ه خه‌ڵک ڕاپه‌ڕینی‬ ‫کردوو ‌ه و ئه‌مان ‌ه هاتوونه‌ت ‌ه سه‌ر حازری‪ ،‬ئه‌مانه‌‬ ‫میوان بوون ‌ه له‌واڵتێکی بێگان ‌ه میوان بوون‪.‬‬ ‫له‌ڕاستیدا شۆڕشه‌که‌شیان ب ‌ه پاڵپشتی واڵتانی‬ ‫بێگان ‌ه کردوو ‌ه بۆی ‌ه ئێم ‌ه ناتوانین بڵێین ئێستا‬ ‫نیشانه‌ی پرسیار ده‌که‌وێت ‌ه سه‌ریان‪ ،‬به‌ڵکو ئه‌وان‬ ‫له‌بنه‌ڕه‌تدا نیشانه‌ی پرسیاریان خراوه‌ته‌سه‌ر‬ ‫و به‌شێک بوون له‌و ئاڕاسته‌ی ک ‌ه له‌واڵتی‬ ‫ت��ره‌و ‌ه ک��راون و هیچ کاتێکیش له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا جمووجۆڵێک ڕوو نادات یاخۆد‬ ‫سه‌رکه‌وتنێک ڕوو نادات ک ‌ه دراوسێکانمان‬ ‫پاڵپشتی یه‌کێک له‌و هێزان ‌ه نه‌که‌ن و ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌شێک نه‌بن له‌و هێزان ‌ه له‌مه‌ترسی دارتر‬ ‫ئێستا ب��ازاڕی هه‌رێمی کوردستان ‌ه ب��وو ‌ه به‌‬ ‫دوو بلۆکه‌وه‌‪ ،‬بلۆکی تورکیا و بلۆکی ئێران‪.‬‬ ‫له‌سنووری فه‌رمانڕه‌وایه‌تی یه‌کێتی بازاڕی ئێران‬ ‫داگیری کردوو ‌ه و له‌سنووری فه‌رمانڕه‌وایی‬ ‫پارتیدا بازاڕی تورکیا داگیری کردووه‌‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫هه‌ر ته‌نها بنکه‌ی سه‌ربازی و سیخوڕیان نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵکو بازاڕه‌کانیشیان کۆنترۆڵکردووه‌‪.‬‬ ‫ڕۆژی واڵت‪ /‬ماوه‌ی چه‌ند مانگێک‬ ‫پێش ئێستا په‌ڕله‌مان بڕیاری ده‌رکردنی‬ ‫هه‌موو هێزه‌کانی بێگانه‌ی ده‌رکرد‬ ‫له‌ناوخاکی هه‌رێمی کوردستان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ه بۆچی‬ ‫هیچ ئه‌نجامێکی نه‌بوو ئه‌م ‌‬ ‫ده‌گه‌ڕێنیته‌وه‌؟‬ ‫نه‌به‌ز گ���ۆران‪ /‬پ��ه‌ڕل��ه‌م��ان به‌شێکه‌‬ ‫له‌ستراتیژییه‌تی یه‌کێتی و پارتی و بڕیاره‌کانی‬ ‫په‌ڕله‌مان بڕیارێک نین ک ‌ه جێ به‌جێ بکرێن‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ئه‌مان بۆ خۆیان نایانه‌وێت په‌ڕله‌مانێکی‬ ‫ئه‌کتیڤ هه‌بێت له‌کوردستاندا یان ده‌زگایه‌کی‬ ‫زۆر چاالک بێت ک ‌ه هه‌موو ئه‌و یاسانه‌ی‬ ‫ک ‌ه ده‌رئه‌چێت یان ئه‌و هه‌موو بڕیارانه‌ی‬ ‫ک ‌ه ده‌رده‌چێت جێبه‌جێ بکه‌ن‪ .‬له‌په‌ڕله‌مانی‬ ‫کوردستان له‌م خوله‌یدا نزیکه‌ی دووانز ‌ه جار‬ ‫بڕیاری داو ‌ه له‌سه‌ر هه‌ندێک شتی ناوخۆ‬ ‫و ده‌ره‌ک��ی هیچکامیان جێبه‌جێ نه‌کراوه‌‬ ‫له‌به‌ر ئه‌و ‌ه په‌رله‌مانێکی الواز و په‌ڕله‌مانێکی‬ ‫بێهێزه‌‪ .‬پارتی و یه‌کێتی خۆیان ئاراسته‌ی ئه‌م‬ ‫په‌رله‌مان ‌ه ئه‌که‌ن کێشه‌کێشی ئه‌وه‌ی ‌ه ک ‌ه ئێمه‌‬ ‫ل ‌ه واڵتێکداین ک ‌ه به‌ڕاستی یاسا خۆی له‌ژێر‬ ‫پرسیاردای ‌ه و په‌ڕله‌مان له‌ژێر پرسیاردای ‌ه و‬ ‫خودی ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران له‌ژێر پرسیاردای ‌ه و‬ ‫حیزب ئاڕاسته‌ی هه‌موو شته‌کان ئه‌کات‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫بڕوام وای ‌ه هه‌ر بڕیارێک ک ‌ه په‌ڕله‌مان بیدات‬ ‫جێبه‌جێ ناکرێت‪ ،‬چونک ‌ه هه‌ردوو حیزب به‌بێ‬ ‫پاڵپشتی هه‌دوو واڵتانی دراوسێ هیچیان بۆ‬ ‫جێبه‌جێ ناکرێ له‌هه‌رێمی کوردستاندا‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬بوونی ئ �ه‌م هێزانه‌‬ ‫له‌کوردستان تا ده‌س��ت پێکردنی‬ ‫ه شاراو ‌ه بوو‪،‬‬ ‫که‌مپینێک بۆ ئه‌و مه‌به‌ست ‌‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫له‌گه‌ڵ بوونی ئه‌و هه‌موو ڕاگه‌یاندن ‌‬ ‫ه‬ ‫ه شاراوه‌یی‬ ‫ه هه‌ر ب ‌‬ ‫ئازاده‌‪ ،‬ئه‌و بنکان ‌‬ ‫ه چۆن ئه‌نرخێنی؟‬ ‫مابوونه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م بابه‌ت ‌‬ ‫نه‌به‌ز گۆران‪ /‬خۆ له‌ڕاستیدا شاراو ‌ه نه‌بوو‪.‬‬ ‫من نزیکه‌ی د ‌ه ساڵ ‌ه ده‌یبینم له‌میدیای یاخی‬ ‫به‌تایبه‌تی ئیشی له‌سه‌ر ده‌کرێت و چه‌ندین‬ ‫ج��ار ئیشی له‌سه‌ر ک��راو ‌ه و بابه‌تی له‌سه‌ر‬ ‫نووسراو ‌ه و له‌به‌شێکی خۆپیشاندانه‌کاندا‬ ‫داوای خه‌ڵک ئه‌و ‌ه بوو ‌ه ک ‌ه نابێت ئه‌و بنکانه‌‬ ‫له‌خاکی نیشتماندا ببن‪ .‬کێشه‌که‌ی ئێم ‌ه له‌م‬ ‫واڵته‌دا ئه‌وه‌ی ‌ه سیاده‌مان نیی ‌ه و هه‌ر واڵتێکیش‬ ‫سیاده‌ی نه‌بوو ئه‌و ‌ه ئیتر الیه‌نه‌کان بۆ خۆیان به‌‬ ‫ئاره‌زووی خۆیان ته‌راتێنی تێدا ده‌که‌ن‪ .‬پێت‬

‫وانه‌بێت ک ‌ه ته‌نها ده‌زگای سیخووڕی تورکیا‬ ‫و ئێران لێر ‌ه هه‌ی ‌ه ده‌زگای موساد و سی ئای‬ ‫ئه‌ی و ده‌زگای تری واڵتانی بێگانه‌ش لێره‌‬ ‫بوونیان هه‌ی ‌ه و ده‌رگایان بۆ کردونه‌ته‌و ‌ه و‬ ‫خانویان بۆ گرتوون و شوێنیان بۆ کردونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وان کاری سیخووڕی خۆیان ده‌که‌ن و ئه‌م‬ ‫دوو حیزبه‌ش سوود له‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه نهێنیانه‌‬ ‫ده‌گرن ک ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌دا هه‌یان ‌ه و من‬ ‫باوه‌ڕم وای ‌ه ک ‌ه ئه‌م هێزان ‌ه ن ‌ه ب ‌ه که‌مپین الده‌چن‬ ‫و نه‌ش ب ‌ه بڕیاڕی په‌رله‌مان‪ ،‬کاتێک الده‌چن‬ ‫ک ‌ه ئه‌م هه‌رێم ‌ه ده‌ستووری هه‌بێت‪ ،‬سیاده‌ی‬ ‫هه‌بێت و ڕێگ ‌ه نه‌دات ک ‌ه هێزێکی بێگان ‌ه بێت‬ ‫ل ‌ه واڵته‌که‌یدا کاری سیخۆڕی یان چاالکی‬ ‫سه‌ربازی بکات‪.‬‬ ‫ه هێزی‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬له‌کاتێکدا ک ‌‬ ‫ه له‌هه‌رێمی‬ ‫سه‌ربازی و سیخۆڕی بێگان ‌‬ ‫کوردستاندا هه‌ن‪ ،‬سه‌رکرده‌کانمان باسی‬ ‫سه‌ربه‌خۆیی کوردستان ده‌که‌ن‪ ،‬ئایا‬ ‫کوردستان سه‌ربه‌خۆ ده‌بێت له‌کاتێکدا‬ ‫ئه‌م هێزانه‌ی تێدا بێت؟‬

‫“‬

‫نه‌به‌ز گۆران‪ /‬ئه‌سڵه‌ن ب��اوه‌ڕم به‌و جۆر ‌ه‬ ‫گووتاران ‌ه نیی ‌ه ک ‌ه باسی سه‌ربه‌خۆیی ده‌که‌ن‬ ‫ئ �ه‌م �ه‌ش فێڵێک ‌ه ک � ‌ه له‌خه‌ڵکی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان ده‌کرێت‪ .‬به‌س درگاکانی ئێراق و‬ ‫ئیبراهیم خه‌لیل و پێنجوێنمان له‌سه‌ر دابخرێت‬ ‫له‌ڕووی ئیقتیسادییه‌و ‌ه هه‌ره‌س دێنێت‪ .‬ئه‌مانه‌‬ ‫ب ‌ه درێژایی (‪ )20‬ساڵ نه‌یانتوانییوو ‌ه ژێرخانی‬ ‫ئابووری هه‌رێمی کورستان چاک بکه‌ن و‬ ‫ئه‌وه‌ش له‌حاڵێکدای ‌ه ک ‌ه سه‌رخانی ئابووری‬ ‫هه‌رێمی کوردستانیش تێکچووه‌‪ ،‬هێزێکی‬ ‫نیشتیمانیمان نیی ‌ه ک ‌ه هێزێکی نیشتیمانی‬ ‫بێت و سه‌ر ب ‌ه هیچ حیزبێک نه‌بێت و سه‌ر‬ ‫ب ‌ه ئه‌نجوومه‌نی وه‌زی��ران بێت و ئه‌م واڵته‌‬

‫بپارێزێت‪ .‬ئێم ‌ه په‌یمانی کۆمه‌اڵیه‌تیمان‬ ‫شکستی هێناوه‌‪ ،‬ئاشتی کۆمه‌اڵیه‌تیمان شکستی‬ ‫هێناوه‌‪ ،‬ده‌وڵه‌تیش له‌سه‌ر ئه‌م چوار کۆڵه‌که‌یه‌‬ ‫داده‌م�ه‌زرێ ک ‌ه ئه‌م چوار کۆڵه‌که‌ی ‌ه بوونیان‬ ‫نه‌بوو ئه‌م وتار ‌ه له‌الی خه‌ڵک وه‌کو خه‌و وایه‌‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه ناکرێت هیچ سه‌رۆک حیزبێک ئه‌گه‌ر‬ ‫ده‌رگاشی بۆ بکه‌نه‌و ‌ه و ڕێگاشی بۆ بکه‌نه‌وه‌‬ ‫له‌الیه‌ن واڵتانی وه‌ک ئه‌مریکا و به‌ریتانیاش‬ ‫پێی بڵێین ده‌وڵ��ه‌ت ڕابگه‌یه‌نه‌‪ ،‬ناتوانێت؛‬ ‫چونک ‌ه ده‌زانێت هیچی نه‌کردوو ‌ه تا بتوانێت‬ ‫ده‌وڵه‌ت ڕابگه‌یه‌نێت‪ .‬یه‌ک له‌سه‌ر سێی خاکی‬ ‫هه‌رێمی کورستان تا ئێستا نه‌گه‌ڕاوه‌ته‌و ‌ه سه‌ر‬ ‫هه‌رێـم ئه‌مان ‌ه چوون بۆ به‌غداد بۆ وه‌رگرتنی‬ ‫پۆست و وه‌رگرتنی پار ‌ه نه‌یانتوانیوو ‌ه ته‌نانه‌ت‬ ‫گوندێکیش بگه‌ڕێننه‌و ‌ه بۆ هه‌رێمی کورستان‬ ‫ئیتر چۆن ده‌توانن ده‌وڵه‌ت ڕابگه‌یه‌نێ؟ با ئێمه‌‬ ‫قه‌ناعه‌ت به‌و گوتاران ‌ه نه‌که‌ین ئه‌م ‌ه وتارێکی‬ ‫حیزبی ‌ه و س��وودی لێ وه‌رده‌گ��رن بۆ کاتی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬له‌م کاته‌دا کوردان کۆمه‌ڵکوژ‬ ‫ده‌کرێن و سه‌رکردایه‌تی کورد ناتوانن‬

‫به‌یاننامه‌یه‌کی شه‌رمه‌زارکردنیش ده‌ر‬ ‫ه ده‌ربکه‌ن؟‬ ‫بکه‌ن‪ ،‬ئایا ئه‌توانن ئه‌و هێزان ‌‬ ‫نه‌به‌ز گ��ۆران‪ /‬نه‌خێر ئ��ه‌وان قودره‌تیان‬ ‫له‌و ‌ه که‌متر ‌ه ک ‌ه بتوانن هێزێکی گه‌وره‌ی‬ ‫وه‌ک تورکیا یان ئێران ده‌ر بکه‌ن‪ .‬ئێستاش‬ ‫گه‌شتوونه‌ت ‌ه ئه‌و ئاسته‌ی سنووری پارتی‬ ‫خه‌ریک ‌ه خۆی یه‌کالیی ده‌کاته‌و ‌ه له‌گه‌ڵ‬ ‫تورکیا‪ ،‬ئیتر چ له‌ڕووی بازاڕه‌و ‌ه و چ له‌ڕووی‬ ‫پاڵپشتیه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی ک ‌ه له‌ڕووی گوتاره‌کانی‬ ‫پارتی دیار ‌ه گوتارن له‌به‌رژه‌وه‌ندی تورکیا‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ئ��ه‌وان پێشبینی ده‌ک��ه‌ن ک ‌ه دوای‬ ‫ڕووخانی سوریا ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ی ک ‌ه له‌سوریا‬ ‫درووس��ت ده‌بێت ده‌وڵه‌تی ئیخوان ده‌بێت‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیخوانیش پاڵپشتی تورکیا ده‌بێت‬ ‫و ئه‌مه‌ش کاریگه‌ری ده‌بێت له‌سه‌ر ئێراق‬ ‫ئه‌م شه‌ڕه‌ی ک ‌ه ئێستا له‌سه‌ر ئێراق ده‌کرێت‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌وه‌و ‌ه هه‌ی ‌ه ک ‌ه دوای سوریا ئێراق‬ ‫چی به‌سه‌ر دێت و ئه‌و شه‌ڕ ‌ه ده‌که‌وێت ‌ه ئێرانه‌وه‌‬ ‫یان له‌ئێراقدا گرمۆڵ ‌ه ده‌بێت و ئه‌مریکییه‌کانیش‬ ‫خه‌ریکن ئه‌م ئاراسته‌ی ‌ه بگۆڕن‪ ،‬پارتیش‬ ‫خۆیی یه‌کالیی کردۆته‌و ‌ه بۆ بلۆکی تورکیا‪،‬‬ ‫یه‌کێتیش خه‌ریک ‌ه خۆی یه‌کالیی ده‌کاته‌وه‌‬ ‫بۆ بلۆکی ئێران له‌گه‌ڵ مالیکیدا هه‌موو ئه‌مانه‌‬ ‫ده‌بێت ‌ه هۆی ئه‌وه‌ی ک ‌ه ئێم ‌ه زۆر له‌و ‌ه الواز‬ ‫تر بین ک ‌ه بتوانین هێزێکی گ�ه‌وره‌ی وه‌کو‬ ‫تورکیا یان ده‌زگایه‌کی سیخۆڕی ده‌ربکه‌ین‬ ‫له‌هه‌رێمی کوردستاندا‪ ،‬چونک ‌ه ئه‌مان ‌ه خۆیان‬ ‫نه‌بوونه‌ت ‌ه به‌شێک له‌مووعاده‌له‌ی یاریکردن ‌ه که‌‬ ‫له‌ناوچه‌که‌دا ڕوو ده‌دات و خۆشیان یاریزان‬ ‫نین‪ ،‬به‌ڵکو یارییان پێ ده‌کرێت‪.‬‬ ‫ه کۆمه‌ڵێک گه‌نج‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ماوه‌یه‌ک ‌‬ ‫ه که‌مپینی کۆکردنه‌وه‌ی واژۆ‬ ‫ده‌ستیان ب ‌‬ ‫ه پله‌ی یه‌که‌مین کاری‬ ‫هب ‌‬ ‫کردووه‌‪ ،‬ئایا ئه‌م ‌‬ ‫ه یاخود خه‌ڵک؟‬ ‫حکوومه‌ت ‌‬ ‫نه‌به‌ز گ��ۆران‪ /‬خ��ۆی له‌ڕاستیدا ئیشی‬ ‫حکومه‌ته‌‪ ،‬ئیشی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زی��ران و‬ ‫سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێم ‌ه و ئیشی په‌رله‌مان ‌ه که‌‬ ‫یاسایه‌ک ده‌رب��ک��ات و ئیشی ئ �ه‌و ده‌زگ��ا‬ ‫ڕه‌سمیانه‌ی حکومه‌ت ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی نه‌هێڵن که‌‬ ‫ده‌ستگای سیخۆڕی یان هێزی تری بێگانه‌‬ ‫له‌واڵتدا هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم وه‌ختێک ک ‌ه ئه‌مانه‌‬ ‫غایب ده‌بن له‌واڵته‌که‌دا و ئه‌وان ‌ه ده‌که‌ون ‌ه ژێر‬ ‫پرسیاره‌و ‌ه و ده‌که‌ون ‌ه ژێر ئیراده‌ی هه‌ندێک‬ ‫به‌رپرسی حیزبییه‌وه‌‪ ،‬له‌هه‌رێمه‌که‌دا خه‌ڵک‬ ‫دێت خۆی خه‌ریکی که‌مپین ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫که‌مپین هیچ کاریگه‌ری نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌موو‬ ‫خه‌ڵکی کوردستانیش واژۆی ئه‌م که‌مپینه‌‬ ‫بکات یه‌ک سه‌ربازی تورک ناچێته‌‪ ،‬ده‌ره‌وه‌‬ ‫چونک ‌ه قیاد ‌ه سیاسییه‌ک ‌ه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌دای ‌ه ئه‌و‬ ‫سه‌رباز ‌ه له‌هه‌رێمی کوردستان بێت‪.‬‬ ‫ه کۆتا‬ ‫هب‌‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئه‌گه‌ر ئه‌م که‌مپین ‌‬ ‫ه نه‌کشێنه‌وه‌‬ ‫ه سه‌ربازییان ‌‬ ‫بێت و ئه‌و بنک ‌‬ ‫چاره‌سه‌ری گونجاو چییه‌؟‬ ‫نه‌به‌ز گۆران‪ /‬ئه‌بێت فشار درووست بکرێت‬ ‫له‌سه‌ر په‌ڕله‌مان و له‌سه‌ر سه‌رۆکایه‌تی هه‌رێـم‬

‫“‬

‫بڕوام وای ‌‬ ‫ه‬ ‫هه‌ر بڕیارێک‬ ‫ه په‌ڕله‌مان‬ ‫ک‌‬ ‫بیدات جێبه‌جێ‬ ‫ناکرێت‪ ،‬چونکه‌‬ ‫هه‌ردوو حیزب‬ ‫به‌بێ پاڵپشتی‬ ‫هه‌دوو واڵتانی‬ ‫دراوسێ هیچیان‬ ‫بۆ جێبه‌جێ‬ ‫ناکرێ له‌هه‌رێمی‬ ‫کوردستاندا‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪ 31‬چاوپێکه‌وتن‬

‫ئینجا له‌سه‌ر حکومه‌ت بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وان بوێرانه‌‬ ‫بتوانن بڕیارێک بده‌ن‪ ،‬به‌اڵم نابێت چاوه‌ڕێی‬ ‫ئه‌وه‌ش بکه‌ین ک ‌ه ئه‌وان بڕیاری بووێران ‌ه بده‌ن‪،‬‬ ‫چونک ‌ه ئه‌گه‌ر ئه‌وان ئه‌و بڕیاره‌یاندا ئیتر ده‌بنه‌‬ ‫دوژمنی ئه‌و دۆستانه‌ی ک ‌ه چه‌ندین ساڵ ‌ه ئیشیان‬ ‫بۆ ده‌که‌ن‪ ،‬چه‌ندین ساڵ ‌ه ڕێگه‌یان بۆ خۆش‬ ‫ده‌ک�ه‌ن بۆ ئ�ه‌وه‌ی هێزه‌کانی ئۆپۆزسیۆنیان‬ ‫له‌واڵته‌که‌یاندا بۆ کز بکه‌ن‪ .‬ئێستا سه‌یرکه‌‬ ‫هێزی ئۆپۆزسیۆنی ئێران وه‌ک ( دیموکرات‬ ‫و کۆمه‌ڵ ‌ه ) ئه‌و حیزبان ‌ه خه‌سێنراون‪ ،‬چۆن‬ ‫خه‌سێنراون ئه‌م ‌ه بڕیاری ئێران ‌ه ک ‌ه ده‌یه‌وێت‬ ‫ئه‌و هێزان ‌ه بخه‌سێنن له‌سنووری دهۆک و‬ ‫هه‌ولێر ئه‌و هێزانه‌ی ئۆپۆزسیۆن بوون ک ‌ه پێشتر‬ ‫په‌که‌ک ‌ه بوو له‌و ناوچان ‌ه هه‌موویان ده‌رپه‌ڕاندن‬ ‫ب ‌ه شه‌ڕ و لێیان و کوشتن بۆ ئه‌و ‌ه ده‌رچوون‬ ‫بچن ‌ه شوێنێکه‌و ‌ه ک ‌ه ده‌ستیان پێیان نه‌گات‪،‬‬ ‫ئه‌گینا ده‌ستیان پێیان بگات به‌هه‌مان شکڵی‬ ‫حیزبی دیموکرات و ئه‌وانه‌یان لێده‌که‌ن‪،‬‬ ‫بۆ چونک ‌ه ئه‌و ‌ه داخوازی تورکیای ‌ه بۆی ‌ه من‬ ‫قه‌ناعه‌تم وانیی ‌ه بتوانین کارێکی وا بکه‌ین ئه‌مانه‌‬ ‫پێویستیان به‌وه‌ی ‌ه هێزێک هه‌بێت بیانپارێزێت‬ ‫ئه‌و هێزه‌ش ک ‌ه ده‌یان پارێزێت ئه‌وانن‪ ،‬واته‌‬ ‫هه‌بوونی خۆیان له‌هه‌بوونی داگیرکه‌ریدا‬ ‫ده‌بیننه‌وه‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫توندکردنی گۆشەگیري سەر ڕێبەر ئاپۆ شاردنەوەی‬ ‫حەقیقەت و کۆمەڵکوژیەکی خوێناویە‬

‫نه‌جیب ‌ه عومه‌ر‬

‫‌ ب��ەدرێ��ژای مێژوو م��رۆڤ بۆ ئ��ەوەی نرخە‬ ‫مرۆیەکانی خۆی بپارێژێت بێوچان لەتێکۆشاندا‬ ‫ب���ووە‪ .‬کاتێک سیستەمی دەس���ەاڵت���دار و‬ ‫دەوڵەتگەراکان بوونەتە بااڵدەست ملمالنێ نێوان‬ ‫سیستەمە دەسەاڵتدارەکان و گەالنی ژێردەست‬ ‫و زوڵم لێکراواندا و لەنێوان پێشکەوتووخواز و‬ ‫کۆنەپارێزاندا لەنێوان ژنانی ئازادیخواز و پیاوانی‬ ‫زۆرداردا گەیشتۆتە ئاستێکی بڵند و بەدژواری‬ ‫خوێنی گەالن تێدا ڕژاوە‪ .‬لەڕۆژی ئەمڕۆدا ئەو‬ ‫ملمالنێیە خاوەن هەمان گەوهەرە‪ ،‬بەاڵم رەنگ‬ ‫و بەرگەکەی گۆراوە‪ .‬سیستەمی دەسەاڵتداری‬ ‫جیهانی وەک گەورەترین زوڵمکار نمونەی‬ ‫ئەهریمەن دەخوازێت ریگا و شکەستەکانی‬ ‫خۆی بەسەر هەموو جیهاندا داسەپێنێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێشکەوتنی دەنگی ن��اڕازی گ��ەالن و هەموو‬ ‫چین و توێژەکان وەک ئ��اه��ورام��ەزداک��ان‬ ‫ئاستەنگن لەبەردەمیاندا‪ .‬ئەو تابلۆیەی کە هەموو‬ ‫رۆژێک دەیبینین لەسەر ئاستی هەموو جیهان‬ ‫و رۆژهەاڵتی ناوەراست و گەالنی ئازادیخواز‬ ‫لەبەرامبەر سیستەمی دەس��ەاڵت��دار‪ ،‬ڕادەپ��ەڕن‬ ‫و کار بۆ بونیاتنانی سیستەمێک دەک��ەن کە‬ ‫مرۆڤایەتی و بەهەموو نەتەوە و رەگەز و چین‬ ‫و توێژەکانیەوە بەئازادی بژین‪ .‬ئاشکرایە کە‬ ‫هەندێک هێز لەناو هاوپەیمانیدان لەپێناوی‬ ‫مانەوەی دەسەاڵتدارێتیان بەشێوەیەکی دژوار‬ ‫و هەموو شێوازێکی کۆمەڵکوژی و گەلەکۆمە‬ ‫بەڕێوە دەب��ەن لەسەر ئەو هێز و گەالنەی کە‬ ‫لەپێناوی ئ��ازادی هەموو گەالندا تێکۆشان‬ ‫دەکەن‪ .‬نمونەی ئەوانەش تەواوی واڵتانی زلهێز‬ ‫وەک واڵتەیەکگرتووەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل‬ ‫و ژمارەیەکی زۆر لەواڵتانی ئەوروپا کە لەژێر‬ ‫ناوی هاوپەیمانی ئابوری هاوبەش داگیرکەری‬ ‫جیهانی بەشێوەیەکی نامرۆڤانە بەڕێوە دەبەن‪.‬‬ ‫بەتایبەتی لەسەر رۆژهەاڵتی ناوەراست و چۆن‬ ‫لەسەدەی بیستەمدا نەخشەسازی ئەم هەرێمەیان‬ ‫لەپێناوی بەرژەوەندی خۆیان داڕشت‪ ،‬ئێستاش‬ ‫بەهەمان عەقڵیەت ئامادەکاری جێگیرکردنی‬ ‫سیستەمەکەیان دەکەن‪ .‬ئاشکرایە کە واڵتانی‬ ‫کوردستانیش ناوجەرگەی رۆژهەاڵتی ناوەراست‬ ‫پێکدێنێت‪ .‬لەپێناوی ب��ەرژەوەن��دی خۆیان و‬ ‫دور لەهەموو پێوەرێکی سیاسی و ئەخالقی‬

‫لەسەرەتای سەدەی بیستەمدا کوردستانیان دابەش‬ ‫کرد بەسەر چوار دەوڵەتدا و خواستیان گەلی‬ ‫کورد لەنەخشەی جیهاندا بسڕنەوە‪ .‬لەبەرامبەردا‬ ‫گەلی ک��ورد نزیکەی سەدەیەکە لەسەر پێە‬ ‫و لەتێکۆشاندایە لەسەرتاسەری کوردستاندا‬ ‫بەتایبەتی ئەم (‪ )35‬ساڵەی دوایی بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی کورد بەپێشەنگایەتی پارتی‬ ‫کرێکارانی کوردستان و بەڕێبەرایەتی ڕێبەری‬ ‫گەلی ک��ورد بەڕێز(عەبدوڵاڵ ئ��ۆج��ەالن) بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافە نەتەوەیی و دیموکراتیەکانی‬ ‫و بەدەستهێنانەوەی ناسنامەی نەتەوەیەکی‬ ‫دیموکرات و ئافراندنی سەرلەنوێ بەها مرۆیی و‬ ‫مەعنەویەکانی مرۆڤ تێکۆشانێکی سەرکەوتوو‬ ‫و بێ وێنە بەڕێوە دەبات‪ .‬بێگومان ئەم تێکۆشانە‬ ‫شۆرشێکی دیموکراتیانەیە کە بەپێشەنگایەتی‬ ‫ژن��ان و الوان بەڕێوە دەچێت‪ .‬ئەم تێکۆشانە‬ ‫وەک گەورەترین هێزی ئۆپۆزسێۆنی جەماوەریە‬ ‫لەناوچەکەدا کە ناکەوێتە ژێر سێبەری هیچ‬ ‫یەک لەدەوڵەتانی دەسەاڵتدار و خاوەن هێڵێکی‬ ‫سەربەخۆیە‪ .‬خۆی لەخۆیدا نوێنەرایەتیەکی‬ ‫ت��ەواو دەک��ات بۆ هەموو هێز و ئۆپۆزسێۆنی‬ ‫جەماوەری و لەرۆژی ئەمرۆدا‪ .‬هەربۆیە گەلی‬ ‫کورد و بزوتنەوەکەی ڕووب��ەرووی زۆرترین‬ ‫گەلەکۆمە و کۆمەڵکوژی دەبێتەوە لەالیەن‬ ‫دەوڵەتانی سەردەست لەکوردستان بەپشتیوانی‬ ‫دەوڵەتانی زلهێزی جیهانی‪ .‬لەسەر و هەموویانەوە‬ ‫ئەو هێرشانە رووب��ەرووی ڕێبەری گەلی کورد‬ ‫بەڕێز (عەبدوڵاڵ ئۆجەالن) دەبێتەوە ماوەی (‪)170‬‬ ‫رۆژ زیاترە هیچ هەواڵێک دەرب��ارەی بەڕێزی‬ ‫نازانرێـت و ڕێگە نادرێت بەپارێزەرەکانی‬ ‫چاویان پێبکەوێت و گەلی کورد دەرب��ارەی‬ ‫رەوشی ڕێبەرەکەی خاوەن هیچ زانیاریەک نییە‪.‬‬ ‫لەهەمانکاتدا بەیاسا دەخوازن بۆ هەر ووتەیەکی‬ ‫ڕادیکااڵنەی ڕێبەر ئۆجەالن ماوەی شەش مانگ‬ ‫س��زای ژووری تاکەکەسی ببڕنەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫هەموو گوتنێکی ڕێبەر ئاپۆ بەپێی پێوانەکانی‬ ‫حکومەتەکەی ئاکەپە تاوانە‪ .‬کاتێک هەموو‬ ‫ووتەکانی بەڕێزی بهێنرێتە الی یەکتر واتا تا‬ ‫کۆتایی تەمەن سزای ژووری تاکەکەسی لەسەر‬ ‫بەڕێزی لەالیەن بەڕێوەبەری زیندانی ئیمرالیەوە‬ ‫بەڕێوە دەبرێت‪ .‬ئەمەش توندترین و هۆڤانەترین‬ ‫شێوازی ئەشکەنجە و توندوتیژیە کە لەسەر ڕێبەر‬ ‫ئۆجەالن بەڕێوە دەچێت‪ .‬دەخوازن بەم شێوەیە‬ ‫بەتەواوەتی دەنگی ڕێبەر ئۆجەالن ببڕن‪ ،‬چونکە‬ ‫بەڕێزی لەماوەی (‪ )12‬ساڵی ڕابردوودا هەموو‬ ‫هێز و توانای خۆی خستە خزمەتی مرۆڤایەتی‬ ‫و بەنەخشە ڕێگاکانی ڕێگەی لەشەڕی دژوار‬ ‫گرت و زەمینەسازی بۆ چارەسەری ئاشتی و‬ ‫دیموکراتیانە پێشخست و لەڕێگەی هەموو‬

‫دیدارەکانیەوە پەیام و پەرسپێکتفی تێکۆشان‬ ‫و ب��اوەری سەرکەوتنی دەدای��ە هەموو هێزە‬ ‫دیموکراتخوازەکان بەگشتی و گەلی کورد‬ ‫بەتایبەتی‪ .‬هەموو پالنە چەپەڵەکانی سیستەمە‬ ‫دەسەاڵتدارەکانی ئاشکرا دەکرد‪ .‬لەهەمانکاتدا‬ ‫لەڕێگە پارێزنامەکانەوە کە لەپارێزنامەیەکی‬ ‫کەسێتی زیاتر وەک پارێزنامەیەکی مرۆڤایەتی‬ ‫و هەموویان لەسەربنەمای ئایدیۆلۆژی ئازادی‬ ‫ژن دایڕشتووە بەهێزترین تێز و فەلسەفەیە بۆ‬ ‫ژیانێکی ئ��ازاد و سیستەمێکی کۆمەاڵیەتی‬ ‫دیموکرایتیانە و بونیاتنانی زهنیەتی نەتەوەیەکی‬ ‫دیموکرات بەرهەمهێناوە‪ .‬لەئەنجامدا گرنگە‬ ‫بڵێن دەنگی ڕێبەر ئاپۆ بەواتای دەنگ و پەیامی‬ ‫گەالنی ئازادیخوازە و بەتایبەتی دەنگی هەموو‬ ‫ژنانی ئازادیخواز و تێکۆشەرە کە بەڕێزی بە‬ ‫بیرۆکە فکریەکانی و بەئایدیۆلۆژیا و هەوڵە بێ‬ ‫پایانەکانی گەورەترین شۆرشی کۆمەاڵیەتی و‬ ‫وەرچەرخانی لەکۆمەڵگای کوردیدا دروست‬ ‫ک��ردووە‪ .‬بەهەڵوێستە کرداریەکانی سیستەمی‬ ‫پیاوساالری رووب��ەرووی هەژاندن کردۆتەوە‪.‬‬ ‫گرێدراو بەم راستیەشەوە دەنگی ڕیبەر ئۆجەالن‬ ‫بەواتای دەنگ و ناسنامە کوردی ئازادە و ئیرادەی‬ ‫ئازادانەی ژنانە‪ .‬کاتێک ئەم راستیانە دەنرخێنین‬ ‫دەبینین کە ڕیبەر ئۆجەالن کلیلی حەقیقەتە‪.‬‬ ‫دەوڵەتانی داگیرکەری جیهانی بەپشگیریان‬ ‫لەدەوڵەتانی س��ەردەس��ت لەکوردستاندا بۆ‬ ‫کۆمەڵکوژیەکانی(کورتەک و کاڵبان و چەلێ)‬ ‫بە توندکردنی گۆشەگیری‪ ،‬دەخوازن راستی و‬ ‫حەقیەت بشارنەوە و پەیامی کۆمەڵکوژییەکی‬ ‫خوێنای بدەن‪ .‬لەبەرامبەر بەم زوڵمە و لە سۆنگەی‬ ‫هەستکردنێکی بەرپرسیارانە بۆ ئازادی هەموو‬ ‫گەالن و چارەسەری ئاشتیانە بۆ پرسی کوردان‬ ‫و ڕێگەگرتن لەچەوسانەوەی ژنان‪ .‬تەڤگەری‬ ‫ژنانی کورد لەسەرتاسەری کوردستاندا دەستیان‬ ‫بە هەڵمەتێک کردووە بەدروشمی ( با ڕێبەر ئاپۆ‬ ‫ئازاد بکەین کۆتایی بەکۆمەڵکوژی بهێینن)‪،‬‬ ‫چونکە توندکردنی گۆشەگیر هاوتەریبە لەگەڵ‬ ‫هەموو کۆمەڵکوژیەکان‪ .‬لەپێناوی سەرخستنی‬ ‫هەموو ئاهورامەزداکان بەسەر ئەهریمەنەکاندا‬ ‫سەرخستنی حەقیقەت و ئازادی ژنان و گەلی‬ ‫ک��ورد و ئۆپۆزسیۆنی ج��ەم��اوەری هەموو‬ ‫گەالن‪ ،‬پێویستە هەموومان تێکۆشانەکانمان چڕ‬ ‫بکەینەوە لەپێناوی ئازادی ڕێبەر ئاپۆ‪ ،‬چونکە‬ ‫ڕێبەر ئاپۆ کلیلی هەموو چارەسەریەکانە‪ .‬بۆیە‬ ‫پێویستە هەموو کورد بەیەکڕیزی هەموو ژنان بە‬ ‫یەکدەنگی هەموو مرۆڤایەتی ئازادیخواز بەیەک‬ ‫هەڵوێستی تواناکانمان بهێنینە الی یەکتر هەموو‬ ‫دی��وارە ئاسنینەکان بشکێنین تا بگەینە ماف و‬ ‫ئازادیەکانمان‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪33‬‬

‫وتار‬

‫مافی مرۆڤ کۆرپه‌ سه‌قه‌ت له‌دایک بووه‌که‌ی رۆژئاوا‬ ‫ئا‪ :‬عه‌بدوڵاڵ ئۆرفا‬

‫ل ‌ه (‪ )1948/12/10‬له‌قه‌سری شایۆ له‌پاریسدا‬ ‫جاڕنامه‌ی مافی مرۆڤ راگه‌ێندرا‪ .‬ئه‌م جاڕنامه‌ی ‌ه‬ ‫دوای ش �ه‌ڕی دووه‌م��ی جیهانیدا ل �ه‌دژی ئه‌و‬ ‫دڕندانه‌دا بوو ک ‌ه رژێمی فاشیستی هیتلێر ک ‌ه بووه‌‬ ‫هۆی کوشتن و که‌م ئه‌ندامبوونی زێده‌تر ل ‌ه (‪)60‬‬ ‫میلێون ئینسانه‌و ‌ه په‌سه‌ندکرا‪ .‬هۆکارێکی تری ئه‌م‬ ‫جاڕنامه‌ی ‌ه ئه‌و ‌ه بوو که‌سی تر له‌و رۆژه‌به‌دواو ‌ه و‬ ‫هیچ ده‌وڵه‌تێک و ب ‌ه هیچ بیانویه‌ک بۆ دابینکردنی‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانی خ��ۆی هێرش نه‌بات ‌ه سه‌ر‬ ‫وه‌اڵتێکی تر هه‌روه‌ها له‌و جاڕنامه‌یه‌دا به‌تایبه‌تی‬ ‫جه‌خت له‌سه‌ر پێوانه‌کانی مافی مرۆڤ و جێبه‌جێ‬ ‫کردنیان کرا‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ‌ه من ناخۆازم لێره‌دا به‌وردی باسی ئه‌و‬ ‫ماددان ‌ه به‌که‌م ک ‌ه له‌و جاڕنامه‌یه‌دا نووسراوه‌‪،‬‬ ‫چونک ‌ه هه‌موو که‌س له‌ناوه‌رۆکی ئه‌و جاڕنامه‌‬ ‫ئاگاداره‌‪ ،‬به‌اڵم ده‌م�ه‌وێ ب ‌ه کۆرتی بۆچوونی‬ ‫خ��ۆم له‌سه‌ر ئ �ه‌م ده‌س��ت �ه‌واژه‌ی � ‌ه ده‌رب���ڕم که‌‬ ‫له‌ڕۆژهه‌اڵتی ناوین ب ‌ه گشتی و له‌کوردستان‬ ‫به‌تایبه‌تی بووه‌ت ‌ه سه‌رابێک له‌چۆڵه‌وانی و بۆته‌‬ ‫شوان خه‌ڵه‌تێنه‌ێک ک ‌ه هه‌رچی به‌شوێنیدا ده‌ڕۆی‬ ‫ماندووتر ده‌بی و ده‌ستت پێناگه‌ت‪ .‬مافی مرۆڤ‬ ‫ئه‌و کۆرپه‌یه‌ی ‌ه ک ‌ه ب ‌ه سه‌قه‌تی له‌دایک بووه‌‬ ‫و له‌تاقیگ ‌ه مۆنتاژکراوه‌کانی ڕۆژئ��اوا و له‌ژێر‬ ‫چاودێری گۆای ‌ه مافناس ‌ه مافخۆازه‌کانی‬ ‫وه‌اڵته‌یه‌گرتووه‌کانی ئه‌مریکا و به‌‬ ‫هۆرمۆن ‌ه پیس و چه‌په‌ڵ و چه‌واشه‌کانی‬ ‫بریتانیا گ��ه‌ور ‌ه ب��وو ‌ه و تا ئێستاش‬ ‫له‌گه‌لیدا بێت له‌شانۆگه‌ریه‌کی‬ ‫زێده‌تر ک ‌ه جارێک کۆمیک‬ ‫و ج��ارێ��ک��ی ت��ر درام��ای �ه‌‬ ‫نه‌یتوانیو ‌ه خ��ۆی ڕزگ��ار‬ ‫بکات‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌م کۆرپه‌‬ ‫سه‌قه‌ت ‌ه بۆوه‌ت ‌ه چاوساخی‬ ‫هه‌موو ئه‌و داگیرکه‌ران ‌ه ک ‌ه به‌‬ ‫بیانووگه‌لێکی جۆراوجۆر وه‌کوو‬ ‫سه‌گی پۆلیس بۆن ده‌کێشن و له‌هه‌ر‬ ‫وه‌اڵتێک ک ‌ه یه‌ک توز بۆنی به‌رژه‌وه‌ندیان لێ‬ ‫بێت ئیتر خۆیان ب ‌ه برا گه‌ور ‌ه و پێشه‌نگی مافی‬ ‫مرۆڤ ده‌بینن و هێرش ده‌بن ‌ه سه‌ری و ب ‌ه ئاره‌زوی‬ ‫خۆیان وه‌کو گورگێکی هار پارچ ‌ه پارچه‌ی‬ ‫ده‌که‌ن و تا دوایین ده‌ڵۆپی خوینی ئه‌و کۆمه‌ڵگایه‌‬ ‫هه‌ڵده‌مژن و وای لێ ده‌که‌ن ک ‌ه ل ‌ه بواری ژیاندا‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌بواری سیاسی و ئابۆری و ئه‌خالقی‬ ‫نه‌فه‌سی ببڕن و ئیتر بیکه‌ن ‌ه سۆزانیه‌کی ده‌سته‌مۆ‬ ‫کراو بۆ گێرانه‌وه‌ی چیرۆکه‌کانی هه‌زارۆیه‌ک‬

‫شه‌و یان له‌کۆشک ‌ه قێزه‌ونه‌کانیان ک ‌ه به‌درێژایی‬ ‫ته‌مه‌نیان ته‌نانه‌ت یه‌ک جاریش بێت مرۆڤێکی‬ ‫راسته‌قین ‌ه ک ‌ه وه‌کو مرۆڤ بیری لێ بکات و‬ ‫وه‌کو مرۆڤ بریار بدات و وه‌کو مرۆڤ بدوێت‪،‬‬ ‫له‌ناویاندا ژیانی نه‌کردوو!!‬ ‫ئه‌مرۆ له‌باکوری کوردستان حکومه‌تی ئه‌ردۆغان‬ ‫ک ‌ه به‌ئاره‌زوی خۆی و به‌پاڵپشتی ئه‌مریکا به‌هه‌موو‬ ‫ته‌کنیک و ته‌کنولۆژیای پێشکه‌وتوو و به‌یارمه‌تی‬ ‫راسته‌وخۆی ناتۆ به‌ناو ئۆپه‌راسیونی که‌جه‌که‌‬ ‫زێده‌تر له‌پێنچ هه‌زار مرۆڤی له‌زیندان کردووه‌‬ ‫به‌س له‌به‌ر ئه‌و ‌ه ک ‌ه ده‌ڵێن ئێم ‌ه کوردین و ئه‌و‬ ‫مافانه‌مان ده‌وێت ک ‌ه له‌جاڕنامه‌کانی مافی مرۆڤ‬ ‫نوسراو ‌ه ک ‌ه یه‌کێک له‌وان ‌ه ک ‌ه مافێکی سروشتییه‌‬ ‫و مافی به‌زمانی دایک قه‌سه‌کردنه‌‪ ،‬هاوکات‬ ‫به‌ئوپه‌راسیۆنى ئه‌سکه‌رى شۆرشگێڕانى کورد به‌‬ ‫بۆمبی کیمیاوی و ناپاڵم ک ‌ه گوای ‌ه قه‌ده‌غه‌کراون‬ ‫کۆمه‌ڵکوژ و ده‌یانکات ب ‌ه خه‌لووز ک ‌ه ته‌نانه‌ت‬ ‫نه‌توانیت ن ‌ه له‌له‌ش و نه‌له‌روخساریشدا پێناسه‌یان‬ ‫بکه‌ێت! ئه‌مساڵ ک ‌ه (‪)63‬هه‌مین ساڵیادی ئه‌و‬ ‫کۆرپ ‌ه سه‌قه‌ته‌ی ‌ه له‌زیندانی ئیمرالی ئه‌و ‌ه بۆ زیاتر‬ ‫ل ‌ه شه‌ش مانگ ‌ه ک ‌ه ده‌وڵه‌تی ت��ورک ناهێڵت‬ ‫پارێزه‌ره‌کانی به‌رێز ئۆجه‌اڵن چاوپێکه‌وتنی‬ ‫له‌گه‌ڵدا بکه‌ن و ته‌نانه‌ت له‌م دوایه‌شدا (‪)46‬‬ ‫پارێزه‌ری به‌رێز ئۆجه‌النشیان ده‌ستبه‌سه‌رکردوه‌‬ ‫پاساوێک خه‌ڵکی‬ ‫و ب ‌ه بێ هیچ‬ ‫ئاسایی له‌سه‌ر‬ ‫ش �ه‌ق��ام �ه‌ک��ان‬

‫ده‌گرێ و له‌به‌ندیخانه‌کانی ئه‌ردۆغان به‌جێیان‬ ‫بۆ؟ له‌به‌ر ئه‌و ‌ه ک ‌ه کوردن و داوای مافی خۆیان‬ ‫ده‌ک��ه‌ن! س��ه‌رۆک شاره‌وانیه‌کانی باکوری‬ ‫کوردستان ک ‌ه به‌ده‌نگی گه‌ل و پڕۆسه‌یه‌کی‬

‫دیموکراتیانه‌دا هه‌ڵبژێردراون ده‌یانگرن و‬ ‫به‌بیانووی پۆچ ده‌یانخه‌ن ‌ه زیندانه‌وه‌! ته‌نانه‌ت مافی‬ ‫په‌رله‌مانتارانی کوردانیش زه‌وت ده‌کات!! ئه‌ی‬ ‫ئه‌و ‌ه نه‌بوو له‌ساڵی (‪)2007‬دا ب ‌ه کرده‌وه‌یه‌کی‬ ‫فاشیستان ‌ه و دڕندان ‌ه به‌رێز ئۆجه‌اڵنیان ژه‌هرخوارد‬ ‫کرد؟! ئایا کێ بۆی هه‌ی ‌ه ک ‌ه بلێ مافی مرۆڤ‬ ‫هه‌یه‌؟ له‌چاوی ئه‌و ئۆریانتالیست ‌ه بێ پره‌نسیپانه‌دا‬ ‫له‌کوردستاندا مافی مێرووله‌ش نیی ‌ه تا چ بگات‬ ‫به‌مافی مرۆڤ! مافی مرۆڤ چ ته‌ره‌ماشێک ‌ه و‬ ‫سی پی تی چ بۆگه‌نێکه‌؟! سی پی تی له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ژه‌هرخۆاردکردنی به‌رێز ئۆجه‌اڵن چ سزایه‌کی‬ ‫حقوقی به‌سه‌ر تورکیادا سه‌پاند؟! ئێستا ده‌خۆازێ‬ ‫چ بکات؟ له‌ڕۆژهه‌التی کوردستان ڕۆله‌کانی‬ ‫کورد ک ‌ه به‌س ده‌یانه‌وێت ماف ‌ه سه‌ره‌تایه‌کانیان‬ ‫ک ‌ه له‌الیه‌ن رژێمی خۆداوه‌ندی ویالیه‌تی فه‌قی‬ ‫زه‌وت کراو ‌ه ده‌سته‌به‌ر بکه‌ن ب ‌ه په‌تی سێداره‌‬ ‫وه‌اڵمیان ده‌ده‌نه‌وه‌!! زۆر له‌و که‌سانه‌ش ک ‌ه گوایه‌‬ ‫مافناسن(مافی مرۆڤ) و له‌سیاسه‌تی کورد و‬ ‫کوردستان تێده‌گه‌ن جاروبار له‌سه‌ر شاشه‌ی‬ ‫هه‌ندێک له‌ته‌له‌فزیوونه‌که‌ندا ده‌رده‌ک��ه‌ون و‬ ‫هه‌ندێک بابه‌ت ب ‌ه شێوه‌یه‌کی چه‌واشه‌کارانه‌‬ ‫ش��رۆڤ � ‌ه ده‌ک���ه‌ن ک � ‌ه ت�ه‌ن��ان�ه‌ت قه‌نه‌فه‌که‌ی‬ ‫ژێرپێشیان پێیان ده‌لێت‪ :‬ک��ور ‌ه درۆ مه‌که‌!!‪.‬‬ ‫به‌اڵم له‌م قوناغ ‌ه هه‌ستیاره‌دا ک ‌ه دابه‌شکه‌ران و‬ ‫داگیرکه‌رانی کوردستان ده‌یانهه‌وێت ب ‌ه شه‌ڕێکی‬ ‫سایکۆلۆجییه‌و ‌ه و به‌دروشمێکی چه‌واشه‌کارانه‌‬ ‫گۆرانکاریه‌کانی ڕۆژهه‌اڵتی ناوین ب ‌ه ناوی‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌ب وزه‌ت بکه‌ن و جارێکی تر‬ ‫نه‌ته‌وه‌ی کورد له‌ده‌روه‌ی دیزاینکردنی‬ ‫ناوچه‌ک ‌ه و پڕۆس ‌ه دیموکراتیه‌کاندا‬ ‫بهێلێن‪ ،‬پێویست ‌ه گه‌لی کوردیش ک ‌ه ئێستا‬ ‫که‌م تا زۆر له‌ئاستێکی باش ‌ه له‌بواری‬ ‫تێگه‌یشتنی ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی��دا‪ ،‬پێکه‌وه‌‬ ‫هه‌وڵبده‌ین ک ‌ه هه‌ر چی زووتر به‌‬ ‫به‌ستنی کۆنفرانسێکی نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫وه‌کو ئاڵترناتیڤێک له‌به‌رامبه‌ر‬ ‫ئه‌و داگیرکه‌ران ‌ه خۆمان به‌زانست‬ ‫و دیالۆگ پڕچه‌ک بکه‌ین و له‌و‬ ‫کۆنفرانسه‌دا ک ‌ه وه‌کو ئۆکسیجینێک‬ ‫ڕۆل ده‌بینێت بۆ تیمارکردن و سه‌ر له‌نوێ‬ ‫ژیانکردنێکی نوێ له‌کوردستان بڕیاری خۆمان‬ ‫بده‌ین و له‌و شن ‌ه بایه‌ی ک ‌ه به‌هاری گه‌النی له‌گه‌ل‬ ‫خۆی هێناو ‌ه بێبه‌ش نه‌بێن‪ ،‬ئه‌گینا ب ‌ه چاالکی‬ ‫حقوقی هه‌ڵۆێست نیشاندان له‌به‌رامبه‌ر بڕیاری‬ ‫سیاسی خۆ خه‌ڵه‌تاندن ‌ه و له‌مردوو چاوه‌ڕوانی‬ ‫چه‌پڵ ‌ه لێدانه‌‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫شـــــــــــــــــرنــاخ‪،‬‬

‫لە بێژینگ دانێکی ترە لەپرسی کــــورد‬

‫پێموایە بزاڤی سیاسی و نیشتمانی كوردی‬ ‫لەباشور ئەو قۆناغەی تێپەڕاند كە لەرێگای‬ ‫دڵەڕاوكێ و ترس و دودڵ��ی��ەوە‪ ،‬هەمیشە‬ ‫ئالەتێك بێت بەدەستی داگیركەرانەوە و‬ ‫نەتوانێ خۆی تێكەڵی ئارەزوە نیشتمانیەكانی‬ ‫دایك بكات‪ .‬زۆر ناگەڕێمەوە بۆ دواوە‪.‬‬ ‫بەر لەوەی ئۆپۆزسیۆن وەك هێزێكی بەهێز‬ ‫ب��ەدەرك��ەوێ‪ ،‬پرسی كورد لەناو ئێراق و‬ ‫توركیا و ئێران كەوتبووە بەر ئەقڵیەتی دو‬ ‫پارتی دەس��ەاڵت و ئەوانیش بە ئ��ارەزوی‬ ‫خۆیان هۆنینەوەیان بۆ دەك���رد و زۆر‬ ‫جاریش بە ناوی دەوڵەتی یاسا و پاراستنی‬ ‫هاتنە ناوەوەی بۆ ئێراق و یان دەبێ پرسی‬ ‫ك��ورد كار و چاالكیەكانی ل���ەدەرەوەی‬ ‫كوردستانی باشور ئەنجام ب��دا‪ ،‬خۆیان‬ ‫جۆرێك لەجۆرەكان دەكردە هاوپشتیوانی‬ ‫توركیا یان ئێران و راگەیاندنی خۆشیان‬ ‫وەها وەگەڕ دەخست و دەیانوت هەرێمی‬ ‫كوردستان بە بارێكی زۆر ناسك تێدەپەڕێ‬ ‫و پێویستە پەكەكە و پ��ەژاك یان دەست‬ ‫هەڵگرن لەخەباتی چەكداری و خەباتی‬ ‫مەدەنی بكەن یان چاالكیەكانیان بگوازنەوە‬ ‫بۆ دەرەوەی كوردستانی باشور‪ ،‬ئەوە جگە‬ ‫لەكارە ژێراوژێرەكانیان مەگەر خوا بیزانێ‬ ‫چ سەین و بەین و سەودایەكیان لەگەڵ‬ ‫داگیركەراندا هەبووە‪ ،‬بەاڵم كە ئۆپۆزسیۆن‬ ‫وەك هێزی سیاسی خ��اوەن قەوارەیەكی‬ ‫بەرز لەناو پەرلەمان بەدەركەوت‪ ،‬دەتوانم‬ ‫بڵێم و لەرۆژگارێكی وەك ئەمڕۆمان‬ ‫یەكگرتوو و خاوەن جەماوەری فراوانیشن‬ ‫و زیاد لەوەی متمانەی خۆیان بردۆتە ناو‬ ‫جەماوەری دو پارتی دەسەاڵت و ئێراق و‬ ‫ئەمریكا و دەوروبەریش حسابیان بۆ دەكات‬ ‫و لە رێگەیەوە بەرەبەرە ئەو زاراوان��ەی كە‬ ‫پێشتر ل��ەدژی بزاڤی باكور و رۆژه��ەاڵت‬ ‫بەدەردەكەوتن‪ ،‬ئێستاكە زۆرانێكیان تیایا‬ ‫ون بووە و بە قەناعەتی خۆم ئەگەر كارە‬

‫“‬

‫ئۆپۆزسیۆن بەتایبەتی‬ ‫ئێستاکە دو پارتی‬ ‫دەسەاڵتی خستۆتە‬ ‫دوڕیانێک و لەبەردەم‬ ‫جەماوەر وەها‬ ‫دەخوێندرێتەوە وەک‬ ‫پێیان بڵێ لەمابەینی‬ ‫کورد و دژەکانی‪.‬‬ ‫یەکێکیان‬ ‫هەڵبژێرن یان دەبێ بێ‬ ‫ئەمالو ئەوال لەگەڵ‬ ‫کورد بن یانیش‬ ‫داگیرکەران‬

‫“‬

‫مةهدي كاواني‬

‫ژێراوژێرەكانیش مابن‪ ،‬ئەوا سنورێكی زۆر‬ ‫نهێنی بەخۆوە هێشتۆتەوە‪.‬‬ ‫كارەساتی شیرناخ بۆ كوردستانی باشور‬ ‫ئیمتحانێكی كەم نەبوو‪ .‬دەتوانم بڵێم بە‬ ‫ت��ەواوەت��ی ج��ەم��اوەری ك���وردی خستە‬ ‫دوڕیانێكەوە كە منەتیان بە دەسەاڵت نەمینێ و‬ ‫لەسەر شتە چارەنوسسازەكان بێدەنگ نەبن و‬ ‫بڵێن ئەگەر دەسەاڵتیش لەدژمان بێت ئەوە نییە‬ ‫ئۆپۆزسیۆن پاڵپشتمانە‪ .‬ئەو خۆپیشاندانە یەك‬ ‫لەدوای یەكانەی دەڤەری سەر بە دەسەاڵتی‬ ‫یەكێتی لەدژی توركیا و هاوسۆزبون لەگەڵ‬ ‫بزاڤی سیاسی و نەتەوایەتی كورد لەتوركیا‪،‬‬ ‫بە قەناعەتی خۆم زەنگێكی مەترسیدار دەبێ‬ ‫بۆ ئایندەی پەیوەندییە پتەوەكانی دو پارتی‬ ‫دەسەاڵت لەگەڵ توركیا و ئێران‪.‬‬ ‫لەالیەكەوە یەكێتی بەڕوی توركیا و ئێران‬ ‫دەخاتە دوڕیانێك وەك بڵێن كۆنتڕۆڵی‬ ‫خۆیان لەقازانجی ئۆپۆزسیۆن و گۆڕان بە‬ ‫تەواوەتی لەدەست داوە و ئیدی چیدی ناتوانن‬ ‫لەرێگایەوە ببن بە حامیەمان و لەرێگەشیەوە‬ ‫زیاتر خۆیان بە پارتی دەبەستنەوە‪ .‬بۆ دیوی‬ ‫پارتیش ئەگەر وا بیر بكاتەوە ئەوەی دوێنێ‬ ‫بە ئارەزوی خۆی كردوە و گۆڕەپانەكەی‬ ‫لەچاالكییە دیموكراتی و نەتەوایەتیەكان و‬ ‫هاوسۆزی بون لەگەڵ باكور و رۆژهەاڵت‬ ‫دەوەستێنێ‪ ،‬ئەو بەهێزبونەی ئۆپۆزسیۆن و‬ ‫یەكبونیان و بەهاری عەرەبی و گۆڕانكاریە‬ ‫نوێكانی ناوچەكە و بەهێزبونی بزاڤی باكور‬ ‫و لەرێگایانەوە بەرەبەرە وا لەپارتیش بكات‬ ‫كە بەتەواوەتی لەگەڵ جەماوەر و هەتا‬ ‫جەماوەری خۆشی دور كەوێتەوە‪ .‬دونیا‬ ‫هەمووی كەوتە دژایەتی سوریا‪ ،‬كۆمكاری‬ ‫عەرەبی واڵتانی كەنداو و ئوردن و میسر‪...‬‬ ‫ئەمریكا و ئەوروپا و توركیا‪ ...‬كە چی‬ ‫دوپارتی دەس��ەاڵت بێدەنگن‪ ،‬پێشم وانییە‬ ‫لەبەرچاوی كاڵی رژێمی سوریایان بێت‪،‬‬ ‫بەقەدەر ئەوەی لەترسی گوشاری ئێران بۆ‬ ‫رژێمی سوریا وەها بێت كە لەسەر مەرگە‬ ‫ئەمڕۆ بڕوخی یان سبەی‪ ،‬ئەدی بۆ ئێران و‬ ‫توركیا چۆنچۆنی دەبن‪.‬‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بەتایبەتی ئێستاكە دو پارتی‬ ‫دەسەاڵتی خستۆتە دوڕیانێك و لەبەردەم‬ ‫جەماوەر وەها دەخوێندرێتەوە وەك پێیان‬ ‫بڵێ لەمابەینی كورد و دژەكانی‪ .‬یەكێكیان‬ ‫هەڵبژێرن یان دەبێ بێ ئەمالو ئەوال لەگەڵ‬ ‫كورد بن یانیش داگیركەران‪ .‬بۆ یەكێتی و‬

‫پارتی هەردوال مەترسیدارە‪ ،‬ئەگەر پشت‬ ‫لەكورد دەكەن وەك پێشتر‪ ،‬ئەوا ئۆپۆزسیۆن‬ ‫بۆیان وەستاوە و هێندەی تر میسداقیەتی‬ ‫بڕوابونی جەماوەر بۆیان دێتە خ��وارەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر بشیانەوێ میسداقیەتی جەماوەر بۆ‬ ‫الی خۆیان بگێڕنەوە‪ ،‬دەب��ێ هەڵوێست‬ ‫لەدژی داگیركەران وەربگرن‪ .‬شانبەشانی‬ ‫ئۆپۆزسیون جەماوەر لەدژی شیرناخ و هەموو‬

‫قەساوەتەكانی توركیا بهێننە سەر شەقام‪ .‬پێشم‬ ‫وایە بەرژەوەندیەكان و ترسە مێژوییەكان‬ ‫و زۆر شتی تر ئەو رێگەیەیان پێ نادات‪.‬‬ ‫ئەگەر بشیانەوێ وەك پێشتر پایەكیان لەناو‬ ‫خەڵك بێ و پایەكیشیان لەناو داگیركەران‬ ‫بێت‪ ،‬بەهێزبونی ئۆپۆزسیۆن ئەو دیوارەی‬ ‫شكاندوە‪ .‬مەسەلەكە هەر ئێران و توركیا و‬ ‫كوردی وێ نییە‪ ،‬ئەدی پرسی كێشە نەتەوەییە‬

‫كوردیەكانی باشور و مادەی (‪ .)١٤٠‬دەكرێ‬ ‫ئ��ەوان وەك پێشتر پاساو بە دوای پاساو‬ ‫بێننەوە و ئۆپۆزسیۆنیش لەبەردەم جەماوەر‬ ‫گوشاریان بخاتە سەر‪.‬‬ ‫سەردەمەكانی پێشتر وەها نەبوو‪ .‬دەتوانم بڵێم‬ ‫یەك دو ساڵ بەر لەئێستا نە ئۆپۆزسیۆن لەناو‬ ‫ئەو بەهێزبونەی ئێستا و متمانەی جەماوەر‬ ‫ب��وو ب��ۆی‪ ،‬نە دەسەاڵتیش ب��ەو شێوەیەی‬ ‫ئێستا میسداقیەتی خۆی لەدەستدابوو و‬ ‫دەستدرێژیەكانی توركیا و بۆردومانەكانی‬ ‫بۆ ناوچەی ژێر دەسەاڵتی هەرێم و كوشتنی‬ ‫خەڵكی سڤیل ب��ەردەوام بوو و دو پارتی‬ ‫دەسەاڵتیش لێ نەدەگەڕا خۆپیشاندان و‬ ‫چاالكی دژانەی لەگەڵدا بكرێ و هۆنینەوە‬ ‫و پاساویش لەحاڵەتی ئامادەباشیدا بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قۆناغ گ��ۆڕا و كارتێكردنەكانی بەهاری‬ ‫عەرەبی ك��ردی‪ ،‬بەهێزبونی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫كردی بە پێكەوەیی بۆ‪ ،‬ئیتر بارەكە هاتۆتە‬ ‫پیشەوە و هەلومەرجی ناوچەكەی گۆڕیوە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان بەیاننامە دەردەكا و تیایدا‬ ‫ئیدانەی ئەو كۆمەڵكوژیەی شیرناخ دەكات و‬ ‫داواش لەدەسەاڵت دەكات كە وەكو ئەوان‬ ‫هەڵوێست وەرگ��رن و پێشیان دەڵێ ئەدی‬ ‫بۆچی كە عەسكەرێكی ت��ورك لەالیەن‬ ‫گەریالكانەوە دەك���وژرێ ئێوە ئیدانەی‬ ‫دەكەن و لە قەتڵوعامی شرناخیش بێدەنگن‪.‬‬ ‫جەماوەری ك��ورد ئێستاكە ك��راوەت��ەوە و‬ ‫بە هۆشیاری تەماشای گشت دیاردەكان‬ ‫دەكات و بە باش دەڵی باش و بە خراپیش‬ ‫دەڵ��ێ خ��راپ جا دەس���ەاڵت بیكات یان‬ ‫ئۆپۆزسیۆن و ناوچەكەش ئەو مەرحەلەیەی‬

‫تێپەڕاندوە كە وەك قەزافی و بەشار ئەسەد‬ ‫حوكم بكەن‪.‬‬ ‫ئەدی گوشاری ئابوری‪ ،‬ئەوە حكومەتی‬ ‫هەرێمە كە ناتوانێ گوشاری ئابوری لەدژی‬ ‫توركیا بەكار بێنێ ئەگینا توركیا بە پلەی‬ ‫یەكەم بە ئابوری هەرێم هەستایەوە لەو‬ ‫قەیرانە ئابوریە سەختەی كە تێی كەوتبوو‪.‬‬ ‫دەس��ەاڵت��ی ه��ەرێ��م دەت��وان��ێ لەرێگای‬ ‫دامەزراوە ئابوریەكانی توركیا نەیەڵێ شەلم‬ ‫كوێرم هیچ نابوێرم و لە سەردەمی عەولەمە و‬ ‫فەیسبوك و تویتەر و بەهاری عەرەبی درێژە‬ ‫بە دۆزی ئینكاری بونی ك��وردان بكات‪.‬‬ ‫ئیمڕۆ و لە جیهان دەیان كەناڵی پەیوەندی‬ ‫ئابوری هەیە لەپێشیانەوە واڵتانی كەنداو‬ ‫تیایدا زیاتر بە قازانجی كورد كۆتایی دێت‬ ‫نەك لەگەڵ حكومەتێكی وەك توركیا‪.‬‬ ‫مست لە درێشەی دەگەڕێتەوە‪ .‬ئەو هەڵوێستە‬ ‫نكۆڵی كردنەی توركیا لەبونی كورد و كارە‬ ‫قەساوەتەكانی بە تایبەتی ئەوەی لەشرناخ‬ ‫كردی مەرج نییە تا سەر بۆی بچێتە سەر‪،‬‬ ‫ئیمڕۆ هەرێم بێدەنگە‪ ،‬سبەی ئۆپۆزسیۆن لێی‬ ‫قبوڵ ناكات‪ .‬كاتێكیش كە خۆپیشاندانەكان‬ ‫س��ن��وری ف���راوان لەكوردستانی باشور‬ ‫وەربگرێ‪ ،‬لە رێگایەوە دام��ەزراوە ئابوریە‬ ‫توركیەكان لەكوردستان لەكار دەكەون یان‬ ‫هەر بۆ خۆیان گوشار دەخەنە سەر دەسەاڵتی‬ ‫توركی كە پێداچونەوە بە سیاسەتی خۆی‬ ‫بەرامبەر بە كوردەكان بكات‪ .‬گوشاری‬ ‫ئابوری كوردیش كە ئۆپۆزسیۆن تیایدا‬ ‫بڕیاردەر بێ قسە و باسی تریشی دەبێ لەو‬ ‫بارەیەوە و زۆر بواری تر‪.‬‬

‫ئ“ه‌وه‌ی ناوی نراوه‌‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌بی‬ ‫بڕوام وایه‌ به‌ر‬ ‫له‌عه‌ره‌به‌کان‬ ‫به‌هاری واڵته‌‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندیخوازه‌‬ ‫رۆژئاوایه‌کانه‌‬ ‫به‌تایبه‌ت‬ ‫ئه‌مریکا و‬ ‫هاوپه‌یمانه‌کانی‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪35‬‬

‫وتار‬

‫وتار‬

‫‪36‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ده‌وڵـــه‌ت خــــوای سه‌ر ئــــه‌رز نییه‌‬ ‫بێ ده‌وڵه‌تیش ژیان ده‌بێت‬

‫ماوه‌یه‌که‌ هه‌ندێ ناوه‌نده‌ راگه‌یاندنیه‌کان‬ ‫بابه‌تێکی هه‌ستیار و گرنگیان خستۆت ‌ه رۆژه‌ڤ‬ ‫و ئه‌ویش بابه‌تی" ده‌وڵه‌تی کوردیه‌ ل ‌ه باشووری‬ ‫کوردستان" و به‌ زنجیره‌ چه‌ندین نوسه‌ر و‬ ‫سیاسه‌تمه‌دار و رۆژنامه‌نوس و که‌سایه‌تی‬ ‫رۆشنبیر بۆچونی خۆیان داوه‌‪ ،‬به‌ تایبه‌ت له‌‬ ‫رۆژنامه‌ی هاوواڵتیدا‪ .‬منیش وه‌ک هاوواڵتیه‌ک‬ ‫ل ‌ه باشووری کوردستان به‌ ئه‌رکی خۆم ده‌زانم به‌‬ ‫کورتیش بێ سه‌ره‌نج و بۆچوونی خۆم له‌سه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌ت و به‌ ده‌وڵه‌ت بوون دیاری بکه‌م به‌و‬ ‫هیوایه‌ی شعوری که‌س بریندار نه‌بێت‪ ،‬ره‌نگه‌‬ ‫هه‌ندێ الیه‌ن مه‌به‌ستی تایبه‌تی خۆیان هه‌بێ‬ ‫له‌م بابه‌ته‌دا‪ ،‬ئه‌وه‌ منیش ئه‌مه‌ بۆ خۆیان به‌جێ‬ ‫ده‌هێڵم‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تا ئه‌وه‌ ده‌ڵێم تا ئێستا لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی‬ ‫زانستی مێژوویی بۆ سیسته‌می ده‌وڵ���ه‌ت و‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت الی ئێمه‌ ئه‌نجام ن��ه‌دراوه‌‪ ،‬وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌ی که‌ ئاخۆ ده‌وڵه‌ت چییه‌؟ که‌ی سه‌ری‬ ‫هه‌ڵداوه‌؟ له‌کاتی دروستبوونی ده‌وڵه‌تدا ڕه‌وشی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی چی به‌سه‌ردا هات؟ کێ‬ ‫بوون ئه‌وانه‌ی بیرۆکه‌ی ده‌وڵه‌تیان هێنا سه‌ر زمان؟‬ ‫ئه‌و گوڕانکاریانه‌ چی بوون له‌ هه‌موو ڕویه‌کی‬ ‫ژیانه‌وه‌ به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگادا هات؟ ئایا پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌وڵ�ه‌ت دروست بێ ژیانی مرۆڤایه‌تی چون‬ ‫بووه‌؟ ئایا چه‌وساندنه‌وه‌ی مرۆڤایه‌تی له‌که‌یه‌وه‌‬ ‫ده‌ستی پێ ک��ردووه‌؟ ئایا پێش دروستبوونی‬ ‫ده‌وڵ���ه‌ت و له‌پاش دروستبوونی ده‌وڵ��ه‌ت‬ ‫چه‌وساندنه‌وه‌ی مرۆڤایه‌تی به‌ چ ئاستێگ‬ ‫گه‌یشتووه‌؟ ئایا ژیانی ئابووری کۆمه‌ڵگا پێش‬ ‫دروستبوونی ده‌وڵ�ه‌ت چۆن بووه‌؟ ئه‌ی پاش‬ ‫دروستبوونی ده‌وڵه‌ت چ گۆڕانکاریه‌کیه‌کی‬ ‫به‌سه‌ردا هاتووه‌؟ ده‌یان پرسیاری تر که‌ ده‌کرێ‬ ‫بکرێ بۆ ئه‌م لێکۆڵینه‌وه‌ مێژووییه‌ گرنگه‌ و ده‌بێ‬ ‫کۆمه‌ڵگا پرسیاری بکه‌ن و بیزانن‪.‬‬ ‫ه�ه‌ن��دێ له‌بیرمه‌ندان و شوێنه‌وارناسان و‬ ‫لێکۆلینڤانان ده‌ڵێن مێژووی دروستبوونی‬

‫“‬

‫سیسته‌می ده‌وڵه‌ت‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی به‌ بنه‌ما‬ ‫ده‌گرێت و پشت به‌ دام‬ ‫و ده‌زگا ده‌به‌ستێ و له‌‬ ‫سنووری جوگرافیای‬ ‫دیاری کراودا‬ ‫خۆی رێکده‌خات و‬ ‫ئیداره‌کردن به‌بنه‌ما‬ ‫ده‌گرێت و له‌سه‌ر ره‌نجی‬ ‫کۆمه‌ڵگا ده‌ژی و‬ ‫به‌کاربه‌ره‌ و به‌رهه‌مهێن‬ ‫نییه‌‪ ،‬له‌ به‌رێوه‌بردندا‬ ‫پشت به‌ یاسا ده‌به‌ستێت‬ ‫و خۆسه‌پێنه‌ و تاکی‬ ‫ه ده‌خولقێنێ و‬ ‫وابه‌ست ‌‬ ‫چیانیه‌تی و جیاکاری‬ ‫به‌بنه‌ما ده‌گرێت‪،‬‬ ‫مرۆڤه‌کان ده‌کاته‌‬ ‫ناوه‌ندی ژینگه‌ و هه‌موو‬ ‫کاره‌ساته‌ ژینگه‌یانه‌‬ ‫له‌سه‌رده‌ستی ئه‌وان‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێ‪ ،‬واته‌‬ ‫به‌رپرسن به‌رامبه‌ر‬ ‫پیسبوونی ژینگه‌ و‬ ‫چاره‌سه‌ری کێشه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‬ ‫له‌ده‌سه‌اڵتدا ده‌بینن‬

‫“‬

‫قادری حاجی محه‌مه‌د‬

‫ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ (‪)5000‬‬ ‫هه‌تا (‪)6000‬ساڵ پێش ئێستا که‌ واته‌ مرۆڤه‌کان‬ ‫ماوه‌یه‌کی زۆرت��ر له‌ ته‌مه‌نی ژیانیان به‌ بێ‬ ‫ده‌وڵه‌تیش ژیاون‪ .‬واتا ته‌مه‌نی ده‌وڵه‌ت (‪)%1‬‬ ‫ی له‌سه‌دایه‌کی ته‌مه‌نی ژیانی مرۆڤه‌کانه‌ له‌سه‌ر‬ ‫رووی زه‌وی و مرۆڤه‌ڤانی پێش دروستبوونی‬ ‫ده‌وڵه‌ت ژیریش بوون کاروباری ژیانی خۆشیان‬ ‫زۆر باش ب��ردووه‌ به‌ڕیوه‌‪ .‬مرۆڤی ئه‌و ده‌مه‌‬ ‫دانه‌بڕاو بوون له‌سروشت‪ ،‬به‌اڵم کاتێ بیرۆکه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵت وهێز له‌الیه‌ن پیاوه‌وه‌ سه‌ری هه‌ڵدا‬ ‫بۆ ده‌س �ه‌اڵت شه‌ڕو شورێکی زۆر ڕوی��داوه‌‪،‬‬ ‫به‌جۆره‌ها شێوه‌ هه‌وڵی ته‌ڵه‌ک ‌ه بازی دراوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ڕه‌وایی بده‌ن به‌و سیسته‌مه‌ی ده‌سه‌اڵت‬ ‫و ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬ئه‌وه‌ بوو کردیشیان‪ ،‬نابینن زهنیه‌تی‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌ت چۆن ڕه‌گی داکوتاوه‌ له‌‬ ‫بیر و هۆشماندا‪ .‬مرۆڤه‌کان وا تێده‌گه‌ن ده‌ڵێن‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌وڵ��ه‌ت نه‌بێ ژی��ان نابێ‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌م‬ ‫بۆچونه‌ پێچه‌وانه‌ی راستییه‌ زانستیه‌کانه‌‪ .‬پێویسته‌‬ ‫ئیتر له‌مه‌وال ئه‌و بیرکردنه‌وه‌یه‌ تێپه‌ڕ بکه‌ین که‌‬ ‫وا بزانین چاره‌سه‌ری هه‌موو کێشه‌کان الی‬ ‫ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵته‌ و ل �ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وان بیر‬ ‫له‌بچوکترین چاره‌سه‌ری نه‌کرێته‌وه‌‪ .‬ئاماژه‌مان‬ ‫پێدا که‌ کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی زۆرترین ته‌مه‌نیان‬ ‫له‌سه‌رده‌مێکدا به‌سه‌ربردووه‌ که‌ ده‌وڵه‌ت نه‌بووه‌‬ ‫ئه‌و زه‌مه‌نه‌ مێژوویه‌ش به‌ کۆمه‌ڵگای سروشتی‬ ‫ناوزه‌د کراوه‌ و توانیوشیانه‌ کاروباری خۆشیان‬ ‫رێکبخه‌ن و پرسه‌کانی خۆشیان چاره‌سه‌ر بکه‌ن‬ ‫و ئاسوده‌ش بژین‪ .‬ئایا؛ نابینن و نابیستن زۆر‬ ‫جار قسه‌ له‌ سه‌ر ئه‌م ده‌سه‌اڵت و ئه‌و ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌ک��رێ‪ ،‬ده‌وت��رێ کێ ده‌ڵ��ێ ئێوه‌ش وه‌ک‬ ‫ئه‌وانی پێشوتر نابن ک ‌ه ده‌سه‌اڵت بگرنه‌ ده‌ست‪،‬‬ ‫ئه‌م بۆچوونه‌ به‌ زانابون یان به‌ نه‌زانبوونیش‬ ‫بوترێن بۆ خۆی ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌ت ده‌خاته‌‬ ‫ژێر پرسیاره‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ده‌ڵێین له‌وه‌ته‌ی ده‌وڵه‌ت‬ ‫دروس���ت ب��ووه‌ گ �ه‌وره‌ت��ری��ن ک��اره‌س��ات و‬ ‫چه‌واشه‌کاری رووی��داوه‌ که‌ ب ‌ه قیزه‌ونترین‬ ‫شوڕشی چه‌واشه‌ ناو ده‌برێ که‌ به‌رامبه‌ر به‌ زهنی‬ ‫مرۆڤه‌کان ئه‌نجام دراوه‌‪ ،‬گه‌وره‌ترین الدان بووه‌‬ ‫له‌مێژووی مرۆڤایه‌تیدا که‌ زۆر به‌قوڵی ریشه‌ی‬ ‫خۆی له‌ زهنیه‌تی ئێمه‌ی مرۆڤدا داکوتاوه‌ که‌‬ ‫به‌ سه‌ر ڕوانگه‌ و رامان و چه‌مکه‌کاندا زاڵه‌ بۆیه‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت به‌چاره‌سه‌ر ده‌زانن‪.‬‬ ‫ئه‌لبیرت ئه‌نیشتاین ده‌ڵێ‪ ":‬پارچه‌کردنی هێزی‬ ‫فێربوون خوونه‌ریته‌کان له‌پارچه‌کردنی ئه‌تۆم‬ ‫زه‌حمه‌تره‌"‪ .‬کاتێ بیرۆک ‌ه ده‌سه‌اڵت دروست‬

‫بوو جیاوازی چینانه‌یه‌تی سه‌ری هه‌ڵدا وات ‌ه‬ ‫چه‌وساوه‌ی مرۆڤ له‌الیه‌ن مرۆڤه‌وه‌ ده‌ستی‬ ‫پێکرد‪.‬‬ ‫له‌رێگه‌ی هێزو ده‌سه‌اڵتی سه‌ربازی وفڕوفێڵه‌وه‌‬ ‫کۆمه‌ڵگایان فیری حکومڕانی خۆیان کرد و‬ ‫مرۆڤیان دابڕی له‌سروشت‪ ،‬بۆیه‌ دروستبوونی‬ ‫ده‌وڵه‌ت وده‌سه‌اڵت له‌ئه‌سڵدا بۆ خزمه‌تکردنی‬ ‫کۆمه‌ڵگا دانه‌مه‌زراوه‌‪ .‬ئه‌وه‌تا نابینن ئه‌مڕۆ ژینگه‌‬ ‫به‌کاره‌ساته‌ ژینگه‌ییه‌کانی خۆی بانگی ئازادی و‬ ‫رێکخستنه‌وه‌ی ژینگه‌ و په‌یوه‌ندییه‌کانی ژینگه‌‬ ‫ده‌کات وه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای هاوسه‌نگی کۆمه‌ڵگا‬ ‫بانگی ئازادی و یه‌کسانی ده‌کات و ناخوازێ‬ ‫ئیتر به‌شێکی کۆمه‌ڵگا سه‌رده‌ست و به‌شێکی‬ ‫زۆریشی له‌ژیانێکی ناله‌بارو ناشایسته‌دا بژین‪.‬‬ ‫له‌مێژووی دروستبوونی ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵت تا‬ ‫ئێستا گه‌لێک شێو ‌ه ده‌وڵه‌ت وده‌سه‌اڵت تاقی‬ ‫کراوه‌ته‌وه‌ هه‌ر له‌ئیمپراتۆڕه‌کانه‌و ‌ه تا ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‪ ،‬فیدراڵی‪ ،‬کۆنفیدڕاڵی‪ ،‬ناوه‌ندی‪،‬‬ ‫سۆشیالیستی‪ ،‬سۆشیال دیموکرات‪ ،‬ئایینی و‬ ‫پاشایه‌تی و بنه‌ماڵه‌یی‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر هه‌موویان‬ ‫بۆنه‌ت ‌ه دووباره‌ بوونه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی پێش خۆیان‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا هۆکاری سه‌ره‌کی ئه‌و قه‌یران و ئالۆزییه‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆکه‌ سیسته‌می ده‌وڵ �ه‌ت و ده‌س �ه‌اڵت له‌‬ ‫الیه‌ک ـ کۆمه‌ڵگا و تاک ـ ئابووری و ژینگه‌‬ ‫له‌ الیه‌کی تره‌وه‌ تیایدا ده‌ژین‪ ،‬ئه‌و پێوانانه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌اڵتی له‌سه‌ر بنیات نراوه‌ ڕه‌وایی‬ ‫خۆیان له‌ده‌ست داوه‌‪ ،‬نه‌ک ناتوانن کێشه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو خۆیان بوونه‌ته‌‬ ‫کێشه‌ی سه‌ره‌کی کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫که‌ واته‌ پێویسته‌ به‌ شێوه‌یه‌کی قوڵتر له‌ راستینه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت و کۆمه‌ڵگا تێبگه‌ین‪ ،‬ئه‌وه‌تا ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫دروستکراوه‌کانی نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب تا ئه‌مڕۆش‬ ‫هه‌ن که‌ چی بوونه‌ته‌ کێشه‌ بۆ کۆمه‌ڵگاکه‌ی‬ ‫خۆشیان‪ .‬ئه‌گه‌ر له‌راستینه‌ی ده‌وڵه‌ت تێنه‌گه‌ین‬ ‫ناتوانین چاره‌سه‌ری کێشه‌کانمان بکه‌ین و‬ ‫خۆمان ل ‌ه دووباره‌ بونه‌وه‌ش ڕزگار ناکه‌ین‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ جیهان و رۆژهه‌اڵتی ناوین و ئێراق و‬ ‫کوردستان به‌ قۆناخێکی هه‌ستیاردا تێده‌په‌ڕێ‬ ‫و سیسته‌می ئیداری و سیاسی و ئابووری و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی له‌ قه‌یرانی قوڵدایه‌‪ ،‬هه‌موو الیه‌ک‬ ‫هه‌وڵئه‌ده‌ن بۆ چاره‌سه‌ری له‌م په‌ڕی راست بۆ ئه‌و‬ ‫په‌ڕی چه‌پ ئه‌م ئاڵوزیه‌ی ئه‌مڕۆی کوردستان‬ ‫و ئێراقیش تێدا ژیان ده‌که‌ین هۆکاره‌که‌ی‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌م قه‌یرانه‌ گشتییه‌‪ ،‬هه‌وڵدان بۆ‬ ‫رێگه‌ چاره‌ ئه‌رکی سه‌ره‌کی هه‌موو الیه‌که‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێ ده‌خوازن به‌ تێزی"چه‌پبوون" هه‌ندێ تر‬ ‫به‌"ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی" که‌سانی تر ب ‌ه رێگه‌ی"‬ ‫به‌ سیاسی کردنه‌وه‌ی ئایینه‌وه‌" گروپگه‌لی تر‬ ‫به‌رێگه‌ی"لیبرالیزمه‌وه‌" ئه‌م قه‌یران ‌ه چاره‌سه‌ر‬ ‫بکه‌ن که‌ هه‌ر هه‌موویان له‌ چوارچێوه‌ی ده‌وڵه‌تدا‬ ‫ده‌سوڕێنه‌وه‌‪ .‬هه‌ندێ تر گومانیان وایه‌ که‌ ئه‌م‬ ‫تێزانه‌ ناتوانن چاره‌سه‌ری بهێنن و ده‌خوازن‬ ‫تێزی نوێ پێش بخه‌ن له‌ ده‌ره‌وه‌ی "ده‌وڵه‌ت"‬

‫بۆیه‌ ئه‌گه‌ر به‌ وردی مێژووی سیسته‌می ده‌وڵه‌ت‬ ‫و ده‌س�ه‌اڵت شی نه‌که‌ینه‌وه‌ ناتوانین وه‌اڵمی‬ ‫پرسیاره‌کان بده‌ینه‌وه‌‪ .‬که‌ ده‌ڵێن‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ده‌سه‌اڵت له‌ڕه‌نگ و ڕوخساردا جیاوازن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌ناوه‌ڕۆکدا وه‌ک یه‌کن‪ .‬بۆیه‌ چاره‌سه‌ری‬ ‫کێشه‌کانی هه‌رێمی کوردستان په‌یوه‌ست نییه‌ به‌‬ ‫بوون یان نه‌بوونی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی کورده‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌موو ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌کانی جیهان دروستکراوی‬ ‫ده‌ست و بیرو زهنی سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‬ ‫جیهانین‪ .‬ئه‌و ‌ه بوو پاش جه‌نگه‌ جیهانیه‌کان له‌‬ ‫رۆژهه‌اڵتی ناوین چه‌ندین ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌یان‬ ‫دروستکرد له‌ پێناو ب��ه‌رژه‌وه‌ن��دی خۆیاندا‬ ‫سیاسه‌تی په‌رتکه‌ و زاڵبه‌یان به‌ کار هێنا و‬ ‫له‌پێناو به‌رژه‌وه‌ندی سیسته‌مه‌که‌ی خۆیان نه‌ک‬ ‫نه‌ته‌وه‌کان هه‌ر له‌ پێناو خۆشیاندا کوردستانیشیان‬ ‫دابه‌شکرد به‌چوارپارچه‌ که‌ ئه‌مه‌ش بۆ خۆی‬ ‫لێکولینه‌وه‌ زۆر هه‌ڵده‌گرێ‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌تا چه‌ندین ده‌وڵه‌ت نه‌ته‌وه‌ییان بۆ عه‌ره‌ب‬ ‫دروستکرد که‌ کۆمه‌ڵگای ع �ه‌ره‌ب گیریان‬ ‫به‌دسه‌تیانه‌وه‌ خ���واردووه‌‪ ،‬ل�ه‌و ن��اڕه‌زای��ی و‬ ‫خۆپیشاندانه‌ی دژیان سه‌دان رۆڵه‌ی به‌ش خوارو‬ ‫ده‌کوژرێن؛ چونکه‌ نه‌یانتوانیوه‌ کێشه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگاکانیان به‌شێوه‌یه‌کی دیموکراتیانه‌‬ ‫چاره‌سه‌ر بکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌ سیسته‌م سه‌رمایه‌داری خۆی‬ ‫واده‌رده‌خات که‌ گوایا کێشه‌کانی رۆژهه‌اڵتی‬ ‫ناوین چاره‌سه‌ر ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم له‌راستیدا خۆیان‬ ‫له‌ قه‌یراندان و خۆشیان به‌رهه‌مهێنی ئه‌و کێشه‌ و‬ ‫ئاڵوزیانه‌ن له‌بنه‌ڕه‌تدا‪.‬‬ ‫ده‌ب��ێ ئ �ه‌وه‌ ب��اش بزانین سیسته‌می ده‌وڵ �ه‌ت‬ ‫به‌رژه‌وه‌ندی به‌ بنه‌ما ده‌گرێت و پشت به‌ دام‬ ‫و ده‌زگا ده‌به‌ستێ و له‌ سنووری جوگرافیای‬ ‫دیاری کراودا خۆی رێکده‌خات و ئیداره‌کردن‬ ‫به‌بنه‌ما ده‌گرێت و له‌سه‌ر ره‌نجی کۆمه‌ڵگا ده‌ژی‬ ‫و به‌کاربه‌ره‌ و به‌رهه‌مهێن نییه‌‪ ،‬له‌ به‌رێوه‌بردندا‬ ‫پشت ب ‌ه یاسا ده‌به‌ستێت و خۆسه‌پێنه‌ و تاکی‬ ‫وابه‌ست ‌ه ده‌خولقێنێ و چیانیه‌تی و جیاکاری‬ ‫به‌بنه‌ما ده‌گرێت‪ ،‬مرۆڤه‌کان ده‌کات ‌ه ناوه‌ندی‬ ‫ژینگه‌ و هه‌موو کاره‌ساته‌ ژینگه‌یانه‌ له‌سه‌رده‌ستی‬ ‫ئه‌وان ئه‌نجام ده‌درێ‪ ،‬واته‌ به‌رپرسن به‌رامبه‌ر‬ ‫پیسبوونی ژینگه‌ و چ��اره‌س�ه‌ری کێشه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا له‌ده‌سه‌اڵتدا ده‌بینن‪.‬‬ ‫له‌سیسته‌می ده‌وڵه‌تدا دوو جۆر ئابوری پێش‬ ‫خراوه‌ هه‌ردووکیان خزمه‌ت به‌کۆمه‌ڵگا ناکه‌ن‪.‬‬ ‫ـ ئابوری ده‌وڵه‌ت؛ که‌ زیاتر له‌الیه‌ن ده‌وڵه‌ته‌‬ ‫به‌ناو سوشیالیستی و ئایینیه‌کانه‌وه‌ په‌یڕه‌و کراوه‌‬ ‫که‌ ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی چینی ده‌س �ه‌اڵت��دار به‌بنه‌ما‬ ‫ده‌گرێت‪ ،‬نه‌ک زۆرینه‌ی کۆمه‌ڵگا‪.‬‬ ‫ئابوری تایبه‌ت؛ که‌ سیسته‌می سه‌رمایه‌داری‬ ‫پ����ه‌ی����ڕه‌وی ده‌ک�����ات و ب����ه‌رژه‌وه‌ن����دی‬ ‫سه‌رمایه‌داره‌کان وقازانجی ئ�ه‌وان له‌به‌رهه‌م‬ ‫هێنان به‌بنه‌ما ده‌گرێت نه‌ک پێویستی زۆرینه‌ی‬ ‫کۆمه‌ڵگا‪ ،‬ئه‌و قه‌یرانه‌ی ئه‌مڕۆ رووب��ه‌روی‬

‫سیسته‌می سه‌رمایه‌داری بۆته‌وه‌ سه‌رچاوه‌که‌ی‬ ‫له‌مه‌ وه‌رده‌گرێت‪ .‬ئه‌وه‌تا ئابوری ده‌وڵه‌ت تاک‬ ‫ده‌کاته‌ تاکێکی بێ به‌رهه‌م‪ ،‬وه‌ک الی خۆمان و‬ ‫بێ باوه‌ڕی له‌نێوان تاکه‌کاندا دروست ده‌کات‪.‬‬ ‫له‌سیسته‌می ئ��اب��وری تایبه‌تیشدا تاکڕه‌وی‬ ‫پێش ده‌خرێت و زۆرینه‌ی کۆمه‌ڵگا ده‌کاته‌‬ ‫سوپای بێکاران و له‌سه‌ر ره‌نجی ئه‌وان ده‌ژین‪.‬‬ ‫له‌سه‌رمایه‌گوزاریدا سنور و پیوانه‌ ئه‌خالقییه‌کان‬ ‫ناناسێت و له‌ نێوان تاکه‌کانی کۆمه‌ڵگا گومان و‬ ‫بێ باوه‌ڕی دروست ده‌بێ‪ .‬ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر بنه‌مای‬ ‫نکۆلی کردن له‌ ره‌نج و به‌هاکانی"ژن" خۆی‬ ‫بنیات ناوه‌ که‌ بۆ یه‌که‌مین جار بیر له‌ده‌سه‌اڵت‬

‫“ چاره‌سه‌ری‬ ‫کێشه‌کانی‬ ‫هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‬ ‫په‌یوه‌ست‬ ‫نییه‌ به‌ بوون‬ ‫یان نه‌بوونی‬ ‫ده‌وڵه‌تی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی‬ ‫کورده‌وه‌‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪37‬‬

‫وتار‬

‫و ده‌وڵ�ه‌ت کرایه‌وه‌ ژنیان کردوه‌ به‌"کوێله‌ ـ‬ ‫موڵک ـ کااڵ"‪ ،‬بۆیه‌ ژنان هیچ کاتێک سیسته‌می‬ ‫ده‌سه‌اڵت و ده‌وڵه‌تیان له‌ گه‌وهه‌ری خۆیاندا‬ ‫قه‌بوڵ نه‌کردوو ‌ه وه‌ک هێزێکی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫شاراوه‌ و له‌ دژی سیسته‌می ده‌وڵه‌تگه‌را له‌سه‌ر‬ ‫پێ بوون‪.‬‬ ‫ئێستاش دووباره‌ی ده‌که‌مه‌و ‌ه و ده‌ڵێم ده‌وڵه‌ت‬ ‫خوای سه‌ر ئه‌ز نییه‌‪ ،‬بێ ده‌وڵه‌تیش ژیان ده‌برێت‬ ‫به‌رێوه‌‪ .‬به‌شێوه‌یه‌کی جیاواز تاکی ئازاد په‌روه‌رده‌‬ ‫بکرێت و ئابوری هاوبه‌ش و ئه‌نجومه‌نی گوند و‬ ‫کواڵن و گه‌ره‌ک و شار و شارۆچکه‌ دروست‬ ‫بکرێت بۆ خۆبه‌رێوه‌بردنی کاره‌ ژیانیه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگا به‌ده‌ستی خۆمان له‌جیاتی سیسته‌می‬ ‫به‌اڵیی ده‌وڵ��ه‌ت و ده‌س��ه‌اڵت باشترین رێگا‬ ‫چاره‌سه‌ری کێشه‌کانه‌‪.‬‬

‫ژنان‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ژنـــان ده‌بێت یه‌که‌مجار ڕیـزه‌کانیان یه‌کخه‌ن‬

‫دواتـــر ڕیزه‌کانیـــان ڕێکخــه‌ن‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬کۆمه‌ڵگاکه‌مان کۆمه‌ڵگایه‌کی‬ ‫پیاوانه‌ی ‌ه و یاساکانیشی یاسای پیاوه‌‪ ،‬ئایا‬ ‫ژنان پێویستیان به‌یاسای خۆیان نییه‌؟‬ ‫ئه‌میره‌ حه‌سه‌ن‪ /‬ئاشکرایه‌ سیستمى‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تى ئێمه‌ کوردستان که‌ هه‌رێمێکى‬ ‫فیدرالیه‌‪ ،‬له‌نا‌وخۆى ئێراقدا (با‌وکساالری)‬ ‫ه‌ ‌وه‌ک پاشکۆى کۆمه‌ڵگاى خۆرهه‌اڵتى‬ ‫نا‌وه‌راست‌و پابه‌ندبو‌ونمان ل ‌هر‌و‌وى جوگرافى‌و‬ ‫سیاسى‌و کاریگه‌رى که‌لتور‌و رۆشنبیرى‪ ،‬ئاینى‬ ‫ئیسالم له‌ کۆمه‌ڵگاى عه‌ره‌بیه‌‌وه‌ له‌سه‌رمان‌وه‌ک‬ ‫ئێراق ‌و دواتر نا‌وچه‌که‌‪ ،‬یاساکانیش یاساى‬ ‫چونکه‌ له‌سه‌ره‌تاى در‌وست‬ ‫پ����ی����ا‌وه‌‪،‬‬ ‫ب��و‌ون��ى ده‌‌وڵ��ه‌ت��ى‬ ‫ئێراقه‌‌وه‌ (‪)1920‬‬ ‫یاساکان ته‌نها‬ ‫ب��ه‌ ئه‌قڵیه‌تى‬ ‫پیا‌و نو‌وسرا‌ون‬ ‫‌و ئ���ه‌‌وان���ه‌ش‬ ‫ل���ه‌ س��ه‌ر‬

‫“‬

‫ئه‌میره‌ حه‌سه‌ن‪:‬‬

‫"پێویست ‌‬ ‫ه‬ ‫رێکخراوه‌‬ ‫مه‌ده‌نییه‌کان‬ ‫خۆیان رزگار‬ ‫بکه‌ن له‌‬ ‫سازش و ملمالنێ‬ ‫کردن"‬

‫“‬

‫رۆژی واڵت هه‌ر دوو به‌رێزان(ئه‌میره‌ حسن‬ ‫عبدلله‌)‪ ،‬چاالک له‌ بوارى مافى ژنان ‌و مرۆڤ‬ ‫و (ئااڵ که‌مال) چاالکوانى مه‌ده‌نى داکۆکیکار‬ ‫له‌مافه‌کانى ژن���ان و ک��رێ��ک��اران و م��ن��دااڵن‬ ‫راگه‌یاندنکار و نوسه‌ری له‌مه‌ڕ ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ی‬ ‫له‌ ساڵی(‪)2011‬دا ژنان به‌ده‌ستیان خستووه‌ و‬ ‫له‌هه‌مانکاتیشدا له‌ ساڵی (‪)2012‬دا ده‌بێت چی‬ ‫بکه‌ن دواندووه‌‪.‬‬ ‫ئا‪ :‬رۆژی واڵت‬

‫بنه‌ماى(شه‌رعیى ئیسالمین) ‌وه‌ک یاساى‬ ‫بارى که‌سێتى که‌ لێکدانه‌‌وه‌ى پیا‌وانه‌ى بۆ‬ ‫کرا‌وه‌ ‌و ژنان زۆر به‌ده‌گمه‌ن له‌سه‌ر گۆڕه‌پانى‬ ‫پراکتیکى ‌و ده‌س��ه‌اڵت ‌و بڕیاردان بینرا‌ون‬ ‫که‌ کاریگه‌رییه‌کى ئه‌‌وتۆیان نه‌بو‌و ‌ه له‌سر‬ ‫بیر‌ولۆجیکى کۆمه‌اڵیه‌تى ‌و رۆڵیان ‌و‌ون بو‌وه‌‬ ‫له‌گۆڕانى ئه‌قڵیه‌ت ‌و سیسته‌مى پیا‌وساالریدا‪،‬‬ ‫هه‌تا ئه‌م نزیکانه‌‪ ،‬بۆیه‌ له‌گه‌ڵ گه‌شه‌کردنى‬ ‫رۆڵى ژن ‌و خه‌باتیان ‌و پێگه‌یان له‌م سه‌رده‌مه‌دا‬ ‫ژن��ان پێویستیان ب��ه‌‌وه‌ هه‌یه‌ جێ ده‌س��ت ‌و‬ ‫بۆچونیان له‌یاساکاندا ره‌نگدانه‌‌وه‌ى هه‌بێت‬ ‫بۆ راگرتنى به‌اڵنسى یه‌کسانى ‌و دادپه‌ر‌وه‌رى‬ ‫‌و ره‌چا‌وکردنى پێوانه‌ نێوده‌‌وڵه‌تیه‌کان له‌مافى‬ ‫مرۆڤ ‌و په‌یمانه‌کان له‌ دنیاى ئێستاى جیهان‬ ‫گیریدا‪ .‬به‌ڵێ‪ ،‬توند‌وتیژى یاساى به‌ماناى‬ ‫یاساکان خۆیان به‌اڵنسى یه‌کسانى راناگرن‬ ‫‌و نادادپه‌ر‌وه‌ریان پێوه‌ دیاره‌ ‌و پیا‌و بااڵده‌ست‬ ‫ده‌ک �ه‌ن ‌و ئه‌‌وانه‌شى که‌ له‌سه‌ر (شه‌ریعه‌ى‬ ‫ئیسالم) دان��را‌ون لێکدانه‌‌وه‌ى ناته‌ندر‌وستى‬ ‫بۆکرا‌وه‌ به‌ پێى بۆچونى پیا‌وانه‌‪ ،‬نمونه‌ به‌ندى‬

‫بڕگه‌ى یاساى بارى که‌سێتى ژماره‌(‪ )188‬ساڵى‬ ‫(‪ .)1958‬یاساى سزادانى ئێراقى ژماره‌ (‪)111‬‬ ‫ساڵى (‪ .)1969‬یاساى نه‌هێشتنى له‌شفرۆشى ‪...‬‬ ‫هتد‪.‬‬ ‫ئه‌م جۆره‌سته‌مترین جۆرى توند‌وتیژیه‌ چونکه‌‬ ‫یاساکان خۆیان پێشێلى مافه‌کانى ژنان ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬به‌ڕای ئێو ‌ه ئاخۆ ملمالنی‬ ‫سیاسی‪ ،‬یان جێگرتنی ژنان له‌دام و‬ ‫ده‌زگاکانی حکومی ده‌توانی ئازادی‬ ‫ژن مسۆگه‌ر بکات؟ کاروباری ئه‌و دام‬ ‫وده‌زگایانه‌ پێویسته‌ زۆرتر له‌چ بوارێکدا‬ ‫چڕ بکرێته‌وه‌؟‬ ‫ئه‌میره‌ حه‌سه‌ن‪ /‬زۆر ل��ه‌م یاسایانه‌ى‬ ‫س��ه‌ره‌‌وه‌ ئه‌‌و به‌ندانه‌ى که‌ توند‌و‌وتیژى تیا‬ ‫به‌دی ده‌کرێت پێویستیان به‌ داڕشتنه‌‌وه‌ هه‌یه‌‬ ‫له‌سه‌ر پێوه‌ره‌ ئاماژه‌پێکرا‌وه‌کان‌و دانانى مافى‬ ‫زیاتر ب ‌ه ره‌چا‌وکردنى بار‌ودۆخیان‪ .‬ملمالنێى‬ ‫سیاسى ‌و سه‌رکه‌‌وتنى ژنان له‌م ب��واره‌دا‪1 ،‬ـ‬ ‫کلیلى نهێنیه‌کانه‌‪ ،‬به‌مانایه‌کى تر ژنان پێگه‌ى‬ ‫بریاردانیان به‌رێژه‌یه‌کى گونجا‌و له‌پارت ‌و‬ ‫حکومه‌تدا به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬ئه‌توانن کاریگه‌ر بن‬ ‫له‌سه‌ر بڕیار ‌و یاساکان له‌ به‌رژه‌‌وه‌ندى ژناندا‌و‬ ‫نا‌وه‌ندى گه‌یاندنى خواست‌و پێدا‌ویستییه‌کانى‬ ‫ژنان بن بۆ نا‌وه‌ندى بڕیار‪.‬‬ ‫جێگرایه‌تى ژنان له‌ دام‌وده‌زگ��اک��ان کاتێک‬ ‫کاریگه‌ر ده‌بێت له‌ سه‌رمافى ژن��ان که‌ به‌‬ ‫ده‌ربێت له‌ (توافقه‌)ى سیاسى ‌و نوێنه‌رایه‌تى‬ ‫ب �ه‌ره‌ى شکلى و رێکه‌‌وتن ‌و س��ازش له‌سه‌ر‬ ‫مافه‌کانیان‪ ،‬مسۆگه‌رکردنى ئ��ازادى ژنان‬ ‫چه‌مکێکى زۆر ئاڵۆزه‌ پایه‌کانى دیموکراسى‬ ‫‌و دادپ ‌هر‌وه‌رى‌و سه‌ر‌وه‌رى ‌و ئارامى سیاسى ‌و‬ ‫ئابورى ‌و رۆشنبیرى ‌و تاک ‌و کۆمه‌ڵ‪ ....‬هتد‪.‬‬ ‫کۆمه‌ڵێک هۆکارى تر زامنى ده‌کات نه‌ک‬ ‫به‌ته‌نیا جێگرایه‌تى ژن!!‪.‬‬ ‫پێویسته‌ ژن��ان هه‌‌وڵى خۆیان چڕبکه‌نه‌‌وه‌ له‌‬ ‫یه‌کگرتن ‌و یه‌کڕاى سه‌باره‌ت به‌ پرسه‌کانى‬ ‫ژنان ‌و جواڵندنى بز‌وتنه‌‌وه‌یه‌کى ئازادیخوازى‬ ‫ژنانى سه‌رتاسه‌رى د‌و‌ور له‌ بیرى ته‌سکى‬ ‫پارته‌کان ‌و ره‌چا‌وکردنى به‌رژه‌‌وه‌ندى ژن ‌و‬

‫مافه‌ تایبه‌ت‌و نه‌ته‌‌وه‌ییه‌کانى ژنان له‌ جیهاندا‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ساڵی (‪ )2011‬ژنان چییان‬ ‫نه‌کرد و له‌ (‪)2012‬دا پێویسته‌ چی بکه‌ن؟‬ ‫ئه‌میره‌ حه‌سه‌ن‪ /‬ساڵى (‪ )2011‬هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ل��ی��ژن �ه‌ى ژن��ان��ى پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ى ک��وردس��ت��ان‬ ‫کاریگه‌ربو‌ون له‌ س�ه‌ر ده‌رچ �و‌ون��ى یاساى‬ ‫ژماره‌ (‪)8‬ی ساڵى (‪( )2011‬به‌ره‌نگاربو‌ونه‌‌وه‌ى‬ ‫ت��ون �د‌وت��ی��ژى خ��ێ��زان��ى)‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل �ه‌ ر‌و‌وى‬ ‫پراکتیکیه‌‌وه‌ ژنان ال‌واز بو‌ون له‌به‌ر ال‌وازى‬ ‫ب�ه‌دواداچ��ون��ى رێکخرا‌وه‌کانى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫مه‌ده‌نى ‌و پ �ه‌رت کردنى ژن��ان ‌و ملمالنێى‬ ‫حزبه‌کان و قۆرخکردنى رێکخرا‌وه‌کان‌و‬ ‫ال‌واززکردنى رۆڵیان‪ .‬ساڵى (‪ )2012‬ده‌بێت ژنان‬ ‫چوست‌و چاالک بن‌و ب ‌ه پراکتیکى کاربکه‌ن‬ ‫بۆ جێبه‌جێکردنى یاسا نوێکان‌و چاککرا‌وه‌کان‬ ‫که‌ خه‌ریکه‌ (ئه‌مرن ‌و ئه‌نێژرێن)‌و کار بکه‌ن‬ ‫بۆ چاالککردنى ئه‌نجومه‌نى خانمان ‌و بیخه‌نه‌‬ ‫به‌ر رۆژی واڵتێتى‌و ئه‌رکى جێبه‌جێکردنى‬ ‫خواستى ژنان‌و نوێنه‌رایه‌تیان‌و فشارى زیاتریان‬ ‫هه‌بێت له‌سه‌ر حکومه‌ت ‌و نا‌وه‌ندى بڕیار ‌و‬ ‫ئه‌نجومه‌نى بااڵى رێکخرا‌وه‌کان بۆ به‌هێزکردنى‬ ‫رێکخرا‌وه‌کانى کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى ‌و خۆیان‬ ‫رزگار بکه‌ن له‌ په‌را‌وێزکردن ‌و سازشکردن‬ ‫له‌سه‌ریان‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ساڵی (‪ )2011‬بۆ ژنان‬ ‫له‌باشووری کوردستاندا چۆن تێپه‌ڕی؟‬ ‫ئااڵ که‌ماڵ‪ /‬ساڵى (‪ )2011‬بۆ ژنانى باشوورى‬ ‫کوردستان هه‌ندێ شتى باشى تێدا به‌رهه‌م هات‪،‬‬ ‫له‌ئاکامى ڕه‌نجى درێژخایه‌ن و به‌رده‌وامى‬ ‫ڕێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و داموده‌زکا‬ ‫حکومه‌یه‌کان و په‌رله‌مان‪ ،‬له‌وانه‌ به‌رهه‌مهێنانى‬ ‫یاساى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى توندوتیژى خێزانى‬ ‫ئه‌مه‌ له‌ڕووى یاساییه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕووى سیاسى‬ ‫و کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌ نه‌توانراوه‌ شتێکى ئه‌وتۆ‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌کانى ژنان به‌ره‌و پێش ببرێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬له‌هه‌رێمی کوردستان یاسای‬ ‫دژ به‌توندوتیژی له‌الیه‌ن په‌رله‌مانه‌وه‌‬ ‫ئه‌رێ کرا‪ ،‬ئاخۆ چه‌نده‌ به‌م یاسایه‌ کار کرا؟‬ ‫ئااڵ که‌ماڵ‪ /‬هه‌موومان ئاگادارین ئه‌م یاسایه‌‬ ‫چه‌ند مانگێکى که‌مه‌ له‌ په‌رله‌مانه‌وه‌ نێردراوه‌ بۆ‬ ‫حکومه‌ت که‌ الیه‌نى جێبه‌جێکارى یاساکه‌یه‌‪،‬‬ ‫بۆ زانینى چه‌ند کارى پێکراوه‌ ئه‌مه‌ ئه‌بێت الیه‌نه‌‬ ‫په‌یوه‌ندیداره‌کان پێمان بڵێن که‌ ئه‌و الیه‌نه‌ش‬ ‫دادگ��اى به‌ره‌نگاره‌بوونه‌وه‌ى توندوتیژى‬ ‫خێزانییه‌‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬کێ به‌رپرسی به‌جێ نه‌هێنانی‬ ‫ئه‌م یاساییه‌؟‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫ئااڵ که‌ماڵ‪ /‬ئه‌گه‌ر هه‌تا ئێستا نه‌خرابێـه‌ بوارى‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌ الیه‌نى یه‌که‌م ده‌گێرمه‌وه‌ بۆ‬ ‫هه‌ندێک له‌ مامۆستایانى ئاینى که‌ هه‌ندێکجار‬ ‫لێکتێنه‌گه‌یشتن هه‌یه‌ له‌نێوان مامۆستایانى ئاینى و‬ ‫له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵگاى مه‌ده‌نى بۆ به‌مه‌ده‌نیه‌تکردنى‬ ‫و کۆمه‌ڵگا و به‌یاسایکردنى ئه‌رک و مافه‌کان‬ ‫له‌ناو کۆمه‌ڵگادا‪ ،‬سه‌ره‌ڕاى الیه‌نى جێبه‌جێکار‬ ‫که‌ دادگ��اى تایبه‌ت به‌ توندوتیژى خێزانیه‌‪،‬‬ ‫ئه‌میش به‌ده‌ر نییه‌ له‌ به‌ر رۆژی واڵتێتى شان‬ ‫به‌شانى کۆمه‌ڵگا و ڕێکخراوه‌کانى کۆمه‌ڵگاى‬ ‫مه‌ده‌نى و ڕاگه‌یاندنه‌کان به‌زیاتر ڕۆشنبیرکردنى‬ ‫تاکه‌کانى خێزان به‌هه‌موو ئه‌رکو مافه‌کانیان به‌‬ ‫یه‌کترى‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬دام و ده‌زگاکانی تایبه‌ت‬ ‫به‌ ژنان له‌هه‌رێمی کوردستان له‌ساڵی‬ ‫(‪)2011‬دا چه‌نده‌ ئیشیان بۆ ژنان کرد؟‬ ‫ئااڵ که‌ماڵ‪ /‬بێگومان کارییان کردووه‌ بۆ ژنان‬ ‫هه‌ریه‌ک به‌جێگه‌ و پێگه‌ى خۆیدا‪ ،‬ئه‌وه‌تا‬ ‫له‌ڕووى یاساییه‌و ‌ه یاساى به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ى‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژى خ��ێ��زان��ى ک���ه‌وت���ه‌ ب���وارى‬ ‫جێبه‌جێکردنه‌وه‌ و هه‌ندێ یاسای تر له‌به‌رده‌م‬ ‫لیژنه‌ى کاروبارى ژنانه‌ له‌په‌رله‌مانى کوردستاندا‬ ‫بۆ خستنه‌ ناو به‌رنامه‌ى گفتوگۆکردن له‌سه‌رى‬ ‫له‌په‌رله‌ماندا‪ ،‬وه‌ک��و یاسایى له‌شفرۆشى و‬ ‫ه �ه‌م��وارک��ردن �ه‌وه‌ى یاسای ب��ارى که‌سێتى‬ ‫هه‌روه‌ها فراوانکردنى کاروچاالکیه‌کانى‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى به‌دواداچوونى توندوتیژى و‬ ‫کۆکردنه‌وه‌ى ئامار و داتاى تایبه‌ت به‌ هه‌موو‬ ‫جۆره‌کانى توندوتیژى و ئاسته‌کانى له‌ هه‌رێمى‬ ‫کوردستاندا‪ ،‬به‌اڵم ل �ه‌ڕووى کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌‬ ‫به‌رده‌وام له‌هه‌وڵى یه‌کالیکردنه‌وه‌ى تێروانینى‬ ‫ئایین و کۆمه‌ڵگان بۆ یه‌کسانیکردنى نێر و مێ‬ ‫له‌ ئه‌رک و مافدا‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ژنان له‌ساڵی (‪)2012‬دا‬ ‫پێویسته‌ چی بکه‌ن؟‬ ‫ئااڵ که‌ماڵ‪ /‬ژنان ده‌بێت یه‌کمجار ڕیزه‌کانیان‬ ‫یه‌کخه‌ن و دواتر ده‌بێت ڕیزه‌کانیان ڕێکخه‌ن‪،‬‬ ‫ئینجا خۆیان بزانن داواى چى ده‌که‌ن‪ ،‬دواتر‬ ‫پالنى کارى تایبه‌تى بۆ داڕێژن له‌سه‌ر گه‌یاندنى‬ ‫داواکارییه‌کانیان به‌ الیه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کان‬ ‫و به‌دواداچوونى ت �ه‌واو و جه‌ختکردنه‌وه‌ و‬ ‫داکۆکیکردن له‌جێبه‌جێکردنى داواکانیان‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌مووشى جێبه‌جێ نه‌کرێت ده‌بێت‬ ‫فشارى زیاتر له‌وه‌ى ک ‌ه هه‌یه‌ دروست بکرێت‬ ‫بۆ سه‌ر حکومه‌تى هه‌رێم بۆ جێبه‌جێکردنى‬ ‫به‌شێوازێکى مه‌ده‌نیانه‌ و مۆدێرن که‌ ڕه‌وتى‬ ‫کۆمه‌ڵگاکه‌ تێک نه‌دات‪.‬‬

‫“‬

‫ئااڵ که‌ماڵ‪:‬‬

‫" له‌ڕووى سیاسى و‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تیه‌وه‌‬ ‫نه‌توانراوه‌‬ ‫شتێکى ئه‌وتۆ‬ ‫له‌مه‌سه‌له‌کانى‬ ‫ژنان به‌ره‌و پێش‬ ‫ببرێت"‬

‫“‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪39‬‬

‫ژنان‬

‫ژنان‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ژنـــــی الواز الی من مــــ‬

‫له‌الی من ژیـــــــان له‌گـــ ‌هڵ‌ ژن به‌مانــــ‬ ‫به‌هێزدام‪ ،‬من نه‌فره‌ت له‌مجۆره‌ هه‌ڵوه‌سته‌ ده‌که‌م‬ ‫‌و ته‌نانه‌ت گوتم‪ .‬ئایا له‌ئه‌نجامی ئ �ه‌و هێزه‌‬ ‫سیاسیه‌ی نوێنه‌رایه‌تی ده‌که‌م تواناکاری ئه‌شقم‬ ‫له‌ده‌ستدا؟ ئه‌مه‌ش به‌و واتایه‌دێت‪ :‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫ب��اوه‌ڕی��م ب��ه‌وه‌ هه‌یه‌ له‌میانه‌ی ت��وان��اک��اری و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی که‌سایه‌تی خۆم‪ ،‬ده‌توانم ببم‬

‫له‌شێوازی سه‌رۆکایه‌تی ئێمه‌دا‪ ،‬راکردن به‌ره‌و‬ ‫کاروانی مه‌زنی ئازادی له‌ئارادایه‌‪ .‬ره‌گه‌زی ژن‬ ‫به‌رامبه‌ر به‌سه‌رۆکایه‌تی ته‌نگه‌تاو نابێت و زمان و‬ ‫دڵی کراوه‌ته‌وه‌‪ .‬خاوه‌ن غروره‌ و جێگه‌ی باوه‌ڕییه‌‪.‬‬ ‫بێگومان له‌الیه‌نی زمان و هزر و ئیراده‌وه‌ به‌ره‌و‬ ‫به‌هێز بوونێکی مه‌زنی ده‌به‌ین‪ .‬رێگایه‌کی تر بۆ‬ ‫راکێشان و قازانجکردنی ژنان نییه‌‪ .‬له‌ده‌زگاکانی‬ ‫راگه‌یاندنیشدا ره‌نگی دایه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڵێن‪ :‬ئه‌مانه‌ پیاو‬ ‫نین‪ ،‬به‌مجۆره‌ هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌ک��ه‌ن‪ .‬نه‌خێر!‬ ‫به‌ومانایه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو ده‌ستبه‌ردان له‌‌و پیاوێتییه‌‬ ‫به‌دیدێنن که‌سه‌رچاوه‌ی هه‌موو جۆره‌ خراپییه‌که‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ش یه‌کێکه‌ له‌مه‌رجه‌ سه‌ره‌کیه‌کانی به‌یه‌که‌وه‌‬ ‫ژیانێکی یه‌کسان و ئازاد له‌سه‌ر بنه‌مای تێگه‌یشتن‬ ‫و به‌یه‌که‌وه‌ ژیانێکی جوان و گونجاو‪ .‬لێره‌دا ته‌نیا‬ ‫پیاو ئاوا ناکرێت‪ ،‬له‌راستیدا به‌رزکردنه‌وه‌یه‌کی‬ ‫بێ نموونه‌ی ژنان جێی باسه‌‪ .‬ژن له‌ڕه‌وشێکی‬ ‫زۆر جیاوازدایه‌ و به‌رخۆدان ده‌کات‪ .‬هێزێکی‬ ‫جه‌سته‌یی و ئیراده‌ و چه‌مکێکی وا له‌و کچه‌‬ ‫کورده‌ په‌رێشانه‌ دێته‌ئاراوه‌ که‌له‌وانه‌یه‌ بتوانێ‬ ‫کاریگه‌ری به‌سه‌ر ته‌واوی جیهان بکات‪ .‬بێگومان‬ ‫لێره‌دا پێویسته‌ ئه‌وه‌ ببینن که‌ شۆڕش توانای چی‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫من تاوه‌کو دوای��ی ده‌خ��وازم ژنان ببنه‌ خاوه‌ن‬ ‫هێزێکی مه‌زن و تادواڕاده‌ پێم خۆشه‌‪ .‬راشکاوانه‌‬ ‫پێتان راده‌گه‌یه‌نم‪ .‬ژنی الواز الی من مانای‬ ‫راوه‌ستانی ژیانه‌‪ ،‬ئ�ه‌و ژن �ه‌ی مل بۆ من که‌چ‬ ‫بکات‪ ،‬ئه‌و ژنه‌ی له‌به‌ر هێزه‌که‌م په‌سندم بکات‪،‬‬ ‫ل�ه‌وخ��اڵ�ه‌دا ژی��ان ل��ه‌الی من ده‌وه‌س��ت��ێ‪ .‬باس‬ ‫له‌راستینه‌ی هه‌سته‌کانی خۆمتان بۆ ده‌ک �ه‌م‪ ،‬با‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی ساده‌ و ئاسایی تیۆری و پراکتیکیش‬ ‫ده‌رب��از نه‌که‌ین! هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌و ژنه‌ی که‌ سه‌ره‌تا‬ ‫باسم کرد نوێنه‌رایه‌تی هێزی ده‌ک��رد‪ ،‬وانییه‌؟‬ ‫له‌راستیدا هێزی به‌کرێگیراوی بوو‪ ،‬به‌اڵم دیسان‬ ‫گوزارشت له‌ڕه‌وتێک ده‌کات‪ .‬نابێ‌ له‌به‌هێزی‬ ‫ژن بترسین‪ ،‬به‌ڵکو ته‌واو به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ترسان‬ ‫له‌بێهێزبوونی ژن گرنگه‌‪ .‬پاڕانه‌وه‌ و گریان و‬ ‫ملکه‌چکردنی زۆر ترسناکه‌‪ .‬ئێستا ته‌ماشای من‬ ‫بکه‌ن به‌رامبه‌ر به‌ژنێکی به‌مجۆره‌ له‌ڕه‌وشێکی‬

‫“‬

‫“‬

‫عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن‬

‫ه له‌بێهێزی‬ ‫پێویست ‌‬ ‫ژنان بترسین‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت بۆ‬ ‫گه‌یشتن به‌‬ ‫ئاستێکی ئه‌شقیش‬ ‫پێویستی به‌هێزی ژن‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬چونکه‌ ژنی‬ ‫بێهێز خۆشه‌ویستی‬ ‫ناکات‪ ،‬ژنی بێهێز‬ ‫قسه‌ ناکات و بیر‬ ‫ناکاته‌وه‌ و خاوه‌ن‬ ‫ئیراد ‌ه نییه‌ و‬ ‫ته‌نانه‌ت ژنی بێهێز‬ ‫جوانیش نابێت‬

‫به‌یه‌کێک له‌ئه‌ندامانی ئه‌شق‪ .‬ئه‌گه‌ر نا له‌ڕێگای‬ ‫پشتبه‌ستن به‌ده‌سته‌ڕۆیی و به‌رپرسیارێتی ده‌توانم‬ ‫ن �ه‌ت �ه‌وه‌ی �ه‌ک و چین و ره‌گه‌زێکیش بکه‌م‬ ‫به‌کۆیله‌‪ ،‬لێره‌دا ئه‌شق بوونی نییه‌‪ ،‬به‌اڵم بێگومان‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌که‌ گرێدانی خ��ۆی به‌تواناکارییه‌‬ ‫ئازاده‌کانی تاکه‌که‌س هه‌یه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هێزێکی‬ ‫به‌مجۆره‌ به‌شێوه‌یه‌کی دڕندانه‌ به‌رامبه‌ر به‌ژن‬ ‫به‌کاربێنێ‪ ،‬ئه‌وا کۆیله‌یه‌کی سۆپه‌ر ده‌خوڵقێنێ‪،‬‬

‫به‌اڵم به‌هیچ جۆرێک ئه‌شق ناخوڵقێنێ‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫گرێدراوی تۆ بێت و له‌تاوانه‌کاندا له‌گه‌ڵتدا‬ ‫هاوبه‌ش بێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئه‌شقتان نابێت‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫وه‌ک بێ به‌ختییه‌ک ده‌بینم‪ ،‬چونکه‌ کاتێ هه‌ر‬ ‫ژنێک دێته‌ الی من له‌خۆم ده‌پرسم ئایا ئه‌م ژنه‌‬ ‫له‌به‌رهێزه‌که‌م هاتووه‌؟ به‌م ره‌وشه‌ دڵگران ده‌بم‬ ‫و بیر له‌وه‌ ده‌که‌مه‌وه‌ که‌ ئه‌شق بۆمن زه‌حمه‌ت‬ ‫بووه‌‪ .‬له‌ڕابردوو هه‌رچه‌نده‌ پێویستیم به‌ هه‌بوونی‬ ‫ژن هه‌بوو و سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانم‬ ‫ده‌بنڕا نه‌ده‌هات‪ ،‬به‌ڵکو هۆکه‌ی ئه‌وه‌ بێت که‌‬ ‫کۆیله‌ ب��وو‪ ،‬یاخود من ئومێدێکی به‌مجۆره‌م‬ ‫پێنه‌ده‌به‌خشین‪ .‬ئایا ئێستا بۆالی هێزه‌که‌م دێن؟‬ ‫ئه‌م ره‌وشه‌ زه‌حمه‌تیم بۆ دروست ده‌کات‪ .‬هه‌ڵبه‌ته‌‬ ‫هه‌وڵ و تێکۆشانێکی مه‌زن ده‌ده‌م تاوه‌کو ره‌وش‬ ‫به‌مجۆره‌ نه‌بێت‪ ،‬تاڕاده‌یه‌ک ئه‌م ره‌وشه‌م به‌الوه‌ نا‪.‬‬ ‫هه‌ربۆیه‌ پێویسته‌ له‌بێهێزی ژنان بترسین‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫بۆ گه‌یشتن به‌ ئاستێکی ئه‌شقیش پێویستی به‌هێزی‬ ‫ژن هه‌یه‌‪ ،‬چونکه‌ ژنی بێهێز خۆشه‌ویستی ناکات‪،‬‬ ‫ژنی بێهێز قسه‌ ناکات و بیر ناکاته‌وه‌ و خاوه‌ن‬ ‫ئیراده‌ نییه‌ و ته‌نانه‌ت ژنی بێهێز جوانیش نابێت‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر نا‪ ،‬چی ده‌بێت؟ ده‌تخه‌ڵه‌تێنێ‪ .‬ئه‌مه‌ش هیچ‬ ‫گرێدانی به‌ڕه‌وشت نییه‌ ته‌نانه‌ت بێ ره‌وشتییه‌‪.‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی بێهوده‌ شه‌ڕ و تێکۆشان بکه‌ و ده‌نگ‬ ‫هه‌ڵبڕه‌ و به‌ڕێوه‌بڕۆ‪ ،‬ئه‌گه‌ر ژن ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ نیشان‬ ‫نه‌دات ده‌دۆڕێنێ‪ .‬له‌رێگای بینینی سه‌رۆکایه‌تی‬ ‫وه‌ک باوکی گشتی هه‌مووان یان به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫تر هیچ که‌سێک ناتوانێ الوازییه‌کانی خۆی‬ ‫په‌رده‌پۆش بکات‪ .‬گه‌رچی سه‌رۆکایه‌تی خۆی‬ ‫به‌مجۆره‌ نییه‌ و نموونه‌یه‌کی بێ هاوتای هه‌ڤاڵێتییه‌‪.‬‬ ‫شه‌ڕێک له‌پێناو ئ �ه‌وه‌ پ�ه‌ی��ڕه‌وده‌ک�ه‌م تاوه‌کو‬ ‫الی ئێوه‌ په‌سند بکرێم‪ ،‬ئه‌مه‌ش هه‌ستێکی زۆر‬ ‫به‌کاریگه‌ره‌ و پێویسته‌ به‌گرنگی پێدانه‌وه‌ له‌سه‌ری‬ ‫بوه‌ستن‪ ،‬به‌اڵم چۆن واده‌که‌م له‌الی ژنان په‌سند‬ ‫بکرێم و لێم رازی بن؟ ئه‌مه‌ش بابه‌تێکی گرنگ‬ ‫و مه‌زنی سه‌ربه‌خۆیه‌‪ .‬ته‌ماشای پیاوه‌کانی تری‬ ‫نێو خۆمان ده‌که‌م‪ ،‬ده‌بینم که‌ هیچ له‌تێگه‌یشتن‬ ‫و هه‌ستی ئ��ه‌وه‌دا نییه‌ چ��ۆن ده‌وروب���ه‌ر رازی‬ ‫ده‌کات و چۆن په‌سندیده‌که‌ن‪ ،‬ته‌نیا هه‌وڵده‌ده‌ن‬ ‫ده‌ستیان به‌سه‌ردا بگرن و بااڵده‌ست بن‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ره‌وشێکی زۆر قڕێژه‌ و به‌ئێش و ئازاره‌‪ ،‬چل ساڵه‌‬ ‫خۆم به‌ڕێوه‌ ده‌ب�ه‌م تاوه‌کو ده‌وروب��ه‌رم له‌خۆم‬ ‫رازی بکه‌م و په‌سندم بکه‌ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم هه‌روه‌کو‬ ‫چ��ۆن ش �ه‌ڕ رووداوێ��ک��ی م �ه‌زن �ه‌‪ ،‬شانبه‌شانی‬ ‫په‌سندکردن و رازیکردنی ده‌وروب�ه‌ر سه‌باره‌ت‬ ‫به‌خۆم له‌هه‌مانکاتدا په‌سند کردن و رازیبوون الی‬ ‫منیش وه‌کو ده‌ریایه‌‪ ،‬من دژی ئه‌وه‌ نیم هه‌ڤاڵێتی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪41‬‬

‫ژنان‬

‫ـــانای راوه‌ستــانی ژیانــــه‌‬

‫ــــای ژیـــــان دێت له‌گـــه‌ڵ سه‌رچاوه‌ی ژیـــــاندا‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ژنان بکرێت‪ ،‬به‌اڵم مه‌رجه‌ پێویستییه‌کانی‬ ‫جێبه‌جێ‌ بکرێت که‌ ناکرێت‪ .‬ئێوه‌ هه‌ستی پێناکه‌ن‬ ‫و تێناگه‌ن که‌ منیش دڵ‌ و هه‌ستم هه‌یه‌ و تاوه‌کو‬ ‫تێنه‌گه‌م ناتوانم بژیم‪ .‬ئێوه‌ش تاوانتان گه‌لێک‬ ‫زۆره‌‪ .‬زۆر به‌ئاسانی ده‌خه‌ڵه‌تێنرێن و به‌رده‌وام بۆ‬ ‫خه‌ڵه‌تاندن کراوه‌ن‪ ،‬ئه‌مه‌ش که‌سایه‌تییه‌کی قڕێژه‌‪،‬‬ ‫سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی پیاوه‌کانتان به‌مجۆره‌ن‪ ،‬بۆچی‬ ‫به‌قوواڵیی تێناگه‌ن و چاره‌سه‌رییه‌ک نادۆزنه‌وه‌؟‬ ‫هه‌ربۆیه‌ زۆر زه‌حمه‌ته‌ په‌سندتان بکه‌م‪ .‬له‌کاتێکدا‬ ‫بۆ په‌سندکردنی خ��ۆم به‌شێوه‌یه‌کی سه‌یر و‬ ‫سه‌رسووڕهێنه‌ر خۆم ئاراسته‌ ده‌که‌م‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا‬ ‫ئه‌م راستییه‌ش ده‌بینم که‌ بۆ په‌سندکردنی ئێوه‌ش‬ ‫پێویستی به‌شه‌ڕێکی بێ‌ وێنه‌ هه‌یه‌ و به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫سه‌رسووڕهێنه‌ر به‌ڕێوه‌تان ده‌به‌م‪.‬‬ ‫ره‌وشمان به‌مجۆره‌یه‌‪ ،‬نازانم له‌مه‌ زیاتر چیمان‬ ‫لێده‌خوازن؟ به‌گوێره‌ی من ژیان له‌گه‌ڵتان و‬ ‫بوونم به‌موڵکی ئێوه‌ به‌شێوه‌یه‌ک به‌دیهاتووه‌ که‌‬ ‫نموونه‌ی نه‌بووه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش ته‌نیا له‌الیه‌نی هه‌ست و‬

‫“‬

‫ئه‌مانه‌ واقیعین و راستن‪ .‬به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ئه‌م ‌ه‬ ‫له‌ڕێگای به‌زۆر سه‌پاندنه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ده‌خوازن‬ ‫و ل �ه‌ب �ه‌رژه‌وه‌ن��دی خۆتاندا ده‌بینن ده‌توانن‬ ‫له‌گه‌ڵماندا بمێنن‪ .‬ئه‌گه‌ر نا له‌به‌رژه‌وه‌ندی‬ ‫خۆتانی نابینن و ناخوازن له‌گه‌ڵماندا بن‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫هه‌موو جۆره‌ ئاسانکاری و یارمه‌تیه‌کتان ده‌ده‌ین‬ ‫و به‌و شوێنه‌تان ده‌گه‌یه‌نین که‌ ئێوه‌ ده‌خوازن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ناخوازین به‌هه‌رزانیش بمرن‪ .‬هه‌روه‌کو‬ ‫چۆن ژیانێکی ه �ه‌رزان له‌نێو کاروانی ئێمه‌دا‬ ‫بوونی نییه‌؛ له‌هه‌مانکاتدا مردنی هه‌رزانیش نییه‌ و‬ ‫نابێ‌‪ .‬ته‌واوی ئه‌مانه‌ پره‌نسیپن‪ ،‬ئه‌گه‌ر گرێدراوی‬ ‫ئه‌م پره‌نسیپانه‌ بن‪ ،‬ده‌بێت‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌مه‌ من‬ ‫مرۆڤی الواز و بێچاره‌ په‌سند ناکه‌م‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ئه‌گه‌ر دایکیشم بێت‪ ،‬بێگومان له‌میانه‌ی کار‬ ‫و پراکتیکی خۆمدا ئه‌م راستیه‌مان نیشانداوه‌‪.‬‬ ‫ئیتر رازی بن یاخود نا من به‌مجۆره‌م‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌دیموکراتبوون به‌والوه‌ من که‌سایه‌تییه‌کم که‌‬ ‫بژاری ئازادنه‌ به‌بنه‌ما ده‌گرم‪ .‬ئه‌گه‌ر بێتو جددی‬

‫هڵ‌ ژنان‬ ‫من دژی ئه‌وه‌ نیم هه‌ڤاڵێتی له‌گ ‌‬ ‫ه پێویستییه‌کانی‬ ‫بکرێت‪ ،‬به‌اڵم مه‌رج ‌‬ ‫ه ناکرێت‪ .‬ئێوه‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ بکرێت ک ‌‬ ‫هه‌ستی پێناکه‌ن و تێناگه‌ن که‌ منیش‬ ‫دڵ‌ و هه‌ستم هه‌یه‌ و تاوه‌کو تێنه‌گه‌م‬ ‫ناتوانم بژیم‬

‫“‬

‫سۆزه‌وه‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵکو هه‌روه‌کو ده‌بینن یه‌کێتییه‌ک ‌ه‬ ‫له‌ڕێگای تێکۆشان و هزره‌وه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش یه‌کێتییه‌کی‬ ‫قه‌شه‌نگ و رێکوپێکه‌‪ .‬پێویسته‌ به‌هۆشیاری و‬ ‫تێگه‌یشتنه‌وه‌ ره‌وشی من هه‌ڵسه‌نگێنن‪ .‬کاتێک‬ ‫ده‌ڵێم به‌تێگه‌یشتن و هۆشیارییه‌وه‌ مانای ئه‌وه‌یه‌‬ ‫که‌ پێویسته‌ ئه‌وه‌ی به‌رامبه‌ریش به‌الیه‌نی که‌م‬ ‫خاوه‌نی جددیه‌تێک بێت تاوه‌کو بتوانێ‌ ئه‌م‬ ‫پێوانانه‌ به‌هادار ببینێ‌ و رێزی لێبگرێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌مجۆره‌ نه‌بێت تووڕه‌ ده‌بم و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک‬ ‫لێی نابوورم‪ .‬هه‌روه‌کو چۆن باوه‌ڕیم به‌مه‌زنایه‌تی‬ ‫ژن هه‌یه‌‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا ئه‌وه‌ی وه‌اڵمی ئه‌م پێوانانه‌‬ ‫نه‌داته‌وه‌ و جێبه‌جێیان نه‌کات‪ ،‬ئه‌وا دوژمنێکی‬ ‫له‌من گه‌وره‌تری نابێت‪.‬‬

‫بن مه‌زن ده‌بن و به‌هادار ده‌بن‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا بڕۆن‬ ‫سه‌رتان له‌و به‌رد و له‌م به‌رد بده‌ن‪.‬‬ ‫وابزانم ئێوه‌ له‌ڕابردوو هه‌ندێ‌ جار چوارینه‌ی‬ ‫ئه‌شق و دڵداریتان به‌دیاری پێشکه‌ش به‌کچان‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬یاخود ئه‌م جۆره‌ چوارینانه‌تان به‌دیاری‬ ‫پێشکه‌ش ده‌کرا‪ ،‬من هیچ کاتێک بیرم له‌شتێکی‬ ‫به‌مجۆره‌ نه‌ده‌کرده‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت شتی وابچووکم‬ ‫پێشکه‌ش به‌دایکم و ئ �ه‌و که‌سانه‌ش نه‌کرد‬ ‫که‌ڕێزی تایبه‌تم بۆیان هه‌بوو‪ .‬به‌هادارترین‬ ‫دی��اری که‌ دۆزیمه‌وه‌ ئازادییه‌! ئه‌گه‌ر سه‌رنج‬ ‫بده‌ن ده‌بینین که‌ له‌ئاکامی ئه‌م دیاریه‌ مه‌زنه‌یه‌‬ ‫هه‌مووتان له‌گه‌ڵماندان‪ .‬واته‌ گرێدانتان به‌ژیان‬ ‫واته‌ له‌هه‌لومه‌رجێکی وا زه‌حمه‌ت و دژوارادا بۆ‬

‫ئه‌و دیاریه‌ مه‌زنه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ که‌ پێتاندراوه‌‪.‬‬ ‫الی من یه‌کێتی و ژی��ان له‌گه‌ڵ‌ پیا‌و به‌مانای‬ ‫ئه‌وه‌ دێت که‌ یه‌کێتی و به‌یه‌که‌وه‌ ژیان له‌گه‌ڵ‌‬ ‫که‌سایه‌تی سه‌رکه‌وتنی مه‌زنه‌‪ .‬له‌هه‌مانکاتدا ژیان‬ ‫له‌گه‌ڵ‌ ژن به‌مانای ژیان دێت له‌گه‌ڵ‌ سه‌رچاوه‌ی‬ ‫ژیان‪.‬په‌یڕه‌وکردنی پره‌نسیپ و به‌ها مورالی و‬ ‫ره‌وشتیه‌کان و فه‌لسه‌فه‌ی من له‌ڕێگای زه‌بر‬ ‫و ناچاره‌ییه‌وه‌ نابێت‪ .‬بێگومان سیاسه‌ت له‌نێو‬ ‫فه‌لسه‌فه‌دا نییه‌‪ .‬مه‌زن بوونی چه‌مک و موراڵ‌ و‬ ‫ره‌وشت له‌فه‌لسه‌فه‌دا هه‌یه‌‪ ،‬ره‌وشتیش ده‌که‌وێته‌‬ ‫نێو فه‌لسه‌فه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر هزری مه‌زن و به‌های پیرۆز و‬ ‫مه‌زن هه‌بێت ئه‌وکاته‌ به‌یه‌که‌وه‌ ژیان ده‌بێت‪ .‬واته‌‬ ‫ئێمه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای وابه‌سته‌یی سیاسی و هه‌ستی‬ ‫هه‌رزان له‌گه‌ڵ‌ یه‌کتردانین‪ ،‬پێویسته‌ زۆر به‌باشی‬ ‫له‌ته‌واوی ئه‌م راستییانه‌ بگه‌ن‪.‬‬ ‫ناڵێم ته‌نیا له‌گه‌ڵ‌ من ب��ن‪ ،‬ئه‌مه‌تان به‌سه‌ردا‬ ‫ناسه‌پێنم که‌ ببنه‌ چه‌کی ده‌ستم‪ ،‬به‌اڵم چه‌کێکی‬ ‫زۆر به‌کاریگه‌ره‌‪ .‬به‌گوێره‌ی من ئا له‌م خاڵه‌دا‬ ‫م��رۆڤ زۆر به‌باشی له‌ "زی�ل�ان" ده‌گ��ات که‌‬ ‫چاالکیه‌کی هه‌ره‌ مه‌زنه‌‪ ،‬لێره‌دا ئه‌م راستینه‌یه‌ زۆر‬ ‫به‌زه‌قی و ئاشکرایی ده‌رکه‌وتۆته‌ڕوو و پێویسته‌‬ ‫له‌م خاڵه‌دا مه‌سه‌له‌که‌ قاڵبکه‌ینه‌وه‌‪ .‬ئه‌م راستیه‌ش‬ ‫سه‌لمێنرا که‌ به‌هێزترین و به‌کاریگه‌رترین‬ ‫چه‌که‌‪ .‬هیچ پێویست ناکات من باسی بکه‌م‪،‬‬ ‫چونکه‌ ئه‌م راستییانه‌ له‌ته‌واوی ئه‌و نامانه‌یدا هه‌یه‌‬ ‫که‌ گه‌وهه‌ری وه‌سیه‌تێک له‌خۆوه‌ ده‌گرێت‪،‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی زۆر روون باس له‌وه‌ ده‌کات که‌‬ ‫چۆن یه‌کێتی له‌گه‌ڵ‌ سه‌رۆکایه‌تی به‌دیدێت‬ ‫و چه‌کێکی چه‌نده‌ به‌کاریگه‌ره‌ و له‌بواری‬ ‫ک��رداری��دا پ �ه‌ی��ڕه‌وی��ک��ردووه‌‪ .‬به‌گوێره‌ی من‬ ‫ئه‌وگه‌وهه‌ره‌ی له‌وێدا هه‌یه‌ زۆر زه‌ق و ئاشکرایه‌‬ ‫و زۆر مه‌زنیشه‌‪ .‬ناشێ‌ و نابێ‌ م��رۆڤ سه‌ری‬ ‫سووڕنه‌مێنێ‌ و سوجده‌ بۆ ئه‌م گه‌وره‌ییه‌ نه‌بات‪،‬‬ ‫کاتێک به‌مجۆره‌ش بێت ژیانێکی زۆر جیاواز‬ ‫دێنێته‌ ئاراوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش کارێکی شۆڕشه‌ و پێیه‌وه‌‬ ‫خه‌ریکن‪ ،‬له‌گه‌ڵ‌ ئێوه‌ په‌ره‌ به‌شۆڕش ده‌ده‌ین‪.‬‬ ‫به‌چه‌کی شۆڕشه‌وه‌ ده‌تان ئاخێنێنه‌ نێو شۆڕشه‌وه‌‬ ‫یاخود ده‌توانن له‌گه‌ڵ‌ شۆڕشه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ بچن‪.‬‬ ‫ئێستاکه‌ له‌ڕێگای شۆڕشه‌وه‌ ده‌توانن بژین‪ .‬هێشتا‬ ‫به‌وه‌ ناڵێن ژی��ان‪ ،‬هه‌ڵبه‌ته‌ ژیانیشمان ژیانێکی‬ ‫ئاسایی نییه‌ و کاتیشی نه‌هاتووه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر شۆڕش‬ ‫به‌سه‌رکه‌وتن بگات و ئه‌وانه‌ی له‌دواماندێن‬ ‫خیانه‌تمان لێنه‌که‌ن و گرێدانێکی مه‌زنیان به‌ به‌ها‬ ‫موراڵیه‌کان و ئه‌و راستییانه‌ هه‌بێت‪ ،‬به‌گوێره‌ی من‬ ‫ئه‌وکاته‌ له‌سه‌ر بنه‌مای میراسی ئازادکردنی ژیان‬ ‫جیهان به‌دیدێت‪.‬‬

‫بیره‌وه‌ری گه‌ریال ‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫" مــیــــــ‬

‫ئــــه‌م مــــیـــوانه‌ وه‌ک ئـــه‌و ڕه‌شــــــه‌بـــــ‬

‫دده‌بــــا هـــه‌ر له‌ خـــــــــه‌وی شــــــیرینـــــ‬

‫کاتژمێر (‪)9‬ی به‌یانی بوو‪ ،‬شه‌وی ڕابردو‌و به‌ بێ‬ ‫ڕاوه‌ستان به‌فرێکی زۆر باری‪ ،‬وه‌ک بڵێی ئاسمان‬ ‫په‌رده‌یه‌کی سپی به‌سه‌ر زه‌ویدا داپۆشی بێت له‌‬ ‫به‌ر ئ�ه‌وه‌ی گروپه‌که‌مان له‌ نێوان دوو که‌مپی‬ ‫گه‌وره‌د‌ا بوو‪ .‬له‌و نێوانه‌دا جێگیر ببووین و ‌جێی‬ ‫خۆمان خۆش کردبوو‪ .‬به‌ هۆی به‌فربارینێکی‬ ‫زۆره‌وه‌‌‌ ڕێگاکانی که‌مپه‌کان ه�ه‌ر هه‌مووی‬ ‫گیرابوو‪ .‬ئه‌مه‌ش ببوو به‌ هۆی ئه‌وه‌ی که‌ میوانێکی‬ ‫زۆر ڕووم��ان تێبکات‪ .‬بێگومان به‌ هۆی هاتنی‬ ‫ئه‌م میوانه‌ زۆرانه‌وه‌‌‪ ،‬جگه‌ له‌ په‌روه‌رده‌ ده‌بوو‌ به‌‬

‫ناو ئه‌و هه‌موو به‌فره‌دا به‌ره‌ و شوێنی گروپه‌که‌مان‬ ‫ده‌هاتن‪ .‬هه‌ر چه‌نده‌ له‌‌ منیشه‌وه‌ نزیک نه‌بوون‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وم به‌ قه‌د و بااڵ باریک و درێژه‌که‌ی‬ ‫ناسییه‌وه‌‌‪ ،‬ئه‌و "یوسفی پورزا"م بوو‪ ،‬به‌اڵم وه‌ک‬ ‫دوو براده‌ریش بووین‪ ،‬من له‌ ته‌مه‌نی منداڵی و‬ ‫سه‌ره‌تای الوێتیمدا بڕوام به‌وه‌ نه‌ده‌کرد که‌ یوسفی‬ ‫پورزام به‌شداری ناو شۆڕشی کرد بێت‪ .‬له‌‌ دوایشدا‬ ‫هه‌رچه‌ند پرسیارم کردبێت و لێپرسینه‌وه‌شم کردبێ‬ ‫بۆم ئاشکرا نه‌بوو که‌ له‌ کوێی ‌ه یاخود ماوه‌ یا نه‌‪ ،‬تا‬ ‫له‌ دوایشدا هه‌ر وه‌کو قایلبونێک به‌ خۆم که‌ پێم‬

‫“‬

‫دوای نیوه‌ڕۆ من و هه‌ڤاڵ ژیان چووینه‌ ئه‌و شوێنه‌ی که‌ میوانه‌کانی‬ ‫لێبوون‪ ،‬زۆر به‌ که‌م له‌ بیرم دێت که‌ هه‌ستم کرد بێت‬ ‫ئه‌ژنۆکانم له‌رزیبێتن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا ده‌له‌رزن‪ .‬زۆر جار له‌ کاتی‬ ‫گه‌رمترین شه‌ڕدا ئارامی زۆرم پاراستووه‌‪ ،‬بێگومان له‌ حاڵه‌تێکی‬ ‫وه‌کو ئێستا ته‌نانه‌ت هه‌ناویشمی ده‌هه‌ژاند‪ .‬ئایا ئه‌مه‌ش ساده‌ترین‬ ‫حاڵه‌تی ڕابردو نه‌بوو که‌ تیایدا ده‌ژیام؟‬

‫“‬

‫بوارێک که‌ هه‌ر گه‌ریالیه‌ک یاده‌وه‌رییه‌کانی‬ ‫خۆی بگێڕێته‌وه‌‪ ،‬ئێمه‌ش به‌ تامه‌زرۆوه‌ گوێمان‬ ‫بۆیان ڕاده‌گ��رت‪ ،‬له‌کاتی ئێواره‌دا من و هه‌ڤاڵ‬ ‫ژیان له‌ سه‌رووی که‌مپه‌که‌وه‌ بۆ چێشت لێنان و‬ ‫خۆ گه‌رم کردنه‌وه‌ خه‌ریکی داربڕینه‌وه‌ بوین‪.‬‬ ‫ئه‌و ڕه‌شه‌بایه‌ی که‌ به‌ به‌فره‌وه‌ هه‌ڵی کردبوو وه‌ک‬ ‫تیژی گوێزانێک به‌ ده‌ست و ده‌موچاومانه‌وه‌ تیخی‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬له‌ به‌ر ڕچێوی ده‌سمان نه‌مانده‌زانی که‌‬ ‫چۆن ته‌وره‌که‌ی ده‌سمان ده‌وه‌شێنین‪ .‬کاتێک‬ ‫سه‌رما و ماندوبوون له‌ یه‌ککاتدا ئاوێته‌ی له‌شمان‬ ‫ببوو هه‌روه‌ها کاتێک که‌ بێزاری داربڕین چۆکی‬ ‫پێداداین رووبه‌روی ساتێک بوومه‌وه‌ که‌ هه‌ناسه‌ی‬ ‫له‌ به‌ر بڕیم‪ ،‬به‌ شێوه‌یه‌ک که‌ هه‌رگیز پێم نه‌زانی‬ ‫که‌ چۆن کۆتکه‌ داره‌کانم پارچه‌ پارچ ‌ه کردووه‌‌‪،‬‬ ‫تاکو هه‌ڤاڵ ژیان گووتی‪:‬‬ ‫"خه‌یاڵت رووی به‌‌‌الیه‌کدا بۆیه‌ هێواش بویته‌وه‌"‪.‬‬ ‫ئه‌و کاته‌ هۆشم هاته‌وه‌ سه‌ر خۆم‪ ،‬هۆشم له‌الی‬ ‫ئه‌و هه‌ڤاڵه‌ی پێشه‌وه‌ بوو که‌ له‌ ناو مه‌فره‌زه‌یه‌ک له‌‬

‫وابوو شه‌هید بوبێ بۆیه‌‌ ده‌ستبه‌رداری پرسینه‌و ‌ه‬ ‫بووم‪ ،‬چونکه‌ گه‌لێک له‌ هه‌ڤااڵن دوای ماوه‌یه‌کی‬ ‫که‌م له‌ به‌شداربوون له‌ ناو گه‌ریالدا شه‌هید ببوون‪،‬‬ ‫هه‌ر بۆیه‌ له‌الم وابوو له‌وانه‌یه‌ یوسفیش یه‌کێک‬ ‫بێت له‌و شه‌هیدانه‌‌‪.‬‬ ‫بێگومان چڕبونه‌وه‌ی ئه‌م بیر و بۆچونه‌شم ل ‌ه باره‌ی‬ ‫ئه‌وه‌وه‌ هه‌ر ئه‌وه‌ بوو که‌ ‌له‌ دوایدا له‌ناو گه‌ریالدا‬ ‫پرسیارێکی زۆریم کرد‪ ،‬به‌اڵم که‌س نه‌یده‌ناسی‪.‬‬ ‫کێ ده‌زانێت له‌ چی هه‌رێمێک له‌ چی شه‌ڕێکدا‬ ‫تا دواهه‌مین فیشه‌کی شه‌ڕی کردبێت و له‌ دوایشدا‬ ‫شه‌هید بوو بێت یاخود له‌ بۆسه‌یه‌کدا که‌وتبێت ‌ه ناو‬ ‫شه‌پۆلی ڕووبارێکی سه‌رشێته‌وه‌‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت که‌سیش‬ ‫نازانێت که‌ گۆڕه‌که‌ی له‌ کوێیه‌‪ .‬من زۆر بیرم‬ ‫له‌م شتانه‌ ده‌کرده‌وه‌ هه‌ر بۆیه‌ ئومێدم نه‌مابوو‪ ،‬له‌‬ ‫ڕۆژێکی وه‌ک ئه‌مڕۆدا که‌ ته‌نها بیرم له‌ سه‌رما‬ ‫و له‌ خۆم ده‌کرده‌وه‌ بینینی ئه‌و ده‌بێت موعجیزه‌‬ ‫بێت‪ .‬هه‌ڤاڵ ژی��ان لێی پرسیم‪ :‬کام پارچه‌یان‬ ‫هه‌ڵده‌گریت؟‪ .‬منیش گووتم‪ :‬فه‌رق ناکات با‬

‫ب ‌ه زووترین کات بگه‌ڕێینه‌وه‌‪ .‬هه‌ڤاڵ ژیان ب ‌ه‬ ‫خه‌نده‌کانی سه‌ر لێوی به‌ نیانێکی نه‌رمه‌وه‌ نیشانیدام‬ ‫که‌ لێم حاڵی بووه‌‌‪ .‬ژیان گووتی‪ :‬تۆ ته‌وروکه‌‬ ‫و پارچه‌ بچوکه‌کان هه‌ڵگره‌‪ ،‬منیش پارچه‌‬ ‫گه‌وره‌کان هه‌ڵده‌گرم‪ .‬باشه‌‪ .‬به‌ بێ ئه‌وه‌ی گوێ‬ ‫بده‌مه‌ له‌شی سڕبووم به‌ شێوه‌یه‌کی زۆر خێرا دوای‬ ‫ئه‌وه‌ی کۆتکه‌ داره‌کانم له‌سه‌ر شانی چه‌پم دانا و‬ ‫به‌ ده‌ستی ڕاستیشم ته‌وره‌که‌م هه‌ڵگرت‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت‬ ‫ژیانی هه‌ڤاڵیشم مه‌راقی ئه‌م خێراییه‌ی منی بوو‪.‬‬ ‫ژیان گووتی‪ :‬ئه‌وه‌ یه‌که‌م جاره‌ که‌ تۆ به‌و شڵه‌ژاویه‌‬ ‫ببینم‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هیچ وه‌اڵمێکم ال نه‌بوو هه‌ر بۆیه‌‬ ‫بێ ده‌نگ مامه‌وه‌‌‪ ،‬من ده‌مویست به‌ بێ ئه‌وه‌ی کات‬ ‫به‌ فیڕۆ بده‌م بگه‌م ‌ه ناو مه‌فره‌زه‌که‌مان و پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫میوانه‌کان لێمان جیا ببنه‌وه‌ بیان بینم‪ .‬ئێمه‌ نازانین بۆ‬ ‫کوێ ده‌چن؟ له‌ وانه‌یه‌ جارێکی تر نه‌یان بینمه‌وه‌‌‪،‬‬ ‫کۆتکه‌ داره‌کانم له‌ په‌نای چادره‌ الیلۆنه‌یه‌که‌دا‬ ‫ب ‌ه شێوه‌یه‌کی ڕێکوپێک دان��ا و به‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫سه‌رسامانه‌ ته‌ماشای چوارده‌وری خۆمم ده‌کرد‪،‬‬ ‫مه‌راقی ئه‌وه‌م بوو که‌ ئاخۆ میوانه‌کان ڕۆیشتون‬ ‫یان نا‌‪ .‬هه‌ڤاڵێک که‌ به‌ره‌و ئێمه‌ ده‌هات به‌هۆی‬ ‫ته‌مومژ و به‌فر بارینه‌وه‌ پێشی خۆی پێ نه‌ده‌بینرا‬ ‫هه‌رچۆنێک بوو گه‌یشته‌ المان گووتی‪ :‬به‌هۆی ئه‌م‬ ‫تۆفانی به‌فره‌وه‌ گروپێک له‌ هه‌ڤااڵن له‌الی ئێمه‌‬ ‫ده‌مێننه‌وه‌‌‪ ،‬پێویسته‌ پێداویستێکانیان دابین بکه‌ین‪.‬‬ ‫منیش بۆ ئ�ه‌وه‌ی ئه‌م ب��واره‌م له‌ ‌ده‌ست نه‌چێت‬ ‫یه‌کسه‌ر که‌وتم ‌ه ئاماده‌ باشییه‌وه‌‌‪ ،‬بیرم کرده‌وه‌ که‌‬ ‫هه‌ڤااڵن زۆر ماندوون‪ ،‬هه‌ر بۆیه‌ به‌ پێویستم نه‌زانی‬ ‫که‌ هه‌ر ئه‌م کاته‌ بچمه‌ الیان‪ .‬ئه‌و دوو هه‌ڤاڵه‌ی‬ ‫که‌ بۆ په‌یداکردنی پێداویستیه‌کانی میوانه‌کان‬ ‫ته‌رخانکرابون و ده‌چوون بۆ داربڕین جامانه‌کانیان‬ ‫به‌ توندی به‌سه‌ر و ده‌موچاویاندا هه‌ڵپێچابوو‪.‬‬ ‫یه‌کێکیان له‌ به‌ر سه‌رما ده‌سته‌کانی کێشابۆوه‌ ناو‬ ‫قه‌مسه‌ڵه‌که‌یه‌وه‌ و ئه‌وی تریان ده‌ستکێشێکی کۆنی‬ ‫له‌ ده‌ست کردبوو‪ .‬ئه‌م مه‌فره‌زه‌یه‌ په‌یوه‌ندیان له‌گه‌ڵ‬ ‫که‌مپه‌کانی تردا پچڕابوو‪ ،‬که‌مپه‌که‌ی ئێمه‌ش به‌‬ ‫به‌رد چوار ده‌وروبانه‌که‌ی گیرابوو‪ ،‬به‌هۆی ئه‌م‬ ‫به‌فر بارینه‌وه‌ که‌ جوڵه‌مان پێنه‌ده‌کرا‪ ،‬ئازوقه‌مان‬ ‫خۆی له‌ که‌می دابوو‪ ،‬بێگومان له‌ شوێنێکی تردا‬ ‫ئازوقه‌ی شاراوه‌مان هه‌بوو‪ ،‬به‌اڵم کێ ده‌یتوانی‬ ‫له‌ به‌فر بارینێکی ئاوادا بڕوات ده‌ریبه‌ێنێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫هه‌ڤااڵنه‌ی که‌ به‌کاری لۆجیستیکه‌وه‌ خه‌ریک‬ ‫بوون له‌ شوێنی چێشتلێنانمان خه‌ریکی ریزکردنی‬ ‫دواپاکه‌ته‌ ماکه‌رۆنێکان بوون‪ ،‬منیش هه‌ندێ نانم‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2012/1/20 [ ]14‬ساڵی دووەم ]‬

‫‪ 43‬بیره‌وه‌ری گه‌ریال‬

‫ــــــــــوان"‬

‫ـــایــــــــــــــــه‌ی ده‌ره‌وه‌ وابــــوو بـــــۆ من‌‬

‫ـــی خۆیـــــــــــــــــــدا بـــــــــمێنێتـــــــه‌وه‌‬ ‫به‌ ده‌سته‌وه‌ بوو خه‌ریکی خواردنی بووم ته‌ماشای‬ ‫ئه‌و شوێنه‌م ده‌کرد که‌ میوانه‌کانی لێبوون‪ ،‬به‌هۆی‬ ‫ته‌موومژه‌وه‌ هیچ شوێنێک نه‌ده‌بینرا‪ ،‬تا من به‌‬ ‫هه‌ڤااڵنی موبه‌قه‌که‌م گ��ووت‪ :‬میوانه‌کان چی‬ ‫ده‌که‌ن؟‪ .‬یه‌کێکیان گووتی‪ :‬نوستون‪ ،‬دوێنێ شه‌و‬ ‫له‌ کاتژمێر (‪)3‬وه‌ تاکو ئێستا به‌م تۆفانی به‌فره‌ به‌‬ ‫بێ ڕاوه‌ستان ڕێیان پێواوه‌‪ .‬کاتێک خ��واردن و‬ ‫چا ئاماده‌ بوو هه‌ڵیان ده‌ستێنین‪ .‬له‌ دوایشدا لێی‬ ‫پرسیم‪ :‬که‌سیان ده‌ناسی؟‪ .‬به‌ ده‌نگێکی پچڕپچڕ‬ ‫گووتم‪ :‬ئه‌وانم نه‌بینی‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ ناسیاویان تێدا بێت‪.‬‬ ‫به‌شێوه‌یه‌کی خێرا چوومه‌ الی به‌رپرسیاره‌که‌مان‬ ‫و مۆڵه‌تی ئ���ه‌وه‌م وه‌رگ���رت ک �ه‌ دوای نان‬ ‫خواردن سه‌ردانی میوانه‌کان بکه‌م‪ ،‬بێگومان بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی یوسف به‌م شێوه‌یه‌ نه‌مبینێ قژم داهێنا و‬ ‫گۆره‌ویه‌کانم گۆڕی‪ ،‬ته‌ماشای ئاوینه‌که‌م کرد و‬ ‫ڕاسته‌وخۆ حاڵی شه‌ش ساڵی پێشوم وه‌بیرهاته‌وه‌‌‪،‬‬ ‫ئیتر وه‌کو جاران قسه‌کردن به‌ شه‌رمه‌وه‌ و له‌ژێر‬ ‫لێوان نه‌ده‌کرا‪ ،‬له‌جێی ئه‌و شه‌رمه‌ واقعیه‌تی ژیان‬ ‫له‌ ڕوخسارماندا به‌دی ده‌کرا‪ ،‬کاریگه‌ری ئازادی‬ ‫ژیان زۆر له‌ هه‌ستمانی گۆڕی بوو‪ ،‬بۆ نموونه‌‬ ‫ئیفاده‌ی بێ قه‌راربوون له‌به‌رده‌م خواسته‌کان له‌‬ ‫ئارادا نه‌مابوو‪ ،‬به‌ واتایه‌ک که‌لتوری جارانمان له‌‬ ‫ئارادا نه‌مابوو‪ ،‬به‌اڵم جیاوازی سیمای شه‌ش ساڵی‬ ‫ڕابردو و ئێستام له‌ ئاوێنه‌که‌ی به‌رامبه‌رم به‌دیده‌کرا‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت یوسفیش گ��ۆڕا ب��وو‪ ،‬بیرم ده‌ک��رده‌وه‌‬ ‫و به‌خۆمم ده‌گ��ووت ( له‌وانه‌یه‌ وه‌کو جارانی‬ ‫که‌مڕوو نه‌بێت ) له‌ یادمه‌ جارێکیان سه‌ڕه‌رای‬ ‫ئه‌وه‌ی دڕک هه‌موو ده‌ستی کونکردبوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌ر کۆڵی له‌ گوڵ کۆکردنه‌وه‌ نه‌ده‌هێنا‪ .‬کاتێک‬ ‫من داوای گوڵه‌کانم لێکرد ئه‌ویش به‌ بێ یه‌ک و‬ ‫دوو هه‌مووی دابه‌ من‪ ،‬من هه‌رگیز ئه‌م یاده‌وه‌رییه‌م‬ ‫له‌ بیر ناچێته‌وه‌‪ .‬بیرم کرده‌وه‌ که‌ ده‌بێت شتێکی‬ ‫به‌ خه‌اڵت بده‌مێ‪ ،‬چاوم به‌ ناو جانتا کۆنه‌که‌مدا‬ ‫گێڕا و که‌ دڵنیاش بووم شتێکی ئه‌وتۆشی تیا نییه‌‌‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌ گۆره‌وی کۆن‪ ...‬بلوزێکی کۆن‪ ‌...‬ئه‌لبوم‬ ‫و ده‌فته‌ر هه‌روه‌ها ئه‌و پێنوسه‌ی که‌ ئه‌و هه‌ڤاڵه‌ی‬ ‫ڕۆژێک پێش شه‌هید بوونی خه‌اڵتمی کردبوو‬ ‫هیچی تری تێا نه‌بوو‪ .‬ئه‌و ده‌فته‌ره‌ی که‌ زۆربه‌ی‬ ‫الپه‌ڕه‌کانی به‌ په‌ڕه‌ی گوڵ رازاندبوومه‌وه‌‌ الپه‌ره‌‬ ‫الپ �ه‌ڕه‌ ئه‌مدیو ئه‌ودیوم کردن له‌ ناویاندا ئه‌و‬ ‫شیعرانه‌ نوسرابون که‌ کاتی خۆی له‌سه‌رده‌می‬ ‫جیاوازدا نوسیبووم‪ ،‬بێگومان به‌ خه‌یاڵی ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌و شیعرانه‌ له‌ناو ده‌فته‌ره‌که‌ ب��دڕم هه‌ر بۆیه‌‬

‫چه‌ند جارێک خوێندمه‌وه‌‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی دوتۆی ناو‬ ‫ده‌فته‌ره‌که‌ ناشرین نه‌بێت شیعره‌کانم نه‌دڕین و‬ ‫ده‌فته‌ره‌که‌م کرده‌ گیرفانمه‌وه‌‌‪.‬‬ ‫دوای نیوه‌ڕۆ من و هه‌ڤاڵ ژیان چووینه‌ ئه‌و شوێنه‌ی‬ ‫که‌ میوانه‌کانی لێبوون‪ ،‬زۆر به‌ که‌م له‌ بیرم دێت که‌‬ ‫هه‌ستم کرد بێت ئه‌ژنۆکانم له‌رزیبێتن‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫ده‌له‌رزن‪ .‬زۆر جار له‌ کاتی گه‌رمترین شه‌ڕدا ئارامی‬ ‫زۆرم پاراستووه‌‪ ،‬بێگومان له‌ حاڵه‌تێکی وه‌کو‬ ‫ئێستا ته‌نانه‌ت هه‌ناویشمی ده‌هه‌ژاند‪ .‬ئایا ئه‌مه‌ش‬ ‫ساده‌ترین حاڵه‌تی ڕابردو نه‌بوو که‌ تیایدا ده‌ژیام؟‪.‬‬ ‫ڕێ���گ���ای���ه‌ ه��ه‌ر‬ ‫ک��ۆت��ای��ی ب �ه‌و‬ ‫ده‌ب��وای��ه‌ ب��ه‌ره‌و‬ ‫ن����ه‌ه����ات ک�ه‌‬ ‫بمبڕیایه‌‌‪ ،‬ده‌مێک‬ ‫شوێنی میوانه‌کان‬ ‫خواردبوو‪،‬‬ ‫بوو میوانه‌کان نانیان‬ ‫ن��������ان‬ ‫چ��ون��ک�ه‌ م��ن دوای‬ ‫ب����ۆ‬ ‫خ���واردن مۆڵتی چونم‬ ‫ئ�ه‌وێ وه‌رگرتبوو‪ ،‬دوای‬ ‫گه‌یشتن و ساڵوکردن له‌یه‌ک‬ ‫به‌ یه‌کیان به‌ ته‌واوی ته‌ماشای‬ ‫ده‌موچاوی هه‌مویانم کرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یوسفیان تیا نه‌بوو‪ ،‬دوای ئه‌م ساڵو‬ ‫و خاترپرسینه‌‪ ،‬هه‌ڤاڵێک بۆ دانیشتن‬ ‫فه‌رمووی لێکردم‪ ،‬به‌رامبه‌ر ئه‌و‬ ‫شوێنه‌ی فه‌رموویان لێکردم دانیشتم‪،‬‬ ‫به‌تانییه‌کی‬ ‫هه‌ڤاڵێک‬ ‫به‌خۆیدا دابوو نوستبوو‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش بوو‬ ‫ده‌موچاویم نه‌بینی‪،‬‬ ‫ویستم پرسیار بکه‌م‬ ‫که‌ ئه‌و هه‌ڤاڵه‌ کێیه‌‌‪ ،‬به‌اڵم نا باشتره‌‬ ‫چاوه‌ڕێ بکه‌م تاکو هه‌ڵده‌ستێت‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ناو شۆڕشدا ناز ناوی یوسفم‬ ‫نه‌ده‌زانی‪ ،‬جگه‌ له‌ چاوه‌ڕوانی چاره‌ی‬ ‫ترم نه‌مابوو‪ ،‬جارێکی هه‌ستم کرد که‌‬ ‫هه‌ناسه‌یه‌کی قوڵی هه‌ڵکێشا‪ ،‬کاتێک‬ ‫بیرم ده‌کرده‌وه‌ ئایا تۆ بڵێی نه‌خۆشبێت؟‬ ‫بێگومان منداڵێتی ئه‌وم که‌وته‌وه‌ بیر که‌‬ ‫چۆن له‌و حاڵه‌تانه‌دا نازی ده‌کرد به‌سه‌رماندا‪،‬‬ ‫ئه‌ی که‌سوکارمان چۆن به‌سه‌ریدا ده‌توانه‌وه‌‌‪.‬‬ ‫به‌ هۆی توشبوونی هه‌اڵمه‌تێکی بچوکه‌وه‌ چای‬ ‫به‌ لیمۆیان بۆ دروست ده‌کرد‪ ،‬به‌ چوارده‌وریدا‬ ‫ده‌بووین به‌ په‌روانه‌(په‌پووله‌)‌‪ .‬به‌ شێوه‌یه‌ک که‌‬ ‫هیچ چاوه‌ڕێم نه‌ده‌کرد هه‌ڤاڵێک ب ‌ه شه‌رمه‌وه‌‬

‫گووتی‪ :‬من ده‌ناسیته‌وه‌؟‪ .‬چڕبونه‌وه‌ و قوڵبونه‌وه‌ی‬ ‫بیرکردنه‌وه‌م دی��اره‌ وای لێکردبووم که‌ دوای‬ ‫ته‌ماشایه‌کی زۆریش هزرم یارمه‌تی نه‌دام که‌‬ ‫بیناسمه‌وه‌‌‪ ،‬بێگومان ئه‌گه‌ر کاتێک و حاڵه‌تێکی‬ ‫له‌م شێوه‌یه‌ی ئێستا نه‌بوایه‌ به‌ دڵنیایه‌وه‌ ده‌مناسییه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆر به‌ داخه‌و ‌ه له‌و حاڵه‌ته‌دا هه‌موو هه‌ست‬ ‫و سۆزێکم بۆ سه‌ر پورزاکه‌م ده‌چوو ک ‌ه وه‌کو‬ ‫نه‌خۆشێک خه‌وی لێکه‌وتبوو‪ ،‬به‌اڵم هه‌ر ئه‌و‬ ‫هه‌ڤاڵه‌ گووتی‪ :‬ساڵی (‪ )1999‬له‌یه‌ک تیم(شانه‌)‬ ‫بووین‪ ،‬من له‌ م �ه‌ف��ره‌زه‌ی یه‌که‌م ب��ووم‪ ،‬واتا‬ ‫چوبوین بۆ ئه‌نجامدانی ئه‌رکێک له‌(کاتۆ) تۆ‬ ‫نه‌تده‌توانی باز بده‌یته‌ ئه‌و به‌ری ئاوه‌که‌‪ ،‬منیش به‌‬ ‫حه‌بل(ته‌ناف) شوێنێکی په‌ڕینه‌وه‌م‬ ‫بۆ خۆم دروس��ت کردبوو‪.‬‬ ‫ه��ه‌ر ک �ه‌ وای گ��ووت‬ ‫ناسیمه‌وه‌‌‪ ،‬ئه‌م هه‌ڤاڵه‌‬ ‫له‌ ن��او تیمه‌که‌ماندا‬ ‫فیداکارترین که‌س‬ ‫ب��وو‪ ،‬ن��اوی م �ه‌روان‬ ‫بوو‪ ،‬کاتێک گووتم‪:‬‬ ‫ئ��ه‌ت��ن��اس��م��ه‌وه‌‪.‬‬ ‫د ه‌یڕوانییه‌‬

‫بیره‌وه‌ری گه‌ریال ‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی دووەم ] [ ‪ [ ] 2012/1/20‬ژماره ‪]14‬‬

‫“ ئه‌ی ئه‌گه‌ر‬ ‫یوسف نه‌بوو؟ ئه‌و‬ ‫کاته‌ ده‌ڵێم زۆر‬ ‫سوپاست ده‌که‌م‬ ‫که‌ بۆ چه‌ند‬ ‫کاتژمێرێک‬ ‫له‌ ناو ئه‌و هه‌موو‬ ‫هه‌سته‌دا منت‬ ‫ژیاند)‪ ،‬بیرم‬ ‫کرده‌وه‌ که‌‬ ‫ده‌بێت به‌ زووترین‬ ‫کات ئه‌و شوێنه‌‬ ‫به‌ جێ بێڵم‪ ،‬ئه‌م‬ ‫میوانه‌ وه‌ک ئه‌و‬ ‫ڕه‌شه‌بایه‌ی ده‌ره‌وه‌‬ ‫وابوو بۆ من‌‪ ،‬ده‌با‬ ‫هه‌ر له‌ خه‌وی‬ ‫شیرینی خۆیدا‬ ‫بمێنێته‌وه‌‌‬

‫هه‌ڤاڵه‌کانی و ئه‌مه‌ی وه‌ک شانازییه‌ک بۆخۆی‬ ‫ده‌زانی‪ .‬لێی پرسیم‪ .‬له‌کاتی جیابونه‌وه‌مان ل ‌ه تیم‬ ‫هه‌تا ئێستا یه‌کمان نه‌بینیوه‌ته‌وه‌ وانییه‌‌؟‪ .‬به‌ گوێره‌ی‬ ‫مه‌راقی م��ه‌روان که‌ بۆ پرسیارکردن هه‌یبوو‬ ‫منیش به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ مه‌راقی ترم له‌ دڵدابوو‪،‬‬ ‫نه‌مده‌توانی بچمه‌ ناو ئه‌و قسه‌ و باسه‌ی که‌ له‌وێ‬ ‫ده‌ک��را‪ ،‬هه‌میشه‌ چ��اوم ده‌چ��ووه‌ ئ�ه‌و شوێنه‌ی‬ ‫یوسفی لێ نوستبوو‪ ،‬مه‌روانیش هه‌ستی کردبوو‬ ‫که‌ خه‌یاڵم له‌ شوێنێکی تره‌ و هه‌روه‌ها به‌ زمانه‌‬ ‫کوردیه‌ ناته‌واوه‌که‌شم نه‌مده‌توانی به‌شداری‬ ‫گفتوگۆکه‌یان بکه‌م‪ ،‬س �ه‌ڕه‌رای ئه‌مه‌ش منیش‬ ‫هه‌ستم به‌ مه‌روان ده‌کرد که‌ خوازیاری پرسینی‬ ‫پرسیارێکی زۆره‌‌‪ ،‬له‌هه‌مانکاتدا هه‌ڤاڵ ره‌وشه‌ن‬ ‫له‌ باره‌ی چۆنیه‌تی شه‌هید بوونی هه‌ڤااڵن میدیا‬ ‫و بنه‌وشی هاوشارێکه‌ی خۆی له‌ هه‌ڤاڵ ڕۆکان‬ ‫ده‌پرسی‪ ،‬بێگومان ساڵی (‪ )1999‬ئه‌و ناڕه‌حه‌تیه‌‬ ‫و ئاڵۆزییه‌ی له‌ ئارادابوو خۆشه‌ویستی هه‌ڤاڵێتی‬ ‫گه‌یاندبووه‌ ئاستێکی به‌رز هه‌روه‌ها خیانه‌ت و‬ ‫قاره‌مانێتی وه‌ک ئاوێنه‌یه‌ک وابوو له‌ ڕوماندا‬ ‫ده‌بینرا‪ ،‬ئه‌و ساڵه‌ له‌ ناو یادگاریه‌کانماندا(بیره‌و‬ ‫ه‌ریه‌کانمان) شوێنی تایبه‌تی خۆی هه‌یه‌‌‪ .‬ئه‌گه‌ر‬ ‫زه‌مان و کاتێکی باشتر و جیاوازتر بوایه‌ هه‌ڵبه‌ت‬ ‫قسه‌یه‌کی زۆرترمان ده‌کرد‪ ،‬هه‌ڤاڵ ژیان هه‌واڵی‬ ‫ئه‌و هه‌ڤااڵنه‌ی ده‌پرسی که‌ کاتی خۆی له‌گه‌ڵیان‬ ‫بووه‌‪ ،‬ژیان له‌سه‌ر خۆی قسه‌ی ده‌کرد و به‌ بێ‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی یه‌ک ووشه‌ بپه‌ڕێنێت چی له‌ال گه‌اڵڵه‌‌‬ ‫ببوو ده‌یپرسی‪ ،‬له‌ دوای خواردنه‌وه‌ی چایه‌که‌ی‬ ‫به‌رده‌می ته‌ماشای کاتژمێره‌که‌ی کرد و منیش به‌‬ ‫بێ گوێنه‌دان به‌ شوێن و کات چاوم هه‌ر له‌ سه‌ر‬ ‫یوسف بوو‪ ،‬یوسف به‌ شێوه‌یه‌کی ڕێکوپێک‬ ‫هه‌ناسه‌ی ده‌دا و ه �ه‌روه‌ک بڵێی بۆ ماوه‌یه‌کی‬ ‫دورودرێژ له‌و شوێنه‌ی لێی ڕاکشاوه‌ ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫یاخود له‌ناو خه‌ونێکدایه‌ که‌ نایه‌وێت لێی داببڕێت‪.‬‬ ‫هه‌ر وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌ناو پێخه‌فه‌که‌ی ماڵه‌وه‌یان‬ ‫بێت‪ .‬له‌ هه‌مانکاتدا ئه‌و لێفه‌یه‌ی که‌ نه‌نکمان به‌‬ ‫ده‌ستی خۆی بۆی دروبوو که‌وته‌و ‌ه یادم‪ ،‬نه‌نکمان‬ ‫شتی ده‌ستی بۆ ئێمه‌ش دروستده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌یده‌توانی لێمان بشارێته‌وه‌ که‌ یوسف له‌ الی ئه‌و‬ ‫تایبه‌تمه‌ندییه‌کی خۆی هه‌یه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت یوسفیش‬ ‫هه‌وڵیده‌دا که‌ هه‌موو داخوازیه‌کانی ماڵه‌وه‌ به‌جێ‬ ‫نه‌هێنێت‪.‬‬ ‫له‌ یادمه‌ دواج��ار له‌ ڕۆژێکی گه‌رمی وه‌رزی‬ ‫هاوین به‌یه‌که‌وه‌ قسه‌مان ده‌ک��رد‪ ،‬کراسێکی‬ ‫چوارگۆشه‌یی ل�ه‌ب�ه‌رداب��وو‪ ،‬ئ�ه‌و ڕۆژه‌ یه‌که‌م‬ ‫جاربوو که‌ باس له‌ ئ��ازادی بکه‌ین‪ ،‬من له‌وێدا‬ ‫ده‌مویست باس له‌ جیاوازی خواستی تاک و‬ ‫دیاریکردنی خواستی تاک بکه‌م‪ .‬له‌و ڕۆژانه‌دا‬ ‫بنه‌ماڵه‌که‌مان له‌حاڵه‌تی شڵه‌ژاویدا بوون‪ ،‬چونکه‌‬ ‫هه‌ستیان ده‌کرد که‌ ڕه‌وشی ژیانی یوسف‌‌گۆڕاوه‌‪،‬‬ ‫ده‌یانگووت‪ :‬هه‌ر ‌کاتێکتان زانی ده‌چێت ‌ه شاخ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر یوسف به‌ ئاشکراش بڕیاره‌که‌ی خۆی‬ ‫نه‌ش هێنابێته‌ زمان‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مه‌ی هه‌ر پێوه‌ دیار بوو‪،‬‬ ‫کاتێک بنه‌ماڵه‌که‌مان له‌ هه‌وڵی ڕێگری یوسف‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بوون بۆ ئه‌وه‌ی نه‌چێته‌ شاخ‪ ،‬به‌اڵم من خۆم ونکرد‪.‬‬ ‫هه‌ڤاڵ ژیان له‌ناو قسه‌ و باسێکی چڕ و پڕدا بوو‪،‬‬ ‫جار نا جار ته‌ماشای کاتژمێره‌که‌م ده‌کرد‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌رگیز له‌ ده‌ست و یه‌خه‌ی ئه‌و خه‌یااڵنه‌ ڕزگارم‬ ‫نه‌ده‌بوو‪ ،‬ئه‌و که‌سه‌ی خه‌وتبوو منی خه‌زاندبۆوه‌‬ ‫ئه‌و ده‌ریایه‌ی خه‌یاڵه‌وه‌‪ ،‬ئایا چ کاتێک به‌ ئاگا‬ ‫دێت؟ له‌وانه‌ش ‌ه چاوه‌ڕێی ڕۆشتنی ئێمه‌ی بکردایه‌‌‪،‬‬ ‫به‌ گشتی هه‌ڤااڵنی کوڕ له‌الی هه‌ڤااڵنی کچ بۆ‬ ‫نوستن درێژ نه‌ده‌بوون‪ ،‬ئه‌گه‌ر هه‌ڤاڵێکی کوڕ‬ ‫بریندار نه‌بوایه‌ و نه‌خۆش نه‌بێت یاخود ئه‌گه‌ر‬ ‫به‌ سوتف ‌ه توشی ئه‌و حاڵه‌ته‌ هاتبێت له‌وانه‌یه‌‬ ‫له‌شه‌رما هه‌ڵنه‌سێت و چاوه‌ڕێی ڕۆشتنی هه‌ڤاڵه‌‬ ‫کچه‌کان بکات‪ .‬له‌وه‌ ده‌چێت ئه‌ویش به‌ گوێره‌ی‬ ‫ته‌جروبه‌ی خۆی ئه‌مه‌ بزانێت و هه‌ڵنه‌سێت‪،‬‬ ‫کاتێک ک ‌ه من بیرم ده‌کرده‌وه‌ که‌ یوسف هه‌ڵسا‪،‬‬ ‫چۆن قسه‌ی له‌گه‌ڵ بکه‌م بۆ دووه‌م��ج��ار چای‬ ‫لێنرا و چایمان خوارده‌وه‌‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت به‌ شێوه‌یه‌ک‬ ‫نوستبوو که‌ هیچ جوڵه‌ی نه‌ده‌کرد‪ ،‬بیرم کرده‌وه‌‬ ‫به‌ خۆمم‌ گووت(له‌وانه‌یه‌ بورابێته‌وه‌)!‪ .‬ئه‌و مرۆڤه‌ی‬ ‫ژێر به‌تانیه‌که‌ که‌ چه‌ند کاتژمێرێکه‌ لێی ده‌ڕوانم‪،‬‬ ‫منی به‌ ئاسمانی هه‌موو بیرکردنه‌وه‌یه‌ک ده‌فڕاند‪،‬‬ ‫وایلێکردبووم هه‌موو خه‌یاڵه‌کانم که‌ پێشتر له‌‬ ‫فلیمێکی تۆز لێنیشتوی کۆن ده‌چوو‪ ،‬به‌اڵم ئێستا‬ ‫زۆر ب ‌ه ڕه‌وانی کار ده‌کات‪ ،‬له‌ناو ئه‌و خه‌یااڵنه‌ و‬ ‫قسه‌کانی هه‌ڤااڵن چه‌ند کاتژمێرێکم به‌سه‌ر برد‪،‬‬ ‫سه‌رم خه‌ریک بوو له‌ ئێشدا بته‌قێت‪ .‬کاتێک هه‌ڤاڵ‬ ‫مه‌روان ده‌ستی کرد ب ‌ه ئاماده‌کردنی چێشتلێنانی‬ ‫ئێواره‌ تێگه‌یشتم ئیتر کاتی هه‌ڵسانه‌‌‪ ،‬شڵه‌ژابووم‪،‬‬ ‫دان��م به‌خۆمدا گ��رت‪ ،‬چونک ‌ه ده‌مویست بچم‬ ‫ب��اوه‌ش��ی پیا بکه‌م و له‌خه‌و هه‌ڵیسێنم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫نه‌مده‌توانی‪ ،‬ئه‌وه‌ی ڕاستی بێت ئه‌وه‌ی ڕێگر بوو‬ ‫له‌م کاره‌م هه‌ر قسه‌کانی خۆم بوو که‌ به‌ مێشکمدا‬ ‫ده‌هات‪ .‬به‌ خۆمم ده‌گووت( ئه‌ی ئه‌گه‌ر یوسف‬ ‫نه‌بوو؟ ئه‌و کات ‌ه ده‌ڵێم زۆر سوپاست ده‌که‌م که‌‬ ‫بۆ چه‌ند کاتژمێرێک ل ‌ه ناو ئه‌و هه‌موو هه‌سته‌دا‬ ‫منت ژیاند)‪ ،‬بیرم کرده‌وه‌ ک ‌ه ده‌بێت به‌ زووترین‬ ‫کات ئه‌و شوێنه‌ به‌ جێ بێڵم‪ ،‬ئه‌م میوانه‌ وه‌ک ئه‌و‬ ‫ڕه‌شه‌بایه‌ی ده‌ره‌وه‌ وابوو بۆ من‌‪ ،‬ده‌با هه‌ر له‌ خه‌وی‬ ‫شیرینی خۆیدا بمێنێته‌وه‌‌‪ .‬با له‌ شوێنی خۆیدا هه‌ر‬ ‫له‌ خه‌ودا بێت به‌ بێ ئه‌وه‌ی لێفه‌که‌ی نه‌نکم به‌سه‌ر‬ ‫خۆیدا بدات تا نزیکبونه‌وه‌ی کاتی پێگه‌یشتنی‬ ‫خواردن بانگیان لێکرد گووتیان(هه‌ڤاڵ)! یه‌که‌م‬ ‫جاربوو که‌ که‌سێک ببینم که‌ له‌و شێوه‌یه‌ له‌ خه‌و‬ ‫هه‌ڵسێت به‌ شڵه‌ژاوی و به‌و ده‌موچاوه‌‌ گرژه‌وه‌‌‪ ،‬من‬ ‫ئه‌و کات ‌ه ده‌موچاویم بینی‪ ،‬ئه‌و هیچی نه‌گووت‪،‬‬ ‫به‌تانێکه‌ی له‌سه‌رخۆی الدا و به‌ سه‌رسامیه‌وه‌‬ ‫ته‌ماشای چوارده‌وری خۆیکرد‪ ،‬دوایش ب ‌ه ده‌ستی‬ ‫قژی ڕێکخست و ئه‌و چاکه‌ته‌ی که‌ وه‌ک سه‌رین‬ ‫به‌کاری هێنابوو له‌به‌ر کرد‪ ،‬گووتی( ساڵو‪...‬‬ ‫به‌خێر بێن)! دوای��ش به‌ خێرایی له‌ ژوره‌ک�ه‌‬ ‫چووه‌ ده‌ره‌وه‌‌‪ .‬بێگومان بۆ نوێکردنه‌وه‌ی هه‌موو‬ ‫یادگارێکانی ئه‌مڕۆم ته‌نانه‌ت فریای سوپاس‬ ‫کردنیشی نه‌که‌وتم‪.‬‬

‫“‬

‫تـــــــــــــــــــــــــــۆوی یــــــــــــــــــەكــــــــــــــێــــــــتــــــــــی‬ ‫تــــــۆوی یــــــەكـــێـــــــــتــی وا داچــێـــــــــــنــراوە‬ ‫وەك قـــەاڵی پــــۆاڵ لـــە ســــەنـــــگــەر مــــــــــاوە‬ ‫هـــەزاران هـــەزار ئــەســتــــێــرەی ئـــاوریــــــنــگ‬ ‫تــەڤـــلی پـارتـی بــوون بــۆ چــاالكـی و جــــەنــگ‬ ‫دڵـــــی گــــەریـــــــال؛ كـــــــانــــــیــاوی خـــــــاكــــــە‬ ‫خــاوێــــن و فــێــــنــك‪ ،‬ڕوڵــەی مــــێــرچـــــــاكــــــە‬ ‫بـــە بـــەرخـــــۆدانـــی ســــەرۆك ئــــــــۆجــــــــەالن‬ ‫هــــەڵـــــكــرا ئــــااڵی شـــــۆڕشــــی كــــــــــــوردان‬ ‫دەس لـــەنـــاو دەســـا؛ گــەل گـــەل و پـــــۆل پـــــۆل‬ ‫ئــااڵی ئــەرتــەشــــــمــان‪ ،‬ئــەدا یــەك شـــــەپـــــۆل‬ ‫بـــە كـــوێـــری دوژمـــــــن هـــەمـــوو ڕەقــیــــبــان‬ ‫ئـــەرتـــەش ئـــارگــەكــە ڕاوێــســــــتــان دیـــســــان‬ ‫بــا كـــوخ و گــــونــــد و شــــاران خـــاپـــوور كـــەن‬ ‫بــا گــولـلــە تـۆپـتـان؛ جــەســتـەمــان ســوور كـــەن‬ ‫بــە كــەاڵشــیــنــكــۆف و گــۆپــاڵ و شـــەســتـــــیــر‬ ‫تــــۆڵـــە دەســتــێــنــــیــن لـــە گـــورگــانــی پــــــیــر‬ ‫ئاپۆ ئاپۆجی‬

Rojî Wilat

Organî Rageyandnî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 14] [Salî: 2012]

‫شه‌هید فێنک عه‌لی عه‌زیز‬ "‫"رێدا ئامانج‬