Rojiwelat jimare 33

‫رۆژی واڵت‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]3‬ژمارەی ‪[ ]2013/11/20[ ]33‬سەرماوەز‪ 2713‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫دیار غەریب؛‬

‫سەرۆكی هەرێم و پەرلەمانی خولی سێیەم‪،‬‬ ‫وانەی درێژكردنەوەی ویالیەتی سەرۆكیان فێركردین!‬ ‫حەنان؛‬

‫پارتی مۆدیلی دوو ئیدارەیی و دوو هێزی سەربازی‬ ‫لە رۆژئاوا دەسەپێنێت‬

‫چەندە جیاكاری رەگەزی هەبێت ئەوەندە‬ ‫گەندەڵی پەرە دەستێنێت‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 3‬ژماره ‪33‬‬ ‫‪2013/11/20‬‬

‫رۆژی واڵت‬

‫‪Rojî Wilat‬‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬

‫‪Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫]‪[Jimarey: 33] [Salî: 2013‬‬

‫[ساڵی ‪[ ]3‬ژمارەی ‪[ ]2013/11/20[ ]33‬سەرماوەز‪ 2713‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫دیار غەریب؛‬

‫سەرۆكی هەرێم و پەرلەمانی خولی سێیەم‪،‬‬ ‫وانەی درێژكردنەوەی ویالیەتی سەرۆكیان فێركردین!‬ ‫حەنان؛‬

‫پارتی مۆدیلی دوو ئیدارەیی و دوو هێزی سەربازی‬ ‫لە رۆژئاوا دەسەپێنێت‬

‫چەندە جیاكاری رەگەزی هەبێت ئەوەندە‬ ‫گەندەڵی پەرە دەستێنێت‬

‫گەریالی شەهید"رەمەزان سلێمان‬ ‫ئەحمەد"‪ ،‬ناسراو بە"رووبار سورچی"‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫سەروتار‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬ ‫سەرنووسەر‬

‫وتار‬

‫پروین حەسەن مستەفا‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫دیزاین‬

‫كاردۆ عەلیالی‬

‫‪ ......2‬توركە ئیتحادگەراكانی ئاكەپە‪ ،‬عەرەبە شۆڤینیەكانی سوریا"بەناو ئۆپۆزسیۆن"لە ئەستەنبۆل و‬ ‫مەسعود بارزانی لەیەك هێڵدا بەیەك دەگەن‬ ‫‪ ......3‬پارتی سیاسیەكانی كوردستان و تاقیكردنەوەیەكی مێژوویی‬ ‫‪ ......7‬كۆنگرەی نەتەوەیی ـ نیشتمانی كوردستان بەرەو كوێ؟‬ ‫‪ ......10‬قەزەمی سیاسی‬ ‫‪ ......11‬حكومەتی بێ ئۆپۆزسیۆن زیان ئەگێنێ بە دیموكراسی‬ ‫‪ ......16‬خیانەت بەناوی كوردایەتی‪ ،‬باوی نەماوە‬ ‫‪ ......18‬ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و حكومەتی نوێ بەرەوكوێ؟‬ ‫‪ ......24‬گەلی هەڵبژاردن یان هەڵبژاردنی گەل‬ ‫‪ ......25‬كەركوك لەنێوان بەرداشی یاسای هەڵبژاردنی ئێراق و هەرێمی كوردستان‬ ‫‪ ......30‬هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان و ئەركە ل پێشینەكانی حكومەتی داهاتوو‬ ‫‪ ......32‬چ نوێبوونەوەیەك لە پروپاگەندەكان رەچاو دەكرێ؟‬ ‫‪ ......33‬شۆڕشی رۆژئاوا لەنێوان پشتیوانی و پیالنگێڕیدا كۆمەكی سیاسی پێویستە؟‬ ‫‪ ......38‬سەلەفیگەری بەرهەمێكی مۆدێرنیتەی سەرمایەدارییە‬

‫‪ ......5‬نوێنەری پەیەدە لە هەرێمی كوردستان‪ :‬رێگە نادەین مۆدێلی هەرێمی باشوری كوردستان‬ ‫بگوێزرێتەوە بۆ رۆژئاوا‬ ‫‪ ......13‬مەال عەبدولكەریم‪ :‬ئێمە زۆر نیگەرانین لەو هەڵوێستەی پارتی سەبارەت بە شۆڕشی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‬ ‫‪ ......21‬قازی ئاوارە‪ :‬بەهێزبوونی پەكەكە پابەندبوونێتی بە حەقیقەت و بەهاكانی كۆمەڵگاكەیەوە‬ ‫‪ ......28‬عەباس عەزیزی‪ :‬پارتی هەڵە دەكات هاوكاری توركیا دەكات‬ ‫‪ ......35‬جەمیل بایك‪ :‬دیزاینكردنەوەی رۆژهەاڵتی ناوین بێ پەكەكە پێكنایەت‬

‫ژمارەی متامنه‬ ‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫ژنان‬

‫‪ ......41‬هەفتەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی یان روپۆشكردنی گەندەڵێ؟‬ ‫‪ ......43‬ژنێتی ئۆبژەیەكی رووتی زایەندی نییە‪ ،‬بەڵكو تایبەتمەندییەكی كۆمەاڵیەتییە‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫توركە ئیتحادگەراكانی ئاكەپە‪ ،‬عەرەبە شۆڤینیەكانی سوریا"بەناو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن"لە ئەستەنبۆل و‬ ‫مەسعود بارزانی لەیەك هێڵدا بەیەك دەگەن‬

‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬

‫دوو س���اڵ ون��ی��و زی��ات��رە‬ ‫رابوونی گەالنی سوریا دژ‬ ‫بەدەسەاڵتە دیكتاتۆریەكەی‬ ‫رژێ��م��ی ب��ەع��س��ی س��وری��ا‬ ‫ب�����ەردەوام�����ە‪ .‬س��ەرەت��ا‬ ‫رابوونێكی ج��ەم��اوەری ـ‬ ‫ئاشتیانە بوو‪ ،‬دواتر لەمیانی‬ ‫دەستێوەردانی دەرەك��ی و‬ ‫هێرشە دڕەندانەكانی رژێم‬ ‫مۆركی چەكداری بەخۆیەوە‬ ‫گرت و ئەو پێكدادانانەش‬ ‫لەمیانی م��ۆرك��ی ش��ەڕی‬ ‫مەزهەبیەوە قووڵكرایەوە‬ ‫و ه��ەردوو ب��ەرەی سوننی‬ ‫توركیا ـ سعودیە ـ قەتەر و‬ ‫شیعی ئێران ـ ئێراق ـ سوریا‬ ‫حزبووڵاڵ ملمالنێكانیان‬ ‫لەناو سوریا قووڵبوویەوە‬ ‫و رۆژ ب��ەدوای دژوارت��ر بوو‪.‬‬ ‫ئەم دۆخەش وایكرد لەپاڵ رەهەندە هەرێمیەكەی‪،‬‬ ‫رەهەندە نێودەوڵەتیەكەی ئەو ملمالنێیەتی زەق بێتەوە‬ ‫و لەالیەك ئەمریكا ـ ئەوروپا پشتگیری هەمەالیەنە‬ ‫لەبەرەی سوننی بكەن‪ ،‬لەالیەكی دیكەشەوە روسیا‬ ‫ـ چین ـ هندستان پشتگیری لەبەرەی شیعە بكەن‪.‬‬ ‫لەپاڵ دابەشبوونی هێزەكانی بۆ دووبەرە گرنگی‬ ‫گەلی كورد و هێزە سیاسیەكانی گرنگ و بایەخدارتر‬ ‫بوو‪ ،‬هەر یەك لەو دوو جەمسەرە هەوڵیاندا كوردان‬ ‫بەالی خۆیاندا راكێشن و سوود لە كوردان ببینن‪،‬‬ ‫بەاڵم بزاڤی ئازادیخوازی كورد لەسوریا سیاسەتێكی‬ ‫واقیعی و حەكیمانەی بەڕێوە برد و داكۆكی لەسەر‬ ‫پەیڕەوكردنی هێڵی سێیەم كرد و بەمەودا نزیكی‬ ‫ه��ەردوو بەرەبوویەوە‪ ،‬چونكە ه��ەردوو بەرەش‬ ‫هەڵوێستیان بەرامبەر دۆزی كورد نەرێنی بوو و‬ ‫ئامادە نەبوون دان بە مافەكانی گەلی كورددا بنێن‪.‬‬ ‫ساڵی"‪ "2012‬بۆ كوردانی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫گرنگ ومێژووی بوو‪ .‬لەالیەك ئەنجومەنی گەلی‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان و ئەنجومەنی نیشتیمانی‬ ‫كوردانی سوریا‪ ،‬دەستەی بااڵی كوردیان ئاوا كرد‬ ‫كە هەنگاوێكی جددی بوو بۆیەكڕێزی و یەكێتی‬ ‫هێز والیەنە سیاسیەكانی ئەو بەشەی كوردستان‪،‬‬ ‫لەالیەكی تریش هێزێكی سەربازی وەك یەكینەكانی‬ ‫پاراستنی گەل راگەیەنرا تا بەرگری لەهەبوونی‬

‫گەالنی رۆژئاوای كوردستان بكات و بەدیهێنەری‬ ‫ئامانجە لەمێژینەكانی بێت‪ .‬لەوانەش گرنگتر‬ ‫ئەنجامدانی شۆڕشی نۆزدەی تەمموز بوو لەالیەن‬ ‫گەلی رۆژئاوای كوردستانەوە‪ ،‬كە لەهەندێك شوێنی‬ ‫وەك گردزێڕۆ ـ رمێالن پێكدادانی چەكداریش‬ ‫لەنێوان یەپەگە و ئارتێشی رژێمی بەعس روویدا‪،‬‬ ‫هەروەها رژێم لەسەرێ ـ دێرك ـ حەلەب بەفڕۆكە‬ ‫بۆردومانی دانیشتوانی ك��ورد ك��رد و بەدەیان‬ ‫هاواڵتی شەهید و بەدەیانی دیكەش بریندار بوون‪.‬‬ ‫هەرچەندە هەڵبژاردنی هێڵی سێیەم لەالیەن‬ ‫كوردان قوواڵتی فەلسەفی ـ دونیابینی و سیاسی‬ ‫خ��ۆی ه��ەی��ە‪ ،‬ب���ەاڵم الیەنێكیشی پ��ەی��وەن��دی‬ ‫بەهەڵوێستی خراپی هەردوو بەرە هەیە سەبارەت‬ ‫ب���ەدۆزی ك��ورد‪ ،‬وەك چ��ۆن جێگرتن لەیەكێك‬ ‫لەم بەرانە مافی گەلی كورد مسۆگەر ناكات و‬ ‫كورد دەبێتە ئامراز لەهەمان كاتدا كورد دەبێتە‬ ‫الی��ەن��ی شەڕێكی س��ەرەت��اس��ەری ك��ە شیمانە‬ ‫دەكرێت تێكڕای ناوچە بگرێتەوە‪ ،‬لەو حاڵەتەشدا‬ ‫كوردستان و گەلەكەی دەبنە سووتەمەنیەكەی‬ ‫و نیشتیمانەكەمان ب��ەت��ەواوی وێ��ران دەبێت‪.‬‬ ‫ه���ەروەك���و چ���ۆن ل���ەس���اڵ���ی"‪ "1991‬دوای‬ ‫پاشداكشانەوەی دام و دەزگاكانی رژێمی سەدام‬ ‫لەهەرێمی باشوری كوردستان بۆشایی ئیداری‬ ‫دروس��ت��ب��وو‪ ،‬دوای ش��ۆڕش��ی "‪"19‬ی تەمموز‬ ‫لە رۆژئ����اواش هەمان دۆخ هەتا ئ���اراوە‪ ،‬هەر‬ ‫بۆیە ئەنجومەنی گەلی رۆژئ���اوای كوردستان‬ ‫بەسەرپەرشتی دەس��ت��ەی ب��ااڵی ك��ورد دام و‬ ‫دەزگا ئیداری ـ خزمەتگوزاری ـ ئاسایشیەكان و‬ ‫ئەنجومەنەكانی گەلی رێكخست تاگەل مۆدێلێكی‬ ‫خۆبەڕێوەبردن پێشبخات‪ .‬ساڵێك زیاترە گەلی‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان خۆی بەڕێوە دەبات‪ .‬چوار‬ ‫مانگە مەسەلەی راگەیاندنی بەڕێوەبەرایەتی ـ‬ ‫حكومەتێكی كاتی بۆ رۆژئ��اوای كوردستان لە‬ ‫رۆژەڤدایە‪ .‬كاتێك ئەو بابەتە كەوتە رۆژەڤەوە‬ ‫لەالیەك پارتی دیموكراتی كوردستان ـ ئێراق‬ ‫دەرگ��ای سێمالكای ل��ەالی خۆیەوە داخستوو‬ ‫رێگای لەرەوانەكردن شتومەك و بازرگانی كردن‬ ‫گرت‪ ،‬لەالی تریشەوە دەوڵەتی تورك و هێزە‬ ‫توندەڕەوەكان ئابڵۆقەیان قایمتركرد‪ ،‬هەر بەوەش‬ ‫نەوەستان‪ ،‬بەپشتگیری هەمەالیەنەی دەوڵەتی‬ ‫توركیاوە جەبهەی نەسرە و داعش"دەوڵەتی‬ ‫ئیسالمی لە ئێراق و شام" هێرشێكی بەرفراوانیان‬

‫ب��ۆ س��ەر رۆژئ����اوای ك��وردس��ت��ان ئەنجامدا‪.‬‬ ‫دوای مایەپووچبوونی ئەو ش��ااڵوە دڕندانە و‬ ‫بێمانابوونی ئابلۆقەكان‪ ،‬یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫گەل دژە هەڵمەتێكی سەربازیان ئەنجامدا‪،‬‬ ‫لەئاكامدا سەركەوتنی م��ەی��دان��ی گرنگیان‬ ‫بەدەستهێنا‪ ،‬ئازادكردنی دەڤ��ەری تلكۆچەر و‬ ‫دەروازە سنورییە نێودەوڵەتیەكەی سیمبۆلی‬ ‫ئەو سەركەوتنە بوو كە تەواوی هاوسەنگیەكانی‬ ‫گ��ۆڕی‪ .‬دوای ئەمەش راگەیاندنی ئەنجومەنی‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی كاتی لە رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫دەنگی دای��ەوە كە دەسكەوتێكی مێژووییە بۆ‬ ‫تەواوی گەلی كوردستان و نیشانەی سەركەوتنی‬ ‫ئیرادەی كوردی ئازادە لە رۆژئاوای كوردستان‪.‬‬ ‫تەواوی گەلی كوردستان بەم دەسكەوتە خۆشحاڵە‬ ‫و بەدەسكەوتی خۆی دادەنێت‪ ،‬بەاڵم كێن ئەوانەی‬ ‫دوژمنایەتی دەك��ەن؛ دەوڵەتی تورك دژایەتی‬ ‫دەكات و بەیاریكردنی بەئاگر ناوی دەبات؛ چونكە‬ ‫تێڕوانینیان سەبارەت بە كێشەی كورد دەزانرێت‬ ‫و بەئاشكرا گوتویانە"لەسەرزاری ئەردۆغان"‪،‬‬ ‫دروستبوونی ستاتۆی كوردان لە رۆژئاوا هێڵی‬ ‫سوورە‪ .‬هەروەها ئیتیالفی ئۆپۆزسیۆنی سوریا‬ ‫دژی وەستاو شانبەشانی لەقەڵەمدانی وەك‬ ‫هەڕەشەیەك بۆ یەكپارچەیی خاكی سوریا‪ ،‬ئەم‬ ‫هەنگاوی بە دژایەتی شۆڕشی سوریا ناوبرد‪.‬‬ ‫ل��ە ه��ەم��ووی��ش��ان س��ەی��رو سەرنجڕاكێشتر‬ ‫هەڵوێستی مەسعود ب��ارزان��ی ب��وو كە لەژێر‬ ‫پەردە و بڕوبیانووی دروستكراو و هەڵبەستراو‬ ‫دژایەتی ئەو هەنگاوە دیرۆكیەی گەلی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەكات‪ .‬سەیرە توركە ئیتحادگەراكانی‬ ‫ئاكەپە‪ ،‬عەرەبە شۆڤینیەكانی سوریا"بەناو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن"لە ئەستەنبۆل و مەسعود بارزانی‬ ‫لەیەك هێڵدا بەیەك دەگەن ئەویش دژایەتیكردنی‬ ‫دەسكەوتەكانی گەلی ك��وردە لە رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان‪ .‬ئەو هەڵوێستەی بارزانی بەسیفەتی‬ ‫پارتی دیموكراتەوە هیچ پەیوەندییەكی بە‬ ‫ئیرادەی گەلی كورد لەباشوری كوردستانەوە نییە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ ئەركی هەموومانە كە بەیەكەوە پشتگیری‬ ‫لەدەسكەوتەكانی رۆژئ��اوای كوردستان بكەین‪،‬‬ ‫هەر بۆیەش پێویستە بەرژەوەندییە تەسكەكانی‬ ‫حزبایەتی ـ ئابوری ـ سیاسی تەسك بەالوە بنێین‬ ‫و بەرژەوەندییە نەتەوەیی ـ نیشتمانیەكانی گەل و‬ ‫واڵتەكەمان بەبنەما بگرین و تاكە ئامانجمان بێت‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫وتار‬

‫پارتە سیاسیەكانی كوردستان و تاقیكردنەوەیەكی مێژوویی‬

‫دیار غەریب‬

‫سەرەڕای رەخنە و سكااڵ و تانەی زۆرێك لەالیەنە‬ ‫سیاسیەكان و نوێنەری رێكخراوەكانی كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی لە چۆنێتی بەڕێوەچوونی پرۆسەی‬ ‫هەڵبژاردن و راگەیاندنی ئەنجامەكان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دادگا بڕیاری كۆتاییدا و پەرلەمانی كوردستانیش‬ ‫بەسوود وەرگرتنی لە ئەزموونی پەرلەمانی ئێراق‬ ‫و ئەنجامدانی فێڵێكی یاسایی‪ ،‬دانیشتنێكی‬ ‫تەشریفاتی ئەنجامدا بۆ سوێند خواردنی ئەندامە‬ ‫هەڵبژێردراوەكان‪ ،‬بەاڵم بەبێ ئەوەی سەرۆك و‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژێرێت و‬ ‫هیچ لیستەیەك یاخود كەسێك دیاری بكات بۆ‬ ‫پێكهێنانی حكومەت‪ ،‬دانیشتنەكەی بەكراوەیی‬ ‫هێاڵیەوە و كۆتایی پێنەهێنا هەتا الیەنەكان لەناو‬ ‫خۆیاندا رێكبكەون لەسەر پۆستەكان‪ .‬ئەمەش‬ ‫ڕەنگە ڕووب��ەڕووی بارودۆخێكی وەكو ئێراقمان‬ ‫بكاتەوە كە دوای هەڵبژاردنی (‪)2010/3/7‬‬ ‫نزیكەی هەشت مانگ الیەنەكان گفتوگۆیان كرد‬ ‫هەتا توانیان پۆستەكان دابەش بكەن و حكومەت‬ ‫پێكبهێنن‪ ،‬ئەو حكومەتەش چەند وەزیرێكی‬ ‫هەتا ئێستا بە وەك��ال��ەت بەڕێوە دەبرێت و‬ ‫الیەنەكان رێكنەكەوتن لەسەری‪ .‬دیارە الیەنەكانی‬ ‫كوردستانیش سوودیان لەم ئەزمونەی ئێراق‬ ‫وەرگرت‪.‬‬ ‫دیارە الیەنە ئێراقیەكان ئەمەیان بۆ ئەوە كرد‬ ‫هەتا ناچار نەبن جارێكی تر هەڵبژاردن ئەنجام‬ ‫بدەنەوە‪ ،‬چونكە ئەگەر دانیشتنیان بەكراوەیی بە‬ ‫جێ نەهێاڵیە‪ ،‬بە پێی یاسای ئێراقی پێویست‬ ‫بوو سەرۆك و جێگرەكانی سەرۆكی پەرلەمان‬ ‫هەڵبژێرن و گەورەترین لیستەشیان ئەركدار بكردایە‬ ‫بۆ پێكهێنانی حكومەت‪ .‬دواتر لەماوەی مانگێكدا‬ ‫پێویست بوو حكومەت پێكبهێندرێت‪ ،‬ئەگەر ئەو‬ ‫لیستە سەركەوتوو نەبوو ئەوا ئەو ئەركە بدرێتە‬ ‫لیستەی دووەم‪ ،‬خۆ ئەگەر ئەویش سەركەوتوو‬ ‫نەبوو ئەوا پێویست بوو سەرلەنوێ هەڵبژاردن‬ ‫ئەنجام بدرێتەوە‪ .‬دیارە ئەوەی الیەنە ئێراقیەكان‬ ‫كردیان فێڵی یاساییە و بەو كارەیان هەوڵیاندا‬

‫پرۆسەكەیان لە شەرمێكی گەورە رزگار بكەن‪،‬‬ ‫دیارە ئەمە پینەكردن بوو نەك چارەسەركردن‪.‬‬ ‫ئەوەی جێگەی پرسیار و نیگەرانیە ئەوەیە ئێمە‬ ‫هەمیشە بانگەشەی ئەوەمان دەكرد كە ئەزموونی‬ ‫هەرێم دەگوازینەوە بۆ ئێراق‪ ،‬بەاڵم لە كردەوەدا‬ ‫ئەم پرۆسەیە پێچەوانە بووەتەوە و ئێمە ئەزموونە‬ ‫سەرنەكەوتووەكانی ئێراق دێنین بۆ الی خۆمان‪.‬‬ ‫ئەمەش وادەكات ئێمە نەتوانین ببینە پێشەنگ و‬ ‫وەكو پاشكۆی ئێراق بمێنینەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی لێرەدا جێگەی پرسیارە بۆ من ئەوە‬ ‫نییە كام الیەن حكومەت دروست دەكات یان‬ ‫كێ دەبێت بەسەرۆكی‪ ،‬بەڵكو ئەوەیە كە ئێمە‬ ‫چی ئ��ەزم��وون و مۆدیلێك ب��ەره��ەم دێنین و‬ ‫چی بۆ نەوەكانی دوای خۆمان بەجێ دێڵین؟‬ ‫لەبابەتی سەرۆكی هەرێمدا زۆربەمان چاوەڕوان‬ ‫بوین سەرۆكی هەرێم خۆی بكاتە نمونەیەكی‬ ‫دیموكراتی و شانازیەك بۆ خۆی و گەلی كورد‬ ‫تۆمار بكات‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە سەرۆكی هەرێم و‬ ‫پەرلەمانی خولی سێیەم وانەی درێژكردنەوەی‬ ‫ویالیەتی سەرۆكیان فێركردین كە ئەمە دەبێتە‬ ‫كەلتورێك و ڕەن��گ��ە هەتا م��اوەی��ەك��ی درێ��ژ‬ ‫نەتوانین لێی رزگار بین‪ .‬ئێستاش لەسەروبەندی‬ ‫دروستكردنی حكومەتداین‪ ،‬لەجێگەی ئەوەی‬ ‫هەوڵبدرێت هەرچی زووە حكومەت دروس��ت‬ ‫بكرێت و هەموو الیەك ئەگەر لە حكومەتدا بن یان‬ ‫نا كار بۆ جێبەجێكردنی پەیمان و بەرنامەكانیان‬ ‫بكەن‪ ،‬دەخوازن ئەزموون و نمونەیەكی ترمان‬ ‫لە فێڵی یاسایی فێر بكەن‪ ،‬ئەمەش گومانی‬ ‫تێدا نیە هاوشێوەی حكومەتی پەنجا بەپەنجای‬ ‫ساڵی (‪ )1992‬دەبێتە شەرمێكی تر بۆ ئەزموونی‬ ‫دیموكراتی لەهەرێمی كوردستاندا‪ .‬بەاڵم پاڵەوانی‬ ‫سیناریۆی ئەمجارە تەنیا پارتی و یەكێتی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو الیەنەكانی تریش هاوبەشن لەم ئەزموونەدا؛‬ ‫چونكە ئەگەر الیەنەكانی تر بیاخواستایە و سوور‬ ‫بونایە لەسەر جێبەجێكردنی ماددە و بڕگەكانی‬ ‫یاسا ئەوا دەیانتوانی رێگە بەم سیناریۆیە نەدەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەر ئەوەی حكومەتداری وەكو ئەرك و‬ ‫بەرپرسیارێتی نابینن و هاوشێوەی دەسكەوت‬ ‫سەیری دەكەن‪ ،‬هەر الیەكیش دەخوازێت بەشی‬ ‫بەر بكەوێت‪ ،‬هەر بۆ ئەمە ئەم سیناریۆیەیان‬ ‫پەسند كرد‪ .‬ئەمەش هەموو الیەنەكان دەخاتە‬ ‫ژێر پرسیارەوە‪.‬‬ ‫لێرەدا پرسیارێك دێتە بەردەممان‪ ،‬ئایا بۆچی‬ ‫الیەنەكانی ناو پەرلەمانی كوردستان پەنایان بۆ‬ ‫ئەم فێڵە یاساییە برد؟ ئایا نەدەكرا سەرۆك و‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان لە دانیشتنی‬ ‫یەكەمدا هەڵبژێرن؟ ئایا نەدەكرا پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان وەكو الیەنی یەكەمی سەركەوتوو لە‬ ‫هەڵبژاردندا ئەركدار بكرێت بۆ دروستكردنی‬ ‫حكومەت؟ ئایا ئەم فێڵە یاساییە دەتوانێت‬ ‫كێشەی نێوان الیەنەكان چارەسەر بكات؟ ئایا ئەم‬ ‫دانیشتنەی پەرلەمان بەكراوەیی ناهێڵنەوە هەتا‬ ‫هەڵبژاردنی ئێراق و پرسی سەرۆك كۆمار یەكالیی‬

‫دەبێتەوە؟ لەمانەش گرنگتر بۆ من ئەوەیە كە‬ ‫ئایا ئەم پەرلەمانە دەتوانێت یاسای هەڵبژاردن و‬ ‫پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان بەشێوەیەك هەموار‬ ‫بكاتەوە كە رێگە نەدات جارێكی تر فێڵی یاسایی‬ ‫بكرێت؟‬ ‫بەدڵنیاییەوە پەنا بردنە بەر ئەم فێڵە یاساییە‬ ‫دوو هۆكاری سەرەكی هەیە‪ ،‬یەكەم باوەڕبوون‬ ‫بەچەمكی دیموكراتی هێشتا الی ئێمە زۆری‬ ‫ماوە گەاڵڵە ببێت‪ ،‬ئەمەش وا دەكات پەرلەمان‬ ‫وەك��و بەرزترین دەزگ��ا بۆ چ��ارەس��ەری كێشە‬ ‫و گرفتەكان سەیری نەكرێت‪ ،‬بەڵكو وەكو‬ ‫دەزگایەك بۆ ڕەواییدان و بە یاساییكردنی ئەو‬ ‫بڕیار و رێكەوتنانەی كە بەرپرسانی پارتەكان‬ ‫لە دەرەوەی پەرلەمان دەیدەن مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫دەك��رێ��ت‪ .‬ئەمەش وادەك���ات رێگە ن��ەدەن بە‬ ‫پەرلەمان لەسەر چۆنێتی هەڵبژاردنی دەستەی‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمان و ئەركداركردنی لیستێك بۆ‬ ‫پێكهێنانی حكومەت گفتوگۆ بكات‪ .‬ئەم بڕیارەش‬ ‫بە پەرلەمانتارەكان خۆیان دەدەن‪ .‬دووەم هۆكار‬ ‫بابەتی بێ متمانەیی نێوان الیەنەكانە‪ ،‬الیەنەكان‬ ‫لەوە دەترسن بەبێ رێكەوتنی سیاسی پێشوەخت‬ ‫دەنگی خۆیان بەكار بهێنن‪ .‬ئەمەش وایان لێ‬ ‫دەك��ات هەوڵبدەن پێشتر رێكەوتنی سیاسی‬ ‫ئەنجام بدەن دواتر دەنگی خۆیان بەكار بهێنن‪.‬‬ ‫لەبەر ئەمە پەنایان بۆ ئەم فێڵە یاساییە بردووە‪.‬‬ ‫سەبارەت ب��ەوەی كە ئایا نەدەكرا س��ەرۆك و‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان هەڵبژێردرێن و‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانیش ئەركدار بكرێت بۆ‬ ‫پێكهێنانی حكومەت‪ ،‬بێگومان دەكرا بەزۆرینەی‬ ‫دەنگ سەرۆك و دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان‬ ‫هەڵبژێردرێت و پارتی دیموكراتیش ئەركدار‬ ‫بكرایە بۆ پێكهێنانی حكومەت‪ .‬دیارە بە پێی‬ ‫یاسای پەرلەمانی كوردستان پارتی دیموكرات‬ ‫مافی خۆیەتی ئەركدار بكرێت بۆ پێكهێنانی‬ ‫حكومەت‪ .‬لەبەر ئەمە ئاساییە كە الیەنەكانی‬ ‫تر كە بێجگە لە كۆتاكان و جیاواز لە پارتی‬ ‫دیموكرات (‪ )62‬كورسیان هەیە پێكەوە لەسەر‬ ‫دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان رێك بكەوتنایە‬ ‫و هەڵیانبژاردایە‪ .‬دواتریش لەسەر حكومەت لە‬ ‫گەڵ پارتی دیموكراتدا بكەوتنایەتە ناو گفتوگۆوە‬ ‫لەسەر حكومەت‪ ،‬لەم حاڵەتەدا دەیانتوانی‬ ‫دانوستاندێكی هاوسەنگ بكەن و لەڕووی كاتەوە‬ ‫و لەڕووی یاسایشەوە هەم پارتی دیموكرات هەم‬ ‫هەموان ناچار دەبوون زووتر ئەنجام بگرن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دیارە هیچ الیەك ئامادەی ئەمە نەبووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫جارێكی تر دوور نییە لەو هۆكارانەی كە پێشتر‬ ‫باسمان كرد‪.‬‬ ‫لێرەوە دەچینە سەر ئەو بابەتەی كە ئایا ئەم‬ ‫فێڵە یاساییە دەتوانێت قەیرانەكان چارەسەر‬ ‫بكات ی��ان ن��ا‪ ،‬بێگومان ه��ەر الی��ەك هۆكاری‬ ‫خۆی هەبووە بۆ پەنا بردن بۆ ئەم فێڵە‪ .‬پارتی‬ ‫دیموكرات وەكو الیەنی یەكەمی سەركەوتوو‪ ،‬لە‬ ‫ئێستادا سەرۆكایەتی هەرێم وەكو بەهێزترین‬

‫وتار‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫دەسەاڵتی هەرێم لەدەستی ئەودایە و ئەو راستیە‬ ‫دەزانێت كە ئەگەر رێكەوتنی سیاسی نەكات‬ ‫و بابەتی دروستكردنی حكومەت بێڵێتەوە بۆ‬ ‫بڕیاردان لەسەر بنەمای زۆرینە‪ ،‬ئەوا نەك تەنیا‬ ‫سەرۆكایەتی پەرلەمانی لەدەست دەردەچێت‪،‬‬ ‫بەڵكو زۆر ئاساییە كە سەرۆكایەتی حكومەتیشی‬ ‫لەدەست دەربچێت؛ چونكە الیەنەكانی تر دەتوانن‬ ‫بەزۆرینەی دەنگ سەرۆك و دەستەی سەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان ئەركدار بكەن و ئەركی پێكهێنانی‬ ‫حكومەتیش بدەنە پارتی‪ ،‬بەاڵم كەسیان ئامادە‬ ‫نەبن لە گەڵیدا حكومەت پێكبهێنن و بەم‬ ‫شێوەیە كاتی یاسایی تێپەڕ ببێت‪ ،‬بەمەش‬ ‫سەرۆكایەتی حكومەتی لەدەست دەربهێنن‪ .‬دواتر‬ ‫بە شێوەیەكی یاسایی بزوتنەوەی گۆڕان ئەركدار‬ ‫بكەن بۆ پێكهێنانی حكومەت‪ ،‬واتە بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان سەرۆكایەتی حكومەت بكات‪ .‬دواتریش‬ ‫ئەو الیەنانە یاسای سەرۆكایەتی هەرێم هەموار‬ ‫بكەنەوە و سەرۆكی هەرێم لە پەرلەماندا هەڵبژێرن‬ ‫و لەمەشدا پرۆژەی پارتی بۆ سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫بنبكەوێت و ئەو الیەنانە دەتوانن ئەو پۆستە‬ ‫نەدەنە پارتی دیموكراتیش‪ .‬ئەوەی دەمێنێتەوە‬ ‫بابەتی سەرۆكی كۆمارە كە چاوەڕوان دەكرێت‬ ‫سەرۆكی هەرێم و پارتی دیموكرات خۆیان بۆ‬ ‫ئامادە كردبێت‪ .‬ئەویش ڕەنگە بەو ئاسانیە‬ ‫نەدرێتە ك��ورد و لەناو كوردیشدا بەئاسانی‬ ‫نەدرێتە پارتی‪ ،‬بەاڵم لە ئێستا پارتی دیموكرات‬ ‫دەخوازێت لەڕێگەی رێككەوتنی پێشوەختەوە‬ ‫بەشێك لەو پۆستانە گەرەنتی بكات‪ ،‬هەروەكو‬ ‫چۆن لە چوارچێوەی رێككەوتنی ستراتیژی لە‬ ‫گەڵ یەكێتیدا گەلێك پۆستی بۆ خۆی گەرەنتی‬ ‫كردبوو‪ ،‬ماوەی سەرۆكایەتی هەرێمیشی درێژ‬ ‫كردەوە و دەستووریشی نەگێڕایەوە بۆ پەرلەمان‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان وەكو هێزی دووەمی سەركەوتوو‬ ‫لە هەڵبژاردندا‪ ،‬دەخ��وازێ��ت ئەمجارە بچێتە‬ ‫دەسەاڵتەوە‪ ،‬بەاڵم مەترسی لە درێژبوونەوەی‬ ‫رێككەوتنی ستراتیژی پارتی و یەكێتی لەالیەك‬ ‫و دابڕانی یەكگرتوو و كۆمەڵی ئیسالمی لێی‬

‫لەالیەكی ترەوە هەیە‪ .‬ئەمەش وای لێكردووە كە‬ ‫پەنا بۆ ئەم درێژكردنەوەیە ببات و دەخوازێت‬ ‫هەندێك پۆستی گرنگ بۆ خۆی مسۆگەر بكات و‬ ‫هاوشێوەی هەڵبژاردنی ئێراقی لێنەهێت لە ساڵی‬ ‫(‪)2010‬دا كە هیچ پۆستێكیان پێ نەدا‪.‬‬ ‫یەكێتی نیشتمانی وەك���و ه��ێ��زی سێیەمی‬ ‫سەركەوتوو س��ەرەڕای ئ��ەوەی وەك��و سەرەتا‬ ‫باسمان كرد دەرفەتی ئ��ەوەی هەیە لە گەڵ‬ ‫الیەنەكانی دەرەوەی پارتیدا دەسكەوتی گرنگ بۆ‬ ‫خۆی مسۆگەر بكات‪ ،‬بەاڵم ئەویش لەبەر ئەوەی‬ ‫هێشتا رێكەوتنی هەیە لەگەڵ پارتیدا و زۆر باجی‬ ‫لەسەر ئەو رێككەوتنە داوە و چاوەڕوانە پارتی‬ ‫قەرەبووی بۆ بكاتەوە‪ ،‬لەالیەكی تریشەوە دڵنیا‬ ‫نیە لەوەی كە تا چەندە بە بێ پارتی و لەگەڵ‬ ‫ئەو الیەنانەی تردا دەتوانێت سەركەوتوو بێت‪،‬‬ ‫ئەمەش وای لێ كردووە كە پەنا بۆ رێككەوتنی‬ ‫پێشوەختەی سیاسی ببات‪ .‬هەرچی یەكگرتووی‬ ‫ئیسالمی و كۆمەڵی ئیسالمیە رۆَڵی سەرەكی‬ ‫نابینن لە ملمالنێیەكەدا‪ ،‬بەاڵم ئ��ەوەی دیارە‬ ‫ئەوانیش لەدەسكەوتی زیاتر و مسۆگەر و بێ‬ ‫كێشە دەگەڕێن‪.‬‬ ‫دیارە ئەو پرسەش جێگەی خۆیەتی كە دەپرسێت‬ ‫ئایا ئەم ڕەوشە دەتوانێت كێشەكان چارەسەر‬ ‫بكات یان نا؟ ئایا ئەم ڕەوشە هەتا هەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمانی ئێراق لە نیسانی داهاتوودا بەردەوام‬ ‫نابێت؟ بەدڵنیاییەوە ناتوانین بەمسۆگەری‬ ‫قسە بكەین‪ ،‬چونكە هەر الیەنە و ئەجیندا و‬ ‫داخوازی خۆی هەیە و كاریگەری هێزی دەرەكیش‬ ‫لەسەر كۆی پرۆسەكە هەیە‪ ،‬بەتایبەتی ئێران و‬ ‫توركیا‪ .‬ئەوانیش دەخوازن ڕووداوەكان بە پێی‬ ‫بەرژەوەندی و داخوازی خۆیان ئاڕاستە بكەن و‬ ‫ئەو ترافیكە دیبلۆماسیە ئاشكرا و نهێنیەی ئێستا‬ ‫لە ئارادایە لەسەر ئاستی هەرێم ‪ -‬ئێراق‪ ،‬هەرێم‬ ‫ توركیا‪ ،‬هەرێم ‪ -‬ئێران و جێگاكانی تریش‬‫بەشێكی زۆری وابەستەی ڕووداوە ناوچەییەكان‬ ‫و ئەنجامەكانی هەڵبژاردنە‪ .‬لێرەوە دەكرێت بڵێین‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫مادام بابەتەكە لە پەرلەماندا چارەسەر نەكراو‬ ‫درای��ە دەستی پارتە سیاسیەكان و ئەوانیش‬ ‫لەسەر بنەمای بەرژەوەندی سیاسی مامەڵە لەگەڵ‬ ‫پێهێنانی حكومەتدا دەكەن‪ ،‬هاوكات كاریگەری‬ ‫هێزە دەرەك��ی و رووداوە دەرەكیەكانیشیان‬ ‫لەسەرە‪ ،‬شیمانەی ئەوەی كە هەموو هێزەكان‬ ‫یان چەند هێزێك پێكەوە رێككەوتن ئەنجام‬ ‫بدەن و پۆستەكان لەناو خۆیاندا دابەش بكەن‬ ‫هەیە‪ .‬هاوكات شیمانەی ئەوەش هەیە كە نەگەنە‬ ‫رێككەوتن و بابەتەكە بەهەڵواسراوی بهێڵنەوە‬ ‫هەتا دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئێراق كە‬ ‫ئەمەیان زۆر نەرێنی كاریگەری لەسەر پرۆسەی‬ ‫سیاسی هەرێمی كوردستان دەبێت‪.‬‬ ‫ئەوەی كە جەماوەری كوردستانیش چاوەڕوانی‬ ‫دەك��ات ئەوەیە پەرلەمان و حكومەتی ئایندە‬ ‫سیستەمێكی دیموكراتی بچەسپێنن و كۆتایی‬ ‫بە بااڵدەستی حزب بەسەر دەزگاكاندا بهێنن و‬ ‫گەندەڵی سیستماتیك بنەبڕ بكەن و خزمەتگوزاری‬ ‫بەبێ جیاوازی بۆ هەموو ناوچە و پێكهاتەكانی‬ ‫كوردستان دەستەبەر بكەن و حكومەت و پەرلەمان‬ ‫ببنە نوێنەری هەموو خەڵكی كوردستان‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫دەنگیان پێ داون و ئەوانەشی كە دەنگیان پێ‬ ‫نەداون‪ .‬جەماوەر كوردستان چاوەڕوانە پرۆژەی‬ ‫دەس��ت��ووری هەرێمی كوردستان ل��ەم خولەی‬ ‫پەرلەماندا وەكو ئەركی یەكەم سەیری بكرێت و‬ ‫لەسەر بنەمای پێوەرە دیموكراتیەكان‪ ،‬هەموار‬ ‫بكرێتەوە و بخرێتە بەردەم گەلەوە بۆ دەنگدان‬ ‫لەسەری‪ .‬هاوكات یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمان و‬ ‫پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان بەشێوەیەك هەموار‬ ‫بكرێتەوە كە پەرلەمان بكاتە بەرزترین دەزگای‬ ‫یاسادانان و بڕیاردان لە كوردستاندا و دەرفەت بۆ‬ ‫ئەوە نەهێڵێتەوە كە وەكو ئێستا فێڵی یاسایی‬ ‫لێ بكرێت و پەراوێز بخرێت‪ .‬بێگومان ئەمە ئەو‬ ‫تاقیكردنەوەیە كە الیەنە سەركەوتووەكانی ناو‬ ‫پەرلەمانی كوردستان ڕووبەڕووی دەبنەوە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪5‬‬

‫ریپۆرتاژ‬

‫"لە رێی ئەنجومەنەكانەوە دەسەاڵت دەدرێت بە گەل و رێگە لە دەسەاڵتخوازی دەگرین"‬ ‫نوێنەرێكی پەیەدە لە هەرێمی كوردستان؛‬

‫رێگە نادەین مۆدێلی هەرێمی باشوری كوردستان بگوێزرێتەوە بۆ رۆژئاوا‬ ‫رۆژی (‪)12‬ی ئ��ەم مانگە دام��ەزران��دن��ی‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی ك��ات��ی ل��ە رۆژئ����اوای‬ ‫كوردستان راگەیەنرا‪ ،‬كە لە (‪ )82‬ئەندام‬ ‫پێكهاتووە و نوێنەرایەتی كورد و عەرەب‬ ‫و مەسیحی و چیچان دەك���ات‪ ،‬بەپێی‬ ‫پرۆژەكەش كە لەالیەن پارتی یەكێتی‬ ‫دیموكراتی پ��ەی��ەدەوە پێشنیار ك��راوە‪،‬‬ ‫ێ ه��ەرێ��م��ەوە‪،‬‬ ‫رۆژئ����اوا دەك��رێ��ت ب��ە س�� ‌‬ ‫ئ��ەوان��ی��ش ه��ەرێ��م��ەك��ان��ی (ع��ەف��ری��ن‪،‬‬ ‫ێ و ج��زی��رە)ن‪ ،‬ه��ەر یەكێك لەم‬ ‫كۆبان ‌‬ ‫هەرێمانەش ئەنجومەنێكی تایبەت‬ ‫ب��ە خ���ۆی دەب��ێ��ت و ل��ە ئەنجومەنی‬ ‫گشتی رۆژئ���اواش���دا رۆڵ��ی��ان دەب��ێ��ت‪.‬‬ ‫پەیەدە باس لەوە دەك��ات دەیانەوێت‬ ‫بەم پرۆژەیە‪ ،‬دەسەاڵتی گەل بەرپا بكەن‬ ‫ێ پیادە بكەن‪ ،‬كە گەل‬ ‫و سیستەمێكی نو ‌‬ ‫دەكاتە خاوەنی بڕیار و بەهێزی دەكات‪.‬‬ ‫(د‪.‬جەعفەر حەنان) ئەندامی كۆمیتەی‬ ‫پەیوەندیەكانی پارتی یەكێتی دیموكراتی‬ ‫پ��ەی��ەدە ل��ە هەرێمی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬لەم‬ ‫چاوپێكەوتنەی گ��ۆڤ��اری (رۆژی واڵت)‬ ‫دا ب��اس ل��ە ه��ۆك��ارەك��ان��ی پێكهێنانی‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی ك��ات��ی ل��ە رۆژئ����اوای‬ ‫كوردستان دەكات و ئەرك و كارەكانی‬ ‫دەخ��ات��ەڕوو‪ ،‬ه��ەروەه��ا ب��اس لە چۆنێتی‬ ‫پەیوەندی نێوان دەستەی بڵند و ئەو‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی��ی��ە كاتییە دەك���ات‪.‬‬ ‫دەشڵێت‪ ،‬ئەو بەڕێوەبەرایەتییە كاتییە‬ ‫هەموو الیەن و پێكهاتەكان لەخۆ دەگرێت‪،‬‬ ‫ئەو الیەنانەش كە نایانەوێت بەشداری‬ ‫ت��ێ��دا ب��ك��ەن‪ ،‬ل��ە جیاتی دوژم��ن��ای��ەت��ی‪،‬‬ ‫دەتوانن ببنە ئۆپۆزسیۆن و بە شێوەیەك‬ ‫ل��ە ش��ێ��وەك��ان رۆڵ��ی��ان ل��ە پێشخستنی‬ ‫دی��م��وك��راس��ی ل��ە رۆژئ������اوادا هەبێت‪.‬‬ ‫سازدانی‪ /‬كاروان ئیبراهیم ـ سلێمانی‬

‫پرسیار‪ /‬بۆچی لەم كاتەدا بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫كاتیتان لە رۆژئاوای كوردستان راگەیاند؟‬ ‫د‪ .‬جەعفەر حەنان‪ :‬سەرەڕای ئەوەی هەندێك‬ ‫درەنگیش بێ‌‪ ،‬بەاڵم ماوەی چوار مانگە ئامادەكاری‬ ‫بۆ دامەزراندنی بەڕێوەبەرایەتی كاتی لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەكەین و ئەوەش پرۆژەیەك بوو‪،‬‬

‫بۆ دامەزراندنی ئەو بەڕێوەبەرایەتییە گشتییە‪،‬‬ ‫كە هەموو پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكان و‬ ‫رێكخراوەكان و دامودەزگای جۆراوجۆر بەشداریان‬ ‫تێدا كردوە‪ ،‬كە لە كورد و عەرەب و مەسیحی‬ ‫و چیچان پێكهاتوون‪" .‬چیچانیش نەتەوەیەكن و‬ ‫لە شارۆچكەیەكی سەربە سەرێكانی نیشتەجێن و‬ ‫ژمارەیان نزیكەی (‪ )15‬هەرزا كەسە‪ ،‬ئەوان پێش‬ ‫شۆڕشی ئۆكتۆبەری روسیا لە ساڵی (‪)1917‬‬ ‫هاتونەتە سوریا و لە كوردستان نیشتەج ‌ێ بوون"‪.‬‬ ‫ئێمە وەكو كوردی رۆژئاوای كوردستان پێویستيان‬ ‫بە بەرەیەكی هاوبەش هەیە‪ ،‬یان ئەنجومەن و‬ ‫بەڕێوەبەراتیەكی هاوبەش‪ ،‬چونكە لە رۆژئاوای‬ ‫ك��وردس��ت��ان كێشەی ئ��اب��وری و ئاسایشی و‬

‫سیاسی هەیە‪ ،‬بۆ وەاڵمدانەوەی ئەو كێشانەش‬ ‫ئێمە ئ��ەو بەڕێوەبەرایەتییەمان راگەیاند‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ��ای��ا ل��ەو بەڕێوەبەرایەتییە‬ ‫ك��ات��ی��ەدا ه��ەم��وو حزبەكانی رۆژئ���اوای‬ ‫ك����وردس����ت����ان پ���ێ���گ���ەی���ان ه���ەی���ە؟‬ ‫د‪ .‬جەعفەر حەنان‪ :‬بەڵێ‌‪ ،‬جگە لە پێكهاتە‬ ‫نەتەوەیی و ئاینییەكان‪ ،‬چەندین ح��زب و‬ ‫رێكخراوی كوردی تێدایە‪ ،‬ئەوە جگە لە نوێنەرانی‬ ‫ژنان و گەنجان‪ ،‬بەاڵم هەندێك الیەنیش لەگەڵیدا‬ ‫نیین و بەشداریان نەكردووە‪ ،‬وەكو پێكهاتەی‬ ‫(یەكێتی سیاسی) كە لە چەند حزبێكی بچوك‬ ‫پێكهاتووە‪ ،‬هەروەها چەند حزبێكی ناو ئەنجومەنی‬

‫ریپۆرتاژ‬

‫‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫نیشتمانی كوردی سوری‪ ،‬بەاڵم كێشەی ئەوان‬ ‫ئەوەیە كە ئەم سیستەمەی ئێمە پێشنیارمان‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬سیستەمێكی جیاوازە و سەپاندنی‬ ‫دەسەاڵتدارێتی نییە بەسەر گەلدا‪ ،‬بەڵكو لە‬ ‫رێی ئەنجومەنە فراوانەكانەوە دەسەاڵت دەدرێت‬ ‫بە گەل و رێگە لە دەسەاڵتخوازی دەگرین‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم دیسان دەرگ��ا بۆ ئەوانیش ك��راوەی��ە و‬ ‫دەت��وان��ن ب��ەش��داری بكەن‪ ،‬لە حاڵەتێكدا كە‬ ‫ئەگەر هەر بەشداریان نەكرد‪ ،‬پێشنیارمان بۆ‬ ‫ك��ردوون‪ ،‬كە ببنە ئۆپۆزسیۆن و دوژمنایەتی‬ ‫ن��ەك��ەن و ه��ەوڵ��ب��دەن ب��ە ش��ێ��وەی��ەك لە‬ ‫شێوەكان رۆڵیان لە بەهێزكردن و پێشخستنی‬ ‫دیموكراسی رۆژئ���اوای كوردستاندا هەبێت‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ����ەرك و ك����اری س��ەرەك��ی‬ ‫ئ������ەو ئ������ی������دارە ك���ات���ی���ی���ە چ��ی��ی��ە؟‬ ‫د‪ .‬جەعفەر حەنان‪ :‬ئەركی سەرەكی پێش هەر‬ ‫شت دابینكردنی ئاسایش و ئارامییە‪ ،‬دوای ئەوە‬ ‫چارەسەركردنی كێشە ئابورییەكان و كێشەی‬ ‫بیكارییە‪ ،‬واتا چی كێشەی كۆمەڵگە هەبێت‪ ،‬بەپێی‬ ‫تواناكان هەوڵی بەدواداچوون و چارەسەركردنی‬ ‫دەدات‪ .‬ل��ەگ��ەڵ دروس��ت��ك��ردن ئەنجومەنە‬ ‫جیاجیاكان‪ ،‬هەروەها ئامادەكاری دەك��ات بۆ‬ ‫ئەنجامدانی هەڵبژاردن‪ ،‬واتا پێداویستییەكانی‬ ‫هەڵبژاردن چی بێت‪ ،‬هەر لە الیەنی یاساییەوە‬ ‫تا الیەنی تەكنیكی‪ ،‬بەدواداچوونی بۆ دەكات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئ��ەم بەڕێوەبەرایەتیە كاتییە‬ ‫جێگەی دەستەی بڵندی كورد دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫یان دەستەی بڵند وەك خۆی دەمێنێتەوە؟‬ ‫د‪ .‬جەعفەر حەنان‪ :‬دەستەی بڵندیش بەشدار‬ ‫ب��ووە ل��ەو ئیدارەیەدا وەك بەشێك‪ ،‬چونكە‬ ‫ئیدارە كاتیەكە زۆر گ��ەورەت��رە لە دەستەی‬ ‫بڵند‪ ،‬ب��ەاڵم دەستەی بڵندیش جێگەی خۆی‬ ‫تێدا دەگرێت و وەك خۆیشی دەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬ل���ە م�����اوەی راب����ردووش����دا‬ ‫ئەنجومەنی نیشتمانی سوریا لە توركیا‬ ‫حكومەتێكی كاتی راگەیاند‪ ،‬ئێوە لە‬ ‫ب���ارەی ئ��ەو ح��ك��وم��ەت��ەوە چ��ی دەڵ��ێ��ن؟‬ ‫د‪ .‬جەعفەر ح��ەن��ان‪ :‬كێشەی ئەنجومەنی‬ ‫نیشتمانی سوریا ئەوەیە تا ئێستا بە فەرمی‬ ‫مافەكانی گەلی كوردی پەسەند نەكردووە‪ ،‬ئەوان‬ ‫دەڵێن پرسی كورد هەڵگرن بۆ دوای رووخانی‬ ‫ئەسەد‪ ،‬ئێمەش دەمانەوێت هەر لە ئێستاوە‬ ‫دۆزی كورد بناسن‪ ،‬هەربۆیە ئێمە بەشداریمان‬ ‫لەو حكومەتە كاتیەی ئەنجومەنی نیشتمانی‬ ‫سوریادا نەكردووە‪ ،‬چونكە ئەگەر هەر لە ئێستاوە‬ ‫پرسی ك��ورد نەناسن‪ ،‬ئ��ەوا دوای رووخانی‬ ‫ئەسەدیش دیار نییە هەڵسوكەوتیان چی دەبێت‪.‬‬ ‫ێ بە چ شێوەیەك‬ ‫پرسیار‪ /‬ئێوە دەتانەو ‌‬

‫ب��ەش��داری كۆنگرەی جنێڤ(‪ )2‬بكەن؟‬ ‫د‪ .‬جەعفەر حەنان‪ :‬ئێمە بە ناوی دەستەی‬ ‫ب��ااڵی ك���وردەوە ب��ەش��داری دەك��ەی��ن‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێستا دەستەی بااڵ شەرعییەتێكی نێودەوڵەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬هەروەها ئێمە روویەكی دیكەی كورد‬ ‫نیشانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەدەین‪ ،‬كە لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان تێكۆشانێكی دیموكراتیانە‬ ‫ب��ەڕێ��وەدەچ��ێ��ت‪ ،‬ه���ەروەه���ا ه��ەوڵ��دەدەی��ن‬ ‫مافەكانی ك��ورد لە دەستوری سوریادا وەك‬ ‫نەتەوەیەكی سەرەكی ئەو واڵتە جێگیر بكرێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ناكۆكیەكانتان لەگەڵ ئەلپارتی‬ ‫ێ گەیشووە؟‬ ‫و چەند حزبێكی دیكە بە كو ‌‬ ‫د‪ .‬جەعفەر حەنان‪ :‬ناكۆكیەكانمان لەگەڵ‬ ‫ئەلپارتی بەردەوامن‪ ،‬ئەو ناكۆكیانەش لەسەر‬ ‫دوو شتە‪ ،‬یەكەمیان ئەوەیە ئەوان دەیانەوێ‌‬ ‫مۆدێلی هەرێمی باشوری كوردستان بگوێزنەوە‬ ‫رۆژئ���اوای كوردستان‪ ،‬ئێمەش ئ��ەوە پەسەند‬ ‫ناكەین‪ .‬ئەوان دەیانەوێت دوو هێزی سەربازی‬ ‫هەبێت‪ ،‬دوو ئیدارە هەبێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە ئەوە‬ ‫پەسەند ناكەین‪ ،‬جگە ل��ەوەش دۆخ��ی واڵتی‬ ‫سوریاش بۆ شتێكی لەو جۆرە گونجاو نییە‪.‬‬ ‫ئێمە ناشمانەوێ دەوڵەت دروست بكەین‪ ،‬ئێمە‬ ‫دەمانەوێت لە داهاتوودا بەو ئیدارە كاتیەی ئێستا‬ ‫لەناو ئەنجومەنی نیشتمانی سوریا رۆڵی خۆمان‬ ‫هەبێت و بەشدار بین‪ ،‬ب��ەاڵم لە سوریایەكی‬ ‫دیموكراتیدا كە مافەكانی گەلی كورد بناسێ‌‪.‬‬ ‫هەروەها داوای ئیدارەیەكی زاتی دەكەین‪ ،‬ئەوەش‬ ‫هەر بە واتا جیابوونەوە نییە لە سوریا‪ ،‬ناوەرۆكەكەی‬ ‫ئەوەیە كە ناوچە كوردیەكان بە دەستی كوردەوە‬ ‫بن‪ ،‬نەك عەرەب بێن كوردستان بەڕێوەبەرن‪.‬‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانی عێراق پشتگیری ئەو‬ ‫سیاسەتە دەكات‪ ،‬كە مۆدێلی هەرێمی كوردستان‬ ‫بگوێزنەوە رۆژئاوای كوردسان‪ ،‬هەروەها ئەلپارتی‬ ‫لقێكە لە پارتی دیموكراتی كوردستان‪ ،‬هاوكات لە‬ ‫بەرامبەر دەستەی بااڵی كورد‪ ،‬پارتی دیموكرات‬ ‫(ئیتحادی سیاسی) دروست كرد‪ ،‬ئەو ئیتحادەش‬ ‫بۆ ئەوە بوو دەستەی بااڵ تێكبچێت‪ .‬ئەوان ئێستا‬ ‫لە هەولێریش دانیشتوون و پەیوەندیان بە خەڵكی‬ ‫رۆژئاواوە نییە‪ .‬ئێمەش چاوەڕێی ئەوان ناكەین‪،‬‬ ‫چیمان لەدەست ب ‌ێ بۆ بەڕێوەبردن و پێشخستنی‬ ‫رۆژئ�����اوای ك��وردس��ت��ان ئەنجامی دەدەی���ن‪.‬‬ ‫ناكۆكیەكانمان لەسەر ئەوانەیە‪ ،‬ئێمە بەرداوامیش‬ ‫دەبین لەسەر ئەو فەلسەفە و بەرنامەیەی كە‬ ‫باوەڕمان پێیەتی‪ .‬دیسان ئەوەشمان دووبارە‬ ‫كردوەتەوە‪ ،‬كە ئەگەر ئەو پرۆژەیەی پەیەدەش‬ ‫پەسەند ناكەن و لەناو بەڕێوەبەرایەتی كاتی جێگە‬ ‫ناگرن‪ ،‬ئەوان با نەبنە دوژمن و دوژمنایەتی نەكەن‪،‬‬ ‫بەڵكو پێشنیارمان كردووە‪ ،‬ببنە ئۆپۆزسیۆن و بەو‬ ‫شێوەیە كاری خۆیان بكەن و رۆڵیان لە باشكردن‬ ‫و پێشخستنی رۆژئ��اوای كوردستاندا هەبێت‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ناكۆكیەكامنانلەگەڵئەلپارتی‬ ‫بەردەوامن‪ ،‬ئەو ناكۆكیانەش لەسەر‬ ‫دوو شتە‪ ،‬یەكەمیان ئەوەیە‬ ‫ێ مۆدێلی هەرێمی‬ ‫ئەوان دەیانەو ‌‬ ‫باشوری كوردستان بگوێزنەوە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬ئێمەش ئەوە‬ ‫پەسەند ناكەین‪ .‬ئەوان دەیانەوێت‬ ‫دوو هێزی سەربازی هەبێت‪ ،‬دوو‬ ‫ئیدارە هەبێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە ئەوە‬ ‫پەسەند ناكەین‪ ،‬جگە لەوەش‬ ‫دۆخی واڵتی سوریاش بۆ شتێكی‬ ‫لەو جۆرە گونجاو نییە‬ ‫‪............................................‬‬ ‫ئێمە ناشامنەوێ دەوڵەت دروست‬ ‫بكەین‪ ،‬ئێمە دەمانەوێت لە‬ ‫داهاتوودا بەو ئیدارە كاتیەی‬ ‫ئێستالەناوئەنجومەنی‬ ‫نیشتامنی سوریا رۆڵی خۆمان‬ ‫هەبێت و بەشدار بین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە سوریایەكی دیموكراتیدا كە‬ ‫مافەكانی گەلی كورد بناسێ‌‪.‬‬ ‫هەروەها داوای ئیدارەیەكی‬ ‫زاتی دەكەین‪ ،‬ئەوەش هەر بە‬ ‫واتا جیابوونەوە نییە لە سوریا‪،‬‬ ‫ناوەرۆكەكەی ئەوەیە كە ناوچە‬ ‫كوردیەكان بە دەستی كوردەوە‬ ‫بن‪ ،‬نەك عەرەب بێن كوردستان‬ ‫بەڕێوەبەرن‬ ‫‪.............................................‬‬ ‫كێشەیئەنجومەنینیشتامنی‬ ‫سوریا ئەوەیە تا ئێستا بە فەرمی‬ ‫مافەكانی گەلی كوردی پەسەند‬ ‫نەكردووە‪ ،‬ئەوان دەڵێن پرسی‬ ‫كورد هەڵگرن بۆ دوای رووخانی‬ ‫ئەسەد‪ ،‬ئێمەش دەمانەوێت هەر‬ ‫لە ئێستاوە دۆزی كورد بناسن‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪7‬‬

‫وتار‬

‫كۆنگرەی نەتەوەیی ـ نیشتمانی كوردستان بەرەو كوێ؟‬ ‫پاڵە مزوری‬

‫وەك یەكێك لە دەرەئەنجامەكانی یەكەمین‬ ‫جەنگی جیهانی خۆرهەاڵتی ناوین لەالیەن‬ ‫زلهێزە سەركەوتووەكانی ئەو شەڕەوە دابەشكرا‪،‬‬ ‫نەخشەی ستاتۆیەك بۆ ناوچەكە كێشرا كە هیچ‬ ‫پەیوەندییەكی بە ماف‪ ،‬هیوا‪ ،‬چاوەڕوانی و‬ ‫ئیرادەی گەالنی ناوچەوە نەبوو‪ .‬دابەشكردنەكە‬ ‫لەسەر بنەمای بەرژەوەندییە سیاسی‪ ،‬ئابوری‪،‬‬ ‫ئاسایشی و ستراتیژییە درێژمەوداكانی زلهێزە‬ ‫هەژموونگەراكانی ئەو كاتە بوو‪ .‬سەرەكیترین‬ ‫كۆڵەكەی ئەو لێكدانەوە سیاسیەش"پەرتكە و‬ ‫زاڵبە" و"كەروێشك راكە و تانژی بیگرە"بوو‬ ‫كە دابەشكردن‪ ،‬پارچەكردن و بەگژیەكەوەنانی‬ ‫گەالنی كردبوو بە پەیڕەوی خۆی و بەمجۆرەش‬ ‫دەسەاڵتی خۆیان بەسەر ناوچەكەدا زاڵ كرد‪.‬‬ ‫وەك ئەنجامێكی ئەو نەخشە سیاسیەی بۆ‬ ‫ناوچەكە داڕێ��ژرا چەندین دەوڵەت ـ نەتەوەی‬ ‫هاوردەی هزری میللیگەرایی رۆژئاوا لەخۆرهەاڵتی‬ ‫ناوین دامەزران كە بیست و دوو دەوڵەتی عەرەبی و‬ ‫دەوڵەتێكی توركی لێكەوتەوە‪ .‬ئیتر كوردستانیش‬ ‫لە دوو بەشەوە كرا بە چ��وار بەش و گەلی‬ ‫كوردیش كرا بەقوربانی بەرژەوەندی زلهێزەكان‬ ‫و سیاسەتی نكوڵی و قڕكردن بوو بەبەشی‪.‬‬ ‫بێگومان ئەگەر هۆكارێكی ئەم چارەنووسەی گەلی‬ ‫كورد بۆ سروشتی بەرژەوەندیپەرستی و ستەمكاری‬ ‫هێزە هەژموونگەراكان بگەڕێتەوە هۆكارێكی‬ ‫سەرەكی بۆ دۆخی پەرتەوازەیی و نەبوونی‬ ‫ئامادەكاری ك��وردان دەگەڕێتەوە كە ئەمەش‬ ‫رەوشی بێ ستاتۆیی كوردانی كرد بەواقعێك‪.‬‬ ‫ئ��ەو كاتە ك���وردان ل��ە ئاستێكی ب��ەرچ��اوی‬ ‫وشیاری نەتەوەییدا نەبوون‪ ،‬بونیادی خێڵەكی‬ ‫كۆمەڵگای كوردەواری و ئەو پەرتەوازەبوونەی‬ ‫لەئارادا بوو رێگری لەدروستبوونی ئیرادەیەكی‬ ‫نەتەوەیی ـ نیشتمانی دەكرد‪ ،‬بەمجۆرەش كورد‬ ‫وەك هێزێكی بەرچاو و بەكاریگەر نەهاتبووە‬ ‫م��ەی��دان��ەوە‪ .‬ئەمەش وایكردبوو حیسابێكی‬ ‫ئ��ەوت��ۆ ب��ۆ ك���ورد ن��ەك��ەن‪ ،‬لەنەخشەكەی‬ ‫سەرەتای سەدەی رابردوو لەخۆرهەاڵتی ناوین‬ ‫و ستاتۆیەك بۆ ك���وردان بە ڕەوا نەبینن‪.‬‬ ‫دوای رووخانی جەمسەری یەكێتی سۆڤێت‬ ‫و یەكەمین شەڕی كەنداو سێیەمین جەنگی‬ ‫جیهانی"كە ناوی لێ نەنراوە‪ ،‬بەشێوەیەكی‬ ‫شاراوە و لەهەموو بوارەكان بەڕێوە دەچێت"‪،‬‬ ‫لە دونیا دەستی پێكردووە‪ .‬هەرچەندە لەو‬ ‫بیست و پێنج ساڵەی دوایی بەشێوەی جەنگی‬ ‫هەرێمی ـ خۆجێی لەنێوان چەندین گەالن و‬ ‫واڵتانی ئاسیا‪ ،‬ئەوروپا و ئەفریقا لەئارادا بێت‪،‬‬ ‫بەاڵم لەم سااڵنەی دوایی چەقی قورساییەكەی‬

‫لەخۆرهەاڵتی ناوینە‪ ،‬بەتایبەتیش لە رۆژی‬ ‫ئەمڕۆمان لە كوردستان چڕبۆتەوە‪ ،‬وەك دیار‬ ‫دەبێت ئەو ئەنجامەی لە كوردستانیش دێتە ئاراوە‬ ‫كاریگەریەكی راستەوخۆی لەسەر چارەنووسی‬ ‫ن��اوچ��ەك��ە و ت����ەواوی جیهانیشی دەب��ێ��ت‪.‬‬ ‫دوای دووەمین جەنگی كەنداو و ئەو رابوونەی‬ ‫بەم سااڵنەی دوایی گەالنی ناوچەكە بەخۆیانەوە‬ ‫بینیوە‪ ،‬بەتایبەتیش ئ��ەو ئاستەی بزاڤی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی كوردستان لەهەرچوار پارچەی‬ ‫كوردستان پێی گەیشتووە‪ ،‬دوای نزیكەی‬ ‫سەدەیەك جارێكی دیكە داڕشتنەوەی نەخشەی‬ ‫سیاسی ناوچەكەیان خستۆتە رۆژەڤ���ەوە‪.‬‬ ‫بێگومان هۆكارگەلێكی زۆر هەن‪ ،‬كە گۆڕانكاری‬ ‫ستاتۆی ناوچە دەسەپێنن‪ ،‬هەندێكیان پەیوەندی‬ ‫بە قەیرانەكانی سیستەمی دەسەاڵتداری جیهانی‬ ‫و ئاستی پەرەسەندنی جیهانی ئەمڕۆمانەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬هەندێكیشیان پەیوەست بە فەشەلی‬ ‫رژێمی ستاتۆگەراكانی سیستەمی دەوڵ��ەت ـ‬ ‫نەتەوەی ناوچەیە لە پاراستنی بەرژەوەندی‬ ‫سەرمایەی جیهانگیری و هۆكاری سەرەكیشیان‬ ‫بۆ ب��زاوت��ی ئ��ازادی��خ��وازی گەالنی ناوچە بۆ‬ ‫پچڕاندنی كۆتەكانی چەوسانەوە و كۆیالیەتی‬ ‫رژێمە دیكتاتۆر و تۆتالیتارەكانی ناوچە بۆ‬ ‫بەدیهێنانی ژیانێكی ئ��ازاد و شەڕەفمەندانە‪.‬‬ ‫بە ب���ەراورد لەگەڵ س��ەدەی��ەك ب��ەر لەئێستا‬ ‫كوردان لە دۆخێكی زۆر جیاوازتردان‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫رەواب��وون��ی دۆزی گەلی ك��ورد و مافەكانی‬ ‫لەئاستی جیهان رۆژەڤە‪ ،‬لە باشور پێگەیەكی‬ ‫فیدڕالی لەنیوەی خاكی باشوری كوردستان دانی‬ ‫پێدانراوە‪ ،‬لەباكور نەتەوەیەك زیندوو بۆتەوە‪،‬‬ ‫لە ئاستێكی بەرزی وشیاریدایە و ئیرادەیەكی‬ ‫سیاسی گرنگە ل��ەن��اوچ��ەك��ەدا‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫پرۆسەیەكی دانوستاندن لەئارادایە‪ ،‬لە رۆژئاواش‬ ‫شانبەشانی بەرزی ئاستی وشیاری نەتەوەیی‬ ‫و ئازادكردنی بەشی هەرە زۆری ئەم پارچەیە‪،‬‬ ‫لەم رۆژانەی دواییش خۆبەرێوەبردنێكی كاتی‬ ‫راگەیەندراوە‪ ،‬بەمجۆرەش نەك تەنیا بۆ گەلی‬ ‫كورد تەنانەت بۆتە هیوایەكیش بۆ تەواوی‬ ‫گەالنی سوریا و چەوساوەكانی ناوچەكە‪.‬‬ ‫وات��ە ئەمڕۆ گەلی كوردستان و بزووتنەوە‬ ‫سیاسیەكەی لەناوچەكەدا بوونەتە هێزێكی گرنگ‬ ‫و ناكرێت حیسابی بۆ نەكرێت‪ ،‬بەاڵم وێرای ئەو‬ ‫ئاستە دیسان بزاڤی سیاسی كورد لەبەشەكانی‬ ‫كوردستان الوازییەكی بنەڕەتییان هەیە‪ ،‬ئەویش‬ ‫دۆخی پارچەپارچەیی و پەرتەوازەییە لەبواری‬ ‫ئابوری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬دیبلۆماسی‪ ،‬سەربازی و نەبوونی‬ ‫مەرجەعیەتێكی نەتەوەیی ـ نیشتمانییە‪ .‬بێگومان‬ ‫ئەو مەرجەعیەتە نەتەوەیی ـ نیشتمانیەش‬ ‫خۆی لەكۆنگرەیەكی نەتەوەیی ـ نیشتمانیدا‬ ‫دەبینێتەوە كە سااڵنێكی درێ��ژە لە رۆژەڤی‬

‫الیەنە سیاسیەكان و رای گشتی كوردستاندایە‪.‬‬ ‫وەك ئاگادارین بۆ یەكەمین جار لە سەرەتای‬ ‫هەشتاكانی س��ەدەی راب��ردوو پرسی بەستنی‬ ‫كۆنگرەیەكی نەتەوەیی كوردستانی لەالیەن‬ ‫پارتی كرێكارانی كورستان"پەكەكە" خرایە‬ ‫رۆژەڤ��ەوە كە ئەو كاتە باشوری كوردستان‬ ‫بەدەست شەڕێكی ناوخۆیی دژوارەوە دەینااڵند‪،‬‬ ‫بەئامانجی كۆتایی هێنان ب��ەو ش��ەڕان��ەو‬ ‫لێكنزیككردنەوەی الیەنە كورستانیەكان شاندێكی‬ ‫پەكەكە ئەركی ناوبژیوانی گرتە ئەستۆ‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەهاری "‪"1983‬لە كاتی جێبەجێكردنی ئەو‬ ‫ئەركەیان لەشەڕی نێوان یەكێتی نیشتمانی‬ ‫و ح��زب��ی شیوعی شەهید ب��ون و بەهۆی‬ ‫هەلومەرجی ئەو كاتەوە هەوڵەكە سەرینەگرت‪.‬‬ ‫هەمان هەوڵی بەستنی كۆنگرەیەكی نەتەوەیی‬ ‫جارێكی دیكە لەناوەڕاستی "‪"1990‬كان لەالیەن‬ ‫سەرۆكی گشتی پەكەكەوە خرایە رۆژەڤەوە بەو‬ ‫ئامانجەی لەالیەك كۆتایی بەو شەڕە ناوخۆییە‬ ‫بێنێت كە ئ��ەو كاتە لەباشوری كوردستان‬ ‫لەئارادابوو‪ ،‬لەالیەكی دیكەشەوە سەكۆیەكی‬ ‫نەتەوەیی ـ نیشتمانی بۆ گەلی كوردستان‬ ‫پێشبخرێت‪ ،‬ئەوە بوو لەساڵی "‪"1999‬ئاواكردنی‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستانی لێكەوتەوە‪،‬‬ ‫جگە لە پارتی"پ د ك"ی ئێراق‪ ،‬زۆربەی زۆری‬ ‫الیەنە سیاسیەكان جێگای خۆیان تێدا گرت‪،‬‬ ‫دوات��ر بەهۆی كەوتنەوەی ناكۆكی لەنێوان"‬ ‫پەكەكە و یەكێتی‪ ،‬دەوروب����ەری یەكێتی‬ ‫نیشتمانی لەكۆنگرەكە دەركەوتن‪ ،‬هەر بۆیە ئەو‬ ‫دامەزراوە نەیتوانی وەاڵمی تەواوی ئامانجەكان‬ ‫بداتەوە و لەهەندێك الیەنەوە كورتی هێنا‪.‬‬ ‫جارێكی دیكە دوای ساڵی "‪ ،"2007‬لەالیەن بزاڤی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی كورد و رێبەری گەلی كورد‬ ‫بەڕێز عەبدوڵال ئۆج ئاالنەوە خرایە رۆژەڤەوە و‬ ‫لەو الیەنەوە پرۆژەیەكیشیان ئامادە كرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەبیانووی جۆراوجۆر هێزە دەسەاڵتدارەكانی‬ ‫هەرێمی باشوری كوردستان بەتایبەتیش پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان ـ ئێراق خۆی لەم كارە‬ ‫ستراتیژیە دزیەوە و بەردەوام بۆ كات و بەرواری‬ ‫نادیار دوای دەخست‪ .‬لەسەرووی هەموو شتێكەوە‬ ‫شەڕی نێوان گەریالكانی هێزەكانی پاراستنی‬ ‫گ��ەل و سوپای توركیان دەك��رد بەبیانوو‪،‬‬ ‫پێداگریان لەسەر ئەوە دەكردەوە كە تەنیا لە‬ ‫دۆخی ئاگربەست و ئاشتی دەرفەت دەڕەخسێت‬ ‫و دانوستاندنەكانی ئۆسلۆی پەكەكە هەوڵێكی‬ ‫زۆری��داوە تا كۆنگرەی نەتەوەیی ـ نیشتمانی‬ ‫ببەسترێت‪ ،‬هەروەها شاندەكانی بەدەپە و‬ ‫دەتەكە لەباكوری كوردستان لەمیانی سەردانە‬ ‫بەردەوامەكانیان بۆ هەولێر هەوڵێكی زۆریاندا‪،‬‬ ‫بەاڵم هەمدیسان لەالیەن پارتییەوە دواخراوە‪.‬‬ ‫كاتێك لەكۆتایی "‪"2012‬و سەرەتای"‪ "2013‬بۆ‬

‫وتار‬

‫‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەجێندای پارتی ئەوەیە كە دامەزراوەكە ئاوا بكرێت و مەسعود بارزانی بكرێتە‬ ‫سەرۆكی كۆنگرە‪ ،‬ئەو الیەنەش پاوان بكەن و ئیرت بەگوێرەی داخوازی خۆیان بەكاری بێنن‬ ‫و لەجیاتی تەنیا هەرێمی باشوری كوردستان بەناوی هەموو نەتەوەی كورد قسە بكەن و‬ ‫ئەو بوارەش بقۆزنەوە‬ ‫جارێكی یكە دانوستاندن لەنێوان رێبەر ئاپۆ و‬ ‫دەوڵەتی تورك دەستی پێكردەوە و لەنەورۆزی‬ ‫رابردوو جاڕنامە دیرۆكیەكە راگەیەنرا‪ ،‬جارێكی‬ ‫دیكە پەكەكە و كەجەكە"كۆما جڤاكێن كوردستان"‬ ‫لەسەرەتای هاوین مەسەلەی بەستنی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی ـ نیشتمانیان خستەوە رۆژەڤی هێز و‬ ‫الیەنە سیاسیەكانی كوردستان‪ ،‬زۆربەی زۆری‬ ‫الیەنەكان هەڵوێستی ئەرێنییان هەبوو‪ ،‬پارتیش‬ ‫ئامادەكاری خۆی پیشاندا‪ ،‬بەاڵم دواتر دەركەوت‬ ‫كە هەڵوێستەكەی تەكتیكی بووە و لەسەر بنەمای‬ ‫لێكدانەوەی سیاسی تەسك و رۆژانەیی بووە‪.‬‬ ‫ئ��ەو ئامانجەش سكرتاریەتێكی پێكهاتوو‬ ‫ل��ە پ��ەك��ەك��ە‪ ،‬ی��ەك��ێ��ت��ی‪ ،‬پ��ارت��ی رێ��ك��خ��راو‬ ‫كۆمیتەیەكی ئامادەكاری بەرفراوانی نوێنەری‬ ‫زۆرب��ەی الیەنە سیاسیەكان دەستبەكاربوو‪.‬‬ ‫لەسەروبەندی خەباتی كۆمیتەی ئامادەكار‬ ‫لەهاوینی رابردوو چەندین جار گرفتی الوەكی‬ ‫لەالیەن پارتیەوە دروست كران كە سەبارەت بە‬ ‫كۆمیتەی ئامادەكار و بواری تر بوو‪ .‬ئەمەش‬ ‫نیگەرانی چەندین هێز و الیەنی لێكەوتەوە‬ ‫بەتایبەتی بزوتنەوەی گۆڕان‪ ،‬یەكگرتووی ئیسالمی‬ ‫كوردستان و كۆمەڵی ئیسالمی كوردستان‬ ‫كە مەسەلەی پاشداكشانەوەی هەندێك الیەن‬ ‫كەوتە رۆژەڤ��ەوە‪ ،‬بەاڵم شاندەكەی پەكەكە و‬ ‫كەجەكە لەمیانی دانوستاندن لەگەڵ ئەم الیەنانە‬ ‫بەیەكەوە توانیان رێگری لەهەڵوەشانەوەی‬ ‫خەباتی ئامادەكاری بكەن و بەهەڵوێستێكی‬

‫نەتەوەیی و بەرپرسانە ج��والن��ەوە‪ ،‬وێ��رای‬ ‫ئەوەش بەردەوام كۆسپی الوەكی دروستكران‪.‬‬ ‫بەئامانجی بەالوەنانی هەندێك لەنیگەرانیەكانی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان ـ ئێراق و پاراستنی‬ ‫رۆحی نەتەوەیی دام��ەزراوە پێشینیازكراوەكە‬ ‫و مۆدێلێكی نوێی بەڕێوەبەرایەتی سیاسی‬ ‫ئازادیخواز‪ ،‬یەكسانیخواز و دیموكراسیخوازتر‬ ‫رێبەری گەلی كورد عەبدوڵال ئۆج ئاالن مۆدێلی‬ ‫هوسەرۆكایەتی پێشنیاز ك��رد‪ ،‬وەك ناویش‬ ‫بەڕێزان"مەسعود بارزانی و خاتوو لەیال زانای"‬ ‫پێشنیار كرد بەو مەرجەی هاوسەرۆكایەتی‬ ‫خولی"دەوری" بێت و كۆنگرە بۆ خۆی ماوەكەی‬ ‫دیاری بكات‪ .‬وەك راگەیاندنەكان و چاودێرانیش‬ ‫باسیان كردووە سەرەتا خودی مەسعود بارزانی‬ ‫و بەرپرسانی پارتی پەسەندیان كردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دواتر پەشیمان بوونەتەوە و كردوویانە بەگرفت‪.‬‬ ‫لەجیاتی ئەوە پێداگریان لەسەر سیستەمی‬ ‫سەرۆكایەتی ی��ەك كەسی مەسعودبارزانی‬ ‫ك��ردووە‪ .‬ئەمەش لەالیەك دی��اری دەك��ات تا‬ ‫چەند لەچەمكی دەسەاڵتگەرێتیدا نقووم بوون‬ ‫و ئامادە نین كەسێكی دیكە لەو دەسەاڵتەدا‬ ‫هاوبەشیان بكات‪ .‬بەتایبەتیش كە ئەو كەسە‬ ‫ژنێك بێت‪ ،‬ئەوا باشتر تێڕوانینیان سەبارەت بە‬ ‫ماف و ئازادی ژن و پێگەكەی دیاری دەكات‪.‬‬ ‫ئەو هەڵوێستە وەك چۆن دی��اری دەك��ات كە‬ ‫دەسەاڵت وەك پاوانێكی ژێر ركێفی خۆیان دەبینن‪،‬‬ ‫لەهەمانكاتدا لەرێگای قۆرخكردنی سەرۆكایەتی‬

‫دام��ەزراوەك��ە خ��وازی��ارن ب��واری نوێنەرایەتی‬ ‫كوردان لەنێو مینبەرە نێودەوڵەتیەكاندا لەژێر‬ ‫پاوانی خۆیان بهێڵنەوە‪ .‬لەهەڵوێستەكەی ئەم‬ ‫دواییەیان بەرامبەر بە ساڵح موسلمی هاوسەرۆكی‬ ‫پەیەدەش جارێكی تر ئەم راستیەیان سەلماند‬ ‫كاتێك رێگریان لێكرد تا بەهەندێك دیدار و‬ ‫چاوپێكەوتن نەگات كە لەئەوروپا و ئەمریكا بۆی‬ ‫رێكخرابوو‪ ،‬بەتایبەتیش كۆبوونەوەی ژنێڤ ـ ‪.2‬‬ ‫خاڵێكی دیكەش كە كردوویانە بەگرفت مەسەلەی‬ ‫دیاریكردنی ژم���ارەی ئەندامانی بەشەكانی‬ ‫كوردستانە؛ چونكە هەموومان ئاگادارین كە‬ ‫گ��ەورەی��ی جوگرافی و ژم��ارەی دانیشتوانی‬ ‫پارچەكانی كوردستان وەك یەكتر نین‪ .‬ناشێ‬ ‫نوێنەری بیست میلیۆن كەس ژمارەیان وەك‬ ‫نوێنەری سێ میلیۆن یان حەوت میلیۆن كەس‬ ‫بێت‪ ،‬ئەمە دەبێتە ناعەدالەتیەكی گ��ەورە‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیكەی گرنگ كە لەكاتی بەڕێوەچوونی‬ ‫كارەكانی كۆمیتەی ئامادەكار لەهاوینی رابردوو‬ ‫بەرچاو كەوت لێكدانەوە و حیسابی تەسكی‬ ‫حزبایەتی و بەرژەوەندیپەرستی پارتی بوو‪.‬‬ ‫ئەمەش ل��ەدوو الیەنەوە حیسابی بۆ كرابوو‪.‬‬ ‫یەكەمیان سەبارەت بە رۆژئ��اوای كوردستان؛‬ ‫چونكە بەر لەكاروخەباتی ئەو كۆمیتە پارتی‬ ‫دی��م��وك��رات ل��ەژێ��ر ن���اوی حكومەتی هەرێم‬ ‫دەرگ��ای سێمالكای داخستبوو‪ ،‬بەمجۆرەش‬ ‫ئ��ەو گەماڕۆیەی ت��ەواو كردبوو كە لەالیەك‬ ‫دەوڵ��ەت��ی ت���ورك‪ ،‬لەالیەكی تریش رژێمی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بەعس و هێزە توندڕەوەكان خستبوویانە سەر‬ ‫رۆژئاوا‪ .‬ئەم كارەش وایكردبوو پارتی تووشی‬ ‫فشارێكی زۆری كۆمەڵگای ك��وردەواری بێت‪،‬‬ ‫شانبەشانی مەحكومبوونی لەالیەن ویژدانی‬ ‫خەڵكی كوردەوە‪ ،‬لەالیەنی سیاسیش بەتەنیا‬ ‫م��اب��ووی��ەوە‪ .‬ئەمجورە كاتێك هەولێر بوو‬ ‫بەشوێنی كۆبوونەوەكانی كۆمیتە و لەرێگای‬ ‫ئەو كارەی لەرووخساردا بۆ ئامادەكاریەكانی‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەیی جێگای خۆی تێداگرت‪،‬‬ ‫لەالیەك هەوڵێك بوو بۆ بەالوەنانی ئەو دۆخە‬ ‫سیاسیەی تێكەوتبوو‪ ،‬لەالیەكی دیكەشەوە بۆ‬ ‫پەردەپۆش كرن و شاردنەوەی ئەو هەڵوێست‬ ‫و رەف��ت��ارەی گەمارۆ ب��وو‪ ،‬چونكە زۆر باش‬ ‫دەیزانی پەكەكە هەڵوێستێكی ستراتیژی بۆ‬ ‫بەستنی كۆنگرەی هەیە و لەكاتی بەڕێوەبردنی‬ ‫كارێكی نیشتمانی گەورەی بەمجۆرە مەسەلەی‬ ‫دەرگای سێمالكا ناكاتە كێشەیەكی جددی و‬ ‫ل��ەب��واری راگەیاندنی دیبلۆماسی ـ سیاسی‬ ‫زەقی ناكاتەوە‪ .‬هەروەها لەالیەكی دیكەشەوە‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان ـ ئێراق كارەكانی‬ ‫ئامادەكاری بۆ خۆی كرد بەئامرازێكی ریكالم‬ ‫و پرۆپاگەندەكردن بۆ هەڵبژاردنەكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان و لەوبوارەدا سوودیشی لێ بینی‪.‬‬ ‫لەم رۆژانەی دوایی گرتەی سمینارێكی كەمال‬ ‫بۆرقای نزیك لەحكومەتی ت��ورك و پارتی‬ ‫باڵوبوویەوە كە لەمانگی ئەیلولی راب��ردوو لە‬ ‫ستۆكهۆلم بۆی رێكخراوە‪ ،‬تێدا دەڵێت‪":‬بەرێز‬ ‫بارزان پێی گوتم هەرگیز ناهێڵم كۆنگرەیەك‬ ‫ببەسترێت كە كاریگەری ئاپۆ و پەكەكەی‬ ‫ب��ەس��ەرەوە بێت"‪ .‬لەپاڵ ئەمەدا ئەگەر ئەو‬ ‫گووتەی ئەردۆغان بەبیری خۆمان بێنینەوە كە‬ ‫هاوینی رابردوو لەكاتی بەڕێوەچوونی كارەكانی‬ ‫كۆمیتەی ئامادەكاری و دوای دیدارێكی لەگەڵ‬ ‫سەرۆكی حكومەتی هەرێمی باشوری كوردستان‬ ‫گوتبووی"‪ ،‬پێم گوتوون ئەگەر كۆنگرەكە‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی داخ����وازی ئێمە نەبێت رێگای‬ ‫پێنادەین"‪ ،‬ئەو كاتە دەتوانین بەشرۆڤەیەكی‬ ‫راستتر بگەین كە بۆچی كۆنگرەكە نابەسترێت‬ ‫و كاریگەری ئەجێندای توركی تاچی ئاستێكە؟‬ ‫لە"‪ ،"2013/11/10‬كۆمیتەی ئامادەكاری كۆنگرە‬ ‫جارێكی دیكە داواخستنی بەستنی كۆنگرەكەی‬ ‫بۆ بەروارو كاتێكی نادیار راگەیاند‪ .‬ئەمجارەش‬ ‫لەپاڵ بیانووەكانی پێشووتر دۆخی تایبەتی‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان زەق كراوەتەوە و وەك‬ ‫هۆكارێك لەالیەن بەرپرسانی پارتی دەوروژێنرێت‬ ‫كە دواترینیان سەرۆكی دیوانی سەرۆكایەتی‬ ‫هەرێم بوو لەبەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی ئاماژەی‬ ‫پێكرد‪ ،‬كە بەبڕوای من بە پێچەوانەوە دەبوایە‬ ‫دۆخ��ی رۆژئ���اوا هۆكار و بیانووی سەرەكی‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەی كۆنگرەی ن��ەت��ەوەی��ی بێت و‬ ‫وەك پرسێكی نەتەوەیی و چارەنووسساز‬ ‫تاوتۆی كرابوایە و خۆشی كرابوایە بەفاكتەری‬ ‫كۆكردنەوەی الیەنە جیاوازەكان لەبەرنامە و‬ ‫ستراتیژیەكی سیاسی‪ ،‬نەتەوەیی ـ نیشتمانیدا‪.‬‬ ‫بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی ـ نیشتمانی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫لەكوردستان دۆزێكی ستراتیژی سەرەتاسەرییە‬ ‫بۆیە بەر لەهەموو شتێك پێویستە لەچوارچێوەی‬ ‫تەوەر و ئەجێندای واڵتە دەسەاڵتدارەكانی سەر‬ ‫كوردستان نەبێت‪ ،‬چونكە پارتی بەحوكمی‬ ‫پەیەندییە ستراتیژی‪ ،‬ئ��اب��وری‪ ،‬سیاسی‪،‬‬ ‫راگەیاندنە بەرفراوانەكەی لەگەڵ دەوڵەتی‬ ‫ت��ورك ل��ەت��ەوەرەی داخوازیەكانی توركیادا‬ ‫دەخولێتەوە‪ ،‬ئەمەش ناهێڵێت الیەنە نەتەوەیی‬ ‫ـ نیشتمانیەكانی كارەكانی كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫زاڵ بێت و زیاتر لەچوارچێوەی بەرژەوەندییە‬ ‫هاوبەشەكانی ئەم دوو الیەنەی دەخولێنێتەوە‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیكەی گرنگ مەبەست و ئامانجی‬ ‫الیەنە سیاسیەكانی كوردستان لە بەستنی‬ ‫كۆنگرەیەكی بەمجۆرە هاوبەش بێت‪ .‬وەك‬ ‫دیارە دەكەوێت ئەجێندای پارتی ئەوەیە كە‬ ‫دام��ەزراوەك��ە ئاوا بكرێت و مەسعود بارزانی‬ ‫بكرێتە سەرۆكی كۆنگرە‪ ،‬ئەو الیەنەش پاوان‬ ‫بكەن و ئیتر بەگوێرەی داخ���وازی خۆیان‬ ‫بەكاری بێنن و لەجیاتی تەنیا هەرێمی باشوری‬ ‫كوردستان بەناوی هەموو نەتەوەی كورد قسە‬ ‫بكەن و ئەو بوارەش بقۆزنەوە‪ .‬خودی سەرۆكی‬ ‫دیوانی سەرۆكایەتی هەرێم لەبەرنامەیەكی‬ ‫تەلەفزیۆنی دەیگوت لەبەستنی ئەم كۆنگرە تەنیا‬ ‫ئامانجمان پەیامێك بدەین بەجیهان كە كورد‬ ‫یەكە‪ ،‬بەاڵم بۆ جێبەجێكردنی ئەمە پێویستی‬ ‫بەئاواكردنی چەند دامەزراوەیەكی نەتەوەیی ـ‬ ‫نیشتمانی سەر بە كۆنگرە هەیە كە پارتی بەهیچ‬ ‫جۆرێك بۆی ئامادە نییە‪ ،‬ئەوانیش بریتین لە‪:‬‬ ‫یەكەم؛ دامەزراوەیەكی دیبلۆماسی هاوبەش‬ ‫ك��ە ب��ەن��اوی گ��ەل��ی ك��وردس��ت��ان پەیوەندی‬ ‫بەڕێوە ببات و لەئاستی هەرێمی و جیهانی‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ گشت دەوڵ��ەت��ان و هێزە‬ ‫سیاسی و رێكخراوە مەدەنیەكان ببەستێت‪.‬‬ ‫ئیتر نوێنەرایەتی حزبی و تایبەت لەهیچ‬ ‫شوێنێك نەمێنێ‪ .‬لەجیاتی پەیوەندییەكانی‬ ‫پ��ش��ت پ����ەردە و رێ��ك��ەوت��ن��ە ش���اراوەك���ان‬ ‫دیبلۆماسیەكی شەفاف و ئاشكرا بەڕێوە ببات‪.‬‬ ‫دووەم؛ فەرماندەییەكی نیشتیمانی هاوبەش‬ ‫لەبواری سەربازی‪ ،‬رێكبخرێت تاوەكو كۆتایی‬ ‫بەبوونی هێزی چەكداری حزبی بێنێت‪ ،‬لەپاڵ‬ ‫رێگریكردن لەدروستبوونی گرژی لەنێوان هێزە‬ ‫سەربازیەكانی الیەنە جیاوازەكان هێزێكی‬ ‫نیشتیمانی رێكبخات‪ ،‬هەتاكو لەكاتی پێویست‬ ‫و لەهەر شوێنێك بێت بەرگری لە م��اف و‬ ‫بەرژەوەندیەكانی گەلی كوردستان بكات‪.‬‬ ‫سێیەم؛ بەرنامەیەكی سیاسی هاوبەش دابنرێت‬ ‫و دەستەیەكی جێبەجێكردن لەنوێنەرانی‬ ‫هێز و الیەنە سیاسیەكان پێكبهێنرێت كە‬ ‫لەبەرزترین ئاستدا بەرامبەر بە سیاسەتی‬ ‫ن��ەت��ەوەی��ی ـ نیشتمانی ك���وردان بەرپرس‬ ‫بن‪ .‬ئەگەر بەمجۆرە نەبێت و تەنیا كۆنگرە‬ ‫كۆبێتەوە و دواتر هیچ كاروكردارێكی نەبێت‪،‬‬ ‫بێ واتا دەبێت و ناتوانێ وەاڵمی پێویستیەكانی‬ ‫ئ��ەم قۆناخە هەستیارەی ئێستا ب��دات��ەوە‬ ‫كە ستاتۆی كوردانی تێدا ب��ووە ب��ەرۆژەڤ‪.‬‬

‫‪9‬‬

‫وتار‬

‫لەم رۆژانەی دوایی گرتەی‬ ‫سمینارێكیكەمالبۆرقای‬ ‫نزیك لەحكومەتی تورك و‬ ‫پارتی باڵوبوویەوە كە لەمانگی‬ ‫ئەیلولی رابردوو لە ستۆكهۆمل‬ ‫بۆی رێكخراوە‪ ،‬تێدا دەڵێت‪":‬بەرێز‬ ‫بارزان پێی گوتم هەرگیز ناهێڵم‬ ‫كۆنگرەیەك ببەسرتێت كە‬ ‫كاریگەری ئاپۆ و پەكەكەی‬ ‫بەسەرەوە بێت"‪ .‬لەپاڵ ئەمەدا‬ ‫ئەگەر ئەو گووتەی ئەردۆغان‬ ‫بەبیریخۆمانبێنینەوە‬ ‫كە هاوینی رابردوو لەكاتی‬ ‫بەڕێوەچوونیكارەكانیكۆمیتەی‬ ‫ئامادەكاری و دوای دیدارێكی‬ ‫لەگەڵ سەرۆكی حكومەتی‬ ‫هەرێمی باشوری كوردستان‬ ‫گوتبووی"‪ ،‬پێم گوتوون ئەگەر‬ ‫كۆنگرەكە بەگوێرەی داخوازی‬ ‫ئێمە نەبێت رێگای پێنادەین‬ ‫‪...................................‬‬ ‫بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی ـ‬ ‫نیشتامنیلەكوردستاندۆزێكی‬ ‫سرتاتیژیسەرەتاسەرییەبۆیە‬ ‫بەر لەهەموو شتێك پێویستە‬ ‫لەچوارچێوەی تەوەر و ئەجێندای‬ ‫واڵتە دەسەاڵتدارەكانی سەر‬ ‫كوردستان نەبێت‪ ،‬چونكە پارتی‬ ‫بەحوكمیپەیەندییەسرتاتیژی‪،‬‬ ‫ئابوری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬راگەیاندنە‬ ‫بەرفراوانەكەی لەگەڵ دەوڵەتی‬ ‫تورك لەتەوەرەی داخوازیەكانی‬ ‫توركیادا دەخولێتەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ناهێڵێت الیەنە نەتەوەیی ـ‬ ‫نیشتامنیەكانیكارەكانیكۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی زاڵ بێت و زیاتر‬ ‫لەچوارچێوەیبەرژەوەندییە‬ ‫هاوبەشەكانی ئەم دوو الیەنەی‬ ‫دەخولێنێتەوە‬

‫وتار‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫قەزەمــــــی سیــــــاســــی‬

‫كامەران گوڵپی‬

‫هەڵسوكەوت و هەڵوێستی سیاسی سەركردە‬ ‫لە ق��ەزەم ب��وون دەپارێزێت ه��ەروەك ب��ەرزی‬ ‫بااڵنسی بیری نەتەوەیی لە هزری سەركردەدا‬ ‫هەنگاوەكانی پڕماناتردەكات لە ئاست ئاخاوتنی‬ ‫گ��وت��اری ن��ەت��ەوەی��دا بۆیە ئ���ەوە ڕاستیەكی‬ ‫حاشاهەڵنەگرە كە كرداری سەركردە نازناوەكەی‬ ‫دیاری دەكات بۆیە سیاسەتكردن پێویستی بە‬ ‫ئەقڵێكی هوشیار هەیە كە نەخلیسكێتە ناو‬ ‫گەمەی واڵت��ان��ی س��ەردەس��ت لە ناوچەكەدا‪.‬‬ ‫گرفتی كورد وەكو سەركردایەتی لەوەدایە كە كاتێك‬ ‫مەبەستێكی حزبی هەبێت كوردانی هەرچوارپارچە‬ ‫بەیەك نەتەوە دەشوبهێنێت؛ بەاڵم لە هەنگاوی‬ ‫پراكتیزەییدا ڕاستەوخۆ ئەوهەنگاوە هەڵدەگرێت‬ ‫ك��ە ل��ە ب��ەرژەوەن��دی دوژم��ن��ان��دای��ە بەجۆرێك‬ ‫كە چەندین هێڵی وەهمی س��ووری بۆ خۆی‬ ‫دروستكردووە و هەرهەنگاوێكی بەرامبەری بەدڵ‬ ‫نەبێت ڕاستەوخۆ بە بەزاندنی ئەوهێڵەسوورانە‬ ‫تاوانباری دەكات‪ ،‬بۆیە لە مامەڵەكردن لەگەڵ‬ ‫ئاوەها بۆچونێكدا زۆرستەمە لەبەرئەوەی ژمارەی‬ ‫هێڵە سوورەكان نەزانراون‪ .‬ئێمە دەبێت ڕاستگۆبین‬ ‫لە گەڵ خۆماندا و تەنها هێڵێك بەسوور ناوزەد‬ ‫بكرێت كە چەوساندنەوەی نەتەوەكەمان بێت‬ ‫نەك جیاوازی بیروبۆچون لە كایە سیاسیەكاندا‪.‬‬ ‫خ��ۆرئ��اوی بێناز ل��ەالی��ەك ل��ە الی���ەن گروپە‬ ‫تەكفیریەكانەوە تەنگی پێهەڵچنراوە و لەالیەكی‬ ‫ترەوە بەدیواری شەرم گەمارۆدەدرێت و لەمالشەوە‬ ‫بەنەزانی بێت یان بەمەبەست لەباشوورەوە‬ ‫شەڕێكی ڕاگەیاندنی بەرامبەر پیادە دەكرێت‬ ‫بەجۆرێك بەتاكڕەو لەقەڵەم دەدریت بۆیە ئەوەی‬ ‫تا ئێستا لەملمالنێ سیاسیەكاندا باوبووە تەنها‬ ‫شەڕی دوژمن دەكرا ئیتر هاونیشتمانیان هاوكار‬ ‫و دۆستبوون‪ .‬بۆیە ئەمجارە كایەكە زۆر شتی‬ ‫لێدەخوێنرێتەوە؛ چونكە هاوكێشە سیاسیەكان‬ ‫لەناوچەكەدا دەبێت بەگوێرەی ب��ەرژەوەن��دی‬ ‫ئەمریكا بن هەروەك چۆن تاهەنوكەش ئەمریكا‬ ‫لەبەرنەبوونی بەدیل(مالیكی)بەتاكە شاسواری‬ ‫مەیدانی دیموكراسی دادەنێت لە ئێراقدا لە‬ ‫كاتێكدا هەمووان ئەوە دەزانین كە مالیكی جگە‬ ‫لە كەسێكی تائیفی و مەزهەبی شتێكی تر نییە‪.‬‬ ‫ئێستا نیشانەكانی شەڕێكی نەفسی(دەروونی)‬ ‫دژب���ەڕۆژئ���اوای ك��وردس��ت��ان ب��ەدەرك��ەوت��وون‬

‫لەالیەن باشوورەوە بە ئومێدی ڕەوینەوەی ئەو‬ ‫تەنگەژانە لەڕێی هەوڵی ناوەندگێڕٍی سیاسیە‬ ‫بێالیەنەكانی نەتەوەكەمان بۆ ئەوەی رۆژئاوا لە‬ ‫ئیفلیجبوون بپارێزین؛ چونكە ئارامی پرۆسەی‬ ‫ئازادی لە باشوردا دەبێت دەرهاویشتەی ئەرێنی‬ ‫هەبێت ب��ۆس��ەر بەشەكانی ت��ری كوردستان‬ ‫ن��ەك ب��ەن��ەه��ام��ەت��ی و دژای��ەت��ی بشكێتەوە‬ ‫بەسەرئەواندا بۆیە خۆدەربازكردن لەقەزەمبوون‬ ‫بەبیری حزبی هەنگاوێكی هەنووكەییە بۆ‬ ‫سەركردەكانی كورد لە ئێستا و داهاتووشدا‪.‬‬ ‫ڕۆژئاوی خۆشەویست توانی لە ماوەێكی پێوانەیدا‬ ‫وێنەی خۆبەڕێوەبردنێكی نمونەیی بەچاودێرانی‬ ‫سیاسی جیهان پیشانبدات كە كورد تەنها دەرفەتی‬ ‫ئازادی پێنەدراوە وەگەرنا توانای بەدیموكراتیبوونی‬ ‫لە زۆربەی نەتەوەكانی تری جیهان لەسەروترە‪،‬‬ ‫بۆیە واپێویست دەكات ڕاوێژكارە بەڕێزەكان بزانن‬ ‫بەبەرچاوڕوونی ئەوان بۆ سەركردە سیاسیەكان‬ ‫داهاتووی نەتەوەكەمان لە هەڵدیر دەپارێزن‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی سەركردەی سیاسی خۆی لە قەزەم‬ ‫ب��وون بپارێزێت دەبێت بازنەی بەرژەوەندیە‬ ‫تایبەتیەكانی بچوك بكاتەوە بۆنزیك لەخاڵی‬ ‫فەنابوون و ب��ەرژەوەن��دی نەتەوەكەی بكاتە‬ ‫خولیای ڕۆژان���ەی ك��ار و هەنگاوی سیاسی‪.‬‬ ‫دەبێت لەم دۆخە هەستیارەدا مێژوو فەرامۆش‬ ‫نەكرێت؛ چونكە لە داه��ات��وودا هەنگاوەكان‬ ‫دەنوسرێنەوە و ماوەی رتوشكردنی هیچ هەنگاوێكی‬ ‫سیاسی بۆ هیچ سەركردەیەك نابێت لەبەرئەم‬ ‫هۆیە سەركردە مێژوویەكان ب��ەردەوام لەخەمی‬ ‫داهاتووی نەتەوەكانیاندا بوون نەك خودی خۆیان‪.‬‬ ‫كاتێك ئیتالیا لیبیای داگ��ی��رك��رد (عومەر‬ ‫مۆختار)‪ ،‬سەركردایەتی شۆڕشێكی كەم وێنەی‬ ‫كرد دژ بەئیتالیا بۆ ماوەی بیست ساڵ‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئیتالیەكان وەفدێكیان پێكهێنا لەوكەسانەی‬ ‫كە دەستەمۆی خۆیان بوون لە سەرۆك هۆزە‬ ‫لیبیەكان دواتر بەڕێكەوتن بۆ دانوستان لەگەڵ‬ ‫عومەر مۆختاردا‪ ،‬بەاڵم مەبەستەكە لێرەدایە‬ ‫ئ��ەوان��ەی كە بە ئوتۆمبێلی ئیتالی هاتبوون‬ ‫كاتێك كە دابەزین ڕاستەوخۆ ووتیان ڕێگاكە‬ ‫زۆر ناخۆشبوو هەورازونشێوی زۆربوو‪ ،‬بۆیە بەم‬ ‫ئوتۆمبێالنە هاتین وەكو ئەوەی بڵێن ئێمەش‬ ‫هەستی نیشتمانیمان تیایە‪ ،‬ب��ەاڵم (عومەر‬ ‫مۆختار)لە وەاڵمدا ووتی‪":‬بێگومان سواربوونی‬ ‫ئەم ئوتۆمبێالنە زۆرخۆش كەیفی كردن؛چونكە‬ ‫ئەمان لەسەرخۆشگوزەرانی خۆیان ملكەچیان‬ ‫بۆ داگیركەر قبوڵكردبوو"‪ .‬ئەم ووتەیەی عومەر‬ ‫مۆختار دەبێت نامەی دكتۆرای لەسەر وەربگیرێت‪،‬‬ ‫شۆڕەسوارانی ڕزگاری نەتەوەیی قەدبیرناكەنەوە‬ ‫لە خۆشگوزەرانی خۆیان بۆیە دەستەمالنی‬

‫ژیانی سەختن لە پێناو ئازادی نەتەوەكەیاندا‬ ‫ئ��ەم ڕێچكەیەش هەڵبژاردنی زۆرئ��اس��ان‬ ‫نیە و كورد ووتەنی(پیاوی خۆی)دەوێت‪.‬‬ ‫م��ن گەشبینم ب��ەداه��ات��ووی ن��ەت��ەوەك��ەم‬ ‫لەبەرئەوەی لە یەكەم هەنگاوەوە بەپەتی‬ ‫س��ێ��دارە و تاریكی زی��ن��دان ئ��اودێ��رك��راوە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪11‬‬

‫وتار‬

‫حكومەتی بێ ئۆپۆزیسیۆن زیان ئەگێنێ بە دیموكراسی‬

‫سەردار ستار‬

‫هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان بەكۆمەڵێك‬ ‫ئەنجامی نوێوە ب��ەرەو ئ��ەوە ئەچێت كە‬ ‫حكومەت دروستبكات‪ ،‬بەاڵم كۆمەڵێك پرسی‬ ‫گرنگ خۆی قوت ئەكاتەوە‪ ،‬ئەوانیش حكومەتی‬ ‫بنكە فراوان واتا هەموو الیەنەكان پێكەوە‬ ‫بەشداربن‪ ،‬یان حكومەتی لیستە گەورەكان؟‬ ‫وات��ا بە زمانێكیتر حكومەتێكی بەهێز و‬ ‫چۆڵكردنی مەیدانی ئۆپۆزیسیۆن‪ ...‬ئەمە ئەو‬ ‫خااڵنەن كە ئێستا مشتومڕی زۆری لەسەر‬ ‫ئەكرێت‪ .‬بە رژێمە پاشایەتیەكەی فەرهاد‬ ‫پیرباڵیەوەش كە الیەنێكی راستی پێكەوە‬ ‫لەبەر ئەوەی حكومەتی مام و برازا دووبارەیە‪.‬‬ ‫ئەبێ تۆزێك بگەڕێینەوە دواوە‪ ،‬هەڵبژاردنەكانی‬ ‫(‪ )9\21‬تا ئاستێك هەندێك هاوسەنگی گۆڕی‬ ‫بەتایبەت هاوسەنگی گۆڕان و یەكێتی‪ ،‬ئیدی‬ ‫كار گەیشتۆتە ئەوەی دۆستەكان لەیەك بكا‪،‬‬ ‫یان ئەوەتا جارێكیتر یەكێتی كلكایەتی بۆ‬ ‫پارتی قەبوڵ بكات‪ ،‬پارتی و گۆڕان خۆیان بە‬ ‫براوەی هەڵبژاردن دادەنێن‪ ،‬لە راستیدا پارتی‬ ‫براوە نییە‪ ،‬بەزۆر و بەهەموو ساختەكاریەكان‬ ‫توانی لە پێگەی خۆی (‪)2009‬دا بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫ئەوەشی بە بڕوای هەموو چاودێران ئەگەر‬ ‫ناوی مردوان و دوو جار دەنگدانی هێزەكانی‬ ‫ناوخۆ و زێرەڤانی و دەنگی كوردانی رۆژئاوا‬ ‫و باكور نەبێ مەحاڵە ئەوەندەشی هێنابا‪،‬‬ ‫بۆیە بە شیمانەی من پارتی خۆشی ئەوە‬ ‫ئەزانێ بۆیە زۆر بەو ئەنجامە دڵخۆش نییە‪،‬‬ ‫واتا پارتی ب��راوەی یەكەم نییە‪ ،‬الیەنێكی‬ ‫تریش كە پارتی تێیدا دۆڕاوە ئەویش‪ ،‬پارتی‬ ‫ناتوانێ بەدڵی خۆی حكومەت دروست بكات‬ ‫واتا نەخۆی زۆرینەی رەهایە‪ ،‬نە دۆستەكانی‬ ‫وەك یەكێتی و یەكگرتووی ئیسالمی دەنگی‬ ‫پێویستیان هەیە بۆ بێمنەت بوون لە گۆڕان‪،‬‬ ‫ئەمەش كارەكەی پارتی قورستر ك��ردوە‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان تا ئاستێك دەنگی زۆربووە‬

‫لەبەرامبەر یەكێتی‪ ،‬بەاڵم لەبەرامبەر پارتی‬ ‫وەك خۆیەتی‪ ،‬واتا گۆڕان دەنگەكانی یەكێتی‬ ‫بردوە‪ ،‬بەاڵم كەمتر دەنگی پارتی ئەمەش‬ ‫وادەكا كە بڵێین گۆڕان براوەی سلێمانیە بۆ‬ ‫جاری سێیەم ئەوەش راستیەكە‪ .‬لە ئێستا‬ ‫یاریەكە بۆ گۆڕانیش قورسە‪ ،‬چونكە پارتی‬ ‫نایەوێ مامەڵەی هاوبەشی دەس��ەاڵت لە‬ ‫گەڵ گ��ۆڕان و دۆستەكانی بكات كە دەكا‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی حكومەتی راب���ردوو‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئ��ەوەی لە حكومەتی راب��ردوو پارتی زۆری‬ ‫خوارد بەدەستی ئەو ئۆپۆزیسیۆنەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫الی سەختە لەم كابینەیەدا هاوبەش بن‪،‬‬ ‫بێگومان ئەو الیەنانەش ئەڵێن هاوبەشی‬ ‫راستەقینە بین ن��ەك تەنها ب��ۆ دیكۆر‪.‬‬ ‫لە ئێستا پارتی خەریكی ئامادەكاریە بۆ‬ ‫دروستكردنی حكومەت‪ ،‬واتا سیناریۆیەكە‬ ‫بێ پارتی نابێ‪ ،‬چونكە دوو هەرێمی لە‬ ‫كوردستان دووب���ارە ئەبێتەوە و پارتیش‬ ‫ناهێڵێ حكومەتێك ئەوی تیا نەبێ سەركەوێ‪،‬‬ ‫نمونەی حكومەتی بەرهەم ساڵحیشمان بینی‪،‬‬ ‫گەیشتبووە ئەو ئاستەی لەالیەن ئەندام و‬ ‫الیەنگرانی پارتی لە هەولێر هێلكە باران و‬ ‫تەماتە باران بكرێت‪ .‬ئەگەرنا دەكرێ بێی‬ ‫پارتیش حكومەت دروستبكرێ و نمونەی‬ ‫حكومەتی ئێستای مالیكی لەبەرچاوانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نە نەوشێروان مالكیە مەزهەبی شیعە و ئێرانی‬ ‫لە پشت بێ و نە پارتیش لیستی عێراقیەیە‬ ‫كە بەفشاری ئێران تەنازول بكا‪ ،‬لەبەر ئەوە‬ ‫فیلیمەكە حەوتباریە ئیدی دیسان فیگوڕەكانی‬ ‫پ��ارت��ی ل��ە گ��ۆڕەپ��ان��ەك��ە ی���اری ئ��ەك��ەن‪.‬‬ ‫گ��ۆڕان شەڕی وەرگرتنی پۆستی سەرۆكی‬ ‫پارێزگای سلێمانی دەستپێكردوە‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئ��ەگ��ەر وادەی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پارێزگاكان‬ ‫دیاری بكرێ ئەو كارتەی گۆڕان ئەسوتێ‪،‬‬ ‫بەاڵم لە ئێستاشەوە دی��ارە كە پارێزگاری‬ ‫داه��ات��ووی سلێمانی دوور ی��ان نزیك بۆ‬ ‫گۆڕان ئەبێ و پێویستە یەكێتیش زۆر بەوە‬ ‫قەڵس نەبێ‪ ،‬چونكە دۆڕاوی دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫پارتی ئەم ج��ارەش رزگ��اری كرد بەدیاری‬ ‫ك��ردن��ی وادەی هەڵبژاردنی پارێزگاكان‬ ‫ئ��ەی لە هەڵبژاردن كێ رزگ���اری ئەكا؟؟‬ ‫بێگومان پێویستە پ��ارت��ی��ش خ��ۆی بۆ‬ ‫یاریە تازەكە ئامادە بكات‪ ،‬ئیدی دۆستە‬ ‫ستراتیژەكەی لە هێز كەوتووە و ناتوانێ‬ ‫ماراسۆنی ج��اران بكا‪ ،‬ئەمەش وادەك��ا كە‬ ‫پارتی خۆشی بێ یان ترشی بێ‪ ،‬دەبێ لەگەڵ‬

‫گۆڕانكاریە نوێكە مامەڵە بكا‪ ،‬چونكە لەگەڵ‬ ‫یەكێتی و یەكگرتوو حكومەت دروستكردن‬ ‫چەند ئەتوانێ بەسەر هەرێمی سلێمانیدا‬ ‫زاڵ��ب��ێ‪ .‬ل��ەچ��وار ساڵی راب���ردوو بینیمان‬ ‫پارتی میوانێكی رەزا قورسی سلێمانی بوو‪،‬‬ ‫بەهەمانشێوە یەكگرتوو بەقسەی توركیا‬ ‫ئەچێتە پاڵ پارتی و دەسبەرداری گۆڕان و‬ ‫كۆمەڵ ئەبێ؟ ئەگەرچی لە سیاسەت هەموو‬ ‫شتێك ئەبێ‪ ،‬ب��ەاڵم بەو حكومەتە الوازە‬ ‫پارتی ب��ەرەو كوێ مل ئەنێ‪ ،‬كە گومانی‬ ‫ه��ەرە لەپێش ئەوەیە پارتی و یەكێتی و‬ ‫یەكگرتوو حكومەتی نوێ دروس��ت بكەن‪.‬‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن كێ ب��ارەك��ەی هەڵئەگرێ؟‬ ‫لەئێستاوە كەس خۆی بەخاوەنی نازانێ‪ ،‬هەموو‬ ‫لیستە براوەكان خۆیان بۆ دەسكەوتەكانی‬ ‫هەڵبژاردن ئامادەكردوە‪ ،‬دەرەوەی چوار هێزی‬ ‫ئۆپۆزیسیۆنی ناو پەرلەمانی رابردوو‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫تر خۆی لەخۆیدا فرچكیان بە دەسەاڵتەوە‬ ‫گ��رت��ووە‪ ،‬چونكە چ��اوی��ان ل��ە ب��ووج��ە و‬ ‫دامەزراندنی راوێژكار و بەڕێوەبەر و پاسەوان‬ ‫و ئ��ەو ج��ۆرە شتە كارتۆنیانەیە‪ ،‬ئ��ەوەی‬ ‫چاویشی لەمانە بێ سەختە ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫بوونی پیبكرێ‪ ،‬یەكێتی خۆی ساغ كردەوە‬ ‫كە بەشدار ئەبێ لە حكومەتی داهاتوو‪،‬‬ ‫ئەوەش بڵێین ئیدی ئۆپۆزیسیۆن بوون كاری‬ ‫یەكێتی نییە‪ ،‬چونكە كادیر و سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی فێرە خۆشگوزەرانی دەسەاڵتبووە‪‌،‬‬ ‫بۆیە مانەوە لەگۆڕەپانی ئۆپۆزیسیۆن بەوان‬ ‫هەڵناسوڕێ‪ ،‬داوا لێكردنیشیان بۆخۆی هەڵەیە‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی گ��ۆڕان لە چ��وار ساڵی راب��ردوو‬ ‫نمونەیەكی چاالكی لە ئۆپۆزیسیۆن بوون‬ ‫ل��ە هەرێمی ك��وردس��ت��ان نیشاندا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫جێگای دەستخۆشیە‪ ،‬بەڕای من لەچوار ساڵی‬ ‫راب��ردوو ئیسالمیەكان لەترسی ئەوەی بنكەی‬ ‫جەماوەریان لەدەست ن��ەدەن بۆیە بەناچاری‬ ‫بوونە ئۆپۆزیسیۆن لە گەڵ گ��ۆڕان‪ ،‬چونكە‬ ‫ئ��ەوان بە دەس��ەاڵت و زۆرداری��ەك��ان��ی پارتی‬ ‫لێڕاهاتبوون‪ ،‬ئەوەی رۆحی ئۆپۆزیسیۆنی لەناو‬ ‫پەرلەمان بەبێ شەرمی و بە جەسورانە نیشاندا‬ ‫بێگومان بزووتنەوەی گۆڕان بوو‪ .‬بۆیە ئەگەر‬ ‫گۆڕان سەنگەری ئۆپۆزیسیۆن بەرنەدا بێگومان‬ ‫خزمەتێكی گەورە بە دیموكراسی ئەكات‪ ،‬چونكە‬ ‫چۆڵبوونی سەنگەری ئۆپۆزیسیۆن مەترسی‬ ‫ئەخاتە سەر دیموكراسی و ستەمی دەسەاڵتداران‬ ‫زیاتر ئەكات‪ ،‬هەرچەند گۆڕان پەیمانی داوەتە‬ ‫دەن��گ��دەران��ی و دەی���ەوێ هەندێك ئیمتیازی‬ ‫دەسەاڵتیان بۆ دەستەبەر بكات ئەوەش مافی‬

‫وتار‬

‫‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەگەر پارێزگاری سلێامنیش لەدەست گۆڕان بێ دیسان ئۆپۆزیسیۆن بوون زیاتر خزمەت بەسلێامنی دەكات‪ ،‬چونكە دەسەاڵت ترسی زیاتر‬ ‫ئەبێ‪ ،‬بۆیە ئەڵێم پێویستە گۆڕان سەنگەری ئۆپۆزیسیۆن بەرنەدات و بەرەی دیموكراتخوازان الواز نەكات‪ ،‬چونكە حكومەتی بێ ئۆپۆزیسیۆن زیان‬ ‫ئەگێنێ بە بەرەو پێشچوونی دیموكراسی‬ ‫…………………‬ ‫دەكرێ بێی پارتیش حكومەت دروستبكرێ و منونەی حكومەتی ئێستای مالیكی لەبەرچاوانە‪ ،‬بەاڵم نە نەوشێروان مالكیە مەزهەبی شیعە و ئێرانی‬ ‫لە پشت بێ و نە پارتیش لیستی عێراقیەیە كە بەفشاری ئێران تەنازول بكا‪ ،‬لەبەر ئەوە فیلیمەكە حەوتباریە ئیدی دیسان فیگوڕەكانی پارتی لە‬ ‫گۆڕەپانەكە یاری ئەكەن‬ ‫………………‬ ‫لە ئێستا ئۆپۆزیسیۆن بوون ئەركێكی لە پێشرتە‪ ،‬چونكە پارتی نایەوێ گۆڕان هاوبەشی بنەڕەتی بێ ‪ ،‬ئەوكات گۆڕان ناتوانێ ئەسپی خۆی وەك ئەیەوێ‬ ‫تاوبدا‪ ،‬ئەو رۆحە ئۆپۆزیسیۆنەشی الواز ئەبێ‪ ،‬بەو گەرمایەی ئێستا مانەوەی گۆڕان لەسەنگەری ئۆپۆزیسیۆن ئیدی پارتی زیاتر بەرەو دواوە ئەبات‪،‬‬ ‫چونكە پارتی سەرەخۆرەیە كێی لە گەڵ ببێتە هاوبەش لەكۆتایدا الوازبوون و لەناوچونی بۆ ئەمێنێتەوە‬ ‫خۆیەتی وەك حیزبێك‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەڕای من بۆ‬ ‫خزمەتی دیموكراتی و بۆ ئەوەی لەچوار ساڵی‬ ‫داهاتوو بەرەی ئۆپۆزیسیۆن بتوانێ سەركەوتنی‬ ‫گەورەتر بەدەستبخا و دەسەاڵتێكی دیموكراتیانە‬ ‫و بەدەستپێشخەری خۆی دروس��ت بكات لە‬ ‫ئێستا ئۆپۆزیسیۆن بوون ئەركێكی لە پێشترە‪،‬‬ ‫چونكە پارتی نایەوێ گۆڕان هاوبەشی بنەڕەتی‬

‫بێ ‪ ،‬ئەوكات گۆڕان ناتوانێ ئەسپی خۆی وەك‬ ‫ئەیەوێ تاوبدا‪ ،‬ئەو رۆحە ئۆپۆزیسیۆنەشی الواز‬ ‫ئەبێ‪ ،‬بەو گەرمایەی ئێستا مانەوەی گۆڕان‬ ‫لەسەنگەری ئۆپۆزیسیۆن ئیدی پارتی زیاتر‬ ‫بەرەو دواوە ئەبات‪ ،‬چونكە پارتی سەرەخۆرەیە‬ ‫كێی لە گەڵ ببێتە هاوبەش لەكۆتایدا الوازبوون‬ ‫و لەناوچونی بۆ ئەمێنێتەوە‪ .‬هەتا ئەگەر‬

‫پارێزگاری سلێمانیش لەدەست گۆڕان بێ دیسان‬ ‫ئۆپۆزیسیۆن بوون زیاتر خزمەت بەسلێمانی‬ ‫دەكات‪ ،‬چونكە دەسەاڵت ترسی زیاتر ئەبێ‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەڵێم پێویستە گۆڕان سەنگەری ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫بەرنەدات و بەرەی دیموكراتخوازان الواز نەكات‪،‬‬ ‫چونكە حكومەتی بێ ئۆپۆزیسیۆن زیان‬ ‫ئەگێنێ ب��ە ب��ەرەو پێشچوونی دیموكراسی‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪13‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫مەال عەبدولكەریم؛‬

‫ئێمە زۆر نیگەرانین لەو هەڵوێستەی پارتی سەبارەت بەشۆرشی رۆژئاوای كوردستان‬

‫رێكردن و هاندانی گەنجانی كورد بۆ سوریا و شەڕكردن لەبەرامبەر كورد‬ ‫لەژێر هەرناو و پاساوێكدا بێت خەیانەتە‬ ‫مامۆستا (مەال عەبدوالكریم شارباژێڕی)‬ ‫خەتیب و وتارخوێنی مزگەوتی "سەردار‬ ‫ئاغا"‪ ،‬لە هەڤپیڤینێكی "رۆژی واڵت"دا‪،‬‬ ‫رێكردنی گەنجانی كورد لەژێر ناوی جیهاددا‬ ‫بۆ سوریا و شەڕكردن لەگەڵ گەلەكەمان و‬ ‫شەرڤانانی ئازادی ئەو بەشەی كوردستاندا‬ ‫دەڵێت‪":‬ئەمە بەشێكە لە خیانەت ئیدی‬ ‫فەرقی نییە لە ژێر هەر پەردەو ناوێكدا‬ ‫بێت‪ .‬واڵتێكی دەرەكیش بەرپرس نییە لە‬ ‫ناردنی ئەو گەنجانە؛ بەڵكو كورد خۆیەتی‬ ‫و دەستێكی خیانەتكاری لە ن��او كورد‬ ‫هەیە و هێشتا ئەو دەستە خەیانەتكارە‬ ‫نەبڕاوە‪ ،‬بەراستی ئەمانە بەكرێگیراون‬ ‫یانێ بە تەواوی بەكرێگیراون"‪ ،‬مامۆستا‬ ‫عەبدولكەریم ئەوەشی ووت؛ دەبوایە‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان بەتەواوی‬ ‫پشتگیری لەو شۆرشەی بكردایە نەك‬ ‫بەچاوێكی ك��ەم و كەمتەرخەمییەوە‬ ‫ت��ەم��اش��ای ئ��ەو ش��ۆرش��ە ب��ك��ات‪ ،‬ئێمە‬ ‫زۆر نیگەرانین لەو هەڵوێستەی پارتی‬ ‫سەبارەت بەشۆرشی رۆژئاوای واڵتمان‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬گۆران پێنجوێنی‬

‫پرسیار‪ /‬وەكو كەسایەتیەكی ئایینی و‬ ‫نەتەوەیی مامۆستا گیان بەرێزتان ئەو‬ ‫گۆڕانكاریانەی لەناوچەكە دەگوزەرێت‪،‬‬ ‫ئاراستەیان ب��ەروك��وێ دەچێت و كورد‬ ‫لەكوێ ئەم گۆڕانكاریانەدانە‪ ،‬لە ئێستاشدا‬ ‫گەلەكەمان لە رۆژئاوای كوردستان لەناو‬ ‫شۆڕشدا و رۆژان��ەش بۆ بەدەستخستنی‬ ‫م��اف��ە رەواك���ان���ی خ���ۆی لەتێكۆشان‬ ‫وبەرخۆداندایە‪ ،‬بەرێزتان شۆڕشی ئەو‬ ‫بەشەی كوردستان چۆن هەڵدەسەنگێنن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬دەمەوێت سەرەتا ئەوە بڵێم‪ ،‬دەبێت‬ ‫ئێمە شۆرشی عەمەلی یان شۆرشی بەكردەوە بە‬ ‫بەشێكی پیرۆزی هەوڵ و كۆششی كورد بزانین بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافە رەواكانی خۆی‪ .‬ئێمەی كورد‬ ‫لەوەتەی هەین ئەوە سەدەی بیستەم و بیستویەك‬ ‫ئەم دوسەدەیە بەخوێناوی بەسەرچووە لەسەر‬

‫كورد‪ ،‬چ لە باكور‪ ،‬باشور رۆژهەاڵت و رۆژئاوا گەلی‬ ‫كورد لەپێناو بەدەستهێنانی مافە رەواكانی خۆی‬ ‫بەردەوام لەبەرخۆدان و شۆرشبوونە‪ .‬لەم كاتەدا‬ ‫لە باشور هەندێك سەقامگیری بەخۆیەوە بینیوە‬ ‫و تارادەیەك مافی بۆ دیاریكراوە‪ ،‬بەاڵم گیانمان‪،‬‬ ‫رۆحمان لە گەاڵ بەشەكانی تری كوردستانە‬ ‫بەتایبەت كە ئێستا رۆژئاوای واڵتمان كەوتۆتە‬ ‫گێژاوی شۆڕشێكی ن��ادی��ارەوە‪ ،‬ئومێدەوارین‬ ‫لە دوارۆژدا شۆڕشی كوردانی رۆژئ��اواش بگات‬ ‫بەئامانجی خ��ۆی‪ ،‬چونكە ئێستا رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین لەژێر ن��اوی عەولەمەدا كەمێك بەرەو‬ ‫پێش چووە بۆ ئەوەی ئەو گەلە ژێردەستانەی‬ ‫ناوچەكە ئازاد ببنو بگەن بەمافەكانی خۆیان‪،‬‬ ‫ئ��ەو ش��ۆرش��ەی ئێستای رۆژئ���اوای وواڵتمان‬ ‫دەستی پێكردوە بەتەواوی شۆرشێكی رەوایە‬ ‫و شۆرشێكی پیرۆزە بۆیە پێویستە ئێمە بە‬ ‫هەموو جۆرێك پشتگیری لێ بكەین‪ ،‬جا بۆ‬ ‫پشتگیریكردنی ئەم شۆرشەش بە خوێناوی‬ ‫بێت یان بە گفتوگۆ بێت یان بەئاگربەست بێت‬ ‫بەهەر جۆرێك بێت پێویستە ئێمە پشتگیری‬ ‫شۆرشی رۆژئاوای گەلەكەمان بكەین بۆ ئەوەی‬

‫ئەوانیش بە مافەرەواكانی خۆیان بگەن‪ ،‬لێرەدا‬ ‫دەمەوێت‪ ،‬چەند نموونەیەكی رابردووتان بۆ باس‬ ‫بكەم‪ .‬هەر كاتێك كەوا شۆرش هەڵەستێت ئیتر‬ ‫ئەو واڵتە دەكەوێتە ژێر تەوژمی بیرو بۆچونی‬ ‫ناحەزان و دوژمنانی گەلەكەمانەوە‪ ،‬ئەمساڵ‬ ‫و پ��ارو پێراریش ك��ەوا سوریا كەوتە گیژاوی‬ ‫كێشەكانی ناوخۆی لە نێوان حكومەتی ناوەندی‬ ‫و ئۆپۆزسیۆندا كوردیش لەئاستی خۆیەوە هاتە‬ ‫مەیدانی قەزیەكەوە بۆ داواك��ردن��ی مافەكانی‬ ‫خۆی كە چەند ساڵێكە لێی سەندراوەتەوە و‬ ‫ئەمڕۆكە دەیەوێت بەدەستی بێنەوە‪ .‬ئەوەی زۆر‬ ‫جێگەی نیگەرانیە ئەكەم سەرۆكی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫سوریاش"ئیتالفی نیشتمانی سوریا"كە لەتوركیا‬ ‫دانرا‪ ،‬كاتێك سەبارەت بە پرسی كورد لێیان‬ ‫پرسی‪ ،‬بەوەاڵمێكی زۆر نابەجێوە گووتی‪":‬لە‬ ‫سوریادا شتێك بەناوی كورد و پرسی كورد و‬ ‫كێشەی كورد بوونی نییە"‪ ،‬سەرەرای ئەمەش‬ ‫و دوای هاتنی (عەبدوالباست)‪ ،‬هاتە جێگاكەی‬ ‫هەمان پرسیاریان لەویش كرد‪ ،‬بەاڵم لەوەاڵمدا‬ ‫ئەو ووتی تاكۆ حكومەتی بەشار ئەسەد نەروخێ‬ ‫و حكومەتێكی تر پێكبێت‪ ،‬ئەوجا باسیش‬ ‫لە پرسی ك��ورد دەك��ەی��ن‪ ،‬وات��ە كاتێك ئێمە‬

‫چاوپێكەوتن ‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫خۆمان گرت و حكومەتیشمان پێكهێنا ئەودەم‬ ‫لەسەر پرسی كوردیش رادەوەستێ و شۆرشی‬ ‫كوردیش بەتاوان دەزانێت‪ ،‬ئەمەیە بیرو بۆچونی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سوریا كەواتە نابێت ئیتر ئێمەش‬ ‫چاوەرێی رەحمەتی معارەزەی سوریا بین كەوا‬ ‫جۆرێك لە جۆرەكان مافی گەلی كورد بدات‪ .‬هیچ‬ ‫جیاوازیەك نییە لە نێوان حكومەتی بەشار ئەسەد‬ ‫و ئۆپۆزسیۆنی سوریا و هەردوكیان بە چاوێك‬ ‫تەماشای پرسی كورد دەكەن هەردوك دەخوازن‬ ‫پرسی كورد بتاوێننەوە و لەناوی بەرن و نەیەڵن‬ ‫سەردەربێنێت و بگات بەئامانجەكانی خۆی‪ ،‬ئەمە‬ ‫جۆرێك بو لەگەڕانەوە بۆ ئەو مێژووەی كە چی‬ ‫دەسەاڵت و چی ئۆپۆزسیۆنی سوریا نایانەوێت‬ ‫ك��ورد بگات بە مافە رەواكانیان‪ .‬هەنوكەش‬ ‫جنسیە نەدراوە بەكورد لە سوریا ئەمەش بەمانای‬ ‫ئەوە دێت كوردیان وە ك خەریبەیەك داناوە كەی‬ ‫ویستیان وەدەریان نێن‪ ،‬جا لەبەر ئەمە شۆرشی‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان زۆر بەشۆرشێكی رەوای‬ ‫دەزانین و بەئومێدی بەرەو پێشتر و گەشەی‬ ‫زیاتر بكات و زیاتر پتەو ببێت و بەئومێدی ئەوەی‬ ‫شۆرشی بەرخۆدانی گەلی ئێمە لە رۆژئ��اوای‬ ‫واڵتمان ببێتە داین شۆرشی رزگاری گەلەكەمان‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە ئێستادا لە باشوری كوردستان و‬ ‫بگرە لە رۆژهەاڵت و باكوری كوردستانیش‬ ‫گەنجانی كورد لەبن ناوی جیهاددا فڕیۆ‬ ‫دەدرێن و رەوانەی شەڕی دژ بەكوردیان‬ ‫دەكەن لە سوریا‪ ،‬ئاخۆ ئەمە چەندە راستە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬زۆر جێگای داخ��ە پرسی ناردنی‬ ‫گەنجانی كورد یان هاندانی گەنجانی كورد كە‬ ‫بچن بۆ سوریا بۆ شەڕی دژبە كورد زۆر جێگای‬ ‫نیگەرانیە‪ ،‬ئەمەش جۆرێكە لەو خیانەتانەی‬ ‫مێژوو كە دژ بەمیللەتی ك��ورد ك��راوە‪ .‬هیچ‬ ‫جیاوازی نییە لە نێوان خیانەتەكانی دوێنێ‬ ‫و ئەمڕۆدا هەموویان لە كۆتایدا خیانەتن و‬ ‫دوژمنانی كورد هەمیشە خۆمانیان بە كارهێناوە‬ ‫بۆ شەڕكردن لە گەاڵ خۆماندا‪ ،‬ئیدی لەژێر ناوی‬ ‫دیندا بێت یان پشتگیری ئۆپۆزسیۆنەوە بێت‬ ‫ئەوە ئێمە هەرگیز و بەهیچ شێوەیەك پشتگیری‬ ‫ئەو گەنجانە ناكەین و داوا دەكەین كە ئەو هاندان‬ ‫و هەڵمەتە رابوەستێت و داواكارین لە گەلەكەمان‬ ‫لە هەرچوارپارچەی كوردستان ناڕەزایەتی خۆیان‬ ‫دەڕببرن لە دژی ئەو گەنجانەی رەوانەی شەڕی‬ ‫كورد كوژی دەكرێن‪ ،‬ئەمەش بەشێكە لە خیانەت‬ ‫ئیدی فەرقی نییە لە ژێر هەر پەردەو ناوێكدابێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كێ بەرپرسیارە لەبەرامبەر بە‬ ‫چوونی گەنجانی باشوری كوردستان بۆ شەڕ‬ ‫لەدژی گەلەكەمان لە رۆژئاوای كوردستان؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە م��ێ��ژەوە دەستێكی دوژمنكاری‬ ‫هەیە لەناو خۆدی كورددا دژ بەمیللەتی خۆی‪.‬‬

‫ئەمە واڵتێكی دەرەكی نییە كە بەرپرس بێت‬ ‫لە ناردنی ئەو گەنجانە؛ بەڵكو كورد خۆیەتی‬ ‫و دەستێكی خیانەتكاری لە ناو كورد هەیە كە‬ ‫هێشتا ئەو دەستە نەبڕاوە پێویستە ئیتر كۆتایی‬ ‫بێن؛ چونكە بەراستی ئەمانە بەكرێگیراون یانێ‬ ‫بە تەواوی بەكرێگیراون‪ .‬هەركەس دژ بە گەلی‬ ‫خۆی كار بكات بەدڵنیاییەوە ئەوە خائینە ئەوە‬ ‫بە كرێگیراوە جا ئەوانەی هەڵدەستن بە هاندانی‬ ‫گەنجەكانمان یان رێگەیان بۆ خۆش دەكەن تا‬ ‫بگەنە سوریا و شەڕ لە بەرانبەر كوردا بكەن جا‬ ‫لەژێر هەرناوێك بێت ئەوانە دەچنە زبڵدانی مێژووی‬ ‫خیانەتكارانەوە و مێژوویش بە قەڵمێك خەتی‬ ‫ڕەش دەخاتە سەر ئەو الیەنانەی خیانەت دەكەن‬ ‫لە گەل و نیشتمانیان‪ .‬بۆیە ئێمە وەك زانایانی‬ ‫ئاینی ئەم كارانە بەدژی گەلەكەمانی دەزانین و‬ ‫بە خیانەتكاریان دەزانین و بێگومان ئەو جۆرە‬ ‫رەوتانەی هەڵدەستن بەناردنی گەنجەكانمان بە‬ ‫فتوای نابەجێ هانیان دەدەن بۆ چونیان بۆ شەڕی‬ ‫دژ بە كورد بەناوی جیهاد و ‪ ...‬هتد‪ .‬ئەوانە‬ ‫مافی كوردیان خستۆتە ژێر پێیان و پێویستە‬ ‫گەلی كورد حسابێك بۆ دوارۆژی ئەوانە بكات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بۆچی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫ئەوەندە دژایەتی شۆڕشی گەلەكەمان‬ ‫ل�����ەرۆژئ�����اوای ك���وردس���ت���ان دەك����ات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬رەن��گ��ە بەباشی ئ��اگ��اداری هەموو‬ ‫وردەكاریەكانی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫نەزانم‪ ،‬بەاڵم ئەگەر پارتی دیموكرات وا بێت‬ ‫ئەوا گەورەترین غەدری كردوە لە گەلەكەمان لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬دەبوایە پارتی دیموكراتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان م��ێ��ژووی خ��ۆی ب��ە جۆرێكی تر‬ ‫برازانایەتەوە كەوا گەلی كورد شانازی پێوە‬ ‫بكردایە‪ ،‬دەبوایە پارتی دیموكرات بەتەواوی‬ ‫پشتگیری لەو شۆرشە بكردایە نەك بەچاوێكی‬ ‫كەم و كەمتەرخەمییەوە تەماشای ئەو شۆرشە‬ ‫بكات‪ ،‬ئێمە زۆر نیگەرانین لەو هەڵوێستەی‬ ‫پارتی سەبارەت بەشۆرشی رۆژئاوای واڵتمان‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬م���اوەی���ەك ب���ەرل���ە ئێستا‬ ‫پ��ارت��ی رێ��گ��ری ك���رد ل��ە ه��ات��ن��ی ساڵح‬ ‫م��وس��ل��ی��م ب���ۆ ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫ئاخۆ ئ��ەم رێگریە چ��ەن��دە خ��زم��ەت بە‬ ‫ی��ەك��ێ��ت��ی ن��ەت��ەوەی��ی ك���ورد دەك���ات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەمەش خاڵێكە وەك ئەو خااڵنەی‬ ‫كە جێگای نیگەرانی گەلی ك��وردە و هەرگیز‬ ‫نەدەبوو پارتی رێگە لە بەرێز (ساڵح موسلیم)‬ ‫بگرێت بۆ هاتنە ناو باشوری واڵتەكەی‪ .‬ئێمە لە‬ ‫باشوری كوردستان هەر لەسەرەتای شۆرشەوە‬ ‫لە ساڵەكانی شەستەوە لەسەدەی رابردوودا كە‬ ‫ناودەبرا بەشۆرشی ئەیلول هەر لەو كاتەوە تاكو‬ ‫ئەمڕۆ هەمیشە دەستكاری شۆرشەكەمان كراوە‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫داواكارین لە گەلەكەمان لە‬ ‫هەرچوارپارچەیكوردستان‬ ‫ناڕەزایەتی خۆیان دەڕبربن لە‬ ‫دژی ئەو گەنجانەی رەوانەی‬ ‫شەڕی كورد كوژی دەكرێن‪،‬‬ ‫ئەمەش بەشێكە لە خیانەت‬ ‫ئیدی فەرقی نییە لە ژێر هەر‬ ‫پەردەوناوێكدابێت‬ ‫‪............................................‬‬ ‫تەمەنا دەكەین ئیرت پارتی‬ ‫دیموكراتیش هەندێك بە‬ ‫خۆیدابچێتەوە‬ ‫‪..................................................‬‬ ‫پێویستیەكیسەرشانی‬ ‫كوردە لەهەر چواربەشەكەی‬ ‫تری كوردستان پشتگیری و‬ ‫پشتیوانیئەوبەرێوبەراییەتیە‬ ‫بدەن و سەری بخەن بۆ‬ ‫بەدیهێنانی حۆكمی زاتی بێت‬ ‫یان فیدراڵی بێت یا دەوڵەتی‬ ‫كوردی بێ و ئەوەشی دژ‬ ‫بە ئەو بەرێوەبەرایەتیە بێت‪،‬‬ ‫هاوكاری دۆژمنانی گەلی‬ ‫كوردە‬ ‫‪......................................‬‬ ‫نەك ئێمە؛ بەڵكو هەموو‬ ‫كوردستان دژی ئەو بریارەی‬ ‫پارتی بوو لە رێگری كردنی‬ ‫بەرێز (ساڵح موسلیم)‬ ‫هاوسەرۆكی پارتی یەكێتی‬ ‫دیموكراتی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەمیشە دەستی خیانەتكاری درێژكراوە بۆی و‬ ‫زۆر جار شەڕ وەستاوە و ئاگربەست رویداوە لە‬ ‫نێوان شۆرشی كورد و حكومەتی ناوەندا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەموو ئاگربەستێك كێشەیەكی بۆ دروستبووە‬ ‫بەسەر گەلی ك��وردا‪ .‬جا وەه��ای دەزان��م كە‬ ‫ئەمەیش دەستێكی دەرەكی هەبێت لە رێگرتن‬ ‫لە بەرێز (ساڵح موسلیم) بۆ هاتنە ناو باشور‬ ‫بە بیانوی ئەوەی گوایە سنوری پەراندوە یان‬ ‫بەبیانوی ئەوەی كە سنور هەیە لە نێوان باشور‬ ‫و رۆژئاوادا‪ ،‬بەاڵم ئێمە باش دەزانین كوردستان‬ ‫ی��ەك كوردستانە و ئ��ەو س��ن��وران��ەش تەنیا‬ ‫دەستكردن و سنوری دوژمنانی پێش سەدەی‬ ‫بیستەمە‪ .‬ئەوە ئەو سنورەیە كەوا رێكەوتننامەی‬ ‫(سایكس بیكۆ) نێوان بەریتانیا و فەرەنسا‬ ‫دایناوە‪ ،‬ئەو سنورە سنورێكی شەرعی نییە‪،‬‬ ‫ئەو سنورە سنورێكی غ��ەدرە‪ ،‬بۆیە پێویستە‬ ‫ئێمەی گەلی كورد بە هیچ جۆرێك دان نەنێین‬ ‫بەوسنورەدا و خاكی كوردستان یەك خاك و یەك‬ ‫نیشتمان و یەك گەلە‪ .‬نەك ئێمە؛ بەڵكو هەموو‬ ‫كوردستان دژی ئەو بریارەی پارتی بوو لە رێگری‬ ‫كردنی بەرێز (ساڵح موسلیم) هاوسەرۆكی پارتی‬ ‫یەكێتی دیموكراتی‪ ،‬تەمەنا دەكەین ئیتر پارتی‬ ‫دیموكراتیش هەندێك بە خۆیدا بچێتەوە و جارێكی‬ ‫تر دوب��ارەی نەكاتەوە ئەم كارەساتە لە هیچ‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫كوردێك یان خەباتكارێكی هەر پارچەیەكی تری‬ ‫كوردستان كە بخوازێت بێتە باشوری كوردستان‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ل��ە ئ��ێ��س��ت��ادا كەسایەتییە‬ ‫ئ��ای��ی��ن��ی��ەك��ان ل��ە ب��اك��وری ك��وردس��ت��ان‬ ‫ه��ەوڵ��دەدەن كۆنفرانسێك لەژێر ناوی‬ ‫ئیسالمی دیموكراتیكدا س��از بكەن‪،‬‬ ‫رای ب��ەرێ��زت��ان ل��ەم��ب��ارەی��ەوە چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئێمە زووتر پشتگیری خۆمان لەم بیرو‬ ‫بۆچونە كرد‪ .‬ئێمە لەسەردانێكمان بۆ بناری‬ ‫قەندیل كە مامۆستایانی ئاینی بوین لە وێ‬ ‫هەندێك لە بەرپرسان و برادەرانی پەكەكەمان‬ ‫بینی ئەوان ئەو مەسەلەیەیان خستە بەردەم‬ ‫ئێمە و ئێمەش پشتیوانی و پشتگیری خۆمان‬ ‫دەڕب��ری و داوای بەستنی ئەم كۆنفرانسەمان‬ ‫كرد كە بە زویی بكرێت؛ چونكە ئەم كۆنفرانسە‬ ‫سود و قازانجی زۆری هەیە بۆ گەلی كورد‬ ‫و دوارۆژێ��ك��ی گ��ەش بە خۆیەوە دەبینێت و‬ ‫پێویستیشە كەوا ئاینی پیرۆزی ئیسالم بێتە‬ ‫مەیدانی پرسی كوردەوە لە كوردستان‪ .‬پێویستە‬ ‫ئاینی پیرۆزی ئیسالم بخرێتە كار بۆ ئەوەی‬ ‫رۆڵی خۆی ببینێت كە نەوەكان بزانن ئاینی‬ ‫پیرۆزی ئیسالم بە هیچ جۆرێك دژی شۆرشی‬ ‫كورد نییە چ لە باكور یان باشور یان رۆژئاوا‬

‫‪15‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫یان رۆژهەاڵت بێت؛ چونكە ئاینی پیرۆزی ئیسالم‬ ‫لە گەاڵ حەقدایە و بە تایبەتیش لە گەاڵ مافی‬ ‫رەوای كوردایە‪ ،‬دەبا ئیتر مامۆستایانی ئاینی‬ ‫هەوڵ بدەین كۆنگرەیەكی لەو جۆرە بەئەنجام‬ ‫بگەیەنین و بەجددی ووردەكاریەكانی پرسی كورد‬ ‫بخرێتە سەر مێزی گفتوگۆكانمان و سەرەنجام‬ ‫ئەنجامێكی باشی لێدەرچێت بەپشتیوانی خوا‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ����ەرك و ب��ەرپ��رس��ی��اری��ەت��ی‬ ‫بەشەكانی تری كوردستان لەبەرامبەر‬ ‫بە شۆڕشی رۆژئ��اوای كوردستان چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ب��ەراس��ت��ی كاتێك بیستمان كە‬ ‫بەرێوبەرایەتی كاتی لە رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫دام��ەزراوە زۆر خۆشحاڵ بوین بەم هەنگاوە و‬ ‫پێویستیشە هەموو پارچەكانی تری كوردستان‬ ‫پشتگیری لەو هەنگاوە بكەن‪ .‬پێویستە چاوپۆشی‬ ‫نەكەن لە هیچ هەوڵ و كۆششێك بۆ لەناوبردنی‬ ‫ئەو بەرێوبەریە‪ ،‬بۆیە پێویستیەكی سەرشانی‬ ‫كوردە لەهەر چواربەشەكەی تری كوردستان‬ ‫پشتگیری و پشتیوانی ئەو بەرێوبەراییەتیە‬ ‫بدەن و سەری بخەن بۆ بەدیهێنانی حۆكمی‬ ‫زاتی بێت یان فیدراڵی بێت یا دەوڵەتی كوردی‬ ‫بێ و ئەوەشی دژ بە ئ��ەو بەرێوەبەرایەتیە‬ ‫ب��ێ��ت‪ ،‬ه��اوك��اری دۆژم��ن��ان��ی گ��ەل��ی ك���وردە‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫خیــــــانەت بەناوی كــــــوردایەتی‪ ،‬بــــــاوی نەمـــــاوە‬

‫جەالل چوارتایی‬ ‫ڕۆژی (‪ )2013/10/27‬ب��ە یەكێك ل��ە ڕۆژە‬ ‫دیرۆكیەكان دەژمێردرێت لە مێژووی نەتەوەكەماندا‪،‬‬ ‫لەو ڕۆژەدا شۆڕشگێڕانی ڕۆژئ���اوای كوردستان‬ ‫ناسراو بە یەكینەكانی پاراستنی گەل "یەپەگە"‬ ‫هێرشێكی بێ وێنەیان ك��ردە سەر ش��اری "تەل‬ ‫‌كۆچەر" لەسەر سنووری باشوور و خۆرئاوای‬ ‫كوردستان و لە كەمترین ماوەدا تەواوی شارەكە و‬ ‫دەوروبەریان ڕزگاركرد لەژێر چەپۆكی پیسی هێزە‬ ‫ئیسالمیە دڕندەكانی ناسراو بە ("جەبهە النەسرە"‬ ‫و "دەوڵەتی ئیسالمی عێراق و بیالد الشام")دا‪.‬‬ ‫بە دەستخستنی ئ��ەم ش��ارە سنوورییە ت��ەواوی‬ ‫هاوكێشەكانی ب��ەس��ەر دوژم��ن��ان��دا پێچەوانە‬ ‫كردەوە‪ ،‬چونكە لەگەڵ ئەوەی شاری تەل كۆچەر‬ ‫شارێكی كوردستانییە لە هەمانكاتدا چەندین‬ ‫گرنگی بێوێنەی تێدا ب��ەدی دەكرێت لە هەموو‬ ‫كوردستان بە گشتی و ڕۆژئ��اوای كوردستاندا بە‬ ‫تایبەتی كە بەشێك لەو گرنگیانە بریتین لە ـ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ زۆرینەی دانیشتوانی شارەكە عەرەبن و بە‬ ‫ڕێژەیەكی زۆر كەمتریش ك��ورد و ئاسوری تێدا‬ ‫دەژین‪ ،‬لەبەرئەوە ڕزگاركردنی ئەو شارە باشترین‬ ‫تاقیكردنەوەیە بۆ شۆڕشگێڕانی ك��ورد تاوەكو‬ ‫بەرنامەی "خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی" تێدا پیادە‬ ‫بكەن كە یەكێك لە ئامانج و داواكاریەكانی بەڕێز‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالنە‪ ،‬بۆ ئەوەی سیستەمی كۆنفیدرالی‬ ‫دیموكراتی بخرێتە واری كرداریەوە و سەرەتایەك بێت‬ ‫بۆ كردنەوەی گرێ كوێرەكانی خۆرهەاڵتی ناوێن‪.‬‬ ‫‪2‬ـ ڕزگاركردنی تەل كۆچەر بە واتای كۆتایهێنان‬ ‫بە سیاسەتی شۆڤێنیستانەی بە عەرەبكردنی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬چونكە سیاسەتێك كە دەیان ساڵ لەالیەن‬ ‫بەعسیەكانەوە پیادە كرا‪ ،‬توانرا لە ماوەی چەندین‬ ‫سەعاتدا پوچەڵ بكرێتەوە و شارەكە بگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئامێزی واڵتی دایك و دانیشتوانە ڕەسەنەكەی‪.‬‬ ‫‪3‬ـ ڕزگاركردنی شاری تەل كۆچەر سەرەتایەكە بۆ‬ ‫ئەوەی نەتەوە جیاوازەكان بەشێوەیەكی یەكسان‬ ‫پێكەوە ژیان بەسەر بەرن و كۆتایی بە سیاسەتی‬ ‫ڕەگ��ەزپ��ەرس��ت��ان��ەی بەعسیە نەژادپەرستەكان‬ ‫بهێنرێت و "برایەتی و یەكتر لە ئامێزگرتن" جێگەی‬ ‫"دوژمنایەتی و یەكتر فەرامۆشكردن" بگرێتەوە‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ڕزگاركردنی تەل كۆچەر‪ ،‬كۆتایی بە سیاسەتی‬ ‫گەمارۆدان و برسیكردنی هێنا‪ ،‬كە سیاسەتی بنەماڵەی‬ ‫بارزانی و داگیركەران و هێزە ئیسالمیەكانە‪ ،‬چونكە‬

‫پیسترین سیاسەت كە لەسەر ڕۆژئاوای كوردستان‬ ‫پیادە كرا بریتی بوو لە سیاسەتی برسیكردن بە سنوور‬ ‫داخستن و گەمارۆدانیان لەالیەن دەسەاڵتدارانی‬ ‫پارتی و دەوڵەتی تورك و هێزە ئیسالمیەكانەوە‪.‬‬ ‫‪5‬ـ ڕزگاركردنی شارەكە بریتییە لە كردنەوەی‬ ‫دەروازەی���ەك بۆ گرێدانەوەی ت��ەواوی باشووری‬ ‫كوردستان و چیای قەندیل بە ڕۆژئاوای كوردستانەوە‪،‬‬ ‫چونكە بە درێژایی زیاتر لە (‪ )20‬ساڵە هەم سەرانی‬ ‫پارتی و هەم هەردوو داگیركەرەكەی توركیا و سوریا‬ ‫هەوڵی زۆریاندا كە پەكەكە لە ڕۆژئ��اوا داببڕن و‬ ‫پەیوەندی قەندیل بە ڕۆژئاوای كوردستانەوە نەهێڵن‪.‬‬ ‫‪6‬ـ ش��اری ت��ەل كۆچەر تەنها دەروازەی��ەك��ە كە‬ ‫عێراق بە ئ��ەوروپ��اوە دەبەستێتەوە لە ڕێگەی‬ ‫شەمەندەفەرەوە‪ ،‬ئەمەش وا دەكات كە هەم عێراق‬ ‫و هەم توركیا و هەم واڵتە ئەوروپیەكان ناچار‬ ‫بكات كە چیدیكە مافەكانی ك��وردان فەرامۆش‬ ‫نەكەن و هەوڵی چارەسەركردنی دۆزی كورد بدەن‪.‬‬ ‫‪7‬ـ تەل كۆچەر هەم شارێكی دەوڵەمەند بە نەوتە‬ ‫و هەم نزیكترین جێگەشە لە بیرە نەوتەكانی‬ ‫"ڕەمێالن"ەوە‪ ،‬هەر بۆیەش بنكەی سەرەكی هێزە‬ ‫ئیسالمیەكان ل��ەو ش��ارە دام��ەزراب��وو و ت��ەواوی‬ ‫پیالنەكانیشیان لەو شارەوە دادەڕشت دژ بە ڕۆژئاوا‪،‬‬ ‫بە ڕزگاركردنی شارەكە زۆرب��ەی مەترسیەكانی‬ ‫س��ەر ڕۆژئ����اوای ك��وردس��ت��ان كۆتایی پێدێت‪.‬‬ ‫‪8‬ـ ڕزگاركردنی شاری تەل كۆچەر كۆتایی بەو خەونە‬ ‫وەنەوشەییەی توركیا و هێزە ئیسالمیەكانی هێنا كە‬ ‫دەیانخواست دەوڵەتێكی ئیسالمی سەر بە ئەلقاعیدە‬ ‫لە باكووری سوریا دروست بكەن و ناوەندەكەی تەل‬ ‫كۆچەر بێت تاوەكو لە ڕێگەی ئەو دەوڵەتە ئیسالمیەوە‬ ‫ك��وردان��ی ڕۆژئ���اوی كوردستان پ��ەراوێ��ز بخەن‪.‬‬ ‫ئەوەی لە بن بەڕەدایە دەخرێتە سەر بەڕە‪-:‬‬ ‫ڕزگاركردنی شاری تەل كۆچەر زۆر نهێنی ئاشكرا‬ ‫كرد‪ ،‬گرنگترینی ئەو نهێنیانەش بریتی بوو لەو‬ ‫هاوپەیمانیە نهێنیەی نێوان (توركیا و بنەماڵەی‬ ‫بارزانی و هێزە ئیسالمیەكان و ئەرتەشی بەناو ئازادی‬ ‫سوریا)‪ .‬هەر لەگەڵ ئازادكردنی شارەكەدا دەوڵەتی‬ ‫تورك هاتە زمان و لە یەكەم كاردانەوەدا داود ئۆغڵو‬ ‫گوتی (پەیەدە نوێنەرایەتی هەموو كوردەكانی سوریا‬ ‫ناكات و ئێمەش چی بۆمان بكرێت دژایەتی پەیەدە‬ ‫دەكەین)‪ .‬هاوكات لەگەڵ ئەم لێدوانانەی داود ئۆغڵودا‬ ‫هەر یەك لە ئەرتەشی ئازادی سوریا و دەسەاڵتدارانی‬ ‫پارتیش ه��اواری��ان لێ ب��ەرز ب��ووی��ەوە و كەوتنە‬ ‫داكۆكیكردن لە هێزە ئیسالمیە تاریكپەرستەكان‪.‬‬ ‫ئەرتەشی ئازادی سوریا كە تا ئەو كاتە خۆی بە‬ ‫جیاواز لە هێزە ئیسالمیەكان دەزانی‪ ،‬كە چی لەگەڵ‬ ‫ئازادكردنی شارەكەدا كەوتنە خاوەنداریكردن لە‬ ‫ئیسالمیەكان و وەكو بەشێك لە ئەرتەشی ئازادیان‬ ‫لە قەڵەمدا و لە بەرامبەریشدا كورد و پەیەدەیان‬ ‫بە تیرۆریست پێناسە كرد و بەڵێنیاندا كە سزای‬ ‫كوردان بدەن و تۆڵەیان لێبكەنەوە‪ ،‬هەڵبەت بەر‬

‫لە ئەرتەشی ئازادیش هێزە ئیسالمیەكان فەتوای‬ ‫حەاڵڵكردنی خوێن و ماڵ و ژنی كوردیان دابوو‪.‬‬ ‫دەسەاڵتدارانی پارتیش ئەگەرچی وا خۆیان پیشان‬ ‫دەدا كە خەمخۆری دۆزی كوردانن لە ڕۆژئ��اوای‬ ‫ك��وردس��ت��ان��دا‪ ،‬ك��ە چ��ی ل��ەگ��ەڵ نزیكبوونەوەی‬ ‫یەكینەكانی پاراستنی گەل لە ڕزگاركردنی شاری‬ ‫تەل كۆچەر هەر بەوەوە نەوەستان كە گەمارۆی‬ ‫ئابوورییان خستبوویە سەر ڕۆژئاوا‪ ،‬بەڵكو سنووری‬ ‫ڕۆژئاواشیان بە ڕووی بەڕێز "ساڵح موسلیم"دا‬ ‫داخ��س��ت و ڕێ��گ��ەی دەرب���ازب���وون ب��ۆ ب��اش��ووری‬ ‫كوردستانیان لێ قەدەغە ك��رد و چی تۆمەتی‬ ‫درۆ و ناڕەوا بوو ئاڕاستەی ئەو بەڕێزەیان كرد‪.‬‬ ‫ساتێك دەیانگوت ساڵح موسلم پێویستی بە‬ ‫باشووری كوردستان نییە و ڕێگەی پایتەختی‬ ‫داگیركەرانی بەسەردا ك��راوەت��ەوە‪ ،‬هەڵبەت ئەم‬ ‫تۆمەتە ناشیرینە دەستە چەورەكەی خۆیانە و بە‬ ‫ڕووخساری ساڵح موسلمیاندا دەسو؛ چونكە ئەگەر‬ ‫هەر كەسێك باسی لە دەستێكەاڵوی داگیركەران‬ ‫بكردایە دەبوو پارتیەكان چاوی خۆیان دابخستایە‬ ‫و بێدەنگیان هەڵبژاردایە؛ چونكە گرێدراوی پارتی و‬ ‫بارزانی بە داگیركەرانەوە نەك هەموو هێڵێكی سوری‬ ‫بەزاندووە‪ ،‬بەڵكو بووشنەتە وەكیلی داگیركەران لە‬ ‫كوردستاندا‪ .‬ئەوە دەسەاڵتدارانی پارتی بوون كە‬ ‫لە ساواكیدا شایان بە سەپان نەدەزانی و سەدان‬ ‫سەركردە و كادری وەك كاك سولەیمانی موعینیان‬ ‫تیرۆر كرد و ڕادەستی ئێرانیان كردنەوە‪ ،‬ئەوە ئەو‬ ‫بنەماڵەیە بوون كە لە ژێر ناوی "قیادە مۆقەتە"دا‬ ‫ڕۆژهەاڵتی كوردستانیان خەڵتانی خوێن كرد و فەتوای‬ ‫جیهادەكەی ئایەتواڵ خومەینیان لەسەر پیادە كردن‬ ‫و هەموو ڕۆژهەاڵتیان تەسلیم بە كۆماری ئیسالمی‬ ‫كردەوە‪ .‬ئەوە دەسەاڵتدارانی پارتی بوون كە لە‬ ‫ڕاب��ردوودا شۆڕشی باكوریان دامركاندەوە و دكتۆ‬ ‫شڤانی سەركردە و هەموو هەڤاڵەكانیان تیرۆر كرد‪.‬‬ ‫ئەوە بنەماڵەی بارزانی بوون كە دەیان جار پەلكێشی‬ ‫سوپای توركیان كرد بۆ باشووری كوردستان بۆسەر‬ ‫شۆڕشگێڕانی پەكەكە و تاوەكو ڕۆژگاری ئیمڕۆش‬ ‫هەزارەها جەندرمەی توركیا لە باشووری كوردستان‬ ‫مۆڵدراوە‪ .‬ئەوە دەسەاڵتدارانی پارتی بوون كە (‪)31‬‬ ‫كی ئابیان ئەنجامدا و سوپای بەعسیان ئاشنای‬ ‫بست بە بستی باشووری كوردستان كرد‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بنەماڵەی بارزانی بوون كە ئامێزیان بۆ هەموو‬ ‫بەعسی و ئەنفالكەر و سەرۆك جاشەكان كردەوە‪.‬‬ ‫هەڵبەت بنەماڵەی بارزانی هەر چیرۆكی پایتەختی‬ ‫داگیركەرانیان نەدەهۆنیەوە بۆ بەڕێز ساڵح موسلم؛‬ ‫بەڵكو كەوتنە درۆ هەڵبەستن بۆ ئەو كەسایەتیە‬ ‫شۆڕشگێڕە و دەیانگوت ساڵح موسلم گوتویەتی‬ ‫خەڵكی باشوور بێ تەربیەتە‪ .‬لەم بارەیەوە من هیچ‬ ‫لەسەر ئەم درۆ ناشیرینەی سەرانی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانی عێراق ناڵێم و با خوێنەر خۆی قەزاوەت‬ ‫لەسەر وتەكانی بەرێز ساڵح موسلیم بدات و گوێبیستی‬ ‫قسەكانی بێت و ئەو كاتەش بۆیان دەردەكەوێت‬ ‫كێ بۆختان بۆ خەڵكی شۆڕشگێڕ دەنێنەوە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەسەاڵتدارانیپارتیش‬ ‫ئەگەرچی وا خۆیان پیشان دەدا‬ ‫كە خەمخۆری دۆزی كوردانن‬ ‫لە ڕۆژئاوای كوردستاندا‪ ،‬كە چی‬ ‫لەگەڵنزیكبوونەوەییەكینەكانی‬ ‫پاراستنی گەل لە ڕزگاركردنی‬ ‫شاری تەل كۆچەر هەر بەوەوە‬ ‫نەوەستان كە گەمارۆی ئابوورییان‬ ‫خستبوویە سەر ڕۆژئاوا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫سنووری ڕۆژئاواشیان بە ڕووی‬ ‫بەڕێز "ساڵح موسلیم"دا داخست‬ ‫و ڕێگەی دەربازبوون بۆ باشووری‬ ‫كوردستانیان لێ قەدەغە كرد‬ ‫و چی تۆمەتی درۆ و ناڕەوا بوو‬ ‫ئاڕاستەی ئەو بەڕێزەیان كرد‬ ‫……………‪.‬‬ ‫ڕزگاركردنی تەل كۆچەر‪ ،‬كۆتایی‬ ‫بە سیاسەتی گەمارۆدان و‬ ‫برسیكردنی هێنا‪ ،‬كە سیاسەتی‬ ‫بنەماڵەی بارزانی و داگیركەران‬ ‫و هێزە ئیسالمیەكانە‪ ،‬چونكە‬ ‫پیسرتین سیاسەت كە لەسەر‬ ‫ڕۆژئاوای كوردستان پیادە‬ ‫كرا بریتی بوو لە سیاسەتی‬ ‫برسیكردن بە سنوور داخسنت‬ ‫و گەمارۆدانیان لەالیەن‬ ‫دەسەاڵتدارانی پارتی و دەوڵەتی‬ ‫تورك و هێزە ئیسالمیەكانەوە‬ ‫……………‪.‬‬ ‫ڕزگاركردنیشارەكەبریتییە‬ ‫لە كردنەوەی دەروازەیەك بۆ‬ ‫گرێدانەوەی تەواوی باشووری‬ ‫كوردستان و چیای قەندیل بە‬ ‫ڕۆژئاوای كوردستانەوە‪ ،‬چونكە بە‬ ‫درێژایی زیاتر لە (‪ )20‬ساڵە هەم‬ ‫سەرانی پارتی و هەم هەردوو‬ ‫داگیركەرەكەی توركیا و سوریا‬ ‫هەوڵی زۆریاندا كە پەكەكە لە‬ ‫ڕۆژئاوا داببڕن و پەیوەندی قەندیل‬ ‫بە ڕۆژئاوای كوردستانەوە نەهێڵن‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪17‬‬

‫وتار‬

‫وتار‬

‫‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەنجامی هەڵبژاردنەكان و حكومەتی نوێ بەرەوكوێ؟‬ ‫ن‪ /‬ئاشنا عومەر‬ ‫ه���ەڵ���ب���ژاردن وەك م��ۆدێ��ل��ێ��ك��ی ن���وێ بۆ‬ ‫دستاودەستكردنی دەسەاڵت هەتا رۆژی ئەمڕۆ‬ ‫باشترین میكانیزمەیە‪ .‬ئەگەر بۆ هەموو واڵت‬ ‫و سیستەمێك پێویست بێت ئەوا لە باشوری‬ ‫كوردستاندا وەك ئەو پێویستیە بنگەییە كە خەڵك‬ ‫تا ئاستێكیش چارەنوسی خۆی پێوە گرێدەدات‪.‬‬ ‫هەموو كاتێكیش هەڵبژاردن وەك ئەو راستینەی‬ ‫كە هەیە ئەنجام ناگرێت و هەموو جارێك خەڵك تا‬ ‫ئاستێك رووبەروی بێ باوەری دەبێـەوە؛ چونكە‬ ‫ئەگەر هەموو الیەنەكانی پرۆسەكە شیبكەینەوە‬ ‫بۆمان دەردەكەوێت كە بەراستی لە ناوەرۆكی‬ ‫خۆی دورخراوەتەوە‪ .‬ئەوەی پێی بڵێیت دەنگ و‬ ‫ئیرادەی خەڵك تییدا بەدی ناكەین‪.‬‬ ‫بێگوومان رۆژب��ەرۆژ دەوڵەتە دەسەاڵتدارەكان‬ ‫لەپێناو مانەوەی دەسەاڵـەكانیان دەبنە خاوەن‬ ‫ئەزموونی فێڵكردن و تەزویركردن و دەسەاڵـدارن‬ ‫سودمەند دەبن لەوەرگرتنی ئەم ئەزمونە ترسناكە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫دەیكات لە ئەزموون وەرگرتن تێپەریوە؛ بەڵكو‬ ‫فێڵ و خەڵەتاندنی بەئاشكرا دەكات و بەخەڵك‬ ‫دەڵیت تۆ مەجبوری وەها من پەسەند بكەی‪.‬‬ ‫شانبەشانی ئەمانەش هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان و‬ ‫جەماوەر بەگشتیش رۆژبەرۆژ باشتر لە فێڵ و‬ ‫پالنەكانی دەسەاڵت تێدەگات و ئەم بەرەیەش‬ ‫هەردەچێت زیاتر هۆشیاری لەال دروستدەبێت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم لەم ملمالنیەدا لە هەرێمی كوردستان‬ ‫ب��ەه��ۆك��اری س��ەرب��ەخ��ۆن��ەب��وون��ی كۆمسیۆنی‬ ‫هەڵبژاردن و كۆنترۆڵكردنی لە الی��ەن پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانە لەزۆر الیەنەوە ئەم پارتیە‬ ‫توانی لە دەرەوەی راستی خۆی ئەنجامبگرێت و‬ ‫ئەو پالن و هێرشانەی كردیانە سەرلیستەكانی تر‬ ‫ئەنجامیان تێداگرت‪ .‬لەم رێگەیەوە ئەوانەی كە‬ ‫بەرنامەیان بۆ دارشتبوو لە كرداردا پێكیان هێنا‪.‬‬ ‫هەند لەو هۆكارەكانەش ئەمانە بوون‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم؛ س��ەرب��ەخ��ۆن��ەب��وون��ی كۆمسیۆن و‬ ‫ئەنجامنەدانی سەرژمێری‪:‬‬ ‫یەكێك لەو رێبازانەی كە مرۆڤ دەتوانێت ئەنجامی‬ ‫دەنگدانی پێ كۆنترۆڵ بكات سەرژمێریە‪ .‬لە هەموو‬ ‫واڵتە دیموكراتیەكاندا بەالیەنی كەمەوە چوارساڵ‬ ‫جارێك سەرژمێری ئەنجامدەدرێت؛ چونكە ژمارەی‬ ‫لەدایك بووو و ژمارەی مردوو دەتوانێت دیاریبكات‪.‬‬ ‫لە ئێراق و هەرێمی كوردستان لەساڵی (‪)1977‬‬ ‫وە هەتا ئێستا سەرژمێری ئەنجامنەدراوە‪ .‬تەنها‬ ‫لەرێگەی فۆرمی خۆراكەوە ژمارەی دانیشتوانی‬ ‫شارەكان دیاریكراوە كە ئەمەش گەورەترین‬ ‫سەرپێچیە‪ ،‬لەالیەك ژم��ارەی م��ردوو چەندین‬ ‫ساڵە وەك كەسێك كە ژیان دەكات و ناوی لە‬

‫لیستی خۆراك و دەنگداندا ماوەتەوە‪ .‬كەس هەیە‬ ‫لەسەرەتای هەشتاكانەوە م��ردووە؛ بەاڵم ناوی‬ ‫لە لیستی دەنگدەراندا هەیە!! ژم��ارەی مردوو‬ ‫بەسەدهەزارە و لەالیەكی تر ناوی ئەو كەسانەی‬ ‫كە لە دەرەوەی واڵت دەژین و هێشتا ناویان‬ ‫لە لیستی دەنگداندا ماوەتەوە كە ئەمەش خۆی‬ ‫دەدات لە دەیان هەزاركەس‪ .‬بەشێكی تری ئەم‬ ‫پالنانە لەسەر خەڵكی ناوچە كێشە لەسەرەكان‪،‬‬ ‫وەك (كەركوك‪ ،‬خانەقین‪ ،‬موسڵ‪ ،‬مەندەلی‪،‬‬ ‫شەنگال و‪...‬ه��ت��د)‪ ،‬ئەنجام دەدرێ��ت‪ .‬ئەمانە‬ ‫ژمارەیەكی زۆریان دوو فۆرمی خۆراكیان هەیە‪.‬‬ ‫یەكێكیان هی جێگەی خۆیانە و یەكێكی تریشیان‬ ‫فۆرمی یەكێك لەو سێ پاریزگایەیە‪ .‬ژمارەی‬ ‫ئەمانەش دەگاتە دەیان هەزاركەس‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ئەو كەسانەی كە بۆیان دروست كراوە كەسانی‬ ‫حیزبین‪ .‬خاڵیكی تری باڵكێش كە باشترین‬ ‫زەمینەی بۆ تەزمیركردن خۆشكردووە‪ ،‬دەنگدانی‬ ‫تایبەتە كە پێش دەنگدانی گشتی ئەنجامدەدرێت‪.‬‬ ‫ژمارەیەكی ئیكجار زۆر لە هێزی تایبەت ناویان‬ ‫نەك لە دوو جێگادا هەیە‪ ،‬بەڵكو لەچەندین‬ ‫جێگەشدا هەیە‪ .‬ژمارەەیكی زۆر لەهێزی ئاسایش‬ ‫و پێشمەرگە و پۆلیس لەهەردوو رۆژەكەدا دەنگ‬ ‫دەدەن‪ .‬لەالیەكی ترەوە ناسنامە دروستكردن بۆ‬ ‫خەڵكی رۆژئاوا و باكور و رۆژهەاڵتی كوردستانیش‬ ‫بەشێك لەو تەزویراتانە بوو‪ .‬ئەمەش بەس نییە‬ ‫لەو سنورەی كە پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫بااڵدەستە بەتایبەتی لە پاریزگای دهۆك بی‬ ‫سنور خەڵك بە كارتی جێنشین‪ ،‬واتا (ئیقامە)‬ ‫دەنگیانداوە‪ .‬لە زۆرجێگەش ئەو ناسنامانەی كە‬ ‫بۆ خەڵكی باكوری كوردستان دروستیانكردووە‪،‬‬ ‫ئەوانەی كە لێیان بێ باوەرن كە دەنگ نادەنە‬ ‫پارتی دەس���ەاڵت دوو رۆژ پێش هەڵبژاردن‬ ‫ناسنامەكانیان كۆكردونەتەوە و ئەندامانی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان خۆیان چوون بەو ناسنامانە‬ ‫لە جێگەی ئەوان دەنگیانداوە‪ .‬خاڵیكی تر ئەوەیە‬ ‫بەهۆكاری هەماهەنگی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردن لە‬ ‫گەڵ پارتی دەسەاڵتدا ناوی كەسێكی حیزبی لە‬ ‫چەندین بنكە ناونوسكراوە‪ .‬چەندین كەس بە‬ ‫ئاشكرا گووتویانە من لە شەش بنكەی دەنگدان‬ ‫دەنگمداوە‪ .‬باشە لە كاتێكدا ئەم هەموو تەزویر و‬ ‫فێڵ و سەرپێچیە دەكرێت بەكامە پێوەر رێژەی‬ ‫دەنگدەر لە (‪)%73‬یە لە كاتێكی وەهادا ئەگەر‬ ‫هەموو ئەم فێالنەی لێدەربخەیت ئەگەری ئەوە‬ ‫هەیە رێژەی دەنگنەدەر كە زیندووە و خەڵكی‬ ‫باشوری كوردستانە رێژەكەی بگاتە(‪ %45‬ـ‬ ‫‪.)%50‬‬ ‫دووەم؛ پالنی دەنگ سوتان و رێگەگرتن لە چونە‬ ‫ناو پەرلەمان‪:‬‬ ‫لە هەڵبژاردندا دەنگ زیادكردن و سوتاندنی دەنگ‬ ‫بەرێژەیەكی بڵند لە كاتی ژماردنی دەنگ و لە كاتی‬

‫پیداچوونەوە و وردبینیدا ئەنجامدرا‪ .‬بەتایبەتی لە‬ ‫رۆژان��ی(‪23‬و‪ ،)2013/9/24‬بەجۆریك گۆرانكاری‬ ‫بەسەردەنگەكاندا هێنرا‪ .‬بەشێوەیەك كە ئەگەر‬ ‫پێش گۆرانكاری و پێش ئەوەی ئەو فۆرمانە‬ ‫بچێتە بەغداد و فۆرمەكانی(‪،703 ،702 ،701‬‬ ‫‪ )...704‬بدرێتە هەموو الیەنەكان بەرێژەیەكی‬ ‫زۆر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان دەگۆرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە هەتا ئێستا ئەو فۆرمانە نەدراوەتە‬ ‫الیەنەكان‪ .‬ئ��ەو فۆرمانە دراوەت���ە الیەنەكان‬ ‫كە گۆرانكاری بەسەرداهاتووە و نێردراوەتە‬ ‫ب��ەغ��داد)‪ .‬ل��ەم پالنەدا ژم��ارەی��ەك لە دەنگی‬ ‫هەندێك الیەن سوتێنران بەتایبەتی دەنگەكانی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‪ .‬لێرەدا‬ ‫پێویستە بپرسین بۆچی بەتایبەتی پالنی تایبەت‬ ‫بۆ پارتی چارەسەری دادەرێژرێت؟؟‬ ‫پ��ارت��ی چ��ارەس��ەری دیموكراتی كوردستان‬ ‫لەساڵی (‪)2002‬وە لە سەر هێڵیكی نەتەوەیی‬ ‫و دیموكراتی دام���ەزراوە و ه��ەر لەسەرەتای‬ ‫دامەزراندنیەوە تا رۆژی ئەمرۆ لە الیەن دەسەاڵتی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە رووب����ەروی زۆرترین‬ ‫ئاستەنگی بۆتەوە‪ .‬لەساڵی (‪)2004‬وە تارۆژی‬ ‫ئەمڕۆ چەندین جارسەرلێدانی فەرمی كردووە‬ ‫بۆ دانی مۆڵەتی یاسایی‪ .‬لەگەڵ ئەوەی هیچ‬ ‫كێشەیەكی یاسایی نییە بەبی َهیچ بەهانەیەك‬ ‫ئامادە نین مۆڵەتی پێبدەن‪ .‬لەهەمانكاتدا لە‬ ‫چوارچێوەی ئەو هاوپەیمانی و هەماهەنگییەی‬ ‫كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بەپێشەنگایەتی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ دەوڵەتانی‬ ‫سەردەست لە كوردستاندا و بەتایبەتی لە گەڵ‬ ‫دەوڵەتی توركیادا بەرێوەی دەبەن‪ .‬لەچوارچێوەی‬ ‫ئەو هاوپەیمانیەی كە ئەنجامیاندابوو پێش چوونی‬ ‫وەزیری دەرەوەی ئێراق هۆشیارزێباری بۆ توركیا‬ ‫بەرۆژیك لە (‪ ،)2007/11/4‬بەبێ هیچ هۆیەك‬ ‫بارەگاكانی پارتی چارەسەری داخران لە الیەن‬ ‫هێزەكانی ئاسایشەوە بە بێ هیچ بەڵگەیەكی‬ ‫یاسایی لە هەرسێ پاریزگاكەی هەولێر سلێمانی و‬ ‫دهۆك‪ ،‬بەاڵم پارتی چارەسەری زیاتر و بەگوڕتر‬ ‫كاروخەباتی خۆی بەرێوەبرد؛ چونكە گرنگی و‬ ‫واتای ئەم پارتیە و الیەنە خراپەكانی دەسەاڵتیش‬ ‫لەالی خەڵك زیاتر ئاشكرا بوو‪ .‬ئیتر دەسەاڵت‬ ‫ڕەق و كینەی خۆی بەسەر ئەندامانی ئەم پارتیەدا‬ ‫لە كاتی ئەنجامدانی چاالكییە جەماوەریەكاندا‬ ‫دەڕشت‪ .‬لەگەڵ دروستكردنی زۆرترین ئاستەنگی‪،‬‬ ‫بەاڵم پارتی چارەسەری هیچ كاتیك كۆڵی نەدا‬ ‫لە ئەنجامدانی چاالكی جەماوەری‪ .‬دواب��ەدوای‬ ‫ئەمانە لەساڵی (‪)2009‬دا پارتی چارەسەری‬ ‫لەگەڵ كۆمەڵێك كەسایەتی مەدەنی و سیاسی‬ ‫سەربەخۆدا لیستێكی ب��ەن��اوی لیستی هیوا‬ ‫دروستكرد‪ .‬ئەمجارە دەسەاڵت خۆی پێڕانەگیراو‬ ‫لەالیەن ئەو كۆمسیۆنە ناسەربەخۆیەوەی كە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لەژێر فەرمانی (پ د ك)دا كاری دەكرد‪ ،‬لیستی‬ ‫هیوای قەدەغە كرد‪ .‬لەم قەدەغەكردنەدا بێ‬ ‫گوومان دەسەاڵتیش زەرەرمەندبوو‪ .‬ئەمجارەیان‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی (‪ )2013/9/21‬پارتی چارەسەری‬ ‫بەفەرمی داوای بەشداریكردنی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫كرد‪ ،‬بەاڵم كۆمسیۆن كاتێكی زۆری كوشت و‬ ‫ئامادەنەبوو وەاڵم بداتەوە و هەرجارەی لەژێرناوی‬ ‫بڕوبیانوی بێ بنەما دەستی دەستیەكی زۆری كرد‬ ‫هەتا لە ماوەیەكی زۆر درەنگدا بڕیاریدا كە پارتی‬ ‫چارەسەری بەشدار بێـت‪.‬‬ ‫بێگومان پێویستە بپرسین بۆچی ئەم دواخستنە‬ ‫و بۆچی ئەم هەڵوێستە درەنگ خایەنە‪ .‬ئاشكرایە‬ ‫كە دەسەاڵت نەیوست ئەمجارە وەك جارەكەی‬ ‫تر رووب��ەروی رەخنەی جەماوەر بێتەوە‪ .‬چۆن‬ ‫پارتیەكی كوردستانی بەبێ هیچ پاساوێكی‬ ‫یاسایی قەدەغە بكرێت لەژێر دەسەاڵتیكی كوردیدا‬ ‫گەورەترین شەرمەزاریە كە پارتەیك بەهۆكاری‬ ‫نەتەوەی بوونیەوە قەدەغەی بكەیت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارەیان هەرلەچوارچێوەی ئەو هاوپەیمانی و‬ ‫پالنە سیاسیانەی كە ئەنجامیاندابوو پەیمانیان‬ ‫بەبرا توركەكانیان دابوو كە خەمتان نەبێت ئێمە‬ ‫دەنگەكانیان بەجۆریك دەسوتێنین كە نەیهێڵین‬ ‫بگەنە پەرلەمان‪ .‬بێگومان ئەمە بەڵگەیەكی‬ ‫فەرمییە‪ .‬كە كەسێك بەناوی(عەلی بایرام ئۆغلو)‬ ‫كە كادرێكی بەناو رۆشنبیرە‪ ،‬بەاڵم كادرێكی‬ ‫ئەساسی حیزبەكەی ئ��ەردۆغ��ان��ە ل��ە ش��اری‬ ‫ماردین و لە كۆبونەوەیەكدا رایدەگەیەنێـت كە‬ ‫بەرێز مەسعود بارزانی پەیمانی ئەوەی پێداوین‬ ‫كە بەهیچ جۆریك رێگە نادا پارتی چارەسەری‬ ‫بچێتـە ناو پەرلەمانەوە‪ .‬لێرەدا گرنگە كە بڵین‬ ‫ئەم گووتنانە پارتی دیموكراتی كوردستان لە‬ ‫چەندین كۆبونەوەی خۆیدا باسی كردووە و ئەركی‬ ‫خستۆتە سەرشانی كادرەكانی كە بەهەموو‬ ‫شێوازیك كاربكەن بۆ سوتانی دەنگەكانی پارتی‬ ‫چارسەری‪ .‬شایەنی بەبیر هینانەوەیە كە هەفتەك‬ ‫پێش ئەنجامدانی هەڵبژاردن لە كاتی بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردندا كەسێك لەناو كۆمسیۆنی هەڵبژاردندا‬ ‫چەند هێمایەكی دەربارەی ئەو پالنە بەیەكێك‬ ‫لە كاندیدەكانی پارتی چارەسەری راگەیاندبوو كە‬ ‫پالنێك هەیە و وگوتبووی من زۆر پێی نیگەرانم‪،‬‬ ‫بەس هیچم پێناكرێت و ئێوە ئاگاداری خۆتان‬ ‫بن‪ .‬بەاڵم بەوردەكاری باسی لە ناوەرۆكەكەی‬ ‫ن��ەك��ردب��وو‪ .‬ئ��ەو ژم���ارەی���ەی ك��ە ب��ۆ پارتی‬ ‫چارەسەری دایانابوو (‪ )3605‬دەنگ بەمەبەستی‬ ‫بچووكردنەوەی سەنگی ئەم پارتە لەبەرچاوی‬ ‫جەماوەردایە‪ ،‬بەاڵم زۆر روون و ئاشكرایە كە‬ ‫لەالیەن چەند كەسێكی بەرپرس لە پارتیەكانی‬ ‫دەس���ەاڵت و ل��ە الی���ەن هەندێك ئەندامانی‬ ‫كۆمسیۆنەوە و لەگەڵ كەسانی سەربەخۆ كە‬ ‫چاودێربوون راگەیەنراوە كە پارتی چارەسەری‬ ‫دەنگەكانی لە دوو كورسی زیاترن‪ .‬پێش ئەوەی‬ ‫بەسیستەماتیك دەن��گ بسوتێنرێت‪ .‬پارتی‬ ‫چارەسەری بەهۆكاری كەمی چاودێرەكانیەوە لە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫(‪ ،)6774‬سندوق تەنها دەنگەكانی لە (‪،)1172‬‬ ‫سندوقی زانیوە كە لە الیەن چاودێرەكانیەوە‬ ‫بۆی گەراوەتەوە (‪ )8529‬دەنگە و ئەمەش لە‬ ‫كاتیكدایە كە ژمارەی دەنگەكانی لە (‪،)5605‬‬ ‫سندوقەكەی تر نازانێت‪ .‬گریمان لەم سندوقانەی‬ ‫كەچاودێر نەبوون هەموو دەنگ سووتابن‪ .‬خۆ‬ ‫دەبێت ئەو (‪ ،)8529‬دەنگانەیان نەسوتاندایە‬ ‫كە چاودێرەكان بە هەموو بەڵگەیەكەوە لە گەڵ‬ ‫خۆیان هێناویانەتەوە‪.‬‬ ‫لەپاش راگەیاندنی ئەنجامی دەنگەكان لە الیەن‬ ‫تەواوی پارتە سیاسیەكانەوە سكااڵ هەبوو جگە‬ ‫لە پارتی دیموكراتی كوردستان و چەند الیەنێك‬ ‫كە لەو پارتیەوە نزیكن‪ .‬بۆ بەدواداچوونی ئەو‬ ‫سكااڵیانە لیژنەیەكی دادوەری بۆ هەڵبژاردنەكان‬ ‫لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان دروستكرابوو‪.‬‬ ‫هەرپێش ئ��ەوەی پێداچوونەوە بكەن یەكێك‬ ‫لە نوێنەرانی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن رایگەیاند‬ ‫كە ئەم لیژنەیە كە پێداچوونەوە دەكات و ئەو‬ ‫سكااڵیانیە كە هەیە بەهیچ جۆریك كاریگەری‬ ‫لەسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەكان نابێت‪ .‬بێگومانە‬ ‫ئەگەر ئەو بەرێزەش راینەگەیاندایە ئاشكرابوو كە‬ ‫ئەنجام بەو شێوەیە دەبێت و بەهیچ شێوەیەك‬ ‫دادگا و دادوەرلە هەرێمی كوردستاندا سەربەخۆ‬ ‫نییە و لەژێر سێبەر و دەس��ەاڵت��ی سیاسیدا‬ ‫بڕیاردەدا‪ .‬ئەو ئەنجامانەی لەالیەن لیژنەی دادی‬ ‫هەڵبژاردن راگەینرا لەالیەكەوە لە وەاڵمەكانیاندا‬ ‫دەڵین گۆڕانكاری بەسەر دەنگەكاندا نەهاتووە و‬ ‫لەالیەكی ترەوە دەڵین گۆرانكاری ئەنجامدراوە‬ ‫بۆ هەندێك الیەن دەنگیان گەراندۆتەوە و بۆ‬ ‫هەندێكیش هیچیان ن��ەگ��ەڕان��دۆت��ەوە‪ .‬پارتی‬ ‫چارەسەری یەكێكە لەو الیەنانەی كە لیژنەكە‬ ‫لە وەاڵمێكی فەرمیدا بە نوسراوێكی فەرمی لە‬ ‫بەرواری (‪)2013/10/14‬دا ئاگاداری دەكاتەوە كە‬ ‫ژمارەی دەنگەكانتان لە ئەنجامی پێداچوونەوەدا‬ ‫(‪ ،)185‬دەنگی زیادكردووە‪ ،‬بەو ژمارەیی ئەوان‬ ‫بێت ژمارەی ئەو دەنگانەی كە ئەوان بۆ پارتی‬ ‫چارەسەریان دان��اوە (‪ ،)3790‬دەنگە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ناڵیت ئەمە وەاڵمی كامە خاڵی سكااڵكانە؛ چونكە‬ ‫پارتی چارەسەری بە بەڵگەوە لەچەندین خاڵدا‬ ‫سكااڵی پێشكەش كردووە‪ .‬باشە ئەگەر دەنگ‬ ‫نەسوتێنراوە‪ ،‬چۆن ئەم دەنگە گەرێنراونەتەوە‬ ‫بۆچی رایناگەیەنن ك��ە ل��ە كامە بنكە ئەم‬ ‫سەرپێچیانە كراوەن باشە ئەمانە هەموو حیساب‬ ‫و ژماردن نییە ئەم كارانە بەگۆترە نابێـت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەالی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن و لەالی لیژنەی‬ ‫یاسایی هەموویان دەنگ سوتاند و گەڕانەوەی‬ ‫بەگۆترەیە نەك بەحەق‪.‬‬ ‫بێگومان ئەوەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن دەیكات‬ ‫ه��ەم��ووی لەژێرگاریگەری هێزی سیاسیدا‪.‬‬ ‫گەورەترین زوڵم ناحەقیە بەدەنگ و ئیرادەی‬ ‫خەڵك‪ ،‬بەاڵم گرنگە بڵین كە هێزە دەسەاڵتدارەكان‬ ‫چەندە بخوازن جلی رەنگاورەنگ لەبەر بكەن‬ ‫و چەندە بخوازن پالن و فیڵ لەسەر خەڵك‬

‫‪19‬‬

‫وتار‬

‫لەپاشراگەیاندنیئەنجامی‬ ‫دەنگەكان لە الیەن تەواوی پارتە‬ ‫سیاسیەكانەوە سكااڵ هەبوو جگە‬ ‫لە پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫و چەند الیەنێك كە لەو پارتیەوە‬ ‫نزیكن‪ .‬بۆ بەدواداچوونی ئەو‬ ‫سكااڵیانە لیژنەیەكی دادوەری‬ ‫بۆ هەڵبژاردنەكان لەسەر ئاستی‬ ‫هەرێمیكوردستاندروستكرابوو‪.‬‬ ‫هەرپێش ئەوەی پێداچوونەوە‬ ‫بكەن یەكێك لە نوێنەرانی‬ ‫كۆمسیۆنیهەڵبژاردنرایگەیاند‬ ‫كە ئەم لیژنەیە كە پێداچوونەوە‬ ‫دەكات و ئەو سكااڵیانیە كە هەیە‬ ‫بەهیچ جۆریك كاریگەری لەسەر‬ ‫ئەنجامیهەڵبژاردنەكاننابێت‬ ‫‪...............‬‬ ‫ئاشكرایە بۆ پارتیە ئازادیخواز و‬ ‫دیموكراتخوازونەتەویەكانیش‬ ‫سەركەوتنی خۆیان تەنها نابێت‬ ‫بە ژمارەی دەنگەكان بپێورێت؛‬ ‫بەڵكو دەبێـت سەركەوتنی خۆیان‬ ‫بەوە بپێون كە ئاستی هۆشیاری‬ ‫خەڵك لە بواری دیموكراتی و‬ ‫نەتەوەیدا لە چ ئاستیكدا‬ ‫‪...............‬‬ ‫كەسێك بەناوی(عەلی بایرام‬ ‫ئۆغلو) كە كادرێكی بەناو‬ ‫رۆشنبیرە‪ ،‬بەاڵم كادرێكی‬ ‫ئەساسیحیزبەكەیئەردۆغانە‬ ‫لە شاری ماردین و لە‬ ‫كۆبونەوەیەكدارایدەگەیەنێـت‬ ‫كە بەرێز مەسعود بارزانی‬ ‫پەیامنی ئەوەی پێداوین كە‬ ‫بەهیچ جۆریك رێگە نادا‬ ‫پارتی چارەسەری بچێتـە ناو‬ ‫پەرلەمانەوە‬

‫وتار‬

‫‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫بكەن‪ ،‬پێوسیتە ئەو راستیە بزانن كە كۆتاییان‬ ‫ه��ات��ووە‪ .‬بێگومان سەركەوتن بۆ هەرپارتی‬ ‫و الیەنێك لە هەڵبژاردنێكی وەه��ادا و لەژێر‬ ‫كۆنترۆڵی كۆمسیۆنێكی بەمشێوەیە دەرناكەوێت‪.‬‬ ‫ئاشكرایە بۆ پارتیە ئازادیخواز و دیموكراتخواز‬ ‫و نەتەویەكانیش سەركەوتنی خۆیان تەنها‬ ‫نابێت بە ژم��ارەی دەنگەكان بپێورێت؛ بەڵكو‬ ‫دەبێـت سەركەوتنی خۆیان ب��ەوە بپێون كە‬ ‫ئاستی هۆشیاری خەڵك لە بواری دیموكراتی و‬ ‫نەتەوەیدا لە چ ئاستیكدا‪ .‬هەتا فیاڵَ و تەزویر‬ ‫و گەندەڵی و ناحەقی و ناعەداڵەتی هەبێت‬ ‫هیچ هێزێكی پێشكەوتووخواز ناتوانێـت بڵێت‬ ‫من سەركەوتووم‪ .‬كاتێك ئیرادەی ئازادانەی‬ ‫گەل سەردەكەوێت دەتوانین بڵین سەركەوتنی‬ ‫بنگەیی هەیە‪ .‬بۆ دروستبوونی كابینەی‬ ‫حكومەتی نوێ پێویستە گەل ئیرادەیەكی بەهێز‬ ‫پیشان بدات‪.‬‬ ‫سەرەرای ئەم راستیانەش بەدڵنیایەوە ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكان بەدڵی هێزی دەسەاڵتدار نییە‪.‬‬ ‫هێزی دەسەاڵتدار سەرنەكەوتن‪ .‬نە پارتی و نە‬ ‫یەكێتی سەركەوتوو نەبوون‪ .‬ئەوەی كە یەكێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستانی خستە ئەو رەوشە‬ ‫بێگومان ئەو هاوپەیمانیە پاشكۆیەتیە بوو كە‬ ‫لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا ئەنجامیدا‪.‬‬ ‫پێویستە ئەوە ببێتە وانەیەك بۆ تەواوی هێز‬ ‫و الیەنە سیاسیەكانی تر كە نەكەونە ناو‬ ‫هاوپەیمانی بەمجۆرە‪ .‬لەئاوابوونی كابینەی‬ ‫نویدا زۆرگرنگە ئەوە بەهەند وەربگیرێت كە‬ ‫خەڵك لەسەرتاسەری هەرێمی كوردستاندا‬ ‫ناڕازی و توڕەیە لە سیاسەتی هەڵەی حكومەتی‬

‫هەرێم كە لەالیەك بەرێوەەبردنی سیاسەتێكی‬ ‫نانەتەوەیانە لەسەرناوی خەڵكی باشوری‬ ‫كوردستان كە ت��ەواو پێچەوانەی بیرورای‬ ‫خەڵكە پیادە دەكرێت كە ئەمەش هۆكارەكەی‬ ‫پابەندبوونیانە بەدەوڵەتانی وەك توركیا و‬ ‫ئێرانەوە‪ .‬ئێستاش هەردوو دەوڵەت لە هەوڵی‬ ‫ئ��ەوەدان كە كاریگەری تەواویان لە كابینەی‬ ‫حكومەتی نوێدا هەبێت‪ .‬پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان بەناوی حكومەتی هەرێمەوە دەرگای‬ ‫سنوری سێمالكای ب��ەروی خەڵكی رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستاندا داخستووە و بەئاشكرا دژایەتی‬ ‫ئەو دەسكەوتانەی كورد دەكات لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ .‬لە شاری هەولێر (‪ )5‬چاالكوانی‬ ‫مەدەنی و سیاسی لەبەرهۆكاری ئەنجامدانی‬ ‫چاالكیەك لەدژی سزای لە سێدارەدانی رژێمی‬ ‫ئێران لە زیندانی هەولێر بەندكراون‪ .‬جارێكی‬ ‫تر لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا بێدەنگبوونی‬ ‫حكومەت لەبەرامبەر هەموو كۆمەڵكوژییەكانی‬ ‫پارچەكانی تری كوردستان ئەو دەستدرێژیانەی‬ ‫كە لەالیەن داگیركەرانی كوردستانەوە دەكرێتە‬ ‫سەر هەرێمی كوردستان و دیسان بێدەنگبوون‬ ‫و چارەسەرنەكردنی ناوچەكێشەلەسەرەكان و‬ ‫بێدەنگبوون لەبەرامبەر سیاسەتەكانی حكومەتی‬ ‫ئێراق دژ بەوناوچانە‪...‬هتد دووبارە دەبنەوە‪.‬‬ ‫لەجیاتی بەم كێشانەوە سەرقاڵبن بەدژایەتی‬ ‫پارچەكانی تری كوردستانەوە سەرقاڵبوون‪.‬‬ ‫وەك نمونە پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫خاڵی زۆر گرنگیش ئەوەیە كە حكومەتی نوێ‬ ‫بەشێوەیەك پێكبێت كە رەخنە و ناڕەزایەكانی‬ ‫خەڵك لەبەرچاو بگرێت ئ��ەو وەزارەت��ان��ەی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫تەمەنێكی درێژە لەدەستی یەك پارتیدا دەبێت‬ ‫بدرێتە پارتیەكی تر‪ ،‬حكومەت ئەگەر لەدوو‬ ‫الی��ەن یان لەچەند الی��ەن پێكبێت پێویستە‬ ‫حكومەت لەژێر دەستی یەك پارتیدا دەربخرێت‪.‬‬ ‫بێگومانە كە حكمەتی رابردوو مۆركی پیاوانی‬ ‫بەئاشكرا پێوە دیاربوو كە تەنها یەك وەزارەت‬ ‫درابووە ژن‪ ،‬ئەمەش شەرمەزاریەكی گەورەیە‬ ‫بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان لەسەردەمێكی‬ ‫وەهادا و لە كۆمەڵگایەكدا كە ئەوەندەی ژن‬ ‫تیدا رەنج دەدات و ئەوەندە ژن دەكوژرێت‬ ‫و دەسوتینرێت و لەدژی ئەم دیاردانە چەندە‬ ‫ناڕەزایش هەیە‪ ،‬بەاڵم بەهەند وەرناگیرێت و ژنان‬ ‫لە بەرێوەبردن و بڕیارگرتندا پەراویز دەكرێن‪.‬‬ ‫ئەگەر شێوازەی كۆنی حكومەت بەردەوام بێت‬ ‫وا دەنگی ناڕەزایەكان دەگاتە ئاستێكی بڵند‪.‬‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان وەك‬ ‫پارتیەكی ئۆپۆزسیۆنی جەماوەری بەشێوازێكی‬ ‫نوێ و لە پێناوی چارەسەركردنی تەواوی كێشە‬ ‫نەتەوەیی و دیموكراتیەكان بۆ بنەبڕكردنی‬ ‫گەندەڵی و ژن كوشتن و بۆ بونیاتنانی‬ ‫سیستەمێكی ن��وێ دیموكراتیانە كاراتر و‬ ‫ئاكتیف تر لەجاران لە گۆرەپانی تێكۆشاندا‬ ‫دەبێت و وەكو رابردووش هەر لەبەرەی خەڵكدا‬ ‫دەمێنێتەوە بۆ سەركەوتنی دەنگ و ئیرادەی‬ ‫راستەقینەی خەڵك و سەركەوتن بەسەر‬ ‫هەموو ناحەقیەكاندا هەموو تواناكانی خۆی‬ ‫دەخاتە گەڕ و بە پێداچوونەوەیەكی ووردبینانە‬ ‫خاڵە الوازەكانیشی دەكاتە بنەمایەكی بەهێز‬ ‫لەپێناوی وەرچەرخانی گەورە و بونیاتنانی‬ ‫نوێكاری بەهێزدا ‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪21‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫قازی ئاوارە؛‬

‫بەهێزبوونی پەكەكە‪ ،‬پابەندبوونێتی بە حەقیقەت و بەهاكانی كۆمەڵگاكەیەوە‬

‫ئ��ەن��دام��ی دەس��ت��ەی ب���ااڵی دادوەری‬ ‫ك���ەج���ەك���ە "ق��������ازی ئ������������اوارە"‪ ،‬ل��ە‬ ‫هەڤپەیڤینێكی"رۆژی واڵت"دا‪ ،‬باس لە‬ ‫هەلومەرجی دەركەوتنی پەكەكە و رۆڵ‬ ‫و كارگێڕی ئەم بزوتنەوەیە لەچارەسەری‬ ‫دۆزی گەلەكەمان و لەهەمانكاتدا‪،‬‬ ‫جیاوازیەكانی پەكەكە و شۆڕشەكانی‬ ‫پێش خۆی و ئەو خااڵنەی كە رۆژبەرۆژ‬ ‫دەبنە هۆی بەهێزبوونی ئەم بزوتنەوەی‬ ‫دەڵ��ێ��ت‪":‬پ��ەك��ەك��ە لەهەلومەرجێكدا‬ ‫ئاوابوو كە لەكوردستاندا هیوا نەمابوو‬ ‫كە هیواش نەما‪ ،‬وات��ا ك��وردب��وون زۆر‬ ‫زەحمەت بوو و پەروەدە خاڵی جیاوازی‬ ‫ئ��ەم بزوتنەوەیە لەگەڵ شۆڕشەكانی‬ ‫پێش خۆی و بەهێزبوونی پەكەكەش بۆ‬ ‫سەداقەت‪ ،‬راستگۆیی و پەیوەستبوون‬ ‫بە دۆزی كورد و پابەندبوونی بەنرخ و بەها‬ ‫مرۆیی و كۆمەاڵیەتیەكان دەزانێت"‪.‬‬

‫ئا‪ /‬ئاگر سۆركێو‬

‫پرسیار‪ /‬ئەو هەلومەرجەی پەكەكە تێدا‬ ‫ئاوا بوو‪ ،‬بەتایبەتی رەوشی كوردستان‪،‬‬ ‫چۆن هەڵدەسەنگێنن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬سەرەتا سی و شەشەمین ساڵڕۆژی‬ ‫دامەزراندنی پارتی كریٌكارانی كوردستان لە‬ ‫دامەزرێنەری پەكەكە رێبەر "ئاپۆ" و گەلی‬ ‫خۆڕاگر لە هەرچوار پارچەی كوردستان و لە‬ ‫دەرەوە پیرۆز دەكەم‪ ،‬هاوكات ساڵوی تایبەت‬ ‫ئاراستەی بنەماڵەی شەهیدان و ئەوانەی لە‬ ‫تێكۆشانی ئ��ازادی��دا هەموو شتێكی خۆیان‬ ‫فیداكردوە دەكەم‪.‬‬ ‫پێش دامەزراندنی پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫لەهەر چوارپارچەكەی كوردستان‪ ،‬گەلی كورد بە‬ ‫تەواوی سەركوت كرابوو و بێدەنگیەكی مەرگئاسا‬ ‫لە هەرچوارپارچەی كوردستان باڵی ڕەشی‬

‫كێشابوو بە سەر گەلەكەمان‪ .‬هەموو شۆڕشە‬ ‫كوردییەكان یەك لە دوای یەك شكستیان‬ ‫خ��واردووە بەتایبەت لە رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫شۆرشی گەورەی كورد پێشەوا قازی مەحەمەد‬ ‫تیكشكا و گەلەكەمان هیوا و هێزی خۆی لە‬ ‫دەستدا؛ چونكە وەك دەزانین هەر شتێك هیوا‬ ‫دەیكات و هیوا هێزی سەركییە‪ ،‬بۆیە رێبەر ئاپۆ‬ ‫دەڵێت‪":‬هیوا لە سەركەوتن بەنرخترە"‪ .‬كاتێك‬ ‫هیوا نەبوو‪ ،‬حەزكردنێك لە داهاتوو نەبوو یاخود‬ ‫پالنێك نەبوو ئەوكاتە دەزانین گەورەترین مەرگ‬ ‫و نەخۆشیە‪ ،‬مەرگی رۆحییە؛ چونكە مەرگی‬ ‫رۆحی لە مەرگی جەستەیی و فیزیكی خراپترە‪.‬‬ ‫گەلی كورد لە مەرگێگی رۆحیدا ژیانی دەكرد‪،‬‬ ‫هیوای خ��ۆی لە دەس��ت داب��وو‪ .‬شۆڕشكانی‬ ‫دام��رك��اب��وو و بلێسەی ئاگری شۆڕشەكانی‬ ‫پۆكابوونەوە‪ ،‬پێشەواكانی شەهید كرابوون‬ ‫شۆڕشەكەی بێدەنگ و كپ كرابوو‪ ،‬دەنگی‬ ‫ئازادیخوازی لەهەر چوار پارچەی كوردستان‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫رووبەروی مەرگ بووە‪ ،‬نە لەنەخشەی جیهانیدا‬ ‫بە هیچ شێوەیەك ناوی نەمابوو و دەرفەتی‬ ‫هەستانەوە بۆ كورد زۆر زەحمەت بوو‪ .‬كاتێك‬ ‫ناو و ناسنامە نەبێت ژیانیش نابێت‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لە باكوری كوردستان رەوشەكە ئالۆزتر بوو‬ ‫لەو ‌ێ پیناسەیەكی تورك هەبوو كە بە كوردیان‬ ‫دەگوت توركی كێوی و وەكو كەسیكی كێوی‬ ‫سەیریان دەكرد‪.‬‬ ‫لەوكاتەدا كە فەرهەنگ و ناسنامە بوونی نەمابوو‪،‬‬ ‫لە هەلومەرجێكی وەهادا شۆڕشی (پەكەكە)‪،‬‬ ‫دەستی پێكرد‪ .‬ئێمە بە قسەیەكی رێبەر ئاپۆ‬ ‫كە وتوویەتی‪":‬كوردستان داگیركراوە"‪ ،‬دەتوانین‬ ‫وەالمێكی چر و پر بۆ ئەم پرسیارە بدەینەوە‪ ،‬یان‬ ‫بە وتەیەكی رێبەر ئاپۆ كە ئێمە كەدەڵێت‪":‬ئێمە‬ ‫شۆڕشمان لەسفرەوە دەست پێكرد"‪ ،‬دەتوانین‬ ‫ئەو هەلومەرجە باش بخوێنینەوە‪ .‬واتا لەو كاتەدا‬ ‫هیوایەك بەناو كورد نەمابوو و هەستانەوەش‬ ‫هیوای دەخواست‪.‬‬ ‫ئەگەر باش سەیری مێژووی پەكەكە بكەین‬ ‫باشتر بوومان روون دەبێتەوە‪ .‬بیرەورێكی‬ ‫جەمیل بایك هەیە دەڵێت‪":‬سەرۆكایەتی تازە‬ ‫لە زیندان ئازاد بوو لە زیندانی مامەك ساڵی‬ ‫(‪ "73 ،72‬دەبێت؛ ئێوارەكەی دەچنە ماڵی‬ ‫باوكی سەرۆك كاتێك لە سەر سفرە دانیشتین‬ ‫باوكی سەرۆكایەتی بە سەرۆكی ووت‪":‬ج��اران‬ ‫كۆمۆنیست بووی بیستوومە ئێستا بووی بە‬ ‫ك��وردپ��ەروەر و بۆ ك��ورد تێكۆشان دەكەیت‬ ‫دیسانەوە بی بە كۆمۆمنیست باشترە‪ ،‬چونكە‬ ‫كورد شتێكی نییە‪ .‬باوكی سەرۆكایەتی وەها‬ ‫درێژەی دا بەقسەكانی و ووتی؛"شێخ سەعید‬ ‫چی ك��رد ئ��ەو هەموو ئیمكاناتەیان هەبوو‬ ‫ئەمان شتێكیان نەكرد ئێوە دەت��وان��ن چی‬ ‫بكەن‪ .‬ئەو قسەی باوكی رێبەر ئاپۆ كە زۆر‬ ‫ساكارانە ئەو دیالۆگەی كرد بە راحەتی مرۆڤ‬ ‫دەتوانێ رەوشی ئەو كاتەی كورد لە بەشەكانی‬ ‫كوردستان بە تایبەتی لە باكووری كوردستان‬ ‫كە پەكەكە لەوێ سەریهڵدا دەتوانێ بە باشی‬ ‫ئ��ەو رەوش��ە هڵسەنگێنێ كە ئیدی شۆرشە‬ ‫كوردییەكان نەمابوون و كوردبوون وەك تاوانێك‬ ‫بوو لە ئاستی توركیا‪ .‬جۆرێكیان كردبوو كە‬ ‫گەنجان لە كوردبوونی خۆیان شەرمیان دەكرد‪.‬‬ ‫ئەو ئوتۆئاسمیالسێۆنە و تواندنەوەی پێشیان‬ ‫خستبوو لە حاڵەتێكی وەهادا پەكەكە دەستی‬ ‫بەتێكۆشان كرد‪ .‬كورد یەكەمین جارە دەبێت بە‬ ‫خاوەنی فكری و ئایدیۆلۆژی و فەلسەفەی خۆی‪.‬‬ ‫رێبەر ئاپۆ مەسەلەكەی باش تاوتوێ كرد‬ ‫و دەردی ك��ورد باش ناسی‪ ،‬دردی ك��ورد و‬ ‫كەسایەتی كورد بە تایبەتی؛ چونكە سەرۆكایەتی‬

‫لەوتەكانی خۆیدا دەڵێت‪":‬شۆرشی ئێمە‪ ،‬شۆرشی‬ ‫كەسایەتیە"‪ .‬جەمیل بایەك لە نرخاندنێكی‬ ‫خۆیدا دەڵَێت‪":‬وایان لە كورد كردوە دیار نییە و‬ ‫هەموو شتێكیان لێگرتووە كە بەراحەتی دەتوانێ‬ ‫خیانەت بكات و واڵتەكەی بفرۆشێت‪ ،‬بەراحەتی‬ ‫دەتوانێ باوەر بە بێگانە بكات‪ ،‬هیوای خۆی‬ ‫لەدەستبدات و لەناو فەرهەنگی بێگانە بتوێتەوە‪.‬‬ ‫ئەوانە هەموو كێشەی كەسایەتین و رێبەر‬ ‫ئاپۆش لە تێكۆشاندا لەگەڵ چارەسەری پرسی‬ ‫كورد‪ ،‬هەوڵیدا پرسی كەسایەتی كورد چارەسەر‬ ‫بكات و ئەمەشی لەپێشینەی ش��ۆڕش دانا‪.‬‬ ‫هەروەكو یەكەمین هەنگاویشی دەبینین كە بە‬ ‫تێكۆشانێكی فكری و ئایدیۆلۆژی و رێكخستنی‬ ‫دەستی پێكرد و چەكی بەكار نەهێنا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەگەر وابێت‪ ،‬پەكەكە خاوەن‬ ‫جیاوازی و تایبەتمەندیەكی‪ ،‬تایبەت‬ ‫ب��ەخ��ۆی��ەت��ی‪ ،‬ئ��ەو ك��ات��ە ج��ی��اوازی ئەم‬ ‫بزوتنەوەی لەگەڵ شۆڕشەكانی پێش‬ ‫خۆی لەچی دایە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬یەكێك لەو جیاوازیانە؛ سیستەمی‬ ‫پ��ەروەردەی��ە كە شۆرشەكانی دیكە لە سەر‬ ‫پ��ەروەردە راوەستەیان نەكردوە و كەسایەتی‬ ‫تاكی كوردیان بەباشی تەحلیل نەكردوە‪ .‬وەك‬ ‫سەرۆكایەتی دەڵێت‪":‬لە پەكەكەدا لە سەدا‬ ‫نەوەدونۆ كاری ئێمە پەروەردەیە"‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫بە پ���ەروەردە كەسایەتی بە هێز و خۆڕاگر‬ ‫ئاوا دەبێت؛ چونكە تەنیا كەسایەتێكی بەهێز‬ ‫دەتوانێت لەبەرامبەر سیستەم راوەستێ و‬ ‫سیستەمێكی ئالترناتیڤ ئاوا بكات‪.‬‬ ‫خاڵێكی تر ئەوەیە لەئاواكردنی سیستەمێكی‬ ‫نوێیە لە دەرەوەی دەوڵەت و بێ پشتبەستن‬ ‫بەدەوڵەت‪ ،‬بەاڵم شۆرشەكانی دیتر پشتبەستوو‬ ‫بەدەوڵەتبوون‪ .‬ووتەیەكی پێشەوا قازی مەحەمەد‬ ‫هەیە لەو كاتەدا دەیبەن بۆ بەردەم پەتی سێدارە‬ ‫كە دەڵێت‪":‬زۆر پی خۆشحالم كە من لە ژورم‪،‬‬ ‫بەاڵم دوژمن لەژێر پێاڵوەكانی منە"‪ .‬ئەو وتە زۆر‬ ‫گرنگ و بەبایەخە‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئەوەی پشتی بە‬ ‫روسیا بەست لە دوایدا كە روسیا لە گەڵ شای‬ ‫ئێران رێكەوتن روسیا پشتی لە پێشەوا كرد‬ ‫بەو جۆرە ئەو شۆرشەش شكستی خوارد‪ .‬واتا‬ ‫هەتا دوایی پەكەكە پشتی بە ئیرادە و هێزی‬ ‫بەرخۆدان و گەلی كورد بەستووە و لەسەر ئەو‬ ‫بنەمایەش خۆی ئاواكردووە‪.‬‬ ‫خاڵی سێیهەمین‪ ،‬ناسینەوەی دۆس���ت و‬ ‫دۆژمنەكەی كوردە‪ .‬پەكەكە دوژمنی باش ناسی‬ ‫و توانی لە بەرامبەر پیالنەكانی ئەوانادا‪ ،‬بەرنامە‬ ‫و ستراتیژیەتێكی گەورەتر و بەهێزتر دارێژێت و‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بەسەر نەیارانی شۆڕش و گەلەكەیدا سەركەوێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ك��ەوای��ە ئ��ەو گۆڕانكاریانەی‬ ‫چین كەوا دوای دامەزراندنی پەكەكە‪،‬‬ ‫هاتوونەتە ئاراوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬یەكێك لەو بەرهەمانە كە پەكەكە ئاوای‬ ‫كردووە‪ ،‬بەهێزكردنی ئیرادەی نەتەوەیی گەلی‬ ‫كورد و پاراستنی نرخەكانیەتی و لەهەمانكاتیشدا‪،‬‬ ‫پەكەكە دۆزری كوردی لە پرسێكی ناوچەییەوە‪،‬‬ ‫كردە پرسێكی نێودەوڵەتی و جیهانی‪.‬‬ ‫رۆحی نەتەوەیی بە داخ��ەوە لە شۆڕشەكانی‬ ‫دیكەدا یا عەشیرەی‪ ،‬بنەماڵەی‪ ،‬هەرێمی و‬ ‫ناوچەیی بوون و لە ئاستێكی نەتەوەییدا نەبوون‪.‬‬ ‫لەناو ریزەكانی پەكەكە یەكبوونێكی نەتەوەیی‬ ‫هی هەموو بەشەكانی كوردستان هەیە‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە دەبینین هەڤاڵێكی رۆژهەاڵت لە باكووری‬ ‫كوردستان شەهید دەبێت و لەوەسیەتنامەكەیدا‬ ‫دەڵێت‪":‬من لە باكووری كوردستان بە خاك‬ ‫بسپێرن با دایكانی باكوور بەسەر مەزارەكەمدا‬ ‫شیوەن بكەن‪ ،‬یاخود هەڤاڵێكی باكوور بە‬ ‫هەمانشێوە لە شاهۆ و داالهۆی رۆژهەاڵت شەهید‬ ‫دبێت‪ .‬ئەو شتێكی پیرۆزە و سەركەوتنێكی‬ ‫گەورەیە‪ .‬بەمشێوەیەش یەكگرتنێكی بە زمان‬ ‫و دڵ لەناو هەموو چین و توێژەكانی كۆمەڵگای‬ ‫كوردستان درووستكرد‪.‬‬ ‫دام��ەزران��دن��ی سیستەمی دیموكراتیك لە‬ ‫بەرامبەر سیستمی كاپیتالیزمدا‪ ،‬خاڵێكی تری‬ ‫ئەو جیاوازیانەیە‪ .‬سەرۆكایەتی دەڵێت‪":‬من‬ ‫لە بەرامبەر پ��رۆژەی ئەمریكا كە دەیهەوێت‬ ‫رۆژه��ەاڵت��ی ناوەراستی گ��ەورە و سەرمایەی‬ ‫جیهانی دروس��ت بكات‪ ،‬منیش دیموكراسی‬ ‫جیهانی ئاوا دەكەم"‪ .‬هەروا گەلی كورد چۆن‬ ‫لەسەرەتای مێژوودا پێشەنگایەتی بۆ گەالنی‬ ‫دنیا كرد‪ ،‬پێویستە بتوانی لە ئێستاشدا ئەو‬ ‫رۆڵی پێشەنگایەتی خۆی هەڵگرێت و ئەوەش‬ ‫بەرێگای سەقامگیركردن و دام��ەزران��دن��ی‬ ‫دیموكراسی جیهانی پێكبێنێـت"‪ .‬سیستەمی‬ ‫كەجەكە كە سیستەمی گ��ەل بۆ خۆیەتی؛‬ ‫پێویستە ئیدی گەل لە بواری سیاسی‪ ،‬ئابوری‪،‬‬ ‫پاراستن‪ ،‬دادوەری خۆی كێشەكانی چارەسەر‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫پەكەكە ئیتر بۆتە هێزێكی سێیهەمین لە‬ ‫هەرێمەكە و جیهاندا و ئێستا زلهێزەكان بێ‬ ‫پەكەكە ناتوانن پیالن دانێن بۆ رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫ئەگەر هێزی پەكەكە لە بەرچاو نەگرن مەحكوم‬ ‫بە شكستدەبن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پەكەكە چۆن چۆنی دۆزی كوردی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كردە دۆزێكی جیهانی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پەكەكە ئەو نرخانەی لە شۆرشەكانی‬ ‫پێش خۆی بەباشی هەڵسەنگاندو كەم و كوڕی‬ ‫و خاڵە بەهێزەكانی ئەوانی بۆ خۆی بەنمونە‬ ‫گرت و توانی شۆڕشێكی گەورەتر و بەهێزتر‬ ‫دابمەزرێنێت‪.‬‬ ‫پەكەكە ئالترناتیڤی نوێی ئ��اوا ك��رد‪ .‬ئیدی‬ ‫پەروەردەی خۆمان"واتا مێژووی كورد و تاكی‬ ‫كورد" بەگۆێرەی تایبەتمەندی خۆمان دەبینین‪.‬‬ ‫چونكە ئێمەی كورد لە خوێندگاكانی دەڵەتانی‬ ‫سەردەست لەكوردستاندا‪ ،‬مێژووی داگیركەری‪،‬‬ ‫جوگرافیای داگیركەر‪ ،‬ئەدبیات و فەلسەفە‬ ‫داگیركەر دەخوێنین‪ .‬لە فەلسەفەی داگیركەردا‬ ‫كورد بوونی نییە‪ .‬فەلسەفەی ئەوان فەلسەفەی‬ ‫ب��ێ هیوایی و بێهێزبوونە‪ .‬بۆیە پەكەكە‬ ‫ئالتەرناتیڤی ئەم فەلسەفەیی پێشخست و‬ ‫سیستەمی خۆیشی دیاری كرد و بەم شێوەیەش‬ ‫پەیامێكی نوێ بە سیستەمی جیهانی دا‪ .‬لە‬ ‫ئێستاشدا ئەو سیستەمە لەرۆژئاوای كوردستاندا‬ ‫لەبەرچاوانە و لەگەڵ هەژاندنی دنیا‪ ،‬دەوڵەتی‬ ‫تورك و ئێرانیشی تووشی دڵەڕاوكێ كردووە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەو هۆكارانە چین كە پەكەكە‬ ‫رۆژبەرۆژ لە گۆڕەپانی رۆژهەاڵتی ناوین و‬ ‫جیهاندا بەهێزتر دەبێت؟‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫وەاڵم‪ /‬هێزی مەعنەوی پەكەكە و پێوانە‬ ‫ئەخالقیەكانی گرنگی ترین هۆكارن بۆ بەهێزبوونی‬ ‫ئەم بزوتنەوە شۆڕشگێڕ و ئازادیخوازی گەلی‬ ‫كوردستان‪ .‬ئەخالق شتێك كە مرۆڤی كردۆتە‬ ‫مرۆڤ‪ .‬ئەخالق‪ ،‬و بەكۆمەڵگابوون خاڵێكی تری‬ ‫بەهێزی ئەم بزوتنەوەیە‪ .‬گرێدان بوونی پەكەكە‬ ‫بە كۆمەڵگا‪ ،‬حەقیقەت و راستی و پێداگری‬ ‫لەسەرچارەسەری دیموكراتیانەی دۆزی كورد‪،‬‬ ‫پاكی و دروستی و گرێدانی بە نرخ و بەها مرۆیی‬ ‫و كۆمەاڵیەتیەكان و پشت بەستنی بە ئیرادەی‬ ‫جەوهەری گەل و دووربوون لە مادییەت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پەیامی كۆتاییتان ب��ۆ سی‬ ‫وشەشەمین س��اڵ��ڕۆژی دام��ەزران��دن��ی‬ ‫پەكەكە چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ل��ە ك��ۆت��ای��دا جارێكی ت��ر جەژنی‬ ‫دامەزراندنی پەكەكە لە رێبەر ئاپۆ و هەموو‬ ‫گەلی كورد و ئازادیخوازانی جیهان پیرۆز دەكەم‪.‬‬ ‫وەكو رێبەرایەتیمان دەڵێت‪":‬گەل و گەریال وەكو‬ ‫ماسی و ئاون"‪ ،‬خاوەنداری لەرێبەر ئۆج ئاالن و‬ ‫سیستەمەكەی و پشتیوانی پرۆسەی چارەسەری‬ ‫ئاشتیانەی دۆزی گەلەكەمان‪ .‬هیوادارم سی‬ ‫و شەشەمین س��اڵ��ڕۆژی دام��ەزران��دن��ی پارتی‬ ‫كرێكارانی كوردستان ببێتە‪ ،‬هۆی سەركەوتن و‬ ‫ئازادی گەلەكەمان و رێبەر ئۆج ئاالن‪.‬‬

‫‪ 23‬چاوپێكەوتن‬

‫پەكەكەئالرتناتیڤینوێی‬ ‫ئاوا كرد‪ .‬ئیدی پەروەردەی‬ ‫خۆمان"واتا مێژووی كورد و تاكی‬ ‫كورد" بەگۆێرەی تایبەمتەندی‬ ‫خۆمان دەبینین؛ چونكە ئێمەی‬ ‫كورد لە خوێندگاكانی دەڵەتانی‬ ‫سەردەستلەكوردستاندا‪،‬‬ ‫مێژووی داگیركەری‪ ،‬جوگرافیای‬ ‫داگیركەر‪،‬‬ ‫ئەدبیات و فەلسەفە داگیركەر‬ ‫دەخوێنین‪ .‬لە فەلسەفەی‬ ‫داگیركەردا كورد بوونی نییە‪.‬‬ ‫فەلسەفەیئەوان‬ ‫فەلسەفەی بێ هیوایی‬ ‫و بێهێزبوونە‪ .‬بۆیە پەكەكە‬ ‫ئالتەرناتیڤیئەمفەلسەفەیەی‬ ‫پێشخستوسیستەمی‬ ‫خۆیشی دیاری كرد‬

‫وتار‬

‫‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫گەلــــی هەڵـــبژاردن یان هەڵـــبژاردنی گـــەل‬

‫ئازاد شێخانی‬

‫هەڵبەتە ئاوڕدانەوە و بەشداریكردن لە پرۆسەی‬ ‫هەڵبژاردن كە یەكێكە لە ئامرازەكانی دیموكراتی"نەك‬ ‫ه��ەم��وو دی��م��وك��رات��ی"‪ ،‬ئ���ەرك و ك���اری هەموو‬ ‫ك��ەس و الیەنێكە و ئەگەر هەڵبژاردن بەمانای‬ ‫ئاڵوگۆرێكی راست و تەندروست و عادیالنە بێت بۆ‬ ‫بەڕێوەبەرایەتیەكی سەردەمیانە بێت كە رۆڵی باشتر‬ ‫ببینێت لە جوانكردنی ژیان‪ ،‬ئەوا بێگومان دیموكراتی‬ ‫دەربڕی راستەقینەی ئیرادەی كۆمەاڵنی خەڵكە بۆ‬ ‫ماناداركردنی ژیان و نەهێشتنی كەم و كورییەكانی‪.‬‬ ‫بۆ ئەمەش سیاسەتی دیموكراتی پێویستە‪ ،‬چونكە‬ ‫كۆی ئەم بڕیارەكارایانە كە دەربارەی چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكانی سەررێگای ت��ەواوی ژیانی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫كۆمەڵگا بۆ خۆی بڕیاری لەسەردەدات و هەروەها‬ ‫بەهێز و ئیرادەی راستەوخۆی خۆی جێبەجێ دەكات‪.‬‬ ‫یەكەم هەنگاوی پێویستیش ئەمڕۆ جارێ دیموكراتی‬ ‫ئەبێت لەدەستی زهنیەت و رێساكانی حوكمڕانی‬ ‫دەس��ەاڵت��داری رزگ��ار بكرێت؛ چونكە تاكە ئیشی‬ ‫هێزەكانی دەوڵەتپەرەست و دەسەاڵتداری پلەداری‬ ‫ئیفلیجكردنی سیاسەتی دیموكراتیە‪ ،‬هەر بۆیە ئەو‬ ‫دیموكراتییەی ئەم هێزانە ئەیدەنە بەرۆكی خۆیان‪،‬‬ ‫دیموكراتیەكە بەگوێرەی سیستەمی دەسەاڵتداری و‬ ‫قازانج و پاوانی سەرداهاتەكانی كۆمەڵگا بونیادنراوە‪.‬‬ ‫هەر بۆیە هەموو شتێكە‪ ،‬بەاڵم دیموكراتی نییە! و‬ ‫تەنها كۆمەڵگای پێ ماڵی دەكەن‪.‬‬ ‫مێژووی سەد ساڵەی دەوڵەتی ئێراق مێژووی روح‬ ‫كێشانی گەالنی ناو ئێراقە‪ ،‬مێژووی زاڵمانەترین و‬ ‫شكستەترین دەسەاڵتی رۆژهەاڵتی ناوینە‪ ،‬ئەوەی زەق‬ ‫و دیارە قوڵكردنەوەی كێشەكانی كۆمەڵگا‪ ،‬مێژووی‬ ‫نەهێشتنی برایەتی و پێكەوەژیانی گەالن و ئاین و‬ ‫ئاینزاكانی ئێراقە‪ ،‬مێژووی سڕێنەوە و پاكتاوكردنی‬ ‫گەلی كوردە‪ ...‬هەر بۆیە ئەتوانین مێژووی ئێراق بە‬ ‫مێژووی دژە دیموكراتی ناو بنیین‪.‬‬ ‫ئابورییە زەب���ەالح و دەوڵ��ەم��ەن��دەك��ەش��ی ك��راوە‬ ‫بە ئ��ام��رازی روح كێشانەكەی ن��ەك پێداویستیە‬ ‫ژیانیەكانی‪ ،‬بەاڵم لەبەرامبەریشدا مێژووی مقاومەو‬ ‫بەرهەڵستكاری گەورەی گەالنی ئێراق بۆ پاراستنی‬ ‫پێكەوەژیان و بەتایبەت شۆڕشەكانی پاراستنی رەوای‬

‫گەلی كوردستان مێژووی كۆمەڵگای دیموكراتیە كە‬ ‫لەجەوهەریدا پاراستنی ئازادی و عەدالەت و ناسنامە‬ ‫و پێكەوەژیانی شەرەفمەندانەی هەیە‪.‬‬ ‫ئاشكرایە تەنها لەمیانەی سندوقەكانی دەنگدانەوە‬ ‫ئەو كێشە گەورانەی ئێراق چارەسەر نابن و هەروەها‬ ‫ئەو هێزە دەسەاڵتدارانەی ماهییەت و چۆنایەتیان‬ ‫ناگۆڕن و ئەیانەوێ بەناوی هەڵبژاردن لەبەرگی‬ ‫مەڕدار راستینەی گوڕگێتی خۆیان بشارنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆ كۆمەڵگاش ئاوازێكە لە پێشخستنی سەنگەری‬ ‫شۆڕشی دیموكراتیدا‪.‬‬ ‫دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا و داگیركاری لە‬ ‫ئێراق هیوا و چاوەڕوانی گەالنی ئێراق لە ناوەندە‬ ‫سیاسیەكان ئەوە بوو كە زەمینەی وەها خۆش بكرێت‬ ‫كە رەوتی نیشتمانی و سەروەری گەالن و واڵتی ئێراق‬ ‫بەبنەما وەربگیردرێت و ببێتە چەترێك بۆ لەخۆگرتنی‬ ‫هەموو پێكهاتەكان‪ ،‬بەاڵم ئەوەی روویدا پێچەوانە‬ ‫بوو‪ ،‬لەجیاتی یەكێتی نیشتمانی و یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتیك پێشبكەوێت كەچی كێشە مەزهەبی و‬ ‫تائیفی و نەتەوەییەكان زیاتر رووی لەگرژی كرد و‬ ‫سەختر كرایەوە و هەتا ئەمڕۆ درزی نێوان شیعە و‬ ‫سووننە لەشەقامی ئێراقدا فراوانتر دەبێت‪ ،‬هەروەك‬ ‫لەموسل و ئەنبار و دیالەدا دەركەوت‪ ...‬هەروەها هەتا‬ ‫ئەمڕۆ كەركوك و ناوچە كێشەلەسەرەكان داگیركاری‬ ‫و سەپاندنی بەسەرەوە ماوە‪ ...‬هەروەها تەقینەوەكان‬ ‫و بۆمبە چینراوەكان دەربڕی ئەو راستیەن كە كێشە‬ ‫چێنراوەكانی پێش پرۆسەی دیموكراتی و بوون بە‬ ‫كۆمەڵگایەكی دیموكراتی چەندە زۆرن!! و تاچە‬ ‫ئاستێك خیانەت لەدیموكراتی كراوە‪.‬‬ ‫تەوەرەێكی دیكەی پێچەوانەی سووڕانەوەی تەوەرەی‬ ‫دیموكراتییە لە ئێراقدا كاردانەوە و رەنگدانەوەی‬ ‫هەژموونی هێزەكانی ئەقلیمییە كە بۆ دوو سەنگەری‬ ‫شیعە و سووننە داب��ەش ب��ووە‪ ،‬هەر بۆیە لەگەڵ‬ ‫دەركەوتنی كێشەی سوریا ئاڵۆزی زیاتر لە ئێراقدا‬ ‫بەگشتی دەركەوت و رەوشێكی ترسناكی نائەمنی زاڵە‪،‬‬ ‫هەروەها ملمالنێیەكان ئێراق و هێزە دەسەاڵتدارەكانی‬ ‫ك��ورد ل��ەب��ەرزب��وون��ەوە و داب��ەزی��ن��دای��ە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی"‪"2013/9/21‬ی پەرلەمانی هەرێمی‬ ‫كوردستانیش سەقامگیری و گۆڕانكاری بەرچاوی‬ ‫لەگەڵ خۆیدا نەهێناو دروستكردنی حكومەت هێشتا‬ ‫نادیارە!!‪ .‬ئەمە و دەیان كێشەی دیكەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫وەك هەژاركردن و رۆژانە رفاندن و ژن كوشتن و‬ ‫‪ ...‬بەرۆكی گەالنی ئێراقی وەك مێردەزمە گرتووە‪،‬‬ ‫لەرەوشێكی وەه��ادا بەرەو هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫ئێراق ئەڕۆین بۆ جاری سێیەم‪ ،‬گەرچی پرۆسەیەكی‬ ‫تازەیە بۆیە لەدوو الیەنەوە خوێندنەوەی بۆ دەكرێت‪،‬‬ ‫خوێندنەوەیەكی ناتەواو كەخەڵك تەنها لە هەڵبژاردندا‬ ‫پێناسە بكات؛ بەاڵم دیموكراتی كەلتورێكە پێویستە‬ ‫لەناو هێزە سیاسی و دەنگدەرەكاندا ژیانی و جێگیر‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫ئایا ئەم هێزانە چەندێك كاریان بۆ ئەوە كردووە‬ ‫كە دیموكراتی كەلتورێكی ژیانی و ئیداری بێت و‬

‫ئامانجی ئاواكردنی كۆمەڵگای دیموكراتی بێت؟!‬ ‫كە پێوانە سەرەكییەكانی ئازادی و یەكسانی" لەناو‬ ‫جیاوازییەكەیدا" هەروەها مافی ژن و قازانجكردنەوەی‬ ‫رۆڵە ژیانییەكەیەتی‪.‬‬ ‫هەرچەندە پرۆسەی هەڵبژاردن وەك هەنگاونان بەرو‬ ‫دیموكراتی باشە‪ ،‬بەاڵم چاوەڕوانییەكی گەورە و‬ ‫بەجۆش و خرۆش نییە كە گۆڕانكارییەكی جددی‬ ‫بهێنێت‪ ،‬چونكە دیسان ئەگەری بوونی تەزویر هەیە‪،‬‬ ‫هەروەها نەبوونی سەرژمێرییەكی راست و قۆرغكاری‬ ‫سەر تەواوی دام و دەزگاكانی حكومەت و بێ الیەنی‬ ‫وسەربەخۆیی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردن ‪ .‬هەروەها‬ ‫كەم و كورتیەكانی یاسای هەڵبژاردن كە دوورە لە‬ ‫پێوەری یاسایەكی دیموكراتی‪ ،‬چونكە شتی راست‬ ‫ئەوە بوو سیستەمی"یەك بازنەیی"پەیڕەو بكرایە كە‬ ‫الیەنی دیموكراتی لەپێش بوو و هیچ دەنگدانێك بزر‬ ‫نەدەبوو‪ ،‬و تێیدا قەوارە بچووك و گروپە مەزهەبی و‬ ‫ئەتنیكیەكان براوە دەبوون و رەنگیان بزر نەدەبوو‪،‬‬ ‫هەر بۆیە بەخواستی هێزە دەسەاڵتدارەكان و بە‬ ‫لۆژیكی نەتەوەی گەورە و سەردەست ئەم یاسایە‬ ‫تێپەڕێنرا‪ ،‬چونكە پێكهاتەی ئێراق زۆرینە عەرەبە و‬ ‫كورد لەژمارەدا سنووردارە و توركمان سنوردارترە‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬بێگومان لەبنی ئەمەدا زهینیەتی داگیركاری هەیە‬ ‫و بەتەدبیر و تەكبیر ئەوەیان كردووە كە لەئەنجامدا‬ ‫مەسەلەی نەتەوەیی بەالسەنگی دەهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫ئێمە وەك ك��ورد مێژووی تێكۆشانمان لە پێناو‬ ‫یەكسانی‪ ،‬دیموكراتی و ئ��ازادی��دا و ئەمڕۆش لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستاندا ئەو تێكۆشانە لە ئاستی هەرە‬ ‫بڵندی خۆیدایە و ئیتر بەبێ كورد هیچ ستاتۆیەك‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناوڕاست دروست نابێت و قەدەری‬ ‫هەركەسێك لەسەر ئیرادەی كوردی ئازد"كوردێك‬ ‫ب��ۆ خ��ۆی ب��ێ��ت"‪ ،‬دروس���ت دەب��ێ��ت ن��ەك ك��وردی‬ ‫گرێدراو"كاركەری خەڵكی تر"‪.‬‬ ‫هەر بۆیە مێژوومان و مرۆڤایەتیمان چی لێمان دەوێت‬ ‫پێویستە ئەوە بكەین‪:‬‬ ‫یەكەم؛ بە سازان و پێكهاتنێكی گەورە"ستراتیجی‬ ‫دیموكراتی"‪ ،‬وەك بەرەیەكی دیموكراتی و نیشتمانی‬ ‫بەشداری هەڵبژاردن بین"نەك پینەكردن"‪ ،‬ئەگینا‬ ‫پێچەوانەی ئەمە مالكییەكان گەورەمان دەبن‪.‬‬ ‫دووەم؛ پرسی نەتەوەییمان و نەهێشتنی داگیركاری‬ ‫سەرناوچە دابڕاوەكان ئاسۆیەكی سیاسی فراوانی‬ ‫پێویستە‪ ،‬واتا بەبێ سیاسەتی دیموكراتی چارەسەر‬ ‫نابێت‪ ،‬نەك"فڕۆفێل لەیەكتر كردن"‪ ،‬چونكە سیاسەتی‬ ‫دیموكراتی ئافرێنەری ئیرادەی سەربەخۆیە‪".‬لەمەش‬ ‫كورد مەجبوری دەستی دەرەوە نابێت"‪ ،‬چونكە گەلی‬ ‫كورد لەسەدساڵی بیست و یەكدا‪ ،‬ئیتر بڕیاری داوە بۆ‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬نەك بۆ خەڵكی تر‪ .‬ئێمەش وەك پارتی‬ ‫چارەسەری خاوەن ئەو بڕیارەین‪ ،‬ئامانجەكانی گەل‬ ‫بەبناغە وەردەگرین‪ ،‬هەر بۆیە بەوەسقەی دیموكراتی‬ ‫لەگەڵ هەر كەسێك كاردەكەین و ئەمانەوێ ئازادی‬ ‫بەرەو پێشەوە بەرین‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪25‬‬

‫وتار‬

‫كەركوك لەنێوان بەرداشی یاسای هەڵبژاردنی عێراق و هەرێمی كوردستاندا‬

‫رابەر رەشید‬

‫دەسپێك‪:‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە كە شرۆڤەكردنی بابەتێكی‬ ‫یاسایی و هەستیاری وەكو ئەم بابەتە ئاڵۆزو‬ ‫تەمومژاوی و تێكچڕژاوە پڕ گرێوگواڵە زۆر‬ ‫هەڵدەگرێت و پێویستی بە وردبوونەوەو تێڕامان‬ ‫و سەرنجی هەمەالیەنە هەیە‪ ،‬نەك تەنها لە‬ ‫گۆشەنیگایەكی تەنگەبەرو سەرپێییەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بۆئەوەی دروست نیشانە بپێكین‪ ،‬دەبێ دوور‬ ‫لە بەرژەوەندیی حزبایەتیی تەسك و خاترانە‬ ‫مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت و راشكاوانەش ئاماژە‬ ‫بەو هۆكار و كاریگەرییانە بدرێت كە تا ئێستا‬ ‫"كەركوك"یان وەك��و شارێك لە چوارچێوەی‬ ‫عێراقی عەرەبیدا بەم رۆژە ڕەشە گەیاندووە و‬ ‫وەكو گۆی شەقانی دەستی یاریزانە نەزانەكانی‬ ‫لێهاتووە و هەر كەسێك دێت و بە ئارەزووی خۆی‬ ‫و لە چوارچێوەی بەرژەوەندیی تایبەتیی خۆیدا بەر‬ ‫"دارشەقان"ی خواروخێچی خۆی دەدات‪ ،‬بێئەوەی‬ ‫هەڵوەستەیەك لەتەك تیغی تیژی مێژوودا بكات‬ ‫و راستگۆیانە لە خەمی ئایندەی ئێستاو سبەینێ‬ ‫و داه��ات��ووی ئەمشارە داگیر و دابەشكراوەدا‬ ‫بێت‪ ،‬مەبەستیش لە داگیركاری ـ بەشێكی‬ ‫دانەبڕاوی باشووری كوردستانە و لە نەزانی بڕیار‬ ‫بەدەستانی كورد و گەلەكۆمەی ناحەزان و برا‬ ‫درۆینەكانی كورد بەمڕۆژە گەیشتووە‪ .‬مەبەست لە‬ ‫دابەشكراویش‪ ،‬جیاكردنەوەی ئەو قەزاو ناحیانەی‬ ‫سەربەم شارەیە وەكو چەمچەماڵ و خورماتوو و‬ ‫كەالر و كفری و ‪...‬تاد‪.‬‬ ‫كەواتە ك��ورد وتەنی‪" :‬ئ��ەم هەویرە ئ��اوی زۆر‬ ‫دەوێت"‪.‬‬ ‫كەركوك و كرداری رەگەزپەرستانەی‬ ‫تەعریب‬ ‫هەركەسێك كەمێك لە رووی مێژووییەوە ئاگاداری‬ ‫پرسی كەركوك بێت‪ ،‬زۆر چاك بۆی دەردەكەوێت‬ ‫كە كەركوك لە سەردەمی پێكهێنانی دەوڵەتی‬ ‫عێراقی عەرەبیدا لە سەرەتای بیستەكانی سەدەی‬

‫رابردوو و هەتا سەرەتای سییەكانیش‪ ،‬تاكوتەرا‬ ‫نەبێت‪ ،‬ئەگەرنا عەرەب لە سنوورەكەیدا نیشتەجێ‬ ‫نەبووە‪ ،‬بەتایبەتیش لەناو ش��اری كەركوك‪،‬‬ ‫بەاڵم دەرئەنجامی فەرمانڕەوایەتی رژێمە یەك‬ ‫لەدوای یەكەكانی عێراق و دۆزینەوەی نەوت لە‬ ‫كەركوك‪ ،‬بەتایبەتی دوای دەرهێنانی لە ساڵی‬ ‫(‪ ،)1927‬ئیدی كەركوك بووە خاڵی چاوتێبڕینی‬ ‫رەگەزپەرستان و رۆژ لەدوای رۆژیش لە ئاكامی‬ ‫پەیڕەو و پیادەكردنی سیاسەتی بە عەرەبكردن و‬ ‫راگواستن و وەدەرنانی كوردی رەسەنی كەركوك‬ ‫بۆ ناوچەكانی دیكەی عێراق‪ ،‬گۆڕانكارییەكی‬ ‫دیمۆگرافیی چڕوپڕی بەسەردا سەپێنراو تا حاڵ‬ ‫گەیشتە ئ��ەوەی كە لەالیەن رژێمی بەعسەوە‬ ‫هەرچی گوندی سەربە كەركوك هەبوو هەمووی‬ ‫بۆ ئۆردوگا زۆرەملێیەكانی سنووری هەولێر و‬ ‫سلێمانی راگواستران كە ژمارەیان زیاتر لە (‪)800‬‬ ‫گوند دەبوو‪.‬‬ ‫مەبەست لە خستنەڕووی ئ��ەم زانیارییانە‬ ‫ب��ۆئ��ەوەی��ە ك��ە هیچ گومانێك ل��ەس��ەر ئ��ەوە‬ ‫نەمێنێتەوە كە بەشێكی دانەبڕاوی كوردستانییە‬ ‫و بەپێی پێناسەكردنی باشووری كوردستانیش‬ ‫لەالیەن پەرلەمانی كوردستانەوە ئەمەی خوارەوە‬ ‫سنوورەكەیەتی "هەموو لێكۆڵەرەوان لەسەر ئەوە‬ ‫یەكدەنگن كە بەرزاییەكانی حەمرین سنووری‬ ‫باشووری كوردستان پێكدێنێت‪ ،‬سنووری هەرێم‬ ‫لەناوقەدی عێراقەوە‪ ،‬لە باشووری رۆژهەاڵتی‬ ‫شارۆچكەی ب��ەدرە لە پارێزگای واست دەست‬ ‫پێدەكات بەرەو باكوور تا پردی نەوت لە رۆژئاوای‬ ‫شارۆچكەی مەندەلی هەڵدەكشێ لە تەنیشت‬ ‫بەرزاییەكانی حەمرین‪ ،‬تا فەتحە دەڕوات‪،‬‬ ‫شانبەشانی رووب��اری دیجلە سەردەكەوێ ‌و لە‬ ‫باكووری شاری مووسڵ بەرەو باشووری رۆژئاوا‬ ‫بادەداتەوە بە ئاراستەی شارۆچكەی حەزەر‪،‬‬ ‫پاشان ب��ەرەو رۆژئ��اوا بە ئاراستەی سنووری‬ ‫عێراق سووریا لە باكووری شارۆچكەی بەعاج‬ ‫ـ ‪http://www.krp.org/kurdish/‬‬ ‫‪."default.aspx‬‬ ‫كەواتە هیچ گومانێك لە كوردستانی بوونی‬ ‫كەركوكدا نییە‪ ،‬ئەی كەواتە بۆچی كەركوك‬ ‫و كەركوكییەكان بەمڕۆژە گەیشتن و لەنێوان‬ ‫(عێراق ـ هەرێمی كوردستان) خودی شارەكە‬ ‫و خەڵكەكەی لە كەشێكی تەمومژاویدا دەژین؟‬ ‫ئایا تەنها رژێمە یەك لەدوای یەكە شۆفێنێست‬ ‫و رەگەزپەرستەكانی عێراق هۆكارن‪ ،‬یان هۆكاری‬ ‫دیكەش هەیە؟‬ ‫كەركوكی دوای نەمانی بەعس و‬ ‫ملمالنێی حزبایەتی‬ ‫بە گەواهی هەمووالیەك‪ ،‬كاتێك لە (‪)9‬ی نیسانی‬ ‫(‪ )2003‬رژێمی بەعس رووخ��او كەركوكیش لە‬ ‫(‪)10‬ی نیسان ئازاد كرا‪ ،‬تا ماوەیەكی دیاریكراو‬

‫دەرفەتێكی زێڕین و مێژوویی گرانبەها بۆ الیەنە‬ ‫سیاسییە كوردییەكان رەخسا كە پارسەنگی‬ ‫هێز بەالی پرسە نەتەوایەتییەكەدا بشكێننەوە‬ ‫و بەشێوەیەكی ئاشتیانە و هێمنانە و دوور لە‬ ‫توندوتیژی و رەنجاندنی دڵی هێزە داگیركەرەكانی‬ ‫ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی‪ ،‬دۆخەكە بەجۆرێك‬ ‫بگۆڕن كە راستەوخۆ و بەشێوەیەكی خۆكردەیی‬ ‫كەركوك ببێتەوە بەشێك لە شارەكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان و وەكو ئەمری واقیع مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫بكرێت‪ ،‬ب��ەاڵم ئەو رەوت��ە سیاسییە چ��ەوت ‌و‬ ‫پاوانخوازییەی كە لە ناوەڕاستی شەستەكانی‬ ‫س���ەدەی راب�����ردووەوە‪ ،‬بۆتە مۆتەكەی سەر‬ ‫بزووتنەوەی رزگاریخوازی ك��ورد لە باشووری‬ ‫كوردستان لەنێوان ئەو دوو باڵە سەرەكییەی‬ ‫كە پێیاندەوترێت‪( :‬مەالیی و جەاللی ـ كە لە‬ ‫(‪)2003‬دا پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی‬ ‫نیشتیمانی كوردستان‪ ،‬لە كەركوك نوێنەرایەتیی‬ ‫دەكەن)‪ ،‬هەروەها گواستنەوەی ئەو سیاسەتی‬ ‫پەنجا بە پەنجایەی كە ئێسكوپرووسك و خوێنی‬ ‫دەیان و سەدان رۆڵەی ئەم گەلەی بەدەستی‬ ‫یەكتر وردوخ��اش و خەڵتانی خوێن كردبوو‪،‬‬ ‫گیانی تۆڵەسەندنەوەو حزبحزبانێی ئەم دوو‬ ‫باڵە بەجۆرێك باڵی تەمومژاوی خۆیان بەسەر‬ ‫شارەكە و سەرانسەری ناوچە تازە رزگاربووەكاندا‬ ‫كێشا كە مرۆڤی دەرەوەی ئەو دوو باڵە قێزوبێز‬ ‫لەو سیاسەتە بكاتەوەو خودی سیاسەتیش بە‬ ‫سیاسەت بكەن‪ ،‬بەجۆرێك كە لەسەر دانانی‬ ‫بەڕێوەبەری قوتابخانەیەكی سەرەتایی‪ ،‬یان‬ ‫باخچەیەكی ساوایان‪ ،‬قوتابخانەیەك بە تەواوی‬ ‫دابخەن و لەگەڵ یەكتریدا ئامادەی هەموو جۆرە‬ ‫شەڕە دەنووكێك بن كە تا ئێستاش درێژەی هەیەو‬ ‫لە ئێستاشدا بەهۆی دوا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫نوێنەرانی كوردستان و ئەو گۆڕانكارییانەی كە‬ ‫لە رووی دەنگەكانی سنووری هەرسێ پارێزگاكەی‬ ‫هەرێمی كوردستان هاتوونەتەئاراوە‪ ،‬شەڕەكە‬ ‫زیاتر لەسەر كەركوك چڕبۆتەوەو خۆیان وتەنی‪:‬‬ ‫"كەركوك بۆتە سەنگی مەحەك"‪ ،‬ئەمجارەیان‬ ‫نەك تەنها لەنێوان دووباڵە جیاوازەكەی نێو بزاڤی‬ ‫رزگاریخوازیی كورد‪ ،‬بەڵكو دۆخەكە بەجۆرێك‬ ‫ئاڵۆزو شێوێندراوە كە ئەمجارە لە نێوان خودی‬ ‫یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕاندایەو ئینجا شەڕی بەرژەوەندخوازانەی هێزو‬ ‫الیەنەكانی دیكە‪.‬‬ ‫راستەوخۆ دوای نەمانی بەعس‪ ،‬كەركوك‬ ‫خزێندرایە نێو گەمەیەكی سیاسیی یاسایی‬ ‫ترسناكەوە كە زۆر زەحمەتە وا بە ئاسانی‬ ‫كەركوك ل��ەو گەمەیە رزگ���اری بێت‪ ،‬چونكە‬ ‫مامەڵەكردن بە بەشێك لە نیشتیمان و دانانی‬ ‫لە چوارچێوەی مادەیەكی یاسایی تەمومژاویكە‬ ‫(م��ادەی ‪)58‬ی حكومەتی كاتی دوای نەمانی‬ ‫بەعس و دواتریش تۆختركردنەوەو زیاتر بە‬ ‫قوڕدابردنی پرسی كەركوك و ئەمجارەیان دانانی‬

‫وتار‬

‫‪26‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫لە چوارچێوەی مادەیەكی یاسایی دیكە لە‬ ‫دەستووری بەناو هەمیشەیی عێراقداو هەڵپەكردنی‬ ‫خودی ئەو هێزانەش بۆ دەنگدان لەسەر ئەو‬ ‫دەس��ت��وورەی كە بەدەستی هێزە كوردییەكان‬ ‫كەركوك بووە شارێكی (كێشە لەسەر) واتە بۆ‬ ‫سەرجەم الیەنەكان هەیە بە خاك و شارو موڵكی‬ ‫خۆیانی بزانن و زۆر بە سووربوونیشەوە داكۆكی‬ ‫لێبكەن‪ ،‬نەك وەكو بڕیار بەدەستانی كورد كە زۆر‬ ‫شەرمنانە بەرگری لێبكەن و لێرەو لەوێش وەكو‬ ‫كارتی گوشارو دروشمی بریقەدار‪ ،‬جارێك بە دڵ‬ ‫و جارێكیتریش بە قودسی كوردستان ناوزەدی‬ ‫دەكەن‪ ،‬كەچی لە راستیدا هیچیان نییە!!‪.‬‬ ‫ئەوەی زۆر جێگای سەرسووڕمان و نیگەران كردنی‬ ‫كەركوكییەكان بوو‪ ،‬بڕیاری دابەشكردنی دەسەاڵتە‬ ‫كارگێڕییەكانی شارو سەرجەم كایە فەرمییەكانی‬ ‫دیكەی كەركوك بوو بە پێی پێشنیاری (‪ )32‬بە‬ ‫(‪ )32‬بۆ هەر سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی كەركوك‬ ‫و (‪ )4‬ئەندامیش بۆ كلدۆ و ئاشوورییەكان كە ئەم‬ ‫پێنشیارەیان لەالیەن خودی بەڕێز مام جەاللەوە‬ ‫پێشنیاركراو ناحەزان و دوژمنانی كوردی والێكرد‬ ‫كە بەوپەڕی چاوقایمییەوە داوای ئەو (‪ 32‬بە‬ ‫‪)32‬ە لە ك��ورد بكەن كە بە مافی دەنگدانی‬ ‫خۆی زۆرینەی كورسییەكانی پارێزگای كەركوكی‬ ‫بەدەستهێنابوو‪ .‬كاتێكیش لە ترسناكی ئەو‬ ‫پێشنیارەی خۆیان بەئاگا هاتن‪ ،‬ئیدی كارلەكار‬ ‫ترازابوو‪ ،‬چونكە ئەگەر ئەو (‪ 32‬بە ‪)32‬ە‪ ،‬الی‬ ‫كورد تەنها پێشنیارێك بووبێت‪ ،‬ئەوا الی دوژمنان‬ ‫و ناحەزانی كورد‪ ،‬باشترین بیرۆكەی كاریگەر بوو‪،‬‬ ‫بۆ لەداوخستنی كورد‪.‬‬ ‫كارێكی تا رادەی��ەك باش‪ ،‬ئەگەر لە كەركوك‬ ‫كرابێت‪ ،‬تەنها لە هەڵبژاردنی ساڵی (‪)2005‬دا بوو‬ ‫كە بەهۆی پەرشوباڵوی و ناكۆكی و بەشدارینەكردنی‬ ‫هێزە عەرەبییە سووننەكانی كەركوك و دەروبەری‬ ‫و یەكڕیزیی هێزە كوردستانییەكانەوە لە‬ ‫هەڵبژاردنەكەدا لیستی برایەتیی كەركوك توانی‬ ‫لە كۆی (‪ )41‬كورسی (‪ )28‬كورسی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگا بەدەست بهێنێت و بەمەش زۆرینەی‬ ‫زیاتر لە نیوەی دەنگی كەركوكییەكان بۆ خۆی‬ ‫مسۆگەر بكات‪ ،‬كە تا ئێستاش ئەو ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگایە بەردەوامە‪ ،‬هەرچەندە بۆ رازیكردنی ئەو‬ ‫هێزە توركمانانەی كەركوك كە دژی پێشنیار و‬ ‫نەخشە و داواكارییەكانی كوردن لە شارەكەدا و بۆ‬ ‫دڵنەواییكردنی حكومەتی توركیا‪ ،‬یەكێتی و پارتی‬ ‫بێ وەرگرتنی رەزامەندی رای خەڵكی كەركوك‬ ‫و گەڕانەوە بۆ مافی جەماوەر و دەسكەوتەكانی‬ ‫هەڵبژاردنی (‪ ،)2005‬س��ەرۆك��ی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوكیان بەخشییە نوێنەری بەرەی‬ ‫توركمانی‪.‬‬ ‫جێگای ئاماژەیە كە هەركاتێك هێزە كوردی و‬ ‫كوردستانییەكان لە كات و شوێنێكدا یەكدەنگ و‬ ‫یەكڕەنگ بەشدارییان لەهەر كردارێكی هەڵبژاردن‪،‬‬ ‫ی��ان ه��ەر شتێكی دی��ك��ەدا كردبێت ب���راوەو‬ ‫سەركەوتووبوون‪ ،‬پێچەوانەكەیشی راستە‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو دڕدۆنگی و ناكۆكی و سیاسەت نەزانین‬ ‫و بەرژەوەندخوازییەی حزبە كوردستانییەكان لە‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نەوێنەرانی عێراق لە (‪7‬ی‬ ‫ئاداری ساڵی ‪)2010‬دا بەهۆی پەرشوباڵوی و فرە‬ ‫لیستییەوە گورزێكی كوشندەی دیكەی سرەواندە‬

‫پرسی كەركوك و هێندەیتر بێهیوایی خستە ناخی‬ ‫كەركوكییەكانەوەو زیاتر دۆخەكەی تەمومژاوی‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫هۆكارێكی دیكەی بێهیوابوونی كەركوكییەكان لە‬ ‫ئایندەی شارەكەیان‪ ،‬تۆمارنەكردن و نەهاتنەوەی‬ ‫ناوێكی زۆری دەنگدەرانی كەركوكییە كە تا‬ ‫ئێستاش درێ��ژەی هەیەو الیەنە پەیوەندیدارە‬ ‫كوردستانییەكان لە بەغدا پێناچێت هەوڵی‬ ‫پەیگیرانەی بۆ بدەن و بەتەواوی یەكالیی بكەنەوە‪،‬‬ ‫هەر بۆ نموونە لە هەڵبژاردنی ساڵی (‪)2010‬دا‬ ‫ناوی زیاتر لە (‪ )100‬هەزار دەنگدەری كورد لە‬ ‫كەركوك نەهاتبۆوەو رۆژی دەنگدانیش بێ ئەوەی‬ ‫دەنگ بدەن بە دەستی بەتاڵ و دڵی رەنجاو و‬ ‫شكاوەوە گەڕانەوە ماڵەكانیان و دڵنیاشم ئێستا‬ ‫دوای تێپەڕبوونی سێ ساڵ (‪ )3‬نەوە ناویان چۆتە‬ ‫ناو تۆماری دەنگدەرانی كۆمسیۆنی بااڵوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر ئەوە نەكرابێت‪ ،‬ئەوە پێویستە بە زووترین‬ ‫كات بكرێت و چارەسەری ئەوانەی پێشووتریش‬ ‫بكرێت‪.‬‬ ‫بۆیە ئێستاشی لەگەڵدا بێت ژمارەیەكی زۆری‬ ‫كەركوكییەكان هێشتا لە ئاوارەییدا ماونەتەوەو‬ ‫نیشتەجێی ئۆردوگاكانی بنەساڵوەو دارەت��وو و‬ ‫شوێنەكانی دیكەن و زۆربەی هەرە زۆری گوندە‬ ‫رووخاوەكانیش تا ئێستا ئاوەدان نەكراونەتەوەو‬ ‫ئەو چەند گوندەی هەریەكەو چەند خانوویەكی‬ ‫حزبییانەیان بۆكراوە‪ ،‬بەچۆڵی و بەتاڵی ماونەتەوە‪.‬‬ ‫دیارە ئەم رەوشە لەخۆڕا نییەو ئەو واتایەش‬ ‫ناگەیەنێت كە ئەوانەی هێشتا نەهاتوونەتەوە‬ ‫ك��ەرك��وك –خ��وان��ەخ��واس��ت��ە‪ -‬دڵ��س��ۆزن��ەب��ن و‬ ‫خەمخۆری شارو واڵتەكەیان نەبن‪ ،‬چونكە ئەو‬ ‫خەڵكە ئاوارەیەی سااڵنێكە هەریەكەو لە شوێن و‬ ‫شارێك بەهەر دەردەسەرییەك بێت گیرساوەتەوەو‬ ‫نیشتەجێ بووەو لە رووی ژیانیشەوە ماڵ و حاڵی‬ ‫خۆی بەڕێوەدەبات‪ ،‬بۆیە ئامادە نییە بكەوێتە دوای‬ ‫دروشمی بریقەداری حزبە بەرژەوەندخوازو دڕدۆنگ‬ ‫و ناكۆكەكان و لێرەش مامەڵەی نانەتەوایەتییانەو‬ ‫حزبیانەیان لەگەڵدا بكرێت‪.‬‬ ‫كەركوك و مادەی (‪ )23‬و هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكان لە (‪)2014‬‬ ‫دوای ئەو پێشنیارە ترسناكەی كە لەالیەن كوردەوە‬ ‫كرا بە دابەشكردنی دەسەاڵتەكان لەنێوان الیەنە‬ ‫سەرەكییەكاندا بە رێژەی (‪ 32‬بە ‪ )32‬لەنێوان‬ ‫پێكهاتە سەرەكییەكانی كەركوك و (‪ )4‬كورسیش‬ ‫بۆ كلدۆئاشوور‪ ،‬ئیدی ئەم پێشنیارە خرایە بەردەم‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق و لە كۆبوونەوەی‬ ‫(‪22‬ی تەمموزی ‪ )2008‬وەكو مادەیەكی یاسایی‪،‬‬ ‫دوای رازی نەبوونی نوێنەرانی كورد لە پەرلەمانی‬ ‫عێراق و دەرچوونیان لە هۆڵی پەرلەمان ئەو‬ ‫بڕیارە دەنگی لەسەردراو لە چوارچێوەی مادەی‬ ‫(‪)24‬دا داڕێژرا كە تیایدا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوكی دواخستبوو‪ ،‬تا ئەوكاتەی‬ ‫لێژنەیەكی پسپۆڕو تایبەتمەند دەچێتە كەركوك‬ ‫و كێشەكان یەكالیی دەكاتەوەو پلەوپایەكان بە‬ ‫شێوەیەكی یەكسان دابەش دەكات و راپۆرتی‬ ‫خ��ۆی ب��ەرزدەك��ات��ەوە‪ ،‬ئینجا ه��ەڵ��ب��ژاردن لە‬ ‫كەركوك بكرێت‪ ،‬بەاڵم كاتێك ئەو مادە یاساییە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بۆ واژۆكردنی گەیشتە ب��ەردەم سەرۆككۆماری‬ ‫عێراق كە (مام جەالل) بوو‪ ،‬خۆشبەختانە واژۆی‬ ‫لەسەر نەكردو جارێكی دیكە گەڕێندرایەوە بۆ‬ ‫پەرلەمان‌و ئەمجارەیان لە چوارچێوەی مادەیەكی‬ ‫دیكە داڕێژرایەوە بەناوی مادەی (‪ )23‬كە لە‬ ‫راستیدا مادەیەكی یاسایی ترسناك بوو‪ ،‬چونكە‬ ‫لە خاڵی یەكەمی مادەی (‪)23‬دا ئەمەی خوارەوە‬ ‫هاتبوو‪":‬یەكەم‪ :‬هەڵبژاردنی پارێزگای كەركوك و‬ ‫قەزاو ناحییەكانی دوای جێبەجێكردنی كرداری‬ ‫دابەشكردنی دەسەاڵتی كارگێڕی و ئەمنی و‬ ‫فەرمانگە گشتییەكان بە پلەی سەرۆكی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاو پارێزگارو جێگری پارێزگار لەنێوان‬ ‫پێكهاتە سەرەكییەكانی پارێزگای كەركوك بە‬ ‫رێژەی یەكسان لەنێوان پێكهاتە سەرەكییەكاندا‪.‬‬ ‫هەر پێكهاتەیەكیش زۆرینەی ئەنجومەنی پارێزگا‬ ‫بوو‪ ،‬دەتوانێ یەكێك لە (‪ )3‬پلە بااڵكە وەربگرێت‪،‬‬ ‫پارێزگار‪ ،‬یان جێگری پارێزگار‪ ،‬یاخود سەرۆكی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگا"‪.‬‬ ‫لە خاڵی دووەم��ی م��ادەی (‪)23‬ش��دا بە وردی‬ ‫ئاماژە بە پێكهێنانی ئەو لێژنەیە كرابوو كە بۆ‬ ‫بەدواداچوونی كێشەكان پێكدەهات كە دواتر‬ ‫بەناوی (لجنە تقصی الحقائق) ناسراو هاتە‬ ‫كەركوك و هیچیان پێنەكراو گەڕانەوە بەغداو‬ ‫لەكات و ساتی خۆیاندا نەیاتوانی راپۆرتێكی وردو‬ ‫تێروتەسەل پێشكەش بە ئەنجومەنی نوێنەران‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫خ���اڵ���ی س��ێ��ی��ەم��ی م������ادەی ن���اوب���راوی���ش‬ ‫دەڵێ‪":‬هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك‬ ‫دوای پێشكەشكردنی راسپاردەكانی لێژنەكە لەو‬ ‫ئەنجامانەی پێیگەیشتوون دەبێت بۆ ئەنجومەنی‬ ‫نوێنەران كە بەپێی ئەو راسپاردانەش ئەنجومەن‬ ‫هەڵدەستێت بە دەركردنی یاسایەكی تایبەت بۆ‬ ‫یەك خولی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای‬ ‫كەركوك"‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی جێگای دڵخۆشیی كەركوكییەكان‬ ‫بوو‪ ،‬ئەوەبوو دوای ئەوەی ئەندامێكی كوردی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك (محەمەد كەماڵ)‬ ‫سكااڵی لەسەر نایاسایی بوونی هەردوو بڕگەی‬ ‫یەكەم و دووەمی مادەی (‪ )23‬لە دادگای بااڵی‬ ‫فیدراڵیی عێراق تۆماركردو هەوڵی پەرلەمانتارانی‬ ‫دیكەش لە بەغدا‪ ،‬لە رۆژی (‪ )2013/8/26‬دادگای‬ ‫بااڵی فیدرالی عێراق بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫هەردوو بڕگەی یەكەم و دووەمی مادەی (‪)23‬‬ ‫ی دەركرد‪ ،‬بەاڵم بەپێی خاڵەكانی دیكەی هەمان‬ ‫مادە‪ ،‬بەتایبەتی خاڵی (‪ )7‬كە دەڵێت‪" :‬لەكاتی‬ ‫پێشكەش نەكردنی راسپاردەكان لەالیەن لێژنەكەوە‬ ‫بۆ ئەنجومەنی نوێنەران‪ ،‬ئەنجومەنی نوێنەران‬ ‫یاسایەكی تایبەت بە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای كەركوك دادەڕێژێت‪ ،‬لە حاڵەتێك ئەگەر‬ ‫ئەوەش نەكرا‪ ،‬ئەوكاتە هەرسێ سەرۆكایەتییەكە‬ ‫(ئەنجومەنی سەرۆكایەتی‪ ،‬سەرۆكایەتی وەزیران‪،‬‬ ‫سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران)و بە یارمەتیی‬ ‫نێودەوڵەتی لە رێگەی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە‬ ‫مەرجە گونجاوەكان بۆ هەڵبژاردن لە كەركوكدا‬ ‫دیاری بكرێت"‪.‬‬ ‫كەواتە بە پێی خاڵی (‪)7‬ی م��ادەی (‪)23‬‬ ‫بێت كە هێشتا وەكو خۆی ماوەتەوە‪ ،‬دەركردنی‬ ‫یاسایەك ل��ەالی��ەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەردەكرێت‪ ،‬ئەگەر ئەوەش نەكرا‪ ،‬ئەوكاتە هەر‬ ‫سێ سەرۆكایەتییەكە بڕیاری دەركردنی یاسایەكی‬ ‫گونجاو دەدەن‪ ،‬ئەوەش بە هاوكاریی نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان‪ .‬كێشەكە لێرەدا ئەوەیە ئایا هەر‬ ‫سێ سەرۆكایەتییەكە‪ ،‬بەتایبەتی سەرۆكایەتی‬ ‫كۆمار لەكاتی نەبوونی س��ەرۆك كۆمار (مام‬ ‫ج��ەالل)دا‪ ،‬دەتوانێ بڕیارێكی یاسایی گونجاو‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك‬ ‫دەربكات‪ ،‬جگە لەوەش هەردوو سەرۆكایەتییەكەی‬ ‫دیكەش كورد تیایدا ئەو رۆڵەیان نییە؟!‬ ‫جێگای داخیشە كە دوای زیاتر لە (‪ )10‬دە‬ ‫ساڵ هێشتا بارودۆخی كەركوك وەكو خۆیەتی‪،‬‬ ‫تەنانەت یەك قۆناغی مادەی (‪)140‬یش لە سێ‬ ‫قۆناغەكە جێبەجێ نەكراوە كە زۆربەی الیەنە‬ ‫عێراقییەكان بانگەشەی ئەوە دەكەن‪ ،‬گوایە ئەو‬ ‫مادەیە لە (‪)2007/12/31‬ەوە كۆتایی پێهاتووەو‬ ‫كاریگەری نەماوە‪ ،‬بەاڵم الیەنە كوردستانییەكان‬ ‫ئەو قسانە رەتدەكەنەوەو هێشتا بە مادەیەكی‬ ‫زیندووی دەستووری عێراقی ئەژماری دەكەن‪.‬‬ ‫تا ئێستاش دەبوایە هەرسێ قۆناغەكەی مادەی‬ ‫(‪ )140‬كە بریتین لە‪:‬‬ ‫قۆناغی یەكەم‪ :‬ئاساییكردنەوە بە قەرەبووی‬ ‫هەردووالویشەوە‪.‬‬ ‫قۆناغی دووەم‪ :‬سەرژمێری‪.‬‬ ‫قۆناغی سێیەم‪ :‬راپرسی‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی لە ئێستاشدا بەدیدەكرێت و لەكاتی‬ ‫لێوردبوونەوەو خوێندنەوەیدا‪ ،‬مرۆڤ دەگاتە ئەو‬ ‫باوەڕەی كە لەوانەیە دەرئەنجامی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫ئەم دواییەی هەرێمی كوردستان و ئەو دەنگ‬ ‫كەمبوون و زۆربوونەی هەندێك الیەن‪ ،‬كاریگەریی‬ ‫نەرێنییان بۆ سەر كەركوك هەبێت و بیانەوێ‬ ‫لە كەركوك تۆڵەی ئەو شكستانەی پێشووتر‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫بكەنەوە‪ ،‬وەك ئ��ەوەی لەكاتی هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای موسڵ رووی��داو پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان بەوە تاوانباركرا كە رێگەی‬ ‫بە الیەنەكانی دیكە نەداوە‪ ،‬رۆڵی خۆیان ببینن‪،‬‬ ‫ئەمە ترسێكەو ئەگەر لە كەركوكدا پیادە بكرێت‪،‬‬ ‫ئەوا دوور نییە سندووقێكی زۆری دەنگدان‪ ،‬هێڵی‬ ‫چەپوڕاستی سووری قەدەغەكراویان بەسەردا‬ ‫بهێنرێت‪ ،‬بەمەش جارێكی دیكە كورد لە كەركوك‬ ‫بكرێتەوە قوربانی بەرژەوەندیی حزبایەتی‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا كە الیەنە عەرەبییەكان‪ ،‬وێ��ڕای‬ ‫جیاوازییەكانی نێوانیان وا چاوەڕوان دەكرێت‪،‬‬ ‫ئەمجارە بەیەك لیستی یەكگرتوو بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك داببەزن‪ ،‬بەمەش‬ ‫رێژەی كورسییەكانی كورد كەمتر دەبێتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر سندووقی دەنگدانیش سكااڵی لەسەر‬ ‫بێت و پووچەڵ بكرێتەوە‪ ،‬ئەوكاتە زیانەكە‬ ‫زۆر زیاتر دەبێت‪ ،‬بۆیە ئەمجارە دەبێ كورد‬ ‫لە كەركوك هەموو بەرژوەندییەكی حزبایەتی‬ ‫بداتەالوە ـ كە زۆر ئەستەمە ئەمە بكەن ـ‪،‬‬ ‫كەواتە كەركوكییەكان دەبێ چارەنووسیان بدرێتە‬ ‫دەستی قەدەرێكی نادیارەوە‪ ،‬ئەمە ئەگەر بێت‬ ‫و سەرۆكایەتی هەرێم و پەرلەمانی كوردستان‬ ‫و الیەنە كوردستانییەكانی ناو پەرلەمانی عێراق‬ ‫رۆڵ��ی ئەرێنیی خۆیان ی��اری نەكەن‪ .‬لەكاتی‬ ‫دەركردنی بڕیارێكی نەگونجاویش لەالیەن هەرسێ‬ ‫سەرۆكایەتییەكەوە‪ ،‬ئەوكاتە كەركوكییەكان‬ ‫ناچارن وەكو خۆپیشاندانە خوێناوییەكەی (‪)28‬‬ ‫ی تەمموزی (‪ )2008‬بە خوێنی خۆیان رێگە لە‬ ‫هەڵبژاردنێك بگرن كە سووكایەتی بێت بۆ مافە‬ ‫رەوكانی خەڵكی شارەكە و بەزۆر بەسەریاندا‬ ‫بسەپێت‪ .‬كە هیوادارم وا نەبێت و رێگاچارەی‬ ‫گونجاوی بۆ بدۆزرێتەوە‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫وتار‬

‫لەوانەیەدەرئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەكانیئەم‬ ‫دواییەی هەرێمی كوردستان‬ ‫و ئەو دەنگ كەمبوون و‬ ‫زۆربوونەی هەندێك الیەن‪،‬‬ ‫كاریگەریینەرێنییانبۆ‬ ‫سەر كەركوك هەبێت‬ ‫و بیانەوێ لە كەركوك‬ ‫تۆڵەی ئەو شكستانەی‬ ‫پێشووتر بكەنەوە‪ ،‬وەك‬ ‫ئەوەی لەكاتی هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنیپارێزگای‬ ‫موسڵ روویداو پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان بەوە‬ ‫تاوانباركرا كە رێگەی بە‬ ‫الیەنەكانی دیكە نەداوە‪،‬‬ ‫رۆڵی خۆیان ببینن‪ ،‬ئەمە‬ ‫ترسێكەو ئەگەر لە كەركوكدا‬ ‫پیادە بكرێت‪ ،‬ئەوا دوور نییە‬ ‫سندووقێكی زۆری دەنگدان‪،‬‬ ‫هێڵی چەپوڕاستی سووری‬ ‫قەدەغەكراویانبەسەردا‬ ‫بهێرنێت‬

‫چاوپێكەوتن ‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫عەباس عەزیزی؛‬

‫پارتـــــی هەڵە دەكـــات هاوكـــــاری توركـــــیا دەكـــات‬

‫"ئاپۆ تەنها بە كورد ئازاد دەكرێ"‬

‫عەباس عەزیزی مێژووناس و چاودێری‬ ‫سیاسی كورد كە لە ئێستادا لە ئەمریكا‬ ‫ژی��ان بەسەردەبات لە چاوپێكەوتنێكدا‬ ‫لە بارەی هەڵەكانی حكومەتی هەرێم و‬ ‫پەیوەندەیەكان و هاوكاریكردنی پارتی لە‬ ‫گەڵ توركیا و دەڵیت"پارتی هەڵە دەكات‬ ‫كە هاوكاری توركیا دەكات" و هاوكاتیش‬ ‫سیاسەتی كورد لە رۆژئاوای كوردستان بە‬ ‫سیاسەتێكی راست وەسف دەكات و بە‬ ‫پێویستیشی دەبینێ كورد لە نێوان هێڵی‬ ‫(ئێران‪ ،‬روسیا‪ ،‬چین) و (ئەمەریكا واڵتانی‬ ‫هاوپەیمان) یەكالی نەبێتەوە‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬چەتر پرێس‬ ‫پرسیار‪ /‬راتان چییە لەسەر ئەم دەسەاڵتەی‬ ‫ئێستای حكومەتی هەرێمی كوردستان؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬دوای وەرگرتنی دەسەاڵت ئەو دوو حزبە‬ ‫پارە و هێزیان بۆ خزمەتی خۆیان بەكارهێناوە‪،‬‬ ‫بۆیە زیاتر حكومەتێكی حزبیان دروستكردووە‪،‬‬ ‫هەتاكو دامەزراوەیەكی نیشتمانی و پەرلەمانی‪.‬‬ ‫ئەندامەكانیان موچەخۆری ئەوانن نەك حكومەت‪،‬‬ ‫وەك هەندێك لە ئەندامەكانی خۆیان دەڵێن لە‬ ‫‌بەرامبەر موچەكانیان دەنگیان بە یەكێتی و پارتی‬ ‫داوە‪ .‬هاوكاریكردنی پارتی لە گەڵ توركیا كارێكی‬ ‫هەڵەیە‪ .‬توركیا واڵتێكی دوژمنە نەك دۆست‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەر حزبێك پاڵ بدات بە دوژمنەوە لە‌كوردستان‬ ‫جێگەی نابێتەوە‪ ،‬ئەمە جگە لەوەی ئەمەریكا‬ ‫هاوكاری یەكێتی و پارتی دەكات‪ ،‬چونكە ئەو دوو‬ ‫حزبە گوێگر بون‪ ،‬بەاڵم دەبێت یەكێتی و پارتی‬ ‫بزانن بۆ ئەمەریكا گرنگ نییە كێ لە‌دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫واتا پشتیوانی هەتا هەتایی یەكێتی و پارتی نییە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئاخۆ ئ��ەم دوو پارتیە چەندە‬ ‫لەچوارچێوەی ب��ەرژەوەن��دی نەتەوەییدا‬ ‫هەڵسەوكەوت دەكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬یەكێتی و پارتی دەبێت بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەكەیان لە بەرچاو بگرن‪ ،‬ئەو هەاڵنەی كە لە‬ ‫‌ساڵی (‪ )2003‬كردیان و سازشیان لەسەر خاكی‬ ‫كوردستان كرد دووبارەی نەكەنەوە‪ ،‬دانانی مادەی‬ ‫(‪ )140‬بۆ ئەو ناوچانە زۆر هەڵە بوو‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو مادەیە هەر بە ‌نەزۆركی لە‌دایك بووە‪ ،‬بۆیە‬ ‫كەركوك شۆڕشی دەوێت‪ ،‬باشترین شت ئەوە بوو‬ ‫كورد بەشداری حكومەتی ئێراقی نەكات لە دوای‬

‫روخانی رژێمی بەعس‪ ،‬ئەوكات شیعە نەیدەتوانی‬ ‫بە تەنها حكومەت دروستبكات و ئەمریكاش ناچار‬ ‫دەبوو گوێ بۆ خواستی هەرێم بگرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫دەب��وو هاوكاری یەكێتی و پارتی بۆ واڵتانی‬ ‫ناوچەكە و جیهان هاوكاری سنوردار بوایە نەك‬ ‫هەموو باجێك بدەن لە‌پێناوی بێگانەدا‪.‬‬ ‫بەشداری كردنی كورد لە حكومەتی ئێراقیدا تەنها‬ ‫بۆ وەرگرتنی پۆست و ئیمتیاز بووە كە بە كارتۆنی‬ ‫ئەو پۆستانەیان بەڕێوە بردوە‪ ،‬نەیانتوانیوە ئەو‬ ‫پۆستانەی كە لە حكومەتی ئێراقی وەریانگرت‬ ‫بۆ بەرژەوەندی كورد بەكاری بهێنن و خانەقین‬ ‫و كەركوك و مەخمور و ناوچەكانی تری پێ‬ ‫وەربگرنەوە‪.‬‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬رات ل���ەس���ەر ه���ەڕەش���ە و‬ ‫چاوسوركردنەوەكانی توركیا چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬توركیا وەكو سەگ دان ریچ دەكاتەوە‬ ‫لە ‌ك��ورد‪ ،‬ب��ەاڵم ناتوانێت قەپ بگرێت‪ ،‬تەنها‬ ‫كوردەكان دەترسێنێت كە‌نەچنە شاری كەركوك‪،‬‬ ‫پێشم وایە لە ‌دوای ساڵی (‪ )2003‬توركیا ئەو‬ ‫ك��ارەی ك��رد‪ ،‬بۆیە ئەگەر هەر ئەوكاتە كورد‬ ‫هەمووی یەكگرتوو بوایە ئەوكاتە نەدەیتوانی بێتە‬ ‫كەركوك‪ ،‬بەڵكو شاری ئامەدەیشی ‌لە دەست‬ ‫دەدا؛ چونكە كوردانی باكوریش شۆڕشیان بەرپا‬ ‫دەكرد دژی حكومەتی ئەنقەرە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬رەوشی ئێستا یەكێتی و پارتی‬ ‫چۆن دەبینی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬یەكێتی و پارتی میرنشینی سۆران و‬ ‫بابانیان دروستكردوە هەر لە هێزی پێشمەرگە و‬ ‫پۆلیس و هەموو شتەكانی تریشیان كردوە بەدوو‬ ‫بەشەوە‪ ،‬هەرچەندە ئێستا وەكو جاران كارەكانیان‬ ‫بۆ ناچێتە پێشەوە لە ئامادەبونی ئۆپۆزسیۆندا‪،‬‬ ‫بەاڵم هێشتا پارە و هێزیان بەدەستەوەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫نابێت وا گەشبین بین یەكێتی و پارتی بەئاسانی‬ ‫واز لە‌دەسەاڵت دێنن‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ��اخ��ۆ ك��اب��ی��ن��ەی هەشتەمی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان دەتوانێت‬ ‫لەكابینەكانی پێشووتر سەركەوتووتر‬ ‫بێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەگەر حكومەتێك تەنها پشت بە‌دوژمن‬ ‫ببەستێت و ئەجێندای واڵتانی دراوسێ لەخۆ بگرێت‬ ‫ئەوا سەركەوتوتر نابێت لە كابینەكانی پێشوتر‪.‬‬ ‫لە ئێستاشدا لە باشوری كوردستان‪ ،‬هێشتا‬

‫ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز بۆ جێگرەوەی دەسەاڵت‬ ‫دروس��ت ن��ەب��ووە‪ ،‬هەرچەند گ��ۆڕان ئەیتوانی‬ ‫دەنگێكی زۆر بە‌دەست بهێنێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەندە‬ ‫كورسی نەهێنا تاكو بتوانێت حكومەتی داهاتوو‬ ‫دروستبكات‪ .‬ئەگەر پارتی سەرۆكایەتی ئەم‬ ‫خولەی حكومەت بكات‪ ،‬كوردستان چەقبەستوو‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەمە وەستاندنی باشوری كوردستانە‬ ‫كە ماوەی بیست ساڵە لە ‌سەری دەڕوات‪ ،‬واتا‬ ‫كوردستان هەر بە چەقبەستوویی دەمێنێـتەوە‪.‬‬ ‫دەبێت حزبەكانی باشور بە وریاییەوە مامەڵە بكەن‬ ‫لەگەڵ ئەو پەیوەندیەی لەگەڵ واڵتانی دراوسێ‬ ‫هەیانە‪ ،‬تا ئێستا پەیوەندیەكانیان بە قازانجی‬ ‫نەتەوەیی نەبووە‪ ،‬ئەو پەیوەندیانە لە بەرژەوەندی‬ ‫كەس نییە جگە لە واڵتانە كە‌داگیركەرن‪.‬‬ ‫پێویستە كورد نەچێتە ژێرباڵی هیچ واڵتێكی‬ ‫زلهێزەوە‪ .‬سیاسەتی توركیا جیاوازە لە ئەمەریكا‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێت كورد لە نێوان هێڵی (ئێران‪ ،‬روسیا‪،‬‬ ‫چین) و (ئەمریكا و واڵتانی هاوپەیمان) یەكالی‬ ‫نەبێتەوە‌‪ ،‬بەڵكو هێڵ و سیاسەتی سەربەخۆی‬ ‫هەبێت‪ ،‬نابێت بەهیچ شێوەیەك بچێتە ژێرباڵی‬ ‫دەوڵەتانی زلهێزەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەو شەڕە لە ئێستادا لە سوریا‬ ‫درێ��ژەی هەیە لەبەرژەوەندی كێیە؟ یان‬ ‫خۆد با بڵێن كێ سوودمەندی ئەو شەڕەیە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە ‌بەرژەوەندی ئیسرائیلە كە جەنگ‬ ‫بەردەوام بێت‪ ،‬چونكە دەیەوێت شیعە و قاعیدە و‬ ‫حزبوڵاڵ الواز بێت‪ ،‬ئەمەش وای كردوە ئەمەریكا‬ ‫نەتوانێت هێرش بكاتە سەر سوریا‪ ،‬چونكە‬ ‫پێكەوە بەرژەوەندیان هەیە لە گەڵ ئیسرائیل‪.‬‬ ‫كاتێك جەنگ لە‌نێوان (ئێراق ‪ -‬ئێران) هەڵگیرسا‬ ‫لە (ئیسحاق رابین)یان پرسی ئارەزوو دەكەیت‬ ‫كامیان سەركەوتوو بێت‪ ،‬ئەویش بە تەزوە ووتی‪:‬‬ ‫ئارەزو دەكەم (هەردوكیان سەركەووتو بن)‪ .‬ئەگەر‬ ‫حكومەتی سوریا بڕوخێت عەلەوی هەردەمێنێت‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێت كورد زۆر بە وریایی مامەڵە لە گەڵ‬ ‫ئەو نەتەوانەی تردا بكات‪ ،‬رایانكێشێت بەالی‬ ‫خۆیدا بۆ ئ��ەوەی هەنگاو ب��ەرەو دروستبونی‬ ‫دەوڵەتی كوردی بنرێت‪ ،‬تاكو ئێستا سیاسەتێكی‬ ‫دروست بەڕێوە دەچێت لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لەالیەن پارتە كوردیەكانی رۆژئاوای كوردستانەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پرۆسەی ئاشتی نێوان كورد و‬ ‫دەوڵەتی توركیا چۆن هەڵدەسەنگێنی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬توركیا ئێستا گیریخواردوە بەدەست‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كوردەوە ئەگەر جاران لەگەڵ دە هەزار چەكداری‬ ‫(پەكەكە) ش��ەڕی دەك��رد ئێستا بیست هەزار‬ ‫چەكداری تری هاتۆتە سەر كە لە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستاندا خەبات دەكەن‪ ،‬بۆیە ئەو هەنگاوەی‬ ‫ن��اوی ن��اوە پرۆسەی ئاشتی لە بنەڕەتدا هیچ‬ ‫بڕوایەكی پێی نییە‪ ،‬بەڵكو تەنها كات دەكوژێت‪،‬‬ ‫چونكە دەزانێت بەشەڕكردن لەگەڵ كورد دەبێتە‬ ‫شكستهێنانی ئابوری ئەو واڵتە‪ ،‬ئەمەش دەبێتە‬ ‫هۆی ئەوەی لە ‌هەڵبژاردنی داهاتودا پارتەكەی‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان سەرنەكەوێت‪ ،‬حكومەتی ئاكەپە‬ ‫دەی��ەوێ��ت جارێكی تر ئ��ەردۆغ��ان بكاتەوە بە‬ ‫فەرمانڕەوای توركیا‪ .‬هەروەها پێشیوایە ئەگەر‬ ‫پرۆسەی ئاشتی راستیە با دەه��ەزار زیندانی‬ ‫سیاسی ئازاد بكەن‪ .‬پێویستە لە ئازادكردنی ئەو‬ ‫دە هەزار زیندانیە سیاسیانەوە دەست پێ بكات‬ ‫كە دەستگیری كردون‪ ،‬گەریالكان نەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫باشور‪ ،‬بەڵكو لە توركیا بكرێنە پۆلیسی ئەو واڵتە‬ ‫و هەر حكومەت موچەیان پێ بدات‪ ،‬ئەگەر راستیە‬ ‫پرۆسەكە ئەوا دەبێت ئەو هەنگاوانە بنێت نەك‬ ‫كات بكوژێت‪.‬‬ ‫هەرگیز حكومەتی ئاكەپە"ئاپۆ" ئ��ازاد ناكات‪،‬‬ ‫بەڵكو ئاپۆ تەنها بە رێگەی شۆڕشی كوردی‬ ‫لە باكوری كوردستان ئازاد دەكرێت‪ ،‬پێشبینی‬ ‫دەك��ەم لە دوای نەمانی حكومەتەكەی بەشار‬ ‫ئەسەد رەنگە ئەو كارە روبدات كە كوردان هەموو‬ ‫یەكبگرن بۆ شۆڕشكردن دژی دوژمنان‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كۆنگرەی نەتەوەیی كورد‪ ،‬چەندە‬ ‫دەتوانێ خزمەت بە دۆزی گەلەكەمان‬ ‫بكات؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەو كۆنگرەیە دەتوانێت كاریگەری‬ ‫ئیجابی بخاتە سەر پ��رۆژەی ئاشتی لە توركیا‬ ‫و خەباتی كوردان لە رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬هیوا‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫خوازم ئەم كۆنگرەیە لە‌ئاستی چاوەروانی كوردا‬ ‫بێت‪ ،‬بە پێویستی دەبینم هەموان بزانن كە‬ ‫‌هەوڵدانی مەسعود بارزانی بۆ سەرۆكایەتی ئەو‬ ‫كۆنگرەیە(كۆنگرەی نەتەوەیی)‪ ،‬بە بەردەوامی‬ ‫هەڵەیەكی گەورەیە‪.‬بە پێداگری و بە بەردەوام‬ ‫كردنی ئەم هەڵوێستەی‪ ،‬مێژوی خۆی دەخاتە ژێر‬ ‫پرسیارەوە‪ .‬دەكرێت كەسێكی وەك (نەجمەدین‬ ‫كەریم)‪ ،‬بكرێتە سەرۆكی ئەو كۆنگرەیە یان‬ ‫نوسەرێك یان سیاسەتوانێكی بێالیەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گرنگ ئەوەیە لە‌پێناو بەرژوەندیەكانی كورد بێت‬ ‫كارەكانی كۆنگرە‪ ،‬پێویستە دەستی دوژمنانی‬ ‫كورد لەسەر ئەو كۆنگرەیە دوربخرێتەوە و نەهێڵن‬ ‫كاریگەری بخەن سەر كارەكانی‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ج��ی��اوازی ح��ەس��ەن رۆح��ان��ی و‬ ‫مەحمود ئەحمەدی نەژاد لە ئێراندا لەچیدا‬ ‫دەبینی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬جیاوازیەك لە ‌نێوان حەسەن رۆحانی‬ ‫و مەحمود ئەحمەدی نەژاد نییە‪ ،‬بەڵكو رۆحانی‬ ‫جێگری (رەفسنجانی) بووە لە جەنگی ئێراق‬ ‫ـ ئێراندا‪ ،‬تەنانەت لەم سااڵنەدا یەكێك بووە‬ ‫لە ‌باڵەكانی رەفسنجانی لە ‌ئێراندا‪ ،‬كاتێك‬ ‫توندرەوەكان هاتە سەر دەسەاڵت رۆحانی خۆی‬ ‫نزیك كردەوە لە‌گەڵیان بۆ ئەوەی دەنگ بهێنێت‪،‬‬ ‫هەڵبژاردنێكی راستەقینە لە ئێراندا نەكراوە‪،‬‬ ‫هیچ مانەیەك بۆ ئازادی رادەربڕین لەو واڵتەدا‬ ‫بوونی نییە‪ ،‬ئ��ەو كەسانەشی دەنگیان داوە‬ ‫لەگەڵ خۆیان بوون‪ ،‬بۆیە هیچ جیاوازیەك لە‬ ‫‌نێوان مەحمود ئەحمەدی نەژاد و رۆحانیدا نییە‪،‬‬ ‫چونكە دەسەاڵتی راستەقینە هەر بەدەست عەلی‬ ‫خامنەیییەوەیە تاكو ئێستا‪ ،‬ستافەكەی خامنەیی‬ ‫زیاترە لە كابینەی دەوڵەت‪.‬‬

‫‪ 29‬چاوپێكەوتن‬

‫هەوڵدانیمەسعود‬ ‫بارزانی بۆ سەرۆكایەتی ئەو‬ ‫كۆنگرەیە(كۆنگرەینەتەوەیی)‪،‬‬ ‫بە بەردەوامی هەڵەیەكی‬ ‫گەورەیە‪ .‬بە پێداگری و‬ ‫بە بەردەوامكردنی ئەم‬ ‫هەڵوێستەی‪ ،‬مێژوی خۆی‬ ‫دەخاتە ژێر پرسیارەوە‬ ‫…………‬ ‫ئەگەر پارتی سەرۆكایەتی‬ ‫ئەم خولەی حكومەت بكات‪،‬‬ ‫كوردستانچەقبەستوودەبێت‪،‬‬ ‫ئەمە وەستاندنی باشوری‬ ‫كوردستانە كە ماوەی بیست‬ ‫ساڵە لە‌سەری دەڕوات‪،‬‬ ‫واتا كوردستان هەر بە‬ ‫چەقبەستووییدەمێنێـتەوە‬ ‫…………‬ ‫ئەگەرحكومەتێكتەنها‬ ‫پشت بە‌دوژمن ببەستێت و‬ ‫ئەجێندای واڵتانی دراوسێ‬ ‫لەخۆ بگرێت ئەوا سەركەوتوتر‬ ‫نابێت لە كابینەكانی پێشوتر‬

‫وتار‬

‫‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان و ئەركە لە پێشینەكانی حكومەتی داهاتوو‬ ‫ن‪ /‬بابان شارەزوری‬

‫دوای هەڵبژاردنەكانی"‪ "2009‬وەك ئەنجامێكی‬ ‫هاوپەیمانی ستراتیژی نێوان پارتی و یەكێتی‬ ‫و سەركەوتنی هاوپەیمانێتیەكەیان هاوپەیمانی‬ ‫كوردستان جارێكی دیكە دەسەاڵتی هەرێمی‬ ‫كوردستانیان بۆ خۆیان قۆرخكرد و تا كاتی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەك��ان��ی"‪ "2013/9/21‬درێ��ژەی��ان‬ ‫بەحوكمڕانی خۆیاندا‪ .‬ئەو ئەنجامەی لەهەڵبژاردن‬ ‫هاتە ئاراوە بەری ئەو كاروكردەوانەی بوو كە‬ ‫دەسەاڵت پەیڕەوی كردبوو‪.‬‬ ‫بێگومان لەم چوارساڵەی رابردووش هەروەكو‬ ‫خولی پێشووتر كاریگەری یەكێتی نیشتمانی‬ ‫لەدەسەاڵتدا سنوردار بوو‪ ،‬ئەوەی لەحكومەتدا‬ ‫دەسەاڵتدار و بەكاریگەر بوو پارتی دیموكرات‬ ‫ب��وو‪ ،‬چونكە زۆرب���ەی جومگە س��ەرەك��ی و‬ ‫هەستیارەكانی دەسەاڵتی كۆنترۆڵ كردبوو‬ ‫تا ئێستاشی لەژێر كۆنترۆڵی خۆیدایە"وەك‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬سەرۆكایەتی حكومەت‪،‬‬ ‫وەزارەتی ناوخۆ‪ ،‬سەرچاوەسروشتیەكان و ‪...‬‬ ‫هتد"‪.‬‬ ‫لەژێر ئەم هەلومەرجە ناهاوسەنگەی نێوان‬ ‫دەسەاڵت و هێزە ئۆپۆزسیۆنەكان"بەتایبەتیش‬ ‫ئ��ەوان��ەی دەرەوەی پ��ەرل��ەم��ان"‪ ،‬پرۆسەی‬ ‫هەڵبژاردن بەرێوە چوو‪ .‬لەالیەك دەسەاڵت‬ ‫هێزێكی زەب��ەالح��ی س��ەرب��ازی ـ ئاسایشی‬ ‫و توانایەكی گ��ەورەی دارای��ی ـ ئابوریی و‬ ‫ئامرازگەلێكی زۆری راگەیاندنی بینراو ـ بیستراو‬ ‫ـ نوسراوی خستە خزمەتی بانگەشەكانیەوە‪.‬‬ ‫ئەم السەنگیەش وایكرد پارتی دەسەاڵتدار‬ ‫زۆرب��ەی دەرفەتەكان بۆ خۆی بقۆزێتەوە و‬ ‫كۆنترۆڵی بكات‪ ،‬ئەمەش وەك كارتێكی فشاری‬ ‫دەروونی ـ ئابوری بەكاری بێنێت و لەرێگەیەوە‬ ‫دەنگی خەڵكی پێ راو بكات‪.‬‬ ‫لەژێر ئەم هەلومەرجانە پرۆسەی هەڵبژاردن‬ ‫بەڕێوەچوو ئەو ئەنجامەی لێكەوتەوە كە‬ ‫تابلۆكەی الی هەموومان دەزانرێت‪ .‬بێگومان‬ ‫لەدوای هەڵبژاردنەوە تا ئێستا قسە و باسێكی‬ ‫زۆر دەره���ەق بەچۆنیەتی بەڕێوەچوونی‬ ‫پ��رۆس��ەك��ە‪ ،‬راس��ت��ی و ن��اراس��ت��ی ئەنجامە‬ ‫فەرمیەكان‪ ،‬رۆڵ��ی فێڵ و ساختەكاریەكان‬ ‫لەسەر ئەنجامە دەركەوتووەكانی هەڵبژاردن‬ ‫پێشخراوە‪ ،‬ئەمڕۆش قسەوباس زیاتر سەبارەت‬ ‫بەچۆنیەتی پێكهاتەی حكومەتی داهاتووە‪.‬‬

‫بەگوێرەی ئ��ەو پ��ێ��دراو و دەرئەنجامانەی‬ ‫لەو هەڵبژاردنە هاتۆتە ئ��اراوە ئاشكرا بووە‬ ‫كە هێشتا مەودایەكی زۆر ماوە لەباشوری‬ ‫كوردستان بیبڕین تا پرۆسەیەكی ئ��ازاد و‬ ‫شەفافی هەڵبژاردن بەڕێوە بچێت و دوور بێت‬ ‫لەساختەكاری و یاریكردن بەئەنجامەكان‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیكەش كە جارێكی دیكە دووبارە‬ ‫كەوتە روو نەبوونی سیستەمی دام��ەزراوە‬ ‫بوونە لەهەرێم و قۆرخكردنی دامەزراوەكان و‬ ‫ئاراستەكردنێتی لەالیەن پارتی دەسەاڵتەوە‪.‬‬ ‫ب��ۆ نمونە ج��ارێ��ك��ی دی��ك��ە دەرك����ەوت كە‬ ‫كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكان سەربەخۆ‬ ‫نییە و لەچوارچێوەی ت��ەوەرەی دەسەاڵت و‬ ‫رێنوماییەكانی پارتی دیموكرات خوالوەتەوە‪،‬‬ ‫هەروەها هەمان شت سەبارەت بە دادگاكانیش‬ ‫لەجێگای خۆیدایە‪ ،‬چۆنیەتی هەڵوێست‬ ‫پیشاندان و پەسەند كردنی هەمان ئەنجامەكانی‬ ‫كۆمسیۆن و بێبایەخكردنی تانەكانی قەوارە‬ ‫سیاسیەكانیش دەكەوێتە ئەم چوارچێوەیەوە‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا بەهۆی زەق��ب��وون��ەوەی كێبڕكێی‬ ‫نێوان یەكێتی نیشتمانی ـ بزوتنەوەی گوڕان‪،‬‬ ‫بە تایبەتیش هەوڵەكانیان بۆ تێكشكاندنی‬ ‫یەكتر"زیاتر لەپارێزگای سلێمانی" مەیدانی بۆ‬ ‫پارتی دیموكرات چۆڵكرد و دەرفەتێكی وەهای‬ ‫رەخساند چۆن دەیەوێت ئەسپی خۆی تاو بدات‬ ‫و لەپێناو جێبەجێكردنی بەرنامە تایبەتەكانی‬ ‫خۆیشی هەموو جۆرە رێگە و رێبازێك پەیڕەو‬ ‫بكات‪ .‬لەپاڵ ساختەكاریەكان"كە بەهۆیەوە‬ ‫كوشتنی لێكەوتەوە"‪ ،‬تەنانەت بەهەزاران بگرە‬ ‫بەدەیان هەزار كەسی باكوری كوردستان"كە‬ ‫ناسنامەی ئێراقییان بۆ كراوە و موچە لە پارتی‬ ‫وەردەگرن" و بەهەزاران لەئاوارەكانی رۆژئاوا‬ ‫ببن بە گەنجینەیەكی وردتر بۆ هەڵبژاردنەكان‬ ‫بكات و زۆرب��ەی زۆری ق��ەوارە بچووكەكانی‬ ‫پاشكۆ و گرێدراوی خۆی بێنێتە ناو پەرلەمانەوە‬ ‫كە ئەمەش لەدۆخی توركمان و ئاشوریەكان‬ ‫روونترە‪ .‬هەر تەنیا بەمەش نەوەستا‪ ،‬بەڵكو‬ ‫رێ��گ��ری ل��ە سەركەوتنی ئ��ەو الیەنانەشی‬ ‫كرد كە سەر ئێشەی بۆ دروس��ت دەك��رد و‬ ‫هەندێك هێزی دەرەكیش لێی نارەحەت بوون‪.‬‬ ‫لەم چوارچێوەیەدا مامەڵەی لەگەڵ پارتی‬ ‫چارەسەری دیموكراتی كوردستانیش كرد‪.‬‬ ‫سەرەتا لەرێگەی كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردن‬ ‫كۆسپیان بۆ نایەوە‪ ،‬تا دواترین رۆژی یاسایی‬ ‫پەسەندكردنی ق��ەوارە سیاسیەكان ئینجا‬

‫پەسەندی كرد‪ ،‬بەاڵم لە میانی گوتەیەكی عەلی‬ ‫بەیرام ئۆغلوی رۆژنامەوانی نزیك بە پارتەكەی‬ ‫ئەردۆغان ئاشكرا دەبێت كە هەڵوێستێكی‬ ‫سیاسی نەخشە بۆ كێشراو جێگای باس‬ ‫بووە‪ ،‬كەسی ئاماژە پێكراو لە شارۆچكەی‬ ‫قزل تەپەی شاری ماردینی باكوری كوردستان‬ ‫لە سیمینارێكدا گوتویەتی"مەسعود بارزانی‬ ‫بەڵێنی داوە نەهێڵێت تاكە كاندیدێكی پارتی‬ ‫چارەسەری بچێتە پەرلەمانەوە"‪ .‬بەمجۆرەش‬ ‫ئەو ژمارەیان بۆ پارتی چارەسەری دانا كە‬ ‫بەفەرمی دایانناوە‪ .‬بێگومان ئەو ئەنجامە‬ ‫دان��راوە پەیوەندی بە حەقیقەتی قەبارەی‬ ‫جەماوەری پارتی چارەسەرەوە نییە و بەئامانج‬ ‫دانراوە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو ئەنجامەی دەركەوتووە دەنگە‬ ‫حەقیقیەكانی گەل نییە‪ ،‬بەڵكو ئەو ئەنجامە‬ ‫فەرمیەیە كە دەسەاڵت هێندەی بۆی چۆتە سەر‬ ‫بەگوێرەی داخوازیەكانی خۆی دایناوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سەرباری ئەوەش ئەگەر ئەنجامە فەرمیەكان‬ ‫تاوتۆی بكەین و شرۆڤەیەكی بابەتی بكەین‬ ‫دەبینین بەمجۆرە نییە كە باس دەكرێت‪.‬‬ ‫پارتی دیموكرات بانگەشەی ئ��ەوە دەكات‬ ‫ك��ە ب���راوەی یەكەمی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫راستیەكەی بەمجۆرە نییە‪ .‬بەگوێرەی ئەنجامە‬ ‫فەرمیەكان پارتی دیموكراتی كوردستان"‪"%38‬‬ ‫دەنگەكانی بەدەستهێناوە‪ ،‬ئەگەر لە گەڵ‬ ‫هەڵبژاردنی"‪""1992‬كە لە "‪"%51‬دەنگەكانی‬ ‫بەدەستهێنابوو"‪ ،‬بەراوردی بكەین دەبینین كە‬ ‫لە"‪ "%13‬دەنگەكانی خۆی لەدەستداوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مانای بچووك بوونەوەی پێگە و قەبارەی‬ ‫جەماوەری ئەو پارتەیە‪ .‬هەروەها بەگوێرەی‬ ‫ئەو ئەنجامانەی هاتۆتە ئ��اراوە وەك جاران‬ ‫بەئاسانی ناتوانێت حكومەت ئاوا بكات‪ ،‬نەك‬ ‫تەنیا ئەمە‪ ،‬بەڵكو بەهۆی ئەو پاشەكشێیەی‬ ‫هاوپەیمانەكەی دووچاری هات هاوپەیمانێتییە‬ ‫ستراتیژیەكەش كەوتۆتە ژێر گفتوگۆوە‪.‬‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕاننیش توانیوویەتی رێژەی‬ ‫دەنگەكانی خۆی بپارێزێت و بەرامبەر بە‬ ‫ركابەرەكەی"یەكێتی نیشتمانی" سەركەوتن‬ ‫بەدەست بێنێت‪ .‬یەكگرتووی ئیسالمی و‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیش دوو الیەنە سەركەوتووەكەی‬ ‫ئەم هەڵبژاردنەن‪.‬‬ ‫ئەنجامەكانی ئ��ەم هەڵبژاردنە هاوكێشە‬ ‫سیاسیەكانی هەرێمی كوردستان گۆڕیووە‪،‬‬ ‫ئەمەش كاریگەری هەمەجۆری دەبێت و‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪31‬‬

‫وتار‬

‫بەهۆی زەقبوونەوەی كێبڕكێی نێوان یەكێتی نیشتامنی ـ بزوتنەوەی گوڕان‪ ،‬بە تایبەتیش هەوڵەكانیان‬ ‫بۆ تێكشكاندنی یەكرت"زیاتر لەپارێزگای سلێامنی" مەیدانی بۆ پارتی دیموكرات چۆڵكرد و دەرفەتێكی وەهای‬ ‫رەخساند چۆن دەیەوێت ئەسپی خۆی تاو بدات و لەپێناو جێبەجێكردنی بەرنامە تایبەتەكانی خۆیشی‬ ‫هەموو جۆرە رێگە و رێبازێك پەیڕەو بكات‬ ‫……………‪..‬‬ ‫ئەولەویەتی پەرلەمانی نوێ‪ ،‬بەتایبەتیش كاری لە پێشینەی ئەو الیەنانەی خۆیان بە ئۆپۆزسیۆن دادەنێن‪،‬‬ ‫مەسەلەی سەرۆكایەتی هەرێم سەرلەنوێ تاوتۆی بكەن و ئەو بڕیارە هەڵوەشێننەوە كە یەكێتی و پارتی بەر‬ ‫لەهەڵبژاردن و بەپەلەپروزێ دەریانخست‬ ‫……………‪..‬‬ ‫مەسەلەی سەرۆكایەتی هەرێم و هەمواركردنەوەی رەشنووسی دەستوری هەرێم ئەركی سەرەكی پەرلەمانی‬ ‫نوێیە‬ ‫رەنگدانەوەی لەسەر ئاستی تەواوی كوردستان‬ ‫و پەیوەندییەكانی كورد لەگەڵ ناوچەكەش‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫بەر لەهەموو شتێك الیەنی باشی تابلۆی ئەم‬ ‫هەڵبژاردنە سنووردانان بوو بۆ دەسەاڵتی‬ ‫هەژمونگەرایی پارتی دیموكراتی كوردستان‪.‬‬ ‫ئیتر لەم قۆناخە بەدواوە ناتوانێت وەك جاران‬ ‫هەموو جومگەكانی دەسەاڵت بۆ خۆی كۆنترۆڵ‬ ‫بكات‪ .‬ئەمەش رێگا خۆشكەر دەبێت بۆ‬ ‫فراوانبوونی مەوداكانی ئازادی و بەناوەڕۆكبوونی‬ ‫دیموكراسییە رووكەشیەكەی هەرێم و زەمینەی‬

‫زیاتر بۆ سیاسەتی دیموكراتیانە دەرەخسێنێت‪.‬‬ ‫بەبڕوای من ئەولەویەتی پەرلەمانی نوێ‪،‬‬ ‫بەتایبەتیش كاری لە پێشینەی ئەو الیەنانەی‬ ‫خۆیان بە ئۆپۆزسیۆن دادەنێن‪ ،‬مەسەلەی‬ ‫سەرۆكایەتی هەرێم سەرلەنوێ تاوتۆی بكەن و‬ ‫ئەو بڕیارە هەڵوەشێننەوە كە یەكێتی و پارتی‬ ‫بەر لەهەڵبژاردن و بەپەلەپروزێ دەریانخست‪.‬‬ ‫هەروەها یاسای رەشنووسی دەستوری هەرێم‬ ‫بخەنەوە رۆژەڤ و هەمواری بكەنەوە‪ .‬دوای ئەم‬ ‫هەنگاوانە دەتوانن ئاراستەیەكی راست بگرن‪.‬‬ ‫بێگومان چۆنیەتی پێكهێنانی حكومەت‬

‫یەكێك لەو بابەتە گرنگانەیە كە پێویستە‬ ‫راوەس��ت��ەی ل��ەس��ەر بكرێت‪ ،‬ئ��ەم��ڕۆ زیاتر‬ ‫باس لە ئاواكردنی حكومەتێكی بنكەفراوان‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بەبۆچوونی من پێكهاتەی حكومەت‬ ‫هەر چۆنێك بێت هەبوونی ئۆپۆزسیۆنێكی‬ ‫چاالك بۆ گەشەكردنی دیموكراسی‪ ،‬ئازادی‪،‬‬ ‫عەدالەتی كۆمەاڵیەتی و شەفافیەت ژیانییە‪.‬‬ ‫كاتێك ئەو ئۆپۆزسیۆنە لەجیاتی كارەكتەری‬ ‫دەسەاڵتگەرێتی كارەكتەری دیموكراتیانەی لە‬ ‫پێش بێت ئەوا بەئەنجامی زۆر گرنگ و مەزنتر‬ ‫بەدەست دێنێت‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫چ نوێبوون ه‌وه‌ی ه‌ک ل ه‌ پروپاگ ه‌نده‌کان ره‌چاو ده‌کرێ؟‬

‫ئیدریس سه‌دیق‬

‫"ده‌س���ت هه‌ڵگرن ل � ‌ه پ��ڕوپ��اگ�ه‌ن��د‌ه س��واو‬ ‫به‌سه‌رچووه‌کان‪ .‬ژیانێکی شایست ‌ه بۆ تاک‬ ‫و دوارۆژێکی ئاسود‌ه و سه‌روه‌ری واڵت به‌رز‬ ‫راگرن‪".‬‬ ‫هه‌ر له‌دوای پێکهێنانی کابینه‌ی یه‌که‌م هه‌موو‬ ‫شتێک یه‌کالبووه‌و هه‌وڵه‌کان بۆ پاوانکردنی‬ ‫ده‌سه‌اڵت ئاشکرابوون‪ .‬ژیانی شکۆمه‌ندی و‬ ‫سه‌روه‌ری ته‌نها له‌ڕێگای حیزبه‌و‌ه ده‌ڕوات و‬ ‫گوزه‌ر ده‌کات‪ ،‬هه‌رکه‌سێ بیه‌وێ ب ‌ه به‌خته‌وه‌ر‬ ‫بژی باخۆی یکابکاته‌وه‌و ده‌بێ پاڵپشتی حیزب‬ ‫هه‌بێت‪ .‬رێگاکان هه‌مووی له‌حیزبه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه‬ ‫ده‌گرن‪ .‬گرنگ نیی ‌ه با ده‌سته‌کانیش به‌خوێنی‬ ‫گه‌شی ئه‌م میلله‌ت ‌ه سته‌مدیده‌ی ‌ه سوربێ و‬ ‫له‌سه‌نگه‌ری ئه‌نتی نیشتمانی بێت!! ده‌زگا‬ ‫راگه‌یاندن و هه‌وڵگریه‌کان زیره‌ک و کارامه‌ن‬ ‫له‌مه‌ڕ ریکالمکردن و فریودان ‪ ،‬به‌تایبه‌تیش‬ ‫له‌شه‌ڕی هه‌ڵبژاردندا ده‌زان��ن چۆن له‌خاڵ ‌ه‬ ‫هه‌ستیاره‌که‌ی کۆمه‌ڵگه‌ده‌ده‌ن و تین و‬ ‫ته‌وژمی ده‌ده‌ن ‌ه به‌ر‪.‬‬ ‫سایکۆلۆجیای کۆمه‌ڵگایان ته‌ته‌ڵ ‌ه کردوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئاماده‌کردنیان له‌سه‌ر چاره‌نوسازی هه‌ڵبژاردن‬ ‫و کرنیان به‌ئامانجی راسته‌وخۆ و سه‌ره‌کی‪.‬‬ ‫راستیه‌کان ده‌درکێنن و ئاماژ‌ه به‌گه‌وره‌ترین‬ ‫ده‌سکه‌وتی مێژوویی به‌کۆمه‌ڵگاده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫له‌والشه‌و‌ه الپه‌ڕ‌ه تفت و سوێره‌کانی مێژووی‬ ‫خوێناوی و به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه و کۆڵنه‌ده‌ری‬ ‫خرای ‌ه نێوان دووکه‌وانه‌ی چه‌ماوه‌ی داخراوی(‬ ‫واده‌ب�ه‌س�ه‌رچ��وو) ده‌ش��ێ ئه‌مجار‌ه بپرسین‬ ‫تراژیدیای دایک و کۆمیدیای ده‌سه‌اڵت‪ ،‬چۆن‬ ‫لێکده‌درێته‌وه‌؟؟ باج و باره‌کان قورستربوون‪،‬‬ ‫کاتێ دیموکراتیخوازه‌کان له‌هه‌موو ئاوازێکیان‬ ‫ده‌چڕی و هه‌ست و ئائدیۆلۆژیای نیشتمانی‬ ‫س���ه‌وز‌ه لێیده‌کرد و ته‌نها "گ�ه‌ن��ده‌ڵ��ی"‬ ‫ئه‌ستێره‌ی به‌ختی ده‌دره‌وشایه‌و لول ‌ه نه‌وت ‌ه‬ ‫زه‌به‌الحه‌کانیش بازاڕه‌کانیان گه‌رمترده‌کرد‪،‬‬ ‫که‌سانی نه‌فس نزم و ئه‌وانه‌ی کڕنوشیان بۆ‬ ‫دۆالربه‌برد‪ ،‬خه‌اڵت و پاداشتده‌کران‪ .‬ئه‌وه‌ی‬

‫ده‌کرا و ده‌گوزه‌را‪ ،‬هه‌مووی بۆ خاتر جه‌می‬ ‫کۆمه‌ڵگایه‌کی مۆدێره‌ن بوو!!! هه‌ر له‌دوای‬ ‫راپه‌ڕین گوێچکه‌مان پڕبوون له‌و جۆر‌ه ئاوازه‌‬ ‫ناڕه‌سه‌ن و نابه‌پرسان ‌ه له‌وتاره‌کان‪ ،‬لێدوانه‌کان‬ ‫و مێزگه‌رد‌ه گه‌رم و گوڕه‌کان تا ده‌گات ‌ه خوان ‌ه‬ ‫به‌تام و چێژه‌کان و مه‌ی و مه‌ی خواردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئیتر له‌بیست س��اڵ تێپه‌ڕبوو‪ ،‬کورسی ‌ه‬ ‫ته‌لیسماوه‌که‌ی ده‌سه‌اڵت و زاناکه‌‪ ،‬هه‌ر رۆژ‌ه‬ ‫به‌خ روو له‌یه‌کێکیان ده‌کات‪.‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی کراو بیستمان و بینیمان پێویست‬ ‫ب ‌ه هه‌ڵڕشتن ناکات و تاکی کۆمه‌ڵگاش بایی‬ ‫ئه‌وه‌ند‌ه فامی کردوه‌‪ ،‬کاربه‌ده‌سته‌کان ته‌نها‬ ‫رووبه‌ری ده‌سه‌اڵته‌کانیان ده‌ناسن‪ ،‬ل ‌ه ده‌وام‬ ‫فه‌ڕه‌ج ئه‌وه‌تا له‌پشت دیوار‌ه کۆنکڕێتیه‌کانن‬ ‫و دواتریش ڤێال پان و پۆڕه‌کان ب ‌ه حه‌شه‌م و‬ ‫خه‌ده‌مه‌و‌ه پێشوازیان لێده‌کات‪.‬‬ ‫ئاخۆ ده‌بێ شه‌قام مه‌ینه‌تیه‌کانی دوێنێ له‌بیر‬ ‫ت و ئامێزی گه‌رم ده‌سه‌اڵت خه‌ونه‌کانی‬ ‫بکا ‌‬ ‫له‌بیر بباته‌وه‌؟؟ که‌سانێک هه‌ن گاڵته‌یان به‌م‬ ‫قسان ‌ه بێت و بڵێن " تان ‌ه له‌ده‌سه‌اڵت مه‌ده‌ن‪،‬‬ ‫له‌میلله‌ت هه‌ڵقواڵوه‌و بۆ میلله‌ته‌!!"‬ ‫ئێمه‌ش ده‌ڵێین به‌ڵێن و گفته‌کان بوون ‌ه بڵقی‬ ‫سه‌رئاو و ده‌پرسین کامن ئه‌و دروشمانه‌ی‬ ‫باسی له‌ته‌بای و یه‌کێتی ده‌کرد‪ ،‬یان باستان‬ ‫ل ‌ه ده‌س هه‌ڵگرتن له‌بیرۆکه‌ی ته‌سکی حیزبی‬ ‫ده‌کرد‪ ،‬یان باسی ل ‌ه ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی و‬ ‫سوپایه‌کی یه‌کگرتووی ب ‌ه ده‌ر ل ‌ه "ملیشیا"‬ ‫ی حیزبی ده‌کرد‪ .‬یان باسی ل ‌ه به‌هێزکردنی‬ ‫ژێرخانی ئابووری و ئاسایشی خۆراک و ئاو‬ ‫ده‌کرد‪ .‬یان باسی له‌ماد‌ه واد‌ه به‌سه‌رچووه‌که‌ی‬ ‫‪ 140‬ی شوێن ‌ه دابڕێنراوه‌کان ده‌ک��رد‪ .‬یان‬ ‫باسی ل ‌ه به‌ڕێوه‌بردنی جومگه‌کانی واڵت‬ ‫به‌سیسته‌مێکی زانستیانه‌ی نوێ ده‌کرد‪ .‬یان‬ ‫باسی ل ‌ه پرۆسه‌کانی خوێندن و ته‌ندروستی‬ ‫و کشتوکاڵ و ژینگ ‌ه ‪ .....‬ده‌کرد‪ .‬یان باسی‬ ‫ل ‌ه دامه‌زراندنی کارگه‌ی پیشه‌سازی قورس‬ ‫ده‌ک��رد‪ ،‬ک ‌ه وزه‌و که‌رست و ده‌ستی کاری‬ ‫ناوخۆ به‌کاربهێنێ‪ .‬کێ باسی ل ‌ه گه‌شه‌دان‬ ‫به‌ستراتیژیه‌کی پته‌و تۆکم ‌ه ده‌ک���رد بۆ‬ ‫وه‌دیهێنانی ئامانجه‌کان‪ .‬یان باسی ل ‌ه سه‌روه‌ری‬ ‫دادگا و یاساکانی ده‌کرد‪ .‬کێ باسی ل ‌ه رێگرتن‬ ‫ل ‌ه ده‌وڵه‌مه‌ندبونی سیاسیه‌کان و به‌ڕه‌ڵاڵیی‬ ‫و پاشاگه‌ردانی ده‌سه‌اڵت و پابه‌ندنه‌بوونیان‬ ‫به‌ده‌سه‌اڵت ده‌کرد ‪.....‬کێ ‪....‬کێ‪ .....‬دواتر‬ ‫کۆتاییه‌که‌شی کێ باسی له‌وه‌ده‌کرد باشوور‬ ‫ببێت ‌ه قه‌اڵیه‌کی پته‌و موکوم و قه‌ڵغانێکی‬ ‫که‌مه‌رشکێن بۆ داکۆکیکردن و ئازادکردنی‬ ‫به‌شه‌کانی تر‪...‬؟؟‬

‫سایکۆلۆجیایکۆمه‌ڵگایانته‌ته‌ڵه‌‬ ‫کردوه‌‪ ،‬بۆ ئاماده‌کردنیان له‌سه‌ر‬ ‫چاره‌نوسازی هه‌ڵبژاردن و کرنیان‬ ‫به‌ئامانجی راسته‌وخۆ و سه‌ره‌کی‪.‬‬ ‫راستیه‌کان ده‌درکێنن و ئاماژه‌‬ ‫به‌گه‌وره‌ترینده‌سکه‌وتیمێژوویی‬ ‫به‌کۆمه‌ڵگاده‌ده‌ن‪.‬له‌والشه‌وه‌‬ ‫الپه‌ڕه‌ تفت و سوێره‌کانی مێژووی‬ ‫خوێناوی و به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ و‬ ‫کۆڵنه‌ده‌ری خرایه‌ نێوان دووکه‌وانه‌ی‬ ‫چه‌ماوه‌ی داخراوی( واده‌به‌سه‌رچوو)‬ ‫ده‌شێ ئه‌مجاره‌ بپرسین تراژیدیای‬ ‫دایک و کۆمیدیای ده‌سه‌اڵت‪ ،‬چۆن‬ ‫لێکده‌درێته‌وه‌؟؟‬ ‫‪.....................................‬‬ ‫ئێمه‌ش ده‌ڵێین به‌ڵێن و گفته‌کان‬ ‫بوونه‌ بڵقی سه‌رئاو و ده‌پرسین‬ ‫کامن ئه‌و دروشامنه‌ی باسی له‌ته‌بای‬ ‫و یه‌کێتی ده‌کرد‪ ،‬یان باستان له‌‬ ‫ده‌س هه‌ڵگرتن له‌بیرۆکه‌ی ته‌سکی‬ ‫حیزبی ده‌کرد‪ ،‬یان باسی ل ‌ه ئاسایشی‬ ‫نه‌ته‌وه‌یی و سوپایه‌کی یه‌کگرتووی‬ ‫به‌ ده‌ر له‌ "ملیشیا" ی حیزبی ده‌کرد‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪33‬‬

‫وتار‬

‫شۆڕشی رۆژئاوا لە نێوان پشتیوانی و پیالنگێڕیدا كۆمەكی سیاسی پێویستە!!‬

‫كوردۆشوانی‬

‫ئاشكرایە لە ڕۆژئ���اوای كوردستان خەبات و‬ ‫تێكۆشان و بەرخۆدانێكی مەزن لە چوارچێوەی‬ ‫شۆڕشێكی ك��وردان��ەدا لە ئ��ارادای��ە‪ ،‬دی��ارە ئەو‬ ‫شۆڕشە هاوكات لە گەڵ سەرهەڵدانی ناڕازایی‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان��ی س��وری��ا ل��ە دژی ڕژێ��م��ی بەعس‬ ‫دەستی پێكردووە‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانەی ناوچە‬ ‫عەربیەكانەوە لە ڕۆژئاوای كوردستان دەستكەوتی‬ ‫زۆربەرچاو بە دەستخراوە‪ .‬هەر لە سەرەتاوە‬ ‫نەیارانی كورد بەچاوی پیالنگێڕیەوە دەیانڕوانیە‬ ‫دەستكەوت و پێشكەوتنەكانی كورد و لە هەوڵی‬ ‫ئەوەدابون شۆڕشی ئازادی كورد سەركوت بكەن‬ ‫یان بە ئاراستەی بەرژەوەندییەكانی خۆیاندا‬ ‫بیبەن‪ ،‬بۆ ئەوەش زۆر رێگایان تاقیكردەوە لە‬ ‫پێناو دەستەمۆكردنی شۆڕشی سەربەخۆی‬ ‫رۆژئاوای كوردستاندا‪ ،‬هەڵبەتە بە هاوكاری هێز و‬ ‫الیەنی كوردیش كارەكانی خۆیان دەكرد‪.‬‬ ‫كاتێك لە هەنگاوی یەكەمی پیالنگێڕیەكەیان‬ ‫سەركەوتو نەبون قۆناغی دووەمیان دەستپێكرد‪،‬‬ ‫لە قۆناغی دووەم��دا شەڕێكی ناڕەوایان خستە‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستانەوە و ب��ەرەی شەڕی دژی‬ ‫ڕژێمەكەی بەشار ئەسەد فرامۆشكراو رووی‬ ‫چەكەكان ئاراستەی شۆڕشی كورد كرا‪ ،‬ئەوشەڕە‬ ‫ناڕەوایەش بەهێزی چەتە تونڕەوەكان ئەنجامدرا‬ ‫كە خۆیان بە ناوی "بەرەی نوسرە و دەوڵەتی‬ ‫ئێراق و بیالدی شام" ناساندووە‪ ،‬ڕەگ و ڕیشەی‬ ‫ئەو گروپە توندڕەوانەش ڕێكخراوی ئەلقاعیدەی‬ ‫تیرۆریستە كە ت��ەواوی دنیا بە ڕێكخراوێكی‬ ‫تیرۆریستی پێناسەی دەكات‪ ،‬بەاڵم ئەوەی جێی‬ ‫پرسیارە ئەوەیە هەمان ئەو گروپە شەڕانگێز‬ ‫و توندڕەوانەی واڵتانی ئەوروپا و ئەمریكا و‬ ‫هاوپەیمانی ناتۆ گوایە دژایەتی دەكەن؟!! كاتێ‬ ‫شەڕیان خستە ماڵی كوردەوە نەك چاوپۆشیان‬ ‫كرد؛ بەڵكو بە شێوەیەكی ئاشكرا هاوكاریان‬ ‫كردن‪ ،‬ئەوەش لە ڕێگەی دەوڵەتی توركیاوە كە‬ ‫واڵتێكی دۆستی ئەمریكا و ئەندامی ناتۆیە‪ .‬ئەگەر‬ ‫ناتۆ لە هەموو جیهاندا دژایەتی تیرۆری كردبێت‬ ‫ئەوا بە پێچەوانەوە لە رۆژئ��اوای كوردستان لە‬ ‫رێگەی توركیاوە هاوكاری كردووە‪ ،‬وەك ئاشكرایە‬ ‫دوژمنانی شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان لە قۆناغی‬

‫دووەمی پیالنگێڕیەكەشیاندا سەركەوتوو نەبون‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی كە هیچ كەسێك چاوەڕوانی نەبوو بە‬ ‫خودی گروپە تیرۆریستەكانیشەوە ئەو شكستە‬ ‫گەورانەبوو كە یەك لە دوای یەك بەرەی نوسرە‬ ‫گیرۆدەی دەبێت‪ ،‬هەر لە دەسپێكی شەڕەكانی‬ ‫سەرێكانی و چل ئاغا و تەلكۆچەر و تربەسپی‬ ‫و سەرجەم ناوچە ئازادكراوەكانی كوردستان تا‬ ‫ئێستاش ئەو گروپانە هەر لە شكستی گەورەدان‪،‬‬ ‫بە پێی راگەیانراوەكان زیاتر لە سێ هەزاركەس‬ ‫لەو تیرۆریستانە كوژراوە ئەمەش یەكەم جارە‬ ‫لە مێژووی خۆیاندا شكستی بەو شێوەیە گەورە‬ ‫بخۆن‪ ،‬هەڵبەتە ئەو سەركەوتن و پارستنەی‬ ‫خاكی ئازادكراوی رۆژئاوای كوردستان بە خوێنی‬ ‫گەش و گیانی پیرۆزی چوار سەد كچ و كوڕی‬ ‫تێكۆشەری كوردستان هاتۆتە بەرهەم لە ناویاندا‬ ‫شەڕڤان موسلم كوڕی ساڵح موسلم هاوسەرۆكی‬ ‫پارتی یەكێتی دیموكراتی ئ��ەوە یەكەم جارە‬ ‫كوڕی سەرۆكی حزبێك لە سەنگەری بەرگریدا‬ ‫شەهید بكرێت‪ ،‬ئەوەی لە ئەم نوسینەدا ئاماژەی‬ ‫پێدەكرێت تەنها سەرە قەڵەمێكە و بۆ بەرچاو‬ ‫ڕوون��ی��ە؛ چونكە بەرخۆدانی گەلی رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان لە بەرامبەر پیالنگێڕیەكان بەئاسانی‬ ‫پێناسە ناكرێت‪.‬‬ ‫سەرەڕای هەموو دەسكەوتەكانی گەلی كورد لە‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان گەورەترین دەستكەوت و‬ ‫قازانجی گەل ئەوە بوو لە سەرەتای شۆڕشەوە‬ ‫زۆر ژیرانە مامەڵە لەگەڵ بارودۆخەكەدا كراو‬ ‫بەكەمترین زیان زۆرترین دەستكەت بە دەستخرا‬ ‫و سەروماڵی هاواڵتیان پارێزرا‪ .‬لە كاتێكدا لە‬ ‫ناوچە عەربیەكاندا گەورەترین زیان و ماڵوێرانی‬ ‫بەسەرخەڵكدا هاتووە و هیچ دەسكەوتێكێش‬ ‫بە دەستنەخراوە‪ ،‬هەر ئەوەش وای كرد چەند‬ ‫واڵتێكی عەرەبی سوننە و رژێمی توركیای دژە‬ ‫كورد پیالنگێڕی یەك لە دوای یەك دژی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان بەرپا بكەن‪ .‬جێی خۆیەتی ئاماژە بەوە‬ ‫بكرێت كە پشتیوانی ئۆپۆزسیونی عەربی سوریا و‬ ‫ئەو واڵتانەی ئاماژەی پێكرا لە هەندێ الیەنی كورد‬ ‫كە بەناوی "ئەنجومەنی نیشتمانی كوردی سوریا"‬ ‫لە چوارچێوەیەكدا خۆیان بنیاد نابوو هاوكات‬ ‫دژایەتی كردنی بەشێكی تری كورد كە لە ژێرناوی‬ ‫"ئەنجومەنی گەلی رۆژئاوای كوردستان"‪ ،‬كاری‬ ‫خۆیان دەكرد ئاماژەیەكی ئاشكرای پیالنگێڕی‬ ‫دوژمنانی كورد بوو‪ ،‬لە گەڵ ئەوەشدا پارتی‬ ‫یەكیتی دیموكراتی "پە یەدە" كە هێزی یەكەمی‬ ‫رۆژئاوای كوردستانە و لە چوارچێوەی ئەنجومەنی‬ ‫گەلی رۆژئاوای كوردستاندایە و بنیادنەری ئاسایش‬ ‫و یەكێنەكانی پاراستنی گەلە نەرمی نواندووە و‬ ‫چاوی لە زۆر پیالن و ئاژاوەگێڕی پۆشیوە كە لە‬ ‫الیەن هیزی كوردیەوە ئەنجامدراوە‪ ،‬دیارە ئەوەش‬ ‫بە بڵگەوە لە ڕاگەیاندنەكانەوە باڵو كراوەتەوە‬ ‫كە دەستێكەڵكردن لە گەڵ رژێمی توركیا بونی‬

‫هەبووە‪.‬‬ ‫دروستبونی دەستەی ب��ااڵی ك��ورد لە ه��ەردوو‬ ‫ئەنجومەنەكەی رۆژئاوای كوردستان بە چاودێری‬ ‫سەرۆكی هەرێم لە هەولێری پایتەختی هەرێمی‬ ‫كوردستان دەسكەوتێكی گرنگ و جێگەی هیوای‬ ‫كورد بوو‪ ،‬بەاڵم جێی داخە زۆری پێ نەچوو‬ ‫وەزیری دەرەوەی توركیا داود ئوغڵو سەردانی‬ ‫هەولێری كرد و لەگەڵ بەشێكی دەستەكەدا‬ ‫كۆبونەوەی ئەنجامدا ئ��ەوەش دەستەی بااڵی‬ ‫كوردی بێكاریگەر كرد‪ ،‬ئێستا بەرەو پێشچۆنێكی‬ ‫تر هاتۆتە ئاراوە رۆژی سێ شەممە (‪)2013/11/12‬‬ ‫شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان هەنگاوێكی گرنگی‬ ‫ب��ەرەو پێشەوە هاوێشت‪ ،‬ئ��ەوەش ڕاگەیاندنی‬ ‫بەرێوەبەرایەتی كاتی بۆ رۆژئاوای كوردستان بوو‪،‬‬ ‫ئەو بەرێوەبەرایەتیە وەك پەرلەمانێك ئامادەكاری‬ ‫بۆ هەڵبژاردن و دامەزراندنی حكومەت دەكات‪.‬‬ ‫دامەزرێنەرانی بەڕێوەبەرایەتیە كاتیەكە (‪)35‬‬ ‫حزب و رێكخراو و كەسایەتی و پێكهاتەی جیاواز‬ ‫لەخۆ دەگرێت و ئەندامەكانی ژمارەیان (‪)82‬‬ ‫كەسە و لە كورد و عەرەب و ئاسوری و كریستیانی‬ ‫و چچانی و ئەرمەنی پێكهاتووە و بە سەر سێ‬ ‫هەرێمی جەزیرە و كۆبانی و عەفریندا كارەكانیان‬ ‫دابەشكردووە‪ ،‬هاوكاتی ئەو بەرێوەبەرایەتیە‬ ‫كوردیەی لە قامیشلۆ ڕاگەیاندرا ئۆپۆزسیونی‬ ‫سوریاش لە توركیا و لە ش��اری ئەستەمبوڵ‬ ‫حكومەتی كاتی سوریایان ڕاگەیاند‪ ،‬ئەوەی‬ ‫سەیرە ئەو حكومەتە هێشتا شوێنێكی ئازاكراوی‬ ‫نییە كابینەی حكومەتەكەی لێدابنێت‪ ،‬هەڕەشەی‬ ‫ئەوە دەكات كە ئەوان حكومڕانی سەرجەم ناوچە‬ ‫كوردیەكانیش دەكەن ئەوەش وەك ئاماژەیەك‬ ‫بۆ ئەوەی بە هیچ شێوەیەك ئازادی كورد قبوڵ‬

‫چۆن پانزە حزبی نێو‬ ‫دەسەاڵت و ئۆپۆزسیون و‬ ‫دەرەوەی ئەوانیش جگە لە‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫داوایان لە ڕای گشتی‬ ‫نیودەوڵەتی كرد كوردانی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بە ناوی‬ ‫دەستەی بااڵی كوردەوە بە‬ ‫شداری كۆبونەوەی جنێڤ‬ ‫دوو بكەن‪ ،‬بە هەمانشێوە داوا‬ ‫بكەن واڵتانی رۆژئاوا و ئەمریكا‬ ‫پشتیوانی خۆبەڕوەبەری كوردان‬ ‫بكەن هەروەك چۆن لە ساڵی‬ ‫(‪ )1991‬پشتیوانی باشوری‬ ‫كوردستانیانكرد‬

‫وتار‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫ناكەن‪ .‬بەداخەوە سێ الیەنی كوردی كە نزیكی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانن و سەرۆكەكانیان‬ ‫لە هەولێر نیشتەجێن بەشداری بەرێوەبەریە‬ ‫كاتیەكەی قامیشلۆ نەبون و نەخێری بۆ دەكەن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بۆ حكومەتە كاتیەكەی ئەستەمبوڵ‬ ‫بەڵێ دەك��ەن؟! بەشێك لەومژارانەی ئاماژەم‬ ‫پێكرد تا ڕادەیەك ئاساییە؛ چونكە پیالنگێڕی‬ ‫دوژمنانی كوردە و هەرئەوە چاوەڕوان دەكرێت‬ ‫لە دوژمن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی نائاساییە و مەترسیە‬ ‫و جێی هەڵوەستەكردنە لێداوانەكەی بارزانییە‬ ‫پێش ئەوەی لە س��ەرداوای ئەردۆغان سەردانی‬ ‫شاری ئامەد بكات كە ووتی‪":‬شۆڕش لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان نییە و پەیەدە هاوكاری ئەسەد دەكات‬ ‫و بەڕێوەبەرایەتیە كاتیەكەشی بە كارێكی هەڵە‬ ‫پێناسەكرد"‪ ،‬هەروەك چۆن داود ئۆغڵوش هەمان‬ ‫شتی ووت‪ .‬ئەم جموجۆڵ و ترافیكە سیاسی و‬ ‫سەربازیانە لە كوردستانەوە بۆ واڵتانی هەرێمی‬ ‫و جیهانی ئەنجامدەدرێت دەكرێت لە بەرژەوەندی‬ ‫گەلی كورد بشكێتەوە‪ ،‬بە پێچەوانە تەنها الیەنێك‬ ‫زیانمەند نابێت؛ بەڵكو ت��ەواوی گەلی كورد‬ ‫دەكەوێتە تەڵەی دوژمنانەوە‪ .‬سەردانی بارزانی‬ ‫بۆ واڵتانی كەندا و دواتر بۆ ئامەد و كۆبونەوە‬ ‫لە گەڵ ئەردۆغان و لە الیەكی تر ئامادەكاری بۆ‬

‫كۆبونەوەی جنێڤ دوو كە هەوڵێك هەیە كوردانی‬ ‫دۆستی توركیا بەشداری پێبكرێت‪ ،‬هەروەها‬ ‫بۆ یەكەم ج��ار ب��ەش��داری پێكردنی نوێنەری‬ ‫وەزارەتی پێشمەرگە لە كۆنفرانسی نێودەوڵەتی‬ ‫ناتۆ لە بەلجیكا ئەمانە كە ئەجەندایان ناڕوونە‬ ‫پێوێستە ڕونكردنەوەی ئاشكرا بۆ گەلی كورد‬ ‫و الیەنە سیاسیەكان بكرێت‪ .‬هەمووی ئەوانە‬ ‫دەكرێت لە بەرژەوەندی نەتەوەیی كورد بە كار‬ ‫بهێنرێت‪ ،‬ئەركێكی نەتەوەیی دەكەوێتە سەرشانی‬ ‫تەواوی الیەنە سیاسیەكانی كوردستان بەتایبەتی‬ ‫الیەنەكانی باشوری كوردستان كە دنیای دەرەوە زیاتر‬ ‫بە ڕویاندا كراوەیە و پێویستە خاوەنی هەڵوێست بن و‬ ‫ئاگاداری هەر پیالنگێڕیەكی نوێ بن‪ .‬پێویستە خاوەنی‬ ‫قسەی ڕەوای خۆیان بن‪ ،‬هەروەك چۆن پانزە حزبی‬ ‫نێو دەسەاڵت و ئۆپۆزسیون و دەرەوەی ئەوانیش جگە‬ ‫لە پارتی دیموكراتی كوردستان داوایان لە ڕای گشتی‬ ‫نیودەوڵەتی كرد كوردانی رۆژئ��اوای كوردستان بە‬ ‫ناوی دەستەی بااڵی كوردەوە بە شداری كۆبونەوەی‬ ‫جنێڤ دوو بكەن‪ ،‬بە هەمانشێوە داوا بكەن واڵتانی‬

‫رۆژئاوا و ئەمریكا پشتیوانی خۆبەڕوەبەری كوردان‬ ‫بكەن هەروەك چۆن لە ساڵی (‪ )1991‬پشتیوانی‬ ‫باشوری كوردستانیان كرد‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەگەر ناتۆ لە هەموو‬ ‫جیهاندا دژایەتی تیرۆری‬ ‫كردبێت ئەوا بە پێچەوانەوە‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستان لە‬ ‫رێگەی توركیاوە هاوكاری‬ ‫كردووە‪ ،‬وەك ئاشكرایە‬ ‫دوژمنانی شۆڕشی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان لە قۆناغی‬ ‫دووەمیپیالنگێڕیەكەشیاندا‬ ‫سەركەوتوونەبون‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪ 35‬چاوپێكەوتن‬

‫جەمیل بایك؛‬

‫دیزاینكردنەوەی رۆژهەاڵتی ناوین بێ پەكەكە پێكنایەت‬ ‫دەستی توركیا و هەندێ كوردی خیانەتكار لە تەقینەوەكەی كۆبانێ دایە‬

‫هاوسەرۆكایەتی كۆما جڤاكێن كوردستان‬ ‫جەمیل بایك؛ لە دیدارێكی "رۆژی واڵت"دا‪،‬‬ ‫تیشكدەخاتە سەر لەسێدارەدانی گەنجانی‬ ‫كورد لە رۆژهەاڵتی كوردستان لەالیەن رژێمی‬ ‫ئێران و دەڵێت‪":‬رژێمی ئێران دەیەوێت‪،‬‬ ‫ت��ورك��ی��ا پەڵكێشی ش���ەڕ ب��ك��ات ل���ەدژی‬ ‫بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كوردستان"‬ ‫و هاوكاتیش سەبارەت بە تەقینەوەكەی‬ ‫ش���اری كۆبانێ رۆژئ����اوای كوردستانیش‬ ‫ئاماژە بەوە دەك��ات؛ وەكو ئ��ەوەی دیارە‬ ‫لەو تەقینەوەیەدا دەستی توركیا و هەندێ‬ ‫كوردی خیانەتكاری تێدایە"‪.‬‬

‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫پرسیار‪ /‬رژێمی ئێران لەگەڵ ئ��ەوەی لە‬ ‫گەڵ پارتی ژیانی ئازادی كوردستان لەناو‬ ‫قۆناخێكی ئ��اگ��رب��ەس��ت��دان‪ ،‬ك��ە چ��ی لەم‬ ‫ماوەیەی دوای��ی دەست بەلەسێدارەدانی‬ ‫ئەندامی پەژاك و گەنجانی كورد كردۆتەوە‪،‬‬

‫ئامانجی رژێمی ئێران چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ل��ە س��ێ��دارەدان��ی ئ��ەن��دام��ان��ی پ��ەژاك‬ ‫كارێكی رێكەوت نییە و نەرمبوونەوەی لە ناكاوی‬ ‫پەیوەندییەكانی نێوان ئێران و توركیا شتێكی‬ ‫رێكەوت نییە‪ .‬وەزی��ری دەرەوەی نوێی ئێران لە‬ ‫یەكەمین هەنگاوی گەشتەكەیدا بۆ دەرەوەی‬ ‫واڵتەكەیان‪ ،‬چووە توركیا‪.‬‬ ‫ئێران دەی��ەوێ��ت توركیا لەگە ‌ڵ پەكەكە شەڕ‬ ‫بكات‪ .‬بێ گومان زۆر هۆكارییان هەیە‪ ،‬یەكێك‬ ‫لە هۆكارەكان پرسی ك���وردە‪ ،‬لەناو ئەوەشدا‬ ‫رەوشی تەڤگەڕی ئازادی كورد هەیە‪ ،‬هۆكارێكی‬ ‫تر هەڵبژاردنەكانی باشور و نائارامی هەرێمەكەیە‪،‬‬ ‫هەوڵدانی چارەسەركردنی ئ��ەو مەترسیانەیە‪،‬‬ ‫لەالیەكی ترەوە دۆخی سوریا لە ئارادایە و توركیا‬ ‫و ئێران نزیكی یەكدەبنەوە‪ .‬ئەگەر ئێران لەم كاتەدا‬ ‫دەستی بە سێدارە كردبێتەوە‪ ،‬پەیوەندی بە رەوشی‬ ‫كوردستان و گۆڕانكارییەكانی سوریاوەیە‪ .‬بەم لە‬ ‫سێدارەدانانە ئێران پەیام دەدات بە توركیا‪ .‬ئێران‬ ‫هەوڵ دەدات ئەوانە بەكاربهێنێت و بە لە سێدارەدان‬ ‫دەیەوێت توركیا سەرلەنوێ هێرش بكاتەوە سەر‬ ‫تەڤگەڕەكەمان‪ .‬پەكەكە لە رۆژهەاڵتی ناویندا‬

‫هێزێكە خاوەنی دەستنیشانكارترین پێگەیە‪ .‬رژێمی‬ ‫ئێرانیش ئەم پێگەیە بۆ خۆی وەكو مەترسییەك‬ ‫دەبینێت‪ .‬لەبەرامبەر بەم مەترسیەش دەیانەوێت‬ ‫پرسی كورد لەنێوان خۆیاندا پەراوێز بخەن و لە‬ ‫مژاری كورد و پەكەكەدا جارێكی تر بێنەوە الی‬ ‫یەك‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ���ەم دۆخ���ە ق��ەی��ران��اوی��ەی لە‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوین دەگ��ۆزەرێ��ت‪ ،‬ئاماژە بە‬ ‫چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬هێزە جیهانیەكان دەیانەوێت رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین بەپێ بەرژەوەندیەكانی خۆیان دیزاین‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬بەاڵم پێویستە هەموو الیەك ئەم راستیە‬ ‫باش بزانێت كە لە سەرلەنوێ دیزاینكردنەوەی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناویندا پەكەكە پێگەیەكی گرنگی هەیە‪.‬‬ ‫لەناوچەكە شەڕی جیهانی سێیەم بەرێوە دەچێت‬ ‫و ئەم ش��ەڕەش بە گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی دژ‬ ‫بەرێبەری گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن و گەلی‬ ‫كورد دەستی پێكردووە و زلهێزە جیهانییەكان‬ ‫دەیانەوێت لە سوریاش كۆتایی پێبێنن‪.‬‬ ‫لە ئێستادا بەگوێرەی ئ��ەودۆخ��ەی لە ئارادایە‬

‫چاوپێكەوتن ‪36‬‬ ‫دەبێت سرتاتیژییەكی‬ ‫پشتئەستوور بە كورد بونیاد‬ ‫برنێت؛ بەاڵم دیار نییە‬ ‫لەگە ‌ڵ كام كوردەیان پێگە‬ ‫بونیاد دەنرێت‪ ،‬پێگەیەكی‬ ‫پشتئەستوور بە كوردی‬ ‫دەستوپێوەند و نۆكەر یا خود‬ ‫پێگەی پشتئەستوور بە كوردی‬ ‫ئازاد‪ .‬گومانی تێدانییە كە‬ ‫چارەنووسی هەموو كەسێكیش‬ ‫بەم پێگە نوێیەوە دیاری‬ ‫دەكرێت‬ ‫…………………‬ ‫دەوڵەتی تورك لەهەرشوێنیكی‬ ‫تری جیهان پشتیوانی نەتەوە و‬ ‫گروپەكانی تر دەكات بۆ ئەوەی‬ ‫دەوڵەت دامەزرێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەتوندی لەدژی راگەیاندنی‬ ‫خۆبەرێوەبەری كاتی لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان وەستایەوە‬ ‫………………‪..‬‬ ‫ئەوانەی رۆژهەاڵتی ناوین وەك‬ ‫ناوەندێكی چاالكی لەدژی‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬نیشانی جیهانی‬ ‫دەرەوە دەدەن‪ ،‬بێگومان ئەمانە‬ ‫دوژمنی ئیسالمن‪ .‬رێبەری‬ ‫گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن‬ ‫بۆ ئەوەی ئەو پەردەیە لەسەر‬ ‫ئیسالم هەڵداتەوە‪ ،‬پێشنیاری‬ ‫كۆنفراسی ئیسالمی دیموكراتی‬ ‫كرد‪ ،‬بەو شێوەیە ئیسالمی‬ ‫راستەقینە و ئەو ئیسالمەی‬ ‫ئەوان بەناوی زەبروزەنگ‬ ‫دەیناسێنن لەیەكرت جیادەبێتەوە‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫دەردەكەوێت كە رۆژهەاڵتی ناوین سەرلەنوێ دیزاین‬ ‫دەكرێتەوە‪ ،‬بەاڵم هەرچی دەكەن و ناكەن‪ ،‬شەڕ‬ ‫لە سوریا كۆتایی نایەت‪ .‬بۆچی؟ چونكە ئەوەی‬ ‫لە سوریا روودەدا بە رووداوەك��ان��ی واڵتانی تر‬ ‫ناچێت‪ ،‬لێرەشدا تاكە هۆكار ئەوەیە كە كورد‬ ‫هێزی دەستنیشانكەر و ئاراستەكەر رووداوەكانە‪.‬‬ ‫شەڕ هاتە سوریا‪ ،‬لە سوریا لە حەلەب ــ شام‬ ‫بەردەوامیكرد و ئێستاش لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫بەردەوام دەكات‪ .‬شەڕ بە گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی‬ ‫دەستی پێكرد و ئێستاش لە بناخەی راستینەی‬ ‫خۆی لە سوریا بەڕێوە دەبرێت‪ .‬لەسەر كوردستان‬ ‫شەڕ دەكرێت‪ .‬جەنگی یەكەم و دووەمی جیهانیش‬ ‫لەسەر كوردستان بەڕێوەچوو‪ .‬پێگەش لەسەر‬ ‫پارچەكردنی كورد بونیادنرا‪ ،‬سیستەمی جیهانیشی‬ ‫لەسەری رێكخرا‪ ،‬بەاڵم چی تر پێگەی نوێ بە بێ‬ ‫كورد رێكناخرێت‪ .‬هەر بۆیە دەبێت ستراتیژییەكی‬ ‫پشتئەستوور بە كورد بونیاد بنرێت؛ بەاڵم دیار‬ ‫نییە لەگە ‌ڵ كام كوردەیان پێگە بونیاد دەنرێت‪،‬‬ ‫پێگەیەكی پشتئەستوور بە كوردی دەستوپێوەند و‬ ‫نۆكەر یا خود پێگەی پشتئەستوور بە كوردی ئازاد‪.‬‬ ‫گومانی تێدانییە كە چارەنووسی هەموو كەسێكیش‬ ‫بەم پێگە نوێیەوە دیاری دەكرێت‪ .‬هۆكاری توند‬ ‫و قورس بوونی شەڕ لەسەر كورد و پەكەكەش‬ ‫گرێدراوی ئەم راستیە ئەوەیە و چیتر بەبێ پەكەكە‬ ‫و بەبێ كورد هیچ پێگە و ستاتۆیەك دەستنیشان‬ ‫ناكرێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەو شەڕەی لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لەبەرامبەر بە گەلی كورد بەرێوە دەبڕێت‪،‬‬ ‫لەراستیدا كێ لە پشتیەتی و ئامانجیان لەو‬ ‫شەڕە دژ بەكوردە چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬جگە لە بەرەی نەسرا و دەوڵەتی ئیسالمی‬ ‫ئێراق و شام‪ ،‬تەڤگەڕی ئازادی كورد لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان بۆ هەموو كەسێك هێزی ئاسایشی‬ ‫بناخەییە‪ .‬تەڤگەڕی ئ���ازادی ك��ورد بۆ الیەنە‬ ‫ئیسالمییەكان‪ ،‬بۆ دەوڵەتی سوریا‪ ،‬بۆ ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫سوریا‪ ،‬بۆ هەموو هێزە بەرهەڵستكارەكانی سوریا‬ ‫و بۆ هەموو كەسێك و تەنانەت بۆ ئەمریكا و‬ ‫بۆ روس��ی��اش هێزێكی ئاسایشە‪ ،‬ه��ەروەه��ا بۆ‬ ‫كوردیش زامن و ئاسایش و پاراستن و گەرەنتی‬ ‫دەسكەوتەكانیەتی‪.‬‬ ‫ئێستاكە شەڕی بنەڕەتی لە الیەن دەوڵەتی ئیسالمی‬ ‫ئێراق و شام (داعش)ەوە بەڕێوە دەبرێت‪ .‬بەرەی‬ ‫نەسرا قۆڵێكی بچووكە لەو گروپە و بەیەكەوەن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی سەركێشی دەكات و بەڕێوەی دەبات‬ ‫داعشە‪ .‬ئەویش لە ئەستەمبۆڵ لە الیەن دەوڵەتی‬ ‫توركەوە بەڕێكخستن دەكرێن‪ .‬ئێستاكە توركیا بە‬ ‫هەموو شێوەیەك پشتیوانی ئەو گروپە دەكات‪.‬‬ ‫هاوكات لەالیەن رێكخستنی (هودا پار)ی دەستەی‬ ‫جەماعەتی فەتحوڵاڵ گولەنیشەوە رێكدەخرێن‪،‬‬ ‫پ��ەروەردەی��ان دەك��ەن‪ ،‬لە كەمپەكاندا مەشقی‬ ‫سەربازیان پێدەكەن و دەیاننێرن بۆ سوریا؛ چونكە‬ ‫دەوڵەتی تورك هیوای بە داپڵۆسینی شۆڕشی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بەستووە‪.‬‬ ‫گەلەكەمان لە رۆژئ��اوای كوردستان قوربانییەكی‬ ‫گەورەیان لەبەرچاو گرتووە و خۆیان لە خۆڵەمێشی‬ ‫خۆیان‪ ،‬خۆیانیان خوڵقاندۆتەوە‪ .‬رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لەژێر هەموو گەمارۆیەكی ئابووری‪ ،‬سەربازی‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سیاسی و دیبلۆماسیدا لەبەرامبەر بە هەموو جۆرە‬ ‫هێرشێك بەرخۆدانییەكی مەزنی كردووە و ئەوەشی‬ ‫خستەڕوو كە گەلی رۆژئاوای كوردستان نەك تەنیا بۆ‬ ‫خۆی؛ بەڵكو لە پێناوی شكۆمەندی هەموو كوردان‬ ‫بەرخۆدانی دەكات‪ .‬رووداوەكانی ئێستای رۆژئاوای‬ ‫كوردستان هاوشێوەی رووداوەك��ان��ی سەردەمی‬ ‫شۆڕشی سۆڤێتە‪ .‬رووداوەكانی سەردەمی شۆڕشی‬ ‫حەفدەی تشرینی یەكەمی سۆڤێت و بەرخۆدانی‬ ‫گەلی سۆڤێت لە دژی فاشیزمی هیتلەریش هەمان‬ ‫شت ب��وو‪ .‬گەلەكەمان لە رۆژئ���اوای كوردستان‬ ‫بە بەرخۆدانییەكەیان نوێنەرایەتی شكۆمەندی‬ ‫مرۆڤایەتی دەكەن و پێویستیشە كە هەموو كەسێك‬ ‫ئەو راستییەی ال ئاشكرا بێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پرۆسەی ئاشتی نێوان ك��ورد و‬ ‫حكومەتی توركیا لەچ قۆناخێكدایە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پ��رۆس��ەی چ���ارەس���ەری ل��ە ئێستادا‬ ‫هەڵوەشاوەتەوە‪ ،‬بۆیە پێویستە دەستبەجێ رێكەوتن‬ ‫دەستپێبكات‪ .‬دەبوو لە یەكی حوزەیراندا دەستی‬ ‫پێبكرایە‪ ،‬بەاڵم لەم بوارەدا هێشتا هەنگاو نەنراوە‪،‬‬ ‫بۆیە پرۆسەكە هەڵوەشاوەتەوە‪ .‬ئێمە لەالیەن‬ ‫خۆمانەوە پابەندین بە لێدوان و ستراتیژیی نەورۆزی‬ ‫رێبەر ئاپۆ‪ .‬بۆیە پێویستە لەپێناو بەڕێوەچوونی‬ ‫پرۆسەكەدا دەوڵەت و حكومەتی تورك قۆناخی هەر‬ ‫سێ مەرجەكانی تەڤگەڕی ئازادی جێبەجێ بكەن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لەم ماوەیەدا وەكو بزوتنەوەی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی كوردستان بانگتان بۆ‬ ‫بەستنی كۆنگرەی ئیسالمی دیموكراتی‬ ‫كرد لە ئامەد‪ ،‬بۆ چی بەستنی كۆنگرەیەكی‬ ‫بەم شێوەیە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كۆنفراسی ئیسالمی دیموكراتی رێگا‬ ‫ل��ەب��ەردەم مەترسییەكان دەگ��رێ��ت‪ .‬سیستەمی‬ ‫كاپیتالیزم‪ ،‬ئیسالمی سیاسی بۆ بەرژەوەندی خۆی‬ ‫بەكار دێنێت‪ .‬بەو كۆنگرەیە دەتوانرێت بە باشی‬ ‫پەر‌دە لە سەر ئەو سیاسەتە هەڵدرێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو ش��ەڕەی لە ڕۆژه��ەاڵت��ی ناوین لە ژێر ناوی‬ ‫ئیسالمدا بەرێوە دەچێت‪ ،‬هیچ پەیوەندییەكی‬ ‫بە ئیسالم و راستینەی ئیسالمەوە نییە‪ .‬هێزە‬ ‫نێونەتەوەییەكان‪ ،‬ئیسالمی سیاسی بۆ سەرلەنوێ‬ ‫دیزاینكردنەوەی ڕۆژهەاڵتی ناوین و بەرژەوەندی‬ ‫خۆیان بەكار دەهێنن‪ ،‬بەو پێیە ئێستا لە هەرێمەكە‬ ‫شەڕی سێهەمی جیهانی دەستی پێكردووە‪.‬‬ ‫ئەم كۆنگرەیە كە ڕێبەری گەلی كورد پێشنیاری‬ ‫كردووە‪ ،‬دەتوانێت پەردە لە سەر ئەو سیاسەتە‬ ‫مەترسیدارانە هەڵداتەوە‪ .‬ئەم پێشنیارەی ڕێبەر‬ ‫ئاپۆ بە تایبەتی لەم كاتەدا زۆر وات��ادارە لەبەر‬ ‫ئ��ەوەی ستراتیژیەكی تایبەتی ناتۆ لە ئارادایە‪.‬‬ ‫ئەوەش ستراتیژی ئیسالمی سیاسییە‪ .‬ناتۆ دەیەوێ‬ ‫بەو ستراتیژییە سیستەمی مودێرنیتەی كاپیتالیزم و‬ ‫دەسەاڵتداری خۆی لە سەر هەرێمەكە داسەپێنێت‪.‬‬ ‫سەرەڕای ئەوەی لەو شەڕەی ئێستا لە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناویندا بەرێوە دەچێ‪ ،‬ئەم ستراتیژییە زەربەی‬ ‫مەزنی بەركەوتووە‪ ،‬بەاڵم وادیارە ناتۆ لە سەر ئەم‬ ‫سیاسەتە پێداگری دەكات‪.‬‬ ‫لە ڕەوشی ئێستادا و لە بەهاری گەلی عەرەب هەرە‬ ‫زۆر ئەلقاعیدە قازانجی كردووە‪ .‬لەبەر سیاسەتی‬ ‫هەندێ هێز لە دژی ئیسالم‪ ،‬ئەلقاعیدە ئەو ڕەوشە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪37‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫تەڤگەڕی ئازادی كورد بۆ الیەنە ئیسالمییەكان‪ ،‬بۆ دەوڵەتی سوریا‪ ،‬بۆ ئۆپۆزسیۆنی سوریا‪ ،‬بۆ هەموو هێزە‬ ‫بەرهەڵستكارەكانی سوریا و بۆ هەموو كەسێك و تەنانەت بۆ ئەمریكا و بۆ روسیاش هێزێكی ئاسایشە‪ ،‬هەروەها بۆ‬ ‫كوردیش زامن و ئاسایش و پاراسنت و گەرەنتی دەسكەوتەكانیەتی‬ ‫لە قازانجی خۆیدا بەكار دەبات‪ .‬گوشاری ئەو ڕژێمانە‬ ‫لە ژێر ناوی ئیسالمدا ناكۆكیەكان پەرە پێدەدات‪.‬‬ ‫ئەلقاعیدەش هات و ئەم ڕەوش��ەی بەكار دێنێت‬ ‫و خۆی مەزن كردووە و هەتا دەچێت ڕەوشێكی‬ ‫مەترسیدار دێتە ئاراوە‪ .‬لە هەمانكاتدا ئیدی ئەمریكا‬ ‫و واڵتانی ڕۆژئاوا لەو تێدەگەن كە ئەم ڕەوشە لەو‬ ‫زیاتر كە خزمەت بەو ئەوان بكات‪ ،‬بووە بە بەاڵ‬ ‫بەسەریانەوە‪.‬‬ ‫ئەو هێرش و پەالمارانەی لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫دژ بەگەلەكەمان ب��ەرێ��وە دەچ��ێ��ت‪ ،‬بێ ئامانج‬ ‫نین‪ .‬ئاشكرا كردن و تێگەیشتن لەو سیاسەتە‬ ‫پێویستیەكە و كۆنگرەی ئیسالمی دیموكراتی كە‬ ‫رێبەری گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن پێشنیاری‬ ‫كردووە دەتوانی لەو پێناوەدا هەنگاوێكی گرنگ بێت‬ ‫و ڕێگری لەو مەترسییە بكات كە ئێستا لە سەر‬ ‫هەموو هەرێمەكەیە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كێ بەبەرسیاری تەقینەوەكەی‬ ‫ش��اری كۆبانێ دەزان��ن‪ ،‬كە لەبەرامبەر بە‬ ‫مانگی س��وری ك��ورد و كۆمەڵكەی مافی‬ ‫مرۆڤ ئەنجامدرا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەو كۆمەڵكوژیە لەالیەن ئەو هێزانە‬ ‫ئەنجامدراوە كە دوژمانیەتی شۆرشی رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان دەكەن‪ .‬ئەوانەی لەبەرامبەر شۆرشی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان تێكشكان‪ ،‬هێرشی بەو رەنگە‬ ‫دەكەن كە دوورە لە هەموو پێوانەكانی مرۆڤایەتی‪.‬‬ ‫ئەوانەی لەبەرامبەر شۆرشی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫خۆیان پێ رانەگیرا‪ ،‬پەنا بۆ ئەوهێرشە دڕەندانەیە‬

‫دەب��ەن‪ .‬كێ ئ��ەو كۆمەڵكوژیەی ئەنجامدابێت‪،‬‬ ‫دوژمنی تەواو مرۆڤایەتییە‪ .‬ئەوانەی هێرش دەكەنە‬ ‫سەر منداڵ‪ ،‬ژن‪ ،‬پیر مرۆڤ نین‪ .‬دەوترێت كە ئەو‬ ‫هێرشە لەالیەن گروپە ئیسالمییە توندرەوەكان و‬ ‫هەندێك كوردی خیانەتكار ئەنجامدراوە‪ .‬ئەوانەی‬ ‫بەناوی ئیسالم ك���ردەوەی ب��ەو رەنگە دەك��ەن‪،‬‬ ‫موسڵمان نین‪ .‬ئەمانە ئیسالمی دەسەاڵتپەرستن ‪،‬‬ ‫ئیسالمی دەوڵەتن‪ .‬ئیسالمی معاوییەن كە حەزرەتی‬ ‫حوسێنیان لە كەربەال كوشت‪ .‬ئەمانە دوژمنی‬ ‫ئیسالمن‪ .‬كوشتنی كورد و عەرەب بەناوی ئیسالم‪،‬‬ ‫راستی و دڕندەیی ئەوانە نیشاندەدات‪ .‬ئەو كەسانەی‬ ‫لەژێرناوی ئیسالم مزگەوتەكان تۆپباران دەكەن‪،‬‬ ‫گەلی ئیسالم لێیان بێزارە‪ ،‬لە رۆژگاری ئەمرۆماندا‬ ‫ل��ەت��ەواوی جیهان بگرە‪ ،‬ئەو شوێنەی زۆرترین‬ ‫هێرشی بۆمبەیی لەدژی هاواڵتیان ئەنجامدەرێت‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوینە‪ .‬ئەوانەی رۆژهەاڵتی ناوین وەك‬ ‫ناوەندێكی چاالكی لەدژی هاواڵتیان‪ ،‬نیشانی جیهانی‬ ‫دەرەوە دەدەن‪ ،‬بێگومان ئەمانە دوژمنی ئیسالمن‪.‬‬ ‫رێبەری گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو پەردەیە لەسەر ئیسالم هەڵداتەوە‪ ،‬پێشنیاری‬ ‫كۆنفراسی ئیسالمی دیموكراتی كرد‪ ،‬بەو شێوەیە‬ ‫ئیسالمی راستەقینە و ئەو ئیسالمەی ئەوان بەناوی‬ ‫زەبروزەنگ دەیناسێنن لەیەكتر جیادەبێتەوە‪ .‬بەو‬ ‫رەنگە ئیسالم دەتوانێت ببێتە هەوێنی برایەتی‪،‬‬ ‫یەكسانی‪ ،‬دادپەروەری و ئاشتی‪.‬‬ ‫ئەو شوێنەی كۆمەڵكوژیەكەی لێ ئەنجامدراوە‬ ‫سەر سنووری توركیایە كە كۆبانێیە‪ .‬بۆیە گومانی‬ ‫زیاتر لەسەر توركیا دروست دەبێت‪ .‬هاوكاریەكانی‬

‫توركیا بۆ گروپە چەتەكان كە بەناوی ئیسالم هێرش‬ ‫دەكەنە سەر شۆرشی رۆژئاوای كوردستان روون و‬ ‫ئاشكرایە‪ .‬توركیا هاوكاری گروپە مارژیناڵەكانیش‬ ‫دەكات كە لەدژی پەیەدە هەڵسوكەوت دەكەن‪،‬‬ ‫هاوكاتیش بانگەشەی ئەوە دەكرێت كە هەندێك‬ ‫گروپی مارژیناڵی كورد هاوكاری چەتەكان دەكەن‪.‬‬ ‫هەتا دوژمنایەتی توركیا لە بەرامبەر شۆرشی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بەردەوام بكات‪ ،‬ئەوا توركیا‬ ‫ناتوانێت خۆی لەو تاوانانە رزگار بكات‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫تورك هێزی یەكەمین بوو كە لەبەرامبەر راگەیاندنی‬ ‫بەرێوەبەرایەتی كاتی گەلی ك��ورد لە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان ناڕەزایەتی نیشاندا و ئەمەش نیشانیەكی‬ ‫بەرچاوی دۆژمنایەتی توركیایە لەبەرامبەر گەلی‬ ‫كورد‪ .‬دەوڵەتی تورك لەهەرشوێنیكی تری جیهان‬ ‫پشتیوانی نەتەوە و گروپەكانی تر دەكات بۆ ئەوەی‬ ‫دەوڵەت دامەزرێنن‪ ،‬بەاڵم بەتوندی لەدژی راگەیاندنی‬ ‫خۆبەرێوەبەری كاتی لە رۆژئ���اوای كوردستان‬ ‫وەس��ت��ای��ەوە‪ .‬ئەمەش لەهەمانكاتدا عەقلیەتی‬ ‫دەوڵەتی تورك نیشاندەدات لەبەرامبەر كوردان‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی دەوڵەتی تورك لە چارەسەركردنی‬ ‫كێشەی كورد خاوەن ئیرادەیەكی چارەسەری نییە‪،‬‬ ‫هەتا ئێستاش وەاڵمی هەنگاوەكانی چارەسەری‬ ‫رێبەری گەلی كورد و تەڤگەری ئازادیخوازی گەلی‬ ‫كوردستانی نەداوەتەوە‪ .‬ئەو كۆمەڵكوژیە تێكۆشانی‬ ‫ئازادی و یەكێتی گەلی كوردستان بەهێزتر دەكات‬ ‫و هاوكاتیش هەردوابەدوای هێرشەكان راگەیاندنی‬ ‫خۆبەرێوەبەری كاتی ئیرادەی كوردی ئازادیخواز و‬ ‫بەهێزبوونی تێكۆشانی نیشان درا‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سەلەفــیگەری بەرهەمێــكی مۆدێــرنیتەی سەرمایەدارییـــە‬ ‫ن‪ /‬ئازاد چلچەمە‬

‫یەكێك ل��ەو بەشانەی كە وەك كەرتێكی‬ ‫قەیراناوی دەناسر ‌ێ و زەمینی وەدیهاتنی‬ ‫كێشەی یەكجار زۆری ت��ێ��دای��ە‪ ،‬بەشی‬ ‫شوناسە‪ .‬شوناس و ناسنامەی مرۆڤ ئەو‬ ‫بەشەیە كە زۆرێنەی تێكۆشانی مرۆڤ لەخۆ‬ ‫دەگر ‌ێ بۆ خوڵقاندن و بەرهەمهێنانی واتا‪.‬‬ ‫هەروەها شوناس بەستێنێكە بۆ رەوانبوونی‬ ‫واتاكانی وەدەستخستراو لە الیەن كۆمەڵگا‬ ‫یا شەخسەوە‪ .‬خۆ ئەگەر لە راستی بابەتەكە‬ ‫بڕوانی‪ ،‬ئامانج لە ژیان هەمان وەدیهێنانی‬ ‫شوناسێكە كە بتوانی هەتاهەتایی ب ‌ێ و لەناو‬ ‫چاخێكی تایبەتدا نەمێنێتەوە‪ .‬شوناسێك‬ ‫كە بتوان ‌ێ سنوورەكانی زەمان تێپەڕێن ‌ێ و‬ ‫مایەندە بمێنێ‌‪ .‬الوازی كۆمەڵگا لە بواری‬ ‫سازدانی ناسنامەیەكی بنەڕەتی‪ ،‬دەبێتە‬ ‫هۆكاری قەیران و ئاڵۆزی لە بواری شوناسەوە‪.‬‬ ‫ئیمكانی ئەوە هەیە كە ئەم الوازییە بە هۆكاری‬ ‫بەهێزبوونی ناسنامەكانی دیكە ب ‌ێ یا ئەوەی‬ ‫كە كۆمەڵگایەك بە هۆكاری هێندێك سیاسەتی‬ ‫ناوخۆیی ی��ان دەرەك���ی الواز خستراب ‌ێ و‬ ‫توانای بەرهەمهێنانی ناسنامەی نەمابێ‌‪.‬‬ ‫ئ���ەوەی ك��ە پێناسەكردنی مرۆڤێك یان‬ ‫كۆمەڵگایەك تەنیا لە ڕیگای یەك شوناسەوە‬ ‫ب ‌ێ یا چەند شوناس بابەتێكی گرنگە‪ .‬تەك‬ ‫ناسنامەبوون یاخود چەند ناسنامەیی باسێكی‬ ‫كۆمەاڵتییە و دەب ‌ێ كە گفتوگۆی لەسەر بكرێ‌‪.‬‬ ‫هێنانە الی یەكدی ناسنامەكان یەكجار گرنگە‬ ‫و دەب ‌ێ كار و خەباتی بۆ بكرێ‌‪ .‬پێویست‬ ‫دەك��ات بزانین‪ ،‬ناسنامەیەكی گشتی لە چ‬ ‫كاتێكدا بۆ شەخس واتادار دەبێ‌؟ لە وەاڵمی‬ ‫ئەو پرسەدا دەب ‌ێ بڵێین كە ناسنامەی گشتی‬ ‫وەختێك بۆ تاك واتادار دەب ‌ێ كە بۆخۆی لەناو‬ ‫وەدیهێنانی ئەو شوناسە یان واتادار كردنیدا‬ ‫خاوەن رۆڵ و خەبات بێ‌‪ .‬تەنانەت نەوەك بۆ‬ ‫تاك بەڵكو بۆ كۆمەڵگایەكیش كە بەشداری‬ ‫لە ناسنامەیەكی گەورەتردا دەكا‪ ،‬بەهەمان‬ ‫شێوەیە‪ .‬ئەگەر لە دەرەوەی ئەم حاڵەتە بێ‌‪،‬‬ ‫چ��اوەڕوان دەكر ‌ێ كە ئەو ناسنامەیە قەبوڵ‬ ‫نەكر ‌ێ و نە تاك و نە كۆمەڵگا رووی تێنەكەن‪.‬‬ ‫گەلێك جاریش ناسنامەیەك دەتوان ‌ێ بۆ رەوایی‬ ‫بەخشین بە رێكخستنێك یان بۆ پاراستنی‬ ‫بەرژەوەندییەك سازكرابێ‌‪ .‬بۆ وێنە دەكرێ‌‬ ‫ئاماژە بكەین بە نەتەوەگەرایی و ئایینگەرایی‬ ‫كە هەركامیان بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكی‬ ‫تایبەت بەكارهێنراون‪ .‬هەروەها بۆ پارستنی‬

‫ئەم بەرژەوەندییە هەوڵدراوە تا ئەو ناسنامەیە‬ ‫لە هەموو شوێنێك باڵوبكرێتەوە‪ .‬هەڵبەت‬ ‫گەلێك جاریش شایەدی خۆڕاگری ناسنامەیەك‬ ‫لە هەمبەری زاڵكردنی ناسنامەیەكی دیكە‬ ‫بووین‪ .‬دەكر ‌ێ ئەو بابەتە وەك ناسنامەی‬ ‫خۆڕاگری بەناو بكەین‪ .‬ئەوەی كە ئەمڕۆ بۆ‬ ‫كۆمەڵگای مرۆڤایەتی بووە بە كێشەیەكی‬ ‫مەزن پێشخستنی ئەندێشەی تەك شوناسییە‪.‬‬ ‫ئەمەش لە الیەن واڵتانی رۆژئاویی و هەوەها‬ ‫هێندێك رێكخراوی جوداوە هەوڵی بۆ دەدرێ‌‪.‬‬ ‫بۆ باشتر تێگەیشتن لە ئەندێشەی تەك‬ ‫شوناسی‪ ،‬سەرنج بدەینە دوو خەتی فكری‬ ‫جیاواز كە هەردووكیان لە هەرێمی رۆژهەاڵتی‬ ‫ن��اوەڕاس��ت��دا ه��ەوڵ��دەدەن بۆ چەسپاندنی‬ ‫خ��ەت��ی(رێ��ب��ازی) خ��ۆی��ان‪ .‬جێگیركردنی‬ ‫ناسنامەیەك كە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫ئەوانە لە هەرێمەكەدا و هەروەها سڕینەوەی‬ ‫شوناسە كۆنەكانە ژیانی خەڵكی ئەو بەشە لە‬ ‫جیهان‪ .‬لەبەرچاو نەگرتنی ناسنامەكانی ئەو‬ ‫هەرێمە و سەپاندنی ناسنامەیەكی دەرەكی‬ ‫كە لەتەك(لەگەل)‪ ،‬ژیان و هەبوونی گەالنی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا ناگونجێ مەترسیدارە‪.‬‬ ‫بەتایبەت كە رەنگی خەبات و تێكۆشانی گەاڵنی‬ ‫هەرێمەكەی تێدا نەب ‌ێ و كۆمەڵگای هەرێمەكە‬ ‫رەنجی خ��ۆی تێدا نەبینێ‌‪ .‬پەرەپێدانی‬ ‫ت��ەك ش��ون��اس ل��ە جیهاندا سیاسەتێكی‬ ‫دەسەاڵتدارانەیە بۆ وەدەستخستنی پاوانی‬ ‫زیاتر و كۆكردنەوەی بەرژەوەندی لە دەستی‬ ‫هەژمارێكی تایبەتدا‪ .‬چ��ون ئ��ەو باسك و‬ ‫الیەنانەی كە شوناسەكە قەبووڵ دەكەن‪ ،‬حازرن‬ ‫هەركارێكی بۆ بكەن و بەرفراوانی بكەنەوە‪.‬‬ ‫لەناو بردنی ناسنامەكانی جیاواز لە هەرێمەكەدا‬ ‫و جێگیركردنی شوناسێكی ساختە‪ ،‬پێوەندی‬ ‫ناوبەینی كۆمەڵگا لەتەك رابردووی دەپسێنێ‌‪.‬‬ ‫ئەوەش دەبێتە هۆكاری داخزانی كۆمەڵگاكان‬ ‫بۆ ناو داوێنی بەرژەوەندییەكانی خاوەن‬ ‫ناسنامەكە‪ .‬جیهانیبوون یەكێكە لەو تیوری‬ ‫و چەمكانە كە بۆ چەسپاندنی ناسنامەیەكە‬ ‫لە هەموو جیهاندا‪ .‬مەبەست ئەوەیە كە تۆ‬ ‫لە هەر شوێنێكی جیهان بی‌‪ ،‬ئەگەر خاوەن‬ ‫ئەو شوناسە بی بەشداری كۆمەڵگایەكی‬ ‫جیهانی دەب���ی‪ .‬دەرەوەی ئ��ەم حاڵەتە‪،‬‬ ‫پەڕاوێز دەكەوی و ئاكامیشت لەناو چوونە‪.‬‬ ‫دەك��ر ‌ێ ئ��ەم بابەتە ب��ەم ش��ێ��وازەش باس‬ ‫بكر ‌ێ كە جیهانیبوون‪ ،‬پێشخستنی تاكە‬ ‫ناسنامەیەكە لە كۆمەڵگای مرۆڤایەتیدا‪ .‬لەو‬ ‫حاڵەتەدا دەب ‌ێ ناسنامەكانی دیكەش گەشە‬

‫بە خەباتی وات��اس��ازی خۆیان ب��دەن و بە‬ ‫بەرفراوانكردنەوەی خەبات و تێكۆشانیان لە‬ ‫بواری واتادار بوونەوە‪ ،‬ئاستێكی گشتیتر پەپدا‬ ‫بكەن و ببنە شوناسێكی هەمەگیرتر‪ .‬ئەگەرنا‬ ‫ب ‌ێ ئەوەی كە هەبوونیان بپارێزر ‌ێ بە ئارامی‬ ‫لەناو هەژموونیاییەكی گەورەتری ناسنامەییدا‬ ‫دەتوێنەوە‪ .‬نەفسی ئ��ەو ناسنامەیە واتا‬ ‫جیهانیبوون لەتەك هەژمۆنگەرایی تێكەاڵوە‪.‬‬ ‫لێرەدا ئەو پرسیارە دێتە ئاراوە كە ئایا شوناسی‬ ‫دیكەش هەیە كە بەشوێن جیهانی بوونەوە بێ‌‬ ‫و بیهەو ‌ێ بەو جۆرە لە هەمبەری جیهانیبوون‬ ‫بە شێوازی رۆژئ��اوای��ی بەربەرەكانێ بكا؟‬ ‫وەاڵم��ی ئەم پرسیارە ئەرێنیە‪ .‬بۆ وێنەش‬ ‫دەكر ‌ێ ئاماژە بكەین بە تێكۆشانی ئیسالمییە‬ ‫توندڕەوەكان لە جیهان و هەرێمەكدا بۆ‬ ‫پێشخستنی ت��ەك ش��ون��اس‪ .‬ئ��ەو هێزە‬ ‫ئیسالمییە توندڕەوانە لەسەر ئەو بڕوایەن كە‬ ‫ئایینی ئیسالم وەك ئاخرین دینی نێردراو لە‬ ‫الی خوداوەیە و دەب ‌ێ وەك تاكە شوناس‬ ‫لە الی هەموو مرۆڤێكەوە پەسەند بكرێ‌‪.‬‬ ‫بە ب��ڕوای ئ��ەوان لە سێبەری ئەم ئایینەدا‬ ‫هەر كەسێك دەتوان ‌ێ بگاتە بەختەوەری‬ ‫و كامەرانی‪ .‬هەموو تێكۆشانی ئەو هێزانە‬ ‫لە جیهاندا لەسەر بەئەنجام گەیاندنی ئەم‬ ‫پرۆسەیە بووە‪ .‬ئیسالم وەك ئایین یا وەك‬ ‫شوناس چەندە توانیوێتی بگات بەم ئامانجە‬ ‫جێگای باسە‪ .‬یان ئەوەی كە دەكرێ‌‪ ،‬وەك‬ ‫ناسنامەیەكی جیهانی رۆڵی خۆی ببینی؟‬ ‫سەرەتا پێویست دەك��ات ئاماژە بەو خاڵە‬ ‫بكەین كە پێداگری لەسەر ئیسالم وەك تەك‬ ‫شوناس بۆ هەموو جیهان‪ ،‬رۆیشتن لەسەر‬ ‫هەمان رێچكەی تەك شوناسیە كە مەترسی‬ ‫گ��ەورە لەگەل خۆیدا دێنێ‌‪ .‬دووركەوتنەوە‬ ‫لە بنەما فكرییەكانی ئیسالمی فەرهەنگی‬ ‫رێگەخۆشكەر بووە بۆ دەركەوتنی لە ئاستی‬ ‫شوناسێك كە بتوانی هەمەگیرتر بێ‌‪ .‬تەك‬ ‫ناسنامەیی لەگەڵ دیمۆكراسی و مافەكانی‬ ‫مرۆڤدا گونجاو نیە‪ .‬لە دیمۆكراسیدا هەموو‬ ‫شوناسەكان هەبوونیان هەیە و دەكر ‌ێ كە‬ ‫لە ناو شوناسێكی گشتیتر و هەمەالیەنەتردا‬ ‫خۆیان ڕێكخستن بكەن و ئەو شوناسە وەك‬ ‫چەترێك هەر هەموویان لەبن سێبەری خۆیدا‬ ‫بگرێ‪ .‬لەو حاڵەتەدا هەموو ناسنامەكان بە‬ ‫یەكەوە هەوڵدانیان هەبووە بۆ پێكهێنانی‬ ‫شوناسێكی بەرفراوانتر و لەبەر ئەوەی كە‬ ‫رەنجی ئەوانی تێدایە حازرن كە لەناو ئەو‬ ‫شوناسە گشتییەدا بژین‪ .‬دەرباری هەژموونیای‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫رۆژئاوا بە سەركردایەتی هێزەكانی سەرمایەی‬ ‫جیهانی و هەروەها چەمكی ئیسالمی رادیكاڵ‪،‬‬ ‫دەب � ‌ێ بێژین كە هیچكامیان نەیانتوانیوە‬ ‫ببنە شوناسێكی جیهانی و تەنانەت گەلێك‬ ‫قەیرانیشیان لەتەك خۆیان هێناوەتە ئاراوە‪.‬‬ ‫لێرەدا دەمهەو ‌ێ ئاماژە بكەم بە یەكێك‬ ‫لەو كێشانەی ئەوڕۆكە لە هەرێمەكەدا هەیە‬ ‫و دەرئەنجامی چەسپاندنی زۆرەم�لان��ەی‬ ‫شوناسەكانی نەخوازراوە‪ .‬رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫وەك بەشێكی تایبەت لە جیهاندایە و هەموو‬ ‫ناسنامەكان لەناو ناسنامەی گشتیتردا بەیەكەوە‬ ‫ژیانیان ك���ردووە و ئەگەر دەستێوەردانە‬ ‫دەرەكییەكان دەرفەتیان لێنەستێنن دووچاری‬ ‫نائارامی و ناكۆكی نابن‪ .‬هیچ ناسنامەیەكی‬ ‫دەرەكی ناتوان ‌ێ بەب ‌ێ لەبەرچاوگرتنی شوناسی‬ ‫هەرێمەكە خ��ۆی بسەپێنێ‌‪ .‬ناسنامەیەك‬ ‫ك��ە رەن��گ��ی خ��ۆڕاگ��ری تێدا نەب ‌ێ ی��ا ئەو‬ ‫رەنگەی لێ پاككرابێتەوە لە الیەن گەالنی‬ ‫هەرێمەكەوە بە دەگمەن پەسەند بكرێ‌‪.‬‬ ‫ئەگەر لە ئایینی ئیسالمیش وەك شوناسێك‬ ‫بڕوانین‪ ،‬لەتەك ئەم گرفتە ڕووب��ەڕووی��ە‪.‬‬ ‫پاش شكستی حكومەتە ئیسالمییەكان و‬ ‫الوازی ئەوان لە پاراستنی ناسنامەكانی جودا‬ ‫لەناو كۆمەڵگا و سەركوتكردن و هەروەها‬ ‫دۆگ��م بوونیان‪ ،‬لەناو خ��ۆی ئیسالمیشدا‬ ‫پەڕتەوازەیی و تەریقەتەكان یەكجار زۆر بوون‪.‬‬ ‫خۆبەرپرسیار نەدیتنی حكومەتە ئیسالمییەكان‬ ‫ب��ۆ پاراستنی شوناسە ج��ی��اوازەك��ان و‬ ‫هەوڵدان بۆ لەناو بردنیان‪ ،‬بووە بە هۆكاری‬ ‫زیندوو بوونەوەی ناسنامەی خۆڕاگری لە‬ ‫هەرێمەكەدا‪ .‬لەبەر ئەوەش ئەو گەالنەی كە‬ ‫ئیسالمیان نە لەبەر هەبوونی هێز بەڵكو‬ ‫لەبەر هەبوونی بنەمای فەرهەنگی پەسەند‬ ‫كردبوو‪ ،‬پشتیان تێكرد‪ .‬ئەمەش لە سەدەی‬ ‫حەوتەمی كۆچیدا وایكرد كە هێند ‌ێ كەسی‬ ‫وەك” كوڕی تیمیەی حەڕانی” هەوڵدانیان‬ ‫هەب ‌ێ بۆ بەرەو دۆگماتیكبردنی ئیسالم‪ .‬چون‬ ‫ئەو كەسە بڕوای وابوو كە ناكر ‌ێ موسڵمانان‬ ‫خوێندنەوەی عەقڵی و سەردەمیانەیان لە‬ ‫ئایینی ئیسالمدا هەب ‌ێ و ئەوەی كە لە چاخی‬ ‫دەركەوتنی ئیسالمدا هەبووە‪ ،‬دەب ‌ێ هەر ئەوە‬ ‫بێ‌‪ .‬هەڵبەت لە پاش ئەویش كەسانی وەك”‬ ‫محەمەدی غەزالی” درێژەیان بەو رەوت��ەدا‪.‬‬ ‫ئەم رەوتە لە ناو ئیسالمدا بووە بە رێچكەیەك‬ ‫ك��ە هەتا ئ��ەم��ڕۆ درێ���ژەی هەیە و خەتی‬ ‫یەكجار خۆاری تێدا دەركەوتووە‪ .‬بزووتنەوە‬ ‫سەلەفیەكان لەسەر هەمان رێوشوێن دەڕۆن و‬ ‫زۆر توندڕەوانەتر درێژە بە كردارەكانیان لە دژی‬ ‫كۆمەڵگا دەدەن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی كە باسمان كرد‬ ‫نایەتە ئەو واتایەی كە دەركەوتنی سەلەفیگەری‬ ‫رەوتێكی سروشتییە لەناو ئیسالمدا‪ .‬چون‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫ئ��ەوەی كە ئەمڕۆ ل��ەم گروپە جیهادی و‬ ‫تەكفیریانە(ئەوانەی كە بە گۆێرەی خۆیان‬ ‫هێندێك خەڵك وەك كافر و لەدین دەركەوتوو‬ ‫بەناو دەك��ەن) دەیكەن دەرەوەی رەوتێكی‬ ‫سروشتییە‪ .‬دەب ‌ێ كە بە هۆی هەبوونی هێزی‬ ‫نوستوو(ماتەوزە) و ئامادە بۆ خراپەكاری‬ ‫و تێكدان لە الیەن هێزەكانی جیهانیشەوە‬ ‫بەكارهێنرابێن‪ .‬كاتێك بە روون��ی سەرنجی‬ ‫بدەی‪ ،‬زیاتر وەك بەرهەمێكی مۆدێڕنیتەی‬ ‫سەرمایەداری دەبینڕ ‌ێ هەتا رەوتێكی مێژوویی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬بەاڵم ئەوەی كە گرنگە هەبوونی ئەو‬ ‫چەقبەستووییەی لەناو دۆگماتیزمی ئیسالمیدا‪.‬‬ ‫لێرەدا تێبینیەك هەیە لەسەر ئەوەی كە بۆ‬ ‫دەب ‌ێ ئەم دەستە و الیەنەنانە بەكارهێنرابێن؟‬ ‫زڵهێزەكان بۆ چ مەبەستێك ئەوان دەخەنە‬ ‫ژێر كۆنترۆلی خۆیانەوە؟ شەڕی ئ��ەوان لە‬ ‫دژی بلۆكی سۆسیالیستی و هاوكاریان لەتەك‬ ‫رۆژئ��اوا خاڵێكی ب��ەرچ��اوە‪ .‬دەرەوەی ئەم‬ ‫هاوكارییە مێژووییەی رۆژئاوا و سەلەفییەكان‪،‬‬ ‫گەورەترین هاوكاری لە بە ئەنجامگەیشتنی‬ ‫سیاسەتەكانی رۆژئاوا لە هەرێمی رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەڕاستدا دەكەن‪ .‬لەوانەیە كە بێژن لە چ‬ ‫بوارێكدا؟ ئێستاكە پڕۆژەی واڵتانی رۆژئاوا‬ ‫بۆ هەرێمەكە‪ ،‬ئیسالمی نەرمە‪ ،‬بەاڵم كێ‌‬ ‫دەتوانی رێگە لەبەردەم دامەزراندنی ئیسالمی‬ ‫نەرم بكاتەوە؟ بەو دیمەنەی كە سەلەفییەكان‬ ‫لە ئیسالم بۆ كۆمەڵگا دروستیان كردووە‪،‬‬ ‫سیاسەتی تۆقاندن و ترساندن لە ئیسالم‬ ‫كە خواستی رۆژئاوایە بە شێوازێكی باش‬ ‫بەڕێوەدەچێ‌‪ .‬لە الیەكەوە ئیسالم دەخوازی بە‬ ‫شێوازی خۆی جیهانی بب ‌ێ و وەك ناسنامەیەكی‬ ‫گشتی بناسر ‌ێ و لە الیەكیشەوە ئەمریكا و‬ ‫هێزەكانی رۆژئاوا بە بەتاڵكردنەوەی ناوەڕۆكی‬ ‫ئیسالم لە واتای فەرهەنگی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫سیاسەتی پەیوەست كردن(ئەنتێگراسیون)‬ ‫ل����ەس����ەر ئ��ی��س�لام ب����ەڕێ����وەدەب����ەن‪.‬‬ ‫واتە رۆژئاوا بەو سیاسەتە دوو ئامانج دەپێكێ‌‪.‬‬ ‫هەم ئەو بۆشاییەی كە لە ئەنجامی ترس لە‬ ‫ئیسالمی دمارگرژ(كە دەسكردی خۆیەتی)‬ ‫دروست بووە بە ئیسالمی نەرم پڕی دەكاتەوە‬ ‫و هەم پێشی لە باڵوبوونەوەی ئیسالم دەگرێ‌‬ ‫و پەیوەستی دەكا بە خۆیە و دەیكاتە پێخۆری‬ ‫هەژموونیای جیهانیبوون‪ .‬هەبوونی چەند‬ ‫تایبەتمەندی دەهێڵ ‌ێ كە رۆژئاوا لە دانوستاندن‬ ‫لەگەل ئەم هێزە دەمارگرژانەدا دەستی ئاواڵە بێ‌‪.‬‬ ‫یەكەم؛ پارچەبوون و دابەشبوونی گروپە‬ ‫ئیسالمییە دمارگرژەكان بە چەندین باڵی جودا‬ ‫ئیمكانی ئەوەی خوڵقاندووە كە رۆژئ��اوا بە‬ ‫ئاسانی بتوانی مامەڵەیان لەگەڵدا بكا‪ .‬چون‬ ‫بەشێك لەوانە هەموو حكومەتەكان بە كافر‬ ‫نازانن و ناخوازن لە هەمبەری هەموویان شەڕ‬

‫‪39‬‬

‫وتار‬

‫پارچەبوون و دابەشبوونی‬ ‫گروپە ئیسالمییە دمارگرژەكان‬ ‫بە چەندین باڵی جودا ئیمكانی‬ ‫ئەوەی خوڵقاندووە كە رۆژئاوا‬ ‫بە ئاسانی بتوانی مامەڵەیان‬ ‫لەگەڵدا بكا‪ .‬چون بەشێك لەوانە‬ ‫هەموو حكومەتەكان بە كافر‬ ‫نازانن و ناخوازن لە هەمبەری‬ ‫هەموویان شەڕ بكەن‪ .‬بەشێك‬ ‫لەوانەش كاتی جیهادیان هێشتا‬ ‫دیاری نەكردووە‪ .‬واتە لەتەك‬ ‫هێندێك واڵتدا هاوكاری دەكەن‬ ‫و لەهەمبەری هێندێك واڵتیشدا‬ ‫شەڕیانە‪ .‬ئەم خاڵەش دەرفەتی‬ ‫ئەمەی بە رۆژئاوا داوە تا بەكاریان‬ ‫بهێنێ‌‬ ‫‪..................‬‬ ‫پێداگری لەسەر ئیسالم‬ ‫وەك تەك شوناس بۆ هەموو‬ ‫جیهان‪ ،‬رۆیشنت لەسەر هەمان‬ ‫رێچكەی تەك شوناسیە كە‬ ‫مەترسی گەورە لەگەل خۆیدا‬ ‫دێنێ‌‪ .‬دووركەوتنەوە لە بنەما‬ ‫فكرییەكانی ئیسالمی فەرهەنگی‬ ‫رێگەخۆشكەر بووە بۆ دەركەوتنی‬ ‫لە ئاستی شوناسێك كە بتوانی‬ ‫هەمەگیرتر بێ‌‬ ‫بكەن‪ .‬بەشێك لەوانەش كاتی جیهادیان هێشتا‬ ‫دیاری نەكردووە‪ .‬واتە لەتەك هێندێك واڵتدا‬ ‫هاوكاری دەكەن و لەهەمبەری هێندێك واڵتیشدا‬ ‫شەڕیانە‪ .‬ئەم خاڵەش دەرفەتی ئەمەی بە‬ ‫رۆژئ��اوا داوە تا بەكاریان بهێنێ‌‪ .‬تەنانەت‬

‫وتار‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫بەتەنیا رۆژئاواش نیە كە ئەوان بەكاردەهێن ‌‬ ‫ێ‬ ‫و هێندێك واڵتی هەرێمەكەش هەن كە بۆ‬ ‫بەرژەوەندی خۆیان كەڵكیان لێوەردەگرن‪.‬‬ ‫وەك ئێران و توركیا و عەرەبستانی سعودی‪.‬‬ ‫دووه��ەم؛ لەناو ئیسالمییە توندڕەوەكاندا‬ ‫ل��ەب��واری فكری چەند فاكتۆر هەیە كە‬ ‫رێگەخۆشكەرن بۆ ئ��ەوەی ببنە ئامێری‬ ‫دەستی هێزەكانی هەرێمی و رۆژئ��اوای��ی‪.‬‬ ‫‪1‬ـ ئ���ەوان هەوڵدانیانە ب��ۆ ژی��ان��دن��ەوەی‬ ‫فكری ئۆمەتی ئیسالمی ك��ە ناسنامەی‬ ‫هەموو باوڕمەندانی ئیسالمە و حاڵەتی‬ ‫ئەنتەرناسیوناڵی هەیە بۆ مرۆڤی موسوڵمان‪.‬‬ ‫ه��ەر شوێنێك ك��ە واڵت���ی ئیسالمی بێ‌‪،‬‬ ‫نیشتمانی ئەوانە و ش��ەڕی تێدا دەك��ەن‪.‬‬ ‫‪2‬ـ دژایەتی كردنی ئەوان لەتەك هەرجۆرە‬ ‫پێشكەوتنێكی عەقڵی و كۆمەاڵیەتی و‬ ‫بەتایبەت لە بواری رێوەبەری كۆمەڵگا و لە‬ ‫كاتێكدا كە هێزەكانی رۆژئ��اوا بە دروشمی‬ ‫دیمۆكراسی و ئازادی بۆ گەالنی رۆژهەاڵتی‬ ‫ن��اوەڕاس��ت پ��ەرە بە هەژموونیای خۆیان‬ ‫دەدەن‪ .‬مەبەست ئەوەیە كە نەبوونی هێزی‬ ‫رێوەبەری و پالن و پڕۆژە بۆ كۆمەڵگا‪ ،‬تەنیا‬ ‫لە ئاستی هێزێكی شەڕكەردا دەیانهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫ك��ەڵ��ك وەرگ��رت��ن ل��ە پ��ارچ��ەب��وون��ی ئەو‬ ‫بزووتنەوەیە لە واڵتی وەك سووریادا بەرچاوە‪.‬‬ ‫بەشێك لە بەكارهێنانی ئەوان لە چوارچێوەی‬ ‫بەرنامەیەكی دی��اری ك��راو بۆ پێشگیری‬ ‫لە خەباتی رزگاریخوازی گەلی ك��وردە لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستاندا بەكار دێنن‪ .‬سیستەمی‬ ‫بەرێوەبەری لە رۆژئاوای كوردستان كە هێزی‬ ‫ئەوەی هەیە ببێتە ئاڵتەرناتیوی سیستەمی‬ ‫جیهانی‪ ،‬بووەتە ئامانجی هێرشی ئەم گروپە‬ ‫دەمارگرژانە‪ .‬ئەم بزووتنەوانەی كە بە وتەی‬

‫خۆیان حكومەتەكانی رۆژئ���اوا وەك كافر‬ ‫بەناو دەكەن و حوكمی جیهاد لە هەمبەری‬ ‫ئ��ەوان دەدەن‪ ،‬هەتا ئێستا كردەوەكانیان‬ ‫بۆ پێشكەوتنی سیاسەتەكانی رۆژئ��اوا لە‬ ‫هەرێمەكەدا بووە‪ .‬سەیرتر لە هەموو شتێك‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬دژایەتی هەری ئەساسی لە دیرۆكی‬ ‫ئیسالمدا بەربەرەكانێ لەگەل جوولەكەكانە‪،‬‬ ‫بەاڵم هەتا ئێستا نەبینراوە و نەبیسراوە كە‬ ‫نەك چاالكی بەڵكو لێدوانێك لە هەمبەری‬ ‫واڵتێكی وەك ئیسرائیل بدەن یا لە بەرانبەری‬ ‫ئێراندا ئەم كردەوانە ئەنجامبدەن‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫هەمبەری گەلی كورد بە س��ەدان چاالكیان‬ ‫هەبووە‪ .‬ئەمە لە حاڵێكدایە كە كوردەكان‬ ‫گەورەترین پێشەنگایەتیان بۆ تەشەنە و‬ ‫بەرباڵوبوونەوەی ئیسالم لە هەموو جیهاندا‬ ‫كردووە‪.‬ئەمڕ‌وشپێشەنگایەتیدیمۆكراتیكترین‬ ‫سیستەمی بەرێوەبەری كۆمەڵگا دەك��ەن‪.‬‬ ‫ل��ێ��رەدا دژای��ەت��ی سیستەمی جیهانی بۆ‬ ‫دیمۆكراسی راستەقینە و دامەزرانی سیستەمی‬ ‫بەرێوەبەری كۆمەڵگا و سەركەوتنی شۆڕشی‬ ‫گ��ەالن دەردەك���ەوێ‌‪ .‬نوێنەرایەتی شەڕ لە‬ ‫دژی بزووتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كورد‬ ‫لە الیەن هێزەكانی وەك جەبهەتونەسرە و‬ ‫دەوڵەتی ئیسالمی ئێراق و بیالدی شامەوە‬ ‫بۆ سیستەمی رۆژئ��اوا هاوكاری بەردەوامی‬ ‫ئەوان بۆ سەركوتكردنی شۆڕشی ئازادیخوازی‬ ‫دەگەیەنێ‪ ،‬بەاڵم شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫ب��ووەت��ە ناسنامەیەكی خ��ۆڕاگ��ری و هەتا‬ ‫دەچ ‌ێ گشتیتر دەبێتەوە‪ .‬بە كافر ناساندنی‬ ‫گەلی كورد و حەاڵڵ كردنی ماڵ و سامانی‬ ‫ك��وردان و كوشتنی ژن��ان و منااڵنی كورد‬ ‫لە الی��ەن ئەم هێزانە و پشتگیری واڵتانی‬ ‫رۆژئ��اوا تەنیا پالنێكە بۆ پاشگەزكردنەوەی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫گەلی رۆژئاوای كوردستان لە ئامانجەكانیان‬ ‫و هەروەها ترسە لە پێگەیشتنی مۆدێلی‬ ‫خوبەڕێوەبەری دیمۆكراتی گەالن و تەشەنەی‬ ‫بۆ بەشەكانی دیكەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‪.‬‬

‫دژایەتی هەری ئەساسی لە‬ ‫دیرۆكی ئیسالمدا بەربەرەكانێ‬ ‫لەگەل جوولەكەكانە‪ ،‬بەاڵم هەتا‬ ‫ئێستا نەبیرناوە و نەبیرساوە كە‬ ‫نەك چاالكی بەڵكو لێدوانێك‬ ‫لە هەمبەری واڵتێكی وەك‬ ‫ئیرسائیل بدەن یا لە بەرانبەری‬ ‫ئێراندا ئەم كردەوانە ئەنجامبدەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لە هەمبەری گەلی كورد‬ ‫بە سەدان چاالكیان هەبووە‪.‬‬ ‫ئەمە لە حاڵێكدایە كە كوردەكان‬ ‫گەورەترین پێشەنگایەتیان بۆ‬ ‫تەشەنە و بەرباڵوبوونەوەی‬ ‫ئیسالم لە هەموو جیهاندا‬ ‫كردووە‪ .‬ئەمڕ‌وش پێشەنگایەتی‬ ‫دیمۆكراتیكرتین سیستەمی‬ ‫بەرێوەبەری كۆمەڵگا دەكەن‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪41‬‬

‫ژنان‬

‫هەفتەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی یان روپۆشكردنی گەندەڵی؟؟‬

‫نەجیبە عومەر‬

‫توندوتیژی ئ��ەو دی��اردە ناتەندروستەیە كە‬ ‫ل���ەدەرەوەی سروشتی م��رۆڤ پێشكەوتووە‪.‬‬ ‫مرۆڤ بەردەوام وەك یەكێك لەبونەوەرەكانی ناو‬ ‫گەردوون خاوەنی تایبەتمەندی تەباییە‪ .‬تەمەنی‬ ‫گەردوون كە زیاد لەچوار ملیار ساڵە خۆی و‬ ‫هەموو بونەوەرەكانی ن��او گ��ەردون خاوەنی‬ ‫تایبەتمەندی دوالیزمن‪ .‬هەروەكو چۆن دوالیزمی‬ ‫هیچ گەردیلەیەك ناو هەبوونەكانی گەردوون وەك‬ ‫كێشە تاوتوێ ناكرێت دوالیزمەكەی هەبوونی‬ ‫مرۆڤیش وەك كێشە نابینرێت‪ .‬ل��ەدەرەوەی‬ ‫دوالیزم هەبوون و ژیان نەدەبوو‪ .‬هەردوو الیەنی‬ ‫دوالیزم نە باشن و نەخراپن؛ تەنها دوالیزمن و‬ ‫لەیەكتر جیاوازن و ناچارن جیاواز بن‪ .‬ئەگەر‬ ‫دوال��ی��زم نەبێت دوالیزمەكان وەك یەكیان‬ ‫لیبێت ئەوا هەبوون فەراهەم نابێت‪ .‬واتا ژن و‬ ‫پیاو و نیر و مێ دوالیزمن لەیەكتری جیاوازن‪،‬‬ ‫بەاڵم جیاوازیەكانیان نابێتە هۆكاری ئەوەی كە‬ ‫یەكتربچەوسێننەوە و توندوتیژی دژی یەكتر‬ ‫بەرێوەببەن‪.‬‬ ‫ئاشكرایە تەمەنی هەرەدرێژی مرۆڤایەتی ئەو‬ ‫قۆناغە بووە كە مرڤ بە ئاشتی و یەكسانی و‬ ‫تەبای ژیانیان بەسەربرووە بەبێ ئەوەی چینێك‬ ‫یان رەگەزێك لەسەر یەكێكی تربااڵدەست بوبێت‪.‬‬ ‫ئەو كاتەبووە كە ژن بەشێوەیەكی سروشتی‬ ‫پێشەنگ و رێبەرایەتی كۆمەڵگای ك��ردووە‬ ‫ئەمە نەك بە شێوەیەكی دەسەاڵتداری؛ بەڵكو‬ ‫لەسەربنەمای تواناكاریەكان و ئەو فیدكاریەیە كە‬ ‫ژن پێشكەشی كۆمەڵگای دەكات‪ .‬لەو تەمەنەدا‬ ‫مرۆڤایەتی بەشێوەیكی زۆرخێرا پێشكەوتووە‬ ‫و زۆرترین بەرهەم و شارستانیەتی پێشكەش‬ ‫بەمرۆڤایەتی ك��ردووە‪ ،‬بەاڵم لەو كاتەوەی كە‬ ‫مرۆڤایەتی رووب���ەروی ت��اك دەسەاڵتدارێتی‬ ‫پیاو بوویەوە و ئیتر بەئەلف و بێ توندوتیژی‬ ‫بنەمای سیستەمی دەسەاڵتداریەت داری��ژراو‬

‫بەردی بناخەی شەڕ و چینایەتی و دەوڵەت و‬ ‫دەسەاڵتداری و زوڵم دەستیپێكرد‪ ،‬بەاڵم ئەمانە‬ ‫نە بەهێزی بازوو و نە بەبەرهەمی زێدە و نە‬ ‫بەقەزاو قەدەردروستبووە هەروەها كە هەندیك‬ ‫تیۆری هەڵە هەیە لەمبارەیەوە؛ بەڵكو ئەو‬ ‫چینایەتی و توندوتیژییە لە رێگەی خراپكردن‬ ‫و چەواشەكاری فكرەوە پێشكەوت‪ .‬مرۆڤ‬ ‫لەزهنیەتدا توندوتیژكرا و لەزهنیەتدا كرایە‬ ‫كەسی كۆیلە و دەسەاڵتدار و جیاكاری رەگەزی‬ ‫پێشكەوت‪ .‬هەربۆیە روداو و مێژووە كۆنەكان‬ ‫و كارەساتەكانی ئ��ەم��رۆش ئ��ەم وانەیەمان‬ ‫دەدات��ێ كە بنەمای هەموو چەواشەكاریەكان‬ ‫لەچەواشەكاری ف��ك��رەوە دەستیپێكردووە‪.‬‬ ‫هەرلەرێگەی هۆشیاركردنەوەی فكریشەوە‬ ‫دەتوانین چارەسەریان بكەین‪.‬‬ ‫س��ەرەت��ای چەوسانەوەكان لەچەوسانەوەی‬ ‫ژن��ەوە دەستی پێكردووە و بۆ جاری یەكەم‬ ‫توندوتیژی دژی ژن بەكار هێنراوە و لەرۆژی‬ ‫ئەمڕۆشدا بەهەمان شێوەیە‪ .‬لە كۆمەڵگایەكدا‬ ‫رێژەی توندوتیژی لەسەر ژنان لە چ ئاستیكدا‬ ‫بێت ئەوە گوزارەیە لەئاستی ڕزین و لەیەك‬ ‫هەڵوەشانەوەی ئەو كۆمەڵگایە‪ ،‬واتا كاتێك لە‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگایەكدا جیاكاری رەگ��ەزی و‬ ‫فەرزكردنی رەگەزی نێر بەسەر مێینەدا هەبێت‬ ‫ئ��ەوا لەوكۆمەڵگایەدا لەئاستێكی هەرەبڵندا‬ ‫گەندەڵی هەیە؛ چونكە گەندەڵی لە خراب‬ ‫بوونی زهنیەتەكانەوە دەست پێدەكات‪ .‬پیاوێك‬ ‫كە لەماڵدا بەهەموو شێوەیەك رەگەزی خۆی‬ ‫و هەبوونی خۆی بەسەر تاكەكەی بەرامبەردا‬ ‫داسەپێنێت و بەمافی خۆی ببینێت لە سەر‬ ‫كۆمەڵێكی تر بااڵدەست بێت و مافی لەوان‬ ‫زیاتر بێت و كۆمەڵیك كەس خزمەتی ئەو بكەن‬ ‫ئەگەر لەخزمەتی ئەو دابن و بێ ئیرادە بن ئەوا‬ ‫نانیان دەدات��ێ‪ ،‬بەاڵم ئەگەر رێنمای فەرمان‬ ‫و داخوازیە شەخسیەكانی ئەویان پێكنەهێنا‬ ‫ماف لە خۆیدا دەبینێت و دەیانچەوسێنیتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر هەرپێداگریان كرد دەیانكوژێت یاخود‬ ‫هانی خودكوژیان دەدا‪ .‬ئەمانە هەموو هەمان‬ ‫ئەو زهنیەتەیە كە سەرۆكێك یان وەزیرێك‬ ‫ئەو سەروەت و سامانەی كە هی ئەم واڵتەیە‬ ‫و مافی هەموو تاكەكانی كۆمەڵگای پێوەیە‪،‬‬ ‫ئەو تاكالیەنە دەیخاتە خزمەتی خۆی و خێزان‬ ‫و كەسوكاری خۆیەوە و خەڵكی تر بێبەش‬ ‫دەك��ات جەماوەریش وەك كۆیلە و ن��ەزان و‬ ‫بێ ماف حسابیان بۆ دەكات‪ .‬ئەگەر جەماوەر‬

‫وەك ئەو بوون ئەوا بەلەتێك نان چین بەچین‬ ‫رایاندەهێنێت‪ ،‬ئەگەریش گوێرایەڵی ئەو نەبوون‬ ‫ئەوا توندوتیژیان لەسەر بەرێوەدەبات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫هەرپێداگریان كرد ئ��ەوا وەك بكەری نادیار‬ ‫لەناویان دەبات یان بەنوێژی نیوەرۆ دەستدرێژی‬ ‫گولەی لێدەكەن و دەیكوژن دوای��ش دەڵێن‬ ‫تیرۆرست كوشتی‪.‬‬ ‫ئاشكرایە كۆمەڵگا و سیستەم رەنگدانەوەیان‬ ‫لەسەر یەكتر زۆرە‪ .‬بەتایبەتی دەس��ەاڵت و‬ ‫سیستەم هەموو سیاسەت و پ��ەروەردەك��ەی‬ ‫راستەوخۆ كاریگەری لەسەر هەموو پێكهاتەكانی‬ ‫كۆمەڵگا دەبێت‪ .‬لە دەوڵەتیكدا چۆن سەرۆك‬ ‫هەموو شتێكە سیستەمی خێزانیش بەو شێوەی‬ ‫بونیاتنراوە كە باوك دوای برای گەورە لە ماڵدا‬ ‫خاوەنی دەسەاڵتی رەه��ان و ئەوانەی تریش‬ ‫جەماوەری ئەون كە دەبێت تەنها گویرایەڵ بن‪.‬‬ ‫لەناو راستینەیەكی بەم شێوەیەدا لەسەرتاسەری‬ ‫باشوری كوردستاندا نەك بە ئامارەكانی خەڵك‬ ‫و راگەیاندن؛ بەڵكو بەپێی ئامارەكانی دەسەاڵت‬ ‫كە رایدەگەینن لەشەو و ڕۆژیكدا بەالیەنیكەمەوە‬ ‫دوو ژن دەك��وژرێ��ن ی��ان س��ەردەب��ڕدرێ��ن یان‬ ‫دەخرینە ناو ئاووەوە یان بەگولە دەكوژرێن یان‬ ‫دەسوتینرێن‪ .‬ئەو شێوازە توندوتیژیانە بەجۆریك‬ ‫روودەدەن كە گوزارە كردن لێیان و كردنە ووشە‬ ‫زۆر زەحمەتە‪ .‬لەناو ئەم راستیە تاڵەدا باسی‬ ‫پێشكەوتن و رۆشنبیری و دیموكراسی دەكەن‪.‬‬ ‫نازانم ئەو پارتی و كەسانەی ناودەسەاڵت چۆن‬ ‫ل��ەرووی��ان دێ��ت ب��اس لە ووش��ەی پێشكەوتن‬ ‫دەكەن لەكاتێكدا كۆمەڵگایان كردۆتە قەسابخانە‬

‫هەموو ساڵیك لەیادی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیدا‬ ‫هەفتەیەك بەناوی‬ ‫هەفتەی بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫توندوتیژیەوە ڕادەگەیەنێت‬ ‫كە تەنها بەشانوباڵی‬ ‫حكومەتدا هەڵدەدات‪ .‬گوایە‬ ‫چەند دەزگایان بۆ ژماردنی‬ ‫توندوتیژیەكان دروستكردووە‪.‬‬ ‫دەخوازن لەرێگەی هەفتەی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیەوە‬ ‫گەندەڵی پەردەپۆش بكەن‬

‫ژنان‬

‫‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سەرەتای چەوسانەوەكان لەچەوسانەوەی ژنەوە دەستی پێكردووە و بۆ جاری یەكەم توندوتیژی‬ ‫دژی ژن بەكار هێرناوە و لەرۆژی ئەمڕۆشدا بەهەمان شێوەیە‪ .‬لە كۆمەڵگایەكدا رێژەی توندوتیژی لەسەر‬ ‫ژنان لە چ ئاستیكدا بێت ئەوە گوزارەیە لەئاستی ڕزین و لەیەك هەڵوەشانەوەی ئەو كۆمەڵگایە‪ ،‬واتا‬ ‫كاتێك لە تاكەكانی كۆمەڵگایەكدا جیاكاری رەگەزی و فەرزكردنی رەگەزی نێر بەسەر مێینەدا هەبێت‬ ‫ئەوا لەوكۆمەڵگایەدا لەئاستێكی هەرەبڵندا گەندەڵی هەیە‬ ‫بۆ ژنان و باس لە دیموكراسیەت دەكەن‪ .‬ئینجا‬

‫هەندێكی تریش وەك لە قارەیەكی ترەوە‬ ‫هاتبێتن باس لەرێژەی دزی و گەندەڵی و‬ ‫پ��ارەدزی��ن دەك��ەن وەك ئ��ەوەی كە تازە‬ ‫جیهانێكی تری بۆ ژیان دۆزیبێتەوە‪ .‬ئەمانە‬ ‫چەواشەكردنی راستیەكانە‪ ،‬لەم كۆمەڵگایەدا‬ ‫بۆ تێگەیشتن لەهەموو باش و خراپیەكانی‬ ‫پێویستە سەیری ئاست و رەوشی ژن بكرێت‪،‬‬ ‫چونكە ژنان پێوەری كۆمەڵگان‪ .‬توندوتیژی‬ ‫دژ بەژنان بەرهەمی زهنیەتێكی دەسەاڵتداری‬ ‫پیاوساالری گەندەڵە كە بەهیچ شێوەك رێگە‬ ‫نادات هەناسەی دیموكراتی هەبێت‪ .‬لەكاتێكی‬ ‫وەهادا پێویست ناكات ژمارەی پارەدزراوەكان‬ ‫بكەیت بەرێژە بۆ ئاستی گەندەڵی‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئاستی توندوتیژی پێوانی گەندەڵیەكانە‪.‬‬ ‫لە هەرێمی كوردستاندا دەسەاڵت تاوانباری‬ ‫یەكەمە لەروودانی هەموو توندوتیژییەكاندا‬ ‫لە الیەك بەوەی كە دەسەاڵتێكی گەندەڵ‪،‬‬ ‫سیستەمێكی گەندەڵ ئاوا دەكات و تاكێكی‬ ‫گەندەڵ پەروەردە دەكات‪ .‬ئەمە بەس نییە‪،‬‬ ‫بەیاساكانی كە پڕە لەجیاكاری رەگەزی و‬ ‫بە چاوپۆشین و داڵدەدانی پیاوانی ژنكوژ و‬

‫كردنەوەی هەموو ئەوریكخراو و دەزگایانەی كە‬ ‫رووی دەسەاڵتی پێ بریقەدار دەكەن‪ .‬ئەمانە‬ ‫هەموو راستیەكی بەرچاون كە هەموو كەسێك‬ ‫هەستی پێدەكات‪ .‬دەس���ەاڵت دەخوازێت‬ ‫بەمشێوەیە كۆمەڵگا پەروەردە بكات‪ .‬ئینجا‬ ‫بۆ جێگەیەكی وەك هەرێمی كوردستان كە‬ ‫چەندین جارە لەالیەن ریكخراوی مافی مرۆڤی‬ ‫نێودەوڵەتیەوە هۆشداری دراوەت��ێ لەسەر‬ ‫رێ��ژەی زۆری توندوتیژی و ژنكوشتن كە‬ ‫چی وەك ئەوەی كە نەبای دێت و نەباران‪،‬‬ ‫هەڵسوكەوت دەكەن‪.‬‬ ‫هەموو ساڵیك لەیادی بەرەنگاربوونەوەی‬ ‫توندوتیژیدا هەفتەیەك بەناوی هەفتەی‬ ‫ب���ەرەن���گ���ارب���وون���ەوەی ت��ون��دوت��ی��ژی��ەوە‬ ‫ڕادەگەیەنێت كە تەنها بەشانوباڵی حكومەتدا‬ ‫هەڵدەدات‪ .‬گوایە چەند دەزگایان بۆ ژماردنی‬ ‫توندوتیژیەكان دروستكردووە‪ .‬دەخ��وازن‬ ‫لەرێگەی هەفتەی ب��ەرەن��گ��ارب��وون��ەوەی‬ ‫توندوتیژیەوە گەندەڵی پەردەپۆش بكەن‪.‬‬ ‫ئیتر كاتی ئەوە هاتووە هەموو تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگا بەگشتی و رۆشنبیرانی راستەقینە‬

‫و دیموكراتخوازەكان بەژنان و پیاوانەوە‬ ‫رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی و هەموو‬ ‫رۆژەكانی ژیان كە پڕن لەتوندوتیژی دژ‬ ‫بەژنان بابەیەكەوە بیكەینە رۆژی یەكگرتنی‬ ‫ناڕەزایەكان لە دژی هەموو توندوتیژی و‬ ‫گەندەڵیەك و بەهاوبەشی كاربكەین بۆ‬ ‫نەهێشتی دی��اردە و زهنیەتی توندوتیژی‬ ‫ك��ە س��ەرچ��اوە و ن��اوەن��د و ن��اوەرۆك��ی‬ ‫هەموو كێشەكانە و گەورەترین بەربەستی‬ ‫دیموكراتیەتی راستەقینەیە‪ .‬بێ ئیرادەكردنی‬ ‫ژن‪ ،‬بێ ئیرادەكردنی كۆمەڵگایە‪ .‬رێبەرئۆج‬ ‫ئاالنیش دەڵێت‪":‬ئازادبوونی ژن لە ئازادكردنی‬ ‫واڵت بەنرختر"‪ .‬بۆ ئەوەی بەگەوهەری كاری‬ ‫ستراتیجی لەسەر ئەنجامدانی گۆرانكاری‬ ‫بكەین زۆرپێویستە هەموو تاكێك باوەر بەم‬ ‫راستیە بكات كەتەنیا بەتێپەڕاندنی زهنیەتی‬ ‫رەگ��ەزگ��ەرای��ی و تێپەڕاندنی جیاكاری‬ ‫رەگەزی دەتوانین بنەمای زهنیەتی ئازادی‬ ‫و دیموكراسی بونیات بنێین و تێگەیشتن‬ ‫لەم راستیە بۆ ژنان و پیاوانیش بنەمایەكی‬ ‫گرنگە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/11/20 [ ]33‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪43‬‬

‫ژنان‬

‫ژنێتی ئۆبژەیەكی رووتی زایەندی نییە‪ ،‬بەڵكو تایبەتمەندییەكی كۆمەاڵیەتییە‬

‫ن‪ /‬عەبدوڵاڵ ئۆجەالن‬

‫هەر وەكو دەزانرێت لە بەشێكی زەقورەكاندا‬ ‫ژن وەكو ئۆبژەیەكی ئەشق رۆڵی بینیوە‪.‬‬ ‫بە تایبەتی رۆڵی ئۆبژەی ئەشق بۆ كچانی‬ ‫خێزانە باشەكان جێگای سەربەرزییە‪ .‬كچە‬ ‫هەڵبژاردە و تایبەتەكان دەبرێنە ئ��ەوێ‪.‬‬ ‫لە سیستەمی راهیبەكاندا پێشكەشكردنی‬ ‫ئافرەت سەرسوڕهێنەرە‪ .‬لە زەقورەكاندا‬ ‫هاوشێوەی سیستەمی كۆشكەكان بە هەموو‬ ‫جۆرە پەروەردەیەكی جوانكاریدا تێپەڕدەبن‪.‬‬ ‫لە هەندێك بەهرە (هونەر‪ ،‬مۆسیقا)دا دەبن‬ ‫بە پسپۆڕ و پێشكەشی رەزام��ەن��دی پیاوە‬ ‫بژاردەكانی ناوچەكانی دەوروب��ەر دەكرێن‪.‬‬ ‫كاتێك لە گ��ەڵ هەندێكیان رێكدەكەون‪،‬‬ ‫هاوسەرگیری دەكەن‪ .‬بەم شێوازە هەم داهات‪،‬‬ ‫هەم چاالكی پەرستگا تا بڵێی زیاد دەكات‪.‬‬ ‫هێنانی ژنێكی پەرستگا تەنیا بەشی پیاوانی‬ ‫بنەماڵە رەسەنەكانە‪ .‬هەروەها لەبەرئەوەی‬ ‫پەروەردەی پەرستگایان بینیوە‪ ،‬لەناو تیرە‬ ‫نوێیەكان نوێنەرایەتی چاالكی (مەراسیم)‬ ‫پەرستگا دەكەن و بە كۆمەڵگا ــ دەوڵەتی‬ ‫نوێیانەوە دەبەستنەوە‪ .‬ژن��ان بە جۆرێك‬ ‫لە ج��ۆرەك��ان كاراترین ــ بەرهەمدارترین‬ ‫سیخوڕەكانی كۆمەڵگا ــ دەوڵەتە نوێكەی‬ ‫راهیبن‪ .‬ئەمە پەیڕەوێكە كە بە شێوەیەكی‬ ‫شارەزایانە تا رۆژی ئەمڕۆمان دەوڵەتەكان‬ ‫لە سەرووی هەمووشیانەوە ئیسرائیل بەكاری‬ ‫دەهێنن‪ .‬بەم جۆرە بە كۆمەڵ بەكارهێنانی‬ ‫ژن‪ ،‬نموونەی سەرەتایی هونەری"ماڵی گشتی"‬ ‫(سۆزانیخانە)یە‪ .‬چەندەی ئافرەت دەكەوێت‬ ‫(دەڕووخێنرێت) لە خوداوەندی رەس��ەن و‬ ‫ژنانی ئەشقی پەرستگاكانەوە بۆ"كرێكارە"‬ ‫بێچارەكەی سۆزانیخانە دەگۆڕێت كە خۆی‬ ‫هەراج دەك��ات‪ .‬لەم الیەنەشەوە كۆمەڵگای‬

‫سۆمەری خاوەنی یەكەمین شەڕەف یاخود بێ‬ ‫شەڕەفییە‪ ،‬بەاڵم بە بێ ئاماژەكردن بەمە تێپەڕ‬ ‫نابم‪ :‬ئەگەر ئەم پەیڕەوە ئیستیغالل نەكرابایە‬ ‫و بە ئاستێكی شەڕەفمەندانە بگەیەنرایە‬ ‫نموونەیی دەبوو‪ .‬لەو سیستەمانەی كە دایك‬ ‫ــ ژن نموونەكەی پێكدێنن ی��ان ئەوانەی‬ ‫باوك ــ پیاو پێشەنگایەتی دەك��ات‪ ،‬گەشە‬ ‫كردنێكی تەندروستانەی كچان زەحمەتە‪.‬‬ ‫نە زانیاری‪ ،‬نە توانا ماددییەكان دەرفەت‬ ‫بەمە ن��ادەن‪ .‬گ��ەورە ك��ردن (بەخێوكردن)‬ ‫ی كچان پێویستی بە شارەزایی و ماددیات‬ ‫هەیە‪ .‬لەوانەیە وەكو گۆڕەپانی گونجاو بیر‬ ‫لە پەرستگاكانی ئافرەتان بكرایەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كۆمەڵگای پیاوساالری لە رێگای فشار و‬ ‫قۆستنەوەوە ئەم دەزگایە دادەڕوخێنێت‪.‬‬ ‫نموونەی سۆمەرییەكان لەبەرچاوە‪ .‬دەزگایەك‬ ‫جێگای باسە كە كۆمەڵگا بێزووی پێوە‬ ‫دەكات و بۆ ناردنی كچەكانیان كەوتوونەتە‬ ‫پێشبڕكێوە‪ .‬بە گوێرەی من بەو دۆخەشیەوە‬ ‫یەكەمین نموونەی خۆی پێشكەش دەكات‬ ‫كە تا ئێستاش پێی نەگەیشتوون‪ .‬لەم‬ ‫پەرستگایانە (دەشێت بە پەیمانگاكانی‬ ‫ئەمڕۆی تایبەت بە كچان بچوێنرێت) كچان‬ ‫دەرفەتێكی گەورەی پێشكەوتن بەدەستدێنن‪.‬‬ ‫ئامانجە سەرەكییەكەشیان هەڵبژاردنی مێرد‬ ‫نییە؛ بەڵكو پێشەنگایەتی كردنی كۆمەڵگا ــ‬ ‫دەوڵەتی نوێیە‪ .‬كۆمەكێكی دەست لێبەرنەدراو‬ ‫پێشكەش بە ژیانێكی كۆمەاڵیەتی رەسەنتر‬ ‫و پڕ لە ئەشق دەك��ەن‪ .‬لە كۆمەڵگایەكی‬ ‫نموونەییدا پەروەردەكردنی كچە بچووكەكان‬ ‫لەناو خانە و سیستەمی قوتابخانەیەكی‬ ‫پیرۆز و ش��ك��ۆدار ناچارییە‪ .‬بە تایبەتی‬ ‫پەروەردەی كچان لەناو خێزانی ناوك (باوان‬ ‫و مندااڵن) و خێزانی فراوان زۆر دواكەوتووە‬ ‫و لە موتوربەكردنیان بە كۆیالیەتی كۆمەڵگای‬ ‫گشتی ــ كۆمەڵگای پیاو ــ ب��ەوالوە هیچ‬ ‫ئامانجێكی دیكەی نییە‪ .‬دەشێت "پەیمانگای‬ ‫ژنی ئازاد" رۆڵی پەرستگای هاوچەرخ ببینێت‪.‬‬ ‫لە كۆمەڵناسی ئازادیدا هەوڵی تاوتوێكردنی‬ ‫ئەم بابەتە دەدەم‪ .‬وەك بابەتێكی یەك پارچە‬ ‫لەگەڵ ئەمەدا باسی خێزانیش دەكەم!!‬ ‫ئاشكرایە رێكخستنی ژنان لەالیەن زەقورەكانەوە‬ ‫لەچوارچێوەی خزمەتی كۆمەڵگا ـ دەوڵەتی‬ ‫نوێدا پێشخراوە‪ .‬لەراستیدا راهیبەكان‬ ‫هەم ئەفسوونییانە بیریان كردۆتەوە‪ ،‬هەم‬

‫كۆمەڵگا ـ دەوڵەتی نوێیان نزیك بەنموونەیی‬ ‫رێكخستووە‪ .‬تواناكانی خۆراك كە لەدەوروبەری‬ ‫ژندا پێكهاتوون سەرەتای ئابوورییە‪ .‬سروشت‬ ‫و ژن لەناو یەكێتیەكی ت��ەب��ادان‪ .‬دایكە‬ ‫خوداوەند دەكرێتە هێمای چەمكی ئایینی‬ ‫سروشتی و زیندوو‪ .‬بەشی زۆری ئامرازەكانی‬ ‫بەرهەمهێنانی ماددی داهێنانی ژنە‪ .‬كەلتووری‬ ‫خۆراك و پۆشاكیش مۆركی ژنی پێوەیە‪ .‬لەگەڵ‬ ‫سەرهەڵدانی شارستانیش تەواوی ئەم بەهایانە‬ ‫نكۆڵییان لێدەكرێت و لەژێر هەژموونگەرایی‬ ‫پیاودا بۆ ئامرازەكانی بەدەستهێنانی قازانج و‬ ‫سەركوتكردن دەگۆڕێت‪ .‬خاكی دایك بێ بایەخ‬ ‫و كەم دەبینرێت‪ .‬پەرتووكە پیرۆزەكان بەپیاوان‬ ‫دەڵێن؛"ژنان كێڵگەتانن‪ ،‬چۆن خوازیارن وەها‬ ‫بیكێڵن"‪ .‬لەمەش مەترسیدارتر ئەوەیە؛ چونكە‬ ‫شارەكانی سۆمەر بەردەوام خاك بەئامانجی‬ ‫بەدەستهێنانی قازانج بەكار دێنن رێگا لەپێش‬ ‫درزب��وون��ی خ��اك دەك��ەن��ەوە‪ ،‬بەمجۆرەش‬ ‫لەمیانەی بیابانبوونی دروستكراوەوە مەترسی‬ ‫بیابانیبوونی سروشتی ئامادە و گەورە دەكەن‪.‬‬ ‫رۆڵی شارستانی لەبیابانیبوونی مێزۆپۆتامیادا‬ ‫زۆر بەكاریگەرە‪.‬‬ ‫هیچ كۆیالیەتیەك بەهێندەی‬ ‫كۆیالیەتی ژن رۆنەچووە و رەوا‬ ‫نەكراوە‬ ‫مۆدێلی كۆمەڵگای شارستانیی سۆمەر بەالنی‬ ‫كەم هێندەی مۆدێلی نئولیتیك پێشكەوتنی‬ ‫شارستانێتی لە جیهان دەستنیشان كردووە‪.‬‬ ‫وەكو زاراوە جیاوازی "شارستانێتی" لەگەڵ‬ ‫"ك��ەل��ت��وور" پ��ەی��وەن��دی ب��ە جیابوونەوەی‬ ‫چینایەتییەوە هەیە‪ .‬شارستانێتی پەیوەندی‬ ‫بە كەلتوور و دەوڵەتی چینەوە هەیە‪ .‬بە‬ ‫دەزگابوونی شارنشینی‪ ،‬بازرگانی‪ ،‬تیۆلۆژی‬ ‫و زانست‪ ،‬پێشكەوتنی پێكهاتەی سیاسی و‬ ‫سەربازی‪ ،‬لە جیاتی ئەخالق دەركەوتنە پێشی‬ ‫حقوق و رەگەزپەرستی جڤاكی پیاو نیشانە لە‬ ‫پێشینەكانی كۆمەڵگای شارستانی نوێیە‪ .‬بە‬ ‫واتایەكیش دەشێت كۆی ئەم تایبەتمەندیانە بە‬ ‫كەلتووری كۆمەڵگای شارستانی بەناو بكرێت‪.‬‬ ‫بەمجۆرە هەردوو زاراوە هاوناوەڕۆك دەبن و‬ ‫بە هەمان واتا بەكاردەهێنرێن‪ .‬قۆناخێكی‬ ‫پەلهاوێشتنی ه��اوش��ێ��وەی پەلهاوێشتنە‬ ‫گەورەكەی كەلتووری كۆمەڵگای نئولیتیكی‬

‫ژنان‬

‫‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/11/20‬ژماره ‪]33‬‬

‫هیاللی بە پیت لە جیهاندا‪ ،‬بۆ دووەم جار‬ ‫دەس��ت پێدەكات‪ .‬ئەم ج��ارە دوای ئەوەی‬ ‫هیاللی بە پیتی "النكەی شارستانێتی" رۆڵە‬ ‫تازەكەی (ئیتر كچ نییە كوڕە) لە خاكەكانیدا‬ ‫دەهێنێتە دونیا و لە بێشكەی خۆیدا گەورەی‬ ‫دەكات‪ ،‬لەگەڵ كچە پێگەیشتووەكانی جیهاندا‬ ‫هاوسەرگیری پێدەكات‪ ،‬بەمجۆرەش بەردەوامی‬ ‫بە زۆربوونی خۆی دەدات‪ .‬لێكچواندن لە‬ ‫جێگای خۆیدایە‪ .‬دەشێت گریمانە بكەین كە‬ ‫پەلهاوێشتنی كەلتووری نئولیتیك‪ ،‬لە میانەی‬ ‫گەیشتنی كچەكانی دایكە خوداوەند بە هەر‬ ‫گۆڕەپانێكی جیهان و پێگەیشتنیانەوە خۆی‬ ‫بە دەزگا كردووە‪ .‬هەرچی كۆمەڵگای شارە‬ ‫كە گوزارشت لە كەلتووری دەس��ەاڵت��داری‬ ‫پیاو دەك��ات‪ ،‬باڵوبوونەوەی بە جیهاندا بە‬ ‫واتای بەدەزگابوونی كوڕەكانی دێت‪ .‬كوڕانی‬ ‫وەچەی شارستانی پیاو كچان دەكەنە ژنی‬ ‫خۆیان و دەیانبەستنەوە ــ كۆمەڵگایەك‬ ‫كە قورساییەكەی ژن��ە لەناو كۆمەڵگای‬ ‫پیاوساالریدا دەتوێنرێتەوە ــ دوای ئەمەش‬ ‫هەر كوڕیان دەبێت‪ ،‬بەمجۆرەش تا دەگاتە‬ ‫رۆژگاری ئەمڕۆمان پیاوێتی شارستانییەكەمان‬ ‫زیاد و بەهێزتر دەبێت‪ ،‬لەم چوارچێوەیەشدا‬ ‫بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫پ��ێ��وی��س��ت��ە زۆر س��ەرن��ج ب��درێ��ت��ە س��ەر‬ ‫تایبەتمەندییەكی كۆمەڵگای شارستانێتی‬ ‫كە بەدەزگابووە‪ .‬دەشێت ئەم راستینەیە‬ ‫ب��ە رەوش���ی ئ��ام��اددەك��راوی كۆمەڵگا بۆ‬ ‫دەس��ەاڵت بەناوبكرێت‪ .‬ئەمەش هەر وەكو‬ ‫ئەوەیە كە لەسەر نەریتی بە ژنێتیكردنی‬ ‫ئافرەتان سەرلەنوێ كۆمەڵگا ئاوا بكرێتەوە‪.‬‬ ‫دەسەاڵتیش تا دڵنیا نەبێت كە كۆمەڵگای‬ ‫وەكو ژنێتی ئافرەتان ئامادە ك��ردووە‪ ،‬ئەوا‬ ‫متمانەی بە هەبوونی خۆی نابێت‪ .‬ژنێتی‬ ‫وەك��و كۆنترین كۆیالیەتی ل��ە ئەنجامی‬

‫ملمالنێیەكی درێژخایەن و بەرفراوانی پیاوی‬ ‫بەهێز و دەست و پێوەندەكەی لەگەڵ دایك‬ ‫ــ ژن و تەواوی باوەڕیەكەیدا و لە دوا جار‬ ‫لەمیانەی شكستهێنانی ژن و بااڵدەستبوونی‬ ‫كۆمەڵگای رەگەزپەرستی پیاوەوە بەدەزگا‬ ‫بووە‪ .‬ئەم كردارەی بااڵدەستی لەوانەیە بەر‬ ‫لە گەشە كردنی شارستانێتی جێگای خۆی‬ ‫لەناو كۆمەڵگادا كردبێتەوە‪ .‬ئەمە تێكۆشانێكی‬ ‫هێندە دژوار و ب��ەرف��راوان��ە ك��ە لەگەڵ‬ ‫ئەنجامەكانیدا لە بیرەوەرییەكاندا سڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫ئافرەت ئەوەی نایەتەوە یاد كە چی لە كوێ‬ ‫و چۆن لەدەستداوە‪ .‬ژنێتییەكی دەستەمۆ و‬ ‫ملكەچ بە دۆخێكی سروشتی لەقەڵەم دەدات‪.‬‬ ‫لەم سۆنگەیەوە هیچ كۆیالیەتییەك هێندەی‬ ‫كۆیالیەتی ژن هەرس نەكراوە و مەشروعییەتی‬ ‫پێنەدراوە‪.‬‬ ‫ئەم پێكهاتەیە دوو جۆر كاریگەری وێرانكاریانەی‬ ‫لەسەر كۆمەڵگا هەبووە‪ :‬یەكەمیان كردنەوەی‬ ‫كۆمەڵگا بە رووی كۆیالیەتیدا‪ ،‬دووەمیان؛‬ ‫بەڕێوەبردنی ت��ەواوی كۆیلە (كۆیالیەتییە)‬ ‫كان لەسەر بنەمای كردنیان بە ژن‪ .‬هەر وەكو‬ ‫مەزەندە دەكرێت ژنێتی تەنیا ئۆبژەیەكی رووتی‬ ‫زایەندی نییە و تایبەتمەندییەكی بایۆلۆژیانە‬ ‫نایەنێتەوە یاد‪ ،‬بەڵكو ژنێتی لە ناوەڕۆكدا‬ ‫تایبەتمەندییەكی كۆمەاڵیەتییە‪ .‬كۆیالیەتی‪،‬‬ ‫ملكەچی كردن‪ ،‬پەسەند كردنی جنێو‪ ،‬راهاتن‬ ‫لەگەڵ گریان و درۆزنی‪ ،‬نەبوونی بانگەشە‪ ،‬خۆ‬ ‫پێشكەش كردن و‪ ...‬هتد و تەواوی ئەو رەفتار‬ ‫و راوەستانەی ئەخالقی ئازادی پەسەندیان‬ ‫ناكات بە پیشەی ژن لە قەڵەم دەدرێت‪ .‬لەم‬ ‫الیەنەوە زەمینەیەكی كۆمەاڵیەتی رووخێنراوە‪.‬‬ ‫بۆیە زەمینەی راستەقینەی كۆیالیەتییە‪.‬‬ ‫كۆنترین زەمینەی دەزگاییە كە ت��ەواوی‬ ‫كۆیالیەتی و بێ ئەخالقییەكان لەسەری‬ ‫دەست بەكار دەبن‪ .‬كۆمەڵگای شارستانێتی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پەیوەندی بە رەنگدانەوەی ئەم زەمینەوە‬ ‫هەیە لە ت��ەواوی بەشەكانی كۆمەڵگادا‪ .‬بە‬ ‫ژنێتیكردنی تەواوی كۆمەڵگا بۆ بەڕێوەچوونی‬ ‫سیستەم پێویستە‪ .‬دەس��ەاڵت و پیاوێتی‬ ‫یەك ناوەڕۆكیان هەیە‪ .‬لە حاڵەتێكی وەهادا‬ ‫ژنێتی كۆمەڵگا پێویستییەكی ــ بۆ سیستەم‬ ‫و دەسەاڵت ــ دەست لێبەرنەدراوە؛ چونكە‬ ‫دەس���ەاڵت پرەنسیپی ئ���ازادی و یەكسانی‬ ‫ناناسێت‪ .‬لە رەوشێكی پێچەوانەدا دەسەاڵت‬ ‫بوونی نابێت‪ .‬لێكچوونی نێوان دەسەاڵت و‬ ‫كۆمەڵگای رەگەزپەرست (رەگەزگەرایی) لە‬ ‫ناوەڕۆكدایە‪.‬‬

‫ژنێتی تەنیا ئۆبژەیەكی رووتی‬ ‫زایەندی نییە و تایبەمتەندییەكی‬ ‫بایۆلۆژیانە نایەنێتەوە یاد‪،‬‬ ‫بەڵكو ژنێتی لە ناوەڕۆكدا‬ ‫تایبەمتەندییەكی كۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫كۆیالیەتی‪ ،‬ملكەچی كردن‪،‬‬ ‫پەسەند كردنی جنێو‪ ،‬راهاتن‬ ‫لەگەڵ گریان و درۆزنی‪ ،‬نەبوونی‬ ‫بانگەشە‪ ،‬خۆ پێشكەش كردن‬ ‫و‪ ...‬هتد و تەواوی ئەو رەفتار‬ ‫و راوەستانەی ئەخالقی ئازادی‬ ‫پەسەندیان ناكات بە پیشەی‬ ‫ژن لە قەڵەم دەدرێت‪ .‬لەم‬ ‫الیەنەوە زەمینەیەكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫رووخێرناوە‪ .‬بۆیە زەمینەی‬ ‫راستەقینەی كۆیالیەتییە‬

‫ژیاننامەی گەریالی شەهید"رەمەزان سلێمانی ئەحمەد"‪ ،‬ناسراو بە"رووبار سورچی"‬ ‫شەهید "رەمەزان سلێمان ئەحمەد"‪ ،‬ناسراو‬ ‫ب��ە"رووب��ار سورچی"‪ ،‬ن��اوی دایك"ئامینە‬ ‫حەمەد عەلی" و ناوی باوكی"سلێمان ئەحمەد‬ ‫سەودین"ە و ساڵی "‪ ،"1979‬لەگوندی مەندانێ‬ ‫سەر بە شارۆچكەی دیانا‪ ،‬لەدایكبووە‪.‬‬ ‫شەهید رەمەزان سلێمان ساڵی"‪ "1999‬لە‬ ‫زۆزانی مێرگەوەر بەشداری ریزەكانی گەریال‬

‫بووە و لەناوی ریزەكانی گەریالدا فەرماندەی‬ ‫مەفرەزە بووە و لەبەرواری"‪،"2003/10/10‬‬ ‫لەناوچەی دێرسیم لە شەڕی دژ بە ئەرتەشی‬ ‫داگیركەری دەوڵەتی تورك شەهیدبووە‪.‬‬ ‫شەهید رووب���ار س��ورچ��ی ل��ە ریزەكانی‬ ‫گ���ەری�ل�ادا ب��ە ف��ی��داك��اری و دڵ��س��ۆزی‬ ‫و ه��ەڤ��اڵ��ی��ەت��ی خ����ۆی ن���اس���راوب���وو‪.‬‬

Rojî Wilat

Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 33] [Salî: 2013]

‫گەریالی شەهید"رەمەزان سلێمان‬ "‫ ناسراو بە"رووبار سورچی‬،"‫ئەحمەد‬