رۆژی واڵت
گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات [ساڵی [ ]3ژمارەی [ ]2014/1/20[ ]35بەفرانبار 2713کوردی] [نرخ 1500 :دينار]
نەجیبە عومەر؛
مۆدێلی زۆربەی پارتەكانی باشوری كوردستان ،مۆدێلی سیستەمی خانەدان و بنەماڵەیە د.فایەق؛ پارتی و ئیسالمیەكان بە پێچەوانەی یەكێتی و گۆران ،پشتیوانی بەپاریزگابونی هەڵەبجە دەكەن
جەمیل بایك؛ شۆڕشی رۆژئاوای كورستان بەرهەمی ئەزموونی دەیان ساڵەی تێكۆشانی گەلەكەمانە ئۆجاالن؛
شاژنی راستەقینەی كااڵكان ژنە
"پیری مەزن" شادمانم تۆ دەبینم رەنگی زەردەشتت گرتووە، رێبەری گەل پەیامەكەت لە واڵت و هەموو جیهان وەكو تیشكی خۆری ئاسمان دەركەوتووە، من ئەزانم روخساری پیر لە تۆ جوانە، چونكە ئەوە شێوەی ڕاستی بیرمەندو فەیلەسوفانە كوردۆ شوانی 2013/12/20
~ ساڵی | 3ژماره 35 2014/1/20
رۆژی واڵت
Rojî Wilat
گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات
Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan ][Jimarey: 35] [Salî: 2014
[ساڵی [ ]3ژمارەی [ ]2014/1/20[ ]35بەفرانبار 2713کوردی] [نرخ 1500 :دينار]
نەجیبە عومەر؛
مۆدێلی زۆربەی پارتەكانی باشوری كوردستان ،مۆدێلی سیستەمی خانەدان و بنەماڵەیە د.فایەق؛ پارتی و ئیسالمیەكان بە پێچەوانەی یەكێتی و گۆران ،پشتیوانی بەپاریزگابونی هەڵەبجە دەكەن
جەمیل بایك؛ شۆڕشی رۆژئاوای كورستان بەرهەمی ئەزموونی دەیان ساڵەی تێكۆشانی گەلەكەمانە گەریالی شەهید"ئارمانج محەمەد عەلی مستەفا" ،ناسراو بە"كرمانج"
ئۆجاالن؛
شاژنی راستەقینەی كااڵكان ژنە
خاوەنی ئیمتیاز
کۆمیتەی ڕاگەیاندنی PÇDK سەرنووسەر
پەروین حەسەن مستەفا
سەروتار نرخاندنی ساڵ
راپۆرت
بەڕێوەبەری نووسین ئارام کەریم بابان
وتار
دەستەی نووسەران فەهمی محەمەد سۆران حسین ئامینه محەمەد چنوور غەریب
دیزاین
چاوپێكەوتن
كاردۆ عەلیالی
ژمارەی متامنه 446
بۆ پەیوەندی گرتن
ژنان
......2باشوری كوردستان و كەلتورەكەی داعش؟؟!
......3پارتی چارەسەری؛ با ساڵی 2014بكەینە ساڵی بەرپاكردنی شۆڕشی نەتەوەیی و دیموكراتی
...... 22نەوت سەری هەرێمی كوردستان دەخوات؟ ...... 34ساكینە جانسز؛ وەك پارێزوان و پێكهێنەری ژیانێكی ئازاد و وەك شەرڤانی حەقیقەت لەناو تەڤگەری ئازادیدا رۆڵی بەهێزی گێرا
...... 13شكستی دەسەاڵت و بێ ئومێدی لەدەسەاڵت ...... 15بۆ یادی هەڤااڵن سارا و رۆژبین و روناهی ...... 21بەپارێزگابوونی هەڵەبجە و خۆپیشاندانەكانی سەید سادق و كەڵەك ...... 25ئاگادار بن ...هەڵەبجە ئاماژەیە بۆ نەتەوەیەك ...نەك دەسكەوتێكی دارایی ...... 26كابینەی هەشت و ئەزمونی ئێراق ...... 29كەركوك كرایەوە قوربانی بەرژەوەندیی حزبایەتی ...... 32قەیرانی بەرپرسیاریەتی كوردی و شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان
...... 10نەجیبە عومەر؛ مۆدیلی پارتەكانی باشوری كوردستان ،مۆدیلی سیستەمی خانەدان و بنەماڵەیە ......17جەمیل بایك؛ خاڵی الوازی كوردان لەساڵی""2013نەبەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی بوو ......21د .فایەق؛ پارتی و ئیسالمیەكان بەپێچەوانەی یەكێتی و گۆڕان ،پشتیوانی بەپارێزگابوونی هەڵەبجە دەكەن
...... 39د .كوردستان سالم؛ حكومەت ناتوانێت بە پشگوێخستنی ژنان باس لە دیموكراسی بكات ...... 41ئۆج ئاالن؛ شاژنی راستەقینەی كااڵكان ژنە
www.PCDK.org Roji_Wilat@yahoo.com ناو نیشان کەرکوک ،بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک
بیرەوەری كەریال
...... 43نان و ئۆپەراسیون
سەروتار
2
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
باشوری كوردستان و كەلتورەكەی داعش؟؟! ك��رد و ب���ەدوای ئەویشدا الیەنە ئیسالمگەرا دەس��ەاڵت��گ��ەراك��ان ه��ەم��ان هەڵوێستیان ه��ەب��وو. ئ����ەوە م���اوەی���ەك���ە چ���ەك���دارە توندڕەوەكانی داعش بەپشتگیری هەندێك الیەنی عەرەبی سوننە لەپارێزگای ئەنبار شااڵوێكی بەرفراوانیان دەست پێكردووە، بگرە چەندین شارۆچكەیان كۆنترۆڵ كردووە و تەنانەت دەوڵەتی ئیسالمییان راگەیاندووە، ماوەیەكە شەڕێكی دژوار لەو دەڤەرە لەئارادایە، لەم نێوەندەشدا دەنگۆی ئەوە باڵو بۆتەوە كە چەندین گروپ لەچەكدارانی داعش لەناوچەكانی دەوروبەری كەركوك و دیاال باڵو بوونەتەوە و هەڕەشەیەكی راستەوخۆش لەكوردان دەكەن. لەبەرامبەر ئەوەشدا زۆربەی هێزە سیاسیەكانی باشور بێ هەڵوێستن و تەنیا و تەنیا بینەری رووداوەك���ان���ن ،ل��ەوەش زیاتر لەگەڵ الیەنە سیاسیەكانی سوننە لەهەوڵدان هەرچۆنێك بێت گۆڕانكاریەكان لەبازنەی بەرژەوەندی ئەواندا كۆتایی بێت .كەلتووری ئەو ئیسالمییە توندڕەوانە س��ەب��ارەت بە هەموو ب��وارەك��ان بەمشێوەیە ئەوپەڕگەرییە ،بەتایبەتیش سەبارەت بەژن؛ جگە لەوەی خۆرئاوا ماڵ ،موڵك و ژنانی كوردیان لەخۆیان حەاڵڵ كرد و وەك غەنیمەیەكی شەڕیان بینی ،القەكردن و دەستدرێژیكردنە سەر ژنانیان كردە ئامراز و شێوازێكی سووكایەتی كردن بە كۆمەڵگای كوردەواری تا ئیرادەیان بشكێنن و چۆكیان پێدابدەن .لەهەمانكاتدا یەكێك لە شێخە سەلەفیەكان فەتوا دەدات كە هەر تاكێك بۆی هەیە حەفتا ژنی سوری بۆ خۆی بكات بەكەنیزەك، كە ئەمەش هیچ بەشێكی خۆی لەپرەنسیپ، پێوان و نۆرمە مرۆییەكان وەرن��ەگ��رت��ووە و لەگەڵ هیچ سەردەمێكی مرۆڤایەتیشدا نایەتەوە. ب��ەم دوای��ی��ە ش��ەش الوی نەخۆش لەهەولێر دەستدرێژیان كردە سەركیژۆڵەیەكی""16ساڵی خەڵكی شاری كوبانی خۆرئاوای كوردستان. جگە لەوەی ئەم كارە قیزەوەنەیان دەكەوێتە چوارچێوەی كەلتوری القەكردن و دەستدرێژی ك��ە داع���ش ل��ەخ��ۆرئ��اوا پ��ەی��ڕەوی دەك���ات، حەقیقەتێكی باشووری كوردستانیش ئاشكرا دەكات كە خۆی لەچۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ
شرۆڤه‌ی سیاسی لەو كاتەوە كە شۆڕشی خۆرئاوای كوردستان ل������ە""19/7/2012ج������اڕدرا و زۆرب���ەی دەڤ��ەرەك��ان��ی خ��ۆرئ��اوا ك��ەوت��ە ژێ��ر دەستی خ��ودی ك���وردان ،ئیتر بۆ یەكەمین جاربوو لەمێژوودا كوردانی خۆرئاوا خۆیان بەڕێوە ببەن و زەمینەی خۆبەڕێوەبەرێتی ئاوا بكەن. بەئامانجی لەباربردنی ئەو دەرفەتە مێژووییە و بەربەستكردنی دەسكەوتەكانی ك��وردان ه��ەردوو رژێمەكانی توركیا و سوریا گروپە ئیسالمیە توندڕەوەكانیان هاندا و هەموو جۆرە یارمەتیەكیان پێشكەشكردن تا هێرش بكەنە سەر خۆرئاوای كوردستان .پارتی دیموكراتی كوردستان و هێز و الیەنە ئیسالمیەكانی كوردستانیش بگرە نەك هەڵوێستیان دژی ئەو توندڕەوانە پیشاننەدا ،بەڵكو بەهەڵوێستەكانیان پشتگیریان لێكردن .بۆ ت��ەواوك��ردن��ی ئەو ئابلۆقە ئابوورییەی لەهەرسێ الیەنی توركیا، سوریا و توندڕەوەكان دانرابوویە سەر كوردانی خۆرئاوا ،پارتی لەالی خۆیەوە چوارگۆشەی ئابلۆقەكەی تەواوكرد و دەرگ��ای سێمالكای لەالی خۆیەوە داخست .هەندێ الیەنی بەناو ئیسالمی باشوری كوردستانیش رۆڵیان هەبوو لەناردنی گەنجانی كورد بۆ خۆرئاوا تا لەبەرەی توندڕەوەكان دژی كوردانی خۆرئاوا شەڕ بكەن. لەئەیلولی راب���ردوو لەهەولێر ،ماوەیەكە لە سلێمانی ،بەتایبەتیش لەكەركوك و دەوروبەری هێرشی هێزە توندڕەوەكان زی��ادی ك��ردووە، لەخورماتوو ،خانەقین و دەوروبەری هێرشێكی نەخشە بۆكێشراو دژی ك��وردان لەئارادایە و خوازیارن دیموگرافیای ئەو ناوچانە بگۆڕن و كوردان دووچاری كۆچبەری بكەن .لەبەرامبەر ئ��ەو دۆخ��ە دیسان تەبایی و هەڵوێستێكی هاوبەشی هێز و الیەنە سیاسیەكان بوونی نییە، بگرە پارتی دیموكراتی كوردستان لەتێكدانی لیستی كەركوكی كوردستانی پێشەنگایەتی
دۆزی ژن و مافەكانیدا دەبینێتەوە .هەر بەم دواییانە لەیەكێك لەئۆتێلەكانی شاری هەولێر هەوڵدراوە دەستدرێژی بكرێتە سەرگۆرانیبێژێكی لوبنانی ،دوات��ر دەرك��ەوت كە كیژۆڵەی یازدە سااڵنەش لەو ئۆتێلە بۆلەشفرۆشی بەكاردێنن. دوای رووداوی القەكردنی ئەو كێژۆڵە شازدە ساڵیەش بەرپرسانی پۆلیس و كەناڵەكانی راگەیاندن زۆر داكۆكیان لەسەر ئەوە دەكرد كە كچەكە "پ��ەردەی كچێنی" لەدەستنەداوە و بەمجۆرە هەوڵیاندا دۆزەك��ە س��ووك بكەن و ت��اوان��ی س��ەرب��ك��ەران��ی��ش ك��ەم��ب��ك��ەن��ەوە. ئەمە رووداوێ���ك ب��وو وی��ژدان��ی ه��ەر تاكێكی كوردی هەژاند ،رق و كینە بەرامبەر ئەم نەفسە نەخۆشانە دایگرتین ،بەاڵم ئەوە بەرهەمێكی واقیعی كۆمەاڵیەتی باشوورە ،هەر بۆیە پێویستە لەم خاڵەوە دەست پێبكەین و هەڵوێست بەرامبەر كەلتووری رەگەزپەرستی پیاو دابنێین ،ئەمەش بەكاروخەباتی هەموو الیەكمان بەرهەمدار دەبێت.
بەم دواییە شەش الوی نەخۆش لەهەولێر دەستدرێژیانكردە سەركیژۆڵەیەكی""16ساڵی خەڵكی شاری كوبانی خۆرئاوایكوردستان. جگە لەوەی ئەم كارەقیزەوەنەیان دەكەوێتەچوارچێوەی كەلتوری القەكردن و دەستدرێژی كە داعش لەخۆرئاواپەیڕەوی دەكات،حەقیقەتێكی باشووریكوردستانیش ئاشكرا دەكات كە خۆی لەچۆنیەتیمامەڵەكردن لەگەڵ دۆزی ژن و مافەكانیدادەبینێتەوە
Roji_Wilat@yahoo.com
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
3
نرخاندنی ساڵ
پارتی چارەسەری؛
با ساڵی 2014بکه‌ین ه ساڵی به‌رپاکردنی شۆڕشی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی
ئا /رۆژی واڵت
ل��ه گ��ه‌ڵ کۆتاییهاتنی س��اڵ��ی ( )2013و ده‌ستپێکردنی ساڵی نوێی ( )2014له‌سه‌رناوی خۆمان و هه‌موو ه�ه‌ڤ��ااڵن و الیه‌نگرانمان پیرۆزباییه‌کی گ�ه‌رم له گه‌لی کوردستان و سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی ده‌که‌ین و هیواخوازین س��اڵ��ی ( )2014ببێت ه س��اڵ��ی ئاشتی و ئ��ازادی و ئارامی و چاره‌سه‌رکردنی کێشه و قه‌یرانه‌کانی کۆمه‌ڵگاکانی مرۆڤایه‌تی به‌گشتی و گه‌لی کوردستان و گه‌النی خۆرهه‌اڵتی ناوین به‌تایبه‌تی .له‌کاتێکدا پێشوازی له‌ساڵی نوێی ( )2014ده‌که‌ین ،ئه‌وا هه‌ڵسه‌نگاندنێکی گشتی ساڵی رابردووی کوردستان و ناوچه‌ک ه پێویست و گرنگ ده‌بینین؛ چونک ه به‌بێ هه‌ڵسه‌نگاندنێکی هه‌مه‌الیه‌نه‌ی ساڵی رابردوو ئه‌وا تێگه‌یشتن له رووداو و پێشهاته‌کانی ساڵی داهاتوو دژوار ده‌بێت. وه‌ک چۆن ساڵی ( )2012بۆ گه‌لی کوردستان ساڵی شکستپێهێنانی پیالنگێڕی و هێرش و په‌الماره‌کان و ساڵی هه‌نگاونان و قه‌ڵه‌مبازه
مه‌زنه‌کان و سه‌رکه‌وتن ه گه‌وره‌کان بوو ،ئه‌وا ساڵی ()2013ش بهههمانشێوه ساڵێکی پڕ له ئاڵوگۆڕ و وه‌رچه‌رخانی مه‌زن بوو .ساڵێک بوو گه‌لی کورد تێیدا رووبه‌ڕووی گه‌لێک پیالنگێڕی و په‌الماری دووژمنکاران ه بوو .له‌هه‌مانکاتیشدا ساڵێک بوو گه‌لی کوردستان له‌میانه‌ی تێکۆشان و به‌رخۆدانێکی شکۆداردا گه‌لێک ده‌ستکه‌وتی مه‌زنی تێدا به‌ده‌ستهێنا. بەزۆرینەی دەنگی پەرلەمانتارانی یەکێتی و پارتی لە ( )30حوزەیرانی ساڵی ( )2013بۆ ماوەی دوو ساڵی تر سەرۆکایەتی مەسعود بارزانی درێژکرایەوە .ئه‌مه‌ش یه‌کێک بوو له گه‌وره‌ترین پێشێلکاریی ه یاساییه‌کانی هه‌رێم له‌ساڵی ()2013دا ئێراق و باشووری کوردستان له‌ساڵی ()2013 دا گه‌لێک رووداو و ئاڵوگۆڕی گرنگی تێدا روویدا ک ه کاریگه‌رییه‌کی زۆری به‌سه‌ر ره‌وشی کۆمه‌ڵگادا هه‌بوو .ل ه ئێراقدا قه‌یرانه‌کانی
ده‌س �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ن��دی ب �ه‌غ��داد ب����ه‌رده‌وام له قووڵبوونه‌و‌ه و فراوانبوونی زیاتر دای �ه. حکومه‌تی ناوه‌ندی به‌هۆی ئه‌و ئه‌قڵییه‌ته میللیگه‌را ،ده‌سه‌اڵتخواز و ئایینزاگه‌راییه‌ی خۆیه‌وه هه‌میش ه له‌گه‌ڵ پێکهاته‌کانی دیکه‌ی ناو ئێراق ل ه ناکۆکی و ملمالنێ دای �ه .ئه‌و پێکهاتانه‌ش ل �ه‌ب �ه‌رئ �ه‌وه‌ی خ���اوه‌ن هه‌مان ئه‌قڵییه‌تی میللیگه‌رایی ،ده‌سه‌اڵتخوازی، ئایینگه‌را و ئایینزاگه‌ران و وابه‌سته‌ن به‌هێزه ده‌ره‌کییه‌کان ،به‌شدارن ل ه قووڵکردنه‌وه‌ی قه‌یرانه‌کاندا .قه‌یرانی نێوان حکومه‌تی ناوه‌ندی و هێزه سووننیگه‌راکان ،قه‌یرانی نێوان حکومه‌تی ناوه‌ندی و ده‌سه‌اڵتدارێتی هه‌رێمی کوردستان ،ل ه ده‌ستچوونی دۆخی ئاسایشی زۆربه‌ی شار و ناوچه‌کانی ئێراق و زۆربوونی ئاستی توندوتیژییه‌کان ،زیادبوونی ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی له‌ژێر هێڵی هه‌ژاریدان و ...هتد .ئه‌و قه‌یرانان ه و ده‌یان قه‌یرانی دیکه ،سه‌لمێنه‌ری ئه‌و راستییه‌ن ک ه له داهاتووی نزیکی ئێراقدا ئاسۆی ژیانێکی ئازاد و ئارام و ئاسایش و ئاشتی نابینرێت؛ چونک ه کۆی هێزه سه‌ره‌کییه‌کانی
نرخاندنی ساڵ
4
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
گۆڕه‌پانی ئێراق ،به‌هه‌موو پێکهات ه نه‌ته‌وه‌یی و ئایینی و ئایینزاییه‌کانیانه‌وه هه‌بوون و مانه‌وه‌ی خۆیان له‌سه‌ر ئه‌و هه‌بوون و درێ��ژه‌دان به‌و قه‌یرانانه‌و‌ه گرێدراوه. له دۆخێکی به‌مشێوه‌یه‌دا؛ ده‌رچوونی ئێراق له‌ژێر به‌ندی حه‌وتی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشدا زه‌مینه‌ی ده‌ستێوه‌ردان ه ده‌ره‌کییه‌کان له قه‌یرانه‌کانی ئێراق زیاتر ده‌کات و ده‌رفه‌تی زیاتر ب ه پاوانکردن و تااڵنبردنی سامان ه ژێر زه‌وی و سه‌رزه‌وییه‌کانی ئێراق له‌الیه‌ن کۆمپانیا گهوره پاوانکاره‌کانی جیهان ده‌دات .ئه‌و دۆخه‌ی ئێراق راسته‌وخۆ کاریگه‌ری له‌سه‌ر ره‌وشی هه‌رێمی کوردستانیش کردووه. له باشووری کوردستاندا یه‌کێک له‌و مژارانه‌ی له‌م ماوه‌یه‌دا بوو‌ه رۆژه‌ڤ��ی سه‌ره‌کی مژاری هه‌ڵبژاردنه‌کانی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاکان و په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان بوو .پێویستبوو لە ساڵی ( )2013هەڵبژاردنی پارێزگاکانی ئەنجام بدرێت .بەاڵم به‌بیانووی تەواونەبوونی ئامادەکارییەکان ،ئه‌نجامدان ی هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجوومه‌نی پارێزگاكا ن بۆ رۆژ ی ()21 تشرینی دووهەم دواخرا ،بەاڵم لەو وادەیەشدا ئەنجامنەدرا و جارێکی تر بۆ ()30ی نیسانی ( )2014دواخ��رای��ەوە .ه�ه‌روه‌ه��ا به‌گوێره‌ی یاسا ی ژماره ( )1ی ساڵ ی ( )2005ی یاسای سه‌رۆكایه‌ت ی هه‌رێم ی كوردستان -ئێراق ،وادەی سەرۆکایەتی هه‌رێم له ( )20ی ئاب ی ()2013 کۆتایی دەه��ات .واتا ده‌بووای ه له‌و واده‌ی�ه‌دا مەسعود بارزانی سەرۆکی هەرێمی کوردستان وادەی سەرۆکایەتیەکه‌ی دوای هەشت ساڵ کۆتایی هاتبایه ،بەاڵم هەر پێش تەواوبوونی ئەو وادەی��ە لە چەند ڕێگەیەکی جیاوازەوە هەوڵی درێژکردنەوەی ماوەی دەسەاڵتی بارزانی درا .دواجاریش بەڕێککەوتنێکی نێوان پارتی و یەکێتی پڕۆژەیاسایەکیان بۆ درێژکردنەوەی وادەی سەرۆکایەتی بارزانی دایە پەرلەمان. لە گ��ەڵ ن��اڕازی��ی بوونی توندی الیەنەکانی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن ،ب���ەاڵم ب��ەزۆری��ن��ەی دەنگی پەرلەمانتارانی یەکێتی و پارتی لە ()30 حوزەیرانی ساڵی ( )2013بۆ ماوەی دوو ساڵی تر سەرۆکایەتی مەسعود بارزانی درێژکرایەوە. ئه‌مه‌ش یه‌کێک بوو ل ه گه‌وره‌ترین پێشێلکارییه یاساییه‌کانی هه‌رێم له‌ساڵی ()2013دا. له‌چه‌ندین جێگاشدا په‌الماری ئه‌ندام و الیه‌نگرانمانیاندا و ده‌ستگیریان کردن .ته‌نانه‌ت ل ه گه‌رمیان و بادینان ته‌ق ه له‌الیه‌نگرانمان کرا .دواتریش له کاتی ده‌نگدان و ژماردنی ده‌نگه‌کاندا به‌شێوه‌یه‌کی به‌رنامه‌بۆدارێژراو ده‌نگه‌کانی لیسته‌که‌مانیان سووتاند هه‌روه‌ها دوای ئ �ه‌وه‌ی چه‌ندین جار وادەی هەڵبژاردنی په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان
دواخ��را ،دواجار ل ه ( )19ئەیلولدا ده‌نگدانی تایبەت و ل ه ( )21ئەیلولیشدا ده‌نگدانی گشتی بۆ هه‌ڵبژارن ی په‌رله‌مان ی هه‌رێمی کوردستان به‌ڕێوه‌چوو .له‌و هه‌ڵبژاردنه‌دا ()31 ق��ه‌واره‌ی سیاسی كێبڕكێیا ن ک��رد .ئێمه‌ش وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان ل�ه‌روان��گ�هی ئ���ه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کان وه‌ک��و یه‌کێک ل ه میکانیزمه‌کانی دیموکراتیزه‌بوونی سیسته‌می سیاسی ،به‌شداری هه‌ڵبژاردنه‌کانی په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستانمان کرد .ئه‌م به‌شداریکردنه‌شمان هه‌م وه‌کو مافێک و هه‌میش وه‌کو ئه‌رکێکی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی بینی که چی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم ،به‌تایبه‌تی پارتی ده‌یانخواست دیسان له‌میانه‌ی پیالنگێڕییه‌که‌وه و له‌رێگه‌ی کۆمسیۆنه‌و‌ه به‌شداربوونمان لێ قه‌ده‌خ ه بکه‌ن ،به‌اڵم دوای هه‌وڵێکی زۆری هه‌ڤااڵنمان ئه‌و پیالنگێڕیی ه پووچه‌ڵکرایه‌وه. که چی وه‌کو دیاربوو دیسان لیستی پارتی چاره‌سه‌ری خرابوو‌ه نێو سه‌ودا و مامه‌ڵه‌یه‌کی سیاسی و بازرگانی نێوان پارتی و تورکیا. به‌مه‌ش له‌کاتی پروپاگه‌نده‌ی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا پارتی زۆرترین دژایه‌تی و زۆرترین پێشێلکاریی له‌به‌رامبه‌ر لیسته‌که‌مان و کاندید و الیه‌نگرانمان ئ�ه‌ن��ج��ام��ی��دا .ل��ه چ �ه‌ن��دی��ن ش��وێ��ن��دا رێگه به‌کردنه‌وه‌ی بنکه‌ی هه‌ڵبژاردنی لیسته‌که‌مان نه‌درا ،له‌چه‌ندین جێگاشدا په‌الماری ئه‌ندام و الیه‌نگرانمانیاندا و ده‌ستگیریان کردن .ته‌نانه‌ت ل ه گه‌رمیان و بادینان ته‌ق ه له‌الیه‌نگرانمان کرا .دواتریش ل ه کاتی ده‌نگدان و ژماردنی ده‌نگه‌کاندا به‌شێوه‌یه‌کی به‌رنامه‌بۆدارێژراو ده‌نگه‌کانی لیسته‌که‌مانیان سووتاند .ته‌نانه‌ت دوای ئ���ه‌وه‌ی ت��ان�ه‌م��ان ل � ه ئه‌نجامه‌کانی هه‌ڵبژاردنه‌کاندا تانه‌کانی ئێمه‌یان ره‌تکرده‌وه. سکااڵمان له‌سه‌ر ئه‌و پێشێلکاریان ه تۆمارکرد، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دادگایه‌کی وابه‌ست ه به‌خۆیان بوو وردبینی پێویستیان نه‌کرد .مسۆگه‌ر ئه‌وه‌ی له‌به‌رامبه‌ر ب ه ئێم ه ئه‌نجامدرا پیالنگێڕییه‌ک بوو، پارچه‌یه‌ک بوو له‌و پیالنگێڕیی ه سه‌رتاسه‌رییه‌ی ک ه ل ه به‌رامبه‌ر ب ه ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان به‌گشتی و ل ه باکوور و رۆژئاوادا به‌تایبه‌تی له‌ساڵی ()2013دا به‌ڕێوه‌چوو. دوای راگه‌یاندنی ئەنجامەکانی هه‌ڵبژاردنه‌کان ل��ە ش��ەش��ی تشرینی ی��ەک��ەم��دا یەکەمین دانیشتنی پەرلەمانی کوردستان بە کێشە و ئاڵۆزی دەستیپێکرد .له‌و دانیشتنه‌دا به‌ته‌نها په‌رله‌مانتاران سوێند ی یاساییان خوارد بە بێ دەستنیشانکردنی سەرۆک و جێگر و سکرتێری پەرلەمان و بە کراوەیی بەجێهێڵدرا. هه‌موو ئه‌و مه‌رجانه‌ی حکومه‌تی ئێراق ک ه به‌هۆی ئه‌قڵییه‌تی پاوانخوازی و په‌له‌پڕووزێی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم بۆ زوو ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی داهاتی
Roji_Wilat@yahoo.com
هه‌رێمه‌و ه ئه‌و مه‌رجان ه سه‌پێندران، هیچیان له‌به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی کورد ل ه باشووردا نین ،ئه‌و مه‌رجان ه ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو ک ه هه‌رێمی کوردستان ته‌نیا دووکه‌ڵی نه‌وته‌ک ه و سه‌رئێش ه بۆ خه‌ڵکی کوردستان ده‌مێنێته‌وه یه‌کێک له‌و رووداوانه‌ی ک ه له ساڵی ()2013 دا بوو‌ه رۆژه‌ڤ و کاریگه‌رییه‌کی زۆری له‌سه‌ر باری ئابووری و سیاسی هه‌رێم و ناوچه‌ک ه کرد رێککه‌وتنی نێوان حکومه‌تی هه‌رێم و تورکیا بوو بۆ ره‌وانه‌کردنی نه‌وت و گاز ل ه باشووره‌وه بۆ تورکیا .دوای ئه‌وه‌ی ئه‌و رێککه‌وتن ه به بێ ره‌زامه‌ندی به‌غداد و تاکالیه‌نان ه له الیه‌ن پارتییه‌و‌ه ئه‌نجامدرا ،ناڕه‌زایه‌تی ئه‌مریکا و ئێراقی لێکه‌وته‌وه .بۆ ئه‌وه‌ی ئێراق ره‌زامه‌ند بێت به‌و رێککه‌وتن ه به‌غداد چه‌ندین مه‌رجی له‌سه‌ر هه‌رێمی کوردستان و تورکیا دانا و هه‌ردووالشیان به‌و مه‌رجانه‌ی ئێراق رازیبوون ک ه بریتیی ه له" :حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان رازیبوو‌ه نه‌وت ی هه‌رێم هاوشێوه‌ی ناوچه‌كانی تری كوردستان له‌رێگای كۆمپانیای سومۆ بفروشرێت .نه‌وتی كوردستان به‌هه‌مان نرخی نه‌وتی ئێراق بفروشێت ،نه‌ك به‌و نرخه‌ی كه له‌گه‌ڵ توركیا رێكکه‌وتن ی له‌سه‌ر كراوه .ده‌بێت داهات ی نه‌وته‌ك ه ی هه‌رێم ل ه بانكی ()DFA دابنرێت ك ه هه‌موو پاره‌ی نه‌وتی ئێراقی تێدایه، نه‌ك بانكی توركی)%5( .ی داهات ی نه‌وتی هه‌رێم بۆ قه‌رزی كوێت دیاری بكرێت .داهاتی نه‌وت ده‌گه‌ڕێنرێته‌و‌ه ناو بودج ه ی گشتی ئێراق و پاشان ()%17ی بۆ كوردستان دابینبكرێت. هه‌ر الیه‌نه‌و له‌بودج ه ی خۆ ی پاره‌ی كۆمپانیا بیانیه‌كانی ن��ه‌وت ك� ه ل��ه ئ��ێ��راق و هه‌رێم كارده‌كه‌ن ،دابین بكات". هه‌موو ئه‌و مه‌رجانه‌ی حکومه‌تی ئێراق که به‌هۆی ئه‌قڵییه‌تی پاوانخوازی و په‌له‌پڕووزێی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم بۆ زوو ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی داهاتی هه‌رێمه‌و‌ه ئه‌و مه‌رجان ه سه‌پێندران، هیچیان له‌به‌رژه‌وه‌ندی گه‌لی کورد ل ه باشووردا نین ،ئه‌و مه‌رجان ه ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو ک ه هه‌رێمی کوردستان ته‌نیا دووکه‌ڵی نه‌وته‌ک ه و سه‌رئێشه بۆ خه‌ڵکی کوردستان ده‌مێنێته‌وه .ئێم ه وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری هه‌ر له‌سه‌ره‌تاو‌ه دژی ئه‌و سیاسه‌تی نه‌وتفرۆشییه‌ی ده‌س�ه‌اڵت��داران��ی هه‌رێم ،به‌تایبه‌تی سیاسه‌تی پاوانخوازانه‌ی پارتی ،بووین .چونک ه له الیه‌ک ئه‌و نه‌وته‌ی ده‌فرۆشرێت داهاته‌که‌ی ته‌نیا ده‌چێت ه گیرفانی خودی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم و گه‌لی کورد هیچ سوودێکی ئه‌وتۆی لێنابینێت .له الیه‌کی دی��ک�هوه؛ وه‌ک��و ل ه مه‌رج ه سه‌پێنراوه‌کانی حکومه‌تی ئێراقیدا دیار‌ه‌داهاتی نه‌وتی هه‌رێم بڕێکی بۆ دانه‌وه‌ی قه‌رزی کوێت خه‌رج ده‌کرێت و ئه‌وه‌ی تریش ده‌گه‌ڕێندرێته‌و‌ه ناو بودجه‌ی گشتی ئێراق ،ئه‌مه‌ش به‌و واتای ه دێت ک ه هه‌موو
Roji_Wilat@yahoo.com
ئێراق سوود ل ه داهاتی هه‌رێم وه‌رده‌گرێت و هیچ حیسابێکی تایبه‌تیش بۆ خه‌ڵکی کوردستان و نه‌وه‌ی داهاتوو ناکرێت. له‌ساڵی ()2013دا ( )129کرێکار له‌سه‌رکاردا گیانیان له‌ده‌ست داو ه و هه‌زاران کرێکاریش به‌هۆی سه‌ختی مه‌رجه‌کانی کارکردن و نه‌بوونی یاسایه‌ک بۆ پاراستنی ژیانی کرێکاران بریندار یان که‌مئه‌ندام بوونه یه‌کێک ل � ه دی���ارد‌ه ترسناکه‌کانی ساڵی ( )2013ل ه باشووری کوردستان ته‌جنیدکردن و ره‌وان�ه‌ک��ردن��ی گه‌نجان ب��وو بۆ رۆژئ���اوای کوردستان و سوریا به‌ناوی جیهاده‌وه .له رێگه‌ی هاندان و ورژاندنی هه‌ستی ئایینی و ئایینزایی گه‌نجان له الیه‌ن رێکخستنه‌کانی ره‌وتی ئیسالمی سیاسیه‌وه ،تا ئێستا ده‌یان گه‌نج خه‌ڵه‌تێنراون و ره‌وانه‌ی رۆژئاوا و سوریا ک��راون .به بێ ئه‌وه‌ی ده‌زگا ئاسایشییه‌کان رێوشوێنی پێویست بگرنه‌به‌ر بۆ رێگیریکردن له‌م دی��ارد‌ه ترسناکه .لهمڕووهوه پێویسته پارتیمان و الیه‌ن ه دیموکراتیخوازه‌کانی دیکه هه‌وڵ و کۆششی جددی بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و دیارد‌ه مه‌ترسیدار‌ه ته‌شه‌ن ه نه‌کات .هه‌روه‌ها ده‌بێت ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمیش ده‌رک به‌وه بکه‌ن ک ه هۆکارێکی سه‌ره‌کی ته‌شه‌نه‌سه‌ندنی ئه‌و دیارده‌ی ه بێکاری ،نادادی ،ناهوشیاریی ه و له‌به‌رامبه‌ر ئه‌وه‌شدا پێویست ه هه‌نگاوی جددی بنرێت بۆ دابینکردنی ک��ار ،دادپ���ه‌روه‌ری و هوشیاری دیموکراتی .هه‌روه‌ها چوونی ئه‌و گه‌نجان ه بۆ رۆژئ��اوا و سوریا ل ه داهاتوودا ئه‌گه‌ری زۆر‌ه ک ه باشووری کوردستانیش بکه‌نه گۆڕه‌پانی چاالکیی ه توندڕه‌وه‌کانیان. ژیانی ئابووری و کۆمه‌اڵیه‌تی له باشووری کوردستاندا تا دێت دژوارت��ر ده‌بێت .ئێستا توێژێکی سه‌ره‌وه‌ی کۆمه‌ڵگا تادێت ده‌وڵه‌مه‌ند و ده‌وڵه‌مه‌ندتر ده‌بێت ،ژیان و گوزه‌رانی زۆرینه‌ی هه‌ژار و ن�ه‌داری کۆمه‌ڵگاش تادێت هه‌ژار و نه‌دارتر ده‌بێت .ئێستا سه‌دان هه‌زار ده‌رچووی زانکۆ و په‌یمانگاکان له‌دۆخی بێکاریدا ده‌ژین. ئه‌وانه‌ی ده‌رفه‌تی کاریشیان بۆ ده‌ره‌خسێت ژیانیان له‌سه‌رکاردا نا‌پارێزرێت و له‌مه‌ترسی دایه .هه‌ر له ساڵی ()2013دا ( )129کرێکار له‌سه‌رکاردا گیانیان له‌ده‌ست داوه و هه‌زاران کرێکاریش ب�ه‌ه��ۆی سه‌ختی مه‌رجه‌کانی کارکردن و نه‌بوونی یاسایه‌ک بۆ پاراستنی ژیانی کرێکاران بریندار یان که‌مئه‌ندام بوونه. ئه‌مه‌ش دۆخێکی کاره‌ساتبار‌ه بۆ کرێکاران و ره‌نجده‌ران .بهههمانشێوه به‌هۆی گرنگینه‌دان ب� ه گه‌نجان و به‌دینه‌هێنانی داخ���وازی و پێداویستیی ه م��اددی و مه‌عنه‌وییه‌کانیان له ساڵی ()2013دا ژماره‌یه‌کی به‌رچاو ل ه گه‌نجان خۆیان کوشتووه.
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
له‌الیه‌کی دیکه‌وه؛ به‌هۆی په‌ره‌سه‌ندنی گه‌نده‌ڵی و بێبه‌رنامه‌یی ل ه بواری خزمه‌تگوزاری هێشتا رووداوه‌کانی رێگاوبان هۆکاری یه‌که‌م و سه‌ره‌کی مه‌رگ ه ل ه باشووری کوردستاندا .هه‌روه‌ها به‌هۆی نه‌بوونی سیسته‌مێکی پێشکه‌وتوو له‌بواری ته‌ندروستی و ژینگه‌پارێزیید‌ا چه‌ندین نه‌خۆش ی کوشنده‌ی وه‌ک شێرپه‌نجه ،سه‌کته‌ی دڵ و مێشک به‌ڕێژه‌یه‌کی به‌رچاو ته‌شه‌نه‌ی ک��ردووه ،هه‌ر له‌هه‌مان ساڵدا ( )39که‌س به‌هۆی هێنانی ده‌رمانی به‌سه‌رچووه‌و‌ه له‌الیه‌ن بازرگانانی ده‌رم���ان و نه‌بوونی کۆنترۆڵی جۆرێتی ،چاوی خۆیان ل ه ده‌ستدا .هه‌روه‌ها ل �ه‌ب��واری خزمه‌تگوزارییه‌کانی دیکه‌شدا؛ به‌تایبه‌تی له‌بواری سووته‌مه‌نی ،کاره‌با ،ئاو، داوده‌رماندا هه‌رێمی کوردستان له‌نێو قه‌یرانی ج��ددی دای �ه .که‌سانی خ��اوه‌ن پێداویستییه تایبه‌تییه‌کانیش له‌دۆخێکی دژواری گوزه‌راندا ده‌ژین و ساده‌ترین پێداویستییان بۆ دابین ن�ه‌ک��راو‌ه و ت��ه‌واو پشتگوێخراون .هه‌روه‌ها به‌شێوه‌یه‌کی گوماناوی و ته‌مومژدا ماوه ماوه بانکه‌کان ل ه پار‌ه به‌تاڵ ده‌کرێن و کێشه‌ی دره‌نگکه‌وتنی مووچ ه سه‌رهه‌ڵده‌دات و نازانرێت هۆکار‌ه راسته‌قینه‌کانی ئه‌و قه‌یرانه‌ی بانکه‌کان چییه؟. په‌یوه‌ندیی ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان تادێت لێکترازانی زیاتر به‌خۆیه‌و ه ده‌بینێت و به‌ها مه‌عنه‌وییه‌کان بێبه‌ها کراون و کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی کۆمه‌ڵگاش تادێت قووڵتر ده‌بنه‌وه ساڵی ( )2013ساڵێکی دژوار و مه‌ترسیدار بوو بۆ ژنان .له‌و ساڵه‌دا رێژه‌ی توندوتیژییه‌کان و کوشتن و خۆکوشتنی ژنان له‌به‌رزبوونه‌وه دابووه .له‌هه‌موو باشووری کوردستاندا به‌پێی ئه‌و ئامارانه‌ی ئه‌نجامدراون له‌هه‌ر شه‌و و رۆژێکدا واتا له‌هه‌ر بیستوچوار کاتژمێردا دوو ژن له‌ئه‌نجامی توندوتیژییه‌کاندا گیانیان له‌ده‌ست داوه .ئه‌مه‌ش ئهوه دهخاتهڕوو که په‌یوه‌ندییه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان تادێت لێکترازانی زیاتر به‌خۆیه‌و‌ه ده‌بینێت و به‌ها مه‌عنه‌وییه‌کان بێبه‌ها کراون و کێش ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی کۆمه‌ڵگاش تادێت قووڵتر ده‌بنه‌وه .له الیه‌ک کەلتووری باوی کۆمه‌ڵگا ناتوانێت وه‌اڵمی پێداویستییه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی کۆمه‌ڵگا بداته‌وه .ته‌نانه‌ت خۆی بووه‌ت ه کێش ه و کۆسپ له‌به‌رده‌م ره‌وتی پێشکه‌وتووی کۆمه‌ڵگا .له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه هه‌ژموون و شااڵوی کەلتووری نیو لیبرالیزم ک ه له‌هه‌وڵی ل ه ره‌گ��هوه هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ته‌واوی به‌ها مرۆیی و نه‌ته‌وه‌ییه‌کانی کۆمه‌ڵگا دایه ،چه‌ندین په‌تای کۆمه‌اڵیه‌تی کوشند‌ه و مه‌ترسیداری له‌ناو کۆمه‌ڵگادا دروستکردوو‌ه و زه‌مینه‌ی الدان ه کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانی زیاتر کردووه و له‌میانه‌ی ملمالنێی نێوان کەلتووری باو و
5
نرخاندنی ساڵ
چه‌قبه‌ستووی کۆمه‌ڵگا و شااڵوی کولتووری نیولیبرالیزمدا داته‌پین و داڕووخانێکی گه‌وره‌ی ل���ه‌ڕووی به‌ها ئه‌خالقی و ئینسانییه‌کان دروس��ت��ک��ردووه .ئه‌م ه له‌کاتێکدا کۆمه‌ڵگا له‌ئاستی ت��اک ،خێزان و ت��ه‌واوی پێکهاته کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کانییه‌و‌ه پێویستی ب ه هوشیاری دیموکراتی و دیموکراتیزه‌بوونێکی به‌رده‌وام هه‌ی ه و ه���ه‌ردوو کەلتووری ملمالنێکاریش دژبه‌رییه‌کی بێسنووری کەلتووری دیموکراتی و ئ �ه‌خ�لاق��ی ئ�����ازادی ده‌ک�����ه‌ن .ئ �ه‌م �ه‌ش کۆمه‌ڵگای خستۆت ه دۆخێکه‌و‌ه ک ه به‌رده‌وام له‌خۆخواردنه‌و‌ه وداڕووخاندا بێت .له‌به‌رامبه‌ردا تێکۆشانی ئازادیخوازانه‌ی ژن��ان رۆژب��ه‌رۆژ له پێشکه‌وتن دای�ه ،به‌اڵم ئاسته‌نگییه‌کانی هێزی ده‌س �ه‌اڵت و هێرشی چه‌واشه‌کارانه‌ی مۆدێرنیته‌ی سه‌رمایه‌داری ئاسته‌نگ ه له‌به‌رده‌م یه‌کڕیزی و یه‌کێتی له‌نێوان ژناندا. هه‌ر په‌یوه‌ست به‌م دۆخه‌و‌ه له‌ساڵی ()2013 دا پانتاییه‌کانی ئ��ازادی راده‌رب��ڕی��ن تادێت به‌رته‌سکتر ده‌کرێته‌و‌ه فشاری زیاتر ده‌خرێته س��ه‌ر چ��االک��وان��ان��ی سیاسی و م �ه‌ده‌ن��ی و رۆژنامه‌وانان و لهمڕووهوه هه‌رێمی کوردستان بۆت ه خاوه‌ن چه‌ندین دۆسیه‌ی ره‌ش و دژ به پره‌نسیپه‌کانی ئازادی و مافه‌کانی مرۆڤ. ره‌وش��ی ئاسایشی هه‌رێم ل ه ساڵی ()2013 دا له‌چاو سااڵنی دیکه‌دا زیاتر به‌ره‌و نائارامی و په‌شێوی ده‌ڕوات .ل�ه‌و ساڵه‌دا چه‌ندین کاری تیرۆریستی وه‌ک تهقینهوه ،کوشت ن و رفاندن له هه‌رێمدا ئه‌نجامدراون .دیارترینیان ئه‌و ته‌قینه‌وه‌ی ه بوو ک ه لەڕۆژی ()29ی ئابی ساڵی ()2013دا هێرشێکی خۆکوژی کرایە سەر بەڕێوبەرایەتی ئاسایشی هەولێر .چەند ڕۆژێ��ک دوای هێرشە خۆکوژیەکە "هونەر حەسەن" بەڕێوەبەری كامێراكانی چاودێری به پلەی نەقیب لەماڵەکەی خۆیدا بە مردوویی دۆزرای��ەوە .هه‌روه‌ها ل ه گەڕەکی سەرچناری شاری سلێمان ی دوو تهقینهوه ئه‌نجامدرا .هه‌ر له‌و ساڵه‌دا سەرۆک عەشیرەتی غەوارە "خالیدی خولەسوور" کوژرا ،هێرش کرای ه سه‌ر "شاسوار عەبدولواحید" خاوەن ی گروپ ی كۆمپانیاكانی نالیا و بەفیشەك بریندار كرا" .زانیار به‌هادین" خوێندکاری زانکۆ کوژرا .هه‌روه‌ها راوێژكارێكی ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی گشتی ب��ارزان��ی تەرمەكەی لەشوقەیەكدا بە مردوویی دۆزرایەوە. "سەروەر حاجی رەشید" ،پاسەوانی تایبەتی جەالل تاڵەبانی لە ماڵەكەی خۆیدا كوژرا. شەوێک دوای ڕووداوەک��ە ئاسایشی سلێمانی لەڕووبەڕووبونەوەیەكی چەكداریدا كەسێكیان بەناوی "جوتیار عومەر" كوشت كە بەوتەی ئاسایش تۆمەتباربووە بە كوشتنی سەروەت حەمە رەشید. له‌گه‌رمیانیش رۆژن��ام �ه‌وان��ی گه‌نج "ک��اوه گه‌رمیانی" تیرۆر ک��را .تیرۆرکردنی کاوە گەرمیانی باشووری کوردستانی هەژاند و
نرخاندنی ساڵ 6
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
لەماوەیەکی کورتدا خۆپێشاندان و دەنگی ناڕەزایی هەموو باشووری کوردستانی گرتەوە و تا ئەمڕۆش بەردەوامە. له‌کاتێکدا دۆخی شاری که‌رکوک و شاره‌کانی دیکه‌ی ناوچ ه کێشه له‌سه‌ره‌کان له‌دژوارترین دۆخی خۆیدا ده‌ژیت که‌چی ملمالنێی ه حیزبی و ده‌سته‌گه‌رییه‌کان گه‌یشتۆته قێزه‌ونترین ئاستی خۆی کۆی ئه‌و کاران ه ئهوه دهخاتهڕوو ک ه ئاسایشی هه‌رێم روو له‌پاشه‌کشه‌یی دای ه و دۆخی نیگه‌رانی و ترس له‌ناو خه‌ڵکیدا باڵوبۆته‌وه .ئه‌مه‌ش ره‌وتی ژیان و گوزه‌رانی خه‌ڵکی شێواندوو‌ه و ناجێگیری و نائارامی باڵی به‌سه‌ر هه‌رێمه‌که‌دا کێشاوه. ل ه که‌رکوک و موسڵ و خانه‌قین و شار و شارۆچکه‌کانی دیکه‌ش لە ساڵی ( )2013دا هەموو ڕۆژێ��ک بەالنی کەمەوە لە تەقینەوە یان تیرۆرێک زیاتر ڕوویانداوە .ئه‌وه‌ی جێی سه‌رەنجیش ه زۆربەی ئەو کرده‌وە توندوتیژیانە ش����اری ک���ەرک���وک و ح����ەوزی حەمرینی گرتووەتەوە .بەتایبەتی ناوچەی خورماتوو .لەو کردەوانەدا بەدرێژایی ساڵی ( )2013هەزاران کەس بوونە قوربانی و زیانێکی بێ ئەژماری ماددی لەو ناوچانە کەوتن .دیارترین ڕووداوی ( )2013لەو ناوچانە هێرشەکەی سەر دەزگای هەواڵگری و جەواهیر مۆڵی کەرکوک بوو. بەردەوامی توندوتیژیەکان لە ساڵی ()2013دا بووە هۆکاری ئەوەی هەزاران بنەماڵەی کورد و نەتەوەکانی تر جێ و واری خۆیان بەجێبهێڵن و ڕووبکەنە شارەکانی تر. له‌کاتێکدا دۆخی شاری که‌رکوک و شاره‌کانی دیکه‌ی ناوچ ه کێشه‌له‌سه‌ره‌کان له‌دژوارترین دۆخی خۆیدا ده‌ژیت که‌چی ملمالنێی ه حیزبی و ده‌سته‌گه‌رییه‌کان گه‌یشتۆت ه قێزه‌ونترین ئاستی خۆی .به‌تایبه‌تی له‌نێوان هه‌ر پێنج پارت ه ب��راوه‌ک �هی ن��او په‌رله‌مانی هه‌رێمی کوردستان .ته‌نانه‌ت ئه‌و پارتان ه نه‌یانتوانی لیستێکی هاوبه‌ش ل ه ئاستی که‌رکوک ،موسڵ و شاره‌کانی دیک ه دروس��ت بکه‌ن .مسۆگه‌ر له پشت هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی لیستی که‌رکوکی کوردستانیدا ئه‌جیندای ده‌ره‌کی هه‌بوو ،به‌اڵم ئه‌قڵییه‌تی پاوانخوازێتی و ده‌سه‌اڵتخوازێتی پارت ه ده‌س�ه‌اڵت��داره‌ک��ان و ت �ه‌واو الوازبوونی ئینتیمای نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانیان رۆڵی سه‌ره‌کی له‌هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی لیسته‌که‌دا هه‌بوو .به‌مه‌ش ئه‌و پارت ه ده‌سه‌اڵتخوازان ه زه‌برێکی کوشنده‌ی دیکه‌یان ل ه یه‌کڕیزی و ته‌بایی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی و دۆزی که‌رکوک و موسڵ وه‌شاند. ل��ه س��اڵ��ی ()2013دا وه‌ک خه‌مناکترین ساڵی مه‌رگی که‌سایه‌تیی ه رۆشنبیرییه‌کانی
باشوور بوو ،له‌و ساڵه‌دا چه‌ندی که‌سایه‌تی رۆشنبیری ن���اوداری گه‌له‌که‌مان گیانیان له‌ده‌ستدا و مه‌رگی هه‌ریه‌که‌یان بوو‌ه کۆستێکی مه‌زنی گ�ه‌ل .نووسه‌ر و رۆمانووس ئه‌حالم مه‌نسوور ،هونه‌رمه‌ندی سینه‌ماکار تەها کەریمی ،هونەرمەندی شانۆ و دراما سەاڵح بااڵبەرز ،نووسەر و سیاسەتمەدار فه‌له‌كه‌ددین كاكه‌یی ،شاعیر شێرکۆ بێکەس ،هونەرمەندی گۆرانیبێژ حەمەی نێرگز ،هونەرمەندی شانۆ و سینه‌ما جیهاد دڵپاك ،هونه‌رمه‌ندی میللی جه‌الل سه‌عید کۆچی دواییان کرد .یه‌کێک له‌دوایین ڕووداو‌ه دڵتەزێنه‌کانی ساڵی ()2013 کۆچی دوایی رۆژنامه‌وان کیومه‌رس حوسێن مەنسووری بوو کە لەپاش ملمالنێیەکی زۆر لەگەڵ نەخۆشیدا ،به‌بێ ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێم خاوه‌ندارێتی ل ه ژیانی ئه‌و رۆژنامه‌وانه بکه‌ن کۆچی دوای��ی ک��رد .له‌ده‌ستدانی ئه‌و که‌سایه‌تیی ه رۆشنبیرییان ه له‌ساڵێکدا خه‌مگینی و هه‌ژاندنێکی گه‌وره‌ی جه‌ماوه‌ریشی دروست کرد ک ه سه‌رجه‌میان وه‌ک به‌های مه‌عنه‌وی ه�ه‌ر‌ه مه‌زنی گه‌له‌که‌مان مه‌رگیان زیانێکی گهوره بوو ل ه کایه‌ی رۆشنبیری گه‌له‌که‌ماندا. ئه‌وه‌ی پیویست ه بکرێت پێکهێنانی کابینه‌ی حکومه‌تێک ه ک ه چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانه‌کان به‌بنه‌ما وه‌ربگرێت نه‌ک ئیداره‌کردنی قه‌یرانه‌کان ،حکومه‌تێک بێت شه‌فافیه‌ت ل ه بودج ه و داهاته‌کاندا هه‌بێت ،دادپه‌روه‌ری و یه‌کسانی به‌جێبێنێت نه‌ک گه‌نده‌ڵی و نایه‌کسانی په‌ر ه پێبدات بێگومان ب��اش��ووری کوردستان له‌سه‌رجه‌م کایه‌کانی ژیاندا کێش ه و گرفت و ناکۆکی و ملمالنێ و قه‌یرانه‌کان تا دێت به‌سه‌ر یه‌کدا که‌ڵه‌که ده‌بن و قووڵده‌بنه‌و‌ه و بێ ئه‌وه‌ی ئاراسته‌ی چاره‌سه‌ری بگرن به‌بنبه‌ستبوون گه‌یشتوون، ب�ه‌اڵم ناڕه‌زاییه‌کانیش ده‌ستیانپێکردوو‌ه و تادێت زیاتر شێوه ده‌گرێت و زیاتر قووڵتر و فراوانتر دهبێتهوه .ناڕه‌زایه‌تیی ه جه‌ماوه‌رییه‌کان له‌به‌رامبه‌ر شه‌هیدکردنی رۆژن��ام�ه‌وان کاوه گه‌رمیانیدا چ له‌ڕووی چه‌ندایه‌تی و چ له‌ڕووی چۆنایه‌تییه‌وه ،ئهوه ده‌خه‌نه‌ڕوو ک ه رۆحی ()17ی شوبات ئێستا ب ه گوڕتر و چوست و چاالکتر ده‌گه‌ڕێت!!... له کاتێکدا ئێم ه پێده‌نێن ه ساڵی ( )2014و ئه‌وا زیاتر ل ه سه‌د رۆژ به‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانیدا تێده‌په‌ڕێت ک��ه چ��ی هێشتا سه‌رۆکی په‌رله‌مان و جێگر و سکرتێره‌که‌ی ده‌ستنیشاننه‌کراوه ،هێشتا به‌فه‌رمی حکومه‌تی نوێ پێکنه‌هاتووه .وه‌کو دیار‌ه ده‌سه‌اڵتداران له درێژبوونه‌وه‌ی ماوه‌ی حکومه‌تی کاربه‌ڕێکه‌ردا سوودمه‌ندن ،بۆی ه بێگوێدان ه به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی
Roji_Wilat@yahoo.com
گه‌ل و زۆر خه‌مساردان ه خه‌ریکی ملمالنێن بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ریه‌که‌یان زۆرترین پۆست و ئیمتیازات وه‌ربگرن .ئیتر ئه‌وه‌نده‌ی دابه‌شکردنی پۆسته‌کان بوونه‌ت ه جێی گفتوگۆ و مژاری دانوستاندنه‌کان، ئه‌وه‌ند‌ه به‌رنامه‌ی کاری داهاتووی حکومه‌ت و دانانی نه‌خشه‌ڕێیه‌ک بۆ چاره‌سه‌رکردنی ئه‌و دۆخ ه قه‌یراناوییه‌ی ک ه هه‌رێمی کوردستانی گرتۆته‌و‌ه نه‌بۆت ه جێی گفتوگۆ و م��ژاری دانوستانه‌کان .مسۆگه‌ر ئه‌و حکومه‌ت ه هه‌ر چ ناوێکی لێبنرێت ئه‌گه‌ر قه‌یرانه‌کان به‌شێوه‌یه‌کی ریشه‌یی چاره‌سه‌ر نه‌کات و ببێت ه حکومه‌تی ئیداره‌کردنی قه‌یرانه‌کان ئه‌وا مسۆگه‌ر ناتوانێت سه‌رکه‌وتوو ببێت .ئیتر ناکرێت باشووری کوردستان هه‌ربه‌مشێوه‌ی ه وه‌کو ئێستا له‌و دۆخ ه قه‌یراناوییه‌دا بژیت .بۆی ه ئه‌وه‌ی پیویسته بکرێت پێکهێنانی کابینه‌ی حکومه‌تێک ه که چاره‌سه‌رکردنی قه‌یرانه‌کان به‌بنه‌ما وه‌ربگرێت نه‌ک ئیداره‌کردنی قه‌یرانه‌کان ،حکومه‌تێک بێت شه‌فافیه‌ت ل ه بودج ه و داهاته‌کاندا هه‌بێت، دادپ���ه‌روه‌ری و یه‌کسانی به‌جێبێنێت نه‌ک گه‌نده‌ڵی و نایه‌کسانی په‌ر‌ه پێبدات ،ماف و ئازادییه‌کان بپارێزێت نه‌ک پێشێلکاری له به‌رامبه‌ر ب ه ماف و ئازادییه‌کاندا ئه‌نجامبدات. ئێم ه ل���ه‌و ب��اوه‌ڕی��ی��ه‌دای��ن ک�� ه داڕش��ت��ن��ی ده‌س��ت��وورێ��ک��ی دیموکراتی ل�ه‌پ�ه‌رل�ه‌م��ان و داڕشتنی نه‌خشه‌ڕێیه‌ک یان به‌رنامه‌یه‌کی روون و کرداریی ل ه الی �ه‌ن کابینه‌ی هه‌شته‌مه‌وه ئه‌رکی ه �ه‌ر‌ه به‌په‌له‌ی قۆناخی داهاتووی ب�ه‌رده‌م ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمی کوردستانه. هه‌روه‌ها ل ه ئاستی دادوه‌ریشدا پێویست ه له‌ژێر کاریگه‌ری و هه‌ژموونی حزبی رزگار بکرێت و دژ به‌گه‌نده‌ڵی و پێشێلکارییه‌کانی ماف و ئازادییه‌کانی مرۆڤ خاوه‌ن رۆڵ بێت و ماف و سامان و داهات ه گشتییه‌کان بپارێزێت .له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه؛ جه‌خت له‌سه‌ر ئهوه ده‌که‌ینه‌وه پێویسته چیتر کۆبوونه‌وه‌کانی په‌رله‌مان و ک ه پێکهێنانی حکومه‌ت دوانه‌خرێت. پارتی دیموکراتی کوردستان له‌ناو حکومه‌تی هه‌رێمدا رێگ ه نادات پارتی چاره‌سه‌ری مۆڵه‌تی یاسایی وه‌ربگرێت پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستانیش وه‌ک پارتێکی ئازادیخواز و تێکۆشه‌ری رێگای ئازادی و یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتی ل ه ساڵی ()2013دا ب ه ئیراد‌ه و باوه‌ڕمه‌ندییه‌کی مهزنهوه له‌پێناو ماف و ئازادییه‌کانی گه‌له‌که‌ماندا له‌ناو تێکۆشانێکی شکۆمه‌ندانه‌دا بوو .له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و تێکۆشانه‌ی ئێمه‌دا پارت ه ده‌سه‌اڵتخواز و پاوانخوازه‌کانی هه‌رێم فشار و گوشارێکی زۆریان خستۆت ه سه‌ر ئه‌ندام و الیه‌نگرانمان و له‌و ساڵه‌دا به‌ده‌یان جار ئه‌ندامانمان رووبه‌ڕووی هێرش و په‌الماری هێزه‌کانی سه‌ر به‌و الیه‌نانه
Roji_Wilat@yahoo.com
بوونه‌ته‌وه .به‌تایبه‌تی له‌الیه‌ن هێزه‌کانی پارتی دیموکراتی کوردستانهوه هه‌ڤااڵن و الیه‌نگرانمان به‌بێ هۆ و ل ه ده‌ره‌وه‌ی یاسا زیندانی کراون و سوکایه‌تیان پیکراوه. له‌الیه‌کی دیکه‌وه؛ هه‌ر به‌مه‌به‌ستی په‌راوێزخستن و کۆسپ خستن ه ب���ه‌رده‌م ک��ار و خه‌باتی سیاسی و یاسایی پارتی چاره‌سه‌ری ،پارتی دیموکراتی کوردستان له‌ناو حکومه‌تی هه‌رێمدا رێگ ه نادات پارتی چاره‌سه‌ری مۆڵه‌تی یاسایی وه‌ربگرێت .ئه‌م ه له‌کاتێکدا هه‌موو پێداویستییه یاساییه‌کانی مۆڵه‌ت وه‌رگرتنمان ب ه حکومه‌تی هه‌رێم داوه و چه‌ندین جاریش ه به‌شێوه‌یه‌کی فه‌رمی به‌شداری ل ه هه‌ڵبژاردنه‌کانی هه‌رێمی کوردستان و ئێراقمان کردووه. وه‌ک پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان له‌قۆناخی داهاتووشدا له‌سه‌ر بنه‌مای پره‌نسیپی ئۆپۆزسیۆنبوونی دیموکراتیانه‌دا کار و خه‌باتی دیموکراتیانه‌ی خۆمان له‌ناو جه‌ماوه‌ر په‌ر ه پێده‌ده‌ین ئێم ه وه‌کو پارتی چاره‌سه‌ری ل ه تێکۆشانی یازد‌ه ساڵه‌ی خۆماندا هیچ کۆسپ و ئاستنه‌گی و فشار و گوشارێک نه‌یتوانیو‌ه ل ه خه‌بات و تێکۆشان س��اردم��ان بکاته‌وه ،هیچ شتێک نه‌یتوانیو‌ه ئێم ه له‌راسته‌ڕێی تێکۆشانی ئ��ازادی��خ��وازان �ه‌م��ان ب���ه‌دوورم���ان بخاته‌وه. بۆی ه ده‌بێت ده‌سه‌اڵتدارانی هه‌رێمیش ئه‌و راستی ه باش ده‌رک پێبکه‌ن ک ه ئێم ه خاوه‌ن ب��اوه‌ڕی و ئیراد‌ه و هیوا و وزه‌یه‌کی مه‌زنی تێکۆشانین ،هه‌ڵقواڵوی ئازار و ئاواته‌کانی ئه‌م گه‌له‌ین ،ئه‌وه‌ی ره‌وایه‌تی و واتا ب ه تێکۆشانی ئازادیخوازان ه و نه‌ته‌وه‌ییمان ده‌دات ته‌نیا خۆمان و گه‌له‌که‌مانین .مێژووی مرۆڤایه‌تی ئ�ه‌وه‌ی سه‌لماندوو‌ه ک ه هیچ ده‌سه‌اڵتدارێک نه‌یتوانیو‌ه تاسه‌ر ب ه سیاسه‌تی سته‌مکاری و ن��ادادی و پاوانخوازانه‌ی خۆی له‌سه‌ر پێ بمێنێته‌و‌ه و خۆی رابگرێت .ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه ته‌نیا و ته‌نیا ئیراده‌ی ئازادیخوازانه‌ی گه‌ل و هێزه ئازادیخوازه‌کانه. له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه؛ وه‌ک پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان له‌قۆناخی داهاتووشدا له‌سه‌ر بنه‌مای پره‌نسیپی ئۆپۆزسیۆنبوونی دیموکراتیانه‌دا کار و خه‌باتی دیموکراتیانه‌ی خۆمان له‌ناو ج�ه‌م��اوه‌ر پ �ه‌ر‌ه پێده‌ده‌ین و هه‌موو هه‌وڵێکمان ئه‌وه‌ی ه ک ه ئه‌رکی نه‌ته‌وه‌یی و دیموکراتیانه‌ی خۆمان به‌جێبێنین و رۆڵی خۆمان ل ه به‌ئیراده‌بوونی گه‌لدا بگێڕین. دوای ئ��ه‌وه‌ی حکومه‌ت و ده‌وڵ�ه‌ت��ی تورک به‌هاوکاری ناتۆ له‌ساڵی ()2012دا له‌پیالنی له‌ناوبردنی ته‌ڤگه‌ری ئ��ازادی��خ��وازی گه‌لی کوردستان شکستیهێنا ،له‌الیه‌که‌و‌ه ناچاری
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
دانوستان و دیالۆگ بوون له‌گه‌ڵ رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجاالن له‌ئیمراڵی و له‌الیه‌کی دیکه‌شه‌وه؛ هه‌وڵیاندا به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ک بێت زه‌بر ل ه ته‌ڤگه‌ری ئازادی بوه‌شێنن .کاتێکیش له کوردستاندا پیالنگێڕییه‌کانیان پووچه‌ڵکرایه‌وه، ئه‌مجاره‌یان ل ه ئه‌وروپا پیالنێکی تیرۆریستانه‌یان ئه‌نجامدا .ل��ه‌رۆژی ()9ی مانگی کانوونی دووه‌مدا ل ه پاریسی پایته‌ختی فه‌ڕه‌نسادا له نووسینگه‌ی راگه‌یاندنی کوردستان ل ه ناوچه‌ی ( )Gare du Nordل ه ئه‌نجامی هێرشێکدا سێ ژن ه شۆڕشگێڕی کورد؛ ئه‌ندامی ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری پارتی کرێکارانی کوردستان (پ��ەك��ەك��ە) (ساکین ه جانسز) ،نوێنه‌ری کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان (كەنەكە) له پاریس( ،فیدان دۆغان) و کچ ه چاالکوانی گه‌نج و ئه‌ندامی ته‌ڤگه‌ری گه‌نجان (له‌یال شایله‌مه‌ز) تیرۆر کران. نزیکه‌ی ساڵێک به‌سه‌ر ئه‌و تاوانه مه‌زنه‌دا تێده‌په‌ڕێت هێشتا تاوانبارانی پشت ئه‌و کار ه تیرۆریستیی ه ئاشکرا نه‌کراون و به‌شاراوه‌یی ماونه‌ته‌وه. ئه‌مه‌ش ئه‌و ه دهخاتهڕوو ک ه هه‌م دادگای فه‌ڕه‌نسا له‌ژێر کاریگه‌ری هێز ه هه‌ژموونگه‌را و شه‌ڕانگێزه‌کان دایه ،هه‌میش وه‌کو دیار ه ئه‌و تاوانه به‌هه‌ماهه‌نگی چه‌ندین هێز و الیه‌ن له تورکیا و ئه‌وروپا ئه‌نجامدراوه ئ���ه‌و پ��ی�لان � ه ت��ی��رۆری��س��ت��ی��ی��ه په‌یامێکی دووژمنکارانه‌ی هێزه تاریکه‌کان بوو بۆ گه‌لی کوردستان و ته‌ڤگه‌ر‌ه ئازادیخوازه‌که‌ی و هه‌موو جیهان ک ه هه‌رچه‌ند‌ه کورد ئاماده‌ی دیالۆگ و به‌ئاشتی چاره‌سه‌رکردنی دۆزه‌که‌ی بێت ،ئه‌وا هێشتا هێزه تاریکه‌کان پێداگرن له‌سه‌ر تێکدانی ئه‌و زه‌مین ه ئاشتیخوازییه‌ی که‌وا رێبه‌ری گه‌لی ک��ورد ره‌خساندوویه‌تی .هه‌روه‌ها ئه‌و کاره تیرۆریستیی ه ئه‌و په‌یامه‌شی به‌هه‌موو الیه‌کدا ک ه له‌ده‌ره‌وه‌ی تورکیاش هێزگه‌لێک هه‌ن که به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانیان له‌گه‌ڵ شه‌ڕ و پێکدادانه، نه‌ک چاره‌سه‌ری پرسی کورد به‌رێگه‌ی ئاشتی و دیموکراتی .له کاتێکدا نزیکه‌ی ساڵێک به‌سه‌ر ئه‌و تاوان ه مه‌زنه‌دا تێده‌په‌ڕێت هێشتا تاوانبارانی پشت ئ�ه‌و ک��ار‌ه تیرۆریستییه ئاشکرا نه‌کراون و به‌شاراوه‌یی ماونه‌ته‌وه. ئه‌مه‌ش ئ �هوه ده‌خ��ات��ه‌‌ڕوو ک ه هه‌م دادگ��ای فه‌ڕه‌نسا له‌ژێر کاریگه‌ری هێزه هه‌ژموونگه‌را و شه‌ڕانگێزه‌کان دایه ،هه‌میش وه‌کو دیار‌ه ئه‌و تاوانه به‌هه‌ماهه‌نگی چه‌ندین هێز و الیه‌ن له تورکیا و ئه‌وروپا ئه‌نجامدراوه. بێگومان ئه‌و تاوان ه ره‌ش ه له‌ئاستی کوردستان و جیهاندا رووبه‌ڕووی ناڕه‌زایه‌تییه‌کی جه‌ماوه‌ری و نێونه‌ته‌وه‌یی بووه‌و‌ه و وه‌ک رۆژێکی ره‌شی
7
نرخاندنی ساڵ
نه‌ته‌وه‌یی گه‌له‌که‌مان ماته‌مگێڕبوو .ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ی خسته‌ڕوو ک ه ته‌ڤگه‌ری ئازادی و گه‌لی کوردستان و ویژدانی مرۆڤایه‌تی به‌شێوه‌یه‌کی شکۆدار خاوه‌ندارێتی ل ه شه‌هیدانی رێگای ئازادی ده‌کات و وه‌ک شه‌رمه‌زاری و له‌که‌یه‌کی ره‌ش به‌ڕووی تاوانبارانی ئه‌و تاوان ه مه‌زنه‌دا ده‌مێنێته‌وه. ئه‌و دۆخه‌ی ئێستای حکومه‌تی تورکیا ک ه ملمالنێیه‌کی چڕ و دژوار له‌نێوان تاقمی فه‌تحوڵاڵ گوله‌ن و ئاکه‌په‌دا په‌ره‌یسه‌ندووه له بنچینه‌دا ملمالنێیه‌کی پاوانخوازی و ده‌سه‌اڵتخوازییه ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان به‌وردی راوه‌سته‌ی له‌سه‌ر ئه‌و پالنگێڕیی ه کرد و ئامانج ه شاراوه‌کان و هێزه‌کانی پشت ئه‌و تاوانانه‌ی ئاشکرا کرد و رایگه‌یاند ک ه ئه‌و تاوانان ه هه‌م درێژکراوه‌ی پیالنگێڕی نێوده‌وڵه‌تیی ه و هه‌میش به‌شێک ه ل ه پیالنگێڕییه‌کی نوێ بۆ تێکدانی پێواژۆی دیالۆگ و دانوستانه‌کان ک ه له‌ئیمراڵی به‌ڕێو‌ه ده‌چن. له ئه‌نجامی ئه‌و دیالۆگ و دانوستانانه‌ی له ئیمرالی به‌ڕێوه‌چوون ،ل ه رۆژی جه‌ژنی نه‌ورۆزی ()2013دا و ب ه ئاماده‌بوونی زیاتر ل ه میلیۆن و نیوێک ل ه گۆڕه‌پانی پیرۆزباییه‌کان ل ه ئامه‌د و سه‌یرکردن و گوێگرتنی ملیۆنان که‌سیش له‌رێگه‌ی که‌ناڵ ه ته‌له‌فیزیۆنی و رادیۆییه‌‌کانه‌وه له‌الیه‌ن ئه‌و شانده‌ی پارتی ئاشتی و دیموکراتی ب�ه‌ده‌پ� ه که س �ه‌ردان��ی ئیمرالیان کردبوو، په‌یامێکی مێژوویی گرنگی‌رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجه‌الن خوێندرایه‌وه .ئه‌مه‌ش له ئاستی کوردستان ،تورکیا ،خۆرهه‌اڵتی ناوین و جیهاندا ده‌نگدانه‌وه‌یه‌کی مه‌زنی دایه‌و‌ه و لێکدانه‌وه و شرۆڤه‌ی زۆری له‌سه‌ر کرا .به‌م په‌یام ه پێواژۆی دیالۆگ و دانوستانه‌کانی نێوان الیه‌نی کورد و ده‌وڵه‌تی تورکیا چووه قۆناخێکی دیکه‌وه .په‌یامی رێبه‌ری گه‌لی کورد وه‌ک مانیفێستۆیه‌کی ئازادی و ئاشتی و دیموکراتی به‌ناواخنێکی چڕوپڕه‌و‌ه بانگه‌شه‌ی ده‌ستپێکردنی سه‌رده‌مێکی نوێی راگه‌یاند. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی په‌یامه‌که‌ی نه‌ورۆز ل ه ئاستی کوردستان و تورکیا و خۆرهه‌اڵتی ناوین و جیهاندا پشتیوانییه‌کی نیشتمانی و نه‌ته‌وه‌یی و نێونه‌ته‌وه‌یی و نێوده‌وڵه‌تی له‌گه‌ڵ خۆیدا هێنا که چی حکومه‌ت و ده‌وڵه‌تی تورکیا له کرداردا هه‌نگاوی پێویستیان نه‌هاوێشت ،به‌ڵکو له‌سه‌ر بنه‌مای کات قازانجکردن و خۆدزینه‌وه له‌و کارنامه‌یه‌ی که‌وا بۆ له‌یه‌کتێگه‌یشتن و هه‌ماهه‌نگی له‌ئارادابوو هه‌ڵسوکه‌وتی کرد .ئه‌مه ل ه کاتێکدا الیه‌نی کورد به‌وپه‌ڕی نیازمه‌ندی و پێداگرییه‌و‌ه هه‌نگاوی پێویستی هاویشت و
نرخاندنی ساڵ 8
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
هاوکات له‌گه‌ڵ ئاگربه‌ستدا ،ده‌ستی به‌کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی گه‌ریال بۆ ئه‌ودیو سنووره‌کانی باکووری کوردستان و تورکیا کرد .له‌به‌رامبه‌ر ئ���ه‌وه‌دا پێویستبوو حکومه‌ت و ده‌وڵ��ه‌ت هه‌نگاوی کرداری له‌ڕووی سه‌ربازی و سیاسی و یاسایی و ده‌ستوورییه‌وه بهاوێژێن .نه‌ک هه‌ر هه‌نگاوی نه‌هاویشت به‌ڵکو ئاراسته‌ی شه‌ڕی گۆڕی؛ هاوکات له‌گه‌ڵ هێرشی به‌رده‌وامی فڕۆکه جه‌نگییه‌کان بۆ سه‌ر هه‌رێمه‌کانی پاراستنی میدیا ،له‌رێگه‌ی پشتیوانیکردنی گروپ ه چه‌ته و تیرۆریستییه‌کان قورسایی شه‌ڕه‌کان ی له‌سه‌ر رۆژئ��اوای کوردستان چڕکرده‌وه .واتا شه‌ڕی ل ه باکووری کوردستانهوه گواسته‌و‌ه رۆژئاوای کوردستان. ئ��ه‌و دۆخ���هی ئێستای حکومه‌تی تورکیا ک ه ملمالنێیه‌کی چڕ و دژوار له‌نێوان تاقمی فه‌تحوڵاڵ گوله‌ن و ئاکه‌په‌دا په‌ره‌یسه‌ندووه ل��ه بنچینه‌دا ملمالنێیه‌کی پ��اوان��خ��وازی و ده‌سه‌اڵتخوازییه ،هه‌ر دوو باڵی فاشیزمی سه‌وز سااڵنێک ه له‌به‌رامبه‌ر ب ه دۆزی ئازادیخوازی گه‌لی کورددا له‌نێو رێککه‌وتنێكی هه‌مه‌الیه‌نەدا بوون، ئێستاش ک ه سیاسه‌تی قڕکردنیان له‌به‌رامبه‌ر گه‌لی ک��ورد و ته‌ڤگه‌ر‌ه ئ��ازادی��خ��وازه‌ک�هی شکستیهێنا ،هه‌وڵده‌ده‌ن ئۆباڵی ئه‌و شکسته بخه‌ن ه ئه‌ستۆی یه‌کتر .مسۆگه‌ر ئه‌و دۆخه نوێیه‌ی تورکیا هه‌ژاندنێکی سیاسی و ئابووری مه‌زن ل ه تورکیا و کوردستان دروست ده‌کات و پێگه‌ی ئێستای هه‌ردوو باڵی ئیسالمی سیاسی الوازتر ده‌بێت و ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی ده‌رفه‌تی مه‌زن بۆ گه‌لی کوردستان و ته‌ڤگه‌ر‌ه ئازادیخوازه‌که‌ی ده‌ره‌خسێت ک ه هه‌نگاوی زیاتر به‌ره‌وپێشه‌وه بنێت. ته‌نیا ل ه باشووری کوردستاندا ( )1.006667ملیۆنێک و شه‌ش هه‌زار و شه‌ش سه‌د و شه‌ست و حه‌وت واژۆ بۆ ئازادی رێبه‌ر ئۆجاالن کۆکرایه‌وه هه‌ر له‌هه‌مان ساڵدا که‌مپینێکی به‌رفراوان بۆ ئازادی رێبه‌ری گه‌لی کورد عه‌بدوڵاڵ ئۆجاالن له‌ئه‌وروپا و‌ئه‌مریکای التین و ئاسیا به‌ڕێوه‌چوو و ئه‌نجامی گرنگ و هێژای له ئاستی جیهاندا به‌ده‌ستهێنا .له‌باشووری کوردستانیشدا وه‌ک چۆن پێشوازییه‌کی جه‌ماوه‌ری له‌الیه‌ن گه‌ل و الیه‌ن ه سیاسییه‌کان ل ه په‌یامه‌که‌ی نه‌ورۆز کرا و ب ه په‌یامێکی ئازادیخوازان ه و ئاشتیخوازانه‌ی گه‌لی ک��ورد بۆ چ��اره‌س�ه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی کورد و به‌یه‌که‌وه‌ژیانی ئازادانه‌ی گه‌الن بینرا .ئه‌وا به‌شێوه‌یه‌کی به‌رفراوانیش به‌شداری ل ه که‌مپینی "ئازادی بۆ به‌ڕێز عه‌بدوڵاڵ ئۆجاالن و زیندانیی ه سیاسییه‌کانی باکووری کوردستان" ب��وو .ه�ه‌ر ته‌نیا ل ه ب��اش��ووری کوردستاندا ( )1.006667ملیۆنێک و شه‌ش ه �ه‌زار و
شه‌ش سه‌د و شه‌ست و حه‌وت واژۆ بۆ ئازادی رێبه‌ر ئۆجاالن کۆکرایه‌وه .ئه‌و که‌مپین ه هه‌م له‌الیه‌ن ج �ه‌م��اوه‌ری گه‌له‌که‌مان و هه‌میش له‌الیه‌ن په‌رله‌مانتاران و به‌رپرسانی حکومه‌تی هه‌رێم و نووسه‌ران و رۆژنامه‌وانانه‌و‌ه پێشوازی و پشتیوانییه‌کی مه‌زنی لێوه‌کرا. ه��ه‌ر ل �ه‌چ��وارچ��ێ��وه‌ی پ��ێ��واژۆی دی��ال��ۆگ و چ��اره‌س�ه‌ری دیموکراتیانه‌ی پرسی ک��ورددا هاوکات له‌گه‌ڵ دروستبوونی کۆمسیۆنی دانایان ل ه باکووری کوردستان و تورکیا ،سێ کۆنفرانس به‌مه‌به‌ستی پێشخستنی که‌شوهه‌وا و پرۆژه‌ی چاره‌سه‌ری دیموکراتیان ه و به‌یه‌که‌وه ژیانی گه‌الن ل ه ئامه‌د ،ئه‌نقه‌ره و برۆکسل به‌ڕێوه‌چوو. ئه‌مه‌ش پشتیوانییه‌کی به‌هێزی پێواژۆیه‌ک ه بوو. کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان که‌نه‌که‌ش ل ه سێزده‌مین کۆبوونه‌وه‌ی گشتی خۆیدا که له رۆژان��ی ( 25و )26ی گواڵن ل ه برۆکسل به‌ڕێوه‌چوو پشتیوانییه‌کی به‌هێزی پێواژۆی دیالۆگ و ئاشتی کرد و رایگه‌یاند ک ه ئه‌و ئینسیاتیڤ ه نوێیه‌ی بزووتنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه‌یی باکوور ب ه ڕه‌واو ماقوڵ ده‌بینن و پشتیوانی لێ ده‌که‌ن ،بانگی هێز و که‌سایه‌تی ه نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانیه‌کانیان کرد ک ه له‌ناوخۆیاندا یه‌کێتییه‌کی پته‌و و کامڵ پێکبێنن تا ئه‌و هه‌وڵ و پرۆسه‌ی ه سه‌ربکه‌وێ .هه‌روه‌ها بانگی ده‌وڵه‌تی تورکیاشی کرد ک ه داخ��واز‌ه ره‌وا و دیموکراسیه‌کانی کوردستانیان جێبه‌جێ بکرێن و ل ه سه‌ره‌تادا به‌ڕێز ئۆجاالن و هه‌موو زیندانیانی سیاسی ئازاد بکه‌ن. هه‌رچه‌ند‌ه پێویست بوو له ساڵی ()2013دا کۆنفڕانس یان کۆنگره‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی له‌نێوان الیه‌نه‌کان ببه‌سترێت و تێیدا ستراتیژییه‌کی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی و هاوخیتابییه‌ک دابڕێژرێت و گه‌لی کوردیش ببێت ه خاوه‌ن چه‌ندین دام �ه‌زراوه‌ی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانی هاوبه‌ش، به‌اڵم به‌هۆی هه‌ڵوێستی به‌رژه‌وه‌ندیپه‌رستی هه‌ندێک پارت و الیه‌نی کوردی و ده‌ستێوه‌ردانی به‌رده‌وامی ده‌ره‌ک��ی ،نه‌توانرا کۆنفڕانس یان کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی به‌ڕێو‌ه بچێت .ئه‌مه‌ش بوو‌ه مایه‌ی نیگه‌رانییه‌کی زۆری گه‌له‌که‌مان. ئێم ه وه‌ک پارتی چاره‌سه‌ری له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌داین ک� ه ه��ۆک��اری بنچینه‌یی دره‌نگخستن یان ئه‌نجامنه‌دانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌قڵییه‌تی پاوانخوازی و به‌رژه‌وه‌ندیخوازی و وابه‌سته‌یی هه‌ندێک الیه‌نه‌ی سیاسی ک��ورده ،ئه‌مه‌ش زه‌مینه‌ی ده‌س��ت��ێ��وه‌ردان��ی ده‌ره‌ک���ی رژێمه داگیرکه‌ره‌کانی سه‌ر کوردستانه. هه‌روه‌ها له ساڵی ()2013دا بۆ جاری یه‌که‌م له‌مێژوودا رێبه‌رێکی گه‌لی کورد ک ه (رێبه‌ر ئۆجاالن)ه له‌الیه‌ن گۆڤاری تایمزه‌و‌ه به‌یه‌کێک ل ه ( )100که‌سی ناسراوی جیهانه‌و‌ه ناسراوه. ئه‌مه‌ش به‌هۆی خه‌بات و تیکۆشانی نه‌پساوه‌ی ده‌یان ساڵه‌یه‌وه بوو ،به‌هۆی شۆڕشی ئازادیخواز
Roji_Wilat@yahoo.com
و سه‌رکه‌وتنه‌کانییه‌وه ،پابه‌ندی گه‌ل و گه‌ریال ب ه رێبازی رێبه‌ر ئۆجا‌النه‌و‌ه هه‌ڵبژێردراوه. ل�ه‌الی�ه‌ک��ی دی��ک��هوه؛ له‌ئاستی پەرلەمانی ئەوروپادا پێشکه‌وتنێکی گرنگ سه‌باره‌ت به ته‌ڤگه‌ری ئازادیخوازی گه‌لی کوردستان روویدا ک ه بەزۆرینەی دەنگ پەكەكەی لە لیستی تیرۆر دەرخست. ل ه مانگی نیساندا ئه‌نجوومه‌نی په‌رله‌مانی ئ �ه‌وروپ��ا راپ��ۆرت��ی تورکیای په‌سند ک��رد، راپۆرته‌ک ه ب ه پێشنیاری ده‌رخستنی (پەكەكە) ل ه لیستی تیرۆر به‌رێژه‌ی ( )150به‌رامبه‌ر به ( )11ده‌نگ په‌سند کرا. له‌الیه‌کی دیکه‌وه؛ له‌چوارچێوه‌ی رێککه‌وتنێکی پیالنگێڕانه‌دا هاوکات له‌گه‌ڵ راگرتنی په‌خشی که‌ناڵی ئاسمانی رۆژتیڤی ،په‌خشی هه‌ردوو که‌ناڵی نوچه‌تیڤی و ئێم ئێم سی له‌الیه‌ن دادگای دانیمارکه‌و‌ه راگیرا .ئه‌مه‌ش بوو‌ه له‌که‌یه‌کی دیکه‌ی ره‌ش به‌نێوچه‌وانی دیموکراسیه‌ته‌که‌ی ئ �ه‌وروپ��اوە .له‌به‌رامبه‌ر ئ��ه‌وه‌دا گه‌لی کورد و میدیاکار‌ه ئازادیخوازه‌کانی؛ دوو که‌ناڵی دیکه‌یان به‌ناوه‌کانی مه‌دنوچ ه و مه‌دموزیکیان کرده‌و‌ه و ده‌ستیان به‌په‌خشی خۆیان کرد. رژێمه‌کانی تورکیا ،سعودیه ،قه‌ته‌ر و چه‌ندین هێزی دیک ه له‌رێگه‌ی ئابڵۆقه‌ی ئابووری و سیاسی و دیبلۆماسی و داخستنی سنووره‌کان و هاوکاریکردنی راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆی گروپ ه چه‌ته و تیرۆریسته‌کان هه‌وڵی زۆریاندا تا ئیراده‌ی ئازادیخوازی شۆڕشگێڕانه‌ی گه‌له‌که‌مان ل ه رۆژئاوای کوردستان و سوریا تێکبشکێنن ل ه رۆژئاوای کوردستانیشدا شۆڕشی ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان تادێت زیاتر په‌ره‌ده‌سێنێت و زیاتر به‌رخۆدان ه شکۆداره‌که‌ی له‌ئامانجه‌کانی نزیک دهبێتهوه و ده‌سکه‌وته‌کان زیاتر و زیاتر ده‌ب��ن .یه‌کینه‌کانی پاراستنی گه‌ل و گه‌له شۆڕشگێڕه‌که‌‌مان له‌سه‌ره‌تای ئه‌مساڵه‌و‌ه تا ئێستا ،هاوشێوه‌ی سااڵنی پێشووتر ،له‌نێو به‌رخۆدانێکی شۆڕشگێڕانه‌ی مه‌زندا بوون. هێزه‌کانی یه‌په‌گه ،یه‌په‌ژ‌ه و ئاسایش به قاره‌مانێتی و فیداکارییه‌کی مهزنهوه رۆژانه گه‌له‌که‌مانیان له‌هێرش و شااڵوه‌کانی هێزه‌کانی رژێم و گروپ ه چه‌ت ه و تیرۆریسته‌کان و الیه‌نه کوردیی ه به‌کرێگیراوه‌کان ده‌پاراست .هاوکات له‌میانه‌ی ئه‌نجامدانی چه‌ندین شااڵو و هه‌ڵمه‌تی شۆڕشگێڕانه‌دا چه‌ندین گوند و ناوچه‌ی رزگار کردووه .به‌تایبه‌تی هه‌رێمه‌کانی ته‌لکۆچه‌ر و سه‌رێکانی ک ه له‌ئاکامی به‌رخۆدانێکی مێژووییدا رزگار کران. له الیه‌کی دیکه‌وه؛ له‌به‌رامبه‌ر ئه‌و به‌رخۆدانه شۆڕشگێڕییه‌ی گه‌له‌که‌ماندا ،چه‌ندین هێزی
Roji_Wilat@yahoo.com
ناوخۆیی و هه‌رێمی و نێوده‌وڵه‌تی ل ه هه‌وڵی تێکشکان و بێواتاکردنی ئ �ه‌و به‌رخۆدانه دابوون ،به‌تایبه‌تی رژێمه‌کانی تورکیا ،سعودیه، قه‌ته‌ر و چه‌ندین هێزی دیک ه له‌رێگه‌ی ئابڵۆقه‌ی ئابووری و سیاسی و دیبلۆماسی و داخستنی سنووره‌کان و هاوکاریکردنی راسته‌وخۆ و ناراسته‌وخۆی گروپ ه چه‌ت ه و تیرۆریسته‌کان هه‌وڵی زۆری��ان��دا تا ئ��ی��راده‌ی ئازادیخوازی شۆڕشگێڕانه‌ی گه‌له‌که‌مان ل� ه رۆژئ���اوای کوردستان و سوریا تێکبشکێنن ،به‌اڵم رێک به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌وڵه‌کانیان ئه‌و ئیراده‌ی ه تا دێت تۆکم ه و به‌هێزتر بوو و توانی خۆبه‌ڕێوه‌به‌ری دیموکراتیانه‌ی خۆی رابگه‌یه‌نێت و ته‌واوی هێرش و شااڵو‌ه دووژمنکارییه‌کانی ئه‌و گروپه چه‌ت ه و به‌کرێگیراوان ه و هێزه‌کانی رژێمیان تێکشکاند. ئ �ه‌وه‌ی جێی نیگه‌رانی گه‌له‌که‌مان بوو له سه‌رتاسه‌ری کوردستاندا؛ ئه‌و سنوورداخستن و ئابڵۆق ه سیاسی و ئابووری و دیبلۆماسی و هێرش ه راگه‌یاندنیی ه بوو ک ه ده‌سه‌اڵتدارانی پارتی دیموکراتی کوردستان له‌ئه‌مساڵدا له‌به‌رامبه‌ر ب ه شۆڕشی ئازادیخوازی گه‌له‌که‌مان و هێزه پێشه‌نگه‌که‌ی پارتی یه‌کێتی دیموکراتی و ئه‌نجوومه‌ن ه دیموکراتییه‌که‌ی گه‌ل و هێزه به‌رخۆدانڤان و شۆڕشگێڕه‌کانی یه‌په‌گ ه و یه‌په‌ژ‌ه و ئاسایشی رۆژئاوا ،به‌ڕێوه‌ی برد .ئه‌و دووژمنایه‌تییه‌ی پارتی دیموکراتی کوردستان بۆ گه‌له‌که‌مان و شۆڕشه‌که‌ی ل �ه‌رۆژئ��اوای کوردستان بوو‌ه مایه‌ی ناڕه‌زایی و نیگه‌رانییه‌کی مه‌زنی گه‌له‌که‌مان له‌هه‌رچوارالی کوردستان و هه‌نده‌ران .له‌به‌رامبه‌ر به‌و دووژمنایه‌تییه‌ی پارتیدا ،گه‌له‌که‌مان به‌گشتی و ل ه باشوور و باکوور و واڵتانی ئه‌وروپا به‌تایبه‌تی له‌رێگه‌ی چه‌ندین که‌مپینی هاوکاری و پشتیوانی له شۆڕشی رۆژئ��اوای کوردستان هاوکارییه‌کی ماددی و مه‌عنه‌وی زۆریان بۆ گه‌له‌که‌مان له رۆژئاوای کوردستان کۆکرده‌وه .ئه‌م هاوکاری و پشتیوانیه‌ش تاراده‌یه‌کی زۆر رۆڵ��ی له مایه‌پووچکردنی پیالنگێڕییه‌کانی سه‌ر رۆژئاوادا بینی. رژێمی ئێران ئاڵوگۆڕه‌کانی خۆرهه‌اڵتی ناوین به‌شێوه‌یه‌کی راست هه‌ڵناسه‌نگێنێت ،به‌ڵکو ده‌یه‌وێت له‌رێگه‌ی "سیاسه‌تی له‌ناوه‌و ه فشاری ش سازشی زیاتر"دا زیاتر ،له‌ده‌ره‌و ه به‌رده‌وامی ب ه ئیداره‌کردنی قه‌یرانه قووڵه‌کانی خۆی بدات رۆژهه‌اڵتی کوردستان و ئێرانیش ل ه ساڵی ( )2013به‌دۆخێکی دژوار و کاره‌ستباردا تێپه‌ڕی .له‌م ساڵه‌دا به‌تایبه‌تی دوای هاتنه‌سه‌ر حوکمی حه‌سه‌ن روحانی وه‌ک سه‌رۆککۆمار
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
زۆرت��ری��ن ژم����اره‌ی ت��اوان��ی ل �ه‌س��ێ��داره‌دان به‌ڕێوه‌چوو ،هه‌ر ل ه ساڵی ()2013دا به‌ندکراوی دۆزی پارتی ژیانی ئازادی کوردستان له‌زیندانی ناوه‌ندی ورمێ له‌سێداره‌درا .هاوکات لەگەڵ لەسێدارەدرانی حەبیبوڵاڵ گوڵپەری پوور، زیندانییەکی سیاسیی دیکەی کورد بەناوی "رەزا ئیسماعیلی(مامەدی)" تەمەن ( )٣٤ساڵ و خەڵکی ناوچەی سەڵماس لە زیندانی ئەو شارە لەسێدارە دراوە .به‌دوایشیدا زیندانی سیاسی کورد شێرکۆ مه‌عاریفی له‌سێداره‌درا .هه‌روه‌ها له‌ساڵی ()2013دا زۆرترین ژماره‌ی کۆڵبه‌ر و کاسبکاران به‌رده‌ستڕێژی گوللل ه دران .بەگشتی لە درێژەی شەپۆلی لەسێدارەدان لە ئێران و رۆژهەاڵتی کوردستان زیاتر لە ( )300کەس سزای سێدارەیان بەسەردا جێبەجێ کرا. رژێ��م��ی ئ��ێ��ران ل�ه‌ب��ری ئ���ه‌وه‌ی وه‌اڵم���ی ئه‌و بانگه‌وازییانه‌ی په‌ژاک بۆ چاره‌سه‌ری ئاشتیانه‌ی دۆزی کورد بداته‌وه ،فشار و گوشاره‌کانی بۆ سه‌ر گه‌لی کورد زیاتر کردووه و له‌هه‌وڵی به‌رده‌وامی میلیتاریزه‌کردنی رۆژه�ه‌اڵت��ی کوردستان و ئێران دایه .به‌وهۆیه‌شه‌و‌ه له‌رێکه‌وتی ()22 ی مانگی ئابدا له گوندی مه‌ره‌غانێی سه‌ر به شاری سه‌رده‌شت ،له‌نێوان گه‌ریالکانی په‌ژاک و پاسداری رژێم و به‌‌کرێگیراوانیدا شه‌ڕ روویدا و له‌ئاکامدا ( )10جاش و پاسدار کوژران و ()2 گه‌ریالش گیانی خۆیان به‌ختکرد. هه‌روه‌ها بۆ ناڕه‌زایی ده‌ربڕین له‌به‌رامبه‌ر به فشار و گوشار و ره‌شبگیرییه‌‌کانی رژێمی ئێران بۆ سه‌ر په‌یڕه‌وانی ئایینی یارسانی چه‌ندین که‌س ئاگریان له‌جه‌سته‌ی خۆیان به‌ردا .فشار و گوشاره‌کانی رژێم بۆسه‌ر ته‌واوی گه‌النی ئێران تادێت زیاتر ده‌بێت و سنووره‌کان ناناسێت .له ساڵی ()2013دا به‌سه‌دان هونه‌رمه‌ند ،نووسه‌ر، رۆژنامه‌وان و چاالکوانی مه‌ده‌نی و سیاسی زیندانییکراون. لەبەردەوامی سیاسەتەكانی رژێمی كۆماری ئیسالمی ئێران بۆ تواندنەوەی كەلتور و زمانی ك��وردی لە رۆژهەاڵتی كوردستان لە شاری كرماشانی رۆژهەاڵتی كوردستان بەڕێوەبەرایەتی پ���ەروەردەی شارەكە بەبڕیارێكی پارێزگار وتنەوەی وانەكانی بەزمانی كوردی قەدەغەكرد و داواش لەسەرجەم خوێندنگاكان دەكات لە كاتی وتنەوەدا بەهیچ شێوەیەك زمانی كوردی بەكارنەهێنن. هاوکات له‌گه‌ڵ ئه‌مانه‌شدا له‌ساڵی ()2013دا ژماره‌یه‌کی زۆری خه‌ڵکی کۆڵبه‌ر و کاسبکار به گوللله‌ی هێزه‌کانی رژێم گیانیان له‌ده‌ستداوه، ژماره‌یه‌کی به‌رچاویش به‌هۆی سه‌ختی و دژواری باری سروشتی سنووره‌کان گیانیان له‌ده‌ستداوه. له الیه‌کی دیکه‌وه؛ رژێمی ئێران له‌رێگه‌ی سیاسه‌تی سووتاندنی سروشتی کوردستانهوه فشاره‌کانی زیاتر ده‌ک��ات .هه‌ر لە سەره‌تای
9
نرخاندنی ساڵ
مانگی نیسانی ()٢٠١٣وە سوتاندنی داراستانەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان بەگشتی و هەرێمی مەریوان لە الیەن کەسانی سەر بەرژێمی ئێرانەوە درێژەی پێدرا و ژینگە و دارستانی بندۆڵ لە هەرێمی هەورامان و دەرەتفێ و کانی خەیارانی سەر بە مەریوان ئاگری تێبەردرا. بێگومان ئێستا ئێران و رۆژهه‌اڵتی کوردستان وێڕای ئه‌وه‌ی به‌دۆخێکی ئابووری و کۆمه‌اڵیه‌تی و سیاسی دژواردا تێده‌په‌ڕێت ،رژێم ده‌یه‌وێت له‌سه‌ر بنه‌مای سازش له‌گه‌ڵ ئه‌مریکا و هێزه ده‌ره‌کییه‌کانی دیک ه فشار و گوشاره‌کانی بۆسه‌ر گه‌النی ئێران به‌گشتی و گه‌لی کوردستان به‌تایبه‌تی زیاتر بکات .هه‌روه‌ها ل ه ناکۆکی و ملمالنێیه‌کانی ناوچه‌که‌دا هه‌وڵده‌دات دۆخی سوریا و واڵتانی دیکه‌ی ناوچه‌ک ه له‌خزمه‌ت به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆی به‌کاربێنێت ،به‌اڵم ئه‌وه‌ی روون و دیار‌ه رژێمی ئێران ئاڵوگۆڕه‌کانی خ��ۆره �ه‌اڵت��ی ن��اوی��ن به‌شێوه‌یه‌کی راس��ت هه‌ڵناسه‌نگێنێت ،به‌ڵکو ده‌یه‌وێت له‌رێگه‌ی "سیاسه‌تی له‌ناوه‌و‌ه فشاری زیاتر ،له‌ده‌ره‌و‌هش سازشی زیاتر"دا به‌رده‌وامی ب ه ئیداره‌کردنی قه‌یران ه قووڵه‌کانی خۆی بدات .مسۆگه‌ر ئه‌مه‌ش ئێران ل ه شه‌پۆڵی گۆڕانکارییه‌کان رزگار ناکات، به‌ڵکو ئه‌گه‌ری زۆر‌ه ساڵی داهاتوو ئێران ببێته یه‌کێک له‌و واڵتانه‌ی که‌وا قه‌یران و ته‌نگژه‌کانی تێدا بته‌قێته‌و‌ه و بکه‌وێت ه ناو بازنه‌ی ئه‌و ئاڵوگۆرانه‌ی ناوچه‌که‌ی گرتۆته‌و‌ه. به‌گشتی له‌میانه‌ی هه‌ڵسه‌نگاندنێکی پووختی ت �ه‌واوی ساڵی ()2013دا ئهوه ده‌بینین که گه‌لی کوردستان؛ وێڕای هه‌موو پیالنگێڕی و هێرش و په‌المار‌ه دووژمنکارییه‌کان ،به‌رخۆدانی مه‌زن و سه‌رکه‌وتنی مێژوویی تۆمار بکات. مسۆگه‌ر ئه‌و به‌رخۆدان و سه‌رکه‌وتن ه له‌میانه‌ی فیداکاری و قاره‌مانێتی رۆڵه‌کانی گه‌له‌که‌مان به‌دیهاتووه .بۆی ه زۆر به‌دڵنیاییه‌و‌ه ده‌توانین ئهوه ده‌ستنیشان بکه‌ین ک ه ساڵی ()2013 ساڵی به‌رخۆدان ه مه‌زنه‌کان و سه‌رکه‌وتنه مێژووییه‌کان بوو بۆ گه‌لی کوردستان. ل ه کۆتاییدا؛ ئێم ه له کاتێکدا به‌رۆحی پڕ له‌جۆش و خرۆشی ئه‌و به‌رخۆدان و سه‌رکه‌وتنه مه‌زن و مێژووییه‌ی ساڵی ()2013دا پێده‌نێنه ساڵی نوێ ،ئه‌وا ده‌بێت ساڵی ( )2014ببێته ساڵی سه‌رفه‌ربه‌ری نه‌ته‌وه‌یی بۆ گه‌یشتن ب ه ئازادی و یه‌کێتی نه‌ته‌وه‌یی ،ببێت ه ساڵی سه‌قامگیرکردنی ئاشتی و دیموکراتی ،ساڵی به‌دیهێنانی دادپه‌روه‌ری و یه‌کسانی له‌ته‌واوی کوردستاندا. ده‌سته‌ی کارگێڕی پارتی چاره‌سه‌ری دیموکراتی کوردستان 2014 - 1 - 1
چاوپێكەوتن 10
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
نەجیبە عومەر؛
مۆدێلی زۆربەی پارتەكانی باشوری كوردستان ،مۆدێلی سیستەمی خانەدان و بنەماڵەیە ه����اوس����ەرۆك����ی پ���ارت���ی چ����ارەس����ەری دیموكراتی كوردستان"نەجیبە عومەر"، لەچاوپێكەوتنێكی"رۆژی واڵت"دا ،تیشك دەخاتە سەرسیستەمی هاوسەرۆكایەتی ل��ەه��ەم��وو گ��ۆڕەپ��ان��ەك��ان��ی خ��ەب��ات و كایەكانی ژیانی كۆمەڵگا و سیستەمی بەرێوەبەرایەتی جڤاكی و بەتایبەتی پ��ارت��ەك��ان��ی ب���اش���وری ك���وردس���ت���ان و دەڵ���ێ���ت":ل���ەگ���ەڵ ئ����ەوەی ل��ەب��اش��وری كوردستان پارتەكان هەموویان باس لەگۆڕانكاری دەك��ەن ،بەاڵم سیستەمی زۆرب��ەی زۆری پارتەكان و هەیكەلەیان، مۆدێلی سیستەمی خانەدان و بنەماڵەیە" و هاوكاتیش دەڵێت":هاوسەرۆكایەتی بەرهەمی تێكۆشانی ژنانە لەپێناو ئازادی و بەواتای بەشداریەكی هاوبەشی هەردوو ڕەگەزەكەیە لەهەموو كایەكانی ژیاندا". ئا /رۆژی والت پ���رس���ی���ار /س��ی��س��ت��ەم و ه��ی��ك��ەل��ەی پ��ارت��ەك��ان��ی ب��اش��وری ك��وردس��ت��ان چۆن ه��ەڵ��دەس��ەن��گ��ێ��ن��ی��ت؟ ب��ەت��ای��ب��ەت��ی تێڕوانینتان س��ەب��ارەت بەمەسەلەی رەگ����ەزی ل��ەن��او ئ��ەو پ��ارت��ان��ەدا چییە؟ وەاڵم /پێش هەرشتێك گرنگە كە سیاسەت وەك خۆی پێناسە بكرێت .سیاسەت هونەری بەرێوەبردنی كۆمەڵگایە و وەك گۆرەپانێكی تێكۆشانە بۆ گەیشتن بە ئازادی و هەڵقواڵو و پێداویستی خەڵكە بە بێ جیاوازی هەموو تاكێكی كۆمەڵگا لە گۆرەپانی سیاسەتدا و مافی خۆیەتی رۆڵ بگێرێت .بێگومان مرۆڤ هەر لە سەرەتای دەستپێكردنی ژیانیەوە سیاسەتی كردووە یان بەواتایەكی تر دەتوانین بڵین سسیاسەتكردن وەك هەموو بوارەكانی ژیان بەشێكە لە ژیانی م��رۆڤ؛ بەاڵم كاتێك كۆمەڵگا پارچە بووە و توێژی سەردەست و بندەست دروست بووە ئیتر سیاسەت لە الیەن چینی سەردەستەوە قۆرغكراوە. ئاشكرایە كە پارچەكردنی كۆمەڵگا بە چەوسانەوە و بە پەراوێزخستنی ژنانەوە دەستی پێكرد و ئیتر ئەو سیاسەتەی كە بەدەستی دەسەاڵتەوەیە لەسەربنەمای بێ كاریگەركردن و نكۆڵیكردن لە ژن پێشكەوتووە و تا رۆژی ئەمڕۆش بەردەوامە. سیاسەتی سیستەمی دەسەاڵتدار سیاسەتێكە كە بە هیچ شێوەیەك رێگە بە بەشداریەكی ئاكتیڤانەی ژن ن��ادات .لەسەر ئ��ەو بنەمایە زۆربەی زۆری پارتە سیاسیەكان لەسەر بنەمای سیاسەتی سەردەست و زهنیەتی دەسەاڵتداری
بونیاتنراون .هەربۆیە چ ئەو پارتیانەی كە مۆدێلی چەپن یان مۆدێلی ماركسی ـ لینینین چ ئەو پارتیانەی كە مۆدێلی دەوڵەت ـ نەتەوەن چ ئەو پارتیانەی كە بەناوی سۆسیال و لیبراڵ كاردەكەن هەموویان ئەگەر لە شێوازدا لە یەكتر جیاواز بن ،بەاڵم لە بواری جیاكاری رەگەزی و ریگەگرتن لە بەشداری ژنان هەموویان وەك یەكن؛ چونكە هەموویان بەمەبەستی بونیاتنانی دەسەاڵتی كۆمەڵە كەسانێك بەسەر هەموو كۆمەڵگادا سیاسەت دەكەن .ئەم زهنیەتەش، بەرهەمی زهنیەتی پیاوساالرییە .ژن وەك هێزی دووەم و هاوكار یان بۆ ناچاری بۆ بریقەداركردنی ش��ێ��وەی دەس��ەاڵت��ەك��ەی ب��ەك��ار دەهێنێت. پێویستە سیاسەت بكرێتە ماڵی هەموو كەسێك لە جیاتی ئەوەی چارەنوسی تاكەكانی كۆمەڵگا بەكۆمەڵە كەسانێكەوە گرێ بدرێت ،گرنگە
كە هەر تاكێك ئەرك و مافی خۆی بزانێت و هاواڵتی خۆی ،خۆی بەرێوە ببات و لەسەربنەمای بەرێوەبردنی هاوبەشانە بێنە الی یەكتری .كاتێك دەڵین بەرێوبەرایەتیەكی هاوبەشانە بۆ نمونە لە گوندێك یان قەزایەكدا هەموو رەنگەكانی كۆمەڵگا بە ژن و پیاو الو و پیر و رۆشنبیر و كرێكار و یاساناسیەوە جێگە بگرن لە ئەنجومەنی ب��ەرێ��وەب��ردن و ش��ارەوان��ی و خزمەتكردندا. لە باشوری كوردستاندا هەموو پارتیەكان باس لە گۆرانكاری دەك��ەن؛ بەاڵم مۆدێلی زۆربەی زۆریان مۆدێلی سیستەمی خانەدان و بنەماڵەیە. ئەو عەقڵیەتەی كە زۆر گرنگ دەبینێت پیاوێك خێزانێك كوڕی زۆر بێت ئەم چەمكە لە كاتی سیستەمی خانەدانێتیدا پێشكەوتووە .ئێستاش بەشێوەیكی بەرچاو لەناو پارتەكانی باشوردا دەبینرێت كە هێشتا باس لە گۆڕینی دەسەاڵت لە
Roji_Wilat@yahoo.com
باوكەوە بۆ كوڕ دەكەن و لە كۆنگرە و كۆنفرانسی پارتەكاندا باس لە كوڕی سەرۆكەكان دەكەن. لەو پارتیانەی كە خۆیان بە چەپ یان راست یان لیبراڵ دەزانن هەموویان لە گەوهەردا وەك یەكن ئەوانیش لەژێر ناوی لیبراڵیەتدا باس لە پێویست نەبوونی رێكخستنی سەربەخۆ و تایبەت بەژنان دەكەن و هەموو ئۆرگانەكانی حیزب بە ناراستەوخۆ گرێدراوی كۆمپانیاكانن ،خاوەنی كۆمپانیاكانیش پیاون و خاوەن بریاری یەكەم و كۆتاین دەربارەی ئەو حیزبە ،ئەوانیش هەمان زهنیەتی خانەدان پێكدەهێنن ،بەاڵم كراسێكی تریان بە بەردا ك��ردووە .نەك تەنها باسكردن لە بەشداریەكی هاوبەشانەی سەرۆكایەتی ژن و پیاو ناكەن؛ بەڵكو تا ئێستا شتێكی زۆر سەرسوڕهێنەرە ئەگەر ژنان لەناو مەكتەبی سیاسی پارتەكاندا هەبێت .لە الیەك باس لەوە دەكەن كە ژن نیوەی كۆمەڵە ،بەاڵم ئەوەی سیاسەت بەرێوە دەبات و بڕیار و هاوپەیمانی سیاسی و ستراتیژی ئیمزا دەكات و ئەوەی لە كۆبونەوەی چەند قۆڵیەكاندا ئامادە دەبێـت هەر پیاوانن. لەناو پارتەكانی باشوردا لەم یەك دوو ساڵەی دوایدا كۆتایان داناوە ،بەاڵم كۆتاكان هەتا ئێستا لە سەدا دە و لە سەدا بیستیان تێنەپەراندووە. ئاشكرایە ب��ەش��داری ژن��ان لەناو پارتەكاندا دەبێتە هەنگاوێك بۆ ئەوەی ژنان ببنە خاوەن ئەزموون .بێگومان كاتیك دەڵێم ئەزموون ،واتا تاقیكردنەوەی تواناكانی ژن خۆی نەك السایی كردنەوەی پیاوان؛ چونكە ئەو سیاسەتەی كە لە الیەن زۆربەی زۆری پیاوانەوە بەرێوەی دەبرێت بەرهەمی سیاسەتی دەسەاڵتدارانە كە دابڕاوە لە گەل و سیاسەتێكی دور لە ئەخالقی كۆمەڵگا و پێوەری مرۆڤایەتییە .واتا سیاسەت وەك ئامرازێك بۆ گەیشتن بە دەسەاڵت بەكار دەهێنرێت .ئەمە لە كاتێكدایە كە ژن نەك تەنها نیوەی كۆمەڵگایە؛ بەڵكو هەڵگری هەموو بەها مەعنەوی و كەلتوری و ئەخالقیەكانە .پارتی سیاسیش لە بنەمادا وەك هیزێكە بۆ پێشەنگایەتی كردنی كۆمەڵگا و ئەركی پەروەردەكردن و هۆشیاركردنەوە و رێكخستنی كۆمەڵگایە ودەبێتـە پردێك بۆ ئەوەی هەموو كەسیك ئاكتیڤ بكات لە سیاسەت و بەرێوەبردندا تا كۆمەڵگا بتوانێـت خۆی ،خۆی بەرێوە ببات و بەرهەمهێن بێت نەك ئەو وەك چنینێكی دەسەاڵت خۆی داسەپێنێت بەسەریدا .لە كاتێكدا دەڵێن بە بێ هەبوونی ژن سیاسەت دیموكراتیزە نابێت ،ئەمە ئەو راستیەیە كە دەبێت سیاسەت لە یەكرەنگی و ناوەندگەرایی و رەگەزگەرایی رزگار بكرێت .بۆ ئەوەی نەتەوەپەرستی و شۆڤینیستی و مەزهەبگەرایش كۆتایی پێبهێندرێـت و سیاسەتێك لەسەربنەمای نەتەوەیەكی دیموكرات پێشبخرێـت، مەرجی سەرەكی كارابوونی ژنە بە ناسنامەیەكی ئازادەوە لە سیاسەتدا ،بەاڵم ئەوەی دەبنرێت لە زۆربەی زۆری پارتەكانی باشوری كوردستاندا زهنیەتێكی رەگ��ەزگ��ەرای��ی ق��وڵ دەبینرێت و
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
بڕیار نەك تەنها لەسەر بڕیاری سیاسی؛ بەڵكو لەسەر یەك بە یەكەی ئەندامانی ژن بەدەستی پیاوانە و تاكە سەرۆكەوەیە كە ئەویش پیاوە. پ��رس��ی��ار/ئ��ای��ا ك��ۆت��ا دەت���وان���ێ���ت لە ب��ەش��داری��ك��ردن��ی ژن���ان ل��ە هەیكەلەی رێكخستنی ئ��ەو پ��ارت��ان��ە و زیهنیەتدا گ����ۆڕان����ك����اری ب��ەن��ی��س��ب��ەت پ��ێ��گ��ە و پ��رس��ی ژن چ��ارەس��ەر ب��ك��ات ی��ان خۆد ببێتە چ���ارەس���ەری ئ��ەم��ە كێشەیە؟ وەاڵم /سیستەمی ك��ۆت��ا هەنگاوێكە بۆ بەشداریكردنی ژنان .ئەگەر كۆتا نەبێت زهنیەتی رەگەزگەرا رێگە نادات بە هیچ شێوەیەك رەنگی ژنان هەبێـت .بۆ ئەوەی ژن هەبوونی هەبێـت لەناو پارتە سیاسیەكاندا یان لەناو پەرلەمان و حكومەتدا هەنگاوێكی گرنگە ،بەاڵم بەتەواوی نابێتـە وەاڵم ب��ۆ چ��ارەس��ەرك��ردن��ی ت��ەواوی كێشەكە؛ چونكە جارێكی تر وەك ناچاریەك تەماشا دەكرێت .لە كاتێكدا پێویستە بە بێ ئەوەی كۆتا هەبێت لە هەموو كایەكانی ژیاندا لە هەموو پۆستی حیزبی و پەرلەمانی حكومی و بەرێوەبردن و لە هەر دوو رەگەز وەك یەك و بەیەكسانی و بەهاوبەشی و بە هاوسەنگی ژن بەشدار بن ،بەاڵم زۆر جار لەژێر بیانوی ئەوەی كە دەبێت لێهاتوویی بەبنەما بگرین باشترە نەك كۆتا و بەئاشكراش دژایەتی كۆتاش دەكرێت. بێگومان كۆتا چارەسەریەكی بنگەیی نییە، بەاڵم ئەو هەڵوێستانەی كە هەیە بۆ ئەوەی كۆتا نەمێنێت زۆر هەڵەیە .كاتێك دەتوانین بڵێین كۆتا نەمینێت كە بەشداریەكی هاوبەش و هاوسەنگ هەبێت؛ بەاڵم هەتا السەنگی هەبێت پێویستە كۆتا هەبێـت لە پێناوی راستكردنەوەی ئەو السەنگیانەدا و دانانی بەرێوبەر و سیستەمێكی ه��اوس��ەن��گ .ب��ۆ ئ���ەوەش زۆرگ��رن��گ��ە ل��ەب��واری زهنیەتدا گۆرانكاری ئەنجام بدرێت و زهنیەتی رەگەزگەرایی و نێرپەرستی تێپەرێندرێت .كۆتا وەك ناچاری سەیر نەكرێت؛ بەڵكو لە هەموو كایەكانی ژیاندا پێویستە جێگە بگرێت .بۆ نمونە بەشداری ژنان لە سیاسەتدا راستەخۆ لەسەر بڕیاری سیاسی و بڕیاری یاسایی و ئابوری و بەرهەمهێنان و كۆمەاڵیەتیشدا كاریگەری دەبێت. پرسیار /كە واتا ئەگەر سیستەمی كۆتا نابێتە چ��ارەس��ەری پێگە و پرسی ژن لەنێو كایە سیاسی و كۆمەاڵیەتیەكاندا ئ���ەو ك��ات��ە پ��ێ��وی��س��ت��ە چ���ی ب��ك��رێ��ت؟ وەاڵم /لە هەموو كایە سیاسی و كاركردن و ب��ەرێ��وەب��ردن��دا ،پێویستە ب��ەش��داری ژن��ان لەسەر بنەمای هاوبەش و هاوسەنگی بێـت. وات��ا سیستەمی هاوسەرۆكایەتی باشترین چارەسەریە .لە كاتێكدا دەڵێین هەموو پێكهاتە و ب��ون��ەوەرەك��ان��ی ن��او گ���ەردوون بەهاوكاری یەكتری ،هەموو یەكتر ت��ەواو دەك��ەن .ئەگەر
11
چاوپێكەوتن
یەكێك لە پێكهاتەكانی ناو گەردوون الواز بێت یان لە كار بكەوێت ئەوا سیستەمی بەرێوەبردنی گەردونیش خراب دەبێت .هەر بۆیە مرۆڤیش وەك هەبوون و بونەوەرێكی ناو گەردوون گرنگە یاساكانی گەردوون بەبنەما بگرێت .لەسەربنەمای یەكتر تەواوكردن ،پێویستە بەرێوبەرایەتی و بەرێوەبردنی ئەرك و سیاسەتیش لەسەربنەمای ب��ەش��داری��ەك��ی ه��اوب��ەش��ان��ە پێكبهیندرێت. بێگومان سیستەمی پیاوساالری كاتێك ژن پەراوێز دەخات و لە دەرەوەی بەرێوەبردن و سیاسەت و بەرهەمهێنانی ئابوری دەیهێڵێتەوە هەڵوێستێكی ئایدیۆلۆژییە .زۆرترین چەواشەكاری فكری و بە ب��ەردەوام ئەنجامی دەدا .بیانۆیان بۆ پەراوێزخستنی ژنان ئەوەیە كە ژن وەك مرۆڤێكی الواز لە جەستە و فكردا لە قەڵەم دەدەن و ئەوەش دەكاتە بەهانە بۆ پەراویزكردنی ژنان لە گۆڕپانی سیاسیدا و سیاسەت دەكاتە ئەركی پیاوان ،بەاڵم تێكۆشانی ئازادیخوازانەی ژنان و پێشكەوتنی ئاستی لێكۆلینەوەی زانستی و كۆمەڵناسی ئەوانە هەموویان سەڵماندیان ژن نەك مرۆڤێكی الوازە نییە؛ بەڵكو لە جەستە و زیهنیەت و رۆحی و ویژانیشدا لە پیاو تۆكمەتر و تەواوترە .بە واتایەكی تر دەتوانین بڵین ژن سەرچاوەی ژیانە بۆ تەواوی مرۆڤایەتی .لە هەموو تێكۆشانەكاندا ژن ئیتر ئەو راستیەی پشتڕاست كردەوە كە باشترین بەرهەمهێنی سیاسەتێكی دیموكراتی ژنە .ئەگەر لە سەرتاسەری جیهاندا سیاسەتێكی ن��ادی��م��وك��رات ب��ەرێ��وە دەچێت هۆكارەكەی بەشداری نەبوونی ئاكتیڤانەی ژنە بەو قەبارە و سەنگەی كە هەیە لە كۆمەڵگادا .هەر بۆیە سیستەمی هاوسەرۆكایەتی وەك مۆدێلێكی نوێە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی سیستەم و بەرێوەبردن .لە جێگایەك ئەگەر سیستەمی هاوسەرۆكایەتی هەبێت لە هەموو ئاستەكانی بەرێوەبردندا ئیتر پێویستی بەكۆتا نامێنێت. لە پێناوی تێپەراندنی سیستەم و زهنیەتی ناوەندگەرایی كە تاك سەرۆك و تاك بەرێوبەری گشتی كە هەموو بڕیاری چارەنوسساز لە كەسێكدا چڕدەكاتەوە لە جێگەی ئەو مۆدێلە سەرۆكایەتی هاوبەش پێشدەخات كە لە جێگەی ناوەندگەرایی، ڕێباز و شێوازی هەرەوەزی و هاوبەش لە كاردا پەیرەو دەك��ات .خالێكی زۆر گرنگیش ئەوەیە هاوسەرۆكایەتی مەرجە لە هەر دوو رەگەز بن، نابێت تەنها یەك رەگەز بێت .ئەمە ئەو السەنگیە راس��ت دەكاتەوە كە سیاسەت و بەرێوەبردن لە كۆمەڵگادا هەمەڕەنگی خۆی ونكردووە و تەنها یەكڕەنگی دیارە ئەویش رەنگی پیاوە. لە هاوسەرۆكایەتیدا بەرێوبەرێكی هەمەڕەنگە و گۆزارەیە لە هەموو رەنگ و ناسنامەكانی كۆمەڵگا. پ��رس��ی��ار /ل��ە ئێستادا ئ��ێ��وەش وەك��و پارتی چارەسەری ،دیموكراسی ناوخۆیی پ��ارت��ەك��ەت��ان زی��ات��ر پێشخستووە ،ئایا
چاوپێكەوتن 12
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
ه��اوس��ەرۆك��ای��ەت��ی��ش ل���ە پ��ارت��ەك��ەی ئ��ێ��وەدا ه��ەن��گ��اوێ��ك��ی ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی دی��م��وك��راس��ی ن��اوخ��ۆی پ��ارت��ەك��ەت��ان��دا؟ وەاڵم /لە كۆنگرەی پێنجەمدا گەیشتینە ئەو بڕیارە و سیستەمی هاوسەرۆكایەتیمان لە جیاتی ی��ەك سەرۆكی لە سیستەمی ریكخستنماندا پەیرەو كرد .بێگومان ئەم سیستەمە بەرهەمی فكری و جیهانبینی رێبەری گەلی كورد ،بەرێز (عەبدوڵاڵ ئۆجاالن)ە كە تاكە رێبەری فكری و ئایدۆلۆژییە لەم سەردەمەدا و خاوەنی زۆرترین پرۆژەی چارەسەریە بۆ هەموو كێشە سیاسی و كۆمەاڵیەتیەكان بەتایبەتی بۆ تێپەراندنی ناوەندگەرایی و رەگ��ەزگ��ەرای��ی و بونیاتنانی سیستەمێكی دیموكراتیانە لە گەڵ پێشكەشكردنی تێزە فكریەكانی لە بواری كرداریشدا باشترین شێوازەكانی چارەسەری پێشخستووە .لەرێگەی ئەم سیستەمەوە توانیومانە لە هەموو ئاستەكانی ریكخستنماندا ئەو عەقڵیەتە تێپەرێنین كە یەك كەس هەموو شت بێت و لە جێگەی ئیرادەی هەموو ئەندامان بڕیار بدات و بە پێچەوانەوە ب��ڕی��ار و پ���رۆژە ل��ە خ����وارەوە ب��ۆ س���ەرەوە پێشدەكەوێت .ئەمەش دەبێتە مایەی تێپەراندنی سیستەمی كالسیكی حیزبایەتی .بۆ نمونە بەرپرسیاری شارێك یان قەزایەك یەك كەس نییە .هەمیشە دوو كەسە و ئەو دوو كەسەش لە گەڵ ئەنجومەنی ئەو جێگەیە بڕیار دەگرن. چۆن لە سیستەمی هاوسەرۆكایەتیدا بڕیار لە ئەنجومەنی حیزبدا وەردەگیردرێت و هاوسەرۆك سەرپەرشتی و چاودێری كارەكان دەك��ات و كار دەك��ات بۆ جێبەجیكردنی ئەو بریارانە. پرسیار /هاوسەرۆكایەتی رەنگدانەوەی چۆن سیستەمێكە و لە كوێوە هاتووە؟ وەاڵم /هاوسەرۆكایەتی سیتەمێكە كە پشت بە سیستەمی دیموكراتی كۆمیناڵ دەبەستێت. ئەویش سیستەمێكی راستەوخۆی دیموكراتیانەیە و تێدا گەل خۆی نوێنەرایەتی راستەوخۆی خۆی دەكات .رێكخستنی سروشتیانەی گەل بە بنەما دەگرێت و لەسەر بنەمای ژیانی كۆمیناڵ و ئەنجومەنی گەل كە لە هەموو ئاستەكاندا بەرێوبەر و سەرۆكی هاوبەش بەبنەما دەگرێت. ه��اوس��ەرۆك��ای��ەت��ی گ��رێ��دراوی سیستەمێكی دیموكراتی كۆمیناڵە ،واتا رێكخستنەكانی لە خوارەوە بۆ سەرەوە رێكدەخرێت .تەنها لە ئاستی سەرۆكایەتیدا نییە؛ بەڵكو لە هەموو ئاستەكانی رێكخستندا هاوسەرۆكاتی بەبنەما وەردەگیردرێت و وەك پرەنسیپ دەبێت سەیر بكرێت .ژن و پیاو بەیەكەوە لە هەموو بەرێوبەرایەتیەكاندا هاوبەرێوبەر و هاو ئەركن .بێگومان هەردوو هاوسەرۆكان وەك یەك لە ئەرك و مافدا هاوسەنگن و یەكێكیان ل��ەس��ەرو ئ��ەوی تریانەوە نییە. پ��رس��ی��ار /ه��اوس��ەرۆك��ای��ەت��ی ل��ە ب��واری س��ی��اس��ی ،ف��ەل��س��ەف��ی و ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی
چ وات�������ای�������ەك دەب����ەخ����ش����ێ����ت؟
وەاڵم /هاوسەرۆكایەتی لە هەموو بوارەكانی ژی��ان��دا ب��ەوات��ای چ��ارەس��ەری��ەك��ی بنگەیی ژیانیە و ناسنامەی هەموو چین و توێژەكان بۆ كۆمەڵگا دەگەرێنێـەوە و كۆتایی بە سیستەمی ناوەندگەرایی و رەگەزگەرایی دێنێـت .لە بواری سیاسیدا بەواتای بونیاتنانی سیاسەتێكی دیموكراتیانە و بونیاتنانی سیاسەتێكی بە ئەخالق و بەویژدانە كە بتوانێت پێشەنگایەتی بۆ گۆرانكاریەكان بكات .لە بواری فەلسەفیەوە هاوسەرۆكایەتی رێكخستنەوە و پێشخستنی فەلسەفەی ژیانێكی هاوبەش و تێپەراندنی زهنیەتی ناوەندگەرایی و رەگەزگەرایی و پێشخستنی فەلسەفەی هاوتایی رەگەزیی و تێپەڕاندنی زیهنیەتی دەسەاڵتداریەتی و تاكڕەوێتی و پشت بەو فەلسەفەیەش دەبەستێت كە هاوسەنگی لە نێوان عەقاڵنەیەت و رۆحانیەتدا دروست دەكات یان بە رویەكی تردا ئەو فەلسەفەیەی كە هاوسەنگی زیهنی و وی��ژدان��ی بەهەند وەردەگرێت ،ئەمەش وەها دەكات رێگە لە بیركردنەوەیەكی مادیەتگەرایی وشك لەگەڵ بیركردنەوەیەكی ئایدیالیستی تەنگ بگیردرێت؛ چونكە چەندە یەك بەرێوبەر و یەكڕەنگی لە بەرێوەبردن و سیاسەتدا دروستبووە هێندەش لە بیركردنەوەی فەلسەفیشدا بیركردنەوەی تاكگەرایی و تاكڕەوێتی و جەمسەرگەریی پەرەی سەندووە .لە بواری كۆمەاڵیەتیشەوە راستەوخۆ كاریگەری دەكات .ئەگەر خێزان ئەمڕۆ وەك بچووكراوەی دەوڵەت ،واتا مایكرۆ دەوڵەتە ،ئەمە پەیامی ئەو دەسەاڵتەیە كە یەك كەس بااڵدەستە و ئەوانی تریش لە خزمەتی ئەو كەسەدان .لە خێزانیشدا پیاو خاوەنی هەموو ئەندامەكانی خێزانەكەیە و خاوەنی بڕیاری یەكەم و دواهەمینە .ئەمە رەنگدانەوەی سیستەمی دەسەاڵتە .تەواوی توندوتیژی و ناعەدالەتی و زوڵم و چەوسانە و كوشتن و خۆسوتاندنەكان رەنگدانەوەی سیستەمە سیاسیە دەسەاڵتدارەكانن .لە كاتێكدا لە سیاسەتدا گۆرانكاری بنگەیی و سیاسەتێكی دیموكراتیانە پەیرەو بكرێت راس��ت��ەوخ��ۆش ك��اری��گ��ەری ل��ەس��ەر هەموو پەیوەندییە كۆمەاڵیەتیەكان دەك���ات و كۆمەڵگا رووب��ەروی وەرچەرخان دەكاتەوە. ئیتر پەیوەندی لە نێوان هەموو تاكەكانی كۆمەڵگا لەجیاتی توندوتیژی و ناتەبای، تەبایی و هاوسەنگی و لە جیاتی رەگەزگەرایی، هاوسەنگی رەگەزیی بەرقەرار دەكات .بێگومانە كە سیستەمی هاوسەرۆكایەتی بەرهەمی تێكۆشانی ئازادیخوازانەی ژنانە بە بەشداری ژنان لە هەموو كایەكانی ژیاندا و توانیویەتی ئاستی پێشەنگایەتی خۆی بگەینێتە ئاستێكی بڵند و ئەمەش سەركەوتنێكە بۆ تێكۆشانی ئ��ازادی��خ��وازان��ەی ژن��ان لەهەموو جیهاندا.
Roji_Wilat@yahoo.com
لە بواری فەلسەفیەوە هاوسەرۆكایەتی رێكخستنەوەو پێشخستنیفەلسەفەی ژیانێكی هاوبەش و تێپەڕاندنیزهنیەتی ناوەندگەرایی و رەگەزگەرایی و پێشخستنیفەلسەفەی هاوتایی رەگەزیی و تێپەراندنیزیهنیەتی دەسەاڵتداریەتی و تاكڕەوێتی و پشت بەو فەلسەفەیەشدەبەستێت كە هاوسەنگی لە نێوان عەقاڵنەیەت و رۆحانیەتدا دروست دەكات .......... هاوسەرۆكایەتیسیتەمێكە كە پشت بە سیستەمی دیموكراتیكۆمیناڵ دەبەستێت.ئەویش سیستەمێكیراستەوخۆی دیموكراتیانەیە و تێدا گەل خۆی نوێنەرایەتی راستەوخۆی خۆی دەكات .......... لە پێناوی تێپەراندنی سیستەم و زهنیەتی ناوەندگەرایی كە تاك سەرۆك و تاك بەرێوبەری گشتی كە هەموو بڕیاری چارەنوسساز لە كەسێكدا چڕدەكاتەوە لە جێگەی ئەو مۆدێلە سەرۆكایەتی هاوبەش پێشدەخات كە لە جێگەی ناوەندگەرایی، ڕێباز و شێوازی هەرەوەزی و هاوبەش لە كاردا پەیرەو دەكات
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
13
وتار
"شۆڕشی بەرد"
شكستی دەسەاڵت و بێ ئومێدی لە ئۆپۆزسیون
كاوە نادر
رووداوەكانی ئەم دواییەی چەند شوێنێكی باشووری كوردستان ئەوە نیشان دەدەن كە ئەو هەرێمە بەرەو وەرچەرخان و قۆناخێكی نوێی دیكە دەڕوات ،بە تایبەتی دوای ئەوەی خەڵك هیچ تەمایەكی بە ریفۆرمخوازی دەس��ەاڵت��داران نەماوە و واش پێ دەچێ گەندەڵی و نایەكسانی و خۆسەپاندن و حزبایەتی تەسك بە فۆرمیلەی نوێ لە الیەن دەسەاڵت خۆی نوێ دەكاتەوە و جارێكی دیكە بە فۆرمی دیكە بەسەر خەڵكدا دەیفرۆشنەوە، ئۆپۆزسیونیش سەرەتا بە گەرمی هاتە پێش و كۆمەڵێك دەسكەوتی بەدەستهێنا ،بەاڵم لە شوێنی خۆی دەمێكە چەقیوە و ناچێتە پێش و ناتوانێ هەنگاوەكانی پێشبخات، وای لە جەماوەری ناڕازی كرد كە لەبەرامبەر داخوازییەكانیان دەنگ هەڵبڕن و بێنە مەیدان بۆ ئەو داخوازیانە و سنووری دەسەاڵت و ئۆپۆزسیون ببەزێن ،ئەگەر چی لەو ساتانەدا ئەو داخوازیانە سادە‌و بێ بەرنامە‌و لۆكالی بوو ،بەاڵم دەبێ دان بەوە بنرێ كە دەسپێكی قۆناخی گ��ەورەت��ری س��ەرت��اس��ەری��ی��ە!!. شكستی دەسەاڵت لە دوای پرۆسەی بەناو ئازادی ئێراق كە لە ساڵی ( )2003لەسەر دەستی هاوپەیمانانی ئەمریكا بەڕێوەچوو ،دەسەاڵتدارانی كوردستان بەڵێنیان بە گەلدا كە ریفۆرمخوازی لەسەر تەواوی ئاستەكان ئەنجام دەدەن و داهاتووی خەڵكی رەن��ج��دەری ك��وردس��ت��ان خۆشتر دەك��ەن!! ،بە تایبەتی لە بواری ئیداری و سیاسی و ئابوورییدا كە چی ئەوا بۆ زیاتر لە ( )10ساڵ رەت دەبێت بەو بەڵێنە ،گەندەڵی و
نادادوەری و بەرتەسكردنەوەی ئازادی گشتی و درێژەدان بە ناشەفافیەت كەم دەبێتەوە بە جۆرێكی بەرچاو ،سەرەرای قەیران و تەنگژەی گەورەی هەمەجۆر لە هەموو ئاستەكاندا بوونی هەیە لە باشووری كوردستان! ،هەروەها ئاسۆیەكی ئەوتۆش نا‌یاتە بەرچاو لەالیەن دەس��ەاڵت��ەوە كە بەرنامەیەكی ئەوتۆیان لەدەستدا بێت بۆ چارەسەری ئەو قەیران و تەنگەژانانەی كە چارەسەری هەنوكەیی لێ دەخ��وازێ!! ،لە كاتێكدا ئەو دەسەاڵتە كوردستانیی ە بەوە ناسراوە كە‌ژیانی سیاسی خۆیان لە ناچارەسەری قەیران و تەنگەژەكان دەبینێتەوە!! ،هێمای رووداوەك���ان ئەوە نیشاندەدەن كە‌پشتیان بە هاوكێشە هەرێمی و نێودەوڵەتییەكان دەبەستنەوە و پشتیان لە هاوكێشە ناوخۆییەكان كردوە و بێ ئەوەی پەند لە مێژووی نزیكی خۆیان وەربگرن. كاتی لە ئاداری ()1975دا لێیان قەوما هیچ لەو هاوكێشانە كە لێیان نزیك و دۆستاتیان هەبوو فریایان نەكەوت ،جگە لە هاوكێشە ناوخۆیی و رەهەندی نەتەوەیی كوردستانی نەبێت ،هەرچەندە بارودۆخی ڕۆژگاری ئەوڕۆ لە گەڵ رۆژگاری هەرەسی ( )1975جودایە، لە گەڵ ئەوەش سیاسەت و هەنگاوی ناڕاست مسۆگەر ئاكامی ناخوازراوی لێدەكەوێتەوە!!. بێ ئومێدی لە ئۆپۆزسیون ئۆپۆزسیونی ب��اش��ووری كوردستان وەك هێزێك ه��ات��ە م��ەی��دان ،ب���ەاڵم ل��ە دوای دامەزراندنی بزووتنەوەی گۆڕان وەك هاتنە مەیدانی وەك لە ماوەیەكی كەمدا توانی ئەو بەرەیە فراوان بكات و جورئەت بداتە خەڵك لە بەرامبەر بتەكان وەك حەزەرەتی برایمانە دەست دەنە تەوەر و هەنگاوی باشیان نا بەو ئاراستەیە و جەختی زۆریان كردە سەر ئاشكرابوونی زۆر دۆسیەی نهێنی كە تەنیا لەناو یەك جانتا و لە بەینی دوو كەس قەتیس كرا ب��وو!! ،بەاڵم بە هۆی ئەوەی ئەو بزوتنەوەیە وەك هەر بزوتنەوەیەكی دیكە لە رەحمی حزبە‌كالسییەكیان هاتۆتە دەر و هێشتا ژێر هیمەنەی رەفتارەكانی ئەو حزبانە خۆی بە تەواوی دانەتەكاندوە و هەر
بەو ئەتمۆسفیرە سیاسییەدا دەسوڕێتەوە كە لەو نێوەندەدا باوە ،هەر بۆیە لە قۆناخەكانی سەرەتایی دروستبوونیدا زوو توشی ركودی سیاسی هات و ئەو ركودەی پێیوە‌دیار بوو، گەمەی سیاسی سەیری دەستپێكرد و خۆی خستە نێو كۆمەڵیك ناكۆكی ،هەوڵدان بۆ دروستكردنی كاریزمایی كەسێك و بتێكی دیكەی! لە ئاسمانی سیاسی كوردستانی بە هەمان وتاری سیاسی!!،ئەوەی لە ()17ی شوبات كردیان و گرنگیان پێدا لەو پرۆسەیە ئەوا لە ناڕەزاییەكانی سەید سادق و كەڵەك و خەبات نەیانكرد دەبێ جودای لە نێوان شەهیدانی ئەو دەم و بریندار حەسەنی سەید سادق چی بێت!! بۆچی پێداگیری لەسەر گرتنی بكوژانی ( )17شوبات بەتوندی كرا بۆ بە هەمان هەناسە كار ناكڕی و یان هەمان ه��ەوارە ،بەاڵم هەمان بوار نییە!!، ئەوەی لە نایاسایی درێژكردنەوەی سەرۆكی هەرێمی ك��وردس��ت��ان و ن��اڕەوای��ی بوونی پارێزگای سلیمانیمان بیست كە چی لەدوای هەڵبژاردن و بەدەستهێنانی دووەم رێژەی دەنگدەران زۆر لەو شتانەی لەبیر چونەوە لە الی ئۆپۆزسیون!! ئەرێ چ گۆڕانكارییەك و وەرچەرخانێك لەو نێوەندەدا هاتە پێش!!، ئۆپۆزسیون لەبڕی تەواوكردنی هەنگاو و بانگەشەكانی بۆ ئەو مەبەستە ،ئەوا كەوتنە خۆ ئامادەكردن بۆ بەشداری لەگەڵ دەسەاڵت و سازشكردن لەسەر ئەو مەسەالنەی كە دوێنێ بەتوندی بەگژیدا دادەچ��وون��ەوە و ئەوڕۆ لە بەرامبەریدا بێدەنگن یان شەرمنانە لەسەری دەدوێن!! ،لە كۆتاییدا ئەوە‌دەرچوو كە كارەكە گەمەیەكی سیاسییە بوو ،نەك داخوازییەكی رەوا!! ،هەر هێندەش دەڵێم ئ��ەوەی پێگەی بزووتنەوەی گۆڕانی لەو هەڵبژاردنەی ئەو دواییەی ئەیلولی ()2013 بردە پێش ،قەبارەی تەنزیمی خۆی نەبووە بەتەنیا!! ،بەڵكو دەنگی زۆربەی ئەو خەڵكە نارەزاییەی كوردستان بوو كە باوەڕیان بە گۆڕاندا ،ئەگەر بزوتنەوەی گۆڕان خوازیارە بە هەمان نەفەس كار بكات ،ئەوا پێویستە ب���اوەڕەی ئ��ەو خەڵكە ناڕا‌زییە لەدەست نەدات و بمێنێتەوە ،نەك بۆ بەرژەوەندی تەسكی حزبی لە دەسەاڵت نزیك بێتەوە!!.
وتار
14
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
دەسەاڵتدارانی كوردستان لە بێچارەسەری تەنگژە و قەیرانەكان نقوم بووە و پتر بیر لەبەرژەوەندی حزبی و ئابووری تەسكی خۆی دەكاتەوە لە نێو هاوكێشە ئەقلیمی ژێر سێبەری هاوكێشە نێودەو‌ڵەتییەكاندا و بە تەواوی خۆی بزر كردوە! ،ئۆپۆزسیون سەرەتای ركودی سیاسی پێیوە دیارە ،دەنگی ناڕەزایی و بێئومێدی لەهەردوو ال وەك رۆژی رووناك لە ناڕەزاییەكانی سەید سادق و كەڵەك و خەبات زەق و حاشا هەڵنەگرە .......... بە هۆی ئەوەی ئەو بزوتنەوەیە وەك هەر بزوتنەوەیەكی دیكە لە رەحمی حزبە‌كالسییەكیان هاتۆتە دەر و هێشتا ژێر هیمەنەی رەفتارەكانی ئەو حزبانە خۆی بە تەواوی دانەتەكاندوە و هەر بەو ئەتمۆسفیرە سیاسییەدا دەسوڕێتەوە كە لەو نێوەندەدا باوە ئاراستەی سێیەم دەسەاڵتدارانی كوردستان لە بێچارەسەری تەنگژە و قەیرانەكان نقوم بووە و پتر بیر لەبەرژەوەندی حزبی و ئابووری تەسكی خۆی دەكاتەوە لە نێو هاوكێشە ئەقلیمی ژێر سێبەری هاوكێشە نێودەو‌ڵەتییەكاندا و بە تەواوی خۆی بزر ك��ردوە! ،ئۆپۆزسیون سەرەتای رك��ودی سیاسی پێیوە دی��ارە، دەنگی ناڕەزایی و بێئومێدی لەهەردوو ال وەك رۆژی رووناك لە ناڕەزاییەكانی سەید س��ادق و كەڵەك و خەبات زەق و حاشا هەڵنەگرە ،دیارەیشە سنوربەزاندی ئەو
ئۆپۆزسیونەیە و هەڵوێستی ئۆپۆزسیونیش ئەو بێئومێدەی و كەڵێنا‌نەی نێوان جەماوار و ئەوان پتر كرد!! ،بۆیە ئەوەی لێرەدا دەبینرێ كە خەڵكی ناڕازی هەیە و هاتونەتە مەیدان و ئامادەن زۆرتر بێنە مەیدان مسۆگەریش پانتایی ئەو ناڕەزایتیە فراوانتر دەبێ و رەنگە داخوازییەكانیش پوختو چرتر بكرێتەوە ،هەر بۆیە ئەو هەبوون و هاتنە مەیدانە لۆكالێیە بەس نییە ،بەڵكو كاتێ ئەو ناكۆكییانە قوڵتر دەببێتەوە لەگەڵ دەسەاڵت و ئۆپۆزسیون ئەو هەڵوێستە شەرمنانەی دەبێت!! ،بۆ ئەوەی ئەو ناڕەزا‌ییانە بە خێر و بەرەكەت بەسەر خەڵكی هەراوی گەڵی كوردستان بشكێتەوە
و خەڵك كەڵكی لێ وەر‌گرێت ،پێویستە ئەو خەڵكانەی كە سەرپەرشتی ناڕەزاییەكان دەكەن بیر لە میكانیزمێكی خۆڕسكی مەیدانی و عەملی بكەنەوە كە بەشێوەیەكی مۆدێرن لەسەر ئاستی هەموو باشووری كوردستان ئ��ەو ن��اڕەزای��ان��ە ب��ەڕێ��وەب��ەرن ن��ەك وەك دەسەاڵت و ئۆپۆزسیون خوازیارە لۆكۆالنە قەتیسی بكەن و ئاراستەی سێیەمی لێ بەدی بهێنن لەناو جەماوەردا نەك لەناو ئەو ناوەندە سیاسییە كە ناسروشتی و بارگراوییە بە حزبایەتی تەسكدا و تیادا خەتم بووە. sapankawa@yahoo.com
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
15
وتار
بۆ یادی هەڤااڵن سارا ،رۆژبین و روناهی
دوای ساڵێك تێپەڕبوون بەسەر تیرۆركردنیاندا نە دەوڵەتی فەڕەنسا و نە توركیا ئامادە نیین تاوانباران ئاشكرا بكەن ن /هاورێباز ئەمڕۆ ( ،)2014/1/9ساڵرۆژی شەهیدبوونی هەڤااڵن س��ارا ،رۆژبین و روناهییە كە ساڵی پار لە بیرۆی زانیاری كوردی لە پاریس كۆكوژ كران .وەكو كەسێك كە لە نزیكەوە هەڤاڵ سارام دەناسی و چەند بیرەوەری بەنرخیشم لە گەڵ هەڤاڵ رۆژبین هەیە ،خۆم بەسەربەرز دەبینم كە رۆژێك لە رۆژان هەڤاڵێتی كەسانی بەو ڕەنگەم كردووە ،شەهید بوونی ئەوان و ئەو دڕەندەییەی لەو كۆكوژیەدا پەیڕەوكرا هەژاندمی .ئەمە دوا دیداری هەڤاڵ ساكینە و هەڤاڵ رۆژبینی بەبیر هێنامەوە .هاوینی ( )2012بۆ دواجار لە هەولێر هەڤاڵ سارام بینی ،ئەو كاتە هەندێك كێشەی بیرۆكراتی هەبوو ،سەبارەت بە پاسپۆرتەكەی و دەیگوت كۆنسوڵی فەڕەنسا كارئاسانیم بۆ ناكات هەتا بگەڕێمەوە بۆ ئەوروپا ،هاوكات دەیگوت كاری رێكخستنی گرنگم هەیە ،ئەگەر نا من ناخوازم بچم بۆ ئەوروپا .من پێم گوت هەوڵێكت بۆ دەدەین لەو باوەڕەدام كێشەكە ئاسانە و چارەسەر دەبێت، بەراستیش بەهاوكاری هەندێك هەڤاڵ و دۆست چارەسەر بوو .ئەوە بوو هەڤاڵ گەشتەكەی كرد. هەڤاڵ زۆر خۆشحاڵ بوو بۆ ئەوەی كارەكەی سەركەوتوو بوو ،دەستخۆشی لێ كردین و گوتی ئەم جارە كارەكەم بەسەركەوتوویی ئەنجام بدەم و بگەڕێمەوە ئیتر دەخوازم لە كوردستان بمێنمەوە و نەڕۆمە دەرەوە ،نە ئەو و نە ئێمە نەمانزانی ئیتر ناگەڕێتەوە كوردستان .دوای شەهیدبوونی هەمیشە ئەم ڕوداوەم دەهاتەوە یاد و دەمگوت خۆزگە ئەو كێشەیە چارەسەر نەبوایە و گەشتی نەكردایە؛ چونكە هەڤاڵ س��ارا وەك��و ژنێكی تێكۆشەری كوردی عەلەوی لەبەرامبەر سیستمی داگیركاری ،پیاوساالری ناو كۆمەڵگا نمونەیەكی زیندوو و سەركەوتوو بوو لە تێكۆشاندا .ژنێك بوو زیاتر لە دە ساڵی ژیانی لە زینداندا بەسەر برد ،بەشێكی زۆریشی لە چیاكانی كوردستاندا و ئەوەشی مایەوە لەناو جەماوەر و خەباتی رێكخستن بەختی كرد .ژنێك بوو هێندەی پێداگیری لەسەر مافی گەلەكەی داكۆكی لە مافی گەالنی تریش دەك��رد ،هێندەی داكۆكیكردنی لە ئ��ازادی ژن، بەرامبەری پیاویش بەڕێز بوو ،هێندەی دەچووە تەمەنەوە گەنجانەتر تێدەكۆشاو بەجۆش دەبوو. چەند بیرەوەریم لەگەڵ هەڤاڵ رۆژبینیش هەیە، بەاڵم ئەوەی كە زیاتر دەهاتەوە بیرم بیرەوەری بەهاری ( )2009بوو ،كاتێك بۆ هەندێك كاری رێكخستنی چوومە ئەوروپا ،هەڤاڵ رۆژبین و چەند هەڤاڵێكی تر لەو بیرۆیەی كە تێیدا شەهید كران پێشوازیان لە ئێمە كرد ،دیارە ئەوان هاوكارییان كردین و كارەكانیان بۆ رێكخستین .ئەوەی زۆر سەرنجی راكێشام هەڵسوكەوتی هەڤاڵ رۆژبین
بوو ،لە كاری خۆیدا زۆر جددی بوو ،بەپەرۆشەوە بوو بۆ سەرخستنی كارەكەی ،بەدیسپلین و رێكوپێك كاری دەك��رد ،هاوكاتی ئەمانە زۆر گەرموگوڕ بوو لەڕووی كۆمەاڵیەتیەوە ،ئاگاداری هەستی بەرامبەر دەبوو ،واتە وەكو دیبلۆماتی تر هەڵسوكەوتی نەدەكرد ،خۆی لەناو رۆتیندا نەخنكاندبوو .كەسێك ئەو هەڤاڵەی نەناسیبایە، نەیدەزانی لە ئەوروپا گەورە بووە و ژیاوە ،بەڵكو وایدەزانی لەناو خوو نەریتی گوند و كوردەواریدا گەورە بووە .من بۆ خۆم هەندێك لە كچانی مام، خاڵ و پورەكانم بیر دەهاتەوە كە پەروەردەی گوندن ،هەر كاتێك منیان دەبینی یان میوانێكیان دەبینی ،دەیانخواست هەتا ئەوپەڕی خزممەت بكەن و هەستی بەرامبەریان رادەگ��رت و لەم رێگەیەوە رێز و خۆشەویستی خۆیان و راستی ژنی كوردیان نیشان دەدا .ئەم حەقیقەتەم لە هەڤاڵ رۆژبیندا و لەناوەندی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری ئ��ەوروپ��ادا دەبینی .ئەمەش دەیبردمە ئەو بیركردنەوەیەی بەخۆمم دەگوت هەتا لەناو ژنی كورددا ئەم جۆرە كەسایەتیە هەبن ،نەیارانی كورد ناتوانن فەرهەنگ و نەریتەكەمان بسڕنەوە. ئەم یادەوەریانە لە الیەك زۆر نیگەرانی دەكردم، لەالیەكی ت��رەوە شادومانی دەك��ردم ،چونكە دەمبینی ئەو هەڤااڵنە چۆن لە ژیانیاندا هەمیشە گوڕیان دەدایە تێكۆشان ،بەشەهیدبوونیشیان گوڕێكی مەزنیان دای��ە تێكۆشان .ئ��ەو كاتە دەم��گ��وت بەڕاستی ئێوە هەموو رۆژێ��ك بۆ ژیان دەم��ردن ،نەك بۆ مردن دەژی��ان ،لەبەر ئەمە مردنی ئێوە ژیانی بەواتاتر كرد .ئێوەش دەتوانن لە ئارامگەكەتاندا ئارام بگرن .هەر بۆیە بە پێویستی دەبینم كە بەكورتیش هۆكاری ئەم كۆكوژیە و دەرئەنجامەكانی هەڵبسەنگێنم. ئەم ڕوداوە جارێكی تر ئ��ەوەی سەلماند كە ك��ورد بەگشتی و ژن��ی ك��ورد بەتایبەتی لە هەموو جێگەیەكی جیهاندا و لە هەموو كاتێكدا ڕووبەڕووی هەڕەشەی پاكتاوكردنی جەستەیی و فەرهەنگیدان .تەنیا ئەو كاتە رێگە دەدرێت ژنی كورد و گەلی كورد بژین كە لەراستی خۆیان دوور بكەونەوە و نامۆبوون لە ناسنامە ،فەرهەنگ و ئیرادەی خۆی و توانەوەی خۆی لەناو دونیای سەرمایەداریدا پەسند بكات .ئەم ڕووداوە لە ناوەڕۆكی خۆیدا ئەو پەیامەشی هەڵگرتبوو كە هێزە بااڵدەستەكانی مۆدێرنیتەی سەرمایەداری، ئەوانەی نەوەد ساڵە نكۆڵیان لەگەلی كورد و ناسنامەكەی ك��ردووە ،س��وورن لەسەر ئەوەی كە دەبێت كورد ئەو چارەنووسە پەسند بكات! ئ��ەوان��ەش��ی پەسندی ن��ەك��ەن و ب��خ��وازن ئەو چارەنووسە بگۆڕن ،چارەنووسیان هاوشێوەی ئەو ژنە تێكۆشەرانە دەبێت .ئەوەی كردەوەكەی قێزەونتر كرد ئەوە بوو كە هێزەكانی پشتی
ئەم تاوانە لە گەرمەی ڕووداوەك��ەدا خواستیان سەرنجی رای گشتی رابكێشنە سەر ئەوەی كە ئەم ڕووداوە ئەنجامی ملمالنێی ناوخۆیی پەكەكەیە و بۆ ئەمەش هەندێك سیناریۆیی پێشوەختیان ئامادە كردبوو كە گوایە ئەو شۆڕشگێڕانە لە الیەنی ئەندامێكی پەكەكەوە شەهید كراون!!. پێشینانمان دەڵێن بەری خۆر بە بێژنگ ناگیرێت! هەروەها دەڵێن پەتی درۆ كورتە! بەڕاستیش پەتی درۆی ئەو هێزانە زۆر كورت بوو ،راستی وەكو رۆژی روناك دەرك��ەوت .ئەوە بوو دوای چەند رۆژێك كەسێك بەتۆمەتی شەهیدكردنی ئەو هەڤااڵنە دەستگیر كرا .ئەویش ئەو كەسە بوو كە لە دوا ساتەكانی ژیانی ئەو هەڤااڵنەدا بە ئۆتۆمبیلی خۆی ئەو هەڤااڵنەی لە كۆمەڵەی كوردییەوە گواستۆتەوە بۆ بیرۆی پەیوەندی و زانیاری كوردی لە پاریس .هەروەها هەمان ئەو كەسە بوو كە هێزەكانی پشتی ڕووداوەكە دەیانخواست وەك��و بەڵگە لە دژی پەكەكە بەكاری بهێنن .دوای لێكۆڵینەوە دەركەوت كە ئەو كەسە ك��ورد نییە و لە توركیاش قاچاخ نییە ،وەك��و پێشتر باسی ك���ردووە ،بەڵكو تەنیا لە ساڵی ()2012دا ( )17جار سەردانی توركیای كردووە و سەردانی دەزگاكانی دەوڵەتی ك��ردووە .ئەو كەسە هیچ كاتێكیش سەردانی خێزانی خۆی نەكردووە .كامێرای چاودێری و بەڵگەی لێكۆڵینەوە دەیسەلماند كە ئەو كەسە كردەوەكەی ئەنجام داوە .ئەمە تاڕادەیەك گەلی كورد و دۆستانی خستە ناو چاوەڕوانیەوە و هەر كەس چاوەڕوانی ئەوە بوو كە لە ماوەیەكی كورتدا الیەنە پەیوەندیدارەكان ئاشكرای بكەن كە كێ لە پشتی ئەو كردەوە تیرۆریستیەوەیە. دوای ساڵێك تێپەڕبوون بەسەر ئەم تاوانەدا، دەبینین كە نە دەوڵەتی فەڕەنسا و نە توركیا ئامادە نیین تاوانباران ئاشكرا بكەن .بە پێچەوانەوە هەوڵیانداوە ئ��ەو بەڵگانەی كە كەوتوونەتە بەردەست لەناوی ببەن .ئەمەش كاتێك ئاشكرا بوو كە هەواڵی هێرشكردنە سەر بیرۆی داواكاری گشتی لە پاریس و بردنی ئەو بەڵگانەی كە لەناو بیرۆكە و كۆمپیوتەرەكەیدا بووە باڵوبویەوە .لە دوای ئەو ڕوداوەش��ەوە دەوڵەتی فەڕەنسا هیچ بەدواداچوونێكی ئەنجام ن��ەدا .گومانی تێدا نییە ئەگەر فەڕەنسا و توركیا بخوازن دۆسیەكە روون بێتەوە ،ئەوا لە ماوەیەكی كورتدا دەتوانن ئەم كارە ئەنجام بدەن! ،بەاڵم دیارە ناخوازن راستیەكان روون ببێتەوە .ئەم هەڵوێستانە ئ��ەوەی��ان نیشاندا بكەرانی ئ��ەم ك��ردەوەی��ە ئەوانەن كە ناخوازنن دۆزی ك��ورد چارەسەر بێت ،ئەم كردەوەشیان بۆ ئاستەنگكردنی ئەو پێڤاژۆی ئاشتیە بوو كە رێبەر عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن دەیخواست لە نەورۆزدا دەستی پێبكات.
وتار
16
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
دیارە زۆر پرسیار خۆی قوت دەكردەوە ،لەوانە؛ بۆچی ئەم كەسایەتیانە هەڵبژێردران؟ بۆچی ئەو كاتە هەڵبژێردرا؟ بۆچی لە فەڕەنسا ئەم كارە ئەنجامدرا؟ وەكو لەبەڵگەكاندا و بانگەشەی دوای كردەوەكەدا دەركەوت ئامانجی سەرەكی تیرۆركردنی هەڤاڵ سارا و هەڤاڵ رۆژبین بوو، چونكە هەردووكیان لەناوخەباتی دیبلۆماسی و ژناندا بوون و چاالك بوون ،هاوكات هەڤاڵ سارا یەكێك بوو لە دامەزرێنەرانی پەكەكە و ئاگاداری پرۆسەی دیالۆگی نێوان پەكەكە و توركیا بوو. لەبەر ئەمە پێیان وابووە كە تیرۆركردنی ئەو كەسایەتیانە كاریگەریەكی زۆر لەسەر پەكەكە و رای گشتی دەكرد .بۆچی ئەو كاتەیان هەڵبژارد؟ پێیان وابوو كە ئەگەر بەرنامەكەیان سەركەوت، ئەوا پەكەكە بەكاردانەوە هەڵسوكەوت دەكات و ئەمەش زەمینەی دیالۆگ و ئاشتی ناهێڵێت، بەم شێوەیە پێڤاژۆی ئاشتی دەست پێناكات و پێش دەستپێكردنی لەبار دەبرێت .لەالیەكی ترەوە خواستیان هاوشێوەی تیرۆركردنی "ئۆڵف پاڵمە" تاوانەكە بەسەر پەكەكەدا ساغ بكەنەوە و بەمشێوەیە ناوی پەكەكە لەسەر ئاستی ئەوروپا ناشیرین بكەن ،بەوەی كە تیرۆری ناوخۆ دەكات و ئاشتیخوازەكانی ناوخۆی بەتایبەتیش ژنان لەناو دەبات ،بێگومان بەمەش دەیانخواست ئەو ئاستەی تەڤگەری كورد و تێكۆشانی ئازادی ژن پێگەیشتووە بەرەو دواوەی راكێشن و گورزێكی مەزنی لێ بدەن .بۆچی فەڕەنسایان هەڵبژارد؟ دیارە بەهۆی ئەو رێكەوتنەی كە ساڵی ()2011 لە نێوان توركیا و فەڕەنسادا لەسەر حسابی گەلی كورد و تەڤگەڕی كوردی ئەنجامدرابوو بارودۆخی ئەو واڵتەی ئامادەكردبوو بۆ كردەوەیەكی بەو شێوەیە ،ئەوە بوو لە ئەنجامی ئەو رێكەوتنەدا تەلەڤزیۆنەكانی رۆژ ،نوچە و ئێم ئێم سی هونەری لە الیەنی فەڕەنساوە داخران و ئەندامی كۆنسەی سەرۆكایەتی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان ئادەم ئوزون دەستگیركرا .دیارە هەر ئەمەش دەرفەتی داوە پێیان كە كەسێكی وەكو ئەو تۆمەتبارە بۆ كردەوەیەكی بەمڕەنگە ئامادە بكەن ،بەاڵم ئەمڕۆ لە ساڵیادی ئەو قارەمانانەدا، ئەوەی دەیبینین تەڤگەڕی ئازادیخوازی كورد بەپێشەنگایەتی پەكەكە و ژنی كورد ،گەلی كورد بەهاوكاری دۆستانی ئازادیخواز توانی ئەو پالنە پوچەڵ بكاتەوە .هەر ئەمەش بووە هۆی ئەوەی پێڤاژۆی دیالۆگی ئاشتی دەست پێبكات .ئەم پێڤاژۆیەش مۆركی خۆی لە ساڵی ()2013دا. بێگومان ئەم ڕووداوە ئەوەمان بەبیر دێنێتەوە كە پرۆسەی ئاشتی پرۆسەیەكی زەحمەتە، بەتایبەتی لە دۆزێكی وەكو دۆزی كورددا ،بەاڵم پەكەكە و گەلی كورد ئەوەیان سەلماند كە بەهای ئاشتی دەزانن و ئامادەن باجی ئاشتی بدەن. ئەمەش خاڵێكی گرنگە و دڵخۆشكەرە .گرنگە ئەو خاوەنداریكردنەی گەلی كورد لە تێكۆشەرە ژنەكانی بەرفراوانتر بێت و بەردەوام بێت .بەمڕەنگە دەكرێت پرۆسەی ئاشتی سەربخرێت و ئەو سێ تێكۆشەرەش وەكو سیمبۆڵی ئاشتی بەناو بكرێن.
Roji_Wilat@yahoo.com
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
17
چاوپێكەوتن
جەمیل بایك؛
خاڵی الوازی كوردان لەساڵی" ،"2013نەبەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی بوو پێویستە كوردانی رۆژئاوا بەشاندێكی سەربەخۆ بەشداری كۆنگرەی جنیڤ""2ببن ه���اوس���ەرۆك���ای���ەت���ی ك��ۆم��ا جڤاكێن كوردستان"جەمیل بایك" لەم دیدارەی رۆژی واڵت���دا ،تیشكدەخاتە س��ەر ئەو هەنگاوانەی بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كوردستان لەساڵی" ،"2013بڕیوویەتی و نەبەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی كورد بەخاڵی هەرە الوازی كوردان بەناو دەكات و دەڵێت":لەئەگەر بەستنی كۆنگرەی نەتەوەییدا پێویستە سەرجەم الیەنەكان ل��ەب��ەرژەوەن��دی تەسكی حزبایەتی و پارچەگەری خۆیان بپارێزن" ،هاوكات "بایك" سەبارەت بە شۆڕشی رۆژئاوای كوردستانیش دەڵێت":ساڵی ""2014 بۆ گەلەكەمان ل��ەرۆژئ��اوای كوردستان دەبێتە ساڵی سەركەوتن و دان پێیانانی شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان". ئا /رۆژی واڵت
پ��رس��ی��ار /ئ���ەوە ك���ورد پێویست بوو لەساڵی""2013بیكردایە و نەیكردۆوە چییە؟ وەاڵم /گەورەترین كەموكوڕی كورد تا ئەمڕۆكە ئەنجامنەدانی كۆنگرەی نەتەوەییە .كۆنگرەی نەتەوەیی بووەتە یەكێك لە حەسرەتەكانی گەلی كورد و نە تەنیا هێزە سیاسیەكان ،بەڵكو گەلی كورد بەگشتی هەستی بەو راستیە و پێویستی ئەم كۆنگرەیە ك��ردووە .لە ساڵی ()2013دا لەسەر كۆنگرەی نەتەوەیی گفتوگۆ و گەلێكی ئیشی باش و ئەرێنی ئەنجامدرا. وەكو دەزانرێت ،كۆنگرەی نەتەوەیی ،هاوكات لە گەڵ هەڵمەتی رزگاری دیموكراتی و بونیادنانی ژیانی ئازاد كە بەدەستپێشخەری ڕێبەر ئاپۆ دەستی پێكرد كەوتە ڕۆژەڤ��ەوە .گەورەترین الوازی كوردانیش تا ئێستاش پێكنەهێنانی كۆنگرەی نەتەوەیی و یەكێتی نەتەوەیی و داڕشتنی ستراتیژیەتێكی نەتەوەییە؛ چونكە كۆنگرە كاریگەری لەسەر پرسی كورد لە هەموو بەشەكانی كوردستان دەكات و لە الیەن ژیانی سیاسی ،كۆمەاڵیەتی ،كەلتوری و ئابوریەوە دەسكەوتی مێژووی لە گەڵ خۆی بۆ گەلەكەمان مسۆگەر دەستەبەر دەكات. لەبەر ئەم گرنگیشەش ئێمە وەكو بزوتنەوەی
ئازادیخوازی گەلی كوردستان"كەجەكە" بەگشتی؛ هەوڵ و تێكۆشانمان بۆ پێكهانینی كۆنگرەی نەتەوەیی لە ساڵی ()2014ش بەردەوام دەكەین و بەستنی كۆنگرەی نەتەوەییش دەكەینە خاڵی هەرە ستراتیژی تێكۆشانمان لەگەیشتن بەمافە رەواكانی گەلەكەمان .لەم سۆنگەشەوە بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی و داڕشتنی ستراتیژیەتێكی نەتەوەیی وەكو بەرپرسیاریەتیەكی مێژووییە بۆ خۆمان دەبینین .هاوكات بەرپرسیارییەكی مێژوویشە بۆ سەرجەم هێزە سیاسیەكانی تری كوردیش و دەبێت سەرجەم الیەنەكان بۆ پێكهێنانی كۆنگرەی نەتەوەیی هەوڵبدەن و لە ئەگەری ئەنجامدانی كۆنگرەكەش؛ پێویستە سەرجەم الیەنەكان ل��ەب��ەرژەوەن��دی تەسكی حزبایەتی و پارچەگەریەتی خۆیان بپارێزن. پرسیار /وەكو بزوتنەوەی ئازادیخوازی گ��ەل��ی ك��وردس��ت��ان س����اڵ����ی" "2013بە نیسبەت دۆزی گەلەكەمان لەرۆژئاوای كوردستان چۆن دەبێنن و تێڕوانینتان بۆ ساڵی""2014چییە؟
وەاڵم /شۆرشی رۆژئ��اوای كوردستان مۆری خۆی لە ساڵی ()2013دا .ئەگەر ئەمرۆ باسی بەهاری گەالن دەكرێت لە رۆژهەاڵتی ناوین و ئەگەر باسی گۆرانكارییەكان دەكرێت ،ئەوا رۆژئاوای كوردستانە كە بەهاری راستەقینەی رۆژهەاڵتی ناوینە .شۆرشی رۆژئاوای كوردستان س��ەرەڕای هەموو هێرشەكان بەرخۆدانی كرد و بەتایبەت لەبەرامبەر هێرشی چەتەكانی ئەلقاعیدە و نوسرا كە هەوڵیاندا لە سوریا و رۆژئ��اوای كوردستان ئابڵوقە لەسەر گەالنی هەرێمەكە ب��ەرێ��وە ببەن .دەوڵ��ەت��ی سوریا نەیتوانی و ناتوانێت لەبەرامبەر ئەو هێزانە خۆی رابگرێت ،بەاڵم شۆرشی رۆژئ��اوای كوردستان بەرخۆدانێكی مەزنی نیشاندا و ئەو هێزانەی لە هەرێمەكان دەرخست و ئێستا ئەو هەرێمانەش لە بارودۆخێكی بەو شێوەیەدان كە جارێكی تر ناتوانن هێرش بكەن. لەسایەی ئەو تێكۆشانەی شەرڤانانی ئازادی و گەلە واڵتپارێزەكەمان لە رۆژئاوای كوردستان ل��ەم��اوەی ساڵی""2013ئەنجامیان دا ،ئەوا بێگۆمان ساڵی ()2014ش دەبێتە ساڵی
چاوپێكەوتن
18
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
چۆن دەبێ هەم لەسێدارەدان هەبێ و هەم ئاگربەستیش لە ئارادا بێ. ئەگەر كۆماری ئیسالمی ئێران لەو باوەڕە دایە شتێكی بەو شێوەیە ئیمكانی هەیە، لە هەڵەدایە .بێگومان لە ئەگەریبەردەوامبوونی لە سێدارەدان ،رەوشی ئاگربەستیشدەكەوێتە مەترسیەوە .ئەوە راستیەكە. ئایا دەبێ هەم ئاگربەست بەردەوام بكات و هەم ئەندامانی پەژاكیش لە سێدارە بدرێن؟ باشە لە ڕەوشێكی بەو شێوەیەدا پەژاك چی بكات؟ .......... ئەگەر لە ماوەیەكی كورتدا رێبەر ئاپۆ وەكو بەرێوەبەریموزاكرە پەسەند نەكرێ و قۆناخەكە لە سەر بناخەیەكی یاسایی بەردەوام نەبێت، ئاگربەستیش بێ واتایە و ئەو كات گەلی كورد بە هێزی خۆی سیستەمی خۆیدادەمەزرێنێت ناساندنی شۆرشی رۆژئاوای كوردستان ،چونكە شۆڕشی رۆژئاوای كورستان بەرهەمی ئەزموونی دەیان ساڵەی تێكۆشانی گەلەكەمان و رۆڵە ئازادیخوازەكانی كوردانە. هەموو كەس باش دەزان��ێ��ت ،رێبەری گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆجاالن ماوەی بیست ساڵ لە رۆژئاوای كوردستان مایەوە و هەبوونی ئۆجاالن پێشكەوتنی روحی شۆرشی رۆژئاوایە و هێزێكی سەرەكی ئ��ەو شۆڕشەیە .شۆرشی رۆژئ��اوا خاوەن ئەو خاسیەتەیە كە بۆتە شۆرشی هەموو پارچەكانی كوردستان ،چۆن هەموو هێزەكانی عەرەب بەشداری تێكۆشانی رزگاری فەلەستین بوون .شۆرشی فەلەستین گەیشتە ئاستێك كە نوێنەرایەتی هەموو تەڤگەرە عەرەبەكانی كرد. شۆرشی رۆژئ���اوای كوردستانیش گەیشتۆتە ئاستێكی ئاوەها كە ئەنجامی ل��ەوە مەزنتر
بەدەست بخات. هەموو هێزە شۆرشگێرەكان لەرۆژئاوای كوردستان بینیان شۆرش سەرچاوەكەی كۆمەڵگایە .هێزی شۆرشە دیموكراتییە كۆمەاڵیەتییەكان بێ سنوورە .خاوەن ئەو ئیرادەیە كە دەتوانێت بەرپەچی هەموو هێرشەكان بداتەوە .بۆیە شۆرشی رۆژئاوا بە نیشاندانی هێزی دیموكراتی كۆمەڵگا وەاڵمی هەموو هێرشەكانی داوەتەوە. شۆرشی رۆژئ���اوا ل��ەت��ەواوی جیهان یەكێكە لە شۆرشە هەرە دیموكراتییەكان .شۆرشی رۆژئاوای كوردستان سەرلەنوێ ژیانەوەییە. بەدەیان رۆژنامەوانی هەرێمی و بیانیش چوونە رۆژئ��اوای كوردستان و باسی خاسیەتەكانی شۆرشی رۆژئاوای كوردستانیان كرد و ئاماژەیان بۆ ئەوە كرد كە لە رۆژئاوای كوردستان ژیانێكی نوێ دێتە كایەوە .خۆبەرێوەبەری دیموكراتیش، نیشانەی خۆ بەخۆبەرێوەبەری كوردانە و ئەمەش خۆی دەسپێرێتە كۆنفیدرالیزمی دیموكراتی. ئەگەر خۆبەرێوەبەری دیموكراتی جێبەجێ بكرێت ،ئەوا پێگەیەكی سیاسی دیموكراتی و ئازادیپارێز و ژیانێكی كۆمەاڵیەتی دێتە ئاراوە كە هەتا ئێستا لەتەواوی جیهان هیچكام لە خۆبەرێوەبەرییەكان ،ئۆتۆنۆمی ،دەوڵەتی سەربەخۆ ،رێكخستنی سەربەخۆ و خۆسەر ئەو پێگەیان بەدەست نەخستووە ،لەبەر ئەمەش خۆبەرێوەبەری دیموكراتی لە رۆژئاوا نیشانەی سیستەمێكی دیموكراتی و ئازادیپارێزە. پرسیار /لە ئێستادا بۆ دەربازبوون لەو قەیرانەی سوریا و رێگا چارەسەری باس لەبەستنی كۆنگرەی جنێڤ دوو دەكرێت، ئاخۆ كوردان بەشداریان لەم كۆنگرەیەدا پێدەكرێت ،ئەگەر كرا ،كورد پێویستە ك���وردان ل��ەس��ەر چ��ی ن��اوێ��ك ب��ەش��داری بكەن و چی بكەنە ئامانجیان؟ وەاڵم /گرنگە كوردان بەشێوەیەكی یەكگرتوو بەشداری دووەمین كۆبوونەوەی جنێف ببن. هەتاكۆ ئێستا ئەمریكا و ئ��ەوروپ��ا خ��اوەن هەڵوێستێكی نەرێنین بەنیسبەت ك��وردان و بەشداری پێكردنیان لەم كۆنگرەیەدا .روسیا هەرچەندە سەرەتا هەوڵیدا كوردان بەشێوەیەكی سەربەخۆ بەشداری كۆنگرەكە ببن ،بەاڵم تائێستا ئەو قسانەی خۆیان نەخستۆتە پراكتیكەوە، ئاشكراشە كە دەوڵەتی تورك ناخوازێت كوردان بەشداری دووەمین كۆبوونەوەی جنێف ببن .ئەو هێزانەی خۆیان نزیكی پارتی دەبینن دەخوازن خۆیان بەشدار ببن و هەوڵیاندا لەو بوارەوە رێگا لەبەردەم ئەنجومەنی گەلی رۆژئاوای كوردستان بگرن .گرنگە لە ئەنجامی ئەو چاوپێكەوتنانەی دوای��ی��دا و ئ��ەو لێكتێگەیشتنانە ك��وردان بە شاندێكی سەربەخۆ بەشداری جنێف ( )2ببن
Roji_Wilat@yahoo.com
و هەوڵیان پاراستنی پێگەیەكی سەربەخۆ بەكوردان بێت لەكۆنگرەكەدا. پرسیار /لەپێناو دامەزراندنی سیستەمی خۆبەرێوەبەرایەتی دیموكراتی لەرۆژئاوای كوردستان هەمووالیەك كەوتوونەتە هەوڵدانەوە ،ئێوە ئەم هەوڵدانانە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ وەاڵم /ئەو ئامادەكاریانە لەپێناو دامەزراندنی خۆبەرێوەبەری رۆژئ��اوای كوردستان بەرێوە دەچێت ،نیشانیدەدەن كە هێزە شۆڕشگێڕەكانی رۆژئ��اوای كوردستان لەمەسەلەی دامەزراندنی خۆبەرێوەبەری دیموكراتیدا چەندە جددیین. بێگومان خۆبەرێوەبەری جەوهەری دادەمەزرێت. كێ دەتوانێت لە دژی دامەزراندنی خۆبەرێوەبەری جەوهەری بوەستێتەوە؟ مافی هیچ كەسێك نییە لە دژی دەركەوێت .هێزە شۆرشگێرەكانی رۆژئ���اوای كوردستان لە چوارچێوەی هێلی ئازادیپارێزی رێبەر ئاپۆ باسی دەسەاڵتداری و حكومەت ناكەن؛ بەاڵم باسی بەرێوەبەرایەتی گەلەكەیان دەكەن ،باسی بەرێوەبردنی شۆرش، دامەزراندنی بەرێوەبەراتی و دام��ەزراوەب��وون دەكەن. ش��ۆرش��ی رۆژئ����اوای ك��وردس��ت��ان شۆرشێكی سنووردار نییە ،شۆرشی رۆژئ��اوا بۆ تەواوی سوریا ك��راوە ،لە ساڵی ()2014دا ك��وردان دەچنە جنێف و مافی ژیانی ئازاد و دیموكراتی لەچوارچێوەی سوریایەكی دیموكراتیدا و راستی بەرێوەبەرایەتی خۆیان دەخەنەڕوو. بۆیە ساڵی ( )2014دەبێتە ساڵی ناساندنی شۆرشی رۆژئاوای كوردستان و هەموو هەوڵدانی شۆڕشگێڕانی كورد لەرۆژئاوای كوردستان بەرز و بەنرخ هەڵدەسەنگێنین. پرسیار /ئاخۆ هەتا ئێستا دەوڵ��ەت��ی ت��ورك رێبەر ئۆجاالنی راستەوخۆ وەكو الیەنێكی مۆزاكرە پەسەند كردووە ،یان نا؟ ئەگەر ئەم رەوشە درێژە بكێشێت، ك��اردان��ەوەی ئێوە وەك��و كەجەكە چی دەبێت لەبەرامبەر بەم رەوشە؟ وەاڵم /ئەگەر لە ماوەیەكی كورتدا رێبەر ئاپۆ وەكو بەرێوەبەری موزاكرە پەسەند نەكرێ و قۆناخەكە لە سەر بناخەیەكی یاسایی بەردەوام نەبێت ،ئاگربەستیش بێ واتایە و ئەو كات گەلی كورد بە هێزی خۆی سیستەمی خۆی دادەمەزرێنێت. وەكو كەجەكە هەم دەوڵەت و هەمیش حكومەتی تورك لەبابەتی قۆناخی چارەسەری پرسی كورد لە باكوری كوردستان هۆشیار دەكەینەوە. ئەگەر لە زووترین كاتدا لەمەڕ چارەسەری پرسی كورد بە رێگای سیاسی و دیموكراتیانە،
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
رێبەری گەلی كورد وەكو بەرێوەبەری سەرەكی موزاكرە پەسەند نەكرێت و بناخەیەكی یاسایی بۆ چارەسەری بونیاد نەنرێ ،ئەوا ئاگربەست بێ واتا دەبێت .ئەگەر ئاگربەست و ڕەوشی سیاسی بە شێوەیەكی ڕاست مامەڵەی لەگەڵ نەكرێت، ئاگربەستیش بەردەوام نابێت .خۆی لە خۆیدا گەلی كوردیش چاوەڕێی حكومەتی ئاكەپە نابێت و سیستەمی سیاسی ،كۆمەاڵیەتی ،ئابوری و كەلتوری خۆی دادەمەزرێنێت .بێگومان ئەگەر لە بەرانبەر ئەوەش هێرشێك پێكبێت ،بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كوردستان بە هەموو هێزی خۆیەوە دەست بە سەرهەڵدان و پاراستنی ڕەوا بەرگری لە خۆی دەكات. پرسیار /س���ەرەرای ئاگربەستی نێوان پارتی ژیانی ئازادی كوردستان "پەژاك" و رژێمی ئێران ،رژێمی ئێران دەست ل��ە سیاسەتی س��ێ��دارە بەتایبەتی لە سێدارەدانی گەنجانی ك��ورد بەرنادات، ئێوە ئەم هەڵومەرجەی رژێمی ئێران چۆن دەخوێننەوە؟ وەاڵم /بەراستی كۆماری ئیسالمی ئێران بەم هەڵسوكەوتەی بەتایبەتی لەبەرامبەر بە پرسە ناوخۆیی و دەرەكییەكان و بەتایبەتیش لەبەرامبەر بە چارەسەری نەكردنی پرسی كورد خۆی هەڵدەخەڵەتێنێت .ئێران خۆی لەخۆیدا لەئێستادا لەكێبڕكی دەسەاڵت و شەڕی ناوخۆ و گەڕمارووی ئابووریدا .پێویستە ئەو یەكە باش بزانێت كە لەو شوێنەی لەسێدارەدان هەبێ، ئاگربەستیش درێژخایەن نابێ .دەبێ ئێران سیاسەتێكی ئەرێنیانە پەیڕەو بكات و پەژاكیش هەوڵبدات كێشەكانی نەك بە ڕێگای شەڕ؛ بەڵكو بە ڕێگای چاوپێكەوتن و موزاكرە چارەسەر بكات .گرنگە پێگەی ئاگربەستی نێوان كۆماری ئیسالمی ئێران و پەژاكیش بەردەوام بكات. ئێمە ل��ەالی��ەن خ��ۆم��ان��ەوە وەك���و كەجەكە الیەنگریمان لە ئاگربەستێكی بەو شێوەیە ك��ردووە و هەوڵمانداوە كە رژێمی ئێران بە ڕێگای دیالۆگ و گفتوگۆ و موزاكرە پرسی كورد چارەسەر بكات ،بەاڵم وادیارە هەتا ئێستا كۆماری ئیسالمی ئێران بڕیاری نەداوە كە بە چ رێبازێك پرسی كورد چارەسەر بكات .جارێكی دیكە ئاشكرا بوو كە هیچ كەسێك ناتوانێ بە لەسێدارەدان كوردان چاوترسێن بكات و ویست و داخوازی كوردان بۆ ژیانێكی ئازاد و دیموكراتی سەركوت بكات .لەبەر ئەوەش ئەگەر ئێران بیر لەوە دەكاتەوە كە بە لەسێدارەدان دەتوانێ بە ئامانجەكانی بگات ،ئەوا خۆی هەڵدەخڵەتێنێ. ئەو كردەوانە ئاكامێكی پێچەوانەی دەبێ .ئێران بەو شێوەیە ك��وردان لەخۆی دوور دەكاتەوە و پەیوەندیەكانی لە گەڵ كۆمەڵگای كوردان
دەپچرێنێ. پرسیار /ئەگەر هات و ئێران دەستی لە سیاسەتی سێدارەی بەرنەدا ،ئەوكاتە دۆخی ئاگربەست بەكوێ دەگات؟ وەاڵم /چۆن دەبێ هەم لەسێدارەدان هەبێ و هەم ئاگربەستیش لە ئارادا بێ .ئەگەر كۆماری ئیسالمی ئێران لەو ب��اوەڕە دایە شتێكی بەو شێوەیە ئیمكانی هەیە ،لە هەڵەدایە .بێگومان لە ئەگەری بەردەوامبوونی لە س��ێ��دارەدان، رەوشی ئاگربەستیش دەكەوێتە مەترسیەوە. ئ��ەوە راستیەكە .ئایا دەب��ێ هەم ئاگربەست بەردەوام بكات و هەم ئەندامانی پەژاكیش لە سێدارە بدرێن؟ باشە لە ڕەوشێكی بەو شێوەیەدا پەژاك چی بكات؟ هەر چۆنێك بێ هەڵوێستێكی بەو شێوەیە پەسەند ناكرێ .لەبەر ئەوەش ،نە لەسێدارەدان كارێكی ڕاستە و نە چارەسەركردنی پرسی كورد بە ڕێگای شەڕ و پێكدادان .پێویستە لەم مژارەدا ئێران سیاسەتێكی ئەرێنیانە پەیڕەو بكات .دەبێ پەژاكیش هەوڵبدات كێشەكان نەك بە ڕێگای شەڕ ،بەڵكو بە ڕێگای چاوپێكەوتن و موزاكرە چارەسەر بكات. پرسیار /ل��ەم م��اوەی��ەدا هاوسەرۆكی پ��ارت��ی دیموكراتی گ��ەالن"س��ەب��اح��ەت تونجەل"لەالیەن دادگای بااڵی توركیاوە س���زای"ه���ەش���ت س���اڵ و ن���ۆ" مانگی ب��ۆ ب���ڕای���ەوە ،ئ��ێ��وە ئ��ەم ب��ڕی��ارە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ وەاڵم /ئەم سزایە واتاكەی ئەوەیە كە تۆ ئەگەر وەكو كوردیش ببیتە پەڕلەمانتار سزا دەدرێت و ئەمەش هەڕەشەیەكە .ئەرێكردنی سزای سەر سەباحەت زۆر بەو واتایە دێـت كە دەڵێن":ئەگەر ئێوە بەپێی سیستەمی قڕكردنی كەلتوری داگیركەری دایڕشتووە هەڵسوكەوت نەكەن ،شتی بەو شێوەیە بەسەرتان دێنین. سزاكەی سەباحەت هەڕەشە كردنە .ئەگەر كورد ببنە پەڕلەمانتاریش زیندانیان دەكەن .ئەوەش بە كراوەیی راگەیاندنی نەناسینی ئیرادەی سیاسی و كۆمەاڵیەتی كوردانە .كاتێك بابەتەكە دەبێتە م��ژاری ك��ورد ،كردەوەكانی حقوقی داگیركەری كە لە ساڵی ()90كاندا پەیڕەویان كردووە تا ئێستا نەگۆڕدراوە .ئەو كردەوانەی حقوقی شەڕی تایبەت لەسەر كورد و سەرجەم هێزە دیموكراتیەكانە. سەباحەت تۆنجەل بە زانابوون كراوەتە ئامانج. لەبەر ئەوەی دەستی لەسەر پۆلیسێك بەرز ك��ردوەت��ەوە دەیانەوێت س��زای ب��دەن .دەڵێن شەقەزلەیەكی لە پۆلیس داوە و بۆ ئەوەش چەندین هەفتە كردیانە ئامانج؛ بەاڵم حكومەت لەو پۆلیسانەی كە هەر رۆژ ئەشكەنجە لە گەل
19
چاوپێكەوتن
دەكەن و ژن و مندا ڵ و گەنج و پیر دەكوژن حساب ناپرسێت ،لەبەر ئ��ەوەی سەباحەت دەستی خۆی لەسەر پۆلیسێك بەرز كردوەتەوە وەكو تاوانبارێكی مەزن دەیبینن .ئێمە دەبینین بەرامبەر سەباحەت نزیكایەتیەكی بەو رەنگە لەئارادایە و ئەمەش بەو واتایە دێت كە ئەگەر كوردێكیش ببێتە پەڕلەمانتار ناتوانێت شتێك بە هێزەكانی پۆلیس بڵێت .ئەو بۆچوونە نەتەنیا بۆ سەباحەت تونجەلە ،بەڵكو بۆ گشتی گەلی كوردە. پرسیار /ئایا ئ��ەم شێوازە مامەڵەیە لەگەڵ سەباحەت تۆنجەل بەئەنقەست و ب��ەپ��ی�لان��ە ،ئ��اخ��ۆ ب��ەراس��ت��ی بۆچی سەباحەت كراوەتە ئامانج؟ وەاڵم /پێشتر لە توركیا سێ"ك" ،قەدەخە ب����وون .ئ���ەوان���ەش (ك����ورد و ك��زل��ب��اش و كۆمونیستەكان) بوون .واتا كورد ،عەلەوی و چەپڕەوەكان .ئێستاش لەبەر ئەوەی سەباحەت خاوەنی هەر سێ ناسنامەكەیە"واتا هەم كوردە و هەم چەپگڕە و هەمیش عەلەوی"یە سزا دەدرێت. بە زیندانیكردنی هاوسەرۆكی هەدەپە دەیانەوێت لەبنەڕەتدا هەدەپە كرمینالیزە بكەن .سزادانی سەباحەت بە وات��ای هێرشە ل��ەدژی هەدەپە كە تازە دامەزراوە و لە توركیا ئاڵتڕناتیڤێكی تاقانەیە .ئەوەش هێرشی ئەو الیەنانەیە كە نایانەوێت گەلی كورد و گەالنی توركیا بگەیەنە یەك .لەالی دەوڵەتی توركیش یەكگرتنی هێزە دیموكراتیەكانی كورد و تورك گەورەترین تاوانە. بەدەیان ساڵە دەوڵەتی هاوتەریب بۆ ئەوەی ئەو دوو هێزە دیموكراتیە نەگەنە یەك لە هەوڵداندان. لەبەر ئەوەشە كە بەم شێوەیە هۆڤانە هێرش دەكەن .ئێستاش هەدەپە بە ئەندازەی بەدەپە لە مەترسیدایە .ئەگەر پشتگیری كۆمەڵگا قازانج بكەن دەبنە ئەو هێزەی كە دەخوازرێت. پرسیار /پرسی كۆمەڵكۆژی ربۆسكێ لەالیەن دادگ��ای ب��ااڵی توركیاوە داخرا و ئ��ەو كەسانەشی ل��ەم دۆس��ی��ەی��ەدا تاوانباركرابوون بەبێ تاوان لەقەڵەم دا و دۆسیەكەی بەبێ هیچ ئەنجامێكی ئەرێنی و دانپێیانانی كۆمەڵكۆژییەكە داخ��س��ت ،ئێوە ئ��ەم ب��ڕی��ارەی دادگ��ای توركیا چۆن دەبینن؟ وەاڵم /ئەم بڕیارەی دادگ��ا ئەو راستیەی پشتڕاست ك����ردەوە ك��ە لەتوركیا هەمان زهنیەتی سااڵنی ()90ك��ان پەیڕەو دەكرێت. ئێدی ئاشكرابوو كە وەك كۆمەڵكوژیەكانی ت��ر ك��ۆم��ەڵ��ك��وژی رۆبۆسكیش پ��ەردەپ��ۆش دەكەن .بەراستیش ئەو ئەنجامەی چاوەروان دەكرا دەركەوت .كۆمەڵكوژیەكی دڕندانە وەك
چاوپێكەوتن
20
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
رۆبۆسكی لەماوەی ساڵێكدا پەردەپۆشیان كرد، بەئاشكرا بەكوردانیان ووت چ كاتێك بمانەوێت ئێوە دەكوژین و حیسابیش نادەین .بۆیە هەتا كۆمەڵكوژیەكانی بەو رەنگە ئاشكرا نەكرێن و بەرپرسانی ئەو كۆمەڵكوژیە سزا نەدرێن ئاسان نییە توركیا دیموكراتی ببێت و كێشەی ك��ورد چارەسەربكات .دەبێت گەلی ك��ورد و هێزە دیموكراتییەكان ئەمە باش ببینن و بۆ دیموكراتی بوونی توركیا و چارەسەری كێشەی كورد تێكۆشان لە ئاستێكی بڵندا بەهێزتر بكەن. هەر لەدەستپێكی لێكۆڵینەوەكاندا بۆ ئەوەی ئەنجام ئاشكرا نەبێت دادگ����ای م��ەدەن��ی دۆسیەكەی رەوان��ەی دادگ��ای سەربازی كرد بەمەش دۆسیەكەیان رادەس��ت��ی ك��وژرەك��ان كرد .بە وتەیەكی تر (مەڕەكەیان رادەستی گورگەكە كرد) .لە مێژووی جیهاندا بڕیارێكی بەو شێوەیە نەبینراوە و نەبیستراوە ،بەاڵم لەبەر ئەوەی لەتوركیا بە هەموو شێوەیەك زوڵم و نادادپەروەری لەسەر كوردان بەرێوە دەچێت كۆمەڵكوژیەكی بەو رەنگەش بەشێوەیەكی ئاسان پەردەپۆش دەكرێت .بەراستی ئەمەش جۆرێكە لە بەرێوەبردنی شەڕی دەروونی كە داگیركارانی قڕكردنی كەلتووری لەسەر ك��وردان بەرێوەی دەبەن .بەكوردان دەڵێن":سەری خۆتان بخەنە ژێر شمشێری جەالدەكانتان و لەمە جیاوازتر رێگە چارەیەكی ترتان نییە .هەربۆیەش لەمە زیاتر هیچ وتەیەك ناتوانێت ئەمە ڕاڤە بكات و خوێندنەوەیەكی جۆداتری بۆ بكات. پ����رس����ی����ار /ل����ەك����ات����ی روودان���������ی كۆمەڵكۆژیەكەدا گەلێك گۆمان هەبوو كە ئەو كۆمەڵكۆژییە راستەوخۆ لەالیەن فەرمانداریەتی سۆپا و سەرۆكوەزیرانەوە بڕیاری لەسەر داوە ،ئێوە چەندە راستە، ئایا ه��ەر ل��ەب��ەر ئەمەیە ك��ە دادگ���ای سەربازی بڕیارێكی بەمشێوەیەی دەركرد؟ وەاڵم /ب��ەڵ��ێ ،راس��ت��ە؛ ه��ەر لەسەرەتای رووداوەك���ە بانگەشە دەك��را كە ئ��ەو بڕیارە لە الی��ەن فەرمانداریەتی سۆپا و س��ەرۆك وەزیرانەوە دراوە .بەو بڕیارە دانیان بەوەدانا كە ئەو بڕیارە لەالیەن فەرماندارییەتی گشتی دراوە .بەهەمانشێوەش پشتڕاست دەبێتەوە كە سەرۆكوەزیریش فەرمانیداوە .ئەمەش ئاشكرایە كە لە رۆژی رووداوەك��ەوە هەتا ئێستا قسە و هەوڵدانەكانی سەرۆكوەزیر ئەمەی پشتراست كردەوە .هەربۆیەش دەیویست كۆمەڵكوژیەكەی بەوشێوەیە پەردەپۆش بكات .ووتەكەی سەرۆك وەزیریش كە دەیووت"رۆبۆسكی رووداوێكی ئاساییە ،لەبەر ئەمە بوو. ئ���ەوەی دادگ���ای س��ەرب��ازی��ش دەڵێت":ئەمە هەڵەیەكە و دەبوو پێكهاتبا ،راستەوخۆ رێبازی شەڕێكی قێزەوەنە .بۆ كوشتنی گەریالیەك،
درێخی لە كوشتنی دەیان و سەدان و هەزاران هاواڵتی ك��ورد ناكەن ،ئەگەر ئەمە رێبازی شەڕی قرێژ نەبێت ئەی چییە؟ ئەو كەسانەی ئەو فەرمانەیان داوە نەك تەنیا تاوانی شەڕ؛ بەڵكو تاوانێكی مرۆڤایەتییان ئەنجامداوە. ئەوانەی فەرمانی (بۆردومان بكە)یان داوە دەبێت لەو دادگایانەی كە تاوانی مرۆڤایەتییان لێ بەرێوە دەچێت سزابدرێن؛ چونكە زهنیەتی ئەو كەسانەی فەرمانی كۆمەڵكوژكردنی ()34 كەسیاندا ،بەئاسانیش دەتوانن فەرمانی كوشتنی ( )34هەزار كەسیش بدەن. پرسیار /ئەم بڕیارەی دادگای سەربازی تورك دەرخەری چ عەقڵیەتێكە؟ وەاڵم /كۆمەڵكوژی رۆبۆسكی جارێكی تر نیشانی كە هەموو كاربەدەستانی دەوڵەتی تورك هەم سەربازی و هەمیش مەدەنی چەندە خاوەن عەقڵیەتێكی شەڕی قرێژن .ئەو كادیرانەی لە سااڵنی ()90كاندا كوژران ،بەهەمان مەنتق بوو. ئەو جموجۆڵەی لە چیاكان ،دەشت و گەلییەكان دروست دەبوو گولـلەبارانیان كردن و بەوشێوەیە بەسەدان كوردیان كۆمەڵكوژكرد ،هەرهەمان مەنتەق و لۆژیكە .ئەو زهنیەتەی كۆمەڵكوژی رۆبۆسكیشی ئەنجامداوە هەمان ئەو زهنیەتەیە كە لە سااڵنی ()90كاندا كوردیان بە بێ پرس و وەاڵم دەكوشت .لە توركیا تێگەیشتن و زهنەیەت ن��ەگ��ۆڕاوە ،تا ئێستا سیاسەت و زهنیەتی قڕكردنی كەلتوری حكومەتی و دەوڵەتی تورك گۆڕانكاری بەسەردا نەهاتووە. هەتا ئەوەش گۆرانكاری بەسەردا نەیەت ،ئەوا هەربەو زهنیەتە لە كوردان تەماشا دەكەن كە پێویستە بكوژرێن و كۆمەڵكوژ بكرێن .بەگوێرەی ئەو زهنیەتەش كوردانی باش كوردی مردوون. ئەگەر رۆشنبیرێكی بە ناموسی ،كەسایەتیەكی دیموكراتی و خاوەن ویژدانی مرۆڤایەتی هەبێت لەدژی ئەم بڕیارە خاوەن هەڵوێست بن .پێش هەركەسێك دەبێت نوسەران ،رۆشنبیران و هەموو ئ��ەو كەسانەی كە بەخۆیان دەڵێن رۆشنبیر ،پێویستە لەبەرامبەر ئەو بڕیارەی دادگای سەربازی تورك هەڵوست وەرگرن ،ئەو بڕیارە لەبنەمادا رەشكردنی هەموو ئەو كەسانەیە كە لە توركیادا دەژین ،بۆیە هەوڵدەدەن ئەوان بكەنە شەریكی ئەو تاوانە و بەشداری شەڕی قرێژیان پێبكەن ،لەبەر ئ��ەوەش دەبێت ئەو بڕیارە قەبول نەكرێت ،پێویستە هەتاكو راستی كۆمەڵكوژی رۆبۆسكی و تاوانباران بەسزای خۆیان دەگ��ەن ،تێكۆشانی خۆیان ب��ەردەوام بكەن و هەتا كۆتایی چاودێری ئەو دۆسیەیە بكەن .رۆبۆسكی بۆ هەموو گەالنی توركیا و هێزە دیموكراسیخوازەكان ئەزموونێكە ،سەركەوتنی ئ��ەوەش پەیوەستە ب��ەخ��اوەن دەرك��ەوت��ن لە دایكانی رۆبۆسكی و دۆزینەوەی تاوانباران.
Roji_Wilat@yahoo.com
لەبەر ئەوەی سەباحەت خاوەنی هەر سێ ناسنامەكەیە"واتا هەم كوردە و هەم چەپگڕە و هەمیش عەلەوی"یە سزا دەدرێت .بە زیندانیكردنیهاوسەرۆكی هەدەپە دەیانەوێت لەبنەڕەتدا هەدەپەكرمینالیزەبكەن. سزادانی سەباحەت بە واتای هێرشە لەدژی هەدەپە كە تازە دامەزراوە و لە توركیا ئاڵتڕناتیڤێكی تاقانەیە .ئەوەش هێرشی ئەو الیەنانەیە كە نایانەوێت گەلی كورد و گەالنی توركیا بگەیەنە یەك .لەالی دەوڵەتی توركیشیەكگرتنیهێزە دیموكراتیەكانی كورد و تورك گەورەترینتاوانە .......... لە توركیا تێگەیشتن و زهنەیەت نەگۆڕاوە ،تا ئێستا سیاسەت و زهنیەتی قڕكردنیكەلتوریحكومەتی و دەوڵەتی تورك گۆڕانكاری بەسەردا نەهاتووە .هەتا ئەوەش گۆرانكاری بەسەردا نەیەت ،ئەوا هەربەو زهنیەتە لە كوردان تەماشا دەكەن كە پێویستە بكوژرێن و كۆمەڵكوژبكرێن.بەگوێرەی ئەو زهنیەتەش كوردانی باش كوردی مردوون .......... شۆرشی رۆژئاوای كوردستان شۆرشێكی سنووردار نییە، شۆرشی رۆژئاوا بۆ تەواوی سوریا كراوە ،لە ساڵی ()2014 دا كوردان دەچنە جنێف و مافی ژیانی ئازاد و دیموكراتی لەچوارچێوەیسوریایەكی دیموكراتیدا و راستی بەرێوەبەرایەتیخۆیان دەخەنەڕوو .بۆیە ساڵی ( )2014دەبێتە ساڵی ناساندنی شۆرشی رۆژئاوای كوردستان
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
21
وتار
بەپارێزگابوونی هەڵەبجە و خۆپیشاندانەكانی سەیدسادق و كەڵەك
سەردار ستار لەناو قەیران و ناڕەزایەكانی هەرێمی كوردستان و ئێراق بەپارێزگابوونی هەڵەبجە گۆڕانكاریەكی چ��اوەڕوان نەكراو بوو ،هەرچەندە داواكاریەكی كۆنی خەڵكی هەڵەبجە و رێكخراوە مەدەنیەكانە، ب��ەاڵم لە ئێستا پەسندكردنی داواك���اری بە پارێزگابوونی چەندین خوێندنەوە بەخۆی هەڵدەگرێ .بێگومان هەڵەبجە و زۆرێ��ك لە دەڤەرەكانی باشوری كوردستان مافی خۆیانە بۆ ئەوەی بەپارێزگا ببن چ بەگوێرەی ژمارەی دانیشتوان و چ وەك رووبەر ،بەاڵم ئەوەی هەڵەبجە لە گەڵ ئەوەی مافە ،هەمانكات مەسەلەیەكی مۆڕاڵ و نرخ پێدانە بە قوربانیانی هەڵەبجەی شەهید ،هەروەها لەڕێگای نرخدان بە قوربانیانی هەڵەبجە؛ بێگومان نرخ دانانە بۆ قوربانیانی تەواوی كوردستان لەسەردەمی رژێمی رووخاوی بەعسدا .ئەمەش وادەكا ئەو قسەیە بكەین كە هیچ هاواڵتیەكی كوردستان ماف بەخۆی نەدات ئەو پرسیارە بكات و بڵێ بۆچی هەڵەبجە ببێتە پارێزگا؟؟ یان ئایا لەالیەن پارێزگای هەڵەبجەوە بەڕێوە ببردرێین یان نا؟؟ چونكە ئەو جۆرە پرسانە لە گەورەیی نرخەكانمان كەم دەكاتەوە، لەبەرئەوەی وەك كورد لەسەرتاسەری كوردستان یەكێكیش لە نرخە زیندوەكانمان قوربانیانی هەڵەبجەیە ،بۆیە ناكرێ هەندێك جۆرە گفتوگۆ بۆ خۆمان رەوا ببینین ،لەگەڵ تێبینی هەر یەكێكمان بۆ س��ەر هاواڵتیانی هەڵەبجە لە ئێستادا .لەالیەكیتر ناڕەزای بۆ خزمەتگوزاری و گەندەڵیەكانی حكومەتی هەرێم و خراپی پەیڕەوی ئیداری بەرپرسان ،لەگەڵ نرخەكان تێكەڵ نەكرێن .لەوانەیە ئەوەش بگوترێ لە ئێستا مالیكی پێویستی بە پشگیری كوردە بۆ شەڕ لە دژی سوننەی چەكدار و توندڕەو ،هەمانكات خۆئامادەكردنیەتی بۆ هەڵبژاردنەكانی ئێراق و خۆئامادەكردنەوەی مالیكی بۆ جاری سێیەم بوونەوە بە سەرۆك وەزیران ،ئەوانە هەموویان راستن ،ب��ەاڵم ئ��ەوەش راستیە بااڵدەستانی سەر كوردستان لە كاتی الوازی نەبێ هیچیان
لەدەست ناسێندرێ .بۆیە لەسەرمانە هەموومان پێكەوە كاربكەین تاكو هەڵەبجەی شەهید ببێتە پارێزگایەكی سەركەوتوو. خۆپیشاندانەكانی س��ەی��دس��ادق و كەڵەك درێژكراوەی هەموو ئەو ناڕەزاییانەی خەڵكی هەرێمە كە ماوەیەكە لەژێرناوی هەڵبژاردن و دروستبوونی كابینەی نوێی حكومەت و بەشداربوونی ئۆپۆزیسیۆنی ناوپەرلەمانە لەو كابینەیەدا ،تا ئاستێك كپی هەبوو .هەرچەندە خوێندكارانی ئامادەیی و زانكۆكان بەردەوام بۆ كەمی خزمەتگوزاری لەسەر جادەبوونە .ئەوەی لە ئێستا خەڵكی سەیدسادقی هێناوەتە سەرجادە، بێگومان بێ بەڵێنی و جێبەجێ نەكردنی داواكاریەكانی خەڵكە كە پارتە دەرچووەكانی هەڵبژاردن لە كاتی پڕوپاگەندەكانی هەڵبژاردن پەیمانیان داوەت���ە خەڵك ،لە ئێستا دوای تێپەڕبوونی زیاترلە ( )100رۆژ لە هەڵبژاردنەكانی ه��ەرێ��م ،ن���ەك ه��ی��چ داواك���اری���ەك���ی خەڵك پێكنەهاتووە ،بەڵكو تا ئێستا نەتوانراوە كابینەی نوێی حكومەت دروست بكرێ و دیاریش نییە ئایا تاكەی سازدانی حكومەتی نوێ ئەخاینێ؟؟!!. حكومەتی كاربەڕێكەریش لەگەڵ ئەوەی ئەتوانێ گرێبەستی نەوتی واژۆ بكا لە گەڵ دەوڵەتان، بەاڵم ناتوانێ خزمەتگوزاریەكان بۆ كۆمەڵگا پێشكەش بكات .بۆیە ئەوە جێگای سەرسوڕمان نییە بڵێین خەڵكی سەیدسادق بۆچی هاتونەتە سەرجادە...؟. لە گ��ەڵ ئ��ەوەی لە خۆپیشاندان و ناڕەزایە مەدەنیە‌كانی خەڵك تا ئاستێكی زۆر الوازی رێكخستنی و چۆنیەتی پێداگری و داكۆكی لەسەر بەدەستخستنی مافەكان هەیە ،هەمانكات خەڵك كەمترین ب��اوەڕی هەیە كە دەس��ەاڵت داواك��اری��ەك��ان جێبەجێ دەك��ات ،لە الیەكیتر جەماوەری خۆپیشاندەر و دەسەاڵت بەردەوام وەك دوو ب��ەرە دەردەك����ەون ،وەك��و ئ��ەوەی كاربەدەستانی دەسەاڵت هەموویان نیشتمانی و خاوەن واڵت و دەوڵەتمەدارن ،خۆپیشاندەر و رەخنەگر و ناڕازیش وەك نەیار و خێرنەویستان نیشاندەدرێن .لە راستیدا خەڵكی رەخنەگر و ن��اڕازای زیاتر خاوەنداری لە دەسكەوتەكان ئەكات ،بەمەرجێك داواكاریەكانی شەخسی و لە چوارچێوەی مافی تایبەتی نەبن ،ئەوەش وای كردوە دەسەاڵت ناتوانێ بەشێوەیەكی ڕەوا نزیك داواكاریەكانی خۆپیشاندەران ببێتەوە .واتا هەر داواكاریەكی خۆپیشاندەران كە جێبەجێ دەكا وا ئەزانن تەنازول لە سەروەریەكانیان ئەكرێت .لە الیەكیتر ئەو دوو ئیدارەیەی هەیە لە هەرێمی كوردستان هەر الیەكیان دەی��ەوێ لە سنوری ئیدارەی ئەویتر ئالۆزی و ناڕەزایی دروست ببێ.
ئەمەش راستیەكەمان بۆ دەسەلمێنێ لە كاتی ناڕەزایەكانی سەید سادق هەموو راگەیاندنەكانی پارتی پەخشی راستەوخۆی رووداوەكانیان دەكرد، لە كاتی ناڕەزایەكانی كەڵەكیش راگەیاندنەكانی یەكێتی پەخشی راستەوخۆیان دەكرد!!. ئ��ەو دەسكەوتەی كە لە خۆپیشاندەنەكانی سەید س��ادق دەس��ك��ەوت��وە و ب��ۆ كەڵەكیش بۆتە نمونە ،ئەویش الدان��ی كاربەدەستانی خۆجێیە ،لە قائیمقام و سەرۆك شارەوانی و بەڕێوەبەری پ��ەروەردە .بەهەمانشێوە وای كرد كەڵكیەكانیش داوای دەست لەكار كێشانەوەی قایمقام بكەن .گرنگی ئەو بابەتە لەوەیە ،كە كاربەدەستی خۆجێی راستەوخۆ كاریگەری لەسەر بەجێگەیاندی خزمەتگوزاری و هەمانكات گەیاندنی داواك��اری و پرۆژەكانی شارۆچكە و شارەدێكانە بە ناوەندی دەسەاڵت .دەبێ ئەوەش بگوترێ كە كاربەدەستی خۆجێی فەرمانبەرێكی دەسەاڵتە لەو شارۆچكەیەدا ،ئەگەر لەالیەكەوە ئەمە راست بێ ،بەاڵم دەبێ ئەوە بزانرێ لە ئ��ەم��ڕۆدا لەبەڕێوەبردنی واڵت��دا بەڕێوەبەر و سەرۆك شارەوانی و كاربەدەستە خۆجێەكان زۆرت��ری��ن رۆڵیان هەیە لە خزمەتكردنی ئەو دەڤەرەی بەڕێوەی دەبات؛ چونكە راستەوخۆ لە گەڵ هاواڵتیان لە پەیوەندی دایە. هەرچەن ئەگوترێ كە خۆپیشاندانەكانی سەید س��ادق ل��ەالی��ەن هەندێك الی��ەن��ی سیاسیەوە بەتایبەت ئیسالمیەكانەوە هاندرا بن و ئاراستە كرا بن ،بەاڵم ئەوەی كەڵەك زیاتر خۆماڵی و سادە دیارە ،لەمەشدا نوێكاریەك هەیە ،ئەویش خۆپیشاندەر داواك��اری رووخاندنی دەسەاڵتی هەرێم ناكا ،بەڵكو دەی��ەوێ لە دامودەزگاكان گۆڕانكاری بكا ،لەوانەیە ئەوە بەرەوپێشەوە بێ بۆ ناو حكومەت و هەندێك لە دامودەزگا گشتیەكان ،بێگومان وەك پێویستیش ئەبینرێ، واتا خەڵك چاوی تیژە ئیدی چاوی ئەبینێ كا كێ خزمەت ئەكا و كێ خزمەت ناكا ،هەمانكات ناشتوانێ نە بە بەڵێنەكان باوەڕ كا و نە چاوەڕێی كابینەی حكومەتی بكات؛ بەڵكو خودی خۆی ئەتوانێ بڕیار بدات .دەبێ ئەوە بزانرێ ئەوەی ئەمڕۆ خەڵك داوا دەك��ات بەشێكن لە مافی دیموكراتی و خزمەتگوزارین بۆ هاواڵتیان لە شارۆچكەكان؛ چونكە دەسەاڵتی هەرێم تا
ئاستێك لە ناوەندی شارە گەورەكان و رێگا گشتیەكان هەندێك باق و بریقی كردوە ،بەاڵم ئەو خزمەتانە نەگیشتونەتە گەڕەكە دوورە دەست و قەزا و ناوچە و گوندەكان .بۆیە پێویستە خەڵك لە ناڕەزایەكان بەردەوام بێ و بەرفرەوان ببن تاكو بتوانێ زۆرترین خزمەت بە كاربەدەستان ئەنجامبدات.
راپۆرت
22
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
نەوت سەری هەرێمی كوردستان دەخوات؟
"ئەنفالێكی ترە ،بەاڵم ئەم جارە خاك و ژینگەشی لەگەڵدای ە"
ئا /كاروان ئیبراهیم نەوت ،چەند مانگێكە ئاڵۆزییەكانی نێوان حكومەتی ئێراق و هەرێمی كوردستانی زیاتر كردوە ،تەنانەت لە دواهەمین لێدوانیدا نوری مالیكی هەڕەشەی بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی كرد، بەرپرسانی هەرێمی كوردستانیش ،بە تایبەتی بەرپرسانی پارتی دیموكراتی كوردستان بەردەوامن لە بەهێزكردنی پەیوەندییەكانیان لەگەڵ توركیا و ناردنە دەرەوەی نەوت بۆ ئەو واڵتە. لە هەر ئاڵۆزی و ملمالنێیەكی زیاتری نێوان بەرپرسانی حكومەتی هەرێم و حكومەتی ئێراق لەسەر پرسی نەوت ،خەڵك زەرەمەندی یەكەم دەب��ێ��ت ،س���ەرەڕای ئ��ەوەی حكومەتی ئێراق داوا دەكات بە گوێرەی دەستوری ئێراق نەوت هەناردەی دەرەوە بكرێت ،بەاڵم پارتی زۆر بە پەرۆشەوە سەرقاڵی فرۆشتنی نەوتە. ئەوەش لە كاتێكدا بەشێك لە بەرپرسانی یەكێتی، هاوپەیمانەكەی پارتی ،بۆچوونیان وایە ،هەرێمی كوردستان ئێستا بودجەیەكی زۆری هەیە و پێویستی بە فرۆشتنی ن��ەوت نییە ،بەمەشدا دەردەك��ەوێ��ت ،یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئاگاداری وردەكارییەكانی فرۆشتنی نەوت نییە و ئەو دۆسیەیە تەنها لەالیەن پارتییەوە بەڕێوە دەبرێت. لە دوای ساڵی ()2003ەوە لە سەدا ()17ی بودجەی هەموو ئێراق دراوەتە هەرێمی كوردستان كە لە س ێ پارێزگا پێكهاتووە ،ب��ەاڵم هێشتا هەرێمی كوردستان بە دەست دەی��ان كێشەی خزمەتگوزارییەوە دەناڵێنێت ،ئ��ەوە جگە لە ناڕوونی چۆنێتی سەرفكردنی و دەوڵەمەندبوونی بەرپرسانی حكومی و حزبی و هەژاربونی زیاتری خەڵك ،كەواتە ئایا داهاتی فرۆشتنی نەوتیش بە هەمان شێوە بەكارنایەت؟! نەوت و پەرلەمانێكی نوستوو
لە دۆسیەی فرۆشتنی نەوت پارتی زۆر جدییە و الیەنەكانی دی��ك��ەش بێدەنگن ،س���ەرەڕای ئەوەی نزیكەی چوار مانگە هەڵبژاردن كراوە، بەاڵم نە پەرلەمان كۆبوەتەوە و نە حكومەتی نوێش پێكهێنراوە ،بە وتەی شارەزایانیش "ئەم حكومەتەی ئێستا كاربەڕێكەرە و مافی ئەنجامدانی گرێبەستی فرۆشتنی نەوتی نییە". بەاڵم لە رۆژی هەینی13( ،ی 12ی )2013واتا مانگێك لەمەوبەر ،حكومەتی هەرێم لە رێگەی بۆرییەوە ه��ەن��اردەك��ردن��ی نەوتی بۆ توركیا دەستیپێكرد ،ئەوەش دوای ئەوەی رۆژی (27ی 11ی )2013نێچیرڤان بارزانی چووە توركیا و لەگەڵ ئەردۆغان رێككەوتنێكیان لە بواری نەوت و وزەدا واژۆكرد ،بە مەبەستی هەناردەكردنی نەوتی هەرێم لە رێی بۆرییەوە بۆ توركیا .بەپێی ئەو رێككەوتنەش حكومەتی هەرێم نەوت لە ڕێگەی بۆریەوە هەناردەی توركیا دەكات‌و لەوێشەوە بۆ بازاڕە جیهانییەكان دەنێردرێت. لەبەرامبەریشدا توركیا پێداویستیەكانی خۆی لە گازی سروشتی بە ( )300-250دۆالر كەمتر لە گازی روسیا و ئێران بۆ هەر ( )1000مەتری سێجا لە هەرێمی كوردستان دەكڕێت ،ئەوەش بۆ واڵتی توركیا بە هەنگاوێكی گرنگ و مێژوویی دادەنرێت، كە لە ساڵی ()2012دا ،زیاتر لە ( )60ملیار دۆالری بۆ كڕینی وزە خەرج كردووە. ئاژانس ی (س ی ئێن ئین) ی ئەمەریكی لەبارەی ئەو رێككەوتنەوە دەڵێت ،حكومەت ی هەرێم ی كوردستان گاز ی هەرێم بە س ێ جار هەرزانتر لە گ��از ی واڵتان ی تر بە توركیا دەفرۆشێت و نوسیویشیەتی":حكومەت ی هەرێم بە رێككەوتنێك ی ( )25س��اڵ �ی ،گ���از ی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان هەرزانفرۆش دەكات". دەستوری ئێراق لە دەستور ی ئێراقیدا هەردوو دەق ی ماددە ی (111 و )112پەیوەند ی و دەسەاڵت ی هەرێم ی كوردستان و حكومەت ی ئێراق ی تێدا رێكخراوە ،ماددە ی ()111 دەڵێت":نەوت موڵك ی هەموو گەالن ی ئێراقە لە هەموو پارێزگا و هەرێمەكاندا ".لە ماددە ی ()112 شدا دەڵێت":حكومەت ی ناوەندی ی بە هاوبەشی لەگەڵ پارێزگا و هەرێمەكاندا هەڵدەستێت بە بەڕێوەبردن ی نەوت ی دەرهێنراو لە بیرە نەوتییەكاندا و بەرهەمەكەش ی بە شێوەیەك ی یەكسان دابەش دەكرێت بەسەر سەرجەم دانیشتوان ی واڵتدا ،بە
ڕەچاوكردن ی پشكێك بۆ هەرێمە زیانلێكەوتووەكان بۆ كاتێك ی دیاریكراو". ئەو مادەیە باس ل��ەوەش دەكات":حكومەتی ناوەندی ی و حكومەت ی هەرێمەكان و پارێزگاكان بە نەخشەیەك ی ستراتیژییانە نەوت دەردەهێنن بۆ گەشەپێدان ی واڵت و قازانج ی گەالن ی ئێراق". واتا بەپێی دەستووری ئێراق ،داهاتی نەوت لە هەر شوێنێكی ئێراق بێت ،دەبێت بڕواتەوە بەغدا و دواتر ()%17ی بڕەكەی بدرێتە كورد ،بەاڵم لەالیەك ی ترەوە لە یاسا ی نەوت و گاز ی هەرێمی كوردستاندا یاسایەك دانراوە ،كە ماف ی دەرهێنانی نەوت لە هەرێمدا دەداتە دەست حكومەت ی هەرێم، حكومەت ی هەرێم پێییوایە كە دەرهێنان ی نەوت لە هەرێمدا یاسا رێگا ی پێداوە ،بەاڵم كاربەدەستانی حكومەت ی ئێراق دەڵێن دەرهێنان ی ن��ەوت لە هەرێم ی كوردستان پێچەوانە ی دەستور و یاسایە و دەبێت رێگری ی لێبكرێت. نەوت لەم واڵتە كۆ ی یەدەگ ی نەوت لە ئێراقدا مەزەندە دەكرێت بە ( )112ملیار بەرمیل كە تا ئێستا دۆزراو بێتەوە، بەاڵم هەندێك لە پسپۆڕان ی نەوت پێیانوایە ئێراق بە تەواو ی گەڕان ی بۆ نەوت تێدا نەكراوە و ئەوان یەدەك ی نەوت ی ئێراق دەخەمڵێنن بە ( )214ملیار بەرمیل ،لە ( )112ملیار بەرمیل نەوت ی ژێر زەوی ( )50ملیار ی دەكەوێتە ناو هەرێم ی كوردستانەوە، كە دەكاتە رێ��ژە ی ( )%4ی یەدەگ ی ن��ەوت لە جیهاندا. لە مانگێكدا دوو ملیۆن بەرمیل وەزارەت��� ی سامانە سروشتییەكان ی حكومەتی هەرێم پێشتر رایگەیاند :لە سەرەتا ی ئەمساڵەوە، هەناردەكردن ی ن��ەوت لە رێگە ی بۆرییەوە بۆ بەندەر ی جەیهان ی توركیا ،دەستییپێكردوە و داواشی لە كۆمپانیاكان كرد ،داواكارییەكانیان بۆ كڕین ی ئەو بڕە نەوتە بخەنەڕوو كە گەیەنراوەتە بەندەرەكە. بە وتەی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان ،ئەو بڕەی لە ماوەی ئەم مانگەدا رەوان��ە دەكرێت، دەگاتە دوو ملیۆن بەرمیل نەوت. ئەو وەزارەت���ە باسی ل��ەوەش ك��رد ،چ��اوەڕوان دەكرێت "قەبارە ی هەناردەكردن ی نەوت ی هەرێم تا مانگ ی شوبات ی داهاتوو ،بگاتە چوار ملیۆن بەرمیل و لە مانگ ی ئازاریشدا بۆ شەش ملیۆن
Roji_Wilat@yahoo.com
بەرمیل بەرزببێتەوە و خواست ی ئەوەش هەیە، هەناردەكردن ی نەوت ی هەرێم تا كۆتای ی ساڵی ( )2014بگەیەنرێتە ( )10ملیۆن بەرمیل". ئەو بۆریە نەوتەی راكێشراوە ( )36ئینجە و درێژیەكەی (281كم)ە ،لە كێڵگەی تەقتەقەوە دەستپێدەكات بۆ ناوچەی سنوری نێوان هەر سێ واڵتی ئێراق‌و توركیا‌و سوریا .بە وتەی ئاشتی هەورامی ،دەتوانێت رۆژانە تا ( )300هەزار بەرمیل نەوت بنێرێتە دەرەوە. وەزی����ری س��ام��ان��ە سروشتییەكان ئ��ەوەش��ی خستەڕوو":ساڵێك دەبێت بە تانكەر نەوت هەناردەی توركیا دەكەین و سێ بۆ چوار ساڵیش دەبێت هەناردەی ئێرانی دەكەین ،لەمەودوا ناردنی نەوت بە ڕێگەی تانكەرەكانەوە كەم دەكەینەوە و لە رێگەی بۆریەوە دەینێرین". نیگەرانی حكومەتی ئێراق نووری مالیكی ،سەرۆك وەزیرانی ئێراق نیگەرانە ل��ە چۆنێتی ه��ەن��اردەك��ردن��ی ن��ەوت��ی هەرێمی كوردستان و لە دواین لێدوانیدا هەڕەشەی بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستانی كرد ،ئەگەر حكومەتی هەرێم بەو شێوەیە هەڵسوكەوت بكات. رۆژی ()12ی ئەم مانگە نوری مالیكی لەگەڵ بەشێك لە بەرپرسانی كورد لە بەغداد كۆبووە كە حسێن شەهرستانی ،جێگری سەرۆكوەزیران بۆ كاروباری وزەش ئامادەبوو ،مالیكی لەوێدا رایگەیاندووە":ئێمە دەبێت بزانین ئەو بڕە نەوتەی دەنێردرێتە دەرەوە چەندە و بۆرییەكان لە پێش كاتژمێرەكەوە ببەستن و بە نرخی جیهانی بفرۆشرێت و داهاتەكەیشی بڕواتە ئەو سندوقە لە ئەمریكا ،كە پارەی ئێراقی تێدەكرێت". مالیكی ل��ە ك��ۆب��وون��ەوەك��ەدا باسی ل��ەوەش كردبوو":پێشنیارێك هەیە لەسەر ئەوەی بودجە
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
بنێرین بۆ پەرلەمان بە بێ ل��ەس��ەدا ()17 كەی هەرێمی كوردستان ،چونكە ئەوان نەوت دەفرۆشن ،بۆچی ئێمەش بودجەیان بۆ دابنێین". بە وتەی مالیكی حكومەتی هەرێم ساختەكاری ل��ە فرۆشتنی ن��ەوت��دا دەك���ات" ،ئیجرائاتی ساختەكاری لە بەندەری جیهان دەستیپێكردووە كە بۆرییەكەیان بە دووری ( )70مەتر لەو الی كاتژمێرەكەوە بەستووە ،ئێمە فەرمانبەرمان هەیە چاودێری شاشەكان دەكەن ،جارێ حەوت عەمباریان جیاكردووەتەوە و نەوتی هەرێمی كوردستانی تێدەكەن و هەموو شاشەكانیشیان كوژاندووەتەوە بۆ ئەوەی فەرمانبەرەكانی ئێمە نەزانن چەند نەوت دەڕوات ،ئەمە زۆر خراپە و دەبێت ئێمە رێگەچارەیەك بۆ ئەم شتانە بدۆزینەوە". هەر لەبارەی هەناردەكردن ی نەوت ی هەرێمەوە بۆ توركیا رۆژی ()12ی ئەم مانگە ،حسێن شەهرستان ی جێگر ی سەرۆكوەزیران ی ئێراق بۆ كاروبار ی وزە هەڵسوڕێنەر ی كارەكان ی توركیای لە بەغداد بانگهێشتكرد و ئەو واڵتە ی تۆمەتبار كرد بە پێشێلكردن ی دەستوور ی ئێراق. لە بەیاننامەیەكیشدا دوا ی بانگهێشتكردنەكە، شەهرستان ی رای��گ��ەی��ان��د":ئ��ێ��راق پێوایە كە هەناردەكردن ی نەوت لە سنوور ی نێودەوڵەتییەوە بە ب ێ رەزامەند ی حكومەت ،پێشێلكارییە". شەهرستانی ،دەسەاڵتداران ی توركیاشی تۆمەتبار كرد بەوە ی رێیان نەداوە بە بەرپرسان ی وەزارەتی نەوت ی ئێراق چاودێر ی ئەو بڕە نەوتە خاوە بكەن كە لە هەرێم ی كوردستانەوە هەناردە ی ئەو واڵتە كراوە. مەرجەكان تازەن رۆژی (25ی 12ی )2013وەفدێكی هەرێمی
23
راپۆرت
كوردستان بە سەرۆكایەتی نێچیرڤان بارزانی سەردانی بەغدادیان كرد و لەگەڵ نوری مالیكی كۆبوونەوە ،دوای كۆبوونەوەكەش نێچیرڤان بارزانی ووتی :مەرجەكانی حكومەتی ئێراق بۆ ئەوان تازەن و دەبێت گفتوگۆی لەسەر بكەن، وتوشیی لە ماوەی هەفتەیەكدا وەاڵمی مەرجەكانی حكومەتی ئێراق دەدەنەوە ،بەاڵم حكومەتی ئێراق ل��ەوە نیگەرانە كە حكومەتی هەرێم نەك لەو ماوەیەدا وەاڵمی حكومەتی ئێراقیان نەداوەتەوە، بەڵكو بە ب ێ رەزامەندی ئەوان نەوتیان رەوانەی توركیا كردووە. سەری هەرێم دەخوات؟ سەركێشییەكانی حكومەتی هەرێم لە فرۆشتنی نەوت و جێبەجێ نەكردنی مەرجەكانی بەغداد، كە بریتیین لە "ئاشكراكردنی بڕی ئەو نەوتەی رەوان��ەی دەرەوە دەكرێت ،فرۆشتنی بە نرخی بازاڕەكانی جیهان و دانانی پارەكەی لە سندوقی گەشەپێدانی ئێراق لە ئەمریكا" پێدەچێت هەرێمی كوردستان توشی كێشە بكات و بیكاتە قەیرانی زیاترەوە. توركیا لەپێناوی بەرژەوەندییەكانی خۆیدا كە قازانجێكی زۆر لەو نەوتە دەك��ات ،ئامادەیە خۆی زۆر نزیك بكاتەوە لە بەرپرسانی هەرێم و بە زەردەخەنەوە پێشوازیان لێبكات ،ئەوەش بەرپرسانی سەرخۆش كردووە و شانازییەكی زۆر بە چونیان بۆ توركیا و ناردنی نەوت بۆ ئەو واڵتە و ...هتد دەكەن. هەربۆیە ئەگەری ئەوە هەیە ئەم نەوتە سەری هەرێمی كوردستان بخوات؛ چونكە تا ئێستا تەنها دوكەڵەكەی چووەتە سییەكانی خەڵكی ئەم هەرێمەوە و ژینگەی چەندین ناوچەشی پیس كردووە ،لەالیەكی دیكەشەوە پێدەچێت چەندین
راپۆرت
24
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
كێشەی دیكەشی بۆ دروست بكات.
شاری كەركوك".
بۆچوونی پارتی چارەسەری
بۆچوونی یەكێتییەك
رۆژی ( 13و 14ی مانگی 12ی ،)2013 ئەنجومەنی پارتی چ��ارەس��ەری دیموكراتی كوردستان كۆبوونەوەیەكی ئەنجامدا و دوی كۆبوونەوەكەش راگەیەنراوێكی ب�ڵاوك��ردەوە، بەشێكی راگەیەنراوەكە تایبەت بوو بە پەیوەندی نێوان پارتی و توركیا و فرۆشتنی نەوت. ئەو كاتە پارتی چارەسەری رایگەیاند":گرێبەستی نێوان ئەنقەرە و هەولێر پێویست بوو بە بڕیاری پەرلەمان بوایە و ناوەرۆكی گرێبەستەكەش بۆ خەڵك ئاشكرا بكرایە ،نەك بە بڕیاری پارتی ب��ە تەنها بكرایە ،چونكە ئ��ەوە سەرپێچی یاساییە و ناكەوێتە خزمەتی بەرژەوەندی گەلی كوردستانەوە". ئەنجومەنی پەچەدەكە وتی :ئەو نەوت فرۆشتنە بە نرخی یەك لەسەر سێی نرخی جیهانی ،بە واتای تااڵنفرۆشی دێت ،ئەم ه��ەرزان فرۆشیە لەسەر حسابی هەردوو پارچەی باكور و رۆژئاوای كوردستانە. پارتی چارەسەری بۆچوونی وایە":هاوپەیمانێتی نێوان پارتی و توركیا مەترسیەكی گەورەیە لە دژی ب��ەرژەوەن��دی گەلی ك��ورد لە هەموو بەشەكانی كوردستان و بە هیچ شێوەیەك ناكەوێتە خزمەتی گەلی كورد لە هیچ بەشێكی كوردستان ،بەتایبەتیش یەكێك لەو جێگەیانەی بازاڕی لەسەر كراوە جگە لە باكور و رۆژئاوای كوردستان ،باشوری كوردستانیشە بە تایبەتی
نوێنەر ی یەكێت ی نیشتمان ی كوردستان لە توركیا رەخنە ی توند لە هەناردەكردن ی نەوت ی هەرێم ی كوردستان بۆ توركیا دەگرێت و پێیوایە"بەهەردانی سامان ی سروشتی واڵتەكەمانە". بەهرۆز گەاڵڵی ،نوێنەر ی یەكێت ی لە توركیا لەبارەی هەناردەكردنی نەوتەوە بۆ توركیا ،رۆژی ()12ی ئەم مانگە رایگەیاند":لە ئێستادا ئێمە وەك كورد پێویستمان بەوە نییە نەوت بنێرینە دەرەوە ،لەبەرئەوە ی بە گوێرە ی دەستور و یاسا ئێمە لە كوردستان ی ئێراق ،ڕێ��ژە ی ()%17ی بودجە ی ئێراقمان هەیە‌و ئەگەر بە دادپەروەرانە بەش ی بكەین ،ئەوا لێشمان زیادە". گەاڵل ی وتیشی":پێموایە ه��ەن��اردە ی نەوت ی كوردستان بۆ توركیا ،بەهەردان ی سامانی سروشتی واڵتەكەمانە" .بە بۆچونی گەاڵڵی"بەهۆی ئەوە ی دەوڵەت ی خۆمان نییە‌و هەموو داهاتەكان دەچنەوە بەغدا ،لەبەرئەوە پێویست نییە ئێمە نەوت هەناردە بكەین". راشیگەیاند":ئەمریكا هێندە ی هەموو دونیا نەوت ی هەیە لەژێر خاكەكەیدا ،بەاڵم دڵۆپێكی ت و هەڵیگرتووە بۆ ڕۆژ ی ڕەش لە لێدەرناهێنێ كاتێكدا ئەو گەورەترین دەوڵەتیشە". پرۆژەیەكی توركی و پارتییە یان كوردی؟ بەشێكی زۆر لە چ��اودێ��ران و رۆژنامەنوسان
Roji_Wilat@yahoo.com
نیگەرانن لە فرۆشتنی نەوت و پەیوەندی نێوان توركیا و هەرێم ،بەوەی لە ماوەی رابردوودا ئەو بودجە"زەبەالحەی بە دەستیانەوە بووە ،خزمەتی خەڵكیان پێنەكردووە ،بەڵكو بۆ بەرژەوەندی حزبی و كەسی و تایبەتی خۆیان بەكاریان هێناوە و ئێستاش داهاتی نەوتەكە بەهەمان شێوە بۆ بەرژەوەندی دەسەاڵتداری خۆیان بەكاردێنن". مەهدی ك��اوان��ی ،رۆژن��ام��ەن��وس ،گومانی لەو رێكەوتنەی نێوان هەولێر و ئەنكەرە هەیە و دەپرسێ":دەرهێنان و هەناردەكردنی نەوت، پڕۆژەیەكی توركی و پارتیە ،ی��ان ك��وردی؟ تێكڕای پڕۆسە نەوتیەكە لە دەرهێنان و فرۆشتن و تێپەڕبون و لولە نەوتییەكان لە بن دەستی توركیادایە ،دانانی نرخ و كەمیەكەشی پێموانیە لە توركیا و پارتی بەوالوە كەسی تر پێی بزانێت". ئەو رۆژنامەنوسە رەخنەی ئەوەش دەگرێت":پارتی دوور لە بەرژەوەندی كورد و ناوچەكە ،سەفەقەی ن��ەوت و سیاسی لەگەڵ توركیا دەبەستێ، ناشزانێ توركیا هەمان ناتۆی سەردەمی شای ئێرانە و كە گەیشتە مەرامەكانی خۆی ،پاڵ بە پارتی و نەتەوەكەشیەوە دەنێت". هەرلەو بارەیەوە لەتیف فاتیح فەرەج ،رۆژنامەنوس لە نوسینێكیدا بە ناونیشانی (نەوت و ئەنفال) دەڵێت":كاتێك نەوت لە ناوچە ئەنفالزادەكانی هەڵەبجە‌و كۆرمۆر و گوندەكان ی دیكە ی گەرمیان و بادینان و دەشت ی كۆیە دەردەهێنرێت ،هێشتا لەو ناوچانە بۆن ی ئەنفال دێت ،ئەو جۆرە لە وێ��ران��ك��ردن� ی ج��وان� ی و ژینگە ی كوردستان درێژكراوە ی هەمان پرۆسەیە ل ێ ئەمجارە لەگەڵ خاك و ژینگەكەدا".
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
25
وتار
ئاگاداربن ...هەڵەبجە ئاماژەیە بۆ نەتەوەیەك ...نەك دەسكەوتێكی دارایی
كامەران گوڵپی
هەرچۆن بەخشندە بوو لە بەخەشینی شەهیدا بەهەمان شێوە پێشەنگ دەبێت لەسەرخستنی دۆزی نەتەوەكەمان ،سیاسیەكانمان لە كۆتا ساتەكانی بڕیاری ب��وون بەپارێزگای شاری شەهیداندا متقیان لە خۆیان بڕی بەجۆرێك بەقەد چاوپێكەوتنێكی مالیكی گرنگیان بەم بڕیارە نەدا و راگەیاندنی كوردیش بەدەرەوە و ناوەوە زۆركەمتەرخەمبوون لە ئاست ئەم بڕیاری بەپارێزگابوونەی هەڵەبجەدا بەجۆرێك مەسەلەی خەتەنەكردنی ئافرەتان لەكاتی خۆیدا ووروژێنرا و الیەنی نەگەتیف و پۆزەتیفی دەخرایە ڕوو لەبەرهوشیاركردنەوەی هاونیشتمانیان؛ بەاڵم بەداخەوە بۆ هەڵەبجە وەكو هەرهەواڵێكی ئاسایی تر گوزەری بەسەرداكرا؟. تەنها ئەوانەی كە بیری نەتەوەییان بەئامانج گرتووە دەتوانن لە ئ��ازاری هەڵەبجە بگەن. هەڵبجە ڕووی ڕاستەقینەی ڕژێمێكی فاشی وەكو بەعسی بەهەموو جیهان ناساند كە ئێمەی كورد نەتێكدەرین و نە شاخاوین؛ بەڵكو نەتەوەیەكین تەنها تاوانمان ك��وردب��وون ب��ووە ،بۆیە ئەو شەرعیەتەی واڵتانی سەردەست وەریانگرتبوو بۆ جینۆساید و لەناو بردنی كوردان هەڵەبجە ت��وان��ی لەسەرشانۆی نێودەوڵەتی پ��ەردەی الب��دات .هەڵبجە توانی بەجیهان بیسەلمێنێت كە كورد لە روانگەی فیداكاری منەوە بناسن ئ��ەگ��ەر دەت��ان��ەوێ��ت مرۆڤدۆستی خ��ۆت��ان بۆ ئێمە بسەلمێنن .لە دوای ناوی هەڵەبجە كورد مەزڵومیەتی بەدەركەوت؛ چونكە لە سەنگەری بەرەنگاربوونەوەی سەربازیدانە بوو؛ بەڵكو ئەو شارە ژیانی ئاسایی لێسەنرایەوە بە ب ێ پرس بۆیە جیهان خاڵی دەستپێكی بۆ ئاوڕدانەوە لە كورد لە دوای هەڵەبجەوە بوو ئیتر بۆ دەبێت هەڵەبجە موزایەدەی سیاسی پێوە بكرێت؟؟. هەڵەبجە لە ژێناوەكەیدا زۆر شوێنی كوردستانی پێ ئاوەدان كرایەوە؛ بەاڵم وەكو پێویست ئاوڕ لەخۆی نەدرایەوە .بەرپرسانی هەرێم تەنانەت
ئێراقیش كاتێك دەس��ت بە وتارخویندنەوە دەكەن ڕاستەوخۆ ناوی هەڵەبجە دێنن بۆ ئەوەی زۆرترین گوێگر بۆ خۆیان مسۆگەر بكەن لە كۆڕە نێونەتەوەیەكاندا ،لێرەوە بێنازی هەڵەبجە ب��ەدەردەك��ەوێ��ت كە تەنها س��وود لەناوەكەی وەردەگیردرێت بۆ مەرامی سیاسی!!. بەڕێزانی هاونیشتمانیانم هەڵەبجە شانازیە بۆ نەتەوەیەك ،بۆیە دەبێت هەمووان لە هەوڵی خزمەتكردنیدا بین لە ن��اوەوە هەتا بتوانین پێگەی دەرەوەم����ان بەهێزتر بكەین .دوای چارەكە سەدەیەك لە دەستەاڵتی خۆماڵی من پرسیار لە دەسەاڵت دەكەم ئایا ئەو ئیمتیازانەی بەهەڵەبجەیەكان دراوە لە هەرێمدا چییە؟؟. با من پێتان بڵێم دەكرا خوێندكارانی هەڵەبجە بۆ وەرگرتنیان لە زانكۆ و پەیمانگاكاندا نمرەی تایبەتیان هەبوایە یاخود لە وەزارەتی خوێندنی بااڵدا سااڵنە چەند كورسێكی تایبەت بەهەڵبجە دابین بكرایە؛ چونكە من دڵنیام كاتێك لە واڵتان كورسی خوێندن دابین دەكرێت بەرپرسان دەڵێن ئێمە خاوەنی هەڵەبجەین ،ئەمە وەكو ئاماژەیەك بەپەراوێزخستنی سیمبولی نەتەوەیی كورد شاری شەهیدان. بۆیە دیسانەوە لەم سەروبەندی بەپارێزگابوونەیدا هەڵەبجە وەكو كارتێك بەكار دەهێنرێتەوە بەرامبەر بەخودی هەڵەبجە .حكومەتی مالیكی بڕیارەكەی پەسەند ك���ردووە؛ ب��ەاڵم بە ب ێ دابینكردنی بودجەیەكی تایبەت بەو پارێزگایە .بۆیە من وای دەبینم ئەگەر بەرپرسانی كورد بەجددی هەوڵێك نەدەن ئەوا لە دایكبوونی پارێزگای هەڵەبجە بە ئیفلیجی وەكو نەبوونی وایە .بۆیە پێویستە لە بودجەی ( )2014پارێزگای هەڵەبجە دابین بكرێت نەك لەڕێی شوێنەكانی ترەوە خێروبەخشینی بۆ كۆ بكرێتەوە. هەڵەبجە زۆر بەخشندە ب��وو لە بەخشینی شەهیدەكانی بۆ بەرزڕاگرتنی ناوی كورد ،بۆیە دەبێت دەسەاڵتی ك��وردی زۆر بەخشندەبێت بەرامبەر بەو پارێزگایە وەگەر نا ئەوا دەكەوێتە ژێر پرسیاری مێژووییەوە؛ چونكە بڕیاری بوون بەپارێزگای لە سەردەمی ڕژێمی پێشووەوە دەرچ����ووە ،ب��ەاڵم ب��ەه��ۆی پێگەی جوگرافی ئەوشارەوە لە هاوكاری خەباتی چەكداری كوردیدا بڕیارەكە جێبەجێ نەكرا هاوتا بە دهۆك كە هەمان بڕیاری بۆ دەرچو بوو .بۆیە دژایەتیكردنی بوون بەپارێزگابوونی هەڵەبجە بەشێوەی ناڕاستەوخۆ لە الیەن هەرالیەنێكەوە بااڵنسی دڵسۆزی بوونی بۆ كوردستانی گورە دەخاتە ژێر پرسیارەوە. دەب��ێ��ت دەس��ت��ەاڵت��ی ك���وردی ل��ە ئەولەویاتی كارەكانیدا بێت كە هەڵەبجە بكاتە پارێزگا؛
چونكە هەرێمەكەمان لە ب��ڕی س ێ پارێزگا دەبێتە چوار پارێزگا و ئەمەش خۆی لە خۆیدا كوردستان لەڕووی داهاتەوە دەوڵەمەندتر دەكات هەروەك پێگەی سیاسی هەرێم لەڕووی سیاسی و ڕاپرسیەوە بەهێزتر دەكات .بۆیە بوون بەپارێزگای هەڵەبجە پێویستی بەڕاپرسی ناوچەكە نییە؛ بەڵكو بڕیارێكی كۆماریە و ئێستا ئەگەر سەرۆكی ئێراق ئامادەبوایە هەر زوو واژۆدەكرا و پیرۆزبایی خۆی بەكوردان ڕادەگەیاند. هەڵەبجە نابێت بخرێتە گرەوی سیاسیەوە لە الیەن سیاسیەكانەوە؛ بەڵكو دەبێت برینەكانی ساڕێژ بكرێت؛ چونكە هەڵەبجە شەهیدی بەنیشتمان بەخشی نەك الیەنی سیاسی بۆیە دەبێت هەموو الیەكمان دوور بگرین لە گێژەڵوكەی حزبی لەبەر ئەوەی هەڵەبجە ناسنامەی نەتەوەیەكە نەك الیەنێك .لە كۆتایدا دەڵێم تكایە هەڵەبجە گەورەیە ،بچوكی مەكەنەوە بەكایەی حزبی.
هەڵەبجە لە ژێناوەكەیدا زۆر شوێنی كوردستانی پێ ئاوەدان كرایەوە؛ بەاڵم وەكو پێویست ئاوڕ لەخۆی نەدرایەوە. بەرپرسانیهەرێم تەنانەتئێراقیشكاتێك دەست بە وتارخویندنەوە دەكەن ڕاستەوخۆ ناوی هەڵەبجە دێنن بۆ ئەوەی زۆرترین گوێگر بۆ خۆیان مسۆگەر بكەن لە كۆڕەنێونەتەوەیەكاندا، لێرەوە بێنازی هەڵەبجە بەدەردەكەوێت كە تەنها سوود لەناوەكەی وەردەگیردرێت بۆ مەرامی سیاسی!!. ………. تەنها ئەوانەی كە بیری نەتەوەییانبەئامانج گرتووە دەتوانن لە ئازاری هەڵەبجە بگەن
وتار
26
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
كابینەی هەشت و ئەزمونی ئێراق
ئێستا لە هەموو كەس زیاتر ئەندامانی پەرلەمان لە ژێر پرسیاردان
كوردۆشوانی
كوردۆشوانی
زۆرجار بیستومانە لە واڵتێكدا ئەگەر كێشە و گرفتێك ڕوویدابێت بۆ ئەوەی نەگات بە دۆخێكی ئەوتۆ چارەسەركردنی ئاڵۆزبێت و ئاریشەكە بە تەواوەتی نەبێت بە قەیران ،الیەنی پەیوەندیدار ئەگەرحكومەت بوبێت یاخود پارتی سیاسی یان هەر دامەزارەوەیەكی تر ،سەد ڕۆژی داناوە بۆ ئەوەی بەتەواوی چارەسەری بارودۆخەكە بكات و سەقامگیری دەستەبەر بكات .ئەوەی دەمەوێت ئاماژەی پێبكەم ئەو دۆخە ناهەموارەیە كە لە ئێستادا بەرۆكی هەرێمی كوردستانی گرتووە یان دەكرێت بڵێین باشوری كوردستان؛ چونكە شاری كەركوك هەرچەندە لە ئێستادا سەربە هەرێمی كوردستان نییە؛ بەاڵم پشكی شێری بەركەوتووە لە ئالۆزییەكانی نیوان حزبەكاندا. هەڵبژاردنەكانی سێ پارێزگاگەی هەرێم بۆ پەرلەمان سەد رۆژی تێپەڕاند و تا ئێستاش حكومەتە حزبیەكە دانەمەزراوە ،لەوەش خەراپتر ئەندامی پەرلەمان گوایە نوێنەری خەڵكە نەك هەڵوێستی نەبووە تەنانەت دەزگاكەی خۆیشی رێكنەخستووە و دەستەی سەرۆكایەتیەكە و لیژنەكانی تا ئێستاش دوای سەد رۆژ بونیان نییە. ئەو پەرلەمانەی بەشێك لە ئەندامەكانی جیاواز لەوانیتر تەواو خۆیان بە نوێنەری خەڵك دەزانن نەك حزب ،ئێستا دەستەوەستان لە چاوەڕوانی بڕیاری حزبەكاندان بۆ ئەوەی لە دوای چوار مانگ بێدەنگی و وەرگرتنی موچەی پڕ بە جاتا نەك پڕ بەگیرفان قسەیەك بۆ بەرژەوەندی حزب بكەن، ئەوە لە كاتێكدایە بەشێكی زۆری موچەخۆرانی هەرێمی كوردستان هاوار و دادیانە لە دواكەوتنی موچەكانیان و بانكەكان خاڵی كراون لە پارە و چەندین كێشەی كۆمەاڵیەتی سەری هەڵداوە لە ئەنجامی بێ پارەییدا ،هاوكات بە هۆی ئەو دۆخەوە كە بەرژەوەندی حزبی دروستی كردووە باری ئاسایشی هاواڵتیان لە مەترسی دایە و چەندین ڕوداوی ن��ەخ��وازراو ڕوی��داوە و ڕۆژان��ە هەواڵی دڵتەزێن لە ڕاگەیاندنەكانەوە بەخەڵك
دەگەیەنرێت. دواخستنی پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە چ��اوەڕوان دەكرێت كابێنەیەكی حزبی بێت و بێبەرهەڵستكار و بێ چاودێر كارەكانی بەڕێوە ببات تەنها هۆكار پێك نەهاتنە لەسەر پۆستەكان نەك لە سەر ماف و داخوازییەكانی خەڵك ،ئەوەش دواخستنی پێكهێنانی حكومەتەكەی مالیكی دێنێتەوە یادمان كە لە دوای هەشت مانگ حكومەتێك بنیاد نرا كە تا ئێستاش واڵت سەقامگیری بە خۆیەوە نەبینیوە، حكومەتێك كە تەنها گەندەڵەكان زەبەالحتر بوون و نەهامەتییەكانی خەڵك زیاتر و كوشتن و خوێنڕشتن و پاشاگەردانی فراوانتر ،ئەنجامی كۆبونەوەی یەك لە دوای یەكی درێژخایەن بۆ پێكهێنانی حكومەتێك تەنها بەرژەوەندی حزبی لە بەرچاو بگرێت و واڵتانی ناوچەكە و زلهیزی جیهانی ڕازی بكات و كڕۆكی مژارەكە و پایەی بەهێزی گەرنتی سەركەوتنی كە هاواڵتییانە فەرامۆش بكرێت ،هەر ئەوەی لێچاوەڕوان دەكرێت كە لە ئێراقدا دەگوزەرێت ،هەرێمی كوردستان دەب���وو ئەزمونی ل��ە حكومەتەكەی مالیكی وەرگرتایە هەروەك چۆن بەشێك لە دەسەاڵتی هەرێم هاوبەشی دەسەاڵتەكەی ئێراقە ،دەكرا باشتر دركیان بە كەم و كورتییەكانی بكردایە ،بۆ ئەوەی بەهەمان ڕێچكەدا گوزەر نەكەن. بەئەزمون دەرك��ەوت��ووە حكومەتی حزبی ئەو حكومەتەی تەنها بەرژەوەندی حزب و دۆستەكانی ح��زب لە بەرچاو بگرێت سەركەوتوو نابێت، حكومەتی سەركەوتوو ئەوەیە كاتێك گەیشت بە كورسی دەسەاڵت خۆی بە خاوەنی تەواوی گەل بزانێت نەك تەنها ئەوانەی دەنگیان پێی داوە ،ئەزمونی حكومەتەكەی مالیكی لە چوار ساڵی ڕاب��ردوودا بۆ خەڵكی ئێراق ئەزمونێكی تاڵە ،لە كاتێكدا سەرجەم پێكهاتەكان و الیەنە سیاسیەكان بەشداربوون لە بنیادنانی حكومەت، بەو پێوەرە بوایە دەبوو الیەنی كەم ،ئاسایشی خەڵك پارێزراو بێت؛ بەاڵم ئاماری قوربانییەكانی چوار ساڵی ڕاب��ردووی ئێراق ئەوەمان پێدەڵێن بەشداربوونی سەرجەم الیەنە سیاسیەكان واتای سەقامگیری و پێكەوە ژیان و ئارامی و باشبوونی گوزەرانی خەڵك نییە ،تەنها گیان لە دەستدانی خەڵكی ئێراق لە ئەنجامی توندوتێژییەكاندا لە چوار ساڵی ڕابردوودا هەشت هەزار كەسە؟! ئەوە ئەنجامی حكومەتێكە بە هەشت مانگ پێكهێنرا لە ماوەی حكومڕانیكردنیدا هەرساڵێك دوو هەزار كەسی بێ تاوان بووە بە قوربانی ،ئایا ئەوە پێی دەوترێ حكومەتی خەڵك؟. ئ��ەو بۆشاییە سیاسی و یاساییە ئێستای
هەرێمی كوردستان مەترسی بۆ سەر ژی��ان و بەرژەوەندیەكانی خەڵك دروستكردووە ،ئەوەش تەنها وتن نییە رووداوە نەخوازراوەكان بەڵگەی ئ��ەو ڕاستییەن ،خەڵكی كوردستان مافێكی یاسایی خۆیەتی چیتر ئەو ڕەوشە قبوڵ نەكات و لە پێناوی مافە ڕەواكانی خۆیدا بێتە دەنگ، هاواڵتیان بۆ ئەوە دەنگیان بە الیەنە سیاسیەكان نەداوە كۆمەڵێ كادیری دیكەی حزب دەوڵەمەند بكەن بە موچەی پەرلەمانتاری ،ئێستا لە هەموو كەس زیاتر ئەندامانی پەرلەمان لە ژێر پرسیار دان پێویستە بە ئاشكرا ئەوە بۆ خەڵك روون بكەنەوە ئایا نوێنەری خەڵكی دەنگدەرن یاخود تەنها نوێنەری حزبەكانیانن؟ ئەگەر نوێنەری خەڵكی كوردستانن پێویستە بە زووترین كات هەڵوێستی خۆیان ڕابگەیەنن و بگەڕێنەوە ناو خەڵك ،ئەگەر هەر بەو شێوازەی ئێستاش بێدەنگی هەڵدەبژێرن ئەوا پێوێستە گەل بزانی دەنگەكانی بازرگانی پێوە دەكرێت و دەخرێتە خزمەتی بەرژەوەندی حزب و تاكە دیارەكانی ناو حزبەوە ،ئەوەش گەل بەرپرسیار دەكات لەوەی خاوەنداری لە دەنگی خۆی بكات ،هیوادارم ئەوانەی دەنگی خەڵكیان بەدەستهێناوە بە ئەركی سەرشانی خۆیان هەستن بەر لەوەی زیاتر باری سەرشانی خەڵك گرانتر بكەن. gmail.com@kurdonasih91 دواخستنی پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان كە چاوەڕوان دەكرێت كابێنەیەكی حزبی بێت و بێبەرهەڵستكار و بێ چاودێر كارەكانی بەڕێوە ببات تەنها هۆكار پێك نەهاتنە لەسەر پۆستەكان نەك لە سەر ماف و داخوازییەكانی خەڵك، ئەوەش دواخستنی پێكهێنانی حكومەتەكەی مالیكی دێنێتەوە یادمان كە لە دوای هەشت مانگ حكومەتێك بنیاد نرا كە تا ئێستاش واڵت سەقامگیری بە خۆیەوە نەبینیوە
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
27
چاوپێكەوتن
د.فایەق؛
پارتی و ئیسالمیەكان بە پێچەوانەی یەكێتی و گۆران ،پشتیوانی بەپاریزگابونی هەڵەبجە دەكەن دكتور فایق گوڵپی سیاسەتمەدار و كەسایەتی نەتەوەیی لەم چاوپێكەوتنەی رۆژی واڵتدا تیشكدەخاتە س��ەر بڕیاری بەپارێزگابوونی ه��ەڵ��ەب��ج��ە و دەڵ��ێ��ت":ه��ەڵ��ەب��ج��ە شارێكی برینداری شۆرشەكانی باشوری كوردستان و ش��ەڕی ناوخۆی نێوان الیەنە سیاسیەكانی هەرێمە ،كیمیابارانی هەڵەبجە بە جینۆساید ن��اس��رواە و دۆزی ك���وردی ب��ە دنیا ناساند، هەڵەبجە تەنها ژمارەیەكی كوردستانی و ئێراقی نییە ،ژمارەیەكی نێودەوڵەتیە ،نەتەوە یەكگرتوەكان ،یەكیتی ئەوروپا ،یابان ،ئیتالیا و چەندان واڵتی تر بە دەستە خۆشكی شارە كارەساتبارەكانی خۆیانی دەزانن" و هەروەها دەڵ��ێ��ت":پ��رۆژەی بە پاریزگابونی هەڵەبجە پرۆژەی خەڵكی هەڵەبجەیە و بە پاریزگابونی هەڵەبجە بە وات��ای گەورەبونی هەڵەبجە و مانەوە و گەشەكردنی هەڵەبجە دێت".
ئا /رۆژی واڵت پرسیار /بۆچۆنی ب��ەرێ��زت��ان س��ەب��ارەت بە پارێزگابوونی هەڵەبجە چیە؟ وەالم /هەڵەبجە قەزایەكی هەرە كۆنی هەرێمی كوردستانە )١٣٧( ،ساڵە قەزایە ،كاتی خۆی پێنجوێن و سەید سادق و دەربەندیخان و ش��ارەزور ناحیەی سەر بە قەزای هەڵەبجە بوون .لە سەردەمی جەنگی جیهانی یەكەمەوە ،كاتێك ئینگلیز چونەتە هەڵەبجە عادیلە خانمی قایمقامی ئەو كاتەی هەڵەبجەیان دیووە، هەڵەبجە گرنگی سیاسی پەیداكردوە .چەندان شاعیری گەورەی وەك وەسمان پاشا و ئەحمەد موختار جاف و گورانی شاعیر لەو شارەدا ژیاون و كاریگەریان لەسەر ئەدەب و شعری كوردی هەبووە .لە شۆرشی ئەیلولی ( )١٩٦١و شۆرشی نوێ و شۆرشی گۆالندا ،مەفرەزە سەرتاییەكانی شۆڕش لە دەڤەری هەورامانی قەزای هەڵەبجە دەستیان داوەتە خەباتی چەكداری .ساڵی ( ،)١٩٨٧( ،)١٩٧٤هێزی ئاسمانی رژێمی ئێراق هەڵەبجەی بوردومان كردوە و كۆمەڵكۆژی خەڵكی مەدەنی ئەو شارە و دەڤەرەكەی ئەنجامداوە .ساڵی ( )١٩٨٨رژێمی ئێراق بە چەكی كیمیاوی هەڵەبجەی بوردومان كرد و ( )٥٠٠٠هەزار كەسی شەهید كرد و دەیان هەزاری بریندار كرد و دانیشتوانی تری شارەكە ئاوارەی ئێران و ئێراق بوون .كیمیابارانی هەڵەبجە جینۆسایدی گەلی كورد بوو ،كێشەی ك��وردی بە جیهان ناساند و زەمینەی بۆ روخاندنی رژێمی سەدام خۆشكرد .بەو شێوەیە دەبینین لە رووی مێژوییەوە و لە رووی كەلتوری و لە رووی سیاسیەوە ،هەڵەبجە شایانی ئەوەیە ریزی لێبگیردرێت و بكرێتە پارێزگا. پرسیار /بەپارێزگابوونی هەڵەبجە تاچەندە كاریگەری لەسەر بەرەوپێشچوونی ئاستی خ��زم��ەت��گ��ۆزاری��ەك��ان ل��ەب��وارە جیاجیاكاندا
دادەنێت؟ وەالم /بە پاریزگابونی هەڵەبجە بە واتای ئەوە دێت بوجەیەكی تایبەتی بۆ دابین دەكرێت ،لە بوجەی قەزا زیاترە ،لە روی ئیداریەوە دەسەاڵتی ناوچەیەیی لەو دەڤ��ەرەدا زیاتر دەبێت ،بەرپرسانی پاریزگاكە دەتوانن لە جاران باشتر كاری خەڵك بەرێ بكەن و خەڵكی هەڵەبجە و دەڤەرەكە لە ماڵی خۆیاندا كارەكانیان بۆ جێبەجێبكریت .بەپارێزگابون بەواتای ئەوە دێت ،پ��رۆژەی زۆرت��ر و گەورەتر بۆ شارەكە و ق��ەزا و ناحیەكانی سەر بە پارێزگای هەڵەبجە جێبەجێدەكرێت .بوجەی زیاتر ،دەسەاڵتی ئیداری زیاتر .پرۆژەی زۆرتر ،بە واتای خزمەتگوزاری زیاتر دێت بۆ هاواڵتیان لە پاریزگای نوێی هەڵەبجە.
پرسیار /بۆچی لە ئێستادا و بەڕاگەیاندنی بەپارێزگابوونی پارێزگای هەڵەبجە ،دەنگی ن��اڕەزای��ەت��ی ش��ەق��ام لەبەرامبەر ب��ە پرسە خزمەتگۆزاریەكان س��ەره��ەڵ��دەدەن ،بۆچی پرسی نەبوونی خزمەتگۆزاریەكان لە ماوەی چ��ەن��د رۆژێ��ك��دا س��ەری��ه��ەڵ��داوە بەتایبەتی لەسەید سادق و كەالر و زاخۆ و رانیە و سۆران و ...هتد؟ وەالم /بە ڕای من دو هۆكار هەیە بۆ ئەوەی خەڵكی شار و شارۆچكەكانی تری هەرێم لەم كاتەدا سەبارەت بە پرسی خزمەتگوزاری ن��اڕەزای��ی نیشاندەدات. هۆكاری یەكەم ئەوەیە كە خەڵكی شاری هەڵەبجە دەمێكە داوای بە پاریزگابونی شارەكەیان دەكەن، كاتێك حكومەتی هەرێم بە دەم داواكەیانەوە نەچوو،
چاوپێكەوتن 28
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
ناڕەزاییان نیشاندا ،حكومەتی هەرێمیان ناچار كرد، كار بۆ بە پاریزگابونی هەڵەبجە بكات .خەڵكی شارەكانی تری هەرێم كە دەبینن خۆپیشاندان و ناڕەزایی خەڵكی هەڵەبجە بەرهەمی هەبوو ،خەڵكی شارەكانی تری هەرێم ورەیان بەرزبۆتەوە و ناڕەزایی نیشاندەدەن بۆ ئ��ەوەی حكومەتی هەرێم مل بۆ داواكاریەكانیان شل بكات. هۆكاری دووەم بۆ بەرزبونەوەی ئاستی ناڕەزایی خەڵكی هەرێمی كوردستان بۆ ئەوە دەگەرێتەوە ،لە ماوەی رابوردودا ،كێشەی زۆر لە هەرێمی كوردستاندا دروستبون ،كوشتنی چەندان كەس لە الیەن بكەری نادیارەوە ،كوشتنی رۆژنامەنوس كاوە گەرمیانی. كەمبونەوەی بەنزین و كارەبا و كەمی پ��ارە لە بانقەكانی سنوری پاریزگای سلێمانی و بەردەوامبونی گەندەڵیەكانی تری دەسەاڵت ،ئۆقرەیان لە خەڵكی كوردستان بڕیوە و خەڵك بە هاتنە سەرشەقام ناڕەزایی نیشاندەدەن. پرسیار /ئایا بەپارێزگابوونی هەڵەبجە تاچەندە كاریگەری لەسەر هاوسەنگی هێز دەكات لە هەرێمی كوردستاندا؟ وەالم /بە پاریزگابونی هەڵەبجە ،هەرێمی كوردستان دەكاتە چوار پاریزگا .لەم كاتەدا پاریزگای هەولێر و پاریزگای دهۆك لە ژێر كۆنترۆلی پارتی دیموكراتدان، پاریزگای سلێمانی لە روی ئابوری ،سەربازی ،ئیداریەوە بەدەستی یەكیتی نیشتمانی كوردستانەوەیە ،بەاڵم لە روی جەماوەریەوە ،وەك هەلبژاردنی (٢١ـ٩ـ )2013 دەریخست ،پاریزگای سلێمانی بە دەست بزوتنەوەی گۆرانەوەیە .بە بڕوای من تا ئایندەیەكی نزیك باری سیاسی ئەمڕۆی كوردستان ه��ەروا دەمێنێتەوە، لەوانەیە پارتی بتوانێت هەندێك پێگەی خۆی لە پاریزگای هەڵەبجەدا بەهێز بكات ،بەاڵم هێندە نابێت بتوانێت ملمالنێی یەكێتی و گۆرانی پێبكرێت. پرسیار /هەڵوێستی الیەنە كوردیەكان لەم پرسەدا چۆن دەبینی؟! ئایا جیاوازیەك لە هەڵوێستەكاندا بەدی دەكرێت ،ئەگەر هەیە بۆچی؟ وەالم /لە دوای راپەڕینەوە تا ماوەیەك لەمەوپێش، هەڵوێستی یەكێتی نیشتمانی كوردستان (بە بزوتنەوەی گۆرانیشەوە) بەرامبەر بە هەڵەبجە، هەڵوێستێكی نابەرپرسانە بوو ،نەك هەر هەڵەبجەی پەراوێزخست .سیاسەتە هەڵەكانی یەكێتی ،بوونە هۆی درێژكردنەوە و قوڵكردنەوەی شەڕی ناوخۆیی لە هەڵەبجەدا ،لە باتی ئاوەدانكردنەوە ،هێندەی تر شاری هەڵەبجە و گوندەكانی دەوروبەری وێران بوون. هەرچی بزوتنەوەی گۆرانە هەڵوێستێكی ناوچەگەری و شارچیەتی بەرامبەر هەڵەبجە نیشاندەدات ،ئەو بەرپرسانەی گۆران كە لە حكومەت و لە پەرلەماندا بە پارێزگابونی هەڵەبجەوە پەیوەنددارن ،پێیان باش نییە هەڵەبجە ببێتە پارێزگا نەوەك پارێزگای سلێمانی بچوك ببێتەوە .لەبەر ئ��ەوەی زۆرینەی سەركردایەتی الیەنە ئیسالمیەكانی هەرێمی كوردستان خەڵكی دەڤەری هەڵەبجە و هەورامانن ،لەو ناوچەیەدا پێگەی ج��ەم��اوەری ئیسالمیەكان بەهێزە الیەنە ئیسالمیەكانی هەرێم ،پشتیوانی لە بە پاریزگابونی هەڵەبجە دەكەن .پارتی دیموكراتی كوردستان بە پێچەوانەی یەكێتی و گۆرانەوە ،وەك ئیسالمیەكان،
پشتیوانی لە بەپاریزگابونی هەڵەبجە دەكات .پرۆژەی بە پاریزگابونی هەڵەبجە پرۆژەی خەڵكی هەڵەبجەیە، لە الیەن پارتیەوە قبولكراوە و ماوەیەكە كاری بۆ دەكریت ،یەكیتی و گۆران دژی ئەو پرۆژەیە بون، ئیسالمیەكانیش پشتیوانی ئەو پرۆژەیە دەكەن. پ��رس��ی��ار /ئ��ای��ا ب��ەپ��ارێ��زگ��اب��وون��ی هەڵەبجە دەتوانێت زامەكانی هەڵەبجەیەكان سارێژ بكات؟ وەالم /بە پاریزگابونی هەڵەبجە ،ئازاری زامەكانی خەڵكی سنوری پاریزگای هەڵەبجە و سەرتاپای خەڵكی كوردستان سوك دەكات ،لەبەر ئەوەی رژێمی بەعس ویستی بە كوشتنی هەڵەبجە ،هەموو گەلی كورد جینۆساید بكات ،بەاڵم بە پاریزگابونی هەڵەبجە بە واتای گەورەبونی هەڵەبجە و مانەوە و گەشەكردنی هەڵەبجە دێت ،بە مانای پوچەڵكردنەوەی سیاسەتی جینۆسایدی گەلی كورد دێت ،بۆیە دژایەتی كردنی هەندێك كەس و الیەنی سیاسی بە بیانوی ئایدیۆلۆجی و ناوچەیی و نزیكی هەڵەبجە لە سنوری ئێرانەوە، بچوككردنەوەی هەڵەبجەیە ،دریژكردنەوەی سیاسەتی بەعسە بەرامبەر بە هەڵەبجە ،ئەمەش بە خیانەتی نەتەوەیی ئەژمار دەكرێت. پرسیار /بەپێی دەس��ت��وری بنەڕەتی ئێراق هەرێمی كوردستان خۆی دەیتوانی بڕیاری بەپارێزگابوونی ه��ەر شارێك ب��دات ،بۆچی لەم كات و ساتەدا لەالیەن سەرۆكوەزیران و پەرلەمانی ئێراقەوە ئەم بڕیارە راگەیاندرا؟ بەپێ یاسای ئێراقیشی تەنیا مەرسۆمێكی سەرۆككۆماری بەس بوو بۆ ئەم پرسە؟ وەالم /ساڵی ( )١٩٩٩پەرلەمانی هەرێمی كوردستان بریاری داوە كە چەند شارێكی هەرێمی كوردستان وەك هەڵەبجە بكرێنە پاریزگا ،ئەو كات پەرلەمان بە دەستی یەك حزبەوە بووە كە پارتی دیموكراتی كوردستانە، بە دلنیاییەوە ئەو بریارە لە الیەن الیەنەكانی تری هەرێمەوە رەزامەندی لەسەر نەدراوە .راستە بەندێكی دەستوری ئێراق ئاماژەی بەوە داوە كە ئەو بڕیار و یاسایانەی لە رابوردودا لە الیەن پەرلەمان و حكومەتی هەرێمەوە دەرچون لە هەرێمی كوردستاندا قەبوڵكراون و كاریان پێدەكرێت ،بەاڵم الیەنە سیاسیەكانی هەرێم خۆیان وەك یەك سەیری ئەو بڕیار و یاسایانە ناكەن. لە الیەكی ترەوە بە پاریزگابونی هەر شارێكی هەرێم پیویستی بە رەزامەندی حكومەتی فدراڵی ئێراق هەیە، بە تایبەتی لە رووی دانانی بودجەوە ،بۆیە حكومەتی هەرێمی كوردستان داوای رەزامەندی حكومەت و پەرلەمانی ئێراقی كردوە بۆ پاریزگابونی هەڵەبجە. پرسیار /هۆكار چیە كە خەڵكی سەید سادق و پێنجوێن بەتایبەتی نایانەوێت سەربەپارێزگای هەڵەبجە بن؟ وەالم /خەڵكی پێنجوێن و سەید س��ادق ترسی ئ��ەوەی��ان هەیە كە پاریزگای هەڵەبجە لە الیەن دەسەاڵتەوە فەرامۆش بكرێت و شارەكانی ئەوانیش هێندەی تر پەراوێز بخرێن و ئاستی خزمەتگوزاریان كەم ببێتەوە ،واتە لە رووی ئاوەدانی و خزمەتگوزاریەوە لە خرابەوە بەرەو خراپتر برۆن .هەندێك لە الیەنە سیاسیەكان كە لە گەڵ پاریزگابونی هەڵەبجەدا نین، دەچنە بنكلیشەی خەڵكی ئەو دوو شارە و دەیانەوێت
Roji_Wilat@yahoo.com
سوود لە دڵەراوكێی خەڵكی ئەو دوو شارە وەربگرن و هانیان بدەن داوا بكەن لەسەر پاریزگای سلێمانی بمێننەوە ،بۆ ئەوەی بڕیاری بە پارێزگابونی هەڵەبجە پوچەڵبكەنەوە. پرسیار /پێویستە كابینەی داهاتووی حكومەتی هەرێمی كوردستان چۆن مامەڵەیەك لە گەڵ بەپارێزگابوونی هەڵەبجەدا بكات؟ وەالم /هەڵەبجە شارێكی برینداری شۆرشەكانی باشوری كوردستان و شەڕی ناوخۆی نێوان الیەنە سیسیەكانی هەرێمە ،كیمیابارانی هەڵەبجە بە جینۆساید ناسرواە و دۆزی كوردی بە دنیا ناساند، هەڵەبجە تەنها ژمارەیەكی كوردستانی و ئێراقی نییە ،ژمارەیەكی نێودەوڵەتیە ،نەتەوە یەكگرتوەكان، یەكیتی ئەوروپا ،یابان ،ئیتالیا و چەندان واڵتی تر بە دەستە خۆشكی شارە كارەساتبارەكانی خۆیانی دەزان��ن ،بۆیە وەك ئەركی ئەخالقی و نەتەوەیی، دەبێت كابینەی ئایندەی حكومەتی هەرێم بریاری بە پاریزگابونی هەڵەبجە بخاتە بواری جێبەجێكردنەوە.
بزوتنەوەی گۆرانە هەڵوێستێكی ناوچەگەری و شارچیەتی بەرامبەر هەڵەبجە نیشاندەدات ،ئەو بەرپرسانەی گۆران كە لە حكومەت و لە پەرلەماندا بە پارێزگابونی هەڵەبجەوە پەیوەنددارن ،پێیان باش نییە هەڵەبجە ببێتە پارێزگا نەوەك پارێزگای سلێمانی بچوك ببێتەوە .......... بەپارێزگابون بەواتای ئەوە دێت ،پرۆژەی زۆرتر و گەورەتر بۆ شارەكە و قەزا و ناحیەكانی سەر بە پارێزگای هەڵەبجە جێبەجێدەكرێت. بوجەی زیاتر ،دەسەاڵتی ئیداری زیاتر .پرۆژەی زۆرتر ،بە واتای خزمەتگوزاری زیاتر دێت بۆ هاواڵتیان لە پاریزگای نوێی هەڵەبجە
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
29
وتار
كەركوك ك رایەوە قوربانی بەرژەوەندیی حزبایەتی
رابەر رەشید
دەستپێك: ناكۆكی حزبایەتی و بەرژەوەندخوازی خێڵەكی و نەخوێندنەوەی واقیعی راستەقینەی ناوچە داگ��ی��رك��راوەك��ان��ی ب��اش��ووری ك��وردس��ت��ان‌و پەرشوباڵوی حزبە كوردستانییەكان ،جارێكیتر ك��ەرك��وك��ی��ان خ��س��ت��ەوە ب����ەردەم ه��ەڕەش��ە و مەترسییەكی مێژوویی ئەوتۆ كە سەرجەم چین و توێژەكانی كۆمەڵگای كەركوكی و كوردەوارییان تووشی بێهیواییەكی سەرسووڕهێنەر كردەوە، بەجۆرێك كە ئاسۆی ئایندەی كەركوك و ناوچە داگیركراوەكانی دیكەی باشووری كوردستانیان دووچ���اری نەهامەتی و ك��ۆچ و كۆچبەری بە كۆمەڵكردەوە و بەرەو ناوچەكانی ژێر دەسەاڵتی هەرێمی كوردستان .لەبەرئەوەی تاكو باشووری كوردستان لە چوارچێوەی ئەم واڵتی ئێراقەدا بمێنێتەوە ،یەكڕیزی و یەكدەنگی و یەكوتاری حزبە كوردستانییەكان ،پێویستییەكی هەنووكەیی و هەمیشەیی و مێژوویی چارەنووسساز دەبێت و هەر لێكترازان و پەرشوباڵوی و زۆر وتارییەك زیانی گەورە و ترسناك بە رەوشەكە دەگەیەنێت. ئەو پاساو هێنانەوە نالۆژیكی و هەرزەكارییە سیاسییانانەی حزبەكانیش ،بەتایبەتی هەردوو حزبی دەسەاڵتدار (یەكێتی و پارتی) ،جگە لە زیاتر تەمومژاویكردنی بارودۆخەكە و خۆڵكردنە چاوی جەماوەر و دروستكردنی رایەكی گشتیی نا لۆژیكی بەوالوە هیچیتر نییە ،زێدەباری ئەوەش درێژەپێدانی شەڕی دەیان ساڵەی نێوان هەردوو رەوتە حزبییە سیاسییەكەی نێوان (هەردووال) یەنەكەیە لە بزاڤی رزگاریخوازی كورد لە باشووری كوردستان. حزبە كوردستانییەكان پەند وەرناگرن بە درێژایی مێژوو ،بزووتنەوەی رزگاریخوازی كورد لە سەرجەم بەشە داگیركراوەكانیدا ،هەمیشە بۆتە قوربانی دەستی نەزانی و پیالنی داگیركەران و خۆشباوەڕی و چەندین دەردی كوشندەی تر كە
لە هەموویان كاریگەرتر ،پەتای دووبەرەكی و یەكتر قەبوڵ نەكردنی هێزە سیاسییەكانی بووە. ئەمە ئەگەر بۆ س��ەدان ساڵی پێش ئێستا تا رادەیەك ـ بەهۆی كەمئەزموونی و نەخوێندنەوەی لۆژیكیانە و زانستییانەی واقیعی شۆڕشەكان ـ ئاسایی بووبێت ،ئەوا بۆ سەردەمی ئێستا لە كاتێكدا كە پێشكەوتنە زانستی و تەكنەلۆژییەكان لە چوارچێوەی بەجیهانیبووندا ،جیهان كراوەتە گوندێكی بچووك و خوێندنەوەی پێشهات و رووداوەكان هێندە ئەستەم و مەحاڵ نییە و نابێت بە تایبەتی بۆ زۆربەی حزبە كوردستانییەكانی باشووری كوردستان كە ئەندامی زۆر ك��ارا و لێهاتوویان تێدایە ،بەجۆرێك زۆر بە ئاسانی و بەوپەڕی خێراییەوە درك بە دەرئەنجامی رەوتی رووداوەكان بكەن و بەزووترین كاتیش رێگاچارەی گونجاو بۆ ئارێشە و كێشە ئاڵۆزەكان بدۆزنەوە، بەاڵم ئەی كەواتە بۆ ناكرێت و بۆچی رۆژ لەدوای رۆژ رەوتی بزووتنەوەكە لە باشووری كوردستاندا، وێڕای لەباربوونی هەلومەرجە بابەتییەكە كە چی هەوڵی بەالڕێدابردنی دۆخ و دۆزەك��ە دەدرێت و لە جیاتی پەلەكردن لە گەیشتن بە ئامانجە نەتەوایەتییەكان ،بە ئەنقەست و بەپێی پیالن و پالنی جۆراوجۆری ناوخۆ و دەرەكی هەوڵی دواخستنی دەدرێت؟. ئەگەر زیاتر وردبینەوە و بارودۆخەكە لە كەركوك و ناوچە داگیر و دابەشكراوەكانی دیكەدا چڕ بكەینەوە ،راستەوخۆ دەگەینە ئەو دەرئەنجامە حاشاهەڵنەگرەی كە وێڕای لەباری دۆخەكە و ئامادەبوونی هەلومەرجەكە كە چی خودی حزبە كوردستانییەكان ،بەتایبەتی لە دوای نەمانی بەعس لە ()2003وە ،زۆر بە تایبەتیش ملمالنێی نێوان هەردوو حزبی بااڵدەست (یەكێتیی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان) هەر زوو (كەركوك و ناوچە داگیركراوەكانی دیكەی دەرەوەی هەرێمی كوردستانیان) خستە مەزادێكی ئاشكرا و چوارچێوەی چەند مادەیەكی بەناو یاسایی و دەستووریی ن��ەزۆك و بێ بەرهەم و بێ بەها كە هەتا خودی خۆیان بڕوایان بە جێبەجێكردنیان نەبووە .هەر لە مادەی ()58 لە یاسای بەڕێوەبردنی دەوڵ��ەت لە قۆناغی گواستنەوەدا كە لە (8ی مارسی ()2004 دا لەالیەن ئەنجومەنی حكوم لە ئێراقدا بڕیاری لەسەردراو لە ()28ی حوزەیرانی هەمان ساڵدا كەوتە واری جێبەجێكردنەوە ـ حكومەتی كاتی دوای رووخانی رژێمی بەعس ـ .كە لە ( )3بڕٍگەی سەرەكی پێكهاتبوو و پوختەی مادەكە بریتی بوو لەوەی كە ئەو زوڵم و ستەم و داگیركاری و راگواستن و كاولكردنی گوندەكان و گۆڕینی باری دیمۆگرافی لە سااڵنی سەردەمی رژێمی بەعسدا بەسەر كورد و توركمان و كلد و ئاشووردا هاتبوو،
بەتایبەتی لە شاری كەركوك قەرەبوو بكرێتەوە و ماف بۆ خ��اوەن ماف بگەڕێتەوە .هەروەها راگواستراوەكان بگەڕێنرێنەوە شوێنەكانی خۆیان و دواتریش قەرەبووی زیانەكانیان بكرێتەوە ،بەاڵم تەنها قسەی سەر كاغەز بوو و هیچ ئەنجامێكی نەبوو ،لەبەر ئەوەی بەپێی ئەم مادە یاساییە كەركوك و ناوچە داگیركراوەكانی دیكە خرانە چوارچێوەی زەوی كێشە لەسەرەكان (المتنازع علیها) ،بەمەش بە دەستی سیاسەتمەدارانی حزبە كوردستانییەكان ،بەتایبەتیش هەردوو حزبی بااڵدەست ،ناحەز و نەیارەكانی كورد لە خاكی كوردان كرانە خاوەن ماف و كێشەیەكی ترسناك بۆ پرسی نەتەوایەتی لە چوارچێوەی ئێراق بۆ ك��ورد دروستكرایەوە .دواتریش لە ئەنجامی ك��رداری دەنگدان لە ()15ی ()10ی ( )2005لەسەر دەستووری هەمیشەیی ئێراق كە لە ()%78ی گەالنی ئێراق بە بەڵێ دەنگیان بۆ ئەم دەستوورەدا و تیایدا مادەی ( )58گۆڕدرا بۆ مادەی ()140و كاتێكی دیاریكراویشی بۆ دانرا كە كۆتاییەكەی ()31ی ()12ی ( )2007بوو كە چی ئێستا ئێمە واین لە ساڵی ( )2014و تەنانەت یەك هەنگاویش لە سێ هەنگاوەكەی مادەی ناوبراو كە قەرەبووكردنەوەی ئاوارەكان و گەڕانەوە و ئاساییكردنەوەی بارودۆخەكە و ئەنجامدانی كرداری راپرسییە بەتەواوی جێبەجێ نەكراوە و كۆتاییشی نەهاتووە و كۆتاییشی نایەت!! كە واتە بڕیار بەدەستانی هەرێمی كوردستان كەركوكیان خستە مەزادێكی ئاشكراوە و تا ئێستاش دەاڵڵەكانی كۆتاییان بە دوا نرخ و كاتەكەی نەهێناوە و (شاف الخیر)یان لێنەكردووە!! .ئەمە جگە لە گواستنەوەی ئەو سیاسەتە سەقەت و پڕ لە شەرمەزارییەی هەرێمی كوردستانی ( 50بە )50 و پەیڕەو و پیادەكردنی لەسەر كەركوك كتومت وەكو خۆی و بگرە زیاتریش و هەستیارانەتریش بەجۆرێك كە لە ئەنجامی ئەو گەمەی پەنجا بە پەنجایەدا ،چەند پێگەیەكی هەستیاری وەكو (بەڕێوەبەرایەتی پ���ەروەردەی كەركوك)یش لەدەست كورد بچێت!! .بەمەش شانۆگەرییەكی ناشیرینی دەسەاڵتی كوردی لە كەركوكدا نمایش كراو هەر زوو بینەرانی شانۆگەرییەكە كەوتنە هۆیهاكردن لە كاراكتەرەكانی شانۆگەرییەكە!!. دواتریش گەمەیەكی نەزانانەی دیكە بەناوی گەمەی ( 32بە )32خرایە دەمی نەتەوەكانی دیكەی كەركوك و بێ ئەوەی ئەوان ئاگایان لەوە بێت ،بڕیاربەدەستانی كورد بۆ خۆخۆشەویست كردن الی ئ��ەوان بڕیاری گەمەكەیان داو تاكە زەرەمەند و دۆڕاویش لەو گەمەیەدا خودی كورد بوو ،نەك نەتەوە و هێز و الیەنێكیتر!!. رۆژ هاتوڕۆی و هەڵبژاردن لەدوای هەڵبژاردن لەسەر ئاستی ئێراق ئەنجام دراو كوردیش لە كەركوك
وتار
30
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
لە سایەی سیاسەتنەزانی و بەرژەوەندخوازی حزبەكانییەوە لە پاشەكشەیەكی بەردەوامدایە. كاتێكیش لە هەڵبژاردنی ()2010/3/7دا لە جیاتی یەكڕیزیی حزبە كوردستانییەكان لە كەركوك كە چی چەند حزبێك بە لیستی جیاواز چوونە ناو كرداری هەڵبژاردنەوە و لە ئەنجامی بەدەستنەهێنانی دەنگی یاسایی بۆ كورسییەكی پەرلەمانی ئێراق زیاتر لە ( )150هەزار دەنگی كوردانی كەركوك بە هەدەرچوو و كرایە قوربانی بەرژەوەندیی حزبایەتی و یەكتر قەبوڵنەكردن و كوێخایەتی شار و خۆ بە گەورە زانین!!. ئێستاش كە بڕیارە لە ()30ی نیسانی ()2014 هەڵبژاردن بكرێت و كوردانی كەركوك گەشبینانە دەیانڕوانییە حزبە كوردستانییەكان و باوەڕیان وابوو كە پەند لە شكستەكەی رابردوو وەردەگرن و ئەمجارەیان هەرچۆنێك بێت بە یەك لیستی یەكگرتوو بەشداری لە هەڵبژاردندا دەك��ەن، هەربۆیە حزبە كوردستانییەكان لە سەرەتادا و دوای چەند كۆبوونەوەیەك بڕیاری پێكهێنانی (لیستی كەركوك كوردستانییە)یان راگەیاند و الی كوردانی كەركوك و ناوچەكانی دیكەی باشووری كوردستان ،گەشبینییەكی ئاشكرا باڵی بەسەر جەماوەری ستەمدیدەی گەلەكەماندا كێشا ،بەاڵم جارێكیتر لە دوای دوو رۆژ ئەو لیستە یەكگرتووە پەرشوباڵوكرایەوە و كرایەوە قوربانی هەندێ بەرژەوەندی و پاساوی ناڕەوا و نابەجێ كە هیچ سیاسەتوانێكی دڵسۆز بە راستی نازانێت ،هەتا خودی ئەوانەی بەرپرسیاریشن لێی ،دوای هەوڵ و تەقەالیەكی زۆری دڵسۆزان و خەمخۆرانی كەركوك بۆ یەكخستنەوەی ریزەكان و یەكوتاری كوردستانی كە چی سوودی نەبوو و وا بڕیارە ك��ورد بە ( )5لیستی جیاواز و هاوپەیمانێتییەك بەشداری لە هەڵبژاردندا بكەن كە زۆرێك لە چاودێرانی سیاسی و رۆشنبیرانی شارەكەیان تووشی شۆك ك��ردووە؛ چونكە بە بڕیار و هەڵوێستێكی خیانەتكارانەی دادەنێن و ئەو جۆشوخرۆشەی كە الی كەركوكییەكان و خەڵكانیتریش هەبوو بۆ دەنگدان لە ئێستادا بە ئاشكرا خاوبۆتەوە و خامۆش بووە ،بەمەش حزبە كوردستانییەكان جارێكیتر پەندیان لە رابردوو و دۆڕان و شكستەكانی پێشووتر وەرنەگرت و بەرژەوەندیی بااڵی گەلەكەمانیان كردەوە قوربانی بەرژەوەندیی تایبەتیی خۆیان!! كە چی لەبەرامبەر پەرشوباڵوبوونی كورد لە كەركوك عەرەب بە دوو هاوپەیمانی و توركمانیش بە یەك لیست بڕیار وایە بەشداری لە هەڵبژاردندا بكەن ،بەمەش بە دڵنیاییەوە كورد لە كەركوك گورزێكی گورچكبڕی بەردەكەوێت و ئەمجارەیان رێژەی دەنگەكانی لە هەڵبژاردنەكانی پێشووتر كەمتر دەبێتەوە و سەنگی خۆی لەسەر ئاستی ئێراقدا كەمتر دەبێتەوە!!. شەڕی حزبەكان رۆژی دەنگدان و قردێلەی سووری سندووقەكانی دەنگدان!!
خوێندنەوە و سەرنجەكان و ك��ۆك��ردن��ەوەی راوبۆچوونەكان لە ئێستاوە تابلۆیەكی نەرێنی و ئاڵۆزمان پیشاندەدەن و بەم شەڕە راگەیاندنەی ئێستا و درێژەپێدانی و بەرژەوەندخوازی حزبیانە و گوێنەگرتن لە دەنگە دڵسۆزەكان و گوێنەدان بە بەرژەوەندییە بااڵكانی گەلەكەمان و قووڵكردنەوەی ئەو رەقوكینە نالۆژیكی و دوور لە رەوش��ت و نەریتە ئەرێنییە كۆمەاڵیەتییانە بێت ،ئەوا رۆژی هەڵبژاردن لە گەڕەكە كوردنشینەكانی كەركوك و قەزا و ناحیەكانی دەوروب��ەری��دا لە ئەنجامی ملمالنێ و هەڵپەی دەنگدانی ئەندام و دۆست و الیەنگرانی حزبەكان ،دەمەقاڵێ و مشتومڕی جۆراوجۆر و بەیەكدا هەڵپژان و نانەوەی ئاژاوە دەبێتە هۆی ئ��ەوەی كە لە ژمارەیەك بنكەی دەنگداندا پشێوی رووبدات و كرداری دەنگدان بۆ ماوەیەك رابگیرێت و دووبارەبوونەوەیشی بێگومان دەبێتە هۆی راگرتنی كردارەكە و نیشانەی پرسیار و سەرسووڕمان خستنەسەر كۆی كردارەكە لەو بنكانەی كە ئاژاوەیان تێدا دەكرێت و دواتریش لێدانی قردێلەی سوور لە بەشێك لەو سندووقانەی كە دەبنە جێگای گومانی چاودێرانی حزبەكان و رێكخراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی و بەرپرسانی كۆمسیۆنی بااڵی هەڵبژاردنەكان لەو بنكانەدا؛ چونكە هەر لە ئێستاوە خەڵكانێك بە ئاشكرا بانگەشەی ئ��ەو ه��ەراو پەشێوییە دەك��ەن و لە هەڵبژاردنەكانی پێشووتریشدا رووداوی وا رووی���داوە ،بۆیە بە لێدانی قردێلەی س��وور لە هەر سندوقێكی دەنگدانی هاوواڵتییان ،ئەوا بە س��ەدان دەنگی هاوواڵتییان بەهەدەر دەچێت. لە بەرامبەریشدا عەرەب لە سەرجەم ناوچەكانی خۆیان و لەو بنكانەی كە دەنگی تێدادەدەن بەهۆی یەكدەنگی و یەكڕیزی و یەكوتاری سیاسییانەیانەوە ،بەشێوەیەكی رێكوپێك كرداری دەنگدانەكە بەڕێوە دەبەن و سندووقەكانی ئەوان ـ وێڕای ساختەكارییەكانیان ـ بە بێگەرد و بێ كێشە ئەژمار دەكرێن و ئەوانەی كوردیش بە قردێلەی س��وورەوە رەوان��ەی بەغدا دەكرێن و پێشبینی ئەوە دەكرێت دەنگێكی زۆری كورد لە كەركوك و دەوروبەریدا بەهەدەربچێت و بسووتێت؛ چونكە دەنگدانی ئەمجارەی ك��ورد لە كەركوك وەكو جارانی پێشووتر نابێت ،لەبەرئەوەی دەنگدەرانی یەكێتی لە كەركوك بە ئاشكرا دەیانەوێت تۆڵەی (موسڵ)ی خۆیان لە پارتی بكەنەوە ،چونكە بە ئاشكرا دەنگ نەهێنانی پاڵێوراوەكانیان لە موسڵ و مەخمور و ناوچەكانی دیكە دەخەنە ئەستۆی دەنگدەرانی پارتی ،بەمەش كەركوك دەبێتە خاڵی یەكالكردنەوەی هێز لە نێوان هەردووالیاندا. بۆچی كەركوك دەكرێتە قوربانی؟! بە سەرنجدان و گەڕانەوەیەكی خێرا بۆ ملمالنێی نێوان ه��ەردوو حزبی دەس��ەاڵت��دار لە سااڵنی رابردوو و بەتایبەتیش لە ساڵی ( )1991بەدواوە،
Roji_Wilat@yahoo.com
دەبینین رۆژ ل��ەدوای رۆژ لە چەندین ناوچەی باشووری كوردستاندا و بەهۆی شەڕی ناوخۆ و بااڵدەستبوونی پارتی دیموكراتی كوردستان و ئەو تەنگژە ناوخۆییەی كە یەكێتی نیشتیمانی كوردستان لە ناوچەكانی دیكەی باشووری كوردستان تووشی هات و كاریگەرترینشیان جیابوونەوەی بزووتنەوەی گۆڕان بوو لە یەكێتی و ئینجا دەنگدانی جەماوەرەكەیشی بە بزووتنەوەی گ���ۆڕان ل��ە هەڵبژاردنەكانی ()2013/9/21 و دابەزینی رێ��ژەی دەنگ و كورسییەكانی لە پەرلەمانی كوردستان ،بۆیە زۆر بە ئاشكرا دەیەوێ لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی پەرلەمانی ئێراقدا لە نیسانی ( )2014كەركوك بكاتە سەنگی مەحەك و تۆڵەی خۆی ،نەك تەنها لە پارتی؛ بەڵكو لە سەرجەم حزبەكانی دیكە بكاتەوە و هەوڵی بەدەستهێنانی زۆرترین دەنگ بدات ،بەاڵم لەمەشدا گرفتێك لە ئارادایە ئەویش ئەوەیە بەشێكی زۆری جەماوەری كەركوك كە یەكێتی بە جەماوەر و دەنگدەری خۆی دایاندەنێت هێشتا لە ئۆردوگا و شارۆچكەكانی هەولێردا دەژین ،پێشبینی ئەوەش دەكرێت كە هاتنی ئەو خەڵكەش لە سنووری هەولێرەوە كێشەی تێبكەوێت و رێگە نەدرێت وا بە ئاسانی لە رۆژی هەڵبژاردندا بگەنە كەركوك و ئەو بنكانەی كە بۆیان هەیە دەنگی تێدا بدەن، كێشەیەكی دیكەش ساردبوونەوەی دەنگدەرێكی زۆرە لە داخی ئەم پەرشوباڵوبوونەی ریزەكانی كورد و بەشێكیان هەر لە ئێستاوە هەڕەشەی بەشداری نەكردن لە هەڵبژاردندا دەك��ەن كە هیوادارین كۆی ئەم كێشە و گرفتانە روونەدەن و كەركوكییەكان بتوانن دەنگی خۆیان بەوپەڕی ئازادی و دیموكراتییەوە بدەن بەو هێز و الیەنانەی كە خۆیان دەیانەوێت. سەروەری بۆ ئەو لیستەی لە كەركوكدا پاشەكشە لە هەڵبژاردن دەكات بەهۆی ئەو پەرشوباڵوییەی حزبە كوردستانییەكان و نەبوونی یەكوتاری كورد لە كەركوكدا ،لێرەو لەوێ بە ئاشكرا و راشكاوانە ناڕەزایی و نیگەرانی ج��ەم��اوەری بەدیدەكرێت ،هەڵبەتە ئەمەش كاریگەرییەكی نەرێنی بۆسەر كۆی كرداری دەنگدان و هەڵبژاردنەكەی ()30ی نیسانی ( )2014دەبێت؛ چونكە ئەگەر بەو شێوەیەی ئێستا بمێننەوە، ئەوا زۆرێ��ك لە لیستەكان دەنگی پێویست بۆ بەدەستهێنانی پێگەیەك لە پەرلەمانی ئێراق بەدەست ناهێنن ،بەمەش ئەو دەنگە كەمانەی كە بەو لیستانە دراوە بە هەدەر دەچێت و كورد وتەنی":دەسووتێن" ،بە سووتانی دەنگەكانیش، دەنگ و رێژە و سەنگی كورد كەم دەبێتەوە، بۆیە سەروەرییە بۆ ئەو لیستەی كە بوێری و دەستپێشخەریی ئ��ەوە دەك��ات كە لیستەكەی هەڵبوەشێنێتەوە و ئەندام و دۆست و الیەنگرانی خۆی ئازاد بكات لەوەی دەنگ بە كام لیست و الیەن دەدەن ،یان دەتوانێت ئاراستەیان بكات كە
Roji_Wilat@yahoo.com
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
31
وتار
دەنگدانی ئەمجارەی كورد لە كەركوك وەكو جارانی پێشووتر نابێت ،لەبەرئەوەی دەنگدەرانی یەكێتی لە كەركوك بە ئاشكرا دەیانەوێت تۆڵەی (موسڵ)ی خۆیان لە پارتی بكەنەوە ،چونكە بە ئاشكرا دەنگ نەهێنانی پاڵێوراوەكانیان لە موسڵ و مەخمور و ناوچەكانی دیكە دەخەنە ئەستۆی دەنگدەرانی پارتی ،بەمەش كەركوك دەبێتە خاڵی یەكالكردنەوەی هێز لە نێوان هەردووالیاندا ………. لە دوای نەمانی بەعس لە ()2003وە ،زۆر بە تایبەتیش ملمالنێی نێوان هەردوو حزبی بااڵدەست (یەكێتیی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان) هەر زوو (كەركوك و ناوچە داگیركراوەكانی دیكەی دەرەوەی هەرێمی كوردستانیان) خستە مەزادێكی ئاشكرا و چوارچێوەی چەند مادەیەكی بەناو یاسایی و دەستووریی نەزۆك و بێ بەرهەم و بێ بەها كە هەتا خودی خۆیان بڕوایان بە جێبەجێكردنیان نەبووە دەنگ بە كام لیست بدەن .بەمەش هەرچەندە ژمارەی لیستە كوردستانییەكان لە كەركوكدا كەمتر ببێتەوە و دەنگی لیستەكانیتر زیاتر ببێت ،هەلی بەدەستهێنانی پێگەیەك لە پەرلەمانی ئێراق زیاتر دەبێت. جا تۆ بڵێی حزبگەلێكمان هەبن ،بەرژەوەندی بااڵی گەل و نیشتیمان و زەبری مێژوو لەبەرچاوبگرن و دەستپێشخەرییەكی لەمجۆرە بكەن و بۆ مێژووش الپەڕەیەكی گەش بۆ خۆیان و حزبەكەیان تۆمار بكەن و بەشداریی ئەم خیانەتە گەورەیە نەكەن كە تەنها بۆ پێكهێنانی لیست و دڵنیابوون لەوەی كە دەنگی پێویست بەدەست ناهێنن سووربن لەسەر بڕیارە نالۆژیكی و نا واقیعییەكانیان؟!! دەرئەنجام:
تابلۆی ئایندەی ك��رداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی ئێراق لە ()30ی نیسانی ( )2014لە كەركوك، تابلۆیەكی تەمومژاوی و پڕاوپڕ لە مەترسی و گرەوی دۆڕان و خیانەتی نەتەوەیی و شكستی مێژووییە و یەكالییكردنەوەی رقوكینەی دەیان ساڵەی شەڕی شاخ و شاری بەر لە ئێستایە كە دەیانەوێ لەسەر زەویی كەركوك پیادەی بكەن و خۆیان تاقیبكەنەوە كە دەیانتوانی ئەم هەنگاوە نەگرنەبەر و چۆن لە شارو شوێنەكانی دیكە و لەسەر زۆرێك لە پرسەكانیتر بۆ یەكترییان داهێناوە و بەرژەوەندیی حزبی خۆیان خستۆتە ب��ەردەم هەڕەشەی گ��ەورەوە ،دەبوایە لە كەركوكیش دڵسۆزی و بەرژەوەندی نەتەوایەتی خۆیان بنواندبوایە ،نەك بێن و كەركوك بكەنە گۆڕەپان و بەرەی شەڕێكی نەخوازراو كە بە دڵنیاییەوە تاكە زیان لێكەوتوو خودی كورد و دۆزە رەواكەی دەبێت
و ئەوكاتەش گریان بە دیار "دۆی رژاوی دادەوە" دادی ك��ورد ن��ادات و چۆن لە سااڵنی راب���ردوودا، دەیان دەرف��ەت و هەلی مێژوویی لەدەست دران و كرانە قوربانی بەرژەوەندیی ناوچەگەرێتی و خێڵەكی و نەزانین و نەخوێندنەوەی یەكتری و جاشایەتی، ئەم دۆڕان و شكستەشیان دەچێتە سەر خەرمانی ئەو شكست و خیانەتانەی پێشتر ئەنجام دراون و الپەڕەكانی مێژووی بزووتنەوەی نەتەوایەتی كوردیان رەش رەش كردووە و نەوەكانی داهاتوو شەرم لە
خوێندنەوە و كوردبوون و مرۆڤبوونی خۆیان دەكەن .رۆژانی ئایندەش راستی ئەم قسانە و هەڵپە و هەڕوگیڤی كوڕانی بەرژەوەندخوازی حزب روون دەكەنەوە و ئەوكاتەش رەش و سپی بۆ هەموو الیەك دەردەكەوێت.
وتار
32
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
قەیرانی بەرپرسیاریەتی كوردی و شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان بنەماڵەی بارزانی چییان لە گەلی كورد دەوێت؟!
ن /جاهید بەرواری ـ و /شەڕڤان مەندەلی ـ بەشی یەكەم
بیرۆكەی نووسینی ئەم وت��ارە هی ئەمڕۆ نییە، تەنانەت هی دوێنێش نییە ،هەرچەندە دەشێ لەم ڕۆژەدا باڵوبكرێتەوە ،بەاڵم لە هەمانكاتدا پێش ساڵێك یاخود چەند ساڵێك پێش لە ئێستا شیاوی باڵوكردنەوە بوو .ڕەنگە هەڵە نەبم گەر بڵێم تەنانەت شیاوی باڵوكردنەوە بوو پێش پەنجا ساڵ لە ئێستا، چونكە ئەوەی ئەمڕۆ ڕوودەدات لە دەستێوەڕدانی پارتی دیموكراتی كوردستان لە كاروبارەكانی گەلی كورد لە ڕۆژئ��اوای كوردستاندا ،هەمان ئەو دەستێوەڕدانەی لە هەشتاكانی سەدەی ڕابوردوو لە كاروبارەكانی گەلی كورد لە ڕۆژهەاڵت و باكووری كوردستاندایە. لەوانەیە لێم بپرسن و پێم بڵێن چۆن دەكرێ بابەتێك یاخود وتارێك شیاوی باڵوكردنەوە بێت بۆ ماوەی نیو سەدە؟!! ئاخۆ چۆن دەبێت بابەتێك یان وتارێك بۆ پەنجا ساڵ بۆ باڵوكردنەوە هەر دەگونجێت؟!! منیش دەڵێم بەڵێ دەبێت ،چونكە بیروباوەڕیی (پارتی) لە كاتی دامەزراندنیەوە تا ڕۆژی ئەمڕۆمان لەسەر ئەو بنەمایە دامەزراوە ئەوەش هەموو لۆژیكێ ئەوەیە كە دەڵێن":دەستەكەوتەكانی گەلی كورد یان دەبێت بە دەستی ئێمە بێنەدی یان هیچ دەستكەوتێك نایەتە دی ،دروشمە بەناوبانگەكەیان"ئەو شۆڕشەی كە ناتوانین لە كوردستان ئەنجامی بدەین ،دەتوانین تێكی بدەین" ،واتە چارەنووسی گەلێكی چل میلیۆنی گرنگ نییە؛ بەڵكو گرنگ ئەوەیە چ��ارەن��ووس و بەرژەوەندی تەسكی بنەماڵەی دەسەاڵتدار "بنەماڵەی بارزانی"یە. دەستپێك لەم وتارەدا باس لە هەڵوێستی (پارتی) لە شۆڕشی گەلی كورد لە ڕۆژئاوای كوردستاندا دەكەم، پاشان باس لە هەڵوێستی ئەو حزبە لە سەركەوتن و دەستكەوتەكانی گەلی كورد لە پارچەكانی تری كوردستان تا دەگەم بە سەرەتای دامەزراندنی ئەم حزبە كە بوو بە نەخۆشییەكی شێرپەنجە لە جەستەی گەلی كورددا ،چارەسەری ئەو نەخۆشییە تەنیا بە لەناوبردن و ڕیشەدەرهێنانی ،ئەگینا باڵودەبێتەوە و تەشەنەدەكات و هەمووی جەستە تووشی نەخۆشی دەكات. لە سەرەتادا شۆڕش و ڕاپەڕینەكانی گەالنی ناوچەكە، لە تونس دەستی پێكرد ،كاتێ كە محەمەد بوعزیزی
ئاگری لەجستەی خۆی بەردا و دواتر شۆڕشی گەنجان و الوانی میسر و لیبیا هاتە ئاراوە .بێگومان دەبێ ئەو خاڵە لەیاد نەكەین و ئاماژەی بەوە بكەین كەوا جیاوازی هەیە لە بیروبۆچوونەكان ،ئایا ئەوەی ڕووی داوە شۆڕشە یان بەهارە وەكو دەوترێت؟ یان شۆڕش نییە؟ كێ ئەو شۆڕشانەی هەڵگیرساند؟ ئەو شۆڕشە لە بەرژەوەندی كێدایە؟ .وتارەكەم ئەو بارودۆخانە هەڵناسەنگێنێ و وەاڵمی ئەم پرسیارانە ناداتەوە؛ بەڵكو وتارەكە لەبارەی دەستتێوەڕدانەكانی (پارتی) یان (بنەماڵەی بارزانی)یە لە چارەنووسی گەلی كورد لە ڕۆژئاوا و پارچەكانی تری كوردستانە. كاتێك كە شەپۆڵی شۆڕش گەیشتە سووریا ،ئەو حزبانەی كە لە (پارتی دیموكراتی كوردستان)ی ئێراقەوە (كە بە پارتی ناو دەبرێ) نزیكن .دوور بوون لە ڕووداوەكان و هیچ ئامادەكارییەكیان نەبوو بۆ ڕووداوێكی بەم چەشنە ،بەاڵم لە هەمانكاتدا حزبانێكی تر هەبوون لە مێژەوە خەبات و تێكۆشانی درێژیان هەیە لەدژی ڕژێمی سووریا .بە تایبەت لەدوای ڕاپەڕینی ()١٢ی ئاداری ساڵی ( )٢٠٠٤لە قامیشلۆ و ڕۆژئاوای كوردستان كاتێك كە ڕژێمی ئەسەد هانی هەندێ لە هۆزە عەرەبییەكانی داوە دژی كورد لە یاریی تۆپی پێ نێوان یانەی (ئەلجیهادی) قامیشلۆ و یانەی (ئەلفیتووە)ی دێرەزۆر و كردیان بە شەڕێكی بێبەزەییانە لەدژی گەلی كورد لە شاری قامیشلۆی ڕۆژئ��اوای كوردستان .لە ئەنجامی شەڕ و بەرگری و بەرخۆدانی گەلی كورد چەندین شەهید و سەدان برینداری لێكەوتەوە .دوای ئەوە زۆر ڕۆڵەی كورد لەالیەن ڕژێمی ئەسەد دەستگیركران و خرانە زیندان و بەندیخانەكانییەوە لەوانەش چەندین سەركردەی پارتی یەكێتی دیموكرات ( )PYDو هەندێكیان شەهید بوون بۆ نموونە "مامۆستا ئوسمان" و "باڤی جوودی". بەبیرم دێت لەو ڕۆژان��ەدا ل��ەدوای ئەو ڕووداوان��ە كەناڵی ئاسمانی ()KTvی سەر بە (پارتی) لە هەواڵەكانی دەیوت كەوا لە كەناڵە عەرەبیەكانی بیستووە لە ڕۆژئاوای كوردستان شەڕ و پێكدادان و دەستگیركردن رووی داوە سەرەڕای ئەوە كە گەلی كورد لەوێ چەندین خۆپیشاندانی گەورەی ئەنجام داوە لە جزیرە و كۆبانی و عەفرین و حەلەب و تەنانەت لە شامیش ،سەدان هەزار كەس لەو شارانە لەسەر پێ بوو .لەبەر ئەوەش دەتوانین بڵێین كە گەلی كورد ئۆپۆزیسیۆنی ڕاستەقینە بوو ،شۆڕشی ڕاستەقینەی سووریا بەدەستی كورد بوو لە ساڵی ()2004ەوە. بۆیە كاتێ كە ڕووداوەكانی سووریا گەیشتە ڕۆژئاوای كوردستان و ناوچە كوردییەكانی سووریا لە ساڵی ()2011دا ،ئەو ناوچانە ئامادە بوون بە ڕێبەرایەتی پارتی یەكێتی دیموكراتی ( .)PYDئەم حزبەش ڕێگە و ڕێبازێكی سەربەخۆی گرتە ئەستۆ ،بوو بە خاوەنی هێڵی سێیەم ،كە واتە نە لەگەڵ ڕژێمی دڕن���دەی ئەسەد و ن��ەش لە گ��ەڵ ئۆپۆزسیۆنی بەكرێگیراو و نەتەوەپەرست ،كە بە دەستی دەرەوە
"توركیا ،عەرەبستانی سعوودیە ،قەتەر و ئەمریكا" پێكهاتووە. لەو كاتەشدا پارتی و ئەو پارتۆكانەی كە لەخۆیەوە نزیكن لە ڕۆژئ��اوای كوردستان ئامادە نەبوون بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو بارودۆخە؛ چونكە پشتیان بە چەند حزب و كەسانێك بەست كە جێی متمانەی خەڵكی ڕۆژئاوای كوردستان نین ،دواتر (پارتی) بە ئەتباعەكانی وت كار لەگەڵ ئەنجومەنی نیشتمانی ئەستەمبۆڵ بكەن .وەكو ئاماژەمان پێدا (دەبێت هەموو دەستكەوتەكان بۆ بەرژەوەندی ئێمە بێت، ئەگینا بۆ كەسانی تر بەجێ ناهێڵێین و تێكیدەدەین). كاتێ كە بینیان ()%٩٠ی گەلی ڕۆژئ��اوا پشتی تەڤگەری ئازادیخواز دەگرێ و لەگەڵی بوون بە یەك، دوای ئەوەش هەڵبژاردنی ئەنجومەنە خۆجێیەكانی شار و شارۆچكە و گوندەكانیان هەڵبژارد .پارتی و بنەماڵەی بارزانی هانی هەندێ لەو حزبانەی كە گرێدراوی ئەوندا بۆ لەتكردن و پارچەكردن و نانەوەی ئاژاوە و نەهێشتنی یەكڕیزی گەلی كورد و و ئەو پارتۆكانەی هان دا كە ببن بەئەندامی ئەنجومەنی ئەستەمبوڵ؛ بەاڵم هەڵوێستی ئۆپۆزسیۆنی دەرەوە لەبارەی مەسەلەی كورد و ڕۆژئاوای كوردستان لە هەڵوێستی ئەسەد باشتر نەبوو. تەڤگەری ئ��ازادی��خ��وازی گەلی ك��ورد لە ڕۆژئ��اوا بەمەبەستی پاراستنی یەكڕیزی و نزیككردنەوەی الیەنە سیاسییەكان لە ژێر ناونیشانی (دەستەی بڵندی كورد)دا زۆر هەوڵیداوە ،بەاڵم ئەو حزبانەی كە بە (پارتی)ەوە گرێدراون پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی نەتەوەپەرستی سووریا بەردەوام بووە و ئەو پەیوەندییانەیان پێشخست لەڕێگەی چەند كەسێكەوە وەكو" :عەبدولحەكیم بەشار و سەالح بەدرەلدین و مستەفا جومعە" ،تا ئەو ئاستە گەیشت كە پشتگیری لە چەتە و گروپە تیرۆریستییەكانی وەك بەرەی نوسرە و دەوڵەتی ئیسالمی لە عێراق و شام كە بە (داعش) ناسراوە بكەن. پێویست بوو لەپاش ئاكتیڤكردن و كاراكردنی دەستەی بڵندی كورد ،حكومەتی كاتی لەالیەن دوو ئەنجومەنی ڕۆژئاواوە (ئەنجومەنی گەلی ڕۆژئاوای كوردستان و ئەنجومەنی نیشتمانی كوردی سووریا) ڕابگەیەنرایە و ئامادەكاری بۆ هەڵبژاردن بكرایە ،بەاڵم وەك دەزانین حزبە نادیموكراتیەكان وەك (پارتی) لە هەڵبژاردن دەترسێن و نایانەوێت مل بۆ داخوازیەكانی جەماوەر خوار بكەن .لەكاتێكدا ئەو حزبەش باش دەزانێت كە زۆرینەی شەقامی كوردی لە گەڵ ()PYDدایە، بۆیە بۆ ئەوەی تەگەرە و ئاستەنگی بخاتە پرۆسەی ئامادەكاری بۆ هەڵبژاردن كێشە و ناكۆكی دروست كرد .باری هەندێ لە حزبە كوردیەكانی ڕۆژئاوا بە تایبەت ئەوانەی بە (یەكێتی سیاسی) ناوی دەبەن وەك باری ئۆپۆزیسیۆنی عەرەبی وایە .چارەنووسیان گرێدراوە بە (پارتی) و دەوڵەتی توركەوە ،ئەمەشت لەو بەڵگانەی كە دەوڵەتی تورك بۆ باڵیۆزخانەكەیان لە هەولێر ناردووە زۆر دیار و ئاشكرا بوو .بۆ ئەو مەبەستەش لەگەڵ توركیا و هاوپەیمانی ئۆپۆزسیۆنی
Roji_Wilat@yahoo.com
سووری ڕێكەوتن ،گروپە تیرۆریستییەكان ڕێگەكانی نێوان ڕۆژئاوای كوردستان و شار و پارێزگاكانی تریان گرت بەتایبەت حەلەب و شام. توركیاش سنوورەكانی لەگەلەكەمان لە ڕۆژئاوای كوردستان داخست و (پارتیش سنوورەكانی لە ڕووی گەلی ڕۆژئاوای كوردستان گرت ،بە تایبەتی دەروازەی سیماڵكا بۆ ئەوەی گەلی ڕۆژئ��اوا لەناو گەمارۆ و ئابلووقەدانی ئابووریدا بمێنێتەوە ،بەاڵم ب��ەداخ��ەوە ئ��ەوەی ئ��ەم هێزانە نایزانن كە ئەم گەلە ،گەلێكی بە ڕوومەت و خاوەن شكۆمەندی و بەئیرادەیە ،خۆی بەدەستەوە نادات و تەسلیم نابێت بۆ الیەنێك دەیەوێ بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆی بەكاری بهێنێت. دوای ئەوە دۆخەكە گەیشتە ئەو ئاستە كە بەڕێز مەسعوود بارزانی سەرۆكی (پارتی) لە لێدوانێك بڵێت":ئەوەی لە ڕۆژئ��اوای كوردستان ڕوودەدات شۆڕش نییە ،بەڵكو پرۆسەی پێدان و وەرگرتنە نێوان ڕژێمی ئەسەد و ()PYDی���ە" .بێگومان ئەم وتانەی تەنیا بۆ ڕازیكردن و خۆنزیكردنەوە لە توركیا و هاوپەیمانی ئەستەمبوڵ بوو .لەگەڵ ئەوەش پێویستە بوترێت كە ئەم لێدوانە نكۆڵیكردنە لە بوونی شەهیدان ،بەم لێدوانە بنەماڵەی شەهیدان ت��ووڕە ب��وون ،بارودۆخەكە ئالۆزی و گرژیی تێدا دروست كرد .ئەوەی دیارە بارزانی دەتوانێ دان بنێ بە هەر ویالیەت یان میرنشین یا حكومەتێكدا كە لەالیەن هاوپەیمانی ئەستەمبوڵ یان سوپای بەناو ئازاد یان داعش یان بەرەی نوسرە پێكبێت ،بەاڵم ناتوانێ پشتگیری لە حكومەتێكی كاتی كوردی بكات و تەنانەت دانیشی پێدا نانێ؛ چونكە ڕێبازەكەیان دەڵێت":گەر نەمان توانی شۆڕش بكەین ،دەتوانین شۆڕشی الیەنەكانی تر تێكبدەین" ،بۆیە بەخۆیانی نابینن كە پشتگیری لەپێكهاتیەكی دیموكراتی گەل بكەن.
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
لێرەدا دەبێت لە بەڕێز بارزانی بپرسین ،ئەگەر ئەوەی لە ڕۆژئاوا ڕوودەدات پێدان و وەرگرتن بێت و شۆڕش نییە ،ئەی ئەو شەهیدانەی كە ژمارەیان ()٥٠٠ی تێپەڕاندوە ،ئەو سەدان بریندارە چییە كە لە ڕۆژئاوای كوردستانن؟! چۆن شۆڕش نییە؟! ئایا ئەمە دووڕوویی نییە؟!. ئەگەر ئەوەی لە ڕۆژئاوای كوردستان پێدان و وەرگرتن ببوایە وەكچۆن ئێوە دەڵێن ،ئەوا دەبێ ئەم هەنگاوە بە سەركەوتنێكی گرنگ لە دیبلۆماسیەتی كوردی تۆمار بكرێت؛ بەاڵم دەبێ هەنگاوێك بۆ دواوە بگەڕێینەوە، دەبینین ئەوەی لە باشووری كوردستان لە سااڵنی نەوەد بریتی بوو لە پێدان و وەرگرتن ،بە هاوكاری و پشتگیریی زۆربەی واڵتانی جیهان و ناوچەكە .ئەوەی لە ڕۆژئاوای كوردستان ڕووی داوە وێڕای دژایەتیكردنی لەالیەن واڵتانی ڕۆژئاوا و ناوچەكە و ڕژێمی ئەسەد و ئۆپۆزسیۆنی سووری و تەنانەت كوردانی گرێدراوی بەرژەوەندییەكانی دەرەوە ،بەاڵم بەرخۆدانێكی بێوێنە و بێهاوتای گەلی كورد و خوێنی سەدان ڕۆڵەی كوردە كە شەهید بوون و رژێمی دڕندەی ئەسەدیشیان ناچار كرد بە كشانەوە لە ڕۆژئاوای كوردستان. ناكۆكی پارتی لەگەڵ دەستكەوتەكانی گەلی كورد لە ڕۆژئاوا لە سێ خاڵی سەرەكیدا خۆی نیشان دەدات ئەوانەش :یەكەم :دابەشكردنی هێزی سەربازی، دووەم :دابەشكردنی كارگێڕی و جوگرافیا ،سێیەم: دابەشكردنی سامان و ئابوورییە. یەكەم :دابەشكردنی هێزی سەربازی ،وەك دەزانین گەلی كوردی ڕۆژئ��اوای كوردستان هێزی سەربازی خۆی لەژێر ن��اوی (یەكینەكانی پاراستنی گەل) بۆنیادناوە و كورتكراوەكەشی ()YPGی��ە ،دواتر هێزێكی تری ژنانی لەژێر ناوی (یەكینەكانی پاراستنی ژن) كە كورتەكراوەكەی ()YPJی���ە بۆنیادنا. خاڵی ئەساسی و بنەڕەتی ئەم یەكینانە ئەوەیەكە سەربەخۆنە و نەكەوتوونەتە ژێر كاریگەری و ڕكێفی
33
وتار
هیچ پارتیەك و لەهەمانكاتیشدا نەبوون بە بەشێك لە هاوپەیمانی ئەستەمبۆڵ و سوپای بەناو ئازاد و سەربەخۆییانە بەرخۆدان و بەرگری لە ناوچەكانی ڕۆژئ��اوای كوردستان و پێكهاتە جیاوازەكانی ئەو ناوچانە ل��ە(ك��ورد ،سریان ،توركمان ،ع��ەرەب، چیچان...هتد)یان كرد .پارتیش بەم شتە قایل نابێت و حەزمی ئەم راستیە ناكات ،بۆیە وا پیشان دەدات كە ( )YPGهێزێكی حزبیە و سەر بە ()PYD یە ،بۆ ئەم مەبەستەش ویستی هێزێكی سەربازی لە باشووری كوردستان لەسەر ڕێبازی خۆی دروستبكات و بینێرێت بۆ ڕۆژئاوای كوردستان و ئەزموونی دوو هێزی سەربازی و شەڕی براكوژی باشوور لەوێش دووبارە بكاتەوە. دووەم :دابەشكردنی كارگێڕی و جوگرافیا ،كاتێ كە پارتی بینی ناتوانێت كۆنترۆڵی ڕۆژئاوای كوردستان بكات ویستی لە گ��ەڵ ( )PYDدوو ئیدارەیی دروستبكات و حزب و الیەنەكانی تر پەراوێز بخات و بێبەشیان بكات .كاتێ كە ( )PYDتاكڕەوی و دوو ئیدارەیی و حكومەتی سەربنەمای نیوە بە نیوە ( - %٥٠فیفتی به فیفتی) وەك ئەوەی لە باشووری كوردستان ڕوویداوە قبووڵ نەكرد .پارتی بە توندی و بەهەموو شێوازێك كەوتە دوژمنایەتی كردنی پەیەدە و دەسكەوتەكانی گەلەكەوە لەرۆژئاوای كوردستان. سێیەم :دابەشكردنی سامان و ئابووری ،ناوچەكانی ڕۆژئاوا بوو كە بەسامانی سروشتی دەوڵەمەند و بە تایبەت نەوتی خاو كە دەتوانین بڵێین نزیكەی ()%٨٠ ی بیرەكانی پەترۆڵی سووریا دەكەوێتە ڕۆژئاوای كوردستانە .ئەمانە بەشێكن لەو ئامانجە بوون كە پارتی دەیەویست لەم ماوەیەدا پێبگات و هەر بۆیەش هەوڵیدا هەركەس و الیەنێك لەبەرامبەر بەم ئامانجانەی ببنە ئاستەنگ دژایەتی بكات ،ئەوە بوو هەتا ئاستی بێ رێز لەبەرامبەر بە خوێنی شەهیدان هەنگاوی نا.
راپۆرت
34
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
Roji_Wilat@yahoo.com
ساكینە جانسز؛
وەك پارێزوان و پێكهێنەری ژیانێكی ئازاد و وەك شەرڤانی حەقیقەت لەناو تەڤگەری ئازادیدا رۆڵی بەهێزی گێرا
ئا /رۆژی واڵت رۆژی" ،"2014/10/11لە شاری سلێمانی كۆنفرانسێك لەبارەی هەر سێ ژنە سیاسەتمەدار و تێكۆشەرەی كورد كە ساڵی پار لە پاریسی پایتەختی فەرەنسا تیرۆركران ئەنجامدرا. ساڵێك لەمەوبەر و لە ()9ی كانونی دووەمی ساڵی ( )2013لە پاریسی پایتەختی فەرەنسا سێ ژنی شۆڕشگێڕی كورد تیرۆركران ،ئەوانیش ساكینە جانسز، یەكێك لە دامەزرێنەرانی پارتی كرێكارانی كوردستان و فیدان دۆغان ،ئەندامی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان و لەیال شایلەمەز ئەندامی گەنجانی شۆڕشگێڕبوون. كۆنفرانسەكەی سلێمانی لە الیەن رێكخراوی ژنانی ئازادیخوازی كوردستانەوە رێكخرابوو و گەلێك الیەنی سیاسی و دام و دەزگای كۆمەڵەی مەدەنی و كەسایەتی و زۆرێك لەچین و توێژەكانی شارەكە بەشداریان تێداكرد و گەلێك وتار و هەڵبەست و پێشنیار پێشكەش كران. بەخۆلەكێك رێزگرتن كۆنفرانسەكە دەستی پێكرد و دواتر بەڵگە فیلمێك لەسەرژیان و تێكۆشانی ساكینە جانسز پێشكەشكرا و پاشان هەر یەكە لەنەجیبە عومەر هاوسەرۆكی پارتی چارەسەری و كامەران ب���ەرواری مامۆستای زانكۆ و ئەندامی دەستەی بەرێوەبەری كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان وتار و كەلسوم حسێن و كوردۆشوانی و سارا جەعفەریش
هۆنراوەیان پێشكەشكرد و كۆنفرانسەكە ماوەی پێنج كاتژمێری خایاند. وتاری كردنەوەی كۆنفرانسەكە لەالیەن سنوور كەریم ئەندامی ئەنجومەنی رێكخراوی ژنانی ئازادیخوازی كوردستان ( )RJAKپێشكەشكرا و رایگەیاند كە ئامانجی كۆنفرانسەكە ناساندنی كەسایەتی شۆڕشگێری ئەو سێ ژنە تێكۆشەرەیە و داواشی كرد كە دەبێت دەوڵەتی فەرەنسا دەستبەجێ بكەرەكانی ئەو تیرۆرە ئاشكرا و دادگایی بكرێن. ئەندامی كۆنسەی بەرێوەبەری كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان(كەنەكە) و مامۆستای زانكۆ"د ـ كامران بەرواری"یش یادی هەموو شەهیدانی كوردستانی ك��ردەوە و س�ڵاوی خ��ۆی ئاراستەی رێبەر ئاپۆ، گەریالكانی كوردستان ،شەهیدانی قەلەم كاوە گەرمیانی و هێزەكانی یەپەگە لە رۆژئاوای كوردستان ك��رد و ووتی"ساكینە جانسز رەم��زی تێكۆشان، بەرخۆدان و ژنێكی شۆڕشگێر بوو و ئێمەش دەبێت درێژەپێدەری رێگاكەی بین" .هاوكات ووتیشی؛ گەلی كورد پێویستە بە یەكێتییەكی پتەو لەبەرامبەر بە تاوانی وەها تێكۆشان و شەڕ بكات ،ئەگەر كورد جارێكی تر بنەماڵەگەرایی و عەشیرەتگەرای بەردەوام بكات ،دوژمنانمان بەسەرماندا زاڵ دەبن و سەركۆتمان دەكەن". لە كۆتاییدا كۆنفرانسەكە ئەم پێشنیارانەش خرانەروو: -1نووسینی نامەیەك بۆ باڵیۆزی فەرەنسا لە هەولێر و داوای بەدواداچوونەوە بە دۆسێیەی تیرۆرەكەی
پاریس بكرێت. -2رێكخستنی كۆنفرانسێكی سااڵنە لە رۆژی تیرۆری هەر سێ ژنە شۆڕشگێرەكە. -3وەرگێڕی ژیاننامەی شەهید ساكینە جانسز بە زمانەكانی تر. -4دامەزراندنی ئەكادیمیایەك لەسەر ناوی ساكینە جانسز بۆ پ��ەروەردەك��ردن��ی ژن��ان لە گۆڕەپانی سیاسەتدا. -5دروستكردنی پەیكەری ساكینە جانسز لە سلێمانی. -6دروستكردنی پاركێك بە ناوی ساكینە جانسز. -7رێكخستنی فیستیڤاڵ لە ساڵرۆژی تیرۆری ساكینە جانسز و هەڤااڵنی و هەڵبژاردنی ژنی سیاسی ساڵ لە رۆژهەاڵتی ناوین. ئەمەش دەقی وتەكانی نەجیبە عومەر هاوسەرۆكی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستانە لەكۆنفرانسەكەدا: تیرۆركردنی هەرسێ ژنە شۆرگێری كورد هێرشە لەسەر ئیرادەی ئاشتی و دیموكراتی و نەتەوەیی و تەواوی ئازادیخوازانی گەلی كورد بەگشتی و ژنان بەتایبەتی بەهەڵكەوت نیە كە لەم مانگەدا واتا مانگی چلە(كانونی دووەم) ژمارەیەك تیرۆر و گەلەكۆمە و لە سێدارەدان
Roji_Wilat@yahoo.com
ئەنجامدراوە و كەسانی گەورە كۆچی دوایان كردووە. رۆژی ( 9ـ 1ـ ،)2013كۆمەڵكوژی پاریس ئەنجامدرا، تێیدا هەرسێ ژنە شۆرشگێر هەڤااڵن (ساكینە جانسز، فیدان دۆغان و لەیال شایلەمەز) تیرۆركران .هەرلەم مانگەدا و لەهەمان رۆژدا نوسەر و رۆژنامەنوسی بەتوانا ئەحالم مەنسور كۆچی دوای��ی ك��رد ،لەم مانگەدا و لە ساڵی ( )2010لە رۆژانی (5و)6ی چلە هەردوو شۆرشگێری رۆژهەاڵتی كوردستان و ئەندامی پارتی ژیانی ئازاد(حسێن خزری و فەسیح یاسەمینی) لەالیەن رژێمی ئێرانەوە لە سێدارە دران .لە (-13 )1989 -1عبدولرەحمان قاسملۆ سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێران لەسەر مێزی خواردن لە ڤیەنا تیرۆر دەكرێت .رۆشنبیری ئەرمەنی و ئاشتیخواز هەران دینگ لە ( )2007-1-19لە توركیا تیرۆركرا .لە رۆژی ()31ی چلە لە ساڵی ( )1978شاسوار جەالل ناسراو بە شەهید ئارام سكرتێری كۆمەڵەی رەنجدەران تیرۆر كرا .لەم مانگەدا ژنە شۆرشگێری ئەڵمانی رۆزا لوكسەمبۆرك لە ( ،)1919-1 -15تیرۆر دەكرێت بەدەستی رژێمی دەسەاڵتداری ئەڵمانیا .هەروەها هەرلەهەمان مانگدا لە باشوری كوردستاندا بەدەستی رژێمی بەعس بەسەدان الواو تیرۆر كراون .لەم بۆنەیدا و لە كەسایەتی شەهیدی سەركردە و شەهیدی رێگای ئاشتی و ئازادی ساكینە جانسز و هەردوو هاورێكەی و تەواوی شەهیدانی مانگی چلە بەبیر دەهێنینەوە و سەری رێز و ن��ەوازش لەبەردەم ت��ەواوی رۆحی بێگەرد و هەمیشە زیندوی ئەم شەهیدانە دادەنەوێنین. بەرێزان ئامادەبوانی كۆنفرانس ... لە كاتێكدا ساڵیك بەسەر كۆمەڵكوژییەكی پاریسدا تێدەپەرێت كە چی هێشتا بكوژان و ئەنجامدەرانی ئەم كۆمەڵكوژییە ئاشكرا نەكراون .گرنگ دەبینین لە هەندێك رووەوە ناوەرۆكی كۆمەڵكوژییەكە و ئەو هێزانەی كە تیدا بەشداربوون شیرۆڤە بكەین بەتایبەتی بۆچی لە كەسایەتی ساكینە جانسزدا بزوتنەوەی ئ��ازادی��خ��وازان��ەی گەلی ك��ورد و تەڤگەری ژنانی ئازادیخواز بەتایبەتی بوونە ئامانجی كۆمەڵكوژیەكە. یەكەم :رۆڵی هەر سێ ژنە شۆرشگێر لە ئاواكردنی شۆرشی ژیانەوەی گەلی كورد و بونیاتنانی بزوتنەوەی ئازادیخوازانەی ژناندا "ساكینە جانسز" كە ناسراوە بەهەڤاڵ "س��ارا" لە ساڵی ( )1958لە شاری دێرسیم لەدایك دەبێت و وەك یەكەمین ژن كە لە سەرەتای ساڵی ()1970 كاندا بەهەستكردن بەبەرپرسیاریەتێكی گەورە هەموو قەیدوبەندە كالسیكەكانی كۆمەڵگا دەشكێنێت و بەكاریگەری شۆرشی الوان و تەڤگەری سۆسیالستی لەوكاتەدا دەچێتە ناو ریزی بزوتنەوەی خوێندكاران و الوان .ئەم بزوتنەوەیە ئەو كاتە لە توركیا و باكوری كوردستاندا زۆر بەهێز ب��وون .وەك ژنێك ئەركی هۆشیاركردنەوە و رێكخستنی الوان و ژنان و كرێكار و گەلی ك��ورد بەگشتی دەگرێتە ئەستۆی خۆی. بەپشت بەستن بەهێزی خۆی لەدوای بەشداریكردنی
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
لە بزوتنەوەی الوان و خوێندكاراندا بەمەبەستی رێكخستن كردنی ژنانی كرێكار دەچێتە ناو كارگەی دروستكردنی بسكیت و دەس��ت بەكار دەك��ات و لەوێدا بەسەدان ژن هۆشیار دەكاتەوە لە ماف و ئازادیەكانیان و بانگهێشتیان دەكات بۆ بەرپاكردنی شۆرش .لەو ماوەیەدا كە سەرقاڵی خوێندن و كاركردن دەبێت ،وەك خۆی دەڵێت وەك ئەوەی لە شتێكی زۆر گەورە دەگەرێت ،لە ئەنجامی لێگەرینی بەدوای ئازادیدا لە ساڵی ()1975ەوە ئاشنایی لەگەڵ كۆمەڵە گەنجێك پەیدا دەكات كە ئامادەكاری بۆ دروستكردنی تەڤگەرێكی گەورە دەكەن لە كوردستاندا ،ئەویش گروپی ئایدیۆلۆژیای پارتی كرێكارانی كوردستانە بە رێبەرایەتی ،رێبەر(عەبدوڵاڵ ئۆجاالن) .بەشداریكردنی ساكینە جانسز لە یەكەم كۆنگرەی پەكەكەدا لە(-27 )1978-11وەك ژنێكی خاوەن ئیرادە و لێهاتوو و زیرەك كاریگەریكی زۆر گەورە دادەنێت لە سەر كارەكتەر و ئاوابوونی ئەو بزوتنەوەیە .ئەگەر چی لە كوردستاندا حزب زۆر بوون ،بەاڵم بەشداریكردنی ژن وەك هێزێكی پێشەنگ و كارا نەك وەك هاوكاری پیاو ،بەڵكو ژن بە ناسنامە و ئیرادە و بیرورای سەربەخۆ بەشداری بكات لە تێكۆشانی نەتەوەیدا و هێزی سەرەكی بێت لە پالن و بەرنامە و نەخشەی سیاسیدا ،ئەمە یەكەمین هەنگاوی مێژوووی بوو لە سەرتاسەری كوردستاندا. هەڤاڵ ساكینە وەك شۆرشگێرێكی گشتگیر لە هەموو كایەكانی تێكۆشاندا بەشداربووە .سەرەتا لەخەباتی ئایدیۆلۆژی و رێكخستنی ناوگەل و دوایی لەبەرخودانی زیندادا و پاشان خەباتی گۆرەپانی گەریال و ودواتر گۆرەپانی سیاسی و دیبلۆماسی بەرێوەبردووە. ساكینەجانسز وەك ژنێكی فیداكار و بەدسپلین كە خاوەنی تایبەتمەندی بەهێزی كۆمەاڵیەتی و كەسێكی چڤاكی بوو .تەنها لەدژی سیاسەتی نكۆڵیكردن و لەناوبردنی نەتەوەی كورد و كۆمەڵكوژی عەلەویەكان رانەپەڕیووە؛ بەڵكو بەشێوەیەكی دژوار بەرەنگاری زهنیەتی ناموسپەرستی و سیستەمی پیاوساالری و ئەقڵیەتی باوی كۆمەڵگا بۆتەوە .لە كەسایەتی خۆی و فكری خۆیدا بەبێ ئەوەی سنوری كۆنگیری و چەوسانەوە بناسێت هەموو سنور و دۆگماكانی هەڵوەشاند و زۆر بوێرانە رووب��ەڕوی ئەو چەمك و زهنیەتە دەب��ووی��ەوە كە بەهەموو شێوەیەك فكر و جەستەی ژنی بەند دەكرد و لە دژی عەقڵیەتی دەرەبەگایەتی و ئەو زهنیەتی ژن دەكاتە موڵك و ناموس و شەرەف زۆرترین تێكۆشانی كردووە .بۆ رێگەكردنەوە لەبەردەم تەواوی ژناندا یەكەم جار ئەو دەرگای بەندكردنی ناوخێزانی خۆی شكاند كە ژن بەبێ خاوەن واتا بێ باوك و برا و مێرد دەتوانێت وەك كەسێكی سەربەخۆ كە خۆی خاوەنی خۆیەتی و موڵكی كەس نییە تێكۆشان بەرێوە ببات .لە پێناوی هەڵگرتنی هەنگاوی نوێ و تازەگەری فكردا زۆرترین فیداكاری و بوێری پێشخست .ساكینە جانسز یەكێكە لەو كەسایەتیانەی كە لە فەلسەفەی ژیانێكی ئ��ازاد و بونیاتنانی شۆرشی كۆمەاڵیەتی كە بیناسازی ئایدیۆلۆژیا و فەلسەفەكەی (رێبەر ئۆجاالنە) ،لە ناخەوە باوەری پێ هێنابوو و لە پێناوی خستنە واری كردارییەوە لە هەموو كایەكانی ژیاندا
35
راپۆرت
لەو پێناوە تێكۆشاوە .لەوانەیە لە رۆژی ئەمرۆدا كە بەهەزاران ژنی شۆرشگێڕ و پێشەنگ دەبیننن لە هەموو بوارەكانی ژیاندا و باس كردن لە كەسایەتی ساكینەجانسز ئاسایی بێت؛ بەاڵم خاڵی زۆر گرنگ ئەركی پێشەنگایەتی و هاویشتنی یەكەم هەنگاوە .لە مێژوودا گەورەترین كەس ئەو كەسانەن كە دەبنە یەكەم هەنگاو و یەكەم پرد و خەڵكانی تریش بەسەرئەودا دەپەرنەوە .ساكینە جانسز ئەو كەسەیە كە ()12 ساڵی تەمەنی خۆیدا لە زیندانی رژێمی توركیا بەسەر برد .لە ساڵی ( ،)1979دەكەوێتە زیندان و دواتر لە چوارچێوەی كودەتای ( )12ئەیلولی ()1980دا بەزیندانی كردنی سەدان كادیر لە ئەندامانی پەكەكە و ئەندامانی شۆرشگێڕی چەپ لە توركیا زیندانەكانی توركیا پر بوو لە كەسی شۆرشگێڕ .لە زینداندا لە كاتێكدا لە باشوری كوردستانیش شۆرشگێرانی كورد بەدروشمی كەم ژیان و كەڵ ژیان لە زیندانەكانی رژێمی بەعسدا بەرخودانیان دەكرد ،شان بەشانی ئەمانیش لە زیندانی ئامەدا و بەپێشەنگایەتی شۆرشگێڕی ئاپۆچی لە گرتوخانەكاندا نەك تەنها تەسلیم نەبوون؛ بەڵكو بەدروشمی بەرخودان ژیانە و لە مردن ژیانێكی ئازاد و شەرەفمەندانە دەئافرێنین. دەستیان بە چاالكی مانگرتن تا مردن كرد .ساكینە جانسز یەكێكە لەو كەسانەی كە رۆڵ��ی كاریگەر دەگێرێت لە بەرەنگاربوونەوەی جەالدەكانی زیندان و دەبێتە ناوەندی باوەری وورەی هەموو هەڤاڵەكانی و سیاسەتی رژێمی توركیا پوچەڵدەكاتەوە .ساكینە جانسز تەنها ژنانی پ��ەروەردە نەكردووە؛ بەڵكو لە پەروەردەكردنی پیاوان و لەسەرپێ هێشتنەوەی كادیرانی تەڤگەری ئازادی لە بەرامبەر هەموو هێرشە دەرەكیەكان رۆڵی گرنگی گێراوە .بەرخودانی هەڤاڵ ساكینە لە گەڵ هەڤااڵن (مەزلوم خەیری و كەمال و فەرهاد و كورتای و نەجمی) ،بونەتە چیرۆكی لەبیر نەكراو لە ویژدان و مێشكی هەموو منداڵیكی كوردا و دەزرنگێتەوە .نمونەی ژنە بەرخودانڤانێكی بێ وێنەی پیشانی هەموو مرۆڤایەتیدا .پێشانیدا ژنان لە بوێری و فیداكاری و غیرەت و گرێدان بەهەموو بەها مرۆیی و مەعنەویەكانەوە لە لوتكەدا نوێنەرایەتی دەكەن. هەڤاڵ ساكینەلە پێناوی تێپەڕاندنی زهنیەتی دەرەب��ەگ��ای��ەت��ی و ب����ۆرژوازی بچوك و زهنیەتی رەگەزگەرایی لەناو ریزەكانی تێكۆشاندا بەهێزترین ش��ەڕی فكری و ئایدیۆلۆژی بەرێوە دەب��ات و لە زۆربەی زۆری ئەكادیمیا فكریەكاندا جێگە دەگرێت. بۆ ئ��ەوەی زهنیەتی پیاوساالری و دەرەبەگایەتی ب��اڵ نەكێشێت ب��ەس��ەر تەڤگەری پ��ەك��ەك��ەدا و ئیرادەی راستەقینەی ژنێكی ئازاد و پیاوێكی ئازاد پێشبكەوێت لەو پێناوەدا و لە دژی هەرهەوڵێكی پاكتاوكاری بێووچان تێكۆشاوە .وەك پارێزوان و پێكهێنەری ژیانێكی ئازادانەی راست و وەك شەرڤانی حەقیقەت لەناو تەڤگەری ئازادیدا رۆڵی بەهێزی گێرا. ه��ەڤ��اڵ س��اك��ی��ن��ە ی��ەك��ێ��ك ل��ە تایبەتمەندیە سەرنجراكێشەكانی كەسێكی ن��ەت��ەوەی ب��وو و بەئەشقەوە كاری بۆ یەكێتی نەتەوەیی گەلی كورد كردووە و وەك شۆرشگیرێكی نەتەوەیی لەهەرچوار بەشی كوردستاندا كار و خەباتی ئەنجامدا و لە
راپۆرت
36
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
رۆژئاوای كوردستاندا بەردی بناخەی خەباتی ناو گەلی داناوە و بەسەدان دایك و كچ و الوای پێگەیاندووە. شانبەشانی ئەمانە جێگایەك كە هەمیشە خواستویەتی تیدا خزمەت بكات باشوری كوردستان بوو .لە ساڵی ( )1993و بەمەبەستی پێشخستنی بیرۆكەی یەكێتی نەتەوەیی بۆ ماوەیەك كار لە باشوری كوردستاندا دەكات و پەیوەندیەكی باش لە گەڵ رۆشنبیران و ژناندا پێشدەخات .لە لێگەرینە فكریەكانیدا بەردەوام گرنگیەكی زۆری دەدایە تێكۆشانی ژنانی باشوری كوردستان و دەی��گ��ووت پێویستە راستی ژیانی لەیالقاسم و مارگرێت و موالزم حەلیمە و ئایشە گول لەبیر نەكرێت و چۆن ژیاون وەها گۆزارەیان لێبكرێت. هەڤاڵ ڤیان جافیش لە نزیكەوە هەستی بەئێش و ئازارەكانی ژنان كردووە لە ئاستێكی بڵندا خاوەندارێتی لەناسنامەی ژنانی تێكۆشەری ئەم بەشەی كوردستان كرد و لەو پێناوەشدا رۆحی خۆشی پێشكەش كردووە. هەڤاڵ ساكینە دەیگووت هەست بە هێزێكی شاراوەیی دەكەم لە ژنانی باشوری كوردستاندا و ئەویش ووتە بە نرخەكەی رێبەر ئۆجاالنی دووبارە دەكردەوە كە دەڵیت":شۆرشی باشور ،شۆرشی ژنە"و دەیگووت دیموكراتیزەبوونی باشوری كوردستان بەخستنەگەری تواناكانی ژنان سەردەكەوێت" .یەكێتی نەتەوەیش
لەسەردەستی ژنان پێكدێت.هەڤاڵ ساكینە لەكاتێكدا لەئەوروپا كاروخەباتی بەرێوەبردووە كاریگەریەكی زۆری لەسەرچەندین كەس لەكچان وكورانی بەرەگەز ئەوروپی دان��اوە كە ئەو كەسانەبونەتە باشترین تێكۆشەری ئ��ازادی لەكوردستاندا.هەڤاڵ ساكینە دۆستێكی زۆر نزكی دایكان و الوان بوو ئەو هەمیشە دەیگوت دای��ك ك��ۆك��راوەی ئێش و بەهای گرنگی كۆمەڵگاكان .راستیە وونبووەكان لە ویژدانی دایكدا بەزیندوویی ماونەتەوە .دیسان گرنگیەكی تایبەتی بە الوان دەدا .لە پێناوی ژیانەوە و نوێكردنەوەدا گرنگی دەدایە پێشەنگایەتی الوان و هیچ كاتێك خۆی لەكور و كچێكی گەنج بەهێزتر پێشان نەدەدا .ئەو كە گەنجینە و مێشكی مێژووی تێكۆشانی ژنان و گەلی كورد بوو لە ئاست هەموو الوێكدا زۆر دڵنزم بوو .هەر بۆیە لە هاورێتی ژیاندا لە گەل الوان بوو لە شەهیدبونەكەیشیدا ل��ەگ��ەڵ دوو كچی الواوی خ��وێ��ن گ���ەرم ب��وون. هەڤاڵ فیدان دۆغ��ان ناسراو بە هەڤاڵ رۆژبین لە دایكبووی ساڵی ( ،)1982لە گوندی خانچیپالكی سەربە ناوچەی مەڕەشی ئەلبستانە .لە تەمنێكی بچوكدا كۆچبەری ئەوروپا دەبن .بەهۆكاری ئەوەی لەناو خێزانێكی نیشتیمانپەروەردا گەورەبوون لە گەڵ تێگەیشتنی لە فەلسەفەی ژیانێكی ئازاد لەناو
Roji_Wilat@yahoo.com
كاری هونەری شۆرشگێڕی لە كۆمەڵە و رێكخراوە كوردیەكانی ئەوروپا كار بەرێوە دەبات و پاشان لە ساڵی ()2000ەوە وەك كادرێكی پرۆفیشناڵ بریاری بەشداربونێكی ئاكتیفانە دەدات لەناو بزوتنەوەی ئازادیدا و گرنگی دەدات��ە خەباتی دیبلۆماسی و كاری تایبەت بە ژنان .لەماوەیەكی كورتدا بەهۆكاری زیرەكی و لێهاتوویی و هەستیاریەوە لە نزیكەوە راستی سیاسەتی سیستەمی سەرماداری هەڵدەسەنگێنێت و دەبێتە باشترین دیبلۆمات لە گۆرەپانی ئەوروپا. هەڤاڵ فیدان لە گەڵ ئەوەی زۆر وابەستەی ژیانی گەریال و كوردستان بوو بە بەردەوامی و ناوەناوە دەگەڕایەوە واڵت و زۆرجار لە ئەكادیمیای ژنان لە چیاكانی كوردستاندا خۆی پەروەردە كردووە .كچێكی الوی تێر فكر و خاوەن هەڵوێستی رادیكاڵ بووە لە بەرامبەر سیستەمی دەسەاڵتدار .هەڤاڵ رۆژبین بەدڵێكی پر لە مەعنەویات و مۆراڵ و خاوەن ویژدان كاری دەكرد و دیبلۆماتێكی خاكی بوو و لە هەموو چاالكییە جەماوەریەكاندا بەشدار بوو .ئەم شۆرشگێڕە نەتەوەییە ئەندامی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان (كەنەكە) بوو لە پاریس .كچە الوێكی شۆرشگێڕی دڵگەرم و ئاشقی هاورێیەتی هەڤاڵ ساكینە و لەیال شایلەمەز بوو كە ناسراوە بەهەڤاڵ روناهی.
Roji_Wilat@yahoo.com
هەڤاڵ لەیال خۆی خەڵكی ناوچەی لیجەی شاری ئامەدە و ساڵی ( )1989لە شاری مێرسینی توركیا لەدایك بوو .لە تەمنێكی بچوكدا كۆچبەری ئەوروپا دەب��ن .هەڤاڵ لەیال وەك هاورێیان و ئەندامانی خێزانەكەی باسی دەك��ەن كە منداڵ بوو خاوەن تایبەتمەندی رێبەر و پێشەنگ ب��ووە .لە ساڵی ()1996ەوە لە كاری هونەری رێكخراوەی الوانی كورد لە ئەوروپا جێگە دەگرێت .لە هۆشیاركردنەوەی الوان و پێشخستنی هونەر و وەرزش و فەلسەفە و كەلتوری نەتەوەیی و دیموكراتیدا خاوەن زانابونێكی زۆر ب��ووە .لە ساڵی ( )2010دەچێتـە چیاكانی كوردستان بەمەبەستی ڕاپەراندنی ئەركی گەریالیەتی؛ بەاڵم بەهۆكاری كێشەیەكی تەندروستی جارێكی تر دەگەرێتەوە ئەوروپا .كادیری هەرە چاالكی بزوتنەوەی گەنجانی شۆرشگێر بووە .هەرسێ ژنە شۆرشگێر و سیاسەتمەدار پێشەنگی تێكۆشانی ئ��ازادی بوون دووەم :رۆڵی هەڤاڵ ساكینە لە پێش خستنی قۆناغی ئاشتی و تێكۆشانی لە پێناوی پوچەڵكردنەوەی گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی و رۆَڵی حكومەتی فەرەنسا لە گەلەكۆمەدا "ساكینە جانسز" ،لە گەڵ هەموو كارێكی رێكخستنی و دیبلۆماسی ،ناوەندی كارەكانی پوچەڵكردنەوەی گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی ب��وو كە لە كەسایەتی رێبەرئۆجاالندا لەسەر ت��ەواوی گەلی كورد بەرێوە چ��ووە .كاری بۆ ئاشكراكردنی هەموو الیەنەكانی پالنگێڕیەكە و پ���ەردە هەڵماڵین ل��ەس��ەر روی راستەقینەی نادیموكراتیانەی سیستەمی دەوڵەتانی ئەوروپا دەكرد .هەڤاڵ ساكینە لەبەر ئەوەی خۆی لە نزیكەوە هەموو ئازارەكانی شەڕی چەشتبوو و ئەو راستیەشی باش شیكردبووە كە تێكۆشانی ئاشتی لە شەڕ زەحمەترە لەو پێناوەدا ماندونەناسانە شەو و رۆژ كاری دەكرد .لە هەموو كەسێك زیاتر باوەری بە قۆناغی ئاشتی هەبوو .ئەو كە خۆی یەكێكە لە دامەزرێنەری تەڤگەری ئازادی .لە نزیكەوە راستی ئەو تێكۆشانەی دەناسی كە هیچ كاتێك شەڕی وەك خەباتێكی ستراتیجی بەهەند وەرنەگرتووە؛ بەڵكو پەكەكە وەك هەموو بزوتنەوە ئازادیخوازەكانی تری كورد هەمیشە شەڕی لەپێناوی بەدەستهینانی هەبوون و ناسنامەدا بەرێوەبردووە و وەك ناچاری لە پێناوی بونیاتنانی ئاشتیدا شەڕی كردووە .وەك دەزانرێت پارتی كرێكارانی كوردستان و كۆما جڤاكێن كوردستان (كەجەكە) بە رێبەرایەتی رێبەر ئۆجاالن بە درێژای تێكۆشانی ()9جار ئاگربەستی یەكالیەنە و دووجار ناردنەوەی گروپی ئاشتی لە گەریال و رەوەندی ئەوروپا و خەڵكی كۆچبەری كورد بۆ توركیا ئەنجامداوە .لە دوایدا ئەو هەنگاوەی پرۆسەی ئاشتی بوو كە رێبەر ئۆجاالن لە كۆتایی ساڵی ()2012دا دەستی پێكرد و لە نەورۆزی ( )2013رایگەیاند .هەرلەسەرەتای دەستپێكردنی ئ��ەم هەنگاوە كە سێ مانگ بوو چاوپێكەوتن و دانیشتن لە گەڵ رێبەر ئۆجاالندا سازكرا
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
بوو .بۆ وەاڵمدانەوەی ئەو هەنگاوە بۆ ئەوەی پێش لە راگەیاندنی پرۆسەی ئاشتی بگرن نەیارانی ئاشتی و بازرگانانی شەڕ لە پالنێكی نەخشە بۆدارێژراو ساكینە جانسزیان كردە ئامانج و هەرسێ ژنە شۆرشگێڕی كوردیان تیرۆركرد .بێگومان ئەمانە هەڵكەوت نییە. رَیبەر ئۆجاالن دەڵێت":ئەم كۆمەڵكوژییەی پاریس بەردەوامی گەلەكۆمەی نێودەوڵەتیە كە لەسەر ئێمە بەرێوە چووە و دەڵێت من بكوژن یان ساكینە هیچ جیاوازیەكی نییە" .ئاشكرایە كە ناوەندی پیالنەكە دەوڵ��ەت��ی توركیایە ،ب��ەاڵم لە الیەنەكانی تری پیالنەكە هێزی نێودەوڵەتیە كە واڵتانی ئەوروپا رۆڵی سەرەكیان تێدا گێراوە؛ چونكە هیچ كاتێك دەوڵەتانی سەردەست لە كوردستاندا كۆمەڵكوژی و تیرۆرێكیان بەبێ هاوكاری دەوڵەتانی سەردەستی جیهانی پێكنەهێناوە .هەر لە رێككەوتنامەی سایكس بیكۆ و لۆزانەوە تا ئەنجامدانی ئەنفال و كیمیاباران و كۆمەڵكوژی دێرسیم و گەلی زیالن و تەیار و رۆبۆسكێ وسەردەشت و ...هتد و هەتا بەدیلگرتنی رێبەر ئۆجاالن بێگومانە ژمارەیەكی زۆری لە واڵتانی ئەوروپا و ئەمریكا و ئیسرائیل بەشێكی زۆری گەلەكۆمەی نێودەوڵەتیان خستۆتە سەرشانی خۆیان .لەبەردەم سەركەوتنی ئیرادەیەكی ئ��ازادان��ەی گەلی كوردا بەردەوام ئاستەنگ بوون .بێگومان ئەمە لە كاتێكدایە كە ب���ەردەوام سیستەمی بااڵدەست لە ئەوروپا بانگەشەی دیموكراسی و مافی مرۆڤ دەكەن؛ بەاڵم ئەمە تەنها بۆ گەالنی ناوخۆی خۆیانە نەك بۆ گەالنی تر .دەسەاڵتداریەتی جیهانی هەمیشە هەوڵیانداوە لە رۆژهەاڵتی ناوەراستدا و لە كوردستان بەتایبەتی سیاسەتی( كەروێشك راكە و تانجی بیگرە )یان بەرێوە بردووە .وەك ناوبژیوان خۆیان پیشاندەدەن، بەاڵم ئەوان هەم كورد دەكەنە پارو و دەیخەنە بەردەم دەوڵەتانی سەردەست لە كوردستاندا و هەمیش دەڵێن ئەی كورد راكە با نەتگرن و نەتخۆن .ئیتر هێژای گووتنە بڵین ،سیستەمی سەرمایەداری لە سەدەی بیستەمدا زۆرترین خوێنی گەالنی ڕشت و هەموو چەكەكانی خستە خزمەتی كۆمەڵكوژییەكانەوە. سەرمایەداری مۆدیرنیتەش لە س��ەدەی بیست و یەكەمدا دژوارت��ری��ن و قوڵترین گەلەكۆمەی دژی ئازادیخوازان ئەنجامدراوە .بە هەموو واتایەك دەتوانین بڵێین دژی ئاشتین .واڵتێكی وەك فەرەنسا كە گەالنی ئەم واڵتە زۆر شۆرشگێڕانە لە پێناوی ئازادیدا قوربانی زۆریان داوە بۆ بونیاتنانی ژیانێكی یەكسان و هاوپەیمانی كۆمەاڵیەتی ،ئەم واڵتە بەشێك بوو لە شۆرشی رۆنیسانس و روناكبیری و پاشانیش نمونەیەكی سەركەوتووی لە سیستەمی بەرێوەبردنی گەل دروستكردووە كە كۆمۆنەی پاریسە و مۆری خۆی لە پێشكەوتنی مرۆڤایەتی داوە ،بەاڵم سیستەمی سەرمایەداری لە دژی ئەو نرخانە هەموو وەستاووە و ئەوە دوو سەدە زیاترە خیانەتی زۆر گەورە لەو نرخانە دەكات .ئیتر دەوڵەتی فەرەنسا بوو بە یەكێك لەو دەوڵەتانەی كە نەخشەی رێكەوتننامەی لۆزانی داناوە و ئیمزای كردووە .ئەو دەوڵەتەی كە ژنە شۆرشگێڕی فەرەنسی ژنداركیان سوتاند .ئەو دەوڵەتەی كە
37
راپۆرت
لە سەرەتای سەدەكانی ناوەڕاستدا زۆرترین ژنە خوداوەندی لەژێر ناوی جادووكەران ئاگرتێبەردان و لە جێگەی ئەوانە ئەمرۆ ژنان دەكەنە ریكالم و جەستەی ژن دەكەن بەكااڵ و بازرگانی پێوە دەكەن. ئەمرۆ سیستەمی سەرمایەداری مۆدیرنیتە خیانەت لە ڕەنجی گەالنی فەرەنسا دەكات و نرخی كۆمیناڵ بنپێدەكات .دەوڵەتی فەرەنسا وەك یەكێك لەو واڵتانەی لە الیەن هێزی پالنگێری نێودەوڵەتیەوە ئەركی پێكهێنانی چندین پیالنی چەپەڵی پێدراوە. لەوانە كوشتنی هاورێی نزیكی نیلسۆن ماندێال ژنە شۆڕشگێڕ و سەرۆكی كۆمیتەی ژنانی كۆنگرەی ئەفریقای باشور بوو بەناوی (دۆلیس سێبتەمبەر) كە لە ()29ی ئاداری ساڵی ()1988دا لە ناوەراستی شاری پاریسدا تیرۆر كرا .لە كاتیكدا كە بزوتنەوەی شۆڕشگێڕی باشوری ئەفریقا خەریكی دانیشتن و دەستپێكردنی ئاشتی بوون لەگەل َحكومەتەكەیاندا. ئایا ئەمانە هەمووی رێكەوتە؟؟ .ئەم كەیسە لە ساڵی ()1992دا داخرا بێ ئەوەی بكوژان و تیرۆریستان ئاشكرا بكەن یان هیچ رونكردنەوەیەك بكەن .دیسان سەرۆكی بەرەی پلنگەكانی تامیلی بەناوی (ناداراجا ماتینتریان) لە ()8ی تەشرینی دووەم��ی ساڵی ( )2012لە ناوەراستی شاری پاریسدا لە الیەن دوو كەسەوە تەقەی لێكرا و كوژرا تا ئیستاش بكوژانی ئاشكرا نەكراوە .هەرە دوایش بەستنی رێككەوتنامەی نێوان فەرەنسا و توركیا لە ساڵی ()2011دا لە پێناوی بەرژەوەندی ئابوری و بازرگانی لەژێر ناوی رێككەوتنی ئاسایشی تا رۆژی ئەمرۆ بەردەوامە .ئەم رێككەوتنە بەمەبەستی پاكتاوكردنی تەڤگەری ئازادی لە هێرشكردنە سەر راگەیاندنە كوردیەكان و داخستنی تەلەفزیۆنی (رۆژ تیڤی) و گرتنی سیاسەتمەدارانی كورد .كۆمەڵكوژی پاریس و تیرۆركردنی هەر سێ ژنە شۆڕشگێڕی كوردیش بەردەوامی ئەم رێكەوتن و گەلەكۆمانەیە .هەربۆیە بەهێندەی ئەوەی دەوڵەتی توركیا لەم پالنگێریەدا بەشدارە واڵتی فەرەنساش ئەوەندە بەشدارە .ئەوەتا یەك ساڵە دۆزی ئەم كۆمەڵكوژییە لە دادگایە؛ بەاڵم بكوژان و بكەرانی ئەو كارە تیرۆریستیە ئاشكرا ناكەن .گەلی كوردیش بێگومانە ل��ەوەی ئاستی پێشكەوتنی تەكنیك و تەكنەلۆژیا هەموو ئەو ئامرازانەی لیكۆڵینەی پێدەكەن بەجۆریك بەهێزە كە نەك بە مانگێك؛ بەڵكو لە ()24 كاتژمێردا دەتوانن هەموو راستیەكان ئاشكرا بكەن. ساڵیكە لێكۆڵینەوە بەردەوامە ،بەاڵم تا ئێستا هەموو لێكۆڵینەوەكان بەشاراوەیی بەرێوە دەچێت .دادوەری دۆزەك��ە كە ژنێكی دادوەرە بەناوی (ژەین دوێ) باس لەوە دەكات كە زۆرترین زانیاری كۆكردبووە، بەاڵم لە مانگی ئەیلولدا كەمپویتەرەكەی لە ماڵەكەی خۆیدا لێی دزراوە .كێن ئەوانەی لە واڵتێكی وەك فەرنسا دزیەكی بەم شێوەیە دەكات؟؟ .ئەو كەسەی كە هەتا ئێستا تۆمەتبار دەكرێت بە ئەنجامدانی ئەو كۆمەڵكوژییە ،یەكێكە بەناوی (عومەر گونەی) كە بەرەگەز توركە و هاواڵتی ئەڵمانیایە و لە پاریس كاری كردووە و ماوەماوە هاتوچۆی توركیای كردووە و ئەندامی جەماعەتی فەتحواڵ گولەنە .ئێستا لە پاریس
راپۆرت
38
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
دەستگیركراوە ،بەاڵم تۆمەتباریەكەی یەكال نەكراوەتە و هیچ زانیاریەكیش لەسەر ئەنجامدەرانی پیالنەكە نییە. ئەنجام... لەم ساڵیادەدا دەتوانین بڵێین ئامانجی گەلەكۆمە و كۆمەڵكوژییەكە رێگەگرتن بوو لە هەنگاوی پرۆسەی ئاشتی لە كوردستاندا .سیستەمی دەسەاڵتداری سەرمایەداری مۆدێرنیتە و پێكهێنەرانی گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی بە هاوكاری و بەئەركداركردن و رۆڵدانە دەوڵەتی فەرەنسا و خواستیان بەم كۆمەڵكوژییە رێگە لە پرۆسەی ئاشتی بگرن و ئ��ی��رادەی ئەو تەڤگەرە بشكێنن كە ئازادی ژنی كردۆتە ناوەندی تێكۆشانەكەی؛ چونكە سیستەمی دەس��ەاڵت��دار و پیالنگێڕ لەسەر ئەو فەلسەفەیە خۆیان بونیاتناوە كە دەڵێت (بۆ گەیشتنە ئامانج سەرەتا لە ژن بدە). تێكۆشانی ئازادیخوازانەی گەلی كورد و ژنان كە شۆرشگێڕی وەك ساكینە و فیدان و لەیالی بەرهەم هێناوە هەڵگری فەلسەفەی رێبەر ئۆجاالنن كە ژن و تێكۆشانی ئ��ازادی ژن لە هەموو تێكۆشانەكان بەواتاتر دەبینێت و بەرێز ئۆجاالن دەڵێت":هەر شۆرش و تێكۆشانێك ئازادی ژن نەكاتە ناوەندی تێكۆشانەكەی و لەو بوارەدا زۆرترین مەودا نەبڕێت ئەوا چارەنوسەكەی هەرچی بێت هەر بنكەوتنە". هەر سێ ژنە شۆڕشگێڕی كورد خاوەن تایبەتمەندی دایكە خوداوەندی كوردستان و رۆژهەاڵتی ناوەراستن كە هەموو بەها ئەخالقی و مرۆیەكانیان هەڵگرتووە و راستی سیستەمی ئەوروپایان ئاشكرا كردووە كە هەموو شارستانیەكانی رۆژهەاڵتی ناوەراستی دزیووە و سیستەمەكەیان لەسەر بنەمای نكۆڵیكردن لە گەلی كورد و بەگژدادانی گەالنی رۆژهەاڵتی ناوەراست بونیاتناوە .ئەم سێ ژنە شۆڕشگێڕە پەیامی ئازادی راستەقینەیان پێبوو بۆ هەموو گەالنی ئەوروپا تا
خاوەندارێتی لە نرخەكانی خۆیان بكەن .ژنان دەتوانن نوێنەرایەتی راستەقینەی ئاشتی و دیموكراسی بكەن. بێگومانە كە سیستەمی سەرمایەداری مۆدێرنیتە لە هێزی ژن��ان دەترسێت و دوژمنی ئاشتیە و پێشكەوتنی ژنان وەك خاڵی كۆتایی و مردنی خۆی دەبینێت .بۆیە لە رێگەی بەكااڵكردنی ژنەوە قوڵـترین كۆیالیەتی دادەسەپێنێت بەسەر مرۆڤایەتیدا. سیستەمی دەسەاڵتداری پیاوساالری و سەرمایەداری ژنە شۆڕشگێڕێكی وەك رۆزا لوكسەمبۆرگی تیرۆر كرد و ژنە قارەمانی وەك ژنداركی سوتاند و كالرازەتكینی لەناو بردن .لە كۆتایی سەدەی بیستەمدا و لەسەرەتای سەدەی بیست و یەكدا بە گەلەكۆمەی نێودەوڵەتی رێبەر ئۆجاالنی زیندان كرد و ساكینە جانسز و فیدان و لەیال تیرۆر دەكات .ئێمە پێمانوایە ئەو دەستانەی ساكینەكان و رۆزا و ژاندارك و فیدان و لەیالكانیانن تیرۆر كرد ،هەمان ئەو دەستانەن كە سەركردە و رێبەری تێكۆشانەكان زیندانی و تیرۆر دەكەن و هەمان ئەو دەستانەن كە رێككەوتنامەی لۆزانیان ئیمزا كردووە و كە هێرش لەسەر نرخی مرۆڤبوون دەكەن و هەمان ئەو دەستەیە كە زانست و تەكنەلۆژیا وەك بەرهەمی مرۆڤایەتین ،دەیكاتە چەكی كیمیاوی و نەوەوی و دەیڕێژێت بەسەر گەلەكەماندا .هەمان ئەو زهنیەتەیە كە لە پێناوی فرۆشتنی چەكەكانیان لە گەڵ هەموو نەیارانی ئاشتیدا رێكدەكەون بازرگانی لەسەر شەردەكەن .هەربۆیە دەگەینە ئەو ئەنجامەی كە سەرمایەداری مۆدیرنیتە دژی ئازادی ژن و دژی ئاشتین و لە تیرۆر و گەلەكۆمەدا بەشدارن .بەاڵم ئەو كۆمەڵكوژییە نەیتوانی بگاتە ئامانجەكانی خۆی؛ بەڵكو لە كاتی ئەو رووداوە پڕ لە ئێشەدا هەموو كوردستانیان لە سەرتاسەری كوردستان و دەرەوەی واڵت لە گەڵ كەسانی ئازادیخواز لە نەتەوەكانی تریش بەلێشاو ڕژان��ە س��ەر ج��ادەك��ان و دەنگی ناڕەزای و خاوەندەركەوتن لەسەرئاستی نەتەوەیی و نێودەوڵەتی گەیشتە لوتكە .ئەم شەهیدانە وەك
Roji_Wilat@yahoo.com
سیمبۆڵی تێكۆشەری ئاشتی ئامانجەكەیان لە هەوادا نەماو لە نەورۆزدا پرۆژەی ئاشتی ڕاگەیەندرا بە گوێ میلیۆنان خەڵكدا و كۆتری ئاشتی بەسەر خەڵكی كوردستان و هەموو گەالنی رۆژهەاڵتی ناوڕاستدا فڕی .ئەو فەلسەفەیە كەوتە واری كرداریەوە كە دەڵێت لە مردن ژیان دروست دەكەین لە راستیدا ئەو ژیانە نەمریە و هەتا هەتایە جێگیر دەبێت. گەلەكەمان لەزۆر رووەوە بووە خاوەنی دەسكەوتی گرنگ بەتایبەتی لە رۆژئ��اوای كوردستان .ئەگەر چی ئێش و ئازارەكانی گەلەكەمان تەواو نەبووە و زهنیەتی تیرۆر كردن زیندووە بەتایبەتی كوشتنی ژنان و كەسانی رۆژنامەنوس و ئازادیخواز ،لە كۆتایی ساڵی ()2013دا تیرۆركردنی كەسایەتی نەتەوەی و دیموكراتی وبیۆر و ۆژنامەنوس (كاوە گەرمیانی) و لە سەرەتای ( )2014شەهیدكردنی (بریار حەسەن) ئەمانە و كوشتنی چەندین كەسی سیاسی و هەڕەشە و توقاندن و ئەنجامدانی پالنی سیاسی كۆتایی نەهاتووە ،بەاڵم خاڵی زۆر گرنگیش ئەوەیە هۆشیاری و هەستی بەرپرسیاری زیاتر بووە و كە لە زۆر رووەوە پێشكەوتنی جددی هەیە لە تێكۆشانی ئازادی ژنان و تێكۆشانی دیموكراتیانە و نەتەوەیدا .گۆرەپانی تێكۆشانی دیموكراتیانە لەسەر ئاستی هەرچوار بەشی كوردستان فراوانتر ب��ووە .لەم ساڵیادەدا گرنگە كە وەك ئەركی نەتەوەیی و مرۆیی و ئەخالقی دیموكراتی و بەتایبەتی وەك ئەركی ئازادیخوازانەی ژنان بەهەموومانەوە و لە هەموو رویەكەوە كار بكەین بۆ ئاشكراكردنی ئەم كۆمەڵكوژییە و پێكهێنانی ئەو ئەركانەی هەرسێ ژنە شۆڕشگێڕ هەڵیانگرتبوو و بە گرنگ دەبینین كە تێكۆشانەكانمان بگەیەنینە ئاستێكی بڵندتر لە پێناوی بەرقەراربوونی ئاشتی و ئازادی و بەدەستهێنانی مافی نەتەوەیی و دیموكراتیانەمان و بەهەموومانەوە لە دژی هەموو جۆرە تیرۆر و كۆمەڵكوژی و گەلەكۆمەیەك رابوەستین تا ئاشكراكردن و بەسزادانی تاوانباران و ماندونەناسانە كار بكەین.
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
39
ژنان
د.كوردستان سالم؛
حكومەت ناتوانێت بە پشگوێخستنی ژنان باس لە دیموكراسی بكات
د.كوردستان سالم ،مامۆستای زانستە سیاسیەكانە لە چاوپێكەوتنێكدا لەبارەی ب��ەش��داری ژن��ان لە سیاسەتدا دەدوێ��ت و پێیوایە قەیرانێك هەیە ل��ە وت��اری ژن��ان كە ئاڕاستەی كۆمەڵگای دەك��ەن، راشیدەگەیەنێت حكومەت ناتوانێت بە پشگوێخستنی ژنان كە نیوەی كۆمەڵگا پێكدێنن باس لە دیموكراسی بكات. س /چەترپرێس پ��رس��ی��ار /س��ی��اس��ەت ب��ۆ ب��ەڕێ��وەب��ردن��ی كۆمەڵگایە ،ب���ەاڵم ل��ە ن��اوچ��ەك��ە و بە تایبەتی لە هەرێمی كوردستان ،كەمترین ژن لە بواری سیاسەتدا دەبینرێت بۆ چی؟ ـ دیارە كە ژن لە هەرێمی كوردستاندا بوونی هەیە ،لەناو دنیای سیاسیدا و بەشداری لە سیاسەتدا دەك��ات ،ب��ەاڵم لە چەند ئاستێكی ج��ی��اوازدا و بە ڕێ��ژەی ج��ی��اواز ،بۆ نمونە لە هەڵبژاردنەكاندا ژنان بە ڕێژەیەكی باش بەشداری دەكەن وەكو دەنگدەر یان وەكو پاڵێورا .وەكو دەزانین مافی دەنگدان و خۆ پااڵوتن بە مافێكی سیاسی سەرەكی ئەژمار دەكرێت و هەروەها ژنان رێژەیەكی باش لە رێكخستنی حیزبەكان
پێكدەهێنن كە واتە دەتوانین بڵێین ژنان بونیان هەیە لە هەموو دەزگایەكی سیاسیدا ،چ حوكمی بێت یان ناحوكمی ،بەاڵم ئەوەی جێگەی سەرنج و تێبینیە كەمی بوونی ژنانە لە ناوەندەكانی بڕیاردا لەناو ئەم دەزگایانەدا ،بۆیە ئەگەر ژن نیوەی رێكخستنی حیزبێكی سیاسیش پێكبهێنێت ،بەاڵم دەبینین بوونی الوازە لە سەركردایەتی هەمان حیزبدا .ئەگەر لە هەموو دەزگاكانی حوكمەتدا بوونی هەبێت ،بەاڵم هەرگیز پۆستە سیادیەكان و وەزاریەكان نادرێت بە ژن ،ئەمەش دەگەڕێتەوە بە ڕای من بۆ چەند هۆكارێكی خودی و بابەتی. هۆكارە خودیەكان ژن خۆیەتی ،ئەویش ئەوەیە كە ژن كەم هەوڵدەدات ،یان ڕێژەیەكی كەم لە ژنان لەناو كۆمەڵگەی ئێمەدا گرنگی بە سیاسەت دەدەن و وەكو كەسی قیادی دەناسرێن و هۆكارە بابەتیەكان كە دەگەڕێتەوە بە پلەی یەكەم بۆ الیەنی كۆمەاڵیەتی و سەرقاڵی ژن بە بەڕێوەبردنی ماڵ و بە بەخێوكردنی منداڵ و هەروەها كۆمەڵگە بە ژن و پیاوەوە زۆر هانی ژن نادات كە وەكو كەسێكی قیادی و سیاسەتمەدار دەركەوێت؛ بەڵكو هەمیشە هانی دەدەن كە دوور بكەوێتەوە لە سیاسەت؛ چونكە سیاسەت لەوانەوە دوورە، ه��ەروەه��ا كۆمەڵگە هەمیشە ژن كەمتر لەوە دادەنێت كە بتوانێت سەركردە یان بەرپرس بێت، یان بتوانێت بەشداری بكات لە دروستكردنی
بڕیاری سیاسیدا و هەمیشە پیاو ژن لە خۆی كەمتر دەبینێت و هەرگیز رێگە بەوە نادات كە ببێتە ركابەری یان شەریكی لە پۆستەكاندا. پرسیار /واتە خودی ژن توانای سیاسەت كردنی نییە ،یان وەكو دەوترێت سیستەم و دەسەاڵت عەقڵیەتی حزب و كۆمەڵگا رێگە بە ژن نادات و لە سیاسەت دووری دەخاتەوە؟ ـ كەم ژن هەیە كە حەزی لە سیاسەت بێت و گرنگی پێبدات و ببێتە بەشێك لە ژیانی خۆی؛ بەڵكو زیاتر ژن گرنگی بەخۆی و ماڵ و منداڵی دەدات ،بۆیە زۆرجار دەبینین لەناو سەركردایەتی حیزبێكی سیاسی ژن هەیە ،بەاڵم ئەو ژنە نە سەركردەیە و نە سیاسیە ،تەنها بوونی لەناو ئەو حیزبە مەسەلەیەكی سیاسییە و بۆ جوانكردنی رووی ئ��ەو حیزبەیە لەناو كۆمەڵگەدا ،بەاڵم ئەمە ئەوە ناگەیەنێت كە ژنی سیاسیمان نییە، بەڵكو زۆر ژنی لێهاتوو و بە توانا لە رووی سیاسیەوە هەیە ،بەاڵم كێشەكە لەوەدایە كە هەل و مەرجی یەكسانیان نییە لەگەڵ پیاودا بۆ سەلماندنی خۆیان ،بۆیە دەتوانم بڵێم لە رووی زانستییەوە و لەرووی ئەقڵی و جەستەییەوە ژن دەتوانێت سیاسی بێت و هەروەها سەركردەیەكی س��ەرك��ەوت��ووش بێت ،ب��ەاڵم كاتێك كە خۆی
ژنان
40
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
بڕیاری ئەوە بدات و مەبەستی بێت .بۆیە بەشێك لەمە دەگەڕێتەوە بۆ خودی ژن و بەشێكی تری دەگەڕێتەوە بۆ عەقڵیەتی كۆمەڵگا وەكو چۆن پێشوتر ئاماژەمان پێكرد. پرسیار /دەوترێت دیموكراتیزە كردنی كۆمەڵگا بەبێ بەشداری سیاسی ژنان نابێت ،لە هەرێمی كوردستان هەموو سەرۆكایەتی و پۆستە سیادیەكان لە دەستی پ��ی��اودای��ە ،ئایا دەك��رێ��ت باسی دیموكراتی بكرێت؟ ـ نەخێر ،هەرگیز حكومەت ناتوانێت بە پشگوێخستنی ژنان كە زیاتر لە نیوەی كۆمەڵگا پێكدێنن و بوونیان هەیە ،لە هەموو دام و دەزگاكانی دەوڵەتدا باس لە دیموكراسی بكات و هەر چەندە و بەپێی یاسای كۆتا ژنان رێژەیان دیاریكراوە و بەشداریكردنیان تا رادەیەك مسۆگەرە لە دەسەاڵتی تشریحیدا ،بەاڵم پێویستە حكومەت یاسای تر دابڕێژرێت بۆ مسۆگەر كردنی بەشداری ژنان لە دەسەاڵتی جێبەجێ كردندا و تەنانەت بۆ پۆستە سیادیەكانیش و ئیداریەكانیش. پرسیار /دەوت��رێ��ت حیزبەكان هیچیان پڕۆژەیان بۆ چارەسەری كێشەی ژنان و زیادكردنی بەشداری ژنان نییە ،عەقڵیەتی پیاو زاڵ��ە ب��ەس��ەر ح��زب��ەك��ان ب��ە گشتی هۆكاری ئەمە چییە؟ ـ عەقڵیەتی پیاو زاڵە لەناو حیزبەكان ،چونكە پیاو خۆی هەموو شتێكە لەناو حیزب و بە عەمەلی خۆی بەڕێوەی دەبات و ئەمە بە ئاسانی ناگۆڕێت ،بەاڵم س��ەرەڕای ئەمە دەبینین لەناو هەندێك لە حیزبەكاندا هەنگاوی باش نراوە لەو پێناوە زیادكردنی بەشداری ژن لەناو ناوەندەكانی بڕیاری حیزبدا ،بۆ نمونە لەناو یەكێتی نیشتمانی كوردستان ،مەرجە جێگیری بەرپرسی هەموو مەڵبەند و كۆمیتە و ناوەندەكانی تری حیزب ژن بێت و لەناو یەكگرتوو رێژەی بەشداری خوشكان لە سەركردایەتی و مەكتەبی سیاسی و دەزگانی تر دەبێت لە ( )%30كەمتر نەبێت ،ئەمە خەریكە وەكو مۆدێلی لێ دێت لەناو حیزبەكاندا. پ���رس���ی���ار /ب����ەو ع��ەق��ڵ��ی��ەت��ەی ح��ی��زب��ە سیاسیەكان ه��ەی��ان��ە ،ل��ە وەزارەت و س��ەرۆك��ای��ەت��ی و جێگیرەكانی ژن بێ بەشە ،چ���اوەڕوان دەكرێت لە كابینەی نوێ لەو سێ سەرۆكایەتیدا ژن لە پۆستە سیادیەكان بەشداریان هەبێت؟ ـ بەپێی كابینەكانی پێشوو ،رێژەی بەشداری ژن لە پۆستە حكومی و ئیداری و سیاسیەكان زۆر كەم بووە ،ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی یاسایەكی دیاریكرا و هەروەها بۆ كەمتەرخەمی ئەو حیزبانەی كە بەشداریان كردووە لە حكومەتدا كە بە دەگمەن ناوی ژنێكیان دیاری كردبێت بۆ
پۆستێكی هاوشێوە؛ بەڵكو هەموو جارێك ئەم پۆستانە دیاریكراوە بۆ پیاو لەناو خۆیاندا دابەشی دەكەن ،بۆ ئەم جارە ئەگەر بێت و حكومەتێكی بنكە فراوان دروست بكرێت ،دڵنیام كە ڕێژەی ژن زیاد بكرێت. پ��رس��ی��ار /سیستەمی ه��اوس��ەرۆك��ی، (سەرۆكێكی ژن و سەرۆكێكی پیاو) كە لە ئێستادا لە باكور و رۆژئاوای كوردستان ك��اری پێدەكرێت و بۆ زیاتر بەشداری پێكردنی ژنە لە سیایەتدا و چونە جێی بڕیارە ،چەندە گرنگە بۆ ئەم پارچەیەی كوردستان ،كورد سودی لێوەرگیرێ؟ ـ زانیاریم لە بارەیەوە نیە. پرسیار /فشاری ژن لەم پێناوەدا چەند گرنگە و پێویستە چۆن بێت؟ ـ بێگومان ژن دەبێت بەردەوام هەوڵی ئەوەبدەن كە هەل و مەرجی گونجاو و دادپەروەرانەیان بۆ بڕەخسێت لەناو حیزبدا یان لەناو حكومەتدا، بەاڵم پێشتر ژن پێویستە لەناو كۆمەڵگای ئێمەدا خۆی بنوێنێت و ببێتە پێشەوە وەكو كەسێكی سەركردە بناسرێت ،هەروەها پێویستە زیاتر هەوڵ و كۆشش بدات بۆ بەدیهێنانی ئامانجەكانی خۆی لەپێناو خزمەتكردنی گەل و نیشتمان ،هەروەها پێویستە ژن وتارێكی گونجاو بەكار بێنێت بە شێوازێك كە خۆی لە خەڵك جیا نەكاتەوە؛ بەڵكو هەمیشە خۆی بە بەشێك لە خەڵك دابنێت بۆ ئەوەی الیەنگیری خەڵك بۆ خۆی دروست بكات، بەراستی ئەوەی كە تێبینیم كردووە قەیرانێك هەیە سەبارەت بە وتاری ژنان كاتێك ئاڕاستەی كۆمەڵگای دەكەن كە هەموو كاتێك تۆمەتبار كردنی تیایە ،یان جیاكردنەوەی چینی ژنان ،ئەم وتارە هەرگیز خزمەتی پرسی ژن ناكات ،بەڵكو دەبێتە هۆی دروستكردنی دیوارێكی بەرز لە نێوان هەردوو الدا ،بۆیە پێویستە ژنان زۆر بە هێمنانە و ئاقاڵنە و سیاسییانە كار لەسەر ئەوە بكەن كە چۆن قەناعەت بۆ هەموو الیەك دروست بكەن كە ژن شەریكێكی ڕاستەقینەیە بۆ پیاو لەناو كۆمەڵگا.
پرۆفایل: د.كوردستان سالم سەعید ،لە ساڵی ( )1977لە ده��ۆك لە دایكبووە، بڕوانامەی بەكالوریوسی لە ساڵی ( )2001لە زانكۆی دهۆك و دبلوم لە زانستە سیاسیەكان لە زانكۆی یەلین لە سودان لە ساڵی ( )2002و ماجستری هەر لە زانكۆی یەلین لە سودان تەواو كردووە و ئێستاش مامۆستای زانستە سیاسیەكانە لە زانكۆی گەشەپێدانی مرۆیی.
Roji_Wilat@yahoo.com
ژن پێویستە لەناو كۆمەڵگای ئێمەدا خۆی بنوێنێت و ببێتە پێشەوە وەكو كەسێكی سەركردە بناسرێت ،هەروەها پێویستە زیاتر هەوڵ و كۆشش بدات بۆ بەدیهێنانی ئامانجەكانی خۆی لەپێناو خزمەتكردنی گەل و نیشتمان .......... رێژەی بەشداری ژن لە پۆستە حكومی و ئیداری و سیاسیەكان زۆر كەم بووە ،ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی یاسایەكی دیاریكرا و هەروەها بۆ كەمتەرخەمی ئەو حیزبانەی كە بەشداریان كردووە لە حكومەتدا كە بە دەگمەن ناوی ژنێكیان دیاری كردبێت بۆ پۆستێكی هاوشێوە؛ بەڵكو هەموو جارێك ئەم پۆستانە دیاریكراوە بۆ پیاو لەناو خۆیاندا دابەشی دەكەن .......... كەم ژن هەیە كە حەزی لە سیاسەت بێت و گرنگی پێبدات و ببێتە بەشێك لە ژیانی خۆی؛ بەڵكو زیاتر ژن گرنگی بەخۆی و ماڵ و منداڵی دەدات ،بۆیە زۆرجار دەبینین لەناو سەركردایەتی حیزبێكی سیاسی ژن هەیە ،بەاڵم ئەو ژنە نە سەركردەیە و نە سیاسیە، تەنها بوونی لەناو ئەو حیزبە مەسەلەیەكی سیاسییە و بۆ جوانكردنی رووی ئەو حیزبەیە لەناو كۆمەڵگەدا
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
Roji_Wilat@yahoo.com
41
ژنان
شاژنــــی راستـــــەقینەی كـــااڵكــــــان ژنە
ن /عەبدوڵاڵ ئۆجەالن لەژێر كاریگەری هەلومەرجی ئەو قۆناخەی بە پوختی ئاماژەمان پێكرد كەسایەتی حەزرەتی محەمەد پێشكەوتنێكی پڕ لە ناكۆكی بە خۆیەوە دەبینێ .كەلتووری هەر سێ ئیمپراتۆریەت باڵوبوونەتەوە ،زۆر لە كەلتووری تیرە عەرەبەكان پێشكەوتووترە .كەڵێن و جیاوازیەكی یەكجار مەزنیان لە نێواندا هەیە .تەوتەمی تیرەكانی لە شێوەی پەنتائۆن لە كەعبە كۆبوونەتەوە تایبەتمەندێتی هێزبەخشینیان نەماوە .هەرچەندە چەندێكی لە جۆری الت ،مەنات ،عوزا وەكو گەورەترینیان رێزیان لێدەگیردرێ و نوێنەرایەتی تیرە بە شان و شكۆكان دەكات ،وەلێ زۆر لەوە دوورن ئیلهام بەخشی شارستانیەتێكی نوێ بن بە پێچەوانەوە بەهۆی ئەوانەوە پێبەپێ، هزرە نوێ و تەریقەتە سۆفیگەرییەكان قەدەخە دەكرێن .ئەو هزر و دەزگایانە بەسەر پێكهاتەكانی سەرخاندا زاڵن كە موحافەزەكارێتی تیرەگەرێتی بە بنەما دەگرن .هەر كەس لەمیانەی تیرەكەیەوە پەسنی دەدرێت و باسی دەكرێت .ژنان بە نەزان و بچووك دەبینرێن ،كیژۆڵەكان زیندە بە چاڵ دەكرێن و رووبەڕووی مردن بەجێ دەهێڵدرێن. كاروانە بازرگانیەكانی نێوان مەككە ــ شام گرنگی و رۆڵێكی مەزنی هەیە لە پێگەیشتنی هزری حەزرەتی محەمەد .هەروەكو دەزانرێ بە زۆری گوێڕایەڵی راهیبە نەستۆریەكانی كردووە و گفتوگۆی لەگەڵدا كردوون .باوەڕی پێهێنان و متمانەكردنی خەدیجە و خۆشەویستی و مێرد پێكردنی گرنگی و رۆڵێكی دیاریكراوی هەیە لەوەی سەبارەت بە ژن بگات بە هزر و بۆچوونێكی باش .ئەگەر خەدیجە نەبێت ناشێ محەمەد ببێت بە پێغەمبەر .ئەگەر بە شێوەیەكی شاراوە و دەمامك كراویش بێت ،بە گوێرەی مەریەم خاوەنی كاریگەریەكی زۆر مەزنترە و لە رەوشێكی وەها دایە كە نوێنەرایەتی كەلتووری خ��وداوەن��دی ژن دەك��ات .بەهۆی بااڵدەستی پێكهاتەی كۆمەاڵیەتی پیاوساالرییە كە لە مێژووی ئیسالمیەتدا بە شێوەیەكی پێویست
و شایستە باس لە رۆڵ��ی خەدیجە نەكراوە. ئەمە ئاشكرایە یەكەمین ك��ەس لە مەككە پشتگیری لە حەزرەتی محەمەد كرد خەدیجە بوو .بە تەمەنیش لە محەمەد گەورەتر و تا رادەی��ەك بەهێز و دەوڵەمەندە ،دەتوانێ ببێ بە خاوەنی كاروانە بازرگانیەكان .بێگومان ئەم رەوشەی خەدیجە لەناوكۆمەڵگای مەككەی پیاو ساالریدا وەكو ناكۆكییەكی جددی و مەزن وایە؛ چونكە ژن بە گێل و نەزان و بچووك دەبینن و كیژۆڵەكان بە زیندوویی زیندە بە چاڵ دەكەن. بە گوێرەی ئەوەی بە تەنیا ناتوانێ بەرگە و بەرەنگاری ئەم كۆمەڵگا هۆڤە بێتەوە ،ئەوا پەیوەندیەكانی لەگەڵ محەمەد و مێرد پێ كردنی زۆر وات��ادارە .لە خۆشەویستی بەوالوە بەرامبەر بە كۆمەڵگای فەرمی مەككە وەكو یەكەمین چەكەرەی تۆوی سیاسی و ئایدیۆلۆژی وایە .تا وەكو مردنی نەهێنان و نەخواستنی ژنێكی دیكە لەالیەن محەمەد ،جگە لە رێز گرتن، گرێدراوی هێزی ماددی و مەعنەوی خەدیجەیە. وەكو یەكەمین كەس كە پێغەمبەرایەتی محەمەد پەسند كردووە ،رۆڵی لەم پێكهاتنەدا ئاشكرا و بەرچاوە. دواتر ئەوانەی بۆ یەكەمین جار وەكو یەكەمین ك��ەس ب���اوەڕی بە ح��ەزرەت��ی محەمەد دێنن ئامۆزاكەی ،حەزرەتی عەلییە كە هێشتا منداڵە و كۆیلەكەیەتی (زەید) .ئەم تابلۆیە بە شێوەیەكی زۆر روون و ئاشكرا ناوەڕۆكی شۆڕشگێڕێتی ئەم گروپە نیشاندەدات .لە كاتێكدا لە كەسایەتی عەلیدا پەیوەندیەكانی تیرەگەرێتی بە شێوازێكی شۆڕشگێڕێتی پارچە دەك��ات ،لە كەسایەتی زەیدیشدا كۆیالیەتی دەبەخشێ و لەمیانەی شۆڕشەوە كۆتایی پێدێنێت .لە راستیدا لەم سێیانیەدا هەرچەندە بە شێوەیەكی سەرەتاییش بێت سێ شۆڕش ئەنجام دەدرێ��ت .لەمیانەی پەیوەندی لەگەڵ خەدیجە شۆڕشی ژن ،لە رێگای پەیوەندی عەلیشەوە شۆڕشی تیرە و لە رێگای زەیدەوە شۆڕش بەرامبەر كۆیالیەتی ئەنجام دەدرێ��ت .هەر لەبەر ئ��ەوەی ژیانێكی هاوبەش و كۆمەڵكارییان ئاواكردووە ،شێوازێكی شۆڕشگێری بەسەر ژیانیاندا زاڵ��ە .لەسەر ئەم بنەمایە مەزنبوونی گ��روپ مانیفێستۆی ئایدیۆلۆژی دەكات بە ناچارییەك .بەرلەوەی محەمەد ببێت بە پێغەمبەر ماوەیەكی درێژ مانەوە و هاتوچۆی بۆ ئەشكەوتی (ح��ەرا) قۆناخی قووڵبونەوەی ئایدیۆلۆژیە .لە تەواوی قەڵەمبازەكانی پێغەمبەرایەتیدا قۆناخی هاوشێوەی ئەمە تێپەڕبووە .لە تەوراتدا بە درێژایی باس لە ئەم قۆناخەی حەزرەتی موسا دەكرێت كە لە چیاكانی سینا بە سەری بردووە. سەرەڕای ئەم هەنگاوە مێژووییانە ،ئەو مرۆڤەی
كە لەمیانەی پەیوەندییەكانی كۆیالیەتی و خاكەوە بچووك كراوەتەوە و نزم كراوە ،زۆر لەوە دوورە ببێتە خاوەنی بایەخێكی ناوەندی. ژنیش لە رەوشێكدایە بە چارەنووسی خۆی رازی ك��راوە ،مەحكومی ناسنامەیەك بووە كە خزمی شەیتانە ،ن��ات��ەواوە ،بێ ئەقڵە و بەردەوام بانگێشتی تاوان دەكات .لە كاتێكدا كەمێك مرۆڤایەتی پێشدەخرێت ،ئەو هێشتا بە مرۆڤ دانانرێت .هەرچی چینی بااڵدەست و چ��ەوس��ێ��ن��ەرە ،ل��ەم��ی��ان��ەی خ��ەس��ڵ��ەت و تایبەتمەندێتیە خوداییەكانەوە خۆی نیشان دەدات و وەك��و بوونەوەرێكی لە رەچەڵەكی مرۆڤ جیاوازتر پێناسە دەكرێت؛ وەكو گرنگترین كار ناسنامەی ئایدیۆلۆژی بە گوێرەی ئەوە پێشدەخرێت .ئەو راستینە و چارەنووسەی شارستانیەتەكانی كۆن شایستەی مرۆڤایەتییان دەبینی ،هێڵە گشتییەكەیان بەمجۆرەیە. كێشەی ژن هێندە‌گشتگیرە كە لە چوارچێوەی كۆمەڵگەی سەرمایەداریدا جێی نابێتەوە ژن وەكو كۆنترین و خوارترین چین ،فشار و چەوسانەوەیەكی بێ سنووری لەسەر پیادە دەكرێت .كێشەی ژن كە تازە بە تازە رێگای لەپێش دەكرێتەوە ،بابەتێكی هێندە گشتگیر و ب��ەرف��راوان��ە ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی كۆمەڵگای سەرمایەداریدا جێگای نابێتەوە .ئ��ازادی ژن وەك��و پێوانەی گشتی ت��ەواوی ئازادییەكان، هێشتا ئاماددەكاری هەنگاونانی یەكەم دەكات. دەربازبوون لە چاخی ژنەوە (دایكساالری) بۆ چاخی پیاو (باوكساالری) ،رێگای لەپێش ئەوە كردۆتەوە زیانی مەزن بە ژن بكەوێت .مێژووی ( )5000ساڵەی كۆمەڵگای چینایەتی بۆتە هۆی ئەوەی بە رادەی هەرە زێدە ژن زیان ببینێ و بدۆڕێنێ .فشاری هەمە الیەنە و سووكایەتی پێكردن ،جیاوازی رەگەزی و هەموو جۆرێكی چەوسانەوە ،شایستەی ژن بینراوە .ئەو ژنەی كە سووتاوە و سووتێنراوە ،تازە بە تازە لە ژێر خۆلەمێشەوە دەردەهێنرێت و هەوڵی پاك كردنەوەی دەدرێ .لە كاتێكدا پێویست بوو بەر لە هەموو شتێك و بە بێ هیچ مەرجێك دان بە تەواوی مافەكانی تاكە كەسی ژندا بنرێت، بەاڵم لەدوای هەموو مەسەلەكان و بە شێوەیەكی سنووردار كردنی بە رۆژەڤ ،پەیوەندی بە رەهەندە مێژوویی و قووڵەكانی ستەمكارییەوە هەیە .بابەتەكە هێندە بەرفراوان و گشتگیرە دەشێ ببێتە لقێكی زانستی كۆمەڵناسی ،هێندە گرنگە بە شێوەیەكی سەربەخۆ و بە شێوەیەكی بەرنامەڕێژ و نەخشە بۆ كێشراو و رێكخراوەیی
ژنان
42
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
پێویستی بە تێكۆشانێكی سیاسی دیموكراسییانە و یاسایی درێژخایەن هەیە .هەم لەالیەنی گەوهەر هەم شێوە لە تێكۆشانی نەتەوەیی و چینایەتی جیاوازترە و تێكۆشانێكی ژیانییە. لێتوێژینەوە بایۆلۆژییەكان رۆڵی ژن وەك رەگ و ریشەی جۆری مرۆڤ رووندەكاتەوە .ئەوەی لەقەدی سەرەكی داب���ڕاوە ژن نییە ،بەڵكو پیاوە .سۆزدارێتی ژن ،هۆكارەكەی بۆ النەدانی زێدەڕۆییانەی لەدیالیكتیكی پێكهاتەی گەردوون دەگەڕێتەوە .بەتایبەتی لە سەردەمی شارستانیدا هێشتنەوەی ژن لە پێگەی ه��ەرە خ��وارەوەدا كاریگەری لە گواستنەوەی ئەم پێكهاتەیەی بۆ رۆژگاری ئەمڕۆمان هەیە .پیاو بەردەوام خوازیارە لەالیەنی ئەقڵەوە ،ئەقڵی پڕ لە سۆزی ژن بە "ناتەواو" پیشانبدات ،بەتایبەت ئەمەش وەك كارەكتەری ژن بخاتەڕوو .ئەقڵی پیاو چەندین كێوماڵی گ��ەورەی لەسەر ژن بەڕێوەبردووە، تائێستاش بەڕێوەی دەبات. یەكەمیان ،كردوویەتی بەیەكەم كۆیلەی ماڵ. ئەم قۆناخە پڕە لە تۆقاندن ،فشار ،القەكردن، سۆكایەتی پێكردن و كۆمەڵكوژیی ترسناك. ئەو رۆڵەی بۆی دیاریكراوە و دانی پێنراوە ،بەو رادەیەی سیستەمی موڵكداری پێویستی پێیە "وەچە" بخاتەوە .ئایدیۆلۆژیای خانەدانێتی تا رادەیەكی زۆر گرێدراوی ئەم وەچەیەیە .لەناو ئەم ستاتۆیەدا ژن موڵكێكی رەهایە .تاڕادەیەك موڵك و نامووسی خاوەنەكەیەتی كە ناتوانێت رووی خۆی پیشانی كەسی دیكە بدات. دووەمیان ،ئامرازی زایەندی (سێكس)ییە .لە تەواوی سروشتدا زایەند پەیوەندی بە زۆربوونەوە هەیە .ئامانجی بەردەوامكردنی ژیانە ،بەاڵم بەتایبەتی لەگەڵ بەندكردنی ژن و بە زۆریش
لەسەردەمی شارستانیدا ،رەگەزی نێرینە جۆری مرۆڤ رۆڵی سەرەكی بەسێكس داوە ،تەقینەوەی ئارەزووی زایەندی و پەرەسەندنە شێوێندراوەكەی بەخۆوە دیوە .ماوەكانی جووتبوون كە لە ئاژەاڵندا زۆر سنوردارە (زیاتر سااڵنەیە) ،الی مرۆڤی نێر كەمێك ماوە ئەم ماوەیە ببێتە (ڕۆژانە) بیست و چوار كاتژمێر .لە رۆژگاری ئەمڕۆماندا ژن ئەو ئامرازەیە كە بەردەوام زایەند ،ئارەزووی زایەندی و دەسەاڵتی لەسەر تاقی دەكرێتەوە .ئیتر جیاوازییەكانی نێوان ماڵی گشتی ــ ماڵی تایبەت هیچ واتایەكی نەماوە؛ چونكە هەرشوێنێك ماڵی گشتییە ــ ماڵی تایبەتە ،هەر ژنێكیش موڵكی گشتی ــ تایبەتە. سێیەمیان ،ك���راوە ب��ە رەن��ج��دەرێ��ك��ی بێ كرێ و بێ بەرامبەر .ئەنجامدانی قورسترین كاری بەسەردا دەسەپێنرێت .خەاڵتەكەشی؛ ناچاركردنێتی تاوەكو تۆزێكی تریش بچێتە سەر "ناتەواو"ییەكەیەوە .هێندە سۆكایەتی پێكراوە، ئەوەی پەسەندكردووە كە بەبەراورد لەگەڵ پیاو زۆر ناتەواوە ،بەهەرچوار پەلییەوە خۆی لە دەستی پیاو و بااڵدەستییەكەی دەپێچێت. چوارەمیان ،ژن ك��راوە بە ناسكترین كااڵ. ماركس پارە بە" شاژنی كااڵكان" دادەنێت .لە راستیدا ئەم رۆڵە زیاتر لە ژندا دەبینرێت .شاژنی راستەقینەی كااڵكان ژنە .هیچ پەیوەندییەك نییە كە ژنی تێدا پێشكەش نەكرێت .هەروەها هیچ گۆڕەپانێكیش نییە ژنی تێدا بەكارنەهێنرابێت. ئەویش بەجیاوازیەكەیەوە ،هەرچەندە هەر كااڵیەك بەرامبەرێكی پەسەندكراوی هەیە، سەبارەت بە ژنیش ئەم بەرامبەرە لە بێ ئابڕوویی "ئەشق"ەوە بیگرە تا دەگاتە درۆودەلەسەی "رەنجی دایكان بەرامبەرەكەی نادرێت" بریتییە لە بێ رێزییەكی مەزن.
Roji_Wilat@yahoo.com
ژن كراوە بە ناسكترین كااڵ .ماركس پارە بە" شاژنی كااڵكان" دادەنێت. لە راستیدا ئەم رۆڵە زیاتر لە ژندا دەبینرێت .شاژنی راستەقینەی كااڵكان ژنە. هیچ پەیوەندییەك نییە كە ژنی تێدا پێشكەش نەكرێت .هەروەها هیچ گۆڕەپانێكیش نییە ژنی تێدا بەكارنەهێنرابێت .......... پیاو بەردەوام خوازیارە لەالیەنی ئەقڵەوە ،ئەقڵی پڕ لە سۆزی ژن بە "ناتەواو" پیشانبدات ،بەتایبەت ئەمەش وەك كارەكتەری ژن بخاتەڕوو .ئەقڵی پیاو چەندین كێوماڵی گەورەی لەسەر ژن بەڕێوەبردووە، تائێستاش بەڕێوەی دەبات
Roji_Wilat@yahoo.com
[~] [ ژماره [ ]2014/1/20[ ]35ساڵی سێیەم]
43بیرەوەری گەریال
نان و ئۆپەراسیون
هەوڵماندا ئەو بەها و نرخانە بپارێزین كە گەلەكەمان بە ڕەنج و خەباتی خۆیان بۆ ئێمەی دەنێرن
ن /زەالل ئورفا ـ و /رێبوار هەمەوەندی
بەخەیاڵی ئ��ەوەی ڕۆژێ��ك زستانی درێ��ژی هەرێمی (ئەرزروم) تەواو دەبێت لە چاوەڕوانیدا بوین ،دوای تەواوبونی ئەم زستانە دەچوینە بواری پراكتیكەوە ،ئێمە ( )٩هەڤاڵ دەچوینە زۆزانەكانەوە )٥( ،كچ و ( )٤مان كوڕ بووین. لەناو گروپەكەماندا هەڤااڵن ماهیر و زینیشی تێدابوو ،هێزی دوژم��ن خۆیان داب��ووە سەر زۆزانەكان ،هەربۆیە دەبوایە بەباشی ئاگاداری جواڵنەوەمان بوینایە ،ڕێگایەكی چەتون و درێژ چاوەڕێی ئێمە بوو ،هەموشمان هەستمان بەمە كردبوو ،دەمەو ئێوارە گەیشتینە سەرخاڵێك، ئەو نانەی لە گەڵ خۆمان هێنابومان بەشی نەدەكردین ،بۆ ڕۆژی دوای پێش دەم��ەو ئێوارە هەڤااڵن داوایان كرد كە هەویر بشێلین، هەویرمان شێال بۆ نان كردن ئامادەكاریەكانمان
ت��ەواو ك��رد .هەندێ هەڤاڵ بۆ ئەنجامدانی ئەركەكانیان ڕێیان گرتەبەر ،كاتێك هەڤااڵن دەگەنە نزیك دەربەندەكە هەستدەكەن كە هێزی دوژم��ن لە ناوچەكەن ،ئێمە ئاگامان لەم ڕەوشە نەبوو ،سەرەتا پێمان وابوو كە هێزی دوژمن یەكینە نۆڕماڵەكانی لە هەرێمەكە جێگیركردووە ،بەاڵم وانەبوو ،ئەو هێزەی لە ناوچەكە جێگیر كرابوون هێزی ئۆپەراسیون بوو ،هێزی دوژم��ن لەبارەی بوونی ئێمەوە زانیاریان بەدەست خستبوو هەربۆیە دەستیان كردبوو بە ئۆپەراسیون ،ڕاستەوخۆ بڕیارماندا كە شوێنەكەی خۆمان جێبهێڵین ،كەوتینە ڕێ ،ئێمە كاتێك لە دووری هێزی دوژمن ڕێمان كردو گەیشتینە كەناری دۆڵێك ،بۆ ئەوەی شوێن پێ و ئاسەواری خۆمان لەدوامانەوە جێنەمێنێت چوینە ناو ئاوی چەمەكانەوە و ڕێمان گرتەبەر ،لەڕێگادا چەند دیمەنێكی
كۆمیك دەهاتە ئاراوە كە بۆ پێنەكەنین كەس نەبوو خۆی پێڕا بگیرێت ،لەناو ئاودا بوین، بۆ ئەوەی لەو ناوچەیە دەربچین دەبوایە بە خێرایی هەنگاومان بنایە؛ چونكە ئەو شوێنەی ئێمەی لێی بوین شوێنێكی وایلێ نەبوو كە بتوانین خۆمانی تێدا حەشار بدەین ،نیوەشەو ئێمە هێشتا نەگەیشتبوینە شوێنی مەبەستی خۆمان ،دوای ئەوەی پێمان وابوو لە هێزی دوژمن دوور بوینەتەوە لە شوێنێك گیرساینەوە، تا دەمەوبەیان لەو شوێنەدا ماینەوە ،بەاڵم ئەو هەڤااڵنەی چاودێر بوون پێیان ڕاگەیاندین كە هێزی دوژمن لێمان نزیك بونەتەوە و هەربۆیە چیمان هەبوو كۆمانكردەوە و خستمانە ناو كەشكۆڵەكەمانەوە ،بەاڵم هەڤااڵنی نانەوا فریای ن��ان دروستكردن نەكوتن هەربۆیە هەویرەكانمان كردە ناو الیلۆنەوە و كردمانە شانمان ،ئەمە دوا ئاردمان بوو كە هەویری پێ
بیرەوەری گەریال 44
[~] [ساڵی سێیەم] [ [ ]2014/1/20ژماره]35
بكەین ،هەربۆیە مەحاڵ بوو هەویرەكانمان فڕێ بدەین ،هەموو جارێك لە ڕێگا هەڤااڵنی نانەوا هەویرەكانیان لە پشت دادەگرت و جارێكی تر كۆیان دەكردەوە ،بەاڵم هەویرەكەش بەردەوام لە ئاوساندا بوو ،ئەوەی باش بوو كە كەشوهەوا س��ارد ب��وو و هاوكاتیش هەویرەكەشمان خومرەی كەمی تێدا بوو ،دوای ماوەیەك لە ڕێكردن لە شوێنێك بۆ پشودان ڕاوەستاین، ئەم پشووە لەبەر ئەوەبوو كە هەڤااڵن باری سەرشانیان گرانبوو .دوای ئەم پشویە بەرەو شوێنی مەبەستی خۆمان ڕێمان دەگرتەوە بەر. هەڤااڵن سەرقاڵی ئەوەبوون چاودێر دەربخەن و هەڤااڵنی نانەوایش سەرقاڵی ئەوەبوون ئەگەر بگونجایە و پێیان بكرایە نانیان دروست دەكرد ،هەموومان بۆ پشوو شوێنی گونجاومان پەیدا كرد ،دوای چەند كاتژمێرێك هەڤاڵ (ڕۆژی��ن) كە لیستی ئێشگرانی دەردەخست پێی ووت��م كە من یەكەم ئێشكگرم ،كە گەیشتمە شوێنی ئێشگری بە دوربین تەماشای چواردەوری بارەگای سەربازێكەم كرد ،لەناكاو لە نزیكمەوە گوێم لە دەنگ بوو كاتێ تەماشای ئەو شوێنەم كرد كە دەنگی لێوە دەهات شتی بریقەدارم بەرچاو كەوت ،ئەو بریقەیە بەرگی فیشەكنەبڕی ئێلەگی جەندرمەكان بوو ،ئەو شوێنەی لێی گیرسابوینەوە چڕوپڕ نەبوو، بەشێوەیەكی كۆماوە لە شوێنەكەی خۆم هاتمە خ��وارەوە ،خۆم گەیاندە الی هەڤااڵن و هەڤااڵنی نانەوایش سەرقاڵی ئەوەبوون كە دەیانویست نان دروستبكەن ،كاتێك گەیشتمە الی هەڤااڵن ،هەڤاڵ ماهیر هاتە الم ،لێی پرسیم":چی بووە؟ بۆچی شوێنەكەی خۆتت جێهێشتووە؟" .منیش پێم ووت؛ كە هێزی
دوژم��ن لێمانەوە نزیكن و چواردەورمانیان گرتووە ،سەرەتا باوەڕی نەكرد وایدەزانی كە شۆخی دەكەم .هەڤاڵ فوراتی بۆ كۆنتڕۆڵكردن نارد كە گەڕایەوە پێی ووتین":هەڤاڵینە لەناو جەرگەی هێزی دوژمنین ،ناتوانین لێرە جوڵە بكەین" .ئەگەر جوڵەمان بكردایە هێزی دوژمن هەستیان بە بوونی ئێمە دەكرد .دە خولەكێك بەو شێوەیە ماینەوە ،خۆمان لەناو دار و دەوەن و ژێر بەردەكاندا حەشاردا ،ئەو شوێنەی ئێمەی لێبوین تەنگ بوو ،بە بچوكترین جوڵە ئاشكرا دەبوین و چواردەورمانیان دەگرت، هەربۆیە دەبوایە ل��ەم��ەودوا زۆر ووریایانە بجوڵێینەوە و بەبێ ئ��ەوەی شەهید بدەین بگەینە شوێنی مەبەستی خۆمان .كاتێك ئێمە خۆمان حەشاردابوو نزیكەی ()٥٠ جەندرمەیەك بەالماندا تێپەڕین .لەناویاندا سێ ئەفسەری تێدابوو ،ئەفسەرێكیان لەناكاو لەسەر بەردێك دانیشت كە بەرامبەر بە ئێمە بوو دوایش هەڵساو كەوتە دوای جەندرمەكان، مەحاڵ بوو لەو شوێنەی لێی دانیشت ئێمەی نەبینیبێت .ئێمە لەناو شڵەژاوی ئەوەدا بوین كە چۆن ئێیە ئێمەی نەبینیوە دوای ماوەیەكی كەم جەندرمەكان بەهەمان شوێنی خۆیاندا گەڕانەوە .ئەو ئەفسەرەی بینیمان جارێكی تر لەسەر بەردەكە دانیشتەوە ،من بە كپی بە هەڤااڵن ماهیر و زینم ووت كە لە المەوەبوون "ه��ەڤ��ااڵن ئ��ەم ئەفسەرە ئێمە دەبینێت". هەڤاڵ زین ووتی":ئەگەر ئێمە دەبینێت ئەی بۆ هیچ ناكات" .دوایی كۆمەڵێك جەندرمە هاتن و لە نزیك ئەفسەرەكە دانیشتن ،بەاڵم ئەفسەرەكە پێی ووتن دامەنیشن با بڕۆین ئێرە كەسی لێنییە ،جەندرمەكانی دورخستەوە،
Roji_Wilat@yahoo.com
هەموو هەڤااڵن لەسەرسامی ئ��ەم ك��ارەی ئەفسەرەدابوون نەماندەزانی كە ئەم ئەفسەرە بۆ وایكرد. ئەو ڕۆژە لەناو جەرگەی هێزی ئۆپەراسیونی دوژم���ن م��اب��وی��ن��ەوە ،ل��ەدوای��دا هەڤاڵێك ووتی":هەڤااڵن با نەختێك بچینە خوارەوە و لە خواروی هێزی دوژمنەوە دزە بكەین". بە گشتی هێزی ئۆپەراسیونی دوژمن سەگیان لەگەڵ خۆیاندا دەهێنا ،ئەو ڕۆژەش سەگیان لەگەڵ خۆیاندا هێنابوو ،پێمان واب��وو كە سەگەكان شوێنی ئێمەیان پێزانی بوو، بۆیە جەندرمەكان گەیشتنە الی ئێمە ،ئێمە هێشتا هەویرەكەمان بە شانمانەوە بوو ،ئێمە شوێنێكی گونجاومان پێ پەیدا نەدەكرا كە نانی لێ دروستبكەین لە الیەكی تریشەوە نەماندەتوانی هەویرەكەمان ف��ڕێ بدەین، لە ئاكامدا خۆمان دای��ەدەم ئاوەكەوە و بە شوێنێكدا ڕێمان گرتەبەر كە دوژمن بیری لێ نەدەكردەوە ،لەبەر ئەوەی خۆمان دابووە دەم ئاوەكەوە سەگەكان هەستیان بە بوونی ئێمە نەدەكرد ،لە ئاكامدا توانیمان بچینە دەرەوەی بازنەی هێزی ئۆپەراسیونی دوژمن .ئەو ڕۆژە هێزی ئۆپەراسێۆنی دوژم��ن پاشەكشێیان كرد ،ئێمەش ڕێی خۆمان گرتەبەر ،بێگومان لەگەڵ پەیداكردنی شوێنێكی گونجاو نانی خۆمان دروستكرد .بەمشێوەیە نەمانهێشت هەویرەكەمان بە هەدەر بچێت .هەوڵماندا ئەو بەها و نرخانە بپارێزین كە گەلەكەمان بە ڕەنج و خەباتی خۆیان بۆ ئێمەی دەنێرن .لەو هەموو هەویرەی كە چەندین ڕۆژ بە پشتمانەوە بوو چل نانمان لێ دروستكرد و ئێمەش لە هەویرە ئاوساوەكەمان ڕزگارمان بوو.
ژیاننامەی گەریالی شەهید"ئارمانج محەمەد عەلی مستەفا" ،ناسراو بە"كرمانج" Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan ][Jimarey: 35] [Salî: 2014
گ��ەری�لای شەهید"ئارمانج محەمەد عەلی مستەفا" ،ناسراو بە"كرمانج"، ن����اوی دای��ك��ی "زەه�����را م��ەح��م��ود ئ��اك��ۆ س��ەل��ی��م"ە و س���اڵ���ی""1983 ل��ەش��اری سلێمانی ل��ەدای��ك��ب��ووە و خوێندنی سەرەتایی ت��ەواو ك��ردووە. گ��ەری�لای شەهید"كرمانج" ،مانگی ت��ەم��م��وزی س���اڵ���ی" "1997لەشاری سلێمانی پ��ەی��وەن��دی بەریزەكانی
گەریالوە ك��ردووە ،پاش پ��ەروەردەی سەرەتایی ،وەكو فەرماندەی دەستە لەگۆڕەپانەكانی خەباتدا لەبادینان و بۆتان ئەركی گەریالیەتی راپەڕاندووە و ل��������ەب��������ەرواری"،"1999/12/8 لەئەیاالتی ب��ۆت��ان شەهید ب��ووە و س��اڵ��ی" "2002بەشێوەیەكی فەرمی لەالیەن كۆمیتەی شەهیدانی پارتی چ��ارەس��ەری��ی��ەوە راگ���ەی���ەن���دراوە.
Rojî Wilat
گەریالی شەهید"ئارمانج محەمەد عەلی مستەفا" ،ناسراو بە"كرمانج"
شەهید ڤیان؛ مێژوویەك لە "مێژوویەك لەئاگر"
Rojî Wilat
Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 35] [Salî: 2014]
گەریالی شەهید"ئارمانج محەمەد " ناسراو بە"كرمانج،"عەلی مستەفا