Rojiwelat jimare 37

‫رۆژی واڵت‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]4‬ژمارەی ‪[ ]2014/3/20[ ]37‬نەورۆز‪ 2714‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫عەلی سیاسی؛‬

‫پارتی دەیەوێت جومگەكانی ئاسایش و ئابووری لەژێر‬ ‫ركێفی خۆیدا بهێڵێتەوە‬ ‫دوای شەش مانگ لەدروست نەبوونی حكومەت‪ ،‬رەوایەتی هەڵبژاردن نەماوە‬ ‫د‪ .‬كامەران بەرواری؛‬

‫سیستەمی كانتۆنەكان باشترین سیستەمی بەدیلە‬

‫ئۆجاالن؛‬

‫ئافرێنەری راستەقینەی ئابووری ژنە‬

‫بیرۆزبایی "‪"12‬هەمین ساڵیادی دامەزراندنی پارتی چارەسەری دیموكراتی لە"‪"2014-3-5‬‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 4‬ژماره ‪37‬‬ ‫‪2014/3/15‬‬ ‫‪Rojî Wilat‬‬

‫رۆژی واڵت‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬

‫‪Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫]‪[Jimarey: 37] [Salî: 2014‬‬

‫[ساڵی ‪[ ]4‬ژمارەی ‪[ ]2014/3/20[ ]37‬نەورۆز‪ 2714‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫عەلی سیاسی؛‬

‫پارتی دەیەوێت جومگەكانی ئاسایش و ئابووری لەژێر‬ ‫ركێفی خۆیدا بهێڵێتەوە‬ ‫دوای شەش مانگ لەدروست نەبوونی حكومەت‪ ،‬رەوایەتی هەڵبژاردن نەماوە‬ ‫د‪ .‬كامەران بەرواری؛‬

‫سیستەمی كانتۆنەكان باشترین سیستەمی بەدیلە‬

‫گەریالی شەهید"سیروان سەالم"‪،‬‬ ‫ناسراو بە"هیوا دوزخورماتوو"‬

‫ئۆجاالن؛‬

‫ئافرێنەری راستەقینەی ئابووری ژنە‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬

‫سەروتار‬

‫راپۆرت‬

‫سەرنووسەر‬

‫پەروین حەسەن مستەفا‬

‫وتار‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫دیزاین‬

‫كاردۆ عەلیالی‬

‫ژنان‬

‫ژمارەی متامنه‬ ‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬

‫بیرەوەری كەریال‬

‫‪ ...... 2‬قەیرانی سیستەم و خیتابە ناكۆك و دووفاقیەكەی دەسەاڵتدارانی هەرێمی كوردستان‬ ‫‪ ...... 3‬لەدوای"‪"17‬ی شوباتەوە رەوشی هەرێمی كوردستان خراپتر بووە‬ ‫‪ ...... 6‬ژن ناسنامەی هەموو ئازادیەكان‬ ‫‪ ...... 27‬پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان پشتگیری ئەم خۆبەرێوەبەریە بكات‬ ‫‪ ...... 29‬شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان و یادی رۆژی جیهانی ژنان‬ ‫‪ ...... 11‬پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان و نەوەیەكی نوێ‬ ‫‪ ...... 17‬دەسكەوتەكانی راپەڕین و چۆنیەتی پارێزگاریكردنیان‬ ‫‪ ...... 20‬دوای شەش مانگ لەدروست نەبوونی حكومەت‪ ،‬رەوایەتی هەڵبژاردن نەماوە‬ ‫‪ ...... 22‬ئاپۆ و تێزی دیموكراسیەتی رۆژهەاڵتی‬ ‫‪ ...... 24‬ئەم رۆژی ساڵی تازەیە نەورۆزە هاتەوە‬ ‫‪ ...... 26‬شەڕی ناوخۆ ‪ ...‬شەڕی سارد ‪ ...‬پرسی نەتەوەیی‬ ‫‪ ...... 31‬دارە پیرە‬ ‫‪ ...... 32‬دزینی راپەڕین لەالیەن حیزبە بازرگانەكانەوە‬ ‫‪ ...... 34‬لەڕاپەڕینی شۆڕشگێڕیەوە بەرەو سەرهەڵدانی دیموكراسی‬

‫‪ ...... 14‬د‪ .‬كامەران بەرواری‪ :‬سیستەمی كانتۆنەكان باشترین سیستەمی بەدیلە‬ ‫‪ ...... 35‬عەلی سیاسی؛ پارتی دەیەوێت جومگەكانی ئاسایش و ئابووری لەژێر ركێفی خۆیدا‬ ‫بهێڵێتەوە‬

‫‪ ...... 37‬باكوری كوردستان بۆتە مەیدانی پیرۆز و پێشەنگی ئازادیە بۆ هەموو ژنان‬ ‫‪ ...... 39‬بوونی ژن لەناو سیستەم و دەسەاڵتی كوردی لەباشوری كوردستان‬ ‫‪ ...... 41‬ئۆجاالن؛ ئافرێنەری راستەقینەی ئابووری ژنە‬ ‫‪ ...... 43‬من ئەبم بەقەڵغان و ئەتپارێزم‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بە بۆنەی هاتنی سەری ساڵی كوردی‪ ،‬ساڵی"‪ ،"27014‬گەرمترین و پیرۆزبایترین‬ ‫و ساڵومان ئاراستەی كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان و بەتایبەتی گەلەكەمان‬ ‫لەباشوری كوردستان دەكەین و هیوادارین كە ئەمساڵ ببێتە ساڵی ئازادی رێبەری‬ ‫گەلی كورد"رێبەر ئۆجاالن" و چارەسەری دۆزی گەلەكەمان لەهەرچوارالی كوردستان‪.‬‬

‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫ستافی گۆڤاری‬ ‫رۆژی واڵت‬

‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫ناو نیشان‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫قەیرانی سیستەم و خیتابە ناكۆك و دووفاقیەكەی‬ ‫دەسەاڵتدارانی هەرێمی كوردستان‬ ‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوین بۆتە مەیدانی‬ ‫خ��ەس��ت��ب��وون��ەوەی ن��اك��ۆك��ی و لێكدانەوە‬ ‫هەمەالیەنەكانی هێزە نێودەوڵەتی و هەرێمیەكان‬ ‫بۆ سەپاندنی هەژموونی دەسەاڵتگەرێتیان‬ ‫ب��ەس��ەر ن��اوچ��ەك��ەم��ان‪ .‬ب���ەو ئامانجەش‬ ‫دەستێوەردانێكی زۆری بۆ ئەنجامدەدرێت‪.‬‬ ‫وەك ئاكامێكی ئ��ەو دەس��ت��ێ��وەردان��ان��ەش‬ ‫ئاڵۆزییەك سەرتاسەری خۆرهەاڵتی ناوینی‬ ‫گرتۆتەوە‪ .‬ناوچەكەمان دووچاری ملمالنێیەكی‬ ‫مەزهەبی ـ میللیگەرایی دژوار ه��ات��ووە‪.‬‬ ‫هێزە نێودەوڵەتیەكان لەناوچەكەمان بەبنبەست‬ ‫گەیشتوون و لەمیانی رێچكە و رێبازی جیاوازەوە‬ ‫هەوڵی دەربازبوون لەو دۆخە دەدەن‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫ئێستا هەوڵەكانیان بێ ئاكام بووە‪ .‬بێگومان‬ ‫زۆربەی ئەو هەواڵنەی هێزە جیهانی و هەرێمیەكان‬ ‫بۆ رزگ��ارب��وون لەو قەیران و بنبەستبوونە‬ ‫دەی��دەن‪ ،‬كوردستان چەقەكەی پێكدێنێت‪.‬‬ ‫بەهۆی ئاستی ئ��ەو دەسكەوتانەی بزاڤی‬ ‫ئازادیخوازی گەلی كوردستان بەدەستی هێناوە‪،‬‬ ‫گرنگی و بایەخی كوردستان زیاتر ب��ووە‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا لەسوریا گشت هێزە دەوڵەتگەرا‬ ‫دەسەاڵتخوازەكان لەبنبەستبووندان و جگە‬ ‫لەكارەسات و وێرانكاری هیچ شتێكی دیكەیان‬ ‫لەگەڵ خۆیان نەهێناوە‪ ،‬ك��وردان دوور لە‬ ‫لۆژیكی دەسەاڵتخوازی خۆبەڕێوەبەرێتیەكی‬ ‫گەلیان ئاوا كردووە كە سەرجەم ناسنامە و‬ ‫جیاوازییە ئایینی‪ ،‬مەزهەبی و ئەتنیكیەكان‬ ‫لەخۆوە دەگرێت‪ ،‬بەمجۆرەش بۆتە مۆدێلێك و‬ ‫هیوایەك بۆ تەواوی گەالنی سوریا و ناوچە‪.‬‬ ‫لەباكوری كوردستانیش ساڵێكی ت��ەواوە‬ ‫پرۆسەی رزگ��اری دیموكراتیك و بونیادنانی‬ ‫ژیانی ئازاد بەردەوامە‪ .‬لەئاكامی ئەو پرۆسەیە‬ ‫دەسكەوتی گرنگ و بەرچاو لەبوارە جیاوازەكان‬ ‫بۆ گەلی كوردستان و بزاڤی ئازادیخوازەكەی‬ ‫بەدەست هات‪ .‬ئەمەش لەئاستی سیاسی و‬ ‫دبلۆماسی و بوارەكانی دیگە رەنگیدایەوە‪ .‬بۆ‬ ‫سەرخستنی ئەو پرۆسەیە هەرچیەكی كەوتە‬ ‫سەرشانی الیەنی كوردیی ـ كوردستانی بێ‬

‫دوودڵ���ی‪ ،‬بەفیداكاری و لەخۆبردووییەوە‬ ‫جێبەجێ ك��ران‪ ،‬وەك رێبەری گەلی كورد‬ ‫بەرێز عەبدوڵاڵ ئۆجاالنیش گووتەیەتی قۆناخی‬ ‫یەكمەم ت��ەواو بوو ئیتر پێویستە قۆناخی‬ ‫دووەم دەست پێبكات كە ئەویش دەكەوێتە‬ ‫سەرشانی الیەنی حكومەت و دەوڵەتی تورك‪،‬‬ ‫كە تا ئێستا ئامادە نییە هەنگاو بهاوێژێت‬ ‫و چوارچێوەی یاسایی بۆ ئەم پرۆسەیەی‬ ‫ئاشتی و دیالۆگ دابنێت‪ .‬كات بەسەر دەبات‬ ‫و لێكدانەوەكانی بەگوێرەی هەڵبژاردنەكانە‪.‬‬ ‫ناكۆكی و ملمالنێیەكانی ئەم دواییە جارێكی‬ ‫دیكە سەلماندوویەتی هەر هێزێك لەتوركیا‬ ‫هەنگاو بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد‬ ‫نەهاوێژێت خۆی كۆتایی پێدێت‪ .‬داهاتووی‬ ‫نزیكیش دی��اری دەك��ات كە حكومەتەكەی‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان��ی ب��ەك��ام ئ��اراس��ت��ەدا دەڕوات‪،‬‬ ‫چونكە ئێستا تۆپەكە لەساحەی ئەواندایە‪.‬‬ ‫لەباشوری كوردستان و ئێراقیش دۆخێكی‬ ‫تایبەت و ئاڵۆز لەئارادایە‪ ،‬جگە لەبەردەوامی‬ ‫ملمالنێی مەزهەبی ـ شیعە و سیاسەتی‬ ‫مەزهەبگەرایی حكومەتی بەغدا و پێداگریكردنی‬ ‫لەسەر لۆژیكی میللیگەرایی و ناوەوندێتی‪ ،‬هێزی‬ ‫دەسەاڵتگەرای هەرێمی كوردستانیش ئاڵۆزی و‬ ‫بنبەستبوونەكەی قووڵتر كردۆتەوە‪ ،‬بەلۆژێكێك‬ ‫دەجولێتەوە كە ئەجنداكەی دەرەكییە و‬ ‫هەڵوێست و رەف��ت��اری چ��ەوت و نابەجێی‬ ‫لێكەوتۆتەوە‪ .‬وەك ئاكامێكی ئەو سیاسەتانەش‬ ‫ئەمڕۆ قەیرانێكی سیاسی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‬ ‫و ویژدانی‪ ،‬ئەخالقی سیستەماتێك لەهەرێمی‬ ‫باشوری كوردستان لەئارادایە‪ .‬لەبواری سیاسی‬ ‫جگە لەو قەیرانەی لەگەڵ بەغداد لەئارادایە‪،‬‬ ‫قەیرانی دروستنەبوونی حكومەت بەردەوامە‪،‬‬ ‫بەهۆی نەبوونی ماستەرپالنێكی بنەڕەتی‬ ‫بۆ ئابووری‪ ،‬وێرانكردنی بواری كشتوكاڵ ـ‬ ‫ئاژەڵداری و بەمووچەخۆركردنی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫كێشەی ئابوری ریشەییە و ئایندەی گەل و‬ ‫نیشتمانی خستۆتە ژێر هەڕەشەیەكی گەورەوە‪،‬‬ ‫لەبواری كۆمەاڵیەتیەوە جگە لەوەی رۆژلەدوای‬ ‫رۆژ كەلێنی نێوان دەس��ەاڵت و گەل زیاتر و‬ ‫زیاتر دەبێت و دوو كۆمەڵگا دروست بووە‪،‬‬ ‫كۆمەڵگایەكی كەمینە كە گشت دەسەاڵت و‬ ‫جیاكاریەكان و سامانی واڵتی بەدەستەوەیە‬ ‫و لەگەڵ كۆمەڵگایەكی زۆرینە كە هەژارە و‬ ‫رۆژانەش دۆخی خراپتر دەبێت‪ ،‬لەهەمانكاتدا‬

‫ئەو دەسەاڵتە پیاوساالرییە رۆژانە كۆمەڵكوژی‬ ‫س��ەرژن��ان زیاتر و قوڵتر دەك��ات��ەوە و ئەو‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ك��وژی��ەش ب����وارە زه��ن��ی‪ ،‬روح���ی ـ‬ ‫دەروون���ی و جەستەیشی لەخۆوە گرتووە‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا دۆخ��ەك��ە بەمجۆرەیە و هێشتا‬ ‫نیوەی خاكی باشوری كوردستان بەناوچەی‬ ‫جێناكۆك و كێشە ل��ەس��ەر دادەن��رێ��ت و‬ ‫م���ادەی"‪"140‬ب���ە بەستەلەكی م��اوەت��ەوە‬ ‫دەس��ەاڵت��ی هەرێم دروشمگەلێك دەڵێتەوە‬ ‫تا لەرێگایەوە بتوانێ ئەو دۆخە قەیراناوی و‬ ‫كائۆسیەی هەرێم لەبیری خەڵك بەرێتەوە‪.‬‬ ‫یاری بەهەستی نیشتیمانی هاواڵتیان بكات‬ ‫و جارێكی دیكە خەڵك دەستخەرۆ بكات‪.‬‬ ‫ل��ەك��ات��ێ��ك��دا ل��ۆژی��ك��ی دەوڵ��ەت��گ��ەرێ��ت��ی ـ‬ ‫دەس��ەاڵت��گ��ەرێ��ت��ی ل��ەخ��ۆره��ەاڵت��ی ن��اوی��ن‬ ‫لەبنبەستبوون و قەیراندایە ناشێ و ناكرێ‬ ‫ب��ۆ ه��ەرێ��م��ی ب��اش��وری ك��وردس��ت��ان ببێت‬ ‫بەرێگەچارە‪ .‬كە لەروانگە فەلسەفیەكەی كە‬ ‫دەوڵەت و دەوڵەتگەرایی مانای چەوسانەوە‪،‬‬ ‫ستەم و زۆردارییە‪ ،‬لەبواری كرداریدا خودی‬ ‫ئەو خیتابەی دەسەاڵتی هەرێم پڕ لەناكۆكی‬ ‫ودووفاقیە‪ ،‬لەالیەك سەدا پەنجای خاكی باشور‬ ‫نەگەڕاوەتەوە سەرهەرێم دروشمێكی بەمجۆرە‬ ‫چ بەهایەكی ك���رداری دەب��ێ��ت؟ كاتێك تۆ‬ ‫پشتگیری لەبەهەرێم بوونی ناوچەی سونیەكان‬ ‫دەكەیت"بێگومان شاری موسڵیش لەناودا"‪،‬‬ ‫ئەی تۆ دەڤەرێكی بەرفراوانی كوردستان‬ ‫ناخەیتە سەر ئەو هەرێمە عەرەبی ـ سونییە؟‬ ‫ئەمە چ پەیوەندیەكی ب��ەب��ەرزك��ردن��ەوەی‬ ‫دروشمی"راگەیاندنی دەوڵ���ەت"ەوە هەیە؟‪.‬‬ ‫تەنانەت شارێكی وەك هەڵەبجە كە قوربانیەكی‬ ‫زۆری داوە‪ ،‬سااڵنێكە دەسەاڵت بەڵێنی پێدەدات‬ ‫بكرێت بەپارێزگا‪ ،‬بەاڵم ناتوانی جێبەجێ بكەیت‪،‬‬ ‫بگرە وەك شارەكانی دیكەش خزمەتگوزاری بۆ‬ ‫نابەیت‪ ،‬ئەوە بانگەشەی نیشتیمانپەروەری‬ ‫و واڵتپارێزیت دەخ��ات��ە ژێ��ر پ��رس��ی��ارەوە‪.‬‬ ‫لێرەشدا جارێكی دیكە ئاشكرا دەبێت‬ ‫ك��ە دەس���ەاڵت ئ��ەم دروش��م��ە بەئامانجی‬ ‫بەنجكردنی جەماوەر و وەك پێویستیەكی‬ ‫هەڵمەتی پڕوپاگەندەیی هەڵبژاردنیش‬ ‫ب��ەك��اری دێنێت‪ ،‬خەڵكی كوردستانیش‬ ‫هوشیارە و پێشوەخت لەمەرامی بەكارهێنانی‬ ‫ئ��ەم��ج��ۆرە دروش��م��ان��ە تێگەیشتووە و‬ ‫كەسیش ناتوانێت دەس��خ��ەرۆی بكات‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫راپۆرت‬

‫ئایا خۆپیشاندان و توڕەیی خەڵك دووبارە دەبێتەوە؟‬

‫لە دوای (‪)17‬ی شوباتەوە رەوشی هەرێمی كوردستان خراپتر بووە‬

‫ئا‪ /‬كاروان ئیبراهیم‬ ‫یەكەمین ناڕەزایی فراوان دژی دەسەاڵتی كوردی‬ ‫لە هەرێمی كوردستان لە (‪)17‬ی شوباتی (‪)2011‬‬ ‫رووی��دا‪ ،‬كە خۆپیشاندەران داواكارییەكانیان‬ ‫گەیاندە ئاستی داواكردن بۆ البردنی دەسەاڵت و‬ ‫گۆڕینی بارودۆخیان و دروستكردنی دەسەاڵتێكی‬ ‫دیكە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی پێشتریش چەندین خۆپیشاندان و‬ ‫ناڕەزایی لە هەرێمی كوردستان دژی گەندەڵی‬ ‫و نادادپەروەری ئەنجامدرا‪ ،‬بەاڵم ئەوەی (‪)17‬ی‬ ‫شوباتی (‪ )2011‬و رۆژانی دوایی جۆرێكی دیكە‬ ‫بوو‪ ،‬كە (‪ )10‬شەهیدی لێكەوتەوە‪ ،‬لەگەڵ سەدان‬ ‫بریندار و ماوەی (‪ )62‬رۆژی خایاند و زۆربەی‬ ‫شار و شارۆچەكەكانی هەرێمی كوردستانی‬ ‫گرتەوە‪.‬‬ ‫سەرەتای رووداوەكان‬ ‫سەرەتای خۆپیشاندان‌و ناڕەزایەتییەكانی (‪)17‬‬ ‫ی شوباتی (‪ ،)2011‬خۆپیشاندانێكی ئاسایی بوو‬ ‫بە مەبەستی پشتگیریكردنی سەركەوتنی شۆڕش‬ ‫‌و راپەرینە جەماوەرییەكە ‌ی تونس ‌و میسر‬ ‫لەالیەن "تۆڕی بەرگری لە ماف ‌و ئازادییەكانی‬ ‫خەڵك" لە بەردەركی سەرای سلێمانی سازكرا‪،‬‬ ‫دواتر ئاڕاستەی خۆپیشاندانەكە بە وتنەوەی‬ ‫دروشمی "چوڵیكەن ئەو كورسیە میللەت هەمووی‬

‫برسییە" بەرەو جادەی سالم گۆڕا و بارەگای‬ ‫لقی (‪)4‬ی پارتی لەالیەن خۆپیشاندەرانەوە‬ ‫بەردبارانكرا‪ ،‬لەبەرامبەریشدا چەكدارەكانی ئەو‬ ‫لقە بە تەقەكردن وەاڵمی خەڵكیان دایەوە و بەو‬ ‫هۆیەشەوە گەنجێكی تەمەن (‪ )13‬ساڵ بەناوی‬ ‫"رێ��ژوان عەلی"‪ ،‬گیانی لەدەستدا و ژمارەیەك‬ ‫كەسی دیكەش برینداربون‪.‬‬ ‫ئ��ەوە س��ەرەت��ای تەقینەوەی رووداوەك����ان و‬ ‫فراوانبوونی خۆپیشاندانەكان بوو‪ ،‬چونكە ئەگەر‬ ‫ئەو رۆژە بە فیشەك وەاڵمی خەڵك نەدرایەتەوە‪،‬‬ ‫رەنگە رووداوەكانی تریش رووی نەدایە‪ ،‬چونكە‬ ‫میللەتی كورد ئەو تایبەتمەندیەی هەیە‪ ،‬بەرامبەر‬ ‫بە كوشتن و ستەم‪ ،‬رق ئەستورتر دەبێت‪.‬‬ ‫(‪ )62‬رۆژ خۆپیشاندان‬ ‫بەو شێوەیە خۆپیشاندان و ناڕەزایی خەڵك‬ ‫فراوانتر بوو‪ ،‬تەنانەت زۆربەی قەزا و ناحیەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستانی گرتەوە‪ ،‬خۆپیشاندان و‬ ‫ناڕەزاییەكان ماوەی (‪ )62‬رۆژی خایاند و لە‬ ‫كۆتایشدا بە هێز كۆتایی پێهێنرا‪ ،‬لە ماوەی ئەو‬ ‫(‪ )62‬رۆژەدا (‪ )10‬كەس كوژران‪ ،‬كە یەكێكیان‬ ‫پۆلیس و یەكێكی تریان پیاوێكی بەتەمەن و‬ ‫ئەوانی دیكەش هەموو گەنج بوون‪.‬‬ ‫داخوازی خەڵك‬ ‫ئەگەرچی خۆپیشاندانەكەی رۆژی (‪)17‬ی شوبات‬

‫بۆ پشتگیری گەلی تونس و میسر سازكرا‪،‬‬ ‫كە لە البردنی دیكتاتۆرییەتدا سەركەوتنیان‬ ‫بەدەستهێنابوو‪ ،‬ب��ەاڵم توڕەیی و بێزاری و‬ ‫رەخنەی خەڵك بەرامبەر دەسەاڵتی كوردی لە‬ ‫هەرێمی كوردستان ماوەیەكی زۆر بوو پەنگی‬ ‫خواردبوەوە و لە دەرفەتێك دەگەڕان بۆ دەربڕینی‬ ‫خواستەكانیان‪ ،‬چونكە ئەو سیاسەتەی لە دوای‬ ‫راپەڕینەكەی ساڵی (‪)1991‬ەوە پەیڕەو كراوە‪،‬‬ ‫سیاسەتێكی حزبی و بەرژوەندیخوازانە بووە‪ ،‬واتا‬ ‫بەرپرسە حزبی و حكومییەكان بەردەوام سەرقاڵی‬ ‫خۆدەوڵەمەندكردن و قۆرخكردنی كایەكانی ژیانی‬ ‫خەڵك بوون‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی خەڵك داوای دەك��رد ژیانێكی باشتر‬ ‫و دادپ��ەوەری و نەهێشتنی گەندەڵی بوو‪ ،‬واتا‬ ‫داخوازییەكانی خەڵك لە ئەنجامدا دەبوونە هۆی‬ ‫بەهێزكردنی ئەم هەرێمە‪ ،‬ئەم هەرێمەی كە لە‬ ‫ئێستا بەرگەی دوو مانگ بڕینی موچە ناگرێت!!‬ ‫سەركوتكردن‬ ‫پێش (‪)17‬ی شوبات توڕەیی خەڵك زیادی‬ ‫كردبوو لە هەرێمی كوردستان‪ ،‬سۆرانی مامە‬ ‫حەمە‌و سەردەشت عوسمان‌و عەبدولستار تاهیر‬ ‫شەریف تیرۆركرابوون‪ ،‬هەروەها كۆمەڵێك یاسا‬ ‫دەرچووبوون هاونیشتیمانیان بەدڵیان نەبوو وەك‬ ‫یاسای خۆپیشاندان‪ ،‬ئیدی ناڕەزایەكانی خەڵك‬ ‫رۆژبەڕۆژ لە زیادبووندابوون‪ .‬لە الیەكی دیكەشەوە‬

‫راپۆرت‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئیتر كاتی وتار و شیعار نەماوە‪ ،‬كات‪ ،‬كاتی یەكڕیزی و تەبایمانە‪ ،‬پێویستە‬ ‫هەموومان دەست لەناودەستی یەك رووبەڕووی گەندەڵی و كێشەكان ببینەوە‬ ‫و چیتر بێدەنگ نەبین لەوەی تاوانبارانی (‪)17‬ی شوبات بە ئازادی بسوڕێنەوە و‬ ‫شەهیدانی شوباتیش بە گێرەشێوێن و خیانەتكار ناوبهێنرێن‬ ‫بەهاری عەرەبی دەستی پێكردبوو‪ ،‬بەاڵم دیسان‬ ‫رێگەی سەركوتكردن دژی خۆپیشاندەران‬ ‫گیرایەبەر و زۆربەی رۆژەكانی خۆپیشاندانەكان‬ ‫بەهۆی رێگری هێزەكانی دەسەاڵتەوە توندوتیژی‬ ‫لێدەكەوتەوە‪.‬‬ ‫ێ بوو‬ ‫قۆناغێكی نو ‌‬ ‫بەشێك ل��ە ن��وس��ەران بۆچونیان وای���ە‪ ،‬ئەو‬ ‫خۆپیشاندانە سەردەمێكی نو ‌ێ بوو‪ ،‬عەلی مەولود‪،‬‬ ‫نوسەر‪ ،‬بۆچونی وایە "خۆپیشاندانەكانی ‪17‬ی‬ ‫شوبات‪ ،‬قۆناغێكی نو ‌ێ بوو لە دژ وەستانەوەی‬ ‫دەس��ەاڵت و شێوازێكی نو ‌ێ بوو لە داواك��ردن‬ ‫و بەدواداچوونی مافەكان كە هێز و ئیرادەی‬ ‫جەماوەر تیایدا رەگ��ەزی سەرەكیە‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫ئەمجۆرە خەباتە و ئەمجۆرە بزووتنەوەیە‬ ‫لەمێژووی دوورو نزیكدا چەندینجار ستەمكارانی‬ ‫كێشاوەتە ب��ەردەم دادگا و لە قەفەزی تاوانی‬ ‫پێچاون‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە لە كوردستان هێشتا‬ ‫لەسەرەتادایە‪ ،‬ئەویش لەبەرئەوەی‪:‬‬ ‫‪ 1‬ـ خەڵك رێكخراو نیە‪ ،‬رێكخراوبوونی چین و‬ ‫توێژەكانی وەك كرێكاران و موچەخۆران و ژنان‬ ‫و قوتابیان و الوان و كاسبكاران‪ ،‬پێشمەرجی زۆر‬ ‫پێویستن بۆ سەركەوتنی هەرشۆڕش و راپەڕینێك‪،‬‬

‫بەب ‌ێ ئەم رێكخراوانە شۆڕش و راپەڕین ئەگەر‬ ‫سەریشكەوێت بەرهەمەكەی هێزەكانی تر دەیبەن‪.‬‬ ‫‪ 2‬ـ ئامانج و داخوازیەكان و رێگا و میكانیزمی‬ ‫بەدیهێنانیان لە ئاستێكی فراوانی شەعبیدا‬ ‫فۆرمۆڵە ن��ەك��راون و ناناسرێن‪ ،‬تەنها الی‬ ‫نوخبەیەك ئەمانە رۆشنن‪ ،‬راستە هاتنەمەیدانی‬ ‫خەڵك گرنگە‪ ،‬بەاڵم گرنگتر ئەوەیە بزانێت چی‬ ‫دەوێت و چۆن بەدیدێنێت‪.‬‬ ‫‪ 3‬ـ ئەو هێزە سیاسیانەی بە رواڵەت هاوخەباتی‬ ‫خەڵك بوون‪ ،‬هەڵپەرست و ناراستگۆ بوون لەگەڵ‬ ‫خۆپیشاندان و داواكاریەكانی خەڵك و خیانەتیان‬ ‫لەو هاوپەیمانێتیە نەنووسراوە كرد كە لە كاتی‬ ‫هەڵبژاردنەكان و لەكاتی خۆپیشاندانەكاندا‬ ‫خەڵك لەگەڵی كردن‪ ،‬ناڵێم خۆپیشاندانەكانی‬ ‫كوردستان هاوشێوەی شۆڕشەكانی ناوەڕاستی‬ ‫س��ەدەی (‪)19‬ی ئەوروپایە‪ ،‬ب��ەاڵم خیانەتی‬ ‫ئ��ەم هێزانەی ن��ەی��اری دەس���ەاڵت هاوشێوەی‬ ‫خیانەتی بۆرژوازی ئەوكاتەی ئەوروپایە كە هێز‬ ‫و تێكۆشانی كرێكاران و زەحمەتكێشانیان تەنها‬ ‫بۆ ئامانجی خۆیان كەڵك لێوەرگرت و داخوازی‬ ‫ئەوانیان فەرامۆشكرد‪ .‬هەروەك چۆن لێرە بۆ‬ ‫مامەڵە و سەودا نەبێت داواكاریەكانی خەڵكیان‬ ‫بیرنەكەوتۆتەوە‪.‬‬

‫خراپتربوونی دۆخەكە‬ ‫دوای س ‌ێ ساڵ لە خۆپیشاندانەكانی (‪)17‬ی‬ ‫شوبات‪ ،‬هێشتا هیچ گۆڕانكارییەكی ریشەیی بەسەر‬ ‫بارودۆخی هەرێمی كوردستاندا نەهاتووە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بارودۆخەكە خراپتر بووە‪ ،‬تەنانەت ئەگەر پێشتر‬ ‫كەسوكاری ئەو گەنجانەی داوایان لە حكومەت‬ ‫دەكرد‪ ،‬كە تەقەكەرانی خۆپیشاندانەكانی (‪)17‬‬ ‫ی شوبات دەستگیر بكرێن و سزا بدرێن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا ئەوەندە ب ‌ێ هیوان لەم حكومەتە كە ئەو‬ ‫داوایەشیان ناخەنەڕوو‪.‬‬ ‫لە كۆتایی (‪)2013‬دا بوو‪ ،‬كە كاوە گەرمیانی‬ ‫رۆژنامەنوس لە قەزای كەالر تیرۆركرا‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بەهۆی ئ���ەوەی ئ��ەو رۆژنامەنوسە راپۆرتی‬ ‫لەسەر گەندەڵی باڵوكردەوە‪ ،‬ئەوەش نیشانەی‬ ‫خراپبوونی دۆخەكەیە‪.‬‬ ‫باوكی شەهیدێك‪":‬داواكاریمان نییە"‬ ‫لە سێیەم ساڵیادی رووداوەكانی (‪)17‬ی شوبات‬ ‫و رۆژانی دوایی و لە (‪)17‬ی شوباتی (‪)2014‬‬ ‫بە رێوڕەسمێك لەسەر گۆڕی شەهید سوركێو لە‬ ‫سلێمانی‪ ،‬یادی ئەو رووداوان��ە كرانەوە‪ ،‬لەوێدا‬ ‫زاهیر مەحموود‪ ،‬باوكی شەهید سوركێو وتی‪":‬بێ‌‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪5‬‬

‫راپۆرت‬

‫ئەگەرچی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان بۆ ئەوە بوون‪ ،‬كە ئیتر بەرپرسانی‬ ‫ئەم هەرێمە رێز لە ئیرادەی خەڵك بگرن و لەوە زیاتر یاری بە پیرۆزی و ئیرادە‬ ‫و خواستەكانی خەڵك نەكەن‪ ،‬بەاڵم هێشتا ئەو بێباكیەیان بەردەوامە و دوای‬ ‫ێ پێكنەهێنراوە‪ ،‬كە لە (‪)21‬ی ئەیلولی‬ ‫نزیكەی شەش مانگ تا ئێستا حكومەتی نو ‌‬ ‫(‪ )2013‬خەڵك چوونە سەر سندوق و دەنگیاندا‬ ‫ئومێدین لە دەسەاڵتی كوردی كە بتوان ‌ێ داواكاری‬ ‫خەڵكی هەرێمی كوردستان جێبەج ‌ێ بكات و‬ ‫ئیدی ئێمە داواكاریمان نییە‪ ،‬نەك لەبەرئەوەی‬ ‫كە نیمانە‪ ،‬بەڵكو دڵنیایین ئەم حكومەتە هیچی‬ ‫لەدەست نایەت"‪.‬‬ ‫باوكی ئەو شەهیدە وتیشی‪":‬دەسەاڵتێك پیشەی‬ ‫رشتنی خوێنی ڕۆڵەكانی بێت و تۆمەتباران داڵدە‬ ‫بدات‪ ،‬هەرگیز ئومێدی چاكسازی لێ ناكرێت"‪.‬‬ ‫كاتی یەكڕیزییە دژی گەندەڵی‬ ‫عەبدولوەهاب ئەحمەد‪ ،‬ئەندامی دەستەی كارگێڕی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان لەكاتی‬ ‫مەراسیمەكەدا قسەی كرد و وتی‪":‬ئیتر كاتی وتار‬ ‫و شیعار نەماوە‪ ،‬كات‪ ،‬كاتی یەكڕیزی و تەبایمانە‪،‬‬ ‫پێویستە هەموومان دەست لەناودەستی یەك‬ ‫رووبەڕووی گەندەڵی و كێشەكان ببینەوە و چیتر‬ ‫بێدەنگ نەبین لەوەی تاوانبارانی (‪)17‬ی شوبات‬ ‫بە ئازادی بسوڕێنەوە و شەهیدانی شوباتیش بە‬ ‫گێرەشێوێن و خیانەتكار ناوبهێنرێن"‪.‬‬ ‫ێ باكی بەرپرسان‬ ‫ب‌‬ ‫ئەگەرچی خۆپیشاندان و ناڕەزاییەكان بۆ ئەوە‬ ‫بوون‪ ،‬كە ئیتر بەرپرسانی ئەم هەرێمە رێز لە‬

‫ئیرادەی خەڵك بگرن و ل��ەوە زیاتر ی��اری بە‬ ‫پیرۆزی و ئیرادە و خواستەكانی خەڵك نەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم هێشتا ئەو بێباكیەیان بەردەوامە و دوای‬ ‫نزیكەی شەش مانگ تا ئێستا حكومەتی نو ‌ێ‬ ‫پێكنەهێنراوە‪ ،‬كە لە (‪)21‬ی ئەیلولی (‪)2013‬‬ ‫خەڵك چوونە سەر سندوق و دەنگیاندا‪.‬‬ ‫هێشتا سوكایەتی و بێڕێزی بە ئیرادەی خەڵك‬ ‫دەكرێت و قەیران و كێشەی زیاتر بۆ ئەم هەرێمە‬ ‫دروس��ت دەك��رێ��ت‪ ،‬ئ��ەوەش نیشانەی ئەوەیە‬ ‫بەرپرسان وانەیان لە ناڕەزایەتییەكانی پێشتر‬ ‫وەرنەگرتووە و دەستیان لە بێباكی خۆیان‬ ‫بەرنەداوە‪.‬‬ ‫(‪)17‬ی شوبات دووبارە دەبێتەوە؟؟‬ ‫شنۆ ع��وس��م��ان‪ ،‬رۆژن���ام���ەن���ووس‪ ،‬ل��ەب��ارەی‬ ‫دووب��ارەب��وون��ەوەی خۆپیشاندان و ن��اڕەزای��ی‬ ‫هاوشێوەی (‪)17‬ی شوبات و رۆژانی دوایی‪ ،‬چەند‬ ‫پرسیارێك دەكات و دەڵێت‪":‬ئایا گریمانە چیە ئەو‬ ‫هەڵچون‌و توڕەبونە دووبارە نەبێتەوە‪ ،‬لە ئێستاشدا‬ ‫لەشكرێك دەرچو ‌ی زانكۆ هەیە و دانەمەزراون‪،‬‬ ‫قەیران ‌ی ئابوری‌‌و نەبونی موچە و نەبوون ‌ی پارە‬ ‫لە بانقەكاندا هەیە‪ ،‬دیاردە ‌ی گەندەڵ ‌ی و جیاوازی‌‬ ‫ژیان ‌ی دەسەاڵتدارا ‌ن و هاواڵتیان ‌ی ئاسای ‌ی وەك‬

‫خۆیەتی ‌و دووركەوتنەوە ‌ی دەسەاڵت ‌و هاواڵت ‌ی‬ ‫هەر بەردەوامە‪ ،‬بە گشت ‌ی هەژار ‌ی باڵ ‌ی كێشاوە‬ ‫بەسەرماندا‪ ،‬داواكار ‌ی گشتیش رۆڵ ‌ی كاریگەری‌‬ ‫نیە‪ ،‬خزمەتگوزاریەكان لەئاست ‌ی پێویستدا نین‪.‬‬ ‫بەرز ‌ی نرخ ‌ی بەنزین ‌و نەوت ‌و خۆراك ‌ی رۆژانە‬ ‫گرفتەكان ‌ی كارەبا و نەبون ‌ی مەعاش ‌و خراپ ‌ی‬ ‫ژیان ‌ی خانەنشین … هتد"‪.‬‬ ‫ئەنجام‪...‬‬

‫خۆپیشاندانە فراوانەكانی س ‌ێ ساڵ لەمەوبەری‬ ‫خەڵكی هەرێمی كوردستان‪ ،‬كە (‪ )10‬شەهید‬ ‫و س��ەدان برینداری لێكەوتەوە‪ ،‬ئەنجامی‬ ‫گەندەڵی و نادادپەروەری و سوكایەتیكردن بە‬ ‫سەروەت و سامانی ئەم گەلە و بێ ڕێیزكردن‬ ‫بە ئیرادەی خەڵك بوو‪ ،‬ئەنجامی هەبوونی‬ ‫ئ��ەو سیاسەتە چەوتە ب��وو‪ ،‬كە زیاتر لە‬ ‫(‪ )20‬ساڵە لەم هەرێمەدا پەیڕەو دەكرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم هێشتا ئەو دۆخە بەردەوامە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫دەستپێكردنەوەی خۆپیشاندانی جەماوەری‬ ‫ف��راوان و توڕەبوونی خەڵك لە دژی ئەو‬ ‫سیاسەتە ئەگەرێكی بەهێزە و هەرگیز خەڵك‬ ‫ماوەیەكی زۆر چاوەڕ ‌ێ ناكەن‪.‬‬

‫راپۆرت‬

‫‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ژنۆلۆژيا؛ پارادیگمای ژنانە بۆ چارەسەری كێشەكان‬

‫ژن ناسنامەی هەموو ئازادیەكانە‬

‫ئا‪ /‬نەجیبە قەرەداغی‬ ‫دوو رۆژ و نیو لە كۆڵن كۆنفرنسی ژنۆلۆژی‬ ‫ب���ە دروش���م���ی”ژن���ۆل���ۆژی دارش��ت��ن��ی فكری‬ ‫ڕادی��ك��ال��ی ژن��ان��ە" ب��ەس��ت��را‪ ،‬كۆنفرانسەكە‬ ‫ل��ە ن��او هۆلێكی زان��ك��ۆی ك��ۆڵ��ن ئەنجامدرا‪.‬‬ ‫ئەوانەی ماڵداریان بۆ كۆنفرانسەكە كرد ناوەندی‬ ‫ژوانی ژنان ئۆتامارا‪ ،‬بیرۆی ئاشتی ژنانی كورد‬ ‫جەنی‪ ،‬وەقفی نێونەتەوەیی ژنانی ئازاد و یەكێتی‬ ‫خوێندكارانی كورد لە ئەوروپا كە هەموویان رێكخراوی‬ ‫كوردستانین و لەگەل دۆستانی ئەوروپاییان‬ ‫پێكەوە لەسەر پرسە هاوبەشەكان و چارەسەری‬ ‫و رێكخراوەبوونی ژنان و گەنجان كار دەكەن‪.‬‬ ‫نەك تەنیا ئەو رێكخراوانە؛ بەڵكو زۆر رێكخراوی تری‬ ‫ئەوروپی و كوردستانی پشتگیریان لە كۆنفرانسەكە‬ ‫كرد؛ لەوانە رێكخراوی گابرێالی فلیپینی‪ ،‬رێكخراوی‬ ‫گواتامواالی هەرێمی كاتەلۆنیا‪ ،‬رێكخراوی ور فراون‪،‬‬ ‫رۆژنامەوانی نەوایا ژن واتە (ئاوازی ژن)ی ژنان‪،‬‬ ‫فەمە سۆلیدرانێتی‪ ،‬رۆژنامەی یونگە ولتی ئەلمانی‪،‬‬ ‫یەنی ئوزگور پۆلەتیكە‪ ،‬بالی ژنانی پارتی چەپی‬ ‫ئەڵمانیای هەرێمی راین‪ ،‬ڤیستڤالیای ئەلمانیا‪.‬‬ ‫ل��ە ه��ۆل��ی ك��ۆن��ف��ران��س��ەك��ەدا پ��ان��ك��ارت��ێ��ك بە‬ ‫وێنەی ژن��ە تێكۆشەری ك��ورد ساكینە جانسز‬ ‫و رۆزا ل��وك��س��ەم��ب��ورك ه��ەڵ��واس��راوب��وون كە‬ ‫ل��ەس��ەری ن��وس��راب��وو”ئ��ێ��وە دەت��وان��ن گوڵێك‬ ‫هەڵپەڕوكێنن؛ بەاڵم ناتوانن بەهار ڕاوەستێنن"‪.‬‬ ‫ماوەی سێ ساڵە ژنۆلۆژی وەك زانستێكی نوێ لە‬ ‫ئەجێندای تێكۆشانی ژنانی كوردایە و لە چیاكانی‬

‫كوردستان سەرەتا یەكینەیەك بەناوی ژنۆلۆژی‬ ‫لەژێر چەتری پارتی ئازادی ژنی كوردستان(پاژك)‬ ‫دام��ەزرا و لێكۆڵینەوەی وردی لەسەر مێژوو و‬ ‫زانستە كۆمەاڵیەتیەكان و رەوتەكانی فێمینیزم كرد‪.‬‬ ‫لە كۆنفرانسەكە و لە وتەی كردنەوەدا راگەیەنرا‬ ‫كە زانستی ژنناسی لە سەرەتای مرۆڤایەتیەوە‬ ‫تا ئێستا لە تیكۆشانی ژن��دا هەموو ه��ەوڵ و‬ ‫ئەزمونەكان لە خۆوە دەگرێ‪ ،‬كۆنفرانسەكە وەك‬ ‫لێگەڕینی حەقیقەت لە قەڵەم درا‪ .‬ئەو حەقیقەتەی‬ ‫كە لە سەرەتا مێژووی مرۆڤایەتی شارەوایە و لە‬ ‫مێژووی نوسراودا ئاماژەی پێ نەكراوە و كوێر‬ ‫كراوەتەوە‪ .‬لە كۆنفرانسەكە بۆ ماوەی سێ رۆژ‬ ‫بە دوای واڵمی پرسیاری ژنۆلۆژی چیە؟ بۆچونی‬ ‫ژنۆلۆژی پێویستە؟ وتە و بابەت پێشكەش كران‪.‬‬ ‫مێژووی دیلێتی ناناسرێ و مێژووی‬ ‫ئازادیش چاوەرێی نوسینەوەیە‬ ‫راگەیەنرا كە ژنۆلۆژی وەك زانست و مەیدانێكی نوێ‬ ‫پێویستی بە گفتوگۆ و شرۆڤەی ژنانە‪ ،‬پێویست بە‬ ‫دید و بۆچونی ژنان و بە دەزگا و دامەزراوەی ژنان‬ ‫دەبینێ و بەو پێیەش پەردە لەسەر ڕووی زانستی باوی‬ ‫نێرانە هەڵدەداتەوە و هەموو ئەنجامەكانی سیاسەت‬ ‫و كردەی ئەو زانستە و قەیرانەكانی ڕووبەڕووی‬ ‫پرسیاری چۆن بژین؟ دەكاتەوە و بەدواداچون‬ ‫بۆ سیستەم و ژیانێكی ئەڵتەرناتیڤ دەك��ات‪.‬‬ ‫سەرنجڕاكێشترین دەستەواژە لەو كۆنفرانسەدا‬ ‫بەكارهێنرا و گ��وزارە بوو لە ناوەرۆكی هەموو‬

‫كۆنفرانسەكە”مێژووی دیلێتی ناناسرێ و مێژووی‬ ‫ئ��ازادی��ش چ��اوەرێ��ی نوسینەوەیە"؛ چونكە ژن‬ ‫ناسنامەی هەموو ئازادیەكانە‪ ،‬تەنیا بە ئیرادەی‬ ‫خۆسەری خۆی دەتوانێ مێژووی ئازادی و دیلێتی‬ ‫بنوسێتەوە‪ .‬ئەم زانستە كۆمەاڵیەتیە باوەی هەیە‬ ‫نێرساالرە و ناتوانێ وەاڵم���دەرەوەی پرسەكانی‬ ‫مرۆڤایەتی بێ و پرسی ژن چارەسەر ناكات‪،‬‬ ‫زانستی باو پۆلێن و لۆژیكی كەسی یەكەم و‬ ‫دووەم لە كۆمەڵگەدا ئاوا كردووە‪ .‬واشی لە هەموو‬ ‫كۆمەڵگە كردووە ئەوە وەك چارەنوسێك ببینێ‬ ‫و هەموو دەرهاویشتەكانیشی وەك توندوتیژی‪،‬‬ ‫ش��ەڕ‪ ،‬دەس��ەاڵت‪ ،‬دەوڵ��ەت سروشتی و ئاسایی‬ ‫ببینرێ‪ .‬ئەو زهنیەتە پلەداریەی ئاوا بووە ژنی‬ ‫لە هەموو مەیدانەكانی ژیان دوور خستۆتەوە و‬ ‫لە چوارچێوەی ئۆبژە (كردە)دا قەتیسی كردووە‪.‬‬ ‫رۆژێكی ت��ەواو لەسەر س��ەردەم��ی نیۆلۆتیك و‬ ‫پەرەسەندنی مێژووی شارستانی گفتوگۆ كرا‬ ‫ب��ە س��ەردێ��ڕی"م��ێ��ژووی ئ���اوەژوو ك���راوە و ئەو‬ ‫ناسنامانەی نكۆلیان لێكراوە”‪ .‬دكتۆر كامیلە‬ ‫پاوەر مامۆستای زانكۆی لەندەنی رۆژه��ەاڵت كە‬ ‫لەو بابەتەدا قسەی كرد‪ ،‬وتی‪":‬پێویست زانیاریەكە‬ ‫جیاكاری نەكات و پێشداوەری نەبێ‪ ،‬تا ئەو‬ ‫كاتەی زانست بۆ بەرژوەندی بەكاربهێنرێ ئەوە‬ ‫كارەسات ڕوودەدات‪ .‬ئەگەر زانستێك بۆ ژن‪ ،‬منداڵ‬ ‫و كۆمەڵگە هەبێ‪ ،‬ئەو كاتە بە سود دەبێت"‪.‬‬ ‫ئێمە باسی زانستێك دەكەین كە لە الیەن پیاوەوە‬ ‫قۆرخكراوە كە ماوەی (‪ )٥‬هەزار ساڵە دوایی بە‬ ‫مێژوویەكی نەنوسراو هێناوە كە سەدان هەزار ساڵ‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫تەمەنی بووە و لەسەر بنەمای هەرەوەزی بووە‪.‬‬ ‫ئاكادیمیسین گونول كریستین هینریسەن لە‬ ‫بابەتەكەیدا بە سەردێڕی”لە نیۆلۆژتیكەوە تا‬ ‫دەوڵ��ەت ش��اری سۆمەر ـ ب��ەدواداچ��ون��ی ناوكە‬ ‫سێوەكە” پێی واب��وو لەژێر كاریگەری بۆچونی‬ ‫نێرانەی دژە سروشتین كە تا ئێستاش كۆمەڵگەكان‬ ‫لەسەر ئەو بنەمایە بەرێوەدەبرێن و لەژێر كاریگەری‬ ‫ئ��ەو تیزە میتۆلۆژیانەدایە بە بۆچونی نێرانە‬ ‫هەموو ئافراندنەكانی ژنیان زەوتكردووە‪ .‬ئاماژەی‬ ‫بە هەندێ پاشماوەی مێژوویی كرد لەسەر ژیانی‬ ‫سەردەمی نیۆلۆتیك پێی وابوو كە پاشماوەكان‬ ‫باس لە بوونی پەرستگە یان كۆشكێك ناكەن‪،‬‬ ‫بەڵكو جێ و واری پێكەوە ژیانی یەكسانی‬ ‫هەبووە‪ ،‬مرۆڤ خۆی وەك بەشێك لە سروشت‬ ‫بینیوە بۆ ئ��ەوەش رێ��زی بۆ سروشت هەبووە‪.‬‬ ‫رەوتە نوێیەكانی فێمینیزم دوورن لە‬ ‫چارەسەری كێشەكانی كۆمەڵگە و تەنیا‬ ‫باس لە كێشەكان دەكەن‬ ‫بە سەردێڕی راستی ئەو ژن��ەی كە لە مێژووی‬ ‫دەس��ەاڵت��داری پ��ەراوێ��زك��راوە ژنە چاالكی كورد‬ ‫سونگول ئومورجان پرسیاری كرد كە”داخۆ مێژووی‬ ‫نەنوسراوە‪ ،‬مێژوو نیە؟ و پێی وایە مێژووی نوسراو‬ ‫مێژووی سەردەستەكان و داگیركاریە‪ .‬مێژووی ژن‬ ‫لە دووتوێی ئەفسانە و داستانە میتۆلۆژیەكاندا‬ ‫ش���اراوەی���ە‪ .‬هەمیشە ئ��اف��ران��دن��ی سیستەمی‬ ‫ئەڵتەرناتیڤ و پێشەنگی ژندا ئاماژە بە رەنج و‬ ‫تێكۆشانی ژنانی كورد كرا‪ ،‬ئەوەش سەرەتایەكە‬ ‫ب��ۆ ن��وس��ی��ن��ەوەی م��ێ��ژووی��ی ن��ەن��وس��راوی ژن‪.‬‬ ‫بە سەردێڕی”سیستەمی سەردەستی پیاو و پێگەی‬ ‫ژن” بابەتێك بە ناونیشانی” ئەبستمۆلۆژی زانست‬ ‫ـ زانستێك كە ژنی لە ژیاندا پەراوێز ك��ردووە”‪،‬‬ ‫هاوسەرۆكی بزوتنەوەی كۆمەڵگەی كورد لە ئەوروپا‬ ‫سونگول كارابلوت وتی بۆ ژنۆلۆژی و بۆ پێویست بە‬ ‫زانستی ژن دەبینرێ؟‪ ،‬سیستەم بە درێژایی میژوو‬ ‫چۆن مامەڵەی لەگەڵ چینوتوێژەكانی دەرەوەی‬ ‫دەس��ەاڵت ك��ردووە‪ ،‬شارستانی چینایەتی لەسەر‬ ‫رەنجی ژن بونیاد نراوە و هەموو سیستەمەكانی‬ ‫لە چوارچێوەی ئەو شارستانیەدا بە كامە رەنگی‬ ‫ئاینی‪ ،‬میتۆلۆژی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬ژنۆلۆژی هێزی خۆی‬ ‫لە تێكۆشانی س��ەدان ساڵەی ژنانەوە دەگ��رێ‪.‬‬ ‫پێی وایە” كاپیتالیزم دوایین زنجیرەی لە دەوڵەت‬ ‫نەتەوەدا بەرەو هەڵوەشانەوە دەچێ و قەیرانی‬ ‫ئەخالقی ئابوری شە‌ڕ و ماڵوێرانی نیشانەی هەرە‬ ‫دیاری ئەو هەڵوەشانەوە و هەموو ئەو چین و توێژ‬ ‫و بەشانەی كۆمەڵگەیە كە پەراوێزخراون و خۆیان‬ ‫ریكخستن دەك��ەن و ئەڵتەرناتیڤیان پێشكەش‬ ‫دەكەن‪ ،‬تەنیا پێشكەش كردن نا؛ بەڵكو سیستەمی‬ ‫خۆیان بونیاد دەن��ێ��ن‪ ،‬ئ��ەو سیستەمە تەنیا‬ ‫وەاڵمدەرەوەی داخوازی نەتەوەیی نیە؛ بەڵكو كرۆكی‬ ‫دیموكراسی و سیستەمی ئەڵتەرناتیڤ خۆیەتی‪،‬‬ ‫نمونەكەشی لە رۆژئ��اوای كوردستان دەبینرێ‪.‬‬ ‫لە سەر بابەتی” فێمینیزم كەونارترین سەرهەڵدانی‬ ‫داگیراكراو”‪ ،‬دكتۆر مانوێل گۆنزالەس ئاتیناس‬ ‫لەسەر بابەتی فێمینیزمی رادیكال و رەخنەكان‪،‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫لەسەر ئەبستمۆلۆژی فێمینیزم و فیمینیزم بەرەو‬ ‫ك��وێ دەچ��ێ؟ رەخ��ن��ەی لە رەوت��ە نوێیەكانی‬ ‫فێمینیزم گرت كە دوورن لە چارەسەری كێشەكانی‬ ‫كۆمەڵگە و تەنیا باس لە كێشەكان دەك��ات لە‬ ‫چوارچێوەی ئەو رەوتانەی باوەڕیان پێیەتی‪.‬‬ ‫هەرچی نوسەر ئایشە دوزكانە لەسەر” فێمینیزم‬ ‫ب��ەرەو كوێ دەچ��ێ‪ ،‬رەخنە و لێگەرێنی نوێ”‬ ‫ئاماژەی بە رەوش��ی بزوتنەوە فێمینیستیەكانی‬ ‫توركیای كرد و پێی وایە‪":‬لە توركیا لەنێوان‬ ‫بزوتنەوەی ئازادی گەلی كورد و فێمینیستەكاندا‬ ‫پەیوەستبون هەیە‪ ،‬كاتێ مرۆڤ لە مێژووی ونبوی‬ ‫تێكۆشانی ژن دەڕوان��ێ دبینێ كە لە جیهاندا‬ ‫یەكەمین تیكۆشانی ماف‪ ،‬هەڵبژاردن‪ ،‬دەنگدان و‬ ‫مافی كار‪ ،‬هەندێ لەو مافانەن‪ .‬هەندێ لە ژنان‬ ‫خ��اوەن مافی كاركردن بە پ��ارەش نین‪ .‬بەپێی‬ ‫ئامار و لێكۆڵینەوەی نەتەوەیەكگرتووەكان لە‬ ‫جیهاندا لەسەدا (‪)٣‬ی موڵك لەسەر ناوی ژنە‪.‬‬ ‫ئەو فێمینزمەی وەك شەپۆلی یەكەم بەناو دەكرێ‬ ‫داكۆكی لەو مافانە كرد و ئەو شەپۆلەی كە لە كاتی‬ ‫خۆیدا كەموكو ‌ێ بوو بە هەموو جیهاندا باڵو بۆوە"‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەر شەپۆلی دووەم��ی��ش وت��ی‪“:‬دروش��م��ی‬ ‫بەناوبانگی شەپۆلی دووەم��ی��ن��ی فێمینیزم‪،‬‬ ‫سیاسەتە‪ ،‬ئەوە دەرفەتی گەورەی بۆ ژن كردەوە‪،‬‬ ‫هەندێ شت هەن كە شەپۆلی دووەم بۆ ئێمەیان‬ ‫ف��ەراه��ەم ك��رد و رێ��ی لەسەر ئەنجامی جیاواز‬ ‫كردەوە‪ ،‬ئەو ئامێرانەی تیكۆشانی سیاسی كە تا‬ ‫رۆژی ئەمڕۆ كاری پێ دەك��رێ‪ ،‬تەنیا بە الفیتە‬ ‫ناتوانن تێكۆشان لە دژی توندوتیژی سەر ژنان‬ ‫بكەن‪ ،‬تەنیا بە تێكۆشان لە دژی سیستەمی‬ ‫ب��اوك��س��االری دەك���رێ تێكۆشان س��ەرخ��ەن"‪.‬‬ ‫بۆ یەكەمین جار پەیڤی ژنۆلۆژی لە الیەن‬ ‫رێبەری گەلی كورد عەبدوڵاڵ ئۆجاالنەوە‬ ‫ئاماژەی پێكراوە‬ ‫دوزك��ان پێی وایە كە ئەو دوو شەپۆلە درەنگ‬ ‫گەیشتنە توركیا‪ ،‬شەپۆلی سێیەمین بەیەكجار‬ ‫كاریگەری خۆی نیشاندا‪ ،‬ئەمجارەیان نەك تەنیا ژن؛‬ ‫بەڵكو ناسنامەی تری جیاواز دەركەوتنە مەیدان‪.‬‬ ‫ئیتر ژن لەو پۆلینە كۆمەاڵیەتیە دەرچوو كە تەنیا‬ ‫لە الیەن پیاوەوە سەركوت دەكرێ؛ بەڵكو بووە‬ ‫ناسنامەیەك‪ .‬مافی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی‬ ‫مافێكە‪ ،‬بەاڵم بە واتای نەمانی پارتریاركی نایەت‪.‬‬ ‫ئانا كریستین كوارش چاالكی بواری ژنان لەسەر‬ ‫بابەتی” ئاواكردنی میراس و ئایندەی ئێمە” قسەی‬ ‫كرد و رایگەیاند كە دووسەد ساڵە تیۆری فێمینست‬ ‫و كردەكانی لەنێوان ژیان و شەپۆلەكانی دایە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫تا ئێستا ڕووبەڕووی توندی سیستەمی باوكساالری‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬سەدان ساڵە تێكۆشانی ژن هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫سیستەمی لەناو نەبرد و تەنیا گرنگترین شت تا‬ ‫ئێستا ئەو تیكۆشانە بووە كە ژنان كردوویانە‪.‬‬ ‫كوارش پێی وایە كە “فێمینیزم شتێكی هۆمۆژەن‬ ‫نیە‪ ،‬دەبێ بە زۆری ژێر بەر ژوور بێ‪ ،‬دەبێ بۆ‬ ‫ژنان دەرفەتی نوێ ماف و ئ��ازادی بخوڵقینێ و‬ ‫هەروەها لە دژی رەگەزگەرایی بێ‪ ،‬نمونەی لەسەر‬ ‫ئایدۆلۆژیای بزوتنەوەی ئ��ازادی ژنانی كوردی‬

‫‪7‬‬

‫راپۆرت‬

‫هێنایەوە كە بە وات��ای هەبوونی ئایدلۆژیایەكە‬ ‫و لەگەڵیدا پ��ەرەی بە پاراستنی رەوای داوە‪.‬‬ ‫گرنگترین و پ‌ڕ مشتومڕترین بەشی كۆنفرانسەكە‬ ‫دوایین بەشی بوو كە بە ناونیشانی” ژنۆلۆژی‪،‬‬ ‫زانستێكی نوێی و بەرەو ژیانێكی ئازاد و هەروەزی”‪،‬‬ ‫لەو بەشەدا نوێنەری بزوتنەوەی ئازادی ژنی كورد‬ ‫گونول كایا وتی‪":‬ژنۆلۆژی لە ئەنجامی تیكۆشانی‬ ‫ئازادی ژنانی كورد دا بەرهەم هات و بریتیە لە‬ ‫پارادیگمای ژنانی كورد"‪ .‬ژنانی كورد لەماوەی ئەو‬ ‫سی ساڵەی رابردوو لە رووی سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫ریكخستنی‪ ،‬ئایدیۆلۆژی‪ ،‬پاراستنی رەوا و تیۆریەوە‬ ‫خۆی بونیادناوە‪ ،‬هاوتەریب لەگەڵ تێكۆشانی‬ ‫ئازادی گەلی كورد‪ ،‬تیكۆشانی گۆرانكاری زهنیەتی‬ ‫ئەنجامدا و گەڕا بە دوای وەاڵمدانەوەی پرسیاری‬ ‫چۆن بژین و رەخنەی سەرەكی و ریشەیی لە‬ ‫زهنیەتی پیاوساالری ك��رد‪ .‬بۆ یەكەمین جار‬ ‫پەیڤی ژنۆلۆژی لە الی��ەن رێبەری گەلی كورد‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجاالنەوە لەو شاكارانەی لە دوای ساڵی‬ ‫(‪ )١٩٩٩‬لە زینداندا نوسیویەتی ئاماژەی پێكردووە‬ ‫بە تایبەتی لە كتێبی سۆسیۆژیای ئ��ازادی��دا‪.‬‬ ‫ل��ەو ب���اوەڕەدای���ن ك��ە ئەڵتەرناتیڤ س��ەرەت��ا‬ ‫ل��ە زهنیەتدا ئ��اوا دەك���رێ‪ .‬ژن��ۆل��ۆژی ب��ەوەوە‬ ‫ناوەستێ ك��ە راستیەكان بلێ ی��ان رەخنەی‬ ‫لێ بگرێ؛ بەڵكو ئەڵتەرناتیڤیش دەئافرێنێ‪.‬‬ ‫ژن بە پێی جەستەی مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫سروشت كرد‬ ‫بزوتنەوەی ژنان كەڵك لە هەموو بزوتنەوەكانی‬ ‫پیش خ��ۆی وەرگ���رت���ووە‪ ،‬ژن وەك بونێكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی دەبینێ‪ ،‬مەیدانی زانست بۆ ژن‬ ‫دەكاتەوە و لە دەسەاڵتداری رزگ��اری دەك��ات و‬ ‫دەبێتە ئەڵتەرناتیڤی ئەو زانستەی كە كارەساتی بۆ‬ ‫مرۆڤایەتی لێكەوتۆتەوە‪ .‬لەسەر بنەمای ژنۆلۆژی‬ ‫لە ڕووی ئابوری‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬حقوقی‪ ،‬ئاكادیمی‪،‬‬ ‫سیاسی و ‪ ...‬هتد پێ دەنێتە قۆناغی بونیادنانەوە‬ ‫و لەسەر بنەمای ئ��ازادی ژن و كۆمەڵگە دەبێ‪.‬‬ ‫هەرچی نوێنەری فیدراسیۆنی دیموكراتی عەلەویەكان‬ ‫رۆژدا یڵدرم لەسەر رەگەزگەرایی زانست قسەی‬ ‫كرد و وتی‪”:‬خۆم نامۆ دەبینم لە ئاست زانست‬ ‫و پێم وایە كە زۆر ژنی تر وا بیر دەكاتەوە‪ ،‬كاتێ‬ ‫دەگوترێ زانست وەك ئەوەی كە كاری هەندێك‬ ‫بێ یان لە هەندێ جێ هەبێ‪ ،‬ئەوەش نامۆبونە لە‬ ‫زانست‪ .‬ئێمە لە كوێی زانست داین ئەو پرسیارە‬ ‫ژیانیەیە كە دەبێ وەاڵم بدرێتەوە یان داخۆ ژن‬ ‫هەمیشە دەبێ بە مەودا بێ لەگەڵ زانست؟ لەگەڵ‬ ‫ئەوەی كە هەندێ ژن پێدەچێ باوەڕیان بەوە نەبێ‬ ‫كە قۆناغێكی مێژوویی هەبوبێ بەناوی نیوئۆلۆتیك‪،‬‬ ‫بەاڵم تەنیا لە ژیانی خۆماندا سەدان سەلمێنەر هەن‬ ‫كە راستی ئەو قۆناغە پشتڕاست دەكەنەوە‪ .‬ژن بە‬ ‫پێی جەستەی مامەڵەی لەگەل سروشت كرد‪ ،‬بەریێ‬ ‫سوڕی مانگانەی رۆژان و هەفتەی دیاری كرد‪ ،‬دەبێ‬ ‫وا لە زانست تێبگەین تەنیا زانیاری نییە؛ بەڵكو‬ ‫لە ڕوانگەی ژیانی و سروشتەوە مامەڵەی لەگەڵ‬ ‫بكەین‪ ،‬ژن باوەڕی وایە كە ئەم سروشتە زیندووە‬ ‫بۆ ئ��ەوەش وەه��ا هەڵسوكەوتی لەگەل ك��رد"‪.‬‬

‫راپۆرت‬

‫‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫رۆژدا یلدم پێی وای��ە ئ��ەو كاتەی زانست لە‬ ‫دەستێكدا كۆبۆوە و بۆ توێژێك بەكارهێنرا ئەو‬ ‫كاتە كارێكتەرێكی دەسەاڵتدارانەی لە خۆوە گرت‬ ‫و لەدژی كۆمەڵگە‪ ،‬سروشت و ژن بەكارهێنرا‪.‬‬ ‫كاتێ زانست لە دەس��ەاڵت��داری رزگ��ار و ئازاد‬ ‫بكرێ‪ ،‬لە گ��ەران بە دوای حەقیقەتدا زانست‬ ‫لەكوێدا دادەنێین”وەاڵمدانەوەی ئەوە زۆر گرنگە‪.‬‬ ‫لە زانستی پۆزەتیڤیستدا هەندێ بانگەشە هەیە‪،‬‬ ‫پێی وایە كە ئەوەی لە دی ئێن ئەیدا سەلمێنرا‬ ‫یان ئ��ەوەی كە بەچاو بینرا راستە؟ ئەی جێی‬ ‫ڕۆح‪ ،‬هەست و نەست لە كوێی ئەو زانستەدایە‪.‬‬ ‫گرنگترین خاڵ لە كۆنفرانسەكە ئاماژەی پێ كرا‬ ‫لێكدانەوە لەسەر ماركیسیزم بوو‪ .‬لە ماركیسیزمیشدا‬ ‫چەمكی ڕاستە هێلی داریونیزمیانەی پەرەسەندن‪،‬‬ ‫چەمكێكی هەڵەی لێكدانەوەی مێژووە و زانستیش‬ ‫بەپێی ئەو چەمكە بەرهەمهێنراوە‪ .‬وەك ئەوەی‬ ‫دەڵێن مرۆڤایەتی سەرەتا وەك كۆمۆنەی سەرەتایی‬ ‫دوای��ی كۆیالیەتی‪ ،‬دوای��ی فیودالیزم و دوای��ی‬ ‫سەرمایەداری و پاشان سۆسیالیزم و كۆمۆنیزم‬ ‫دێت‪ ،‬پرسیارەكە ئەوەیە كە پێشكەوتوو چیە؟‬ ‫دواكەوتوو چیە؟ پێوەری پێشكەوتن و دواكەوتن‬ ‫چیە‪ ،‬داخۆ ئەوەی پێشكەوتووە چۆن پۆلێن دەكرێ‪.‬‬ ‫مرۆڤایەتی لە ڕووی كرۆنۆلۆژیەوە ئەگەر هەمیشە‬ ‫بەرەو پێشەوە چووە ئەی ئێمەی ژنان بۆ بەرەو‬ ‫دواوە گەڕاوینەتەوە‪ ،‬چی وای كردووە كە پێشتر‬ ‫جەستەی ژن پیرۆز بووە‪ ،‬بەاڵم ئێستا وای لێهاتووە‬ ‫ببێتە كاال‪ ،‬بازرگانی یان بكوژرێ و بكرێتە موڵكی‬ ‫ئەوانی دی‪ .‬بانگەشەی پێشكەوتن لەسەر بنەمای‬ ‫پارچەكردنی حەقیقەت و لە دەستدانی ژن بووە‪.‬‬ ‫زانستگەرایی واتە زانستی مۆنۆپۆلكراو لە‬ ‫الیەن دەسەاڵت و لە بەرژوەندی دەسەاڵتدا‬

‫هەروەها بابەتی لێكدانەوە و شیكاری دەوڵەت‬ ‫یەكێكی تر بوو لە بابەتەكان كە گفتوگۆی لەسەر‬ ‫كرا هەندێ لە بەشداران پێیان وایە كە دەوڵەت‬ ‫وەك ئامێرێكی پێشكەوتوو پێشكەشكراوە‪ ،‬ئەی‬ ‫ئەگەر دەوڵەت لەسەربنەمای زانست دامەزراوە بۆ‬ ‫چینی ژێردەست بوو كەچی كۆمەڵگە كۆیلەكرا‪،‬‬ ‫رەنجی ژن زەوتكرا و وەك نەبوو حیسابی بۆ كرا‪.‬‬ ‫لێكدانەوەكەی ڕۆژدا یڵدرم بەو ئاراستەیەدا بوو‬ ‫كە ئێمەی ژنان دەكرێ بێ دەوڵەت بژین‪ .‬زانستی‬ ‫سەردەست وای كردووە كۆمەڵگەكانی ناچار كردووە‬ ‫باوەڕ بكەن ئەوەی هەیە پێشكەوتنە و دەوڵەت‬ ‫ئامێرێكی پێشكەوتووە‪ .‬بەاڵم لە راستیدا وا نیە؛‬ ‫چونكە بەپێی زانستی سەردەست مامەڵە لەگەڵ ئەو‬ ‫دەزگایە كراوە و بونیاد نراوە و رۆڵەكانی دابەش و‬ ‫پێناسە كردووە‪ .‬لە پێناسەكردنی سۆبژە و ئۆبژە‬ ‫وەك ئەوەی كە هەندێ دەبێ بڕیار بدەن هەندێ‬ ‫پێكی بینن‪ .‬یان سروشت سۆبژە دەبێ و لە پێناوی‬ ‫بەرژوەندی خۆیدا بڕیاری لەسەر دەدات و بەكاردێنێ‪.‬‬ ‫زانستگەرایی واتە زانستی مۆنۆپۆلكراو لە الیەن‬ ‫دەسەاڵت و لە بەرژوەندی دەسەاڵتدا‪ ،‬دابەشكردنی‬ ‫كۆمەڵگەی بەسەر خود و كردە (سۆبژە و ئۆبژە)‬ ‫كردووە و ئەوەش شیوەیەك لە داگیركاری‪ ،‬لەنێوان‬ ‫ژن و پیاو ژن و ژن‪ ،‬لە نێو هەموو میكانیزمەكانی‬ ‫سیستەمدا جێكەوتە ك���ردووە‪ .‬م��ەرج��ە ژن��ان‬ ‫رادیكاالنە رەخنە لە زانست بگرن؛ چونكە لە مێشك‬ ‫و زهنی كۆمەڵگەدا چەمكی هەڵەی جێگیر كردووە‪.‬‬ ‫دەبێ زانست لە ژێر مۆنۆپۆلی دەوڵەت دەربخرێ‪،‬‬ ‫مەبەستمان ئەوە نیە كە لە زانكۆكاندا زانست بەرهەم‬ ‫نەهێنرێ‪ ،‬بەاڵم دەبێ زانست و بەرهەمهێنەرانی‬ ‫زانست لەژێر كۆنترۆل و بەرژوەندی دەوڵەت دەربخرێ‬ ‫و بخرێتە خزمەتی كۆمەڵگە و بۆ كۆمەڵگە بن نەك‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بۆ پاوانخوازی و قازانج و بەرژوەندی توێژێك‪.‬‬ ‫لە كۆنفرانسكە زانست وەك لێگەرینی حەقیقەت‬ ‫پێناسە كرا‪ ،‬حەقیقەتێكی پارچە كراو دەبێ بە‬ ‫تیكۆشانی ئ��ازادی ببینرێتەوە و یەكبخرێتەوە‪،‬‬ ‫هەر تێكۆشانێكی ئ��ازادی بنەمایەكی راست بۆ‬ ‫مامەڵە كردنمان لەگەل زانست نیشاندەدات‪،‬‬ ‫داخۆ حەقیقەت لە كوێ ببینینەوە‪ ،‬لەو جێیەی‬ ‫كە لێمان ون ب��ووە‪ ،‬گ��ەڕان��ەوە بۆ لێكۆڵینەوە‬ ‫ل��ەو م��ێ��ژووەی تێدا لە دەستمانداوە و نهێنی‬ ‫ل��ەوێ��دا ش��اراوەی��ە دەب��ێ ل��ەوێ��دا بیدۆزینەوە‪.‬‬ ‫نوێنەری بزوتنەوەی ژنانی ك��ورد گونول كایا‬ ‫لە وتەكەیدا لە كۆنفرانسی ژنۆلۆژی ڕایگەیاند‬ ‫كە ژنۆلۆژی چارسەری ناكۆكیە بنەڕەتییەكانی‬ ‫م��رۆڤ��ای��ەت��ی��ە و وت��ی‪":‬پ��ێ��وی��س��ت��ی ب��ە ن��وێ‬ ‫بونەوەیەكی ڕیشەیی هەیە‪ ،‬دەبێ هەموو دەزگا‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان سەرلەنوێ پێناسە بكرێتەوە"‪.‬‬ ‫ژنۆلۆژی زانستی ژنە و لە هەمانكاتدا‬ ‫زانستی ژیانە‬ ‫گونول كایا لەو بەشەی لەسەر” ژنۆلۆژی ـ سەرلەنوێ‬ ‫داڕشتنەوەی زانست و ب��ەرو ژیانێكی ئ��ازادی‬ ‫هەرەوەزی”‪ ،‬سەرەتا گونول كایا لەو دانیشتنەدا‬ ‫بە نوێنەرایەتی وەقفی نێونەتەوەیی ئازادی ژن‬ ‫لەسەر” بۆچی ژنۆلۆژی” بابەتەكەی پێشكەشكرد‪.‬‬ ‫كایا رایگەیاند كە ژنۆلۆژی لە تێكۆشانی ئازادی‬ ‫ژنانی كورد دا وەك” داڕشتنی پارادیگمای ژن”‬ ‫دەبینرێ و رایگەیاند كە بزوتنەوەی ژنانی كورد‬ ‫لەسەر رەخ��ن��ەی ب��واری زانستی سەردەستان‬ ‫پێویستی داڕشتنی زانستێكی ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫دەستنیشان ك��رد و خ��ۆی گەیاندۆتە ئاستی‬ ‫پێشنیاركردنی زانستێكی نوێ ئەویش” ژنۆلۆژیە”‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫”ژنۆلۆژی”‪ ،‬یەكەمجار لە الیەن رێبەری گەلی كورد‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجاالنەوە كە لە بەرهەمە فكریەكانی‬ ‫خۆیدا ساڵی (‪)2003‬ەوە نوسیویەتی و دوایین‬ ‫جار لە سۆسیۆلۆژیای ئازدیدا خستیە رۆژەڤەوە‪.‬‬ ‫گونول كایا وتی‪”:‬ژنۆلۆژی وەك پەیڤ بە واتای‬ ‫زانستی ژن دی��ت‪ ”،‬ژن” لە نێو ئ��ەو پەیڤەدا‬ ‫بە زمانی ك��وردی بە وات��ای ژن و ژی��ان دێت‪.‬‬ ‫ژنۆلۆژی زانستی ژنە و لە هەمانكاتدا زانستی‬ ‫ژیانە‪ .‬بە شێوەیەكی ف��راوان هەڵسەنگاندن و‬ ‫چارەسەركردنی رەگەزگەرایی كۆمەاڵیەتی بۆتە‬ ‫ئامانجێكی گرنگ‪ .‬بزوتنەوەی ئازادی ژنانی كورد‬ ‫ژنۆلۆژی وەك چارەسەری ناكۆكیە بنەڕەتیەكانی‬ ‫سەدە دەبینێ‪ .‬ئەو زانستە پێشنیارێكی رادیكاڵە‬ ‫لە بەرامبەر پارادیگما و زهنیەتی پیاوساالری‪.‬‬ ‫گونول كایا رایگەیاند كە زانستی باو نوێنەرایەتی‬ ‫چەمكی نێرساالری دەك��ات و وەه��ا درێ��ژەی بە‬ ‫قسەكانیدا‪":‬زانیاری و زانست بەهۆی سروشتەكەیەوە‬ ‫دەبێ بە شیوەیەكی ئازاد گفتوگۆی لەسەر بكرێ‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتی مرۆڤ لە پەیوەندی زانیاری ـ دەسەاڵتدا‬ ‫دەڕوانێ بەو پێیە هەڵسوكەوت ناكرێ‪ .‬لە خولقاندنی‬ ‫سیاسەت و ئایدۆلۆژیدا” دژبەری ژن و كۆمەلگە”‬ ‫زانست رۆلێكی مەزن دەبینێ‪ .‬زانستە كۆمەاڵیەتیە‬ ‫گشتیەكان راستیە كۆمەاڵیەتیەكانی ژن پەردەپۆش‬ ‫دەكات‪ ،‬رۆلی الوازی بە ژن و و رۆلی چاالك بە‬ ‫پیاو دەدات و بەو رەنگەش بنەماكانی سیستەم‬ ‫قایم دەكات‪ .‬فرانسیس باكۆن كە وەك ئافرینەری‬ ‫زانستی مۆدێرن دەن��اس��رێ لە بۆچونی خۆیدا‬ ‫نیشانمان دەدات كە زانستی مۆدێرن چەند خاوەن‬ ‫تایبەتمەندی رەگەزگەراییە‪ ،‬باكۆن دەلێ‪ ”:‬زانیاری‬ ‫دەسەاڵتدارە” ‪ ،‬ژیری وەك نێر و سروشتیش وەك‬ ‫مێ دەبینێ‪ .‬پۆزەتڤیزم چەمكی زانستە‪ ،‬ئەو‬ ‫زانستەی رەگەزگەرا و الیەنگرە‪ .‬زۆرێك لە بابەتە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫زانستەكانی كۆمەاڵیەتی بەپێی چەمكی دەسەاڵتداری‬ ‫پێناسە دەكات‪ ،‬هەموو زانستەكانی باو هەڵوێستی‬ ‫دژە ژن‪ ،‬دژی سروشتە و لە دژی بندەستەكانە‪.‬‬ ‫دەبێ پەیوەندی نێوان زانست و ئازادی‬ ‫سەرلەنوێ داڕێژرێتەوە‬ ‫گونول كایا رایگەیاند كە لە سەرتاسەری جیهان‬ ‫ژنان زۆر دەستكەوتی گرنگیان هەیە لە ئەنجامی‬ ‫تێكۆشانیاندا و ئامانجی ك��اروب��اری ژنۆلۆژی‪،‬‬ ‫كۆكردنەوەی ئەو خەباتانەیە‪ .‬كایا رایگەیاند بۆ‬ ‫ئەوەی كە سیستەمی زانستی ژن بونیاد بنرێ دەبێ‬ ‫پەیوەندی نیوان رێكخراوەكانی ژنان پەرەی پێ بدرێ‬ ‫و ئەو پەرەتەوازەییەی هەیە وەالوە بنرێ‪ .‬گونول‬ ‫كایا وتی”ژن و هەموو بندەستان بە درێژایی مێژووی‬ ‫مرۆڤایەتی هیزی دیموكراتیخواز و ئازادیخوازن‪،‬‬ ‫بەرخودانێكی مەزنیان ئەنجامداوە‪ ،‬بەاڵم سیستەمی‬ ‫باوی سەردەست كێشەكانی چارەسەر نەكردووە‪.‬‬ ‫هەر بۆ ئەوەش لەگەڵ پەردە هەڵدانەوە لەسەر‬ ‫ئەو چەمكەی دەس��ەاڵت��داری‪ ،‬ژنۆلۆژی دەیەوێ‬ ‫چارەسەری دەستنیشان بكات‪ ،‬دیارە كە تەنیا‬ ‫رەخنە كردن و دەربڕینی بەس نیە؛ بەلكو دەبێ‬ ‫چارەسەری بۆ كێشە هەنوكەییەكان ببینێتەوە‪.‬‬ ‫پێویستە سەرلەنوێ دەزگا‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكان پێناسە بكرێنەوە‬ ‫كایا وتی”گرنگە زان��ی��اری و زانست لە ب��واری‬ ‫كۆمەاڵیەتی دانەبڕێ و نەبێتە دەسەاڵتدار و هەمیشە‬ ‫پەیوەندی لەسەر بنەمای كۆمەاڵیەتی بەهێز بكات‪.‬‬ ‫بەو كۆمەڵگە بوونە” كۆدی كۆیلەداری كە بەسەر ژندا‬ ‫سەپێنراوە” وەالوە دەنرێ‪ .‬ژنۆلۆژی پەیوەندی نێوان‬

‫‪9‬‬

‫راپۆرت‬

‫زانست و ئازادی دادەرێژێ و دەبەستێ‪ .‬بنەماڵەشی‬ ‫لەگەڵدا دەب��ێ هەموو دەزگ��ا كۆمەاڵیەتیەكان‬ ‫سەرلەنوێ پێناسە بكرێنەوە و لە دەوری ئازادی‬ ‫ژن بونیاد بنرێنەوە‪ .‬لە درێژەی قسەكانیدا كایا‬ ‫وتی‪”:‬ئێمە بە زانستی كۆمەاڵیەتی ئەڵتەرناتیڤ‬ ‫دەڵێین سۆسیۆلۆژی ئ��ازادی‪ .‬ژنۆلۆژی بنەمای‬ ‫زانستی كۆمەاڵیەتی بونیاد دەنێ‪ ،‬لەو باوەڕەداین‬ ‫ئەو زانستە” گرێ كوێرەكان”ی (‪ )5‬هەزار ساڵ كە‬ ‫چاوەرێ چارەسەریە بكاتەوە و چارەسەری بكات‪.‬‬ ‫رۆژنامەوان و نوێنەری فیدراسیۆنی دیموكراتی‬ ‫ع��ەل��ەوی��ەك��ان رۆژدا ی��ل��درم ب��اب��ەت��ەك��ەی بە‬ ‫ن��اون��ی��ش��ان��ی”خ��ۆس��ەری م��ی��ت��ۆدۆل��ۆژی ن��وێ و‬ ‫ژن���ۆل���ۆژی” ل��ە پ��رۆس��ەی دوورك���ەوت���ن���ەوەی‬ ‫زان����س����ت ل����ە ك���ۆم���ەل���گ���ە ق���س���ەی ك����رد‪.‬‬ ‫لەسەر بابەتی” دەزگاكان و ئامرازەكانی ژنۆلۆژی” لە‬ ‫الیەن ئەندامی دەستپێشخەری عەبدوڵاڵ ئۆجاالن و‬ ‫ئاشتی بۆ كوردستان هاوین گوینەشەر قسەی كرد‪.‬‬ ‫زەریفە كاراسونگور كاندیدی شارەوانی هاوسەرۆكی‬ ‫بەدەپەی چەولیك باس لە سیستەمی هاوسەرۆكی‬ ‫ك��رد كە لەسەر بنەمای یەكسانی‪ ،‬بەشداری‪،‬‬ ‫ئازادیخوازیە و وتی كارمان لەسەرئەوە كرد كە‬ ‫بیر لە ژن بكرێتەوە لە دەرەوەی چێشتخانە و‬ ‫ماڵ‪ .‬ئێمە نەك بۆ چونە دەس��ەاڵت��داری؛ بەڵكو‬ ‫لە دژی دەسەاڵتداری كار دەكەین‪ ،‬ئێمە تەنیا‬ ‫نامانەوێ كە شارەوانیەكان بگرینە دەست؛ بەڵكو‬ ‫بۆ ئەوەی خزمەتی كۆمەلگەی پێ بكەین دەمانەوێ‬ ‫بچینە شارەوانیەكان‪ .‬ئەگەر مرۆڤ متمانە بە گەل‬ ‫بدات دەتوانێ كار بۆ گەل بكات‪ ،‬ئێمە دەسەاڵت‬ ‫رەت دەكەینەوە و نامانەوێ توشی نەخۆشی‬ ‫دەسەاڵت بین‪ ،‬نامانەوێ وەك تانسۆ چیلەرمان‬ ‫لێ بێ‪ .‬ئێمە ئەنجومەنەكانی ژنانمان دروستكرد و‬ ‫جەسارەتمان لە تیكۆشانمانەوە وەرگرت و ئیستاش‬

‫راپۆرت‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫بەرەو قۆناغیكی نوێی بونیادنانی خۆبەرێوەبەری‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ه��ەن��گ��او دەن��ێ��ی��ن ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی‬ ‫پ��ارادی��گ��م��ای كۆنفیدرالیزمی دیموكراتیدا‪.‬‬ ‫ل��ەو كۆنفرانسەدا ڕێكخراوی گابریال بەشداری‬ ‫ك��رد‪ ،‬رێ��ك��خ��راوی گابرێال ل��ە سالی (‪)١٩٨٤‬‬ ‫دامەزراوە و لە (‪ )40‬رێكخراوەی ژنان پێكهاتووە‬ ‫ك��ە ئەرتەشی ژن��ان��ی فیلپینیش دەگ��رێ��ت��ەوە‪.‬‬ ‫كانسی لۆزانۆ بەناوی رێكخراوەكە وتی گابریال‬ ‫بە فیلیپنی واتا هێزی ژنان‪ ،‬وەك هاوپەیمانێكی‬ ‫نەتەوەیی ژنانە لە دژی دیكتاتۆری مارسۆس‬ ‫هاتە ئ��اراوە‪ )٢٠٠( ،‬ئەندامی هەیە‪ ،‬لە فیلیپین‬ ‫خۆی ریكخستووە و لە چینی ژێرەوەی كۆمەڵگە‬ ‫پێكهاتووە‪ .‬ئامانجیان ئەوەیە گۆرانكاری بكرێ لەو‬ ‫یاسایانەی كە هەالواردنی ڕەگەزی تێدایە‪ .‬جێگا‬ ‫لەناو تەڤگەری دیموكراتیدا دەگرین لە هەشتی‬ ‫مانگی مارت ژنان سەرهەڵدان دەكەن و دەرژێنە‬ ‫شەقامەكان و دەیانەوێ بە یەك دەنگ خەبات بكەن‪.‬‬ ‫لەنێو كۆمەلگەشدا زۆر چاالكی وەك پ��ەروەردە‬ ‫و كاری وشیاركردنەوە دەكەن و زیاترین ژمارەی‬ ‫ژنانیان كارا كردووە لە مەیدانەكانی ژیاندا‪ ،‬تا ئەو‬ ‫ئاستەی دەیانەوێ كە لە هەر بنەماڵەیەك ئەندامێكی‬ ‫گابریال هەبێ‪ .‬باوەڕی وایە كە دەبێ ژنان بپاریزرێن‬ ‫لە توندوتیژی و هاوپشتی لە رێكخراوكانی ژنان‬ ‫وەرگرن بۆ بەرەنگاربونەوە بەتایبەتی ژنانی ئاسیا‪.‬‬ ‫گۆڕانكاری لە زهنیەتی پیاوساالری بە‬ ‫سیستەمی خۆسەر دەبێ‬ ‫ماریا ل��ودۆ لە هەرێـمی كاتاالن لە رێكخراوی‬ ‫گاتامواالوە هاتبوو‪ .‬گاتامواال گروپێكی فێنمستن‬ ‫كار لە سەر رێكخراوی سەربەخۆی ژنان دەكەن لە‬ ‫كاتالۆنیا‪ ،‬لە ئاستی نەتەوەییدا لەگەل رێكخراوكانی‬ ‫تری ژن��ان كار دەك��ەن‪ .‬ماریا ل��ۆدۆ وتی (‪)١٤‬‬ ‫میلیۆنین والتەكەمان داگیركراوە‪ ،‬وەك هەریمێكی‬ ‫ئیسپانیا دەبینرێن‪ ،‬ژن لە قەیرانێكی مەزندا دەژین‪،‬‬ ‫هەریمەكەیان ئارام دیارە‪ ،‬بەاڵم ئیسپانیا لەبەر‬ ‫هەڵوەشاندن دایە‪ ،‬ئەگەر یاسای كورتاج قەبول‬ ‫بكرێ ئەوە دەست لە جەستەشمان وەردەدەن‪،‬‬ ‫سیستەمێكی باوكساالری هەیە ئێمە لەدژی تیكۆشان‬ ‫دەكەین‪ ،‬ئێمە فێمینست ماركیسیستین‪ ،‬گروپی‬ ‫گواتامۆال جیاوازیمان لە نێودایە‪ ،‬دەبێ یەكێتی‬ ‫خۆمان ئاوا بكەین و والتێكی كاتاالنی فێمینیست‬ ‫ئاوا بكەین و ژنان لە ناوەندی سیاسەت بەشداری‬ ‫بكەین؛ چونكە پرسەكانی ئێمە كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫سیاسین و ش��ۆرش لە كاتالۆنیا بێ ژن نابێ‪.‬‬ ‫ئاریا عیسا ئەندامی كۆمیتەی پەیوەندیەكانی‬ ‫دەرەوەی پەیەدەش سەرەتا ساڵوی لەو ژنانە كرد‬ ‫كە پێشەنگی شۆڕشن و وتی ژنان لە سەرەتای‬ ‫شۆرشەوە بە سیستەمی خۆسەری خۆیان رێكخستن‬ ‫كرد بۆ ئەوەی كە مافی خۆیان لە كۆمەلگەیەكی‬ ‫ئازاد فەراهەم بكەن كە زهنیەتی دەسەاڵتدار تێدا‬ ‫حاكم نەبێ و ووتی ژنان دەركیان بەو راستیە‬ ‫ك��ردووە كە سیستەمی باوكساالری بااڵدەستە و‬ ‫لە دژی ئەو زهنیەتە دەستیان بە تێكۆشان كرد‪.‬‬ ‫گۆڕانكاری لە زهنیەتی پیاوساالری بە سیستەمی‬ ‫خۆسەر دەبێ‪ ،‬شۆرش لە رۆژئاوای كوردستان هەر‬ ‫وا نەهاتووە كایەوە؛ بەڵكو كەڵك لە فەلسەفەی‬

‫ئۆجاالن وەرگیراوە و كردەیی كراوە ‪ ،‬ئەو دەلێ‬ ‫شۆڕشی ڕۆژئ��اوا شۆرشی ژنە و دەب��ێ سەرەتا‬ ‫بیر لەوە بكەینەوە كە ئەو شۆرشە چۆن بەرەو‬ ‫پێشەوە بەرین نەك ئەوەی كە داخۆ ئەم شۆرشە‬ ‫كەی كۆتایی دێت‪ .‬لە كوبانی‪ ،‬عەفرین و شارەكانی‬ ‫تر دەزگای مندااڵن‪ ،‬ژنان و بنەماڵەی شەهیدان‬ ‫س��ازك��راوە‪ ،‬ب��ەاڵم ژن��ان ل��ە كاتی كۆچبەریدا‬ ‫ڕووبەرووی توندوتیژی دەبنەوە وەك ماوەیەك لە‬ ‫مەوبەر كچێكی (‪ )١٦‬ساڵی لە باشوری كوردستان‬ ‫دەستدرێژی كرایە سەر یان ڕووبەووی هەڕەشەی‬ ‫كوشتن دەبنەوە‪ .‬بانگەوازیمان لە ژنانی هەموو‬ ‫جیهان هەیە كە پشتگیری لە ژنانی رۆژئاوا بكەن و‬ ‫بەتایبەتی ئەوانەی كە ڕووبەرووی كێشە دەبنەوە‪.‬‬ ‫كۆنفرانسی ژنۆلۆژی كە لە زانكۆی كۆلنی ئەڵمانیا‬ ‫لەژێر ناوی” ژنۆلۆژی‪ ،‬داڕشتنی فكری ڕادیكااڵنەی‬ ‫ژنان” لە دانیشتنی رۆژی سێیەمین و كۆتاییدا‬ ‫سەرۆكی رێكخراوی (‪)WPD‬م��ارگ��ری��ت ئوەن‬ ‫قسەی كرد و وتی‪ )٢٠(":‬ساڵە لەسەر مەسەلەی‬ ‫ك��ورد كار دەك��ەم و باسی رۆل��ی رێبەری گەلی‬ ‫كورد عەبدوڵاڵ ئۆجاالنی لە تێكۆشانی ژندا كرد و‬ ‫رایگەیاند كە لەسەردەمی هاوچەرخ بیر لە رێبەرێكی‬ ‫تر ناكرێتەوە كە هێندەی ئۆجاالن ژنی خستبێتە‬ ‫ناوەندی شۆڕش و تێكۆشان و هزر و فەلسەفەی‬ ‫خۆیەوە‪ .‬غاندی لە مەسەلەی ژندا هێندە باش نەبوو‬ ‫لەنێو ئێمەدا خوشكان لە ئەفریقیای باشوریشەوە‬ ‫هەن‪ .‬واتە رێبەرێك هەیە كە ژنان وەك زیادەیەك‬ ‫لە پەراوێز یان كونجدا نابینێ‪ ،‬بۆ ئەوەش دەبێ‬ ‫كار بۆ ئ��ازادی ئۆجاالن بكەین‪ .‬لە زیندان دایە‬ ‫كە چی باسی ئاشتی دەك��ات‪ ،‬لە كاتێكدا كە‬ ‫ئۆجاالن ئەندازیاری ئاشتیە و لە زینداندا بێ‪،‬‬ ‫چۆن باسی دانوسان بكەین؟ ئازادی بۆ ئۆجاالن‪.‬‬ ‫ئ��وەن وت��ی گفتوگۆەكانی سێ رۆژە جۆشێكی‬ ‫دروست كردووە و ئەو ئەنجامانەی لەم كۆنفرانسەوە‬ ‫هاتۆتە ئاراوە هەفتەی داهاتوە دەیخەینە ئەجێندای‬ ‫كۆبونەوەی نەتەوەیەكگرتووەكانی تایبەت بە ژنان‪.‬‬ ‫هاوكات ئ��وەن وت��ی‪”:‬ل��ەوێ باسی راستی ژن و‬ ‫میتۆدۆلۆژی بكەم‪ ،‬كاتێ لێرە باسی خەیالەكانی ژن‬ ‫كرا منی زۆر خۆشحاڵ كرد‪ ،‬بە شەرمەوە دەلێم من‬ ‫سەرقالم بە حقوقەوە‪ ،‬بۆ بە شەرمەوە؟ لەبەرئەوەی‬ ‫كە حقوق ئەمڕۆ لەژێر كۆنترۆلی پیاودایە‪ ،‬ئەو یاسایانە‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتداری پیاو دروستدەكات و من لە‬ ‫كۆبونەوەی نەتەوەیەكگرتووەكان داوا دەكەم كە ئەو‬ ‫یاسایانە بگۆڕێ‪ .‬ئێمە لە وەها سیستەمێكدا هەموو‬ ‫شتیكمان لەسەر كاغەز نیە‪ ،‬پێویستە ئەنجومەنی‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیەكگرتووەكان كاریگەری لە سەر‬ ‫ئەو ش��ەڕەی سەر ژن��ان هەبێ و ڕایوەستێنێ‪.‬‬ ‫ئوەن لەسەر مەسەلەی گۆڕینی پیاو قسەی كرد‬ ‫و وتی‪”:‬پیویستە ئیمە نیشانی پیاوانی بدەین‬ ‫كە تا مافی ژنان نەدرێ دادوەری بەرقەرار نابێ‪.‬‬ ‫دەبێ پێیان بلێین كە تا ژن ئازاد نەبێ ئەوانیش‬ ‫لە ژێر گوشاردا دەبن‪ .‬دەبێ پیاوان بگۆڕدرێن”‪.‬‬ ‫مارگریت ئوەن؛ لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لەهەموو دەزگا و دامەزراوەكاندا‬ ‫سیستەمی هاوسەرۆكایەتی پەیڕەو‬ ‫دەكرێت‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫مارگریت ئوەن لە درێ��ژەی قسەكانیدا باسی لە‬ ‫سەردانەكەی مانگی كانونی دووەمی بۆ ڕۆژئاوای‬ ‫كوردستان كرد و وتی‪":‬لە رۆژئاوا ئەو مۆدێلەی كە‬ ‫ئۆجاالن پێشبینی كردووە زۆر بەجۆشە و مۆدێلێكی‬ ‫شۆڕشگێڕیە‪ ،‬تاكە مۆدێلە بۆ ئەو واڵتانەی كە‬ ‫شەڕی تێدایە‪ ،‬بەتایبەتی لە قۆناغی شەڕدا و‬ ‫بەشداری ژنان و داڕشتنی یاسا خستویە ناو جۆش‬ ‫و خرۆشەوە‪ .‬ووتیشی‪”:‬كاتێ چومە سەر سنور‬ ‫دەمێك بوو بەهۆكاری سیاسیەوە سنور داخرابوو‪،‬‬ ‫من باسی مەسەلەی ژیۆپۆلەتیك ناكەم‪ ،‬بەاڵم بۆچی‬ ‫دەروازەی سنور دادەخرێ‪ ،‬من تێناگەم بۆ ڕۆژئاوا‬ ‫لە الیەن واڵتەكەی من و زۆر واڵتی تری ئەوروپی‬ ‫دانی پێدا نانرێ‪ .‬هۆكاری چونی من بۆ ڕۆژئاوا‬ ‫لە راستیدا ویستم لە نزیكەوە ئاستی ڕەگەزگەرایی‬ ‫كۆمەاڵیەتی ببینم‪ .‬لە هەموو دەزگا و دامەزراوەكاندا‬ ‫سیستەمی هاوسەرۆكایەتی هەیە‪ .‬لە هەموو جێیەك‬ ‫ناوەندی ژنان هەن‪ ،‬بەاڵم ئەوە بە واتایە نایەت‬ ‫كە ئ��ەوە تاكە ك��اری ژن��ە‪ ،‬ژن��ان هەموو كارێك‬ ‫دەكەن و بە هاوبەشی لەگەڵ پیاواندا كار دەكەن"‪.‬‬ ‫زیاتر لە (‪ )٥‬هەزار مرۆڤی كۆچبەر هەن‪ ،‬زۆریان‬ ‫دەچنە رۆژئ��اوا لەبەرئەوەی كە خۆبەرێوەبەری‬ ‫دیموكراتی لەسەر بنەمای ئازادی بیروڕا و رەگەزیە‪.‬‬ ‫من ئاكادیمیای ژنانم بینی‪ .‬من یەپەگەم بینی‪،‬‬ ‫زۆر سەیرە‪ ،‬من ئەو ژنانەم بینی كە هاوژیان و‬ ‫رۆڵەكانیان ژیانیان لەدەستداوە لە ش��ەڕدا و‬ ‫ئەوان شانازیان بەوەوە دەكرد كە لە هاوژینیان‬ ‫و رۆلەكانیان لە پێناوی ئەواندا لە دەستداوە‬ ‫لە شەڕی دژ بە نوسرەدا‪ ،‬جارێكی تر بە چوار‬ ‫چاو چاوەڕێ ئەوەم جارێكی تر بچمەوە ڕۆژئاوا‪.‬‬ ‫پالتفۆرمی ژنانی رۆژهەاڵتی كوردستان وتارێكیان‬ ‫لە كۆنفرانسەكە خوێندەوە و باسیان لە دۆخی‬ ‫ژن��ان لە ئێران و رۆژهەاڵتی كوردستان كرد و‬ ‫بانگەوازیان لە هەموو ژنان كرد پشتگیری لەو‬ ‫هەڵمەتە بكەن كە لە دژی سێدارە و قڕكرنی‬ ‫ژن��ان��ە ل��ە ئ��ێ��ران ك��ە ل��ە ئاستی نێونەتەوەیی‬ ‫وەگەڕیان خستووە و شایانی باسە كە هەموو‬ ‫ئەندامانی كۆنفرانسكەكە هەڵمەتەكەیان واژۆ كرد‪.‬‬ ‫لە دەقی هەڵمەتەكەدا باسیان لە ئەشكەنجە و‬ ‫سیدارە كرد لە ئێران و وێرای ئاماژە بە ناوی ئەو‬ ‫كەسانەی كە لە سێدارەدراون وەك‪":‬زهە‌را كازمی‪،‬‬ ‫شیرین عەلەم هولی‪ ،‬ندا ئاغا سوڵتانی‪ ،‬پەروانە‬ ‫ئێسكەندەری‪ ،‬نەسرین و شهە‌ال كەعبی‪ ،‬ئەوین‬ ‫عوسمانی‪ ،‬هالە سەحابی‪ ،‬فەرزاد كەمانگەر‪ ،‬فەرهاد‬ ‫وەكیلی‪ ،‬عەلی حەیدەریان‪ ،‬داری��ووش فرووهە‌ر‪،‬‬ ‫حوسین خزری‪ ،‬حەبیبۆاڵ گۆلپەریپوور‪ ،‬ئیحسان‬ ‫فەتاحیان‪ ،‬فەسیح یاسەمەنی‪ ،‬شێركۆ مەعارفی‪،‬‬ ‫حەسەن حكمەت دەمیر و ئێستاش زەینەب‬ ‫جەاللیان لە ژێر ئەشكەنجە و مامەڵەی خراپدا‬ ‫چاوی لە دەستداوە‪ ،‬داوایان كرد كە هەموو ئەوانەی‬ ‫باوەریان بە ئازادی هەیە لە دژی سێدارە و كوشتن‬ ‫راوەستن بەتایبەتی سێدارە و كوشتنی ژنان‪.‬‬ ‫چاوەرێش دەكرێ كە ناوەرۆكی كۆنفرانسەكە‬ ‫بە زنجیرەیەك كۆنفرانس‪ ،‬كۆبونەوە‪ ،‬پانێل‪،‬‬ ‫سیمینار بە جیهان و كوردستان دا باڵو بكرێتەوە‬ ‫و ئ��ەو ژنانەی ل��ەو كۆنفرانسەدا بەشداریان‬ ‫ك��رد ئەركی ئ��ەو ك��اران��ە لە ئەستۆ دەگ��رن‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪11‬‬

‫وتار‬

‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان و نەوەیەكی نوێ‬

‫ن‪ /‬دیار غەریب‬ ‫بیست و سێ ساڵ بەسەر راپەڕینە شكۆدارەكەی‬ ‫كوردستان و دوازدە ساڵیش بەسەر دامەزراندنی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستاندا تێپەڕ‬ ‫دەبێت‪ .‬لەگەڵ ئ��ەوەی سەری رێز و نەوازش‬ ‫بۆ شەهیدان و قوربانیانی راپ��ەڕی��ن‪ ،‬پارتی‬ ‫چارەسەری دیموكراتی كوردستان و سەرجەم‬ ‫گەلی كوردستان و ئازادیخوازان دادەنەوێنم و‬ ‫بەرێزەوە لەحزوریاندا رادەوەس��ت��م‪ .‬دەمەوێت‬ ‫هەڵسەنگاندنێك بۆ تێكۆشانی پارتی چارەسەری‬ ‫دیموكراتی كوردستان و ئەو ڕەوتە سیاسیەی‬ ‫كە ئەم پارتە و كۆمەڵێك رێكخراو و كۆمەڵەی‬ ‫مەدەنی و پیشەیی كاری لەسەر دەكەن‪ ،‬بكەم‪.‬‬ ‫وەكو دەزانرێت پارتی چارەسەری بەردەوامی‬ ‫ئ��ەو ڕەوت���ە فكری و سیاسیەیە ك��ە پارتی‬ ‫ئ���ازادی كوردستان(پاك) لە ساڵی (‪1991‬‬ ‫ـ ‪ )1994‬و یەكێتی ن��ەت��ەوەی��ی دیموكرتی‬ ‫ك��وردس��ت��ان(‪ )YNDK‬لە ساڵی (‪ 1995‬ـ‬ ‫‪ )1999‬و بزاڤی چارەسەری دیموكراتی (‪ 2001‬ـ‬ ‫‪ )2002‬وەكو رێكخراوی سیاسی نوێ لە باشووری‬ ‫كوردستاندا دایانهێناو پەرەیان پێدا‪ ،‬هاوكات‬ ‫ناوەندی چاندی میزۆپۆتامیا لەڕووی فەرهەنگی و‬ ‫هونەرییەوە‪ ،‬رۆژنامەی واڵت و ژیانی ئازاد‪ ،‬گۆڤاری‬ ‫دەسەاڵتی گەل و گۆڤاری"رۆژ" و تەلەڤزیۆنی‬ ‫مەد ل��ەڕووی راگەیاندنەوە‪ ،‬رێكخراوی"یەكێتی‬ ‫ئازادی ژنی كورد(‪ )YAJK‬لەڕووی تێكۆشانی‬ ‫ڕەگ��ەزی��ی��ەوە‪ ،‬یەكێتی خوێندەڤان و الوان��ی‬ ‫واڵتپارێزی كوردستان(‪ )YXLWK‬لە بواری‬ ‫گەنجان و خوێندەڤاناندا گەشەیان پێدا‪ .‬دیارە‬

‫بێجگە لەم رێكخراو و دەزگایانە‪ ،‬دەزگا و رێكخراو‬ ‫و كەسایەتی تریش زۆر ب��وون كە كاریان بۆ‬ ‫بونیادنانی ڕەوتێكی نوێ دەكرد‪ ،‬ڕەوتێكی نوێی‬ ‫فكری و سیاسیان بە پێویستیەكی قۆناخی دوای‬ ‫ڕاپەڕین دەزان��ی‪ .‬دوای (‪ )23‬ساڵ تێپەڕبوون‬ ‫بەسەر دەستپێكردنی تێكۆشانی پارتی ئازادی‬ ‫كوردستان و (‪ )12‬ساڵ تێپەڕبوون بەسەر‬ ‫دام��ەزران��دن��ی پارتی چ��ارەس��ەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان وەك��و میراسگری ئ��ەو خەباتانە‪،‬‬ ‫دەبینین سەرەڕای بڕینی قۆناخی زۆر ناهەموار‪،‬‬ ‫گەشەكردنی بەشێك لەو چەمكانەی كە ئەم پارت‬ ‫و رێكخراوانە لە پێناویدا تێكۆشان‪ ،‬دروستبوونی‬ ‫خۆشەویستی و الیەنگری جەماوەر بۆ ئەو ڕەوتە‬ ‫فكری و سیاسیەی كە ئەم پارتە نوێنەرایەتی‬ ‫دەك��ات‪ ،‬ب��ەاڵم دەبینین هەڵبەزودابەزی زۆر‬ ‫بەخەباتی پ��ارت��ی چ��ارەس��ەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان و ئەم ڕەوت��ەوە هەیە و ئەم پارتە‬ ‫نەیتوانیوە ببێتە خاوەنی پێگەیەكی بەرچاوی‬ ‫رێكخستنی‪ .‬بە پێی ئەو تێكۆشان و قوربانیەی‬ ‫داویەتی‪ ،‬لە سیاسەتی باشووری كوردستاندا‬ ‫نەبۆتە فاكتەرێكی كاریگەر‪ .‬ئەمە لە كاتێكدایە‬ ‫كە دەبینین ئەو چەمك و تێگانەی لەنیوەی‬ ‫دووەمی سەدەی راب��ردووەوە پارتی دیموكرات‬ ‫و یەكێتی نیشتمانی پێشەنگیان دەكرد بەرەو‬ ‫پوكانەوە دەچێت و خۆشیان بەرەو الوازبوون‬ ‫دەچن و پێگەی جەماوەریان كەم دەبێتەوە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا ئەو تێگە و چەمكانەی كە پارتی‬ ‫ئازادی و یەكێتی نەتەوەیی و پارتی چارەسەری‬ ‫دایانهێناو كاریان لەسەر دەكرد‪ ،‬ئەمڕۆ بوونەتە‬ ‫ماڵی جەماوەر و جەماوەر لە دەوری كۆدەبنەوە‪.‬‬

‫بۆ نمونە تێگەی ڕەخنە و فشارخستنە سەر‬ ‫حكومەت‪ ،‬بانگەوازی كردن بۆ پەیڕەوی كردنی‬ ‫سیاسەتی دیموكراتی و نەتەوەیی‪ ،‬داهێنانی‬ ‫راگەیاندنی ناحزبی و رێكخراوەی ناحزبی‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا داكۆكیكردن لە بەها نەتەوەیی و‬ ‫مۆراڵیەكانی جەماوەر بەشێك بوون لەو بەها‬ ‫و پێوەرانە كە تێكۆشەرانی ئەم ڕەوتە قوربانی‬ ‫زۆری��ان لە پێناویدا دا‪ ،‬لەسەر ئەم بەهایانە‬ ‫ڕووب���ەڕووی دەستگیركردن‪ ،‬لەكار دەرك��ردن‪،‬‬ ‫سزای سیاسی و تیرۆربوونەوە‪ ،‬بەاڵم دەبینین‬ ‫بە بەراورد بە قوربانیەكان‪ ،‬پارتی چارەسەری و‬ ‫ئەو رێكخراوانەی نوێنەرایەتی ئەم ڕەوتە دەكەن‬ ‫نەبوونەتە جێگەی كۆبوونەوەی ئەم چەمك و‬ ‫تێگانە‪ .‬رێكخراوی تر لە وێنەی بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫و یەكگرتووی ئیسالمی و كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫لەسەر بنەمای ئەم چەمكانە پەرەدەستێنن و‬ ‫گەشە دەك��ەن‪ .‬دی��ارە ئەمەش گەلێك پرسیار‬ ‫دروست دەكات و پێویستە وەاڵمی بدرێتەوە‪.‬‬ ‫پرسیاری لە وێنەی ئایا ئەو چەمك و بەهایانەی كە‬ ‫پارتی چارەسەری لە پێناویاندا تێكۆشان دەكات‪،‬‬ ‫چەمك و بەهای نەخوازراون؟ ئایا لە باشووری‬ ‫كوردستاندا زەمینە نەڕەخساوە بۆ تەڤگەڕێك كە‬ ‫هەڵگری ئەم خەسڵەتانە بێت؟ ئایا پێشەنگانی‬ ‫ئەم تەڤگەرە پێ نەگەیشتوون و ناتوانن ببنە وەاڵم‬ ‫بۆ داخوازیەكانی جەماوەر؟ یان هۆكاری تر هەیە؟‬ ‫ئەگەر ب��ەوردی سەیری كۆمەڵگای كوردستان‬ ‫بكەین‪ ،‬دەتوانین بڵێین هۆكاری ئەمە ناگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئەوەی كە جەماوەر كراوە نیە بەڕووی ئەو‬ ‫چەمك و بەهایانەی كە پارتی چ��ارەس��ەری‬ ‫دیموكراتی كوردستان لە پێناویدا تێكۆشان دەكات!‬

‫وتار‬

‫‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫هەروەها لەبەر ئەوە نیە كە زەمینەی جەماوەر بۆ‬ ‫تەڤگەرێكی بەمڕەنگە ساز و لەبار نییە! ئەگەر‬ ‫ئەمانە هۆكار بوونایە ئەوا ئەمڕۆ دەبوایە زەمینەی‬ ‫گەڕان بەدوای ئەڵتەرناتیفی پارتی و یەكێتیدا‬ ‫گەشەی نەكردایە‪ ،‬هەروەها دەبوو بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕان و یەكگرتووی ئیسالمی و كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫گەشەیان نەكردایە‪ .‬دەبوایە هاوشێوەی سااڵنی‬ ‫سەرەتای نەوەدەكان جەماوەر كراوە نەبوایە‬ ‫بۆ ڕەخنەكردن لە دەسەاڵتی كوردی‪ .‬دەبوایە‬ ‫رۆژانە داخوازیەكانی جەماوەر روویان لەزیادبوون‬ ‫نەكردایە‪ .‬دەبوایە پشتیوانی ج��ەم��اوەری بۆ‬ ‫تەڤگەڕی گەلەكەمان لەبەشەكانی تری كوردستان‬ ‫گەشەی نەكردایە‪ .‬كاتێك ئەمانە لەئارادا بن‪،‬‬ ‫ئ��ەوە ب��ەوات��ای ئ��ەوە دێ��ت كەئەو چەمكانەی‬ ‫پارتی چارەسەری لەپێناویدا تێكۆشانی كردووە‬ ‫چەمكی خ��وازراون و زەمینەی گەشەكردنیان‬ ‫هەبووە و هەیە‪ .‬هاوكات زەمینەی گەشەكردنی‬ ‫تەڤگەڕێكی نوێش كە بتوانێت نوێنەرایەتی‬ ‫ئەم چەمك و ڕەوت��ە بكات گەشەی ك��ردووە‪.‬‬ ‫واتە ناكرێت ئەمانە وەكو بیانوو باس بكرێن‪.‬‬ ‫كەواتە هۆكاری سەرەكی چیە؟ بێگومان هۆكاری‬ ‫سەرەكی لە ناخی ك��ار و تێكۆشانی پارتی‬ ‫چارەسەری و پێشەنگانیدا شاراوەیە‪ .‬دەكرێت‬ ‫هۆكاری الوەكی تر هەبن‪ ،‬بەاڵم هۆكاری سەرەكی‬ ‫كەموكورتی پێشەنگانی ئەم ڕەوتەیە‪ .‬دیارە‬ ‫كە باسی كەموكورتی پێشەنگانی ئەم ڕەوتە‬ ‫دەكەم‪ ،‬خۆم لە پێشی پێشەوە دادەنێم و گومانم‬ ‫لەوەدا نییە كە ئەگەر پێشەنگایەتیەكی تەواومان‬ ‫بكردایە‪ ،‬ئەوا ئەمڕۆ تێكۆشانی ئێمە لە ئاستێكی‬ ‫تردا دەبوو‪ .‬لێرەشدا دەمەوێت ئاماژە بۆ ئەوە‬ ‫بكەم كە ئەمە بەواتای ئەوە نایەت پێشەنگانی‬ ‫ئەم هێڵە خەباتیان نەكردووە‪ ،‬ماندوو نەبوون‪،‬‬ ‫ئامادەی قوربانی نەبوون‪ ،‬یاخود دڵسۆز نەبوون و‬ ‫گەندەڵ بوون! بەپێچەوانەوە زۆربەی هەرە زۆری‬ ‫بەڕێوەر و ئەندامانی ئەم ڕەوتە لەو كەسانەن‬ ‫كە بەگیانی پێشمەرگانەی كۆن و گەریالییانەی‬ ‫نوێ خەبات دەكەن‪ ،‬ئامادەی هەموو قوربانی و‬

‫ئەو جەماوەرە‬ ‫بەرفراوانەی كە ڕووی‬ ‫لەم بزاڤە كرد لە ڕووی‬ ‫فكری و هەڵوێستەوە‬ ‫بەباشی ئامادە نەكران و پێ‬ ‫نەگەیەندران‪ .‬ئەمەش وای‬ ‫كرد كە بەشێكی زۆری ئەو‬ ‫جەماوەرەبەشێوەیەكی‬ ‫عاتیفی و كاردانەوە مامەڵە‬ ‫لەگەڵ ئەم بارودۆخەدا بكەن‬ ‫و نەتوانن خوێندنەوەی‬ ‫بابەتی بۆ بارودۆخەكە بكەن‬ ‫و بەرگەی پێشهاتەكان بگرن‬

‫زەحمەتیەك بوون و ئێستاش ئامادەن و هیچ‬ ‫كاتێك دوای دەسكەوت و داخوازی تاكەكەسی‬ ‫نەكەوتوون‪ ،‬بەاڵم هەتا ئێستاش سەرنەكەوتوون‪.‬‬ ‫ئەمەش بەرپرسان و ئەندامانی ئ��ەم ڕەوت��ە‬ ‫دەخاتە بەردەم بەرپرسیارێتیەكی مێژووییەوە‪.‬‬ ‫ئەویش لەو پرسەوە دەست پێ دەكات كە ئایا‬ ‫ئەم ڕەوتە دەخوازێت سەربكەوێت؟ یان تەنیا‬ ‫دەخوازێت وەكو ڕەوتێكی الوەكی و كەم كاریگەر‬ ‫خەبات بكات و ب��ەردەوام��ی بەژیانی سیاسی‬ ‫خۆی بدات؟ گومانی تێدا نییە كەسێك بە باشی‬ ‫لەم ڕەوت��ەدا خۆی گۆش كردبێت ئەوا بێجگە‬ ‫لە سەركەوتن‪ ،‬هیچ شتێكی تر پەسند ناكات‪.‬‬ ‫ئەمەش وای لێ دەكات لە هۆكارەكانی ئەنجام‬ ‫نەگرتن و پێداویستیەكانی سەركەوتن بگەڕێت؛‬ ‫چونكە لەم رێگەیەوە دەكرێت نەخۆشیەكان‬ ‫دیاری بكرێن و چارەسەریشیان بۆ پەیدا بكرێت‪.‬‬ ‫ئەمەش وادەك���ات م��رۆڤ لە بەرامبەر ئەركە‬ ‫مێژوویی و كۆمەاڵیەتیەكانیدا سەركەوتوو بێت‪.‬‬ ‫لەم گۆشەنیگایەوە سەیری رابردووی خەباتی ئەم‬ ‫ڕەوتە بكەین‪ ،‬دەكرێت بڵێین لە سااڵنی (‪ 1991‬ـ‬ ‫‪)1994‬دا زەمینەی گۆڕانكاری لە چەمكی سیاسی‬ ‫سەركردایەتی نەریتی كورددا بەتەواوی ڕەخساو‬ ‫نەبوو‪ ،‬چونكە لەو كاتەدا جەماوەر تازە لە چنگی‬ ‫بەعس رزگاری ببوو‪ ،‬چەمكی تێكۆشان لە دژی‬ ‫بەعس لەسەروو هەموو چەمك و خولیایەكەوە‬ ‫بوو‪ ،‬پارتی و یەكێتیش لە الیەنی بەشی زۆری‬ ‫ج��ەم��اوەری كوردستانەوە نوێنەرایەتی ئەو‬ ‫تێكۆشانەیان دەك��رد‪ ،‬ئەمەش وایكردبوو كە‬ ‫جەماوەر زۆر گرنگی بە بوارەكانی تری تێكۆشان‬ ‫نەدات و چاوی خۆی لە ئاستی كەموكورتیەكانی‬ ‫پارتی و یەكێتیشدا دەنوقاند‪ .‬هاوكاتی ئەمە گیانی‬ ‫تێكۆشان و بەرەنگاربوونەوە و داخوازیە نەتەوەیی‬ ‫و كۆمەاڵیەتیەكانی جەماوەری كوردستان لە‬ ‫ئاستێكی بەرزدا بوو‪ ،‬هێشتا داخوازی تاكەكەسی‬ ‫و گروپ و توێژەكان ئەوەندە گەشەی نەكردبوو‪.‬‬ ‫هەر ئەمانە بوون فشاریان لەسەر پارت و الیەنە‬ ‫سیاسیەكان دروست دەكرد و دەبوونە پێوەر‪،‬‬ ‫بەاڵم لەمەشدا جەماوەر زیاتر چاوی لە پارتی‬ ‫و یەكێتی بوو‪ .‬هەربۆیە خەبات و تێكۆشانی‬ ‫پارت و رێكخراوەكانی تر‪ ،‬یاخود ڕەوتێكی تر زۆر‬ ‫سەرنجی جەماوەری رانەدەكێشا‪ ،‬یان كاریگەری‬ ‫زۆر فراوان نەدەبوو‪ ،‬بەڵكو سنووردار دەبوو‪.‬‬ ‫ئەمەش ئەركی ئەو ڕەوت و رێكخراوانەی تری‬ ‫قورس دەكرد‪ .‬بەتایبەتی رێكخراوی نوێ ئەركی‬ ‫سەرەكی دەبووە ئامادەكردنی كادیری پێشەنگ و‬ ‫خۆ تاودان بۆ ئایندە‪ ،‬نەك خۆ خەریك كردن بە‬ ‫كاری ترەوە‪ ،‬كە لەو كاتەدا دەبوونە كاری الوەكی‪.‬‬ ‫دیارە لەو قۆناخەدا پارتی ئازادی و رێكخراوەكانی‬ ‫تری ئەم ڕەوتە تاڕادەیەك هەستیان بەم بوارە كرد‬ ‫و گرنگیان پێدا‪ .‬هەر ئەمەش وایكرد كە لەنێوان‬ ‫سااڵنی (‪ 1991‬ـ ‪)1994‬دا زەمینەی پێشەنگایەتی‬ ‫بۆ داهاتوو ئامادە بكەن‪ .‬لێرەدا دەبێت ئاماژە بۆ‬ ‫ئەوەش بكەین كە بەهۆی زەمینە سازنەبوونی‬ ‫ناو جەماوەر بەگشتی و پێداگیری پارتی ئازادی‬ ‫لەسەر پرەنسیپی تێكۆشان و ڕەخنەگرتن و‬ ‫گەڕان بەدوای چارەسەری نوێدا‪ ،‬ببونە هۆكاری‬ ‫ئەوەی كە دەسەاڵت لەو سەردەمەدا پارتی ئازادی‬ ‫وەكو نەیاری دەسكەوتەكانی گەلەكەمان و خۆشی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫وەكو پارێزەری دەسكەوتەكان نیشان بدات‪.‬‬ ‫واتە دەكرێت بڵێین ئەگەر كەموكورتیش هەبێت‬ ‫هەتا ئاستێك لەو كاتەدا كار لەسەر پێداویستیە‬ ‫سەرەكیەكانی خەباتكرا‪ .‬هەر ئەمەش زەمینەی بۆ‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستان دروست‬ ‫كرد‪ .‬واتە دەكرێت ئەو قۆناخە وەكو سەرەتای‬ ‫قۆناخی ئایدیۆلۆژی ئەم ڕەوتە بەناو بكەین‪.‬‬ ‫قۆناخی (‪ 1995‬ـ ‪ )2000‬كە یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتی ك��وردس��ت��ان م��ۆرك��ی خ��ۆی لێدا‪،‬‬ ‫زەمینەیەكی نوێ لە ناو جەماوەردا خولقاند‪.‬‬ ‫ش��ەڕی ناوخۆ‪ ،‬نەبوونی ئیدارەیەكی دادوەر‪،‬‬ ‫دەستێوەردانی دەرەكی بۆ هەرێم و هەبوونی دوو‬ ‫ئابڵوقەی ئابووری‪ ،‬بوونە هۆكاری ئەوەی ئیتر‬ ‫ناڕەزایی جەماوەر هەڵكشێت و ئەو تێكۆشانەی‬ ‫كە ئەم ڕەوتەش ئەنجامی دابوو لە رابردووداو ئەو‬ ‫پێشكەوتنانەی تەڤگەڕی ئاپۆچی لە سەرئاستی‬ ‫جیهان بەدەستی هێنابوون‪ ،‬بوونە هۆكاری ئەوەی‬ ‫كە كرانەوەیەكی مەزنی جەماوەری بەڕووی ئەم‬ ‫ڕەوتەدا دروست ببێت‪ .‬هەر ئەمەش وایكرد كە‬ ‫بەهەزاران كەس ڕوو لەم ڕەوتە بكەن‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ئەنجامدا ئەم ڕەوتە نەیتوانی ڕەوتی سیاسی لە‬ ‫هەرێمدا بگۆڕێت‪ .‬دیارە ئەو قۆناخە كاریگەرییەكی‬ ‫نەرێنی لەسەر خەباتی ئەم ڕەوتە كرد و هەتا‬ ‫ئێستاش بەتەواوی نەتوانراوە كاریگەریەكانی‬ ‫تێپەڕ بكرێت‪ .‬هۆكاری ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی كە لە الیەنی پێشەنگانی ئەم بزاڤەوە‬ ‫ئەم ڕەوشە بەباشی هەڵنەسەنگێندراوە یا خود‬ ‫هەڵسەنگێندرابێتیش تێپەڕ نەكراوە‪ .‬هەربۆیە‬ ‫پێویستە بەباشی ئەم قۆناخە هەڵبسەنگێندرێت‪.‬‬ ‫ل��ێ��رەدا دەخ���وازم ب��ە ك��ورت��ی پەنجە بخەمە‬ ‫س��ەر هەندێك ه��ۆك��اری ئ��ەم سەرنەكەوتنە‪.‬‬ ‫یەكەم؛ دەكرێت ئەو قۆناخەی تێكۆشانی ئەم‬ ‫ڕەوت��ە وەكو قۆناخی گەیشتن بە تەڤگەڕێكی‬ ‫سیاسی بەناو بكەین؛ چونكە زەمینەی بابەتی بۆ‬ ‫ئەم هەنگاوە لەباربوو‪ ،‬بەاڵم بەڕێوەبەرێتی ئەم‬ ‫تەڤگەڕە لەو كاتەدا پێویستیەكانی هەنگاوێكی‬ ‫بەمڕەنگەیان دابین نەكرد‪ .‬ئەویش لەپێش‬ ‫هەموویەوە ئامادە نەكردنی كادیری پێشەنگ و‬ ‫پسپۆڕ بوو بۆ هەستان بەو ئەركە‪ .‬لە جێگەی‬ ‫ئەمە خۆی وەكو خەباتێكی تەواوكەری خەباتی‬ ‫پەكەكە بینی و پشتیوان ب��وو بۆ تەڤگەڕی‬ ‫نەتەوەیی پەكەكە‪ .‬دەكرێت بڵێین لە هەنگاوی‬ ‫پشتیوانی كردنی پەكەكەدا وەكو خەباتێكی‬ ‫نەتەوەیی سەركەوتوو ب��وو‪ ،‬ب��ەاڵم لە ئەركی‬ ‫خۆ ئامادەكردن بۆ وەاڵمدانەوەی ئەو بۆشاییە‬ ‫سیاسیەی لە باشووردا هەبوو سەرنەكەوت و‬ ‫ئەمەش هۆكارێك بوو بۆ ئەوەی كە جەماوەر هەتا‬ ‫دوایی نەتوانێت خۆی لەناو ئەم ڕەوتەدا ببینێتەوە‪.‬‬ ‫دووەم؛ ئەو جەماوەرە بەرفراوانەی كە ڕووی لەم‬ ‫بزاڤە كرد لە ڕووی فكری و هەڵوێستەوە بەباشی‬ ‫ئامادە نەكران و پێ نەگەیەندران‪ .‬ئەمەش وای‬ ‫كرد كە بەشێكی زۆری ئەو جەماوەرە بەشێوەیەكی‬ ‫عاتیفی و كاردانەوە مامەڵە لەگەڵ ئەم بارودۆخەدا‬ ‫بكەن و نەتوانن خ��وێ��ن��دن��ەوەی بابەتی بۆ‬ ‫بارودۆخەكە بكەن و بەرگەی پێشهاتەكان بگرن‪.‬‬ ‫سێیەم؛ كەم تەگبیری بەرامبەر ئەو دژایەتیەی كە‬ ‫لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بەرامبەر ئەم چەمكە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫نوێیەی سیاسەتی ك��وردی بەڕێوە دەب��راو لە‬ ‫الیەنی دەسەاڵتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستانیشەوە لەسەر ئاستی‬ ‫ناوخۆیی پراكتیزە دەكرا‪ ،‬هۆكارێكی تری نەبوونە‬ ‫وەاڵمی ئەم ڕەوتە بوو؛ چونكە ئەم دژایەتیە‬ ‫گورزێكی مەزنی لە پێشەنگی ئەم ڕەوتەدا‪ .‬ئەوە‬ ‫بوو دكتۆر سیروان كە رۆڵێكی بەرچاوی هەبوو‬ ‫لە پێشەنگایەتیدا‪ ،‬لە كردەوەیەكی شەرمنانەی‬ ‫هێزەكانی پارتیدا لە (‪)1996-10-4‬دا شەهید‬ ‫ك��را‪ .‬دوات��ری��ش هێزەكانی پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان لەبەهاری (‪)1997‬دا هێرشیان كردە‬ ‫سەر بنكە و بارەگاكانی یەكێتی نەتەوەیی و ئەو‬ ‫دەزگا و رێكخراوانەی كە لەسەر ئەم ڕەوتەدا‬ ‫خەباتیان دەك��رد و ژمارەیەكی زۆر كادیری‬ ‫بەتوانای ئەم ڕەوتەیان شەهید و بێ سەرو شوێن‬ ‫كرد‪ ،‬كە خۆی لە نزیكەی (‪ )100‬كادیر دەدا‪.‬‬ ‫ئەمەش گورزێكی مەزن بوو بۆ ئەم تەڤگەڕە و‬ ‫نەدەتوانرا بە ئاسانی و لە ماوەیەكی كەمدا پڕ‬ ‫بكرێتەوە‪ .‬واتە پێشەنگانی ئەم تەڤگەڕە بەوردی‬ ‫پێداویستی تەڤگەڕێكی نوێیان دەستنیشان‬ ‫ن��ەك��ردب��وو‪ ،‬بەپێی ئ���ەوەش خ��ۆی��ان ئامادە‬ ‫نەكردبوو‪ ،‬هەرچەندە بانگەشەی چەمكی نوێی‬ ‫ژیانی و سیاسیان دەكرد‪ ،‬هاوشێوەی تەڤگەڕێكی‬ ‫ئاسایی هەڵسوكەوتیان دەك��رد‪ ،‬ئەمەش بووە‬ ‫هۆكارێكی ت��ر ك��ە گ���ورزی ل��ەم ت��ەڤ��گ��ەڕەدا‪.‬‬ ‫چ��وارەم؛ بەگشتی بەڕێوەبەرێتی ئەم تەڤگەڕە‬ ‫لەڕووی سیاسیەوە نەیتوانی هاوسەنگی لە نێوان‬ ‫ئەركە دیموكراتی و خۆجێیەكانیدا دروست بكات‪.‬‬ ‫هاوكات نەیتوانی لەبەرامبەر ئەو هێرشانەی‬ ‫دەكرێتە سەری بەتەگبیر بێت و لە جێگیركردنی‬ ‫چەمكی فكری و سیاسی خۆشیدا سەركەوتنی‬ ‫تەواوەتی بەدەست نەهێنا‪ ،‬بەگشتی دەكرێت‬ ‫بڵێین لە پێگەیاندنی نەوەیەكی نوێی سیاسیدا كە‬ ‫بتوانێت نوێنەرایەتی ئەو بیرە سیاسیە بكات‪ ،‬كە‬ ‫كاری لەسەر دەكات بەتەواوی ئەنجامی نەگرت‪.‬‬ ‫هەرچەندە ئ��ەم بابەتانە لە قۆناخی بزاڤی‬ ‫چارەسەری و پارتی چارەسەریدا‪ ،‬واتە لە (‪2001‬‬ ‫ـ ‪)2002‬دا هەڵسەنگێندرا‪ ،‬بەاڵم ئەگەر قۆناخی‬ ‫دوای دامەزراندنی پارتی چارەسەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان هەڵبسەنگێنین‪ ،‬دەبینین بەشێكی‬ ‫ئەو كەموكورتیانە دووب��ارە بوونەوە‪ ،‬هاوكاتی‬ ‫ئەمە بارودۆخی هەرێمی كوردستان گۆڕانكاری‬ ‫بەسەردا هات و هاوكاتی كاردانەوە بەرامبەر‬ ‫بەسیاسەتەكانی دەسەاڵتی كوردی و گەشەكردنی‬ ‫مەیلی نەتەوەییبوون‪ ،‬كاریگەریەكانی سیستەمی‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداری لەسەر كەسایەتی‬ ‫كۆمەڵگای لە هەڵكشاندا بوو‪ ،‬ئەمەش لەگەڵ خۆیدا‬ ‫لەجێگەی نیشتمانپەروەری و چەمكی تێكۆشان‪،‬‬ ‫هەستی نەتەوەگەرایی و داخوازیە شەخسیەكانی‬ ‫تاك و كۆمەڵگای پەرە پێدا‪ .‬پارتی چارەسەری‬ ‫و بەڕێوەبەرێتی ئەم پارتە بەباشی لە بواری‬ ‫كرداریدا وەاڵمی ئەم كەشوهەوایەشی نەدایەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش وای كرد كە لە جێگەی دروستبوونی‬ ‫نەوەیەكی نوێی سیاسی‪ ،‬پارچەبوون لەنەوەی‬ ‫كۆنی سیاسیدا دروس��ت ببێت و بەشێك لەو‬ ‫نەوەیە خواستیان ئەو ئەتمۆسفێرە نوێیە بكەنە‬ ‫بنەمای بەردەوامیدان بەژیانی سیاسی خۆیان‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫ئێستا لە قۆناخێكداین پێنج پارتی لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا دەنگی زۆری��ن��ەی جەماوەریان‬ ‫بەدەستهێناوە(بێگومان جەماوەری كوردستان‬ ‫زۆربەی دەزانن تاچەندە ئەو رێژەیە گوزارە لە‬ ‫راستی دەك��ات! لەبەر ئەمە لەسەر ئەوە قسە‬ ‫ناكەم؛ بەڵكو لەسەر دەرئەنجامەكان قسە‬ ‫دەك��ەم)‪ ،‬جەماوەریش تاڕادەیەك چاوەڕوانیان‬ ‫لەو هێزانە هەیە كە كێشەكانیان بۆ چارەسەر‬ ‫بكەن‪ .‬هاوكاتی ئەمە كەسانێكیش هەن پێیان‬ ‫وایە ئەوە پارتی چارەسەری و ڕەوتەكەیەتی‬ ‫دەت��وان��ن سەردەمێكی ن��وێ دەس��ت پێبكەن‪،‬‬ ‫نەك ئەو نەوە سیاسیەی كە لە نیوەی دووەمی‬ ‫س��ەدەی راب����ردووەوە سەركردایەتی سیاسی‬ ‫دەكات لە هەرێمی كوردستاندا‪ .‬هۆكاری ئەمەش‬ ‫دەگێڕنەوە بۆ ئ��ەوەی كە گۆڕانكاری ریشەیی‬ ‫ن��ەوەی نوێی پێویستە‪ .‬هاوكات پێیان وایە‬ ‫نەوەی كۆن لە باشترین حاڵەتدا لە پینەكردن‬ ‫زیاتر ناتوانێت گۆڕانكاری ئەنجام بدات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پ��ارت��ی چ��ارەس��ەری��ش دەخ��ەن��ە ب���ەردەم ئەو‬ ‫پرسەوە كە ئایا ئامادەیە ببێتە وەاڵم و ئەو‬ ‫نەوە نوێیە بەتەواوی لە خۆیدا دروست بكات؟‬ ‫گومانی تێدا نییە ل��ە ئێستاوە س��ەرەت��ای‬ ‫پێداویستیەكانی پارتی چارەسەری و ڕەوتە‬ ‫نوێیەكەی بەئاشكرا دی��ارە؛ چونكە پرۆسەی‬ ‫دروستكردنی حكومەت كە پێنج مانگ بەسەر‬ ‫هەڵبژاردندا تێپەڕی و ئەنجام نەگیرا‪ .‬ئەو‬ ‫پەرلەمانەی كە هیوایەكی گەورەی الی جەماوەر‬ ‫دروس��ت كردبوو‪ ،‬لە ئێستاوە سەلماندی كە‬ ‫شتێكی جیاوازی لە پەرلەمانەكانی رابردووی پێ‬ ‫نییە و جاران لە ژێر سێبەری دوو پارتیدا بوو‬ ‫ئێستا لە ژێر سێبەری پێنج پارتدایە‪ .‬ئەمەش‬ ‫تەنیا جموجۆڵەكەی خاو دەكاتەوە‪ ،‬نەك شتێكی‬ ‫تر‪ ،‬ئەمەشمان لەم پێنج مانگەدا بەئاشكرا‬ ‫بینی‪ .‬ئەمەش بەشێك لەو تێڕوانینانە پشتڕاست‬ ‫دەكاتەوە كە پێیان وایە ئەم نەوە سیاسیە شتێكی‬ ‫نوێی پێ نیە‪ .‬لەگەڵ ئەمانەدا لەسەر ئاستی ئێراق‬ ‫و ناوچەكە بەهۆی ئەو سیاسەتەی كە حكومەتی‬ ‫هەرێم بە پێشەنگایەتی پارتی دیموكرات بەڕێوەی‬ ‫بردووە و ئێستاش دەخوازێت بیسەپێنێت بەسەر‬ ‫الیەنەكانی تر و گەلی كوردستاندا‪ ،‬كەوتۆتە ناو‬ ‫قەیرانێكی سیاسیەوە‪ ،‬ئەمەش بابەتێكی ترە كە‬ ‫زۆر كەسی بردۆتە ئەو قەناعەتەی كە نەوەیەكی‬ ‫نوێی سیاسی پێویستە‪ .‬لەبەرامبەر ئەمانەدا‬ ‫ئەو سەركەوتنانەی گەلەكەمان بە پێشەنگایەتی‬ ‫پەكەكە و پەیەدە لە باكورو رۆژئاوا بەدەستیان‬ ‫هێناوە‪ ،‬ئەو هیوایە الی جەماوەر مەزن دەكات‬ ‫كە پارتی چارەسەری یاخود ئەم ڕەوتە فكری‬ ‫و سیاسیە بتوانێت پێشەنگایەتی ئەم قۆناخە‬ ‫بكات‪ .‬گرنگە كە پارتی چارەسەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان و هەموو ئەو كەسانەی خۆیان بەرامبەر‬ ‫كۆمەڵگا بەرپرسیار دەبینن‪ ،‬بەرپرسیارانە‬ ‫هەڵسوكەوت بكەن و ئەم قۆناخە بكەنە قۆناخی‬ ‫چارەسەری دیموكراتیانەی كێشەكان و رێگا بە‬ ‫خۆدووبارەكردنەوە نەدەن‪ ،‬بۆ ئەمەش لەڕووی‬ ‫فكری‪ ،‬ژیانی‪ ،‬چەمكی تێكۆشان و سیاسەتەوە‬ ‫نوێگەری خۆیان نیشان بدەن و لەسەر بنەمای‬ ‫جیاوازیەكانیان وەاڵم��ی كۆمەڵگا بدەنەوە‪.‬‬ ‫‪2014 – 2- 23‬‬

‫‪13‬‬

‫وتار‬

‫گرنگە كە پارتی‬ ‫چارەسەریدیموكراتی‬ ‫كوردستان و هەموو ئەو‬ ‫كەسانەی خۆیان بەرامبەر‬ ‫كۆمەڵگابەرپرسیاردەبینن‪،‬‬ ‫بەرپرسیارانەهەڵسوكەوت‬ ‫بكەن و ئەم قۆناخە بكەنە‬ ‫قۆناخیچارەسەری‬ ‫دیموكراتیانەیكێشەكانو‬ ‫رێگا بە خۆدووبارەكردنەوە‬ ‫نەدەن‪ ،‬بۆ ئەمەش لەڕووی‬ ‫فكری‪ ،‬ژیانی‪ ،‬چەمكی‬ ‫تێكۆشان و سیاسەتەوە‬ ‫نوێگەری خۆیان نیشان‬ ‫بدەن و لەسەر بنەمای‬ ‫جیاوازیەكانیانوەاڵمی‬ ‫كۆمەڵگابدەنەوە‬ ‫‪..........‬‬ ‫گومانی تێدا نییە لە ئێستاوە‬ ‫سەرەتایپێداویستیەكانی‬ ‫پارتی چارەسەری و‬ ‫ڕەوتە نوێیەكەی بەئاشكرا‬ ‫دیارە؛ چونكە پرۆسەی‬ ‫دروستكردنیحكومەت‬ ‫كە پێنج مانگ بەسەر‬ ‫هەڵبژاردنداتێپەڕی‬ ‫و ئەنجام نەگیرا‪ .‬ئەو‬ ‫پەرلەمانەی كە هیوایەكی‬ ‫گەورەی الی جەماوەر‬ ‫دروست كردبوو‪ ،‬لە ئێستاوە‬ ‫سەلماندی كە شتێكی‬ ‫جیاوازی لە پەرلەمانەكانی‬ ‫رابردووی پێ نییە و جاران‬ ‫لە ژێر سێبەری دوو پارتیدا‬ ‫بوو ئێستا لە ژێر سێبەری‬ ‫پێنج پارتدایە‪ .‬ئەمەش‬ ‫تەنیا جموجۆڵەكەی خاو‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬نەك شتێكی تر‪،‬‬ ‫ئەمەشمان لەم پێنج مانگەدا‬ ‫بەئاشكرا بینی‪ .‬ئەمەش‬ ‫بەشێكلەوتێڕوانینانە‬ ‫پشتڕاست دەكاتەوە كە‬ ‫پێیان وایە ئەم نەوە سیاسیە‬ ‫شتێكی نوێی پێ نیە‬

‫چاوپێكەوتن ‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫"پێویستە رێگەنەدەین هیچ كەس و الیەنێك پرسە نەتەوەییەكان بۆبەرژەوەندی حزبی بەكاربهێنن"‬

‫د‪.‬كامەران بەرواری‪ :‬سیستەمی كانتۆنەكان باشترین سیستەمی بەدیلە‬ ‫د‪.‬كامەران ب��ەرواری‪ ،‬ئەندامی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی و مامۆستای زانكۆی دهۆك‪،‬‬ ‫لەم چاوپێكەوتنەی گۆڤاری (رۆژی واڵت)‬ ‫ب��اس لە چۆنێتی دروستبوونی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی و گرنگی كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫دەكات‪ ،‬هەروەها باس لەو سیستەمەش‬ ‫دەك���ات ك��ە ئێستادا ب��ۆ ب��ەڕێ��وەب��ردن��ی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان دانراوە‪...‬‬

‫ئا‪ /‬ماردین پێنجوێنی‬ ‫* گرنگییەكانی دروس��ت��ب��ون��ی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی چین؟‬ ‫ـ یەكەم؛ پەیڕەوكردنی ستراتیژیەكی دیموكراتی‬ ‫بەرێگەی ئافراندنی سیستەمێكی دیموكراتی‬ ‫كوردەكان‪ ،‬بەبێ سیستەمێكی دیموكراتی ناتوانن‬ ‫بگەنە ئامانج‪ ،‬ئەوقەیرانەی ئیستا لە باشوری‬ ‫كوردستان هەیە بێگومان نەبونی سەركردەیەكی‬ ‫دیموكراتە‪ ،‬نەبونی سیستەمیكی دیموكراسیە‬ ‫بۆیە پێویستمان بە سیستەمێكی دیموكراسی و‬ ‫سەركردەیەكی دیموكرات هەیە‪.‬‬ ‫دووەم؛ كورد پێویستە هەڵەكانی مێژوو لەبەرچاو‬ ‫بگرێت‪ ،‬لەسەر هەڵە مێژوویەكانی خۆی راوەستە‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬ه��ەرچ��ەن��دە حیزبە كوردستانیەكان‬ ‫ب��ەداخ��ەوە ئ��ەم خاڵەیان العەیبە و ئامادەی‬ ‫ئەوەنین هەڵەكانیان لە كۆنفرانس و كۆنگرەدا بۆ‬ ‫رای گشتی بخەنەڕوو‪ ،‬بۆیە ئەمانە مێژووی كورد‬ ‫ناناسن و مێژووی خۆشیان دووبارە دەبێتەوە‪.‬‬ ‫سێیەم؛ پێویستە كورد مێژووی هەموو شۆڕشەكانی‬ ‫كورد و هەموو پارتە سیاسیەكانی كورد بەئاشكرا‬ ‫بنوسێتەوە؛ چونكە مێژووی كورد چەواشەكراوە‬ ‫هەندێكەس هەن جاشن‪ ،‬خائینن و خۆفرۆشن و‬ ‫پیاوی ئەم دەوڵەت و ئەودەوڵەتن‪ ،‬هیچ درێغییەكیان‬ ‫نەكردوە لە هاوكاریكردنی دوژمنان‪ ،‬بەاڵم ئێستا‬ ‫بەشۆڕشگێڕ و تێكۆشەر و نەتەوەیی دەناسرێن!!‪.‬‬ ‫چوارەم؛ پێویستە هەموو كوردەكان لەهەرجێگایەك‬ ‫ه��ەن بەگشتی خ��ۆی��ان بەرێكخستن بكەن‪.‬‬ ‫پێویستە حیزب و الیەنەكان هەمویان خۆیان‬ ‫بەرێكخستن بكەن ئەم رێكخستنەش بۆ ئامانجێكی‬ ‫گ��ەورەت��رە كە یەكێتی نەتەوەی كوردستانە‪.‬‬ ‫پێنجەم؛ تا ئێستا كوردەكان پەیامێكی ئاشكرایان‬ ‫نیە ن��ە ب��ۆ دەوڵ��ەت��ە هەرێمییەكان و نەش‬ ‫بۆجیهان‪ .‬پێویستە ك��ورد خ��اوەن پرۆژەیەكی‬ ‫ستراتیژی زۆر ئاشكرابێت‪ ،‬ئایا ك��وردەك��ان‬ ‫بەگشتی لەهەر چوارپارچەی كوردستان چی‬ ‫دەخوازن؟ ئۆتۆنۆمی؟ خودموختاری؟ فیدراڵی؟‬ ‫ك��ۆن��ف��ی��دڕاڵ��ی؟ س��ەرب��ەخ��ۆی��ی؟ دەوڵەتێكی‬ ‫چوارپارچە؟ دەوڵەتێكی یەكگرتوو؟ ئیمپراتۆریەك‬ ‫دروستدەكەن؟ دەوڵەتێكی مەلیكی؟ دەوڵەتێكی‬ ‫عەشایەری؟ و‪ ...‬هتد‪ .‬پێویستە ئەمە بۆرای‬ ‫گشتی ئاشكراببێت‪ ،‬كاتێك ئێمە دەڵێین‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتیمان دەوێ��ت ئیدی‬

‫بۆ جیهان روون���ە ك��وردەك��ان چیان دەوێ��ت‪.‬‬ ‫شەشەم؛ هەندێك لەو حزب و كەسانەی باس لە‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی و بەستنی كۆنفرانس و كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی دەك��ەن‪ ،‬لە هەمانكاتدا حەز دەكەن‬ ‫ئەو كۆنگرەیە بكەوێتە ژێر دەستی خۆیانەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش كارێكی هەڵەیە‪ ،‬پێویستە ئێمە وەك‬ ‫جەماوەر رێگە بەهیچ كەس و الیەنێك نەدەین لە‬ ‫كوردستانی گەورەدا كە كورد و كوردستان و پرسە‬ ‫سیاسی و نەتەوەییەكان بۆ بەرژەوەندی حزبی‬ ‫خۆیان بەكاربهێنن‪ .‬نمونە ئەگەر ئێستا كۆنگرە‬ ‫یان كۆنفرانسی نەتەوەیی دروستبكرێت ئێمە وەك‬

‫كۆنگرەی نەتەوەی كورد"كەنەكە"‪ ،‬بەباشی نابینین‬ ‫سەرۆك حزبێك یان ئەندام سیاسی حزبێك ببێتە‬ ‫سەرۆكی كۆنگرەی نەتەوەیی كورستان؛ چونكە‬ ‫ئەمە دەچێتە چوارچێوەی ئەوەی كە كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی بۆ بەرژەوەندی شەخسی بەكاربهێنین‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر سەرۆك و هاوسەرۆك و ئەنجومەنانی‬ ‫لە كەسانی رۆشنبیر و سیاسەتمەدار و بێالیەن بێت‬ ‫ئەوە بەراستی ئامانجمان یەكێتی نەتەوەییبووە‪.‬‬ ‫* بۆ ئەوەی كورد نەبێتە داردەستی ئەم‬ ‫حزب و ئەو حزب و ئەم دەوڵ��ەت و ئەو‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەوڵەت پێویستە چی بكرێت؟‬ ‫ـ دروستبونی ئیرادەی گشتی گ��ەل‪ ،‬ئیرادەی‬ ‫سەربەخۆ‪ ،‬بۆ ئەمەش پێویستە ئێمە خاوەن‬ ‫پەیڕەو و پرۆگرام و فەلسەفەیەكی ك��وردی و‬ ‫كوردستانیی بین؛ چونكە ئیرادەیەكی یەكگرتوو‬ ‫بە بێ فەلسەفەیەكی یەكگرتوو دروست نابێت‬ ‫نەتەوەیەكی یەكگرتوو بە بێ فەلسەفەیەكی‬ ‫یەكگرتوو نابێت پێویستە بیرلەوە بكەینەوە‪.‬‬ ‫ئێستا ئەگەر باس لە خۆسەری دیموكراتی بكەین‬ ‫یان كۆنفیدرالیزمی دیموكراتی یان سیستەمی‬ ‫كانتۆنەكان‪ ،‬ك��ورد بەگشتی بۆ نەتەوەیەكی‬ ‫ئ���ازاد و دی��م��وك��رات تێدەكۆشن‪ ،‬ئێستا لەم‬ ‫قۆناغەدا سیاسەتی ستراتیژیمان ئەوەیە ئێمە‬ ‫بۆ نەتەوەیەكی ئازاد و دیموكراتی تێبكۆشین‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستە بەگوێرەی فكر و فەلسەفەیەك بێت‬ ‫سیستەمی كەجەكە مۆدێرنیتەی دیموكراتیك و‬ ‫نەتەوەی دیموكراتی بە ئەلتەرناتیڤی مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری دەبینێت‪ ،‬ئێمە داوای مۆدێرنیتەی‬ ‫دیموكراتیك و نەتەوەی دیموكراتی دەكەین‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەوەی ئێستا هەندێك ك��ەس و الیەن‬ ‫دەخوازن بەسەر كوردستان بیسەپێنن سیستەمی‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداریە‪ ،‬وات��ە سەرلەنوێ‌‬ ‫داڕشتنەوەی ئیمپریالیزم و سەرمایەداریە لە‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەو سیاسەتەی لە هەموو سەدەی‬ ‫بیستهەمدا پ��ەی��ڕەو ك���راوە بەشێوەیەكی تر‬ ‫پەیڕەو بكرێت كە ئەمەش بەهیچ شێوەیەك‬ ‫لە شێوەكان لەبەرژەوەندی گەلی ك��وردا نیە‪.‬‬ ‫* لێرەدا ئەگەر بپرسین باشە دەوڵ��ەت‬ ‫ن���ەت���ەوە دروس���ت���ن���ەك���ەی���ن‪ ،‬ئ����ەی چی‬ ‫دروستبكەین؟‬ ‫ـ بەگوێرەی فەلسەفەی تازەی كورد پێویستە‬ ‫دەوڵەتی هاواڵتیان دروستببێت‪ ،‬ئەمە بەدیلێكە بۆ‬ ‫دەوڵەت ـ نەتەوە و ئەمە چارەسەریشە؛ چونكە‬ ‫دەوڵ��ەت نەتەوە هەر لە ئەڵمانیا و فەرەنسا‬ ‫و توركیا و ئێران و ئێراق و سوریا‪ ،‬جگە لە‬ ‫ماڵوێرانی هیچی تری بەدواوەنەبوە جگەلەوەی‬ ‫بەئاگر و ئاسن حكوم دەكەن‪.‬‬ ‫ئەگەر بێینە سەر ئەو شۆڕشەی كە لە رۆژئاوای‬ ‫ك��وردس��ت��ان دەك��رێ��ت ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی تەنها‬ ‫ئایدیۆلۆژیدا نەماوە شۆڕشێكی ئایدیۆلۆژی‬ ‫هزری فەلسەفی كۆمەاڵیەتی چەكداری نەتەوەیی‬ ‫و نیشتمانیە‪ ،‬بۆیە پێویستە كە بڵێین لەوێ‬ ‫شۆڕشێك هەیە و بەم شۆڕشەش دەڵێن شۆڕشی‬ ‫گەل‪ ،‬جیاوازە؛ چونكە ئەمە شۆرشێكی حزبی‬ ‫نیە؛ چونكە شۆڕشی حزبێك تەنیا حزبێك‬ ‫پێی هەڵدەستێ و سەرەنجامیش ه��ەر خۆی‬ ‫هەموو شت ئەگرێتە دەس��ت‪ ،‬ب��ەاڵم شۆڕشی‬ ‫گەل ئەگەر حزبێكیش هاوبەشی بێت پاشان ئەو‬ ‫حزبە هەموو شت الی خۆیەوە قۆرخ ناكات و‬ ‫دەیداتەوە دەست گەل‪ ،‬بۆیە بۆ ئێمە زۆر گرنگە‬ ‫شۆرشی گەل لەهەر چوارپارچەی كوردستان‬ ‫و لەم شۆرشەشدا مرۆڤی پلە یەك و پلە دوو‬ ‫نیە هەموو كەس لەوێ پلە یەكە هەرئەمەشە‬ ‫پێچەوانەی هەموو شۆرشەكانی رۆژهەاڵتی ناوینە‪.‬‬ ‫سیستەمی كانتۆنەكان باشترین سیستەمی بەدیلە‬ ‫بۆ ئابوری كۆمەاڵیەتی سەرمایەداری و شۆسیالزمی‬ ‫و مەزهەبگەرایی؛ چونكە ئەم سەد ساڵەی رابردوو‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫سەلماندی كە سیستەمێكی مەزهەبگەرایی یان‬ ‫نەتەوەگەرایی ناتوانێت كێشەكانی ئەم ناوچەیە‬ ‫چارەسەربكات وەك ئەوەی كە ئەمڕۆ لە ئێراق یان‬ ‫لە توركیا و ئێران دەیبینین‪ ،‬سیستەمی كانتۆنەكان‬ ‫لەسەر بنەمایەكی دیموكراسی ئەخالقی فرەرەهەند‬ ‫دامەزراوە‪ ،‬ئەگەریش بپرسین سیستەمەكانی تر‬ ‫بۆ سەركەوتوو نەبون ئەوا بنەما ئەخالقیەكەی‬ ‫تیانەماوە بنەما دینیەكانی تیانەماوە بۆیە‬ ‫سەركەوتو نابن‪ ،‬بەاڵم سیستەمی كانتۆنەكان لەسەر‬ ‫بنەمایەكی ئەخالقی و كۆمەاڵیەتی دامەزراوە بۆیە‬ ‫سەركەوتو دەبێت و دەچێتە چوارچێوەی مێژووی‬ ‫مرۆڤایەتی‪ ،‬چونكە مرۆڤایەتی بون وایە ئێمە‬ ‫داوای پێكەوە ژیان دەكەین نەك تەنها بۆ خەڵكی‬ ‫كوردستان؛ بەڵكو بۆ هەموو گەل و نەتەوەكان‬ ‫هەتا بۆ هەموو شارستانیەكانیش بەداخەوە‬ ‫ئێستا دەیبینین ئ��ەوەی لە نێوان رۆژه��ەاڵت و‬ ‫رۆژئاوا دەكرێت ئەوەش شەڕی شارستانیەكانە‪.‬‬ ‫* ئ��ەو پرەنسیپانەی ك��ە مەرجەكانی‬ ‫سیستەمی دیموكراتی پێكدەهێنن چین؟‬ ‫ـ هەرچەندە كتێب و س��ەرچ��اوەی زۆر لەسەر‬ ‫ئەم پرەنسیپانە هەن‪ ،‬بەاڵم من باس لە چەند‬ ‫خاڵێكی گرنگی دەك��ەم‪ :‬یەكەم‪ /‬پرەنسیپی‬ ‫نەتەوەی دیموكراتی‪ .‬دووەم‪ /‬پرەنسیپی واڵتێكی‬ ‫دیموكراتی‪ .‬سێیەم‪ /‬كۆمارێكی دیموكراتی‪.‬‬ ‫چ���وارەم‪ /‬دەستورێكی دیموكراتی‪ .‬پێنجەم‪/‬‬ ‫چارەنوسێكی دیموكراتی‪ .‬شەشەم‪ /‬م��اف و‬ ‫ئازادی تاك و كۆمەڵگە‪ .‬حەوتەم‪ /‬سەربەخۆیی‬ ‫ئایدیۆلۆژی و ئازادی‪ .‬هەشتەم‪ /‬مێژووی بوون‬ ‫و ئێستا‪ .‬نۆیەم‪ /‬ئەخالق و وی��ژدان‪ .‬دەی��ەم‪/‬‬ ‫بەرگریكردن لە دیموكراتی(پاراستینی رەوا)‪.‬‬ ‫ئەو پاراستنەی ئەمڕۆ كورد لەخۆی دەكات كورد‬ ‫ماف بەخۆی دەدات خ��اوەن هێز بێت خاوەن‬ ‫چەك بێت خاوەن لەشكر بێت خاوەن تەدریب‬ ‫بێت‪ ،‬خاوەن ئاسایشبێت؛ بەاڵم ئەمەش هەڕەشە‬ ‫نیە بۆسەر ك��ەس‪ ،‬ئەمە بۆ پاراستنی گەل و‬ ‫نەتەوەی كوردە‪ .‬ئەگەر نمونەیەكیش باس بكەین‬ ‫وەك كانتۆنەكانی سویسرا؛ بێگومان یەكێك‬ ‫لەو واڵتە فیدرااڵنەی وەك (ئەڵمان و كەنەدا و‬ ‫ئەمەریكا و سویسرا)‪ ،‬بەاڵم بەكورتی دەتوانین‬ ‫باس لەسویسرا بكەین‪ ،‬سویسرا لە (‪ 23‬كانتۆن)‬ ‫پێكهاتووە هەر كانتۆنێك (دوو) نوێنەریان لە‬ ‫ئەنجومەنی بااڵدا هەیە‪ ،‬بەاڵم دوای دروستبونی‬ ‫ئەم كانتۆنانە سێ هەرێم لەوانە هەرێمی تریان‬ ‫لێدروستبوو بۆیە ئێستا بونەتە(‪ 26‬كانتۆن)‪،‬‬ ‫بەاڵم سەرجەم ئەندامەكانیان (‪ )46‬ئەندامە لە‬ ‫لیژنەی بااڵ‪ ،‬بێگومان دەسەاڵت دراونەتە دەست‬ ‫كانتۆنەكان وات��ە گەل فەرماندارە و هەروەها‬ ‫كانتۆنی ناوەندیش هەیە‪ ،‬بەاڵم وەك دەوڵەتە‬ ‫دیكتاتۆرەكان و فاشیستەكان بریار لە كانتۆنی‬ ‫مەركەزی دەرناچێت و ئەوانی تر جێبەجێی بكەن‪.‬‬ ‫ئ���ەم ن��وێ��ب��ون��ەوەی��ەش ئ���ەم ب��ڕی��اردان��ەش و‬ ‫م��ش��اوەرەك��ردن��ەی ل��ەن��او گ��ەل��دا وادەك���ات كە‬ ‫هەمیشە سیستەمەكە زیندوبێت هەمیشە گەل‬ ‫لەناو بریاڕدابێت‪ ،‬ئێستا ئەوەی لەناو كوردستان‬ ‫قەیرانە چیە ئەویش تەنیا مشاوەرەی گەل و‬ ‫نەیارانی نییە كوا دەسەاڵتی گەل كام لەوانەی كە‬ ‫بەدەنگی ئێمە دەرچون لە پەرلەماندا بەگوێرەی‬

‫‪15‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫ئێمە داوای مۆدێرنیتەی‬ ‫دیموكراتیك و نەتەوەی‬ ‫دیموكراتی دەكەین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی ئێستا هەندێك‬ ‫كەس و الیەن دەخوازن‬ ‫بەسەركوردستانبیسەپێنن‬ ‫سیستەمیمۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداریە‪،‬واتە‬ ‫ێداڕشتنەوەی‬ ‫سەرلەنو ‌‬ ‫ئیمپریالیزموسەرمایەداریە‬ ‫لە كوردستان‬ ‫‪..........‬‬ ‫لەم واڵتەدا شتێك بەناوی‬ ‫دەسەاڵت‪ ،‬حكومەت‪ ،‬قانون‬ ‫و یاسا نیە‪ ،‬هەمیشە بەرەو‬ ‫شكست دەڕۆین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫تەماشا بكەین (‪ 24‬ساڵە)‬ ‫نەمانتوانیوەژێرخانی‬ ‫ئابوری كوردستان بەهێز‬ ‫بكەین یان ئەوەندە بیر‬ ‫لەپاشەرۆژی ئەم خەڵكە‬ ‫بكەین بۆ دوو مانگ‬ ‫موچەیان بۆ دابین بكەین‬ ‫دەنگی ئێمە دەك��ەن ئەگەر ئەوانە نوێنەری‬ ‫ئێمەن كە واتە پێویستە قبوڵنەكەن نزیكەی‬ ‫شەش مانگ واڵتێك بێ حكومەت و بێدەسەاڵت‬ ‫و ب��ێ س��ەرك��ردای��ەت��ی و ب��ێ ب��رپ��رس بمێنێ‪.‬‬ ‫* ئایا كانتۆنەكان چارەسەری بنەڕەتین بۆ‬ ‫كوردستانی گەورە؟‬ ‫ـ هەروەك دەزانین لەبەر هەندێك هۆكاری جوگرافی‬ ‫و مێژوویی و ئابوری و سیاسی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و رۆشنبیری و كەلتوری و زمانی زانستی و‬ ‫پەروەردەیی كوردستان وێران و داگیركراو خراپە‪.‬‬ ‫كوردستان توشی نەگبەتی و مەینەتی زۆربووە‬ ‫ئەم هەموو هۆكارانەش دروستكراون بەزانابون‬ ‫بەسیستەماتیك بەشێوەیەكی بەرنامەكراو لەالیەن‬ ‫دوژمن و داگیركەران كوردستان دروستكراون‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە سیستەمی كۆنفیدرالیزمی دیموكراسی‬ ‫ئەو هەموو شوێنەوارانەی بە عەرەبكردن و بە‬ ‫تورككردن و بە فارسكردن‪ ،‬ئەو هەموو وێرانكاریە‬ ‫و لەسەر زهنیەت و عەقلیەتی كوردكراوە لەسەر‬

‫چاوپێكەوتن ‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫خاكی كوردستان كراوە لەسەر مێژووی كوردكراوە‬ ‫لەسەر شەخسیەتی كورد كراوە هەمووی ناهێڵێت‬ ‫ل��ەوەش گرنگتر كەسایەتیەكی گرنگ بۆ گەلی‬ ‫كوردستان دروستدەكات‪ ،‬پێش چەند ساڵ مەحاڵ‬ ‫بوو تۆ لە توركیا بتوانی بڵێی من كوردم یان ئەمە‬ ‫كوردستانە یان بەزمانی كوردی بتوانی یەك الپەڕە‬ ‫بنوسی یان بیخوێنیتەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا لەسایەی‬ ‫ئەم سیستەمەوە لەسایەی دروستبونی كەسایەتی‬ ‫گەورەی كوردەوە ئێستا منداڵێكی كورد لە توركیا‬ ‫بەرانبەر تۆپ و تەیارە و چەكەكانی حكومەتی‬ ‫دیكتاتۆری توركیا رادەوەستێت‪ ،‬ئێستا ژنێكی‬ ‫كوردی شۆڕشگێر لە چیایەكی كوردستان وەكو‬ ‫گەریال بەرانبەر ئەو سیستەمە دیكتاتۆرانەی‬ ‫جیهان رادەوەستێت تەنازولیش ناكات و سەریش‬ ‫دەكەوێت‪ ،‬بێگومان سەرچاوەی ئەمەش فكر و‬ ‫ئایدیۆلۆژیا و سیستەمێكی گەلێكە پێی دەڵێن كورد‪،‬‬ ‫بۆیە ئەم سیستەمە بەباشترین دەزانین؛ چونكە‬ ‫دەوڵّەت��ی ئێران هەبوو دەوڵەتێكی شاهانەبوو‬ ‫چارەسەر نەكرا‪ ،‬لە توركیا كۆمارێكی عەلمانیەت‬ ‫هەبوو چارەسەر نەكرا‪ ،‬لەئێراق دەوڵەتێكی‬ ‫ئیشتراكی بەعسی هەبوو چارەسەرنەكرا‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ئەو هەموو ئیسالمیانە هاتنە سەر حوكم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پرسی كورد هەرچارەسەر نەكرا‪ ،‬بۆیە چیتر نابێت‬ ‫گەلی كورد بەسیستەمی كەسیتر حوكم بكات و‬ ‫پێویستە كورد بەسیستەمی خۆی حوكم بكات‪،‬‬ ‫ئێستا لەسوریا دەوڵەتێك هەیە‪ ،‬بەاڵم شیعە ئەمر‬ ‫دەكات كۆمارێك هەیە‪ ،‬بەاڵم پێی دەڵێن كۆماری‬ ‫شیعە مافی كەسانیتر تێیدا ونە یان نیە‪.‬‬ ‫لەئێراق (‪ 89‬س��اڵ) لەژێر دەستی عەرەبە‬ ‫سونیەكاندا دەناڵێین ئێستاش عەرەبە سونیەكان‬ ‫لەژێر دەستی عەرەبە شیعەكان دەن��اڵ��ن‪ ،‬لە‬ ‫هەرچوارپارچەی كوردستان زۆر گەل و نەتەوە‬ ‫ه��ەن بۆیە دروستكردنی سیستەمی دەوڵ��ەت‬ ‫ـ نەتەوە خزمەت بەپرسی كورد ناكات‪ ،‬نمونە‬ ‫ئەگەر تەنیا تەماشای سوریا بكەین سونی‬ ‫كورد هەیە سونی عەرەب هەیە عەلەوی كورد‬ ‫هەیە عەلەوی ع��ەرەب هەیە ئیسمائیلی هەن‬ ‫شیعەی كورد و شیعەی ع��ەرەب هەن ئەرمەن‬ ‫هەن ئیزیدی مەسیحی ئاشوری كلدان جولەكە‬ ‫هەندیك نەتەوەی تریش هەن‪ ،‬باشە ئەگەر ئێمە‬ ‫دەوڵەتی نەتەوە دروستبكەین كەواتە پێویستە‬ ‫تەنیا لە سوریادا زیاتر لە (‪ )50‬دەوڵەت دروست‬

‫بكەین بۆ هەر نەتەوەیەك‪ ،‬یان لە توركیا زیاتر‬ ‫لە (‪ )40‬نەتەوە هەن باشە ئەگەر سیستەمێكی‬ ‫وەك سیستەمی كۆنفیدرالیزمی دیموكراتی نەبیت‬ ‫توركیا هەڵبوەشێتەوە باشە چی الیەنێك دەوڵەت‬ ‫پێك دێنێت‪ ،‬و ئەگەر تەماشای پارچەكانی تری‬ ‫كوردستان بكەین بەهەمان شێوەن‪ ،‬بۆیە ئێمە وەك‬ ‫كۆنگرەی نەتەوەی كەنەكە و كەسایەتیە گەورەكانی‬ ‫ناو كەنەكەش بەشوێن سیستەمێكدا دەگەڕێین كە‬ ‫تایبەتمەندی كوردستانی تیایە ئەو سیستەمە‬ ‫لە كوردستان نوسراوە بۆ كوردستان شیاوە و‬ ‫بەقەناعەتیشەوە ئەم سیستەمە سەركەوتوو دەبێت‪.‬‬ ‫* دەمانەوێت زیاتر باسی گرنگی یەكێتی‬ ‫نەتەوەیی بكەیت؟‬ ‫ـ گرنگی یەكێتی نەتەوەیی بۆ كوردان زۆر گرنگە؛‬ ‫چونكە كورد ناتوانن بەبێ یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫مان و هەبونی خۆیان بپارێزن چۆن نەمانتوانی‬ ‫كۆماری سور لە ئیتحادی سۆڤیەت بپارێزین‬ ‫چ��ۆن نەمانتوانی حكومەتی مەلیك مەحمود‬ ‫بپارێزین چۆن نەمانتوانی كۆماری مهاباد بپارێزین‬ ‫چۆن نەمانتوانی شۆرَشی ئەیلول بپارێزن چۆن‬ ‫نەمانتوانی (ڕاپەرینی ‪ )1991‬بپارێزین‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئێمەش ناتوانین بەبێ یەكێتی نەتەوەیی خۆمان‬ ‫بپارێزین‪ ،‬بۆیە داوای یەكێتی نەتەوەی كورد‬ ‫دەكەین و لەناو ئەو یەكێتی نەتەوەیەشدا ئێمە‬ ‫حزبی پلە یەك و پلە دوو نابینین كوردەكان‬ ‫كەسەكان حزبەكان الیەنەكان هەموو پارتەكان‬ ‫لەناو چ��وارچ��ێ��وەی یەكێتی ن��ەت��ەوەی��دا وەك‬ ‫یەكن‪ ،‬كەواتە بۆدروسبونی یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫پێویستیمان بە هزر و فەلسەفە و بیر و باوەرێكی‬ ‫تازەیە؛ چونكە هەنوكەش مشكیلەیە بەتایبە‬ ‫لەباشوری كوردستان نەبونی سیستەم‪ ،‬باشە‬ ‫چی سیستەمێك هەیە لەباشوری كوردستان تا‬ ‫ئێمە پەیڕەوی بكەین‪ ،‬باشە پرسیار دەكەین ئێمە‬ ‫هەرێمێكی مەلیكین! عەشایەرین! شۆسیالستین!‬ ‫دیموكراتین! شۆسیال دیموكراتین! كۆمارین‬ ‫‪ ...‬هتد‪ ،‬بێگومان نازانین چین‪ ،‬چونكە لەهەر‬ ‫گوندێك هەر شارێك هەر مەنتیقەیەك شتێك‬ ‫دەبینین رۆژێك دەبینین مەالكان بەرزدەكەنەوە‬ ‫و رۆژێ��ك دەچنە الی قەشەیەك لە ڤاتیكان‪،‬‬ ‫رۆژێك دەچنە توركیا و رۆژێك دەچنە ئێران‪،‬‬ ‫رۆژێك رۆشنبیرەكان دێنە سەرشەقام و رۆژێك‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كۆمەنیستەكان‪ ،‬ئەمەش رۆژانە دوبارە دەبیتەوە‬ ‫بۆیە ل��ەم واڵت���ەدا شتێك ب��ەن��اوی دەس��ەاڵت‪،‬‬ ‫حكومەت‪ ،‬قانون و یاسا نیە‪ ،‬هەمیشە بەرەو‬ ‫شكست دەڕۆین‪ ،‬ئەگەر تەماشا بكەین (‪ 24‬ساڵە)‬ ‫نەمانتوانیوە ژێرخانی ئابوری كوردستان بەهێز‬ ‫بكەین یان ئەوەندە بیر لەپاشەرۆژی ئەم خەڵكە‬ ‫بكەین بۆ دوو مانگ موچەیان بۆ دابین بكەین‪.‬‬ ‫مەال ئیدریسی بەدلیسی لە كاتی عوسمانیەكان‬ ‫ئەم بیرۆكەی ئێستا بەسەریدا هاتبوو‪ .‬مەال ئیدرس‬ ‫دەیگوت لەجیاتی ئەوە میرە كوردیەكان ئیماراتە‬ ‫كوردیەكان یەكتر بڕوخێنن ببنە داردەستی‬ ‫سەفەوی و عوسمانیەكان پێویستە فیدراسوێنی‬ ‫خۆیان دروست بكەن هەوڵێكی زۆریشدرا هەموو‬ ‫میرنەشینە كوردیەكان لەژێر چەترێكدا كۆبكاتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم نەیتوانی‪ ،‬بۆیە ئێستا ئ��ەوەی بە مەال‬ ‫ئیدریسی بەدلیسی نەكرا ئەوەی بەسەركردایەتی‬ ‫كوردەكان نەكرا پێویستە ئیتر ئێمە بیكەین‪،‬‬ ‫ئێمە دەڵێین گرنگی یەكێتی نەتەوەیی بۆ‬ ‫ك��ورد گرنگی كانتۆنەكانی رۆژئ���اوا بۆ كورد‪،‬‬ ‫وەكو گرنگی ئاو و نان و هەوایە بۆ ئەم گەلە‪.‬‬

‫ئەگەر ئێمە دەوڵەتی‬ ‫نەتەوەدروستبكەین‬ ‫كەواتەپێویستەتەنیا‬ ‫لە سوریادا زیاتر لە (‪)50‬‬ ‫دەوڵەت دروست بكەین‬ ‫بۆ هەر نەتەوەیەك‪،‬‬ ‫یان لە توركیا زیاتر لە‬ ‫(‪ )40‬نەتەوە هەن باشە‬ ‫ئەگەر سیستەمێكی وەك‬ ‫سیستەمیكۆنفیدرالیزمی‬ ‫دیموكراتینەبیتتوركیا‬ ‫هەڵبوەشێتەوە باشە چی‬ ‫الیەنێك دەوڵەت پێك دێنێت‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪17‬‬

‫وتار‬

‫دەسكەوتەكانی راپەڕین و چۆنیەتی پارێزگاریكردنیان‬

‫ن‪ /‬رابەر رەشید‬ ‫بەركوڵێك‪:‬‬ ‫دەسكەوتەكانی راپەڕینی بەهاری (‪)1991‬‬ ‫ی باشووری كوردستان‪ ،‬بەرئەنجامی دڕندەیی‬ ‫حكومەتە ی��ەك ل���ەدوای یەكەكانی ئێراق و‬ ‫گیانی سەرهەڵدان و بەرخۆدانی چین و توێژە‬ ‫چەوساوەكانی خەڵكی ستەمدیدە و جەرگسووتاو‬ ‫و ئەنفالكراو و خاك‌و نیشتیمان سووتماككراوی‬ ‫باشووری كوردستان و درێژەپێدەری شۆڕش و‬ ‫راپەڕینەكانی دیكەی كورد بوو لە بەشەكانی‬ ‫دیكەی كوردستان‪ .‬ئەو باشووری كوردستانەی‬ ‫كە لە چارەكی یەكەمی س��ەدەی راب��ردووەوە‬ ‫بەبێ خواست و ئیرادەی خەڵكەكەی و لەالیەن‬ ‫داگیركەرانی بێگانەوە بە ئێراقی عەرەبییەوە‬ ‫لكێنراو‪ ،‬بە زۆری زۆرداری كرایە بەشێك لەو‬ ‫دەوڵەتی ئێراقەی كە جگە لە نەهامەتی و‬ ‫ماڵوێرانی و داگیركاری و سڕینەوەی كەسایەتیی‬ ‫تاكی كوردو ئەنفالكردنی كەلتوورو تواندنەوەی‬ ‫لەناو بۆتەی كەلتوورێكی نامۆی عەرەبی‪ ،‬بەوالوە‬ ‫هیچیتری بۆ كورد پێنەبووە و پێی ناشبێت‪.‬‬ ‫دۆزینەوە و دەركردنی نەوتیش‪ ،‬بەتایبەتی لە‬ ‫سنووری پارێزگای كەركوك بارودۆخەكەی‬ ‫سەبارەت بە ك��وردو پرسە رەواك���ەی ئاڵۆزو‬ ‫شێواوتر ك��ردو ه��زری شۆفێنی‌و داگیركاریی‬ ‫عەرەبیش زیاتر كەوتە واری جێبەجێكردنی‬ ‫كرداری بەعەرەبكردنەوە‪ .‬لە هەمبەر ئەو ستەم‬ ‫و هەوڵی ت��اوان��دن��ەوەی��ەدا گیانی ب��ەرخ��ۆدان‬ ‫و بەرگری نەتەوایەتی زیاتر بەرجەستەبوو‪،‬‬

‫راپەڕین و شۆڕشەكانی شێخ مەحمودی حەفیدو‬ ‫بارزانییەكان و شۆڕشی ئەیلول و شۆڕشی نوێی‬ ‫گەلەكەمان و سەرتۆپی راپەڕینەكانیش راپەڕینی‬ ‫بەهاری (‪ )1991‬دەرهاویشتەی كەڵەكەبوونی ئەو‬ ‫هەموو ستەمە نەتەوایەتی و چینایەتییەی سەر‬ ‫خەڵكی باشووری كوردستان بوو‪.‬‬ ‫شەڕی كوەیت و راپەڕینی گەالنی ئێراق‬ ‫لە ساڵی (‪)1991‬دا‪:‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئەم بابەتە تایبەتە بە راپەڕینی‬ ‫بەهاری (‪)1991‬ی باشووری كوردستان‪ ،‬بۆیە‬ ‫راستەوڕاست دەچینە سەر كرۆكی بابەتەكەو‬ ‫خوێنەر بەمالو ب��ەوالدا نابەین‪ .‬داگیركردنی‬ ‫ك��وەی��ت‪ ،‬جگە ل��ەوەی بەزاندنی س��ەروەری��ی‬ ‫واڵتێكی دان��پ��ێ��دان��راوی ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی ب��وو‪،‬‬ ‫سەرشێتییەكی سیاسی و سەربازیش بوو كە‬ ‫رژێمی بەعس ئەنجامیداو خۆی لە كێشەیەكەوە‬ ‫گالند‪ ،‬دەرچوون لێی وا ئاسان نەبێت‪ .‬دەركردن‌و‬ ‫تێكشكاندنی سوپای ئێراقی داگیركەر لە كوەیت‬ ‫و گەاڵڵەبوون و پێگەیشتنی هەلومەرجی خودیی‬ ‫گەالنی ئێراق بۆ رووبەڕووبوونەوەی دەسەاڵتی‬ ‫بەعس لەناوخۆی واڵتدا‪ ،‬زیاتر پرسی راپەڕینی‬ ‫هێنایە پێش و كردییە ئەمری واقیع‪ .‬سەرەتا لە‬ ‫باشووری ئێراق راپەڕینێكی جەماوەری چەكداری‬ ‫ـ بەهەڵەدا ناچین‪ ،‬ئەگەر بڵێین لە زۆر رووەوە‬ ‫راپەڕینێكی رەمەكی و بێ بەرنامەیی بوو ـ دەستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬لە ماوەی چەند رۆژێكی كەمدا تەختوتاراج‬ ‫و دەسەاڵتی زیاتر لە (‪ ،)35‬ساڵی ئاگروئاسنی‬ ‫رژێمێكی هاروهاجی لە چەندین شاروشارۆچكەی‬ ‫ئێراقدا رووخاندو پاشاگەردانییەكی بێئەندازە لەو‬

‫ناوچانەدا باڵوبوونەوەو ئاراستەی راپەڕینەكە‬ ‫ب��ەرەو لە گرێژنەدەرچوون و بوونە پاشكۆی‬ ‫ئێران و دەسەاڵتی شیعەگەرایی و دامەزراندنی‬ ‫دەسەاڵتێكی هاوشێوەی رژێمی ئێران دەچوو‪،‬‬ ‫بۆیە هەر زوو هێزە هاوپەیمانەكان و لەنێویشیاندا‬ ‫ئەمریكا پشتی لە راپەڕینی خەڵكانی باشووری‬ ‫ئ��ێ��راق ك���رد‪ .‬ل��ە ب��اش��ووری كوردستانیش‬ ‫(كوردستانی ئێراق) بەهەمانشێوەی باشووری‬ ‫ئێراق‪ ،‬جەماوەر بەشێوەیەكی رەمەكییانەو بە‬ ‫سوودوەرگرتن لە جاش و زۆرێك لە چەكدارەكانی‬ ‫سەربە رژێم و گەڕانەوەی بە پەلەی پاشماوەی‬ ‫هێزەكانی ب��ەرەی كوردستانی كە ئەویش لە‬ ‫هەلومەرجی شكستی شۆڕشی چەكداریی شاخ‬ ‫و دوای چەندین ساڵی شەڕی براكوژیی نێوان‬ ‫حزبە كوردستانییەكان بە ناچاری دامەزرابوو‪،‬‬ ‫خۆیان گەیاندەوە شارەكان و لەگەڵ جەماوەری‬ ‫رق ئەستوورو راپەڕیودا ئاوێتەی یەكتربوونەوە‬ ‫و لە كەمتر لە مانگێك هەر چوار پارێزگاكەی‬ ‫ب��اش��ووری ك��وردس��ت��ان رزگ���ارك���ران‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫راپەڕینەكەی باشووری كوردستانیش هاوشێوەی‬ ‫ئ��ەوەی ب��اش��ووری ئێراق لە پاشاگەردانی و‬ ‫رەمەكی و بێ بەرنامەیی بەدەرنەبوو‪ ،‬ئەمە‬ ‫وێ��ڕای ئاشت نەبوونەوەی لە دڵ��ەوەی زۆرێك‬ ‫لە پێشمەرگەی حزبە كوردستانییەكان لەگەڵ‬ ‫یەكترو مانەوەی رقوقین لەنێوانیانداو تااڵن و‬ ‫تێكوپێكدانی ژێرخانی ئابووری و دەوڵەتداری‪،‬‬ ‫راپەڕینی خەڵكی ب��اش��ووری كوردستانیشی‬ ‫بە مەرەدی راپەڕینی خەڵكی باشووری ئێراق‬ ‫بردو هەر زوو دوای سەركوتكردنی راپەڕین لە‬ ‫پارێزگاكانی باشووری ئێراق و خۆڕێكخستنەوەی‬

‫وتار‬

‫‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫بەدڵنیاییەوە‬ ‫وشیاربوونەوەیتاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگاو ئەو رەوشە‬ ‫سیاسییەی لە باكوورو‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لەسەر ئاستی نەتەوایەتی‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪،‬كاریگەریی‬ ‫ریشەیی لە سەر بەشێك‬ ‫لە تاكەكانی كۆمەڵگای‬ ‫كوردی باشوورو‬ ‫رۆژهەاڵتیكوردستانیش‬ ‫كردووە كە كار لەسەر‬ ‫ژیاندنەوەوهەستانەوە‬ ‫سەرپێی ئەو تاكە دەكات‬ ‫پاشماوەی هێزەكانی سوپای ئێراق و وەرگرتنی‬ ‫رەزام��ەن��دی لە ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی بە‬ ‫هێرشكردنەوەو سەركوتكردنی خەڵكی راپەڕیو‬ ‫و كۆمەڵكوژكردنیان‪ ،‬هێرشی پێچەوانەی لە‬ ‫(‪27‬ی ئادار)دا كردەوە سەر خەڵكی راپەڕیوی‬ ‫باشووری كوردستان و تەنها لە (‪ )5‬رۆژدا‬ ‫زۆرب���ەی ناوچەكانی ب��اش��ووری كوردستانی‬ ‫گرتەوەو كۆڕەوی ملیۆنی خەڵكی كوردستان بۆ‬ ‫واڵتانی ئێران و توركیاو سوریا دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫خۆئەگەر بڕیاری (‪)688‬ی نێودەوڵەتی نەبوایە‬ ‫كە لە (‪5‬ی نیسانی ‪ )1991‬لەالیەن ئەنجومەنی‬ ‫ئاسایشی نێودەوڵەتییەوەو لەسەر پێشنیاری‬ ‫چەند دەوڵەتێك لەوانەش فەرەنسا دەرچوو‪،‬‬ ‫سنووری بۆ هێزە چەكدارەكانی ئێراق (ناوچەی‬ ‫دژەف��ڕی��ن)‪ ،‬ی��ان (هێڵی ‪)36‬ی دی��اری كرد‪،‬‬ ‫ئەوا رژێم ئەنفالێكی دیكەی خەڵكی باشووری‬ ‫كوردستانی دووبارە دەكردەوە‪ ،‬هەر لە گەرمەی‬ ‫كۆڕەودا وتووێژو دانوستانی بەرەی كوردستانی و‬ ‫رژێمی سەدام حوسێنی دیكتاتۆر دەستی پێكرد‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنی پەرلەمان و دامەزراندنی‬ ‫حكومەتێكی نەبەكام‪:‬‬ ‫لە ئەنجامی پاشەكشەی دامودەزگاكانی حكومەتی‬ ‫ئێراقی لە سنووری هەرسێ پارێزگاكانی هەولێرو‬ ‫سلێمانی و دهۆك و دروستبوونی بۆشاییەكی‬ ‫كارگێڕی و نەتوانینی پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە‬ ‫لەالیەن حزبە كوردستانییەكانەوە‪ ،‬بۆیە بڕیاری‬ ‫هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و دامەزراندنی‬ ‫حكومەتێكی ناوخۆیی درا‪ .‬لە (‪)19‬ی ئایاری‬ ‫ساڵی (‪ )1992‬لە كەشوهەوایەكی نائاسایی‬

‫بانگەشەی هەڵبژاردندا‪ ،‬هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫كوردستان ئەنجامدراو دەستپێكی دەرئەنجامەكانی‬ ‫بۆنی شەڕێكی خوێناوی لێدەهات‪ ،‬بەهەرحاڵێك‬ ‫بوو‪ ،‬ئەنجامی هەڵبژاردن راگەیاندراو حكومەتێكی‬ ‫پەنجا بە پەنجای ئیفلیج و نا تەكنۆكراتیی تەواو‬ ‫حزبی دامەزراو وەزیری ناحاڵی و تێنەگەیشتوو‬ ‫لە كاروباری وەزارەتەكانی ئەو حكومەتە خرانە‬ ‫سەركار‪ .‬سەرجەم كایەو جومگە هەستیارەكانی‬ ‫ژیانی دەوڵ��ەت��داری و كۆمەاڵیەتی ئاوێتەی‬ ‫سیاسەتێكی سەقەتی بەرژەوەندی و خواستی‬ ‫حزبایەتییەكی تەسكی خاوەن ئەقڵییەتی شاخ‬ ‫و خیڵ و ناوچەگەرێتی كرانەوە‪ .‬ئەو خوێنەی كە‬ ‫سااڵنێك بوو لە سەردەمی شۆڕشی شاخدا لەنێوان‬ ‫براكاندا رژابوو و هێشتا برینەكان قەتماغەیان‬ ‫نەبەستبوو‪ ،‬جارێكیتر كوالنەوە‪ ،‬داڵدەدانی‬ ‫خائین و خۆفرۆش و موستەشاری ئەنفالچی و‬ ‫سیخوڕی رژێم لەالیەن حزبە بااڵدەستەكانەوە‪،‬‬ ‫شوێنی بە دڵسۆزان و خەمخۆرانی ئایندەی‬ ‫واڵت لەق كرد‪ ،‬كەسی ناشایستەو هیچ نەزان‬ ‫لە شوێنی هەستیاردا دان���ران و دەسەاڵتی‬ ‫رەهایان درایە دەست‪.‬دەستێوەردانی دەرەكی‬ ‫و هەرێمایەتی و پاشكۆبوونی هەندێك لە حزبە‬ ‫كوردستانییەكان بۆ ئەو خواستە دەرەكییانە‪ ،‬هەر‬ ‫زوو دەستكەوتەكانی راپەڕینیان خستە بەردەم‬ ‫هەڕەشەیەكی ترسناكەوە‪ ،‬ئەمجارەیان شەڕی‬ ‫خۆبەخۆی حزبایەتی لەناو حزبە كوردستانییە‬ ‫ئیسالمی و عەلمانییەكاندا هەڵگیرساو پەرلەمان‬ ‫و حكومەتی دووچاری سەرئێشەیەكی زۆركردو‬ ‫خوێنێكی زۆری��ش رژاو ئاشتیی كۆمەاڵیەتیش‬ ‫درزێ��ك��ی قوڵی تێكەوت‪ .‬دوات���ر كۆنەقینی‬ ‫براكان جارێكیتر سەریانهەڵدایەوەو بارودۆخەكە‬ ‫گەیاندرایە ئاستێك كە تەنها فیشەكێك بەسبێت‬ ‫بۆ هەڵگیرساندنی شەڕێكی خۆبەخۆی خوێناوی‬ ‫كە كۆتایی بە سەرجەم دەستكەوتەكانی راپەڕین‬ ‫بهێنێت‪ ،‬خۆئەگەر هەلومەرجە بابەتییەكەی ئەو‬ ‫رۆژگارو سەردەمە لەبارو گونجاو نەبووایەو رژێمی‬ ‫دیكتاتۆری بەعس لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیدا‬ ‫سووك و چرووك نەبوایە‪ ،‬هەر زوو رژێم دەستی‬ ‫بەسەر هەر سێ پارێزگاكەدا دەگرتەوە‪ .‬شەڕی‬ ‫نێوان یەكێتی و پارتی لەالیەك و هێزەكانی پارتی‬ ‫كرێكارانی كوردستان لەالیەكیترو دواتریش لە‬ ‫ساڵی (‪ )1994‬جارێكی دیكە هەڵگیرساندنەوەی‬ ‫شەڕێكی خوێناویی ن��ێ��وان ه���ەردوو حزبی‬ ‫دەسەاڵتداری باشووری كوردستان و هێنان و‬ ‫راكێشانی هێزە هەرێمایەتییەكان بۆ بەشداریكردن‬ ‫لەو شەڕەو دەست نەپاراستنی هێزەكانی هەردووال‬ ‫لە یەكتری تەڕو وشكی پێكەوە دەسووتاندو واڵتی‬ ‫خستبووە بەردەم نەهامەتییەكی ترسناكەوەو‬ ‫بە ه���ەزاران رۆڵ��ەی ك��ارام��ەو لێهاتووی ئەم‬ ‫نیشتیمانەیان بە كوشتداو دەیان هەزاری دیكەش‬ ‫واڵتیان بەجێهێشت و روویان لە هەندەران كردو‬ ‫كۆمەڵگاشیان لە كۆمەڵگایەكی بەرهەمهێنەوە‬ ‫كردە كۆمەڵگایەكی بەكاربەرو مووچەخۆری ئەوتۆ‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كە ژێرخانی ئابووریی واڵت‪ ،‬نەك هەر ئیفلیج‪،‬‬ ‫بەڵكو پەڕپووت بكات و كەرتی كشتوكاڵی‬ ‫كە تاكو ئەوكاتە بە بڕبڕەی پشتی ژێرخانی‬ ‫ئابووری كوردستان دادەن��را‪ ،‬كرایە قوربانی‬ ‫بازاڕێكی بەرەڵاڵو رەشی بەناو ئازاد كە هەرچی‬ ‫كەلوپەل و خۆراكی بەسەرچوو و پڕ لە میكرۆبی‬ ‫واڵتانی دەرودراوسێ هەبوو بە تاكی كوردی ئەم‬ ‫باشووری كوردستانەیان ساغكردەوەو وێڕای‬ ‫ئابڵۆقەیەكی ئابووری بەسەر ئێراق‌و باشووری‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬دەوڵەتی ئێراقیش ئابڵۆقەیەكی‬ ‫ئابووری خستبووە سەر هەرێمی كوردستان و‬ ‫زیاتر بارودۆخەكەی ئاڵۆزو تەمومژاوی كردبوو‪.‬‬ ‫خۆئەگەر بڕیاری ن��ەوت بەرامبەر بە خۆراك‬ ‫نەبوایە‪ ،‬زۆر ئەستەم بوو چین و توێژە هەژارو‬ ‫بەشمەینەتەكانی باشووری كوردستان لە مەرگی‬ ‫حەتمی رزگاریان ببوایە!!‪.‬‬ ‫دوای چەندین قۆناغی ش���ەڕی خۆبەخۆو‬ ‫پەككەوتنی هێزە شەڕكەرەكان‪ ،‬دەرئەنجام‬ ‫ئاشتییەكی سەرپێیی بێ متمانە لەنێوان‬ ‫ه��ەردوو حزبی دەس��ەاڵت��داردا هاتەئاراوەو تا‬ ‫ئێستاش شوێنەوارەكەی بەسەر سەرجەم كایەو‬ ‫جومگە هەستیارەكانی ژیانی دەوڵ��ەت��داری و‬ ‫كۆمەاڵیەتییەوە بە ئاشكرا دیارە‪.‬‬ ‫رووخانی رژێمی سەدام و لكاندنەوەی‬ ‫هەرێمی كوردستان بە بەغداوە‪:‬‬ ‫ل��ە ن��ەوەدەك��ان��دا ن��ووس��ەرێ��ك��ی ع���ەرەب بە‬ ‫سەرسووڕمانەوە‪ ،‬بەمجۆرە بارودۆخی هەرێمی‬ ‫كوردستانی شرۆڤە و پێناسەكردبوو كە ئەمە‬ ‫كوردییەكەیەتی‪":‬كورد خاوەنی سەربەخۆیین‪،‬‬ ‫كە چی داوای حكومی زاتی لە سەدام حوسێن‬ ‫دەكەن"‪ .‬ئەم وتەیە دەقاودەق راستبوو؛ چونكە‬ ‫كاتێك هێزە هاوپەیمانەكان بە سەركردایەتی‬ ‫ئەمریكا لە ساڵی (‪)2003‬دا بڕیاری لێدان و‬ ‫رووخاندنی رژێمی دیكتاتۆرێكی وەكو سەدام‬ ‫حوسێنیاندا‪ ،‬ئەوكاتە وێڕای ئەو كەموكووڕی و‬ ‫كێماسییانەی كە پێشتر ئاماژەیان پێدرا‪ ،‬كەچی‬ ‫هەرێمی كوردستان هەنگاوی باشتری لە بواری‬ ‫خزمەتگوزاری و كاروباری دەوڵەتداریدا نابوو‪،‬‬ ‫هەموو خەسڵەت و بنەماكانی دەوڵ��ەت��داری‬ ‫خەمڵیبوون‪ ،‬تەنها پێویستیی بە بڕیارێكی‬ ‫بوێرانەو پیادەكردنی سیاسەتێكی ژیرانە‬ ‫هەبوو كە زیاتر بایەخ بە دەسكەوتەكانی‬ ‫راپەڕین ب��دات‌و الیەنی كەم لەكاتی رووخانی‬ ‫س��ەدام حوسێندا‪ ،‬بڕیاربەدەستانی باشووری‬ ‫كوردستان (پەرلەمان و حكومەتی هەرێم) داوای‬ ‫كۆنفیدراڵییان لەگەڵ ئێراق بكردبوایە‪ ،‬نەك‬ ‫لكاندنەوەی بێ قەیدوشەرتی جارێكی دیكەی‬ ‫باشووری كوردستان بە ئێراقی عەرەبییەوەو‬ ‫گرێدان و گرەو لەسەركردنی بەشێكی فراوانی‬ ‫ئەم بەشەی كوردستان لە چوارچێوەی مادەیەكی‬ ‫دەڵەمەیی وەكو مادەی (‪ )58‬كە دواتر گۆڕدرا‬ ‫بۆ مادەی (‪ )140‬لە دەستووری ئێراق و دانانی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كاتێكی دیاریكراو كە لە (‪ )2007/12/31‬كۆتایی‬ ‫پێبێت و پابەندبوونەوەی هەرێمی كوردستان بە‬ ‫سەرجەم بڕیارەكانی ئێراق‪ ،‬وەكو یەك دەوڵەتی‬ ‫بڕیاربەدەست‪ .‬ئەمە وێڕای ئەوەی كە خودی‬ ‫دەستوورەكەش تا ئێستا رۆژانە بەبەرچاوی رای‬ ‫گشتییەوە پێشێل دەكرێت و مادەی ناوبراویش‬ ‫وەكو الستیكێكی ستۆكی لێهاتووە‪.‬‬ ‫سەرباری ئەمانەش ئەو سیاسەتە حزبایەتییە‬ ‫نانیشتیمانی و نانەتەوایەتییەش س��ەری‬ ‫كەركوك و ناوچە داگیركراوەكانی دیكەیشی‬ ‫خواردو نەبوونی وتار و بڕیارێكی یەكگرتووی‬ ‫تۆكمەش‪ ،‬دۆخەكەی بەجۆرێك ئاڵۆزتر كردووە‬ ‫كە س��ەرەدەرە لێدەركردنی وا ئاسان نەبێت‪.‬‬ ‫پەلكێشكردنی حكومەتی هەرێم بە ئاراستەو‬ ‫ئاقاری دەوڵەتە داگیركەرەكان‌و تەمومژاویبوونی‬ ‫ئایندەی دۆخەكە‪ ،‬ترس و دوودڵی الی دڵسۆزانی‬ ‫دۆزی رەوای ك��ورد لەم بەشەی كوردستان‌و‬ ‫هەتا الی بەشەكانی دیكەش دروستكردووە‪.‬‬ ‫هەروەها پەیڕەوكردنی سیاسەتێكی سەیرو‬ ‫سەمەرە لە سنووری ه��ەر سێ پارێزگاكەی‬ ‫هەرێم‪ ،‬بەجۆرێك كە حكومەتی ناوچەی سەوز‪،‬‬ ‫هیچ بڕیار و راسپاردە و داواكارییەكی حكومەتی‬ ‫ناوچەی زەرد نەخوێنێتەوە‪ ،‬بە بڕیارەكانی‬ ‫سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەتیشەوە‪،‬‬ ‫واتە ناوچە رزگاركراوەكانی هەرێمی باشووری‬ ‫كوردستان (هەر سێ پارێزگاكە)ش جارێكی‬ ‫دیكە لەنێوان هەردووال دابەشكرایەوە و وێڕای‬ ‫بوونی چەند حزبێكی وابەستەی ئەم واڵت و ئەو‬ ‫واڵت و ناسەربەخۆ بەناوی بەرهەڵستكارییەوە‬ ‫(ئۆپۆزیسیۆن)‪ ،‬كەچی وەكو دەبینین ئێستاشی‬ ‫لەگەڵدا بێت‪ ،‬دۆخەكە رۆژ لەدوای رۆژ بەرەو‬ ‫ئاڵۆزبوونی زیاتر دەچێت و هەتا بەرەو ئاراستەی‬ ‫بڕینی قوتی خەڵك دەچ��ێ��ت‪ ،‬كە ئەمەیان‬ ‫مەترسییەكە و كارەساتی گەورە بەدوای خۆیدا‬ ‫دەهێنێت‪ ،‬ئەگەر بە خێرایی چارەسەری گونجاوی‬ ‫بۆ نەدۆزرێتەوە‪ .‬ئەو دەوڵەتدارییەی بە حیساب‬ ‫ل��ەم سێ پارێزگایەی ب��اش��ووری كوردستان‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪ ،‬بە پەرلەمان و حكومەتەكەشەوە‪،‬‬ ‫ئەوەندەی كار بۆ بەرژەوەندییە حزبی و دەستكەوتە‬ ‫ئابوورییە سەرپێییەكان دەكات و رۆژ بەڕێدەكات‪،‬‬ ‫نیو ئەوەندە لە خەمی ژیانی گەل و نیشتیمان‬ ‫و پرسە نەتەوایەتییە چارەنووسسازەكاندا نییە‪.‬‬ ‫هەرچی كایەی هەستیاری كۆمەڵگا هەیە قۆرخ‬ ‫كراوەو هەرچی رێكخراوی كۆمەڵگای مەدەنی و‬ ‫پیشەیی و توێژەكانی ئافرەتان و قوتابییان و‬ ‫مامۆستایان و چینەكانی كرێكاران و جووتیاران‬ ‫و ‪ ...‬تاد‪ ،‬هەیە هەر هەمووی موڵكی حزبە و‬ ‫حزبیش چۆنی بوێت لە بەرژەوەندیی خۆیدا‬ ‫بەكاریان دەهێنێت‪ .‬هەرچەندە ئێرە جێگای‬ ‫وردكردنەوەی یەك بەیەكی ئەو پرسە كۆمەاڵیەتی‬ ‫و رۆشنبیری و ئابووری و نەتەوایەتییانە نییە‪،‬‬ ‫تەنها دژایەتیكردنی راپەڕین و شۆڕشی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان بە نموونە دەهێنینەوەو هیچیتر‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫ناڵێین‌و با خوێنەر خۆی بڕیاری لەسەر بدات‪.‬‬ ‫ئەی كەواتە چیبكرێت؟‬ ‫ئەم دۆخە ئاڵۆزو تەمومژاوییەی كە ئێستا لە‬ ‫باشووری كوردستاندا بەڕێوە دەچێت‪ ،‬وەكو‬ ‫پێشتر ئاماژەمان پێیدا دەسكەوتی راپەڕینی‬ ‫جەماوەریی بەهاری (‪)1991‬ی خەڵكی باشووری‬ ‫كوردستانەو لەالیەن هەندێ هێزەوە قۆرخ كراوەو‬ ‫حزبەكان‪ ،‬بە تایبەتی هەردوو حزبی بااڵدەست‬ ‫دەیانەوێ لە روانگەی بیری سیاسی و خواستی‬ ‫خۆیان‪ ،‬رەوشەكە بەڕێوەببەن‪ ،‬بەڕێوەبردنێك كە‬ ‫رۆژ لە دوای رۆژ لە جیاتی بەرەو پێشبردنی‪،‬‬ ‫خەریكە پاشەكشەی پێدەكەن‌و دەیكەنە قوربانی‬ ‫بەرژەوەندیی خۆیان‪ ،‬كێشەكە لەوەدایە هێزە‬ ‫بەناو بەرهەڵستكارەكانیش وا خەریكە لە هەڵپەی‬ ‫گەیشتن بە دەس��ەاڵت پشت لە خواستەكانی‬ ‫جەماوەر دەك��ەن و ئەوانیش دەبنە برابەشی‬ ‫دەس��ەاڵت‪ ،‬بۆیە هەردەبێ خەڵكی كوردستان‬ ‫خۆیان بڕیاری یەكالییكەرەوە ب��دەن و هەر‬ ‫خۆیشیان خەمێكی دڵسۆزانە لەم دەسكەوتە‬ ‫مەزنە بخۆن‪ ،‬چونكە م��ەرج نییە هەتا سەر‬ ‫هەلومەرجە بابەتییەكە وەك��و ئێستا نیمچە‬ ‫لەباربێت و زەمینەی فەرمانڕەوایەتیش ئاوا بێ‬ ‫سەرئێشە بەڕێوەبچێت‪ ،‬چونكە لەوانەیە لە هەر‬ ‫ئانوساتێكدا بەرژوەندیی زلهێزەكان لەگەڵ ئەم‬ ‫رەوشەی لێرە بەڕێوەدەچێت یەكانگیر نەبوون‪،‬‬ ‫ئەوا لە پڕێكدا هەرچییەكمان چاندووە ـ وێڕای‬ ‫كەموكووڕییەكانیش ـ ئەوا لە دەستی بدەین‪،‬‬ ‫ئەوەی لەم یەك دوو مانگەی دواییش پەیڕەو‬ ‫كرا لە دەستبردن بۆ قۆرخكردنی بژێوی خەڵكی‬ ‫كە زیاتر خۆی لە مووچەی مووچەخۆران و دزین‬ ‫و تااڵنكردن و بەهەدەردانی سامانی نەتەوەیی و‬ ‫نیشتیمانی دەبینێتەوە وا ئاسان نییە و رۆژێك‬ ‫دێت ببێتە دڕوویەكی تیژ و لە گ��ەرووی دز و‬ ‫جەردەكانی ئەم واڵت��ەدا گیربێت و ئەگەر زوو‬ ‫فریای خۆیان نەكەون‪ ،‬ئەوا سەریشیان بخوات‪،‬‬ ‫فریاكەوتنی خۆیشیان خۆی لە گەڕانەوە بۆ‬ ‫درێژەپێدانی بێ ئیرادە و كۆیلەكردنی تاكی‬ ‫گەلی كوردستان دەبینێتەوە كە ـ كە بەداخەوە‬ ‫ـ هۆكارە مێژووییە جۆراوجۆرەكان بوونەتە هۆی‬ ‫داهێزرانی ئەو كەسایەتییە و بێ ئیرادەكردنی‪.‬‬ ‫حزبە كوردستانییەكانی باشووری كوردستانیش‬ ‫هاوشێوەی داگیركەران كاریان لەسەر الوازكردنی‬ ‫ئەو ئیرادەیە كردووەو ویستوویانە و دەیانەوێ‬ ‫تاكەكانی كۆمەڵگا كۆبكەنەوە و مێگەل ئاسا‬ ‫بەرەو كام ئاقار بیانەوێت بیاندەنە پێش‪ .‬لە‬ ‫هەمبەر ئەو هەوڵی بێ ئیرادەكردنەشدا‪ ،‬دەنگێك‬ ‫لێرەو‪ ،‬دەنگێكیش ل��ەوێ دێنەگوێ و داوای‬ ‫گۆڕانكاری دەك��ەن‪ ،‬لێ هێشتا دەنگ گەلێكن‬ ‫توانای گۆڕانكاریی هەنووكەییان نییە‪ ،‬چونكە‬ ‫بڕیاربەدەستانی باشووری كوردستان زۆر ئاساییە‬ ‫بەالیانەوە‪ ،‬سەرتابەری دەستكەوتەكان بكەنە‬ ‫قوربانی بەرژەوەندییە حزبی و تایبەتییەكانی‬

‫‪19‬‬

‫وتار‬

‫لە (‪)19‬ی ئایاری ساڵی‬ ‫(‪ )1992‬لە كەشوهەوایەكی‬ ‫نائاساییبانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردندا‪،‬هەڵبژاردنی‬ ‫پەرلەمانیكوردستان‬ ‫ئەنجامدراودەستپێكی‬ ‫دەرئەنجامەكانیبۆنی‬ ‫شەڕێكیخوێناوی‬ ‫لێدەهات‪،‬بەهەرحاڵێك‬ ‫بوو‪ ،‬ئەنجامی هەڵبژاردن‬ ‫راگەیاندراوحكومەتێكی‬ ‫پەنجا بە پەنجای ئیفلیج‬ ‫و نا تەكنۆكراتیی تەواو‬ ‫حزبی دامەزراو وەزیری‬ ‫ناحاڵی و تێنەگەیشتوو لە‬ ‫كاروباریوەزارەتەكانی‬ ‫ئەو حكومەتە خرانە‬ ‫سەركار‬ ‫خ��ۆی��ان و ه��اوش��ێ��وەی داگ��ی��رك��ەران چەندان‬ ‫جاریتر باشووری كوردستان خەڵتانی خوێن‬ ‫بكەنەوەو بیخەنەوە بەردەستی داگیركەران‪.‬‬ ‫ئ���اوەزو هزرێكی لەمجۆرەو ب��ەم س��ادەی��ی و‬ ‫سەرپێییەی هێزە بەرهەڵەستكارەكانی باشووری‬ ‫كوردستان و ناڕەزاییە جەماوەرییەكان گۆڕانكاری‬ ‫زەحمەتە‪ ،‬بەاڵم مەحاڵیش نییە‪ .‬هەر چەندە‬ ‫بەرژەوەندخوازیی خۆیان و وابەستە بوونیان بە‬ ‫واڵتە هەرێمایەتییەكان وهەنگاونانی هەر هێزێكی‬ ‫بەناو بەرهەڵستكار بە ئاراستەیەكدا و پەیڕەو و‬ ‫پیادە كردنی جۆرێك لە سیاسەتی داگیركەرانە‪،‬‬ ‫بەمەش درێ��ژە بە ساردكردنەوەی ئەو گیانی‬ ‫ناڕەزایی و بەرهەڵستكارییە دەدەن كە سااڵنێكە‬ ‫درێژەی هەیە و بەردەوامە‪.‬‬ ‫بەاڵم بە دڵنیاییەوە وشیاربوونەوەی تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگاو ئەو رەوشە سیاسییەی لە باكوورو‬ ‫رۆژئاوای كوردستان لەسەر ئاستی نەتەوایەتی‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪ ،‬كاریگەریی ریشەیی لە سەر‬ ‫بەشێك لە تاكەكانی كۆمەڵگای كوردی باشوورو‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستانیش كردووە كە كار لەسەر‬ ‫ژی��ان��دن��ەوەو هەستانەوە سەرپێی ئ��ەو تاكە‬ ‫دەكات‪ ،‬لەسەر بنەمای بە دەستهێنانی مافەكانی‬ ‫م��رۆڤ و بایەخدان بە رۆڵ��ی ئافرەت و گەنج‬ ‫لەو گۆڕانكارییانەی كە لە ئایندەدا چاوەڕوانی‬ ‫هاتنەدییان دەكرێت‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دوای شه‌ش مانگ له‌ دروست نه‌بوونی حکومه‌ت‪ ،‬ره‌وایه‌تی هه‌ڵبژاردن نه‌ماوه‌‬ ‫ن‪ /‬سەردار ستار‬ ‫شه‌ش مانگ تێئه‌په‌ڕێ به‌سه‌ر هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬به‌اڵم هێشتا الیه‌نه‌کان نه‌گیشتونه‌ت ‌ه‬ ‫رێکه‌وتن بۆ دروست کردنی کابینه‌ی حکومه‌تی‬ ‫نوێ‪ ،‬رۆژ ژماردن له‌سه‌ر شاشه‌ی ته‌له‌فزیۆنه‌کان‬ ‫الیه‌نه‌کان به‌هه‌ندی وه‌رناگرن‪ ،‬چونک ‌ه به‌ڕاستیش‬ ‫ئیتر پێویستی ب ‌ه مانگ ژماردن هه‌یه‌‪ .‬لیست ‌ه‬ ‫ب��راوه‌ک��ان��ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن ل �ه‌م��اوه‌ی ئ �ه‌و شه‌ش‬ ‫مانگ ‌ه هیچ جیاوازیه‌کیان له‌گه‌ڵ یه‌کترنه‌بوو‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تتریش پێنج لیست ‌ه یه‌که‌مه‌که‌‪ ،‬تا ئێستاش‬ ‫ک��اردان�ه‌وه‌ک�ه‌ی��ان بۆ پێکنه‌هێنانی حکومه‌ت‬ ‫زۆر س��اد‌ه و ئاسایه‌‪ .‬دیاریش نیی ‌ه ئه‌گه‌ری‬ ‫پێکنه‌هێنانی کابینه‌ی نوێ تا هه‌ڵبژاردنه‌کانی‬ ‫به‌غدا و پارێزگاکان درێژببێته‌وه‌‪ ،‬کاردانه‌وه‌یان‬ ‫چی ئه‌بێت؟؟‪.‬‬ ‫زۆری له‌سه‌ر نوسراو‌ه پێویست ‌ه زیاتریشی له‌سه‌ر‬ ‫بنوسرێ؛ چونک ‌ه به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی واڵت قۆرخکراو‌ه‬ ‫به‌ناوی هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێ خه‌ڵک له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و مافه‌ی به‌ده‌نگبێ‪ ،‬ناکرێ هه‌ر چاوه‌ڕێی‬ ‫ره‌حمه‌تی زڵهێزه‌کانی هه‌رێمی کوردستانبێ؛‬ ‫چونک ‌ه له‌ئێستادا واڵت به‌شێوه‌یه‌کی فعلی و‬ ‫کاتی بۆ ماوه‌ی شه‌ش مانگ ‌ه به‌ڕێوه‌ئه‌چێ‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫له‌پای چی‪ ،‬بۆچی ئه‌بێ الیه‌نه‌کان له‌و کردوه‌ی ‌ه‬ ‫بێ ده‌نگبن‪ ،‬پارت و الیه‌نه‌کان‪ ،‬رێکخراوه‌کان‪،‬‬ ‫که‌سایه‌تی ‌ه رۆشنبیرو‪...‬هتد؟؟‪.‬‬ ‫ره‌هه‌نده‌کانی پێکنه‌هێنانی حکومه‌ت چین؟ گوای ‌ه‬ ‫ده‌یانه‌وێ بنک ‌ه فره‌وان بێ‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‌ه شه‌ش‬ ‫مانگ ‌ه به‌بنک ‌ه ته‌سکیش هیچ شتێک دروست‬ ‫نه‌بووه‌‌‪ ،‬له‌سه‌ر هه‌موو پله‌و پۆستێک کێش ‌ه و‬ ‫هێلی سورهه‌یه‌‪ ،‬باش ‌ه ئه‌ی بنک ‌ه فره‌وانی چۆن‬ ‫چۆنیه‌؟ له‌گه‌ڵ ئ�ه‌وه‌ش ک ‌ه ئه‌قلیه‌تی لیستی‬ ‫ئه‌رکدارکراو بۆ دروستکردنی حکومه‌ت ته‌سک‬ ‫بین و تاکڕه‌وانه‌ی ‌ه له‌هه‌موو کارو کرده‌وه‌یه‌کا‪ ،‬ئایا‬ ‫ده‌توانێ حکومه‌تی بنک ‌ه فرا‌وان دروستبکات؟ ئایا‬ ‫حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستانی باشوور‪ ،‬ده‌توانێ‬ ‫به‌قه‌د کانتۆنه‌کانی رۆژئ��اوا بنک ‌ه فره‌وانبێ؟‬ ‫بێگومان وه‌اڵمه‌که‌ی ئاسان ‌ه ک ‌ه نه‌خێره‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫له‌یه‌که‌م ئه‌زمونی رۆژئاوا ئاشوری و عه‌ره‌ب وه‌ک‬ ‫نه‌ته‌وه‌‪ ،‬ژنیش وه‌ک ره‌گ�ه‌ز جێگری سه‌رۆکی‬ ‫حکومه‌تیان پێدراو سه‌رۆکی کانتۆنێکیش ژنه‌‪،‬‬ ‫دوای (‪ )23‬ساڵ له‌ئه‌زمونی هه‌رێمی باشور‬ ‫هێشتا ئیراده‌ی ئه‌و‌ه نه‌توانراو‌ه نێشانبدرێ ک ‌ه‬ ‫نه‌ته‌وه‌کانی تر و ژن بهێنرێن ‌ه ئاستی سه‌ره‌وه‌ی‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی هه‌رێم‪ ،‬له‌هه‌ڵبژاردنه‌کانیش"‬ ‫ل ‌ه ناو هه‌ڵبژاردنی تایبه‌ت تورکمان ل ‌ه ناوچه‌ی‬ ‫به‌حرک ‌ه و ده‌شتی به‌ڕانه‌تی ده‌نگی زۆرین ‌ه‬ ‫دێنێ ک ‌ه یه‌ک دان ‌ه پۆلیسیش به‌ناوی حیزبێکی‬ ‫تورکما‌نه‌و‌ه نییه"‌‪ !!.‬واتا بنک ‌ه فره‌وانیه‌ک ‌ه ته‌نها‬ ‫له‌نێوان حیزبی کوردیه‌‪ ،‬پرسه‌که‌ش دابه‌شکردنی‬ ‫داهاته‌کان و ئیمتیازات ‌ه بۆ الیه‌نه‌کان‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫پره‌نسیپێکی الوازی بنک ‌ه فره‌وانیه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ش‬ ‫زیاتر مۆدێلی ده‌وڵ��ه‌ت نه‌ته‌وه‌یی سیسته‌می‬

‫سه‌رمایه‌داری و ناوه‌ندگه‌رایی نه‌ته‌وه‌په‌رسته‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫شێو‌ه بنک ‌ه فره‌وانی ‌ه گوزارشت ل ‌ه دیموکراتیه‌تی‬ ‫زۆرین ‌ه ناکات؛ به‌ڵکو دیموکراتیه‌تی لێبڕاڵ و نیۆ‬ ‫لیبڕاڵه‌‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مای ‌ه ئه‌وه‌ی پڕوپاگه‌نده‌ی‬ ‫بۆ ده‌کرێت به‌ناوی بنک ‌ه فره‌وانیه‌و‌ه ته‌نها‬ ‫فریودانی کۆمه‌ڵگایه‌‪ ،‬نمون ‌ه ل ‌ه کابینه‌ی پێنج و‬ ‫شه‌ش هه‌موو الیه‌نه‌کان له‌ناو ده‌سه‌اڵتدابوون‪،‬‬ ‫ئه‌ی بۆ کێش ‌ه و قه‌یرانه‌کان چاره‌سه‌رنه‌بوون‪،‬‬ ‫ئه‌ی بۆ گه‌نده‌ڵی په‌ره‌یسه‌ند‪ ،‬ئه‌ی بۆ نه‌توانرا‬ ‫که‌رکوک بگه‌ڕێندرێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ی بۆ هێزه‌کانی تورکیا‬ ‫نه‌توانرا ل ‌ه هه‌رێمی بادینان ده‌ربکرێن‪ ،‬ئه‌ی بۆ‬ ‫کێشه‌ی کوشتنی ژنان و بێکاری و خزمه‌تگوزاری‬ ‫چاره‌سه‌رنه‌بوون؟؟‪ .‬ئه‌وه‌ی پێی ئه‌ڵێن حکومه‌تی‬ ‫بنک ‌ه ف��را‌وان ل ‌ه راب���ردوو ته‌نها له‌یه‌ک کاردا‬ ‫سه‌رکه‌وتوبوو‪ ،‬ئه‌ویش چۆڵکردنی گونده‌کانی‬ ‫کوردستان‪ ،‬خه‌ڵک به‌ناوی مووچه‌ی ئاسایش و‬ ‫پێشمه‌رگ ‌ه ل ‌ه شاره‌کان کۆکردنه‌وه‌‪ ،‬فه‌رموون‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانی حکومه‌ت ‌ه بنک ‌ه فره‌وانه‌ک ‌ه بژمێرن‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ل���ه‌ده‌ره‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی وتمان شتێکیتر‬ ‫هه‌بوایه ئ �ه‌وا ئه‌مڕۆ هه‌رێم تووشی قه‌یرانی‬ ‫ئابووری نه‌ده‌بوو‪ .‬سه‌رکه‌وتوبوون ل ‌ه هێنانی زۆری‬ ‫کۆمپانیا تورکیه‌کان بۆ هه‌رێم بۆ دروستکردنی‬ ‫ته‌الر و باڵه‌خانه‌ی به‌رز‪ ،‬ئه‌ی ئه‌مڕۆ ل ‌ه ئابلۆقه‌ی‬ ‫ئابووریدا بۆچی ئه‌و ته‌الر و باڵه‌خانان ‌ه فریای‬ ‫حکومه‌ت ‌ه بنک ‌ه فرا‌وانه‌ک ‌ه ناکه‌ون؟؟‪ .‬له‌الیه‌کێتر‬ ‫سه‌رۆکی حکومه‌ت ‌ه بنک ‌ه فره‌وانه‌کانی رابردوو‬ ‫ئه‌ڵێت؛ سیسته‌می ته‌ندروستی فاشیل ‌ه ل ‌ه هه‌رێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬بێ زه‌حمه‌ت ئه‌وه‌ی ئه‌و سیسته‌م ‌ه‬ ‫فاشیله‌ی ل ‌ه ته‌ندروستی بونیادناو‌ه کێیه‌؟؟‪.‬‬ ‫ئه‌رێ ده‌سه‌اڵتدارانی تا ئه‌مڕۆ له‌ده‌ره‌وه‌ی ئێو‌ه‬ ‫که‌سیتر هه‌ی ‌ه ک ‌ه له‌و فاشیل بوون ‌ه به‌رپرسیار‬ ‫بێ؟؟‪ ،‬واتا ئه‌وه‌ی ده‌یانه‌وێ دوای شه‌ش مانگ‬ ‫له‌پێکنه‌هێنانی حکومه‌ت بکه‌ن ‌ه بیانو بنک ‌ه‬ ‫فروان کردنی کابین ‌ه نوێکه‌یه‌‪ ،‬واتا تائێستا هیچ‬ ‫کابینه‌یه‌کی بنک ‌ه فره‌وان پێکنه‌هاتبێ!!‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌کانی هه‌رێم ئه‌وانه‌ی به‌یه‌ک کورسیش‬ ‫له‌هه‌ڵبژاردن ده‌رکه‌وتبوون‪ ،‬هه‌موویان ده‌ست‬ ‫له‌سه‌ر سینگ وه‌ستان بۆ ئ��ه‌وه‌ی به‌شداری‬ ‫حکومه‌تی بنک ‌ه ف��ره‌وان بکه‌ن‪ ،‬ئ�ه‌وه‌ی به‌الی‬ ‫منه‌و‌ه سه‌یر‌ه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌؛ مۆدێلی به‌ڕێوه‌بردن‬ ‫ل ‌ه هه‌رێمی کوردستان ل ‌ه فه‌ڕاشه‌و‌ه تاکو سه‌رۆکی‬ ‫حکومه‌ت مۆدێلی به‌ڕێوه‌بردنی پارتیه‌‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫مۆدێلێکی حیزبگه‌رای ته‌سکبینه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌وه‌ی‬ ‫‌وه جا وه‌ک هه‌ریه‌ک‬ ‫بکه‌وێت ‌ه ئه‌و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیه ‌‌‬ ‫ل ‌ه پایه‌و پێکهاته‌کانی حکومه‌ت‪ ،‬ئه‌وا پێویست ‌ه‬ ‫بخزێت ‌ه ناو مۆدێل و به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی پارتی‪،‬‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه به‌شداری الیه‌نه‌ک ‌ه زۆر بێ یان که‌م‪،‬‬ ‫نمون ‌ه هه‌تا ئه‌گه‌ر وه‌زیرێکی بێ وه‌زاره‌ت بێ‬ ‫یان وه‌زیری رێکخستنی کاروباری په‌رله‌مان و‬ ‫حکومه‌تیش بێ‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر الیه‌نێک بڵێ له‌و‬ ‫حکومه‌ت ‌ه به‌شدارده‌بم و مۆدێلێکی تایبه‌ت به‌خۆم‬ ‫جێبه‌جێ ئه‌که‌م به‌الی منه‌و‌ه خه‌یاڵ پاڵویه‌‪.‬‬ ‫له‌ماوه‌ی رابردووش ک ‌ه یه‌کێتی هاوبه‌شی ستراتیژی‬

‫گۆڕانئه‌ڵێ‪":‬تائێستا‬ ‫هه‌ردوو بژارمان له‌به‌رده‌ست‬ ‫ه هه‌ردوو‬ ‫دایه‌‪ ،‬به‌الی منه‌و ‌ه ل ‌‬ ‫ه بوو‪ ،‬پارتی وه‌ک‬ ‫الیه‌نه‌ک ‌‬ ‫گۆڕان ئه‌یه‌وێ به‌شداری‬ ‫حکومه‌تی پێ ناکا‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بشیکات ته‌مه‌نی کورت ئه‌بێ‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێک وه‌ک ئه‌و گۆڕانه‌ی‬ ‫به‌ڵێنی داوه‌‪ ،‬نه‌ک وه‌ک‬ ‫ه ده‌سه‌اڵتدا‬ ‫هل ‌‬ ‫گۆڕانێک ک ‌‬ ‫ره‌نگی زه‌رد ببێ‪ ،‬هه‌مانکات‬ ‫باوه‌ڕی شه‌قامیشی وه‌ک‬ ‫جاران نه‌ماوه‬ ‫‪..........‬‬ ‫ئایا حکومه‌تی هه‌رێمی‬ ‫کوردستانی باشوور‪ ،‬ده‌توانێ‬ ‫به‌قه‌د کانتۆنه‌کانی رۆژئاوا‬ ‫هفره‌وانبێ؟بێگومان‬ ‫بنک ‌‬ ‫ه که‌‬ ‫وه‌اڵمه‌که‌ی ئاسان ‌‬ ‫ه له‌یه‌که‌م‬ ‫نه‌خێره‌‪ ،‬چونک ‌‬ ‫ئه‌زمونی رۆژئاوا ئاشوری و‬ ‫عه‌ره‌ب وه‌ک نه‌ته‌وه‌‪ ،‬ژنیش‬ ‫وه‌ک ره‌گه‌ز جێگری سه‌رۆکی‬ ‫حکومه‌تیان پێدراو سه‌رۆکی‬ ‫کانتۆنێکیش ژنه‌‪ ،‬دوای (‪)23‬‬ ‫ساڵ له‌ئه‌زمونی هه‌رێمی‬ ‫باشور هێشتا ئیراده‌ی‬ ‫ئه‌و ‌ه نه‌توانراو ‌ه نێشانبدرێ‬ ‫ه نه‌ته‌وه‌کانی تر و ژن‬ ‫ک‌‬ ‫هئاستیسه‌ره‌وه‌ی‬ ‫بهێنرێن ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیهه‌رێم‬ ‫پارتی بوو‌ه وه‌ک سیاسی‪ ،‬به‌اڵم له‌الیه‌نی ئیداری‬ ‫یه‌کێتی خ��اوه‌ن مۆدێلی به‌ڕێوه‌بردن نه‌بووه‌؛‬ ‫به‌ڵکو به‌شداری مۆدێلی به‌ڕێوه‌بردنی پارتی‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش وای کردو‌ه هیچ وه‌زیر و جێگر و‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌ر و راوێژکار و له‌هه‌موو پل ‌ه و پۆسته‌کان‬ ‫هیچ گۆڕانکاری شتێکی وایان پێ نه‌کراو‌ه ک ‌ه‬ ‫یه‌کێتی پێی بناسرێته‌وه‌‪ ،‬ته‌نها ئه‌وه‌ی قازانج‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بوو‌ه هاوبه‌شێکی به‌هێزبوو‌ه ل ‌ه باجی گه‌نده‌ڵی‬ ‫و شێوازی نادیموکراتی و حکومه‌تی خێڵه‌کی و‬ ‫ئارستۆکراسی کۆپی ‌ه کراوی ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ئێستا جێی سه‌مه‌ره‌ی ‌ه ئه‌ویش بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕانه‌؛ ئه‌ڵێ ئه‌مه‌وێ به‌مۆدێلی خۆمی لیبڕاڵ‬ ‫به‌شداری بکه‌م ل ‌ه کابینه‌ی حکومه‌تی نوێ"نه‌ک‬ ‫وه‌زیر‪ ،‬وه‌زاره‌تم ئه‌وێ"‪ .‬داواکریه‌کی گونجاوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم وادی��ار‌ه به‌ڕێزانی گ��ۆڕان هێشتا مۆدێلی‬ ‫هه‌رێمیان نه‌ناسیوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ی گۆڕان داوای ده‌کات‬ ‫واتا ده‌سه‌اڵت به‌دوو مۆدێل به‌ڕێوه‌بچێ‪ ،‬ک ‌ه ئه‌م ‌ه‬ ‫به‌ال مه‌حاڵ دایه‌‪ ،‬چونک ‌ه پارتی هه‌زمی ئه‌و‌ه‬ ‫ناکا مۆدێله‌که‌ی پارچ ‌ه ببێ‪ ،‬پارتی الیه‌نه‌کانی‬ ‫ئه‌وێ بۆ جوانکردنی مۆدێله‌که‌ی نه‌ک جیاکاری ل ‌ه‬ ‫مۆدێلی ئه‌و‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش ‌ه گۆڕان ئه‌گه‌ر ئاستی‬ ‫داواکاریه‌کانی که‌متریش کاته‌و‌ه به‌الی من سه‌خت ‌ه‬ ‫پارتی به‌رگه‌ی شێوه‌ی کاری گۆڕان بگرێ‪ ،‬ئه‌ر‬ ‫گه‌وره‌ترین سازشیش بکه‌ن له‌ماوه‌یه‌کی که‌م‬ ‫کۆتایی دێ‪ .‬هه‌رچه‌ند‌ه ل ‌ه ئێستادا گۆڕان چه‌ند‬ ‫شتێکی پارتی وه‌ک پرنسیب په‌سند کردوه‌‪،‬‬ ‫دیاریش نیی ‌ه له‌به‌رامبه‌ر چی؟؟ ته‌نها بۆ به‌شداری‬ ‫پێکردنی حکومه‌ته‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر نا ره‌وانکردنی نه‌وت‬ ‫بۆ تورکیا و ئاسایی سه‌یری په‌یوه‌ندیه‌کانی‬ ‫پارتی و تورکیا‪ ،‬ل ‌ه به‌رامبه‌ر چیه‌؟؟‪ .‬تا ئێستا‬ ‫بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان هیچ رونکردنه‌وه‌یه‌کی نه‌داوه‬ ‫له‌سه‌ر په‌سندکردنی داواکاریه‌کانی پارتی‌؟‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌کانی تر ک ‌ه ده‌یانویست به‌کورسیه‌ک‬ ‫به‌شداری حکومه‌ت که‌ن‪ ،‬به‌اڵم وادیار‌ه به‌شداریان‬ ‫پێناکرێ‪ ،‬ئه‌ی چی ئه‌که‌ن ئه‌و به‌ڕێزانه‌؛ چونک ‌ه‬ ‫له‌ماوه‌ی (‪)22‬ساڵی رابردوو به‌رده‌وام ل ‌ه په‌راوێزی‬ ‫حکومه‌تدا ژیاون‪ ،‬سه‌خت ‌ه به‌ره‌ی ئۆپۆزیسیۆن‬ ‫ت‬ ‫هه‌ڵبژێرن؛ چونک ‌ه ناتوانن رووبه‌ڕوی ده‌سه‌اڵ ‌‬ ‫بوستن‪ ،‬له‌الیه‌کتریش به‌شداریان ل ‌ه حکومه‌ت پێ‬ ‫ناکرێ ئه‌وکات چۆن ئه‌توانن به‌رده‌وامی به‌خۆیان‬ ‫بده‌ن؟؟‪.‬‬ ‫یه‌کێتی نه‌هێزی رووبه‌ڕوبوونه‌وه ‌و ن ‌ه توانای‬ ‫ره‌خنه‌ی به‌رده‌وامیشی هه‌یه‌‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه شێوازی‬ ‫کۆنی به‌کاربێنێته‌وه‌"له‌هه‌ردوو به‌ره‌و‌ه خواردنبێ"‪،‬‬ ‫چونک ‌ه بینیمان م��اوه‌ی �ه‌ک ب��وو هه‌ڵوێستی‬ ‫جیاوازیان هه‌بوو بۆ رۆژئاوای کوردستان‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌یه‌ک ره‌خنه‌ی سه‌رۆکی پارتی یه‌کسه‌ر سه‌د‬ ‫و هه‌شتا پل ‌ه بایاندایه‌وه‌!!‪ .‬ل ‌ه ئێستا دوای ئه‌و‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫هه‌موو کێش ‌ه ناوخۆیی و بوون به‌پله‌ی سێیه‌م‪،‬‬ ‫سه‌خت ‌ه ئومێدێکی زۆر‌ت ب ‌ه یه‌کێتی بێ‪ ،‬بێگومان‬ ‫هیچ شتێکیش مه‌حاڵ نییه‌‪.‬‬ ‫گۆڕان ئه‌ڵێ‪":‬تائێستا هه‌ردوو بژارمان له‌به‌رده‌ست‬ ‫دای�ه‌‪ ،‬به‌الی منه‌و‌ه ل ‌ه ه �ه‌ردوو الیه‌نه‌ک ‌ه بوو‪،‬‬ ‫پارتی وه‌ک گۆڕان ئه‌یه‌وێ به‌شداری حکومه‌تی‬ ‫پێ ناکا‪ ،‬ئه‌گه‌ر بشیکات ته‌مه‌نی کورت ئه‌بێ‪،‬‬ ‫به‌مه‌رجێک وه‌ک ئه‌و گۆڕانه‌ی به‌ڵێنی داوه‌‪ ،‬نه‌ک‬ ‫وه‌ک گۆڕانێک ک ‌ه ل ‌ه ده‌سه‌اڵتدا ره‌نگی زه‌رد‬ ‫ببێ‪ ،‬هه‌مانکات باوه‌ڕی شه‌قامیشی وه‌ک جاران‬ ‫نه‌ماوه؛ چونک ‌ه له‌شه‌ش مانگی رابردوو ب ‌ه ئاوازی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت و به‌تایبه‌ت پارتی خوێندوه‌‪ ،‬بۆی ‌ه‬ ‫سه‌خت ‌ه گۆڕان بگه‌ڕێته‌و‌ه ئاستی رابردوو له‌گه‌ڵ‬ ‫شه‌قام ئاشتبێته‌وه‌‪ ،‬چاالکی و خۆپیشاندانه‌کانی‬ ‫سه‌ید سادق و خه‌باتیشمان بینی‪ ،‬ک ‌ه توانای‬ ‫زاڵبوونی به‌سه‌ر شه‌قامیشدانیی ‌ه بۆ بێده‌نگکردنی‪.‬‬ ‫الیه‌نه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی په‌رله‌مان و رێکخراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵگای مه‌ده‌نی ئه‌کرێ ئه‌و بۆشای ‌ه پڕکه‌نه‌وه‬ ‫‌و ته‌نگ به‌ده‌سه‌اڵت هه‌ڵچنن و بیخه‌ن ‌ه ژێرباری‬ ‫خه‌ڵک؟ بێگومان ئه‌وانیش له‌و شه‌ش مانگه‌ی‬ ‫دوای هه‌ڵبژاردن به‌الوازی ده‌رکه‌وتوون‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ندێک جموجۆلیشیان ه �ه‌ب��ووب��ێ‪ ،‬ب �ه‌اڵم‬ ‫نه‌یانتوانیو‌ه شه‌قام ئاراسته‌بکه‌ن‪.‬‬ ‫له‌ئێستا له‌ده‌ره‌وه‌ی دووباره‌کردنه‌وه‌ی پرۆسه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن وه‌کوتر رێگایه‌کی تر نیی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫قه‌ناعه‌تمان پێبێنێ ک ‌ه ئه‌و لیستانه‌ی ئێستا‬ ‫ئه‌توانن کابینه‌ی حکومه‌ت پێکبێنن‪ ،‬دوای شه‌ش‬ ‫مانگ ل ‌ه هه‌ڵبژاردن حکومه‌ت دروستکردن خه‌یاڵ ‌ه‌‪.‬‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه بگوترێ هه‌ڵبژاردن چ کاریگه‌ریه‌کی‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌وبارودۆخەیە‪ .‬بێگومان ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ‬ ‫قه‌یرانی دروستکردو‌ه حکومه‌ته‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو ئ�ه‌و کێش ‌ه و ته‌گه‌رانه‌ی‬ ‫هاتووت ‌ه پێشه‌و‌ه هیچ ئاماده‌کاریه‌کی نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫پێچه‌وان ‌ه هه‌موو پشت به‌ستنێکی ب ‌ه دۆستایه‌تی‬ ‫تورکیا و دیبلۆماسیه‌تی ئه‌مریکاو بودجه‌ی به‌غدا‬ ‫بووه‌‪ ،‬ئه‌وان ‌ه له‌یه‌ک کاتدا پێچه‌وان ‌ه هه‌ڵگه‌ڕانه‌و‌ه‬ ‫بۆیه‌ش له‌ئێستا ته‌نها به‌ناو‪ ،‬شتێک هه‌ی ‌ه به‌ناوی‬ ‫حکومه‌ت‪ ،‬وه‌کوتر له‌هه‌موو الی�ه‌ک�ه‌و‌ه له‌ناو‬ ‫قه‌یراندایه‌‪ .‬به‌یاسا و به‌ویژدان ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ی‬ ‫هه‌رێم ئێکسپایه‌ر بووه‌و هیچ به‌رهه‌مێکیشی لێ‬ ‫سه‌وزنابێ‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫وتار‬

‫ره‌هه‌نده‌کانیپێکنه‌هێنانی‬ ‫ه‬ ‫حکومه‌ت چین؟ گوای ‌‬ ‫ه فره‌وان بێ‪،‬‬ ‫ده‌یانه‌وێ بنک ‌‬ ‫ه به‌بنکه‌‬ ‫به‌اڵم ئه‌و ‌ه شه‌ش مانگ ‌‬ ‫ته‌سکیش هیچ شتێک دروست‬ ‫نه‌بووه‌‌‪ ،‬له‌سه‌ر هه‌موو پله‌و‬ ‫ه و هێلی‬ ‫پۆستێک کێش ‌‬ ‫ه ئه‌ی بنکه‌‬ ‫سورهه‌یه‌‪ ،‬باش ‌‬ ‫فره‌وانی چۆن چۆنیه‌؟ له‌گه‌ڵ‬ ‫ه ئه‌قلیه‌تی لیستی‬ ‫ئه‌وه‌ش ک ‌‬ ‫ئه‌رکدارکراو بۆ دروستکردنی‬ ‫حکومه‌ت ته‌سک بین و‬ ‫ه له‌هه‌موو کارو‬ ‫تاکڕه‌وانه‌ی ‌‬ ‫کرده‌وه‌یه‌کا‪ ،‬ئایا ده‌توانێ‬ ‫ه فرا‌وان‬ ‫حکومه‌تی بنک ‌‬ ‫دروستبکات؟‬ ‫‪..........‬‬ ‫له‌ئێستا له‌ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫دووباره‌کردنه‌وه‌یپرۆسه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن وه‌کوتر رێگایه‌کی‬ ‫ه بۆ ئه‌وه‌ی قه‌ناعه‌تمان‬ ‫تر نیی ‌‬ ‫ه ئه‌و لیستانه‌ی‬ ‫پێبێنێ ک ‌‬ ‫ئێستائه‌تواننکابینه‌ی‬ ‫حکومه‌ت پێکبێنن‪ ،‬دوای‬ ‫ه هه‌ڵبژاردن‬ ‫شه‌ش مانگ ل ‌‬ ‫ه‪‌.‬‬ ‫حکومه‌ت دروستکردن خه‌یاڵ ‌‬ ‫ه بگوترێ هه‌ڵبژاردن‬ ‫له‌وانه‌ی ‌‬ ‫چ کاریگه‌ریه‌کی له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌وبارودۆخةية‬

‫وتار‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئاپــــــــۆ و تـــێزی دیـــــــموكراســـــــیەتی رۆژهەاڵتــــــــی‬ ‫ن‪ /‬لەتیف فاتیح فەرەج‬ ‫دیدارەكەی دیاربەكر تەنیا ماكیاژێك بوو‪ ،‬لە مەڕ‬ ‫پرۆسەی دیموكراتیزاسیۆنی توركیا قسە و ئاكاری‬ ‫ئەردۆغان ناكۆكن و یەكناگرنەوە‪ ،‬لە كاتێكدا درێژە‬ ‫بە بیناكردنی سەربازگەی نو ‌ێ دەدات” كۆڕای‬ ‫چاڵشكان” رادیكاڵ‪.‬‬ ‫هەر ڕێگەیەكی تر بۆ ئەوەی كورد و تورك بتوانن‬ ‫بە ئاشتیانە پێكەوە بژین‪ ،‬ئەگەر لە ئیمراڵیەوە‬ ‫تێنەپەڕێت‪ ،‬رێگەیەكی سەركەوتوو نیە‪ ،‬هەولێر‬ ‫ناتوان ‌ێ لەبری ئامەد لەسەر پرسی كورد لە باكوری‬ ‫كوردستان رێكبكەوێت‪ ،‬ئەردۆغان بەو هەنگاوە بەر‬ ‫لەوەی سەری كەس بخوات سەری خۆی دەخوات‪،‬‬ ‫نوێنەری راستی كوردانی باكوری كوردستان ئاپۆیە‪،‬‬ ‫رێكەوتنیش لەگەڵ گەیشتنە بە ئاشتی یەكجاری‬ ‫نەك كەسی تر‪ ،‬لە راستیدا پەیامبەری ئاشتی لە‬ ‫توركیا و باكوری كوردستان ئێستا لە ئیمرالیە و‬ ‫ئەوە نوسین و پەیامەكانی ئەو بوون‪ ،‬دەرگایان بە‬ ‫ڕوی ئاشتی و پێكەوە ژیانی ئاشتیانەدا كردەوە‪،‬‬ ‫ئەمە ناكاتە ئەوەی ناكر ‌ێ ئەوانی تر بەشدار نەبن‪،‬‬ ‫بەاڵم چۆن بەشدار دەبن و بە چ شێوازێك‪ ،‬ئەمە‬ ‫پرسیارە گرنگەكەیە‪ ،‬هەوڵدان بۆ ئەوەی پەیامبەرە‬ ‫راستەقینەكەی پرۆسەی ئاشتی و دیموكراتی دور‬ ‫بخرێتەوە و كارەكتەری تر ئەو رۆڵە یاری بكەن‪،‬‬ ‫ئەوە نیشانەی گێلێتی و تێنەگەیشتنە لە سیاسەت‪،‬‬ ‫هەوڵ و تەقەالكانی دۆزینەوەی ئەڵتەرناتیف و‬ ‫جێگرەوە بۆ كارەكتەری سەرەكی دانوستانی‬ ‫ئاشتی خۆدزینەوەیە لە ئاشتی‪ ،‬بڕوا ناكەم پارتی‬ ‫كرێكارانی كوردستان ئەم راستیە نەزانن‪ ،‬دەمێكە‬ ‫توركیا لە هەوڵی ئەوەدایە سیناریۆی جیاجیای‬ ‫سیاسی بۆ جێگرەوەی ئاپۆ و پەكەكە دابنێت‪،‬‬ ‫ئاكپارتی لەگەڵ ئ��ەوەش��دا كە بانگەشەیەكی‬ ‫جیاوازتری لەوانی دیكە دەكرد‪ ،‬بەاڵم كارەكتەری‬ ‫سەرەكی ئەم یاریە دۆڕاوەیە‪ ،‬ئاكپارتی لە هەوڵی‬ ‫خۆیدا بۆ ئەوەی بە پەكەكە بڵێت بە ب ‌ێ تۆش‬ ‫دەكر ‌ێ هەنگاوەكان بڕۆنە پێشەوە كەوتە هەڵە و‬ ‫قۆرتی گەورەوە‪ ،‬ئەوەتا هەم لە سیاسەتی دەرەوە‬ ‫پاشەكشەی كردوە و هەم لە سیاسەتی ناوەوەش‪،‬‬ ‫ئیدی ئەو حزبەی جاران نیە كە خەڵكی توركیا‬ ‫بینای ئومێدیان لەسەر دەكرد‪ ،‬هەڵەی گەورە لە‬ ‫پرۆسەی ئاشتیدا بۆ ئاكپارتی و ئەردۆغان ئەوەبوو‪،‬‬ ‫پشتیان كردە ئیمرالی‪ ،‬یان هەوڵیاندا لەم پرۆسەیە‬ ‫ئیمرالی دەركەنە دەرەوە‪ ،‬لە كاتێكدا سەرەتای‬ ‫سەرهەڵدانی ئاشتی راستەقینە لەوێوە دەستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬هەڵبەت بە نەگەڕانەوە بۆ سەردەمی‬ ‫توركۆت ئۆزال و هەوڵەكانی تاڵەبانی‪ ،‬كە ئەمەیان‬ ‫ئێستا كاری ئێمە نیە قسەی لەسەر بكەین‪ ،‬ئاپۆ‬ ‫لە ئیمراڵی و لەنێو زیندانی توركاندا دەستە پاچە‬ ‫دانەنیشت تا سەیری كوشتنی مناڵی ك��ورد و‬ ‫تورك بكات وەك ئەوەی لە ئەنكەرە و ئەستەنبوڵ‬ ‫ساڵەهایە ئەوە دەكرێت‪ .‬ئاپۆ لەو ‌ێ دەستی كرد‬

‫بە نوسینی پەیامەكانی ئاشتی و دیموكراتی‪ .‬ئەو‬ ‫هەر لە سەرەتاو لە كتێبی لە دەوڵەتی راهیبەی‬ ‫س��ۆم��ەرەوە ب��ەرەو شارستانیەتی دیموكراتیانە‬ ‫چەندین جار نووسیتی”چارەسەری دیموكراسیانەی‬ ‫كێشەی ك���ورد‪ ،‬ه��ەم ه��ۆك��اری س��ەرەك��ی ئەم‬ ‫قۆناغەیە‪ ،‬هەم تەواوكەرێتی” الپەڕە ‪ 176‬بەرگی‬ ‫دوەم‪ ،‬هەروەها”چارەسەری هاوچەرخانەی كێشەی‬ ‫كورد دیموكراسیە” الپەڕە ‪.421‬‬ ‫كەواتە یەكەمین كەسێك كە بە شێوازێكی جیا‬ ‫باسی دیموكراتی و پێكەوەیی كردووە لە توركیا‬ ‫ئاپۆیە نەك كەسی تر‪ ،‬ئەو بۆ ئەوەی وێنەیەكی‬ ‫جیاوازمان نیشانبدات بە درێژای ئەوە ماوەیەی‬ ‫ئیمرالی‪ ،‬سەرقاڵی دۆزی��ن��ەوەی رێگەیەكە بۆ‬ ‫بەرقەراربوونی ئاشتی و پێكەوەژیان‪ ،‬گەمژەییە‬ ‫مرۆڤ ئەمە نەبینێت و بە دوای ئ��ەوەدا بگەڕێ‌‬ ‫لەگەڵ خەڵكی تردا دانوستان بكات‪ ،‬راستی نابوو‬ ‫ئێستا ئاپۆ لە ئیمرالی بوایە؛ چونكە یەكێك لە خاڵە‬ ‫هەرە گرنگەكانی تەواو نەبوونی پرۆسەی ئاشتی‬ ‫بوونی ئەوە لە ئیمرالی‪ ،‬ئەوە رەنگە هەرگیز خۆی‬ ‫شتی وا نەڵێت‪ ،‬بەاڵم ئەوە راستیەكەیە‪ ،‬جێگای‬ ‫ئەو ئێستا دەبوایە لەسەر مێزی گفتوگۆی ئاشتی با‬ ‫یان لە ئامەد یان لە ئەستەنبوڵ و ئەنكەرە‪.‬‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجاالن لە بەردەوامی گەڕان بە دوای‬ ‫ئاشتی و پێكەوە ژیانی ئاشتیانەدا‪ ،‬گەیشتوەتە‬ ‫تێزێكی دیكەی دیموكراتی كە من دەكر ‌ێ ناوی‬ ‫بنم "دیموكراتی رۆژهەاڵتی"‪ ،‬من جاران دەمگوت‪،‬‬ ‫دیموكراتی رۆژئاوایی دیموكراتی خۆرسكە و ریشەی‬ ‫هەیە‪ ،‬ل ‌ێ دیموكراتی رۆژهەاڵتی دەسكردە وەك‬ ‫گوڵی دەسكرد و گوڵی خۆرسك‪ ،‬لەم دوایەدا لە‬ ‫رێگەی خوێندنەوەی كتێبەكانی ئاپۆوە گەیشتەمە‬ ‫ئەو باوەڕەی دەكر ‌ێ ئەوەی لێرەش هەیە ببێتە‬ ‫كردەیەكی خۆرسك با درەنگتریش سەر هەڵبدات‪،‬‬ ‫ئەوەی لە بیرو بۆچونەكانی ئاپۆدا سەبارەت بە‬ ‫پێكەوە ژیانی ئاشتیانە و پێكەوە هەڵكردن و‬ ‫یەكتر قەبوڵكردنی بێ شەڕ قسەی لەسەر دەكرێت‪،‬‬ ‫تێزێكی ت��ازەی دیموكراسیە‪ ،‬ئەمە زۆر گرنگە‬ ‫هەڵوەستەی لەسەر بكرێت‪ ،‬ئاخر مادام هێشتا‬ ‫لە ئامەد كوڕێك دایك و خێزانی خۆی دەكوژێت‬ ‫كەواتە هەڵەیەك لە تێگەیشتنماندا بۆ دیموكراسیەت‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەمە یەكێك بوو لە پەیامەكانی ئۆجاالن‪،‬‬ ‫ئەمە قسەكردنە لەسەر گەیشتن بە هۆشیاری و‬ ‫بەرپرسیارەتی‪ ،‬ناكر ‌ێ كوشتن بە هەر بیانویەك‬ ‫هەبێت و باسی دیموكراتی بكرێت‪ .‬بە بڕوای ئاپۆ‬ ‫چەكی دەستی دیموكراتی گفتوگۆ و بەردەوامیدان و‬ ‫بەرەو پێشەوەبردنی ئاشتیە‪ .‬ئەمە تەنانەت لەسەر‬ ‫ئ��ەوەش دەوەستێت چۆن دەبێت س��ەرەڕای ئەو‬ ‫هەموو خەبات و تەقەالیەی ئێمە هێشتا گەنجێك‬ ‫دایكی خۆی بكوژێت‪ ،‬یان توركێك ئەوی تر نەبینێ‌‬ ‫كە بەتەنیشتیەوە دێت و دەچێت و كەلتور و هەست‬ ‫و كەوت و زمان و زۆر هەموو تایبەتمەندیەكی لەو‬ ‫جیاوازە‪.‬‬ ‫هەوڵی دور و درێژی ئاپۆ چ لە پێش ئیمرالی چ‬

‫لەو ‌ێ كاركردن بووە بۆ هەڵوەشانەوەی خێڵ بەمانا‬ ‫داخراویەكەی و دروستكردنی تاكی خۆخاوەن و‬ ‫دواتر بەرپرسیار‪ ،‬دواتریش كۆكردنەوەی تاكەكان‬ ‫لە دەوری یەكتر و لە دەوری پەیامێك‪ ،‬بە بڕوای من‬ ‫ئێستا ئاپۆ گەیشتوەتە ئەو باوەڕەی ئەمە سەرەتای‬ ‫رێگای گەیشتنە بەو شێوازی دیموكراسیەی ئەو‬ ‫دەیەوێت‪ .‬ئەو لە سەرەتاوە لە نیگەرانیەكی قوڵی‬ ‫ئەوەدا بوو كە الی تاكی كورد هەرچەند لە نێو خێڵدا‬ ‫شتێك نیە بە ناوی تاك‪ ،‬هێشتا منی خێڵەكەم‪،‬‬ ‫منی عەشرەتەكەم‪ ،‬زاڵتر و بەرزترە لە منی مرۆڤ‪،‬‬ ‫منی كورد‪ ،‬یان منێكی فراوانتر‪ ،‬گەورەتر‪ ،‬ئەوە‬ ‫لە زۆربەی نوسین و دیدارەكانیدا لەسەر خێڵ و‬ ‫عەشیرەت وەستاوە‪ ،‬ئەو پێشتر ووتی”بە هێز‬ ‫ترین فۆڕمی دیاردەی كورد فۆڕمی خێڵە و تاكو‬ ‫ئێستاش بەردەوامە”‪ ،‬دەوڵەتی راهیبەی سۆمەر‬ ‫الپەڕە (‪ )17‬بەرگی دوو‪ .‬یان دەڵێت”بەتەواوەتی‬ ‫عەشیرەت هەڵنەوەشاوەتەوە” هەر ئەوێ‌‪.‬‬ ‫ل��ە دی��دارەك��ەش��ی��دا ل��ەگ��ەڵ ئیبراهیم ئەحمەد‬ ‫جارێكی تر‪ ،‬زۆر لەسەر ئەم بابەتە دەوەستێ‌‪،‬‬ ‫لەم دوایەدا كەمتر دەچێتەوە سەر ئەو پرسە و‬ ‫زیاتر باسی دیموكراتیزەكردن دەكات‪ ،‬من باوەڕم‬ ‫وایە ئەو گۆڕانكاریانەی لە توركیا رویانداوە و ئەو‬ ‫پێشكەوتنەی ئەمڕۆی ئامەد لە بواری سیاسیدا و‬ ‫كۆبوونەی نەورۆزانەی دەیان هەزار كەس چوونە‬ ‫پێشەوەیەكی گرنگە لە ب��واری دیموكراتیدا‪،‬‬ ‫راستە دەبێت بچوكترین كەم و كوڕی بخەینە ژێر‬ ‫پرسیارەوە جا ئەو كەم و كوڕیە لە خۆماندا بێت‬ ‫یان نا لەگەڵ ئەوەش دەبێت ئەوە پێشكەوتنی‬ ‫دیموكراسیە وا لێك نەدەینەوە كە بەب ‌ێ ئاپۆ و‬ ‫پەكەكە دروستبووە‪ ،‬كاركردن و قسە كردن لەسەر‬ ‫مرۆڤی خۆخاوەن و بێدارشەق بابەتێكی گرنگە‬ ‫لە كایەی دیموكراسیدا‪ ،‬لەوێدا پرسیار لە دین‬ ‫و نەتەوە و خێڵ و زمان ناكرێت‪ ،‬وەك ئەوەی‬ ‫بە درێژایی چەندین دەیە توركەكان تەنانەت لە‬ ‫جیاوازی زمانیش ترساون‪ ،‬لەوێدا پرسیار لە ئەرك و‬ ‫بەرپرسیاریەتی دەكرێت‪ ،‬ئەمە كرۆكی ئەو بابەتەیە‬ ‫كە ئاپۆ كاری لەسەر دەكات هەڵبەت بە رێزگرتن‬ ‫و پاراستنی هەموو تایبەتمەندیەكی مرۆڤەوە‪ ،‬واتە‬ ‫بە كورد بوون و تورك بوونیەوە‪ ،‬یان بە ئاینداری‬ ‫و بێئاینیەوە‪.‬‬ ‫دیموكراتیەتی رۆژهەاڵتی ئەوەی عەبدوڵاڵ ئۆجاالن‪،‬‬ ‫ك��اری لەسەر دەك��ات و بانگەشەی بۆ دەك��ات‬ ‫پەیوەستە بە خۆدەرباز كردن لە خودپەسەندی‬ ‫و خودپەرستی بۆ رێ��ز و لێبوردەیی و یەكتر‬ ‫قەبوڵكردنە‪ .‬ئەو توركیا دەخاتەوە سەر راستە ڕێی‬ ‫مرۆڤ بوون و مرۆڤایەتی‪ ،‬بەو مانایەی نیگەرانی‬ ‫و ترس و دڵەڕاوكەی توركیا لە پارچەبوون‪ ،‬ئەوی‬ ‫وەك ستەمكارێكی ملهوڕ لێكردوە‪ ،‬بیری دەخاتەوە‪،‬‬ ‫كە ئەمە لەگەڵ دیموكراتیەت و پێكەوەیدا نایەتەوە‪،‬‬ ‫دەنووسێت”توركیا بەهۆی ترس و پەشۆكان لە‬ ‫پارچەبون لەو باوەڕەدا بوو لە رێگای سەركوتكردنی‬ ‫كوردەوە دەتوان ‌ێ كێشەكە چارەسەر بكات”‪ ،‬هەمان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سەرچاوە الپەڕە (‪ )173‬بەرگی دووەم‪ ،‬لە كاتێكا‬ ‫ئەمە هۆیە سەرەكیەكەی پارچە پارچە بوونە‪.‬‬ ‫دیموكراسیەت و لەبیركردنی ئەوانی تر نەك‬ ‫بەیەكەوە ناگونجێن بگرە دەبنە هۆی لێكترازان‬ ‫و تێكبەربوون‪ ،‬لەوە دەچێت ئاكپارتی زۆر لەم‬ ‫راستیە نەگەیشتبێت بۆیە تەنانەت لە بەناو‬ ‫پرۆسەی ئاشتیدا دەیەوێت كارەكتەری سەرەكی‬ ‫ئەم بابەتە لەبیر كات‪ ،‬ئەوە لە بیركردنە تۆ دەستی‬ ‫كەسێكی تر بگوشیت و تەڵە بۆ ئەوی تر بنەیتەوە‬ ‫و كار بۆ ئەوە بكەیت‪ ،‬پەرت كردن دروست بكەیت‪،‬‬ ‫هەوڵدان بۆ دروستكردنی گروپ و دەستەی تر و‬ ‫پشتكردنە نوێنەرە راستیەكە‪ ،‬سیاسەتی پەرتكە‬ ‫و زااڵبەی ئینگلیزە و دەمێكە بەسەر چووە‪ ،‬لەوە‬ ‫دەچێت ئاكپارتی زۆر درەنگ بە ئاگا هاتبن‪ ،‬لەوەی‬ ‫سیاسەتی پەرتكە و زاڵبە و دیموكراتیەت كوجا‬ ‫مەرحەبا‪ ،‬تێزەكانی ئۆجاالن بۆ دیموكراتی‪ ،‬تێزگەلی‬ ‫خۆڵكردنە چاو و فریودەرانە نین‪ ،‬تێزگەلێكن‬ ‫بۆ ئەوە نووسراون كە ئیدی دەنگی تفەنگەكان‬ ‫نەبیسین و بتوانین پێكەوە بونیادی ئاشتی بنێین‪،‬‬ ‫بەالڕێدابردنی ئاشتی بەو مانایەی نەتەو ‌ێ گوێت‬ ‫لەم بانگە ئاشكرایە بێت و لەوالشەوە‪ ،‬ئاهەنگی بە‬ ‫كۆمەڵی هاوسەرگیری بە ناوی ئاشتیەوە رێكبخەیت‪،‬‬ ‫هەڵەیەكی كوشندەیە و فێڵكردنە لە ئاشتی‪ ،‬راستی‬ ‫ئەوە كەم نیە لە ئاسمانی ئامەد ئااڵی كوردستان‬ ‫بە تەنیشت ئااڵی توركیاوە بشەكێتەوە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫كەم نیە كە لە ئاستی سیاسیدا سەرۆك وەزیر ناوی‬ ‫كوردستان بێنێ‌‪ ،‬ل ‌ێ بابەوە فریو نەخۆین كە ئەوە‬ ‫زۆر گرنگە‪ ،‬كوردستان سەرۆكوەزیر ناوی بێنێ‌‬ ‫یان نا هەیە و هەزاران ساڵە مرۆڤی لەسەر دەژی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫و سەدان ساڵە ناوی دێت‪ ،‬نەك ئەوەش رۆژانە‬ ‫ه��ەزاران جار لەناو خەڵكدا لە باژێڕ و دوكان و‬ ‫ناوەندەكانی چاند و هونەر و شوێنەكانی دیكە ناوی‬ ‫كوردستان دێت‪ ،‬گرنگ ئەوەیە ئاشتی و دیموكراتی‬ ‫و سیاسەتی ناتوندوتیژی هەبن‪ ،‬ئەمە خواستی‬ ‫سەرەكی ئۆجاالنە‪ ،‬ئایە سەرۆكوەزیر ووتی پەكەكە‬ ‫تیرۆریست نین‪ ،‬وێرای ئەوە بڵێت‪ ،‬ئەوەش هەموو‬ ‫دەزانین‪ ،‬كە ك ‌ێ ناچاری خەڵك دەكات بۆ بەرگری‬ ‫لە خۆكردن نەك تیرۆر‪ ،‬وشە قەدەخە كردن و‬ ‫قەدەغە كردنی ناو تیرۆرە یان هاواری دیموكراسی‬ ‫و رێزگرتن لە مرۆڤ‪ .‬ئەمە مەبەستی سەرەكیە‬ ‫لە پرۆسەی ئاشتیدا ئەردۆغان ئ��ەوەی نەوت و‬ ‫نەیوێرا خۆی لە قەرە بدات‪ ،‬كە چی لەوالشەوە‬ ‫لەگەڵ ئیبۆ و شیڤان پەروەردا گۆرانی دایە نەگری‬ ‫دەڵێت‪ ،‬ئەوە كێیە دایكەكان ناچاری گریان دەكات‬ ‫پێویستە دایكەكان و سەربازەكان و گەریالكان ئەوە‬ ‫لە دەوڵەت بپرسن‪.‬‬ ‫دیموكراتیەتی ئۆجاالن بۆ كۆكردنەوەی دەنگ و‬ ‫پرۆسەی هەڵبژاردن و خۆسەپاندن نیە بەسەر‬ ‫میللەتا‪ ،‬دیموكراسیەتی ئاپۆ‪ ،‬دیموكراسیەتی‬ ‫خۆخاوەنی و ئاشتكردنەوەیە‪ ،‬ئ��ەوەی كە لە‬ ‫هاتنەكەی ئەردۆغاندا بۆ ئامەد رەنگی نەدایەوە‪ ،‬خۆ‬ ‫ئەگەر وێنەكە تەواو بوایە و پڕاوپڕی چوارچێوەكە‬ ‫بوایە‪ ،‬دنیا بە ئاقارێكی تردا دەگ��ۆڕا‪ ،‬وێنەكە‬ ‫كات ‌ێ تەواو دەبوو كە سەرۆكی بەندكراوی باكوری‬ ‫كوردستان ئاپۆش لە چوارچێوەكەدا بوایە نەك‬ ‫لە ئیمرالی‪ ،‬من تێناگەم ئەوانەی وێنەكەیان كێشا‬ ‫چۆن لەمە نەگەیشتن‪ ،‬تەنانەت چەنگیز چانداری‬ ‫رۆژنامەوان و نوسەریش‪ ،‬لە شڕۆڤەكاری خۆیدا‬

‫‪23‬‬

‫وتار‬

‫پەی بەوە نەبرد‪ ،‬من دڵنیام محەمەد عەلی بیراند‬ ‫مابا زوو پەی بەوە دەبرد‪ ،‬ئەو زۆر زوو تاپۆی‬ ‫سەر ناوی كوردستانی شكاند وەك رۆژنامەوانێكی‬ ‫هاوچەرخ‪ ،‬دید و سەرنجەكان زۆرن بۆیە ناكرێ‌‬ ‫لەسەر هەموویان بوەستین‪ ،‬تۆ دەتەو ‌ێ ئاشتی‬ ‫بكەیت و خودانی پرسەكە لە ئیمرالیە‪ ،‬ئەوە‬ ‫مانای ئەوەیە ئیتر كورد نایەنە پێشوازیت مەگەر‬ ‫ماكیاژێك بكەیت‪ ،‬ناوهێنانی كوردستان جۆرێك بوو‬ ‫لەو ماكیاژە‪ ،‬خەڵك دەپرسن كوا ئەوەی پێویستە‬ ‫ئەردۆغان لەگەڵی دابنیشێت و دانوستان بكات‪،‬‬ ‫مەسەلەكە ئاسانە‪ ،‬خەڵك بەدوی ئەوەدا دەگەڕێن‬ ‫كە راستگۆیە لە قسەكانیدا و ماكیاژ ناكات‪.‬‬ ‫دیموكراسیەت كات ‌ێ تەواو دەكرێت قسەی لەبارەوە‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئۆپراسیۆنی سەربازی وەستابن‪ ،‬جاشەكان‬ ‫گەڕابێتنەوە نێو ماڵەكانی خۆیان‪ ،‬حكومەت داوای‬ ‫لێبوردنی كردبێت و قەرەبووی كەس و كاری‬ ‫قوربانیەكانی كورد و تورك كرابێتەوە و ئاپۆ لە‬ ‫ئامەد بێت‪ ،‬ئایە ئەمە تا ئێستا هەنگاوی بۆ نراوە‪،‬‬ ‫بێگومان نەخێر‪ ،‬كەواتە وێنەكە دەرنەچووە‪.‬‬ ‫دیموكراسیەت ئەوەیە كە الی ئۆجاالنە‪ ،‬نەك الی‬ ‫كەسی تر‪ ،‬شەڕیش ئەوەیە كە الی كەسانی ترە‬ ‫نەك ئۆجاالن‪ ،‬ئەمە تێزێكی گرنگە بۆ قسە لەسەر‬ ‫كردن‪ ،‬باشترە لە توركیا هەموو قسەی خۆیان‬ ‫بكەن‪ ،‬ئەمە بۆ باكوری كوردستانیش هەروایە‪ ،‬واتە‬ ‫باشترە مرۆڤ خۆی لەبری خۆی قسە بكات نەك‬ ‫یەك ‌ێ تر لە بری ئەو وەختە بڵێم لە بەرانبەر تێزی‬ ‫دیموكراتی ئاپۆدا خەریكە گەمەیەكی سەیر بەڕێوە‬ ‫دەچێت كە ئەمە كوشتنی دیموكراتی و لە چاڵنانی‬ ‫ئاشتیە‪ ،‬نە كورد و نە تورك ئەوەیان ناوێت‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئــەم ڕۆژی ساڵــــی تازەیـــە نەورۆزە هاتــەوە‬ ‫ن‪ /‬ئازاد محەمەد‬ ‫مانگی رەشەمەیە و هێدی هێدی سروشت خۆی‬ ‫نوێ كردوەتەوە و بای بەهاری مزگێنی دەدات بە‬ ‫سروە كەوا دێتەوە نەورۆزی كوردەواری‪ .‬نەورۆز‬ ‫یان نەورۆژ واتە رۆژی نوێیە و لە گەڵ ئەوەی‬ ‫واڵتی ئێمە و جوغرافیای رۆژهەاڵتی ناوین لە‬ ‫(‪ )21‬مانگی (‪)3‬ی زایینی شەو و ڕۆژ یەكسان‬ ‫دەبن كەش و هەواش لەبار دەبێت بۆ ژیانەوەی‬ ‫سروشت هەڵگری واتایەكی تایبەت بە خۆی‬ ‫هەیە بۆ گەلی كورد و گەالنی رۆژهەاڵتی ناوین؛‬ ‫چونكە گەاڵنی رۆژهەاڵتی ناوین و گەلی كورد‬ ‫بە تایبەتی نەورۆزیان لە مانگی سێدا نییە؛‬ ‫بەڵكو مانگی یەكەم و ڕۆژی یەكەمە و ناویشی‬ ‫بە ڕەنگی سروشتی خاكەكەیە كەوا وەك رەنگی‬ ‫خاكە لەو موسمەدا خاكەلێوەی پێ دەڵێن و‬ ‫لە الیەكیترەوە لە گەڵ ژیانەوەی سروشت‪،‬‬ ‫سەرهڵدانی حەماسەت و ج��ۆش و خرۆشی‬ ‫نەتەوییە كەوا لە ڕۆژی نەورۆزدا بە تێكشكانی‬ ‫سەرما و سۆڵە و سوپای ك��ڕێ��وەی زستان‬ ‫هاوكات لە گەڵ تێكشكانی داگیركاری و زۆڵمی‬ ‫زوحاكە بەدەستی كاوەی ئاسنكارە‪ .‬بۆیە ئەم‬ ‫ڕۆژە بەردەوام بە زیندوویی لەناو گەلەكەماندا‬ ‫ماوەتەوە بووە بە نەریتێكی پیرۆز لە بەرامبەر‬ ‫كۆیالیەتی و سەر دانواندن و تەسلیمیەت ڕۆژی‬ ‫پاراستنی هەبوون و كەرامەتی گەلەكەمان بووە‬ ‫و بە جاران كاوەكانی سەریان هەڵداوە‪.‬‬ ‫بۆ نمونە سەرهڵدانی گەلەكەمان لە باكووری‬ ‫كوردستان و بەرخۆدانی لە زیندانی ئامەد لە‬ ‫كەسایەتی شەهید م��ەزل��وم دۆغ��ان لە ساڵ‬ ‫(‪ )1982‬ب��ە دروش��م��ی ب��ەرخ��ۆدان ژی��ان��ە و‬ ‫هەڤااڵنی یان زەكییە ئاڵكان كچە خوێندكاری‬ ‫لە ن��ەورۆزی (‪ )1990‬لەسەر قەاڵی ئامەد بە‬ ‫ئاگری جەستەیان لە ناخی دوژمندا ژیانەوە‬ ‫و كەوا نكۆڵی لەبوونی گەلەكەمانی دەكرد بە‬ ‫ئاگر جەستەی وەك سیمبولی هەبوونێكی‬ ‫مێژووی دەگەێنێتە رای جیهان‪ ،‬یان لە باشووری‬ ‫كوردستان بەنزیك بوونەوە لە كەش و هەوای‬ ‫نەتەوەیی ڕۆژی نەورۆز لە (‪ )1991/3/5‬ئاگری‬ ‫ڕاپەڕین لە ناوچەی بتوێن و پشدەر پێدەخرێت‬ ‫و لە سەرتاسەری باشوری واڵت حكومەتی‬ ‫بەعسی داگیركەر دێنێتە لەرزە و قەاڵی زۆڵمیان‬ ‫دەروخێنێت‪ ،‬بەاڵم لە الیەكیتر دوژمنانی گەلی‬ ‫كورد بە هاتنی نەورۆز ئاگر بەردەبێتە مێشك و‬ ‫رۆحیانەوە و ناحەسانەوە و بۆ دامڕكاندنی ئاگری‬ ‫خۆراگری كاوەكانی ئەم گەلە بە دڕندانەترین‬ ‫شێواز هێرشیان دەك��ردە سەر گەلەكەمان و‬

‫تراژیدیایان دەخوڵقاند كە نمونەكەی كۆمەڵكوژی‬ ‫دەی��ان ك��ەس لە (‪ )2004/3/12‬قامیشلو و‬ ‫كۆمەڵكوژی (‪ )1988/3/16‬كیمیابارنی هەڵەبجە‬ ‫و شەهیدبوونی زیاتر لە (‪ )5000‬كەس ناو ببەین‪.‬‬ ‫بۆیە ن��ەورۆز بۆ كورد هەڵگری ناسنامەیەكی‬ ‫بەمجۆرەیە كەوا دوای هەموو زوڵم و زۆری و‬ ‫قڕكردنی جەستە بە قڕكركردنی كەلتوریشەوە تا‬ ‫ڕۆژی ئەمڕۆ بە زیندوویی ماوەتەوە؛ بەاڵم لەسەر‬ ‫بنەمای وەها رۆژێكی پیرۆزدا ئەمڕۆ دەستكەوت‬ ‫نین و ئەزمونی باشوری واڵت و كانتۆنەكانی‬ ‫رۆژئاوا و سەرهڵدان و خۆراگری گەلەكەمان لە‬ ‫باكوری كوردستان و ناچاركردنی سیستەمی‬ ‫نكۆڵی لە گەلی كورد لە كەسایەتی ئەردۆغان و‬ ‫حزبەكەی ئاكەپە و رای گشتی بەپێشەنگایەتی‬ ‫ڕێبەر ئۆجاالن پیشاندەری زیندوو بوونی ڕۆح و‬ ‫مۆڕاڵی نەرۆزی كوردەواریە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی ئەمەوێ‬ ‫ئاماژەی پێبكەم باشوری واڵتە و هەڵسوكەوتی‬ ‫ناشیاوی دەسەاڵت و بیری تەسكی حزبایەتی‬ ‫و عەشیرەتی و بنەماڵەیی ئەوانە كەوا خەڵكی‬ ‫گەیاندوەتە ئاستێك بێ تاقەت لە دەسەاڵتداری‬ ‫خۆبەڕێوەبەری (‪ ،)23‬ساڵەی كوردین و بۆ ئەم‬ ‫بابەتەش پێویست دەكات رووداوێك بگێڕمەوە‬ ‫كە لەم ڕۆژانەی دوای و لە دەڤەری ڕاپەڕین و‬ ‫لە شاری رانیە دەروازەی ڕاپەڕین رووبەڕووم‬ ‫بویەوە‪ .‬لە كاتی باس و گفتگۆ بووین لە سەر‬ ‫ڕاپەڕین و رەوشی ناوچەكە و كورد و بابەتی‬ ‫موچە و مەعاش و ‪ ...‬هتد لەناو ب��ازاڕدا الی‬ ‫كۆمەڵێك كەس بە بۆنەی ی��ادی ڕاپەڕین لە‬ ‫(‪ )3/5‬بە ناو ئۆپۆزسێۆن و دەرەوەی دەسەاڵت‬ ‫كۆبوونەوە كە یەكیان وتی‪":‬كوردایەتی چی‬ ‫ئامادەم هەر چوار پارچەكەی كوردستان بە‬ ‫فلسێك بفرۆشم؟!! لەبەر دەسەاڵتی كوردی"‪.‬‬ ‫چیمان وت و چۆن گفتگۆمان كرد با بمێنێت‪،‬‬ ‫یان یەكێكتر وتی بڕۆ برا خۆزگەم بە بەعس من‬ ‫برادەر دەناسم كە مەعاشی ئەم مانگەی خۆی‬ ‫وەر نەگرتووە‪ ،‬و داویە بە (‪)200‬هەزار كەمتر و‬ ‫خۆی مەعاشی یەك میلوێنە و هەشتسەد هەزاری‬ ‫وەرگرتووە و یەكێكتر وتی بە خوا پێشمەرگەی‬ ‫برادەرم هەیە پاەری كڕینی كارتی تەلەفونی پێ‬ ‫نەبووە و ‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫بۆیە بیستن و دیتنی ئەم رەوشە بەڕاستی بێ‬ ‫تاقەتمی كرد و ئەو پرسەم كرد ئایا ئەمە كێ‬ ‫لێی بەرپرسیارە؟‪.‬‬ ‫ل��ە (‪)2014/2/26‬دا ب��ەگ��ۆێ��رەی ڕاپ��ۆرت��ی‬ ‫ماڵپەڕی هاواڵتی دەڵیت‪":‬حەمید عەبدوڵاڵ‬ ‫سەرپەرشتیاری ئیدارەی ڕاپەڕین بەسایتی‬ ‫هاواڵتی وتووە‪“:‬بەهۆی گرفتداراییەوە حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان ئەمساڵ بودجەی بۆ یادی‬

‫ڕاپەرین تەرخان نەكردوە لەبەر ئەوە ناتوانین‬ ‫مەراسیمی جەماوەری بۆ یادەكە ئەنجام بدەین‬ ‫و تەنها چەند چاالكییەكی بچوك ئەنجام دەدەین‬ ‫كە ئەویش بودجەیان ناوێت”‪.‬‬ ‫لێرەدا جێگای پرسە بۆ یادی ڕاپەرین یان هەر‬ ‫یادێكیتر ئایا بودجە بابەتی سەرەكییە؟ ئایا ئەو‬ ‫گەلەی ڕاپەڕی لە بەرامبەری بەعسدا بودجەی‬ ‫هەبوو؟ ئەم گەلە لەچیدا دەوڵەمەند بوو لە‬ ‫مادیەتدا یان لە مەعنەویاتی واڵتپارێزی بوو كە‬ ‫بە سكی برسی و دەستی رووت لە بەرامبەر‬ ‫دەبابەش سڵی نەدەكرد؟ مەگەر وا نەبوو كە‬ ‫پیرەمەردی نەمر دەڵێت‪:‬‬ ‫"نەورۆز بوو‪ ،‬ئاگرێكی وەهای خستە جەرگەوە‬ ‫الوان بە عەشق ئەچوون‪ ،‬بەرەو پیری مەرگەوە"‬ ‫بۆیە پێویستە بزانین ئەم هەڵسوكەوتە كەوا‬ ‫دەبێتە هۆی ئەوەی بۆ نمونە لەم رۆژە ئاستی‬ ‫مۆرَاڵی خەڵك دابەزێت لەبەر ئەوەی نییە وا هەر‬ ‫لەم شارە هەر حزبێك ڕاپەڕینێك بە گۆێرەی‬ ‫خۆی پیرۆز دەكات؟ رەنگ بەشكرا‪ ،‬شار بەشكرا‪،‬‬ ‫بودجە و پێشمەرگەش و تەنانەت خوێندنیش‬ ‫دابەشكرا‪ ،‬نابوو ڕۆژە نەتەوییەكان دابەش بكەن‪.‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی دەوڵەمەندی بنەەڕەتیمان ئەو‬ ‫ڕۆژ و بۆنانەیە و ئەوانە گەر كاڵ بكرێتەوە خۆ‬ ‫ئامادەكردنە بۆ لەناوچونمان‪.‬‬ ‫بەڕیوەبردنی واڵت لەگەڵ ئ��ەوەی ئەركە و‬ ‫بەرپرسیایەتێكی ویژدانییە كە لە كەسایەتی‬ ‫گەلی كورد كە بە ه��ەزاران ساڵە خراوەتە بن‬ ‫هێرش و داگیركاری و تراژیدیاكانی ئەم دووسەد‬ ‫ساڵەی دوای و كۆمەڵكوژیەكانی ئێزدیەكان‬ ‫لە باكور و باشوری كوردستان‪ ،‬عەلەویەكان‬ ‫و كاكەیی و یارسانەكان لەباشور و ڕۆژهەاڵت‪،‬‬ ‫شااڵوی بەدناوی ئەنفال و كیمیابارن لە باشور‬ ‫و رۆژه��ەاڵت و دەیان و سەدان كارەساتی تر‬ ‫هەڵگری مێژوویەكی كارەساتبارن كەوا بە ئاگر‬ ‫و بەرخۆدانی نەورۆزەكان گەلەكەمان ڕاپەڕیون‬ ‫و ئەم ڕۆژەیان هێناوەتە دی كە چی ئەمڕۆ بە‬ ‫هەڵبژادنێكی ناتەندروست و ساختەكارانە دوای‬ ‫گرژی و ئالۆزیەكانی ئەنجامەكان تا ئەمڕۆ كە‬ ‫ئەم بابەتە دەنوسم واتە (‪ )2014/3/10‬نزیكەی‬ ‫(‪ )170‬ڕۆژە حكومەت پێكنەهێنراوە و ئەوەش‬ ‫پیشاندەری ئەوەیە ئەم (‪ )23‬ساڵە چەندە‬ ‫بوونی حكومەت و پەرلەمان ئەرێنی و خاوەن‬ ‫ڕۆڵ بووە‪ .‬جێگای پرسە بە گوێرەی یاسا‪ ،‬بە‬ ‫گوێرەی ئەخالق و واڵمدانی ئاواتی لەمێژینەی‬ ‫گەلەكەمان و ب��واری نەتەوایەتی و تەنانەت‬ ‫سومعە و قورسایی ناونەتەوییمان دەب��وا بە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪25‬‬

‫وتار‬

‫جێگای پرسە بۆ یادی ڕاپەرین یان هەر یادێكیتر ئایا بودجە بابەتی سەرەكییە؟ ئایا ئەو گەلەی‬ ‫ڕاپەڕی لە بەرامبەری بەعسدا بودجەی هەبوو؟ ئەم گەلە لەچیدا دەوڵەمەند بوو لە مادیەتدا یان لە‬ ‫مەعنەویاتی واڵتپارێزی بوو كە بە سكی برسی و دەستی رووت لە بەرامبەر دەبابەش سڵی نەدەكرد؟‬ ‫………‪.‬‬ ‫نزیكەی (‪ )170‬ڕۆژە حكومەت پێكنەهێنراوە و ئەوەش پیشاندەری ئەوەیە ئەم (‪ )23‬ساڵە چەندە بوونی‬ ‫حكومەت و پەرلەمان ئەرێنی و خاوەن ڕۆڵ بووە‬ ‫حزبە دەسەاڵتدارەكانەوە و بە ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫ناو پەرلەمانی بەناو عەلمانی و ئایینیەوە ئەمە‬ ‫پەسەند نەكرایا و ئێستا نەك هەڵبژاردنێكتر؛‬ ‫بەڵكۆ حكومەتی یاساییش پێك بەهاتایا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یەكێك لە الیەكەوە بەناوی براوە قۆرخكردنی‬ ‫دەسەاڵت بازرگانی دەكات و سەروەت و سامانی‬ ‫واڵت هەرزان فرۆش دەكات و ئەوانیتر لە خەونی‬ ‫ڕێكەوتن بۆ بەدەستهێنانی كورسی و بەرژەوەندی‬ ‫و بەناو حكومەتی بنكەفراوان دەنگیان لێوە‬ ‫دەرناكەوێت و كەنگی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫وەك لیستی براوە یان بڵێن ئاغای ساحەكە ئاوڕی‬ ‫لێیان نەداویەوە دەنگی ناڕەزایەت دەردەكەوێت و‬

‫بە قسە و لێدوان و پرۆپاگەندەی میدیایی شەڕی‬ ‫خۆیان دەكەن و خەڵكیش لەم ناوەدا سوتاوە و‬ ‫زۆرینە گەنجی واڵت كە پێشەنگی واڵتن كراون بە‬ ‫پۆلیس و بە ناو پێشمەرگە و لەخەونی وەرگرتنی‬ ‫موچە كز و مات و مەلولن و بەوە بێ ئیرادە و‬ ‫بێ پەروەردە هێشتراونەتەوە و بۆ پاساوهێنان‬ ‫لە بەرامبەر هەڵسوكەوتی نادەستوری پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان و كێشەی لە گەڵ ناوەندە‬ ‫و هەڕەشە و گوڕشە دەك��ەن و نەیتوانی لە‬ ‫گەڵ هاوپەیمانی دەرەك��ی خۆی ئەردۆغان و‬ ‫حزبەكەی ئاكەپە بڕیاری تااڵنفرۆشكردنی نەوتی‬ ‫كوردستان بباتە سەر و ئەوەش گرێدراو بەوە‬

‫بوو كە ئەم دوو حزبە لە كۆنترڵی ئەمریكا و‬ ‫رۆژئاوا ویستیان هەنگاو بنێن كە بەمجۆرەش‬ ‫مالیكی و ئێراق سەركەوت‪ .‬ئەوەش پیشاندەری‬ ‫ئەو راستیەیە كە بەمشێوازە بە پشتكردن لە‬ ‫گەل و بەدوای بەرژەوەندی تەسكەوە چوون تا‬ ‫دوایی سەركەوتوو نابێت و ئەوەی دەوڵەمەندی‬ ‫گەلە و دەبێت ئەم سەرچاوە ژیانی بەم شێوازە‬ ‫پشت گوێ نەخرێت و ئەوە بزانرێت كە نەورۆز‬ ‫بۆ گەلی كورد ژیانە‪ ،‬خۆڕاگریە و ئاگرێكی بەتینە‬ ‫كەوا ئاگری بڵێسەیدا ئەو كات تااڵنكەر و زاڵم‬ ‫و نادادپەروەرانی وەك زوحاكی مار لەسەر پشت‬ ‫دەسوتێنێت‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪26‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ش ه‌ڕی ناوخۆ ‪ ...‬ش ه‌ڕی سارد ‪ ...‬پرسی ن ه‌ت ه‌وه‌یی‬

‫ن‪ /‬کامه‌ران گوڵپی‬ ‫ل ‌ه سه‌ره‌تای دروستبوون یان له‌دایکبوونی یه‌که‌م‬ ‫په‌رله‌مان بۆ کوردستان بڕیاری فیدراڵی بۆ عێراق‬ ‫په‌سه‌ند کرا‪ .‬ل ‌ه ساڵی(‪ )1992‬وات ‌ه هه‌رێمی کوردستان‬ ‫چیتر ژێرده‌سته‌ی ناوه‌ند نابێت و ناوماڵی کوردیش‬ ‫هێڵی سوور‌ه و بۆ که‌س نی ‌ه ئه‌وهێڵ ‌ه ببه‌زێنێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫به‌داخه‌و‌ه شه‌ڕی نه‌گریس و نه‌خوازراوی نێوان هه‌ردوو‬ ‫پارتی ده‌سته‌اڵتدار هات ‌ه ئاراو‌ه و گڕوتینی ئه‌وئاگر‌ه‬ ‫زۆربه‌ی خۆشه‌ویستانمانی لێسه‌ندین و له‌بڕی خه‌ند‌ه و‬ ‫پێکه‌نین گریان و زاری جێیگرته‌وه‪.‬‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی مه‌به‌ستمان ‌ه لێره‌دا بیخه‌ینه‌ڕو و ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫که‌سه‌رده‌می ش �ه‌ڕی ناوخۆ زۆرج��ی��اواز ب��وو‪ ،‬له‌م‬ ‫سه‌رده‌مه‌ی ک ‌ه نیشانه‌کانی شه‌ڕی سارد ل ‌ه نێوان هه‌ر دوو‬ ‫پارتی ده‌سته‌اڵتداردا به‌دی ده‌کرێت له‌به‌رخه‌مخۆریمان‬ ‫بۆ دۆزی ره‌وای نه‌ته‌وه‌که‌مان حه‌زده‌که‌م جیاوازی‬ ‫و خه‌ته‌رناکی ئه‌م دۆخ ‌ه وه‌بیرخۆمان و به‌رپرسانی‬ ‫هه‌رێمه‌که‌مان بێنمه‌و‌ه ک ‌ه کاتێک شه‌ڕی ناوخۆ روویدا‬ ‫ته‌نها نه‌ته‌وه‌یه‌ک ک ‌ه ئازادبوو ل ‌ه عێراقدا ئێمه‌ی‬ ‫کوردبووین و هه‌رێمه‌که‌شمان پارێزراوبوو ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫هاوپه‌یمانانه‌و‌ه ب ‌ه دیاری کردنی هێڵی (‪ )36‬و ئه‌و‬ ‫الیه‌نانه‌ی ک ‌ه خۆیان ب ‌ه ئۆپۆزسیۆنی رژێمی به‌عس‬ ‫ده‌زانی تامه‌زرۆی رێگه‌پێدانێک بوون بۆ ئه‌نجامدانی‬ ‫کۆبونه‌وه‌یه‌ک له‌م هه‌رێم ‌ه ئارامه‌دا؟؟‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ک هه‌ستی شۆڕشگێڕی و ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی��ی ل ‌ه‬ ‫ترۆپکدابوو ل ‌ه ناخی تاک ب ‌ه تاکی ئه‌م هه‌رێمه‌دا‪،‬‬ ‫به‌واتایه‌کی تر ده‌سته‌اڵتی ره‌ها خۆمان بووین و هیچ‬ ‫که‌س و الیه‌نێک و مه‌زهه‌بێک نه‌یده‌توانی بڕیاری‬

‫خۆیمان به‌سه‌ردا بسه‌پێنێت بۆی ‌ه ب ‌ه هه‌وڵی دڵسۆزان‬ ‫توانرا کۆتایی به‌و شه‌ڕ‌ه بهێنرێت‪ ،‬به‌اڵم با به‌راوردێکی‬ ‫ئه‌م سه‌رده‌م ‌ه بکه‌ین به‌وسه‌رده‌مه‌ی جاران ل ‌ه دوای‬ ‫روخانی رژێمی به‌عس ل ‌ه (‪)2003‬دا هاوکێشه‌ک ‌ه ته‌واو‬ ‫گۆڕاو ئه‌و الیه‌نانه‌ی تا دوینێ نازناوی ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫رژێمی به‌عسیان هه‌ڵگرتبوو ئه‌مڕۆک ‌ه فه‌رمانڕه‌وای‬ ‫عێراقن‪ ،‬ئ�ه‌وک��ات�ه‌ی ئ�ه‌م��ان مۆڵه‌تیان ل� ‌ه ک��ورد‬ ‫وه‌رده‌گرت بۆ ئه‌نجامدانی کۆبونه‌وه‌یه‌ک ئیستا خۆیان‬ ‫کۆبونه‌وه‌کانی کورد دیاری ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌وکاته‌ی کورد‬ ‫خاوه‌نی بڕیاری سیاسی خۆی بوو ‪ ...‬ئێستا ده‌بێت‬ ‫حکومه‌تی ناوه‌ند رازیبێت‪ ،‬ئه‌وکاته‌ی ئێم ‌ه ب ‌ه (اخواننا‬ ‫االک��راد) ناوده‌براین ‪ ...‬ئێستا ب ‌ه چاوی رکابه‌ری‬ ‫سیاسی و دوژمن سه‌یرده‌کرێین‪ ،‬ئه‌مان ‌ه و چه‌ندین‬ ‫هۆکاری تر و گۆڕانکاری تر ئه‌وه‌مان پێده‌ڵێن ک ‌ه با‬ ‫ئاگامان ل ‌ه ناوماڵی کوردی بێت (ب ‌ه ده‌سته‌واژه‌ی‬ ‫ئه‌مڕۆی سیاسیه‌کانمان)؟‪.‬‬ ‫ئاماژه‌کانی ش�ه‌ڕی س��اردی نێوان ه��ه‌ردوو پارتی‬ ‫ف �ه‌رم��ان��ڕه‌وا ل� ‌ه کوردستاندا ئ �ه‌وه‌م��ان پێده‌ڵین‬ ‫ک ‌ه شتانێکی ش���اراو‌ه هه‌ی ‌ه له‌ناخی به‌رپرسانی‬ ‫هه‌ردووپارتدا؛ چونک ‌ه ئه‌گه‌ر دیقه‌ت بده‌ین ل ‌ه هه‌ر‬ ‫کۆڕ و مه‌راسمێک یاخود چاوپێکه‌تنێکی به‌رپرساندا‬ ‫ب ‌ه ئاشکرا ئه‌و‌ه ده‌خه‌نه‌ڕوو ک ‌ه الیه‌نی به‌رامبه‌ر مافی‬ ‫ئه‌می خ��واردوو‌ه و چیتر ئه‌و‌ه جێگه‌ی قبوڵکردن‬ ‫نیه‌؟؟‪.‬‬ ‫نمونه‌یه‌کی ساد‌ه و سکاری ئه‌م ماوه‌یه‌ی گوزه‌را‬ ‫به‌سه‌ر ژیانی سیاسی ئه‌م هه‌رێمه‌دا بریتیبوو ل ‌ه‬ ‫دووله‌ت بوونی بڕیاری سیاسی ل ‌ه هه‌رێمدا به‌رامبه‌ر ب ‌ه‬ ‫سه‌ندنه‌وه‌ی متمان ‌ه ل ‌ه حکومه‌ته‌که‌ی مالیکی!!‪.‬‬

‫ئێمه‌ی هاوواڵتی پێمان خۆش ‌ه هه‌رچۆن ل ‌ه کاتی‬ ‫پرسه‌وسه‌ره‌خۆشیدا کێشه‌کان وه‌ال ده‌نرێن و هه‌مووان‬ ‫سه‌ره‌خۆشی ده‌که‌ن ‪ ...‬بۆ پرسه ‌نه‌ته‌وه‌ییه‌کانیش‬ ‫ب ‌ه هه‌مانشێو‌ه بێت تا دوژمن و نه‌یارانمان سود له‌و‬ ‫که‌لێن ‌ه وه‌رنه‌گرن‪.‬‬ ‫ده‌بێت ئێمه‌ی ک��ورد ئ�ه‌وه‌م��ان له‌بیر نه‌چێت ک ‌ه‬ ‫کێشه‌که‌مان کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌یی ‌ه و ل ‌ه عێراقێکداین‬ ‫که‌سانێک فه‌رمانڕه‌وایی ده‌که‌ن (مه‌زهه‌بین)‪ ،‬وات ‌ه ته‌نها‬ ‫یه‌کڕیزی کورد ده‌توانێت بڕیاری پرس ‌ه نه‌ته‌وه‌ییه‌کان‬ ‫بسه‌پێنێت نه‌ک ده‌ستور‪ .‬من لێره‌دا یه‌کێک له‌و‬ ‫وت ‌ه به‌نرخه‌کانی به‌ڕێز مالیکی وه‌بیر نوێنه‌رانمان‬ ‫ل ‌ه به‌غدا و سه‌رکردایه‌تیمان ل ‌ه هه‌رێم دێنمه‌و‌ه ک ‌ه‬ ‫ده‌ڵێت‪":‬یه‌که‌م من شیعه‌م‪ ،‬دووه‌م عه‌ره‌بم‪ ،‬سییه‌م‬ ‫عێراقیم‪ ،‬چواره‌م ئه‌ندامی حزبی ده‌عوه‌م"‪ ،‬بفه‌رموون‬ ‫با راوێژکار‌ه سیاسیه‌کانمان ئه‌م چه‌ند ووشه‌ی ‌ه لێک‬ ‫بده‌نه‌وه‌!‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه یه‌کخستنی ناوماڵی کوردی هه‌وڵی دڵسۆزانه‌ی‬ ‫ده‌وێت به‌وه‌ی ک ‌ه هه‌مووان ب ‌ه خاوه‌نی ئه‌م خاک ‌ه‬ ‫بزانین‪ ،‬دام و ده‌زگاکانمان یه‌کخه‌ین‪ ،‬جلوبه‌رگی‬ ‫سه‌ربازی ده‌ڤه‌ری زه‌رد به‌شێوه‌یه‌ک ‌ه و له‌سه‌وزیش‬ ‫به‌شێوه‌یه‌ک‪ ،‬ئه‌و وێنانه‌ی ل ‌ه هۆڵی کۆبونه‌وه‌کاندا‬ ‫ده‌یبینین له‌وال سه‌رکرده‌یه‌ک هه‌ڵواسراو‌ه و له‌مالش‬ ‫سه‌رکرده‌یه‌کی تر‪ ،‬ته‌نانه‌ت ل ‌ه هندێک شوێن ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌یربکه‌ین عه‌مودی ترافکه‌کانیش ره‌نگیان جیاواز‌ه‬ ‫بۆی ‌ه خۆزگه‌ی هه‌مووکوردێکی دڵسۆزئه‌وه‌ی ‌ه ئه‌م‬ ‫جیاوازیان ‌ه نه‌مێنێت و کار بۆ سڕینه‌وه‌یان بکرێت‬ ‫ئه‌وکات وت��اری به‌رپرسان راسته‌وخۆ یه‌ک شێواز‬ ‫وه‌رده‌گرێت و دوژمنان و نه‌یارانیش به‌چۆکدادێن‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪27‬‬

‫راپۆرت‬

‫مۆدێلی كانتۆن لەرۆژئاوای كوردستان مۆدێلێكی نوێ و سەركەوتووە بۆ گەالنی رۆژهەاڵتی ناوەین‬

‫پێویستە حكومەتی هەرێمی كوردستان پشتگیری ئەم خۆبەرێوەبەریە بكات‬ ‫ش��ۆرش��ی رۆژئ�����اوای ك��وردس��ت��ان و ئەو‬ ‫خەباتی لەو پارچەیەدا دەك��رێ‪ ،‬ئەنجام‬ ‫لێی ڕزگاربوونی ئەوپارچەیەیی لێكەوتەوە‪،‬‬ ‫بەو هۆیەشەوە بە بەژداری هەموو هێز و‬ ‫الیەنە سیاسیەكانی رۆژئاوای كوردستان و‬ ‫بە كۆكردنەوەی هەموو ڕەنگە جیاوازەكان‬ ‫ێ هەرێمی‬ ‫ێ كانتۆنی جیا لە س ‌‬ ‫لەژێر س ‌‬ ‫جیای ئەم پارچەیە بوو بە مۆدێلێكی نوێی‬ ‫حكومڕانی و رۆڵی هەموو چین و توێژێكی‬ ‫تێدا دراوە بە تایبەتیش ژن‪ .‬لەم ڕاپۆرتەدا‬ ‫كە ڕای چەند رۆشنبیر و رۆژنامەنوسێك‬ ‫وەرگ��ی��راوە ب��اس ل��ە گرنگی و بایەخی‬ ‫ڕاگەیاندی ئەم كانتۆنانە دەكەن‪.‬‬

‫ئا‪ /‬زۆسك چۆمانی‬ ‫مامۆستا و رۆژن��ام��ەن��وس (ئاكۆ حەمد) بە‬ ‫گ��رن��گ��ی��ەوە ب��اس ل��ەو كانتۆنانە دەك���ات و‬ ‫دەڵێ‌‪":‬ئەوەی زۆر گرنكە بۆ یەكەم جارە كەوا‬ ‫كورد لە خۆرئاوای كوردستان بە هاوكاری پێكهاتە‬ ‫و كەمە نەتەوەییەكانی دیكە ئیدارەی ئەو ناوچەیە‬ ‫بكات‪ .‬هەروەها دەشڵێت‪"،‬بۆیە دەتوانم بڵێم‬ ‫ئەگەر لە باشوری كوردستان راپەڕینی ساڵی‬ ‫(‪)1991‬بە دەسكەوتێكی گرنگ هەژمار بكرێت‪،‬‬ ‫ئەوە بێگومان راگەیاندنی كانتۆنەكانی كوبانێ‬ ‫و جەزیرە و عەفرینیش‪ ،‬دەسكەوتێكی دیكەی‬ ‫كوردە لە خۆرئاوای كوردستان"‪.‬‬ ‫ئاكۆ حەمد؛ پەیەدە زۆر ئاقاڵنە و‬ ‫لۆژیكیانە مامەڵە دەكات‬ ‫ئاكۆ دەڵێت‪":‬پەیەدە لەو پارچەیەدا بە شێوەیەكی‬ ‫زیرەكانە ئەم كارەی كردووە‪ ،‬وەها باس لە رۆڵی‬ ‫پەیەدە دەكات و دەڵێ‌‪ ،‬الیەنێكی دیكەی گرنگی‬

‫راگەیاندنی ئەو كانتۆنانە بریتیە لەوەی كە كورد‬ ‫بە تایبەتی پەیەدە زۆر ئاقاڵنە و لۆژیكیانە مامەڵە‬ ‫دەكات و جگە لەوەی كە نەیهێشتوە ئەو ناوچەیە‬ ‫لەژێر دەسەاڵتی رژێمی بەعس بمێنێتەوە‪ ،‬هاوكات‬ ‫توانی ڕێگەش بگرێت ل��ەوەی كە ئەو ناوچانە‬ ‫بكەونە ژێردەستی گروپە تیرۆرستیەكانی نزیك‬ ‫لە توركیا‪ .‬دەڵ ‌ێ بە راگەیاندنی ئەم كانتۆنانە‬ ‫زۆر لێزانانە توانیان ئەو بۆشاییە ئیدارییە لە‬ ‫ناوچەكەدا لە ب��ەرژەوەن��دی ك��ورد و سەرجەم‬ ‫پێكهاتەكان بقۆزنەوە‪ ،‬پەیڕەو كردنی سیاستی‬ ‫هێڵی سێیەم سیاسەتێكی سەركەوتوی كوردە لە‬ ‫خۆرئاوای كوردستان"‪.‬‬ ‫ئەم رۆژنامەنوسە مۆدێلی كانتۆن بە مۆدێلێكی‬ ‫نوێ و سەركەوتوو بۆ گەالنی رۆژهەاڵتی ناوەراست‬ ‫ناو دەبات و لەو بارەیەوە دەڵێ‌‪":‬مۆدێلی هەبونی‬ ‫كانتۆن‪ ،‬مۆدێلێكی نوێیە لە رۆژهەاڵتی ناوەراست‪،‬‬ ‫ئەو جۆرە ئیدارەدانە لە واڵتە پێشكەوتوەكانی‬ ‫ئ��ەوروپ��ا و ئەمریكاشدا ه��ەی��ە‪ .‬بۆیە وێ��رای‬ ‫دژایەتیكرنی هەندێك حزبی قەزەمی سوریا و‬ ‫دژایەتیكردنیی توركیا و دۆستەكانی لە باشوری‬ ‫كوردستان كە چی رۆژ دوای رۆژ ئەو كانتۆنانە‬ ‫بەرەو پێش دەچن‪ .‬بۆیەش ئەوەی كە وادەكات‬ ‫ئەو كانتۆنانە بە باشی سەركەوتوو بن‪ ،‬ئەو‬ ‫بەشدارییە راستەقینەیەی سەرجەم پێكهاتەكان‬ ‫و هەبونی ئەو پشتیوانیە راستەقینەی گەلە لەو‬ ‫كانتۆنانە‪.‬‬ ‫بنار مستەفا؛ ئەم خۆبەرێوەبەریە‪،‬‬ ‫مۆدیلێكی نوێ لەحوكمڕانیە كە باوەڕی‬ ‫بە تواناكانی ژن هەیە‬ ‫(بنار مستەفا) چاالكوانێكی ب��واری ژن��ان و‬ ‫گەنجانیش دەڵێ یەك ‌ێ لە خاڵە ئیجابیەكانی‬ ‫ئەم كانتۆنانە گرنگیدانە بە ژنان و پێشخستیانە‬ ‫لەهەموو رووی��ك��ەوە و دەڵێ‌‪":‬دروستكردنی‬ ‫كانتۆنەكانی كۆبانی لە رۆژئ���اوای كوردستان‬ ‫س���ەرەڕای ئ��ەوەی گرنگی و بایەخی گ��ەورەی‬ ‫هەیە لە بواری دەسەاڵت و خۆبەرێوەبەری لەم‬ ‫پارچەیەی كوردستان‪ ،‬بەاڵم لەهەمانكاتیشدا‬ ‫جۆرێكی تریشە لە مۆدیلی حوكمرانی كە تیایدا‬ ‫باوەڕی بە تواناكانی ژنان هەیە و بەجۆرێكە ئیستا‬ ‫لە یەكێك لە كانتۆنەكان ژنێك سەرۆكوەزیرانە‬ ‫و لە ئاستی بەرز و جیاجیادا ژنان ڕۆڵی كاراو‬ ‫كاریگەری خۆیان هەیە و ك��اری ئیداریان پێ‌‬ ‫دەدریت‪ .‬هەروەها دەشڵێت‪":،‬من ئەمە بەرهەمی‬ ‫خەباتی دوورو دریژی هاونیشتیمانیانمان دەبینم‬ ‫كە لە رۆژئ��اوای كوردستان بۆ گەیشتن بەمافە‬ ‫ڕەواكانیان بەب ‌ێ جیاوازی ڕەگەز لە شاخ و لە شار‬ ‫ژنان و پیاوان سەرسەختانە خەباتی بۆ دەكەن و‬

‫تێدەكۆشن"‪.‬‬ ‫ل��ەب��ارەی پشتیوانیەكان و سەركەوتنی ئەم‬ ‫كانتۆنانەوەش "بنار"دەڵێت‪":‬ڕاگەیاندنی ئەم‬ ‫كانتۆنانە لە كاتێكدایە كە كوردستانی گەورە بە‬ ‫قۆناغێكی ڕاگوزەردا تێدەپەرێت و بەرەو ئاشتی و‬ ‫چارەسەركردنی كیشەی كورد هەنگاو دەنێ‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویستە كوردان لەهەرچوارپارچەكەدا پشتیوانی‬ ‫گ��ەورەی��ان بكەن ل��ەس��ەروی هەمووشیانەوە‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان بەتەواوی حیزب و‬ ‫الیەنەكان لە باشوردا‪.‬‬ ‫رێبوار برایم؛ ئەم كانتۆنانە‪ ،‬مانای‬ ‫حكومەتێكی بنكە فراوان و كۆكەرەوەی‬ ‫هەموو ڕەنگ و ڕەگەز و چین و توێژێكی‬ ‫رۆژئاوای كوردستانە‬ ‫مامۆستایەكیش پێی وایە خۆبەڕێوبەری خۆرئاوای‬ ‫كوردستان گرنگی و بایەخێكی زۆری هەیە بۆ‬ ‫كوردستان و ناوچەكە‪( .‬رێبوار برایم) مامۆستا‬ ‫دەڵێ‌‪":‬ئەوەی من لەو خۆبەڕێوبەریەی رۆژئاوای‬ ‫كوردستاندا دەیبێنم مۆدێلێكی نوێی حكومڕانیە‬ ‫كە ئەمە بۆ جاری یەكەمە لە دەسەاڵتێكی كوردیدا‬ ‫بەجۆرێكی فراوان و بە باوەڕەوە دەسەاڵت بە ژن‬ ‫بدرێت و لە ئاستێكی بااڵدا ژن بە كردار كاری‬ ‫ئیداری واڵت بەڕێوە دەب��ات‪ ،‬گرنگیەكەی ئەم‬ ‫جۆرە حكومڕانیە ئەوەیە كە تاكو ئێستا بەوجۆرە‬ ‫نەتوانراوە ژن پێشبخرێت و لە چوارچێوەیەكی‬ ‫ئیداریدا رۆڵێكی گەورەی هەبێت"‪.‬‬ ‫ئەم مامۆستایە ئەم مۆدێلە نوێیەیی حكومڕانی لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بە مۆدێلێكی نوێ و دروست‬ ‫دەزان � ‌ێ لە ناوچەكەدا و دەڵێ‌‪":‬دروستكردنی‬

‫راپۆرت‬

‫‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫جۆرێك هاوكار بێت بۆ یەكگرتنی ك��وردان لە‬ ‫هەر چوارپارچەی كوردستان؛ چونكە ئازادبوونی‬ ‫رۆژئ���اوای كوردستان دەبێتە رێگە خۆشكەر‬ ‫بۆ ئازادبوون و سەربەخۆبوونی كوردستان بە‬ ‫تەواوەتی‪.‬‬ ‫ڕاماڵ ئەحمەد؛ دروستكردنی ئەم‬ ‫كانتۆنانە مانای ژیری و بەهێزی و‬ ‫یەكرێزی كورد نیشان دەدات‬

‫كانتۆن واتا هەرێمی بچوك بچوك لەناو یەك‬ ‫هەرێمدا یان یەك حكومەتی نیشتیمانی ئەوەش‬ ‫گرنگی و بایەخی خ��ۆی هەیە؛ چونكە لەم‬ ‫كانتۆنانەدا هەموو پێكهاتە و نەتەوە جیاجیاكان‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستاندا هەیە و نوێنەر و كەسی‬ ‫خۆیان لە وەزارەت و فەرمانگەكاندا هەیە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مانای حكومەتێكی بنكە فراوان و كۆكەرەوەی‬ ‫هەموو ڕەنگ و ڕەگەز و چین و توێژێكی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەردەخات"‪.‬‬ ‫ئەم مامۆستایە داواكاریشە كە‪ ،‬هەموو كوردانی‬ ‫ه��ەرچ��وار پ��ارچ��ەی ك��وردس��ت��ان پشتگیری و‬ ‫هاوكاربن بۆ سەرخستنی ئەم حكومەتەی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەتایبەت حكومەتی هەرێم پێویستە‬ ‫لەجیاتی دژایەتیكردنی ئەم هەرێمە‪ ،‬بەهەموو‬

‫رۆژنامەنوسێكیش دەڵێ‌‪ ،‬دروستكردنی ئەم جۆرە‬ ‫حكومەتە خۆبەڕێوبەریانە مانای بە هێزی و ژیری‬ ‫ك��وردان دێت لەو ناوچانە كە ئەمەش جێگەی‬ ‫دڵخۆشیە‪( ،‬ڕام��اڵ ئەحمەد) رۆژنامەنوس پێ‬ ‫وایە؛ دروستكردنی چەند كانتیۆنێك لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬مانای بوون و بەهێزی كوردە لەو‬ ‫پارچەیە‪ ،‬ئەم كارەی كوردانی رۆژئ��اوا مایەی‬ ‫دڵخۆشیە و پێویستە ت��ەواوی حزب و الیەنە‬ ‫كوردیەكان لەسەرتاسەری كوردستانی گەورە‬ ‫پشتگیری لەو كارە بكەن و هەوڵی سەرخستنی ئەم‬ ‫حكومەتە مۆدێرنە بدەن و هەوڵی دروستكردنی‬ ‫حكومەتێكی گەورە بدەن لە رۆژئاوای كوردستان‪.‬‬ ‫هەوەها دەشڵێت‪ ،‬دروستكردنی ئەم حكومەتە‬ ‫بچوكانە لە سوریا مانای ژیری و بەهێزی و یەك‬ ‫رێزی كورد نیشان دەدات كە توانیانە بیرۆكەی‬ ‫نوێ و جوان بخەنە ڕوو و كاریشی لەسەر بكەن‪.‬‬ ‫ئەوەی لەو حكومەتە بچوكانە دەبیندرێت مایەی‬ ‫دڵخۆشیە كە ستافی بەرێوەبەرەكان دڵسۆزانە كار‬ ‫دەكەن و مەبەستیشیان خزمەتكردنە‪ ،‬پێم وایە‬ ‫هەموو كار و شتێكی بچوك چاوەڕوانی گەورەی‬

‫لێدەكرێت روبار لەچەند سەرچاوەی ئاوی بچوك‬ ‫دروست دەبێت كە دەتوانێت كاریگەری باشی‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫ڕاماڵ ئەحمەد ئومێدەواریشە سەركردایەتی كورد‬ ‫بەوپەری دڵسۆزیەوە هاوكاری ئەو كارەی كوردانی‬ ‫رۆژئاوا بكات و دەڵێـت‪":‬هیواخوازیم حكومەتێكی‬ ‫سەربەخۆی یەك پارچە لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫ببینین و كوردانی باكور و رۆژهەاڵتیش ئەم‬ ‫خۆرەیان لێ هەڵبێت‪ .‬دروستكردنی كانتۆن و‬ ‫حكومەتی بچوكی خۆبەرێوەبردن لە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان مانای ورە ب��ەرزی و ئایندەگەشی‬ ‫كوردان دەگەینێت‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪29‬‬

‫راپۆرت‬

‫شۆڕشی ڕۆژئاوای كوردستان و یادی رۆژی جیهانی ژنان‬

‫ئا‪ /‬رۆژ ئەحمەد‬ ‫"سەبینێ ئامادەی رۆژی جیهانی ژن بن‪ ،‬بێ ژن‬ ‫شۆڕش بێمانایە"‪ ،‬ئەمە دروشمی ئەو بارهەڵگرانە‬ ‫بوو كە شەوی هەشتی ئازار بە كۆاڵنەكانی قامیشلۆدا‬ ‫دەگەڕان و لەناوبەری دروشمەكانیشدا بە سترانی‬ ‫كوردی تایبەت بە تێكۆشانی ژنانی شۆڕشگێر‬ ‫گەلیان لەم یادە جیهانیە وەئاگا دەهێنایەوە‪.‬‬ ‫ئامادەكاریەكان لێرە لە رۆژئاوای كوردستاندا بۆ‬ ‫رۆژی جیهانی ژن‪ ،‬لە زۆر شوێنی دیكەی جیهان‬ ‫جیاوازتر بوون‪ .‬هەر لە ئێوارەی رۆژێ پێشترەوە‬ ‫ژن��ان بە س��ەر سلینگ و بارهەڵگری ب��ەرزەوە‬ ‫قامیشلۆیان بە ئااڵ رەنگینەكانی سەوز و سور و‬ ‫زەرد ڕازاندنەوە‪ .‬لە نیوان ئااڵكانیشدا دروشمەكانی‬ ‫ئازادی ژنان لەمسەر بۆ ئەوسەری شەقامەكانیان‬ ‫گرتبوو‪ .‬دەلیل عەباسی تەمەن بیست ساڵ یەكێك‬ ‫بوو لەو ژنانەی سەرقاڵی ڕاگرتنی ئااڵكانی ئەم‬ ‫بۆنە جیهانیە بوو لە سەنتەری شاری قامیشلۆ‬ ‫كە لەسەر سلینگەكە داب��ەزی‪ ،‬بە خەندەیەكی‬ ‫درێژەوە وتی‪”،‬لە ئێستاوە ئامادەكاری دەكەین‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی سبەینێ كە قامیشلۆ لەخەو هەستا‪ ،‬ئەم‬ ‫رەنگاورەنگیەی شەقامەكان مافەكانی ژنانی بەبیر‬ ‫بهێنێتەوە‪ ”.‬دەلیل وتیشی‪”،‬جیاواز لە زۆر واڵتانی‬ ‫ناوچەكە و جیهان‪ ،‬لێرە لە رۆژئاوای كوردستاندا‬ ‫ژنان بەشێكی زۆر گرنگی شۆرش و ڕزگاری گەلی‬ ‫كورد و گەالنی ناوچەكە بوون لە دەستی ڕژێم‪،‬‬

‫لە هەمانكاتیشكدا ژن بە رۆحی خۆیان فیداكارانە‬ ‫بەرگری لە گەالنی رۆژئ��اوای كوردستان دەكەن‬ ‫لە بەرامبەر هێرشی چەكدارە توندڕەوەكانی‬ ‫هێزە تاریكەكان"‪ .‬دەلیل هێشتا دەدوا كە دەبڵ‬ ‫كابینەیەكی هێزەكانی یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫ژن (ی��ەپ��ەژە) بەالیدا تێپەڕین و بە دروشمی‬ ‫“ژن‪ ،‬ژیان‪ ،‬ئ��ازادی”‪ ،‬ساڵویان لە پیادەرەوانی‬ ‫س��ەر شەقامەكە ك��رد و ژن��ی س��ەر دۆشكەی‬ ‫بارهەڵگرەكەش لەگەڵ بەرزكردنەوەی هەردوو‬ ‫پەنجەی سەركەوتنی پێشرەوەی دوبارەكردنەوەی‬ ‫دروشمەكەیانی دەك���رد‪ .‬بینینی ئ��ەم دیمەنە‬ ‫دوپاتی ئەو ڕاستیەی دەك���ردەوە كە لێرە لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستاندا ژن نەك تەنیا پێگەی نیوەی‬ ‫كۆمەڵیان هەیە؛ بەڵكو پیشڕەوی ئەو تێكۆشانەن‬ ‫كە بۆ ئازادی و دیموكراسی گەالنی ناوچەكە لە‬ ‫ناوجەرگەی شەڕی ناوخۆیی پیاوانی توندڕەوەی‬ ‫سوریادا هەنگاوی خۆی دەنێت‪ .‬ئەوەی كە زۆر ئەم‬ ‫تێكۆشانەی رۆژئاوای كوردستان بڵند دەناسێنێت‬ ‫و مانایەكی پڕ دەداتە شۆڕش ئەوەیە كە ژن گەر‬ ‫زیاتر نەبێت‪ ،‬هاوشانی پیاوان لە هەموو الیەنێكی‬ ‫ئەم تێكۆشانەدا جێگای سەرەكیان گرتووە‪.‬‬ ‫ژن لێرە چاوەڕێی ئەوە نیە مافی پێ بدرێت؛‬ ‫بەڵكو مافی ئەوانی دیكەش بەدەست دەهێنێت‪.‬‬ ‫یەپەژە كە هێزێكی سەرەكی تەنیا ژنانی شۆڕشی‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان پێك دەهێنێت‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫دیكەوە ژنان هاوسەرۆكی هەموو دامەزراوەیەكی‬

‫نوێی ئ��ەم شۆرشە دەك��ەن‪ .‬بۆ نمونە هەموو‬ ‫گەڕەكێك كە ماڵی گەلی هەیە‪ ،‬هاوسەرۆكێكی‬ ‫ژنی هەیە‪ .‬لە ماڵی گەلەوە بگرە ئیتر تا دەگاتە‬ ‫دادگای نوێ و ڕێكخراوە جەماوەریە سیڤیلەكان‬ ‫و حكومەت و وەزارەتەكان‪ ،‬ژنان هاوسەرۆك و‬ ‫هاوبەش و هاوپیشەی پیاوان پێشڕەوی رۆژانەی‬ ‫گەلی رۆژئاوای كوردستان دەكەن‪ .‬یادكردنەوەی‬ ‫رۆژی جیهانی ژن لێرە زۆر تایبەتمەندی یەكسانی‬ ‫جێندەری و دیموكراسی فرەیی نمایشی دنیا‬ ‫كرد‪ .‬لە قامیشلۆ هەر لەسەر لەبەیانیەوە ژنان و‬ ‫دایكان و مندااڵن بە جل و بەرگی ئاڵ و وااڵ و‬ ‫بە پێكەنین و ئااڵكانی ڕێكخراو و دەزگا نوێكانی‬ ‫شۆرش شەقامەكانی شاریان تەنی‪ .‬لە بالەكۆنەی‬ ‫سەر شەقامەكانەوە كە بەسەر ئ��ااڵو دروشمە‬ ‫هەڵواسراوەكاندا دەیانڕوانی‪ ،‬خەڵكی تەماشای‬ ‫خوارەیان دەكرد و ساڵو و پیرۆزبایی ئەم ڕۆژەیان‬ ‫لە ژنانی پیادەرەو بەرەو مەراسیمی ئەم جەژنە‬ ‫جیهانیە دەك��رد‪ .‬جار نا جاریش چەندین نوقڵ‬ ‫بە هەلهەلەوە لە بالەكۆنیەكانەوە وەك دەربڕینی‬ ‫دلخۆشیەكی چەندین سڵ بەندكراو بۆ سەر سەری‬ ‫پیادەڕەوان لە بالەكۆنیەكانەوە بەردەدرانە خوارە‪.‬‬ ‫لە ناوەندی گەڕەكی عەنتەریەی قامیشلۆ لە دەوری‬ ‫ئااڵی یەكێتی ژنانی ستار نزیكەی دوو هەزار‬ ‫ئامادەبوو بۆ پیرۆزكردنی رۆژی ژن كۆبونەوە‪ .‬هەتا‬ ‫وەكو گەشتن بەناوەندی گردبونەوەكە تەنیا وشەی‬ ‫پیرۆزبایی رۆژی ژنت بەرگوێ دەكەوت‪ .‬ئاسایشی‬

‫راپۆرت‬

‫‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫ژن چ��واردەوری گەڕەكیان بۆ پاراستنی بۆنەكە‬ ‫گرتبوو‪ .‬لەسەر شەقام و كۆاڵنەكانی دەچونە سەر‬ ‫گردبونەوەكە پیادەرەوان باوەشیان بە ئەندامانی‬ ‫ئاسایشی ژندا دەكرد و پڕ بە دڵ پیرۆزباییان‬ ‫لێدەكردن‪ .‬لەبەر دەرگ��ای گربونەوەكەش لە‬ ‫دوای پشكنینی ئامادەبوان گەل بە وتنەوەی‬ ‫دروشمی”بەژی بەرخۆدانا یەپەژە” بەدوای یەكدا بە‬ ‫كۆمەڵ دەچونە گۆرەپانی مەراسیمەكەوە‪ .‬حەلیمە‬ ‫محەمەد‪ ،‬یەكێك لە ڕێكخەرانی بۆنەكەی قامیشلۆ‬ ‫و ئەندامی بەڕیوەبەرایەتی یەكێتی ژنانی ستار‬ ‫وتی‪ ”،‬ئەم رۆژە لە هەموو ژنانی دنیا بەتایبەتی‬ ‫ژنانی كورد پیرۆز دەكەین‪ .‬بۆ ئێمەی كورد كە‬ ‫چەندین ساڵ لە ژێر هەیكەلی دیكتاتۆریەتدا‬ ‫ژیانمان كردوە و ئەمڕۆ وەك گەل بەگشتی و وەك‬ ‫ژن بەتایبەتی كە بە ئازادی بەناو شەقامەكاندا‬ ‫دەگەرێین و یادی بۆنەیەكی جیهانی دەكەینەوە‪،‬‬ ‫خۆشیەك سەراپای هەستمان دادەگرێت كە وشە‬ ‫ناتوانێت پێناسەی بكات‪ ”.‬لەسەر بەشداربونی‬ ‫ژنانی گەالنی رۆژئاوای كوردستانیش وتی‪”،‬ئێمە‬ ‫كە دەڵێین ژن‪ ،‬واتە ژنانی كورد‪ ،‬سریانی‪ ،‬عەرەب‬ ‫و ژنانی دنیا‪ .‬وەكو ژن ئێمە پرسگریەكی ژنمان‬ ‫هەیە‪ .‬ئەو پرسگریەی ژنانیش لەهەر شوێنێكی‬ ‫دنیادا بێت وەكو یەك وایە‪ .‬ئازاری ژن یەكە و‬ ‫تێكۆشانیشمان بۆ چارەسەركردنی هەر یەكە‪،‬‬ ‫بۆیە ناسنامەی ژن پیویستە وەك ژن بناسرێت‪،‬‬ ‫شۆڕشی رۆئ��اوای كوردستانیش ئەو ناسنامەیە‬ ‫ئەمڕۆ یەكێكە لە كۆڵەكەكانی ڕێكخستنی و‬ ‫پارێزوانیش دەكات لە دەستكەوتەكانی"‪ .‬لەسەر‬ ‫فرەیی و ناسنامەی دیموكراتی ئەم بۆنەیەش لە‬ ‫قامیشلۆ وت��ی‪”،‬زۆر ڕێكخراو بەشداریان كردوە‬ ‫لەم بۆنەیەدا‪ .‬یەكێتی ژنانی سریانی بەشدارن‪،‬‬ ‫هەروەها‪ ،‬ژنانی پارتی لیبڕاڵ و ژنانی پارتی‬ ‫ئاشتی بەهەمانشێوە بەشدارن‪ .‬ڕێكخراوی سارا‬ ‫دژی توندوتیژی لەدژی ژنان و چەندین ڕیكخراوی‬ ‫دیكەی مەدەنی هاوبەشی كار و رێكخستنی ئەم‬ ‫بۆنەیەیان كردوە"‪.‬‬ ‫ن��ورا مەلكی یوحەنا‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی ژنانی سریان و ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫یاسادانانی كانتۆنی جزیر وت��ی‪ ”،‬ژن چونكە‬ ‫بەشێكی گرنگی كۆمەڵگەیە پێویستە لە هەموو‬ ‫كایەیەكی كۆمەاڵیەتیدا بەشدار بێت‪ ،‬ئەمە تەنیا‬ ‫بۆچونی من نییە‪ ،‬بەڵكو تێزەكانی فەلسەفەی‬ ‫بەڕیوەبردنی رۆژئ��اوای كوردستانە كە یەكسانی‬ ‫ژنانی بە بنەمای سەرەكی دیموكراسی و ڕزگاری‬ ‫ئەژماركردوە‪ ”.‬وتیشی‪“ ،‬هاوشانی ژنانی كورد‬ ‫ئێمەش لە بەڕێوەبردنی كانتۆنەكاندا بەشدارین‪،‬‬ ‫بەاڵم وەكو ژن بۆ ئێمە پرسی خودی ژن و ئازادی‬ ‫ژن زۆر نزیكن و هەمووان لیرە كۆدەكاتەوە و‬ ‫جیاوازیەكانمان كاڵ دەكاتەوە‪ ،‬فەلسەفەی ئەم‬ ‫بەڕێوەبەرێتیەش بریتیە ل��ەوەی كە ئێمەی ژن‬ ‫پیویستە بۆ مافەكانمان تێبكۆشین‪ ،‬ژی��ان بە‬ ‫گشتی تێكۆشانە و بەبێ تێكۆشان ناتوانین هیج‬ ‫بەدەستبهێنین‪ .‬ئەمڕۆش لێرەین تاوەكو دوپاتی‬ ‫تێكۆشانی ئازادیمان بكەینەوە لەم كانتۆنەدا‪”.‬‬

‫ن��ورا تایبەت ب���ەوەی كە ج��ی��اوازی رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان لە تەواوی سوریا چیە پەیوەند بەپرسی‬ ‫ژنەوە وتی‪”،‬زۆربەی ئەو هێزانەی كە لە شەڕدان‬ ‫لەدەرەوەی رۆژئاوای كوردستاندا‪ ،‬هێچ ڕێزێكیان‬ ‫بۆ ژن نییە‪ .‬داع��ش و ب��ەرەی نوسرە لەالیەك‬ ‫ودەوڵەتیش لە الیەكی دیكە مافەكانی ژنانیان ژێر‬ ‫پێ ناوە‪ .‬لە رۆژئاوای كوردستاندا بە پێچەوانەی‬ ‫ئەوانەوە‪ ،‬ئەو فەلسەفەیەی كە بڕوامان پێیەتی و‬ ‫ئازادی بۆ هێناوین ئازادی كۆمەڵگە و تاكەكانی بەر‬ ‫لەهەرشتێكی دیكە لە ئازادی ژناندا دەبینێتەوە"‪.‬‬ ‫خوێنكداری زان��ك��ۆ‪ ،‬جیهان خەلیل كە لەناو‬ ‫گۆڕەپانی بۆنەكەدا دایكانی شەهیدان بە وێنەی‬ ‫ك��وڕ و كچە شەهیدەكانیانەوە دەستی دیالن‬ ‫گێڕانیان گرتبوو‪ .‬الو و پیر بە یەك دەست و‬ ‫بە یەك پێ ریتمی دیالنی كوردی خۆیان لەگەڵ‬ ‫سترانی گروپە خۆزاییەكانی رۆژئاوای كوردستاندا‬ ‫دەگۆڕی‪ .‬ستران و موزیكی بزوتنەوەی شۆڕشگیری‬ ‫كورد و لەسەر شرڤان و گەریال و ڕێبەری گەلی‬ ‫كورد عەبدوڵاڵ ئۆجاالن تا دوری قامیشلۆ دەنگیان‬ ‫دەدایەوە‪ .‬لەگەڵ هەر كەس بپەیڤیدا‪ ،‬گەنج‪ ،‬دایك‪،‬‬ ‫نەنك و مندااڵن‪ ،‬دەیانگوت‪ ”:‬ساڵو بۆ سەرۆك‬ ‫ئاپۆ دەنێرین لەم رۆژەدا‪ ،‬گەر سەرۆكایەتی و‬ ‫فەلسەفەكەی نەبوایە ئێستاش ژنی كورد لەژێر‬ ‫ڕكێفی دەسەاڵتدارێتی پیاودا دەمایەوە‪ ،‬نەك‬ ‫سەركێشی شۆرشی ئازادی گەالن بكەن‪ ”.‬هەرلەو‬ ‫تێڕوانینەوە ئامادەبوان و وتارخوێنەران و سترانبێژ‬ ‫و دیالنگێڕانی سەر تەختەی نمایشی بۆنەكە‪ ،‬بە‬ ‫سەدان ساڵویان ئاراستەی ئۆجاالن دەكرد"‪.‬‬ ‫ئاهەنگێران لە گ��ەرم��ەی دی�لان��داب��وون كاتێك‬ ‫وتەبێژی مەراسیمەكە وتی‪”،‬تكایە ڕیگا بكەنەوە‬ ‫تاوەكو هەڤااڵنی یەپەژە دەرباز بنە ناو مەیدانی‬ ‫گۆڕەپانەكە”‪ .‬ئەندامانی یەپەژە بە چەندین‬ ‫بارهەڵگری دۆشكە لەسەر لەناكاو لە ب��ەردەم‬ ‫گۆڕەپانەكە لەگەڵ وەستانیان ئامادەبوان بە‬ ‫دروشمی "بژی بەرخۆدانی یەپەژە” بەرەو پیریان‬ ‫چوون‪ .‬هاتنی ئەندامانی یەپەژە مۆڕالێك بیوێنەی‬ ‫بە مەراسیمەكەدا‪ .‬ژمارەی ئامادەبوانیش تا دەهات‬ ‫زیادی دەكرد؛ چونكە لە دانێشتوانی كۆاڵنەكانی‬ ‫گ��ەڕەك��ی عەنتەریە ل��ە قامیشڵۆ ك��ە بینیان‬ ‫ئەندامانی یەپەژە هاتوون‪ ،‬بە كۆمەڵ بەرەو بینین‬ ‫و پێشوازیان دەهاتن‪ .‬هەندێك دایك و بەسااڵچوان‬ ‫لەگەڵ گەشتنیان بە ئەندامانی یەپەگە‪ ،‬باوەشێكی‬ ‫گەرمیان پیادا دەك��ردن و دوای ماچكردنیان و‬ ‫توندوتۆڵ لەباوەشگرتنیان‪ ،‬برنجیان بەسەردا‬ ‫هەڵدەدان كە لە كەلتوری رۆژئاوای كوردساتندا‬ ‫وەك موبارەككردنی بەخێرهاتنی كەسانی ئازیز‬ ‫بەكار دەهێنرێت‪ .‬ئەندامانی یەپەژە ئیتر یەك‬ ‫لە دوای ی��ەك بە ڕی��ز لە ئ��اپ��ۆڕەی دروش��م و‬ ‫ژنانی ئاهەنگێر و هەلهەلەی دایكاندا هاتنە ناو‬ ‫گۆڕەپانەكە و پیرۆزبایی ئەم رۆژەین لە ئامادەبوان‬ ‫كرد و لەدوای وەستانیانێكی بە دیسپلین و ساڵوی‬ ‫شەهید‪ ،‬بە ئامەدەبوانیان ڕاگەیاند‪”:‬ئێمەی ژن كە‬ ‫چەكمان لەدەستدایە‪ ،‬بۆ پاراستنی رەوای گەل‬ ‫و ژنانی ئازاد تێكۆشان دەكەین‪ ،‬سۆزمان داوە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و سۆز دەدەین كە تاوەكو دوا دڵۆپی خوێنمان‬ ‫بەرگری لە خاك و گەل و یەكسانی ژنان بكەین‪.‬‬ ‫لێرەش دوپاتی ئەیامی دامەزراندنمان دەكەینەوە‪،‬‬ ‫یان ئ��ازادی یان ئ��ازادی‪ ،‬یان سەركەوتن‪ ،‬یان‬ ‫سەركەوتن"‪.‬‬ ‫دوات��ر ئەندامانی یەپەگە بە رەخت و چەكیان‬ ‫كەوتنە ن��او ئەندامانی گ��ەل و هەریەكە و بە‬ ‫دیداری دایك و خوشك و براو هاوڕێكانیان شاد‬ ‫دەبونەوە‪ .‬هەندێكیان كە لە بەرەكانی جەنگی‬ ‫دژی هێزە تاریكەكان هەر ئەو ڕۆژە گەڕابونە و‬ ‫قامیشلۆ‪ ،‬توند باوەشیان بە هەڤاڵەكانیان دەكرد‬ ‫كە وا دەردەك��ەوت دەمێكی درێژ بێت یەكتریان‬ ‫نەدیبێت‪ .‬دایكی یەكێك لەو شەرڤانانەی یەپەژە‬ ‫كە توند باوەشی كردبوو بە كچەكەیدا‪ ،‬وتی‪”:‬یەك‬ ‫مانگە نەمبینیوە‪ ،‬بەاڵم سەربڵندم كە كچەكەم‬ ‫بە گیانی خۆی ئێمە لە كۆیالیەتی ڕزگار دەكات‪.‬‬ ‫خۆشی دڵی من بیسنورە كە لە مەراسیمێكی وەك‬ ‫ئەمڕۆدا كچەكەم دەبینم و هەموو گەلی كورد‬ ‫بەجارێك وەك كچێ خۆیان پێشوازی دەكەن‪ .‬چێ‬ ‫دایكێك هەیە ئەوەی بۆ كچەكەی نەوێت‪ ،‬یەپەژە‬ ‫خۆشی بۆ گەل و بۆ ئێمەی دایكی ئەندامانیشیان‬ ‫هێناوە‪ .‬ئێمە وەك ماڵبات هەمیشە سەربڵندین بە‬ ‫كچەكەمانەوە‪ .‬پیشتر ئێمە ترساین ببینە گەریالی‬ ‫سەر چیا‪ ،‬ئەمڕۆ هەبونی ئەم كچەم و تێكۆشانی‬ ‫ئەم شانازی بۆ تەواوی خێزانەكەمان گەڕاندۆتەوە‪.‬‬ ‫لەهەموو منداڵەكانیشمدا تەنیا بەم كچەم زۆر‬ ‫سەربڵندم؛ چونكە ئەونای دەیكەم هەر بۆ خۆیان‬ ‫دەژین‪ ،‬بەاڵم ئەم كچەم لەناو یەپەژە بۆ هەموومان‬ ‫ژیان و تێكۆشان دەكات"‪.‬‬ ‫شامیران شەمعون‪ ،‬جێگری وەزارەت��ی دەرەوەی‬ ‫كانتۆنی جزیرە‪ ،‬كە بە نەژاد سریانیەو بە ئاین‬ ‫مەسیحی‪ ،‬لە لێدوانێكی گشتیدا بۆ ئامەدەبوان و‬ ‫بە زمانی سریانی و بە زمانی عەرەبی‪ ،‬وتی‪”:‬‬ ‫ئەو فەلسەفەیەی كە ئێستا لە كانتۆنی جزیرە‬ ‫هەیە فەلسەفەی یەكسانیخوازیە‪ .‬ئەمەش بە‬ ‫خوێنی شەهیدانی ژنانی كورد بناغەكەی دانراوە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆش ئەوەتا دەبینن كە ژنانی كورد بەرگری‬ ‫لەم فەلسەفەیە دەكەن كە ژیانی هەموومانی لێرە‬ ‫پاراستوە‪ .‬ئەوە ژنانی كوردن كە دەستپێشخەرن بۆ‬ ‫وەستانەوە لە دژی دیكتاتۆریەت و دەسەاڵتخوازی‬ ‫چەندین هەزار ساڵە كە ژنی بندەست كردبوو‪.‬‬ ‫ئەو ژنانەش لە دەیانبینن و لە ناوتاندان ئێستا‬ ‫بەو چەكانەی كە لەدەستیاندا بەرگری لە مافی‬ ‫ڕەگ��ەزی خۆیان و خاك و شەرەفیان دەكەن‪.‬‬ ‫دەبێت هەمووان لێیانەوە فێربین و ڕێگای ئەم ژنە‬ ‫تێكۆشەرانە بگرینە بەر گەر دەمانەوێت ئازاد بین‪”.‬‬ ‫خاتوو شەمعون وتیشی‪”:‬هەر گەلێك بخوازێت‬ ‫ئازادی بەدەست بهێنێت پێویستە یەكەمجار ژنانی‬ ‫ئازاد بن و ئازادی ژن بخوازێت‪ ،‬بەبێ ئازادی ژن‬ ‫كۆمەڵگەش ئازاد نابێت‪ ،‬بۆیە هەر كەسێك ئازادی‬ ‫بۆ گەلەكەی دەخوازێت لەم واڵتەدا‪ ،‬مەرجە لەم‬ ‫ژنە شۆڕشگێرە كوردانەوە بڕوانێتە ژن‪ ،‬ژیان و‬ ‫ئازادی"‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪31‬‬

‫وتار‬

‫دارە پیرە‬ ‫سیستەمی كۆنفدرالیزمی دیموكراتیك و ژیانی ئازاد بووەتە هەوێن و هیوای گەالنی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫ن‪ /‬مەزلووم ئەگید‬ ‫دارە پیرە شعرێك لە شاكارە ئەدەبیەكانی‬ ‫مامۆستا جەالل مەلەكشای خەڵكی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان و شاری(سنە)یە‪ .‬من لە ساڵی‬ ‫(‪ )1998‬ئەو شیعرەم دەستكەوت خوێندمەوە‬ ‫كاتێك لێی ورد بوومەوە مێژوی گەلی كورد و‬ ‫كوردستان و راستی نیشتمانەكەمی بۆ دەخستمە‬ ‫بەرچاوان‪ .‬دیارە مێژوو ئەوەمان بۆ نیشاندەدات‬ ‫كە هەر لە پەیمانی قەسری شیرینەوە‪ ،‬لە ساڵی‬ ‫(‪ )1639‬كاتێك دەوڵەتە زلهێزەكان سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری وەكو ئینگلیس و هاوپەیمانەكانیان‬ ‫بە چەكمە ڕەشەكانیانەوە پایان ناناو رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین‪ ،‬بۆ حەسانەوە و تێركردنی ورگی چاو‬ ‫برسییان رێگەیان كەوتە بن دارێكی بە تەمەن‬ ‫و بە ساڵێ‌چوو كە لەقوپۆێكی زۆری هاویشتبوو‬ ‫بەری باش لە كەناریدا ئاوێكی رەوان جاری بوو‪.‬‬ ‫جەنەتی دەخستەبەر چاوان‪ .‬لە سێبەری دارەكە‬ ‫دانیشتن و سودیان لێوەرگرت و هەتا ئێستاش‬ ‫چۆلیان نەكرد‪ .‬تا ساڵی (‪ )1923‬كە پە یمانی‬ ‫ل��ۆزان هاتە ئ��اراوە كەوتنە بیری پارچەكردن‬ ‫و دابەشكردنی ئەو دارە و لەنێوان خۆیاندا‪،‬‬ ‫زور هەوڵیاندا كە لەریشە دەریبهێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەوڵەكانیان بێئاكام بوو؛ چونكە ڕیشەی دارە‬ ‫پیرە بە درێژایی دیجلە و فرات لەناو دڵی خاكدا‬ ‫كووتا بوو‪ .‬بۆحەسانەوەی ماندویی خۆیان دیسان‬ ‫پەنایان بردەوە بۆ سێبەرەكەی‪ ،‬ئەمجارە هاورێیە‬ ‫تازەكەیان كۆنەدۆستی قەدیمی ئیسرائیل (یەهود)‬ ‫لەناكاو بیرێك بە فكری هات‪ ،‬وتی هاوڕێیان‬ ‫كوردان پەندێكیان هەیە كە دەڵێن‪":‬دار پواژی لە‬ ‫خۆی نەبێت قەد ناقڵیشێت"‪ .‬كەوتنە ڕاوتەكبیر‪،‬‬ ‫لەناكاو لە پۆپەی دارەك��ە لەقێكی ڕەقوتەق و‬ ‫خوێڕی و وشك هەاڵتویان دیت‪ ،‬هاوردیان بە‬ ‫كەیفی خۆیان دایانتاشیو ساف و دروسیان كرد‬ ‫بەرگیان بە بەریدا كرد و دژی دارە پیرە بەكاریان‬ ‫هێنا‪ .‬لە بەرامبەر دارە پیرە ڕاوەستان‪ ،‬دارە پیرە‬ ‫هاتە هاوار و ووتی؛ مەكە تۆ لە منی دژی من‬ ‫ڕامەوەستە پەشیمان دەبیتەوە من قەد لەبن نایم؛‬ ‫چونكە بە هەزاران ساڵ ڕیشەم كوتاوە‪ .‬پواز هاتە‬ ‫جواب گوتی‪":‬ئیدی من ئەو لقە سوتاوەكەی جاران‬ ‫نیم‪ ،‬تماشام كە چەندە جوان و ساف و لوسم‪.‬‬ ‫گوێ لە دارە پیرەی نەگرت و بوو بە نۆكەری‬ ‫ئەوان و دژی دایكی ڕاوەستا و دەستیكرد بە‬ ‫بڕینی و ئەنجن ئەنجنیان و دەستەیان كرد و‬ ‫كردیان بە چیلە بۆ سۆبەی كۆشكی سپی بە‬ ‫شەقێكیش پوازیان خستە ناو زبڵدانەوە‪ .‬دوای‬ ‫ماوەیەك دارە پیرە لەبنەوە چەكەرەی كرد و‬

‫گەشەی كرد و بوو بە مەكۆی ئازادیخوازان و‬ ‫یاخیان‪ .‬لە ساڵی (‪)1978‬دا بەگروپێكی (‪)22‬‬ ‫كەسی لە باكوری كوردستان لەژێر سێبەری‬ ‫دارە پیرە لە كەناری ئاوەكەدا بناخەی شۆڕشی‬ ‫ژیانەوەی كورد و مرۆڤایەتی دام��ەزرا هەر لەو‬ ‫ساتەوە تا ئێستا بێوچان و ماندونەناسانە هەوڵ‬ ‫بۆ چارەسەری هەموو كێشەكانی كۆمەڵگای كورد‬ ‫و رۆژهەاڵتی ناوین دەدرێ��ت و توانی ببێت بە‬ ‫هێزی چارەسەری بۆ پرسی كەسایەتی‪ ،‬ئازادی‪،‬‬ ‫چینایەتی‪ ،‬نەتەوەیی‪ ،‬ئێكۆلۆژی كە بە دەستی‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتی سەرمایەداری ژیانی بەرەو‬ ‫بێ ئەخالقی و چەواشەكاری بردوە و كۆمەڵگا‬ ‫توشی قەیران كردووە و بە پێشخستنی سیستەمی‬ ‫كۆنفدرالیزمی دیموكراتیك و ژیانی ئازاد بووەتە‬ ‫هەوێن و هیوای گەالنی رۆژهەاڵتی ناوین و جیهان‪.‬‬ ‫ئیدی مرۆڤایەتی و سروشت بە ئاشتی و ئازادی‬ ‫پێكەوە ژیان بەردەوام دەكەن‪ .‬دوای سەدان ساڵ‬ ‫گەلەكەمان لە رۆژئاوای كوردستان دەرفەتەێكی‬ ‫مێژویی هاتە ئاراوە و نەتیجەی دەستڕەنجی ڕێبەر‬ ‫ئاپۆ لەو بەشەی كوردستان بە درێژایی (‪)20‬‬ ‫ساڵ گەلی كورد توانی بە فكر و فەلسەفەی‬ ‫ئاپۆیستی خەباتی بێوێنەی خۆیان كە لە پای‬ ‫دارە پیرەكە گەشەی كردبوو كەڵك وەرگرن و‬ ‫سیستەمی خۆسەری دیموكراتیك بە ئێرادەی گەل‬ ‫و هێزی هەموو دانیشتوانی هەرێمەكە دابمەزرێنن‬ ‫بێ ئ��ەوەی ببن بە داردەستی هیچ هێزێك و‬ ‫بە پشتبەستن بە هێزی زاتی خۆیان توانیان‬ ‫ئازادی و ئاشتی لەو بەشەی كوردستان مسۆگەر‬ ‫بكەن و هەر ئەوەش بووە هۆی مایەی دڵخۆشی‬ ‫و سەرفەرازی گەلی كورد لەهەر چوار پارچەی‬ ‫كوردستان و گەالنی دیكەش و هەموو الیەنەكانیش‬ ‫پشتگیری و پیرۆژبایی خۆیان بۆ ئەم دەسكەوتە‬ ‫مەزنەی گەلەكەمان لەرۆژئاوای كوردستان راگەیاند‬ ‫و ئامادەیی هەر چەشنە هاوكاری خۆیان نیشاندا‪،‬‬ ‫كە چی لە كوردستاندا تەنیا (پوازەكە)‪ ،‬پارتی‬ ‫دیموكرتی كوردستان ـ عێراق هەر وەكو ساڵی‬ ‫(‪)1946‬ی كۆمار لە مەهاباد و ساڵەكانی (‪ 91‬و‬ ‫‪ 92‬و ‪ ،)97‬دژ بە بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی‬ ‫كورد ڕاوەستا‪ ،‬هەر ئاوەهاش شانبەشانی دوژمنانی‬ ‫ئاشتی و ئازادی و لە دوژمن دوژمنتر دژایەتی‬ ‫شۆڕشی ڕاستەقینەی ڕۆژئاوای كوردستانی كرد‬ ‫و جیاوازتر لەوەش بەناوی حكومەتی هەرێمەوە‬ ‫دژایەتی دەستكەوتەكانی گەلی كورد دەكات‪.‬‬ ‫ئەو هەڵوێستەی پارتی دیموكراتی كوردستان ـ‬ ‫عێراق هیچ لە بەرژەوەندی گەلی كورد و گەالنی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوین نییە‪ ،‬تەنیا دەكەوێتە خزمەتی‬ ‫دوژمنان و داگیركەرانی كوردستان و سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری بە هێز دەكات و لە هەموو گرنگ تر‬

‫ئەوەیە كە دوای (‪)22‬ساڵ دەسەاڵتدارانی باشوری‬ ‫كوردستان دەڵێن كە سیستەمی فیدڕالی لە عێراق‪،‬‬ ‫فەشەلی هێناوە؛ چونكە ناتوانێ كێشەكانی ناوبەر‬ ‫هەرێم و بەغدا چارەسەر بكات‪ .‬بۆیە دەمانەوێ‬ ‫سیستەمی كۆنفدڕاڵ بۆ عێراق و باشوری‬ ‫كوردستان تاقی بكەینەوە‪ .‬ئاخۆ دەسەالتدارانی‬ ‫باشور و پارتی دیموكراتی كوردستان گەلی كورد‬ ‫لە باشور بە چی دەزانی؟؟ كە دوای چەند ساڵی‬ ‫دیكە بێژی سیستەمی كۆنفدڕاڵ واڵمدەر نییە و‬ ‫كێشەكان وەكو خۆی ماوەتەوە و ئێستا دەمانەوێ‬ ‫دەرەوەی موسڵ و كەركوك و ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫دەوڵەت ـ نەتەوە ساز بكەین ئەوەش بە مانای‬ ‫دروستكردن قودسێكی دیكە دێت لە كوردستان‬ ‫بۆ ئەوەی كە دەسەاڵتداران بتوانن سەد ساڵی‬ ‫دیكە وەكو ئیسرائیل و عەرەب خوێنی رۆڵەكانمان‬ ‫بڕژێنن و بازرگانییان پێوە بكەن‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫هەموومان باش دەزانین كە واقعیەت كوردستان‬ ‫و گەلی كورد بە هۆی پێكهاتە كۆمەاڵیەتیە فەرە‬ ‫رەنگییەكەیەوە و تێكەاڵوی مێژوویی كوردان و‬ ‫گەالنی دیكە زهنییەتی دەوڵەت ـ نەتەوە قەبوڵ‬ ‫ناكات؛ چونكە بە هیچ شێوەیەك سیستەمی‬ ‫دەوڵەتی ناتوانێ كێشەكانی كۆمەڵگا چارەسەر‬ ‫بكات‪ ،‬چۆنكە دەوڵەت ـ نەتەوە لەسەر بنەمای‬ ‫یەك زمان و یەك نەتەوە و یەك واڵت و یەك ئااڵ‬ ‫و یەك و یەك دادەمەزرێت تەنانەت بۆ خۆدی‬ ‫كوردیش سیستەمی دەوڵەت ـ نەتەوە واڵمدەرەوە‬ ‫نییە‪ ،‬بەاڵم پارتی دیموكراتی كوردستان ـ عێراق و‬ ‫بارزانی خەون بە دانیشتنەكەی (‪)1920‬ی قاهیرەوە‬ ‫دەبینێ كە بۆ رۆژهەاڵتی ناوین و كوردستان‬ ‫دایانڕشتبوو بۆ پارچەكردنی ئەم ناوچەیە‪.‬‬ ‫پێویستە ئەوانیش بزانن كە تەنیا سیستەمێك‬ ‫كە بتوانێت هەموو كێشەكانی كۆمەڵگا چارەسەر‬ ‫بكات و ئاشتی و ئ��ازادی و یەكسانی مسوگەر‬ ‫بكات سیستەمی كۆنفدرالیزمی دیموكراتیك و‬ ‫ژیانی ئازادە بۆ كوردستان و رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫و بە گشتیش ئێستاكە نمونەكەی لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستانە كە پێكهاتووە و سەركەوتوو بووە‬ ‫و هەموو نەتەوەكان و باوەڕیەكان دەتوانن لە‬ ‫ناو ئەو سیستەمەدا نوێنەرایەتی خۆیان بكەن‬ ‫و پێكەوە ژیانی هاوبەشیش بكەنە هەوێنی‬ ‫چارەسەری پرسەكانی كۆمەڵگاكەیان و پێویستە‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان ـ عێراق و بارزانی‬ ‫باش بزانێت كە مێژوو لە كەس خۆش نابێت‬ ‫و ڕاستییەكان وەك خۆی بۆ ن��ەوەی داهاتوو‬ ‫تۆمار دەكات و ئەو هەڵوێستانەی پارتی وەكو‬ ‫پەڵەیەكی ڕەش لە مێژوو دەمێنێتەوە و دەبێت‬ ‫وەاڵمدەرەوە و ئاگاداری مێژوو بێت؛ چونكە مێژوو‬ ‫شەرمی لەكەس نییە و رەحم بەكەسیش ناكات‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دزینی ڕاپەڕین لە الیەن حیزبە بازرگانەكانەوە‬ ‫ن‪ /‬جەالل چوارتایی‬ ‫پاش داگیركردنی كوەیت لە الیەن ئێراقەوە‪،‬‬ ‫هیچ بیانوویەك نەما بۆ كۆمەڵگای نێونەتەوەیی‬ ‫كە ڕێگە لە دەستێوەردانی ئەمریكا بگرێت لە‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەڕاست بە گشتی و كەنداو بە‬ ‫تایبەتی؛ چونكە لەمێژ بوو ئەمریكا دەیخواست‬ ‫شوێن پێی خۆی قایم بكات لە ناوچەكەدا و‬ ‫بە تایبەتیش لە شەڕی هەشت ساڵەی”ئێران ـ‬ ‫ئێراق"دا هەوڵی بێ شوماریدا‪.‬‬ ‫داگیركردنی كوەیت باشترین هەلی ڕەخساند‬ ‫بۆ هاتنە ن��اوەوەی ئەمریكا‪ ،‬ئەمریكاش هەر‬ ‫بە ڕزگاركردنی كوەیت لەدەست ئێراقیەكان‬ ‫نەوەستا؛ بەڵكو لە زاری”جۆرج بوش"ی باوكەوە‬ ‫داوا لە گەالنی ئێراق كرا كە دژ بە سەدام حسێن‬ ‫ڕاپەڕن و ئەمریكاش پشتیوانیان لێ دەكات‪.‬‬ ‫ئەم بانگەوازیە بێ وەاڵم نەمایەوە لە الیەن‬ ‫ئێراقیەكان بە گشتی و كوردان بە تایبەتیەوە‪.‬‬ ‫هێشتا چەند ڕۆژێك بەسەر بانگەوازیەكەی”جۆرج‬ ‫بوش"دا دەرباز نەببوو كە سەرهەڵدان شاری‬ ‫بەسرەی شیعەنشینی گرتەوە و لە كورتترین‬ ‫م��اوەدا پریشكی ئ��ەو سەرهەڵدانە گەیشتە‬ ‫ت��ەواوی شارە شیعەنشینەكان‪ ،‬سەرهەڵدانی‬ ‫شیعەكان ورەی��ەك��ی زۆری دای��ە ك��وردان كە‬ ‫هێندە لەچاوەڕوانی حیزبە بازرگانەكانی”بەرەی‬ ‫كوردستانی"دا نەمێنن و ڕاپەڕینی جەماوەری‬ ‫ساز بكەن‪ .‬ڕاپەڕینی شیعەكان لە باشووری‬ ‫ئێراق و كوردەكان لە باشووری كوردستاندا‬ ‫هێندە خێرا بوو كە هیچی وای نەمابوو هەم‬ ‫تەختی تاغوت تارومار بكات و هەم كۆتایش‬ ‫ب��ە خ��ەون��ی ل��ە مێژینەی ئەمریكا بێنێت‪،‬‬ ‫تەواوی ئەم ڕاپەڕینانەش لە غیابی ئەو پارتە‬ ‫ساتوسەوداگەرانەدا دەكرا كە ئیمڕۆكە بوونەتە‬ ‫هەمە كارە و باشووری كوردستانیشیان كردۆتە‬ ‫زیندانییەكی مەزن بۆ ئازادیخوازان و گەورەترین‬ ‫بنكەی جاسوسیش بۆ دەوڵەتە زلهێزەكان و‬ ‫داگیركەرانی كوردستان‪.‬‬ ‫ب��ۆ ن��م��وون��ە دەن��گ��ی گ��ەل��ی ك��وردس��ت��ان كە‬ ‫زمانحاڵی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بوو‬ ‫لە ئێوارەی (‪)1991-3-6‬دا واتە سێیەم ڕۆژی‬ ‫ڕاپەڕین"هەواڵێكی باڵوكردەوە و گوتی؛"لە زاری‬ ‫چەند قاچاخچییەكی سەر سنوورەوە هەواڵمان‬ ‫پێگەیشتووە كە لە ڕانیە و دەوروبەریدا ڕاپەڕین‬ ‫دەستی پێكردووە"‪.‬‬ ‫بە مەرجێك كاتێك دەنگی گەلی كوردستان‬ ‫باسی لە ڕانیە و دەوروبەری دەكرد كە لە (‪-4‬‬ ‫‪)1991-3‬دا لە شارۆچكەی خەبات ڕاپەڕین بەرپا‬ ‫كردبوو و تەواوی ناوچەكانی بازیان و باینجان‬ ‫و تەیناڵ و گۆپاڵەش ئازادكرابوون و شاری‬

‫سلێمانیش لە ئامادەباشی ت��ەواودا بوو‪ .‬خۆ‬ ‫دەربارەی پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێراق‬ ‫ئەوە هەر پێویست بە باسكردن ناكات؛ چونكە‬ ‫تەواوی باشووری كوردستان ئازاد كرابوو هێشتا‬ ‫ئەوان لە كەرەج و تاران نەجواڵبوون تا ئەو‬ ‫كاتەی بە سواری ئوتومبێل هێناماننەوە مەیدان‪،‬‬ ‫كە چی سەرسوڕمان ئەوەیە كە ئیمڕۆكەش‬ ‫بە جۆرێك باس لە ڕاپەڕین دەكەن كە ئەگەر‬ ‫كەسێك شارەزا نەبێت وا دەزانێت بە غەیری‬ ‫بنەماڵەی بارزانی ئەوا هیچ كەسی دیكە لە‬ ‫مەیدانەكەدا نەبووە‪.‬‬ ‫ڕۆڵی بەرەی كوردستانی لە ڕاپەڕیندا ‪...‬‬ ‫جگە لە شوورا كرێكاریەكان هیچ الیەنێكی دیكە‬ ‫بەشدار نەبوو لە ڕاپەڕیندا‪ ،‬بەاڵم بە گەڕاندنەوەی‬ ‫بەرەی كوردستانی هەم شورا كرێكاریەكان كرانە‬ ‫ئامانج و هەم ناوەڕۆكی ڕاپەڕینیش شێوێندرا‪،‬‬ ‫بۆ نموونە ب��ەرەی كوردستانی هیچ باسێكی‬ ‫لە شارۆچكەی خەبات نەدەكرد كە سەرەتای‬ ‫ڕاپەڕین لەو شارەوە دەستی پێكرد بوو؛ بەڵكو‬ ‫بە زانابوونەوە دەسپێكی ڕاپەڕینیان گۆڕی بۆ‬ ‫شاری ڕانیە "هەڵبەت مەبەستی ئەم نووسینە‬ ‫ئەوە نییە كە لە تێكۆشان و دڵسۆزی خەڵكی‬ ‫ڕانیە كەم بكرێتەوە"‪ ،‬بەاڵم ئەم گۆڕانكارییەی‬ ‫سەرانی بەرەی كوردستانی بۆ خاتری خەڵكی‬ ‫ڕانیە نەبوو؛ بەڵكو بۆ كەمكردنەوەی ڕۆڵی‬ ‫جەماوەری ڕاپەڕیوی كوردستان بوو؛ چونكە‬ ‫لەو كاتەدا بەهۆی دڕندایەتی بەعسیەكانەوە‬ ‫تەنها شارێك كە ئاوەدانی تێدا مابوو لە نزیك‬ ‫سنوورەكانی ئێران بریتی بوو لە شاری ڕانیە‪،‬‬ ‫ئەم گۆڕانكارییەش بۆ ئەوە دەگ��ەڕای��ەوە كە‬ ‫بەرهەمی ڕاپەڕین لە خەڵكەكە داماڵن و بیكەنە‬ ‫دەستكەوتی خۆیان و وا نیشانی جەماوەر بدەن‬ ‫كە ئ��ەوە سەرانی ب��ەرەی كوردستانی بوون‬ ‫سنووریان بڕیوە و ڕاپەڕینیان دەستپێكردووە؛‬ ‫چونكە ئەگەر باس لە ڕاپەڕینی شارۆچكەی‬ ‫خەبات بكرایە ئەوا ئەو كات بەرەی كوردستانی‬ ‫نەیاندەتوانی هێندە بە ئاسانی ڕاپەڕینی جەماوەر‬ ‫بدزن و بیكەنە دەستكەوتنی خۆیان‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی شارۆچكەی خەبات لە قواڵیی باشووری‬ ‫كوردستاندا هەڵكەوتبوو و ب��ەر لەڕاپەڕین‬ ‫الیەنەكانی ب��ەرەی كوردستانی نەیانتوانیبوو‬ ‫بگەنە ئەو شارۆچكەیە‪ ،‬ئەمە جگە لەوەی كە‬ ‫لەسەر ئاستی ئێراقیشدا ڕاپەڕینی شیعەكان زۆر‬ ‫لە پێش ڕاپەڕینی باشووری كوردستانەوە دەستی‬ ‫پێكردبوو و ئەو ڕاپەڕینەش كاریگەرییەكی زۆری‬ ‫كردبوویە سەر جەماوەری برینداری كوردستان‪.‬‬ ‫ئەنجامی ناهوشیاری نەتەوایەتی و ترسەنۆكی‬

‫بەرپرسانی شورا كرێكاریەكان بوویە هۆی ئەوەی‬ ‫كە جارێكی دیكە بازرگانانی خوێن و فرمێسك‬ ‫بێنەو‌ە مەیدان و وەكو مەڕێكی بێدەسەاڵت‬ ‫هەڵسوكەوت لەگەڵ جەماوەردا بكەن‪.‬‬ ‫ئەنجامی ناهوشیاری نەتەوایەتیشمان هۆكارێك‬ ‫بوو بۆ ئ��ەوەی دەسەاڵتدارانی ئیمڕۆ بكەونە‬ ‫گاڵتەكردن بە ئەقڵیەتی ك��وردان و كەسێكی‬ ‫وەك مەسعود بارزانی زۆر شانازی بەوەوە بكات‬ ‫و بڵێت”زیات‌ر لە (‪ )3000‬پێشمەرگەمان بۆ‬ ‫خاتری دەوڵەتی تورك بەكوشت داوە و هەر دوا‬ ‫بە دوای ئەویش نێچیرڤان بارزانی بڵێت (‪)3500‬‬ ‫پێشمەرگەمان بۆ خاتری دەوڵەتی تورك بە‬ ‫كوشتداوە"‌‪ ،‬لە هەمانكاتدا لێدوانەكانی تاڵەبانیش‬ ‫هیچ سنورێك نەهێڵێتەوە و بەرهەمی یەك دەریا‬ ‫خوێنی كوردان بكاتە خەونی نێو هۆنراوەكان‪.‬‬ ‫دەنا ئەگەر ناهوشیاری نەتەوایەتیمان نەبوویایە‬ ‫ئەوا نەك هەر نەدەبوو ئەو گوتانە قبوڵ بكرایە؛‬ ‫بەڵكو دەب��وو هەر لەسەر تاوانی ئاشبەتاڵە‬ ‫شومەكەی (‪ )1975‬و شەڕی دەی��ان ساڵەی‬ ‫ناوخۆییان گەورەترین دادگایی بكرانایە‪.‬‬ ‫بەرلە هاتنەوەی سەرانی بەرەی كوردستانی‬ ‫ڕاپەڕین زۆر بە سەركەوتویی بەڕێوە دەچوو‪،‬‬ ‫لە هەموو جێگەیەك دوژمن لە هەڵهاتندا بوو؛‬ ‫بەاڵم پاش ئەوەی بە سواری ئوتومبێل سەرانی‬ ‫بەرەی كوردستانیمان لە غەریبیەوە هێنایەوە‬ ‫نێو جەماوەر و كردماننە ڕێبەری خۆمان‪ ،‬ئەو‬ ‫كات ئاڕاستەی سەركەوتنەكان پێچەوانە بوویەوە‬ ‫بۆ تێكشكاندن و ئاوارەیی و كۆڕەو‪.‬‬ ‫هۆكاری تێكشكاندنەكان دەگەڕایەوە بۆ نەبوونی‬ ‫ئیرادەیەكی ئازاد و گرێدراوی حیزبە بازرگانەكان‬ ‫بە داگیركەرانی كوردستانەوە؛ چونكە بەرەی‬ ‫كوردستانی هەموو فەرمانێكیان لە ئێرانەوە‬ ‫وەردەگ��رت و تەنانەت ت‌ا ئەو كاتەی “مەهدی‬ ‫ك��ەروب��ی" فەرمانی ن��ەدا ئ��ەوا هیچ ی��ەك لە‬ ‫سەرانی بەرەی كوردستانی ئەو ورەیەی نەبوو‬ ‫كە هاوبەشی بكات لە ڕاپەڕینیشدا‪ ،‬بڕوانە”‬ ‫مفاوەزاتی بەرەی كوردستانی ـ بەعس (‪”)1991‬‬ ‫لە نوسینی نەوشیروان مستەفا‪.‬‬ ‫فەرمان دەركردنی ئاغای كەروبیش بۆ خاتری‬ ‫چاوی كاڵی كوردان نەبوو؛ بەڵكو بریتی بوو لە‬ ‫ڕێكەوتنێكی ژێر بە ژێری”ئیمپریالیزمی ئەمریكی‬ ‫و ئێران" بۆ كۆنترۆڵكردنی ڕاپەڕین و ئاستەنگی‬ ‫سازكردن بۆ شورا كرێكاریەكان‪.‬‬ ‫س��ەران��ی ب��ەرەی كوردستانیش وەك میوان‬ ‫خۆیان دەبینی لە كوردستاندا و زۆربەی دام‬ ‫و دەزگ��ا گشتیەكانیان تااڵنكرد‪ ،‬بۆ نموونە‬ ‫سەدی بێخمە و زۆربەی كارگە حكومیەكانیان‬ ‫ئاودیوی ئێران كرد و هەموو بەنزینخانە و سوق‬ ‫المركزی و بانكەكانیش دەستیان بەسەرداگیرا‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪33‬‬

‫وتار‬

‫ئەنجامی ناهوشیاری نەتەوایەتیشمان هۆكارێك بوو بۆ ئەوەی دەسەاڵتدارانی ئیمڕۆ بكەونە‬ ‫گاڵتەكردن بە ئەقڵیەتی كوردان و كەسێكی وەك مەسعود بارزانی زۆر شانازی بەوەوە بكات و بڵێت”زیاتر‌‬ ‫لە (‪ )3000‬پێشمەرگەمان بۆ خاتری دەوڵەتی تورك بەكوشت داوە و هەر دوا بە دوای ئەویش نێچیرڤان‬ ‫بارزانی بڵێت (‪ )3500‬پێشمەرگەمان بۆ خاتری دەوڵەتی تورك بە كوشتداوە‬ ‫و تەنانەت لە هەندێك جێگە نەخۆشخانە و‬ ‫خوێندنگەكانیش تااڵنكران‪ .‬ئەمە جگە لەوەی كە‬ ‫ئەنفالكەر و تاوانبارانیش وەك خۆیان مانەوە و‬ ‫بەرپرسیارێتیشیان زیادی كرد و تەنها ناوەكەیان‬ ‫گۆڕدرا‪ .‬بۆ نموونە ئەنفالكەر و بەكرێگیراوەكان‬ ‫بوونە چەكدار‌ە شۆڕشگێڕەكان ـ مستەشار و‬ ‫سەرۆك جاشەكان بوونە سەركردە مەیدانیەكان‬ ‫ـ ئەمن بوویە ئاسایش ـ ئیستخبارات بوویە‬ ‫دەزگاكانی پاراستن و زانیاری و زۆر كردەوەی‬ ‫نابەجێی دیكە‪ .‬لە هەمانكاتدا سەدان كەسی‬ ‫سڤیل و بێ ت��اوان بە ئاشكرا و بە نهێنی‬ ‫دەكوژران بەهۆی كۆنەقینەوە و ڕۆژانە تەرمی‬ ‫چەندین كەسی بێتاوان لە قەراغی شارەكاندا‬ ‫دەدۆزرای����ەوە و بكوژەكانیش دەچوونە پاڵ‬ ‫یەكێك لە حیزبەكانی بەرەی كوردستانی بەبێ‬ ‫ئەوەی هیچ لێپرسینەوەیەكیان لەگەڵدا بكرێت‪.‬‬ ‫تەنها الیەنێك لە دەرەوەی بازنەی ب��ەرەی‬ ‫كوردستانی و نامۆ بە كۆماری ئیسالمی ئێران و‬ ‫بەشدار لە ڕاپەڕینەكاندا شورا كرێكاریەكان بوو‪،‬‬ ‫هەر بۆیەش یەكەمین هەنگاوی بەرەی كوردستانی‬ ‫دژایەتیكردنی شورا كرێكاریەكان بوو‪ ،‬شورا‬ ‫كرێكاریەكانیش بەهۆی نەبوونی سەركردەیەكی‬ ‫كاریزما و نەبوونی ناوبانگی ڕابردوویان هەر زوو‬

‫خۆیاندا بەدەستەوە و گۆڕەپانەكەیان دایە دەست‬ ‫ئەو بەرەی كوردستانیەی كە هەموو فەرمانێكیان‬ ‫لە ئێرانەوە وەردەگرت‪.‬‬ ‫ب��ەرەی كوردستانیش شێوەیەكی میلیشیایی‬ ‫لەخۆ گرتبوو هەر حیزبە و چەكداری خۆی‬ ‫هەبوو‪ ،‬تەواوی خوێندنگە و نەخۆشخانەكانیان‬ ‫كردە بارەگای حیزبی و بەربەرەكانێكردن لەگەڵ‬ ‫یەكتردا‪ ،‬ئەم دیاردە میلیشیاگەرییەش تەواو‬ ‫لە بەرژەوەندی بنەماڵەی بارزانیدا بوو؛ چونكە‬ ‫بەهۆی ئەو دیاردە قێزەونەوە توانیان هەموو‬ ‫بەعسیە تاوانبارەكان لە دادگای گەل بپارێزن‬ ‫و ڕێگەخۆشكەریش بن بۆ زیاتر دەستێوەردانی‬ ‫داگیركەران لە باشووری كوردستاندا‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ت��اك��و ڕۆژگ�����اری ئ��ی��م��ڕۆش ل��ەس��ەر هەمان‬ ‫ڕێچكە دەڕۆن و دەخ��وازن دی��اردەی قێزەونی‬ ‫میلیشیاگەری بخەنە هەموو پارچەكانی دیكەی‬ ‫كوردستانەوە‪ ،‬وەك هەوڵدانە گێرەشێوێنیەكانی‬ ‫بارزانی لە ڕۆژئاوای كوردستاندا لە ڕێگەی چەند‬ ‫كۆنە بەعسیەكی وەك (س��ەاڵح بەدرەدین و‬ ‫عبدالحكیم بەشار و عبدالباست سەیدا و مستەفا‬ ‫جومعە و حەمیدی حاجی دەروێش)ەوە‪.‬‬ ‫ب��ەرەی كوردستانی كە چەندین ساڵ بوو لە‬ ‫باشوور نەمابوون و تەواو لە جەماوەر دابڕابوون‪،‬‬

‫ژم��ارەی��ەك بەرپرسی سوپای پاسدارانیان‬ ‫هێنابوویە مەیدانەكە‪ ،‬كە ئەمەش بیانوویەكی‬ ‫باش بوو بۆ موجاهدینی خەلقی ئێرانی كە‬ ‫ڕاستەوخۆ بكەونە خزمەتی بەعسیەكان و‬ ‫شۆڤێنیستی خۆیان بەسەر خەڵكی ڕاپەڕیوی‬ ‫گەرمیاندا هەڵڕێژن و س��ەدان ژن و منداڵ و‬ ‫نەخۆشی نێو نەخۆشخانەكان گولەباران بكەن و‬ ‫ترسێكی زۆر لە دڵی خەڵكە زەحمەتكێشەكەدا‬ ‫بچێنن‪.‬‬ ‫بەهۆی ئەوەی بەرەی كوردستانی خاوەنی هیچ‬ ‫دەسكەوتێكی نەتەوەیی نەبوو‪ ،‬هەمیشە لە‬ ‫هەوڵی ئەوەدا بوو دەسكەوتەكانی ڕاپەڕین لە‬ ‫جەماوەر بدزن‪ ،‬ساتێك دەیانكردە بەرهەمی‬ ‫ئ��ەو ج��اش و بەكرێگیراوانەی كە ئەنفالی‬ ‫ك��وردی��ان كردبوو و ساتێكیش دەیانكردە‬ ‫‌بەرهەمی دەستی دژە مرۆڤێكی وەك بوشی‬ ‫باوك ‌و نازناوی”حاجی بوش"یان بەسەردا‬ ‫دابڕیبوو‪ ،‬لە ڕاستیشدا ئەوەی ڕاپەڕینی دەكرد‬ ‫و خوێنی دەڕژا جەماوەرەكە بوو‪ ،‬ئەوەی ڕێگەی‬ ‫قەاڵچۆكردنی جەماوەرەكەشی بۆ بەعسیەكان‬ ‫خۆش دەكرد ئیمپریالیزمی ئەمریكی و”حاجی‬ ‫بوش"ەكەی بەرەی كوردستانی بوو‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لە ڕاپەرٍینی شۆڕشگێڕیەوە بەرەو سەرهەڵدانی دیموكراسی‬ ‫ن‪ /‬كوردۆ شوانی‬ ‫لە دوای گەورەترین مەرگەسات و مەزنترین‬ ‫قوربانیدان لە مێژوی خەبات و تێكۆشانی گەلی‬ ‫ك��ورد لە باشوری كوردستاندا‪ ،‬ڕاپەڕینێكی‬ ‫جەماوەری ئەنجامدراو تەواوی خاكی باشوری‬ ‫واڵت لە دەستی دڕەندەكانی ڕژێمی بەعس‬ ‫ئازادكرا‪ ،‬هەرچەندە هۆكاری ناوخۆیی ئێراق و‬ ‫دەستێوەردانی دەرەكی زەمینەیەكی گونجاوی‬ ‫ڕەخساند بۆ ئەو ڕاپەڕینە‪ ،‬بەاڵم تێكۆشەری گەل‬ ‫و ڕەقی پەنگ خواردوی دەیان ساڵەی و ئەو‬ ‫كۆستە گەورەیەی لە ئەنجامی كیمیابارانكردنی‬ ‫بەشێك لە دەڤەرەكانی كوردستان و شاری‬ ‫هەڵەبجە و كاولكردنی تەواوی گوندەكان و بە‬ ‫تااڵنبردنی ماڵ و سامانی خەڵك و بێسەر و‬ ‫شوێنكردنی سەد و هەشتا و دوو هەزار پیر و الو‬ ‫و ژن و منداڵی كورد‪ ،‬بوو بە هۆكاری ڕاپەرٍینی‬ ‫جەماوەری‪.‬‬ ‫بێگومان گەلی كورد دڕندەیی ڕژێمی بەعس‬ ‫و دیكتاتۆری سەدام و دارودەستەكەی باش‬ ‫دەزانی‪ ،‬هاوكات هیچ گەرنتیەك نەبوو بۆ ئەوەی‬ ‫ڕاپەڕین ئەنجامگیر و سەركەوت و دەبێت یاخود‬ ‫نا‪ ،‬بەاڵم توڕەیی گەل هەموو پێشهاتێكی وەالنا‬ ‫بۆ ئەوەی لەبەرچاودەگیرا تەنها ڕاماڵینی ئەو‬ ‫دام و دەزگا سەركوتكەرانەبوو كە چەندین ساڵ‬ ‫بوو وەك دیوەزمە بەروكی گەلی بەشمەینەتی‬ ‫گرتبوو‪ ،‬ئەوڕاپەڕینە مەزن و مێژوییە نەهێزێكی‬ ‫توكمە و كاریگەر و پڕچەكی لە پشتەوە بوو‬ ‫نە زلهیزەكانی جیهان بەڵێنی پشتیوانی و‬ ‫هاوكاریان بە كەس دابوو‪ ،‬س��ەرەڕای ئەوەش‬ ‫ڕاپ��ەڕی��ن ئەنجامدراو سەركەوتنێكی گ��ەورە‬ ‫تۆماركرا‪ ،‬بۆ یەكەم جار لە مێژوی شۆڕش و‬ ‫تێكۆشانی باشوری كوردستاندا هەموو شارەكان‬ ‫ب��ە كەركوكی ش��اری پ��ڕ ل��ە زێ��ڕی ڕەش و‬ ‫بەتااڵنبراوەی دیان ساڵەشەوە ئازاد كران‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێگەی داخە ئەو سەركەوتنە زۆری‬ ‫نەخایاند بەچەند هۆكارێك نەتوانرا ئەو‬ ‫دەسكەوتانەی گەل بە دەستی هێنابوو بپارێزرێت‪،‬‬ ‫بێبەرنامەیی الیەنە سیاسیەكان و هەڵپەكردن بۆ‬ ‫دەسكەوتی حزبی و نەبونی هێزێكی پاراستنی‬ ‫تۆكمە و پەشتبەستن بەزلهێزەكان و چاوپۆشی‬ ‫ئەو زلهێزە جیهانیانە لە هێرشكردنەوەی سوپا‬ ‫دڕن��دەك��ەی بەعس جارێكی تر كوردستان‬ ‫داگیركرایەوە‪ ،‬سەرنجڕاكێشە بە بێ ئەوەی‬ ‫هیچ ئامادەكاریەكی بۆ كرابێت و نەخشەسازی‬ ‫و بەرچاوڕونی سەبارەت بەو هەنگاوە گرنگ و‬

‫مێژوییە لە هیچ الیەكەوە بوونی نەبوو‪ ،‬بەاڵم گەل‬ ‫بە گشتی و بە یەك بڕیار وەك ڕیفراندۆمێكی‬ ‫گشتگیر كۆڕەوی میلوێنی ئەنجامدا‪ ،‬هەڵبەتە نە‬ ‫ڕاپەڕین و نە كۆڕەو بە بێ قوربانیدانی ماڵی و‬ ‫گیانی نەگەیشت بە ئەنجام‪ .‬گرنگی ئەو كۆڕەوە‬ ‫لە گرنگی ڕاپەڕینەكە زیاتر بوو بۆ ئەوەی‬ ‫نیگاكانی جیهان پەلكێشی كوردستان بكات‪،‬‬ ‫ئەوەی جێی سەرسوڕمان بوو لەو كاتە هەستیار‬ ‫و زێڕینەدا كە دەكرا سیاسیەكان زۆر بەباشی‬ ‫بەكاریان بهێنایەوە تەواوی ڕیكخراوەكانی مافی‬ ‫م��رۆڤ و پەیوەندیدار بەو مژارەیان ئاگادار‬ ‫بكردیتەوە و بانگهێشتی شارەكانی باشوری‬ ‫كوردستانیان بكردایە بۆ ئەوەی بەچاوی خۆیان‬ ‫واڵتێكی چۆڵكراو ببینن‪ ،‬كە چی ڕوی��ان لە‬ ‫بەغدا كرد و رێكەوتنیان لەگەڵ ڕژیمی بەعس‬ ‫و سەرۆكە دیكتاتۆرەكەی ئەنجامدا؟ّ! هیشتا‬ ‫خەڵكی كوردستان لەو ڕێپێوانە درێژمەودایەی‬ ‫س��ەدان قوربانی لێكەوتەوە نەگەیشتبون بە‬ ‫خاڵی كۆتایی و پشویان نەدابوو‪ ،‬بەناو بەرپرسە‬ ‫سیاسیەكان بانگەوازی گەڕانەوەیان بۆ خەڵك‬ ‫دەكرد‪ ،‬جارێكی تریش خەڵكی كوردستان بوو‬ ‫بە پشت و پەنای هێزە سیاسیەكان و گەڕانەوە‬ ‫بۆ زێ��دی ب��اب و باپیرانی خۆیان واڵتیان‬ ‫ئاوەدانكردەوە‪.‬‬ ‫یەكێك لە دەسكەوتە مێژوییەكان تری ئەو‬ ‫س��ەردەم��ە دەن��گ��دان��ی گ��ەل ب��وو ب��ە الیەنە‬ ‫سیاسیەكان و بنیادنانی یەكەم پەرلەمان‬ ‫و حكومەتی هەرێمی كوردستان لە مێژوی‬ ‫هاوچەرخدا‪ ،‬بێگومان وردەك��اری روداوەك��ان‬ ‫لە وتارێكی ك��ورت��دا جێی نابێتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەبیرخستنەوەی هەندێ لەو مێژووە پێویستە بۆ‬ ‫كار و خەباتی ئەمڕۆ ئەوی ئاماژەی پێكرا ئەو‬ ‫تێكۆشانەیە گەل بەگیان و ماڵی خۆی ئەنجامی‬ ‫داوە و دەسكەوتی گرنگی بەدەست خستووە‬ ‫و الیەنە سیاسیەكان كردویانە بە قوربانی‬ ‫بەرژەوەندیەكانی خۆیان‪.‬‬ ‫ه���ەروەك هەمیشە گەلی قوربانی بەخش‬ ‫خاوەندارێتی لە ڕنج و ماندوبونی نەكراو رێز‬ ‫لە قوربانیە مەزنەكەی نەگیرا‪ ،‬لە بڕی پاداشت‬ ‫و فەراهەم كردنی ژیانێكی شایستە و ئارامی‬ ‫و ئاسودەیی‪ ،‬دوو حزبی دەسەاڵتداری رەكابەر‬ ‫بەوەشەوە نەوەستان دەسەاڵت و داهاتی ئەم‬ ‫بەشەی كوردستانیان نیوە بە نیوە دابەشكرد؛‬ ‫بەڵكو شەڕێكی خوێناوی ماڵوێران كەریان‬ ‫بەرپاكرد كە ه��ەزاران الوی خۆشی نەدیوی‬ ‫كوردی تێدا كرا بە قوربانی‪ .‬ئێستا بیست و‬

‫سێ ساڵ تێپەڕیووە بەسەر ڕاپەڕینە مەزن‬ ‫و شكۆدارەكەی بەهاری (‪)1991‬دا ئەوەندە‬ ‫ساڵەش ئەگەر دەسەاڵتدارێكی خەمخۆر و‬ ‫نیشتمانپەروەر و واڵتپارێز فەرمانڕەوایەتی‬ ‫ئ��ەم ه��ەرێ��م��ەی ب��ك��ردای��ە‪ ،‬رەوش���ی ژی���ان و‬ ‫گوزەرانی خەڵك لە ئاستێكی وەه��ادا دەبوو‬ ‫هیچ هەڕەشەیەك كاری تێ نەكات و خاوەن‬ ‫پێگەیەكی بەهێز دەبوو‪ ،‬ئەوەی جێی خەم و‬ ‫پەژارەیە رێك پێچەوانەكەی ئەو بۆچونە ڕاستە‪،‬‬ ‫هاواڵتیانی هەرێمی كوردستان لە دوای بیست‬ ‫و سێ ساڵ لە ڕاپەڕین و دروستكردنی حەوت‬ ‫كابینەی حكومەت و چاوەڕوانی هەشتەم كابینە‬ ‫كە شەش مانگە خەڵك دەنگی داوە و حزبەكان‬ ‫رێكناكەون لە سەردابەشكردنی پۆستەكان؟!‬ ‫هێشتا لە خاڵی سفردا لە چاوەڕوانی ژیانێكی‬ ‫شایستە و بێمەترسی سەقامگیر و ئارامدا‬ ‫وەستاون و چاوەڕوانی تەبایی حزبەكانن‪.‬‬ ‫زۆر لە كاتی خۆی تێپەڕیوە بۆ ئەوەی الیەنەكان‬ ‫بە خۆیاندا بچنەوە و سەیرێكی ڕابردویان بكەن‬ ‫و چاوێك بگێڕن بەو هەموو قوربانیدانەدا كە‬ ‫گەل بۆ ئەم واڵتە بەخشیوێتی‪ ،‬سەیرێكی كار‬ ‫و ك��ردەوەی خۆیان بكەن لە م��اوەی سااڵنی‬ ‫ڕابردوودا چییان كردووە كاری خەراپیان چەندە‬ ‫و كاری باشیان لە چ ئاستێكدایە‪ ،‬پێویستە زۆر‬ ‫بەجددی هەڵوەستە لەسەر كردەوەكانیان بكەن؛‬ ‫چونكە گەلێك بتوانێت ڕوب��ەڕوی دڕندەترین‬ ‫دەس��ەاڵت ببێتەوە و ڕاپەڕینی شۆڕشگێرَی‬ ‫بەرپا بكات‪ ،‬بێگومان دەتوانێت سەرهەڵدانێكی‬ ‫دیموكراسی ئەنجام ب��دات و هەروەكو چون‬ ‫ستەمكار وخوێنمژەكانی بەسزای گەل و شۆڕش‬ ‫گەیاند‪ ،‬گەندەڵكارەكانیش بە سزای دادپەروەری‬ ‫و یەكسانی و دیموكراسی دەگەیەنێت‪ ،‬هەموو‬ ‫شتێك سنوری خۆی هەیە و دەگات بە خاڵی‬ ‫كۆتایی‪ ،‬ئیتر رەوایەتی شۆڕشگیڕی الی هیچ‬ ‫هێزێكی سیاسی بونی نیە و كەس مافی ئەوەی‬ ‫نییە خۆی لە گەل بە پیرۆزتر بزانێت‪ ،‬ئەوەی‬ ‫خاوەنی بەها و پیرۆزیەكانە تەنها خودی گەلە‬ ‫و هەر گەلیش خاوەندارێتی لە بەهاكانی خۆی‬ ‫دەكات‪ ،‬چیتر بێدەنگی ناكرێت لەو بێڕێزیەی‬ ‫بە قوربانیەكانی ئەم گەلەوە دەكرێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫سیاسەت بەو ئاراستەیەدا بەردەوام بێت كە‬ ‫سااڵنێكە لەم هەرێمەدا پەیڕ و دەكرێت‪ ،‬ئەبێ‬ ‫سیاسیەكان بزانن كە ڕێگەكەیان كۆتایی‬ ‫هاتووە‪ ،‬ئیتر گەل دەبێت بە ڕێنیشاندەری‬ ‫سیاسەتی راست و دروست‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪ 35‬چاوپێكەوتن‬

‫هەر الیەنێكی سیاسی لە هەرێمی كوردستان كلكیان لە واڵتێكی دیكەیە‬

‫عەلی سیاسی؛ پارتی دەیەوێت جومگەكانی ئاسایش و ئابووری لە ژێر ركێفی خۆیدا بهێڵێتەوە‬ ‫بەشێك لە پشكەكانی یەكێتی دەیەوێت گۆڕان‬ ‫رازی بكات كە ئەویش دەیەوێت لە جێگای یەكێتی‬ ‫حیسابی بۆ بكرێت‪ ،‬بەاڵم یەكێتیش هێشتا هێزێكی‬ ‫كاریگەری زۆنی سەوزە‪)%23( ،‬ی دەنگەكانی هەیە‬ ‫و دەزگاكانی دەول��ە عەمیقە لە ژێر ركێفیدایە و‬ ‫چاوەڕوانی چاكبونەوەی تاڵەبانی دەكات بۆ ئەوەی‬ ‫ئاكتیف بێتەوە‪ ،‬هەروەها لە ناوچە دابڕاوەكان هێزی‬ ‫یەكەمە و قازانجیەتی پێكهێنانی حكومەت بخاتە‬ ‫دوای (‪)30‬ی چوارەوە‪ ،‬لەم الشەوە پارتی دەیەوێت‬ ‫نەك لە پشكەكەی خۆی خۆش بێت؛ بەڵكو لە‬ ‫دوای ئەم هەڵبژاردنەوە پشكی لە حكومەت زیادی‬ ‫كردووە‪ ،‬كۆتایی بە دوو ساڵ سەرۆكوەزیرانی هات‪،‬‬ ‫قسە لەسەر وەزارەتی الپتۆپ (سامانی سروشتی‬ ‫ناكرێت)‪ ...،‬وێڕای مانەوەی رێكەوتنامەی ستراتیجی‬ ‫كە پارتی ترسی لە هەڵوەشاندنەوەی هەیە؛ چونكە‬ ‫هێشتا هەڵبژاردنی زۆر لە بەردەمیدایە و گۆڕانیش‬ ‫جێگای متمانەی پارتی لە م��اوەی دوردا نییە و‬ ‫نایەوێت بیكاتە شوێن یەكێتی‪ ،‬ئەمانە هۆكاری‬ ‫دواكەوتنی پێكنەهێنانی كابینەی نوێن‪.‬‬ ‫* هۆكاری پێكنەهێنانی كێیە؟ ئایا پێت وایە‬ ‫هۆكاری هەرێمیە یان جیهانیە‪ ،‬ئایا پێت‬ ‫وایە دەوڵەتانی هەرێمی لەمەدا دەستیان‬ ‫هەبێ؟‬ ‫ـ هۆكارەكەی ترسی پارتییە لە خۆپیشاندان و‬ ‫نائارامی‪ ،‬هاوكات ترسی پارتییە لەوەی گۆڕان بخاتە‬ ‫جێگای یەكێتی‪ ،‬دەیەوێت بە مفاوەزاتی درێژخایەن‬ ‫بەری زیاتر بدورێتەوە‪ ،‬جومگەكانی ئاسایش و‬ ‫ئابووری لە ژێر ركێفی خۆیدا بهێلێتەوە‪.‬‬

‫لەچاوپێكەوتنێكی "رۆژی واڵت"دا عەلی‬ ‫م��ەح��م��ود پ��ێ��وای��ە ه��ۆك��ارەك��ان��ی پشت‬ ‫پێكنەهێنانی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ئەوەیە كە پارتی نایەوێت جارێكی لەكاتی‬ ‫دەسەاڵتداریەتی ئەودا رووداوەكانی حەفدەی‬ ‫شوبات دووبارە بێتەوە و لەهەمانكاتیشدا‬ ‫پێوایە كە پارتییە لەوەی گۆڕان بخاتە جێگای‬ ‫یەكێتی‪ ،‬دەیەوێت بە مفاوەزاتی درێژخایەن‬ ‫بەری زیاتر بدورێتەوە‪ ،‬جومگەكانی ئاسایش‬ ‫و ئابووری لە ژێر ركێفی خۆیدا بهێلێتەوە‪.‬‬

‫ئا‪ /‬پەیوەند كوردی‬

‫* دواكەوتنی پێكهێنانی حكومەت لە ئێستادا‬ ‫كێشەیەكی گ��ەورەی��ە ل��ەب��ەردەم رەوش��ی‬ ‫هەرێمی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ئایا تۆ پێت وایە‬ ‫بۆچی تائێستا كابینەی هەشتەم نەیتوانیوە‬ ‫حكومەت پێك بهێنێ و هۆكارەكان بۆ چی‬ ‫دەگەڕێننەوە؟‬ ‫ـ لە دوای هەڵبژاردنی نوێوە گۆڕانكاری زۆر بەسەر‬ ‫پارسەنگی هێزەكان لە هەرێمی كوردستان نەهاتووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەوەی گ���ۆڕاوە پارتی نایەوێت جارێكی‬ ‫دیكە حكومەت بەدەست ئ��ەوەوە بێت ب��ەرەوروی‬ ‫روداوەك��ان��ی (‪)17‬ی شوبات ببێتەوە‪ ،‬بەدانی‬

‫* لیستە براوەكانی هەڵبژاردن لەسەر چی و‬ ‫بۆچی پێكنایەن؟ بەرای ئێوە كامە حیزب‬ ‫رێگرە (پارتی‪ ،‬یەكێتی‪ ،‬گ��ۆران‪ ،‬یان الیەنە‬ ‫ئیسالمیەكان)‪.‬‬ ‫ـ كەس رێگر نییە‪ ،‬هەر كەس داوای پشك لە‬ ‫پشكی رابردووی یەكێتی و (‪ )4‬حیزبە خاوەند (‪)1‬‬ ‫كورسیەكە دەكەن لە كابینەی داهاتوو‪ ،‬ئەمەش‬ ‫قۆناغێكی نوێی لە دەسەاڵتدارییەتی لێ لە دایك‬ ‫دەبێت‪ ،‬هاوكات هەڵبژاردنەكەی (‪)30‬ی نیسان‬ ‫ئەگەر یەكێتی ریزی خۆیان بپارێزن قازانجكەری‬ ‫یەكەمی دەبن‪ ،‬لە دوای ئەو مێژووە هەر حیزبەی‬ ‫هێزی خۆی لە بەغدا و لە ناو ئەنجومەنی پارێزگاكان‬ ‫دەزانێت‪ ،‬لەوێوە رێكەوتن رودەدات‪.‬‬ ‫* پێكنەهێنانی حكومەت دوای زیاتر لە‬ ‫(‪ )170‬رۆژ‪ ،‬ئایا پێت وایە ئەم هەڵبژاردنە‬ ‫رەوایەتی مابێت؟‬ ‫ـ رەوای��ەت��ی ل��ەو (‪ )170‬رۆژە نییە؛ بەڵكو لە‬

‫چاوپێكەوتن ‪36‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫دادپ���ەروەری هەڵبژاردنەكە و ساختەكارەكانی‬ ‫هەڵبژاردنەكەوەیە‪ ،‬دەنا زۆر ئاسایە دواكەوتنەكە‬ ‫شتی وا لە واڵتان نموونە بەلجیكا‪ ،‬هۆڵەندا و ‪...‬‬ ‫پێشتر رویداوە‪ ،‬ئەوەی روی نەداوە كارەساتەكەی‬ ‫پەرلەمانە هەموو بە بێدەنگی نێردرانەوە بۆ ماڵەوە‪.‬‬ ‫* پارتی راسپێردراوە كە كابینەی هەشتەم‬ ‫پێك بهێنێ‪ ،‬ب���ەاڵم تائێستا حكومەت‬ ‫پێكنەهاتوە ل��ەژێ��ر ب��ەرپ��رس��ی��اری پارتیدا‬ ‫لەبەرئەوەی پارتی نایەوێ حكومەتی بنكە‬ ‫فراوان پێك بێت‪ ،‬ئایا الیەنەكانی تر بۆچی‬ ‫پارتی پەراوێز ناخەن و حكومەتی نیشتیمانی‬ ‫پێك ناهێنن؟‬ ‫ـ پێكهێنانی حكومەت بە بێ پارتی و یەكێتی‬ ‫ئەستەمە ئەگەر واقع بین بین‪ ،‬ئێمە لە كوردستان‬ ‫دەژێین نەك سویسرا‪ ،‬هاوكات هێزەكانی دەرەوەی‬ ‫پارتی هاودەنگ نین و یەكگرتوو نین تا رێكبكەون‪،‬‬ ‫خۆ دەیانتوانی گەورەترین كوتلە پێكبهێنن و‬ ‫پارتی بێبەری بكەن لەو شانسە‪ ،‬ئەوان ناتوانن‬ ‫یەكگرتوو بن؛ چونكە هەر الیەنێكی سیاسی لە‬ ‫هەرێمی كوردستان كلكیان لە واڵتێكی دیكەیە‪،‬‬ ‫ئەمە دەریخست هاوپەیمانی یەكێتی و پارتی‪)3( ،‬‬ ‫پارتەكەی ئۆپۆزسیۆن‪ )4( ،‬پارتە یەك كورسیەكە‬ ‫لە گەڵ یەكێتی و پارتی فشۆلە و هەموو كات‬ ‫ئامادەی دەستەبەرداربونن لە یەكتری‪.‬‬ ‫* كێشەكانی هەرێم لەگەڵ حكومەتی‬ ‫ب��ەغ��دا و كێشەی ن���ەوت و پێشمەرگە‬ ‫چەندە پەیوەندیان بە دواكەوتنی پێكهێنانی‬ ‫حكومەتەوە هەیە؟‬ ‫ـ باوەڕم وا نییە پەیوەندیان بە پێكهێنانی حكومەتەوە‬ ‫بێت‪ ،‬ئەم كێشانە بەردەوام هەن و دەمێنەوەش لە‬ ‫ئایندە‪ ،‬تا لە كۆتادا الیەنێك بەسەر ئەوی تردا‬ ‫سەردەكەوێت و بڕیاری خۆی فەرزە كات‪ ،‬جارێ‬ ‫پارسەنگی هێزەكان لە قازانجی بارودۆخی ئێستایە‪.‬‬ ‫* درێژكردنەوەی پێكنەهێنانی حكومەت تا‬ ‫دوای هەڵبژاردنەكانی ئێراق و پارێزگاكان‪،‬‬ ‫ئ��ای��ا قەیرانەكانی سیاسی و ئ��اب��وری و‬ ‫كۆمەاڵیەتی زیاتر ناكات؟‬ ‫ـ موچە لە بەغداوە بێت هیچ ناگۆڕێت‪ ،‬هەموو‬ ‫چاوەڕوانن بە قیاسی ئەنجامەكانی دوای (‪)30‬ی‬ ‫نیسان پشكیان لە حكومەتی داهاتوو بەركەوێت‪،‬‬ ‫بەاڵم قەیرانی ئابووری و سیاسی هەر ب��ەردەوام‬ ‫دەبێت و شەقامیش بە دادپ��ەروەری نەبێت بەم‬ ‫پارتانە ئارام نابێت‪.‬‬ ‫* بەرای ئێوە لە ئێستاوە رێكخراوەكان و‬ ‫پارتەكانی دەرەوەی كابینەی هەشتەم‬ ‫رۆشنبیران و جەماوەر دەبێ چی بكەن؟‬ ‫ـ دەبێت فشارەكان چڕ بكەنەوە بۆ ئەوەی پەرلەمان‬ ‫دانیشتن دەست پێ بكاتەوە و سەرۆكایەتی هەڵبژێرن‬ ‫و بە فەرمی تەكلیف لە بەڕێز نیچیرڤان بارزانی بكەن‬

‫لە ماوەی مانگێكدا حكومەت پێكبهێنێت‪ ،‬هێشتا ئەو‬ ‫لە وەقتی ئیزافی یاری خۆی ئەكات‪.‬‬ ‫* پارتی حكومەت دروست ناكات و دان بە‬ ‫كانتۆنەكانی رۆژئاوادا نانێت و شەڕ لەگەڵ‬ ‫ناوەند دەك��ات بەناوی حكومەتەوە‪ ،‬ئەم‬ ‫هەموو دروستكردنی كێشە و قەیرانە بۆچی؟‬ ‫ئایا پێت وانیە پارتی هۆكاری ئەم هەموو‬ ‫قەیرانانەیە؟‬ ‫ـ بەرامبەر بە باكور و رۆژئاوا پارتی گرەو لە سەر‬ ‫ئەسپی تۆپیو دەكات‪ ،‬لە باكور و رۆژئاوا سیاسەت‬ ‫بە بێ پەكەكە ئەستەمە‪ ،‬تازە پەیەدە بۆتە ئەمری‬ ‫واقع وەك چۆن پارتی لە هەولێر ئێستا بۆتە واقیع‪،‬‬ ‫بۆیە باشترە پەیوەندی لەگەڵ پەیەدە و بەدەپە‬ ‫وەك نوێنەرانی كورد لە باكور و رۆژئاوا بە فەرمی‬ ‫ببەستێت‪ ،‬بەاڵم لە گەڵ بەغدا بڕوام وایە ئەگەر‬ ‫سیاسەتی نەوتی كوردستان شەفاف بوایە و‬ ‫لیژنەیەكی بااڵ لە كەسانی جێگای متمانە كە باشترە‬ ‫لیژنەی ژیرمەندانی بۆ دروست بكرێت ئەوا پشكی‬ ‫شێری شەڕ فرۆشییەكان لە بەغداوەیە؛ چونكە‬ ‫ئەوانیش بەم دەسەاڵتانەی حكومەتی هەرێم رازی‬ ‫نیین كە زۆر لە دەسەاڵتێكی فیدراڵی زیاترە‪.‬‬ ‫* لە غیابی مام ج��ەالل پارتی و مالیكی‬ ‫هەلیان وەرگرتوە و قەیران دروست دەكەن‪،‬‬ ‫ئایا پێتواییە دەبێ كورد چی بكات؟‬ ‫ـ مام جەالل هەرچەندە كێشەكانی پینە دەكرد‪،‬‬ ‫بەاڵم دەیتوانی كێشەكان بە شێوەی كاتی چارەسەر‬ ‫بكات‪ ،‬ئەو بمایا پێكهێنانی حكومەتی كوردستانیش‬ ‫كۆتایی پێ هاتبوو‪ ،‬موچەی فەرمانبەرانیش دەهات و‬ ‫كێشەكانی عێراقیش وا ئاڵۆز نابوو‪ ،‬بگرە بۆ رۆژئاوا‬ ‫و باكوریش گرنگ بوو لە بارودۆخی ئێستادا‪ .‬كورد‬ ‫لە ئێستادا پێویستی بە تاڵەبانییەكی پراگماتیكییە‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم هەموو كێشانەی بۆ چارەسەر بكات‬ ‫كە خاوەنی ئەو ویقارەی ئەو بێت‪ ،‬تاڵەبانی نەبوایا‬ ‫كوردستان چارەنوسی وەك ئۆكرانیا دەبوو هەر‬ ‫حەفتەی خێڵێك حوكمدار دەب��وو‪ ،‬ئەمە مانای‬ ‫ئەوە نییە من رەخنەم لە تاڵەبانی و نوێنەرایەتی‬ ‫چینایەتی ئەو نەبێت كە لە سایەی دەسەاڵتی ئەودا‬ ‫(‪ )30‬ملیاردێر دروستبوو‪ ،‬بەاڵم ئەوە واقیعە و‬ ‫روداوەكانیش سەلماندیان بۆ كوردستان گرنگە‪.‬‬

‫پرۆفایل‪:‬‬ ‫عەلی مەحمود محەمەد ناسراو بە (علی سیاسی)‪،‬‬ ‫لە ساڵی ‪ 1963‬لە ناوچەی شوانی كەركوك لە‬ ‫دایكبووە و سكرتێری رێكخراوی ئاوارە و ئەنفالەكانی‬ ‫كوردستان بووە تا بەجێ هێشتنی كوردستان لە‬ ‫ساڵی (‪)7( .)1996‬ساڵ سەرپەرشتیاری ناوەندی‬ ‫چاك و چاودێری كوردۆساید بووە و رۆڵی سەرەكی‬ ‫هەبووە لە دیاریكردنی (‪ )4-14‬بە رۆژی ئەنفال و‬ ‫بەشداری چاالكانی لە دادگای فرانس ڤان ئانرات‬ ‫ك��ردووە لە گەڵ هاوڕێكانی و سەدان چاالكی بۆ‬ ‫پرسی جینۆساید ئەنجام داوە لە هەموو پارچەكانی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بەرامبەر بە باكور و‬ ‫رۆژئاوا پارتی گرەو لە سەر‬ ‫ئەسپی تۆپیو دەكات‪ ،‬لە‬ ‫باكور و رۆژئاوا سیاسەت‬ ‫بە بێ پەكەكە ئەستەمە‪،‬‬ ‫تازە پەیەدە بۆتە ئەمری‬ ‫واقع‬ ‫‪..........‬‬ ‫موچە لە بەغداوە بێت‬ ‫هیچ ناگۆڕێت‪ ،‬هەموو‬ ‫چاوەڕوانن بە قیاسی‬ ‫ئەنجامەكانیدوای‬ ‫(‪)30‬ی نیسان پشكیان‬ ‫لە حكومەتی داهاتوو‬ ‫بەركەوێت‬ ‫‪..........‬‬ ‫هێزەكانی دەرەوەی پارتی‬ ‫هاودەنگ نین و یەكگرتوو‬ ‫نین تا رێكبكەون‪ ،‬خۆ‬ ‫دەیانتوانیگەورەترین‬ ‫كوتلە پێكبهێنن و پارتی‬ ‫بێبەری بكەن لەو شانسە‪،‬‬ ‫ئەوان ناتوانن یەكگرتوو‬ ‫بن؛ چونكە هەر الیەنێكی‬ ‫سیاسی لە هەرێمی‬ ‫كوردستان كلكیان لە‬ ‫واڵتێكیدیكەیە‬ ‫كوردستان و رێكخەری تۆڕی هاوپەیمانی رێكخراوە‬ ‫كوردستانییەكانە بۆ دادگای تاوانی نێو دەوڵەتی‬ ‫(‪ 129‬رێكخراو پێك هاتووە) و بەرپرسی تۆڕی‬ ‫هاوپەیمانی رێ��ك��خ��راوە كوردستانییەكانە بۆ‬ ‫قەدەغەكردنی چەكی ئەتۆمی ـ ئایكان كوردستان كە‬ ‫لە (‪ )21‬رێكخراو پێكهاتووە و ئەندامی شارەزایانی‬ ‫جینۆسایدە لە جیهان و لەهەمانكاتیشدا (‪)9‬‬ ‫پەرتووكی لەسەر پرسی جینۆساید نوسیووە لە گەڵ‬ ‫ژمارەیەك زۆر بابەت"‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪37‬‬

‫ژنان‬

‫باكوری كوردستان بۆتە مەیدانی پیرۆز و پێشەنگی ئازادیە بۆ هەموو ژنان‬

‫ن‪ /‬نەجیبە عومەر‬ ‫لەورۆژەی ژنان روبەروی چەوسانەوەو نكۆڵی‬ ‫ك��ردن بونەتەوە سیستەمێكی تاك رەگ��ەزو‬ ‫پیاوساالرلەسەرتەواوی كۆمەڵگا داسەپێندراوە‪.‬‬ ‫ب��ەب��ەردەوام��ی ژن��ان بونەتەقوربانی هەموو‬ ‫هێرشێكی توندوتیژی لەسەرتاسەری جیهاندا‬ ‫رۆژانە دوولەسەرسێ ژنان روبەروی توندوتیژی‬ ‫دەبێتەوە باشور یكوردستانیش یەكێكە‬ ‫ل��ەو جێگایانەی كە لەهەفتەی پێشوازی‬ ‫جەژنی ژناندا روب���ەروی كۆمەڵكوژی ژنان‬ ‫ه��ات‪ .‬ب��ەاڵم لەسەرتاسەری جیهاندا ئەم‬ ‫سیستەمەدەسەاڵتدارە سەرتاسەریە پیاوساالریە‬ ‫لەالیەن ژنانەوە روب��ەروی ن��ارەزای دەبێتەوە‬ ‫ژنان هەمیشە لەبەرخودانی و تێكۆشاندابوون‬ ‫بۆ تێپەرندنی سیستەمی دەسەاڵتداری‪ .‬هیچ‬ ‫كاتێك ژنان سیستەمی دەسەاڵتداریان پەسەند‬ ‫نەكردووە‪ .‬نارەزای زۆریان پیشانداوە‪ .‬رۆژی ‪8‬ی‬ ‫مارسیش یەكێكەلەورۆژانەی كەزۆرترین نارەزای‬ ‫و بەرخودانی وكۆمەڵكوژیشی تێدا ئەنجامدراوە‪.‬‬ ‫ئەو ئیش و ئازارانەی پیشانی ژنان دراوە ئەو‬ ‫پەیامانەی تێدابووە كە بێدەنگ بن‪ ،‬ئەگەر بێدەنگ‬ ‫نەبن مافی هەناسەدانیشتان لێدەستێنێـەوە‪.‬‬ ‫لەوكاتەوە كەئەوروداوانەئەنجامدراون تارۆژی‬

‫ئەمرۆ لەوانیە چەندین كارەساتی هاوشێوەی‬ ‫ئەم كارەساتە ئەنجامدرابێت‪ .‬نارەزایەكان‬ ‫چاالكیەكان زۆرس��ن��وردارب��وون‪ .‬نموونەی‬ ‫هەرەبەرچاوش ئەمرۆ سیستەمی سەرمایەداری‬ ‫ل��ەرێ��گ��ەی ب��ەك��ااڵك��ردن��ی جەستەی ژن��ەوە‬ ‫بازرگانی بەمرۆڤەوەدەكات‪ ،‬هێشتا لەزۆرێك‬ ‫لەواڵتەئەوروپیەكان كرێ ژن و پیاو وەك یەك‬ ‫نیە‪ .‬لەرۆژهەاڵتی ناوەراستدا لەژێربیانوی ناموس‬ ‫و شەرەفدا هەموورۆژیك ژن دەكوژرێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫هەمووشۆرشەكانكەئەنجامدراون لەسەرتاسەری‬ ‫جیهاندا شۆرشێك بوون كە نەیانتوانیوە رەوشی‬ ‫ژن��ان بەبنگەی بگۆرن‪ .‬گەورەترین شۆرش‬ ‫لەوانەیە شۆرشی سپارتاكۆس وشۆرشی‬ ‫رۆنیسانس وروناكبیری بێت یان شۆرشی‬ ‫پیشەسازی بووێت لەئەوروپا ‪ .‬بەاڵم هیچ یەك‬ ‫لەو شۆرشانەنەیتوانی لەریشەوە گۆرانكاری‬ ‫بكەن چونكەلەریشەوە رەوشی ژنیان نەگۆریوە‪.‬‬ ‫لەكوردستاندا ماوەی ‪ 40‬ساڵە تێكۆشانێكی‬ ‫بێوێنە بەپێشەنگایەتی ژنان لەسەربنەمای‬ ‫فكری وفەلسەفەی رێ��ب��ەری گەلی ك��ورد‬ ‫بەرێز عەبدواڵ ئۆجەالن بەرێوە دەچێت‪ .‬ئەم‬ ‫شۆرشە جیاوازلەهەمووشۆرشەكانی جیهان و‬ ‫كوردستان تێكۆشانی ژنانی كردۆتەناوەندی‬ ‫شۆرشەكەی و لەگەڵ شۆرشێكی نەتەوەی‬ ‫دیموكراتی شۆرشێكی ژنانی بەرپاكردووە‪.‬‬

‫‪8‬ی ئاداری ئەمساڵ لەگەل َكۆمەڵیك ژنانی‬ ‫لەباشوری كوردستان بانگهێشتكرابووین بۆ‬ ‫مەراسیمی جەژنی ژنان لەباكوری كوردستان‪.‬‬ ‫بێگوومان تەنها ئێمەنەبووین بەڵَكوو ژنانی‬ ‫رۆژئاوایكوردستانولەگەڵنوێنەریژنانیعەرەب‬ ‫لەواڵتانی میسرو تونس و فەلەستین و بەحرەین‬ ‫ژمارەیەك لەژنانی ئەوروپیش ئامادەبوون‪.‬‬ ‫ئێمە كەژمارەی گروپەكەمان ‪ 18‬كەس بوو هەر‬ ‫چەند كەسمان و چووینەشارێك چونكەلەرۆژی‬ ‫‪8‬ی ئاداردا لە شاری ئامەد و ماردین و مێرسن و‬ ‫وان باتمان ئاهەنگ و چاالكی هەبوو لەگەڵ ئەوە‬ ‫مەراسیم ورێپێوانی ژنان و ئاهەنگەكان لەهەموو‬ ‫جێگایەك زۆر شكۆدارانەبەرێوەچوو هەریەكەمان‬ ‫پێمان وابوو ئەوشارەی كەچووین زۆرقەرەباڵخ‬ ‫بووە بۆیە كاتێك هاتینەالی یەكتریهەموومان‬ ‫لەپەلەی ئەوەدابووین كەچۆن بڵین ئەو شارەی‬ ‫من چ��ووم زۆرت��ری��ن ژن تێدابەشداربوون؛‬ ‫چونكە ژمارەی یەك جیگەنەبوو لە ‪10‬هەزارژن‬ ‫كەمتربووبێت لە دەه���ەزاران هەتا س��ەدان‬ ‫هەزاران ژن ئامادەبوون‪ .‬شاری گەورەی ئامەد‬ ‫نزیكی ملیۆنێك ژن ئامادەبوون بەاڵم كاتێك‬ ‫هەموومان بەیەكەوەچوینەشاری ئۆرف بینیمان‬ ‫ئۆرفالەگەڵ ئاماد لەپێشبركێدایە‪ .‬بێگوومان‬ ‫ئەم كۆبونەوە شكۆدارانەی ژنان هەمووجیهانی‬ ‫س��ەرس��ام ك����ردووە‪ .‬ئ��ەو رێ��ژەی��ەی ژن��ان‬

‫ژنان‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫كەلەباكوری كوردستان كۆدەبێـەوە لەالیەك‬ ‫بێت تەواوی رێژەی بەشاربووی ژنانی جیهان‬ ‫لەرۆژی ‪8‬ی ئ��اداردا لەالیەكی تركۆبكەیتەوە‬ ‫ئەوارێژەی هەمووژنانی جیهان دەبێتە یەك‬ ‫لەسەر ه��ەزاری ژنانی باكوری كوردستان‪.‬‬ ‫دیسان ئەو ئاستەی كە خەڵك بەگشتی و ژنان‬ ‫بەتایبەتی پێ گەیشتوون لە ئاستی هۆشیاری‬ ‫و نەتەوەی و دیموكراتی و ئ��ازادی رەگەزی‬ ‫وهۆشیاری سیاسی و بەشداری ئاكتیفانەی‬ ‫ژنان لەهەمووكایەكانی ژیاندا نموونەیەكی بێ‬ ‫وێنەیە‪ .‬لەو چاالكیانەی كەبەدروشمی لەژنێكی‬ ‫ئازادەوەبەرەو نەتەوەیەكی دیموكرات دەستی‬ ‫پێكردبوو لەسەرەتای ئ���ادارەوە وات��ا لە‪1‬ی‬ ‫هەتا ‪10‬ئ��ادارب��ەردەوام بوو بۆ ماوەی ‪ 10‬رۆژ‬ ‫هەموووباكوری كوردستان یەكپارچەبۆتەرەنگ‬ ‫وناسنامەی ژنان‪ .‬لەگەڵ ئەوەی ژنان گەیشتۆتە‬ ‫ئەم ئاستەبڵندە پیاوانیش رێز لەم ئیرادە‬ ‫بەهێزەی ژنان دەگرن و هەربۆیە پیاوان بەهیچ‬ ‫شێوەیەك دەس��ت��ێ��وەردان ناكەنە ناوكاری‬ ‫ژنان‪ .‬ئەوەش دوو الیەنەیە لەالیەك بەهێزی‬ ‫وپتەوی ژنان رێگەلەدەستێوەردانە دەرەكیەكان‬ ‫دەگرێت‪ ،‬الیەنێكی تریش ئەو ئاستەهۆشیاریەی‬ ‫كەلەالیەن پیاوان دروس��ت بووە كە ئاستی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی و ئ����ازادی پیاوێكیش ب��ەوە‬ ‫دەپێورێت كە رێزی تەواو لەئیرادەو تێكۆشانی‬ ‫ژنان بگرێت‪ .‬رێبەرئاپۆ دەڵێت یەكێك رێز‬ ‫لەتێكۆشانی ژنان نەگرێت و وات��ای گرنگی‬ ‫نەداتێ ئەوامن هیچ رێزێك لەتێكۆشانی نەتەوەی‬ ‫و دیموكراتی ئەو تاكە ناگرم چونكە پێوانی‬ ‫راستەقینەبۆ هەموو تێكۆشانێك تێگەیشتن‬ ‫و رێزگرتن و وات��ا دانەبەتێكۆشانی ژن��ان‪.‬‬ ‫دەس��ەاڵت��داری پیاوساالری لەسەرتاسەری‬ ‫جیهاندا بەتایبەتی لە كوردستاندا بەرادەیەك‬ ‫ژنانی بێ ئیرادەو بێ كەسایەتی كردووە كە‬ ‫خاوەن لە سێبەری خۆی دەرنەكەوێت ئەگەر‬ ‫هەشبێت بەپشت و پەنای پیاوان هەبێت‪.‬‬ ‫بەاڵم ئەو عەقڵیەتەلەتاكی نێرو لەتاكی مێدا‬ ‫لە باكوری كوردستانداروبەروی پارچەبوون‬ ‫بۆتەوە‪ .‬ماوەیەكی زۆرە لەباكوری كوردستاندا‬ ‫هەڵبژاردن ئەنجامدەدرێت ژنان بۆ هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆكی شارەوانیەكان بۆ پەرلەمانی توركیا‬ ‫زۆرترین دەنگ بەدەست دەهێنن نەك بەخێری‬ ‫سیستەمی كۆتا دەرب��چ��ن‪ .‬ئ��ەوەت��ا ژن��ان‬ ‫هەمیشە دەنگەكانیان سنوری تێپەراندووە‪.‬‬ ‫هۆكارەكەی چیە؟ ئەو فەلسەفەیەی كە رێبەر‬ ‫ئاپۆ پێشی خست بۆ ئازادی ژنان لەباكوری‬ ‫كوردستانە سااڵنێكی زۆرە كاری پێدەكرێت‪،‬‬ ‫لەئایدۆلۆژییای رێبەرئاپۆدا خۆشەویستی و‬ ‫یەكگرتنی رەگەزی لەسەربنەمای دیموكراتیانە‬ ‫لەپێناوی پارچەكردنی سیستەمی پیاوساری‬ ‫پێش دەكەوێت‪ .‬هەربۆیە ژنان باسیان لەو‬ ‫رێبازەكرد كەدەیگرنەبەر پێش هەمووشتێك‬

‫دیاریكردنی كاندیدی ژنان بۆ هیچ ئاستێكی‬ ‫بەرێوەبردن لەالیەن پیاوانەوە دیاری ناكرێت و‬ ‫پیاوان مافی ئەوەیان نیە‪ .‬ژنان بۆ دیاریكردنی‬ ‫كاندیدەكانیان خۆیان لەگەورەترین كۆبونەوەو‬ ‫كۆنفرانسدا بەشێوەیەكی دیموكراتیانە‬ ‫هەڵبژاردن ئەنجامدەدەن ژنان كامەژن نوێنەری‬ ‫راستەقینەی ژنان بێت دەنگی پێدەدەن‪ .‬پاشان‬ ‫ئەنجامی ئەم هەڵبژاردنە كەراستەوخۆدەنگ‬ ‫وئیرادەی ژنانە دەحەنە ناو لیستەی گشتیەوە‪.‬‬ ‫لێرەدا پیاوان مافی گۆرانكاری كاندی ژنانیان‬ ‫نیە چونكە ئەمە پێوانێكە كە ژنان بەتێكۆشان‬ ‫بەدەستیان هێناوە و بۆتەبەشێك لەكەلتوری‬ ‫دیموكراتی‪ .‬هەتا دەتواننین بڵین ئەمە ئەو‬ ‫فەرهەنگەیەكە پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫لەهەمووجێگەیەكی كوردستان پەیرەوی دەكات‪.‬‬ ‫ئەم شیوە هەڵبژاردنە هۆكارەبۆسەركەوتنی ژنان‬ ‫لەالیەك ژن خۆی كاندید خۆی دیاری كردووە‬ ‫هەربۆیە كاندیدەكەدەنگی تەواوی ژنان دەگرێت‬ ‫پیاوانیش رێز لەو ژنە دەگرن كە ژن هەڵیژاردووە‬ ‫ئەمجارە دەنگی پیاوانیش بەدەست دێنێت‪ .‬ئەم‬ ‫تێكۆشانەبڵ‪ ،‬دە ئەو بەرهەمەی دروست كردووە‬ ‫كە ئەمرۆ رێبەرئۆجەالن سیستەمی هاوسەرۆكی‬ ‫بۆهەمووئاستەكانی بەرێوەبردن بەتایبەتی‬ ‫بۆسەرۆكی شارەوانیەكان پێشنیاركردووو‬ ‫پەرلەمانی توركیاش پەسەندی ك��رد ئەم‬ ‫شێوازە ئیتر پێویست كۆتاش ناهێڵێت بەڵكووو‬ ‫تەواوگوزارەلەرەنگەكای كۆمەڵگا دەك��ات‪،‬‬ ‫كەهەردووورەگەزبەژنان و پیاوانەوە وەك یەك‬ ‫بەشدارن‪ .‬خاڵی هەرەگرنگی تێكۆشانی ژنان بە‬ ‫تەڤگەری ژنان و الوان دایكانی ئاشتیەوە ئەو‬ ‫راستییەیان سەلماندووە كەژنان لەبەرێوەبردنی‬ ‫كارەكانیاندا سەركەوتووترن و بەتواناترن‪.‬‬ ‫ئەمانە هەمووی وەك تێكۆشان بۆ تێپەراندی‬ ‫كەسایەتی كالسیك رۆڵی زۆرگرنگی گێراوە‬ ‫وەرچەرخانێكی دیموكراتیانەی راستەقینەی‬ ‫دروس���ت ك���ردووە‪ .‬ئەوتاكەی كەبەرهەمی‬ ‫ئ��ەم شۆرشەیە لەالیەك لەئاستێكی بلندا‬ ‫خۆیان پاراستوە لەهێرشەكانی سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری مۆدێرنیتەو لەهێرشەكانی زهنیەتی‬ ‫نەتەوەپەرستی وئازادی چەواشەكاری و لەالیەكی‬ ‫ترەوە كەلتور گەوهەری كورد پاریزراوە كەژیانی‬ ‫یەكگرتن و بەكۆمەڵ ژیانكردنە‪ .‬ئەوەی ئێمە‬ ‫بەچاوی خۆمان بینیمان لەبواری فەرهەنگەوە‬ ‫كۆمەڵیك فەرهەنگی نوێ دیموكراتی و ئازادی‬ ‫بونیاتناوە كەبەهەمووواتایەك ژنان خاوەنی‬ ‫ئ��ازادی راستەقینەن و پێشەنگی تێكۆشانن‬ ‫لەكچێكی ‪ 15‬ساڵ تا ژنێكی ‪ 70‬ساڵ خاوەن‬ ‫ئیرادە وناسنامەی ژنێتی خۆیەتی‪ .‬ژنانی عەرەب‬ ‫كەلەزۆرێك لەمەراسیمەكاندا بەشداربوون‬ ‫دەیانگووت ئێمە زۆر هیوامان بەشۆرشی باكوری‬ ‫كوردستان هەیە ولەوباوەرەداین تەنهاشۆرشێكی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ب��ەم شێوەیە دەتوانێت ئێمەی تونسی و‬ ‫فەڵەستینی و میسری بەحرینی رزگاربكات‬ ‫لەهێرشینەتەوەپەرستیكۆنەپارێزیو لە هێرشی‬ ‫بەناو ئیسالمی تیرۆرست‪ .‬ژنانی عەرەب بەیەك‬ ‫دەنگ دەیانگووت باكوری كوردستان بۆئێمەی‬ ‫ژنان قبلەو نمونەی راستەقینەی تێكۆشانە‪.‬‬ ‫لەمیانەی ئەو سەردانەدا ئەو گروپە ژنەی كە‬ ‫لەباشوری كوردستانەوە چووین هەموومان‬ ‫ئەوراستیەمان بۆ روون بوویەوەكە ئەمرۆ‬ ‫ژنانی ك��ورد پێشەنگایەتی شۆرشی ژنان‬ ‫دەكەن وشۆرشی ژنان لەباكوری كوردستان‬ ‫سەركەووتووە‪ .‬واتا باكوری كوردستان ئەمرۆ‬ ‫رۆڵی پێشەنگ دەگێرێت بۆ هەمووكوردستان‬ ‫بۆ هەمووجیهان‪ .‬ئەم ئاستەی كەلەباكورەو لە‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستانیش گەیشتۆتە ئاستێكی‬ ‫بڵند لەهیچ كونجێكی ئ��ەم جیهانەدا ئەم‬ ‫ئاستەنیەو نموونەی نیە‪ .‬هەربۆیە لەكۆی‬ ‫ووتەكاندا (باكوری كوردستان وەك مەیدانێكی‬ ‫پیرۆز بۆ پێشەنگایەتی ژنانی هەمووجیهان‬ ‫بەناوكراو پێداگری لەوەكرایەوە ئەگەرئەم‬ ‫ئازادیە بگاتەهەمووجیهانیش پێویستە باكوری‬ ‫كوردستان وەك ناوەندوسەرچاوەی ئازادی‬ ‫لەهەرچوارالی جیهانەوە ژنان بێن وسەمای‬ ‫ئ��ازادی تێدابكەن وەك ئەركی وەف���اداری‪.‬‬ ‫كەواتە رێبازو فەلسەفەی چارەسەری وئازادی‬ ‫ژنان كەلەباكوری كوردستان بەدەست هاتووە‬ ‫تاكەچارەسەریە بۆ هەمووكێشەكانی ژنان‬ ‫بەتایبەتی بۆژنانی باشوری كوردستان دەرمانی‬ ‫سەرەكی وبنگەییە‪ .‬ژنانی باشوریش پێداگریان‬ ‫لەوەكردەوە كە ئاشنانەبونی ئێمە لەم راستیە‬ ‫فكریە تێكۆشانەو سودوەرنەگرتنمان گرێدراو‬ ‫ب��ەو ئاستەنگە سیاسیانەیە ك���ەب���ەردەوام‬ ‫خستویانەتەنیوان پارچەكانی كوردستان بۆیە‬ ‫ئێمەی ژنان ئەركمانە ئەم ئاستەنگیانەهەڵگرین‪.‬‬ ‫ژنانی باشور هەمووبەیەك دەنگ هاوفكربوون‬ ‫كەپێویستەبەزووترین كات ئەم ئەزموونەبگوێزینەوە‬ ‫ب��ۆب��اش��وری ك��وردس��ت��ان‪ .‬ل��ەك��ۆت��ای هەموو‬ ‫چاالكیەكاندا ژنانی باكورو رۆژئاواوباشور لە‬ ‫لێدوانێكی رۆژنامەوانیدا هەمووبەیەك دەنگ‬ ‫پشگیری خۆمان بۆ شۆرشی رۆژئاوادووپاتكردەوەو‬ ‫بریارماندا بەهێزی ژنان ئاستەنگیەكانی سەرسنور‬ ‫هەڵبگرین‪ .‬پشگیری لەسیستەمی هاوسەرۆكایەتی‬ ‫لەهەڵبژاردنەكانی سەرۆكی شارەوانی لەباكوری‬ ‫كوردستان كراو دیسان بریاری كارو تێكۆشان‬ ‫ب��ۆئ��ازادی رێبەرئاپۆو پشتیوانی لەپرۆسەی‬ ‫ئاشتی دووپ��ات كرایەوە دەستنیشانی رۆڵی‬ ‫گرنگی رێبەرئاپۆ كرا لە پێشخستنی تێكۆشانی‬ ‫ئ��ازادی ژندا و هەمووژنان جارێكی تر بریاری‬ ‫كاركردنی زۆرترو خێراترماندا لەپێناوی ئاوابوونی‬ ‫یەكێتی ن��ەت��ەوەی ل��ەس��ەر دەس��ت��ی ژن��ان‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪39‬‬

‫ژنان‬

‫بوونی ژن لەناو سیستەم و دەسەاڵتی كوردی لە باشوری كوردستان‬ ‫ن‪ /‬رووناك ئەحمەد‬ ‫ئەو سیستەمەی ئەمڕۆ كە هێزە سیاسیەكانی‬ ‫باشوری كوردستان ئەیانەوێت بیكەنە شیوە‬ ‫ژیانیك و لەسەر كۆمەڵگای كوردستان پەیڕەوی‬ ‫بكەن و لەبن ناوی هەندێك یاسای مۆدێرن و‬ ‫چاكسازی و گەرەنتی ژیان و مافەكانی ژنان‬ ‫بیدەخەن دەرخواردی كۆمەڵگای كوردی‪ ،‬لە‬ ‫ڕاستیدا دورن لە مانای پێشخستنی ئاستی‬ ‫فیكری و روشنبیری كومەڵگا بە گشتی و ژنان‬ ‫بە تایبەتی‪.‬‬ ‫ئ��ەم الیەنانە دەی��ان��ەوێ��ت ژی��ان بەهەموو‬ ‫ماناكانیەوە و ك��ار و چاالكی و تەنانەت‬ ‫تێكۆشان و خەباتی كومەڵگای كوردستان‬ ‫بكەوێتە خزمەتی بەرژەوەندی حیزبێك و لەناو‬ ‫حیزبێكیشدا بەدیاری كراوی یان چەند كەسێك‬ ‫یان بنەماڵەیەك‪.‬‬ ‫بۆ ئ��ەو مەبەستە و گەیشتن بە ئامانجی‬ ‫ستراتیژیان الیەنە سیاسیەكان هەرچی‬ ‫لە دەستیان بێت و ئ��ەوەی پێیان بكرێت‬ ‫هەم لە فەزای مەعنەویدا و هەم لە بواری‬ ‫ماددیدا دەیقۆزنەوە و لە تەسفیەكردنی هزری‬ ‫كۆمەڵگادا بێسڵەمینەوە بەكاری دەهێنن‪ ،‬ئەم‬ ‫الیەنانە وەك بڵێی سایكۆلۆگ و سۆسیۆلۆگی‬ ‫هەرە كارامە و قاڵ بوو كارنامە و پالننامەی‬ ‫ڕۆژان��ەی��ان بۆ دادەن��ێ��ن بۆ ب��ەڕێ��وە بردنی‬ ‫كۆمەڵگا؛ چونكە ڕەفتار و هەڵسوكەوتیان بە‬ ‫جۆرێكە وەك ئەوەی هەموو شیفرەی سلوكی‬ ‫تاك و كۆمەڵگایان لە دەستدایە و دەزانن‬ ‫لەكوێدا چی پێشكەش دەكەن و كام تیۆری و‬ ‫دەق پراكتیزە دەكەن‪.‬‬ ‫جێی داخە لە هەرێمی باشوری كوردستاندا‬ ‫س��ەرەڕای ئ��ەوەی كە خەریكە وای لێ دێ‬ ‫نەفەسی ژیان كردنیش بە زەحمەت دەكێشرێت‬ ‫كە چی خەڵكی ئ��ەم هەرێمە دیسان بێ‬ ‫پشتێن دەخەون و دەستیان گرتووە بە كاڵوە‬ ‫لەتەكەی خۆیانەوە‪ ،‬زۆر بە ئێشە كە ئەم‬ ‫ڕاستیە دەزانین و بەاڵم زۆر جار ترسنۆكانە‬ ‫و خۆپەرستانە پەردەپۆش كراوە‪ ،‬جومگەكانی‬ ‫كۆمەڵگا هەمووی ژانێكی قورس گرتویەتی‬ ‫و ڕۆژانە قەیران لە دایك دەبێت‪ ،‬هەموان لە‬ ‫كەنارەكانی مردنێكی نەرمدا پیاسە دەكەن و‬ ‫تەنها ئومێد بۆ ئەوان سبەینێ یەكی نادیار و‬ ‫تەمومژاویە‪.‬‬ ‫ئاراستەی ئەم هێزانە لە باشوردا بە جۆرێكە‬ ‫كە هەموو قورسایی خۆیان داوەتە سەر ژیانی‬ ‫خەڵكی و ژیان وەك بارێكی گرانی لێهاتووە‬ ‫بەسەر شانی هاواڵتیانەوە كە بەرەو مەنزڵێكی‬

‫نادیار نەرم نەرم ڕێگای هەوراز و زەحمەتی‬ ‫پێوە دەبڕن‪ ،‬ئەوەی لێرەدا جێگەی سەرنجە‬ ‫رەوشی ژنانە كە زۆر مەترسیدارە؛ چونكە لە‬ ‫الیەك بە ناوی ئازادی و دیموكراتی و مافی‬ ‫تاكەوە الیەنە بەناو چەپ و لیبراڵ و ئانتی‬ ‫دەسەاڵتەكان و لەالیەكی تریشەوە دەسەاڵتی‬ ‫حاكم و نمایشكار و جێبەجێ كاری سیستەمی‬ ‫مۆدێرنێتەی كاپیتالیستی هێواش هێواش"ژن"‬ ‫لە ج��ەوه��ەری خ��ۆی و مێژووی خ��ۆی دور‬ ‫دەخەنەوە و بۆ ئەمەش یاسا دەردەخرێتە ڕوو‬ ‫و هەروەها لە الیەن زیهنیەتی كۆنەپارێزەوە‬ ‫بە ناوی ئەخالق و ئایین و داب و نەریتەوە‬ ‫ژنان لە كایە سیاسی و كۆمەاڵیەتیەكان دور‬ ‫دەخرێنەوە و كراونەتە كۆیلەیەكی دەستەمۆ‬ ‫و ب��ەش��ەرەف‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە جگە لە هەستە‬ ‫تراژیدیەكان ئێستا ژنان شتێكی تریان نەماوە‬ ‫كە ژیانی پێبكەن‪.‬‬ ‫ئەم هێزانە كە خۆیان وەك قودرەتی سیاسی‬ ‫بەناو دەكەن لە راستیدا سیاسی نین؛ چونكە‬ ‫سیاسەت بە وات��ای جوانتر كردنی ژی��ان و‬ ‫باشتر بەڕێوەبردنی كۆمەڵگا‪ ،‬كەسایەتی‬ ‫مرۆڤێكی سیاسی ئاوێتە بە ڕۆح و ئەخالقی‬ ‫شۆڕشگێڕیە‪ ،‬وەك دەبینین الیەنەكانی باشور‬ ‫نە كەسایەتی سیاسین بە مانا ڕاستەكەی نە‬ ‫سیاسەتی ڕاستیش بەڕێوە دەب��ەن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫دەیبینین و ڕۆژانە دەست و پەنجەی لەگەڵ‬ ‫نەرم دەكەین بریتیە لە كۆمەڵێ وڕێنەو خەونی‬ ‫بە پاشابوون و قاسە دزین‪ ،‬بۆیە ناتوانین بەم‬ ‫هێزانە بڵێین سیاسی یان بزافی سیاسی‪.‬‬ ‫سیاسەت كە لە بنەمادا ئەركی پارێزوانی‬ ‫ئەخالقی كۆمەڵگایە‪ ،‬ئەمان هاتوون كردویانەتە‬ ‫پاسەوانی خۆیان و هەموو شێوە شاراوە و‬ ‫ئاشكراكانیان گرتۆتە بەر تا بتوانن كۆمەڵگا‬ ‫بێدەنگ و بێ ئیرادە بكەن؛ چونكە لە پشتی‬ ‫ئەم هێزانەوە كەسانی لەخۆیان بڵندتر هەیە‬ ‫و بەڕیوەیان دەبەن و ئاراستەیان دەكەن و‬ ‫ئیرادەیان دەشكێنن‪ ،‬ئیتر ئەو ڕەوشەی كە‬ ‫لەسەر خۆیان پیادە دەكرێت بە ئەمانەتەوە‬ ‫دەیگەیەننە خەڵك و ب�ڵاوی دەك��ەن��ەوە‪،‬‬ ‫ڕەنگە لەمەدا سود لەو تێگەیە ببینن كە‬ ‫دەڵ��ێ‪":‬ئ��ەوەی بۆخۆت پێت خۆش بوو بۆ‬ ‫براكەشت پێت خۆش بێت"‪.‬‬ ‫ئەگەر چاویك بە میژووی دوای راپەرینی‬ ‫باشوردا بخشینین تاكو روژی ئەمڕۆمان ئەو‬ ‫كات راستیەك پیمان دەڵێت ئەم هێزانەی‬ ‫باشور زیاتر ك��ار لەسەر چەواشەكردنی‬ ‫كومەلگای ك���وردی دەك���ەن و ئەیانەوێت‬ ‫كومەلگایەكی كوێر و كەرو الڵ بونیاد بنێنن‬

‫تاكو كەس توانای بینین و بیستن و ئاخاوتنی‬ ‫نەمێنێت‪ ،‬بۆیە ئەمانە زیاتر ڕۆڵی دژە شۆڕش‬ ‫و دژە ژیان دەبینن‪.‬‬ ‫بۆ بەدیهینانی ئەم شیوە لە كومەلگا ئەم‬ ‫هێزانەی باشور هەموو ئەزمونی واڵتانی‬ ‫داگیركەریان هاوردە كرد و لەگەڵ ئەو ئیمكانە‬ ‫زورەی كە موڵكی گەلی كوردە گەورەترین‬ ‫چەكیان دروس��ت ك��ردووە و كۆمەڵگای پێ‬ ‫دەكوتن و لە بەها بەرزەكانی دوری دەخەنەوە‬ ‫و لەپێناو مەرامەكانی خۆیاندا بەكاری دێنن‪.‬‬ ‫كاتیك رەوشی كومەلگای كوردی لە باشوری‬ ‫كوردستان شروڤە دەكەین ئەركێك نابین كە‬ ‫الیەنەكانی باشور پێكیان هێنابێت و كەوتبێتە‬ ‫خزمەتی گەل و واڵتەوە بەشێوەیەكی ستراتیژی‬ ‫و بۆ ماویەكی درێژ‪.‬‬ ‫ئەو راستیانەی كە لەسەرەوە باسمان كرد‪،‬‬ ‫ئەم هێزانە بۆ مانەوەی خۆیان شتیك نەماوە‬ ‫دەستی بۆ نەبەن و بەكاری نەهینن تەنانەت‬ ‫پەنایان بۆ دوژمنانی كوردیش ب��ردوە بۆ‬ ‫بەردەوامبوون لەم هەڵسوكەوتەی خویان‪،‬‬ ‫مانەوەی ئەم هێزانە پەیوەستە بەو ئامانجەی‬ ‫كە لە ئیستادا لەسەر كومەڵگای كوردی كاری‬ ‫لەسەر دەكەن‪ ،‬ئەم هێزانە كار لەسەر بونیادنانی‬ ‫كومەلگایەكی چەواشەو ناروشنبیر ئەكەن‪ ،‬بۆ‬ ‫بەرهەمهێنانی كۆمەڵگایەكی بەمڕەنگە یان‬ ‫بڵێین بۆ بەڕێوەبردنی كۆمەڵگایەكی لەم‬ ‫چەشنە ئەوا پیویستە ئیرادەی ئازادی ئەو‬ ‫كومەلگایە بخرێتە بن كونتروڵەوە و بێ باوەڕ‬ ‫بكرێت بە ڕەنج و لێهاتوویەكانی‪.‬‬ ‫هێزی بنەڕەتی هەر كومەڵگایەكی ئازاد‪ ،‬هێزی‬ ‫ژنە‪ .‬هێزی ژن و ئازادی ژن روح و دڵی ئازادی‬ ‫و یەكسانی و دادپ���ەروەری و دیموكراسی‬ ‫هەموو كومەڵگایەكە‪ ،‬لەهەر جوگرافیا و لەناو‬ ‫هەر كۆمەڵێكدا ژن ئازاد نەبوو ئەو كۆمەڵە‬ ‫مرۆڤە لەو جێگەیە نەخوشن و ناتەندروستن‪.‬‬ ‫هەم جۆیان وەك جەستەوە بیرو هۆش هەم‬ ‫ژینگە و فەزای ژیانیان خراپ دەبێت‪.‬‬ ‫هێزەكانی باشور باش لەو راستیە گەیشتون‬ ‫هەر كەس و الیەن و هێزێك توانی ئیرادە و‬ ‫متمانەی ژنان بەدەست بهینیت ئەوا بیگومان‬ ‫دەتوانی ببێتە هێزی سەرەكی ناو كومەڵگا‪.‬‬ ‫ه��ەر بویە ئەمڕۆ لەناو ئ��ەو هێزانەی كە‬ ‫ئاماژەمان بۆ كرد دەبینین ژنانێكی زور هەن‬ ‫وەك ئەندامی ئەو هێزانە كار دەكەن‪ .‬من لێرەدا‬ ‫ئەو ژنانە بچوك ناكەمەوە و ماندووبونیان‬ ‫بەرز دەنرخێنم‪ ،‬بەاڵم پێویستە ئەو ژنانە‬ ‫باش لەو راستیە تێبگەن كە ئەو هێزانە لە‬ ‫ریگای ئەو ژنە بەرێزانەوە ئەیانەوێت ئیرادەی‬

‫ژنان‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پێویستە ژن بگەڕێتەوە بۆ مێژووی خۆی و ڕاستینەی ژن بوونی خۆی كە خوداوەندی‬ ‫ئافرێنەری ژیان و جوانی و یەكسانی و ئاشتیە‪ ،‬تا ئەو كاتەی ژنانی كورد بە راستی نەكەونە‬ ‫شرۆڤەی ڕابردووی دووری خۆیان و ئێستای خۆیان هەڵنسەنگێنن ناتوانن بانگەشەی ئازادبوون‬ ‫بكەن و ناشتوانن ببنە هێزی چارەسەری كۆمەڵگا و تەنانەت ئەو مافەشیان نابێت؛ چونكە‬ ‫مرۆڤێك خۆی فەرامۆش بكات و نرخە لەدەست چووەكانی نەتوانێ بگەڕێنێتەوە ئەوا ناتوانێ‬ ‫باس لە بەهاكانی كۆمەڵگا و داكۆكیكردن لە مافی خەڵك بكات‬ ‫‪..........‬‬ ‫جێی داخە لە هەرێمی باشوری كوردستاندا سەرەڕای ئەوەی كە خەریكە وای لێ دێ نەفەسی‬ ‫ژیان كردنیش بە زەحمەت دەكێشرێت كە چی خەڵكی ئەم هەرێمە دیسان بێ پشتێن دەخەون و‬ ‫دەستیان گرتووە بە كاڵوە لەتەكەی خۆیانەوە‪ ،‬زۆر بە ئێشە كە ئەم ڕاستیە دەزانین و بەاڵم زۆر‬ ‫جار ترسنۆكانە و خۆپەرستانە پەردەپۆش كراوە‪ ،‬جومگەكانی كۆمەڵگا هەمووی ژانێكی قورس‬ ‫گرتویەتی و ڕۆژانە قەیران لە دایك دەبێت‪ ،‬هەموان لە كەنارەكانی مردنێكی نەرمدا پیاسە دەكەن و‬ ‫تەنها ئومێد بۆ ئەوان سبەینێ یەكی نادیار و تەمومژاویە‬ ‫تەواوی ژنان و كومەڵگاش لە بەرژەوەندیی‬ ‫خویان بەكاری بهینن‪ .‬لێرەدا سیستەمی‬ ‫كۆیالیەتی ژن زەق دەبێتەوە و دەردەكەوێت‬ ‫كە ژن دووج��ار كۆیلەیە‪ ،‬جارێك هی پیاو‪،‬‬ ‫جارێكیش لەگەڵ پیاودا كۆیلە و خزمەتێكی‬ ‫بێ بەرامبەری دەسەاڵتە‪ .‬بەداخەوە ئەمڕۆ ئەو‬ ‫ژنانە بوون بە ماسكێك بو شاردنەوەی هەموو‬ ‫خراپەكانی ئەو هێزانە‪،‬‬

‫بۆیە پێویستە ژن بگەڕێتەوە بۆ مێژووی خۆی‬ ‫و ڕاستینەی ژن بوونی خۆی كە خوداوەندی‬ ‫ئافرێنەری ژیان و جوانی و یەكسانی و ئاشتیە‪،‬‬ ‫تا ئەو كاتەی ژنانی كورد بە راستی نەكەونە‬ ‫شرۆڤەی ڕابردووی دووری خۆیان و ئێستای‬ ‫خۆیان هەڵنسەنگێنن ناتوانن بانگەشەی‬ ‫ئ��ازادب��وون بكەن و ناشتوانن ببنە هێزی‬ ‫چارەسەری كۆمەڵگا و تەنانەت ئەو مافەشیان‬

‫نابێت؛ چونكە مرۆڤێك خ��ۆی فەرامۆش‬ ‫بكات و نرخە لەدەست چووەكانی نەتوانێ‬ ‫بگەڕێنێتەوە ئەوا ناتوانێ باس لە بەهاكانی‬ ‫كۆمەڵگا و داكۆكیكردن لە مافی خەڵك بكات‪.‬‬ ‫هیوادارم هەموان بتوانین لە ناخەوە دەرك بەو‬ ‫ڕاستینەی كێشەكانی ژن بكەین و پێكەوە "ژن‬ ‫و پیاو" هەوڵی راستی بدەین بۆ چارەسەركرنی‬ ‫كیشەی ژن و كۆمەڵگا‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪41‬‬

‫ژنان‬

‫ئۆجاالن؛‬

‫ئافڕێنەری راستەقینەی ئابووری ژنە‬ ‫ئا‪ /‬دڵناز كەریم‬ ‫كێشەی زیادبوونی زێدەڕۆیانەی ژمارەی دانیشتوان‬ ‫لە كێشەی چینایەتی زیاتر هەڕەشە لە كۆمەڵگا و‬ ‫جیهان دەكات‪ .‬زیادبوونی لەرادەبەدەری ژمارەی‬ ‫دانیشتوان لە نزیكەوە گ��رێ��دراوی كۆمەڵگای‬ ‫رەگەزگەرا و مۆدێرنیتەی سەرمایەدارییە‪ .‬ئارەزووی‬ ‫زایەندی كە رۆژانە بیست و چوار كاتژمێر هێور‬ ‫نابێتەوە‪ ،‬كەلتوری خێزان و خانەدانێتی لەگەڵ‬ ‫سیاسەتی زیادكردنی دانیشتوانی سەرمایەداری و‬ ‫دەوڵەت ـ نەتەوە لە پێناو بەدەستهێنانی هێز‬ ‫و قازانج تەقینەوەی ژمارەی دانیشتوان لەگەڵ‬ ‫خۆیان دێنن‪ .‬كاتێك رۆڵ و كۆمەكی پزیشكی و‬ ‫تەكنۆلۆژیاشی بێتەسەر‪ ،‬ئەو واقیعەی دێتە ئاراوە‪،‬‬ ‫مەترسیدارترین دۆخ سەبارەت بەبەردەوامبوون و‬ ‫بەردەوامنەبوونی كۆمەڵگا و ژینگە جێگای باسە‪.‬‬ ‫كائۆسی دیموگرافی گرێدراوی ئەو واقیعەیە‪.‬‬ ‫لەمێژە هەسارە و ژینگەكەمان بەسنوورێك‬ ‫گەیشتووە چیتر بەرگەی ئەو قەبارە( ‪ 6.6‬میلیار‬ ‫دانیشتوانی جیهان و زیادبوونیشی ب��ەردەوام‬ ‫بێت) ناگرێت‪ .‬لەم الیەنەشەوە هەڵسەنگاندنی‬ ‫ئیفالسكردنی سیستەم گرنگە‪.‬‬ ‫پێویستە زۆر بە باشی بزانرێت كە ئەو ژنەی وەك‬ ‫ئامرازێكی وەچەخستنەوەی زۆر بەكاردوەهێنرێت‬ ‫خراوەتە ژێر بارێكی ترسناك و بەرگە گرتنی‬ ‫ئەستەمە‪ .‬كێشەكە زۆر لەوالتری بوون بە خاوەنی‬ ‫منداڵە‪ ،‬س��ەرچ��اوەی خ��ۆی لە سیستەمێكی‬ ‫زۆر قورسی بێگارییەوە وەردەگرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫پێویستە زۆر بە باشی بزانرێت كە وەچەخستنەوە‬ ‫دیاردەیەكی سیستەماتیك و كەلتورییە نەك‬ ‫بایۆلۆژی‪ .‬سەبارەت بەو كەلتورەی لە ئارادایە؛‬ ‫ه��ەر منداڵێك لە دای��ك دەبێت چەندین جار‬ ‫مانای مردنی ژنە نەك تەنیا جارێك‪ .‬كەلتورێكی‬ ‫وەچەخستنەوە پێویستە؛ ژمارەكەی زۆر كەم‬ ‫بێت‪ ،‬گشت تەگبیرە تەندروستیەكانی وەرگیرابێت‬ ‫و پێش هەموو شتێكیش لەبواری زهنەوە ئامادە‬ ‫كرابێت‪ .‬لەجیاتی ئەوەی فیكری هێز و ئەبەدییەت‬ ‫لە سەر بنەمای منداڵ و وەچەخستنەوە بونیاد‬ ‫بنرێت‪ ،‬دەستەبەركردنی لە میانەی پەرەپێدانی‬ ‫كۆمەڵگای ئەخالقی و سیاسی‪ ،‬جوانی و مەعریفەی‬ ‫رەه��ا مانادارترە؛ شیكاركردنی بەخێوكردنی‬ ‫م��ن��دااڵن بەگوێرەی ئ��ەو ئەولەویاتانە باشتر‬ ‫دەبێت‪ .‬بە كورتی پێویستە كێشەی بەخێوكردن‬ ‫و پێگەیاندنی مندااڵن لەسەر بنەمای فەلسەفەی‬ ‫ئازادی و پێویستیەكانی كۆمەڵگای ئیكۆنۆمی‬ ‫و ئیكۆلۆژی چ��ارەس��ەر بكرێت‪ .‬ت��ەواوی ئەو‬ ‫باسانەی لە چوارچێوەی كێشەكانەوە ئاماژەمان‬ ‫پێكردن لەراستیدا لەمیانەی الیەنە ئایدیۆلۆژی و‬

‫ئابوریەكەشیەوە هەوڵی خستنەڕووی دراوە‪.‬‬ ‫لەوانەیە بەشتێكی س��ەم��ەرەی ب��زان��ن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەگوێرەی من سەرباری هەوڵەكانی داگیركاری‬ ‫و چەوسانەوە خاوەنە راستەقینەكەی ئابووری‬ ‫ژنە‪ .‬ئەگەر لەبواری كۆمەڵناسییەوە بخوازین‬ ‫هەڵسەنگاندنێكی وات��ادار لەبارەی ئابوورییەوە‬ ‫بكەین‪ ،‬راستترین هەڵوێست ئەمەیە‪ :‬مادام نۆ‬ ‫مانگ منداڵ لەسكی خۆیدا بەخێو دەكات‪ ،‬دوای‬ ‫زایینێكی پڕ بە ئازار و زەحمەت تا بە ئاستێك‬ ‫دەگەیەنێت كە منداڵەكە بتوانێت پشت بەخۆی‬ ‫ببەستێت هەر ئەو بەخێوی دەك��ات‪ ،‬هەروەها‬ ‫پیشەی بەخێوكردنی ماڵ دیسان هی ژنە‪ ،‬كەواتە‬ ‫هێزی ه��ەرە س��ەرەك��ی ژن��ە‪ .‬وەاڵم��ەك��ەی من‪،‬‬ ‫وەاڵمێكی كۆمەڵناسییە كە بەرامبەر بە راستی‬ ‫بەڕێزە‪ .‬مسۆگەر پەیوەندییەكەشی بە بایۆلۆژییەوە‬ ‫رەچاو دەكرێت‪ .‬نەك هەر ئەمە؛ بەڵكو رۆڵی لە‬ ‫شۆڕشی كشتوكاڵ و بەمیلیۆنان ساڵ كۆكردنەوەی‬ ‫خواردەمەنیدا گێڕاوە و تائێستاش دەریدەخات كە‬ ‫تەنیا لە ماڵەوە نا‪ ،‬بەڵكو لە زۆربەی بوارەكانی‬ ‫ژیانی ئابووریدا ئەوەی چەرخ دەسووڕێنێت هەر‬ ‫ژنە‪ .‬یۆنانییە كۆنەكان كە خاوەن شەرەفی دانانی‬ ‫بناخەی زانستەكانن‪ ،‬كاتێك ئابوورییان بە یاسای‬ ‫ماڵ‪ ،‬یاسای ژن بەناوكردووە هەزاران ساڵ بەر لە‬ ‫ئەمڕۆ ئەم راستییەیان دەستنیشانكردووە‪.‬‬ ‫بێگومان ئەوانەی بەپلەی دووەم بەدوای ژنەوە‬ ‫دێن ئەو چین و توێژانەن كە وەك كۆیلە‪ ،‬سەپان‪،‬‬ ‫لەالیەن هێزەكانی شارستانییەوە كە هونەری‬ ‫سەرەكییان زەوتكردنی زێ��دە بەرهەم و زێدە‬ ‫بەهایە بەردەوام لەژێر چاودێری و كۆنترۆڵدا بەكار‬ ‫دەهێنرێن‪ .‬ئەوانەی بەپلەی سێیەم دێن‪ ،‬هەموو‬ ‫جۆرە پیشەكارێك‪ ،‬بازرگانی بچووك‪ ،‬دوكاندار و‬ ‫جووتیارەكانن كە پارچەزەوی بچووكیان هەیە و‬ ‫كەمێك ئازادترن‪ .‬كاتێك پسپۆڕییە سەربەستەكانی‬ ‫وەك پزیشك‪ ،‬بیناسازی‪ ،‬ئەندازیار و‪ ..‬هتدیشی‬ ‫بخەینە سەر كەم زۆر تابلۆكە تەواو دەبێت‪.‬‬ ‫سەرمایەداری دوژمنی ژنانیشە‪ ،‬كە خوڵقێنەر و‬ ‫هێزی سەرەكی ئابووریین‪ .‬تەواوی شیكارەكانمان‬ ‫دەیسەلمێنێت كە جێگای ژن لە ژیانی كۆمەاڵیەتی‬ ‫و بەهای ئابووری لەپێشەوەیە و ئاستێكی بەرزی‬ ‫هەیە‪ .‬هەروەكو چۆن لە تەواوی مێژووی شارستانیدا‬ ‫لە ئارادا بووە‪ ،‬لەسەردەمی سەرمایەداریدا كە بێ‬ ‫رەحمترین قۆناخێتی بەوەی راستینەی "ژنی لە‬ ‫ئابووری دابڕێنراو"ی تێدا هێنراوەتە كایەوە‪ ،‬بووە‬ ‫بە كاریگەرترین و قووڵترین ناكۆكی كۆمەڵگا‪.‬‬ ‫بەشی هەرە زۆری ژنان بێكار هێڵراونەتەوە‪.‬‬ ‫سەرباری ئەوەی كارەكانی ماڵەوە سەختترین كارە‬ ‫بەقەدەر پێنج فلس نرخی نییە‪ .‬سەرەڕای ئەوەی‬ ‫وەچەخستنەوە و بەخێوكردنی منداڵ قورسترین‬

‫كاری ژیانە‪ ،‬تەنیا بەبێ نرخكردنی ناوەستن‪ ،‬ئیتر‬ ‫بە بەاڵیەكیشی دەبینن‪ .‬هەم هەرزانە‪ ،‬بێكارە‪،‬‬ ‫ماكینەی خستنەوە و بەخێوكردنی منداڵە‪ ،‬هەم‬ ‫بێ كرێیە و تەنانەت تاوانباریشە!! بە درێژایی‬ ‫مێژووی شارستانێتی ژن لە نهۆمی (ئاستی) هەرە‬ ‫خ��وارەوەی كۆمەڵگادا جێگیركراوە‪ ،‬بەاڵم هیچ‬ ‫كۆمەڵگایەك بەشێوەی سەرمایەداری قۆستنەوەی‬ ‫ب��ەڕێ��وەن��ەب��ردووە و نەیكردووە بە سیستەم‪.‬‬ ‫ئەمجارە نەك تەنیا لە نهۆمی خوارەوە‪ ،‬لەسەرجەم‬ ‫نهۆمەكان ژن ئۆبژە (بابەت)ی نایەكەسانی‪،‬‬ ‫نەبوونی ئازادی و دیموكراسییە!! الیەنی سامناكتر‬ ‫ئەوەیە‪ ،‬بەشێوەیەك كە لەگەڵ هیچ قۆناخێكی‬ ‫مێژوودا بەراورد ناكرێت‪ ،‬كۆمەڵگای رەگەزپەرست‬ ‫بەشێوەیەكی دژوار و بەرفراوان دەسەاڵتی خۆی لە‬ ‫رێی مەحرەمترین ئۆرگانەكانی مرۆڤەوە مەرجدار و‬ ‫زیاد دەكات‪ ،‬ژن دەكات بە پیشەسازییەكی زایەند‬ ‫(سێكس)‪ ،‬ئەشكەنجە لەناو سەرجەم چینەكانی‬ ‫كۆمەڵگادا باڵودەكاتەوە‪ ،‬لە قۆناخی شارستانی‬ ‫س��ەرم��ای��ەداری��دا "كۆمەڵگای پ��ی��اوس��االری"‪،‬‬ ‫دەگەیەنێتە بەرزترین ئاست‪ ،‬هەروەكو بڵێی تۆڵە‬ ‫لە "ئیكۆنۆمۆس" خولقێنەری ئابووری دەكاتەوە‪،‬‬ ‫لە هەموو شوێن و زەمەنێكدا دوژمنایەتی ژن و‬ ‫ئابووری دەكات‪.‬‬ ‫وەك وشە ئابووری (ئۆكۆنۆمی) تایبەت بە‬ ‫دون��ی��ای گریك ــ هێلینی چاخی كالسیكە‪.‬‬ ‫پێناسەكردنی وەك یاسای خێزان‪ ،‬لەالیەكەوە‬ ‫ئاماژە بە پەیوەندییەكەی لەگەڵ ژندا دەكات‪،‬‬ ‫لەالیەكی دیكەشەوە پێگەی دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫ب��او ئاشكرا دەك��ات‪ .‬ئەوانیش ه��ەروەك��و ئەو‬ ‫رۆڵەی پاوانكارییەكان لەسەردەمی سەرمایەداریدا‬ ‫دەیبینن‪ ،‬وەك پاوانی سیاسی هەمان رۆڵ لەسەر‬ ‫ئابووری دەبینن‪.‬‬ ‫پیاوی بەهێز و فێڵباز‪ ،‬لە هەنگاونان بۆ پیاوی‬ ‫ب��ااڵدەس��ت��ەوە دەس��ت پ��ێ��دەك��ات‪ ،‬ت��ا دەگاتە‬ ‫ئەوانەی ئەمڕۆ لەناو ناوەندەكانی هێزی سوپەردا‬ ‫جێگیربوون رێگایەكی درێ��ژ‪ ،‬پڕ پێچوپەن و‬ ‫پیالنگێڕی دەگرێتە بەر‪ .‬پشكنینی ئەو شوێنانە‬ ‫گرنگە كە ئەم پیاوانە هەندێك جار بەئاشكرا‬ ‫جارانێكیش بە نهێنی خۆیان تێدا حەشارداوە‪.‬‬ ‫ب�����ەردەوام ب��ەش��ێ��وەی هێزێكی ستراتیژی‬ ‫وێناكردنیان لەناو تەكتیك و هەڵمەتەكانی‬ ‫كۆمەڵگا (ئابووری‪ ،‬سیاسی‪ ،‬سەربازی)دا ئێمە‬ ‫زیاتر لە زانیارییەكانیان نزیك دەكاتەوە‪ .‬پیاوی‬ ‫فێلباز و بەهێز وەك دزێك كەوتە ناو ئابووری‬ ‫ماڵەوەی ژن‪ .‬تەنیا بەتااڵنەوە نەوەستا‪ .‬لەوەش‬ ‫مەترسیدارتر‪ ،‬ژنی خستە ژێر القەكردنی بەردەوامی‬ ‫خۆیەوە‪ ،‬النەی پیرۆزی خێزانی كرد بە پێخەفی‬ ‫چل جەردەكان‪ .‬هیچ كاتێك دەستبەرداری رەوشی‬

‫ژنان‬

‫‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پێویستە زۆر بە باشی بزانرێت كە وەچەخستنەوە دیاردەیەكی سیستەماتیك و‬ ‫كەلتورییە نەك بایۆلۆژی‪ .‬سەبارەت بەو كەلتورەی لە ئارادایە؛ هەر منداڵێك لە دایك دەبێت‬ ‫چەندین جار مانای مردنی ژنە نەك تەنیا جارێك‬ ‫‪..........‬‬ ‫هیچ باوەڕییەك ــ ماركسیستەكانیش لەناودا ــ پێویستی ئاماژەكردن بەڕەنج و مافەكانی‬ ‫ژن نابینێت‪ .‬هەر بۆیەش شیكار و هەڵوێستی سیاسی پێویست پیشان نادەن‪ .‬یەكێك لەو‬ ‫نیشانانەی بەرباڵوی رەگەزگەرایی كۆمەاڵیەتی و بااڵدەستی پیاو دەسەلمێنێت پەیوەستە‬ ‫بەڕەنجی ژنەوە‬ ‫رۆحی ئەو خائینە نەبوو كە دەزانێت چیدەكات‪.‬‬ ‫بۆ یەكەمین جار تۆوی كەڵەكەكردنی سەرمایە‬ ‫لەم دوو شوێنە چێندرا‪ .‬یەكەمیان‪ ،‬لەنزیكی‬ ‫ئابووری م��اڵ‪ ،‬بەتایبەتیش داگیركردنی ماڵ؛‬ ‫دووەمیان‪ ،‬لەناوەند یان نزیك بارەگاكانی ئەو‬ ‫چل جەردانەی بەشێوەی پاوانی تایبەت بەرامبەر‬ ‫بە پاوانی مەشروع و فەرمی دەوڵەت شوێنیان‬ ‫گرت‪ .‬لەبەرئەوەی لەژێر چاودێری كۆمەڵگا و‬ ‫دەوڵەت رایدەكرد‪ ،‬هەر لە زووەوە بەشێوەیەكی‬ ‫شاراوە و دەمامكدار لەم شوێنانەدا گەڕا‪ .‬بۆسەی‬ ‫دانا‪ ،‬كاتێك هەلی بۆ رەخسا وەك شێر خۆی بۆ‬ ‫نێچیرەكەی فڕێدا‪ .‬هەندێك جاریش بە فێڵبازی‬ ‫رێویانە نێچیرەكەی خۆی دەستگیركرد‪ .‬هەروەكو‬ ‫بوقەلەموون بەگوێرەی هەرزەمینەیەك رەنگ و‬ ‫شێوەی خۆی گۆڕی‪ .‬لە خاڵە مارژیناڵەكاندا خۆی‬ ‫كرد بەپسپۆڕی بازرگانی‪.‬‬ ‫لەهەر بوارێكی چاالكی ئابووریدا بەرامبەر بەزۆرترین‬ ‫بەرهەم و سوودبەخشیدا مامەڵەكردنی كۆمیناڵ‬ ‫لەسەر خاك و ئامرازدا نموونەییترین هەڵوێستە‪.‬‬ ‫ژن كە لە ئابووریدا ب��ەدەرن��راوە‪ ،‬لە ناوەڕۆكدا‬ ‫ئافڕێنەری راستەقینەی ئابوورییە‪ .‬لەبەر ئەوەی‬ ‫ئافراندنەكانی ژن لە پێناو پێداویستییە ئابوورییە‬

‫سەرەكییەكانە هەربۆیە نەدووچاری تەنگژە دێت؛‬ ‫نە دەوروبەر پیس دەكات و نە هەڕەشە لەكەش‬ ‫و هەوا دەكات‪ .‬كاتێك كۆتایی بەو بەرهەمهێنانە‬ ‫بهێنرێت كە تاكە ئامانجی بەدەستهێنانی قازانجە‪،‬‬ ‫بەراستی ئەو كاتە ڕزگاری جیهان دەست پێدەكات‪.‬‬ ‫ئەمەش دەبێتە ئازادی مرۆڤ و ژیان‪.‬‬ ‫رەگ��ەزگ��ەرای��ی (رەگ��ەزپ��ەرس��ت��ی) كۆمەڵگا‬ ‫دەس��ت��ەواژەی��ەك نییە تەنیا ب��ەو دەسەاڵتە‬ ‫سنووردار بێت كە لە پەیوەندی نێوان ژن ــ پیاو‬ ‫جێگای باسە‪ .‬گوزارشت لە دەسەاڵتگەرێتییەك‬ ‫دەكات كە لە هەموو قوژبن و ئاستێكی كۆمەڵگادا‬ ‫باڵوبۆتەوە‪ .‬دەسەاڵتی دەوڵەت پیشاندەدات كە‬ ‫لەرێگای مۆدێرنیتەوە بە بەرزترین ئاستی خۆی‬ ‫گەیشتووە‪ .‬هیچ شتێك بەقەدەر ژنی ئۆبژەكراو‬ ‫ورژێنەر نییە و نابێتە بابەتی دەسەاڵت‪ .‬وەك‬ ‫هەبوونێكی بەئۆبژەكراو ژن خاوەن خەسڵەتی‬ ‫زیادكردنی دەسەاڵتە‪ .‬ب��ەردەوام لە پێگەیەكدا‬ ‫رادەگیردرێت كە دەسەاڵت زیاد بكات و وروژێنەر‬ ‫بێت‪ .‬لەم چوارچێوەیەدا شیكاركردنی پەیوەندی‬ ‫ژن بەدەسەاڵتەوە سەبارەت بە ئاشكراكردنی‬ ‫حەقیقەتەكەی گرنگ و بایەخدارە‪ .‬هەر پیاوێك‬ ‫بەزیادەوە خ��اوەن زهنیەتێكی بەمجۆرەیە كە‬

‫برسێتی دەسەاڵت لەسەر ژن دابڕێژێت‪ .‬هەمان‬ ‫زهنیەت بەشێوەی توڕەیی و چڵێسی دەسەاڵتی‬ ‫تاكەكانی رەگەزگەرایی ژن لەسەر یەكتر و مندااڵن‬ ‫زیاد دەبێت و جێبەجێ دەكرێت‪ .‬ئەو جارە ژن‬ ‫دەبێت بە گورگی ژن‪ .‬ئەمە ئەو رووداوەی��ە‬ ‫كە بە پەرچەكرداری یەك ب��ەدوای یەك ناو‬ ‫دەبرێت‪ .‬رۆڵی ژن لە سیستەمی چەوسانەوەی‬ ‫سەرمایەداریدا روونتر و لەبارترە‪ .‬تەنیا بەبێكرێ‬ ‫بەوەچەخستنەوە و گەورەكردنی بۆ سیستەم‬ ‫سنووردار نابێت؛ بەڵكو بەكەمترین كرێ دەخرێتە‬ ‫ناو هەر ئیش و كارێكیشەوە‪ .‬لەرێگای سوپای‬ ‫بێكارانەوە ب��ەردەوام لە پێگەی كەمكردنەوەی‬ ‫كرێ و سەركوتكردندا رادەگیردرێت‪ .‬چەندە‬ ‫بەئێش و ئ���ازارە س��ەرب��اری ئ��ەوەی خاوەنی‬ ‫بەپەژارەترین رەنجە؛ ب��ەاڵم هیچ باوەڕییەك‬ ‫ــ ماركسیستەكانیش ل��ەن��اودا ــ پێویستی‬ ‫ئاماژەكردن بەڕەنج و مافەكانی ژن نابینێت‪ .‬هەر‬ ‫بۆیەش شیكار و هەڵوێستی سیاسی پێویست‬ ‫پیشان نادەن‪ .‬یەكێك لەو نیشانانەی بەرباڵوی‬ ‫رەگەزگەرایی كۆمەاڵیەتی و بااڵدەستی پیاو‬ ‫دەسەلمێنێت پەیوەستە بەڕەنجی ژنەوە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/3/15[ ]37‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪ 43‬بیرەوەری گەریال‬

‫من ئەبم بە قەڵغان و ئەتپارێزم‬ ‫شەهید خەلیل ئویسال ـ و‪ /‬ڕێبوار هەمەوەندی‬ ‫لە شەوێكی خۆشی ڕێی دەرسیم پێی ووتم‪":‬من‬ ‫ئەبم بە قەڵغان و ئەتپارێزم" هەردووكمان پێمان‬ ‫وابوو ئەم ڕستەیە تەنها گاڵتەیەكە لەدەمە پڕ‬ ‫خەندەكەیەوە دەب���ارێ‪ ،‬شەوانی بێ كۆتایی‬ ‫زۆزانەكانی هەككاری ڕێمان دەك��رد‪ ،‬گەریال‬ ‫الوەكەمان "جودی جەسور"بەدرێژایی ڕێكردنمان‬ ‫ئەو ڕستەیەی خۆی دوبارە دەكردوە"من ئەبم بە‬ ‫قەڵغان و ئەتپارێزم"‪ ،‬هەردوكیشمان بێ ئاگا بووین‬ ‫لەوەی كە ئەم ڕستەیە بێتە بواری واقیعەوە‪ ،‬ئێمە‬ ‫لە گەڵ هەر خۆرئاوا بونێك خۆمان ئامادە دەكرد‬ ‫بۆ ڕێكردن‪ ،‬هەڤاڵ جودی هاتەالم‪" ،‬تۆ لەدوای‬ ‫منەوە ڕێ دەكەیت‪ ،‬ئەگەر كەوتینە بۆسەوە من‬ ‫دەست ئەكەمەوە و تۆ خۆت ڕزگار ئەكەیت"‪،‬‬ ‫منیش نەمدەتوانی هەزمی قسەكانی هەڤاڵ جودی‬ ‫بكەم‪ ،‬ئەو دە ساڵێك لە من بچووك تر بوو‬ ‫منیش پێم ووت‪":‬كاكی خۆت دەزانێت چۆن خۆی‬ ‫بپارێزت تۆ تەنها خۆت بپارێزە بەسە"‪ ،‬بەم قسەی‬ ‫من پێكەنی و منیش خەندەیەكم بۆی كرد‪.‬‬ ‫قسەكانی هەڤاڵ جودی لە شەوی (‪)٢٩‬ی ئابدا‬ ‫كاتێك پیمی ڕومانەكەی ڕاكێشا و چواردەورمان‬ ‫لە الی��ەن جەندرمەوە گیرا و كاتێك بانگیان‬ ‫لێدەكردین خۆتان بدەن بەدەستەوە ئەوكاتە‬ ‫هەستم كرد كە قسەكەی گاڵتە نەبووە‪ ،‬ئەو ڕۆژە‬ ‫هەڤاڵ جودی ئەو دێڕەی هیچ نەهێنایە زمان‪،‬‬ ‫ئەو گاڵتەیەی كە هەموو جارێك ئەیكرد ئەو ڕۆژە‬ ‫دووب��ارەی نەكردەوە‪ ،‬ئەو ڕۆژە قسەكانی خۆی‬ ‫بەكردەوە نیشاندا‪.‬‬ ‫(‪)٢٩‬ی ئ���اب ه���ەروەك���و ه��ەم��وو ج��ارێ��ك‬ ‫بەدڵخۆشییەوە كەوتینە ڕێ‪ ،‬ئێمە بێ ئاگابووین‬ ‫ل��ەوەی كە خنجەرێكی خیانەت لە پشتمانەوە‬ ‫نزیك دەبێتەوە‪ ،‬ئەو شەوە كە چوینە دارستانی‬ ‫گانسەوە خائینێك ئیخباری ئێمەی كردبوو و ئێمە‬ ‫نەمانزانی كە هێزی جەندرمە چاویان لەسەر ئێمە‬ ‫بووە‪ ،‬ئەو كاتەی بە خێرایی دەمانویست بگەینە‬ ‫ئەو شوێنەی كە دیاریمان كردبوو زۆر دەمێك‬ ‫بوو جاشەكانی گانسا و هێزی تایبەتی جەندرمە‬ ‫بۆسەیان نابۆوە و چاوەڕێی ئێمە بوون‪ ،‬هەڤااڵنی‬ ‫هەرێمەكە ئەم هەواڵەیان پێگەیشتبوو كە هێزی‬ ‫دوژمن بە هاتنی ئێمەیان زانیوە‪ ،‬بەاڵم هەرچەنێك‬ ‫هەوڵیان داب��وو نەیانتوانی بوو ئێمە ئاگەدار‬ ‫بكەنەوە‪ ،‬جارێكی تر خیانەت لە بۆسەدابوون تاكو‬ ‫ڕوحی ڕۆڵەكانی خۆیان بكێشن‪.‬‬ ‫كاتێك گەیشتینە ئەوشوێنەی ملیسەكانمان‬ ‫بۆمانی دیاری كردبوو نیوەی شەو بوو‪ ،‬لەناو‬ ‫دونیای تاریكیدا هەموومان لە شوێنێك دانیشتین‬ ‫و لە كەشكۆڵەكانمان كە چەندین كیلۆمەترە‬ ‫بە پشتمانەوە بوو خواردن و ئاومان دەرهێناو‬

‫كەوتینە نان خواردن‪ ،‬لەم ساتەدا من بیرم لە‬ ‫یادگاری ه��ۆزان سەرحەد دەك��ردەوە كە چەند‬ ‫ساڵێك لەمەوبەر لە شەوێكدا لە بۆتان بەیەكەوە‬ ‫نانمان خ��واردب��وو‪ ،‬ئەو هەستەی پێش هاتنە‬ ‫ئاراوەی ئەو شەڕەی كە هۆزان سەرحەد تێیدا‬ ‫شەهید بوو هەمان هەستم لە ال دروست بۆوە‪،‬‬ ‫تەماشایەكی هەڤااڵنم كرد كە سەرقاڵی نان‬ ‫خواردن بوون پێیانم ووت‪":‬هەڤااڵن پێم وابێت‬ ‫سبەی ڕوب��ەڕووی شەڕ دەبینەوە"‪ .‬لەمەو پێش‬ ‫ئەم قسەیەم بە هۆزان سەرحەد ووتبوو‪ ،‬بەاڵم لەم‬ ‫قسەیەم پەشیمان بومەوە و دەمی خۆمم داخست‪،‬‬ ‫بەخۆمم ووت ئەگەر ئەم هەستەم دووبارە بكەمەوە‬ ‫لەوانەیە هەڤااڵن وابیر بكەنەوە كە من ئەزانم شتی‬ ‫وا دێتە ئاراوە ئەمەش شتێكی باش نەبوو‪.‬‬ ‫دەمەوبەیان هەموو هەڤااڵن لەخەو ڕابوون پێش‬ ‫ئەوەی هەڤااڵن لەخەو ڕابن من و هەڤاڵ جودی‬ ‫بەئاگا بووین‪ ،‬هەڤاڵ جودی چاودێر بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫من خەوم لێنەدەكەوت‪ ،‬من گوێم بۆ بیستنی‬ ‫ه��ەر شتێك لەناو دارستانەكە ڕادێ��راب��وو‪ ،‬لە‬ ‫چواردەورمان نە جواڵنەوەیەك لە ئارادابوو نە هیچ‬ ‫دەنگێك‪ ،‬تەنانەت گوێم لە دەنگی نە چۆلەكەیەك‬ ‫یان هەر باڵندەیەكی تر نەبوو‪ ،‬من قەناعەتم بەوە‬ ‫نەدەهێنا كە دارستانێكی وەك ئێرە ئەوەندە بێ‬ ‫دەنگ بێت‪ ،‬هەڤاڵ جودی دەستی كردە سەر‬ ‫شانم و بە گوێما ووتی‪":‬لێدە"‪ ،‬چەكەكەم لەسەر‬ ‫شانم داگرت و میلم هێنایەوە‪ ،‬لەناكاو لە هەموو‬ ‫الیەكەوە دراینە بەر تەقە منیش نیشانم لە دوو‬ ‫جەندرمە گرت كە تەقەیان لە ئێمە دەكرد‪ ،‬لەناو‬ ‫ئەو ڕەوش��ە تراژیدیایەدا كە من تەقەم دەكرد‬ ‫و جەندرمەكانیش لە هەموو الیەك تەقەیان لە‬ ‫ئێمە دەكرد‪ ،‬بەاڵم من چاوم لەسەر كامیرەكەم‬ ‫بوو زۆر دڵم لە الی كامیرەكەم بوو كە هیچی‬ ‫لێنەیەت‪ ،‬چەندین ساڵە چاوەكانم بۆ گرتنی‬ ‫دیمەنێك لە كامیرەكەمەوە بەكار دەهێنا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئێستا چاوەكانم بۆ بەرگری لە خۆم و بۆ كوشتنی‬ ‫دوژمن بەكاردەهێنا‪ ،‬گوێم لێ بوو هەڤاڵ جودی‬ ‫ووتی‪":‬بژی سەرۆك ئاپۆ" و دەستڕێژی كرد و‬ ‫چاوم لێبوو جەندرمەیەك بەالدا هات‪.‬‬ ‫ئەم كامێرایەی من بۆ بە وێنەگردنی دیمەنە‬ ‫جوانەكانی كوردستان بوو‪ ،‬بە كامیرەكەم ئەو‬ ‫دیمەنە دڵگیرانەی پێ دەشت و زۆزان و چیا و‬ ‫گرد و كانیاوەكانم دەگرت‪ ،‬بەنیاز بووم كە وێنەی‬ ‫هەموو ئەو شوێنانە بگرم كە گەریال بۆخۆیان‬ ‫كردوبیان بە هێالنە‪ ،‬ئەگەر ناچاری نەبوایە ئەوەی‬ ‫بیرم لێدەكردەوە كە بەكاری نەهێنم چەكەكەم‬ ‫بوو‪ ،‬بەاڵم ئێستا لەناو ناچاریدا بووم بۆ بەكار‬ ‫نەهێنانی چەكەكەم‪.‬‬ ‫هەڤاڵ ج��ودی ئیشارەتی بۆ ك��ردم بۆ ئەوەی‬ ‫هێرش بكەین بە بێ هیچ تەرەدودێك بەرەو پەنای‬

‫بەردەكە ملی ناو و منیش چوومە ئەو شوێنەی كە‬ ‫هەڤاڵ جودی ئیشارەتی بۆ كردم‪ ،‬من هێرشم كردە‬ ‫سەر ئەو سەنگەرەی كە هێزی دوژمن بە چەكی‬ ‫ئۆتۆماتیك تەقەیان لێدەكردین‪ ،‬من ئەم شەڕەم‬ ‫وەك ئەو فیلیمانەی گرتبووم سەرەتا فلیمی"ترێژ"‬ ‫و "بەریتان" دەهاتە بەرچاو‪ ،‬ئەم دیمەنەی ئێرە لە‬ ‫دیمەنی هیچ لەو فلیمانەی نەدەكرد‪.‬‬ ‫هەڤاڵ جودی ڕومانەیەكی گرتە یەكەم سەنگەری‬ ‫دوژمن‪ ،‬هەموو شتێك وەك فلیمی لێهاتبوو‪ ،‬ئێمە‬ ‫دەمانویست بۆشاییەك دروست بكەین بۆ ئەوەی‬ ‫خۆمان لەوێ ڕزگار بكەین‪ ،‬بەاڵم هێزی دوژمن‬ ‫لە هەموو الیەك تەقەیان لێدەكردین‪ ،‬لەناكاو‬ ‫هەستم كرد قۆڵی ڕاستم سڕ بوو‪ ،‬نەمئەزانی‬ ‫لە پێشەوە لێمدرا یان لە دواوە‪ ،‬گەرماییەك لە‬ ‫قۆڵمەوە بەرەو خواروی لەشم دەستی پێكرد‪،‬‬ ‫گوێم لە هەڤاڵ جودی بوو كە هاواری بۆ كردم‬ ‫كە كۆشكۆڵەكەی پشتم داگرم‪ ،‬كامیرەكەم لە ملم‬ ‫كردەوە و كەشكۆڵەكەشم لە زەوی دانا‪ ،‬وەكو دوو‬ ‫چاوم خۆشیانم ئەویست‪ ،‬هەمان فیشەك لە قۆڵم‬ ‫و كۆشكۆڵەكەمی دابوو‪.‬‬ ‫من قەرزارباری كامیرە و كەشكۆڵەكەم بووم‪،‬‬ ‫لە سایەی كامیرەكەمەوە شۆڕشی كوردم ناسی‬ ‫و لە گەڵ ئەم كامیرەیەم لە ئەوروپاوە چووین‬ ‫بۆ ڕۆژهەاڵتی ناوین و لەوێشەوە بۆ كوردستان‪،‬‬ ‫من هیچ كارێكم لە گەڵ ئەم كامیرەیەدا بە نیوە‬ ‫چڵی نەهێشتبۆوە‪ ،‬دەتوانم بڵێم ئەم كامیرە‬ ‫خۆشەویستەم منی گەیاندبووە ئەم ئاستە‪ ،‬دیار‬ ‫بوو كاتی مااڵوایی هاتبوو كە ڕوومانەیان تێدەگرتین‬ ‫تەنها دەمتوانی خۆم بپارێزم‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫تەقەیەكی زۆرمان لێدەكرا و ڕومانەیان تێدەگرتین‬ ‫جارێكی تر تەماشای كامیرەكەم نەكردەوە‪،‬‬ ‫هەڤاڵ جودی هاواری بۆكردم و ئیشارەتی كرد‬ ‫كە پەالماری سەنگەرێكی دوژمن بدەین‪ ،‬من بیرم‬ ‫لەو خەاڵتانە دەكردەوە كە هەڤااڵن پێیان دابووم‬ ‫كە گوایە لە بەاڵ ب��ەدوور ئەمگرێت‪ ،‬یەكێكیان‬ ‫ملوانكەیەك بوو لەگەڵ سەعاتێك‪ ،‬من هەندێك‬ ‫شتی بە نرخم پێ بوو بۆ نمونە كاتێك شوێنی‬ ‫تەرمی شەهید بەریتانمان دۆزیەوە جامانەیەكی‬ ‫دڕاوم هەڵگرتبۆوە كە لەناو پشتوێنەكەمدا بوو‪،‬‬ ‫نەمئەزانی ئەم شتانەی پێم بوو منیان دەپاراست‬ ‫یان تەنها چیرۆكێكە بۆ دڵخۆشكردن من بوو و من‬ ‫وەاڵمی ئەم پرسیارانەم نەدەزانی‪.‬‬

‫دوعاكەی ملم پساند و بە ددانەكانم گرتم‪،‬‬ ‫هێرشمان ك��ردە س��ەر سەنگەری دوژم��ن‪،‬‬ ‫كە من لەژێر ئەو هەموو فیشەكەدا بەرەو‬ ‫سەنگەری دوژمن ملم نا پێمنایە سەر الشەی‬ ‫جەندرمەیەك‪ ،‬توانیمان ئەو سەنگەرە بگرین‪،‬‬ ‫چاوم بۆ هەڤاڵ جودی گێڕا‪ ،‬لەناو ئەو هەموو‬

‫بیرەوەری گەریال ‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/3/15‬ژماره‪]37‬‬

‫تەقە و هەرایەدا هاوارم كرد (جودیییییییییی)‪،‬‬ ‫وەاڵم نەدرایەوە‪ ،‬لە سەنگەرێكی تری دوژمنەوە‬ ‫تەقەم لێكراو منیش مەخزەنەكەم گۆڕی و‬ ‫تەقەم لێكردنەوە‪ ،‬من هەر هاوارم لە هەڤاڵ‬ ‫جودی دەكرد‪ ،‬بەاڵم بە هیچ شێوەیەك گوێم لە‬ ‫دەنگی هەڤاڵ جودی نەبوو‪ ،‬بۆ دواجار هەڤاڵ‬ ‫جودیم بینی‪ ،‬لەپەنای بەردێك بوو لە منی‬ ‫دەڕوانی‪ ،‬بەاڵم تەقەی نەدەكرد‪ ،‬فیشەكەكانی‬ ‫هێزی دوژمن یەك لەدوای یەك ئەنرا بە سنگ‬ ‫و سكێوەی‪ ،‬هیچ جوڵەی نەدەكرد‪ ،‬زۆر بانگم‬ ‫لێكرد‪ ،‬پێم ووت‪":‬هەڵسە هەڤاڵ جودی بالێرە‬ ‫دەرچین تەماشاكە ئەمە دوا سەنگەرە‪ ،‬هەڤااڵن‬ ‫لێرەن‪ ،‬هەڵسە دەی هەڵسە‪ ،‬لێت ئەپاڕێمەوە‬ ‫هەڵسە دەی‪ ،‬هەڵسە جودی تەنیا جێم مەهێڵە‬ ‫هەڵسە جودی گیان"‪ ،‬نازانم چەند جار ووتم‬ ‫ج��ودی‪ ،‬لەناو ئەو هەموو تەقە و هەرایەدا‬

‫چاوەڕێی جودیم دەكرد‪ ،‬نازانم چەنێك كات‬ ‫بەسەر چ��وو‪ ،‬ب��ەاڵم هەڤاڵ ج��ودی هەر لە‬ ‫شوێنی خۆی هەڵنەسا‪ ،‬تەماشایەكی منی كرد‬ ‫و پێی ووتم‪":‬من پێم نەووتی من لە هێزی‬ ‫دوژمن ئەدەم و تۆش ڕزگارت ئەبێت من ئەبم‬ ‫بە قەڵغان و ئەتپارێزم"‪ ،‬ئیتر چاوەكانی هەڤاڵ‬ ‫جودی بۆ هەتا هەتایی داخران‪ ،‬هێزی دوژمن‬ ‫بە كۆپتەر لەسەر چیای "پەرڤاری" سەربازیان‬ ‫دادەگرت بۆ ئەوەی ئەو گەریالیانە بدۆزنەوە‬ ‫كە لەم شەڕەدا ڕزگاریان ببوو‪ ،‬منیش بە تەنیا‬ ‫ڕێم گرتەبەر‪ ،‬بەڕاستی من دڵم پڕ لە ئازار بوو‬ ‫بۆ هەڤاڵ جودی و قۆڵیشم بەهەمان شێوە‪ ،‬من‬ ‫خاوەن دوو ئازار بووم یەكەمیان دوا دیمەنی‬ ‫بینینی سیمای هەڤاڵ جودی بوو ئەوی تریان‬ ‫قۆڵە بریندارەكەم‪ ،‬دەگریام‪ ،‬هەڤاڵ جودی كە‬ ‫گەریالیەكی گەنج بوو قسەی خۆی هێنایەدی‬ ‫ئەی من؟‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫من پێم نەووتی من‬ ‫لە هێزی دوژمن ئەدەم‬ ‫و تۆش ڕزگارت ئەبێت‬ ‫من ئەبم بە قەڵغان و‬ ‫ئەتپارێزم"‪،‬ئیترچاوەكانی‬ ‫هەڤاڵ جودی بۆ هەتا‬ ‫هەتایی داخران‪ ،‬هێزی‬ ‫دوژمن بە كۆپتەر‬ ‫لەسەر چیای "پەرڤاری"‬ ‫سەربازیان دادەگرت بۆ‬ ‫ئەوەی ئەو گەریالیانە‬ ‫بدۆزنەوە كە لەم شەڕەدا‬ ‫ڕزگاریان ببوو‬

‫ژیاننامەی گەریالی شەهید"سیروان سەالم"‪ ،‬ناسراو بە"هیوا دوزخورماتوو"‬ ‫گەریالی شەهید"سیروان س��ەالم"‪ ،‬ناسراو‬ ‫بە"هیوا دوزخورماتوو"‪ ،‬ناوی دایكی"جوان‬ ‫ئەحمەد"ە و ن��اوی باوكی"سەالم"ە و لە‬ ‫ساڵی"‪"1982‬لەخورماتوو و لەعەشیرەتی‬ ‫داوودیە لەدایكبووە‪.‬‬ ‫س�������������ی�������������روان س���������������ەالم‪،‬‬

‫لەبەرواری"‪"1998/6/6‬بەشداری ریزەكانی‬ ‫بزوتنەوەی ئازادیخوازی گەلی كوردستان‪،‬‬ ‫بەپێشانگایەتی"پەكەكە" دەكات‪.‬‬ ‫سیروان سالم‪ ،‬ناسراو بە"هیوا دوزخورماتوو"‪،‬‬ ‫ل�����ەب�����ەرواری"‪ ،"1998/8/29‬لەناوچەی‬ ‫حاجی عومران لەكاتی راپەڕاندنی ئەركی‬

‫رێكخستنیدا‪ ،‬پێ دەچێتە سەر مین و پاش‬ ‫دوو كاتژمێر لەبرینداربوونی‪ ،‬دەچێتە ریزی‬ ‫كاروانی شەهیدانی كورد و كوردستانەوە"‪.‬‬ ‫ش��ەه��ی��د"س��ی��روان"‪ ،‬ل��ەن��او هەڤااڵنیدا‬ ‫بەهەواڵێكی دڵسۆز‪ ،‬فیداكار و خونەویست‬ ‫دەناسرایەوە‪.‬‬

‫چەند دیمەنێك لە چاالكیەكانی هەشتی ئادار لە باشوری كوردستان‬

Rojî Wilat Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 37] [Salî: 2014]

،"‫گەریالی شەهید"سیروان سەالم‬ "‫ناسراو بە"هیوا دوزخورماتوو‬