Rojiwelat jimare 40 by Roji Wilat 34

‫رۆژی واڵت‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]4‬ژمارەی ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬پووشپەڕ‪ 2714‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫نەجیبە عومەر؛‬

‫حكومەتی باشور ئیرادەی ژنان ناناسێت‬

‫لوقمان عەبدوڵاڵ؛‬

‫داعش ئەو هێزەیە كە بەكار دەهێنرێت‬ ‫سەردار پشدەری؛‬

‫كاك مەسعود فریوی پەیمانی داعیشەكانی خواردوە كە پێیان گوتووە‬ ‫ئێمە شەڕی پارتی ناكەین‬

‫نالی‪ ،‬شاعیرێك لە دووری نیشتمان سەری نایەوە‬ ‫ئۆجاالن؛‬ ‫"مێژووی شارستانیەت لەهەمانكاتدا مێژووی دۆڕاندن و ونبوونی ژنە"‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 4‬ژماره ‪40‬‬ ‫‪20/6/2014‬‬ ‫‪Rojî Wilat‬‬

‫رۆژی واڵت‬

‫نەجیبە عومەر؛‬ ‫‪Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫]‪[Jimarey: 40] [Salî: 2014‬‬

‫حكومەتی باشور ئیرادەی ژنان ناناسێت‬

‫لوقمان عەبدوڵاڵ؛‬

‫داعش ئەو هێزەیە كە بەكار دەهێنرێت‬ ‫سەردار پشدەری؛‬

‫كاك مەسعود فریوی پەیمانی داعیشەكانی خواردوە كە پێیان گوتووە‬ ‫ئێمە شەڕی پارتی ناكەین‬

‫نالی‪ ،‬شاعیرێك لە دووری نیشتمان سەری نایەوە‬

‫گەریالی شەهید"رزگار عیماد‬ ‫خورشید"‪ ،‬ناسراو بە"دژوار"‬

‫ئۆجاالن؛‬ ‫"مێژووی شارستانیەت لەهەمانكاتدا مێژووی دۆڕاندن و ونبوونی ژنە"‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬

‫سەروتار‬ ‫وتار‬

‫سەرنووسەر‬

‫پەروین حەسەن مستەفا‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫دیزاین‬

‫وتار‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫كاردۆ عەلیالی‬

‫گەنجان‬

‫ژمارەی متامنه‬

‫هونەر‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬

‫ژنان‬

‫‪446‬‬

‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫بیرەوەری كەریال‬

‫‪ ......2‬ئایندەی ئێراق بەرەو كوێ؟!‬

‫‪ ......3‬هێرشی داعش‪ ،‬سیناریۆ‪ ،‬مەترسی و دەفەت‪!!...‬‬ ‫‪ ......9‬چەمكی شۆڕش لەڕابردوو و ئێستادا‬ ‫‪ ..... 12‬ئەگەر یەپەگە نەبوایە داعش لەهەولێر بوو‬ ‫‪ ...... 14‬فرۆشتنی نەوت‪ ،‬هۆكارێك بۆ سەربەخۆیی یان داگیركاری؟؟‬ ‫‪ ...... 19‬نەوت نیعمەتە ‪ ...‬یان بەاڵ گەورەكە‪...‬؟!‬ ‫‪ ...... 21‬پاوانخوازی ئێران لەڕێی"داعش"ەوە بۆ الوازكردنی كورد و سوننە‬ ‫‪ ...... 22‬ئۆپەراسیۆنی"‪"19‬ی مایسی پارتی و "‪"9‬ی حوزیرانی داعش‬ ‫‪ ...... 26‬سیستەمی ڕەق‪ ،‬دەرهاوێشتەی فەرهەنگێكی ڕەقە‬ ‫‪ ...... 27‬لەكەركوكەوە بەرەو كردا!!‬ ‫‪ ...... 30‬دەوڵەتی كوردی لەخەونەوە چۆن دەبێت بەواقیع؟؟‬ ‫‪ ...... 17‬نەجیبە عومەر؛ حكومەتە بیست و دوو ساڵەكەی باشوریش ئیرادەی ژنان ناناسێت‬

‫‪ ...... 6‬مستەفای حەسەن گەورە؛ لە سەرانی پارتی رانابینم سنوری هەرێمی كوردستان دیاری‬ ‫بكەن‬ ‫‪ ...... 24‬بۆزان تەكین؛ توركیا لەگەڵ پارتی هاوپەیمانە و بۆ لەناوبردنی شۆڕشی رۆژئاوا یارمەتی‬ ‫داعش دەدات‬ ‫‪ ...... 28‬سەردار پشدەری؛ بە بێ چرای سەوزی ئەمریكا كەس نەوتی هەرێم ناكرێ‬

‫‪ ...... 33‬رێكخراوەی گەنجان هیچ مەنهەجێكیان لەدەرەوەی مەنهەجەكەی دەسەاڵت پێ نییە‬ ‫‪ ...... 35‬تێكۆشان تەنیا رێگایە‬ ‫‪ ...... 37‬نالی‪ ،‬شاعیرێك لەدووری نیشتمان سەری نایەوە‬ ‫‪ ...... 40‬لەئەحمەد كایاوە تا شەهرامی نازری‬ ‫‪ ...... 41‬ئۆجاالن؛ مێژووی شارستانیەت لەهەمانكاتدا مێژووی دۆڕاندن و ونبوونی ژنە‬

‫‪ ...... 43‬الوانەوەیەك دەبیسترا كە هیچ كەسێك مەحاڵ بوو لێی حاڵی ببێت ناسۆر و جەرگبڕ‬ ‫بوو‪...‬‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئایندەی ئێراق بەرەو كوێ؟!‬ ‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬ ‫ئەو رووداوان��ەی دوای��ی كە لەشاری موسڵ‬ ‫دەس��ت��ی پێكرد و پاشانیش پارێزگای‬ ‫سەالحەدین و هەندێك ناوچەی پارێزگاكانی‬ ‫كەركوك و دیاالی گرتەوە دەرئەنجامێكی ئەو‬ ‫دۆخە سیاسیە بوو كە سااڵنێكە باڵی بەسەر‬ ‫ئێراقدا كێشاوەو دابەش بوونێكی تایەفی ـ‬ ‫مەزهەبی لەئارادایە‪ .‬ل��ە"‪ "2003‬بەدواوە‬ ‫شیعەكان مۆركی خۆیان لەدەسەاڵتداوە و‬ ‫خوازیارن تۆڵەی ئەو هەشتا ساڵەی پێشووتر‬ ‫بكەنەوە ك��ە ب��ەدرێ��ژای��ی م��ێ��ژووی ئێراق‬ ‫نەك هەر پەرواێز خرابوون و لەدەسەاڵت‬ ‫دوورخرابوونەوە؛ بەڵكو هەموو جۆرە ستەم‬ ‫و چەوسانەوەیەكیان لەسەر بەرێوەدەچوو‬ ‫و بەردەوام لەالیەن دەسەاڵتدارانی عەرەبی‬ ‫سوننەی قەومی و بەعسیەوە سەركوت‬ ‫دەك��ران‪ ،‬وێ��رای زەوت��ك��ردن��ی مافەكانیان‬ ‫بەهاواڵتی پلە دوو دادەنران‪.‬‬ ‫ع��ەرەب��ە سوننەكانیش ك��ە ی��ان��زدە ساڵە‬ ‫دەسەاڵتیان لێ سەنراوە ئەو دۆخەیان هەرس‬ ‫نەكردووە‪ ،‬ب��ەردەوام هەڵپەی ئەوە دەكەن‬ ‫جارێكی دیكە دەسەاڵت بگرنەوە دەست و‬ ‫كۆتایی بەزهنیەت و سیاسەتی ناوەندگەرایی ـ‬ ‫مەزهەبگەرایی حكومەتەكەی مالیكی بێت‪ .‬لەو‬ ‫سۆنگەوە‪ ،‬سوننە میللیگەرا و توندڕەوەكان‬ ‫كەسااڵنێكی درێژ خۆیان بەزامنكەری یەكێتی‬ ‫خاكی ئێراق دادەنا و سەرەتا دژی ئێراقی‬ ‫فیدڕال و هەرێمە فیدڕالیەكان بوون‪ ،‬وایان‬ ‫لێهات خۆیان داوای هەرێمە فیدڕالیەكانی‬ ‫تایبەت بەنەینەوا و سوننە بكەن‪.‬‬ ‫بێگومان بەهۆی زاڵبوونی نفوزی كۆماری‬ ‫ئیسالمی ئێران لەئێراق واڵتە سونیەكانی‬ ‫دراوسێی ئێراقیش ئەمڕۆ پشتگیری لەم‬ ‫بەهەرێمبوونەی ئێراق دەكەن وەك واڵتێكی‬ ‫فیدرالی سێ هەرێمی"كورد‪ ،‬سوننە‪ ،‬شیعە"‪،‬‬ ‫هەندێك الیەنیش ب��اس لەسێ هەرێمی‬ ‫كۆنفیدڕال یان سەربەخۆ دەك��ەن كە دیار‬ ‫نییە تاچ رادەی��ەك هەلومەرجی سیاسی و‬ ‫بەرژەوەندی دەوڵەتانی هەرێم و جیهان لەگەڵ‬

‫ئەوە دێتەوە‪.‬‬ ‫ئەو دۆخەی ئێستا لە ئێراق هەیە نائاساییە و‬ ‫دیار نییە بەرەو كوێ دەچێت و ئەنجامەكانی‬ ‫كۆتایی چی دەبێت‪ .‬ئ��ەوەی لەبەرچاوانە‬ ‫ئەگەری فراوانبوون و قووڵتر بوونەوەی‬ ‫ش��ەڕی مەزهەبی نێوان شیعە ـ سوننەیە‬ ‫كە تەنیا بە ئێراق سنووردار نابێت و ئەو‬ ‫دۆخەی ئێراقیش ماوەیەك بەردەوام دەبێت و‬ ‫زووبەزوو كۆتایی نایەت‪.‬‬ ‫ئەوەی بۆ ئێمەی كورد گرنگە خوێندنەوەیەكی‬ ‫راستی بوویەرەكان و پیشاندانی هەڵوێستێكی‬ ‫راس��ت و تەندروستی دوور لەهەڵچوون و‬ ‫لێكدانەوەی ك��ورت خایەن و بەرژەوەندی‬ ‫حزبایەتییە‪ .‬بەر لەهەموو شتێك ناكرێ‬ ‫لەبیرمان بچێت كە ئ��ەو رووداوان��ە تەنیا‬ ‫كاریگەری لەسەر باشووری كوردستان نییە؛‬ ‫بەڵكو بەشەكانی دیكەی كوردستانیش‬ ‫بەتایبەتی خۆرئاوا و باكوری كوردستان‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��دار دەك��ات‪ ،‬هەربۆیە جێگای‬ ‫بایەخە لەكاتی دیاریكردنی سیاسەت و‬ ‫هەڵوێستەكانمان لەباشوور شتێكی وەها‬ ‫نەكرێت لەپێناو بەرژەوەندی حزبایەتی‪ ،‬پارچە‬ ‫و ناوچەیەك بەشەكانی دیكەی كوردستان و‬ ‫گەلەكەی بكرێتە قوربانی‪ ،‬دەسكەوتەكانی‬ ‫بخرێتە ژێر هەڕەشە و رووبەرووی مەترسی‬ ‫بكرێتەوە؛ چونكە هەموومان ئاگادارین كە‬ ‫الیەنێكی سەرەكی ئەو رووداوان��ەی دوایی‬ ‫توركیایە‪ ،‬دەوڵەتی توركیاش هەڵوێست و‬ ‫سیاسەتەكانی بەرامبەر بە باكور و خۆرئاوای‬ ‫ك��وردس��ت��ان ن��ەگ��ۆڕێ��ت ی��اری��ك��ردن لەسەر‬ ‫ئیقاع وئ��اوازی ئ��ەو مانای دژایەتیكردنی‬ ‫دەسكەوتەكانی ئەو بەشانەی كوردستان و‬ ‫بەجۆرێك لەجۆرێك مانای دووبارە بوونەوەی‬ ‫ئەزموونە تاڵەكەی"‪ "1992‬دەگەیەنێت كە‬ ‫دەوڵەتی توركیا هەوڵێكی زۆر لەو پێناوە‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیكەی گرنگ بۆ ئێمەی كورد‬ ‫یەكدەنگی و هاوهەڵوێستیمانە بەگوتە‬ ‫و ك��ردار ب��ەرام��ب��ەر ب��ە ه��ەر ه��ەڕەش��ە و‬ ‫هێرشێكی بكرێتە سەر هەردەڤەرێكی خاكی‬ ‫باشوری كوردستان‪ .‬هێزەكانی پاراستنی‬ ‫گ��ەل"ه��ەپ��ەگ��ە"‪ ،‬یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫گەل"یەپەگە" و یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫رۆژه��ەاڵت��ی كوردستان"یەرەكە" ئامادەیی‬

‫خۆیان بۆ بەرگریكردن لەخاك و خەڵكی‬ ‫باشوری كوردستان پیشاندا و "یەپەگە"ش‬ ‫بەكرداری لەدەڤەری شنگال بەرگری لە برا‬ ‫ئێزدیەكانمان كرد‪.‬‬ ‫ئەوەی بۆ باشوری كوردستان گرنگە هەموو‬ ‫هێز و الیەنە سیاسەكان یەكهەڵوێست بن‬ ‫و هێزی پێشمەرگە وەك هێزێكی نەتەوەیی‬ ‫ـ نیشتمانی مامەڵەی لەگەڵ بكرێت نەك‬ ‫هێزی حزبی‪ .‬لەو پێناوەشدا هەموو دەرفەت‬ ‫و توانایەكی بۆ ت��ەرخ��ان بكرێت و كەم‬ ‫وكوڕیەكانی بەالوە بنرێت‪.‬‬ ‫سەبارەت بە هەڵوێستمان بەرامبەر هێرشەكانی‬ ‫داع��ش‪ ،‬پێویستە بەرگریكردن بێت لەو‬ ‫دەڤەرانەی خاكی كوردستانن و كوردنشینن‬ ‫و نەهێڵین بستێك خاكی كوردستان بكەوێتە‬ ‫ژێر چەپۆكی رەشی تیرۆریستانی داعشەوە‪.‬‬ ‫واتە خۆمان نەكەین بە بەشێكی ئەو شەڕە‬ ‫مەزهەبیەی لە ئارادایە‪ ،‬بەاڵم ئەو دەرفەتەی‬ ‫ئێستا باش بەكار بێنین و سەرجەم ناوچە‬ ‫كێشە لەسەرەكان بخەینە ژێر كۆنتڕۆڵی‬ ‫هێزەكانی پێشمەرگەی كوردستانەوە‪.‬‬

‫ئاگادارین كە الیەنێكی‬ ‫سەرەكی ئەو رووداوانەی‬ ‫دوایی توركیایە‪ ،‬دەوڵەتی‬ ‫توركیاش هەڵوێست و‬ ‫سیاسەتەكانیبەرامبەر‬ ‫بە باكور و خۆرئاوای‬ ‫كوردستاننەگۆڕێت‬ ‫یاریكردنلەسەر‬ ‫ئیقاع وئاوازی ئەو‬ ‫مانایدژایەتیكردنی‬ ‫دەسكەوتەكانیئەو‬ ‫بەشانەی كوردستان و‬ ‫بەجۆرێكلەجۆرێك‬ ‫مانای دووبارە بوونەوەی‬ ‫ئەزموونەتاڵەكەی"‪"1992‬‬ ‫دەگەیەنێت‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫وتار‬

‫هێرشی داعش؛ سیناریۆ‪ ،‬مەترسی و دەرفەت‪!!...‬‬

‫ن‪ /‬لوقمان عەبدوڵاڵ‬ ‫من خۆم وەك تاكێك لەگەڵ ئەو تێوریانەدا‬ ‫نیم كە ه��ەر رووداو و بوویەرێك بەتیۆری‬ ‫پیالنگێڕی"موئامەرە" دەبەستنەوە و لەو‬ ‫چوارچێوەیەدا هەوڵی هەڵسەنگاندن و شیكاركردنی‬ ‫رووداوەك��ان دەدەن‪ ،‬بەاڵم رەدك��ردن��ەوەی ئەو‬ ‫تیۆریە و بە بنەماگرتنی لەتاوتۆی كردنی‬ ‫گۆڕانكاری و پێشهاتەكان مانای ئەوە نییە كە‬ ‫گۆڕانكاری و رووداوەكان بەشێوەیەكی بابەتی و‬ ‫فرە رەهەند شینەكەینەوە و تەنیا بەو شرۆڤە‬ ‫ئاراستەكار و زمانە فەرمی و دیبلۆماسیانە باوەڕ‬ ‫بكەین كە مەبەستی سەرەكییان پەردەپۆشكردنی‬ ‫راس��ت��ی��ەك��ان‪ ،‬ب��گ��رە ئامانجی سەرەكییان‬ ‫پێچەوانەكردنەوەی راستیەكان و چەواشەكردنی‬ ‫رای گشتی و دەستخەرۆكردنی خەڵكە‪.‬‬ ‫یەكێك لەو بابەتە سەرەكیانەی ئەمڕۆ شتی زۆری‬ ‫لەبارەوە دەگوترێ و دەنووسرێ رووداوەكانی ئەم‬ ‫دواییەی شاری موسڵە كە هەر دوو بەرەی سوننە‬ ‫و شیعەی دژ بەیەك بە سیناریۆ و پیالنگێڕی‬ ‫الیەنی بەرامبە دژ بەخۆی لەقەلەمیدەدات‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو بوویەرانەی لەشاری موسڵ روویاندا‬ ‫رووداوگەلێكی هەرەمەكی و عەفەوی نەبوون؛‬ ‫بەڵكو كردەوەیەكی بەبەرنامە و نەخشە بۆ‬ ‫داڕێژراو بوون‪ ،‬واتە ئامادەكاری هەمەالیەنی بۆ‬ ‫كراوە و دواتر لەبواری كرداریەوە هەنگاوی بۆ‬ ‫نراوە‪.‬‬ ‫بۆ لێكجیاكردنەوەی راستی و ناڕاستی بانگەشەی‬

‫ئەو سیناریۆیانەی باس دەكرێ پێویستە سەیری‬ ‫ئەو دەرەنجامانە بكەین كە ئەو بوویەرە تا ئێستا‬ ‫لەگەڵ خۆی هێناوە‪ ،‬لەداهاتووی دوور و نزیكیش‬ ‫لەگەڵ خۆی دێنێت‪ .‬دەب��ێ بپرسین كێ لەو‬ ‫رووداوانە سوودمەندی گەورەیە؟‬ ‫بەرەی سوننە واتە توركیا‪ ،‬واڵتانی كەنداو و‬ ‫سوننەكانی ئێراق لەم م��اوەی دوای��ی لەسوریا‬ ‫و ئێراق لەپاشەكشێ دابوون‪ .‬لەسوریا چەندین‬ ‫شوێنی گرنگیان لەدەستدا و سیاسەتەكانی‬ ‫توركیا و واڵتانی كەنداو تا رادەی��ەك شكستی‬ ‫هێنا‪ .‬لە ئێراقیش شانبەشانی سەرنەكەوتنی‬ ‫هەوڵە مەیدانیەكانیان لە پارێزگای ئەنبار‬ ‫لەهەمانكاتدا لەهەڵبژاردنەكانی ئەنجوومەنی‬ ‫نوێنەرانی ئێراقیش شكستیان هێنا‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫لە الیەك مەسەلەی بەهەرێم كردنی پارێزگای‬ ‫نەینەوایان كردە رۆژەڤ‪ ،‬لەالیەكی دیكەش لە‬ ‫بەغداد هەوڵەكانی كۆسپ نانەوەیان درێژە‬ ‫پێدا‪ .‬بۆ رزگ��ارب��وون لەو شكستە و سەرەتا‬ ‫جێبەجێكردنی بانگەشەی بەهەرێم كردنی نەینەوا‬ ‫و دواتر ئاواكردنی هەرێمی عەرەبی ـ سوننە لە‬ ‫ئێراق پێویستییان بەهەڵمەتێك هەبوو!!‪.‬‬ ‫دەوڵ��ەت��ی ت��ورك��ی��اش ك��ە س��ەرەت��ا لەرێگای‬ ‫پشتگیركردنی جەبهەی نوسرە و رەوتەكانی دیكەی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن سیاسەتی خۆی لەسوریا بەرێوە‬ ‫دەب��رد‪ ،‬دوای مایەپووچبوونی سیاسەتەكانی‪،‬‬ ‫پارچەبوونی ئۆپۆزسیۆن و الوازبوونی بەرامبەر‬ ‫رژێمی سوریا و پێكدادانی الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لەناو خۆیاندا‪ ،‬هەروەها شكستی هەوڵەكانی‬

‫جەبهەی نوسرە س��ەب��ارەت بە داگیركردنی‬ ‫خ��ۆرئ��اوای كوردستان‪ ،‬ئ��ەو ج��ارە پشتگیری‬ ‫راستەوخۆی رێكخراوی تیرۆریستی"دەوڵەتی‬ ‫ئیسالمی ئێراق و شام"ی كرد تا لەو رێگایەوە‬ ‫بتوانێت خۆرئاوای كوردستان داگیربكات و كۆتایی‬ ‫بە دەسكەوتی كوردان بێنێت‪ .‬لەو سۆنگەیەوە‪،‬‬ ‫جگە لە پێشكەشكردنی ئاسانكاری بۆ هاتووچۆی‬ ‫چەكدارانی داعش و چارەسەركردنی بریندارەكانیان‬ ‫لەنەخۆشخانەكانی توركیا‪ ،‬لەبواری لۆجیستیكی‬ ‫و چەك و تەقەمەنی هاوكاری كردن كە چەندین‬ ‫جار بەبەڵگە دەستنیشانكراوە و سەلمێنراوە‪.‬‬ ‫كورد یەكالكەرەوەی هاوسەنگیەكە‬ ‫لەو شەڕ و ملمالنێیەی لەنێوان هەردوو بەرەی‬ ‫ئ��ام��اژە پێكراو ل��ەئ��ارادای��ە‪ ،‬بەدەستهێنانی‬ ‫پشتگیری كورد لەالیەن هەر یەكێك لەو دوو‬ ‫جەمسەرە سوننە و شیعیەوە مانای شكاندنەوەی‬ ‫هاوسەنگیەكەیە بەالیەنی خۆیدا‪ .‬بۆیە هەردوو‬ ‫بلۆكیش رێگا و رێبازی جیاواز بۆ بەدیهێنانی ئەو‬ ‫ئامانجەیان پەیڕەو دەكەن‪.‬‬ ‫راستە كورد لەناو خۆیدا یەكڕا و یەكهەڵوێست‬ ‫نییە‪ .‬پارتی دیموكراتی كوردستانی ـ ئێراق و‬ ‫الیەنە هاوپەیمانەكانی بەرچاوتر لەگەڵ لێكدانەوە‬ ‫و ئەجێنداكانی ب��ەرەی سوننە دای��ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستان پەیوەندی لەگەڵ‬ ‫شیعەكان گەرم و گوڕترە‪ .‬پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان"پەكەكە" و رەوتەكەشی نوێنەرایەتی‬ ‫هێڵی سێیەم دەكەن و بەمەودا نزیكی هەردوو‬

‫وتار‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫جەمسەر دەبنەوە‪ ،‬پرەنسیپی دووری و نزیكیان‬ ‫ل��ەو دووب��ەرەی��ە هەڵوێستی ئەوانە بەرامبەر‬ ‫دۆزی كورد و داننانیانە بەمافە رەواكانی گەلی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫داعش ئەو هێزەی بەكار دەهێنرێت‪...‬؟!‬ ‫وەك چۆن ئەمڕۆ لەسوریا رژێم رێكخراوی داعش‬ ‫دژ بەالیەنەكانی دیكەی وەك سوپای ئ��ازاد‪،‬‬ ‫بەرەی ئیسالمی و بەرەی نوسرە بەكاردێنێت‬ ‫ب��ەه��ەم��ان شێوە ل��ەالی��ەك س��وری��ا لەالیەكی‬ ‫دیكەشەوە توركیا دژی دەسكەوتەكانی خۆرئاوای‬ ‫كوردستان و یەكینەكانی پاراستنی گەل"یەپەگە"‬ ‫بەكاریدێنێت‪ ،‬وەك چ��ۆن دەوڵ��ەت��ی توركیا‬ ‫سەربازگەی بۆ كردوونەتەوە و چەندین جار‬ ‫لەدیوی توركیاوە هاتوون و هێرشیان كردۆتە‬ ‫سەر خۆرئاوای كوردستان‪ ،‬چەندین جار رژێمی‬ ‫سوریا چاوپۆشی لێكردوون و لەناوچەكانی ژێر‬ ‫كۆنترۆڵی سوپای رژێمەوە هێرشیان كردۆتە‬ ‫سەر یەپەگە‪ ،‬لەوەش زیاتر دوو ساڵە ویالیەتی‬ ‫ئیسالمی رەقایان دامەزراندووە‪ ،‬بەاڵم بۆ تەنیا‬ ‫جارێكیش رژێم هیچ جۆرە هێرشێكی نەكردوونەتە‬ ‫سەر‪ .‬بۆ ئەو هەڵمەتەی كە سوننە خوازیار بوو‬ ‫لەهەرێمە سونیەكانی ئێراق ئەنجامی بدات داعش‬ ‫ئەو ناوە بوو كە هەموویان لەسەر قۆستنەوە و‬ ‫بەكارهێنانی هاوڕابوون‪ .‬بێگومان ئەوە لەگەڵ‬ ‫حیسابەكانی خ��ودی داع��ش یش دێتەوە كە‬ ‫خوازیارە "دەوڵەتێكی ئیسالمی" لە ئێراق و شام‬ ‫دروست بكات‪ ،‬بەمجۆرەش هەلودەرفەتی زیاتری‬ ‫بۆ رەخساوە بە هەمئاهەنگی لەگەڵ بەعسیەكان‬ ‫هەنگاوی زیاتر بەرەو ئەو ئامانجەیەوە بڕوات‪.‬‬

‫سیناریۆ توركی ـ سونیەكە‪!!...‬‬ ‫بۆ زیاتر الوازكردنی حكومەتی ناوەندی ئێراق و‬ ‫جێگیركردنی ئەو بەرژەوەندی و داهاتە زۆرەی‬ ‫لەمەسەلەی دەرهێنان‪ ،‬گواستنەوە و فرۆشتنی‬ ‫نەوت بەدەستی دێنێت‪ ،‬پێویستی بەبەهێزكردنی‬ ‫عەرەبە سوننەكانی ئێراق بینیوە كە لەمێژە‬ ‫لەگەلیدا هاوپەیمانن و لەچەندین دۆسیەی وەك‬ ‫مەسەلەی تاریق هاشمی و ئەوانی تردا بینراوە‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا داع��ش ل��ەخ��ۆرئ��اوا شەڕێكی دژوار‬ ‫بەرامبەر یەپەگە دەكات‪ ،‬هەر غەنیمەتێك‪ ،‬چەك‬ ‫و تەقەمەنیەك كە بەدەستی بێنێت"كە پارە و‬ ‫چەك و تەقەمەنی زۆری بەدەست هێناوەو بۆ‬ ‫سوریا رەوانەیكردوون"‪ ،‬مانای بەهێزبوونیەتی‬ ‫بەرامبەر یەپەگە و لەداهاتوویەكی نزیكدا‬ ‫هەڕەشەی گەورە بۆ سەركوردانی خۆرئاوا دروست‬ ‫دەكات‪ .‬لەحاڵەتی الوازبوونی حكومەتی ناوەند‬ ‫و بەهێزبوونی سوننەشدا ئەوا كێرڤی ئەنقەرە‬ ‫بەرامبەر بەغداد بەهێزتر دەبێت‪.‬‬ ‫بۆ پەردەپۆشكردنی راستی رووداوەك��ان و‬ ‫چەواشەكردنی خەڵكیش سیناریۆ و قەیرانی‬ ‫كونسوڵخانەی موسڵیان زۆر بەباشی بەكارهێناوە‬ ‫تا توركیا وەك قوربانیەكی دەستی داعش‬ ‫دیاربێت ن��ەك وەك هاوبەش و هاوپەیمان‪.‬‬ ‫دەوڵەتی توركیا دەیتوانی كونسولخانەی خۆی‬ ‫بەر لەرووداوەكان چۆڵ بكات‪ ،‬سەرباری ئەوەی‬ ‫داواشی لێكرابوو‪ ،‬بەاڵم ئەو هەنگاوەی نەهاوێشت؛‬ ‫چونكە پەیوەندییەكی باشی لەگەڵ سوننەدا هەیە‬ ‫و لەوانەیە خودی كونسوڵخانەش لەچوارچێوەی‬ ‫ئەركەكانی خۆی لەو پیالنەدا مابێتەوە؛ چونكە‬ ‫هەموومان ئاگادارین لەكاتی دەستگیركردنی دوو‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫رۆژنامەوانە فەرەنسیەكە لەالیەن داعش دەوڵەتی‬ ‫توركیا ناوبژیوانی كرد و بەهەڵەدا نەچووبم‬ ‫بە"‪"60‬ملیۆن دۆالر ئ��ازادك��راب��وون‪ .‬هەروەها‬ ‫پێشتریش مەسەلەی"گۆڕی سلێمان پاشا"‪،‬‬ ‫لەشاری رەقا لەنێوان داعش و دەوڵەتی توركیا‬ ‫هەبوو كە ئێستا سوپای توركیا دەیپارێزێت و‬ ‫چەكدارانی داعشیش هیچ گرفتێكیان لەگەڵیاندا‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫لەوانەش گرنگتر خەونی لەمێژینەی دەوڵەتی‬ ‫توركە بۆ گەڕاندنەوەی ویالیەتی موسڵ‪ ،‬چونكە‬ ‫بەگوێرەی میساقی میللی توركیا ئەم ویالیەتە‬ ‫بەشێكە لە كۆماری توركیا‪ ،‬لە حاڵەتێكدا نەینەواش‬ ‫ببێتە هەرێمێك ئەوا زەمینە و هەلومەرجەكانی‬ ‫بەدیهاتنی ئەو ئامانجەی توركیا لەبارتر دەبێت‪،‬‬ ‫ئەگەر ئێراق دووچاری دابەشبوونیش بێت ئەوا‬ ‫پیالنەكەی یەكجار ئاسانتر دەبێت!‬ ‫راب��وون��ی خ��ەڵ��ك��ی م��وس��ڵ و راك��ردن��ی‬ ‫سوپا‪!!...‬‬ ‫وەك دەرەنجامێكی سیاسەتی ناوەندگەرایی‬ ‫و م��ەزه��ەب��گ��ەرای��ی مالكی و حكومەتەكەی‬ ‫سوننەكان پەراوێزخران‪ ،‬مامەڵەی نابەجێیان‬ ‫لەگەڵ ك��راو خۆیان بە زوڵ��م لێكراو دەبینی‪،‬‬ ‫ئەم گڕوپانەش دۆخەكەیان بە باشی قۆستەوەو‬ ‫بە پشتگیری واڵتانی ئاماژە پێكراو‪ ،‬سەرجەم‬ ‫گروپە چەكداریەكانی سوننە و بەتایبەتیش رۆڵی‬ ‫بەرچاوی بەعسیە كۆن و نوێكان بەشێكی زۆری‬ ‫خەڵكی ناڕازیی موسڵیان بەرامبەر سوپای ئێراق‬ ‫هانداو دەستیان بەسەر موسڵدا گرت‪ ،‬بەاڵم لەو‬ ‫شااڵوەدا زۆر بەباشی رێكخراوی داعش و ناوەكەی‬ ‫بەكار دێنن‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ب��ەش��ێ��ك��ی ب��ەرچ��اوی راگ��ەی��ان��دن��ەك��ان و‬ ‫پ��روپ��اگ��ەن��دەك��ان��ی��ش��ی��ان رۆڵ��ێ��ك��ی گرنگیان‬ ‫لەدروستكردنی ئەو دۆخەدا بینی كە رەنگدانەوەی‬ ‫هەبوو لەسەر گەورەكردنی تواناكانی رێكخراوی‬ ‫داعش و داڕووخاندنی ورە و عەزیمەتی سوپای‬ ‫ئێراق لە موسڵ!!‪ ،‬دواتریش تێكشانی لەناوچەكانی‬ ‫دیكەی سوننەنشین‪.‬‬ ‫بۆچی سوپا تێكشكا و داڕووخا‪...‬؟؟‬ ‫بەر لە هەموو شتێك سوپای ئێراق سوپایەكی‬ ‫نیشتمانی نییە‪ ،‬زیاتر سوپایەكی مەزهەبییە‪ ،‬واتە‬ ‫ئینتیمای نیشتیمانییان ئەوەندە الوازە دەتوانین‬ ‫بڵێین نییە‪ ،‬لەپاڵ ئینتیمای مەزهەبییان هەروەها‬ ‫زیاتر سوپای مووچەشە‪ .‬بەهۆی ئەو دۆخەیانەوە‬ ‫نە ئەوان نە خەڵكی شاری موسڵی سوننەش‬ ‫خۆیان بە خاوەنی یەك نەبینیوە‪ ،‬بەڵكو وەك‬ ‫غەریب و تەنانەت وەك نەیار سەیری یەكتریان‬ ‫كردووە و مامەڵەشیان لەگەڵ یەكتر بەمجۆرە بووە‪،‬‬ ‫بۆیە كەلێنێكی مەزن لەنێوانیاندا هەبوو‪ ،‬ئەمەش‬ ‫لەكاتێكدایە كە گروپە چەكدارەكانی داعش‪،‬‬ ‫نەقشبەندی‪ ،‬ئەنساری ئیسالم و بەعسیەكان‬ ‫سونەن‪ ،‬خزم و كەسیانن و خۆیان بە پارێزەرو‬ ‫داكۆكیكاریان دادەنێن‪ .‬بۆیەش گەل لەدژی سوپا‬ ‫رابو و تەنانەت مندااڵنیش سوپایان بەرد باران‬ ‫كرد! هەروەها نەبوونی سەركردایەتی بەتوانا و بە‬ ‫ئەزموون و شایستە خاڵێكی دیكەیە چونكە وەك‬ ‫دەركەوتووە پلەو پایە سەربازیەكانیش لەسەر‬ ‫بنەمای حزبایەتی و خزمایەتیەوە دابەشكراوە!‬ ‫لەپاڵ ئەمانەش نەبوونی میكانیزم و دسپلینی‬ ‫سەربازی پێویست ئەمانە هەمووی بوونەتە‬ ‫هۆكاری داڕووخانی ورە و تێكشكانی سوپا‪!..‬‬ ‫رۆڵی راگەیاندن و شەڕی دەروونی‪!!...‬‬ ‫چەند رۆژێك بەر لەهێرشەكەی سەر شاری موسڵ‪،‬‬ ‫وردتر كاتێك هێرش كرایە سەر شاری سامەڕاو‬ ‫دوای چەند كاتژمێرێك لە شار دەركەوتن لە‬ ‫هەندێك دەزگای راگەیاندنی دیاریكراو و الیەنگر‬ ‫پڕوپاگەندەیەكی زۆر سەبارەت بە كوالیتی و‬ ‫چەكی ق��ورس و نوێی دەس��ت داع��ش دەستی‬ ‫پێكرد‪ ،‬لەگەڵ دەستپێكردنی دۆخی موسڵیش‬ ‫ئەو پڕوپاگەندانە زیاتر بوون و تەنانەت تا ئێستا‬ ‫لە ئاستی شەڕی دەروونی بەڕێوە دەچێت‪ ،‬بەم‬ ‫جۆرەش راستیەكان چەواشە دەكرێن‪ ،‬هەوڵی‬ ‫چاوبەستكردنی خەڵك دەدرێ��ت و دەیانەوێت‬ ‫بەب ‌ێ شەڕ یان بەر لە شەڕ شەڕەكە ببەنەوە‪.‬‬ ‫جێگای داخە كە هەندێك لە تۆڕە میدیاییەكانی‬ ‫باشوری كوردستانیش كەوتوونەتە ئەو دۆخە‬ ‫و پڕوپاگەندە بۆ داعش دەكەن ئینجا ئەمە بە‬ ‫مەبەست بێت یان ب ‌ێ مەبەست! بۆیە بینینی‬ ‫ئ��ەم واقیعەو مامەڵەكردنێكی وشیارانە بۆ‬ ‫پووچەڵكردنەوەی ئەم شەڕە دەروونییە تایبەتە‬ ‫گرنگە چونكە مەترسیەكە لەبەر دەرگای ئێمەشە‬ ‫وەك كورد‪.‬‬ ‫دەرفەت و مەترسی بۆ كورد‪!!...‬‬ ‫لە ئاكامی ئەو بارو دۆخەی هاتۆتە ئاراوە ئێراق‬ ‫بە رەوشێكی زۆر هەستیار و مەترسیداردا تێپەڕ‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫دەبێت‪ ،‬تەواو دیارنییە كە ئاراستەی رووداوەكان‬ ‫ب��ەرەو ك��و ‌ێ دەچ��ن‪ ،‬ئ��ەگ��ەری ئ��ەوە بەهێزە‬ ‫شەرێكی مەزهەبی سەرتاسەری ئێراق بگرێتەوە‪:‬‬ ‫هاوپەیمانێتی داعش‪ ،‬گروپە سونیەكانی دیكەو‬ ‫بەعسیەكان ئەوەیان هێناوەتە ئاستی شەقام‪،‬‬ ‫مەرجەعی شیعەش بە فەتواكانی ئەم دواییەی‬ ‫ملمالنێكەی هێنایە ئاستی شەقامی شیعە و‬ ‫ئێستاش گڕوپی میلیشیایی ئاواكراون‪.‬‬ ‫لەوانەیە ئەو دۆخ��ە زوو چارەسەر نەبێت و‬ ‫ماوەیەك بەردەوام بێت‪ ،‬بۆیە هەردوو الیەنیش‬ ‫ه��ەوڵ��دەدەن ك��وردان ب��ەالی خۆیاندا راكێش‬ ‫بكەن و بیكەن بە بەشێكی ئەو شەڕە قێزەونە‬ ‫داسەپێنراوە‪ ،‬واتە هەوڵدەدەن كورد بكەوێتە ناو‬ ‫یەكێك لەو دوو بەرەیە كە رەهەندی نێودەوڵەتی‬ ‫و هەرێمیشیان هەیە‪ .‬لەم سۆنگەوە؛ پێویستە‬ ‫ئێمەی كورد لە باشوری كوردستان وریابین و‬ ‫نەهێڵین هیچ كەس و الیەنێك بمانخزێنێتە ناو ئەو‬ ‫یاریە مەترسیدارەوە‪ ،‬بەڵكو هەڵوێستمان تەنیا‬ ‫بەرگریكردن بێت لە بەرامبەر هەر هێرشێكی‬ ‫بكرێتە سەر گەل و خاكی باشوری كوردستان‪.‬‬ ‫راستە پێشڕەوی عەرەبە سونییە میللیگەرا‬ ‫و توندڕەوەكان داڕووخ��ان��ی سوپای ئێراق و‬ ‫پاشەكشێی ئەو هێزانەی لەگەڵ خۆیدا هێنا و‬ ‫ئەمەش وایكردووە زۆربەی ناوچە كوردستانییە‬ ‫كێشە لەسەرەكان بكەوێتە ژێر كۆنترۆڵی هێزی‬ ‫پێشمەرگە‪ ،‬كە دوای"‪ "2003‬ج��اری یەكەمە‬ ‫دەرفەتێكی بەمجۆرە بۆ ك��وردان رەخساوە و‬ ‫بەكرداری ئەو دەڤەرانە كۆنترۆڵ دەكرێن‪ ،‬پێموایە‬ ‫ئەمە دەرفەتێكی زێڕینە و پێویستە كار بۆ ئەوە‬ ‫بكرێت كە هێزەكانی پێشمەرگە لەشوێنی ئێستایان‬ ‫پاشەكش ‌ێ نەكەن و تا جێبەجێكردنی بەندەكانی‬ ‫م��اددەی"‪ "140‬و گەڕانەوەی ئەو دەڤەرانە بۆ‬ ‫سەر باشووری كوردستان بمێننەوە‪ ،‬بەاڵم لەپاڵ‬ ‫ئەوەشدا مەترسیەكی گەورە لەسەر ئەو ناوچانەش‬ ‫جێگای باسە بەتایبەتیش ناوچە دابرێنراوەكانی‬ ‫كەركوك‪ ،‬دیالە و دەڤەری ئێزدیەكان‪ ،‬هەر بۆیە‬ ‫بەرگریكردن لەو ناوچانە ئەركێكی نیشتمانی ـ‬ ‫نەتەوەیی دەست لێبەرنەدراوە و لەو بڕوایەدام كە‬ ‫هاوهەڵوێستی و كۆدەنگی لەم بارەیەوە لەالیەن‬ ‫گشت هێز و الیەنە سیاسیەكانی كوردستان و‬ ‫هاواڵتیان لەئارادایە و پێویستە ئەو رۆحیەتە‬ ‫بەهێزتریش بكرێت‪.‬‬ ‫هەر لەم چوارچێوەیەشدا هێزەكانی پاراستنی‬ ‫گ��ەل"ه��ەپ��ەگ��ە"‪ ،‬یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫گەل"یەپەگە"‪ ،‬یەكینەكانی پاراستنی رۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستان"یەرەكە"‪ ،‬ئامادەكاری خۆیان نیشاندا‬ ‫بۆ بەرگریكردن لەخاك و گەلەكەمان لەباشوری‬ ‫كوردستان و رووبەرووبوونەوە هەر هێرشێك كە‬ ‫بكرێتە سەر ماڵ و ژیانی هاواڵتیان‪ ،‬بێگومان‬ ‫ئەوەش وا دەكات هێزەكانی پێشمەرگەی باشوری‬ ‫كوردستان بەرۆحیەتێكی كوردستانیانەی دوور‬ ‫لەلۆژیكی حزبایەتی بجوڵێنەوە و تاكە ئەرك‬ ‫و بەرپرسیاریەتیان دیفاع كردن بێت لەخاكی‬ ‫كوردستان و پاراستنی س��ەروم��اڵ و ژیانی‬ ‫هاواڵتیان‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫وتار‬

‫چاوپێكەوتن ‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫مستەفای حەسەن گەورە؛‬

‫سیاسەتی حزبە كوردییەكان لەسەر ئەم بارودۆخە روون نییە‬

‫"لە سەرانی پارتی رانابینم سنوری هەرێمی كوردستان دیاری بكەن"‬ ‫مستەفای ح��ەس��ەن گ��ەورە‪ ،‬ناوێكی‬ ‫دی��ار لەناو راگ��ەی��ان��دن و رەخنەگرانی‬ ‫ك��وردا‪ ،‬ئ��ەو ئ��ەگ��ەر چ��ی س��ااڵن��ێ��ك لە‬ ‫شاخەكانی كوردستان پێشمەرگە بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم یەكێكە لەو كەسانەی لە رێگەی‬ ‫نوسینەكانییەوە زۆرترین رەخنەی لەوانە‬ ‫گرتووە كە پێكەوە پێشمەرگە بوون و‬ ‫ئێستا فەرمانڕەوای ئەم هەرێمەن‪.‬‬ ‫مستەفای حەسەن گ��ەورە‪ ،‬وەك خۆی‬ ‫وتی‪ ،‬پێی بوترێت نوسەر و رۆژنامەنووس‪،‬‬ ‫لەم چاوپێكەوتنەی گۆڤاری (رۆژی واڵت)دا‪،‬‬ ‫كە ئێوارەی (‪)16‬ی ئەم مانگە لەگەڵیدا‬ ‫س��ازك��راوە‪ ،‬باس لە بارودۆخی ئێستای‬ ‫ناوچە دابڕاوەكان و هێرشەكانی داعش‬ ‫و سیاسەتی یەكێتی و پارتی دەكات‬ ‫و هاوشێوەی ئ��ەو رای��ە گشتییەی لە‬ ‫هەرێمی كوردستان دروست بووە‪ ،‬داوا‬ ‫دەكات بە هیچ شێوەیەك پێشمەرگە‬ ‫ئەو ناوچانە چۆڵ نەكاتەوە كە خاكی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ن و پێشتر پێیان دەوت��را‬ ‫ناوچە كێشە لە سەرەكان‪ ،‬یان ناوچە‬ ‫دابڕاوەكان‪.‬‬ ‫ئەو كە سااڵنێك لە ئەوروپا ژیاوە و بەاڵم‬ ‫ئێستا هاتوەتەوە كوردستان‪ ،‬رەخنە لە‬ ‫سیاسەتی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫دەگرێت و سیاسەتی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستانی پێ راستترە‪ ،‬بەاڵم دەشڵێت‬ ‫تا ئێستا سیاسەتی حزبە كوردییەكان‬ ‫لەسەر ئەم بارودۆخە روون نییە‪.‬‬

‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫ـ سەرەتا دەپرسین خوێندنەوەت چییە‬ ‫بۆ هێرشەكانی داعش و بارودۆخی ئێستا‬ ‫ئێراق؟‬ ‫* سەرەتا ئەمەوێت لەوەوە دەستپێبكەم سەری‬ ‫رێز و ن��ەوازش بۆ ئەو پێشمەرگە شەهیدانە‬ ‫دادەنەوێنم كە لە رووبەڕووبوونەوەكانی ئەم‬ ‫چەند رۆژەدا شەهید بوون‪ ،‬كە لەپێناو ناوچە‬ ‫داگیركراوەكان شەهید بوون‪ ،‬هەروەها سەری‬ ‫رێز و نەوازش بۆ ئەو قوربانیانە دادەنەوێنم كە‬

‫بە شێوەیەكی زۆر دڕندانە داعش كۆمەڵكوژی‬ ‫كردن‪ ،‬بە راستی كارەساتی گەورە بوو‪.‬‬ ‫هەڵەبەتە گێڕانەوەی ناوچە داگیركراوەكان‪،‬‬ ‫ئەوەی كە پێی دەڵێن ناوچە دابڕاوەكان‪ ،‬خەونی‬ ‫هەموو تاكێكی كوردە‪ ،‬داواكاری خەڵكی هەر‬ ‫چوار پارچەكەی كوردستانە‪ ،‬دەبوایە زۆر لە‬ ‫مێژبوایە ئەو ناوچانە بگەڕێنرایانەتەوە سەر‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ ،‬لە ساڵی ‪ 1991‬دەرفەتێك‬ ‫هاتە پێشەوە‪ ،‬لە دوای راپەڕینە جەماوەرییەكە‪،‬‬ ‫بەاڵم بە داخەوە سیاسەتی هەڵەی یەكێتی و‬

‫پارتی‪ ،‬بە تایبەتی پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫ئەو هەلەی لە دەستدا‪.‬‬ ‫جارێكی تر هەمان هەل لە ساڵی "‪ "2003‬دووبارە‬ ‫بوویەوە لە دوای رووخانی رژێمی سەدام‪ ،‬من‬ ‫ئەو كاتە دژی مادەی "‪ "58‬و مادەی "‪ "140‬بووم‬ ‫كە بۆ ئەو ناوچانە دانران‪ ،‬ناكر ‌ێ ماڵی خۆت‬ ‫بخەیتە راپرسیەوە‪.‬‬ ‫ـ ناردنی پێشمەرگە بۆ ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫و ه��ەب��وون��ی پێشمەرگە ل��ەوێ چۆن‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لێكدەدەیتەوە؟‬ ‫* ناردنی پێشمەرگە لە ئێستادا بۆ ئەو ناوچانە‬ ‫مافێكی رەوای خەڵكی هەرێمی كوردستانە‬ ‫و جێگەی دەستخۆشییە‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەو‬ ‫هێرشەی داعش كردی بۆشاییەكی ئەمنی و‬ ‫سەربازی دروستكرد‪ ،‬كە مەترسییەكی گەورەی‬ ‫دەبوو بۆ سەر هەرێمی كوردستان‪ ،‬بیریشمان‬ ‫نەچێت ئەو ناوچانەی كە داگیركراون‪ ،‬یان‬ ‫داب��ڕاون‪ ،‬هەزارەها خێزانی ك��وردی لێیە‪ ،‬كە‬ ‫چەندین ساڵە لەژێر سایەی حكومەتێك كە‬ ‫ناویان ناوە حكومەتی فیدڕاڵی و حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ ،‬ملمالنێی سیاسی ئەو دوو‬ ‫حكومەتە ئەم خەڵكەی كردووەتە قوربانی‪،‬‬ ‫ماڵیان تەقێنراوەتەوە‪ ،‬ناسنامەی كوردیان‬ ‫لێسەنراوەتەوە‪ ،‬ئ��اوارەی هەرێمی كوردستان‬ ‫بوون‪ ،‬ئەمە مافێكی رەوای خەڵكی هەرێمی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬با هیچ هێزێك لە هێزەكان نەیكەنە‬ ‫مزایەدە‪ ،‬هەبوونی پێشمەرگە لەو ‌ێ زۆر گرنگە و‬ ‫خەڵكی كوردستان ئەوەی دەوێت‪ ،‬پێشمەرگەیەك‬ ‫دوو مانگە مووچەی وەرنەگرتووە‪ ،‬بەاڵم ئامادەیە‬ ‫ماڵ و منداڵی جێبهێڵێت و بەرگری لە كوردستان‬ ‫بكات‪ ،‬ئەم هەستە مرۆیی و نەتەوەییەی كە الی‬ ‫پێشمەرگەیەكی كورد هەیە‪ ،‬بە بیر و بۆچوونی‬ ‫جیاوازەوە كە دەیەوێت ئەم ناوچانە بگەڕێنەوە‪.‬‬ ‫ـ خوێندنەوەت چییە بۆ هێرشەكانی‬ ‫داعش‪ ،‬ئایا لە خۆیەوە پەیدا بوو‪ ،‬یان‬ ‫پیالنێكە و كۆمەڵێك واڵت پشتگیری‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫دەكەن؟‬ ‫* بە دڵنیاییەوە پیالنە‪ ،‬پیالنی ناوخۆیش هەیە‬ ‫و پیالنی دەرەكیش هەیە‪ ،‬واڵتانی وەكو سعودیە‬ ‫و قەتەر و كۆنە بەعسییەكان لە پشتین‪ ،‬داعش‬ ‫چەند ساڵێكە لە سوریا دژایەتی شۆڕشی كورد‬ ‫دەكەن‪ ،‬بە تایبەتی دژایەتی پەیەدە و كانتۆنەكان‬ ‫و شۆڕشی رۆژئاوا دەكەن‪ ،‬بەاڵم هێزێكیش هەیە‬ ‫لە كوردستان پێی دەڵێن پارتی‪ ،‬هاوكاری ئەو‬ ‫هێزە دەكات داژایەتی رۆژئاوا بكات‪.‬‬ ‫كەواتە كێشمەكێشمی نێوان مالیكی و بارزانی‪،‬‬ ‫بە تایبەتی هەڕەشەكانی ئەم دوایەی بارزانی‬ ‫پێش سەفەرەكەی كە دەڵێت‪ ،‬كارێكی وات‬ ‫بەسەر دەهێنین‪ ،‬كە خۆت نەزانیت چییە‪،‬‬ ‫ئەمانە هەموو خوێندنەوەیان بۆ دەكرێت‪ ،‬من لە‬ ‫سەدا سەد دڵنیا نیم‪ ،‬بەاڵم بەپێی ئەو زانیاریەی‬ ‫كە دەستم كەوتووە‪ ،‬كۆبوونەوە لەنێوان پارتی‬ ‫و داعش كراوە‪ ،‬جۆرە رێكەوتنێك هەبووە بۆ‬ ‫تۆڵەكردنەوە لە مالیكی‪ ،‬واتە بە كورتی ئەمجارە‬ ‫"‪"31‬ی ئابێكی دیكە دروست بووەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمجارە دژی پەرلەمانی كوردستان نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫دژی مالیكییە‪ ،‬بەاڵم ئەوەش جارێكی تر دژی‬ ‫خەڵكی كوردستانە‪.‬‬ ‫ـ ئەگەر شتێكی وا ب��ێ‌‪ ،‬كە تۆ دەڵێی‬ ‫نزیكایەتییەك لەنێوان پارتی و داعش‬ ‫هەیە دژی مالیكی‪ ،‬ئایا ئەمە بیانو ناداتە‬ ‫دەست شیعەكان كە هێرش بكەنە سەر‬ ‫كوردستان بە بیانوی ئ��ەوەی هێزێكی‬

‫‪7‬‬

‫چاوپێكەوتن‬

‫كوردی پشتیگری داعشی كردووە؟‬ ‫* بە دڵنیاییەوە ئەمە ملمالنێكان قوڵتر‬ ‫دەك��ات��ەوە‪ ،‬هەڵبەتە م��ێ��ژووی حكومەتە‬ ‫یەك ل��ەدوای یەكەكانی ئێراق واب��ووە‪ ،‬چەند‬ ‫ساڵێكیشە مالیكی شكستی خ��واردووە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم شكستە تازەیە ئ��ەوە دەسەلمێن ‌ێ تازە‬ ‫ئەم س ‌ێ پێكهاتەیەی كورد و شیعە و سونە‬ ‫ناتونن بە یەكەوە بژینەوە‪ ،‬ئەوەی كە ناویان‬ ‫ناوە حكومەتی فیدراڵ و دیموكرات و ‪ ...‬هتد‪،‬‬ ‫هەمووی كەوتە ژێر پرسیارەوە‪.‬‬ ‫بۆچی داع��ش لە ناوچە سونیەكان خەڵك‬ ‫پێشوازیان لێدەكات‪ ،‬بۆچی خەڵك سوپای‬ ‫ئێراقی ب��ەر ب��ەرد داوە‪ ،‬ب��ەاڵم پێشوازی لە‬ ‫داع��ش ك��ردووە‪ ،‬لەگەڵ ئەو هەموو شێتی و‬ ‫ئەو هەموو دڕندایەتی داعش لە خەڵكی ئەو‬ ‫ناوچانەی ك��ردووە‪ ،‬هەر لە دەستدرێژی بۆ‬ ‫سەر ژنان تا داخستنی دەالكخانەكان‪ ،‬بەهۆی‬ ‫سیاسەتەكانیانەوە خەڵكی ئێراق بۆ هەزار‬ ‫ساڵ بۆ دواوە دەگەڕێننەوە‪ ،‬كوشتنی "‪"1700‬‬ ‫خوێندكار‪ ،‬گەورەترین كارەساتە كە داعش‬ ‫كردوویەتی‪ ،‬میدیا جیهانییەكانیش سەریان‬ ‫سوڕماوە‪.‬‬ ‫ئەگەر پارتی و مەسعود بارزانی پەیوەندیان‬ ‫لەگەڵ داعش هەبێ‌‪ ،‬ئەوا ئۆباڵی هەموو ئەو‬ ‫خوێنە دەكەوێتە ئەستۆی ئەوانیش‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئەو هەڕەشانە شیعەكان كردیانە سەر كوردستان‬ ‫و دژی بارزانی‪ ،‬هەڵبەتە حەدیان نییە هەڕەشە‬ ‫لە كورد بكەن‪ ،‬چونكە كورد شتێكی ناڕەوایان‬

‫چاوپێكەوتن ‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫نەكردووە‪ ،‬ئیتر بۆچی باجی هەڵەیەكی سیاسی‬ ‫بدەین‪.‬‬ ‫هەڵبەتە بەرەكانیش ج��ی��اوازن‪ ،‬ئ��ەوەی لە‬ ‫دەووروبەری موسڵ دەگوزەرێت لە دەورووبەری‬ ‫كەركوك و جەلەوال شتێكی دیكەیە‪.‬‬ ‫ـ كەواتە لێرەدا پرسیارێك دێتە ئاراوە‪،‬‬ ‫ئایا جیاوازی هەیە لەنێوان سیاسەتی‬ ‫یەكێتی و پارتی لە ئێستادا لە ناوچە‬ ‫دابڕاوەكان؟‬ ‫* بە دڵنیاییەوە بە درێژایی مێژووی یەكێتی و‬ ‫پارتی‪ ،‬ناكۆكیان هەبووە و سیاسەتیان جیاواز‬ ‫بووە‪ ،‬توركیا‪ ،‬سعودیە‪ ،‬داعش‪ ،‬پارتی‪ ،‬ئەمە‬ ‫قۆڵێكن‪ ،‬شیعە و یەكێتی و ئێرانیش قۆڵێكن‪،‬‬ ‫ئەوەی كە لە ناوچەكانی ژێر دەسەاڵتی یەكێتی‬ ‫دەگوزەرێت شتێكی دیكەیە‪ ،‬بۆ نمونە رۆژی‬ ‫یەكەم و دووەمی هێرشەكان لە موسڵ داعش‬ ‫لە ناوچە كوردییەكان نزیك نەبوونەوە‪ ،‬مادام‬ ‫پارتی هاوكاری داعش دەكات دژی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬كەواتە زۆر ئاسایشە دژی مالیكی‬ ‫هاوكاری ئەو هێزەی كردبێت‪ ،‬بەاڵم پێموایە‬ ‫ئەگەر بە قازانجیش بشكێتەوە بۆ ك��ورد‪،‬‬ ‫پیالنێكی سیاسی ناشرینە‪.‬‬ ‫ـ تۆ سیاسەتی كامیانت پێ راستە لەم‬ ‫قۆناغەدا‪ ،‬یەكێتی یان پارتی؟‬ ‫* سیاسەتی یەكێتی لە پارتی باشترە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫یەكێتی كردویەتی‪ ،‬ئەو ناوچانە چۆڵكراون‪،‬‬ ‫هێزەكانی مالیكی ل ‌ێ نەماون‪ ،‬بۆچی لە جیاتی‬ ‫ئەو هەموو چەك و تەقەمەنییە بكەوێتە دەست‬ ‫داعش‪ ،‬بۆ كورد سودی ل ‌ێ نەبینێ‌‪ ،‬بەاڵم تا‬ ‫ئێستاش نازانرێت هەڵوێستی سیاسی حزبە‬ ‫كوردییەكان لە كوێدایە‪ ،‬ئایا مەبەستیان‬ ‫سەربەخۆییە‪ ،‬ئایا دەیانەوێت بەم هەنگاوە بە‬ ‫روونی سنوری كوردستان دیاری بكەن‪ ،‬یان‬ ‫دەیانەوێت جارێكی تر ئەوە وەكو خاڵێكی بەهێز‬ ‫لەبەرامبەر مالیكی و لە بەرامبەر حكومەتی‬ ‫داهاتووی ئێراق كە نازانین ئایا پێكدێت یان‬ ‫پێك نایات‪ ،‬بەكاری بهێنن لەسەر بابەتی بودجە‬ ‫و بابەتی پێشمەرگە و نەوت و ئەوانە‪.‬‬ ‫خەڵكی كوردستان چاوەڕ ‌ێ دەكات قوربانییەكە‬ ‫لە ئاست ئەوەدا بێت‪ ،‬هەر لە ئێستاوە سنوری‬ ‫هەرێمی كوردستان دی��اری بكەن‪ ،‬ب��ەاڵم من‬ ‫پێموانییە سەرانی كورد بتوانن لەم هەلەدا‬ ‫سنوری كوردستان دیاری بكەن‪ ،‬هەر لە ئێستاوە‬ ‫پڕوپاگەندەی ئەوە ناو خەڵك باڵودەكەنەوە‪ ،‬كە‬ ‫توركیا رازی نییە‪ ،‬ئەمریكا رازی نییە‪ ،‬ئەوانە‬ ‫هەموو پڕوپاگەندەن‪ ،‬لە ساڵی "‪"2003‬ش‬ ‫دەیانتوانی سنوری هەرێمی كوردستان دیاری‬

‫بكەن‪ ،‬خەڵك ئامادە بوو قوربانی بدات‪ ،‬ئێستاش‬ ‫خەڵك ئامادەیە قوربانی بدات‪ ،‬ئێستاش خەڵك‬ ‫ئامادەیە چەك هەڵبگرێت‪ ،‬دژی شیعەش و دژی‬ ‫سوننەش‪ ،‬ب��ەاڵم خەڵك ئامادە نییە لەسەر‬ ‫فرۆشتنی نەوت كە نازانی داهاتەكەی بۆ كوێ‌‬ ‫دەڕوات و دەچێتە گیرفانی كێوە قوربانی بدات‪.‬‬ ‫ـ لە ئێستادا رایەكی گشتی لە هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ه��ەی��ە‪ ،‬داوا دەك��ەن ئەو‬ ‫ن��اوچ��ە ك��وردی��ان��ەی ئێستا ل��ە دەس��ت‬ ‫پێشمەرگەدان‪ ،‬جارێكی تر نەگەڕێنەوە‪،‬‬ ‫ئایا بە بۆچوونی تۆ سیاسیەكان هەمان‬ ‫ه��ەڵ��ەی پێشوو دووب��ارە دەك��ەن��ەوە و‬ ‫دەیانگەڕێننەوە؟‬ ‫* خۆ بارودۆخەكە گ��ۆڕاوە‪ ،‬پێم ناخۆشە وا‬ ‫دەڵێم‪ ،‬بەاڵم من لە سەرانی پارتی ئەوە نابینم‬ ‫كە بتوانن سنوری هەرێمی كوردستان دیاری‬ ‫بكەن‪ ،‬لێیان رانابینم‪.‬‬ ‫ێ دەڕوات؟‬ ‫ـ كەواتە بارودۆخەكە بەرەو كو ‌‬ ‫* پێم وانییە داهاتووی هەرێمی كوردستان بەرەو‬ ‫شتێكی خراپ بڕوات‪ ،‬هاتا ئێستا بارودۆخەكە بۆ‬ ‫كورد باشە‪ ،‬ئەگەر بتوانن هەرێمی كوردستان‬ ‫جیابكەنەوە هەر باش دەبێت‪ ،‬ئەگەر بكەونەوە‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ بەغداد جارێكی تر دەتوانن‬ ‫بەهێزەوە قسە بكەن‪ ،‬بەاڵم هیوادارم ئەوەی‬ ‫یەكەم هەڵبژێرن كە گێڕانەوەی هەموو خاكی‬ ‫داگیر كراوە‪.‬‬ ‫ـ هەڵوێستی یەپەگە و كەجەكە چۆن‬ ‫دەبینیت بەرامبەر رووداوەكانی هەرێمی‬ ‫كوردستان؟‬ ‫* هەڵوێستێكی زۆر نیشتمانییە و جێگەی‬ ‫دەستخۆشییە‪ ،‬هەڵوێستی ئ��ەوان ه��ەر لە‬ ‫س��ەرەت��اوە نیشتمانی و نەتەوەییانە ب��ووە‪،‬‬ ‫تەنانەت دوێن ‌ێ لەناو ئامەد خەڵك دەیانوت‬ ‫دەمانەوێت سنوری كوردستان دیاری بكرێت‪.‬‬ ‫حزبەكانی رۆژهەاڵتیش هەڵوێستیان نیشاندا‪،‬‬ ‫كورد لە هەر چوار پارچەكە هاوڕان لەسەر ئەوەی‬ ‫كاتی ئەوە هاتووە هەرێمی كوردستان سنوری‬ ‫خۆی دی��اری بكات و هەرێمێكی سەربەخۆی‬ ‫هەبێت‪.‬‬ ‫ـ زۆر س��وپ��اس��ت دەك��ەی��ن ب��ۆ ئ��ەم‬ ‫چاوپێكەوتنە‪ ،‬ئەگەر لە كۆتایدا بتەوێت‬ ‫شتێكی دیكە بڵێی؟‬ ‫* دووبارەی دەكەمەوە پێویستە دەسەاڵتی كوردی‬ ‫و حكومەتی هەرێم ئەگەری یەكەم هەڵبژێرن و‬ ‫سنوری هەرێمی كوردستان دیاری بكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دڵنیا نیم لەوە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫توركیا‪ ،‬سعودیە‪ ،‬داعش‪،‬‬ ‫پارتی‪ ،‬ئەمە قۆڵێكن‪ ،‬شیعە و‬ ‫یەكێتی و ئێرانیش قۆڵێكن‪،‬‬ ‫ئەوەی كە لە ناوچەكانی ژێر‬ ‫دەسەاڵتی یەكێتی دەگوزەرێت‬ ‫شتێكی دیكەیە‪ ،‬بۆ نمونە‬ ‫رۆژی یەكەم و دووەمی‬ ‫هێرشەكان لە موسڵ داعش‬ ‫لە ناوچە كوردییەكان نزیك‬ ‫نەبوونەوە‪ ،‬مادام پارتی‬ ‫هاوكاری داعش دەكات دژی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان‬ ‫‪..........‬‬ ‫ئەگەر پارتی و مەسعود‬ ‫بارزانی پەیوەندیان لەگەڵ‬ ‫داعش هەبێ‌‪ ،‬ئەوا ئۆباڵی‬ ‫هەموو ئەو خوێنە دەكەوێتە‬ ‫ئەستۆیئەوانیش‬ ‫‪..........‬‬ ‫بە دڵنیاییەوە پیالنە‪ ،‬پیالنی‬ ‫ناوخۆیش هەیە و پیالنی‬ ‫دەرەكیش هەیە‪ ،‬واڵتانی‬ ‫وەكو سعودیە و قەتەر و‬ ‫كۆنە بەعسییەكان لە پشتین‪،‬‬ ‫داعش چەند ساڵێكە لە سوریا‬ ‫دژایەتی شۆڕشی كورد دەكەن‪،‬‬ ‫بە تایبەتی دژایەتی پەیەدە و‬ ‫كانتۆنەكان و شۆڕشی رۆژئاوا‬ ‫دەكەن‪ ،‬بەاڵم هێزێكیش هەیە‬ ‫لە كوردستان پێی دەڵێن‬ ‫پارتی‪ ،‬هاوكاری ئەو هێزە‬ ‫دەكات داژایەتی رۆژئاوا بكات‬ ‫‪..........‬‬ ‫هەڵوێستی یەپەگە و‬ ‫كەجەكە‪،‬هەڵوێستێكی‬ ‫زۆر نیشتمانییە و جێگەی‬ ‫دەستخۆشییە‪،‬هەڵوێستی‬ ‫ئەوان هەر لە سەرەتاوە‬ ‫نیشتمانی و نەتەوەییانە بووە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫وتار‬

‫چەمكـــی شۆڕش لەڕابـــردوو و ئێستادا‬ ‫ن‪ /‬دیار غەریب‬ ‫قۆناخە جیاجیاكانی مێژووی مرۆڤایەتی پڕە لە‬ ‫تێكۆشان و بەرەنگاربوونەوە‪ ،‬وەكو دوانەیەكی‬ ‫ل��ێ��ك��دان��ەب��ڕاون‪ ،‬چ��ەن��دە س��ت��ەم زۆرب��ووب��ێ��ت‪،‬‬ ‫ئەوەندەش تێكۆشان و بەرەنگاربوونەوە ڕەگی‬ ‫داكوتاوە لەناو كۆمەڵگادا‪ .‬وەكو زۆربەی بیرمەندان‬ ‫و فەیلەسوفانیش باسی لێوە دەكەن‪ ،‬مانەوەی‬ ‫ژی��ان زیاتر پشت ئەستوورە بەتێكۆشان و‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی كۆمەڵگاوە‪ ،‬نەك بەدەسەاڵت و‬ ‫توانای دەسەاڵتدارانەوە‪ .‬ئەوەی لێرەدا مەبەستمە‬ ‫باسی بكەم بەراوردی چەمكی شۆڕش و تێكۆشان‬ ‫و بەرەنگاربوونەوەیە لەسەدەی بیستەم و سەدەی‬ ‫بیست و یەكەمدا‪ .‬هاوكات وەاڵمی ئەو پرسیارە‬ ‫بدەمەوە كە بۆچی رژێمی سەرمایەداری لەسەدەی‬ ‫رابردوودا زۆر دژی شۆڕشی گەالن بوو‪ ،‬كە چی‬ ‫لەم سەدەیەدا الیەنگری لە داخوازی گەالن دەكات‬ ‫و پشتیوانی بەشی زۆری ئەو جواڵنەوانە دەكات كە‬ ‫ڕوویانداوە یان لە ئارادان؟ ئایا ئەوە سەرمایەدارییە‬ ‫وەرچەرخانی ئەنجامداوە و پشتی كردۆتە پێوەر و‬ ‫ئامانجەكانی‪ ،‬لە جێگەی ئەوە ڕووی كردۆتە گەالن‬ ‫و بەها مرۆییەكان؟ یان هۆكاری ئەمە دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ گۆڕانكاری لە ناوەڕۆكی شۆڕش و ئامەنجەكانی‬ ‫شۆڕشەكاندا؟‪.‬‬ ‫بێگومان كاتێك ئەم بابەتە دەوروژێنین‪ ،‬هەست‬ ‫بەو گۆڕانكارییە مەزنانە دەكەین كە لە بواری‬ ‫فكری‪ ،‬زانستی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی ئابووریدا لە جیهاندا‬ ‫ڕوویانداوە‪ .‬لەو باوەڕەداین كە ژیان و سیستەم‬ ‫هاوشێوەی س��ەدەی راب��ردوو بەڕێوە ناچێت؛‬ ‫بەڵكو دەبێت گۆڕانكارییان بەسەردا بێت‪ .‬واتە‬ ‫ئەو گۆڕانكاریانەی لە فكری تاك و كۆمەڵگاكاندا‬ ‫ڕووی��ان��داوە‪ ،‬ئ��ەو پێشكەوتنانەی ل��ە ب��واری‬ ‫زانستەكاندا بەرهەمهاتوون‪ .‬ئەو ئاستەی ئابووری‬ ‫كۆمەڵگا و سەرمایەی جیهان پێیگەیشتوون‪،‬‬ ‫كۆمەڵگا و سیستەم ناچاری بونیادنانی فۆرمی‬ ‫نوێ دەكەن‪ .‬دەكرێت ئەم بارودۆخە بچوێنین بە‬ ‫بارودۆخی سەدەكانی(‪)19 ،16،17،18‬ە‪ .‬وەكو‬ ‫دەزانرێت لەو سەردەمانەدا هاوشێوەی ئەم ڕۆژگارە‬ ‫زەمینەی گۆڕانكاری ڕەخساو بوو‪ .‬لەو سەردەمەدا‬ ‫سێ هێز هەبوون كە هەر هێزەێك هەڵگری چەمكی‬ ‫جیابوون‪ .‬هەر هێزە و هەرچەمكەی دەیخواست بە‬ ‫پێی ئامانج و تێگەكانی خۆی شۆڕشەكان ئاڕاستە‬ ‫بكات و مۆركی خۆی لێ بدات‪ .‬ئەوانیش‪ ،‬ئابووری‬ ‫ئینگلیز بوو‪ ،‬كە لەناوئاخنی خۆیدا داخ��وازی‬ ‫سەرمایەدار و بازرگانانی هەڵگرتبوو‪ ،‬ئەم شەپۆلە‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتی ئەوروپا كە تێیدا دەسەاڵتی‬ ‫ئایینی زاڵ بوو بەسەر دەسەاڵتی دونیایی و‬ ‫سەرمایەگوزاریدا‪ ،‬بەئاستەنگ دەبینی لەبەردەم‬ ‫س��ەرم��ای��ەگ��وزاری و ئامانجەكانیدا‪ .‬هەربۆیە‬

‫دەیخواست ئەو بەربەستانە تێپەڕ بكات‪ .‬بۆ‬ ‫ئەمەش گۆڕانكاریان لە سیستەمی دەسەاڵتداری‬ ‫و ژیانی ئەو سەردەمەدا بە پێویستیەك دەبینی‪.‬‬ ‫دووەم هێز و تەوژم‪ ،‬فەلسەفەی ئەڵمانیا بوو‪،‬‬ ‫ئەمانیش نوێنەرایەتی فەیلەسوف و بیرمەندانیان‬ ‫دەكرد‪ .‬ئەمانیش وەكو بابەتێكی ژیانی و سیستەم‬ ‫گەیشتبوونە ئ��ەو قەناعەتەی كە سیستەمی‬ ‫دەوڵ��ەت و كۆمەڵگا بەو شێوەی هەیە بەڕێوە‬ ‫ناچێت و پێویستی بەگۆڕانكاری هەیە‪ .‬سێیەمیش‬ ‫سۆسیالیزمی فەڕەنسا بوو‪ ،‬لێرەش گۆڕانكاریەكانی‬ ‫كۆمەڵگا و پێشكەوتنەكانی زانست شەپۆلێكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی گەورەیان دروستكرد بوو‪ ،‬ئەمانیش‬ ‫پێیان وابوو دەسەاڵت و سیستەمی پێش شۆڕشی‬ ‫فەڕەنسا ئاستەنگە لەبەردەم ئازادیەكانی تاك و‬ ‫كۆمەڵگا و ئازادی زانستیشدا‪ .‬هەربۆیە ئەمانیش‬ ‫گۆڕانكاریان لەم سیستەمەدا بە پێویستی دەبینی‪.‬‬ ‫ئەوەی سەرمایەداری سەرخست ئەوە بوو كە توانی‬ ‫ئامانج و ئاواتی ئەو هێز و گروپانە لەناو بۆتە و‬ ‫مۆدیل و چەمكی خۆیدا كۆبكاتەوە‪ .‬بەواتایەكی‬ ‫تر بە هێواشی داخوازی تاك‪ ،‬كۆمەڵگا‪ ،‬زانایان‬ ‫و بیرمەندان‪ ،‬زانست و ئ��اب��ووری لە بۆتەی‬ ‫مۆدیلەكانی خۆیدا بتوێنێتەوە‪ .‬ئەویش لەڕێگەی‬ ‫پشتیوانیكردن لە مەزهەبی پرۆتستانتیەوە‬ ‫توانی كۆت و بەند و ڕەقابەی دەسەاڵتی ئایینی‬ ‫و سیاسی لەسەر سەرمایەگوزاری هەڵبگرێت و‬ ‫زەمینەی بااڵدەستی سەرمایەی بەسەر سیاسەت‬ ‫و بوارەكانی تری كۆمەڵگادا ڕەخساند‪ .‬ئەمەشیان‬ ‫وەكو بەشێك لە ئازادیەكانی تاك و كۆمەڵگا‬ ‫پێناسە كرد‪ .‬ئەمەشیان وەكو سەرمایەداری بەناو‬ ‫كرد‪ .‬لەالیەكی ترەوە هەر لەڕێگەی پرۆتستانتیەوە‬ ‫ئایین و دەوڵەتیان لەیەكتری جیاكردەوە و‬ ‫ئاینیان لە كۆمەڵگاش جیاكردەوە‪ ،‬لەبەرامبەردا‬ ‫دەوڵەتیان وەكو دەوڵەتی هاواڵتی و دەوڵەتی‬ ‫نەتەوە پێناسە كرد و ئایینیشیان وەكو بابەتێك‬ ‫كە پەیوەندی بە تاك و خوداوەندی خۆیەوە هەیە‪،‬‬ ‫پێناسە كرد‪ .‬بەمشێوەیە دەوڵەتیان لە هەژموونی‬ ‫ئاین رزگ��ار كرد‪ ،‬لەبەرامبەردا تاك و كۆمەڵە‬ ‫جیاوازەكانیان بەدەوڵەتەوە بەستەوە‪ .‬ئەویش‬ ‫بەوەی كە ناسنامەی گروپەكانیان بەهەبوونی‬ ‫دەوڵ��ەت��ەوە ب��ەس��ت��ەوە و ئ��ازادی تاكیشیان‬ ‫بەهەبوونی دەوڵەت نەتەوەوە گرێدا‪ .‬ئەمەشیان‬ ‫ناو نا مۆدێلی دەوڵ��ەت نەتەوە‪ .‬بەم مۆدیلە‬ ‫سەرنجی زۆرب��ەی شۆڕشگێڕان و فەیلەسوف و‬ ‫بیرمەندان و تاكەكان و كۆمەڵگاكانیان بەالی‬ ‫خۆیاندا ڕاكێشا و هەر تاكێك‪ ،‬نەتەوە‪ ،‬گروپێكیش‬ ‫و هەتا بەشێكی فەیلەسوفەكان لە وێنەی هیگل‬ ‫لەهەوڵی ئەوەدا بوون خۆیان لەگەڵ ئەو مۆدێلەدا‬ ‫بگونجێنن‪ .‬هەر لە رێگەی ئەم چەمكەوە سەرنجی‬ ‫زاناكانیان بەالی خۆیاندا راكیشاو زانستگەراییان‬

‫كردە مۆدێلێك بۆ سیستەمی نوێ‪ .‬لەو مۆدێلەدا‬ ‫زانستیان لە كۆت و بەندی دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫و ئایینی رزگاركرد و زانست و سەرمایەگوزاریان‬ ‫پێكەوە بەستەوە‪ ،‬گوایە خواستیان سەرمایە‬ ‫بخەنە خزمەتی زانستەوە‪ ،‬بەاڵم لە ناوەڕۆكدا‬ ‫زانستیان خستە خزمەتی سەرمایە و قازانجی‬ ‫سەرمایەوە‪ ،‬ئەمەشیان بە پیشەسازیگەرایی ناودێر‬ ‫كرد‪ .‬بەم شێوەیە لەو ملمالنێیەدا سەرمایەداری‬ ‫توانی مۆدێلی خۆی سەربخات و مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری لەسەر سێكوچكەی" سەرمایە ـ‬ ‫دەوڵەت نەتەوە ـ پیشەسازیگەرایی"بونیاد بنێت‪.‬‬ ‫دیارە ئەم مۆدێلە بەبێ گرفت هەموو شتێكی بۆ‬ ‫نەچووە سەر‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی لەنیوەی دووەمی‬ ‫س��ەدەی نۆزدەیەمەوە لە ئەوروپا و ئەمریكای‬ ‫باكووردا بووە مۆدێلی بااڵدەست‪ ،‬بەاڵم لەبەشێكی‬ ‫زۆری جیهاندا‪ ،‬لەالیەنی بیرمەندان و شۆڕشگێڕان‬ ‫و ج��واڵن��ەوە ئ��ازادی��خ��وازەك��ان��ەوە ڕووب��ەڕووی‬ ‫بەرهەڵستی دەبووەوە و چەمكی نێونەتەوەییبوون‬ ‫و ئابووری سۆسیالیستی ببووە دروشمیان‪ .‬چەمكی‬ ‫تێكۆشانی هاوبەشی گەالن و نەتەوە‪ ،‬چین‪ ،‬توێژ‬ ‫و ڕەگەزەكانیان بەرز كردبوەوە‪ .‬هەر ئەمەش‬ ‫وایكردبوو كە پەیوەندیەكی پتەو لە نێوان گەالن و‬ ‫كۆمەڵگا جیاوازەكاندا هەبێت‪ .‬هاوكاتی ئەوە ئەو‬ ‫تێكۆشانانەی بەڕێوە دەبرا‪ ،‬چەمك و مۆدێلەكانی‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداریان بەچارەسەری بۆ‬ ‫كێشەكانی گەالن‪ ،‬چین و توێژەكان‪ ،‬ڕەگەز و‬ ‫نەژادەكان و كێشەكانی تاك و كۆمەڵگا و كێشە‬ ‫ئابووریەكان نەدەزانی‪ .‬سیستەمی سەرمایەداریش‬ ‫پێی وابوو سەركەوتنی ئەو جواڵنەوانە دەبێتە‬ ‫هۆكاری هەڵوەشاندنەوەی پێگە و پایەكانی‬ ‫سیستەمی سەرمایەداری‪ ،‬هەر بۆیە بەهەموو‬ ‫شێوەیەك دژایەتی ئەو جواڵنەوانەیان دەكرد‪.‬‬ ‫لەبەرئەوە ملمالنێیەكی توند لەنێوان جواڵنەوە‬ ‫شۆڕشگێڕیەكان و سیستەمی سەرمایەداریدا‬ ‫هەبوو‪ .‬واتە هۆكاری سەرەكی ملمالنێ و دژایەتی‬ ‫سیستەم بۆ شۆڕشەكان ج��ی��اوازی ئامانج و‬ ‫مۆدێل بوو‪ .‬ئەو ملمالنێیە لەچارەكی كۆتایی‬ ‫س��ەدەی بیستەمدا ب��ەرەو یەكالیبوونەوە چوو‪.‬‬ ‫هەڵوەشانەوەی بلۆكی رۆژه��ەاڵت و داڕووخانی‬ ‫یەكێتی سۆڤێت كە خۆیان وەكو نوێنەری گەالن و‬ ‫شۆڕشەكانیان دەبینی (بێگومان ئەوان نەیانتوانی‬ ‫نوێنەرایەتیەكی راست بكەن) بووە هۆكاری ئەوەی‬ ‫ماوەیەك بێدەنگی باڵ بەسەر بەشێكی زۆری‬ ‫جیهاندا بكێشێت‪ .‬سیستەمی سەرمایەداریش وەكو‬ ‫سەركەوتوی ملمالنێیەكە خۆی ڕاگەیاند‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێگەی سەرنجە لەسەرەتای سەدەی‬ ‫بیست و یەكەمدا و بەتایبەتیش ل��ە دوای‬ ‫ڕوداوەكانی تونس و میسری "‪"2011‬ەوە سیستمی‬ ‫سەرمایەداری خۆی وەكو الیەنگر و داكۆكیكار لە‬

‫وتار‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫جواڵنەوەی گەالن راگەیاند‪ .‬بێجگە ل ەشۆڕش و‬ ‫داخوازی هەندێك گەل و ناوچە لە وێنەی كوردی‬ ‫باكور و رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬پشتیوانی بەشی‬ ‫زۆری ئەو جواڵنەوانەی كرد كە سەریانهەڵدا‪.‬‬ ‫ئەمەش بووە جێگەی سەرنجی بەشێكی زۆری‬ ‫جەماوەری گەالن‪ .‬هەربۆیە پێویستی بەهەڵوەستە‬ ‫هەیە‪ .‬لێرەوە دەمەوێت تیشكێك بخەمە سەر ئەو‬ ‫بارودۆخەی ئەمڕۆ دەگوزەرێت‪ ،‬هەتا لەڕێگەیەوە‬ ‫بزانین هۆكاری ئەو نزیكبوونەوە و پەیوەندیە چییە‬ ‫كە لە نێوان شۆڕشەكان و سیستەمی دەسەاڵت و‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداریدا هەیە‪ .‬ئەوەش لەچەند‬ ‫خاڵێكدا كۆ دەكەمەوە‪.‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ :‬زۆرب��ەی زۆری ن��ەت��ەوە و ئەتنیكە‬ ‫جیاوازەكان بەهۆی ئەو جیاكارییەی دەوڵەتەكان‬ ‫و دەسەاڵتەكان پەیڕەویان ك��ردووە‪ ،‬هەست بە‬ ‫ئازادی ناكەن و دەخوازن بگەنە ئامانجەكانیان‪.‬‬ ‫لەبەر ئەمە دژی ئەو دەوڵ��ەت و دەسەاڵتانە‬ ‫تێكۆشان دەكەن و پێیان وایە كێشەكانیان بە‬ ‫هەبوونی دەوڵەتی نەتەوەیی چارەسەر دەبێت‪.‬‬ ‫بێگومان ئەو بارودۆخەش تەنیا لە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناویندا نییە؛ بەڵكو لە زۆرب��ەی ئەو واڵتانەی‬ ‫دوو نەتەوە و پێكهاتە زیاتری تێدا دەژی‪ ،‬ئەم‬ ‫كێشەیە هەیە‪ .‬ئەوەتا بێجگە لە رۆژهەاڵتی ناوین‪،‬‬ ‫لە ئەوروپا و ئەمریكا لە واڵتانی وەكو بریتانیا‪،‬‬ ‫ئیسپانیا‪ ،‬بەلجیكا‪ ،‬كەنەدا و ئەمریكا كێشەی‬ ‫نەتەوە و ئەتنیكەكان لەئاستی جیاجیادا بوونیان‬ ‫هەیە‪ .‬بێگومان ئەمە بەو واتایە دێت كە بەشی‬ ‫زۆری نەتەوە و ئەتنیكەكان هاتوونەتە سەر ئەو‬ ‫قەناعەتی كە كێشەكانیان بە هەبوونی دەوڵەت‬ ‫ـ نەتەوە چارەسەر دەبێت‪ .‬ئەم بارودۆخەش‬ ‫سیستەمی ڕووب��ەڕووی گێژاوێك ك��ردۆت��ەوە‪.‬‬ ‫ئەم ڕەوش��ە سیستەمی خستۆتە ب��ەردەم دوو‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردەوە‪ ،‬ی��ان ئەوەتا سیستەم پێگە و‬ ‫پێوەرەكانی خۆی دەبێت بگۆڕێت و سیستەمی‬ ‫جیهان لەسەر بنەمایەكی نوێ بونیادبنرێتەوە‪،‬‬ ‫یان ئەوەتا دەبێت هێندەی ژمارەی نەتەوەكان‬ ‫و بگرە زیاتریش دەوڵەت دروست بكەن و هەر‬ ‫نەتەوەیەك دەوڵەتێك یان زیاتری هەبێت و دانی‬ ‫پێدا بنرێت‪ .‬واتە لەم خاڵەدا سیستەم و گەالن‬ ‫نزیكی یەكتر بوونەتەوە‪ ،‬لەم نزیكبوونەوەشدا‬ ‫ئەوەی لە ئامانجی خۆی الی نەداوە سیستەمە‪،‬‬ ‫نەك شۆڕشەكان‪ .‬بەواتایەكی تر بەشی زۆری‬ ‫شۆڕشەكان چوونەتە سەر هێڵی سیستەم و لەم‬ ‫ئامانجەدا لەگەڵیدا بوونەتە یەك‪ .‬بێگومان ئەمەش‬ ‫هۆكارێكە بۆ ئەوەی سیستەم بەشی زۆری ئەو‬ ‫شۆڕشانە بەنەیاری خۆی نەزانێت و هاوكاریان‬ ‫بكات‪ ،‬بەاڵم دەبێت ئەوەش ببینین كە سیستەم‬ ‫زۆر بەوریاییەوە هەڵسوكەوت دەكات‪ .‬لە الیەكەوە‬ ‫هانی ئەو چەمك و تێگەیە دەدات هەتا لەناو‬ ‫گەالندا پەرە بسێنێت‪ ،‬هاوكات دژی ئەو جواڵنەوە‬ ‫و شۆڕشانەیە كە بیر لە مۆدێلی جیاواز دەكەنەوە‪،‬‬ ‫نمونەشمان بۆ ئەمە هەڵوێستی سیستەمە بەرامبەر‬ ‫تێكۆشانی جواڵنەوەی ئازادیخوازی كوردستان‬

‫لە توركیا و سوریا بە پێشەنگایەتی پەكەكە‬ ‫و پەیەدە‪ .‬لە الیەكی تریشەوە زۆر بەهێواشی‬ ‫كار لەسەر زەمینە ڕەخساندن بۆ ئەو پرۆژانە‬ ‫دەكات‪ ،‬هەتا نائارامی زیاتر نەبێت‪ .‬لە رۆژگاری‬ ‫ئەمڕۆشماندا ئەم ج��ۆرە مامەڵەیە بە ڕوونی‬ ‫دەبینین‪ .‬بێگومان ئەم بارودۆخە مەترسیدارە‪،‬‬ ‫ئەگەر پێشی لێ نەگیردرێت ئ��ەوا تێكۆشانی‬ ‫گەالن لە الیەنی سیستەمەوە دەدزرێت و ڕەنج و‬ ‫ماندوبونیشمان بەفیڕۆ دەچێت‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬ئەو گەالنەی خاوەنی دەوڵەتن و ئەوانەشی‬ ‫خاوەنی دەوڵەت نین‪ ،‬لە رۆژهەاڵتی ناویندا بەهۆی‬ ‫دەسەاڵتی تاكە كەسی‪ ،‬بنەماڵەیی‪ ،‬عەشیرەتی و‬ ‫حزبایەتیەوە بێبەش بوون لە زۆربەی ئازادیەكانی‬ ‫ژیان‪ ،‬ئەمەش وایكردووە كە لە رێگەی گۆڕینی‬ ‫دەسەاڵتەوە بگەن بەماف و ئازادیەكانیان‪ .‬بێگومان‬ ‫ئەم ئامانجانەش پیرۆزن‪ .‬ئەمە لە كاتێكدایە كە‬ ‫بەشێكی زۆری ئەو دەسەاڵتانە ئیتر ناتوانن‬ ‫خزمەتی سیستەم بكەن‪ .‬لە وێنەی زەین عابدین و‬ ‫حوسنی موبارەك؛ بەڵكو بە پێچەوانەوە بوونەتە‬ ‫بار بەسەر سیستەمەوە‪ ،‬لەبەر ئەمە سیستەمیش‬ ‫لەهەوڵی ئەوەدایە لە كۆڵی خۆیان بكاتەوە‪ .‬كە‬ ‫واتە لەم بارودۆخەشدا سیستەم و داخوازی گەالن‬ ‫یەكدەگرنەوە‪ .‬بێگومان لەم حاڵەتەشدا سیستەم‬ ‫زۆر بەوریاییەوە هەڵسوكەوت دەكات‪ ،‬لە هەموو‬ ‫جێگەیەك پشتیوانی ج��واڵن��ەوەی جەماوەری‬ ‫ناكات‪ ،‬تەنیا لەو جێگانە دەیكات كە دەكەوێتە‬ ‫خزمەتی خۆیەوە‪ ،‬بەاڵم رێبەرانی بەشێكی زۆر لە‬ ‫جواڵنەوەكانی گەالن ئەوەندە هەستیاری نیشان‬ ‫نادەن و سیستەم بەدۆستی خۆیان دەزانن‪ ،‬هەتا‬ ‫ئەوەش تێپەڕ دەكات و دەخوازن نمونەی ژیانی‬ ‫دەوڵەتانی سەرمایەداری بۆ خۆیان بكەنە نمونە‬ ‫و پێیان وایە ئەگەر سیستەمی سەرمایەداری‬ ‫بچەسپێنن‪ ،‬ئەوا كێشەكانیان چارەسەر دەبێت‪.‬‬ ‫وات��ە ل��ەم ب��وارەش��دا چوونەتە س��ەر رێبازی‬ ‫سیستەم‪ .‬دیارە ئەمەش وا لەسیستەم دەكات‬ ‫كە هاوكاری ئەو جواڵنەوانە بكات‪ .‬لێرەوەیە‬ ‫دەگەینە ئ��ەو ئەنجامەی كە بەشێكی زۆری‬ ‫شۆڕش و تێكۆشانەكان لە ناوەڕۆكی خۆیان دوور‬ ‫كەوتوونەتەوە و خزمەتی ئامانجەكانی مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری دەك��ەن‪ ،‬لەبەر ئەمەش سیستەم‬ ‫هاوكاریان دەك��ات‪ .‬بۆ ئ��ەوەی بابەتەكە باشتر‬ ‫ڕوون بكەمەوە و بەشێوەیەكی هەڵە خوێندنەوە‬ ‫بۆ بابەتەكە نەكرێت‪ ،‬ئەم چەند نمونە كرداریە‬ ‫دەدەم‪.‬‬ ‫‪1‬ـ زۆرب��ەی گ��ەالن و م��رۆڤ��ەك��ان ت��ام��ەزرۆی‬ ‫سەربەخۆیین‪ ،‬هیچ گەل و نەتەوەیەك بەدڵنیاییەوە‬ ‫ناخوازن ژێردەستە بن و پێكهاتە و هاواڵتی‬ ‫پلە دوو بن‪ ،‬بەاڵم كاتێك سەربەخۆیی بەسترا‬ ‫بەدروستكردنی دەوڵەتێكی نەتەوە و ئەتنیكەوە‪،‬‬ ‫ئەوا هەمیشە هەندێك دەبنە پلە یەك و هەندێكی تر‬ ‫دەبنە پلە دوو‪ ،‬هەندێك گەل دەبنە خاوەنی ناسنامە‬ ‫و هەندێكی تر بێ ناسنامە دەبن‪ ،‬بە واتایەكی تر‬ ‫هەندێكیان ئەوانی تر دەچەوسێیننەوە‪ .‬ئاشكرایە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەگەر پرسیار لەهەر تاكێكی كورد یاخود تاكی‬ ‫هەر میللەتێكی تری بندەست بكەین و بپرسین‬ ‫ئایا حەز لە چەوسانەوەی خەڵكی تر دەكات؟‬ ‫بێگومان دەڵێت نەخێر؟‪ ،‬بەاڵم پرسیار بكەین كە‬ ‫ئایا دەوڵەتێكی ئاشووری لەناو كوردستاندا پەسند‬ ‫دەكات؟ گومانی تێدا نییە كە دەڵێت ئەوە نابێت‬ ‫و گونجاو نییە و ژمارەی دانیشتوانی ئەو گەلە‬ ‫و جوگرافیا و گەلێك بابەتی تریش وەكو هۆكار‬ ‫نیشان دەدات! ئەگەر لەناوەڕۆكی ئەو هۆكار و‬ ‫بیانوانە ورد بینەوە زۆر جیاوازتر نین لەوانە كە‬ ‫عەرەب‪ ،‬تورك و فارس دەیخەنەڕوو و دەیكەنە‬ ‫بیانوو بۆ ئەوەی كورد نەبێتـە خاوەنی دەوڵەت‪.‬‬ ‫ئەمەش ڕووبەڕووی ئەو پرسیارەمان دەكاتەوە‪،‬‬ ‫ئایا ئەوە ڕەوایە ئێمە شتێك بۆ خۆمان بەڕەوا‬ ‫ببینین‪ ،‬بەاڵم بۆ خەڵكی تر بە ڕەوای نەبینین؟‬ ‫ئایا ئەمە نابێتە پێشێلكردن و داگیركردنی مافی‬ ‫هەندێكی تر؟ ئایا ئەمە هەمان مامەڵە نییە كە‬ ‫هەندێكی تر لە گەڵ ئێمەدا دەیكەن؟ بەدڵنیایەوە‬ ‫هەمان مامەڵەیە و هەمان ناڕەواییە‪ .‬كە واتە بەبێ‬ ‫ئەوەی بەخۆمان بزانین لەڕێگەی چەمكی دەوڵەت‬ ‫نەتەوەوە خزاوینەتە ناو زەمینێكی ناعادیل‪ .‬لەم‬ ‫ڕێگەیەوە سیستەم دەخوازێت بەشێك لە جواڵنەوە‬ ‫ئازادیخوازەكان ڕاكێشێتە ناو زەمینەی خۆیەوە و بە‬ ‫پێدانی هەندێك ئیمتیاز بیانكاتە هاوبەشی تاوانەكانی‪.‬‬ ‫هەروەكو چۆن لەسەدەی ڕابردوودا تورك و ئەڵمان و‬ ‫چەند میللەتی تریان ڕاكێشایە ناو ئەو زەمینەیەوە‪.‬‬ ‫هەربۆیە راستتر وایە لە مۆدێلێكی تر بگەڕێین كە‬ ‫ناسنامەی گەل و نەتەوەكان و سەربەخۆییان و مافی‬ ‫هاواڵتیبوون و ناسنامەی گەالن نەبەستێت بەهەبوونی‬ ‫دەوڵەتی نەتەوەوە‪ .‬بەواتایەكی تر پێویستە ناسنامەی‬ ‫دەوڵەت و ناسنامەی گەالن و نەتەوەكان لەیەكتری‬ ‫جیا بكەینەوە‪ ،‬پێویستە مافی سەربەخۆیی و ئازادی‬ ‫لە دەوڵەت جیا بكەینەوە‪ .‬ئەمەش بەشێكە لە پێگە‬ ‫و بنەماكانی ئەو پرۆژەیەی كە ڕێبەر عەبدوڵاڵ ئۆج‬

‫ئاالن لەچوارچێوەی كۆنفیدراڵیزمی دیموكراتی و‬ ‫خۆسەری دیموكراتیدا بەرهەمی هێناوە و كاری‬ ‫بۆ دەكات‪ .‬ئەم مۆدێلەش یەكێكە لەو هۆكارانەی‬ ‫كە سیستەمی س��ەرم��ای��ەداری و مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری و دەوڵەتەكانی هەتا ئێستا دژایەتی‬ ‫شۆڕشی كوردستان لە باكور و رۆژئاوا دەكەن؛‬ ‫چونكە ئەوان پێیان وایە سەركەوتنی ئەم مۆدیلە‬ ‫لە توركیا و سوریا دەرگا بەڕووی هەڵوەشانەوەی‬ ‫سیستەمەكەیاندا دەكاتەوە‪.‬‬ ‫‪2‬ـ هەموو تاكێك حەز بە ئ��ازادی ڕادەربڕین‪،‬‬ ‫رێكخراوبوون و چاالكی دەكات‪ .‬كەس ناخوازێت‬ ‫ماف و ئازادیەكانی لێ زەت بكرێت‪ .‬هەروەها زۆر‬ ‫بە دەگمەن كەسانێك هەن كە حەز بەداگیركردنی‬ ‫م��اف و ئ��ازادی ئ��ەوان��ی تر بكەن! لە ژیانی‬ ‫رۆژانەشماندا زۆربەی كات گلەیی لە دەسەاڵت‬ ‫دەكەین لەبەر ئ��ەوەی بەباشی چاودێری بازاڕ‬ ‫ناكات‪ ،‬ئەمەش بووەتە هۆكاری ئەوەی كەرەستە‬ ‫و پێداویستی ماوە بەسەرچوو یان كەم سوود بێتە‬ ‫بازاڕەوە‪ .‬هەروەها بەشێكمان گلەیی لەوە دەكەین‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كە مەودای نێوان دەوڵەمەند و هەژار زۆر بوون‪،‬‬ ‫دەوڵەمەند رۆژانە دەوڵەمەندتر دەبێت‪ ،‬هەژاریش‬ ‫هەژارتر! گلەیی لەوەش دەكەین كە ویژان و پێوانە‬ ‫ئەخالقیەكان لەناو كۆمەڵگادا الوازبوون! بەدەستی‬ ‫زۆربوونی تاوانیشەوە دەناڵێنین! لەگەڵ ئەمانەشدا‬ ‫دەخوازین مۆدێلی سەرمایەداری و لیبراڵیزم‬ ‫بێنینە واڵتەكەمانەوە و بە تیماركەری دەرد و‬ ‫نەخۆشیەكانمانی دەبینین‪ .‬گوایە لەو مۆدیلەدا‬ ‫ئازادی زیاترە! دیموكراتی زیاترە! بێگومان ئەمەش‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ئاشنا نەبوونمان بە سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری و بینینی ڕووكەشی سیستەمەكە‬ ‫و نەبینینی دیوی ناوەوەی ئەو سیستەمە‪ .‬وەكو‬ ‫لە سەرەتای بابەتەكە باسم ك��رد‪ ،‬سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری‪ ،‬سەرمایەگوزاریەكی بێ سانسۆر و‬ ‫بێ چاودێری و بێسنوور دەخوازێت‪ .‬ئەگەر ئێمە‬ ‫سیستەمی سەرمایەداری بخوازین‪ ،‬ئەوا دەبێت‬ ‫بزانین كە بازاڕ كۆنترۆڵ ناكرێت‪ ،‬ڕەنگە هەندێك‬ ‫چاودێری ڕووكەشیانە دانێن‪ ،‬وەكو دەڵێن ماسی‬ ‫بچوك بگرن‪ ،‬بەاڵم ماسیە گەورەكان پێوەی نابن‬ ‫و دەردەچ��ن؛ چونكە ئەوان بۆ خۆیان لەسەروو‬ ‫حوكم و یاساوەن‪ ،‬ئەوان یاری بە حكومەت و‬ ‫یاسا دەكەن‪ .‬ئەگەر ئەم سیستەمە پەرە بستێنێت‬ ‫ئەوا دەبێت بەالمانەوە ئاسایی بێت كە جیاوازی‬ ‫و مەودای نێوان دەوڵەمەند و هەژار زیاتر ببێت‪.‬‬ ‫دەبێت چاوەڕوانی ئەوە بكەین كە ویژدان و پێوانە‬ ‫ئەخالقیەكان الواز ببن؛ چونكە هەر كەسێك بیر‬ ‫لە زەنگین بوون دەكاتەوە‪ .‬ئەمەش وەها دەكات‬ ‫مرۆڤەكان ببنە گورگی یەكتر! ئەو كەسەشی دوای‬ ‫ئەو شتانە نەكەوێت پێی دەڵێن شێت و دەبەنگ‬ ‫و هیچ لەبارا نەبوو‪ .‬پێی دەڵێن بە كەڵكی خۆی‬ ‫نایەت! نازانێت بژی! بەواتایەكی تر قەناعەت‬ ‫ك��ەم دەبێتەوە و ك��ەس بەبەشی خ��ۆی رازی‬ ‫نابێت! ئایا ئەمانە ژمارەی تاوان زۆرتر ناكەن؟‬ ‫ئایا ئەوەی رۆژان��ە لە میدیاكانەوە دەیبیستین‬ ‫لە رۆژئ��اواو كۆمەڵگاكەی خۆشماندا بەشێك‬ ‫نیین لەم تابلۆیە؟ ئەمەش هەمووی لەبن ناوی‬ ‫دەوڵەتی یاسا و ئازادی هاواڵتیبوون و كێبەركێدا‬ ‫دەكرێت‪ .‬هەروەها ئەو ژیانە ناو دەنێن كۆمەڵگای‬ ‫خۆشگوزەران! بێگومان گرنگە لێرەشدا ئێمە‬ ‫بەوریاییەوە هەڵسوكەوت بكەین؛ چونكە هەر چۆن‬ ‫لەڕێگەی دەوڵەت ـ نەتەوەوە راماندەكێشن بۆ‬ ‫زەمینەی تاوان بەرامبەر ئەتنیك و گەلی تر‪ ،‬ئەوا‬ ‫لەڕێگەی چەمكی ئازادی سەرمایەگوزاری‪ ،‬ئازادی‬ ‫كێبەركێ و پیرۆزكردنی داخوازیە ماددیەكان و‬ ‫پێشكەشكردنی هەندێك ئیمتیازەوە دەمانكەنە‬ ‫گورگی ئەوانی تر! كەواتە پێویستە تامەزرۆیمان بۆ‬ ‫ئازادی و مافەكانمان لەگەڵ ئازادی سەرمایەداری‬ ‫و سەرمایەگوزاری و دەسكەوتی ماددیدا تێكەڵ‬ ‫نەكەین‪ .‬پێویستە ماف و ئازادیەكانی خۆمان و‬ ‫تاكەكانی تر و كۆمەڵگاكان لەیەكتری دانەبڕین‪.‬‬ ‫پێویستە ئاستی خۆشگوزەرانی و دەوڵەمەندبوون‬ ‫تێكەڵ نەكەین‪ ،‬ئەگەر ئەوانەمان ك��رد‪ ،‬ئەوا‬ ‫دەبێت بزانین لە ئامانجەكانمان كە ئ��ازادی و‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫خۆشگوزەرانیە دووركەوتوینەتەوە و كەوتوینەتە‬ ‫باوەشی سەرمایەدارییەوە و ئەویش لە پێناوی‬ ‫ئامانجەكانی خۆیدا بەكارمان دەهێنێت‪.‬‬ ‫‪ 3‬ـ بابەتێكی تر كە سەرنجی بۆ رابكێشین‪،‬‬ ‫تێكۆشانی چین و توێژە جیاوازەكانی كۆمەڵگایە‪،‬‬ ‫یاخود پەیوەندی نێوان تێكۆشانە جیاوازەكانە‪.‬‬ ‫لەم بوارەشدا بەشێوەیەكی ئاسایی لەهەر گروپ‬ ‫و كۆمەڵەیەك بپرسین س��ەب��ارەت بە ئ��ازادی‬ ‫و مافەكانی خ��ۆی و پێكهاتە جیاوازەكانی‬ ‫تری كۆمەڵگا‪ ،‬ئ��ەوا لەگەڵ هەبوونی ماف و‬ ‫ئازادیەكانی هەمواندان‪ ،‬بەاڵم كە دێیتە سەركردار‪،‬‬ ‫لەبن ناوی تێكەاڵونەكردنی مافە مەدەنیەكان‬ ‫و مافە سیاسیەكاندا ه��ەر گ��روپ و توێژێك‬ ‫لەناو داخوازیەكانی خۆیدا دەخنكێنن و دووری‬ ‫دەخەنەوە لە پێكهاتەكانی تر‪ ،‬بەهەمان شێوە‬ ‫هەرێم و ناوچە و واڵتان لە یەكتری دادەبڕن و وایان‬ ‫لێ دەكەن هەست بەیەكتری نەكەن و كۆمەڵگاكان‬ ‫پارچە دەكەن و ئەمەش دەبێتە هۆكاری ئەوەی‬ ‫هەر توێژێك لە هەوڵی دەسكەوتدا بێت بۆ خۆی‪،‬‬ ‫هەر ناوچەیەك بۆ خۆی بیربكاتەوە‪ .‬گەل و‬ ‫نەتەوەكانیش بیر لە یەكتری نەكەنەوە‪ ،‬ئەوەتا‬ ‫ئەمڕۆ ئەو واقیعە دەبینین‪ .‬هاوكاری نێوان گەالن‪،‬‬ ‫ناوچەكان و توێژ و چینەكان كۆمەڵگاكان لەگەڵ‬ ‫یەكتردا زۆر كەمە‪ .‬ئەمەش كۆمەڵگاكان الواز دەكات‬ ‫و دەسەاڵتەكان بەهێز دەكات‪.‬‬ ‫نمونەی تریش زۆرن ئەگەر بخوازین بیانژمێرین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەو ب��اوەڕەدام ئەم نمونانە دەتوانێت مەبەستەكە‬ ‫ڕوون بكاتەوە‪ .‬ئەمەش ئەو ئەركە دەخاتە پێشمان‬ ‫كە باشتر و بەرفراوانتر لەسەر ئامانجەكانی شۆڕش‬ ‫و رێباز و مۆدیلی چارەسەری هەڵوەستە بكەین‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی جێگەی خۆشحاڵیە ئەمڕۆ لە كوردستاندا‬ ‫بیرمەندێكی وەكو ڕێبەر عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن هەستی‬ ‫بەو تێكەاڵوبوونەی نێوان ئامانجەكانی شۆڕش و‬ ‫گەالن لە گەڵ ئامانجەكانی سەرمایە و مۆدێرنیتەی‬ ‫سەرمایەداریدا كردووە‪ .‬هاوكات میتۆدی رزگاربوون‬ ‫لەو تێكەاڵوبوونەشی دۆزیوەتەوە و خستۆتیە بەردەم‬ ‫گەلی كورد و گەالنی تر و كۆمەڵگاكان لە جیهاندا‪.‬‬ ‫گرنگە كە تێكۆشەرانی كورد گرنگی زیاتری پێ بدەن؛‬ ‫چونكە ئەوەی هێزی بەخشیوە بە كەجەكە و پەیەدە‬ ‫ئەو مۆدیلەیە‪ .‬بێگومان ئەگەر ئێمە لە باشووریش‬ ‫گرنگی بەم مۆدیل و شێوازە بدەین‪ ،‬دەتوانین زووتر‬ ‫كێشەكانمان چارەسەر بكەین و لە قەیرانەكان‬ ‫رزگارمان بێت‪.‬‬ ‫لێرەوە دەگەینە ئ��ەو ئەنجامەی كە سیستەمی‬ ‫مۆدێرنیتەی سەرمایەداری لەناو تەنگاوی و گێژاو‬ ‫دای��ە‪ ،‬بەاڵم دزەش��ی كردۆتە ناو هەست و هۆشی‬ ‫بەشێكی زۆر لە پێشەنگانی جەماوەر و بیرمەندان‬ ‫و رایاندەكێشێتە ناو زەمینەكانی خۆیەوە‪ ،‬لەم‬ ‫پێناوەشدا توانایەكی زۆر خەرج دەكات‪ .‬بێگومان‬ ‫كاتێك ئەمانە باس دەكەین بەو واتایە نیە كە‬

‫گومان بخەینە سەر داخوازیەكانی گەالن و چین و‬ ‫توێژەكان‪ ،‬بەاڵم دەمانەوێت ئامانجەكانمان نەكینە‬ ‫پاساو بۆ پەیڕەوكردنی هەموو رێگایەك‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫وتار‬

‫ئەمڕۆ لە كوردستاندا‬ ‫بیرمەندێكی وەكو ڕێبەر‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆج ئاالن هەستی‬ ‫بەو تێكەاڵوبوونەی نێوان‬ ‫ئامانجەكانی شۆڕش و گەالن‬ ‫لە گەڵ ئامانجەكانی سەرمایە‬ ‫و مۆدێرنیتەی سەرمایەداریدا‬ ‫كردووە‪ .‬هاوكات‬ ‫میتۆدی رزگاربوون لەو‬ ‫تێكەاڵوبوونەشیدۆزیوەتەوە‬ ‫و خستۆتیە بەردەم گەلی كورد‬ ‫و گەالنی تر و كۆمەڵگاكان‬ ‫لە جیهاندا‪ .‬بێگومان ئەگەر‬ ‫ئێمە لە باشووریش گرنگی‬ ‫بەم مۆدیل و شێوازە بدەین‪،‬‬ ‫دەتوانینزووتركێشەكانمان‬ ‫چارەسەر بكەین و لە‬ ‫قەیرانەكان رزگارمان بێت‬ ‫‪..........‬‬ ‫راستتر وایە لە مۆدێلێكی تر‬ ‫بگەڕێین كە ناسنامەی گەل و‬ ‫نەتەوەكان و سەربەخۆییان‬ ‫و مافی هاواڵتیبوون و‬ ‫ناسنامەیگەالننەبەستێت‬ ‫بەهەبوونیدەوڵەتی‬ ‫نەتەوەوە‪ .‬بەواتایەكی تر‬ ‫پێویستە ناسنامەی دەوڵەت و‬ ‫ناسنامەی گەالن و نەتەوەكان‬ ‫لەیەكتریجیابكەینەوە‪،‬‬ ‫پێویستەمافیسەربەخۆیی‬ ‫و ئازادی لە دەوڵەت جیا‬ ‫بكەینەوە‬ ‫‪..........‬‬ ‫بەبێ ئەوەی بەخۆمان بزانین‬ ‫لەڕێگەی چەمكی دەوڵەت‬ ‫نەتەوەوە خزاوینەتە ناو‬ ‫زەمینێكی ناعادیل‪ .‬لەم‬ ‫ڕێگەیەوە سیستەم دەخوازێت‬ ‫بەشێك لە جواڵنەوە‬ ‫ئازادیخوازەكانڕاكێشێتەناو‬ ‫زەمینەی خۆیەوە و بە پێدانی‬ ‫هەندێكئیمتیازبیانكاتە‬ ‫هاوبەشیتاوانەكانی‬

‫وتار‬

‫‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەگەر یەپەگە نەبوایە داعش لە هەولێر بوو‬

‫ن‪ /‬رۆژ ئەحمەد‬ ‫ه��ەر ئ��ەو ڕۆژەی داع��ش هێرشی ك��ردە سەر‬ ‫پارێزگای نەینەوا و شاری موسڵ و ناوچەكانی‬ ‫دەوروپ��ش��ت��ی ك��ۆن��ت��رۆل ك��رد ب��ەب��ێ ئ��ەوەی‬ ‫سەربازانی ئێراق بەرگری بكەن و هێزەكانی‬ ‫پێشمەرگەش راستەوخۆ كشانەوە و نوێنەری‬ ‫حزبەكان بارەگاكانیان چۆڵكرد‪ ،‬لە سنووری‬ ‫تەلكۆچەر (رەبیعە) هێزەكانی یەكینەكانی‬ ‫پاراستنی گەل (یەپەگە) و ئاسایشی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان سنورەكەیان توندوتۆڵ كرد و چەند‬ ‫كیلۆمتەرێكیش هاتنە ناو خاكی ئێراقەوە بە‬ ‫درێژایی ئەو سنوورە‪ .‬یەپەگە خاڵە سنوریەكانی‬ ‫هێزە هەاڵتوەكانی ئێراقیان گرتە دەست هەتا وەكو‬ ‫نوێنەرایەتی پێشمەرگە گەشتن و هەمئاهەنگی‬ ‫كرا‪ .‬دواتر‪ ،‬یەپەگە هەموو سنوورەكانی تەنی لە‬ ‫دیوی رۆژئاوای كوردستانەوە لە بەرامبەر ئێراق‬ ‫هەتا وەكو گوندەكانی وەلیدە و سحێال لە باكوری‬ ‫هەرێمی كوردستان‪.‬‬ ‫هەڵوێستی یەپەگە كە بانگەوازی كرد ئامادەن‬ ‫پاڵپشتی هێزەكانی پێشمەرگە بن بۆ پاراستنی‬ ‫گیانی هاواڵتیانی كورد لە ئێراق و نەیانهێشت‬ ‫داعش ئەو ناوچە ستراتیژیە سنوریانە بگرن‬ ‫كە كۆنە مۆڵگەی خۆیان بوو لە نێوان ئێراق و‬ ‫سوریادا‪ ،‬جوڵەیەكی ژیرانە بوو‪.‬‬ ‫یەپەگە ڕێگری لە داع��ش و هاوپەیمانەكانی‬

‫گرت كە نەتوانن جارێكی دیكە وەك مۆڵگە ئەو‬ ‫ناوچانە بەكاربهێنن بۆ هێرشكردنە سەر هەرێمی‬ ‫كوردستان و دەستپێشخەریەكی جدی بوو لە‬ ‫الیەن ئەم هێزەی رۆژئاوای كوردستانەوە‪.‬‬ ‫ئێستا هەمئاهەنگی یەپەگە لە گەڵ هێزەكانی‬ ‫پێشمەرگە بۆ پێكەوە پاراستنی ئ��ەو خاڵە‬ ‫سنوریانە و س��ن��ووری هەندێك ل��ە ناوچە‬ ‫دابڕێنراوەكان لە گەڵ رۆژئاوای كوردستاندا هەیە‪.‬‬ ‫ئەمە گۆڕانكاریەكی بێوێنە دەستنیشان دەكات‬ ‫لە جوڵەی سیاسی و سەربازی نەتەوەی كورد‬ ‫لە ناوچەكەدا‪.‬‬ ‫ئەمە یەكەمجارە هێزە چ��ەك��دارە سیاسیە‬ ‫كوردەكان لەسەر ئاستی نیشتمانێكی نكوڵیكراو‬ ‫و دابەشكراو لە ڕووی سەربازیەوە هەمئاهەنگی‬ ‫دەكەن لە خۆرهەاڵتی ناویندا‪.‬‬ ‫بە درێژایی "‪ "٦٠‬ساڵی ڕابردوو كورد لە ناوچەكەدا‬ ‫لە ڕووی سیاسی و سەربازیەوە زۆر پەرتەوازە‬ ‫ب��ووە‪ ،‬هەمئاهەنگی سەربازی لەو شێوەیەی‬ ‫ئێستا نەك هەر بوونی نەبووە‪ ،‬ئەگەر نزیكبونەوە‬ ‫و بەریەككەوتنیش هەبوو بن‪ ،‬ئەوە لە شەڕی‬ ‫ناخۆدا بووە و براكوژی لێكەوتۆتەوە‪.‬‬ ‫تەنانەت لە ڕاپەڕنی ساڵی "‪"1991‬دا لە باشوری‬ ‫كوردستان هێزە كوردیەكان بەرەی یەكگرتووی‬ ‫بەرگریان نەبوو ڕووبەڕوی ڕژێمی بەعس ببنەوە‬ ‫و كۆڕەوەكەی بەدوادا هات‪ .‬ئێستا گۆڕانكاریەكان‬ ‫لەم ڕەوشەی ئێستای ئێراقدا بەڵگە نەویستن‪.‬‬ ‫ئەزموونی شەڕی براكوژی هێندە تاڵە هەتا وەكو‬

‫ئێستا لە دی��دی خەڵك و حزبە كوردیەكاندا‬ ‫بۆمبێكە تەقینەوەی هەرچەندە نەزانراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەردەوام یەكێكە لە گەورەترین مەترسیەكان بۆ‬ ‫سەر گیانی هاواڵتیان و ناو ماڵی كورد‪.‬‬ ‫هەڵوێست و ك��رداری یەپەگە ئەمەی سەراپا‬ ‫گۆڕی لە ڕەوشی زۆر بەپەلە تێكچوی پێشبینی‬ ‫نەكراوی سیاسی لە ئێراق و سنورەكانی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا‪.‬‬ ‫ئێستا كە یەپەگە و پێشمەرگە لە زۆرێك لە خاڵە‬ ‫سنووریەكان هاوسەنگەرن بۆ ئەوەی پێكەوە‬ ‫پاراستنی بەرژەوەندی هاوبەش بكەن‪ ،‬بەڕاستی‬ ‫وەرچەرخانێكی مێژوویە بۆ كورد‪ ،‬كە هەر زوو‬ ‫كاریگەریە بەهێزەكەی دەركەوت بەسەر مەزنبوونی‬ ‫هیواكانی خەڵكی كورد بۆ گەشتن بە مافەكانیان‬ ‫لە چوار پارچەی كوردستان بەتایبەتی و بە‬ ‫گشتیش دەنگدانەوەی زۆر گەورەی هەیە لەناو‬ ‫كوردەكانی ئەرمەنیا و ئازەربایجان و ئەوانەش كە‬ ‫لە ئەروپا و ئەمریكا لە دیاسپۆرا ژیان دەكەن‪.‬‬ ‫هەبوونی یەپەگە لە رۆژئ��اوای كوردستان و‬ ‫ئامادەییان لە گۆڕەپانی سیاسی ناوچەكەدا بە‬ ‫هێزێكی جەماوەری سەربازی تۆكمەوە بەشێكی‬ ‫زێدە گرنگی ئەم وەرچەرخانە مێژووییەیە كە‬ ‫لەبەرچاوانمان ڕوودەدات پێكدێنێت‪ .‬هاوكات‪،‬‬ ‫هەڵوێستی ئامادەباشیان ب��ۆ یارمەتیدانی‬ ‫پێشمەرگە و كوردانی باشوور لەم رەوش��ەی‬ ‫هاتۆتە پێشەوە لە ئێراقدا‪ ،‬نیشانەی یەقینی‬ ‫بەردەوامیدانە بەم وەرچەرخانە مێژووییە لەالیەن‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫یەپەگەوە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ یەپەگە هێزێكی ئاسایی نییە لە ناوچەكەدا‬ ‫و تایبەتمەندیەكی سەرنجڕاكێشی نیشانداوە‬ ‫لە سێ ساڵی ڕاب��ردوو لە رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫و جەنگی ناوخۆی سوریادا؛ چونكە توانیویەتی‬ ‫لەبەرامبەر رژێمەكەی ئەسەد و هەموو هێزە‬ ‫توندڕەوە ئیسالمیەكاندا بوەستێتەوە و بەگری‬ ‫بكات لە ناوچە كوردیەكان و زۆرینە كوردیەكان‬ ‫دووریان بخاتەوە لەهەر مەترسیەك‪.‬‬ ‫هەروەها‪ ،‬بە گیانسپاردنی شەرڤانەكانی هێڵی‬ ‫سێهەمی سیاسەت وەك ئەڵتەرناتیڤ بانگەشە‬ ‫دەكات و بەرگریشی لێدەكات لە بەرامبەر هیزە‬ ‫سەرەكیە سوریایەكان كە لە رەتكردنەوەی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی سەرۆكایەتی ئەسەد و بەرگری‬ ‫پێنج مانگەی شارەكانی كۆبانێ و سەریكانیێ‬ ‫لەبەرامبەر داعش و هاوپەیمانەكانی بەتەواوەتی‬ ‫دیارن‪.‬‬ ‫ئ��ەم سەركەوتنانەی یەپەگە ل��ە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستاندا سەرباری هەموو ئەو پالن و پاڵپشتیە‬ ‫هەرێمی و نێودەوڵەتیانە دێن كە بۆ ئەو هێزە‬ ‫توندڕەوانە ب��ەردەوام دەچن لە كەناڵە سیاسی‬ ‫و دیبلۆماتیە جیاوازەكانی جیهان و ناوچەكەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەو هێزە تودنڕەوانە نەك هەر نەیانتوانیوە‬ ‫چۆك بە یەپەگە داب��دەن‪ ،‬بەڵكو دەستكەوتە‬ ‫سەربازی و سیاسیەكانی كورد لەو پارچەیەی‬ ‫كوردساتاندا هەتا وەكو ئێستا زۆر زیاترن لە‬ ‫قوربانیەكان و گیانسپاردنەكان‪.‬‬ ‫تەنیا بۆ ساتێك با وای دابنێین كە یەپەگە بوونی‬ ‫نییە و كوردەكانی رۆژئاوای كوردستان لە ڕووی‬ ‫ڕامیاریەوە ڕێكنەخراون و توانستی كۆنترۆلكردنی‬ ‫ئەو خاڵە سنوریانەیان نییە كە لەم ڕەوشەی‬ ‫ئێستادا ئێراقی تێكەوتووە و خەڵكی كورد لەوێ‬ ‫زۆربەی زۆریان كۆچبەری دەرەوەی واڵتەكەیان‬ ‫دەبوون‪.‬‬ ‫بۆ ساتێك بیر لە هەلومەرجێكی لەو شێوەیە‬ ‫بكەینە و بۆمان دەردەكەوێت كە لە ڕەوشێكی‬ ‫لەو جۆرەدا ئێستا داعش و هێزە ئیسالمیەكان‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫ئەو ناوچانەیان گرتبوو بە هێزێكی تۆكمەوە و‬ ‫بە پاڵپشتی دانیشتوانی ناوچەكانی رەبیعە و‬ ‫دەرەوپشتی و لەگەڵ هێزەكانی مەزهەب سوننە و‬ ‫كۆنە بەعسیەكان لە موسڵ یەكیانگرتبوو و بەرەو‬ ‫هەولێر بەڕێدەكەوتن‪.‬‬ ‫داع��ش ئێستا ب��ەرەو هەولێر نایەت؛ چونكە‬ ‫ناتوانێت‪ .‬ئەوان توانای كردنەوەی دوو بەرەی‬ ‫جەنگیان نییە لەگەڵ مالیكی ئینجا لەگەڵ كورد‬ ‫بەتایبەتی كە یەپەگە لە تەنیشتیانەوەیە و لە‬ ‫سوریا گۆرزی كوشندەی لێ وەشاندوون‪.‬‬ ‫هەچەندە لێرە و لەوێ پێكدادانی بچوك لەسەر‬ ‫سنوورەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئێراق‬ ‫بەدی دەكرێن‪ ،‬بەاڵم گەر ئەو ناوچە سنوریانە‬ ‫بەتەواوەتی لە ژێر دەستی داعش بوایە و یەپەگە‬ ‫هەر بوونی نەبوایە‪ ،‬هەنووكە هێرشەكانیان بۆ‬ ‫سەر هەولێر سەردێری میدیاكان بوون‪.‬‬ ‫دەبێت لە بیرمان نەچێت كە بەرەی نوسرە و‬ ‫داعش ساڵی پار كە هێشتا لە بەرەیەكدا بوون‬ ‫لە سوریا‪ ،‬تەواوی خاڵی سنووری یەعروبیە (لە‬ ‫دیوی سوریا) كە دەكاتە رەبیعە (لە سنووری‬ ‫ئێراق)‪ ،‬كۆنترۆل كردبوو‪.‬‬ ‫ئەو سنوورە دوای شەڕێكی خوێناوی چەند هەفتە‬ ‫یەپەگە توانی لە دەستی ئەو چەكدارانەی بیگرێت‬ ‫و ناوچەكەش لە هێزەكانیان و هاوپەیمانەكانیان‬ ‫پاكبكاتەوە‪ .‬س��ەرەت��ای ئەمساڵ و تا وەكو‬ ‫دوو مانگ لەمەوبەر بەو ناوچانەدا بۆ گەشتی‬ ‫رۆژنامەوانی چووم‪.‬‬ ‫لە سنووری باشوری موسڵەوە هەتا وەكو دەگەیتە‬ ‫شەنگال‪ ،‬عەینزالە و رەبیعە‪ ،‬تەواوی دانیشتوانە‬ ‫عەرەبە سوننەكان بە ئاشكرا پشتگیری داعشیان‬ ‫دەكرد‪.‬‬ ‫بێگومان ئەمە بۆ ئەو ئەنقەست وەالخستن‬ ‫و چەوساندنەوەیە دەگ��ەڕێ��ت��ەوە كە عەرەبە‬ ‫سوننەكان هەستی پێدەكەن و دەڵێن كە گوایە‬ ‫لە حكومەتی ناوەندی زۆرینە شیعە مەزهەبەوە لە‬ ‫بەغدادەوە سیستەماتیكی دژیان ئەنجام دەدرێت‪.‬‬ ‫لە سەربانی ماڵەكانی گەڕەكی پێشەسازی و‬

‫‪13‬‬

‫وتار‬

‫گەرەكەكانی باشووری شاری موسڵ تا گەیشتینە‬ ‫الجحش ئااڵكانی داعش بە ئاشكرا هەڵكرابوون و‬ ‫لە چاوی خەڵكی شەقامە گشتیەكانەوە دیاربوون‪.‬‬ ‫داعش لەم ناوچانە ئەڵتەرناتیڤی بەغداد بوو بۆ‬ ‫دانیشتوانە سوننەكان‪.‬‬ ‫دوای ئ��ەوەش ك��ە م��وس��ڵ ب��ووە مۆڵگەی‬ ‫ئۆپراسیۆنەكانی داع��ش‪ ،‬ئەو ش��ارە دێرینەی‬ ‫نەبی یونس كە بە"سەیرانگەی پێكەوەژیان" ناوی‬ ‫دەه��ات‪ ،‬ئیتر بووە ناوەندی جەنگی مەزهەبی‬ ‫شیعە و سوننەكانی ئیسالم لە ئێراقدا‪.‬‬ ‫هەروەها‪ ،‬ئەگەر داع��ش هێزێ جەماوەری لە‬ ‫پشتیەوە نەبێت هیچ هێزێكی سەربازی یاخی‬ ‫نییە لە دنیادا بتوانێت لە ماوەیەكی هێندە كورتدا‬ ‫شارێكی گ��ەورەی وەك موسڵ و چ��واردەوەری‬ ‫بگرێت و ئینجا بەرەو شارەكانی نزیكیشی‪ ،‬وەك‬ ‫كەركوك‪ ،‬ملی رێگە بگرێت لە كاتێكدا یەك‬ ‫بەدوای یەك هێزەكانی سوپایەكی یەك میلیۆنی‬ ‫واڵتێكی لە توندوتیژی هەڵكێشراوی وەك ئێراق‬ ‫بە ئاسانی تێك و پێك بشكێنێت‪.‬‬ ‫گرتنی موسڵ بەو شێوەیە لەالیەن داعشەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر پالن بۆكراویش بوبێت وەك دەڵێن‪ ،‬دواجار‬ ‫سەلماندی كە سوننە عەرەبەكان‪ ،‬بەتایبەتی كۆنە‬ ‫بەعسیەكان كە تێكڕا خۆیان بە چەوساوە دەبینن‬ ‫لەسەردەستی بەغدادی ئێستا شیعە‪ ،‬ئیتر داعش‬ ‫وەك هێزی ئەلتەرناتیڤی سوننە بۆ مافەكانی‬ ‫خۆیان چاو لێدەكەن و پشتگیری دەكەن‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوەشە كە ئەگەر هێزەكانی یەپەگە نەبوایە‬ ‫لە سنووری رۆژئاوای كوردستانەوە و كورد لەو‬ ‫پارچەیە هۆشیاری سیاسی لە ئاستێكی نزم و بێ‬ ‫ڕێكخستن بوایە تا وەكو ئێستا‪ ،‬ئیدی ئەو ناوچە‬ ‫سنوریانە ئێستا لە دەستی هێزەكانی داعش و‬ ‫هاوپەیمانەكانیدا دەب��وون‪ .‬ئیتر بە پاڵپشتی‬ ‫هێزەكانی دیكە یان لە سوریا و جەماوەرەكەیان‬ ‫لە شارۆچكە و گوندەكانی نزیك لە هەرێم بەرەو‬ ‫هەولێر بەڕێكەوتبوون و جەنگ ئێستا لە تۆپزاوا‬ ‫گ��ەرم دەب��وو و مەترسی داگیركردنی هەولێر‬ ‫لەالیەن داعشەوە‪ ،‬مسۆگەر بوو‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫فرۆشتنی نەوت‪ ،‬هۆكارێك بۆ سەربەخۆیی یان داگیركاری؟؟‬ ‫ن‪ /‬نەجیبە عومەر‬ ‫نەوت ئەو سامانە سروشتیە كە هەندێك واڵت‬ ‫توانیویانە لەساییەدا كۆمەڵیك دەسكەوتی‬ ‫ئ��اب��وری و سیاسی ب��ەدەس��ت بگرن‪ .‬ئەوەتەی‬ ‫بیرمان كردۆتەوە پێمان دەڵێن هاتنی دەوڵەتانی‬ ‫داگیركەری كوردستان لەبەرچاوی رەشمان نیە‪.‬‬ ‫بەمەبەستی داگیركاری سەروەت و سامانەكەمانە‪،‬‬ ‫یەكێك لەوانەش نەوتەكەمانە‪ .‬سیاسەتی بەریتانیا‬ ‫و هەوڵدانی داگیر كەری بۆئیرَاق بەگشتی و‬ ‫والیەتی موسڵ بەتایبەتی كەدەكاتە باشوری‬ ‫كوردستانی رۆژی ئەمرۆ هەمووی لەبەرخاتری نەوت‬ ‫ب��ووە‪ .‬بەاڵم لەسەرتاسەری جیهاندا ژمارەیەك‬ ‫لەواڵتان بەتایبەتی واڵتـانی رۆژهەاڵتی ناوەراست‬ ‫خاوەن نەوتن بەاڵم رەوشیان وەك ئێمە نیە‪ .‬بێ‬ ‫گوومانەكە شۆرشی‪ 14‬تەمووزی ساڵی ‪1958‬و‬ ‫هەڵمەتی خۆماڵی كردنی نەوت لەساڵی ‪1972‬‬ ‫لە ئێراقدا بۆئەوەی نەوتی ئێراق لەداگبركاری و‬ ‫سیاسەتی ئینتیداب رزگاری بكەن بەهەموو كەم و‬ ‫كورتیەكانیانە هەوڵدانی باش بوون‪ ،‬بەاڵم لەدوایدا‬ ‫بەكارهێنانی سەروەت وسامانی نەوت بەكارهێنران‬ ‫بۆچەوسانەوە و سەركوتكردنی ت��ەواوی گەالنی‬ ‫ئیراق لەسەرو هەموویانەوە لەدژی گەلی كورد‪.‬‬ ‫لەساڵی ‪ 1991‬وە هەرێمی كوردستان لەداگیركەری‬ ‫رژێمی بەعس رزگاری بووە‪ ،‬لەوكاتەوە تا رۆژی‬ ‫ئەمرۆ چەندین كێڵگەی نەوتی وسامانی سروشتی‬ ‫تێدا دۆزراوەت��ەوە لە ساڵی ‪ 2003‬ب��ەدواوەش‬ ‫كەركوك و خانەقین و موسڵ و دوزخورماتوو‬ ‫لەژێردەسەاڵتی رژێم نەماوە‪ ،‬بەاڵم نەكەوتۆتەوە‬ ‫سەر هەرێمی كوردستان‪ .‬بەپێی ئەو زانیاریانەی‬ ‫حكومەتی هەرێم رایگەیاندووە تەنها لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا ئێستا لە ‪ 14‬كێڵگەی نەوتی نەوت‬ ‫بەرهەمدەهێنرێت‪ .‬لەرۆژیكدا ‪ 300‬هەزاربەرمیل‬ ‫دەردەهێنرێت و ئەگەری ئ��ەوەش ك��راوە كەتا‬ ‫ساڵی ‪ 2020‬ئەم رێژەیە دەگاتە ‪ 2‬ملیۆن بەرمیل‬ ‫لەرۆژێكدا‪ .‬هەروەها باس لەوە دەكرێت كە هەرێمی‬ ‫كوردستان دەبێتە نۆهەمین واڵت لەو واڵتانەی كە‬ ‫نەوتی یەدەگیان زۆرە‪ .‬هەرێمی كوردستان ‪45‬‬ ‫ملیاربەرمیل نەوتی یەدەگی هەیە‪ .‬وەها پێشبینی‬ ‫دەكرێت كە ئەو یەدەگە بگات ‪ 60‬ملیار بەرمیل‬ ‫نەوت‪ .‬هەرحكومەتی هەرێم رایگەیاندووەكە ‪52‬‬ ‫گرێبەستی نەوت و غازیان لەگەڵ ‪ 27‬كۆمپانیای‬ ‫بیانی واڵتاندا ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫الی هەموومان ئاشكرایە كە لە ساڵی ‪ 2010‬وە‬ ‫مەسەلەی نەوت فرۆشتن بۆتە رۆژەڤ لە ئێراق‬ ‫و هەرێمی كوردستاندا‪ ،‬بەاڵم لە ئەسڵدا بەالیەنی‬ ‫كەمەوە ئەوە ‪ 10‬ساڵ زیاترە هەرێمی كوردستان‬ ‫بەبەردەوامی نەوت لەهەرێمی كوردستاندا دەنێرێتە‬

‫دەرەوەو داهاتەكەشی نەدەگەرێتـەوە خەزێنەی‬ ‫ئێراق نەدەگەرێتەوە خەزێنەی حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬لە ساڵی ‪ 2013‬فرۆشتنی نەوت زۆر‬ ‫بەرونی لەئێراقدا بۆتە كێشەیەكی جدی و ئەو‬ ‫كێشەیە وەك كێشەی هەرێمی كوردستان و‬ ‫حكومەتی ناوەندی ئێراق بەناو دەكرێت‪ ،‬بەاڵم ئەم‬ ‫كێشەیە لەبنەمادا كێشەی نێوان پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان و حكومەتەكەی مالكیە‪ .‬چونكە راستە لە‬ ‫هەرێمی كوردستاندا هەتا ئەم كاتەش حكومەتێكی‬ ‫هاوبەشی هەردووحیزبی(یەنەكە و پەدەكە)‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی تەسەروف بەهەمووسامانی‬ ‫سروشتیەوە دەك��ات بەنەوت وغ��ازو گازوایل و‬ ‫غ��ازی سروشتیەوە هەمووی چەندكەس لەناو‬ ‫(پارتی) ئاگادارن ئەوانی تر بێ ئاگان‪ ،‬یەكێتی‬ ‫پێی عەیبە بڵیت من ئاگادارنیم! بەاڵم ئاگادارنین‪.‬‬ ‫لەو باوەرەدام ئەم چوارساڵەی داهاتووش هەروەها‬ ‫دەبێت و تەنها سێ تاچواركەسی پارتی لێ‬ ‫ئاگاداردەبن‪ .‬ئەمەش گرێدراوی ئەو دەسەاڵتـداریە‬ ‫قۆخكارییەی پەدەكەیەو نەبوونی هێزێكی هاوبەش‬ ‫وبەكاریگەر لەحكومەتدا دا‪ .‬دەبێـ وەها نەبێت بەاڵم‬ ‫لەدانیشتنەكانی پەرلەماندا بینیمان ناشارەزابوونی‬ ‫ئەندام پەرلەمانەكان لەشێوازی گرێبەستەكان‬ ‫و نەبوونی زانیاری لەسەر پارەو داهاتی نەوت و‬ ‫خۆعاجزكردن و شڵەژاوی بەزانابونانەی سەرۆكی‬ ‫حكومەتی هەرێم لەپەرلەماندا بەداغەوە تابلۆیەكی‬ ‫وەها دەركەوت وەك ئەوەی كە نێچیرڤان بارزانی‬ ‫توانیویەتی هەموو فراكسیۆنەكان رازی بكات‬ ‫بۆئەوەی نەوت بەسەربەخۆو بیگوێدانەحكومەتی‬ ‫ئیراق بفرۆشێت!! لەبەرامبەردا یەكێكیش نەبوو‬ ‫بڵێت باشەداهاتی ئەو نەوتەی دەساڵی رابردوو‬ ‫لەكوێیە؟؟وەك ئەوەی بەردەوام لەراگەیاندنەكاندا‬ ‫دەوترا هەربۆ پروپاگەندەبوبێت‪ .‬لەو باوەرەدام‬ ‫یەك كوردیش نەبیت لەسەرتاسەری كوردستاندا‬ ‫كە حەزی لەسەربەخۆی نەبێـت هەموومان ئەو‬ ‫داخوازیەمان هەیە وكەسیش لەدژی نەوت فرۆشتن‬ ‫نییە‪ .‬بەاڵم ئایا سەربەخۆیی بوون بەندەبە بەقاچاغ‬ ‫فرۆشتنی نەوتەوە یان چەندە بەسەربەخۆ نەوت‬ ‫بفرۆشرێـت ئەوەندە سەربەخۆیت!!‪ .‬یان ئایا نەوت‬ ‫فرۆشتن و داهاتی نەوت بەسە بۆئەوەی باشوری‬ ‫كوردستان سنوری خۆی لە ئێراق جیابكاتەوە؟؟‬ ‫ئایا ئەو شیۆازە فرۆشتنەی نەوت دەبێتە مایەی‬ ‫خۆشگوزەرانی خەڵك و نەوتی كوردستان خۆماڵی‬ ‫دەكرێت یان داگیر دەكرێت وسیاسەتی ئینتداب‬ ‫بەروویەكی تریەوە بەرێوە دەچێت ؟؟؟ ئەم‬ ‫پرسیارانە یەك یەك پێویستی بەوەاڵمی راست‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫یەكەم‪ :‬ئایا بۆچی حكومەتی بەغداد نارەحەتە‬ ‫لە فرۆشتنی نەوتی هەرێمی كوردستان بەبێ‬ ‫گ��ەران��ەوەی ب��ۆ حكومەتی ن��اوەن��د ؟؟پێش‬

‫هەمووشتێك دەمەویت ئەو راستیە بڵێم كاتێك‬ ‫ب��اس لەحكومەتی مالكی دەكەین بێ گوومان‬ ‫لەو حكومەتەدا ‪ 8‬وەزی��ری كوردیشی تێدایە‪.‬‬ ‫ئاشكرایە وەك ك��ورد ب��اوەرم��ان بەسیاسەتی‬ ‫خودی مالكی نیە چونكە لە ئەنجامدا عەرەبێكی‬ ‫نەتەوەپەرستە‪ ،‬بەاڵم ئەوانەی مالكی و وەزارەتی‬ ‫نەوت لە بەغداد دەیڵین وبریاریان لەسەر گرتووە‬ ‫لەبواری نەوتداو وەك ك��وردەواری دەڵیت دەبێت‬ ‫ئێمە قسەبۆحەق بكەین‪،‬هەمووی لەچوارچێوەی‬ ‫یاسادا راستە‪ .‬بەپێی دەستوری ئێراق كە لە‪-15‬‬ ‫‪ 2005-10‬ریفراندۆمی بۆكۆكراوەو لە‪ 80%‬زیاتری‬ ‫خەڵكی ئیراق دەنگی بۆداوە (كەئێمە وەك پارتی‬ ‫چارەسەری تەنها پارتی كوردستانی بووین لەگەڵ‬ ‫ژمارەیەك لەرۆشنبیر دەنگمان بەو دەستورەنەداوە)‬ ‫چونكە پێمان وایە ئەو دەستورە مافی نەتەوەیی‬ ‫و دیموكراتی بۆگەلەكەمان زۆركەمەو ئەمەمان‬ ‫بەبەلگەوە رونكردۆتەوە و یەكێك لەو خااڵنەی‬ ‫رەتمانكردۆتەوە مەسەلەی فرۆشتنی نەوتە‪ .‬بەپێی‬ ‫ئەو دەستورەو بەپێی مادەی ‪ 110‬و ‪111‬و ‪112‬‬ ‫هاتووە كە نەوتی ئیراق بۆ هەمووئیراقیەكانەو‬ ‫بەرهەمهێانی نەوت و فرۆشتنی و دابەشكردنی‬ ‫حكومەتی فیدراڵی بێ هەڵدەستیت بەهاوبەشی‬ ‫لەگەڵ حكومەتی هەرێمەكاندا واتا نابێت هیچ‬ ‫هەرێمیك بەسەربەخۆ بەبێ گەرانەوە بۆ ناوەند‬ ‫گرێبەست و فرۆشتنی نەوت بكات‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬شێوازی گرێبەست لەگەڵ كۆمپانیاكان و‬ ‫رێبازی دەرهێنانی نەوت و فرۆشتنی تەواو جیاوازە‬ ‫لە گرێبەستی هەمووجیهان و بەتایبەتی جیاوازە‬ ‫لەگەڵ ئێراقدا كەبەهەمووشێوەیك گەورەترین زیان‬ ‫دەگەیەنێت بە داهات و سامان و ئابوری گشتی‬ ‫ئێراق بەگشتی وهەرێمی كوردستان بەتایبەتی‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە مامۆستا ئاالن مومتاز وەك مامۆستای‬ ‫زانكۆ لێكۆلینەوەیەكی زۆر ووردی كردووە‪ .‬بەراستی‬ ‫توانیویەتی بەرچاوروونی زۆرگرنگ بداتەهاواڵتیان‬ ‫لەیەكێ لەبابەتەكانیدا دەڵێت كە ئ��ەوەی كە‬ ‫نەكرابووبەكەرتی تایبەت سامانی نەوت بووە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەهەرێمی كوردستاندا ئەمەش كراوە بەكەرتی‬ ‫تایبەت كە بۆخۆی الدانێكی یاساییە و زیانی گەورە‬ ‫لە داهاتی نەوت دەدا‪ .‬دیسان باس لەجیاوازی نێوان‬ ‫گرێبەستەكانی هەرێمی كوردستان و ناوەراست و‬ ‫باشوری ئیراقی كردووە‪ .‬بەپێی ئەو گرێبەستانەی‬ ‫كەلەهەرێمی كوردستان كراوە(بۆهەربەرمیڵیك‬ ‫نەوت كەبە‪ 100‬دۆالربفرۆشرێت لە ‪ 5%‬ئەو نەوتەی‬ ‫بەرهەمدێت ی��ان پ��ارەك��ەی دەچێتە گیرفانی‬ ‫كۆمپانیاكانی خزمەتگوزاری‪ .‬جائەگەر خۆماڵی بن‬ ‫یان بیانی‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵتدارانی بەغداد سەرەرای‬ ‫فشاری زۆریش بەپێی گرێبەستەكانی ‪ 2009‬كەمترلە‬ ‫دۆالرونیوێك بۆ بەرهەمهێنانی بەرمیلێك نەوت‬ ‫بەكۆمپانیا تایبەتەكان دەدەن‪ .‬هەروەها دەڵیت‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪15‬‬

‫وتار‬

‫ئەوە ‪ 10‬ساڵ زیاترە هەرێمی كوردستان بەبەردەوامی نەوت لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا دەنێرێتە دەرەوەو داهاتەكەشی نەدەگەرێتـەوە خەزێنەی ئێراق‬ ‫نەدەگەرێتەوە خەزێنەی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەهۆكاری كەم وكورتی یاسای ژمارە ‪ 22‬و ساڵی‬ ‫‪2007‬ئەو هەاڵنەی لەگرێبەستەكاندا ئەنجامدراوە‬ ‫ك��ە ب��ۆم��اوەی درێ��ژخ��ای��ەن دەت��وان��ن ل��ە‪75%‬‬ ‫كێڵگەنەوتیەكان دەست بەسەردابگرن یان بەهی‬ ‫خۆیان ببینن‪ .‬هەربۆیە نمونەیكی تردەهێنیتەوە‬ ‫كە نەوتە یەدەگەی هەرێم كەخەملێندراوە بە ‪45‬‬ ‫ملیار بەرمیل كەنۆهەمین یەدەگە لەسەر ئاستی‬ ‫جیهان بەاڵم كێشە گەورەكەی ئەوەی كە ئیمتیازی‬ ‫كۆمپانیاكان لەسێ یەكی كەمترنیە واتا بەالیەنی‬ ‫كەمەوە ‪ 15‬ملیار بەرمیلی ئەو ‪ 45‬ملیارە دراوە‬ ‫بەكۆمپانیاكانی دەرهێنان)‪ .‬ئەمانەهەمووئەوەمان‬ ‫پێدەڵین كە ئەم گرێبەستانە هەنگاوێكی دژواری‬ ‫داگیركاریە‪.‬‬ ‫سێهەم‪ :‬بەهۆكاری ئەو پەیوەندیە ناتەندروستانەی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان لەگەڵ حكومەتی توركیا‬ ‫ئەگەر فرۆشتنی نەوت بەهەموو واڵتان رێژەیەك‬ ‫زیان بێت ئەوا بەهۆكاری ئەوەی بازارێكی سیاسی‬ ‫لەنێوان توركیاو (پارتی)دا هەیە لە فرۆشتنی نەوتی‬ ‫هەرێمی كوردستان بۆتە بەشێك لەو سیاسەتە‪.‬‬ ‫واتە ئەگەرگرێبەستی نەوت و فرۆشتنی نەوت‬ ‫لەهەرێمی كوردستاندا بەبەراوردی پێوەری جیهانی‬ ‫نەوت هەرزان فرۆشی بێت و زیانی گەیاندبێت ئەوا‬ ‫فرۆشتنی نەوت و گرێبەستەكانیان لەگەاڵحكومەتی‬ ‫توركیا لەئاستی تااڵن فرۆشكردندایە‪ .‬بەپێی ئەو‬ ‫زانیاریانەی كەهەیە دەگووترێت كە ئەونرخەی‬ ‫كە هەرێمی كوردستان یەك بەرمیل نەوتی پێ‬ ‫دەفرۆشیتە توركیا سێ یەكی نرخی جیهانییە‪.‬‬

‫هەندێك كە س باس لەوەدەكەن كە نرخی یەك‬ ‫بەرمیل بە ‪ $40‬دەفرۆشریت لە كاتێكدا بەغداد‬ ‫بە‪ $100‬دەفرۆشێت ‪،‬بەپێی ئەوە ئەگەر هەرێمی‬ ‫كوردستان رۆژانە ‪300‬هەزاربەرمیل بفرۆشێت رۆژی‬ ‫‪18‬ملیۆن دۆالر زەرەرە بەبەراورد بەفرۆشتنی ئێراق‪.‬‬ ‫یەكێك لەو كەسانەی كەئەندامە لەو گرێبەستانەی‬ ‫نێوان توركیاو هەرێمی كوردستان باس لەوە دەكات‬ ‫كە هەربەرمیلێك بە ‪ $78‬دەفرۆشرێتە توركیا‬ ‫لەكاتێكدا لەناوەراست و باشوری ئێراق یەك بەرمیل‬ ‫لەنێوان‪ $102‬هەتا ‪ $150‬دەفرۆشرێت‪ .‬بێگومانە‬ ‫حكومەتی ئێراق و توركیا لەساڵی ‪1973‬وە‬ ‫گرێبەستی نەوتیان كردووە بەپێی ئەو گرێبەستە‬ ‫حكومەتی توركیا بەبی رەزام��ەن��دی حكومەتی‬ ‫توركیا ناتوانێت بەبێ ئیزنی ئێراق نەوتی ئێراق‬ ‫بكرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی دەبینی لەگەڵ قوڵبونەوەی‬ ‫ناكۆكی نێوان بەرەی سونەو شیعە كە پەدەكە‬ ‫لەهەمووهێزێك زیاتر بۆتە بەشێك لەو ملمالنێیانەو‬ ‫لەبەرەی سونەدا جێگەی خۆی گرتوە بۆ پێكهێنانی‬ ‫ئەجینداكانی توركیا بەهیچ شیوەیەك نەگەراوەتەوە‬ ‫بۆ رای ئەو پارتی والیەنانەی كەلەگەڵیاندا سیاسەت‬ ‫دەكات لەناو خاكی ئێراق و باشوری كوردستاندا‪.‬‬ ‫ئیتر كارگەیشتە ئەوەی كە ئەمریكاش هەڵوێست‬ ‫پیشانداو لەفرۆشتنی نەوتو ئەو گرێبەستانەی‬ ‫كەبەئاشكراو بەقاچاغ لەنیوان توركیا و هەرێمی‬ ‫كوردستاندا ئەنجامدراوە‪ .‬چونكە ئەم رێكەوتنەی‬ ‫حكومەتەكەی ئاكەپەو پەدەكە لەسەر نەوتی‬ ‫باشوری كوردستان كراوە ئەمریكاشی نیگەران‬

‫كردووە هەربۆیە ئەمریكا لەماوەی رابردوودا سنوری‬ ‫دانابۆ پەیوەندیەكانی خ��ۆی لەگەڵ پەدەكەو‬ ‫بەئاشكرا ئ��ەوەی راگەیاند كە پێویستە بەب ‌ێ‬ ‫رەزامەندی حكومەتی ئێراق نەوت نەفرۆشرێت‪.‬‬ ‫ئەمەش هۆشداریەكی توندبووبۆ پەدەكە‪.‬‬ ‫لەئەنجامی پێداگری پەدەكە بۆفرۆشتنی نەوت و‬ ‫بیگوێدانە ئالۆزیەكان‪ ،‬وەزارەتی نەوتی حكومەتی‬ ‫ئێراق سكااڵی لەدژی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫تۆماركرد‪ .‬ئەو وەزارەتەدەڵێت‪ :‬لە سەرەتای ساڵی‬ ‫‪2014‬وەهەتا مانگی ئایار بەهۆی رادەستنەكردنی‬ ‫داه��ات��ی ن��ەوت ل��ەالی��ەن حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستانەوە بە حكومەتی فیدرالی تا ئێستا ئابوری‬ ‫ئێراق بڕی ‪ 6‬ملیاردۆالرو ‪ 288‬ملیۆن دۆالر زیانی‬ ‫پێگەیشتوە‪ .‬ئاماژەبەوە دەكات چاوەرواندەكرێـت‬ ‫لەچەند مانگی داهاتوودا ئەو زیانە بگەنە ‪ 8‬ملیارو‬ ‫‪400‬ملیۆن دۆالر‪ .‬هەروەها دەڵێت كە لە‪2010‬وە ئەو‬ ‫داهاتەی كە رەوانەی حكومەتی ئیتیحادی نەكراوە‬ ‫بڕی زیانەكە دەكاتە‪ 119‬میلیار دۆالر‪.‬‬ ‫چوارەم‪ :‬لەگەڵ ئەوەی كە پەدەكە بەهەمووشێوەیك‬ ‫بۆتە بەرپرسیی نەوت و ئەو نەوتە بەموڵكی خۆیان‬ ‫دەبینن زۆر هەوڵیاندا لەرێگەی توركیاوە بنێردرێـ‬ ‫بۆ واڵتانی دەرەوە بەاڵم تا ئەم كاتەش ئاستەنگی‬ ‫هەیە‪ .‬بێ گوومان تەنگاوبوونی پەیوەندیەكانی‬ ‫پەدەكە هەم لەسەر ئاستی نێو دەوڵەتی و هەم‬ ‫لەسەر ئاستی هەرێمی و سوربوون لەسەر بێ‬ ‫چارەیی بۆتە هۆكاری ئەوەی گەورەترین ئالۆزی‬ ‫و گ��رژی لەنێوان حكومەتی ئێراق و هەرێمی‬

‫وتار‬

‫‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫كوردستاندا دروست بێت‪ .‬بری موچەی فەرمانبەران‬ ‫وپێشمەرگە وكارمەندان و راوەستانی پرۆژەكانی‬ ‫ئابوری و زیادبوونی هەژاری و خۆكوشتنی كەسانی‬ ‫هەژار هەردەچێت رەوشی ئابوری و كۆمەاڵیەتی‬ ‫خەڵك خراپتر وئ��اڵ��ۆزت��ر دەب��ێ��ت‪ .‬زۆرگرنگە‬ ‫كەبڵێین بەراستی جەماوەر ت��ادوارادە م��ەردەو‬ ‫بەهەمووشێوەیەك دان بەخۆیدا دەگرێت‪ .‬لەكوێی‬ ‫ئەم جیهانەدا هەبووە كارمەندی حكومەت دوومانگ‬ ‫زیاترە مووچە وەرنەگرێت ودان بەخۆدابگرێت‪.‬‬ ‫بەبێ هۆ؟ ئەگەر لەرەوشی داگیركاریدابووینایە!؟‬ ‫یان بەراستی لەالیەن دەوڵەتێكی داگیركەرەوە‬ ‫گەمارۆمان لەسەربوویایە ؟‪ .‬خەڵك واتای دەدا‬ ‫بەاڵم خەڵكی داماو باجی سیاسەتەهەڵەكانی پارتی‬ ‫دەدات كەتەنها بەژەوەندی خۆیان بەبنەمادەگرن‬ ‫وب��ری��ارەك��ان��ی س��ەرف��ەرم��ان��دارە توركەكانیان‬ ‫پێكدەهێنن‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬بێگومانە بۆئەوەی سیاسەتی نەوت‬ ‫بااڵدەست بێت وهەمووبەشەكانی تری ئابوری‬ ‫شەلەل بكەن لەباشوری كوردستاندا‪ ،‬ئەمە سیاسەتی‬ ‫دەوڵەتانی داگیركەری كوردستانەو (پارتی)ش‬ ‫باشترین پێكهێنەرێتی‪ .‬حكومەتێك تەمەنی ‪22‬‬ ‫ساڵە هێشتا پیازو تەماتە و سڵق ل��ەدەرەوەی‬ ‫واڵت دێنێت‪ .‬ئابوری واڵتێك ئەگەر كشتوكاڵ تێیدا‬ ‫نەبووژێتەوە‪ ،‬پیشەسازی لەسەربنەمای بەرهەمی‬ ‫كشتوكاڵی پێش نەخرێت تەنها سیاسەتی نەوت‬ ‫بەبنەمابگیریـت ئەمە سیاسەتی تەمەڵ كردن و‬ ‫بێ ئیرادەكردنی تاكەكانی كۆمەڵگایە‪ .‬شتی زۆر‬ ‫تراژیدیاش ئەوەیە كاربەدەستانی حكومەت دەڵین‬ ‫مووچەخۆر زۆرە ئەمە هەڵەیە؟ باشە كێ ئەم‬ ‫هەڵەیەی دروست كردووە؟؟ كی هانی ئەم كلتورە‬ ‫دەدا؟ كوا كاری سەربەخۆ بۆ هەمووكەسێك؟؟ كوا‬ ‫بازاری ئازاد بەیەكسانی ؟هیچیان نیەو هەمووی لە‬ ‫الیەن حیزبەوە قۆرخ كراوە‪ .‬ئەم جۆرە سیاسەتە‬ ‫تاكێكی بەكاربەر و بێ بەرهەم بۆنیاد دەنێت‪.‬‬ ‫حكومەتێكیش كە بە بێ پارەی بەغداد ناتوانێت‬ ‫مووچەی مانگێك بداتە خەڵك‪.‬‬ ‫شەشەم‪ :‬لەسەرئەنجامی ئەم هەموو هەاڵنەی‬ ‫حكومەتی ه��ەرێ��م بەسەرۆكایەتی پ��ارت��ی بۆ‬ ‫ئاراستە گۆڕینی خەڵك و بۆ هێنانەوەی بەهانە‬ ‫بۆ شكەستەكانیان باس لە دەوڵەتی سەربەخۆی‬ ‫كوردی دەكەن‪ .‬شتی زۆر كۆمیدیش ئەوەیە كە‬ ‫ریگەگرتنی حكومەتی ئێراق دەك��ەن��ە بەهانە‬ ‫و دەڵین ئێمە نەوتی خۆمان بابفرۆشین وەها‬ ‫دەتوانین سەربەخۆبین‪ .‬روون و ئاشكرایە كە‬ ‫هەمووتاكێكی كورد حەزبەسەربەخۆیی دەكات‬ ‫و دەن��گ بەسەربەخۆبوون دەدات‪ ،‬ب��ەاڵم چۆن‬ ‫بەرێوەبردنێك هەڵدەبژێرێت؟ ئەوكاتە دەبێت‬ ‫یەك حیزب بریارنەدات‪ .‬ئێستا لەجیهاندا چەندین‬ ‫شێوازی بەرێوەبردنی دیموكراتیانە هەیە‪ .‬شێوازی‬ ‫بەرێوەبردنی دەوڵەت نەتەوە زۆر كالسیكە ئەو‬ ‫شیوازەیە كەدەوڵەتانی داگیركەری كوردستان‬ ‫بەكاریان هێناوە‪ .‬كورد لە باشوری كوردستاندا‬ ‫دەتوانێت ت��ادوارادە سەربەخۆبێت بەاڵم شێوازی‬

‫بەرێوەبردنەكەی خۆبەرێوەبردنی دیموكراتی‬ ‫بێت‪ ،‬دەبێت شێوازی تریش بێت‪ .‬كێشەكەمان‬ ‫ئەمەنیە‪،‬كێشەكەمان ئەوەیە ئایا ئەوەی ئەوان‬ ‫باسی دەكەن هەمووباشوری كوردستانە؟؟یان تەنها‬ ‫سێ پاریزگاكەیە‪ .‬بێ گوومان تەنها باسی سێ‬ ‫پاریزگاكەدەكەن‪ .‬ئەمەش پێكهێنانی ئەجیندای‬ ‫دەوڵەتانی داگیركەری كوردستانە بۆ ئەوەی كورد‬ ‫دەستبەرداری ئەو ناوچە كوردستانیانە بێت كە‬ ‫كێشەی لەسەرە‪ .‬لەو زنجیرەكۆنفرانسانەی كەلەم‬ ‫ماوەیەدا ئەنجامدرا بۆ گفتوگۆكردن لەسەر مافی‬ ‫چ��ارەی خۆنوسین ودەوڵەتی ك��وردی زۆربەیان‬ ‫بەشداربووم دەربارەی ئەو بابەتە‪ .‬ئەندامانی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان نەیانتوانی بیشارنەوە و ئەو‬ ‫راستیەیان دركاند كە ئەوسێ پارێزگایە رەسمیەو‬ ‫بۆئەو دەوڵەتە كوردیەش هەرسێ پارێزگاكە بەسە‬ ‫هەروەها گوتیان پێویستمان بەئیتفاقێكی ستراتیجی‬ ‫دەوڵەتی عوسمانی و توركی هەیە‪ .‬واتا دەیانەوێت‬ ‫هەرێمی كوردستان دابڕێنن لە ئێراق و بینوسێنن‬ ‫بە توركیاوە‪.‬‬ ‫حەوتەم‪ :‬هەموو گرێبەستە نەوتیەكان و هاوار‬ ‫هاوارەكانی پارتی‪ ،‬بۆ فرۆشتنی نەوت بە توركیا‬ ‫ئەو شیكردنەوانەی كە لەو بارەیەوە ئەنجامدراون‬ ‫هەموویان ئەوە پشتڕاست دەكەنەوە ئەو گرێبەستە‬ ‫ئابوریانە داگیركردن و كۆنترۆڵكردنی باشوری‬ ‫كوردستانە لە الیەن توركیاوە بە واژۆی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان بە سیناریۆی دروستكردنی‬ ‫دەوڵ��ەت��ی ك��وردی و بەمەبستی قوڵكردنەوەی‬ ‫شەڕی سونە و شیعە‪ ،‬وەك دەبینین لە گەڵ ئەو‬ ‫مشتومەڕەدا هێرشەكانی داعش دەستیپێكرد بۆ‬ ‫سەر هەرێمی سونەنشین و پشتیوانی سوننە و‬ ‫بەعسیەكانیان كرد بۆ لێدانی شیعە ئەمانە هیچی‬ ‫بەرێكەوت نیە‪ .‬داعش و بەعس داخوازی داگیركردن‬ ‫و تۆڵەسەندنەوە لە ئێراقیەكان دەك��ەن��ەوە و‬ ‫حكومەتەكەی توركیاش هاوكاریانە‪.‬‬ ‫ئەنجام‪...‬‬ ‫هەموو ئ��ەو راستیانە ئ��ەوەم��ان پێ دەڵێن كە‬ ‫ئێستا كورد بە قۆناخێكی گرنگدا تێدەپەرێت بۆ‬ ‫بەدەستهێنانی مافە نەتەوەیی و دیموكراتیەكانی‪،‬‬ ‫بەاڵم دەوڵەتانی سەردەست لە كوردستاندا بە‬ ‫بەرنامەی جیاواز جیاواز لە هەوڵی لەباربردندان‪.‬‬ ‫هەموومان لەگەڵ نەوت فرۆشتنین‪ ،‬بەاڵم بەمەرجێك‬ ‫هەموو گرێبەستەكان بۆ خەڵك ئاشكرا بكرێـت و‬ ‫شەفاف بێت‪ ،‬بەمەرجێ نەوت و هەموو داهات و‬ ‫بەرهەمی ئابوری بەنیشتیمانی بكرێت‪ .‬داهاتەكەی‬ ‫بۆ خەڵكی بەشمەینەت بێت نەك لە نێوان چەند‬ ‫كەسدا قۆرخ بكرێت‪ .‬بۆ گەلی كورد بێت نەك‬ ‫دەوڵەتێكی داگیركەر‪ .‬سەربەخۆیمان پێویستە‪،‬‬ ‫بەاڵم نەك شێوازی بەرێوەبردنی نادیموكراتیانە‬ ‫و نانەتەوەییانە!!‪ ،‬هەموو رۆژێ��ك لەبەرخاتری‬ ‫دەوڵەتێكی داگیركەر‪ ،‬هەرجارەی هێز و الیەن‬ ‫و رێكخراو و حیزبێك داپلۆسی و رەشبگیری‬ ‫بكرێت!! یان رۆژنامەنوس و ژنان بكوژرێن!!‪،‬‬ ‫لە كۆتایدا دەڵێین هیچ دەسكەوتێكی نەتەوەیی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بەبێ دیموكراتیەتێكی راستەقینە ناپارێزرێت و‬ ‫كوردیش بۆ بەدەستهێنانی هەموو مافە رەواكانمان‬ ‫پێویستمان بەپاڵپشتی نەتەوەیی هەیە‪ .‬یەكێتی‬ ‫نەتەوەی گەرەنتییە بۆ سەربەخۆیی بوونمان نەك‬ ‫یەكێك لە دەوڵەتانی داگیركەر‪ ،‬هەر قەوارەیەكی‬ ‫نەتەوەیی لەهەربەشێكی كوردستان دروست بێت‬ ‫پێویستی بەپاڵپشتی هەموو بەشەكانی تری‬ ‫كوردستانە‪.‬‬

‫بۆهەربەرمیڵیكنەوت‬ ‫كەبە‪100‬دۆالربفرۆشرێت‬ ‫لە ‪ 5%‬ئەو نەوتەی‬ ‫بەرهەمدێتیان‬ ‫پارەكەیدەچێتە‬ ‫گیرفانیكۆمپانیاكانی‬ ‫خزمەتگوزاری‪.‬جائەگەر‬ ‫خۆماڵی بن یان بیانی‪،‬‬ ‫بەاڵم دەسەاڵتدارانی‬ ‫بەغداد سەرەرای‬ ‫فشاری زۆریش بەپێی‬ ‫گرێبەستەكانی ‪2009‬‬ ‫كەمترلە دۆالرونیوێك بۆ‬ ‫بەرهەمهێنانیبەرمیلێك‬ ‫نەوت بەكۆمپانیا‬ ‫تایبەتەكاندەدەن‬ ‫‪..........‬‬ ‫ئەگەرگرێبەستینەوت‬ ‫و فرۆشتنی نەوت‬ ‫لەهەرێمیكوردستاندا‬ ‫بەبەراوردی پێوەری‬ ‫جیهانی نەوت هەرزان‬ ‫فرۆشی بێت و زیانی‬ ‫گەیاندبێتئەوافرۆشتنی‬ ‫نەوت و گرێبەستەكانیان‬ ‫لەگەاڵحكومەتی‬ ‫توركیا لەئاستی تااڵن‬ ‫فرۆشكردندایە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪17‬‬

‫راپۆرت‬

‫لەحكومەتە تازە لەدایكبووەكەی رۆژئاوا ژن دەبێتە سەرۆكوەزیر؟!‬ ‫نەجیبە عومەر؛ حكومەتە بیست و دوو ساڵەكەی باشوریش ئیرادەی ژنان ناناسێت‬

‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫رەشەكوژی سەر ژنان درێژەی دەبێ‬ ‫كێشەی پێكنەهێنانی حكومەت پێی نایە هەشت‬ ‫مانگ‪ ،‬لە ئێستاشدا نزیكین لە پێكهێنانی كابینەی‬ ‫هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەم كابینەیەش وەكو كابینەكانی تر جێگای ژن‬ ‫تێیدا الوازە و الیەنە سیاسیەكان هیچ رۆڵێكیان‬ ‫بۆ ئ��ی��رادەی ژن نەهێشتۆتەوە‪ ،‬لە سەرجەم‬ ‫وەزارەتەكان كە "‪ "19‬وەزارەتە تەنها یەك وەزارەت‬ ‫وەزیرەكەی ژنە ئەویش (ن��ەورۆز مەولود)ە‪ ،‬لە‬ ‫كۆی "‪ "4‬كابینەدا تەنها چوار ژن بەشدارییان لە‬ ‫ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫كردووە‪ ،‬لە كابینەكانی پێنجەم و شەشەم و حەوتەم‬ ‫و هەشتەمیش‪ ،‬تەنها چوار ژن لەناو وەزارەتەكان‬ ‫پێگەیان هەبووە‪ .‬ئەمەش بەواتای ئەوە دێت كە‬ ‫الیەنە سیاسیەكان ناتوانن رۆڵ بدەنە ئیرادەی ژنان‪،‬‬ ‫لە بەرامبەر ئەوەشدا ژنانی ناو الیەنە سیاسیەكان‬ ‫بێ دەنگن و تائێستا دەنگێكی بەرفراوانی ناڕەزایی‬ ‫لەناو ئەم الیەنە سیاسیانەی كە بەشدار بوونە لە‬ ‫حكومەتی هەرێمدا نەبووە‪ .‬وا رەنگدانەوەی كۆمەڵگا‬ ‫بەسەر پارت و الیەنە سیاسی و رێكخراوەكانی‬ ‫مەدەنی و ژن��ان دەبێت و كاریگەری زهنیەتی‬ ‫دەسەاڵتدارانەی پیاوساالری حیزبەكانیش بەسەر‬ ‫كۆمەڵگا هێدی هێدی تەشەنە دەكات‪ ،‬ئەمەش لە‬ ‫داتا و ئامارە فەرمیەكانی حكومەت خۆیەتی‪ ،‬كە‬ ‫رەشەكوژی لەسەر ژنان هەیە و دەسەاڵت و الیەنە‬ ‫سیاسیەكانیش بۆ ئەم پرسە هیچ پرۆژەیەكیان نیە‪.‬‬ ‫بەشێك لە پەرلەمانتارانی ژن لە پەرلەمانی هەرێمی‬ ‫كوردستان دەنگی نارەزایەتی خۆیان بەرز كردەوە‬

‫و یاداشتنامەیەكیان پێشكەشی سەرۆكی پەرلەمان‬ ‫كرد لە بەرامبەر بە پێنەدانی رۆڵ بۆ ژنان‪ ،‬بەمەش‬ ‫ئەگەر رۆڵ بە ژنان نەدرێت ئەوا بەشێك لە ژنان‬ ‫لە پەرلەمان لەكاتی دەنگدان بە كابینەی هەشتەم‬ ‫و وەزیری وەزارەتەكان‪ ،‬دەنگدان بایكۆت دەكەن‪.‬‬ ‫رەژاك‪":‬پێویستە ژنانی پەرلەمان دەنگ‬ ‫بە حكومەتێك نەدەن كە ئیرادەی ژنان‬ ‫ناناسێت"‬ ‫رێكخراوی ژنانی ئازادی كوردستانیش داوا دەكات‬ ‫ژنە پەرلەمانتارەكانی پەرلەمانی هەرێمی كوردستان‬ ‫لەبەرامبەر بە متمانەدان بەوەزیرانی كابینەی نوێ‬ ‫حكومەت‪ ،‬بەدەنگنەدان دژ بەناناسینی حكومەت‬ ‫ناڕەزایەتی خۆیان نیشانبدەن‪ ،‬چونكە حكومەتێك‬ ‫كە ئیرادەی ئازادی ژنان ناناسێت‪ ،‬دەنگدان بەو وەها‬ ‫حكومەتێك‪ ،‬بن پێ كردنی ئیرادەی ئازادی هەموو‬ ‫ئەو ژنانەیە كە دەنگی خۆیان لەهەڵبژاردنەكاندا‬ ‫داوە و ئەمەش مایە شەرمەزاریە‪.‬‬ ‫رەژاك دەڵێت؛"لە كۆی "‪ ،"19‬وەزارەتی حكومەتی‬ ‫هەرێمی كورستان پێویستە هەری كەم"چوار هەتا‬ ‫پێنج" وەزارەت بەژنان بدرابا‪ ،‬ئەوە لەكاتێكدایە‬ ‫كە هەموو ئەو كەسانەی بۆ كابینەی داهاتوو‬ ‫دەسنیشانكراون ل��ەرەگ��ەزی ن��ێ��رن‪ .‬ئەمەش‬ ‫تابلۆیەكی تری سیاسەتی ئەو پارتانەیە كە بەهەموو‬ ‫شێوەیەك پەیمانیان بەخەڵكدا كە كار بكەن بۆ‬ ‫چارەسەركردنی كێشەكانی ژنان‪ .‬ئەمەش جارێكی‬ ‫تر پەیامی بەردەوامكردن سیاسەتی پەراوێزخستنی‬ ‫ژنان و لەدەرەوە هێشتنەوەیانە ئەركی بەرێوەبردنی‬ ‫كۆمەڵگا‪.‬‬ ‫رێكخراوی ژنانی ئازدی كوردستان ئەوەشی ووتووە؛‬

‫ئەم هەڵسوكەوتەی حكومەت و پەرلەمانی هەرێمی‬ ‫كوردستان ریگەخۆشكەرە بۆ زیادبوونی توندوتیژی‬ ‫و رەوایدان بەوەی كە دەبێـت هەر پیاوان بەرێوبەر‬ ‫و ب��ری��اردەری چ��ارەن��وس��ی كۆمەڵگا ب��ن‪ .‬لەم‬ ‫سۆنگەشەوە"رەژاك"‪ ،‬داواك��ارە لە پەرلەمانتارە‬ ‫ژنەكان دەنگ بەو حكومەتە نەدەن كە ئیرادەی‬ ‫ژنان ناناسێت و متمانەی خۆیانی پێنەدەن‪.‬‬ ‫ئەندام پەرلەمانە ژنەكانی پەرلەمانیش‬ ‫هەڵوێست وەردەگرن‬ ‫بەشێك لەژنان ‌ی ئەندام پەرلەمان ‌ی كوردستانیش‬ ‫ب��ڕی��ار دەدەن دەن��گ بەكابینە ‌ی هەشتەمی‌‬ ‫حكومەت ‌ی هەرێم ‌ی كوردستان نەدەن‪ ،‬ئەوەش وەك‬ ‫ناڕەزایەتیەك لەبەرامبەر نەپااڵوتن ‌ی هیچ ژنێك بۆ‬ ‫پۆستە وزاریەكان لەالیەن حزبەكانەوە‪ .‬ژنە ئەندام‬ ‫پەرلەمان لە فراكسیۆنی یەكێتی"گەشە دارا"‪،‬‬ ‫ناڕەزایەتیان لەو بارەیەوە پشكەشی سەرۆكایەتی‬ ‫پەرلەمان و رای گشتی كردووە و ئاماژە بەوەش‬ ‫دەك��ات كە هەندێك لەژنە پەرلەمانتارەكانیش‬ ‫ب��ڕی��اری��ان��داوە ك��ە دەن��گ بەكابینەی هەشتەی‬ ‫حكومەتی هەرێم نەدەن‪ .‬دەنگۆی ئەوەش هەیە‬ ‫كە لەبەرامبەر بەناڕەزایەتی ژنان و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی لەكابینەی نوێیدا ژنێك هەبێت‪.‬‬ ‫بۆچی حكومەتەكی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫كە تازە لە دایك دەبێـت ژن دەبێتە‬ ‫سەرۆكوەزیر؟!‬ ‫ه��اوس��ەرۆك��ی پ��ارت��ی چ��ارەس��ەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان"نەجیبە عومەر"یش لەسەر جێ نەدانی‬ ‫ژن��ان لەكابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی‬

‫راپۆرت‬

‫‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫كوردستاندا پێوایە؛ دوای ئەزموون و تەمەنی (‪)22‬‬ ‫ساڵ پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫لەگەڵ گەورەترین بانگەشەی دیموكراتی و مافی‬ ‫مرۆڤ و مافی ژنان هەموو الیەنەكان وەزیری خۆیان‬ ‫دیاری كردووە كەچی تەواوی وەزیرەكان هەمووی‬ ‫پیاون‪ .‬دەڵێتیش‪ ":‬لە كاتی دیاریكردنی وەزیرەكاندا‬ ‫لەهەموو حیزبیكدا كۆمەڵێك كێشە لە نێوان پیاوەكانی‬ ‫ئەو حیزبانەدا دەردەكەوێت بەهۆكاری شەڕی دژواری‬ ‫دەسەاڵتخوازیەوە‪ ،‬بەاڵم بۆ یەك جاریش گوێبیستی‬ ‫ئەوە نەبووین كە ژنانی یەكێك لەحیزبەكان بەیەك‬ ‫دەنگ بڵێن ئەگەر یەكێك لەكاندیدە وەزیرەكانمان ژن‬ ‫نەبێت پەسەندی ناكەین یان حیزب بەجێ دەهێڵین‬ ‫یان دەست لەكاردەكێشینەوە؟ بۆچی‪ ،‬بێگومان‬ ‫ژنانی هەموو حیزبەكانیش لەم رەوشە نارازین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆچی بی َدەنگن؟!‪ .‬دەشڵێت؛ بۆچی حكومەتەكی‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان كە تازە لە دایك دەبێـت ژن‬ ‫دەبێتە سەرۆكوەزیر بەس بۆچی حكومەتە "‪"22‬‬ ‫ساڵەكەی باشور ناتوانێت لە كۆی "‪ "19‬وەزیر "‪6‬‬ ‫تا ‪ "7‬وەزیر بدەنە‌ژنان‪ ،‬ئەمە‌شەرمەزاریەكی ترە‬ ‫بۆ دەسەاڵتی باشوری كوردستان‪.‬‬ ‫نەجیبە عومەر ئەوەش دەڵێت‪":‬لە كاتی دیاریكردنی‬ ‫سەرۆكی پەرلەمان و هەردووجێگرەكەی و لەكاتی‬ ‫دیاریكردنی سەرۆكی حكومەت و جێگرەكەشی بۆ‬ ‫یەكمجاریش گوێبیست نەبووین ژنە پەرلەمانتارێك‬ ‫بڵێت با یەكێكیان ژن بێت‪.‬‬ ‫هەندێك دەڵێن ژنان خۆیان ئامادە نین‪ .‬ئەمەش‬ ‫درۆیەكی زەبەالحە‪ .‬بەم شێوەیە دەخوازن ئاستی‬ ‫ژنان بچوك بكەنەوە من پێم وایە بەسەدان ژنی‬ ‫بەتوانا هەیە بۆ ئەوەی ببێتە باشترین سەرۆكی‬ ‫پەرلەمان وحكومەت و وەزیر‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئەوەی‬ ‫زۆرجار پیاوانی ناوحیزبەكان هێزی بریاردەرن بۆ‬ ‫دیاریكردنی ژنانیش‪ ،‬بۆیە كاتێك ژنێك كاندید‬ ‫دەكرێت پێوەری ئەساسی دەبێت ژنێك بێت لە‬ ‫قسەی حیزبەكەی دەرنەچێت ئیتر كێشە نیە‬ ‫تواناكانی چەندە‪.‬‬ ‫هاوسەرۆكی پارتی چ��ارەس��ەری داوا لە هەموو‬

‫رێكخراوەكانی ژن��ان و چاالكوانی ژن��ان دەكات‬ ‫ك��ە ئ��ەم ج��ۆرە حكومەتە پەسەند ن��ەك��ەن و‬ ‫رایدەگەیەنێت‪”:‬داوا لە هەموو پەرلەمانتارە ژنەكان‬ ‫و ئەو پەرلەمانتارە پیاوانەی كە باوەریان بەپێوانی‬ ‫دیموكراتی هەیە دەنگ بەو حكومەتە نەدەن‪ ،‬چونكە‬ ‫دەنگدان بەحكومەتێك ژنی تێدا نەبێت‪ ،‬دەنگدان‬ ‫و ئەرێكردنی سیاسەتی نكۆڵیكردنە لە ئیرادە و‬ ‫هەبوونی ژنان‪.‬‬ ‫دژی كابینەی هەشت (‪ )314‬رێكخرا و‬ ‫كەسایەتی دەوەستنەوە‌‬ ‫وەك ناڕەزاییەك بەرامبەر ئەوەی هیچ یەكێك لە‬ ‫الیەنە بەشداربووەكانی كابینەی هەشتەم پاڵێوراوی‌‬ ‫ژنیان بۆ پۆستە وەزارییەكان دانەناوە‪ "14" ،‬رێكخراوی‬ ‫كۆمەڵی مەدەنی و ژن��ان و "‪ "300‬كەسایەتی و‬ ‫پەرلەمانتار یاداشتێكیان باڵوكردەوە و داوایان كردبوو‬ ‫دەنگ بە كابینەیەك نەدرێت كە ژنی تێدا نەبێت‪.‬‬ ‫ئەم رێكخراوە و كەسایەتیانە دەڵێن‪":‬ئەوەی جێگەی‬ ‫نیگەرانیە هیچ الیەنێك كاندیدی ژنی دیاری نەكردووە‬ ‫بۆ وەرگرتنی پۆستی وەزاری لەپێكهێنانی كابینەی‬ ‫هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ئەوە ئەسەلمێنێت الیەنە سیاسییەكان لەهەرێمی‬ ‫كوردستان هیچ بەهایەك بۆ زۆرینە رەهای كۆمەڵگا‬ ‫دانانێن‪ ،‬بەوەی دەرفەتی بەشداری كردنیان پێنادەن‬ ‫لە بڕیاردان یاخود پۆستە بااڵكاندا‪ ،‬ئەمەش بێرێزییە‬ ‫بەرامبەر بەخەبات و ماندووبوونی ژنان لەناو ناوەندە‬ ‫حزبیەكاندا‪.‬‬ ‫ئەم رێكخراو و رۆژنامەنووسان و كەسانی بەرگریكار‬ ‫لە مافەكانی ژنان‪ ،‬هەموو الیەنەكان بە كەمتەرخەم‬ ‫دەزانن و ئیدانەی ئەو هەواڵنە دەكەن كە بیانەوێت‬ ‫ژنان پەراوێز بخەن و ئەڵێن؛ ئەگەر ئەتانەوێت‬ ‫بەتەواوی بگەنە ئەو دیموكراتی و پێشكەوتنە‬ ‫ب��ەرچ��اوەی جیهانی ئەمڕۆ‪ ،‬ئەگەر ئەتانەوێت‬ ‫سەركەوتن مسۆگەر بكەن ئەوا باشترە سود لە‬ ‫توانا و عەقڵیەتی سیاسی و ئیداری ژنان وەربگرن‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە لە شكستەكانتان بەردەوام ئەبن و‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫خۆتان بەرپرس دەبن لەبەرامبەر ئەو غەدرەی‬ ‫لە ژن��ان دەكرێت‪ ،‬بەم ك��ردەوان��ە هەنگاوەكانی‬ ‫دیموكراسی لەكوردستان بۆ دواوە دەگێڕنەوە‪.‬‬ ‫داوای (‪)%40-30‬ی جومگە و پێگەكانی‬ ‫دەسەاڵتیان كرد‬ ‫لە ش��اری هەولێریش لە ژێ��ر دروش��م��ی (ژن��ان‬ ‫پێكهاتەیەكی گرنگی گەشە پێدانی هەرێمن‪ ،‬ناكرێت‬ ‫لە ناوەندی بڕیاردا نەبن)‪( ،‬بونی ژن لە كابینەی‬ ‫هەشتەمی حكومەت بچوكترین بەڵێنە حزبەكان بە‬ ‫دەنگدەرانیان دابوو)‪ ،‬كۆربەندی هەرێمی سەبارەت‬ ‫بە پرسی بەشداری ژنان لە ناوەندەكانی بڕیار‬ ‫بەڕێوەچو و داوای (‪)%40-30‬ی جومگە و پێگەكانی‬ ‫دەسەاڵتیان كرد و داوایانكرد پەرلەمان دەنگ بە‬ ‫كابینەیەك نەدات كە ژنی تێدا نەبێت‪.‬‬ ‫كۆڕبەندەكە بەشداری ژنان لە هەموو كایەكانی‬ ‫ژیانی كۆمەڵگا بە گشتی و لە ناوەندەكانی بڕیار‬ ‫بە تایبەتی بە پێویستیەكی قۆناغەكە دانا و‬ ‫ئاماژەی بەوەشكرا كە ژن وەك كارەكتەرێكی‬ ‫سیاسی بەهێز رۆل��ی پێشەنگی بینیوە لە‬ ‫سەرخستنی پرۆسەی هەڵبژاردنەكان چ وەك‬ ‫دەنگدەر و چ وەك بانگەشەكارێكی دیار و بەرچاو‬ ‫بۆ سەرخستنی بەرنامەو پالێوراوانی حزب و‬ ‫الیەنە سیاسیەكان‪.‬‬ ‫كۆربەندەكە "‪ "18‬راسپاردەی دەركرد لەوانە؛‬ ‫راسپاردەكانی كۆربەندی هەرێمی بەشداری ژنان لە‬ ‫ناوەندەكانی بریاردا‪:‬‬ ‫بەشداریكردنی ژن بەڕێژەی (‪ )%40-30‬لە سەرجەم‬ ‫جومگەكانی بەڕێوەبردنی هەرێمدا‪ ،‬زامنكردنی‬ ‫بەشداری ژن لە نوێنەرایەتیە نێودەوڵەتیەكاندا‪،‬‬ ‫دەستنیشانكردنی رێژەیەك بۆ سەرۆكایەتی لیژنەكانی‬ ‫پەرلەمان‪ ،‬هەمواركردنەوەی یاسای حزبەكان بە‬ ‫شێوەیەك كە زامنی بەشداری ژنان بكات‪ ،‬نەهێشتنی‬ ‫جیاكاری لە دام و دەزگاكاندا لە سەر بنەمای جیاوازی‬ ‫رەگەزی‪ ،‬داوا لە ئەندامانی پەرلەمان بكرێت كە دەنگ‬ ‫نەدەن بە حكومەتێك ژنی تێدا نەبێت‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪19‬‬

‫وتار‬

‫نەوت نیــــعمەتە ‪ ...‬یان بەاڵ گەورەكــــــە‪...‬؟!‬ ‫ن‪ /‬بابان شارەزووری‬ ‫ن��ەوت یەكێكە لەسامانە گرنگەكانی ئەو‬ ‫س��ەردەم��ەی وزە كەجیهان پێویستیەكی‬ ‫یەكجار زۆری پێیەتی‪ ،‬لەو سۆنگەوە یەكێكە‬ ‫لەهۆكار و فاكتەرە هەرە سەرەكیەكانی‬ ‫زۆربەی زۆری ئەو ملمالنێ و كێبڕكێیانەی‬ ‫لەسەر رووی زەوی لەئارادان‪.‬‬ ‫هەموومان ئ��اگ��اداری ئ��ەو راستیەین كە‬ ‫داب��ەش��ك��ردن و داڕش��ت��ن��ەوەی نەخشەی‬ ‫سیاسی خۆرهەاڵتی ناوین و واڵتی عەرەبی‬ ‫پەیوەندیەكی راستەوخۆی بەدۆزینەوەی‬ ‫نەوتەوە هەبوو‪ ،‬لەسەر ئەو بنەمایەش‬ ‫چەندین میرنشین و شانشینی ن��ەوت‬ ‫لەكەنداوی عەرەبی ئاواكران كە دەستكردی‬ ‫واڵت��ە زلهێزەكانی ئەو سەردەمە بوون‪.‬‬ ‫لەرێگای ئەو پاشا و میرانەی نەوتەوە‪،‬‬ ‫ئەو فاكتەرە گرنگەی وزەی��ان خستە ژێر‬ ‫كۆنترۆڵی خۆیانەوە‪ ،‬ئەو رژێمە میرێتی و‬ ‫پاشایەتیانەش بوون بە مۆتەكەیەك بەسەر‬ ‫گ��ەل و كۆمەڵگاكەیانەوە‪ ،‬شانبەشانی‬ ‫واڵتە زلهێز و بنەماڵەی پاشا و میرەكان‬ ‫و توێژێكی سنورداری بازنەی دەسەاڵت كە‬ ‫سوودمەندی سەرەكی ب��وون‪ ،‬كۆمەڵگا و‬ ‫گەالنی ئەو واڵتانە جگە لە بێبەشبوونیان‬ ‫لەو داهات و سامانە لەئازادی‪ ،‬دیموكراسی‪،‬‬ ‫دادپ��ەروەری و یەكسانیش بێبەش بوون‬ ‫ئێستاش بێبەشن‪.‬‬ ‫بۆ ئێمەی كوردیش دۆخێكی تایبەت لەو‬ ‫بارەیەوە جێگای باسە‪ ،‬دوای دۆزینەوەی‬ ‫نەوت لەشاری كەركوك"كۆتایی سەدەی‬ ‫نۆزدەو سەرەتای سەدەی بیستەم"چاوچنۆكی‬ ‫دەوڵ��ەت��ە زلهێزەكان وای��ك��رد لەرێگای‬ ‫رێككەوتننامە نێودەوڵەتیەكانی نێوانیان‬ ‫باشوری كوردستان "ویالیەتی موسڵی ئەو‬ ‫كاتە" لەباكوری كوردستان و دەوڵەتی‬ ‫عوسمانی "دوات��ر كۆماری توركیا"داببڕن‬ ‫و لەپێناو دەستبەسەرداگرتنی نەوتەكەی‬ ‫بەدەوڵەتی تازە دروستكراوی ئێراقی بلكێنن‬ ‫كە زادەی خۆیان بو و لەژێر سیستەمی‬ ‫ماندا"ئینتیدابی" بریتانیادا ب��وو‪ .‬واتە‬ ‫دۆزینەوەی نەوت لەكوردستان یەكێك بوو‬ ‫لەو فاكتەرە سەرەكی و هاندەرانەی كە‬

‫بۆ دووەمین جار دابەشكردنی كوردستانی‬ ‫لەگەڵ خۆی هێنا‪.‬‬ ‫دوای رووخانی رژێمی سەدام بەتایبەتیش‬ ‫لەو سااڵنەی دوایی پرۆسەی بەدواداگەڕان‪،‬‬ ‫دۆزی��ن��ەوە‪ ،‬دەرهێنان و فروشتنی نەوت‬ ‫بەتانكەر و دواتر هەناردەكردنی بەبۆڕیەكان‬ ‫خێراییەكی زۆری بەخۆوە بینی‪ ،‬بگرە‬ ‫هەندێك الیەن بەو بۆچوونە گەیشتن كە ئیتر‬ ‫بە قۆناخی سەربەخۆیی ئابووری گەیشتوون‬ ‫و تەنانەت مەسەلەی جیابوونەوە لە ئێراق‬ ‫و ئاواكردنی دەوڵەتی كوردییان خستە‬ ‫رۆژەوەڤە!!‪.‬‬ ‫ب��ەب��ڕوای م��ن س��ەب��ارەت بەپرسەكانی‬ ‫ئابووری‪ ،‬نەوت‪ ،‬سەربەخۆیی ئابووری و‬ ‫دیاریكردنی مافی چارەنووس و دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتی كوردی خوێندنەوە و تێگەیشتنی‬ ‫زۆر هەڵە و ناتەواو جێگای باسە كە لەوانەیە‬ ‫لەدەرئەنجامدا دۆخێكی ل��ەوەی ئێستا‬ ‫قورستر لەگەڵ خۆیدا بێنێتە سەرهەرێمی‬ ‫باشوری كوردستان‪.‬‬ ‫ب��ەر لەهەموو شتێك ئ��اب��ووری بریتییە‬ ‫لەرێساكانی بژیۆیی و گ��وزەران��ی ژی��ان‪،‬‬ ‫سەرەكیترین و گرنگترین كۆڵەكەی ئابووری‪،‬‬ ‫بگرە ئابووری راستەقینەش بریتییە لە‬ ‫كشتوكاڵ و ئاژەڵداری‪ ،‬ئەمانە ئەو بوارە‬ ‫سەرەكیانەی ئابوورین كە هەمیشەیین‪ ،‬تا‬ ‫مرۆڤ و سروشت بەگشتی بوونی هەبێت‬ ‫ئەویش هەر دەبێت‪ .‬بێگومان زەمینە وخانەی‬ ‫سەرەكی ئەو ئابوورییە راستەقینەش الدێ و‬ ‫الدێ نشینانن كە شوێنی سەرەكی كشتوكاڵ‬ ‫و ئاژەڵدارییە‪.‬‬ ‫باسەیری هەرێمی ب��اش��وری كوردستان‬ ‫بكەین دۆخی كشتوكاڵ و ئاژەڵداری بەچی‬ ‫گەیشتووە؟ لەسایەی سیاسەتە چەوت یان‬ ‫بڵێین نەخشە بۆ داڕێژراوەكانی حكومەتە‬ ‫ی��ەك ل��ەدوای یەكەكانی ه��ەرێ��م بەچی‬ ‫گەیشتووە؟ كاتی خۆی رژێمی بەعسی‬ ‫رووخ��او لەشااڵوە یەك ل��ەدوای یەكەكانی‬ ‫ه��ەزاران گوندی كوردستانی وێرانكرد‪،‬‬ ‫خەڵكی لەكشتوكاڵ و ئاژەڵداری دابڕاند‬ ‫و لەگوندە ستراتیژیەكان كۆی كردنەوە‪،‬‬ ‫هەوڵیدا كەلتورێكی مشەخۆری بەسەر‬ ‫گەلی كوردستاندا بسەپێنێت و بەرێگای‬

‫مووچە بەخۆیانەوە ببەستێتەوە‪ .‬هەر‬ ‫لەو چوارچێوەیەشدا لەپاڵ دروستبوونی‬ ‫سوپایەكی گ��ەورەی بێكاران‪ ،‬سوپایەكی‬ ‫گەورەی مشەخۆری جاشەكانیشی بەناوی‬ ‫ئەفواج خەفیفە دروستكردبوو‪.‬‬ ‫ئەی ئەمڕۆش لەهەرێمی باشوری كوردستان‬ ‫و بەدەستی حكومەتی ك��وردی رۆژان��ە‬ ‫گوندەكان چ��ۆڵ و چۆڵتر نابن‪ ،‬كەرتی‬ ‫كشتوكاڵ و ئاژەڵداری وێران نەبووە؟ ئەو‬ ‫شارانەی تادوێنێ سنوورێكیان هەبوو‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫لەسەر حیسابی نەمانی الدێ و الدێ نشینی‬ ‫رۆژان��ە گ��ەورەت��ر و گ��ەورەت��ر نابن؟ ئەی‬ ‫خەڵكی الدێش لەپاڵ خەڵكی شار هەمووی‬ ‫نەبووە بەمووچەخۆر؟ ئەو مووچە خۆریەش‬ ‫دابڕان لەرەنج و مشەخۆری لەگەڵ خۆیدا‬ ‫نەهێناوە كە ئەمڕۆ حكومەت ناتوان ‌ێ لەژێر‬ ‫بارەكەی دەركەوێت؟‪.‬‬ ‫بێگومان وەاڵمی تەواوی ئەو پرسیارانە الی‬ ‫هەموومان ئاشكرایە‪ .‬ئەمڕۆ شار لەسەر‬ ‫حیسابی الدێ گ��ەورە ب��ووە و گەورەتر‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬هاوسەنگی نێوان الدێ ـ شار‬ ‫تەواو تێكچووە‪ .‬واتە ئابووری هەمیشە و‬ ‫راستەقینە گورزێكی كوشندەی بەركەوتووە‪.‬‬ ‫ب��ۆ سەربەخۆیی ئ��اب��ووری ه��ەر گەلێك‬ ‫بوژاندنەوە و گەورەتركردنی كەرتی كشتوكاڵ‬ ‫و ئاژەڵداری مەرجە؛ چونكە سەرچاوەكەیان‬ ‫خاكە‪ ،‬تا ژیانیش هەبێت ئەو خاكە هەر‬ ‫بەپیتەو بە بەرهەمە‪.‬‬ ‫بەبەراورد بەكشتوكاڵ و ئاژەڵداری نەوت‬ ‫كەرتێكی ئابوورییە كە هەمیشەیی نییە‬ ‫و تەمەنێكی دیاریكراوی هەیە‪ ،‬تەمەنی‬ ‫ئ��ەو سامانەش بەگوێرەی تایبەتمەندی‬ ‫و هەلومەرجی ئ��ەو شوێنە جوگرافیەیە‬ ‫كە لێیەوە دەردەهێنرێت‪ ،‬واتە سامانێكە‬ ‫ئەبەدی نییە و كاتییە‪.‬‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی ه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫لەزۆرگەورەكردنی ئەو كەرتەی ئابووری‬ ‫زی��ادەرۆی��ی��ەك��ی زۆر دەك��ەن و ئەمەش‬ ‫لەلێكدانەوەكانیان بە هەڵەیاندا دەبات‪ ،‬بە‬ ‫هەڵەداچوونیش ئەنجامی زۆر خراپ لەوانەیە‬ ‫مەترسیداریش لەگەڵ خۆیدا بێنێت‪.‬‬ ‫یەكەم خاڵی بەهەڵەداچوون وەك بڵێی‬ ‫لەناوچە تەنیا هەرێمی باشوری كوردستان‬

‫وتار‬

‫‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫نەوتی هەبێت و واڵتانی دەوروبەر مەجبوری‬ ‫هەرێم بن‪ ،‬بەتایبەتیش دەوڵەتی توركیا كە‬ ‫سوودمەندی سەرەكییە لەدۆسێی نەوتی‬ ‫هەرێم‪ .‬ئەمڕۆ هەلومەرجێك هاتۆتە ئاراوە‬ ‫كە دۆخێكی سیاسی لەناوچە و توركیا‬ ‫دروست بووە‪ ،‬سبەی لەگەڵ ئالوگۆڕی ئەو‬ ‫هەلومەرجە ماهیەتی پەیوەندی توركیا‬ ‫لەگەڵ هەرێمیش دەگۆڕێت‪ ،‬چەندین واڵتی‬ ‫وەك روسیا‪ ،‬ئێران و ئازەربایجان هەن كە‬ ‫دەتوانن پێویستیەكانی توركیا دابین بكەن‪.‬‬ ‫بێگومان ئەگەر ئەو خاڵە رەچاو بكەین كە‬ ‫گۆڕانكاری هەلومەرجی سیاسی دەوڵەتە‬ ‫داگیركەرەكانی سەر كوردستان لەیەكتر‬ ‫نزیك بكاتەوە‪.‬‬ ‫خ��اڵ��ی دووەم‪ ،‬ل��ەم��ەس��ەل��ەی ن��ەوت‬ ‫فەرامۆشكردن و پەراوێزخستنی بەغداد و‬ ‫بەبنەماگرتنی ئەنقەرە سەرۆكایەتی هەرێم‪،‬‬ ‫بەگشتی دەسەاڵتدارێتی هەرێمی خستۆتە‬ ‫ناو پارادۆكس و دووفاقیەوە‪ .‬ئەویش لە‬ ‫مەسەلەی دەستوور و جێگای كوردە لە ئێراق‪،‬‬ ‫تۆ بەشێكی لە ئێراق‪ ،‬بەاڵم پەیوەندییەكانت‬ ‫لەگەڵ ئەنقەرە زۆر لەپێشترە لەبەغداد‪،‬‬ ‫سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی حكومەت هێندەی‬ ‫هاتووچۆی ئەنقەرە دەك��ەن بەچارەگی‬ ‫ئەوە چاویان بە بەغداد ناكەوێت‪ .‬بە بێ‬ ‫بوونی هیچ هەمئاهەنگیەك لەگەڵ بەغداد‬ ‫رێككەوتنی"‪"50‬ساڵەی نەوت لەگەڵ ئەنقەرە‬ ‫دەكەیت!!‪.‬‬ ‫خاڵی سێیەم؛ ئ��ەو ن��ەوت��ەی هەرێمی‬ ‫باشووری كوردستان موڵكی تەواوی خەڵكی‬ ‫كوردستانە‪ ،‬هەر بۆیە پێویستە لەالیەن‬ ‫كۆمپانیایەكی گشتی حكومیەوە كارەكانی‬ ‫دەرهێنان‪ ،‬گواستنەوە و فرۆشتنی بەڕێوە‬ ‫ببرێت‪ ،‬نەك لەالیەن كۆمپانیاكانی كەرتی‬ ‫تایبەت"كە سەر بە بەرپرسە بااڵكانن" كە‬ ‫چاودێریان لەسەر نییە و لەگەڵ كۆمپانیا‬ ‫زەبەالحە جیهانیەكان بەیەكەوە پرۆسەی‬ ‫تااڵنكردن و هەراجكردنی سامانی نەوتی‬ ‫كوردستان بەڕێوە دەب��ەن‪ ،‬سوودەكەی‬ ‫بۆ گیرفانی بنەماڵە و حزبی دەسەاڵتدار‬ ‫و تەمویلكردنی ت��ۆڕە میدیایی و گروپە‬ ‫تایبەتەكانی خۆیانە‪ .‬زیانەكەشی بۆ خەڵك‬ ‫و بێ مووچە كردنیانە!!‪.‬‬ ‫خاڵێكی دیكەی كە دەسەاڵتدارانی هەرێم‬ ‫بەتایبەتیش ئەوانەی مامەڵە بەدۆسێی‬ ‫نەوتەوە دەك��ەن تێیدا بەهەڵەدا چوون‪.‬‬

‫ئەو خوێندنەوەیانە كە ئەگەر كۆمپانیا‬ ‫زەبەالحەكانی بواری نەوت راكێشی باشووری‬ ‫كوردستان بكەین‪ .‬لەو رێكەوتنانە بەبەشێكی‬ ‫یەكجار زۆر بیانكەین بە شەریك و هاوبەشی‬ ‫خۆمان ئ��ەوا بەرامبەر هەر هەڕەشەیەك‬ ‫كوردستان دەپارێزن!!‪.‬‬ ‫ل��ەو ب��ارەی��ەوە س��ەرەت��ا دەب��ێ بڵێم‬ ‫پێشكەشكردنی پشكی هێندە ب��ەرز‬ ‫بەكۆمپانیا جیهانیەكان جگە لەوەی لەهیچ‬ ‫شوێنێكی دونیا بوونی نییە‪ ،‬لەهەمانكاتدا دزین‬ ‫و تااڵنكردنی سامانی خەڵكی كوردستانە و‬ ‫پێشكەشكردنێتی بەتااڵنكاران‪ .‬چۆن دەتوانی‬ ‫بەوشێوەیە مامەڵە بەسامانی گشتی خەڵك‬ ‫بكەیت و كێ رێگای پێداوی و ئایا خەڵكی‬ ‫كوردستانت لەو بارەوە ئاگادار كردۆتەوە؟‪.‬‬ ‫هەروەها هاتنی كۆمپانیا جیهانیەكان بۆ‬ ‫ب��اش��ووری ك��وردس��ت��ان نابێتە گەرەنتی‬ ‫پاراستنی هەرێم بەرامبەر هەر هەڕەشەیەك‪،‬‬ ‫یان ببنە هاندەر بۆ سەربەخۆیی و ئاواكردنی‬ ‫دەوڵ��ەت؛ چونكە كۆمپانیاكانی ن��ەوت‬ ‫شەریكەكانی شەرقی جارانی بریتانیا نین‬ ‫كە بەناوی تاجی بریتانیا دەجوالنەوە و‬ ‫مافی چوونە شەڕیان هەبوو‪ ،‬ئەمڕۆ دۆخەكە‬ ‫گۆڕاوە‪ ،‬گەورە كۆمپانیا نەوتیەكان لەلیبیا‬ ‫هەبوون‪ ،‬ب��ەاڵم كە دەوڵەتەكان بڕیاری‬ ‫هێرشكردنیاندا كۆمپانیاكان چیان بۆ كرا!!‪.‬‬ ‫دەب��ێ ئ��ەوە بڵێین كە مافی چارەنووس‬ ‫وەك تەواوی گەالنی جیهان مافێكی رەوای‬ ‫نەتەوەی كورد و گەلی كوردستانە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەدەستهێنانی ئەو مافە بەفاكتەری نەوت‬ ‫ببەستینەوە هەڵە و خۆخەڵەتاندنێكی‬ ‫گەورەیە و بەرەو ئاراستەی نادیارمان دەبات‪.‬‬ ‫بێگومان ن��ەوت سامانێكی نەتەوەیی ـ‬ ‫نیشتمانی گەلی كوردستانە‪ ،‬هەموو الیەك‬ ‫لەسەر ئەوە هاوڕایە كە خۆمان لەبارەی‬ ‫نەوتەوە بڕیار بەدەست بین‪ ،‬بەمەرجێك‬ ‫پرۆسەی گ��ەڕان‪ ،‬دۆزینەوە‪ ،‬دەرهێنان و‬ ‫فرۆشتنی شەفاف بێت‪ ،‬هەرزانفرۆش و تااڵن‬ ‫نەكرێت‪ ،‬بەدەستی كۆمپانیایەكی گشتی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە بێت‪ ،‬رەنگدانەوەشی‬ ‫لەسەر بژێو و گۆزەرانی تەواوی كۆمەڵگای‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ەوە ه��ەب��ێ��ت‪ ،‬ن��ەك چین و‬ ‫توێژێكی دیاریكراو‪ ،‬لەهەمووشی گرنگتر‬ ‫ئ��ەوەی��ە داه��ات��ەكان��ی بخەینە خزمەت‬

‫ئاوەدانكردنەوە و گەورەكردنی الدێكان‪،‬‬ ‫ب��وژان��ەوە و گ��ەورەك��ردن��ی ئ��اب��ووری‬ ‫راستەقینە كە كشتوكاڵ وئاژەڵدارییە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەبێ ئەوە بڵێین كە‬ ‫مافی چارەنووس وەك‬ ‫تەواوی گەالنی جیهان‬ ‫مافێكی رەوای نەتەوەی‬ ‫كورد و گەلی كوردستانە‪،‬‬ ‫بەاڵمبەدەستهێنانی‬ ‫ئەو مافە بەفاكتەری‬ ‫نەوت ببەستینەوە هەڵە‬ ‫وخۆخەڵەتاندنێكی‬ ‫گەورەیە و بەرەو‬ ‫ئاراستەینادیارمان‬ ‫دەبات‬ ‫………‪.‬‬ ‫سەرۆكی هەرێم و‬ ‫سەرۆكیحكومەت‬ ‫هێندەیهاتووچۆی‬ ‫ئەنقەرە دەكەن‬ ‫بەچارەگی ئەوە‬ ‫چاویان بە بەغداد‬ ‫ناكەوێت‪ .‬بە بێ بوونی‬ ‫هیچهەمئاهەنگیەك‬ ‫لەگەڵ بەغداد‬ ‫رێككەوتنی"‪"50‬ساڵەی‬ ‫نەوت لەگەڵ ئەنقەرە‬ ‫دەكەیت‬ ‫………‪.‬‬ ‫دۆخی كشتوكاڵ و‬ ‫ئاژەڵداری بەچی‬ ‫گەیشتووە؟لەسایەی‬ ‫سیاسەتەچەوت‬ ‫یان بڵێین نەخشە‬ ‫بۆ داڕێژراوەكانی‬ ‫حكومەتە یەك لەدوای‬ ‫یەكەكانی هەرێم بەچی‬ ‫گەیشتووە؟‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪21‬‬

‫وتار‬

‫پاوانخوازی ئێران لەڕێی (داعش)ەوە بۆ الوازكردنی كورد و سوننە‬ ‫ن‪ /‬كامەران گوڵپی‬ ‫داع��ش وەك هێزێكی پڕچەككراوی خ��اوەن‬ ‫ئەزموون لە تیرۆردا كە درێژەپێدەری ڕێچكەی‬ ‫قاعدەیە لە كردەوەكانیدا هاتەبوون‪ ،‬بەشێوەیەك‬ ‫كە لە پێشەنگی هەواڵەكاندا ئاماژەیان پێدەكرێت‬ ‫لەهەر دۆخیكی س��ەرب��ازی��دا‪ ،‬بەهۆی ئ��ەوەی‬ ‫كەسەركردەكانی ئەوانەن لە چیچان و ئەفغانستان‬ ‫و ئێراق جەنگاون‪ ،‬پێشەنگی ئەم گروپە دەكەن‬ ‫وات��ە ئەزموونیان هەیە لە جەنگدا و ل��ەڕووی‬ ‫دروست بوونیانەوە تەمەنیان لە دوو ساڵ تێپەڕ‬ ‫ناكات‪.‬‬ ‫ناوی داعش زێدی ئەو هەڵسوكەوتەیە كە حكومەتی‬ ‫مالیكی بەدرێژایی فەرمانڕەوایەتی پیادەی كردووە‬ ‫دژ بەنەیارانی لە مەزهەب و ئایدیادا لە ئێراقی‬ ‫دوای ڕژێمی س��ەدام و كشانەوەی هێزەكانی‬ ‫ئەمریكا لەم واڵتە ئەویش لەبەرژەوەندی ئێراندا‬ ‫بە پلەی یەكەم‪ .‬كۆنترۆڵكردنی موسڵ لە الیەن‬ ‫داعشەوە ئاماژەیەكی ترسناكە بۆ هاتنە ناوەوەی‬ ‫ئێران و جێگیركردنی هێزی سەربازی لە پێناو‬ ‫نزیكبوونەوە لە سنورەكانی سوریا بۆ پاڵپشتی‬ ‫ڕژێمەكەی ئەسەد و پشتیوانی مەیدانی مالیكی بۆ‬ ‫پاراستنی پایتەختی تازە دروستبووی شیعەنشین‬ ‫لە بەغدا‪.‬‬ ‫تاكی ئەم واڵتە تەنها یەك ناونیشان پارێزەری‬ ‫ب��ووە ك��ە بەڵێی هەبێت ب��ۆ هەڵسوكەوتە‬ ‫نادیموكراسیەكانی حكومەتی مەزهەبی‪.‬‬ ‫لێرەوە واڵتانی دراوسێ(سوننەكان) هەلێكی‬ ‫زێڕینیان بۆ هاتە پێش لە دروستكردنی گروپی‬ ‫دژە مەزهەبیدا‪ .‬داعشیش بەمشێوەیە وەكو‬ ‫شمشێرێكی دووس��ەر بەكارهێنرا چ لە الیەن‬ ‫ئێرانەوە و چ لە الیەن واڵتانی كەنداوەوە لەسەروی‬ ‫هەمووشیانەوە سعودیە‪ ،‬بۆیە لە ماوەیەكی زۆر‬ ‫كەمدا داعش لە گۆڕەپانی سەربازیدا بەدەركەوت‬ ‫لەسەرخاكی ئێراق‪ ،‬لە حكومەتی مەزهەبیدا‪.‬‬ ‫گرنگ ئەوەیە واڵت هەبێت بۆ فەرمانڕەوا‪ .‬لە‬ ‫كاتێكدا زۆرب��ەی زۆری مەرجەعە شیعەكان‬ ‫ڕەگەزنامەی ئێراقیان نییە كە تیایدا دەژین‪،‬‬ ‫بگرە شێوازی قسەكردنیشیان هێندەی تۆنی‬ ‫زمانی فارسی پێوە دیارە هێندە لە عەرەبیەوە‬ ‫نزیك نییە‪ ،‬بۆیە دروستبوونی دەوڵەتێك لەناو‬ ‫دەوڵەتێكی تردا خۆكوشتنە‪ .‬ئێراقیش هەنووكە‬ ‫لەو وێستگەدایە‪ ،‬كاتێك شۆڕشی گەالنی ئێران‬ ‫سەركەوتنی بەدەستهێنا بڕیاری هەناردەی شۆڕش‬ ‫درا بۆ دەرەوەی ئێران‪ ،‬بۆیە دەرئەنجامەكەشی‬ ‫شەڕی هەشت ساڵەی نێوان ئێراق و ئێران بوو‪.‬‬ ‫ئێستاش هەمان بڕیار بوونی هەیە‪ ،‬لە ئێراندا‬ ‫بۆ هەناردەی تەوژمی شیعەگەرایی بۆ ناوچەكە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەڕێی دانانی فەرمانڕەوایان لە واڵتانی‬

‫دەوروب��ەر‪ .‬بارودۆخی سوریا زۆر دڵخۆشكەر‬ ‫نییە بۆ ئێران هەربۆیە كاتێك ئەمریكا وویستی‬ ‫گورزی سەربازی ئاراستەی ڕژێمەكەی ئەسەد‬ ‫بكات ڕاستەوخۆ ئێران ڕەزامەندی نیشاندا كە‬ ‫دانوستان لەگەڵ واڵتانی(‪)1+5‬دا بكات سەبارەت‬ ‫بە بەرنامە ئەتۆمیەكەی بەمەرجی ڕاگرتنی‬ ‫ئەو گ��ورزە سەربازیەی ئەمریكا‪ ،‬ئێران زۆر‬ ‫زیرەكانە توانیویەتی مامەڵە لەگەڵ ڕۆژئ��اوادا‬ ‫بكات و زۆرت��ری��ن كاتیش ب��ەدەس��ت بێنێت‬ ‫لەبەرەوپێشبردنی بەرنامە ئەتۆمییەكەیدا‪ ،‬بۆیە‬ ‫بەردەوام شەڕی بەدیلی دۆزیوەتەوە لە دەرەوەی‬ ‫خاكی خۆی‪ .‬پاڵپشتی ماددی و لۆژجستێكی‬ ‫حزبوڵاڵ دەكات لە لوبنان‪ ،‬یارمەتی ڕێكخراوی‬ ‫جیهادی فەلەستینی و حەماس دەكات‪ ،‬هاوكاری‬ ‫سەربازی ڕژێمی سوریا دەكات و تەنانەت سوپای‬ ‫پاسدارانیشی بۆ هاوكاری ناردووەتە سوریا‪،‬‬ ‫لەئێراق هاوكاری مالیكی دەكات لەبەڕێوەبردنی‬ ‫كاروباری واڵتدا‪ ،‬ئێستاش دروستكردنی داعش‬ ‫لەسەرخاكی س��وری��ای هاوپەیمانیە و دوات��ر‬ ‫گەشەپێدانی لەسەرخاكی سوننەنشینەكان لە‬ ‫ئێراقدا هۆكاری پاراستنی ئێرانن لەدژەكرداری‬ ‫ڕۆژئاواو ئەمریكا تا ڕادەیەك ئێران سەركەوتوو‬ ‫بووە لەم یاریەدا‪ ،‬بەاڵم بڕیاری نەمانی ڕژێمی‬ ‫ئەسەد لە سوریا تاكە هاوپەیمانی ئێران لە الیەن‬ ‫ڕۆژئ��اواوە دەمێكە وەرگیراوە تەنها پەیوەندی‬ ‫جێبەجێكردنی پەیوەستە بە هەڵكەوتنی بەدیلی‬ ‫ئەو ڕژێمە لە سوریادا‪ ،‬بۆیە ئێرانیش بۆ دواجار‬ ‫ئەگەر ناچاركرا تەنازول بكات لە نێوان مافی‬ ‫ئەتۆمی و مانەوەی ڕژێمی ئەسەددا ئەوا بێگومان‬ ‫دووەمیان هەڵدەبژێرێت كە نەمانی ئەسەدە‪.‬‬ ‫بەمشێوەیە ئێران توانیویەتی بۆ ماوەی سێ دەیە‬ ‫سیاجێكی جوگرافی بۆ خۆی دروست بكات لە‬ ‫دەرەوەی خاكەكەی‪ .‬ئەو(هیاللی)شیعەیەش كە‬ ‫لە ناوچەكەدا بوونی هەبووە هەرهەمووی بەسودی‬ ‫ئێران بشكێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئێران زۆر هەوڵیدا تاتوانی‬ ‫پایتەختێكی سوننە بكات بە پایتەختی شیعە كە‬ ‫بەغدایە و ئێستاش نایەوێت پایتەختێكی شیعە لە‬ ‫دەست بدات كە دیمەشقە؛ چونكە هیاللی شیعی‬ ‫بەرەو پوكانەوە دەڕوات و لەگەڵ لە دەستدانی‬ ‫دیمەشقدا‪ ،‬ئ��ەوك��ات لوبنانی سوننەنشین‬ ‫حزبۆڵاڵی پێ قەبوڵناكرێت و سیاجی بەرگریش‬ ‫لە لوبنان دێتە ڕم��ان‪ ،‬هەرچی فەلەستینیشە‬ ‫بۆ ڕاكێشانی سۆزی واڵتانی عەرەبی پشتگیری‬ ‫لێكردوون بۆیە دواجار نایپەرژێتە سەركۆمەكی‬ ‫ئەوان و لە هاوكێشەكە دێتە دەرێ‪ ،‬ئێستا داعش‬ ‫بەشێوەیەكی بەرچاو چاالكی دەنوێنێت لەناوچە‬ ‫سونیەكاندا كە خۆی لەخۆیدا جێی گومانە بۆ؟؟؛‬ ‫چونكە ئەمان ئەگەر مەبەستیان گۆڕانكاری بێت‬ ‫لە سیستەمی فەرمانڕەوایی لە ئێراقدا ئەوا دەبێت‬ ‫لەناوچە شیعەكاندا چاالكی خۆیان چڕكەنەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەمان بۆ شەرعیەتدان بە بۆردمان و‬

‫وێرانكردنی ناوچە سونیەكان مالیكی ڕێگەی‬ ‫بۆ خۆشكردوون ڕۆژێك لە ئەنبار و فەلوجە و‬ ‫ڕۆژێك لە سامەڕا و ڕۆژێك لە موسڵ چاالكی‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬هەموو ئەمانەش لەپێناو هێنانەدی‬ ‫مەرامی تۆكمەكردنی پایەكانی دەوڵەتی مەزهەبیە‬ ‫لە ئێراقدا كە خۆی لە مالكیدا دەبینێتەوە بۆ‬ ‫پاراستنی ئێران و ژێردەستەكردنی سوننەكانی‬ ‫ئێراق و دوورخستنەوەیان لە بڕیاری سیاسی‪.‬‬ ‫ئێمەی كورد چی بكەین باشە لە بارودۆخێكی‬ ‫ئاوا ئاڵۆزدا؟؟‪.‬‬ ‫یەكەم هەنگاو پەلەكردن لە بەستنی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەیی و دواتر زەمینەسازی بۆ دانوستانی‬ ‫دەسەاڵتی سیاسی باشوور لەگەڵ ڕۆژئ��اوای‬ ‫كوردستاندا لەپێناو یەكخستنی هەنگاوەكانمان بۆ‬ ‫بەرەنگاری ئەم زریان و گەردەلولەی كە واڵتانی‬ ‫هەرێمی لە بەرژەوەندی خۆیان دروستیان كردووە‪،‬‬ ‫هەمووانیش ئەوە دەزانین كە لە گەردەلولدا‬ ‫شوێنی خۆمان تۆكمە بكەین باشترە ئەگەر‬ ‫بڕیاری مانەوەمان دابێت و گەرنا دوای گەردەلول‬ ‫مانایەك بۆ ژیان نامێنێت‪ .‬ئێستا داعش و ناوەند‬ ‫هاوڕان لەسەر پەرتەوازە كردنی كوردان و تێكدانی‬ ‫سەقامگیری هەرێم ئەگەر باجی قورسیش بدەن‬ ‫لەو پێناوەدا‪ ،‬بۆیە كورد دەبێت زۆر بە وریاییەوە‬ ‫مامەڵە بكات لەگەڵ هەردووالی بەشەڕهاتوودا كە‬ ‫داعش و حكومەتی ناوەندین‪ .‬ئەگەر دەڵێن بۆ‬ ‫وەاڵمەكە زۆر ئاسانە‪ ،‬زۆربەی ئەو شوێنانەی كە‬ ‫داعش كۆنترۆڵیان دەكا لە بەرامبەردا خەڵكی‬ ‫سڤیل و پۆلیس لەو شوێنانەدا دەبنە قوربانی‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا پۆلیس لە شارەكاندا كاری ڕێكخستنی‬ ‫ژیانی خەڵكیە نەك بەرەنگاری داعش واتە هێزە‬ ‫سەربازیەكان پێشتر ئاگادار دەكرێنەوە كە ئەو‬ ‫شوێنانە چۆڵ بكەن واتە ڕێكەوتنێكی ژێربەژێر‬ ‫لە نێوان داعش و هێز و سوپای ئێراقدا هەیە‪.‬‬ ‫دوژمنانی ك��ورد چاویان ب��ەم سەقامگیریەی‬ ‫هەرێم هەڵناێت بۆیە هەرچۆنێك بێت دەیانەوێت‬ ‫ش��ەڕی داع��ش نزیكبكەنەوە ل��ە ك��وردان بە‬ ‫ئومێدی سازشكردن لە داواكاریەكانیدا و دواتر‬ ‫هەڵبژاردنەوەی مالیكی لەژێر فشاری شەڕفرۆشتندا‬ ‫بۆ والیەتی سییەم‪ .‬داعش دژی شیعە دروست‬ ‫نەبووە ئەوەتا لە ڕۆژئاوادا ڕژێمی بەشار ئازادی‬ ‫ت��ەواوی پێبەخشیون لەگەڵ هاوكاری ت��ەواودا‬ ‫بۆ دژایەتی كردنی كوردان‪ ،‬ئێستا هاوكێشەكە‬ ‫زۆر ڕوونە بۆ ئێوە بەڕێزان‪ ،‬ڕژێمی بەشار تاكە‬ ‫هاوپەیمانی ئێرانە‪ ،‬مالیكی قوتابی گوێڕایەڵی‬ ‫ئێران و سوریایە داعشیش لەسەرخاكی هەردوو‬ ‫وواڵت ئازادە ئێمەش وەكو كورد لەالیەن توركیاوە‬ ‫بڕیاری سیاسیمان سڕكراوە لەڕێگەی كردنەوەی‬ ‫ب��ازاڕ ب��ەڕووی نەوتەكەماندا تەنها شتێك كە‬ ‫بتوانین بەرەنگاری پێ بكەین یەكبونمانە بۆ‬ ‫دروستكردنی بەرەیەكی هاوبەش لەنێوان خۆماندا‬ ‫بۆ وەستانەوە بەرامبەر بەم گەردەلول و زریانە‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئۆپەراسیۆنی (‪)19‬ی مایسی پارتی و (‪)9‬ی حوزیرانی داعش‬

‫ن‪ /‬سەردار ستار‬ ‫دیارە ئۆپەراسیۆنی داعش بۆ سەر موسڵ لە‬ ‫(‪)9‬ی مایس ئەنجامگیر بوو‪ ،‬ئیدی مەرامی‬ ‫داع��ش گەیشتە ئەنجام لە دروستكردنی‬ ‫دەوڵ��ەت��ی ئیسالمی سوننی كە بەعسی و‬ ‫سەلەفی و جیهادیەكان پشتگیری دەكرێن‪،‬‬ ‫مەترسی ئەو ئۆپەراسیۆنەی داعش بۆسەر‬ ‫دیموكراتی و ئازادی و ئێراق بەرەو داڕمانبردن‪،‬‬ ‫ب��ۆ ك��وردی��ش ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەی دەرفەتێكە‬ ‫بۆ خۆگەیاندنە سنوری گشتی باشوری‬ ‫كوردستانە‪ ،‬بەاڵم لە الیەكیتریش بەهێزبوونی‬ ‫داعش مەترسی بۆسەر دەسكەوتەكانی رۆژئاوا‬ ‫و باشورە بەگشتی‪ .‬لەوانەیە لەالیەك دڵخۆش‬ ‫بین كە دەگەینە سنوری باشور بەگشتی و‬ ‫رژێمی مالیكیش زیاتر بەرەو الوازی دەچێت‪،‬‬ ‫بەاڵم دروستبوونی هەرێمی سوننەی جیهادی‬ ‫بە سەرۆكایەتی داعش وەكو ئەوەیە لەناو‬ ‫چاڵێكدا بێت لەگەڵ گیاندارێكی دڕندە‪.‬‬ ‫ئەوەی ئەمەوێ لێرە لەناو ئۆپەراسیۆنی داعش‬ ‫ون نەبێت بێگومان ئۆپەراسیۆنەكەی پارتیە‬ ‫بۆ سەر بنكە و بارەگا راگەیاندنی و مەدەنی‬ ‫و دیموكراتیەكانی نزیك پارتی چارەسەری‪،‬‬ ‫لە زاخۆ و دهۆك و دیانا و هەولێر‪ ،‬هەمانكات‬ ‫بەپێویستی ئەزانم رووداوەك��ە جارێكیتر‬ ‫لەسەری بووەستینەوە؛ چونكە تا ئەم ساتە‬ ‫هیچ شتێك لە هەڵوێستەكانی پارتی نەگۆڕاوە‪.‬‬ ‫ئەوەی روویداوە بارگراوندێكی دوورتری هەیە‬

‫لەوەی كە لە دوای نیوەڕۆی (‪)19‬ی مایسی‬ ‫(‪ )2014‬هەڵیانكوتایە سەر ئێمە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ هەڵوێستەكانی ئێمە لە بەرانبەر‬ ‫مەسەلە نەتەوەییەكان‪ ،‬بەشێكی ئەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ ئەو گردبوونەوەی كە لە (‪ )15‬مانگی‬ ‫نیسان لە الیەن خوێندكاران و گەنجانی پارتی‬ ‫چارەسەری و یەكێتی نیشتیمانی و بزووتنەوە‬ ‫گۆڕان لە بەردەم پەرلەماندا لە دژی لێدانی ئەو‬ ‫خەنەدەقەی كە پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫بۆ جیاكردنەوەی رۆژئاوا و باشوور لێیداوە‪ ،‬لەو‬ ‫رۆژەوە دەستكرا بە فشارەكان بۆ سەر ئێمە و‬ ‫بەرپرسیاری كۆمینی گەنجانی ئێمەیان بەناوی‬ ‫مازن یارسانی فڕاند و شەش رۆژ لە زیندان‬ ‫مایەوە‪ ،‬دواتریش بە بێ دادگایی كردن ئازادكرا‪،‬‬ ‫دوای ئەوەش دوو رۆژ پێش هەڵبژاردنەكان‬ ‫بازگەكانی سنووری پارتی ناسنامەی پارتی‬ ‫چارەسەرییان قەبوڵ نەكرد لە هەڤااڵنی ئێمە‪،‬‬ ‫هەندێكیان گرتن و هەندێكیشیان گێڕانەوە‪،‬‬ ‫دواتریش لە سەرەتای ئەم مانگەش بەرپرسی‬ ‫نوسینگەی رۆژی واڵتیان لە دهۆك هەڤاڵ‬ ‫"ئەحمەد رێكان"یان دەستگیر كرد‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا بەرپرسی نوسینگەی رۆژی واڵت‬ ‫لە دهۆك هەڕەشەی لێكرا و چاودێری كرا لە‬ ‫الیەن هێزە نەناسراوەكانی پارتی‪ ،‬هەربۆیە ئەو‬ ‫بەرپرسەی ئێمە بەشێوەیەكی یاسایی سكااڵی‬ ‫تۆمار كردبوو‪ ،‬بەاڵم پێچەوانەی ئەوان هاتن‬ ‫هەڤاڵ ئەحمەد رێكانیان گرت و ماوەی (‪)8‬‬ ‫رۆژ لە زیندانی ئاسایشی دهۆكدا مایەوە و بەبێ‬

‫بڕیاری دادگا ئازادكرا‪ .‬دوای ئەوە لە رۆژی‬ ‫(‪)19‬ی ئەم مانگە‪ ،‬پارتی ئۆپەراسیۆنێكی‬ ‫بەرفراوانی لە دژی ئێمە ئەنجامدا لە سنووری‬ ‫دەسەاڵتی خۆی هەر لە زاخۆ هەتا دهۆك و‬ ‫هەولێریشی گرتەوە‪ .‬ئەو ئۆپەراسیۆنە لە الیەن‬ ‫هێزێكی چەكداری نەناسراوەوە ئەنجامدراوە‬ ‫كە ژمارەیان لە هەزار چەكدار تێپەڕی دەكرد‪،‬‬ ‫بەبێ بڕیاری دادگ��ا‪ ،‬بێ ئ��ەوەی ناسنامەی‬ ‫خۆیان ئاشكرا بكەن‪ ،‬كە هاتنە بارەگای‬ ‫گۆڤاری رۆژی واڵت لە هەولێر خۆشم لەوێ‬ ‫بووم و منیشیان گرت‪ ،‬ئێمە داوامان لێكردن‬ ‫ناسنامەی خۆیان ئاشكرا بكەن‪ ،‬بەاڵم كەسیان‬ ‫وەاڵمیان نەداینەوە‪ ،‬ئێمەیان راپێچ كردە ناو‬ ‫ئۆتۆمبێلەكانیان بەزمانی هەڕەشە و سوكایەتی‬ ‫پێكردن‪ ،‬لە زاخۆ بێڕێزیی و سوكایەتییان بە‬ ‫هەڤاڵێكی ژن كردبوو و لە زاخۆ دەریانكردبوو‬ ‫بەرەوە دهۆك و نوسینگەكەیان كلۆم داوە‪،‬‬ ‫ل��ە هەولێریش هێرش ك��رای��ە س��ەر پێنج‬ ‫شوێنی جیاواز‪ ،‬نوسینگەی (رۆژی واڵت)‪،‬‬ ‫نوسینگەی(رێكخراوی ژیانەوەی گەنجان)‪،‬‬ ‫نوسینگەی (رێ��ك��خ��راوی ژن��ان��ی ئ��ازادی‬ ‫كوردستان)‪ ،‬نوسینگەی (ئاژانسی هەواڵی‬ ‫دیجلە)‪ ،‬نوسینگەی (كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫كوردستان) هەموو ئەو نوسینگانەی هێرشیان‬ ‫كراوەتە سەر شوێنی رەسمین و مۆڵەتی‬ ‫رەس��م��ی��ان ل��ە الی��ەن��ە پەیوەندیدارەكانی‬ ‫حكومەتی هەرێمی كوردستان وەرگرتوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫زیاتر لە ساڵێكە‪ .‬پارتی بیانووی چەند خاڵێك‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪23‬‬

‫وتار‬

‫لە پێناو ئەوەی ئەو بارودۆخە هێور بكەینەوە ئێمە لە رۆژی دەستپێكردنی پێشێلكاریەكانی‬ ‫پارتیەوە تا ئەمڕۆیشی لەگەڵدا بێ ویستوومانە ئەو بارودۆخە بەشێوەی دیالۆگ چارەسەر‬ ‫كەین بۆ ئەمەش تائێستا تەنها دەستمان بردوە بۆ راگەیاندن و دانوستان‪ ،‬بەاڵم هەندێك لە‬ ‫راگەیاندنەكان كە تازە شەریكی حكومەتن قڕوقپ لێی دانیشتوون تاكو پارتی لێیان توڕە نەبێ‬ ‫‪..........‬‬ ‫كەمبوونەوەی دەنگی پارتی پەیوەندی بە ئێمەوە نییە‪ ،‬پەیوەندی بە هەڵوێستەكانی خۆیەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬چونكە هەڵوێستەكان نانیشتمانی‪ ،‬نادیموكراتی و نانەتەوەیین و كاری ناڕەوا دەكات‬ ‫بە ئێمە دەگرێت كە بریتین لە‪:‬‬ ‫‪1‬ـ نەبوونی مۆڵەتی رەسمی ئەو دەزگایانە‬ ‫كە بە پێچەوانەوە هەموو ئەو دەزگایانە لە‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەكانی هەرێم مۆڵەتیان‬ ‫وەرگ��رت��ووە و ئێمە وەك��و حزب بەشداریی‬ ‫هەڵبژاردنی رابردوومان كردوە‪ ،‬ئەمەش مانای‬ ‫ئەوەیە ئەگەر مۆڵەتمان نەبوایە نەماندەتوانی‬ ‫بەشداریی بكەین‪.‬‬ ‫‪2‬ـ لەبەرچی لە هەڵبژاردنەكانی (‪)30‬ی نیسان‬ ‫بۆ ئەنجومەنی پارێزگا لە دهۆك و هەولێر‬ ‫دەنگمانداوە بە بزووتنەوەی گ��ۆڕان و بۆ‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقیش دەنگمانداوە‬ ‫بەیەكێتی‪ ،‬لەو بارەیەشەوە ئەندام و بنكەی‬ ‫ج��ەم��اوەری ئێمە و وەك��و حزبیش ئازادین‬ ‫لەوەی دەنگ بە كێ دەدەن و بە كێ نادەن‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش مافێكی سروشتی خۆمانە‪ ،‬پارتی‬ ‫ناتوانێ و بۆشی نییە لێپرسینەوەمان لەگەڵ‬ ‫بكات لەسەر ئەو كارە‪ ،‬دواتر هەردوو الیەنی‬ ‫ئێمە دەنگمان پێداون هەردووكیان رێكەوتنی‬ ‫سترایژیان لەگەڵ پارتی هەیە‪ .‬كەمبوونەوەی‬ ‫دەنگی پارتی پەیوەندی بە ئێمەوە نییە‪،‬‬ ‫پ��ەی��وەن��دی ب��ە هەڵوێستەكانی خ��ۆی��ەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬چونكە هەڵوێستەكان نانیشتمانی‪،‬‬

‫نادیموكراتی و نانەتەوەیین و كاری ناڕەوا‬ ‫دەكات‪ ،‬هەر لە لێدانی خەندەقەوە بگرە تا‬ ‫رێگریكردن لە كۆنگرەی نەتەوەیی‪ ،‬ئێمە‬ ‫كە دەنگمان بە كاندیدەكانی یەكێتی داوە‪،‬‬ ‫بەهۆی ئەوە بووە كە هەڵوێستی نیشتمانی‬ ‫و نەتەوەیی هەبووە بەتایبەت لە نۆی مانگی‬ ‫راب��ردوو‪ ،‬هەوڵدەدات هەڵەكانی خۆی راست‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬ئەگەر پارتیش هەڵوێستی نەتەوەیی‬ ‫و نیشتیمانی هەبێت و واز لەو پێشێلكاریانەی‬ ‫بێنێت‪ ،‬بێگومان هاوكار و پشتیوانی دەبین‪.‬‬ ‫‪3‬ـ بەهۆی ئەوەی كە ئێمە لە (‪)15‬ی مایس‬ ‫چووینە بەردەم پەرلەمان داوای ئاشكراكردنی‬ ‫كۆمەڵكوژیەكەی ساڵی (‪)1997‬ی هەولێرمان‬ ‫كردووە‪ ،‬ئەویش پشتیوانی بوو لە چاالكیەك‬ ‫كە كۆمەڵەی هێڤی بۆ قوربانیانی جەنگ‬ ‫رێكیخستبوو‪ ،‬داواكاریەكان داواكاری بنەماڵەی‬ ‫قوربانیان بوو‪ ،‬ئێمەش بەكارێكی رەوامان‬ ‫داناوە‪ ،‬بێگومان ئەوە مافێكی رەوای خۆمانە‪،‬‬ ‫ئێمە دەبێ رەخنە لەو هەڵوێستانەی پارتی‬ ‫بكەین‪ ،‬كە ئێستا (‪ )17‬سااڵ بەسەر ئەو‬ ‫كۆمەڵكوژیە تێپەڕیووە‪ ،‬تا ئێستا شوێنی‬ ‫شاردنەوەی ئەو قوربانیانە دیارنییە‪ ،‬بنەماڵەی‬ ‫ئەو قوربانیانە چاوەڕوانی هەڵوێستی ئێمەن‪،‬‬

‫پێویستە پارتیش لە بەرانبەر ئەو هەڵوێستانەی‬ ‫رەخنە بدات و تاوانبارانی ئاشكرا بكات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەوەش راست نییە ئەوا دەتوانێ بەو زمانەی‬ ‫رەخنەمان كردوە بەو زمانە وەاڵممان بداتەوە‬ ‫نەك بە بەیاننامەی هەڕشەئامێز دەرخات و‬ ‫بەهێزی چەكداریی نەناسراوەوە هەڵبكوتنە‬ ‫سەر بارەگاكانمان و تاوانبارمان بكات‪ ،‬ئەوەتا‬ ‫بەدەركەوتن و دركاندنی دلێر مەجید كە‬ ‫ماوەیەكی درێژە لەزیندانە نهێنیەكانی پارتیدا‬ ‫زیندانكراوە‪ ،‬چاالكیە دیموكراتی و هەڵوێستە‬ ‫مافەداریەكانی ئێمەش پشتڕاستكرایەوە‪.‬‬ ‫تاوانەكانی شەڕی ناوخۆ كە هەموو كەس‬ ‫دەزانێ ئێمە دوای شەڕی ناوخۆ دامەزراوین‪،‬‬ ‫ئێمە باوەڕمان بە چاالكی مەدەنی و رێكخراوەیی‬ ‫هەیە‪ ،‬نەك رووبەڕووبوونەوەی چەكداریی‪،‬‬ ‫ئەوە پارتیە كە بە هێرشكردنە سەر خەڵك و‬ ‫كوشتنی رۆژنامەنووسان و چاوسووركردنەوە‬ ‫لە خەڵك ناوبانگی دەرك��ردوە‪ ،‬هەربۆیە بەو‬ ‫ئۆپەراسیۆنە چەكداریەی كە لە هەولێر كردیە‬ ‫سەر ئێمە پێمانوایە هەولێری لە پایتەختی‬ ‫گشتیاری گۆڕی بۆ پایتەختی چەكداری‪ ،‬بۆیە‬ ‫لە ئێستادا ئەگەر بڵێین هەولێر (پایتەختی‬ ‫چەكداریە نەك گەشتیاری) لەوانەیە راستر بێ‪.‬‬

‫چاوپێكەوتن ‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بۆزان تەكین؛‬

‫"دەوڵەتی توركیا هەتا ئێستا فدراڵی باشوری كوردستانی لەدڵەوە قەبوڵ نەكردووە"‬

‫"لەگەڵ پارتی هاوپەیمانە و بۆ لەناوبردنی شۆڕشی رۆژئاوا یارمەتی داعش دەدات"‬ ‫ئ��ەن��دام��ی دەس��ت��ەی ب��ەرێ��وەب��ەرای��ەت��ی‬ ‫كەجەكە "ب��ۆزان تەكین"‪ ،‬پێوایە كە‬ ‫لەپشت ئاڵۆزیەكانی ئێراق و سوریاوە‬ ‫دەستی دەوڵەتی تورك هەیە و دەوڵەتی‬ ‫ت��ورك و دەوڵەتە داگیركەرەكانی سەر‬ ‫ك��وردس��ت��ان دەی��ان��ەوێ��ت‪ ،‬دەوڵ��ەت ـ‬ ‫نەتەوەی سوریا و ئێراقیش بۆنیاد بنێنەوە‬ ‫و چاوپێكەوەتنەكەی روحانی بۆ توركیاش‬ ‫هەر بەهەمان ئامانج پێكهاتووە‪.‬‬ ‫بۆزان پێوایە ئەو پەالمارانەی داعشیش بۆ‬ ‫سەر موسڵ مەترسیە بۆ سەر كوردستان‬ ‫و بەداعشیش دەیانەوێت هەڵوێستی‬ ‫یەكێتی لەبەرامبەر بە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫بگوڕن‪.‬‬

‫ئا‪ /‬سۆزدا ئۆرامار‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەم رەوش��ە ئاڵۆزەی ناوچەكە‬ ‫نیشانەی چین‪ ،‬یان با بڵێن دەرخ��ەری چ‬ ‫سیاسەتێكە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە رۆژهەاڵتی ناویندا قۆناخیكی نوی‬ ‫دەست پێدەكات‪ .‬لە سەدەی "‪"21‬دا بە دەستی‬ ‫بەریتانیا و فەرانسا لە رۆژهەاڵتی ناوین پیالنێك‬ ‫بەرێوەچوو‪ .‬ئەو پیالنە لەسەر بنەمای برایەتی‬ ‫و ئاشتی و یەكسانی ن��ەب��وو؛ بەڵكو لەسەر‬ ‫بنەمای بەرژەوەندی سیستەمی كاپیالیزم بوو و‬ ‫بۆ پیكهینانی ئەم پیالنە نەتەوە ـ دەوڵەتیان‬ ‫ئاواكرد‪ .‬لەو نەتەوە دەوڵەتە داگیركەرانە توركیا‪،‬‬ ‫ئێراق‪ ،‬ئێران و سوریەنن كە هاوشێوەی زۆر‬ ‫لەنەتەوە دەوڵەتەكان لەسەر ئاستی جیهانیش‬ ‫شێوەیان گرت و دامەزران‪ .‬بە تایبەت دەوڵەتی‬ ‫ئێراق و سوریە و توركیا و ئێران لەسەر بنەمای‬ ‫پارچەكردنی كوردستان و نەناسینی گەلی كورد‬ ‫دامەزرێنران‪ .‬ئەو نەتەوە ـ دەوڵەتانە هاتا ماوەیەك‬ ‫بە گویرەی بەرژەوەندی بەریتانیا و فەرەنسایان‬ ‫پاراست‪ ،‬بەاڵم لە دوایی شەڕی دووهەمی جیهانی‬ ‫ئەو نەتەوە ـ دەوڵەتانە كەوتنە ژیر كۆنترۆڵی‬ ‫ئەمریكاوە و بە گویرەی بەرژەوەندی سیستەمی‬ ‫كاپیتالیزم هەڵسوكەوتیان ك��رد و نەتەوە ـ‬ ‫دەوڵەتی رۆژهەاڵتی ناوینیان جاریكی تر بە‬ ‫گویرەی بەرژەوەندیەكانی خۆیان دامەزراند و ئەو‬ ‫رەوشە هەتا ساڵی "‪"90‬دەكان بەردەوام بوو‪.‬‬ ‫ل��ە پیش ساڵی ن��ەوەدەك��ان ل��ە دن��ی��ادا دوو‬ ‫سیستەم هەبوو یەك سیستەمی كاپیتالیزم كە‬ ‫واڵتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا سەركیشی دەكرد‬ ‫و سیستەمەی دی��ك��ەش سیستەمی یەكێتی‬ ‫سۆڤیەت بوو‪ .‬لە رۆژهەاڵتی ناویندا ئەو دوو‬ ‫هێزە لە بەرامبەر یەك تیكۆشانیان دەكرد‪ .‬لە‬

‫ساڵی "‪"1990‬دا یەكێتی سۆڤیەت هەڵوەشایەوە‬ ‫و ئیتر ئەمریكا بی رەقیب ما و ویستی سیاسەت‬ ‫بە گویرەی بەرژەوەندی خۆی بكات و جیهانیش‬ ‫لەڕوانگەی خۆیەوە دیزاین بكاتەوە‪ .‬بەاڵم لە‬ ‫بەرامبەر ئەمەشدا هێز هەبوون‪ .‬بۆ ئەوەی ئەو‬ ‫هێزانە لەناو بەرێت پیواژۆیەكی نوێی دەستپێكرد‬ ‫و پرۆژەی رۆژهەاڵتی ناوینی گەورەی پێشخست‬ ‫یەكێك لە ئامانجەكانی ئەو پرۆژەیە سەرۆك‬ ‫ئاپۆ و پەكەكە بوو و لە الیەكی تریشەوە بەرەی‬ ‫گەالنی ئازادیخواز‪ ،‬كریكاران‪ ،‬كەلتور و باوەری و‬ ‫تیكۆشانی ئازادیخوازی ژنان هەبوو‪ .‬یەكیكی تر‬ ‫لەو هێزانە ئەوانە بوون كە دەیانویست بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوە ـ دەوڵەت بپارێزن وەك ئێراق‪ ،‬سوریە‪،‬‬ ‫ئێران و دەوڵەتی تر كرانە ئامانج‪.‬‬ ‫لە ساڵی "‪"90‬دەك��ان ش��ەڕی كەنداو دەستی‬ ‫پێكرد لەو سەردەمەدا لە باشووری كوردستان‬ ‫بۆ ستاتۆی سیاسی كورد دەرفەتێك رەخسا‪.‬‬ ‫ئەمریكا بۆ ئەوەی لە سەر ئێراق دەسەاڵتداریەتی‬ ‫خۆی ئاوا بكات و لە رۆژهەاڵتی ناویندا بگاتە‬ ‫ئەنجام ئەو هەرێمەی تەنیا لە دژی ئێراق نا؛‬ ‫بەڵكو بۆ تەسفیەكردن و لەناوبردنی پەكەكەش‬ ‫بەكاری هینا‪ .‬بنگەی پیالنگێڕی نێونەتەوەیی‬ ‫لە بەرامبەر سەرۆك ئاپۆ لەو هەرێمەدا بوو‪ .‬لەو‬ ‫كاتەدا رژێمی داگیركەری توركیا و هەندێك هێزی‬ ‫باشووری كوردستان بە پشتگیری ناتۆ هێرشیان‬ ‫كردە سەر پەكەكە‪ .‬هەر لە هەمانكاتدا هێرش‬ ‫كرایە سەر ئێراق و لە ساڵی "‪"2003‬دا بەئەنجام‬ ‫بوو‪ .‬رژێمی سەدام كە دوژمنی گەلی كورد بوو‬ ‫و فەرمانی كۆمەڵكوژی‪ ،‬ئەنفال و هەڵەبجەی‬ ‫دابوو لەناوچوو‪ .‬ئێراق سەر لەنوێ ئاواكرایەوە و‬ ‫ستاتۆی فیدراڵی كورد دروستبوو‪ .‬دەسەاڵتدارانی‬ ‫سوننە نەدەوڵەتی نوی ئێراقیان ناسی و نە كورد‪.‬‬ ‫هەتا ئەمریكا لە ئێراقدا بوو ئاستی توندوتیژیەكان‬ ‫بەو رادەیەی ئیستا نەبوو و لە دوایی كشانەوەی‬ ‫هێزەكانی ئەمریكا لە ئێراق ئاستی ناكۆكی‬ ‫مەزهەبی و نەتەوەیی و توندوتیژیەكان زیادی‬ ‫كرد و ئێراقیان كردە گۆلی خوین‪ .‬جاریكی تر‬ ‫یاسای بنەڕەتی ئێراق لەسەر بنەمای فیدراڵی‬ ‫كوردستان دارێژرایەوە‪ .‬ماددەی "‪ "140‬كە تایبەت‬ ‫بوو بەكەركوك و ناوچە دابڕێنراوەكانەوە هەتا‬ ‫ئیستاش وەك خۆی ماوە و جێبەجێ نەكراوە‪.‬‬ ‫لە س��اڵ"‪ "2010‬و "‪ "2011‬كە بەهاری عەرەبی‬ ‫دەستیپێكرد هەندێك هێزی بەعسی و شۆڤینی‬ ‫و سوننی بەناوی داعش و ناوی جیاواز خۆیان‬ ‫ناساند و هێرشیان كردە سەر شۆڕشی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان و گەلێك كۆمەڵكوژی و ئاوارەكردنی‬ ‫كوردان لە سەر جێ و واری خۆیان روویدا‪ ،‬هەتا‬ ‫گەیشتە ئەو رادیە كە دستیان كرد بە سەربرینی‬ ‫ژن و منداڵی كورد و حەاڵڵكردنی مۆڵك و ماڵی‬

‫كوردان‪ .‬لە هەمانكاتدا لە ئێراق هێرشیان كردە‬ ‫سەر ئەو ناوچانەی كە سوننەكانی لێ نیشتەجێن‬ ‫و چەندین شوێنیان گرتە دەست خۆیان‪ .‬لەم‬ ‫دواییەدا هێرشیان كردە سەر بارەگاكانی یەكیتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان لە جەلەوال و خانەقین و‬ ‫خورماتوو كە لە ئەنجامی ئەو هێرشانەدا بە دەیان‬ ‫هاواڵتی شەهید بوون و هەر بەم بۆنەشەوە پرسە‬ ‫و سەروخۆشی خۆم لە گەلی كوردستان و یەكیتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان دەكەم‪ .‬ئەو گروپە توندڕەوە‬ ‫لە شاری موسڵیش هێرشیان كردە سەر كوردە‬ ‫شەبەكەكان و دەیان كەس شەهید بوون‪ .‬لە ساڵی‬ ‫"‪ "2008‬هێرشیان كردە سەر شەنگال و "‪"300‬‬ ‫كوردی ئیزیدی شەهید بوون و ناو بەناو هێرشیان‬ ‫كردە سەر پارتیش‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بۆچی یەكێتی كراوەتە ئامانج‬ ‫لەئێستا و ك��ێ لەپشتی سیاسەتی‬ ‫گەماڕۆدانی سەر شۆڕشی رۆژئ��اوادا رۆڵ‬ ‫دەبینێ؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لەم دوایانەدا یەكێتی نیشتمانی كوردستان‬ ‫لە ناوچە دابرینراوەكان بۆوەتە ئامانجی گروپە‬ ‫چەتەكان‪ .‬ئەو هێزانە هەمان هێزن كە دەیانویست‬ ‫شۆڕشی رۆژئ��اوا لەناوبەرن و تەسفیەی بكەن‪.‬‬ ‫ئیستا پارتی بەرامبەر ئەو هێرشانە بێدەنگە و‬ ‫دەیهەوێت شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان تەسفیە‬ ‫بێت‪ .‬لەبەر ئ��ەوەی یەكێتی زۆر بە راشكاوانە‬ ‫پشتگیری شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان دەكات‬ ‫كراوەتە ئامانجی گروپە چەتەكانی داع��ش و‬ ‫دەیانهەوێت بەم هێرشانە هەڵوێستی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان بەرامبەر شۆڕشی رۆژئاوا‬ ‫بگۆرن و بەم شێوەیە شۆڕشی رۆژئ��اوا گەمارۆ‬ ‫بدەن‪ .‬لە كۆبانی‪ ،‬سەرێكانی و لە الیەن باشوری‬ ‫كوردستانیشەوە گەمارۆدراوە‪.‬‬ ‫لە پشت ئەم سیاسەتی گەماڕۆدانەوە بەعسیەكان‬ ‫ه��ەن‪ ،‬ت��ارق هاشمی ك��ە ل��ەب��ەرەی سوننەدا‬ ‫جێدەگرێت ئێستا لە الیەن توركیاوە داڵدەدراوە‪.‬‬ ‫ئەردۆغان بەتەنیا ناتوانێت رۆژئ��اوا و باشوری‬ ‫كوردستان داگیر بكات و دەیەوێت لە ریگەی ئەو‬ ‫گروپ و كەسانەوە ئەم كارە بكات‪ .‬گەماڕۆدانی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان گەماڕۆی باشوری كوردستانە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەگەر موسڵ بكەوێتە دەستی‬ ‫ئەو گروپە چەتانە مەترسیەكانی بۆ سەر‬ ‫كورد چی دەبێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ش��اری موسڵ كە شارێكی كوردیە‬ ‫كەوتۆتە ب��ەر هێرشی ئ��ەو گروپە چەتانەوە‬ ‫و هێزەكانی ئێراق یان تەسلیم دەب��ن و یان‬ ‫دەكشێنەوە و ناهێڵن كە هێزی پێشمەرگە ئەو‬ ‫دەڤەرانە بپارێزێت‪ .‬داعش بە ئاسانی دزە دەكەن‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫موسڵ و كۆمەڵكوژی پێكدەهێنن‪ .‬پیویستە هەموو‬ ‫كورد ئەو بارودۆخە ببینن و بە زوترین كات لە‬ ‫بەرامبەر ئەو هێرشانە بە رۆحیكی نەتەوەیی و‬ ‫دیموكراتیانە یەكڕیزی خۆیان دروست بكەن و‬ ‫هاوهەڵوێست بین‪ .‬ئیتر بەسە با بەرژەوەندی‬ ‫حزبی و عەشیرەتی و هەرێمی ب��ەالوە بنین‪.‬‬ ‫ئەگەر ئەمرۆ موسڵ بكەوێتە دەست چەتەكانی‬ ‫داعش چۆن سلیمانی‪ ،‬هەولێر و دهۆك ناكەونە‬ ‫مەترسیەوە‪ .‬ئەگەر یەكیەتی نەتەوەیی كوردان‬ ‫هەبوایە نە ئەنفال نە هەڵەبجە پێكنەدەهات‪ .‬لە‬ ‫بارودۆخیكی ئەوهادا چاوپیكەوتنی سەرۆكۆماری‬ ‫ئێران و توركیا ئەوە نیشاندەدات كە لە دژی كورد‬ ‫كۆبوونەوە و لە دژی شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫و لە ناوبردنی ئامادەن هەر كارێك بكەن‪.‬‬ ‫دەوڵەتی توركیا لەگەڵ پارتی لە پەیوەندیدایە‬ ‫و پشتگیری داع��ش دەك��ات ب��ۆ لەناوبردنی‬ ‫شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان‪ .‬دەیهەوێت جاریكی‬ ‫تر نەتەوە ـ دەوڵ��ەت��ی سوریا ئ��اوا بكات‪ .‬لە‬ ‫ئێراقیش بەهەمانشێوەیە‪ ،‬هەتا ئێستاش لەدڵەوە‬ ‫فیدراڵیەتی كوردستانیان قەبوڵ نەكردوە‪ .‬لە هەر‬ ‫چوار دەوڵەتە داگیركەركە هەمان سیاسەت پەیرەو‬ ‫دەكرێت‪ .‬س��ەرەرای هەموو هەوڵدان و رەنجی‬ ‫سەرۆك ئاپۆ بۆ چارەسەركردنی ئاشتیانە پرسی‬ ‫كورد لە باكوری كوردستان و راگەیاندنی ئاگربەست‬ ‫و كشانەوەی هێزەكانی گەریال و ئازادكردنی‬ ‫سەربازە دیلكراوەكان‪ ،‬بەاڵم دەوڵەتی توركیا هیچ‬ ‫هەنگاوێكی نەهاوێشت بگرە هێرشەكانی چڕتر‬ ‫كردوە و دەستی كرد بە دروستكردنی بارەگای‬ ‫سەربازی نوێ و پەرە بەسیاسەتی توانەوە و‬ ‫ئینكار و لەناوبردن دەدات‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ��ەو هێرشەی ئێستا لەسەر‬ ‫موسڵیش لەم چوارچێوەیەدا دەبینن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە نیوان دەوڵ��ەت��ە داگیركەرەكانی‬ ‫س��ەرك��وردس��ت��ان ه��ەم��وو كاتێك ه��اوك��اری و‬ ‫هاوپەیمانی هەیە و لە دژی كوردان بە هاوبەشی‬ ‫پیالن دادەرێژن؛ ئەو هێرشانەی سەر موسڵیش لەو‬ ‫چوارچێوەیەدایە‪ .‬پیویستە گەلی كورد بە یەكڕیزی‬ ‫و هاوهەڵویستی رووبەرویان بێتەوە‪ .‬پارتی وا بیر‬ ‫دەكاتەوە ئەو دەپارێزن‪ .‬ئەو جۆرە بیركردنەوە‬ ‫ئەوە نیشاندەدات كە ئەوان لە سیاسەتی ئەمریكا‬ ‫تێنەگەیشتون‪ .‬ئەمریكا ئەگەر بیپاراستایا ئێراقی‬ ‫دەپاراست‪ .‬ئەگەر سبەێنێ ئەمریكا بەرژەوەندی‬ ‫نەمێنێت دەست لە باشوری كوردستان بەردەدات‬ ‫و لە گەڵ هێزەكانی دیكە رێكدەكەوێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬هێز و الیەنە كوردستانیەكان‬ ‫بەگشتی و گەلی كورد لەم كاتەدا پێویستە‬ ‫چی بكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬رۆژهەاڵتی ناوین سەرلەنوێ ئاوا دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫لەبارودۆخیكی ئاوەهادا ئەگەر كورد یەكگرتوو نەبن‬ ‫و هێزیكی پاراستنی هاوبەش دروست نەكەن كورد‬ ‫دەكەوێتە مەترسیەكی گ��ەوەرەوە‪ .‬جارێ یەكەم‬ ‫دەرفەتێكی ئازادی بەمشێوەیە بۆ كورد رەخساوە‬ ‫لەهەر چوار پارچەی كوردستان ئەزمونیكی باش‬ ‫هەیە بە تایبەت شۆڕشی رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫قۆناخیكی نوێیە لە میژووی ك��وردا‪ .‬شۆڕشی‬ ‫باكوری كوردستان بەتایبەت لە سەرهەڵدانی لیجە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫گەیشتە ئاستێكی نوێ و لە هەموو شارەكانی‬ ‫باكوری كوردستان و توركیا و ئەوروپا گەل‬ ‫لەچاالكیدایە‪ .‬ئیمە ئەگەر هەموو ئەمانە بخەینە‬ ‫خزمەتی گەلی كوردستانەوە رۆحی شەهیدان شاد‬ ‫دەكەین لەسەر خاكی كوردستان و لەگەڵ گەالنی‬ ‫دیكە عەرەب‪ ،‬فارس‪ ،‬ئەرمەن‪ ،‬تورك بە ئازادی‬ ‫و یەكسانی ژیان دەكەین و پارادیگمای رێبەر‬ ‫ئاپۆ‪"،‬پرۆژەی رۆژهەاڵتی ناوین" هەروەك چۆن‬ ‫لە ئەوروپا یەكیتی ئەوروپا پێشكەوت ئێستاش‬ ‫دەتوانێن نێوان دیجلە و فۆرات بكەینە بنگەی‬ ‫یەكێتی رۆژهەاڵتی ناوین و ناوەندەكەی كوردستان‬ ‫بێت‪ .‬ئیتر نە مۆدیرنیتەی سەرمایەداری و نە ئەو‬ ‫هێزانەی كە دینی پیرۆزی ئیسالم بۆ خۆیان بەكار‬ ‫دێنن چ شیعە و چ سوننەش دەرفەتی مانەوەیان‬ ‫نییە؛ چونكە سەرچاوەی عەداڵەت و برایەتی‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناوین دایە و ئەزموونی شۆڕشی‬ ‫ئیسالمیش لەبەرچاوانە‪ .‬نابێت لە شوێنیكی‬ ‫دیكە بەدوای ئازادی و رزگاریدا بگەڕین‪ ،‬ئەمەش‬ ‫لەگەوهەری رۆژهەاڵتی ناویندا شاراوەیە و رێبەر‬ ‫ئۆجاالنیش بەئاشكرا ئەمە هێناوەتە زمان‪.‬‬ ‫لە ئێستاشدا جارێكی تر دەرنگ نەبووە و لەو‬ ‫قەناعەتداین كە هەموو هێزە كوردیەكان یەكڕیز‬ ‫و یەك هەڵوێست بن‪ .‬لەم كاتەشدا داخستنی‬ ‫نوسینگەی گۆڤار و كۆنگرەی نەتەوەیی لەهەولێر‬ ‫خزمەت بەكەس ناكات و تەنیا دڵی نەیاران خۆش‬ ‫دەكات‪ .‬لەگەڵ ئەوەی كە بەسەدان جارە رێبەر‬ ‫ئۆجاالن بانگەوازی بۆ بەستنی كۆنگرەی نەتەوەیی‬ ‫دووپات دەكاتەوە‪ ،‬بەاڵم وەكو پێویست هەندێك‬ ‫لە هێزەكان بەئەرێنی وەاڵمی بانگەوازیەكەمان‬ ‫نادەنەوە‪.‬‬

‫‪ 25‬چاوپێكەوتن‬

‫لە نیوان دەوڵەتە‬ ‫داگیركەرەكانی‬ ‫سەركوردستانهەموو‬ ‫كاتێك هاوكاری و‬ ‫هاوپەیمانی هەیە و لە‬ ‫دژی كوردان بە هاوبەشی‬ ‫پیالن دادەرێژن؛ ئەو‬ ‫هێرشانەی سەر موسڵیش‬ ‫لەوچوارچێوەیەدایە‪.‬‬ ‫پیویستە گەلی كورد بە‬ ‫یەكڕیزیوهاوهەڵویستی‬ ‫رووبەرویانبێتەوە‪.‬‬ ‫پارتی وا بیر دەكاتەوە‬ ‫ئەو دەپارێزن‪ .‬ئەو‬ ‫جۆرە بیركردنەوە ئەوە‬ ‫نیشاندەدات كە ئەوان‬ ‫لە سیاسەتی ئەمریكا‬ ‫تێنەگەیشتون‪.‬ئەمریكا‬ ‫ئەگەربیپاراستایائێراقی‬ ‫دەپاراست‬

‫‪26‬‬

‫وتار‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سیستەمی ڕەق‪ ،‬دەرهاوێشتەی فەرهەنگێكی ڕەقە‬ ‫ن‪ /‬لوقمانی حاجی كەریم‬ ‫راگەیاندنی كوردی‪ ،‬لە باشووری واڵتدا‪ ،‬دووانەیەكی‬ ‫تێكهەڵكێشی هەردوو دەسەاڵتی خێڵ و دەستە‬ ‫حیزبییەكانە‪ .‬لەژێر سێبەری خێڵ و لەسەر بنەما‬ ‫سوننەتییەكانی ئاین‪ ،‬گەشە بەخۆی دەدات‪.‬‬ ‫هەردووالش‪ ،‬تەواوكەر و جووتڕامكاری كۆمەڵگان‪.‬‬ ‫ب��ەدووال‪ ،‬فەرهەنگێكی تایبەتیان ب��ۆ پرسی‬ ‫سیستەمی بەڕێوەبردنی كۆمەڵگای ك��وردی‪ ،‬لە‬ ‫باشووردا‪ ،‬دەستەبەر كردووە‪ .‬لەو سیستەمەشەوە‪،‬‬ ‫میدیاكانیان‪ ،‬برەو پێدەدەن‪.‬‬ ‫میدیا‪ ،‬لەناو سیستەمێكی ڕەقدا‪ ،‬كە دەرهاویشتەی‬ ‫فەرهەنگێكی ڕەق��ە‪ ،‬ناتوانێت جێپێگەی خۆی‪،‬‬ ‫لەسەر ڕاستەهێڵی داهێنان‪ ،‬لەناو كۆی هاوكێشە‬ ‫سیاسی و كۆمەاڵیەتییەكاندا‪ ،‬بكاتەوە‪ .‬یان هیچ‬ ‫نەبێت بتوانێت كار لەسەر فەرهەنگێكی پێچەوانەی‬ ‫سیستەمەكەی خ��ۆی بكات و خاڵی كرانەوە‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬هەرچەند لەحەواڵە بەگەواڵەكردنی‬ ‫دۆسیەكاندا‪ ،‬خۆی خەریك بكات‪ ،‬لە كۆتاییدا‪،‬‬ ‫دەڕژێتەوە سەر هەمان جۆگا‪ .‬هەربۆیە‪ ،‬میدیاكانی‬ ‫كوردستان بە بینراو و بیستراو و خوێندراوەوە‪،‬‬ ‫ی��ەك میكانیزمی گ��ەش��ەی مەعریفی و یەك‬ ‫تێفكرینی فەرهەنگییان هەیە‪ .‬بەهۆی توخمی‬ ‫پێكهێنەرەكانیانەوە ك��ە ی��ەك س��ەرچ��اوەی��ان‬ ‫هەیە‪ ،‬هیچیان لەوی تر جودا نابێتەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫دەرهاویشتەی ئەو فەرهەنگە ڕەقەیە كە سیستەمی‬ ‫بەڕێوەبردنی كۆمەڵگای لەسەر هەڵچنراوە‪.‬‬ ‫كەرەستەی كرانەوەی فەرهەنگ یان پێشخستنی‬ ‫كۆمەڵگا‪ ،‬پەیوەستە بە پ��ەروەردەوە‪ .‬ئاستی‬ ‫پەروەردەی میدیاكانی كوردستان‪ ،‬كە ناتوانین بڵێین‬ ‫الوازە؛ بەڵكو فەرهەنگێكی ڕەقیان لە پشتەوەیە‬ ‫و خاوەنی ئەندێشەی نەتەوایەتی یان نیشتمانی‬ ‫نین‪ .‬دوورن لە دید و تێڕوانینی ئازادییەوە‪ .‬كاتێك‬ ‫كە ئەندێشەش‪ ،‬لێوانلێوبوو لە ڕەشبینی‪ ،‬بۆ‬ ‫شاردنەوەی بە ووشەگەلی ئازادی‪ ،‬دیموكراسی‪،‬‬ ‫ئاشتەوایی نیشتمانی‪ ،‬پاراستن و پارێزگاریلێكردن‪،‬‬ ‫مافپەروەری و زۆری تریش‪ ،‬پەردەپۆش دەكرێت‪.‬‬ ‫ئەمەش تەنها لەو ڕووانگەیەوەیە كە میدیاكانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬میدیای ئ��ازاد نین؛ چونكە‪ ،‬لەناو‬ ‫كۆمەڵگایەكی ئ��ازادەوە س��ەری دەرنەهێناوە‪.‬‬ ‫میدیای ئازاد‪ ،‬پێویستی بەكەرەستەی ئازادییە‪.‬‬ ‫كەرەستەكانیش‪ ،‬پێویستییان بەفەرهەنگێكی‬ ‫كراوەیە كە تێیدا‪ ،‬مرۆڤ‪ ،‬ئازادی و مافەكانی خۆی‬ ‫ببینێتەوە‪ ،‬بەاڵم‪ ،‬بەو كەرەستەگەلەی هەنوكە‪،‬‬ ‫لەسەر گۆڕەپانی كوردی بەتایبەت لە باشووردا‬ ‫و لە هەرێمی كوردستاندان‪ ،‬خۆشحاڵیی لێ چنگ‬ ‫ناكەوێت‪.‬‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ای ك��وردی‪ ،‬ل��ەژێ��ر س��ای��ەی دووان��ە‬ ‫تێكهەڵكێشەكەدا‪ ،‬بەگشتی‪ ،‬ل��ە فەرهەنگی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬دوور خراوەتەوە و ئاڵودەی فەرهەنگێكی‬ ‫نەیار بەخۆیان ب��وون‪ .‬لە كاتێكدا‪ ،‬بەئاوازی‬ ‫نیشتمانچێتی دەیان حیزب و سەدان ڕێكخراوی‬

‫مەدەنی و هەزاران پێگەی میدیایی جۆراوجۆری‬ ‫هەیە‪ .‬هیچ هەنگاوێك‪ ،‬لە بەرژەوەندیی نەتەوەدا‪،‬‬ ‫بەئاقاری پێشڕەویكردندا نانێت‪ .‬تەنها ئەوەندە‬ ‫نەبێت‪ ،‬بەرژەوەندییەكانی خێڵ‪ ،‬لە چوارچێوەی‬ ‫حیزبدا و سیستەم لەسەر بنەمای سوننەتی ئاین‪،‬‬ ‫دەپارێزێت‪ .‬تاكو ئێستاش‪ ،‬بەشێوەیەكی دانسقە‬ ‫نەبێت‪ ،‬هیچ ڕاگەیاندنێكی كوردی‪ ،‬لە باشوور‪،‬‬ ‫دەستی بۆ كردگەلێكی پێچەوانەی فەرهەنگی‬ ‫جووتالیەنەكە‪ ،‬نەبردووە‪ .‬هەربۆیە میدیای كوردی‬ ‫لە باشووردا‪ ،‬لە قەیراندایە‪ .‬نەدەتوانێت بجوڵێت و‬ ‫نەدەشتوانێت‪ ،‬خۆی ڕەت بكاتەوە‪ .‬لە كاتێكدا‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەی تەوژمی بەرژەوەندییەكانی واڵت و‬ ‫نەتەوە و خەڵكەوە و لە قازانج و بەرژەوەندیی جووت‬ ‫كەرەستە بنچینییەكەی خۆی‪ ،‬بارتەقای زەوی و‬ ‫ئاسمان‪ ،‬دەنوسرێت و دەووترێت‪.‬‬ ‫هەر پرسێك‪ ،‬حیزبی خێڵ یان دەستڕۆیشتووەكانی‬ ‫ناو كایە سیاسییەكان مەرەخەستییان پێ نەدەن‪،‬‬ ‫ناتوانن ووشەیەك بدركێنن‪ .‬تەنانەت‪ ،‬گەیشتووەتە‬ ‫ئەو جێگایەی كە میدیاكان‪ ،‬پاكانە بۆ فەرهەنگی‬ ‫خێڵ و دەستڕۆیشتووەكانی ناو حیزب و حكومەت‬ ‫بكەن‪ .‬لەهەر كاتێكیشدا‪ ،‬بیانەوێت‪ ،‬بەڕیزێك خیتابی‬ ‫سەروبن‪ ،‬خەڵك چەواشە دەكەن و دەیانگوێزنەوە‬ ‫بۆ ئیستگەیەكی تر لەبیركردنەوە و پرسە گرنگەكە‬ ‫دادەپۆشن‪ .‬ئەمە‪ ،‬كارەساتە كە راگەیاندنی كوردی‪،‬‬

‫تێكەوتووە‪.‬‬ ‫میدیاكانی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬بێجگە ل��ە ج��ۆش و‬ ‫خ��رۆش��ی حیزبییانە‪ ،‬كاریگەرییەكی ئەوتۆ‪،‬‬ ‫لەسەر دیدوتێڕوانین و فەرهەنگی تاكی كوردی‬ ‫دانانێن‪ .‬هەموویان یەك چەشنن لە بیركردنەوەدا‬ ‫و ی��ەك توخمی پێهێنان ئاراستەیان دەك��ات‪.‬‬ ‫لەناو چوارچێوەی بەرژەوەندییە نەتەوەیی و‬ ‫نیشتمانییەكاندا كار ناكەن‪ .‬نەیانتوانیوە یەك‬

‫خیتابی فەرهەنگییان هەبێت‪ .‬لە كاتێكدا‪ ،‬فەرهەنگی‬ ‫سیاسی و فەرهەنگی كۆمەاڵیەتی كوردستان داڕماوە‪.‬‬ ‫بەشێكی گەورە لە خاكەكەی لێبۆتەوە‪ .‬كە چی وەك‬ ‫نەبایان دیبێت و نە باران‪ ،‬ئاوڕی لێ نادەنەوە‪ .‬تەنها‬ ‫لەچەند جارێك گازندەی ڕەخنە گرانەدا‪ ،‬بەنەرمییەكی‬ ‫شەرمنانە‪ ،‬كە وەك ئەوە وایە‪ ،‬بانگ لەناو كولەكەدا‬ ‫بدەن‪ ،‬وەك پاڕانەوەیەكی دۆستانە باسی دەكەن‪.‬‬ ‫كە دەبوو هەموو راگەیاندنەكان‪ ،‬بە گوتارەكانیان‪،‬‬ ‫پەستانیان لەسەر دەسەاڵتی كوردی دروست بكردایە‬ ‫و ناچاریان بكردنایە كە لە گفتوگۆكانی پێكهێنانی‬

‫حكومەت‪ ،‬لە گەڵ حكومەتی ناوەندیی بەغداد‪،‬‬ ‫بەمەرجی چارەسەری ئەو پرسە‪ ،‬بەشداری بكەن‪.‬‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستان‪ ،‬ڕۆژانە خەڵك بەدەستی‬ ‫دوژمنانی دەكوژرێت و دەبنە قوربانی‪ .‬لەهەر‬ ‫چوار الوە‪ ،‬هێرش و پەالمار دەدرێن‪ .‬دەڕفێندرێن‬ ‫و هەتك دەكرێن و سەریان لە الشەیان جودا‬ ‫دەكەنەوە و تەنانەت كۆمەڵكوژیش دەكرێن كە‬ ‫چی دەس��ەاڵت��ی هەرێم‪ ،‬چاڵیان ب��ەدەوروب��ەردا‬ ‫هەڵدەكەنێت و راگەیاندنەكانی كوردستانیش‪،‬‬ ‫نوزەیان لێ بڕاوە‪ .‬ئەوان‪ ،‬هێندەی بە بەرپرسە‬ ‫حكومی و حیزبییەكانەوە سەرقاڵن‪ ،‬هەرگیز بە‬

‫فەرهەنگەوە سەرقاڵ نین‪ .‬تەنانەت‪ ،‬گەیشتوەتە‬ ‫دۆخێك‪ ،‬تەنها تەپوتۆزی بن سمی ئەسپەكانیان‬ ‫دیارە‪ .‬وێڕای ئەوەش‪ ،‬میدیا كارەكان‪ ،‬دەستیان‬ ‫گرتووە بە كاڵوەكەی خۆیانەوە تاكو با نەیبات‪.‬‬ ‫گرنگ ئەوەیە‪ ،‬لەو ڕێگەیەوە دەتوانێت ژیانی خۆی‬ ‫دەستەبەر بكات‪ .‬ئیدی سەرئێشەی تری نەگەرەكە‪.‬‬ ‫ئەركی ڕاگەیاندن‪ ،‬تەنها گەیاندن نییە؛ بەڵكو‪،‬‬ ‫ئاراستەكردنی كۆمەڵگایە ب��ەرەو دوا ئیستگەی‬ ‫پێشكەوتنی كۆمەڵگاكانی جیهان‪ .‬ئەركی‪ ،‬هاندانی‬ ‫خەڵكە بۆ ك��ران��ەوەی ج��ددی‪ .‬ئەركی لەقاودانی‬ ‫مەترسییەكانە بۆ سەر خەڵك‪ .‬ئەركی پەروەردەكردنی‬ ‫زەهنیەتی خەڵكە تاكو فەرهەنگێكی پێشكەوتوویان‬ ‫پێشكەش بكات و فێریان بكات‪ ،‬چیژی ژی��ان لە‬ ‫چیدایە‪ .‬ئازادی كامەیە و مافەكانیان كامانەن‪ .‬ئەركیان‬ ‫كامەیە و كاری هەنوكەییان چی دەبێت؟ حكومەت و‬ ‫دەسەاڵت كێن و چی دەكەن و ئەركەكانیان كامانەن؟‬ ‫نیشتمان و نەتەوە چییە و مەترسییەكانی سەر‬

‫دۆخەكە كامانەن؟ بەرژەوەندیی نیشتمانی و‬ ‫نەتەوەیی چییە و چی بكەن باشە؟ چیتان كردووە‬ ‫و پێویستە چی بكەن؟ ئازادی لە كوێی هاوكێشە‬ ‫سیاسی و فەرهەنگییەكانی ئێستادایە؟ دەستوور‬ ‫چییە و یاسا چییە و دەبێت چۆن بن؟‪.‬‬ ‫دەمكوتكردنی بەشێك لە ڕاگەیاندنەكان‪ ،‬لەژێر‬ ‫سایەی سیستەمێكی ڕەقدا كە ناجۆرە بەخۆی‪،‬‬ ‫بەشێكە لە شیرازەی بەرهەمە فەرهەنگییەكەی كە‬

‫دەبوو‪ ،‬ڕاگەیاندكارەكان‪ ،‬بەگشتی‪ ،‬لەسەری بهاتنایەتە‬ ‫دەنگ‪ .‬وەك جەبهەیەك لە دەزگایەكی مەدەنیدا‪،‬‬ ‫خۆیان ڕێكبخستایە و لە هەموو پرسێكدا‪ ،‬بەیەك‬ ‫گوتارەوە‪ ،‬بەرەنگاری بوونایەتەوە‪ ،‬بەاڵم‪ ،‬ئەمە كارێكی‬ ‫نەكردەیە؛ چونكە‪ ،‬فەرهەنگی سیاسی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و پەروەردەیی دەزگاكان‪ ،‬لە جوتالنەی دوو گەوهەری‬ ‫بوونیەتی بنچینەكەیەوە ئاودێری دەكرێت‪ .‬بۆیە‪،‬‬ ‫مەحاڵە‪ ،‬جەبهەیەكی لەو شێوەیە‪ ،‬بەم كەرەستە‬ ‫الوازانەی ئێستاوە‪ ،‬خۆی بنوێنێ كە هەندێك‪ ،‬تاكی‬ ‫یاخی دەیانەوێت شەپۆلێكی ناڕەزایەتی فراوانی لێوە‬ ‫بەرهەم بهێنن‪.‬‬ ‫دەسەاڵتی خۆجێی كوردی لە باشووردا‪ ،‬هەیمەنەی‬ ‫بەسەر ئایندەبینییەكانی خۆیدا ناشكێ‪ .‬ئەو ئێستا‬ ‫بێخەمە لە دەستەبەركردنی بەرگریكارانەی میدكانیدا؛‬ ‫چونكە هیچ كەلەبەرێكی بۆ ئازادی نەهێشتۆتەوە‪.‬‬ ‫تەواوی لقەكانی بەخۆیەوە گرێ داوە‪ .‬هەموو توانای‬ ‫خۆی‪ ،‬لە پاشكۆیەتی ڕاگەیاندنەكاندا خستۆتە گەڕ‬ ‫و بۆ دوورمەوداش‪ ،‬تولەڕێیەكی نەهێشتۆتەوە‪ .‬تەنها‬ ‫ئەوەندە نەبێت كە پێویستە‪ ،‬تاكە ئازاكان ئەوانەی‬ ‫هۆشیاریی نەتەوەیی و نیشتمانی و ئینساندۆستی‬ ‫و ژینگەپارێزی بەسەریاندا زاڵە‪ ،‬خۆیان ڕێكبخەن‪.‬‬ ‫ڕێكخستنێك كە باوەشێك بێت لە چاالكی بەردەوام‬ ‫و یەكخستنی تواناكانیان لە جەبهەیەكی فەرهەنگیی‬ ‫توندوتۆڵدا‪ .‬گوتاریان‪ ،‬لەسەر بنەمای نیشتمان و‬ ‫نەتەوە یەكبخەن‪ .‬بەزەییان بەخۆشیاندا نەیەتەوە‬ ‫و ووردبینیانە كۆمەڵگا بەگشتی بەرەو جیهانبینی‬ ‫ئاراستە بكەن بەمەش دەتوانن ئەو كەڵەكە بڕوخێنن‬ ‫كە بۆ بازدانیان ڕێگرە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪27‬‬

‫وتار‬

‫لە كەركــــوكەوە بەرەو كــــردار!!‬ ‫ن‪ /‬كوردۆ شوانی‬ ‫جارێكی تر دۆخێكی ئاڵۆز و ناسەقامگیر بەرۆكی‬ ‫ئێراقی گرتەوە‪ ،‬ئ��ەوەی ئێستا دەگوزەررێت‬ ‫هەنگاونانە ب��ەرەو ئایندەیەكی ت��اری��ك و‬ ‫پڕمەترسی‪ ،‬هەڵبەتە تەواوی ڕۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫كەوتۆتە ناو گێژاوێكە دەرئەنجام سەرجەم‬ ‫گەالنی ناوچەكە زەرەرمەندی هاوبەش دەبن‪.‬‬ ‫هەرچەندە حاڵی حازر چەند واڵتێك داینەمۆ‬ ‫و هێزی پشت ئەو قەرانە ترسناكەن و پێیان‬ ‫وایە ئاگرەكە لە خۆیان دورە‪ ،‬بەاڵم پەرەسەندنی‬ ‫ئەو ئاگرە و جۆشدانی لە الیەن واڵتانەوە بە‬ ‫تایبەتی واڵتانی هەرێمی دواجار تەقینەوەیەكی‬ ‫ئەوتۆ بەدوای خۆیدا دەهێنێ كە هیچ الیەك بێ‬ ‫زیان لێی دەرباز نابێت‪ ،‬پێكهاتەی ڕۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین لە ڕوی ئاینی و نەتەوەیەوە لەگەڵ ئەوەی‬ ‫فرە ڕەنگە‪ ،‬بەاڵم زێدە ئاڵۆز و دور لە یەكتر‬ ‫نیە تا ب��ەو ئاستە یەكتر قەبوڵ نەكردن و‬ ‫دوژمنایەتی و هەوڵدانی پاكتاوكردن هەڵكشێت‬ ‫و دەستی پێڕانەگات بۆ سەقامگیری و ئارامی و‬ ‫پێكەوەبون‪.‬‬ ‫ئەگەر لە ڕوی نەتەوەییە سەیری بكەین تەنها‬ ‫لە چوار نەتەوەی سەرەكی پێكهاتووە‪ ،‬ئەو چوار‬ ‫نەتەوەیەش لە ڕوی ئایینیەوە خاوەنی یەك ئاینی‬ ‫هاوبەشن ئەگەرچی جیاوازی لە ئاینزادا هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەك كەسایەتییە ئایینیەكانی نەتەوە جیاوازەكان‬ ‫ئاماژەی بۆ دەكەن"خاوەنی ئاینێكن هەڵگری‬ ‫پەیامی ئاشتی و برایەتییە" كە واتا ئەو هەموو‬ ‫شەڕ و خوێنڕشتن و پاكتاوكارییە لە پای چییە؟‪.‬‬ ‫ئارامی و پێكەوەژیانی گەالنی رۆژهەاڵتی ناوین‬ ‫دەستەبەری ژیانێك دەكات كە هاوشێوەی كەم‬ ‫بێت لە جیهاندا‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا هیچ فكر و فەلسەفە‬ ‫و ئایدیایەك بە خودی ئاینەكەشەوە كە تەوای‬ ‫نەتەوەكان پەسەندیانكردووە نەیتوانیوە ئەو ژیانە‬ ‫شایستەیە فەراهەم بكات بەپێچەوانەوە بەدرێژایی‬ ‫مێژووی هەزار ساڵی رابردوو ناكۆكیەكان هەرە‬ ‫زێدە مۆركی ئاینزای ناوئایینەكەی لە خۆگرتووە‪،‬‬ ‫ئەگەر لە نێو ئەو گێژاوەدا ئێراق لەبەر چاو‬ ‫بگرین دەبینین لە دەسپێكەوە پێشەنگی ناتەبایی‬ ‫شەڕ و مەرگەساتەكانە‪ .‬نەوەت ساڵە واڵتێك بە‬ ‫ناوی ئێراق هەوڵی دروسكردنی دەدرێت بە سێ‬ ‫پێكهاتەی جیاوازی خاوەن یەك ئاین و دوو ئاینزا‬ ‫و دوو نەتەوە‪ ،‬ئەگەر چی بەجیاوازیەكانیشەوە‬ ‫لە خاڵێكدا یەكدەگرنەوە‪ ،‬ب��ەاڵم تا ئێستاش‬ ‫نەتوانراوە ئەزمونێكی سەركەوتوو دەستەبەر‬ ‫بكرێت‪ ،‬ئەوەی مایەی سەرسوڕمانە ئەزمون لە‬

‫هەڵەكان وەرناگیردرێت و لە دوای سەدان شكست‬ ‫و كارەساتی خوێناوی هەمیشە دەستكردنەوەیە بە‬ ‫گەمەیەك كە تەنها سوڕانەوەیە لەناو بازنەیەكی‬ ‫ئاگریندا و گەڕانەوەیە بۆ خاڵی سفر‪.‬‬ ‫پێكهاتەی سەرەكی گەالنی ئێراق كورد و عەرەبە‬ ‫كە هەر یەكەیان خاوەنی بنەماكانی دەوڵەتی‬ ‫سەربەخۆی خۆیانن‪ .‬كورد لە ڕوی نەتەوەییەوە‬ ‫لە عەرەب جودایە و لە ڕوی ئاینیەوە هاوبەشە‪،‬‬ ‫ع��ەرەب لە ڕوی ئاینی و نەتەوەییەوە یەكە و‬ ‫لە ڕوی ئاینزایەوە جیاوازە‪ ،‬ئ��ەوەش هۆكاری‬ ‫سەرەكی نەگونجانی پێكەوەبونی ئەو پێكهاتانەیە‪.‬‬ ‫بڕوام وایە ئەگەر ئاوەز و لۆژێكی تەندروست بونی‬ ‫هەبوایە جیاوازیەكان نابونە ڕێگر لە پێكەوە‬ ‫ژیانێكی ئارەزومەندانەی دوور لە توندوتیژی‪.‬‬ ‫كاتێك ناكۆكیەكان ب��ااڵدەس��ت ب��وو ناتەبایی‬ ‫هەیمەنەی بەسەر تەواوی جومگەكاندا هەبوو ئیتر‬ ‫شتێك نامێنێتەوە مرۆڤ هیوای لەسەر هەڵچنێت‪،‬‬ ‫لە كاتێكی وەه��ادا تەنها ب��ژاردەی لۆژیكی كە‬ ‫دەمێنێتەوە جیاكردنەوەی ئەو پێكهاتەنەیە كە بە‬ ‫زۆر و بە بێ خواستێكی دڵگیر پێكەوە لكێنراون‪.‬‬ ‫گەلی كورد قوربانیەكی زۆر مەزنی بەخشی‬ ‫و بۆ دەربازبون لەو تەوقەی بەناوی دەوڵەتی‬ ‫ئێراقەوە خراوەتە گردنی‪ ،‬ئەوەش لە ئەنجامی‬ ‫شەڕانگێزی خۆی نەبووە؛ بەڵكو لە ئەنجامی ئەو‬ ‫ستەمە قرێژەدا بووە كە لە الیەن دەسەاڵتدارانی‬ ‫ئێراقەوە بەسەریدا سەپێنراوە‪ ،‬گەلی كورد‬ ‫لە باشوری كوردستان لە مێژووی خەبات و‬ ‫قوربانیدانیدا چەند جارێك دەرفەتی زێڕینی‬ ‫بۆ هاتۆتە پێش‪ ،‬بەاڵم ئەو دەرفەتانە بەهەر‬ ‫هۆكارێك بێت ن��ەق��وازراوەت��ەوە و لە دەست‬ ‫چووە‪ .‬لە دوای كۆتایهاتنی دەسەاڵتی سی و‬ ‫پێنج ساڵەی بەعسی فاشیست‪ ،‬كورد هێزێكی‬ ‫سەرەكی بوو لە گۆڕانكاریەكان و بنیادنانەوەی‬ ‫ئێراق‪ ،‬بەاڵم بەدەسكەوتن و فەراهەمكردنی‬ ‫سەرجەم مافە ڕەواكانی خەڵكی كوردستان‬ ‫ئەنجامگیر نەبوو‪.‬‬ ‫گرنگترین م��ژار لە سەرەتای شۆڕشەكانەوە‬ ‫بۆ كورد شاری كەركوك بووە و بەشی هەرە‬ ‫زێدەی قوربانیەكانیش لە دوای ئەوە بوو لەسەر‬ ‫كەركوك لەگەڵ حكومەتی ئێراقدا پێكنەهاتن كە‬ ‫چی دەسەاڵتدارانی كورد لە دووبارە هەڵەكردنی‬ ‫دروستكردنەوەی ئێراقدا ش��اری كەركوكیان‬ ‫رادەستی چارەنوسێكی نادیار كرد‪ .‬گەڕانەوەی‬ ‫كەركوك بۆ سەر ئیدارەی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەسترایەوە بە بڕگەی "‪"140‬ی دەستوری ئێراق‬ ‫دوا وادەی جێبەجێكردنی ئەو بڕگەیەش كۆتایی‬

‫ساڵی "‪ "2007‬بوو‪ .‬لە دوای تێپەڕبونی حەوت‬ ‫س��ااڵ بەسەرئەو كاتە دی��اری��ك��راوەدا و یانزە‬ ‫ساڵ دەسەاڵتی حكومەتە بە ناو فیدراڵی و‬ ‫دیموكراتیەكاندا هیچ بە هیچ نەكرا‪ ،‬هەر ئەو‬ ‫دەس��ەاڵت��ەی بڕگە دەستوریەكەی جێبەجێ‬ ‫نەكرد دووجار دەسەاڵتداری كورد متمانەی پێی‬ ‫بەخشیەوە و ئەگەری سێیەمیش لە ئارادایە‪.‬‬ ‫هەرچەندە ئێستا چارەنوسی ئێراق بە هۆی‬ ‫هێرشەكانی گروپی تیرۆرستی داعشەوە نادیارە‬ ‫و ئایندەی تاریكە‪ ،‬بەاڵم دیسان كورد دەرفەتێكی‬ ‫مێژویی بۆ هەڵكەوتووە‪ ،‬ئێستا تەواوی خاكی‬ ‫باشوری كوردستان بە شێوەیەكی دیفاكتۆ بێ‬ ‫ئەوەی هیچ الیەنێك ناڕەزایی دەرببڕێت كەوتۆتەوە‬ ‫ژێر دەستی هێزی پێشمەرگەی كوردستان‪ .‬ئەوەی‬ ‫چ��اوەڕوان دەك��را دەسەاڵتی حكومەتی ئێراق‬ ‫جێبەجێ بكات و نەیدەكرد ئێستا بە ئەمری واقع‬ ‫جێبەجیكراوە‪ ،‬ئەگەر بە شێوەیەكی یاسایی لە‬ ‫دەستوردا ئاماژە بەوە كرابێت ئەو ناوچانە بە‬ ‫ڕاپرسی چارەنوسی خۆیان یەكالیی بكەنەوە‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا بەكرداریش ئێستا ناوچەكە هێزی‬ ‫پێشمەرگە دەیپارێزێت و دانیشتوانەكەشی بە‬ ‫سەرجەم پێكهاتەكانی عەرەب و توركمان و كلد و‬ ‫ئاشوریەوە خۆشحاڵن بەو پارێزگاری كردنە‪ ،‬ئیتر‬ ‫بۆ دەبێت دەستبەجی ڕاپرسی نەكرێت بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو كێشە مێژوییە بە دوا وێستگەی چارەسەری‬ ‫بگات‪.‬‬ ‫زۆر ل��ە مێژ نیە و هێشتا لێدوانەكانی‬ ‫دەس��ەاڵت��داران��ی هەرێمی كوردستان گەرم‬ ‫و گوڕە كە بانگەشەی ڕاگەیاندنی دەوڵەتی‬ ‫كوردیان دەكرد‪ ،‬ئەو كاتە ڕەخنەكانمان لەسەر‬ ‫ئەوە بوو كە دەوڵەتێك بە بێ كەركوك و‬ ‫ناوچەكانی تری دەرەوەی هەرێم الشەیەكی‬ ‫بێگیانە و نەبونی باشترە‪ ،‬بەاڵم ئێستا زۆر‬ ‫جیاوازە و تەوای خاكی باشوری كوردستان‬ ‫ئ��ازادە‪ ،‬لە مێژوی ئێراقدا هیچ كاتێك وەك‬ ‫ئێستا تەواوی خاكی باشور لە سایەی هێزی‬ ‫پێشمەرگەدا پارێزراو نەبووە‪ ،‬هیچ كاتێكیش‬ ‫ئێراق وەك ئێستا پڕ لە كێشە و ئاڵۆزی و‬ ‫ئایندەی تاریك نەبووە‪ ،‬بەشێوەیەكی سروشتی‬ ‫باشوری كوردستان لە ئێراق جودابوتەوە و‬ ‫ئیتر هیچ بەهانەیەك نەماوە بۆ ئەوەی كورد‬ ‫ماڵی خۆی رێكنەخات و نەیپارێزێت‪ .‬هەموومان‬ ‫پشتیوانی بڕیارێكی دروست و كوردانەین بۆ‬ ‫ئەوەی بێ متمانەیی زیاتر دروست نەبێت بە‬ ‫گفتار ئێستا كەركوك ئازادە گەل چاوەڕوانی‬ ‫بڕیار و كردارە‪.‬‬

‫چاوپێكەوتن ‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫سەردار پشدەری‪":‬بە بێ چرای سەوزی ئەمریكا كەس نەوتی هەرێم ناكرێ"‬ ‫كاك مەسعود فریوی پەیمانی داعیشەكانی خواردوە كە پێیان گوتووە ئیمە شەڕی پارتی ناكەین‬ ‫سەردار پشدەری"ئەو مرۆڤە هەمیشە لەناو‬ ‫ئازارەكانی گەلەكەیدا ژیاوە‪ ،‬لە تەمەنی‬ ‫الویەتیدا هەست بە بەرپرسیارەتێكی‬ ‫ئەخالقی دەك��ات بەرامبەر بەگەلەی و‬ ‫بەشداری شۆرشە یەك لە داوی یەكەكانی‬ ‫گەلەكەی بەتایبەت لە باشوری كوردستان‬ ‫دەك��ات و هەتا لە ساڵی "‪ "١٩٨١‬روو لە‬ ‫دەرەوەی واڵت دەكات‪ ،‬و لە واڵتی بەریتانیا‬ ‫ژیانێكی دبلۆماسی وەك كەسایەتیەكی‬ ‫سەربەخۆ بۆناساندنی كێشەی ك��وردو‬ ‫كوردستان و گرینگیدان بۆ سەربەخۆیی‬ ‫كوردستان بەروی دیپلۆماتكارانی جیهان‬ ‫دەك��ات��ەوە و ل��ە س��اڵ��ی "‪ ،"١٩٩١‬دوای‬ ‫راپەرەینە شكۆدارەكەی باشوری كوردستان‬ ‫نەوتی باشوری كوردستان بە واڵتانی وەك‬ ‫بەریتانیا و ئەمریكا دەناسێنێت و گەرەنتی‬ ‫هەناردەكردنی نەوتی باشوری كوردستان‬ ‫بۆ دەرەوە وەردەگ��رێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم ه��ەروەك‬ ‫خ��ۆی دەڵ��ێ ه��ەردوو پ��ارت��ی دەس��ەاڵت��دار‬ ‫بۆ ب��ەرژەوەن��دی خۆیان نەوتی باشوری‬ ‫كوردستانیان لە پیناو بەرژەوندی خۆیان‬ ‫بەكار هێنا و میللەتی كوردیان پەراوێز‬ ‫خست‪ .‬هەر ئەوەش بە هۆكار دەزانی كە‬ ‫لە الیەن ئەمریكاوە پارتی و یەكێتی خرانە‬ ‫ناو لیستی ت��ی��رۆرەوە‪ .‬س��ەردار پشدەری‬ ‫ل��ەس��ەر ب��ارودۆخ��ی ب��اش��وری كوردستان‬ ‫و هەناردەكردنی ن��ەوت لەم كاتەدا لە‬ ‫رێپۆرتاژێكی تایبەت بە گۆڤاری رۆژی‬ ‫واڵت لە واڵتی بەریتانیا بەرونی تیشك‬ ‫دەخاتە سەر بارودۆخی سیاسی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪.‬‬

‫ئا‪ /‬بەهرۆز حسین‬ ‫ـ هەناردە كردنی نەوتی باشوری كوردستان‬ ‫بۆ بازارەكانی جیهان لەم كاتەدا چەندە‬ ‫گونجاوە؟‪.‬‬ ‫* وەك هەموو دەزانین ئەمڕۆ ئەمەریكا گەورەترین‬ ‫دەسەاڵتداری دنیایەوە و ئەمریكاش بایەخێكی‬ ‫زۆری بە رۆژهەاڵتی ناوەراستداوە بەتایبەتی‬ ‫ئێراق‪ ،‬لە پێناوی بەدەستهێنانی نەوتی ئێراقدا‬ ‫باجێكی زۆری داوە و بەئاسانی دەستبەرداری‬ ‫نەوتی ئێراق نابێت و هەركەسێكیش بەبێ چرای‬ ‫سەوزی ئەمریكا دەستكاری نەوتی ئێراق بكات‬ ‫سەركەوتوو نابێت‪ ،‬بەتایبەتی نەوتی باكوری‬ ‫ئێراق كە دەكاتە خوارووی كوردستان؛ چونكە‬

‫لە ساڵی "‪ "١٩٩١‬ئەمریكا چرای سەوزی بۆ ئێمە‬ ‫هەڵكرد و نەوتی كوردی دایەوە بەكورد لە رێگای‬ ‫ئیمەوە‪ ،‬بەاڵم دەسەاڵتی كوردی بۆ بەرژەوەندی‬ ‫تایبەتی خۆیان رێگایان لە ئێمە گرت و دوور لە‬ ‫چرای سەوزی ئەمریكا بۆ خۆیان دەستیان كرد‬ ‫بەدەستكاری كردنی نەوتی كوردستان‪ ،‬ئەوەش‬ ‫ئەمریكای دڵگران كرد و كارێكی وای كرد دەست‬ ‫لە پشتیوانی كورد هەڵبگرێت لە دەستكاری كردنی‬ ‫نەوتی كوردستان و پشتگیری لەبەغدا بكات‪ ،‬ئێمە‬ ‫پێشتریش رامانگەیاندوە كە دەستكاری كردنی‬ ‫نەوتی كوردستان بەبێ چرای سەوزی ئەمریكا‬ ‫سەركەوتوو نابێت و زەرەری زیاترە لە قازانج و‬ ‫ئەگەر بیشی نێرنە دەرەوە كەس ناتوانێ لە ترسی‬

‫ئەمریكا بیكرێ‪ ،‬بۆیە بە گونجاوی نازانین و كاتی‬ ‫فرۆشتنی نەهاتووە‪.‬‬ ‫ـ باشە ئەگەر هاتوو فرۆشتمان‪ ،‬بۆچی لە‬ ‫رێگەی توركیاوە؟‬ ‫* دەسەاڵتی كوردی بەتێكرا پەیوەندیەكی تۆندیان‬ ‫لەگەڵ توركیادا هەیە و توركیاش تەماحێكی زۆری‬ ‫لە نەوتی خوارووی كوردستاندا هەیە‪ .‬توركیاش‬ ‫لەرێگای كۆمپانیای"جینجیلی"دەستی بەسەر‬ ‫نیوەی نەوتی خ��وارووی كوردستاندا گرتووە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش ب��ەرژەوەن��دی ه��ەردوو الی (دەسەاڵتی‬ ‫كوردی و توركیا) تێكەڵ كردوە و بەهەردوك الیان‬ ‫دەیانەوێ نەوتەكە بخۆن و ئەمریكا بێبەش بكەن‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەر ئەوەشە كە ئەمریكا بە ئاشكرا لە دژی ئەو‬ ‫رێككەوتنەی ئەوان رادەوەستێ و پشتگیری لە‬ ‫ئێراق دەكات‪.‬‬ ‫ـ بۆچی پرسی ن��ەوت لە هەرێم نایتە‬ ‫ناوپەرلەمانەوە و پەرلەمان هیچ رایەكی‬ ‫لەسەر نییە؟‬ ‫* نەوتی خوارووی كوردستان لەالیەن دوو حزبەوە‬ ‫(پارتی و یەكێتی) دەستی بەسەردا گیراوە و ئەو‬ ‫دوو حزبەش بەبێ ئاگاداری پەرلەمان و جەماوەر‬ ‫هەڵسوكەوت لەگەڵ نەوتی كوردستان دەكەن و‬ ‫هیج راستیەك بۆ كەس ئاشكرا ناكەن‪.‬‬ ‫ـ ئەو یاسا و ریسایانەی كە پشتی پی دەبەسترێت‬ ‫لەالیەن حكومەتی هەرێمەوە‪ ،‬كارتی گۆشارە‬ ‫ل��ەس��ەر حكومەتی ن��اوەن��د؟ ی��ان ئامانجێكی‬ ‫ستراتیژیە بۆ قەوارەی داهاتووی كورد كە ئەگەر‬ ‫وا بێت و ژیرخانی ئەم قەوارە سیاسییەی كورد‬ ‫نەوت بێت‪ ،‬داهاتووی قەوارەی كوردی چی لەسەر‬ ‫دێت؟‬ ‫* ی��ەك��ەم ئێمە پێمان وای��ە یاسا گۆچانی‬ ‫دەس��ەاڵت��ە‪ ،‬دەس��ەاڵت چۆنی ب��وێ ئ��اوا هەڵی‬ ‫دەسورێنێ‪ ،‬دەسەاڵت بەئارەزووی خۆی دەستور‬ ‫دەخوێنێتەوە‪ ،‬یان دەستكاری دەستور دەكاتەوە‬ ‫و گۆرانكاری تێدا دەكات‪ ،‬مادام كورد خۆی بە‬ ‫بەشێك لەئێراق دادەن��ێ‪ ،‬دەستوری دەسەاڵت‬ ‫پێی دەڵێ دەبێ پابەند بی بە بڕیاری دەسەاڵت‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی كوردی پشیوانی نێونەتەوەیی لەدەست‬ ‫خۆی داوە و هەر جولەجولێك بكات زەرەر زیاتر‬ ‫دەكات لە قازانج‪.‬‬ ‫ئێمە لە ساڵی "‪"١٩٩١‬دا توانیمان سەرنجی‬ ‫كۆمەڵگای نێونەتەوەیی رابكێشین بۆ سەر‬ ‫كورد‪ ،‬بەتایبەتی ئەمریكا و بەریتانیا و نەتەوە‬ ‫یەكگرتووەكان‪ ،‬پشتیوانیان لێ كردین بۆ‬ ‫دەستكاری كردنی نەوتی كوردستان و هەوڵی‬ ‫دابەشكردنی ئێراق‪ ،‬هەڵسوكەوتی سەركردایەتی‬ ‫پارتی و یەكێتی لە دەنگدانی ئیمە بۆ دووركەوتنەوە‬ ‫لە كوردستان هەموو دەرگایەكی دیپلۆماتی لەسەر‬ ‫ئەو دوو حیزبە داخست و دوا رۆژیشیان بوو بە‬ ‫ئەوەی كە بخرێنە لیستی رەشەوە‪ ،‬ئەوان ناتوانن‬ ‫دوارۆژ بۆ نەوتی كوردستان دابین بكەن و هەوڵ‬ ‫و تەقەالكانیان بێ سود دەرچو و بێ سودیش‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ـ لەم بڕیارەی هەناردەكردنی نەتەوەدا ئاخۆ‬ ‫حیسابێك بۆ هاوكیشە سیاسیەكانی ناوچەكە و‬ ‫نیودەوڵەتی كراوە؟‪.‬‬ ‫* سەركردایەتی ئەو حیزبانە‪ ،‬بە بیركردنەوەی‬ ‫تەسكی حیزبایەتی و پاراستنی بەرژەوەندی‬ ‫تایبەتی خۆیان‪ ،‬نەیانتوانیوە لوتفی كۆمەڵگای‬ ‫نێونەتەوەیی بۆ الی خۆیان رابكێشن و بەشدار‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫بكرێن لە هاوكێشە سیاسیە نێونەتەوەیەكان‪.‬‬ ‫ـ ئایا كورد ئەمە بەئیرادەی خۆی دەیكات‬ ‫یان؟!‪.‬‬ ‫* كاتیك كورد دەنگ بۆ ئەو حیزبە كوردیانە‬ ‫دەدات و دەسەاڵتی ئەو حیزبە كوردیانە قبوڵ‬ ‫دەكات‪ ،‬مانای ئەوەیە هەرچی روو بدات تاكی‬ ‫كوردیش بەشی خۆی تاوانی دەكەوێتە پاڵ‪،‬‬ ‫ئەوەتا ئێمە لە سەنگەری ئەو حیزبە كوردیانەشدا‬ ‫نین و نامەشمان لە كۆمەلگای نێونەتەوەی‬ ‫دەخوێنرێتەوە‪ ،‬ئەوەتا كە لەو چەند رۆژەدا منیش‬ ‫كەوتومە خۆ و لەو سەروبەندەدا دۆستە بێگانەكانم‬ ‫هان دەدەم و دەڵێم كاتی سەربەخۆیی كوردستان‬ ‫هاتووە‪ ،‬یەكێك لەو دۆستانەی كە لەسەردەمی‬ ‫ساڵی "‪"١٩٩١‬دا هاوكارم بوو بۆ داوای دابەشكرانی‬ ‫ئێراق و سەربەخۆیی ئەو بەشە لەژێر سێبەری‬ ‫پڕۆژەی ویالیەتی موسڵدا‪ ،‬بە ئیمێڵێك ئاوام بۆ‬ ‫دەنووسێ‪:‬‬ ‫‪In any case this will strengthen‬‬ ‫‪the position and role of‬‬ ‫‪Independent Kurdistan‬‬ ‫ـ هێرش و پەالمارەكانی داعش لەناوچە‬ ‫كێشە لەسەرەكان بەتایبەتی"كەركوك‪،‬‬ ‫موسل و خورماتوو و جەلەوال و مەندەلی‬ ‫و خ��ان��ەق��ی��ن"رووی ل��ەزی��ادب��وون ك��ردووە‬ ‫و زۆری��ن��ەش پێشمەرگەكانی یەكێتی‬ ‫دەكردێنە ئامانج‪ ،‬بۆ چ��ی؟ هۆكارەكان‬ ‫چین؟‪.‬‬ ‫* ئێمە پێمان وایە داعشیش سیاسەت دەكات و‬ ‫دەیەوێ ناكۆكی بخاتە ناو حیزبە كوردیەكانەوە‪،‬‬ ‫كاتێك بەتەنها توندڕەوی لەبەرانبەر ناوچەكانی‬ ‫یەكێتی نیشان دەدەن‪ ،‬ئەوە‪ ،‬ئەوە دەگەینێ كە‬ ‫بە پارتی دەڵێن ئێمە شەڕی ئێوە ناكەین و تەنها‬ ‫شەڕی یەكێتی دەكەین‪ ،‬تاكو یەكێتی بەتەواوی‬ ‫الواز دەكەن و ئەوجار پەالماری پارتیش دەدەن؛‬ ‫چونكە بەالی ئەوانەوە كورد هەر كوردە‪.‬‬ ‫ـ داعش وا نیشاندەدات كە نوێنەرایەتی‬ ‫ب��ەرەی س��وون��ن��ە دەك��ات و پێكهاتە‬ ‫شیعەكان لەئێراق دەكاتە ئامانجی خۆی‬ ‫ئاخۆ ئەمە چەندە راستە؟‬ ‫* داعیش وەك رێكخراوێكی زۆردار‪ ،‬هەركسێك لە‬ ‫گەڵی نەبێ بەدوژمنی خۆی دەزانێ و دەستی لێ‬ ‫ناپارێزێ‪ ،‬هەقی بەسەر ئەوەوە نییە كوردە یان‬ ‫عەرەب‪ ،‬سونەیە یان شیعە‪.‬‬ ‫ـ بۆچی بارزانی هەتا ئیستا لەبەرامبەر‬ ‫بەداعش هیچ گوتنێكی نییە؟ ئاخۆ ئەم‬ ‫بێدەنگیە نیشانەی ترسە‪ ،‬یان تشتێكی‬ ‫دیتر هەیە؟‬

‫‪ 29‬چاوپێكەوتن‬

‫بەهەردوك الیان‬ ‫دەسەاڵتی كوردی و‬ ‫توركیا دەیانەوێ نەوتەكە‬ ‫بخۆن و ئەمریكا بێبەش‬ ‫بكەن‪ ،‬هەر ئەوەشە كە‬ ‫ئەمریكا بە ئاشكرا لە دژی‬ ‫ئەو رێككەوتنەی ئەوان‬ ‫رادەوەستێ و پشتگیری‬ ‫لە حكومەتی ناوەندی‬ ‫دەكات‬ ‫‪..........‬‬ ‫ئەگەر كاك مەسعود‬ ‫بارزانیش هەر ترسێكی‬ ‫لە رۆژئاوا بێت بەهەڵەی‬ ‫دەزانم و پێموایە دەبوو‬ ‫كاك مەسعود بەهەموو‬ ‫شێوەیەكهاوكاری‬ ‫رۆژئاوایبكردبایە؛‬ ‫چونكەسەركەوتنی‬ ‫كوردەكانی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫رووناكی بۆ كوردستانی‬ ‫گەورە دروست دەكات‬ ‫* من پێم وایە كاك مەسعود فریوی پەیمانی‬ ‫داعیشەكانی خ��واردوە كە پێیان گوتووە ئیمە‬ ‫ش��ەڕی پارتی ناكەین‪ ،‬ب��ەاڵم من پێم وای��ە لە‬ ‫كۆتایدا پەالماری پارتیش دەدەن‪.‬‬ ‫ـ ترسی بارزانی لەمەڕ رۆژئاوای كوردستان‬ ‫چییە؟ لەوانە هەڵكەندنی خەندەق لە‬ ‫نێوان باشورو رۆژئاوادا؟‪.‬‬ ‫* من دژی هەڵكەندنی ئەو خەندەكە بووم‪ .‬ئەگەر‬ ‫كاك مەسعود بارزانیش هەر ترسێكی لە رۆژئاوا‬ ‫ببێت بەهەڵەی دەزان��م و پێموایە دەب��وو كاك‬ ‫مەسعود بەهەموو شێوەیەك هاوكاری رۆژئاوای‬ ‫بكردبایە؛ چونكە سەركەوتنی كوردەكانی رۆژئاوا‪،‬‬ ‫رووناكی بۆ كوردستانی گەورە دروست دەكات و‬ ‫رزگاركردنی ئەو بەشەی كوردستان دەبێتە رێگای‬ ‫سەرەكی كوردستانی گەورە بۆ سەر دەریا‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەوڵەتی كوردی لە خەونەوە چۆن دەبێت بە واقیع؟؟‬

‫ن‪ /‬رابەر رەشید‬ ‫بۆ ئەوەی زۆر درێژە بە بابەتەكە نەدەم‪ ،‬بە قوواڵیی‬ ‫مێژوودا رۆناچم و باسی مێژووی پێكهاتنی نەتەوەی‬ ‫كورد و جوگرافیاكەی و ئەو قۆناغانە ناكەم كە‬ ‫كورد وەكو مرۆڤ ‌و تیرە و هۆز و نەتەوە پێیدا‬ ‫تێپەڕیون‪ ،‬تاكو بە رۆژی ئەمڕۆ گەیشتوون‪ ،‬باسی‬ ‫راسان و راپەڕین و شۆڕش و شكست و خیانەت‬ ‫و خۆخۆرییەكانی ناكەم كە چۆن بە درێژایی‬ ‫مێژوو دەرفەت و هەلی زێڕینیان لە دەستداوە و‬ ‫بەرژەوەندكاریی بەرتەسك و كاڵفامی و كورتبینیی‬ ‫زۆرێ��ك ل��ە س��ەرك��ردەك��ان��ی‪ ،‬هەمیشە هۆكاری‬ ‫سەرەكیی ئەو شكست و هەرەسە گورچكبڕانەبوون و‬ ‫كوردستان و كوردیان بەم دۆخەی ئێستا گەیاندووە‪،‬‬ ‫بەڵكو راستە و راست دێمە سەر ئەو واقیعەی كە‬ ‫ئێستا لە هەر چوار بەشە سەرەكییەكەی كوردستانی‬ ‫گ��ەورە بەڕێوە دەچێت و بەهۆی ئەو داگیر و‬ ‫دابەشكارییەی ئیمپریالیزم‌و داگیركەرانەوە‪ ،‬دۆخی‬ ‫ئابووری و سیاسییان لە چوارچێوەی سیستەمی‬ ‫فەرمانڕەوایەتیی دانپێدانراوی نێودەوڵەتیدا لە‬ ‫ئاستێكدایە و وایكردووە هەر یەكە و واقعێكی تایبەت‬ ‫بەخۆی هەبێت و سەرانی شۆڕش و سیاسەتمەدارانی‬ ‫هەر بەشێك لەم بەشانەش خۆیان بە مافدار و‬ ‫خاوەنی دۆزەكە بزانن و بەرانبەرەكانیان بە دروستی‬ ‫نەخوێننەوە و ستراتیژێكی نەتەوەییشیان بۆ پرسە‬ ‫نەتەوایەتییەكە نەبێت؛ بەڵكو هەر یەكەو خودی‬

‫خۆی و حزبەكەی و ئاراستە سیاسییەكەی بە‬ ‫رەوا و مافدار بزانێت كە هێندێكیشیان بە ئاشكرا‬ ‫وابەستەی دوژمن و داگیركەرانن و ئاسۆی ئایندەی‬ ‫هەنگاوەكانیان تەمومژاوی و لێڵە‪.‬‬ ‫شۆڕشی كوردان لە بەشی باكووری واڵت‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫پێشتر یەكێك لە دروشمە سەرەكییەكانی سەربەخۆیی‬ ‫كوردستان و دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم لە ئێستادا بە ئاراستەیەكی شۆڕشگێرانە‬ ‫و تا رادەی��ەك یەكڕیزی و یەكوتاری كوردبووندا‬ ‫تێپەڕدەبێت و بیرۆكەی (دەوڵ��ەت ـ نەتەوە)‬ ‫رەتدەكاتەوە و كۆنفیدرالیزمی دیموكراتیكی وەكو‬ ‫پێڕۆیەكی فەرمانڕەوایی پێ رەوایە و لە چوارچێوەی‬ ‫توركیایەكی دیموكراتیدا هەوڵی هێنانەدیی دەدات‪،‬‬ ‫واتە لە بەشی باكووری واڵت‪ ،‬باسی دەوڵەتێكی‬ ‫سەربەخۆی كوردستان بەدیناكرێت؛ بەڵكو خەمە‬ ‫دیموكراتییەكە بۆ سەرجەم نەتەوەكانی چوارچێوەی‬ ‫سنووری توركیای ئێستایە‪.‬‬ ‫شۆڕشی رۆژئ��اوای واڵت‪ ،‬لە ئێستایدا بە پێڕۆی‬ ‫خۆبەڕێوەبردنی دیموكراتی لە كانتۆنی جوداجودا‬ ‫بەڕێوە دەبرێت و الی بەشێك لە سیاسەتمەدارانی‬ ‫ئەو بەشە ئەو پێڕۆی فەرماندارییە‪ ،‬واقعییانەیە‬ ‫و كاری پێدەكرێت‪ .‬بەاڵم الی زۆرێ��ك لە حزبە‬ ‫سیاسییەكانی ئەو بەشە‪ ،‬پێڕۆی كانتۆنات پەسەند‬ ‫نییە و بە ئاشكرا رەتدەكرێتەوە‪ ،‬هەڵبەتە ئەویش‬ ‫هەر لە چوارچێوەی سوریایەكی دیموكراتیكدا‬ ‫دەبێت و باسی جیابوونەوە و دەوڵەتی سەربەخۆی‬

‫كوردستان لە ئێستادا بەدی ناكرێت‪.‬‬ ‫لە رۆژه��ەاڵت��ی واڵت‪ ،‬بەهۆی پەرشوباڵوبوونی‬ ‫هێزەكانی ش��ۆڕش ل��ەو بەشە و رێكنەوكەوتن‬ ‫لەسەر شێواز و پێڕۆیەكی فەرمانڕەوایەتی‪ ،‬بۆیە‬ ‫تا ئێستا چەند شێوەیەك بۆ فەرمانڕەوایەتی‬ ‫پێشنیاركراوە لەوانە‪ :‬خودموختاری و سەربەخۆیی‬ ‫و لەم دواییەش لە ئەنجامی دامەزراندنی (كۆدار)‬ ‫پێڕۆی فەرمانڕەوایەتیی كۆنفیدالیزمی دیموكراتیك‬ ‫پێشنیاركراوە‪ ،‬بەهۆی ناسەقامگیریی دۆزی شۆڕش‬ ‫لە رۆژهەاڵتی كوردستان و نەبوونی بەرەیەكی‬ ‫یەكگرتووی كوردستانی و ستراتیژیێكی نەتەوەیی‪،‬‬ ‫ت��ا ئێستا ب��ڕی��اری كۆتایی ل��ەس��ەر پێڕۆیەكی‬ ‫دیاریكراو بۆ ئایندەی كوردستان نەدراوە و زۆربەی‬ ‫پێشنیارەكانیش هەر لە چوارچێوەی دەوڵەتی‬ ‫ئێراندان‪ ،‬واتە لەم بەشەشیان بوونی دەوڵەتێكی‬ ‫سەربەخۆی كوردستان لە هەگبەی حزبەكاندا نییە‬ ‫و لەوێش وەكو بەشەكانی دیكەی كوردستانە‪،‬‬ ‫كەواتە وێڕای پێنەگەیشتنی هەلومەرجی خودی‪،‬‬ ‫هەلومەرجی بابەتیش لەبار نییە؛ چونكە لە‬ ‫ئێستادا ئێران بە یەكێك لە واڵتە گەورە و خاوەن‬ ‫پێگەكانی رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت دەناسرێت و‬ ‫سیستەمی سیاسیی نوێی جیهانیش تا رادەیەك‬ ‫سڵی لێدەكاتەوە‪ ،‬بۆیە دامەزراندنی دەوڵەتێكی‬ ‫سەربەخۆی كوردی لەو بەشەشدا لە ئارادا نییە‪.‬‬ ‫بەشی باشووری كوردستانیش كە لێرەدا زیاتر‬ ‫مەبەستمانە قسەی لەسەر بكەین و تیشكی زیاتری‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بخەینەسەر‪ ،‬لەم بەشەدا بەهۆی ئەو پێشكەوتنە‬ ‫بەرچاوە و تێكۆشانە خوێناوی و قوربانیدانە‬ ‫بەردەوامەی كە لەالیەن گەلی باشووری كوردستانەوە‬ ‫بەڕێوەچووە‪ ،‬دوای بەرزكردنەوەی دروشمی حوكمی‬ ‫زات��ی بۆ م��اوەی چ��ەن��دان ساڵی دوورودرێ��ژ و‬ ‫قوربانیدانێكی بێ ئەندازە و دوتریش لە ئەنجامی‬ ‫راپەڕینی بەهاری (‪)1991‬ی گەلەكەمان و ئەو‬ ‫وەرچەرخانە مێژووییەی روویدا‪ ،‬دروشمی فیدرالی‬ ‫بەرزكرایەوە و بەشێك لە باشووری كوردستان‪،‬‬ ‫وەكو پێڕۆیەكی سیاسی فەرمانڕەوایی هەتا لە‬ ‫دەستووری عێراقیشدا بڕیاری لەسەردرا كە واتە‬ ‫لەم بەشەی باشووری واڵتیشدا هەر لە چوارچێوەی‬ ‫واڵتە داگیركەرەكەدا بووە و تا ئێستاش هەروایە‪.‬‬ ‫بەمەش لەبەرایی بۆچوونەكانمان دەگەینە ئەو‬ ‫دەرئەنجامەی كە تا ئێستا لە هەر چوار بەشە‬ ‫داگیركراوە سەرەكییەكەی كوردستان‪ ،‬داواكارییەكان‬ ‫سنووری سیاسی واڵتە داگیركەرەكانی ئەو بەشانەی‬ ‫كوردستانیان تێنەپەڕاندووە و سەرجەم دروشم و‬ ‫داواكارییەكان‪ ،‬قەتیسماوی نێو قۆزاخەی پێڕۆی‬ ‫نێودەوڵەتیی بڕیار لەسەردراون‪ .‬بەمەش دەتوانین‬ ‫ئەوە بڵێین كە واتە هەر بەشێكی كوردستان ئازادە‬ ‫لە پەیڕەوكردنی ئەو سیاسەتەی كە خۆی بە‬ ‫واقیعی و راستی دەزانێت لەپێناو بەدەستهێنانی‬ ‫مافە نەتەوایەتییەكانی ك��ورد‪ ،‬هەرچەندە وەكو‬ ‫دروشمیش سااڵنێكە داوای سەربەخۆیی كوردستان‬ ‫و پێكهێنانی كوردستانی مەزن دەكرێت و چەند‬ ‫حزبێكی سیاسیش وەكو دروشم بەرزیان كردۆتەوە‬ ‫و خەباتیشیان لە پێناودا كردووە و لە هەمووشیان‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫زیاتر و بە ئاشكراتر و وەكو هێزێكی گەورەی‬ ‫كوردستانی پارتی كرێكارانی كوردستان‪ ،‬هەر لە‬ ‫سەرەتای دامەزراندنییەوە دروشمی سەرەكیی‬ ‫رزگاركردن و سەربەخۆیی كوردستان بوو‪ ،‬كە چی‬ ‫ئەویش بەهۆی گۆڕانكارییەكان و لێكدانەوەكانی‬ ‫رێ��ب��ەری شۆڕشەكە و گەیشتنی بە كۆمەڵێك‬ ‫راستیی مرۆڤایەتی‪ ،‬ئەویش لە ئێستادا باس لە‬ ‫كۆنفیدرالیزمی دیموكراتیك دەكات‌و دژی دەوڵەت‬ ‫ـ نەتەوەیە‪.‬‬ ‫كەواتە بە لێكدانەوەیەكی ورد و خوێندنەوەیەكی‬ ‫لۆژیكییانە و واقیعییانە‪ ،‬هەنگاوێك نییە بۆ‬ ‫دامەزراندنی دەوڵەتێكی كوردستانی مەزن كە هەر‬ ‫چوار بەشە سەرەكییەكەی كوردستان بخاتەوە‬ ‫سەریەك و فەرمانڕەوایەتییەكی یەكگرتووانەی‬ ‫كوردستانی فەرمانڕەوایەتیی بكات‪ .‬بەمەش هەر‬ ‫بەشە و لە روانگەی ئەو واقیعەی تێیدا دەژێت‪،‬‬ ‫داواكارییە نەتەوەیەكانی دەخاتەڕوو و تا ئێستاش‬ ‫یەكێتییەكی نەتەوەیی لەناو كوردانی هەر چوار‬ ‫بەشەكەی كوردستاندا نییە و ستراتیژێكی‬ ‫نەتەوەییش بوونی نییە و گرێدانی كۆنگرەی‬ ‫نەتەوەییش بە پاساوی جیاجیا و بەرژەوەندیی‬ ‫بەرتەسكی حزبایەتی و كوێخایەتی تاكە كەسی‌و‬ ‫لەم هەلومەرجەی ئێستادا كە گۆڕانكارییەكان زۆر‬ ‫بەخێرایی روودەدەن و ئەگەر پەلە نەكرێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫كات بەشی كۆبوونەوەیەكی سەرپێییش ناكات‪،‬‬ ‫چجای لێكدانەوەی ورد و خوێندنەوەی لۆژیكیانەی‬ ‫واقیعەكە و درێژەدان بە كۆبوونەوەی جۆراوجۆر!!‪،‬‬ ‫جا كاتێك هەر هەموو ئەمانە بوونیان نەبێت‪،‬‬

‫‪31‬‬

‫وتار‬

‫ئەی كەواتە لەم هەلومەرجەی ئێستای باشووری‬ ‫كوردستاندا چی بكرێت باشە؟‪.‬‬ ‫هەر لە دوای راپەڕینی بەهاری (‪)1991‬ی گەلی‬ ‫باشووری كوردستان و ئەو وەرچەرخانە مێژووییەی‬ ‫هاتە ئ��اراوە‪ ،‬بەشێكی ف��راوان ل��ە ب��اش��ووری‬ ‫كوردستان لە ئەنجامی بڕیارێكی نێودەوڵەتی و‬ ‫دەستنیشانكردنی هێڵی (‪ )36‬و پاشەكشەكردنی‬ ‫حكومەتی ئێراقی لە بەشێكی فراوان لەو ناوچانە‬ ‫و رزگاركردنی ناوچەیەكی فراوانی دیكەش لە‬ ‫الیەن هێزی پێشمەرگە و جەماوەر و پەیڕەوكردنی‬ ‫سیاسەتی ئەمری واقیع‪ ،‬بەتایبەتی لە بەشێكی‬ ‫ناوچەی گەرمیان‪ ،‬لەو كاتەوە تا ساڵی (‪ )2003‬ئەو‬ ‫بەشە رزگاركراوەی باشووری كوردستان خاوەنی‬ ‫پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە و‬ ‫لە شێوەی دەوڵەتێكی سەربەخۆدا فەرمانڕەوایەتی‬ ‫كردووە و هەوڵی فراوانكردنی پەیوەندیی دیپلۆماسیی‬ ‫خۆی لەسەر ئاستی ناوچەكە و جیهانیداوە‪ .‬كە واتە‬ ‫نزیكەی (‪ )12‬ساڵ كورد لە هەرێمی كوردستان‪،‬‬ ‫تا رادەیەكی زۆر سەربەخۆیانە رەفتاری كردووە‬ ‫و دوای رووخانی رژێمی بەعسی داگیركەریش لە‬ ‫نیسانی (‪ )2003‬دەرفەتی زێڕین بۆ كورد هاتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬بەاڵم بەهۆی نەبوونی یەكوتاری و یەكڕیزی‬ ‫و نەبوونی ستراتیژێكی نەتەوەیی كە بەرچاوڕوونانە‬ ‫مامەڵە لەگەڵ رەوتی رووداوەكاندا بكات و دۆخەكە‬ ‫لە بەرژەوەندیی كورددا بقۆزێتەوە‪ .‬بۆیە تا ئێستا‬ ‫بارودۆخی باشووری كوردستان لە دڵەڕاوكێیەكی‬ ‫بەردەوامدایە و وێڕای بوونی پەرلەمان و حكومەتی‬ ‫هەرێمی كوردستانیش‪ ،‬كە چی هەمیشە وەكو قیڕ‬

‫وتار‬

‫‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫و زفت بە بەغدای عەرەبییەوە نووساوە و بە ئامان‬ ‫و زەمان لێی جوودا نابێتەوە!!‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی ل��ێ��رەدا دەم��ەوێ وردت��ر قسەی لەسەر‬ ‫بكەم و سەرنجی خ��ۆم راش��ك��اوان��ە دەرب��ب��ڕم‬ ‫ئەوەیە كە ئەگەر پێشتر بۆچوونەكانم لەسەر‬ ‫ب��وون بە دەوڵەتی هەر بەشێك لە بەشەكانی‬ ‫كوردستان بەبێ بەشەكانیتر‪ ،‬بەجۆرێك بووبێت‬ ‫و ئەو ئاراستەیەم پێ پەسەند نەبووبێت‪ ،‬ئەوا‬ ‫لە ئێستاو لە ئەنجامی خوێندنەوەیەكی لۆژیكیانە‬ ‫و سیاسییانە و واقیعییانەی هەر چ��وار بەشە‬ ‫داگیركراوەكەی كوردستان و بەهۆی ئەو كۆسپ و‬ ‫لەمپەرە زۆروزەبەندانەی كە تا ئێستاش لەبەردەم‬ ‫دامەزراندنی كوردستانێكی گەورەو سەربەخۆن و‬ ‫چیتر چاوەڕێ نەكردن بۆ دامەزراندنی ئەو دەوڵەتە‪،‬‬ ‫پێمباشە بەر لە گەیشتن بەو دەوڵەتە‪ ،‬هەر بەشێكی‬ ‫كوردستان‪ ،‬چاوەڕێی بەشەكانی دیكە نەكات و‬ ‫بڕیاری یەكالكەرەوەی خۆی بدات و ئەگەر بۆی‬ ‫رەخسا سڵ لە دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی‬ ‫خۆی نەكاتەوە‪ .‬لە ئێستاشدا رۆژئاوا و باشووری‬ ‫كوردستان بۆ ئەو هەنگاوە لە دوو بەشەكەی دیكەی‬ ‫كوردستان لە پێشتر و ساز و ئامادەترن‪.‬‬ ‫سەبارەت بەو دەرفەتە زێڕینەی سااڵنێكە بۆ بەشی‬ ‫باشووری كوردستان رەخساوە و بەهۆی ناكۆكیی هێزە‬ ‫سیاسییەكان و نەبوونی ستراتیژییەكی نەتەوەیی‬ ‫و جارێكیتر بەستنەوەی باشووری كوردستان بە‬ ‫ئێراقی عەرەبی لە (‪ )2003‬و بەرتەسككردنەوەی‬ ‫داواك��اری��ی��ەك��ان لە چ��وارچ��ێ��وەی دەستوورێكی‬ ‫م��ردوو بەناوی م��ادەی (‪ )140‬و خۆبەستنەوەی‬ ‫تەواو بە ئێراقەوە و نەبوونی یەكوتاری كۆدەنگی‬ ‫هێزە كوردستانییە بڕیاربەدەستەكانی باشووری‬ ‫كوردستان‪ ،‬هەنگاوی بوون بە دەوڵەتی كوردی‬ ‫پەكخراوە‪ .‬كە چی لە ئێستادا بڕیاری دامەزراندنی‬ ‫دەوڵەتی كوردی لە باشووری كوردستان بە ناوچە‬ ‫داگیركراوەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستانیشەوە‬ ‫دوای ئەو گۆڕانكارییە گەورەیەی لە ئەنجامی هێرش‬ ‫و پەالمارەكانی ئەم دواییەی هێزە تیرۆریستییەكانی‬ ‫دەوڵەتی ئیسالمی لە ئێراق ‌و ش��ام(داع��ش) و‬ ‫هەرەسی سوپای ئێراق و نەمانی حكومەتێكی‬ ‫كردەیی بڕیاردەر لە ئێراق و جێگیربوونی هێزی‬ ‫پێشمەرگەی كوردستان لە ناوچە داگیركراوەكانی‬ ‫دەرەوەی هەرێمی كوردستان و كۆدەنگییەكی‬ ‫ج��ەم��اوەری ل��ەس��ەر گ��ەڕان��دن��ەوەی ئ��ەو ناوچە‬ ‫داگیركراوانە بۆ سەر هەرێمی كوردستان و بڕیاردانی‬ ‫چوارچێوەیەكی نەتەوەیی (دەوڵەتی كوردی) لە‬ ‫بەشی باشووری كوردستان و هەروەها بانگەشەی‬ ‫سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ سەربەخۆیی‪،‬‬ ‫ئێستا لە هەموو روویەكەوە دۆخەكە بۆ سەپاندنی‬ ‫سیاسەتی (ئەمری واقیع) و بڕیاردان لەسەر بوون‬ ‫بە دەوڵەت‪ ،‬لە هەموو كاتێك لەبار و گونجاوترە‬ ‫و نابێ بڕیاربەدەستانی باشووری كوردستان سڵی‬

‫لێبكەنەوە و ئەمجارە دەبێ بەوپەڕی بوێرییەوە‬ ‫مامەڵە لەگەڵ رەوتی رووداوەكاندا بكەن و واقیع‬ ‫بكەنە سەنگی مەحەك و سازدانێكی جەماوەریی‬ ‫ف��راوان و كۆدەنگییەكی سیاسییانە بۆ دۆخەكە‬ ‫دابین بكرێت‪ .‬ئەمە ئەگەر حزبە سیاسییەكانی‬ ‫باشووری كوردستان دەستبەرداری ئەم سیاسەتە‬ ‫چەوتە حزبایەتی و پاوانخوازی و ناوچەگەرێتیی‬ ‫خۆیان ببن‪.‬‬ ‫سەبارەت بە ناڕەزایی دەوڵەتانی دەوروبەریش‬ ‫ب��ەه��ۆی ه��ەن��اردەك��ردن��ی ن��ەوت و بەستنەوەی‬ ‫باشووری كوردستان بە واڵتی توركیا و ئەو مامەڵە‬ ‫بازرگانییە بەرفراوانەی لەنێوان هەردووالدا بەڕێوە‬ ‫دەچێت و مەترسیی هێزە سیاسییەكانی باكووری‬ ‫كوردستان بە ه��ەردوو باڵەكەیەوە (چەكداری‬ ‫‌و سیاسی) بۆسەر ئایندەی توركیا‪ ،‬لەوانەیە‬ ‫توركیا بەرهەڵستكارییەكی ئەوتۆی ئەو دەوڵەتە‬ ‫كوردییە لە باشوور نەكات‪ ،‬هەروەها سووریا و‬ ‫زۆرێك لە واڵتانی دیكەی عەرەبیش بەهۆی پاییزی‬ ‫عەرەبییەوە‪ ،‬بەجۆرێك ناسەقامگیر بوون كە دەنگی‬ ‫دەهۆڵیان بڕ نەكات‪ ،‬ئەوەی دەمێنێتەوە ئێرانە‪،‬‬ ‫ئێرانیش بەرژەوەندییەكی ئابووریی زۆری لەگەڵ‬ ‫هەرێمی كوردستان هەیە و لەوانەیە لە ئایندەشدا‬ ‫فراوانتر ببێت‪ ،‬خۆ ئەگەر هەر رەزامەندیش نەبێت‪،‬‬ ‫باوەڕ ناكەم توانای هیچ پەرچەكردارێكی هەبێت‪.‬‬ ‫خۆ ئەگەر واڵتە هەرێمایەتییەكان و زلهێزەكانی‬ ‫جیهانیش ب��ەم دەوڵ��ەت��ی كوردییەی باشووری‬ ‫كوردستان رازی نەبوون‪ ،‬دەكرێ بە پیادەكردنی‬ ‫ئەمری واقیع و گوێنەدان بەو دەستوورەی كە‬ ‫سااڵنێكە خودی بڕیاربەدەستانی عەرەب مامەڵەی‬ ‫پێوە ناكەن و بە دەستوورێكی كرچ و كاڵ و‬ ‫پڕ كەموكووڕی لەقەڵەم دەدەن‪ ،‬ئەوا سنووری‬ ‫هەرێمی كوردستان فراوانتر بكرێت و سەرجەم‬ ‫ناوچە داگیركراوەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان‬ ‫بگەڕێنرێنەوە سەر هەرێم و بە هێزیش داكۆكییان‬ ‫لێبكرێت و بپارێزرێن و دواتریش هەرنا لە پێڕۆیەكی‬ ‫كۆنفیدرالیدا لەگەڵ بەشەكانی دیكەی ئێراق‪ ،‬بەشی‬ ‫سووننە و شیعە ‪ -‬ئەگەر ئێراقێك بەوناوەوە بوونی‬ ‫ما‪ -‬رێكبكەون و سیستەمێكی نوێی حكومڕانی لە‬ ‫ئێراقدا دابمەزرێنن‪.‬‬ ‫بەر لە هەر شتێك پێویستە ئەو دەوڵەتی كوردییە‬ ‫هەنگاو بۆ جێبەجێكردنی ئەمانەی خوارەوە بنێت‪:‬‬ ‫لەسەر ئاستی ناوخۆ‪:‬‬ ‫‪1‬ـ گەڕاندنەوەی هەستی پەیوەستبوون الی تاكی‬ ‫كوردی بە خاك‌و نیشتیمانەكەیەوە و پتەوكردنی‬ ‫گیانی كوردبوون و یەكێتیی نەتەوەیی لەگەڵ‬ ‫كوردانی بەشەكانی دیكەی كوردستان و داڕشتنی‬ ‫ستراتیژێكی نەتەوەیی واقعییانە كە لەگەڵ‬ ‫گۆڕانكارییەكانی سەردەمدا بگونجێت‪.‬‬ ‫‪2‬ـ بایەخدان بە نەتەوەكانی دیكەی باشووری‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كوردستان و بەشداری پێكردنیان لەسەرجەم كایە‬ ‫هەستیارەكانی ژیاندا بە بێ جیاوازی‪.‬‬ ‫‪3‬ـ پەیڕەوكردنی سەربازگیریی زۆرەملێ و یەكخستنی‬ ‫هێزەكانی پێشمەرگە و پۆلیس و ئاسایش و‬ ‫هێزەكانیتر و كردنیان بە هێزێكی نەتەوەیی دوور‬ ‫لە حزبی‪.‬‬ ‫‪4‬ـ پەیڕەوكردنی سیاسەتی دابینكردنی خۆراكی‬ ‫ناوخۆ‪.‬‬ ‫‪5‬ـ گرتنەبەری سیاسەتی بەرهەمهێنان ‌و گۆڕینی‬ ‫میللەت لە هێزێكی ب��ەك��ارب��ەرەوە بۆ هێزێكی‬ ‫بەرهەمهێنەر‪.‬‬ ‫‪6‬ـ درێژەدان بە فرۆشتنی نەوت و بەرفراوانتركردنی‬ ‫و نەبەستنەوەی تەنها بە دەوڵەتی توركیاوە‪.‬‬ ‫‪7‬ـ بایەخدانی ت��ەواو بە كەرتی كشتوكاڵی و‬ ‫ئاوەدانكردنەوەی كوردستان و بوژاندنەوەی ژێرخانی‬ ‫جووتیار و ئاژەڵدارانی كورد‪.‬‬ ‫‪8‬ـ بایەخدان بە كەرتەكانی بازرگانی و گەشتیاری‬ ‫كە دوو كۆڵەكەی سەرەكیی ئابووری واڵتن‪.‬‬ ‫‪9‬ـ بایەخدانی ت��ەواو بە پ��ەروەردە و فێركردن‬ ‫و گرتنەبەری سیاسەتێكی پ��ەروەردەی��ی��ان��ەی‬ ‫نوێخوازییانە‪.‬‬ ‫‪10‬ـ بایەخدان بە سەرجەم بوارەكانی دیكە بەبێ‬ ‫جیاوازی و كاركردنی بەردەوام بۆ بەهێزكردنیان‪.‬‬ ‫‪11‬ـ بایەخدان بە مافەكانی مرۆڤ و پاراستنی ژینگە‬ ‫و‪...‬تاد‪.‬‬ ‫لەسەر ئاستی دەرەوە‪:‬‬ ‫‪1‬ـ هەوڵی بەردەوام بۆ بەدەستهێنانی پشتگیریی‬ ‫نێونەتەوەیی‪ ،‬بەتایبەتی نەتەوە یەكگرتووەكان و‬ ‫ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی‪.‬‬ ‫‪2‬ـ باشتركردنی پەیوەندی لەگەڵ واڵتانی دراوسێ‪،‬‬ ‫بە مەرجێك لەسەر حیسابی بەشەكانی دیكەی‬ ‫كوردستان نەبێت‪.‬‬ ‫‪3‬ـ بەهێزكردنی پەیوەندیی دیبلۆماسی لەگەڵ‬ ‫واڵتانی دەوروبەرو جیهان‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ناساندنی دۆزی رەوای كورد بە سەرانسەری‬ ‫جیهان و هەوڵدان بۆ رزگاركردنی بەشەكانی دیكەی‬ ‫كوردستانیش‪.‬‬ ‫‪5‬ـ ئەمانە و چەندین هەنگاویتر كە پێویستن‬ ‫بۆ بەهێزكردن و سەقامگیركردنی دەسەاڵتی‬ ‫كوردستانی‪.‬‬ ‫جارێكیتر دووب��ارەی دەك��ەم��ەوە‪ ،‬هێنانەدی‬ ‫ئ��ەوەی باسمكردووە پەیوەستە بە یەكڕیزی و‬ ‫كۆدەنگی حزب و الیەنە سیاسییەكانی باشووری‬ ‫كوردستانەوە؛ چونكە بەم سیاسەتەی ئێستا كە‬ ‫لە باشووری كوردستان پەیڕەو و پیادە دەكرێت‪،‬‬ ‫دامەزراندن و سەركەوتنی دەوڵەتێكی كوردی‪ ،‬زۆر‬ ‫ئەستەمە بێتەدی و ئاواتی لە مێژینەی كوردانی‬ ‫باشووری كوردستان لە خەونەوە ببێتە واقعێكی‬ ‫بەرجەستە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪33‬‬

‫گەنجان‬

‫گەنجانی پێنجوێن بێ باوەڕن بە رێكخراوەكانی گەنجان لەشارەكەیان‬

‫رێكخراوەی گەنجان هیچ مەنهەجێكیان لەدەرەوەی مەنهەجەكەی دەسەاڵت پێ نییە‬

‫ئا‪ /‬كاردۆ پێنجوێنی‬ ‫گەنجانی پێنجوێن نیگەرانن لە رێكخراوەكانی گەنجان‬ ‫لەشارەكەیان و دەڵێن‪":‬نە رێكخراوەكانی تایبەت‬ ‫بەگەنجان بەرنامەیەكیان بۆ گەشەپێدانی گەنجان‬ ‫لەرووی هەستی نەتەوەیی‪ ،‬كەلتوری دیموكراتی و‬ ‫نیشتمانیان پێیە‪ ،‬نەش حكومەت بەپێ پێویست‬ ‫یارمەتی گەنجان و بەرزكردنەوەی ئاستی تواناكانی‬ ‫گەنجان دەدات‪ ،‬ئەمەش وای كردووە كە گەنج باوەڕی‬ ‫بەخۆی و تواناكانی نەبێت و لەداهاتووشدا لەشوێنی‬ ‫ئەوەی كە ببنە داینامۆی كۆمەڵگەی كورد وەكو‬ ‫بارێكیان لێبێت كە هیچ توانایەكی پێشخستنیان‬ ‫نییە و كۆمەڵگاش ئەوان وەكو بارێكببینێت‪.‬‬ ‫بەشێكی لەگەنجانی شارۆچكەی پێنجوێن رای خۆیان‬ ‫لەمبارەیەوە بۆ گۆڤاری (رۆژی واڵت) دەخەنە روو‪.‬‬ ‫"ب��روس��ك ئ��ەح��م��ەد" ك��ە گەنجێكی ت��ازە‬ ‫پێگەیشتووی شارەكەیە دەڵێ‪":‬گەنجان لەالیەن‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتەوە هەمیشە وەك كەرەستەیەكی‬ ‫خاو بەكاردەهێندرێن لەباشوری كوردستانیشدا‬ ‫هەرهەمان مەنتالیتە زاڵ��ە و ك��ەی پێویستیان‬ ‫بەگەنجان هەبێت‪ ،‬دەڵێن‪":‬گەنج داینامۆ و مۆتوری‬ ‫كۆمەڵگایە و كەی ئیشیان پێ نەما دەستبەرداری‬ ‫دەبن‪ .‬گەنجیش لەبەر بێ ئەزموونی لەژیان و ئیش‬ ‫و كاری كۆمەاڵیەتیدا‪ ،‬بەشێون كاری نابەجێەوە‬ ‫دەچێت‪ ،‬كاتێكیش بەخەبەر دێتەوە لەناو چاڵێكی‬ ‫بێ بندایە و دەركەوتنی زۆر ئەستەمە‪ .‬بەگشتی‬ ‫دەسەاڵتە خۆماڵیەكەمان لە كەرەستەیەك زیاتر‬ ‫لەگەنجان و هێزیان ناڕوانێت‪ ،‬بۆیە گەنجیش ئەمڕۆكە‬ ‫لە كۆمەڵگاكەماندا وەكو ئاوێكی مەنە و راوەستاوە‬ ‫و لەشێوێنی خۆیدا ماوەتەوە‪ .‬هۆكارەكەشی ئەوەیە‬

‫دەسەاڵت و مەنتالیتەی دەسەاڵت ترسی لەو ماتە‬ ‫وزەیەی گەنجانە هەیە‪.‬‬ ‫بروسكە لەو قەناعەتەدایە كە ئەگەر گەنجان خۆیان‬ ‫لەفكری خۆیاندا نەبن‪ ،‬كەس ئاوەرێكیان لێناداتەوە‬ ‫و دەشڵێتیش‪":‬ئەگەر گەنجان‪ ،‬خۆیان لەفكری‬ ‫خۆیاندا نەبن‪ ،‬خۆیان پەروەردە نەكەن‪ ،‬ناسنامەی‬ ‫گەنجیەتی خۆیان قازانج نەكەن‪ ،‬كەس مۆخاتەبیان‬ ‫ناگرێت‪ ،‬واتا ناتوانن لەماتەوزەیەك زیاتر دەربچن‪،‬‬ ‫بۆ ئەوەی ئەو ماتەوزەیە بخەنە بواری كردەییەوە‪،‬‬ ‫پێویستە ناسنامەی گەنجیەتیان بەپەروەردە و‬ ‫خۆپەروەردەكردن قازانج بكەن‪ ،‬هەتاكو دەسەاڵتیش‬ ‫جددیان بگرێت و لەپێشخستن و یارمەتیدان و‬ ‫بەرەوپێشبردنی تواناسازی گەنجاندا ئەوان بەجددی‬ ‫وەربگرێت‪.‬‬ ‫لەالی ترەوە"بروسك" رەخنەش لەرێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی لەشارۆچكەی پێنجوێنیش‬ ‫دەگرێت كە بە پێ توانا ئیشیان بۆ گەنجان‬ ‫ن��ەك��ردووە و خ��اوەن بەرنامەیەك نین لەبواری‬ ‫گەشەپێدانی گەنجاندا و دەڵێت‪":‬ئەو رێكخراوانەی‬ ‫گەنجانیش شتێكیان نییە ب��ەدەر لە سیستەمی‬ ‫باو"دەسەاڵت"‪ ،‬بۆیە تەنیا جیاوازیەكەیان ئەوەیە كە‬ ‫ئەمانە بەشێكی بچووكن لەو دەسەاڵتەی كە هەیە‪،‬‬ ‫واتا جیاوازی رێكخراوەیی گەنجان و دەسەاڵت شتێك‬ ‫نییە و ناتوانی بەكردەوەش شتێكی تێدا ببینیتەوە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا دەبوو رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫وەك��و گوڕەپانی سێیەم لەنێوان كۆمەڵگا و‬ ‫سیستەمدا‪ ،‬ئەركی دانەناسین و رووشنكردنەوەی‬ ‫چین و توێژەكانی كۆمەڵگا بووایە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫دەڵێم لەبەر ئەوەی كە مەنهەجێكی پەروەردەیان‬ ‫نییە و خ��اوەن بیرۆكەیەكی نوێ نین‪ ،‬بۆیەش‬

‫ناتوانن گەنجان و چین و توێژەكانی دیتری كۆمەڵگا‬ ‫بەئەرك و مافەكانیان ئاشنا بكەن‪ .‬هەر بۆیە‬ ‫دووبارەی دەكەمەوە‪ ،‬لەدەرەوە ئەم رێكخراوانەی كە‬ ‫تەنیا لەسەرناوی گەنجان كراونەتەوە و لەدەرەوەی‬ ‫سیستەمی دەسەاڵتدار‪ ،‬پێویستە ئیدی گەنجان‬ ‫خۆیان لەفكری خۆیاندا بن‪ ،‬چونكە مەنهەجی‬ ‫رێكخراوەكان لەو مەنهەجەی دەسەاڵت بەدەر نییە‪.‬‬ ‫یەكێكی تر ل��ەو گەنجانەی كە ب��ەج��ددی باس‬ ‫لەكێشەكانی گەنجان دەكات لەشاری پێنجوێن"ژیال‬ ‫حەسەن"ە‪ ،‬كە كچە گەنجێكی خوێندەوارە و لەو‬ ‫قەناعەتەدایە كە شتێك نییە بەناوی رێكخراوی‬ ‫گەنجان لەشارەكەیاندا‪ .‬ب��ەب��ڕوای ژی�لا ئەگەر‬ ‫رێكخراوێك بەراستی ئیش و كاری بۆ گەشەپێدانی‬ ‫گەنجان بكردبا لەهەموو روویەكەوە‪ ،‬ئەوا گەنجان‬ ‫روویان لەهەندەران نەدەكرد‪ ،‬یان لەبێ باوەڕیدا‬ ‫دەستیان بۆ خۆكوژی نەدەبرد‪ ،‬چونكە گەنجان‬ ‫بەتەنیا ناتوانن یان ئەو گەنجانە كەمن كە بتوانن‬ ‫بەئاسانی پرسە رۆژانەییەكانی خۆیان چارەسەر‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫لەپێنجوێن‪ ،‬رێكخراو هەیە كە تەنیا رێكخراوەكەی‬ ‫وەك دوكانێكی بەقاڵی بەكاردەهێنێ و بۆ‬ ‫ك��ۆك��ردن��ەوەی پ��ارە و بژیوی خۆیانە بەتەنیا‪.‬‬ ‫ئێستاش هەركەسە دێت و رێكخراویەك دادەنێ و‬ ‫لەسەر رەنجی و هێزی گەنجان خۆی دەداتە ژیاندن‪.‬‬ ‫گەنجان كاتەكانیان لە ئێستادا بە ئۆمیدی ئەوەی كە‬ ‫رۆژێك لەرۆژانە لەناو دام و دەزگایەكی حكومیدا جێ‬ ‫بگرن زۆرتر بەخوێندنەوەوە خەریك كردووە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫تەنیا دوورنما و ئاسۆی گەنجانە‪ .‬واتا لەپاش گرتنی‬ ‫شەهادەیەك خۆی لەناو دام و دەزگایەكی حكومیدا‬ ‫ببینێتەوە‪ .‬لەم شێوە خوێندنەدا مەعرفە و زانست‬

‫گەنجان‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پیویستە وەك الوان خۆمان لە شێرپەنجەكانی كۆمەڵگا كە بریتین لە‬ ‫دەسەاڵتپارێزی‪ ،‬چینایەتی و رەگەزپارێزی‪ ،‬رزگار بكەین‪ .‬ئەم شێوە نەخۆشیە‬ ‫شێرپەنجانە لەگەڵ تایبەتمەندی الوان و سەردەمی الویەتی ناكۆكە‬ ‫زیاتر‪ ،‬ئامانج بەدەست خستنی ئیش و كارێكە ئاسانە‬ ‫لەداهاتوو‪ ،‬و لەمەشدا تەنیا چاوەڕوانی لە پلە و‬ ‫پایە هەیە‪ .‬واتا ئەگەر پاش خوێندنەكەیان ئیشێكی‬ ‫وەها نەدۆزنەوە‪ ،‬هیچ سەنعەتێك نازانن‪ .‬ئەرك و‬ ‫بەرپرسیاریەتیان لەبەرامبەر بەكۆمەڵگا و كۆمەڵگا‬ ‫لەبەرامبەر بەوان چییە بێ ئاگانە و ئەمەش دەبێتە‬ ‫هۆی نائۆمیدی‪ ،‬خەمۆكی‪ ،‬خۆخوری و داروخانی‬ ‫كەسایەتی‪ .‬گەنجان ئەمڕۆ رووخ��اون‪ ،‬لەهەموو‬ ‫روی��ەك��ەوە‪ ،‬لە هەستی نیشتمانی و نەتەوەیی‪،‬‬ ‫نامۆنە لەكەلتوری لێبوردەیی و دیموكراتی دوورن‪،‬‬ ‫ئەمەش وای��ك��ردووە كە تەنیا لەپشت دەالق��ەی‬ ‫نائۆمیدیەكانیانەوە چاو لەشێوەیەك لەشێوەكانی‬ ‫چاولێكەری بكەن و دەیانەوێت بەم شێوەیە خۆیان‬ ‫دەرخەن بۆ ئەوەی كە شایەد بەم شێوەیە كۆمەڵگا‬ ‫ئەو بەمۆخاتەب بگرێت ئەگەریش بەمۆخاتەب‬ ‫وەرنەگیرا هەرە دوایش یان ئەوەتا سەرهەڵدەگرێت‬ ‫بەهەموو نەزانیەوە رێگەی ئەوروپا دەگرێتە بەر‪،‬‬ ‫یان ئەوەتا خۆی دەكوژێت‪.‬‬ ‫بەرای "ژیال"ش گەنجان ئەگەر نەتوانن لەهەموو‬ ‫گۆڕەپانەكانی ژیاندا بەكاریگەر بن‪ ،‬ئەوا كەس ئەوان‬ ‫بەجددی وەرناگرێت‪ .‬وەكو نموونە لەگوڕەپانی‬ ‫سیاسەتدا‪ .‬ژیال دەڵێت‪":‬ئەمڕۆكە لەم هەرێمەی‬ ‫ئێمە هەموو كەس سیاسەت دەكات و بەهەموو‬ ‫شێوەیەك هەوڵی ناشیرین كردنی سیاسەت دەدەن‬ ‫و وایان كردووە كە گەنجان لەم گوڕەپانە بەدوور‬ ‫بن‪ .‬بەراستی گەورەترین سیاسەتیش خۆی لەخۆیدا‬ ‫ئەمەیە‪ ،‬كێ لەگوڕەپانی سیاسی دوور بخەرێتەوە‬

‫لەكۆمەڵگابوون دوور دەخرێتەوە‪ .‬گەنج ئەمڕۆكە‬ ‫لە سیاسەت دوور دەخرێتەوە و نایانەوێت گەنج‬ ‫زانستی سیاسی هەبێت‪ ،‬ئەگەریش هەبێ‪ ،‬نابێ‬ ‫چوارچێوە و فەزای سیاسی دەسەاڵت تێپەڕ بكات‪.‬‬ ‫بۆیە سەركەوتنی گەنجان لەگوڕەپانی سیاسەتدا‪،‬‬ ‫بەجددی وەرگرتنی گەنجە لەهەموو روویەكەوە‪.‬‬ ‫ژی�لا دەڵێت‪":‬سیاسەت ه��ۆن��ەری بەرێوەبردنی‬ ‫كۆمەڵگایە‪ .‬گەنج لە ئێستادا لەم هۆنەرە بێ‬ ‫بەرییە‪ .‬بەسااڵچووەكان ئەمڕۆ هەموو جۆمگەكانی‬ ‫بەرێوەبردنیان قۆرخكردووە و گەنجانیش تەنیا‬ ‫چاویان لەوەیە ئ��ەوان یارمەتیان ب��دەن‪ .‬ئەمە‬ ‫ئیمكانی نییە و زۆر دوور لەعەقڵەوە‪ .‬ئەوەی‬ ‫مەبەستی قۆرخكاری بێ‪ ،‬هەوڵدانی سەرەكیشی‬ ‫قۆرخكردنی هێزی گەنجان و ئاراستەكردنیەتی بەرو‬ ‫ئەو ئامانجەی كە هەیەتی‪ .‬گەنجان پێویستە ئیدی‬ ‫متمانەی تەواویان بەخۆیان هەبێت و هەوڵ بدەن‬ ‫بەشوێن ناسنامە و شوناسی خۆیاندا بگەڕن‪.‬‬ ‫كچە گەنجی پێنجوێنی ژیال ئەوەشی ووت‪":‬ئەگەر‬ ‫گەنجان پشت بەئیرادە و باوەڕی خۆیان نەبەستن‬ ‫و هەوڵی گەشەپێدانی تواناكانی خۆیان لەسەر‬ ‫بنەمای هێزی جەوهەری خۆیان ن��ەدەن ناتوانن‬ ‫ئەرك و بەرپرسیاریەتیان لەبەرامبەر بەكۆمەڵگا‬ ‫بەجێ بهێنن؛ ئەمەش رۆژبەرۆژ گەنجان لەناسنامەی‬ ‫گەنج بوون دووریاندەخاتەوە‪.‬‬ ‫لەالیەكی ت��رەوە‪" ،‬ئاكۆ ئیسمائیل" كە تازە‬ ‫خوێندنی ت��ەواو ك��ردووە و چ��اوەڕی دامەزڕاندنە‬ ‫لەیەكێك لەدامەزراوە حكومیەكاندا دەڵێت‪":‬بەراستی‬

‫ئێمە وەها گەورە بووین‪ .‬ووتمان دەرس دەخوێنین و‬ ‫دەچینە سەر ئیشێك‪ ،‬بەچاوی دۆزینەوە ئیشێكەوە‬ ‫دەرسمان خوێن‪ ،‬بۆیە هەمیشە چاوەڕی ئیشێكین‬ ‫لەدەسەاڵت"‪ .‬هەر بۆیە ئیدی گەیشتوومەتە ئەو‬ ‫قەناعەتەی نامۆبوونێك بەكەسایەتی لەهەمووی‬ ‫رووی��ەك��ەوە هەیە لەناو تاكی ك��ورد و گەنجان‬ ‫بەتایبەتی‪.‬‬ ‫ئاكۆی گەنج سەبارەت بەگرنگی كەلتوری كوردایەتی‬ ‫دەڵێت‪":‬لەگەڵ ئەوەی كە گەنجان لەشاری پێنجوێن‬ ‫بەگشتی لەكەلتوری كوردایەتی دان��ەب��ڕوان و‬ ‫دەیانەوێت پ��ەرە بەكەلتورەكەیان ب��دەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە كەس دەستیان ناگرێت و یارمەتیان‬ ‫ن��ادات‪ ،‬تەنانەت شوێنێكمان نییە بۆ ئ��ەوەی‬ ‫پەروەردەی كەلتوری تێدا ببینین‪ ،‬ئاخر ئەمەش وا‬ ‫دەكات كە رۆژبەرۆژ گەنجان لەكەلتوری كوردایەتی‪،‬‬ ‫نەتەوەیی ـ نیشتمانی نەتەوەكەی خۆیان داببڕن و‬ ‫نامۆبوونێكی وەهاش بەكەلتور و رەسەنایەتی تاك‬ ‫بەخۆیەوە‪ ،‬بەواتای بێ ناسنامەیی بوونی ئەو تاك‬ ‫و كۆمەڵگایە دێت‪.‬‬ ‫دڵ��م��ان خۆشە ك��ە حكومەتمان ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫بەداخەوە‪ ،‬لەالی حكومەتیش كەلتوری بێگانە‬ ‫و راهێنان بەم كەلتورە ئاسانترە دیارە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەویش هیچ بایەخێك بەكەلتوری كوردی نادات‪،‬‬ ‫ئەگەر وەه��ا نەبایا ئ��ەوا دابینكردنی شوێنێكی‬ ‫كەلتوری‪ ،‬بەتایبەتی كەلتوری كوردی لەشارێكی‬ ‫وەكو پێنجوێن ئەوەندە قورس نییە بۆ حكومەت‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪35‬‬

‫گەنجان‬

‫تێكــــــــۆشان تەنیا رێگـــــایە‬

‫ن‪ /‬ئاراس رەشید‬ ‫خۆرهەاڵتی ناوەراست بە قۆناخێكی هەستیاردا‬ ‫تێدەپەڕێـت و لەنێو هەموو چین و توێژەكانی‬ ‫كۆمەڵگادا و هەروەها فێرگە‪ ،‬زانكۆ و هەموو دام‬ ‫و دزگاكاندا‪ ،‬لە مێدیا و ماڵپەرەكاندا‪ ،‬لە رۆژنامە‬ ‫و گوڤارەكاندا باسی لێوە دەكرێت‪ .‬ئەم ناوچە‬ ‫كە بەالنكەی شارستانی مروڤایەتی دەناسرێت‪،‬‬ ‫ئەمڕۆكە لە لوتكەی ق��ەی��ران و ئاڵۆزیدایە‪.‬‬ ‫رەوشەكە ئەوەندە نادیار و گۆماناویە كە نازانرێت‬ ‫بەر بە كوێوە دەچێت و چی بەسەر دێت‪ .‬لە‬ ‫رەوشی هەنووكەیدا ناوچەكە بووە بە گۆڕپانی‬ ‫ملمالنێ كردنی زلهێزەكانی جیهانی و هێزە‬ ‫هەژمۆنگەراكان‪ .‬هاوكات شەڕێكی ئایدیولۆژی‬ ‫و هیزری بەرێوە دەچێت‪ .‬ئ��ەو ماڵوێرانی و‬ ‫كوچبەری‪ ،‬جەرمەسەری‪ ،‬كوشتن و بڕین و‬ ‫خوێنرشتنەی كە لە سەدەكانی "‪ "20‬و "‪"21‬دا‬ ‫ناوچەكە تووشی بووە لە مێژووی مرۆڤایەتیدا‬ ‫هاوشێوەكەی نابینرێت‪ .‬ئەگەر لە هەریەك لەو‬ ‫زلهێزانە پرسیار بكرێت كە هۆكاری سازبوونی ئەم‬ ‫ئاڵوزیە و قەیرانە سیاسی و كۆمەاڵیەتیانە چییە و‬ ‫رەوڵی ئێوە چییە؟ لە وەاڵمدا دەڵێن دەمانەوێت‬ ‫بختەوەری پێشكەش بە ناوچەكە و گەالن بكەین!!‬ ‫لە گوتنەكانیاندا دەردەك��ەوێ��ت كە گەمە بە‬

‫وشەكانی یەكسانی و ئازای‪ ،‬سەربەخویی گەالن‪،‬‬ ‫یارمەتی چینی چەوساوە دەك��ەن و هەبوونی‬ ‫خۆیان رەوا پیشان دەدەن‪ .‬كاتێك لە سیستەمی‬ ‫سەرمایەداری و ئایدیولۆژیای لیبرالیزمەكەیان‬ ‫دەڕوانی و پیالنامەی ئیسالمی سیاسی دەخەیتە‬ ‫بەر چاو و خەتیان دەخەیتە الی یەك بە باشی‬ ‫بۆت دەردەكەوێ كە لە داهاتوودا خەتی خێل و‬ ‫خێج لە بن سەری كێ دایە؟‪.‬‬ ‫لە جەرگەی ئەم قەیران و ترافیكە هەنووكەیەدا‬ ‫رەوشی گەلی كورد زۆر جیاوازە و پیویستە بە‬ ‫وردی سەرنجبدرێت؛ چۆنكە زلهێزەكان و بیرۆكەی‬ ‫پاوانخوازیان هەموو كاتێك بە چارەنووسی گەلی‬ ‫كورد كایەیان كردووە و لە سەوداكانی خۆیاندا‬ ‫وەك ئامرازێك بەكاریان هێناوە‪.‬‬ ‫گەلی ك��ورد زۆرت��ر لە گەالنی دیكە تێكەاڵوی‬ ‫قەیرانی ناوچەكەیە و بە قۆناخێكی ئاوەها‬ ‫هەستیاردا تێدەپەرێت كە بچووكترین غەفڵەت و‬ ‫نەزانكاری مومكینە تووشی ئاوەها هەلومەرجێكی‬ ‫ناحەزی بكات كە ئیتر دەرفەتی قەرەبووكردنەوەی‬ ‫چاكسازی بۆ نەڕەخسێت‪ ،‬بەاڵم بە پێچەوانەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر پشت بەستۆ بی بە هێزی كۆمەڵگا و گەشە‬ ‫بدات بە رێكخستن دەتوانێت رەمزی سەركەوتن‬ ‫وەدەس بخات‪ .‬ئەگەر چی خۆڕاگری و بەرخۆدانی‬ ‫گەلی كورد لە مێژوودا لە بەرانبەر هێڵی خەیانەت‬

‫و داگیركەریدا بێ وچان درێژەی هەبووە و لە هیچ‬ ‫فیداكاریەك دەرێغی نەكردووە‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئەوەی‬ ‫وەك پیویست‪ ،‬گرنگی بە هێزی كۆمەڵگا نەداوە و‬ ‫ئەم بەشەیان پەراوێز خستووە‪ ،‬بویە نەیانتوانیوە‬ ‫ئارەزوەكانیان وەدی بهێنن‪.‬‬ ‫لە رەوش��ی هەنووكەیەدا بزاڤی رزگاریخۆازی‬ ‫گەلی كورد بەبنەما وەرگرتنی هێزی كۆمەڵگا‪،‬‬ ‫ئیتر فریوی درۆ و دەلەسەی زلهێزەكان ناخوات‪.‬‬ ‫ئەو دەسكەوتانەی گەلەكەمان پێگەیشتووە لە‬ ‫ئاستێكدایە كە نەیارانش لە سەری ئەدوێن و دانی‬ ‫پێدا دەنێن‪ .‬گەلی كورد و كۆمەڵگای كوردەواری‬ ‫ئەمڕۆ باش دەزانن كە سەرەڕای ئەو هەموو زەخت‬ ‫و پیالن و چەواشەكاریانە كە لەسەر رێگای گەلی‬ ‫كورد دایاناوە‪ ،‬تەنیا رێگای ئەوەیە كە لەسەر‬ ‫ئەساسی هێزی جەوهەری كۆمەڵگا تێكۆشان‬ ‫بكات و بە رێكخستن كردن دەتوانن بگەنە ئەو‬ ‫ئاستەی كە لەم قەیرانە تێپەر بن‪.‬‬ ‫كاتی باسی خۆرهەاڵتی ن��اوەراس��ت دەكرێت‪،‬‬ ‫مسوگەر ئێراق و باشووری كوردستان بەبیرماندا‬ ‫دێن‪ .‬باشووری كوردستان ئەمڕۆكە ئەگەر بە‬ ‫باشی دەور بگێڕێت دەتوانێت ئاشتی و ئارامی بۆ‬ ‫ناوچەكە وەدی بنێت‪.‬‬ ‫بۆ بۆنیادنانی كۆمەڵگایەكی شیاو سێ فاكتور‬ ‫پێویستە كە بریتین لە‪:‬‬

‫گەنجان‬

‫‪36‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪1‬ـ كات ‪2‬ـ ج��ێ"وار‪ ،‬شوێن" ‪3‬ـ هێزی مرۆڤ‪.‬‬ ‫ئێستا كات و جیگای رەخساندنی ئەو هەلە لە‬ ‫باشووردا هەیە و لە مێژوودا هاوشێوەكەی بە‬ ‫دەگمەن دەبینرێت‪ .‬كاتێك باس لە هێزی مرۆڤ‬ ‫دەك��رێ‪ ،‬خێرا الوان‪ ،‬وزەی سەردەمی الویەتی‬ ‫و ئەركی پێشەنگایەتیان وەبیر دێتەوە؛ چونكە‬ ‫ئ��ەوان دەتوانن داه��ات��ووی هەر گەلێك دابین‬ ‫بكەن و پێداویستیەكانی هەر گەلێك پێكبهێنن‪.‬‬ ‫لەم وتارەدا سەرنج دەدەینە سەر ئەركی الوان‬ ‫و سەردەمی الویتی كە بەشێكی ئەساسی و‬ ‫گرنگ لەو تەمەنە بۆ داڕشتنی كەسایەتی مرۆڤ‬ ‫بنچینەییە‪ .‬لێرەدا بە كەڵكە كە ئاماژە بە‬ ‫وتەیەكی رێبەر ئاپۆ بكەین‪" .‬ئەگەر كۆمەڵگایەك‬ ‫الوەكانی لە دەس بدات یان بە پێچەوانەوە ئەگەر‬ ‫الوەكان كۆمەڵگاكەیان لە دەس بدەن نە تەنیا‬ ‫دوڕاندوویانە؛ بەڵكو ماڤی ژیانیان پێ نادرێت و‬ ‫خەیانەتیان بە خۆیان كردووە"‪.‬‬ ‫ئەمڕۆكە نەیارانی گەلی ك��ورد دەیانەوێت بە‬ ‫دەستێوەردانی كەسایەتی الوانی كورد كۆمەڵگای‬ ‫كوردەواری قڕ بكەن و هێز و ئەو توانا و بەرهەمەیان‬ ‫كە هەیە بە گوێرەی بەرژەوەندیەكانی خۆیان‬ ‫بیخەنە گەڕ‪ .‬ئەم پیالنە لە باشووری واڵت بۆ الوان‬ ‫زۆر مەترسیدارە‪ .‬لێرەدا پرسیارێك دەردەكەوێت‬ ‫كە بۆچی س��ەرەڕای ئەو هەموو ژینوساید و‬ ‫كیمیاباران و شەڕ و درەبەدەرییەی كە بە سەر‬ ‫گەلەكەماندا هاتوو‪ ،‬ژیانێك شیاو كە بتوانێت‬ ‫بۆنی نەتەوایەتی و كەلتووری و ئەخالقی رەسەنی‬ ‫كوردایەتی لێوە بێت وەدی نەهاتووە؟ یان باشتر‬ ‫بڵێن گەل هەر لەناخەوە لە ژیان ناڕازین و دەناڵێن!!‬ ‫لە وەاڵم دەتوانین بڵێن كە یەكێك لە هۆكارە‬ ‫بنەڕەتیەكان پەراوێزخستنی الوان لە گۆرەپانی‬ ‫سیاسەتدایە و بەفیرەودانی هێزی جەستەیی و‬ ‫دەرونیانە‪ .‬بۆیە الوان لەم بارودوخەدا سەریان‬ ‫لێشێواوە و بوونەتە قوربانی سەرەكی كۆمەڵگا‬ ‫بەدەست سیستەم‪ .‬ئەگەر رەوشی هەنوكەیی الوان‬ ‫خستنەگەڕی هێزی هەیی گەنجانی باشوور‪ ،‬نە‬ ‫تەنیا بۆ باشوور؛ بەڵكو دەتوانن پێشەنگایەتی‬ ‫الوانی خۆرهەاڵتی ناوەراست بكەن‪ .‬الوان ئەمڕۆكە‬ ‫زۆر شت دەزانن و مێشكیان لە زۆر شت پڕە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم شتانە تێری بۆنیادنانی كۆمەڵگایەكی‬ ‫شیاو و دیموكرات و دادپ��ەروەر ناكات‪ .‬بەم‬ ‫شێوازە تەنها خزمەتی نەیاران دەكات؛ چۆنكە‬ ‫راهێنان‪ ،‬فێربوون و هەڵسووكەوتمان بە گوێرەی‬ ‫راستیەكانی كۆمەڵگای كوردەواری نییە‪ ،‬بۆیە بە‬ ‫جۆرێكی نەخوازراو بووین بەكۆڵەكە بۆ بیرۆكەی‬ ‫دژە كۆمەڵگا‪ ،‬ئەوانەی كە بە داگیركەرێكی نوێ‬ ‫دروس��ت دەك��ەن‪ .‬لێرەدا پیویستە وەك الوان‬ ‫خۆمان لە شێرپەنجەكانی كۆمەڵگا كە بریتین لە‬ ‫دەسەاڵتپارێزی‪ ،‬چینایەتی و رەگەزپارێزی‪ ،‬رزگار‬ ‫بكەین‪ .‬ئەم شێوە نەخۆشیە شێرپەنجانە لەگەڵ‬

‫تایبەتمەندی الوان و سەردەمی الویەتی ناكۆكە‪.‬‬ ‫كە وات��ا بە سەرماندا سەپیاندویانە‪ .‬بۆیە بە‬ ‫هەڵگرتنی هەندێك هەنگاوی رێكوپێك دەتوانین‬ ‫بە پێچەوانەوە دەور بگێڕین و ببین بە سەرچاوەی‬ ‫چارەسەری كێشەكان و پێشەنگایەتی ژیانێكی‬ ‫شیاو‪.‬‬ ‫یەك لەو كۆمەڵە كێشانە كە الوان لە باشووری واڵتدا‬ ‫تووشی بوون و نەخۆشی خستوون‪ ،‬كەسایەتی‬ ‫و ك��ردەوەی الوان��ی الوازی ك��ردووە و ناهێڵیت‬ ‫وەك خۆیان بژین نەخوشی السایی كردنەوە یان‬ ‫تەقلیدگەرایە‪ .‬لێرەدا دیسان پێویست دەبینم‬ ‫كە وتەیەكی بەرێز عەبدوڵاڵ ئوجاالن ئاماژە پێ‬ ‫بكەم‪":‬ئەگەر مرۆڤ خاون پیالن و پڕۆگرام نەبێت‬ ‫مەجبوور دەمێنێت ببێت بە بەشێك لە پیالن و‬ ‫پڕۆگرامی دەورووبەر"چاندی السایكردنەوە لەنێو‬ ‫الواندا بە داخەوە ریشەی "دەم��اری" داكوتاوە‪.‬‬ ‫لەگوێگرتنی موسیقا بگرە(توركی‪ ،‬فارسی‪،‬‬ ‫عەرەبی و رۆژئاوایی) تا لەبەركردنی جلوبەرگی‬ ‫بیانی و ناحەز تا دەگاتە تەماشاكردنی زنجیرە‬ ‫فیلم و دراماكانی وەرگێڕدراو و هەتا بەكارهێنانی‬ ‫تەلەفۆن سەیارە و ‪ ...‬بە هەزاران نمونەی دیار‬ ‫دەبێت كە ئەوینداری كەلتووری بیانی بووینە‪ .‬لە‬ ‫راستیدا لەنێو دونیایەكی مەجازیدا دەژین‪ .‬هیچ‬ ‫جۆاڵنەوەیەك بۆ كوتایی پێهێنانی ئەم كارەسات‬ ‫و پیالنە نابینرێت یان باشتر بڵێن چاالكی هەیی‬ ‫ناتوانێت ئەم ژەهرە بێكاریگەری بكات‪ .‬لێرەدا‬ ‫باش بزانین كە دەسەاڵت لەهەر چەشنێك بێت‬ ‫و دۆژمنان لەهەر دەمامێكدا بن‪ ،‬لە پیالنگێڕی‬ ‫دەسهەڵناگرن‪ .‬ه��اوك��ات ل��ەگ��ەڵ ئ��ەم��ەدا لە‬ ‫هەلومەرجی ئێستای باشووردا نە دام و دەزگاكان‬ ‫نە سیستەمی راهێنان و نە رەوش��ی بنەماڵە‪،‬‬ ‫قەد هەوڵی ئەوە نادەن كە بەربەست ساز بكەن‬ ‫بۆ رێگری گرتن لەو قەیرانە كە وا دەبێت چی‬ ‫بكەین؟‪.‬‬ ‫كاتێك دەڵێین واڵتێك یان الوێك یان كۆمەڵگایەك‬ ‫پێشكەوتووە و گەڕاوەتەوە بۆ جەوهەری خۆی‪،‬‬ ‫مەبەست ئەوەیە كە فێربوون و بەرز بوونەوەی‬ ‫ئاستی زان��ی��اری و گ��ەورەب��وون��ەوەی دەالق��ەی‬ ‫روانینی‪ ،‬پیویستە لە هەندێك لە تایبەتمەندی‬ ‫ناحەز و ناشیاوی رابردووی خۆی دەست هەڵگرێ‪.‬‬ ‫كاتێك ئاوەها بێت واتا كەسایەتیەكی گۆڕانخوازە‬ ‫و دەیەوێت وەك خۆی بژی و لە راستیەكانی خۆی‬ ‫هەڵنایەت‪ .‬ئەو كات بە پیویست دەزانێ دەس‬ ‫لە كەسایەتی وەسواسی هەڵگرێت و بۆ خزمەت‬ ‫بە خۆی و گەلەكەی ببێت بە كەسایەتیەكی‬ ‫بلیمەت‪ .‬الوان ئەمڕۆ هەوڵئەدەن لە باسی‬ ‫كوردایەتی سەردەربێنن رێكخراو و الیەنەكان‬ ‫بناسن و زۆر جاریش بە گوێرەی ویستیان لە‬ ‫قۆناخەكەدا بەشداری بكەن؛ بەاڵم لەبەر ئەوەی‬ ‫بە قووڵی لەسەر بابەتی الوان و هێزی خۆیان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بیرناكەنەوە‪ ،‬ناتوانن ببن بە كەسایەتیكی خاوەن‬ ‫هزر و بیر و بەپیالن‪ .‬بۆیە لە ئاكامدا دەبن‬ ‫بە ئامێرك بۆ پراكتیزەكردنی پیالنی نەیاران‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ لە ئامێزگرتنی نەخۆشی السایی كردنەوە‬ ‫لە كۆمەڵگادا بە تایبەت لەنێو الوان��دا ئاشكرا‬ ‫دەبینرێت‪ .‬ئەمە لە حاڵێكدایە كە زۆرینەی الوان‬ ‫بە نەزانی یان بێ مەبەست تووشی ئەم قەیرانە‬ ‫بوونە‪ .‬ئەگەرنا ئەم ناحەزیە بۆ خۆیان ناپەرژێنن‬ ‫و كاتێك هەستیان پێ ك��رد خێرا خ��ۆی لێ‬ ‫الدەدەن‪ .‬الوان ئەگەر لە رەوشێكی ئاوەها دەژین‪،‬‬ ‫ئەگەر بە گوێرەی جەوهەری خۆیان ئاشنا بن و‬ ‫بە گوێرەی راستیەكانی كۆمەڵگای باشوور خۆیان‬ ‫پ��ەروەردە بكەن‪ ،‬دەتوانن هەموو ئارەزوەكانی‬ ‫گەلەكەمان بە تایبەت الوان وەدی بهێنن‪ .‬السایی‬ ‫كردنەوە وەها لە مرۆڤ دەكات كە ئیتر پیویست‬ ‫نابینێت بیربكاتەوە و تەنیا لە شوێن دابین كردنی‬ ‫پیویستیەكانی سەرەتایی ژیاندا دەگەڕێت‪ .‬ئەم‬ ‫ژیانە نە ژیانە؛ بەڵكۆ ژیانی بوونەوەرەێكە كە‬ ‫بیركردنەوەی هەر ئەوەندە بڕ دەك��ات! لێرەدا‬ ‫ئ��ەوە گرنگە هەست پێ بكەین تووشی ئەم‬ ‫شێرپەنجە مەترسیدارە بووینە یان نە؟ ئەگەر‬ ‫وەاڵمەكەی بدۆزینەوە‪ ،‬دەرمانی ئەم نەخۆشیە زوو‬ ‫دەبینینەوە و هاوكات كەسانی دیكەش ئاگادار‬ ‫دەكەینەوە خۆمان بە رێكخستن دەكەین‪ .‬كە‬ ‫خۆمان لەوانە رزگاركر هێزی جوانی دیار دەكات‪.‬‬ ‫ئەوكات راسان دەبێت بە پێشەمان و هیوا دەبێت‬ ‫بە تێوشەمان‪ .‬وەك گەنج خۆمان هەوڵ بدەین كە‬ ‫خەسارناسی ژیانی خۆمان بكەین‪ .‬ئەو كات دەبین‬ ‫بە خاوەن پالن و پرۆگرام و دەتوانین هەموو‬ ‫سیاسەتەكان نەیاران لەسەر گەل و واڵتەكەمان‬ ‫پۆچەڵ بكەینەوە و ئەڵترناتیڤەكەشی دادەنین‪.‬‬ ‫ئەو كات بوێرانە دەتوانین بانگ هەڵبێنین و بڵێن‬ ‫تەنیا رێگەمان تێكۆشانە‪ ،‬تێكۆشان‪.‬‬

‫پیویستە وەك الوان‬ ‫خۆمانلەشێرپەنجەكانی‬ ‫كۆمەڵگا كە بریتین‬ ‫لەدەسەاڵتپارێزی‪،‬‬ ‫چینایەتیو‬ ‫رەگەزپارێزی‪ ،‬رزگار‬ ‫بكەین‪ .‬ئەم شێوە‬ ‫نەخۆشیەشێرپەنجانە‬ ‫لەگەڵ تایبەتمەندی الوان‬ ‫و سەردەمی الویەتی‬ ‫ناكۆكە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪37‬‬

‫هۆنەر‬

‫نالی‪ ،‬شاعیرێك لە دووری نیشتمان سەری نایەوە‬

‫"قوربانی تۆزی ڕێگەتم ئەی بادی خۆش مروور"‬

‫ئا‪ /‬كاروان ئیبراهیم‬ ‫نالی شاعیر‪ ،‬یەكێكە لە شاعیرە ناودارەكانی‬ ‫كورد و هەتا كوردێكیش بمێنێ‌‪ ،‬ناوی نالی و‬ ‫شیعرەكانی هەر ئەمێنن؛ چونكە جگە لە شیعرە‬ ‫ئەویندارییەكانی‪ ،‬هەستێكی قوڵی بۆ واڵت هەبووە‬ ‫و لە دووری نیشتمان چەندین شیعری نوسیوە‪،‬‬ ‫هەر لە دووری نیشتمانیش كۆچی دوایی كرد و‬ ‫سەری نایەوە‪.‬‬ ‫نالی ناوی خدرە‪ ،‬كوڕی ئەحمەدی شاوەیسی ئاڵی‬ ‫بەگی میكایلیە لە گوندی خاك و خۆڵ‪ ،‬لە دەشتی‬ ‫شارەزوور هاتوەتە دنیاوە‪ .‬هەر لە تەمەنی منداڵی‬ ‫نراوەتە بەر خوێندن لە حوجرە‪ .‬لە سەرەتاوە‬ ‫وردەكتێبی فارسی و قورئانی خوێندووە‪ ،‬دواتر‬ ‫زانستەكانی تری قورئان و فەرموودە و سەرف و‬ ‫نەحو و كەالم‪ ،‬بەالغە و فەلەك و فیقە و سیرەی‬ ‫خوێندووە‪.‬‬ ‫تا خوێندنی ئەمانەی ت��ەواو ك��ردووە و دوات��ر‬ ‫ئیجازەی عیلمی وەرگرتوو‪ ،‬لە چەندەها شوێن‬

‫وەك سنە و ساباڵخ و هەڵەبجە و سلێمانی و الی‬ ‫چەندەها مامۆستای باشی ئەو سەردەمەی خۆی‬ ‫خوێندویەتی‪ .‬دوای تەواوبوونی خوێندنەكەی‪ ،‬نالی‬ ‫مەالیەكی باش و ڕۆشنبیرێكی گەورەی لێدەرچووە‪.‬‬ ‫بێجگە لە زمانی دایكی‪ ،‬كە كوردی بووە‪ ،‬فارسی‬ ‫و توركی و عەرەبیشی بە باشی زانیوە‪ ،‬تەنانەت‬ ‫شیعریشی پێ نووسیوون‪ .‬دەكرێت بوترێت نالی‬ ‫شاعیر بەردی بناغە و دامە‌‌‌زرێنە‌‌‌ری قوتابخانە‌‌‌ی‬ ‫شیعری بابان بووە و یەكێك بووە لە گەوە‌‌‌رە‌‌‌ترین‬ ‫شاعیرانی س��ۆران��ی لە س��ەردەم��ی خ��ۆی و لە‬ ‫ئێستاشدا‪.‬‬ ‫ژیان‬ ‫مشتومڕێكی زۆر هەیە لەسەر لە دایكبوون و‬ ‫كۆچكردنی نالی لەنێو میژوونووسان و ڕۆشنبیرانی‬ ‫كورددا‪ ،‬ئەگەرچی لە الیەن مێژوونووسانەوە چەند‬ ‫ڕایەكی جیاواز خراونەتە ڕوو‪ ،‬بەاڵم هیچیان دان‬ ‫بە ڕاستی لە دایكبوون و كۆچكردنی نالیدا نانێن‬ ‫بە بەڵگەوە‪ ،‬هەر بۆیە تا ئێستاشی لەسەر بێت‬ ‫نەتوانراوە ڕۆژی لە دایكبوون و كۆچكردنی بە‬

‫بەڵگەوە دەقیق دیاری بكرێت‪.‬‬ ‫ئەمانەی خوارەوە چەند نموونەیەكن لەو‬ ‫ڕا و سەرنجانەی نووسەرانی كورد هەیانە لە‬ ‫سەر هاتن و كۆچی نالی‪:‬‬ ‫موحەممەد ئەمین زەكی بەگ دەڵێت‪":‬نالی لە‬ ‫سااڵنی‪ ١٨٥٦-١٨٠٠‬زایینیدا ژیاوە"‪.‬‬ ‫مارف خەزنەدار و كەمال فوئادیش هەر هەمان‬ ‫مێژوویان دیاری كردوە‪.‬‬ ‫عەالئەدین سەجادی دە‌ڵێت‪":‬لە ‪١٧٩٧‬ی زایینیدا‬ ‫هاتوەتە دنیاوە و لە ‪١٨٥٥‬دا كۆچی دوایی كردوە"‪.‬‬ ‫ئەگەر بە پێی زۆرینەی لێكۆڵەڕەوان كار بكەین‬ ‫بێجگە ل��ە ع��ەالئ��ەدی��ن س��ەج��ادی‪ ،‬دەتوانرێت‬ ‫بوترێت نالی (‪ )٥٦‬ساڵ ژیاوە هەر وەك زۆربەی‬ ‫لێكۆڵەرەوان لە سەر ئەم ڕایە كۆكن‪ .‬تەنها بە پێی‬ ‫بۆچوونەكەی عەالئەدین سەجادی نالی (‪ )٥٨‬ساڵ‬ ‫ژیاوە‪ ،‬كە لە ڕاستیدا ئەگەری ئەوەی (‪ )٥٨‬ساڵ‬ ‫ژیابێت لە چاو لێكۆڵەرەوان زۆر كەمترە لەوەی‬ ‫(‪ )٥٦‬ساڵ ژیابێت‪.‬‬ ‫ئەم جیاوازیەش وەكو سەرنجی بۆ دراوە قسەی‬

‫هۆنەر‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫خوا بمكا بە قوربانی تۆزی ئەو ڕێگایەی تۆ بەسەریا‬ ‫ئەڕۆی‪ ،‬تۆ شارەزای هەموو كون و كەلەبەرێكی شاری‬ ‫شارەزووری و ڕێت لێ ون نابێ‪ ،‬بڕۆ ئەم نامەیەم بۆ بگەیەنە و‬ ‫هەواڵم بۆ بپرسە و بزانە…”‪ .‬نالی بەو شێوەیە تاسەی دووری‬ ‫خۆی و دوورە واڵتی دەكاتە هەوێنی ئەو شیعرە بەرزە كە‬ ‫“هەڵقواڵوی ئاخ و دەنگدانەوەی ژانی دەرونی خۆیەتی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫مامۆستا عەالئەدین سەجادی لەالیەك و دكتۆر‬ ‫مارف خەزنەدار و دكتۆر كەمال فوئاد لە الیەكی‌‬ ‫ترەوە دەربارەی تەمەنی و ساڵی لەدایكبوونی نالی‬ ‫ئەو بەراوردكردنەی كوردی و مەریوانی و بەدوای‬ ‫ئەوانیشدا مامۆستا عەلی موقبیلە‪ ،‬ئ��ەوەی لە‬ ‫پێشەكی دیوانەكەیاندا ساڵی (‪)١٢١٥‬ی كۆچییان‬ ‫لەگەڵ ساڵی (‪)١٧٩٧‬ی زایینیدا بەراوردكردووە‪.‬‬ ‫جا ئەگەر وە‌ها بێت‪ ،‬ئەوا وەك كوردی و مەریوانی‬ ‫و موقبیل و سەجادی ئەفەرموون نالی (‪)٥٨‬‬ ‫ساڵ ژیاوە‪ ،‬بەاڵم لە ڕۆژنامەكانی ڕۆژهەاڵتناسی‬ ‫ئەرمەنیی"وسف ئەبگارە ڤێچ ئۆربێلی"‌دا ساڵی‬ ‫(‪)١٢١٥‬ی كۆچی لەگەڵ ساڵی (‪)١٨٠١-١٨٠٠‬ی‬ ‫زایینی بەرامبەر كراوە‪ .‬بەپێی ئەمە وەك دكتۆر‬ ‫مارف خەزنەدار و دكتۆر كەماڵ فوئاد لەسەری‬ ‫ڕۆیشتون‪ ،‬ساڵی لە دایكبوونی نالی دەكاتە‬ ‫(‪)١٨٠٠‬ی زایینی و تەمەنیشی دەبێتە (‪ )٥٦‬ساڵ‪.‬‬ ‫ل��ەوان��ەی ب��اس��ك��ران هیچیان ناتوانرێت وەك‬ ‫سەرچاوە‌یەكی ڕاستەقینە و باوەڕپێكراو ساڵی‬ ‫لەدایكبوون و كۆچی نالی دی��اری بكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەندێ شت هەیە دەبنە هۆكاری ڕوونكردنەوەی‬ ‫سەردەمی "نالی" و نزیكبوونەوە لە زانینی ساڵی لە‬ ‫دایكبوون و مردنی‪.‬‬ ‫لە دیوانەكەی (نالی)دا هاتووە كە تێیدا مامۆستا‬ ‫مەال عەبدول كەریمی مودەڕڕیس دەڵێت‪":‬مەسەلەی‬ ‫دیاری كردنی ساڵی لە دایكبوون و مردنی كەسێك‪،‬‬ ‫شتێك نییە بنیادەم بتوانێ بە ئیجتیهاد بڕیاری بدا‬ ‫و بە بەڵگە و نیشانەی مێژووی لەوە زیاترمان پی‬ ‫نەكرا كە تێكڕا هەندێ لەو سااڵنە دیاری بكەین كە‬ ‫نالییان تیا ژیاوە‪ ،‬بەاڵم بەڵگەی تریش بەدەستەوە‬ ‫هەیە پێمان ئەسەلمێنێ كەوا نالی نە لە ساڵی‬ ‫(‪ )١٨٥٥‬و نە لە ساڵی (‪ )١٨٥٦‬م��ردووە و نە‬ ‫تەمەنیشی (‪ ٥٦‬یا ‪ )٥٨‬ساڵ بووە‪ ،‬جا خواە ئیتر‬ ‫لە (‪)١٧٩٧‬دا لە دایكبووبێ وەك عەلی موقبیل‬ ‫ئەڵێ یا لە (‪ )١٨٠٠‬وەك ئەوانی تر ئەڵێن"‪.‬‬ ‫گەلێ بەیتی نالی هەیە وا ئەگەیەنن نالی‬ ‫گەیشتووەتە تەمەنی پیرییەكی ڕاستەقینە و بێ‬ ‫هێز بوون كە دیارە ئەوەش لە (‪ )٥٨‬ساڵیدا پەیدا‬ ‫نابێ‪ ،‬وەك ئەمانە‪:‬‬ ‫‪1‬ـ"مووی سپی كردم بە شوشتن ئاوی عەینی شۆرە‬ ‫شەت"‪.‬‬ ‫‪2‬ـ"بۆ مەمك نالی چ مندااڵنە وەی وەی كردووە"‪.‬‬ ‫‪3‬ـ"گەرچی مووی وەك شیرە‪ ،‬بەو شیرە شكۆفەی‬ ‫كردووە"‪.‬‬ ‫‪4‬ـ"ئەی تازە جوان! پیرم و ئوفتادە و كەوتووم"‪.‬‬ ‫‪5‬ـ"من پیرم و فانی"‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی كە گ��وت��راوە ئەحمەد پاشای بابان لە‬ ‫(‪)١٨٥٣‬دا لە پاریس باسی نالی بۆ (خۆدزكۆ)‬ ‫ی شابەندەری ڕووسیا كردووە وائەگەیەنێ نالی لەو‬ ‫سەردەمەدا لە شام ژیاوە؛ چونكە شیعرەكەشی‬ ‫كە پاش تێكچوونی حوكمی بابانییەكان بۆ سالمی‬ ‫ناردووە بۆ سلێمانی‪ ،‬لە شامەوە ناردوویە‪.‬‬ ‫لە الیەكی دیكەشەوە هەموو ئەوانەی مێژووی‬ ‫ژیانی نالییان خستۆتە سەر كاغەز باسی ئەوەیان‬ ‫كردووە كەوا نالی پاشان چووەتە ئەستەنبوول و‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لەوێ لەگەڵ ئەحمەد پاشای بابان ماوەیەكی دوور‬ ‫و درێژیان پێكەوە بەسەر بردووە‪ .‬جا سەرەڕای‬ ‫ئەوە كە لەوانەیە نالی ماوەیەكی زۆریش لە شام‬ ‫مابێتەوە ئەنجا چووبێتە ئەستەنبوول‪ ،‬ئەو ماوەی‬ ‫كەمتر لە دوو ساڵەی نێوان یەكتری دیتنی خۆدزكۆ‬ ‫و ئەحمەد پاشا و مردنی نالی لە ئەستەنبوول لە‬ ‫(‪)١٨٥٥‬دا كە ئەڵێن لەو ساڵەدا لەوێ مردووە‪،‬‬ ‫بە پێی توانای هاتوچۆی ئەو سەردەمە بە حاڵ‬ ‫بەشی تەنها ڕۆیشتنیكی لەسەر خۆی ئەو چەرخە‬ ‫ئەكا‪ ،‬چ جێی ئەوەش ماوەیەكی دوور و درێژی‬ ‫لە ئەستەنبوول لەگەڵ ئەحمەد پاشا بەسەربردبێ‪.‬‬ ‫نالی لە شیعرێكیا لە بەرامبەری مەرقەدی پێغەمبەر‬ ‫ئیسالمدا ئەڵێ‪:‬‬ ‫"موددێكە كە هەم گەردشی دەورانی سوپێهرم"‬ ‫واتە‪ ،‬دەمێك ئاوارەی نیشتمانم و ئەسووڕێمەوە و‬ ‫ئێستا گەیشتوومەتە ئێرە‪ .‬ئەبێ ئەم دەمە چەند‬ ‫ساڵی خایاندبێ و ئەو ماوەیەی لە كوێ بەسەر‬ ‫بردبێ و كوێ گەڕابێ؟‪.‬‬ ‫لە شوێنێكی تردا هاتووە‪ .‬حاجی مەال عەبدوڵاڵی‬ ‫جەلی زادە ب��اوك��ی (م��ەالی گ��ەورەی كۆیە)‬ ‫گێڕاویەتەوە و بێگومان قسەیشی جێگای متمانەیە‪،‬‬ ‫كە وا لە ساڵی (‪)١٢٨٨‬ی كۆچی بەرابەر بە‬ ‫(‪)١٨٧٢-١٨٧١‬ی زاینیدا نالی لە مەككە دیوە و‬ ‫كە دیویشیە زۆر پیر بووە‪.‬‬ ‫نالی و میرنشینی بابان‬ ‫نالی لەگەڵ هەر دوو میری بابانی هاوكاتی خۆی‬ ‫واتە سلێمان پاشا و ئەحمەد پاشای كوڕی سلێمان‬ ‫پاشا پەیوەندییەكی زۆر تایبەتی هەبووە‪ .‬ئەم‬ ‫پەیوەندییەش لە زۆرێ��ك لە شیعرەكانی نالیدا‬ ‫ڕەنگی داوەتەوە‪ ،‬ئەمانە هەندێ بەڵگەن لەسەر ئەو‬ ‫پەیوەندیەی نالی شاعیر و میری بابان‪:‬‬ ‫"هودهودی دڵ حەبسی بەلقیسی سەبای دیوە‬ ‫یەقین"‬ ‫"خۆی كە دامێ ‌ن گیری شاهی ئاسەفی سانی‬ ‫دەكات"‬ ‫شاهی ئاسەفی یەكەم ح��ەزرەت��ی سولەیمان‬ ‫پێغەمبەر ب��ووە كە وەزی��رەك��ەی ن��اوی ئاسەفی‬ ‫كوڕی بەرخیا بووە و مەبەستی لە شای دووەمی‬ ‫ئاسەفیش‪ ،‬سلێمان پاشای بابانە‪.‬‬ ‫"ئەم تاقمە موماتزە كەوا خاسەیی شاهن"‬ ‫"ئاشووبی دڵی مەملەكەت و قەلبی سوپاهن"‬ ‫ئەوانەش هەمووی بریتییە لە پیاهەڵدان و باسكردنی‬ ‫تاقمە سوپایەك‪ .‬دەبێت ئەو سوپایە سوپای كێ‬ ‫بووبێت‪ ،‬ئەگەر هیی سلێمان پاشای بابان یان‬ ‫ئەحمەد پاشای كوڕی نەبووبێت؛ بەتایبەتی‪ ،‬كە‬ ‫پەڕتووەكەكانی مێژوو دەڵێن‪ ،‬ئەم ئەحمەد پاشایە‬ ‫سوپایەكی ڕێكوپێكی و تازە بابەتی پێكهێناوە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫وەك��و مامۆستا مەال عەبدولكەریمی مودەریس‬ ‫دەڵێت‪":‬نازانم "نالی" لە كاتی دەسەاڵتی ئەحمەد‬ ‫پاشادا لە سلێمانی ماوەتەوە و ئەو سوپایەی بە‬ ‫چاوی خۆی بینیوە و باسەكەیان بۆ گێڕاوەتەوە‬ ‫و دووربە‌دوور پێناسەی كردووە‪ ،‬یاخود مەبەستی‬ ‫سوپای سلێمان پاشای باوكیەتی‪ ،‬ئ��ەوەی لە‬ ‫(‪)١٢٣٤‬ی كۆچییەوە تا (‪ )١٢٥٤‬حوكمڕانیی‬ ‫سولەیمانی كردوە؟!"‪.‬‬ ‫قەسیدە درێژەكەی‪ ،‬ئ��ەوەی بۆ سالمی هاوڕێی‬ ‫گیانی بە گیانی خۆی ن��اردووە و ئەوەش تێكڕا‬ ‫پرسیارە لە وەزعی سولەیمانی پاش نەمانی دەوری‬ ‫بابانەكان‪.‬‬ ‫غەزەلەكەی‪ ،‬ئ��ەوەی بەبۆنەی سەفەری حەجی‬ ‫(ن��ووری ڕوودب��اری)ی��ەوە وتوویەتی كە وەك لە‬ ‫تێكڕای بەیتەكانەوە دەرئەكەوێ خاوەنی ڕێبازی‬ ‫نەقشبەندی و یەكێك بووە لە موریدە ناودارەكانی‬ ‫مەوالنا خالید (‪١١٩٧‬ی‪.‬ك‪١٧٨٣-‬ی‪.‬ز‪١٢٤٢ ،‬ی‪.‬ك‪-‬‬ ‫‪١٨٢٦‬ی‪.‬ز)‪.‬‬ ‫بەجێهێشتنی كوردستان‬ ‫لەدوای بیست و پێنج ساڵی تەمەنی‪ ،‬كوردستان‬ ‫جێدەهێلێت و دەچێتە حەج و دوای تەواو كردنی‬ ‫حەجەكەی رووی كردۆتە شام لە ساڵی (‪)١٨٥٠‬‬ ‫تا كۆتایی ساڵی (‪ )١٨٥٤‬نالی لە شام بووە‪ ،‬لەو‬ ‫ماوەیەدا میرنشینی بابان دەڕووخێت و دەنگوباسی‬ ‫ڕووخانەكەی پێدەگات‪ ،‬هەست دەكات خۆشیەكەی‬ ‫سلێمانی نەما‪ ،‬حەبیبەنەما‪ ،‬دۆست و ئەحبابەكانی‬ ‫وەك��و ج��اران نەمان‪ ،‬سوپاكەی ئەحمەد پاشا‬ ‫تیاچوو‪ ،‬سوپای ڕۆمی جێیانی گرتەوە‪( ،‬سالم)یش‬ ‫نەك هەر هاندەری نابێت كە بگەڕێتەوە سلێمانی؛‬ ‫بەڵكو تكای لێدەكات نەشگەڕێتەوە‪ ،‬وەكو لە‬ ‫قەسیدەكەیدا دەڵێت‪:‬‬ ‫"توخوا بڵێن بەو حەزرەتی نالی دەخیلی بم‬ ‫بەو نەوعە نەكا بەسولەیمانییا گوزەر"‬

‫‪39‬‬

‫هۆنەر‬

‫نموونە‪.‬‬ ‫نالی لە سەرەتای چەرخی نۆزدەهەمدا ژیاوە‪.‬‬ ‫لەو سەردەمەدا زمانی باوی ئەدەبی بریتی بووە‬ ‫لە زمانی عەرەبی و فارسی و توركی؛ چونكە‬ ‫كورردستان یا سەر بە ئیمراتۆریەتی عوسمانی یا‬ ‫ئێران بووە و زمانی ڕەسمی یا فارسی یا توركی‬ ‫بووە‪ ،‬بێجگە لەوەش زمانی عەرەبی زمانی ئایینی‬ ‫پیرۆزی ئیسالم بووە و كوردستانیش تێكڕا یەكێك‬ ‫بووە لە واڵتە ئیسالمیەكان‪ .‬سەرەڕای ئەوە كە‬ ‫نالی خۆیشی خوێندەوارێكی ئایینی و مەالیەكی‬ ‫موسڵمان بوو‪ .‬جا بۆیە‪ ،‬نالی ئەگەرچی زۆری‬ ‫شیعری بە كوردی وتووە‪ ،‬شیعرەكانی وشەی زۆری‬ ‫فارسییان بە دەستكارییەوە یا بێ دەستكاری‬ ‫تیایە‪.‬‬ ‫هەروەها وشەی زۆری عەرەبی و زاراوەی ئاینی و‬ ‫زاراوەی زانیارییە ئایینیەكانی وەك فقە و ئوسولی‬ ‫دین و مەنتیق و فەلەكیاتیان تیایە كە بە شێوەی‬ ‫ئیقتیباس و تەلمیح بەكاری هێناون‪ .‬ئەو شیعرانەی‬ ‫كە لە (موناجات) و ن��زاو پ��اڕان��ەوەدا وتوونی‬ ‫هەموویان ئەنجامی ئەو كارە كاریگەرەن كە ئاینی‬ ‫ئیسالم لە ناخی دەروونیدا كردوویەتی‪.‬‬ ‫دوو نامەكەی نالی و سالم‬ ‫یەكێك لە بەناوبانگترین شیعرەكانی نالی ئەو‬ ‫شیعرەیە كە بۆ سالمی نووسیوە و ئەویش وەاڵمی‬ ‫دەدات��ەوە‪ ،‬ئەو دوو قەسیدەیە بە ن��اوی (دوو‬ ‫نامەكەی نالی و سالم)ەوە ناوبانگیان دەركردووە‪.‬‬ ‫نالی ئەو قەسیدەیەی وەكو نامەیەك بۆ سالمی‬ ‫هاوڕێی نووسیوە و باسی دوورە واڵتی خۆی لە‬ ‫شام دەكات و هەست و تاسەی دووری نیشتمان و‬ ‫شارەزوور و سلێمانی كە لە الیەن عوسمانییەكانەوە‬ ‫داگیركرابوو‪ ،‬دەردەبڕێت‪( .‬عەبدالرحمن سالم)‬ ‫یش لە وەاڵم��دا شیعرێكی بەرزی بۆ دەنووسێت‬ ‫و هەردووكیان بە خەیاڵ و بە (با)دا‪ ،‬نامەكانیان‬ ‫دەنێرن‪ .‬نالی بەم شێویە قەسیدەكەی دەست‬ ‫پێدەكات‪:‬‬

‫نالی نائومێد ب��ووە و بە ناعیالجی رووی لە‬ ‫ئەستەمبول كردووە و لەوێ لەالی ئەحمەد پاشای‬ ‫بابان ئەبێ لەگەڵ پیاوە كوردەكانی تر ژیانێكی‬ ‫خۆش و ئەدیبانەیان لەدیوەخانی ئەحمەد پاشادا‬ ‫رابواردووە و هەموویان بە مامۆستا بانگیان كردووە‪.‬‬

‫"قوربانی تۆزی ڕێگەتم ئەی بادی خۆش مروور‬ ‫وەی پەیكی شارەزا بە هەموو شاری شارەزوور‬ ‫ئەی لوتفەكەت خەفییو هەوا خواە و هەمدەمە!‬ ‫وەی سروەكەت بەشارەتی سەر گۆشەیی حوزور!‬

‫نالی و مەبەستی شیعری‬ ‫ئەو مەبەستانەی لە شیعری (نالی)دا رچاو كراون‬ ‫ئەمانەن‪:‬‬ ‫‪1‬ـ دڵداری كە بەشی هەرە زۆری دیوانەكەیەتی‪.‬‬ ‫‪2‬ـ وەسف‪ ،‬بە تایبەتی وەسفی بەهار و دیمەنی‬ ‫سروشت و وەسفی حوجرە شەق و شڕەكەی و‬ ‫لێهاتوویی و بوردەباری (كەر)ەكەی!!‪.‬‬ ‫‪3‬ـ نزاو پاڕاناوە لە خوا‪.‬‬ ‫‪4‬ـ بیری واڵت كردنەوە‪ .‬قەسیدەكەی سالم وەك‬ ‫نموونە‪.‬‬ ‫‪5‬ـ الواندنەوە و پیاهەڵدانی پاش مردن‪.‬‬ ‫‪6‬ـ مەدح و پیاهەڵدان‪ .‬مەدحی سوپای بابان بە‬

‫مامۆستا مەال عەبدولكەریمی مودەریس بەمشێوەیە‬ ‫ئەو دوو بەیتە شیعرەی شیكردۆتەوە و دەڵێ‪":‬نالی‬ ‫لە ڕێگای (با)ی تیژڕەوەوە نامەكەی دەنێرێت و‬ ‫پێی دەڵێت‪”:‬خوا بمكا بە قوربانی تۆزی ئەو‬ ‫ڕێگایەی تۆ بەسەریا ئەڕۆی‪ ،‬تۆ شارەزای هەموو‬ ‫كون و كەلەبەرێكی شاری شارەزووری و ڕێت لێ‬ ‫ون نابێ‪ ،‬بڕۆ ئەم نامەیەم بۆ بگەیەنە و هەواڵم‬ ‫بۆ بپرسە و بزانە…”‪ .‬نالی بەو شێوەیە تاسەی‬ ‫دووری خۆی و دوورە واڵتی دەكاتە هەوێنی ئەو‬ ‫شیعرە بەرزە كە “هەڵقواڵوی ئاخ و دەنگدانەوەی‬ ‫ژانی دەرونی خۆیەتی"‪.‬‬

‫هۆنەر‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫لە ئەحمەد كــــــایاوە تا شەهــــــــرامی نازری‬

‫ن‪ /‬جەالل چوارتایی‬ ‫ئەو سیاسەتەی داگیركەرانی كوردستان پیادەیان‬ ‫كردووە تەنها داگیركراوی خاكی كوردستانی لێ‬ ‫نەكەوتۆتەوە؛ بەڵكو شێواندنی مێژوو و تێكدانی‬ ‫كەلتوور و فەرهەنگ و تەنانەت خۆ بەكەمزانینی‬ ‫تاكی كوردیشی بە دواوە ب��ووە‪ .‬یەكێك لەو‬ ‫هۆكارانەش كە یارمەتیدەر بووە بۆ سەركەوتنی‬ ‫سیاسەتەكانی داگیركەران ناوچەگەرێتی و‬ ‫خۆ بە بەشێك زانین لە واڵتی داگیركەر بووە‬ ‫لەالیەن هەندێك حیزب و ڕێكخراوی كوردیەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتێك هێزێكی شۆڕشگێڕ سەر هەڵبدات و‬ ‫ڕاستی و چەوتیەكان وەك خۆی پێناسە بكات‬ ‫ئەو كات هاوكێشەكان پێچەوانە دەبنەوە‪ ،‬هەم‬ ‫تاكی داگیركراو خۆی لە تاكی داگیركەر بە كەمتر‬ ‫نابینێت و هەم داگیركەریش ناتوانێت بە ویستی‬ ‫خۆی یاری بە چارەنووس و فەرهەنگ و مێژووی‬ ‫گەلی داگیركراو بكات‪ ،‬نموونەی ئەمەش باكووری‬ ‫كوردستان و پارتی كرێكارانی كوردستانە‪.‬‬ ‫ڕۆژگارێك هەبوو كە تاكی كورد لە باكووردا‬ ‫شەرمی دەكرد وەك كورد خۆی پێناسە بكات‬ ‫و تەنانەت بە زمانی كوردیش بدوێت و هیچ‬ ‫بایەخێكی ئەوتۆشیان بۆ هونەر و كەلتووری‬ ‫نەتەوەكەیان نەبوو كە باشترین نموونەش‬ ‫هونەرمەندی شۆڕشگێڕ و یادزیندو "ئەحمەد‬ ‫كایا" بوو كە سەردەمانێكی زۆر لە ڕێگەی‬ ‫هونەرەكەیەوە خزمەتی بە زمانی توركی كرد‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتێك شۆڕشێك سەر هەڵدەدات و بە‬ ‫ڕەش دەڵێت ڕەش و بە سپیش دەڵێت سپی‪،‬‬ ‫ئەو كات هەم گەل زیندو دەبێتەوە و هەم‬ ‫هونەرمەندانیش ڕێچكەی خۆیان دەدۆزن��ەوە‪،‬‬ ‫سەركێشی كردنی پارتی كرێكارانی كوردستان‬ ‫بۆ بەرپاكردنی ش��ۆڕش و قامكدانان لەسەر‬ ‫زامەكان ئەو ڕاستیەمان بۆ دەردەخ��ات كە نە‬ ‫داگیركەران ئەو هێزەن كە لە بن نەیەن و نە‬ ‫گەلی كوردیش ئەو نەتەوەیەیە كە بە ئاسانی‬ ‫قوت؛ بەڵكو گرفتاریەكە ئەوە بووە كە پارت و‬

‫الیەنەكانی دیكە نەیانتوانیبوو ڕاستیەكان وەك‬ ‫خۆی ببینن و خاڵە بەهێزەكانی دوژمنان و خاڵە‬ ‫الوازەكانی كوردان دەستنیشان بكەن‪.‬‬ ‫ه��ەر ب��ۆی��ەش ب��ە س��ەره��ەڵ��دان��ی پەكەكە‬ ‫گۆڕانكاریەكی ڕیشەیی دێتە ئ��اراوە‪ .‬ئەو‬ ‫گۆڕانكاریەش چەندە كاریگەری دەكاتە سەر‬ ‫ك��وردان بەو ئەندازەیەش كاریگەری دەكاتە‬ ‫سەر دوژمنان و تەواوی زلهێزەكانی جیهانیش‪.‬‬ ‫ئەنجامی ئەو گۆڕانكاریانەش هۆكارێك دەبێت‬ ‫كە كەسانی وەك ئەحمەد كایا بە گوتنی تەنها‬ ‫دوو وشە كە گوتی‪":‬من ك��وردم" گەورەترین‬ ‫گۆڕانكاری دروست بكات لە توركیا و باكووری‬ ‫كوردستاندا‪ .‬هەڵبەت ئەو دوو وشەیەی ئەحمەد‬ ‫كایا لەو كاتەدا سەرەتایەك دەبێت بۆ پساندنی‬ ‫هەموو كۆت و بەندەكانی سەر زمان و ناسنامەی‬ ‫كوردی‪ ،‬پاش ئەم ڕووداوە ئەحمەد كایا وێڵی‬ ‫واڵتان دەبێت‪ ،‬بەاڵم ئەو خولیایەی كە لە دوای‬ ‫وێڵ بوو (واتە خولیای ئازادی) ڕۆژ لە دوای ڕۆژ‬ ‫لە دڵ و مێشكی ئەحمەد كایادا زیاتر دەبێت و لە‬ ‫دوای نەمانی ئەحمەد كایاش كاریگەریەكانی ئەو‬ ‫دوو وشەیە (من كوردم) زیاتر ڕەنگ دەداتەوە و‬ ‫دەوڵەتی توركی بێ چارە هێشتۆتەوە‪.‬‬ ‫ش��ەه��رام��ی ن��ازری��ش یەكێكی دی��ك��ەی��ە لەو‬ ‫هونەرمەندە كوردانەی كە سەدەمانێكی زۆر بە‬ ‫زمانی فارسی هونەرەكانی پێشكەش دەكرد و‬ ‫تەنانەت زۆر كەسیش وەك كورد نەیاندەناسی‪،‬‬ ‫ئەگەرچی ماوەی چەندین ساڵە لێرە و لەوێ‬ ‫گۆرانی ك��وردی دەچ��ڕی‪ ،‬ب��ەاڵم هێشتا تێری‬ ‫ئ��ەوەی نەدەكرد كە كاریگەریە نەرێنیەكانی‬ ‫كەلتووری داگیركاری لەسەر خۆی نەهێڵێت كە‬ ‫لە ڕابردوودا خزمەتی پێكردبوو‪ ،‬تا لە چەند ڕۆژی‬ ‫ڕاب��ردوودا بە چڕینی گۆرانی (خۆم كرماشانی‬ ‫فارسی نیەزانم ‪ ،‬وە زوانی كوردی قەزاو وە‬ ‫گیانم) ت��ەواوی كاریگەریەكانی داگیركەرانی‬ ‫لەسەر هونەرەكەی سڕیەوە و تەنانەت وەك‬ ‫سەرەتای وەرچەرخانێكی نوێش دێتە ئەژمار‪،‬‬ ‫كە من لەو ب��اوەڕەدام ئەو وەرچەرخانە هەم‬ ‫بێچارەبوونی كۆماری ئیسالمی بەدوادا دێت و‬

‫هەم دووبارەبوونەوەی ئەو ڕۆژگارانەش دەبێت‬ ‫كە ئەحمەد كایا بە گوتنی دوو وشە داگیركەری‬ ‫توركی پێ لەرزاند‪.‬‬ ‫كارم بەوەوە نییە كە لە داهاتوودا كاك شەهرامی‬ ‫نازری هەمان ڕێچكەی ئەحمەد كایا دەگرێتە بەر‬ ‫واتە ( ڕێچكەی شۆڕشگێڕێتی تا ماڵئاوایكردن لە‬ ‫ژیان) یان دەگەڕێتەوە بۆ ڕێچكە كۆنەكەی خۆی‬ ‫كە زیاتر خزمەتكردن بە هونەری گەلی سەردەست‬ ‫و داگیركەر بووە‪ ،‬بەاڵم دڵنیام كە لە هەردوو‬ ‫حاڵەتەكەدا ئەو گۆرانییەی شەهرامی نازری‬ ‫سەرەتایەك دەبێت بۆ سەرهەڵدانی نەتەوەكەمان‬ ‫لە ڕۆژهەاڵتی كوردستاندا‪ ،‬سەرهەڵدانێك كە‬ ‫داگیركەری ئێرانی لەسەر ڕۆژهەاڵت بخاتە دۆخی‬ ‫بێچارەییەوە و دووبارەبوونەوەی سەرهەڵدانە‬ ‫جەماوەریەكانی باكوور دەبێت لە ڕۆژهەاڵتدا‪.‬‬

‫ئەو گۆرانییەی شەهرامی‬ ‫نازری سەرەتایەك‬ ‫دەبێت بۆ سەرهەڵدانی‬ ‫نەتەوەكەمان لە ڕۆژهەاڵتی‬ ‫كوردستاندا‪،‬سەرهەڵدانێك‬ ‫كە داگیركەری ئێرانی‬ ‫لەسەر ڕۆژهەاڵت بخاتە‬ ‫دۆخیبێچارەییەوە‬ ‫و دووبارەبوونەوەی‬ ‫سەرهەڵدانە‬ ‫جەماوەریەكانیباكوور‬ ‫دەبێت لە ڕۆژهەاڵتدا‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪41‬‬

‫ژنان‬

‫ئۆجاالن؛‬

‫مێژووی شارستانیەت لە هەمانكاتدا مێژووی دۆڕاندن و ونبوونی ژنە‬ ‫ئا‪ /‬دڵناز كەریم‬ ‫كێشەكانی یەكسانی كۆمەاڵیەتی و ئابووری ژنان‪،‬‬ ‫بەرلەهەموو شتێك لەمیانەی شیكاری دەسەاڵتی‬ ‫سیاسی‪ ،‬دەتوانێ لە دیموكراتیزەبووندا وەاڵمی‬ ‫سەركەوتوانە بدۆزێتەوە‪ .‬ئاشكرایە تاوەكو‬ ‫سیاسەتێكی دیموكراتییانە پەیڕەو نەكرێت‪،‬‬ ‫پێشكەوتن لە بواری ئازادی بەدەستنەهێنرێ‪،‬‬ ‫ئەوا یەكسانییەكی وشكی یاسایی واتایەكی‬ ‫ئەوتۆی نابێت‪.‬‬ ‫هەڵوێستی هەرەڕاست بەرامبەر بەژن ئەوەیە كە‬ ‫وەك شۆڕشێكی كەلتووری تاوتوێ بكرێت‪ .‬لەناو‬ ‫كەلتووری هەنووكەدا چەندە نیاز پاك بیت و‬ ‫هەوڵیش بدرێت بەهۆی كێشەی خودی دیاردەكە‬ ‫و پێكهاتەی پەیوەندییەكانیەوە چارەسەرییەكی‬ ‫واتادار و ئازادیخوازانە بەدینایەت‪ .‬رادیكاڵترین‬ ‫و ئازادیخوازترین ناسنامە لەمیانەی نزیكبوونەوە‬ ‫لەژن یاخود دەرككردنی تەواو بە سیستەمی‬ ‫پەیوەندی نێوان ژن ــ پیاو فەراهەم دەبێت‪.‬‬ ‫دەبێ باش بزانرێ كە لە میانەی تێكەڵكردنی‬ ‫سەرپۆشی (حیجاب) لەگەڵ نەریت‪ ،‬پۆڕنۆ‬ ‫(سێكسی ك��راوە) ل��ەگ��ەڵ هاوچەرخێتی‪،‬‬ ‫تۆزقاڵێك رێ نابڕدرێت‪ .‬بەئەندازەی قوواڵیی‬ ‫كۆیالیەتی ئەم ب��وارە‪ ،‬ئ��ەوا قووڵكردنەوەی‬ ‫تێگەیشتن لە ئ��ازادی و كردنی بەئیرادەیەك‬ ‫پێویستییەكە‪ .‬ئەوانەی لە بواری ئ��ازادی ژن‬ ‫و خۆئازادكردندا مەودایان نەبڕیوە دەبێ باش‬ ‫بزانن كە لە هیچ گۆڕەپانێكی ئازادی سیاسی‬ ‫و كۆمەاڵیەتیدا ناتوانن ببنە هێزی چارەسەری‬ ‫و گۆڕانكاری‪ .‬دەبێ ئەمە وەك سەرەكیترین‬ ‫پێوانەكانی ئازادی بەبنەما بگیردرێت هەر هەوڵ‬ ‫و كۆششێكی ئازادی دووالیزمی پیاوی بااڵدەست‬ ‫ــ ژن��ی كۆیلەی تێپەڕ نەكردبێت‪ ،‬ناتوانێ‬ ‫ناسنامەیەكی راستەقینەی ئازادی بەدەستبێنێ‪.‬‬ ‫تاوەكو پەیوەندی موڵكایەتی ــ دەسەاڵتی سەر‬ ‫ژن كۆتایی پێنەیەت پەیوەندی ئازادانەی نێوان‬ ‫ژن ــ پیاو پێشناكەوێت‪.‬‬ ‫بینینی ئ��ەم سەدەیەشمان وەك رۆژگ��اری‬ ‫هەڵكشانی كۆمەاڵیەتی ئیرادەی ژنی ئازاد‬ ‫هەڵوێستێكی واقیعییە؛ بەڵكو ب��ۆ ژن��ان‬ ‫پێویستی بیركردنەوەی ئاواكردنی ئەو دامەزراوە‬ ‫هەمیشەییانە بێت كە لەوانەیە سەدەیەك‬ ‫بخایەنێ‪ .‬دەش��ێ پێویستی بەپارتی ئ��ازادی‬ ‫ژنان هەبێت‪ .‬پێویستە جێگیركردنی ئازادی و‬ ‫پڕەنسیپە سەرەكییە ئایدیۆلۆژی و سیاسییەكانی‬ ‫و پراكتیزەكردنی و چاودێریكردنی هەم هۆكار و‬ ‫هەمیش ئەركە سەرەكییەكانی ئەم پارتیانە بێت‪.‬‬ ‫بەتایبەتی ل��ەش��ارەك��ان��دا لەجیاتی خانەی‬ ‫ح��ەوان��ەوە كە تا ئێستا بیری لێكراوەتەوە‪،‬‬

‫پێویستە گۆڕەپانی ئازادی ژنان ئاوا بكرێت‪.‬‬ ‫بەگونجاوترین شێوە دەشێ پاركی كەلتووری‬ ‫ژن��ی ئ��ازاد ب��ێ‪ .‬كاتێك خێزانەكان ناتوانن‬ ‫كچانیان بنێرنە بەرخوێندن‪ ،‬هەروەها بەهۆی‬ ‫بونیادە ناسراوەكانی خوێندگاكانی سیستەمیش‪،‬‬ ‫دەشێ پاركە كەلتوورییەكانی ژنی ئازاد بۆ ئەو‬ ‫ژنان و كچانەی پێویستیان پێی هەیە‪ ،‬وەك ئەو‬ ‫گۆڕەپانانەی پەروەردە‪ ،‬بەرهەمهێنان و خزمەت‬ ‫لەخۆوە دەگرێت رۆڵی پەرستگا هاوچەرخەكانی‬ ‫ژنانیش ببینن‪.‬‬ ‫دەڵ��ێ��ن ژی��ان بەبێ ژن ن��اب��ێ‪ ،‬ب��ەاڵم ژی��ان‬ ‫لەگەڵ ژنی هەنووكەیشدا مەحاڵە‪ .‬بەهەرحاڵ‬ ‫پەیوەندییەكی ژن ــ پیاو كە تا قوڕگ نقوومی‬ ‫ن��او كۆیالیەتی ب��ووە‪ ،‬پەیوەندییەكە مرۆڤ‬ ‫دەخاتە ناو زەڵ��ك��اوەوە‪ .‬لە دۆخێكی وەهادا‬ ‫ئەوەی لە ئەشقی راستەقینە چاوەڕوان دەكرێ‬ ‫هێزی مەزن لە دەوروبەری ژنی ئازاد بخوڵقێنی و‬ ‫لەدوا گێژاوی سیستەمی سەرمایەداری رزگارمان‬ ‫بكات‪ .‬پێویستە ئەمەش رەسەنترین و پیرۆزترین‬ ‫كارەكانی ئەو قارەمانە راستەقینانە بێ كە‬ ‫خولیای ئەشقن و سەریان لەو پێناودا دادەنێن‪.‬‬ ‫بینینی ژن وەك رەگەزێكی مرۆڤیی كە جیاوازی‬ ‫بایۆلۆژی هەیە‪ ،‬لەسەرووی هۆكارەكانی نابینایی‬ ‫سەبارەت بە راستینەكانی كۆمەڵگا دێت‪ .‬جیاوازی‬ ‫رەگەز بەتەنیا سەربەخۆ نابێتە هۆكاری هیچ‬ ‫كێشەیەكی كۆمەڵگا‪ .‬هەروەكو چۆن دوالیزمی‬ ‫هیچ گەردیلەیەكی ناو هەبوونەكانی گەردوون‬ ‫وەك كێشە تاوتوێ ناكرێت‪ ،‬دوالیزمەكەی‬ ‫هەبوونی مرۆڤیش وەك كێشە نابینرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو وەاڵمەی بدرێتەوە پرسیاری "بۆچی هەبوون‬ ‫و ژیان دوالیزمە؟" تەنیا دەشێت فەلسەفی بێت‪.‬‬ ‫دەشێت شیكاری ئۆنتۆلۆژی (زانستی هەبوون)‬ ‫لە وەاڵمی ئەم پرسیارە (كێشە نییە) بگەڕێت‪.‬‬ ‫وەاڵمی من بەم جۆرەیە‪ :‬لەدەرەوەی دوالیزم‪،‬‬ ‫بەچەشنێكی دیكە هەبوون و ژیان نەدەبوو‪.‬‬ ‫دوالیزم شێوازی فەراهەمكردنی هەبوونە‪ .‬ئەگەر‬ ‫ژن و پیاو لە دۆخی ئێستادا نەبن‪ ،‬تەنانەت‬ ‫ناتوخم (بێ‌هاوتا) بن‪ ،‬لەم دوالیزمە رزگاریان‬ ‫نابێت‪ .‬ئەمەیە ئەو بوویەرەی بەجووت رەگەزی‬ ‫(نێرەمووك) ناو دەبرێت‪ .‬پێویستە نەشلەژێین و‬ ‫سەرسوڕماو نەبین‪ ،‬بەاڵم دوالیزمەكان بەردەوام‬ ‫مەیلیان بەالی دروستكردنی جیاوازییەوەیە‪.‬‬ ‫هەروەها لەم مەیلە دوالیزمەدا دەتوانرێت بەدوای‬ ‫بەڵگەی ژی��ری رەه��ای گ��ەردوون (‪)geist‬‬ ‫دا بگەڕێن‪ .‬ه��ەردوو الیەنی دوالیزم نە باش‪،‬‬ ‫نە خراپن‪ .‬تەنیا لەیەكتر جیاوازن‪ ،‬ناچارن‬ ‫جیاواز بن‪ .‬ئەگەر دوالیزمەكان وەك یەكتریان‬ ‫لێبێت‪ ،‬هەبوون فەراهەم نابێت‪ .‬بۆ نموونە‪ :‬لە‬ ‫رێگای دوو ژن بەیەكەوە‪ ،‬یان دوو پیاو كێشەی‬

‫ژنان‬

‫‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫هەر هەوڵ و كۆششێكی‬ ‫ئازادی دووالیزمی‬ ‫پیاوی بااڵدەست ــ ژنی‬ ‫كۆیلەیتێپەڕنەكردبێت‪،‬‬ ‫ناتوانێناسنامەیەكی‬ ‫راستەقینەیئازادی‬ ‫بەدەستبێنێ‪.‬تاوەكو‬ ‫پەیوەندی موڵكایەتی ــ‬ ‫دەسەاڵتی سەر ژن كۆتایی‬ ‫پێنەیەتپەیوەندی‬ ‫ئازادانەی نێوان ژن ــ پیاو‬ ‫پێشناكەوێت‬ ‫زۆربوونی هەبوونی كۆمەڵگا شیكار ناكرێت‪ .‬لەم‬ ‫سۆنگەیەوە پرسیاری"بۆچی ژن یاخود پیاو؟" بێ‬ ‫بەهایە یاخود هەر بەدوای وەاڵمی ئەم پرسیارەدا‬ ‫بگەڕێین‪ ،‬دەتوانرێت وەاڵمێكی فەلسەفی بەم‬ ‫جۆرەی بدرێتەوە‪ ،‬گەردوون ناچارە (ئارەزووی‬ ‫وەهایە‪ ،‬مەیلی وەهایە‪ ،‬ئەقڵی وا دەخوازێت)‬ ‫بەمجۆرە پێكبێت‪.‬‬ ‫لەم چوارچێوەیەدا لێكۆڵینەوە و تاوتوێكردنی ژن‬ ‫وەك چڕبوونەوەی پەیوەندییە كۆمەاڵیەتییەكان‪،‬‬ ‫تەنیا واتادارنییە؛ بەڵكو سەبارەت بە شیكاركردن و‬ ‫تێپەڕكردنی گرێكوێرەكانی كۆمەڵگاش بایەخێكی‬ ‫مەزنی هەیە‪ .‬لەبەر ئەوەی روانگەی پیاوساالری‬ ‫جۆرێك لە لێخۆشبوونی بەدەستهێناوە‪ ،‬شكاندنی‬ ‫ئەو نابیناییەی سەبارەت بە ژن لە ئارادایە‪ ،‬بە‬ ‫واتایەك لە واتاكان هاوشێوەی پارچەكردنی‬ ‫ئەتۆمە‪ .‬بۆ شكاندنی ئەم كوێرایەتییەش پێویستی‬ ‫بە هەوڵێكی گەورەی رۆشنبیری و رووخاندنی‬ ‫پیاوێتی بااڵدەست هەیە‪ .‬هەرچی لەبەرەی ژندایە‪،‬‬ ‫بەو رادەیەی شیكاركردنی ئەو ژنە پێویستە كە‬ ‫لە بنەڕەتدا بەشێوەیەكی كۆمەاڵیەتی ئاواكراوە‪،‬‬ ‫تەنانەت كردوویەتی بە شێوازی هەبوونی خۆی‪،‬‬ ‫لە هەمانكاتدا رووخاندنیشی پێویستە‪ .‬ئەو‬ ‫بێئومێدی (پراكتیزەنەبوونی ئۆتۆپیا‪ ،‬بەرنامە و‬ ‫پرەنسیپەكان)ی لەسەركەوتن یان سەرنەكەوتنی‬ ‫ت��ەواوی تێكۆشانەكانی ئ��ازادی‪ ،‬یەكسانی‪،‬‬ ‫دیموكراتی‪ ،‬ئەخالقی‪ ،‬سیاسی و چینایەتییەكان‬ ‫جێگای باسە‪ ،‬شوێنپەنجەی شێوەی پەیوەندی‬ ‫(نێوان ژن و پیاو) بااڵدەستی (دەسەاڵتداری)‬ ‫ل��ەخ��ۆوە دەگ��رێ��ت ك��ە ن��ەش��ك��ێ��ن��راوە‪ .‬ئەو‬ ‫پەیوەندییانەی تەواوی نایەكسانی‪ ،‬كۆیالیەتی‪،‬‬ ‫ستەمكار‪ ،‬فاشیست و ملیتاریستەكان تێر خۆراك‬ ‫دەكات‪ ،‬سەرچاوەی بنەڕەتی خۆی لەم شێوەیەی‬ ‫پەیوەندی وەردەگرێت‪ .‬ئەگەر خوازیارین ئەو‬ ‫الیەنە پەسەند و ماقواڵنە لە زاراوەكانی یەكسانی‪،‬‬ ‫ئازادی‪ ،‬دیموكراسی و سۆسیالیزم باربكەین كە‬ ‫بێ هیوایی ناخوڵقێنێت‪ ،‬پێویستە تۆڕی ئەو‬

‫پەیوەندییانە شیكار و پارچەپارچە بكەین كە‬ ‫لە دەوروبەری ژن چێنراوە و هێندەی پەیوەندی‬ ‫نێوان كۆمەڵگا ــ سروشت كۆنە‪ .‬جگە لەمە هیچ‬ ‫رێگایەكی دیكە بەرەو دیموكراسی‪ ،‬یەكسانی و‬ ‫ئازادییەكی راستەقینە و ئەخالقێكی دوور لە‬ ‫دووڕوویی ناچێت‪.‬‬ ‫لە سەردەمی سەرهەڵدانی پلەدارییەوە واتای‬ ‫ئایدیۆلۆژیای دەسەاڵت لە رەگەزگەرایی باركراوە‪.‬‬ ‫ئەمەش لە نزیكەوە گرێدراوی جیابوونەوەی‬ ‫چینایەتی و دەس��ەاڵت��دارێ��ت��ی��ی��ە‪ .‬ت��ەواوی‬ ‫لێتوێژینەوە شوێنەوارناسی‪ ،‬ئەنترۆپۆلۆژی و‬ ‫تێڕوانینە هەنووكەییەكان پیشانیدەدەن كە‬ ‫قۆناخێك هەبووە ژن سەرچاوەی كاریگەری‬ ‫(دەسەاڵت)بووە و ئەم قۆناخانەش درێژخایەن‬ ‫بوون‪ .‬ئەم كاریگەرییە‪ ،‬كاریگەری ئەو دەسەاڵتە‬ ‫نییە كە لەسەر زێ��دە ــ بەرهەم ئ��اواك��راوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە كاریگەرییەكە سەرچاوەی خۆی‬ ‫لە سوودبەخشی و وەچەخستنەوە (زاوزێ) و‬ ‫هێزەكانی هەبوون (ژیان) وەردەگرێت‪ .‬ژیری‬ ‫س��ۆزداری كە كاریگەرییەكەی لە ژندا زیاترە‪،‬‬ ‫رایەڵەی بەهێزی لەگەڵ ئەم ئافراندن (هەبوونە)‬ ‫دا هەیە‪ .‬بەشێوەیەكی زەق و بەرچاو جێنەگرتنی‬ ‫ژن لەناو شەڕەكانی ئەو دەسەاڵتەی لەسەر زێدە‬ ‫ــ بەرهەم ئاواكراوە‪ ،‬هەروەها شێوازی هەبوونە‬ ‫كۆمەاڵیەتیەكەشی پەیوەندییان بەم پێگەیەیەوە‬ ‫هەیە‪.‬‬ ‫دۆزینەوە مێژوویی و تێبینییە هەنووكەییەكان‬ ‫روونیدەكەنەوە كە پیاو رۆڵی پیشەنگایەتی‬ ‫پەرەپێدانی دەسەاڵتی گرێدراو بە سیستەمی‬ ‫دەوڵەتی و پلەداری بینیوە‪ .‬لەم پێناوەشدا‬ ‫پێویستی بەتێپەڕاندن و شكاندنی كاریگەری ژن‬ ‫هەبوو كە تا دوا قۆناخی كۆمەڵگای نیولیتیك‬ ‫بەهێز بوو‪ .‬دیسان دۆزینەوە مێژوویی و چاودێرییە‬ ‫رۆژانەییەكانمان دەیسەلمێنن كە لەم بارەیەوە‬ ‫تێكۆشانی درێژخایەن‪ ،‬هەمەالیەن و مەزن‬ ‫ئەنجامدراوە‪ .‬بەتایبەتیش میتۆلۆژیای سۆمەر كە‬ ‫وەك یادگای مێژوو و سروشتی كۆمەاڵیەتییە لەم‬ ‫الیەنەوە تا بڵێی رۆشنكەرەوەیە‪.‬‬ ‫مێژووی شارستانی لە هەمانكاتدا مێژووی دۆڕاندن‬ ‫و ونبوونی ژنیشە‪ .‬ئەم مێژووە بە خوداوەند و‬ ‫بەندەكانییەوە‪ ،‬حوكمڕان و رەعییەكانییەوە‪،‬‬ ‫ئ��اب��ووری‪ ،‬زانست و هونەرەكەیەوە مێژووی‬ ‫پتەوبوونی كەسایەتی پیاوی دەسەاڵتدارە‪ .‬لەم‬ ‫سۆنگەیەوە دۆڕان��دن و ونبوونی ژن‪ ،‬بەناوی‬ ‫كۆمەڵگاوە كەوتن و دۆڕانێكی مەزنە‪ .‬كۆمەڵگای‬ ‫رەگەزگەرا بەرئەنجامی ئەم كەوتن و دۆڕاندنەیە‪.‬‬ ‫پیاوی رەگەزپەرست كاتێك فەرمانڕەوایەتی‬ ‫كۆمەاڵیەتی خۆی لەسەر ژن ئاوا كرد‪ ،‬هێندە‬ ‫ئارەزوومەندە كە هەموو جۆرە پەیوەندییەكی‬ ‫سروشتی دەك��ات بە نمایشێكی بااڵدەستی‪.‬‬ ‫دیاردەیەكی بایۆلۆژی وەك پەیوەندی زایەندی‬ ‫بەردەوام پەیوەندی دەسەاڵتی لێ باركراوە‪ .‬هیچ‬ ‫كاتێك لەبیر ناكات كە لە دۆخی سەركەوتن‬ ‫بەسەر ژندا پەیوەندی زایەندی ئەنجامداوە‪ .‬لەم‬ ‫الیەنەوە خوو و راهاتنێكی بەهێزی ئاواكردووە‪.‬‬ ‫چەندین پەند و گوتەی لەم بارەوە داهێناوە‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫چەندین چیرۆك و وشەی وەك "خراپم كرد"‪،‬‬ ‫" ئیشیم ت��ەواوك��رد"‪" ،‬ماچە (حولحولی)"‪،‬‬ ‫"جاشولكە لە سكی و قامچی لەسەر پشتی‬ ‫كەم مەكە!"‪" ،‬لەشفرۆشی‪ ،‬قەحپە"‪ " ،‬كوڕێكی‬ ‫كچانە"‪ " ،‬ئەگەر كچەكەت سەربەست كەیت یان‬ ‫رادەكاتە الی دەهۆڵچی یان زوڕنا ژەن"‪" ،‬زوو‬ ‫سەری گرێدە" باس دەكرێت‪ .‬زۆر ئاشكرایە كە‬ ‫پەیوەندی زایەندی و دەس��ەاڵت چۆن و تا چ‬ ‫رادەیەك لەناو كۆمەڵگا بەكاریگەرە‪ .‬راستییەكی‬ ‫سۆسیۆلۆژییە كە لە رۆژی ئەمڕۆشماندا "مافی‬ ‫كوشتن"یشی لەناودا‪ ،‬هەر پیاوێك خاوەن مافێكی‬ ‫بێ سنوورە لەسەر ژن‪ .‬ئەم "ماف"انە رۆژانە‬ ‫جێبەجێدەكرێن‪ .‬پەیوەندییەكان زیاتر كارەكتەری‬ ‫دەست بۆ بردن و القەكردنی هەیە‪.‬‬ ‫لە چوارچێوەی ئەم روانگە كۆمەاڵیەتییەدا خێزان‬ ‫وەك دەوڵەتە بچووكەكەی پیاو ئاواكراوە‪ .‬بە‬ ‫درێژایی مێژووی شارستانی بەردەوام تۆكمەكردن‬ ‫و بەكاریگەركردنی شێوازی كامڵكردنی ئەو‬ ‫دەزگایەی خێزانی پێدەڵێن‪ ،‬هۆكارەكەی بۆ ئەو‬ ‫هێزە گەورەیە دەگەڕێتەوە كە بە ئامێرەكانی‬ ‫دەوڵەت و دەسەاڵتی دەگەیەنێت‪ .‬یەكەمیان؛‬ ‫خێزان لەالیەن پیاوەوە دەكرێت بەدەسەاڵت و بۆ‬ ‫خانەیەكی كۆمەڵگای دەوڵەت وەردەچەرخێنرێت‪.‬‬ ‫دووەمیان؛ كاركردنی بێ سنوور و بێ بەرامبەری‬ ‫ژن دەخاتە ژێر گەرەنتییەوە‪ .‬سێیەمیان؛ منداڵ‬ ‫بەخێو دەكات و پێویستییەكانی ژمارەی دانیشتوان‬ ‫فەراهەم دەكات‪ .‬چوارەمیان؛ وەك مۆدێلی رۆڵ‬ ‫بینین‪ ،‬ئاڵوودەبوون و كۆیالیەتی لەناو تەواوی‬ ‫كۆمەڵگادا باڵودەكاتەوە‪ .‬بەم ناوەڕۆكەیەوە لە‬ ‫راستیدا خێزان ئایدیۆلۆژیایەكە‪ .‬ئەو دەزگایەیە‬ ‫كە ئایدیۆلۆژیای خانەدانێتی تێیدا چاالك بووە‪.‬‬ ‫لەهەر خێزانێكدا پیاو خۆی بەخاوەنی خانەدانێك‬ ‫دادەنێت‪ .‬ئەم ئایدیۆلۆژیایەی خانەدانێتی زۆر‬ ‫بەكاریگەرە لەوەی وەك راستینەیەكی گرنگ دەرك‬ ‫بەخێزان بكرێت‪ .‬خێزانێك چەندە ژمارەی ژن و‬ ‫منداڵەكانی زیاد بێت‪ ،‬پیاو بەو ڕادەیە سەربەرزە‬ ‫و دڵنیایە‪ .‬بەم دۆخەی ئێستایەوە هەڵسەنگاندنی‬ ‫خێزان وەك دەزگایەكی ئایدیۆلۆژی بایەخدارە‪.‬‬ ‫بەم رەوش��ەی ئێستایەوە ژن و خێزان لەژێر‬ ‫سیستەمی شارستانی‪ ،‬واتە لەژێر دەسەاڵت و‬ ‫دەوڵەت بكێشنەوە‪ ،‬بەناوی سیستەمەوە شتێكی‬ ‫زۆر ك��ەم دەمێنێتەوە‪ ،‬ب��ەاڵم باجەكەی ئەم‬ ‫شێوازە‪ ،‬شێوازی هەبوونێكی ناكۆتای ژنە كە‬ ‫لەژێر ئازار‪ ،‬هەژاری‪ ،‬ئاڵوودە و دۆڕاوی دۆخی‬ ‫شەڕێكی بەردەوامی چڕ و ئاست نزمی ئاشكراو‬ ‫راگەیەنراودا دەناڵێنێت‪" .‬پاوانی پیاو" كە وەك‬ ‫زنجیرەی دووەم��ی پ��اوان بەسەر جیهانی ژندا‬ ‫سەپێنراوە‪ ،‬وەك بڵێی هاوشێوە و هاوتەریبی‬ ‫پاوانەكانی سەرمایەیە كە بە درێژایی مێژووی‬ ‫شارستانی لەسەر كۆمەڵگا بەڕێوەیان بردووە‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا كۆنترین و بەهێزترین پاوانێتی‪ .‬لەم‬ ‫خاڵەوە هەڵسەنگاندنی هەبوون (ژیانی)ی ژن‬ ‫وەك كۆنترین جیهانی داگیركراو بەرەو ئەنجامی‬ ‫راست و واقیعیترمان دەبات‪ .‬ئەگەر لەبارەیانەوە‬ ‫بڵێین‪ :‬كۆنترین گەلی كۆڵۆنیكراو كە نەبووە بە‬ ‫میللەت (ئوممەت) راستترە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪[ ]2014/6/20[ ]40‬ساڵی چوارم]‬

‫‪ 43‬بیرەوەری گەریال‬

‫ناچاربووم كە بینێژم‬

‫الوانەوەیەك دەبیسترا كە هیچ كەسێك مەحاڵ بوو لێی حاڵی ببێت ناسۆر و جەرگبڕ بوو‬

‫ن‪ /‬موراد تورك ـ و‪ /‬ڕێبوار هەمەوەندی‬ ‫كە گەیشتمە سەر گردەكە‪ ،‬ئەوەی گوێم لێ بوو‬ ‫دەنگی گریانی باران نەبوو تێگەیشتم كە دەنگی‬ ‫قەڵەباڵغییەكە‪ ،‬ئەو رووبارۆكەی لە (هەراریش)‬ ‫و بەرەو (سپیڤیان) درێژ دەبۆوە بەسەر بەرزایی‬ ‫رووبارۆكەوە گوندەكانی چیای "گابار" هەبوو‪،‬‬ ‫بەسەرمانەوە فڕۆكە دەسورایەوە‪ ،‬بەردەوام كە‬ ‫دەچوینە گوندی (حاجی عەلی) لە ناوچەی‬ ‫زڤینگە بەردەوام ئەختیارێكی"بەتەمەن" ڕیش و‬ ‫سمێڵ ماش و برنجی بە دەم شیعر خوێندنەوە‬ ‫دەهات بەدەممانەوە‪ ،‬بەاڵم ئێستا لە جیاتی ئەو‬ ‫پرچ خەنەییەكی چاو سەوزی گەنج بەدەممانەوە‬ ‫هات و كە گوێم لە ناوی كوردستان بوو هەیەجان‬ ‫دایگرتمەوە‪ ،‬بەبێ ئەوەی گوێ بە داروب��ەرد و‬ ‫دڕ و خاكوخۆڵ ب��دات بە پێی پەتی گۆرانی‬ ‫دەووت و ژنانی تر بە بەرگی ڕەنگاوڕەنگەوە‬ ‫لەگەڵی دەیانووتەوە‪ ،‬بەرەو سەروو هەڵدەگژاین‪.‬‬ ‫نیسانی ساڵی "‪ "١٩٩٤‬بوو‪ ،‬سەوزایی تازە ‪...‬‬ ‫تازە دەگەشایەوە‪ ،‬هەور هەر بۆ عینادی بارانی‬ ‫دەباران‪ ،‬ئێمە لە ژێر بۆردومانێكی زۆردابوین‪،‬‬ ‫تۆپیان دەنا بە چیا و گردەكانەوە و دەنگێكی‬

‫زۆری دروست دەكرد‪ ،‬لەگەڵ دەنگی هەر تۆپێكدا‬ ‫بە چۆكدا دەهاتین‪ ،‬گوندنشینەكان تەماشای‬ ‫م��ن و شیالنیان دەك��رد‪ ،‬ب��ە خەندەیەكەوە‬ ‫پێیانم دەووت برووسكەیە‪ ،‬هەڵدەسان و بە‬ ‫ئیسراحەتێكەوە ڕێیان دەك��رد‪ ،‬دوایش هەورە‬ ‫بروسكەیەك دەكەوتە زەوی‪ ،‬ئەمجارەیان پێیانم‬ ‫دەووت ئەمە هەڤاڵ برووسكە‪.‬‬ ‫ك��ات"‪"١٩‬ی مانگێكی ساڵی "‪ "١٩٢٥‬و "‪"١٩‬ی‬ ‫مانگێكی ساڵی "‪ "١٩٣٨‬كارەساتەكان ڕویاندابوو‪،‬‬ ‫ئێستاش ئێمە ل��ە "‪"١٩‬ی مانگێكی ساڵی‬ ‫"‪"١٩٩٤‬دا بوین‪ ،‬لە چیای گابار‪ .‬ئەم دیمەنە لە‬ ‫دیمەنی بردنی گوندنشینەكانی گوندی (هالڤۆری)‬ ‫دەچوو لە دێرسیم بۆ ئەوەی كۆمەڵكوژیان بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم ژمارەیان زۆر زیاد بوو‪ ،‬لەناویاندا كەسێكی‬ ‫بااڵبەرز و پۆشاكی گەریالی لەبەر كردبێت نەمدی‬ ‫و تەنانەت تێكۆشەرێكی گوندیش لەگەڵیاندا‬ ‫نەبوو‪ ،‬ئەوان ببوون بە ئەفسانە‪ ،‬ئەو ڕاستییەی‬ ‫لەناو ئەو ئەفسانەیەدا وج��ودی هەبوو ئێمە‬ ‫بوین‪ .‬ئێمە چەند تێكۆشەرێك بوین كە ئەوانمان‬ ‫دەپ��اراس��ت‪ ،‬من و شیالن‪ ،‬لە خ��واروی گردی‬ ‫(بازی) دەچووین بۆ (سپیڤیان)‪.‬‬ ‫ل��ەب��ەردەم ئەشكەوتەكاندا ڕێ��م��ان دەك��رد‪،‬‬

‫ئەشكەوتەكان بێدەنگ بوون‪ ،‬ناو ئەشكەوتەكان‬ ‫وەك بۆنی كوشتاڕیكی پێشوەخت بۆنیان‬ ‫لێدەكات‪ ،‬ئەم ئەشكەوتانە پڕ بوو لە سیمای‬ ‫مرۆڤی شەتەك و تاریك و بێهودە‪ ،‬ئەوانەی‬ ‫دان��ی��ش��ت��وی كەمپی م��ەخ��م��ورن ئ��ەم��ە باش‬ ‫دەزانن‪ ،‬ئەم دیمەنانە ئەو دیمەنانە بوون كە لە‬ ‫ئەشكەوتەكانی كوردستان دووبارە دەبوونەوە‪،‬‬ ‫ئەمجارەیان جیاوازییەك هەبوو‪ ،‬لەناو تاریكی‬ ‫ئەشكەوتەكەدا چرامان داگیرساند بوو‪ ،‬هەتا‬ ‫چاومان بەو گڕی چرایە بكەوتایە هەستی دیالنی‬ ‫شۆڕشگێڕیمان لەال دروست دەبوو‪.‬‬ ‫ب��ەت��ەواوەت��ی"‪"9‬ڕۆژ برسی ماینەوە‪ ،‬برسی‬ ‫بونمان لەبیر خۆماندا ب��ردەوە و لەبەردەم‪،‬‬ ‫دەم��ی ئەشكەوتەكە چاوەڕوانیمان دەك��رد‪،‬‬ ‫لەهەر ئەشكەوتێكدا "‪ "١٠‬یان "‪ "١٥‬خێزانێكی‬ ‫تێدا بوو‪ ،‬هەر خیزانێكیشیان خاوەن ئەندامێكی‬ ‫ژم��ارە زۆر ب��وون‪ ،‬من و هەڤاڵ شیالن لەالی‬ ‫گوندنشینەكانی گوندی (گۆهینا و زڤنگا شكاكا)‬ ‫بووین‪ ،‬لە سپیڤیان لەو ئەشكەوتە گەورانە بووین‬ ‫كە وەك مزگەوت بەكاریان دەهێنا‪ ،‬ئێمە تەنها‬ ‫پاراستنی گوندنشینەكانمان لە ئەستۆ نەگرتبوو‪،‬‬ ‫بەاڵم خواردن و نان و ئاو و دەرمانیشیانمان‬

‫بیرەوەری گەریال ‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ساڵی چوارم] [‪ [ ]2014/6/20‬ژماره‪]40‬‬

‫دابیندەكرد‪ ،‬چونە دەرەوەیان لە ئەشكەوتەكان‬ ‫قەدەغە بوو‪ ،‬سترانی ئ��ازادی و تێكۆشانمان‬ ‫بۆ دەووتن‪ ،‬تا ڕۆژگار درێژ ببوایەتەوە بیزارتر‬ ‫دەبوون‪ ،‬گروپێكمان پیكهێنا تاكو خۆمان بكەین‬ ‫بە لێبوك و بیاندەین بە پێكەنین و شانۆیان بۆ‬ ‫بكەین‪ ،‬فیودالیزم لێرەدا نەمابوو‪ ،‬ژنان بوون بە‬ ‫منداڵ و پیاوە پیرەكانیش بوون بە ژن و ئێمەش‬ ‫خۆمان كرد بە شێت‪.‬‬ ‫من نازانم تەسادوف بوو یان نا تا شەڕ چڕ‬ ‫ببوایەتەوە بارانیش چڕتر دەبوو‪ ،‬كاتێك شەو‬ ‫دادەه��ات قەدپاڵی چیای گابار‪ ،‬لە فندك و‬ ‫چیای بیزانا و ماڤا و قەرەداغ لەوە دەچوو كە‬ ‫مانگ بتەقێتەوە‪ ،‬دەنگی تۆپ و پرشكی تەڵقە‬ ‫تەنورەكان كە چەند خولەكێك بە ئاسمانەوە‬ ‫دەمایەوە و دیمەنی گڕی تەقینەوەی تۆپەكان ئەو‬ ‫ناوەیان دەكرد بە چراخان‪ ،‬هەندێكجاریش شەو‬ ‫وەك خۆر گیران تاریك دادەهات‪ ،‬چیاكانی چراڤ‬ ‫و هەرەكۆل و جودی و گابار رەنگی شینی خۆیان‬ ‫لەدەست دابوو‪ .‬لە ناخی ئەستێرە تێكەوتویەكی‬ ‫ئۆقیانوس دەچوون‪ ،‬هێسترەكان كە تەقەمەنیان‬ ‫لێ باركرابوو بەرەو مەیدانی شەڕەكان بەڕێدەكران‪،‬‬ ‫لەوالشەوە هێسترەكان هەڤاڵە بریندارەكان و‬ ‫شەهیدەكانمانیان لەگەڵ خۆیاندا دەهێنایەوە‪،‬‬ ‫ئەم هێسترانە ئارەقیان دادابوو خوێناوی بوون‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم هێسترانە فیداكارن‪.‬‬ ‫شەوێكیان هەواڵی مردنێكمان پێگەیشت‪ ،‬كاتژمیر‬ ‫"‪"٢‬ی ش��ەو ب��وو‪ ،‬شیالن لە ئەشكەوتەكەدا‬ ‫مایەوە‪ ،‬منیش قازمە و خاكەنازەكەم هەڵگرتوو‬ ‫لە ئەشكەوتەكە دەرچووم‪ ،‬باران لە دەموچاومی‬ ‫دەدا‪ ،‬ئەو چیایانەی كە لە روحماندا جێمان‬ ‫كردبونەوە ئەو سوێنانەشمان لێ دەزان��ی كە‬ ‫مردۆكانمانی لێ بشارینەوە‪ ،‬لە سپیڤیان هاتینە‬ ‫خ��وارەوە‪ ،‬قەدپاڵەكان قوروچڵپاو ب��وو‪ ،‬هەر‬ ‫دوو هەنگاوێك دەكەوتم‪ ،‬بە درێژایی زستان‬ ‫لەو شوێنەی كە گروپەكەمان لێی مابونەوە‬ ‫چوومە ئەو تەختاییەی كە كەوتبووە سەروی‬ ‫ئەشكەوتەكەوە‪ ،‬ئەم شوینە نزیكەی چل یان‬ ‫پەنجا دارێكی لێبوو ئێمە ناومان نابوو (دارەكانی‬ ‫زی��ارەت)‪ ،‬لێرەدا ڕاوەستاین‪ ،‬لەسەروی ئەو‬ ‫شوێنەی لێی راوەستام ژنێك چاوەڕێی دەكرد‪،‬‬ ‫سەرپۆشێكی سپی لەسەردا بوو‪ ،‬بەچۆكدا هاتبوو‪،‬‬ ‫شتێكی سپی گرتبوو بە باوەشێوەی‪ ،‬لەناكاو‬

‫بەهۆی بروسكەیەكەوە توانیم دەموچاوی ببینم‪،‬‬ ‫لە نێوان دارەكاندا تەختاییكم دۆزییەوە‪ ،‬گەاڵ‬ ‫ووشكەكانم بە پێ كۆكردەوە‪ ،‬بە قازمە كەوتمە‬ ‫كۆڵین‪ ،‬لەوە دەچوو كە لە مێژەوە ئامادە بێت بۆ‬ ‫گرتنە باوەشی ئەم تەرمە هەربۆیە دڵی خۆی بە‬ ‫خێرایی كردەوە‪ ،‬هەڵكۆڵینی ئەم گۆڕە بچوكە نیو‬ ‫كاتژمێریشی نەخایاند‪ ،‬خاكەنازەكەم دانا و ووتم‬ ‫(تەواو بوو)‪ ،‬ژنەكە هەڵسایە سەرپێ‪ ،‬ئەوەی لە‬ ‫باوەشی گرتبوو بۆمی درێژ كرد‪ ،‬ژنە پیرەكانیش‬ ‫دوعایان دەخوێند‪ ،‬چەند ژنێكیان بەبێ دەنگانە‬ ‫دەگریان‪ ،‬بارانیش دەباری‪ ،‬الوانەوەیەك دەبیسترا‬ ‫كە هیچ كەسێك مەحاڵ بوو لێی حاڵی ببێت‬ ‫ناسۆر و جەرگ بڕ بوو‪.‬‬ ‫یەكێكیان الیتێكی داگیرساند‪ ،‬یەكێكی تریشیان‬ ‫پەڕۆكەی سەر دەموچاوی كۆرپەكەی الدا و‬ ‫ماچی كرد‪ ،‬بەدەم الوانەوە و دوعا خوێندنەوە‬ ‫الیتەكەیان لە دەموچاوی كۆرپەكە ئەدا‪ ،‬دایكی‬ ‫بۆ دواجار تەماشایەكی كۆرپەكەی كرد‪ ،‬ژنەكە‬ ‫بە بێ دەنگی دەگریا‪ ،‬ب��اران و تارمایی شەو‬ ‫هەموو شتیكی داپۆشی بوو‪ ،‬شەو سترانێكی زۆر‬ ‫غەمگین و تاریك بوو‪.‬‬ ‫كۆرپەكەم هەڵگرتوو چوومە نێوان دارەكانەوە‪،‬‬ ‫زۆر س��ووك ب��وو‪ ،‬سەرپۆشەكەیان وەك لە‬ ‫مردویەك ئاالندبێت واب��وو‪ ،‬بۆ یەكەمجار بوو‬ ‫كە لە یەكچوونی نێوان خام و قەنداغ ببینم‪،‬‬ ‫كۆرپەكەم لەناو ئەو چاڵە درێژ كرد كە هەڵم‬ ‫كۆاڵبوو‪ ،‬پشتم ڕاست كردەوە‪ ،‬ماوەیەك چاوەڕێم‬ ‫كرد كە بەڵكو گوێم لە دەنگی گریانی بێت‪،‬‬ ‫تەماشایم كرد و كەوتمە چاوەڕوانییەوە‪ ،‬خۆم‬ ‫پێنەگیرا‪ ،‬پشتوێنەكەم كە بۆ پاراستن لە سەرما‬ ‫بە پشتمەوە گرێمدا بوو لە خۆمم ك��ردەوە و‬ ‫بەهێواشی كۆرپەكەم پێداپۆشی‪ ،‬نازانم ئەمە‬ ‫ئەوی دەپاراست لەسەرما یان نا؟‪ ،‬بەبێ ئەوەی‬ ‫ئازاری بدەم هێواش ‪ ...‬هێواش خۆڵم بەسەردا‬ ‫كرد‪ ،‬دوایش ژنەكان هاتنوو چواردەورمیان گرت‬ ‫و كەوتنە دوعا كردن و دەگریان‪ ،‬دەمەو بەیانی‬ ‫گەڕاینەوە ئەشكەوتەكە‪.‬‬ ‫سااڵنێكی دورودرێژە خەیاڵێكی چڕوپڕ كە زۆر لە‬ ‫زاكیرەم دەكات‪ ،‬ئەویش نە شۆڕش و نە ئازادی‬ ‫و نە توتڕكیشە كە زۆرحەزم لێیە ‪ ...‬ئەوكاتە‬ ‫‪ ...‬تەنها و تەنها ئەو كاتە ‪ ...‬لە چیای گابار‬ ‫نەختێك لە خ��واروی ئەو شوێنەی كە هەڤاڵ‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫عەگید لێی شەهید بوو‪ ،‬لە دارستانێكی بچوكدا‬ ‫كاتێك كۆرپەیەكم ناشت بەڵی ئەوكاتە و ئەو‬ ‫كۆرپەیەم لەیاد ناچێت‪ .‬ئەم كۆرپەیە كێ بوو؟‬ ‫بۆ چی مرد؟‪ ،‬ئایا كوڕ بوو یان كچ؟‪ ،‬تەمەنی‬ ‫چەند ڕۆژ ب��وو؟‪ ،‬منی خستبووە ناو دەریای‬ ‫خەیاڵەوە‪.‬‬ ‫بەخۆمم دەووت ئەگەر ڕۆژێك خەڵك لە كەمپی‬ ‫مەخمور بگەڕیتەوە لەم بارەیەوە پرسیاریان‬ ‫لێدەكەم‪ ،‬بە درێژایی ساڵ پرسیارم لە ئەندێشە‬ ‫و ناخمدا زیادی دەكرد و زیادی دەك��رد‪ .‬ئەم‬ ‫ئەندێشەیەم بەردەوام بوو تاكو یەكی مانگی یەكی‬ ‫ساڵی "‪ "٢٠١٣‬لە ڕۆژنامەی (ئۆزگورگوندەم) و‬ ‫(ئازادیا وەاڵت) ئەم بیرەوەرییەم كە باڵوبۆوە‬ ‫هەواڵم پێگەیشت كە‪:‬‬ ‫تێبینی‪:‬‬ ‫"دوای باڵوبونەوەی ئەم بیرەوەرییەی موراد‬ ‫تورك لە ئوزگور گوندەم و ئازادیا وەاڵت ژنێك لە‬ ‫كەمپی مەخمورەوە نامەیەك بۆ موراد دەنوسێت‬ ‫كە ن��اوی عایشە ئێكسیك ب��ووە لە نامەكە‬ ‫دەڵێت (كۆرپەكەم لە سەرما و لە برساندا مرد‪،‬‬ ‫تەمەنیشی هەر چل ڕۆژێك بوو‪ ،‬كچ بوو ناویشی‬ ‫سۆزدار بوو) وەرگێڕ‪.‬‬

‫پشتوێنەكەم كە بۆ‬ ‫پاراستن لە سەرما بە‬ ‫پشتمەوە گرێمدا بوو‬ ‫لە خۆمم كردەوە و‬ ‫بەهێواشیكۆرپەكەم‬ ‫پێداپۆشی‪،‬نازانم‬ ‫ئەمە ئەوی دەپاراست‬ ‫لەسەرما یان نا؟‪ ،‬بەبێ‬ ‫ئەوەی ئازاری بدەم‬ ‫هێواش ‪ ...‬هێواش‬ ‫خۆڵم بەسەردا كرد‬

‫ژیاننامەی گەریالی شەهید"رزگار عیماد خورشید"‪ ،‬ناسراو بە"دژوار"‬ ‫شەهید"رزگار عیماد خورشید ئەحمەد"‪،‬‬ ‫ن��اس��راو ب��ە ه��ەڤ��اڵ"رزگ��ار دێ��رەل��وك"‪،‬‬ ‫لەساڵی"‪ "1984‬لەدێرەلوك لەدایكبووە و‬ ‫ناوی دایكی"رەسمیە عەلی"یە و لەعەشیرەتی‬ ‫مۆنزورییە‪ .‬هەڤاڵ"رزگار" لەمانگی پێنجی‬ ‫ساڵی"‪"2003‬پەیوەندی بەریزەكانی گەریالكانی‬

‫پاراستنی گەل"هەپەگە"وە دەگرێت و لە‬ ‫مانگی شەشی ساڵی"‪ "2007‬لەبەیتۆلشەباب‬ ‫لەباكوری كوردستان لەشەڕی دژ بەئەرتەشی‬ ‫داگیركەری توركیا لەگەڵ حەوت هاوڕێبازیدا‬ ‫دەگاتە پلەی بەرزی شەهادەت‪.‬‬ ‫هەڤاڵی شەهید"رزگار دێ��رەل��وك"‪ ،‬لەناو‬

‫هەڤااڵنیدا بەكەسایەتیەكی ف��ی��داك��ار و‬ ‫چاونەترس و بەبڕیار دەناسرێت و هەمیشەش‬ ‫هەوڵیداوە‪ ،‬كەسایەتی خۆی بگەینێتە ئاستی‬ ‫شۆڕشگێڕیەكی بڵند و بێوچان لەهەوڵدابووە‬ ‫بۆ ئەوەی ئەم كەسایەتیە لەخۆی و ژیاندا‬ ‫بەرجەستە بكات‪.‬‬

Rojî Wilat Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 40] [Salî: 2014]

‫گەریالی شەهید"رزگار عیماد‬ "‫ ناسراو بە"دژوار‬،"‫خورشید‬