www.pcdk.org

‫روژی واڵت‬

‫گۆڤارێکی مانگانەیە پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان دەریدەکات‬ ‫[ساڵی ‪[ ]3‬ژمارەی ‪[ ]2013/1/20[ ]25‬بەفرانبار ‪ 2712‬کوردی] [نرخ‪ 1500 :‬دينار]‬

‫حسین كەركوكی؛‬

‫كێشەی هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەند پرسی‬ ‫دەستور و نەبوونی زیهنیەتێكی دیموكراتیكە‬

‫هاوژینی شەهید بەكر؛‬

‫شایەتحاڵەكان‬ ‫كۆمەڵكوژییەكەی پاریس‬ ‫دەگێڕنەوە‬

‫"ئەگەر هەر چوار منداڵەكەشم نەبن‪ ،‬ئامادە نیم واز لە بیر و‬ ‫فەلسەفەی رێبەر ئۆجەالن بهێنم"‬ ‫د‪ .‬هەڤاڵ ئەبوبەكر؛‬

‫ترسی ئۆپەراسیونی دیجلە گەر دروستكراویش بێت دەبێتە واقیعی‬

‫نەجمەدین غواڵمی؛‬ ‫ئەوانەی لە هەرێمی كوردستان كۆنسێرت بۆ بیانی سازدەكەن‬ ‫بێ فەرهەنگن‬

‫ئۆجەالن؛‬

‫پێویستە دایكەخوداوەند وەك گرنگترین بیرۆكە و دیاردەی‬ ‫كۆمەڵگا دەركی پێبكرێت"‬

‫وێنەی هەر سێ ژنە تێكۆشەری كورد (سەكینە جانسز _ فیدان دۆغان _ لەیال شایلەمەز( كە لە كردەوەیەكی تیرۆریستیدا لە پاریس شەهید كران‬

‫~‬ ‫ساڵی ‪ | 3‬ژماره ‪25‬‬ ‫‪2013/1/20‬‬ ‫‪Rojî Wilat‬‬ ‫‪Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan‬‬ ‫]‪[Jimarey: 25] [Salî: 2013‬‬

‫گەریالی شەهید عەباس محەمەد‬ ‫حەسەن ناسراو بە (برۆسك هەولێری)‬

‫خاوەنی ئیمتیاز‬

‫کۆمیتەی ڕاگەیاندنی ‪PÇDK‬‬ ‫سەرنووسەر‬

‫پەروین حەسەن مستەفا‬

‫سەروتار‬

‫‪ ......2‬بەهاری كورد و رۆڵی رێبەر ئۆجەالن‬

‫راپۆرت‬

‫‪ ......3‬قەدەغەكردنی ژن بە ژن و فرەژنی و یەكسانی میراتی ئەرێ كرد‬ ‫‪ ......40‬شایەتحاڵەكان كۆمەڵكوژییەكەی پاریس دەگێڕنەوە‬

‫وتار‬

‫بەڕێوەبەری نووسین‬ ‫ئارام کەریم بابان‬

‫ديدار‬

‫دەستەی نووسەران‬

‫‪ ......10‬الیەنی نەتەوەیی و مرۆیی ئەوە دەخوازێ‌ پشتیوانی تەواوی خەڵكی رۆژئاوای كوردستان بین‬ ‫‪ ......16‬هاوژینی شەهید بەكر؛ "ئەگەر هەر چوار منداڵەكەشم نەبن‪ ،‬ئامادە نیم واز لە بیر و فەلسەفەی رێبەر‬ ‫ئۆجەالن بهێنم"‬ ‫‪ ......20‬ئۆزلەم ئاگری‪":‬چەندە كۆمیناڵیتەبوون‪ ،‬ئەوەندە بە رێكخستن بوونێكی دیموكراتیك"‬

‫‪ ......25‬د‪ .‬هەڤاڵ ئەبوبەكر؛ ترسی ئۆپەراسیونی دیجلە گەر دروستكراویش بێت دەبێتە واقیعی‬ ‫‪ ......28‬هێرش رەسول‪”:‬لە ڕێگای پالنەوە ئیشكردنی منداڵ كەم بكرێتەوە‪ ،‬دەبێتە هۆی دروستبونی‬ ‫تاكێكی سەر كەوتوو"‬ ‫‪ ......30‬نەجمەدین غواڵمی‪ ،‬هونەرمەند؛سروودەكانی من كاریگەری خۆی بووە لە سەر بەهێز بوونی‬ ‫خەباتی رزگاریخوازی گەلی كورد‪ ،‬بۆ ئەوەش مێژوو بەڵگەیە‬ ‫‪ ......35‬زەكی شەنگاڵی؛ ساڵی ‪ 2012‬ساڵی سەركەوتنی گەلی كورد بوو‬

‫دیزاین‬

‫كاردۆ عەلیالی‬

‫‪446‬‬

‫بۆ پەیوەندی گرتن‬ ‫‪www.PCDK.org‬‬ ‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬ ‫ناو نیشان‬ ‫کەرکوک‪ ،‬بەرامبەر یانەی وەرزشی کەرکوک‬

‫‪ ......4‬حسین كەركوكی؛ كێشەی هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەند پرسی دەستور و نەبوونی زیهنیەتێكی‬ ‫دیموكراتیكە‬

‫فەهمی محەمەد‬ ‫سۆران حسین‬ ‫ئامینه محەمەد‬ ‫چنوور غەریب‬

‫ژمارەی متامنه‬

‫‪ ......12‬نمایشی سەربازی‪...‬دوای هەڵەی سیاسی‪...‬هەرێم بەرەوكوێ‌‬ ‫‪ ......14‬حكومەتی هەرێم و بەرپرسیارێتی بەرامبەر رۆژئاوای كوردستان‬ ‫‪ ......23‬قوڵبوونەوەی قەیرانەكان و ئەركی باشوور بەرامبەر رۆژئاوا‬ ‫‪ ......27‬برسی كردنی كورد‪ ،‬بۆ ڕازیكردنی تورك؟!‬

‫ژنان‬

‫‪ ......42‬ئۆجەالن‪":‬پێویستە دایكەخوداوەند وەك گرنگترین بیرۆكە و دیاردەی كۆمەڵگا دەركی‬ ‫پێبكرێت"‬

‫روونكردنەوە‬ ‫‪ ......44‬روونكردنەوەی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان لەسەر هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكان‬

‫سەروتار‬

‫‪2‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بەهاری كورد و رۆڵی رێبەر ئۆجەالن‬ ‫شرۆڤه‌ی سیاسی‬

‫سەرەتای سەدەی بیستەم‬ ‫نەخشەی سیاسی جیهان‬ ‫لەسەر بنەمای نكۆڵیكردن‬ ‫ل��ە ك���ورد دارێ���ژراب���وو‪،‬‬ ‫ئەمەش بووە هۆی ئەوەی‬ ‫ك��ە سیستەمی جیهانی‬ ‫بەڕاست و چەپ ناسنامەی‬ ‫سیاسی گەلی كوردیان‬ ‫پەسەند نەدەكرد و هەرچی‬ ‫پەیوەندی و دانوستانیش‬ ‫ئەنجام درابێت كاتێ بووە‬ ‫ی��اخ��ود ل��ە چوارچێوەی‬ ‫م��اف��ی م��رۆڤ��دا ب���ووە و‬ ‫ئەوەشیان تاكتیكی بووە و‬ ‫ئەو كاتانە بەرەو پێشەوە‬ ‫چووە كە ئەو دەوڵەتانەی‬ ‫ناحەقی بەرامبەر كورد‬ ‫كردوە ناكۆك بوو بێت لە‬ ‫گەڵ زلهێزە جیهانیەكاندا‪.‬‬ ‫كۆتایی ئەم پەیوەندیانەش‬ ‫بە كارەسات بۆ گەلی كورد‬ ‫كۆتایی هاتووە‪ .‬سەدەی بیستەم كۆتایی هات‪،‬‬ ‫بەاڵم گەلی كورد كۆتایی نەهات و نەتوایەوە‪،‬‬ ‫بەرخۆدانی گەلی كورد گەیشتە ئاستێكی بەرز‪.‬‬ ‫ئێستا جیهان لە قۆناغی خۆڕێكخستن كردنەوەدایە‬ ‫و كوردیش دەخوازێت لە گۆڕانكاریەكاندا جێگە‬ ‫و پێگەی هەبێت‪ .‬ئەمەش زلهێزە جیهانیەكان‬ ‫و هیزە هەرێمیەكانیشی خستۆتە بەردەم چەند‬ ‫بژاردەیەكەوە‪ ،‬یان ئەوەتە گەلی كورد پەسەند‬ ‫بكەن و نەخشەی سیاسی هەرێمەكە بگۆڕن و‬ ‫چەند دەوڵ��ەت نەتەوەیەكی تر دروست بكەن‬ ‫لەسەر بنەمایی نەتەوەیی و ئاینی‪ ،‬كە ئەمەش‬ ‫رەنگە هاوشێوەی سەرەتایی سەدەی بیستەم‬ ‫كوشتار و كۆمەڵكوژی زۆر لە گ��ەڵ خۆیدا‬ ‫بهێنێت یان پێداگیری لەسەر نكۆڵی كردن لە‬ ‫كورد بكەن و ئەمەش بەواتایەكی تر كۆمەڵكۆژی‬ ‫گەلی كوردە‪ ،‬چونكە گەلی كورد لەهەر چوارالی‬ ‫كوردستان و دەرەوەش لە ئاستێكدایە كە ئیتر‬ ‫بێناسنامەیی پەسەند ناكات و دەتوانین بڵێین‬ ‫گەلێكی رێكخراوە و ناكرێت ئیرادەی گەلێكی‬ ‫رێكخراو رەچاو نەكرێت‪ .‬جیاواز لەمانە دەكرێـت‬ ‫لە مۆدێلێكی تری چارەسەری بگەرین كە بتوانێت‬ ‫مۆدێلی دەوڵ��ەت ـ نەتەوە تێپەڕ بكات‪ ،‬واتە‬ ‫ناسنامەی دەوڵەت و ناسنامەی نەتەوەكان لێك‬ ‫جیا بكرێنەوە و لە رێگەی مۆدێلێكی بەمڕەنگەوە‬ ‫قەیرانی ناسنامەی نەتەوەیی و دەوڵەت نەتەوە‬

‫تێپەڕ بكەن‪ ،‬ئەمەش ئەو مۆدێلەیە كە رێبەر‬ ‫ئۆج ئاالن سااڵنێكی درێژە بانگەشەی بۆ دەكات‪.‬‬ ‫بەهەڵواسراوی مانەوەی كێشەكانمان لە ئێراقدا‬ ‫و ن��اوزەدك��ردن��ی پرسی كەركوك بەبەرمیلە‬ ‫بارووت لە راپۆرتەكەی بیكەر هامڵتۆندا و زیاتر‬ ‫قووڵبوونەوەی ناكۆكی نێوان كورد و دەوڵەت‬ ‫لە ئێراقدا لە دوایی رووداوەكانی تونس و میسر‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ ئەم بابەتە‪ ،‬بەهەڵواسراوی‬ ‫مانەوەی بابەتی سوریا و ئەسەدیش وابەستەی‬ ‫ئەم باروودۆخەیە‪ .‬ئاشكرایە گرێكوێرەی ئەم‬ ‫هاوكێشەیەش لە توركیا و باكوری كوردستانە‪،‬‬ ‫چونكە هەتا وەك��و ئێستا توركیا پارێزەری‬ ‫سەرەكی سیستەم و هاوكێشەكانی سەدەی‬ ‫بیستەم ب��ووە لە ناوچەكەدا و هاوپەیمانی‬ ‫سەرەكی هێزە رۆژئاواییەكان ب��ووە‪ ،‬لەبەر‬ ‫توركیاش رۆژئاواییەكانیش كوردی باكوریان بە‬ ‫نەبوو حساب كردوە و لە كاتێكدا باسیان كردبێت‬ ‫ناڕەواترین ناویان داوەتە پاڵی‪ .‬ئێستاش ئەم‬ ‫گەلە و تەڤگەرە ئازادیخوازەكەی لە بەهێزترین‬ ‫بارودۆخیدایە و دەوڵەتی توركیا و سیستەمی‬ ‫تەنگاو كردووە‪ .‬دیارە لە رابردوودا زۆر رێباز و‬ ‫شێوازیان بەكار هێنا بۆ تێكشكاندنی ئیرادەی ئەم‬ ‫گەلە و دیارترینیان پیالنگێڕی (‪)15‬ی شوباتی‬ ‫ساڵی (‪ )1999‬بوو كە تێییدا رێبەر ئۆج‬ ‫ئاالن دەستگیر كراو رادەستی توركیا كرایەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم رێبەر ئۆج ئاالن و گەلی كورد ئیرادەی‬ ‫بەرەنگاربوونەوەی سەركەوتنیان نیشاندا‪ ،‬ئەمەش‬ ‫وای لە توركیا و جیهان كرد كە روو بكەنە ئیمرالی‬ ‫و دیدار لە گەڵ رێبەر ئۆج ئاالن ئەنجام بدەن‪.‬‬ ‫دیارە دیدارەكانی توركیا لە گەڵ رێبەر ئۆج‬ ‫ئاالن و چاودێریكەری ئەم دیدارانە لە دەرەوە‬ ‫بەبایەخەوە دەگەڕێتەوە بۆ رۆڵی رێبەر ئۆج ئاالن‬ ‫و كاریگەری لەسەر هاوكێشەی ئایندە‪ .‬قسەی‬ ‫زۆر دەكرێت لەسەر دیدارەكان و داخوازیەكانی‬ ‫هەردووال و هەنگاوەكانی ئایندە‪ ،‬گومان نییە كە‬ ‫ئەمانە پێویستن‪ ،‬بەاڵم خاڵی گرنگ لەم قۆناخەدا‬ ‫ئەوە بوو كە دەوڵەتی توركیا ناچاربوو پێ‬ ‫بەمەغروریەتی خۆیدا بنێ و خۆی ناچاری رێبەر‬ ‫ئۆج ئاالن و كورد ببینێت‪ ،‬ئەمە دەتوانێت ببێت‬ ‫بەوەرچەرخانێك لە سیاسەتی نێو دەوڵەتیدا‬ ‫بەرامبەر بەكورد‪ ،‬چونكە ئیتر حەساسیەتی‬ ‫توركیا بەرامبەر بەكورد كەم دەبێتەوە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫دەرفەتی زیاتر بۆ كورد دروست دەكات و زەمینە‬ ‫بۆ زلهێزە جیهانیەكانیش دروستدەكات كە‬ ‫ئەوەندە خۆیان لە دۆزی كورد دوور نەخەنەوە‪.‬‬ ‫هەر بۆیە سەركەوتنی دیدارەكانی ئیمرالی‬

‫دەتوانێت‪ ،‬گرێكوێرەی سەرجەم كێشەكانی‬ ‫كورد و دەوڵەتانی سەردەست بكاتەوە‪ ،‬هەر‬ ‫ئەمەش وای كردوە كە هێزە ئاشتی نەخوازەكان‬ ‫هەوڵدەدەن ئەو دیدارانە سەرنەكەوێت بۆ ئەم‬ ‫مەبەستەش لێدوانی جیاواز و هەڵوێستی جیاواز‬ ‫نیشان دەدەن‪ .‬بێگومان تیرۆركردنی (ساكینە‬ ‫جانسز‪ ،‬فیدان دۆغ��ان و لەیال سۆیلەمەز)‬ ‫یش دەكەوێتە چوارچێوەی ئەم هەواڵنەی كە‬ ‫دەخوازێت زمانی شەڕ بەردەوام بێت و ئاشتی‬ ‫بەرقەرار نەبێت‪ .‬هەر بۆیە ئێمەی كوردیش لە‬ ‫باشوری كوردستان گرنگە تواناكانمان بخەینە‬ ‫گەڕ بۆ سەرخستنی ئەو دیدارانەی كە لە ئیمرالی‬ ‫بەڕیوە دەچێت‪ ،‬چونكە بەدڵنیاییەوە كلیلی‬ ‫گرێكوێرەكانی نێوان هەولێر و بەغداد لە ئیمرالیە‪.‬‬ ‫بەكردنەوەی گرێكوێرەكانیش بەهاری كوردی دێت‬ ‫و كورد مۆركی خۆی لە سەدەی نوێ دەدات‪.‬‬

‫سەركەوتنیدیدارەكانیئیمرالی‬ ‫دەتوانێت‪ ،‬گرێكوێرەی سەرجەم‬ ‫كێشەكانی كورد و دەوڵەتانی‬ ‫سەردەست بكاتەوە‪ ،‬هەر ئەمەش وای‬ ‫كردوە كە هێزە ئاشتی نەخوازەكان‬ ‫هەوڵدەدەن ئەو دیدارانە سەرنەكەوێت‬ ‫بۆ ئەم مەبەستەش لێدوانی جیاواز‬ ‫و هەڵوێستی جیاواز نیشان دەدەن‪.‬‬ ‫بێگومانتیرۆركردنی(ساكینەجانسز‪،‬‬ ‫فیدان دۆغان و لەیال سۆیلەمەز)یش‬ ‫دەكەوێتە چوارچێوەی ئەم هەواڵنەی‬ ‫كە دەخوازێت زمانی شەڕ بەردەوام‬ ‫بێت و ئاشتی بەرقەرار نەبێت‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە ئێمەی كوردیش لە باشوری‬ ‫كوردستان گرنگە تواناكامنان بخەینە‬ ‫گەڕ بۆ سەرخستنی ئەو دیدارانەی كە‬ ‫لە ئیمرالی بەڕیوە دەچێت‪ ،‬چونكە‬ ‫بەدڵنیاییەوەكلیلیگرێكوێرەكانی‬ ‫نێوان هەولێر و بەغداد لە ئیمرالیە‪.‬‬ ‫بەكردنەوەیگرێكوێرەكانیشبەهاری‬ ‫كوردی دێت و كورد مۆركی خۆی لە‬ ‫سەدەی نوێ دەدات‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫راپۆرت‬

‫هاوپەیمانیەتی كۆمەاڵیەتی لە سیستەمی خۆبەرێوەبەری رۆژئاوای كوردستاندا‪:‬‬

‫قەدەغەكردنی ژن بە ژن و فرەژنی و یەكسانی میراتی ئەرێ كرد‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬

‫لە گەڵ دەستپێكردنی شۆڕشی گەالنی سوریا‬ ‫گەلی كورد لەو بەشەی واڵت هەر لەسەرەتاوە‬ ‫ب��ە ئەڵتەرناتیڤی خ��ۆی و ب��ەئ��اواك��ردن��ی‬ ‫سیستەمێكی خ��ۆب��ەڕێ��وەب��ەری ك��ە هەموو‬ ‫چین و توێژەكانی كۆمەڵگا لەخۆ بگرێت‬ ‫و بتوانێ لە هەموو هەلومەرجێكدا وەاڵمی‬ ‫پێداویستیەكانی كۆمەڵگا بداتەوە كەوتە نێو‬ ‫شۆڕش‪ ،‬ئەم سیاسەتە دیموكراتیانەی كوردان‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستان هەر لەسەرەتاوە و لە‬ ‫هەلومەرجی ئاڵۆزی سوریادا بەپشتبەستن‬ ‫بە هەلبژاردنی گەل لە تەواوی شار و ناوچە‬ ‫و گوندەكان پێشخرا و پاش ماوەیەك وەكو‬ ‫سیستەمێكی ئەڵتەرناتیڤ توانی جێگای خۆی‬ ‫لە نێو رۆژئاوای كوردستاندا بگرێـت و لەرووی‬ ‫سیاسی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪ ،‬كەلتوری و پاراستنی‬ ‫رەوا و هەموو كایەكانی ژیانەوە‪ ،‬سیاسەتێكی‬ ‫دیموكراتیانە بئافرێنێ‪.‬‬ ‫لە سوریادا هەرچەندە لە ماوەی (‪)20‬مانگی‬ ‫سەرهەڵدانەكانی گەل و ئاڵۆزیەكانی ئەو‬ ‫واڵتەوە دەیان هەزار كەس بونەتە قوربانی‪،‬‬ ‫بەاڵم لە رۆژئ��اوای كوردستان ئەو سیاسەتە‬ ‫ژیرانەیەی كە لە سایەی سیستەمی خۆسەری‬ ‫دیموكراتی"دا‬ ‫دیموكراتی"خۆبەرێوەبەری‬ ‫پ��ەی��ڕەوك��راوە توانیوەیەتی گەلی ك��ورد لە‬ ‫كۆمەڵكوژی مەزن بپارێزێ و گەلێكی بەئیرادە‬ ‫و دینامیكێكی سەرەكی دیموكراتیزەكردنی ئەو‬ ‫واڵتە پەروەردە بكات‪.‬‬ ‫لە ماوەی رابردوودا گەل لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لە گەڵ هەوڵدانەكانیان بۆ گۆڕینی سیستەمی‬ ‫حوكمڕانی ئەو واڵتە‪ ،‬لە بوارەكانی كەلتور و‬ ‫زماندا لە پێشینەی كارەكانی ئەنجومەنی گەلی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان زیندووكردنەوەی زمان و‬ ‫كەلتوری كوردی بووە و لەوچوارچێوەدا لە‬ ‫نێو خوێندنگاكانی سوریادا كە پێشتر ناوەندی‬ ‫تواندنەوەی زم��ان و كەلتوری ك��وردی بوو‬ ‫بەسەدان خولی پەروەردەی زمان و پێگەیاندنی‬ ‫مامۆستای زم��ان��ی ك���وردی و بەجێكردنی‬ ‫پەروەردەی زمانی كوردی لەنێۆ خوێندنگاكاندا‬ ‫توانیان روحێكی نوێ بەبەر زمان و كەلتوری‬ ‫كوردیدا بكەنەوە‪.‬‬

‫لە الیەكی تر وەكو یەكێك لە پرەنسیپەكانی‬ ‫سیستەمی خ���ۆس���ەری دی��م��وك��رات��ی كە‬ ‫خۆپاراستنی رەوای گەلە هەوڵەكانیان‬ ‫چڕكردەوە و بۆ ئەمەش هەوڵدانەكان هەر‬ ‫لەسەرەتایی دەستپێكردنی سەرهەڵدانەكانی‬ ‫ئەو واڵتەوە هەڵگیران و گەل پاراستنی خۆی لە‬ ‫ئەستۆ گرت‪ ،‬ئاواكردنی یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫گەل و ئاسایشی شارەكانی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫و ناوچە كوردنیشینەكانی حەلەب و دیمەشق‬ ‫توانی ببێتە فاكتەرێكی سەرەكی پاراستنی‬ ‫گەل لە كۆمەلكوژی‪ ،‬ئەمەش بەرهەمی هەمان‬ ‫سیستەمە كە نایەوێ لە چوارچێوەی ئەجیندای‬ ‫دەرەكیدا پاراستن پێش بخرێـت و گەل دەكاتە‬ ‫خاوەن پاراستنی خۆی‪.‬‬ ‫بەگشتی ل���ەروی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪ ،‬سیاسی‪،‬‬ ‫ئابوری‪...‬هتد سیستەم خاوەن ئەڵتەرناتیڤێكی‬ ‫بەو شێوەیەیە كە توانیویەتی تارادەیەكی باش‬ ‫ببێتە وەاڵمی پێداویستیەكانی گەل‪.‬‬ ‫لەوچواچێوەشدا لە نێوان رۆژان���ی (‪)28‬‬ ‫و (‪)29‬ی تشرینی یەكەمی (‪)2012‬دا‬ ‫بەڕێوبەرایەتی هەمیشەیی ئەنجومەنی گەل لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان سێیەمین كۆبونەوەی خۆی‬ ‫ئەنجامدەدات و لە كۆبونەوەكەیاندا باردودۆخێ‬ ‫سوریا و رۆژئ��اوای كوردستان بەشێوەیەكی‬ ‫بەرفراوان هەڵسەنگێنن و ڕێبازی بەڕێوبەرایەتی‬ ‫هەرێمە ڕزگاركراوەكان دەستنیشان دەكەن ‪.‬‬ ‫ئەنجومەنی گەل لە رۆژئ��اوای كوردستان لە‬ ‫دوای هەڵبژاردنی فراوانی مانگی كانوونی‬ ‫دووەم����ی س��اڵ��ی پ��ار دام��ەزران��دن��ی خۆی‬ ‫رای��گ��ەی��ان��دووە‪ .‬لەمبارەیەوە"عەبدولسەالم‬ ‫ئەحمەد هاوسەرۆكی ئەنجومەنی گەلی رۆژئاوی‬ ‫كوردستان دەڵێـت‪":‬ئێمە كۆمەڵكوژی ڕۆبۆسكی‬ ‫و سەرجەم هەوڵەكانی دەوڵەتی ت��ورك بۆ‬ ‫شاردنەوەی رۆبۆسكی و كۆمەڵكوژییەكانی‬ ‫تر شەرمەزار دەكەین و تەڤگەرەكەمان لە‬ ‫سەرەتای شۆڕشەوە ڕێگەی سێهەمی هەڵبژارد‬ ‫و خۆشبەختانە بەسەركەوتن گەیشت‪ .‬لە‬ ‫ئەنجامی هەوڵەكانمان ڕێگەمان نەدا شەڕ لە‬ ‫هەرێمی كورداندا بێتە ئاراوە"‪.‬‬ ‫هەروەها هاوسەرۆكی ئەنجومەنی گەلی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەڵێـت‪":‬رژێمی تورك لە بەرامبەر‬ ‫ئەو ئارامیەی كە لە رۆژئاوای كوردستان دروست‬

‫بوو خۆی نەگرت و ویستی بە ڕێگای كۆمەڵێك‬ ‫چەتە شاری سەرێكانی رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫داگیر بكەن‪ ،‬ب��ەاڵم ڕوب���ەڕوی بەرخۆدانی‬ ‫یەكینەكانی پاراستنی گەل یەپەگە بونەوە و‬ ‫لە ئاكامدا چەندین جار تێكشكێنران و هەموو‬ ‫هەوڵەكانی دەوڵەتی توركیش بێئاكام مایەوە‪.‬‬ ‫بەبەشێكی ت��ری وتەكانیدا عبەدولسەالم‬ ‫دەڵێت‪":‬ئێمە لە پاڵ خەباتی ڕێكخستنی خۆماندا‬ ‫گرنگی دەدەینە پێشخستنی یەكێتی كوردان و‬ ‫پەیمانی هاوكاری نەتەوەیی و دەستەی بااڵی‬ ‫كوردیش ئاكامی ئەم خەباتانەیە"‪.‬‬ ‫كۆبونەوەكەی بەڕێوبەری هەمیشەیی دوو رۆژ‬ ‫ب��ەردەوام دەبێت و رۆژی دواتریش ئەنجامی‬ ‫كۆبونەوەكە بۆ ڕای گشتی ئاشكرا دەكەن‪.‬‬ ‫لە رۆژی دووەمینی كۆبونەوەكەدا دۆخی ژنانی‬ ‫كورد لە رۆژئاوای كورستان هەڵسەنگێندرێت و‬ ‫بەرێوبەرانی ئەنجومەنەكانی گەل لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان لەسەر بنەمای ئازادی ژن‪ ،‬ئازادی‬ ‫كۆمەلگەیە سەبارەت بە ئایندەی ژنان چەند‬ ‫بڕیارێكی گرنگ دەدەن‪.‬‬ ‫هاوپەیمانیەتی كۆمەاڵیەتی و بڕیارەكان بۆ‬ ‫ژنان‬

‫ـ قەدەغەكردنی هاوسەرگیری ژن لە ژێر تەمەنی‬ ‫(‪ )18‬سالیەوە‪.‬‬ ‫ـ مافی ژن هەیە كە هاوژینی خۆی بە ئیرادەی‬ ‫ئ��ازادی هەڵبژێرێ و نابێ كە بە زۆرەملێی‬ ‫هاوسەگیری پێ بكرێ‪.‬‬ ‫ـ ق��ەدەغ��ەك��ردن��ی ژن ب��ە ژن ل��ە رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫ـ نابێ ژن بە شیربایی هاوسەگیری بكات‬ ‫و لە جیاتی ئ��ەوە دەب��ێ ه��ەردوو لە ئاست‬ ‫پیویستیەكانی ژیان بەرپرسیار بن‪.‬‬ ‫ـ تا تەمەنی (‪ )15‬ساڵی مافی دایك هەیە كە‬ ‫بە تەواوی سەرپەرشتیاریتی منداڵی هەبێ و‬ ‫دوای (‪ )15‬ساڵ منداڵ دەكرێ ئایندەی ژیانی‬ ‫خۆی هەلبژێرێ‪.‬‬ ‫ـ بەهێندەی پیاو مافی ژنیشە كە لە‌میراتیدا‬ ‫یەكسان بێ‬ ‫ـ ژنیش وەك��و پیاو هەمان مافی هەیە كە‬ ‫بەشداری كاروباری ژیان بێ وخاوەن بڕیار بێ‪.‬‬

‫دیدار‬

‫‪4‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫حسین كەركوكی؛‬

‫كێشەی هەرێمی كوردستان و حكومەتی ناوەند پرسی دەستور و‬ ‫نەبوونی زیهنیەتێكی دیموكراتیكە‬ ‫حسین كەركوكی ل��ەم دی���دارەی (رۆژی‬ ‫واڵت)دا تیشك دەخاتە سەر ئاڵۆزیەكانی‬ ‫نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی‬ ‫ناوەند و دەڵێت‪ ":‬ئاڵۆزیەكانی ئێستای‬ ‫ئێراق لەم دواییەدا سەریان هەڵنەداوە‪،‬‬ ‫بەڵكو ئاڵۆزیەكان سەرچاوەی خۆی لەوە‬ ‫دەگرێت كە هێچ كام لە هێزە ئێراقیەكان‬ ‫خ���اوەن ئیرادەیەكی سەربەخۆ سیاسی‬ ‫نین و هەركامە بە ئەجیندایەكی دەرەكی‬ ‫هەڵسوكەوت دەكەن لەالیەك و لەالیەكی‬ ‫تریش ئەو دەستورەی بۆ ئێراق دارێژراوە‪،‬‬ ‫لەسەر بنەمای عەقڵیەتی مەزهەبی‪ ،‬ئاینی‬ ‫و ئەتنیكی دارێژراوە و الیەنی دیموكراتی‬ ‫الوازە‪ .‬هەروەها كەركوكی باس لەوەش‬ ‫دەك��ات لە ساڵی "‪"2012‬دا لە هەرێمی‬ ‫ك��وردس��ت��ان داخ����وازی و داوا رەواك��ان��ی‬ ‫جەماوەری گەلەكەمان بەجێ نەهاتووە‬ ‫و دەس��ەاڵت��ی��ش ه��ی��چ ه��ەن��گ��اوێ��ك��ی بە‬ ‫ئاراستەی چارەسەری پرسە ناوخۆییەكاندا‬ ‫هەڵنەگرتووە‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬

‫پرسیار‪ /‬خوێندنەوەتان بۆ ئاڵۆزیەكانی‬ ‫نێوان هەرێم و ناوەند چییە‪ ،‬بەتایبەتی دوای‬ ‫دامەزراندنی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەكانی‬ ‫دیجلە و بەرەو قەیرانی چوونی بارگرژیەكان‪،‬‬ ‫ئامانج لە دامەزراندنی هێزی دیجلە چییە‪،‬‬ ‫ئایا ئامانجی ئەم هێزە تەنیا كوردە وەكو‬ ‫ئ��ەوەی هەندێك الیەنی سیاسی باسی‬ ‫لێوە دەكەن‪ ،‬تاچەندە راستە كە دەوترێت‬ ‫ئامانجی هەڵبژاردنەكانی داهاتوویە‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەو دەنگۆیانە چەندە راستە كە ئەوە تەنیا‬ ‫سیناریۆیەكە بۆ بەردەوامكردنی هەندێك‬ ‫لە تەمەنی دەسەاڵت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەگەر ئێمە هەڵسەنگاندنێكی زانستی‬ ‫و بابەتیانە بۆ بارودۆخی ئێراق بكەین‪ .‬پێویستە‬ ‫بگەڕینە ب��ۆ دوا و پێش ساڵی (‪)2003‬‬ ‫بەتایبەتی پێش روخانی رژێمی بەعس‪ ،‬ئەو‬ ‫الیەنانەی كە ئۆپۆزسیۆنی رژێمی بەعس بوون‪،‬‬ ‫لەو كاتەدا هەم لە ئاستی جیهاندا و هەمیش لە‬ ‫ئاستی ئێراق بارودۆخەكە لە گۆڕانكاریەكی جددیدا‬ ‫تێپەڕ دەبوو‪ ،‬بەتایبەتی دوای مۆداخەلە كردنی‬

‫پرۆفایل‪":‬حسین محمەد رەشید ناسراو بە حسین كەركوكی ئەندامی‬ ‫دەستەی كارگیری پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان و بەرپرسی‬ ‫رێكخستنی گشتی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان"‪.‬‬ ‫ئەمریكا بۆ رۆژه��ەالت��ی ناوین‪ ،‬لە (‪)2001‬‬ ‫بۆ ئەفغانستان و پاشان روخانی رژێمی بەعس‬ ‫گۆڕانكاریەكی جددی هاتە ئاراوە‪ ،‬ئەوەی گرنگ بوو‬ ‫بۆ ئێمە وەكو كورد و هەمیش وەكو پارتەكەمان‪،‬‬ ‫لەوكاتە خوێندنەوەیەكی جیاوازمان هەبوو بۆ‬ ‫گۆڕانكاریەكان‪ ،‬چونكە لە كاتی روخانی رژێمی‬ ‫بەعس كوردیش بەشێك بوو لەو هاوپەیمانیەتیەی‬ ‫ئەمریكا و بریتانیا‪ .‬لەو كاتە لەو الیەنانەی كە‬ ‫رژێمی بەعسیان رووخاند بەس ئێمە وەكو پارتی‬ ‫چارەسەری دیموكراتی كوردستان‪ ،‬خوێندنەوەمان‬ ‫جیاواز بوو‪ ،‬ئەویش ئەوە بوو كە ووتمان ئەمریكا‬ ‫دێتە ناوچە و كۆمەڵێك پرۆژە و پیالنی خۆی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئایا لەم گۆڕانكاریانەدا كورد خاوەن چ‬ ‫پرۆژە و بەرنامەیەكە‪ .‬لە الیەن دەسەاڵتی هەرێمی‬ ‫كوردستانەوە هەتا ناوڕاستەكانی (‪)2005‬یش‬ ‫هەر دوو ئیدارەیی بوو‪ ،‬ئەو دوو ئیدارەییە هەم‬

‫ڕەنگدانەوەی لەسەر هەڵبژاردنەكانی (‪ )2005‬و‬ ‫هەتا ئێستاش هەر درێژەیە هەیە‪ .‬دەتوانم بڵێم كورد‬ ‫لەئاستی گۆڕانكارییەكانی ئێراقدا ئامادە نەبوو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەو روداوان��ەی دەهاتنە پێشەوە و لەهەمانكاتدا‬ ‫خاوەن بەرنامە و ئەجیندای خۆی نەبوو‪ ،‬لە پاش‬ ‫روخانی رژێمی بەعس ستراتیژی كورد بەگشتی لە‬ ‫ئێراق دیار نەبوو‪ ،‬لەمالو و لەوالوە گفتوگۆ هەبوو‪،‬‬ ‫ئێمە خۆمانیش وەكو پارتی چارەسەری هەر لە‬ ‫(‪)2002‬ەوە پرۆژە دەستورێكی دیموكراتیمان بۆ‬ ‫ئێراق ئامادە كردبوو‪ ،‬بەالم لە رووی راگەیاندنییەوە‬ ‫پرۆپاگەندەیەكەمان بۆ ئەو مەسەلەیە نەبوو‪ ،‬ئێمە‬ ‫لەو قەناعەتەدا بووین كە ناتوانین بەو عەقڵیەتەی‬ ‫الیەنەكانی ناو گۆڕەپانی سیاسی ئێراقی پاش‬ ‫رووخانی رژێمی بەعس گۆڕانكاریەكی ئەرێنی‬ ‫دروست بكرێت‪ ،‬بۆیە هەر زوو دەركەت كە دەستی‬ ‫دەرەكی لە ناو ئێراقدا زۆرە‪ .‬بەتایبەتی ئێران‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫توركیا و سوریا و سعودیە لە مەسەلەكەدا گەلێك‬ ‫بەرچاوە‪ .‬بەدامەزراندنی ئەنجومەنی دامەزراندن‪،‬‬ ‫هەتا ئاستێك لەوكاتەدا رەنگدانەوەی الیەنە‬ ‫سیاسیەكانی و خەڵكی ئێراقی پێوە دیار بوو‪،‬‬ ‫بەالم بەداخەوە ئەنجامی زۆری نەگرت‪ .‬لە الیەك‬ ‫دەستی دەرەكی و لە الیەكی تر‪ ،‬نەبوونی ئیرادەی‬ ‫سیاسی و سەربەخۆیی سیاسی الیەنەكان یەكتریان‬ ‫ت��ەواوك��رد‪ .‬هەرچەندەش دەستور ئامادەكرا و‬ ‫هەندێك ئیش و كار لەسەرئاستی ئێراق ئەنجام‬ ‫دران‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئەوەی نە لە ئاستی هەرێمی‬ ‫كوردستان و ن��ەش لە ئاستی گشتی ئێراقدا‬ ‫الیەنە سیاسیەكان ئامادەی گۆڕانكاری جددی و‬ ‫ریشەیی نەبوون بەتایبەتی لە الیەن عەقڵییەتەوە‬ ‫بۆ ئەوەی هەوڵی چارەسەری كێشەكان بدەن‪ ،‬لە‬ ‫الیەك بە دەستێوەردانی دەرەكی و لە الیەكی تر‬ ‫بە عەقڵیەتی تەسكی حزبی و دەسەاڵتداریەتی‬ ‫هەڵسوكەوت كرا‪ ،‬بۆیە هەر پاش هەڵبژاردنی یەكەم‬ ‫لە پاش رووخانی رژێمی بەعس و دامەزراندنی‬ ‫ئەنجومەنی حوكم‪ ،‬ئێمە وەكو پارتی چارەسەری‬ ‫پێشینار و هەڵوێستی خۆمان لەمەر داڕشتنی‬ ‫دەستورێكی دیموكراتیك بۆ ئێراق نیشاندا‪ .‬لەو‬ ‫پێشنیار و تێڕوانینانەی خۆماندا پێگەی كورد لە‬ ‫ئێراقی نوێدا و ستاتۆوەكەی كۆمەڵێك بۆچوونی‬ ‫جیاوازمان هەبوو‪ ،‬پێشنیار و ڕای خۆمان رادەستی‬ ‫ئەو لیژنەی كرد كە بۆ ئامادەكاری رەشنووسی‬ ‫دەستور دیاری كرابوون‪ ،‬بەاڵم ئەوەی دەكەوێت‬ ‫ئەو لێژنەی كە بۆ داڕشتنی دەستور دانرابوو‪،‬‬ ‫زیاتر بەعەقڵیەتی نەتەوەپەرەستی‪ ،‬مەزهەبی و‬ ‫تائیفی و بەرژەوەندی تەسكی حزبی جۆالنەوە‬ ‫و دەستوریان ئامادە ك��رد‪ ،‬بۆیە سەرچاوەی‬ ‫ئ��ەو كێشە و ئاڵۆزیانەی ن��او ئێراق بەگشتی‬ ‫و بەتایبەتی ناكۆكی نێوان ناوەند و هەرێمیش‬ ‫خۆی لەو دەستوورەوە دەگرێت‪ .‬لەو دەستورەی‬ ‫كە لە ساڵی (‪)2005‬ەوە دارێژراوە و كۆمەڵێك‬ ‫خاڵی چارەسەر نەكراو بە هەڵواسراویی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە هەموو الیەنە ئێراقیەكان بەگشتی‬ ‫ئەو دەستورەیان قەبوڵكرد‪ ،‬بەاڵم لەسەر ئاستی‬ ‫گەالنی ناو ئێراق ئەو دەستورەی ئامادەكراوە‪،‬‬ ‫ناتوانێت تەعبیر لە هەموو الیەك و پێكهاتەیەكە‬ ‫بكات‪ ،‬ئێمە وەكو پارتی چارەسەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان هەر ئەو كاتە ووتمان نا بۆ دەستور‪،‬‬ ‫چۆنكە ئێمە ئەمڕۆمان باش دەبینی و ئێستاش‬ ‫خۆشبەختانە تازە هەندێك الیەن هاتوونەتە سەر‬ ‫ئەو بڕوایەی ئێمە كە كێشەكان زیاتر دەستورین‪.‬‬ ‫بەتایبەتی مەسەلەی ب��ودج��ە‪ ،‬ن��ەوت و گاز‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی پارێزگاكان و نوێنەرایەتی دەرەوە"‬ ‫بۆ هەرێمی كوردستان"‪ ،‬مەسەلەی پێشمەرگە و‬ ‫سەرچاوە سرۆشتیەكان هەموو ئەو خااڵنەیە كە‬ ‫هەر ساڵە دەبێتە جێ مشتومڕ و هەتا ئێستاش‬ ‫بە هەڵواسراوەیی ماوەتەوە و هیچ چارەسەریەكی‬ ‫بۆ دانەنراوە‪.‬‬ ‫دامەزراندنی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنی دیجلەش‬ ‫هەر ئەنجامێكی ئەم دەستورە نادیموكراتیەیە‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫دوای هەڵبژاردنەكانی (‪ )2009‬ئەو حكومەتەی‬ ‫لە هەولێر ئاوا كرا‪ ،‬بەاڵم هەتا ئێستا كۆمەڵێك لەو‬ ‫پۆستانەی لە ئێستادا بە وكالەت بەرێوە دەچن‪،‬‬ ‫تا ئێستا بڕگە و خاڵەكانی ئەو رێككەوتننامەی‬ ‫هەولێر جێبەجێ نەكراوە‪ .‬هەرچەندە الیەنی كوردی‬ ‫لەو كاتەدا وەرەقەیەكی (‪ )19‬خاڵی هەبوو و‬ ‫دەیووت كە هەمووی قەبوڵكراوە‪ ،‬بەاڵم هەر زوو‬ ‫دەرك��ەوت كە ئەو خااڵنە تەنیا لەسەر كاغەز‬ ‫ماونەتەوە و وەكو مەركەبی سەر كاغەز وابوون‬ ‫و تەنانەت زۆریش پرۆپاگەندەی ئەوەیان دەكرد‬ ‫كە لەسەردەستی كورد ئەو حكومەتە ئاوا كراوە‪،‬‬ ‫ئەمەشیان كردبووە خاڵێكی پۆزەتیڤ بۆ خۆیان‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی دەرك��ەوت تا ئێستا وەزارەتەكانی‬ ‫ناوخۆ‪ ،‬ئاسایش‪ ،‬و ئەنجومەنی نیشتمانی كە‬ ‫بەشێك لە رێككەوتننامەی هەولێر بوو جێبەجێ‬ ‫نەكرا و حكومەت یەكالیەنە و بۆ ماوەی دوو ساڵە‬ ‫لە الیەن مالیكیەوە بەرێوە دەچێت‪ .‬سەرچاوەی‬ ‫دامەزراندنی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنی دیجلەش‬ ‫لە قەبوڵكردنی ئەو دەستورەوە دێت كە ساڵی‬ ‫(‪ )2005‬قەبوڵكراوە‪ ،‬لە الیەك و لە الیەكی تر‪،‬‬ ‫بێ بەرنامەیی الیەنە سیاسیەكانە كە لە ریشەوە‬ ‫چارەسەری بۆ كێشەكانیان دانەنا‪ ،‬بۆیە هەر‬ ‫رێككەوتنێكیش كە دەكرێت شەش‪ ،‬حەوت مانگ‬ ‫زیاتر دەوام ناهێنێت‪ .‬جارناجارێك بێ دەنگ دەبن‬ ‫و پاش ماوەیەكیش دەتەقێننەوە‪ .‬دامەزراندنی‬ ‫فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنی دیجلە یەكێك لەو‬ ‫خااڵنەیە كە دەستور ئەو مافەی بە سەرۆكوەزیران‬ ‫داوە كە سەرۆك وەزیران فەرماندەی هەموو هێزە‬ ‫چەكدارەكانی ئێراقە و مافی ئەوەشی هەیە كە ئەو‬ ‫هێزانە بە پێ خواستی خۆی بجۆڵێنێت‪.‬‬ ‫كوردیش لە گەڵ ئەوەی كە لەسەر ئاستی ئێراق بێ‬ ‫بەرنامەیە‪ ،‬لەسەر ئاستی ناوخۆش بێ بەرنامەیە‪.‬‬ ‫لە ناوخۆشدا ناتەبان و خاوەن پرۆژەیەكی هاوبەش‬ ‫نین‪ .‬بۆیە دەبینین‪ ،‬یەكالیەنە و دووالی��ەن��ە‪،‬‬ ‫یانیش هەرە زۆر چوارالیەنە كار دەكرێت‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئ��ەوەش ناتوانین ئاراستەی رووداوەك���ان بەالی‬ ‫خۆماندا بشكێنینەوە‪ .‬پێویستی دەك��رد‪ ،‬وەكو‬ ‫الیەنی كوردی بیرمان لەم رۆژەش بكردایەتەوە‪.‬‬ ‫هەرچەندە رێككەوتنی (‪ )2009‬هەبوو بۆ ئەوەی‬ ‫لەو ناوچانەی كە جێ ناكۆكن‪ ،‬هێزێكی هاوبەشی‬ ‫ئێراقی‪ ،‬كوردی‪ ،‬ئەمریكی بەجێ بكرێت و ناوچەكە‬ ‫بپارێزرێت‪ ،‬بەاڵم هەر بەكشانەوەی هێزەكانی‬ ‫ئەمریكا حكومەتی ناوەندیش ئەم هەلەی قۆستەوە‬ ‫بۆ خۆی و دەستپێشخەری ناوچەكەی خستە‬ ‫دەستی خۆیەوە‪.‬‬ ‫ئێمە وەكو پارتی چارەسەری كێشەكە وەكو ئەوەی‬ ‫كە گوایا كێشەی مالیكی و بارزانییە سەیر ناكەین‪،‬‬ ‫بەڵكۆ ئەم كێشەیە‪ ،‬الیەنێكی خۆی دەستوریی و‬ ‫یاساییە كە دەبێتە دەستور بەالیەنی دیموكراتیدا‬ ‫هەموار بكرێتەوە‪ ،‬الیەنێكی تری سیاسییە كە‬ ‫پێویستە هێز و الیەنە سیاسیەكانی ناو ئێراق‬ ‫خاوەن ئیرادەی سیاسی سەربەخۆ بن و لە پێناو‬ ‫پاراستن و سەقامگیری و دیموكراتی بوونی ئێراق‬

‫‪5‬‬

‫دیدار‬

‫بۆ ئەوەی ئێمە بینە هێزی چارەسەری‬ ‫پێشنیاریبەستنیكۆنفرانسێكی‬ ‫بۆنیادنانەوەمان كردووە كە بتوانێت‬ ‫لەسەر ئاستی باشووری كوردستان رۆڵی‬ ‫بۆنیادنانەوەیسیستەمبگیڕێت‬ ‫و لەبەر ب��ەرژەوەن��دی گەالنی ئێراقدا هەنگاوی‬ ‫دیموكراتی هەڵبگرن و متمانەیان بە یەكتر هەبێت‬ ‫و ئەو بێ متمانەییەی نێوان خۆیان هەڵگرن‪،‬‬ ‫الیەنێكی تری كێشەكانی ئێراق دەستێوەردانی‬ ‫دەرەكییە و دەستێوەردانی ئەجیندای دەرەكیین‪.‬‬ ‫مالیكی لەبەر ئ��ەوەی دەستور ئەو مەجاڵەی‬ ‫پێداوە لە دەس��ت��وردا ئ��ەوەی كە بە مەجازی‬ ‫خۆی بێت‪ ،‬هەڵیدەبژێرێت و پێكدێنێ و ئەوەشی‬ ‫لە بەرژەوەندی خۆیدا نەیبینێت‪ ،‬نایكات و لە‬ ‫دژی دەوەستێتەوە‪ .‬ئەو ئەقڵیەتەی مالیكی‬ ‫پێ هەڵسوكەوت دەك��ات جێگای رەخنەیە و‬ ‫مایەی قەبوڵكردن نییە‪ .‬الیەنەكانی تریش بە‬ ‫كاردانەوە لەبەرامبەر بە مالیكی هەڵسوكەوت‬ ‫دەكەن‪ ،‬كێشەكە دووالیەنەیە‪ ،‬الیەنێك مالێكییە‬ ‫كە دەیەوێت یەكالیەنە حوكم بكات و الیەنی‬ ‫بەرامبەریش كە هاوبەشە لە حكومەتەكەدا‬ ‫دەیەوێت لەبەرژەوەندی ئەودا هەڵسوكەوت بكرێت‪.‬‬ ‫بۆیە ئێمە وەكو پارتی چارەسەری بۆ چارەسەری‬ ‫ئەو كێشانە پێشنیارمان كردووە‪ ،‬كە هەموو الیەنە‬ ‫ئێراقیەكان بەخۆداچوونەوەیەكی جددی بەخۆیاندا‬ ‫بكەنەوە و بە پرۆژەیەكی هاوبەش لەدەوری یەك‬ ‫كۆببنەوە‪ ،‬هەتاكو ببنە وەاڵم بۆ داخوازیەكانی‬ ‫گەالنی ئێراق و بۆ هەرێمی كوردستانیش بەهەمان‬ ‫شێوەی پێویستیمان بە پرۆژەیەكی هاوبەشی‬ ‫هەموو هێز و الیەنە سیاسیەكان خۆیان بكەنە‬ ‫خاوەن ستراتیژیەتێكی هاوبەش بۆ چارەسەری‬ ‫كێشە و پرسە هەڵواسراوەكانی خۆمان چ لە‬ ‫ئاستی ناوخۆی هەرێمی كوردستان و چ لە ئاستی‬ ‫ئێراقدا‪ .‬ئێمەیە كورد ئەگەر بتوانین ناوماڵی‬ ‫خۆمان رێكخەین لە ئاستی ئێراقیشدا دەتوانین‬ ‫لە گەڵ الیەنە دیموكراتیخوازەكان و كەسایەتیە‬ ‫سەربەخۆوەكان و الیەنەكانی تر پێكەوە كار كەین‬ ‫بۆ دیموكراتیزەكردنی ئێراق‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ناڕەزایەتیەكانی ئەم دواییەی‬ ‫ن��اوچ��ە س��وون��ی��ەك��ان ئەنجامی چییە و‬ ‫چیان دەوێت‪ ،‬ئایا ئەمەش هەر بەشێك‬ ‫ل��ەو ناكۆكیانە نییە كە بێ چ��ارەس��ەری‬ ‫ماوەتەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەداخەوە لە ئێستادا زۆر دەستەواژە‬ ‫هەیە كە بەكاریان دێنین بەتایبەتی سووننە‪،‬‬ ‫شیعە‪ ،‬ك��ورد‪ .‬ئ��ەم دەس��ت��ەواژان��ە زیاتر پاش‬ ‫(‪)2003‬ەوە و بەهاتنی زلهێزەكان بۆ ناوچەكە‬ ‫باو بوونە و بۆنەتە ئەمرێكی واقع‪ .‬هیوادارین كە‬

‫دیدار‬

‫‪6‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫ساڵی (‪ )2012‬بەنیسبەتی چاكسازی‬ ‫و دیموكراتیزەكردنی دام و دەزگا و‬ ‫بۆنیادنانەوەی سیستەمی سیاسی لە‬ ‫هەرێمی كوردستان هیچ جیاوازیەكی لە‬ ‫گەڵ سااڵنی (‪ )2011‬و (‪ )2010‬نەبوو‬ ‫لە ئایندەیەكی نزیكدا ئیدی ئەو دەستەواژانە‬ ‫بەكار نەهێنین‪ ،‬چونكە بەم شێوەیە خوێندەوە و‬ ‫پارچەپارچەكردنی پێكهاتەكانی ئێراق و گەالنی‬ ‫ناو ئێراق دەبێتە هۆی دووبەرەكی هێز و الیەنە‬ ‫سیاسیە و تەنانەت پێكهاتەكانی كۆمەڵگەش‪،‬‬ ‫ئەمەش تەنیا لە قازانجی هێزە دەرەكییەكان و ئەو‬ ‫كەس و الیەنانەی كە ئامانجیان دەسەاڵتخوازی و‬ ‫دەستێوەردانی ناو ئێراقە بە مەرام و ئەجیندای‬ ‫خۆیان و لە پێناو بەدەستهێنانی بەرژەوەندی‬ ‫خۆیانە‪ .‬بێگۆمان كۆمەڵگەی ئێراق كۆمەڵگایەكی‬ ‫رەنگاورەنگە و زۆر دەوڵ��ەم��ەن��دە و لەهەموو‬ ‫بوارێكەوە خاوەنی دەوڵەمەندییە‪ ،‬بەاڵم گەلێك‬ ‫الیەن دەیانەوێت ئەم دەوڵەمەندییە كۆمەڵگەی‬ ‫ئێراق لە رووی ئەتنیكی‪ ،‬مەزهەبی‪ ،‬قەومی و‬ ‫تائیفی و ئایینیەوە لەبەرژەوەندی خۆیاندا بەكار‬ ‫بهێنن و ئەوەش بە دووبەرەكی ناوەنەوە لە ناو ئەم‬ ‫پێكهاتانەدا دەیانەوێت ئەنجامگیری بكەن‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئەم دەوڵەمەندیەی گەالن لەسەر ئاستی سیاسی‬ ‫دابەشكەین‪ ،‬زۆر زۆر مەترسیدارە‪ .‬بەتایبەتی لە‬ ‫ئێستادا ئەو دەنگە ناڕەزایەتیانە لە موسل‪ ،‬رۆمادی‪،‬‬ ‫موسل و تكریت و ‪ ...‬دەردەكەون‪ ،‬گەلێك هۆكاری‬ ‫خۆی هەیە‪ .‬لە الیەكەوە گرێدراوی بەو قەیرانەی‬ ‫نێوان هەرێمی كوردستان و ناوەندەوە هەیە‪،‬‬ ‫چونكە لە رێككەوتنامەی هەولێردا رێككەوتنێك‬ ‫بوو كە هەموو الیەنە ئێراقیەكان‪ ،‬لە دەسەاڵت‬ ‫و بەرێوەبردنی دام و دەزگاكانی ئێراقدا جێ‬ ‫بگرن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی دەركەوت لە عەمەلیدا وەها‬ ‫نەبوو‪ ،‬پاش گرتنی پاسەوانەكانی رافیل عیساوی‬ ‫ناكۆكیەكانی نێوان الیەنە سووننەكان و مالیكیش‬ ‫زیاتر زەق بوویەوە‪ ،‬ناڕەزایەتیەكان دەستی پێكرد‪،‬‬ ‫بێگۆمان سەرچاوەی ناڕەزایەتیەكان تەنیا بۆ گرتنی‬ ‫پاسەوانەكانی عیساوی ناگەڕێتەوە‪ ،‬الیەنێكی‬ ‫خ��ۆی‪ ،‬دەس��ت��وری‪ ،‬یاسایی هەیە و الیەنێكی‬ ‫خۆیشی دەگەڕێـتەوە بۆ (‪ )2003‬بۆ ئەوەی‬ ‫هەر ئەو كات پێویستی دەكرێت لەسەر بنەمایەكی‬ ‫دیموكراتی سەالحیەتی دەسەاڵتی ناوەند دیاری‬ ‫بكرێت و رێكبكەوین‪ .‬لە ئێستادا هەركەسە‬ ‫دەیەوێت هێزی خۆی نیشانی بەرامبەرەكەی بدات‬ ‫و خۆی تاقی دەك��ات و نەمایشی هێز دەكات‬ ‫ئەوەش لەسەر حیسابی بەرژەوەندی گەالنی ئێراق‬ ‫بەگشتی‪ .‬هەموومان دەزانین كە ئەو ناوچانەشی‬ ‫كە لەم ماوەیەدا دەنگی ناڕەزایەتیان بەرز بۆتەوە‬ ‫لە گەلێك رووەوە پێویستیان بە خزمەتگۆزاری‬ ‫هەیە‪ ،‬بێكاریەكی زۆر و هەژاری لەو ناوچانەدا زۆرە‬

‫و بە پێ پێویست خزمەتگۆزاری ناوچە نەكراوە‪،‬‬ ‫لە بواری ئاسایشیەوە زۆرینەی تەقینەوەكان لەو‬ ‫ناوچانە روو دەدەن و خەڵك دەبنە قوربانی‪ ،‬لە‬ ‫گەڵ ئەوەش گرتنی پاسەوانەكانی رافیع عیساوی‬ ‫زیاتر رەوشەكەی ئاڵۆزتر كرد‪ ،‬مالیكی نزیكی‬ ‫ساڵێكە زۆر تاكڕەوانە بیردەكاتەوە و حوكمڕانی‬ ‫دەك��ات‪ .‬وەك��و كردانەوەیەك ماوەیەك الیەنی‬ ‫ك��وردی‪ ،‬سووننە"عەالوی‪ ،‬مۆتلەق و هەندێك‬ ‫الیەنی ت��ر"‪ ،‬هەوڵیاندا متمانەی لێبستێنەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوانیش بە پێویست نەگەیشتنە ئەنجام‪.‬‬ ‫بۆیە مالیكیش لەبەرامبەر بەم هەوڵە‪ ،‬فەرماندەیی‬ ‫ئۆپەراسیۆنەكانی دیجلەی دامەزراند‪ ،‬هەم خەونی‬ ‫بە هەرێم بوونی سووننەكانی لەبار برد و هەمیش‬ ‫هەڕەشەیەكی ج��ددی لە ك��ورد كرد بەتایبەتی‬ ‫بۆ جێ ناكۆكی لەسەرەكان‪ .‬بە قەناعەتی ئێمە‬ ‫دەیانەوێت ناكۆكیەكان بگەڕێننەوە بۆ پێش‬ ‫ساڵی (‪ ،)2004‬وەكو ئەوەی كە ناكۆكی نێوان‬ ‫سووننە‪ ،‬شیعە و كورد و عەرەب و ‪ ...‬هەیە‪.‬‬ ‫دەستێوەردانێكی دەرەكی و زەق بۆ ناو ئێراق لە‬ ‫ئارادایە‪ .‬لەم كاتەدا‪ ،‬دەركەوتن و لێدوانی عیزەت‬ ‫دوری‪ ،‬نیشانەی ئەوەیە كە دەیانەوێت كاردانەوەی‬ ‫شیعەكانی لێبكەوێتەوە‪ .‬ئێمە ئەوە بەمەترسیدار‬ ‫دەبینین‪ .‬جارێكی تر وەكو پارتی چارەسەری‬ ‫بانگەوازیمان ئەوەیە كە هەموو هێزە ئێراقیەكان‬ ‫بەیەكەوە كۆبینەوە و ئەو خااڵنەی كە بەگرنگ‬ ‫و چارەنوسسازیان دەزانین باسیان بكەین و‬ ‫میكانیزمەی گۆنجاو بۆ چارەسەریان دانین‪ .‬كام‬ ‫هێزی دەرەكی چی دەڵێت با بڵێت گرنگ نییە‪،‬‬ ‫ئێمە وەكو الیەنە ئێراقیەكان چیمان دەوێت گرنگە‬ ‫و لەسەر ئەوە گفتوگۆ بكەین و كاری بۆ بكەین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ساڵی دووهەزار و دوازدە تەواو بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەنجامی ناڕەزایەكانی جەماوەری‬ ‫گ��ەل��ەك��ەم��ان ل��ە ب��اش��وری ك��وردس��ت��ان‬ ‫بەتایبەتی لە بەرامبەر حكومەتی هەرێم‪،‬‬ ‫بە چی ئەنجامێك گەیشت؟ چاوەڕوانی‬ ‫جەماوەر چی بوو لە حكومەت و الیەنە‬ ‫دەسەاڵتدارەكان و چی بۆ داخوازیەكانی‬ ‫خەڵك كرا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان جەماوەر‬ ‫لەبەرامبەر بە حكومەت ناڕەزایەتیەكی جددی‬ ‫هەیە‪ .‬ئەو رووداوانەشی لە (‪)17‬ی شوبات هاتنە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬گەیشتنە لۆتكەی ئەو دەنگە ناڕەزایەتیانە‬ ‫بوون‪ .‬بەتایبەتی ئەو گەنجانەی دووای راپەڕینی‬ ‫(‪ )1991‬ئ��ەو ب��ارودۆخ��ەی��ان دی و ئ��ەوەی‬ ‫ئێستاشیان پێ قەبوڵ ناكرێت‪ .‬الیەنە سیاسیەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستانیش پێویستە گۆڕانكاری جددی‬ ‫لە خۆیاندا بكەن‪ ،‬بەالم بەداخەوە ئەوەی دەركەوت‬ ‫ه��ەم پێش و ه��ەم پ��اش رووداوەك��ان��ی (‪)17‬‬ ‫ی شوبات دیار بوو كە دەسەاڵت هیچ ئامادەی‬ ‫گۆڕانكاری نییە و بەخۆداچوونەوەی نەكردوە‪.‬‬ ‫تا ئێستا حكومەتی هەرێم خاوەن دەستورێكی‬ ‫دیموكراتی نییە‪ ،‬دوو ئیدارەیی زاڵە‪ ،‬پێشمەرگە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و ئاسایش لە بن سێبەری حزبە‪ ،‬ناشەفافیەت لە‬ ‫فرۆشتنی نەوت هەیە و دیار نییە كە داهاتەكەی‬ ‫بۆ كوێ دەچێت و لە چیدا خەرج دەكرێت‪ .‬داهاتی‬ ‫گۆمركەكان چەندە‪ ،‬كەس نازانێت داهاتی سااڵنەی‬ ‫ئەم هەرێمە چەندە و چۆن چۆنی خەرج دەكرێت‪.‬‬ ‫خاوەن پەیڕەوێكی دیموكراتی ناوخۆی پەرلەمان‬ ‫نین و ئەو پەیڕەوەی كە هەیە دەست و پەنجەی‬ ‫هەموو ئەندام پەرلەمانەكانی گرێداوە و ناتوانن‬ ‫ببنە خاوەن هەڵوێستێكی دیموكراتیانە‪ ،‬ناتوانن‬ ‫وەزیرێك بانگ بكەن و حیسابی لێبخوازن‪ ،‬كۆشتن‬ ‫و خۆ كۆشتنی گەنجان و ژنان چەند قات زیادی‬ ‫ك��ردووە‪ ،‬دەستێوەردانی دەرەك��ی لە كاروباری‬ ‫ناوخۆی هەرێمدا هەیە‪ ،‬پشتبەستن بە هێزی‬ ‫دەرەك��ی بێ حیسابە‪ .‬لە گەڵ ئەوەش هەرێمی‬ ‫كوردستان خ��اوەن ئەزمونێكی بیست ساڵەیە‪،‬‬ ‫گەلێك لە دواوە م��اوە‪ ،‬نابێت خۆمان لە گەڵ‬ ‫ناوەنددا مۆقارێنە بكەین‪ ،‬چونكە ئەمە هەڵەیە‬ ‫و هەڵەیەكی مەزنیشە‪ .‬یان خۆمان بە دۆبەی و‬ ‫ئەستەمبۆل و قەتەرەوە مۆقارێنە بكەین ئەوەش‬ ‫هەر هەڵەیە و هەڵەیەكی كۆشندەیە‪ .‬لەسەر‬ ‫ئاستی هەرێمی كوردستانیش لە نێو هێز و الیەنە‬ ‫كوردیەكان‪ ،‬بێ متمانەیەك هەیە و ئەمەش بۆتە‬ ‫قەیرانی بێ متمانەیی لە هەرێمدا‪.‬‬ ‫لە پاش هەڵبژاردنەكانی (‪ )2009‬ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫ناو پەرلەمانیش دەركەوت‪ ،‬هەرچەندە هەتا ئاستێك‬ ‫رۆڵێكیان بینیەوە‪ ،‬بەاڵم لە ئێستادا دەتوانم بڵێم‬ ‫ئەوانیش بۆنەتە بەشێك لەو ناشەفافیەتەی لە‬ ‫هەرێمدا حاكمە‪ .‬چۆن دەسەاڵت لە دەرەوەی خۆی‬ ‫كەس نابینێت‪ ،‬ئۆپۆزیسیۆنی ناو پەرلەمانیش‬ ‫لە دەرەوەی خۆی كەس نابینێت و حیساب بۆ‬ ‫كەس ناكات‪ .‬داواكاریەكانی گەلیش هەر ئەمەیە كە‬ ‫بەشێوەیەكی دیموكراتیانە و شەفافانە ئەو داهات‬ ‫و سەرچاوانەی هەرێم بە شێوەیەكی عادیالنە و‬ ‫لەسەر بنەمای دەستورێكی دیموكراتی خەرج‬ ‫بكرێت و ئەرك و مافی هەركەسەش دیار بێت‪.‬‬ ‫ئەو جیلەی دوای راپەڕین ئیدی گوێ لە قسە‬ ‫ناگرێت و عەمەلی پێویستە و ئەم وەزعەی پێ‬ ‫قەبوڵ ناكرێت‪ .‬بۆیە ساڵی (‪ )2012‬بەنیسبەتی‬ ‫چاكسازی و دیموكراتیزەكردنی دام و دەزگا و‬ ‫بۆنیادنانەوەی سیستەمی سیاسی لە هەرێمی‬ ‫كوردستان هیچ جیاوازیەكی لە گ��ەڵ سااڵنی‬ ‫(‪ )2011‬و (‪ )2010‬نەبوو‪ .‬پێویستە ئیدی‬ ‫ببینە خاوەن دەستورێكی دیموكراتی كە تەعبیر‬ ‫لە هەموو پێكهاتەكانی ناو كۆمەڵگەی كوردستان‬ ‫بكات و ببێتە ئاوێنەیەك بۆ هەموو الیەك‪ .‬پەیڕەوی‬ ‫ناوخۆی پەرلەمان بگۆڕین و پەرلەمانەكەشمان‬ ‫ئاكتیڤ بكەین و هەوڵی دام��ەزراوەی��ی دام و‬ ‫دەزگاكانی حكومەت و دامەزراوەیی بوونیان بدەین‪.‬‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬وەك�����و پ���ارت���ی چ���ارەس���ەری‬ ‫هەڵوێستان بۆ هەڵبژاردنی پارێزگاكان‬ ‫چییە؟ ئایا بەشداری لەم هەڵبژاردنانەدا‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەو لیستە هاوبەشەی راگەیندراوە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫چەندە دەت��وان��ێ ببێتە واڵم��ی داخ��وازی��ە‬ ‫نەتەوەییەكان و پەرتەوازە نەبوونی دەنگی‬ ‫كورد‪ ،‬ئاخۆ ئێوە پشتگیری الیەنێك دەكەن‪،‬‬ ‫بۆ چی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ل��ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەی ك��ە واب��ڕی��ارە لە‬ ‫(‪)20/4/2013‬دا بكرێت بەهەموو هێز و‬ ‫توانامانەوە بەشداری دەكەین‪ ،‬ب��ەاڵم نەك بە‬ ‫لیستی خۆمانەوە‪ .‬ئێمە وەكو الیەنی كوردی لە‬ ‫هەڵبژاردنەكانی پێشۆتر هەڵەی زۆرم��ان كرد‪.‬‬ ‫ئێمە وەكو پارتی چارەسەری لە (‪)2005‬دا بە‬ ‫لیستی خۆمانەوە بەشداریمان كرد و لە (‪)2010‬‬ ‫پشتگیری خۆمان بۆ لیستی كوردستانی و بۆ‬ ‫كەسایەتیەكان دەربڕی بەتایبەتی لەو ناوچانەی‬ ‫كە كێشەی زۆری لە سەرە‪ .‬ئێمە لە (‪)2010‬‬ ‫دا پێشنیاری ئەوەمان كرد كە كورد بە لیستێك‬ ‫بەشداری هەڵبژاردنەكان بكات‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە‬ ‫ئەوەی لە ك��ردەوەدا دەرك��ەوت‪ ،‬دەنگێكی زۆری‬ ‫كوردان فەوتا و كورد زەرەری كرد‪ .‬لە دیالە و‬ ‫لە موسلیش زەرەرمان كرد‪ .‬بۆیە ئێمە پاش ئەو‬ ‫هەڵبژاردنە لە گەڵ زۆر هێز و الیەنەی سیاسی‬ ‫كۆڕ و سیمینارمان كرد بەتایبەتی لەسەر ئەوەی‬ ‫لەم هەڵبژاردنانەی ئەم ماوەیە بە یەك لیست‬ ‫بەشداری بكەین‪ .‬لە كەركوك م��اوەی ساڵێكە‬ ‫الیەنە سیاسیەكان بەیەكەوە كۆدەبینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەتا ئێستا مەسەلەی هەڵبژاردنەكانی كەركوك‬ ‫یەكالنەبۆتەوە‪ ،‬ئ��ەوەی دی��ارە ناكرێت ئێمە لە‬ ‫دژی دواكەوتنی هەڵبژاردنەكانین‪ .‬بەاڵم وادیارە‬ ‫الیەنەكان رێكنەكەوتوون بەتایبەتی ع��ەرەب و‬ ‫توركمان چۆن دەیانەوێت یاسایەكی تایبەتی‬ ‫هەبێت بۆ كەركوك‪ .‬خۆشبەختانە ئەوەی دیارە‬ ‫الیەنەكان بەیەك لیست بەشداری دەكەن‪ ،‬ئێمەش‬ ‫پشتگیری دەكەین‪ ،‬هەرچەندە ئەو لیستە زۆر تەنگ‬ ‫ماوەتەوە و زۆر الیەنی تری لەخۆی نەگرتووە‪ .‬ئێمە‬ ‫بڕیارماندا كە بە لیست و بە قەوارەیەكی تایبەت‬

‫ئەوەی رەخنەمان لەسەرە‪ ،‬هەرێمی‬ ‫كوردستانە كە لە (‪)2005‬ەوە تا ئێستا‬ ‫هەڵبژاردنیئەنجومەنیپارێزگاكان‬ ‫نەكراوە و ئەمەش الوازیەكی ئیداری‬ ‫و خزمەتگۆزاری و نادیموكراتی بوون‬ ‫نیشان دەدات‪ .‬ئەنجوومەنەكانی هەولێر‬ ‫و سلێامنی و دهۆك تا ئاستێك لەكار‬ ‫كەوتوون و بێ رۆڵ ماونەتەوە‪ .‬ماوەی‬ ‫حەوت ساڵە هەڵبژاردن نەكراوە‪ .‬هۆكاری‬ ‫ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا خاوەن دەستورێكی دیموكراتی‬ ‫نینوكۆمیسیۆنیهەڵبژاردنەكانیش‬ ‫سەربەخۆنین‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫بەشداری بكەین‪ ،‬بەاڵم هەركەسە چووە ناوی خۆی‬ ‫نووسیووە و پاشان داوایان لە یەكتری كردووە كە‬ ‫ببنە لیستێكی هاوبەش‪ .‬بێگۆمان ئەمەش كەم و‬ ‫كوڕیەكی ترە‪ .‬ئەو نزیكبوونەشمان لە كاتی خۆیدا‬ ‫رەخنە كرد‪ .‬لە گەڵ ئەوەشدا هەڵوێستی خۆمان‬ ‫هەیە‪ .‬ئێمە بە هەموو هێز و توانامانەوە بەشداری‬ ‫تێدا دەكەین‪ .‬پێویستە هەموومان پشتگیری‬ ‫بكەین‪ ،‬لیستەكەش ناوی لیستی برایەتی و پێكەوە‬ ‫ژیانە‪ .‬هەڵبژاردنی ئەمجارەمان بەتایبەتی لەو‬ ‫شوێنانەی ناكۆكیان لەسەرە دەبێتە ریفراندۆمێك‬ ‫بۆ كورد‪ .‬دەمانەوێت هەڵبژاردنەكانیش لە كەركوك‬ ‫پێكبێت و ببێــتە ریفراندۆمێك‪ ،‬ئەو كاتەیە‬ ‫دەردەك��ەوێ��ت كە سەنگی ك��ورد لەو ناوچانەی‬ ‫ناكۆكی لەسەرە چەندە‪ .‬هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكان لە ئاستی ئێراقدا لە (‪)2009‬‬ ‫ك��را و ئێستاش (‪)2013‬ی����ە‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەوەی‬ ‫رەخنەمان لەسەرە‪ ،‬هەرێمی كوردستانە كە لە‬ ‫(‪)2005‬ەوە تا ئێستا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگاكان نەكراوە و ئەمەش الوازیەكی ئیداری و‬ ‫خزمەتگۆزاری و نادیموكراتی بوون نیشان دەدات‪.‬‬ ‫ئەنجوومەنەكانی هەولێر و سلێمانی و دهۆك تا‬ ‫ئاستێك لەكار كەوتوون و بێ رۆڵ ماونەتەوە‪.‬‬ ‫ماوەی حەوت ساڵە هەڵبژاردن نەكراوە‪ .‬هۆكاری‬ ‫ئەمەش دەگ��ەڕێ��ت��ەوە بۆ ئ��ەوەی لە هەرێمی‬ ‫كوردستاندا خ��اوەن دەستورێكی دیموكراتی‬ ‫نین و كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكانیش سەربەخۆ‬ ‫نین‪ .‬ئێراق لە گەڵ ئەو هەموو ئاڵۆزیانە‪ ،‬چەند‬ ‫هەڵبژاردنێكی ئەنجامداوە‪ ،‬دەستورێكی نووسی و‬ ‫خستیە بواری جێبەجێكردنەوە‪ .‬پێویستە هەرێمی‬ ‫كوردستانیش بەپەلە هەوڵ بدەن هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكان ئەنجام بدەن و ئامادەكاری‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانیش بكرێت‪.‬‬ ‫پ����رس����ی����ار‪ /‬ل����ە س���اڵ���ی (‪)2012‬دا‬ ‫پەیوەندیەكانتان پێشكەوتنێكی بەخۆیەوە‬ ‫بینیوە‪ ،‬نزیك بوونەوەی الیەنەكان بەرامبەر‬ ‫بە خۆتان چۆن هەڵدەسەنگێنن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬خاڵێكی گرنگی كۆنگرەی پێنجەمینمان‬ ‫مەسەلەی پەیوەندیەكان بوو و كۆنگرەكەشمان‬ ‫لە كات و ساتێكی هەستیاردا بەست‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫ل��ەم كاتەدا رۆڵ��ی ك��ورد و ئ��ەو هەلومەرجەی‬ ‫ئێراقی تێدا دەرباز دەبێت دوو فاكتەری گرنگ‬ ‫بوون‪ .‬پەیوەندیەكانمان لەم رووەوە لە مساڵدا‬ ‫بەرەوپێشچوونی ب��ەخ��ۆی��ەوە بینی‪ ،‬چونكە‬ ‫كۆنگرەكەشمان كرانەوەیەك بوو هەم لەسەرئاستی‬ ‫هێز و الیەنە كوردییەكان بەتایبەتی باشوری‬ ‫كوردستان و حزب و الیەنە نەتەوەییەكانیش و‬ ‫هەمیش لەسەر ئاستی ئێراق و هەم لەسەرئاستی‬ ‫پەیوەندیمان لە گەڵ دام و دەزگا و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی و كەسایەتیەكان‪ .‬بۆیە دەتوانم‬ ‫بڵێم ئەو خاڵەمان زۆر بەرەوپێشەوە بردۆوە‪ ،‬الیەنە‬ ‫سیاسیەكانیش خۆشبەختانە تا ئاستێك دێنە‬ ‫پیریمانەوە و داخوازیەك هەیە بۆ دانوستاندن و كار‬

‫‪7‬‬

‫دیدار‬

‫و ئیشی هاوبەش‪ .‬بەتایبەتی پاش ئەو رووداوانەی‬ ‫لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و ئەو پێشنیار و‬ ‫بڕیارانەی كە لەسەر ئاستی ئێراق نیشانمان داوەن‬ ‫و ئەنجامەكانیشی راست دەركەوتوون‪ ،‬بۆتە هۆی‬ ‫ئەوەی كە متمانەی زیاترمان پێبكەن و ئەمەش‬ ‫جێگای دڵخۆشیە‪ ،‬هەم بۆ خۆمان و هەمیش بۆ‬ ‫الیەنەكانی تر‪ .‬هەر وەك چۆن ئێمە لەبەرامبەر‬ ‫بە الیەنەكان كراوەین‪ ،‬ئەوانیش كراوبوونێك لە‬ ‫خۆیاندا نیشاندەدەن‪ .‬بۆیە دەتوانم بڵێم لە دوای‬ ‫كۆنگرەی پێنجەمەوە‪ ،‬ئاستی پەیوەندیەكانمان‬ ‫پێشكەوتنی بەخۆیەوە بینیەوە‪ .‬ئامانجیشمان‬ ‫چارەسەری ئەو دۆخەیە كە لە ئێراقدا حاكمە‪.‬‬ ‫چ لەسەر ئاستی ناوخۆی هەرێمی كوردستان و‬ ‫چ لەسەر ئاستی ئێراق بەگشتی‪ .‬بەو لۆژیكەوە‬ ‫ئیش دەكەین و لەسەر ئەو بنەمایەش پەیوەندی‬ ‫دەكەین بەالیەنەكانەوە‪ .‬كێشە و گرفتەكان‬ ‫یەكالیەنە چارەسەر ناكرێن و داخ��وازی گەلیش‬ ‫زۆرە‪ ،‬بۆیە ئێمە زیاتر لە پەیوەندیەكی رۆتین و‬ ‫شكلی هەوڵدەدەین لەسەر پرۆژە و پالنێكی تۆكمە‬ ‫و هاوبەش كار كەین‪ .‬لە هەمانكاتدا هەوڵدەدەین‬ ‫لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و لەسەر‬ ‫ئاستی ئێراق كۆنگرەی هێز و الیەنە سیاسیەكان‬ ‫ببەستین‪ .‬نزیكبوونێك هەیە‪ ،‬تەنیا ئیرادەیەكی‬ ‫سیاسی پێویستە بۆ ئ��ەوەی ئ��ەو نزیكبوونە‬ ‫بكەوێتە بواری عەمەلەیەوە و بجۆلێت‪ .‬لە ئێستادا‬ ‫پەیوەندیمان لەسەرئاستی ئێراق بەگشتی لە گەڵ‬ ‫هەموو الیەنەكاندا هەیە‪ .‬لە ئاستی نەتەوەیشدا لەو‬ ‫باوەڕەداین كە بتوانین رۆڵی ئەوە ببینین كە هێز و‬ ‫الیەنە كوردستانیەكانی هەرچواربەشی كوردستان‬ ‫لە كۆنگرەیەكی نەتەوەییدا كۆبكەینەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لەسەر ئاستی نەتەوەیدا‪ ،‬ساڵی پار‬ ‫ساڵی شۆڕشی گەلەكەمان بوو لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان و بۆ پشتگیری ئەم شۆڕشە‬ ‫گەلێك كەمپین و چاالكی پێشكەوتن‪،‬‬ ‫ئێوەش وەكو پارتی چارەسەری بەشداریەكی‬ ‫چاالكتان هەبوو‪ ،‬پێتان وایە ئەم ئاستە‬ ‫لە هاوكاری و كۆكردنەوانە بەس دەكەن‪،‬‬ ‫لە ئێستادا حكومەتی هەرێم سنورەكانی‬ ‫بەرووی رۆژئاوادا داخستووە هۆكاری ئەمە‬ ‫بۆ چی دەگەڕێننەوە‪ ،‬ئێوە لەمبارەیەوە چی‬ ‫دەڵێن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەو شۆڕشەی لە رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫هاتۆتە ئاراوە بۆ گەلی كورد بە گشتی قۆناخێكی‬ ‫مێژووییە و گرنگە‪ .‬ئێمە وەك پارتی چارەسەری‬ ‫لەو قەناعەتەداین كە لەهەر بەشێكی كوردستان‬ ‫دەسكەوتێك بەدەست بێت‪ ،‬دەبێتە پشت و پەنای‬ ‫بەشەكانی تری كوردستان و بەتایبەتیش دەبێتە‬ ‫گەرەنتیەك بۆ پاراستنی دەسكەوتەكانی باشوری‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ه��ەرج��ارە ب��اس ل��ەوەش دەكەین‬ ‫كە هەرێمی باشوری كوردستان‪ ،‬دەبێت ببێتە‬ ‫پشتیوانێك بۆ بەشەكانی تری كوردستان‪ ،‬ئەوان‬ ‫هێز لە ئێمەوە وەردەگرن و بە پێچەوانەوە ئێمەش‬

‫دیدار‬

‫‪8‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫هێز لە بەشەكانی تری كوردستان دەگرین‪ .‬هێزە‬ ‫سیاسیەكانی رۆژئ��اوای كوردستان و بەتایبەتی‬ ‫پارتی یەكێتی دیموكراتی بەشێوەیەكی ئاقاڵنە‬ ‫هەڵسوكەوتیان كرد و بەتایبەتی پاش دروستبوونی‬ ‫ئەنجومەنی بااڵش بەهەمان شێوە‪ .‬سیاسەتێكی‬ ‫سەربەخۆیان بەرێوە برد‪ ،‬خۆیان نەكردە بەشێك‬ ‫لەو ناكۆكیانەی لە نێوان دەسەاڵت و ئەو هێزەی‬ ‫بە ناو ئۆپۆزیسیۆن و بە ئەجیندای دەرەكیەوە‬ ‫دەجۆلێتەوە‪ .‬بیگومان ك��ورد هەتا ئاستێك‬ ‫سیاسەتێكی ئاقاڵنەی كردووە‪ .‬لێرەدا وەكو هێز‬ ‫و الیەنە سیاسیەكان لە باشوری كوردستان رۆڵ و‬ ‫ئەركمان لەبەرامبەر بەم بەشەی كوردستان چییە‬ ‫و پێویستە چی بكەین‪ ،‬ئەمە گرنگە‪ .‬دەتوانم لە‬ ‫سێ خاڵدا ئەمە كورت بكەمەوە‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ ،‬ئێمە ب��ە ه��ەم��وو ش��ێ��وەی��ەك ببینە‬ ‫پاڵپشتێكی سیاسی بۆ شۆڕشی گەلەكەمان لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان و هێز و الیەنە سیاسیەكان‪.‬‬ ‫دووهەم‪ ،‬لە رووی ماددییەوە‪ ،‬بەتایبەتی كەل و‬ ‫پەل و خوراك و پۆشاكەوە یارمەتیان بدەین‪.‬‬ ‫سێیەم ئێمە دەستێوەردانی الیەنە سیاسەكانی‬ ‫رۆژئاوا نەكەین‪ ،‬پاڵپشتیان بین لەوە باشترە كە‬ ‫دەستوەردانی كاروبارەكانیان بكەین‪ .‬ئێمە لە‬ ‫الیەن خۆمانەوە هەم وەك ئەركێكی نیشتمانی‪،‬‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬مرۆیی و دیموكراسی هەوڵمانداوە‬ ‫پاڵپشتی خۆمان رابگەێنین‪ ،‬هەرچۆن لە ساڵی‬ ‫(‪)1991‬دا گەلەكەمان لە باشوری كوردستان‬ ‫ناچاری كۆڕەوێكی گەورەكە كران و گەلەكەمان‬ ‫لەبەشەكانی تری كوردستان یارمەتیانداین‪ ،‬ئێمەش‬ ‫لەسەرمانە‪ ،‬بەهەموو شێوەیەك یارمەتیدەری‬ ‫گەلەكەمان و شۆڕشەكەی بین لە رۆژئاوا ئەمە‬ ‫ئەركی سەرشانمانە‪ ،‬چونكە وەك ك��ورد بە‬ ‫قۆناخێكی هەستیار و چارەنووسسازدا تێپەڕ‬ ‫دەبین‪ .‬لەم ماوەیەدا لە زۆربەی شاروشارۆچكەكانی‬ ‫باشوری كوردستان كەمپینی كۆكردنەوەی یارمەتی‬ ‫راگەیندرا و یارمەتیان كۆكردەوە‪ ،‬ئەمەش جێگای‬ ‫رێز و دڵخۆشیە بۆ گەلەكەمان لە هەر كوێیەك‬ ‫بن‪ .‬بەاڵم لە ئێستادا رامان وایە كە پێویستە ئەو‬ ‫هەڵوێست و كەمپینانەی یارمەتی كۆدەكەنەوە‪،‬‬ ‫كۆببنەوە و لە ژێرچەترێكی بەرفراوانتردا‪ ،‬هەموو‬ ‫كەمپینەكان یەكخەن‪ ،‬بەو شێوەیەش هێزەكە‬ ‫زیاتر دەبێت و دەتوانین یارمەتیەكی زۆرتریش‬ ‫كۆبكەینەوە‪.‬‬ ‫ئەوەش جێ داخ و ئەسەفە لەم ماوەیەدا وەكو لە‬ ‫راگەیاندنەكانیشدا دەردەكەوێت‪ ،‬حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان سنورەكانی ب��ەرووی گەلەكەماندا‬ ‫داخستووە و لە گەڵ ئەوەشدا سنورەكانی تەلبەند‬ ‫كردووە‪ ،‬بێگومان ئەوەش ناڕەزایەتی گەلی بەدوای‬ ‫خۆیدا هێنا و چاالكیش ئەنجامدران‪ ،‬پێویستە ئێمە‬ ‫خۆمان نەكەینە الیەنێك كە دەستێوەردانی ناوخۆی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بكەین‪ ،‬بەڵكو خۆمان بكەینە‪،‬‬ ‫هێز بۆ پشتگیری و یارمەتیدانیان‪ ،‬داخستنی ئەو‬ ‫سنورانەش لەم كاتە هەستیارەدا ناكەوێتە خزمەت‬ ‫بەرژەوەندی نەتەوەییمانەوە و تەنیا نەیاران سوودی‬

‫لێدەبینن‪ .‬پێویستە حكومەتیش ئاسانكاری بكات‬ ‫بۆ ئ��ەوەی ئەو یارمەتیانە كۆدەكرێنەوە بگاتە‬ ‫دەستی گەلەكەمان لە رۆژئ���اوای كوردستان‪،‬‬ ‫خاڵێكی گرنگ لە پەیوەندییەكانی خۆمانیش‬ ‫لەم كاتەدا‪ ،‬هەڵسەنگاندنی شۆرشی گەلەكەمانە‬ ‫لە رۆژئ��اوای كوردستان و چۆنیەتی هاوكاری و‬ ‫یارمەتیدانی ئ��ەم شۆڕشە و پێشخستنیەتی‪.‬‬ ‫لە ئێستاشدا گەلێك هێز و دەوڵەتی دەرەكیش‬ ‫دەیانەوێت دەس��ت��وەردان��ی ن��او سوریا بكەن‪،‬‬ ‫بەتایبەتی پەالمارەكانی سەرێكانی‪ ،‬دەریخست‬ ‫كە دەوڵەتی توركیا بە هەموو شێوەیەك دەیەوێت‬ ‫بارودۆخی ئارامی ناوچە كوردییەكانیش تێكبدات‬ ‫و دووبەرەكی بخاتە ناو گەلی كوردیشەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫دەوڵ��ەت��ی توركیا نایەوێت ك��ورد لە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان پێگەیەك قازانج بكەن‪ .‬وەكو چۆن‬ ‫لە ساڵی (‪)1991‬دا ویستی ئەزمونی باشوری‬ ‫كوردستان تێكبدات‪ ،‬لە ئێستاشدا دەوڵەتی توركیا‬ ‫لە رۆژئ��اوای كوردستان هەمان سناریۆ بەرێوە‬ ‫دەبات‪ .‬ئێمە چەندە كۆدەنگ بین‪ ،‬بەو ئاستەش‬ ‫دەتوانین ببینە واڵم بۆ داخوازیەكانی گەلەكەمان‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ساڵی پار بە گشتی ساڵی تەجرید‬ ‫و هێرشی ب��ەرف��راوان��ی دەوڵ��ەت��ی ت��ورك‬ ‫ب��وو ل��ەس��ەر رێ��ب��ەر ئ��ۆج��ەالن و بزوتنەوە‬ ‫ئازادیخوازەكەی‪ ،‬بەاڵم لە گەڵ ساڵی نوێدا‬ ‫باس لە دیدار و چاوپێكەوتنی نوێ لە گەڵ‬ ‫بەرێز ئۆجەالن دەكرێت‪ ،‬ئەم دیدارانە چۆن‬ ‫دەبینن‪ ،‬بۆ سەرخستنی ئ��ەم هەنگاوە‪،‬‬ ‫چی دەكەوێتە ئەستۆی هێز و الیەنەكانی‬ ‫باشوری كوردستان و بەتایبەتی راگەیاندنە‬ ‫كوردیەكان؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەرو پانزدەهەمین ساڵیادی پیالنگێڕی‬ ‫پانزدەی شوبات دەچین‪ ،‬سەرەتا لەسەرناوی پارتی‬ ‫چارەسەری بكەرانی ئەو پیالنگێڕیە نەگریسە كە لە‬ ‫كەسایەتی رێبەر عەبدوڵاڵ ئۆجەالندا لەسەر هەموو‬ ‫گەلی ك��ورد بەرێوە چ��وو‪ ،‬شەرمەزار دەكەین‪.‬‬ ‫ماوەی ساڵی و نیوێكیشە رێبەر ئۆجەالن بەهەموو‬ ‫شێوەیەك تەجرید كراوە‪ .‬رێبەر ئۆجەالن ماوەی‬ ‫پانزدە ساڵە لە بەرخۆدانێكی بێ وێنەدایە‪ ،‬ئەم‬ ‫بەرخۆدانەی لە زینداندا كاریگەریەكی مەزنی‬ ‫لەسەر گەلەكەمان دان���اوە و هێز و م��وراڵ و‬ ‫مەعنەویاتی پێ بەخشیوە‪ .‬بەرخۆدانی گەلیش‬ ‫سەرچاوەی خۆی و هێزی خۆی لەبەرخۆدانی‬ ‫رێبەر ئۆجەالنەوە وەرگرتووە‪ .‬ئەو پیالنگێڕییەی‬ ‫لە ساڵی (‪)1999‬دا كرایە سەر رێبەر ئۆجەالن‬ ‫بە هەموو شێوەیەك لە ئێستاشدا بەردەوامە و‬ ‫درێ��ژەی پێدەدەن‪ .‬ئەو پیالنگێڕییەش هەر بە‬ ‫ساڵی (‪ )99‬و بە دەستگیركردنی رێبەر ئۆجەالن‬ ‫كۆتایی پێنەهاتووە‪ ،‬ئەوەی لەسەرێكانی روودەدات‬ ‫بەردەوامی ئەو پیالنەیە‪ ،‬ئەوەی لە جێگا ناكۆكی‬ ‫لەسەرەكان لە باشوری كوردستان روودەدەن‬ ‫درێژەی هەمان پیالنگێڕیە‪ ،‬لە رۆژهەاڵتی كوردستان‬ ‫گەنجان لەسێدارە دەدرێن و ناسنامەی گەلەكەمان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫قەبوڵ ناكرێت هەر هەمان پیالنگێڕیە‪ .‬دەبێت‬ ‫كەسەكان گۆڕابن‪ ،‬بەاڵم ناوەڕۆكی ئەو پیالنگێڕیە‬ ‫لەسەر گەلی كورد نەگۆڕاوە و ب��ەردەوام��ە‪ .‬لە‬ ‫ئێستاشدا هێزە نێودەوڵەتیەكان نایانەوێت كورد‬ ‫لەو گۆڕانكاریانەی لە ئاستی ناوچەكە و جیهاندا‬ ‫روودەدەن ببێتە خاوەن پێگە و ستاتۆی تایبەت‬ ‫بە خۆی‪ .‬ئەوانیش باش دەزانن كە سەرچاوەی ئەو‬ ‫هێز و گۆڕانكاریانە هەموو رێبەر ئۆجەالنە‪ ،‬بۆیە‪،‬‬ ‫دەیانەوێت جارێكی تر لەوەوە دەست پێبكەن‪،‬‬ ‫چۆن لە ساڵی (‪ )99‬هەوڵیاندا بۆ كۆنترۆڵكردنی‬ ‫گ��ەل��ەك��ەم��ان ل��ەه��ەر چ��وارب��ەش��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫پیالنگێڕییەكەیان بە رێبەر ئۆجەالن دەست پێكرد‪،‬‬ ‫ئێستاش لەم گۆڕانكاریانەی لە ناوچەكە دەكرێت‪،‬‬ ‫جارێكی تر دەیانەوێت پیالنێك بەسەر كورداندا‬ ‫بهێنن‪ ،‬هەرچەندە تەجرید و گۆشەگیری سەر رێبەر‬ ‫ئۆجەالن درێژەی هەیە‪ ،‬دەیانەوێت ئەمجارەش لە‬ ‫رێبەر ئۆجەالنەوە دەست پێبكەن‪ .‬ئ��ەوەش با‬ ‫بڵێم لە ساڵی (‪ )2012‬گیراوانی زیندانەكانی‬ ‫باكوری كوردستان و توركیا‪ ،‬مانگرتنێكی بێ‬ ‫وێنە و هەڵوێستێكی مێژووییان نیشاندا‪ .‬توانیان‬ ‫ماوەی (‪ )68‬رۆژ مان لە خواردن بگرن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەرخۆدانێكی مەزن و پیرۆز بوو‪ ،‬هەوڵدانێكی زۆر‬ ‫هەبوو كە ئەو مانگرتنە بشكێنن‪ ،‬بەاڵم ئەنجامگیر‬ ‫نەبوو‪ ،‬پاش ئەوەی رێبەر ئۆجەالن لە رێ براكەیەوە‬ ‫بانگەوازی كرد بۆ مانگران‪ ،‬زیندانیانی مانگرتوو‬ ‫دەستیان لە مانگرتن بەردا‪ ،‬ئەمەش نیشانەی ئەو‬ ‫هێز و كاریگەریەی رێبەر ئۆجەالنە لەسەر گەل و‬ ‫رێكخستنە ئازادیخوازەكەی‪ .‬ئەوەش سەركەوتنێكی‬ ‫مەزن بوو هەم بۆ زیندانیانی ناو زیندان و هەمیش‬ ‫دەسكەوتێكی مەزن بوو لە ئاستی دۆزی ڕەوای‬ ‫گەلەكەماندا‪ .‬لێرەدا بۆ هەركەسە دیار بوو كە‬ ‫رێبەر ئۆجەالن كلیلی چارەسەری و سەرەكی‬ ‫دۆزی كوردە‪ .‬بێگومان دوژمن گەلێك هەوڵیدا لە‬ ‫دەرەوەی رێبەر ئۆجەالن مۆخاتەبێك بدۆزێتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ب��ەم ه��ەوڵ��ەی زیندانیان و بەرخۆدانی‬ ‫رێبەرمان ئەو هەوڵە گاڵوە مایە پوچ بۆیەوە‪ .‬ئیدی‬ ‫ئەوانیش بەئاگا هاتوون كە مۆخاتەبی سەرەكی‬ ‫ئۆجەالنە‪ .‬هەر بۆیە توركیا بەناچاریش بێت‬ ‫مەجبور بوو لە گەڵ رێبەر ئۆجەالن دانیشێت و‬ ‫تاتۆی دۆزە رەواكەی كورد بكات‪ .‬بە قەناعەتی‬ ‫من‪ ،‬دانوستاندنی ئەمجارە لە گەڵ رێبەر ئۆجەالن‬ ‫هەم گرنگە بە نیسبەتی چارەسەری دۆزی كورد و‬ ‫هەمیش بە نیسبەت ئاشتی و ئارامی لە ناوچەكە‬ ‫و هەمیش بەنیسبەت توركیا و حكومەتەكەی‬ ‫ئاكەپە و هەنگاوێكی ئەرێنیە و پێویستە هەموو‬ ‫الی��ەك بەهەستیاریەوە مامەڵە لە گ��ەڵ ئەم‬ ‫رووداوەدا بكەین‪ .‬پێش ئەمەش چاوپێكەوتن‬ ‫هەبوو‪ ،‬بەاڵم دەوڵەت و حكومەتە یەك لەدوای‬ ‫یەكەكانی توركیا تەنیا هەوڵی هەڵخەڵەتاندنیان‬ ‫دەدا‪ ،‬بۆیە رێبەر ئۆجەالنیش ماوەی دوو ساڵە‬ ‫هەڵوێستێكی ج��ددی لەبەرامبەر بە دەوڵەتی‬ ‫تورك و حكومەتی ئاكەپە دانا‪ ،‬ئەمجارەش ئەگەر‬ ‫دەوڵەتی تورك بە جددی نزیكی بابەتەكە بێتەوە‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫پێویستە ئێمە خۆمان نەكەینە الیەنێك كە دەستێوەردانی ناوخۆی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫بكەین‪ ،‬بەڵكو خۆمان بكەینە‪ ،‬هێز بۆ پشتگیری و یارمەتیدانیان‪ ،‬داخستنی ئەو سنورانەش‬ ‫لەم كاتە هەستیارەدا ناكەوێتە خزمەت بەرژەوەندی نەتەوەییامنەوە و تەنیا نەیاران سوودی‬ ‫لێدەبینن‪ .‬پێویستە حكومەتیش ئاسانكاری بكات بۆ ئەوەی ئەو یارمەتیانە كۆدەكرێنەوە بگاتە‬ ‫دەستی گەلەكەمان لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫بێگومانین كە چاوپێكەوتنەكان ئەنجامگیر دەبن‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەگەر جارێكی تر ئامانجیان كات كۆشتن‬ ‫و هەڵخەڵەتاندن بێت‪ ،‬ئەوا نە رێبەر ئۆجەالن‬ ‫و نەش بزوتنەوە ئازادیخوازەكەی و نەش گەلی‬ ‫كورد ئەم یەكە قەبوڵ ناكەن و دیدارەكان بەرو‬ ‫بن بەستبوون بچێتەوە‪ .‬ئەگەر چاوپێكەوتنەكان‬ ‫لە كوێدا راوەستێنرابوون دەس��ت پێبكاتەوە‪،‬‬ ‫هەنگاوی پۆزەتیڤ دەبێت‪ ،‬چۆن ئیدی كاتی‬ ‫هەنگاوهاوێشتنە‪ ،‬هەر شتێك لە چاوپێكەوتنەكانی‬ ‫پێشدا گفتوگۆیان لەسەر كراوە‪.‬‬ ‫هیواداریم كە ئیدی لەمەوبەدوا راگەیاندن و‬ ‫راگەیاندنكارانی باشوری كوردستانیش رووداوەكان‬ ‫و پێشهاتەكان لەسەرچاوەكەی خۆیەوە و وەكو‬ ‫خۆی بگوازنەوە و نەبنە وەتەبێژی راگەیاندنەكانی‬ ‫توركیا‪ .‬ئەركێكی قورسیش دەكەوێتە سەرشانی‬ ‫راگەیاندنەكان‪ ،‬بەتایبەتی راگەیاندنە كوردیەكان‪،‬‬ ‫پێویستە كەسانی پەیوەندیدار بە بابەتەكەوە‬ ‫بدۆێنن و بكەنە سەرچاوەی هەواڵ و زانیارییەكانی‬ ‫خۆیان‪ .‬جارێكی تریش داوا لە راگەیاندنە كوردیەكان‬ ‫دەكەم‪ ،‬هەواڵ و زانیاریەكان لە راگەیاندنەكانی‬ ‫توركیاوە نەگوازنەوە‪ ،‬وەكو كورد هەم راگەیاندن‬ ‫و هەمیش كەسایەتی شارەزا و تێگەیشتوومان‬ ‫لە باكوری كوردستاندا هەیە‪ ،‬دەتوانن ئەوان‬ ‫بكرێنە سەرچاوە‪ ،‬راگەیاندن ئازادە لەهەر دووال‬

‫هەواڵ و زانیاری وەربگرێت‪ ،‬بەاڵم وەكو گەل لە‬ ‫باشووری كوردستان چاوەڕوانی ئەوەین كە ئیدی‬ ‫راگەیاندنەكان‪ ،‬كەسی سەرەكی و پەیوەندیدار بەو‬ ‫بابەتانە بكەنە سەرچاوەی خۆیان‪.‬‬ ‫وەكو پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستانیش‪،‬‬ ‫بەم دیدارانە كەیف خۆشین و پشتگیری دەدەین‬ ‫وچی بكەوێتە سەرشانمان دەریغی ناكەین بۆ‬ ‫سەرخستنی ئەم هەنگاوە‪ .‬جارێكی تر بانگەوازی‬ ‫لە هەموو هێز و الیەنە سیاسیەكان لە باشوری‬ ‫كوردستان دەك��ەم لەم قۆناخەدا ببینە هێز و‬ ‫پاڵپشت بۆ دۆزی رەوای گەلەكەمان لە رۆژئاوا و‬ ‫باكوری كوردستان و بۆ سەركەوتنی ئەو دیدارانەی‬ ‫لە ئێستادا لە گەڵ رێبەر ئۆجەالن لە ئارادان كە‬ ‫پرسی كورد بە شێوەیەكی ئاشتیانە و عادیالنە‬ ‫چارەسەر بكرێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە چواری مانگی دوازدەی ساڵی‬ ‫پار هەڵوێست و پێشنیاری خۆتان لەمەڕ‬ ‫چارەسەری پرسە هەڵواسراوەكانی نێوان‬ ‫هەرێم و ناوەند و پرسی نەتەوەییەكان‬ ‫خستە روو‪ ،‬ئایا پێتان وایە كەس بێتە‬ ‫پیری ئ��ەم هەڵوێست و پێشنیارانەی‬ ‫ئێوەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئ��ەو هەڵوێست و پێشنیارانەی لە‬

‫‪9‬‬

‫دیدار‬

‫(‪)4/12‬ی س��اڵ��ی پ��ار ل��ەم��ەڕ چ��ارەس��ەری‬ ‫پرسەكانی هەرێمی كوردستان و ناوەند و پرسی‬ ‫دیموكراسی و پرسە نەتەوەییەكان رامانگەیاند‪،‬‬ ‫بڕیارێكی كۆنگرەی پێنجەممان بوو‪ ،‬ماوەیەكی‬ ‫زۆرە لە گفتوگۆ و دانوستانین‪ ،‬هەم لەناوخۆی‬ ‫پارتی چارەسەری و هەمیش لە گەڵ هێز و الیەنە‬ ‫سیاسیەكان لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و‬ ‫هەمیش لەسەر ئاستی ئێراق‪ ،‬پەیوەندیەكی زۆرمان‬ ‫بەستووە‪ ،‬لەو هەڵوێستەماندا خاڵی زۆر گرنگمان‬ ‫دەستنیشانكردووە‪ ،‬بۆ ئەوەی ئێمە بینە هێزی‬ ‫چارەسەری پێشنیاری بەستنی كۆنفرانسێكی‬ ‫بۆنیادنانەوەمان كردووە كە بتوانێت لەسەر ئاستی‬ ‫باشووری كوردستان رۆڵی بۆنیادنانەوەی سیستەم‬ ‫بگیڕێت‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانین دەستورێكی دیموكراتی‬ ‫بنوسین‪ ،‬هەڵبژاردنێكی بێگەرد و بێ الیەن بكەین‪،‬‬ ‫ئەو كێشە و گرفتانەی كە هەیە لە ئاستی هەرێمی‬ ‫كوردستان بە شێوەیەكی ج��ددی گفتوگۆ و‬ ‫میكانیزمەی چارەسەریان بۆ دیاری بكرێت‪ ،‬پرسە‬ ‫خزمەتگۆزاریەكان‪ ،‬سیاسی‪ ،‬ئابوری و ئیداری‪،‬‬ ‫باسیان لێوە بكەین‪ .‬ئەو خااڵنەی كە دیارمان‬ ‫كردوە ئەگەر لە سەرئاستی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەئەنجامیان بگەێنین‪ ،‬ئەو كاتە دەتوانین لەسەر‬ ‫ئاستی ئێراقیش‪ ،‬لە گەڵ الیەنە دیموكراتخواز و‬ ‫سەربەخۆ و بێ الیەنەكاندا هەوڵی چارەسەری‬ ‫كێشە هەڵپەسێردراوەكان بدەین‪.‬‬ ‫پێویستە لەسەرئاستی ئێراق دەستور هەموار‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬بەاڵم بە زیهنیەتێكی دیموكراتی‪ .‬نەك بەو‬ ‫زیهنیەتەی كە لە ئێستادا حكومەتی ئێراقی پێدەچنە‬ ‫رێیەوە‪ .‬لەسەر ئاستی ئێراق هەتا ئێستا سەرژمێری‬ ‫نەكراوە‪ ،‬ئەگەر سەرژمێریەك بكرێت‪ ،‬ئەوكاتە‬ ‫دەتوانین باس لە هەڵبژاردنێكی دیموكراتیانەش‬ ‫بكەین‪ ،‬لەسەرئاستی نەتەوەییشدا پێشنیاری‬ ‫ئەوەمان كردووە كە هەموو هێزە كوردستانیەكان بە‬ ‫شێوەیەكی دیموكراتیانە لە دەوری یەك كۆبینەوە‬ ‫بۆ ئەوەی بتوانین لەم گۆڕانكاریانەی لە ناوچە‬ ‫سوودمەند بین‪ .‬كۆنفرانسی بۆنیادنانەوەی كە‬ ‫باسی دەكەین هەموو الیەنی سیاسی‪ ،‬رێكخراو‪،‬‬ ‫كەسایەتی ش��ارەزا و یاسایی و ئەكادیمیسین و‬ ‫ئایینی‪ ،‬ژنان و گەنجان و نوێنەرایەتی هەموو چین و‬ ‫توێژەكانی كۆمەڵگە بەشداری تێدا بكەن‪ .‬ئەو كاتە‬ ‫دەتوانین بڵێین ئەم كۆنفرانسە نوێنەرایەتی هەموو‬ ‫كەس لە هەرێمی كوردستان‪ .‬تائێستا ئەو الیەنە‬ ‫سیاسیانەشی كە گەڵیان دانیشتووین پێیان باش‬ ‫بووە‪ ،‬بەاڵم تەنیا ئیرادەیەكی سیاسی پێویستە بۆ‬ ‫ئەم یەكە‪ .‬پێویستی بەكات و گفتوگۆش هەیە‪ .‬لەو‬ ‫قەناعەتەشداین كە هەرچەندە پرۆژە و پێشنیاری‬ ‫باشیشمان هەبێت‪ ،‬تاك الیەنە سەرناكەوین و‬ ‫ناتوانین بەسەر كێشە و ئاڵۆزیەكاندا زاڵ بین‪ ،‬ئێمە‬ ‫لە الی خۆمانەوە دەستپێشخەریەكمان كردووە‪،‬‬ ‫چەندە ئیشی و كاری لەسەر كەین و كات قازانج‬ ‫كەین دەتوانین سەركەتوو بین‪ .‬تەنیا بە پرۆژەی‬ ‫هاوبەش و تێگەیشتن لەیەكتر و دانیشتن بەیەكەوە‬ ‫و قەناعەتێكی دیموكراتیانە دەتوانین كێشەكانمان‬ ‫چارەسەر بكەین‪.‬‬

‫دیدار‬

‫‪10‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫الیەنی نەتەوەیی و مرۆیی ئەوە دەخواز ‌ێ پشتیوانی تەواوی خەڵكی رۆژئاوای كوردستان بین‬ ‫ئارێز عەبدوڵاڵ‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬ل��ەم‬ ‫چاوپێكەوتنەی گۆڤاری (رۆژی واڵت)دا باس‬ ‫لە رەوش��ی هەرێمی كوردستان و ئێراق‬ ‫دەك��ات و ئ��ەوە دەخ��ات��ەڕوو‪ ،‬كە ناكرێت‬ ‫بۆ گەیشتن بە مافەكانی كورد پشت بە‬ ‫دەوڵەتانی ناوچەكە ببەستین‪...‬‬ ‫ئا‪ /‬كاروان ئیبراهیم‬

‫رۆژی واڵت‪ /‬با لەوەوە دەستپێبكەین‪ ،‬وەك‬ ‫كەسێكی ئاگادار كە لەناو كایەی سیاسی‬ ‫كار دەكەیت‪ ،‬كێشەكانی نێوان هەرێمی‬ ‫ێ دەچێت؟‬ ‫كوردستان و ئێراق بەرەو كو ‌‬ ‫ـ خۆی ئێمە دوو كێشەمان هەیە لە گەڵ ئێراق‪،‬‬ ‫كێشەیەكیان لە نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی‬ ‫ئێراقە‪ ،‬وەكو كێشەی بودجە كە سااڵنە دێتە پێش‪،‬‬ ‫كێشەی نەوت و پێشمەرگە و چەندین كێشەی تر كە‬ ‫تا ئێستا چارەسەر نەكراوە و بەردەوامە‪ .‬هەروەها‬ ‫كێشەیەكی ترمان هەیە ئەویش جێبەجێنەكردنی‬ ‫دەستورە كە من پێمواب ‌ێ ئەو كێشەیە قورسە و‬ ‫كێشەی هەموو ئێراقە و بە تەنها كێشەی هەرێمی‬ ‫كوردستان نییە‪ ،‬بەاڵم ئێمە لەبەر ئەوەی زۆر بە‬ ‫بایەخەوە دەڕوانینە دەستور و بەشێك لە مافە‬ ‫نەتەوەیی و نیشتمانییەكانی ئێمە بەندە بە‬ ‫دەستورەوە‪ ،‬بۆیە دیسان دەبێتەوە بە كێشە لە‬ ‫نێوان هەرێم و بەغداد‪ ،‬ئەویش ئەوەیە مادە و‬ ‫بڕگەكانی دەستور وەكو خۆی جێبەج ‌ێ ناكرێت‪ ،‬بە‬ ‫تایبەت بڕگەكانی مادەی (‪ )140‬واتا هەتا مادەی‬ ‫(‪ )140‬جێبەج ‌ێ نەكرێت‪ ،‬كێشەی هەرێمی‬ ‫كوردستان لە گەڵ حكومەتی ناوەندی نابڕێتەوە‪،‬‬ ‫هەتا دام و دەزگاكانی ئێراق بە پێی دەستور‬ ‫دانەمەزرێنەوە‪ ،‬تا ئێراق نەكرێتە ئێراقێكی فیدراڵی‬ ‫ئەو كێشانە هەر دەمێنێتەوە‪ ،‬هەتا پەیوەندییەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان و حكومەتی ئێراقی بە یاسا‬ ‫دی��اری نەكرێت و سیستماتیك نەكرێت‪ .‬هەموو‬ ‫رۆژێك رەنگە كێشەكان سەرهەڵبدەنەوە‪ ،‬هەموو‬ ‫رۆژێك رەنگە كێشەی تر بێتە پێشەوە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬بەاڵم بڕیا بوو لە دوای رووخانی‬ ‫رژێمی سەدامەوە كێشەی كورد لە ئێراق‬ ‫چارەسەر بكرێت و ئیتر كورد بە تەواوی‬ ‫مافەكانی بگات‪ ،‬كە چی ئێستا باس لە‬ ‫شەڕ دەكرێت لە گەڵ حكومەتی ئێراق‬ ‫وەك ئەگەرێك لە ئەگەرەكان؟‬ ‫ـ لە دوای رووخ��ان��ی رژێمی س��ەدام ئێمە زۆر‬ ‫پێداگریمان كرد لەسەر ئەوەی ئێراقی نو ‌ێ پێویستە‬ ‫ئێراقی نو ‌ێ بێت‪ ،‬ئێراقێك كە پێویستە ئاشتی تێدا‬ ‫سەقامگیر بێت‪ ،‬ئێراقێك كە لەسەر بنەمای فیدڕاڵی‬ ‫دامەزرابێتەوە‪ ،‬ئەو دوو بنەمایەش هەردووكیان‬ ‫لە دەستوری ئێراقدا جێگیر ك��راون‪ ،‬ب��ەاڵم لە‬ ‫جێبەجێكردندا ماویەتی‪ ،‬بابەتی دیموكراسی دیارە‬ ‫بابەتێكی كەلتوری و سیاسی قوڵە و هەروا بە‬ ‫ئاسانی میللەتێك لە دیكتاتۆریەوە ناگاتە قۆناغی‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬بۆیە ئێستا دەكر ‌ێ بڵێین لە قۆناغی‬

‫راگوزەرداین‪ ،‬ئەو قۆناغی گواستنەوەیە ملمالنێیەكی‬ ‫توندی تێدایە‪ ،‬ملمالن ‌ێ هەیە لە نێوان ئەوانەی‬ ‫دەیانەوێت ئێراقی نو ‌ێ دابمەزرێتەوە لە گەڵ‬ ‫ئەوانەی كە دەیانەوێت ئێراقی كۆن بگێڕنەوە‪ ،‬واتا‬ ‫سەروەریەكانی رابردووویان بگێڕنەوە‪ ،‬ملمالنێیەكی‬ ‫توند هەیە لە نێوان ئەوانەی دەیانەوێت ئێراق‬ ‫لەسەر بنەمای دەوڵەتێكی ئیسالمی دابمەزرێتەوە‬ ‫لە گەڵ ئەوانەی كە دەیانەوێت ئێراق لەسەر بنەمای‬ ‫دەوڵەتێكی مەدەنی دابمەزرێتەوە‪ ،‬ملمالنێیەك هەیە‬ ‫لە نێوان سونە و شیعە‪ ،‬سونەكان هەمیشە خەون‬ ‫بە رابردووی خۆیان دەبیننەوە‪ ،‬بەشی هەرە زۆریان‬ ‫بە تایبەتە الیەنە شۆڤێنییەكانیان هەوڵدەدەن‬ ‫رەوڕەوەی مێژوو بەرەو دواوە بگێڕنەوە‪ ،‬الیەنەكانی‬ ‫شیعەش بە پێچەوانەوە دەیبینن‪ ،‬پێیان وایە بە‬ ‫پێچەوانەوە هەشتا ساڵی رابردوو تا رووخانی رژێمی‬ ‫سەدام ستەم و غەدریان ل ‌ێ كراوە‪ ،‬پێیان وایە ئێستا‬ ‫ئەوان زۆرینەن و لەبەرئەوەش دەیانەو ‌ێ تۆڵەی ئەو‬ ‫هەشتا ساڵەش بكەنەوە و هەر خۆیان لە دەسەاڵت‬ ‫بمێننەوە‪ .‬ملمالنێیەكی تر هەیە لە نێوان ئێمە‬ ‫وەك هەرێمی كوردستان كە داوای مافە رەواكانی‬ ‫خەڵكی كوردستان و نەمانی ئاسەوارەكانی بەعس‬ ‫دەكەین‪ ،‬بە تایبەتی گەڕاندنەوەی ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫لە گەڵ ئەوانەی دەیانەوێ فەرامۆشی داوا رەواكانی‬

‫ئێمە بكەن و ئێراق هەر بە ئێراقێكی ناوەندێتی‬ ‫بمێنێتەوە‪ .‬ئەمە جگە لەوەی تا ئێستا مادەی‬ ‫(‪ )140‬جێبەج ‌ێ نەكراوە‪ ،‬ئەمەش گومانێكی‬ ‫الی خەڵكی كوردستان و حكومەتی هەرێم دروست‬ ‫كردوە‪ ،‬چونكە لە الیەك ئێمە مارانگازین و كاتی‬ ‫خۆیشی زۆر دەستی دەستیمان پێكراوە‪ ،‬لە الیەكی‬ ‫تریش ئەترسین ئەگەر لەم قۆناغەدا مافەكانی ئێمە‬ ‫نەدرێت و داواكانمان جێبەج ‌ێ نەكرێت‪ ،‬دوای ئەوەی‬ ‫حكومەتی ئێراق بە تەواوی بەهێز دەبێتەوە‪ ،‬گومان‬ ‫دەكرێت كە مافەكانمان نەسەلمێنرێت‪ ،‬حكومەتی‬ ‫ئێراقیش كۆمەڵێك هەنگاوی ن��اوە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫جێبەجێنەكردنی مادەی (‪ )140‬و دروستكردنی‬ ‫ئۆپەراسیۆنەكانی دیجلە كە كێشەكانی تەقاندەوە‪،‬‬ ‫تەنانەت گەیشتە ئەو ئاستەی هێزی پێشمەرگە‬ ‫رووب����ەڕووی هێزی ئێراقی ببنەوە‪ ،‬راستە نە‬ ‫لەالیەن ئێمە و نە لە الیەن ئەوان بڕیاری شەڕ‬

‫ئەترسین ئەگەر لەم قۆناغەدا مافەكانی‬ ‫كورد نەدرێت دوای ئەوەی حكومەتی‬ ‫ئێراق بە تەواوی بەهێز دەبێتەوە‬ ‫مافەكامناننەسەملێرنێت‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ێ لەگەڵ توركیا بچینە بەرەیەكەوە لە‬ ‫ناكر ‌‬ ‫دژی حكومەتی ئێراقی‬ ‫……………‪..‬‬ ‫راستە بڕیاری شەڕ نییە لە دژی حكومەتی‬ ‫ئێراق‪ ،‬بەاڵم دوو هێز بەرامبەر یەك بن‬ ‫هەموو كاتێك ئەگەری شەڕ هەیە‬ ‫نییە‪ ،‬چاوەڕوانی شەڕیش ناكرێت‪ ،‬بەاڵم دوو هێز‬ ‫بەرامبەر یەكتر بن‪ ،‬هەموو كاتێك ئەگەری ئەوە‬ ‫هەیە‪ ،‬پێكدادان دروست ببێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬باسی ناوچە دابڕاوەكانت كرد‪،‬‬ ‫بۆچونێك هەیە دەڵێت‪ ،‬نە بەرپرسانی ئێراق‬ ‫و نە بەرپرسانی هەرێمی كردستان نایانەوێ‌‬ ‫كێشەی ناوچە دابڕاوەكان چارەسەر بكرێ‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی هەمیشە وەك كارتێك بەكاریبهێنن‬ ‫بۆ كۆكردنەوەی دەنگ؟‬ ‫ـ ئەو بۆچوونە راست نییە‪ ،‬ئێمە هەموو هەوڵێكی‬ ‫خۆمان داوە‪ ،‬قوربانی زۆرم��ان داوە‪ ،‬رووبارێك‬ ‫خوێنمان لە پێناوی كەركوك و ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫داوە‪ ،‬هیچ هێزێك و هیچ كەسێك ناتوان ‌ێ یاری‬ ‫بەو بابەتە بكات‪ .‬ناوچە دابڕاوەكان كوردستانین‬ ‫و لەبەرئەوەی ئێمە ب��اوەڕم��ان بە دیموكراسی‬ ‫و چ��ارەس��ەرك��ردن لەسەر مێزی گفتوگۆ هەیە‬ ‫بۆیە هێشتومانەتەوە‪ ،‬ئەگینا هیچ گومانێك لە‬ ‫كوردستانیبوونی ئەو ناوچانە نییە و كەسیش‬ ‫سازشی لەسەر ناكات‪ ،‬هیچ الیەنێكی سیاسیش لە‬ ‫كوردستان ناتوان ‌ێ سازش لەسەر ناوچە دابڕاوەكان‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئەی باشە كار و سیاسەتی‬ ‫بەرپرسانی كورد لە كەركوك و هەروەها‬ ‫بەرپرسانی كورد لە بەغداد چۆن دەبینیت‪،‬‬ ‫ب��ە تایبەتی ب��ە ئ��اراس��ت��ەی گ��ەڕان��ەوەی‬ ‫كەركوك بۆ سەر هەرێمی كوردستان؟‬ ‫ـ ئەوە بزانە كە كەركوك لە ژێر دەسەاڵتی خەڵكی‬ ‫كوردستاندایە‪ ،‬ك ‌ێ حوكمڕانی كەركوك دەكات‪،‬‬ ‫كوردستانییەكان حكومڕانی كەركوك و ناوچە‬ ‫كوردستانییەكانی تریش دەك��ەن‪ ،‬واتا هەمووی‬ ‫لەبەردەستی ئێمەدایە‪ ،‬بەاڵم لە رووی یاساییەوە‬ ‫نەگەڕێنراوەتەوە سەر هەرێمی كوردستان و ئەو‬ ‫هەنگاوانەی كە لە مادەی (‪ )140‬دیاری كراون‬ ‫جێبەج ‌ێ نەكراون‪ ،‬ئەگینا وەكو دەسەاڵت ئێمە‬ ‫هیچ گومانمان لەوەدا نییە كەركوك لەژێر دەسەاڵتی‬ ‫خەڵكی كوردستاندایە و هەرگیزیش ناكەوێتەوە ژێر‬ ‫دەسەاڵتی خەڵكانێك كە لە دەرەوەی كەركوكەوە‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫ئەڵێن ئێمە زۆر هیوامان بە حكومەتەكەی‬ ‫نوری مالیكی نەماوە و گەشبین نین بەو‬ ‫دانیشتنانەی دەكرێت لە نێوان هەرێمی‬ ‫كوردستان و بەغداد‪ ،‬ئایا یەكێتیش بە‬ ‫هەمان شێوە بیر دەكاتەوە؟‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫ـ ئ��ەو ج��ۆرە لێدوانانە لە كەشێك كە ئ��ازادی‬ ‫رادەربڕینی تیا بێت‪ ،‬لە كەشێك كە ملمالنێی‬ ‫دیموكراسی بوونی هەبێ‌‪ ،‬ئەو كاتە ئاساییە ئەو‬ ‫لێدوانانە هەبێت‪ ،‬ئێمە بۆ یەكالییەكردنەوەی‬ ‫كێشەكانمان لە گ��ەڵ ئێراق دوو رێگەمان لە‬ ‫پێشە‪ ،‬رێگەیەك رێگەی ئاشتی و دیالۆگ كە رێگە‬ ‫راستەكەیە‪ ،‬كە هەرچەندە زەمەن زۆریش بخایەنێ‌‬ ‫ئێمە ئەب ‌ێ ئەو رێگەیە بەرنەدەین واتا رێگەی‬ ‫چارەسەری كێشەكان بە ئاشتی و بە گفتوگۆ‪،‬‬ ‫الیەنێكی تری بابەتەكە شەڕە‪ ،‬بەاڵم پرسیارەكە‬ ‫لێرەدایە‪ ،‬ئایا بە راستی ئێمە بە شەڕ كێشەكە‬ ‫گەورەتر دەكەین یان چارەسەری دەكەین‪ ،‬بە‬ ‫دڵنیاییەوە شەڕ كێشەكانی ئێمە لە گەڵ حكومەتی‬ ‫ئێراقی چارەسەر ناكات‪ ،‬مادام الیەنی بەرامبەریش‬ ‫ئینكاری مافەكانی تۆ ناكات‪ ،‬رەنگە سستی بنوێنێت‬ ‫لە جێبەجێكردنی داواكانمان لە جێبەجێكردنی‬ ‫دەستور‪ ،‬بەاڵم ئینكاری مافە رەواكانی كوردی‬ ‫نەكردووە‪ ،‬من دڵنیام بە گفتوگۆ دەتوانین لە‬ ‫ئەنجامدا كێشەكان چارەسەر بكەین‪ ،‬ئەگەر لەسەر‬ ‫دەستی مالیكی بێت یان دوای مالیكی بێت‪ ،‬ئێمە‬ ‫ساڵێكمان ماوە بۆ هەڵبژاردنی ئێراق‪ ،‬هەڵبژاردنمان‬ ‫لە پێشە و لە تەواوی ناوچەكانی ئێراق ناڕەزاییەكی‬ ‫زۆر بەرامبەر مالیكی هەیە‪ ،‬ئەوەی ئێمە دەیبینین‪،‬‬ ‫مەگەر مالیكی سیاسەتەكانی بگۆڕێت بەرامبەر‬ ‫بە ئێراق و هەرێمی كوردستان ئینجا جارێكی تر‬ ‫هەڵبژێردرێتەوە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬ئەم ماوەیەی راب��ردوو عادل‬ ‫م���وراد سكرتێری ئەنجومەنی ن��اوەن��دی‬ ‫یەكێتی وتی‪ ":‬دەبێت وریا بین توركیا بە‬ ‫دەردی شای ئێرانمان نەبات"‪ ،‬ئایا ئەگەری‬ ‫هەیە جارێكی تر نەهامەتییەكانی كورد‬ ‫دووبارە ببێتەوە؟‬ ‫ـ ئەب ‌ێ هەمیشە وریا بین نەك لە سیاسەتی توركیا‬ ‫بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان‪ ،‬بەڵكو لە سیاسەتی‬ ‫واڵتانی تری دەوربەریشمان ئەب ‌ێ وریا بین‪ ،‬بە‬ ‫دڵنیاییەوە ناكرێ پشت بەو دەوڵەتانە ببەستین‪،‬‬ ‫چونكە ئەوان لەسەر بنچینەی بەرژەوەندی خۆیان‬ ‫كار و سیاسەت دەكەن‪ ،‬ئێمەش دەب ‌ێ بەرژەوەندی‬ ‫میللەتەكەی خۆمان لەبەرچاو بێت‪ ،‬بەاڵم قۆناخی‬ ‫ئێستا وەكو ساڵی (‪ )1975‬نییە‪ ،‬نە پەیوەندی‬ ‫هەرێمی كوردستان ئێستا لە گەڵ توركیا وەك‬ ‫ئەو قۆناخەیە كە كە لەگەڵ ئێران هەبوو‪ ،‬لە‬ ‫الیەكی تریش بەرژەوەندییەكانی توركیاش لە گەڵ‬ ‫ئێراق بەرژەوەندی ئابوری زۆر گەورەی هەیە‪ ،‬كە‬ ‫كاریگەری لەسەر پەیوەندییەكان داناوە‪ ،‬خاڵێكی‬ ‫تر سیاسەتی دەوڵەتی توركیاش وەكو سیاسەتی‬ ‫سااڵنی حەفتاكان و هەشتاكان نییە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ملمالنێی ناوچەیی‪ ،‬ئەو ملمالن ‌ێ قورسەی كە لە‬ ‫ناوچەكە هەیە تەنیا ملمالنێیەك نییە لە نێوان‬ ‫هەرێمی كوردستان و بەغداد‪ ،‬تەنیا ملمالنێیەك نییە‬ ‫لە نێوان توركیا و ئێراق‪ ،‬بەڵكو ملمالنێیەك هەیە‪.‬‬ ‫ناوچەكە بە جۆرێك لە جۆرەكان دەكوڵێ‌‪ ،‬ملمالنێی‬ ‫نێوان ئێران و واڵتانی كەنداو هەیە‪ ،‬ملمالنێی نێوان‬ ‫شیعە و سوننە لە ناوچەكە هەیە‪ ،‬ملمالنێی نێوان‬ ‫توركیا و حكومەتی سوریا هەیە‪...‬هتد‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬رەخنەی ئەوە دەگیرێت كە‬ ‫هەرێمی كوردستان بە شێوەیەكی نائاسایی‬ ‫رووی لە توركیا ك��ردوە‪ ،‬ئایا ئەگەر بەم‬ ‫شێوەیە بەردەوام بێ‌‪ ،‬رووكردن لە توركیا‬

‫‪11‬‬

‫دیدار‬

‫و پشتكردن لە ئێراق‪ ،‬ئەنجامی خراپی‬ ‫لێناكەوێتەوە؟‬ ‫ـ ئێمە پێویستمان بەوەیە لە گەڵ ئێران و توركیا‬ ‫پەیوەندی هەمە جۆرمان هەبێت‪ ،‬بەاڵم ناكرێ‌‬ ‫ئێمە لە گەڵ توركیا بچینە بەرەیەكەوە لە دژی‬ ‫حكومەتی ئێراقی‪ ،‬یاخود لە دژی هەندێك الیەنی‬ ‫تر‪ ،‬ناكر ‌ێ پشتی خۆشمان بەو دەوڵەتانە ببەستین‬ ‫بۆ گەیشتن بە ئامانجەكانی خۆمان‪ .‬سەبارەت بە‬ ‫پەیوەندییەكانیشمان لە گەڵ كوردەكانی باكور‬ ‫زۆر باشە‪ ،‬تەنانەت ئەو پەیەوەندیە كەلتوری و‬ ‫بازرگانییەی لە نێوان باكور و باشوری كوردستان‬ ‫هەیە بە درێژایی مێژوو نەبووە‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬م��اوەی��ەك��ە رەخ��ن��ەی ئ��ەوە‬ ‫دەگیرێت كە بەرپرسانی هەرێمی كوردستان‬ ‫ئابلوقەی ئابوریان خستوەتە سەر رۆژئاوای‬ ‫كوردستان؟‬ ‫ـ پێموایە ناكر ‌ێ ئابلوقەی ئابوری بخرێتە سەر‬ ‫رۆژئاوای كوردستان یان دەروازەكانیان بەسەردا‬ ‫دابخرێت‪ ،‬ئێمە خۆمان ئەو دەردەمان دیوە كاتێك‬ ‫ئابلوقەی ئابوریمان دەخرایە سەر یان سنورەكانمان‬ ‫بەسەردا دادەخرا میللەتەكەمان توشی چ نەهامەتییە‬ ‫دەب��وو‪ ،‬الیەنی نەتەوەیی و الیەنی مرۆیی ئەوە‬ ‫دەخ��واز ‌ێ كە ئێمە لێرە هاوكاری و پشتیوانی‬ ‫تەواوی خەڵكی رۆژئاوای كوردستان بین‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬پرسیای كۆتایمان ئەوەیە‪،‬‬ ‫ماوەیەكە تەندروستی مام جەالل تێكچووە‬ ‫و لە ئێستاشدا لە ئەڵمانیایە بۆ چارەسەری‪،‬‬ ‫ئایا وەك یەكێتی‪ ،‬بیرتان لە یەكێتی دوای‬ ‫مام جەالل كردوەتەوە؟‬ ‫ـ قۆناغی مام جەالل هەیە و قۆناغی دوای مام جەالل‬ ‫هەیە‪ ،‬ئێمە ئومێد دەكەین مام جەالل بگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە كاتی ئامادەنەبوونی مام جەالل‪ ،‬بێگومان‬ ‫قۆناغێكی ترە بۆ یەكێتی‪ ،‬ئێمە بەپێی پەیڕەو و‬ ‫پرۆگرامی یەكێتی كار دەكەین تا كۆنگرەی داهاتوو‪،‬‬ ‫كۆنگرەی داهاتووش سیاسەت و بەرنامەی یەكێتی‬ ‫دەگۆڕێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە وای دەبینین هیچ كەسێك‬ ‫ناتوان ‌ێ شوێنی مام جەالل پڕ بكاتەوە‪ ،‬نە بۆ‬ ‫یەكێتی‪ ،‬نە بۆ خەڵكی كوردستان و ئێراقیش‪ .‬ئێمە‬ ‫لەسەر ئەو رێبازەی مام جەالل دایڕشتووە بەردەوام‬ ‫دەبین‪.‬‬ ‫رۆژی واڵت‪ /‬سوپاس بۆ ئەم چاوپێكەوتنە‪،‬‬ ‫ئەگەر لە كۆتایدا دوا قسە بكەیت؟‬ ‫ـ لە كۆتایدا دەڵێم ئێمە دەبێت هەمیشە پشت‬ ‫بە میللەتەكەی خۆمان ببەستین‪ ،‬هیچ دەوڵەتێك‬ ‫لە دەوڵەتەكانی ناوچەكە هی ئەوە نین ئێمە بە‬ ‫ت��ەواوی پشتیان پ ‌ێ ببەستین‪ ،‬لە ئێستاشدا‬ ‫پەیوەندی هێزە كوردی و كوردستانییەكان زۆر‬ ‫باشە و ئومێد دەكەین بەرەو باشتریش بچێت‪.‬‬

‫ئێمە دەبێت هەمیشە پشت بە‬ ‫میللەتەكەیخۆمانببەستین‪،‬هیچ‬ ‫دەوڵەتێك لە دەوڵەتەكانی ناوچەكە هی‬ ‫ئەوە نین ئێمە بە تەواوی پشتیان پێ‌‬ ‫ببەستین‬

‫وتار‬

‫‪12‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫نمایشی سەربازی‪...‬دوای هەڵەی سیاسی‪...‬هەرێم بەرەوكوێ‌‬

‫كامەران گوڵپی‬

‫كاتێك كە هەڵەی سیاسی لە چوارچێوەی‬ ‫كاتی گەیشتن بەدەسەاڵت بەهەند وەرناگیرێت‬ ‫ئەوكات وەكو كارتی كۆتایی پەنا بۆ نمایشی هێز‬ ‫دەبرێت لە الیەن دەسەاڵتدارانەوە بۆیە ئەمەی‬ ‫لەم دواییەدا لە هەرێم هاتە ئاراوە بەرامبەر‬ ‫بەئۆپراسیۆنی دیجلە بریتی بوو لە نمایشێكی‬ ‫سەربازی بۆ پاساوهێنانەوە و دەرچ��ون لە‬ ‫لێپرسینەوە لە هەڵە سیاسیەكان كە بەدرێژایی‬ ‫نزیكی چارەكە سەدەیەك كورد لە باشور تێوەی‬ ‫گالوە و پێوەی دەناڵێنێت‪ ،‬چونكە هەمووان‬ ‫كۆكین لەسەر ئ��ەوەی كە ئێراق كەسێك‬ ‫كاروباری بەڕێوە دەبات كە تاكڕەوانە ڕەفتار‬ ‫دەكات لە گەڵ دەوروبەریدا لە دەركردنی بڕیاردا‬ ‫بۆیە ئەنجامی ئەم موجامەلە بێبنەمایەی كورد‬ ‫لە گەل َناوەنددا هەرێمی بەم ڕۆژە گەیاند‬ ‫كە تەنگەژەی دارایی و سوتەمەنی و سیاسی و‬ ‫ئابوری لێكەوتوەتەوە‪ ،‬بەجۆرێك جگە لە تەهدید‬ ‫و وەعید وەكو عەرەب دەڵێت هیچی ترمان لە‬ ‫زاری بەڕێز سەرۆكوەزیران بەرگو ‌ێ نەكەوتووە؟!‬ ‫واڵت��ێ��ك دی��م��وك��راس��ی تیادەچەسپێت كە‬ ‫گۆڕانكاری لە ڕژێمەكەیدا لە الی��ەن خودی‬ ‫گەلەكەیەوە بێت نەك بەزەبری هێز و بازوی‬ ‫داگیركەران‪ ،‬ئەوكات دەبێت میللەت بۆ چەندین‬ ‫سال َڕووگیری هێزی فریادڕەس بێت و خۆی‬ ‫بەمنەتباری بزانێت و جورئەتی ئەوە نەكات‬ ‫بڵێت بەسە تااڵنكاری و چیتر ژێردەستەیی قبوڵ‬ ‫ناكەین‪ ،‬ئەوتا لە ئێراقی دیموكراسیدا پێگەكانی‬ ‫دەسەاڵت لە الیەن خودی ئەمریكاوە بەسەر‬ ‫دانیشتوانەكەیدا و بەپێی مەزهەب و بنەماڵە‬ ‫و زمان و ئاین دابەش كراوە‪ ،‬بۆیە هەریەكە و‬ ‫سەرقاڵكراوە بەپاراستن و لە دەستنەدانی ئەو‬ ‫پۆستەی وەریگرتووە‪ ،‬لە كاتێكدا دیموكراسی‬ ‫تەوافقی تەنها لە واڵتانی ژێردەستەی بەناو‬ ‫ئ��ازادك��راو بوونی هەیە‪ ،‬ئەویش دووب��ارە بۆ‬ ‫پاراستنی بەرژەوەندی خودی زلهیزەكانە لە‬ ‫الیەن ئەوكەسانەی كە دان��راون بۆیە هەموو‬

‫جارێك كە بانگەشەی هەڵبژاردنەكان نزیك‬ ‫دەبێتەوە ئەم جۆرە تەنگەژانە لە گۆڕپانی‬ ‫سیاسیدا دەخولقێنرێن بۆ چەواشەكردنی ڕای‬ ‫گشتی و ڕاكێشانی هەست و سۆزی میللەت‬ ‫كە ئێمەین پارێزەری دەستكەوتەكان‪ ،‬گەالنی‬ ‫ئێراق بەهەموو نەتەوەكانیەوە لەسەر فەرهەنگی‬ ‫سۆزی كوێرانە گۆشكراون بۆیە بەبچوكترین‬ ‫نمایشی ت��راژی��دی گ��ەورەت��ری��ن سەركەتن‬ ‫مسۆگەر دەكرێت لە الی��ەن دەس��ەاڵت��ەوە!!‬ ‫لە باشور و ناەڕاستی ئێراق بەكەمترین الواندنەوە‬ ‫بۆ (ئیمام حسێن) ئەو خەڵكە هەمووی دێتە‬ ‫گریان و خۆڕنینەوە و لەخۆدان كە واتە ئەمە‬ ‫دەروازەی��ەك��ی باشە بۆ كونترۆڵكردنی بیر‬ ‫و هەستی خەڵكی لە الیەن دەسەاڵتەوە‪ ،‬لە‬ ‫هەرێمیش بەجواڵندنی هەستی نەتەوەیی گوایە‬ ‫لە الیەن ناوەندەوە پێشێل ك��راوە هەمووان‬ ‫ب��اەوڕ دەكەین بە ب ‌ێ پرسیاركردن لە هۆی‬ ‫بەكەم سەیركردنی داخوازیەكانی گەلی كورد لە‬ ‫الیەن حكومەتی ناوەندەوە‪ ،‬بۆیە دەبێت چەند‬ ‫هەڵەی سیاسی بكەیت ئەوەندەش باج بدەیت‪،‬‬ ‫ئەو هەاڵنەی كراون هیچكات دۆزی نەتەوەیی‬ ‫و نیشتمانی نەچەسپاندووە ئەگەر پاساو‬ ‫بهێنرێتەوە كە لەبەر بەرژەوەندی میللەتی كورد‬ ‫ئەو هەنگاوە نراوە بۆیە دەڵێین ڕاستكردنەوەی‬ ‫ه��ەڵ��ەی س��ی��اس��ی ف��ی��داك��اری دەوێ����ت لە‬ ‫سیاسیەكان لە پێشدا و دواتر میللەت مافەكان‬ ‫دەچەسپێنێت بەیەكڕیزی و تەبایی دوور لە كایە‬ ‫سیاسیەكان‪ .‬بۆیە پێویستە دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫كوردی لە پرسە نەتەوەییەكاندا بگەڕێتەوە‬ ‫بۆ الی میللەت و هیچ ك��ەس و الیەنێك‬ ‫نەتوانێت یاری بەچارەنوسی گەلەوە بكات‪.‬‬ ‫ئێمە كە دەڵێین دیموكراسین دەبێت ڕەخنەمان‬ ‫قبوڵبێت وەگەرنا دەبێت ناوی دیموكراسیش‬ ‫لەكەدار نەكەین‪ ،‬بۆ نمونە هەركۆمپانیایەك كااڵ‬ ‫و ماركەیەك (كۆپی) بكات بەساختەوە و لە‬ ‫بازاڕەكاندا بیفرۆشێت ڕاستەوخۆ سزا دەدرێت‬ ‫و دەست بەسەر كااڵ ساختەكەیدا دەگیرێت‪،‬‬ ‫ئێمەش ئەگەر دیموكراسیمان قبوڵكردووە‬ ‫وەكو بەرنامەی كاری سیاسیمان دەبێت هەموو‬ ‫بڕگەكانی جێبەجێ بكەین نەك ساختەكاری تیا‬ ‫بكەین و لە پاڵ دیموكراسیدا مەرامی شەخسی‬ ‫و حزبی و مەزهەبی بەئەنجام بگەێنین!!‬ ‫دەبێت هەركەسێك بانگەشەی دیموكراسی‬ ‫دەكات بەشێوەیەك ڕەفتار بكات لە ئێراقدا كە‬ ‫ڕژێمی پێشوو وەبیر خەڵكی نەهێنێەتەوە‪ ،‬ئێراقی‬ ‫دوای(سەدام) لەبەر ئەوەی بە فلتەری بەهاری‬ ‫گەالندا تێنەپەڕیوە بۆیە هەمان هەڵسوكەوتی‬ ‫سەرانی ڕژێمی پێشومان وەبیر دێنێتەوە بە‬ ‫جۆرێك تەنها گۆڕانكاری لە دەموچاوەكاندا‬

‫هەرێمی كوردستان دەتوانێت لە ئێستاوە‬ ‫خاڵی دەستپێك دیاری بكات كە چیرت‬ ‫مساوەمە بە بستێك لە خاكی كوردستان‬ ‫ناكەین‪ ،‬دڵنیاشین كە بڕیاری چارەنوسساز‬ ‫هەموو گەلی لە پشتە بەمەرجێك دوور‬ ‫بێت لە مۆركی حزبی‪ ،‬بۆیە یەكەم‬ ‫هەنگاویش بەهاناوەچوونی برایامنانە لە‬ ‫ڕۆژئاوای كوردستان بە هاوكاری كردنیان‬ ‫و كردنەوەی سنورەكامنان بەڕوویاندا بۆ‬ ‫ئەوەی بەر بە لێشاوی ئاوەرەیی بگرین كە‬ ‫خەونی داگیركەرانی كوردستانە بەجۆرێك‬ ‫ئاوارەبوونیان خۆشەویست كردووە‬ ‫زۆربەی پێداویستیان بۆ دابین دەكرێت‬ ‫لە الیەن دەوڵەتی توركیاوە بۆ ئەوەی‬ ‫سەرنجی كوردانی ڕۆژئاوا بەالی خۆیدا‬ ‫ڕابكێشێت‬ ‫كراوە بۆیە هەموو كرادار و ڕەفتاری سیاسیەكان‬ ‫زیاتر بەڕژێمی پێشوو دەشوبهێنرێت نەك‬ ‫واڵتێكی دیموكراسی و سەربەخۆ لە بڕیاردا!!‬ ‫ئەوەندە لە دیموكراسیەوە نزیكین كە بەرژەوەندیە‬ ‫حزبی و مەزهەبیەكانمان پارێزراو بێت‪ ،‬چونكە‬ ‫لە ئیراقدا بڕیار دراوە كە دیموكراسییەكی‬ ‫تەقلیدی بین لەبەر ئەوەی باوەڕی تەواومان بە‬ ‫دیموكراسی نییە وەكو بەرنامەی ژیان هەربۆیە‬ ‫دەبینین سەرەكوەزیران لە ئێراقدا ئەوەندەی‬ ‫حەزی لە بڕیاری سەربازییە هێندە بڕیاری‬ ‫دیموكراسی نییە كە خزمەت بەگەالنی واڵتەكەی‬ ‫بكات لە خزمەتگوزاریە سەرەتاییەكان؟!‬ ‫ئەو دیموكراسیەی ئەمڕۆ لە ئێراقدا پیادە دەكرێت‬ ‫تاوانێكە دەرهەق بەخودی دیموكراسی‪ ،‬چونكە‬ ‫ڕووداوەكانی ڕۆژانە ئەو ڕاستیە دەسەلمێنێت‬ ‫كە دیموكراسی بوونی نییە‪ .‬بەندكردنی‬ ‫بەكۆمەڵ‪ ،‬پێشتر هەبوو و ئێستاش هەیە‪،‬‬ ‫دوورخستنەوەی كەسەكان لە پۆستەكانیان‬ ‫بەهۆی بیروڕای جیاواز ئاین و مەزهەب جاران‬ ‫هەبوو ئێستاش هەیە‪ ...‬وەزارەتە سیادیەكان‬ ‫و ئەمنیەكان جاران لە یەك كەسدا قەتیس‬ ‫كرابوون‪ ،‬ئێستاش بەهەمان شێوە‪ ،‬بۆ تۆڵە‬ ‫لەنەیاران و پەراویزخستنیان تۆمەت داتاشین و‬ ‫پەراویزخستن هەبوو ئێستاش بەهەمان شێوە‪،‬‬ ‫جاران زۆرترینی سامانی گشتی بۆ كڕینی چەك‬ ‫ت���ەرخ���ان ك��راب��وو ئێستاش بەهەمان شێوە‬ ‫و بگرە زیاتریش‪ ،‬جاران ڕێگە بەئۆپۆزسیۆنی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كارتۆنی دەدرا‪ ،‬ئیستاش بەكڕینی دەنگی‬ ‫زۆرینە لەناو پەرلەمان‪ ،‬بۆیە ناوزەدكردنی‬ ‫ئێراق بە واڵتێكی دیموكراسی تاوانێكی‬ ‫گەورەیە كە هیچی لە تاوانی جینۆساید كەمتر‬ ‫نییە كە دژ بەمرۆڤایەتی كراوە و دەكرێت‪.‬‬ ‫هەرێمی كوردستان دەتوانێت لە ئێستاوە خاڵی‬ ‫دەستپێك دیاری بكات كە چیتر مساوەمە بە‬ ‫بستێك لە خاكی كوردستان ناكەین‪ ،‬دڵنیاشین‬ ‫كە بڕیاری چارەنوسساز هەموو گەلی لە پشتە‬ ‫بەمەرجێك دوور بێت لە مۆركی حزبی‪ ،‬بۆیە‬ ‫یەكەم هەنگاویش بەهاناوەچوونی برایانمانە‬ ‫لە ڕۆژئاوای كوردستان بە هاوكاری كردنیان و‬ ‫كردنەوەی سنورەكانمان بەڕوویاندا بۆ ئەوەی‬ ‫بەر بە لێشاوی ئاوەرەیی بگرین كە خەونی‬ ‫داگیركەرانی كوردستانە بەجۆرێك ئاوارەبوونیان‬ ‫خۆشەویست كردووە زۆربەی پێداویستیان بۆ‬ ‫دابین دەكرێت لە الیەن دەوڵەتی توركیاوە بۆ‬ ‫ئەوەی سەرنجی كوردانی ڕۆژئاوا بەالی خۆیدا‬ ‫ڕابكێشێت ئەویش بەئابوڵوقەدانی سنورەكانی‬ ‫ڕۆژئاوا هەتا تەسلیمی ئیرادەی داگیركەرانەی‬ ‫ئەوان بن بۆیە پێویستە بەهەموو شێوەیەك‬ ‫ئەوگەمارۆیە بشكێنرێت هەتاكو غەزەیەكی‬ ‫تر لە كوردستان دروس��ت نەبێت و بكرێتە‬ ‫كارتی فشار لەسەر ك��وردان‪ .‬ئەوەندەی كە‬ ‫ماوە ئەوكات ناوەند دەزانێت كە كوردبوون‬ ‫سنورێك نییە ل��ەب��ەردەم��ی��دا و هەرێمیش‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫بەداخوازیە ڕەواكانی خۆی دەگات و دەكرێت‬ ‫دۆسیەی پێشێلكاریەكانی ناوەند بەڕای گشتی‬ ‫و نێودەوڵتی بگەێنرێت‪ ،‬ڕاپەڕینی ئەم جارەی‬ ‫سێگۆشەی سوننی لە ئێراقدا بەرهەمی خۆی‬ ‫دەبێت لە یەكترازانی یەكپارچەیی ئێراق‬ ‫بەجۆرێك كە ئێراق لە نەخشەی نوێدا بە سێ‌‬ ‫دەوڵ��ەت دەناسرێت (ك��ورد‪ ،‬سوننە‪ ،‬شیعە)‬ ‫ئەگەر كوردانی باشوور هاوڕابن لە گەڵ ڕاپەڕینی‬ ‫سوننەكاندا ئەوا براوە دەبن چۆن؟ لەبەر ئەوەی‬ ‫كورد خاوەنی دامودەزگای خۆ بەڕێوەبەریە و‬ ‫لە گەڵ گۆڕانی هاوكێشەی سیاسی لە ئێراقدا‬ ‫لە سۆنگەی هێزەوە داواكاریەكان دەخرێنە‬ ‫سەرمێزی گفتوگۆ نەك وەكو ئێستا (پاڕانەوە‬ ‫و برابچوك)‪ ،‬ئەگەر پێچەوانەكەشی بێت ئەوا‬ ‫دەگەڕێینەوە بۆ خاڵی دەستپێك لە دۆزی‬ ‫گەلەكەمان لە گەڵ كاربەدەستانی ناوەند‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەبێت ئەوە بزانین بەهێزێكی نێودەوڵەتی و‬ ‫ئەمریكی ڕژێمێكی دیكتاتۆری ڕووخێنرا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بۆ وەالنانی دەسەاڵتێكی مەزهەبی تائیفی‬ ‫دەبێت میللەت ڕاپ��ەڕێ��ت و سەركردایەتی‬ ‫سیاسی پاڵپشتی بكات‪ ،‬نمونەیەكی زیندو لە‬ ‫ئاراستەكردنی گەلدا بڕیاری بەڕێز ئوجەالن بوو‬ ‫بۆ شكاندنی مانگرتن لە الیەن زیندانیانەوە‬ ‫دوای شەست ڕۆژ ئەو ڕاستیە دەسەلمێنێت‬ ‫كە ئەو كارەی بەسەركردەكان دەكرێت بەچەك‬ ‫و جبەخانە و ترساندن لە الیەن دەسەاڵتە‬

‫‪13‬‬

‫وتار‬

‫دەبا ئیرت بۆ جارێكیش بێت شانسی‬ ‫سیاسی و چارەنوسی میللەت بەخۆماڵی‬ ‫بكرێت وەگەرنا ئەوا دەبێت هەر لە‬ ‫چاوەڕوانی ئەوەدابین كە لیژنە بنێرینە‬ ‫بەغدا بۆ ئەوەی بەشە بودجە چارسەر‬ ‫بكەن لە بڕی كەركوك و سەربەخۆیی لە‬ ‫بڕیاردا‬ ‫ملهوڕەكانەوە ناكرێت‪ .‬دەبا ئیتر بۆ جارێكیش‬ ‫بێت شانسی سیاسی و چارەنوسی میللەت‬ ‫بەخۆماڵی بكرێت وەگەرنا ئەوا دەبێت هەر‬ ‫لە چاوەڕوانی ئەوەدابین كە لیژنە بنێرینە‬ ‫بەغدا بۆ ئەوەی بەشە بودجە چارسەر بكەن‬ ‫لە بڕی كەركوك و سەربەخۆیی لە بڕیاردا‪.‬‬ ‫لە كۆتاییدا دەڵێم خۆزگە بڕیارێك دەردەچوو لە‬ ‫الیەن واڵتانی دیموكراسیەوە كە هەر دەسەاڵتێك‬ ‫وشەی دیموكراسی بەساختە بەكار دەهێنێت‬ ‫بەرامبەر بە میللەتەكەی بدرێتە دادگ��ای‬ ‫نێودەوڵەتی لە(الهای)‪ ،‬چونكە ئازادیەكانی‬ ‫خنكادووە لەژێرناوی پیرۆزی (دیموكراسیدا)‪.‬‬

‫وتار‬

‫‪14‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫حكومەتی هەرێم و بەرپرسیارێتی بەرامبەر رۆژئاوای كوردستان‬ ‫ئارام كەریم‬

‫ماوەیەكە كێشەی سنووری نێوان رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان و ب��اش��وری كوردستان بووەتە‬ ‫بابەتی گفتوگۆی ناو جەماوەر و راگەیاندنەكان‪،‬‬ ‫بەشێكی زۆری ج���ەم���اوەر الی��ەن��ەك��ان و‬ ‫راگەیاندنەكانیش رەخنە لە حكومەتی هەرێم‬ ‫دەگ��رن و ئاماژە بۆ ئەوە دەك��ەن حكومەتی‬ ‫ه��ەرێ��م س��ن��وری داخ��س��ت��ووە و رێگا ن��ادات‬ ‫پەیوەندی ژیانی و بازرگانی لە نێوان باشوور‬ ‫و رۆژئ���اوادا بەرێوە بچێت و هەروەها رێگا‬ ‫نادات هاوكارییە مرۆییەكانی گەلی باشووری‬ ‫كوردستان بەئاسانی بگاتە رۆژئاوا‪ .‬ئەم دواییە‬ ‫لە راگەیاندنەكاندا ئەوە نیشاندرا كە حكومەتی‬ ‫هەرێم بەشێك لەو سنوورەشی تەلبەند كردووە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر ئەمەدا حكومەتی هەرێم و ئەو الیەن‬ ‫و راگەیاندنانەی كە نزیكن لەپارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستانەوە‪ ،‬نكۆڵی لەوە دەكەن كە ئەوان‬ ‫سنووریان داخستبێت و ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن‬ ‫كە لە نێوان رۆژئ��اوای كوردستان و هەرێمی‬ ‫كوردستاندا دەروازەی فەرمی بوونی نییە هەتا‬ ‫ئ��ەوان دایانخستبێت‪ .‬هاوكات جەخت لەوە‬ ‫دەكەنەوە كە كردنەوەی دەروازەی سنووری‬ ‫بابەتێكە پەیوەست بە حكومەتی ناوەندەوە‬ ‫و پێویستە بە رێككەوتنی هەردوو حكومەتی‬ ‫ئێراق و سوریا بێت‪ .‬ئەگەر هەر دووال بڕیار بدەن‬ ‫دەرگای سنووری دروست ببێت ئەوا الی ئێمەوە‬ ‫كێشە نییە‪ .‬جاربەجاریش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن‬ ‫كە ئەوان دەخوازن هاوكاری بنێرن بۆ رۆژئاوای‬ ‫كوردستان و كارئاسانی بۆ پەیوەندی بازرگانی‬ ‫بكەن‪ ،‬بەاڵم الیەنەكانی رۆژئاوا بۆ ئەم مەبەستە‬ ‫ئامادە نیین و یەكگرتوو نیین‪ ،‬یا خود باس لەوە‬ ‫دەكەن كە یەكینەكانی پاراستنی گەل"یەپەگە"‬ ‫باج و گومرگ لەسەر شتەومەك دادەنێت‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەمە ئەوان رێگا نادەن پێداویستی بچێت بۆ‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستان و گوایا پارتی یەكێتی‬ ‫دیموكراتی بۆ سوودی خۆی بەكاری دەهێنێت‪.‬‬ ‫هەندێك جاریش لەوە زیاتر دەڕۆن و ئاماژە‬ ‫بۆ ئەوە دەكەن كە ئەو هەوااڵنە راست نیین‬ ‫و حكومەتی هەرێم سنووری دانەخستووە و‬ ‫رۆژانە هاتنی سەدان خێزانی رۆژئاوا بۆ باشور‬ ‫بەڵگەن بۆ ئ��ەوەی كە سنوور دان��ەخ��راوە‪.‬‬ ‫دی��ارە ئ��ەم بابەتە نیگەرانی الی جەماوەر‬ ‫دروست كردووە و زیادبوونی پەنابەرانی رۆژئاوا‬ ‫لە ب��اش��ووردا و ئەو دیمەنانەی رۆژئ��اوا كە‬ ‫هاوشێوەی سااڵنی سەرەتای نەوەدەكانی الی‬ ‫خۆمان بەسەدان كەس سەرە دەگرن بۆ چەند‬ ‫نان یاخود بوتڵە غازێك یاخود هەر بابەتێكی‬ ‫تری ژیانی و هاواری دایكان بۆ ئەوەی شیریان‬

‫دەس��ت ناكەوێت بۆ كۆرپەكانیان نیگەرانی‬ ‫زیاتر دەكات‪ .‬بێگومان ئەم بارودۆخە ویژدانی‬ ‫هەموومان دەخاتە ژێر پرسیارەوە‪ ،‬واتە بێجگە‬ ‫لەوەی كە پێویستە هەستی نەتەوەییمان بجوڵێت‬ ‫ئیتر كارەساتی مرۆیی بەرێوەیە و ئەمەش‬ ‫بەرپرسیارێتی دەخاتە ئەستۆی هەموومان و‬ ‫حكومەتی هەرێم وپارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫بە پلەی یەكەم ئەم بەرپرسیارێتیەیان دەكەوێتە‬ ‫سەرشان‪ ،‬چونكە سەرۆكی حكومەت و سەرۆكی‬ ‫هەرێم لەهەمانكاتدا بەرپرسیاری پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانن و ئەو سنورەشی كە بە‬ ‫رۆژئاواوە دەمانبەستێتەوە سنووری هەژموون‬ ‫و بااڵدەستی پارتیە‪ ،‬هەر بۆیە ئەو زیاتر‬ ‫رووبەرووی پرسیار و بەرپرسیاری دەبێتەوە‪.‬‬ ‫من كارم بەوە نییە كە راگەیاندنەكان یاخود‬ ‫هەندێك الیەن بەراست و چەپدا زیادەرۆیی بكەن‬ ‫ویەكتری تاوانبار بكەن‪ ،‬بەڵكو حكومەتی هەرێم‬ ‫و پارتی دیموكراتی كوردستان رووبەرووی چەند‬ ‫پرسیارێ دەكەمەوە‪ ،‬ئیتر با خۆیان بڕیار بدەن‪.‬‬ ‫‪1‬ـ حكومەتی هەرێم باس ل��ەوە دەك��ات كە‬ ‫سنووری رۆژئاوا و باشور سنورێكی ئاوییە و‬ ‫سنووری وشكانی رۆژئاوا و هەرێم پێكەوە نییە‪.‬‬ ‫ئەم بابەتە رەنگە بۆ كەسانێك كە شارەزای‬ ‫جوگرافیای كوردستان نەبن و ئەو ناوچانەیان‬ ‫نەبینیبێت جێگەی ب��اوەڕی بێت‪ ،‬ب��ەاڵم بۆ‬ ‫كەسانی شارەزا مومكن نییە جێگەی باوەڕی‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە لەفیشخابورەوە هەتا گوندی‬ ‫مەحمودییەی نزیكی رەبیعە لەژێر كۆنترۆڵی‬ ‫پێشمەرگەو ئەو هێزە ئێراقیانەدایە كە كوردن و‬ ‫باشترین بەڵگەش بۆ ئەمە ئەوە بوو كاتێك هێزی‬ ‫مالیكی خواستی بچێت ئەو سنورانە بخاتە ژێر‬ ‫كۆنترۆڵی خۆیەوە هێزەكانی كورد رێگەیان پێ‬ ‫نەدانن ئەم ماوەیەش نزیكەی "‪ 20‬كم" زیاترە و‬ ‫زۆربەی دەشت و چەند رێگای ئاسایی تێدایە كە‬ ‫خەڵكی دەتوانن بەئاسانی پێیدا هاتووچۆ بكەن‬ ‫و ئگەر ئاستەنگیان بۆ دروست نەكرێت دەتوانن‬ ‫ئاڵۆگۆڕی بازرگانیش بكەن و بیبەنەوە بۆ ئەو‬ ‫دیو سنوور‪ .‬لێرەوە دەگەینە ئەو ئەنجامەی‬ ‫كە هێزەكانی كورد دەتوانن لەم سنوورەدا‬ ‫كارئاسانی بۆ رۆژئاوا بكەن و ئەو بیانوانەی‬ ‫كە نەبوونی سنووری وشكانی دەكاتە هۆكار‬ ‫بۆ هاوكاری نەكردن رەواییان نامێنێت و نییە‪.‬‬ ‫‪2‬ـ سەبارەت بە نەبوونی دەروازەی فەرمی لە‬ ‫نێوان رۆژئاوا و باشووردا‪ ،‬ئەمەیان راستە و‬ ‫لەو سنوورەدا دەروازەی فەرمی نییە‪ ،‬بەاڵم خۆ‬ ‫خەڵكیش داوای نەكردووە كە دەروازەی فەرمی‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬بەڵكو داوا دەكەن كارئاسانیان بۆ‬ ‫بكەن و حكومەت رێگە بدات كە شت و مەك‬ ‫و پێداویستی بگاتە ئەو دیو‪ .‬لێرەدا پێویستە‬

‫هەم وەكو كورد و هەم وەكو مرۆڤ بابەتی‬ ‫بوون و نەبوونی دەروازەی فەرمی نەكەینە‬ ‫بیانوو بۆ رێگە نەدان بە چوونی پێداویستی‬ ‫بۆ گەل‪ ،‬چونكە ئەو كاتە دەبینە هاوبەشی ئەو‬ ‫تاوانە مرۆییەی ئەمڕۆ بەرامبەر رۆژئاوا دەكرێت‪.‬‬ ‫دەبێت بارودۆخی خۆمان لە سااڵنی نەوەدەكان‬ ‫بێنینەوە بەرچاو‪ ،‬ئەو كاتەی بارودۆخی ئێمە‬ ‫خ��راپ ب��وو لە نێوان ب��اش��وور و رۆژه��ەاڵت‬ ‫و باشوور و باكوردا چەند رێگا و دەرگا بە‬ ‫نافەرمی دروست كرا بوون؟! بێگومان حكومەت‬ ‫لە ئێمە باشتر دەزانێت و ئێستاش چەندین‬ ‫دەرگا و رێگای نافەرمیمان هەیە و گوێش بە‬ ‫هەڵوێستی حكومەتی ئێراق نادەین‪ ،‬ئەمەیە كە‬ ‫پرسیار الی جەماوەر دروست دەكات بپرسن‬ ‫كە هۆكار چییە حكومەتی هەرێم بەمشێوەیە‬ ‫هەڵسوكەوت دەكات و بڵێن ئەمە بەو واتایەیە‬ ‫كە حكومەت ناخوازێت هاوكاری مرۆیی و‬ ‫پەیوەندی ئابووری لەگەڵ رۆژئ��اوادا هەبێت‪.‬‬ ‫هەر بۆیە پێویستە حكومەتی هەرێم لەژێر ئەو‬ ‫بیانوانەدا خۆی لەو بەرپرسیارەتیە نەشارێتەوە‪.‬‬ ‫‪3‬ـ حكومەتی ه��ەرێ��م دەڵ��ێ��ت الیەنەكانی‬ ‫رۆژئاوا یەكگرتوو نیین و لەوە زیاتریش رۆژی‬ ‫(‪ ،)2013/1/7‬نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی‬ ‫هەرێم ئاماژەی بۆ ئەوە كرد كە ئەوان رێگا‬ ‫نادەن یەك الیەن بااڵدەست بێت لە رۆژئاوای‬ ‫ك��وردس��ت��ان‪ ،‬كەمەبەستی پ��ارت��ی یەكێتی‬ ‫دیموكراتی"پەیەدە" و ئەنجومەنی گەلە‪ .‬دیارە‬ ‫ئەم هەڵوێستە دەستێوەردانێكی راستەوخۆیە‬ ‫بۆ ئەو بەشەی كوردستان و ئەم هەڵوێستە‬ ‫گومان زیاتر دەكات لەسەر حكومەتی هەرێم‬ ‫كە بخوازێت لە رێگای فشاری ئابورییەوە خۆی‬ ‫بسەپێنێ بەسەر گەلی ئەو بەشەی كوردستاندا‬ ‫و ئەمەش كارێكی رەوا نییە‪ ،‬ئاشكرایە كە‬ ‫بەشی زۆری گەلی كورد لە رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لە گەڵ پارتی یەكێتی دیموكراتی و ئەنجومەنی‬ ‫گەلدان و ماوەی نزیكەی ساڵێكیشە خۆیان‬ ‫بەرێوە دەبەن و دەرگایان بەرووی هیچ هێز‬ ‫و الیەنێكدا دانەخستووە و پارت و الیەنەكانی‬ ‫تریش بە پێی توانای خۆیان ب��ەش��دارن و‬ ‫كاروچاالكی خۆشیان ئەنجام دەدەن‪ .‬ئیتر‬ ‫بۆچی ئەمە وەكو بیانوو نیشان بدرێت بۆ ئەوەی‬ ‫هاوكاری نەكرێن؟! دیارە لێرەدا پەیەدەش مافی‬ ‫خۆیەتی بڵێ كە حكومەتی هەرێم دەخوازێت‬ ‫بە زەبری نان ئیرادەی كەمینەیەك بسەپێنێ‬ ‫بەسەر زۆرب��ەی گەلدا و ئەمەش رەوا نییە‪.‬‬ ‫‪4‬ـ ل��ەوەش زیاتر دەن��گ��ۆی ئ��ەوە هەیە كە‬ ‫الیەنەكانی نزیك لەپارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫دەخ��وازن هێزی چەكداری تایبەت بە خۆیان‬ ‫دروست بكەن و پارتی دیموكراتی كوردستان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و حكومەتیش پشتیوانی ئەم داوایە دەكەن و‬ ‫لێدوانەكانی سەرۆكی حكومەت و دروستكردنی‬ ‫چەند هێز و تیمێكی چ��ەك��دار لە هەندێك‬ ‫جێگای رۆژئاوا و بەرزكردنەوەی ئااڵی هەرێم و‬ ‫مەشق و ڕاهێنان بە كۆمەڵێك گەنجی رۆژئاوا‬ ‫لە باشور لەالیەنی حكومەتی هەرێمەوە و‬ ‫راگەیاندنی ئەو هێزە بۆ ئەوەی كە بچێتەوە‬ ‫رۆژئاوا ئەمانە پشتڕاست دەكەنەوە‪ .‬بیگومان‬ ‫ئەمەش هەندێك پرس دەهوروژێنێت‪ .‬باشە‬ ‫ئەگەر پارتی دیموكراتی كوردستان و حكومەت‬ ‫بە پێ ئەجیندای سیاسی تایبەتی خۆیان‬ ‫هەڵسوكەوت ناكەن و رێز لە ئیرادەی گەل‬ ‫دەگ��رن‪ ،‬وەكو خۆیان لە باشور دەڵێن ئێمە‬ ‫زۆرینەین و شەرعیەتمان هەیە‪ ،‬ئەوا پەیەدە‬ ‫و ئەنجومەنی گەلیش زۆرینەن و پێویستە رێز‬ ‫لەو ئیرادەو شەرعیەتە بگرن‪ ،‬ئەگەر نا ئەوا‬ ‫رووب��ەرووی رەخنە دەبنەوە‪ .‬لەالیەكی ترەوە‬ ‫ئێمە لە باشوردا سااڵنێكی درێژە دەخوازین‬ ‫هێزی پێشمەرگە ببێتە یەك هێز‪ ،‬بۆچی هەمان‬ ‫شت بۆ رۆژئاوا ناخوازین؟! ئەوە نزیكەی دوو‬ ‫ساڵە هێزێكی پاراستن دروست بووە و خەڵك‬ ‫دەپارێزێت و بەرەنگاربوونەوەی"سەری كانی"‬ ‫نمونە بوو‪ .‬بۆ چی رێز لەو هێزە ناگیرێت و‬ ‫دەخ��وازن هێزی تر دروس��ت بكەن‪ .‬لەوەش‬ ‫خراپتر ئەو هێزانەی دروست دەبن ئامادەن‬ ‫بچن لە ژێر چەتری" سوپای بەناو ئ��ازاد"ی‬ ‫سوریا كە نە ستراتیژ و نەسەركردایەتی ئەو‬ ‫نە ئیرادەیان دیار نییە كار بكەن‪ ،‬بەاڵم ئامادە‬ ‫نیین لە ژێر چەتری" یەكینەكانی پاراستنی‬ ‫گەل""یەپەگە"دا كار بكەن‪ ،‬ئایا ئەمە چی‬ ‫دوعایەكە هەتا پێی بڵێن ئامین!! ئایا ئەگەر‬ ‫بۆ ئەمە بگوترێت دەس��ت��ێ��وەردان بۆ چی‬ ‫حكومەتی هەرێم و پارتی ناڕەحەت دەبن؟!‬ ‫‪5‬ـ رەخنە لە یەكینەكانی پاراستنی گەل"یەپەگە"‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫دەگیرێت كە باج یا خود گومرگ وەردەگرێت‪.‬‬ ‫دی��ارە گومرگ لە هاوكاری وەرناگیردرێت و‬ ‫ئەگەر ئەمە بكرێت هەڵەیە و من نەمبیستووە‬ ‫كە گومرگ لە هاوكاری وەربگرن‪ ،‬بەاڵم ئاساییە‬ ‫ئەگەر باج و گومرگ لە كەل و پەلی بازرگانی‬ ‫وەربگرن و حكومەتی هەرێم و پێشمەرگە هەتا‬ ‫سەدام نەرووخابوو داهاتی سەرەكیان لەو باج و‬ ‫گومرگە بوو كە لە ئەنجامی بازرگانیەوە دەست‬ ‫دەك��ەوت‪ ،‬هەر بۆیە ناكرێت ئێمە وەرگرتنی‬ ‫گومرگ و باج وەكو شتێكی نامۆ سەیر بكەین و‬ ‫دامەزراوەكانی رۆژئاوا پێویستی بەهاوكاری هەیە‬ ‫و باج و گومرگ بەشێك لەو پێویستیانەیان دابین‬ ‫دەكات هەر بۆیە ئەم بابەتە وەكو هۆكارێك‬ ‫نیشاندان بۆ دانانی ئابڵوقە راس��ت نییە‪.‬‬ ‫‪6‬ـ پرسیارێكی تر دێتە پێشەوە‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئەوەیە كە پێش چەند رۆژێك دەزگ��ای كۆچ‬ ‫و كۆچبەران رایگەیاند كە ژمارەی پەنابەرانی‬ ‫دۆم��ی��ز گەیشتۆتە (‪ )68‬ه���ەزار ك��ەس‪،‬‬ ‫ئەمە لە كاتێكدایە كە پێش چەند مانگێك‬ ‫چەند هەزارێكیان تێپەڕ نەدەكرد‪ ،‬ئەمەش‬ ‫هەڕەشەیەكی مەزنە لەسەر رۆژئاوا و مەترسی‬ ‫چۆڵكردنی هەیە‪ .‬ئێمە ئەو راستیەش دەزانین‬ ‫كە لە دەرەوەی "سەری كانی" ناوچەكانی تر‬ ‫ئارامن‪ ،‬واتە شەڕێكی مەزن لە ئارادا نییە هەتا‬ ‫خەڵك بەو شێوەیە رابكات‪ .‬باشە حكومەت‬ ‫ئەوەندەی زەمینە بۆ هاتن خۆش دەكات‪ ،‬زەمینە‬ ‫بۆ گەیشتنی هاوكاری خۆش بكات باشتر نییە؟‬ ‫‪7‬ـ دەوڵەتی توركیا سنورێكی درێژی لەگەڵ‬ ‫رۆژئاوای كوردستاندا هەیە‪ ،‬بەاڵم رێگا نادات‬ ‫كەمترین ه��اوك��اری��ان پ��ێ بگات و ل��ەوەش‬ ‫زیاتر چەتەو چەكداریان بۆ دەنێرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەو جێگایانەوە كە دەرفەتی هەیە هەموو‬ ‫هاوكارییەك دەگەیەنێتە سوپای بەناو ئازادی‬ ‫سوریا‪ .‬زۆرجاریش جەخت لەوە دەكاتەوە كە‬

‫‪15‬‬

‫وتار‬

‫دەنگۆی ئەوە هەیە كە الیەنەكانی‬ ‫نزیك لەپارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫دەخوازن هێزی چەكداری تایبەت بە‬ ‫خۆیان دروست بكەن و پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان و حكومەتیش پشتیوانی ئەم‬ ‫داوایە دەكەن و لێدوانەكانی سەرۆكی‬ ‫حكومەت و دروستكردنی چەند هێز و‬ ‫تیمێكی چەكدار لە هەندێك جێگای رۆژئاوا‬ ‫و بەرزكردنەوەی ئااڵی هەرێم و مەشق‬ ‫و ڕاهێنان بە كۆمەڵێك گەنجی رۆژئاوا لە‬ ‫باشور لەالیەنی حكومەتی هەرێمەوە و‬ ‫راگەیاندنی ئەو هێزە بۆ ئەوەی كە بچێتەوە‬ ‫رۆژئاوا ئەمانە پشتڕاست دەكەنەوە‬ ‫دەبێت پەیەدە لە ئایندەی سوریادا جێگای‬ ‫نەبێت‪ .‬باشە ئەو هەڵوێستانەی حكومەتی‬ ‫هەرێم و توركیا وابەستەی یەكتر نین؟!‬ ‫بەهەر حاڵ زۆر پرس و بابەتی تریش هەیە‬ ‫باس بكرێت‪ ،‬بەاڵم لە ئێستادا بەسە‪ .‬تەنیا ئەوە‬ ‫ماوەتەوە بڵێین حكومەتی هەرێم لەبەرامبەر‬ ‫چارەنووسی دەسكەوتەكانی گەلەكەمان لە‬ ‫رۆژئاوا بەرپرسیارێتیەكی دیرۆكی هەیە‪ .‬گرنگە‬ ‫جەماوەری گەلەكەشمان بە هەستیارییەوە‬ ‫هەڵسوكەوت بكەن و ئەو كەمپینانەشی كە‬ ‫هەیە رووی بكەنە رۆژئاوا‪ ،‬چونكە ئەگەر وەها‬ ‫نەبێت ئەوا بە بێ ئاگاییەوە كار بۆ چۆڵكردنی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان دەكەین و ئەمەش ناكەوێتە‬ ‫خزمەتی گەلی ك��ورد و دەسكەوتەكانیەوە‪.‬‬

‫دیدار‬

‫‪16‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هاوژینی شەهید بەكر؛‬

‫"ئەگەر هەر چوار منداڵەكەشم نەبن‪ ،‬ئامادە نیم واز لە بیر و‬ ‫فەلسەفەی رێبەر ئۆجەالن بهێنم"‬

‫شەهید "بەكر عەبدولكەریم" ناسراو بە‬ ‫بەكرە سور لە ساڵی (‪ )1969‬لە دەربەندیخان‬ ‫لە خێزانێكی پێنج كەسی و مامناوەندی‬ ‫لە دایكدەبێت و قۆناخەكانی خوێندنی‬ ‫سەرەتایی و ناوەندی لە دەربەندیخانی‬ ‫خوێندووە و لەبەر باری ماڵی خێزانەكەی‬ ‫ناتوانێت درێژە بە خوێندنی بدات‪ .‬بەكر‬ ‫لە ساڵی (‪ )1987‬لە گەڵ"بەیان فەرەج‬ ‫مینە" ك��ە كچە پ���وری خۆیەتی ژیانی‬ ‫هاوژینی پێكدێنن و دەبنە خاوەن چوار‬ ‫منداڵ‪ ،‬دوو كوڕ و دوو كچ بەناوەكانی"‬ ‫فێنك و فرمیسك و بیرەوەر و دیاربەكر"‬ ‫و لە ساڵی (‪ )1994‬لە شاری سلێمانی‬ ‫پەیوەندی لە گ��ەڵ یەكێتی نەتەوەیی‬ ‫دیموكراتی كوردستان دروس��ت دەكات‬ ‫و لەم رێگەیەوە تێكەاڵوی فەلسەفەی‬ ‫رێبەر ئاپۆ دەبێت و سەرەڕای زەحمەتی‬ ‫ب��اری ژی��ان ل��ەو س��ەردەم��ەدا‪ ،‬بەشێكی‬ ‫ژیانی خۆی بۆ خزمەتی گەل و شۆڕش‬ ‫ت��ەرخ��ان دەك��ات و بە ژی��ان و خەباتی‬ ‫خۆی دەبێتە نمونەیەكی سەركەوتووی‬

‫كادیری جەماوەری و ئەمەش وایكردبوو‬ ‫كە زۆر خۆشەویست بێت لەناو هەڤااڵن‬ ‫و دەوروب�����ەری�����دا و ه��ەم��ی��ش��ە وەك���و‬ ‫نمونە سەیری دەك��ەن‪ .‬لە هەمانكاتدا‬ ‫دەسەاڵتخوازان و ئەوانەی ناحەزی گەل‬ ‫بوون بە هەڕەشەیەكی گەورەی دەبینن‬ ‫لەسەر خۆیان‪ ،‬هەر بۆیە دەكەونە هەوڵدان‬ ‫بۆ ئ��ەوەی ئ��ی��رادەی بشكێنن و دووری‬ ‫بخەنەوە لە خەبات و تێكۆشان‪ ،‬دوای‬ ‫ئەوەی هیچ هەوڵێكیان سەر ناگرێت‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتە بە پالنێكی چەپەڵ و ترسنۆكانە و‬ ‫لە رێگەی تەلەفزیۆنێكی بۆمبڕێژكراوەوە‬ ‫لە (‪)2000/1/1‬دا شەهیدی دەك��ەن و‬ ‫خێزانەكەی و چ��وار منداڵی چاوگەشی‬ ‫لەدوای خۆی جێ دەهێڵێت و دەچێتە ریزی‬ ‫ك��اروان��ی ن��ەم��ران��ەوە‪" .‬رۆژی واڵت"ی��ش‬ ‫لەم ژم��ارەی خۆیدا چاوپێكەوتنێكی لە‬ ‫گەڵ هاوژینی شەهید بەكر عەبدولكەریم‬ ‫ب��ەرێ��ز"ب��ەی��ان ف����ەرەج" ئ��ەن��ج��ام��داوە و‬ ‫ئەمەش دەق��ی چاوپێكەوتنەكەیەتی‪:‬‬

‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬س���ەرەت���اك���ان���ی ن��اس��ی��ن��ی‬ ‫شەهید بەكر بۆ ك��ەی دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەكر كوڕی پورم بوو‪ ،‬پەیوەندییەكی‬ ‫زۆری خێزانیمان بەیەكەوە هەبوو بەتایبەتی لە‬ ‫گەڵ بنەماڵەی پۆرەكانمدا‪ ،‬بەكر زۆر سەردانی‬ ‫ماڵمانی دەكرد‪ .‬بەكر خاوەن برایەكی تریشە كە‬ ‫لە ئێستادا لە ئەمریكایە‪ .‬هەر دووكیان بەزۆرینەی‬ ‫كاتەكان لە ماڵی باوكمدا بوون‪ .‬مرۆڤێكی خاوەن‬ ‫رەوشت و پاك و دڵنزم بوو‪ ،‬مندااڵن و ژیانی زۆر‬ ‫خۆش دەویست‪ .‬من خۆشم لەبەر ئەوەی هەم‬ ‫لە بنەماڵەیەكی خۆمان بوو و هەمیش لە بواری‬ ‫هەڵسوكەوت و رەف��ت��ارەوە ئاشنای سرۆشتی‬ ‫بووم‪ ،‬بڕیارماندا بەیەكەوە هاوسەرگیری بكەین‪.‬‬ ‫واتا لە بیست و شەشی نیسانی (‪ )1987‬بووینە‬ ‫هاوژینی یەكتر‪.‬ئەو كاتە ماڵمان لە دەربەندیخان‬ ‫ب��وو‪ ،‬هەتا كاتی ك��ۆڕەوەك��ە‪ ،‬پاش كۆڕەوەكە‬ ‫ماڵەكەمان تااڵنكرا‪ ،‬بۆیە هاتینە سلێمانی و‬ ‫لەوێدا نیشتەجێ بووین‪ .‬لە شاری سلێمانی پاش‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫(‪ )7-6‬مانگێك ئاشنایمان لە گەڵ هەڤااڵندا‬ ‫پەیدا كرد و تێكەڵێكی زۆری لە گەڵیاندا دانا‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەر گۆشار و هەڕشەی دەس��ەاڵت لە‬ ‫سلێمانی ماڵمان گوێزایەوە بۆ هەڵەبجەی تازە‪ .‬لە‬ ‫هەڵەبجەدا سەرەرای تێكەڵبوونی بە هەڤااڵنەوە‬ ‫و بەشداربونی لە كار و چاالكی و راپەڕاندنی‬ ‫ئەركەكانیدا‪ ،‬بەرپرسیاریەتی ماڵیشی لە ئەستۆ‬ ‫بوو‪ .‬بەكر لەو كاتەدا قەناعەتی بە هیچ كام لە‬ ‫حزبەكانی باشوور نەمابوو‪ ،‬ئەو هەموو زۆڵم و‬ ‫زۆریە رووبەرووی خەڵكیان كردبووە و خەڵكیان‬ ‫رووب��ەرووی ماڵوێران و كۆچبەری كردبووە و‬ ‫بەكریش هیچ باوەڕی پێیان نەمابوو‪ ،‬بەكر چەند‬ ‫جارێك لە الیەن حزبە دەسەاڵتدارەكانی لێرەوە‬ ‫دەستگیركرا‪ ،‬بەچەندین جار رووبەرووی هەڕەشە‬ ‫و گۆڕەشە بووینتەوە‪ ،‬تەنانەت هەوڵیاندەدا لە‬ ‫رێگەی منەوە‪ ،‬دڵسەردی بكەنەوە‪ ،‬دەیانوت تۆ‬ ‫گەنجی نابێت هەر وا بێدەنگ بی‪ ،‬نابێت بهێڵی‬ ‫تێكەڵی هەڤااڵن بێت‪ .‬لەوكاتەدا منداڵی هەرە‬ ‫گەورەم لە سەرەتاییدا دەیخۆێند‪ .‬دەیانوت ئەگەر‬ ‫بەكر شەهید بكەوێت تۆ چۆن ئەم مندااڵنە بەخێو‬ ‫دەكەی‪ ،‬منیش زۆر دەترسام‪ ،‬بۆیە هەرجارە پێم‬ ‫دەوت لە هەڤااڵن دوور كەوەوە‪ ،‬یان ئەوەتا ئەگەر‬ ‫دوریش ناكەویتەوە بە شێوەیەكی زەق كار مەكە‬ ‫و زۆر خۆت نەخە بەرچاو‪ .‬ئەوەندە گۆشارمان‬ ‫لەسەر ب��وو‪ .‬كاغەزیان دەخستە ماڵمانەوە‪،‬‬ ‫تەنانەت كاغەزیشیان دەخستە ماڵی خەزۆرمەوە‪،‬‬ ‫بە ئەنواع و ئەشكال هەڕەشەیان لێماندەكرد‪،‬‬ ‫منیان زۆر هاندەدا لە دژی بەكر‪ ،‬بەاڵم لەبەر‬ ‫ئەوەی بۆ خۆشم روون ببووە كە هەڤااڵن چەندە‬ ‫پ��اك و بێ گ���ەردن‪ ،‬بۆیە زۆر جاریش خۆم‬ ‫تەشریحم دەكرد لە تێكەڵبوونیدا بە هەڤااڵنەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كێ زۆرتر گۆشاری دەخستە سەرتان‬ ‫بۆ ئەوەی پەیوەندی بە هەڤااڵنەوە نەكەن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لەالیەك كەس و كار و لە الیەكیش كۆمەڵگا‬ ‫و لەالیەكی تریشەوە حزبە دەسەاڵتدارەكان لەو‬ ‫كاتەدا زۆر گۆشاریان دەخستە سەرمان بۆ ئەوەی‬ ‫لە هەڤااڵن دوور بكەوینەوە‪ .‬بەس لەبەر ئەوەی‬ ‫كە من هەم هاوژینەكەمم و هەمیش ژیانەكەمم‬ ‫زۆر خ��ۆش دەوی��س��ت‪ ،‬ب��ە ق��س��ەی كەسمان‬ ‫نەدەكرد‪ ،‬دەمانزانی كە فكرەكەیان زۆر راستە‪،‬‬ ‫ئەگەر منیش زەختم بخستایەتە سەری ئەو هەر‬ ‫وازی نەدەهێنا‪ .‬تەنانەت رۆژێكیان من زۆر تۆڕە‬ ‫و نارەحەت بووم‪ ،‬لەبەر ئەوەی كە زۆر دەگیرا‬ ‫و رووبەرووی هەڕەشە و گۆڕەشە دەبووینەوە‪،‬‬ ‫هەمیشە لە زینداندا بوو‪ ،‬گرانی زۆر و ناخۆشی‬ ‫رووی لە كۆمەڵگا و ئێمەشی كردبوو لەباری‬ ‫ژیانەوە‪ .‬منیش داوام لێكرد كە ئەبێت واز بهێنی‪،‬‬ ‫یان من هەڵبژێرە‪ ،‬یان هەڤااڵن‪ .‬وتم ئاخر من چوار‬ ‫منداڵم هەیە‪ ،‬چۆن بە خێویان بكەم‪ .‬بەسەدان‬ ‫جار دووبارەی دەكەمەوە و هیواخوازم بەجێگەی‬ ‫ئەو من شەهیدبوومایە‪ .‬بەس ئەو دەیگوت من‬ ‫دەبمە خزمەتكارێكی پەكەكە‪ ،‬بەاڵم واز لەو فكرە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪17‬‬

‫دیدار‬

‫ناهێنم و نابم بە ماڵی هیچ حزبێكی تر‪ .‬ئیدی‬ ‫ئەگەر تۆ منت خۆش دەوێت‪ ،‬ئەوا ئاخر قسەممە‬ ‫لە گەڵ تۆدا‪ ،‬خۆشتم دەوێـت‪ ،‬هاوژینمی‪ ،‬دایكی‬ ‫چوار منداڵمی‪ ،‬كچە پورمی‪ ،‬بەقەدەر هەر دوو‬ ‫چاوم خۆشتم دەوێت‪ ،‬حەز دەكەم‪ ،‬خۆم هەر‬ ‫شتێكم لێبێت‪ ،‬بەاڵم خوێن لە پەنجەیەكی تۆ‬ ‫نەیەت‪ .‬نامەوێت تۆ بكەویتە ژێر كاریگەری‬ ‫كەسەوە‪ .‬تەنانەت هیودارم و لەتۆش رادەبێنم‬ ‫كە كاتێك من شەهید بووم‪ ،‬تۆ رێبازەكەی من‬ ‫بەر نەدەی و بە هەردوو دەستەوە بیگری‪ .‬تۆ ئەو‬ ‫رێگایەی كە من تەواوم نەكردووە‪ ،‬پێم خۆشە كە‬ ‫تۆ تەواوی بكەی‪ .‬بەسەدان جار پێ ووتووم و‬ ‫دووبارەی كردەوە كە ئەگەر من شەهید كەوتم‪،‬‬ ‫رێبازەكەم بگرە و بەری مەدە‪ .‬منیش هیوادارم و‬ ‫ئەوەی لە ئیمكانمدا هەبێت‪ ،‬لە گەڵ ئەوەی كە‬ ‫لە ئێستاشدا گۆشارم لەسەرە‪ ،‬بەس من گوێ لە‬ ‫هیچ ناگرم و هەموویانم ناوە بەالوە‪ ،‬بەس لەبەر‬ ‫خۆشەویستی هاوژینەكەم‪ ،‬من ئەو رێبازمە گرتووە‬ ‫و هیواداریشم‪ ،‬پەرەی پێبدەم و بتوانم منداڵەكانم‬ ‫گەورەتر بكەم و هەوڵەكانم زیاتر بخەمە گەڕ و‬ ‫درێژەپێدەری رێبازەكەی بەكر بم هەتا سەركەوتن‪.‬‬ ‫بە كوڕەكەمم وتووە كە خۆزگە تۆ ئێستا گەریال‬ ‫بووتایە‪ .‬بەكر هەمیشە دەیگوت و بە هەڤااڵنی‬ ‫سۆزی دەدا كە بەس فێنكم بتوانێت‪ ،‬دەستی‬ ‫دار بگرێت‪ ،‬دەستی چەك بگرێت دەینێرم بۆ‬ ‫ناو هەڤااڵن‪ .‬زۆر حەز دەكەم كە ببمە باوكی‬ ‫گەریالیەك‪ .‬زۆرم پێخۆشە ماڵم و كوردستانم‬ ‫ئ��ازاد بێت‪ ،‬هەموو ئاواتی ئ��ازادی كوردستان‬ ‫بوو‪ .‬دەیوت ئەو كاتە ماڵم دەبەمە دیاربەكر‪،‬‬ ‫ئەگەر كوردستان رزگار بێت‪ ،‬بۆ كاتژمێرێكیش‬ ‫بێت‪ ،‬ماڵم دەبەمە دیاربەكر‪ .‬واتا لە ئێستاشدا‬ ‫ئەگەر كوردستان ئازاد بێت‪ ،‬ئاواتەكەی دێنمە‬ ‫دی‪ .‬ب��ۆ رۆژێكیش بێت‪ ،‬ماڵەكەم دەبەمە‬ ‫دیاربەكر‪ .‬تەنانەت ئەگەر بۆ یەك رۆژیش بێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬چ��ۆن كەسایەتیەكی هەبوو‬ ‫و چۆن بەشداری ك��ارو خەباتی دەك��رد؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كەسایەتیەكی رێكوپێكی هەبوو‪ ،‬لە‬ ‫گەڵ هەموو كەسێكدا رێكدەكەوت‪ .‬زمانێكی‬ ‫بەكاریگەری هەبوو‪ ،‬بەراحەتی دەیتوانی سەرەنجی‬ ‫خەڵك بەالی خۆیدا راكێشێت‪ .‬لەوكاتەشدا كە لە‬ ‫یەكێتی نەتەوەیی دیموكراتی كوردستاندا كاری‬ ‫دەكرد‪ ،‬هەڤااڵن دەیانووت كە بەكر بە ئەندازەی‬ ‫چ��وار هەڤاڵ ك��ار دەك���ات‪ .‬ئ��ەوەن��دە دۆستی‬ ‫پەیدا كردبوو بە رۆژانە لە شاری سلێمانی لە‬ ‫گەڵ هەڤااڵنی كاری دەكرد و زۆرینە شەوانیش‬ ‫كاتژمێر دووازدەی شەو دەگەڕایەوە بۆ ماڵەوە لە‬ ‫هەڵەبجە‪ .‬زۆرینە هەڤااڵنی ئەو كاتە ئاگایان هەیە‪.‬‬ ‫من شانازی بە شەهید بونی بەكرەوە دەكەم‪ .‬زۆر‬ ‫زۆر شانازیی پێوە دەكەم‪ .‬من كاتێك پێم دەڵێن‪،‬‬ ‫تۆ خێزانی شەهید بەكری‪ ،‬گەش گەش بااڵ‬ ‫دەكەم لەبەر ئەوەی كە بەكر رێبازێكی زۆر جۆانی‬ ‫هەڵبژاردووە‪ .‬فكرێكی زۆر جۆانی هەڵبژاردووە‪،‬‬

‫بەكر هەمیشە دەیگوت و بە هەڤااڵنی‬ ‫سۆزی دەدا كە بەس فێنكم بتوانێت‪،‬‬ ‫دەستی دار بگرێت‪ ،‬دەستی چەك بگرێت‬ ‫دەینێرم بۆ ناو هەڤااڵن‪ .‬زۆر حەز دەكەم‬ ‫كە ببمە باوكی گەریالیەك‪ .‬زۆرم پێخۆشە‬ ‫ماڵم و كوردستانم ئازاد بێت‪ ،‬هەموو ئاواتی‬ ‫ئازادی كوردستان بوو‪ .‬دەیوت ئەو كاتە‬ ‫ماڵم دەبەمە دیاربەكر‪ ،‬ئەگەر كوردستان‬ ‫رزگار بێت‪ ،‬بۆ كاتژمێرێكیش بێت‪ ،‬ماڵم‬ ‫دەبەمە دیاربەكر‪ .‬واتا لە ئێستاشدا ئەگەر‬ ‫كوردستان ئازاد بێت‪ ،‬ئاواتەكەی دێنمە‬ ‫دی‪ .‬بۆ رۆژێكیش بێت‪ ،‬ماڵەكەم دەبەمە‬ ‫دیاربەكر‪ .‬تەنانەت ئەگەر بۆ یەك رۆژیش‬ ‫بێت‬

‫دیدار‬

‫‪18‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫ئێمە لە ساڵی (‪)1994‬ەوە‪ ،‬هەتا ئێستا هەڤاڵێكم‬ ‫نەبینووە كە پشتمان نەگرێت‪ .‬بەهەموو شێوەیەك‬ ‫و لەهەموو بوارێكەوە یارمەتیدەرمان بوونە‪.‬‬ ‫منیش خۆم لەو باوەڕدام كە هێزێكم لە پشتە‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەش كاریگەری ئەوان بۆ من زۆر گرنگە‬ ‫بەهەموو شێوەیەك پاڵپشتیمانیان ك��ردووە‪.‬‬ ‫كەسایەتیەك بوو تایبەت بوو‪ ،‬هیچ لە پیاوی‬ ‫كالسیك و دواك��ەت��وو و باو ن��ەدەچ��وو‪ ،‬خۆی‬ ‫لەو پیاو كالسیەكەی ناو كۆمەڵگە دابڕیبوو و‬ ‫تەنانەت هەوڵیدەدا لەگەڵ خۆشیدا من پێشبخات‬ ‫و هیچ فەرق و جیاوازیەكی لەنێوانماندا نەبوو‪.‬‬ ‫گەلێك گۆڕانی بەسەرداهاتبوو‪ ،‬بەتایبەتی پاش‬ ‫ئەوەی كە هەڤااڵنی ناسی و تێكەڵی هەڤااڵن‬ ‫بوو‪ .‬تەنانەت لە گەڵ پەیوەندی بەهەڤااڵنەوە‬ ‫گرت‪ ،‬جیگەرەشی بەالوە نا‪ ،‬دەیەوێت مادام كە‬ ‫رێبەرمان لە زیندانە و دەستی بە هیچ شتێك‬ ‫ناگات‪ ،‬گۆشتیشی لە خۆی قەدەغە كردبوو‪.‬‬ ‫بەهەموو واتا هەم لە گەڵ من و هەمیش لەگەڵ‬ ‫م��ن��دااڵن و خەڵكیشدا گ��ۆڕان��ك��اری بەسەردا‬ ‫هاتبوو‪ .‬لەماوەی یازدە ساڵی ژیانی هاوژینیمان‬ ‫قسەیەكی تاڵی لەروومدا نەكرد‪ ،‬هەرچەندەش‬ ‫جارناجارێكیش ناخۆشیمان دەردەك����ەوت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بۆ جارێكیش رەنجیدەمی ن��ەدەك��رد و‬ ‫دڵمی نەدەشكاند‪ .‬هەرچەندە پێش ئەوەش كە‬ ‫پەیوەندی بە هەڤااڵنەوە بگات‪ ،‬یارمەتی كاری‬ ‫ماڵەوەشمی دەدا‪ ،‬ب��ەاڵم پاشان زیاتر خۆی‬ ‫ماندوو دەكرد و یارمەتیدەرم بوو‪ .‬ئەگەر رۆژێك‬ ‫نەخۆش بوومایە‪ ،‬ئەو رۆژە نەدەچووە كار و‬ ‫بەدرێژایی ئەو رۆژە كاروباری ماڵەوەی دەكرد‬ ‫و ن��ەدەچ��ووە‪ ،‬دۆكانەوە و خزمەتی مندااڵنی‬ ‫دەك��رد‪ .‬لەبەر ئەو خسڵەتە جۆانانەی منیش‬ ‫پاڵپشتیم دەكرد‪ .‬لە مەڵبەندی شاڕەزۆر گیرابوو‪،‬‬ ‫بە هەموو قەناعەتمان تەنیا ئاومان هەبوو لە‬ ‫ماڵەوە‪ ،‬كاتی دەستی بە گریان كرد‪ ،‬منیش‬ ‫پێم ووت‪ ،‬مادام تۆ هەیی و زیندووی هیچمان‬ ‫پێویست نییە و كێشەمان نییە‪ .‬م��اوەی سێ‬ ‫مانگ لە زیندانی شارەزوور مایەوە‪ .‬پەیوەندیم بە‬ ‫هەڤااڵنەوە گرت و رەوشەكەم بە هەڤااڵن ووت‪،‬‬ ‫هەڤااڵنیش ئەوەی لە دەستیان هات كردیان‪.‬‬

‫هاوژینەكەم(شەهیدبەكر)‪،‬پێمی‬ ‫گووت‪ ،‬من دەمبە خەباتكارێكی ساكاری‬ ‫پەكەكە‪ ،‬بەاڵم نامبە‪ ،‬پیاوی هیچ حزبێكی‬ ‫تر‪ .‬ئێستا چۆن من دەتوانم خەیانەتێكی‬ ‫وەها بكەم‪ .‬ناتوانم ئەو خیانەتە بكەم لە‬ ‫شەهیدی خۆم و شەخسی خۆم‪ .‬هەتا سەر‬ ‫ئێسقان و توانا لە جەستەمدا هەبێت‪ ،‬كارو‬ ‫چاالكی خۆم رادەپەڕێنم‬

‫پ����رس����ی����ار‪ /‬ه����اوژی����ن����ەك����ەت چ���ۆن‬ ‫ش��ەه��ی��د ب�����وو‪ ،‬دەت����وان����ی رووداوی‬ ‫شەهیدبوونەكەیمان بۆ ب��اس بكەی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بەكر بە پیالنگێڕییەكی نامرۆڤانە و‬ ‫زۆر ناخۆش و چەپەڵ شەهید كەوت‪ .‬شەو بوو‪،‬‬ ‫هەڤااڵن لە ماڵی ئێمەدا بوون و منیش تازە‬ ‫نزیكەی سێ رۆژ بوو كە عەمەلیاتم بۆ كرابوو‪،‬‬ ‫بەكر بە هەڤااڵنی ووت‪ ،‬ئێوە ئاگاتان لە بەیان‬ ‫بێت و چایەكەش ال مەبەن دەگەڕێمەوە‪ ،‬من‬ ‫تەلەفزیۆنێك هەیە دەچم بەپەلە چاكی دەكەم‬ ‫و دەگەڕێمەوە‪ ،‬قەت حەسەرەتی ئ��ەوەم لە‬ ‫بیر ناچێتەوە‪ ،‬ئێشی چاككردنی تەلەفزیۆن‪،‬‬ ‫ویدیۆ و شتی كارەبایی بوو‪( ،‬تی ان تی)یان‬ ‫خستبووە ناو تەلەفزیۆنەوە‪ ،‬كاتێك دەچێتە‬ ‫دۆكان خەریكی ئێشەكە دەبێت‪ ،‬هەر لەوكاتەشدا‬ ‫دوو رەفیقی تریشی دەچنە الی‪ ،‬دۆكانەكەی‬ ‫دەتەقێندرێتەوە‪ ،‬ئەو دوو كەسەش زۆر حەزیان‬ ‫لە هەڤااڵن دەكرد‪ ،‬بەس دەترسان كە هەڤااڵن‬ ‫سەردانی ماڵەوەیان بكەن‪ .‬خۆیان لە هەموو‬ ‫كاتێكدا دەچوونە الی بەكر لە دۆكان و خەریكی‬ ‫مۆناقشە و گفتوگۆ دەب���وون‪ .‬خۆشبەختانە‬ ‫ئەو دوو كەس شتێكیان لێنەهات‪ ،‬بەاڵم بەكر‬ ‫شەهید كەوت‪ .‬ئەو شەوە بڕیار بوو كە دوو لە‬ ‫هەڤااڵنیش بچنە الی‪ ،‬بەاڵم من پێیانم گوت كە‬ ‫ئەو دوو كەسی تر لە رەفیقەكانی خۆی لە الین‬ ‫پێویستە ناكات كە ئێوە بچن‪ .‬بۆیە هەڤااڵنی‬ ‫تر نەچوون‪ .‬ئێدی هەر ئەوەندە لە رۆێشتنی‬ ‫نەچووبوو كە دەنگی تەقینەوەیەكی بەهێز هات‪.‬‬ ‫وامانزانی كە ماڵەكەمان تەقێندرایەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫لە پێشدا هەڕەشەمان لێكرابوو كە ماڵەكەمان‬ ‫بتەقێننەوە‪ ،‬پیالنگێڕییەكەش دیار بوو‪ ،‬كاری‬ ‫حزبەكانی الی خۆمان بوو‪ ،‬هیچ ناكۆكیەكی‬ ‫شەخشی لە گ��ەڵ ك��ەس نەبوو‪ ،‬ل��ەو كاتەدا‬ ‫گۆشارێكی زۆر لەسەر هەڤااڵن هەبوو‪ ،‬زۆر كەس‬ ‫گیران و زیندانی كران‪ ،‬بارەگاكانی هەڤااڵنیان‬ ‫داخست‪ .‬نارنجەكیان دەخستە مااڵنەوە‪ .‬هەر لەو‬ ‫كاتانەدا بوو بەكر خۆی ووتی‪ ،‬بەیان من شەهید‬ ‫دەكەوم‪ ،‬ئەو زستانەشی زۆر سەخت و ناخۆش‬ ‫بوو‪ ،‬گۆشارێكی زۆریش لەسەر هەڤااڵن هەبوو‪،‬‬ ‫هەڤااڵنیش لەو هەڕەشە و گۆڕەشانەی لەئێمە‬ ‫دەكرا ئاگادار بوون‪ ،‬دەیانویست ئێمە لە سلێمانی‬ ‫دەرخەن‪ ،‬هەتاكو كەمێك ئەم رەوشە ئاڵۆزە ئارام‬ ‫دەبووەوە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئێدی ئەوان مۆڵەتیان‬ ‫نەدا و بە پیالنگێڕییەكی چەپەڵ و نامرۆڤانە‬ ‫لە (‪)2000/1/1‬دا لە رێگەی بەجێكردنی (تی‬ ‫ئین تی)یەوە لە تەلەفزیۆنێكدا شەهیدیان كرد‪.‬‬ ‫ئەمەش تیرۆرێكی ئاشكرا بوو و هەموو كەسیش‬ ‫لێئاگادارە‪ .‬زۆر نامەردانە و وەحشیەگەریانە و‬ ‫نامرۆڤانە شەهیدیان كرد‪ .‬ئەو شوێنەی تێدا‬ ‫شەهید كەوت‪ ،‬بە شێوەیەك بوو كە هیچ گۆمانت‬ ‫نەدەكرد ئەو شوێنە بەرێ جێگەی ئیش و كار‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم خۆشبەختانە ئەو شەهیدبوونەی بەكر‬ ‫كارێكی وای لە شارەزوور كرد كە هەموو كەس‬ ‫رێزمان لێبگرێت‪ .‬ئەوەندە شەهیدبوونێكی مەزن‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بوو‪ ،‬ئەو شەهیدبوونەی بەكر هیچی كەمتر لە‬ ‫چاالكیەكەی شەهید زیالن كەمتر نەبوو‪ ،‬چونكە‬ ‫بەراستی كاریگەری زۆری لەسەر جەماوەر دانا و‬ ‫هەر كەس بەچاوی رێزەوە تەماشامان دەكات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پ��اش شەهید بوونی"شەهید‬ ‫ب���ەك���ر" چ����ۆن ژی���ان���ت���ان ب���ەرێ���وە ب��رد‬ ‫و ك����ێ پ���ش���ت و پ���ەن���ات���ان ب����وو؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پاش شەهید بوونی بەكر تەنیا هەڤااڵن‬ ‫پشت و پەنامان بوون‪ .‬نەمدەزانی چی بكەین‪،‬‬ ‫هەڤااڵنم لێ وون ببوو‪ ،‬بە چ زمانێك تەعبیری‬ ‫بكەم نازانم‪ .‬لە الیەن ماڵی باوكیەوە گۆشاری‬ ‫زۆرمان لەسەر بوو‪ .‬هەتاكو كۆنگرەی یەكەمی‬ ‫پارتی چارەسەری‪ ،‬لە بازار بووم‪ ،‬رەفیقێكی ئەو‬ ‫كاتە شەهید بەكر هەبوو كە خۆی بەرێكخستنی‬ ‫كردبوو و خستبووی ناو كارەوە‪ ،‬دیمی و پرسیاری‬ ‫كرد و ووتی ئەوە ئێوە لە كوێن‪ ،‬بۆ دیار نەماون‪.‬‬ ‫منیش ووتم لە سلێمانین و لە ماڵی باوكمم‪ .‬بە‬ ‫زەحمەتێكی زۆر و كۆلەمەرگی ژیانمان دەبردە‬ ‫سەر‪ ،‬دەچووم نانم بۆ مااڵن دەكرد‪ ،‬روومەتم‬ ‫بۆ ژنان دەگرت و كرێكاریم دەكرد بەس لەبەر‬ ‫ئەوەی منداڵەكانمان‪ ،‬مۆحتاجی دەستی كەس‬ ‫نەبن‪ ،‬نە مۆحتاجی ماڵی باوكم و نە كەسی‬ ‫تر‪ .‬بە زۆری و بە زەحمەتی ژیانمان دەبردە‬ ‫سەر‪ ،‬كوڕە گەورەكەشم لەگەڵ ئەوەی دەرسی‬ ‫دەخوێند‪ ،‬كاریشی دەك��رد‪ .‬بەهەردوو مانەوە‬ ‫ژیانمان دەبردە رێیەوە و خۆشبەخاتە ئەو كۆسپ‬ ‫و تەگەرانەی دەكەوێتە بەر رێمان تێماندەپەڕاند‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئایا لە ئێستادا تۆ بەشداری‬ ‫ك��ار و چاالكییەكانی پارتی چارەسەری‬ ‫دی���م���وك���رات���ی ك���وردس���ت���ان دەب����ی؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە ئێستاشدا نەك بەجەستە بە رۆح‬ ‫و گیان بەشداری هەموو ئەو كار و چاالكیانەی‬ ‫دەبم كە لەسەر بنەمای فكری رێبەر ئۆجەالن‬ ‫ئەنجام دەدرێن‪ ،‬لەو فكرە دانابڕم و داشنابڕِم‪،‬‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی من بە رۆح لە گەڵ هەڤااڵنم‪،‬‬ ‫ئەگەر هەڤااڵن كارێكم پێ نەسپێرن كە بیكەم‬ ‫نارەحەت دەبم‪ .‬ئەو رێزەی كە هەمە‪ ،‬ئەو رێزەیە‬ ‫كە شەهید بەكر بۆمانی خۆلقاندووە‪ ،‬نامانەوێت‬ ‫لەناوی بەرین‪ .‬ئەوەی رێكخستنەكەم پێم بڵێ‬ ‫دەیكەم و ئەوەشی پێم بڵێ نەیكە‪ ،‬نایكەم‪ .‬من بۆ‬ ‫مندااڵنم هەم دایكم و هەمیش باوكم‪ .‬من خۆم بە‬ ‫قەرزداری شەهید بەكر دەزانم‪ .‬بە منداڵەكانیشم‬ ‫ووتووە‪ ،‬من واز لە پەكەكە ناهێنم‪ .‬منداڵەكانیشم‬ ‫زۆر ب��اش��ن‪ .‬بەتایبەتی ك���وڕە گ��ەورەك��ەم‪،‬‬ ‫كوڕێكی كالسیك نییە و زور زور عاقڵە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬وەك��و هاوژینی شەهیدێك و‬ ‫بنەماڵەی شەهیدیش چ پەیامێكت‬ ‫ب���ۆ ب��ن��ەم��اڵ��ەی ش���ەه���ی���دان ه��ەی��ە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬پەیامم بۆ بنەماڵەی شەهیدان ئەوەیە‬ ‫كە ئەگەری هاتنە ئ��ارای كۆسپ و تەگەرەی‬ ‫بەردەممان زۆرە‪ ،‬دەبێت هەوڵبدەین بە پارە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەڵماننەخەڵەتێنن‪ ،‬ئێمە نابێت ب��ە پ��ارە‬ ‫هەڵخەڵەتین‪ ،‬نابێت بەماڵی دنیا بخەڵەتین‪،‬‬ ‫چونكە ئەمڕۆ بێت یان بەیانی‪ ،‬كوردستان هەر‬ ‫ئازاد دەبێت‪ .‬ئێمە دەبێت كارێك بكەین كە لە‬ ‫پێشەڕۆژدا روومان هەبێت تەماشای رێبەرەكەمان‬ ‫بكەین‪ .‬ئاواتم ئەوەیە كە رێبەرەكەم ببینم‪ ،‬چونكە‬ ‫شەهید بەكر لەو كاتەدا بڕیار بوو بچێتە گۆڕەپانی‬ ‫سەرۆكایەتی لە بقاعی لۆبنان بۆ پ��ەروەردە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە پێكنەهات‪ .‬بۆیە من ئاواتمە ئەو‬ ‫هیوایەی بەكر جێبەجێ بكەم‪ ،‬داوا لە هەموو‬ ‫بنەماڵەی شەهیدانیش دەكەم بە پێ دەرفەتی‬ ‫خۆیان و لە هەر بوارێكدا دەبێت خاوەنداریەتی‬ ‫لە رێبازی شەهیدان بكەن‪ .‬ئەگەر بڵێن كە بۆمان‬ ‫ناكرێت‪ ،‬نابێت‪ ،‬چونكە ئێمە خۆمان خاوەنی ئەم‬ ‫رێبازەین و شەهیدمان داوە‪ ،‬بۆیە پێویستە زیاتر‬ ‫خاوەنداریەتی لە رێبازی شەهیدان بكەین‪ .‬ناتوانم‬ ‫دەستبەرداری رێبازی بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬ ‫گەلەكەم و فەلسەفەی رێبەر ئۆجەالن بم و‬ ‫ناشتوانم بەهیچ شێوەیەك دەست لە هەڤااڵن‬ ‫هەڵگرم‪ .‬ئەگەر رۆژێ��ك هەڤااڵن نەبینم‪ ،‬یان‬ ‫تەلەفۆنێكیان بۆ نەكەم‪ ،‬ئەوا ئەو رۆژەم ناڕوات‪.‬‬ ‫جارێكی تر داوا لە بنەماڵەی شەهیدان دەكەم‬ ‫كە زیاتر خاوەنداریەتی لە شەهیدان بكەن‪،‬‬ ‫شەهیدانمان خوێنی خۆیان داوە‪ ،‬ئەوان بۆ هەر‬ ‫چواربەشی كوردستان شەهید بوون‪ .‬ئێمە هیچمان‬ ‫لە گەالنی تر كەمتر نییە كە گەیشتوونەتە ماف و‬ ‫ئااڵ و واڵتی خۆیان‪ .‬ئێمە هەتا زەحمەتی نەبینین‪،‬‬ ‫ناتوانین خۆشیەك ببینین‪ .‬زۆر تۆڕەم لەوانە كە‬ ‫منداڵەكانیان شەهیدن و ئەمڕۆش خاوەنداریەتیان‬ ‫لێناكەن‪ .‬خۆزگە منداڵەكانم ئەوەندە بوێریان‬ ‫هەبوویا كە هەر چواریان ببوونا بە گەریال‪ .‬بە بێ‬ ‫جیاوازی حزبی هەموو شەهیدان بە شەهیدی خۆم‬ ‫دەزانم‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئەم حزبانە شەهیدانی‬ ‫كوردستانیشیان پارچەپارچە كردووە‪ ،‬هەندێك‬ ‫بەپارە دەكڕن و هەندێكیش دەفرۆشن‪ .‬شەهید‪،‬‬ ‫شەهیدی نەتەوەییە‪ .‬بەیەكچاو سەیری هەموو‬ ‫شەهیدانی كوردستان دەكەین‪ ،‬بێ جیاوازی‬ ‫فكری و حزبایەتی‪ .‬من خۆم ب��رام‪ ،‬ئامۆزا و‬ ‫باوكم شەهیدن‪ ،‬لە حزبەكانی لێرەدا كڕین و‬ ‫فرۆشتن هەیە‪ ،‬بەس لە فكر و فەلسەفەی ئێمەدا‬ ‫جیاوازی لە نێوان شەهیداندا نییە‪ .‬بەسەدان جار‬ ‫داوام لێكراوە‪ ،‬پێشنیاری خانۆ و دەرەوەم بۆ‬ ‫كراوە كە دەستبەرداری رێكخستن و فكرەكەم‬ ‫بم‪ ،‬بەاڵم من ناتوانم وەها خیانەتێك بكەم‪.‬‬ ‫هاوژینەكەم(شەهید بەكر)‪ ،‬پێمی گ��ووت‪ ،‬من‬ ‫دەبمە خەباتكارێكی ساكاری پەكەكە‪ ،‬بەاڵم نابمە‪،‬‬ ‫پیاوی هیچ حزبێكی تر‪ .‬ئێستا چۆن من دەتوانم‬ ‫خەیانەتێكی وەها بكەم‪ .‬ناتوانم ئەو خیانەتە بكەم‬ ‫لە شەهیدی خۆم و شەخسی خۆم‪ .‬هەتا سەر‬ ‫ئێسقان و توانا لە جەستەمدا هەبێت‪ ،‬كارو چاالكی‬ ‫خۆم رادەپەڕێنم‪ .‬بەراستی شەهیدەكانمان زۆر‬ ‫گەورەن‪ ،‬چونكە ئەوەی كە خەڵكی كەركوكە‪ ،‬لە‬ ‫ئامەد شەهید دەبێت و ئەوەی كە خەڵكی ئامەدە لە‬ ‫كرماشان و ئەوەی خەڵكی قامیشلۆوە‪ ،‬لە سلێمانی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪19‬‬

‫دیدار‬

‫ئاواتم ئەوەیە كە رێبەرەكەم ببینم‪ ،‬چونكە شەهید بەكر لەو كاتەدا بڕیار بوو بچێتە‬ ‫گۆڕەپانی سەرۆكایەتی لە بقاعی لۆبنان بۆ پەروەردە‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە پێكنەهات‪ .‬بۆیە من‬ ‫ئاوامتە ئەو هیوایەی بەكر جێبەجێ بكەم‬ ‫…………………‬ ‫پەیامم بۆ بنەماڵەی شەهیدان ئەوەیە كە ئەگەری هاتنە ئارای كۆسپ و تەگەرەی بەردەمامن‬ ‫زۆرە‪ ،‬دەبێت هەوڵبدەین بە پارە هەڵامننەخەڵەتێنن‪ ،‬ئێمە نابێت بە پارە هەڵخەڵەتین‪ ،‬نابێت‬ ‫بەماڵی دنیا بخەڵەتین‪ ،‬چونكە ئەمڕۆ بێت یان بەیانی‪ ،‬كوردستان هەر ئازاد دەبێت‬ ‫شەهید دەبێت‪ ،‬ئەمەش نیشانەی ئەو نەتەوەیی و‬ ‫كوردستانی بوونەی شەهیدانمان و ئەو بیروبۆچونە‬ ‫بەهێزەی فەلسەفەكەمانە‪ .‬ئێمەش پێوستە ئەو‬

‫نەتەوەیی بوونەی ئەوان بپارێزین و خوێنی ئەوان‬ ‫بەفریو نەدەین‪ .‬خاوەنداری لە شەهیدان‪ ،‬واتا‬ ‫خاوەنداریكردن لە هەموو نرخ و بەهاكانی گەلەكەمان‪.‬‬

‫دیدار‬

‫‪20‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئۆزلەم ئاگری‪":‬چەندە كۆمیناڵیتەبوون‪ ،‬ئەوەندە بە رێكخستن‬ ‫بوونێكی دیموكراتیك"‬ ‫لە دیدارێك "رۆژی واڵت"دا لە گەڵ ئەندامی‬ ‫ب��ەرێ��وەب��ەرای��ەت��ی ئاكادیمیای شەهید‬ ‫فەرهاد كۆرتای لە كەمپی پەنابەرانی‬ ‫شەهید رۆستەم ج��وودی‪ ،‬بەرێز" ئۆزلەم‬ ‫ئاگری"سەبارەت بە گرنگی و چۆنیەتی‬ ‫ب��ە رێكخستنبوونی ك��ۆم��ۆن و وات��ای‬ ‫كۆمیناڵیتە و هەروەها پەیوەندی نێوان‬ ‫ئەخالق و كۆمیناڵیتە‪ ،‬بەكۆمەڵگابوون‬ ‫و كۆمیناڵیتەبوونمان بۆ رووندەكاتەوە‬ ‫و لەمباریەەوە ئاگری دەڵێت‪":‬كۆمین‬ ‫بوون خۆی لەخۆیدا هەم تێگەیشتن و‬ ‫هەمیش زیهنیەتێكە‪ .‬زیهنیەتی ژیانێكە‬ ‫كە بە شێوەیەكی هاوبەش و هەرەوەزی‬ ‫پێشكەوتووە و ئێمە دەتوانین وەكو‬ ‫رەنجی كۆلیكتیڤ"هەرەوەزی" بەناوی‬ ‫بكەین و هەروەها ئەوەشی ووت كە‪،‬‬ ‫كۆمین بوون خۆی لەخۆیدا واتا پاراستنی‬ ‫ئەخالقی كۆمەڵگا و ئەم دوو دیاردەیەش‬ ‫تێكهەڵكێش یەكترن‪ ،‬بەئاستێك كە بێ‬ ‫ئەوی تریان‪ ،‬كۆمەڵگابوون پێكنایەت"‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬بەرژین تێكۆشەر‬

‫پ���رس���ی���ار‪ /‬ك��ۆم��ی��ن چ��ی��ی��ە؟ گ��رن��گ��ی‬ ‫كۆمین و پ��ەی��وەن��دی ن��ێ��وان كۆمین‬ ‫و ب��ەك��ۆم��ەڵ��گ��اب��وون ل���ە چ���ی دای���ە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئێمە دەتوانین بەم پرسیارەوە دەست‬ ‫پێبكەین كە ئاخۆ كۆمەڵگا چۆن‪ ،‬چۆنی بوو بە‬ ‫كۆمەڵگا و چۆن پێشكەوتووە؟ مرۆڤ دەتوانێت‬ ‫بڵێت كە هەرە زیادە بە كەلتووری كۆمین بوون‪،‬‬ ‫كۆمەڵگابوونیش پێشكەوتووە‪ .‬ئەگەر هەتا ئێستا‬ ‫كۆمەڵگا خۆی لەسەر پێ راگ��رت��ووە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫كۆمەڵگا وا تەماشا كەین كە لە كۆمبوون و‬ ‫هاتنە الی چەند مرۆڤێك پێكهاتووە‪ ،‬پێویستە‬ ‫بزانین ئ��ەوە لە ئەنجامی بە كۆمین بوونەوە‬ ‫ئەم یەكە پێكهاتووە‪ .‬كۆمین بوون خۆی لە‬ ‫خۆیدا هەم تێگەیشتن و هەمیش زیهنیەتێكە‪.‬‬ ‫زیهنیەتی ژیانێكە كە بە شێوەیەكی هاوبەش‬ ‫و ه��ەرەوەزی پێشكەوتووە و ئێمە دەتوانین‬ ‫وەك��و رەنجی كۆلیكتیڤ"هەرەوەزی" بەناوی‬ ‫بكەین‪ .‬هەروەها مرۆڤ دەتوانێت وەهاش بڵێت‪،‬‬ ‫دانوستاندن و پەیوەندی نێوان مرۆڤە‪ .‬خۆ لە‬

‫كۆمیناڵیتەهێزیخۆبەرێوەبردنیژیانە‬ ‫خۆدا كۆمین بوون كەلتورێكی ه��ەرەی كۆنی‬ ‫مێژووی مرۆڤایەتیە‪ .‬كاتێك ئێمە دەڵێن كورد‬ ‫و كۆمەڵگای كورد‪ ،‬هەرە زیاتر بە كۆمین بوون‬ ‫دێتە بەرچاومان‪ .‬لە كەسایەتی و كۆمەڵگای‬ ‫كورددا چەندە كۆمیناڵیتە كۆن و مێژوویی بێت‪،‬‬ ‫بۆ مرۆڤایەتیش بەو ئەندازەیە ئەم كەلتوورە‬ ‫كۆن و مێژووییە‪ .‬مرۆڤ دەتوانێت بڵێت كە‬ ‫مرۆڤ خۆی بە كەلتوری كۆمین ئاوا كردووە و‬ ‫پێشخستووە‪ .‬كۆمیناڵیتەبوون شتكی نوێ نییە‬ ‫كە ئێمە ئێستا لەسەر بدۆێین‪ ،‬بەڵكۆ ئەوە‬

‫كەلتوورێكە كە بە هەزاران ساڵە لەسەری گفتوگۆ‬ ‫دەكرێت‪ .‬دەس��ت��ەواژەی كۆمینیش نە شتێكی‬ ‫تازەیە‪ .‬تەنانەت مرۆڤ دەتوانێت بڵێت ئەمە‬ ‫كۆنترین دەستەواژە و وشەیە‪ .‬كاتێك مرۆڤ‪،‬‬ ‫بۆ بە مرۆڤ و بە كۆمەڵگابوون هاتە ئاراوە‬ ‫ئەم دەستەواژە"وشە"یە پێشكەوتووە‪ .‬كاتێك‬ ‫مرۆڤ باس لە كۆمین بوون دەكات‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫ئەم وشەیە لە دەرەوەی كۆمەڵگابوون بەدەست‬ ‫بگرێت و هەڵسەنگاندنی بۆ بكات‪ ،‬چۆنكە وشە‬ ‫و دەستەواژەیەكە كە بە كۆمەڵگابوون دروست‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بووە و پێشكەوتووە‪ .‬پێش هەر شتێك كاتێك‬ ‫باس لەكۆمەڵگا بوون بكەین‪ ،‬پێویست دەكات‬ ‫وەك��و كەلتورێك ب��اس لە بەكۆمین بوونیش‬ ‫بكەین‪ .‬ئەگەر كۆمین بوونێك هەبێت ئەو‬ ‫كاتە ئێمە دەتوانین باس لە كۆمەڵگابوونیش‬ ‫بكەین‪ .‬شتێك ك��ە كۆمەڵگاش ل��ەس��ەر پێ‬ ‫رادەگرێت و پەیوەندی نێوان مرۆڤەكان ئاوا‬ ‫دەكات‪ ،‬تەنیا كۆمین بوونە و نە شتێكی دی‪.‬‬ ‫پ���رس���ی���ار‪ /‬ك���ەل���ت���وری ه��������ەرەوەزی‬ ‫چ����ی����ی����ە و ب������ۆ چ������ی گ����رن����گ����ە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬كەلتوری هاوبەش و هەرەوەزی‪ ،‬هێزی‬ ‫یەكبوون و كۆبوونەوە مرۆڤەكان ل��ەدەروری‬ ‫یەكتر‪ .‬كۆمین بوون وەكو وشە و دەستەواژە‬ ‫خ��ۆی كەلتوورێكە‪ .‬كەلتوری دابەشكردن و‬ ‫بەیەكەوەبوونە‪ .‬هێزی ه��ەرەوەزی و مرۆڤەكان‬ ‫ل���ەدەوری یەكتر كۆكردنەوەیە‪ .‬ئەگەر ئەم‬ ‫كەلتورە لەناو بچێت یان لە شوێنكیدا الوازی‬ ‫تێدا دەربكەوێت‪ ،‬ئەو كاتە لە مرۆڤ بوون و‬ ‫كۆمەڵگابووندا الوازی دێتە ئاراوە‪ .‬ئەو كاتەش‬ ‫دەتوانین بە ڕاشكاوانەش بڵێین كە لە ئەخالقی‬ ‫كۆمەڵگاشدا الوازی روو دەدات و خراپی‬ ‫دەردەكەوێت‪ .‬لەبەر ئەوەش پەیوەندی نێوان‬ ‫ئەخالق و كۆمیناڵیتە زۆر زۆرە‪ .‬تەنانەت مرۆڤ‬ ‫دەتوانێت بڵێت‪ ،‬ئەو دوو دەستەواژەیە ئەوەندە‬ ‫تێكهەڵكێشی یەكدین كە ناتوانرێت خوێندنەوە‬ ‫بۆ یەكێكیان بێ ئەوی تریان بكەین و لەیەكتری‬ ‫ناتوانین جۆدا بكەینەوە‪ ،‬چونكە ئ��ەوەی كە‬ ‫ئەخالقیش ئاوا دەكات‪ ،‬كەلتوری كۆمین بوونە‪.‬‬ ‫ئەم دوو دەستەواژەیە بەم ئەندازەیە بەیەكەوە‬ ‫گرێدراون‪ .‬بۆ كۆمەڵگا چەندە ئەخالق پێویستیەك‬ ‫بێت بەو ئەندازەش كۆمین بوون پێویستیەكە‪ .‬ئەم‬ ‫دووانە لەناویەكتردا یەكتر بەهێز دەكەن‪ .‬ئەگەر‬ ‫كۆمین بوون نەبێـت‪ ،‬ژیانی مرۆڤەكان لەسەر‬ ‫بنەمای بەرژەوەندی تاكەكەسی و دەستدرێژی‬ ‫لەسەر رەنج و زەحمەتی یەكتر دێتە ئاراوە‪.‬‬ ‫ئ��ەوەش كەلتورێكە دژ بە كۆمیناڵیتەبوون‪.‬‬ ‫وەكو نمونە؛ تەسەور بكەن كە دزێك بكەوێتە‬ ‫ماڵێكەوە و بێ ئەوەی هیچ رەنجێكی دابێت‪،‬‬ ‫بێ ئەوەی نرخ و بەهایەكی خولقاندبێت‪ ،‬هەر‬ ‫شتێك ببات‪ .‬بۆ ئەوەی دزی دەسەاڵتداران پێش‬ ‫نەكەوێت‪ ،‬پێویستە كەلتوری كۆمیناڵیتە هەمیشە‬ ‫لەناو كۆمەڵگادا وەكو نرخێكی هەرە پێشكەوتوو‬ ‫و ه��ەرە ب��اش بێتە پاراستن و پێشخستن‪.‬‬ ‫لە رۆژگاری ئەمڕۆماندا‪ ،‬پرسگرێكی هەرە بنگەهی‬ ‫و ئەساسی كە م��رۆڤ لەسەر ئەم ناكۆكیانە‬ ‫ژیاندەكات هەر ئەم یەكەیە‪ .‬ناكۆكی لەسەر‬ ‫مەسەلەی" بۆچی هەندێك كەس دەوڵەمەندن و‬ ‫هەندێك تریش فەقیرن"؟ دەردەكەوێت‪ .‬ئەوەش‬ ‫لە الوازی ئەم كەلتوری كۆمین بوونەوە دێتە‬ ‫ئاراوە‪ .‬لەبەر ئەم یەكەش بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫گەلەكەمان"پەكەكە" لە ئاستێكی هەرە بەرزدا‬ ‫كۆمیناڵیتەی پێشخستووە‪ .‬سەرلەنوێ لە گەڵ‬ ‫مێژووی خۆیدا رووب��ەروو بوویەوە و ناسیەوە‪.‬‬ ‫وەكو كەلتورێكی ك��وردان كە كۆمینە و هەرە‬ ‫مێژووییە سەرلەنوێ‪ ،‬گەڕایەوە بۆ ئەم كەلتورە‬ ‫و پێشیخست‪ .‬هەروەها بە شێوەیەكی بەهێز‬ ‫ئەم یەكەی ئاشكرا كرد و ئەم كەلتورەی وەكو‬ ‫كەلتورێكی ئەساسی و بنەڕەتی گرتە دەست و‬ ‫پێشیخست و كردیە بنەمای تێكۆشانەكەشی‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەمەش رێكخستنی كۆمەڵگە و چارەسەركردنی‬ ‫پرسگرێكی كۆمەڵگای لە كۆمین بوونەوە دەست‬ ‫پێكرد‪ .‬ئەگەر لە شوێنكدا پێنج كەسیش هەبن‪،‬‬ ‫دەبێت خۆیان بە شێوەی كۆمین بەرێكخستن‬ ‫بكەن و لەخۆیاندا كەلتوری كۆمینبوون ئاوا‬ ‫بكەن‪ .‬دەبێت ئەوانە دوو كەسیش بن‪ ،‬ئەوەی‬ ‫گرنگە ئاواكردنی كەلتوری كۆمین بوونە‪ .‬ئەم‬ ‫كەلتورە نەبێت‪ ،‬پەیوەندی و دانوستاندنی نێوان‬ ‫مرۆڤەكان روو لە خراپی دەچێت‪ .‬لەبەر ئەوەی كە‬ ‫هەمیشە یەكێك لەسەر ئەوی تر گۆشار و زەخت‬ ‫ئاوا بكات و زەحمەت و رەنجی ئەوی تر بن پێ‬ ‫بكات و حیسابی بۆ نەكات هەوڵدەدرێت كۆمین‬ ‫بوون الواز بكرێت‪ ،‬ئەمەش مەترسیەكە‪ .‬ئەمەش‬ ‫دەبێتە هۆی ئەوەی كە كەلتوری كۆمین بوون‬ ‫لەناو بچێت‪ .‬لەبەر ئەمەش لە كۆمەڵگادا وتەیەكی‬ ‫كۆن هەیە كە دەڵێن‪ ":‬چەپڵە بە دەستێك لێ‬ ‫نادرێت" و كۆمەڵگاش بە تاكە كەسێك ناتوانێت‬ ‫كەلتوری كۆمین ب��وون ئ��اوا بكات‪ .‬كەسێك‬ ‫دەتوانێت پێشەنگایەتی بۆ بكات‪ ،‬بەاڵم تەنیا‬ ‫بە یەكبوون لە گەڵ هەموو ئەندامانی كۆمەڵگادا‬ ‫ئەم كەلتورە بەهێز دەكرێت و پێشدەخرێت‪.‬‬ ‫لە رۆژگ��اری ئەمڕۆماندا باس لەوە دەكەن كە‬ ‫كەسێك چەندە پارە قازانج بكات‪ ،‬ئەوەندەش‬ ‫ئازاد دەبێت‪ ،‬بەاڵم ئێمە دەڵێن ئەمە نەمومكینە‪.‬‬ ‫ئازادیەك كە بە پارە بە دەست بخرێت هەر لە‬ ‫كۆتاییدا بە دەستی هێزە دەسەاڵتدارەكانیش‬ ‫لەناو دەچێت‪ ،‬بەاڵم مرۆڤێك كە بە كەلتوری‬ ‫كۆمیناڵیتە پەروەردە بكرێت و خۆی پێشبخات‬ ‫و رەن��ج ب��دات ئ��ەو مرۆڤە ئ���ازادە و ئ��ازادی‬ ‫دەخولقێنێت‪ .‬بۆ چی؟ لەبەر ئ��ەوەی كە لە‬ ‫كەلتوری كۆمیناڵیتە بووندا ئیرادە هەیە‪.‬‬ ‫مافی دەربڕینی بیروڕا هەیە‪ .‬لەبەر ئەمەشە كە‬ ‫دەڵێن‪ ":‬كەلتوری دیموكراتیك"‪ .‬كۆمیناڵیتە‬ ‫و دیموكراسی پەیوەندییەكی توندوتۆڵیان‬ ‫ب��ەی��ەك��ەوە ه��ەی��ە‪ .‬چ��ەن��دە كۆمین هەبێت‬ ‫ئەوەندەش كۆمیناڵیتە ب��وون پێشدەكەوێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬گرنگی ئەم كەلتورە لە چی دایە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەگەر كەلتورێكی كۆمین بوون هەبێت‪،‬‬ ‫دەبێتە هۆی ئەوەی كە هەمیشە كۆمەڵگا بە‬ ‫رێكخستن بێت‪ .‬بەرێكخستنكردنی گەڕەكەكان و‬

‫‪21‬‬

‫دیدار‬

‫مرۆڤی دیموكرات ئەو كەسەیە كە بیر لە‬ ‫دەوروبەری خۆیشی دەكاتەوە‪ .‬مرۆڤێكە‬ ‫كە هەرەوەزە و دابەشكارە‪ .‬مرۆڤێكە‬ ‫كە پەیوەندی و دانوستانی بەهێزە و بە‬ ‫ئەخالقە‪.‬كۆمیناڵیتەبوونیشپێشهەر‬ ‫شتێك خاوەن ئەخالقە‪ .‬ئەگەر ئەخالق‬ ‫هەبێت‪ ،‬مسۆگەر ژیانی كۆمینیش دەبێت‬ ‫كۆاڵنەكان زۆر گرنگە‪ .‬لە ناو كۆمەڵگەدا ئەگەر لە‬ ‫گەڕەكێكیدا كۆمین هەبێت ئەو كۆمینە رۆژانە بە‬ ‫پرسگرێكی كۆمەڵگا سەرقاڵ دەبێت و هەمیشە‬ ‫دەیەوێت پرسگرێكەكان چارەسەر بكات‪ .‬ئەم‬ ‫پرسگرێكانە دەتوانن رۆژان��ە بن یان دەتوانن‬ ‫مێژووییش بن فەرق و جیاوازی نییە‪ .‬تەنیا گرنگ‬ ‫ئەوەیە كە ئەو كۆمینە لەناو خۆدا ئەو پرسگرێكە‬ ‫گفتوگۆ بكات و بۆ چارەسەر كردنی ئەو پرسانە‬ ‫هەوڵبدات‪ .‬هەروەها بە پێ پێویست پرسەكان‬ ‫دەستنیشان دەكات و بۆ چارەسەری ئەو پرسانە‬ ‫دەكەوێتە جموجۆڵەوە‪ .‬شتێك نییە كە لە‬ ‫ژوورەوە خۆی بسەپێنێت و بەو پێیە چارەسەری‬ ‫بدۆزێتەوە‪ .‬لە لێرەدا رۆڵی كۆمەڵگایە كە خۆی‬ ‫بە دەستی خۆی‪ ،‬خۆی بەرێوە دەبات‪ .‬شتێك كە‬ ‫لێرەدا كەمتر بیری لێدەكرێتەوە‪ ،‬بەرێوەبردنە بە‬ ‫ئیرادە و بەدەستی خۆ‪ .‬بۆ چارەسەری پرسەكانی‬ ‫كۆمەڵگا‪ ،‬چ��اوەڕوان��ی دەرەوەی��ە ئەمەش زۆر‬ ‫هەڵەیە و لە جێ خۆیدا نییە‪ .‬خۆی لەخۆیدا‬ ‫چاو لە دەرگا بوون" بەتەمای كەسی تر بووین"‪،‬‬ ‫شێوەیە و فۆرمێكە كە لە دژی ژیانی ئازاد و‬ ‫كۆمیناڵیتەیە‪ .‬كۆمین هێزی هاتنە الی یەكترە‪،‬‬ ‫پرسگرێكی خۆ بەدەستی خۆی چارەسەركردن‬ ‫و بە شێوەیەكی ئەرێنی پێشخستنی گفتوگۆیە‪.‬‬ ‫ئەگەر لە جێگایەكدا پرسگرێكی ئەخالقی هەبێت‪،‬‬ ‫ئەم كۆمینە خاوەن ئەرك و بەرپرسیاریەتیە كە‬ ‫ئەم كۆمەڵە بێنێتە الی یەكتر‪ ،‬پێشەنگایەتی بۆ‬ ‫بكات و كێشەیەك كە هەیە گفتوگۆی بكات و‬ ‫بیخاتە رۆژەڤی خۆی و چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە‬ ‫یان ئەگەر پرسگرێكی مرۆڤێك یان پرسێكی‬ ‫تەندروستی هەبێت‪ ،‬بۆ ئەوەی چارەسەر بكرێت‪،‬‬ ‫دەبێت هەموو كۆمین كۆ ببنەوە و هەتاكو‬ ‫چارەسەریەك دەدۆزن��ەوە ئەو بابەتە گفتوگۆ‬ ‫بكەن و چی پێویست بكات بەجێ بێنن‪ .‬كەلتوری‬ ‫كۆمیناڵیتە دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە هەمیشە‬ ‫كۆمەڵگە بەرێكخستنكراو بێت‪ .‬ئەگەر لە شوێنكدا‬ ‫كۆمیناڵیتە نەبێت‪ ،‬لە لێرەشدا رێكخستن‪ ،‬بوونی‬ ‫نییە‪ .‬نە شتێكە كە لە دەرەوە بێت و خۆی‬ ‫بەسەر كۆمەڵگاودا بسەپێنێت‪ .‬بەرێكخستن‬ ‫بوونی خۆدی كۆمەڵگایە‪ .‬كەلتوری كۆمیناڵیتە‬

‫دیدار‬

‫‪22‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫نەبێت‪ ،‬كۆمەڵگای بەرێكخستن بووش ئاوا نابێت‪.‬‬ ‫خۆ لەخۆدا كەلتوری كۆمین هەیە‪ .‬سەرلەنوێ‬ ‫پێشناخرێتەوە‪ ،‬لێرەدا شتێك كە ئێمە بیكەین‬ ‫ئەوەیە كە ئەم كەلتورە پێش بخەین و بەهێزتری‬ ‫بكەین‪ .‬كۆمیناڵیتە‪ ،‬كەلتوری ه��ەرە كۆنی‬ ‫كوردانە لە گوندەكاندا‪ .‬نمونەش هەیە‪ .‬ژیان‬ ‫لە گوندەكاندا پشت بە چی دەبەستێت؟ پشت‬ ‫بە كۆمیناڵیتە دەبەستێت‪ .‬خۆی لە خۆیدا لە‬ ‫گوندەكاندا كۆمیناڵیتەیەكی سرۆشتی هەزاران‬ ‫ساڵە هەیە‪ .‬لەبەر ئەوەش وەكو كۆمەڵگای كورد‬ ‫بەم كەلتورە زۆر نامۆ نین‪ .‬ژیانی گوندان كە بە‬ ‫شێوەی كۆمین لەناو هاوسەنگیەكدایە لە گەڵ‬ ‫سرۆشتدا بێ ئ��ەوەی كە یەكێكیان زەرەرێ��ك‬ ‫بە ئەوتریان بدات بە شێوەیەكی هەرە باش‬ ‫بەیەكەوە دەژین و خۆیان بەرێوە دەبەن‪ .‬خۆی‬ ‫لە خۆدا مرۆڤایەتیش زۆرترین ژیانی خۆی بە‬ ‫شێوەی كۆمین ژیاوە‪ .‬سیستەمی مۆدیرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری نەمومكینە نوێنەرایەتی كۆمەڵگا‬ ‫ب��ك��ات‪ ،‬چ��ون��ك��ە سیستەمی مۆدیرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری لە دژی سیستەمی كۆمینە‪ .‬تەنانەت‬ ‫مرۆڤ دەتوانێت بڵێت كە دۆژمنی ئەمەیە‪ .‬هەر‬ ‫بۆیە كۆمەڵگا خۆی ئەم كەلتورە پێشدەخات‪.‬‬ ‫لە شار‪ ،‬گوند‪ ،‬گەڕەك و كۆاڵن لەهەر جێگایەك‬ ‫ئێمە چەندە كۆمیناڵیتەبوون پێشبخەین‪،‬‬ ‫ئەوكاتە بەو ئاستە سیستەمی مۆدیرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری لەناو بچێت و كەمڕەنگ بێتەوە و‬ ‫لەبەرامبەر بەم یەكەش تێكۆشانی ئێمە دەگاتە‬ ‫سەركەوتن‪ .‬ئەمەش تەنیا بە پێشخستنی خۆ و‬ ‫گۆڕانكاری لە شێوەی ژیانی خۆدی تاكەكەسی‬ ‫دەتوانرێت پێشبخرێت‪ .‬ئابوری‪ ،‬كەلتور و هۆنەر‬ ‫ریشەی هەموویان لە كۆمین بوونەوە دێت‪.‬‬ ‫شتێك كە پێویستە كۆمەڵگاكەمان لەبەرامبەری‬ ‫تێكۆشان بكات‪ ،‬ئەو كەلتورەیە كە هەرە زێدە‬ ‫بیر لە خۆی و بەرژەوەندی شەخسی دەكاتەوە‬ ‫و بەرژەوەندی تاكەكەسی خۆی دەخاتە پێش‬ ‫بەرژەوەندی كۆمەڵگاكەیەوە‪ .‬مرۆڤی دیموكرات‬ ‫ئەو كەسەیە كە بیر لە دەوروب��ەری خۆیشی‬ ‫دەكاتەوە‪ .‬مرۆڤێكە كە هەرەوەزە و دابەشكارە‪.‬‬ ‫مرۆڤێكە كە پەیوەندی و دانوستانی بەهێزە‬ ‫و ب��ە ئەخالقە‪ .‬كۆمیناڵیتەبوونیش پێش‬ ‫هەر شتێك خ��اوەن ئەخالقە‪ .‬ئەگەر ئەخالق‬ ‫هەبێت‪ ،‬مسۆگەر ژیانی كۆمینیش دەبێت‪.‬‬ ‫پ����رس����ی����ار‪ /‬ك��ۆم��ی��ن��اڵ��ی��ت��ە چ��ی��ی��ە؟‬ ‫سیستەمە ی��ان خ��ۆد میكانیزمەیەكی‬ ‫ب�����ەرێ�����وەب�����ردن�����ی ك���ۆم���ەڵ���گ���ای���ە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ب��ە ك��ورت��ی كۆمیناڵیتە هێزی‬ ‫خۆبەرێوەبردنی ژیانە‪ .‬لە ئاواكردنی كۆمیندا‬ ‫رۆڵی ژنان زۆر گرنگە و رۆڵی هەرە گرنگیش‬

‫لەسەرشانی ژنانە‪ .‬لەبەر ئەوەی دایك بە هۆی‬ ‫گەورەكردنی منداڵەكەیەوە زیاترین رەن��ج و‬ ‫زەحمەتی دەكێشێت و لەگەڵ ئەواندا هەمیشە‬ ‫و راستەوخۆ لە دانوستاندن و پەیوەندیدایە‪.‬‬ ‫لەهەر شتێك زیاتر و لە ژیانی رۆژانەشدا هەرە‬ ‫زۆرت��ر دایكە كە لەبەر مندااڵنی رەنج دەدات‬ ‫و لە هەمووشی گرنگتر ئەو تەنیا كەسە كە‬ ‫دەتوانێت ئەم رەنجە بگۆازێتەوە بۆ زانست‪.‬‬ ‫هەتاكو ئەم زانستەش پێشنەخات‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫جیاوازی ئەم كەلتورە بزانێت‪ ،‬چونكە كەلتوری‬ ‫كۆمیناڵیتە‪ ،‬كەلتوری دایكە‪ .‬لەبەر ئەوەش ئەم‬ ‫كەلتورە وەكو كەلتووری هەرە كۆنی كۆمین‬ ‫بەناو دەكەین‪ .‬لەبەر ئەمەش دەڵێن‪ ":‬دایك یان‬ ‫ژن لە پێشخستنی كۆمیناڵیتەبووندا پێشەنگە"‪.‬‬ ‫رۆڵی دایك لە پێشخستنی ژیانی كۆمیندا زۆر‬ ‫گرنگە‪ .‬دایك چەندە بە رۆڵی پێشەنگایەتی‬ ‫خۆی هەستێت لە دژی كەلتوری دروو و دەلەسە‬ ‫و یەكتر هەڵخەڵەتاندن و لەخۆبایی بوون‬ ‫تێكۆشان بكات‪ ،‬بەو ئاستەش كۆمەڵگاش لە‬ ‫الیەنی كۆمیناڵیتەبوونەوە بەهێزتر ببێت‪ .‬لە‬ ‫رۆژگاری ئەمڕۆماندا دەزانین كە گەنجان زۆتر‬ ‫لە هەموو كەس و چینێك لە رێگای مادیاتەوە‪،‬‬ ‫یان لە رێگە فێربوونی هەندێك شتی هاوەردە‬ ‫لە دەرەوە لە بن كاریگەری و فێربوونی ژیانی‬ ‫لە خۆبایی دەبن كە ئەمەش لە كۆمەڵگابوون‬ ‫ناگۆنجێت‪ ،‬بۆیە گەنجان رووبەرووی تواندنەوە‬ ‫و ئاسیمیلەبوون دەكرێنەوە‪ .‬لەم بوارەشدا‬ ‫رۆڵی ماڵبات دەردەكەوێتە پێش‪ .‬هەتا ئێمە‬ ‫مندااڵن فێری ژیانی كۆمین نەكەین و نەیانخەینە‬ ‫ناو ژیانی هاوبەش و ه���ەروەزەوە و لەبواری‬ ‫زیهنیەتیدا گۆڕانكاریان تێدا نەكەین‪ ،‬ناتوانن‬ ‫خۆیان لە هەڵوەشاندنی كۆمەڵگا ڕزگار بكەن‪.‬‬ ‫پێویستە ژنانیش لە دەوری یەكتر كۆببنەوە‪،‬‬ ‫خۆیان بە رێكخستن بكەن‪ ،‬گفتوگۆ پێشخەن و‬ ‫لەچوارچێوەی ئەو پرسگرێكانەی هەیە خۆیان‬ ‫بكەنە هێزی چارەسەری كێشە و قەیرانەكان‪.‬‬ ‫لەهەر بوارێكی ژیاندا دەبێت با ببێت‪ ،‬دوو ژن‬ ‫یان پێنج ژنن دەبن زۆر گرنگ نییە‪ ،‬پێویستە‬ ‫بێنەالی یەكتر و خۆ پ��ەروەردە بكەن‪ .‬ئەگەر‬ ‫پێویست بێت با بە رۆژان لەسەر ئەو بابەتە‬ ‫گفتوگۆ بكەن هەتاكو چارەسەریەكی هەمیشەیی‬ ‫پێشنەخەن ب��ا دەس��ت ل��ە گفتوگۆەكانیان‬ ‫بەرنەدەن‪ .‬نمونە؛ كاتێك پرسگرێكی ماڵبات‬ ‫یان ژنان دەردەكەوێت‪ ،‬دەبێت هەموو ژنان چ‬ ‫كۆمینی گەڕەك دەبێت یان كۆاڵن‪ ،‬پێویستە‬ ‫بێنە الی یەكتر و ئ��ی��رادەی چ��ارەس��ەری‬ ‫بەیەكەوە پێشخەن‪ .‬پێویستە ژنان بێ ئەوەی‬ ‫كە چارەسەری لە دەرەوەی خۆیان بگەڕێن لە‬ ‫ناو كۆمینی خۆیاندا چارەسەری پێشبخەن‪ .‬ژنان‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەتوانن رۆژانە لە ژێر چەتری كۆمینی خۆیاندا‬ ‫كۆببنەوە و لەسەر پرسگرێكی خۆیان بەتایبەتی‬ ‫ئازادی گفتوگۆ بكەن‪ .‬كەلتوری كۆمین بوون‬ ‫زیهنیەتێكی ئازادیش ئاوا دەكات و پێشیشی‬ ‫دەخات‪ .‬بۆ ئەمەش هاتنە الی یەكتری ژنان زۆر‬ ‫گرنگە‪ .‬ژنان چەندە كۆمین بوون پێشبخەن‪ ،‬بەو‬ ‫ئەندازەیەش لە ئازادی نزیك دەبنەوە و ئازادی‬ ‫خۆیانیش دەئافرێنن‪ .‬خۆ لەخۆدا پەروەردەش‬ ‫هەر ئەمەیە‪ .‬هاتنە الی یەكتر و كەلتوری گوێ‬ ‫لەیەكترگرتن و پێشخستنە‪ .‬وەك��و ژن ئێمە‬ ‫چۆن ئەو ئێش و ئازارانەی كێشاومانە بگۆڕین‬ ‫بە تێكۆشان و بكەینە هێز؟ ژن هەرە زێدە لە‬ ‫گۆڕەپانی فكری دوور خراوەتەوە‪ .‬لەبەر ئەمەش‬ ‫هاتنە الی یەكتری ژن��ان و گفتوگۆی زیاتر‬ ‫پێویستیەكە‪ .‬لە كەلتوری كۆمین بووندا تاك‬ ‫خۆی لەبەرامبەر بە هەموو كۆمەڵگا بەرپرسیار‬ ‫دەبینێ‪ .‬دایكیش لەبەرامبەر بە هەموو مندااڵن‬ ‫بەرپرس دەزانێت‪ .‬پێویستە ئێمە لە رۆژگاری‬ ‫ئەمڕۆماندا خۆمان لە بەرامبەر بە هەموو كۆمەڵگا‬ ‫بەرپرسیار ببینین و بەم بەرپرسیاریەتیەوە‬ ‫هەڵسوكەوت بكەین‪ .‬پێویستە هەر رۆژە دە‪،‬‬ ‫بیست ژن بێنە الی یەكتر و كێشەكانی خۆیان‬ ‫مۆناقشە بكەن‪ .‬رێبەری گەلی كوردیش بەرێز "‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجەالن" دەڵێـت‪ ":‬دەبێـت تەنانەت‬ ‫رۆژێكیش نەبێت كە ژنان نەینە الی یەكتر و‬ ‫بەیەكەوە گفتوگۆ ن��ەك��ەن"‪ ،‬چونكە كۆمین‬ ‫شێوەیەكی ژیانە كە ژیانی سرۆشتی لەسەر پێ‬ ‫خۆی رادەگرێت‪ .‬ئەمەش هێزی خۆبەرێوەبردنی‬ ‫ژنانە‪ .‬ئەركی كۆمینی شار‪ ،‬گوند‪ ،‬ناوچە‪ ،‬قەزا‬ ‫و شارۆچكەكانیش هەرە ئەمەیە‪ .‬خۆی لەخۆیدا‬ ‫بۆینە خاوەن بڕیارە بێ ئەوەی كە هێزێك لە‬ ‫دەرەوەی مۆداخەلەكەت خۆت و كۆمەڵگاكەمان‬ ‫بكات‪ ،‬بۆیە چەندە هێزی چارەسەری بەدەستی‬ ‫خۆمان بئافرێنین‪ ،‬ئەوەش دەتوانێن ئازادی‪،‬‬ ‫دیموكراسی و عەداڵەت و یەكسانی مسۆگەر بكەن‪.‬‬

‫كەلتوری هاوبەش و هەرەوەزی‪،‬‬ ‫هێزی یەكبوون و كۆبوونەوە مرۆڤەكان‬ ‫لەدەروری یەكرت‪ .‬كۆمین بوون وەكو‬ ‫وشە و دەستەواژە خۆی كەلتوورێكە‪.‬‬ ‫كەلتوری دابەشكردن و بەیەكەوەبوونە‪.‬‬ ‫هێزی هەرەوەزی و مرۆڤەكان لەدەوری‬ ‫یەكرت كۆكردنەوەیە‪ .‬ئەگەر ئەم كەلتورە‬ ‫لەناو بچێت یان لە شوێنكیدا الوازی تێدا‬ ‫دەربكەوێت‪ ،‬ئەو كاتە لە مرۆڤ بوون و‬ ‫كۆمەڵگابووندا الوازی دێتە ئاراوە‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪23‬‬

‫وتار‬

‫قوڵبوونەوەی قەیرانەكان و ئەركی باشوور بەرامبەر رۆژئاوا‬

‫سەردار ستار‬

‫تادێت قەیرانەكان لەناوچەكە چڕتر دەبنەوە‪،‬‬ ‫بەتایبەت دواین وتارەكەی بەشار ئەسەد‬ ‫دەریخست كە بەئاسانی كورسی دەسەاڵت‬ ‫جێناهێڵێ‪ ،‬بۆیە پێویست دەكات جارێكیتر‬ ‫بەهاوكێشەكاندا بچینەوە‪ ،‬هەمانكات دانانی‬ ‫مووشەكی پاتریۆت لە توركیا و بەهێز كردنی‬ ‫رووبەڕووبوونەوەی سوریاو ئێران‪ ،‬بێگومان‬ ‫ناوچەكە زیارتر ئەخاتە ناو مەترسیەوە‪.‬‬ ‫سەرهڵدانەوی سونە و خۆپاراستنیان‬ ‫لەبەرامبەر هێرشەكانی شیعەی مالكی لە‬ ‫عێراق‪ ،‬ئالۆزیەكان ئەگێنێتە ئاستێكی‬ ‫دژوارتر‪.‬‬ ‫بۆیە ئەركی زۆرم��ان بۆ دەردەكەوێت كە‬ ‫لە راب��ردوو گرنگیەكی ئەو تۆی نەبووە‪،‬‬ ‫هەمانكات گەلێك لەو پیالن و گەلەكۆمانەی‬ ‫كە لە راب��ردوو نەمانتوانیوە پووچەڵ و‬ ‫بێكاریگەریان بكەین ئەمڕۆ دەرفەت هەیە‪.‬‬ ‫نمونەی رێكەوتنی لۆزان‪ ،‬كۆنگرەی قاهیرەو‬ ‫تاكو رێكەوتنی جەزائیر‪ ،‬لەالیەكیتریش‬ ‫ئەگەر هەڵە بكەین لەوانەیە میللەتەكەمان‬ ‫رووب��ەڕووی دۆخێكی سەخت بكەین‪ ،‬هەتا‬ ‫كۆمەڵكوژی سەدان هەزاری‪ .‬چونكە دەبێ‬ ‫ئەو خاڵە بڕوابكەین باشە‪ ،‬نەبەرەی سونە‬ ‫و ئەمریكا‪ ،‬ن��ەب��ەرەی شیعە و رووسیا‪،‬‬ ‫شتێك بەناوی چارەسەری پرسی كوردیان‬ ‫پێ نییە‪ .‬بۆیە لەم دوو بەرەیە كورد تەنها‬ ‫بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەكاردێنن‪ .‬ئەوكات‬ ‫ئەو پرسیارە دێتە گۆڕێ ئەی سیاسەتی‬ ‫ك��وردی چیە‪ ،‬چ سیاسەتێك بكەین بۆ‬

‫ئەوەی خۆمان بەرژەوەندی خۆمان دیاری‬ ‫بكەین‪ ،‬نەك ببینە مقاشی دەستی هەندێكی‬ ‫تر‪ .‬دیارە كاتێك ئەو قسانە دەكەین وانەبێ‬ ‫هەموو هێز و الیەنەكان بە سەالمەتی‬ ‫دەڕۆن‪ ،‬بێگومان هەر هێزەو كۆمەڵێك‬ ‫پەیوەندی و پابەندبوونی هەیە بەهێزەكانی‬ ‫دەرەوە‪ ،‬بەتایبەتریش لەو الیەنانە پارتی و‬ ‫یەكێتی دوو نمونەی زۆر زەق و ئاشكران‪.‬‬ ‫دەبێ بشزانرێ ئەو هێز و الیەنانەی زۆر‬ ‫پابەندی دەرەوەن ئەو هەڵەیان بەسیاسەتی‬ ‫حەكیمان بەناو دەكەن و دەڵێن؛ سیاسەت‬ ‫بێ پشت بەستن بەدەرەوە ناكرێت‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫سیاسەت و تێكۆشان بۆ ئازادی و سەرفرازی‬ ‫میللەتێك ب��ەب��ێ ه��ەب��وون��ی پەیوەندی‬ ‫بەدەرەوە كارێكی سەختە‪ ،‬بەاڵم پەیوەندی‬ ‫و پەیوەست بوون دوو چەمك و زاراوەی‬ ‫سیاسی جیاوازن‪ .‬ئەوەی ساسیەكان بەشی‬ ‫زۆریان پەیڕەوی دەكەن پەیوەست بوونە‬ ‫نەك پەیوەندی‪ .‬ئەوەی ئێمەش بەدەستیەوە‬ ‫ئەناڵێنین و ناهێڵێ ببینە خاوەن ئیرادەی‬ ‫سەربەخۆ لە سیاسەتدا ئەو پەیوەست‬ ‫بوونەیە بە سیاسەتی ناوچەكەو جیهانەوە‪،‬‬ ‫نمونە ئ��ەگ��ەر ل��ە پ��ارت��ی پرسیاربكەی‬ ‫بۆچی یارمەتی كوردانی رۆژئاوا نادەن؟؟‬ ‫بێگومان سەرەتا ئەمریكا دوات��ر ئەوروپا‬ ‫‪ ،‬پاشان توركیا و دواتریش دەوڵەتانی‬ ‫عەرەبی ئەكاتە بیانو‪ ،‬دواتریش ئەڵێن‪،‬‬ ‫جەنابی سەرۆك لە هەركەس پەرۆشترە بۆ‬ ‫كوردانی سوریا بە قەولی خۆیان"‪ ،‬ئەڵێن‬ ‫هێزە كوردیەكانی ئەودیو واتا رۆژئاوا كۆك‬ ‫نین بۆیە هاوكاری نانێرین‪ ،‬بەاڵم ئەوەیان‬ ‫لەبیر چۆتەوە لەوەتەی پارتی و یەكێتی‬ ‫هەن لەكوردستان ناكۆكن و دوو ئیدارەن‬ ‫ئەی خەڵك بۆ یارمەتی ئێوەی دەدا؟؟‬ ‫ئەڵێن كێشە نییە سنور كراوەیە بەڕووی‬ ‫كوردانی رۆژئاوا‪ ،‬بەاڵم كراوەیە بۆ هاتن‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ ناردنی ئازووقە و سوتەمەنی نا‪،‬‬ ‫هەتا لە هەڵمەتی كۆكردنەوەی هاوكاریشدا‬ ‫الینگرانی پارتی و یەكگرتوو س��وورن و‬ ‫ناهێڵن هاوكاریەكان بۆ رۆژئاوا كۆبكرێنەوە‪،‬‬ ‫ئەڵێن با هاوکاریه‌کان بۆ ئاوارەكان بێ‪،‬‬ ‫ئەیانەوێ ئەركی حكومەتیش بە هاوكاری‬ ‫هاواڵتیان پێكبێنن‪ ،‬باشە ئاوارەكانی ناوخۆ‬

‫ئەی ئەركی حكومەت نییە ژیانیان دابین‬ ‫بكات؟ برایانی یەكگرتووش هاوكاریەكانی‬ ‫كوردستان ئەنێرن بۆ ئیخوانیەكان و‬ ‫موسلمانانی میانمار !!! ئەوەیە نیگبەتی‬ ‫كورد‪ ،‬هەر ئەوەش وای كرد لە هەڵمەتی‬ ‫ه��اوك��اری ج��اری راب��ردوو هاوكاریەكانی‬ ‫هەڵەبجە‪ ،‬رانیە‪ ،‬دەربەندیخان و دهۆك‪،‬‬ ‫نەگەن بە رۆژئ��اوا‪ .‬پێویستە هەموو ئەو‬ ‫گرووپانەی هاوكاری كۆئەكەنەوە سەرەتا‬ ‫ئەندامان و الینگرانی پارتی و یەكگرتوو‬ ‫ئاگاداربكرێنەوە كە هاوكاریەكان ئەنێردرێن‬ ‫بۆ رۆژئاوا‪ ،‬تاكو خەڵك بێ باوەڕنەكرێ لە‬ ‫كۆكردنەوەی هاوكاری‪ ،‬ئه‌و‌ه بەو مانایە‬ ‫نایەت ئێمە هیچ ه��اوك��اری ئاوارەكانی‬ ‫هەرێمیش نەكەین‪ ،‬بەاڵم زیاتر ئەبێ ئەو‬ ‫ئەركە بخەینە ئەستۆی حكومەتی هەرێم‪.‬‬ ‫گرنگی و ئ��ازادب��وون��ی ه��ەر پارچەیەكی‬ ‫كوردستان بێگومان هەركەس ئەزانێ چیە‪،‬‬ ‫بۆیە ناكەومە ناو ئەوباسە‪ ،‬بەڵكو ئەركی‬ ‫هەر پارتی و رێکخراوێک و هاواڵتیەكی كورد‬ ‫لەبەرامبەر پارچەیەكیتر چیە‪ ،‬گرنگە ئەوە‬ ‫روون بكرێتەوە‪ ،‬لەبەرئەوەی ئێمە بەگشتی‬ ‫لەبەرامبەر یەكتری تەنها بەقسە یەكێتی و‬ ‫هاوكاری نەتەوەیمان قبوڵ كردوە‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫سەرۆكی حكومەت ئەڵێ؛ نابێ یەك‬ ‫حیزب حكوم بكا لە رۆژئاوا‪ ،‬باشە ئێوە‬ ‫ئەوە ‪ 60‬ساڵە سیاسی و ‪ 22‬ساڵیشە ئیداری‬ ‫و سیاسی بۆچی حكوم ئەكەن لە باشوور؟؟‬ ‫تا ئەم دەقەیەیش لە هەرێمەكەی خۆتان‬ ‫كەستان قبوڵ نیە‪ ،‬ئەوكات ئامۆژگاری‬ ‫كێ ئەكەن؟! ئەڵێن براین و لەسەر مێزی‬ ‫گفتوگۆ بەڕووی بەرپرسانی پەیەدەو‬ ‫ئەنجومەنی گەل پێدەكەنن‪ ،‬ئەی ئەوەتان‬ ‫لە چی؟؟ یان دیارە برایەتی و پێكەنینتان‬ ‫بۆ خۆ هەڵخەڵەتاندنە؟؟ منداڵی خەڵكی‬ ‫لەبرسان و لەسەرمان رەق بوونەوە‬ ‫ئێوەش بەتەمان هەندێك كۆنە بەعسی و‬ ‫بەكرێگیراو بكەن شەریكی بەڕێوەبردنی‬ ‫خەڵك لەرۆژئاوا‬

‫وتار‬

‫‪24‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫لە شارێكی وەك هەولێر ‪ 23‬ملیۆن دیناری‬ ‫عێراقی كۆنەئەبەوە‪ ،‬كەباسكردنی عەیبەیە‪،‬‬ ‫یان لە هیچ شارێك ‪ 100‬ملیۆن كۆنەبۆتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر ئەمە كارەسات نەبێ ئەی چیە‪ ،‬هەموو‬ ‫كەسێك بینی سندوقی هاوكاری هەیە‪،‬‬ ‫هەموو كەسێكیش دەزانێ لەو بارودۆخەی‬ ‫رۆژئاوا خەڵك پێویستی بەهاوكاریە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫دەزانین ئەمڕۆ بارودۆخی ئابووری ئێمە‬ ‫لە باشوور لەهەر پارچەیەكیتر باشترە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەبەر ئەوەی حیزبەكانیان نایانەوێت‬ ‫هاوكاری بچێ بۆ رۆژئ��اوا‪ ،‬بۆیە ئەندام و‬ ‫الینگری حیزبی دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆنی‬ ‫ناو پەرلەمان هیچ رۆڵیان نەبوو‪ .‬وەاڵمەكەیان‬ ‫ئەوەیە لەبەر ئ��ەوەی لە رۆژئ��اوا پەیەدە‬ ‫بااڵدەستە بۆیە نایانەوێت هاوكاریەكانیان‬ ‫بگاتە ئەوان‪ ،‬بۆچی؟ لەبەر ئەوەی نزیكن‬ ‫لە پەكەكە‪ ،‬ئەوكات توركیا و ئەمریكا پێی‬ ‫گووتون نابێ یارمەتیان بدەن‪ ،‬چونكە ئەبێتە‬ ‫هۆ بۆ تەنگ پێهڵچنینی توركیا و هەمانكات‬ ‫ئەمریكاش ناچارەبێ پەكەكە لە لیستی‬ ‫تیرۆر دەرخا‪ ،‬لەبەرئەوەی خەڵكی رۆژئاوا‬ ‫خ��ودی خۆیان پەكەكە ی��ان رێبەرایەتی‬ ‫بەڕێز ئۆجەالنیان پەسەند كردوە‪ ،‬هەمانكات‬ ‫بەهەڵبژاردن و بەئیرادەی خۆیان ئەمەیان‬ ‫ك��ردوە‪ ،‬الیەنی تریش هەن‪ ،‬بەاڵم خەڵك‬ ‫ئ��ەوان پەسندناكا‪ ،‬چونكە لەناو ئێش و‬ ‫ئازاری خەڵك ناژین‪ ،‬بەشێكیان لە هەولێر‬ ‫و سەاڵحەدین و سلێمانین‪ ،‬بەشێكیشیان‬ ‫لە واڵتانی عەرەبی و ئەوروپان‪ ،‬سەركردە‬ ‫و كادیرەكانی پەیەدەو ئەنجومەنی گەلیش‬ ‫ئەوا ماوەی ‪ 30‬ساڵە لەگەڵ ئێش و ئازاری‬ ‫هاواڵتیان پێكەوە ئەژن‪.‬‬ ‫دەبێ لەبیرنەكەین ماوەی نزیكەی دوو ساڵە‬ ‫دەبێ لەبیرنەكەین ماوەی نزیكەی دوو‬ ‫ساڵە رۆژئاوا لە شۆڕشدایە‪ ،‬لە سەروویاندا‬ ‫پارتی پاشانیش یەكێتی لە هەڵی ئەوەدان‬ ‫كە پارت و رێكخراوەكانی خۆیان بكەنە‬ ‫بەدیل و هێز‪ ،‬لەالیەكیرتیش بێ وچان لە‬ ‫دژە پڕوپاگەندەدان لەبەرامبەر پەیەدەو‬ ‫ئەنجومەنی گەل‪ ،‬مێشیان لێ دەكەن‬ ‫بەگامێش‪ ،‬وەكو ئەوەی خەڵك نازانێ پارتی‬ ‫و یەكێتی لەتەمەنی ‪ 22‬ساڵەی خۆیان‬ ‫لێرە چیان كردوە‪ ،‬یان نەزانرێ پیاوۆچكەو‬ ‫حیزبۆچكەكانیانبایچەندبن‬

‫رۆژئاوا لە شۆڕشدایە‪ ،‬لە سەروویاندا پارتی‬ ‫پاشانیش یەكێتی لە هەڵی ئەوەدان كە پارت‬ ‫و رێكخراوەكانی خۆیان بكەنە بەدیل و هێز‪،‬‬ ‫لەالیەكیتریش بێ وچان لە دژە پڕوپاگەندەدان‬ ‫لەبەرامبەر پ��ەی��ەدەو ئەنجومەنی گەل‪،‬‬ ‫مێشیان لێ دەكەن بەگامێش‪ ،‬وەكو ئەوەی‬ ‫خەڵك نازانێ پارتی و یەكێتی لەتەمەنی‬ ‫‪ 22‬ساڵەی خۆیان لێرە چیان كردوە‪ ،‬یان‬ ‫نەزانرێ پیاوۆچكەو حیزبۆچكەكانیان بای‬ ‫چەندبن‪ ،‬ئەمڕۆ گوایا دووەمین كۆنگرەی‬ ‫ئەنجومەنی دروستكراوی پارتی بەناوی‬ ‫ئەنجومەنی نیشتمانی ئەبەستن‪ ،‬لەماوەی‬ ‫ساڵێكدا ئەنجومەنەكەیان چی كردوە یان‬ ‫چیان ك���رد؟؟؟ هەمانكات ویستیان بە‬ ‫هاوكاری شۆڤینیستە عەرەبەكانی بەناو‬ ‫سوپای ئازاد و دەوڵەتی تورك و بەپارەی‬ ‫یەك ملیۆنی پارتی ویستیان سەرێ كانی‬ ‫داگیربكەن‪ ،‬بەاڵم سەرنەكەوتن و بەرخودانی‬ ‫یەپەگەی مێژووی سەلماندی كێ رەسەن و‬ ‫كێش دەستێوەردەر‪ ،‬ئێستا ئەوە چەند رۆژە‬ ‫خەریكن كەتیبە و گرووپی چەكدار دروست‬ ‫ئەكەن بەپارە‪ ،‬دەبێ بگووترێ ئەوانە پارە‬ ‫لەكوێ دێنن‪ ،‬پارتی ئەو پارەی ‌ه ئەنێرێ یان‬ ‫لە توركیا وەری ئەگرن؟؟ باوەڕدەكەم لە‬ ‫ماوەیەكی كورت ئاشكرا ئەبێ‪.‬‬ ‫ماوەیەكیشە دەروازەكانی سنور داخراون بۆ‬ ‫ناردنی كەلوپەل و ئازوقە و سووتەمەنی؛‬ ‫بەرپرسانی حكومەتی هەرێم ماڵی كامیان‬ ‫بێ نەوت و زۆپا و سبلیت و جۆرەكانی‬ ‫گەرمكەرەوە نییە‪ ،‬مناڵی كامتان بەدوای نان‬ ‫رادەكا‪ ،‬بێ جل و بەرگ ‪...‬هتد‪ ،‬بەر لە ‪22‬‬ ‫ساڵ خۆتان بیردێ چۆن بوون‪ ،‬یان بڵێم‬ ‫چۆن بووین‪ ،‬ئەو كات بۆچی لەبەر ناكۆكی‬ ‫سیاسی و بەقسەی هێزەكانی دەرەوەو لە‬ ‫ترسی سوڵتانەكانتان بۆچی یارمەتی میللەتی‬ ‫خۆتان نادەن‪ ،‬سەرۆكی حكومەت ئەڵێ؛ نابێ‬ ‫یەك حیزب حكوم بكا لە رۆژئاوا‪ ،‬باشە ئێوە‬ ‫ئەوە ‪ 60‬ساڵە سیاسی و ‪ 22‬ساڵیشە ئیداری‬ ‫و سیاسی بۆچی حكوم ئەكەن لە باشوور؟؟‬ ‫تا ئەم دەقەیەیش لە هەرێمەكەی خۆتان‬ ‫كەستان قبوڵ نیە‪ ،‬ئەوكات ئامۆژگاری كێ‬ ‫ئەكەن؟! ئەڵێن براین و لەسەر مێزی گفتوگۆ‬ ‫ب��ەڕووی بەرپرسانی پەیەدەو ئەنجومەنی‬ ‫گەل پێدەكەنن‪ ،‬ئەی ئەوەتان لە چی؟؟‬ ‫یان دی��ارە برایەتی و پێكەنینتان بۆ خۆ‬ ‫هەڵخەڵەتاندنە؟؟ منداڵی خەڵكی لەبرسان‬ ‫و لەسەرمان رەق بوونەوە ئێوەش بەتەمان‬ ‫هەندێك كۆنە بەعسی و بەكرێگیراو بكەن‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئەركی هەر پارتی و رێکخراوێک و‬ ‫هاواڵتیەكی كورد لەبەرامبەر پارچەیەكیرت‬ ‫چیە‪ ،‬گرنگە ئەوە روون بكرێتەوە‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی ئێمە بەگشتی لەبەرامبەر‬ ‫یەكرتی تەنها بەقسە یەكێتی و هاوكاری‬ ‫نەتەوەیامن قبوڵ كردوە‪ ،‬ئەگەرنا لە‬ ‫شارێكی وەك هەولێر ‪ 23‬ملیۆن دیناری‬ ‫عێراقیكۆنەئەبەوە‪،‬كەباسكردنی‬ ‫عەیبەیە‪ ،‬یان لە هیچ شارێك ‪ 100‬ملیۆن‬ ‫كۆنەبۆتەوە‪ ،‬ئەگەر ئەمە كارەسات نەبێ‬ ‫ئەی چیە‪ ،‬هەموو كەسێك بینی سندوقی‬ ‫هاوكاری هەیە‪ ،‬هەموو كەسێكیش دەزانێ‬ ‫لەو بارودۆخەی رۆژئاوا خەڵك پێویستی‬ ‫بەهاوكاریە‪ ،‬ئەوەش دەزانین ئەمڕۆ‬ ‫بارودۆخی ئابووری ئێمە لە باشوور لەهەر‬ ‫پارچەیەكیرت باشرتە‪ ،‬بەاڵم لەبەر ئەوەی‬ ‫حیزبەكانیان نایانەوێت هاوكاری بچێ بۆ‬ ‫رۆژئاوا‪ ،‬بۆیە ئەندام و الینگری حیزبی‬ ‫دەسەاڵت و ئۆپۆزیسیۆنی ناو پەرلەمان‬ ‫هیچ رۆڵیان نەبوو‪ .‬وەاڵمەكەیان ئەوەیە‬ ‫لەبەر ئەوەی لە رۆژئاوا پەیەدە بااڵدەستە‬ ‫بۆیەنایانەوێتهاوكاریەكانیانبگاتە‬ ‫ئەوان‪ ،‬بۆچی؟‬

‫شەریكی بەڕێوەبردنی خەڵك لەرۆژئاوا‪ ،‬تاكو‬ ‫جاش و مستەشارەكانی الی خۆتان بدەنە بەر‬ ‫لێبوردن‪ ،‬خۆ ئەوانە ئێستا بكەنە شەریكی‬ ‫دەسەاڵت بچوكترین هەڵبژاردن دروست بێ‬ ‫وەك بەفری بەهار ئەتوێنەوە‪ ،‬یان ئەتانەوێ‬ ‫بڵێن؛ ئەی ئەنجومەنی گەل و پەیەدە ئێوە‬ ‫بەبێی ئێمە ناتوانن ئەو واڵتە بەڕێوەبەرەن‪،‬‬ ‫چونكە قوتی خەڵك لەدەستی ئێمەدایە؟؟‪.‬‬ ‫لەوانەیە ئێوە لەگەڵ پەیەدە پێكیش بێن و‬ ‫لەمەودوا ئیدارەی هاوبەشیش دروست بكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم من وەكو هاواڵتیەك پێتان ئەڵێم ئەی‬ ‫حكومەتی هەرێم و پارتی‪ ،‬ئەوەی كرتان لەم‬ ‫ماوەی رابردوو تەنها پەیوەندی بە ئاكار و‬ ‫ئاداب و نەریتی نەتەوەی و مرۆڤایەتیەوە‬ ‫نەبوو‪ ،‬وەكوتر هەموو شتێك ب��وو‪ .‬بەو‬ ‫شێوەیە بڕوا ئێمە روو زەردی پارچەكانی‬ ‫تری كوردستان ئەبین‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪25‬‬

‫دیدار‬

‫د‪ .‬هەڤاڵ ئەبوبەكر؛‬

‫ترسی ئۆپەراسیونی دیجلە گەر دروستكراویش بێت دەبێتە واقیعی‬ ‫د‪.‬هەڤاڵ ئەبوبەكر مامۆستای زانكۆ‬ ‫لە چاوپێكەوتنێكدا باس لە مەترسی‬ ‫ئۆپەراسیۆنی دیجلە و پرسی چاكسازی‬ ‫لە هەرێمی كوردستان دەكات و پێیوایە‬ ‫كاتێك دەتوانین بە هێزەوە رووبەڕوی‬ ‫بەغدا ببینەوە خۆمان لە ناوەوە توشی‬ ‫دەرد و داو نەبوبین‪ ،‬رونیشی دەكاتەوە‬ ‫مالیكی ئەم سیاسەتە لە دەسەاڵتدارانی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە فێر بووە‪ ،‬هەروەها‬ ‫دەڵێت‪":‬گەر ئەم ترسە دروستكراویش‬ ‫بێت دواجار دەبێتە واقیعی"‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬بێریڤان محەمەد‬

‫پرسیار‪ /‬هێزی دیجلە چییە و ئەو ترسەی‬ ‫لە شەقامی كوردیدا هەیە لەم هێزە‬ ‫چەندە واقیعیە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەمە گ��ەر ترسێكی خوڵقێنرا و‬ ‫دروستكراویش بێت دواج��ار دەبێتە ترسێكی‬ ‫واقیعی‪ ،‬لەبەر ئەوەی ئەم دەسەاڵتە سیاسیە‬ ‫لە بەغدا بڕیاری داوە نەگەڕێتەوە بۆ بنەما‬ ‫دەستورییەكان‪ .‬بڕیاری داوە شەڕ لەسەر بنەمای‬ ‫نەتەوەیی رابگەیەنێت وەك لە دوا لێدوانیدا‬ ‫مالیكی رایگەیاندوە‪ ،‬بڕیاری داوە سوپای‬ ‫ئێراق كە دەبێت پارێزەری سنورە یاسایەكان‬ ‫بێت لە گەڵ واڵتانی تردا‪ ،‬بیهێنێت ئاسایشی‬ ‫ناوخۆی واڵت كە ئیشی پۆلیس و ئاسایشە‬ ‫جێ پێ بگرێت‪ ،‬بڕیاری داوە ئەم گرفتانە تەنها‬ ‫لە ناوچە جێ ناكۆكیەكان جێبەجێ بكات و‬ ‫مادەی (‪ )140‬تیرۆر بكات‪ .‬بۆیە دەبێت ئێمە‬ ‫بە جددی وەریبگرین‪ ،‬چونكە هەموو ئەو شتانە‬ ‫وەك الدان لە دەستور و چی بەكارهێنانی سوپا‬ ‫بۆ یەكالكردنەوەی كێشە ناوخۆیەكان و چی‬ ‫ئەوەی ئەم گرفتانە لە ناوچە جێ ناكۆكیەكان‬ ‫روودەدەن و هەروەها چی ئەوەی مادەی (‪)140‬‬ ‫تیرۆر بكەن‪ ،‬قوربانی یەكەم و لێكەوتەكانی‬ ‫یەكەمی بۆ خەڵك لە هەرێمی كوردستان و بۆ‬ ‫هەرێمی كوردستان دەبێت‪ ،‬هەر بۆیە ئەركی‬ ‫هەموومانە كە لێی بێدەنگ نەبین‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ��ای��ا ئ��ەم��ە ك��ە روودەدات‬ ‫دەرئ����ەن����ج����ام����ی س��ی��اس��ەت��ەك��ان��ی‬ ‫دەسەاڵتدارانی هەرێمی كوردستانە یان‬ ‫پالنێكی نێودەوڵەتی ی��اخ��ود پالنێكی‬ ‫جیاوازە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬سیاسەتی ك��وردی سەركردایەتی‬

‫سیاسی هەرێمی كوردستان و نوێنەرەكانی ئێمە‬ ‫ئەدایان وەك پێویست نەبووە‪ ،‬بەاڵم ناكرێت لەبەر‬ ‫ئەوەی ئەوان ئەدایان وەك پێویست نەبووە‪،‬‬ ‫وەك پێویست تێنەكۆشاون نەتەوەیەك بێتە‬ ‫قوربانی خراپ تێكۆشانی گروپێكی دیاریكراو‪،‬‬ ‫ئەوەی رەوایەتی هەیە خەڵكە لە كوردستان‪،‬‬ ‫نەك كێ دەسەاڵتدارە لە كوردستان‪ ،‬بۆیە ئەمە‬ ‫ئەركێكی نەتەوەیی و نیشتیمانی هەموومانە‬ ‫كە بەرگری لە نیشتیمانەكەمان بكەین‪ ،‬نەك‬ ‫ئەوەی ئێمە دانیشین و تەنها چ��اوەڕوان بین‬ ‫سەركردەكان بەرگریمان لێ بكەن‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬گ���ەر دەرئ��ەن��ج��ام��ی ه��ەڵ��ەی‬ ‫سیاسەتی دەسەاڵتداران ئەمە بێت ئایا‬ ‫پێویست ناكات ئیتر دان بە شكستیان‬ ‫لەو شێوازە لە سیاسەت ك��ردن بنێن‪،‬‬ ‫بەخۆدا بچنەوە یان كورسی بەڕوەبردنی‬ ‫واڵت بۆ كەسانی تر جێ بهێڵن؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬مالیكی ئەم سیاسەتە لە دەسەاڵتدارانی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە فێر بوو‪ ،‬ئومێد دەكەم‬ ‫ئەوە فێر بن كە گەر ئاوا بەردەوام بن حاڵیان لە‬ ‫مالیكی باشتر نابێت‪ ،‬ئەوە دەسەاڵتی هەرێمی‬

‫كوردستان بوو زێرەڤانی كە ئەركی پاراستنی‬ ‫سنورەكانی هەرێمی كوردستان بوو هێنایە‬ ‫سەر خۆپێشاندەران‪ ،‬ئەوە سیاسەتی هەرێمی‬ ‫كوردستانە كە دەیەوێت دەستور تەوافوقی‬ ‫لەسەر نەبێت و بۆ گروپ و دەستەیەكی دیاری‬ ‫كراو بنوسرێت‪ ،‬ئەوە ئەوە كە دەیەوێت ئەو‬ ‫مادانەی لە ب��ەرژەوەن��دی خەڵكن و كەیسی‬ ‫گەندەڵی چارەسەر دەكەن‪ ،‬جێبەجێ ناكات‪،‬‬ ‫ئەمە ناكاتە ئ��ەوەی كە ئیمە بێدەنگ بین و‬ ‫رەوایەتی كەیسە رەواكان بە ناڕەوا بكات‪ ،‬نەخێر‬ ‫ئێمە لە داخوازییە ناوخۆییەكان بێدەنگ نابین‪،‬‬ ‫چونكە پێمان وایە ئەوەی بەرگری نەتەوەیی و‬ ‫بەرگری نەتەوەیی بەهێز دەكات‪ ،‬گۆڕانكاریەكانە‬ ‫لە هەرێمی كوردستان نەك لە بەغدا‪ .‬كاتێك‬ ‫دەتوانین بەهێزەوە رووبەڕوی بەغدا ببینەوە كە‬ ‫خۆمان لە ناوەوە توشی دەرد و داو و كرم تێی‬ ‫نەدابین‪ ،‬دەبێت دەسەاڵتی سیاسی چەندە خەمی‬ ‫ئەوەی هەیە بارودۆخەكان لە گەڵ بەغدا ئاسایی‬ ‫كاتەوە‪ ،‬سەد ئەوەندە خەمی ئەوەی هەبێت لە‬ ‫گەڵ هاونیشتمانی كوردا ئاشت ببێتەوە‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ب��ۆچ��ون��ێ��ك ه��ەی��ە دەڵ��ێ��ت‬

‫دیدار‬

‫‪26‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫مالیكی ئەم سیاسەتە لە دەسەاڵتدارانی‬ ‫هەرێمی كوردستانەوە فێر بوو‪ ،‬ئومێد‬ ‫دەكەم ئەوە فێر بن كە گەر ئاوا بەردەوام‬ ‫بن حاڵیان لە مالیكی باشرت نابێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫دەسەاڵتی هەرێمی كوردستان بوو‬ ‫زێرەڤانی كە ئەركی پاراستنی سنورەكانی‬ ‫هەرێمی كوردستان بوو هێنایە سەر‬ ‫خۆپێشاندەران‪ ،‬ئەوە سیاسەتی هەرێمی‬ ‫كوردستانە كە دەیەوێت دەستور تەوافوقی‬ ‫لەسەر نەبێت و بۆ گروپ و دەستەیەكی‬ ‫دیاری كراو بنورسێت‬ ‫زەقكردنەوەی ترسی ئۆپەراسیونی دیجلە‬ ‫خۆ دزینەوەیە لە پرسی چاكسازی‪ ،‬ئەوە‬ ‫چەندە راستە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬ئەگەر ئەوە راست بێت و دەسەاڵت‬ ‫بیەوێ خۆی لە پرسی چاكسازی بدزێتەوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫پرسی چاكسازی خۆی لە دەسەاڵت نادزێتەوە‪،‬‬ ‫كەس ناتوانێ خۆی لەو پرسە بدزێتەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پێتانوایە چۆن دەتوانین وەك‬

‫كورد رووبەڕوی ئەو مەترسیانە ببینەوە‬ ‫كە بەڕێگای ئۆپەراسیونی دیجلە یان هەر‬ ‫پالنگێڕییەكی تر رووبەڕومان بێتەوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬زۆر بە ئاسانی‪ ،‬سەرۆك كۆماری ئێراق‬ ‫بەپێی مادەكانی (‪ 61‬و ‪)67‬ی دەستور دەتوانێ‬ ‫رووبەڕوی ببێتەوە‪ ،‬نوێنەرەكانمان لە بەغدا لە‬ ‫وەزارەتی بەرگری و ئەركان هێزە ئاسمانیەكان‬ ‫و نوێنەران لە پەرلەمان ئەنجومەنی نیشتیمانی‬ ‫ئێراق بە پێی یاسا دەتوانن رووبەڕوی ببنەوە‪،‬‬ ‫هەرێمی ك��وردس��ت��ان دەت��وان��ێ��ت رووب���ەڕوی‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬ئۆپۆزسیۆنەكان زۆرن‪ ،‬كورد كارتی‬ ‫بەهێزی بە دەستەوەیە بۆ رووبەڕوو بوونەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم من تەمەنا دەكەم رووب��ەڕوو بونەوە بۆ‬ ‫باشتركردنی سیستمی سیاسی بێت نەك تەنها‬ ‫بۆ جێگیركردنی سیستمی سیاسی بێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬چی وا دەك��ات س��ەرەڕای ئەو‬ ‫هەموو كارتەی بە دەستی كوردەوەیە‪،‬‬ ‫جواڵندنی هێز ببێتە رۆژەڤ لە هەرێمدا؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬من لە گەڵ نمایشكردنی هێزەكاندا‬ ‫نیم نە لە الیەن مالیكیەوە نە لە الیەن هەرێمی‬ ‫كوردستانەوە‪ ،‬بەاڵم دەبێت ئەوەش بخرێتە روو‬ ‫كە كورد هێزەكانی خۆی لە دەست نەداوە و‬ ‫ئیرادەی رووبەڕوو بونەوە لە الی كورد نەزۆك‬ ‫نەكراوە و ریسوا نەكراوە‪ ،‬كورد ئیرادەیەكی‬ ‫بەهێزی هەیە‪ ،‬ك��ورد گ��ەر كۆمەڵی كەسی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پێامن وایە ئەوەی بەرگری نەتەوەیی‬ ‫و بەرگری نەتەوەیی بەهێز دەكات‪،‬‬ ‫گۆڕانكاریەكانە لە هەرێمی كوردستان نەك‬ ‫لە بەغدا‬ ‫……………………‪.‬‬ ‫بە هۆی ئۆپەراسیۆنی دیجلەوە ئەگەر‬ ‫دەسەاڵت بیەوێ خۆی لە پرسی چاكسازی‬ ‫بدزێتەوە‪ ،‬ئەوە پرسی چاكسازی خۆی لە‬ ‫دەسەاڵت نادزێتەوە‪ ،‬كەس ناتوانێ خۆی‬ ‫لەو پرسە بدزێتەوە‬ ‫هەبێت كە وەك پێویست ئیشیان بۆ نەكرد‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم هێزێكی پێشمەرگەی شەرەفمەندی‬ ‫هەیە كە دەتوانێت نەك تەنها پارێزگاری لە‬ ‫هەرێمی كوردستان بكات‪ ،‬دەتوانێ وەك رێژەی‬ ‫نەگۆڕ بەرگری لە دەوڵەتی كوردیش بكات‪ .‬ئەو‬ ‫هێزە‪ ،‬ئەو هێزە نیشتمانیەیە كە هەمووی كوڕی‬ ‫میللەتەكەیە و ئامانجی نیشتمانەكە دێنێتە‬ ‫كایەوە‪ ،‬نەك هێزێك بێت بەدەست كەسێك یان‬ ‫دوان یان بنەماڵەیەك یان سیان‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪27‬‬

‫وتار‬

‫برسیكردنی كورد‪ ،‬بۆ ڕازیكردنی تورك؟!‬

‫كوردۆ شوانی‬

‫ئەوەی بەدوای ئازادیەوەیە سەركەوتوودەبێت‬ ‫نەك ئەوەی بەدوای نانەوەیە…‪..‬‬ ‫ئەو كاتەی ڕژێمی بەعسی س��ەدام لە ئەنجامی‬ ‫تاوانە قێزەوەنەكانیدا گڵۆڵەی دەسەاڵتی كەوتە‬ ‫لێژی و بەرەو هەڵدێر و شكست و لەناوچون رێگای‬ ‫گرتەبەر‪ ،‬دەروازەیەكی ئازادی بەڕووی گەلی كوردی‬ ‫باشوری كوردستاندا كرایەوە و ئەو ستەم و تاوان‬ ‫و سەركوتكردنەی دەیان ساڵ بوو بەرۆكی گرتبوو‬ ‫تاڕادەیەكی باش كەم بۆیەوە‪ ،‬هەرچەندە شەڕی‬ ‫حزب لە پێناو بەرژەوەندی تایبەتدا ئازادیەكەی‬ ‫لە خەڵك كرد بە زەهری مار و نەهامەتیەكی تری‬ ‫خستە سەرخەرمانی نەهامەتیەكان‪ ،‬كاریگەریە‬ ‫خراپەكانی كارێكی وایكرد خاكی داگیركراوی باشوری‬ ‫كوردستان بەشێكی زۆری بە داگیركراوی بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫لە قۆناغی دووەمی هەرەسی بەعسیەكانیشدا دوای‬ ‫هەڵوەشانەوە و كۆتایی هاتنی سیستەمی دیكتاتۆری‬ ‫ئێستاشی پێوە بە ئازادی تەواو نەگەیشتووە‪ ،‬روون‬ ‫و ئاشكرایە ئەو ئازادییەی بەدەست هاتووە ئەنجامی‬ ‫خەبات و تێكۆشان و ڕەنج و قوربانیدانی گەلەكەمان‬ ‫بووە هەرچەندە بەرهەمەكەی بۆ گەل نەبوو‪ ،‬ئەمەش‬ ‫مژارێكی ترە و قسەی زۆر هەڵدەگرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫دەمەوێت ئاماژەی پێبكەم ئەو ڕەوش��ە ئاڵۆز و‬ ‫نالەبار و پڕ لە نەهامەتییەیە كە لە بەشێكی تری‬ ‫كوردستاندا هاتۆتە ئاراوە‪ ،‬هەروەك چۆن لەبەهاری‬ ‫ساڵی نەوەدویەكدا دەالقەیەك بۆ ئازادی باشوری‬ ‫كوردستان كرایەوە و لە هەموو الوە پیالنگێڕی ڕووی‬ ‫تێكرد‪ ،‬ئێستاش لە دوای بیست و دوو ساڵ خەرێكە‬ ‫بەشێكی تری كوردستان بەئازادی دەگات و هەمان‬ ‫دەردی ڕاب��ردووی باشور ڕووی تێكردوو‪ ،‬ئەوەی‬ ‫جێگەی سەرنج و تێڕامانە هەڵوێستی نەتەوەیی و‬ ‫كوردانەی ئەوكاتەی بەشەكانی تری كوردستانە لە‬ ‫بەرامبەر خەڵكی باشور و هەڵوێستی نانەتەوەیانە و‬ ‫ناكوردانەی ئێستای دەسەاڵتداران و تەنانەت خەڵكی‬ ‫باشوری كوردستانە لە هەمبەر سێ بەشەكەی تری‬ ‫كوردستان‪ ،‬بە تایبەتی ڕۆژئاوای كوردستان كە ئێستا‬ ‫لە قۆناغێكی زۆر هەستیاردایە و لە چوار الوە پەالمار‬ ‫دەدرێت بۆ ئەوەی خەبات و تێكۆشانەكەیان شكست‬ ‫بێنێت‪ ،‬دەیان ساڵە دەسەاڵتی دڕندانەی بەعسیە‬ ‫ئەسەدیەكان هاوشێوەی بەعسی سەدام گەلی كورد‬ ‫لەو بەشەی واڵت سەركوت دەكات ولە هەموو مافێك‬

‫بێبەشی كردوون‪ ،‬ئێستاش كە گڵۆڵەی دەسەاڵتی‬ ‫بەعسی س��وری كەوتۆتە لێژی گەلی رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستانیش بەرەو ئازادی هەنگاو دەنێت‪ ،‬بێگومان‬ ‫لە یادمانە لە كاتی ئاوارەبون و لێقەومانەكانی خەڵكی‬ ‫باشوری كوردستاندا گەلەكەمان لە بەشەكانی تری‬ ‫كوردستان بەهەموو توانایانەوە هاوكار و هاوخەم و‬ ‫پشتیوانی ئێمە بوون‪ ،‬ئەوان بەخۆراك و پۆشاك‬ ‫و پێخەفی ماڵی خۆیان ئێمەی بێماڵ و حاڵیان‬ ‫پۆشتە دەكردەوە‪ ،‬ئەوان لەو سەردەمەدا هەروەكو‬ ‫ئێستا ژێردەستەی ڕژێمێكی داگیركەر و ستەمكار‬ ‫و سەركوتكار بوون‪ ،‬سەرەڕای ئەوەی بۆ خۆشیان‬ ‫خاوەنی ژیانێكی ئەوتۆ نەبون بەشی هەرە زۆریان‬ ‫گوزەرانیان لە ئاستی هەژاریدا بوون‪ ،‬بەاڵم خاوەنی‬ ‫هەستێكی نەتەوەیی و نیشتمانی و مرۆڤایەتی بوون‬ ‫چاوی خۆیان دانەخست لە ئاست ئەو نەهامەیانەی‬ ‫بەسەر هاونەتەوەكەیان هاتبوو‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا‬ ‫ئێمەی خەڵكی باشوری كوردستان نەژێر دەستەی‬ ‫ڕژێمێكی داگیركەرین نەوەك ڕابردوو كەمدەرامەت و‬ ‫هەژارین‪ ،‬بۆیە ئەوەی بەشەكانی تر بۆ ئێمەیان كرد‬ ‫پێویستە ئێمە دە بەرامبەر پاداشتیان بدەینەوە‪ ،‬لە‬ ‫ئێستادا ڕژێمی بەعسی بەشار ئەسەد لە ڕووخان‬ ‫نزیك بۆتەوە بە هەڵوەشاندنەوەی ئەو سیستەمە‬ ‫دیكتاتۆریەی ناسنامەشی بۆ گەلی كورد بە ڕەوا‬ ‫نابینی دەروازەی��ەك��ی تر بۆ ك��ورد وااڵ دەبێت‬ ‫بەمەرجێك پیالنگێڕی كاریگەری لە سەرنەكات‪،‬‬ ‫بەخۆشحاڵیەوە تا رۆژی ئەمڕۆ ئازادیخوازانی كورد لە‬ ‫ڕۆژئاوای كوردستان شكستیان بە پیالنەكان هێناوە‪،‬‬ ‫هەرچەندە ڕۆژ لە دوای ڕۆژ زیاتر پیالنگیڕی دەرەكی‬ ‫و ناوخۆیی ڕووبەڕوویان دەكرێتەوە‪ ،‬دژایەتیكردنی‬ ‫كوردی ئازاد و خاوەن بڕیاری سیاسی سەربەخۆ لە‬ ‫الیەن دوژمنانەوە شتێكی ئاسایی و چاوەڕوانكراوە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە كاتێكدا ئەو دژایەتی كردنەی كوردی ئازاد‬ ‫و سەربەخۆ‪ ،‬كوردی وابەستەی سیاسەتی دوژمنان‬ ‫و داگیركەران پێی هەستێت و كار بۆ ڕازیكردنی‬ ‫دژە كورد بكرێت ئایا شایستەی ئەوەیە چ ناوێكی‬ ‫لێ بنرێت؟! ئایا برسیكردنی منااڵنی كورد تەنها‬ ‫بۆ بارەكەاڵیەكی شۆڤییەنیەكی توركە؟ ئەگەر نا‬ ‫چ پاساوێكی بێ بنەما و پڕوپوچی تر هەیە بۆ‬ ‫ئەوەی پاكانەی پێ بكەن سەبارەت بە گەمارۆدان‬ ‫و تەلبەند كردنی ئەو سنورەی دوژمن لەسەر خاكی‬ ‫كوردستان كێشاوێتی؟ گومان لەوەدا نییە ئەو هێزە‬ ‫سیاسیە كوردیەی ئێستا لە ڕۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫خاوەن رۆڵ و كاریگەرییە ودەرفەتی نەهێشتووە‬ ‫بۆ ئەوەی دوژمنان گەراكانی خۆیان بخەنە ناوی‬ ‫خاكی رۆژئاوای كوردستانەوە لە چوار الوە هەوڵی‬ ‫بێكاریگەركردنی دەدرێ��ت‪ ،‬ئەو دژایەتیكردنەش‬ ‫ڕاستەوخۆ ڕژێمی توركیا دەیكات و هاوكاری لە‬ ‫هاوپەیمانەكانی وەردەگرێت‪ ،‬ئاشكرایە هەر حزبێكی‬ ‫بەناو كوردی كە رێنمایی لە توركیاوە وەربگرێت و‬ ‫بەرپرسەكانی لە كەیف و سەفای ئەستەمبۆڵدا بژین‬ ‫جگە لە نۆكەر و ئەڵقە لە گوێی دوژمن هیچی تر‬ ‫نییە‪ ،‬ئەو جۆرە سیاسەتە تەسلیمكاریەش لە مێژوی‬ ‫حزبی سیاسی كوردیدا نمونەی زۆرە و ئەنجامێكی‬ ‫خراپی هەبووە بۆ دۆزی ڕەوای نەتەوەی كورد‪،‬‬ ‫زۆر پێویستە ئەو ڕووداوە ڕەشانەی لە مێژوودا‬

‫تۆماركراوەن بە هیچ شێوەیەك رێگە نەدرێت دووبارە‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬برسیكردنی خەڵكی رۆژئاوای كوردستان‬ ‫لە پێناوی ئەوەی تەسلیمی سیاسەتێكی دیاری كراو‬ ‫بكرێت كارێكی ناڕەواو بێ ئەنجام و شكستخواردووە‪،‬‬ ‫چونكە ئەو كارە نامرۆڤانەیە لەسەر خەڵكی باشوری‬ ‫كوردستانیش تاقیكرایەوە لە سااڵنی نەوەدەكاندا‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم دوواج���ار گەلی ك��ورد س��ەرك��ەوت بەسەر‬ ‫پیالنگێڕیەكەدا‪ ،‬ئێستا ئەو ڕێگریەی لە بردنی‬ ‫خۆراك و دەرمان و سوتەمەنی و پێویستیەكانی‬ ‫ژیانی رۆژان��ە دەكرێت بۆ رۆژئ���اوای كوردستان‬ ‫لە الیەن دەسەاڵتدارانی هەرێمی كوردستانەوە‪،‬‬ ‫دووبارەكردنەوەی هەمان ئەو ئابڵوقەدان و سنور‬ ‫داخستنانەیە كە دوژمنان لە ڕابردوودا لەبەرامبەر‬ ‫باشوری كوردستان دەیانكرد‪ ،‬ئەگەر ئەو كارە‬ ‫ناڕەوایە بەهەر بیانویەك بێت و هەر الیەنێكی‬ ‫دیاریكراو ئەنجامی بدات بێدەنگی لە بەرامبەریدا‬ ‫تاوەنە و هاوبەشیكردنە لەو پیالنەی تەنها دوژمنانی‬ ‫كوردستان سودی لێدەبینن‪ ،‬بۆیە پێویستە سەرجەم‬ ‫الیەنە سیاسیەكانی هەرێمی كوردستان و تەواوی‬ ‫رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی بەپشتیوانی‬ ‫هاواڵتیان لەسەرجەم چین و تویژەكانی كۆمەڵگە‪،‬‬ ‫بێدەنگی بشكێنن و ئەو پیالنە شكست پێبینن كە‬ ‫هەوڵی دەستەمۆ كردنی تاكی ئازاد و سەربەخۆی‬ ‫كورد دەدات‪ ،‬بەدڵنیایەوە ئەو قەیران و ئاریشەیە‬ ‫كۆتایی پێدێت ئەگەر بە باجێكی گرانیش بێت‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ ڕێگە بدرێت گەلەكەمان ئەو باجە بدات كە‬ ‫پێویست نییە‪ ،‬هەموومان دەزانین پیالنی نەیارانی‬ ‫ئ��ازادی رۆژئ��اوای كوردستان لە ڕووی سیاسی و‬ ‫سەربازیەوە شكستی هێناوە‪ ،‬ئێستا دەیانەوێت‬ ‫بە پیالنی برسیكردنی خەڵك شكست بە ئازادی‬ ‫بێنن‪ ،‬بەداخەوە ئەو شەڕە نامرۆڤانەیە دوژمنان‬ ‫دەیانەوەێت بەدەسەاڵتدارانی كوردی بكەن‪ ،‬ئەركی‬ ‫سەرشانی هەموو الیەكە رێگری بكات لەوەی ئەو‬ ‫پەڵە ڕەشە ناوچاوانی باشوری كوردستان بگرێتەوە‪،‬‬ ‫گەلی كورد پێویستی بە یەكێتی نەتەوەییە نەك‬ ‫پەرتەوازەیی و دەست تێكەڵكردن لە گەڵ دوژمنان‪،‬‬ ‫ئەوەی بەدوای ئازادیەوەیە سەركەوتووە نەك ئەوەی‬ ‫بەدوای نانەوەیە‪.‬‬

‫ئاشكرایە هەر حزبێكی بەناو كوردی‬ ‫كە رێنامیی لە توركیاوە وەربگرێت‬ ‫و بەرپرسەكانی لە كەیف و سەفای‬ ‫ئەستەمبۆڵدا بژین جگە لە نۆكەر و ئەڵقە‬ ‫لە گوێی دوژمن هیچی تر نییە‪ ،‬ئەو جۆرە‬ ‫سیاسەتە تەسلیمكاریەش لە مێژوی حزبی‬ ‫سیاسی كوردیدا منونەی زۆرە و ئەنجامێكی‬ ‫خراپی هەبووە بۆ دۆزی ڕەوای نەتەوەی‬ ‫كورد‬

‫دیدار‬

‫‪28‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هێرش رەسول‪”:‬لە ڕێگای پالنەوە ئیشكردنی منداڵ كەم بكرێتەوە‪،‬‬ ‫دەبێتە هۆی دروستبونی تاكێكی سەر كەوتوو"‬ ‫م���ن���داڵ ئ���ەو ت��وێ��ژەی��ە پێوێستی‬ ‫ب��ە گرنگی پێدانە بۆ ئ��ەوەی ببێتە‬ ‫كەسایەتێكی سەركەوتوو‪ ...‬ئەی ئایا‬ ‫كاتێك كار بكرێت بۆ كەمكردنەوەی‬ ‫دیاریدەی كاركردنی منااڵن دەبێتە هۆی‬ ‫گەشەدان بەالیەنەكانی تری منداڵ و‬ ‫كۆمەڵگە؟! بۆ وەاڵمی ئەم پرسیارەش‬ ‫تێڕوانین و سەرنجی چەندین كەسایەتی‬ ‫و پسپۆرمان وەرگرتووە كە بۆ ئێوەی‬ ‫خوێنەر دەیخەینە ڕوو‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬عەبدولرەحمان رەسول‬

‫"مامۆستا نەجمەدین علی" دەڵێت‪":‬منداڵ‬ ‫ئەگەر كار بكات لە بیناكردنی و پەروەردە كردن‬ ‫ئەگەر داشنەبڕێ كاریگەریەكی یەكجار زۆری‬ ‫دەبێت لەسەری‪ ،‬بەشی زۆری وزە و توانای‬ ‫هۆشی لە بڕی بیناكردنی توانای زانستی و‬ ‫پەروەردەیی بە كارەكەیەوە دەڕوات‪ .‬سەرەڕای‬ ‫ئەو زوڵمەی لە ژیانی منداڵی ئەو منداڵە دەكرێ‌‬ ‫كە لە بڕی یاریكردن و پیادە كردنی حەزە‬ ‫منداڵیەكانی لە گەڵ هاورێكانیدا دەكەوێتە ناو‬ ‫بازاڕی كار و ئەو دونیا ب ‌ێ ڕەحمە پر فێڵ و‬ ‫درۆینەی كارەوە كە دیسان كاریگەری لەسەر‬ ‫بونیادتنانی دەبێت هەم لە ڕوی ئینسانی و‬ ‫هەم لە ڕوی زانستیەوە‪ .‬نەجمەدین علی پێوایە‬ ‫ئەم دیاریدەیە كە پێچەوانەی مافەكانی مرۆڤە‬ ‫وەكو باقی دیاریدە نائینسانیەكان هەر بە‬ ‫ئامۆژگاری چارەسەر ناكرێت و پێویستی بە‬ ‫پالن و بەرنامەی تۆكمە هەیە كە هەم الیەنی‬ ‫ئابوری و هەم الیەنی پەروەردەیی بگرێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئاشكرایە كە بەشی هەرە زۆری ئەو‬ ‫مندااڵنە لە هەژاری و بێكەسی توشی كاركردن‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫"م���ەه���ۆش س���ەدی���ق" ڕۆژن��ام��ەن��وس‬ ‫لەمبارەیەوە دەڵێت‪":‬جێگای نیگەرانیە لە‬ ‫كوردستان ژمارەیەكی زۆر منداڵ لەسەر‬ ‫شەقامەكان كار دەكەن كە ئەمەش زۆربەی‬ ‫كات خێزانە هەژارەكان بۆ باشكردنی ژیانیان‬ ‫كار بە منداڵەكانیان دەك��ەن ‌و پێیان وایە‬ ‫ئەگەر منداڵ لە سەرەتاوە كار بكات دەتوانێت‬ ‫كات ‌ێ گ��ەورە بوو پشت بەخۆی ببەستێت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەمەش زیانێكی زۆر بەداهاتووی‬

‫منداڵەكە ‌و كۆمەڵگەش دەگەیەنێت‪ .‬بۆیە‬ ‫پێویستە حكومەت بەكاری خۆی هەستێ و‬ ‫چارەسەرێكی بەپەلە و گونجاو بۆ ئەم دیاردە‬ ‫نەشیاوە ب��دۆزێ��ت��ەوە‪ .‬ئ��ەم رۆژنامەنووسە‬ ‫پێوایە ك��ە ك��ار نەكردنی م��ن��داڵ دەبێتە‬ ‫هۆی پێشكەوتنی واڵت و دووركەوتنەوە لە‬ ‫كاری ناشیاو‪ .‬منداڵ وا لێدەكات كە خاوەن‬ ‫كەسایەتی خۆی ب ‌ێ و پالنی بۆ داهاتوو هەبێ‌‬ ‫بۆ بەدیهێنانی ئامانجەكانی و تایبەتمەندی‬ ‫وەرگر ‌ێ لەو بوارەی خۆی دەیەو ‌ێ بۆ ئەوەی‬ ‫سەركەوتو بێ‌‪.‬‬ ‫لە كاتی ئیشكردندا "باوەڕ محمد رسول"‬ ‫تەمەن (‪)12‬سااڵنیش ووتی‪":‬ئیستا لە (‪)5‬ی‬ ‫بنەڕەتیم و بەردەوامم لە خوێندن‪ ،‬س ‌ێ ساڵە‬ ‫ئیش دەكەم‪ .‬هۆكاری ئیشكردنم بۆ فێربوونە‪.‬‬ ‫باری داراییشمان زۆر باشە‪" .‬بەهرام سەمەد"‬ ‫تەمەن (‪)11‬ساڵە ئیش دەكات و خوێندكاری‬ ‫چ��وارەم��ی بنەڕەتیە‪ .‬ب��اوك��ی بەهرامیش‬ ‫دەڵێت‪":‬جار هەیە خۆم دەیهێنم‪ ،‬بەاڵم زۆر‬ ‫جار بۆ خۆی دێ��ت‪ ،‬هۆكارەكەشی ئەوەیە‬ ‫دەم��ەو ‌ێ بۆ دواڕۆژ ئیشێك فێر بێ‌‪ ،‬ئێستا‬ ‫زۆرب��ەی ئەوانەی خوێندنیان ت��ەواو كردووە‬ ‫دانامەزرێن و بێكارن‪.‬‬ ‫یەكێكی تر ل��ەو خوێندكارانەی كە لەبەر‬ ‫ئیشكردن وازی لە خوێندن هێناوە‪" ،‬ڕەزوان‬ ‫خدر حەمەدئەمین" تەمەن (‪ )16‬سااڵنە‬ ‫دەڵێت‪ ":‬من لە پۆلی شەشی سەرەتایی وازم‬ ‫لە خوێندن هێناوە‪ .‬بەهۆی ئەوەی ساڵێك‬ ‫دەرن��ەچ��ووم باوكم ووت��ی واز لە خوێندن‬ ‫بێنە‪ ،‬بڕۆ ئیشێك فێر بە باشترە‪ .‬ساڵێك‬ ‫لە كارگەی بلۆك بووم‪ ،‬ماوەی س ‌ێ ساڵیشە‬ ‫لێرە ئیشی فیتەری دەكەم‪ .‬باری داراییشمان‬ ‫باشە‪ ،‬بەاڵم یەكێكی تر لەو خوێندكارانەی‬ ‫كە م��اوەی دوو هەفتە لەمەوبەر وازی لە‬ ‫خوێندن هێناوە "دان��ەر جەلیل"ی تەمەنی‬ ‫(‪ )13‬ساڵە‪ ،‬دەڵێت‪":‬هۆكاری وازهێنانم لە‬ ‫خوێندن بە هۆی هەژارێوەیە‪ ،‬چونكە باوكم‬ ‫كارگوزاری شارەوانییە‪ ،‬شەش كەسین ئەو‬ ‫موچەی باوكم وەریدەگر ‌ێ بەشمان ناكات لێرە‬ ‫دەمەو ‌ێ فێری فیتەری بم‪ .‬هەر لەو دووكانی‬ ‫فیتەرەكان یەكێك لە خاوەن دووكانەكان كە‬ ‫كاری پەنجەری و ڕۆنگۆری دەكرد لە گەڵ‬ ‫یەكێك لە مناڵەكانی كاری دەك��رد ئەویش‬ ‫"محمەد كەریم" بوو‪ .‬محمەد ووتی‪":‬بە‬

‫هۆی ئەوەی هیچ موچەیەكم نییە و داهاتی‬ ‫باشم نییە ناچار هەر دوو كورەكەی خۆم دێنم‬ ‫بۆ شاگردی خۆم‪ ،‬یەكیان بەیانیان ئەوی‬ ‫تریان دوانیوەرۆیان‪ .‬هەر دوو كوڕەكەشم‬ ‫دەخوێنن‪ .‬پێم خۆشە نەیانهێنم‪ ،‬بەاڵم ناچارم‬ ‫كە بیانهێنم بە هۆی باروگوزەرانمانەوە‪.‬‬ ‫"هیوا علی" توێژەری كۆمەاڵیەتی سەبارەت‬ ‫بە ئیشكردنی منااڵن ووتی‪":‬ئیشكردنی مندااڵن‬ ‫بریتییە لە بەدەستهێنانی پارە لە هەند ‌ێ كاری‬ ‫نەشیاو و نەگونجاو لە گەڵ تەمەن و توانای‬ ‫جەستەییاندا لە دوا ڕۆژدا كاریگەری خراپ‬ ‫بەج ‌ێ دێڵ ‌ێ لە ڕووی تەندروستی و كۆمەاڵیەتی‬ ‫و دەروون��ی��ەوە‪ .‬ئەم توێژەرە كۆمەاڵیەتییە‬ ‫ووتیشی‪":‬بۆ نەمانی ئەم دیاریدەیە پێویستە‬ ‫كار بۆ نەهێشتنی ئەم هۆكارانە بكرێت‪:‬‬ ‫‪ -1‬الوازی ئاستی بژێوی هەند ‌ێ لە خێزانەكان‪.‬‬ ‫‪ -2‬حكومەت كارێكی وای نەكردووە هەوڵی‬ ‫بنەبڕكردنی بدات‪ -3 .‬چاولێكەری خێزانەكان‬ ‫بۆ هاندانی مناڵەكانیان بۆ كار‪ -4 .‬میدیا‬ ‫وەك پێویست بە ئەركی خۆی هەڵنەستاوە‬ ‫لە ووشیار كردنەوەی كۆمەڵگە كە بەشێك لەو‬ ‫خێزانانە ئاستی ووشیاریان الوازە كە كار بە‬ ‫منااڵن دەكەن‪ .‬پێویستە لە پشووەكاندا خول‬ ‫و راهێنان بۆ خوێندكاران بكرێتەوە‪ ،‬ئاستی‬ ‫زانستییان بەرزبێتەوە لە خوێندن دانەبڕێن و‬ ‫نەچنە مەیدانی كار‪.‬‬ ‫"ه����ێ����رش رەس��������ول" دەرون���زان���ی���ش‬ ‫دەڵێت‪":‬بێگومان ئەگەر لە ڕێگای پالنەوە‬ ‫ئیشكردنی منداڵ كەم بكرێتەوە‪ ،‬لە ڕووی‬ ‫كۆمەاڵیەتی و سۆسیۆلۆژی و سایكۆلۆژیەوە‬ ‫دەبێتە هۆی دروستبونی تاكێكی سەركەوتوو‪.‬‬ ‫فرۆید دەڵێت‪":‬كەسایەتی ئینسانی لە پێنچ‬ ‫ساڵیدا دەردەكەوێ‌"‪ .‬كاتێك منداڵ خەریكی‬ ‫بۆیاغكردنە یان هەر ئیشكی تر بەریەك‬ ‫كەوتنێكی فكری و كۆمەاڵیەتی ڕوودەدات لە‬ ‫بەینی ئەو منداڵە و كۆمەڵگە كە ناگونج ‌ێ و‬ ‫دەبێتە هۆی الدانی كۆمەاڵیەتی و لە ڕووی‬ ‫سایكۆلۆژیشەوە منداڵ هەست بە كەمبوونی‬ ‫خۆیی دەكات‪ ،‬لەوانەیە ببێتە هۆی نەخۆشی‬ ‫سایكۆسۆماتیك كە نەخۆشێكی جەستەیی‬ ‫و دەروونییە‪ .‬ئەم دەروونزانە ڕایگەیاند كە‬ ‫كاتێك بەشێوەیەكی تەندروست ئیشكردنی‬ ‫منداڵ كەم بكرێتەوە لە ڕووی دروستبوونی‬ ‫كەسایەتی كۆمەاڵیەتێیەوە منداڵێكی نادروست‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەرن��اچ�ێ‌‪ .‬لەبڕی ئ��ەوەی دەستگێڕی یان‬ ‫فیتەری بكات بینێری بۆ خوڵیكی پێگەیاندن‬ ‫كاریگەری خۆیی دەبێ‌‪ .‬لە قۆناغی ئێستاشدا‬ ‫ئیشكردنی مندااڵن كەمی نەكردووە‪.‬‬ ‫"لوقمان حاجی قادر" بەڕێوەبەری مافی‬ ‫مرۆڤ لە رانیەش لەمبارەیەوە دەڵێت‪":‬بەپێی‬ ‫جاڕنامەی مافەكانی مرۆڤ ڕێگا بە منداڵ‬ ‫نادر ‌ێ كاری پێبكرێ‌‪ ،‬چونكە كاریگەری دەبێ‌‬ ‫بۆسەر ژیانی داهاتووی لە قۆناغێكدا منداڵ‬ ‫پێویستە منااڵنە مامەڵەی لە گەڵ بكرێ‌‪.‬‬ ‫ئەوەی دەیبینین لە كوردستاندا ڕێژەیەكی‬ ‫بەرچاو هەیە لە منااڵنی ئیشكەر‪ .‬هەست ناكەم‬ ‫دی��اردەی ئیشكردنی منااڵن كەمی كرد بێ‌‪،‬‬ ‫بەداخەوە ئەوەش بۆ نا هۆشیاری دەگێڕمەوە‪.‬‬ ‫لوقمان حاجی قادر ئەوەشی خستە ڕوو كە‬ ‫ئەگەر ئەو كارە بكەین منااڵن دووربخەینەوە‬ ‫لە ئیشكردن لە بازاڕ و شوێنە گشتیەكان زۆر‬ ‫باشە‪ .‬ئێمە زەمانەتی ئەوە بكەین كە منداڵ‬ ‫لە بندەستی خۆمان گەورە دەب ‌ێ بەشێوازێكی‬ ‫زانستی‪.‬‬ ‫"هێمداد رەفیق سەعید" بەرێوەبەری‬ ‫چاودێری كۆمەاڵیەتی ڕانیەش لەم بارەیەوە‬ ‫ووتی‪":‬هەموو هەوڵێكی باش و مەدەنیانە‬ ‫بۆ كەمكردنەوەی ئیشكردنی مناڵ بەتەكید‬ ‫كاریگەری دەبێت لەسەر هەموو بوارەكانی‬ ‫تر بۆ دروستكردنی پەیوەندێكی تەندروست‪.‬‬ ‫بەمەرجێك ئەوەش لە مەجالی قسەدا نەبێ‌‬ ‫ب��وارەك��ان��ی تریشیان بۆ ف��ەراه��ەم بكرێ‌‪.‬‬ ‫بەرێوەبەری چاودێری كۆمەاڵیەتی جەختی‬ ‫لەسەر ئ��ەوە ك��ردەوە كە بە ه��ۆی ئ��ەوەی‬ ‫داهاتی تاكەكەس و ئاستی ووشیاری وەكو‬ ‫پێویست نییە لە گەڵ زیادبوونی قورسایی‬ ‫ژیان پێم وایە بەرەو زیاد بوون دەچێ‪ .‬هێمداد‬ ‫رەفیق ووتیشی یەكێك لە كەم و كوڕییەكان‬ ‫ب��ە ڕێ��ژەی��ەك��ی زۆر م��ن��ااڵن س��ەردان��ی ئەو‬ ‫سەنتەرانە ناكەن كە تایبەتن بە منااڵن‪ ،‬ئێمە‬ ‫دوو سەنتەرمان هەیە لە رانیە و قەاڵدزێ‌‪.‬‬ ‫هەوڵمانداوە زیاتر لە پشووە ڕەسمیەكاندا‬ ‫ڕایانكێشین بۆ ئەو سەنتەرانە بۆ ئەوەی‬ ‫لە كۆاڵن دووریان خەینەوە‪ ،‬ڕایانبهێنین لە‬ ‫بەشەكانی (شێوەكاری و موسیقا و خەیاتی‬ ‫و دارتاشی و فێركردنی كۆمپیوتەر)‪ .‬یەكێك‬ ‫لە كێشە و گرفتەكانمان نەبوونی كادری‬ ‫ت��ەواوە‪ .‬بەڕێوەبەری چاودێری كۆمەاڵیەتی‬ ‫پێی ڕاگەیاندین كە ئەو مندااڵنانەی كە بێ‌‬ ‫سەرپەرشتیارن كە خێزانەكەیان لە خۆیان‬ ‫دەگر ‌ێ ئێمە مانگانە موچەیەكیان دەدەینێ‌‪،‬‬ ‫ئەو مندااڵنەی كە هیچ كەسیشیان نەب ‌ێ ئەوا‬ ‫دەیاننێرین بۆ خانەی نوجەوانانی سلێمانی كە‬ ‫تایبەتە بە منااڵنی كوڕ و كچ‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪29‬‬

‫دیدار‬

‫دیدار‬

‫‪30‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫نەجمەدین غواڵمی‪ ،‬هونەرمەند؛‬

‫سروودەكانی من كاریگەری خۆی بووە لە سەر بەهێز بوونی‬ ‫خەباتی رزگاریخوازی گەلی كورد‪ ،‬بۆ ئەوەش مێژوو بەڵگەیە‬ ‫"رۆژی واڵت" چەند الپەڕەیەكی ئەمجارەی‬ ‫بە قسەكانی هونەرمەندێك ئازیز دەدات‬ ‫كە لە رۆژهەاڵتی واڵتەوە لە شاری هەڵمەت‬ ‫و قوربانی‪ ،‬شاری سنە لە دایك دەبێت و‬ ‫وەك هێزێكی كاریگەر لە گۆڕەپانی خەباتی‬ ‫سیاسی و هونەری كوردیدا تێكۆشاوە و بە‬ ‫بوێرییەوە خزمەتی نەتەوە و نیشتمانەكەی‬ ‫ك���ردووە‪ ،‬كاتێك گوێم لە سروودەكانی‬ ‫"ئارپیجی لە شان و چەك هەڵگری خاكێكم‬ ‫و ه��ەی ژی��ن ه��ەی ژی��ن و پێشمەرگەی‬ ‫قارەمان و‪...‬ه��ت��د" دەگ��رت ح��ەزم دەكرد‬ ‫لە نزیكەوە ئەم هونەرمەند و تێكۆشەرە‬ ‫دیرینە ببینم و بیدوێنم‪ .‬دوای ئ��ەوەی‬ ‫بەڵێنی چاوپێكەوتنم لێوەرگرت لە كاتی‬ ‫دیاریكراودا لە دەرگای ماڵەكەیماندا و بە‬ ‫ئامێزی پڕ لە چاوەڕوانی نیشتمانی داگیركراو‬ ‫و روومەتی ماندووی سااڵنی تێكۆشانی لە‬ ‫پێناو رزگاری گەلەكەی پێشوازی لێكردین‪،‬‬ ‫ئەو خاوەنی ئەرشیوێك لە سروود و گۆرانی‬ ‫رەنگاورەنگە و تێكۆشانێكی بەردەوامە لە‬ ‫پێناو گەل و نیشتماندا‪ ،‬ئەو پڕ لە هەست‬ ‫ێ خەوشە بۆ نیشتمان‬ ‫و خۆشەویستی ب ‌‬ ‫و هەڵوەدانی پاراستنی ڕاستی ڕووداوەكانی‬ ‫كوردستانە‪ .‬هونەرمەند نەجمەدین غواڵمی‬ ‫لە ساڵی (‪ )1958‬لە ش��ەوی ن���ەورۆز لە‬ ‫شاری سنە لە گەڕەكی گوڵشەن و كۆاڵنی‬ ‫دەم��اوەن��د لە دای��ك دەبێت و سەرەتای‬ ‫منداڵی هەر لەوێوە دەس��ت پێدەكات و‬ ‫وەك خۆی دەڵێت "باوكم و مامم دەنگیان‬ ‫خۆش بوو هەموو كاتێك لە میوانی و كۆڕ‬ ‫و كۆمەڵی ماڵی خۆماندا گۆرانیان دەوت و‬ ‫منیش هەر لە منداڵییەوە هۆگری گۆرانی‬ ‫بووم"‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬روناهی مەریوان‬

‫پرسیار‪ /‬سەردەمی منداڵیت چۆن بردە‬ ‫س��ەر؟ لە چ خوێندنگایەك دەستت بە‬ ‫خوێندن كرد؟ زیاتر حەزت لە چ وانەیەك‬ ‫بوو؟‬ ‫ـ كە منداڵ ب��ووم زۆر جار دەچ��ووم نان بكڕم‬ ‫نانەواخانەكە زۆر قەرەباڵغ بوو پێیان دەگوتم‬ ‫گۆرانییەك بڵێ بێ سەرە نانەكەت پێدەدەین‪،‬‬ ‫ئیتر ئەوە باش بوو بە هۆی دەنگخۆشییەوە زوو‬ ‫رێیان دەخستم‪ ،‬خەڵك زۆر خۆشمیان دەویست بە‬ ‫تایبەت لە كۆاڵنەكەدا‪ ،‬لە بیرمە مەیدانێكی وەرزشی‬ ‫بوو لە نزیكی ماڵەكەمانەوە دار چناری زۆر بەرزی‬

‫لێبوو ئێواران دەچوومە سەر دار چنارەكە و گۆرانیم‬ ‫دەوت هەموو گەڕەكەكە گوێیان لێدەگرتم‪ .‬من لە‬ ‫خوێندنگەیەك بە ناویی "شەكیبا" لە گەڕەكی‬ ‫چوارباغ بوو دەستم بە خوێندن كرد و هەتا شەشی‬ ‫سەرەتایی لە وێ خوێندم‪ ،‬لە پۆلی سەرەتاییشدا‬ ‫وانەیەكمان بوو بە ناویی "س��روود"‪ ،‬بەاڵم ئێمە‬ ‫گۆرانیمان دەوت لەو وانەیەدا و هەر كەسێك كە‬ ‫دەنگی خۆش ببوایەت دەرجەی باشی دەبرد جا‬ ‫مامۆستای ئەو وانەمانە ناویی كاك "عەالی بابە‬

‫شەهابی" بوو گۆرانیبێژیش بوو و كوڕەزای سەید‬ ‫عەلی ئەسغەریشە‪ ،‬ئیتر هەر لە یەكەم رۆژەوە كە‬ ‫من چوومە قوتابخانە دەركەوت بۆی كە من دەنگم‬ ‫خۆشە هەر بۆیە هەموو جارێك دەمیبردە پێش‬ ‫پۆلەكە و گۆرانیم دەوت و هەموو كاتێك لە وانەی‬ ‫سروودا دەرجەم (‪ )20‬بوو كە بەرزترین دەرەجە‬ ‫بوو‪ .‬جا من لە وانەكاندا بە هۆی ئەوەی كە دەنگم‬ ‫خۆش بوو زیاترحەزم لە وانەی سروود دەكرد و‬ ‫وانەی وەرزشیش‪ ،‬لە بەر ئەوەی دەهاتینە دەرەوە‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫بەاڵم بە گشتی قوتابییەكی باش و زیرەك بووم و‬ ‫دەرەجەكانم باش بوو‪ .‬دواتر لە دەبیرستان واتا‬ ‫ناوەندی "بووعەلیدا" هەتا (‪)12‬ی ئەدەبیم تەواو‬ ‫كرد ئیتر دوایی شۆڕشی هات بە سەردا و بووینە‬ ‫پێشمەرگە‪.‬‬

‫و هاندەری خەڵكێكی زۆر بوو لە رۆژه��ەاڵت بۆ‬ ‫ئەوەی چەكی پێشمەرگایەتی هەڵگرن و بۆ گەل‬ ‫و نیشتمان لە گەڵ رژیمی ئیسالمی ئێران بۆ مافە‬ ‫رەواكانی خۆیان تێبكۆشن‪ ،‬هەروەها كاریگەریشی‬ ‫لە سەر وەرەی خەڵك لە باشووریش بوو‪.‬‬

‫پرسیار‪ /‬مامۆستا بە نیسبەت گۆرانی‬ ‫و س��رود زی��ات��ر ح��ەزی خ��ۆت ب��وو ی��ا خود‬ ‫كاریگەری ماڵەوە‌و هاوڕێكانیشت لە سەر‬ ‫بوو بۆ خوێندنەوە؟‬ ‫ـ ئەو كاتە كەلتووری كۆمەڵگا وا نەبوو هەرچەندە‬ ‫خەڵك دەیانوت كە دەنگت خوشە‪ ،‬بەاڵم كەسێكی‬ ‫تایبەت نەبوو پشتگیری من بكات‪ ،‬ه��ەر لە‬ ‫منداڵییەوە عاشقی گۆرانی بووم وەك باسیشم كرد‬ ‫بە هۆی ئ��ەوەی باوك و مامەم دەنگیان خۆش‬ ‫بوو ئیتر دەتوانم بڵێم لە تەمەنی (‪ )12‬بۆ (‪)13‬‬ ‫ساڵییەوە دەستم كرد بە شریت پڕ كردنەوە ئەو‬ ‫كاتە چەندین گۆرانیبێژی فلكلۆری سنەیی بوو‬ ‫كە زیاتر گەڕیانیان دەگوت من لە گەڵ ئەواندا‬ ‫ئاشنا بووم‪ .‬بۆ نمونە دادەنیشتین شریتێكمان پڕ‬ ‫دەكردوە یەك كاتژمێر دەبوایە شیعرمان لە دەمی‬ ‫یەكتر بسەندایەتەوە بە بێ راوەستان‪ ،‬ئێستاش‬ ‫شیعری ئەو كاتانەم لە بیرە‪ ،‬هەتا بووم بە (‪)16‬‬ ‫بۆ (‪ )17‬ساڵ ئەو كاتە "كاخ جەوانان" كۆشكی‬ ‫الوان كرایەوە‪ .‬شوێنێكی بوو بۆ گەنجان و چوومە‬ ‫كۆشكی الوان و هەروەها رادیۆی سنە و دەستم‬ ‫كرد بە كاری هونەری و هەر یەك ساڵ جارێك‬ ‫شریتێكم باڵو دەكردەوە‪.‬‬

‫پرسیار‪ /‬یەكەم سروود كە بۆ تێكۆشانی‬ ‫ئازادی كوردستان خوێندت كام سروود بوو‬ ‫و لە كوێ؟‬ ‫ـ پێش ئەوەی من لە گەڵ هیچ رێكخراوێكی سیاسیدا‬ ‫ئاشنا بم دوو شریتی سروودم لە ناو شاری سنە باڵو‬ ‫كردەوە‪ ،‬یەكەم سروود كە شیعری مامۆستا قانع‬ ‫بوو بە ناوی "با هەموو جووتیار و پاڵ و رەنجبەران‬ ‫یەك گرن تا دەبنە هێز و پشتیوان" ئەوە بوو كە‬ ‫لە بەرهەمێكدا باڵوم كردەوە (‪ )10‬سروودی لە‬ ‫خۆ دەگرت‪ ،‬دوایی كە شار كەوتە دەست خەڵك و‬ ‫پێشمەرگە ئەو كاتەش بەرنامەیەكی راستەوخۆمان‬ ‫دانا لە ناو سینەمای "شار فەرهەنگ" لە شاری‬ ‫سنە‪ .‬لەوێ كۆمەڵێك سروود و گۆرانیم پێشكەش‬ ‫كرد كە ئەویش شریتەكەی بە شێوەیەكی زۆر جوان‬ ‫تۆماریان كردبوو ئەو كات ئیمكانیاتی باشمان‬ ‫هەبوو ئەویش باڵو بوویەوە و بووە دوو شریت‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتە خەڵكانی شۆڕشگێڕی تریش لە ناوچەكانی‬ ‫تر وەكوو تاران‪ ،‬بەرهەمەكانیان وەردەگێڕایەوە و‬ ‫باڵو دەب��ووەوە و ڕێزمانی كوردیش دەچووە ناو‬ ‫میللەتی فارسیش و شریتەكانی من ئەو كاتە لە‬ ‫شارەكانی ئێرانیش بەو شێوازە باڵو دەبوویەوە و‬ ‫پێشوازیكی باش بوو‪ ،‬ئێمە ئەو كاتە جیا لەوەی‬ ‫كاری هونەریمان دەكرد رێكخراوێكیشمان دانا بە‬ ‫ناویی "كۆڕی گەشەپێدانی فەرهەنگ و هونەری‬ ‫كورد" كە كۆمەڵێك مرۆڤی دڵسۆزی هونەرمەند و‬ ‫نووسەر كە چەند كەسێكیشیان لە رێگای شۆڕشدا‬ ‫شەهید بوون وەكوو یادی بە خێر "كاك مەحمودی‬ ‫سەجادی" كە لە كارەساتی هەڵەبجەدا شەهید‬ ‫بوو یەكێك لەو كەسانە بوو كە لە كۆڕی گەشە‬ ‫پێداندا بو‪،‬و جێگەی باسە بڵێم لەو ماوە كورتەی‬ ‫كە شار بە دەستی خەڵك و پێشمەرگەوە بوو‬ ‫ئێمە چاالكی زۆر باشمان كرد‪ ،‬بەرنامەیەكی زۆر بە‬ ‫پێزمان لە (‪)2‬ی رێبەندان ساڵڕۆژی دامەزراندنی‬ ‫كۆماری كوردستان لە پارێزگای سنە بەڕێوە برد كە‬ ‫هەیوانێكی زۆر گەورەی بوو‪ ،‬دیمەنێكی زۆر جوان‬ ‫بوو بەفر دەباری زۆربەی زۆری خەڵكی شاری سنە‬ ‫هاتبوون و هەموومان كۆ بووینەوە لەوێ و ئێمە بۆ‬ ‫یەكەمجار لە شاری سنە (‪)2‬ی رێبەندانمان پیرۆز‬ ‫كرد‪ ،‬فیلمیشی گیراوە نازانم لە الی كێییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫كاتی خۆی وتیان لە الی كۆمەڵەیە‪.‬‬

‫پرسیار‪ /‬ئاشنا بوونی جەنابت بە سیاست و‬ ‫هونەر كە دوو قۆناغی نزیك یان گرێدراوی‬ ‫ژیانی بەڕێزتە‪ ،‬چۆن دەستی پێكرد؟‬ ‫ـ لە راستیدا ئەو كاتە بنەماڵەیەك بوون لە شاری‬ ‫سنە كە هاتوچووی باشووریان دەكرد‪ ،‬لەو كاتەدا‬ ‫باشوور و رۆژهەاڵت نەبوو‪ ،‬دەیانگوت ئەم دیو و ئەم‬ ‫دیو‪ ،‬كتێبێكی پیرەمێردیان بۆ هێنام وەك دەزانن‬ ‫لە رۆژهەاڵت خوێندن و نووسینی كوردی نەبوو و‬ ‫كتێبی كوردیش قەدەغە بوو زۆریش نەبوو دواتر كە‬ ‫ئەو كتێبەم دەستكەوت لە گەڵ خوێندنیدا هەندێك‬ ‫شیعری شۆڕشگێڕانەی تێدابوو لە گەڵ ئەوەشدا‬ ‫ماڵی خوشكم لە شاری مەریوان بوو هاتوو چووم‬ ‫دەكرد‪ ،‬بەداخەوە ئەو كاتەی كە شۆڕشی باشوور‬ ‫شكستی پێهێنرا و من ئەو تابلۆیانەم لە بیرە كە‬ ‫گەلی ئێمە لە باشوورەوە هاتەبوونە رۆژهەاڵت زۆر‬ ‫كاریگەری لە سەر من دروست كردبوو هەر لەو‬ ‫كاتەوە شتێك چەكەرەی كردبوو لە دڵما هەتاكو‬ ‫وردە وردە بەو رێزمانانە ئاشنا بووم و كتێبێكی‬ ‫قانعم دەستكەوتبوو كە چەند شێعرێكیم كردووە‬ ‫بە سروود‪ ،‬هاوڕێەكی زۆر خۆشەویستم هەبوو یادی‬ ‫بەخێر یەكێك لە فەرماندەكانی كۆمەڵە بوو بە‬ ‫ناوی نەهێنی "كاك شوان" ناویی خۆی "مە خێ‬ ‫مایی" بوو ئەو زۆر كاریگەری هەبوو لە سەر من‬ ‫و بەردەوام قسەی شۆڕش و قسەی كوردایەتی بۆ‬ ‫دەكردم ئیتر پێش ئەوەی كە رژیمی شاە بڕوخێ لە‬ ‫سەرهەڵدان و خۆپیشاندانەكاندا بەردەوام بەشدار‬ ‫بووم و هەر لەو كاتانەدا بوو شریتێكی سروودم‬ ‫گەاڵڵە كرد كە سروودی "پێشمەرگەی قارەمان و‬ ‫چەك هەڵگری خاكێكم و‪...‬هتد"ی تێدا بوو‪ ،‬كە‬ ‫ڕژیمی شا ڕووخا باڵومان كردەوە و كاریگەریەكەی‬ ‫خۆی نیشاندا‪ ،‬چونكە ئەوەندە س��روود نەبوو‬

‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ڕووب�������ەڕووی ه��ی��چ مەترسی‬ ‫نەئەبوویتەوە لەو كاتانەدا؟‬ ‫ـ لەو كاتەدا رژیمی ئیسالمی دەسەاڵتی نەبوو‪،‬‬ ‫زۆر بەداخەوە لەو كاتەدا لە شاری سنە هەندێك‬ ‫مرۆڤی خۆ فرۆش دروستبوون‪ ،‬مەترسیكە ئەوان‬ ‫بوون و لە كۆتاییدا خۆشیان زەرەرمەند بوون‪،‬‬ ‫زۆر بەداخەوە كۆمەڵگای كوردەواری دووبەرەكی‬ ‫كەوتە ناویی و ناچار بوون چەك بەرووی یەكدا‬ ‫بكێشن‪ ،‬دیاردەیەكی ناخۆش بوو كۆمەڵێك مرۆڤی‬ ‫بە ناو ئیسالمی بوون كە بە شێوازی توندوتیژی‬ ‫ئیسالمیان نیشانی خەڵك دەدا ئ��ەوان��ە كە‬ ‫جێگاشیان نەما و گەلیش بۆی دەركەوت ئەوانە‬ ‫كێ بوون‪ ،‬بەاڵم بەداخەوە ئیتر كاری خۆیان كرد و‬

‫‪31‬‬

‫ديدار‬

‫بانگكردنی هۆنەرمەندانی فارس‪ ،‬عەرەب‬ ‫و تورك بۆ باشوری كوردستان و سازكردنی‬ ‫كۆنسێرت بۆیان تەنیا بە نیشانەیەكی بێ‬ ‫فەرهەنگی دەزانم‪ ،‬بەڕاستی ئەو كەسانە‬ ‫كە ئەو كارانە دەكەن بێ فەرهەنگن‪،‬‬ ‫خویان نەناسیوە پرسیار لەوان دەكەم‪،‬‬ ‫ئایا تا ئێستا بووە واڵتێكی عەرەبی یان‬ ‫واڵتێكی فارسی یان توركی گۆرانیبێژێكی بە‬ ‫ناوبانگی كورد بانگهێشت بكەن؟ دەبێت‬ ‫بیر لەوە بكەنەوە ئەوە جێگە لە بێ‬ ‫فەرهەنگی هیچی تر ناگەیەنێت‬ ‫پاڵیاندا بە پشتی ڕژیمەوە و بوون بە هۆی ئەو دوو‬ ‫بەرەكایەتییە كە زەرەری خۆیدا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بەرهەمەكانی جەنابت بە تایبەت‬ ‫بەرهەمی سروود و گۆرانی شۆڕشگێڕانەی‬ ‫جەنابت زۆرن و رۆڵێكی مەزنیان بینی‬ ‫و دەبینن ل��ە بەشداریكردنی گەنجانی‬ ‫رۆژهەاڵت بە تایبەت و بە گشتی كوردستان‬ ‫بۆ ناو حەرەكەتی كوردی ئەم بابەتە چۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنیت؟‬ ‫ـ لە ڕاستیدا هەموو كاتێك هونەر كاریگەرییەكی‬ ‫تایبەتی هەیە لە سەر كۆمەڵگا‪ ،‬ئەو حزبانە یان ئەو‬ ‫الیەنانەی كە گرنگی بە هونەر دەدەن ئەوە نیشانەی‬ ‫شعورێكی جوانە‪ ،‬هەروەها ئەو دیاردە ناشیرینانەی‬ ‫لە ناو كۆمەڵگا هەیە مرۆڤ بە شێوەی هونەر‬ ‫بیگەیەنێت زووتر جێگا دەگرێت بە تایبەت هونەری‬ ‫گۆرانی هەتاكو لە بەرنامەیەكی تەلەفزیۆنی یان لە‬ ‫شێعرێك كە لە الپەڕەی كتێبێكدا بمێنیتەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫كاتە بە واتای رێبەرە سیاسییەكان لە رۆژهەاڵت و‬ ‫باشووریش باسی ئەوەیان دەكرد كە ئەو شریتانەی‬ ‫بە دەنگی من باڵوە بوونەوە كاریگەری خۆی لەوەدا‬ ‫كە چەند پێشمەرگە زیادی ك��ردووە نیشاندەدا‪.‬‬ ‫بۆ نمونە س��روودی" ئارپیجی لە شان" كە باڵو‬ ‫بووەوە باس دەكرا‪ ،‬لە پێش ئەو سروودە كەس‬ ‫ئارپیجی هەڵنەدەگرت دەیانگوت قورسە دوایی بوو‬ ‫بە شەڕ لە سەری دەیانگوت سروود خوێنراوە بە‬ ‫بااڵی ئارپیجی لە شان ئیتر هەموو كەس ئارپیجی‬ ‫هەڵدەگرت‪ ،‬دی��ارە كاریگەریەكی زۆری هەبووە‬ ‫ئەویش مێژوو بەڵگەیە بۆ ئەوە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬رۆیشتنت بۆ هەندەران هاوكات‬ ‫بوو لە گەڵ رۆیشتنی زۆرێك لە پێشمەرگە‬ ‫و كادیرانی حزبەكانی رۆژه��ەاڵت یان بە‬ ‫تەنها و یان لە گەڵ بنەماڵە باری سەفەرت‬ ‫بەست؟‬ ‫ـ من بە خواستی خۆم سەفەرم نەكرد‪ ،‬هاوژینم‬ ‫ئەو كاتە نەخۆشی دڵی هەبوو و چەند ساڵ لەمەو‬ ‫پێشیش نەشتەرگەری بۆ كرا لە واڵتی سوئید‪،‬‬ ‫هاوژینمیان هەنارد و دواتر شۆڕش بڕیاریدا كە‬ ‫منیش بنێرن و ووتیان مادام ئەو چووە و ناتوانێت‬

‫ديدار‬

‫‪32‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫غوربەت پێیبەخشیوم كە زیاتر گەل و‬ ‫نیشتامن و خەڵكی خۆم خۆشویستبێت‬ ‫…………………‪..‬‬ ‫هەتا چەوسانەوەیەك لەهەر بەشێكی‬ ‫كوردستان لە سەر كورد بێت رسوودی‬ ‫شۆڕشگێڕانە كاریگەری خۆی هەیە‬ ‫…………………………‬ ‫هونەر هەموو كاتێك پەیامێكی مرۆڤ‬ ‫دۆستانەیپێیە‬ ‫بگەڕێتەوە دەبێت تۆش بڕۆیت‪ ،‬دەنا رۆشتنم بە‬ ‫خواستی خۆم نەبوو‪ ،‬بەاڵم هەر چوومە ئەوروپا‬ ‫دوای (‪ )6‬بۆ (‪ )7‬مانگ گەڕامەوە و ئەو كاتە‬ ‫شریتی "پاییز پاییز و شلێرە" كە دوو سروودیشی‬ ‫تێدایە لە رەوان���دز لە تیپی "پ��اش��ای گ��ەورە"‬ ‫تۆمارمان كرد و دوای ئەوە جارێكی تر شۆڕش‬ ‫بڕیاریدا دووبارە بگەڕێمەوە بۆ زیاتر پەرە پێدانی‬ ‫هونەرەكەم‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ژیانی هەندەران بۆ ئەو كەسانەی‬ ‫كە سیاسی ب��وون و بە ن��اچ��اری رووی��ان‬ ‫كردبووە ئەوەێ و گونجاندنی خویان لە گەڵ‬ ‫ئەو باردۆخەدا چون هەڵدەسەنگێنیت؟‬ ‫ـ زۆر ناخۆشە‪ ،‬راستە لەوێ چاالكی دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆر زەحمەتە كە خەڵكی ئەوروپا تێبگەیەنیت‬ ‫هەرچەندە ئێستا زۆر باشتر بووە لە چاو جاران‬ ‫ئێستا مەسەلەی كوردیان تا ڕادەیەك ناسیووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئاسان نییە‪ ،‬هەموو رێكخراوە جیهانییەكان‬ ‫ئەوانەی كە كاری خێرخوازی دەكەن هەمووی لە‬ ‫ئەورووپان ئەگەر كورد یەكێتی هەبێت و واز لە‬ ‫بەرژەوەندی حزبایەتی بهێنێت زیاتر گرنگی بدات‬ ‫بە بەرژەوەندی نەتەوەیی و هەوڵبدات لە دەرەوەی‬ ‫واڵت لۆبیەكی كوردی دروست بكات دەتوانێت كار‬ ‫بكات و كاریگەری هەبێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە دەرەوەی واڵت و غوربەت‬ ‫هەوڵتاندا وەكو هونەرمەندان بە تایبەت‬ ‫بەرێزت كە لە خەباتی هونەری – سیاسی‬ ‫خوتان رانەوەستن و پەیوەندییەك لە گەڵ‬ ‫كوردستان ساز بكەنەوە؟‬ ‫ـ لە پارەكەوە خەریكین‪ ،‬كۆمەڵێك هونەرمەندمان‬ ‫كۆ كردۆتەوە و پەیڕەویی ناوخۆییشمان نووسیوە‪،‬‬ ‫بەاڵم هێشتا رێكخراوەكەمان پێكنەهێناوە‪ .‬لە پاڵ‬ ‫ئەوەشدا رێكخراوێكی تایبەتمان درووست كردووە بۆ‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان‪ ،‬نەك ئەوەی جیاوازی بخەینە‬ ‫نێوان پارچەكانی تری كوردستان‪ ،‬بەاڵم لە ئێستادا‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان هەلومەرجێكی تایبەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆ ئەوەی بتوانین بە شێوەیەك یارمەتی ئەو‬ ‫هونەرمەندانەی كە لەوێ باری ئابوورییان باش نییە‬ ‫و ناتوانن كارە هونەرییەكانیان بە ئەنجام بگەیەنن‬ ‫بتوانین یارمەتیەكیان بدەین و جواڵنەوەیەكی‬ ‫هونەری لە راستیدا درووست بكەین‪ ،‬چونكە هونەر‬ ‫هەموو كاتێك پەیامێكی مرۆڤدۆستانەی پێیە‬

‫و بە تایبەت ئێستا جمهووری ئیسالمی لە سەر‬ ‫گەنجەكان كار دەكات و ئالودەیان دەكات بە مادە‬ ‫هۆشبەرەكان و ئێمەش بۆ ئەوەی كاریگەرییەكمان‬ ‫هەبێت و زیاتر گەنجەكان رووبكەنە هونەر و وەرزش‬ ‫تاكو لەو دیاردە ناشیرینانە كە جمهووری ئیسالمی‬ ‫چەسپاندوویەتی تا ڕادەیەك دوور بكەونەوە‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬وەك��و كەسێكی ب��ە ئ��ەزم��وون‬ ‫ب��اردۆخ��ی ه��ون��ەرم��ەن��دان و پێشكەوتنی‬ ‫هونەری كوردی لە ئاستی نەتەوایەتییدا‬ ‫چۆن دەبینن؟‬ ‫ـ لە راستیدا پێشكەوتنی بە خۆوە بینیوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی كە من وەكو هونەرمەندێك چاوەڕوان دەكەم‬ ‫ئەوە نییە‪ .‬هەندێك جاریش هەندێك چەواشەكاری‬ ‫دەبینرێت بە تایبەت لە راگەیاندنە كوردییەكاندا كە‬ ‫هیچ پێوانەیەك نییە بۆ هونەرمەندی راستەقینە‬ ‫یان ئەو هونەرمەندانەی كە دەبێت وەكو نەوەی‬ ‫نوێ بێنە مەیدانی هونەرەوە دەبینرێت شێوازی‬ ‫خۆی هەیە واتا تۆ گۆرانییەك دەڵێیت و یەكسەر‬ ‫كلیپێكی بۆ دەكەیت و تەلەفزیۆنێك باڵوی دەكاتەوە‬ ‫و دوو كچ لە گەڵتایە و‪...‬هتد‪ ،‬ئەمە نەبوو بە هونەر‬ ‫بەڕاستی هونەر دەبێت پەیامی پێبێت‪ ،‬ئامانجێك‬ ‫و مەبەستێكی هەبێت و خزمەتێك بە كۆمەڵگا‬ ‫بەگەیەنێت تۆ هیچ پەیامێك لەو شتانەدا نابینیت‬ ‫نەك هەر نایبینیت لەوانەشە كاریگەری خراپیشی‬ ‫لە سەر كۆمەڵگا هەبێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬وەكو كەسایەتێكی دی��اری كورد‬ ‫خ��اوەن جەماوەرێكی زۆری چ لە ب��ورای‬ ‫ه��ون��ەر و ب��وارەك��ان��ی ت���ردا و ئ��ای��ا وەك��و‬ ‫هونەرمەندان لە هەرچوار بەشی كوردستان‬ ‫تا ئێستا هەوڵێكتان داوە بۆ ئەوەی ماڵی‬ ‫ك��وردی یەكبخەنەوە و بە زمانی هونەر‬ ‫حەرەكەتەكانی ك���وردی ب��ە تایبەت لە‬ ‫رۆژهەاڵت لە یەكتر نزیك بكەنەوە بۆ زیاتر‬ ‫وەگ��ەڕ خستنی تێكۆشانی خۆیان؟ رۆڵی‬ ‫كارای حزبەكانی باشوور لەم پرۆسەدا چۆن‬ ‫دەبینیت؟‬ ‫ـ لە راستیدا زیاتر لە شەوە هونەرییەكاندایە‪ ،‬هەتاكو‬ ‫ئێستا وەكو هەنگاوێكی جددی كە بڵێی هەموو‬ ‫هونەرمەندان بێن و داواكاری پێشكەشی الیەنەكان‬ ‫بكەن ئەوە نەبووە‪ ،‬بەاڵم هەر هونەرمەندێك لە‬ ‫جێگای خۆیەوە لە وتوووێژەكاندا بە تایبەت من‬ ‫كە پێشكەشكاریشم و پرۆگرامێك پێشكەش دەكەم‬ ‫زۆر جار لە بەرنامەكەمدا كەسانێك دێنم كە باس‬ ‫لە سەر ئەو مەسەلەیەی بەرژەوەندی نەتەوەییە‬ ‫دەك���ەن‪ ،‬چونكە پێموایە چ��ارەس��ەری هەموو‬ ‫كێشەكانی میللەتی كورد گرێدراوە بە یەكێتییەكی‬ ‫نەتەوەییەوە ئەگەر ئێمە بتوانین یەكێتییەكی‬ ‫نەتەوەیی پێكبهێنین ئیتر نەیاران ئابەم شێوە‬ ‫ناتوانن بۆ بەرژەوەندی خویان میللەتی كورد بەكار‬ ‫بهێنن‪ ،‬بۆ نمونە ئێستا هەلومەرجێكی هەستیار‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستاندا هەیە‪ ،‬دوژمنان خەریكی‬ ‫پیالنگێڕیین بە تایبەت حكومەتی توركیا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫گەلی ئێمە یەكگرتوو و هوشیار بن دوژمنان ناتوانن‬ ‫چیتر پیالن بگێڕن و میللەتی ئێمە بكەنە قوربانی‬ ‫ئامانجە گاڵوەكانی خویان‪ .‬بۆ بەشی دووهەمی‬ ‫پرسیارەكەت‪ ،‬لە ڕاستیدا من ناڵێم ئەم بەڕێزانە‬ ‫هەنگاویی نەتەوەییان هەڵنەگرتووە‪ ،‬بەاڵم زۆر بە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هێواشی و زۆر كەمە‪ ،‬هەرچەندە ئێكۆنۆمی دەور‬ ‫دەبینێت‪ ،‬بەاڵم ئێكۆنۆمی لە خزمەتی بەرژەوەندی‬ ‫نەتەوەییدا پێویستە بێت‪ ،‬نەك لە خزمەت شەخس‬ ‫یان حزبێكی تایبەتیدا‪ .‬من باسمكرد ئێمە پێكەوە‬ ‫جوانین ك��ورد ی��ەك میللەتە و كوردستانیش‬ ‫یەك واڵتە ئەگەر كوردی پارچەیەك بەهێز بێت‬ ‫ك��وردی پارچەكانی تریش بەهێز دەب��ن ئەگەر‬ ‫كوردی پارچەیەك رۆشنبیر و پێشكەوتوو بێت‬ ‫كاریگەری لە سەر هەموو پارچەكانی تر دەكات‪،‬‬ ‫كورد پەیكەرێكە ئەگەر شكستێك بە سەر كوردی‬ ‫رۆژهەاڵت یان كوردی رۆژئاوا یان باكووردا بێت‬ ‫بە سەر پەیكەری كوردا هاتووە‪ ،‬دەبێت ئەوان‬ ‫چ��اك بزانن كە دوژم��ن��ان ب��ەرژەوەن��دی كاتیان‬ ‫لە گەڵیاندا هەیە و دڵیان بەو دروشمە زریقە و‬ ‫بریقەدارانە خۆش نەبێت ئەو مەسەلەی ئێكۆنۆمییە‬ ‫و پەیوەندییە بازرگانییە لە بەرژەوەندی خۆیاندایە‬ ‫كە دەستی كورد دەگوشن كە چی لەو الشەوە‬ ‫رۆڵەكانی كورد دەكوژن‪ .‬بۆ نمونە بەڕێز مام جەالل‬ ‫نەخۆشە لێرەوە هیوای تەندروستی بۆ دەخوازم‪،‬‬ ‫هەر یەكەم رۆژ ئەردوغان دەڵێت ئێمە ئامادەین‬ ‫باشترین دوكتور بنێرین و لەو الوە بچووكترین‬ ‫ئیمكاناتی دەرمانی لە باكووری كوردستاندا نییە‬ ‫یان لەو الوە خۆی دەچێت منداڵی كورد دەكوژێت‬ ‫و خەڵك بەدەستی بێكاری و بێ ئیمكانییەوە‬ ‫دەناڵێنێت‪ ،‬درۆكانی زۆر روون و ئاشكرایە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬لە ئێستادا سروود وتن بە شێوازی‬ ‫س��ۆران��ی(ك��رم��ان��ج��ی ژێ���رۆ) ل��ە رۆژه���ەاڵت‬ ‫و ب��اش��ووری ك��وردس��ت��ان ب��ۆ زۆر كەمە‬ ‫هۆكارەكەی بۆ چی دەگەڕێنیتەوە؟‬ ‫ـ لە راستیدا ئ��ام��اژەت بە شتێكی ب��اش كرد‪،‬‬ ‫چونكە ئەو مەسەلەیە زۆر لەبەر چاوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫دوژمنایەتی لە گەڵ میللەتی كوردا زۆر قووڵتر‬ ‫بووەتەوە و دەبینین رۆژانە رۆڵەكانمان دەبەنە بەر‬ ‫پەتی سێدارە و رژیمە داگیركەرەكانی كوردستان‬ ‫لەو پەڕی وەحشی گەریدان بەرامبەر بە میللەتی‬ ‫ئێمە‪ ،‬بەاڵم ئەوە كەوتۆتە سەر ئەو هونەرمەندانە‬ ‫كە هەست بە مەسوولیات دەكەن‪ ،‬وەكو خۆم لە‬ ‫ئێستادا ئەلبۆمێكی تازەم بە دەستەوەیە تا نەورۆز‬ ‫باڵو دەبێتەوە‪ )5( ،‬سروودی تێدایە‪ ،‬سروودێكی‬ ‫بۆ شەهیدەكانی رۆبۆسكییە‪ ،‬سروودێكی بۆ قەندیلە‬ ‫و سروودێكی بۆ شەهیدە و سروودێكیشی بۆ‬ ‫كوردستانە كە لە گەڵ جیهاندا دەدوێت و دەڵێت‬ ‫بۆ منتان ئاوەها پشتگوێ خستووە‪ ،‬بۆیە پێم وایە‬ ‫هەتا چەوسانەوەیەك لەهەر بەشێكی كوردستان لە‬ ‫سەر كورد بێت سروودی شۆڕشگێڕانە كاریگەری‬ ‫خۆی هەیە و ئەوەش گرنگە بۆ دڵنوایی بنەماڵەی‬ ‫شەهیدان بە تایبەت دایك و خوشكی شەهیدان‬ ‫پێویستە هونەرمەند سروودی شۆڕشگێڕانە بڵێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬چۆن دەڕوانیتە ئەو كۆنسێرتانەی‬ ‫كە بۆ هونەرمەندانی بیانی وەكو فارس و‬ ‫عەرەب یان تورك لە باشووری كوردستان‬ ‫بەڕێوە دەچێت؟‬ ‫ـ من ئەوە بە بێ فەرهەنگی دەزانم‪ ،‬بەڕاستی ئەو‬ ‫كەسانە كە ئەو كارانە دەكەن بێ فەرهەنگن‪ ،‬خویان‬ ‫نەناسیوە پرسیار لەوان دەكەم‪ ،‬ئایا تا ئێستا بووە‬ ‫واڵتێكی عەرەبی یان واڵتێكی فارسی یان توركی‬ ‫گۆرانیبێژێكی بە ناوبانگی كورد بانگهێشت بكەن؟‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫دەبێت بیر لەوە بكەنەوە ئەوە جێگە لە بێ فەرهەنگی‬ ‫هیچی تر ناگەیەنێت راستە مەسەلەی ئێكۆنۆمی‬ ‫دەور دەبینێت‪ ،‬بەاڵم تۆ هەر ئەو داهاتە كە دەستت‬ ‫دەكەوێت دەتوانیت بە هونەرمەندە كوردەكەش‬ ‫دەستت بكەوێت ئەگەر شتێكی رێكوپێك بكەیت‪،‬‬ ‫هەم هونەرمەندەكە قازانجی لێبكات و هونەرەكەی‬ ‫پێش بخات هەم نەوەی نوێش هوشیار دەبێتەوە‬ ‫و دەبێتە دڵسۆزی هونەری میللەتەكەی كە هونەر‬ ‫سامانێكی نەتەوەییە و هەم ئەو بێگانەپەرەستیشە‬ ‫لە ناو میللەتی ئێمەدا نامێنێت‪ ،‬لێرەوە بەو كەسانە‬ ‫دەڵێم كە ئەمە كارێكی باش نییە و دژی میللەتی‬ ‫كوردە و هیچ قازانجێكی بۆ كۆمەڵگای كوردەواری‬ ‫نابێت‪ ،‬تۆ كارێك دەكەی دەبێت ئەوە لە بەر چاودا‬ ‫بێت كە ئایا ئەم كارەی من چ قازانجێكی هەیە‬ ‫راستە لەوانەیە بۆ گیفانی قازانجی بێت‪ ،‬بەاڵم بۆ‬ ‫میللەتەكە چ قازانجێكی هەیە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پێگەی ژنی كورد لە كوردستاندا‬ ‫لە ب��وارە جیاوازەكاندا بە تایبەتی بواری‬ ‫سیاسی و هونەری چۆن دەبینیت؟‬ ‫ـ لە راستیدا جێگای رەخنەیە‪ ،‬ئەو ڕێژەیەی كە پیاو‬ ‫لە بوارە جیاجیاكاندا هەن ژن كەمترە بە تایبەت‬ ‫لە مەیدانی هونەردا و لە مەیدانی سیاسەتدا زۆر‬ ‫كەمترن‪ ،‬من مەبەستم زیاتر باشووری كوردستانە‪،‬‬ ‫بەاڵم لە باكووری كوردستان دەبینین رێژەیەكی زۆر‬ ‫كچ بەشدارن لە شۆڕشدا لە هەموو بوارەكاندا وەكو‬ ‫بواری هونەر و نزامی و سیاسیدا هەنگاویی باشیان‬ ‫هەڵگرتووە و هەر بۆیە ئەو شۆڕشە جەماوەریشە‬ ‫كە لە باكووری كوردستاندا هەیە رێژەیەكی بەرچاو‬ ‫ژنی تێدایە‪ ،‬بەاڵم لە پارچەكانی تردا زۆر بەداخەوە‬ ‫جێگای ژن زۆر خاڵی دەبینم لەو بوارانەدا و هێشتا‬ ‫رۆژانە لە باشووری كوردستاندا مافی ژن پێشێل‬ ‫دەكرێت و ژن بە ناو نامووس دەكوژرێت كە ئەوە‬ ‫دیاردەیەكی ناشیرینە و كاریگەری زۆر خراپی هەیە‬ ‫لە سەر كۆمەڵگای ئێمە‪ .‬هیوادارم ژنان خویان‬ ‫هەوڵی پێشخستنی خویان بدەن و ئەو كەسانەش‬ ‫كە مافی ژن بە گرنگ دەزانن مەبەستم پیاوانە‬ ‫هەنگاوێك هەڵبگرن بۆ ئەوەی ژن زیاتر بەشدار‬ ‫بێت لە هەموو كاروبارەكاندا‪.‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪33‬‬

‫دیدار‬

‫من زۆر جار كە دەچم سەردانی گەریال‬ ‫دەكەم‪ ،‬رێژەیەكی زۆر كچ دەبینم لەوانەیە‬ ‫لە باشوورەوە كەمرت بێت‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫رۆژهەاڵت و باكوورەوە زۆرن من پێموایە‬ ‫كارێكی پیرۆزە‪ ،‬دیارە نەتەوەی كورد لە‬ ‫هەردوو رەگەز دەبێت وەكو یەك بەشدار‬ ‫بن لە شۆڕشدا‪ .‬بانگەوازم بۆ ژنان ئەوەیە‬ ‫كە دڵسۆزی ئەو شۆڕشە بن هیچ نەبێت‬ ‫ئەگەریش بەشدار نەبن سەردانیان بكەن‬ ‫و پەیوەندییان هەبێت لە گەڵیاندا و بزانن‬ ‫چییان پێویستە یارمەتیدەر بن‪ ،‬دەكرێت‬ ‫رێكخراوێكی ژنان لێرە دروست بێت بۆ‬ ‫ئەوە راستەوخۆ پەیوەندییان بێت‬ ‫پرسیار‪ /‬روان��گ��ەی ب��ەڕێ��زت ب��ۆ گەریالی‬ ‫ژن لە تێكۆشانی گەلی ك��ورددا چییە و‬ ‫بانگەوازیت بۆ ژنانی كۆمەڵگا لەم قۆناغە‬ ‫هەستیارەدا و لە ناو حەرەكەتی كوردی‬ ‫كە بە حەرەكەتی ژنیش ناسراوە چییە لە‬ ‫بەشداری كردنیاندا؟‬ ‫ـ لە راستییدا جێگای شانازییە‪ ،‬من زۆر جار كە‬ ‫دەچم سەردانی گەریال دەكەم‪ ،‬رێژەیەكی زۆر كچ‬ ‫دەبینم لەوانەیە لە باشوورەوە كەمتر بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە رۆژهەاڵت و باكوورەوە زۆرن من پێموایە كارێكی‬ ‫پیرۆزە‪ ،‬دیارە نەتەوەی كورد لە هەردوو رەگەز‬ ‫دەبێت وەكو یەك بەشدار بن لە شۆڕشدا‪ .‬بانگەوازم‬ ‫بۆ ژنان ئەوەیە كە دڵسۆزی ئەو شۆڕشە بن هیچ‬ ‫نەبێت ئەگەریش بەشدار نەبن سەردانیان بكەن و‬ ‫پەیوەندییان هەبێت لە گەڵیاندا و بزانن چییان‬ ‫پێویستە یارمەتیدەر بن‪ ،‬دەكرێت رێكخراوێكی ژنان‬ ‫لێرە دروست بێت بۆ ئەوە راستەوخۆ پەیوەندییان‬ ‫بێت و وەكو لە پێشیشدا باسم كرد سەركەوتنی‬ ‫هەر پارچەیەكی كوردستان سەركەوتنی هەموو‬ ‫میللەتی كوردە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بەرنامەیەكتان لە كەناڵی نەورۆز‬ ‫تی ڤی هەیە‪ ،‬پێشوازی گەل لەو بەرنامەی‬ ‫جەنابت كە بەرنامەیەكی فرە رەنگە و‬ ‫هەموو بوراەكان دەگرێتەوە چۆنە؟‬ ‫ـ لە راستییدا نەورۆز تەڤی خۆی بینەرێكی زۆری‬ ‫هەیە لە بەر ئەوەی باسی كێشە نەتەوەیاتییەكان‬ ‫دەكات لە هەموو پارچەكانی كوردستان بە تایبەت‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان‪ ،‬بەرنامەكەی منیش كە‬ ‫بەرنامەیەكی راستەوخۆیە "ئێوارە باش" بۆ (‪)3‬‬ ‫ساڵ دەچێت من پێشكەشی دەكەم دەتوانم بڵێم‬ ‫رۆژ بە رۆژ بینەری زیاتر بووە هەر لە تەلەفۆنەكاندا‬ ‫دەردەكەوێت كە لە هەموو جیهان و بە تایبەت لە‬ ‫كوردستانەوە بۆمان دەكرێت‪ ،‬تا ئێستا كاریگەری‬ ‫باشی هەبووە لە هەموو بوارەكاندا و بە ڕای من‬ ‫سەركەوتوو بووە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬تا ئێستا هەوڵتداوە بە یەكجاری‬

‫بگەڕێیتەوە نیشتمان؟ ئەگەر شتێكی وا‬ ‫بووبێت پێشوازی حكومەتی هەریم لەم‬ ‫بڕیارەی جەنابت چۆن بووە؟‬ ‫ـ هەتاكوو ئێستا هیچ هاوكاریەك نەكراوم‪ ،‬بە نیازم‬ ‫رۆژێك لە رۆژان بگەڕێمەوە كوردستان‪ .‬هیوادارم‬ ‫خۆم بتوانم شتێك وەك پرۆژەیەكم هەبێت بۆ‬ ‫ئ��ەوەی پشت بە خۆم ببەستم‪ ،‬پێم خۆشە كە‬ ‫هاتمەوە كوردستان خۆم داهاتم بێت و چاوەڕوانی‬ ‫كەس نەبم كە یارمەتیم بدات هەرچەندە ئەوە‬ ‫ئەركی سەرشانی حكومەتی هەرێمە من چەندین‬ ‫ساڵ كاری هونەریم ك��ردووە و خزمەتی گەل و‬ ‫نیشتمانم كردووە ئەگەر شتێكیشم بۆ بكەن مافی‬ ‫خۆمە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا هیچیان بۆ نەكردووم‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬هەر كەسێك یەكەمێكی هەیە لە‬ ‫ژیانیدا‪ ،‬كاك نەجمەدینی غواڵمی كێ بە‬ ‫یەكەم مامۆستای خۆی دەزانێت؟‬ ‫ـ ئەو كەسەی زیاتر بایەخ بە مەسەلەی نەتەوایەتی‬ ‫بدات و هەوڵ بۆ ئەو مەسەلەیە بدات و دڵسۆزی‬ ‫گەل و نیشتمانی بێت من ئەوە بە یەكەم مامۆستای‬ ‫خۆم دەزانم‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬كاریگەری كەسایەتێكت لە سەر‬ ‫بووە بۆ پێشكەوتنت لە بواری هونەریدا؟‬ ‫ـ نەخێر‪ ،‬لە راستیدا من خۆم وەكو گوڵێكی كێویی‬ ‫خۆم بۆ خۆم ناسرام و لە سەر ئەركی خۆم بوو‬ ‫تا ئێستا هاتووم و كەس نەبوو یارمەتی من بدات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬شانازی بە چییەوە دەكەیت؟‬ ‫ـ شانازی بە بەرهەمەكانەمەوە دەكەم كە توانیومە‬ ‫چەندین ساڵ لەو بوارەدا خزمەت بكەم و بەردەوام‬ ‫بم‪ .‬ئەوەی كە دەیبینم خەڵك رۆژانە خۆشەویستیم‬ ‫پێدەبەخشن زۆر جێگای خوشحاڵی و شانازیی بووە‬ ‫بۆم كە توانییومە شتێك بكەم بۆ میللەتەكەم‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئەو ساتەی كە خەمبار بووبیت چ‬ ‫شتێك غەمباری كردوویت؟‬ ‫ـ تەنها ئەو كاتانە غەمبار دەبم كە داگیركەرانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ك��ە دوژم��ن��ی میللەتەكەمانن ئەو‬

‫دیدار‬

‫‪34‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫كارەساتانەی بە سەر میللەتەكەمان دێنن‪ ،‬ئەو‬ ‫كارانە زۆر دەمباتە ناو فیكرەوە و ئازارم دەدات‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬مامۆستا لە چی پەشیمانی لە‬ ‫ئەزموونی سیاسی خۆتدا؟‬ ‫ـ لەو شتانەی كە كردوومە هیچ پەشیمان نیم لە‬ ‫بەر ئەوەی هەمووی بوارێكی پیرۆز بووە‪ ،‬هەمووی‬ ‫دەستكەوتی خۆی هەبووە راستە ئەو شۆڕشانەی‬ ‫من تێیدا بووم رێزم هەیە بۆیان هەمووی خاوەنی‬ ‫سەروەری خۆیانن و ئەمرۆ گەیشتوونەتە ئاستێك‬ ‫هەست بە مەسوولیات ناكەن‪ ،‬بەاڵم رۆژانێك ئەوانە‬ ‫دڵسۆزی گەل و نیشتمان بوون و كاریگەریان لە‬ ‫سەر من بووە و منیش كاریگەریم لە سەر ئەوان‬ ‫بووە و لە هیچ پەشیمان نیم‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬ئاواتی گەورەت چییە؟‬ ‫ـ رزگاری كوردستانە‪ ،‬هیوام وایە میللەتی ئێمەش‬ ‫وەكو هەموو میللەتی جیهان ئازاد بێت و كوردستان‬ ‫بێتە یەك واڵت و سەربەست وەكو كورد لە واڵتی‬ ‫خوماندا بژین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬مامۆستا چی پێویست بووبێت‬ ‫بیكەیت و نەتكردبێت؟‬ ‫ـ من بەرهەمی زۆرم هەیە دەتوانم بڵێم ئەگەر‬ ‫ئیمكانیات هەبێت سااڵنە حەز دەكەم هەتا هێز و‬ ‫دەنگم تێدا مابێت بەرهەمێك باڵو بكەمەوە‪.‬‬

‫پرسیار‪ /‬غوربەت چی پێبەخشیویت؟‬ ‫ـ غوربەت خۆشەویستی واڵت��ی پێبەخشییوم‬ ‫مرۆڤ كە لە غوربەتدایە بەردەوام لە بیری غەمی‬ ‫واڵت و گەل و نیشتمانیدایە بە تایبەت من كە‬ ‫توانیومە بەردەوام بم لە سەر هونەرەكەم غوربەت‬ ‫پێیبەخشیوم كە زیاتر گەل و نیشتمان و خەڵكی‬ ‫خۆم خۆشویستبێت‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬دوا وتەت چییە؟‬ ‫ـ بە گشتی داوا لە گەلەكەم دەكەم‪ ،‬ئەوانەی كە‬ ‫گۆڤارەكەی ئێوە دەخوێنەوە بەراستی بایەخ بە‬ ‫مەسەلەی نەتەوایەتی بدەن هەندێك دیاردە هەیە‬ ‫لە ناو كۆمەڵگا وەك��و ئ��ەوەی كەسانێك هەن‬ ‫زیاتر بیر لە پارە و بەرژەوەندی دەكەنەوە بۆ‬ ‫نمونە لە باشووری كوردستان كەسێك كە كاری‬ ‫بازرگانی دەكات و دەرمانی بەسەراچوو دێنێت‬ ‫ئامادەیە میللەتی خۆی بریندار بكات و بیكوژێت‬ ‫بە مەرجێك قازانجەكە بخاتە گیفانی خۆی ئەمە‬ ‫شتێكی ئەوپەڕی نامرۆڤانەیە ئەگەر مرۆڤ هەست‬ ‫بە مەسوولیەتی(بەرپرسیاریەتی) نەتەوەیی بكات‬ ‫و خۆی بە بەشێك لەو گەلە بزانێت هیچ كاتێك ئەو‬ ‫كارە ناكات‪ .‬جارێكی تر داوا دەكەم لە گەلەكەم و‬ ‫لە حزبە سیاسییەكان كە چارەسەری میللەتی كورد‬ ‫تەنها یەكگرتووییەكی نەتەوەییە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫هەندێك جاریش هەندێك چەواشەكاری‬ ‫دەبیرنێت بە تایبەت لە راگەیاندنە‬ ‫كوردییەكاندا كە هیچ پێوانەیەك نییە‬ ‫بۆ هونەرمەندی راستەقینە یان ئەو‬ ‫هونەرمەندانەی كە دەبێت وەكو نەوەی‬ ‫نوێ بێنە مەیدانی هونەرەوە دەبیرنێت‬ ‫شێوازی خۆی هەیە واتا تۆ گۆرانییەك‬ ‫دەڵێیت و یەكسەر كلیپێكی بۆ دەكەیت‬ ‫و تەلەفزیۆنێك باڵوی دەكاتەوە و دوو‬ ‫كچ لە گەڵتایە و‪...‬هتد‪ ،‬ئەمە نەبوو بە‬ ‫هونەر بەڕاستی هونەر دەبێت پەیامی‬ ‫پێبێت‪ ،‬ئامانجێك و مەبەستێكی هەبێت و‬ ‫خزمەتێك بە كۆمەڵگا بەگەیەنێت تۆ هیچ‬ ‫پەیامێك لەو شتانەدا نابینیت نەك هەر‬ ‫نایبینیت لەوانەشە كاریگەری خراپیشی لە‬ ‫سەر كۆمەڵگا هەبێت‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫‪35‬‬

‫دیدار‬

‫زەكی شەنگاڵی؛‬

‫ساڵی ‪ 2012‬ساڵی سەركەوتنی گەلی كورد بوو‬ ‫زەك���ی ش��ەن��گ��اڵ��ی ئ��ەن��دام��ی دەس��ت��ەی‬ ‫بەرێوەبەری كۆماجڤاكێن كوردستان لەم‬ ‫چاوپێكەوتنەی "رۆژی واڵت"دا ساڵی (‪)2012‬‬ ‫هەڵدەسەنگێنێت و دەڵێت‪ ،‬ساڵی (‪)2012‬‬ ‫ساڵی سەركەوتنی گەلی كورد بوو‪ .‬زەكی‬ ‫هەروەها دەڵ��ێ��ت‪ ،"2012":‬ساڵی ئیفالسی‬ ‫سیستەمی مۆدیرنیتەی سەرمایەداری و‬ ‫تێكچوونی پیالنەكانی دەوڵەتی تورك و‬ ‫حكومەتەكەی ئاكەپەش بوو"‪.‬‬ ‫ئا‪ /‬میدیا دێرسیم‬

‫پرسیار‪ /‬بە گشتی لە بواری سیاسیدا ساڵی‬ ‫(‪ )2012‬ساڵێكی چۆن و بە چ شێوەیەكی‬ ‫تێپەڕ بوو؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬بێگۆمان ساڵی (‪ )2012‬بۆ گەلی كورد و‬ ‫گەالنی هەرێمەكە‪ ،‬رۆژهەاڵتی ناوین و مرۆڤایەتی‬ ‫ساڵێكی پڕ گرنگ بوو‪ .‬تەنیا لە بواری سیاسیدا‬ ‫نا‪ ،‬بەڵكۆ لە الیەنی سەربازی و ئابوری و تەنانەت‬ ‫لە بواری ئەخالقی و سایكۆلۆژیكیش تێكۆشانێكی‬ ‫مەزن بەرێوە چوو‪ .‬بۆ هەموو كەسێك ئاشكرا‬ ‫بوو كە ساڵی (‪ )2012‬ساڵی ئیفالس كردنی‬ ‫سیستەمی مۆدیرنیتەی س��ەرم��ای��ەداری بوو‪.‬‬ ‫پێش هەموو شتێك لە كەسایەتی یونانستاندا‪،‬‬ ‫پاشان ئیتالیا‪ ،‬ئیسپانیا‪ ،‬ئیرلەندا لە بواری‬ ‫ئابوری بە قەیرانێكی گ��ەورەدا تێپەڕ بوون و‬ ‫ژیان‪ .‬هەموو ئەو دەوڵەتانەی كە ناویانمان هێنا‬ ‫خۆیان هاوێشتە ئامێزی سیستەمی مۆدیرنیتەی‬ ‫سەرمایەداری و تەسلیم بوون و ئیرادەیانیان‬ ‫تێكشكاند‪ .‬بەگشتی مرۆڤ دەتوانێـت بڵێـت‬ ‫نەتەنیا ل��ەب��واری ئابوریدا‪ ،‬بەڵكۆ لە الیەنی‬ ‫سیاسی و ئەخالقیشدا لە قەیراندایە و كەوتۆتە‬ ‫رەوشێكی بێ چارەسەرییەوە‪ .‬لەبەر ئەمەش‬ ‫هەموو پرسگرێكی خۆیان هێناوەتە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین و هەوڵیاندا جارێكی تر لە رۆژهەاڵتی‬ ‫ناوین سودمەند بنەوە‪ .‬بەرژەوەندی سیستەمی‬ ‫خۆی جارێكی تر لە هەرێمەكەدا گەرەنتی بكات‬ ‫و دەستی گەماری خۆی خستووتە ناو گەالنی‬ ‫هەرێمەكەوە‪ .‬دەیانەوێت گەالن جارێكی تر بخەنە‬ ‫گیانی یەكتر و دەست بخەنە بیناقاقای یەكتر و‬ ‫لە بێ چارەسەریدا بیانهێڵنەوە و ئەوان تەنیا لە‬ ‫فكری بەرژەوەندی خۆیاندا بن و خۆیان زیاتر‬ ‫لە ناوچەكەدا بەجێ بكەن‪ ،‬بەاڵم هەم لەبەر‬

‫الیەنی ئابوری و هەمیش لەبەر هەڵوەشانەوەی‬ ‫رژێمە كۆنەپارێزەكانی ناوچەكە‪ ،‬سیستەمی‬ ‫مۆدیرنیتەی سەرمایەدارییە لەناو ئیفالسبووندایە‪.‬‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ناویندا تێكۆشانێكی پڕ مەزن‬ ‫بەرێوە چوو‪ .‬وەكو نمونە بە رووخانی رژێمی‬ ‫میسر و لە كەسایەتی حۆسنی مۆبارەكدا كە‬ ‫بە فرعۆنی هاوچەرخ بەناو دەك��را‪ ،‬سیستەمی‬ ‫جیهانیش كەوتە هەڵوەشاندنەوە و ناكۆكی‬ ‫گەالن و سیستەمی كۆنەپارێز و دەوڵەتگەرا هەتا‬ ‫ئێستاشی لە گەڵدا بێت درێژەی هەیە‪ .‬هەموو‬ ‫ناكۆكیەكان لە ئێستادا لە كەسایەتی سوریادا‬ ‫دیار دەبێت و بەردەوامە‪ ،‬رەوشی سوریا كاریگەری‬ ‫لەسەر گەالنی ناوچەكە دابنێت و رژێمیش خۆی‬ ‫لە خۆیدا بەراستینەی رۆژهەاڵتی ناوین كاریگەر‬ ‫دەبێت‪ .‬لە رۆژی ئەمڕۆماندا لە ناوچەكە شەڕێكی‬ ‫مەزهەبی لە ئارادایە‪ ،‬لە ساڵی (‪)2012‬دا هەم‬ ‫سیستەمی مۆدیرنیتەی سەرمایەداری و دەوڵەتە‬

‫هەژمونگەراكان هەوڵیاندا ئەم شەڕە زیاتر گۆڕ‬ ‫بكەن و پێشیبخەن‪ .‬ئەوەی كە پێشەنگایەتی‬ ‫ئەمەشی دەكرد‪ ،‬واڵتەیەكگرتووەكانی ئەمریكا‬ ‫و یەكێتی ئەوروپا و لە الیەنی مەزهەبیشەوە‬ ‫سوننە و دەوڵەتانی وەكو توركیا و عەرەبستان‬ ‫و قەتەر و تەریقەتی نەقشبەندی بوون‪ .‬هەروەها‬ ‫بەرهەڵسەتكارانی سوریا وەكو ئیخوان المسلمین‬ ‫هەمویان لەبەرەیەكیدا جێ دەگرن‪ .‬لە الیەكی‬ ‫ت���رەوە دەوڵ��ەت��ان��ی روس��ی��ا‪ ،‬چین‪ ،‬س��وری��ا و‬ ‫لۆبنان پاڵپشتی یەكتر دەكەن و وەكو الیەنی‬ ‫شیعە هەڵسوكەوت دەك��ەن‪ .‬ئەم دەوڵەمەندی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوین لە بواری نەتەوەیی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‬ ‫و ئایینییەوە‪ ،‬مۆدیرنیتەی سەرمایەداری دەیەوێت‬ ‫هەمووی ئەمانە بەگوێرەی بەرژەوەندیەكانی‬ ‫خۆی رێكبخات و بەكاریان بهێنێت و لەسەر‬ ‫ئەو راستیانەدا دەیەوێت گەالن لە دژی یەكتر‬ ‫بەكار بێنێت و خۆی وەك��و شێری مەیدان و‬

‫دیدار‬

‫‪36‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫بەسااڵنە ناتۆ لە دژمان شەڕ دەكات‬ ‫و دەوڵەتی داگیركەری توركیش هێزی‬ ‫خۆی لە ناتۆ و مۆدیرنیتەی سەرمایەداری‬ ‫وەردەگرێت‪ .‬تەنیا لە بواری لەشكەری‬ ‫و سەربازی نا‪ ،‬لە بواری ماددی و‬ ‫مەعنەویشدا هێزی خۆی لە ناتۆوەوە‬ ‫وەرگرتووە و بەم شێوەیە لە دژمان شەڕی‬ ‫كردووە و پەالماری داوین‬ ‫هێزی سەرەكی دەركەوێتە سەر شانۆوەكە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حیساباتی ئەوان یەكتری نەگرت و پێكنەهات‪،‬‬ ‫چونكە گەالنی هەرێمەكە خاوەن تێكۆشانن و‬ ‫ئازادی و دیموكراسیان دەوێت‪ .‬لەبەر ئەوەش‬ ‫ئێمە دەتوانین بڵین مۆدیرنیتەی سەرمایەداری‬ ‫نەگەیشتە ئامانجەكانی خۆی و تێكۆشان لەسەر‬ ‫ئەم بنەمایەش درێژەی هەیە‪ .‬لە كوردستانیشدا‬ ‫هەندێك كەس والیەن لە بەرەی شێعە و هەندێك‬ ‫ك��ەس و الیەنی تریش لە ب��ەرەی سووننەدا‬ ‫جێیان گرت‪ .‬ئەوەی گرنگە لێرەدا ئەوەیە كە‬ ‫بزوتنەوەكەی ئێمە بەشداری ئەو شەڕە مەزهەبییە‬ ‫نەبوو و خۆی پاراست و رێبەری ئۆجەالن هەمیشە‬ ‫ئەم هەڵوێستەی بزوتنەوەكەمانی وەكو رێبازی‬ ‫سێیەمین بەناو ك��ردووە‪ .‬رێبازی سەربەخۆ و‬ ‫ئازادیخواز كە هەموو گەالن بتوانن بە ئازادانە‬ ‫بەیەكەوە بژین‪ .‬ئەمەش بۆ بزوتنەوەكەمان بوو بە‬ ‫رێبازی تێكۆشان و ئەمەشمان بە بنەما وەرگرتووە‬ ‫و لەسەر ئ��ەم بنەمایەش ئێمە سیاسەتمان‬ ‫ب��ەرێ��وە ب���ردووە‪ .‬بێگۆمان ئەمەش بۆ ئێمە‬ ‫شتێكی زۆر گرنگ و ژیانی بوو و هاوكات ئێمە‬ ‫لەم هەڵوێستەی خۆمانیشدا سەركەتوو بووین‪.‬‬ ‫تێكۆشان و ئیرادەی گەلەكەمان لەم قۆناخەدا‬ ‫هەرچی دەچ��وو بەهێزتر دەب��وو و بەهێزتریش‬ ‫دەبێت و ئەنجامی گرنگیش لەم بوارەدا بەدەست‬ ‫خراون‪ .‬لە دژی داگیركاری توركیا لە ناوچەكە‬ ‫بزوتنەوەكەمان بە تێكۆشانێكی خاوەن بڕیار و‬ ‫بەهێز تێكۆشا‪ .‬هاوكات گەلەكەشمان بە تێكۆشان‬ ‫و هێزێكی پتەوتر و خاوەن ئیرادە و بڕیارەوە‬ ‫تێكۆشانی ك��رد‪ ،‬بێگۆمان حیسابی دەوڵەتی‬ ‫توركیاش لەم قۆناخەدا گەلێك بوو‪ ،‬گۆشەگیری‬ ‫و تەجرید لەسەر رێبەر ئۆجەالن درێژەی هەیە‪.‬‬ ‫هەوڵیاندا گۆشار بخەنە سەر رێبەرمان و هەندێك‬ ‫تەعویزی (سازشی پێبكەن) لێوەربگرن و تەنانەت‬ ‫گەلێك هەوڵیاندا كە لە نێوان بەرێوەبەرایەتی‬ ‫بزوتنەوەكەمان و رێبەر ئاپۆدا ناكۆكی ئاوا بكەن‪.‬‬ ‫هەوڵیاندا سیاسەتی فەرمی و یاسایی كورد لەناو‬ ‫ببەن و نزیكەی دە هەزار كەسایەتی كوردیان‬ ‫خستە زیندانەكانەوە‪ ،‬بە رۆژانە‪ ،‬گۆشار دەخرێتە‬ ‫سەر بەرێوەبەرانی گۆڕەپانی سیاسی كوردان‪.‬‬ ‫هەوڵیاندا ئەم سیاسەتە بێ ئیرادە و پێشەنگ‬ ‫و بە تەنیا بهێڵنەوە و بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬

‫لە دەرەوەی هاوسەنگیەكان بهێڵنەوە و لە‬ ‫دژی یەكتر بەكاریان بهێنن و رووبەرووی یەكتر‬ ‫رایانوەستێننەوە‪ .‬هاوكات هێرشی مەزن لەسەر‬ ‫بزوتنەوەكەمانیان بەرێوە برد‪ ،‬بە پێشكەوتووترین‬ ‫تەنكێكی شەڕ و بەهەزاران سەرباز لە زەوی و‬ ‫ئاسمانەوە پەالماریانداین‪ ،‬بەاڵم بزوتنەوەكەمان‬ ‫لە دژی ئەم پالنی پاكتاوكاریە‪ ،‬بەرخۆدانێكی‬ ‫مێژوویی پێشخست‪ .‬هەم لە ب��واری سیاسی‪،‬‬ ‫سەربازی و هەمیش لە زیندانەكان و بەرخۆدانی‬ ‫بێ وێنەی گەلەكەمان لە هەر كوێیەك بوون بە‬ ‫ئیرادەیەكی پۆاڵیین و بە باوەڕی بە تێكۆشانی‬ ‫ئازادی و سەركەتوونەوە تێكۆشا و تێكۆشانی‬ ‫خۆی بەهێزتر كرد‪ .‬بۆیە دەوڵەتی تورك لەم‬ ‫بابەتەدا ئەنجامێكی بە دەست نەهێنا‪ .‬لە ساڵی‬ ‫(‪ )2012‬سەرەڕای هەموو هێرش و ئۆپەراسیۆنی‬ ‫بەرفراوانی داگیركەرانیش‪ ،‬بەاڵم لە بەرامبەر‬ ‫ب��ەم��ەش ل��ە ه��ەم��وو ب��وارەك��ان��دا ب��ەرخ��ۆدان��ی‬ ‫گەلەكەمان و بزوتنەوەكەی پێشكەوت‪ .‬لە مێژووی‬ ‫تێكۆشانی ئازادیخوازی گەلەكەماندا‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫دەتوانێت ئیدعا بكات كە ئەمە یەكمجارە كە‬ ‫گەریال لە زۆرینەی ناوچەكاندا دەستپێشخەری‬ ‫دەخاتە دەستی خۆی و حاكم دەبێت‪ .‬ئەرتەشی‬ ‫داگیركەریش بێ چارە بوو و ئەو ئیردایەی كە‬ ‫بتوانن پێ شەڕ بەرێوە ببەن تێكشكا و ئەمەش‬ ‫خاڵێكی زۆر گرنگ ب��وو‪ .‬ه��اوك��ات پەالمارە‬ ‫ئاسمانیەكانیشیان هەموویان بێ ئەنجام بوون‪.‬‬ ‫بە گیان و رۆحێكی فیدایانە تێكۆشانێكی بێ‬ ‫وێنە ئەنجامگیر بوو‪ .‬هەرچەندە بێ هیچ هۆكارێك‬ ‫بەهەزاران كەس لە سیاسەتمەدار‪ ،‬پەرلەمانتار‪،‬‬ ‫ش��ارەدار و نوێنەرانی پێشەنگی گەلیان خستە‬ ‫زیندانەوە‪ ،‬بەاڵم گەلی كورد و سیاسەتی فەرمی‬ ‫و یاسایی تەسلیمیەتی قەبوڵ نەكرد و ملكەچ‬ ‫نەبوو و ئەوانیش بەرخۆدانیان كرد‪ .‬خۆی لەخۆیدا‬ ‫رێبەر ئاپۆ رۆژانە لە ناوبەرخۆدانێكی بێ وێنەدایە‪.‬‬ ‫وات��ا داگیركەر لە هیچ الیەنێكەوە نەگەیشتە‬ ‫ئامانجەكانی خۆی‪ .‬بەرخۆدانی بزوتنەوەكەم‬ ‫هەم لە باكوری كوردستان و هەمیش لە ئاستی‬ ‫رۆژهەاڵتی ناوین لەسەر بنەمای رێبازی سێیەمین‬ ‫كە خۆسەری دیموكراتیكە بەرێوە چ��ووە‪ .‬لە‬ ‫رۆژئ��اوای كوردستانیش دەستكەوتی مێژوویی‬ ‫بەدەستخراوە‪ .‬لەهەر الیەنێكەوە بۆ گەلی كورد‬ ‫ساڵی سەركەوتن ب��وو‪ .‬لە دەرەوەی ئێمەش‬ ‫گەلێك هێز و رێكخستن و دەوڵەتی داگیركەریش‬ ‫ئەمساڵ بە گوێرەی خۆیان هەڵدەسەنگێنن‪.‬‬ ‫ئەوانیش بەگوێرەی خۆیان هەندێك ئەنجام و‬ ‫ئانالیز پێشدەخەن‪ ،‬بەاڵم زۆر گرنگ نییە‪ ،‬كێ چی‬ ‫دەڵێت با بڵێت‪ ،‬ئەمساڵ‪ ،‬ساڵی سەركەوتن بوو و‬ ‫پێشكەوتنی زۆر مەزن و مێژوویی بەدەستخراون‪.‬‬ ‫ه��ەرچ��ەن��دەش ب��ە پ��ێ خواستەكانی ئێمەش‬ ‫ئەنجاممان بە دەست نەهێنابێت‪ ،‬بەاڵم بە گشتی‬ ‫ئەمساڵ ساڵی سەركەوتوو بوو‪ .‬بەتایبەتی ئەو‬ ‫بەرخۆدانەی لە زیندانەكاندا لەم دواییەدا نیشاندرا‬ ‫و بەدەهەزاران هەڤاڵ بەرخۆدانیان پێشخست‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كەوتنە مانگرتنی بێ كۆتایی و شەشت و هەشت‬ ‫رۆژ چاالكییەكەیان درێژەی كێشا‪ ،‬ئەم بەرخۆدانە‬ ‫بە گیانێكی ئاپۆیی‪ ،‬كەماڵ پیر‪ ،‬مەزلووم دۆغانەوە‬ ‫پێشكەوت‪ .‬بەراستی ئ��ێ��رادە و بەرخۆدانی‬ ‫هەڤااڵنی زیندان جارێكی تر خۆی سەلماند‪.‬‬ ‫ئەمەش لەسەر داگیركاری توركیا كاریگەریەكی‬ ‫مەزنی دان��ا‪ .‬گەلەكەمان و بەرخۆدانڤانانی و‬ ‫دۆستانیشی گەلێك كەیف خۆش و بەهێزتر كرد‪.‬‬ ‫هەر لەبەر ئەمەش لەم بەرخۆدانە خاوەنداریان‬ ‫ك��رد‪ .‬بەتایبەتی لەهەرچواربەشی كوردستان‬ ‫گەلەكەمان خاوەنداری لەم بەرخۆدانەیان كرد و‬ ‫لەناو چاالكیدا بوون‪ .‬ئەمەش لە هەرچواربەشی‬ ‫كوردستاندا گیان و رۆحێكی نەتەوەیی ئافراند‬ ‫و ئەمەش بۆ ئێمە گەلێكی گرنگ و بەواتا‬ ‫بوو‪ .‬هاوكات لە ئاستی ناونەتەوەییدا و گەلێك‬ ‫دۆستی گەلەكەمان و بزوتنەوەكەمان‪ ،‬رۆشنبیر‬ ‫و ئاكادیمیسین‪ ،‬سیاسەتمەدار و رێكخستنەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی مەدەنی و بەهەزاران كەس خاوەنداریان‬ ‫لەم چاالكییە كرد و ناڕەزاییەتی خۆیان نیشاندا لە‬ ‫دژی دەوڵەتی توركیا و حكومەتەكەی ئەردۆغان‬ ‫و دۆستایەتی خۆیان دووپات كردووە‪ ،‬بۆ ئەوەش‬ ‫بەرخۆدانی زیندانەكان بۆوە هۆی سەرهەڵدانێك‪.‬‬ ‫لە مێژووی ئێمەدا ئەمە ج��ارێ یەكەمینە كە‬ ‫بەرخۆدانی زیندانیان كاریگەرییەكی ئەوەندە مەزن‬ ‫ئاوا بكات‪ ،‬ئەمەش لە ئاستی خۆیدا بەرخۆدانێكی‬ ‫مەزن و سەركەوتنێكی مەزن بوو‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬رەوش�����ی س��ی��اس��ی ب��اش��وری‬ ‫كوردستاندا چۆن شیرۆڤە دەك��ەن‪ ،‬یان‬ ‫خۆد خوێندنەوەتان بۆ سیاسەتی باشوری‬ ‫كوردستان چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە باشوری كوردستان رۆژەڤی سیاسی‬ ‫گەلێك گەرم بوو و ئەمەش گرنگی خۆی هەبوو‪.‬‬ ‫قۆناخێكی مێژوویی دەژین‪ .‬بە تێكۆشانێكی مەزن‬ ‫گەلی كورد بە دەی��ان ساڵە قوربانێكی زۆری‬ ‫داوە‪ .‬هاوكات دەرفەتی مێژووییش هاتۆتە ئاراوە‬ ‫و لە ئەنجامیشدا خاكی كوردستان ئازاد بووە‬ ‫و ستاتۆیەك بەدەستهاتووە‪ ،‬بەاڵم هەر كەس‬ ‫باش دەزانێت كە باشوری كوردستان نیوبەنیو‬ ‫ئ���ازادە‪ ،‬چونكە هەتا ئێستا نیوی لە خاكی‬ ‫باشوری كوردستان بندەست و ئازاد نەكراوە‪.‬‬ ‫گەلەكەشمان ئەم یەكە باش دەزانێت‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫ئێراق‪ ،‬سیاسەتمەدار و هەر كەسەش ئەمە باش‬ ‫دەزانێت و تێدەگات‪ .‬ئەمەش هەتا ئێستا وەكو‬ ‫ناڕەزایەك و ناكۆكیەك ماوەتەوە و هەمیشەش‬ ‫لە رۆژەڤدایە و گرنگی پێدەدرێت‪ .‬وەكو ئاشكرایە‬ ‫لەم ماوەی دواییدا حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫و حكومەتی ناوەند لەبەرامبەر بەیەك راوەستاون‬ ‫و رووبەروویەكتر بوونە‪ ،‬تەنانەت هەتا ئاستی‬ ‫شەڕیش پێشكەوتن‪ .‬بێگۆمان هەر لە كۆنەوە‬ ‫مافی گەلی كورد هەیە كە وەكو هەموو گەالنی تر‬ ‫لەسەر خاكی خۆی بە ئازادانە بژی‪ .‬لەسەر ئەم‬ ‫بنەمایەدا هەتا ئێستاش بەردەوام لە تێكۆشاندایە‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بێگۆمان ئێمە دەمانەوێت گەالنی هەرێمەكە و‬ ‫بەتایبەتی گەلەكەمان لە باشوری كوردستان و‬ ‫گەلی عەرەب پرسەكانی ناوخۆییان بە شێوەی‬ ‫دانوستاندن و ئاشتیانە چارەسەر بكەن‪ ،‬نە بە‬ ‫شێوەی شەڕ و شۆڕ‪ ،‬چونكە گەالنی ئێراق لە كاتی‬ ‫رژێمی هەڵوەشاوەی سەددام دا رووبەرووی گەلێك‬ ‫كۆمەڵكۆژی بوونەوە‪ .‬هەموویان بەیەكەوە زۆر و‬ ‫زۆڵمی سیستەمیان بینی و ژیانیان كرد‪ .‬نابێت‬ ‫لەمڕۆ بە دواوە لەبەرامبەر بەیەكتر دۆژمنایەتی‬ ‫پێشبخەن‪ ،‬ناكۆكی نێوان گەالن دەبێتە هۆی‬ ‫نانەوەی شەڕ و ئاژاوە و داگیركەران و نەیاران‬ ‫لێ سودمەند دەبن‪ .‬هەرچی ناكۆكیش هەبێت‪،‬‬ ‫پێویستە بە شێوەی ئاشتیانە و دانوستاندن و بە‬ ‫هۆشیاریەكی سیاسی چارەسەری بۆ بدۆزنەوە‪،‬‬ ‫چونكە رێگەی هەرە راست و دروست ئەمەیە‪.‬‬ ‫لە گەڵ هەمووی ئەمانەشدا دەبێت گەلی كورد‬ ‫مافی خۆی بزانێت و بیپارێزێت‪ ،‬ئەمەش شتێكی‬ ‫پیرۆز و پێویستە‪ .‬لە ساڵی (‪ )2012‬ئەم رەوشە‬ ‫درێژەی كێشا‪ ،‬بەاڵم سەرەڕای ئەوەش هەمیشە‬ ‫دەستی داگیركەری لە كوردستاندا هەبووە و‬ ‫دەوامی كردووە و دەیانەوێت هەندێك ناكۆكی‬ ‫بە گوێرەی ب��ەرژەوەن��دی خۆیان بەكار بێنن‪،‬‬ ‫ئاڵۆزی پێشدەخەن و سەقامگیری ناهێڵن و‬ ‫ئەم سەنگەرەی كە لە باشوری كوردستاندا بە‬ ‫دەستی كورد كەوتووە هەوڵدەدەن خراپی بكەن‪.‬‬ ‫لەمڕوەوە زۆر ناكۆكی دەئافرێنن و بەكاریان‬ ‫دێنن‪.‬بەتایبەتی دەوڵەتانی هەرێمی لە وانە‬ ‫توركیا و ئێران و هێز نێودەوڵەتیەكان گەلێك‬ ‫پیالنیان لەسەر كوردستان هەیە‪ .‬هەرچەندە لەم‬ ‫دواییەدا هەندێك حزب و الیەن هاتنە الی یەكتر‬ ‫و ل��ەدەوری یەكتر كۆبوونەوە‪ ،‬بەاڵم سەرەڕای‬ ‫ئەوەش بەالی هەركەس ناكۆكییەكانیان ئاشكرایە‪.‬‬ ‫مێژوو و راستی كوردستانیش هەموو الیەك‬ ‫ئاگادار دەكاتەوە كە لەمێژوو دەرس وەرگرن‪.‬‬ ‫لەبەر ئەمەش پێویستە هەموو حزب و الیەنەكان‬ ‫بێنە الی یەكتر و یەكێتی خۆیان بەهێزتر بكەن‪.‬‬ ‫وەكو هەموو گەالنی دنیا كوردانیش لەناوخۆدا‬ ‫كۆنفرانسی نەتەوەیی خۆیان دامەزڕێنن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەتا ئێستاش هەندێك ح��زب ل��ەم راستیە‬ ‫بەدوورن‪ ،‬ئەمەش مرۆڤ تۆڕە و نارەحەت دەكات‬ ‫و پێویستە رەخنە بكرێن‪ .‬پێویستە گەلی كورد‬ ‫بە گشتی لە رێگەی ئەم كۆنفرانسەوە ئێرادەی‬ ‫خۆیان یەكبخەن‪ .‬هەرچەندە ل��ەم ئەمساڵدا‬ ‫هەوڵدان هەبوو سەبارەت بە بەستنی كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی‪ ،‬بەاڵم نەمانتوانی ئەم یەكە بەجێ‬ ‫بهێنین‪ ،‬هۆكاری ئەمەش گەلێكن‪ .‬هەروەها لە‬ ‫باشوری كوردستان سیستەم هەتا ئێستا بە‬ ‫شێوەیەكی باش بەجێ نەبووە‪ .‬بۆیە هەتا ئێستا‬ ‫كۆمەڵێك پرس لەوانە تەندروستی‪ ،‬كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫سیاسی و ئابووریش لەئارادان‪ .‬بۆیە لەبەرامبەر‬ ‫بەم كەموكوڕیانە‪ ،‬ناڕەزایەتی بوونی كۆمەڵگە‬ ‫هاتە ئاراوە‪ .‬بەتایبەتی لەبواری دیموكراتیكبوونی‬ ‫كۆمەڵگادا‪ ،‬الیەنی دیموكراسی چەندە تەشەنەی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫سەندووە و پێشكەوتووە‪ ،‬جێگای پرسە‪ .‬گەلیش‬ ‫چەندە دەتوانێت‪ ،‬نارەزایی بوون‪ ،‬داخواز و چەندە‬ ‫دەتوانێت داواكارییەكانی بە شێوەیەكی ئاسان و‬ ‫بە ئیرادەیەكی ئازاد و دیموكراتیك بكاتە رۆژەڤ‬ ‫و باسیان لێوە بكات جێ پرسیارن؟‪ .‬لەم بوارەدا‬ ‫گەلێك پرسگرێك هەیە‪ .‬ئەگەر لە باشوری‬ ‫كوردستاندا گەل ئازاد و كۆمەڵگاش دیموكراتیك‬ ‫ببێت‪ ،‬پێویستە حكومەت گوێ بە جەماوەر بدات و‬ ‫بە شێوەیەكی دیموكراتیك نزیكی داخوازییەكانی‬ ‫ببێتەوە‪ .‬پێویستە گەلەكەمان لەهەر بوارێكدا‬ ‫خۆی بەرێكخستن بكات و ئ��ازاد بژین‪ .‬مافی‬ ‫جەماوەر هەیە كە بەشداری هەموو بڕیارێك ببێت‪.‬‬ ‫بەم شێوەیەك كوردستان دەتوانێت مەزن ببێت‬ ‫و پێشبكەوێت و سیستەمیش بەجێ بكرێت‪.‬‬ ‫بێگۆمان پرسگرێك هەیە‪ ،‬بەاڵم ئێمە نەبینە‬ ‫هۆكاری هەڵگیرساندنی ش��ەڕ‪ ،‬یان براكۆژی‪.‬‬ ‫دەبێت بە رێگای برایەتی و بە شێوەیەكی لۆژیكی‬ ‫و هۆشیاری دیموكراتیك پرسەكانی خۆمان‬ ‫چارەسەر بكەین‪ .‬لە باشوری كوردستان رەوشی‬ ‫سیاسی گەلێكی هەستیارە و لەو قەناعەتەشداین‬ ‫كە ئەو كێشە و ئاڵۆزیانەشی كە هەیە بە رێگای‬ ‫دۆستانە و برایەتی چارەسەر بكرێن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬دەسكەوتی گەلەكەمان لە ساڵی‬ ‫رابردوودا چی بووە‪ ،‬یان خۆد چی بە دەست‬ ‫هێناوە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬لە ساڵی (‪)2012‬دا گەلی كورد گەلێك‬ ‫دەسكەوتی بەدەستهێناوە‪ .‬ئەمڕۆكە لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان دەرفەتی مێژوویی خۆلقاوە‪ ،‬بەڵكۆ‬ ‫لە مێژووی گەلەكەماندا ئەمە جاری یەكەمە كە‬ ‫دەرفەتێكی مێژوویی بۆ گەلەكەمان رەخساوە‪.‬‬ ‫ل��ێ��رەدا گرنگ ئ��ەوەی��ە كە ل��ەم دەف��ەت��ەدا بە‬ ‫سیاسەتێكی راست و دروست‪ ،‬گەلەكەمانی لێ‬ ‫سودمەند بكەین‪ ،‬چونكە ئێدی گەلەكەمان شایانی‬ ‫ئەوەیە كە لە مێژوودا خاوەن ستاتۆیەكی ئازاد و‬ ‫دیموكراتیك بێ و سیستەمی خۆی بۆنیاد بنێت‬ ‫و ئەمەش بە دۆست و دۆژمن بداتە قەبوڵكردن‪.‬‬ ‫لەسەر ئەم بنەمایەش سیاسەتێك كە پەیڕەو‬ ‫بكرێت گەلێك گرنگ بوو‪ .‬پارادایمی رێبەرایەتی‬ ‫ئێمە بۆ گەالنی ناوچە و دنیاش ئەوەیە كە گەالنی‬ ‫هەرێمەكە بە شێوەیەكی ئازادانە لەناو كەش و‬ ‫هەوایەكی ئازاددا و بە برایەتی بەیەكەوە بژین‬ ‫و ئازاد بن و كۆمەڵگەش بەیەكەوە دیموكراتیك‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫سیاسەتێك بەم شێوەیە بەرێوە چوو‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫نزیكایەتی بزوتنەوەكەمان لەم چوارچێوەیەدا‬ ‫بوو‪ .‬لە رۆژئاوای كوردستان هەم پەیەدە(پارتی‬ ‫یەكێتی دیموكراتای و هەمیش تەڤ دەم(تەڤگەری‬ ‫كۆمەڵگای دیموكراتی) بە گوێرەی پارادایمی رێبەر‬ ‫ئۆجەالن سیاسەتیان بەرێوە برد‪ .‬هاوكات راست‬ ‫بوونی ئەم سیاسەتەش بۆ هەموو كەس سەلمێنرا‬ ‫لەبەر ئەمەش گەلێك هێز هەوڵیاندا پەپەدە و تەڤ‬ ‫دەم تەحریك"هانبدەن" بكەن و گەلێك كەسیش‬

‫‪37‬‬

‫دیدار‬

‫لە ساڵی (‪ )2013‬هیوادارین كە‬ ‫داگیركەران لەسەر كوردستان لەناوبچن‬ ‫و گەلەكەمان بە ئازادی بژین‪ .‬ئێمە‬ ‫تێكۆشانەكەشامن لەسەر ئەم بنەمایە‬ ‫بەرێوە دەبەین‪ .‬هاوكات باشور و‬ ‫خاكەكەی ئازاد بێت و لەبندەستی‬ ‫رزگاری بێت و كوردستان بەگشتی ببێتە‬ ‫یەك‪ .‬گەالنی هەرێمەكەش لە تێكۆشانی‬ ‫ئازادی و دیموكراسیدا سەركەون و بگەنە‬ ‫ئەنجامێكیباش‬ ‫لە دەرەوەی چوارچێوەی رەخنە زۆر شتی‬ ‫نابەجێیان باس كرد و ناووناتۆرەیان هەڵواسی‪.‬‬ ‫دەیانووت‪ ،‬پەكەكە كەوتووتە بن كۆنترۆڵ هەندێك‬ ‫لە دەوڵەتان لەوانە دەوڵەتی سوریا لە گەڵ ئەواندا‬ ‫هاوپەیمانیان سازكردووە‪ .‬بۆ چی لە كاتی خۆیدا‬ ‫راپەڕین پێشناخەن؟ بۆ چی وەك��و پێویست‬ ‫بەرخۆدانی پێشناخەن؟ رەخنەی بێ بنەما و‬ ‫هیچ و پۆچی زۆریان ئاراستەمانیان كرد‪ ،‬بەاڵم‬ ‫قۆناخ ئەو رەخنە نابەجێ و هیچ و پۆچانە و‬ ‫نیەتە گاڵوانەی ئاشكرا كرد و رووی راستەقینەی‬ ‫ئەو الیەنانەشی ئاشكراتر كردەوە‪ .‬بێگۆمان ئەم‬ ‫رەخنانە هیچ بنەمایەكی راستیان نەبوو‪ .‬پێویستە‬ ‫گەل و رێكخستنە كوردیەكان لە مێژوو دەرس‬ ‫وەرگرن‪ .‬هەمیشە نەبنە سوتەمەنی و بنكەوتن‬ ‫و لەناوچوون‪ .‬دەبێت ئێمە لە تێكۆشانی خۆمان‬ ‫ئەنجام بەدەستبخەین‪ .‬لەبەر ئەوەی گەلەكەمان‬ ‫شایانی ئەوەیە كە لەم تێكۆشانەدا بەسەركەتوویی‬ ‫دەربچێت‪ .‬رێكخستنێك وەكو پەكەكە لەم بابەتەدا‬ ‫خاوەن ئەزموون و گەلێك تەجرۆبەیە‪ ،‬ئێدی ئێمە‬ ‫گەیشتووینەتە ئەو ئاستە لە ئاگاهی‪ .‬كاتێك‬ ‫چاوێك بە رۆژهەاڵتی ناویندا بخشێنین‪ ،‬نزیكەی‬ ‫بیست و دوو دەوڵەتی عەرەبی هەیە‪ ،‬لەسەر‬ ‫ناوی گەلی عەرەب چەندەش حزبی كۆنەپارێزیش‬ ‫هەبن لە چوارچێوەیەكی هەڵەشدا هەڵسوكەوت‬ ‫بكەن‪ ،‬هەرچەندە ماوە لەناو ئەو دەوڵەتانەدا‪،‬‬ ‫دوو سێ دەوڵەت زیاتر لەو پارت و رێكخستنە‬ ‫كۆنەپارێزانە پشتگیری خۆیان هەر دەكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ كەس و الیەنێك لە پشتی پەكەكە و حزبە‬ ‫كوردیەكاندا نییە‪ .‬هیچ دەوڵەتێك پشتگیری ئێمە‬ ‫ناكات‪ .‬بە پێچەوانەوە هەموو كەس دۆژمنی ئێمە‬ ‫دەك��ەن‪ .‬بۆیە ئێمە ناچارین بە گوێرەی ئەمە‬ ‫پالن و سیاسەتی خۆمان بە شێوەیەكی جددی‬ ‫بەرێوە ببەین‪ .‬لەبەر ئەمەش هەستیاری و بڕیار‬ ‫گەلێك پێویستە‪ .‬لەسەر ئەم بنەمایە سیاسەتمان‬ ‫بەرێوە بردووە‪ ،‬گەلی كورد پشتی خۆی بە كەس‬ ‫نابەستێت و هیوای بە كەسیش نییە و ناكات‪.‬‬ ‫گەلی كورد بە ماف و سیاسەتی خۆی باوەڕە‬ ‫و باوەری بە سیاسەتكردنی خۆشی هەیە‪ .‬واتا‬

‫ديدار‬

‫‪38‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫نەكەوتە شەڕێكی مەزن نە لە گەڵ دەوڵەتان و‬ ‫نەش لە گەل گەالنی تردا‪ .‬لە هەمانكاتدا زەرەی‬ ‫زۆریشیان نەكرد‪ ،‬بە پێچەوانەوە بە تێكۆشان و‬ ‫خاوەن بڕیاربوون گەلەكەی بەرێكخستن كرد‪ .‬لە‬ ‫رۆژئاوای كوردستان خاكی كوردستان رزگار كرا‬ ‫ئەمەش بۆ ئێمە گەلێك گرنگ بوو‪ .‬پاراستن و‬ ‫بەجێكردنی سیستەم و ناساندنی سیستەم بە‬ ‫جەماوەر و بە جەماوەركردنی سیستەم وەكو‬ ‫تێكۆشانێك لە الیەن پەیەدەوە بەرێوە چوو و‬ ‫لەسەر ئەم بنەمایەش تێكۆشانەكەمان بەردەوام‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫دەوڵەتی تورك نایەوێت لەسەر ناوی كورد و‬ ‫كوردستان لە هیچ جێگایەكی دنیادا ستاتۆیەك‬ ‫ئاوا بكرێت‪ .‬بەتایبەتی لە رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫نایەوێت بە هیچ شێوەیەك ستاتۆیەكی بەم‬ ‫شێوەیە ئاوا بێت‪ .‬لەبەر ئەمەش گەلێك حزب‬ ‫و هێز لە رێگەی پارەوە بە خۆی دەبەستێتەوە‬ ‫و یارمەتی ماددیان دەدات و پڕچەكیان دەكات‪.‬‬ ‫ه��ەر رۆژە ئەوانە ئامادە دەك��ەن هەتاكو لە‬ ‫دژی ك��وردان بە كاریان بهێنن‪ .‬بەتایبەتی لە‬ ‫دژی پەیەدە و تەڤدەم جموجۆڵ بكەن و ئەو‬ ‫هێرشانەشی لە حەلەب‪ ،‬عەفرین و سەرێكانی‬ ‫پێكهاتن لەوانە بوون‪ ،‬بەاڵم گەلەكەمان بەرخۆدانی‬ ‫كرد و یەكینەكانی پاراستنی گەل" یەپەگە"ش‬ ‫بەرخۆدانێكی مێژوویی نیشاندا‪ .‬وەاڵمێكی‬ ‫مێژووی هەم بەو هێرشبەرانە و هەمیش بەو حزبە‬ ‫بەكرێگیراوانەیاندا‪ .‬لەم چوارچێوەیشدا ئەنجامیان‬ ‫وەرگ��رت‪ ،‬بەاڵم هەرە خراپ چی بوو؟ هەندێك‬ ‫كەس و حزب لەسەر ناوی كوردایەتی‪ ،‬وەكو‬ ‫پارتی ئازادی جارجاران بە شێوەیەكی ئاشكرا و‬ ‫جارناجاریش بە شێوەیەكی نەهێنی لەو پەالمار و‬ ‫هێرشانەی سەر گەلەكەمان جێ خۆی دەگرێت و‬ ‫نیشانیاندەدا كە گوایا لە گەل ئەرتەشی ئازاددا‬ ‫هەڵسوكەوت دەكەن و لە هەمانكاتیشدا ئەرتەشی‬ ‫ئازاد ئەوانی قەبوڵ نەدەكرد‪ .‬لەبەر ئەوەش ئەوانە‬ ‫گەلێك مرۆڤی رووڕەش و گەمارن‪ ،‬بەراستی ئەو‬ ‫كەسانەی لە ناو ئەرتەشی ئازاددا بەجێ دەبوون‬ ‫بۆ گەلی كورد زۆر خراپ بوون‪ .‬لەبەر ئەوەی كە‬ ‫لەم ماوەیەدا رۆڵێكی خیانەتكارانەیان لە ئەستۆ‬ ‫گرت و گەلەكەشمان راستی ئەو هێزانەی دی‪.‬‬ ‫لەوباوەڕەشدام كە ئەوانیش گەلێك ئەنجامیان‬ ‫بەدەستخست‪ .‬گەلەكەمان لەم بابەتەدا گەلێك‬ ‫بەئاگایە و لە مێژووش دەرس��ی دەرخستووە‪.‬‬

‫باكوری كوردستان میرسی كوردستانە‪.‬‬ ‫ئاشكرایە كە میرس بۆ عەرەبەكان خاوەن‬ ‫پێگەیەكی سرتاتیژیكە‪ ،‬بۆ كوردانیش باكوری‬ ‫كوردستان هەمان رۆڵی هەیە‪ .‬هەتاكو‬ ‫باكوری كوردستان ئازاد نەبێت‪ ،‬بەشەكانی‬ ‫تر ئازادی نابینن و بەراحەتی ناژین‬

‫هەروەها گەلەكەشمان نەبێچارەیە و دەتوانێت‬ ‫خۆی بپارێزێت‪ .‬بێگۆمان هێزە نێودەوڵەتیەكان و‬ ‫هێزەكانی دەرەوە و گەلی كورد واتای ئەمە باش‬ ‫دەزان��ن‪ ،‬بەاڵم ئەمەش نە هەر شتێكە‪ .‬ئەوەی‬ ‫گرنگە ئەوەیە كە گەل بتوانێت خۆی بپارێزێت‪،‬‬ ‫خۆی بەرێكخستن بكات و خاوەن ئیرادەی خۆی‬ ‫بێت‪ .‬لەبەر تێكۆشانی گەلەكەمان كە سەر‬ ‫بنەمای مافداربووین بەرێوە دەچێت ئەگەر خۆی‬ ‫بەرێكخستن و خاوەن بڕیاری خۆی بێت و خۆی‬ ‫بپارێزێت هیچ هێزێك ناتوانێـت لەبەرامبەری بێتە‬ ‫ئاستەنگ و ناتوانێت تێكۆشانەكەیان ئاستەنگ‬ ‫بكەن‪ ،‬بەڵكۆ بتوانن زەحمەتی و ئاستەنگی‬ ‫دەرخەن‪ ،‬بەاڵم ناتوانن ئەنجام وەرگرن‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەمەش پێویستە گەلەكەمان خاوەن بڕیار بێت‪،‬‬ ‫هەروەها دەبێت گەلەكەمان لە بەشەكانی تری‬ ‫كوردستانیش لەم راستیە خاوەنداری بكەن و‬ ‫بیپارێزن و پشتیوانی گەلەكەمان لە رۆژئ��اوای‬ ‫كوردستان بكەن‪ ،‬چونكە لەم بەشەی كوردستان‬ ‫هێدی هێدی بەجێ بوون پێكدێـت و پرسگرێكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی دێنە ئاراوە‪ ،‬لەبەر ئەمەش پێویستە‬ ‫سنورەكانی ب��اش��وری كوردستانیش ب��ەرووی‬ ‫گەلەكەماندا بكرێنەوە‪ ،‬چونكە ك��ردن��ەوەی‬ ‫سنورەكان بەرووی گەلەكەماندا بەواتای گیانی‬ ‫نەتەوەیی و بەرپرسیاریەتی نەتەوەییە‪ .‬ئەمەش‬ ‫دەبێتە هۆی ئەوەی كە گەلەكەمان زیاتر لەهەر‬ ‫كاتێك نزیكی یەكتر ببنەوە‪ .‬دەبێت هەموو خۆشی‬ ‫و ناخۆشی‪ ،‬ئێش و ئازاری یەكتر بەیەكەوە دابەش‬ ‫بكەن‪ .‬مێژووش ئ��ەم ئەركەی خستۆتە سەر‬ ‫شانمان و داوای وەاڵمدانەوەمان لێدەكات و ئەو‬ ‫پیالن و پیالنگێڕیانەی لەسەر گەلەكەمان بەرێوە‬ ‫دەچن بەیەكەوە هەڵوەشێنن و پۆچەڵی بكەنەوە‪.‬‬ ‫لە ساڵی (‪)2012‬دا پێشكەوتنی ه��ەرە مەزن‬ ‫لە رۆژئاوای كوردستان و پاراستنی رێبەر ئاپۆ‬ ‫ب��وو‪ .‬ه��ەروەه��ا ئ��ەو هێرش و پیالنانەی سەر‬ ‫بزوتنەوەكەمان پۆچەڵ كرانەوە و ئەنجامێكی‬ ‫مێژوویی هاتۆوەتە ئاراوە‪ ،‬لەبەر ئەمەش ئەمساڵ‪،‬‬ ‫ساڵی سەركەتوون بوو بەنیسبەت گەلەكەمان و‬ ‫بزوتنەوە ئازادیخوازەكەی‪.‬‬ ‫پ��رس��ی��ار‪ /‬ئ��ەو پیالنە ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی و‬ ‫هەرێمیانەی لەبەرامبەر بە بزوتنەوەكەتان‬ ‫ل��ە چ ئاستێكدایە و تێكۆشانی ئێوە‬ ‫لەبەرامبەر بەم یەكە چۆن دەبێت؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬نە تەنیا ئەمڕۆ‪ ،‬بەڵكو بزوتنەوەكەمان‪،‬‬ ‫رێبەرایەتی و گەلەكەمانیش بەتەنیا لەبەرامبەر‬ ‫بە داگیركەری توركیا خاوەن تێكۆشان نەبووە‪،‬‬ ‫بەڵكۆ تێكۆشانەكەمان لەبەرامبەر بە ناتۆ بووە‪.‬‬ ‫بەسااڵنە ناتۆ لە دژمان شەڕ دەكات و دەوڵەتی‬ ‫داگیركەری توركیش هێزی خ��ۆی لە ناتۆ و‬ ‫مۆدیرنیتەی سەرمایەداری وەردەگرێت‪ .‬تەنیا‬ ‫لە ب��واری لەشكەری و سەربازی نا‪ ،‬لە بواری‬ ‫ماددی و مەعنەویشدا هێزی خۆی لە ناتۆوەوە‬ ‫وەرگ��رت��ووە و ب��ەم شێوەیە لە دژم��ان شەڕی‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫كردووە و پەالماری داوین‪ .‬لەبەر ئەمەش پیالن و‬ ‫پیالنگێڕی نێودەوڵەتی نەك ئەمڕۆ‪ ،‬بەڵكۆ هەر لە‬ ‫دامەزراندنی بزوتنەوەكەمانەوە هەتا ئەمڕۆ بەدەوام‬ ‫دەكات و بە پێ قۆناخ لە شێوازدا گۆڕانكاری‬ ‫پێكهاتبێت‪ ،‬بەاڵم ئەم پیالنانە هەمیشە لە رۆژەڤدا‬ ‫بوونە‪ .‬لە گەڵ ئەمەش لە ئاستی هەرێمیدا گەلێك‬ ‫پیالنگێڕی بەرێوەچوونە‪ .‬نمونە لە كاتی سەددام‬ ‫حسین‪ ،‬دەوڵەتی داگیركەری تورك و لەم سااڵنەی‬ ‫دواییدا رژێمی سوریا و جارناجاریش دەوڵەتی‬ ‫ئێران هەركاتە ئەم چوار دەوڵەتانە لەبەرامبەر‬ ‫بە بزوتنەوەكەمان بوونەتە یەك و پیالنگێڕی‬ ‫هاوبەشیان پێشخستووە و هەوڵیانداوە لە‬ ‫دەرەوەی هەموو پرەنسیپێكی ئەخالقی بەیەكەوە‬ ‫ئەنجامگیری بكەن‪ .‬ئامانجی ئەو پیالنانە چی‬ ‫بوو؟ دەیانەوێت بزوتنەوەكەمان تەسفیە بكەن‬ ‫و ئیرادەی گەلەكەمان تێكبشكێنن‪ .‬هەروەها‬ ‫گەلەكەمان لە ئاستی كوردستاندا خاوەن ئیرادە‬ ‫نەبێت و هەمیشە لە نێوان خۆیاندا رووبەرووی‬ ‫لەناوبردن و تواندنەوە و قڕكردنیان بكەنەوە‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی پەرە بە پاراستنی بەرژەوەندییەكانی‬ ‫خۆیان بدەن‪ ،‬هەركاتە ئەم پیالنانەیان داڕشتووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمڕۆ ئیدی داگیركەرانی سەركوردستان‬ ‫لە یەكتر ناكەن و ئەمەش بۆ ئێمە دەرفەتێكی‬ ‫مێژووییە‪ .‬نمونە‪ ،‬رەوشی سوریا لە پێش چاوانە‪.‬‬ ‫بەرو هەڵوەشاندنەوە دەچێت‪ .‬تەنیا دیار نییە كە‬ ‫كەی و بە چ شێوەیەك لەناو بچێت‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫كە رێگایەكی تریان لەبەردەمدا نییە‪ ،‬بەناچاری‬ ‫هەر هەڵوەشێت و لەناو بچێت‪ .‬لەم قۆناخەشدا‬ ‫دەوڵەتی تورك و سوریا لە یەكتر ناكەن و یەكتر‬ ‫قەبوڵناكەن‪ .‬لە گەڵ ئەوەشدا ناكۆكی نێوان‬ ‫ئێراق و توركیادا هەیە‪ .‬واتا لە نێوان دەوڵەتانی‬ ‫داگیركەردا تێكهەڵچوون و ناكۆكی هەیە‪ .‬بۆیە‬ ‫پێویستە گەلەكەمان و بزوتنەوەكەی و هەموو‬ ‫رێكخستن و حزب و الیەنی تریش كە خاوەن‬ ‫تێكۆشانی ئازادین لەم رەوشە سودمەند بن و‬ ‫دەرفەتەكە بەباشی هەڵسەنگێنن و بەكاری بهێنن‪.‬‬ ‫پیالنی نێودەوڵەتی و هەرێمی هەمیشە لە دژمان‬ ‫بەرێوە چووە و بەردەوامیش دەكات‪ .‬تەنانەت‬ ‫پێویستە گەلەكەمان و مرۆڤایەتی ئەو پیالنگێڕیە‬ ‫مەزنەی لەسەر رێبەرمان"رێبەر ئۆجەالن" بەرێوە‬ ‫چ��ووە و بە پیالنێكی نێودەوڵەتی رێبەرمان‬ ‫دەستگیركراوە لەبیر نەكەن‪ ،‬چونكە دەستی‬ ‫هەرێمیش لەم مەسەلەیەدا هەبوو‪ .‬دەوڵەتی‬ ‫توركیاش ئاشكرایە كە بەتەنیا نەیدەتوانی ئەم‬ ‫پیالنە سەربخات و پێكبهێنێت‪ .‬ناتۆ‪ ،‬ئیسرائیل‪،‬‬ ‫ئەمریكا و گەلێك دەوڵەت‪ ،‬كەس و الیەنی تر لەم‬ ‫پیالنگێڕییەدا دەستیان هەبوو‪ .‬ئەمڕۆش نایانەوێت‬ ‫بەپێشەنگایەتی بزوتنەوەكەمان لە كوردستاندا‬ ‫ستاتۆیەك بۆ گەلەكەمان ئاوا بكرێت‪ ،‬چونكە ترسی‬ ‫ئەوان لە سیستەمی ژیانی ئێمە هەیە‪ .‬ئێمە لە‬ ‫دژی ژیان و سیستەمی مۆدیرنیتەی سەرمایەدارین‬ ‫و خاوەن سیستەم و ژیانێكی نوێین‪ .‬هاوكاتیش‬ ‫ترسیان لەو ئەخالقە هەیە كە ئێمە ئافراندوومانە‪،‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫بۆیە ئەم پیالنگیڕییە هەر بەردەوام دەكات‪ .‬لە‬ ‫گەڵ ئەوەشدا توركیا لە بواری ژئیۆپۆلیتیك و‬ ‫جۆگرافیاوە خاوەن رۆڵێكی ستراتیژیكە‪ .‬بەشێكی‬ ‫توركیا هاوسنۆری ئەوروپایە و لەبەر ئەوەش بازاری‬ ‫هەرە مەزنی مۆدیرنیتەی سەرمایەداریە و ئەوانیش‬ ‫نایانەوێت لەبەر ب��ەرژەوەن��دی خۆیان دەستی‬ ‫لێبەردەن‪ .‬لەبەر ئەم یەكەش هەموو پیالنێكی‬ ‫هاوبەش لەسەر گەلی كورد و بزوتنەوەكەمان‬ ‫بەیەكەوە بەرێوە دەبەن‪ .‬لەسەرەتادا هەوڵیاندا‬ ‫بە رێبەرایەتی ئەرێ‪ ،‬بە پەكەكە نە‪ ،‬بە پەكەكە‬ ‫ئەرێ و بەكەسی تر نابێت هەوڵیاندا چارەسەری‬ ‫مەسەلەكە بكەن‪ ،‬بەاڵم ئیدی ئێمە گەیشتینە‬ ‫ئاستێك و هەموو دنیا دەبینێت كە لە دەرەوەی‬ ‫رێبەر ئاپۆ و پەكەكە دۆزی كورد و كوردستان‬ ‫و بەتایبەتی لە باكوری كوردستان نەمۆمكینە‬ ‫چارەسەر بێت‪ .‬ئامانجی ئێمەش دانە قەبواڵندنی‬ ‫رێبەرایەتیمانە بەوان‪ .‬با ئیدی لەگەڵ رێبەر ئاپۆ و‬ ‫بزوتنەوەكەمان مۆزاكرە دەست پێبكات و ئازادی‬ ‫رێبەرایەتیمان و پرسی كورد بەیەكەوە ئەنجامگیر‬ ‫بێت‪ .‬لەسەر ئەم بنەمایەش تێكۆشان دەكەین‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەش زۆرینەی ئەو پیالنانەی لەسەرمان‬ ‫بەرێوە دەچێت‪ ،‬پۆچەڵمان كردۆنەتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫پیالنگێڕی نێودەوڵەتی بە شێوەیەكی ئاگاهانە و‬ ‫زۆر هەستیار و فرەالیەن و قوڵ و بە شێوەیەكی‬ ‫نوێ لەسەرمان بەرێوە دەچێت‪ .‬هەتا ئێستاش‬ ‫دەتوانین بڵێن كە تێكۆشانمان لەبەرامبەر بەم‬ ‫یەكە بەردەوام دەكات‪ .‬دەمانەوێت بە هۆشمەندی‬ ‫و لۆژیك لە دژی ئەم پیالنگێڕییە تێبكۆشین و‬ ‫دۆژمن تەنگاو بكەین و دۆستانی خۆمان زیاتر‬ ‫بكەین و سیاسەتێكی بەرفراوان و ئەنجامگیر‬ ‫پێشدەخەین‪ .‬هاوكات پێویستە ئێمە باوەڕمان‬ ‫بە خۆمان هەبێـت‪ ،‬ئەگەر ئێمە راستیەك ئیفادە‬ ‫دەكەین و نوێنەرایەتی ئەوە دەكەین‪ ،‬بێگۆمان‬ ‫هێزێك كە لە دژی ئەو راستیەش دەركەوێت هەر‬ ‫دەبێت‪ .‬كێ دەبێت با بێت‪ ،‬هێزی كەسێك ئەم‬ ‫راستیە تێپەڕ ناكات‪ ،‬چونكە راستیەكە كە بەهێزە‬ ‫و لەبەرامبەر بە هەركەسێش بەرخۆدان دەكات و‬ ‫خۆی دەپارێزێت‪ ،‬چونكە پەكەكە راستیەكە كە‬ ‫هەموو راستیەكانی ئاشكرا كردووە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬بەرنامە و پالنی ئێوە بۆ ساڵی‬ ‫نوێ چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬هەر چۆن ئێمە بە ئامانجێكی مەزنەوە‬ ‫تێپەڕی ساڵی (‪ )2012‬بووین بەهەمانشێوەش لە‬ ‫ساڵی نوێدا خاوەن ئامانج و ستراتیژی نوێ بین‪.‬‬ ‫بەرنامەی تێكۆشان بۆ ساڵی (‪)2013‬مان هەیە‪.‬‬ ‫لەمەوبەدوا هەموو دەرفەت و ئیمكان و هێز و‬ ‫تێكۆشانی خۆمان لە پێناو ئازادی رێبەر ئاپۆدا‬ ‫دەخەینە گەڕ‪ ،‬چونكە ئازادی رێبەر ئاپۆ ئازادی‬ ‫و چارەسەری دۆزی كوردە‪ .‬هەر بۆ ئەمەش ئێمە‬ ‫رێبەرایەتی و گەل و دۆزی گەلەكەمان لە یەكتر‬ ‫دانابڕین‪ .‬لە هەموو گۆڕەپانەكاندا بە هەموو‬ ‫شێوەك تێكۆشانەكەمان بەهێزتر و بەرێكخستنتر‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫دەكەین‪ .‬لە ئێستاشدا لە ئەوروپا لە پێناو ئازادی‬ ‫رێبەر ئاپۆ كەمپینێكی ئیمزا كۆكردنەوە دەستی‬ ‫پێكردووە‪ .‬ئامانجی ئەوەش كۆكردنەوەی پێنج‬ ‫میلیۆن ئیمزایە‪ .‬نە تەنیا كوردان‪ ،‬لە هەمانكاتیشدا‬ ‫دۆستانی گەلەكەمان ئەو كەمپینە ئیمزا بكەن و‬ ‫یارمەتی بدەن و لەو باوەڕەداین كە ئەم ژمارەیەش‬ ‫تێپەڕێنێت بە هۆی ئەو پشتگیری و ئیرادەیەوە‪.‬‬ ‫لە بواری ئەخالقی‪ ،‬ژیانی‪ ،‬سەربازی و لە هەموو‬ ‫بوارەكاندا ئەم تێكۆشانە بگاتە لۆتكە‪ ،‬هەركاتێك‬ ‫لە رۆژەڤدا بێت بە زانابوون و بەبڕیارێكی بەهێزەوە‬ ‫بە تاكتیك و بە رێگای جۆربەجۆر ئەم خەباتە‬ ‫درێژەی هەبێت و بەردەوام بێت‪ .‬بابەتی باكوری‬ ‫كوردستان گەلێك هەستیار و گرنگە‪ ،‬چونكە‬ ‫هەركەسێك ئەوە دەڵێت كە باكوری كوردستان‬ ‫میسری كوردستانە‪ .‬ئاشكرایە كە میسر بۆ‬ ‫عەرەبەكان خاوەن پێگەیەكی ستراتیژیكە‪ ،‬بۆ‬ ‫كوردانیش باكوری كوردستان هەمان رۆڵی‬ ‫هەیە‪ .‬هەتاكو باكوری كوردستان ئازاد نەبێت‪،‬‬ ‫بەشەكانی تر ئازادی نابینن و بەراحەتی ناژین‪.‬‬ ‫هەمیشە لە ژێر گۆشار و زەحمەتیدا بن‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەمەش ئازادی باكوری كوردستان بەواتای ئازادی‬ ‫هەموو كوردستانە‪ .‬ئێمەش ئەمەمان كردۆتە‬ ‫ئامانجی خۆمان‪ .‬بۆ ئازادی رێبەر ئاپۆ‪ ،‬لە پێشدا‬ ‫خاوەن تێكۆشانین و ئامادەكاری ئێمەشمان هەیە‪.‬‬ ‫لە گەڵ ئەمەش ئەزمونمان بەشی ئەمە دەكات‪،‬‬ ‫گەلەكەشمان لەبەرخۆداندایە‪ ،‬ئێمە لە ساڵی‬ ‫(‪)2013‬دا رێبەرمان ئازاد بكەین و لە رۆژئاوای‬ ‫كوردستان ستاتۆی گەلەكەمان لە بواری سیاسی‬ ‫و حقوقیدا بەجێ بكەین و بپارێزین و پێشیبخەین‪.‬‬ ‫دەبێت گەلەكەشمان بەمە باوەڕ بێت و بیپارێزێت‬ ‫و ئەمەش بە هێزە نێودەوڵەتیەكانیش بدەینە‬ ‫قەبوڵكردن‪ .‬بەرپرسیاریەتی ئێمە لەبەرامبەر بە‬ ‫گەلەكەمان لە رۆژئاوای كوردستان زۆرە‪ ،‬پێویستە‬ ‫خاوەن رۆڵ بین‪ .‬دەبێت بەهەموو شێوەیەك لە‬ ‫كاتی خۆیدا پشتگیری بدەینە گەلەكەمان‪ .‬هێز‬ ‫و جۆشی پێبدەین و وەكو بەشێكی سەرەكی‬ ‫لە دۆزەكەمان چاوی لێبكەین‪ .‬بەشێك لە پالنی‬ ‫ساڵی (‪)2013‬مان ئێمەیە‪ .‬هەروەها لە هەمووشی‬ ‫گرنگتر ئەوەیە كە هەموو ح��زب‪ ،‬رۆشنبیر‪،‬‬ ‫هۆنەرمەند‪ ،‬رێكخستنەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی‬ ‫ك��وردان لەسەر بەستنی كۆنفرانسی نەتەوەیی‬ ‫ئیرادەی خۆیان نیشان بدەن و تێكۆشانیان چڕتر‬ ‫بكەنەوە هەتاكو لە ساڵی (‪)2013‬دا كۆنفرانسی‬ ‫نەتەوەیی كورد ئەنجام بدەین‪ .‬دەبێت جارێكی تر‬ ‫هەوڵەكانمان وەگەڕ خەینەوە‪ .‬هاوكات لە گەڵ‪،‬‬ ‫گەالنی هەرێمەكە لەسەر بنەمای ئاشتی و برایەتی‬ ‫و ئازادی و دیموكراسی بەیەكەوە بژین‪ .‬لەبەرامبەر‬ ‫داگیركەری و لە هەرێمەكەماندا لەبەرامبەر ئەو‬ ‫كەس و الیەنانەی لە دژی دیموكراسین تێكۆشانی‬ ‫خۆمان بەهێزتر بكەین‪.‬‬ ‫پرسیار‪ /‬پەیامتان بۆ ساڵی نوێ چییە؟‬ ‫وەاڵم‪ /‬هەر ساڵێك لە گەڵ خۆیدا هیوایەكی‬

‫‪39‬‬

‫ديدار‬

‫نوێ دێنێت‪ ،‬ئەمساڵیش الپەڕەیەكی نوێیە‪ .‬لە‬ ‫هەر سەر ساڵێكی نوێدا هەر كەس ئامانجی نوێ‬ ‫بۆ خۆی دیار دەكات‪ .‬لە ساڵی (‪ )2013‬هیوادارین‬ ‫كە داگیركەران لەسەر كوردستان لەناوبچن و‬ ‫گەلەكەمان بە ئازادی بژین‪ .‬ئێمە تێكۆشانەكەشمان‬ ‫لەسەر ئەم بنەمایە بەرێوە دەبەین‪ .‬هاوكات‬ ‫باشور و خاكەكەی ئ��ازاد بێت و لەبندەستی‬ ‫رزگاری بێت و كوردستان بەگشتی ببێتە یەك‪.‬‬ ‫گەالنی هەرێمەكەش لە تێكۆشانی ئ��ازادی و‬ ‫دیموكراسیدا سەركەون و بگەنە ئەنجامێكی‬ ‫باش‪ .‬ئەم رژێمانە لەسەر بنەمای دەوڵەتگەرایی‬ ‫و كۆنەپارێزی ئاوابوونە‪ ،‬لەناو بچن‪ .‬لە مێژوودا‬ ‫گەلی كورد خاوەن تێكۆشانێكی بەباوەڕ و خاوەن‬ ‫بەرخۆدانیەكی مەزنە‪ .‬هیچ هێزێك نەیتوانیووە‬ ‫پشتی گەلەكەمان بشكێنێت‪ .‬چەندەش ئاستەنگی‬ ‫و كێشەیان ن��اوەت��ەوە‪ ،‬گەلەكەمان هەمووی‬ ‫چارەسەر ك��ردۆوە و رێگای ئ��ازادی ب��ەردەوام‬ ‫كردووە و پێویستە لەهەمان رێگاشدا بەردەوام‬ ‫بێت‪ .‬دەبێت گەلەكەمان لەو ب��اوەڕەدا بێت كە‬ ‫ئەویش وەكو هەموو گەالنی دنیا‪ ،‬بێگۆمان دەگاتە‬ ‫ئازادی و مافەكانی و دەبێت واتایەكی بەم شێوەیە‬ ‫بداتە ئەمساڵ و تێكۆشانەكەی‪ .‬لە ساڵی نوێدا‬ ‫وەكو هەموو سااڵنی پێش‪ ،‬ساڵی ئازادی رێبەر‬ ‫ئاپۆ‪ ،‬گەلی كورد و یەكێتی گەالنی ناوچەكە و‬ ‫ستاتۆی رۆژئ��اوای كوردستان بپارێزین و وەكو‬ ‫ساڵێكی مێژوویی پێشوازی لێبكەین‪ .‬هیوای‬ ‫ئێمە لە ساڵی نوێدا ئەمەیە‪ .‬ئەو كەسانەشی‬ ‫كە لەناوبچن ئەوكەسانە بن كە خ��اوەن ماف‬ ‫نین و ناحەقن‪ .‬ئەو كەسانەی كە دەستیان بە‬ ‫خوێنی گەالن سورە‪ ،‬وەكو دەوڵەتی تورك‪ ،‬تەنیا‬ ‫دۆژمنایەتی پێشدەخات و دەیەوێت هەر كەس‬ ‫یەكتر لەناوببات‪ ،‬شەڕی مەزهەبی پێشدەخات‪،‬‬ ‫ئەویش هەر بدۆڕێنن و بنبكەون‪ .‬ئەو هێزانەشی‬ ‫كە داگیركەری بەرێوە دەبن بنبكەون و ئازادی‬ ‫گ��ەالن سەربكەوێت‪ .‬ئێمە خ��اوەن ب��اوەڕی و‬ ‫هیوایەكی مەزنین كە ساڵی (‪ )2013‬بۆ هەموو‬ ‫گەالنی رۆژهەاڵتی ناوین و بەتایبەتی گەلی كورد‬ ‫و كوردستان ساڵێكی چارەنووسساز بێت و ببێتە‬ ‫ساڵی ئ��ازادی و دیموكراسی بۆ هەموو دنیا و‬ ‫مرۆڤایەتی و ببێتە ساڵی ئاشتی‪ ،‬ئ��ازادی و‬ ‫برایەتی و دیموكراسی لە جیهاندا‪.‬‬

‫بە رووخانی رژێمی میرس و لە‬ ‫كەسایەتی حۆسنی مۆبارەكدا كە بە‬ ‫فرعۆنی هاوچەرخ بەناو دەكرا‪ ،‬سیستەمی‬ ‫جیهانیش كەوتە هەڵوەشاندنەوە و ناكۆكی‬ ‫گەالن و سیستەمی كۆنەپارێز و دەوڵەتگەرا‬ ‫هەتا ئێستاشی لە گەڵدا بێت درێژەی هەیە‬

‫راپۆرت‬

‫‪40‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫پاریس‪ ،‬سێ ژنە تێكۆشەری كورد تیرۆر دەكرێن‬

‫شایەتحاڵەكان كۆمەڵكوژییەكەی پاریس دەگێڕنەوە‬ ‫ئا‪ /‬رۆژی واڵت‬ ‫ش��ەوی (‪ )2013-1-10‬هەر سێ ژنە تێكۆشەر و‬ ‫سیاسەتمەداری ك��ورد" سەكینە جانسز‪ ،‬فیدان‬ ‫دۆغان و لەیال شایلەمەز" لە پاریس تیرۆر كران‪.‬‬ ‫بە پێ زانیاریەكانی پۆلیسی پاریس كۆمەڵكوژیەكە‬ ‫ئێوارەی (‪)9‬ی كانوونی دووەم لە نێوان كاتژمێر‬ ‫(‪ 06‬ــ ‪ )07‬بەكاتی پاریس پێكهاتووە‪ .‬بە پێ‬ ‫زانیاریەكانی پۆلیس لە ‌شوێنی ڕووداوەك��ە (‪)12‬‬ ‫قەوانی خاڵی‪ )7.65( ،‬میلیمەتر دۆزراوەت��ەوە‪.‬‬ ‫بە پێی روونكردنەوەكانی پۆلیس‪ ،‬رووداوەك��ە بە‬ ‫شێوەیەكی پرۆفەسیۆناڵ پێكهاتووە و لە كەسێك‬ ‫زیاتر دەستی لەو تاوانەدا هەیە‪.‬‬ ‫ئ��ەو ش��اه��ێ��دح��ااڵن��ەی ب��ەر ل��ە ه��ەم��وو كەسێك‬ ‫تەرمی سێ ژنە سیاسەتمەدارە كوردەكەیان لە‬ ‫ناوەندی راگەیاندنی كوردستان لە پاریس بینی‪،‬‬ ‫وردەكارییەكانی كۆمەڵكوژییەكەیان دەگەڕێننەوە‪.‬‬ ‫ئەو شاهێدانە كە زۆر بە زەحمەت توانیان باسی‬ ‫كۆمەڵكوژییەكە بگێڕنەوە‪ ،‬تا ئێستاش لەژێر‬ ‫كاریگەرییەكانی وەحشەتی كۆمەڵكوژییەكەدان و‬ ‫وەحشەتی تیرۆرەكە دەگێڕنەوە‪.‬‬ ‫ش�����ەوی(‪)9-10‬ی ك��ان��وون��ی دووەم ل��ە پاریسی‬ ‫پایتەختی فەرەنسا (‪ )3‬ژنە سیاسەتمەداری كورد لە‬ ‫نوسینگەی راگەیاندنی كوردستان‪" :‬ئەندامی دەستەی‬ ‫دامەزرێنەری (پەكەكە) (ساكینە جانسز)‪ ،‬نوێنەری‬ ‫(‪ )KNK‬لە پاریس (فیدان دۆغان) و كچە گەنجێكی‬ ‫كورد بەناوی (لەیال شایلەمەز)" لەالیەن كەسانی‬ ‫نەناسراوەوە تیرۆر كران‪ .‬بەگوێرەی روونكردنەوەی‬ ‫پۆلیسی پاریس ئەنجامی شیكارییە پزیشكییەكان؛‬ ‫كۆمەڵكوژیەكە ئێوارەی (‪)9‬ی كانوونی دووەم‬ ‫لە نێوان كاتژمێر (‪ 06‬ــ ‪ )07‬بەكاتی ئەو واڵتە‬ ‫ئەنجامدراوە‪ .‬لە ‌شوێنی ڕووداوەك��ە (‪ )12‬قەوانی‬ ‫خاڵی گولەی (‪ )7.65‬میلیمەتر دۆزراوەتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫نازانرێت چەند دەمانچە بەكارهاتوون‪ ،‬بەاڵم (‪)4‬‬ ‫گولە لە ساكینە جانسز و هەروەها فیدان دۆغان‬ ‫و لەیال شایلەمەزیش هەریەكەیان (‪ )3‬گولەیان‬ ‫لێدراوە‪.‬‬ ‫بەپێی زایارییەكان ه��ەر چەندە دەرگ��اك��ان بە‬ ‫وشەی نهێنی دەكرانەوە‪ ،‬بەاڵم دەرگاكان بێ هیچ‬ ‫زۆرەملێییەك كرابوونەوە‪ .‬لێكۆڵینەوە لە رووداوەكە‬ ‫لە الیەن بەشی دژە تیرۆری كریمیناڵی پاریس و‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی هاوكاری تێكۆشانی دژە تیرۆری‬ ‫پاریس (‪)SDAT‬ەوە بەڕێوە دەبرێت‪ .‬شیمانە‬ ‫دەكرێت كە ئەم لێكۆڵینەوە لە چوارچێوەی تیۆریدا‬ ‫ماوەی (‪ )15‬رۆژ بخایەنێت‪.‬‬ ‫ئ��ەو شاهێدحااڵنەی كە بەرلە هەموو كەسێك‬ ‫چ��ووب��وون��ە شوێنی رووداوەك����ە و تەرمەكانیان‬ ‫بینیبوو باس لە چۆنێتی پێزانین و چوونیان بۆ‬ ‫شوێنی رووداوەكە دەكەن‪ ،‬كاربەدەستێكی كۆمەڵە‬ ‫كوردییەكان لە (‪ )Les Mureaux‬كە دەكەوێتە‬ ‫نزیكی پاریس ئاماژە بەوە دەكات كە ئێوارەی (‪)8‬‬ ‫ی كانوونی دووەم واتا ئێوارەیەك بەرلە رووداوەكە‪،‬‬ ‫(رۆژبین) پەیوەندی بە (روناهی)یەوە دەكات بۆ‬ ‫چاوپێكەوتنێك لە كۆمەڵەكە و بلێتێكی بۆ سەفەری‬

‫كاتژمێر (‪)01.00‬ی پاشنیوەڕۆ بۆ ئەڵمانیا ئامادە‬ ‫دەك��ات‪ ،‬ئەو كاربەدەستەی كۆمەڵەكە دەڵێت‪":‬‬ ‫رۆژێك دوای ئەوەی قسەی لە گەڵ‌ روناهی كرد‪،‬‬ ‫لە كاتژمێر (‪ )09.50‬بیلێتیان ب��ڕی و س��واری‬ ‫شەمەندەفەر بوو لە (‪ )Les Mureauxê‬وە بەرەو‬ ‫پاریس بەڕێكەوتن‪ .‬كاتژمێر (‪)11.30‬ی نیوەڕۆ لە‬ ‫(‪ )Gare de Nord‬پێشوازی لە روناهی كرد"‪.‬‬ ‫ئەو كاربەدەستەی كۆمەڵە كوردییەكە رایگەیاند‬ ‫لە كاتژمێر (‪)01.30‬ی شەودا هەڤاڵێك چوو لە‬ ‫دەرگ��ای ناوەندی راگەیاندنی كوردستانیدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هیچ كەسێك دەرگاكەی لێ نەكردۆتەوە‪ .‬هەڤااڵنی‬ ‫رۆژبین دەڵێن و رایانگەیاند كە رۆژبین لە كاتژمێر‬ ‫(‪)12.00‬ی نیوەڕۆی (‪)9‬ی كانوونی دووەم��ەوە‬ ‫وەاڵمی تەلەفۆنەكان ناداتەوە و پەیوەندی لەگە ‌ڵ‬ ‫دروست نابێت‪.‬‬ ‫سێ شاهێدحاڵ هۆڤێتییەكەیان بینی‬ ‫شاهید (ئا) كە هەڤاڵێكی نزیكی رۆژبینە‪ ،‬تا ئێستاش‬ ‫لەژێر كاریگەری وەحشەتەكە رزگاری نەبووە‪ ،‬زۆر بە‬ ‫زەحمەت رووداوەكەی گێڕایەوە و ووتی‪ ":‬ئێوارەی‬ ‫سێ شەممە (‪8‬ی كانوونی دووەم) پێكەوە قسەمان‬ ‫كردبوو‪ ،‬دوو شەو بەر لە رووداوەكەش پێكەوە بووین‪.‬‬ ‫رۆژی چوارشەممە داوای كرد تەلەفونی بۆ بكەم تا‬ ‫چاومان بە یەك بكەوێت‪ .‬دوای ئەوەی لە كاتژمێر‬ ‫(‪ 06.00‬ــ ‪ )07.00‬ئێوارەدا بە تەلەفۆن پەیامێكم بۆ‬ ‫نارد‪ ،‬وەاڵمی نەدامەوە‪ ،‬منیش ووتم كەواتە كارێكی‬ ‫هەیە و دوایی تەلەفونم بۆ دەكاتەوە‪ .‬لە دەوروبەری‬ ‫(‪)08.30‬ی ئ��ێ��وارەدا جارێكی تر تەلەفونم بۆ‬ ‫ك��ردەوە‪ ،‬زەنگ دەچ��وو‪ ،‬بەاڵم وەاڵم��ی نەدایەوە‪،‬‬ ‫پەیامێكی ترم بۆ نارد‪ ،‬پەیامەكە دەچ��وو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫وەاڵمی نەدەدایەوە‪ 9( ،‬ــ ‪)10‬جاری تر تەلەفونم بۆ‬ ‫كرد‪ ،‬زەنگی لێدەدا و لێدەدا‪ ،‬بەاڵم وەاڵمی نەدایەوە‪.‬‬ ‫تێگەیشتم كە ئەمە شتێكی ئاسایی نییە و هەمیشە‬ ‫ئاگاداری دەكردمەوە‪ ،‬بەاڵم ئەمجارەیان بێ دەنگ‬ ‫بوو وەاڵمی نەدەدامەوە"‪.‬‬ ‫نیوە شەو لەبەردەم نوسینگەكە‬ ‫شاهێد حاڵی رووداوەكە دوای ئەوەی بە تەلەفون‬ ‫پەیوەندی بە ناسییارەكانی رۆژبینەوە دەكات و‬ ‫ئەوانیش پێی رادەگەیەنن كە ئەوانیش پەیوەندی‬ ‫پێوەدەكەن و وەاڵم ن��ادات��ەوە‪ ،‬نیگەران دەبێت‬ ‫و دەڵێت‪ ":‬لە كاتژمێر (‪)11.30‬ی شەودا ووتم‪،‬‬ ‫دەم��ەوێ��ت بچم ب��ۆ نووسینگەكە (نوسینگەی‬ ‫راگەیاندنی كوردستان) و كلیلی دەرگاكەم البوو‪،‬‬ ‫هەستم پێكرد كە شتێكی نائاسایی هەیە و هەڤاڵ‬ ‫رۆژبین ناڕەحەتییەكی هەیە‪ .‬دوای وەاڵم نەدانەوەی‬ ‫رۆژبین‪ ،‬كاتژمێر (‪ )12.15‬خولەكی شەو‪ ،‬لە گە ‌ڵ‬ ‫هەڤاڵێك پێكەوە چووینە نووسینگەكە كە گەیشتینە‬ ‫ئ��ەوێ بینیمان روناكی ژورەك��ەی��ان داگیرساوە و‬ ‫رووناكی ژوورەكەی تریان كوژاوەتەوە‪ .‬ئەمە شتێكی‬ ‫ئاسایی نەبوو بەالمانەوە‪ ،‬چونكە هەرگیز رۆژبین تا‬ ‫ئەو كاتە رووناكی بە نەكوژاوەیی نەدەهێشت و لەوێ‬ ‫بەتەنیا نەدەمایەوە‪ ،‬وتمان تۆ بڵێی كەسێكی لەال‬

‫بێت"‪.‬‬ ‫هیچ دراوسێیەك دەرگای لێ نەكردینەوە‬ ‫شاهێدەكە لەبارەی هەوڵەكانیان بۆ كردنەوەی دەرگای‬ ‫نووسینگەكە دەڵێت‪ ":‬لەبەر ئەوەی پێشتر وشەی‬ ‫نهێنی دەرگەكەمان دەزان��ی‪ ،‬دەرگ��ای دەرەوەم��ان‬ ‫كردەوە‪ ،‬بەاڵم دەرگای دووەمی ناوەوە داخرابوو‪،‬‬ ‫تەنیا كلیلێكی نوسینگەكە هەبوو‪ ،‬ئەو دەرگایە‬ ‫كلیلی نەبوو‪ .‬لە زنگی ماڵەكانی ئەو گەڕەكەماندا‪،‬‬ ‫بەاڵم كەس دەرگای لێ نەكردینەوە‪ .‬تەنیا كەسێكیش‬ ‫وەاڵمی داینەوە‪ ،‬پێمان ووت (هەڤااڵنمان لە ژوورەوە‬ ‫وەاڵممان نادەنەوە‪ ،‬شتێك روویداوە؟)‪ ،‬بەاڵم ئەویش‬ ‫دەرگاكەی بەڕووماندا داخست‪ .‬ووتمان لەوانەیە بە‬ ‫هەڵە تێگەیشتبێت‪ ،‬دوای (‪ )5‬خولەك جارێكی تر لە‬ ‫دەرگای ماڵەكەیمان دایەوە‪ ،‬ئەمجارەیان پێی ووتین‬ ‫بڕۆن لەبەر دەرگاكەم ئەگینا پۆلیستان بۆ بانگ‬ ‫ئەكەم‪ .‬روناكی ماڵێكی تریش داگیرساو بوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوانیش هیچ وەاڵمیان نەداینەوە"‪.‬‬ ‫هەروەها دەڵێت‪ ":‬كاتێك هەڤاڵێكی تریشمان هات‪،‬‬ ‫لە زەنگی هەموو ماڵەكانماندا‪ ،‬ئەمجارەشیان كەس‬ ‫دەرگای لێ نەكردینەوە‪ .‬هەڤاڵێكمان ووتی یان ئەوەتا‬ ‫بانگی بنكەی فریاكەوتن ــ ئاگركوژێنەوە دەكەین‪،‬‬ ‫یان ئەوەتا دەرگاكە دەشكێنین‪ .‬لەو كاتەدا بەالقۆڵ‬ ‫و شان پاڵی بە دەرگاكەوە ناو و دەرگاكە كرایەوە‪.‬‬ ‫پاشان چوومە قاتی سەرەوە و دەرگاكەم كردەوە"‪.‬‬ ‫شاهێدەكە ووتیشی‪ ":‬لەسەرەوە وەحشەتێك هەبوو‬ ‫و نەیتوانی باس لەو دیمەنە بكات كە بینیوێتی و‬ ‫ووتی‪ ":‬ناتوانم‪ ...‬ناتوانم باسی بكەم"‪.‬‬ ‫وەحشەتێك لە ژوورەوە‬ ‫شاهێدی دووەم بەناوی (ی) دەڵێت‪ ":‬نوسینگەكە‬ ‫دوو ژووری هەبوو‪ ،‬گڵۆپی یەكێكیان داگیرسابوو‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ەش ه��ەر ل��ەس��ەرەت��اوە جێگای گ��وم��ان بوو‬ ‫بەالمانەوە"‪ .‬وەها رووداوەكەی روونكردەوە‪ ":‬هەڤااڵن‬ ‫القۆڵ و شان دەرگاكەیان كردەوە كە چوومە ژوورەوە‬ ‫بەر لە هەموو شتێك قاچی كەسێكم بینی‪ ،‬تۆزێكی‬ ‫تر چوومە ژوورەوە بینیم كە (رۆژبین) لەسەر پشت‬ ‫كەوتووە و روخساریم بینی‪ ،‬خوێن لە دەمی هاتبوو‪،‬‬ ‫چاوەكانی داخراوبوون‪ ،‬دەموچاوی تەزیبوون‪ .‬ئەو‬ ‫قاچانەی كە بینیمن قاچی هەڤاڵ (ساكینە) بوو‬ ‫پشتی لە كۆمێدی تەلەفزیۆنەكەبوو و لەسەر زەوی‬ ‫كەوتبوو‪ ،‬لە نێوان ئەو و تەلەفزیۆنەكەدا باوەڵێك‬ ‫هەبوو‪ .‬هەڤاڵ رۆژبین لەسەر چ��ۆك و بەپشتا‬ ‫كەوتبوو‪ ،‬لەو بڕوایەدام كە لە كاتی كۆكردنەوەی‬ ‫جانتاكەیدا لێیاندابوو‪ .‬دوو پارچە جلوبەرگی نیو‬ ‫قەدكراو هێشتاش لەسەر ئەژنۆی هەڤاڵ ساكینە‬ ‫بوو‪.‬‬ ‫لەو كاتەدا هەڤاڵ (ئا) هاواری كرد‪ ،‬پەشۆكابوو‪.‬‬ ‫دواتر من (روناهی)م بینی بە دەما كەوتبوو‪ ،‬قژی‬ ‫روخساریداپۆشی بوو‪ ،‬خوێن لە ناوچاوی رۆژبینیش‬ ‫هاتبوو‪ ،‬بەاڵم شوێن ئاوساوییەكی كەوە بوو كە‬ ‫بەقەد هێلكەیەك دەبوو بە الچاوی هەڤاڵ ساكینەوە‬ ‫بوو"‪.‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫(ی) دەگێڕێتەوە كە دوات��ر دێنەوە خ��وارەوە و‬ ‫دەڵێت‪ ":‬هەڤاڵی سێیەم لەو كاتەدا لە گەڵ‌ پۆلیس‬ ‫قسەی دەكرد‪ .‬كاتژمێر (‪)01.20‬ی شەوبوو‪ ،‬هەموو‬ ‫شتێك لەناو (‪ )2‬خولەكدا روویدا‪ .‬چووینە سەرەوە‬ ‫ئەوانمان بینی‪ ،‬پەشۆكاین‪ ،‬ماتماین‪ ،‬لە شتێك‬ ‫تێنەگەیشتین و هاتینەوە خ��وارەوە‪ .‬لە هۆڵەكەدا‬ ‫هەموو شتێك لە شوێنی خۆی بوو‪ ،‬هیچ شتێك لە‬ ‫شوێنی خۆی نەجواڵبوو"‪.‬‬ ‫ئەم كەسانە كە تەرمی هەرسێ ژنەكەیان بینی بوو‬ ‫باس لەوە دەكەن كە فیشەك لە سەریان درابوو‬ ‫و دەڵێن‪ ":‬چاوەڕێی شتێكی وەها نەبووین‪ ،‬خوێن‬ ‫لەسەریان هاتبوو‪ .‬هەموو شوێنێك ببوو بە گۆلی‬ ‫خوێن‪ ،‬بە هەموو شتێكدا دیاربوو كە بێ ئەوەی رێگە‬ ‫بە خۆپاراستنیان بدەن‪ ،‬لە سەریان داون"‪.‬‬ ‫نیشانەكانی پرسیار‬ ‫بەگوێرەی ئەو زانیارییانەی شاهێدحاڵەكان دایان‪،‬‬ ‫ساكینە جانسز و لەیال شایلەمەز بیلێتی سەفەریان‬ ‫بۆ كاتژمێر (‪)01.00‬ی پاشنیوەڕۆ ب��ڕی ب��وو و‬ ‫ڤیزەكانیشیان ئامادە بوو‪ .‬لە كاتژمێر (‪)12.00‬‬ ‫ی ن��ی��وەڕۆدا وەاڵم��ی هیچ تەلەفۆنێك نادەنەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەگوێرەی ئەنجامەكانی شیكاری پزیشكی‬ ‫دەگوترێت رووداوەكە لە نێوان (‪ 06.00‬ــ ‪)07.00‬‬ ‫ی ئێوارەدا هاتۆتە ئاراوە‪ .‬بەپێی ئەو زانیارییانەی‬ ‫شیكاری پزیشكی و هەروەها میدیاكانی فەرەنسا‬ ‫رایانگەیاندووە‪ ،‬رووداوەكە زۆر بە خێرایی هاتۆتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬بەاڵم شاهێدحاڵەكانی رووداوەكە و هەڤااڵنی‬ ‫كەسە تیرۆركراوەكان دەڵێن كە دەشێ رووداوەكە لە‬ ‫نێوان كاتژمێر (‪ 11.30‬و ‪)01.30‬ی پاشنیوەڕۆدا‬ ‫هاتبێتە ئاراوە‪ ،‬چونكە دەبووا لە كاتژمێر (‪)01.30‬‬ ‫ی نیوەڕۆدا بەڕێ بكەوتنایە و سەفەریان بكردایە‪.‬‬ ‫هەموو ئەم پرسیارانە لە ئێستادا بێ وەاڵمن‪.‬‬ ‫ساكینە جانسز‬ ‫ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری پارتی كرێكارانی‬ ‫كوردستان (ساكینە جانسز) لە ساڵی (‪)1957‬‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫لە ش��اری دێرسیم لە دایكبووە‪ .‬لە دوای كودتا‬ ‫سەربازیەكەی توركیا لە (‪ )١٢‬ئادار‪ ،‬ساڵی (‪)1971‬‬ ‫دەچێتە ڕیزی تەڤگەری گەنجانی شۆڕشگێڕ‪ .‬پاشان‬ ‫لە ناو ڕیزی شۆڕشگێڕانی ك��ورددا جێ دەگرێت‪.‬‬ ‫ساكینە جانسز لەو كاتەدا لەناو گروپی ئاپۆچیاندا‬ ‫جێگە دەگرێت كە لە شۆڕشگێڕانی كوردستانی و‬ ‫تورك پێكهاتبوون و لەالیەن رێبەری گەلی كورد‬ ‫عەبدوڵاڵ ئۆجاالنەوە پێشەنگایەتی دەكرا‪ .‬پاشان‬ ‫لە شاری ئەلعەزیز لە دژی چەتەكانی ئەو شارە‬ ‫چاالكانە تێدەكۆشێت‪ ،‬ل��ەوێ لە گەڕەكەكانی‬ ‫(فەوزی چاكماك‪ ،‬یڵماز باغڵەر) كە زۆربەی كوردی‬ ‫عەلەوین خەبات دەكات و گرنگی نەتەوەیی كورد‬ ‫بە بنەما دەگرێت و رۆڵێكی چاالكانەی دەبێت لە‬ ‫رێكخستنكردنی الوانی كورد دا‪ .‬لە ساڵی (‪)1978‬دا‬ ‫كۆمیتە ئاوا دەكرێت و خەباتی ڕێكخستنی گەنجان‬ ‫بەڕێوە دەبات‪ .‬لە شاری دێرسیم و دەوروبەریشی‬ ‫بەشداری خەباتی ڕێكخستنی دەكات‪ .‬هاوكات لە‬ ‫دامەزراندنی پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)‬ ‫دا وەك��و شۆڕشگێڕێكی ئاكتیڤ و پڕۆفسیۆناڵ‬ ‫ئەركەكانی رادەپەڕێنێت‪ .‬ژنە شۆڕشگێڕی كورد‬ ‫ساكینە جانسز لە (‪ )27‬تشرینی دووەمی ساڵی‬ ‫(‪)1978‬دا بەشداری یەكەمین كۆنگرەی دامەزراندنی‬ ‫پاری كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) دەبێت و لە‬ ‫ساڵی (‪)1979‬دا لە شاری ئەلعەزیز دەچێت ڕیزی‬ ‫هەڤاڵەكانیەوە‪.‬‬ ‫ل��ە ك��ودەت��ای (‪ )١٢‬ئەیلولی س��اڵ��ی (‪)1980‬‬ ‫دا لە زیندانی ئامەد لە دژی هەموو ئەشكەنجە‬ ‫و گوشارەكانی ناو زیندان سازش لە ناسنامەی‬ ‫ئاپۆچێتی و (پەكەكە) بوونی خۆی ناكات‪ .‬لە‬ ‫بەندیخانەكانی ‪ ،‬ئەلعەزیز‪ ،‬مااڵتیا‪ ،‬ئامەد ‪ ،‬بورسا‪،‬‬ ‫چەناككەلە ماوەیەكی زۆر دەمێنێتەوە و لە ساڵی‬ ‫‪ 1991‬دا لە زی��ن��دان دەردەك��ەوێ��ت‪ .‬پ��اش ئەوە‬ ‫بەشێوەیەكی چاالك بەشداری ڕیزی تێكۆشەرانی‬ ‫كورد دەبێت‪ .‬دەچێتە ئەكادیمای مەعسوم كۆركماز‬ ‫و پەروەردەی ئایدیۆلۆژی و سەربازی دەبینێت كە‬ ‫لەالیەن بەڕێوەبەرایەتی پەكەكەەوە سەرپەرشتی‬ ‫دەكرێت‪ .‬هەر لەوێ بەشداری یەكەمین كۆنفرانسی‬ ‫زیندانیانی سیاسی دەبێت‪ .‬ماوەیەك لە فەڵەستین‪،‬‬

‫‪41‬‬

‫راپۆرت‬

‫سوریا و ڕۆژئ��اوای كوردستان دەمێنێت‪ .‬پاشان‬ ‫دەچێتە چیاكانی كوردستان و بەشداری تێكۆشینی‬ ‫گەریالیەتی دەبێت و لە كۆنگرە و كۆنفرانسی‬ ‫تەڤگەری گەنجان و پەكەكەدا بەشدار دەبێت و‬ ‫دواتر دەچێتە ئەوروپا و كار و خەباتی ڕێكخستنی‬ ‫لە واڵتانی ئەوروپا بەڕێوە دەبات‪ .‬ژنە تێكۆشەری‬ ‫خەباتی ئازادیخوازی ژنانی كورد و ئەندامی دەستەی‬ ‫دامەزرێنەری پەكەكە (ساكینە جانسز) لە گەڵ (‪)2‬‬ ‫هەڤاڵی خۆیدا بەناوەكانی (فیدان دۆغان و لەیال‬ ‫شۆیلەمەز) لە (‪)9‬ی ساڵی (‪ )2013‬لە پاریس لە‬ ‫ئەنجامی هێرشێكی چەكداریدا كۆمەڵكوژ دەكرێن‪.‬‬ ‫فیدان دۆغان‬

‫فیدان دۆغان لە (‪)17‬ی كانوونی دووەمی ساڵی‬ ‫(‪)1982‬دا لە ناوچەی ئەلبستانی مەڕەش لە دایك‬ ‫بووە‪ .‬لە گەڵ بنەماڵەكەی خۆیدا دەچێتە ئەوروپا‬ ‫و لە واڵتی فەڕەنسا دەژی‪ .‬لە شاری ستراسبۆرگ‬ ‫تا ئاستی ناوەندی دەخوێنێت‪ .‬لە تەمەنێكی‬ ‫منداڵیدا بنەماڵەكەی پەیوەندی بە تەڤگەری‬ ‫ئازادییەوە دەكەن ئەو لە ساڵی (‪)2001‬ەوە لە‬ ‫دام و دەزگاكانی تەڤگەری ئازادی كورداندا دەست‬ ‫بەخەبات دەكات‪ .‬فیدان وەك گەنجێكی چاالك لە‬ ‫ناوەندەكانی گەنجان‪ ،‬ژنان و دیبلۆماسیدا خەباتی‬ ‫گرنگ دەكات‪ .‬پاشان بۆ ماوەیەكی كاتی دێتە‬ ‫چیاكانی باشووری كوردستان‪ .‬لە ئەوروپاش لە‬ ‫ڕیزی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردستان بەشێوەیەكی‬ ‫زۆر چاالك جێدەگرێت‪ .‬فیدان دۆغان لە ڕیزی‬ ‫خەباتی ژن��ان و لە ناوەندی دبلۆماسی كاری‬ ‫دەكرد‪.‬‬ ‫لەیال شایلەمەز‬ ‫لەیال شایلەمەز یەكێك ب��ووە لە كچە گەنجە‬ ‫چاالكەكانی ناو كار و خەباتی سیاسی ژنان و‬ ‫لە رێكخستن و كۆمەڵە كوردییەكاندا تێكۆشانی‬ ‫سیاسی و ئازادی ژنانی بەڕیوە بردووە‪.‬‬

‫ژنان‬

‫‪42‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫ئۆجەالن‪":‬پێویستە دایكەخوداوەند وەك گرنگترین بیرۆكە‬ ‫و دیاردەی كۆمەڵگا دەركی پێبكرێت"‬

‫ن‪ /‬عەبدوڵاڵ ئۆجەالن‬ ‫كۆمەڵگەی نیولۆتیك ب��ەدەس��ت��ی ژن‬ ‫ـ دای��ك لە زه��ن و دڵ��دا بەرجەستە كرا‬ ‫بلیمەتی س��ەرەك��ی مرۆڤایەتی لە قوواڵیی‬ ‫نیۆلیتیكدا ش���اراوەی���ە ل���ەوێ خ��وڵ��ق��اوە و‬ ‫پێشكەوتووە‪ .‬دەرك��ەوت��ن��ە شكۆدارەكانی‬ ‫پێغەمبەرایەتی و دەزگابوونی دیسان هێزێكی‬ ‫دیكەی زایینی كەلتوورە‪ .‬ئەو رێگایەی بەرەو‬ ‫فەلسەفەی یۆنانی چ��ووە‪ ،‬ب��ەم ناوچەیەدا‪،‬‬ ‫بەشوێنپێی نەریتی زەردەشتدا تێپەڕیوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫سەرچاوەی خۆی لە جیاكاری مەعریفی ناوچەكە‬ ‫وەردەگرێت‪ .‬سەرەكیترین ناوچەی لە دایكبوونی‬ ‫كەلتووری خوداوەندی ژن و دایكە‪ .‬خوداوەندە‬ ‫ژنی هۆری هەپتا‪ ،‬دواتر وەكو یەكەمین دایك‬ ‫لە كتێبە ئایینیە پیرۆزەكاندا بوو بە حەوا‪ .‬الی‬ ‫هیتیتیەكان بووە بە كوپاپا‪ ،‬الی فریگیەكان‬ ‫كیبەلە‪ ،‬الی عەرەبەكان بووە بە قیبلە و لە مەككە‬ ‫(كەعبە) جێگیركراوە‪ .‬لە ریشەی هەموویاندا‬ ‫كەلتووری ستێرك هەیە كە لە ئاسمان لە میانەی‬ ‫ئەستێرەكان نوێنەرایەتی خ��وداوەن��دی ژن‪،‬‬ ‫خوڵقێنەری نیۆلیتیك دەكات‪ .‬الی سۆمەریەكان‬ ‫بوو بە ئینانا ــ عەشتار‪ ،‬الی میسریەكان بووە بە‬ ‫ئیسیس‪ ،‬الی یۆنانیەكان ئافرۆدیت‪ ،‬رۆمانیەكانیش‬ ‫ڤینۆس‪ ،‬الی مەسیحیەكان بووە بە مەریەم‪.‬‬ ‫تەواوی خواوەندە ژنە مەزن و ناسراوەكانی وەكو‬ ‫عەشتار‪ ،‬ئینـانـا‪ ،‬ئیسیس‪ ،‬دەمەترە‪ ،‬كیبەلە‪،‬‬ ‫ئیندرا پاشماوەی ئەم قۆناخەن‪ .‬لە میانەی ئەو‬ ‫پەیكەرانەی ژنان كە لەو سەردەمە ماونەتەوە‬ ‫و لە هەموو شوێنێكی نیشتەجێی نیۆلیتیك‬ ‫دانراون‪ ،‬ئەم راستییەمان بۆ روون دەبێتەوە كە‬ ‫ژن وەكو خوداوەندێكی دەسەاڵتدار و بەرباڵو بۆتە‬ ‫خاوەن گرنگی و رۆڵ‪ .‬ژن‪ ،‬هاوشێوەی خاكە بە‬ ‫پیتەكان و دایكە خوداوەندی زایینە (والدە)‪ .‬ژن‬ ‫دەبێتە خاوەنی پیرۆزییەكی مەزن‪ ،‬ئایینی كۆنی‬ ‫تەوتەم دەخاتە پلەی دووەم‪ ،‬بیر و باوەڕی خۆی‬ ‫زاڵدەكات‪ ،‬وەكو خۆر‪ ،‬مانگ‪ ،‬ئەستێرە و بەها‬ ‫ئاسمانییەكان بەهای پێدەبەخشێت‪ .‬لە زمانی‬ ‫ئاریان"ستارك" هەم بە واتای خودا‪ ،‬پیرۆزی‬

‫مەزن‪ ،‬هەم بە واتای ئەستێرە دێت‪ .‬بە تەنیا‬ ‫زاراوەی ستار بە شێوەیەكی گرنگ پێناسەی‬ ‫راستینەی ئایینی ئەو قۆناخە رووندەكاتەوە‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەوەی ئاژەڵی وەكو گامێش‪ ،‬چێل‪ ،‬بزن و بەراز‬ ‫بایەخداربوون‪ ،‬دەگەیەنرێنە ئاستی خوداوەندی‬ ‫و دیمەنەكانیان بەكار دەهێنرێت‪ .‬هەر شوێنێكی‬ ‫خوداوەندە ژنەكانی لێبێت‪ ،‬ئەوانیش هەن‪ ،‬لە‬ ‫گەڵیاندا هاوبەشن‪ .‬گامێشی بە ناوی ئاپیس‬ ‫یەكێك لە گرنگترین خوداوەندەكانی میسرە‪.‬‬ ‫"هۆرۆس" واتە بزن بوونەوەری پیرۆزن‪ .‬تاوەكو‬ ‫ئێستا چێل لە هیندستان دەستی لێنادرێت‪.‬‬ ‫هێزی "مانا" لە ئایینەكانی پێشوودا بەرباڵوبوو‪،‬‬ ‫بۆ ژمارەیەكی كەمی بوونەوەرەكان گواستراونەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم گرنگیەكانی لە رێ��زی پێشەوە دێت و‬ ‫ئەو ژمارە زۆرەی كە لە تەوتەمەكاندا هەبوو‬ ‫داخ��راوەت��ە نێو خ��وداوەن��دە سنووردارەكان و‬ ‫گەورەترین بوونەوەریش سەمبۆلی هێزی زایین‬ ‫خ��وداوەن��دی دایكە‪ .‬لە ئاستی هەرێمەكاندا‬ ‫ن��اوی خ��وداوەن��دە ژنەكانیش دەردەك��ەوێ��ت‪.‬‬ ‫تەنانەت ی��ەك پەیكەری پیاوبوونی نییە و‬ ‫نابینرێت‪ .‬پیاو لە باوەشی خوداوەندی ژن ــ‬ ‫دایك وەكو كوڕ ــ یاخود مێرد گرنگی خۆی‬ ‫هەیە‪ .‬دووانەكانی عەشتار ــ دوموزی‪ ،‬ئیسیس‬ ‫ــ ئۆسیریس‪ ،‬ئافرۆدیت ــ ئادۆنیس‪ ،‬كیبەلە ــ‬ ‫ئادیسی میتۆلۆژیاكان‪ ،‬نوێنەرایەتی كەلتووری‬ ‫خوداوەندی ژن ــ دایك دەكەن كە سەرچاوەكەی‬ ‫لە قۆناخی نیۆلیتیك دێت و بناخەی كەلتووری‬ ‫تەواوی مرۆڤایەتی پێكدێنێت‪ .‬لێرەدا گرنگترین‬ ‫مەسەلە كە پێویستە لێی تێبگەین‪ ،‬ئەوەیە كە‬ ‫قۆناخێك بەر لە مێژوو هەبووە كە پیرۆزی و‬ ‫پێشەنگایەتی ژن لە ئ��اراداب��ووە و پیاویش‬ ‫وەك��و منداڵێكی ه��ەژار گ��رێ��دراوی ژن ب��ووە‪.‬‬ ‫هێزی دەستپێكردنی شۆڕشی كشتوكاڵی‬ ‫نیۆلیتیك ژنە و هێزیش لە تواناكاری زاوزێ‬ ‫وەردەگ���رێ���ت‪ ،‬بۆیە ت���ەواوی خ��واوەن��دەك��ان‬ ‫لە رووخ��س��اری ژن��دان‪ .‬لە یەكەمین قۆناخی‬ ‫سۆمەرییەكان‪ ،‬میسریەكان و هیندیەكانیش‬ ‫ناوی خواوەندی لە ژنان دەنرا‪ .‬الیەنی پیاوێتی‬ ‫خواوەندی زۆر دوای ئەوە دەردەكەوێت‪ .‬تەواوی‬ ‫ئەو پەیكەرانەی لە سەردەمی نیۆلیتیكەوە‬ ‫ماونەتەوە لە شێوەی ژن دروستكراون‪ .‬پەیكەری‬ ‫پیاوان هێندە كەمە دەتوانرێ بگووترێ نییە‪.‬‬ ‫خودا و مرۆڤ بەیەكەوەن‪ .‬خوداوەندێكی لە مرۆڤ‬ ‫دابڕاو‪ ،‬واتە هێشتا چەمكی ئایین پێشنەكەوتووە‪.‬‬ ‫شێوەگرتنی ئایینی قــۆنــاخ و چ��ەرخ‪،‬‬ ‫دەبێتە گوزارشتی ئایدیۆلۆژی تیرە و یەكینە‬ ‫پێشكەوتووترەكانی كۆمەڵگا‪ .‬بە گوێرەی‬ ‫ژمارەی ئەو دیاردە سەرەكیانەی رۆڵ لە ژیانی‬ ‫تیرەدا دەبینن خواوەند پێكدێن‪ .‬تا چ رادەیەك‬ ‫هەست بە هێزە سەرەكیەكان بكرێت‪ ،‬چەندە‬

‫زیان و سوودەكانیان مەزەندە بكرێت‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫زاراوە هەیە‪ ،‬بە هێندە خواوەند گەیشتوون‪.‬‬ ‫شێوەی هزر و سیستەمی زاراوەك��ان هەمووی‬ ‫لە میانەی خواوەندەكان گوزارشتی لێدەكرێت و‬ ‫بەڕێوە دەبرێت‪ .‬بێگومان ئەمانەش بە گوێرەی‬ ‫پلە و پایەی خواوەندەكان ریزبەند دەكرێن‪.‬‬ ‫نابێ ل��ەوە س��ەرم��ان سووڕبمێنێ كە هێزی‬ ‫سیحراوی ئەم زاراوانە بكرێن بە خواوەند‪ .‬ئەو‬ ‫سەردەمانە سەردەمی یەكەمین لە دایكبوون و‬ ‫خوڵقاندنە‪ .‬هەر زاراوە و تواناكاریەكی نوێ‪،‬‬ ‫بەواتای خودایەكی نوێ دێت‪ .‬رۆڵی سەرەكی‬ ‫دایك لە بەرهەمهێنان و تایبەتمەندێتی زاوزێ‪،‬‬ ‫بایەخێكی نائاسایی پەیدا دەكات و رێگا لە پێش‬ ‫قۆناخی خوداوەندە ژنەكان دەكاتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫چەندین دۆزینەوە و داهێنان لە الیەن ژنەوە‬ ‫ئەنجامدراوە‪ .‬شیمانەی ئەوە لە پێشە دانەوێڵەی‬ ‫بە سوود‪ ،‬دارەكانی میوە‪ ،‬ماڵیكردنی ئاژەڵ‪،‬‬ ‫بەكارهێنانی زەوی‪ ،‬ئاواكردنی ماڵ "خانوو"‪،‬‬ ‫منداڵ بە خێوكردن‪ ،‬كێاڵن‪ ،‬ئاشی دەست و‬ ‫یەكەمین گالیسكە لە دۆزینەوە و داهێنانی ژن‬ ‫بووبێت‪ .‬چەرخی خواوەندەكانی دایك دوای ئەم‬ ‫پێشكەوتنە مەزنانە دەبێتە سەمبۆلی رۆڵی ژن‪.‬‬ ‫ن��اوەڕۆك��ی پ��ل��ەداری پشت ئەستوور ب��ەژن ــ‬ ‫دایك تاكو ئێستاش لە ت��ەواوی كۆمەڵگاكان‬ ‫وەك دەس���ەاڵت و هێزێكی م��ەزن پەسەند‬ ‫دەك��رێ‪ ،‬ئەمەش بنەمای مێژوویی و بابەتی‬ ‫" دای���ك"ە‪ .‬چونكە دای��ك لەناو سەختترین‬ ‫هەلومەرجیشدا فاكتەرێكی پێشەنگی منداڵبوون‬

‫سیحربازی تاقیكردنەوەی بەهێزبوونی‬ ‫كۆمەڵگایە‪ ،‬چونكە ئاستی هۆشیاری كە‬ ‫لە ئارادایە تەنیا بە شێوەی سیحربازی‬ ‫پراكتیزە دەكرێت‪ .‬سیحربازی دایكی‬ ‫زانستیشە‪ .‬ژن زانا و بیریاری ئەم شێوازەی‬ ‫كۆمەڵگایە كە بەردەوام چاودێری رسوشت‬ ‫دەكات‪ ،‬لەمرێیەوە ژیان دەدۆزێتەوە‪،‬‬ ‫لە دایكبوون (زاوزێ) دەناسێ‪ .‬ژمارەی‬ ‫زۆری سیحربازە ژنەكان گوزارشتی ئەم‬ ‫راستییەیە‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫و بەخێوكردنییەتی‪ .‬ئەو كەلتوورە پلەداری و‬ ‫دەسەاڵتەی لەسەر ئەم بنەمایە پێكهاتووە‪،‬‬ ‫هەڵبەتە پەیوەندی و پەیوەستبوونێكی مەزن‬ ‫بەخۆیەوە دەبینێ‪ .‬ئەگەر تا رۆژگاری ئەمڕۆشمان‬ ‫بناخەی هەبوونی كۆمەڵگا پێك دێنێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫بەڵگەی سەلمێنەری بەهێزی چەمكی (بیرۆكە)‬ ‫ی دایكە‪ .‬هەروەكو مەزندە دەكرێ ئەمە تەنیا‬ ‫بۆ تایبەتمەندێتی داتاشراوی (واتایی) بیۆلۆژی‬ ‫زاوزێ (منداڵبوون) ناگەڕێتەوە‪ .‬پێویستە دایكە‬ ‫خوداوەند وەك گرنگترین بیرۆكە و دیاردەی‬ ‫كۆمەڵگا دەركی پێبكرێت‪ .‬تەواو بەڕووی دیاردەی‬ ‫دەوڵەت داخراوە‪ ،‬سەرجەم ئەو تایبەتمەندێتیانە‬ ‫لە ناواخنی خۆی دەگرێت كە دەوڵەت ناخولقێنن‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوەی هێزی پێشەنگی قۆناخی كشتوكاڵ‬ ‫و ماڵیكردنی ئاژەڵ ژن بوو‪ ،‬بۆیە شێوازێكی‬ ‫ژنان مۆری خۆی لە پێشكەوتنەكانی هزر و‬ ‫زمان داوە‪ .‬تاوەكو ئێستا لە چەندین زماندا ئەم‬ ‫پاشگر و پێشگرانە بەكار دەهێنرێت‪ .‬هەروەها‬ ‫لەبەر ئەوەی پێگەیاندنی دانەوێڵە و ماڵیكردنی‬ ‫ئاژەڵەكان بە گرانی گرێدراوی هزر و پراكتیكی‬ ‫ژن بوو‪ ،‬ئەمە رێگای لە پێش ئەوەدا كردەوە‬ ‫ببێتە خوداوەندە دایكی تەواوی ئەم بەرهەمانە‪.‬‬ ‫چەمكی ئایینی خوداوەندەكانی دۆستی مرۆڤی‬ ‫س��ەردەم��ی نیۆلیتیك‪ ،‬گ��ەوه��ەری سەرەكی‬ ‫كۆمەڵگای ئ��ەو س��ەردەم��ە ن��ی��ش��ان��دەدات‪.‬‬ ‫ك��ارەك��ت��ەری كۆمەڵگای ئ���ارام و ت��ەب��ا‪ ،‬بە‬ ‫بەراوردكردن لە گەڵ مافی دێرینی بەربەریەت‬ ‫توانستە بەهەشتیەكانی س��وود وەرگ��رت��ن‬ ‫لە سروشت‪ ،‬رێگا لە پێش ئ��ەوە دەكاتەوە‬ ‫خواوەندەكان لە ناسنامەیەك بكرێن بە سەمبۆڵ‬ ‫كە بەخشندەیە و دۆستە و بەمجۆرەش واتادار‬ ‫بێت‪ .‬لە گەڵ مرۆڤەكان تێكەڵ بە یەكترن‪ ،‬چونكە‬ ‫كۆمەڵگا لە گەڵ ئەو دیاردانەدا بەناویەكداچووە‬ ‫ك��ە خ��واوەن��دەك��ان ن��وێ��ن��ەرای��ەت��ی دەك���ەن‪.‬‬ ‫گرنگترین بەڵگەش ئەمەیە كە ئەو جوگرافیا و‬ ‫هەلومەرج و كەش و هەوای كە نیلی ئابڵۆقە داوە‪،‬‬ ‫لەمەش گرنگتر ئەوەیە كە تەنیا بەشێوەیەكی‬ ‫جیا كەلتووری دانەوێڵە و ئ��اژەڵ دەرف��ەت و‬ ‫تواناكاری بە شۆڕشی كشتوكاڵی نیۆلیتیك‬ ‫نادات‪ .‬ئەگەر ئەمە بەدی هاتبوایە ئەوا بەهۆی‬ ‫ئەو هەلومەرجە نەگۆڕانەی‪ ،‬هەر لە زووەوە دۆڵی‬ ‫نیل دەبووە النكەی شۆڕشێكی شار و كشتوكاڵ‪.‬‬ ‫كۆمەڵگای نیۆلیتیك هێندە مۆركی ژنی پێوەیە‬ ‫و ژن تێیدا بە كاریگەرە‪ ،‬وەك��و بڵێی پیاو‬ ‫سڕاوەتەوە‪ .‬ئەمەش هەروەكو ژنانی رۆژگاری‬ ‫ئەمڕۆمان وایە كە وەكو هێزێكی سەرەكی كۆمەڵگا‬ ‫نین‪ .‬ژن ئەم هێزە لە پێگەیاندنی دانەوێڵە‪،‬‬ ‫ماڵیكردنی ئاژەڵ‪ ،‬ئاواكردنی شوێنی حەوانەوە‪،‬‬ ‫لە چنین و هاڕین و منداڵ بوون و بەخێوكردنیدا‬ ‫بەدەستدێنێ‪ .‬ئەمەش بەهێزبوونێكی نائاساییە‪.‬‬ ‫دانەوێڵەی وەكو گەنم و گەنمەشامی‪ ،‬داری‬ ‫وەكو مازوو‪ ،‬دار مێو لە نێو ئەو بوونەوەرانەدا‬ ‫جێگای خۆیان دەگرن كە خاوەنی پیرۆزییەكی‬ ‫خودایین و وەكو نیعمەتی سەرەكی دەبینرێن‪،‬‬ ‫كەلتوورێكی ژن لە گەشەكردن دایە كە ناتوانرێ‬ ‫جڵەو بكرێ‪ ،‬پیرۆزیی ئەو هێزەی لە گەڵ‬ ‫كۆمەڵگا پێكهاتووە بەشێوەیەكی ئاشكراتر‬ ‫خۆی لە سیحربازیدا نیشاندەدات‪ .‬سیحربازی‬

‫[~]‬ ‫[ ژماره ‪ [ ] 2013/1/20 [ ]25‬ساڵی سێیەم ]‬

‫تاقیكردنەوەی بەهێزبوونی كۆمەڵگایە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئاستی هۆشیاری كە لە ئارادایە تەنیا بە شێوەی‬ ‫سیحربازی پراكتیزە دەكرێت‪ .‬سیحربازی دایكی‬ ‫زانستیشە‪ .‬ژن زانا و بیریاری ئەم شێوازەی‬ ‫كۆمەڵگایە كە ب��ەردەوام چاودێری سروشت‬ ‫دەك���ات‪ ،‬لەمرێیەوە ژی��ان دەدۆزێ��ت��ەوە‪ ،‬لە‬ ‫دایكبوون (زاوزێ) دەناسێ‪ .‬ژم��ارەی زۆری‬ ‫سیحربازە ژنەكان گوزارشتی ئەم راستییەیە‪.‬‬ ‫لە رێگای تێڕوانینەكانیان دەبن بە ژنی سیحرباز‬ ‫و زانا‪ .‬چەندە ژمارەیەكی زۆری منداڵ و پیاوی‬ ‫دۆست (نزیك) بەم سیستەمە ببەستێتەوە‪ ،‬بەو‬ ‫رادەیە ژن ــ دایكێكی بەهێزە وەك پێویستییەكی‬ ‫ژیانی ك��رداری ژن زۆر بەباشی ئاگاداری ئەو‬ ‫رووداوان��ەی��ە كە لەناو كۆمەڵگای سروشتیدا‬ ‫روودەدەن‪ .‬لە تەواوی ئەو پەیكەر و ئامرازانەی‬ ‫لەم قۆناخەدا بۆمان ماوەتەوە شۆێنپەنجەی‬ ‫ژن دەبینرێ‪ .‬قاڵن (تیرەی بەرایی)یەكێتیەكە‬ ‫لە چ��وار دەوری ژن ــ دای��ك پێكهاتووە‪.‬‬ ‫منداڵبوون و بەخێوكردنی ناچاری رەوشی‬ ‫باشترین كۆكەرەوەی بەرهەم و دایانێتی دەكات‪.‬‬ ‫منداڵ تەنیا دایك دەناسێ‪ .‬هێشتا پیاو هیچ‬ ‫كاریگەرییەكی لە جۆری موڵكایەتی لەسەر ژن‬ ‫نییە‪ .‬هەروەكو چۆن نەدەزانرا ژن لە كامە پیاو‬ ‫بووە بە دووگیان‪ ،‬بەاڵم دەزانرا كە منداڵەكان‬ ‫لە كامە ژنن‪ .‬ئەم ناچارییە سروشتییە هێزێكی‬ ‫كۆمەڵگای پشت ئەستوور بە ژن فەراهەم دەكات‪.‬‬ ‫لەخۆوەگرتنی كارەكتەری مێیینەیی زۆربەی‬ ‫بابەتەكانی لەم قۆناخە بەناو كراون‪ ،‬بەڵگەیەكی‬ ‫دیكەی ئەم راستییەیە‪ .‬جەنگاوەری و كاریگەری‬ ‫زاڵبوونی پیاویش كە زۆر دواتر پێشدەكەوێت‪،‬‬ ‫لە تایبەتمەندێتی راوكردنی ئاژەڵە بەهێزەكانی‬ ‫ئەم قۆناخە سەرچاوە دەگرێت‪ .‬تایبەتمەندێتییە‬ ‫جەستەییەكان (فسیۆلۆژییەكان)ی پیاو زیاتر‬ ‫ناچاری ئ��ەوەی دەك��ات لە شوێنە دوورەك��ان‬ ‫بەدوای نێچیردا بگەڕێت‪ ،‬تیرە لە هەڕەشە و‬ ‫مەترسییەكان بپارێزێت‪ .‬ئەم رۆاڵنەی كە پێگەی‬ ‫دیاریكراو و یەكالیكەرەوەی نەبوو‪ ،‬ئەوەش‬ ‫رووندەكاتەوە كە بۆ چی پیاو بەداخوراوی‬ ‫ماوەتەوە و بێكاریگەر بووە‪ ،‬پەیوەندی تایبەت‬ ‫لەناو تیرە پێشنەكەوتووە‪ ،‬ئەوەی لە ڕێگەی‬ ‫كۆكردنەوە و راوك���ردن دەستدەكەوێت هی‬ ‫هەمووانە‪ .‬منداڵەكان موڵكی سەرجەم تیرەیە‪.‬‬ ‫نە پیاو و نە ژن هێشتا نەكراوە بەموڵكی تایبەت‪.‬‬ ‫فۆرم و بچمی (قاڵن) تیرەی سەرەتایی زەمینەی‬ ‫لە دایكبوونی كۆمەڵگا و یەكەمین زاكیرە و‬ ‫پێشكەوتنی بابەتە سەرەكیەكانی هۆشیاری و‬ ‫باوەڕییە‪ .‬ئەوەی وەك ئاسەوار لە دوای ماوەتەوە‬ ‫ئەو راستیەیە كە كۆمەڵگایەكی تەندروست و‬ ‫تۆكمە دەبێ بەژینگەی سروشتی و هێزی ژن‬ ‫پشت ئەستوور بێ‪ ،‬شێوازی بوون و دەركەوتنی‬ ‫مرۆڤ لە میانەی هاوكاریەكی بەهێزی بێ فشار‬ ‫و چەوسانەوە بەدیهات‪ .‬لە واتایەكدا مرۆڤایەتی‬ ‫ئاوێتە و پێكهاتەی ئەم بەها بنچینەییانەیە‪،‬‬ ‫مەزەندەكردنی لەناوچوون و ونبوونی ئەم‬ ‫ئەزموونە كۆمەاڵیەتییە میلێۆنان ساڵی خایاندووە‪،‬‬ ‫بەهەڵەداچوون و ناماقوڵیەوە‪ .‬هەروەكو چۆن‬ ‫هیچ شتێك لە سروشتدا لەناو ناچێت‪ ،‬ئەم‬ ‫مەیلە زیاتر بەشێوازی بوونی كۆمەاڵیەتی‬

‫‪43‬‬

‫ژنان‬

‫ب��ەردەوام��ی بەهەبوونی هێزی خۆی دەدات‪.‬‬

‫ئ��ازادی تیرە هەستێكی زۆر بەهێزە‪ .‬پەرستگای‬ ‫ئەو ئایینانە پێشدەخرێت كە مۆركی خوداوەندی‬ ‫ژنی پێوەیە‪ .‬لەم قۆناخەدا لە هەموو شوێنەكانی‬ ‫نیشتەجێ بووندا پەیكەری بچووكی خوداوەندە ژنە‬ ‫سەرەكییەكان لە زۆر شوێن دانراوە و هەیە‪ .‬ژن لە‬ ‫میانەی ئەستێرە و مانگەوە نوێنەرایەتی دەكرێت‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم زیاتر خ��اوەن گرانییەكی بەمجۆرەیە كە‬ ‫بەدایكی سروشتی هێزە سروشتییەكان دادەنرێت‪.‬‬ ‫تێگەیشتنی ئەمە زەحمەت نییە‪ .‬لە میانەی رەنجی‬ ‫خوڵقاندنی كشتوكاڵ و ماڵیكردنی ئاژەڵ‪ ،‬هەروەها‬ ‫وەكو دایكی ئەو مندااڵنەی دەیانهێنێتە دونیاوە‪،‬‬ ‫لەمێژوودا بەگەورەترین شێوە پیرۆز دەكرێت‪.‬‬ ‫لە واتایەكدا هێزی خوڵقێنەری ژیانە‪ .‬سروشت و‬ ‫خاك دایكە‪ .‬ئەو هێزەی سروشت و بەروو بوومی‬ ‫دانەوێڵە و دارەكانی دۆزی��ەوە‪ ،‬دەبێتە نوێنەری‬ ‫خوداوەندە ژنەكان و وەكو كارەكتەرێكی سروشتی‪،‬‬ ‫واتابەخش دەبێت‪ .‬گرنگی ژن ـــ دای��ك كە بە‬ ‫شێوەیەكی نائاسایی زیاد دەكات‪ ،‬بەرامبەر بەپیاو‬ ‫رێگا لەپێش بااڵبوونێكی زەق و بەرچاو دەكاتەوە‪.‬‬ ‫س�����ەرچ�����اوە‪ :‬ژن�����ۆل�����ۆژی ( ت��ێ��زەك��ان��ی‬ ‫رێ����ب����ەر ئ�����ۆج�����ەالن ب����ۆ ئ���������ازادی ژن)‬

‫ژن لە میانەی ئەستێرە و مانگەوە‬ ‫نوێنەرایەتی دەكرێت‪ ،‬بەاڵم زیاتر خاوەن‬ ‫گرانییەكی بەمجۆرەیە كە بەدایكی‬ ‫رسوشتی هێزە رسوشتییەكان دادەنرێت‪.‬‬ ‫تێگەیشتنی ئەمە زەحمەت نییە‪ .‬لە‬ ‫میانەی رەنجی خوڵقاندنی كشتوكاڵ و‬ ‫ماڵیكردنی ئاژەڵ‪ ،‬هەروەها وەكو دایكی‬ ‫ئەو مندااڵنەی دەیانهێنێتە دونیاوە‪،‬‬ ‫لەمێژوودا بەگەورەترین شێوە پیرۆز‬ ‫دەكرێت‪ .‬لە واتایەكدا هێزی خوڵقێنەری‬ ‫ژیانە‪ .‬رسوشت و خاك دایكە‬ ‫…………………‪.‬‬ ‫فۆرم و بچمی (قاڵن) تیرەی سەرەتایی‬ ‫زەمینەی لە دایكبوونی كۆمەڵگا و‬ ‫یەكەمین زاكیرە و پێشكەوتنی بابەتە‬ ‫سەرەكیەكانی هۆشیاری و باوەڕییە‬

‫روونكردنەوە ‪44‬‬

‫[~]‬ ‫[ ساڵی سێیەم ] [ ‪ [ ] 2013/1/20‬ژماره ‪]25‬‬

‫‪Roji_Wilat@yahoo.com‬‬

‫روونكردنەوەی پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان لەسەر‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان‬ ‫ئێمە وەك��و پارتی چ��ارەس��ەری دیموكراتی‬ ‫كوردستان ل��ەدوای پرۆسەی روخانی رژێمی‬ ‫بەعسەوە هەمیشە داوامان كردووە كە سەرجەم‬ ‫الیەنە كوردستانیەكان و دیموكراتخوازەكان‬ ‫ب��ەی��ەك لیست ب��ەش��داری ل��ە هەڵبژاردنی‬ ‫ئەنجومەنی پ��ارێ��زگ��اك��ان��ی ن��اوچ��ە كێشە‬ ‫لەسەرەكان بكەین و خۆمان لە چەند لیستی‬ ‫بپارێزین‪ .‬لەم پێناوەشدا هەمیشە بەرژەوەندی‬ ‫گشتیمان خستۆتە پ��ێ��ش ب���ەرژەوەن���دی‬ ‫خۆمانەوەو هەڵوێستمان لە هەڵبژاردنەكانی‬ ‫راب���ردوودا گەواهیدەری ئەم هەڵوێستەمانن‪.‬‬ ‫كە دەتوانین لێرەدا بە نمونە بیانهێنینەوە‪:‬‬ ‫لە هەڵبژاردنی ‪ 2005‬دا دوای ئەوەی‬ ‫‪- 1‬‬ ‫ماوەیەكی زۆر گفتوگۆ كرا لەسەر دروستكردنی‬ ‫لیستی برایەتی ك��ەرك��وك و ئێمەش وەكو‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان ناوی‬ ‫خۆمان لە الی كۆمیسیۆنی هەڵبژاردنەكان‬ ‫تۆمار كردبوو‪ ،‬كەچی لە كۆتاییدا ناوی ئێمە‬ ‫نەخرایە ناو لیستی برایەتیەوەو ئێمە لەدەرەوەی‬ ‫لیستەكە ماینەوە‪ .‬ئەمە لەكاتێكدا بوو كە ئێمە‬ ‫هیچ ئیمتیازێك و داواكاریی تایبەتمان نەبوو‬ ‫و تەنیا دەمانخواست ناومان لەناو ئیجماعی‬ ‫كوردستانیدا بێت‪ .‬بەاڵم بەداخەوە پێشوازی لەم‬ ‫هەڵوێستەمان نەكرا‪ .‬سەرەڕای ئەمەش لەسەر‬ ‫داوای كۆمەڵێك كەسانی دڵسۆزی كەركوك‬ ‫و رۆشنبیر ئێمە لیستی خۆمان كێشایەوەو‬ ‫دەنگی خۆمان خستە پاڵ لیستی برایەتی‪.‬‬ ‫لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی‬ ‫‪- 2‬‬ ‫ئێراق لە سەرەتای ‪ 2009‬دا ئێمە پشتیوانی‬

‫لیستە كوردستانیەكانی پارێزگاكانی موسڵ‪،‬‬ ‫دی��ال��ە‪ ،‬سەالحەدین و بەغدادمان ك��ردووە‪.‬‬ ‫لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی ئێراقی مانگی‬ ‫‪- 3‬‬ ‫ئاداری ‪ 2010‬دا زۆر هەوڵماندا كە لە سنووری‬ ‫پارێزگاكانی كەركوك‪ ،‬موسڵ‪ ،‬دیالە‪ ،‬سەالحەدین‬ ‫و بەغداد هەموو الیەنەكان پێكەوە بەشداری‬ ‫بكەین‪ ،‬ب��ەاڵم جێگەی داخ��ە نە الیەنەكانی‬ ‫دەس��ەاڵت و نە الیەنەكانی ئۆپۆزسیۆنی ناو‬ ‫پەرلەمان ئامادەی ئەوە نەبوون دان بەیەكتریدا‬ ‫بنێن و ئەمەش وای كرد كە پەرتەوازەیی دروست‬ ‫ببێت و كورد بە چەند لیستێك بەشداری بكات‬ ‫لە هەڵبژاردنەدا‪ .‬ئەمەش زیانێكی مەزنی بە كورد‬ ‫گەیاند‪ .‬جارێكی تر ئێمە دەنگی خۆمان خستە‬ ‫پاڵ چەند كاندیدێك لە لیستی كوردستانی‪.‬‬ ‫سەبارەت بە پرۆسەی هەڵبژاردنی‬ ‫‪- 4‬‬ ‫ئەنجومەنی پارێزگاكانی ئێراق كە بڕیارە لە ‪-4-20‬‬ ‫‪ 2013‬ئەنجام بدرێت‪ .‬ئێمە ماوەی زیاتر لە شەش‬ ‫مانگە لەكەركوك لەگەڵ ‪ 14‬پارتی كوردستانی‬ ‫تردا لەگفتوگۆداین و پرۆژەیەكی هاوبەشمان‬ ‫ئ��ام��ادە ك��رد ب��ۆ ئ���ەوەی پێكەوە ب��ەش��داری‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا بكەین و هاوهەڵوێست‬ ‫بین س��ەب��ارەت بەچارەسەری دۆسیەی ئەو‬ ‫ناوچانە‪ .‬لەهەمان كاتدا چەندین جار داوامان‬ ‫ك��ردووە پێكەوە بەشداری هەڵبژاردنی ناوچە‬ ‫كێشە لەسەرەكان بكەین‪ .‬بەاڵم بەشێوەیەكی‬ ‫چ��اوەڕوان نەكراو (‪ )7‬پارتی كوردستانی لە‬ ‫هەولێر لەهەفتەی رابردوودا رایانگەیاند كە ئەوان‬ ‫بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردنەكانی ناوچە‬ ‫كێشە لەسەرەكان دەكەن‪ .‬ئێمە لەكاتی خۆیدا‬

‫رەخنەمان لەم راگەیاندنە گرت و پێمان وابوو كە‬ ‫پێویست بوو ئەو راگەیاندنە لەالیەنی سەرجەم‬ ‫پارتەكانەوە بكرایە نەك چەند پارتێكەوە‪.‬‬ ‫وەكو دوا هەڵویسَت ئێمە بە فەرمی‬ ‫‪- 5‬‬ ‫داوامان لەالیەنەكانی ناو ئەو لیستە كردووەو‬ ‫بەباشمان زانیوە كە بەشداری لەو لیستەدا‬ ‫بكەین‪ ،‬بەاڵم هەتا ئێستا ئەو الیەنانە ئامادە نیین‬ ‫كەئێمە وەكو هاوپەیمانی خۆیان پەسند بكەن و‬ ‫تۆمار نەكردنی ناوی پارتیمان الی كۆمیسیۆنی‬ ‫هەڵبژاردنەكان وەكو هۆكار نیشان دەدەن‪ ،‬دیارە‬ ‫لەڕووی یاساییەوە ئەم هەڵوێستە دەكرێت واتادار‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم لەڕووی سیاسی و جەماوەرییەوە‬ ‫واتایەكی ئەوتۆی نییە‪ ،‬چونكە ئێمەو چەندین‬ ‫پارتی تر ناوی خۆمان تۆمار نەكرد بۆ ئەوەی‬ ‫كە هەمووان پێكەوە ناو تۆمار بكەین و بەشداری‬ ‫بكەین لە هەڵبژاردندا‪ .‬ئێستاش ئێمە سەرەڕای‬ ‫رەخنەكردنمان لەم هەڵوێستە‪ ،‬نامانەوێت لیستی‬ ‫جیاواز دروست ببێت‪ .‬جەماوەری گەلەكەشمان‬ ‫دڵنیا دەكەینەوە كە كاردەكەین بۆ پاراستنی‬ ‫یەكڕیزی گەلەكەمان و بەشداری لە پرۆسەی‬ ‫هەڵبژاردندا دەكەین‪ ،‬دوای ئەوەی كاندیدەكان‬ ‫ئاشكرا بوون‪ ،‬ئێمە هەڵوێستی خۆمان ئاشكرا‬ ‫دەكەین كە پشتیوان كام كاندیدو پارتە دەكەین‪.‬‬ ‫دەستەی كارگێڕی‬ ‫پارتی چارەسەری دیموكراتی كوردستان‬ ‫‪2012-12-8‬‬

‫وێنەی پشتی بەرگی گۆڤارەكە‬

‫گەریالی شەهید"عەباس مەحمەد حەسەن"‪ ،‬ناسراو بە " بروسك هەولێری" كێیە؟‬ ‫گەریالی شەهید " عەباس مەحمەد حەسەن"‬ ‫ن��اس��راو ب��ە "ب��روس��ك ه��ەول��ێ��ری" ل��ە دایكبووی‬ ‫ساڵی"‪"1983‬ی هەولێرە و ناوی دایكی "محبوبە"یە‬ ‫و ناوی باوكی"مەحمەد حەسەن"ە‪ ،‬لە بنەماڵەیەكی‬ ‫رەن��ج��دەر و نیشتمانپەروەری ق��ەاڵوم��ەن��ارە لە‬ ‫دایكبووە‪ .‬عەباس مەحمەد لە ساڵی "‪"1996‬‬ ‫بەشداری ریزەكانی گەریالی بزوتنەوەی ئازادیخوازی‬ ‫كوردستان بە پێشەنگایەتی پەكەكە بووە و لە‬ ‫ب���ەرواری"‪ "2002/1/25‬لەكاتی مەشق و راهێنانی‬ ‫پەروەردەی سەربازیدا لە رووداوێكدا شەهید دەبێت‬ ‫و دەچێتە ریزی كاروانی شەهیدانی كوردستانەوە و‬ ‫تەرمەكەشی لە قەبرستانی مەحمەد قەرەسۆنگۆر لە‬ ‫بناری قەندیل بە خاك سپێردراوە‪.‬‬

Rojî Wilat Organî Rageyandinî Partî Çareserî Dîmukratî Kurdistan [Jimarey: 25] [Salî: 2013]

‫گەریالی شەهید عەباس محەمەد‬ )‫حەسەن ناسراو بە (برۆسك هەولێری‬