Verbouwing van een contrabas

Contrabas met hulp van de Vrienden omgebouwd Een snaar erbij

Als voorjaar vorig jaar alle concerten worden afgezegd, besluit contrabassist Arjen Leendertz dat dit hét moment is om zijn instrument te laten ombouwen.

Het is voorjaar 2020. Met zijn collega’s bereidt contrabassist Arjen Leendertz zich voor op een reeks concerten die sterk tot de verbeelding spreken. In achtereenvolgens Parijs, Dortmund en Rotterdam zal een concertante versie van Die Frau ohne Schatten van Richard Strauss worden opgevoerd. Yannick Nézet-Séguin zal er de Atlantische Oceaan voor oversteken en zich voor een korte tijd herenigen met het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De contrabaspartij van Strauss’ opera zit vol met virtuoze, snelle loopjes en extreem lage noten. Dat laatste is gebruikelijk in het laatromantische repertoire. Het stelt Arjen en zijn medebassisten voor bijzondere opgaven waaraan de standaardbas met zijn vier snaren, in de stemming G-D-A-E, niet kan voldoen. Gelukkig is daar een oplossing voor. De ‘viersnaren’ beschikken namelijk over een extensie, een verlengd stukje toets dat bovenaan de bas is gemonteerd en dat loopt van de toets tot de krul. Hiermee kan de onderste snaar, de E-snaar, langer en dus lager worden. Hij wordt een C-snaar. Maar het zou, denkt Arjen, een stuk gemakkelijker gaan als zijn bas over een extra vijfde snaar zou beschikken. Vooral de snelle passages zijn dan beter speelbaar. Zo’n ‘vijfsnaar’ is met een extra snaar, een lage B, ter wereld gekomen. Eén van de zeven contrabassen van ons orkest is zo'n vijfsnaar. Maar dat instrument wordt al bespeeld door een collega en is dus niet voor Arjen beschikbaar. Toch laat het idee hem niet los. Na de luid bejubelde concerten met Yannick barst de coronatijd los. Alle concerten en ook de tournee door de VS moeten worden afgezegd. Dat elk nadeel ook een voordeel heeft, bewijst Arjen. Hij gebruikt de tijd om zich intensief te wijden aan het plan om van de door hem bespeelde, viersnarige bas een vijfsnarige te maken. Op die manier zou het orkest aan een extra, betaalbare ‘vijfsnaar’ kunnen komen.

Extra zware druk Allereerst laat hij een dendrochronologisch onderzoek uitvoeren door vioolbouwer Roberto Furnari. Dendrologie is de studie van houtachtige planten, dendrochronologie is een deelgebied daarvan. Op wetenschappelijke wijze wordt de leeftijd van hout vastgesteld. Het blijkt dat de bas geen 18e-eeuwse Italiaan is, zoals steeds is gedacht, maar waarschijnlijk een Engelsman uit omstreeks 1860. Dat betekent dat het instrument iets minder kostbaar is en dat daarmee de financiële risico’s van een ombouw minder zwaar wegen. Arjen neemt vervolgens de bekende

Flinke operatie: de bas wordt drastisch aangepast.

contrabasbouwer Jurgen Preyer in de arm. Het ombouwen tot een vijfsnaar vergt een drastische aanpassing van de bas. Hij moet immers een extra zware druk van de snaren kunnen dragen, tot wel zo’n 35 kilo. Ook moeten een andere hals en zangbalk – de verticale balk in de klankkast – worden ingebouwd. Omdat het instrument in de komende maanden niet gebruikt wordt nu er geen concerten zijn, is er tijd om de ombouw uit te voeren. Arjen bespreekt zijn plan met de collega’s van de basgroep en met de eigenaar van de contrabas: de Vriendenvereniging die de kosten van de operatie op zich zal nemen.

Flink aan de bak Inmiddels zijn we meer dan een jaar verder. De vernieuwde contrabas was present bij de laatste drie concerten waarmee het afgelopen seizoen werd afgesloten. Met de Vijfde van Tsjaikovski kon Arjen flink aan de bak. ‘Het ging heel goed. Alles werkte prima. Ik ben er echt heel blij mee.’ Studeren doet Arjen thuis, op zijn eigen viersnarige bas, de repetities met het orkest gebeuren in de Doelen, met de vijfsnaar. Die afwisseling is geen probleem, integendeel, zegt Arjen. ‘Contrabassisten zijn per definitief flexibel. Net als pianisten zijn wij gewend om van instrument te wisselen, omdat je een bas nu eenmaal niet overal heen kunt slepen.’ Arjen heeft ruim de tijd gehad om aan zijn ‘nieuwe’ instrument te wennen. ‘Het viel mee’, is zijn reactie, ‘ik heb al eerder ervaringen opgedaan met een vijfsnaar. Je moet wel even opletten, omdat je strijkhoek beperkter wordt, je hebt er immers een snaar bij. Dat anders spelen is leuk, ik heb er weer iets bij geleerd.’ ◆