MONDE LE
ﺳﻮﭘﺎ و ﺷﯚڕش ﻟ وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا
ﺳﻻم ﻛواﻛﺒﯽ و ﺑﺳﻤ ﻛﻮدﻣﺎﻧﯽ
ﻛﻮردی
ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ و ”ﮔﻮاﺳﺘﻨوەﯾﻛﯽ رﻜﻮﭘﻚ“
دوای ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎڵ رۆﺑﺮﺗﺲ ﮔﻮﯾﻦ
8
ﻣﺎرﺳﯽ 2011
diplomatique
ژﯾﻠﺒﺮ ﺋﺷﻘر
3
9
MONDE
diplomatique
LE
ﻛﻮردی
www.monde-diplomatique-kurde.com info@monde-diplomatique-kurde.com
ﺋﺎدار)ﻣﺎرس(ی - 2011ژﻣﺎرە 10
20ﻻﭘڕە -ﻧﺮﺧﯽ 1000دﯾﻨﺎر دەﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺳوز )ﻓﯚﺗﯚ(AFP :
ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎل ﻟﺳﺎﯽ 2011دا ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ
*
ژﯾﺎﻧـــﯽ رزﮔﺎرﺑﻮواﻧﯽ ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪی ﺋﻧﻔﺎل و ﺷـــﺎﯾﺗﺤﺎﻛﺎن ھﻣﻮو ﺋﺎﻣﺎژە ﺑوە دەﻛن ﻛ ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ﻛﺎری ﺟﺪدی و ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﻧﻛﺮاوە ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺮﯾﻨ ﻗﻮو دەرووﻧﯽ و رۆﺣﯽ و ﻓﯿﺰﯾﻜﯿﻛﺎﻧﯿـــﺎن .ﺋﻣش ھﯾﻛ ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم دەﺳـــﺗﯽ ﻛﻮردی ﻟﯽ ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرە، ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﻣﺎوەی 20ﺳﺎﯽ راﺑﺮدوودا ﻧك ھر ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﻛﺎر ﻟﺳـــر ﺋم ﺑﺎﺑﺗ ﮔﺮﻧﮕ ﺑﻜﺎت، ﺑﻜﻮ ﺑ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﭼﻛﺪاری و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﮕراﯾﯽ و ﺑﺎدەﺳـــﺘﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﺷـــڕی ﺑﺮاﻛﻮژﯾﯿوە ﻛﯚﻣﮕی ﺑرەو دڕان و داﺑﺷﺒﻮون و دەرد و ﺋﺎزاری ﻗﻮوﺘﺮ ﺑﺮد. ﻧﺎڕەزاﯾﯽ و ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋم دواﯾﯿ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﯾﺎﺧﯿﺒﻮون و ھﮕڕاﻧوەی ﻣﯿﻠﻠﺗ ﻟو ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﭼوﺗ و ،ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸـــﺪا واﺗﺎی ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻧﻮێ دەﮔﯾﻨ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا. ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﻛـــ ﺋوەی ﺋﻣۆ ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎﻟﯽ زﯾﻨﺪوو راﮔﺮﺗﻮوە ﺷﺎﯾﺗﺤﺎﻛﺎﻧﻦ.
* ﺳرﻧﻮوﺳری )ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ـ ﻛﻮردی( و ﻟﻜﯚر ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺑﺮﯾﺴﺘﻞ
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد ﻋﺎرف ﺳﻮﯾﻨﺞ
ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧوەی ﺋﻧﻔﺎل ﻟﺳر ﻛﺎﻏز
ﺑرەو زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴﻘی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن رﺒﻮار ﺳﯿﻮەﯾﻠﯽ
*
ﺋﻧﻔﺎل ﻟﺧﯚﯾﺪا و ﺋﻧﻔﺎل ﺑﯚ ﺋﻤ ﺋﻧﻔـــﺎل ،وەك ﺋزﻣﻮوﻧـــﻚ ﻟـــ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﻜﺮاوەﻛﺎﻧـــﺪا ،ﻧـــك وەك ﺑﺎﺑﺗـــﻚ ﺑـــﯚ ﻧﻮوﺳـــران و ﺗﻮـــﮋەران و ﺋواﻧـــی ﺳـــﻣﯿﻨﺎر و ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯽ زاﻧﺴﺘﯽ ﻟﺑﺎرەﯾوە دەﺑﺳـــﺘﻦ ،ﺋزﻣﻮوﻧﻜـــﯽ ﺋوەﻧﺪە ﺗﺎﯾﺒت و ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛی ﻟﺳـــر ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﺋوەﻧﺪە رﯾﺸﯾﯿ ،ﻛ ﻣﻦ ھﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻟو ﺑواﯾدام ﻧﺎﻛﺮێ ﺑھﯿﭻ ﭘﻮەرﻜﯽ زاﻧﺴﺘﯽ ﺋم رووداوە ﺗﺮاژﯾﺪﯾﯿ ﭘﻨﺎﺳ ﺑﻜﯾﻦ . ﺋﻧﻔﺎل ﻟ دەرەوەی ھر ﭘﻨﺎﺳﻛﺮدﻧﻜﯽ ﺳـــﺘﺎﻧﺪاردی زاﻧﺴـــﺘﯿﯿوەﯾ ،ﭼﻮﻧﻜـــ ﺋزﻣﻮوﻧﻛـــ ﺋوەﻧﺪە ﺗﺎﯾﺒـــت و ﺋوەﻧﺪە ﻓﺮاواﻧ و ﻛﺎرﯾﮕرﺑﺧﺸـــ ﺑﯚﺳـــر ژﯾﺎﻧﯽ ﺗـــﺎك و ﮔﺮووﭘ ﻣﺮۆﯾﯿﻛﺎن ،ﻛ زاﻧﺴـــﺖ، ﭘﺮﻧﺴـــﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﺋﻛﺎدﯾﻤـــﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧـــﻦ ﻟـــ ھﻣﮔﯿﺮﺑﻮون و ﻓﺮاواﻧﯽ و ھﺳـــﺘﯿﺎری و ھﻧﻮوﻛﯾﯿﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا ،ﭘﻨﺎﺳی ﺑﻜن .ﺑ ﻣﺎﻧﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜ: رەﻧﮕ ھﯿﭻ زاﻧﺴﺘﻚ ﮔرەﻧﺘﯽ ﺋوە ﻧﻛﺎت ﻛ ﺑﺘﻮاﻧ ﻟ ﺋﻧﻔﺎل * ﻧﻮوﺳر و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زاﻧﻜﯚ
)ﺋﻧﻔﺎل ﭼﯽ ﺑﻮو؟( ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد رۆﺳﺘم ﺋﺎﻏﺎﻟ
LE
MONDE
diplomatique
ﺋی ﺋﺮان ،ﻧﯚﺑی دﺖ؟ ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋو ﮔﻮﻟﻼﻧی ﻛ دەﺗﻗﻨﺮﻦ دەﺷ ﺷـــﯿﻌ ﯾﺎن ﺳﻮﻧﻨ ﺑﻦ ،ﻣﯿﺎﻧەو ﯾﺎن رادﯾﻜﺎل ﺑﻦ، ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧـــﯽ رۆژﺋﺎوا ﯾﺎن ”دژ ﺑ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴـــﺖ“ ﺑﻦ .ﺑم ﺋو رژﻤﺎﻧـــی ﺋو ﮔﻮﻟﻼﻧ دەﺗﻗﻨﻦ و ﺧﻜﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﻛﻮژن ،ھﻣﻮوﯾﺎن ﭘﻜﺪەﭼﻦ. رژﻤـــﯽ ﻟﯿﺒﯽ ﻟـــ ﺗراﺑﻠﻮس ﺗﻮاﻧـــﯽ ﺑﺎﻧﮕوازی ﺳـــﯿﺤﺮاوی ﺑﯚ ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ ﺑﮕﯚڕﺖ ﺑﯚ ﺑﺎﻧﮕواز ﺑﯚ ﭘﺎﺳواﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ ).(1 ﺋـــم ﭼواﺷـــﻛﺎرﯾﯿ ﻛﯚﻣـــﻚ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھﻣﺟﯚر دەﮔﺮﺘوە .رژﻤﯽ ﺗﺎران ﺑﺎﻧﮕﺷـــی ﺋـــوەی دەﻛﺮد ﻛـــ راﭘڕﯾﻨـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺎﻧی ﻋرەﺑـــﯽ ”راﺑﻮوﻧﻜـــﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿ “و ﺋﯿﻠﮫﺎﻣﯽ ﻟ ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﺳـــﺎﯽ 1979وەرﮔﺮﺗﻮوە. ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯿﺶ ﺋم ﺑﺎﻧﮕﺷـــﯾی دووﭘﺎﺗﻜﺮدەوە ﺑﯚ ﺋوەی زەﻧﮕﯽ ﻣﺗﺮﺳﯽ ﻟﺒﺪات .ﺑم ﻛﺎﺗﻚ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﻛﯚﺑﻮوﻧوە ﺑﯚ ﺳﺘﺎﯾﺸﻜﺮدﻧﯽ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻗﺎھﯿﺮە ،رژﻤﯽ ﺗﯿﯚﻛﺮاﺳـــﯽ )ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ( ﻓرﻣﺎﻧەوا ﻟ ﺋﺮان ﮔﻮﻟﺑﺎراﻧﯽ ﻛﺮدن. ﺳﻮﭘﺎی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺧﻜﯽ ﺳﭭﯿﻠﯽ ﺑﭽك ﻧﺎﻛﻮژێ – ﺗﻧﯿﺎ ﻣﮔر ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ ﺑﻦ )دوو ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ 1400ﻛﺳـــﯽ ﻟ ﻏززە ﻛﻮﺷﺖ( ،ﺑم ﺑﻨﯿﺎﻣﯿـــﻦ ﻧﺗﺎﻧﯿﺎھﻮ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺋـــﺮان رﺰ داﻧﺎﻧﺖ ﺑﯚ داواﻛﺎرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﻋرەب ﺑﯚ ﺋﺎزادی. ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﻟـــوە دەﺗﺮﺳـــ ﻛـــ ﻟواﻧﯾ ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ﺑﺒﺘ ھﯚی ﺋوەی دۆﺳـــﺘ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺗﻦ ،ﺑـــم ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎن ،ﻟ دەﺳـــﺘﺒﺪات .ﺟﺎ ﻟﺮەدا ﺗﺎﻛ ﭼﺎرەی ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﺋوە دەﺑـــ ﻛ ﻟ دژی ﺋﺮان ھـــﺎواری ﮔﻮرﮔﯽ ﻟﮫﺴ. ﻟم ﺳـــﯚﻧﮕﯾوە ،ﮔﺮژﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﺮان ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ و ﮔﻣـــﺎرۆی ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯿـــﺶ وا ﻟ رژﻤـــﯽ ﺋﺮان دەﻛن ﻛ ﺑھـــﯚی ﻻوازﯾﯽ رژﻤ رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑری وەك ﻣﯿﺴـــﺮ و ﻋرەﺑﯽ ﺳﻌﻮدی ،ﮔﻮﺗﺎری ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ زﯾﻨﺪوو ﺑﻜﺎﺗوە. ﺋﻣ ﺑـــﯚ رژﻤﯽ ﺋـــﺮان ﺳﻮوﺑﺧﺸـــ ،ﭼﻮﻧﻜ ”ﺷﯚڕﺷﯽ ﻛﺳﻚ“ی ﺳـــﺎﯽ ، 2009ﺳرەڕای ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮدن ،ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﻧھﺎﺗﻮوە. راﺑری ﺑـــﺎ ﺋﺎﯾﺗﻮﻼ ﻋﻟـــﯽ ﺧﺎﻣﻨﯾﯽ ﺋﺎواﺗﯽ ﺋوەی دەﺧﻮاﺳـــﺖ ﻛ” دەرﻣﺎﻧﯽ“ ھﻮاﺳﯿﻦ و ﺋﺷﻜﻧﺠدان ”ﻣﯿﻜﺮۆب“ی ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻟﻧﻮﺑﺮدﺑ. ﺑداﺧوە ﺑﯚ ﺋو ،راﭘڕﯾﻨﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋو ﻛﯚﻧﺘﺮاﺳﺖ )دووﻓﺎﻗﯽ(ە رﯾﺴﻮاﻛرەی ﻛ ﻟﻧﻮان ﺟﻣﺎوەری ﺗﮕﯾﺸﺘﻮو و ﺧﻮﻨﺪەوار و ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿ ﺑﺳـــرﭼﻮوەﻛی ﺋﺮان ﺷرﻋﯿﺗﯽ
*
ﮔﻮﻣﺎﻧﻠﻜﺮاوی ﺋـــو رژﻤ ﭘﻮوﭼﺪەﻛﺎﺗوە .ﺟﺎ ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوەی ﺷﻮﻨﭙﯽ رژﻤﯽ ﻟﯿﺒﯽ ھﮕﺮێ و ﺑ ھﺰی ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﺟﻣﺎوەری راﭘڕﯾﻮ ﮔﻮﻟﻠﺑﺎران ﺑﻜﺎت ،ﺋوە ﭼﯿﻨﯽ ﻓرﻣﺎﻧەوای ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﻟ ﺋﺮان ھﺎﻧﯽ داواﻛﺎرﯾﯿ ﻛﻮﺷﻨﺪەﻛﺎﻧﯽ ﯾﺎوەرەﻛﺎﻧﯽ دەدات ﺑﯚ ﺑرەوڕووﺑﻮوﻧوەی ”ﻧﯾﺎران“ .دوای ﺑﺰووﺗﻨوە ﻓﺮاواﻧﻛی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻟﺳﺎﯽ 2009ﻟ ﺋﺮان 220ﺗﺎوەﻛﻮ 290ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎر داوای دادﮔﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻣھﺪی ﻛڕوﺑﯽ و ﻣﯿﺮ ﺣﻮﺳﻦ ﻣﻮﺳوﯾﯿﺎن ﻛﺮد. ﺋو دوو ﺳﯿﺎﺳﺗﻤدارە ﻛ ﻟ راﺑﺮدوودا ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﺑـــﻮون ،ﻟوەﺗﺎی ﺑـــرەوڕووی راﺑری ﺑﺎی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺑﻮوﻧﺗوە دەﺳﺘﺒﺳر ﻛﺮاون. ھروەھـــﺎ ﻟ18 ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ﯾوە، ﺗـــﺎران ﺑﻮوەﺗـــ ﺷـــﺎﻧﯚی ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻚ ﺑﯚ ”دەرﺑﯾﻨﯽ رق و ﺗﻮوڕەﯾﯽ و ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺗﺎواﻧ ﻗﺰەون و وەﺣﺸـــﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ راﭘڕﯾﻦ و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧ ﻣﻮﻧﺎﻓﯿﻖ و ﺷﺎھﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺎن“ ) .(2ﺟﺎ ﻟژﺮ ﻧﺎوی ”ﺑﻛﺮﮕﯿﺮاواﻧﯽ زاﯾﯚﻧﯽ“ ﯾﺎن ”ﮔﺮﺷﻮﻦ“ ،ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ھڕەﺷی ﻣرﮔﯿﺎن ﻟﺪەﻛﺮێ. ﺋﮔر رژﻤﯽ ﺗﯿﯚﻛﺮاﺳﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﻛﻣﺒﯿﻦ و ھژار ﺑ ﻟڕووی ﺧﯾﺎـــوە ،ﺋوە ﺑ ﻻﯾﻧﮕﯿﺮ ﻧﯿﯿ، ھروەھﺎ ﺑﺒﺎﻛﯿﺸ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺳرزەﻧﺸﺘﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا .ﺳـــرەڕای ﺋﻣ ،ﺋـــم رژﻤ ﻟواﻧﯾ زۆر ﻧژی .ھروەﻛﻮ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻋﺑﺪو ﮔﻮل ﻟ ﺳرداﻧﻜﯽ ﺑﯚ ﺗﺎران ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ راﺑﺮدوودا ﮔﻮﺗﯽ” :ﻛﺎﺗﻚ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ دەوت داواﻛﺎری ﻧﺗوەﻛﯾﺎن ﺑ ھﻧـــﺪ وەرﻧﮔﺮن ،ﺋوە ﻣﯿﻠﻠت ﺧﯚی ﺟو دەﮔﺮﺘ دەﺳﺖ“. وەرﮔاﻧﯽ :ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ * ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯽ ) ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ(.
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺑواﻧـــ ﻣﯚرﯾـــﺲ و ﻛﻠـــﺮ رۆدﯾـــ” ،ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﯽ ﭼﯚن دراوﺳـــﻜﺎﻧﯽ ﺑﻧﺪ دەﻛﺎت“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن( ی .2010 ) (2راﮔﯾﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧـــﯽ ﻛﺎرﮔـــی ﺑـــﯚ ﭘﺮوﭘﺎﮔﻧﺪەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻟ ﺗﺎران ،ﺑواﻧ ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺲ16 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( .2011
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 - 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎل ﻟﺳﺎﯽ 2011دا ﺑـــم ”ﻟﮔـــڵ ﺗﭙڕﺑﻮوﻧﯽ زەﻣن، ﺷـــﺎﯾﺗﺤﺎﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪی ﺋﻧﻔـــﺎل ﻧﺎﻣﻨـــﻦ و رووداوەﻛﺎﻧﯿـــﺶ وردە وردە ﻟﺑﯿﺮدەﻛﺮﻦ .(1)“.ﺋوەی ﻛ دەﻣﻨﺘوە ﺋـــﺶ و ﺋﺎزارە ﮔورەﻛﺎﻧﯿﺎﻧ ﻛ ھروەك وﺗﺎرەﻛی ﮔﻮﯾﻦ رۆﺑﺮﺗـــﺲ ﻟم ژﻣﺎرەﯾ ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﺪەدات ،ﻛﺎرﯾﮕری دەرووﻧﯿﯿﺎن
ﻟ ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎﻟﯽ 2011دا، ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان و دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ و ﺧﻮاﺳﺖ و ﺋﺎرەزوو ﻟﻻﯾن ﺟﻣﺎوەرەوە ﮔﻮزاﺷﺖ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ دﯾﻜی ھﯚﺷﯿﺎری ﮔﺸﺘﯽ دەﻛﺎت ﻟ ﻛﯚﻣﮕ .ﺋم ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯿ ﮔﺸﺘﯿﯿ ﻣرﺟ ﺑﯚ ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺒﻮوﻧﯽ دەﺳت و ﺳﯿﺎﺳﺗﻜﯽ ﻣﯚدﺮﻧﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﯚ ﺳـــر ﻣﻨﺪاڵ و ﻧوەﻛﺎﻧـــﯽ داھﺎﺗﻮوش ھﯾ و ﻧوەﯾﻛـــﯽ ﻧﺧﯚش ﺑ ﺧﻣﯚﻛﯽ و ﺷـــﭙﺮزەﯾﯽ دەرووﻧـــﯽ )ﺗﺮۆﻣـــﺎ( ی ﻟﺪەﻛوﺘوە ).(2 دەﺑﻮواﯾ دەﺳﺗﺪاراﻧﯽ ﻛﻮرد ﻟ دوای راﭘڕﯾﻨـــوە ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪی ﺋﻧﻔﺎل ﺑﻜﻧ ﯾﻛﻚ ﻟ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣ ﺳرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرﯾﺎن ھم ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺳـــﺎﯾﻜﯚﻟﯚژﯾﯽ ﺗﺎك و ھم ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻣﮋووﯾﯽ و ﯾﺎﺳﺎﯾﯿﺸﺪا. ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺳـــﺎﯾﻜﯚﻟﯚژی ،دەﺳت دەﺑﻮواﯾ ﻛﺎری ﺑﻜﺮداﯾ ﺑﯚ ﺳـــﺎڕﮋﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺮﯾﻨـــ ﻗﻮوـــ ﻓﯿﺰﯾﻜـــﯽ و دەرووﻧـــﯽ و رۆﺣﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺋواﻧـــی ﻛ راﺳـــﺘوﺧﯚ و ﻧﺎڕاﺳـــﺘوﺧﯚ ﺑر ﺋﻧﻔـــﺎل ﻛوﺗﻮون. زۆر ﺟﮕـــی داﺧ ﻛ ﻟﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺗﺎﻛﺪا ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧـــﯽ ﺋﻧﻔـــﺎل ﺧﺮاوﻧﺗ ﭘراوﺰی ﻛﯚﻣﮕـــوە و ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﺑ ﺳـــرﭘﯿﯽ و ﻟﻛﺎﺗﯽ دۆزﯾﻨوەی ﮔﯚڕﻜﯽ ﺑﻛﯚﻣڵ و ﭘﺮﺳـــﻛﺎﻧﺪا ﺑﺎﺳﯿﺎن دەﻛﺮﺖ. ﺋـــوان ﺑـــ ﺗﻧﯿـــﺎ ﺑﺮﯾﻨـــ ﻗﻮوﻛﺎﻧﯿﺎن ھﮕﺮﺗـــﻮوە و ﺑـــ ﺗﻧﯿـــﺎ ﺑـــرەوڕووی ﻛﺎﺑﻮوﺳـــﯽ راﺑﺮدوو دەﺑﻨوە .ﺋو ﻛﺳی ﻛ ﺧﯚی ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﻧژﯾﺎوە و ﻧﯾﺒﯿﻨﯿـــﻮە ،ﻟوان ﺗﻨـــﺎﮔﺎت و ﺑﺒﺎﻛ ﺑراﻣﺒـــر ﺋﻧﻔﺎل و ﺋﻧﻔﺎﻟﯿﺶ ﺑ ﻗزﯾی ﺧﯚی ﻧﺎزاﻧ و ھﺎوﺳﯚزی و ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﺑﯚ ﻗزﯾﻛ وەك ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻧﯿﯿ .ﺋﻣش ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻟﺑرﺋوەﯾ ﻛ” دەﺳﺗﯽ ﻛﻮردی و دواﺗﺮﯾﺶ ﺋﯿﻨﺘﻟﯿﺠﻨﺴﯿﺎی ﻛﻮردی ھﺰﻜﯽ ﺋﭙﯿﺴﺘﯚﻣﯚﻟﯚژﯾﯽ و ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ -ﻧﺗوەﯾﯽ ﭘﺘوﯾﺎن ﻟﻣڕ ﺋﻧﻔﺎل ﻧﯿﯿ و ﻛﺎرﯾﺎن ﺑﯚ ﻧﻛـــﺮدووە“) .(3دﯾﺎرە ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻣﮋووﯾﯿﺶ ﻛﺎر ﻧﻛﺮاوە ﺑـــﯚ ﺟﮕﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗ وەك ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪ ﻟ ﻣﮋوودا ،واﺗ ﻛﺎرﻧﻛﺮاوە ﺑﯚ ﺑﺮەودان ﺑ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﯾﺎدەوەری ﮔﺸﺘﯽ و ﻧﺗوەﯾﯽ ﻟﻣڕ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪی ﺋﻧﻔﺎل. دەﺳـــﺗﯽ ﻛﻮردی ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ﻣﺎﻣی ﻟﮔـــڵ ﺋﻧﻔـــﺎل ﻣﺎﻣﯾﻛﯽ ﺳـــﺎدەی ﺣﯿﺰﺑﯿﺎﻧ و ﺑرژەوەﻧﺪﯾﺨـــﻮاز ﺑﻮوە .ﺋم ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﺣﯿﺰﺑﯿﯿـــ ﺗﺳـــﻜ ﺗﻧﺎﻧت ﻟﻛﺎﺗﯽ دادﮔﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺳـــراﻧﯽ ﺑﻋﺲ و ﻧﻤﻮوﻧی وەك ﻋﻟﯽ ﺣﺳن ﻣﺟﯿﺪﯾﺸﺪا ﭘﯾەوﻛﺮا .ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﯾﺎدﻛﺮدﻧوەﺷـــﺪا دەﺳـــت ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە ﺗﺟﺎوزی ﭘﺮﺳ و ﺷﯿﻦ و رووﭘﯚﺷﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣﮔری ﺳﺎدە و ﺣﯿﺰﺑﯿﺎﻧ ﺑﻜﺎت. ﺑﺎ ﻟ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﭙﺮﺳﯿﻦ ﺋﺎﯾﺎ ﯾﺎدﻛﺮدﻧوەی ﺋﻧﻔﺎل ﺑﯚ ﻛﯿ؟ ﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎل ھﯾـــ ،ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﯾﺎن ﻣﺮۆﭬﯽ ﻛﻮرد ﺑ ﮔﺸﺘﯽ؟ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﯿـــﺎن ﻟﻧﺎﺧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ھﮕﺮﺗﻮوە و رۆژاﻧ ﻟﮔﯿﺪا دەژﯾﻦ ،ﺋوان ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑ ﯾﺎﻛﺮدﻧوە ﻧﯿﯿ ،ﺋو رۆژی ﯾﺎدﻛﺮدﻧوەﯾ دەﺑ ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ
داﯾﻜﻜﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﻟﺳر ﮔﯚڕی ﺋﻧﻔﺎﻟﻛﺎن ﻟ ﭼﻣﭽﻣﺎڵ
ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛﻮردی ھﺎوﺑش ﺑـــﺖ ﺗﺎوەﻛﻮ رووداوەﻛ ﻟـــرووداوی ﺗﺎﻛﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿوە ﺑﮕﻮازرﺘـــوە ﺑﯚ رووداوی ﻧﺗوە و ﺑﺒﺘ ﻛﻮﻟﺘﻮور .ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﭘﯿﺎھﺪان ﺑ ﺑڕﺰان ﺑﺎرزاﻧﯽ و ﺗﺎﺑﺎﻧـــﯽ ،دەﺑﻮواﯾ ﺋﻧﻔﺎل و ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪەﻛ ﻟﺑرﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨـــﺪن و ﭘـــروەردە و ﯾﺎﺳـــﺎدا ﺟﮕﯿﺮﺑﻜﺮﻦ ﺑﯚ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺷﻮﻧﺎﺳﻜﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻟﻣڕ ﺋﻧﻔﺎل .ﻟـــڕووی ﻣﺎددی و ﻗرەﺑﻮوﻛﺮدﻧـــوەی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ، دەﺳـــﺗﯽ ﻛـــﻮردی ﻧﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ وەك ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ھﺎوﻛﺎری ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑﻜﺎت و ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ ﻛﻮﻟﻣرﮔﯽ و ھژاری رزﮔﺎرﯾﺎن ﺑـــﻜﺎت ،ﻧـــ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗـــﯽ ﻛﺎرﺑـــﻜﺎت ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻗﻧﺎﻋت ﻟﻻی دەﺳﺗﯽ ﻋﺮاﻗـــﯽ و ﻛﯚﻣﮕـــی ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ ﺑﯚ داﻧﭙﺪاﻧﺎﻧﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺎﻧ ﺑـــو ﺗﺎواﻧی ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪ .دەﺳﺗﺪاری ﻛﻮرد ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺷـــڕی ﺑﺮاﻛـــﻮژی و ﺧرﯾﻜﺒـــﻮون ﺑـــ ﺣﺴـــﺎﺑﺎﺗﯽ ﺣﯿﺰﺑﯿوە ،دەﺑﻮواﯾ ﻛﺎرﺑﻜﺎت ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺋﻧﻔﺎل ﺑﻜﺎﺗـــ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﻛﯽ
)ﻓﯚﺗﯚ :رووداو(
ﻧﺎڕەزاﯾﯽ و ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋم دواﯾﯿ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﯾﺎﺧﯿﺒﻮون و ھﮕڕاﻧوەی ﻣﯿﻠﻠﺗ ﻟو ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﭼوت، ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸﺪا واﺗﺎی ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻧﻮێ دەﮔﯾﻨ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا دەﺳﺗﺪاران دەﻛﺎت .ﺳﺎﻧﯽ راﺑﺮدوو ﻟم ﻣﺎﻧﮕدا ھوڵ ﻟ ﺋﺎراداﺑﻮو ﺑﯚ ﯾﺎدﻛﺮدﻧوەی ﺋﻧﻔـــﺎل ،ﺋﮔرﭼﯽ ﯾﺎدﻛﺮدﻧـــوەﻛﺎن ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﺪا ﻧﺑﻮون ،ﺑم وردە وردە ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﯽ ﺧﻚ ﻟ ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛ زﯾﺎﺗﺮ دەﺑـــﻮو و ﺧرﯾﻜﺒﻮو دەﺑﻮوە ﺑﻨﻣﺎ
ﻧﺎﻋداﻟﺗﯽ دەﺳﺗﯽ ﻛﻮردی ،ﺑراﻣﺒر ﺑ ﮔﻧﺪەﯽ ،ﺑ ﺑﺎدەﺳﺘﯽ ﺣﯿﺰب و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﭼﻛﺪار ﺑﺳـــر ﺳﯿﺎﺳت و ﻛﺎﯾﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ رۆژاﻧدا ،ﺑراﻣﺒـــر ﺑ ژﻧﻜﻮژی و ﻛﯚﻧﺧﻮازی و داڕﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﭘروەردە و ﻓﺮﻛـــﺮدن ﻟـــ ﺑرژەوەﻧـــﺪی ﻣﺰﮔوت و ﻣﻻ و ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﻛ دەﺳـــت دەﯾﺎﻧﻼوﻨﺘوە ،ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺗﻮﮋی ﺳﭭﯿﻞ و رەﺧﻨﮔﺮ ﭘﺸـــﺘﮕﻮێ دەﺧﺎت و ﻧﺎﭼﺎری دەﻛﺎت ﺑ ﻛـــﯚچ و ﻧﻓﺮەﺗﻜﺮدن ﻟ وت. ﺋﻣۆ ﻣﯿﻠﻠت ﭘﺑﻮوە ﻟ رق ﺑراﻣﺒر ﺑم ﻧﺎھﻗﯽ و ﭼوﺗﯿﺎﻧ و ھﺎوار دەﻛﺎت ”ھﺗﺎ ﻛی“. ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗﺪا ھﮕﺮی ھﯿﻮای ﻣﻠﯿﯚﻧھﺎ ﻛﻮردن ﻟ ﺳراﻧﺴـــری ﺟﯿﮫﺎن ﺑـــﯚ ﺑدﯾﮫﺎﺗﻨﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﯿﻛﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ،ﺑـــم ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸـــﺪا ھﮕﺮی ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿﻛﻦ ،ﻣﺗﺮﺳﯽ ﺋوەی ﻛ ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﯿﺎن ﻟﺒﻜوﺘـــوە .ھﻣﻮو ﻛﻮردﻜـــﯽ دﺴـــﯚز و ﺋﺎزادﯾﺨـــﻮاز ﻟـــ ﺳراﻧﺴری ﺟﯿﮫﺎن ﺋﺎواﺗﯽ ﺋوە دەﺧﻮازێ
دەﺳت دەﺑ ﺑﺰاﻧ ﺋم ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﺎﻧ ﺑﺷﻜﻦ ﻟ ﭘﺮۆﺳی ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺒﻮون و ﻟ ﻏﺮوروی ﺧﯚی داﺑزێ ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺷﻗﺎﻣﯽ ﻛﻮردی و ﭘ ﻟ ھﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻨ .. ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯿﺶ دەﺑ دەﺳﺗﯽ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن وەك دوژﻣﻦ ﺳﯾﺮ ﻧﻛﺎت ،ﺑﻜﻮ وەك رﻛﺎﺑرﻚ ﻛ دەﺷ رۆژﻚ ﭘﻜوە ھﺎوﻛﺎری ﺑﻜن و وت ﺑڕﻮەﺑرن ﻣﯚراﻟﯽ-ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﺑـــﯚ داواﻛﺎری ﻛﻮرد ﺑﯚ ﻗرەﺑﻮوﻛﺮدﻧـــوەو داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧـــﯽ ﻣﺎﻓـــﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن و ﻣﺎﻓﯽ ﻛﻮرد ،ﺋﻣش ﻧك ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﭘﺎرە ﺑﺧﺸـــﯿﻨوەو زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﺣزی ﺧرﺟﻜﺮدن و ﺋﺎرەزووی ﺑﺴﻨﻮوری ﺑﻓﯿـــۆدان و دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دﯾـــﺎردەی ﻣﺸـــﺧﯚری ،ﺑﻜﻮ ﺑﯚ ﺷـــرﻋﯿﺗﺪان ﺑ ﻣﺎﻓﯽ ﻛﻮرد ﻟ ﺋﺎزادی و ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ و دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دەوت .ﺑم ﻧ ﭘﺎرﺗﯽ و ﻧ ﯾﻛﺘـــﯽ ﺋوەﯾﺎن ﻧﻛﺮد و ﺋﻣۆش رەوﺷﻛ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﺋﺎﯚزداﯾ. ﺋﻣـــۆ ﻣﯿﻠﻠﺗـــﯽ ﻛـــﻮرد ﯾﺎﺧﯿﯿـــ و داوای راﺳـــﺘﻜﺮدﻧوەی ﺋو ﺳﯿﺎﺳﺗ ﻟ
ﺑﯚ دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻛﻮﻟﺘـــﻮوری ﯾﺎدەوەری ﮔﺸـــﺘﯽ .ﺑم ﺋﻣۆ ﺋﺶ و ﺋﺎزارەﻛﺎﻧﯽ ﻧـــوەی ﭘـــﺎش ﺋﻧﻔـــﺎل و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧـــﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﺗﻜڵ ﺑـــﻮون و ﻣﯿﻠﻠت ﯾﺎﺧﯿﯿ، ﺋم ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧـــش ،ﺳـــرەڕای ھﻧﺪێ ﻛﻣﻮﻛﻮڕی ﻟ ﺋداﺋﯿﺪا ،ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﻛﯽ رەوا و ﻟﯚژﯾﻜﯽ ھﯾ .دەﺳﺗﯽ ﻛﻮردی ﻣﺎوەی 20ﺳـــﺎ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە ﻟ ﺋﺎزار و ﺧﻮاﺳﺖ و ﺋﺎرەزووەﻛﺎﻧﯽ ﻧـــوەی ﺗﺎزە ﺗﺒﮕﺎت و ﮔﻮـــﯽ ﻟﺒﮕﺮـــﺖ و ﺑ دەﻧﮕﯿـــوە ﺑﺖ. ﻣﺮۆﭬﯽ ﻛﻮرد ﻟ دەرەوەی ھردوو ﺣﯿﺰﺑﯽ دەﺳﺗﺪار ﺳـــﺎﻧﻜﯽ زۆرە ﺑ ﺷﻮازی ﺟﯿﺎ ﺟﯿﺎ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەردەﺑێ ﺑراﻣﺒر ﺑ
ﻛ ﺋﮔـــری ﯾﻛم ﺑﯿﺒﺎﺗـــوە .ﺋﮔری دووەم )ﻛوﺗﻨـــوەی ﻛﺎرەﺳـــﺎت( ﺑـــ ﻋﻗﻼﻧﯿﺗﯽ دەﺳﺗﺪاران دوور دەﺧﺮﺘوە ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ ﻣدەﻧﯿﺎﻧی ﻛﯚﻣﮕـــی ﻣدەﻧـــﯽ و ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن. دەﺳت دەﺑ ﺑﺰاﻧ ﺋم ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﺎﻧ ﺑﺷﻜﻦ ﻟ ﭘﺮۆﺳـــی ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺒﻮون و ﻟـــ ﻏﺮوروی ﺧﯚی داﺑزێ ﺑﯚ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺷـــﻗﺎﻣﯽ ﻛـــﻮردی و ﭘ ﻟـــ ھﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻨ و ﻟﺳـــر ﺑﻨﭽﯿﻨـــی دﯾﺎﻟﯚگ و دوورﺧﺴـــﺘﻨوەی زﻣﺎﻧﯽ ﭼك ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﺑﻜﺎت .ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯿﺶ دەﺑـــ دەﺳـــﺗﯽ
ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن وەك دوژﻣﻦ ﺳﯾﺮ ﻧﻛﺎت ،ﺑﻜﻮ وەك رﻛﺎﺑرﻚ ﻛ دەﺷ رۆژـــﻚ ﭘﻜوە ھـــﺎوﻛﺎری ﺑﻜن و وت ﺑڕﻮەﺑـــرن .ﺋﻣش ﺋرﻛﯽ ﺳـــرەﻛﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧ .ھرﭼـــﯽ ﻛﯚﻣﮕـــی ﻣدەﻧﯿﺸـــ ﻛ ﺑﻮاری ﮔﺸـــﺘﯽ )ﻓزای دﺒﺎت و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ( ﺑڕﻮەدەﺑﺎت ،ﭘﻮﯾﺴﺘ رەﺧﻨـــ ﻟ ھﻣﻮو دەﺳـــﺗﻚ ﺑﮕﺮێ و ﺑﯿﺎﻧﺨﺎﺗ ژﺮ ﭘﺮﺳـــﯿﺎرەوە )دەﺳـــﺗﯽ ﺑﺎوﻛﺴـــﺎﻻری ،دەﺳﺗﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ و ﻣﻻ و دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ( ،ھﻣﻮو ﮔﯚڕاﻧﻚ دەﺑ ﻟ ﺧـــﻮدەوە دەﺳـــﺘﭙﺒﻜﺎت ،زۆر ﮔﺮﻧﮕـــ ﻛ ﺋـــم ﺗﻮﮋە ﺑﺮەو ﺑـــ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻟﺒﻮوردن و ﺑﺧﺸـــﻨﺪەﯾﯽ و ﻗﺒﻮﻜﺮدﻧﯽ ﯾﻛﺘﺮی و ﺟﯿﺎوازی ﺑﺪات و ﺧﯚی ﻧﺧﺎﺗ ﭘـــﺎڵ ھﯿـــﭻ ﻻﯾﻧﻚ و ھﯿـــﭻ ﻻﯾﻧﻜﯿﺶ ﭘراوﺰ ﻧﺧﺎت(4) . ﻟ ﯾﺎدی ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﻟ ، 2011 ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان و دەرﺑﯾﻨـــﯽ ﻧﺎڕەزاﯾـــﯽ و ﺧﻮاﺳـــﺖ و ﺋﺎرەزوو ﻟﻻﯾن ﺟﻣﺎوەرەوە ﮔﻮزاﺷﺖ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ دﯾﻜی ھﯚﺷﯿﺎری ﮔﺸﺘﯽ دەﻛﺎت ﻟ ﻛﯚﻣﮕ .ﺋم ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﯿ ﮔﺸـــﺘﯿﯿ ﻣرﺟ ﺑﯚ ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺒﻮوﻧﯽ دەﺳـــت و ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ ﻣﯚدﺮﻧـــﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ. ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪی ﺋﻧﻔﺎﻟﯿﺶ ﺗﻧﯿﺎ ﻟ ﻛﺷﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿﻛﯽ ﺣﻗﯿﻘﯿﺪا ﺑرزدەﻛﺮﺘوە ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﻣﯚراﯽ و ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﻛ ﺑﺘﻮاﻧ ﻟڕﮕﯾوە ﺑﺮەو ﺑ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﯾﺎدەوەری ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﺪات و و ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﻛﻮردﯾﺶ ﻟ ﺋﺎزادی و ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ و دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ دەوت داﺑﯿﻦ ﺑﻜﺎت.
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺑواﻧـــ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻦ ﻟﮔڵ ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﻟ ﻛﺘﺒـــﯽ ”ﺑﺪەﻧﮕﯽ و ﺧﯚﻛﻮژی“ ،ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿﯽ ﭼﺎپ و ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ.2008 ، ) (2ﺑواﻧ وﺗﺎرەﻛی ﮔﻮﯾﻦ رۆﺑﺮﺗﺲ ”دوای ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎڵ“ ﻟم ژﻣﺎرەﯾدا. ) (3ﺑواﻧـــ” ﺳـــﻮڕی ﻣﺎﻧﺎ :ﻛﯚﻣـــ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻦ ﻟﮔڵ ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ“ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی رەﻧﺞ،2008 ، ل.68 ) (4ﺑواﻧ” ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان ﻟ ﻧﻮان ھﯿﻮا و ﺗﺮﺳﺪا“، رۆژﻧﺎﻣی ﺋﺎوﻨ ،ژ.11 /3 /15 ،266
MONDE MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻋﺑﺪو ﻣﺤﻣﻤد ﻛﻮردﻜﯽ ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪی ﺷﺦ وەﺳﺎﻧﺎﻧ ،ﻟﺳر ﮔﯚڕی ﺧﻮﺷﻜﻛی دەﮔﺮﯾﺎ ،ﺋو ﺧﻮﺷﻜی ﻛ 23ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﯾﻛﻣﯿﻦ ھﺮﺷﯽ ﮔﺎزی ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﯚ ﺳر ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻟ دەﺳﺘﺪا .ﺋو ﭘﯿﺎوە ﻛ ﺑھﯚی ژەھﺮی ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿوە ﻧﯿﻤﭽ ﻛﻮﺮ ﺑﻮوە ،ﻛﺎﺗﯽ ھﺮﺷﻛﺎن ﻣﻨﺪاڵ ﺑﻮو ،ﺑم ھﺮﺷﻛﺎﻧﯽ ﻟﺑﯿﺮﻣﺎوە ،وەك ﺋوەی ﻛ دوﻨﯽ رووﯾﺎﻧﺪاﺑ.
دوای ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎڵ رۆﺑﺮﺗﺲ ﮔﻮﯾﻦ * ـ ﺗﺎﯾﺒت ﺑﯚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی ﻓۆﻛـــ و ھﻠﯿﻜﯚﭘﺘـــرە ﻋﺮاﻗﯿﯿـــﻛﺎن ﻟـــ16 ی ﻣـــﺎرت )ﻣـــﺎرس( ی 1987دا، 10ﮔﻮﻧﺪﯾـــﺎن ﻟ دۆﯽ ﺑﺎﻟﯿﺴـــﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮوری رۆژھﺗـــﯽ ﻋﺮاق ﺑﯚردووﻣـــﺎن ﻛﺮد و 300 ﻛﺳﯿﺎن ﻛﻮﺷـــﺖ .ﺋم ھﺮﺷ ﺳرەﺗﺎﯾك ﺑﻮو ﺑﯚ ﺋﯚﭘﺮاﺳﯿﯚﻧﻜﯽ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪی ﺑﻧﺎوی ﺋﻧﻔﺎل ﻛ ﻟﺳـــﺎﯽ 1988ﺳددام ﺣﻮﺳﻦ ﻟ دژی ﻛﻮردەﻛﺎن ﺧﺴﺘﯿﯿﮔڕ. زۆر ﻟواﻧی ﻛ ﻟم ھﺮﺷـــﺎﻧ رزﮔﺎرﯾﺎن ﺑـــﻮوە ،ﺑھـــﯚی ژەھﺮی ﺧردەﻟـــوە ﻛﻮﺮ ﺑـــﻮون .ﺋﻣﺎﻧـــ ﻟﻛﺎﺗﯽ ھﺮﺷـــﻛ ﺑرەو ﭼﯿﺎﻛﺎن راﯾﺎﻧﻜﺮد و ﺑ ﺷـــﺮﯾﺖ و ﻗﺎﯾﺸـــﯿﺶ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺳﺘﺒﻮوەوە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﺰر ﻧﺑﻦ. ﻟ ﮔﯚڕﺳـــﺘﺎﻧﻜﯽ ﺑﭽﻮوك ﻟـــ راﻧﯿ ،ﺋو ﮔﯚڕﺳﺘﺎﻧی ﻛ ﺧﻮﺷـــﻜﻛی ﻟ ﻧﮋراوە،
ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن .ﺑﺠﮕ ﻟـــ ھﺑﺠـــ ،ﺋم ﺋرﺷـــﯿﭭ ﻟڕووی ﻣﮋووﯾﯿـــوە زۆر ﮔﺮﻧﮓ دەﺑـــ ﻛﺎﺗﻚ ﺗواوی ﺑﺳـــرھﺎﺗﯽ ﺋﻧﻔﺎل دەﺧﺮﺘڕوو. ﺋـــو وﻨـــ و ﻓﯿﻠﻤﺎﻧی ﺷـــﺎﯾﺗﺤﺎﻛﺎن ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻓﺮاوان ﮔواھﯽ ﺋوە دەدەن – ﻛـــ ﻧﺰﯾﻜی ﭼﺎرەﮔ ﺳـــدەﯾك دواﺗﺮ- ﺋو ھﺮﺷـــﺎﻧ ﺑ ﻗﻮوـــﯽ ﻛﺎرﯾﮕری ﺗﺮۆﻣﺎ )ﺷـــﭙﺮزەﯾﯽ و ﺑﺮﯾﻨﯽ دەرووﻧﯽ( ﯾﺎن ﻟﺳر ﻛﻮردی ﻋﺮاق ﺟﮫﺸﺘﻮوە .ﺋﻣۆ رزﮔﺎرﺑﻮواﻧﯽ ھﺮﺷـــ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿﻛﺎن و ﺋﯚﭘﺮاﺳـــﯿﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔـــﺎل ﺑ ھﻣﺎن ﭼﺷـــﻨﯽ دوﻨـــ ﺋﺎزار دەﻛﺸﻦ ،ﺋو ﺋﺎزارە ﺑﯚ ﺳﺒﯾﻨ و ﭼﻧﺪەھﺎ ﺳﺎﯽ داھﺎﺗﻮوش ﺑردەوام دەﺑ.
ﺧﺰﻨﺪراﺑﻮون ،ﻟ ﺳـــر ﺳـــﻨﻮوری ﺳﻌﻮدﯾ ﻟ ﺑﺎﺷـــﻮوری ﻋﺮاق ،ﺑﺳـــرھﺎﺗﯽ ﺳﮔ رەﺷﻛ ﻛﺎﺑﻮوﺳـــﻜﯽ ﺑردەواﻣ .ﺋواﻧی رزﮔﺎرﯾـــﺎن ﺑﻮوە ﺑﯚﯾـــﺎن ﮔاﯾﻨوە ﻛ ﭼﯚن ﺋو ﺳﮔ رەﺷـــ ﺑﻛﺎردەھﻨﺮا ﺑﯚ ﺋوەی ﻻﺷـــی ﺋـــو ﻛﻮرداﻧـــی ﻟـــ دەوروﺑری ﺑﻧﺪﯾﺨﺎﻧﻛ ﻧﮋراﺑـــﻮون دەرﺑﮫﻨ و دواﺗﺮ ﺋو ﺳـــﮔ دەھﻨﺮاﯾ ﻧﺎو زﯾﻨﺪان و ﭘﺎرﭼ ﮔﯚﺷﺘﯽ ﻻﺷـــی ﻛﻮردەﻛﺎن ﯾﺎ ﺟﻠﻮﺑرﮔﯿﺎﻧﯽ ﺑ ﺷوﯾﻼﻛوە ﺑﻮوە. ﭘﺴـــﭙﯚڕان ﺑﺎس ﻟـــو ﻣﻨﺪاﻧ دەﻛن ﻛ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ راﺳـــﺘوﺧﯚ ﯾﺎن ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚ ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﯿـــﺎن دەﺧﯚﻧوە و ﺗﻜـــڵ ﺑ ژﯾﺎﻧﯿﺎن دەﺑ .ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺳـــﮔ
ﻧوەﯾﻛـــوە دەﮔﻮازرﺘوە ﺑـــﯚ ﻧوەﯾﻛﯽ دﯾﻜ. ﻟ ﺳراﻧﺴـــری ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ،ﻻدﯿﯿﻛﺎن ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋـــو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﺎﻧ دەﻛـــن ﻛ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ژﯾﺎن ﻟﻧـــﻮ ھﻣﺎن ﺋو ﺧﺎﻧﻮوەی ﻛ ﺟﺎران ﻟﮔڵ ﻣﻨﺪاڵ ﯾﺎ ﻣﺮد و ھﺎوﺳرە ﻟﻧﻮﭼﻮوەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺗﯿﺪا ژﯾﺎون ﺗﻮوﺷﯽ دەﺑﻦ. ﺋـــوان داوای ﺋوە دەﻛن ﻟـــم ﺧﺎﻧﻮواﻧ ﺑﮕﻮازرﻨـــوە ،ﭼﻮﻧﻜـــ ﺧﺎﻧﻮوەﻛﺎﻧﯿﺎن ﭘن ﻟ ﯾﺎدﮔﺎری ﺋﺎزاراوی و ﻗﻮرس .ژﻧﻚ ﺑﺎﺳﯽ ﺋـــوەی دەﻛﺮد ﻛ زۆرﺟـــﺎر ﻟﻧﻮ ﻛﮕ و رﮕﻛﺎﻧـــﯽ دەوروﺑری ﻻدﻜی ﺧﻮی ﺧﺰم و ﻛﺳ وﻧﺒﻮوەﻛﺎﻧﯽ دەﺑﯿﻨ. زۆر ﻟم ﺧﺰاﻧﺎﻧ ﺗﺎﺋﺴﺘﺎش ﻧﺎﯾﺎﻧوێ ﺑﺎوەڕ
زﺪەﮔﯚﯾﯽ ﻧﯿﯿ ﺋﮔر ﺑﯿﻦ ﺋﻣۆ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﯾك ﻣﻠﯿﯚن ﻛس ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ راﺳﺘوﺧﯚ ﺋﺎزاری ﻣرگ و ﻟﻧﻮﭼﻮوﻧﯽ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﯿﺎن ﻟ ھﺷﺘﺎﻛﺎﻧﺪا دەﻛﺸﻦ .ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ﺋﺎﻛﺎرە راﺳﺘوﺧﯚﻛﺎﻧﯽ ﺗﺮۆﻣﺎﯾﺎن ﭘﻮە دﯾﺎرە .ﺋم رﮋەﯾ ﻧﺰﯾﻜی ﭘﻨﺠﯿﻛﯽ ﺳرﺗﺎﭘﺎی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺋو ﺑﺷی ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﮔﺮﺘوە و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺳرﺳﻮڕھﻨرە ﻋﺑﺪوـــ ﻣﺤﻣﻤـــد ﺋـــوەی ﮔاﯾـــوە ﻛـــ ﭼـــﯚن دوای ھﺮﺷـــﻛ ﺑـــ ﺗﺮاﻛﺘر ﮔﻮﺰراوەﺗوە ﺑﯚ ﺧﺳـــﺘﺧﺎﻧﯾﻛﯽ ﻧﺰﯾﻚ. ﻟـــو ﺧﺳﺘﺧﺎﻧﺷـــوە دەﺳـــﺗﺪاراﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺧﯚی و ﺑﺎوﻛﯿﺸـــﯽ ﻛ ﺋوﯾﺶ ﻛﻮﺮ ﺑﺒـــﻮو ،ﺑﺮدﻧ ھوﻟﺮ ،ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ ﺋﺴـــﺘﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن. ”ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ﺋو ﺳﺎﺗ ﻟﺑﯿﺮﺑﻜم ﻛ ژەھﺮەﻛ ﻟﯿﺪام ،ھروەك ﭼﯚن ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ ﺋو ﺳـــﺎﺗش ﻟـــ ﺑﯿﺮﺑﻜم ﻛ ﺑﺎوﻛﻤﯿﺎن ﺑـــﺮد و ﻟ ﻣﻨﯿﺎن ﺟﯿﺎﻛـــﺮدەوە .ھروەك ﺋوەی دوﻨ رووﯾﺪا ﺑ .ﺑﺎوﻛﻢ دەﺳﺘﯽ ﮔﺮﺗﺒﻮوم و ﺗﻧﯿﺎ ﺑ دەﻧﮓ ﯾﻛﺘﺮﯾﻤﺎن دەﻧﺎﺳﯿوە“ .ﻟﺮەدا ﻋﺑﺪو داﯾ ﭘﻣی ﮔﺮﯾﺎن و ﻟ ﻗﺴﻛﺮدن وەﺳﺘﺎ .ﭘﺎﺷﺎن ﺑردەوام ﺑﻮو و ﮔﻮﺗﯽ” :ﺋﻣﻨﻛﺎن ﺑﺎوﻛﻤﯿﺎن ﺑـــﺮد و ﻟ ﻣﻨﯿـــﺎن داﺑاﻧﺪ .ﺋـــوﻛﺎت ﺑﺎوﻛﻢ ﮔﻮﺗﯽ :ﻋﺑﺪوﻼ ﻣﻦ رۆﯾﺸـــﺘﻢ“ ..ﺋو ﺗﻧﯿﺎ ﺋوەﻧﺪەی ﮔﻮت ”ﻋﺑﺪوﻼ ﻣﻦ رۆﯾﺸـــﺘﻢ“.. ﺗﻧﯿﺎ ﺋوەﻧﺪەی ﮔﻮت . “...ﺋﯿﺘﺮ ﻟو رۆژەوە ﻋﺑﺪوـــ ﺑﺎوﻛﯽ ون ﻛـــﺮد و ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﻧﯾﺒﯿﻨﯿوە. ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭘە ﻟ ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺟرﮔﺒی ﻟم ﺷﻮەﯾ .ﺗﯿﻤ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿ ھﻣﭼﺷﻨﻛﻣﺎن ﻛ ﻟﺑﺎرەی ﺋﻧﻔﺎﻟوە ﺑﯚ ﺋرﺷﯿﭭﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺖ ﻛﯚدەﻛﻧوە ،رۆژاﻧ ﮔﻮﯿﺎن ﻟم ﭼﯿﺮۆﻛﺎﻧ دەﺑ ،ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﺳرﮔﻮزەﺷﺘی زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮدن و ﺋﺷـــﻜﻧﺠدان و ﻛﻮﺷﺘﻦ و ﺷﻮﻨﭙﭽﯚﻜﺮدن و راﮔﻮاﺳﺘﻦ. دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﻛ ﻟ ﺑﺎﻟﯿﺴﺎن ﺗﻮاﻧﯿﻮﻣﺎﻧ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺋرﺷـــﯿﭭﯽ ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮاوی ﭬﯿﺪﯾﯚﯾﯽ ﻛﯚﺑﻜﯾﻨـــوە ﻟﻣڕ ھﺮﺷـــ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ
ﻧﻤﺎﯾﺸﮕی ﻛﺎرەﺳﺎﺗﯽ ھﺑﺠ ﻟﻧﻮ ﻣﯚﻧﯚﻣﻨﺘﯽ ھﺑﺠدا
ژﻣـــﺎرەی ﺋو ﻛﻮرداﻧی ﻛـــ ﺑرەوڕووی رەﺷﻛ ﯾﻛﻜ ﻟو ﻧﻤﻮوﻧ زﯾﻨﺪوواﻧی ﻛ ﺋو ھﺮﺷـــﺎﻧ ﺑﻮوﻧوە ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﺗواوی ﺋﻣ دەﺳـــﻟﻤﻨ .ﺋﻤ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾﻛﯽ ﻧزاﻧـــﺮاوە .ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﻛـــس ﻧﺎزاﻧ .ﺑﯚ ﻻدﺪا ﭼﺎوﻣﺎن ﺑو ﻣﻨﺪاﻧ ﻛوت ﻛ زۆرﺟﺎر ﻧﻤﻮوﻧـــ ﭼﻧﺪ ﻛس ﻟ ﺋﯚﭘﺮاﺳـــﯿﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔـــﺎل ﺑﻮوﻧ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﻛ ﻣﺎوەی ﺷـــش ﺗﺎوەﻛﻮ ﺣوت ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ ،ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ دﯾﺎر زۆر ﮔﺮﻧﮕ ﻛ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﯿﯿـــ .ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺰﯾﻜﯾﯽ ﺑﺎس ﻟ 70 ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ رﮕ ﻧدات ﺑوەی ھزار ﺗﺎ 182ھزار ﻛس دەﻛﺮﺖ. ﺑ ﮔﻮـــﺮەی ﺗﺎﻛ داﺗﺎی ﺑردەﺳـــﺖ ﻛ ﺋﻧﻔﺎل و واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻛﻮرد ﺋوﻛﺎت ﻛﯚﻛﺮاوەﺗوە ،ﻟـــ ﻣﺎوەی ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺳـــددام ﺣﻮﺳـــﻨﺪا ﭼـــﻮار ھـــزار ﮔﻮﻧﺪ ﻟﺑﯿﺮ ﺑﻜﺮﻦ .ﻛﻮردەﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋـــﺮاق وﺮاﻧﻜـــﺮان، 220ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ھﯾ ﻛ ھزار ﺧـــﺰان راﮔﻮﺰران )ﺋـــم زاﻧﯿﺎرﯾﯿ ﻟﺳـــﺎﯽ 1989ﻟﻻﯾن ﯾﻛﺘﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﮋووی ﺧﯚﯾﺎن ﻓراﻣﯚش ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧوە ﺑوﻛﺮاﯾوە( .ﺑﯚﯾ ﻣﻮﺑﺎﻟﻏ ﻧﯿﯿـــ ﺋﮔـــر ﺑﯿﻦ ﺋﻣۆ زﯾﺎﺗـــﺮ ﻟ ﯾك ﻧﻛن ،ﺋﻣش ھﻧﮕﺎوﻜﯽ ﻣﻠﯿﯚن ﻛـــس – ﻟواﻧﯾـــ زۆر زﯾﺎﺗﺮﯾﺶ -ﮔﺮﻧﮕ ﻟ ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ ﻗﻮرﺳﯽ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ راﺳـــﺘوﺧﯚ ﺋﺎزاری ﻣرگ و ﻟﻧﻮﭼﻮوﻧﯽ ﻛﺳـــﺎﻧﯽ ﺧﯚﺷوﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﻟ ﺳﺎڕﮋﻛﺮدﻧﺪا ھﺷﺘﺎﻛﺎﻧﺪا دەﻛﺸﻦ .ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ﺋﺎﻛﺎرە راﺳـــﺘوﺧﯚﻛﺎﻧﯽ ﺗﺮۆﻣﺎﯾـــﺎن ﭘـــﻮە دﯾﺎرە. ﺋم رﮋەﯾ ﻧﺰﯾﻜی ﭘﻨﺠﯿﻛﯽ ﺳـــرﺗﺎﭘﺎی ﻟ داﯾـــﻚ و ﺑﺎوﻛﯿﺎﻧوە ﮔﻮﯿﺎن ﻟم ﭼﯿﺮۆﻛ داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﯽ ﺋـــو ﺑﺷـــی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﻮوە .ﺋـــو ﻣﻨﺪاﻧ ﭘﯿـــﺎن ﮔﻮﺗﯿﻦ ﻛ ﻟ ﺧوﻧﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﻛﺎﺑﻮوﺳـــﯽ ﺋو ﺳﮔ رەﺷ دەﮔﺮﺘوە و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺳرﺳﻮڕھﻨرە. ﺋم ﺋﺶ و ﭘژارە ﻗﻮو ﺑ ﺑﺳرﭼﻮوﻧﯽ دەﺑﯿﻨﻦ .ﺑ دﻨﯿﺎﯾﯿوە ،ﺋو ﻣﻨﺪاﻧ ﺗﺮۆﻣﺎی ﻛﺎت ﭼﺎرەﺳر ﻧﺎﺑ .ﺗﺮۆﻣﺎ ﻟ ﻧﻮ ﺧﺰاﻧﻛﺎن داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﯿـــﺎن ھﮕﺮﺗﻮوە – ﻛ ﻟ ﻧﻮ ﻟـــ ﻧوەﯾﻛوە دەﮔﻮازرﺘوە ﺑﯚ ﻧوەﯾﻛﯽ ﺧﺰاﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﻜﺮاوان زۆر دووﺑﺎرە دەﺑﺘوە. دﯾﻜ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ :ﺑﯚ ﺋواﻧی ﻛ ﻟﺳـــﺎﯽ ﺋﻣ ﺗﻧﯿﺎ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛ ﻟوەی ﻛ ﭘﯿﺪەﻦ 1988ﻟـــ ﺑﻧﺪﯾﺨﺎﻧـــی ﻧﻮﮔﺮە ﺳـــﻟﻤﺎن ﺗﺮۆﻣﺎی ﻧوەﺑـــ ،واﺗ ﺋو ﺗﺮۆﻣﺎﯾی ﻛ ﻟ
)ﻓﯚﺗﯚ :ﻛﺎوە ﺷﺦ ﻋﺑﺪو(
ﺑوە ﺑﻨﻦ ﻛ ﻛﺳـــ ﺧﯚﺷوﯾﺴـــﺘﻛﺎﻧﯿﺎن ﻛ ﻟﺳـــﺎﯽ 1988ەوە وﻧﺒـــﻮون ،ﻣﺮدوون. ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﻣۆش ﮔﯚڕی ﺑ ﻛﯚﻣڵ ﻟ ﻋﺮاق دەدۆزرﻨوە ﻛ ﭘن ﻟ ﭘﺎﺷـــﻤﺎوەی ژن و ﻣﻨﺪاڵ و ﭘﯿﺎوی ﻛﻮرد. دەﺳﺘﺑرﻛﺮدﻧﯽ ﭼﺎرەﺳـــر ﺑﯚ ھزاران ﻛﺳﯽ ﺗﻮوﺷـــﺒﻮو ﺑ ﺗﺮۆﻣﺎ ﺧﯚی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﮔﯿﺮﮔﺮﻓﺘﻜـــﯽ ﮔـــورە و ﮔﻟﻚ ﺳـــﺧﺘ. دﻛﺘﯚرﻜـــﯽ ﻛـــﻮردی داﻧﯿﺸـــﺘﻮوی ﻛﻧدا، دﻛﺘـــﯚر ﺳـــﺎرﯾﻦ ﺋـــﺎزەر ﻛ ﻟـــ رﻜﺨﺮاوی ﻛﯚﻣی ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ ﺑﯚ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ و ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ ﻛﺎردەﻛﺎت و ھﻣﻮو ﺳﺎﻚ ﺳرداﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﻛﺎت ،ﺑﺎﺳﯽ ﺋو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﺎﻧی ﺑﯚ ﻛﺮدﯾﻦ ﻛ ﺧﯚی و ھﺎوﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﮔﻮﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﺑﺳرھﺎﺗﯽ رزﮔﺎرﺑﻮواﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﺑرەوڕووی دەﺑﻨوە” :ژﻧـــﻚ ﻟ ھﺑﺠ ﺑﯚ ﭼﻧﺪەھﺎ رۆژ ﻟﮔڵ ﻻﺷـــی ﻣﺮدووەﻛﺎن ﺑﺟﻤﺎﺑﻮو .ﺑﺮا و ﺧﻮﺷـــﻚ و ﺑﺎوك و داﯾﻜﯽ ھﻣﻮوﯾﺎن ﻣﺮدﺑﻮون .دواﺗﺮ ﺋو ژﻧ دۆزراﯾوە و ﺋﺴﺘﺎش دوای 20ﺳﺎڵ ﻟﮔڵ ﯾﺎدەوەری وەﺣﺷﺘﻨﺎﻛﯽ ﺋو ﻛﺎرەﺳﺎﺗدا دەژی .ﺋﻤش وەك دﻛﺘﯚر ﻛﺎﺗﻚ ﮔﻮﻤﺎن ﻟ ﺑﺳـــرھﺎﺗﯽ ﻟﻣﺠﯚرە دەﺑ ،ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺗﺮۆﻣـــﺎ دەﺑﯿﻦ“. دﯾﺎرە ﺗﯿﻤﯽ ﭘۆژەﻛﺷـــﻤﺎن ﻛﺎرﯾﮕری ﺋو ﺑﺳرھﺎﺗﺎﻧﯾﺎن ﻟﺳرە .ﻧﺎﻛﺮێ ﺋو ﺋﺎزارە ﺳﺧﺘ ﺑ ﺳﺎﻧﺎﯾﯽ وەرﺑﮕﺮﯾﻦ. ﺑھﻣـــﺎن ﺷـــﻮە ،ﻛﺎرﯾﮕـــری ﻓﯿﺰﯾﻜﯽ ھﺮﺷـــ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــددام ﺣﻮﺳـــﻦ ﻟﺳـــر ﺧﻜـــﯽ ﻻدﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن
دوای 23ﺳـــﺎڵ ﺗﯚﻗﻨـــرە .ﻟـــ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋﻣدا ،ھزاران ﻛس ﺗﺎﺋﺴﺘﺎش ﺑ دەﺳﺖ ﻧﺧﯚﺷﯽ ﻛﻮﺷـــﻨﺪەوە دەﻧﺎﻨﻦ” .زۆرﺑی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻛ ﻛوﺗﻨ ﺑر ھﺮﺷﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﻧﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎن ﻧﺧﯚﺷﯽ ھﻧﺎﺳداﻧﯿﺎن ھﯾـــ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺋوەی ﻛـــ ﭘﯿﺪەﻦ ھوﻛﺮدﻧﯽ ﺑردەواﻣﯽ ﺑﯚڕی ھﻧﺎﺳـــدان“. دﻛﺘﯚر ﺋـــﺎزەر ﮔﻮﺗﯽ ”ﺋﻣ ﻧﺧﯚﺷـــﯿﯿﻛﯽ ﻛﻮﺷـــﻨﺪەﯾ .ﻟـــ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋـــوە ﻧﺧﯚش وردە وردە ﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧـــﺎی ھﻤﮋﯾﻨﯽ ھـــوای ﻧﺎﻣﻨﯽ .ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی ﺗﻣﻧﯿﺎﻧﺪا، ﻧﺧﯚﺷﻛﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﺗﻧﮕﻧﻓﺳﯽ دەﺑﻦ و دواﺗـــﺮ دەﻣﺮن .ﺋوەی ﺋﻤ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯚﯾﺎن ﺑﻜﯾﻦ زۆر ﻛﻣ.“ ﺑـــم ﻛﺎرﯾﮕـــری درﮋﺧﺎﯾﻧـــﯽ ﭼﻛﯽ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯽ زۆر ﻟ ﻛﺸـــی ھﻧﺎﺳدان زﯾﺎﺗﺮ ﺑ دەﻛﺎت .ﺑـــ ﮔﻮﺮەی ﺋو ﻟﻜﯚﯿﻨواﻧی ﻛـــ ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎن ﻟـــ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎی رۆژھـــت ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪراون ،دەرﻛوﺗﻮوە ﻛ ﺗﻧﺎﻧت ﺑرﻛوﺗﻦ ﺑ رﮋەﯾﻛﯽ ﻛﻣﯽ ﮔﺎزی ﺧـــردەل دەﺗﻮاﻧ زەرەر ﻟ ﺟﯿﻨﺎت ﺑﺪات و ﺑرﻛوﺗﻮو ﺗﻮوﺷﯽ ﺷﺮﭘﻧﺠ و ﭘﻛﺨﺴﺘﻨﯽ ﺟﮕر ﺑـــﻜﺎت ،ﺳـــرﺑﺎری ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﺳر ﻣﺸﻚ. ﺋـــو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﺎﻧـــی ﺑـــرەوڕووی دەﺳـــﺗﺪاراﻧﯽ ﻛﻮرد دەﺑﻨوە زۆر ﮔورەن و ﻟواﻧﯾـــ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺋـــوەدا ﻧﺑﻦ ﻛ ﭘـــﯽ ﺑﻮﺮن .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ :ﺋواﻧی ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺗﻧﮕﻧﻓﺳﯽ ﯾﺎن ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮون ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑرﻛوﺗﻦ ﺑ ﮔﺎزی ﺧردەل ﻧﺮدراوﻧﺗ ﺋﺮان ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدن ،ﺑم ﻟ ﺋﺮان ﺗﻮاﻧﺎﻛﺎن ﺳﻨﻮردارن .ﭼﺎرەﺳرﯾﺎن ﺧرﺟﯿﯿﻛﯽ زۆری ﺗﺪەﭼ و ﺑ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺶ ﻧﯿﯿ .ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﺷـــﺎرەزاﯾﯽ ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯽ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳـــرﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﻧﺧﯚﺷـــﯿﺎﻧ ﻟ ﺳراﻧﺴـــری ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ﺳﻨﻮوردارە. ﻟ ﺑﺎرەی ﭘﺮۆﺳـــی ﺳـــﺎرﮋﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺮﯾﻨ دەرووﻧﯿﯿﻛﺎﻧـــوە ،وەﻣﻜـــﯽ ﺋﺎﺳـــﺎن ﻟﺑردەﺳـــﺖ ﻧﯿﯿ .دﯾﺎرە ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﭘﺎرە و ﺳـــرﭼﺎوەی زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺨﺮﺘ ﺑردەﺳـــﺖ ﺑﯚ ﺋو ﺧﻜ ﺗﻜﺸـــﻜﺎو و ﺑﺮﯾﻨﺪارە .دەوﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯿﺶ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﻗرەﺑﻮوی ﺋو ﺧﻜ ﺑﻜﺎﺗوە ،ھرﭼﻧﺪە زۆر زەﺣﻤﺗ ﻛﺳﺎﻧﻚ ﻗرەﺑـــﻮو ﺑﻜﺮﻨوە ﻛ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻜﯿﺎن ﻟدەﺳﺘﺪاوە .ﺑم ﻗرەﺑﻮوﻛﺮدﻧوە ﺑﻻﯾﻧﯽ ﻛﻣوە داﻧﭙﺪاﻧﺎﻧ ﺑو ﺗﺎواﻧﺎﻧ و ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﭘﺰاﻧﯿﻨﯽ دەﺳـــت دەﻛﺎت ﻟو ھﻧی ﻛ ﻛﺮاون. ﯾﺎدﻛﺮدﻧـــوەی ﺋﻧﻔـــﺎل ،ﺟـــﺎ ﺑـــ ھر ﺷﻮەﯾك ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪرﺖ ،زۆر ﮔﺮﻧﮕ ،ﭼﻮﻧﻜ ﯾﺎدەوەری دەﭘﺎرﺰێ و ﮔﻮزارﺷـــﺖ ﻟ ﺧم و ﺋﺎزارﻜـــﯽ ھﺎوﺑـــش دەﻛﺎت .ﺑم ﺋم رووداوە ﺧﻣﻨﺎﻛـــ رەھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜﺷـــﯽ ھﯾ ،ﺋوﯾﺶ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿـــ ﻟ رۆﯽ وﺗﻛﺎﻧﯽ دەرەوەی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻛـــ ھﺎﻧﯽ ﺳـــددام ﺣﻮﺳﻨﯿﺎن دەدا ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﻛﺮدەوەﻛﺎﻧﯽ و دواﺗﺮﯾﺶ ﺑﺪەﻧﮓ ﺑﻮون ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋوەی ﻛ رووﯾـــﺪا .ﺑﯚﯾ زۆر ﮔﺮﻧﮕ ﻛ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮﻧﺗوەﯾـــﯽ رﮕ ﻧدات ﺑوەی ﺋﻧﻔﺎل و واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻛﻮرد ﻟﺑﯿﺮ ﺑﻜﺮﻦ .ﻛﻮردەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ھﯾ ﻛ ﻣﮋووی ﺧﯚﯾﺎن ﻓراﻣﯚش ﻧﻛن ،ﺋﻣش ھﻧﮕﺎوﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕ ﻟ ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ ﻗﻮرﺳﯽ ﺳﺎڕﮋﻛﺮدﻧﺪا. * رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ـ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾوە: ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011
ﺑرەو زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴﻘی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن وەك ﺋوەی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ھﯾ و رووﯾﺪاوە، ﺗﺒﮕﺎت و ﺷـــﯿﺒﻜﺎﺗوە .ﭼﻮﻧﻜ زاﻧﺴـــﺖ ﭘﻮەرﻜـــﺖ دەداﺗ و ﺋزﻣـــﻮون ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘـــﻮەری ﺧـــﯚی ھﯾـــ .زاﻧﺴـــﺖ ﺗﻧﯿﺎ رواﻧﮕﯾﻛ ﺑﯚ ﭼﻮوﻧ ﻧﻮ ﺋو ﺋزﻣﻮوﻧوە، ﻛ ﻟ ﯾﻛـــم ﺳـــﺎﺗﯽ ﺑرﯾﻛﻜوﺗﻨﯿﺎﻧﺪا ﺋزﻣﻮوﻧﻛ ﺑﭽـــﻮوك و ﻛﻮرﺗﺪەﺑﺘوە ﺑﯚ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ )ﺑﺎﺑﺗﻚ( ﻛ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟﺳـــر ﻛﺮدﻧ .ﺗﻧﯿـــﺎ ﺋوﻛﺎﺗ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑ ﭘﻮەرە زاﻧﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن ﻟـــ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺋﻧﻔﺎل و ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻛی ﻟ ﻓﻟﺴﻓ و ﻓﯿﻜﺮ و ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺑﻋﺴـــﺪا ،ﭘﻨﺎﺳ ﺑﻜﯾﻦ و ﺑﺨﻮﻨﯿﻨـــوە ،ﻛ ﺑواﻣـــﺎن ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺗﺮﻧﺠﺎﻧﺪن و ﮔﻮﺷـــﺎر ﺧﺴﺘﻨﺳـــر ﺋﻧﻔﺎل ھﻨﺎﺑـــ و ﻟـــ ﺋزﻣﻮوﻧﻜـــﯽ ﻓﺮاواﻧـــﯽ ﻣﺮۆﯾﯿـــوە ،ﻛﺮدﺑﺘﻤﺎﻧ” ﺷـــﺘﻚ ﻟوﺪا“ ﻛـــ دەﺗﻮاﻧﯿـــﻦ وەك ھر ﺷـــﺘﻜﯽ دﯾﻜ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﻟﺳر ﺑﻜﯾﻦ. زاﻧﺴـــﺖ ،ﺗﻧﯿﺎ ﺋوﻛﺎﺗـــ دەﺗﻮاﻧ ﻟ ﺋﻧﻔﺎل ﺑﻜﯚﺘوە ،ﻛ ﺑﯿﻜﺎﺗ” ﺑﺎﺑت“ی ﻟﻜﯚﯿﻨـــوە :ﭘﯚﻟﻨﯽ ﺑﻜﺎت ،ﻗﯚﻧﺎﻏﺒﻧﺪی ﺑﻜﺎت،داﺑﺷﯽﺑﻜﺎت،داﺗﺎﻛﺎﻧﯽ،ﻣﮋووەﻛی، ﭘﺎﺷﻤﺎوەﻛﺎﻧﯽ و .ھﺘﺪ ﻛﯚﺑﻜﺎﺗوە و ﻟوﻮە وﻨﯾك ﻟﺳر ﺋﻧﻔﺎل و ”ﻟﺳر ﻛﺎﻏز“ ﺑرھﻣﺒﻨﺘوە ،ﻛ ﺧﻮدی ﺋﻧﻔﺎل ﻧﯿﯿ. دەﻛﺮێ ﻟ رەھﻧﺪی ﺳﺎﯾﻜﯚﻟﯚژی ،ﻣﮋووﯾﯽ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی و ﺗﻧﺎﻧت ﻛﻟﺘﻮورﯾﺸوە، ﺑﺎس ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑﻋﺲ و ﺋﻧﻔﺎل ﺑﻜﯾﻦ،
ﺋﻧﻔﺎل ،دﯾﻮی ﺋودﯾﻮی ھﻣﻮو ﭘﻨﺎﺳﻛﺎن و ھﻣﻮو رۆﺷﻨﮕری و ھﻣﻮو ﻟﺘﮕﯾﺸﺘﻨﻛﺎﻧ .ﻟ ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯿﻛﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺗﺎرﯾﻚ، ﺗﻣﻮﻣﮋاوی و ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻧ ھﯾ، ﻛ ﺑﯚ ﻏﯾﺮی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن و ﺋواﻧی ﺧﻮدی ﺋم ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾﯾﺎن ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدووە، ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ﻟﯽ ﺗﺒﮕن ﺑم دواﺟﺎر ،ﺋﻧﻔﺎل وەك ﺋزﻣﻮوﻧﻚ ﺑﯚ ﺋﻧﻔﺎﻟﻜـــﺮاوەﻛﺎن و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧـــﯽ ،ھم ﻟ ﺳـــﺎﯾﻜﯚﻟﯚژﯾﺎ و ھم ﻟ ﻣﮋوو ،ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ و ﻛﻟﺘﻮوری ﺑﻋﺲ و ﺗﻧﺎﻧت ﻟ زاﻧﺴـــﺖ ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺟﯿﺎ دەﺑﺘوە .ﺋﻧﻔﺎل ،ﭘﯾﻮەﻧﺪی ھﯾ ﺑ ﭘۆژەی ﻓﻟﺴﻓﯽ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ﺑﻋﺴوە ،ﭘﯾﻮەﻧﺪی ھﯾ ﺑ ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒـــت ﻟ ﺳـــﺘﻣﻜﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿوە، ﭘﯾﻮەﻧﺪی ھﯾ ﺑ ﭘﻨﺎﺳ زاﻧﺴﺘﯽ و ﺋو ﭘـــﻮەرە ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﺎﻧوە ،ﻛ ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ﺑﻮاری ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﺳﺘﻣﻜﺎری و ﺗﯿﺮۆر و ﺋو ﺟـــﯚرە دﯾﺎرداﻧدا ،ﻛﺎرﯾﺎن ﻛﺮدووە. ﺑم ﺳﺮووﺷﺘﯽ ﺋﻧﻔﺎل ،وەك ﺋزﻣﻮوﻧﻚ، وەك ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾك ﺋوەﻧﺪە ﭘﺸﺰاﻧﺴـــﺘﯽ و ﭘﺸﻔﻟﺴـــﻓﯽ و ﭘـــﺶ ﺳـــﺘﺎﻧﺪاردە، ﻛ ﺋﺎﺳـــﺎن ﻧﯿﯿ ﻟـــو ﭼﻮارﭼﻮاﻧدا ﻟﯽ ﺗﺒﮕﯾﻦ. ﺋﻧﻔـــﺎل ،دﯾـــﻮی ﺋودﯾـــﻮی ھﻣـــﻮو ﭘﻨﺎﺳﻛﺎن و ھﻣﻮو رۆﺷﻨﮕری و ھﻣﻮو ﻟﺘﮕﯾﺸﺘﻨﻛﺎﻧ .ﻟ ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯿﻛﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺗﺎرﯾـــﻚ ،ﺗﻣﻮﻣﮋاوی و ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻧ ھﯾـــ ،ﻛـــ ﺑـــﯚ ﻏﯾـــﺮی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن و ﺋواﻧـــی ﺧـــﻮدی ﺋـــم ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾﯾﺎن ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدووە ،ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ﻟﯽ ﺗﺒﮕن. ﺋواﻧش ﻛ ﺋم ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯿ ﺗﺎرﯾﻚ و ﻟﯾﺎن ﺋزﻣﻮوﻧﻜـــﺮدووە ،ﻧﺎﺗﻮاﻧـــﻦ ﺋـــو ﺟﯿﮫﺎﻧ ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮاوەﯾﺎن ﺑﮕﻮازﻧوە ﺳر ﺋﺎﺳﺘﻚ ﻛـــ ﺧﻜﺎﻧـــﯽ دﯾﻜ ﻟﯿـــﺎن ﺣﺎﯽ ﺑﺒﻦ. ﺋوەی وەك ﺧﯚی ھﯾ ،ﺟﯿﺎوازە ﻟوەی
ﺑﯚ ﺋﻤ ﺧﯚی ﺑدﯾﺎردەﺧﺎت .ﺋﻧﻔﺎل وەك ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯿﻛـــﯽ ﺋﺎوی واﯾ ،ھر ﺷـــﺘﻚ ﻟ ﻧﺰﯾﻜﯿﯿوە ﺑﺠﻮﺘوە ،ﻛﺎرﯾﮕری دەﺧﺎﺗ ﺳری و ﺑ ﺟﻮوی دەﺧﺎت .ھﺳﺘﯿﺎری ﺋﻧﻔﺎل ،واﻣـــﺎن ﻟـــﺪەﻛﺎت ﭘﺶ ﺋوەی ﺑﯿﺠﻮﻨﯿﻦ و ﺑﯿﺸﻮﻨﯿﻦ ،ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﻟ ﻛﻮـــﻮە و ﺑ چ ﺋﺎﻣﺮازـــﻚ و زﻣﺎﻧﻚ ﻗﺴـــ ﻟﺳـــر ﺋﻧﻔﺎل دەﻛﯾـــﻦ ،ﺗﺎوەﻛﻮ ﻧﯾﺸﻮﻨﯿﻦ و ﺑﺮﯾﻨﺪاری ﻧﻛﯾﻨوە. ﺑﯚﯾ ﺋﻧﻔﺎل ﮔﺸﺖ زاﻧﺴﺖ و ﭘﻮەرەﻛﺎن ﺑﺎﻧﮕﮫﺸـــﺖ دەﻛﺎت ﺑﯚ ﺳرﻟﻧﻮێ ﺑﺧﯚدا ﭼﻮوﻧوە و ﺋوەی ﭘﯿﻮاﺑ دەﺗﻮاﻧ ﺑﭘﯽ ﭘﻮەری زاﻧﺴﺘﯽ ﻟ ﺋﻧﻔﺎل و ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻓﯿﻜﺮ و ﻓﻟﺴـــﻓی ﺑﻋﺴوە ،ﺷﺘﻜﻤﺎن ﻟﺳـــر ﺋﻧﻔﺎل ﭘ ﺑ ،زاﻧﺴﺘﮕراﯾﻛﯽ ﺋوەﻧﺪە ﮔﺷـــﺒﯿﻨ ،ﻛ ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺟﯿﺎوازی ﺑﻜﺎت ﻟﻧﻮان ﺋﻧﻔﺎل وەك وﺷـــﯾك ،ﻛ ﺋو ﻟﺑﺎرەﯾوە دەﻧﻮوﺳـــ و ﺋﻧﻔﺎل وەك زەﻣﻧﻚ ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﻣﺮۆﯾﯿﺪا ،ﻛ ﺧﯚی ﻧﺎدات ﺑدەﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨوە. ﺋﻤ ﻟﮔـــڵ ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﺑـــﯚ ﯾﻛﻣﺠﺎرە رووﺑڕووی ﻛﺸـــﯾك دەﺑﯿﻨوە ﻟﮔڵ ﺗﻮاﻧﺎی دەرﺑﯾﻨﯽ زﻣﺎن و ﻣﻋﺮﯾﻔدا .ﺋو ھوﻧش ﻛ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺷﯿﻜﺮدﻧوەی ﺗﺮاژﯾﺪﯾـــﺎی ﺋﻧﻔـــﺎل دراون ،ﻛـــم ﻧﯿﻦ و ﺑﺒﺎﯾﺧﯿﺶ ﻧﯿﻦ ،ﺑم ﻟﮔڵ ﺟوھری ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﮔﯿﺮۆدە ﻧﺑـــﻮون و ﻟ زۆرﺑﯾﺎﻧﺪا ﺋﻧﻔـــﺎل داﺑزﯾﻮەﺗ ﺳـــر ﮔاﻧوەﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾـــﯽ ،ﻛـــ ﺗﯿـــﺪا ھﻧـــﺪێ داﺗﺎ و ژﻣﺎرە ﺧﺮاوﻧﺗڕوو و وەﺳـــﻒ و ﺷـــﺮۆﭬ ﻛﺮاون .ﺋﻤ ھﺸـــﺘﺎ وەك ﺳﺎﺗوەﺧﺘﻚ ﻟ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿـــﺎی ﺑﻮوﻧﯽ ﻛﻮردﯾﯿﺎﻧ و ﻣﺮۆﯾﯿﺎﻧﻣﺎﻧـــﺪا ،ﺋﻧﻔﺎﻟﻤـــﺎن ﻧﺑﯿﻨﯿﻮە و ﺑﺷﻜﯽ ﺋﻣش رەﻧﮕ ﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﺋﻧﺠﺎم ﻧﮔﺎت و ﺗﻮاﻧﺎﻣﺎن ﻧﺑ .ھﯚﻛﺎری ﺋوەش ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﺳﺮووﺷﺘﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﺧﯚی و ﺋو ﻧﯿﮕﺎﯾی ﻟ ﭘﺸـــﺖ ﺗواﻧﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤوە ﺧﯚی دەﺳـــﭘﻨ :ﺋﻤ ﺑھﻣﺎن ﺷﻮە ﺗﻣﺎﺷـــﺎی ﺋﻧﻔﺎل دەﻛﯾﻦ و ﻛﺮدووﻣﺎﻧ، ﻛ ﺗﻣﺎﺷﺎی رووداوە ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻧﺎو ﻣـــﮋووی ﺧﯚﻣﺎﻧﻤﺎن ﭘﻜﺮدووە .ﺧﺎﯽ ﺳـــرەﺗﺎ دەﺑ ﻟـــ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﺋـــو دﯾﺪ و ﺗﻣﺎﺷﺎﯾوە دەﺳﺘﭙﻜﺎت“. ﻣﺮۆڤ ﻟﭘﺎش ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ ﻧﺎﻛﺎﻣﺒﻮوﻧﯽ ﺳﯚزدارﯾﺎﻧی ﺧﯚی ،ﯾﺎن ﺋوەﺗﺎ ﻣﺮدﻧﻜﯽ ھﻮاش دەژی و ﻧﺎﻣﺮێ ،ﯾﺎن ﺋوەﺗﺎ ﻟﭘﺎڵ ھر ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﭘﺎﺷﺘﺮﯾﺪا دەژی ﺑﺑ ﺋوەی ﺋﺎزاری ﺋو ﺋزﻣﻮوﻧی ﺑﯿﺮﺑﭽﺘوە .ﺑﯚﯾ ﻣرﺟﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ ﻟ ﺋﻧﻔﺎل، ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟـــ ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﺧﯚی و ﺑدەﻧﮕﮫﺎﺗﻨـــﯽ ﺋـــو ﺋزﻣﻮوﻧ ،ﺋوﯾﺶ دوای ﺋـــوەی دەﺗﻮاﻧـــ ﺧـــﯚی ﻟھـــر رﮕﺮﻜﯽ زﻣﺎﻧـــﯽ رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت )ﻟواﻧش زﻣﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺖ و زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧ.( ﮔاﻧـــوەی ھﯿـــﭻ ﻋﺎﺷـــﻘﻚ ،ﺑـــﯚ ﺋزﻣﻮوﻧﻛی ﻟ ﺋﭬﯿﻨﺪا ،ﻟ ھﯿﭻ ﻋﺎﺷﻘﻜﯽ دﯾﻜ ﻧﺎﭼﺖ و ھر ﻋﺎﺷـــﻘﻚ داﺳﺘﺎن و ﻣﺎﺟرای ﺧﯚی ھﯾ و ﻟﺮەﺷوە ھﻣﯿﺸ ﻋﺷﻖ ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ ﺳـــﺑﺠﻛﺘﯿﭭ ،ﻧك ﻛﯚﻛﺘﯿﭫ و ﺑﻛﯚﻣﯽ ،ﺋﺎواش ﮔاﻧوەی ھﯿـــﭻ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﯽ ﻟ ﺋﻧﻔﺎل رزﮔﺎرﺑﻮو ﺑﯚ ﺋزﻣﻮوﻧـــ ﺳـــﺑﮋەﻛﺘﯿﻔﺎﻧ و ﺗﺎﻗﺎﻧﻛی ﺧﯚی ،ﻟـــ ﺋزﻣﻮون و ﮔاﻧـــوەی ھﯿﭻ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﯽ دﯾﻜـــی رزﮔﺎرﺑﻮو ﻧﺎﭼﺖ. دەﻣوـــﺖ ﺑـــﻢ :ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺋﻧﻔﺎﻟﻤﺎن ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدﺑ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﮕﯾﻨوە و ﺑرﺟﺳﺘی ﺑﻜﯾﻨوە و ﻟﺳر ﻛﺎﻏز ﺑرھﻣـــﯽ ﺑﻨﯿﻨـــوە .ﻟـــﺮەوە دەﻣوێ ﺟﺧﺖ ﻟﺳـــر ﺋو ﺧﺎـــ ﺑﻜﻣوە ،ﻛ ﺑﯚ زۆرﺑی ﻧﻮوﺳراﻧﯽ ﻛﻮرد ﭘﺳﻧﺪﻛﺮاو ﻧﯿﯿ و رەﻧﮕ ﺟﮕی ﮔﺎﺘﺟﺎڕﯾﯿﺶ ﺑﺖ: ﺋـــوەی ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟـــﯽ ﻧﻛﺮدﺑﺖ و ﺳﺑﮋەﻛﺘﯿﭭﺎﻧ ﮔﯿﺮۆدەی ﺋﻧﻔﺎل ﻧﺑﻮوﺑﺖ، ﻧﺎﺗﻮاﻧ رﯾﻮاﯾﺗﻜﯽ ﺑﺎوەڕﭘﻜﺮاو ﻟﺳـــر ﺋو ﺋزﻣﻮوﻧ ﺑرھـــم ﺑﻨ .ﻟﺑرﺋوە ﺑـــ ﺗواوی ﻣﺎﻧﺎ ﻟـــو ﺑواﯾدام ﺋﻧﻔﺎل و ﺋﭬﯿﻦ و ژﯾﺎﻧﯽ ھﺳـــﺘوەری دوو ﺑﺎﺑﺗﻦ ﻟـــدەرەوەی ﮔﻮﺗـــﺎری رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮاﻧ و زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧوە .ﺑﯚ ﯾﻛﻣﺠﺎرﯾﺸ رووداوﻚ،
ﺧﯚی ﻧﺎدات ﺑدەﺳﺖ دەﺳﺗﯽ ﮔﻮﺗﺎرﻜﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮﯾﯿوە ،ﻛ دەﯾوێ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺑﻜﺎﺗ” ﺑﺎﺑـــت“ی ﺧـــﯚی و ﺑﺋﺎرەزووی ﺧـــﯚی و ﺑﭘﯽ ﺳـــﺘﺎﻧﺪاردە زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ،ﻟﺑﺎرەﯾوە ﻗﺴـــ ﺑﻜﺎت :ﻣﮋووی ﺑﯚ دروﺳـــﺘﺒﻜﺎت ،ﭘﯚﻟﻨﯽ ﺑﻜﺎت ،ﺑﭽﻮوﻛﯽ ﺑﻜﺎﺗوە ﻟ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﻛﯾﺪا و ﺑﯿﺒﺳﺘﺘوە ﺑ ﻛﯚﻣﻚ ژﻣﺎرە و داﺗﺎ و ﻧﺧﺸی زاﻧﺴﺘﯿﯿوە. ﺋﻧﻔﺎل رووداوﻜ داﻧﺎﯾﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮەﻛﺎن و ﺑﯿـــﺮەوەری و داﺗﺎی ﻣﮋووﻧﻮوﺳـــﻛﺎن دەﺧﺎﺗـــ ﻻوە و داوا دەﻛﺎت ﺑﻜـــری ﮔـــەرەوە ،ﺧـــﻮدی ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ و ﺧﻮدی ﺋﻧﻔﺎﻟﻜﺮاوﺑ ،ﻧك ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ ﭘﯿﺸﯾﯽ و رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮ و ﻣﮋووﻧﻮوﺳـــﻛﺎن ﺑـــﻦ. ﺑﻣﺠـــﯚرەش رﯾﻮاﯾﺗﯽ ﺋﻧﻔﺎل ،ھر ﺗﻧﯿﺎ ﺋﺎﺳـــﺘﻚ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﻗﺴـــﻛﺮدن ﻧﯿﯿ و ﻧﺎﺑ ،ﺑﻜﻮ ﺑﻜﯽ زۆرﯾﺶ ﻟ ﺑﺪەﻧﮕﯽ و ﺳـــﺮەوت و ﻣﺎﺗم ﺗواوﻛری زﻣﺎﻧﯽ ﮔاﻧوەﻛﺎﻧﻦ. ﺋوەی ﻟ ﻗﺴـــﻛﺮدﻧﯽ ﺋﻤـــدا ون و ﻧﺎدﯾﺎرە ،زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴـــﻘی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧ. ﻣﺑﺳﺘﻢ ﻟ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ،ﺋواﻧﯾﺎن ﻧﯿﻦ ﻛ ﭼﻮوﻧﺗ ﻗﻣەوی ﻣﺮدﻧوە ،ﺑﻜﻮ ﻣﺑﺳﺘﻢ ﺋواﻧﯾﺎﻧ ﻛ ﻣﺎون و ﻟ ﻧﺰﯾﻜوە ﻣرﮔﯿﺎن ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدووە .ﻟ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەی ﺋﻤدا ﻟﺳـــر ﺋﻧﻔﺎل ،ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺋﺎﻣﺎدەﯾ :ﻣﯿﺘﯚدی ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ،
زاﻧﺴﺖ ،ﺗﻧﯿﺎ ﺋوﻛﺎﺗ دەﺗﻮاﻧ ﻟ ﺋﻧﻔﺎل ﺑﻜﯚﺘوە ،ﻛ ﺑﯿﻜﺎﺗ” ﺑﺎﺑت“ی ﻟﻜﯚﯿﻨوە: ﭘﯚﻟﻨﯽ ﺑﻜﺎت ،ﻗﯚﻧﺎﻏﺒﻧﺪی ﺑﻜﺎت ،داﺑﺷﯽ ﺑﻜﺎت ،داﺗﺎﻛﺎﻧﯽ، ﻣﮋووەﻛی ،ﭘﺎﺷﻤﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﮔﻮﺗﺮاو و ﺑﯿﺴـــﺘﺮاوە زﻣﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ ﻧﺎﮔﺮﺘـــوە .ﺑﻜـــﻮ ﻛﯚی ﺋو ﻧﮔﻮﺗﺮاو و رەھﻧﺪە ﺷـــﺎراواﻧی دﯾﻜی دەرﺑﯾﻨﯿـــﺶ دەﮔﺮﺘوە ،ﻛـــ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ رﮕـــی ﺑﺪەﻧﮕـــﯽ ،دﭙـــی ،ﭘﭽﭘﭽﺮی دەرﺑﯾـــﻦ ،ﺗﻮوڕەﯾـــﯽ ،ھﻧﺎﺳﺳـــﻮاری، وەﺳـــﺘﺎن و داﻐﻟﺪان ،دووﺑﺎرەﻛﺮدﻧوە، ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧـــﯽ وﺷـــی ﻟﯚﻛﺎـــﯽ و ﻛﯚی ﺋﺎﻣﺎژە ﺟﺳـــﺘﯾﯽ و رۆﺣﯽ و دەرووﻧﯿﯿ ﺷـــﺎراوەﻛﺎﻧﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿـــﺶ دەﮔﺮﺘوە ،ﻛ ﻟـــ ﺗﻮﮋﯾﻨوە زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﻟﻜﯚﯿﻨوە و ﮔاﻧوە ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎن و ..ھﺘﺪدا ،ﺗﺒﯿﻨﯽ ﻧﺎﻛﺮﻦ و ﺑ ھﻧﺪ وەرﻧﺎﮔﯿﺮﻦ و دەﻛوﻧ ﭘراوـــﺰەوە .ﺗﺒﯿﻨﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚی ﺋﻣﺎﻧ و ﭼﺎودﺮﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﺧﺮۆﺷـــﺎن و ﺑﺎرودۆﺧ
ﺑﺎوﻛﻚ ﺣﺳﺮەﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﺑ زﯾﻨﺪووﯾﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﻟﺴﻧﺪرا
ﭘﯚﻟﻨﻜﺮدن و ﻗﯚﻧﺎﻏﻛﺎﻧﯽ ﭘﺮۆﺳی ﺋﻧﻔﺎل، دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿـــﺎی ﺋﻧﻔﺎل، ﮔاﻧـــوە ﻣﮋووﯾﯿـــﻛﺎن ،دۆﻛﯿﯚﻣﻧﺘـــ وﻨﯾﯽ و ﻛﺎﻏزﯾﯿﻛﺎن ،ﮔﯚڕەﺑﻛﯚﻣﻛﺎن و ﺗﻧﺎﻧـــت دادﮔﺎﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧـــﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﯿﺶ ﺑ ﻓﯿﻠﻢ ﻟﺑردەﺳﺘﺪان .ﺋوەی ﻟـــم رووداوەدا ﻧﺎدﯾـــﺎرە ،داﭘﯚﺷـــﺮاوە و وەك ﺧﯚی ﻧھﺎﺗﻮوەﺗ ﻗﺴﻛﺮدن ،زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴـــﻘی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧ .ﻣﺑﺳـــﺘﻢ ﻟ زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴﻘی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﭼﯿﯿ؟ زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴـــﻘی ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ ھر ﺗﻧﯿﺎ
)ﻓﯚﺗﯚ :رووداو(
ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻛی وەك ﺋوەی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ھﯾ، دوورﻣﺎن دەﺧﺎﺗوە. ﺋﻤ دەﺑ ھﻣﻮو ﻣﻋﺮﯾﻔﯾﻛﯽ ﺋﺎﻣﺎدە، ھﻣـــﻮو زاﻧﯿﻨﻜﯽ ﭘﺸـــﻮەﺧﺖ و ھﻣﻮو ﻣﯿﺘﯚدﻜـــﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮاو ﺑـــﻻوە ﺑﻨﯿﻦ و ﻟﮕڕﯿﻦ ﻛﺳﻤﺎن ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧ و ﻣﮋووﯾﯿﺎﻧ و دەرووﻧﺸﯿﻜﺎرﯾﺎﻧی ﺋﻧﻔﺎل ﻟﺳر ﻛﺎﻏز ﻧﻛﯾﻦ و ﺑﻮار ﺑەﺧﺴﻨﯿﻦ ﻟ ﺋﺴﺘﺎدا ﺋو ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﺎﻧی ﺋزﻣﻮوﻧﻛﯾﺎن ﺗﭙڕاﻧﺪووە ،ﺧﯚﯾﺎن ﺗﻋﺒﯿﺮ ﻟو ﺑﺎرودۆﺧ ﺑﻜن ،ﺋوﯾﺶ ﺑوﺟـــﯚرەی ﻛ دەﯾﺎﻧوێ و دەﺗﻮاﻧـــﻦ و ﻟﺑﯿﺮﯾﺎﻧـــ و ﺋزﻣﻮوﻧﯿـــﺎن ﻛﺮدووە .ﺋﻣ ھﻧﮕﺎوﻜﯽ ﭘﺸﺰاﻧﺴـــﺘﯿﺎﻧ و ﭘﺶ رۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧ و ﭘﺶ ﺳﺘﺎﻧﺪاردﯾﺎﻧی ﻗﺴـــﻛﺮدن و ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾ ﻟﺳر ﺋﻧﻔﺎل، ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺋرﺷﯿﻔﺨﺎﻧﯾﻛﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ، ﯾـــﺎن ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺑﯚ داﺑﻤـــزرێ ﺗﺎوەﻛﻮ ﻛﯚی ﺋو دەﻧﮕﺎﻧی ﻟ ﺟﺳـــﺘ و رۆﺣﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺪا ﻣﺎون ،ﺑﻨ ﻗﺴـــ و راﯾﻛﺎﻧﯽ ﭼﻮوﻧوە ﺳـــر رووداوەﻛﻣﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﻜـــن .ﺑﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺋو ﺋﺎﺳـــﺘی ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ داﻧﺴـــﻘ و زﻣﺎﻧﯽ داﻧﺴـــﻘ، رەھﻧﺪە رۆﺣﯽ و ﻣﺮۆﯾﯿ” وەﻛﺨﯚﯾﯿﻛی ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ ﺋﻧﻔﺎل“ ﻟ ﺋﻤ ﺑﺰر دەﺑﺖ و ﻟ ﭘﺎﺷـــڕۆژدا واﻣﺎن ﻟﺪـــﺖ ،ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺟوھری رووداوەﻛ ،ﺗﻧﯿﺎ ﺋﯿﻜﺘﯿﻔﺎ ﺑو ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮاواﻧ ﺑﻜﯾﻦ ﻟﺳـــر ﺋﻧﻔﺎل ،ﻛـــ ﻟﻻﯾن ﺗﻮﮋەراﻧوە ﺑرھم ھﺎﺗﻮون و ﻟ ﻛﺘﺒﻛﺎﻧﺪا ﺑوﻛﺮاوﻧﺗوە. ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا:ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺋﻤ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﻗﺴـــﻛﺮدن ﻟﺑـــﺎرەی ﺋﻧﻔﺎﻟوە، دەرﮔﺎی ﻛﻟﺘﻮورﻜﯽ دﯾﻜ ﻟﺳر ﺧﯚﻣﺎن ﺋﺎوە ﺑﻜﯾـــﻦ :ﻛﻟﺘـــﻮوری وردﺑﻮوﻧوە و ﮔﻮﮕﺮﺗﻦ و ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ ﻟـــ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل ﺑو زﻣﺎﻧ داﻧﺴﻘ و ﺋﯚرﮔﯿﻨﺎی ﻛ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑھﯚﯾوە ﺧﯚﯾﺎن دەردەﺑن. ﺑﯚﯾ ﻟﮔﻷ ھﻣﻮو رﺰﻜﻢ ﺑﯚ ھوﯽ ﮔﺸﺖ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎن ،ﺑﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ دەزاﻧﻢ ﺋﯿﺘﺮ دەﺳﺘﺒﮕﯿﺮﺖ ﺑ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل و ﺑﻮار ﺑﺪرﺖ ،ﺋو ﭘﺎرﭼ و ﭘﺎﺷـــﻤﺎواﻧی ﺋﻧﻔﺎل ﺗﻋﺒﯿﺮ ﻟـــ ﺣﻗﯿﻘﺗﯽ رووداوەﻛ ﺑﻜن ،ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﺗوەﺧﺘﯽ ﺗﻗﯿﻨوەﯾﺪا ھﭘﺮوون ﺑ ھﭘﺮوون ﺑﻮون و ھرﯾﻛﯾﺎن ﺑﻻﯾﻛﺪا ﭘرﺗـــوازە ﺑﻮون .ﻟﺮەدا ﭼﻧﺪ وﺷـــﯾك دووﺑﺎرە دەﻛﻣـــوە ﻛ ﭼﻧﺪ ﺳـــﺎﻚ ﻟﻣوﺑر ﻟﻛﺎﺗﯽ دادﮔﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوﻣﻦ: ”ﺋﻧﻔﺎل ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﻜﯽ ﺑ زﻣﺎن ﻧﯿﯿ، ﺑم ﺑداﺧوە ھﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﻧﻔﺎل ،ﺑ دەﮔﻤن ﻧﺑ ﺑ زﻣﺎﻧـــﯽ ﺧﯚی ﻧدواوە، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﻛﻮردی و ﻟ ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﯽ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە ﺟﯚرﺑﺟﯚرەﻛﺎﻧﺪا .ﺑﯚﯾ ﻟم ﻛﺎﺗدا ﻛ ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎل و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔـــﺎل ﻟـــ دادﮔﺎدا رووﺑـــڕووی ﯾﻛﺘﺮ دەﻛﺮﻨوە و ھﻟﯽ ﻗﺴـــﻛﺮدﻧﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﻟﺋﺎراداﯾ ﺑﯚﺋوەی ﺑ زﻣﺎﻧ رەﺳﻧﻛی ﺧﯚی ﺑﺪوێ ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ھﻧﺪێ ﺳـــرﻧﺞ دەرﺑﺒﯾﻦ .ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺳـــرﻧﺠﯽ دادﮔﺎ و ﭼﺎودـــﺮەﻛﺎن و ﺋواﻧی ﻟـــ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا ﻟﺳر ﺋو ﺑﺎﺑﺗ دەدوﻦ راﺑﻜﺸﯿﻦ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋـــﺎﮔﺎداری ﺋو ﻓـــﺮە رەھﻧﺪﯾﯿ ﺑﻦ ﻛ ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺪا ھﯾ و ﻧﺎﺑ ﺗﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧﺎی )ﮔﻮﺗـــﺮاوە دەﻧﮕﯿﯿﻛﺎن(ی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﻟﻧﻮ دادﮔﺎدا ﺑـــ” ﻧزەری ﺋﯿﻌﺘﯿﺒﺎر“ وەرﺑﮕﺮن. دادﮔﺎ و ﻓـــزای ﭘﺮﺳـــﯿﺎر و وەﻣﻚ ﻛ دادﮔﺎ ﺑﺳر ﺷﺎﯾﺗﻛﺎن و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﺪا دەﯾﺴـــﭘﻨ ،ﺑﯚﺧﯚی ﻛﺎرﯾﮕـــری ھﯾ ﻟﺳـــر ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ و ﺑـــﯚی ھﯾ زەﻣﯿﻨی ﺧﻮدﺳﺎﻧﺴﯚری ﻟﻻی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ دروﺳﺘﺒﻜﺎت. ﺑﯚﯾ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ دادﮔﺎ ھر ﺗﻧﯿﺎ ﮔﻮێ ﺑﯚ )دەﻧﮓ و ﮔﻮﺗﺮاو(ی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﻧﮔﺮێ، ھﻨﺪەی ﺋـــوەی ﻟﭼﻧﺪﯾﻦ ﻻوە ﺑﯿﺎﻧﺒﯿﻨ و راﭬی ﺋو دەرﺑﯾﻨﺎﻧﺷـــﯿﺎن ﺑﻜﺎت ﻛ )ﻧﺎزﻣﺎﻧﯿﻦ(“ .
دەرووﻧﯽ و ﺟﺳـــﺘﯾﯿﺎﻧی ﻛـــ ﻟﻛﺎﺗﯽ ھﺎﺗﻨدەﻧﮕﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﺪا و ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ﺑﯚﺳر دەﻣﺎغ و ﻛﺎرﻟﻜ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﺟﺳﺘی ﻣﺮۆڤ و ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ رۆﺣﯽ و دەرووﻧﯽ ﺑﯚ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎن، ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ﻟـــ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻧی ﺋﻧﻔﺎل ﻧﺰﯾﻜﺘﺮﻣﺎن دەﺧﻧوە .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا، ﺑ ﺗﻧﯿـــﺎ ﭘﻧﺎﺑﺮدن ﺑﯚ رەھﻧﺪە دەﻧﮕﯽ و ﺑﺷـــﻜﯽ ﺋم وﺗﺎرە ﭘﺸﺘﺮ ﻟ وەﻣﯽ وﻨﯾﯽ و دۆﻛﯿﯚﻣﻧﺘـــﯽ و ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎﻧﯽ رووداوی ﺋﻧﻔـــﺎل ،ﯾـــﺎن ﻛﻮرﺗﻜﺮدﻧوەی ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﻜﯽ ﻛﺎك ﺗھﺎ ﺳﻠﻤﺎﻧﺪا ھﺎﺗﺒﻮون ﻟ” داﺗﺎ زاﻧﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن“دا ،ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧ ﺳﻮﭘﺎﺳﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛی دەﻛم.
MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
MONDE diplomatique diplomatique LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ھﺎواری ژﻣﺎرەﯾك ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﯿت ﻟ ﻣﺗﺮﺳﯽ دەوﺗﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯿﺪا ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن )ﻓﯚﺗﯚ (AFP:
رۆژە ﻧﺎﺋﺎراﻣﻛﺎﻧﯽ ﺑﯾﺮوت ﺋﺎﻻن ﮔﺮﺶ * ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺗﻮوﻧﺲ دەرﻓﺗﯽ ﭘﺸﻮوﯾﻛﯽ ﻛﻮرﺗـــﯽ داﯾـــ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﻨـــﺎن. ﻣﺎﻧﺸـــﺖ و ﺳـــردﺮەﻛﺎﻧﯽ ژﻣﺎرەی رۆژی 15ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ھر ھﻣﻮوی ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﮔﻟوە ھﺑﻮو .زۆرﯾﺎن رﺳـــﺘی ﻧﺎو ﺷـــﯿﻌﺮﻜﯿﺎن دووﭘﺎﺗﻜﺮدﺑـــﻮوەوە ﻛ ھﻣـــﻮو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﻋرەب ﻓﺮی ﺑﻮون و دە” ﺋﮔر رۆژﻚ ﮔل ﺑﯿـــوێ ﺑﮋی ،ھﯿﭻ ﭼـــﺎر ﻧﯿﯿ دەﺑ ﻗدەر وەﻣﯽ ﺑﺪاﺗوە“).(1 ﺑم ﻧ ﺋو رووداوەی ﺗﻮوﻧﺲ ﻛ ھورە ﺗﺮﯾﺸـــﻘﯾك ﺑﻮو ﻟ ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﺪا و ﻧ ﺗﻧﺎﻧت ﺳـــرداﻧﯽ ﻓرﻣﯽ ﺷـــﺎزادەی ﻣﯚﻧﺎﻛﯚ و ﭘﺸـــﻮازﯾﻜﺮدﻧﯽ ﻟﻻﯾن ﺳرۆك ﺳـــﻠﻤﺎﻧوە ﻧﺑﻮوﻧـــ ھـــﯚی رەوﯾﻨوەی ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﻜﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن. ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿﻛﺎن ﭘﺎش ﺋوە ﺳـــرﯾﺎﻧﮫﺪا ﻛ ﺣﻜﻮﻣت ھﻮەﺷﺎﯾوە و ھروەھﺎ ﭘﺎش ﺋوەی راﮔﯾﻨﺪرا ﻛ داواﻛﺎری ﮔﺸـــﺘﯽ ﻟ دادﮔﺎی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺗﯿﺮۆری رەﻓﯿﻖ ﺣرﯾﺮی، رۆژی 17ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(، ﺗﺎواﻧﺒـــﺎری و ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋـــو ﺗﯿﺮۆرە دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن دەﻛﺎت ﺗﺎوەﻛﻮ دادوەر ﻟﯿﺎن ﺑﻜﯚﺘـــوە )LeMonde.fr) 15ی ﺟﺎﻧﯿﻮەری. ﺋﺴـــﺘﺎ وت ﺑ ﺟﺎرﻚ ﺧﺎو ﺑﻮوەﺗوە، ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟﺣﺎﻜﺪا ھﺎﺗﻮوﭼﯚ ﻟ ﺑﯾﺮووت ھﻣﯿﺸـــ ﺑزەﺣﻤت ﺑـــﻮوە ،ﺗﺮاﻓﯿﻚ زۆر ﻛم ﺑﻮوەﺗوە و ھﻨﺪﻚ ﮔڕەﻛﯽ ﺷﺎرﯾﺶ ﺑ ﺷـــو ﺋو ﻗرەﺑﺎﻐـــﯽ و ﺟﻤﻮﺟﯚی ﺟﺎراﻧﯿﺎن ﻟ ﻧﺎﺑﯿﻨﺮێ. ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی راﺑـــﺮدوو ھﻧﺪـــﻚ زاﻧﯿـــﺎری ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ ﻧﻮەڕۆﻛـــﯽ راﭘﯚرﺗﻛـــی داواﻛﺎری ﮔﺸـــﺘﯽ دادﮔﺎی ﺗﯿـــﺮۆری رەﻓﯿﻖ ﺣرﯾﺮی ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﻛﺮان و ﺋـــو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧـــ رۆژی 14ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( ﻟﻻﯾن ﻣﺎﭙـــڕی )ﻧﯿﻮزﻣﺎﻛـــﺲ(ەوە ﻛ ﻣﺎﭙڕﻜﯽ ﻛﯚﻧﺴﺮﭬﺎﺗﯿﭭﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾ، ﺑوﻛﺮاﻧوە. ﺑﭘـــﯽ ﺋو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧ ﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑ ﭘﺎرﺰەوە وەرﺑﮕﯿﺮﻦ ،راﭘﯚرﺗﻛی داواﻛﺎری ﮔﺸﺘﯽ ﭘﻧﺠی ﺗﯚﻣت ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮـــ درﮋ ﻧـــﺎﻛﺎ ،ﺑﻜـــﻮ ﺋﺎﯾﺗﻮ ﺧﺎﻣﻨﯾﯽ و ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﺎی ﺳﻮورﯾﺎش
ﻟو ﺗﯿـــﺮۆرەدا ﺑـــ ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎر دەزاﻧ. ﺋﻣش ﺑﻮوەﺗ ھﯚی دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﮔﺮژی و دڕدۆﻧﮕـــﯽ ﻟ ﻛﺷـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ وت و ﻧﺎوﭼدا )ﺑواﻧ ﻛﯿﻦ ﺗﯿﻤرﻣﺎن ،ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑ ورﯾﺎﯾﯿوە ﭼﺎودﺮی ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن دەﻛﺎت(. دﯾﺎرە ﺣﻜﻮﻣت ﭘﺎش ﺋوە ھﻮەﺷﺎﯾوە ﻛ وەزﯾﺮاﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻟ ﻛﺎﺑﯿﻨ ھﺎﺗﻨدەرەوە .ﺷـــﺘﻜﯽ ﺳﯾﺮ و ﺳﻣرەی ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺋوەﯾ ﻛ ﺳرەڕای ﺋوەی ﺑھﺎری 2008ﺣﻜﻮﻣﺗﻜـــﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ
ﺷﺘﻜﯽ ﺳﯾﺮ و ﺳﻣرەی ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺋوەﯾ ﻛ ﺳرەڕای ﺋوەی ﺑھﺎری 2008 ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﭘﻜﮫﺎت ،ﻛﭼﯽ ھﻮﺴﺖ و ھﺴﻮﻛوت ﺑﺷﻮەی زۆرﯾﻨ و ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ھروا درﮋەی ھﺑﻮو ﭘﻜﮫﺎت ،ﻛﭼﯽ ھﻮﺴﺖ و ھﺴﻮﻛوت ﺑﺷـــﻮەی زۆرﯾﻨ و ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن ھروا درﮋەی ھﺑﻮو .ﺑرەی ﯾﻛم ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟ ﺳرۆك وەزﯾﺮان ﺳﻋﺪ ﺣرﯾﺮی و ھروەھﺎ زۆرﺑـــ ﻟﻧﻮ ﻛﯚﻣﯿﻮﻧﯿﺘﯽ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻛﺎن و ﺋﻣﯿـــﻦ ﺟﻮﻣﯾﻞ و ﺳـــﻣﯿﺮ ﺟﻋﺠع ﻛ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﻧﯿﻮەی ﻣﺳﯿﺤﯿﯿﻛﺎن دەﻛن. ﺑرەی دووھﻣﯿـــﺶ ﻟ ﺣﯿﺰﺑﻮﻼ و ﺋﻣل ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ﻛ ﻧﺰﯾﻜی ﺗواوی ﺷﯿﻌﻛﺎن ﻟ دەوری ﺧﯚﯾـــﺎن ﻛﯚدەﻛﻧوە ،ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ژەﻧڕاڵ ﻣﯿﺸـــﻞ ﻋون ﻛـــ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﻧﯿﻮەﻛی دﯾﻜی ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن دەﻛﺎت. داﺑﺷـــﺒﻮوﻧﯽ ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن ﺑﺳر ﺋو دوو ﺑرەﯾدا ﻛ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﻛﻣﺘﺮ ﺳرﻧﺠﯽ
دەدەﻧـــ ،ﺷـــﺘﻜ ﻛـــ ﮔﻮﺗﺎری ﺳـــﺎدە ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺗﺮﺳﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮ دەﺧﺎﺗ ژﺮ ﭘﺮﺳـــﯿﺎرەوە) .ﺑواﻧ وﺗﺎری ﻧﯿﻜﯚﻻ دۆت- ﭘﻮوﯾﯿﺎرد” ،ﺷـــﯚڕش ﻟﻻی ﻣﺳﯿﺤﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮﺑﻨـــﺎن“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿـــﻚ ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( .(2009 ﻻﯾﻧـــﯽ زۆرﯾﻨـــ ﻟـــ ﭘرﻟﻣـــﺎن 55 ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘـــﺎری ھﯾ ،ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن 57 و ﻟ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ ﺋو دوواﻧﺷﺪا ﮔﺮووﭘﯽ وەﻟﯿـــﺪ ﺟﻮﻣﺒت رﺒـــری درووزی ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮاز ھﯾ ﻛ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﺣرﯾﺮی ﺑﻮوە و دواﺗﺮ ﻟﯽ دوورﻛوﺗوە ﺑﯚﺋـــوەی ﻟ ﺣﯿﺰﺑﻮ و ﻟ ﺳـــﻮرﯾﺎش ﻧﺰﯾﻚ ﺑﺘوە .ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا دەرﭼﻮون ﻟ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺴﺘﺎ ﺑﺳﺘﺮاوەﺗوە ﺑ ھﻮﺴـــﺘﯽ وەﻟﯿﺪ ﺟﻮﻣﺒﺗوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﯾﺎﻧﺰە ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘـــﺎری ﻟﮔ و ﺋﮔر ھﻧﺪـــﻚ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘـــﺎری ﺳرﺑﺧﯚﺷـــﯽ ﺑﺨﯾﻨ ﺳر ،دەﮔﻧ 28 ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎر. ﻟ راﺑﺮدوودا ،ﭘﺎش ﻗﯾﺮاﻧﻜﯽ درﮋﻣﺎوە ﻛ ﺑﺒﻮوە ھﯚی داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺳرﺑﺎزی ﺑﯾﺮووت ﻟﻻﯾن ﺣﯿﺰﺑﻮ و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿوە ،ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی( ،2008وﺗﻮوﮋەﻛﺎﻧﯽ دەوﺣـــ) ﻗﺗر( ﺑﻮوﻧ ھـــﯚی رﻜﻜوﺗﻦ ﻟﺳر ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ )ﺑواﻧ” ﺋو ھﻓﺘﯾی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻟرزاﻧـــﺪ“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿـــﻚ ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟـــﻮﻻی( .(2008ﺋـــو ﺣﻜﻮﻣﺗ ﭘﺎش ھﺒﮋاردﻧـــﯽ ﻣﺎﻧﮕـــﯽ ﺗﻣﻤـــﻮز )ﺟﻮﻻی( 2009ﯾـــﺶ ھر ﻟ ﺟﮕی ﺧﯚی ﻣﺎﯾوە. ﻟو ھﺒﮋاردﻧدا ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻟﻻﯾﻧﯽ زۆرﯾﻨ زﯾﺎﺗﺮ دەﻧﮕﯽ ھﻨﺎ ،ﻛﭼﯽ ﺑ دۆڕاو ﻟﻗم درا. ﺑم ﺣﻜﻮﻣت ﺑرﮔی ﺋو دەﻧﮕﯚﯾﺎﻧی ﻧﮔـــﺮت ﻛ ﭼﻧـــﺪ ﻣﺎﻧﮓ ﺑـــﻮو دەھﺎﺗﻦ و دەﭼﻮون و ﺑﺎﺳﯿﺎن ﻟوە دەﻛﺮد ﻛ داواﻛﺎری ﮔﺸﺘﯽ دادﮔﺎی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺗﯿﺮۆری ﺣرﯾـــﺮی ﺑﻧﯿﺎزە داوای دەﺳـــﺘﮕﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ھﻧﺪﻚ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮ ﺑﻜﺎت .رۆژی 31ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی ،2010ﺣﺳن ﻧﺳﺮو ﺋﻣﯿﻨﺪاری ﮔﺸﺘﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮ ﺋﺎﺷﻜﺮای ﻛﺮد ﻛ ﭼﻧﺪ ﺋﻧﺪاﻣﻜـــﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛی ﻟﻻﯾن داواﻛﺎری ﮔﺸـــﺘﯿﯿوە ﺑﺎﻧﮕﮫﺸﺖ ﻛﺮاون و وەك ﺷﺎﯾت ﻟﭙﭽﯿﻨوەﯾﺎن ﻟﮔڵ ﻛﺮاوە. رۆژی 16ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( ،ﻧﺳـــﺮو
ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرە ﻟ ﺷﻜﺴﺘﯽ ﻧﺎوﺑﮋﯾﻮاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ و ﺳﻌﻮودﯾدا).(2 ﻟـــ ﺑﺎرودۆﺧﻜـــﯽ ﻟم ﭼﺷـــﻨدا ،وا ﭘﻨﺎﭼـــ رﻜﻜوﺗﻨـــﯽ ﻧـــﻮان ﻻﯾﻧﻛﺎن ﺋﺎﺳﺎن ﺑ .ﺑﯾﺎرﯾﺸـــ ﻧﺳﺮو ﺋﻮارەی رۆژی 16ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﯾﻛم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ﻟﺪواﻧﻚ ﺑﺪا و ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋودەم ﺷـــﺘﻛﺎن رووﻧﺘﺮ دەﺑﻨوە. ﻟﺮەدا ﺑﯚ ﺟﺎرﻜـــﯽ دﯾﻜ دەرﻛوت ﻛ ﭘﺮﺳ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن ﮔﺮﻧﮕﯿﺎن ھﯾ ﺑﯚ دەرەوەی ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی .ﺗﺎوەﻛﻮ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ درﮋەی ھﺑـــ و ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ داﮔﯿﺮﻛﺮاﺑ ،ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺷﺎﻧﺴـــﻜﯽ وەھﺎی ﻧﯿﯿ ﻛ ﺑ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯾﺎر ﻟﺳر ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ﺧﯚی ﺑﺪا و ﺑﺷﻮەی ﭘﭽ ﭘﭽ و ﻧﺎوﺑﻧﺎو ﻧﺑ ﭘﺸـــﻮو و ﺋﺎراﻣﯽ ﺑﺧﯚﯾوە ﻧﺎﺑﯿﻨ.
ﻟ ﯾﻛـــﻚ ﻟ وﺗﺎرەﻛﺎﻧﯿـــﺪا راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ﺳـــﻋﺪ ﺣرﯾﺮی ﺋـــﺎﮔﺎداری ﻛﺮدووەﺗوە ﻟوەی ھﻧﺪﻚ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮ ﻟﻻﯾن دادﮔﺎﻛوە دەﺳـــﺘﮕﯿﺮ دەﻛﺮﻦ .ﭘﺎش ﺋوە ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺣﯿﺰﺑﻮ و ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﺑﻮو ﺑـــوە ﻛ داوا ﻟـــ ﺣﻜﻮﻣت ﺑﻜـــن ﺋو رﻜﻜوﺗﻨﺎﻧی ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺳﺑﺎرەت ﺑ دادﮔﺎﻛ ﻟﮔڵ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺳﺘﺒﻮون ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﯾﻛﻼﯾﻧ ھﺒﻮەﺷﻨﺘوە و ﭼﯿﺪﯾﻜ ﻣﺳﺮەﻓﯽ ﺋو دادﮔﺎﯾ داﺑﯿﻦ ﻧﻛﺎ و ھروەھﺎ ﺋـــو دادوەرە ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﺎﻧی ﻟو دادﮔﺎﯾش ﻛﺎر دەﻛن ﺑﻜﺸﻨﺘوە. ھوﯽ ﻧﺎوﺑﮋﯾﻮاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ و ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮودی ﻟ ﻧﯿـــﻮەی دووەﻣـــﯽ 2010دا ھﯿـــﭻ ﺋﺎﻛﺎﻣﻜﯿﺎن ﻧﺑـــﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ھردوو ﺑرە ﻟﺳـــر ھﻮﺴـــﺘ دژﺑﯾﻛﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ دادﮔﺎﻛ ﺳﻮورﺑﻮون. ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن ﻟﻣـــوﻻ داوا دەﻛﺎ ﻛـــ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ داھﺎﺗﻮو ھﻣﻮو ﺟﯚرە ﭘﯾﻮەﻧﺪی و ھﺎوﻛﺎرﯾك ﻟﮔڵ دادﮔﺎ ﺑﭙﭽﻨ .ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟﺮەدا ﺋوەﯾـــ ﻛ ﺋﺎﯾﺎ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﻚ * رۆژﻧﺎﻣﻧـــﻮوس ،ﺗﺎوەﻛـــﻮ 2005 ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﻛی ﺳﻮورﯾﺎ ﺑ ﺳردەﻛوﺖ؟ ﺳرﻧﻮوﺳـــری )ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ( ﺑﻮو دﯾـــﺎرە چ ﺑﯚ ﺣﯿﺰﺑﻮ و چ ﺑﯚ ﺳـــﻮورﯾﺎ و ﻟـــ دوای 2008ەوە ﺑﻮوەﺗـــ ﺟﮕـــﺮی ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺋو ﻣﺳـــﻟﯾ ﺗﻧﯿـــﺎ ﺑﯚ ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺑڕﻮەﺑری ﻣﺎﻧﮕﻨﺎﻣﻛ. ﻧﯿﯿـــ ،ﺑﻜـــﻮ زۆر ﻟﻣ ﻓﺮاواﻧﺘـــﺮە .ﻟ رواﻧﮕـــی ﺋواﻧـــوە دادﮔﺎی ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺑـــ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻜﺮاوە .ﻧﻤﻮوﻧی ﺋم وەرﮔاﻧﯽ: ﺑﺳﯿﺎﺳـــﯿﻜﺮدﻧش ﻣﺳـــﻟی ”ﺷﺎﯾﺗ ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳﻧﺰادە درۆﯾﯿﻛﺎن“ە ﻛ ھر ﭘﺎش ﺗﯿﺮۆری ﺣرﯾﺮی ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎﯾﺎن ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﻛﺮدﺑﻮو. ﻟ رواﻧﮕی ﺣﯿﺰﺑﻮ و دۆﺳـــﺘﻛﺎﻧﯿوە ،ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ﺋم دادﮔﺎﯾ ﺑﺷـــﻜ ﻟ ھوﻜﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺑﯚ ﻻوازﻛﺮدن و ﺑـــ ﺋﯿﻌﺘﺒﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺑرەی ) (1ﺋم ﺷـــﯿﻌﺮە ﺑﻧﺎوی ”وﯾﺴـــﺘﯽ ژﯾﺎن“ ﺷﯿﻌﺮی ﺧﯚڕاﮔﺮی و داﻣﺎﯿﻨﯽ ﻟ ﭼﻛﻛﺎﻧﯽ .ﺑﭘﯽ ﺷـــﺎﻋﯿﺮی ﺗﻮوﻧﺴـــﯽ ﺋﺑﻮﻟﻘﺎﺳﻢ ﺋﻟﺸـــﻋﺒﯿ ﻛ ھرﭼﻧﺪ ﻟ ﺗﻣﻧﯽ ﺑﯿﺴـــﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﺎﯿﺪا ﻛﯚﭼﯽ ﺋم رواﻧﯿﻨ ،ﺋم دادﮔﺎﯾ دەﺑ ﻟ ﺳﯚﻧﮕی دواﯾﯽ ﻛﺮد ،ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺷـــﺎﻋﯿﺮاﻧﯽ ﺋﯿﻘﻠﯿﻤﯽ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻋرەب دادەﻧﺮێ .ﺷﯿﻌﺮەﻛ دە” ﺋﮔر رۆژﻚ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺳﯾﺮﺑﻜﺮێ. ﮔـــل ﺑﯿوێ ﺑـــﮋی ،ﭼﺎرەﻧـــﻮوس ﻧﺎﭼـــﺎرە وەم ﺳـــﯾﺮ ﺋوەﯾـــ ﻟﻜﺪاﻧـــوەی ﺋﯿﺪارەی ﺑﺪاﺗوە ،ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯽ ﻧﺎﭼﺎرە ﺑﻜﺸـــﺘوە ،زﻧﺠﯿﺮەﻛﺎن ﺋﺴـــﺘﺎی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش ھر ﺋوەﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻧﺎﭼﺎرن ﺑﭙﺴﻦ“. ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھروا ﺣﯿﺰﺑﻮـــ ﺑ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ) (2ﻣﺳﻟی ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوە و دادﮔﺎﻛ ﺗﯿﺮۆرﯾﺴـــﺘﯽ دادەﻧ و ﺑ ھﻣﻮو ﻧﺮﺧﻚ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟڕووی ﺑﺳﯿﺎﺳـــﯿﻜﺮدن و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ دەﯾـــوێ ﻻوازی ﺑﻜﺎ .زۆر ﻟـــ ﭼﺎودﺮاﻧﯽ ﻣﺑﺳﺘﺪاری ﺗﺟﺎوزی ﭘﯾﺎﻣﻛ دەﻛﺎت ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻟ ﻟﻮﺑﻨـــﺎن ﻟو ﺑـــﺎوەڕەدان ﻛ ﻟوەی ﻛ ﺑﯚﭼﯽ ھﻧﺪﻚ ﺗﺎواﻧﺒﺎر دادﮔﺎﯾﯽ دەﻛن واﺷـــﻨﺘﻦ ﻟﺑرﺋـــوەی ﺳـــﻋﺪ ﺣرﯾﺮی و ﭼﺎﭘﯚﺷﯽ ﻟ ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜ دەﻛن. ھﺎﻧﺪا ﺗﺎوەﻛﻮ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ دادﮔﺎﻛ ﺑﻜﺎ،
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
راﭘڕﯾﻨﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ رەوﺷﯽ ﺟﺎران ﺋﺎﻻن ﮔﺮﺶ * ﺋﻤ ﻟـــﺮەدا ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی 2011دا ﻧﯿـــﻦ ،ﺑﻜـــﻮ ﻟـــ ﺋﻧﺪەﻧﻮﺳﯿﺎی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 1998داﯾﻦ .ﺋوە ﺧﺎﺗﻮو ﻣﺎدﻟﯿﻦ ﺋﯚﻟﺒﺮاﯾﺘ ﻗﺴ دەﻛﺎت ﻧك ﺧﺎﺗﻮو ھﯿﻼری ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ .ﺳرۆك ﺳﻮھﺎرﺗﯚ ﻛ ﺑ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺋﺎژاﻧﺴـــﯽ ھواﮕﺮﯾﯽ ﺋﻣرﯾﻜﯽ CIAﻟﺳﺎﯽ 1965دوای ﺋـــوەی ﻧﯿﻮ ﻣﻠﯿﯚن ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺴـــﺘﯽ )ﯾﺎن ﺋواﻧی ﻛ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺴـــﺘﺒﻮوﻧﯿﺎن ﻟﺪەﻛﺮا( ﻛﻮﺷﺖ ،ﮔﯾﺸﺘ دەﺳت ،دەﺑﻮواﯾ ﻣﯾﺪان ﺑﺟﺒ .ﺑ رووﺧﺎﻧﯽ دﯾﻮاری ﺑرﻟﯿﻦ ﻟ 1989 و ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﺎﺗﻨﯽ ﯾﻛﺘﯿﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ﻟ ،1991ﺋﻧﺪەﻧﻮﺳـــﯿﺎ ﺷـــﻮﻨﻛی ﺧﯚی وەك ﺳـــﻧﮕری ﭘﺸوەی ﺧﺑﺎت ﻟدژی ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺰم ﻟدەﺳـــﺘﺪا و واﺷـــﻨﺘﻨﯿﺶ ﭘﺎﭙﺸـــﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺰاﭬﻜـــﯽ ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻜﺮدﻧـــﯽ ﺑﭼـــﺎك زاﻧﯽ ﻟﭘﻨـــﺎو ﺧﺰﻣﺗﻜﺮدﻧـــﯽ ﺑرژەوەﻧـــﺪی وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﺳرۆك ﺑﯿﻞ ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ دەﯾﻮﯾﺴـــﺖ وﻨﯾﻛـــﯽ ﻛﺮاوەﺗﺮی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺨﺎﺗ ﺑردەم دوﻧﯿﺎ .دواﺟﺎر ،ﺑﯾﺎرەﻛ ﺑﯾﺎرﻜﯽ زﯾﺮەﻛﺎﻧ ﺑـــﻮو ،ﺟﺎﻛﺎرﺗﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯚﻛﺎﻧـــﯽ ﻟﮔڵ واﺷـــﻨﺘﻦ وەك ﺟﺎران ھﺸـــﺘوە ،ھرﭼﻧﺪە ﺋﻧﺪەﻧﻮﺳﯿﺎ ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻛﺎرای رﻜﺨـــﺮاوی ﻛﯚﻧﮕـــﺮەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿ، ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚی ﺳـــﻟﻤﺎﻧﺪ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﺑﺎرەی دۆﺳﯿی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮاﻧوە. چ واﻧﯾك ﻟم ﻧﻤﻮوﻧﯾ وەردەﮔﺮﯾﻦ؟ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ دەﺑـــ ﺋوە ﺑﺰاﻧﯿـــﻦ ﻛ ھﯿﭻ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾﺗـــﻚ ھﺗﺎھﺗﺎﯾﯽ ﻧﯿﯿـــ ،ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔر ﺋﻣ ﻟ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ وﺗﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯿﺸﺪا ﺑﺖ ﻟـــڕووی ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧوە .ﺋﯿﻨﺠﺎ دەردەﻛـــوێ ﻛـــ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿـــ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻛﺎن ﻛﺎرﯾﮕرﯾﺎن ﻟﺳر ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ دەرەوە دەﺑ، ﺑـــم ﻗﺑـــﺎرەی ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﻛﺎن ﺑﭘـــﯽ ﻛﯚﻧﺘﻜﺴـــﺘﻛﺎن دەﮔﯚڕێ :ﻣﯿﺴـــﺮ ﺋﻧﺪەﻧﻮﺳﯿﺎ ﻧﯿﯿـــ و رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯿﺶ ﺑﺎﺷـــﻮوری رۆژھﺗﯽ ﺋﺎﺳﯿﺎ ﻧﯿﯿ. ﺟﺎران ﻟﻧـــﺎو داﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﺷـــﻜﯽ ﺋﻠﯿﺰﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯽ و وەزارەﺗـــﯽ ﻛﺎروﺑـــﺎری دەرەوەی وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜی رۆژﺋﺎوادا ”ﺷﻗﺎﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ“ﯾﺎن ﺑھﻧﺪ وەرﻧدەﮔﺮت .ﺋﺎﯾﺎ ،ﺑڕاﺳـــﺖ دەﺑﻮواﯾ ﺣﯿﺴـــﺎﺑﻚ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﻣﺸـــﻜﯽ ﺋو ﭼﻧﺪ ﺳد ﻣﻠﯿﯚن ﻛﺳدا ﺑﻮو ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﻟ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﺗﺪا ھﯿﭻ ﺷـــﺘﻜﯽ ﻟ ﭼـــﺎوەڕوان ﻧدەﻛﺮا ﺗﻧﮫﺎ دروﺷﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و دژە رۆژﺋﺎواﯾﯽ ﻧﺑ، ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻧﻮاﻧﻤﺎن زۆر ﺧﯚش ﺑﻮو ﻟﮔڵ ﺋو رﺒراﻧی ﻛ ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوﯾﺎن رژﻤﻜﯽ ﺑﻛﻜﯿﺎن ﺑﺳـــردا ﺑﺴـــﭘﻨﻦ؟ ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﭘﺎدﺷـــﺎ و ﺳرۆﻛﻛﺎن ﭘﺸﻮازﯾﯿﺎن ﻟ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤ و ﺗﻧﺎﻧت رۆﺷﻨﺒﯿﺮەﻛﺎﻧﯿﺸﻤﺎن دەﻛﺮد ﺑﺷﻮازی ﻣﻮاﻧﺪارﺘﯽ رۆژھﺗﯿﺎﻧ – ﻟﻧﻮان ﺳـــﺎﻧﯽ 1995و 2001دا 400 ،وەزﯾـــﺮی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ﺑ ﺳـــﯿﻔﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺳـــرداﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺎن ﻛﺮدووە) .(1ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ،ﺋم ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺗﺎﻧ ﺧﯾﺎﯽ ”ﭘﺮۆﺳـــی ﺋﺎﺷـــﺘﯽ“ﯾﺎن ھﮕﺮﺗﺒـــﻮو ،ﻛﭼﯽ داﮔﯿﺮﻛﺎری ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ھﺗﺎ دەھﺎت زﯾﺎﺗﺮ ﭘﻟﯽ دەھﺎوﯾﺸﺖ. ﻟﻣـــﺎوەی ﭼﻧـــﺪ ھﻓﺘﯾﻛﺪا ،ﺋﻓﺴـــﺎﻧی ﭘﺎﺳﯿﭭﺒﻮوﻧﯽ ﮔﻻﻧﯽ ﻋرەب و ﺷﺎﯾﻧﻨﺑﻮوﻧﯿﺎن ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ھﻮەﺷـــﺎﯾوە .راﭘڕﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮوﻧﺲ و ﻣﯿﺴﺮ ،ﺋو ﺑﺰاﭬﺎﻧی ﻛ ﻧﺎوﭼﻛﯾﺎن ھژاﻧﺪ ،ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮەوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﺣﺮەﯾﻦ، ﻛ ﯾﻣن و ﻟﯿﺒﯿﺎ و ھروەھﺎ ﺋﺮاﻧﯽ ﻧﺎﻋرەﺑﯿﺶ دەﮔﺮﺘوە ،ﺗﻧﮫﺎ ﭘﯾﻮەﺳـــﺖ ﻧﯿـــﻦ ﺑﻻﯾﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ،ﺑﻜﻮ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘﻦ ﺑ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ھرﻤﺎﯾﺗﯿﺸوە .ﺑﯚ ﯾﻛﻣﺠﺎر، ھر ﻟﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧـــوە ،ﭼﯿﺘﺮ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻚ ﺷـــﯿﺒﻜﯾﻨوە ﺑﺑ رەﭼﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎواﺗﯽ ﮔﻻن و وﺗﺎن ﻛ ﺑﻮوﻧﺗوە ﺑﯾﺎردەری ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ﺧﯚﯾﺎن. ﺋم رەوﺷـــ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﻣﯿﺴـــﺮ دەﮔﺮﺘـــوە .ﺋﮔرﭼـــﯽ ھﺸـــﺘﺎ زووە ﺳروﺳﯿﻤﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺳﯿﺎﺳﯽ دەرەوەی ﺋم وﺗ وەدەرﻛون ،ﺑم ﺑﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﭼﺎودﺮان ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳﭙﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻜﯽ دﺴﯚز ،دۆﺳﺘﻜﯽ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﺧﯚی ﻟدەﺳـــﺘﺪا ،ﻛ ھم ﺧﯚی و ھم ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑﯚ ﻣﺎوەی 30ﺳﺎڵ ﻛﺮدﺑﻮوﯾﺎﻧ دﯾﻨﮕی ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿ ھرﻤﯿﯿﻛﯾﺎن ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻣﯿﺴﺮ ﺑﺷـــﺪاری ﻟ ﺟﻧﮕـــﯽ 1990ـ 1991ﻟ دژی ﻋﺮاق ﻛﺮد .ﻟم ﺳﺎﻧی دواﯾﯿﺪا ،ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ
راﭘڕﯾﻦ و ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺗﻧﯿﺎ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ﻟﺳر ﻧﺎوﭼﻛ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛ ھﻣﻮو ﺟﯿﮫﺎن دەﮔﺮﺘوە .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ھوﯽ ھﻮرﻛﺮدﻧوەی ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ دەدات ،ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ داوا ﻟ ﺳرۆك ﻗزاﻓﯽ دەﻛﺎت واز ﻟ دەﺳت ﺑﻨ .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ ﺗﺮﺳﯽ ﺋوەی ھﯾ ﻛ ﺑرەوڕووی ﺷﭘﯚﻟﻜﯽ ﮔورەی ﭘﻧﺎﺑران ﺑﺒﺘوە ﻛ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ رادەﻛن ،ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯿﺮ ﻟ ﻛﺎرﯾﮕری راﭘڕﯾﻨﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟﺳر ﺗواوی ﻧﺎوﭼﻛ دەﻛﺎﺗوە ،ھر ﻟ ﻛﺸی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ و ﻓﻟﺳﺘﯿﻨوە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﺮان .ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ و ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻛ ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾﻛﯿﺎن ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ ،ﺋم وﺗ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧ ﮔورەﯾﯾﺎن ﮔﯚڕی .ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ، ﺗﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ دەوت ﻟﻻﯾن ﺧﺎﻧوادەی ﺳرۆﻛوە ،ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰﻣﻜﯽ ﺑﺴﻨﻮور ،ﺋﻣﺎﻧ ھﻣﻮوی ﺋم وﺗﯾﺎن ھژاﻧﺪ ﻛ ﻛﯚﮔی ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ دەرەوەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮو ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ .واﺷﻨﺘﻦ دەﺳﺘﺒرداری ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك، ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧ ﻟﻣﮋﯾﻨﻛی ﺑﻮو ،وەزﯾﺮی دەرەوەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ داوا ﻟ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚر دەﻛﺎت دەﺳﺖ ﻟﻛﺎر ﺑﻜﺸﺘوە ﺑﯚ ”ﻛﺮدﻧوەی رﮕ ﻟﺑردەم ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوە ﺑرەو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ“. ﻣﻮﺑﺎرەك رﺒراﯾﺗﯽ ﺟﻧﮕﻜﯽ ﭘﯿﺮۆزی دەﻛﺮد ﻟدژی ”ھڕەﺷـــی ﺋﺮاﻧﯽ“ ھروەھﺎ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوی درﮋە ﺑ وەھﻤﯽ ”ﭘﺮۆﺳی ﺋﺎﺷﺘﯽ“ ﺑﺪات و ﮔﻮﺷـــﺎری دەﺧﺴـــﺘ ﺳـــر دەﺳﺗﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ ﺗﺎوەﻛﻮ درﮋە ﺑ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﺑـــﺪات ،ﺑـــ ﺑردەواﻣﯽ ﻟ ﺷـــرەم ﺋﻟﺸﺦ ﭘﺸـــﻮازی ﻟ ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ دەﻛﺮد ،ﺑم ﺋﺎﺷﻜﺮاﺑﻮو ﻛ ﺋﻣﺎﻧ ﺣزﯾﺎن ﻟھﯿﭻ ﭘﺮۆﺳـــﯾﻛﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ ﻧدەﻛﺮد. ھروەھﺎ ﻣﻮﺑﺎرەك رۆﯽ ھﺑﻮو ﻟ ﺳـــﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﻣـــﺎرۆ ﺑﺳـــر ﻛرﺗﯽ ﻏززەدا و رۆﯿﺸـــﯽ ھﺑﻮو ﻟ ﺷﻜﺴـــﺘﭙﮫﻨﺎﻧﯽ ھﻣـــﻮو ھوﻜﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﺒﻮوﻧوەی ﻧـــﻮان ﺣﻣـــﺎس و ﻓﺗـــﺢ، ﺗﻧﺎﻧت ﺋـــو ﺋﺎﺷـــﺘﺒﻮوﻧوەﯾی ﻛ وﺗﻜﯽ دﯾﻜـــی ”ﻧرﻣـــەو“ ﻧﺎوﺑﮋی ﺑـــﯚ دەﻛﺮد ،واﺗ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی )رﻜﻜوﺗﻨﻛﺎﻧﯽ ﻣﻛﻜ، ﺋﺎﯾﺎر /ﻣﺎﯾﺴـــﯽ .(2007ﻟـــ ﻣﯿﺎﻧی راﭘڕﯾﻨﯽ ﺋم زﺳـــﺘﺎﻧدا ،ھﻧـــﺪێ ﻟ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەران دروﺷﻤﯿﺎن ﺑرزﻛﺮدﺑﻮوەوە ﻛ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻋﯿﺒﺮی
ﭘﺎدﺷﺎ و ﺳرۆﻛﻛﺎن ﭘﺸﻮازﯾﯿﺎن ﻟ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤ و ﺗﻧﺎﻧت رۆﺷﻨﺒﯿﺮەﻛﺎﻧﯿﺸﻤﺎن دەﻛﺮد ﺑﺷﻮازی ﻣﻮاﻧﺪارﺘﯽ رۆژھﺗﯿﺎﻧ – ﻟﻧﻮان ﺳﺎﻧﯽ 1995و 2001دا 400 ،وەزﯾﺮی ﻓڕەﻧﺴﯽ ﺑ ﺳﯿﻔﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺳرداﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺎن ﻛﺮدووە
ﻟﺳری ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﻛ ﺗﺎﻛ زﻣﺎﻧﻜ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺗﯿﺪەﮔﺎت ،واﺗ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ. ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧـــﯽ ﺑـــﺎی ھـــﺰە ﭼﻛﺪارەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ دەﺳـــﺗﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗ دەﺳﺖ ﻟـــ ﻗﺎھﯿﺮە ،ھـــر زوو واﺷـــﻨﺘﻦ و ﺗﻟﺌﺑﯿﺒﯽ دﻨﯿﺎﻛﺮدەوە ﻛ ﻣﯿﺴـــﺮ رﺰ ﻟـــ رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯿﻛﺎن دەﮔﺮﺖ ،ﺋﻣش ﺋﺎﻣﺎژەﯾك ﺑـــﻮو ﺑـــﯚ رﻜﻜوﺗﻨﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺎﻣـــﭗ دﭭﯿـــﺪی ﺳـــﺎﯽ 1978و رﻜﻜوﺗﻨـــﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻧﻮان ﻣﯿﺴـــﺮ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻛ ﻟﺳـــﺎﯽ 1979ﺋﯿﻤﺰا ﻛـــﺮا .ﺋﮔرﭼـــﯽ ﭘﻨﺎﭼ ﮔﻟﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ داوای ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺳـــردەﻣﯽ ﺷـــڕ ﺑـــﻜﺎت ،ﺑم ﺋـــم رﻜﻜوﺗﻨﺎﻧـــش ﺑ ﻓﺎﻛﺘری ﺋﺎﺷـــﺘﯽ و ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﻟﻧﺎوﭼﻛ داﻧﺎﻧﻦ .ﺳﺘﯿﭭﻦ ﺋی ﻛﻮك ،ﻟ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ دەرەﻛﯿﯿﻛﺎن ﻟـــ ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﻟـــم رووەوە دەﻧﻮوﺳـــﺖ” :ﻟ رواﻧﮕـــی ژﻣﺎرەﯾـــك ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮﯾﯿﻛﺎن ،ﺋم رﻜﻜوﺗﻨﺎﻧـــ ﺑ ﺗـــواوی ﺗﻮاﻧﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﻗﺎھﯿﺮە ﭘﻛﺪەﺧن و رﮕش ﺑ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ و وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن دەدەن ﺑ ﺳﻻﻣﺗﯽ داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿ ھرﻤﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜن .ﺑ ﺋوەی ﺗﺮﺳﯽ ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ھﺑ ﻟﮔڵ ﻣﯿﺴﺮ، ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺳدان ھزار ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻟـــ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧـــﺎری رۆژﺋـــﺎوا و ﻛرﺗﯽ ﻏززە ﻧﯿﺸـــﺘﺟ ﺑـــﻜﺎت و دوو ﺟﺎر ﭘﻻﻣﺎری
ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺑﺪات )ﻟ ﺳـــﺎﻛﺎﻧﯽ 1982و (2006 و ﺋﻮرﺷﻟﯿﻢ ﺑ ﭘﺎﯾﺘﺧﯽ دەوت راﺑﮕﯾﻨ و ﺑﯚﻣﺒﺎﺑﺎراﻧﯽ ﻋﺮاق و ﺳﻮورﯾﺎ ﺑﻜﺎت ).“(2 ﺑﮕﻮﻣﺎن ﮔﻟﯽ ﻣﯿﺴﺮ ھر ﺟﺎرﻚ ﺗﻮاﻧﯿﺒﺘﯽ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺧـــﯚی ﺑـــﯚ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ و ﻟﻮﺑﻨﺎن ﭘﺸﺎﻧﺪاوە .ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺟﻧﮕﻛی ھﺎوﯾﻨﯽ 2006دا، وﻨﻛﺎﻧﯽ ﺣﺳن ﻧﺳﺮوی راﺑری ﺣﯿﺰﺑﻮ ﻟﺳـــر دەرﮔﺎ و ﺟﺎﻣـــﯽ دووﻛﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻗﺎھﯿﺮە دران ،ھرﭼﯽ رژﻤﯽ ﻣﯿﺴﺮﯾﺶ ﺑﻮو ﺳرﻛﯚﻧی ﺳرﻛﺸﯿﻛﺎﻧﯽ رﻜﺨﺮاوی ﺣﯿﺰﺑﻮی دەﻛﺮد. ﺋو ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەراﻧی ﻛ ﻟﭘﻨﺎو ﭘﻠﻮراﻟﯿﺰم و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺧﺑﺎﺗﯿﺎﻧﻜﺮدووە ،ھﺎوﺳﯚزﯾﯿﻛﯽ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﭘﺸـــﺎن ﻧﺎدەن ﺑﯚ ﺋﺮان ،ﻛ وﺗﻜﯽ ﻧﺎﻋرەﺑـــﯽ و ﺷـــﯿﻌﯿﯿ و ﻟـــ ﻣـــﮋوودا وەك ﻧﯾﺎر ﺗﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮاوە و ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮدن ﻟوﺪا رۆژاﻧ ﻟزﯾﺎدﺑﻮوﻧﺪاﯾ .ﺑم ﭘﺸـــﯿﺎن ﺧﯚﺷ ﻛ ﺋﺮان ﻣﻠﻜچ ﻧﺑـــﻮوە ﺑﯚ ﻓرﻣﺎﻧﯽ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ. دﯾـــﺎرە ﺋـــو ﺣﻜﻮﻣﺗـــ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿی ﻛ ﺳﺒﯾﻨ ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە ﭘﻜﺪﺖ ،ھم ﻟ ﻣﺎﻣﯾﺪا ﻟ ﻛرﺗﯽ ﻏززە و ھم ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺪا ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ،رەﭼﺎوی ھﻮﺴﺘﯽ ﺗﺎران دەﻛﺎت. ﺑم ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ ﺧﯚﮔﺮاﻧﺗﺮ ﭘﯾەو دەﻛﺎت ﻟﻣـــڕ ھوﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑرەﯾﻛﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ )راﻧﮔﯾﻨﺪراو(ی وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻟ دژی ﺗﺎران. ھروەھﺎ ﺑـــﻮاری ﺟﻮﻧـــوە و ﻣﺎﻧﯚڕﻛﺮدﻧﯽ ﻗﺎھﯿﺮە دەوەﺳﺘﺘ ﺳـــر ﺑﻨﻜ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛی ﻛ ﺑھﯚی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎﯽ ”ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰەﻛﺮدن“ەوە ھﺘﻛﯿﻮە ،ﺑم ﻣﯿﺴـــﺮ ھر ﭘﺎﺑﻧﺪ دەﺑ ﺑ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﯿ ﺳرﺑﺎزی و ﺧﯚراﻛﯿﯿﻛﺎن و ھروەھﺎ ﻣﻠﻜﭼﯽ ﯾﺎرﻣﺗـــﯽ داراﯾﯽ ﯾﻛﺘـــﯽ ﺋوروﭘﺎش دەﺑ. ﻛﭼـــﯽ ھﻧﺪﻚ ﻛـــس ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛ ﻣﯿﺴـــﺮ دەﺗﻮاﻧـــ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ دەرەﻛﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚ ﭘﯾەو ﺑﻜﺎت ھﺎوﺷﻮەی ﺋوەی ﺗﻮرﻛﯿﺎ ،ﺑم ﺋﻣ ﺑﯚ ﺋﻧﻘرە ﺋﺎﺳـــﺎﻧ ﭼﻮﻧﻜ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﯽ دﯾﻨﺎﻣﯿﻚ و ﭼﺎﻻﻛﯽ ھﯾـــ و ﺗﻜای ﺑرھﻣ ﻧﺗوەﯾﯿﻛی ﺳ ﻗﺎت ﻟوەی ﻣﯿﺴﺮ زﯾﺎﺗﺮە، ھرﭼﻧﺪە ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯿﺎن ﻧﺰﯾﻜی وەك ﯾﻛ. ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻗﺎھﯿﺮە ،ﻛـــ ﺑ” ﻧرم“ دادەﻧﺮـــﻦ ،وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜـــی ﻋرەﺑﯽ ﻧﯿﮕران ﻛﺮدووە ،ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی. ﺷﺎ ﻋﺑﺪو داوای ﻟ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛﺮد ﺑدەﻧﮓ ﺣﻮﺳـــﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛـــوە ﺑﭽﺖ .ﺋوەی ﺗﺮﺳـــﯽ ﻟ دﯽ ﺋم ﺳرﻛﺮداﻧ دروﺳﺘﻜﺮدووە، ﺋوەﯾ دەﺳﺘﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ ﻻواز ﺑﺖ. ھرﭼﻧﺪە ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺑـــرە ﻓﺮاواﻧﻛی دژ ﺑ ﺑرﻧﺎﻣی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﭘﺘوﺗﺮ ﺑﻜﺎت و ﺳـــﺰا ﺑﺴـــﭘﻨ ،ﺑم ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە ﻧ ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺧﯚی
ﻟ ﻋﺮاق راﺳﺖ ﺑﻜﺎﺗوە ﻛ دەﺑ ﭘﺶ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺋﻣﺴﺎڵ ﺳـــرﺑﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﻜﺸـــﺘوە و ﻧ ﺧﯚﯾﺸـــﯽ ﻟ زەﻟﻜﺎوی ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن دەرﺑﻨ و ﻧ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﺶ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻜﺎت ﭘﺮۆﺳی داﮔﯿﺮﻛﺮدن ﺑﻮەﺳﺘﻨ. دەﺳـــﺖ ﻟ ﻛﺎرﻛﺸـــﺎﻧوەی ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﺑڕﺰ ﺳـــﻋﺪ ﺣرﯾﺮی ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن و رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳـــﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺗﺮﺳـــﯽ ﺳـــرﻛﺮدە
”ﻧرﻣەو“ەﻛﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺮدووە ،ﭼﻮﻧﻜ زۆر ﻟـــ ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺰاﭬـــﯽ ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻜﺮدن دەﺗﺮﺳـــﻦ ﻛـــ ﻟ ﯾﻣﻧـــوە ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﺋﻮردن درـــﮋ دەﺑﺘـــوە .ﻻواﻧﯽ وﺗﺎﻧـــﯽ ﻛﻧﺪاوﯾﺶ ﭼﺎك ھﺳـــﺖ ﺑ رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮوﻧﺲ و ﻣﯿﺴﺮ دەﻛن .ﻟ ھﯚﺷـــﺪارﯾﺪاﻧﻜﯽ ﻧﯿﻤﭽ ﺷﺎراوەﯾﺪا ﺑﯚ دەﺳﺗﺪاران ،رۆژﻧﺎﻣی )اﻟﻮﻃﻦ( ﺳﻌﻮدی، ﻟ رۆژی 16ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری( ،داوای رەﭼﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﺧون و ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋی ﻻواﻧﯽ ﻛـــﺮد ،ﺋو ﺗﻮﮋەی ﻛ” ﮔﺮﻧﮕـــﯽ ﺑ ﭘﻼﻧﻛﺎﻧﯽ ﮔﺷﭘﺪان دەدات و ﺑدوای وەﮔڕﺧﺴﺘﻨﯿﺎن و ﺧﺮاﯾﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯿﺎﻧﺪا دەﭼﺖ و ﻛﺎرﯾﮕری
ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە ،رﻜﺨراﻧﯽ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن ﺑ ﻣﺑﺳﺖ ﻧﯾﺎﻧﮫﺸﺖ ھﯿﭻ دروﺷﻤﻜﯽ دژە ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و دژە ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑرزﺑﻜﺮﺘوە، ﭼﻮﻧﻜ ﺑﯾﺎرﯾﺎن داﺑﻮو ﺗﻧﯿﺎ ﺗرﻛﯿﺰ ﺑﻜﻧ ﺳر ﯾك ﺗﺎﻛ ﻧﯾﺎر، ﺋوﯾﺶ رژﻢ ﺑﻮو .ﺑم دوای ﻛوﺗﻨﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ،ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺋﺎھﻧﮕﮕاﻧ ﮔورەﻛی ﻗﺎھﯿﺮە ﻟ18 ی ﺷﻮﺑﺎت ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑرﻓﺮاوان دەﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ﮔﻮﺗﻨوەی دروﺷﻢ ﺑﯚ رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﻗﻮدس
و ﺗﭽﻮوﻧﯿـــﺎن دەﭘﻮێ و زاﻧﯿﺎرﯾـــﺶ ﺋﺎﻮﮔﯚڕ دەﻛﺎت ﻟﺳر ﺳﻮودﻣﻧﺪان و زﯾﺎﻧﻤﻧﺪاﻧﯽ ﺋم ﭘﻼﻧﺎﻧـــ .“ﺋﻣ ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛ ﺑﯚ ﺋو ﮔﻧﺪەﯿی ﻛ ھﻣﻮو ﭘۆژەﯾﻛﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە ﻟ ﺷﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﺳﻌﻮدی .ﺑم ﭘﺶ رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﺋم دواﯾﯿ، ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮدی ﻟ ﻧﺎوﭼﻛدا ﺑ دوای رﮕﯾﻛـــﯽ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﺘﺮدا دەﮔـــڕا ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎ .ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( ی ،2011ﺑـــ ﺋرﻨﯽ وەﻣﯽ دەﺳﺘﭙﺸﺨرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ وەزﯾﺮی ﺗﺎزەی ﻛﺎروﺑﺎری دەرەوەی ﺋﺮان ،ﺑڕﺰ ﻋﻟﯽ ﺋﻛﺒر ﺳـــﺎﺤﯽ داﯾوە. ھرﭼـــﯽ دەﺳـــﺗﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯿﺸـــ ،ﺑ ﻻﭼﻮوﻧـــﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ،ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻜﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟ دەﺳـــﺘﺪەدات ،ﺋو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــی ﻛ دژی ﺋﺎﺷـــﺘﺒﻮوﻧوە ﺑﻮو ﻟﮔڵ ﺣﻣﺎس و ھروەھﺎ ﭘﺎﭙﺸﺘﻜﯿﺶ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋم دەﺳـــﺗ ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ .ﺑﯚﯾ دەﺑ ﺣﯿﺴﺎﺑﻚ ﺑﯚ ﺋﻣ ﺑﻜﺎت .ﻟ ﻧﻮەڕاﺳﺘﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( و ﻟﻣﯿﺎﻧی ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛﺮدﻧﺪا ﻟﺳر ﭘۆژە ﺑﯾﺎرﻚ ﻛ دەﺳﺗﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ ﭘﺸﻜﺷـــﯽ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺳر ﺑ
ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﺮدﺑـــﻮو و ﺋﯿﺪاﻧی ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑﯚ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺰەﻛﺮدن دەﻛﺮد، ﺑڕـــﺰ ﺋﯚﺑﺎﻣـــﺎ ﺗﻟﻓﯚﻧﯽ ﺑﯚ ﺑڕـــﺰ ﻣﺣﻤﻮد ﻋﺑﺎس ﻛﺮد ﺗﺎوەﻛﻮ داوای ﻟﺒﻜﺎت ﺗﻜﺴـــﺘﻛ ﺑﻜﺸـــﺘوە .ﺳرەڕای ﮔﻮﺷـــﺎرە ﺗﻮوﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ،ﺑڕﺰ ﻋﺑﺎس رەﺗﯿﻜﺮدەوە ﺋو ﻛﺎرە ﺑﻜﺎت ،ﺋﻣش ﻧﯿﺸﺎﻧی ﺗﻮوﻧﺪﺑﻮوﻧﯽ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی دەﺳﺗﯽ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺑﺮا ﮔـــورە ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿﻛـــی .ﺗﯚ ﺑﯽ ﺋم ﻗﯾﺮاﻧ ﭘـــﺎڵ ﺑ ﻻواﻧﯽ ﻛﻧﺎری رۆژﺋﺎواوە ﺑﻨﺖ – ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﻻواﻧـــﯽ ﻛرﺗﯽ ﻏززە،- ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەرﺑن ﻟ داواﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادی و ﺳـــرﻓﺮازی زﯾﺎﺗﺮ و ﺗﻜﯚﺷـــﺎﻧﯿﺎن ﺗﻜڵ ﺑ ﭘﺮۆﺳـــی داﻛﯚﻛﯿﻜـــﺮدن ﻟـــ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﺑﻜـــن؟ ﺑژﻨ ﺳـــر ﺟﺎددە ﺑ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧ ،ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗﺪا ھم ﻟ دژی ﺑرﭘﺮﺳﺎن و ھم ﻟ دژی داﮔﯿﺮﻛﺮدن؟ ﺳﻮﭘﺎی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ، ھر وەك ﺋﯚرﺷـــﻟﯿﻢ ﭘﯚﺳﺖ ) (3ﺑﺎﺳﯽ دەﻛﺎت، ﺑ ﺗﺮﺳوە ﺧﯚی ﺑﯚ ﺋم ﺋﮔرە ﺋﺎﻣﺎدە دەﻛﺎت، ﺋوﯾﺶ ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ھﺰﻜﯽ ﭘرﭼﻛﺮداری ﺧﺮا. ﺣﻜﻮﻣﺗﻛـــی ﺑڕﺰ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿـــﻦ ﻧﺗﺎﻧﯿﺎھﻮ، ﻛـــ ﻟـــ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــ ﻋرەﺑﻛﺎﻧﯽ واﺷـــﻨﺘﻦ ﻧﯿﮕراﻧﺘﺮە ،ﺋوﯾﺶ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿ دﺴﯚزاﻧﻛی ﺧﯚی ﺑﯚ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك راﮔﯾﺎﻧﺪ .ﺑ ﻗﺴـــی
MONDE MONDE LE
داﻧﯿﻞ ﻟﭭﯽ ،ﺋﻧﺪاﻣـــﯽ ﻛﺎرﯾﮕری ﺑﯿﺮﺧﺎﻧی )ﺗﯿﻨـــﻚ ﺗﺎﻧﻚ(ی ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ )ﻧﯿﻮﺋﻣﺮﯾﻜن ﻓﺎوﻧﺪەﯾﺸـــﻦ( ،ﺋم رەﻓﺘﺎرەی ﻧﺗﺎﻧﯿﺎھﻮ دژی ﻗﺴـــ ﺑردەواﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻟﺌﺑﯿﺒـــ ﻛ دە ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ”ﺗﺎﻛ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻜﺪا“ .ﺋم رﺳـــﺘﯾ ﻣﺎﻧـــﺎی ﺋوە ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ دەﺗﺮﺳ ﻟ ﮔﯚﺷﮔﯿﺮی و ھروەھﺎ ﻟ دەورەﮔﯿﺮاﻧﯽ ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ رژﻤﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری، ﺑﻜﻮ ﺑ ﭘﭽواﻧـــوە ،ﺋﻣ ﺋﺎرەزووﯾﻛ ﺑﯚ ﻣﺎﻧـــوە ﺑـــ” ﺗﻧﯿﺎﯾـــﯽ“) .(4ﺣﻜﻮﻣﺗ ﯾك ﻟـــ دوای ﯾﻛﻛﺎﻧﯽ ﺗﻟﺌﺑﯿﺐ ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﮔڵ ﭼﻧﺪﯾﻦ رژﻤـــﯽ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎری ﻻﯾﻧﮕﺮی رۆژﺋﺎوا دەﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪ ،ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﻧﯾﺎﻧﺪەﺗﻮاﻧﯽ ھﺳـــﺘﯽ ھﺎوﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﮔﻻﻧﯽ ﻋـــرەب ﺑﯚ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن ﭘﺸﺘﮕﻮێ ﺑﺨن. ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯿﯿﻛﺎن ﺑراﻣﺒـــر ﺑـــ رووداوەﻛﺎن ﺳرﯾﺎن ﺳـــﻮڕﻣﺎوە ،ﺑ ﻣﺑﺳﺖ رۆـــﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﮔـــورە دەﻛـــن، ﺑراوردﯾﺎن دەﻛن ﻟﮔڵ ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟـــ ﺋﺮان ﻟﺳـــﺎﯽ ،1979زوو زوو ھﺎوارﯾﺎن ﻟ ھﺪەﺳﺘ ﻟﻣڕ ”ھڕەﺷی ﺋﺮاﻧﯽ“ ﻛ ﺟﯿﮫﺎن ﺗﯿﻨﺎﮔﺎت ،ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺳـــرﺑﺎزەﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻦ ،ھر وەك وەزﯾﺮی ﺑرﮔﺮی ﺋﮫﻮد ﺑﺎراك ﻛ ﻟ ﺳـــرداﻧﻜﯿﺪا ﺑﯚ ﺑرەی ﺑﺎﻛﻮور ﻛﺮدی، ﻛ رەﻧﮕ داواﯾﺎن ﻟﺒﻜﺮﺖ دﯾﺴـــﺎن ﭘﻻﻣﺎری ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺑﺪەﻧوە ).(5 ﺋﮔـــر ﺗـــوەری دﯾﻤﺷـــﻖ -ﺗـــﺎران و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿـــﺎن ،ﺣﻣـــﺎس و ﺣﯿﺰﺑﻮـــﻼ ﻧﻣﻨ ،ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣ ﺋوە دەﮔﯾﻨ ﻛ رۆژﺋﺎوا ﺑﺮدووﯾﺗﯿﯿوە؟ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ،ﺑم ﺧﺎ ﻻوازەﻛﺎﻧﯿـــﺎن زەﻗﻦ .ﺣﻣﺎس ﻟ ﻛرﺗﯽ ﻏززە ﮔﯿﺮی ﺧﻮاردووە ،ﻛﭼـــﯽ دوای ﺋوەی رەﻧﮕ
ﻟﻣﺎوەی ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾﻛﺪا، ﺋﻓﺴﺎﻧی ﭘﺎﺳﯿﭭﺒﻮوﻧﯽ ﮔﻻﻧﯽ ﻋرەب و ﺷﺎﯾﻧﻨﺑﻮوﻧﯿﺎن ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ھﻮەﺷﺎﯾوە
دەرﻓﺗﯽ ﻛﺎر ﺑﭘﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ دروﺳﺖ ﻧﺎﻛن و ﺳـــﺎﻧ ژﯾﺎن ﻟ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆری ﺧﻜﯽ وﺗﺎﻧـــﯽ ﺋوروﭘﯽ ﺗﻜـــﺪەدەن .ﺋم ﭘرەﺳـــﻧﺪﻧ ﻧﮕﺗﯿﭭش دەﻛوﺘ ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺗﻮﮋﻜﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ ﺑڕﻮەﺑـــران ﻛ ﻣﻮوﭼی ﺳـــﺎﻧﯾﺎن ھردەم ﺑﺷـــﻜﯽ زۆری ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ وت ﺑﯚ ﺧﯚی دەﺑﺎت ).“(8 ﻟ ﻣـــﺎوەی ﭼﻧﺪ ﺳـــﺎﻜﺪا ﺟﯿﮫـــﺎن ﺑﻮوە ﺟﯿﮫﺎﻧﻜـــﯽ ﻓﺮەﺳـــﻧﺘر .ھﻣـــﻮو وﺗﻜـــﯽ ﮔورە ،ﻟ ﺑرازﯾﻠـــوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎوەﻛﻮ ﭼﯿﻦ ،ﻟ ھﯿﻨﺪەوە ﺑﮕـــﺮە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎی ﺑﺎﺷـــﻮور، ﺑـــ دوای ﭘﮕﯾﻛﺪا دەﮔڕـــﺖ ﺑﯚ ﺧﯚی ،ﻧ ﻟـــ دژی رۆژﺋـــﺎوا ﺑﺖ و ﻧ ﻟ ﺧﺰﻣﺗﯿﺸـــﯿﺪا ﺑـــﺖ ،ﺑﻜﻮ ﻟ ﺗﻧﯿﺸـــﺘﯽ ﺑـــﺖ ،ﺑﯚﺋوەی داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻜﺎت .ﺑم ﺟﯚرە ،ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﯽ رﻜﺨﺮاوی ﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛـــﻮوری ﺋﺗﺳـــﯽ NATOو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾ ،رۆﻜﯽ ھرﻤﯽ ﭘرەﺳﻧﺪوو دەﮔﺖ ﺑ ﺳﻟﻤﺎﻧﺪﻧﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚی ﻟﻣڕ ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ دۆﺳﯿی ﺋﺗﯚﻣـــﯽ ﺋﺮاﻧﯽ و ﻣﺳـــﻟی ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ . وﺗﺎﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﻋرەﺑﯽ و رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻜﯿﺶ ﻻی ﺧﯚﯾﺎﻧوە دەﯾﺎﻧوێ ﺗﻜڵ ﺑم ﺟﻮﻧوە ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿ ﺑﺒﻦ .ﮔﺮاھﺎم ﻓﻮﻟر ،ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﭘﺸﻮوی CIAو داﻧـــری ﻛﺘﺒﯽ )ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ( ،ﺋم راﭬﯾ دەﻛﺎت” :ﺋوەی ﮔﻻﻧﯽ ھرﻤﻛ داواﯾﺪەﻛن ﺋوەﯾـــ ﻛ دەﯾﺎﻧوێ ﺑﺒﻨ ﺧﺎوەﻧـــﯽ ژﯾﺎن و ﭼﺎرەﻧﻮوﺳـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن. ) .(...ﺋﻣش ،ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ ﻛﻮرت ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ دەرﻣﺎﻧﻜﯽ ﺑھﺰ دەﺑﺖ :ﭘﻮﯾﺴﺘ واﺷﻨﺘﻦ ﺧـــﯚی ﺑﻜﺸـــﺘوە و واز ﻟـــ ﻣﯿﻠﻠﺗﺎن ﺑﻨ ﭼﯿﯿﺎن ﻟﺪـــﺖ ﺑﺎ ﻟﯿﺎن ﺑـــﺖ ،ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﻨ ﺑو ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﻛﯚﻧی ﺑﻣﻨﺪاﺰاﻧﯿﻨﯽ ﮔﻻﻧﯽ رۆژھﺗـــﯽ ﻧﺰﯾﻚ ) (...ﻛ ﻟﺳـــر ﺑﻨﭽﯿﻨی ﺗواﻧﯿﻨﻜﯽ ﻛﻮرﺗﺒﯿﻦ ﺑـــﯚ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ داﻣزراوە ).“(10 ﻟﺳﺎﯽ ،1979ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەراﻧﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﺑﯚ دووﭘﺎﺗﻜﺮدﻧوەی وﯾﺴﺘﯿﺎن ﻟ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ھم ﻟﮔڵ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ھـــم ﻟﮔـــڵ ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ھﺎوارﯾﺎن دەﻛﺮد ”ﻧ رۆژھت ﻧ رۆژﺋﺎوا“ .ﺋﻣۆﻛش، ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەران ﻟـــ ﺳرﺗﺎﺳـــری ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ دەﻛﺮێ ھـــﺎوار ﺑﻜن ” ﻧـــ ﻟﮔڵ رۆژﺋﺎواﯾـــﻦ و ﻧ ﻟـــ دژﯾﺸـــﯿﻦ“ ،ﺋﻣش ﺑﯚ دووﭘﺎﺗﻜﺮدﻧوەی ﺋﯿﺮادەی ﺳـــرﺑﺧﯚﺑﻮوﻧﯿﺎن ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﺪا ﻛ دەزاﻧﻦ ﺋﻣۆﻛ ﺑﻮوەﺗ ﻓﺮە ﺟﻣﺴـــر .ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ،ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺣﻮﻛﻢ ﻟﺳر رۆژﺋﺎوا دەدەن ﻛ ﺋﺎﯾﺎ دەﺗﻮاﻧ داﻛﯚﻛﯽ ﻟـــ ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙﻛﺎﻧﯽ دادﭘروەری و ﯾﺎﺳـــﺎی ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ ﻟ ھﻣﻮو دوﻧﯿﺎدا ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ﺑﻜﺎت ﯾﺎن ﻧﺎ .ﺑم ﭼﯿﺪﯾﻜ ﺋوە ﻗﺒﻮڵ ﻧﺎﻛن ﻛ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﺧﺑﺎت ﻟ دژی رۆژﺋﺎوا ﺑﻛﺎرﺑﻨﻦ ﺑﯚ ﺳـــﭘﺎﻧﺪﻧﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘﯽ ﺑﺳرﯾﺎﻧﺪا.
ﮔورەﻛـــی ﻟﮔڵ رۆژھﺗـــﯽ ﻧﺰﯾﻜﺪا ﺋﻣۆ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ﻛ ﭼﺎودﺮﻜﯽ زۆر ﺑ ھ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺑﻮوەﺗ ﻛﺸـــﯾﻛﯽ ﻻوەﻛﯽ ﺑﻻی ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەراﻧوە .ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە ،رﻜﺨراﻧﯽ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن ﺑ ﻣﺑﺳﺖ ﻧﯾﺎﻧﮫﺸﺖ ھﯿﭻ دروﺷـــﻤﻜﯽ دژە ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و دژە ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑرزﺑﻜﺮﺘـــوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﯾﺎرﯾـــﺎن داﺑﻮو ﺗﻧﯿﺎ ﺗرﻛﯿﺰ ﺑﻜﻧ ﺳـــر ﯾك ﺗﺎﻛ ﻧﯾﺎر ،ﺋوﯾﺶ رژـــﻢ ﺑﻮو .ھﻣـــﻮو ﻻﯾﻛﯿﺶ ﻟـــم ﺋﺎواﺗﯾﺎن ﺗﮕﯾﺸﺘﻦ .ﺑم دوای ﻛوﺗﻨﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك، ﻟﻛﺎﺗـــﯽ ﺋﺎھﻧﮕﮕاﻧ ﮔورەﻛـــی ﻗﺎھﯿﺮە ﻟ 18ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ،ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺑرﻓـــﺮاوان دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ﮔﻮﺗﻨوەی دروﺷﻢ ﺑﯚ رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﻗﻮدس. ﺑـــﯚ ﻣـــﺎوەی دەﯾـــﺎن ﺳـــﺎڵ ،وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ،ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺗﺎڕاددەﯾك ﺑ ﻣرج ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻛـــﺮد ،ﺑ ﺋوەی ھﯿﭻ ﻧﺮﺧﻜﯽ ﻟﺳـــر ﺑﺪات ﺗﻧﮫﺎ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ”ﺷﻗﺎﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ“ ﻧﺑ ﻛھﯿﭻ ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ ﺑﯚ داﻧدەﻧﺎ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳـــراﻧﯽ ﻋـــرەب ھـــردەم ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﺑﺋﻣﻛـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑﻮون .ﺋم ﺳردەﻣ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﺎت .ﻟ ﺋـــﺎدار )ﻣﺎرس(ی ،2010ﺑﯿﺴـــﺘﻤﺎن ﻛ ﭼﯚن ژەﻧڕاڵ دەﯾﭭﯿﺪ ﭘﺘﺮاﯾﻮس ،ﺳرۆﻛﯽ ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻚ ،Centcomﮔﻮﺗﯽ “:ﺗﻮوڕەﯾﯽ ﻋرەب ﻟﺳـــر ﭘﺮﺳﯽ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ﻛﯚﺳﭙﻜ ﺑـــﯚ ﺗﻮاﻧﺎ و ﻗﻮوـــﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﻤﺎن ﻟﮔڵ ﺣﻜﻮﻣﺗﺎن و ﮔﻻﻧﯽ ﺋم ﻧﺎوﭼﯾ و رەواﯾﺗﯽ رژﻤـــ ﻧرﻣەوەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺶ ﻻواز دەﻛﺎت ) .“(7ﺋﺎﯾﺎ رەوﺷـــﯽ ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﯽ ﻧﻮێ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ ﺋﯿـــﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺎت ﺑـــوەی ﻛ ھﻧﺪێ ﺑﯾـــﺎری ﮔﺮﻧﮓ ﺑﺪات؟ ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ دەﯾوێ وا ﺑـــﻜﺎت؟ ﺋﺎﯾﺎ دەﺗﻮاﻧ وا ﺑﻜﺎت؟ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧ دەﻛﺮێ ﺑرەو رووی ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎش ﺑﻜﺮﻨوە ﻛ ﺋوﯾﺶ ﺗﺮﺳﯽ ﻟﻨﯿﺸﺘﻮوە ﺑھﯚی ھﺎوﻛﺎرﯾﯿ ﺋﺎﺷﻜﺮاﻛی ﻟﮔڵ ﺑڕﺰ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ و ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا .ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ ،ﻛ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﺒﻮو ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﺧﯚی ﺑ دوور ﺑﮕﺮێ ﻟ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرەﻛﺎن و ﭼﻧﺪﯾﻦ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﺋﯿﻤﺰاﻛﺮدﺑﻮو ﻟﮔڵ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻛ دژی ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﺑﻮون و ﺑﺮەوی ﺑ ﺳﯿﺎﺳﺗﻜﯽ ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ دەدا ﻛ رۆﯽ ھﺑﻮو ﻟ ھژارﻛﺮدن و ﮔﻧﺪەﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـــﻮوری دەرﯾﺎی ﺳﭙﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺖ ،ﺋﺎﯾﺎ دەﺗﻮاﻧ دواﺟﺎر رەﭼﺎوی ”ﺷـــﻗﺎﻣﯽ ﻋرەﺑـــﯽ“ ﺑﻜﺎت ،ﺷـــﻗﺎﻣﻚ ﻛ* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس .ﺗﺎ 2005ﺳرﻧﻮوﺳـــری ﻟواﻧﯾ ﺳﯾﺮ ﺑ ﺑﯚﯾﺎن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺟﻣﺎوەرەﻛی ﻣﺎﻧﮕﻨﺎﻣـــی )ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ( ﺑﻮوە ﻟـــ ﭘﯿﺎواﻧﯽ رﯾﺸـــﺪار و ژﻧﺎﻧﯽ ﺳرداﭘﯚﺷـــﺮاو و ﻟـــ دوای 2008ەوە ﺑﻮوەﺗـــ ﺟﮕـــﺮی ﭘﻜﻨھﺎﺗـــﻮوە؟ ﯾﺎﻧﯿـــﺶ ﻟواﻧﯾ ،ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑڕﻮەﺑـــری ھﻣﺎن ﻣﺎﻧﮕﻨﺎﻣـــ .ھروەھﺎ ﺑﻜﺎت ،ھـــر وەك رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﺟﯚرج ﺋﻧﺪاﻣﯽ دەﺳـــﺘی ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﻗرەم ﺑﺎﻧﮕﺷـــی ﺑﯚ دەﻛﺎت ،ﻛ ﻛﯚﻣﮕی )ﻣﻏﺮﯾﺐ -ﻣﺷﺮﯾﻖ( ﯾﺸ. ﺳـــﭭﯿﻞ ﻟ ﺑﺎﻛـــﻮور )ﺑﺎﻛﻮوری ﮔـــﯚی زەوی( ”ﺷـــﻗﺎﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ“ ﺑﻜﺎﺗ ﻧﻤﻮوﻧی ﺧﯚی” ، ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﻻی ﺧﯚﯾوە ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دژ ﺑ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﯿوە: ﺋﯚﻟﯿﮕﺎرﻛﯿﯿ ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮاﻟ ﺑھﺰەﻛﺎن ﺑرزﺑﻜﺎﺗوە ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺳـــراﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮ ﻟﻻﯾن دادﮔﺎی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻛ ﺋﺎﺑﻮوری وﺗﺎﻧﯽ ﺋوروﭘﺎﯾﺎن ھژارﻛﺮدووە، ﻟﻮﺑﻨﺎﻧوە ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﺑﻨﺎﺳﺮﻦ ،رﻜﺨﺮاوەﻛی ﺑڕﺰ ﻧﺳـــﺮو ﻻواز دەﺑ .(6) ھرﭼﻧﺪە ﺳراﻧﯽ ﺋﺮان ﭘﺸﻮازﯾﯿﺎن ﻟ ﺷﯚڕﺷﻛی ﻣﯿﺴﺮ ﻛﺮد ،ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ﺑم زۆر ﺑەﺣﻤﺎﻧ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەراﻧﯽ وﺗﻛی ﺧﯚﯾﺎن ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮد ﻛ ھﻣـــﺎن داواﻛﺎرﯾﯿﺎن ) (1وﺗﺎرەﻛی ﭘﯿﺮ ﭬﺮﻣﺮان ﻟ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﯚن ﺑﺨﻮﻨوە ،ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ”ﺑھﺎری ﻋرەب :ﺑﯚﭼﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺧﯚی ﻟ ﮔﻠﯽ داوە“17 ،ی ﺷﻮﺑﺎت /ﻓﺒﺮﯾﻮەرﯾﯽ .2011 ﺑرزﻛﺮدﺑﻮوەوە. ھرﭼـــﯽ ﺳـــرۆك ﺑﺷـــﺎر ﺋﺳدﯾﺸـــ (2) ،ﺳـــﺘﯿﭭﻦ ﺋی ﻛﻮك” ،ھﻮەﺷﺎﻧوەی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯽ ﻧﻮان ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻣﯿﺴﺮ“ ،ﻣﺎﭙڕی ﻓﯚرن ﺋﻓﺮز، دوو ﻛﺎرﺗﯽ ﺑ دەﺳـــﺘوەﯾ :ﺗﺮﺳـــﯽ ﺧﻜﯽ 2ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی ،2011 ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻟوەی ﻛ ﭘﺸـــﻮی ﻟـــ وت ﺑﺒﺘwww.foreignaffairs.com ھﯚی ﻧﺎﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﻋﺮاق ) (3ﯾﺎﻛﯚڤ ﻛﺎﺗﺰ” ،ھﺰە ﺑرﮔﺮﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﻟ ﺗﺮﺳـــﯽ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ھﺎوﺷﻮەی ﻣﯿﺴﺮ ﻟ ﻛﻧﺎری و ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﻣزھﺑﯽ .ﺟﮕ ﻟﻣ ھﻮﺴـــﺘ رۆژﺋﺎوا ﺧﯚﯾﺎن ﺋﺎﻣﺎدە دەﻛن ” ،ﺋﯚرﺷﻟﯿﻢ ﭘﯚﺳﺖ18 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2011 ﺗﻮوﻧﺪەﻛی ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺑ ھﯿﭻ ) (4داﻧﯿﻞ ﻟﭭﯽ” ،ﺋﯿﺨﺘﯿﺎری ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ دوای ﻣﻮﺑﺎرەك“13 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی http:// ،2011 ﮔﻮﻣﺎﻧﻚ ﺟﻣﺎوەری زۆرە .ﺑم ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻛenglish.aljazeera.net دەﺳـــﺘﯿﻜﺮدووە ﺑ ﭘﺮۆﮔﺮﻣـــﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰەﻛﺮدﻧﯽ ) (5رۆژﻧﺎﻣی ھﺎﺋﺎرﺘﺰ ،ﺗﻟﺌﺑﯿﺐ15 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2011 ﺋﺎﺑﻮوری ،زﯾﺎدﺑﻮوﻧﻜﯽ زۆری داﻧﯿﺸـــﺘﻮوان ﺑ (6) وﺗﺎرەﻛـــی ﺋﺎﻻن ﮔﺮﺶ ﺑﺨﻮﻨوە” ،ﺑﯾـــﺮوت ﻛوﺗﻮوەﺗ ﻧﻮ ﺗـــﯚڕی دادﮔﺎی ﺗﺎﯾﺒﺗوە“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﺧﯚﯾوە دەﺑﯿﻨـــ و دەﺑ رووﺑڕووی ﭼﻧﺪﯾﻦ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2011 ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﯿﺶ ) (7ﮔواھﯿﺪان ﻟﺑردەم ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺳﻨﺎﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ16 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی .2010 ﺑﺒﺘوە ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﮔر ﺑﺎﺳﯽ ﺋﺎواﺗﯽ ) (8ﺟﯚرج ﻗرەم ” ،ﻛﺎﺗﻚ ﺷﻗﺎﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ دەﺑﺘ ﻣﯚدﻠﻚ ﺑﯚ ﺑﺎﻛﻮور“11 ،ی ﺷﻮﺑﺎت ) ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺳـــﻮوری ﻧﻛﯾﻦ ﺑﯚ وەدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ،2011ﻣﺎﭙڕی رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ. ﺋـــﺎزادی ،ﻛ زۆر ﺟﯿﺎواز ﻧﯿﯿـــ ﻟوەی ﮔﻻﻧﯽ www.lemonde.fr ) (9وﺗﺎرەﻛی وﻨﺪی ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﺎﻧﺴـــﻦ ﺑﺨﻮﻨوە” ،ﻧ رۆژھت ﻧ رۆژﺋﺎوا ،ﺋﯿﺨﺘﯿﺎرە ﺋﺎزاﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻘرە“، دﯾﻜی ﻋرەﺑﯽ. ﭘﺸﺘﺮ ﺑﺎﺳﯽ ﺋﻧﺪەﻧﻮﺳﯿﺎﻣﺎن ﻛﺮد و ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2010 ﭼﯚن واﺷـــﻨﺘﻦ ﺗﻮاﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﮔـــڵ رووﺧﺎﻧﯽ ) (10ﮔﺮاھﺎم ﻓﻮﻟر ” ،ﺷﯚڕﺷﻛی ﻣﯿﺴﺮ“ ،ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺳﺎﯾﻨﺰ ﻣﯚﻧﯿﺘر ،ﺑﯚﺳﺘﻦ4 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی رژﻤ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾﻛـــی ﺑﮕﻮﻧﺠﻨ .ﺟﯿﺎوازﯾﯿ.2011
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺳﻮﭘﺎ و ﺷﯚڕش ﻟ وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق و ﺑﺷﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی وﺗﺪا ،ﺋو ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەراﻧی داوای دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ زﯾﺎﺗﺮ دەﻛن ﺑ ﺗﻮوﻧﺪی ﺳرﻛﻮت دەﻛﺮﻦ .ﻟﺑﺣﺮەﯾﻦ، ﻟ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﺑﺎرﮔﺮژدا ﺟﻣﺎوەر ﺑڕووی ﭘﺎدﺷﺎدا وەﺳﺘﺎوﻧﺗوە. ﻟ ﯾﻣن ﺗﺎوەﻛﻮ ﺟزاﺋﯿﺮ ،ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﻮردن ،ﻣﯿﻠﻠت داوای ﻣﺎﻓ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دەﻛﺎت ،داوای دادوەری ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ دەﻛﺎت. ھﺗﻨﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﺗﻮوﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ و دەﺳﺖ ﻟﻛﺎرﻛﺸﺎﻧوەی ﺳرۆك ﻣﻮﺑﺎرەك ﺑﻮوﻧ ھﯚی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺟﻣﺎوەری ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ ﻛ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ و ﺗﻮوﻧﺴﯿﺶ ھر ﺑردەواﻣ .ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ ﺗﺮس ھﯾ ﻟ رووداﻧﯽ ﭘﺸﻮی زﯾﺎﺗﺮ ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﭼﺎوەڕواﻧﯿﯿﻛﯽ زۆری ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟﻻﯾن ﺧﻜوە .ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ﻛﺮﻜﺎران ھوﺪەدەن داواﻛﺎرﯾﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺴﭘﻨﻦ و ﺧﯚﯾﺎن رﻜﺒﺨن .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﯿﻤﯿﻦ داوای ”ﮔﻮاﺳﺘﻨوەﯾﻛﯽ رﻜﻮﭘﻚ“ی دەﺳت دەﻛن. ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ھﯚزەﻛﺎن ﺑردەوام رۆﻜﯽ ﻛﺎرا ﻟ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن دەﮔن .ﻟ زۆر ﺷﻮﻨﯽ دﯾﻜ ﺳﻮﭘﺎ ﻛ دەﯾﺎن ﺳﺎ ﺑﻮوەﺗ ﻛﯚﮔی ﺳرەﻛﯽ دەوت ،ﭘﺶ داوودەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ دەﻛوێ و ﻟﻧﻮان ﻣﯿﻠﻠت و ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺗﻛﺎﻧﺪا دوود.
ﺳﻻم ﻛواﻛﺒﯽ و ﺑﺳﻤ ﻛﻮدﻣﺎﻧﯽ * ﻣﺎوەی زﯾﺎﺗﺮ ﻟ 40 ﺳﺎ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﺳـــﻮﭘﺎ ﺧﯚی ﻟﮔڵ ﻛﻮدﺘﺎی ﺳرﺑﺎزی و ﺑﺎری ﻟﻧـــﺎﻛﺎو و ﻧﮫﻨـــﯽ و ﭘﺸـــﻜﻨﯿﻦ و ﭼﺎودﺮﯾـــﺪا ﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪووە .داﻣزراوەی ﺳﻮﭘﺎ ﺑﻮوەﺗ ﺑﻨﺎﻏی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﯾﺎﻧﯿﺶ ﭘﺎﺳـــواﻧﯽ ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ ،ﺑم ﺑدەﮔﻤن ﻛوﺗﻮوەﺗ ﺑرﭼﺎوان .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﺳﻮﭘﺎ ﺑﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر رۆﯽ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﮔل و رزﮔﺎرﻛری دەوﺗﯽ ﮔاوە .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑﺷﻜ ﻟ دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ، ﺋـــم دەزﮔﺎﯾـــش دوا ﭘﻧﺎﮔـــی دەﺳـــﺗ. ھروەك ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ و ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ،ﺳـــﻮﭘﺎ ﺧﯚی ﻟ ھﺰەﻛﺎﻧـــﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺟﯿﺎﻛﺮدەوە و داﻧﯽ ﺑـــ رەواﯾﺗﯽ داﺧﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەراﻧﺪا ﻧﺎ و دواﺟﺎر ﭘﺸـــﺘﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺑردا ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ھر ﺧﯚی ھﻨﺎﺑﻮوﯾ ﺳر دەﺳت و دەﺑﻮواﯾ ﻟژـــﺮ ﻓرﻣﺎﻧﺪەﯾﯽ ﺳـــرۆك ﻛﺎرﯾﺒﻜﺮدﺑﺎﯾ .ﺗﯚ ﺑﯽ ﻟﻣﺎوەی ﺋم دەﯾﺎن ﺳﺎدا ﭼﯽ واﯾﻜﺮدﺑ ﺧﻚ ﺑﮕﻧ ﺋو راددەﯾی ﺣز ﺑﻜن ﺳـــﻮﭘﺎ دەﺳـــﺘﺒﻜﺎﺗوە و ﺗﻧﺎﻧت ﺑ ﺟﯚﺷـــوە داوای ﺋوەﯾﺎن دەﻛﺮد ،ھروەك ﻟـــ ﺗﻮوﻧﺲ ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن و دواﺗﺮ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺷﯚڕﺷـــﻛی ﻣﯿﺴـــﺮﯾﺶ ﻛ ﻟ ﻣﺎوەی ھژدە رۆژدا رژﻤﻛی ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﯽ راﻣﺎﯽ؟ زۆرﺑـــی ﺳـــرﻛﺮدە ﻋرەﺑـــﻛﺎن ﺳـــﻧﮕﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺳﻮﭘﺎ ﻟ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ دەوت -ﻧﺗوەدا دەﻧﺎﺳﻦ ،ﺟﺎ ﻟ ﺳﻮﭘﺎوە ھﺎﺗﺒﻦ ﯾﺎن ﻧﺎ ،ﺑﯚﯾ زوو زاﻧﯿﯿﺎن ﻛ ﺳﻮﭘﺎ ﺟﮕی ﻣﺗﺮﺳﯿﯿ .ھﻣﻮوﯾﺎن دەﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮدووە ﺑ ﭘراوﺰﺧﺴﺘﻦ و ﺑﻼﯾﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ،ﺋﻣش ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﭘﺪاﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزی ﮔـــورەی ﺋﺎﺑﻮوری .ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ ،ﺋـــوە وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣرﯾﻜﺎﯾ ﻛ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺋم ﺳﯿﺎﺳﺗی ﻛﺮدووە ﺑ ﭘﺪاﻧﯽ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﮔورە و ﮔﺮﻧﮓ ﺑ ژەﻧڕاﻛﺎن .ﺋو ژەﻧڕاﻧ ﻣﯚﺗﯿﺎن دراوەﺗ ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﺷـــﺎر ﻟﻧﻮ ﺑﯿﺎﺑﺎن و ﺷـــﻮﻨﯽ ﮔﺷﺘﯿﺎری ﻟ ﻛﻧﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ دەرﯾﺎ و ھروەھـــﺎ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧ ﺧﯚ ﺑﺨﺰﻨﻨـــوە ﻧﻮ ﯾﺎﻧ ﻧﻮﺧﺒﯾﯿﻛﺎن ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﺗﻧﯿﺎ ﭼﯿﻨﯽ ﺋرﯾﺴـــﺘﯚﻛﺮاﺗﯽ ﻗﺎھﯿﺮە ﺋو ﻣﺎﻓی ھﺑﻮو .ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﻟ ﺳرﺗﺎﺳری وت ﭘﯚﺳـــﺘﯽ وەزﯾﺮ و ﭘﺎرـــﺰﮔﺎر و ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﮔﺸﺘﯿﯿﺎن وەرﮔﺮﺗﻮوە. ھﺎوﺗرﯾـــﺐ ﻟﮔـــڵ ﺋﻣدا ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋو دەوﺗﺎﻧ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺋﺎﯚزی ﭼﻧﺪﯾﻦ دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯿﺎن ﭘرەﭘﺪاوە ﻛ ﻟﻻﯾن ﺋﻓﺴری ﭘﺎﯾﺑرزەوە ﺑڕﻮەدەﺑﺮﻦ و ﺑ ﻟﯚژﯾﻜﻜﯽ ﻧﻮﻮە راھﻨﺮاون ،ﺋوﯾﺶ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿـــ ﻟ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺋرﻛﯽ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ دەوت ﺑﯚ ﺋرﻛﯽ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ رژﻢ. ﺋـــم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿ ﻟ ھﻣﻮو ﺷـــﻮﻨﻚ ﺑرﭼﺎو دەﻛوـــﺖ ،ﺑـــم زﯾﺎﺗﺮ ﺋو ﺳـــرﻛﺮداﻧی ﻟ
ﭘﺸﺘوەﯾ ﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺳﻮﭘﺎوە ھﺎﺗﻮون. ﻟم وﺗﺎﻧدا داوودەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﻛﺎری ھواﮕـــﺮی دەﻛن و رژـــﻢ دەﭘﺎرﺰن و رۆژاﻧ ﭼﺎودﺮی ﭼﺎﻻﻛﯽ و ھﺴـــﻮﻛوﺗﯽ ھﺎووﺗﯿﺎن دەﻛن .ﺋم داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧ ﺑرﻓﺮاوان و ﻓﺮەﭼﺷﻦ ﺑـــﻮون و ﺋﻣش ﺑﻮوەﺗ ﺣﺎﺗﻜﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ، ﺗﻧﺎﻧت ﺑ ﻟﯚژﯾﻜﻜﯽ ﭼﺎﻛﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯿﺎﻧوە ﺋو داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧ ﭼﺎودـــﺮی ﯾﻛﺘﺮﯾﺶ دەﻛن .ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ،ژﻣﺎرەی ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ داوودەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺑ ﺟﯚرـــﻚ زﯾـــﺎدی ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﮔﯾﺸـــﺘﺒﻮوە ﻧﺰﯾﻜی ﺳـــ ﻗﺎﺗﯽ ﻗوارەی ﺳـــﻮﭘﺎ )ﻣﻠﯿﯚﻧﻚ و 400ھـــزار ﻛﺎرﻣﻧﺪ ﺑراﻣﺒر ﺑ 500 ھزار ﺳـــرﺑﺎز( .ﻧﻤﻮوﻧﺷﻤﺎن ھﯾ ،وەك ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮ ﻛ ھردوو دەزﮔﺎ ،واﺗ ﺳﻮﭘﺎ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﻟ ﯾك داﻣزراوەدا ﯾﻛﺪەﮔﺮن. ﺋـــم داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧی ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﻛ ﻣﺸـــﺘﯽ ﺳرﻛﻮﺗﻜرن ﺑ دەﺳﺖ رژﻤ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧوە،
ھردەم واﺑﻮوە ،ﭼﻧﺪە ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜﺮﺖ ﺋوەﻧﺪەش ﺳﯿﺎﺳت دادەﺑزﺖ ﺑﻮوﻧﺗ ھﺴـــﻮڕﻨری راﺳﺘوﺧﯚی ﻛﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ .ھر ﺋم داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧن ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم رووﺑڕووی ﺧﻚ دەﺑﻨوە ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻮو ،ﺑﻜﺎران ،ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەران ﻛ داوای ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و ﭘﺎرﭼ زەوی ﺑﯚ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ دەﻛـــن .ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧـــﻮان ﺧﻜﯽ ﺑﺎوەڕدار و ﭼﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ رﺴـــﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﻧﺴﯚر ھﺪەﺳﻮڕﻨﻦ ﻛ ﻟ ﺣﻜﻮﻣت و داوودەزﮔﺎ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎﻧوە دﻦ و ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ دﯾﺎرﯾﺪەﻛن. ھرﭼﻧـــﺪە ﺧﯚﺗﮫﻘﻮرﺗﺎﻧـــﺪن ﻟھﻣـــﻮو داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ وت ﻣﮋووﯾﻛﯽ درﮋی ھﯾ ،ﺑم ھﺴﻮڕاﻧﺪﻧﯽ راﺳﺘوﺧﯚی ژﯾﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻟﻻﯾن داوودەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ھواﮕﺮی )ﻣﻮﺧﺎﺑرات(ەوە ﻟم 10ﺳـــﺎی دواﯾﯿﺪا زﯾﺎدﺑﻮوﻧﻜﯽ ﺑ ﭘﺸﯿﻨی ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە .ﺋﺴﺘﺎ ﺋم داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧ ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا و ﺑ رۆژی رووﻧﺎك ﻛﺎر دەﻛن و ﮔﻮﺗﺎری ﺑرﭘﺮﺳـــﻛﺎﻧﯿﺎن ﺋوەﻧﺪە ﺗﻮوﻧـــﺪن ﻣﻮﭼك ﺑ ﻟﺷـــﺪا دەھﻨﻦ .ﯾﻛﻚ ﻟ ﮔورە ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﻣﯿﺴﺮی راﯾﺪەﮔﯾﻨﺖ” :ﻟﺮە، ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﺮاوە ،ﺋﻤ ﺑرﭘﺮﺳﯿﻦ ﻟ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ،ﻟ ﭼﯚﻟﻛی ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﻨﺎوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻗﺎﻋﯿﺪە ﻛ ﻟو ﻧﺎوﭼﺎﻧدا دەﺳﻮوڕﻨوەو ﺧﯚﯾﺎن دەﮔﯾﻨﻨ ﻣﺰﮔوﺗﻛﺎﻧﯽ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
ﺳﻮﭘﺎ و ﺷﯚڕش ﻟ وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﻗﺎھﯿـــﺮە و ﺋﺳـــﻜﻧﺪەرﯾﯿ .(1) “ھروەھـــﺎ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﻋﻗﯿﺶ دەﻛن :ﻟ ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮدی ،ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺗﻜﯚﺷـــﺎن ﻟ دژی ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿـــﻛﺎن ،وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚ ﻛﺎر ﻟﺳـــر ﭼﻣﻜﯽ ”ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی“ دەﻛﺎت. ﻛواﺗ ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ رژﻢ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺧم ﺑﺨون ﭼﻮﻧﻜ ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻜﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮوەﺗ ﺋﺳـــﺘﯚ -ھـــردەم واﺑﻮوە ،ﭼﻧﺪە ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜﺮﺖ ﺋوەﻧﺪەش ﺳﯿﺎﺳـــت دادەﺑزﺖ .زاراوەی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﯾﺎن ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﻜﺮاﺳﯽ )ﺳﯿﻜﯿﻮرﯾﺘﯚﻛﺮاﺳﯽ( ﻛ ﻟﻻﯾن ﺳﯿﺎﺳﺗﺰاﻧﯽ ﺳـــﻮوداﻧﯽ ﺣﯾﺪەر ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻤوە داھﻨﺮاوە ،ﺧﺳـــﺗﯽ ﺋم رژﻤﺎﻧ ﭘﻨﺎﺳـــ دەﻛﺎت ) .(2راﭘڕﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛ وت ﻟ دوای وت دەﯾﺴﻟﻤﻨﻦ ﻛ داوودەزﮔﺎ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﻟﺑﺎری ھرەﺳـــﮫﻨﺎﻧﺪان .ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ زۆرﺑی ﺧﻚ ،ﺳـــﻮﭘﺎﻛﺎن ﻧﺎﭼﺎرن ھﻧـــﺪێ دەوت رزﮔﺎر ﺑﻜن ﻛ ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﺷﻜﺴﺘﯿﺎن ھﻨﺎوە. ﺧﺳـــﺗﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺋﻣﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﺟﯿـــﺎواز ﻧﯿﻦ ﻟـــ ﺧﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ و ﺋوروﭘﺎی رۆژھت و ﺑﺎﺷـــﻮور ﭘﺶ ﺋوەی ﺑۆﻧ ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿوە: ﮔاﻧـــﯽ رۆﯽ ﻗﻐـــﺎن ﻟﻧـــﻮان دەوت و ﻛﯚﻣﮕ ،ھﺴﻮڕاﻧﯽ داوودەزﮔﺎﻛﺎن ﺑﺷﻮەی ﺑﺎزﻧﯾﻛﯽ داﺧﺮاو ﻛ ﻟڕووی ﻗﺑﺎرە و ﭘﻜﮫﺎﺗ ﺋﺎﯚزەﻛﯾﺎﻧوە ﺟﯿﺎوازﯾﯿﺎن ھﯾ ،ﺑم ﻟڕووی ﺷﻮازی ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯿﺎن ھﻣﺎن ﺷﺘﻦ ،ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ھـــر ﺋﻣﺷـــ دەﺑﺘ ﺳـــرﭼﺎوەی ﻟﯚژﯾﻜﯽ ﺗﯚﻗﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﺑەﺣﻤﺎﻧـــ .ﺑم ﺋﮔـــر ﯾﻛم ﺋﯿﺸـــﯽ ﺋـــم داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧـــی ﭼﺎودﺮﯾﻜﺮدن ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑ ﻟ درـــﮋەدان ﺑ ﺗﺮس و رﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﮔﺷـــﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﻧﻮان ھﺎووﺗﯿﺎﻧﺪا، ﺋـــوا ﺗﺮس ﻟ ھﻣﻮو ﺋﺎﺳـــﺘﻜﺪا زاڵ و ﺑھﺰ دەﺑ .ﺟﮕ ﻟﻣش ﭘﺎﯾ و ﭘﻠی ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوان ﺑ ﮔﻮﺮەی ﻛﺸـــ و ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﻧﻮان دەﺳﺘ و ﺧـــﻛﺎن ﻟ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ھﺎﯾﺮارﻛﯽ )ھڕەم( ﯾﺎﻧی داوودەزﮔﺎﻛﺎن زوو زوو دەﮔﯚڕﻦ. ﯾﻛـــﻚ ﻟـــ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﺋـــو راﭘڕﯾﻨ ﺑرﻓﺮاواﻧﺎﻧـــی رۆژﺋـــﺎوا و رۆژھﺗﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﻛـــ ﻟـــ ﺳـــرەﺗﺎی ﺋﻣﺴـــﺎوە دەﺳـــﺘﯿﺎن ﭘﻜﺮدووە ،ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﭘﭽاﻧﯽ ﺑﺎزﻧ داﺧﺮاوەﻛی ﺋم دەزﮔﺎﯾﺎﻧی دەﺳـــت .ﮔل ﻛ ﺋﺎﻛﺘرﻜﯽ ﻣﻮﻓﺎﺟﺋﯾ ،رۆﯽ ﻛﺷﻔﻜری ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿﻛﺎن و ﭘﺎﻨری ﻣﻠﻤﻼﻧﻜﺎن دەﮔﺖ. ھروەھﺎ ﭘﻜﮫﺎﺗﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺗﯿﺶ ﺑرەوڕووی ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺮﺳـــﯿﺎرﻚ دەﻛﺎﺗـــوە :ﺋﺎﯾﺎ ﺗﻗ ﻟ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺑﻜﺮێ ﯾﺎن ﻧﺎ. ﻛﺎﺗﻚ ﻣﺎﻛﯿﻨی ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﺷﻜﺴـــﺖ دﻨ، ﻛﯚﮔﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی دەﺳﺗﯿﺶ ،وەك ﺣﯿﺰﺑﯽ دەﺳﺗﺪار ،ﭼﯿﻨﯽ ﺋﯚﻟﯿﮕﺎرﻛﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﻮﭘﺎ ﺑرەوڕووی ﮔﺮﻓﺖ دەﺑﻨـــوە .ھﭽﻮوﻧﯽ ﮔل ﺑﻮوە ھـــﯚی ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧـــوەی داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﺧﺰﻣﺗﯽ رژﻢ دەﻛن ﻟو داﻣزراواﻧی ﺧﺰﻣﺗﯽ دەوـــت دەﻛن ،ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﺳـــﻮﭘﺎ .ﺟﺎ ﻟﺑرﺋوەی ﺳـــﻮﭘﺎ ﺋرﻛﯽ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﻧﯿﺰاﻣﯽ ﻟﺋﺳﺘﯚ ﻧﺑﻮوە ،ﺑﯚﯾ دەﺗﻮاﻧ رۆﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﮕێ ﻟ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳﯽ. دﯾـــﺎرە ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘـــﺮدی ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﻟﻧﻮان ﺳـــﻮﭘﺎ و دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﺪا ھن .زۆرﺟﺎران ﺋم ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎﻧ ﺑ ﺑرﭘﺮﺳـــﯽ ﺑﺷـــﻛﺎﻧﯽ ھواﮕـــﺮی ﺳـــرﺑﺎزی دەﺳـــﭙﺮدرێ ،وەك ژەﻧڕال ﻋﻮﻣر ﺳﻮﻟﯾﻤﺎن ﻟ ﻣﯿﺴﺮ و ﻣﺤﻣﻤد ﻣدﯾﻦ ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮ .ﺋوان ﺑم ﻛﺎرەﯾﺎن ﯾﻛﻚ ﻟ ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ﺋرﻛﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺟﺪﻨﻦ. ﺑﺷﺪاری راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﺳﻮﭘﺎی ﺗﻮوﻧﺴﯽ و ﻣﯿﺴﺮی ﻟ ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ راﭘڕﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ھردوو وت وەﻛﻮ ﯾك ﻧﯿﻦ .ﺑڕﺰ زەﯾﻨﻠﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ، وەك زۆرﺑی ﺋو ﺳرﻛﺮدە ﻋرەﺑﯿﺎﻧی ﻛ ﻟ ﺳـــﻮﭘﺎوە ﭼﻮوﻧﺗ ﻧﺎو ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ، ھـــردەم ﻟ ﺧـــون و ﺋﺎواﺗﯽ ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺗﺮﺳـــﺎوە .ھر ﻟو ﻛﺎﺗوەی ھﺎﺗﻮوەﺗ ﺳـــر ﻛﻮرﺳﯽ دەﺳت ﻟﺳـــﺎﯽ 1987ەوە ،ژﻣﺎرە و ﺗﻮاﻧﺎی ﺳـــﻮﭘﺎی ﻛﻣﻜﺮدووەﺗوە و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻓرﻣﺎﻧﺪەی ﻻداون .ﻣﺳـــﻟ ﺗﻣﻮﻣﮋاوﯾﻛی رووداوی ﻛوﺗﻨﺧـــﻮارەوەی ھﻟﯿﻜﯚﭘﺘرـــﻚ ﻟﺳـــﺎﯽ 2002ﻛ ﺑﻮوە ھﯚی ﻣﺮدﻧﯽ ﺟﻧڕال ﻋﺑﺪوﻟﻌزﯾـــﺰ ﺳـــﻜﯿﻚ و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺋﻓﺴـــری ﺑﺎی دﯾﻜ ،ﺋو ﮔﻮﻣﺎﻧی ﻛ ﻟﻧﻮان ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻟ ﻗرﺗﺎﺟ و داﻣزراوەی ﺳﻮﭘﺎدا ھﺑـــﻮو ﺗﻮوﻧﺪﺗﺮ ﻛـــﺮدەوە ) .(3ﺳـــﻮﭘﺎ ﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛـــﯽ زۆر ﻟ ﺑﯾﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ دوورﺑﻮو، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟﺳـــردەﻣﯽ ﺣﻮﻛﻤـــﯽ ﺑﻮرﻗﺒ ) 1957ـ ،(1987دەﺳـــﺘﯽ ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری وﺗﺪا ﻧﺑﻮو ،ﺑم ﺟﯚرەش ﻧﺑﺒﻮوە ﺑ ﺑﺷﻚ
ﻟ ﮔﻧﺪەﯿﯿﻛﺎﻧﯽ رژﻢ. ھرﭼﯽ ﺟﻧڕاﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎی ﻣﯿﺴﺮﯾﺸ، ﺋـــوان ھر ﻟـــ دوای ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺋﻓﺴـــرە ﺋﺎزادەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﯽ 1952ەوە ﻟ دەﺳﺗﺪان. ﻛﯚﻟﯚﻧـــﻞ ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ ،ﻛـــ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﻣﺮدﻧﯿﺪا ﺗﻧﮫﺎ ﺧﺎوەﻧﯽ 85ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ ﻣﯿﺴـــﺮی ﺑﻮو ،ھﮕﺮی ﭘۆژەﯾﻛﯽ ﮔورەی ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺑﻮو ﺑﯚ ﻣﯿﺴـــﺮ و ھﻣﻮو ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ .ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﻧﺗوەﯾﯿﻛی،
ﺳـــﻮﭘﺎ داﻧﯽ ﺑ رەواﯾﺗﯿـــﺪا ﻧدەﻧﺎ و ھروەھﺎ ھﺎﺗﻨﭘﺸوەﺷـــﯽ ﻟو رۆی ﺑﺒﺷﺪەﻛﺮد ﻛ رەﻧﮕ وەك ”دروﺳـــﺘﻜری ﭘﺎﺷـــﺎ“ ﺑﯿﮕاﺑﺎ. ھروەھـــﺎ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺑﺒﻮوە ﺟﮕـــی ﻧﺎڕەزاﯾﯽ، ﭼﻮﻧﻜـــ رﮕـــی دەدا ﺑـــو ﺗﺎﻗﻤـــ ﺑﭽﻮوﻛ ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧی ﻟ دەوری ﻛﻮڕەﻛی ﻛﯚﺑﺒﻮوﻧوە ﺗﺎوەﻛﻮ وردە وردە دەﺳﺖ ﺑﺳر ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ وﺗﺪا ﺑﮕﺮن .ﻟ رۆژاﻧﯽ ﭘﺶ رووﺧﺎﻧﯽ رژﻤﻛی ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا ،ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ زەﻗﺒﻮوﻧوە :ﺋﺎﯾﺎ
ﺳـــرﺑﺎزی رۆﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی دﯾﺎرﯾﻜﺮد. ﻟو وﺗدا ،ﺋم دەزﮔﺎﯾی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺳرﺑﺎزی رۆﯽ ”دروﺳـــﺘﻜری ﭘﺎﺷـــﺎ“ دەﺑﯿﻨ .ﻟ ھر ﭘﺮۆﺳـــﯾﻛﯽ ھﺒﮋاردﻧﺪا ،ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺳرﺑﺎزی درﮋە ﺑـــو ﺳﯿﺴـــﺘﻣ دەدات ﻛـــ ھردەم ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﺑﻮوە ،ﺗﻧﯿﺎ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺷﻜﺴـــﺘﻛی ﺳـــﺎﯽ 1991دا ﻧﺑﺖ ﻛ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﻧﺎﺧﯚﺷـــﯽ ﻟﻜوﺗوە .ﺋوە ﺳﻮﭘﺎ ﺑﻮو ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1999 ﺑﻮوە ھﯚی ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺑڕـــﺰ ﻋﺑﺪوﻟﻌزﯾﺰ
ﺳﻮﭘﺎ ﺟﮕی ﻣﺸﺘﻮﻣ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺟﻧﮓ و ﺋﺎﺷﺘﯿﺪا ﻟ وﺗﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺘﺪا
ﻛ دـــﯽ ﮔﻟﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی راﻛﺸـــﺎﺑﻮو ،واﯾﻜﺮد ﻛ ﺧﻚ ﻟ ﺷﻜﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﻮاری ﻛﺎرﮔی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ھروەھﺎ ﭘﺸﻠﻜﺮدﻧ ﺑردەواﻣﻛﺎﻧﯽ ﺋـــﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ﺧﯚﺷـــﺒﻦ .ﻛﭼﯽ ،ﺋﻧﻮەر ﺳـــﺎدات ﻛ ﺟﮕی ﺋوی ﮔﺮﺗوە و ﺋوﯾﺶ ﻟ ﺳـــﻮﭘﺎوە ھﺎﺗﺒﻮو و ھروەھﺎ ﺑﺒﻮوە زوڕﻧﺎژەﻧﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺑﻮورژوازﯾﯿﻛﯽ ﺗﺎزەی ﻣﺸﺧﯚر ،ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﮔﻧﺪەﯽ داھﻨﺎ .ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﺳﺎدات دوای ﺋوەی ”ﺳرﻛوﺗﻦ“ی ﺳـــﻮﭘﺎی ﻟﺳـــﺎﯽ 1973ﻟدژی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑﯚ ﺧﯚی دزی ﺑ ﺋﯿﻤﺰاﻛﺮدﻧﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣی ﻛﺎﻣﭗ دﭭﯿﺪ ﻟﺳـــﺎﯽ ،1978ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺳﻮﭘﺎﺷﯽ ﺑﯚ
ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳﺮ ،ﻛ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﻣﺮدﻧﯿﺪا ﺗﻧﮫﺎ ﺧﺎوەﻧﯽ 85ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ ﻣﯿﺴﺮی ﺑﻮو. ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﻧﺗوەﯾﯿﻛی ﻛ دﯽ ﮔﻟﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی راﻛﺸﺎﺑﻮو، واﯾﻜﺮد ﻛ ﺧﻚ ﻟ ﺷﻜﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﻮاری ﻛﺎرﮔی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ھروەھﺎ ﭘﺸﻠﻜﺮدﻧ ﺑردەواﻣﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ﺧﯚﺷﺒﻦ .ﻛﭼﯽ ،ﺋﻧﻮەر ﺳﺎدات ﻛ ﺟﮕی ﺋوی ﮔﺮﺗوە. ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﮔﻧﺪەﯽ داھﻨﺎ ﺧﯚی ﻣﺴﯚﮔرﻛﺮد ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﭘﺪاﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزی ﺋﺎﺑﻮوری ﺑ ﻧﯿﺎزی ﻟﭘراوﺰﻧﺎﻧﯽ ﺋو دەزﮔﺎﯾ. ﻟـــم 10ﺳـــﺎی دواﯾﯿـــﺪا ،ﺑـــﺰاری ﺟﻧڕاﻟﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﻟ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك زﯾﺎدی ﻛﺮدﺑﻮو .ﺳـــﻮﭘﺎ ﺑـــردەوام رەﺧﻨی ﻟﺪەﮔﺮت ﻟﺑرﺋوەی ﺟﮕﺮﻜﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی دﯾﺎرﯾﻨﻛﺮدﺑﻮو، ﺋـــوەش ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧﯿﯿﻛﯽ ﺗﺮﺳـــﻨﺎﻛﯽ ﺑﯚ وت دروﺳـــﺘﻜﺮدﺑﻮو .ھروەھﺎ ﻣﻮﺑـــﺎرەك ﭘﺪاﮔﺮی دەﻛـــﺮد ﻛ ﺟﻣﺎﻟـــﯽ ﻛﻮڕی ) (4ﻟـــ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺟﮕـــی ﺑﮕﺮﺘوە – ﺋو ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﯿی ﻛ
ﺑردەوام ﺑﻦ ﻟ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻧﺎﭼﺎری ﺑﻜن دەﺳﺖ ﻟ ﻛﺎر ﺑﻜﺸﺘوە؟ ﺑﮋاری دووەم ﭘﺳﻧﺪﻛﺮا ،ﺑم ﺳﻮﭘﺎ دوودڵ ﺑﻮو ﻟوەی ﻛ ﺧﯚی ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﺘﯽ ﻻداﻧﯽ ﺳـــرۆك ﺑﮕﺮﺘ ﺋﺳﺘﯚ .ﻟﺪواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﻛ ورﯾﺎﯾﺎﻧ ﺑﻮون و ھﻧـــﺪێ ﺟﺎرﯾﺶ ﭘﻜﻨﺎﻛﯚن ﺑـــﻮون ،ﺗﺎوەﻛﻮ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﺋوەﯾﺎن دەردەﺧﺴـــﺖ ﻛـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺧﻮازﯾﺎرە ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑ ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺑﻤﻨﺘوە ،ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔر رۆﯾﺸﺘﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﯿﺶ ﺑﮕﺮﺘوە .ﺳﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ،واﺗ ﻟﻧﻮان 10 و 11ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(دا ،رﮕﯾﺎن ﺑﯚ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺧﯚﺷﻜﺮد ﺗﺎوەﻛﻮ ﻧرم ﺑﺖ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﮔورەﺑـــﻮون و ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن و ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺎرﯾﺸـــﯿﺎن ﺑـــﯚ ﺑـــﻜﺎت ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﮕﻧ ﺑﺎﺧﺎﻧ ﺳـــﻣﺒﯚﻟﯿﯿ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧﯽ دەﺳت )واﺗ ﭘرﻟﻣﺎن و ﻛﯚﺷـــﻜﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ( ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ﺑﺒﻨ ھﯚی ﺳرەﻛﯽ رووﺧﺎﻧﯽ رژﻢ. ﻟﺮە ﺑ دواوە ،رۆﯽ ”دروﺳـــﺘﻜری ﭘﺎﺷﺎ“ ﺑﯚ ﺳـــﻮﭘﺎ ﮔڕاﯾـــوە ،ﺑم ﺑ ﺟﯚرـــﻚ ﻛ ﺋم ﺟﺎرەﯾﺎن ﺧـــﯚی وەك داﻣزرﻨرەوەی ﺗواوی ﻧﯿﺰاﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﺨﺎﺗڕوو و ﺋرﻛﯽ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﮕﺮﺘ ﺋﺳﺘﯚی ﺧﯚی. زۆر ﻻﯾﻧﯿﺶ ﭘﯿﺎن ﺧﯚﺷـــﺒﻮو ﺳﻮﭘﺎ ﺋو رۆ ﺑﮕﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﭘﺮۆﺳی ﮔﯚڕان ﻟ ھر دەﺳـــﺘﺘﻮەرداﻧﻜﯽ ﻧﺎوﭼﯾﯽ و ﺑﯿﺎﻧﯽ )ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ،وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ، وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻋرەﺑـــﯽ و ﺗﻧﺎﻧت ﺋﺮاﻧﯿﺶ( ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن دەزاﻧﯽ. ﺟﯿﺎوازﯾﯿـــ ﮔورەﻛـــ ﻟـــ ﺳﺮووﺷـــﺘﯽ دەﺳـــﺘﺘﻮەرداﻧﯽ ﺳـــرﺑﺎزﯾﺪاﯾ :ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ، ﺳﻮﭘﺎ ھﺎﺗ ﻧﺎو ﻣﺳـــﻟﻛ ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﮔل و ﺑـــ رەزاﻣﻧﺪی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ”دۆﺳـــﺖ“ ﺑڕﺰ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮد ﺑوات .ﺳـــﻮﭘﺎی ﻣﯿﺴﺮﯾﺶ ﻻی ﺧﯚﯾوە ،ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی رووداوەﻛﺎﻧﺪا ﺑـــﯚ ﭘﻛﺮدﻧـــوەی ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯽ ﺋﻣﻨﯽ ﻟﺳـــر ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎﻧﺪا ﺧﯚی ﺳـــﭘﺎﻧﺪ .ﺑـــم دواﺗﺮ، ﻟﻛﺎﺗﯽ ھﺮﺷـــﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺑﯚ ﺳر ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮ ﺧﯚی ﺑ ﺑﻼﯾﻧﯽ راﮔﺮت .راﺳﺘ ﺳﻮﭘﺎ ﺧﯚی ﺗﻗی ﻟ ﺟﻣﺎوەر ﻧﻛﺮد ،ﺑم رﮕﺷـــﯽ ﻟ ﺧﻜﯽ دﯾﻜ ﻧﮔﺮت ﺗﻗ ﻟ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺑﻜن .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﺑﯾﺎرﯾﺪا دەﺳﺖ ﻟ رژﻤﻚ ھﮕﺮﺖ ﻛ ﻟ ﺳرەﻣرﮔﺪاﯾ و ﺳﯿﺴﺘم ﺑﭙﺎرﺰﺖ. ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮ ،ﺋوە ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ھـــﻮاری ﺑﻮﻣﯿﺪﯾـــﺎن ) (1978-1965دا ﺑـــﻮو ﻛ ﺋرﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺑ داﻣزراﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﺣﻮﻛﻤﻜﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﻟدەﺳﺘﺪا ﻧﯿﯿ. ﺋﺎﻣﺎدەﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺨﻮازﯾﺶ وادەﻛﺎت ﻛـــ ﮔﯚڕاﻧﻛـــ ﺗﻧﮫﺎ ﻟـــ ﻧﺎوەوەی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻛوە دەﺳـــﺖ ﭘﺒـــﻜﺎت ،ﺑـــم واﭘﻨﺎﭼـــ ﻛ ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰام ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ھﻧﺪێ ﭘرەﺳـــﻧﺪن ﺑﻜن ﻛـــ ﭘﺎﯾی ﺧﯚﯾﺎن دەﺧﺎﺗ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿوە .ﺑﯚﯾ ﺋﻣۆﻛ ھﯿﻮاﻣﺎن ﺑ ﮔﻟـــ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﺒﺘ ﺋﻛﺘری دﯾﻨﺎﻣﯿﻜﯽ ﮔﯚڕان ﺑـــﯚ ھﺘﻛﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻢ ،ھـــر وەك ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ و ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑﯿﻨﯿﻤـــﺎن ،ﺋوﯾﺶ ﺑـــ ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮدﻧﯽ دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ﺳـــﻮﭘﺎ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﯾﺎرﻜﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﺴـــﺎز ﺑﺪەن ﻛ ﺗﻗ ﻟ ﺧﻚ ﺑﻜن ﯾﺎن ﻧﺎ. ﻟـــ ﻟﯿﺒﯿـــﺎش ،ﺳـــرەڕای ﺋـــوەی رژـــﻢ ﺳـــروﺑری دﯾﺎر ﻧﯿﯿ ،ﻟ ﻣﺎوەی 30ﺳـــﺎﯽ راﺑﺮدوودا ﺳﻮﭘﺎ ﭘراوﺰ ﺧﺮاﺑﻮو ،ﻟ ﺑراﻣﺒردا ”ﻛﯚﻣﯿﺘـــ ﺷﯚڕﺷـــﮕﯾﯿﻛﺎن-اﻟﻠﺠﺎن اﻟﭙﻮرﯾ“ ﺑھﺰﻛﺮاﺑﻮون .ﺳرﺑﺎزﮔﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ ﺑﯚ ﺑﯿﺎﺑﺎن دوورﺧﺮاﺑﻮوﻧوە ﺑﯚ ﺋوەی ﮔﺸﺖ ﺗﺮوﺳﻜﺎﯾﯿﻛﯽ ﺋﺎرەزووی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﺎن ﻟ ﻗدەﺧ ﺑﻜﺮﺖ .ﻟ رۆژاﻧﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧ ﺧﻮﻨﺎوﯾﯿﻛی، ﻛـــ ﻛﯚﻟﯚﻧﻞ ﻣﻮﻋﻣﻤـــر ﻗزاﻓـــﯽ ﻓرﻣﺎﻧﯽ ﭘﺪاﺑـــﻮو ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮون ﻟﻧﻮ ﺳـــﻮﭘﺎدا رووﯾﺎﻧـــﺪا و ﺟﻧڕاڵ ﺋﺑﻮﺑﻛـــﺮ ﯾﻮﻧﺲ ﺟﺎﺑﺮ، ﻛـــ ﻻﯾﻧﮕﺮﻜـــﯽ ﺑھﺰی ﺧﯚی ﺑـــﻮو ،ﺧﺮاﯾ ژﺮ ﻣﺎﻧوەی ﻧﺎﭼﺎری .ﭘﺘوﻛﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﻛ ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎی ﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ دﺴﯚزی ﺑﯚ ﻗزاﻓﯽ داﻣـــزراوە ،ھروەھﺎ ﭘﻧﺎﺑﺮدن ﺑﯚ ﺑﻛﺮﮕﯿﺮاواﻧﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﯽ ،ﺋوە دەﺳـــﻟﻤﻨﻦ ﻛ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرەﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﺑدﮔﻮﻣﺎن ﻧﯿﻦ ﻟ ﻣﯿﻠﻠت، ﺑﻜﻮ ﻟ ﺳﻮﭘﺎش ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧﻦ. دوای راﭘڕﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ و ﺗﻮوﻧﺲ ،ﺳﻮﭘﺎ ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪاﯾ ﻣرﺟﯽ ﺧﯚی داﺑﻨ ﺑﯚ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ دەﺳﺗﯽ ﺳـــﭭﯿﻞ .ﺋﺴﺘﺎ ھﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎن ﻧﯿﯿ ﻟوەی ﻛ ﺳـــﻮﭘﺎ دەﺳـــﺗﻜﯽ ﻟﻣﺸـــﻮەﯾ ﺑﭽﺳﭙﻨ .ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ،ﻟ ﻛﺎﺗﯽ راﭘڕﯾﻨﯽ ﮔﻟﺪا ﺳﻮﭘﺎ وەك داﻣزراوەﯾك ﺑ ﺑﯾﺎرﻜﯽ ﭘﻜوەﯾﯽ ھﺎﺗ ﻧﺎو ﻣﺳﻟﻛﺎﻧوە ،ﺋﻣش دەﺗﻮاﻧ رێ ﻟ ﺋـــﺎرەزووی ھﻧﺪێ ﻛﺳـــﯽ دەﺳـــﺗﺨﻮاز ﺑﮕﺮﺖ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋو ﺳﻨﻮورە ﻧﺑزﻨﻦ ﻛ ﺳﻮﭘﺎ داﯾﻨـــﺎوە) .(6ﺑم ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ﯾﻛﺴـــر ﻛﺎﺗﯽ داﻧﺎ ﺑﯚ ﭘﺮۆﺳـــی ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ دەﺳﺗﯽ ﺳﭭﯿﻞ. ﺋـــم ﮔاﻧوەﯾـــی دەﺳـــت ﻟواﻧﯾـــ ﺑﭘـــﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪرـــﺖ ﻟﻧﻮان ﻋﺳـــﻜرﯾﯿﻛﺎن و ﻣدەﻧﯿﯿـــﻛﺎن ،ھروەك ﺋم ﺷـــﺘ ﻟﺷـــﻮﻨﯽ دﯾﻜی دوﻧﯿﺎ رووﯾﺪاوە. ﺋﻣش وادەﻛﺎت ﻛ ﻋﺳﻜرﯾﯿﻛﺎن ﻟ ﺗﺮﺳﯽ ﺗﯚﺳـــﻧﺪﻧوە رزﮔﺎر ﺑـــﻜﺎت ) .(7ﻟـــ دۆﺧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﻣﯿﺴﺮدا و ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮ ،ﺋﮔر ﮔﯚڕاﻧﻚ رووﺑﺪات ﺋوا ﺑﮕﻮﻣﺎن داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻛﺎن ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺶ دەﮔﺮﻧوە.
ﺑﻮﺗﻓﻠﯿﻘ ﻟـــ ھﺒﮋاردﻧﺪا .ﺑم ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﻧﺎﻛﯚﻛـــﯽ ﻟﻧـــﻮان دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﺳﻮﭘﺎ ﻟﺳﺎﯽ 2004دا ﺑﻮو ،ﻛﺎﺗﻚ ﺑﭘﭽواﻧـــی ﺑﯚﭼﻮوﻧـــﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋرﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ،ﻣﺤﻣﻤـــد ﺋﻟﻌﻣـــﺎری ،دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ھﺒﮋاردﻧوەی ﺑڕﺰ ﺑﻮﺗﻓﻠﯿﻘﯾﺎن رﻜﺨﺴـــﺖ .ﻣﺴـــﺘﻓﺎ ﻣﺤﻣﻤد دەﻧﻮوﺳﺖ“: ﺳﺎﯽ ،2004ﺳﺎﯽ دوا ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﺒﻮوﻧﯽ دەزﮔﺎﻛﺎن و زاﺒﻮوﻧﯿﺎﻧ ﺑﺳـــر ﺳﻮﭘﺎدا“).(5 ﺑ ھﺎﺗﻨﯽ ﺑڕﺰ ﺑﻮﺗﻓﻠﯿﻘـــ ﺋو ھﯿﻮا ﻻوازەی ﻛ ھﺑﻮو ﺑﯚ ﺳـــﻧﺪﻧوەی ﻛﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ دەﺳﺘﯽ دەزﮔﺎﻛﺎﻧﺪا ﻧﻣﺎ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو دەزﮔﺎ ﺋﻣﻨﯿﺎﻧ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻜﯽ دەزﮔﺎی دەوﺗﯿﺎن ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﺮﺑـــﻮو .ﭘﺪەﭼ ﺋﻣ ﻟﻣﭙرﻚ ﺑﺖ و ﻻداﻧﯽ ﺋﺳـــﺘم ﺑﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳﻮﭘﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧ * ﺳﻻم ﻛواﻛﯿﺒﯽ ﺑڕﻮەﺑری ﺗﻮﮋﯾﻨوە و ﺧﯚی ﻟ ﻛﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﻜﺸﺘوە ﺋﮔر ﺑﺳﻤ ﻛﻮدﻣﺎﻧﯿﺶ ﺑڕﻮەﺑری ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧ ﺑﯚﺷﺎﯾﯿك ﻟﻧﺎو ﺳﯿﺴﺘﻣﻛدا دروﺳﺖ ﻧﻛﺎت ،ﻟ دەزﮔﺎی دەﺳﺘﭙﺸـــﺨرﯾﯽ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑم ﺧﯚﯾﺸـــﯽ ﺷـــﺘﻚ ﻧﺎﻛﺎت ﻟـــ ﺧﺰﻣﺗﯽ .Arab Reform Initiative ﭘﺮۆﺳی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺪا ﺑﺖ. ﻟ دۆﺧﯽ ﺟزاﺋﯿـــﺮدا ،ﺗﻜﺌﺎﻧﯽ دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓرەﻧﺴﯿوە: ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ﺳـــﻮوﭘﺎ واﯾﻜـــﺮدووە ﺑﺗـــواوی ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺗﻣﻮﻣﮋاوی ﺑﻦ و ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯿﺸـــﯿﺎن ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳت ﺑﺨوش ﺑ .ﻟـــم ﻣﯚدﻠ ﺟﻮاﻧی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ )ﺳﯿﻜﯿﻮرﯾﺘﯿﻜﺮاﺳـــﯽ(، دەﺳﺗﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدن ،ﺳرۆك و ﺣﻜﻮﻣت، ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن:
) (1ﻟـــ دﯾﺪارﻜـــﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﻛـــ ﻟ ﻣﺎرت )ﻣـــﺎرس( ی 2008ﻟﻻﯾن دەزﮔﺎی دەﺳﺘﭙﺸـــﺨرﯾﯽ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻋرەﺑﯿوە رﻜﺨﺮاﺑﻮو ،ﺑ ﺑﺷﺪارﯾﯽ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ. ) (2ﺣﯾﺪەر ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻢ” ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﻣﻨﯽ ﻟ ﺳﻮودان“ ،ﻟ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﭘﻜوەﯾﯽ ﻟﺳر ”ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺋﻣﻨﯿﯿﻛﺎن“ ﻛـــ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﺑودەﺑﺘوە ،دەﺳﺘﭙﺸـــﺨرﯾﯽ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ ،ﻋﻣﻤﺎن، ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر( ی .2011 ) (3ﺑ ﻗﺴـــی رۆژﻧﺎﻣی ﺋﻟﺴﺑﺎح ،ﺗﻮوﻧﺲ22 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ی ،2011ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛﯽ دﯾﻜ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا دەﺳﺘﭙﺪەﻛﺎت. ) (4ﺑواﻧ ،ﭬﯿﺮژﯾﻨﯽ ﻛﯚﻟﯚﻣﺒﯿ” ،ﻣﯿﺴـــﺮ :رۆژﻚ ﭘﺸﺘﺮ و رۆژﻚ دواﺗﺮ“ ،ﺋرەب رﯾﻔﯚرم ﺑﺮﯾﯿﻒ ،ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ی ،2011 www.arab-reform.net ، ) (5ﻣﺴـــﺘﻓﺎ ﻣﺤﻣﻤد” ،دەوت ،ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ،ﭼﺎﻛﺴـــﺎزی ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮ“ ،ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪە ﺑودەﺑﺘوە) ،ﺳﯾﺮی ﭘڕاوﺰی دووەم ﺑﻜ.( ) (6ﻋﺎﻣـــﺮ ﻋﺑﺪوﻟﺮەﺣﻤﺎن” ،ﺑﯚﭼﯽ ﻟ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺑﺘﺮﺳـــﯿﻦ؟“ ،ﺋﻟﻤﺳـــﺮی ﺋﻟﯿوم ،ﻗﺎھﯿﺮە17 ،ی ﺷـــﻮﺑﺎت/ ﻓﺒﺮﯾﻮەری ،2011 www.almasryalyoum.com/en ) (7ﺳـــﺘﻔﺎن ﺑﻮازار ،ﺋﺎرﻣﻞ ﺋﺎﻧﺪﺮ و ژوﻧﭭﯿﭫ ﭬﺮدۆ” ،رژﻤ ﻋﺳﻜرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ“ ،ﭬﺎﻧﺘﯿﻢ ﺳﯿﻜﻞ ،ژﻣﺎرە ،105ﭘﺎرﯾﺲ ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( /ﻣﺎرت)ﻣﺎرس(ی .2010ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ .14-3
MONDE MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻧﻮﮋ ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮ ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە )ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ و ”ﮔﻮاﺳﺘﻨوەﯾﻛﯽ رﻜﻮﭘﻚ“ ژﯾﻠﺒﺮ ﺋﺷﻘر * ﺷﯚڕﺷـــﻛی ﻣﯿﺴـــﺮ ﻛـــ ﭘﭽواﻧی زۆرﺑـــی ﭘﺸـــﺒﯿﻨﯿﯿﻛﺎن ﺑـــﻮو ،ﻟﻻﯾن ﭼﻧـــﺪ ھﺰﻜﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــوە ﺑرﭘﺎﻛﺮا و ھﺴـــﻮڕﻨﺮا .ﺋـــو ھﺰاﻧش ﻛـــ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮون ﻟ ﺣﯿـــﺰب و ﻛﯚﻣـــ و ﺗﯚڕەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕران ،ﻣﯚرﻛﻜﯽ زاﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿﺎن ھﯾ .رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺑﺰاﭬﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ و ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﺷﻮەی ﺗـــﺎك ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﺎن ﻟو راﭘڕﯾﻨـــدا ﻛﺮد، ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔـــڵ ﻛﯚﻣﻚ رﻜﺨﺮاو ﻛ ﭘﺶ ﺷﯚڕﺷـــﻛ ﭘﮕﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚﯾـــﺎن ﻧﺑﻮو، ھروەھﺎ ﮔﺮوﭘﮕﻟﻚ ﻛ ﺳﺮوﺷـــﺘﻛﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻧﺰﯾﻜ ﻟ ﺑرھﺴﺘﻜﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋوروﭘﺎی رۆژھﺗـــﯽ ﺳـــﺎﯽ 1989ﻧـــك ﺣﯿﺰﺑـــ ﺟﻣﺎوەری و ﭘﺸـــﻧﮕ ﺷﯚڕﺷﮕەﻛﺎن، ﻛ ھﺴـــﻮڕﻨرﻜﯽ ﻛﻼﺳـــﯿﻜﯽ ﺷﯚڕﺷ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﻦ. ﺋﮔر ﻟ دۆﺧﯽ ﺗﻮوﻧﺴـــﺪا ،ﻧﮫﻨﯿﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺗﺎڕاددەﯾﻛـــﯽ زۆر ﺑوە ﻟﻜﺒﺪرﺘـــوە ﻛـــ رژﻢ زۆر ﺑـــ ﺗﻮوﻧﺪی ﺳـــرﻛﻮﺗﯽ دەﻛﺮد و ﺋﻣش واﯾﻜﺮدﺑﻮو ﻛ ﭘﺎرﺗﯽ ﻧھﺰەی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻧﺗﻮاﻧ ﭼﺎﻻﻛﺎﻧ
ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﺑﻮوەﺗ ﺗﻠﯿﺎﻛﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ دژی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﺮووﭘﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو و ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋ ﻛﺎری ﺧﯚی ﺑﻜﺎت ،ﺑم ﻟدۆﺧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮدا ﺑﭘﭽواﻧوە ﺑﺰاﭬﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻛ ﻟﻻﯾن رژﻤﯽ ﺳرﺑﺎزﯾﯿوە ﻟﺒﻮوردراﺑﻮو، رﺒﺎزﻜﯽ ﺗﺮﺳﻨﯚﻛﺎﻧی ﭘﯾەو دەﻛﺮد. ﺋﻧﻮەر ﺳـــﺎدات ﻛ دوای ﻣﺮدﻧﯽ ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳﺮ ﻟ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻣﺒر(ی 1970 دەﺳﺗﯽ ﮔﺮﺗ دەﺳﺖ ،ﺑ ﭼﺎﻛﯽ زاﻧﯽ ﻛ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﺑﻨوە ﺳر ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ
ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺑﺒﻨـــ ﻟﻣﭙرﻚ ﻟـــ ﺑردەم ھﺰە ﭼﭘ ﻧﺎﺳـــﺮﯾﯿﻛﺎن و رادﯾﻜﺎﻟﻛﺎن. ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ دەﺑﻨ ﺑﺷﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﭘﺮۆﺳـــی ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰەﻛﺮدﻧـــﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﻛ ﻧﯾﺎری ﻧﺎﺳﺮﯾﺰم دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮدﺑﻮو ،ﺋﻣش ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯿﮋﯾﺎﻧ ﻛوﺗﺒﻮوە ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿ زﯾﺎدﺑﻮوەﻛی ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻛ ﺳـــر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﺑﻮرژوازی ﺗﺎزەی ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑـــﻮون .ﺑم ﺳـــرەڕای ﺋﻣـــش ﺑـــردەوام ھوﯿﺎﻧـــﺪەدا ﻣﯾﻠ دﯾﻨـــﯽ و ﻟ ﺧﻮاﺗﺮﺳـــﯿﯿﻛﯾﺎن ﺑﻛﺎرﺑﻨﻦ ﺑﯚ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯿﯿﻛﯽ ﺑرﺑو ﻟ وﺗﺪا .ھر ﺋﻣﺷـــ دەﺑﺘ ھﯚﻛﺎرﻚ ﺑﯚ ﮔﺷـــﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﺑﺰاﭬ ﻟﻧﻮ ﺗﻮﮋی وردە ﺑﻮورژواز. ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ وەك ﺑﺰاﭬﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘرﭼﻛﺎری ﺋﺎﯾﻨﯽ ھﺎﺗﻨ ﭘﺸوە و ﺧﯚﯾﺎن رﻜﺨﺴﺖ و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳرەﻛﯿﺸﯿﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮو ﻟ ﺑﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻜﺮدﻧﯽ داوودەزﮔﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ و ﻛﺮدﻧﯽ ﺷرﯾﻌت ﺑ ﺳـــرﭼﺎوەی ﯾﺎﺳـــﺎداﻧﺎن .ﺑ ﻛﻮرﺗﯽ، ﺑرﻧﺎﻣﻛﯾﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ دروﺷﻤﯽ ﺳرەﻛﯽ ”ﺋﯿﺴﻼم ﭼﺎرەﺳرە“ .ﺑم ﺋم رﻜﺨﺮاوە ﺑﻮوەﺗ ﺗﻠﯿﺎﻛﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ دژی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﺮووﭘﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو و ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋ. ﺋﻧـــﻮەر ﺳـــﺎدات ﺑـــردەوام ﻛﺎرﺗـــﯽ ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺑﻛﺎردەھﻨـــﺎ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻟڕووی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯿوەرەواﯾﺗﯽﺑﺪاﺗدەﺳﺗﻛی ﻟـــ ﺑراﻣﺒـــر ﻧﺎڕەزاﯾﯿـــ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻧﺗوەﯾﯿـــﻛﺎن .ھروەھﺎ ﺑـــﯚ ﺋوەی ﻟ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿ ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣ ﺋﺎﺷﺘﯿﯿ ﻧوﯾﺴـــﺘﺮاوەﻛی ﻟﻻﯾن ﮔﻟـــوە ﻛ ﻟ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 1979ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ واژۆﯾﻜﺮد) ،ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﺷش ﻣﺎﻧﮓ ﻟ دوای ھﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺷﯚڕﺷﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟ ﺋﺮان( ﻛﻣﺒﻜﺎﺗوە ،ﺳﺎﯽ دواﺗﺮ دەﺳﺘﻮور ھﻣﻮار دەﻛﺎت ﺑﯚ ﺋوەی ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺗﺒﺨﺎت وەك ”ﺳرﭼﺎوەی ﺳرەﻛﯽ ھﻣﻮو ﯾﺎﺳﺎداﻧﺎﻧﻚ“، ﺳرەڕای ﺋوەی ﻛ ﻛﻣﯿﻨﯾﻛﯽ ﮔورەی ﻣﺳـــﯿﺤﯿﺶ ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ دەژﯾﻦ .ﺑم ﺋم ﺗﻧﺎزوﻟـــ ﻧﯾﺘﻮاﻧـــﯽ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان
ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﺑﯚ رﻜﻜوﺗﻨﻛی ﻧﻮان ﻣﯿﺴﺮ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻣﺴﯚﮔر ﺑﻜﺎت. ﺑﯚﯾ ﻟ دوای ﺋﻣ ،ﺳﺎدات ﺑﯾﺎر دەدات ﺳﻨﻮور ﺑﯚ دەﺳﺘۆﯾﺸﺘﻨﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ داﺑﻨـــ .ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1981ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻚ ﭘﺶ ﺋوەی ﻟﻻﯾن ﭼﻧﺪ ﻛﺳﻜﯽ ﺳر ﺑ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﺑﻜﻮژرﺖ،
و ﻟﻻﯾﻛی دﯾﻜﺷوە ﺑﺰاﭬ ھرﻤﯿﻛی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰﻣﯽ ﺳﻮﻧﻨﯽ ”ﻧرﻣەو“ ﻛ ﺣﯿﺰﺑ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿ ﺟﻣﺎوەرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺟزاﺋﯿﺮ و ﻣﯿﺴـــﺮ و ﺗﻮوﻧﺲ دەﮔﺮﺘ ﺧﯚی .ﻟﺳـــر ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ ﻣﻣﻠﻛﺗﯽ ﺳﻌﻮدی ﻛ ﺗﺎ ﺋﺮە ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﮔـــﺪا ھﺑﻮون ،ﺋم ﺣﯿﺰﺑﺎﻧ دەﭼﻨ ﭘـــﺎڵ ﻧﺎڕەزاﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دژ ﺑ ﺟﻧﮓ.
ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ،2006ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺣﻣﺎﺳﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ ﻟھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﺪا ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﺋﺎرەزووی ﺋﯿﺪارەی ﺑﻮش ﺑﯚ ”ﺑﺮەودان ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ“ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ ﺑ ﮔﺸﺘﯽ و ﻣﯿﺴﺮ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ھﻨﺎ دەﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ﺑـــ ﺷـــﺎوﻜﯽ ﺑرﻓﺮاواﻧﯽ رەﺷـــﺒﮕﯿﺮی ﻟ دژی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ. ﺑم ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ،ﺑﻣﺎوەﯾﻛﯽ ﻛم دوای ﺋوەی ﺟﮕی ﺳﺎداﺗﯽ ﮔﺮﺗوە، ﺑﻧﺪﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻨﯽ ﺋﺎزادﻛﺮد .ﺳرەﺗﺎ ،ﺳرۆﻛﯽ ﺗﺎزە ﺧﯚی وەك ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﻧرﻣەو و ﻟﺳـــرﺧﯚ ﭘﺸﺎﻧﺪەدا و رەﺧﻨی ﻟـــ رەﻓﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋوەی ﭘﺶ ﺧﯚی دەﮔﺮت .ھوﯽ دەدا ﻟﮔڵ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻧرﻣﯽ ﺑﻨﻮﻨ ﺑﻧﯿﺎزی ﺋوەی ﺑﻨﻜﯾﻛﯽ ﺟﻣﺎوەری ﺑﯚ ﺧﯚی ﭘﯾﺪا ﺑﻜﺎت، ﺑم ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗـــﺪا ﻣﻮﺑﺎرەك درﮋەی ﺑ ﻛـــﯚت و ﺑﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺋـــﺎزادی دا ﻛ ﺳﺎدات ﺑﯚ وەﺳﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﺷﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ داﯾﻨﺎﺑﻮون. ﻟﺳﺎﯽ ، 1991ﻛﺎﺗﻚ ﻣﯿﺴﺮ ﺑﺷﺪاری دەﻛﺎت ﻟـــ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘـــﯽ رۆژﺋـــﺎوا ﺑـــ رﺒراﯾﺗﯽ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ دژی ﻋﺮاق ﻟﻛﺎﺗـــﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﻛﻧﺪاودا، ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻟﮔڵ رژـــﻢ ﮔﺮژﯾﯿـــﺎن ﺗﺪەﻛوﺖ .ﺋم ﺷـــڕە ﺑﺧﺮاﯾﯽ وەرﭼرﺧﺎﻧﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ دەھﻨﺘ ﻛﺎﯾوە ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان واﺷﻨﺘﻦ و ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻟﻻﯾﻛوە
ﺗﻜﭽﻮوﻧـــﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﮔڵ رﯾﺎز ﺑﻮوە ھﯚی زﯾﺎﺗﺮ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدن و ﭼوﺳﺎﻧوەﯾﺎن ﻛـــ ﺑﭘﻠی ﺟﯿـــﺎ ﺟﯿﺎ ﻟﻣﺎوەی ﺳـــﺎﻧﯽ ﻧوەﺗﻛﺎن دووﭼـــﺎری ﺑﺒﻮون ،ﺋﻣش ﺑ رەزاﻣﻧﺪی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﺋوروﭘﺎ. ﻟـــم دە ﺳـــﺎی دواﯾﯿـــﺪا ،ﺋﯿﺨـــﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻛوﺗﺒﻮوﻧ ﻧﻮان دوو ﺑرداش، ﻟﻻﯾك ﺗﺮﺳﻨﯚﻛﯽ و ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰی ﺳرﻛﺮدە ﭘﯿﺮەﻛﺎﻧﯿﺎن و ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜش ﮔﻮﺷـــﺎری ﺑﺷـــﻚ ﻟـــ ﻛﺎدرە ﮔﻧﺠﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻛـــ ﭼﺎﻻﻛﺎﻧ داوای ﺋﺎزادی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ زﯾﺎﺗﺮﯾﺎن دەﻛﺮد .ﻛواﺗ ﺋوان ﻧﯾﺎﻧﻮﯾﺴـــﺘﻮوە ﺑﺒﻨ ﻣﺎﯾی ﺗﻮڕەﯾـــﯽ رژﻢ ،ﺑم ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﺑﺷﺪارﯾﯿﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮﯾﺎن ﻛﺮدووە ﻟ ﻧﺎڕەزاﯾﯿ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ و ﻧﺗوەﯾﯿﻛﺎﻧﺪا .ﺑم ﺟﯚرە، ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺋم رﻜﺨﺮاوە ﺑﺷﺪاری ﻟ ﺑﺰاڤ و ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛی )ﻛﻔﺎﯾ (دەﻛن ﻛ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﺑـــﯚ راﭘڕﯾﻨﯽ دووەﻣـــﯽ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﻛﺎﻧﺪا ﭘﯾﺪاﺑـــﻮو و دواﺗﺮﯾـــﺶ ﺑرھﺴـــﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺟﻧـــﮓ ﻟ دژی ﻋﺮاق ﻟﺳـــﺎﯽ 2003زﯾﺎﺗﺮ ﮔﺷی ﭘـــﺪا ،ﭘﺶ ﺋوەی ﺗﯚڕەﻛ ﺑﺒﺘ ھﺰﻜﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دژ ﺑ ﺧﺳﺗ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾﯿﻛی دەﺳت و ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﺑﻨﻣﺎﯾﯿﺎﻧی
دەﺳت ﻟ ﺑﺎوﻛوە ﺑﯚ ﻛﻮڕ ﻛ ﺧرﯾﻜﺒﻮو ﺳروﺳﯿﻤﺎﻛﺎﻧﯽ وەدەردەﻛوت. ﮔﯾﺸـــﺘﻨ دەﺳـــﺗﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ داد و ﮔﺷـــﭘﺪان ،ﻛ ﭘﺎرﺗﻜﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿ، ﻟ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺑھﯚی ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﯽ ،2002ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻨﯽ ﻣﯿﺴﺮی ھﺎﻧﺪا ﺗﺎوەﻛﻮ داوای ﺋﺎزادﯾﯿﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜـــن .وا ﭘﺪەﭼ ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ ﻣﮋووﯾﯽ دەرﯾﺨﺎت ﻛـــ ﺋو ﻣﯚدﻠی ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ﺑ ﻧﺎﻛﺮدەﻧﯽ دادەﻧﺮا ،دەﻛﺮﺖ ﺳـــرﺑﮕﺮﺖ. ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوە ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋەﻛی ﭘﺮۆﺳی ھﺒﮋاردن ﻟـــ ﺟزاﺋﯿﺮ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ی 1992ﻟﻻﯾن ﺳـــﻮﭘﺎوە و ﺋﯿﻨﺠـــﺎ ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺑڕـــﺰ ﻧﺟﻤددﯾﻦ ﺋرﺑـــﻛﺎن ﻟﺗﻮرﻛﯿـــﺎ ﻟﻻﯾن ﺳـــﻮﭘﺎوە، ﻟﺳﺎﯽ ،1997ﺑﯚ دەﺳﺖ ﻟ ﻛﺎرﻛﺸﺎﻧوە دوای ﺳﺎﻚ ﻟ ﮔﯾﺸﺘﻨﯽ ﺑ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣـــت ،واﯾﺎﻧﺪەردەﺧﺴـــﺖ ﻛ رﮕی ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﺰاﭬ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﮔﯿﺮاوە ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟو وﺗﺎﻧی دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﯿﺎﻧﺪا ﻟژﺮ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﻋﺳﻜرداﯾ .ﺑم ﺋزﻣﻮوﻧـــ ﺗﺎزەﻛی ﺗﻮرﻛﯿـــﺎ ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛ ﺑوەی ﻛ ﺋم دۆﺧ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳرداھﺎﺗﻮوە ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﮔر واﺷﻨﺘﻦ و ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ دەﺳﺘﺨﯚﺷﯽ ﻟو رەوﺗ ﺗﺎزەﯾ ﺑﻜن. دوای ﺋوەی ﺋﯿـــﺪارەی ﺑﻮش و ﭘﺎﻨرە ﺋﺎﺷﻜﺮاﻛی ﺑﯚ ﭘﻻﻣﺎرداﻧﯽ ﻋﺮاق )ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻛﯽ ﻛﯚﻛﻮژ( ﻟﺳﺎﯽ 2004 ﺷﻜﺴﺘﯽ ھﻨﺎ ،ﺋﯿﺪارەی ﺑﻮش ”ﺑﺮەودان ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ“ دەﻛﺎﺗ ﺑھﺎﻧ وەك ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜﯽ راﮔﯾﻨﺪراوی ﺳﯿﺎﺳﺗﻛی ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺖ .ﻟ ﺳـــﺎﯾی ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧ دﺨﯚﺷـــﻜرەﻛی ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ ﺗﻮرﻛـــﯽ، ھﻧﺪێ دەﻧﮓ ﻟ واﺷـــﻨﺘﻦ ﺑرزﺑﻮوﻧﺗوە ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ھﻮﺴﺘﻜﯽ ﻧرم و ﻛﺮاوەﺗﺮ ﺑراﻣﺒر ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ .ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺑ ﻧﺎﺑدﯿﯿوە ﻣﻠﻜﭼﯽ ﮔﻮﺷـــﺎری وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮو ﺑﯚ ﭘﺳـــﻧﺪﻛﺮدﻧﯽ ﻓﺮەﯾﯿﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﯽ 2005و ﻛﻮرﺳﯽ زﯾﺎﺗـــﺮی داﯾ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن ﻛـــ ﺋﯿﺨﻮان
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 - 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ و ”ﮔﻮاﺳﺘﻨوەﯾﻛﯽ رﻜﻮﭘﻚ“ ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﺑﺷﯽ ﺳـــرەﻛﯿﯿﺎن ﭘﻜﺪەھﻨﺎ. ﺑـــم ﺟـــﯚرە ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ھﯿﻮای دەﺧﻮاﺳﺖ ﺋوە ﭘﺸﺎﻧﺒﺪات ﻛ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺋﺎزاد ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ﻟ ھﻣﻮوی زﯾﺎﺗﺮ ﺧﺰﻣت ﺑ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ دەﻛﺎت .ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻚ دواﺗﺮ ،ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ،2006ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺣﻣﺎﺳﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ ﻟھﺒﮋاردن ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﺋﺎرەزووی ﺋﯿﺪارەی ﺑـــﻮش ﺑﯚ ”ﺑـــﺮەودان ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ“ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ ﺑ ﮔﺸـــﺘﯽ و ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ھﻨﺎ. دواﺗـــﺮ ﺑڕـــﺰ ﺑـــﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣـــﺎ دەﮔﺎﺗ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟـــڕۆژی 4ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟـــﻮن(ی 2009ﻟـــ ﻗﺎھﯿـــﺮە ﮔﻮﺗﺎرﻚ ﭘﺸـــﻜش دەﻛﺎت .ﻟم ﮔﻮﺗـــﺎرەدا ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﺧﯚی ﺑـــﯚ ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛ دووﭘﺎﺗﺪەﻛﺎﺗوە و ھﺴﻮﻛوﺗﻜﯽ ﻟﻮوﺗﺒرزاﻧـــ ﻟﮔڵ ھﺎوﺗﺎ ﻣﯿﺴـــﺮﯾﯿﻛی دەﻛﺎت ،ﺑﻣش ﺟﯚش و ﺧﺮۆﺷﻚ دەداﺗ ﺑرەی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ دژ ﺑ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك. دوای ﻣﺎوەﯾك ﻟ دوودﯽ ،ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﺑﺷـــﺪار دەﺑﻦ ﻟ) ﻛﯚﻣی ﻧﺗوەﯾﯽ ﺑﯚ ﮔـــﯚڕان( ﻛـــ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﯿﻛـــﯽ ﺧﺎوەن ﻣﯚرﻛﻜـــﯽ زاـــﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﯿ و ﻟ ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی 2010داﻣزراوە و ﺑڕﺰ ﻣﺤﻣﻤـــد ﺑرادﻋﯽ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ رەﻣﺰی ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ دەﻛﺎت. ﺑـــم ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻚ دواﺗﺮ ،ﺳـــرەڕای ﺑﺎﻧﮕوازەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﯚ ﺑﯚﯾﻜﯚﺗﻜﺮدﻧﯽ ھﺒﮋاردﻧ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒـــر( و ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ
ﺑﯚ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ، ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﺳرﺑﺎزی، ﺑﯚ ﻟﯿﮋﻧی ﭘﺪاﭼﻮوﻧوەی دەﺳﺘﻮور ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﻧﺪاﻣ ھرە دﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋم رﻜﺨﺮاوەی دﯾﺎرﯾﻜﺮد ،ﺋوﯾﺶ ﭘﺎرﺰەر و ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎری ﭘﺸﻮو ﺳﻮﺑﺤﯽ ﺳﺎﺤ ،ﻛ داﻧری ﻛﺘﺒﻜ ﻟ دژی ﻋﻟﻤﺎﻧﯿت ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر( ،ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻟـــ ﺧﻮﻟﯽ ﯾﻛﻣﯽ ھﺒﮋاردﻧﺪا ﺑﺷـــﺪاری دەﻛن ﺑو ھﯿﻮاﯾی ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﺷﻜﯽ زۆری ﻛﻮرﺳﯿﻛﺎﻧﯿﺎن دﯾﺴـــﺎن وەرﺑﮕﺮﻧوە ،ﺑم ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﻮﻟﯽ ﯾﻛﻣـــﯽ ھﺒﮋاردن ھﯿﭽﯿﺎن ﺑﯚ ﻧﺎھﺘوە ﺟﮕ ﻟ ﺑﯚﯾﻜﯚﺗﻜﺮدﻧﯽ ﺧﻮﻟﯽ دووەم .ﺑﯚﯾ ﺋﻣﺠﺎرەﯾﺎن ﺗﻧﯿﺎ ﯾك ﻧﻮﻨرﯾـــﺎن دەﺑ ،ﻛﭼﯽ ﻟـــ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﭘﺸﻮودا 88ﺋﻧﺪاﻣﯿﺎن ھﺑﻮو. ﺋم ھﺒﮋاردﻧﺎﻧـــ ﺗﻮوڕەﯾﯽ دەﮔﯾﻨﻨ ﺋﺎﺳـــﺘﻚ ﻛ ﻟﺳـــری ﺑژێ ،ﻟ وﺗﻜﺪا ﻛ44% ی داﻧﯿﺸﺘﻮان رۆژاﻧ ﺑ ﻛﻣﺘﺮ ﻟ دوو دۆﻻر دەژﯾﻦ و ﺑﻮورژوازﯾﯿ ھﻟﭙرﺳﺖ و ﭼﺎوﺑﺮﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯿﯿﻛﺪا دەژﯾﻦ ﻣﮔر ﺗﻧﮫﺎ ﻟﮔڵ ﺧﯚﺷـــﮕﻮزەراﻧﯽ ﺋﻣﯿﺮی دەوﺗـــ ﭘﺘﺮۆﻟﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاودا ﺑـــراورد ﺑﻜﺮﺖ .ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑرﻣﯿﻠﻜﯽ ﺑﺎرود ﺑﻮو و ﭘوﺷـــﻜﻜﯽ ﺋﺎﮔﺮی ﻟ ﺗﻮوﻧﺴوە ﺑﯚ ھﺎت .ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺗﯚڕ و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﻻواﻧﯽ ﺑرھﺴﺘﻜﺎر داواﯾﺎﻧﻜﺮد ﻛ ﻟ رۆژی 25ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ی 2011 ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان ﺑﻜﺮﺖ .ﻟﺗﺮﺳﯽ ﺗﻮوڕەﺑﻮوﻧﯽ رژﻢ ،رﻜﺨﺮاوی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﺑﯾﺎرﯾﺪا ﻧﭼﺘـــ ﭘﺎڵ ﺋم ﺑﺎﻧﮕوازەوە ،ﺑم دوای
ﺳ رۆژ دەﭼﺘ ﻧﻮ ﺑﺰاﭬﯽ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن و ﺑﯾﺎرﯾﺸـــﯿﺪا ھـــﺰە رﻜﺨﺮاوەﻛی ﺑﺨﺎﺗ ﺧﺰﻣت ﺑﺰاﭬﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯿﻛﺎن .ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا، ﺳـــرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ زوو زوو ﺑ ﺷﺎﻧﻮﺑﺎﯽ ﺳـــﻮﭘﺎﯾﺎﻧﺪا ھﺪەدا ،ﭼﻮﻧﻜ دەﯾﺎﻧﺰاﻧـــﯽ ﻛـــ دواﺟﺎر ھر ﺋـــو ﺗﻮﺧﻤ ﺳـــرەﻛﯿﯿی رژﻤـــ دەﺗﻮاﻧـــ دۆﺧﻛ ﯾﻛﻼﯾﯽ ﺑﻜﺎﺗوە. ﻛﺎﺗﻚ ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ،ﺳرۆﻛﯽ دەزﮔﺎی ھواﮕﺮی ،ﺑڕﺰ ﻋﻮﻣر ﺳﻮﻟﯾﻤﺎﻧﯽ وەك ﺟﮕـــﺮی ﺧـــﯚی دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮد و ﺋوﯾﺶ ﻟﻻی ﺧﯚﯾـــوە داوای ”دﯾﺎﻟﯚگ“ی ﻟ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻛﺮد ،ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ رازﯾﺒﻮو ﺑ داﻧﯿﺸﺘﻦ ﻟﮔﯽ .ﺋم ﺗﻧﺎزوﻟـــ و ھروەھـــﺎ ﺧﯚﺑدوورﮔﺮﺗﻨﯽ ﻟ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن ﻟ ﺳرەﺗﺎوە ،واﯾﺎﻧﻜﺮد ﻛ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻟﻻی ﮔﻧﺠﺎن ،ﺋواﻧی ﻛـــ ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺑﺰاﭬﻛﯾـــﺎن دەﻛﺮد، ﻣﺘﻤﺎﻧ ﻟدەﺳـــﺘﺒﺪات .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﻛﺎﺗﻚ ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺑﯾﺎرﯾﺪا دەﺳت ﺑﺟﺒ ،ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﭘﺸﻮازﯾﯿﺎن ﻟـــ ﺟﻮﻧﺘﺎی ﺳـــرﺑﺎزی ﻛـــﺮد و ھروەھﺎ داواﯾـــﺎن ﻟﻜﺮد ﻛـــ زﯾﻨﺪاﻧﯿﯿـــﻛﺎن ﺋﺎزاد ﺑـــﻜﺎت و دۆﺧﯽ ﺋﺎوارﺗـــ ھﮕﺮﺖ .دواﺗﺮ راﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ﺑﻧﯿﺎزن ﭘﺎرﺗﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ داﺑﻤزرﻨﻦ. ﺑم ﺟﯚرە ،رﻜﺨﺮاوی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ دەﭼﺘ رﯾﺰی ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﺑﯚ ﺑﺷﺪارﺑﻮون ﻟو ” ﮔﻮاﺳﺘﻨوە رﻜﻮﭘﻚ“ەی ﻛ واﺷﻨﺘﻦ ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺷﯚڕﺷـــﻛی ﻣﯿﺴﺮەوە ﺑردەوام داواﯾﺪەﻛﺮد .ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳﺘش، رﻜﺨﺮاوەﻛ دووﭘﺎﺗﯿﻜﺮدەوە ﻛ ﻧﯿﺎزی ﻧﯿﯿ دەﺳـــت ﺑﮕﺮﺘ دەﺳـــﺖ ،ﺑﻜﻮ ﺗﻧﯿﺎ دەﯾوێ ﺑﮕﺎﺗ ﻣﺎﻓ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿﻛﺎن .ﺑڕﺰ ﻋﯿﺴـــﺎم ﻋرﯾﺎن ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ،ﻟ وﺗﺎرﻜﯿﺪا ﺑﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ”ﺋوەی ﺋﯿﺨـــﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ دەﯾﺎﻧوﺖ“ ﻛـــ رۆژی 9ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی ﻟ) ﻧﯿﻮﯾـــﯚرك ﺗﺎﯾﻤـــﺰ(دا ﺑوﯾﻜـــﺮدەوە، دەﻧﻮوﺳـــﺖ” :ﻧﯿﺎزﻣﺎن ﻧﯿﯿـــ رۆﻜﯽ زاڵ ﻟ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑﮕﯾﻦ. ﭘﺎﻮراو ﺑـــﯚ ھﺒﮋاردﻧ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯿ ﭼﺎوەڕواﻧﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻣﺒر( ﭘﺸـــﻜش ﻧﺎﻛﯾﻦ .ﺑ ﺗﻣـــﺎی داﻣزراﻧﯽ دەوﺗﻜﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ و ﺳﯿﭭﯿﻠﯿﻦ .رازﯾﺶ ﻧﯿﻦ ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿﻛﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﻟﯿﺒﺮال ﻟ ﺟﯚری ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و ﺋوروﭘﯽ ،ﻛ ﺑ ﺗﻮوﻧﺪی دژی ﺗﻜﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻦ ﺑ ژﯾﺎﻧﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ دەوەﺳﺘﺘوە ).“(1 ھﻣـــﺎن ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ،ﻟﻣﯿﺎﻧـــی ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣواﻧـــﯽ ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە ﻟ ھﻣﺎن رۆژدا راﺷﻜﺎواﻧﺗﺮ دووﭘﺎﺗﯿﺪەﻛﺎﺗوە ﻛ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ”ﻟﮔـــڵ دەوﺗﯽ دﯾﻨﯿﺪا ﻧﯿﻦ“ ،ﺑ واﺗﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜ ،دەوﺗﻚ ﻛـــ ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑڕﻮەی ﺑﺒن ﻟﺳـــر ﺷﻮازی ﺋﺮاﻧﯽ ،ﺑم ﻟﮔڵ ”دەوﺗﻜﯽ ﺳـــﯿﭭﯿﻠﻦ ﻛ ﻣرﺟﻋﻜـــﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ھﺑﺖ ) .“(2ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ ﺗﺮﻣـــﯽ ﻣرﺟﻋﯿت، داﻣزراوەﯾﻛـــﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ – ﺋﺎﯾﻨﯿﯿـــ ﻛ ﻛﺎرەﻛی ﺋوە دەﺑ ﺑﺰاﻧﺖ ﺋو ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧی ﭘرﻟﻣـــﺎن دەرﯾﺎﻧﺪەﻛﺎت ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﺪا دەﮔﻮﻧﺠـــﻦ ﯾﺎن ﻧﺎ ،ھروەھـــﺎ ﺑﯚ ﺋﻣش ﺧﺎوەﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﭬﯿﺘﯚﯾﻛﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ دەﺑﺖ، وەك ﺋـــو ﭘـــۆژەی ﭘﺮۆﮔﺮاﻣـــﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 2007ﺑوﯾﻜﺮدەوە، ﺑم ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ رەﺳﻤﯽ ﭘﺳﻧﺪ ﻧﻛﺮا. ﻟـــوەش زﯾﺎﺗﺮ ،ﺋـــو ﭘۆژەﯾـــی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻛوﺗ ﺑـــر رەﺧﻨـــ ،ﭼﻮﻧﻜ دەﯾﮕﻮت ﻧﺎﺑ ﺳـــرۆﻛﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ژن ﺑﺖ ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻛﺳﻜﯽ ﻧﺎﻣﻮﺳﻤﺎن ﺑﺖ. ﺑﯚ ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ،ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧـــﯽ ﺳـــرﺑﺎزی ،ﺑﯚ ﻟﯿﮋﻧی ﭘﺪاﭼﻮوﻧوەی دەﺳـــﺘﻮور ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﻧﺪاﻣ ھرە دﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋم رﻜﺨﺮاوەی دﯾﺎرﯾﻜﺮد ،ﺋوﯾﺶ ﭘﺎرﺰەر و ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎری ﭘﺸﻮو ﺳﻮﺑﺤﯽ ﺳﺎﺤ ،ﻛ داﻧری ﻛﺘﺒﻜ ﻟ دژی ﻋﻟﻤﺎﻧﯿت .ھروەھﺎ ﺑﯚ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻟﯿﮋﻧﻛش ﺗﺎرق ﺑﺷـــﯿﺮی دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮد ﻛ ﯾﺎﺳﺎﻧﺎﺳ و ﭘﺸـــﺘﺮ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘﻜﯽ
ﻛﺮۆﻧﯚﻟﯚژﯾﺎی ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺎﺳﺮی ﺑﻮوە و ﺋﺴـــﺘﺎش ھﮕﺮی ﺑﯿﺮﻜ ﻛ ﭘ ﻟﺳر ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻣﯿﺴﺮ و ﺑ ﺳرﭼﺎوە داﻧﺎﻧﯽ ﺷرﯾﻌت ﺑﯚ ﯾﺎﺳﺎداﻧﺎن دادەﮔﺮێ .رﺒری روﺣﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ، ﺷﺦ ﯾﻮﺳـــﻒ ﻗرەزاوی ،ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺧﻮﺗﺒی رۆژی 18ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(دا رووی ﻟ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەراﻧﯽ ﻗﺎھﯿـــﺮە ﻛﺮد و داوای ﻟﻜـــﺮدن ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪان و ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﭘﺒﻨﻦ ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﺎت ﺑﺪەﻧ ﺳﻮﭘﺎ و داوای ﻟ ﺳﻮﭘﺎش ﻛﺮد ﺣﻜﻮﻣت ﺑﮕﯚڕﺖ. ﺑم ﺟﯚرە ،ﺳروﺳﯿﻤﺎﻛﺎﻧﯽ ”ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی رﻜﻮﭘﻚ“ی دەﺳـــت وەدەردەﻛون ﻛ ﺳـــﻮﭘﺎی ﻣﯿﺴـــﺮ ،ﻟژﺮ ﭼﺎودﺮی واﺷﻨﺘﻦ داﯾﺷـــﺘﻮوە .ﺑﻣـــش ﺋﺎراﺳـــﺘﻛ ﺑرەو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ دەﭼـــﺖ ﻟژـــﺮ ﭼﺎودﺮی ﺳﻮﭘﺎ ،ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﮔﻮاﺳﺘﻨوە ﻟ
ﻣﯿﺴﺮ ﺑرﻣﯿﻠﻜﯽ ﺑﺎرود ﺑﻮو و ﭘوﺷﻜﻜﯽ ﺋﺎﮔﺮی ﻟ ﺗﻮوﻧﺴوە ﺑﯚ ھﺎت ﺗﻮرﻛﯿـــﺎ ﻟﻧﻮان ﺳـــﺎﻧﯽ 1980و .1983 ﻟﺮەدا رووﻜﯽ دﯾﻜی ”ﻣﯚدﻠﯽ ﺗﻮرﻛﯽ“ ﻟ ﺋﺎﺳـــﯚدا وەدەردەﻛوﺖ :دەﻛﺮێ ﭘﺎرﺗﻜﯽ ﻣﯾﻞ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ دواﺟﺎر ﺑﮕﺎﺗ دەﺳت و ھﺎوﻛﺎری ﺳﻮﭘﺎ ﺑﻜﺎت ﻟ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ وﺗﺪا. دەﺷ ھﻣﺎن ھﺎوﺋﺎھﻧﮕﯽ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﺘدی ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳﻮﭘﺎ ﭘﺎرﺰەری ﻋﻟﻤﺎﻧﯿت ﻧﯿﯿـــ ،ﻛﭼﯽ ﻟ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺋم رۆ دەﮔﺖ .ﺑم ﺋم ھﺎوﺋﺎھﻧﮕﯿﯿ دووﭼﺎری ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ دەﺑﺖ ﺋﮔر رﻜﺨﺮاوی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ،ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﭘﺎرﺗﯽ داد و ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺧﯚی ﻟﮔڵ ﺳردەم ﻧﮔﻮﻧﺠﻨ و ﺑردەوام ﺑﺖ ﻟ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧـــﯽ ﻻی وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ و دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دژاﯾﺗـــﯽ ﻻی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑھﯚی ھﻮﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺸی ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ. دﯾﺎرە ﺟﯚﺷـــ ﺷﯚڕﺷـــﮕﯾﯿﻛی 25ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم)ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( ﺟـــﺎرێ وا زوو ﻟﻧﻮﻧﺎﭼـــﺖ .ھروەھـــﺎ رادﯾﻜﺎﻟﺒﻮوﻧ ﺷﯿﺎوەﻛﯾﺸـــﯽ ﻛـــ ﻟﻧـــﺎو ﺷـــﭘﯚﻟﯽ ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ دوای ﻻﭼﻮوﻧـــﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ﺑدﯾﺪەﻛﺮﺖ ،ﻟواﻧﯾ ﺗوژﻣﻜﯽ ﭼـــپ ﺑرﭘﺎ ﺑﻜﺎت ﻛ ﺑ ﺑـــراورد ﻟﮔڵ ﺋم ﺗوژﻣـــدا رەﻧﮕ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿﻛﯽ ﮔورە ﻧﺑﻦ ھم ﺑﯚ واﺷﻨﺘﻦ و ھم ﺑﯚ ھـــﺎوﻛﺎرە ﻋﺳـــﻜرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ.
*ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚر ﻟ ﻣﻛﺘﺑﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ و ﺋﻓﺮﯾﻘﯽ ﻟـــ زاﻧﻜﯚی ﻟﻧﺪەن و ،داﻧری ﻛﺘﺒﯽ )ﻋرەب و ھﯚﻟﯚﻛﯚﺳﺖ. ﺷڕە ﻣﮋوو ﻟ ﻧﻮان ﻋرەب و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ(، ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻧﺪﯾﺒﺎد -ﺋﺎﻛﺖ ﺳﻮد، ﺋﺎرل.2009 ، وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﯿوە: ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن ) (1ﻋﯿﺴـــﺎم ﻋرﯾﺎن” ،ﺋوەی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ دەﯾﺎﻧوـــﺖ“ ،ﻧﯿﻮﯾـــﯚرك ﺗﺎﯾﻤـــﺰ 9 ،ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2011 ) ” (2اﻻﺧﻮان اﻟﻤﺴـــﻠﻤﻮن :ﻧﺮﻓـــﭻ اﻟﺪوﻟ اﻟﺪﯾﻨﯿ ﻷﻧﮫﺎ ﭼﺪ اﻻﺳﻼم“، 9ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ی ،2011 Ikhwan online www.ikhwanonline.net
ـ 2ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﯚﺳﺖ( :1882ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟ دەروازەی ﺋﺳﻜﻧﺪەرﯾوە دەﭼﻨ ﻧﻮ ﺧﺎﻛﯽ ﻣﯿﺴﺮ. ـ 19ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی :1914ﺋﯿﻨﮕﻠﺘرا وﯾﺴﺎﯾی ﺧﯚی ﺑﺳر ﻣﯿﺴـــﺮدا دەﺳﭘﻨ ،ﻟﮔڵ داﻧﺎﻧﯽ ﺳﻮﺘﺎن ﺣﻮﺳﻦ ﻛﻣﺎل ﭘﺎﺷﺎ ﺑ ﺳرداری وت. ـ 13ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی :1918ﺳـــ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎری ﻣﯿﺴـــﺮی داوا ﻟ دەﺳـــﺗﺪاری ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ دەﻛن ﺑرﮔﺮی ﻟ دۆزی ﺳـــرﺑﺧﯚﺑﻮوﻧﯽ وت ﻟ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ )ﻛ ﻟ 18 ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم ’‘ﺟﺎﻧﯿﻮەری‘‘ی 1919دەﺳـــﺘﭙﺪەﻛﺎت( ﺑﻜن .ھرﺳﻜﯿﺎن ﭘﺎرﺗﯽ وەﻓﺪ دادەﻣزرﻨﻦ .ﺋم ﺳ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎرە ﭘﺎﺷﺘﺮ دەﺳﺘﺒﺳـــردەﻛﺮﻦ ،ﺋﻣش دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﻣﯿﻠﻠﯽ. ـ 15ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی :1919ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ ﭘﺎرﯾﺲ ﺟﺧﺖ ﻟ وﯾﺴﺎﯾی ﺧﯚی ﺑﺳر ﻣﯿﺴﺮدا دەﻛﺎﺗوە. ـ 28ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی :1922ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ وﯾﺴﺎﯾ و ﺟﺎڕداﻧﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ .ﺑـــم ﺋﯿﻨﮕﻠﯿـــﺰەﻛﺎن ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺳـــر ﻛﻧﺪاوی ﺳﻮﺴـــﺪا دەھﻨوە. ـ 26ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳـــﺖ(ی :1936واژۆﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ و ﻣﯿﺴـــﺮ )ﺑﯚ ﻣﺎوەی 20ﺳﺎڵ( ﻛ ﺟﺧﺖ ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وﺗﻛ دەﻛﺎﺗوە. ـ 4ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی :1942ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﯿـــﻛﺎن ﻣﻟﯿﻚ ﻓﺎروق ﻧﺎﭼﺎر دەﻛن ﺑ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻚ ﻟﮔڵ ﻧﺣﺎس ﭘﺎﺷـــﺎ و ﭘﺎرﺗﯽ وەﻓﺪ ،ﻛ ھردووﻛﯿﺎن ھﺎودەﻧﮕﯽ ﺧﺑﺎﺗﻜﺮدن ﺑﻮون دژ ﺑ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎی ﻧﺎزی. ـ 22ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس( :1945داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣﻜﺎری ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە. ـ ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی :1945ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎران ﻟ دژی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰەﻛﺎن. ﻟ21 ی ھﻣﺎن ﻣﺎﻧﮕﺪا ،ﻛﯚﻣﯿﺘی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻛﺮﻜﺎران و ﺧﻮﻨﺪﻛﺎران رﭙﻮاﻧﻚ ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳﺘ ﺳﺎزدەﻛن ،ﻛ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا دەﯾﺎن ﻛس دەﻛﻮژرﻦ. ـ 1948ـ :1949ﯾﻛم ﺷـــڕی ﻧﻮان ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ و ﻋرەب .ﻣﯿﺴﺮ ﻟﺑراﻣﺒر ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺷﻜﺴﺖ دﻨ. ـ 22ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( :1952ﺋﻓﺴـــراﻧﯽ ﺋﺎزاد ﺑ ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳﺮ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯽ ﻣﻟﯿﻚ ﻓﺎروق دﻨﻦ. ـ 18ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن( :1954ﺟﺎڕداﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎر. ـ 26ی ﺗﻣﻤـــﻮز )ﺟﻮﻻی( :1956ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻛﻧﺎﯽ ﺳـــﻮﺲ ﺧﯚﻣﺎﯽ دەﻛﺎت .ﻟ ﺑراﻣﺒردا ،ﻓڕەﻧﺴﺎ ،ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ھﺮش دەﻛﻧ ﺳر وﺗﻛ .ﺑم ﻟژﺮ ﻓﺸـــﺎری ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﺖ و وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا ھﺮﺷﺒران دەﻛﺸﻨوە. ـ 1ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( :1958ﺑ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻟﮔڵ ﺳﻮرﯾﺎ ،داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻋرەﺑﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮو. ـ 29ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی :1961ﻛﻮدﺘﺎﯾك ﻟ دﯾﻤﺷـــﻖ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﻛﯚﻣﺎرە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛ دﻨﺖ. ـ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن( :1967ﺷـــڕی ﺷش رۆژە .ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑﺮاوە ﺧﯚرﺋﺎوای ﺋﻮردن ،ﻏززە ،رۆژھﺗﯽ ﻗﻮدس ،ﺟﯚﻻن و ﺳﯿﻨﺎ داﮔﯿﺮدەﻛﺎت. ـ 28ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی :1970ﻛﯚﭼﯽ دوای ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳﺮ15 .ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر( ی ھﻣﺎن ﺳﺎڵ ،ﺋﻧﻮەر ﺳﺎدات ﺟﯽ دەﮔﺮﺘوە. ـ 6ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی :1973ﺳـــرەﺗﺎی ﺷڕی ﻧﻮان ﻣﯿﺴﺮ، ﺳﻮرﯾﺎ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ. ـ 19ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی :1977ﮔﺷﺘﯽ ﺳﺎدات ﺑﯚ ﻗﻮدس. ـ 19ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی :1978واژووﻛﺮدﻧﯽ رﻜوﺗﻨﻨﺎﻣی ﻛﺎﻣﭗ دﭭﯿﺪ ﻟ ﻧﻮان ﻣﯿﺴﺮ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻟﭘﻨﺎو زەﻣﯿﻨﺳﺎزی ﺋﺎﺷﺘواﯾﯽ ﻟﻧﻮان ھر دوو وت و ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺮﺳﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ. ـ 26ی ﻣـــﺎرت )ﻣﺎرس(ی :1979رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣی ﺋﺎﺷـــﺘﯿﯽ ﻧﻮان ﻣﯿﺴـــﺮ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ .ﻛﯚﻣﻜﺎری ﻋرەﺑﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﭘراوﺰ دەﺧﺎت. ـ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی :1981داﭘﻮﺳـــﯿﻨﻜﯽ ﺳـــﺧﺘﯽ ﺑرھﺴﺘﻜﺎرە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎن )ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺴـــﺖ ،ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن و ھﺘﺪ (.ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗﯽ ﻣﯿﺴﺮەوە. ـ ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ ﺳﺎدات ﻟ6 ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر( و ﺟﮕﺮﺗﻨوەی ﻟﻻﯾن ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛوە. ـ 25ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( :1982ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﭼﯚﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﻨﺎ ﻟﻻﯾن ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠوە. ـ :1989ﻣﯿﺴﺮ دەﮔڕﺘوە ﻧﺎو ﻛﯚﻣﻜﺎری ﻋرەﺑﯽ. ـ 1990ـ :1991ﺷـــڕی ﻛﻧﺪاو .ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑﺷـــﺪاری ﺟﻧﮕﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ دژی ﺳـــددام ﺣﻮﺳـــﻦ دەﻛﺎت. ـ 9ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی :2005ﯾﻛم ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻓﺮەﺣﯿﺰﺑﯽ ﻟﻣﯿﺴﺮ ﺳﺎزدرا و ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ھﺒﮋﺮدراﯾوە. ـ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﺴﻤﺒر(ی :2007ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﯽ ﺑ ﻟﺸﺎوی ﻓرﻣﺎﻧﺒران. ـ ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی :2008ﺑراﻣﺒر ھﻜﺸـــﺎﻧﯽ ﻧﺮﺧﯽ ﺑـــﺎزاڕ ،ﭼﻧﺪەھﺎ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮون ﻟﺗﺎو ﺑﺮﺳـــﺘﯽ وﺗﻛﯾﺎن ھژاﻧـــﺪ .ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﯽ ﻛﺮﻜﺎران .ـ ﻟ6 ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ،رەوی ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺎری )اﻟﻤﺤﻠ اﻟﻜﺒﺮی( ﺑﯚ ﺋﺎژاوەﮔی دەﮔﯚڕﺖ. ـ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ـ ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری( ی :2011دوای راﭘڕﯾﻨـــﯽ ﮔﻟﯽ ﺗﻮوﻧﺲ و دوای رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ زﻨﻠﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ،دەﺳـــﺗﯽ ﻣﯿﺴﺮﯾﺶ رووﺑڕووی ﺷﭘﯚﻟﻚ ﻟ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﺑﻮوەوە. ـ 11ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی :2011ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك دەﺳﺗﯽ ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە ﺑﺟﮫﺸﺖ و دەﺳﺘﯽ ﻟ ﭘﯚﺳﺘﻛی ھﮕﺮت.
MONDE MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
رۆﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﻟ راﭘڕﯾﻨﯽ ﻣﯿﺴﺮدا ﻟﻻﯾن ﻧﺮدراوی ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﺎﻧوە :راﻓﺎﺋﻞ ﻛﺎﻣﻒ ﻛﺎری ﻛﯿﺎﻧﻮوش ﺧﻮرەﻣﯽ
”ﺋـــرێ ﺑﺳـــ ﺗـــﺎ ﻛی! ﺧـــﯚ ھﺗﺎ ھﺗﺎﯾ ﺋﺎھﻧﮓ ﻧﺎﮔﯾﻦ! ﭘﻮﯾﺴـــﺘ وت ﺑﻨﯿـــﺎت ﺑﻨﯿﻨوە! دەﺑ ﻛﺎر ﺑﻜﯾﻦ!“ ﺋﻣ ﻗﺴـــی ﻣﺤﻣﻤد ﻓرﯾﺪ ﺳﻋﺪە ﻛ ﻟﻧﻮ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻠﻛی ﻟـــ دووری ﭼﻧﺪ ﻣﺗﺮﻚ ﻟـــ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮ ﻟـــ ﻗﺎھﯿﺮە ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﺧـــﯚی ﭘﺸـــﺎﻧﺪەدا ﻟدژی ﺋـــو ﺧﻜی ﻟﺳـــر ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎن ﺋﺎھﻧﮕﯿﺎن دەﮔا و ﻟﻨدەﮔڕان ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻞ ﺑﭽﻨ ﭘﺸوە .ﺋو ﺧﻜ ﺷـــو ﺗﺎ ﺑﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎھﻧﮕﯿﺎن دەﮔا و ﮔﯚراﻧﯿـــﺎن دەﮔـــﻮت و ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺋﺎﻣﺮی ﻣﻮﺳـــﯿﻘﺎی ﺟﯿﺎواز ﺟﯿﺎوازﯾﺎن ﻟ دەﺳﺘﺒﻮو ﻛ ھڕەﻣﻛﯽ دەﯾﺎﻧﮋەﻧﯿﻦ .رۆژی ﺷـــﻣﻤ 12ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ،ﺑﯾﺎﻧﯿﯿﻛﯽ زوو ،ﻣﯿﺴﺮ ﻟ ﺧوﻜﯽ درﮋی 30ﺳﺎ ﺑ ﺋﺎﮔﺎھﺎﺗوە .ﺷـــوی ﭘﺸﺘﺮ ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﻗﺎھﯿﺮەی ﺑرەو ﺷـــرەم ﺋﻟﺸﺦ ﺑﺟﮫﺸﺖ و دەﺳـــﺗﯿﺶ ﻛوﺗ دەﺳﺖ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧـــﯽ ﺑﺎی ھـــﺰە ﭼﻛﺪارەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ .ﺑ رۆﯾﺸﺘﻨﯽ ﺳـــرۆك ،داﺧﻮازی ﯾﻛﻣﯽ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ھﺎﺗدی .ﭘﺪەﭼﻮو ﺷﯚڕش ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﺒ.“ ﺑڕـــﺰ ﺳـــﻋﺪ ﺧـــﺎوەن و ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔﯾﻛـــﯽ ﺑﭽﻮوﻛـــﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻟزﮔﯾﻛـــ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺟـــﯽ ﺑرھﻣ ﺋﻣرﯾﻜﯿﯿ رەﺳـــﻧﻛ ﺑﮕﺮﺘـــوە .ﺋم ﻛﺎرﮔﯾش دەﻛوﺘـــ ﮔڕەﻛﻜﯽ ھژاری ﻗﺎھﯿﺮەی ﻛـــﯚن .ﺋو ﺑﯾﺎﻧﯿی ﺷـــﯚڕش، ھر ﭘﺎﻧﺰە ﻛﺮﻜﺎرەﻛی ،ﻛ زۆرﺑﯾﺎن ژﻧﻦ و زۆر ﮔﻧﺠـــﻦ ،ﻟﺳـــر ﻛﺎر ﺑﻮون ﻛﺎﺗﻚ ﺧﺎوەﻧﻜﺎرەﻛ ﺑ ﭘﻟ ھﺎﺗ ﻛﺎرﮔﻛﯾوە. دﯽ ﺑـــم ﺷﯚڕﺷـــ ﺧﯚش ﺑﻮو .ﺋﺴـــﺘﺎ دﻨﯿﺎﯾـــ ﻛ وت رژدﺗﺮ دەﺑﺖ و ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﺑڕﻮەدەﺑﺮـــﺖ و ﺑﺎﺷـــﺘﺮ رﻜﺪەﺧﺮﺖ و ﻛﺮﻜﺎرەﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﺗﺮ ﻛﺎر دەﻛن، ھروەھﺎ ﮔﻧﺪەﯿﺶ ﻛﻣﺘﺮ دەﺑﺘوە :ﺟﺎران دەﺑﻮواﯾ ﺑﺧﺸـــﯿﺶ ﺑﺪرﺘ ﭘﺸـــﻜﻨراﻧﯽ ﺳـــر ﺑ دەوت ﻛ ﭼﺎودﺮﯾﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ و ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻛﺎرﯾﺎن دەﻛﺮد. وادﯾﺎرە ﻛﺮﻜﺎرەﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﻛوﺗﻨﯽ ﺳرۆﻛﯿﺎن ﭘﺨﯚﺷﺒ ،ﺑم زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯿﺮ ﻟ ﻣﻮوﭼﻛﯾﺎن دەﻛﻧوە ﻛـــ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑرزﺑﻮوەﺗوە ﺑﯚ دەوروﺑری 500ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ ﻣﯿﺴﺮی ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ، ﺋﻣـــش زۆر دوورە ﻟو 1200ﺟﻮﻧﯾﮫی ﻛ ﺑﺰاﭬـــ ﭼﭘـــﻛﺎن داوای دەﻛن وەك ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﺑی ﻣﻮوﭼ. ﺋـــم داﺧﻮازﯾﯿـــ ﺑﺷـــﻚ ﻧﯿﯿـــ ﻟ ”ﭘﺮۆﮔـــﺮام“ی ﺷـــﯚڕش ،ھـــر وەك ﻧﻮوﺳـــر ﺧﺎﻟﯿـــﺪ ﺋﻟﺨﻣﯿﺴـــﯽ داﻧـــری رۆﻣﺎﻧـــ ﺳـــرﻛوﺗﻮوەﻛی )ﺗﺎﻛﺴـــﯽ( ﺑﺎﺳـــﯿﺪەﻛﺎت)” .(1ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋم ﺷﯚڕﺷـــ رووﻧﺒـــﻮو :ﺑدﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻜﺮدﻧـــﯽ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ ،رووﺧﺎﻧﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك، ھﻣﻮارﻛﺮدﻧﯽ دەﺳـــﺘﻮور ،ھﻮەﺷﺎﻧوەی ﭘرﻟﻣـــﺎن و ﺳـــﺎزﻛﺮدﻧﯽ ھﺒﮋاردﻧـــﯽ
راﺳـــﺘﻗﯿﻨ .“ﺑم داﻧﺪەﻧـــ ﺑوەی ﻛ ﺑﺰاﭬـــ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿـــﻛﺎن ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺧﯚﯾﺎن ھﯾـــ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﻟم ﭼﻧﺪ ﺳﺎی دواﯾﯿﺪا ،ﻛ داﺧﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺑﻮون ﻧك ﺳﯿﺎﺳﯽ” :ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿك ھﯾ ﻟﻧﻮان ﺋم ﺑﺰاﭬﺎﻧ و ﺷﯚڕﺷﻛی .”2011 رۆژی ھﯾﻨﯽ 11ی ﺷﻮﺑﺎت)ﻓﺒﺮﯾﻮەری(، ﻟـــ ﭼﺎﯾﺨﺎﻧﯾـــك ﻛ ﭼﻧـــﺪ ﻣﺗﺮﻚ ﻟ ﻣﯾﺪاﻧـــﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮەوە دوورە ،ﻛﻣﻚ دوای ﻧﻮﮋ و ﭘﺶ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ رۆﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ،ﭼﻧﺪ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮﻚ ﻛﯚﺑﺒﻮوﻧوە و ﺑﺎﺳﯽ رەوﺷـــﻛﯾﺎن دەﻛﺮد .ﺑڕﺰ ﻋﻻ ﺷﻮﻛﺮە ،ﭘﺰﯾﺸﻜﯽ ﻣﻨﺪان ،ﺗﻣن ﭘﻧﺠﺎ
ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن” ،ﺋوە ﻛﺮﻜﺎران ﻧﺑـــﻮون ﻛ ﺷﯚڕﺷـــﻛی 25ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ﯾﺎن ﺑرﭘﺎﻛﺮد ،ﭼﻮﻧﻜ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻚ ﻧﯿﻦ ﺑﺘﻮاﻧ رﻜﯿﺎﻧﺒﺨﺎت، ﺑـــم ﯾﻛﻚ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏـــ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺷﯚڕﺷـــ ﺗﭙڕﻨﺮا ﻛﺎﺗﻚ دەﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەرﺑﯾـــﻦ و ﻣﯚرﻛﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﺎن داﯾ ﺷﯚڕﺷـــﻛ ،ﺟﮕ ﻟ ﺧﻮاﺳﺘ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن“. ﻻواﻧـــﯽ ﺳـــر ﺑﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪ ،ﻛ ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪا ﺑﻮون ﻟﺳر ﺗﯚڕی ﻓﯾﺴﺒﻮوك و ﻟﻻﯾـــن ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧوە ﺑ ﭘﺎواﻧﺎﻧﯽ ﺋم ﺷﯚڕﺷ دادەﻧﺮﻦ ،ﺷـــﯿﻜﺮدﻧوەی ﺧﯚﯾﺎن ھﯾ ،ﺑم ھﻣﻮو ﻻﯾك ﻟﺳـــری ﻛﯚك
ﺑ رای ﺗﻛﻨﯿﻜﻜﺎر ﺑڕﺰ ﻧﺑﯿﻞ ﻓھﻤﯽ ”ﭘﺶ ﺷﯚڕش ،ﻟ ﺑر ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺳر ﺑ دەوت ،ﻧدەﺗﻮاﻧﺮا ھﯿﭻ ﺷﺘﻚ ﺑﻜﺮﺖ، ﺑم ﺋﺴﺘﺎ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان ﺑﻜﯾﻦ .ﺋﻣۆ ﺋﺎزادی ھﯾ، ﺳﻮﭘﺎ دەﻣﺎﻧﭙﺎرﺰﺖ .ﺟﺎران ﺑﯚﻣﺎن ﻧﺑﻮو ﭼﺎوﻣﺎن ﺑ ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻛﺎرﮔﯾﯽ ﻛﺎرﮔ ﺑﻜوێ ،ﺋﻣۆ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﺒﯿﻨﯿﻦ. ﭘﺶ ﺷﯚڕش ،ﺧﻜﻜﯽ ﻛم ﻗﺴﯾﺎن دەﻛﺮد ،ﺋﺴﺘﺎ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻗﺴ ﺑﻜﯾﻦ و داﻧﯿﺸﯿﻦ و ﺑﺎﺳﯽ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﻜﯾﻦ“ ﺳـــﺎڵ ،ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺑﺷـــﺪاری ﻟ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﺪا ﻛﺮدووە و ھﺴﻮڕاوی رﻜﺨﺮاوە ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎﻧ ،رۆژﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﻟ دەﺳـــﺘ و ﺑ دەﻧﮕﻜﯽ ﺑـــرز دەﯾﺨﻮﻨﺘوە .ﯾك ﯾـــك ﺋو ﻛﺎرﮔ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﺎﻧ دەژﻣﺮﺖ ﻛ ﻣﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮوە :ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ھﯽ ﺋﺎﺳﻦ، ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﭘﺗﺮۆل ،وەزارەﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ، ﻓـــﻼن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی ﺋﺎو و ﺋـــﺎوەڕۆ و ﻓﻼن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی ﺋﯚﺗﯚﺑﻮس...ھﺘﺪ .ﺋوە ﭼﻧﺪ رۆژﻜ ﻛﺮـــﻜﺎران و ﻛﺎرﻣﻧﺪان ھﺎﺗﻮوﻧﺗ ﭘﺎڵ ﺑﺰاﭬﯽ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﻛ دوای ﺋوەی ﮔﻮﯿﺎن ﻟ ﺑﺎﻧﮕوازﻚ ﺑﻮو -ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻧﺎ” -ﺑﺎﻧﮕوازﻚ ﺑـــﯚ ھﺎوڕێ ﻛﺮﻜﺎرە ﻣﯿﺴـــﺮﯾﯿﻛﺎﻧﻤﺎن“ ﻛ ﻟـــ رۆژی 9ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( دە رﻜﺨﺮاوی ﭼپ ﺑوﯾﺎﻧﻜﺮدەوە ﺑﯚ داواﻛﺮدﻧﯽ دادوەری ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ،ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﺋﺎﺳـــﺘﻜﯽ دادوەراﻧ و ﻣﺎﻗﻮڵ ﺑﯚ ﻣﻮوﭼ ،دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻟﺳر ﻛﺎر ،ﺋﺎزادی ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ.. ،ھﺘﺪ. ﺑﺎﻧﮕوازەﻛـــ ﺋﺎوازﻜﯽ ﻣﯚﺳـــﯿﻘﯽ ھﯾ: ”ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮی ،ﺋﻮە ﺑﺷـــﻜﻦ ﻟم ﺷﯚڕﺷ ﻣزﻧی ﮔل ،ﺧﺑﺎت و ﺗﻜﯚﺷﺎﻧﯽ ﺋم ﭼﻧﺪ ﺳـــﺎی دواﯾﯽ ﺋﻮە زەﻣﯿﻨﯾﺎن ﺑﯚ ﺋم ﺷﯚڕﺷ ﺧﯚﺷﻜﺮد“. ﺑـــ ﺑﯚﭼﻮوﻧـــﯽ ﭘﺎرﺰەر ﺧﺎﻟﯿـــﺪ ﻋﻟﯽ، ﺑڕﻮەﺑری ﺳـــﻧﺘری ﻣﯿﺴـــﺮی ﺑﯚ ﻣﺎﻓ
ﻧﯿﻦ .ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺑڕﺰ ﺋﺣﻤد ﻣﺎھﯿﺮ30 ، ﺳﺎڵ ،ﺋﻧﺪازﯾﺎر و رﻜﺨری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﺑﺰاﭬﯽ 6ی ﻧﯿﺴـــﺎن)ﺋﭘﺮﯾﻞ(” ،ﻛﺮـــﻜﺎران ھﯿﭻ رۆﻜﯿﺎن ﻧﺑﻮو ﻟم ﺷﯚڕﺷدا و ﻟﯽ دوور ﺑﻮون“ .ﺑﺰاﭬﻛی ﺋو ،ﻛ داﺧﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﻮون ،رۆﻜﯽ ﺳـــرەﻛﯽ ﮔا ﻟ ﺑرﭘﺎﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺮۆﺳﻛ. ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ،ھﻣﻮو رۆژﻜﯽ 25ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( -رۆژی ﺟژﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ- ،ھر ﻟﺳﺎﯽ 2009ەوە ،ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻜﯽ رﻜﺪەﺧﺴـــﺖ ،ﺑﯚ داواﻛﺮدﻧـــﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ .ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛی 2011 ﯾﻛﻼﯾﯿﻜرەوە ﺑﻮو. راﺳﺘ ،ﻧﺎوی ﺑﺰاﭬﻛ ﻟ ﺑﺎﻧﮕوازﻚ ﺑﯚ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨوە دﺖ ﻛ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﻛﺎرﮔی وت ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رﺳﺘﻦ و ﭼﻨﯿﻨﯽ ﻣﯿﺴﺮی ،ﻛ دەﻛوﺘ ﻣﺣﻟﻠی ﺋﻟﻜﻮﺑﺮا، ﻟﻧﻮ ﺟرﮔی دەﻟﺘﺎی ﻧﯿﻞ ) ،(2ﻟ رۆژی 6ی ﻧﯿﺴﺎن)ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی 2008ﺑوﯾﺎﻧﻜﺮدﺑﻮوەوە. ﺋوﻛﺎت ،ﻻواﻧﯽ ﻗﺎھﯿـــﺮە ﻟﮔڵ ﻛﺮﻜﺎران ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن ﺑﯿﻨﯿﺒـــﻮو و ﺑﯾﺎرﯾﺎﻧﺪاﺑﻮو ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟﺳر ﻓﯾﺴﺒﻮوك ”ﺑﺰاﭬﯽ ﻻواﻧﯽ 6ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(“ راﺑﮕﯾﻨﻦ .ﺑم ﺋم ﺑﺰاﭬ ھر زوو ﺧﯚی ﻟـــ داواﻛﺎرﯾﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن دوور دەﺧﺎﺗوە ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺗرﻛﯿﺰ ﺑﻜﺎﺗ
ﺳر ﭘﺮﺳﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ. ﻟـــم ﺳـــﺎﻧی دواﯾﯿـــﺪا ،ﺗﻜﯚﺷـــﺎﻧﯽ ﻛﺮﻜﺎران رۆﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﮔاوە .ﻟ ھﻣﻮو ﺑﻮارﻜﺪا ﺧﯚﯾﺎن ﺑھﺰﻛﺮدووە و ﻛﻮﻟﺘﻮوری رەﺧﻨﮔﺮﺗﻦ و داﺧﻮازﯾﯿﺎن ﻟ ﻣﯿﺴﺮ داھﻨﺎوە. ﻋﻟﯽ ﻟم رووەوە دە“:ﻟﺳـــﺎﯽ ،2010 ھﻣﻮو رۆژـــﻚ ﺑﻻی ﻛﻣﯿﯿـــوە رۆژاﻧ ﺳـــ ﭼﺎﻻﻛﯽ ﻧﺎڕەزاﯾـــﯽ دەرﺑﯾﻦ ﻟ وﺗﺪا ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪەدران“ .ﺑ دﯾﺘﻨـــﯽ ﺑڕﺰ ﻛﻣﺎل ﻋﺑﺎﺳﯿﺶ ،ﻛﺮﻜﺎری ﭘﺸﻮو و ﺑڕﻮەﺑری ﺳﻧﺘری ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎ و ﻛﺮﻜﺎران” ،ﺋـــم ﺑﺰاﭬﺎﻧ ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛﯿﺎن ﭼﺎﻧﺪ ﻛ دەﻛﺮێ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪرێ“. ﻟ رۆژی 16ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی راﺑـــﺮدوو ،ﺳـــرەڕای ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﻛـــی ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﺑـــﺎی ھﺰە ﭼﻛﺪارەﻛﺎن ﻛ ﻟ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚن ﭘﺧﺸﻜﺮا و ﺑﯚ ﺗﻟﻓﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚﺑﺎﯾـــﻞ ﻧﺮدرا ،ﻛـــ داوای راﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑﺰاﭬ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دەﻛﺮد ،ﻛﺎرﮔی ﻣﯿﺴﺮی رﺳـــﺘﻦ و ﭼﻨﯿـــﻦ ﻛﺎری ﺧـــﯚی راﮔـــﺮت. ﻛﺮﻜﺎران ﺑھﻣﺎن ﺷﻮەی ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮ ﺧﻮەﺗﯿﺎن ﻟﻧﻮ ﻛﺎرﮔﻛدا ھﺪا و ﻟوێ ﺧوﺗﻦ .داﺧﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﺳر دﯾﻮارەﻛﺎن ھﻮاﺳـــﯽ .ﯾﻛـــم داﺧﻮازﯾﯿـــﺎن ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟ دەﺳـــﺖ ﻟﻛﺎرﻛﺸـــﺎﻧوەی ﺑڕﺰ ﻓﻮﺋﺎد ﻋﺑﺪوﻟﺤﻟﯿﻢ ﺣﺳـــن ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛـــ ،ﻛ ﺑ ﮔﻧﺪەﯿـــﺎن ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﻛﺮدﺑﻮو .داواﻛﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮون ﻟـــ ﺑرزﻛﺮدﻧـــوەی ﻣﻮوﭼـــ و دەرﻣﺎ، داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺷـــﻮﻨﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﺟﺒﻮون ﺑﯚ ﻛﺮـــﻜﺎران ،ھروەھﺎ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻛﺎر .ﻛﺮـــﻜﺎران ﺗﺎڕاددەﯾﻛﯽ زۆر ھﺳـــﺖ ﺑ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ دەﻛن ﻟﻧﻮ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ. ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەردەﺑـــن ﻟ دژی داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﻤﭽ ﺧﯚڕاﯾﯽ ﺑﺳـــر ﭼﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﺳرەوەی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ، ﻛﭼﯽ ﺋوان دەﺑ ﻟﻧﻮ ﺳﻧﺘری ﺷﺎر و ﺑ ﻧﺮﺧﯽ ﺑﺎزاڕ ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎن ﺑ ﻛﺮێ ﺑﮕﺮن. ﺧﺎﺗﻮو ﺋﻣل ،ﺗﻣن 28ﺳﺎڵ ﻛ وا ﺑﯚ 13ﺳﺎڵ دەﭼ ﻟم ﻛﺎرﮔﯾدا ﻛﺎر دەﻛﺎت، ﻣﺎﻧﮕﺎﻧـــ ھﻣﻮوی ﺗﻧﮫـــﺎ 300ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ وەردەﮔـــﺮت .ﺋـــو ﺧﺎﺗﻮوﻧـــ داوا دەﻛﺎت ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛـــی ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻜـــﯽ ﺑﯚ ﺑ ﻛﺮێ ﺑﮕﺮێ .ھروەھﺎ ،وەك ﮔﺸﺖ ﻛﺮﻜﺎرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــی ﻛﺎرﮔﻛـــ ،ﮔﻠﯾﯽ ﻟـــوە دەﻛﺎت ﺑـــ” ﻣﯿﻠﯿﻢ“ ﭘﺎرەی دەدەﻧـــ .ﻛ دەﻛﺎﺗ دەﯾﻛﯽ ﻗﺮﺷﻚ ،دراوی ﺳردەﻣﯽ ﻣﻟﯿﻚ ﻓﺎروق ﻟﺳـــﺎﻧﯽ ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧﺪا .ﭘﺴـــﻮﻟی ﻣﻮوﭼی ﻛﺮﻜﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ،ﺑم ﺷﻮەﯾﯾ، ﺑﯚ ھر ﭘﺎﻧﺰە رۆژی ﻛﺎر 290 ،ھزار ﻣﯿﻠﯿﻢ وەردەﮔﺮـــﺖ ﻛ دەﻛﺎﺗـــ 290 ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ ﻣﯿﺴﺮی .ﺑڕﺰ ﻣﺤﻣﻤد ﻣﺘوەﻟﯽ ﺣﯿﺠﺎزی، 39ﺳﺎڵ ،ﻛ ﭘﺎﻧﺰە ﺳﺎ ﻟ ﻛﺎرﮔﻛدا ﻛﺎر دەﻛﺎت ،ﺋوﯾﺶ دەوروﺑری 500ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ ﻣﯿﺴـــﺮی وەردەﮔﺮێ .ﺋـــو داوای داﻧﺎﻧﯽ
ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻣﻮوﭼ دەﻛﺎت ﻛ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ 1200ﺟﻮﻧﯾﻪ ﺑﺖ و دە ” دادﮔﺎی ﺑﺎی دەﺳﺘﻮوری ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑﯾﺎری ﻟﺪاوە“. ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﺋم ﻣﺳـــﻟﯾ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑـــ دادﮔﺎی ﻛﺎرﮔﯾﯿوە ،ﻛ دەزﮔﺎﯾﻛی دادوەری ﺳـــر ﺑ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ دەوﺗ و ﺑ ﺑﯾﺎرﻜـــﯽ رۆژی 30ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی ،2010دەوﺗـــﯽ ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮد ﺳـــﻨﻮورﻜﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑـــﯚ ﻣﻮوﭼ داﺑﻨ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﻜﺪا ﻛ ﮔﻮﻧﺠﺎوﺑـــ ﺑﯚ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﺷﺎﯾﺴـــﺘ.(3) ﺋوﻛﺎت ﺋم ﺑﯾﺎرە ﺑﻮوە ھﯚی ﻟداﯾﻜﺒﻮوﻧﯽ ﺋوەی ﻛـــ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﻧﺎوﯾﺎن ﻧﺎ ”ﺟﻧﮕﯽ ﻣﻮوﭼ .(4)“ﺑم ﺣﻜﻮﻣت ﺋم ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺗﺎزەﯾی ﻣﻮوﭼی ﻣﺎﻧﮕﺎﻧی ﺟﺒﺟﻨﻛﺮد، ﺑﯚﯾ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ وت ﺑردەواﻣﻦ ﺑﯚ ﭼﺳـــﭙﺎﻧﺪﻧﯽ ﻣﻮوﭼی ﻣﺎﻧﮕﺎﻧی 1200 ﺟﻮﻧﯾﮫﯽ. ﺋم داواﯾی ﻛﺮـــﻜﺎران ﺟﺒﺟﻨﻛﺮا. دوای ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ ،رۆژی 19ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری( ،ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛـــ و ﺣﺎﻛﻤـــﯽ ﺳـــرﺑﺎزی و ﻧﻮﻨراﻧﯽ ﻛﺮﻜﺎران داﻧﻮﺳـــﺘﺎﻧﺪﻧﯿﺎن ﻛﺮد. ﻧﻮﻨری ﺳـــﻮﭘﺎ ﯾﻛم وﺗی ﭘﺸﻜﺷﻜﺮد و ﺑ ﮔرﻣﯽ ﭼﭘی ﺑﯚ ﻟﺪرا :ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎ ﻻدرا و ﺑڕـــﺰ ﺋﺣﻤـــد ﻣﺎھﯿﺮ ﺟﮕی ﮔﺮﺗوە ﻛ ﺋﻧﺪازﯾﺎرﻜﯽ ﻧﺎﺳـــﺮاو و ﺑڕـــﺰە .رۆژاﻧﯽ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨـــﻛﺎن ﺑ ﻛﺎر دەژﻣﺮدرـــﻦ و ﻟـــ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﻣﻮوﭼش دەﻛﯚﺪرﺘـــوە .ﻛﺮـــﻜﺎران ﺑڕﺰ ﻣﺎھﯿﺮ ﺳـــردەﺧن .ﺑم ﺳـــرۆﻛﯽ ﺑﺰاﭬﯽ 6ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ( ﻧﺎﻧﺎﺳـــﻦ .ﺑـــم ﺟﯚرە، ﺗﻮاﻧﯿﺎن ﺳری ﺳرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ ﺑﺨﯚن، ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﻣﯾﺪاﻧـــﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮ ،ﺑ ﺧﻜﯽ ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪەدەن ﻛ ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﯾﺎن ھﯿـــﭻ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﺑو ﺷﯚڕﺷـــوە ﻧﯿﯿ ﻛ ﻣﯿﺴـــﺮی ھژاﻧﺪ .ﺑـــم دﯾﺎرە ﻛ ﺋم ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨـــ ،وەك ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﭼﺎﻻﻛﯽ دﯾﻜ، ﺑﺑ ﻛﺎرﯾﮕری ﺷﯚڕﺷﻛ رووﯾﻨدەدا. ﺋﮔر ﻛوﺗﻨﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك واﺑﻜﺎت ﻛ ﺑﺎوەڕ ﺑﻜﯾﻦ ﺑوەی ﺑﺰاﭬ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن ﻟ ھﻜﺸـــﺎﻧﺪان ،وت ﮔڕاﯾوە ﺑﯚ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎن ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻛ ﭘﺎﻛﻜﺮاﻧـــوە ،ﺑـــم ﺗﻧﯿﺎ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ دوای ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﺎﺗﻨﯽ ﺷﯚڕﺷﻛ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗـــﻦ و ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪان ﻟـــ ﻛرﺗـــ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧﯽ وت ﺑرﭘﺎﺑﻮون .ھر ﻛﺎرﮔﯾك و وەزارەﺗـــﻚ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾك داواﻛﺎرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚی ﭘﺸﻜﺷـــﻜﺮد .ﻟ ﻛرﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧوت و ﻏﺎز و ﭘﯚ و ﭘﯚﺳـــﺖ و ﻓﺮﯾﺎﻛوﺗﻨـــﯽ ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯿﺪا ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻦ و ﻧﺎڕەزاﯾﯿﻛﺎن ﭘرەﯾﺎن ﺳﻧﺪ ﻛ زۆر ﺟﺎران داوای ﻻﭼﻮوﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﻛﺎرﮔ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ و وەزﯾﺮﯾﺎن دەﻛﺮد .ﭘﯚﻟﯿﺴﯿﺶ ﻟ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺷﺎر ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە ،ﻟﺑردەم وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚ و ھروەھﺎ ﻟ ﺷﺎرە ﮔورەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی وت
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
رۆﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﻟ راﭘڕﯾﻨﯽ ﻣﯿﺴﺮدا ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻛﺮد ﺑﯚ داواﻛﺮدﻧﯽ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﻣﻮوﭼﯾﺎن .دوای رۆﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﺑڕﺰ ﻣﻮﺑﺎرەك ،ﺧـــﻚ ﭼﺎوەڕﯽ ﺋوە دەﻛن ﻛ ﺳـــﺎﻣﺎﻧﯽ وت داﺑﺷﺒﻜﺮﺘوە ،ﺋﻣﯾﺎن راﮔﯾﺎﻧﺪووە .ﺗﻧﺎﻧت ﺷﻮﻓﺮی ﺗﺎﻛﺴﯿﺶ ھﺎﺗﻮوەﺗ ﺳر ﺋو ﺑﺎوەڕەی ﻛ ﭘﺎرەﻛ زوو دەﮔﺎت ،ﺑم ﺟﯚرە ﯾﻛﻚ ﻟ دروﺷﻤﻛﺎﻧﯽ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺗﺣﺮﯾﺮﯾﺎن دەﮔﻮﺗوە“:ﺣﻮﺳـــﻨﯽ ﻣﻮﺑـــﺎرەك ﭘﻤﺎن ﺑـــ ﭘﺎرەﻛﻣﺎن ﭼﯽ ﻟﮫﺎت! ” . ﭘﺴـــﭙﯚڕان ﻟﻻﭘـــڕەی ”ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ“ی رۆژﻧﺎﻣـــﻛﺎن وەﻣﯿﺎن دەدەﻧـــوە .رووﻧﯿﺪەﻛﻧوە ﻛ ھﺸـــﺘﺎ زۆر زووە ،ﻛ دەﺑﺖ ﺳـــﺎﻣﺎﻧﯽ وت وردە وردە داﺑﺷـــﺒﻜﺮﺖ .دوو ﺋﺎﺑﻮورﯾـــﺰان دووﭘﺎﺗﯿﺪەﻛﻧوە ”ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﯽ ﻛﺮﻜﺎران...ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿ ﻟﺳـــر ﺋﺎﺑﻮوری ﻣﯿﺴـــﺮ“ ) .(5ﺑم زۆر ﮔﻮێ ﺑم ﻗﺴﺎﻧ ﻧدرا ،ﭼﻮﻧﻜ ﺷﯚڕش ﺋﺎزادی داﯾ ﻗﺴﻛﺮدن .ﺋﻣۆ ﻣﯿﺴﺮﯾﯿﻛﺎن داوای ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﻛن ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟو ﺑﻮاراﻧﺷﺪا ﻛ ﭘﺶ ﺳﺎﯽ 2011 ھﯿﭻ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﻜﯽ ﺑ ﺧﯚﯾوە ﻧدﯾﺒﻮو. ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﮔﺸﺘﯽ )ﻧﺳﺮ( ﺑﯚ ﭘﯾﯿﻨﯽ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ،ﻛ دەﻛوﺘ
ﻻواﻧﯽ ﺳر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ ،ﻛ ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪا ﺑﻮون ﻟﺳر ﺗﯚڕی ﻓﯾﺴﺒﻮوك و ﻟﻻﯾن ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧوە ﺑ ﭘﺎواﻧﺎﻧﯽ ﺋم ﺷﯚڕﺷ دادەﻧﺮﻦ ،ﺷﯿﻜﺮدﻧوەی ﺧﯚﯾﺎن ھﯾ ،ﺑم ھﻣﻮو ﻻﯾك ﻟﺳری ﻛﯚك ﻧﯿﻦ ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی ﺑـــ دووری دەﯾﺎن ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮ ﻟ ﺳـــﻮﺲ ،ﻣوادی ﻛﯿﻤﯿﺎﯾـــﯽ زﯾﻨﺪەوەرﻛـــﻮژ ﺑرھﻣﺪﻨ. ﺋـــم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾ ﮔورە و ﭘﺸـــﻜوﺗﻮوە و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷـــﻮﻨﯽ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮون و ﻧﺧﯚﺷـــﺨﺎﻧﯾﻛﯽ ﺑﯚ ﻛﺮﻜﺎران داﺑﯿﻨﻜﺮدووە و ﻣﻮوﭼﻛﺎﻧﯿـــﺶ زۆر ﺟﺎران ﺑرزﺗﺮن ﻟـــو 1200ﺟﻮﻧﯾﮫی ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ دﯾﻜ داوادەﻛﺮﺖ .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ،رۆژی 13ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( دوو ﺳد ﻛﺎرﻣﻧﺪی ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻛﺮد و ﯾﻛم داواﻛﺎرﯾﺎن دژی ﺑڕﺰ ﻋﺎدل ﺋﻟﻤﻮزی ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛـــ ﺑﻮو ﻛ ﺑ ﮔﻧﺪەـــﯽ ﺗﺎواﻧﺒﺎرﻛﺮاوە ،ﺣز دەﻛن دادﮔﺎﯾﯽ ﺑﻜﺮﺖ .ھروەھﺎ دەﯾﺎﻧوێ ﻛﺎرﮔﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﻣﯚدﺮن دروﺳﺘﺒﻜﺮﺖ. ﺑـــ رای ﺗﻛﻨﯿـــﻜﻜﺎر ﺑڕﺰ ﻧﺑﯿﻞ ﻓھﻤﯽ“ ﭘﺶ ﺷـــﯚڕش، ﻟﺑر ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺳـــر ﺑ دەوت ،ﻧدەﺗﻮاﻧﺮا ھﯿﭻ ﺷـــﺘﻚ ﺑﻜﺮﺖ ،ﺑم ﺋﺴـــﺘﺎ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان ﺑﻜﯾﻦ. ﺋﻣۆ ﺋﺎزادی ھﯾ ،ﺳـــﻮﭘﺎ دەﻣﺎﻧﭙﺎرﺰﺖ .ﺟﺎران ﺑﯚﻣﺎن ﻧﺑﻮو ﭼﺎوﻣﺎن ﺑ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻛﺎرﮔی ﻛﺎرﮔ ﺑﻜوﺗﺎﯾ، ﺋﻣـــۆ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﺒﯿﻨﯿـــﻦ .ﭘﺶ ﺷـــﯚڕش ،ﺧﻜﻜﯽ ﻛم ﻗﺴـــﯾﺎن دەﻛﺮد ،ﺋﺴﺘﺎ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻗﺴـــ ﺑﻜﯾﻦ و داﻧﯿﺸﯿﻦ و ﺑﺎﺳـــﯽ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﻜﯾﻦ“ .ﺑردەوام ﮔﻮﻤﺎن ﻟ وﺷﻛﺎﻧﯽ ”ﺋﺎزادی دەرﺑﯾﻦ“ دەﺑﺖ ،ﻛﺮﻜﺎراﻧﯿﺶ ھﺳﺘﺪەﻛن ﻟ ﺳرەوەی ﺧﯚﯾﺎن وەﻣﯿﺎن دەدرﺘوە ،ﺟﺎران ﻛس وەﻣﯽ ﻧدەداﻧوە. رۆژی 19ی ﺷـــﻮﺑﺎت)ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ،ﭘﺎرﺰەراﻧـــﯽ ﺳـــر ﺑ ﺳـــﻧﺘری ﻣﯿﺴـــﺮی ﺑﯚ ﻣﺎﻓـــ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن داواﻛﺎرﯾﯿﻛﯿﺎن ﭘﺸﻜﺷـــﯽ دەﺳـــﺗﯽ ﺳـــرﺑﺎزی ﻛﺮد ،ﻛ ﻛﺎروﺑﺎری وت ھﺪەﺳـــﻮڕﻨ ،ﺑﯚ ﺋوەی دواﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻣﻮوﭼ دﯾﺎرﯾﺒﻜﺮﺖ ،ھروەك دەﺳـــﺘﻮوری ﻣﯿﺴﺮ ﭘﺸﺒﯿﻨﯽ دەﻛﺎت ،ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﺎن ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ داھﺎﺗﺪا .ﺑڕای ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺋﻟﺨﻣﯿﺴـــﯽ” :ﺷـــﯚڕش ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻧھﺎﺗﻮوە ،ﺑﻜﻮ ﺗﺎزە دەﺳﺘﭙﺪەﻛﺎت“.
وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﯿوە: ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﭘراوﺰ و ژﺪەرەﻛﺎن: ) (1ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺋﻟﺨﻣﯿﺴﯽ ،ﺗﺎﻛﺴـــﯽ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﺋﺎﻛﺖ ﺳﻮد ،زﻧﺠﯿﺮەی ”ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەب“ ،ﺋﺎرل.2009 ، ) (2وﺗﺎرەﻛی ژۆﺋﻞ ﺑﻨن ﺑﺨﻮﻨوە ،ﺑﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ )ﻣﯿﺴـــﺮ ،وﺗﯽ ﺳـــﻚ ﺑﺗﺎﻛﺎن( ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی(ی .2008 ) (3دادﮔﺎی ﻗزاﯾﯽ ﻛﺎرﮔی30 ،ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی ،2010ﻋرﯾﺰەی ژﻣﺎرە .21606/63 ) (4اﻟﻤﺼﺮی اﻟﯿﻮم ،ﻗﺎھﯿﺮە6 ،ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی .2010 ) (5اﻻھﺮام ،ﻗﺎھﯿﺮە16 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2010
ﭬﺎﯾﺮۆﺳﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر وەك ﭼﻛﻜﯽ ﺟﻧﮓ ﻓﯿﻠﯿﭗ رﯾﭭﯿﺮ
”ﭼﺮﻧﯚﺑﯿﻠﻜﯽ دﯾﻜ؟“ ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳﺎﯽ 2011 ﺑڕـــﺰ دﯾﻤﯿﺘﺮی رۆﮔﯚزﯾﻦ ،ﺑﺎﯿﯚزی رووﺳـــﯿﺎ ﻟﻻی رﻜﺨﺮاوی ﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﺋﺗﺳﯽ )ﻧﺎﺗﯚ( ھﺳﺘﯽ ﺧﻜـــﯽ ورووژاﻧﺪ ﻛﺎﺗﻚ داوای ﻛﺮد ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾك ﺑﻜﺮﺖ ﻟﺳر ﺳﺘﻛﺴﻨﺖ ،Stuxnetﻛ ﭬﺎﯾﺮۆﺳﻜﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرﯾﯿ و ﻟم ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕی دواﯾﯿﺪا ھﺮﺷﯿﻜﺮدە ﺳر داوودەزﮔﺎ ﻧﺎوﻛﯿﯿﻛﺎن )ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛﺎن(ی ﺋﺮان. ﺑ ﻗﺴـــی رۆﮔﯚزﯾـــﻦ ،دوور ﻧﺑﻮو ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــ ﺑﺒﺘ ھﯚی ﺗﻗﯿﻨوەﯾﻛﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﻟ ﺑﻮﺷـــھﺮ ،ﻛ وﺴﺘﮕی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣﯿﯿ ﻟ ﺑﺎﺷﻮوری ﺋﺮان .ﺑـــم راﻟﻒ ﻻﻧﮕﻨر ،ﭘﺴـــﭙﯚڕی ﺋﻤﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﺪا ،ﻛ ﻟ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻣﺒر(ی راﺑﺮدوو ﯾﻛﻣﯿﻦ ﻟﻜﯚﯿﻨوەی ﺗﺮوﺗﺳـــﻟﯽ ﻟﺳر ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاوە ،دە ﻛ ﺋم ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﯾ ”ھر ﻗﺴـــﯾ و ھﯿـــﭻ ﺑﻨﻣﺎﯾﻛﯽ ﻧﯿﯿ ،ﺟﺎرێ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ،ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــ ھﺮﺷﯽ ﻧﻛﺮدووەﺗ ﺳـــر ﺑﻮﺷـــھﺮ“ .ﺑﻜﻮ ﭘﻻﻣﺎری ﻧﺎﺗﺎﻧـــﺰی داوە، ﻛ ﺣوت ھزار دەزﮔﺎی ﺳـــﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ )دەرﻛﺮدﻧﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪی(ی ﻟﯿـــ و ﯾﯚراﻧﯿﯚم دەﭘﯿﺘﻨـــﻦ” .دووەم ﺷﺘﯿﺶ ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟم ﺣﺎﺗﺷﺪا ،ﻧﯾﺪەﺗﻮاﻧﯽ ﻟﮔڵ ﺳﯿﺴﺘﻣﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮوڕی ﺳرەﺗﺎﯾﯽ )ﻛ ﺑﺳﺘﺮاوەﺗوە ﺑ رادﯾﯚﺋﺎﻛﺘﯿﭭﺘﯽ( ﻛﺎرﻟﻚ ﺑﻜن .ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺳﯾﺮە، ﭼﻮﻧﻜ رووﺳﻛﺎن ﺋﻣ ﺑﺎش دەزاﻧﻦ“ ).(1 رووﺳـــﯿﺎ ھﺎوﺑﺷـــﻜﯽ ﺳـــرەﻛﯽ ﺗﺎراﻧـــ ﻟو ﭘﺮۆﮔﺮاﻣ ﺋﺗﯚﻣﯿﯿدا .ﻛﺸـــی Stuxnetﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﻛﺎرﻜﯽ ﺗﻜﺪەراﻧی ﺗﻛﻨﯚﻟﯚژﯾﯿ ،رۆﻣﺎﻧﻜ ﻛ ﺗﯿﺪا رۆﻛﺎن ﺧﺮا ﻟ ﻛﯚدی ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرﯾﯿوە دەﮔﯚڕﻦ ﺑﯚ ﯾﺎری راﮔﯾﺎﻧﺪن و دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ. ﺑم واﭘﺪەﭼ ھﻧﺪێ ﺷـــﺘﯿﺶ راﺳﺖ ﺑﻦ .ﻛس ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﻟوەدا ﻧﯿﯿ ﻛ دروﺳـــﺘﻜراﻧﯽ ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳ ﻛﺎﺗﯿﺎن ھﺑﻮوە )ﻛﯚدی ﺳرﭼﺎوەﻛ ،ﻛ دەوروﺑری 15ھزار دە ،ﺑڕای ھﻧﺪﻚ رەﻧﮕ ﻛﺎری 10ﺳﺎﯽ ﺋﻧﺪازﯾﺎری ﺑﺖ( .زاﻧﯿﺎری زۆر ورد و ﭘﺸـــﻜوﺗﻮوی ﻛﺮﻣﻛ ،ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧ ﺑوﺑﺒﺘوە ،رەﻧﮕ ﭼﻮار ﻛﻟﻨﯽ ﺷﺎراوەی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﮔڕﺧﺴﺘﻨﯽ وﯾﻨﺪۆزی ﺑﻮﯾﺴـــﺘﺎﯾ .ﻻﻧﮕﻨـــر دەﻧﻮوﺳﺖ“:ﺷـــﯿﻜﺮدﻧوەی ﻛﯚدەﻛی ﺑڕووﻧﯽ دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛ Stuxnet ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋـــوە ﻧﯿﯿ ﭘﯾﺎﻣـــﻚ ﺑﻨﺮﺖ ﯾﺎﻧﯿـــﺶ ﺑﯿﺮۆﻛﯾك ﭘرەﭘﺒﺪات .ﺑﻜﻮ دەﯾوێ ﺑ ﺟﯚﺷﻜﯽ ﺳرﺑﺎزﯾﺎﻧ ھﻧﺪﻚ ﻧﯿﺸﺎﻧ ﺑﭙﻜﺖ“ .ﺋﺎﯾﺎ ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳ داﻣزراوە ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﻛﺮدﺑﻮوە ﻧﯿﺸـــﺎﻧ؟ ﺑ ،ﺑ ﻗﺴـــی وﺗﺎرﻜﯽ دوورو درـــﮋی )ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ(ی رۆژی 15ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ،2011ﻛ دەﺖ ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــﻛ ﻟﺳر ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ھﺎوﺷﻮەی ﺗﯚڕی دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژی ﻧﺗﻧﺰ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮاوەﺗوە و ﺳـــﺎزﻛﺮاوە .ﺋـــم ﺋﯚﭘراﺳـــﯿﯚﻧ ﮔورەﯾـــی ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوە ،ﺑ ﻗﺴی رۆژﻧﺎﻣ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿﻛ ،ﻟﻧﻮ داﻣـــزراوەی ﺋﺗﯚﻣـــﯽ دﯾﻤﯚﻧ ﺑـــﻮوە ،ﻛ ﺟرﮔی ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺳرﺑﺎزی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﯿ و دەﻛوﺘ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻧﻗـــب .ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻛ ﭘﺸـــﺖ ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷـــﺎﯾﺗﺤﺎڵ دەﺑﺳﺘ ﻛ ھﯿﭽﯿﺎن ﻧﺎوﯾﺎن ﻧزاﻧﺮاوە و ﻧﺎدۆزرﻨـــوە .ﻻﻧﮕﻨر ،دەﮔﺎﺗ ﺋم ﺋﻧﺠﺎﻣ“:ھو ﻧﮫﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ،Stuxnetﭘۆژەﯾﻛﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ ﺋﻣرﯾﻜﯽ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﯿﻛﺎﻧ ،ﺑ ھﺎوﻛﺎری ﺋﻤﺎﻧﻛﺎن و ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ،ﺟﺎ ﺋﺎﮔﺎداری ﺑﻮوﺑﻦ ﯾﺎن ﻧﺎ“ ).(2 ﺋو ﺋﻤﺎﻧﺎﻧی ﺑﺷـــﺪارﺑﻮون ﻟ ﭘۆژەﻛ ﺳـــر ﺑـــ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی ﺳـــﯿﻤﻨﺲ ﺑﻮوﻧ ،ﻛ ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﭼﺎودـــﺮی ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی )ﻛ ﭘﯿﺪەﻦ (SCADAدروﺳﺘﺪەﻛﺎت و ﻟ ﻛﺎرﮔی ﻧﺎﺗﺎﻧﺰ ﺑﻛﺎردەھﻨﺮﻦ Stuxnet .ﻛﺮﻣﻜﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرﯾﯿ ﻛ ﺳـــرەﺗﺎﻛی دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺳﺎﯽ 2009و ﺋوﻛﺎت دزەی ﻛﺮدە ﻧـــﺎو دەﯾﺎن ھـــزار ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر .ﺑﭘﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛﯽ دروﺳﺘﻜری ﺑرﻧﺎﻣی دژەﭬﺎﯾﺮۆﺳﯽ Kasperskyﻛ ﻟﻣﯚﺳـــﻜﯚ دەژی ،ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳ ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ وت ﺑوﺑﻮوەوە ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن ﻛ ﻟ ھﻣﻮوﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮ زﯾﺎﻧﯽ ﭘﮕﯾﺸﺖ 8565 ،ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر ﺗﻮوﺷـــﺒﻮون )ﻟ ﺋﯾﻠﻮل /ﺳـــﭙﺘﻣﺒری ،(2009ﻟ ﺋﻧﺪەﻧﻮوﺳﯿﺎ 5148ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر ،و ﺋﺮاﻧﯿﺶ ﺑ ﭘﻠی
رۆژﻚ ﭘﺶ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﺘﻧﺒﻮڵ دەرﺑﺎرەی ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ،ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2011دا ،ھﻧﺪێ ھواﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﻟ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن دەرﻛوﺗﻦ: ﮔﻮاﯾ ﭬﺎﯾﺮۆﺳﻜﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯽ ﺑ ﻧﺎوی ﺳﺘﻛﺴﻨﺖ ((Stuxnetﻛ ﻟﻻﯾن ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠوە و ﺑھﺎوﻛﺎری ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺧﺮاوەﺗ ﮔڕ ھﺮﺷﯽ ﻛﺮدووەﺗ ﺳر ژﺮﺧﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﺋﺮان .ﺋﺎﯾﺎ ﺋم ھﺮﺷ ﺳرەﺗﺎی ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﺷڕی ﺳﺎﯾﺒرە )ﺷڕ ﻟ ﻓزای ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﺪا(؟
ﺳـــﯿم دﺖ ﻛ 3062 ﺣﺎﺗﯽ ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳی ﻟ داوﯾﺎﻧـــ ،دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛ ﺋﺮان ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2010 دۆزراوەﺗوە .ﺑﭘﯽ ھﻧﺪﻚ ﺳـــﯿﻨﺎرﯾﯚ ،ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــﯽ ﺳرەڕای ھﺮﺷـــﻛی ،Stuxnetﻗﺑﺎرە و ﺗﻮاﻧﺎی ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﯿﺘﺎﻧﺪﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮﻛﺮدووە(5)“. Stuxnetدواﺟـــﺎر دەﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺑﭽﺘ ﻧﻮ ﺳـــﻧﺘﺮاﯽ ﻧﺎﺗﺎﻧﺰەوە ﻟڕﮕی ﻛﻠﯿﻠﯽ USBی ﭘﯿﺴﺒﻮوی ﯾﻛﻚ ﻟ ھﺎوﻛﺎرە رووﺳﻛﺎن. ﭼﺗﯾﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗری وەرزﺷﻜﯽ ﺟﻧﮕﯿﯿ دواﺗﺮ ،ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــ ﺑ ﻧﺎﺳـــﯿﻨوەی ﺧﺳﺗ ﺟﯿﺎﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻧﯿﺸـــﺎﻧﻛی )ﻛـــ ﻣﺎرﻛی ھﻧﺪێ ﺑ ﻗﺴی رﯾﺘر ،ﺋو ﮔﺮژﯾی ﻛ ﺑھﯚی ”ﭘﺸﺒﻛ ﻟـــ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜرەﻛﺎﻧﯽ ﻓﺮﻜﻮاﻧﺴـــ ،(دەﺑﻮوە ھﯚی ﻟﺳر ﺧﺮاﯾﯽ“ەﻛی ﻧﻮان ﺗﺎران و ﮔﺮووﭘﯽ )(5p+1 ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧـــﯽ زﻧﺠﯿﺮەﯾـــك ھﺮش ﻛ دەﻛـــﺮا ﺑﺒﺘ ھﺎﺗﻮوەﺗﻛﺎﯾوە ،ﺋم ﺟﯿﺎوازﯾﺎﻧی ﻟ را و ﺑﯚﭼﻮوﻧﺪا ﺷﺎﯾﺴـــﺘی ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ھﯚﻟﯿﻮودی .ﺑ ھﺎﺗﻮوﭼﯚﻛﺮدﻧﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدووە” .ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪﻧ راﺳـــﺘﻗﯿﻨﻛﺎن ﻟﻧﻮ ﺷﺎﺷی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ وەﮔڕﺧرەﻛﺎﻧﯽ زاﻧﯿﺎری ﻛ ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺮاون ﻟﭘﻨﺎو ھﻧﺪێ ﻣزەﻧﺪە ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺘﻦ روواﺗﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﺎن ھﯾ ،ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳ ﺑﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺑ ﺳﯿﻨﺎرﯾﯚ ﺷـــﯿﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻜوﺗﻦ“ .ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﺟﺎر دەﺑﻮوە ھﯚی زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﻓﺮﻜﻮاﻧﺴﯽ ﺳﻮوڕاﻧوەی دووﺑﺎرە ﻛﺮاوەﺗوە ﻛ ﺗﺎران ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ ،ﺋﻣش ﭘرواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺧﺮا زۆری ﻧﻣﺎﺑﻮو ﺑﺒﺘ ﺧﺎوەﻧـــﯽ ﺑﯚﻣﺐ ،دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﻛﺎن دەﺳـــﻮوڕاﻧﺪەوە ﺗﺎ دەﺷـــﻜﺎن و ﺑم ﺟﯚرە ﭼﻧﺪﯾﻦ ”ﺑﮋارە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑو ﺑﮋاراﻧ ﺑﺳـــﺘﻮوەﺗوە ﻛ رەﭼﺎوی ﺋـــو ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﺎﻧ دەﻛـــن“ ﻛ رﯾﺘر ﺑ وەﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯽ رووﯾﺎﻧﺪەدا. ”ﮔورەﻛﺮاو“ﯾﺎن دادەﻧ .ﺑم ﻛﺎرەﺷـــﯿﺎن ،ﺑﻮارﻜﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﻧھﺸﺘﻮوەﺗوە .ﺋو دواﻛوﺗﻨی ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺑھﯚی ھﺮﺷـــﯽ ﺗﻜﺪاﻧوە ھﺎﺗﻮوەﺗﻛﺎﯾوە ﺑﻮارﻜﯽ ﺟـــﺎ ﻟﺑرﺋوەی ﻋﯿﺒﺮی ﺑﻮوە ،ﺋوە ﻧﺎﺳـــﻟﻤﻨ ﮔﻮﻧﺠﺎو دروﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ﺑﯚ درﮋەدان ﺑ داﻧﻮﺳﺘﺎن ﺑ ﻛ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﺳـــرﭼﺎوەی ﺋـــم ﺟﯚرە ھﺮﺷـــ ﺋوەی ﻛس رﯾﺴﻮا ﺑﺖ.. ﺋﺎﯾﺎ دەﻛـــﺮێ ﺑﯿﻦ ﺑـــﮋی Stuxnetﻟﺑرﺋوەی ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرﯾﯿﯾ .وەك ھﻣﻮو ﻛﺸﯾﻛﯽ ﺳﯿﺨﻮڕی و ﺗﻜﺪاﻧﯽ ﺑﻮاری ﭘﯿﺸﺳﺎزی ،ﻟم رووەوە ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺗﯿﯚری ﺋم ﭬﺎﯾﺮۆﺳـــ رێ ﻟـــ” ﻟﺪاﻧﻜﯽ ﭘﺸـــﺒﯿﻨﯿﻜﺮاو“ دﻨ ﭘﺸوە :ﺳـــرەداوی ﭼﯿﻨﯽ ،ﺑرﺑرﻜﺎﻧﯿﻛﯽ دەﮔﺮﺖ؟ ﺟﮕ ﻟوەی ﻧﺎﭘﻜﭽﻮوﻧﻜﯽ ﺑﮕﻧوﯾﺴﺖ ﻧﺎﺷـــرﯾﻔﺎﻧ... ،ھﺘﺪ .ﺳرەڕای ﺋﻣش ،ﻛﺸﻛی ھﯾ ﻟﻧﻮان ھردوو دراوﺳـــﺪا -ﺑﯚﻣﺒﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ Stuxnetدەﺑﺘ ﺑﺷـــﻚ ﻟـــ زﻧﺠﯿﺮەﯾﻛﯽ درﮋی ”ﻧﮫﻨﯿﯿﻛ ﻟ ﺑﺎش ﻧﭘﺎرﺰراوە“ ،ﻛﭼﯽ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﻛی ھﺮﺷـــﯽ ﺗﻜﺪەراﻧـــ ﺑﯚ ﺳـــر ﭘﺮۆﮔﺮاﻣـــﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮاﻧﯿﺶ ﭘﺪەﭼ ھﺸـــﺘﺎ زۆری ﻣﺎﺑﺖ ﺗواو ﺑﺒﺖ- ﺋﺮاﻧﯽ .ﺑم دواﯾﯿ ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸـــﻮوی دەزﮔﺎی ،ھﺮﺷـــﻛﺎﻧﯽ ﺗﻜﺪان ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺪا ﺑﺑ ﺗﺮﺳﯽ ﻣﯚﺳـــﺎدی ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑڕﺰ ﻣﯿﯿﺮ داﮔﺎن ،دﺨﯚﺷﯽ ﺗﯚﺳـــﻧﺪﻧوە و ﺗﻜﭽﻮوﻧﯽ دۆﺧﻛ دەرﺑﺎز ﻧﺎﺑﻦ. ﺧﯚی دەرﺑی ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ دواﻛوﺗﻨﯽ ”ﭼﻧﺪﯾﻦ زۆر ﺳـــﯾﺮە ﺋـــو وﺗﺎﻧی ﻛ ﺗﺎوەﻛـــﻮ راددەﯾﻛﯽ ﺳـــﺎڵ :ﺋﺮاﻧﯿﯿﻛﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﭘﺶ ﺳﺎﯽ 2015ﺑﺒﻨ زۆر ﭘﺸـــﺖ ﺑ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر دەﺑﺳﺘﻦ و ﺧﺎوەﻧﯽ ﺗﻮاﻧـــﺎی ﺋﺗﯚﻣﯽ“ ) .(3ﺑﭘـــﯽ راﭘﯚرﺗﻜﯽ ﻟ ھﻣﻮوﺷـــﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺗﻮوﺷﯽ زﯾﺎن دﻦ ،ﺋم ﺟﯚرە ﺋﻧﺴـــﺘﯿﺘﻮی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑﯚ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ) ،(4رەﻧﮕ ﺋﺮان ﻛﺎراﻧ ﺑـــ رەوا دەزاﻧﻦ .ﺑم ﭼﺗﯾﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗری ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻛﺮدەﻧﯽ ﺗﻮوﺷﯽ ”ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﺖ وەرزﺷـــﻜﯽ ﺟﻧﮕﯿﯿ ﻛ ﺗﯿﺪا ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺑرﮔﺮﯾﻜر و ﺋﻣش ﻛﺎﺗﯽ زﯾﺎﺗﺮ دەڕەﺧﺴﻨ ﺑﯚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿت ھﺮﺷـــﺒرﻜﯽ ﺑﺎﺷـــ .ﻟ واﺷـــﻨﺘﻦ ،ﻛ ﺗﺎﺋﺴﺘﺎش و ﻣﺳـــﻟی ﻟﺪاﻧـــﯽ ﺳـــرﺑﺎزی دووردەﺧﺎﺗوە“ .ﺧـــﻚ رووداوی دزەﻛـــﺮدن ﺑـــﯚ ﻧﻮ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻟـــو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﺎﻧـــی رەﻧﮕ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺑـــﻦ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻧﺎﻣﮔﯚڕﯾﻨوەی ﮔﻮوﮔﯿﺎن ﻟﯾﺎد ﻣﺎوە ،ﻛ دوور ﻧﯿﯿ ﻟ“:وەدەﺳﺘﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﻛرەﺳﺘی ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻟ ﺑﺎزاڕی دەﺳـــﺘﯽ ﭼﯿﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﺪاﺑ ،ﺳرۆك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ داوای ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا ﺳـــﺧﺘﺮ دەﺑﺖ ،ﺧﺴﺘﻨﮔڕی ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ دوﮔﻤﯾك دەﻛﺎت ﻛـــ ﺑﺘﻮاﻧ ھﻣﻮو ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﻟ زۆری ﺳﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژ زەﺣﻤت دەﺑﺖ و ،ﭘﺪەﭼ ﻛﺎری ﻛﺎرﺑﺨـــﺎت ،ﺋﻣش دوا ھـــﯽ ﺑرﮔﺮﯾﯿ ﻟ ﺣﺎﺗﯽ ﻧﮫﻨﯿﯽ ﺋﺎژاﻧﺴﻛﺎﻧﯽ ھواﮕﺮی ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﺖ“ .ھﺎﺗﻨﯽ ”ھﺮﺷﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗری ﻟ دەرەوە“ .ﺋﯿﺴﺘﯚﻧﯿﺎ ﻟو ﻣﺘﯚداﻧی ﺑﻛﺎرھﺎﺗﻮون “:ھﺮﺷﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗری ،ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 2007ﻛوﺗ ﺑر ھﺮﺷﻜﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯽ ﺗﻜﺪاﻧـــﯽ دەزﮔﺎﻛﺎن .دزەﻛـــﺮدن ﺑﯚ ﻧـــﻮ ﺗﯚڕەﻛﺎﻧﯽ و ﻛـــس ﻧﯾﺰاﻧﯽ ﻛ ﺋو ﻛﺎرەی ﺋﻧﺠﺎم داوە )ﺑم ﭘﺪاﻧﯽ ﻛرەﺳﺘ و ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ ﭘﺴﭙﯚڕە ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛﺎن“ .ھﻣﻮو ﺋﺎﻣﺎژەﻛﺎن ﺑﯚ رووﺳﯿﺎ دەﭼﻦ( ،ﺋﺴﺘﺎﻛ ﺑﯚﺗ دوا رووداوی ﻛﻮﺷـــﺘﻦ ،ﻣﺮدﻧﯽ زاﻧﺎی ﻓﯿﺰﯾﺎﯾﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ،ﺑﺎرەﮔﺎی ﺳـــﻧﺘری ﻧﺎﯾﺎﺑﯽ ﺳر ﺑ ﻧﺎﺗﯚ ﺑﯚ ﺑرﮔﺮی ﻣﺟﯿـــﺪ ﺷـــھﺮﯾﺎری ﺑﻮو ﻛـــ ﻟ29 ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯽ. دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒـــری(ی 2010ﺑھـــﯚی ﺗﻗﯿﻨوەی ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻠﻛی ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻟدەﺳـــﺘﺪا .ﺑم ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓرەﻧﺴﯿوە: ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ راﭘﯚرﺗﻛ دەﯾﭭﯿـــﺪ ﺋﯚﺒﺮاﯾﺖ و ﺋﻧﺪرﯾﺎ ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺳـــﺘﺮﯾﻜر ”وا ﭘﺪەﭼ ﻛـــ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ ﺋواﻧ ﺑﻦ ﻛ Stuxnet درووﺳﺘﯿﻜﺮدوون ،ﻛ ﻛﺎرﯾﺎن ﻛﺮدە ﺳر ﺳﻧﺘﺮﯾﻔﯿﻮژەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﺗﺎﻧﺰ ﻟﺳﺎﯽ .“2009 ﺋﮔرﭼﯽ ﭘﺸـــﺘﺮ ﺳرۆك ﻣﺣﻤﻮد ﺋﺣﻤدی ﻧژاد ﭘراوﺰ و ژﺪەرەﻛﺎن: ﻧﻜﻮـــﯽ ﻟو ﻛﺸـــﯾ ﻛﺮدﺑﻮو و ﺑ ھﺒﺳـــﺘﺮاوی داﻧﺎﺑﻮو ،ﺑم دواﯾﯽ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﯽ 2010دا داﻧﯽ )) (1ﭼﺮﻧﯚﺑﯿﻠﯽ ﭬﯿﯿﺮﺗﻮال( 1 ،ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﯿﺒﺮﯾﻮەری(www. ، ﭘﺪاﻧﺎ ﻛ ﻛﺮﻣـــﯽ ” Stuxnetھﻧﺪﻚ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ“ی langner.com ) (2وﯾﻠﯿـــم ﺑـــۆد ،ﺟﯚن ﻣﺎرﻛـــﯚف و دەﯾﭭﯿﺪ ﺳـــﺎﻧﮕﻨر، دروﺳﺘﻜﺮدﺑﻮو ﺑم دواﺗﺮ ”ﭼﺎرەﺳرﻛﺮاون“. ﻟ وﺗﺎرﻜﯿﺪا ﻛ ﻟ ﮔﯚﭬﺎری ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪی ) Nuclearﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەی ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻟﺳـــر ﻛﺮم ﻛﺎری ﻛﺮدووەﺗ Intelligence Weeklyﺑوﯾﻜﺮدووەﺗـــوە ،ﺑڕﺰ ﺳر دواﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮان( ،ﻧﯿﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ، ﺳـــﻜﯚت رﯾﺘر ،ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮوی ﺗﯿﻤﯽ ﭘﺸﻜﻨراﻧﯽ 15ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ی .2011 ﺳر ﺑ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﭼﻛﺪاﻣﺎﯿﻨﯽ ﻋﺮاق ) (3ھﺋﺎرﺘﺰ ،ﺗل ﺋﺑﯿﺐ 7 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ) ،(1998-1991دﺘوە ﺳر ﺧﺎ ﺳرﻧﺠاﻛﺸﻛﺎﻧﯽ ی .2011 ﻣﺳـــﻟﻛ و دەـــﺖ “:ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و )) (4دواﺧﺴﺴـــﺘﻨﯽ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮاﻧﯽ :ﻛﻠﯿﻠﻚ ﺑﯚ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا راﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ Stuxnetدﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ( 18 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ﺗﮔرەی ﺧﺴـــﺘﻮوەﺗ ﺑـــردەم ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﭘﯿﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ی ،2011ﺋﻧﺴـــﺘﯿﺘﻮی وﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺋﺮاﻧﯽ (...) .ﺑم ،ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﻜﯽ ﺗﺎزە ﺋﺎﺷﺘﯽwww.usip.org ، ﻛ ﻓﺪراﺳﯿﯚﻧﯽ زاﻧﺎ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿﻛﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﯿﺎﻧﺪاوە ﺑ (5) ﺳـــﻜﯚت رﯾﺘـــر) ،رواﻧﯿﻦ :ﻛﺎرﯾﮕری ﺳﺘﻛﺴـــﻨﺖ(، ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ ﺑو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧی ﻛ ﺗﯿﻤﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻜﻨﯿﻨﯽ Newclear Intelligence Weekly، 31ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﯾﻛم ﺳر ﺑ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن )ﻟ ﺳﻧﺘﺮاﯽ ﻧﺎﺗﺎﻧﺰ( )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ی .2011
MONDE MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﭼﺎوەڕواﻧﯿﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﻚ و ﺗﺮس ﻟ ﭘﺸﻮی ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ ﺋﻛﺮەم ﺑﯿﻠﻜﺎﯾﺪ * »ﺋﻤ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﺎزادﯾﻦ ،ﺑم ھﯿﭻ ﺷﺘﻚ ﻣﺴـــﯚﮔر ﻧﯿﯿ .ﺗﻮوﻧﺲ ھﺸـــﺘﺎ ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﺋـــوەی ﻟﺳـــرە ﺑﻜوﺘوە ژـــﺮ ﭼﭘﯚﻛﯽ ﻛﯚﻧـــ ﺋھﺮﯾﻤﻧﻛﺎﻧﯿﯿـــوە« .ﺋﻣﺎﻧ وﺗی رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﻜﯽ ﻻون ﻛـــ ﻟـــ ﺑـــردەم ﻗﺎوەﺧﺎﻧی ﻻﻣـــﺎرس ،ﻟﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ داﻧﯿﺸـــﺘﺒﻮو .ﺋم رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــ ﻻوە ﺑم ﺷـــﻮەﯾ ﮔﻮزارﺷـــﺘﯽ ﻟ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ھﺎوﻧﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دەﻛـــﺮد .ﻟﻧﻮ ﺧﻮدی ﺧﺰاﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺋﻧﺪازەی ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻟﯚﻛﺎﯿﯿﻛﺎن، ﻛوﺗﻨـــﯽ رژﻢ و ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺟوﮔﯿﺮی ﺑڕﺰ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ و ﻧﺰﯾﻜﻛﺎﻧﯽ ،ھﻮەﺷـــﺎﻧوەی رﮋەﯾﯽ ’‘ﮔﺮدﺑﻮوﻧـــوەی دەﺳـــﺘﻮوری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ) ‘‘(RCDﻛ ﺣﯿﺰﺑﯽ دەﺳـــﺗﯽ ﭘﺸﻮوﺑﻮو، ھروەھـــﺎ ﮔﻔﺘـــﯽ ھﺒﮋاردﻧﻜـــﯽ ﺋـــﺎزاد و ﺷﻓﺎف ،ﺋﻣﺎﻧ ﺑ وەﺳﺘﺎن ﺑﻮوﻧﺗ ﺟﮕی ﻣﺸـــﺘﻮﻣ .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ﺧﻜﻛ ﻧﯿﮕراﻧ .ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿك ﻛ ھﻧﺪێ ﺟﺎر ﺗﻧﮓ ﺑ ﺑﺧﺘـــوەری ﻟداﯾﻜﺒﻮوی دوای ﺷـــﯚڕش ھﺪەﭼﻨ ،ﺋو ﺷﯚڕﺷی ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ﭼﻮار ﺳد ھزار ﻛﺎرﻣﻧﺪی دوﻧﯿﺎی ﻋرەب ﻟﻣودوا ﺑ ﺷﯚڕﺷﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚ ﭼﯽ دەﺑ؟ دەزاﻧﻦ. ﺑدەر ﻟ ﺗﻧﮕﻮﭼﻣﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ رۆژاﻧ، زۆر ﮔﺮاﻧـــ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺑﯚﭼﯽ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺧﻣـــﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺧـــﻚ ﻧﺎﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯿ .ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﻛﯾـــﺎن ﺑﺟﮫﺸـــﺖ .ﻟـــ ھﻧﺪێ ﺳـــﻮﭘﺎ ﻛ ﺗﺎوەﻛـــﻮ دوﻨﯽ ﻟـــ ھﻣﻮو ﻛﻮن ﺣﺎﺗﺪا ،ﻟواﻧﯾ ﻟ ﺗﺮﺳـــﯽ ﺗﯚﺳﻧﺪﻧوە و ﻗﻮژﺑﻨﻜـــﯽ ﺷـــﺎرە ﮔورەﻛﺎن ﯾـــﺎن ﻻدێ ﺑـــ .ﻟھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜـــدا ،ﻟواﻧﯾـــ ﻟﺑر ھرە دوورە دەﺳـــﺘﻛﺎﻧﺪا ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻮو ،ﺋﻣۆ ﻧﺑﻮوﻧﯽ رﻨﻤﺎﯾﯽ روون ﺑﺖ ﻟﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺗواو ﺋﺎواﺑـــﻮوە .ﻧﺎﺋﺎﻣﺎدەﯾﯽ ﺑﻮوەﺗ ﺟﮕی ﻛﺎﺗﯿﯿـــوە .ﺑ دﻨﯿﺎﯾﯿوە ،ھﻧﺪێ داوودەزﮔﺎ ﺳرﺳﻮڕﻣﺎن و ﺷژان .ﻛﯚﻣﻚ ﻛﺮدەوەی ھﻮەﺷـــﻨﺮاوﻧﺗوە ﯾـــﺎن ﭼﻛﻜـــﺮاون ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﮔﺎردی ﭘﺎﺳـــواﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﭘﺸـــﻮو .ﺑم ،ﻧﺎدﯾﺎری ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛ ﻛ ھﻧﺪێ ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎی ﻧﺎﻧﯿﺰاﻣﯽ ﺗﻮوﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﻦ ﻟﺳر ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﻛ ﻧﺎﻧﺎﺳﺮﻦ و ﺟﯿﺎﻧﺎﻛﺮﻨوە. ﺑﯚﯾ ﺋﯿﺘﺮ ،ﭼﻧﺪەھﺎ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و وﺗﻛﯾﺎن وەك ﺟزاﺋﯿﺮی ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ ﮔﻮﺷـــﺎر دەﺧﻧ ﺳر ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﺑﯚ ﺋوەی دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺑﺨﺎﺗوە دراوﺳﯿﺎن ﺑﺒﯿﻨﻦ ﻛ ﺳـــر ﭘ ،ﻟﮔـــڵ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜـــﯽ ﺑﻨڕەﺗﯽ: رﮕﺮﺗﻦ ﻟوەی ﺑﺷـــﻚ ﻟو ﭼﻮار ﺳد ھزار داﺑﺷﺒﻮوﻧﻜﯽ ﺧﻮﻨﺎوی ﻛﺎرﻣﻧـــﺪەی ﻛـــ دوﻨﯽ ﻟﻻﯾـــن وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚوە ،ﺑﺑ ھژﻣﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺳـــﯿﺨﻮڕەﻛﺎن، ﭘﺎرﭼﭘﺎرﭼی ﺑﻜﺎت و دواﺟﺎر داﻣزراﺑـــﻮون ،ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺨﺰﻨﻨ ﻧﻮ ﺑرەی ﺑﻦ ﻋﻟﯿﯿوە. ﺋم داﺑﺷﺒﻮوﻧش زەﻣﯿﻨ ﺑﯚ ھﻣﻮو ﺧﻜﻛ ﻧﻤﻮوﻧی ﻋﺮاﻗﯿﺎن ﻟﯾﺎد ﻣﺎوە :ﻟﺳﺎﯽ 2003ھﻮەﺷﺎﻧوەی ﺳﻮﭘﺎ و ﮔڕاﻧوەی ﺷﻮەﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺲ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھزار ﻛﺳـــﯽ ﺧﺴﺘ ﻧﻮ ﺑﺎوەﺷـــﯽ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧـــوە .ھﻧﺪێ دەﻧﮓ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰم ﺧﯚش ﺑﻜﺎت داوای ﺟﺎڕداﻧﯽ ﻧﯿﻤﭽ ﻟﺨﯚﺷﺒﻮوﻧﻚ دەﻛن، ﺑم ھﻧﺪێ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻮوﻧﺴﯽ ،وەك ﺑڕﺰ ﻣﻮﻧﺴـــﻒ ﻣرزوﻗﯽ و رەﺷﯿﺪ ﻏﻧﻮﭼﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ،داوای ﮔﺮﺗﻦ و دادﮔﺎﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺑڕﺰ ﻧﺎﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻟـــ زﯾﺎدﺑﻮوﻧـــﺪان ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ و ﻟﯾﻼ ﺗراﺑﻠﻮﺳـــﯽ ھﺎوﺳـــری ﻟ ﻟﺳـــر رﮕوﺑﺎﻧﻛﺎن ،ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷوە ﺗﻮوﻧـــﺲ دەﻛـــن .ﺋﻣش ﺷـــﺘﻜ ﻛ رای ھﻧﺪێ ھـــواڵ ﺑودەﺑﻨوە ﻛ ھﯚﺷـــﺪاری ﮔﺸﺘﯽ ﺑھڕەﺷﯾﻛﯽ ﺟﺪی ﺑﯚ ﺳر ﺋﺎﺷﺘﯽ دەدەن ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻣﯿﻠﯿﺸـــﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ و ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺋﺎﯾﻨﺪەی وﺗﻛی دەزاﻧ. دەﺳﺘﻮوری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻛ ﺧرﯾﻜﯽ ﻧﺎﻧوەی ﻧﯿﮕراﻧﯽ دووەﻣﯽ ﺗﻮوﻧﺴﯿﻛﺎن ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺗﺮس و ﺗﯚﻗﺎﻧﺪﻧﻦ و ﭘﻻﻣﺎری ﺧﻚ و ﻣﻮﻚ و ﺑ ﺑـــﺎری ﺟﯿﻮﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻚ و ھردوو دراوﺳـــ ﻣﺎﯿﺎن دەدەن .ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﻮﻨﺪﻧﮕ ﺳـــرەﻛﯿﯿﻛﯾوە» .ﭘرﭼﻛﺮداری ﻗزاﻓﯽ و ﻣﺮدﻧﯽ ﻗﺷـــﯾﻛﯽ ﭘﯚﻟﯚﻧﯽ ﻛ ﻟ ﯾﻛﻚ ﭼﯽ دەﺑـــ؟« .راﺑری ﺑـــﺎی ﺟﻣﺎھﯿﺮﯾﯿ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﺋھﻠﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﮔڕەﻛﯽ ﻣﺎﻧﻮوﺑﺎ ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ھﺎوﺗﺎﻛی ﻛﺮد ﻛﺎری دەﻛﺮد ،ﻟﺑری رۆژﺋﺎوای ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ ﭘﺶ ﺋوەی ﺑ رﺰ ﻟ ﺑﯾﺎری ﮔل دەﮔﺮم. ﭘﺎﯾﺘﺧـــﺖ )ﺗﻮوﻧـــﺲ( ،ﺋـــو ﭘﺮوﭘﺎﮔﻧﺪاﻧ ﺗﻮوﻧﺴـــﯿﯿﻛﺎن ﻛـــ ﺑ ﺑﯾـــﺎری ﻧﮔﻮﻧﺠﺎو و ﭘﺸﺘاﺳﺖ دەﻛﻧوە ﻛ دەﻦ دارودەﺳﺘی ﺗﻮوﻧﺪڕەوی دراوﺳﻜﺎﻧﯿﺎن ﺋﺎﺷﻨﺎن -ھروەك رژﻤﯽ ﭘﺸﻮو ﻟ ﺗﯚﺳﻧﺪﻧوە ﺑردەواﻣﻦ .ﭼـــﯚن ﺑﯿﻨﯿﻤـــﺎن ﻗزاﻓﯽ ھـــزاران ﻛﺮﻜﺎری ﺋﺎوارەی ﻟ وﺗﻛ دەرﻛﺮد -ﺋﻣۆ ﺗﺮﺳـــﯿﺎن ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰﻣﻜﯽ ﻧﻮێ ﺑﺎﺷﺘﺮە ﻟ رﯾﺴﻜﯽ ﻟـــوە ھﯾ ﻛ ﺑڕﺰ ﻗزاﻓﯽ ھوﯽ ﻧﺎﻧوەی ﻧﺎﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﻟـــ وﺗﻛﯾﺎﻧﺪا ﺑـــﺪات .ﻟ داﺑﺷﺒﻮوﻧﻜﯽ ﺧﻮﻨﺎوی ﭘﺎﯾﺘﺧـــﺖ )ﺗﻮوﻧﺲ( ،ﺑﭘـــﯽ ھواﻚ ﻛ »ﻧﯚﻛرەﻛﺎﻧـــﯽ رژﻤﯽ ﭘﺸـــﻮو ﻟ ھوﯽ ھرﭼﻧﺪە ﭘﺸﺘاﺳـــﺖ ﻧﻛﺮاوەﺗوە ،ﺧﺎﺗﻮو ﺋـــوەدان ﭘﺷـــﯿﻤﺎن ﺑﯿﻨوە ﻟـــ ﺋﺎواﺑﻮوﻧﯽ ﺗراﺑﻠﻮﺳﯽ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﺟﻨﺸﯿﻦ ﺑﻮوە ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ دەوﺗﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴـــﯽ! ﺋﻣ ھﻣﺎن ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی داﻧﺎﻧﯽ ﺑﻨﺎﻏﯾك ﺑـــﯚ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧوەی وت. ﺳـــﻮﺗﻤﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﺧﺎﻛـــ ﻛ ﺋـــوان ﻟ دوای ﺋﻣ ﺷﺘﻜ ﻛ ﺗﻮوﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﺑ ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿوە رووﺧﺎﻧﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯿﯿـــوە ﺑڕﻮەی دەﺑن« .ﻟـــﯽ دەڕواﻧﻦ .ھرﭼﻧﺪە ﻟ14 ی ﺷـــﻮﺑﺎت ﻛﺘﺐ ﻓﺮۆﺷـــﻜﯽ ﺗﻮوﻧﺴﯽ ﺑوﺷﻮەﯾ ﺑﺎﺳﯽ )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ﯾوە ،دۆﺧﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎ رەوﺷـــﻛی ﺑﺎرودۆﺧﻛـــ دەﻛﺎت .ﺑـــﯚ ﺋـــو ،دۆﺧﻜﯽ ﮔﯚڕﯾﻮە ،ﺑـــم ﺗﺮس ھر ﺑردەواﻣ .ﺧﻚ
ﺧﻜﻛ ﻧﯿﮕراﻧ. ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿك ﻛ ھﻧﺪێ
ﺋﺎوھﺎ ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﺋوەی ﻟﺪەﻛﺮﺖ ﻛ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻟﺑﺎرﺑرﺖ و ﭘﺎڵ ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧﺪەوە ﺑﻨ ﻟﭘﻨﺎو ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻣدەﻧﯿﺪا رووی ﺧﯚﯾﺎن ﺑرەو ﺳﻮﭘﺎ وەرﮔن .ﺳـــرۆك ﺋرﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ ،ﺟﻧراڵ ﻋﻣﻤﺎر ﺑﻮوەﺗ ﺧـــﺎوەن ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺟﻣﺎوەر ﻟوەﺗی ﺑﺗﺎﻟﯿﯚﻧﻛﺎﻧﯽ رەﺗﯿﺎﻧﻜﺮدەوە ﺗﻗ ﻟ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺑﻜن و رﮕﯾﺎن ﺑ ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑڕﺰ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻧـــدا وﺗﻛ ﻧﻮﻗﻤﯽ ﺋﺎﮔﺮ و ﺧﻮﻦ ﺑﻜن .ﺋم ﭘﯿﺎوە ﭼﻧﺪ ﺟﺎرﻚ ﺋوەی دووﭘﺎﺗﻜﺮدووەﺗوە ﻛ ﺳـــﻮﭘﺎ رﺰ ﻟ ﺑﯾﺎری ﮔل دەﮔﺮﺖ و دەﺳت ﭘﺎوان ﻧﺎﻛﺎت .ﺑم ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗـــﺪا ،ﺗﻮوﻧﺴـــﯿﯿﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﻦ وﺗﻛﯾﺎن وەك ﺟزاﺋﯿﺮی دراوﺳﯿﺎن ﺑﺒﯿﻨﻦ ﻛ داﺑﺷـــﺒﻮوﻧﻜﯽ ﺧﻮﻨﺎوی ﭘﺎرﭼﭘﺎرﭼی ﺑﻜﺎت و دواﺟﺎر ﺋم داﺑﺷﺒﻮوﻧش زەﻣﯿﻨ ﺑﯚ ﮔڕاﻧوەی ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰم ﺧﯚش ﺑﻜﺎت.
ﺟﺎر ﺗﻧﮓ ﺑ ﺑﺧﺘوەری ﻟداﯾﻜﺒﻮوی دوای ﺷﯚڕش ھﺪەﭼﻨ ،ﺋو ﺷﯚڕﺷی ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی دوﻧﯿﺎی ﻋرەب ﻟﻣودوا ﺑ ﺷﯚڕﺷﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ دەزاﻧﻦ
وﻨی زەﯾﻨﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ دوای راﻛﺮدﻧﯽ ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ ﻟﻻی وﻨﻓﺮۆﺷﻜﯽ ﺗﻮوﻧﺴﯽ
ﺗﺮﺳـــﯽ ھﯾـــ ﻟـــ ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧـــﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎﯾﻛﯽ داﺑﺷﺒﻮوی ﺧﺘﺎﻧﯽ ﺷڕی ﺋھﻠﯽ. دراوﺳﯿﻛﯽ دﯾﻜی ﺗﻮوﻧﺲ ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮە ﻛﯚﻣﻚ ﭘﺮﺳـــﯿﺎر دروﺳـــﺘﺪەﻛﺎت :ﺑﺪەﻧﮕﯽ دەﺳﺗﺪاراﻧﯽ ﺟزاﺋﯿﺮ ﺑراﻣﺒر ﺷﯚڕﺷﻛی ﺗﻮوﻧﺲ ﺑﺳر ﻛﺳﺪا ﺗﻨﭘڕی .ھﺗﺎ ﻛﺎﺗﯽ رووﺧﺎﻧﯽ ﺑـــﻦ ﻋﻟﯽ ،ﻣﯿﺪﯾـــﺎ ﻓرﻣﯿﯿﻛﺎن و ﻧﺰﯾﻜﻛﺎﻧﯽ دەﺳـــت ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﺑراﻣﺒر ﻧﺎڕەزاﯾـــﯽ ﺧـــﻚ ﺑﺪەﻧﮓ ﺑـــﻮون ،ھوﯽ ﺑﭽﻮﻛﻜﺮدﻧوەی ﮔﺮﻧﮕـــﯽ رووداوەﻛﯾﺎن دەدا. ﺟﮕ ﻟ ھﻧﺪێ ﻟﺪواﻧﯽ ﻛﻮرت ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ رژﻢ ،ﻧ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﺑڕﺰ ﺋﺣﻤد ﺑﻮﯾﺣﯿﺎ ﻧ ﺳـــرۆك ﻋﺑﺪوﻟﻌزﯾﺰ ﺑﻮﺗﻓﻠﯿﻘ ﻟﺪواﻧﻜـــﯽ واﯾﺎن ﻟ ﺑﺎرەوە ﻧـــدا .ﺟزاﺋﯿﺮ ﭘﺳـــﻨﯽ ﺋوەﺷـــﯽ ﻧﻛﺮد ﻛ ﻟدوای دەﺳﺖ ﻟﻛﺎرﻛﺸـــﺎﻧوەی ﺳـــرۆﻛﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﻟ 11 ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ،ﺋﺎی ﺟزاﺋﯿﺮ ﻟ ﻣﺎوەی ﺧﺮۆﺷﺎن و ﺧﯚﺷﯽ ﺧﻚ ﻟ ﺷـــﻗﺎﻣﯽ ﺑﻮرﻗﺒ ﻟ ﺗﻮوﻧﺲ ﺑﺸﻛﺘوە. ﺑـــدەر ﻟـــم ﺑﺪەﻧﮕﯿﯿـــ ﻧﺎدۆﺳـــﺘﺎﻧﯾ، ﺗﻮوﻧﺴـــﯿﯿﻛﺎن ﭘﺮﺳـــﯿﺎری ﺋوە ﻟـــ ﺧﯚﯾﺎن دەﻛـــن ﺋﺎﯾﺎ دەﺑـــ ﭘرﭼﻛـــﺮداری رژﻤﯽ ﺟزاﺋﯿﺮ ﭼﯚن ﺑ ﻛﺎﺗﻚ ﺑرھﺴﺘﻜﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻟﺳر ﺷﺎﺷـــی ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮوﻧﺴوە ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەردەﺑن. ﺑـــدەر ﻟـــ ﮔﺮەوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ھرﻤﺎﯾﺗﯽ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺑرﭘﺮﺳـــﯽ ﺗﻮوﻧﺴـــﯽ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾـــ ﻛـــ ﺗﺣـــدای راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﻟ ﺑﻮاری ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪاﯾ .رۆژاﻧ ﺧﺳـــﺗﻜﯽ ﺳـــﺎﺧﺘی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﺑﺎش ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪراوەﻛی وت ﺑدەردەﻛوﺖ .ﻟ ﺳروﺑﻧﺪی ھﺗﻨﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرەوە ،ﺧﻮاﺳـــﺘﯽ ﺧﻚ ﺑڕاددەﯾﻛﯽ زۆر زﯾـــﺎدی ﻛـــﺮدووە .ﺗﻮوﻧﺲ ﻛـــ زۆرﺟﺎر
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
وەك ﯾﻛـــﻚ ﻟـــ وﺗـــ ﻋرەﺑﯿﯿـــ ھرە دەﮔﻤﻧﻛﺎن ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدرا ﻛ دوورە ﻟ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺧﺎﻧﻮوﺑـــرەوە )ﺋﻣـــش ﮔﻮاﯾ ﺑـــ ﻓزﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻚ ﻛ ﺋﺎﺳـــﺎﻧﻜﺎری ﺑﯚ ﺑ ﺧﺎوەن ﻣﻮﻜﺪاری دەﻛﺮد( ،ﺋوە ﺋﺴـــﺘﺎ دەرﻛوﺗﻮوە ﻛ ﺑﺷـــﻜﯽ داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﯽ ﻟ ﻣودوا ﺗﻧﮫﺎ ﻛﭘﺮﻜﺸﯿﺎن دەﺳـــﺖ ﻧﺎﻛوﺖ .ﻟ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ﯾوە ،ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻛﺎن دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑﻟﺸﺎوی ﻧﺎﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺧﺎﻧﻮوﺑرە دەردەﺧن ﻟﺳـــر ﺋـــو زەوﯾﺎﻧـــی ﮔﻮاﯾ ﻣﻮﻜﯽ ﺋو ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧن ﻛـــ ھﺗﻮون ﯾﺎن ﻟـــ زﯾﻨﺪاﻧﺪان .ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﺑ ﺷـــﻮەﯾك ﺑوﺑﻮوەﺗوە ﻛ وەزﯾﺮی ﻧﺎوﺧﯚ ھﯚﺷﺪاری داو داوای ﻟ ﺟﻣﺎوەر ﻛﺮد رﺰ ﻟ ﻣﺎﻓﯽ ﺧﺎوەﻧﺪاری ﺑﮕﺮن .ﺑﭘﯽ وﺗی ﻛﺎدرﻜﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی، وﺗﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ 110 ھزار ﺧﺎﻧـــﻮوی دەوﺗﯽ/ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ )ﺋو ﺧﺎﻧﻮواﻧـــی ﺑﻧﺮﺧﻜﯽ داﺷـــﻜﺎو دەوت ﺑ ھﺎووﺗﯿﺎﻧـــﯽ ﺑ ﻛﺮێ دەدات -وەرﮔ (ھﯾ ﺑﯚ وەﻣﺪاﻧوەی ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺧﻚ ﺑ زووﺗﺮﯾﻦ ﻛﺎت .ھﺒﺗ ﺋم ژﻣﺎرەﯾش ﭼﺎوەڕواﻧﯽ ﺋو ﮔﻧﺠ ﺑﻜﺎراﻧ ﻧﺎﮔﺮﺘوە ﻛ ﺑﻧﺎﭼﺎری ﻟﻻی ﺑﺎواﻧﯿﺎن دەژﯾﻦ. ﻣﻮوﭼـــ و ھﻟﻮﻣرﺟـــﯽ ﻛﺎرﯾـــﺶ ﻻی ﺧﯚﯾﺎﻧوە ﺧﻚ دەﺑﺰوﻨﻦ .ﻟ1 ی ﺷﻮﺑﺎﺗوە ﺗﺎوەﻛـــﻮ 15ی ﺷـــﻮﺑﺎت ،ﺳـــدان ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ﺳـــرﯾﺎﻧﮫﺪاوە ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟو ﻛﺎرﺧﺎﻧﺎﻧﺷﺪا ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻟ ﺋﺎرﯾﺸوە دوورن، وەك ھﯽ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﻮوﻧﺲ .دﯾﺎرە ﻟ ھﻣﻮو ﻻﯾﻛوە داواﻛﺎرﯾﯿﻛﺎن ﭘﺸـــﺘﯿﺎن ﺑ ھﻣﺎن ﺷﺖ ﺑﺳـــﺘﻮوە :دەﺳـــﺖ ﻟ ﻛﺎرﻛﺸﺎﻧوەی ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﺧﺎﻧـــﻛﺎن ﺑوەی ھﺎودەﻧﮕﯽ رژﻤﯽ ﭘﺸـــﻮو ﺑﻮوﻧ ،ﺑرزﻛﺮدﻧوەی ﻣﻮوﭼ
و ﺑﺎﺷـــﺘﺮﻛﺮدﻧﯽ ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﻛﺎر .ﺑﯚﯾ ﺋﯿﺘﺮ، ھﻣـــﻮو ﻛﺎﺗـــﻚ دەﺳـــت داوای ﺋﺎراﻣـــﯽ و ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﺘﯽ دەﻛﺎت ،ھﺎوﺗـــﺎ ﻟﮔـــڵ داﻧﭙﺪاﻧﺎن ﺑوەی ﻛ ﺋم داواﻛﺎرﯾﺎﻧ ﯾﻛﻚ دەﺑﻦ ﻟ ﭘﺮۆژە ھرە ﺳرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوە. ھﺒﺗـــ ،ﻟم ﺑـــﻮارەدا ،ﺣﻜﻮﻣت ﺑرەو ﻣﯾﺪاﻧﻜـــﯽ ﻛﺸـــﺋﺎﻣﺰ ھﻧـــﮕﺎو دەﻧـــ: ﻧﺎڕەزاﯾﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن راﺳـــﺘوﺧﯚ ﻛﯚی ﻣﻮدﻠـــ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﯾـــﺎن ﺧﺴـــﺘﻮوەﺗ ژﺮ ﭘﺮﺳﯿﺎرەوە .ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ،ﺋم ﻧﺎڕەزاﯾﯿﺎﻧ ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﺎﻧـــش دەﮔﺮﺘـــوە ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻛﺎری ﻧﺎردەﻧـــﯽ دەﻛـــن .ﺑو ﻣﻮوﭼﯾـــی ھﯾﺎﻧ و ﺑﯿﺴـــﺖ ﺟﺎر ﻟو ﻣﻮوﭼﯾـــ ﻛﻣﺘﺮە ﻛ ﻟ ﺋوروﭘﺎ دەدرﺖ ،ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺑﻮاری ﺟﻠﻮﺑرگ، ھروەھـــﺎ ﺑﻮاری دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻞ و ﺑﺷﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرەﺑﺎ و ھﺗﺎ ﺋواﻧی ﭘﯿﺸﺳﺎزی ﻓۆﻛـــش ،ﺑﯾﺎرﯾﺎﻧـــﺪاوە دەﻧﮕﯿﺎن ھﺒن و ﯾﻛﺴـــرﯾﺶ ﻣﻮوﭼﯾﺎن ﺑرز ﺑﺘوە .ھﻣﺎن ﺑﺎرودۆخ ﻟ ﻧﺎوەﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻟﻓﯚن )ﺑﺪاﻟ (ﯾﺎن ﻟو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﺎﻧی ﺗﻧﺪەرﯾﺎن ﻟﮔڵ ﻛﻮﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺋوروﭘﯿﻛﺎﻧﺪا ﻛـــﺮدووە ﺗﺒﯿﻨﯽ دەﻛﺮﺖ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿـــﺶ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ،ھروەھﺎ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﭼﺎودﺮی و ژﻣﺮﯾﺎری. »ھﺗـــﺎ ﺋﻣۆﻛ ﻛﺎرﺧﺎﻧـــﻛﺎن ﺑﺗواوی ﻟ ﺑﺎرﻜـــﯽ ﻧﺎﯾﺎﺳـــﺎﯾﯿﺪا ﺑڕﻮەدەﭼﻮون ﻛ رﺴـــﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎدە ﺑﻮون و ﺑﻮارﯾﺶ ﻧدەدرا ﺑ ﺟﻤﻮﺟﯚﯽ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ“ .ﺋﻣ وﺗی ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻛﺎری ﺗﻮوﻧـــﺲ UGTTﯾـــ .ﺑﭘﯽ ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﺖ ،ﭘﯚﻟﯿﺴﻛﺎﻧﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ رﮕی ھﯿـــﭻ ﮔﺮژﯾﯿﻛﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺎن ﻧدەدا ﻟـــم ﻣﯾﺪاﻧدا ﻛ ﺑ ﮔﺮﻧﮓ ھژﻣﺎر دەﻛﺮﺖ. ﺑﯚﯾ ﺋﺴﺘﺎ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﻛﺎن ﻣﺑﺳﺘﯿﺎﻧ ﭼﺎوﺧﺸﺎﻧﺪﻧوەﯾك ﺑ ﯾﺎﺳـــﺎی ﻛﺎرﮔﻛﺎن و ﺋم ﺑﻮارەدا ﺑﻜﺮﺘوە. داﺧﻮازﯾﯿـــ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿـــﻛﺎن وا دەﻛن ﻛـــ ﺋﯿﺘﺮ UGTTﻟ ﺋﺴـــﺘﺎوە ﺑﺒﺘ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﻛﺘـــرە ھرە ﺳـــرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوە .ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﺎﺗﯿﺶ ھﯿﭻ ﺑﯾﺎرﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﺑ راوﮋﻛﺮدن ﺑ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎ ﻧﺎدات ،ھﺗﺎ ﻟﯿﺴﺘﯽ ﻧﺎوی ﭘﺎرﺰﮔﺎرە ﻧﻮﯿﻛﺎن و ﺑﺎﯿﯚزەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺧﺮاﺑﻮوە ژﺮ دەﺳـــﺘﯿﺎﻧوە. ﺑراﻣﺒر ﺑﻣ ،ﯾﻛﺘﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزی ،ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﭘﯿﺸـــی ﺗﻮوﻧﺴـــﯽ UTICAھﯿﭻ ھﺰﻜﯽ ﻧﯿﯿ :دەﺳﺘی ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺋﻣی دواﯾﯿﺎن ﺗﺎﺑﯽ ھﺎودەﻧﮕﯽ دەﺳـــﺗﯽ ﭘﺸـــﻮو ﺑﻮو، ﺑﺷـــﻮەﯾك دەﺳـــت ھﻣﻮو ﺷﺘﻜﯽ ﺑ ﺳردا دەﺳـــﭘﺎﻧﺪن .ﺑ ھر ﺣﺎڵ ،رووﺧﺎﻧﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻟواﻧﯾ وﻨی ﺋو ﺗﻮوﻧﺴ ﺑﺸﻜﻨ ﻛ ﻟ ﺑﺎﺷﻮوری دەرﯾﺎی ﺳﭙﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺖ و ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳرﻧﺠاﻛﺸﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﻻﻓﯽ ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟﺪەدا. * رۆژﻧﺎﻣﻧﻮس ،ﻧﺮدروای ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ )ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ(. وەرﮔاﻧﯽ :ھردی ﻣﺪ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011
دەﺳﺘوەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺧرﺗﻮوم دەﻧﮕﯚی ﻛﻮدەﺗﺎ ،ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺎرﯾﯿﻛﯽ ژﺮار ﭘﺮووﻧﯿﯿ* رﻔﺮاﻧﺪۆﻣﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺑﺎﺷـــﻮوری ﺳﻮودان ﻛـــ ﻟ رۆژەﻛﺎﻧﯽ 9ﺗﺎوەﻛﻮ 16ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( ﺑڕﻮەﭼـــﻮو ،ﻧك ﺗﻧﯿـــﺎ ﺑﯚ ﺋـــو وﺗـــ ﻛ ﻧﯿﻮ ﺳـــدەﯾ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺷـــڕی ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ ﺑـــﻮوە ،ﺑﻜﻮ ﺑﯚ ﺳرﺟم ﻛﯿﺸـــﻮەری ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎش وەك ﺧﺎﻜـــﯽ وەرﭼرﺧﺎن ﻟـــ ﻗم دەدرێ، ﭼﻮﻧﻜـــ ﯾﻛـــم ﺟـــﺎرە ﻛ ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙﯽ ﻗﻮدﺳﯿﺗﯽ ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎش ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰم دەﺧﺮﺘ ژﺮ ﭘﺮﺳﯿﺎرەوە .ﻟﺳﺎﯽ 1963و داﻣزراﻧﯽ رﻜﺨـــﺮاوی ﯾﻛﺘـــﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ ﺑـــوﻻوە ،وا داﻧﺮاوە ﻛ ﺋو ﺳـــﻨﻮوراﻧی زﻟﮫـــﺰەﻛﺎن ﻟﻧﻮان ﺳـــﺎﻛﺎﻧﯽ 1885و 1926دا ﺳـــﭘﺎﻧﺪﺑﻮوﯾﺎن -ھرﭼﻧﺪﻜﯿﺶ ﺑ ﻣﺎﻧﺎ ﺑـــﻦ -دەﺑ رﺰﯾﺎن ﻟﺒﮕﯿﺮێ .ﺗﻧﯿﺎ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ﭘﭽواﻧ ﻛ داﻧﯽ ﭘﺪاﻧﺮاﺑﻮو، ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺋرﯾﺘﯿﺮﯾﺎ ﻟﺳﺎﯽ .1993ﺑم ﺋﻣ ﺣﺎﺗﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑﻮو. ﭼﻮﻧﻜ ﻟو ﺳـــرزەﻣﯿﻨ ﺋﮔرﭼﯽ ﭘﺸﺘﺮ ﻟﻻﯾـــن ﺋﯿﺘﺎﯿﺎوە داﮔﯿﺮﻛﺮاﺑﻮو ،ﻟﺳـــﺎﯽ 1952ﻟﻻﯾن ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧوە ﺑ ﺋﺳﯿﻮﭘﯿﺎ ﺳﭙﺮدراﺑﻮو ).(1 ھوﯽ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوەی ﻛﺎﺗﺎﻧﮕﺎ )ﻛﯚﻧﮕﯚی ﺑﻟﺠﯿﻜﯿﯽ ﭘﺸﻮو( ﻟﺳﺎﯽ 1961و ھوﯽ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوەی ﺑﯿﺎﻓﺮا ﻟ ﻧﺎﯾﺠﯿﺮﯾﺎ ﻟﺳـــﺎﯽ 1967ﻟﮔڵ دژاﯾﺗﯽ رادﯾﻜﺎﻻﻧی ﯾﻛﺘﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ و ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑرەوڕوو ﺑﺒﻮوﻧـــوە .ﻧﻤﻮوﻧـــی ﺗﺎزەﺗـــﺮ ،ﭘﺪاﮔﺮی ﺳﯚﻣﺎﻟﯿﻼﻧﺪ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﯾﻛﮕﺮﺗﻨﻛی ﻟﮔڵ ﺳـــﯚﻣﺎﻟﯿﺎی ﺋﯿﺘﺎﯽ 1960ﭘﺎﺷﮕز ﺑﺘوە، ﺑھﯿﭻ ﺋﺎﻛﺎﻣﻜﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻧﮔﯾﺸـــﺘﻮوە، ھرﭼﻧﺪە ﺑﺷـــﻮەی دﯾﻔﺎﻛﺘﯚ ﺳﯚﻣﺎﻟﯿﻼﻧﺪ ﺟﯿﺎﺑﻮوەﺗوە) .(2ﻛواﺑﻮو ﺟﯿﺎوازی ﻛﯾﺴﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺳﻮودان ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﯽ ﺑﻨڕەﺗﯿﯿ: ﺋم ھرﻤ ﻛ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ دەﻧﮕﯽ ﺑﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚی داوە ،ھﯿﭻ ﻛﺎت ﺳـــﻨﻮورەﻛی ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﻛﺎﻧوە دﯾﺎرﯾﻨﻛﺮاوە. ﺑﯿﺮۆﻛـــی ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧـــوە ھـــر ﭘـــﺎش ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﺎﺗﻨﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰم ﻟﺳـــﺎﯽ 1956دا ﭼﻛـــرە دەﻛﺎ .ﺑﺎﻛـــﻮور و ﺑﺎﺷـــﻮور ﻛ ﻟـــ 1898 ﺑـــ ﮔﻮﺷـــﺎری ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﯾﻛﺨﺮاﺑـــﻮون ،دووژﻣﻨﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ دﺮﯾﻨﯿﺎن ﻟﻧﻮاﻧﺪاﯾ .ﺋو دووژﻣﻨﺎﯾﺗﯿﯿ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋو ﺳـــردەﻣی ﻛ رەﺷﭙﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮور ﻟﻻﯾن ﺋو ﻋرەﺑﺎﻧی ﺑﺎﻛﻮورەوە ﻛ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻛﯚﯾﻠﯾﺎن دەﻛﺮد دەرﻛﺮاﺑﻮون. ﺑﺷـــﻚ ﻟـــو رەﺷﭙﺴـــﺘﺎﻧ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺟﯿـــﺎوازی ﺧﯚﯾﺎن ﻟﺑراﻣﺒـــر ﻋرەﺑﻛﺎن ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺒﺪەن ،رووﯾﺎن ﻟ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻣﺳـــﯿﺤﯽ ﻛﺮدﺑﻮو .ھرﺑﯚﯾش ﻛﯚﯚﻧﯽ ﺳﻮودان وەك ﻛﯚﯚﻧﯿﯿﻛﯽ ﺗواو داﺑﺷـــﻜﺮاوی ﻟﮫﺎﺗﺒﻮو، ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺋو دوو ھرﻤﯾﺎن وەك دوو ھرﻤﯽ ﻟﻜﺠـــﻮدا ﺑڕﻮە دەﺑﺮد .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە زۆرﺑی ھـــرە زۆری وەﺑرھﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﮔﺷـــﭘﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺶ وەﺑر ﺑﺎﻛﻮور دەﻛوت(3) . ﺷـــڕی ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ ﻛ ﭘﺶ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺳـــﻮوداﻧﯿﺶ دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮدﺑﻮو ھﺗﺎ ﺳﺎﯽ 1972ی ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ ،ﻛﺎﺗﻚ ﺑﭘﯽ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﺋﺎدﯾﺲ ﺋﺎﺑﺎﺑـــﺎ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﯿﻛـــﯽ ﻓﺮاوان ﺑ ھرﻤﯽ ﺑﺎﺷﻮور ﺑﺧﺸﺮا .ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛـــ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﻛـــی ﺟﻮوﺑﺎ ﺑـــﻮو ،دەﭬرە ﺑرھﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺧرﺗﻮوﻣﯽ ﺑﯚ ﻣﺎوەی دە ﺳـــﺎڵ ﺑڕﻮەﺑﺮد و ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﺑرەو ﺋوە دەﭼﻮو ﻛ ﺋو درزەی ھڕەﺷی ﻟ ﯾﻛﺘﯽ ﺧﺎﻛﯽ ﺳﻮودان دەﻛﺮد وردە وردە ﺧرﯾﻜﺒﻮو ﭘ دەﺑﻮوەوە. ﺑـــم ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿـــﻛﺎن ﻛﺎﺗﻚ ﺳـــرﯾﺎن ھﺪاﯾـــوە ﻛـــ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ
ﺑﻧـــﺎوی )ﺷـــﭭﺮۆن( زـــی رەﺷـــﯽ ﻟ ﺑﺎﺷـــﻮور ،واﺗ ﺋـــو ھرﻤـــی %85ی ﭼﺎـــ ﻧوﺗﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــﻮوداﻧﯽ ﺋﻣۆی ﻟﮫﻜوﺗﻮوە ،دۆزﯾوە .ﭘﺎش ﺋوە ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎری ﺋوﺳﺎی ﺳﻮودان ،ﺟﻋﻔر ﻧﻤﯾﺮی، دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ھوﺪان ﺑﯚ ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوەی ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﯿـــك ﻛـــ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ دژوار وەدەﺳﺘﮫﺎﺗﺒﻮو .ﻧﺎوﺑﺮاو ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﺟﻮوﺑﺎی داﺧﺴـــﺖ ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﻛی رووﺧﺎﻧﺪ و ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺳـــرﺑﺎزی ﻟ ﺷﻮﻦ داﻧﺎ ،ھروەھﺎ وﯾﺴﺘﯽ ﻟﯿﻮاﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ ﻛ ﻟ رەﺷﭙﺴـــﺘﻛﺎن ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮون ﭼك ﺑﻜﺎ .ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی( ی 1983ﺳرھﺪاﻧﻚ دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد ﻛ ﻧﯚزدە ﺳﺎﯽ ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ. ﺑﺰووﺗﻨوەی ﻣﯿﻠﻠﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازی ﺳﻮودان ﺑ رﺒراﯾﺗﯽ ﺋﻓﺴرﻜﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺑﻧﺎوی ﺳرھﻧﮓ ﺟﯚن ﮔﺎراﻧﮓ ﻟ ﺳرەﺗﺎدا ﺧﯚی وەك ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ دژە ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ دەرﺧﺴـــﺖ .ﺋـــم ﺑﺰووﺗﻨوەﯾـــ ﺑھﯚی ﺋوەی ﻛ ﺑﻨﻜی ﺳـــرەﻛﯽ ﻟ ﺋﺳﯿﻮﭘﯿﺎ ﺑﻮو و ﺋوﻛﺎﺗ ﺋﺳـــﯿﻮﭘﯿﺎ ﻟژﺮ دەﺳﺗﯽ ﺳـــرھﻧﮕﻜﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺳﯚﭬﯿت ﺑﻧﺎوی ﻣﻨﮕﯿﺴـــﺘﯚ ھﺎﯾﻠﯽ ﻣﺎرﯾـــﺎم دا ﺑﻮو ،ﭼك و ﺗﻗﻣﻧﯽ ﻟﻻﯾن ﻣﯚﺳـــﻜﯚوە ﺑﯚ داﺑﯿﻦ دەﻛﺮا .ھرﭼﯽ ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧرﺗﻮوﻣﯿﺶ ﺑﻮون ،ﺋوان ﻟﻻﯾـــن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە ﯾﺎرﻣﺗﯽ دەدران.
رۆﯽ ﺑﺎﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ راﺳﺘەوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﺑرﯾﻛﮫﻮەﺷـــﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﻟﺳـــﺎﯽ 1991دەرﻓﺗﻚ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺎﻛﻮور ﺑ ﯾﻛﺠﺎری ﺳـــرﻛوێ ،ﺑم ﺑ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮور ﻟـــ1989 دا ﺑﻮوە ھﯚی ﺋوەی واﺷﻨﺘﻦ ﻟ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﺑﺎﻛﻮور ﭘﺎﺷﮕز ﺑﺘوە .ھرﺑﯚﯾ ﺑﯚ ﻣﺎوەی
ﺑﯾﺎرە ﺋو ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوە ﺋﺎﺷﺘﯿﯿﺎﻧ و دۆﺳﺘﺎﻧﯾ ﻛ ﻟ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎدا ﻧﻤﻮوﻧی ﻧﺑﻮوە ،ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﺷڕﻜﯽ دەﯾﺎن ﺳﺎ ﺑﻨ. ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا زۆر ﭘﺮس ﻛ ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﻟو ﻧﺎوﭼﯾدا دەﺧﻧ ﮔﺮەوەوە ﯾﻛﻼﯾﯽ ﻧﻛﺮاوﻧﺗوە ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ داھﺎﺗﯽ ﻧوت و دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺳﻨﻮورەﻛﺎن ﺳ ﺳـــﺎڵ ) 1991ﺗﺎ (1994دوو ﻻﯾﻧﯽ ﺷڕی ﺳـــﻮودان ﺑﺑ ھﯿﭻ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﻛﯽ دەرەﻛﯽ ﺑرەوڕووی ﯾﻛﺘﺮ ﺑﻮوﻧوە .ﻟﮔڵ ﺋﺎواﺑﻮوﻧﯽ ﺋﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻟ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎی ﺑﺎﺷﻮور، ﮔﺎراﻧﮓ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﭘﺮﯾﺘﯚرﯾﺎی ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎ ﻟﮔـــڵ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ،واﺗـــ ﺗﻧﺰاﻧﯿﺎی ﺳـــرۆك ﺧﯚﻟﯿﯚس ﻧﺎﯾـــﺮەر و زﯾﻤﺒﺎﺑﻮوەی ﺳـــرۆك رۆﺑـــﺮت ﻣﻮوﮔﺎﺑ .ﺳـــرەﻧﺠﺎم ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯾـــﺎردەدا ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﺧﯚی ﻟ ﻛﺸـــﻛ ھﻘﻮرﺗﻨﺘوە :ﺳـــﺎﯽ 2002 ﺳـــرۆك ﺟﯚرج دەﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮوش ﺑ ھﺎﻧﺪاﻧﯽ راﺳـــﺘەوە ﺗﻮوﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛ داوای
ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ”ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺳـــﻮودان“ی دەﻛﺮد ،ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷـــڕەﻛ ﻧﺎﭼﺎر ﺑ وﺗﻮوـــﮋ دەﻛﺎ .ﺑﭘﯽ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ھﻣﻻﯾﻧی ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻛ ﺳ ﺳﺎڵ دواﺗﺮ ﻟ ﻧﺎﯾﺮۆﺑﯽ ﺋﯿﻤﺰا دەﻛﺮێ ،ﺑﯾﺎر دەدرێ ﻛـــ ﭘﺎش ﺗواوﺑﻮوﻧـــﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ﺋﯿﻨﺘﻘﺎﻟﯽ ﺷش ﺳـــﺎڵ و ﻧﯿﻮی رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوس ﺑڕﻮەﺑﭽ. ﺑـــم ھﻣـــﻮو ﺋو ﺳـــﺎﻧی ﺷـــڕ و ﺋﺎﯚزﯾﯿـــﻛﺎن ﺑﻮوﻧـــ ھﯚی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣﻚ ﻧﺎﺗﺑﺎﯾـــﯽ دﯾﻜ ﻟ وﺗﻜﯽ ﭘﺎن و ﺑرﯾﻦ و ھﻣﭼﺷـــﻨﺪا ﻛ ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﺗﻧﯿﺎ ﻟ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﻧﻮان ﺑﺎﻛﻮور و ﺑﺎﺷﻮوردا ﻛـــﻮرت ﻧﺎﻛﺮﺘـــوە .زۆر ﻧﺎوﭼی دﯾﻜش ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ دارﻓﯚر ،ﺑﺎﺷـــﻮوری ﻛﻮردۆﭬﺎن، ھرﻤﯽ ﻧﯿﻠﯽ ﺷـــﯿﻦ ،ﺑرزاﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەرﯾﺎی ﺳﻮور وردە وردە دەﺳﺘﺪەﻛن ﺑ ﻧﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺟﯿﺎوازی و ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﮔڵ ﻧﺎوەﻧﺪی ﻋرەب و ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮوداﻧﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺖ. ﻧﺎوەﻧﺪـــﻚ ﻛ ﺋـــو ھرﻤﺎﻧـــی دﯾﻜش ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﻟ ھرﻤﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور ﺗﺣﻣﻮﻟﯿﺎن ﻧدەﻛﺮد .ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧی رۆﺧﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮودان ﻛ ﺧﻜﻜﯽ زۆر ﻟﻜﺠﯿـــﺎوازی ﻟﺪەژی و ھر ھﻣﻮوﯾﺎن ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻦ ،ھﻣﯿﺸ وەك ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﺑﺎﻛﻮورﻜـــﯽ ﺧﯾﺎﯽ دەﺑﯿﻨﺮا. ﺑﺑوای ﺳـــرھﻧﮓ ﮔﺎراﻧﮓ ﻛ ﻛﺳـــﻜﯽ ﺟﻮداﺧـــﻮاز ﻧﺑﻮو ،ھﻣﻮو ﺋو ﻧﺎﺗﺑﺎﯾﯿﺎﻧی ﻧﻮان ﻧﺎوەﻧﺪ و ﻛﻧـــﺎرەﻛﺎن دەﺑﻮواﯾ ﺑﺒﻨ ھﯚی ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑﺳـــردارﺘﯽ ﻛﻣﯿﻨی ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﻋرەب ﺑﺳـــر ھﻣﻮو وﺗﺪا. ﻧﺎوﺑﺮاو ﭼﻧـــﺪ ھﻓﺘﯾك ﭘﺎش ﺋﯿﻤﺰاﻛﺮاﻧﯽ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﺎﯾﺮۆﺑﯽ ﺳـــرداﻧﯽ ﺧرﺗﻮوﻣﯽ ﻛﺮد و ﻟـــوێ ﻟﻻﯾن ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ زۆرەوە ﻛ زۆرﺑﺷـــﯿﺎن ﻋرەب ﺑﻮون ﺑ ﮔرﻣﯽ و ﺧﯚﺷﺤﺎﯿﯿوە ﭘﺸـــﻮازی ﻟﻜﺮا .ﺋو ﭘﺎش ﺋﻣـــ ﻟﻘﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﺑﺰووﺗﻨوەﻛی ﻛ رۆژ ﺑـــ رۆژ ﻓﺮاواﻧﺘﺮ دەﺑﻮو ،داﻣزراﻧﺪ .ﮔﺎراﻧﮓ زۆر ﻧﺰﯾﻜﺒﻮو ﻟوەی ﻛ ﻟو ھﺒﮋاردﻧﺎﻧی ﭼـــﺎوەڕوان دەﻛـــﺮا ﻟﺳـــﺎﯽ 2010دا ﺑڕﻮەﺑﭽـــﻦ ﺳـــرﻛوﺗﻦ ﺑدەﺳـــﺘﺒﻨ. ﺗﻗﯿﻨـــوەی ﺷﯚڕﺷـــﯽ دارﻓﯚر ﻟـــ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2003دا دروﺳﺘﯽ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿﻛی ﮔﺎراﻧﮕﯽ ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪا .ﺑم ﮔﺎراﻧـــﮓ رۆژی 30ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ی 2005ﻟـــ رووداوﻜـــﯽ ﻛوﺗﻨﺧـــﻮارەوەی ھﻠﯿﻜﯚﭘﺘردا ﻟﺳـــر ﭼﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻤﺎﺗﯚﻧﮓ ﻟﻧﻮﭼﻮو. رﻜﻜوﺗﻨﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﺎﯾﺮۆﺑـــﯽ ﻟوﭘـــڕی وردەﻛﺎرﯾﺪا ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺳﺎﻣﺎن و دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ھﺰە ﺳرﺑﺎزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ رووﻧﺪەﻛـــﺮدەوە .داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﻚ ﻛ ﺗواو ﺑﻼﯾﻧﺎﻧـــ و ﺗـــواو دادﭘروەراﻧ دەھﺎﺗ ﺑرﭼﺎو .ﺑﯾﺎرﺑﻮو ﻛ ﻟ ﻣﺎوەی ﺋو ﺷـــش ﺳﺎدا دووژﻣﻨﺎﻧﯽ ﭘﺸﻮو ﭘﻜوە ھﺎوﻛﺎری ﺑﻜن ھﺗﺎ ﭘﺶ ﺑڕﻮەﭼﻮوﻧﯽ رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( ی ،2011 ﺋـــﺎرەزووی ﯾﻛﺘﯽ و ﭘﻜـــوە ﻣﺎﻧوە ﻟ دﯽ ﺧﻜﺪا دروﺳـــﺖ ﺑﻜن .ﺷش ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺶ ﺑﯚ ﺋوەﺑﻮو ﻛ ﯾﺎن ”ﺳﻮوداﻧﻜﯽ ﺗﺎزە“ واﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮو و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ و ﯾﻛﺴﺎن )ﺷﺘﻚ ﻛ ﺧوﻧﯽ ﮔﺎراﻧﮓ ﺑﻮو( ﺑﻨﯿﺎﺗﺒﻨﺮێ، ﯾـــﺎن رﮕـــی ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧـــوە ﺑﮕﯿﺮﺘﺑر. ﺑ ﻣﺮدﻧـــﯽ ﮔﺎراﻧﮓ ﺑﮋار)ﺧﯿـــﺎر(ی دووەم زاڵ ﺑـــﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ھﭬﺎﻧـــﯽ ﮔﺎراﻧﮓ ﺋﯿﺪی ھﻣﻮو ھﯿﻮاﯾﺎن ﺧﺴﺘ ﺳـــر ﺳرﻛوﺗﻨﯽ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯿﺎﻧی ﺳﻮودان(4) . رﻜﻜوﺗﻨﻛـــی ﻧﺎﯾﺮۆﺑـــﯽ ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﯽ ﭼوﭘی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ و رﻜﺨﺴـــﺘﻦ ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ داﻧﺪراﺑﻮو، ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە دەرﻛـــوت ﻛ ﻧﺎﺗﻮاﻧ
ﺧﻜﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺳﻮدان ﺧﯚﺷﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ دەردەﺑن ،ﺑم ھﺸﺘﺎش ﻛﺸﯾﺎن ﻣﺎون
ﺑـــ ﺗواوی ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﺑ .راﺳـــﺘ ﻛ ھﻧـــﮕﺎوە ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪارەﻛﺎن ﺑ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ھﻤﻨﯽ ﺳـــرەڕای ھﻧﺪـــﻚ وردە ﮔﺮژی ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛﯽ ﺑﺎش و راﺳﺘﻗﯿﻨﯾﺎن ھﺑﻮو. ھروەھﺎ ﺑﯾﺎری ﺑﺧﺸـــﯿﻨﯽ ﻧﯿﻮەی داھﺎﺗﯽ ﻧوت ﺑ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﻧﯿﻮە ﺳرﺑﺧﯚی ﺑﺎﺷﻮورﯾﺶ ﺟﺒﺟﻜﺮا ،ﺑم داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﯿﺪاری ﺑ ﺋﺎﻗﺎرﻜﯽ ﺧﺮاﭘﺪا رۆﯾﺸـــﺖ :ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﻛ ﭘﺎش ﻛﻮدﺘﺎﻛی
ﻣﻮﻣﺎرەﺳﻛﺮدﻧﯽ دەﺳﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﭘﻨﺎدرێ. دﯾﺎرە ﺑﺷﻜﯽ ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﺘﯽ ﺋو ﺷﻜﺴﺘ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﮔﺎراﻧﮓ ﻛ ﺳـــﻮﭘﺎی ﻣﯿﻠﻠﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازی ﺳـــﻮودان )ﻟ1983 وە ﺑﻮوە ﺑﺰووﺗﻨوەی ﻣﯿﻠﻠﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازی ﺳﻮودان(ی ھﻣﯿﺸـــ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﺗﺎﻛەواﻧـــ رﺒراﯾﺗﯽ دەﻛـــﺮد و ھرﮔﯿﺰ دەرﻓﺗﯽ ﺑ ﻛﺎدر و ﺋﻧﺪاﻣ ﺧﻮﻨﺪەوارەﻛﺎﻧﯽ دەرەوەی وت ﻧدا .ﻟﻻﯾﻛـــﯽ دﯾﻜوە دەردەﻛوێ ﻛ ھـــﺰی ﻣﺮۆﯾـــﯽ ﭘﺎرﺗﯿﺰاﻧﻛﺎﻧﯽ راﺑﺮدوو
ﻟ ﻣﺎوەی ﺋو ﺷش ﺳﺎ ﺋﯿﻨﺘﯿﻘﺎﻟﯿدا ﻛ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﺎﯾﺮۆﺑﯽ داﯾﻨﺎﺑﻮو ،ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺗﻧﯿﺎ دوو ﻛﺎر دەﻛﺎ : ھوﺪان ﺑﯚ ﺑﺮدﻧﯽ زۆرﺗﺮﯾﻦ ﻗﺎزاﻧﺞ ﻟ داھﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧوﺗﯽ ﺑﺎﺷﻮور و دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑرﺑﺳﺖ ﻟﺑردەم ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﺎﺷﻮور ﻟ ﺟﻮوﺑﺎ. ھرﺑﯚﯾ دواﯾﯿﻦ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﻮودان ﻟ ﺑﺎﺷﻮور وردە وردە ﻟ ﻣﯾﺪان دەردەﭼﻦ .ﻟ 2009 ﺑوﻻوە ﺋﯿﺪی ﺑﯚ ھﻣﻮو ﻻﯾك رووﻧﺒﻮوەوە ﻛ ﺋﮔر رﯾﻔﺮاﻧﺪۆم ﺑڕﻮەﺑﭽ ،ﺟﮕ ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ھﯿﭻ ﺋﺎﻛﺎﻣﻜﯽ دﯾﻜی ﻟﻨﺎﻛوﺘوە ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی 1989رژﻤﻜﯽ ﺳرەڕۆﯾﺎن ﻟ ﺧرﺗﻮوم ﺟﮕﯿﺮﻛﺮد ،ﺑﻧﯿﺎز ﻧﺑﻮون ﻣﻠﻜﭼـــﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻛی ﻧﺎﯾﺮۆﺑﯽ ﺑﻦ .ﺑـــم ﭼﺷـــﻨ وەزﯾﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور ﻛ ﻟـــ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﻟ ﭘﺎﯾﺘﺧـــﺖ ﺑﺷـــﺪارن ،زۆر زوو ﺗﺪەﮔن ﻛ ﺑھﯚی ﻛﯚﻧﺘۆﯽ ھﻣﯿﺸـــﯾﯽ ﻟﻻﯾن ﺣﯿﺰﺑـــﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯿﯿوە رﮕی
ﺑﺷـــﯽ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧـــﯽ دوو دەوت ،واﺗ ھم ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ھرﻤﯽ و ھم ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﻧﺎﻛﺎ .ﻟ ﻣﺎوەی ﺋو ﺷـــش ﺳﺎ ﺋﯿﻨﺘﯿﻘﺎﻟﯿـــدا ﻛـــ رﻜﻜوﺗﻨﻛی ﻧﺎﯾﺮۆﺑﯽ داﯾﻨﺎﺑـــﻮو ،ﺣﯿﺰﺑـــﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺗﻧﯿـــﺎ دوو ﻛﺎر دەﻛﺎ :ھوﺪان ﺑﯚ ﺑﺮدﻧﯽ زۆرﺗﺮﯾـــﻦ ﻗﺎزاﻧﺞ ﻟـــ داھﺎﺗﻛﺎﻧـــﯽ ﻧوﺗﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور و ھوـــﺪان ﺑـــﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ
MONDE MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوەی ﺑﺎﺷﻮور ﺧﺮاپ و ﻧﺎڕووﻧﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻛﺎن
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
ﺑرﺑﺳـــﺖ ﻟﺑردەم ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور ﻟـــ ﺟﻮوﺑﺎ .ﻛواﺑﻮو ھﯿـــﭻ ﻛﺎرﻚ ﻧﻛﺮا ﺑﯚ ﺋوەی وﯾﺴـــﺖ و ﺋﺎرەزووی ﭘﻜوە ﻣﺎﻧوە ﺑﻨﯿﺎت ﺑﻨﺮﺘوە .ھرﺑﯚﯾ ﺋﺎﺧﺮﯾﻦ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﻮودان وردە وردە ﻟ ﻣﯾـــﺪان دەردەﭼﻦ .ﻟ 2009 ﺑوﻻوە ﺋﯿﺪی ﺑﯚ ھﻣﻮو ﻻﯾـــك رووﻧﺪەﺑﺘوە ﻛ ﺋﮔر رﯾﻔﺮاﻧﺪۆم ﺑڕﻮەﺑﭽـــ ،ﺋﺎﻛﺎﻣﻜﯽ ﺟﮕ ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻟﻨﺎﻛوﺘوە. ﺳـــرەڕای ھﻣﻮو ﭘﺸﺒﯿﻨﯿﯿ ﺧﺮاﭘﻛﺎن، رﯾﻔﺮاﻧـــﺪۆم ﺑﺑ ﮔﺮژی و ﺋﺎﯚزﯾﯿﻛﯽ ﺋوﺗﯚ ﺑڕﻮەﭼـــﻮو .ﻟﮔـــڵ ﺋوەﺷـــﺪا ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ رﯾﻔﺮاﻧـــﺪۆم ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﭘﺳـــﻧﺪﻛﺮدﻧﯽ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوەی ﺑﺎﺷـــﻮور ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺸـــی دﯾﻜی دروﺳـــﺘﻜﺮد ﯾﺎن ﺑ ھﭙﺳﺮدراوی ھﺸﺘﻨﯿوە: 1ـ ﺳـــﻨﻮوری ﻧﻮان ﺑﺎﻛﻮور و ﺑﺎﺷـــﻮور ﺋﺴﺘﺎش دﯾﺎرﯾﻨﻛﺮاوە .ﺋوە ﻛﻣﻮﻛﻮڕﯾﯿﻛﯽ زۆر ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪارە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋـــو ﻧﺎوﭼﺎﻧی ﻛﺸـــﯾﺎن ﻟﺳـــرە ﺑﺷـــﻜﯽ ﺑرﭼـــﺎو ﻟﺳرﭼﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﻧوﺗﯿﺎن ﻟ ﺧﯚﮔﺮﺗﻮوە. 2ـ ھﯿـــﭻ ھﻧﮕﺎوـــﻚ ھﻨﮔﯿـــﺮاوە ﺑﯚ رووﻧﻜﺮدﻧـــوەی ﭘﺮﺳـــﯽ ھﺎووﺗﯿﺒﻮون ﻟ دەوﺗﯽ داﺑﺷـــﺒﻮودا :ﺑـــ ﻣﻠﯿﯚن ﺧﻜﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور ھـــن ﻛ ﻟـــ ﺑﺎﻛـــﻮور دەژﯾﻦ و روون ﻧﯿﯿ ﭼﯿﯿﺎن ﺑﺳـــردێ؟ ﺋو ﺧﻜ ﻛﯚﭼرﯾﺎﻧش ﻛ ﺑﭘـــﯽ وەرز و ﺑﺎران ﻟ ﻧـــﻮان ﺑﺎﻛﻮور و ﺑﺎﺷـــﻮوردا دﻦ و دەڕۆن ھﻣﺎن ﻛﺸﯾﺎن ھﯾ. 3ـ وردەﻛﺎری داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﻗرزەﻛﺎن ) 38ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر( ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﺎن ﭘﻨدراوە. 4ـ وردەﻛﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ داھﺎﺗﯽ ﻧوت روون ﻧﻛﺮاوﻧﺗوە. 5ـ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ ﭼﻧـــﺪ ﻧﺎوﭼﯾك
)ﺳـــرزەﻣﯿﻨﯽ ﺋﺎﺑﯿ ،ھرﻤﯽ ﻧﯿﻠﯽ ﺷﯿﻦ( ﻛ ﮔﺎراﻧـــﮓ ﺧﻜﻛی ﺑـــ ﭘراوﺰﺧﺮاو ﻧﺎودەﺑـــﺮد ،ﺑﯾـــﺎر واﯾـــ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن چ ﻟﮔـــڵ ﺑﺎﻛﻮور و چ ﻟﮔڵ ﺑﺎﺷﻮور راﭘﺮﺳﯿﯿﺎن ﭘﺒﻜن .ﺑم ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ھﯿﭻ ﻛﺎرﻚ ﻧﻛﺮاوە ﺑـــﯚ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ﺋو راﭘﺮﺳﯿﯿﺎﻧ. 6ـ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﺎﯾﺮۆﺑﯽ ھﯿﭽﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ دارﻓﯚر ﺗـــﺪا ﻧﯿﯿ :رژﻤﯽ ﺳـــرەڕۆی ﺳـــﻮودان ﻛ وادﯾﺎرە ﻧ ھﯿﭻ ﺷﺘﻜﯽ ﻟﺑﯿﺮ دەﭼﺘوە و ﻧ ھﯿﭻ ﺷـــﺘﯿﻜﯿﺶ ﻓﺮ دەﺑ، ﺳرﻛﺸـــﺎﻧ رەﺗﯿﺪەﻛﺎﺗوە ﻛ ﻛﺸﻛ ﻟ رﮕی وﺗﻮوﮋی واﻗﻌﺒﯿﻨﺎﻧی ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯿوە ﭼﺎرەﺳر ﺑﻜﺎ.
ﺑ ھﯿﻮاﺑﻮون ﻟ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﭼﯿﻦ ﺳرەﻧﺠﺎم ،ﺋوە ﻟﺳﺎﯾی ﺋﺎﯚزی ﭘﺮس و ﭘﻜﮫﺎﺗی ﺳـــﻮوداﻧوە ﺑﻮو ﻛ ﭘﺮۆﺳی رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣﻛـــ ﺑﺑ ﻛﺸـــ ﺑڕﻮەﭼﻮو. ﻟﺳرەﺗﺎی ﺳﺎﻛﺎﻧﯽ 2000دا ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪی ﻛ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ دەﻛﺎت ،ﻟﮔڵ ﺋﺎﻮﮔﯚڕﻜﯽ ﺑﻨڕەﺗﯽ ھﺎوﻛﺸـــی ھﺰەﻛﺎن ﻟ ﻧﺎوﺧﯚی وﺗﺪا ﺑرەوڕوو ﺑـــﻮوەوە .ھﺰی ﭼﻛﺪاری ﺑرھﺴﺘﻜﺎری دارﻓﯚر ﺗﮕﯾﺸﺖ ﻛ ﺋﮔر ﭘرﺷـــﻮﺑو ﺑ ،ﺋﻣ دەﺑﺘ ھﯚی ﺋوەی ﺧرﺗﻮوم ﺑﺘﻮاﻧ ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ زەﻓری ﭘ ﺑﺒﺎ. ھرﺑﯚﯾ دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ھوڵ و ھﻧﮕﺎوەﻛﺎﻧﯽ .ﻟ ھﻣﺎن ﺳردەﻣﺪا ،ﻧﺎوﭼ ﭘراوﺰﺧﺮاوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــﻮودان ﺑﯾﺎر دەدەن ﻛـــ ﺧﯚﯾﺎن ﺋﺎﻣـــﺎدە ﺑﻜن ﺑـــﯚ داواﻛﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻟرﮕی ﭼﻛـــوە ،ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔـــر ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوەی ﺑﺎﺷـــﻮور ﺑﺒﺘ ھﯚی
ﺗﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧوەﺷـــﯿﺎن ﻟـــ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ﻟﮔڵ دەوـــت .ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮە ،ﻟﻘﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﻣﯿﻠﻠﯽ رزﮔﺎرﯾﺨﻮازی ﺳـــﻮودان دەزاﻧـــ ﻛـــ ﺋـــم رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣ ﯾﻛﻼﻛرەوەﯾـــ ،ﭼﻮﻧﻜـــ دەﺗﻮاﻧ ﺑﺒﺘ ھﯚی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﺴـــﺎزی ھﺰە دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﺨﻮازەﻛﺎن ﻟ دژی رژﻤﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ .ﺳرﺑﺎری ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧـــش ،ﺧﻜﯽ ﺑﺎﻛـــﻮور ﺗﺪەﮔن ﻛ رەﻧﮕ ﺑﯿﺴﺖ ﺳـــﺎڵ ﻣﺎﻮﺮاﻧﯽ و ﻓﯿﺪاﻛﺎری ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚ ﺑھﯚی داﺑﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺳﻮوداﻧوە ﺑ ﺋﺎﺑووﭼﻮوﻧﻜﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ و ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺷـــﯽ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑ ﻟ ﺑﺒﺷـــﺒﻮوﻧﯽ وت ﻟ ﺗﺎﻛ ﺳـــرﭼﺎوەﯾﻛﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﻛ دەﺳﺘﯽ ﭘادەﮔﯾﺸﺖ ،واﺗ ﻧوت .رژﻤﯽ ﺳـــرەڕۆ و ﭼواﺷﻛﺎری ﺧرﺗﻮوﻣﯿﺶ ھر رـــﻚ ﺧﯚی وەك داﻛﯚﻛﯿﻜر و وەدﯾﮫﻨری ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ وت ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪەدا .ﺑـــم ﺑﺰاری ﺧﻚ ﮔﯾﺸـــﺘﻮوەﺗ راددەﯾك ﻛ ﺗﻧﺎﻧت ﺣﯿﺰﺑ ﻋرەﺑ ﻟﻣﮋﯾﻨﻛﺎﻧﯿﺶ ،ﻛ ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻮون ﻟﻧﯿﻮ ﺳـــدە ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ وت ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺷﯿﺎو ،ﻧﺎﭼﺎرن ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ داﺧﻮازﯾﯿ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧـــﻚ ﺑﻜن .ھرﺑﯚﯾ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ﺑﺎﻛﻮور ھﻣﻮو ﻛس ﺑﺎﺳﯽ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻢ دەﻛﺎت (5).ﺗﻧﺎﻧت ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚﺧﯚﯾﺸـــﯽ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﺗﻜوﺗـــﻮوە :ﺟﮕﺮی ﺳرﻛﯚﻣﺎر ﻋﻟﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎن ﻣﺤﻣﻤد ﺗھﺎ ﻛ وا ﺳـــﺎﻜ ﺑ ﺗﺎواﻧﯽ ﺋوەی زۆر ﻣﯿﺎﻧەوە ﭘراوﺰﺧﺮاوە ،ﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﻗﻮرﺳﯽ ھﺎﺗﻮوەﺗوە ﻣﯾﺪان و ﺋﻣـــش ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎﻧﯽ رژﻤﯽ ﻟﭘﻚ ﺗﻮوﺷـــﯽ دەﺳﺘوەﺳﺘﺎﻧﯽ ﻛﺮدووە. ﻟـــ دەرەوەی ﺋو ﺑﺎزﻧﯾش ،ﻛﯚﻧ رﺒری ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ،ﺣﺳـــن ﺗﻮراﺑﯽ ،راﺳـــﺖ ﻟ ﻛﺎﺗـــﯽ ﺑڕﻮەﭼﻮوﻧـــﯽ رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣﻛدا ،ﺑ ﻓرﻣـــﯽ راﯾﮕﯾﺎﻧـــﺪ ﻛ ﺳـــﻮودان دەﺑ ﺑ رﮕی ﺗﻮوﻧﺴـــﺪا ﺑـــوا .ﻧﺎوﺑﺮاو ﯾﻛﺴـــر ﭘﺎش ﺋو ﻗﺴـــﯾ دەﺳـــﺘﮕﯿﺮﻛﺮا و ﻣﺎڵ و ﺣﺎﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯿﺸـــﯽ ﻛوﺗﻨ ﺑر ﭘﺸﻜﻨﯿﻦ. ﻛواﺑﻮو ﺗرﯾﻚ ﻛوﺗﻨـــوەی وردە وردە و ھرﭼﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺧرﺗﻮوم ﺋﺴﺘﺎ راﺳﺘﯿﯿﻛ .ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻋرەﺑﻛﺎن ﺑﯚ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻋﻮﻣر ﺣﺳـــن ﺑﺷﯿﺮ ﻛ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﭘﺎش ﺑﯾـــﺎری ﺗﺎواﻧﺒﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﻟﻻﯾن دادﮔﺎی ﺗﺎواﻧﯽ ﻧﻮدەوﺗﯿﯿوە زۆر ﺑرﭼﺎو ﺑﻮو ،ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﻛﺎﺗﯽ دەﭼـــ .(6) ھروەھﺎ دەرﻛـــوت ﻛ ھﯿﻮا و ﺋﻮﻣﺪ ﺑ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﭼﯿﻦ ﻟ ﺧرﺗﻮوم ﺷﺘﻜﯽ ﺑﮫﻮودەﯾ .دەوﺗﯽ ﭘﻛﯿﻦ ﻛ ﻟ ﺳـــدا ﭘﻧﺠﺎی ﻧوﺗﯽ ﺳﻮودان دەردﻨ و ﺑﺷﯽ ﺳـــرەﻛﯿﯽ ﭼك و ﺗﻗﻣﻧﯿﺶ ﺑﯚ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺧرﺗﻮوم داﺑﯿﻦ دەﻛﺎ ،ﺣز ﻧﺎﻛﺎ ﺧﯚی ﺗﻜـــﯽ ﻗﯾﺮاﻧﻜﯽ ﮔـــورە ﻟﮔڵ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺑﻜﺎ ،ﺋوﯾﺶ ﻟﺳر ﻣﺳـــﻟﯾك ﻛ ﺑﯚ ﺋو ﻟ ﺷﺘﻜﯽ ژﯾﺎری ﻧﺎﭼـــ .دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾـــﯽ ﺣﯿﺰﺑـــﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻟﺑراﻣﺒر ﺑﺎﺷﻮورﻜﯽ ﻧﺎڕﻜﺨﺮاو ﺑم ﺷـــﻠﮕﯿﺮ ﻟﺳـــر ﺋوەی ﺋـــو ھﻟ ﺑﻘﯚزﺘوە ﻛ ﭘﻧﺠﺎ ﺳـــﺎ ﭼﺎوەڕواﻧﯿﺗﯽ، ﻟﭘ ﻛوﺗﻮوەﺗـــ ﺣﺎﺗﯽ ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدﻧوە. ﺳـــرﻧﺠاﻛﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﺳردەﻣﯽ ﭘﺎش رﯾﻔﺮاﻧﺪۆم ﺑﯚ ﺑﺎﻛﻮور ﻣﺗﺮﺳﯿﺪارﺗﺮ دﺘ ﭘﺶ ﭼﺎو ﺗﺎ ﺑﯚ ﺑﺎﺷـــﻮور .رﻚ ﻟﺑر ﻣﺗﺮﺳﯿﯽ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﻛﺸﻛﺎن ﻟ ﺑﺎﻛﻮورﯾﺶ ﺑﻮو ﻛ رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور ﻟو ﺋﺎراﻣﯿﯿدا ﺑڕﻮەﭼﻮو .ﺳرۆك ﺑﺷﯿﺮ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻛوﺗﻮوەﺗ ﺑﺎرﻜﯽ دژوارەوە ﻟم دواﯾﯿﺎﻧ ﻟ ﮔﻮڵ ﻛﺎﺘﺮی ﺑ ﺑﺎﺷﻮور ﻧﮔﻮت. ﺳـــرداﻧﯽ ﻧﺎوﺑﺮاو ﺑﯚ ﺟﻮوﺑـــﺎ ﺗﻧﯿﺎ رۆژﻚ ﭘﺶ دەﺳـــﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺮۆﺳی دەﻧﮕﺪان ﻛ ھﻣﻮو ﻻﯾﻛﯽ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺳرﺳﻮوڕﻣﺎن ﻛﺮد، وەك راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﻜﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻟﻜﺪراﯾوە .رەﻧﮕ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺳﻮودان ﺑم
ﺳﺎﻟﭭﺎﻛﯿﯿﺮ ﻣﺎﯾﺎردﯾﺖ ،ﭘﺎواﻧﯽ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوە
ﺟﯚرە وﯾﺴﺘﺒﺘﯽ ﺧﯚی ﻟ ﺷڕی دەرەوەی دەﭬری ﺧـــﯚی رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت ھﺗﺎ ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﺑﺘﻮاﻧ ﺑرەوڕووی ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﻟﻣودوای ﻟﮔـــڵ ﺧﻜـــﯽ دەﭬری ﺧـــﯚی ﺑﺘوە. ھرﺑﯚﯾـــش ﻟ داواﯾك زﯾﺎﺗﺮی ﻧﺧﺴـــﺘ ڕوو :ﺋوﯾـــﺶ ﺋـــوە ﺑﻮو ﻛ ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ھﺰی ﭼﻛﺪاری ﺑرھﺴﺘﻜﺎری دارﻓﯚر ﻛ ﭘﻧﺎﯾﺎن ﺑﺮدووەﺗ ﺑر ﺑﺎﺷـــﻮوری ﺳﻮودان ﻟوێ دەرﺑﻜﺮﻦ .ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷـــﻮور زۆر ﺧﯚﺷـــﺤﺎڵ ﺑﻮون ﺑـــوەی ﻛ ﺑو ﻧﺮﺧ ھرزاﻧ ﺧرﺗﻮوم ﻟﯿﺎﻧﮕڕێ راﭘﺮﺳـــﯿﯿك ﻛ ﺋوەﻧﺪە ﺑﯚﯾﺎن ﮔﺮﻧﮕ ﺑ دەردی ﺳـــر ﺑڕﻮەﺑﺒن ،ﯾﻛﺴر وەﻣﯽ ﺋرﻨﯿﯿﺎن ﺑو داواﯾی ﺑﺷﯿﺮ داﯾوە .ﺑم ﺟﯚرە ﺳرۆك ﺳـــﺎﻟﭭﺎﻛﯿﯿﺮ ﻣﺎﯾﺎردﯾﺖ ﺧرﯾﻜـــ ﺋو ﺋرﻛ ﻣﮋووﯾﯿی ﻟﭘـــﺎش ﻣرﮔﯽ ﮔﺎراﻧﮕوە ﺑﯚی ﺑﺟﻤﺎﺑـــﻮو ﺑ ﺗـــواوی ﺑﺟﺪەﮔﯾﻨ و ھر ﻟ ﺋﺴﺘﺎﺷـــوە راﯾﮕﯾﺎﻧﺪووە ﻛ ﭘﺎش ﺗواوﺑﻮوﻧﯽ ﭘﺮۆﺳی رﯾﻔﺮاﻧﺪۆم واز ﻟ ﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ دﻨ. ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺋوەﯾ ﻛ ﺟﮕی دەﮔﺮﺘوە؟ ﻟ ﺑﺎﺷﻮوری ﺳﻮودان ﻛ ﻟڕووی ﺳﯿﺎﺳﯿﯿوە ھﺸـــﺘﺎ ﺳـــﺎواﯾ و ﺗﻣﺎﺣﻛﺎن ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﭘﻟﺪەﮔﺮن ،رﻛﺎﺑری ﻟﺳر ﺋم ﺟﻨﺸﯿﻨﯿ دەﺗﻮاﻧ زۆر ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪار ﺑـــ .واﭘﺪەﭼ ﻛﺟﮕﺮی ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎر ”رﯾﻚ ﻣﺎﭼﺮ“ ﻟو رﻛﺎﺑرﯾدا ﺳرﻛوێ .ﺑم ﺋو ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻛﯚﻣﻚ ﻟ رﺒراﻧﯽ وەك ”ﭘﺎﮔﺎن ﺋﺎﻣﻮون ،ﺟﻤﺲ واﻧﯽ ﺋﯿﮕﺎ و ﻟﻮوﻛﺎ ﺑﯿﯚﻧـــﮓ دﻨﮓ“ە ﻛ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ھﯚزەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــو ﻧﺎوﭼی دﯾﻜ دەﻛن )ﺋو ﺑﯚﺧﯚی ﻟ ھﯚزی ”ﻧﻮـــﺮ“ەو ﺧﻜﯽ ھرﻤﯽ ﻧﯿﻠﯽ ﺳـــرەوەﯾ .(ھر ﺣﻜﻮﻣﺗﻜـــﯽ داھﺎﺗﻮو ﺋﮔـــر ﺑﯿوێ ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﺑ ،دەﺑ ﻟو وﺗ داﺑﺷـــﺒﻮوە ﻓﺮەﭼﺷـــﻨدا ﺋﺎﮔﺎی ﻟ ﺑﺎﻻﻧﺴـــﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ و ﺟﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻧﻮان ھﯚز و ﻧﺎوﭼﻛﺎن ﺑﺖ. ﺑداﺧـــوە ،ﺟﺎرێ داھﺎﺗـــﻮو زۆر ﻧﺎڕوون دﺘ ﺑرﭼﺎو .ﺋو ﭘﺮﺳـــﺎﻧی ﺑ رﯾﻔﺮاﻧﺪۆم ﭼﺎرەﺳر ﻧﺑﻮون ھر ﻟ ﺟﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻦ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺳﻨﻮورەﻛﺎن و رﻜﻜوﺗﻦ ﻟﺳر ﻣﺳﻟی ﻧوت .ھﯿﭻ ﻛس ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﭘﺸـــﺒﯿﻨﯽ ﺑﻜﺎ ﻛ ﻟ ﺑﺎﻛـــﻮور چ روو دەدا،
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
ﺳرۆك ﺳﺎﻟﭭﺎﻛﯿﯿﺮ ﻣﺎﯾﺎردﯾﺖ ﺧرﯾﻜ ﺋو ﺋرﻛ ﻣﮋووﯾﯿی ﻟﭘﺎش ﻣرﮔﯽ ﮔﺎراﻧﮕوە ﺑﯚی ﺑﺟﻤﺎﺑﻮو ﺑ ﺗواوی ﺑﺟﺪەﮔﯾﻨ و ھر ﻟ ﺋﺴﺘﺎﺷوە راﯾﮕﯾﺎﻧﺪووە ﻛ ﭘﺎش ﺗواوﺑﻮوﻧﯽ ﭘﺮۆﺳی رﯾﻔﺮاﻧﺪۆم واز ﻟ ﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ دﻨ ﺑم ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾ ﻛ دەﻣﺎرﮔﯿﺮﯾﯽ ﺧرﺗﻮوم دەﺑﺘ ھﯚی ﺋوەی ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﻣﺗﺮﺳﯿﯽ ﺗﻗﯿﻨوەی ﻟﺒﻜوﺘوە .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﻛﯚﻣﻚ رﻜﻜوﺗـــﻦ ﺑ ﺋﺎﻛﺎﻣﮕﻟﯽ ﻗﻮرﺳـــوە و ﻟ ھﻟﻮﻣرﺟﯽ دژواردا دەﺑ ﺑﯾﺎرﯾﺎن ﻟﺳـــر ﺑـــﺪرێ .ﺋﮔر ھﻧﮕﺎوﻧﺎﻧـــﯽ دوور و درﮋی ﺑﺎﺷﻮور ﺑﮕﺎﺗ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ و دﺨﻮازی ﺧﯚی ،ﺑﺎﺷﻮور ﺑﯚ ﺋوەی ﺳرﺑﺧﯚﯾﯿﻛی واﻗﯿﻌﯽ و ﭘﺎﯾدار ﺑﻜﺎت دەﺑ ﺑﺳـــر ﺋو ﻧﺎﺗﺑﺎﯾﯿﺎﻧدا زاڵ ﺑ ﻛـــ ﻟﮔڵ ﺧرﺗﻮوم ھﯾﺗﯽ ،ﺧرﺗﻮوﻣﻚ ﻛ ﺑﺎﺷﻮور ﺑ ﺋوەی ﺑﯿوێ ﺑﻮوەﺗ ﺑﺎرﻣﺘی. * ﺗﻮـــﮋەرەوە ﻟـــ ﻧﺎوەﻧـــﺪی ﻣﯿﻠﻠﯿـــﯽ ﻟﯿﻜﯚﯿﻨـــوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ )ﭘﺎرﯾـــﺲ( و ﺑڕﻮەﺑری ﻧﺎوەﻧﺪی ﻓرەﻧﺴﯿﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟﺳر ﺋﺳﯿﻮﭘﯿﺎ )ﺋﺎدﯾﺲ ﺋﺎﺑﺎﺑﺎ( وەرﮔاﻧﯽ: ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زادە
ژﺪەرەﻛﺎن: ) (1ﺋم راﺳﭙﺎردەﯾ ﻟﻻﯾن ﺋﺳﯿﻮﭘﯿﺎوە ﭘﺸﻠﻜﺮا ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﺳﯿﻮﭘﯿﺎ ﻟﺳﺎﯽ 1962ﺑ ﺷﻮەی ﯾﻛﻼﯾﻧ ﺋرﯾﺘﯿﺮﯾﺎی ﻛﺮدە ﺑﺷﻚ ﻟ ﺧﺎﻛﯽ ﺧﯚی. ) (2ﺑواﻧ) ﺳﯚﻣﺎﻟﯿﻼﻧﺪ ،ﺣﺎﻟﺗﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﻟ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ( ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺋﯚﻛﺘﯚﺑری .2010 ) (3ﺟﮕﺎی ﺳـــرﻧﺠ ﻛ ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟ ﺑﻣﺳﯿﺤﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺧﻜﻛ ﻧﻛﺮد .ﻣﯿﺴـــﯿﯚﻧﺮەﻛﺎن زۆرﺑﯾﺎن ﺋﯿﺘﺎﻟﯽ ،ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و ﻓڕەﻧﺴـــﯿﯽ ﻛﻧدا ﺑﻮون .ﻟﻧﺪەن ﭘﯽ ﺧﯚش ﺑﻮو ﻟﮔڵ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎن ﺳـــروﻛﺎری ھﺑ ﭼﻮﻧﻜ ﻟ رواﻧﮕی ﺋوەوە ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎن ﭘﺸﻜوﺗﻮوﺗﺮ ﺑﻮون و ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯿﺸﯿﺎن ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ ﺑﻮو. ) (4ﮔﺎراﻧﮓ ھﻣﯿﺸـــ ﺑﯚی ﺳـــﺧﺖ ﺑﻮو ﻛ دەرﺑﺎرەی روواﻧﯿﻨﯽ ﯾﻛﺘﯿﺨﻮازاﻧـــی ﺧﯚی ﻗﻧﺎﻋت ﺑ ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﺑﻨ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋواﻧی دواﯾﯽ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺟﻮداﺧﻮاز ﺑﻮون .ﺋﮔر ﮔﺎراﻧﮓ وەك رﺒرﻚ ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوی ﺧﯚی ﺑﺴﭘﻨ ،ﺋوە ﺗﻧﯿﺎ ﻟﺑر ﻛﺎرﯾﺰﻣﺎی ﺧﯚی و ﻗﺎزاﻧﺠﯽ رۆژ ﻟ دوای رۆژ زﯾﺎﺗﺮی ﺋو ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎﻧ ﺑﻮو ﻛ ﻧﯾﺎری رژﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺧرﺗﻮوم ﺑﻮون. ) (5ﺑواﻧـــ ژـــﺮۆم ﺗﻮﺑﯿﺎﻧﺎ” ،ﭘﯚﻛری درۆزن ﻟ ﺳـــﻮودان“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( .2010 ) (6ﺑواﻧ ﺋﺎن-ﺳﺴﯿﻞ رۆﺑﺮت” ،ﺳرۆﻛﯽ ﺳﻮودان ﻟ ﺑراﻣﺒر ﻋداﻟﺗﯽ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯿﺪا“ ،ﻟ ﮔﯚﭬﺎری ”ﻣﺎﻧﯿﯿـــر دو ﭬﻮار“ ،ژﻣﺎرە 108ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ،دﯾﺴـــﻤﺒری – 2009ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ی .2010
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011
ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯽ ﺗﻮرك ،ﭘﻨﺎر ﺳﻟك
ﻛﯚﺳﭙ ﺗﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﺑردەم ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟ ﺑﻮاری زاﻧﺴﺘ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ھﯚوارد ﺑﻜر* ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــﯽ ﺗﻮرك ،ﭘﻨﺎر ﺳﻟك ،ﺑھﯚی ﻧﻮوﺳﯿﻨ رەﺧﻨﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﻣڕ ﻣﻨﺪاﻧﯽ ﺳر ﺟﺎدە و ﻛﺳـــﺎﻧﯽ ﺗﺮاﻧﺴﻜﺴـــﻮال )ﺋواﻧی رەﮔزی ﺧﯚﯾﺎن دەﮔﯚڕن( و ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺳرﺑﺎزی و ﭘﺮﺳـــﯽ ﻛﻮرد ،ﺗﻮوﺷـــﯽ زۆر ﺗﻧﮕﻮﭼﻣ ﺑـــﻮوە .ﺋـــم ﺧﺎﻧﻤ ﻛـــ دوو ﺳـــﺎڵ و ﻧﯿﻮ زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮاوە و ﺋﺷﻜﻧﺠدراوە ﺑو ﺗﯚﻣﺗی ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻟﺳـــﺎﯽ 1998دەﺳﺘﯽ ھﺑﻮوە ﻟ ﺗﻗﯿﻨوەﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮ ﺑﺎزاڕی ﻣﯿﺴـــﺮی ﻟﺷـــﺎری ﺋﯿﺴـــﺘﻧﺒﻮل ،ﻟ9 ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( 2011ﺑـــﯚ ﺟﺎری ﺳـــﯿم ﻟﻻﯾـــن دادﮔﺎوە ﺑﺘﺎوان دەرﭼﻮو .ﻟ دادﮔﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﯽ 2006 و ،2008دادوەران درﻛﺎﻧﺪﯾﺎن ﻛ ﺗﻗﯿﻨوەﻛ ﺑھﯚی ﺑﻮﺗـــ ﻏﺎزﻚ ﺑﻮوە و داﻧﭙﺪاﻧﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋو ژﻧش ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺋو ﻟﯽ ﺑرﭘﺮس ﺑﻮوە ﻟ ژﺮ ﺋﺷﻜﻧﺠدا ﻟﯽ وەرﮔﯿﺮاون .ﺧﯚﺷﺒﺧﺘﺎﻧ ھـــﺎوڕێ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻛ ﺑﯚ ﺋـــﺎزادی ﺋو ﻛوﺗﻮوﻧﺗ ﭼﺎﻻﻛﯽ ،ﺋم ﺟﯚرە ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯾﺎن ﻟﺳر ﻧﯿﯿ ،ﺑم ﺋﻣ ﺑو ﻣﺎﻧﺎﯾش ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋوان دەﺗﻮاﻧﻦ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺑﻜن ﺑﺌوەی ﺗﻮوﺷـــﯽ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ ﺑﺒﻦ .ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ،ﺷﻮازی ﺟﯿﺎﺟﯿﺎی ﺳﺎﻧﺴـــﯚر ﺳـــﻨﻮور ﺑـــﯚ ﺋﺎزادﯾﯿﺎن دادەﻧﺖ. ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑـــﺎ وای داﺑﻨﯿﻦ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﺖ ﺑ ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻦ ﺑ ھﻧﺪێ رووداوی ﻛﯚﻧﻜﺮﺘﯽ دەرﯾﺪەﺧن ﻛـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧـــﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾك ھﯿﭻ ﻓﺮﻧﺎﺑﻦ .ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻟﻣ ﺧﺮاﭘﺘﺮ ،ﺷـــﻮازی ھﺴﻮڕاﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛ ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﻟﻨﺎﮔڕﺖ ھﯿﭻ ﻓﺮﺑﻦ و رﻜﺨﺴـــﺘﻦ و رﺴﺎﻛﺎﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ رﺴـــﺎﻛﺎﻧﯽ زﯾﻨﺪان دەﭼﻦ ﻧك ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ. ﻛﺎﺗﻚ دەﺗـــوێ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛت ﺑوﺑﻜﯾوە، دوور ﻧﯿﯿ ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﺘﺮﯾـــﻦ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﺑﻮارەﻛت ﺑﺖ ﻛ وﺗﺎرەﻛت رەﭼﺎوی ﻻﯾﻧﯽ ﻣﺘﯚدۆﻟـــﯚژی ﻧﻛـــﺮدووە .ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧـــ رەﻧﮕ ﭘﺘﺒ دەﺑﻮواﯾ ﺋﺎﻣﺎرﻜﯽ وردﺗﺮ ﺑﻛﺎرﺑﻨﯽ، ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺋو ﺳـــﺎﻣﭙﻠی )واﺗـــ ﺋو ﻧﻤﻮوﻧﺎﻧی ﺑﻛﺎرھﺎﺗﻮون ﻟﻛﺎﺗﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻛ (دەﺑﻮواﯾ ﺑﺎﺷﺘﺮ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ واﻗﯿﻌﻛ ﺑﻜن .ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا، ﺳـــﺰات دەدەن ﻟﺳـــرﺋوەی ﻛ ﺷـــﺘﻜﺖ دەرﺧﺴـــﺘﻮوە و ﻛﺎرﻣﻧﺪان و داوودەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮاری ﭘروەردە ﻧﺎﯾﺎﻧوﺖ ﮔﻮﯿﺎن ﺑﺒﯿﺴـــﺘﻦ، ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻧﺎﯾﺎﻧوﺖ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑﻜﺮێ. ﮔﻮﻣﺎﻧـــﯽ ﺗـــﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ ﻟ ھـــر ﺑﻮارﻜﯽ زاﻧﺴـــﺘﯿﺪا دەﯾﺎن ﮔﯚﭬﺎر ھن ،ﺋﮔر وﺗﺎرﻚ ﻟﻻﯾـــن ﯾﻛﻜﯿﺸـــﯿﺎن رەﺗﻜﺮاﯾـــوە رەﻧﮕ دەرﻓـــت ﺑﻤﻨ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻟﻻﯾن ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜـــوە ﺑوﺑﻜﺮﺘوە .ﺑم ﺷـــﻮازەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــی ﺗﯚﺳـــﻧﺪﻧوە ﺋﺎﻛﺎدﯾﻤﯽ ﺧﺮاﭘﺘﺮی ﻟﺪەﻛوﺘوە .ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧ رەﻧﮕ دواﺗﺮ ﻧﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ ﺧرﺟﯽ ﺑﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﺖ داﺑﯿﻦ ﺑﻜی ،ﺋﻣش ﻓﺮی ﺋوەت دەﻛﺎت ﻛ ﭼﯚن ھﺴﻮﻛوت ﺑﻜی ﻟﮔڵ ﺋو داوودەزﮔﺎﯾﺎﻧی ﺳـــر ﺑ ﺑـــﻮاری ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﺘـــﻦ .ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺋﺎﺳﺎﻧﯽ داوودەزﮔﺎ ﭘﯾﺪا ﺑﻜی ،ﯾﺎن ﻛﺳﺎﻧﯽ وا ﭘﯾﺪاﺑﻜی ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻦ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﺎﻧﺖ ﺑﺪەﻧـــوە و ﻟﺒﮕڕـــﻦ ﭼﺎودﺮﯾﯿـــﺎن ﺑﻜی، ﯾﺎﻧﯿﺶ دەﺳـــﺘﺖ ﺑﮕﺎﺗ ﺋـــو دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺘﺎﻧی ﺑـــﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧـــﺖ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﺖ ﭘﯿﺎﻧـــ. ﺑﭘﭽواﻧوە ،ﺋـــو ﺗﻮﮋەراﻧی ﻛ ورﯾﺎن و ﺷﺘﻜﯽ واﻧﺎﻛن ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺒﻨ ﻣﺎﯾی ﺳر ﺋﺸ ﺑﯚ داوودەزﮔﺎ دەﺳﺗﺪارەﻛﺎن ،دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪەن. زۆرﺟـــﺎران ﺗﻮﮋەراﻧﯽ زاﻧﺴـــﺘﯽ رەﺧﻨ ﻟم ﺷـــﻮازە ﺗﻮوﻧـــﺪە ﺑرﭼﺎواﻧ دەﮔـــﺮن و ﻛم ﺑﻛﺎرﯾﺎﻧﺪﻨﻦ.ﺑـــم ﺷـــﻮازەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــی ﺳﺎﻧﺴﯚر ﻛ وەك ﺗ وان و زۆر ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﺘﺮن، ﻟژـــﺮ ﭘردەی رـــﺰ و دەﺳـــﺘﭙﺎﻛﯿﺪا ﺧﯚﯾﺎن ﺣﺷﺎرداوە. ﺑﮕﻮﻣﺎن ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺷـــﻮازەﻛﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ” ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﻣﺮۆﭬﻛﺎن ـ ﻛ ﻟﺑﻮاری زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻛﯚﻣﺗﯿـــﺪا ﺑ ﺳـــﺑﮋﻜﺘﯽ ﻣﺮۆﯾﯽ ﻧﺎﺳـــﺮاوە“ .ﺋـــم ﺗﺮﻣ ﻟﺑـــﻮاری ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯿﯿﻛﺎﻧوە ھﺎﺗـــﻮوە .ﻟـــم ﺑـــﻮارەدا واﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺗﺎك ﻟ ﺧﺮاﭘﻛﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﭘﺰﯾﺸﻜ ﻛـــم ﺋزﻣﻮوﻧﻛﺎن ﯾـــﺎن ﺋو ﭘﺰﯾﺸـــﻜﺎﻧی
ﮔﻮێ ﺑ ﺋﺎﻛﺎﻣ ﻣﺮۆﯾـــﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋزﻣﻮوﻧﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻧـــﺎدەن ،ﺑﭙﺎرﺰرـــﻦ .ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻛﺎﺗﻚ ﺗﯿﻤﻜﯽ ﺗﻮﮋەراﻧﯽ ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯽ ﺑﯿﺎﻧوﺖ دﻨﯿﺎﺑﻦ ﻟوەی ﻛ ﺷﺮﭘﻧﺠ رەﻧﮕ ﻧﺧﯚﺷﯿﯿﻛﯽ درم ﺑﺖ ،ﻛ ﻧﺎﺖ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺎﺑﻦ ﺧﺎﻧی ﺷﺮﭘﻧﺠﯾﯽ ﺑﺨﻧ ﻧﺎو ﻟﺷﯽ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺗﻧﺪروﺳـــﺖ ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﺑﺰاﻧﻦ ﭼـــﯽ روودەدات! ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﻛس ﺋﺎﻣـــﺎدە ﻧﯿﯿ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەی ﻟم ﭼﺷـــﻨی ﻟﺳر ﺑﻜﺮﺖ ﺋﮔر ﺑﺰاﻧﺖ چ ﺟﯚرە ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەﯾﻛـــ .ﺑم ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ،زاﻧﺴـــﺖ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﻛﺳﺎﻧﻜ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻜﻧـــ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﺟﺎ ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ ﺑ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەﻛـــ ﺑﺰاﻧﻦ ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻧﺎ ،ﺗﻮﮋەراﻧﯿﺶ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑﯾﺎر ﺑﺪەن راﺳﺘﯿﯿﺎن ﻟ ﺑﺸﺎرﻧوە. ھرﭼﻧـــﺪە ﺋـــم ﺑﺎﺳـــ زۆر ﻧﺎﺧﯚﺷـــ و رەﻧﮕ ﺑﺎوەڕ ﻧﻛی ﻛ ﺷـــﺘﯽ وا ﺑﺒ ،ﺑم ﻟ ﻣﮋووی زاﻧﺴـــﺘﯿﺪا ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺣﺎﺗﯽ ﻟم ﭼﺷـــﻨ رووﯾﺎﻧﺪاوە .ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﺑﺎﻛﻮور ،ﺑﯚ ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺎرە ﻧﺎﻣﺮۆﯾﯿﺎﻧ ﻛـــ ﺑﻮوﻧﺗ ﻣﺎﯾی ﺷـــرﻣزاری ،داوودەزﮔﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿـــﻛﺎن ھﻧﺪـــﻚ ﻣرﺟﯿﺎن ﺑﺳـــر زاﻧﺴﺘﮕﻛﺎن و ﺳﻧﺘرەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەدا )ﻛ
ھﻧﺪﻚ ﺗﻮﮋەر دەﻛوﻧ ژﺮ ﭼﺎودﺮﯾﯿﻛﯽ ﺗﻮوﻧﺪەوە و ﭘﻮﯾﺴﺘ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻓﯚرم ﭘﺑﻜﻧوە و ﺑ وردی ﭘۆژەی ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯿﺎن رووﻧﺒﻜﻧوە و ھروەھﺎ ﺑﯿﺴﻟﻤﻨﻦ ﻛ ﻣﻠﻜﭼﯽ رﺴﺎﻛﺎن دەﺑﻦ
ھﻣﺎن دەﺳـــﺗﯿﺎن ﻧﯿﯿ .زۆرﺟﺎر ،دەﺳﺘی ﭘﺮۆﻓﯿﺴـــﯚران ﺟوی ﻛﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗ دەﺳـــﺖ ﺑ ﺷـــﻮەﯾك ﻛ ﻛﺎری ﺗﻮﮋﯾﻨوە ھراﺳـــﺎن ﻧﻛن .ﺑم ﻟـــ ﭼﻧﺪﯾﻦ دۆﺧﺪا، ﺋم ﻛﯚﻣﯿﺘﺎﻧ ﺑﻮوﻧﺗ ﺑﯾك ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ زاﻧﺎﯾﺎن و ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻛﻧدا ﺑ ﺧﯾﺎﯿﺸﯿﺎﻧﺪا ﻧھﺎﺗﺒﻮو. ﻟﻧـــﻮ ﺋـــم ﻛﯚﻣﯿﺘﺎﻧـــدا ،ﭘﺮۆﺳـــی ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪن ﺷـــﻮە و ﺳـــﻧﮕﻜﯽ وای وەرﮔﺮﺗـــﻮوە ﻛ ﺋﮔر ﻟ ھﻣﻮو ﺷـــﻮﻨﻜﺪا ﺟﺒﺟﺒﻜﺮﺖ ،ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻛﺮدەﻧﯽ ﻛﺎری ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە ﻟﺑـــﻮاری زاﻧﺴـــﺘ ﻣﺮۆﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﺋﺳـــﺘم دەﻛﺎت ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋو زاﻧﺴﺘﺎﻧی ﭘﺸـــﺖ ﺑ ﺳﺘﺮوﻛﺘﻮرە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ وەك ﺋﻧﺘﺮۆﭘﯚﻟﯚژﯾﺎ )ﻣﺮۆﭬﻨﺎﺳـــﯽ( ،ﺳﯚﺳـــﯿﯚﻟﯚژﯾﺎ )ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯽ( ،و ﭘﯚﻟﯿﺘﯚﻟﯚژﯾﺎ )ﺳﯿﺎﺳﺗﻨﺎﺳﯽ ﯾـــﺎن زاﻧﺴـــﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ( دەﺑﺳـــﺘﻦ .ھر ﺗﻮﮋەرﻚ ﻛ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟﺳـــر ژﯾﺎن و ﻛﺎری ﺧﻚ دەﻛﺎت ،ھر ھﯿﭻ ﻧﺑ ﭘﺸـــﺘﺮ دەﺑ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎری ﭼﺎودﺮﯾﻜﺮدﻧﻛی ﯾﺎن ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛی ﺑﯚ ﺗـــﺎك ﺑ ﺗﺎﻛﯽ ﺋو ﺧﻜ رووﻧﺒﻜﺎﺗـــوە ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻣﯚﺗﻜﯽ ﻧﻮوﺳـــﺮاوﯾﺎن ﻟ وەرﺑﮕﺮﺖ .ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧﺪا ،ﺳـــ ﺳـــﺎﻢ ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮد ﺑﯚ ﻟﻜﯚﯿﻨـــوە ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎراﻧـــﯽ ﻛﯚﻟﮋی ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯽ .ﺋﮔر ﺋو ﺳـــردەﻣ ﺋـــم ﻣرﺟﺎﻧ ھﺑﻮوﻧﺎﯾـــ ،ﺋوا دوای ﺋوەی ﻛـــ دەﺑﻮواﯾ ﭘﯿـــﺎن ﺑﻢ ﻣﻦ ﻛـــﻢ و چ ﻛﺎرەم” ،رەزاﻣﻧﺪی ھﯚﺷـــﯿﺎراﻧ“م ﻟﻮەرﺑﮕﺮﺗﻨﺎﯾـــ ،ھـــروەك ﭼـــﯚن دەﺑـــ رەزاﻣﻧﺪی ﻧﺧﯚش و ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯽ ﻧﺧﯚﺷﺨﺎﻧ وەرﺑﮕﯿﺮﺖ ﻛ ژﻣﺎرەﯾﺎن ﺳدان ﻛس دەﺑﺖ. ﺋﻣش ﺑﮕﻮﻣـــﺎن دەﺑﻮوە رﮕﺮﻚ ﻟ ﺑردەم ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛم و ﻧﻣﺪەﺗﻮاﻧﯽ ﻟ ﭘڕﺗﻮوﻛﻜﺪا ﺑوﯾﺒﻜﻣوە ).(1 ﺑﻣﺠﯚرە ،ﺋﮔر ﺋم رﺴـــﺎﯾﺎﻧ ﺑ ﺗﻮوﻧﺪی و ﺑـــ ﭘﺎﻛـــﯽ ﺟﺒﺟـــ ﻛﺮاﺑﺎﻧﺎﯾـــ ،ﺋـــوە زۆرﺑی ﺋو ﺗﻮﮋﯾﻨواﻧی ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ﺑﻮاری
ﻧﻧﺎﺳﯿﻨوەی ﻛﺳﺎن ﻟ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ،ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾﻛﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻧھﺎﺗﻮوە
زۆرﺑی ﺟﺎر ﺳر ﺑ زاﻧﺴﺘﮕن( ﺳﭘﺎﻧﺪووە، ﺑـــم ﺋـــم ﻣرﺟﺎﻧـــ زۆر ﺗﻮوﻧـــﺪ ﻧﯿﻦ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ،ھـــر ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯽ زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻛ ﻟﺳـــر ﻣﺮۆڤ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪەدرێ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻟﻣو دوا ﻛﯚﻣﯿﺘﯾﻛﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮو ﻟ ﭘﺮۆﻓﯿﺴـــﯚران و ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻛﺎرﮔی رەزاﻣﻧﺪی ﻟﺳـــر ﺑﺪەن. ﺑم داوودەزﮔﺎﻛﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺋﺎزادن ﻟ ﺑﯾﺎردان ﻟﺳر وردەﻛﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﭘﺮۆﺳﯾ و ﺳﺮوﺷﺘ دﯾﺎرﯾﻜﺮاوەﻛی ﭘﻮەرەﻛﺎﻧﯽ ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪن. ﺋـــم ھﻧـــﮕﺎوە ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿ ﭼﺎﻛﺎﻧـــش دﻮەزﻣﯾﻛﯿﺎن دروﺳـــﺘﻜﺮد ﻛـــ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﻛﯚﻣﯿﺘی ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻣﺮۆڤ .ھﻣﻮو داوودەزﮔﺎ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﻛﺎن ﺋم ﺟﯚرە ﻛﯚﻣﯿﺘﯾﯾﺎن ﻧﯿﯿ و ھﻣﻮو ﻛﯚﻣﯿﺘﻛﺎﻧﯿﺶ
زاﻧﺴـــﺘ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ﻛـــﺮاون ،ﻧدەﻛﺮا ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪرﻦ .ﺑم ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا رﺴـــﺎﻛﺎن ﻧ ﺗﻮوﻧـــﺪن و ﻧ ﺑﻼﯾﻧﯿﺸـــﻦ .ھﻧﺪﻚ ﺗﻮﮋەر دەﻛوﻧـــ ژـــﺮ ﭼﺎودﺮﯾﯿﻛﯽ ﺗﻮوﻧـــﺪەوە و ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻓـــﯚرم ﭘﺑﻜﻧـــوە و ﺑ وردی ﭘـــۆژەی ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯿﺎن رووﻧﺒﻜﻧوە و ھروەھﺎ ﺑﯿﺴـــﻟﻤﻨﻦ ﻛ ﻣﻠﻜﭼﯽ رﺴﺎﻛﺎن دەﺑﻦ .ﺑـــم ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﭘﺎﺑﻧﺪﺑـــﻮون ﺑم رﺴـــﺎﯾﺎﻧ زۆر ﺳـــﺧﺘ .ﻛﭼﯽ ﺗﻮﮋەر ھن ھرﮔﯿﺰ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺋم ﺟﯚرە ﻛﯚﺳـــﭙﺎﻧ ﻧﺎﺑﻦ. ﺗﻧﮫﺎ داواﯾﺎن ﻟﺪەﻛﺮێ ﺳرزارەﻛﯽ ﺑﻦ ﺑﺪەن ﻛ رﺰ ﻟ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛ) ﺳـــﺑﮋﻜﺘ ﻣﺮۆﯾﯿﻛ (دەﮔﺮن و دواﺗـــﺮ ھرﭼﯽ ﺑﯿﺎﻧوێ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑﯿﻜن.
دﯾﺎرە ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺋﺎزادی ﺗﻮـــﮋەر ﺑ ﺗﻮوﻧﺪی ﺑﺳـــﺘﺮاوەﺗوە ﺑ ﭘﺎﯾ ھڕەﻣﯿﯿﻛی ﻟﻧﺎو داوودەزﮔﺎﻛﺎﻧـــﺪا .ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧـــﯽ زاﻧﺴـــﺘﮕ و ﺧﻮﻨﺪﻛﺎراﻧﯽ دﻛﺘﯚرا ﺗﻮوﺷﯽ ﻧﺎڕەﺣﺗﯽ دەﺑﻦ و ﭼﻧﺪﯾﻦ رۆژ ﺑﻜﻮ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﻓﺘﯾﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧﯽ دۆﺳﯿﻛﯾﺎن ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺎﺗﻚ ﭘﺮۆﻓﯿﺴـــﯚرەﻛﺎن ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣرج دادەﻧﻦ وەك ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﭼﻧﺪﯾﻦ وﺗﺎر و وەدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ دەرﻣﺎی ﺗﻮﮋﯾﻨوە .ﺋم ﺟﯚرە ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚراﻧ ﮔـــﻮێ ﺑو ﺟﯚرە ﭘﺮۆﺳـــ ﺳـــﺧﺖ و دوور و درﮋاﻧ ﻧﺎدەن ﻛ ﺗﻮﮋەران ﭘﻮەی دەﻧﺎﻨﻦ. ﺟﺎ ﻟﺑرﺋوەی ﺋوان ﺳـــﻟﻤﺎﻧﺪووﯾﺎﻧ ﻛ ﺑ ھﯾ .زۆرﺟﺎران ھڕەﺷی ﺳﻜﺎ ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮدن ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ دەﺗﻮاﻧﻦ داواﻛﺎری داوودەزﮔﺎﻛﺎن ﺑﯚ دەﻛﺮـــﺖ ﻛﺎﺗﻚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾـــك زاﻧﯿﺎرﯾﯿك ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺟﺒﻨﻦ ،ﺑﯚﯾ ﻧﺎﭼﺎر ﺑودەﻛﺎﺗوە ﻛ زﯾﺎن ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﻛﺳﻚ ﯾﺎن ﻧﯿـــﻦ ﻛﯚﻣﯿﺘﯾك رازﯾﺒﻜن ﻛـــ ﺋﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯽ دەزﮔﺎﯾك دەﮔﯾﻨ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﺷﯿﻜﺮدﻧوەی ﺑﺮﯾﺘﯿـــﻦ ﻟـــ ھﺎوﺗﺎﻛﺎﻧﯿـــﺎن و زۆرﺟﺎرﯾـــﺶ ﻟ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧی ورد ﺑﯚ ﺋو دزﯾﺎﻧی ﻛ ﻛﺎرﻣﻧﺪان ﺗﻮﮋەراﻧﯽ ﻟﻨھﺎﺗﻮو. ﯾﺎن ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾك دەﯾﻜن ،رەﻧﮕ راﺳـــﺘﻗﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﭘﺪاوﯾﺴـــﺘﯿﯿ ﻛﺎﺗﻚ ﺑ ﺑ ﭘﺸـــﻠﻜﺮدﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺳـــﻛﺎن داوودەزﮔﺎ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿـــﻛﺎن ﺋﺎﺷـــﻨﺎ دەﺑﯿـــﻦ ،داﺑﻨﺮﺖ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑرﭘﺮﺳـــ ﺋﯿﻨﺠـــﺎ ﻟو ﺟـــﯚرە ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﺎﻧـــ ﺗﺪەﮔﯾﻦ ﺑﺎﻛﺎن. ﻛ دﻨ ﭘﺸـــﻤﺎن .ﭘﺪاوﯾﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ھرﭼﻧﺪە ﺋم ﻣرﺟ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﺎﻧ ھﺗﺎ ﻟ :ﺑدەﺳﺘﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﺧرﺟﯽ ﺑـــﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوە دێ ﻛﺎری ﺗﻮﮋەران ﺳـــﺧﺘﺘﺮ دەﻛن ،ﺑم ﮔﺮﻧﮕﻛﺎن ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ ﺑﺎﺷـــﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪرﻦ .دەﻛـــﺮێ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﭼﺎﻛﯿﺸـــﯿﺎن ھﺑﺖ .داﻧﺎﻧﯽ رﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺷرﻣزاری )ﺳﻜﺎﻧﺪال( ﺋم ﻣرﺟﺎﻧ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻛﺮدەﻧﯽ ﺑﺷﺪاری ﻛ دەﻛﺮﺖ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ زﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪن ﺑ ﻟش دەﻛﺎت ﻟ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورﻜﯽ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﯾﺎن ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﺋو ﻛﺳی ﻛ ﺑﻮوەﺗ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻛ ﺗﮔرە و ﺳﻨﻮورە ﺳـــﭘﻨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺘ ﻛﺎﯾـــوە .ﺗﻮوڕەﻧﻛﺮدﻧﯽ ھﯿﭻ ﻛﺎری ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە ﺑ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ دﯾﺎری دەﻛﺎت. ﻛﺳﻚ ﯾﺎن ھﯿﭻ داﻣزراوەﯾك ﺗﺎوەﻛﻮ ﻧﺑﻨ ﺋﻣش ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻻﯾن ﺗﻮﮋەراﻧﯽ ﮔﻧﺠوە دوژﻣﻨﯿﺎن .ﭘﺸﻜﺷـــﻜﺮدﻧﯽ وﻨﺎﯾﻛﯽ ﺟﻮاﻧﯽ ﻛـــ ﻧﺎﭼﺎردەﻛﺮﻦ ﻣﻠﻜﭼﯽ ﺋو رﺴـــﺎﯾﺎﻧ ﺑﻦ ﺧﯚﯾﺎن و ﺑرﭘﺮﺳ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﻛﺎﻧﯿﺎن. و ﻛﺎری ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾـــﺎن ﺑﮕﻮﻧﺠﻨـــﻦ ﻟﮔـــڵ ﺑـــم ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾ ﺋم ﻣرﺟﺎﻧـــ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿﯽ داوودەزﮔﺎﻛﺎن و ﺋم ھﻧﮕﺎواﻧش دوورەوە و ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺑﺷـــﻚ ﻟـــ ﻛﺎری ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە دادەﻧﻦ. ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﭙﺎرﺰن .زاﻧﺴـــﺘﮕﻛﺎن ﺑـــم ﺟـــﯚرە ،ﻟـــ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﻟـــوە دەﺗﺮﺳـــﻦ ﻟـــ ﺗﻟﭬﺰﯾـــﯚن ﻧﺎوﯾـــﺎن ﺋﻣرﯾﻜﺎ ،ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﺮدﻧـــﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ دﻛﺘﯚرا ﺑـــﺖ ﺑھﯚی ﺋـــوەی ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻟ ﺑﻮاری ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــﯿﺪا ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ دەرووﻧﻨﺎﺳﻛﺎﻧﯿﺎن ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻛﺎرﺑﻨ ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺷـــﻜ ﻟ ﻛﺎرە ﺑـــﯚ دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋـــو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧی ﺑ رۆﺗﯿﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕ و ﻛﯚﺳﭙﻜﯿﺸ ﻟﺳر رﮕی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻛ دەﻛﺮێ ﻧھﺮﺖ .ﻛﭼﯽ ﺋم ﻛﯚﻣﯿﺴـــﯿﯚﻧﺎﻧ ﻟﻨﺎﮔڕـــﻦ ﺗﻮﮋەران ﺑ ﺋﺎزادی ﺑ دوای ھﺳﺖ و ﻧﺳﺘﯿﺎن ﺑﻜون. ﺋﮔـــر ﻧـــوەی داھﺎﺗﻮوی ﺗﻮـــﮋەران ﺋم ﻣرﺟﺎﻧی ﺋﺴـــﺘﺎ ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜن ،ﺋوا زاﻧﺴﺘ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿـــﻛﺎن ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ رووﻧﯿﺎن ﻧﺎﺑ. ﺋم ﺗﻮﮋەراﻧ ﻛ ﺑﺒﺷـــﻜﺮاون ﻟ ﮔڕان ﺑ دوای ﺋو ﺑﯿﺮۆﻛﺎﻧـــی داوودەزﮔﺎی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ رەﻧﮕ ﺑ ﺳـــﯾﺮ ﯾـــﺎن ﮔﻮﻣﺎﻧﺎوﯾﯿـــﺎن ﺑﺰاﻧﻦ، ھﯿـــﭻ ﺑﻮارﻜﯽ ھﻛﺮدﻧﯿﺎن ﺑـــﯚ ﻧﻣﺎوەﺗوە ﻟ داھﻨﺎﻧﺪا ،ﺑﯚﯾ دەﺑﻦ ﺑ ﭘﺴـــﭙﯚڕی ﺳـــﺎدە ﻟ ﺑـــﻮاری ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﮔﺸـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﺪا .رەﻧﮕ ﺑداﻣزراوەﯾﯿﻜﺮدﻧـــﯽ رﺴـــﺎ ﺋﺧﻼﻗﯿﯿـــﻛﺎن ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﺑﯿﺮۆﻛ ﺑـــﺖ ﺑﯚ ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕ و ﺳـــﻧﺘرەﻛﺎﻧﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ،ﺑم ھر ﺋم ﺑداﻣزراوەﯾﯿﻜﺮدﻧﺷـــ ﻛ دەﺑﺘ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﺑﯚ ﺳـــر زاﻧﺴﺖ، زاﻧﺴـــﺘﻚ ﻛـــ داﻣـــزراوە ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿﻛﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﯿﭙﺎرﺰن و ﮔﺷی ﭘﺒﺪەن.
ﺋﮔر ﻧوەی داھﺎﺗﻮوی ﺗﻮﮋەران ﺋم ﻣرﺟﺎﻧی ﺋﺴﺘﺎ ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜن ،ﺋوا زاﻧﺴﺘ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ رووﻧﯿﺎن ﻧﺎﺑ
* ﻛﯚﻣﻨـــﺎس .دوا ﭘرﺗﻮوﻛﯽ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ: )ﻓﯚﺗﯚ (AFP : )ﭼﯚن ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎ ﺑﺪوﯿﻦ؟( ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ رازﯾﯿﺎن ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ دەﻛوﻧ ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿوەو ﻻدﻜﻮﭬﺮت ،ﭘﺎرﯾﺲ.2009 ، ﺑـــﻜﺎت ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺳﻜﺴـــﯽ ﻟﮔڵ دروﺳـــﺘﺒﻜن ،ﯾﺎﻧﯿﺶ وﺗﺎرﯾﺎن ﭘﺒﻨﻮوﺳﺖ و ﺑﻧـــﺎوی ﺧﯚﯾوە ﺑوﯾﺎن ﺑﻜﺎﺗـــوە .ھروەھﺎ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﯿوە: ﻟوە دەﺗﺮﺳـــﻦ ﻛ ﻟﻻﯾن ﻛﺳﻚ ﻟ دادﮔﺎ ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺳـــﻜﺎﯾﺎن ﻟﺳـــر ﺗﯚﻣﺎر ﺑﻜﺮﺖ ﺑ ﺑﯿﺎﻧﻮوی ﺋـــوەی ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺳـــرﻧﺠﯽ ﺧﻜﯽ راﻛﺸـــﺎوەﺗ ﺳـــر ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﺋو و زﯾﺎﻧﯽ ﭘﮕﯾﺎﻧﺪووە و ﻛﺮدووﯾﺗﯿﯿ ﮔﺎﺘﺟﺎڕی ژﺪەر : ﺧـــﻚ و ھروەھـــﺎ ﻣﺎﻓﯽ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﭘﺸـــﻠﻜﺮاوە .ﺋم ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿ ﻟـــ وﻻﯾﺗ (1) ھـــﺎوارد ﺋﺲ ﺑﻜر ،ﺑﻼﻧـــﺶ ﮔﯿﯿﺮ ،ﺋﭭرﺖ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ زۆر ﺑـــﺎوە ،ﻛـــ ﺳـــﯽ ھﯿﻮ و ﺋﺎﻧﺴﻠﻢ ﺳـــﺘﺮۆس) ،ﻛﻮڕاﻧﯽ ﺟﻞ ﺳﭙﯽ: ﻛﯚﻣﮕﯾﻛـــ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻜـــﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆری ﻛﻮﻟﺘـــﻮری ﺧﻮﻨﺪﻛﺎران ﻟـــ ﻛﯚﻟﮋی ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯿﺪا(، دادوەری ھﯾـــ ،ﺑﮕﻮﻣﺎن ﻟ وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜش ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺘﮕﺎی ﺷﯿﻜﺎﮔﯚ.1961 ،
MONDE MONDE LE
2011 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﺳﻮودی ھﻮﻧر ﭼﯿﯿ؟ ﺋﭭﻠﯿﻦ ﭘﯿﯾ
ﻛﺎﺗﻚ ﺋﻓﻼﺗﻮن ﺷﺎرە ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻛی وەﺳﻔﺪەﻛﺎت ،داوا دەﻛﺎت ﺷﺎﻋﯿﺮان ﺷﺎرﺑدەر ﺑﻜﺮﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑڕای ﺋو، ﺷﺎﻋﯿﺮان ھﻨﺪەی ھﭽﻮون دەورووژﻨﻦ ھﻨﺪە ﭼﻣﻜﯽ ﻋﻗﻼﻧﯽ رەﮔﮫﺎژوو ﻧﺎﻛن و ﺑﻛﺎرﯾﻨﺎھﻨﻦ .ژان ژاك روﺳﯚ ،ﺋﻧﺪازﯾﺎری ﮔﺮﺒﻧﺪی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﭘﺶ ﺷﯚڕش ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ،ﻟﻧﺎﻣﯿﻠﻜﻛﯾﺪا ﻛ ﺑﯚ ﺋﺎﻟﻮﻣﺒﺮ دەﯾﻨﺮﺖ و دەرﺑﺎرەی ﭼﻣﻜﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎری دەﯾﻨﻮوﺳﺖ ،ﺟﺧﺖ ﻟﺳر ﺋوەدەﻛﺎت ﻛ دەﺑ ﺷﺎﻧﯚ ﻟ ﺷﺎری ژﻧﭫ ﻗدەﺧ ﺑﻜﺮﺖ و دە دەﺑ ﺋم ھﻮﻧرە ﮔﻧﺪەوﯾﯿ ﻟﺑرﭼﺎوان ﺑﺴﻨﺪرﺘوە ،ﭼﻮﻧﻜ” رۆﺣﯽ ﮔﻮﻣا دەھژﻨ .“ﻟم دوو ﻧﻤﻮوﻧﯾی ﺳرەوە ،ﺑﺎس ﻟ ﺋرﻛﯽ ھﻮﻧر دەﻛﺮﺖ ،ﺟﺎ ﺋم ﺋرﻛ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺖ ﯾﺎن ﺋﺧﻼﻗﯽ. ﻟم ﺳردەﻣدا ﺋم ﺑﯚﭼﻮوﻧﺎﻧ ﺑﺑ ھﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎﻧـــﻚ ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻧﺧﻮاز دادەﻧﺮﻦ: ﺋﻣـــۆ ﻟـــ ﺗﻮاﻧـــﺎی ﻛﺪاﯾ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ھﻮﻧـــر ﺑﺨﺎﺗ ژـــﺮ ﭘﺮﺳـــﯿﺎرەوە ،ﭼﯚﻧﯿﺶ دەﻛﺮﺖ ﺟﮕ ﻟ ﭘﻮەری ھﻮﻧری ،ﭘﻮەری دﯾﻜـــ ﻟﭘﻨﺎو ﻧﺮﺧﺎﻧﺪن و ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑرھﻣﻜﯽ ھﻮﻧری ﭘﺸﻨﯿﺎز ﺑﻜﺮﺖ؟ ﻧﺎﺑ ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑرھﻣﻜﯽ ھﻮﻧری ﻟ رﮕی
ﺋوەدەﻛﺎت و دەـــﺖ “:ﺋوەی ﻛ ﺑﯚ ھﯿﭻ ﺷـــﺘﻚ ﻧﺎﺷ ﻟ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺟﻮاﻧﺘﺮە، ﺋرێ ﺷﻮﻨﯽ ھرە ﮔﺮﻧﮓ ﻟﺧﺎﻧﻮودا ﭼﯿﯿ، ﻟ ﺋﺎودەﺳﺘﺨﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ.“... ﺋـــوەی ﺟﮕـــی ﺑﺎﯾﺧـــ ﺋوەﯾـــ ﻛ ﭼـــﯚن ﺑھـــﺎ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ھﻮﻧـــر ھﺒﺴـــﻧﮕﻨﺪرﻦ .زۆﻻ ﺳـــرﻧﺠﯽ ﺋوەش دەدات ﻛـــ ﺗﺎﺑﻠـــﯚ ﺗﻧﮫـــﺎ ﺑـــﯚ ﺑﺎﺑﺗﻛی
ﺋﮔر ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺑھﺮەﯾﻛﯽ ﺟﯿﺎواز و ﻧوﻋﯿﺶ ﺑﺖ ،ﺑھﺎﻛی ﺑ ھﯿﭻ ﺷﻮەﯾك ﻟ ﺑھﺎی ﻛﺮﻜﺎرﻚ زﯾﺎﺗﺮ ﻧﯿﯿ
ﻛﺎﺗﻚ ﺋﻓﻼﺗﻮن ﺷﺎرە ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻛی وەﺳﻔﺪەﻛﺎت ، داوا دەﻛﺎت ﺷﺎﻋﯿﺮان ﺷﺎرﺑدەر ﺑﻜﺮﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑڕای ﺋو، ﺷﺎﻋﯿﺮان ھﻨﺪەی ھﭽﻮون دەورووژﻨﻦ ھﻨﺪە ﭼﻣﻜﯽ ﻋﻗﻼﻧﯽ رەﮔﮫﺎژوو ﻧﺎﻛن و ﺑﻛﺎرﯾﻨﺎھﻨﻦ
ﺋـــو ﭘﯾﺎﻣوە ﺑﺖ ﻛ ھﯿﮕﺮﺗﻮوە ،ﯾﺎن ﻟ رﮕی ﺑھـــﺎ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯿﯿوە ﺑﺖ ﻛ دەﯾوێ ﺋﺎراﺳﺘی ﺑﻜﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣ ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﻣﺗﺮﺳﯽ ﺋوەی ﻟﺪەﻛﺮﺖ ﻛ ﺋﺎزادی ﺟوھری ﻟ ھﻮﻧر ﺑﺴﺘﻨﺘوەو داﯾﻤﺎﺖ، ﺑﻜﻮ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﯿﺶ ﻟ ﺧﺳﺗ ﺳﺮوﺷﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی رووﺗﯿﺪەﻛﺎﺗوە :ھﻮﻧر ﻟﮔڵ ﺧﯚﯾﺪا ﻧﺑﺖ ﺗﺳﻔﯿی ﺣﺴﺎب ﻟﮔڵ ﻛس ﻧﺎﻛﺎت. ﻟدەﺳـــﺘﭙﻜﺪا وا ﭘﺪەﭼ ﺋم ﻛﺸـــﯾ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﺒـــ ،ﺑم ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا واﻧﯿﯿ: ﺟﮕـــ ﻟو داواﻛﺎرﯾﺎﻧی ﻛـــ ﻟﺮەو ﻟوێ ﺑﯚ ﺳﺎﻧﺴﯚرﻛﺮدﻧﯽ ﺑرھﻣﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو دەﻛﺮﻦ، ﻛـــ ﮔﻮاﯾـــ ﺑرھﻣﯽ ﻧﺎوﺑﺮاو دەﺳـــﺘﺪرﮋی ﻛﺮدووەﺗ ﺳر ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕ و ﺋﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎو و. ھﺘﺪ ،ﭘﺪەﭼﺖ ﭘﺮﺳﯿﺎرﮔﻟﻚ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋرﻛﯽ ھﻮﻧر ﺗﻜڵ ﺑو داﺧﻮازﯾﯿﺎﻧ ﻛﺮاﺑﺖ ﻛ ﺋﺎراﺳـــﺘی رﻜﺨﺮاوە ”ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯿﻛﺎن“ دەﻛﺮـــﻦ ،وا دﯾـــﺎرە ﺗﺎوەﻛـــﻮ دوﻨـــ ﺋم داﺧﻮازﯾﯿﺎﻧـــ ﺷـــرﻋﯿﺗﯿﺎن ھﺑﻮوﺑ و ﺋو ﯾﺎرﻣﺗﯿﺎﻧی ﻛ ﻟو ﺑﻮارەﺷﺪا ﺧرﺟﻜﺮاون، ﺑوە ﭘﺎﻛﺎﻧی ﺑﯚ ﻛﺮاﺑ ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺑﺷـــﺪاری ﻟـــ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺰەﻛﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣـــﺪا ﻛﺮدووە. ﺋﺴﺘﺎش ﺋو ﺷرﻋﯿﯿﺗ ﻟوەدا دەﺑﯿﻨﺮێ ﻛ ﺋو ﭼﺎﻻﻛﯿﺎﻧ رۆﯽ ﭘﺘوﻛﺮدﻧﯽ ”ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ“ دەﺑﯿﻨﻦ ،ﺟﺎ ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﯿ ﻟ چ رواﻧﯿﻨﻜوە ﺗﻣﺎﺷﺎی ﺋم ﭼﻣﻜ دەﻛﯾﻦ. ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣ ھﻮﺴﺘﻜﯽ دەﺳﺘﺑﮋﺮاﻧﯾ ﯾﺎن ھﻮﺴـــﺘﻜﯽ ”ﺟﻣﺎوەری“ﯾـــ؟ ھﻮﻧر ﻟ ﭘﻨﺎو ھﻮﻧردا ﯾﺎن ھﻮﻧر ﺑﯚ ﺋوﯾﺘﺮ؟ ﺋﻣﺎﻧ دوو دﯾﺪی ﺷـــﯿﺎون ﻟم ﺑـــﻮارەدا .ﺗﻧﺎﻧت ﮔﻮﻣﺎﻧﯿﺶ دەﻛﺮێ ﻛ ﺋم دوو دﯾﺪە دووﻓﺎﻗﯿﯿ ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾ ﺑرھﻣـــﯽ ﻣـــﮋوو و ﺑرھﻣﯽ ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾـــﻛﺎن ﻧﺑﻮوﺑﻦ ،ﺑﻜﻮ زﯾﺎﺗﺮ وەك ﺑرھﻣﯽ ﻟﯚژﯾﻜﯽ ﺑﮕﻧوﯾﺴﺖ ﺗﻣﺎﺷﺎ ﺑﻜﺮﻦ. ﺋـــو دەﻣﺗﻗـــ و دﯾﺎﻟﻜﺘﯿﻜـــ ﻛـــ ﻛﺎﺗـــﯽ ﺧﯚی ﺋﻤﯿـــﻞ زۆﻻی ﻻو ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﮔﻮﺳـــﺘﺎڤ ﻛﻮورﺑـــ ﺑراﻣﺒر ﺑـــ ﺑرھﻣﻜـــﯽ ﭘﯿـــﺮ ژوزﻒ ﭘـــﺮودۆن دەﯾﻮروژﻨ ،رۆﺷﻨﺎﯾﯿﻛﯽ زۆر دەﺧﺎﺗ ﺳر ﺋم ﺑﺎﺑﺗ .ﻟﭘﻨﺎو ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺮدﻧﯽ ﺗﺎﺑﻠﯚﻛﺎﻧﯽ ﻟﭘﺸـــﺎﻧﮕﺎﯾﻛﺪا ،ﻛﻮورﺑـــ داوا ﻟ ﭘﺮودۆن دەﻛﺎت ﻛﺗﻟﯚﮔﻜـــﯽ ﺑـــﯚ ﺑﻨﻮوﺳـــﺖ ).(1 ﭘﺮودۆن ﻟو ﻧﻮوﺳـــﯿﻨدا ﺳﺘﺎﯾﺸـــﯽ ﻛﻮورﺑ
ﻛﻮرت ﻧﺎﻛﺮﺘوە .ﺑﻜﻮ ﻟﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھﻣـــﺪا ﺳـــو ﻟـــ ﺗﺎﻛﮕراﯾﯽ دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﻧﻮەﻧﺪی ﺳـــرﻣﺎﯾداری دەﺑﻮوژﺘوە و ﺑھﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﺑﯚرژوازﯾﺗﯿﺶ رەگ دادەﻛﻮﺗﻦ وای ﺳـــﻣﯿﻨوەی ﺟﻣـــﺎوەر .ﺗﻧﺎﻧت ﻛﺎﺗـــﻚ وەﻛـــﻮ ھﻮﻧرﻣﻧﺪﯾﺶ دﺘـــ زﻣﺎن ﺋـــوە دە ﻛ” ﻟ ﺑرزاﯾـــﯽ ژﯾﺎوە“ ،ﺋﻣ چ ﺷـــﺘﻜﻤﺎن ﺑﯚ دەﺳـــﻟﻤﻨ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻣﺎﻓﯽ ﺗواوی ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿﻛ ﺷـــرﻋﯿت دەداﺗ ھﻮﻧر ﻛ دژی ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺨﻮازی دەوەﺳـــﺘ ﯾﺎن وەزﯾﻔ ﺷـــﺎراوەﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎﻛﻜ ﻛ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪاﯾ ﺧﻣﺒﺎری و ﻣزﻧﯽ ﺑرﺟﺳﺘ ﺑﻜﺎت ؟ ﺋﺎ ﻟـــﺮەدا دژاﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺟوھری ﺧﯚی ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛﺎت :ﺋﺎﯾﺎ ﺑرھﻣﯽ ھﻮﻧری ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ﻧﯿﯿ ﺑﺳر ﺋم دژاﯾﺗﯿﯿدا زاڵ ﺑ و ﺗﯿﭙڕﻨ ،ﺑﺑ ﮔﻮﺪاﻧ راو ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺧـــﻮدی ھﻮﻧرﻣﻧﺪەﻛـــ ﺧـــﯚی؟ ﭼﻮﻧﻜ، ھـــروەك ﺑﯚدﻟﺮﯾﺶ ﻛﺎﺗـــﯽ ﺧﯚی دەﯾﮕﻮت، ھﻣـــﻮو ﺋﯿﺴـــﺘﺘﯿﻜﺎﯾك ﺧﯚی ﻟـــ ﺧﯚﯾﺪا ﺋﺧﻼﻗﻜ و ﺳﯿﺎﺳﺗﻜ - ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯿﻛ و ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺑھﺎﻛﺎﻧﯿﺸ. وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
)ﺋﻓﻼﺗﻮن و ھﺎوڕﯿﻛﯽ( ﺗﺎﺑﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ jaye esther
دەﻛﺎت ﺑوەی ﻛ ھﻮﻧری ﻛﻧﺎﻟﯿﺰە ﻛﺮدووە. ﺋﻣـــش ﺑوەی ﻛـــ ،ھروەﻛـــﻮ ﺋراﮔﯚن دەﺖ ،زﯾﺎد ﻟ ﭘﻮﯾﺴﺖ ”واﻗﯿﻌﯽ“ﯾ و ”ﻟ ھﻮﻧرﯾﺸﺪا ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘ .“ﻟو ﻧﻮوﺳﯿﻨدا، ﭘـــﺮودۆن ھوﯽ ﺋـــوە دەدات ﻛ ھﻮﻧر و ھﻮﻧرﻣﻧـــﺪی راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﭘﻨﺎﺳـــﺑﻜﺎت. ﺋﺎزاﯾﺎﻧـــ ﻗﯚـــﯽ ﻟﮫﺪەﻛﺎت .ﮔﺳـــﻜﻚ ﺑﺳـــﻨﻮوری ﻧﻮان ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﯿﺴﺖ و رﯾﺎﻟﯿﺴﺘﺪا دەھﻨ و ﭘ ﻟﺳر ﺋوەش دادەﮔﺮﺖ ﻛ ﺑﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋـــو زەﺣﻤﺗ واﻗﯿﻊ ﻟ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎل ﺟـــﻮدا ﺑﻜﺮﺘـــوە ،ھروەھﺎ زەﺣﻤﺗﯿﺸـــ ﺋﯚﺑﮋﻜﺖ )ﺷـــﺖ( ﻟ ﺑﯿﻨﯿﻦ ﺟﯿﺎﺑﻜﺮﺘوە ﻛ ھر ﺋوﯾﺸ ﻣﺎﻧﺎ دەﺑﺧﺸﺘ ﺷﺖ .ھروەھﺎ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑـــﯚ ﺋوەش دەﻛﺎت ﻛـــ ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ”داوای ﻟﺪەﻛﺮﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﻛ ھﻮﻧرەﻛی
ھﺎوﺗرﯾﺐ ﺑ ﻟﮔڵ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ“، ﺑ وﻨﺎﻛﺮدﻧﻜﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﯿﺴـــﺘﺎﻧی ﺳﺮوﺷﺖ و ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ”ﻟﭘﻨﺎو ﻛﺎﻣﻜﺮدﻧﯽ ﺟﺳﺘﯾﯽ و ھﯚﺷـــﻤﻧﺪی و ﺋﺧﻼﻗﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﺪا.... ) . “(2ﭘـــﺮودۆن ﺑـــ ھﻤﻨﯽ و ﺷـــﻠﮕﯿﺮاﻧ، ﻟژـــﺮ ﺋـــﺎی رﺒـــﺎزی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﺷﯚڕﺷـــﮕاﻧ ﺟﺧﺖ ﻟﺳـــر ﺋوە دەﻛﺎت ﻛ ھﻮﻧـــر ﻟﭘﻨﺎو ھﻮﻧر ﺷـــﺘﻜﯽ ھﯿﭻ و ﭘﻮوﭼـــ .ﺧوﻧﺒﯿﻨﯿـــﻦ ﺑﺟﻮاﻧﯿﯿوە ﻟﻻﯾن ھﻮﻧرﻣﻧـــﺪەوە ﻟﭘﻨﺎوی ﺋوەﯾ ﻛ ﺧﻮدی ﺋﯿﻨﺴﺎن ﺟﻮان ﺑﻜﺎت و ﺑھﺮەش ھرﮔﯿﺰ ھﯽ ﺗﺎﻛﻛس ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜـــﻮ ”ﺑرھﻣﯽ ﻋﻗﯽ ﮔردووﻧﯿﯿو ﺑرھﻣﯽ زاﻧﺴﺘﻜﯽ ﮔﺸﺘﯿﯿ ﻛ ﻟﻻﯾن ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ و ھﻮﻧرﻣﻧﺪاﻧﯽ ﺟﯿﺎوازەوە ﺑرھﻣﮫﻨـــﺮاوە و ﺑھﯚی ﺟﯚرەھﺎ ﭘﯿﺸـــی
ﺟﯿﺎوازﯾﺸوە ﺑرﺟﺳـــﺘﺑﻮوە “ .ﺋﮔر ھﻮﻧرﻣﻧـــﺪ ﺧﺎوەﻧـــﯽ ﺑھﺮەﯾﻛﯽ ﺟﯿﺎواز و ﻧوﻋﯿﺶ ﺑ ،ﺑھﺎﻛی ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﻟ ﺑھﺎی ﻛﺮﻜﺎرﻚ زﯾﺎﺗـــﺮ ﻧﯿﯿ .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﻣ ﺧﺎﻜـــ ﺟﮕی ﺳـــرﻧﺠ .وەﻣﯽ زۆﻻ ﻣﺎﯾـــی ﻟﻮوﺗﺒرزﯾﯿ و ھروەھﺎ ﺟﮕی ﺷﯚﻛﯿﺸـــ ،ﺋو ﺷـــﯚﻛش ھﻨـــﺪەی دﯾﻜ ﻟﻻﻣـــﺎن زﯾﺎﺗﺮ دەﺑ ﻛﺎﺗـــﻚ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛی زۆﻻ ﻟﮔڵ ﺑﯚﭼﻮوﻧـــ ﺑﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣۆﻣﺎﻧﺪا ﺑراورد دەﻛﺮـــﻦ ،ﻛﺎﺗﻚ دەﺖ” :ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﯽ ﺋﻤ ﻟ ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﯽ و ورووژان ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ) ،“(4ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﺘﯽ و ﮔﻮزارﺷﺘﯽ ﺋﺎزاداﻧی ﺗﺎﻛﻛس ﮔﺮﻧﮕ ﻧك ﺋرﻛﯽ ھﻮﻧر .ﺗﯿﯚﻓﯿﻞ ﮔﯚﺗﯿ ،ﻟوەوﭘﺸﺘﺮ ﻟو ﭘﺸﻛﯿﯿی ﻛ ﺑﯚ )ﻛﯿﮋۆ(ی ﻣﯚﭘﺎن ،ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ )(3
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: .1ﻧﯚﻞ ﺑﺎرب و ھﺮﭬ ﺗﻮوﺑﻮول )ﺳرﭘرﺷـــﺘﯿﺎر(، )ﻛﻮورﺑ – ﭘﺮودۆن ،ھﻮﻧر و ﻣﯿﻠﻠت( ،ﺳـــﻜﯚﯾﺎ، ﺑﺰەﻧﺴﯚن.2010 ، .2ﭘﯿـــﺮ ژۆزـــﻒ ﭘـــﺮودۆن ) ،ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﺒﯽ ھﻮﻧر و ﺋرﻛـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ( ) ﻛﻮرﺗ ،(ﻟـــ ﻛﺘﺒﯽ ﭘﯿﺮ ژۆزـــﻒ ﭘـــﺮودۆن ،ﺋﻤﯿﻞ زۆﻻ ،ﻣﻠﻤﻼﻧ ﻟ ﺳـــر ﻛﻮورﺑ و ﺋرﻛﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯽ ھﻮﻧر .ﭘﺎرﯾﺲ. .3ﭘﯿﺮ ژۆزـــﻒ ﭘﺮودۆن ) ،ﻣﻮﻚ و ﻣﺎڵ ﭼﯿﯿ؟( دەزﮔﺎی ﻛﺘﺒـــﯽ ﮔﯿﺮﻓـــﺎن ،ﭘﺎرﯾـــﺲ448 ،2009 ، ﻻﭘڕە. .4ﭘﯿﺮ ژۆزﻒ ﭘﺮودۆن ،ﺋﻤﯿﻞ زۆﻻ ،ﺳـــرﭼﺎوەی ﭘﺸﻮو.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
رەواق
رۆﺑـﯚﺗـﻛــ
دﻻوەر ﻗرەداﺧﯽ *
ﺋﯿﻨﯿﺎﺳﯿﯚ راﻣﯚﻧ
ﻧﺎوی ﻛﺘﺐ :ﺑﺪەﻧﮕﯽ و ﻛﯚﻛﻮژی ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧﯽ :ﺣﻣ ﻛﺎﻛڕەش ﮔﻮﺗﺎرﻜﯽ ﻣرﯾﻮان ورﯾﺎ ﻗﺎﻧﻊ و زﻧﺠﯿﺮە دﯾﺪارﻚ ﻟﮔڵ ﻛﺎروان ﻛﺎﻛﺳﻮور ،ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ،ﭼﯚﻣﺎن ھردی ،رﺒﯿﻦ ھردی ،ﻛﺎزﯾﻮە ﺳﺎﺢ ،ﺋﻧﻮەر رەﺷﯽ ﻋو ،ﺋﺎرام ﻛﺎﻛی ﻓﻟﻼح و ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﻤﺎن ﭼﺎﭘﯽ ﯾﻛم2008 : ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ :ﺑرﻮەﺑرﺘﯽ ﭼﺎپ و ﺑوﻛﺮدﻧوە ﻟ ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ
ﻟـــ23 ی ﺷـــﻮﺑﺎﺗﯽ 1988ەوە ﺗﺎوەﻛـــﻮ 6ی ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ ھﻣﺎن ﺳـــﺎڵ ،ﻛﯚﻣﮕی ﻛﻮردی و ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨﻛﺎن ،رووﺑـــڕووی زﻧﺠﯿﺮەﯾـــك ﭘﻻﻣﺎری ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﻋﺮاق ﻟژﺮ ﻧـــﺎوی )ﺋﻧﻔـــﺎل(دا ﺑﻮوەوە، ﻛـــ ﻟ ﻣﮋووی ﻧﻮـــﯽ ﺋﻤدا ،ﺟﮕ ﻟ ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪی ﺑﺎرزاﻧﯿﯿﻛﺎن ﻟﺳـــﺎﯽ 1983ﻛ ھﺷـــﺖ ھزار ﭘﯿﺎوی ﺑﺎرزاﻧﯽ ،ﺗﺪا ﺑ ﺳروﺷـــﻮﻦ ﻛﺮان ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟ دوای ﺟﻧﮕـــﯽ دووەﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿوە ﻟدوﻧﯿﺎ و ﻧﺎوﭼﻛﺷـــﺪا ﺑ وﻨ ﺑﻮوە .ﻧﺧﺸـــی ﭘﻻﻣـــﺎرەﻛﺎن و ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧـــﯽ و ﻣـــودای ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﻛﺎﻧﯽ و رﮋەی ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ و وﺮاﻧﻜﺎری و زﯾﺎﻧ ﻣﺎﻟﯽ و ﻣﻋﻨوﯾﯿﻛﺎﻧﯽ و رووﺑری ﺋو ﺑﺮﯾﻨﺎﻧی ﻛ ﻟ رۆﺣﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﻛﻮرددا ھﯿﻜﯚﯿﻦ ،وا دەﻛﺎت ﻛ ﺋﻧﻔﺎل وەك ﺳـــﺎﺗوەﺧﺘﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت و ﺟﯿـــﺎوازی رق و ﺗﺮۆﭘﻜﯽ زەﺑﺮوزەﻧﮕﯽ ﺑﻋﺲ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻛﻮرد ﺑﺨﻮﻨﺮﺘوە .وەك ﻣرﯾﻮان ورﯾﺎ ﻗﺎﻧﻊ ﻟ وﺗﺎرﻜـــﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﻛﺘﺒﯽ )ﺑﺪەﻧﮕـــﯽ و ﻛﯚﻛﻮژی(دا ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﺪەدات” :ﺋوەی ﺋﻧﻔﺎل ﻟ ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺑﻋـــﺲ ﺑراﻣﺒـــر ﻛﯚﻣﮕی ﻛـــﻮردی ﺟﯿﺎدەﻛﺎﺗوە، ﻛﺎرەﻛﺘری ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪﯾﺎﻧی ﭘﻻﻣﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟ، ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿـــﮋی ﺟﯿﻨﯚﺳـــﺎﯾﺪﯾﺎﻧش ،ﺳـــﺰادان ﻟـــ ﻛﺎری ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن و ﻣﺎﻣﯾﻛﯽ ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺟﻮزﺋﯿﯿوە دەﻛﺎﺗ ﺳﺰاداﻧﯽ ﮔﺮووﭘﻚ ﯾﺎن ھﺰﻚ ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﻟﻧﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺋو ﮔﺮووﭘ.“ ﺟﯿـــﺎواز ﻟـــ زۆرﺑی ﭘﻻﻣﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺲ ،ﺋﻧﻔﺎل ﺑ ﭘﻼﻧﻜﯽ ﭘﺸﺘﺮ ﻧﺧﺸ ﺑﯚ داڕﮋراو، ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰە ﻛﺮا و ﯾﻛﻣﯿﻦ ھﻧﮕﺎوﯾﺸـــﯽ ﺷـــش ﻣﺎﻧﮕﻚ ﭘﺸـــﺘﺮ ﺑ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎرﻜﯽ ﮔورەی داﻧﯿﺸـــﺘﻮان دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد ،ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳـــرەﻛﯽ و ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚی ﺋو ﺋﺎﻣﺎرە ﻛﺸـــﺎﻧﯽ ھﻚ ﺑﻮو ﻟﻧـــﻮان ﺋواﻧی ﺑﻋﺲ ﺑ ھﺎووﺗـــﯽ دەزاﻧﯿﻦ ﻟﮔڵ ﺋواﻧدا ﻛ ﺣﺎﺷـــﺎی ﻟ ھﺎووﺗﯿﺒﻮوﻧﯿـــﺎن دەﻛﺮد و ھڕەﺷـــی ﺋـــوەی دەﻛﺮد ﻛـــ ﺋﮔـــر ﻧھﺎﺗﺒﺎﯾﻧـــوە ﺋﻣﺪﯾﻮ ھﻛـــ و ﺋﺎﻣﺎر ﻧﻛﺮاﺑـــﺎن ﺋوا ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ ﺧﯿﺎﻧﺗـــﻜﺎر و ھﮕڕاوە و دووژﻣﻦ و ﺑﻛﺮﮕﯿﺮاوی ﺑﮕﺎﻧی ﺑﯚ دەﻛﺮدن .ﺳـــﺎﻧﻚ ﻟوەوﺑرﯾﺶ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋـــﺲ ﭼﻧﺪ ﺟﺎرﻚ ﺑ ﺑھﺎﻧی ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺧﻚ و ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﺧﺮاﯾﺎن ﻟ زﯾﺎن و وﺮاﻧـــﻜﺎری ﺑﯚردوﻣﺎﻧـــﻛﺎن ﻟ ﺟﻧﮕﯽ ﻧـــﻮان ﻋﺮاق و ﺋﺮاﻧﺪا ،ﭼﻧﺪ ﺟﺎرﻚ ﻣﺷﻘﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺧﻜﯿﺎن ﻟ ﭼﻧﺪ ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﻋﺮاق و ﺗﻧﺎﻧت ﻟﺷﺎری ھوﻟﺮﯾﺸﺪا ﻛﺮدﺑﻮو .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑﯿﻨﯿﻨـــﯽ ﺑﻋﺲ ﺑﯚ دوﻧﯿﺎ ﻛ ھﻣﯿﺸـــ دەﯾﮕﻮت” :ﺋوەی ﻟﮔﻢ ﻧﯿﯿ دوژﻣﻨﻤ.“ داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﺧﻚ ﺑﻮو ﺑﯚ رەش و ﺳـــﭙﯽ ،ﺑﯚ دۆﺳﺖ و دووژﻣﻦ و ھر ﯾﻛﻜﯿﺸـــﯿﺎﻧﯽ ﺑ دوو ﺷﻮە ﻣرﮔوە ﮔﺮﺪەدا ،ﺑڕای ﻣرﯾﻮان ورﯾﺎ ﻟ وﺗﺎرەﻛﯾﺪا ،ﺋو ﺑﯿﻨﯿﻨ ﺳـــﻨﻮورﺑﻧﺪەی ﺑﻋﺲ ھﻣـــﺎن ﺋو ﻟﯚژﯾﻜـــ ﺑﻮوە ﻛ ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﯽ ﺋﺎراﺳﺘ ﻛﺮدووە. ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﺋﻧﻔـــﺎل زﻧﺠﯿﺮە ھﺮﺷـــﻚ ﻧﺑﻮون ﻛ
ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراﺑﻦ و رووﺑـــری ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛم ﻣودا و ﺳـــﻮﯽ ﺑﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻟﮔڵ زەﻣﻧﺪا ﺳﺎڕﮋ ﺑﻮوﺑﻦ ،ﺑﻜﻮ ﺟﮕ ﻟو ھﻣﻮو ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿی ﻛ ﻟﯿﻜوﺗوە و ﺋو زەﺑﺮە ﺗﻮوﻧﺪەی ﻛ ﺑر ژﺮﺧﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ﻛوت و ﺋو ﺗﻜﺪان و ﺷـــﻮاﻧﺪﻧی ﻛـــ دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯿﺎی داﻧﯿﺸـــﺘﻮاﻧﻛی رووﺑڕووی ﺑـــﻮوەوە و ﺋو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠی ﻛ ﻟودﯾﻮ ﭘﺮۆﺳـــﻛوە ﺑﯚ ﺳـــﯾﻨوەی ھﻣﻮو ﺳﯿﻤﺎ ﺋﯿﺘﻨﯚﮔﺮاﻓـــﯽ و ﻛﻮﻟﺘـــﻮوری و دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯿﯿﻛﺎن ھﯾﺒﻮو، ھﺎوﻛﺎت ﺑﺮﯾﻨﻜﯽ ﮔورەﺷـــﯽ ﻛﺮدە دەرووﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ و ﺗﺎڕادەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﻛﻮردی ﺗﻜﺸﻜﺎﻧﺪ. ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ ﻟ ﭘﺮۆﺳـــﻛ ﻟ ﺑﻨﺎﺧـــوە ﻗﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮرد ﺑﻮو ﻟ ﺑﺎﺷـــﻮوری ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟﺳـــر ﺑﻨﭽﯿﻨی ﻛﻮردﺑﻮون، واﺗ ﻛﻮﺷـــﺘﻨﻛ ﭘﺮۆﺳـــﯾﻛﯽ ﻛﯚﻛﻮژی ﺑـــﻮوە و ھﯿﭻ ﮔـــﻮێ ﻧدراوەﺗ ﺋوەی ﻛـــ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛ ﻛﯿ و ﺋﺎﺧﯚ دەﺑ ﻟ ﺳﺰای چ ﺗﺎواﻧﻜﺪا ﺑﻜﻮژرﺖ ،ﺑﻜﻮ ﭘﻻﻣﺎرەﻛ رووی ﻟ ﻛﺳـــﻛﺎن ﺑﻮوە وەك ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﭘﺸـــﻮەﺧﺖ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮاو و ﻛﻮرد وەك ﻣﯿﻠﻠت. وای ﺋو ﭘردەی ﺑﺪەﻧﮕﯿﯿ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و ﻧﺎوﭼﯾﯽ و ﻧﻮدەوﺗﯿﯿی ﻛ ﺑﺳر ﺗﺎواﻧﻛدا درا ﻛ ﻟو ﻛﺎﺗدا ھر ﻻﯾﻧ ﺑـــ ﺑﯿﺎﻧﻮوﯾك ﺧﯚی ﻧك ﻟـــ ﺋﯿﺪاﻧﻛﺮدن ﺑﻜﻮ ﺗﻧﺎﻧت ﻟ ﺑﺎﺳﻜﺮدﻧﯿﺸـــﯽ دەﺑﻮارد ،ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ﭘﻻﻣﺎرەﻛ وەك ﺳرﻛوﺗﻨﻚ ﻟﻻﯾن ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺴوە ﻧﺷﺎردراﯾوە و ﺳﺎﻧ ﯾﺎدی دەﻛﺮاﯾوە ﺑﺑ ﺋوەی ﺑﭽﺘـــ ژﺮ دداﻧﻨﺎن ﺑ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺋو ﻗﻛﺮدﻧ ﻣﺮۆﯾﯿ دەﯾﺎن ھزار ﻛﺳـــﯿﯿ ،ﺗﻧﺎﻧت ھﻧﺪﻚ ﭘﺮۆژە و دەزﮔﺎ و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﺷﯽ ﺑ ﻧﺎوی ﺋﻧﻔﺎﻟوە ﻧﺎو ﻧﺎ وەك ﻛﮕـــ ﻧوﺗﻚ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾك ﻛ ﻛﺎری وﺷـــﻜﻜﺮدﻧﯽ زۆﻧﮕﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﻋﺮاق ﺑﻮو ،ھروەھﺎ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛرﺗﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺲ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﯾﺎدﻛﺮدﻧوەی ﭘﻻﻣﺎرەﻛدا. ﺋﻧﻔﺎل وەك ﭘﻻﻣﺎرﻜﯽ ﻧﺧﺸ ﺑﯚ داڕﮋراو ﻟﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﻋﺮاﻗوە ﺑ ﭘﺸـــﻮودرﮋی و ﺋﻋﺴـــﺎﺑﻜﯽ ﺳـــﺎردەوە ﺑﯿﺮی ﻟﻜﺮاﺑـــﻮوەوە و دوای ﭼﻧﺪﯾﻦ راوﮋ و ﺗﺎووﺗﻮﻜﺮدن ﺑﯾﺎری ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ دراﺑﻮو .ھر ﺑﯚ ﺋو ﻣﺑﺳـــﺘ ﻋﻟﯽ ﺣﺳـــن ﻣﺟﯿﺪ ﺑﭘﯽ ﺑﯾﺎری ژﻣﺎرە 160ی ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺷﯚڕش ﻟ29 ی ﺋﺎداری 1987دا ﺑ ﺣﺎﻛﻤﯽ رەھﺎی ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮا و دەﺳﺗﯽ ﺗواوی ﺳرﺑﺎزی و ﺋﻣﻨﯽ و ﻣدەﻧﯽ ﭘﺪرا. ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ﺋو دەزﮔﺎﯾﺎﻧﺷﯽ ﻛ ﻟ ﭘﻻﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﺪا ﺑﺷـــﺪارﺑﻮون ،ﺑﺮﯾﺘﯿﯽ ﺑﻮون ﻟ ﺳﻮﭘﺎی ﻋﺮاق -ﻓﯾﻠﻗﯽ ﯾك و ﭘﻨﺞ ،ﻣﻮدﯾﺮﯾﯿﺗﯽ ﺋﻣﻨﯽ ﻋﺎﻣﻤ ،ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺲ و ھـــﺰە ﻛﻮردﯾﯿـــﻛﺎن – ﻓوﺟﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﻓﯿﻔ .واﺗ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق وەك ﮔﺸـــﺘﻚ ،ﺑ دەزﮔﺎ و داﻣزراوە ﺳـــرﺑﺎزی و ﺣﯿﺰﺑﯽ و ﻣدەﻧﯿﯿﻛﺎﻧوە ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﭘﻻﻣﺎرەﻛدا ﻛﺮدﺑﻮو. *ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﻧﻮوﺳر
ﮔڕان ﺑــــدوای ﻗﺎزاﻧﺠــــﺪا ﭘﺎڵ ﺑــــ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧوە دەﻧــــﺖ ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟ ﺟﺎران زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺮﺳــــﯿﺎر ﻟ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻜــــن دەرﺑﺎرەی ﺟﯚری ﺋــــو ھواﻧی ﺧﻮﻨران ﺣزدەﻛــــن ﺑﯿﺨﻮﻨﻨوە .ﺑﯚﯾ ﻟم ﺳــــرەﻧﺠﺎﻣوە دەﺳــــﺘﭙﺪەﻛﯾﻦ :ﻛﻣﺘﺮ ﻟ%15 ی ﺋو ھواﻧی رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﺑوﯾﺪەﻛﻧــــوە دەﺑﻨ ﺟﮕی ﺑﺎﯾﺧﯽ زۆرﺑی ﺧﻚ .ﻛواﺗ ﻟﺮەدا ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﯽ ﺧﺴﺘﻨڕوو ھﯾ ﻛ ﻟﮔڵ ﺧﻮاﺳــــﺘﺪا ﻧﺎﮔﻮﻧﺠــــ ،ﯾﺎﻧﯿﺶ ﭘی ﻧﺎﻛﺎﺗــــوە .ﻟﺮەدا ،دوو ﭘﺮﺳــــﯿﺎر دﻨ ﭘﺸــــوە: ﭘﻮﯾﺴــــﺘ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن چ ﺟﯚرە ھواﻚ ﺑﺒﺧﺸــــﻦ و ﻛی ﺑﯿﺒﺧﺸﻦ؟ ﻣــــﮋووی ﺋــــم ﭘﺮﺳــــﯿﺎراﻧ ﺑــــ ﻗــــد ﻣﮋووی ﻣﯿﺪﯾــــﺎی ﺟﻣﺎوەری ﻛﯚﻧ .ﺋــــوە ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘ ﻛ ﺑﯚ ﯾﻛــــم ﺟﺎر دەﺗﻮاﻧــــ وەﻣﯿﺎن ﺑﺪاﺗــــوە ،ﺋوﯾﺶ ﺑــــ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ھﻧﺪــــﻚ ﺋﺎﻣﺮازی ﺗــــﺎزە .ﯾﻛﻚ ﻟو ﺋﺎﻣﺮازاﻧ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاری )ﮔﻮوﮔﻞ ﺗﺮﻨﺪز Google - (Trendsە ،ﮔﻮوﮔﻞ ﺗﺮﻨﺪز ﺋﺎﻟﺗﻜﯽ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿ ﻛ رﮕ دەدات ﺑ” زاﻧﯿﻨــــﯽ ژﻣﺎرەی ﺑﻛﺎرھﻨران و ﺋو وﺷــــﯾی ﻟ ﻧﻮ ﻣﺎﺗﯚڕی ﮔڕاﻧﯽ ﮔﻮوﮔﻠﺪا ﺑ دواﯾﺪا دەﮔڕﯿﻦ ،ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺳرﺟم داﺗﺎﻛﺎن ﺑﭘﯽ ﻧﺎوﭼ و زﻣﺎﻧﻛﺎن ) .“(1ﺑم ﺷﻮەﯾ دەزاﻧﯿﻦ چ ﺟﯚرە ﺑﺎﺑﺗﻜــــﯽ رۆژاﻧ و ﻟ چ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑﻮوەﺗ ﺟﮕی ﺑﺎﯾﺧــــﯽ ﺑﻛﺎرھﻨراﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﯾﺎﺧﻮد ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕڕان )ﺑﻛﺎرھﻨراﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ(. ﻣﺎﺗﯚڕی ﮔــــﻮوﮔ ﻧﯿــــﻮز ) ،(Google Newsﻛ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﯽ ﺑﺧﯚڕاﯾﯿ ﺑﯚ ﻛﯚﻛﺮدﻧوەی ھواڵ ﻟﺳــــر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ و ﺑﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ و ﺑــــردەوام ﺑﺎﺑت ﻟ ﺳــــرﭼﺎوە ﻓﺮەزۆرەﻛﺎﻧﯽ ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧــــﺖ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟــــ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧــــﯽ دﯾﻜوە، وەردەﮔﺮــــﺖ و ﭘﺸﻜﺷــــﯿﺎن دەﻛﺎﺗــــوە .ﺑــــم ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﭘﺸــــﻧﮕﯽ ﺋم ﺷﻮازە ﺗﺎزەﯾی ”ﺑﺎﺑت ﺑﭘــــﯽ ﺧﻮاﺳــــﺖ“ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﻣﺎﭙــــڕی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ دﯾﻤﺎﻧــــﺪ ﻣﯿﺪﯾــــﺎ )،(www.demandmedia.com ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 2006دا دروﺳــــﺘﻜﺮاوە .ﻟ ﻣﺎﻧﯿﻔﺴﺘﯚی ﺋم ﻣﺎﭙــــڕەدا ھﺎﺗﻮوە ﻛ ﺋرﻛ ﺳــــرەﻛﯿﯿﻛی ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ” ﺗﺮﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺪاوﯾﺴــــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺋو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧــــی ﺑھﺎﯾﻛﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯿﺎن ھﯾ .“(2) ﺑم ھﻣﻮو ﺑﺎﺑﺗﻜﯿﺶ ﻧﺎ ،ﭼﻮﻧﻜ دوا ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﻣﺎﭙڕەﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ” ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﺋو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧی ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ ﭼﺎرەﺳر دەﻛن ،وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎر دەدەﻧوە ،دەﺑﻨ ھﯚی ﭘﺎﺷﻛوﺗﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺎرە و ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﻛﺎت و دﺨﯚﺷــــﻜﺮدﻧﯽ ﺧﻚ ) .“(3واﺗ ﺟﯚرە ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﻛﯽ ﺧﯚﺷﯿﺒﺧﺶ! ﺋــــم ﻣﺎﭙڕە ﭼــــﯚن ﻛﺎردەﻛﺎت ﺑــــﯚ ﭘﻜﺎﻧﯽ ﺋم ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ؟ ھر وەك رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳــــﻚ ﺑﺎﺳﯿﺪەﻛﺎت، ﺋﻣ زۆر ﺋﺎﺳــــﺎﻧ “:ﺑــــﯚ دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧی ﻛ دەﺑ ﻣﺎﻣﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺑﻜﺮﺖ ،ﺳﯿﺴــــﺘﻣﻛی دﯾﻤﺎﻧﺪ ﻣﯿﺪﯾﺎ رەﭼﺎوی ﺋو وﺷﺎﻧ دەﻛﺎت ﻛ زۆرﺗﺮﯾﻦ ﮔڕاﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﻛﺮاوە ،ﺋو وﺷ -ﻛﻠﯿﻼﻧی ﻛ زۆرﺗﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺳــــﺘﯿﺎن ﻟﺳــــرە ﻟﻻﯾن رﻜﻼﻣﭽﯿﺎن و ﻟﮔڵ ھﺑﻮون ﯾﺎن ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋو وﺗﺎراﻧی ﻛ ﭘﯾﻮەﺳــــﺘﻦ ﺑ ﺑﺎﺑﺗﻛوە ﻟﺳــــر ﺗــــﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە .واﺗ ﻣﺎﭙڕەﻛ ھﺎوﺳﻧﮕﯽ دروﺳﺘﺪەﻛﺎت ﻟ ﻧﻮان ﺋوەی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕڕان دەﯾﺎﻧوﺖ ﺑﯿﺰاﻧﻦ و ﺑی ﺋو ﭘﺎرەﯾی راﮔﯾﻨــــران ﺋﺎﻣﺎدەن ﺑﯿﺪەن ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﺗك ﺋم ﺑﺎﺑﺗﺎﻧــــوە دەرﻛــــون .ھر ﻛﺎﺗﻚ ﺳﯿﺴــــﺘﻣﻛ داواﻛﺎرﯾﻛــــی دەﺳﺘﻨﯿﺸــــﺎن ﻛﺮد ،ﺋــــو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧی ﻛــــ دەﺑ ﻣﺎﻣﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺑﻜﺮﺖ دەﺧﺮﻨ ﺳــــر ﻣﺎﭙڕی دﯾﻤﺎﻧﺪ ﺳﺘﻮدﯾﯚ ،ﻛ ﭘﻼﺗﻔﯚرﻣﻜ دە ھزار ﻧﻮوﺳــــر و وﻨﮔﺮی ﭬﯿﺪﯾﯚﯾﯽ ﻓﺮﯾﻼﻧﺲ ﺑﻛﺎرﯾﺪﻨﻦ ﺑــــﯚ ﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ وﺗــــﺎر و ﭬﯿﺪﯾﯚﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑــــ ﻛﯚﻣﮕ. ﺋﻣﺎﻧ ﺗﻧﮫﺎ ﺋوەﯾﺎن ﻟ ﺳــــرە ﻛ ﻟﺳر ﻣﺎﭙڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘــــﯽ ﺳــــﺘﻮدﯾﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﺎوﻧــــﻮوس ﺑﻜن و ﭼﺎوەڕﯽ داﺧﻮازﯾﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜن ﻛ ﻟ ﻣﺎﭙڕەﻛــــدا دەردەﻛون – ھﻧﺪﻜﺠﺎر ﻟ ﯾك ﺗﺎﻛ رۆژدا 62ھزار ﭘﺸﻨﯿﺎز دﻨ ﭘﺸوە .ﺑﯚ ھر وﺗﺎرﻚ )دە دۆﻻر( و ﺑﯚ ھر ﭬﯿﺪﯾﯚﯾك ) 20دۆﻻر( داوا دەﻛن ).(4 ﺑــــم ﺟــــﯚرە دﯾﻤﺎﻧــــﺪ ﻣﯿﺪﯾــــﺎ ،ﻟــــ رﮕــــی ﺑﭘﯿﺸﺳــــﺎزﯾﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺑرﻓﺮاواﻧــــﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ زاﻧﯿﺎری /ﺑﺎﺑت ﻟﺳر ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﺪا،ﺟﯚرﻚ ﻟ ھواﯽ ھرزان ) ﻛﻣﻤﺳﺮەف( دادەھﻨ .ھر ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻟ وەرزی دووەﻣﯽ ﺳــــﺎﯽ ،2010ھر دە ھزار ھﺴﻮڕاوی ﻣﺎﭙڕەﻛ ﺗﻮاﻧﯿﺎن ﺗﻜای ﻧﺰﯾﻜی ﺷــــش ھزار وﺗﺎری ﻧﻮوﺳﺮاو و ﭬﯿﺪﯾﯚ ﺑرھﻣﺒﻨﻦ!
دﯾﺎرە ﺑــــم ﺧﺮاﯾﯿ زۆرە ،ﻧﺎﺑــــ ﭼﺎوەڕﯽ ھواﯽ ﻧوﻋﯽ ﺑﻜﯾﻦ .ﺑم ﺋم ﻣﺎﭙڕە ﺑﻮوەﺗ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ھﺎوﻛﺎری ﻣﺎﭙڕی ﯾﻮﺗﯿﻮب و ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ دە ﺗﺎ 20ھزار ﭬﯿﺪﯾﯚی ﭘــــﺪەدات ،ﺋﻣش رۆژاﻧ دەوروﺑری ﯾك ﻣﻠﯿــــﯚن و ﻧﯿﻮ ﻻﭘڕەی ﺑﯿﻨﺮاو دروﺳــــﺘﺪەﻛﺎت .وەك دﯾﺎردەﯾﻛــــﯽ دەﮔﻤﻧﯽ دوﻧﯿﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ، دﯾﻤﺎﻧــــﺪ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑــــ ﺑﻮارﻜﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺳــــرﻛوﺗﻮو دەژﻣــــﺮدرێ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺗﻧﮫﺎ داھﺎﺗﯽ ﺳــــﺎﯽ 2009ی ﻟﻧﻮان 200ﺗﺎوەﻛﻮ 300ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻر ﺑﻮوە. ھــــر ﺑ ھﻣــــﺎن ﮔﯿﺎﻧــــﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧــــﯽ ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﺘﺮﯾــــﻦ ﻣﺎﭙڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧــــﺖ و ﮔورەﺗﺮﯾﻦ رﻛﺎﺑری ﮔﻮوﮔ ﻛ ﯾﺎھــــﻮو )!(Yahooە ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤــــﻮز )ﺟﻮﻻی( ی ﺳــــﺎﯽ 2010دا ﻟــــ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا ﻣﺎﭙڕی ھواﯽ ﺋﭘﺸﯚت )(upshotی دروﺳﺘﻜﺮد .ﺋم ﻣﺎﭙڕە ﻛ ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ ﻟﻻﯾن رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﺎﻧوە دﯾﺎرﯾﻨﺎﻛﺮﻦ ،ﺑﻜﻮ ﺗﻧﮫﺎ
ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﯿﻛﯽ ﺑردەوام ﻟﻧﻮان ﺑرھﻣﮫﻨراﻧﯽ ھواڵ و ﺑڕﻮەﺑر ﻟﻻﯾن ﺋﺎﻣﺎری ﮔڕاﻧﯽ ﺑﻛﺎرھﻨراﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﻟ ﺳر ﺗواوی ﺗﯚڕی ﯾﺎھﻮو )!(Yahooدا دﯾﺎرﯾﺪەﻛﺮﻦ، ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ رﮕی ﻣﺎﭙڕە ﻛﯚﻛرەوەﻛی ﯾﺎھﻮو ﻧﯿــــﻮزەوە) .(5ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﻟ ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی( ی 2010دا ،ﯾﺎھﻮو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪی ﻟﺑﻮاری ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻛﻣﻤﺳــــﺮەف ﺑﭘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻧﺎوی ﺋﺳﯚﺷﯿﺗﺪ ﻛﯚﻧﺘﻨﺖ )Associated (Contentﻛﯾــــوە” .ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧــــﯽ ﺋم دەزﮔﺎﯾ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ زﯾﺎﺗــــﺮ ﻟ 50 ھزار وﺗــــﺎر ،وﻨ ،ﭬﯿﺪﯾﯚ و دەﻧﮕﯽ ﭘﺸــــﻨﯿﺎزﻛﺮاو دەﺧﻧ ﺑردەم ﻧﺰﯾﻜی 380 ھزار ھﺎوﻛﺎری ﺳــــرﺑﺧﯚ ﻛ ھﻣﻮو ﺟﯚرە وﺗﺎرﻚ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺑﺎﺑﺗﯽ زۆر ﺟﯿﺎواز ﺑرھﻣﺪەھﻨﻦ).“(6 Associated Contentﺑــــو ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕڕاﻧی ﻛ ﺣزدەﻛن وﺗﺎر ﺑﻨﻮوﺳــــﻦ و ﺑوﯾﺒﻜﻧوە دە ﻛ ﺋــــوان دەﺗﻮاﻧﻦ ﻛﻣﻚ ﭘﺎرەش ﻗﺎزاﻧﺞ ﺑﻜن ﭼﻮﻧﻜ دەزﮔﺎﻛ” ﺑﭘــــﯽ ﺋو ﺑﯿﺮۆﻛﯾ دروﺳــــﺘﻜﺮاوە ﻛ ﭘﯿﻮاﯾ ھر ﻛﺳــــﻚ ھواــــﯽ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧر ،رەﺧﻨ، رﻨﻤﺎﯾــــﯽ ،ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻦ ،ﺳــــروﺗﺎر و ﺷــــﺘﯽ دﯾﻜ ﭘﺸــــﻜش ﺑﻜﺎت ،دەﺑ ﻟــــ ﺑراﻣﺒردا دەرھق ﺑ ﺷﺎرەزاﯾﯿﻛی ﭘﺎرە وەرﺑﮕﺮﺖ).“(7
MONDE MONDE LE
20112011 ﻣﺎرﺳﯽﻣﺎرﺳﯽ
ــﺎﻧـﯽ ھـواڵ
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﻛﻮردﺳﺘﺎن MONDE LE
diplomatique ﻛﻮﺭﺩی
ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ﺑودەﻛﺮﺘوە ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺋﺎﻛﯚ ﻣﺤﻣﻤد ﺳرﻧﻮوﺳر ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ
دﯾــــﺎرە ﺋﻣش ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺟﯚرەﻛﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟــــ” ﺑرﻓﺮاواﻧﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ“ ﻛﺎری ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﺳرﺑﺧﯚ .ﺋم ﭘﻼﺗﻔﯚرﻣﺎﻧ ﭘﯿﺎﻧﺪەﮔﻮﺗﺮێ ”ﻣزرایﺑﺎﺑت“ ﯾﺎن”ﻛﺎرﮔی ھواڵ“ .ﺋواﻧی ﺋم ھواﻧ ﺑ” ﻧﺮﺧﻜﯽ داﺷــــﻜﺎو“ دەﻛن ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟــــ ” رﻜﺨﺮاو و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿــــﺎ و ﻣﺎﭙڕەﻛﺎﻧــــﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ، ﮔﯚﭬــــﺎر و ﮔﺮووﭘﻛﺎﻧــــﯽ رۆژﻧﺎﻣﮔــــری، ﺋــــو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﺎﻧــــی دەﯾﺎﻧوﺖ ژﻣﺎرەی ﺟﻣﺎوەرە ﺋﺎﺳــــﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن زﯾــــﺎد ﺑﻜن، ﺋﻣش واﺗ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ راددەی ﻓﺮۆﺷــــﺘﻦ و داھﺎﺗﯽ رﻜﻼﻣﻛﺎﻧﯿﺎن و ژﻣﺎرەی ﻛﯾﺎرە ﭘﺸﺒﯿﻨﯿﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯿﺎن).“(8 ﮔﺮووﭘــــﯽ AOLی ﺋﻣﺮﯾﻜــــﯽ ﻛــــ ﯾﻛﻜــــ ﻟــــ ﭘﺸــــﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ و ﺋﺴــــﺘﺎ ﻟــــ ﮔﺮووﭘــــﯽTime Warner ﺟﯿﺎﺑﻮوەﺗــــوە و ﻟ ﻗﯚﻧﺎﺧﻜﯽ ﺳــــﺧﺘﯽ ﺧﯚﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧوەداﯾــــ ،ﻟــــﻻی ﺧﯚﯾــــوە ﺑﯾﺎرﯾﺪاوە ﻛ” ﺧﯚی ﺑﻜﺎﺗ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛﯽ ھواڵ) - “(9ھر ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳــــﺘش ﻟ
راﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﭙڕەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﺪا ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾــــﻮەری( ی 2011 رۆژﻧﺎﻣــــ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿﯿﻛــــی ھﻓﯿﻨﮕﺘــــﻦ ﭘﯚﺳــــﺖ Haffington Postی ﻛﯾــــوە. ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی AOLﻟﺳﺎﯽ ” ،2010ﻣزرای
ﺑڕﻮەﺑری ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ“: ﻟﻨﺎﮔڕﻢ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ھواڵ ﺑﻜوﺘ دەﺳﺘﯽ ﮔﻮوﮔ“ زاﻧﯿﺎری“ﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺧﯚی داﻣزراﻧﺪ ﺑ ﻧﺎوی ،seed.comﻛ ﭘﺸﻮازی ﻟ وﺗﺎری ﮔﻧﺠﺎﻧــــﯽ ﺗﺎزەی ﺑــــﻮاری رۆژﻧﺎﻣﮔری و ﺋــــدەب و ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓﯽ دەﻛﺎت ﻛ ﺑﺎﯾخ ﺑ ﺑﺎﺑﺗﮕﻟﻜﯽ ﯾﻛﺠﺎر ﺟﯿﺎواز دەدەن )وەك ﻛﺎت ﺑﺳــــرﺑﺮدن ،ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ،وەرزش، ﺋﺎژەﯽ ﻣﺎﯽ ،ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎی ﻧﻮێ ،ﺋﺎﺑﻮوری
و داراﯾﯽ ،ﮔﺷــــﺖ و ﺳﯿﺎﺳت( ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﺳــــر ﻣﺎﭙڕە ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑوﯾﺎﻧﺒﻜﺎﺗــــوە وەك )Daily Finance، com.Stylelist، AOL Travel، ،Moviefone، com.Wow، AOL Food ھﺘﺪ( .ھر وەك ﺳــــﯚل ھﺎﻧﺴ ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑرﭘﺮﺳــــﺎﻧﯽ com.Seedو ﭘﯾﺎﻣﻨــــﺮی ﭘﺸــــﻮوی ﻧﯿﯚرك ﺗﺎﯾﻤــــﺰ ،دەﺖ ” ﺋﻣ ﺗﻧﮫــــﺎ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟــــ وەرﮔﺮﺗﻨوەی ﻣﯚدﻠﯽ رۆژﻧﺎﻣﮔری وﺗﺎر ﺑراﻣﺒر ﭘﺎداﺷــــﺖ ﻛ ھــــردەم ھﺑــــﻮوە و ھوﺪاﻧﻜ ﺑﯚ زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺎراﻛﺮدﻧﯽ).“(10 ﻟــــ ﺋوروﭘــــﺎش وا ﺧرﯾﻜــــ” ﻣزرای زاﻧﯿﺎری/ﺑﺎﺑت“ی ﻟم ﭼﺷﻨ ﭘﯾﺪادەﺑﻦ. ﻟم ﺑــــﻮارەدا ﭘﯚﭘﯿﻮﻟﯿﺲ ) ،(Populisﻛ ﻛ زاﻧﯿﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﭘﯽ ﺧﻮاﺳــــﺘﯽ ﺧﻚ ﺑ ﺋﺳــــ ﺋﯿﺘﺎﯿﯿ ،دﯾﺎرﺗﺮﯾﻦ ﭘﻼﺗﻔﯚرﻣ ﺋﺎﻣــــﺎدە دەﻛﺮــــﻦ ﺧرﯾﻜــــ وردە وردە و دروﺷﻤﻜﯽ ﺧﯚھﻜﺸراﻧی ھﯾ ﻛ ﺳــــرھﺪەدەن ) .(11ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳــــﺘ، دە“:ﻛﺎﺗﻚ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ زاﻧﯿﺎری و ﺑﺎﺑت وﯾﻜﯿﯚ Wikioﻛ دەروازەﯾﻛﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯽ ﻟﮔڵ زاﻧﺴﺘﯽ وﺐ ﯾﻛﺘﺮ دەﮔﺮﻧوە“ .ﺋم ﺋوروﭘﯿﯿــــ و ﭼﻧﺪەھﺎ ھــــواڵ ﻟﺧﯚﯾﺪا ﻣزراﯾ ﺑﺎﻧﮕﺷی ﺋوە دەﻛﺎت ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻛﯚدەﻛﺎﺗوە ،ﺋﺴــــﺘﺎ ﺳــــرﻧﺠﯽ ﻧﺰﯾﻜی ﺳــــ ﻣﻠﯿﯚن ﻣﯿــــﻮان ﻟﻣﺎﻧﮕﻜــــﺪا ﺑﻻی ﺧﯚﯾــــﺪا رادەﻛﺸــــ . ﻣﺎﭙڕەﻛــــی ﺋم دەروازەﯾ ﻛ ﺑﻧﺎوی com.LesExperts ە ﻧﻤﺎﯾﺸــــﯽ ﻛﯚﻣــــﻚ وﺗــــﺎر دەﻛﺎت - ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪارن ﺑ ژﯾﺎﻧﯽ رۆژاﻧوە) - (12ﻛــــ ﺑﭘﯽ ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧ داﻧﺮاون ﻛ ﺟــــﯽ ﺑﺎﯾﺧﯽ ﺑﻛﺎرھﻨراﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘــــﻦ) .(12ﺋم ﻣﺎﭙــــڕە ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋوەﯾ ﺑﺘﻮاﻧــــ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ دەوروﺑری 100 ھزار وﺗﺎر ﭘﺸــــﻨﯿﺎز ﺑــــﻜﺎت ﻛ ﻟﻻﯾن ﻟﺷــــﻜﺮﻚ ﻟ ﺑﻠﯚﮔﮕراﻧوە دەﻧﻮوﺳﺮﻦ و ﭘﺎداﺷــــﺖ وەردەﮔﺮن ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺎﺗﻚ وﺗﺎرەﻛﺎن ﭘﺳﻧﺪ دەﻛﺮﻦ و ھروەھﺎ ﺑە ﭘﺎرەﯾﻛﯽ دﯾﻜــــش وەردەﮔﺮن ﻛ ﺑﭘﯽ ژﻣــــﺎرەی ﺧﻮﻨراﻧﯽ وﺗــــﺎرەﻛﺎن و داھﺎﺗﯽ رﻜﻼﻣــــﻛﺎن و ﭘﺴــــﭙﯚڕﺘﯽ ﺑﻠﯚﮔﮕرەﻛ دەﮔﯚڕــــﺖ .ﺑم ﺑ ﭘﭽواﻧوە ،ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘــــﯽ ﻛﻧــــدی 101Suiteﻛ ﻟ ﺋﯾﻠــــﻮل )ﺳــــﭙﺘﻣﺒر(ی 2009ەوە ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎش ﺑﻧﺎوی)(www.101suite.fr ەوە ﺑودەﺑﺘوە ،ﭘــــﺎرە ﻧﺎداﺗ ھﺎوﻛﺎرە ﺋﺎزادەﻛﺎﻧــــﯽ .ﺋم ﻣﺎﭙــــڕە ،ﺋوەی ﻧﺎوی دەﻧ” داھﺎﺗﯽ رﻜﻼم“ ﻧﺎدا ﺑھﺎوﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﻣﮔــــر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕــــڕان ﻛﺮﺗ ﻟ ﺳــــر رﻜﻼﻣﻛﺎن ﺑﻜن ﻛــــ ﺑ ﻧﺮﺧﻜﯽ زۆر ﻛم دەﻓﺮۆﺷــــﺮﻦ و ﻟﮔڵ وﺗﺎرەﻛﺎﻧﺪا ﺑودەﻛﺮﻨــــوە .ﺑــــم ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎﺑﻮوری ﺳر ھﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧــــﺖ ﻟﺳــــﺎﯽ 2010دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛــــ%79 ی ﺧﻮﻨراﻧــــﯽ ھواڵ ﻟﺳــــر ﺗــــﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ھرﮔﯿﺰ ﻛﺮﺗ ﻟ ﺳــــر رﻜﻼﻣــــﻛﺎن ﻧﺎﻛــــن ،ﺋﮔر ﻛﺮﺗﺷــــﯽ ﻟﺳــــر ﺑﻜــــن ،ﺋــــوە زۆر ﺑدەﮔﻤــــن روودەدات) .(13ﮔﺮووﭘــــ رۆژﻧﺎﻣﮔرﯾﯿــــ ﻛﻼﺳﯿﻜﯿﯿﻛﺎن ،ﻛ ﭼﺎوﯾﺎن ﻟوەﯾ ﻟﺳر ﺣﯿﺴــــﺎﺑﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﺎن ”ﻧﺮﺧﯽ ﺗﭽﻮون ﻛﻣﺒﻜﻧــــوە“ ،وا ﺧرﯾﻜــــ وردە وردە ﺑﺎﯾــــخ ﺑم ﻣﺘﯚدە ﺗﺎزاﻧی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ )ﻓﯚﺗﯚ (AFP : ”ﺑﺷﺪارﯾﻜراﻧی“ زاﻧﯿﺎری/ﺑﺎﺑت دەدەن. ﺑم ﺟﯚرە ،ﮔﺮووﭘﯽ رۆژﻧﺎﻣﮔری ﺋﻤﺎﻧﯽ ﻟ ﯾك ﻣﺎﻧﮕﺪا 18ﻣﻠﯿﯚن ﻛس ﺳرداﻧﯽ ،Hubert Burda Mediaﻛــــ ﺧﺎوەﻧــــﯽ دەﻛــــن .ﺑرﭘﺮﺳــــﺎﻧﯽ ﺋــــم ﭘﻼﺗﻔﯚرﻣ 186 ﮔﯚﭬﺎرە ﻟــــ دە وﺗﺪا ،ﺗﻮاﻧﯽ 35ﺑﯚ ﺑﻨﻜﯾﻛﯽ زاﻧﯿﺎریDatabaseﯾﺎن داﻧﺎوە ﻛ%40 ی ﺳــــرﻣﺎﯾی ﻣﺎﭙڕی 101Suite ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ﻟ ﻧﺰﯾﻜی 16ﻣﻠﯿﯚن ﺑﺎﺑت ﻛ ﺑدەﺳﺘﺒﻨ. ﺋﺎﯾــــﺎ ﺋم ”ﻛﺎرﮔﺎﻧی ھــــواڵ“ دەﺗﻮاﻧﻦ ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗﺪا ھم دەﺑﻨ ﺟﮕی ﺑﺎﯾﺧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕــــڕان و ھــــم راﮔﯾﻨراﻧــــﯽ ﺑرﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻛﻼﺳﯿﻜﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ھواڵ و ﭘﺸــــﺒﯿﻨﯿﻜﺮاو ﻛــــ رﻜﻼﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ ﻣﺎﭙڕە ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﺎﻧﯽ وﺗﺎرەﻛﺎﻧــــﺪا ﺑودەﻛﺮﻨــــوە .ﺋم وﺗﺎراﻧ ﭘﯿﺸــــوەر ﺑﻜن؟ دﯾﺎرە زۆرﺑی ﺧﺎوەﻧﯽ ﻟﻻﯾن رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳــــﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸــــوەرەوە ﺋــــم ”ﻣزراﯾﺎﻧی ﺑﺎﺑــــت“ ﭘﯿﺎن واﻧﯿﯿ ﻧﻧﻮوﺳــــﺮاون ،ﺑﻜﻮ ﻟﻻﯾن ”ﻧﻮوﺳراﻧﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ،ﺋﻣش ﻟﺑر دوو ھﯚ :ﯾﻛم ھﯚ ﺋــــﺎزاد“ەوە دەﻧﻮوﺳــــﺮﻦ ﻛــــ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟو ﺋوەﯾــــ ﻛ ﺋوان ﻟو ﺑــــﺎوەڕەدان ﻛﺎﯾی ﺋﺎرەزووﻣﻧﺪاﻧی ﻛــــ ﺑﺎﯾخ ﺑ ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﻣﺎﭙڕەﻛﺎﻧﯽ ھواڵ ﭘﺑﻮوﻧﺗوە .دواﺗﺮﯾﺶ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو دەدەن ،ﺑم دەزاﻧﻦ ﺑڕاﺳــــﺘﯽ ﺋــــوە دووﭘﺎﺗﺪەﻛﻧوە ﻛ ﺑھﯿﭻ ﺟﯚرﻚ و دروﺳــــﺘﯽ ﺑﻨﻮوﺳــــﻦ و ﻣﺎﭙــــڕەﻛﺎن ﺑ ﺑ دوای ﻛﺎﯾــــی ﻟﻣﺠﯚرەدا ﻧﺎﮔڕﻦ .ﺋو دوواﯾﺎﻧﺪا دەﮔڕﻦ .ﭘﺎداﺷﺘﯽ ھر وﺗﺎرﻚ وﺗﺎراﻧی ﭘﺸﻜﺷﯽ دەﻛن ﻛﻮرت و ﺋﺎﺳﺎن ﻟﻧــــﻮان ﭘﻨﺞ ﺗﺎوەﻛــــﻮ 150ﯾﯚرۆ دەﺑ و ﺟــــﯽ رەزاﻣﻧﺪی ھﻣﻮو ﻻﯾﻛﻦ و زﯾﺎﺗﺮ ﺑﮔﻮــــﺮەی ﻗﺑﺎرەی وﺗﺎرەﻛــــ و ﺟﯚری ﺑﺎﺳــــﯽ ﺋم ﺑﻮاراﻧ دەﻛن :ژﯾﺎﻧﯽ ﻛﺮدەﻧﯽ رۆژاﻧ) ،ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺑﺳرﺑﺮدﻧﯽ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛی. ھروەھﺎ ﻟﻓرەﻧﺴﺎش ﺋو ﻣﺎﭙڕاﻧی ﺑﺎﺷــــﺘﺮ( ،ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎری ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎرﯾﺸــــی ﻛﺳــــﯽ ،رﻨﻤﺎﯾــــﯽ ﻟــــڕووی
ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎﺑﻮوری ﺳر ھﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﻟﺳﺎﯽ 2010دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛ%79 ی ﺧﻮﻨراﻧﯽ ھواڵ ﻟﺳر ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ھرﮔﯿﺰ ﻛﺮﺗ ﻟﺳر رﻜﻼﻣﻛﺎن ﻧﺎﻛن
ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ،ﭘﺎرە ،ﻛﺎر ،راﺑﻮاردن ،ﮔﺷﺖ... ھﺘﺪ .ﺋــــم ﻣﺎﭙڕاﻧی ﻛــــ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻛم ﻣﺳﺮەف ﺑرھﻣﺪﻨﻦ ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﺑ دوای ﭘﯾﺪاﻛﺮدﻧﯽ ﻛﯾﺎرﻜﯽ زۆردا دەﮔڕﻦ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﺘﻮاﻧــــﻦ رﻜﻼﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻧﺮﺧﻜﯽ زۆر ھرزان ﭘﺒﻔﺮۆﺷﻦ و ﺑﯚ ﺋﻣش ﭘﺸﺖ ﺑ” ﺋﺎﺑﻮوری ﻛﺮﺗﻛﺮدن“ دەﺑﺳﺘﻦ .ﺑم ﻟﻮﻛﺎ ﺋﺎﺳﻜﺎﻧﯽ ،ﺳــــرۆك و داﻣزرﻨری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﭘﯚﭘﯿﻮﻟﯿﺲ ،ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﻣﺎﭙڕەﻛی ﺋو دەﻛﺮێ وەك ﻣﺎﭙڕﻜﯽ ﺗواوﻛر دەرﺑﻜوێ ” 20ﺗﺎوەﻛﻮ %25ی ھواﯽ ﺑﯿﻨﺮاوی ﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻛﻼﺳــــﯿﻜﯿﯿﻛﺎﻧوە دــــﻦ و 60 ،ﺗﺎوەﻛﻮ %65ﯾــــﺶ ﻟــــ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧــــوە دﻦ و ھروەھﺎ %15ی ﻧﻮەڕۆﻛ ﺑﺷﻜﺮاوەﻛﺎن ﻟڕﮕــــی ﺗــــﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧــــوە ﺑودەﺑﻨــــوە .ﺋﻤــــ ھوﺪەدەﯾــــﻦ ھر ﺳ زۆﻧﻛ داﭘﯚﺷــــﯿﻦ و وەﻣﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﭘﺸﻜش ﺑﻜﯾﻦ).“(14 ﺑم ﻟﮔڵ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ،ﻣﺎﭙڕە ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿﯿــــ ﺧﯚڕاﯾﯿﻛﺎﻧــــﯽ ھــــواڵ ﻟ ﻧﺰﯾﻜوە ﭼﺎودﺮی ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ”ﻣزراﻛﺎﻧﯽ زاﻧﯿﺎری/ﺑﺎﺑــــت“ دەﻛــــن .ﺗﻧﺎﻧــــت ھﻧــــﺪێ ﻟــــ رۆژﻧﺎﻣــــ ﺑﻨڕەﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﯿــــﺮی ﻟﺪەﻛﻧوە .ﮔﺮووﭘــــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ، ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی واﺷــــﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺖ ،ﺑوﻛرەوەی رۆژﻧﺎﻣی ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﯽ )واﺷــــﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺖ(، ﻟــــ ﺗﻣﻤﻮز)ﺟــــﻮﻻی(ی ،2010ﻣﺎﭙڕی iCurrentی ﺑــــﯚ ﺧــــﯚی ھﮕﺮﺗوە ،ﻛ ﺋﺎﻣﺮازﻜﯽ ﺗﺎزەی ﻛﯚﻛــــرەوەی ھوا و دەرﻓت دەداﺗــــ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕڕان ﺗﺎوەﻛﻮ ﺳــــﯾﺮی“ ﺋو رۆژﻧﺎﻣﺎﻧ ﺑﻜن ﻛ ﻟﮔڵ ﺧﻮﻟﯿﺎی ﺧﯚﯾﺎن دەﮔﻮﻧﺠﻦ“ .ﺋم ﻣﺎﭙڕە وا داﻧﺮاوە ﻛ ﺑﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻧﻮەڕۆﻛــــﯽ 27ھزار ﻣﺎﭙــــڕی دﯾﻜی رۆژﻧﺎﻣﮔــــری و ﺑﻠــــﯚگ ﻛ ﭘﺸﻜﺷــــﯽ ﺑﻛﺎرھﻨــــری ﺋﯿﻨﺘرﻧــــﺖ دەﻛﺮــــﻦ، ﻛﯚﺑﻜﺎﺗوە و دەﺗﻮاﻧ ﭘﺸــــﻨﯿﺎزەﻛﺎن ﭘﺎك و ﭘﻮﺧﺘﺒــــﻜﺎت) .(15ﺋم ﻣﺘــــﯚدەش ﺑﯿ ﻛری ﺑڕﻮەﺑــــری )ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ(ی ﻧﯿﮕراﻧﻜــــﺮدووە ﻛ دەــــﺖ “:ﻟﻨﺎﮔڕﻢ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳــــﯽ ھــــواڵ ﺑﻜوﺘ دەﺳــــﺘﯽ ﮔﻮوﮔ.“(16) وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓرەﻧﺴﯿﯿوە: ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ-ﻛﻮردی
ﺋم وﺗﺎرە ﻛﻮرﺗﯾﻛﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﻧﻮــــﯽ )ﺋﯿﻨﯿﺎﺳــــﯿﯚ راﻣﯚﻧ (ﯾــــ ﺑﻧﺎوی )ﺗﻗﯿﻨوەی رۆژﻧﺎﻣﮔری( ﻛ ﺋم ﻣﺎﻧﮕ ) ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎداری (2011ﻟﻻﯾن ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﮔﺎﻟﯿﻠ ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ﭼﺎﭘﻜﺮاوە. ﭘراوﺰ و ژﺪەرەﻛﺎن:
ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری و دﯾﺰاﯾﻦ ﺣﻮﺳﻦ ھﯿﻤﻤﺗﯽ ﺳﺘﺎﻓﯽ وەرﮔەﻛﺎن دﮐﺘﯚر ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زاده ،دﮐﺘﯚر ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ،ﮐﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو، دﮐﺘﯚر ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ ﺋﺣﻤد ﻋﻮﻣر ،ھردی ﻣﺪ
ﺋﺳﯿﺴﺘﺎﻧﺖ ﺳﻻم ﺳﻋﺪی Tel: 00964 (0)750 488 5696 info@monde- dediplomatique- kurde.com www.monde- dediplomatique- kurde.com ﺋدرﺲ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ،ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺟوھر ﺑﺎﭘﯿﺮ، ھوﻟﺮ – ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﻋﺮاق ﻓرەﻧﺴﺎ MONDE LE
diplomatique ﺑڕﻮەﺑر Serge Halimi ﺟﮕﺮی ﺑڕﻮەﺑر Alain Gresh ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔی Bruno Lombard ﺳرﻧﻮوﺳر Martine Bulard ﺟﮕﺮی ﺳرﻧﻮوﺳر Pierre Rimbert دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران Laurent Bonnelli, Mona Chollet, Alain Gresh, Renaud Lamert, Evelyne Pieiller, Philippe Rivierre, Philippe Rekacewicz (cartographie), Anne-Cecile Robert ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری Alice Brazilay, Maria Ierardi دﯾﻜﯚﻣﺎﻧﺘﺴﯿﯚن Olivier Pironet ﺳﻜﺮﺗﺎرﯾت Anne Callait-Chavanel, Sophie DurandNGO, Joseline Fleury, Monique Salomé Tel: 00 33 (0) 153 94 96 01 Fax: 00 33 (0) 153 94 96 26 ﺋدرﺲ 1- 3, rue Stephen- Pichon, F- 75013,Paris
) (1وﺗﺎری ”ﮔﻮوﮔ ﺗﺮﻨﺪز“ ،org.wikipedia ،ﻟ 10ی ﺷﻮﺑﺎت)ﻓﺒﺮﯾﻮەری( 2011ﺳﯾﺮﻛﺮاوە. ) (2ھﻣﺎن ﺳرﭼﺎوەی ﺳرەوە. (www.demandmedia.com/about/demand-media-manifesto(3 ) (4ﻛﺎرۆﻟﯿﻦ ﺑﻮدێ ” ،دﯾﻤﺎﻧﺪ ﻣﯿﺪﯾﺎ ،ﻛﺎرﮔی ھواﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯽ“ ،رۆژﻧﺎﻣی ﻟﺰﻜﯚ ،ﭘﺎرﯾﺲ29 ،ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم)ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی .2009 ) (5ﺳﺴـــﯿﻞ دﯾﻮﻛﻮرﺗﯿﻮ و ﮔﺰاﭬﯿ ﺗﺮﻧﯿﺰﯾن” ،ﻛﺎﺗ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﮕڕان ﭼﺎرەﻧﻮوﺳـــﯽ ھـــواڵ دﯾﺎری دەﻛن“، رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 13 ،ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( .2010 ) (6ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ھواﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽAFP، 18 ،ی ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی( .2010 ) (7ﺑواﻧ ﺳﺎﯾﺘﯽ ) com.expansion’L)، 19ی ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی( .2010 ) (8ﺑواﻧـــ ” ،com.tubbydev.www ﻣزرای ﺑﺎﺑت :ﭘﻼﻧﯽ ﺑﺰﻧﺲ و زاﻧﺴـــﺘ ﭘﻮاﻧﯾﯿﻛﺎن“ ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم)دﯾﺴﻤﺒر(ی .2010 ) (9ﺑواﻧ ﺳﺎﯾﺘﯽ )com.expansion’L)، 17ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی .2010 ) (10ھﻣﺎن ﺳرﭼﺎوەی ﺳرەوە. ) (11ﻧﯿﻜﯚﻻ رۆﻟﯿﻦ’ ” ،ﻣزرای ﺑﺎﺑت ﺑ ﭘﯽ ﺧﻮاﺳـــﺖ ،ﺧرﯾﻜ ﺑﺎزاڕی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ داﮔﯿﺮدەﻛﺎت“ ،رۆژﻧﺎﻣی ﻟﺰﻜﯚ21 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی .2010 ) (12ﻧﻤﻮﻧی ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧ ” :ﭼﯚن ﻟ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻦ ﺑﯚ ﻛﺎر ﺳـــردەﻛوﯾﺖ؟ ﭼﯚن ﺋﺎﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻛت دەﻓﺮۆﺷﯿﺖ؟ چ ﺷﺎﻣﭙﯚﯾك ﺑﯚ ﻗﮋی ﭼور ﺑﺎﺷ؟ واﺷری ھرزان ﻟ ﻛﻮێ دەﺳﺘﺪەﻛوﺖ؟“ ) (13رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ20 ،ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی .2010 ) (14ﻧﯿﻜﯚﻻ رۆﻟﯿﻦ ،وﺗﺎری ﺋﺎﻣﺎژە ﭘﺪراو ﻟﺳرەوە. ) (15ﻣﺎری ﻛﺎﺗﺮﯾﻦ ﺑﻮت’ ” ،زﻧﺠﯿﺮە‘ ﺗﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﯾﺘ ھواﯿ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن“ ،ﺳـــﺎﯾﺘﯽ com.LeFigaro، 18ی ﺗﻣﻤﻮز)ﺟﻮﻻی( .2010 ) (16رۆژﻧﺎﻣی ﺋﻞ ﭘﺎﯾﯿﺲ ی ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯽ ،ﻣدرﯾﺪ25 ،ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( .2010
ﻣﺎرﺳﯽ 2011
-ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﺋﻧﻔﺎل رووە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛی دەﺳـــﺘواژەی ”ﺋﻧﻔﺎل“: ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﺳﻮورەﺗﻜﯽ ﻗﻮرﺋﺎﻧ ﻛ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺷڕی ﺑدر ﮔﻮﺗﺮاوە .ﻟ رﮕی ﺋم ﺳﻮرەﺗوە، ﭘﻐﻣﺒری ﺋﯿﺴـــﻼم دەﯾوﺖ ﻛﺸـــی ﺗﺎن ”ﻏﻧﯿﻤ “ﻟﻧﻮان ﺷـــڕﻛرە ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻛﺎن ﭼﺎرەﺳرﺑﻜﺎت و دەﺖ ﺳرﺟم ﺋو ﻏﻧﯿﻤﺎﻧ ھـــﯽ ﺧـــﻮدا و ﭘﻐﻣﺒـــرن و ﺑﺎ ﺷـــڕﻛرە ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺋو دەﺳﻜوﺗﺎﻧ ﻟﻧـــﻮان ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا داﺑﺷـــﺒﻜن .ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺳﻮورەﺗﻚ ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳـــﺘ ،دﯾﺎرە ﭼﻣﻜﯽ ﻏﻧﯿﻤ ﻟو ﺳردەﻣدا ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﯾﻛﯽ ﺑﻮﻨی ھﺑﻮوە .راﺳﺘﯿﺸ ﺗﺎن وەك ھﺎﻧﺪەرﻚ ﻟ ﭘﺎڵ ھـــﯚﻛﺎری دﯾﻜ ﻟ ﺟﻧﮕﻛﺎﻧﺪا ،ﻟ ﺳـــردەﻣ دﺮﯾﻨﻛﺎﻧﺪا ﺑﻛﺎرھﻨﺮاوە. ﭘﺮﺳـــﯿﺎری ﮔﺮﻧﮓ ﺋوەﯾ ﭼـــﯚن دوای ھزار و ﭼﻮارﺳـــد ﺳـــﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ ،رژﻤﻜﯽ ﻓﺎﺷﯽ ﺑﯚ ﻗﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮرد ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﺋم دەﺳﺘواژەﯾ ﺑﻛﺎردەھﻨ و ھﯿـــﭻ دژاﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺑرﭼﺎوﯾﺶ ﻟﻧﻮ داوودەﺳﺘی رژﻢ ﺑدﯾﻨﺎﻛﺮﺖ و ﺳﻮﭘﺎش ﺋﮔرﭼﯽ ﺑﯚ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺳﻨﻮور و ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدن ﻟـــ وت دروﺳـــﺘﺒﻮوە ،ھﯿـــﭻ ﻻرﯾﯿﻛﯽ ﻧ ﻟ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋم دەﺳـــﺘواژەﯾ ﻧﯿﺸـــﺎن ﻧدا، ﻧ دوودﯿﺸـــﯽ ﻟ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ھﻤﺗ ﯾك ﻟـــ دوای ﯾﻛﺎﻧـــدا ﻧﻮاﻧـــﺪ .دەﺑ ﻟﺮە ھﻮﺴﺘﯾﻛﯽ زۆر ﺟﯿﺪدی ﻟم رووەوە ﺑﻜﺮﺖ، ﺑﻻﯾﻧـــﯽ ﻛﻣﯿﺶ ،دوو ﻛﺸـــ ﻟﺑردەﻣﻤﺎن ﺧﯚﯾـــﺎن ﻗﻮوت دەﻛﺎﺗـــوە :ﺧﺎـــﯽ ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋم دەﺳـــﺘواژەﯾ ﻟ ﺳـــﯿﺎق و ﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ زۆر ﺟﯿﺎواز ﻛ ﻧ” ﺟﻧﮕﯽ ﭘﯿﺮۆز“ ﻟـــ ﺋﺎرادا ﺑﻮو ،ﻧ دەﻛﺮـــﺖ ﻣﯿﻠﻠﺗﯽ ﻛﻮردﯾﺶ ﺑ ﻛﺎﻓﺮەﻛﺎﻧﯽ زەﻣﺎﻧﯽ ﺑـــدر و ﺋﻮﺣﻮد ﺑراورد ﺑﻜﺮﻦ. وا ﭘﺪەﭼ ﺋم دەﺳـــﺘواژەﯾ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘ ﭘﺎﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻋﻗﯿﯿﺗﺪا ،ﻟـــ ﻟﯚﭼ ﺗﺎرﯾﻜﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﯾﻜﯚﻟﯚژﯾﺗﯽ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﻛﺎﻧﺪا ،ﭼﺎﻻﻛﯽ ﺧﯚی ون ﻧﻛﺮدﺑﺖ ،ھﻣﻮو رووداوﻜﯽ دەرەﻛﯽ ﺋم ھﺎﻧﺪەرە ﻧﻮوﺳﺘﻮوە ،ﺳرﻟﻧﻮێ ﺑﺒﻮوژﻨﺘوە! ﺑﯚﯾ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻟ ﭼﻠﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی راﺑﺮدووش، دەﺳـــﺘواژەی ”ﻓرھـــﻮود“ ﻛ ﺑ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺗﺎﻧﻜـــﺮدن و زەوﺗﻜﺮدﻧـــﯽ ﻣﺎﻮﻣﻮﻜـــﯽ ﺋوی دﯾﻜﯾ ،ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜـــ ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا ﺑﻛﺎردﺖ. ھروەك ﻣﮋووﻧﻮوﺳـــﺎن ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚ دەﻛن و دەـــﻦ ،دەﺳـــﺘواژەی ”ﻓرھـــﻮود“ ﻟ” ﻓﺮ“ و ”ﯾھـــﻮود“ەوە ھﺎﺗـــﻮوە ،واﺗـــ” ھﺗﻨـــﯽ ﺟﻮوﻟﻛـــ ،“ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺋو ﺳـــردەﻣ دەﻛﺎت ﻛﺎﺗﻚ ﺟﻮوﻟﻛﻛﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ،وت ﺑ ﺟﺪەھﻦ و دەﮔڕﻨوە ﺑﯚ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ،ﺋﯿﺘﺮ ھﺮﺷﻜﺮدﻧ ﺳر و ﺑ ﺗﺎﻧﺒﺮدن و زەوﺗﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻮﻣﻮﻜﯿﺎن دەﺑﺘ ﻛﺎرﻜﯽ رەوا. ﺟﮕ ﻟوەی ﻛ دەﺳﺘواژەی ﻓرھﻮود ھﻣﺎن ﭼﻣﻜﯽ ﺋﻧﻔﺎﻟﻤﺎن ﺑﯚ روون دەﻛﺎﺗوە و ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜش ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1963ﺑ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻟ زەﻣﺎﻧﯽ ﺣـــرەس ﻗوﻣﯿﯿﻛﺎن ،دووﺑـــﺎرە دەﻛﺮﺘوە و دﺘوە ﺳـــر زار ) ،ﻛﺎﺗﻚ ﻣﮋووﻧﻮوﺳـــﺎن ﻟ ﺑﺎرەی ﺋﻧﻔﺎﻟـــوە دەﯾﺎﻧوێ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﺑﻜن، ﺑ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ دەزاﻧﺮـــﺖ ﺑﮕڕﻨـــوە ﺑﯚ ﺋو ﺳﺎﻧ ،(ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪن و ﺑﺗﺎﻧﺒﺮﻧﯽ و دەرﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯽ ﻛﻮرد ﻟ ﺳـــر ﺧﺎﻛﯽ ﺧﯚی ،ﯾﻛﻚ ﺑﻮوە ﻟ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﻓرھﻮود. ﺑم دەﺑﯿﻨﯿﻦ ،دەﺳﺘواژەی ﺋﻧﻔﺎل ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ،ﻟ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی راﺑﺮدوو دﺘوە ﺳـــر ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﻋﺳـــﻜری و دوای ھزار و ﭼﻮار ﺳـــد ﺳـــﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ ﺋم دەﺳﺘواژەﯾ ﻗﺒﻮڵ دەﻛﺮﺖ و دەﺑﺘ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ رﺳـــﺘﻚ ﻟ ﺋﯚﭘﺮاﺳﯿﯚن و ھﻤﺗﯽ ﺳرﺑﺎزی ﻟﭘﻨﺎو ﻗﻛﺮدن و ﺳـــﯾﻨوەی رەﮔزی ﻛﻮرد، ﺑﭘـــﯽ ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛـــﺮاو ﻛ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﻟﺧﯚی دەﮔـــﺮت ،ﺑرﭘﺎدەﻛﺮﺖ .ﻟﺮە ﺑـــ ﻗد ﺋـــوەی ﻛﺮدارەﻛ ﮔﺮﻧﮕـــ ،ھﻧﺪەش ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟ ﻋﻗﯿﺗﯽ ﺗﺎﻧﻜﺮدن و ﻗﻛﺮدﻧﯽ ﺋوﯾﺘـــﺮ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺧﯚی ھﯾـــ و دەﺑﺘ ﺟﮕی ﻟﻮردﺑﻮوﻧوە. رەﻧﮕ ﺗﺎﻧﻜﺮدن و ﺳـــﻮوﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﻣﺎﻮﻣﻮﻜﯽ ﺋـــوی دﯾﻜـــ ﻟـــ ﻣـــﮋوودا ﺑﮕڕﺘـــوە ﺑﯚ ﺳـــردەﻣ ھرە دﺮﯾﻨﻛﺎن ،ﺑﮕڕﺘوە ﺑﯚ ﺋو ﻗﯚﻧﺎﻏﺎﻧی ﻛ ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﻟﻻﯾن ﻏرﯾﺰە ﺣﯾﻮاﻧﯿﻛﺎﻧﯿوە ﺳـــروەری ﻛـــﺮاوە و ﺋﯿﺘﺮ ﻟ
ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ *
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ﻏﺎزی ﻣﺤﻣﻤد ﺳـــرﺟم ﺑھﺎ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ داﻣﺎﺮاو ﺑﻮو. ﻟوﺳـــردەﻣﺎﻧی ھﺸـــﺘﺎ ﻧ ﺟﻧﮕﻛﺎن ﯾﺎﺳﺎ و رﺴـــﺎﯾﺎن ھﺑﻮوە ،ﻧ ﺳـــﻨﻮورﻜﯿﺶ ﺑﯚ ﺋو ﻏرﯾﺰاﻧ داﻧﺮاوە. ﺧﺎﯽ دووەﻣﯿﺶ ،ﺑ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ دەزاﻧﺮێ ﻛ
ﺳﺴـــﺖ ﺑﻜﺮﺖ ،ﺑم ﺑ ﺗواوی رﯾﺸـــﻛﺶ ﻧﺎﻛﺮﺖ ،ﺋﮔر ﺑﭘﯽ ﭘﻼﻧﻚ ﺋﯿﺸـــﯽ ﻟﺳـــر ﻧﻛﺮﺖ. ﭼﻮﻧﻜ ﻟم ھﺎوﻛﺸـــﯾدا دوو ﺑرە ﯾﺎن دوو ﺋﻛﺘر دﻨ ﺳر ﺷﺎﻧﯚی رووداوەﻛﺎن ،ﻟﻻﯾك
ﺑﯚﯾ ،ﺑ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ دەزاﻧﺮێ ﺋم ھﺎوﻛﺸﯾی ﻛـــ ﻟﻧﻮان ”ﻣـــﻦ“ وەﻛـــﻮ زات ،وەﻛﻮ ﺧﻮد، ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜش ”ﺋوﯾﺘﺮ“ چ وەك ﻛﯚ چ وەك ﺗﺎك ،دروﺳـــﺘﺪەﺑ ،ﻟﻜﯚﯿﻨوەی زۆری ﻟﺳر ﺑﻜﺮﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ وا ﭘﺪەﭼ ﻛﺸـــﻛ زۆر ﻟوە
ﭘﺮﺳﯿﺎری ﮔﺮﻧﮓ ﺋوەﯾ ﭼﯚن دوای ھزار و ﭼﻮارﺳد ﺳﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ ،رژﻤﻜﯽ ﻓﺎﺷﯽ ﺑﯚ ﻗﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮرد ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﺋم دەﺳﺘواژەﯾ ﺑﻛﺎردەھﻨ و ھﯿﭻ دژاﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺑرﭼﺎوﯾﺶ ﻟﻧﻮ داوودەﺳﺘی رژﻢ ﺑدﯾﻨﺎﻛﺮﺖ و ﺳﻮﭘﺎش ﺋﮔرﭼﯽ ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺳﻨﻮور و ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدن ﻟ وت دروﺳﺘﺒﻮوە ،ھﯿﭻ ﻻرﯾﯿﻛﯽ ﻧ ﻟ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋم دەﺳﺘواژەﯾ ﻧﯿﺸﺎن ﻧدا ،ﻧ دوودﯿﺸﯽ ﻟ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ھﻤﺗ ﯾك ﻟ دوای ﯾﻛﺎﻧدا ﻧﻮاﻧﺪ. ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ ﭘروەردە و ﺳﺎﯾﻜﯚﻟﯚژی، ﻟﻜﯚﯿﻨوەی ورد ﻟﺳـــر ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﺑﻜن، ﭼﻮﻧﻜ ﺋﯿﺸﻜﺮدن و رﮕﭘﺪاﻧﯽ“ﻋﻗ “ﺑﯚﺋوەی ﻟﺳرووی ﯾﺎﺳﺎو ﻣﻧﺘﯿﻘوە ﺋﯿﺶ ﺑﻜﺎت ،ﮔﻮێ ﻧ ﺑﯚ ﺳﯿﺎﻗ ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎن ﺷﻞ ﺑﻜﺎت ،ﻧ ﺳﯾﺮی ”ﺋوﯾﺘﺮ“ وەك ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﻜﺎت ،دەﺑ ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻗﯾﺮاﻧ ﻧﺎوەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎن ﺳﯾﺮ ﺑﻜﺮـــﺖ .رەﻧﮕ ﺋم ﻗﯾﺮاﻧـــ ،ھﻮرﺑﻜﺮﺘوە،
”ﻣﻦ“ی ﺑﺎو ﻟﺳـــر ھق” ،ﻣﻦ“ ی ﺳـــروەر و ﺧﺎوەن ﺑھﺎ ﺋزەﻟﯿﯿـــﻛﺎن ﻛ ﺧﺎوەﻧﺪارﺘﯽ ﺣﻗﯿﻘﺗـــ ﺑـــﺎﻛﺎن دەﻛﺎت و ”ﺋوﯾﺘـــﺮ“ ﻟم ھﺎوﻛﺸﯾدا ،دەﭼﺘ ﺧﺎﻧی ﭘﺎﯾﻨوە و ھﻣﻮو ﻣﺎﻓﻜﯽ ﻟﺪەﺳﻨﺮﺘوە و زاﺒﻮون ﺑ ﺳرﯾﺎ و ﺳﯾﻨوە و ﻟﻧﻮﺑﺮدﻧﯽ دەﺑﺘ ﻛﺎرﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﮕﻧوﯾﺴﺖ و ﺋوﯾﺘﺮ ھﻣﻮو ﺧﺳﺗﻛﺎﻧﯽ ”ﻛﺎﻓﺮ و ﺑ ﺑوا“ی ﺑﺳـــردا دەﺳـــﭘﻨﺮێ.
ﺑﯚ ﭘﻨﺎﺳـــﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎن و ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯿﯿﻛی، ﺟﮕی ﯾﺎﺳـــﺎ ﺑ ﻣﺎﻧـــﺎ ﻧﻮﯿﻛی دەﮔﺮﺘوە، ﺑﯚﯾ ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی ﯾﻛﻣﺪا ھﺎوﻛﺸـــی رەھﺎی ﺑﮕـــرد و ﺣﻗﯿﻘﺗﯽ ﻣﻮﺗـــق ،ﺑراﻣﺒر ﺑ ﮔﻮﻣا و ﻛﻮﻓﺮی ﻣﻮﺗق ﻟ ﺋﺎراداﯾ. ﺑـــم ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی دووەﻣـــﺪا ”ﺋوﯾﺘﺮ“ ﻛ ﺟﻮوﻟﻛﯾـــ و ﺑﭘـــﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺶ ﺑ ”ﺋھﻠﯽ ﻛﺘﺐ“ دەﻧﺎﺳﺮﻦ ،ھﯿﭻ ﯾﺎﺳﺎ و ﺷرﻋﻚ ﺑﻮار ﺑ ﺗﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎڵ و ﻣﻮﻜﯿﺎن ﻧﺎدات ،ﺑم ﺗﺒﯿﻨﯽ دەﻛﺮﺖ ﻛ ﺳـــرﻟﻧﻮێ ھﻣﺎن ﻏرﯾﺰە زﯾﻨـــﺪوو دەﺑﺘوە و ﺋم ﻣﺎﻓـــ ﺑ ﺧﯚی رەوا دەﺑﯿﻨ ﻛ دەﺳﺘﺪرﮋی ﺑﻜﺎﺗ ﺳر ﺋوﯾﺘﺮ .ﻟم ھﺎوﻛﺸﯾدا ”ﻣﻦ“ ی ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ،ﺑ ﺑ وردﺑﻮوﻧوە ﻟ ﻣﺎھﯿﯿﺗﯽ ﺋو ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧ ،رێ ﺑ ﺧﯚی دەدات دەﺳﺘﺪرﮋی ﺑﻜﺎﺗ ﺳر ﺋوﯾﺘﺮ .ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی ﺳﯿﻣﺪا ﻛ ﺑرﺟﺳﺘﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺗواوﺗﺮ و ھﻣﻻﯾﻧﺘﺮ و ﮔﺸـــﺘﮕﯿﺮﺗﺮە و ”ﺋوﯾﺘﺮ“ وەك رەﮔزی ﻛﻮرد دﺘ ﺳر ﺷﺎﻧﯚی رووداوەﻛﺎن ،ﺑ ﺋﺎﯾﻦ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧ و ﺑ رەﮔزﯾﺶ ﺳر ﺑ ھﻣﺎن ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎی دەوﺗﯿﯿ ﻛ ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺪەﮔﻮﺗﺮێ، ﻛﭼـــﯽ ﺋو ”ﻣـــﻦ“ ە ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﻜﯽ ﻋﺮاﻗﯿﯿ، ﺑ ﺷﻮﻧﺎﺳﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﺶ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧ و ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ ﻟﺷـــﻜﺮی ﻋﺮاﻗ و ﺑ زەروورەﺗﯿﺶ ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ ﺑﻋﺴﯿﯿ ،ﻛﭼﯽ ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ و ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑرﻧﺎﻣرﮋﻛﺮاو ،ﺋو ﻣﺎﻓ ﺑ ﺧﯚی رەوا دەﺑﯿﻨ ﻛ” ﺋوﯾﺘﺮ“ ﻟﺳر ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎ و ﻣﮋوو ﺑﺴـــﺘوە .ﺳـــرﺟم ﺋﻧﺠﺗﻛﺎﻧﯿـــﺶ ھﯿﭻ ﺑھﺎﯾﻛﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺷرﻋﯿﯿﺎن ﻧﯿﯿ. ﺋوەی ﺗﺒﯿﻨـــﯽ دەﻛﺮﺖ ،ﺑﭘﯽ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﻗﯚﻧـــﺎغ و ﺳـــردەﻣﻛﺎن ،ﺑﭘـــﯽ ﺟﮕﯚڕﻛﯽ ﺳﺘﺎﺗﻮی ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ”ﺋوﯾﺘﺮ“” ،ﻣﻦ“ ﺟﮕ ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی ﯾﻛم ،ﻛ ﺋﺎﯾﻦ رۆﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﺪا دەﺑﯿﻨ ،ﻟـــ دوو ﻧﻤﻮوﻧﻛی دﯾﻜدا” ،ﻣﻦ“ ﻟ ﺳـــرووی ﯾﺎﺳـــﺎ و ﺋﺎﯾﻨوە ﺋم دەﺳﺘواژەﯾ ھﺪەﺑﮋﺮﺖ و ﺑو ﻛﺮدارە ﻧﺎڕەواﯾ ھﺪەﺳﺘ. ﺋـــم ﻣﺎﻓﺒﺧﯚداﻧ ،ھﺒﺗـــ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﺑﻨڕەﺗـــﯽ ﺑ ﻧﻤﻮوﻧـــی ﯾﻛﻣـــوە ھﯾ ﻛ ﺳـــرﭼﺎوەﻛی ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ،ﺑم ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺎﻗﯚ و دوور ﻟ ﯾﺎﺳﺎ ﻧﻮدەوﺗﯿﯿﻛﺎن ،ﺑدەر ﻟو ﯾﺎﺳﺎ و رﺴﺎﯾﺎﻧی ﻛ ﺟﻧﮕﻛﺎن ﭼﻮارﭼﻮە رﮋ دەﻛن ،ھﺪەﺳﺘ ﺑ ﻟ ﻧﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺋوﯾﺘﺮ، ھر ﺗﻧﮫـــﺎ ﻟﺑرﺋـــوەی رەﮔزﻜﯽ ﺟﯿﺎوازی ھﯾـــ .ھر ﺑﯚﯾش ﺋـــم ﻟﺷﻜﺮﺳـــﺎزﯾﯿ ﻧ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ ﯾﺎﺳـــﺎی ﻧﻮوﺳـــﺮاو ھﯾ ،ﻧ ﺑ ﯾﺎﺳﺎی ﻧﻧﻮوﺳﺮاو ،ﻧ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺸﯽ ﺑ ﺑﯾﺎڕﻜﯽ ﭘﺸـــﻮەﺧﺘﯾ ،ﺑﻜﻮ ﺋم ﻣﺎﻓـــ ﺑ ﻣﺎﻓﻜﯽ ﺧﯚڕﺳـــﻚ و ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﺧﻮدی ﺧﯚی دەزاﻧ. ﻟ ھﻣﻮو ﺋﺎن و ﺳـــﺎﺗﻜﺪا ﺋم ھﺳـــﺘ ﺑﯚی ھﯾ ﺑﺒﻮوژﺘوە و دەﺑ ﺋوﯾﺘﺮ ﮔﻮاﯾﯽ ﺋم ”ﻣﻦ“ە ﺑﺎﯾ ﺑﺖ. ﺑﯚﯾـــ ،ﻛﺎﺗـــﻚ ﺑﺎس ﻟ ﻧﺧﺸـــی ﻋﺮاﻗﯽ ﻧـــﻮێ دەﻛﺮﺖ ،ﻧﺎﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺎس ﻟ رووﻛﺷـــﯽ ﺋم ﻧﺧﺸـــ ﻧﻮﯿ ﺑﻜﺮﺖ :داڕﺷﺘﻨﯽ دەﺳﺘﻮور و دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﭘرﻟﻣـــﺎن و ھﺎﺗﻨـــ ﻛﺎﯾی ﻓﺮەﺣﯿﺰﺑـــﯽ و ﺑڕﻮەﭼﻮوﻧـــﯽ ﭘﺮۆﺳـــﻛﺎﻧﯽ ھﺒـــﮋاردن و دەﻧﮕـــﺪان و ..ھﺘـــﺪ ،ﺑﻜـــﻮ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﻤﺎن ﺑ ﭘﻼﻧﻜﯽ ھﻣﻻﯾﻧ ﺑﯚﺋوەی ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﺑ داڕﺷﺘﻨﯽ ﯾﺎﺳﺎی ھﺎوﭼرخ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺖ ،ﺑﻜﻮ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﻛﺎن ﺑﺗواوی ﺑواﯾﺎن ﺑو ﯾﺎﺳـــﺎﯾ ھﺑ و ﻻﯾﻧﯽ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوﯾﺶ ھﺑﺖ ﻟ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋم ﯾﺎﺳـــﺎﯾﺎﻧ ،ﻟ ﺳرووی ھﻣﻮوﺷـــﯿوە ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ ﭘروەردە ﺑ ﺟﯚرﻚ ﭼﺎﻻك ﺑﻜﺮﺖ و ﺑﺨﻣﻨﺮﺖ ﻛ ﯾﺎﺳﺎﭘروەری ﺑﮕﺎﺗ ﺋو ﺋﺎﺳﺘی ھﺎوﻛﺸی ”ﻣﻦ“ و ”ﺋوﯾﺘﺮ“ ﺳرﻟﻧﻮێ داڕﮋرﺘوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﭼﻣﻜﯽ“ﺋﻧﻔﺎل“ ﺋﮔر ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺳﺎﺗوەﺧﺘﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ دوور و ﻧﺰﯾﻚ ﺑﻜﺎت ،ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸﺪا ،ﭼﻣﻜﻜﯽ ﺑﺰﻮ و ﺟﮕﯚڕە ،ﭼﻮﻧﻜ ھﻣﻮو ﺑرﭘرﭼﺪاﻧوەﯾﻛﯽ ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋاﻧـــ ،ھﻣﻮو ﺗﭙڕاﻧﺪﻧﻜﯽ ﯾﺎﺳـــﺎو و ﻣﺎف ﺑﺧﯚدان ﺑوەی دەﺳـــﺘﺪرﮋی ﺑﻜﺎﺗ ﺳر ﺋوﯾﺘـــﺮ ،چ ﺑ وﺗ ،چ ﺑ ﻛﺮدار ،ﻟ ﭘﻠ و ﭘﺎﯾ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﯿﺪا ،دەﭼﺘ ﺧﺎﻧی ”ﺋﻧﻔﺎل“ەوە.
زﯾﺎﺗﺮ ھﺒﮕﺮﺖ ﻛ ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ﻗﺴـــی ﻟﺳر ﻛﺮاوە. ﻟ ﺳـــ ﻧﻤﻮوﻧﻛی ﺳرەوە” ،ﺋوﯾﺘﺮ“ ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی ﯾﻛم وەك ”ﻛﺎﻓﺮ“ ﺧﯚی دەردەﺧﺎت، ﺑراﻣﺒر ﺑ” ﻣـــﻦ“ ی ﺧﺎوەن ﺣﻗﯿﻘﺗﯽ ﺑﺎو ﯾزداﻧﯽ ،ﺳرﺟم ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎوەڕ و ﺑ ﺑﺎوەڕ * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺑﻪﺷﯽ زﻣﺎن و ﺋﻪدهﺑﯿﺎﺗﯽ ﻓﻪرهﻧﺴﯽ، ﺧﯚﯾﺎن ﺋﺎﺷـــﻜﺮا دەﻛن .ﻟﺑرﺋوەی ﺋﻣ ﻟ ﻟﻪزاﻧﮑﯚ ﮐﺎﺳﺘﯿﯿﺎ ﻻ ﻣﺎﻧﭽﺎ ،ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ. ﺳردەﻣﻜﺪا روودەدات ﻛ ﺋﺎﯾﯿﻦ ﺗﺎﻗ ﻣرﺟﻋ