ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﻮورﭼﺘﯽ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ژﻧﻧﻮوﺳرﻚ و وﺗﻚ
ھﯿﺸﺎم ﺑﻦ ﻋﺑﺪو ﻋﻟوی
16
LE
ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ 2013 8 ژﺮۆم ﻛﺎراﺑﻞ diplomatique ﻛﻮردی
ﺑﻠﺮ دەﺑﺘ ﻣﺎرﻛ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ
ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺑ ﻛﻮێ ﮔﯾﺸﺖ؟
ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ :ﺷـﺎرەﻛی ﺧﯚﻣﺎن ﻧﺎدﯾﻦ ﮔﯚردﯾﻤﺮ
1
MONDE
ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻢ وەردە
4
MONDE LE
LE
MONDE
diplomatique
diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی - 2013ژﻣﺎرە 31
10
20ﻻﭘڕە -ﻧﺮﺧﯽ 1000دﯾﻨﺎرە
www.monde-diplomatique-kurde.com - info@monde-diplomatique-kurde.com
رەوﺷﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﺪا ﻣﯿﺨﯿ ﻟﯿﯿﺰﻧﺒﺮگ * ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﺪا ﺗﻮوﺷﯽ ﻧﺧﯚﺷﯿﯿﻛﯽ ﻣﺗﺮﺳﯿﺪار ھﺎﺗﻮوە، ﺑـــم ھﺸـــﺘﺎ ﻧﮔﯾﺸـــﺘﻮوەﺗ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ،واﺗ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﭘـــﺶ ﻣﺮدن .ھﯿﭻ ﺗﺮووﺳﻜﯾﻛﯽ ﺋﻮﻣﺪﯾﺶ ﻟ ﺋﺎرادا ﻧﯿﯿ ﻛ ﺑم زوواﻧ ﭼﺎك دەﺑﺘوە .ﺋﮔر ﺳرداﻧﯽ ﺑﺎزاڕەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﺷﺎر و ﺷﺎرۆﭼﻜﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﻜی ﯾﻛﺴـــر ﺋم راﺳﺘﯿت ﺑﯚ دەردەﻛوێ .ﻧﺰﯾﻜی ھﻣﻮو ﻛرەﺳـــﺘ ﺧﯚراﻛﯿ ﺳرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎن ﻟ دەرەوە ھﺎوردەی
ھﻣـــﻮو ﺧﻜﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻧﺎﻛن ،ﺑﯚﯾ ﺋﻣﺎﻧﯿﺶ ﻟ دەرەوە ھﺎوردە دەﻛﺮﻦ .ﺗﺎﻛ ﺑرھﻣـــﻚ ﻛ ﺑـــﺎزاڕە ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘ ﻛﺮدووە ،ﺷﻮوﺗﯿ ﻛ ﺑروﺑﻮوﻣﻜﯽ وەرزﯾ و ﺋوﯾﺶ ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ﻋﺮاﻗوە ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دﺖ.
ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن دەﻛﺮﻦ :ﮔﻧﻢ و ﺋﺎرد ،ﺳوزە و ﻣﯿﻮە ،رۆﻧﯽ ﭼﺸﺖ ﻟﻨﺎن ،ﺷﻛﺮ و ﭼﺎ، زۆرﺑﯾﺎن ﻟ وﺗﺎﻧﯽ دراوﺳﻮە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺋـــﺮان و ﺗﻮرﻛﯿـــﺎوە دەھﻨﺪرﻦ ،ﺑم ﮔﯚﺷﺘﯽ ﺳﻮور و ﮔﯚﺷﺘﯽ ﻣﺮﯾﺸﻚ ﻟ وﺗﺎﻧﯽ دوورﺗـــﺮەوە دەھﻨﺪرﻦ وەﻛـــﻮ ﺑرازﯾﻞ و 2 ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن .ﺗﻧﺎﻧت ﻣﺎﺳﺖ و ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺷـــﯿﺮﯾﺶ ﻛ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺑ * ﭘﺮۆﻓﺴﯚری ھﺎوﺑش ﻟ ﺑﺷﯽ ﻓﻟﺴﻓی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯿـــﺎن ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕ ،زۆر ﺑ ﻛﻣﯽ زاﻧﻜـــﯚی ﺋﻣﺴـــﺘﺮدام .ﭘﺴـــﭙﯚر ﻟـــ ﺑﻮاری ﻟـــ ﻧﺎوﺧـــﯚ ﺑرھم دەھﻨﺪرﻦ و ﺑﺷـــﯽ ﻓﻟﺴﻓی ﺳﯿﺎﺳﯽ. ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد )ﺷﻣﺴﯽ(
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد ﺋﺎرﯾﺎن ﺋﺑﻮﺑﻛﺮ
ﺑرەی دژە ﺧﻚ ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ
ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻟ ھﺎوﻛﺸ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽﺗﻮرﻛﯿﺎدا ﻓرﯾﺪ ﺋﺳﺳرد ھرﭼﻧﺪە ژﻣﺎرەﯾﺎن ﻟﺳﻮورﯾﺎ زۆر ﻧﯿﯿ، ﺑم ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن دەﻛﺎت و ھوﯽ ﺋوە دەدا ﻛ ﻟﭘﺮۆﺳی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻮورﯾﺎی ﭘﺎش ﺋﺳـــد ﺟﯿﻛﯽ ﺷﯿﺎوﯾﺎن ﺑﯚ داﺑﯿﻦ ﺑﻜﺎت .ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻛﻣﯿﻨﯾﻛﯽ ﺑﭽﻮوك ﭘﻜﺪﻨﻦ و ﺑﭘـــﯽ ﺋو ژﻣﺎراﻧی ﻛ د.ﻧﯿﻜﯚﻻس ﭬﺎن دام ﻟﻛﺘﺒﯽ ”ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ
دەﺳـــت ﻟﺳـــﻮورﯾﺎ -ﺗﺎﯾﻔﮔـــری، ﻧﺎوﭼﮔری و ﻋﺷﯿﺮەﺗﮕری ﻟﺳﯿﺎﺳﺗﺪا “1995-1961ﺑوﯾﻜﺮدووەﺗـــوە ،ﺗﻧﯿـــﺎ %3ی داﻧﯿﺸﺘﻮوان ﭘﻜﺪﻨﻦ .ﺋﻣش واﯾﺎن ﻟﺪەﻛﺎت ﻛ ﻟﻧﺎو ﻛﻣﯿﻨ رەﮔزﯾﯿﻛﺎﻧﺪا، ﭘﺎش ﻛﻮردو ﺋرﻣن ،ﺑﭘﻠی ﺳﯿم ﺑﻦ. زۆرﺑـــی ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ
ﺑڕەﭼك دەﭼﻨوە ﺳر ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺷـــڕی ﺧﺎﭼﭙرﺳﺘﺎن ﻛ ﻟژﺮ ﺋﺎی ﻋﯿﻤﺎدەدﯾﻦ زەﻧﮕﯽ و ﺳـــﻻﺣددﯾﻨﯽ ﺋﯾﻮﺑﯿﺪا ﺷڕی ﺋوروﭘﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﻛﺮدووە. ﺑم ﺑﺷـــﻜﯿﺎن ﭘﺎﺷـــﻤﺎوەی ﺗﻮرﻛﻛﺎﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﻦ. 3
ﺋو دەﺳـــﺗﺎﻧی ﺋﻣۆ رووﯾﺎن ﻟ ھﻜﺸﺎﻧ، ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮی ﺷـــﯿﺎوی ﻧﯾﺎراﻧﯽ دوﻨﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰم و ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰم ﻧﯿﻦ .وﺗﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮور ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺎن ﻟ دەﺳـــﺘﺪاﯾ ،ﺋﻣش ﺷﺘﻚ ﻧﯿﯿـــ ﺟﮕ ﻟـــ ﻋداﻟت .ﺑم ﺋم ﺳـــروەت و ﺳﺎﻣﺎﻧ ﺋوەﻧﺪە ﺧﺮاپ داﺑش ﺑﻮوە ﻛ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯿﯽ داھﺎت ﻟ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎی ﺑﺎﺷـــﻮور و ﭼﯿـــﻦ ﺑ ﺑراورد ﻟﮔڵ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ زۆر زﯾﺎﺗﺮە. ﺳﺎﻣﺎﻧﮕﻟﻜﯿﺶ ﻛ ﺑﻣﺠﯚرە ﻛﻛ ﺑﻮون زۆرﺗﺮ ﺑﯚ ﻛﯾﻨوەی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧ ﮔﺮاﻧﺒھﺎﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﺑﻛﺎردﻦ ﺗﺎ ﺋوەی ﺑﺨﺮﻨ ﺧﺰﻣت ﺑﺎﺷـــﺘﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ژﯾﺎن و ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯿﯽ ﺧﻜﯽ ھﯿﻨﺪی و ﻋرەب و ﭼﯿﻨﯽ ﯾﺎن ﺋﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯽ. ﺋم دۆﺧ ﻛﻣﻚ ﻟوە دەﭼ ﻛ ﺳردەﻣﻜﯽ ﺗﺎزەی دەرەﺑﮔ دزەﻛﺎن دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮدﺑﺘوە .ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــدەی ﻧـــﯚزدەدا ﺧﺎﻧوادە ﮔورە ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯿﻛﺎن ﻛ ﺑ دەﻗﯽ و ﭼﺎوﭼﻨﯚﻛﯿﯽ ﻟ راددەﺑدەر ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮓ ﺑﻮون و ﺧﯚﯾﺎن ﺳـــﭘﺎﻧﺪ )وەك ﺟـــﯚن د .رۆﻛﻔﻠـــﺮ ،ج.پ .ﻣـــﯚرﮔﺎن و ﻛﯚرﻧﻠﯿﻮس ﭬﺎﻧﺪەرﺑﯿﻠﺖ( .ﺋوان وردە وردە ﺟﯿﺎن ﺑ ﺑﻨﻣﺎـــ ﮔورە ﺋوروﭘﯿﻛﺎن ﻛ ﻟ ﻛرﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧوت و ھﺎﺗﻮﭼﯚ و ﺑﺎﻧﻜﺪارﯾﺪا ﭼﺎﻻك ﺑﻮون ﻟﮋ ﻛﺮد. رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﺋوﺑری ﺋﯚﻗﯿﺎﻧﻮوﺳﯽ ﺋﺗﺳﯽ ﻛ ﻟ ﺳرەﺗﺎدا دژی ﯾك ﺑﻮون ،ﻛﻣﻚ دواﺗﺮ رﻜﻜوﺗﻦ ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﭽوﺳﻨﻨوە ،داھﺎﺗﯽ ﭘﺸـــﻜﺪارەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺌﻧﺪاز ﺑرز ﺑﻜﻧوە و ﺳﺎﻣﺎﻧ ﺳﺮوﺷﺘﯿﻛﺎﻧﯽ زەوی ﻟﺑﻦ ﺑﻨﻦ. ﺋﻣۆ ﭘﺎﺷـــﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو و ﺋﯚﻟﯿﮕﺎرﻛﻛﺎﻧﯽ ﭼﯿﻦ و ھﯿﻨـــﺪ و رووﺳـــﯿﺎش ﺧون ﺑ ھﻣﺎن ﭼﺷـــﻦ ﻟ ھﻜﺸـــﺎن و رﻜﻜوﺗﻨوە دەﺑﯿﻨﻦ .ﭼﺷـــﻨﯽ ﺧﺎوەﻧـــﻜﺎرە ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ دوﻨـــ ،ﺋواﻧﯿﺶ ﻓﺮﺑـــﻮون واﻧـــی ﺋﺧﻼق ﻓﺮی ﺧـــﻚ دەﻛن. ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻣﻠﯿﺎردـــﺮی ھﯿﻨﺪی ،ﻻﻛﺸـــﻤﯽ ﻣﯿﺘﺎل ﻟﺑﺎرەی ﭘـــﺮۆژەی ﺑ ﻧﺗوەﯾﯿﻜﺮدﻧـــﯽ ﭘﮕﯾﻛﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯽ ﻟﯚرﻨوە )ﻛـــ زۆر زووش وازی ﻟ ھﻨـــﺮا( ﺑﯿﺮۆﻛی ﺋم ﭘﺮۆژەﯾـــ ﺑ” ھﻧﮕﺎوﻚ ﺑﯚ دواوە“ وەﺳـــﻒ دەﻛﺎت و دە” وەﺑرھﻨر ﻧﺎﺑ ھروا ﺳـــﻮوك و ﺋﺎﺳـــﺎن ﺑﭽ ﻟـــ وﺗﻜﯽ وەك ﻓڕەﻧﺴـــﺎ وەﺑرھﻨﺎن ﺑﻜﺎت“ ) .(1ﺳرۆك وەزﯾﺮی ﭘراوﺰەﻛﺎن:
*
رووﺳﯿﺎ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺑﺎج ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮە دە“: ﻟ رووﺳﯿﺎ ،ھژار ﺑﯽ ﯾﺎن دەوﻣﻧﺪ ،رﮋەی ﺑﺎج ﺑﯚ ھﻣﻮوان ٪13ﯾ .ﻟﺮەش ھﻧﺪێ ﻛس دەﻦ ﻛ دەﺳﺘۆﯾﺸـــﺘﻮوەﻛﺎن دەﺑ ﺑﺎﺟﯽ زۆرﺗﺮ ﺑﺪەن ،ﺑم ﺋﻤ ﻧﺎﻣﺎﻧوێ ﺳـــرﻣﺎﯾ ﮔـــورەﻛﺎن ﻛﯚچ ﺑﻜﻧـــ دەرەوەی وت و ﺑﻜوﻧ ﻧﻮ ﮔﻮزەرﮔﺎ ﻧﺎڕوون و ﻗﺎﭼﺎﺧﻛﺎﻧﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی داراﯾـــﯽ“ ) .(2ﭘﻛﯿـــﻦ -ی ﭘﺎﯾﺘﺧﺘـــﯽ ﭼﯿﻨﯿﺶ ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮە ﺳـــﻮورە ﻟﺳر ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ داھﺎﺗ ﻟﯿﺒﺮاﻛﺎن .ﻣﺎﻧﮕـــﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑﺮدوو، ﺳرﻛﯚﻣﺎری ﭼﯿﻦ ﭘﺎش ﺳرﻛوﺗﻨﯽ راﺳﺘەوەﻛﺎﻧﯽ ﯾﯚﻧﺎن ﻟـــ ھﺒﮋاردﻧﺪا ،ﺑ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا ﺧﺎﺗﺮﺟﻣﯽ و ﺧﯚﺷـــﺤﺎﯿﯽ ﺧﯚی دەرﺑﯾﺒﻮو .ﺧﺎوەﻧﯽ ﺳﻨﺪووﻗﯽ ﺳـــرەﻛﯿﯽ دراوی دەوﺗﯽ ﻟ ﭼﯿﻦ ﻛ ﭘﺸﻜﺪاری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﮔﺎزی ﻓڕەﻧﺴﯽ ژێ .دێ .ﺋﯿﻒ-ﺳﻮﺰە، ﺑ ﺗواوی ”ﯾﺎﺳـــﺎﮔﻟﯽ ﺳـــﻮاو و ﻛﺎﺗﺒﺳرﭼﻮوی ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ﻟ ﺋوروﭘﺎ“ ﻛ” دەﺑﻨ ھﯚی ھﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺧﻚ ﺑﯚ ﺗﻣﺒﯽ و ﺗوەزەﻟﯽ ﻧك ﺑﯚ ﻛﺎرﻛﺮدن و ﺧﯚﻣﺎﻧﺪووﻛﺮدن“ ) (3ﻟ ﻗﺎودا. ﻣﮋووﻧﺎﺳـــﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ ﭘﺮی ﺋﺎﻧﺪرﺳـــﯚن ﺋوە وەﺑﯿﺮدﻨﺘـــوە ﻛ ﺳـــﺎﯽ ،1815ﻟـــ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﭬﯿﯿﻧﻨﺎ ،ﭘﻨﺞ دەوﺗﯽ زﻟﮫﺰی ﺋوﺳﺎ )ﻓرەﻧﺴﺎ، ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ،رووﺳﯿﺎ ،ﻧﻣﺴﺎ و ﭘﺮووﺳﯿﺎ( رﻜﻜوﺗﺒﻮون ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺸﮕﯿﺮی ﻟ ﺷڕ ﺑﻜن و ھﻣﻮو ﭼﺷﻨ ﺷﯚڕش و ﺳرھﺪاﻧﻚ ﺳرﻛﻮت ﺑﻜن .ﺑ ﺑﺎوەڕی ﻧﺎوﺑﺮاو ،ﻧزﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﻣۆ ﺑ ﭘﻨﺞ ﻛﻮﭼﻜﯾﻛﯽ ﻧـــﻮێ ،ﺑـــم ﻧﺎﻓرﻣﯽ ﺑڕﻮە دەﭼـــ ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﯾﻛﺘﯿﯽ ﺋوروﭘﺎ ،رووﺳـــﯿﺎ ،ﭼﯿﻦ و ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن .ﺋم ﭘﯾﻤﺎﻧ ﻣﻮﻗدەﺳ ﻛﯚﻧﺴرﭬﺎﺗﯿﭭ ﻛ ﻟ دەﺳﺗ رﻛﺎﺑر و ھﺎوﺑﺷﻛﺎن ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە، ﺧون ﺑ ﺟﮕﯿﺮﯾﯿوە دەﺑﯿﻨ .ﺑم ﺟﯿﮫﺎﻧﻚ ﻛ ﺑﻨﯿﺎﺗـــﯽ دەﻧ ،ﺑﻨﯽ زۆر رﻣﺐ و ﻟرزی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ دﯾﻜی ﭘﯿ ﻛ ﺑـــ ﭘﭽواﻧی ﺋﺎرەزوو و ھوﯽ ﺋم دەﺳﺗﺎﻧ دەﺑﻨ ھﯚی ﺳرھﺪاﻧﯽ راﭘڕﯾﻨ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ داھﺎﺗﻮو.
* ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ
) (1وﺗﻮوﮋ ﻟﮔڵ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻓﯿﮕﺎرۆ ،ﭘﺎرﯾﺲ 13 ،ی دﯾﺴﻤﺒری .2012 ) (2وﺗﻮوﮋ ﻟﮔڵ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻓﯿﮕﺎرۆ 26 ،ی ﻧﯚﭬﻤﺒری .2012 ) (3ﺑواﻧ ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﺑﻮﻻرد” ،ﭼﯿﻦ ،ﻗﯾﺮان و ﻓﺒﺎزەﻛﺎن“ )ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ( ،ﭘﻼﻧﺖ ﺋﺎزی14 ،ی ﻧﯚﭬﻤﺒری http://blog.mondediplo.net ،2011
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ 2 2
رەوﺷﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﺪا ﺋﮔر ﯾﻛﻚ ﺑﯿوﺖ ھﯚﻛﺎری ﺋم دۆﺧ ﻧﺎھﻣﻮارەی ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق دﯾﺎری ﺑﻜﺎت ،ﺋوە ﻟواﻧﯾ ﯾﻛﺴـــر ﭘﻧﺠـــی ﺗﯚﻣت ﺑـــﯚ ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن درﮋ ﺑـــﻜﺎت و وەك ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﻋﺴـــﯽ ﺟﺎران ﺑ ﻛﻣﺘرﺧـــم ﻟ ﻗﻣﯽ ﺑﺪات ﻛ ﺑﺎﯾخ ﺑ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ ﻧﺎدات و
ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟﺳر ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑرﯾﺎن ﺑردەوام ﻟ ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﺪان ،زەوﯾﯿ ﺑﭘﯿﺘﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑری ﺷﺎرەﻛﺎن دەﻛﺮﻨ زەوی ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮون و ﺧﺎﻧﻮوﯾﺎن ﻟﺳر دروﺳﺖ دەﻛﺮێ ﮔﺷـــی ﭘﻨﺎدات .ﺑم ﻟ راﺳﺘﯿﺪا وا ﻧﯿﯿ، ﭼﻮﻧﻜ ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﺑردەوام دووﭘﺎﺗـــﯽ دەﻛﻧـــوە ﻛ ھـــردوو ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ و ﮔﺷـــﺘﯿﺎری ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆرﯾﺎن ھﯾ ﺑﯚ ھرـــﻢ )ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﺟﮕ ﻟ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯽ ﻧوت( .ﺟﮕ ﻟﻣش ،وەزﯾﺮی ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ھﻣﻮو ﻛﺎﺑﯿﻨﻛﺎﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣت ھوﯿﺎﻧـــﺪاوە ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺒﻮوژﻨﻨوە ،ﺑﻜﻮ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛـــﯽ ﻧﺰﯾﻜﺪا وا ﻟﺒﻜن ﺑﯚ ﺑروﺑﻮوﻣ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯿﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﭘﺸﺖ ﺑ ﺧﯚی ﺑﺒﺳﺘ. ﻟـــ ﻧﺎﻣﯿﻠﻜﯾﻛﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ھرﻤﺪا ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 2011ﺑوﻛﺮاوەﺗوە ،ﺟﻣﯿﻞ ﺣﯾﺪەر، ﻛ ﺋـــوﻛﺎت وەزﯾﺮی ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ و ﺋﺎودﺮی ﺑـــﻮو ،ﺑﺎس ﻟ ﭘﻼﻧﻜﯽ ﭘﻨﺞ ﺳـــﺎﯽ دەﻛﺎت ﺑـــﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﺟﻮوﺗﯿﺎراﻧﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن و راﻛﺸـــﺎﻧﯽ وەﺑرھﻨراﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ) .(1ﺳرﺑﺎری ﭘﻼﻧ ﯾـــك ﻟ دوای ﯾﻛﻛﺎﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣت، واﻗﯿﻌﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق وەﻛﻮ ﺧﯚﯾﺗﯽ و ﭼﺎك ﻧﺑﻮوە .ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺑﻋﺴﺪا و ﺑھﯚی ﺷڕ و ﻣﺎﻮﺮاﻧﯿﻛﺎﻧﯿوە، زۆرﺑـــی ﮔﻮﻧـــﺪەﻛﺎن ﭼـــﯚڵ ﻛﺮاﺑـــﻮون و داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﻛﯾﺎن ھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﻧﻮ ﺷـــﺎرەﻛﺎن و ژﯾﺎﻧﻜـــﯽ ﻧﻮﯿﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﯾـــﺎن ﭘﻜﮫﻨﺎﺑﻮو. ﺋﮔرﭼـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرـــﻢ ،ھر ﻟ دوای 1991ەوە ھوڵ و ﺗﻗﻻﯾﻛﯽ زۆری داوە ﺑﯚ ﺋوەی ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎن ﺋﺎوەدان ﺑﻜﺎﺗوە و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﻻدـــﻜﺎن ﺑﺒﻮوژﻨﺘـــوە ،ﺑـــم ھﻣﻮوی ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺧﻮاردووە .ﺣﺎﯽ ﺣﺎزر ،ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ھرﻤ راﺳﺘ ﭼﯚڵ ﻧﯿﻦ ،ﺑم ﺧﻜﻜﯽ ﻛﻣﯿﺎن ﮔڕاوﻧﺗوە زﺪی ﺧﯚﯾﺎن و ﺑﯚ ژﯾﺎن و ﮔﻮزەراﻧﯿﺎن ﭘﺸﺖ ﺑو ﺋﺎزووﻗ و ﺧﯚراﻛﺎﻧ دەﺑﺳﺘﻦ ﻛ ﻟ ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧوە ﺑﯚﯾﺎن دەﭼﻦ. ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟﺳر ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑرﯾﺎن ﺑـــردەوام ﻟـــ ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﺪان، زەوﯾﯿـــ ﺑﭘﯿﺘﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑری ﺷـــﺎرەﻛﺎن دەﻛﺮﻨ زەوی ﻧﯿﺸـــﺘﺟﺒﻮون و ﺧﺎﻧﻮوﯾﺎن ﻟﺳر دروﺳﺖ دەﻛﺮێ. ﺋﺎﯾﺎ دەﻛﺮﺖ ﭘﻮوﻛﺎﻧوەی ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣ ﺣﺗﻤﯽ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺑرﺧﯚری ﻟ ﻗم ﺑﺪەﯾﻦ ،واﺗ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ھﻧﺎردەﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺘﺮۆل و ھﺎوردەﻛﺮدﻧـــﯽ ﺧﯚراك و ﻛﺎ ﺑ ﭘﺘﺮۆدۆﻻر؟ ﺋم ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﻣﺎﻗﻮڵ و راﺳـــﺖ دﺘ ﺑر ﭼﺎو .ﺋﻣ ﻗﺴـــی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﺰاﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ دﻨﯿﺲ ﻧﺎﺗﺎﻟﯿ ﻛـــ رەﻧﮕ زﯾﺎﺗﺮ ﻟـــ ھر ﺗﻮﮋەرﻜـــﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﻟﻜﯚﯿﻨوە و دﯾﺮاﺳـــﺗﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺗرﺧﺎن ﻛﺮدﺑﺖ ).(2 ﺷـــﯿﻜﺮدﻧوەی ﻧﺎﺗﺎﻟﯽ ﺗـــﺎ راددەﯾﻛﯽ زۆر راﺳـــﺘ ،ﺑم ﻧﺎﺑﺖ ﺋوەش ﻟ ﯾﺎد ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ ھرﻢ و ﺳـــرﻧﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑﻮوژاﻧـــوەی دەﮔڕﻨوە ﺑﯚ ﺳـــردەﻣﯽ ﭘﺶ ﭘرەﺳﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﭘﺘﺮۆل ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋـــﺮاق .ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆری ﭘﺮۆﺳـــی ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ درﮋﺧﺎﯾن و ﻓﺎﻛﺘری ﺑﻮﻧﯿﺎدﯾﯽ ھﯾ ﻛ ھﯽ دەوﺗﯽ ﺑرﺧﯚر ﻧﯿﻦ .ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻧـــﺎﻛﺎت ﮔﻮﻣﺎن ﻟـــ دﺴـــﯚزﯾﯽ وەزﯾﺮەﻛﺎﻧﯽ
ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﻜﺮدن ﻟ ﺑﺎﺷﻮوری ﻛﻮردﺳﺘﺎن ،ھﺸﺘﺎ زۆر ﻟدواوەﯾ و ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﺳرەﺗﺎﯾﯽ ﻛﺎری ﻟﮔڵ دەﻛﺮﺖ
ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜـــ ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﺑردەوام ﺗﺋﻜﯿﺪ ﻟﺳـــر ﮔﺮﻧﮕﯿـــﯽ ﺑﻮوژاﻧﺪﻧوەی ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ دەﻛﻧوە و ھردەم دووﭘﺎﺗﯿﺸﯽ دەﻛﻧوە ﻛ ﭘـــﻮەی ﭘﺎﺑﻧﺪن .ﻟﺑـــر ھﻧﺪێ ھﯚی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ روون ،ﺧﯚﺗﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ
ﻟ ﻣﺎوەی 10ﺳﺎﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﻛﻣﺪا ،ﻧﺰﯾﻜی %20ی ﺋو زەوﯾﺎﻧی ﺑﯚ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﺷﯿﺎوﺑﻮون ،دراﻧ ﻛرﺗﯽ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و ﯾﻛی ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮون ﺑﯚ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﻟـــ ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﭘ ﻟ ﻛﺸـــ و ﻧﯾﺎردا ﻧﺮخ و ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆری ھﯾـــ .ﻛواﺑـــﺖ ،ﭼﯽ رﮕﺮە ﻟـــ ﺑردەم ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﻛرﺗﻜﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯿﯽ ﺑھﺰ و ﭼﺎﻻك؟ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ دەﺑﺖ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﺋﺎﻛﺎﻣ وﺮاﻧﻜرەﻛﺎﻧﯽ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ رﮋﯾﻤﻛی ﺳددام ﺣﻮﺳﻦ و ﺳﯿﺎﺳﺗﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــی ﺑﺪەﯾﻦ ﻛ ﭘﺎﻨـــری ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯿﺎن ھﺑـــﻮو .ھوـــ ﺳـــرﻧﮔﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺑـــ ھرەوەزﻛﺮدﻧـــﯽ ﻛرﺗـــﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎن و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺷـــﭘﯚﻟﻛﺎﻧﯽ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺳرەﺗﺎی ﺳﺎﻧﯽ ھﺷﺘﺎﻛﺎن دوای ﭘﯾەوﻛﺮدﻧـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﻛﺮاﻧـــوە )اﻧﻔﺘﺎح( ،زﯾﺎﻧﻜﯽ زۆرﯾﺎن ﺑ ﺑرھﻣﺪارﺘﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ ﮔﯾﺎﻧﺪ ﻟ ﺳرﺗﺎﺳـــری ﻋﺮاﻗﺪا .ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ،ﺑﺎرودۆﺧﻛ زۆر ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺑﻮو ،ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﺑ ھﯚی ﺷڕەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻤرﮔ و ﺋﯚﭘراﺳﯿﯚﻧ ﻋﺳﻜرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎی ﻋﺮاق ﻛ ﺑﻮوﻧ ﻣﺎﯾی ﺧﺎﭘﻮورﺑـــﻮون و ﭼﯚﺒﻮوﻧﯽ ﻧﺰﯾﻜی ﭼـــﻮار ھزار ﮔﻮﻧـــﺪ ﺗﻧﮫﺎ ﻟـــ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧﺪا، ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻛﻮﺷـــﺘﺎرە ﺑـــ ﻛﯚﻣﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎن ﻛ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﻋﺲ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ دەدان ،ﻧـــك ﺗﻧﮫﺎ ﺋﺎﺑﻮورﯾـــﯽ ﻻدﻜﺎﻧﯿﺎن وـــﺮان ﻛﺮد ﺑﻜـــﻮ ﺑﻮوﻧ ھـــﯚی ﻛﻮژراﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆری ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻦ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﺪا .ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﺋم ﺷڕ و ﺳرﻛﻮﺗﻜﺎرﯾﺎﻧدا ،زۆرﺑی ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻛ ﻟ رووی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ،راﺳﺘ ﺑرھﻣﯽ ﻟ ﺧﯚزﯾﺎدەﯾﺎن ﺑرھم ﻧدەھﻨﺎ،
ﺑم دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺑﺷـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑروﺑﻮوﻣﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ﺑرھم ﺑﻨﻦ ،ﺑـــ زۆر ﻧﺪراﻧ ﻛﯚﻣﮕﺎی زۆرەﻣﻠ و ﻛﺎﻣﭙﯽ ﺗﺎزە دروﺳﺘﻜﺮاو و ﺑﻮوﻧ ﺧﻜﺎﻧﻚ ﻛ ﻧك ﺑرھﻣﯿﺎن ﻧﻣﺎ، ﺑﻜﻮ ﺗواو ﭘﺸـــﺘﯿﺎن ﺑ ﻛﯚﻣﻛﯽ ﺣﻜﻮﻣت دەﺑﺳﺖ. ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا ،ﻋﺮاق ھﺗﺎ دەھﺎت زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺸـــﺘﯽ ﺑ ﺑروﺑﻮوﻣﯽ ھﺎوردەﻛﺮاوی ھرزان دەﺑﺳـــﺖ و ھﻧﺪـــﻚ ﺟـــﺎر وەك ﻛﯚﻣك وەرﯾﺪەﮔﺮﺗﻦ .دوای داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮﺖ ﻟ ﺳﺎﯽ 1990ﻛ ﺑﻮوە ھﯚی ﺳـــﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮﻗی ﺋﺎﺑﻮوری ﻟﻻﯾن ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧوە، ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق ھوﯿﺪا ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﺑﺒﻮوژﻨﺘوە و ﺑﯿﻜﺎﺗ ﻛرﺗﻜﯽ ﺑرھﻣﺪار. ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا و ﺗﺎ راددەﯾك ﺑ ﺑھﺎﻧی ﮔﻣﺎرۆی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ،درﮋەی ﺑ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ رﯾﻔﯚرم دا ﻟ ﺷـــﻮەی ﺗﺎﯾﺒﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﺧﺮا ﻛ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎﻧوە ﭘﯾەوی دەﻛﺮد و زﯾﺎﻧﻜﯽ زۆری ﻟﻜوﺗوە .ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا، ﺋﻣ ﯾﻛﻚ ﻟ ھﯚﯾ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﺳـــرەﻛﯿ ﺷﺎراوەﻛﺎﻧﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮﺖ ﺑﻮو ﻟ ﻻﯾن ﻋﺮاق ﻟ ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳـــﺖ(ی .(3) 1990 ﻟ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛـــم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،1991 ﺑﻏـــﺪا دوای ﺋـــوەی ﺗـــواوی داﻣﻮدەزﮔﺎ ﺣﻜﻮﻣﯽ )ﻣدەﻧـــﯽ و ﺋﻣﻨﯽ(ﯾﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻛﺸـــﺎﻧﺪەوە ،ﮔﻣﺎرۆﯾﻛﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﺑﺳـــر ھرﻤﯽ ﻛﻮردﯾﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﻋﺮاﻗﺪا ﺳﭘﺎﻧﺪ .ﺋوە ﺑﻮو وردە وردە ﺑﺷ ﺧﯚراك و ﻧوﺗﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻛﻣﻜﺮدەوە و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑ ﻛﺮدەﻧﯽ وەﺳﺘﺎﻧﺪی. ﺋـــم ﮔﻣﺎرۆﯾﺎﻧـــ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛـــﯽ زۆر ﺧﺮاﭘﯿﺎن ھﺑﻮو ،ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺳر ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ ،ﺑﻜﻮ ﺑﯚ ﺳـــر ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﻣﮕی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺑ ﮔﺸﺘﯽ. ھرﻤـــﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑـــﯚ ﮔرﻣﻜﺮدﻧوە و ھﯚﯾﻛﺎﻧﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە ﭘﺸـــﺘﯽ ﺑ ﻧوت و ﺑﻧﺰﯾﻨﯽ ﻋﺮاق دەﺑﺳـــﺖ .ﺑـــﯚ ﺧﯚراﻛﯿﺶ، ﭘﺸﺘﯽ ﺑ ﺑﺷ ﺋﺎزووﻗی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق دەﺑﺳـــﺖ .ﮔﻣﺎرۆی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن و ﺋﺎﺑﻮﻗی ﻋـــﺮاق زۆر ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ ﺧﻜ ﻣﻮوﭼﺧﯚرەﻛی ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯿﺎن ھژار و ﭘرﺸـــﺎن ﻛـــﺮد .ﮔﺎز و ﺑﻧﺰﯾﻨﯿـــﺶ ﻛ ﺟﻮوﺗﯿﺎراﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑ ﻧﺮﺧﻜﯽ زۆر ﮔﺮان دەﯾﺎﻧﻜﯾوە ،واﯾﺎﻧﻜﺮد ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ ھرﻢ ﻻواز ﺑـــﺖ و ﺑروﺑﻮوﻣﻛﺎﻧﯿﺶ زۆر ﮔﺮاﻧﺒھﺎ ﺑﻦ و ﻧﺗﻮاﻧﻦ ﭘﺸﺒﻛﯽ ﺑروﺑﻮوﻣ ھﺎوردەﻛﺮاوە ﺗﻮرﻛﯽ و ﺋﺮاﻧﯿﻛﺎن ﺑﻜن ﻛ ھرزان ﺑﻮون و ﺑﺎزاڕەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﺎن ﭘﻛﺮدﺑﻮو.
ھر ﻟـــ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــﺎﯽ 1991ەوە ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆری رﻜﺨﺮاوە ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿ ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن رژاﻧ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ،ﺳرەﺗﺎ ﺧﯚراك و دەرﻣﺎﻧﯿﺎن دەﮔﯾﺎﻧﺪە ﺧﻚ ،ﺋﯿﻨﺠﺎ وردە وردە رۆﻛﯾـــﺎن ﮔﯚڕا ﺑـــﯚ ﭘﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣك ﺑ ﺟﻮوﺗﯿﺎر و ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨ ﻛﯚﭼﭙﻜﺮاوەﻛﺎن ﺗـــﺎ ﺑﮕڕﻨـــوە ﮔﻮﻧـــﺪ و زـــﺪی ﺧﯚﯾﺎن و دەﺳﺘﺒﻜﻧوە ﺑ ﺑﻮوژاﻧﺪﻧوەی ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ و ﺋﺎژەﺪاری ) .(4ﺑم ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە، ﺋم ھوﻧ ﺷﻜﺴﺘﯿﺎن ﺧﻮارد ،ھم ﺑ ھﯚی ﻓﺎﻛﺘـــرە ﺑﻮﻧﯿﺎدﯾﻛﺎن ،ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑھﯚی ﺧﻮوﮔﺮﺗﻦ و ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﻮﻧﺪﻧﯿﺸـــﻨﻛﺎن ﻟـــ ﻧـــﻮ ﺷـــﺎرەﻛﺎن و ﺋﺎﻣﺎدەﻧﺑﻮوﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﮔڕاﻧـــوە ﺑﯚ ﮔﻮﻧـــﺪەﻛﺎن و ﺑـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﺎن
ﺋﺎﯾﺎ دەﻛﺮﺖ ﭘﻮوﻛﺎﻧوەی ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣ ﺣﺗﻤﯽ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺑرﺧﯚری ﻟ ﻗم ﺑﺪەﯾﻦ ،واﺗ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ھﻧﺎردەﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺘﺮۆل و ھﺎوردەﻛﺮدﻧﯽ ﺧﯚراك و ﻛﺎ ﺑ ﭘﺘﺮۆدۆﻻر؟ ﻟ ﭘﺸـــﺒﻛﻜﺮدن ﻟﮔڵ ﻛﻟﻮﭘﻟﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻛـــ ﺑﺎزاڕەﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯿﺎن ﭘ ﻛﺮدﺑﻮو، ھﻣﯿﺶ ﺑھﯚی رﻛﺎﺑراﯾﺗﯽ و ﭘﺸـــﺒﻛﯽ ﻧﻮان ھردوو ﺣﯿﺰﺑ ﮔورەﻛی ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋـــﺮاق و ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺟﺎر – زۆرﺑـــی ﺟﺎر راﺳﺘﯿﺶ ﺑﻮو -ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر دەﻛﺮد ﺑ ﮔﻧﺪەﯽ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ داﻧﺎن و دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﭘۆژەﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﻣـــك و ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوە و دواﺟﺎرﯾﺶ ﺑﻮوە ھﯚی ھﮕﯿﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﺷـــڕ ﻟ ﻧﻮاﻧﯿـــﺎن ﻟ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾـــﺲ(ی .1994 ﺑھﯚی ﺑردەواﻣﺒﻮوﻧﯽ ﻧﺎﺋﺎراﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿـــوە ،زۆرﺑی ﺟﻮوﺗﯿﺎران دوای ﺋـــوەی ﮔڕاﺑﻮوﻧـــوە ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن ،دﯾﺴﺎن ﺑ ﺧﺎووﺧﺰاﻧﯿﺎﻧوە ھﺎﺗﻨوە ﺷﻮﻨﯽ ﭘﺸـــﻮوﯾﺎن ،واﺗ ﺑﯚ ﻛﯚﻣﮕﺎﻛﺎن و
ﺷـــﺎرەﻛﺎن .ﺑم ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1997ﺑدواوە ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺟـــﯚرە ﺋﺎراﻣﯿﻛﯽ ﺑ ﺧﯚﯾـــوە ﺑﯿﻨﯽ ﻟ ﺳـــﺎﯾی ﺑرﻧﺎﻣی ﻧوت ﺑ ﺧﯚراﻛﯽ ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ،دوای ﺋـــوەی ھـــردوو ﺣﯿﺰﺑ ﻧﯾﺎرەﻛـــ ﺑﯚﯾﺎن دەرﻛوت ﻛ ﺑﺎﺷﺘﺮە ﺑﯚﯾﺎن ﻛﻚ و ﻗﺎزاﻧﺞ ﻟو ﺑرﻧﺎﻣﯾـــی ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن وەرﺑﮕﺮن ﻧك درﮋە ﺑ ﺷڕﻜﯽ ﻣﺎﻮﺮاﻧﻜر ﺑﺪەن ﻛ ھﯿﭻ ﺳـــﻮودﻜﯽ ﻧﯿﯿ ﺑﯚﯾﺎن .ﺑم ﺋو ﺑرﻧﺎﻣﯾـــش ﺑﻮوە ھﯚی ﺑھﺰﺗﺮﺑﻮوﻧﯽ دۆﺧﯽ ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻨﯽ ﺧﻚ ﺑـــ ﻛﯚﻣك، ﭼﻮﻧﻜـــ ﺑﯾـــﺎری ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﻻی رﻜﺨﺮاو و ﺋﺎژاﻧﺴـــﻛﺎﻧﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮوەﻛﺎن ﺑﻮو وەﻛﻮ ﻓﺎو و ﯾﻮﻧﺴﻜﯚ ﻛ ﺑﻨﻜی ﺳرەﻛﯿﯿﺎن ﻟ ﺑﻏﺪا ﺑﻮو ﻧك ﻟ ھرﻢ ،ﺟﮕ ﻟﻣش، ﺑ رەﺳـــﻤﯽ داﻧﯿﺎن ﺑـــ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا ﻧدەﻧﺎ ،ﺗﻧﮫﺎ وەك ھﺎوﻛﺎرﻚ ﻣﺎﻣﯾـــﺎن ﻟﮔﺪا دەﻛـــﺮد .ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿـــ ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق ﻟـــ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﺪا ﻧﺑﻮو ﻛﺎر ﺑﯚ ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوەی ﻛﻮردﺳﺘﺎن و ﺑﻮوژاﻧﺪﻧوەی ﻛرﺗ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯿﻛی ﺑﻜﺎت. ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا ،ﺑرﻧﺎﻣی ﻧوت ﺑ ﺧﯚراﻛﯿﺶ، ﻛ ﭘﺸـــﺘﯽ ﺑو ﺑﺷـــ ﺧﯚراﻛﺎﻧ دەﺑﺳﺖ ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﻋﺮاق دەﯾﺒﺧﺸـــﯽ و ھروەھﺎ ﺑو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧـــی ﻛ ﻟ دەرەوە دەھﺎﺗﻦ ،ﺗﺎ راددەﯾك ﺑﻮوە ﻣﺎﯾی ﺑﻮوژاﻧوەی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دەوﺗﯽ ﺧﯚﺷﮕﻮزەران ﻟ ﻋﺮاق و ﺋﻣش زﯾﺎﺗﺮ ﻛﯚﺳـــﭙﯽ ﺧﺴـــﺘ ﺑردەم ﺑﻮوژاﻧوەی ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ﺑﺎﻛﻮوری وت ﻛ ﻟﺑﻦ دەﺳﺘﯽ دەﺳﺗﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺑﻮو. دوای ﺟﻧﮕـــﯽ ﻋﺮاﻗـــﯽ ﺳـــﺎﯽ 2003 ﻛ ﺑﻮوە ھـــﯚی رووﺧﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﺳـــددام ﺣﻮﺳـــﻦ ،ﻣﺘﻤﺎﻧی ﻧـــﻮان ﺑرھﻣﮫﻨر و ﺑﻛﺎرﺑر زۆر ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ زﯾﺎدی ﻛﺮد .ﺑھﯚی ﺋم ﺟﻧﮕوە ،ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن زﯾﺎﻧﻜﯽ ﺋوﺗﯚی ﺑرﻧﻛوت .ﭼﻧﺪ ﺳﺎﻚ دواﺗﺮ ﺋو دەﭬرە ﺑﻮوە رەﻣﺰی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮔﺷـــﺎﻧوەی ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﯚ ﻋﺮاﻗﯽ دوای ﺟﻧـــﮓ ،ﺑﯚ ﻋﺮاﻗﻜﯽ ﭘ ﻟ ﻛﺸـــ و ﺷـــڕ و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی .ﺑـــم ﺋوە ﻛرﺗﯽ ﺧﺎﻧﻮوﺑـــرە و ﺑﯿﻨﺎﺳـــﺎزی و ﭘﺮد و رﮕﺎوﺑﺎن ﺑﻮو ﺳـــﻮودی ﻟـــ ﺑﻮوژاﻧوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﺎﺑـــﻮوری وەرﮔﺮت ﻧك ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ. وەزﯾـــﺮی ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺋﯿﺪارەی ﺳـــﻠﻤﺎﻧﯿﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺎن ﻛ ﺑ دەﺳـــﺖ ﯾﻛﺘﯿوە ﺑـــﻮو ،ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﻟ ﻣﺎوەی 10ﺳـــﺎﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﻛﻣﺪا ،ﻧﺰﯾﻜی 20%ی ﺋو زەوﯾﺎﻧی ﺑﯚ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﺷﯿﺎوﺑﻮون ،دراﻧ ﻛرﺗﯽ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ
33
ﺑﯿﺎﻧـــﯽ دەﻛﺮﻦ ،زۆرﺑی ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ھﯚﺗﻞ و ﻓۆﻛﺧﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺧﻜﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻧﯿﻤﭽ ﻛﯿﺸـــﻮەری ھﯿﻨﺪن .ﻟـــ دۆﺧﻜﯽ وەھﺎدا، زۆر ﺳـــﺧﺘ ھﺎﻧـــﯽ ﮔڕاﻧـــوە ﺑﺪەی ﺑﯚ ﺳردەﻣﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ و ﺟﻮوﺗﯿﺎری ﻛ30 ﺳـــﺎﻚ ﻟﻣوﺑر ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﭘﻜﺪەھﻨﺎ .ﺑم ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺷﻮازە ﻣﯚدﺮن و ﺗﻜﻨﯚﻟﯚﺟﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﺰﻧﺴﻨﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ زۆر ﮔﺷ.
)ﻓﯚﺗﯚ :ﻓرزﯾﻦ ﺣﺳن(
ﻟﺑر ھﻧﺪێ ھﯚﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ روون ،ﺧﯚﺗﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ ﺑﯚ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﻟ ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﭘ ﻟ ﻛﺸ و ﻧﯾﺎردا ﻧﺮخ و ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆری ھﯾ. ﻛواﺑﺖ ،ﭼﯽ رﮕﺮە ﻟ ﺑردەم ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﻛرﺗﻜﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯿﯽ ﺑھﺰ و ﭼﺎﻻك؟ ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و ﯾﻛی ﻧﯿﺸـــﺘﺟﺒﻮون .ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﺑﻮوژاﻧوەی ﻛرﺗﯽ ﺑﯿﻨﺎﺳـــﺎزی و ﺑرزﺑﻮوﻧـــوەی ﻧﺮﺧﯽ زەوی ،ﻣﺳـــﺮەﻓﯽ ژﯾﺎن ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق زۆر ﮔﺮاﻧﺘﺮ ﺑﻮوە ﻟ ﭼﺎو وﺗﺎﻧﯽ دراوﺳـــﯽ وەﻛﻮ ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﺋﺮان ،ﺋﻣش وای ﻟـــو ھرﻤ ﻛﺮدووە ﻧﺗﻮاﻧﺖ ﭘﺸﺒﻛﯽ ھﺰە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺑﺎزاڕی دەﭬرەﻛ ﺑﻜﺎت. ﺑم ﺋﺴـــﺘﺎ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﭘﺎﻨر ھن ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺧﻜـــﯽ ﮔﻮﻧـــﺪەﻛﺎن ﺑﮕڕﻨوە ﺷـــﻮﻨﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن و ﻛﺎری ﺟﻮوﺗﯿـــﺎری و ﺋﺎژەﺪاری ﺑﻜن .ﺗﻧﺎﻧت ﻟ ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯿﺸﺪا، ﺋﯿﺸﯽ ﺳﺧﺖ و ﻧﺰم زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ دەﯾﻜن ﻧك ﺧﻜﯽ رەﺳﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن. ﻛرﺗـــﯽ ﺑﯿﻨﺎﺳـــﺎزی ﻛوﺗﻮوەﺗ دەﺳـــﺖ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﻮرﻛـــﯽ و ﭼﯿﻨﯿﻛﺎن و ﺋواﻧﯿﺶ زﯾﺎﺗـــﺮ ﻛﺎرﻣﻧـــﺪ و ﻛﺮﻜﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ ﺧﯚﯾـــﺎن دﻨﻦ .زۆرﺑی ﺋﯿﺸـــﻛﺎﻧﯽ وەك ﺧﺎوﻨﻜﺮدﻧوەی ﺷﻗﺎﻣﻛﺎن ﺑ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ
راﺳـــﺘ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺟﯚرﻜ ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاڵ ،ﺑم ﺳـــﯿﻤﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳـــردەﻣﯽ دەوﺗﯽ ﺧﯚﺷـــﮕﻮزەراﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺟﺎران ھﺸـــﺘﺎ ﻣﺎون .ﻟﺑـــر ھﻧـــﺪێ ھﯚﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻢ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮو دەﺳﺖ ﻟ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺷ ﺋﺎزووﻗ ھﮕﺮﺖ ،ﻛ ﭘﺎﺷﻤﺎوەی رﮋﯾﻤﯽ ﺑﻋﺴـــ ،ھرﭼﻧﺪە ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﺴـــﺘﺎی ﻋـــﺮاق ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟـــﺎر داوای ﻛﺮدووە ﺋم ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﺑﻻوە ﺑﻨﺮێ .ﻟﺳـــﺎﯾی ﺋو 17%ەﯾـــی داھﺎﺗـــﯽ ﻧوﺗـــﯽ ﻋﺮاق ﻛ وەرﯾﺪەﮔﺮﺖ ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟـــ رووی داراﯾﯿوە ﺑﺎﯾـــﯽ ﺋوەﻧﺪە ھﺰی ﭘﯾﺪاﻛﺮدووە ﻛ ﺑر ﺑ ﺋﺎﻛﺎﻣ ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ ھﺰە ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﻛﺎﻧﯽ ﺑـــﺎزاڕ ﺑﮕﺮﺖ ،ﺑم ﺗﻧﮫﺎ ﭘﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣﻛﯽ داراﯾﯽ ﺑ ﺟﻮوﺗﯿﺎران و داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ داﻧو و ﭘﯾﻨﯽ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺗﺮاﻛﺘﯚر ﺑس ﻧﯿﻦ .راﺳﺘ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﺑـــ ﺗﺮاﻛﺘـــﯚر و ﻛﺎﻣﯿﯚﻧ ﺑﯚ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﺑروﺑﻮوﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺷﺎر، ﺑم ﺑﯚ ﻣﺎڵ و ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﺑ ﻧﺧﯚﺷـــﺨﺎﻧ و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﺷ .ﭘﺪاﻧﯽ ﭘـــﺎرە و ﺑﺷـــ ﺧـــﯚراك ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺑﯚ ھﯚﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯽ ﻛﻮرت ﻣودا ﺳـــﻮودی ھﯾـــ و دەﺑﻨ ﭘﺎﻨر ﺑﯚ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨﺎن و ﺟﻮوﺗﯿﺎران ،ﺑم ھر ھﻣﺎن ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ ﺑرھم دﻨﺘوە و ﻧﺎھﺖ ﺋﺎﺑﻮورﯾﻛﯾﺎن ﺑﺒﺘوە ﺑ ﺋﺎﺑﻮورﯾﻛﯽ ﺑرھﻣﺪار .ﻛرﺗﯽ ﺑﺧﻮﻛﺮدﻧـــﯽ ﻣﺮﯾﺸـــﻚ )دەواﺟﻦ( ﻛ ﺗﺎ ﺳـــﺎﻧﯽ ﻧﯚھدەﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻠﻤﺎﻧﯽ و ﺣرﯾﺮ ﺑﻮو ،ﺑـــﯚ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﻋﻟـــف و دەرﻣـــﺎن و ھروەھـــﺎ وزە ﺑﯚ ﮔرﻣﻜﺮدﻧـــوە و ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە ﭘﺸـــﺖ ﺑ ﻛﯚﻣﻛﯽ ﺑردەواﻣﯽ ﺣﻜﻮﻣت دەﺑﺳﺘﺖ. ﺑ ﻛﻮرﺗﯽ ،ﺗﺎ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ درﮋﺧﺎﯾن و رﻜﻮﭘﻚ ﭘﯾەو ﻧﻛﺮﺖ ﺑﯚ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﻜﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯽ ﺑھﺰ و ﭼﺎﻻك، ﭘﻼﻧ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﯿﻛی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻢ ﻟ ﻣرەﻛﺑﯽ ﺳـــر ﻛﺎﻏز زﯾﺎﺗﺮ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜ ﻧﺎﺑﺖ.
MONDE MONDE LE
LE
20132013 دووەﻣﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻟ ھﺎوﻛﺸ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽﺗﻮرﻛﯿﺎدا ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ،ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﻟدوای ﺷـــڕی ﺧﺎﭼﭙرﺳـــﺘﻛﺎﻧوە ھﯿﭻ رۆﻜـــﯽ ﮔﺮﻧﮕﯿـــﺎن ﻟﻣﮋووی ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻧﮔاوە ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟﺳردەﻣﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯿﺶ وەك ﻛﻣﯿﻨﯾﻛـــﯽ ﭘراوﺰﺧﺮاو ﻣﺎﻧوەو ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﻧزاﻧﯿﻮە ﭘﺸﺘﯿﺎن ﭘﺒﺒﺳﺘﻦ ﯾﺎن ﭘﯚﺳﺘﯽ ﮔورەﯾﺎن ﭘﺒﺴﭙﺮن.
ﻟوەﺗی ﺳﻮورﯾﺎ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚی ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎوە، ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺟﻤﻮﺟﻮﻜﯽ ﮔورەﯾﺎن ﻟﺑﻮاری ﺳﯿﺎﺳﺗﺪا ﻧﺑﻮوەو ﺗﻧﺎﻧت ھﯿﭻ ﻛﺎت داوای ﻣﺎﻓﯽ ﺧﻮﻨﺪن و ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﻓﺮﺑﻮوﻧﯿﺎن ﺑزﻣﺎﻧﯽ ﺗﻮرﻛﯽ ﻧﻛﺮدووە ﺑـــم ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﺋردۆﻏـــﺎن راﯾﻛﯽ دﯾﻜـــی ھﯾـــو ﭘﯿﻮاﯾـــ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن دەﺗﻮاﻧـــﻦ ﻟﺳـــﻮورﯾﺎی ﭘـــﺎش ﺋﺳـــد ﺳـــﻮودﯾﺎن ﺑﯚ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ھﺑ .ﻟﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛﻣﺪا ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻟﺋﯿﺴﺘﺎﻧﺒﻮل ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯿﺎن ﺑﺳﺖ .ﻣﺎﯾی ﺗاﻣﺎﻧ ﻛ ﺋﻣ ﯾﻛم ﺟﺎرە ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺲ دەﺑﺳﺘﻦ .ﻣﺳﻟﻛ ﭼﻧـــﺪ ﺷـــﺘﻜﯽ ﻟـــ ھﺪەﻛﻨـــﺪرێ. ﺑﺳﺘﻨﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﻛ ﺧﯚی ﻟﺧﯚﯾﺪا ﺑﯚ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺷـــﺘﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕو ﺑﻛﺮدەوە ﺋﻣـــ ﯾﻛم ﺋﺎﻣﺎژەی رۆﺷـــﻨ ﺑﯚ ھوﯽ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺑﯚ ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ رۆﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺳـــﻮورﯾﺎدا .ھروەھﺎ ﺑﺳـــﺘﻨﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﻛ ﻟﺋﯿﺴـــﺘﺎﻧﺒﻮل و داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧـــﯽ ﭘﺪاوﯾﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﺳـــﺘﻨﯽ ﻟﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﭘﺎرﺗﯽ دادو ﮔﺷﭘﺪاﻧوە ﻧﯿﺸﺎﻧی ﺋوەﯾ ﻛ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺳـــرﮔرﻣﯽ ﺳـــﻮود وەرﮔﺮﺗﻨ ﻟﻛﺎرﺗﯽ
ﺗﻮرﻛﻤﺎن ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎ .ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻟﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺗﻧﯿﺎ ﺑﻗﺴ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﺑﻛﺮدارﯾﺸ .ﻣﺷﻘﻜﺮدن ﺑ ﺳدان ﺗﻮرﻛﻤﺎن ﻟﺳرﺑﺎزﮔﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎو ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﭼﻧﺪ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﭼﻛـــﺪاری ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﯽ ﻛ ھر ھﻣﻮوﯾﺎن ﻧﺎوە ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯿﯿ دﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ھﺒـــﮋاردووە ،ﺑﮕی ﺋوەﯾ ﻛ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻟﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺑراﻣﺒر ﺳﻮورﯾﺎ، دەﯾـــوێ ﻟﺋﺴـــﺘﺎوە راﯾﯾﻛﯽ ﭘﺘوی ﻟﮔﻷ ﻛﻣﯿﻨی ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﺪا ھﺑ. ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻛ ﺑﺑﺮوﺳﻜﯾﻛﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﺗﻮرﻛﯿـــﺎ ﻋﺑﺪوـــ ﮔـــﻮل ﻛﺮاﯾـــوە ﻛ راوـــﮋﻛﺎری ﺳـــرۆك ﻛﯚﻣـــﺎر ﺋرﺷـــد ھﻮرﻣﺰﻟـــﯽ ﺧﻮﻨﺪﯾﯿـــوە .ﺑﺷـــﺪارﺑﻮوﻧﯽ ﺟﮕـــﺮی ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘرﻟﻣـــﺎن ﺟﻣﯿﻞ ﭼﯿﭽك و وەزﯾـــﺮی دەرەوە داوود ﺋﯚﻏﻠﻮ ﻟﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﻛ ﺋﺎﻣﺎژەﯾ ﺑـــﯚ ﺋﻧﺪازەی ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺗﻮرﻛﯿـــﺎ ﻟـــ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ .ﻟ وﺗﺎرەﻛﯾﺪا ﺋﯚﻏﻠﻮ ھﺮﺷـــﯽ ﻛﺮدە ﺳـــر رژﻤﯽ ﺋﺳـــد و وﯾﺴـــﺘﯽ ﭘﯾﻮەﺳﺘﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﻟ ﻧﻮان ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺑﺪۆزﺘوە ،ﻛﺎﺗﻚ ﺑو ﺟﯚرە ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋﻧﺎﺗﯚﻟﯿﺎی ﻛﺮد ﻛـــ ﻧﺎوﭼﯾﻛ ﺑدرﮋاﯾـــﯽ ﻣﮋوو ﻛﯚﭼﺒـــری ﮔﺮﺗﻮوەﺗ ﺧﯚ .ﺋﻣش ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛـــ ﺑﯚ ﻛﯚﭼﻜﺮدﻧﯽ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺑھﯚی ﺷـــڕەوە ﺑﯚ ﻧﺎو ﺳﻨﻮوری ﺗﻮرﻛﯿﺎ .ﺑم ﺋﺎﻣﺎژەﻛی
ﻟﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا ﭘﻜﮫﻨـــﺎ .ﻟﻜﯚﯿﺎری ﺗﻮرك ﺟﻣﯿﻞ ﺋﯿﺒﯿﻚ ﺳرﻧﺠﯽ ﺑﯚ ﺋوە راﻛﺸﺎوە ﻛ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ،ﺳـــدان ﺳﺎﻷ ﻟﻣوﺑر، ﭘﺶ ﺋوەی ﻟﺋﻧﺎﺗﯚﻟﯿﺎ ﻧﯿﺸـــﺘﺟ ﺑﻦ، ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ﻧﯿﺸـــﺘﺟ ﺑﻮون .ﻟرۆژﻧﺎﻣی ”ﻣﯿﻠﻠﯿت“ﯾﺶ ﻓﯿﻜـــﺮەت ﺑﯿﻼ ﻟ وﺗﺎرﻜﺪا ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋوەی ﻛﺮدووە ﻛـــ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﯚ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺑﮕڕﻨوە، ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑﮔرەﻧﺘﯿﯿ. ﺗـــﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ روون ﻧﯿﯿ ﺋﺎﺧـــﯚ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻟﺳـــﻮورﯾﺎی ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺗـــﺎ چ ﺋﻧﺪازەﯾك دەﺗﻮاﻧ ﺳﻮود ﻟﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن وەرﺑﮕﺮێ. ﻟﺳﻮورﯾﺎ ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﻟﺋرﻣن و ﻛﻮرد زۆرﺗﺮ ﺋﺎﻣﺎدەﯾﯿﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﺗﻜﮫﻜﺸﻜﺮدن ﻟﮔﻷ ﺗوﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﮔﺸـــﺘﯿﺪا ھﯾ. ﻟوەﺗـــی ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚی ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎوە ،ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎن ﺟﻤﻮﺟﻮﻜﯽ ﮔورەﯾـــﺎن ﻟﺑﻮاری ﺳﯿﺎﺳـــﺗﺪا ﻧﺑﻮوەو ﺗﻧﺎﻧت ھﯿـــﭻ ﻛﺎت داوای ﻣﺎﻓﯽ ﺧﻮﻨﺪن و ﻧﻮوﺳـــﯿﻦ و ﻓﺮﺑﻮوﻧﯿـــﺎن ﺑزﻣﺎﻧـــﯽ ﺗﻮرﻛﯽ ﻧﻛـــﺮدووە .ژﻣﺎرەﺷـــﯿﺎن ﺑھﯚی ﺗﻮاﻧـــوە ﻟ ﺑﯚﺗی ﻋرەﺑـــﺪاو ﻛﯚﭼﻜﺮدن ﺑﯚ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ھﻣﯿﺸـــ ﻟداﺑزﯾﻨـــﺪا ﺑﻮوە. ﺑم رﮋە ﻛﻣﺷـــﯿﺎن ،ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺳﻮودﻜﯽ زۆر ﺑﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺑﮕﯾﻧﻦ ،ﺑم رەﻧﮕ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﭘﺘوﯾﺎن ﻟﮔﻷ ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎی ﭼﻛﺪار ﻟﻧﺎوﯾﺎﻧﺪا،
ﻣﺷﻘﻜﺮدن ﺑ ﺳدان ﺗﻮرﻛﻤﺎن ﻟﺳرﺑﺎزﮔﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎو ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﭼﻧﺪ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﭼﻛﺪاری ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﯽ ﻛ ھر ھﻣﻮوﯾﺎن ﻧﺎوە ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯿﯿ دﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ھﺒﮋاردووە ،ﺑﮕی ﺋوەﯾ ﻛ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻟﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺑراﻣﺒر ﺳﻮورﯾﺎ ،دەﯾوێ ﻟﺋﺴﺘﺎوە راﯾﯾﻛﯽ ﭘﺘوی ﻟﮔڵ ﻛﻣﯿﻨی ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﺪا ھﺑ ﺋوەﻧـــﺪەی ﻛ ﻟ ﭘﺎﺳـــﺎوھﻨﺎوە دەﭼﻮو، ﺋوەﻧﺪە ﻟدروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﻧدەﭼﻮو. ﺑﺳـــﺘﻨﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﻛ ﻟﺋﯿﺴﺘﺎﻧﺒﻮل دەرﻓﺗﻜﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﺑﯚ دەﻣزەردﻛﺮدﻧوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﺗﻮرﻛﻤﺎن و ﺗﻮرﻛﯿﺎ
واﯾﺎن ﻟﺒﻜﺎت ھﻣﺎن ھﻮﺴﺘﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎﯾﺎن ﺑراﻣﺒـــر ﺑ ﻛـــﻮردو ﺋرﻣﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ھﺑـــ و رەﻧﮕ ﺋﻣ ھﻧﺪێ ﻛﺸـــﯾﺎن ﺑﯚ دروﺳـــﺘﺒﻜﺎت ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ھر ﯾك ﻟ ﻛـــﻮردو ﺋرﻣﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪی دۆﺳﺘﺎﻧﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺗﻮرﻛﯿﺎدا ﻧﯿﯿ.
ﺣﺎﯽ ﺣﺎزر ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺗﻧﯿﺎ ﺑ ﻗﺴـــ ﺑﺎﯾخ ﺑ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ دەدات و ﻟـــ ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜﺪا ﺗﻧﮫﺎ ﭘﺸـــﺖ ﺑ داھﺎﺗـــﯽ ﻧوت دەﺑﺳـــﺘ وەك ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑﯚ ﻣﺴـــﯚﮔرﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ ھرﻢ .ﺑم ﻟ دوور ﻣودادا، ﺋم ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾی ﺣﻜﻮﻣت ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣﺗﺮﺳﯽ ﮔورەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺑدواوە دەﺑﺖ .ھﺗـــﺎ ھوﻜﯽ ﺧﺮا و رﻜﻮﭘﻚ و ﺑﮔـــﻮڕ و ﺗﯿﻦ ﻧدرﺖ ﺑﯚ ﺑﻮوژاﻧﺪﻧوەی ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ،ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ھر ﭼﺎو ﻟ ﻛﯚﻣـــك دەﻣﻨﺘوە ،ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻦ ﺑ ھﺒز و داﺑزی ﺑﺎزاڕی ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ ،ﺑﻜﻮ ﺑ ﺋﯿـــﺮادەی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق و وﺗﺎﻧﯽ دراوﺳـــﯽ وەك ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﺋﺮاﻧﯿﺶ ،ﺋﻣش ﻣﺗﺮﺳﯿﻛﯽ ﮔورەﯾ ﺑﯚ ﺳر ﺋﺎﯾﻨﺪەی ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق. وەرﮔاﻧﯽ :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن:
) (1دەﻗﯽ ﭘﻼﻧﻛی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻢ ﺑ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ،ﻟﺮە دەﺳﺖ دەﻛوﺖ، http://www.krg.org/uploads/documents/Kurdistan_Investment_Guide_2011.pdf ) (2دﻨﯿﺲ ﻧﺎﺗﺎﻟﯽ ،ﻧﯿﻤﭽ دەوﺗﯽ ﻛﻮردی :ﭘرەﺳﻧﺪن و ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ ﻟ ﻋﺮاﻗﯽ دوای ﺟﻧﮕﯽ ﻛﻧﺪاو، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی زاﻧﻜﯚی ﺳﯿﺮاﻛﯿﻮس ،ﺷﺎری ﺳﯿﺮاﻛﯿﻮس.2010 ، ) (3ﺑواﻧـــ ﻛﯿﺮﻦ ﻋزﯾﺰ ﭼﯚدری ” ،ﺑ رﮕﺎوە ﺑرەو ﺑـــﺎزاڕ :ﺑﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮﺖ“ ،ﻣﯿﺪڵ ﺋﯿﯿﺴﺖ رﯾﭙﯚرت ،ﺑرﮔﯽ ،21ژﻣﺎرە ،3ﺋﺎﯾﺎر /ﺣﻮزەﯾﺮاﻧﯽ .1991 ) (4ﺑﯚ زﯾﺎﺗﺮ زاﻧﯿﺎری ﻟ ﺑﺎرەی ھوڵ و ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ رﻜﺨﺮاوە ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿ ﻛﻮردی و ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ،ﺑواﻧ ﻓﻮﺋﺎد ﺣﻮﺳـــﻦ و ﺋواﻧﯽ دی )ﺳرﭘرﺷﺘﯿﻜﺮدن( ،ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوە و ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق .ھروەھﺎ ﺑواﻧ ،ﻓﻮﺋﺎد ﺣﻮﺳـــﻦ و ﺋواﻧﯽ دی )ﺳرﭘرﺷﺘﯿﻜﺮدن(، ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق :ﭘﻮﯾﺴﺘﺒﻮون ﺑ ﮔﺷﭘﺪاﻧﻜﯽ درﮋﺧﺎﯾن) ،ﻛﯚﻣی ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ھﯚﻧﺪا، .(1993
ﻣﻣﻠﻮك 1299
wikipedia.org
ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ 4 4 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013
ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺑـــ
ھﯿﺸﺎم ﺑﻦ ﻋـــ ﻧوەﺳﺘﺎوەﺗوە ،ﺗﻧﮫﺎ ﻛﻣﯿﻨﯾﻛﯽ ﺑﭽﻮوك ﻧﺑﺖ .ﺑم ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻣﺳـــﻟﻛ ﺟﯿﺎوازە، ﭼﻮﻧﻜـــ ﻟوێ ﺋو ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳـــﯿی دوای رووﺧﺎﻧـــﯽ رﮋﯾﻤﻛـــی ﻗزاﻓـــﯽ ھﺎﺗﻮوەﺗﻛﺎﯾوە ،ﻛوﺗﻮوەﺗ ﺑر ھڕەﺷی ﮔﺮووﭘ ﭼﻛﺪارەﻛﺎن ﻛ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ھﺰ و دەﺳﺗﯿﺎن ھﯾ و ﺧﯚﯾﺎن ﺣﺎﻛﻤﻦ ).(2
رۆژﺋﺎواﯾـــﯽ ﻧﺎزاﻧﻦ ﻛـــ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﻟو وﺗﺎﻧدا ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﻮە ﻟ ﺷﻮﻨ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎﻧﺪا ﺗﻓﺴﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ دەﻗ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ﭘﯿﺮۆزەﻛﺎن ﭘﺎوان ﺑﻜـــن ،ﺑﺎ ﺑ ﺷـــﻮەی رەﻣﺰﯾـــﺶ ﺑﺖ .ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ،ﺟﺎﻣﯿﻌی ﺋزھر وەك داﻣزراوەﯾﻛﯽ ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﻣﮋووﯾﯽ و ﺑﺰاﭬﯽ ﺳـــﯚﻓﯿﻛﺎن وەك ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﺳـــﯾﺮی ﭘﻮەﻧﺪﯾﯽ ﻧﻮان ﺋﺎﯾﻦ و ﺳﯿﺎﺳـــت ﻧﺎﻛن .ﺗﻧﺎﻧت ﻟ ﻧﻮ ﺧﻮدی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺸﺪا ،ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﻧﻮان رەوﺗ ﻓﯿﻜﺮﯾﯿ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧﺪا ھﯾ ﻟﺳـــر ﻣﺳﻟ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ﺟوھرﯾﻛﺎن ،ھﻧﺪﻚ ﺟﺎر ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﻛﺎن ﮔورە و ﺗﻮﻧﺪن – ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﻧﻮان ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن و ﺳﻟﻓﯿﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧـــﻮر .ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺟﯚرەﻛﺎن ،ﺋو ﺋﺎزادﯾی
ﺑﺎﻧﮕوازەﻛـــی ﺋﻮﺳـــﺎﻣ ﺑـــﻦ ﻻدﻧﯿﺸـــوە رووﺧﺎو ،ﺋﺣﻤد ﺷﻓﯿﻖ. ﻧﭼﻮون ﻛ ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﻧﯚھدەﻛﺎن ﺑﯚ ﺟﯿﮫﺎد ﻟ دژی رۆژﺋﺎوا و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻟ ﺗﻮﻧﺴـــﯿﺶ ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮە ،ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا ،ﺑوﯾﻜﺮدەوە. ﻧھـــﺰە ﺑ ھﺒﮋاردن %40ی ﻛﻮرﺳـــﯿﻛﺎﻧﯽ
ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑـــﯽ رووداو ﻧﯿﯿـــ ،ﺑﻜﻮ ﭘﺮۆﺳﯾ .ﺋو وﺗﺎﻧی ﻛ ﻟ ھﻣﻮو وﺗﻚ زﯾﺎﺗﺮ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘﻦ ﺑ ﭘﺮۆﺳـــی ﺋﺎزادﺑﻮوﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿوە ،رووﺑـــڕووی ﺋـــم ﭘﺮﺳـــﯿﺎرە ﺟوھرﯾ دەﺑﻨوە :ﺋﺎﯾﺎ دەﻛﺮﺖ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑـــ داﻣﻮدەزﮔﺎﯾﯽ ﺑﻜﺮـــﺖ؟ ھرﭼﻧﺪە ﺋو رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯽ ﻋرەب ﺧﯚﯾﺎن ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮازﺗﺮ ﭘﺸﻜوﺗﻨﺎﻧی ﺑدەﺳﺘﮫﺎﺗﻮون ھﺸﺘﺎ ﻧﺎﺳﻚ و دەﻣن و ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﻛﯚﻣﮕ و ﭘﯿﺸﺎﻧﺪاوە ﻟ ﭼﺎو ﻛﯚﻣﮕﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن و ﻟ ھﻣﺎن ﻟ ﻣﯿﺴﺮﯾﺶ ،ﻣﺤﻣﻤد ﻣﻮرﺳﯽ ،ﻛﺎﻧﺪﯾﺪای دەوﺗﯿﺶ ھﺸﺘﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﻣﻠﻤﻼﻧﻦ ،ﺑم ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺳرﻛوﺗﻮو ﻧﺑﻮون ﻟوەی ﻟ ﻧﻮ ﻣﯿﻠﻠت و ﺑ” ﺑ “وەﻣﯽ ﺋم ﭘﺮﺳـــﯿﺎرە دەدەﯾﻨوە ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ،ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ و دەﺷﺒﺖ ورﯾﺎ ﺑﯿﻦ و ﭘﺸﺘﯽ ﻟ ﻧﻛﯾﻨوە .ﺑﺮدەوە و ﺑﻮوە ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﺎر .ھر ﻟﮔڵ ﺣﯿﺰﺑ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﺪا دەﻧﮕﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﮕﯾﻧﻦ و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ھﻧﺪﻚ ﻟـــ وﺗﺎﻧﯽ ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑﯿﺪا دەﺳﺘﺒﻛﺎرﺑﻮوﻧﯿﺪا ،ﺳرۆﻛﯽ ﺗﺎزەی دەوت ﭘﯾﺪا ﺑﻜن داﻣﻮدەزﮔﺎی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ داﻣزراون .ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﻣﺎرﺷـــﺎل ﺣﻮﺳـــﻦ ﺗﻧﺘﺎوی ﻟ ﭘﯚﺳﺘﻛی ﭘﺮۆﺳﻛﺎﻧﯽ رﯾﻔﯚرم و ﮔﯚڕان وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻻدا و ﺑـــم ﻛﺎرەﺷـــﯽ دەﺳـــﺗﯽ ﻣدەﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ دەﮔﺮﻧوە ﯾﺎن ﻧﺎ ،ﺋﻣ ﺑﺳر دەﺳﺗﯽ ﻋﺳﻜرﯾﺪا زاڵ ﻛﺮد .ﺑم دەوەﺳﺘﺘ ﺳر ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻓﺎﻛﺘر ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﯾﻛم ھﻧﮕﺎوەی ﺳـــرۆك ﺑﯚ ﺳـــر ﻟﻧﻮێ ﮔﺮژﯾﯿـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ،ﺗﻜﯚﺷـــﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ،ﭘﻨﺎﺳـــﻛﺮدﻧوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﻮان ﺗﻮاﻧﺎی رﮋﯾﻤﻛﺎﻧﯽ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑﯚ ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪن ،دەﺳﺗﯽ ﻣدەﻧﯽ و دەﺳﺗﯽ ﻋﺳﻜری، ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑـــ ﻣﮋووﯾﻛﯽ درﮋی دەﺳـــﺗﯽ ھروەھﺎ ﻣﺳﻟ ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﯿﻛﺎن. ﺳﻮﭘﺎ ﺑﺳر دەزﮔﺎی دەوﺗﺪا ھﺎت. ﻟو ﺳ وﺗدا ﻛ دەﺳﺘﯿﺎن ﺑ ﭘﺮۆﺳی ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛـــﺮدووە ،زۆرﺑی راﺳﺘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰم ﺋﻛﺘـــرە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎن – ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺟﮕ ھم ﻛﺎری ﺧﺮﺧﻮازی و ﻟـــ ھﻧﺪﻚ ﮔﺮووﭘـــﯽ ﺗﻮﻧـــﺪڕۆ ﻧﺑﻦ وەك ﺳـــﻟﻓﯿﻛﺎن و ﺋواﻧی دﯿـــﺎن ﺑﯚ رﮋﯾﻤﯽ ھم ﺟﯿﮫﺎد و ﺷڕﯾﺶ دﯾﻜﺘﺎﺗـــﯚری ﭘﺸـــﻮو ﻟـــﺪەدات -رەﭼﺎوی دەﮔﺮﺘوە ،ﺑم رەوﺷﯽ ﺗﺎزەﯾﺎن ﻛﺮدووە و ﻗﺒﻮﯿﺎن ﻛﺮدووە. ﺑـــم ﺋم دۆﺧ ﺗﺎزەﯾ ﻣـــرج ﻧﯿﯿ واﺗﺎی ﻓﺮاواﻧﺘﺮﯾﻦ و ﻛﺎرﯾﮕرﺗﺮﯾﻦ ﺋـــوە ﺑﮕﯾﻧﺖ ﻛ ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿی وا ﺧرﯾﻜ ﺑداﻣزراوەﯾﯽ دەﺑﺖ ﺳـــﯿﻔﺗﻜﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﻟﯿﺒﺮال وەرﺑﮕﺮـــﺖ .دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎﻧﯽ ﺑھﺎری واﺗ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﻋرەﺑﯽ ﺑـــﯚ ﺋوە ﺷﯚڕﺷـــﯿﺎن ﻧﻛﺮدووە ﺗﺎ ﺑھﺎ و ﻧرﯾﺘـــ رۆژﺋﺎواﯾﯿـــﻛﺎن ﺑﮫﻨﻨ ﻧﻮ ﻓی ﺑ ﺷﯚڕش و ﻛﯚﻣﮕـــوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ دوﻧﯿـــﺎی ﻋرەﺑﯿﺪا، راﺑراﯾﺗﯿﯽ ﺷﯚڕﺷوە ﻧﯿﯿ ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ ﺑھﺎ رۆژﺋﺎواﯾﯿـــﻛﺎن ﺋﻣﯾ: ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ رەﮔزی ،ھﮕﺮﺗﻨﯽ ﺳﺎﻧﺴـــﯚر ﻟﺳـــر ﺑرھﻣ” ﻧﺎﺋﺧﻼﻗﯿـــﻛﺎن“ی وەك ﮔـــﯚڕان ﻟـــ ﺑﺎﻛـــﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ﻟـــ ﭼﺎو ﭘﯚرﻧﯚﮔﺮاﻓﯿـــﺎ و ﺋﺎزادﯾـــﯽ رادەرﺑﯾﻦ و ﻛﻮﻓﺮ. ﺷـــﻮﻨﯽ دﯾﻜ ،ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ ﮔﺷﺘﺮی ھﯾ .ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ وەك ﻋﻗﯿﺪەﯾﻛـــﯽ ﺑﯚ ﺑداﻣزراوەﻛﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ﭘﯿﺮۆزی دەدات ﺑ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎك ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳ ﺟﻣﺴر وەرﺑﮕﺮﺖ ،ﺋو ﻗﯚﻧﺎﻏﻜـــ و دوای ﭘﺘوﻛﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺳـــ ﺟﻣﺴرەی ﻛ دەوﺗﯽ ﯾﺎﺳﺎ و ﻣﺎف -دەﺳﺖ ﭘﺪەﻛﺎت .ﭘﻨﺎﭼﺖ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﯾﺎن ﻟﺳر دادەﻣزرﺖ ،ﺋواﻧﯿﺶ ھﺒﮋاردن ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی و ﭘرﻟﻣﺎن و دەﺳـــﺘﻮورن .ﺋﮔر ﺋو ﺳ ﻧﻮان ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎن و ﺋﻮﺳﻮﯿ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﺑ ﺟﻣﺴرە ﭘﺘو و ﻧﮔﯚڕ ﺑﻦ ،ﺋوە ﺣﻜﻮﻣﺗﯿﺶ ﺧﯚﯾوە دەﺑﯿﻨﺖ ،ﺑﺒﺘ ﻣﺎﯾی ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﻟ ﮔﺮووﭘ ﺗﻮﻧﺪڕۆ و ھﺰە ﻛﯚﻧﭘرﺳﺘﻛﺎن و ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺷـــﻮە رۆژﺋﺎواﯾﯽ ﯾﺎن ﺳﺎزش ﺗﺮﺳﯽ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰﻣﯽ ﺳردەﻣﯽ ﻟﺳر ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﻜﺮﺖ و دەرﮔﺎ ﺑﯚ ﭘﺸﻮو ﺑ دوور دەﺑﺖ .ﺟﮕ ﻟ ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ ﺋواﻧی رۆژﺋﺎوا ﺑﺨﺮﺘ ﺳر ﭘﺸﺖ. ﺋو دەوﺗﺎﻧی دەﺳـــﺘﯿﺎن ﻛـــﺮدووە ﺑ دادﮔر و ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ دەﻧﮕـــﺪان و رﺰﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﻣﺎﻓﯽ ھﺎووﺗﯿﺎن ،دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﭘﺮۆﺳی ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە ،ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺑـــوەش دەﺑﺖ ﻛـــ ھﺰە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎن دەﺑﺖ داﻣزراوە دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎن ﭘﺘو ﺑﻜن ﺑ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ و ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی دەﺳـــﺘﻮوردا و ﺑﯿﺎﻧﭽﺳـــﭙﻨﻦ ﻧك ﺧﯚﯾـــﺎن ﺑﺨﺰﻨﻨ ﻧﻮ دەﺳﺘﺎودەﺳـــﺘﯽ دەﺳـــت ﺑﻜن و ﭘﻧﺎ ﺑﯚ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛـــﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯽ زﯾﺎﻧﺒﺧﺸـــوە. ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﻜﺮدﻧوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺋوە ﻧﺎﮔﯾﻧﺖ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻧﺑن. ﻛ ھر ھﺎووﺗﯿك ﯾﺎن ھر ﺣﯿﺰﺑﻚ ھﻣﺎن ﭘﺮۆﺳی ﺑداﻣزراوەﻛﺮدن ﻟ ﺗﻮﻧﺲ و ﻟﯿﺒﯿﺎ و ﭼﻮارﭼﻮەی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ﻗﺒﻮڵ ﺑﻜﺎت ،ﺑﻜﻮ ﻣﯿﺴﺮدا دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮدووە ،ﺋﮔرﭼﯽ ھﺸﺘﺎش ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟـــﯽ ﺋوەﯾ ﻛ ﯾﺎﺳـــﺎ و رﻜﺎرە ﻟﯿﺒﯿﯿﻛﺎن ﺗﻣﺎﺷﺎی وﻨی ﺑﺷﻚ ﻟو ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﺎﻧ دەﻛن ﻛ ﻟ ﺷﯚڕﺷﯽ دژ ﺑ ﻣﻮﻋﻣﻤر ﻗزاﻓﯽ ﮔﯿﺎﻧﯿﺎن ﻟدەﺳﺘﺪا ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﻛﯽ ﺗواو ﻟ ﺋﺎرادا ﻧﯿﯿ .(1)ﻟو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎن زاڵ دەﺑﻦ و ﮔﻣی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺳ وﺗدا ،ھﺒﮋاردﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﺳﺎزﻛﺮاوە رﻜﺪەﺧـــن .ﺗﻧﺎﻧت ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯿﺶ وا و ﭘﺸـــﺒﻛ و ﭘﻠﻮراﻟﯿﺰﻣـــﯽ ﺗـــﺪا ﺑﻮوە ﻛ ﺧرﯾﻜـــ دەﮔﻧ ﺋـــو ﻗﻧﺎﻋﺗی ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻟـــ زەﻣﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸـــﻮودا ﺷـــﺘﯽ وا ﺑ ﺑ ھﮕﺮﺗﻨﯽ دروﺷـــﻢ ﻧﺎﺗﻮاﻧـــﻦ ھﺒﮋاردن دراوەﺗـــ ﺋﯿﻤﺎﻧـــﺪار ﺗﺎ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺗﻓﺴـــﯿﺮی ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ دەﺳﺘﻮورداﻧری ﺑﺮدەوە ،ﺋﻣش ﺧﯾﺎﯿﺸﺪا ﻧدەھﺎت .ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ،ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﻚ ﺑﺒﻧـــوە .ﺑ ھﻣـــﺎن ﺷـــﻮەی ﺣﻜﻮﻣﺗ دەﻗﻛﺎن ﺑﻜﺎت ،ﻛﯚﺳـــﭙﻜﯽ ﮔورە دروﺳﺖ ﻓﺎﻛﺘری ﺳـــﯿم :ﺋﮔرﭼﯽ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن زۆرﯾﻨﯾﻛﯽ رﮋەﯾﯽ ﺑـــﻮو ﻧك ﮔورە ،ﺑﯚﯾ ﺑ ھﺒﮋاردن ھﺎﺗﻮوەﺗ ﻛﺎﯾوە ﻛ ﺋﯿﺸﻛی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿ ھﺒﮋﺮدراوەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ،دەﺑﺖ دەﻛﺎت ﻟـــ ﺑردەم ﺋو ﻛـــس و ﻻﯾﻧﺎﻧی ھﺒﮋاردﻧﯿﺎن ﺑﺮدەوە ،ﺑم ﺳرﻛوﺗﻨﻛﯾﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮو ﻟﮔڵ ﻻﯾﻧ ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ و ﭼﭘﻛﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨوەی دەﺳﺘﻮورﻜﯽ ﺗﺎزە ﺑـــ ﺑﯾﺎر و ﺑﮋاری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻧك ﺑ ﺑﻨﯽ ھـــوڵ دەدەن ﺋﯿﺴـــﻼم ﺑـــﯚ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿ ﮔورە ﻧﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو دەﻧﮕی ﺑدەﺳﺘﯿﺎن ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘـــﯽ ﺑﻜﺎت .ھرﭼﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎﯾﺷـــ، ﺑـــﯚ وت .ﻗﯾﺮاﻧﻛی ﺋﺴـــﺘﺎی ﺋو وﺗ ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﺋﯿﻼھﯽ و ﺑھﺷﺖ و ﺧﻮداﭘرﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻛﺎرﺑﻨﻦ. ھﻨﺎﺑـــﻮو زۆر ﻧﺑﻮو .ﻛواﺗـــ ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺑﯿﻦ ﺣﯿﺰﺑـــﯽ ﻋداﻟت و ﺑﯿﻨﺎ ﺧرﯾﻚ ﺑﻮو ﺑﺪۆڕﺖ ﺋﺎواﺗﯽ و ﺧﻮاﺳﺖ دەرﺑی ﺗﺎﻛ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن دوو رەھﻧـــﺪی ھﯾـــ :ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﺗﺎزە ﺑﯚ وەﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﯽ دەﻧﮕﺪەراﻧﯿﺎن ﺑﺪەﻧوە. ﭼﻮﻧﻜـــ ﻟـــ ھﺒﮋاردﻧـــ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎوەﯾﻛـــﯽ زۆر ﺑﺪەﻧـــﮓ ﺑـــﻮو ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻓﺎﻛﺘری دووەم :راﺳـــﺘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰم ھم ﺟﻣﺎوەری راﭘڕﯾﻮی ﺋو وﺗ ﻋرەﺑﯿﺎﻧن .ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟـــﻮن(ی 2012دا ﺗﻧﯿﺎ %10ی ﮔﺮووﭘ ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن ﻛ ﻛﺎری ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯿﺎن ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداران و ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻛﺎری ﺧﺮﺧﻮازی و ھم ﺟﯿﮫﺎد و ﺷـــڕﯾﺶ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗـــﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ ﻟ ﯾﻛم ھﺒﮋاردﻧﯽ دەﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺑﺮدەوە. دەﻛـــﺮد ) ﺋم ﺑﺪەﻧﮕﯿـــی ﺣﻜﻮﻣت دوای ﺋوروﭘﺎ ﺗﻮوﺷﯽ ﺷﯚك ﺑﻮون ﻛﺎﺗﻚ ﺑﯿﻨﯿﯿﺎن دەﮔﺮﺘوە ،ﺑم ﻓﺮاواﻧﺘﺮﯾﻦ و ﻛﺎرﯾﮕرﺗﺮﯾﻦ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﯽ دوای ﻣﻮﺑﺎرەك ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﭘﻻﻣﺎرەﻛی ﺳر ﺑﺎﯿﯚزﺧﺎﻧی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﺪا ﺳرﻛوﺗﻦ ﺑﺰاﭬﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ،واﺗـــ ﺋﯿﺨﻮان ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی ،2011ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن و دوا ﻓﺎﻛﺘر :ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن ﺳرەﺗﺎ زۆر دوودڵ ﺗﻮﻧﺴـــﯽ ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت( ،دواﻛوﺗﻨﯽ و ﺑﻮوﻧ ﺑﺮاوەی ﺷﯚڕﺷـــﻚ ﻛ ﺑﺷﺪارﯾﯿﻛﯽ ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻓی ﺑ ﺷـــﯚڕش و راﺑراﯾﺗﯿﯽ ﺑ راددەﯾﻛﯽ ﻛﻣﺘﺮ ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن ﺳرﻛوﺗﻦ ﺑﻮون ﻟوەی ﺑﺷﺪاری ﻟ ﮔﻣی ھﺒﮋاردﻧﺪا ﺑﮔڕﺧﺴـــﺘﻨﯽ رﯾﻔﯚرﻣـــ ﺋﺎﺑﻮورﯾـــﻛﺎن ﺑ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﺗـــﺪا ﻧﻛﺮدﺑﻮو ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺷﯚڕﺷـــوە ﻧﯿﯿـــ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن و ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن دوو ﻟﺳـــر ﭘﻨﺠﯽ ﻛﻮرﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜن ﯾﺎن ﻧـــﺎ ،ﺋﯿﻨﺠﺎ دوور ﻧﯿﯿ ﺋو ﮔﻣﯾ ﭘﻠـــی ﯾﻛم ﻟـــو ﻧﺎوﭼﺎﻧی ﻛـــ ھژار و ﺋﻟﻨھـــﺰە ﻟـــ ﺗﻮﻧـــﺲ و ﺋﯿﺨﻮاﻧـــﻛﺎن ﻟ ﮔﻮﯿـــﺎن ﺑو ﺑﺎﻧﮕوازەی رﮋﯾﻤ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿ ﭘرﻟﻣـــﺎن ﺑﺒﻧـــوە .ﺑـــم دوای ﺋﻣـــ ﻟ داھﺎﺗﻮودا ﮔﯚڕاﻧﻜﯿﺎن ﺑﺳردا ﺑﻨﺖ .ﻟ دواﻛوﺗـــﻮون .ﺳـــرﺑﺎری ﺋـــو ﮔﺮژﯾﺎﻧ ﻛ ﻣﯿﺴـــﺮ .ﺑم ﭼﻧﺪ ﻓﺎﻛﺘرﻚ ھن ﺗﺮﺳـــﯽ ﺗﺎزەﻛی ﺋﺮان ﻧـــدا و ﺑھﺎﻧﺎﯾوە ﻧﭼﻮون ﺟﻣﺎوەرەﻛﯾـــﺎن ﻛﻣﺒـــﻮوەوە ،ﺑﮕش ﺑﯚ ﻣﯿﺴﺮ ﺋﺴﺘﺎ ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرە دەورووژﻨﺪرێ ﻛ ھﻧﺪﻚ ﺟﺎر زۆر ﺗﻮﻧﺪن و ھروەھﺎ ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺰەﻛﺮدﻧﻜﯽ ﺑرﻓﺮاواﻧـــﯽ دەوت و ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1979ﺑـــﯚ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رﮋﯾﻤ ﺋﻣ ﺳـــرﻛوﺗﻨ ﺳـــﻨﻮوردارەﻛی ﻣﻮرﺳﯽ ﺋﺎﺧﯚ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن و ﺋﺎﻣﯚزا ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ،واﺗ ﻧﻮان ھـــﺰە ﺳﯿﺎﺳـــﯿ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧﯽ وت ،ﻛﯚﻣﮕ ﻛﻣﺪەﻛﻧوە. دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺑﻮو ﻟ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان ﺳـــﻟﻓﯿﻛﺎن ،ﭼﯚن دەﺗﻮاﻧـــﻦ ﭘﻜوە و ﺑﯚ ﻛس ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ دژی ﭘﺮۆﺳی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ،زۆرﺑی ﭼﺎودﺮاﻧﯽ ﺑوﯾﻜـــﺮدەوە .ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮە ،ﺑ ﭘﯿﺮی )ﺟﻮن(ی 2012ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻧﻮﻨری رﮋﯾﻤﯽ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ درﮋ ﻟ ﻧﻮ ﭘﺮۆﺳی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺪا
55
MONDE MONDE LE
دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique20132013 دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ـــ ﻛﻮێ ﮔﯾﺸﺖ؟
ــﺑﺪو ﻋﻟوی
*
ﻛﺎر ﺑﻜن .ﺑم ﺋوەی ﭘﺪەﭼﺖ ﻟﯽ دﻨﯿﺎ ﺑﯿـــﻦ ﺋوەﯾ ﻛـــ ھردووﻻ ﻧﺎﺗﻮاﻧـــﻦ ﺑ ھﺰ دەﺳـــت ﺑﮕﺮﻧ دەﺳﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن ﺑﺰاﭬﻜـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯽ رﻜﺨـــﺮاوی ﺑھﺰن، ﺑم ھﯿـــﭻ ﺗﻮاﻧﺎ و ھﺰﻜﯽ ﺳـــرﻛﻮﺗﻜری ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ. ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان و ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋم دواﯾﯿی دژ ﺑ ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻛ ﺳـــﻮوﻛﺎﯾﺗﯽ ﺑ ﭘﻐﻣﺒری ﺋﯿﺴﻼم ﻛﺮدﺑﻮو ،دەﯾﺴﻟﻤﻨﻦ ﻛ ﻻﯾﻧ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن وردە وردە ﺧﺳـــﺗﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ و ﻧرﻣۆﯾﯽ وەردەﮔﺮن .رووداوەﻛﺎن ﺣﯿﺰب و ﻻﯾﻧ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﮔورەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮد ﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﮔﺮووﭘ ﺑﭽﻮوﻛ ﺗﻮﻧﺪڕۆﻛﺎن ﺑدوور ﺑﮕﺮن .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری
ﺗﯿﯚﻛﺮاﺗﯽ دەﺗﺮﺳـــﻦ .ﺑم ﻧﺎﺑﺖ ﺋوەﺷﻤﺎن ﻟ ﯾﺎد ﺑﭽﺖ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ رەوﺗﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻛ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧـــﻦ ،ﺑرژەوەﻧـــﺪی ﻟوەداﯾ ﻧﯚرﻣ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿـــﻛﺎن ﻗﺒﻮڵ ﺑـــﻜﺎت ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ھم ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣی ﺋﺎﯾﻨﯽ و ھم رﺴﺎ داﻣزراوەﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﭘﺸـــﺒﻛﯽ ھﺒﮋاردن ﺑﭙﺎرﺰﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﭘﺮۆﺳـــی ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ﺋﺎراداﯾـــ ﺗﻧﮫﺎ ﺑم رﮕﺎﯾ دەﺗﻮاﻧـــﺖ ﻛﻚ ﻟ ﺑروﺑﻮوﻣﯽ رۆ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛی ﺧﯚی وەرﺑﮕﺮﺖ. ﺑـــ واﺗﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜـــ ،ﺑـــﯚ ھﻨﺎﻧﻛﺎﯾی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﻧـــﺎﻛﺎت ﭘﻧـــﺎ ﺑـــﯚ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﻟﯿﺒﺮاﻛی رۆژﺋﺎوا ﺑﺒﺮﺖ .ﻛﺎﺗﻚ ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯿﺎ و ﭘﯚرﺗﻮﮔﺎل ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎن
ﺳرﻛﺮدە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﺑ ﺷﻮازﻜﯽ ﻣدەﻧﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ دژی ﻓﯿﻠﻤﻛ دەرﺑی :ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوەی ﺑﮕڕﻨوە ﺑﯚ دەﻗ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﻛ ﺑﺎس ﻟ ﺳـــﺰای ﺣﺪود دەﻛـــن دەرھق ﺑو ﻛﺳـــی ﻛﻮﻓﺮ دەﻛﺎت ﯾﺎن ﺳـــﻮوﻛﺎﯾﺗﯽ ﺑ ﻣﻮﻗدەﺳـــﺎﺗﯽ دﯾﻨﯽ دەﻛﺎت ،ﺋﺎﻣﺎژەﯾﺎن ﺑ ﻣﺎددەﻛﺎﻧﯽ ﯾﺎﺳـــﺎی ﮔﺸﺘﯽ دەﻛﺮد ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺳﺰای ﻧﺎوزڕاﻧﺪن.
دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑ ﭘﺮۆﺳـــی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺰە ﻛﺮد، ﭘﻧﺎﯾـــﺎن ﺑﯚ ﺋم ﭼﻮارﭼـــﻮە ﻓﯿﻜﺮﯾ ﻧﺑﺮد. ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎی ﻻﺗﯿﻨﯿـــﺶ ﺑـــ ھﻣﺎن ﺷـــﻮە، ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ھﺷﺘﺎﻛﺎن ﻛوﺗ ژﺮ ﺋو ﺷـــﭘﯚﻟی ﻛ ﺳـــﺎﻣﻮﻞ ھﻧﺘﯿﻨﮕﺘﯚن ﻧﺎوی ﻧﺎوە ” ﺷﭘﯚﻟﯽ ﺳـــﯿﻣﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺰاﺳﯿﯚن ) “(3ﭘﻧﺎی ﺑﯚ ﺋم ﭼﻮارﭼﻮە ﻓﯿﻜﺮﯾ ﻧﺑﺮد. ﺟوھری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺋوەﯾـــ ﻛ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﺟﯿﺎوازﯾﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﺣﯿﺰب و ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎن ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی دەﺳـــﺘﻮوردا ﻗﺒﻮڵ ﺑﻜﺮﻦ ،ﺋو ﭼﻮارﭼﻮەﯾی ﻛ ﻟﺳـــر ﭘﻠﯚراﻟﯿﺰم و ﭘﻮﯾﺴـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻣﻮﺣﺎﺳﺑﻛﺮدن داﻣزراوە ،واﺗ ﺋﮔر ﺋم ﻛﺎرە ﻧﻛﺮﺖ ﺋوا ﻧﺎﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی و ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﺷڕ و ﺗﻧﮕﮋەی ﺳﯿﺎﺳﯽ دﻨ ﺋﺎراوە.
دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﮔﯾﺸـــﺘ ﺧﺎﻚ ﻛـــ ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺑـــﯚ دواوە ﺑﮕڕﯿﻨـــوە ،واﺗ ﺋـــو ﻛﺎﺗی ﻛ زۆرﺑـــی ﺣﯿﺰب و رﻜﺨﺮاوەﻛﺎن ﻟﺳـــر ﭘﺮﯾﻨﺴـــﯿﭙﯽ ھﺒـــﮋاردن و ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدن رﻜﺪەﻛون ،ﺋـــو ﻛﺎﺗ ھـــم ھﺎووﺗﯿﺎن و ھم ﺳرﻛﺮدە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن دەﺳﺘﺪەﻛن ﺑ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ دﺒﺎﺗﻜﯽ ﺑرﻓﺮاوان ﻟﺳر ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑ ﺋﺎڕاﺳﺘﯾﻛﺪا ﻛ ﻛم ﺗﺎ زۆر ﻟﯿﺒﺮال ﺑﺖ .ﺋﮔر ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ رووﻧﺘﺮ ﺑﯿﻦ ،ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ و ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﯿﺴـــﺮ ،ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺮۆﺳ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎن ﺑﮕﯾﻧﺪرﻨ ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ دروﺳـــﺖ و ﺑ ﺗﺮس ،ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑ ﭘﺮۆﺳی ﺑﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﻧﺎﻛﺎت، ﺑ ھﻣﺎن واﺗﺎﻛـــی ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺗﯽ رۆژﺋﺎوا .ﻟ
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP:
ھﺒﺗـــ داواﻛﺎری ﺳـــرەﻛﯿﯽ زۆرﺑـــی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ رادﯾﻜﺎﻟﻛﺎن ﺋوەﯾ ﻛ ﻛﯚﮔﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼم ﻟ وﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ – ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺪا ﺑ ﮔﻮﺮەی ﺷـــرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺑھﺰﺗﺮ و ﭘﺘوﺗـــﺮ ﺑﻜﺮـــﻦ .ﻟـــم ﮔﯚﺷـــﻧﯿﮕﺎﯾوە، ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﯿﺨﻮاﻧـــﻛﺎن ﺑ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﻟﯿﺒﺮال ﺣﯿﺴـــﺎب ﻧﺎﻛﺮـــﻦ .ﺑﯚﯾ ﻧﻮەﻧـــﺪە ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ و دوﻧﯿﺎﯾﯿـــﻛﺎن ﻟ داﻣزراﻧﺪﻧـــﯽ ﺣﻮﻛﻤﻜﯽ
ھـــر ﻛﺎﺗـــﻚ ﭘﺮۆﺳـــی ﻟداﯾﻜﺒﻮوﻧـــﯽ
ﻛﻜﯿﺎن ﻟو ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿ وەرﮔﺮت ﻛ ﻟ دوای رووﺧﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﻛﺎن دروﺳﺘﺒﻮو ﺑﻮو، ﺋﻣش زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ﺳﺎﯾی ﻛﯚﻛﺮدﻧوە و ھﻨﺎﻧ ﻣﯾﺪاﻧـــﯽ ﺋﻧـــﺪام و ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯿﺎن .ﺑم ﺟﯚرە ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺳـــرﺑﻜون، ﻛﭼـــﯽ ﺑﺰاﭬﻛﺎﻧﯽ ﮔﻧﺠﺎن ھـــر ﺑ ﯾﺎﺧﺘﯽ ﻣﺎﻧوە و ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮون ﺑﺷﺪاری ﻟ ﭘﺮۆﺳی ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧـــوەی داﻣـــزراوە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﻜن.
دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺋﯿﺴﺘﻐﻼل ﺑﻜن و ﺑﯚ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯿﺎﻧﻘﯚزﻧوە. ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯿﺶ ،وەك ﮔﺸﺖ ﺷﯚڕﺷﻛﺎﻧﯽ ﻣﮋوو ﻻﯾﻧﯽ ﺑﺮاوە و ﻻﯾﻧﯽ دۆڕاوی ھﯾ .ﺟﮕ ﻟ ﺗﻮﮋی ﮔﻧﺠـــﺎن ،رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯿﺶ ﻟ رﯾﺰی دۆڕاوەﻛﺎن ھژﻣـــﺎر دەﻛﺮﻦ .رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮاﻧﯿﺶ ھﻣـــﺎن ھی ﻻواﻧﯿﺎن ﻛﺮد ﭼﻮﻧﻜ ھوﯿﺎن ﻧدا ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ و ﻓﯿﻜﺮە ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﺧم و ﻣﺷﻐت و ﺧﻮاﺳﺘ ﺑرﺟﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﺗوە ﺑﺒﺳـــﺘﻨوە و ﺋﺎوﺘی ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن ﺑﻜن.
ﺑﯚ ﺋوەی ﺋم ﮔﻧﺠ ﺷﯚڕﺷـــاﻧ ﺑﺘﻮاﻧﻦ درﮋە ﺑ ﺑﺷـــﺪارﯾﻛﯾﺎن ﺑـــﺪەن ﻟ ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯿﺪا ،دەﺑـــﺖ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ داﻣزراوە ﺗـــﺎزە ﻟ داﯾﻜﺒﻮوەﻛﺎﻧﺪا ﺑﮕﻮﻧﺠﻨﻦ. ﻛﺎﺗﯽ ﺋوە ھﺎﺗﻮوە وزە و ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺷﯚڕﺷﮕﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺗﻜڵ ﺑ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ رەﺳﻤﯽ ﺑﻜن، واﺗـــ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﭘرﻟﻣﺎن و ﭘﺮۆﺳـــﻛﺎﻧﯽ ھﺒﮋاردن و رﻔﺮاﻧﺪوم .ھروەھﺎ دەﺷﺘﻮاﻧﻦ ﺑﺒﻨ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪەرﻚ ﺑﯚ ﺋو ﺷـــﺎﻧﯚ ﺳﯿﺎﺳـــﯿ ﺗﺎزەﯾی ﻛ ھﺎﺗﻮوەﺗ ﻛﺎﯾوە ،ﺋو ﺷﺎﻧﯚﯾی ﻛـــ دەﺑﺘ ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑـــﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻓﯿﻜﺮ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﺟﯿﺎﺟﺎﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ وەك ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰم ،ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰم ،ﻋﻟﻤﺎﻧﯿت ،ﭼپ و ﺳـــﻧﺘرﯾﺰم .ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺷﻗﺎم ،ﺋﮔر ﻛﯚﻧﺘﺮۆل ﻧﻛﺮﻦ ،رەﻧﮕ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ زۆر ﺑﺎﺷﯿﺶ ﺑﺖ ،ﺗﻜﺒﺸﻜﻨﻦ و وﺮاﻧـــﻜﺎری ﺑﻨﻦ .ﺋﮔـــر ﺑرژەوەﻧﺪی و ﺧﻮاﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﮔل ﻛـــ ﮔﻧﺠـــﺎن ﺑﻮوﻧﺗ داﻛﯚﻛﯿﻜرﯾـــﺎن ،ﻧﺑﺮﻨ ﻧـــﺎو داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ دەوت ،ﺋو ﻛﺎﺗـــ دوور ﻧﯿﯿ ﻛﻣﯿﻨﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛ ﺧﯚی ﺑﺎش رﻜﺨﺴﺘﺒﺖ ،دەﺳﺖ ﺑﺳر دەﺳﺗﺪا ﺑﮕﺮﺖ و وت ﺑﮕڕﻨﺘوە ﺳردەﻣﯽ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰم.
ﻗﺒﻮڵ ﺑﻜﺮﻦ ،ﺋو ﭼﻮارﭼﻮەﯾی ﻛ ﻟﺳر ﭘﻠﻮراﻟﯿﺰم و ﭘﻮﯾﺴﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻣﻮﺣﺎﺳﺑﻛﺮدن داﻣزراوە
ﺋم ﺑﺷـــﺪارﯾﻨﻛﺮدﻧی ﮔﻧﺠـــﺎن ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﺧﺮاﭘﯽ ھﺑﻮو و ﺑ ﮔﺮان ﻟ ﺳـــرﯾﺎن ﻛوت. ھر ﻟﮔڵ ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺷﯚڕﺷـــﮕ ﺷـــﻗﺎﻣﯿﺎن ھﺒﮋارد وەك ﻛﺎﯾﯾك ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﯿﺴـــﺘﻛﺎن و ﺳﯿﻛﺎﻧﯽ و ﺗرﻛﯿﺰﯾﺎن ﻛﺮدە ﺳر ﺷﻮازی ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان ﺳـــدەی راﺑﺮدوودا ،ﻧﻮﺧﺒـــی رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮان و ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ دەرﺑﯾﻦ ﺑ ﺷﻮەی راﺳﺘوﺧﯚ و و ﺧﻮﻨـــﺪەواران ھﮕـــﺮی ﺑﯿﺮوﺑـــﺎوەڕی ھڕەﻣﻛﯽ ،ﻧھﺎﺗﻦ رﮕی ﭘﺮۆﺳی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭼـــپ و ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮاز ﺑﻮوﻧـــ و ﺑﻣش و ھﺒﮋاردن ھﺒﮋﺮن ﺑﯚ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ ﺳـــرﻧﺠﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﭼﯿﻨﻛﺎﻧﯽ رﻜﺨﺴﺘﻨوەی داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ وت .ﺋﻣ وای ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘﯿﺎن ﺑـــﯚ ﺧﯚﯾـــﺎن راﻛﺸـــﺎوە. ﻛﺮد ﻟ ﮔﺸـــﺖ ﺋﺎﻣﺮازەﻛﺎﻧﯽ دەﺳت ﺑﺒش رووﻧﺎﻛﺒﯿـــﺮان ﺑرھﺴـــﺘﯿﻜﺮدﻧﯿﺎن ﻟـــ دژی ﺑـــﻦ و ﻧﻮﻨرﯾـــﺎن ﻧﺑﺖ ﻟ ﻧـــﻮ داﻣزراوە ھڕەﺷـــ دەرەﻛﯿﻛﺎﻧـــﯽ وەك زاﯾﯚﻧﯿـــﺰم، دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿ ﺗﺎزەﻛﺎﻧﯽ وت وەﻛﻮ ﭘرﻟﻣﺎن و ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿـــﺰم ،رۆژھﺗﻨﺎﺳـــﯽ ،ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰم، ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰم ،ھﺘﺪ ،ﺗﻜڵ ﺑ ھﻧﺪێ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧ ﻣﯿﻠﻠﯿﻛﺎن. ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺷﻗﺎم ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ دووﺳری دﯾﻜ ﻛﺮدووە ﻛ ﺋﯿﺠﺎﺑﯿﺘـــﺮن وەﻛﻮ ﻋﺮوﺑ و دەﺑﺖ .ﻟ ﻻﯾﻛـــوە ،دەرﻓت ﺑ ھﺎووﺗﯽ ﻋداﻟﺗﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﮔﯾﺸـــﺘﻦ ﺑ ﺋﺎﺳﺘﯽ دەدات ﺗـــﺎ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﺧـــﯚی ﭘﯿﺎدە ﺑﻜﺎت ،ﺑ ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﺘﯽ رۆژﺋﺎوا .ﺑـــم رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﻮﺣﺎﺳـــﺑﻛﺮدﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت .ﻋرەب ﺧﯚﯾﺎن ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮازﺗﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﺪاوە ﺷﯚڕﺷـــﻛی 25ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم ﻟ ﭼـــﺎو ﻛﯚﻣﮕﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن و ﻟ ھﻣﺎن )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺳرﯾﻨدەﮔﺮت ﺋﮔر ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﻧﺑﻮون ﻟوەی ﻟ ﻧﻮ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎران و ﻛﺮﻜﺎران و ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ ﺳـــر ﻣﯿﻠﻠت و ﺣﯿﺰﺑ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﺪا دەﻧﮕﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑـــ ﭼﯿﻨﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺖ ﻧڕژاﺑﺎﻧﺎﯾ ﻧﻮ ﺑﮕﯾﻧﻦ و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﭘﯾﺪا ﺑﻜن. ﻣﯾﺪان و ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻧﺘری ﺷﺎر ﺑﯚ ﺗﺣدداﻛﺮدﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣـــت و داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯿﺎن .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪان ﺟوھری و ﻣﺎﻧﮕﺮﺗـــﻦ و ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﯽ ﺑردەواﻣﯽ ﺳـــر ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧـــﻦ ﺷـــﻮﻨﯽ ﭘﺮۆﺳـــی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺋوەﯾ ﻛ ھﺒﮋاردن و داﻣزراوە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﺑﮕﺮﻧوە ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﭼﻮﻧﻜ ﺟﯚری ﯾﻛﻣﯽ ﭼﺎﻻﻛﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﺷـــرﻋﯿﺗﯽ دەوت رەﺗﺪەﻛﺎﺗـــوە .ﺑم ﻧﻮان ﺣﯿﺰب و ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺗﻧﮫـــﺎ ﺋو ﻛﺎﺗـــ دادەﻣزرﺖ ﻛـــ زۆرﯾﻨـــی ھﺎووﺗﯿﺎن ﺷـــرﻋﯿﺗﯽ ﺋو ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿ ﻗﺒﻮڵ ﺑﻜن. ﭼﻮارﭼﻮەی دەﺳﺘﻮوردا
وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯿﺸـــﺪا ،ﻗﯚﻧﺎﻏـــﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿت ﻧﺎﻛوﺘ ﭘﺶ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ،ﺑﻜﻮ ﺑ ﭘﭽواﻧوە. ﮔﻧﺠﺎﻧـــﯽ ﻧـــﺎڕازی و ﯾﺎﺧـــﯽ – زۆرﺑﯾﺎن ﺧﻜﯽ ﺷﺎر و ﺳر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ﺑﻮون و ﺗﺎ ﺳـــر ﺋﺴـــﻘﺎﻧﯿﺶ ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮون ،ﺑو واﺗﺎﯾی ﻛ ﺳر ﺑ ھﯿﭻ ﺣﯿﺰب و رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ”ﺳﯿم ﺷﭘﯚﻟﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻧﺑﻮون – ﭘﺸﻧﮕﯽ ﺷﯚڕﺷﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﯿﺴﺮ و ﻟﯿﺒﯿﺎ ﺑﻮون .ﻛﭼﯽ ﺋﻣۆ ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺰاﺳـــﯿﯚن“دا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﺑﯿﻨﺮاوە، ﮔﻧﺠﺎﻧ ﭘراوﺰ ﺧﺮاون و ھﯿﭻ ﺣﯿﺴـــﺎﺑﻜﯿﺎن ﭼﻮﻧﻜـــ دﯾﻜﺘﺎﺗـــﯚرەﻛﺎن زۆر ﺑـــ ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻧﺎﻛﺮـــﺖ و ﺧون و ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯿﺸـــﯿﺎن ﺑﯚ دەﺗﻮاﻧـــﻦ ﺑﮕڕﻨوە و داﻣﻮدەزﮔﺎ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿ ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ و ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑ ھﻧﺪ داﻣـــزراوەﻛﺎن ﺗﻜﺒﺸـــﻜﻨﻦ .ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ وەرﻧﺎﮔﯿﺮـــﺖ ،ﺋﻣش زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺑر ﺋوەﯾ ﻛ ﻋرەﺑﯿﺪا ،ﻣﺗﺮﺳـــﯿﻛ ﺋوە ﻧﯿﯿ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرە ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻧﻮ ﺑرەﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮودا رووﺧﺎوەﻛﺎن ﺑﮕڕﻨـــوە ،ﺑﻜﻮ ﺋوەﯾ ﻛ رﻜﻨﺧﺴﺘﻮوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ رووﺧﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﯽ ﺗﺎزە ﺳرھﺒﺪەن ﺋو رﮋﯾﻤﺎﻧی ﻟ دژﯾﺎن راﭘڕﯾﺒﻮون .ھرﭼﯽ ﻛ ﻟ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﯽ ﻧﻮان ھﻧﺪێ دەﺳـــﺘ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑـــﻮون ،ﺋـــوان زﯾﺮەﻛﺎﻧ و ﺗﺎﻗﻢ ﭘﻜﺒﻦ و داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ
ھﯚﯾﻛـــﯽ دﯾﻜـــی ﭘراوﺰﺧﺮاﻧﯽ ﻧﻮﺧﺒی رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮان ﺋوەﯾ ﻛ ﮔﻮﺗﺎرﻜﯿﺎن ھﮕﺮﺗﺒﻮو ﺗواو دوور ﺑﻮو ﻟـــ واﻗﯿﻌﯽ ﻛﯚﻣﮕ و ھﯿﭻ ﺑﺎﯾﺧﻜﯿﺸـــﯽ ﺑ ﺋـــﺎرەزوو ﯾـــﺎن ﮔﺮﯾﻤﺎﻧی ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﺷﯚڕﺷـــﻜﯽ ﻣﯿﻠﻠـــﯽ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﻧدەدا و ﺷﺘﯽ واﯾﺎن ﺑ ﺧﯾﺎﯿﺸﺪا ﻧدەھﺎت .رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧـــﯽ ﻋرەب ﻛﺮدﺑﻮوﯾﺎﻧ ﻧرﯾﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن و ﺳری زﻣﺎن و ﺑﻨﯽ زﻣﺎﻧﯿﺎن ھر رەﺧﻨ و ﺳرزەﻧﺸـــﺖ ﺑﻮو ﻟ زاﯾﯚﻧﯿﺰم و ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و ﺑ ﺑﭘﺮﺳـــﯽ ھﻣﻮو ﻛﺎرەﺳﺎت و ﻧھﺎﻣﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﯿﺎن دادەﻧﺎن ،ﺑ ﻣﺷﺮﯾﻖ و ﻣﻏﺮﯾﺒوە ،ﺑم ﺋم ﮔﻮﺗﺎرەﯾـــﺎن ﺑ ﻣﺎﻧﺎ و ﺑﺎﯾـــخ ﻣﺎﯾوە ﻛﺎﺗﻚ ﮔﻻﻧﯽ ﻋرەب دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑـــ راﭘڕﯾﻦ و ﺷـــﯚڕش ﻟ دژی دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘـــﯽ و ﮔﻧﺪەﯿﯽ ﺳـــرۆك و ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯿﺎن .ﺋوەی ﺳـــﯾﺮ و ﻧﺎﺧﯚﺷـــﯿﺶ ﺑﻮو ﺋوە ﺑـــﻮو ﻛ ھﻧﺪﻚ ﻟ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧـــﯽ ﻋرەب ﺋﯿﻔﻼﺳـــﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺋﯿﺴـــﭙﺎت ﻛﺮد ﻛﺎﺗﻚ ھـــﯚﻛﺎری ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑﯿﯿﺎن ﮔڕاﻧﺪەوە ﺑﯚ دەﺳـــﺘﯽ دەرەﻛـــﯽ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ و وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎواﯾـــﯽ .رەﻧﮕ ﺑ رووﺧﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﻋﺲ ﻟ ﻋﺮاق و ﻟواﻧﯾ ﺑم زوواﻧش ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ، دوا ﺷﻮﻨواری ﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﭘﺎن-ﻋرەﺑﯽ ﻟﺑر ﭼﺎوان ون ﺑﺖ و ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺖ. ھﯚﯾﻛـــﯽ دﯾﻜـــی ﺑـــ ﺟﻣﺎوەرﯾﯽ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ 6 6
ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺑـ ﻛﻮێ ﮔﯾﺸﺖ؟ ﺗﻮﮋی ﮔﻧﺠـــﺎن و رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮان دەﮔڕﺘوە ﻧﺑﺖ ،ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺋوەﺗـــ رﮕﺎی ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻛ دژاﯾﺗﯿﻛـــﯽ ﺗﻮﻧﺪی ھﻣﻮو ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾـــﺰم دەﮔﺮﺘ ﺑـــر ،ﺋﻣش دوور ﺟﯚرﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ دەﻛن ،ﺋﻣش ﻧﯿﯿ زۆر ﺑ ﮔﺮان ﻟﺳری ﺑﻜوﺖ. وای ﻟﻜـــﺮدوون ﻟ ﻧﻮ ﻗﺎوﻏﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺗﻜﯽ ﻟـــ ﺋﻮردﻧﯿـــﺶ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﭘﺎﺷـــﺎﯾﺗﯽ ﺗﻮﻧﺪڕۆ و ﻋﯿﻨﺎد ﮔﯿﺮﺑﺨﯚن ،ﺋو ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺗی ﻛـــ ﻗﺒﻮﯽ ﻧﯿﯿـــ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﺗﻧﺎﻧت ﻛوﺗﻮوەﺗـــ ژﺮ ﻓﺸـــﺎرﻜﯽ ﺗﻮﻧـــﺪ ﺑ ھﯚی ﺋواﻧی ﻛ زۆر ﻧرﻣۆﺷـــﻦ ھﯿﭻ رۆﻜﯿﺎن دوو ﻓﺎﻛﺘـــرەوە ﻛ ﯾﻛﺘﺮ ﺗـــواو دەﻛن. ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﻧﺎﯾﺎﻧوﺖ ﻣﻟﯿـــﻚ ﻻﺑﭽﺖ، ﻟﻧﺎو ﺳﯿﺎﺳت و ﺣﻮﻛﻤﺪا ھﺑﺖ. ﭼﻮﻧﻜـــ ﻟوە دەﺗﺮﺳـــﻦ ﺋﮔـــر ﺑﻨﻣﺎی ﺳـــﯿم ﮔﺮووپ ﻛ ﺑـــ دۆڕاوی ﺑھﺎری ھﺎﺷـــﻤﯽ ﺑووﺧﺖ ﺑھﺎﻧ ﺑﻜوﺘ دەﺳـــﺖ ﻋرەﺑﯽ دادەﻧﺮﺖ ،ﺳﯿﺴﺘﻣ ﻣﻟﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻛﻧـــﺎری رۆژھﺗﯽ دوﻧﯿـــﺎی ﻋرەﺑﯿﻦ .ﺋم ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﺗﻮوﺷـــﯽ رووﺑﺎری ﺋﻮردن ﺑ ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻣﮋووﯾﯽ و ﺳرﺳـــﻮڕﻣﺎﻧﻤﺎن دەﻛﺎت ﭼﻮﻧﻜـــ ﺑھـــﺎری ﺳﺮوﺷﺘﯿﯽ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﻛﺎن ﻟ ﻗم ﺑﺪات ﺑﯚ ﺑ داﻣزراوەﯾﮑﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘ ژﯾﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ھﯿﭻ رﮋﯾﻤﻜﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ و دوای ﺋﻣش ﻛﻧﺎری رۆژﺋﺎوا ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﻧڕووﺧﺎﻧـــﺪووە .ﺑـــ ﮔﻮﺮەی ﺷـــﯿﻜﺮدﻧوە ﺑﺨﺎﺗ ﺳـــر ﺧﺎﻛﯽ ﺧـــﯚی .ﻓﺎﻛﺘری دووەم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳ ﺟﻣﺴر وەرﺑﮕﺮﺖ ،ﺋو ﺳ ﺟﻣﺴرەی ﺋوروﭘﯿـــﻛﺎن ﺑـــﺖ ،ﺋـــم دەرﺑﺎزﺑﻮوﻧی ﺋوەﯾ ﻛ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ،راﺳـــﺘ ﻟﮔڵ ﻛ دەوﺗﯽ ﯾﺎﺳﺎ و ﻣﺎف -ﯾﺎن ﻟﺳر دادەﻣزرﺖ، ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﭘﺎﺷـــﺎﯾﺗﯿﻛﺎن دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ رووﺧﺎﻧﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ ﻧﯿﻦ ،ﺑم داوای ﮔﯚڕﯾﻨﯽ دوو ﻓﺎﻛﺘـــر :ﻓﺎﻛﺘری ﯾﻛـــم ﺋوەﯾ ﻛ ﺳﯿﺴﺘﻣﻛ دەﻛن ﻟ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ رەھﺎوە ﺑﯚ ﺋواﻧﯿﺶ ھﺒﮋاردن و ﭘرﻟﻣﺎن و دەﺳﺘﻮورن .ﺋﮔر ﺑﻨﻣﺎ ﻣﻟﻛﯿﻛﺎن ﺧـــﺎوەن رەواﯾﺗﯿﻛﻦ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ دەﺳﺘﻮوری و داوای ﺋوەش دەﻛن ﺋو ﺳ ﺟﻣﺴرە ﭘﺘو و ﻧﮔﯚڕ ﺑﻦ ،ﺋوە ﺣﻜﻮﻣﺗﯿﺶ رﯾﺸی ﻟ ﻧﻮ ﻛﻮﻟﺘﻮری ﻋرەﺑﯿﺪا داﻛﻮﺗﺎوە ،ﻛ ﺋﺎزادی ﺳﯿﺎﺳﯽ زﯾﺎﺗﺮﯾﺎن ﺑﺪرﺘ .ھرﭼﯽ ﭼﻮﻧﻜ ﺋﮔر ﮔﻻﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﭘﺸـــﺘﯽ ﻣﯿﺮ و ﺑﻨﻣﺎ ﺑدەوﯾ ﻓرﻣﺎﻧەواﻛی ﻋﻮﻣﻤﺎﻧﯿﺸ ،ﻟ ﮔﺮووﭘ ﺗﻮﻧﺪڕۆ و ھﺰە ﻛﯚﻧﭘرﺳﺘﻛﺎن و ﺗﺮﺳﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﮕﺮن رەﻧﮕ ﻟ ﺑر ﺋوە ﺑﺖ ﻛ رووﺑـــڕووی ﺗﻮوڕەﯾﯽ و ﭘﺳـــﺘﯿﯽ ﺟﻣﺎوەر ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰﻣﯽ ﺳردەﻣﯽ ﭘﺸﻮو ﺑ دوور ﺧﺎوەن ﻣﮋووﯾﻛﯽ ﺷﻜﯚدارن ،ﺟﺎ ﺋم ﻣﮋووە ﺑﻮوەﺗـــوە و ھﺗﺎ دﺖ ﻗﻮوﺘـــﺮ دەﺑﻨوە، ھﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺧﺑﺎت ﻟ دژی ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺋﻣـــش زﯾﺎﺗـــﺮ ﺑـــ ھـــﯚی ﺑرزﺑﻮوﻧوەی دەﺑﺖ ﺋوروﭘﯽ ﺑﺖ ﯾﺎن ھﯽ ﺳـــردەﻣﻜﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮ .ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺑﻜﺎری و ﺳﻜﺎﻧﺪاﻟﻛﺎﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ و ﻓﺎﻛﺘری دووەم ﺋوەﯾ ﻛ رەﻧﮕ ﺋو رﮋﯾﻤ دەﺳﺘﭙﯿﺴﯽ. ﺋﺴـــﺘﺎ ﻛﺎﺗـــﯽ ﺋـــوە ھﺎﺗـــﻮوە رﮋﯾﻤ دەﻛﺮد ،ھروەھﺎ داوای ﺑرەﻧﮕﺎرﯾﯿﺎن دەﻛﺮد ﺷﯚڕﺷـــﻛی دەﻛـــﺮد زۆرﺑی ﺷـــﯿﻌﯾ و ﻧﯿﻤﭽ رەھﺎﯾﺎﻧ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﺎن ھﺑﺖ ﺑﯚ ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪن ﻟﮔڵ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻗﯾﺮان و ﻣﻟﻛﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﺑﻜوﻧﺧﯚ ﻟ دژی وەﺣﺸـــﯿﺗﯽ دەوت .دوای ﭼﻧﺪ راﭘڕﯾﻮاﻧﯿﺶ زۆرﺑﯾﺎن ﺳـــر ﺑو ﺗﺎﯾﻓﯾ ﻛﺸـــﻛﺎﻧﺪا ،ﺋوﯾﺶ ﻟ ﺳﺎﯾی ﺋو ﺋﺎﻣﺮازە و ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺗـــﯚڕە ﺋﺎﯚزەﻛﺎﻧﯽ ﺑرژەوەﻧﺪی ﻣﺎﻧﮕﻚ ،ﺷﭘﯚﻟﯽ ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ھرﻤﻚ ﺑـــﻮون ،ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﺧـــﯚی ﺑھﺰﺗﺮ ﻛﺮد زۆر ﻧرم و ﮔﻮﻧﺠﺎواﻧی ھﯾﺎﻧ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ رزﮔﺎر ﺑﻜـــن ﯾﺎن ﺳـــﻨﻮورﻜﯿﺎن ﺑﯚ داﺑﻨﻦ .دەﮔﺮﺘوە و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺋﺎودﯾﻮ دەﺑﺖ ﺑﯚ ﺋودﯾﻮی ﻟﮔڵ دراوﺳ ﺳﻮﻧﻨﯿﻛﺎﻧﯽ و ھروەھﺎ ﻟﮔڵ ﻛﯾﻔﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﯾﺎری ﺑ رای ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﻜن و ﻣﺑﺳﺖ ﻟم ﺗﯚڕاﻧ ﺋو ﮔﺮووﭘ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎن و ھرﻤﯽ دﯾﻜی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ وﺗﺎﻧـــﯽ رۆژﺋﺎوا و ﺑرەﯾﻛﯽ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿﺎن و ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺎﻧن ﻛـــ ﺑﻨﻣﺎـــ ﺣﺎﻛﻤـــﻛﺎن ﻋرەﺑﯽ دەﮔﺮﺘوە و ﻛﯚﻣﻚ ﺧﻮاﺳـــﺖ و ﭘﻜﮫﻨﺎ ﺑ راﺑراﯾﺗﯽ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی ﻧﺎﭼﺎر ﻧﺑﻦ ﭘﻧﺎ ﺑﯚ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدن ﺑﺒن. ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﮔﺪا ﺑﺳـــﺘﻮون ﺑﯚ ﺋوەی دروﺷـــﻢ و ﺑھﺎ ﻟﮔڵ ﺧﯚﯾﺪا دەﮔﻮازﺘوە .و وﯾﻼﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ و ﺗﻮرﻛﯿﺎ ،ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯿﺶ رۆﯽ ﺧـــﯚی ھﺑﻮو ﺋـــم ﻟﻜﺪاﻧوەﯾ راﺳـــﺘﯿﯽ ﺗﺪاﯾ ،ﺑم ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﺒﻜن .ﺋو ﮔﺮووﭘﺎﻧ ﺋﻣﺎﻧ ﺑم ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻧﮫﻨﯽ .ﺑـــم ﺟﯚرە، ﻟ ﯾﺎدﯾﺸﯽ ﭼﻮوە ﻛ رﮋﯾﻤ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ دەﮔﺮﻧـــوە :ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ و ﻧﻮەﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺰﻧﺲ، ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﻧﻮان ﺑﺰاﭬ ﻣﯿﻠﻠﯿﻛـــی ﺑﺣﺮەﯾﻦ ﻟ دژی ﻣﻟﯿﻚ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ وا ﺧرﯾﻜـــ ﻻواز دەﺑﻦ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ،ﻛﺸـــﺘﯿﺎران ،ﺧـــ و ھﯚزەﻛﺎن، و رﮋﯾﻤﻛـــی ﻛوﺗﻨـــ ﺑـــر ھﻤﺗـــﯽ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ دەﺳﺖ دەدەن .ﺋﺴﺘﺎ وەك 10ﭘﯿﺎواﻧـــﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ھﺘـــﺪ .ﺋﻣﺎﻧ ﺑراﻣﺒر ﻟﺑ ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ ﻛ دەﺳﺘﯽ ﺑﺷـــﯾﺘﺎﻧﯿﻜﺮدن و ﻧﺎوزڕاﻧـــﺪن و ﻟ ھﻣﺎن ﺳﺎڵ ﻟﻣوﺑر ﻧﯿﻦ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻟ ﺑﺣﺮەﯾﻦ ،ﺳﻮود و ﻛﯚﻣﻛﯽ داراﯾﯽ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺗواو راﭘڕﯾﻨﯽ ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی ﻣﯿﻠﻠت ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﻣﯿﺮ و ﭘﺎﺷـــﺎﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ دەرەﻛﯽ ﺋﺎﮔﺮەﻛی ﺧﯚﺷﺘﺮ ﻛﺎﺗﯿﺸـــﺪا ﺑـــ ﻛﻠﻜـــﯽ ﻣﯿﺤﻮەری ﺷـــﯿﻌی ”ﺗﻮﻧﺪڕۆ“ ﻟ ﻗﻣﺪرا ،واﺗ ﻣﯿﺤﻮەری ﺋﺮان ﻧدەھﻨﺎ ﺋﮔر ﻟ ﻻﯾن ﺳﻮﭘﺎی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ دەﻛـــن .ﺑم ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧـــﯽ رﯾﻔﯚرﻣﮕﻟﻜﯽ دەﻛﺎت و ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﯽ و ﺳـــﻮورﯾﺎ و ﺣﯿﺰﺑﻮـــ .ﺟﻧﮕـــﯽ ﻧﺎوﺧﯚی و ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺑ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ﻛ دەﺑﻨ ھـــﯚی ﻻﭼﻮوﻧﯽ رﮋﯾﻤ ﺳـــﻮورﯾﺎش ﭘﺮۆﺳـــﻛی ﺧﺮاﺗﺮ ﻛﺮد ،ﺑم ﻛﻧﺪاو ﺑ زەﺑﺮی ھﺰ و ﺧﻮﻨﺷﺘﻦ ﺳرﻛﻮت ﭘﺎﺷـــﺎﯾﺗﯿ رەھﺎﻛﺎن و ھﺎﺗﻨﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ دەﻛﺎت ،ﻟواﻧﯾ ﺑﺒﺘ ﺑ ﺋﺎڕاﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﭘﭽواﻧ .ﺋم ﺟﺎرەﯾﺎن، ﻧﻛﺮاﯾ .ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺶ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧـــﯽ ،زﯾﺎﻧﯿـــﺎن ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺳـــر ھﯚی ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﯽ ﻟ ﺑرەی ”ﻧرﻣۆﻛﺎن“ ﮔورە و ﺑھﺰ ﺳـــﺎزﻛﺮان ﺑـــم ﺑ ﭘﺪاﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎـــ ﺣﺎﻛﻤـــﻛﺎن دەﺑـــﺖ ،ﺑﻜﻮ ﺑﯚ ﺣﯿﺴﺎب دەﻛﺮێ ،واﺗ ﺑرەی وﺗﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﯽ ﺑﻦ ﺑﯚ ھﻣﻮارﻛﺮدﻧوەی دەﺳـــﺘﻮور رق و ﺳـــر ﺋو ﮔﺮووﭘﺎﻧی ﺳـــرەوە و ھروەھﺎ ﻛﺸ و ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ دﯾﻜ و و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎﻧﯿـــﺎن ،ھرﭼﯽ ﺗﻮوڕەﯾﯽ ﻣﯿﻠﻠت ﺗﺎ راددەﯾك ھﻮر ﻛﺮاﯾوە ،زﯾﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺋو ﺧﻜ رەﺷﯚﻛﯿﺎﻧش دەﺑﺖ ﻋرەﺑﯽ ﺑھﺎری ﺋﺎﺳﯚﻛﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤ ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺗﻛی ﺑﺷـــﺎر ﺋﺳدﯾﺸ، ﺑم ﻟﺑرﺋوەی ھﯿﭻ رﯾﻔﯚرﻣﻜﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ﻛـــ ﻟﯿﺎن ﺳـــﻮودﻣﻧﺪن .ﺑـــم ،ﻣﮋووی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ھﺰ و ﻻﯾﻧ ﺷـــﯿﻌﯿﻛﺎﻧ ،ﺑ و راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﻟ ﺋﺎرادا ﻧﯿﯿـــ ،ﺑﯚﯾ رەﻧﮕ ھرﻤﻛ ،ﺟﺎ ھـــﯽ دوای ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰم ﺑﺖ ﺑﯚ دوور ﻣودا ﺗﺎرﯾﻚ راﺑراﯾﺗﯽ ﺋﺮان. ﻟـــ ﺋﺎﯾﻨـــﺪەدا ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ و ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪان ﯾﺎن دوای ﺟﻧﮕﯽ ﺳـــﺎرد ،ﭘﺸﺎﻧﻤﺎن دەدات دەﺳـــﺘﭙﺒﻜﻧوە .ﺳـــرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛ رﮋﯾﻤ ﻣﻟﻛﯿـــﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﻦ ﮔﯚڕان ﺑﻜﺎت رەھﻧﺪە ﻣزھﺑـــﯽ و ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﯿﻛﺎﻧﯽ ﻋداﻟت و ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑ ﺋوەی ﺑﺳر ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺑﻨﻦ و دەﺳﺗﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ھﯿﭻ ﮔرەﻧﺘﯽ و ﺗﻧﺎزوﻟﻜﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﻟ و ﺗﻧﻔﯿﺰی ﻟ دەﺳﺖ ﺑﺪەن و ﺑ دەﺳﺗﻜﯽ ﺷﭘﯚﻟﻛﺎﻧﯽ ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﻟ” ﻛﺎرﯾﮕری ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺑﻮوﻧ ﺗواوﻛری ﯾﻛﺘﺮی. ﻣﻟﯿـــﻚ ﻣﺤﻣﻤدی ﺷﺷـــﻣوە وەرﮔﺮن ،ﻣﻋﻨوی و رەﻣـــﺰی رازی ﺑﻦ .ﺑﯚﯾ ،ﺋﮔر ﺋﻟﺠزﯾﺮە“ ،ﻛ زۆر ﺟـــﺎران ﻧﺎوی ھﺎﺗﻮوە ،ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮدی و ﺗﻮرﻛﯿﺎ و وﯾﻼﯾﺗ رازی ﺑﻮون ﺑ ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت ،ﺋﻣش ﻓﺸـــﺎرﻜﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﺟﻣـــﺎوەر ﻧﺑﺖ ،ﻣﯿﺮ و ﺗﭙـــڕ دەﻛـــن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺗﻧﮫﺎ ﺑـــ رﮕﺎی ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮوەﻛﺎن و ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﯾك ﺧﻣﯿﺎن ﺑ ﮔﺮان ﻟ ﺳرﯾﺎن ﻛوت و رەﻧﮕ ﻣﺘﻤﺎﻧی ﭘﺎدﺷﺎﻛﺎن ھرﮔﯿﺰ دەﺳﺘﭙﺸﺨری ﻧﺎﻛن ﺑﯚ ﺷﻮازە ﻣﯚدﺮﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﻜﺎﺳﯿﯚن ﺟﻮ ھﯾـــ ،ﺋوﯾـــﺶ ﻛﻣﻜﺮدﻧـــوەی ﻧﻔـــﻮزی ﺟﻣﺎوەرەﻛﯾﺎن و ﭼﯿﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺶ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ رﯾﻔﯚرﻣﯽ رﯾﺸﯾﯽ ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻧﺎﻛن ،ﺑﻜﻮ ﺟﯚرﻜﯽ زۆر ﺗﺎزەی ﺗﻜﯚﺷﺎن ﺋـــﺮان و ﺳـــﻮورﯾﺎ و ﺣﯿﺰﺑﻮﯾـــ .ﺋـــم ﻟ دەﺳـــﺖ ﺑﺪەن .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺪا .ﺑـــم رﮋﯾﻤـــ ﭘﺎﺷـــﺎﯾﺗﯿ و ﺑﺰاﭬﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻦ .ﺑﺰاﭬـــﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﺎن ﻣﻠﻤﻼﻧ ﻧﯾﺎرﯾﺘﯿﺎﻧـــ ،ﺟﯿﺎوازﯾﯿ ﻣزھﺑﯿ ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪ و ﺷﺎر وەك ﺟﺎران ﻟﻜﺪاﺑاو ﻧﯿﻦ ،ﻋرەﺑﯿـــﻛﺎن ﻛـــ ھـــردەم ﺑـــ ﻧرﻣۆ و ﻛ ﺑ ﺳـــﺎﯾی ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﮔﯚڕی ﺑﯚ ﺟﻧﮕﻜﯽ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﭼﻮﻧﻜ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﺎن ﺑﻮوﻧﺗ ﺟﻣﺎوەری و ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﻨر داﻧـــﺪراون و ﭘﯿﺎﻧﺪاھﺪراوە ،ﺋﯿﻨﺘرﻧـــﺖ و ﻣﯿﺪﯾـــﺎ ﺗﻗﻠﯿﺪﯾﻛﺎن ﮔورە و ﻛ رەﻧﮕ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﻣﺎﻮﺮاﻧﻜری ﻟﺒﻜوﺘوە. ﺑرﯾﻛﻜوﺗﻨـــﯽ ﻣزھﺑـــﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪە دﯾﺎری ﺑرﻓﺮاوان ﺑﻮوﻧ و ﺧون و ﺋﺎرەزووی ﮔﯚڕان ﺧرﯾﻜ دەرﻓﺗﻜﯽ زﯾﻦ ﻟ دەﺳﺘﺪەدەن .ﻓﺮاوان ﺑﻮو ،ﺑﺷـــﻚ ﻟـــ وزەﻛی ﺧﯚی ﻟ ﺋﻣـــۆ ﻟﻜﺠﻮداﻛﺮدﻧوەی ﺑرەی ﺷـــڕ و ﺑـــرەی ﺧـــﺮ ﺑﻮوەﺗ راﺳـــﺘﯿك و ﻧﻜﻮﯽ دەﻛﺎت .ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﻧﻮان ﺷـــﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ ﻛ ﺳـــﻨﻮوری ﭼﯿـــﻦ و ھرﻤﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﺑﯾﻮە و ﻟﻨﺎﻛﺮﺖ .ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا وﺗﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨﯽ دەﺳـــﺘﯽ دەرەﻛﯽ ﺋﺎﮔﺮەﻛی ﺧﯚﺷﺘﺮ دەﻛﺎت ﺗواوی ﮔﻟﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە. – ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻣﯿﺮﻧﺸـــﯿﻦ و ﺷﺎﻧﺸـــﯿﻨﻛﺎﻧﯽ و ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻐﻼﻟﯽ دەﻛﺎت ،ﻟواﻧﯾ ﺑﺒﺘ ھﯚی ﻟ ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮدﯾش ﺑﻨﻣﺎی ﻟ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدﯾش ﺑﻨﻣﺎی ﺣﺎﻛﻢ ﻛﻧﺪاو – وەك ﻓﺎﻛﺘری ﻧرﻣۆﯾﯽ و ﺋﺎراﻣﯽ ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺸ و ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ دﯾﻜ ﺣﺎﻛـــﻢ ﻻی ﻣﯿﻠﻠـــت رەزای ﻗـــﻮرس ﺑﻮوە .ﻻی ﻣﯿﻠﻠت رەزای ﻗﻮرس ﺑﻮوە .ﺑم ﺑ ھﯚی و ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی وەﺳـــﻒ دەﻛـــن و وت و و ﺋﺎﺳـــﯚﻛﺎﻧﯽ ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺑﯚ دوورﻣودا ﺑم ﺑـــ ھﯚی ﺋوەی ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﻻﯾﻧ ﺷـــﯿﻌﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺗﻮﻧﺪڕۆ و ﺗﻜﺪەر و ﺗﺎرﯾﻚ ﺑﻜﺎت. ﺑ ﺳـــردا ﺑﺎرﯾﻮە و ﺑ زەﺑـــﺮی ﭘﺘﺮۆدۆﻻر ﺋوەی ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺑ ﺳردا ﺑﺎرﯾﻮە و ﺑ ﺧﻮﻟﻘﻨری ﻛﺸ ﻟ ﻗم دەدەن .ھﺎوﻛﺎت و ﺑرﻧﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﺷـــﭘﺪان ھﻣـــﻮو زەﺑﺮی ﭘﺘﺮۆدۆﻻر و ﺑرﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﮔﺷﭘﺪان ﻟﮔڵ ﺋﻣـــدا ،ﺋم ﻣﻠﻤﻼﻧﯿـــ ﻣزھﺑﯽ- ﺋﺎرەزووﯾﻛﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﻛﺎن و ﻣﯿﻠﻠﺗﯽ ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳـــﯿ دەﺑﺘـــ ﺑھﺎﻧﯾك ﺑ دەﺳـــﺖ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﺒﻮون و ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ ﺧﻨﻜﺎﻧﺪووە ھﻣﻮو ﺋﺎرەزووﯾﻛﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﺎن و ﻣﯿﻠﻠﺗﯽ ﺑﯚ دەوﺗوە ﺑﯚ ﺋوەی دۆﺧﯽ ﺋﺴﺘﺎ )ﺳﺘﺎﺗﻮﻛﯚ * ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺋﻧﺴـــﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﻓﺮﯾﻤﺎن ﺳـــﭙﯚﮔﻠﯽ و رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ھﯾﻜﻟﯿﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﺮدووەﺗ ﺧوﻧﯽ ﺣﻮﺷﺘﺮ و ھرﮔﯿﺰ ﺋﻧﺠﺎم ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﺒﻮون و ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ ﺧﻨﻜﺎﻧﺪووە و رﯾﻔﯚرﻣﯽ ( ،واﺗ دۆﺧﯽ ﺑرەی ﺳﻮﻧﻨ ﻟ دژی ﺑرەی ﺑـــﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻧﻮدەوﺗﯿـــﻛﺎن و ﺗﻮﮋەر ﻟ ﺷﯿﻌ ﺑردەوام ﺑﺖ ﺗﺎ ﺑﺒﺘ رﮕﺮ ﻟ ﺑردەم زاﻧﻜﯚی ﺳـــﺘﺎﻧﻔﯚرد .ﺋﺎﻣﯚزای ﭘﺎدﺷﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﻧﺎدرێ .ﺑـــم ﻟ ﺋﯿﻤﺎرەﺗـــ ﺑﭽﻜﯚﻻﻧﻛی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ھﯾﻜﻟﯿﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﺮدووەﺗ ﺧوﻧﯽ ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﭘﺸﻮی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و راﭘڕﯾﻦ .ﻣﻏﺮﯾﺒ. ﻛﻮﺘﺪا ﻛـــ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ ﻛﯚن ﺑم ﺷرﻣﻨﺎﻧی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿ ،دۆﺧﻛ ﺣﻮﺷﺘﺮ و ھرﮔﯿﺰ ﺋﻧﺠﺎم ﻧﺎدرێ ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑـــﯽ دوای ﺋـــوەی ﭼﻮوە ﺑـــ ﭘﭽواﻧﯾ .ﺋو ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﺎﻧی ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿوە ،دﯾﺴﺎن ﮔڕاﯾوە ﺋو دژی ﮔﻧﺪەﯽ و دەﺳـــت ﺳـــﺎز دەﻛﺮﻦ وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﻋرﺷﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﻟﺴﺑﺎﺣﯿﺎن ﻟﻗﺎﻧﺪووە .ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰی ﭘﯿﺎن دەﺖ ﭼﻣﻜـــﯽ ﯾﻛﺘـــﯽ ﻋرەﺑـــﯽ وەردەﮔﺮﺖ ،ﺷﻮﻨی ﻛ ﻟﻮەی دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮدﺑﻮو ،واﺗ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯿﺶ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ھﻣـــﻮو رﮕﺎﯾك ﺑﮕﺮﻧﺑر ﺑﯚ ﯾﻛﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﺑم ھﻣﻮو ﺑـــرگ و رەﻧﮕﻜﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ﯾﻛـــم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی 2012ی ﺑﯚﯾﻜﯚت ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎن و رەﺗﺪەﻛﺎﺗـــوە ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺗﻮوڕەﯾﯽ و رﻗ ﻛـــﺮد .ﻣﻠﻤﻼﻧ ﺗﻮﻧﺪەﻛی ﻧـــﻮان ﺑﻨﻣﺎی ﺑﯚ ﺋوەی ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧﯿﺎن دووﭼﺎری ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ ﺟﻣﺎوەرﯾـــﻛﺎن ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﯾﻛﺒﮕـــﺮن ﻟ دژی ) (1ﺑواﻧ دۆﺳﯿی ”ﭘﺸﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﮔﺮی ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی ﺣﺎﻛﻢ و ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن ﮔﯾﺸﺘﻮوەﺗ ﺧﺎﻜﯽ ﭘـــ ﻟ ﻛﺸـــ و ﺷـــڕ و ﻧﺎﺋﺎراﻣـــﯽ ﻧﺑﻦ ،ﺳـــﺘم و زۆرداری و دﺴﭙﯚﺗﯿﺰم و ﺑ ھﺰ و .2012 ﯾﻛﻼﻛـــرەوە ﺑ ھﺒﮋاردﻧـــﯽ ﯾﻛﻚ ﻟم ﻛﭼﯽ ﺋوان رازی ﻧﺎﺑﻦ دەﺳﺖ ﺑ ﭘﺮۆﺳی ﺗﯿﻨﻜﯽ ﺑﻮﻨوە داوای ﻣﺎﻓﯽ ھﺎووﺗﯿﺒﻮون ) (2وﺗﺎرەﻛـــی ﭘﺎﺗﺮﯾﻚ ھﺎﯾﻤﺰادە ﺑﺨﻮﻨوە” ،ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻛوﺗﻮوەﺗ دەﺳـــﺘﯽ ﮔﺮووﭘ ﭼﻛﺪارەﻛﺎن“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دوو رﮕﺎﯾ :ﯾـــﺎ ﺋوەﺗ ﺋﻣﯿﺮ رازی دەﺑﺖ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﻜن و دەﺳﺗﯽ ﺑﻜﺎت. دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی .2012 ) (3ﺳـــﺎﻣﻮﻞ ﭘﯽ ھﻧﺘﯿﻨﮕﺘﯚن” ،ﺷﭘﯚﻟﯽ ﺳﯿم :دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺰاﺳﯿﯚن ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣﺪا“، ﺑـــوەی ﻛﺳـــﻚ ﺑﯚ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺳـــرۆك راﺳﺘﻗﯿﻨ ﺑﺪەﻧ ﮔل و دەﺳﺗﻜﯽ رەﻣﺰی ﺋﻣۆ ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑﯽ ﮔﯾﺸـــﺘﻮوەﺗ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی زاﻧﻜﯚی ﺋﯚﻛﻼھﯚﻣﺎ ،ﻧﯚرﻣﺎن.1991 ، وەزﯾﺮان دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎن دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﺑﻨﻣﺎ و ﻣﻋﻨوی ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﮫﻨوە. رەھﻧـــﺪە ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﯿﻛـــی ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺗﯿﺸـــﻜﯽ ﺧﺴﺘ ﺳر ﭘﺎرادۆﻛﺴﻜﯽ ﺳـــﯾﺮ و ﻧﺎﻣﯚ .ﺑـــﺎ ﺑﮕڕﯿﻨوە ﺳـــرەﺗﺎی ﻗﯾﺮاﻧﻛـــ و ﺑﺰاﻧﯿـــﻦ ﭼﯚن دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮد. ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿـــﻛﺎن ﯾﻛﻣﺠـــﺎر ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﻜﯽ ﻧﺎوﭼﯾﯽ و ﺳﻨﻮورداردا دەﺳﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮد و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻓﺮاوان ﺑﻮون و ﮔﯾﺸﺘﻨ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎن و ﺳرﺗﺎﺳـــری ﻛﯚﻣﮕﯾﺎن ﮔﺮﺗوە .ﺧﻜ راﭘڕﯾﻮەﻛ داوای ﻋداﻟـــت و ﻛراﻣﺗﯿﺎن
ﻗﯚﻧﺎﻏـــﯽ ﺳـــﯿﻣﯽ ﻛـــ ﻗﯚﻧﺎﻏـــﯽ ﺑداﻣزراوەﯾﯿﻜﺮدﻧ .ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺋﯿﺪی ﺳـــﻨﻮوری ﺧﻮاﺳﺘ ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯽ و ﺳرووی ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﭙڕاﻧـــﺪووە و ﻛﺎﯾﯾﻛﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدووە ﺑـــﯚ ﻣﻠﻤﻼﻧ و رووﺑڕووﺑﻮوﻧـــوە .راﭘڕﯾﻨﻛی ﺑﺣﺮەﯾﻨﯽ ﺑھـــﺎری 2011ﺑـــﻮو ﻛ ﺋم ﭘﺮۆﺳـــﯾی ھﻨﺎﯾ ﻛﺎﯾوە ،واﺗ ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ، ﻛﺎﺗـــﻚ رﮋﯾﻤ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻛی ﺋو وﺗ ،ﺑ ﺑھﺎﻧی ﺋوەی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻛ راﺑراﯾﺗﯽ
ﺋو وﺗﺎﻧی ﭼﻮوﻧﺗ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ .ﺋـــﺮان و ﺳـــﻮورﯾﺎ و ﺣﯿﺰﺑﻮـــ ھوﯿـــﺎن دەدا ﺣﻜﻮﻣﺗـــ ﺗﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺲ و ﻟﯿﺒﯿﺎ و ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑ ﻻی ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا راﺑﻜﺸـــﻦ و ﺑﯿﺎﻧﻜﻧ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن ،ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا ،ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻛی ﻻﯾﻧﮕﺮی رۆژﺋـــﺎواش ھﻣﺎن ھوـــﯽ دەدا .ﺑم ﺋم ﻓﺸـــﺎراﻧ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﭘﭽواﻧﯾـــﺎن ﻟﻜوﺗوە، ﭼﻮﻧﻜـــ ﺗﻮﻧـــﺲ و ﺗڕاﺑﻠـــﻮس و ﻗﺎھﯿـــﺮە ﺑﯾﺎرﯾـــﺎن دا ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ دەرەﻛﯿﯽ ﺗواو ﺑﻼﯾن ﺑﮕﺮﻧ ﺑر و ﭘﻟ ﺑﻜن ﻟ ﭘﺮۆﺳی ﺑداﻣزراوەﯾﯿﻜـــﺮدن ﻛ ﻣﺎوەﯾﻛ ﻟﺳـــر ﺧﻮدی ﺧﺎﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮدووە .ﺋو ﻧﺎﺋﺎراﻣﯿ ھرﻤﯿی ﻟ ﺋﺎراداﯾ زﯾﺎﺗﺮ ھﺎﻧﯿﺎن دەدات ﺗﺎ ﻛﯚﺷﺶ ﺑﻜن ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺋﺎراﻣﯽ و ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ داﺑﯿﻦ ﺑﻜن .ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻣﻮرﺳﯽ ﻟ ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوەی ﻟﻮﺗﻜی وﺗﺎﻧـــﯽ ﺑﻼﯾن ﻟ ﺗﺎران ﻟ ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی راﺑﺮدوو ﺑﺷﻚ ﺑﻮو ﻟو ﮔﻣ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺑﻼﯾﻧﯽ و ھﺎوﺳﻧﮕﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎن. ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺗﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺲ و ﻟﯿﺒﯿﺎ و ﻣﯿﺴﺮ ھوڵ دەدەن ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻚ ﭘﯾەو ﺑﻜن ﻛ ھﺎوﺳـــﻧﮕﯽ ﺑﭙﺎرﺰﺖ ﻟ ﻧـــﻮان ﻣﺮوﻧت و ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯿﺰم ،ﺑﯚ ﺧﯚﺑدوورﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﻛﺸـــ و ﻣﻠﻤﻼﻧ ﻣزھﺑﯿﻛﺎن و ﺗﻓﺴـــﯿﺮی ﺗﻮﻧﺪ و وﺷﻜﯽ دەﻗ ﭘﯿﺮۆزەﻛﺎن ﺑرەو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿ ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﯿـــﻛﺎن .ﺋـــو ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺗﺎزاﻧ ﻛـــ ﺧﻣـــﯽ ﺳـــرەﻛﯿﯿﺎن ﺑھﺰﻛﺮدﻧـــﯽ ﺷـــرﻋﯿﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾـــﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧـــ ،ھردوو ﻻﯾﻧ ﺑﺷـــڕھﺎﺗﻮوەﻛی ﺟﻧﮕ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿ ﺧﻮﻨﺎوﯾﻛی ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺑ ﻛﯚﺳـــﭗ دادەﻧﻦ ﻟ ﺑـــردەم دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﯽ ﻧﻮﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ .ﺋم ﭘﺎرادۆﻛﺴـــ ،واﺗ ﺑﺷـــﺪارﻛﺮدﻧﯽ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛـــﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻟ ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺮۆﺳـــی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ وﺗﺎﻧـــﺪا ،ﻻﭘڕەﯾﻛﯽ ﺗـــﺎزە دەﻛﺎﺗـــوە ﻟـــ ﻣـــﮋووی ﻣﯚدﺮﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘﺪا .ﺗـــﺎ ﺋم دواﯾﯿش، رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﺑـــردەوام ھﺑﻮو ﻟ ﻧﻮان رۆژﺋﺎوا و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧ ﻋرەﺑﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﻻﯾك و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﻛﺎن ﻛ ﺑ ﺗﻜﺪەر و وﺮاﻧﻜـــر دادەﻧﺮان – ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ھڕەﺷـــ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﯿﻛی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﺑﺮﯾﮋﻧـــﭫ و ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ ،ﯾـــﺎن ﺷﯚڕﺷـــ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛی ﺋﺎﯾﺗﻮ ﺧﻮﻣﯾﻨﯽ ،ﯾﺎﺧﻮد ”ﻣﯿﺤﻮەری ﺷـــڕ“ەﻛی ﺋﻮﺳـــﺎﻣ ﺑﻨﻼدن. ﺳـــرﻟﻧﻮێ داڕﺷﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳﯽ ھرﻤﻛ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﺋﺎراداﯾ ﻟواﻧﯾ ھﻧﺪێ دۆﺧﯽ رووﻧﺘـــﺮ و وردﺗﺮ ﺑﮫﻨﺘـــ ﻛﺎﯾوە .ﺗﻧﺎﻧت ﺑ ﮔﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﺑھـــﺎری ﻋرەﺑﯽ ﺑ ﻟﻮﺗﻜ و دوا ﺋﻧﺠﺎﻣـــﯽ ،ھﯿﭻ ﭼﺎودﺮـــﻚ ﺟﻮرﺋﺗﯽ ﺋـــوە ﻧﺎﻛﺎت ﻣﯚرﻛﻜـــﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ﺑﺪاﺗ، ﺑـــ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘﯿـــك ،ﺑـــ زﻟﮫﺰـــﻚ ﯾﺎن ﺑـــ رﻜﺨﺮاوﻜـــﯽ ﺗﻮﻧﺪڕۆی ﺑﺒﺳـــﺘﺘوە. ﺳـــرەﺗﺎ ھﯿﭻ ھﺰﻚ ﻟ ﭘﺸﺘوەی ﺑھﺎری ﻋرەﺑـــﯽ ﻧﺑﻮو ﺗﺎ ﺋـــو ﻛﺎﺗی ﻛوﺗ داوی ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜوە.
77
MONDE MONDE LE
LE
20132013 دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺋﻧﻮەر ﺳﺎدات ،ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮوﺗﺮی ﺗﯿﺮۆرﻛﺮاوی ﻣﯿﺴﺮ
ﻣﯿﺴﺮ :ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯽ ﻧﻮان ﺋﻧﻮەر ﺳﺎدات و ﺋﯿﺨﻮان ﺋﺎﻻن ﮔﺮﺶ ﭘ ﻛﺮدەوە.
ﺋﺮﯾﻚ روﻟﯚ ،رۆژﻧﺎﻣﻧـــﻮوس ﻟ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ،ﺑـــم دواﯾﯿ ﻛﺘﺒﻜـــﯽ ﺑوﻛﺮدەوە ﺋوﻛﺎت دﯾﺎردەﯾك ﺳـــرﻧﺠﯽ راﻛﺸﺎم ﻛ ﺑﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ ”دﯾﻮی ﻧـــﺎوەوەی رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻚ“ .ﻟم ﻛﺘﺒـــدا ،روﻟﯚ ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾﻛﯽ ﭘﺸـــﺘﺮ ﻟ ﺋﺎرادا ﻧﺑﻮو :ﺧﻜﻜﯽ ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاری ﺑـــﯚ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ رۆژھﺗـــﯽ ﻧﺰﯾﻚ و ﯾﻛﺠﺎر زۆر رووﯾﺎن ﻟ ﻣﺰﮔوﺗﻛﺎن دەﻛﺮد ﺑﯚ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﭘـــﺶ و دوای ﺟﻧﮕـــﯽ ﻧﻮﮋ و ﺗﺎﻋت .ﺋواﻧﺷﯽ ﻟﻧﺎو ﻣﺰﮔوﺗﻛﺎﻧﺪا ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی 1967ﻛﺮدووە و ﺑﺎس ﻟ ﺟﯿـــﺎن ﻧدەﺑﻮوەوە ،ﻟ ﺑـــردەم ﻣﺰﮔوت و ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ دەﻛﺎت ﻟ ﻟﺳر ﺷﯚﺳﺘﻛﺎن و ﺟﺎددەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑری دوای ﺷﻜﺎﻧﯽ ﻋرەب ﻟ ﺟﻧﮕﯽ ﺣﻮزەﯾﺮاﻧﺪا ،ﻛ ھﺗﺎ ﭼﺎو ﺑی دەﻛﺮد ﺑ ﺑرﻣﺎڵ داﭘﯚﺷـــﺮا ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﺑﺳﺘﻨﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯽ ﺑﻮون ،ﻧﻮﮋﯾﺎن دەﻛﺮد ،ﺋو ھﻣﻮو ﻧﻮﮋﻛراﻧ ﻧـــﻮان ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ و ﺳـــرۆﻛﯽ رﯿـــﺎن ﻟ ھﺎﺗﻮﭼـــﯚی ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿـــﻞ و ﺧﻜﯽ ﭘﯿﺎدەش دەﮔﺮت و ﻗرەﺑﺎﻐﯿﯿﺎن دروﺳﺘﺪەﻛﺮد. ﭘﺸﻮوﺗﺮی ﺋو وﺗ ﺋﻧﻮەر ﺳﺎدات. ﺑم دەﻛﺮﺖ ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﺑ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ داﺑﻨﯿﻦ ﭼﻮﻧﻜـــ ﺋﺎﯾﻦ ﭘﻧﺎﮔﯾﻛ ﺑﯚ ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﺋﻧﻮەر ﺳﺎدات ﭼﺎك ﺧم و ﺧﻓﺗﯿﺎن زۆرە و ھروەھﺎ ﺋﻮﻣﺪﯾﺶ دەداﺗـــوە ﺋﯿﻨﺴـــﺎن .دروﺷـــﻤﻚ ھﺑﻮو ﻛ دەﯾﺰاﻧﯽ ﺋو ﺑﯚﺷﺎﯾﯿی ﻛ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن دواﺗﺮ ھﯿﺎﻧﮕﺮت و ھﺗﺎ دەھﺎت زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺮەوی دەﺳﻧﺪ و ﺑودەﺑﻮوەوە ،ﺋوﯾﺶ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ دروﺷﻤﯽ )اﻻﺳﻼم ھﻮ اﻟﺤﻞ( ﺑﻮو واﺗ” ﺋﯿﺴﻼم ﻧﺎﺳﺮی ﻟ دوای ﺧﯚی ﭼﺎرەﺳرە“ .ﺑﮕﻮﻣﺎن ،دوای ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺋواﻧﯽ دﯾﻜ ،ﻟﻣ ﺑﺎﺷـــﺘﺮت دەﺳـــﺘﻨﺎﻛوﺖ .ﺟﮕ ﺑﺟﯽ ھﺸﺘﺒﻮو وا ﻟﻣش ،ھﻣﻮو ﺋو ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎﻧی ﻛ ﻗﺴم ﺧرﯾﻜ ﻟ ﻻﯾن ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟﮔـــڵ ﻛـــﺮدوون ،ھﻣﻮوﯾﺎن ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯿﺎن دەﮔڕاﻧـــﺪەوە ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻛ ﺳﯿﺎﺳﯿوە ﭘ دەﻛﺮﺘوە، ﯾھﻮدﯾﻛﺎن ﭘﺎﺑﻧﺪن ﺑـــ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧوە و ﺋو ﺋﯿﺴﻼﻣی ﻛ دوای ﺑﺎوەڕﯾﺎن ﺑـــ ﻛﺘﺒ ﭘﯿﺮۆزەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ھﯾ ﻛ ﺷـــرﻋﯿت دەدەﻧ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ دەوﺗﯽ ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛی ﺣﻮزەﯾﺮان ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﻟﺳـــر ﺧﺎﻛﯽ ﻓﺳـــﺘﯿﻦ .ﺑ )ﺟﻮن(ی 1967ﺑ ﮔﻮڕ ﻗﺴی ﺋوان ،ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﺑﯚﯾ ﺷﻜﺎن ﭼﻮﻧﻜ ﺋﺎﯾﻨﻛی ﺧﯚﯾﺎن ﭘﺸـــﺘﮕﻮێ ﺧﺴﺘﻮوە و ﻟﯽ و ﺗﯿﻨوە ﮔڕاﯾوە دوورﻛوﺗﻮوﻧﺗـــوە و رووﯾﺎن ﻟ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﻛﺮدووە وەك ﻧﺎﺳﺮﯾﺰم و ﺑﻋﺴﯿﺰم و ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰم و ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺰم. ھر ﻟدوای ﺟﻧﮕـــﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ ﺗﻧﯿﺎ ﻛـــس ﻧﺑﻮو 1967ەوە ﻟـــ ﻧﻮان ﻋرەب و ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ، ﭼﺎودﺮﻜـــﯽ زۆر ﻟـــو ﺑﺎوەڕەدا ﺑـــﻮون ﻛ ھﺳـــﺖ ﺑﻜﺎت ﺑوەی ﻛ ﻟـــ ﻧﺎو ﻛﯚﻣﮕدا رﮋﯾﻤﻛـــی ﺟﻣـــﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ ) (1ﻟـــ ﮔﯚڕاﻧﻚ ﻟ ﺋﺎراداﯾ .ھﻣﻮو ﻻﯾك ﺳـــرﯾﺎن ﺳرەﻣرﮔﺪا ﺑﻮو .ﻧﺎﺳـــﺮ ،ﻛ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﺳـــﻮڕﻣﺎ ﻛﺎﺗﻚ ﺑﯿﻨﯿﯿﺎن ﻧﺎﺳﺮ ھزار زﯾﻨﺪاﻧﯽ زﯾﺮەك و ﺑﯿﺮﺗﯿﮋ ﺑﻮو ،ﻟ دەﺳـــﺘﭙﻜﯽ ﯾﻛم ﺳـــر ﺑـــ ﺋﯿﺨﻮاﻧﯽ ﺋﺎزاد ﻛﺮد ﻛ دوو ﺳـــﺎڵ ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوەی ﺋﻧﺠﻮﻣﻧـــﯽ وەزﯾﺮان ﻟ19 ی ﭘﺸـــﺘﺮ ﻟﺳـــر ﭘﯿﻼﻧﮕان ﮔﯿﺮاﺑـــﻮون ﺑﯚ ﺣﻮزەﯾـــﺮان )ﺟـــﻮن( ،ﺑ دەﻧﮕﻜـــﯽ ﻛﺰ ﻛ ﺗﯚﺳـــﻧﺪﻧوە ﻟ ﺣﻜﻮﻣـــت ﻟﺑر ﺋوەی ﺑﺣﺎڵ ﻟﯽ ﺗﺪەﮔﯾﺸﺘﯽ ،ﮔﻮﺗﯽ “:رﮋﯾﻤﻛ ﺳـــﯾﺪ ﻗﻮﺗﺒﯽ ﺋﯿﻌﺪام ﻛﺮدﺑﻮو .ﺳﯾﺪ ﻗﻮﺗﺒﯽ ﺗواو ﺑـــﻮو ،ﺋﻣۆ رﮋﯾﻤﻜـــﯽ دﯾﻜ ﻟداﯾﻚ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ﻋﻗﯿﺪەﯾﯽ و ﺗﯿﯚرﯾﺴﻨﯽ ﺟﯿﮫﺎد ﺑﻮو“ .ﺑم ﺋـــوەی ﻧﮔﻮت ﻛ رۆژی ﻣﺮدﻧﯽ ﺑﻮو .ﻟ ﺗك ﺋم ھﻧﮕﺎوەﯾﺪا ،ﻧﺎﺳـــﺮ دەﺳﺘﯽ رﮋﯾﻤﻛـــی 5ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی 1967ﺑ دﯾﺎﻟﯚگ ﻛﺮد ﻟﮔڵ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﺑﻮو .ﺋو رۆژە ھﻣﻮو ھﺰە ﭼﭘﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻟـــ ﺗﺎراوﮔ ﻟ ﭘﻨـــﺎو داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ”ﯾﻛﺘﯿﯽ دووﭼﺎری داڕﻣﺎﻧﻜﯽ ﺷـــرﻣزار ھﺎﺗﻦ ،ﻟواﻧ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ“ .ﻟﺑرﺋوەی ﺣﯿﺰﺑﻛی ﻧﺎﺳـــﺮ ﻧﺎﺳـــﺮﯾﻛﺎن ،ﺑﻋﺴﯿﻛﺎن ،ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﻛﺎن) ،ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﻋرەﺑـــﯽ -و( ﻛ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﻛﺎن ،ﻛ ﺑ ﺑرﭘﺮﺳـــﯽ ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺗﺎﻛـــ ﺣﯿﺰﺑﯽ وت ﺑﻮو ،ﭼـــﺮای رووﻧﺎﻛﯽ ﻟ ﺳرﺑﺎزی و ھروەھﺎ ﺋﯿﻔﻼﺳﺒﻮوﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﺰی داﺑـــﻮو ،ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﺗﺎﻛ ھﺰی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ دادەﻧـــﺮان .وﻧﺒﻮوﻧﯽ ﺋم ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﻮو ﻟ وت ﻛ ﺧﺎوەن ﺑﻮﻧﯿﺎدﻜﯽ ھﺰە ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺎﻧ ﻟﺳـــر ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ رﻜﺨﺮاوەﯾـــﯽ و دﯾﻨﺎﻣﯿـــﻚ ﺑﻮو .ﺋـــوە ﺑﻮو ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯿﻛﯽ ﮔورەی دروﺳـــﺘﻜﺮد ،ﺋوە ﺑﻮو رادﯾـــﯚ و ﺗﻟﭬﺰﯾﯚن ﻓرﻣﺎﻧﯿﺎن ﭘﮕﯾﺸـــﺖ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﺮا ھﺎت و ﺋو ﺑﯚﺷﺎﯾﯿی ﺗﺎ زوو زوو ﻗﻮرﺋﺎن ﻟﺒﺪەن و ھﺗﺎ ﭘﺸـــﯿﺎن
دەﻛﺮﺖ ﺑﻮار ﺑﺪەﻧ ﻣـــﻻ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰەﻛﺎن ﺗﺎ ﮔﻮﺗـــﺎر و ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾـــﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑـــﺪەن .ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭘﺎرەی ﺳﻌﻮدی ﺑﺳـــر ﻧﺎوﭼی دۆﯽ ﻧﯿﻠﺪا داﺑـــﺎری ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﻣﺰﮔوت و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻗﻮرﺋﺎﻧـــﯽ و ﻛﯚﻣـــ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن .ھـــر ﺋﻣﺎﻧ ﺑﻮون دواﺗﺮ ،ﺑ راﺳـــﺘوﺧﯚ ﺑﺖ ﯾﺎن ﻧﺎڕاﺳـــﺘوﺧﯚ ،ﺑﺷﺪار ﺑﻮون ﻟ داﻧﺎﻧﯽ ﺑردی ﺑﻨﺎﻏی ﺗﺮۆرﯾﺰم .ﺟﮕ ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ وﺗﯽ دﯾﻜی ﻧﺎوﭼﻛش ﺳﻮودﻣﻧﺪ ﺑﻮون ﻟ ﻛﯚﻣﻛ داراﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ وەھﺎﺑﯽ .ﺋﺎ ﺑم ﺷﻮەﯾ روﺧﺴـــﺎری ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑﯚ
ﻛ ﻧﺎﺳـــﻨﺎوی ”ﺑﺎوﻛﯽ ﻧﺗوە“ﯾﺎن ﺑ ﺳردا ﺑﯾﺒﻮو ،ﻧﺎوﻜﯽ دﯾﻜﺷـــﯽ وەرﮔﺮت ،ﺋوﯾﺶ ”ﺳـــرۆﻛ ﻟﺧﻮاﺗﺮﺳـــﻛ “ﺑﻮو .رﻮڕەﺳﻤﯽ ﺋﺎﯾﻨـــﯽ و ﻧﻮﮋی ھﯾﻨﯽ و ﺑﺎﻧﮕـــﺪان ﻟ رادﯾﯚ و ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧـــﯽ وﺗـــوە ﺑـــردەوام ﭘﺧﺶ دەﻛﺮان .ﭘروەردەی ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺧﺮاﯾ ﻣﯿﺘﯚدی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــﻛﺎن و وەك واﻧﯾﻛﯽ ﺳـــرەﻛﯽ دەﺧﻮﻨـــﺪرا .دوا ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺋم وەرﭼرﺧﺎﻧی ﻛﯚﻣﮕـــ و دەوﺗﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑـــرەو ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1980دا ﺑﻮو ،ﺋوﯾﺶ ﺑ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﻣﺎددەﯾك ﺑﯚ دەﺳﺘﻮوری وت ﻛ
ﭘﺎرەی ﺳﻌﻮدی ﺑﺳر ﻧﺎوﭼی دۆﯽ ﻧﯿﻠﺪا داﺑﺎری ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﻣﺰﮔوت و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻗﻮرﺋﺎﻧﯽ و ﻛﯚﻣ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن .ھر ﺋﻣﺎﻧ ﺑﻮون دواﺗﺮ ،ﺑ راﺳﺘوﺧﯚ ﺑﺖ ﯾﺎن ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚ ،ﺑﺷﺪار ﺑﻮون ﻟ داﻧﺎﻧﯽ ﺑردی ﺑﻨﺎﻏی ﺗﺮۆرﯾﺰم .ﺟﮕ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ وﺗﯽ دﯾﻜی ﻧﺎوﭼﻛش ﺳﻮودﻣﻧﺪ ﺑﻮون ﻟ ﻛﯚﻣﻛ داراﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ وەھﺎﺑﯽ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ درﮋﺧﺎﯾن ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳردا ھﺎت. ﺋﻧـــﻮەر ﺳـــﺎدات ) (2ﭼـــﺎك دەﯾﺰاﻧﯽ ﺋو ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯿی ﻛ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺳﯚﺳـــﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻧﺎﺳـــﺮی ﻟـــ دوای ﺧﯚی ﺑﺟﯽ ھﺸـــﺘﻮوە وا ﺧرﯾﻜ ﻟ ﻻﯾن ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿوە ﭘـــ دەﻛﺮﺘـــوە ،ﺋو ﺋﯿﺴـــﻼﻣی ﻛ دوای ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﻛی ﺣﻮزەﯾـــﺮان )ﺟﻮن(ی 1967 ﺑـــ ﮔﻮڕ و ﺗﯿﻨوە ﮔڕاﯾـــوە .ﺋوە ﺑﻮو ھر ﺧﯚی دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ ﭘﻐﻣﺒری ﺋﯿﺴـــﻼم و ﺑرە ﺑرە ﻛﯚﻣﮕ و دەوﺗﯿﺸﯽ ﻛﺮدەوە ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ .ﺋو ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﺑﺎﺷـــﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی رەﺧﺴـــﺎﻧﺪﺑﻮو ﺑـــﯚ ﺋوەی ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛی ﺑﻨﺘـــ دی ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﺣﻮﺟﺮە ﺧﯚی ﻓﺮی ﺧﻮﻨﺪﻧوە و ﻧﻮوﺳـــﯿﻦ ﻛﺮدﺑﻮو، ﻗﻮرﺋﺎﻧﯽ ﻟﺑر ﺑﻮو ،ﻟ زەﻣﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯿﺸﺪا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﭼﻮوە ﻣﻛﻜ ﺑﯚ ﺣج .ھروەھﺎ ﺑـــردەوام دەﭼـــﻮو ﺑﯚ ﻣﺰﮔـــوت و ﻟوێ ﺑ ﺑرﭼـــﺎوی ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆری ﻛﺎﻣﺮاوە و ﻟ ﺗﻧﯿﺸﺖ ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاراﻧﯽ ﺳﺎدە و ﺧﻮاﭘﺳﺖ ﺑ ﺧﺎﻛڕاﯾﯿوە ﺳـــﻮﺟﺪەی ﺑﯚ ﺧﻮدا دەﺑﺮد و ﻧﻮـــﮋی دەﻛﺮد .ﻟو وﻨﺎﻧی ﻛ ﻟ رۆژﻧﺎﻣ و ﮔﯚﭬﺎرەﻛﺎﻧوە ﺑوﺑﻮوﻧﺗوە ،دەردەﻛوت ﻛ ﭘﺴـــﺘﯽ ﻧﻮﭼواﻧﯽ رەق و وﺷﻚ ﺑﻮوﺑﻮون و ﮔﺮﯽ ﻟ ﺷـــﻮە و رەﻧﮕـــﯽ دەﻧﻜ ﻣﻮژی ﻟ ﭘﯾﺪا ﺑﻮوﺑﻮو ،ﺋﻣش ﺑھﺎی زﯾﺎﺗﺮی دەداﯾ ﺳﺎدات و ﺑﮕش ﺑﻮو ﺑﯚ ﺋوەی ﻛ ﻟﺑر ﺋو ھﻣﻮو ﻧﻮﮋاﻧی رۆژاﻧ دەﯾﻜﺮدن ﺳـــری زۆر ﺑ زەوی ﻛﺮدﺑﻮو ﺑﯚﯾ وای ﻟﮫﺎﺗﺒﻮو .ﺳـــﺎدات
دەﺖ ﺋﯿﺴـــﻼم ﺋﺎﯾﻨﯽ دەوﺗ و ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ ﺳرﭼﺎوەی ﺳرەﻛﯿﯽ ﯾﺎﺳﺎداﻧﺎﻧ. داﻣزراﻧﺪﻧـــﯽ دەوﺗﻜﯽ ﻧﯿﻤﭽ ﺗﯿﯚﻛﺮاﺗﯽ ﻟ ﻣـــﮋووی ﻛﯚن و ﺗﺎزەی ﺋـــم وﺗدا ﺑ ﭘﺸـــﯿﻨ ﺑـــﻮو .ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺗﻛی ﺳـــردەﻣﯽ ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮﯾﺶ ﻧﻣﺎو ﺑﻮوە ﺑﺷﻚ ﻟ ﻣﮋوو .ﺳـــﺎدات ﺑﯚ ﺋوەی ﺟ ﭘﯽ ﺧﯚی ﻗﺎﯾﻢ ﺑﻜﺎت ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ ﺑﺳـــﺘﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ھﺑﻮو .ﻟﺑر ﺋوەی ﺋﻮﻣـــﺪی ﺑ ﭼﭘـــﻛﺎن ﻧﻣﺎﺑـــﻮو ،ھر ﻛ ﮔﯾﺸـــﺘ دەﺳت ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯿﺎﻧ دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﺧﯚ ﻧﺰﯾﻜﻜﺮدﻧوە ﻟ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ و ﻣراﯾﯽ ﺑﯚ دەﻛﺮدن .ﺑ ﺳداﻧﯽ ﻟ ﺋﺎزادﻛﺮدن ﻛ ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﻧﺎﺳﺮدا زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﻛﺮاﺑﻮون و دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﻟﮔڵ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯿﺎن. ﭘﯿﻮاﺑـــﻮو ﻛ دەﺗﻮاﻧـــﺖ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن ﺑ ﻻی ﺧﯚﯾﺪا راﺑﻜﺸ ﺑﯚﯾ ﺳرﺳﺎﻣﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚی و
رﺰی ﺑﭙﺎﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ داﻣزرﻨری ﺋﯿﺨﻮان، ﺣﺳن ﺑﻧﻨﺎ ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 1940ﭼﺎوی ﭘﯽ ﻛوﺗﺒﻮو ،دەرﺑی و ھروەھﺎ ﺳﻮﭘﺎﺳﮕﻮزاری ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺑﯚ دەرﺑی ﻟﺳر ﺋوەی ﻛ ﻛﺎﺗﻚ ﺋو ﻟ زﯾﻨﺪاﻧﺪا ﺑﻮوە ،ﺑﻧﻨﺎ ﺑردەوام ﻛﯚﻣﻛﯽ داراﯾﯽ داوەﺗ ﺧﺰاﻧﻛی ﺋو. ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ﺋﯿﺨﻮان ﻧﯾﺪەﺗﻮاﻧﯽ ﺋـــو رووداواﻧـــ ﻟ ﯾﺎد ﺑﻜﺎت ﻛ ﺳـــﺎدات ﻟ ﺑوﻛﺮدﻧوەی زﻧﺠﯿـــﺮەی ﺑﯿﺮەوەرﯾﻛﺎﻧﯿﺪا ﺑ ﺋﻧﻘﺳـــﺖ ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘ ﻧﻛﺮدﺑﻮون و ﺑﺎﺳﯽ ﻧﻛﺮدﺑـــﻮون .ﻟﺮەدا ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟـــ ﻧﺎردﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﻛﺎدری ﺑﻨﺪی رﻜﺨﺮاوی ﺋﯿﺨﻮاﻧ ﺑﯚ ﺑردەم ﭘﺗﯽ ﺳـــﺪارە ﻛـــ ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﻛﺮاﺑﻮون ﺑوەی ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1954دا ھوﯽ ﻛﻮﺷـــﺘﻨﯽ ﻧﺎﺳـــﺮﯾﺎن داﺑﻮو .دەﺳﺘڕاﺳـــﺘﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺳرۆك ﺳﺎدات ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ ﺳ ﻗﺎزﯾﻛی دادﮔﺎی ”ﺷـــﯚڕش“ ﻛ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻟﺳﺪارەداﻧﯽ ﺑﯚ ﺳـــﯾﺪ ﻗﻮﺗﺐ ﺳـــرﻛﺮدەی دﯾﺎری ﺋﯿﺨﻮان دەرﻛﺮدﺑﻮو. ھرﭼﻧﺪە ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﺑ ﮔﻮﻣﺎن ﺑﻮون ﻟ ﺳـــﺎدات و ﻣﺘﻤﺎﻧﯾﺎن ﭘ ﻧدەﻛﺮد، ﺑـــم دواﯾﯽ رازﯾﺒـــﻮون ﺑـــوەی ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﻟﮔﺪا ﺑﻜن ،ﭼﻮﻧﻜ ھﯿﭻ زەرەر ﻧﺎﻛن ﻟو ﻣﺎﻣﯾی ﺧﺮاﺑﻮوە ﺑردەﻣﯿﺎن :ﺳﺎدات داوای ﯾﺎرﻣﺗـــﯽ ﻟﺪەﻛﺮدن ﺑﯚ ﺋوەی رﯾﺸﻛﺸـــﯽ ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ھردوو ﻻ ﺑﻜن ،واﺗ ﻧﺎﺳﺮﯾﯿﻛﺎن و ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﻛﺎن ،ﻛ ھﺸﺘﺎ ﻧﻔﻮز و ھﺰﯾﺎن ھﺑﻮو ﻟ ﻧﻮ ھﻧﺪێ ﭼﯿﻦ و ﺗﻮﮋی ﻛﯚﻣﮕدا، وەك ﭼﯿﻨـــﯽ ﻛﺮﻜﺎران و ﺗﻮـــﮋی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن. ھروەھـــﺎ ،ﺋﯿﺨﻮاﻧـــﻛﺎن ﻟـــم ﻣﺎﻣﯾـــدا ﺳـــﻮودﻣﻧﺪ ﺑﻮون ﻟـــو ﺋﺎزادﯾﺎﻧی ﭘﯿﺎن درا ) ﻛ ﻟـــ زۆرﺑی رەوت و ﮔﺮووﭘﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﻗدەﻏـــ ﻛﺮاﺑﻮون( ﺑﯚ ﺋـــوەی ھﺰ و ﻧﻔﻮزی ﺧﯚﯾـــﺎن ﭘرە ﭘﺒـــﺪەن و زﯾﺎﺗﺮی ﺑﻜن .ﺋو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿی ﻟﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨی ﺑرژەوەﻧﺪی ﻛ ﺳـــﺎدات و ﺋﯿﺨﻮان ﺑﺳﺘﺒﻮوﯾﺎن ﺋو ﻛﺎﺗ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت ﻛ ﭼﻧﺪ ﺳﺎﻚ دواﺗﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺳﺎدات ﺑﯚ ﺋﺎﺷﺘﺒﻮوﻧوە ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮوە راﺳﺘﯽ و رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ ﺋﯿﻤﺰا ﻛﺮد. وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ و ”ﺋﻓﺴـــرە ﺋـــﺎزادەﻛﺎن“ ﻟ رۆژی 23ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی 1952دەﺳـــت دەﮔﺮﻧ دەﺳﺖ .ﻧﺎﺳﺮ دەﺑﺘ ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﺘﺮﯾﻦ ﺳرۆك ﻻی ﺟﻣﺎوەر ﻟ ﻧﺎوﭼﻛدا .ﺋو دوو ﮔﻮﺗﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻜﮫﻜﺶ دەﻛﺎت ،ﺋواﻧﯿﺶ ﮔﻮﺗﺎری ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻋرەﺑﭽﺘﯽ و ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮن ﻟ رﮕﺎی ﺑﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﻜﺮدن .ھروەھﺎ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿﻛﯽ ﺑﺗﯿﻨﯿﺶ ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﺪا دەﺑﺳﺘ. ) (2ﺋﻧﻮەر ﺳـــﺎدات ﻛ دوای ﻣﺮدﻧﯽ ﻧﺎﺳـــﺮ ﺑﻮوە ﺳرۆﻛﯽ ﻣﯿﺴﺮ ،ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ” ﺋﻓﺴرە ﺋﺎزادەﻛﺎن“ ﻛ ﺷﯚڕﺷﯽ ﻣﯿﺴﺮﯾﺎن ﺑرﭘﺎﻛﺮدﺑﻮو .ﺳﺎدات ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﭘﻠ دوو ﺑﻮو ،ﺑم ﻟﮔڵ ﻣﺮدﻧﯽ ﻧﺎﺳﺮ ﻟ رۆژی 30ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی ،1970دەﭼﺘ ﺑرزﺗﺮﯾﻦ ﭘﻠ و ﭘﺎﯾی دەوت .ﺧﯚی ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻧﺰﯾﻚ دەﻛﺎﺗوە و ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﻛﺮاﻧوەی ﺋﺎﺑﻮوری ﭘﯾەو دەﻛﺎت .ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1977ﺑ ﺳردان دەﭼﺘ ﻗﻮدس و ﺋﻣش رێ ﺧﯚﺷﺪەﻛﺎت ﺑﯚ ﺋﯿﻤﺰاﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻟ ﺳﺎﯽ 1979ﻟ واﺷﻨﺘﻦ.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ 8 8
ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﻮورﭼﺘﯽ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەﻧﮕﯽ ژﻧﺎن و ﻛﻣﯿﻨﻛﺎن ﺳﻧﮓ ﭘﯾﺪا دەﻛﺎت ژﺮۆم ﻛﺎراﺑﻞ
*
ھر ﻟﮔڵ ھﺒﮋاردﻧوەﯾﺪا و ھﺸﺘﺎ ﻣﺎوەی دووەﻣﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯿﻛی دەﺳﺘﯽ ﭘﻨﻛﺮدﺑﻮو، ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺑﺎرﻜﯽ ﻗﻮرس و ﮔورەی ﻛوﺗ ﺳر ﺷﺎن ،ﭼﻮﻧﻜ دەﺑﻮواﯾ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺖ ﭼﺎرەﺳر ﺑﻜﺎت ،وەﻛﻮ ﻛﺸی ﭘﺘﺮاﯾﻮس ،ﺗﻜﭽﻮوﻧﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻚ و ﭘﻮﯾﺴﺘﺒﻮوﻧﯽ رﻜﻜوﺗﻦ ﻟﮔڵ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﻟﺳر داﻧﺎﻧﯽ ﭘﻼﻧﻚ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﻛﻮرﺗﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﺟ .ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﭘﺸﺖ ﺑ ﻛﺎم ﺑﻨﺎﻏی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ دەﺑﺳﺘ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﺎﻧی دووﭼﺎری وﺗﻛی ھﺎﺗﻮون؟
ﻟ ﺟﻧﮕـــﯽ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوە )(1865-1861 ﺑدواوە ،ﺗﻧﯿﺎ ﭼﻮار ﺳـــرۆﻛﯽ ﺳـــر ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﻛﺎن ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧـــ دوو ﻣﺎﻧﺪاﺗـــﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ وﯾﻼﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺒﻧوە :ودرۆو وﻟﺴـــﻦ ،ﻓﺮاﻧﻜﻠﯿﻦ دﯾﻧﯚ رووزﭬﺖ ،وﯾﻠﯿم ﺑﯿﻞ ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ و ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ .ﻟو ﭼﻮار ﻛﺳـــش ﺗﻧﯿﺎ دوواﻧﯿﺎن ﺗﻮﻧﯿﻮﯾﺎﻧـــ ﺑ ﭘﺘﺮ ﻟ%50 ی دەﻧﮕﻛﺎن ،ﻟ ھردوو ھﺒﮋاردﻧﺪا ﺳرﺑﻜون .ﯾﻛﻣﯿﺎن رووزﭬـــﺖ و ﺋوەی دووەﻣﯿﺸـــﯿﺎن ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ. ﺑم ﺋم ﺳرﻛوﺗﻨ ﻣﮋووﯾﯿی ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺷﭘﯚﻟﻜﯽ ﺑھﺰی ھﺒﮋاردﻧوە ﻧﺑـــﻮو ،ﺋﮔر ﺑـــراوردی ﺑﻜﯾـــﻦ ﻟﮔڵ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻮو ﻛ وﺗﯿﺎن ﻟ رﮕی ”داڕﺷﺘﻨوەﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔورە“وە ﮔﯚڕی. واﺗ ﻧك ﺗﻧﯿﺎ ﻟ رﮕی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿﻛﯽ ﺗﺎزەی زۆرﯾﻨ ،ﺑﻜـــﻮ ﻟ رﮕی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ داﻣزراوەﯾﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯽ و ھروەھﺎ ﻟ رﮕی ”دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دﯾﺪﻜﯽ ﺗﺎزە ﺑﯚ ﺟﯿﮫـــﺎن ،ﯾـــﺎن ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾﻛﯽ ﺗﺎزەی زاڵ ) “(1ﻧﺑﻮوە .دﯾﺎرﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮوﻧی ﺋم ﺟﯚرە داڕﺷـــﺘﻨوە ﺳﯿﺎﺳﯿﺎﻧ ،ﺳـــرﻛوﺗﻨﻛی رووزﭬﺘﯽ ﺳـــﺎﯽ 1936ﺑﻮو )ﺑ رﮋەی %61ی دەﻧﮕـــﻛﺎن ﺑراﻣﺒـــر ﺑـــ%31 ی دەﻧﮕﻛﺎن ﺑـــﯚ رﻛﺎﺑرەﻛـــی( و ھروەھﺎ ﺳرﻛوﺗﻨﻛی رۆﻧﺎﺪ رﮕﺎﻧﯽ ﺳﺎﯽ 1984 ) %58ﺑراﻣﺒر ﺑ .(%40 ﺑ ﺑراورد ﻟﮔڵ ﺋم ﺳرﻛوﺗﻨﺎﻧدا ،ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ رﮋەﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚی ﺑدەﺳﺖ ﻧھﻨﺎ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑ رﮋەی ﺗﻧﮫﺎ %3ﻟ ﭘﺸـــوەی رﻛﺎﺑرەﻛی ﺑﻮو ) %51ﺑراﻣﺒـــر ﺑ ،(%48 ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2008ﺑ رﮋەی %7ﻟ ﭘﺸوەی رﻛﺎﺑرەﻛی ﺑﻮو .راﺳـــﺘ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ دۆﺧﻜﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﯾﻛﺠﺎر ﺳـــﺧﺖ و داﺗﭘﯿﻮی ﺑﯚ ﺑﺟﻤﺎﺑﻮو ﻛ ﻟـــ دوای ﮔﺮاﻧﯿ ﮔورەﻛی ﺳـــﺎﯽ 1929وە ﺋﻣـــ ﯾﻛـــم ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﺑﻮو دووﭼـــﺎری ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھﺎﺗﺒ، ھروەھﺎ دووﭼﺎری ﺑرھﺴﺘﻜﺎرﯾﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ھﺎﺗﺒﻮو ﻛ زۆر ﻛﻟﻠڕەق ﺑﻮو، ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ،دەﻛﺮﺖ ﺑﯿﻦ ﺋو ”زۆرﯾﻨ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗ ﺗﺎزەﯾ“ی ﺑﯚ ﯾﻛم ﺟﺎر ﻟ ﺳﺎﯽ 2002ﻟ ﻧﻮ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﺟـــﯚن ﺟﻮدﯾﺲ و روی ﺗﻜﺴـــﺮا ) (2ﺑﺎس ﻛﺮاﺑﻮو ،ھﺸﺘﺎ ﻻواز و ﺷﻠﯚﻗ. ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺳـــﺗ ھـــرە دﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ھﺒﮋاردﻧ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﻛی ﺋم دواﯾﯿ ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺳـــرۆك ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ﻧﺑﻮو ﺟﯿﺎوازی و ﺟﯿﺎﻛﺎرﯾ رەﮔزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛ ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﺎن ﺑﻨﻜﯚڵ ﻛﺮدووە، ﻛم ﺑﻜﺎﺗوە و ﺳﻨﻮورﻜﯿﺎن ﺑﯚ داﺑﻨ .ﺑم ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2008ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻛ ھﺸﺘﺎ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪا ﺑﻮو ،ﺧﯚی وا ﭘﯿﺸﺎن دەدا ﻛ دەﺗﻮاﻧ ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ رەﮔزﭘرﺳﺘﯽ ﭘﺎك ﺑﻜﺎﺗوە .ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻛ ﻛﺳﻜﯽ ھﻤﻨ و وەك ﺟﺴﯽ ﺟﺎﻛﺴـــﻦ )ﻛﺎﻧﺪﯾﺪﻜﯽ رەﺷﭙﺴﺘﯽ
ﺑ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻧﻮان ﺳﭙﯿﭙﺴﺖ و رەﺷﭙﺴـــﺘﻛﺎن .ﺑـــ ﭘﯿﺮۆزﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﻧرﯾﺘـــ ﺟﯿﺎﻛﺎرﯾﯿ رەﮔزﯾﯿـــ ﺑﻮوە ھﯚی زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﺟﻣﺎوەری رﮕﺎن ﻟ دﯾﯿﭗ ﺳﺎوپ )ﻧﺎوﺟرﮔی ﺑﺎﺷﻮور(.
ھﺒﮋاردﻧ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧـــﺎو ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﻟ ﺳﺎﻧﯽ 1984و (1988ﺗﻮﻧﺪڕۆ ﻧﯿﯿ ،ﺗﻮاﻧﯽ %43ی دەﻧﮕﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎﻧﯽ وت ﺑﺒﺎﺗـــوە ﻛ دەﻛﺎﺗـــ ھﻣﺎن رﮋەی دەﻧﮕﯽ ﺑﯿﻞ ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ﻟ ﺳﺎﯽ .1996ﻛواﺗ ھﺒﮋاردﻧﻛی ﺳﺎﯽ 2012دەرﯾﺨﺴﺖ ﻛ ﻛﺎم ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ زۆرﯾﻨ؟ ﭘﺎﺷﻛﺸـــﯾﻛﯽ زەق ﻟ ﺋﺎراداﯾ ﻟ دەﻧﮕﯽ ﺳـــﭙﯿﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ،ﺑـــ رﮋەی %59ی ﺋـــو زۆرﯾﻨﯾـــی ﻛـــ رﮕﺎن ﻟـــ ﻧﻮ دەﻧﮕﯽ ﺳﭙﯿﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪای ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﻣﯿـــﺖ رۆﻣﻨﯽ ،ﻛ دەﻛﺎﺗ 20 ﺧﺎڵ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﺪا ﺑدەﺳﺘﯽ ھﻨﺎﺑﻮو، دەﻧﮕﯽ ﺳـــﭙﯿﯿﻛﺎن ﺑـــﯚ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ .وەك ﺑﯽ ﺗﻮاﻧـــﯽ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ وﯾﻼﯾﺗ ﮔڕاﺑﯿﻨـــوە ﺑﯚ ﺳـــردەﻣﯽ رۆﻧﺎﺪ رﮕﺎن ،ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﻟ دەﺳﺘﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﺪا ﺑﮫﺘـــوە ﺗﺎ ﺳـــﺎﯽ ،1992واﺗ ﺗﺎ ﺋو ﻛﺎﺗی ﺑﯿﻞ ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ،ﻛ ﺧﯚی ﺧﻜﯽ ﺑﺎﺷﻮور ﺑﻮو ،ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑ ﻻی راﺳﺘﺪا ﺑﺮد. رەزاﻗﻮرﺳﺒﻮوﻧﯽ ﻛﻠﯿﻨﺘـــﻦ ﻛـــ ﺗﻮاﻧﯽ دووﺟﺎر ﻟﺳـــر ﯾك ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﻻی ﺑﺒﺘ ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﺗﻮاﻧﯽ دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ رەﺷﭙﺴـــﺖ ﺑﯚ ﺣﯿﺰﺑﻛی راﺑﻜﺸ و ﺑ دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ واﺳﭗ دﺴﯚز و ھوادار ﺑﯿﺎﻧﮫﺘوە و ﻟ ھﻣﺎن )واﯾﺖ ﺋﻧﮕﻠﯚ -ﺳﺎﻛﺴﯚن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺟﻣﺎوەری ﻧﯾﺎرە ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﻟ ﻧﻮ رﯾﺰی دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﯿﺸـــﺪا ﻛم ﭘﺮۆﺗﺴﺘﺎﻧﺖ( دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﺑﻜﺎﺗوە .دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﺳﭙﯽ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻛﯚﻧ ﺑﺎﺷﻮوری وت ،زۆر ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟوە دەﻛﺮد ﻛ دەﺳﺘﺘﻮەرداﻧﯽ دەوت ﻟ ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎﻛﺪا ﻛم ﺑﻜﺮﺘوە. ﭼﻮﻧﻜـــ رﮕﺎن ﻛـــ ﭘﺸـــﺘﺮ ﻓرﻣﺎﻧەوای ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺋم ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿ دەﮔڕﺘوە وﯾﻼﯾﺗﯽ ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿﺎ ﺑـــﻮو ،دووەم ﻣﺎﻧﺪاﺗﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑ رﮋەی ﺑﯚ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺑﺎج ﻟﺳر دەوﻣﻧﺪان و ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺑرﻧﺎﻣی ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﺧﺎﻧوادە %64ی ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎن ﺑﺮدەوە. ﻛﻣﺪەراﻣﺗـــﻛﺎن ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1933دا رەزاﻗﻮرﺳـــﺒﻮوﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﻻی دروﺳـــﺘﻜﺮاﺑﻮو ،ھروەھﺎ ﺑـــ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ واﺳﭗ ) واﯾﺖ ﺋﻧﮕﻠﯚ-ﺳﺎﻛﺴﯚن 100ھزار ﺋﻓﺴـــری ﭘﯚﻟﯿـــﺲ .ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ﭘﺮۆﺗﺴـــﺘﺎﻧﺖ( دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﻛﯚﻧ .ﺑ ﻻی ﺗﻮاﻧﯽ ﺑ ﮔﺮﺗﻨﺑری ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﻛﻣﯿوە دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﮕڕﻨﯿﻨوە ﺑﯚ ﺳﺎﯽ ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ داواﻛﺎری ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎﻧﯽ 1964ﻛﺎﺗﻚ ﺑرھﺴﺘﯿ ﺗﻮﻧﺪەﻛی ﺑﺎری ﺳـــر ﺑ ﭼﯿﻨﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ و ﺳـــرووی ﮔﯚﺪوۆﺗر ﺑﯚ ﯾﺎﺳﺎی ﻣﺎﻓ ﻣدەﻧﯿﻛﺎن ﺑﻮوە ﻛﯚﻣﮕﺎ ،ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﻻواز ھﯚی ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﻣﺎوەرﺘﯽ ﺑﻜﺎت .ﺑـــم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻟ وﯾﻼﯾﺗﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﯿﺴﯿﭙﯽ، ﺋﺎﻻﺑﺎﻣـــﺎ ،ﺟﯚرﺟﯿـــﺎ ،ﻛﺎرۆﻻﯾﻨﺎی ﺑﺎﺷـــﻮور ھﺒﮋاردﻧﻛی و ﻟﻮﯾﺰﯾﺎﻧـــﺎ .ﻟـــو ﻛﺎﺗـــوە ،ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﺑردەوام ﻣﺳـــﻟی رەﮔـــز دەھﻨﻨ ﻧﻮ ﺳﺎﯽ 2012دەرﯾﺨﺴﺖ ﺟرﮔی ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧوە. ﺋو ﻛ ﭘﺎﺷﻛﺸﯾﻛﯽ زەق ﻛﺳﺎﻧی ھﺸﺘﺎ ﺑﺎوەڕﯾﺎن ﻧدەﻛﺮد ﺷﺘﻜﯽ وا ھﺑـــﺖ ،ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1980ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﻟ دەﻧﮕﯽ ﺳﭙﯿﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﻣﺳﻟﻛﯾﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑﻮو ،ﻛﺎﺗﻚ رﮕﺎن ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻟ ﺋﺎراداﯾ ھﻤﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺧﯚی ﺑ ﺋﺎھﻧﮕﮕان ﺑ ﺑﯚﻧی ”ﻣﺎﻓﯽ وﯾﻼﯾﺗﻛﺎن“ دەﺳـــﺘﭙﻜﺮد ﻟـــ ﻣﯿﺎﻧـــی ﮔﻮﺗﺎرﻜﯿﺪا ﻟ زۆرﯾﻨﯾﻛـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ ﺑھﺰ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺷـــﺎرۆﭼﻜی ﻓﯿﻼدﻠﻔﯿﺎ )ﺷﺎرۆﭼﻜﯾﻛ ﻟ ﺑدەﺳﺘﺒﻨ. ﺳـــﺎﯽ ،2008ﻟ ﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﻛ ﺟﻧﮕﯽ وﯾﻼﯾﺗﯽ ﻣﯿﺴﯿﺴﯿﭙﯽ و ﺟﯿﺎﯾ ﻟ ﮔورەﺷﺎری ﻓﯿﻼدﻠﻔﯿﺎی وﯾﻼﯾﺗﯽ ﭘﻨﺴﯿﻠﭭﺎﻧﯿﺎ -و( .ھر ﻋـــﺮاق و ﻗﯾﺮاﻧ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿـــﻛﺎن ﮔﺮﻓﺘﻜﯽ ﻟو ﺷـــﺎرۆﭼﻜﯾدا ﺑﻮو ﻛ 16 ﺳﺎڵ ﭘﺸﺘﺮ زۆرﯾﺎن ﺑﯚ ﺟﯚرج دەﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮش دروﺳـــﺘﻜﺮد ﺳـــ ﺋﺎﻛﺘﯿﭭﯿﺴـــﺘﯽ ﻣﺎﻓ ﻣدەﻧﯿﻛﺎن ﻟ و دوا ﺳﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﺣﻮﻛﻤﯿﺎن ﺋﺎﯚز و ﺳﺧﺖ ﻻﯾن ﺗﻮﻧﺪڕەواﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘوە ﻛﻮژراﺑﻮون .ﻛﺮدﺑﻮو ،دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ﻟ ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ دۆﺧﯽ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗـــﺪا ﻧﯿﯿ” ﻣﺎﻓـــﯽ وﯾﻼﯾﺗﻛﺎن“ ﺧﯚﯾﺎﻧـــﺪا ﺑﻮون .ھـــر ﻟو ﺳـــروﺑﻧﺪەدا دەﺳﺘواژەﯾﻛﯽ ﺷـــﯿﻔﺮەﻛﺮاو ﺑﻮو و ھﻣﻮو ﺑﻮو ﻛ ﺑـــﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺗﻮاﻧـــﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻛس واﺗﺎﻛی دەزاﻧﯽ ،ﻛ ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟﯽ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯽ ﻧـــﺎو ﺣﯿﺰﺑﻛـــی ﺧـــﯚی ﺑﯚ ﺑ ﺗﻮﻧـــﺪی رەﺗﻜﺮدﻧـــوەی داﻧﭙﺪاﻧﺎن ﺑﻮو ﻛﺎﻧﺪﯾﺪی ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻛﯚﻣـــﺎر ﺑﺒﺎﺗوە و
ﺑﺒﺘ ﯾﻛم رەﺷﭙﺴـــﺖ ﻛ ﺧﯚی ﻛﺎﻧﺪﯾﺪ ﺑﻜﺎت ﺑﯚ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ .ﺑﯚ ﺋﻣ، ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ زﯾﺎﺗـــﺮ ﻛﻜﯽ ﻟ ھﻮﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺧﯚی وەرﮔﺮت ﺋو ﻛﺎﺗی ﻛ ﻟ دژی ﺟﻧﮕـــﯽ دژ ﺑ ﻋـــﺮاق ﺑﻮو ،ھروەھﺎ ﻛﻜـــﯽ ﻟ ﻗﺴـــزاﻧﯿ ﺑﻮﻨﻛی ﺧﯚی و ﻟ ﻣﮋووە ﺳﯿﺎﺳـــﯿ ﺑﮫﺎوﺗﺎﻛی و ﺟﯚش و ﺧﺮۆﺷـــﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﯚی وەرﮔﺮت ،ﺋو ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧی ﻛـــ ﻛوﺗﺒﻮوﻧ ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری دروﺷـــﻤ ﺑﺮﯾﻘدارەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ دروﺷـــﻤﻛﺎﻧﯽ ”ھﯿﻮا“ و ”ﮔﯚڕان“. ﺑـــم زۆرﺑی ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴـــﺖ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟـــ وﯾﻼﯾﺗ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮوری رۆژھﺗﯽ وت وەك ﭘﻨﺴﯿﻠﭭﺎﻧﯿﺎ و ﺋﯚھﺎﯾﯚ ،دژی ﮔﻮﺗﺎرە ﺋﺎﮔﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺑﻮون و زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔڵ ﺧﺎﺗﻮو ھﯿﻼری ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ﺑـــﻮون ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧ ﺑراﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﺣﯿﺰﺑﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات. ﺑـــ ﺧﯾﺎﯽ ﻛـــﺪا دەھـــﺎت رۆژﻚ ﻟ رۆژان ﭘﯿﺎوﻜﯽ رەﺷﭙﺴـــﺖ ﺑ ﻧﺎوی ﺑﺎراك ﺣﻮﺳـــﻦ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺑﺒﺘ ﺳـــرۆﻛﯽ وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ؟ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳـــﻨﺎﺗﯚری ﭘﺸـــﻮوی وﯾﻼﯾﺗﯽ ﺋﯿﻠﯿﻨﯚی ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2008ﺑـــ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ رووداوﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺑﻮﻨ ﺑﻮو .ﻟو ﻛﺎﺗی ﻛ ﺧـــﻚ ﺧرﯾﻜﯽ ﺋﺎھﻧﮕﮕـــان ﺑﻮون ﺑ ﺑﯚﻧی ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ،ﻋﯾﺐ ﺑﻮو ﭘﺮﺳﯿﺎرت ﺑﻜﺮداﯾ ﻛ ﺋﺎﺧﯚ رەﻧﮕﯽ ﭘﺴﺘﯽ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﻛ ﻟ ﮔورەﯾﯽ ﺳرﻛوﺗﻨﻛی ﻛم ﻛﺮدووەﺗوە ﯾﺎن ﻧﺎ .ﺳﯿﺎﺳﺗﺰان ﻣﺎﯾﻜ ﺋﺲ ﻟﻮﯾﺲ-ﺑﻚ و ھﺎوﺗﯿﻤﻛﺎﻧﯽ ﻟ زاﻧﺴـــﺘﮕی ﺋﺎﯾـــوا وەﻣﻜـــﯽ ﺟﻮاﻧﯽ ﺋم ﭘﺮﺳـــﯿﺎرە دەدەﻧـــوە” :ﻟـــ ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛـــﺪا ﺋﮔر ﮔﻮێ ﺑ ﺟﯿﺎوازﯾﯿـــ رەﮔزﯾﯿﻛﺎن ﻧدرﺖ، ﺋوە ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺳـــرﻛوﺗﻨﻜﯽ زۆر ﮔورەﺗﺮی ﺑ دەﺳﺘﺪەھﻨﺎ )“.(3 ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﻣﯽ ھﺎووﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺖ ھن ﻛ 3 ﺗﺎ %5ی داﻧﯿﺸﺘﻮوان دەﺑﻦ و رەﻧﮕ ﺑ ھﯚی ﺑﺎوەڕە ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿ دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯿﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە دەﻧﮕﯿﺎن ﺑـــ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛـــﺮات ﺑﺪاﺑﺎﯾ ﻛ ﻟ ھﻣـــﻮو رووﯾﻛوە ﻟـــ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺑﭽﺖ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ رەﻧﮕﯽ ﭘﺴﺘﯿﺪا ﻧﺑﺖ .ﺋﮔر رەﭼﺎوی راﺳـــﯿﺰم ﺑﻜﯾﻦ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا ﻛ ﻣﮋووﻜﯽ دوور و درﮋ و ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﺒﺎری ھﯾ ،ﻻﻣﺎن ﺳـــﯾﺮە – ﺑﻜﻮ دﺨﯚﺷﻜرﯾﺸ -ﻛ ﺋم رﮋەﯾ ﺋوەﻧﺪە ﻛﻣ. ﺋﮔـــر ھﺳـــﺖ و ﻧﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ دژ ﺑ ﻛﺳـــﺎﻧﯽ رەﺷﭙﺴـــﺖ ﻟو وﺗدا ھﺸﺘﺎ ﺗﻮﺧﻤﻜـــﯽ ﮔﺮﻧﮓ و ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﺶ ﺑـــﻦ ،ﺑـــم ﺋم ھﺳـــﺖ و ﻧﺳـــﺘﺎﻧ ﻟـــ ﺑﺎزﻧﯾﻛـــﯽ ﻧژادﯾـــﯽ ﺗﺳـــﻜﺪاﺑﻮون -ﻟـــ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﺷﺳـــﺘﻛﺎﻧﺪا ﺋو ﺑﺎزﻧﯾ ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﺑﻮو -ﻛﺎﺗﻚ ﻛ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن دەﺳـــﺘﻜﺎری ”ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑﺎﺷﻮورﭼﺘﯽ“ ﺧﯚﯾﺎن ﻛﺮد .ﺋو
دەﻧﮕﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿ ﺑ رەﭼك ﺋﺎﺳﯿﺎﯾﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ
ﻛﺎﺗ%90 ،ی دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ وت ﺳﭙﯿﭙﺴﺖ ﺑـــﻮون ﻛﭼﯽ ﺋﻣۆ ﺋـــم رﮋەﯾ داﺑزﯾﻮە ﺑﯚ .%72 ﺑﺎ ﺑﮕﺎﻧﻛﺎن وت ﺑﺟﺒﻦ ! ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾـــ دﯾﻤﻮﮔﺮاﻓﯿـــ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﮔر ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ ﯾﻛﺠـــﺎر زۆری ﺋﻣﺮﯾﻜﯿـــ ﺑـــ رەﭼـــك ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﻛﺎن ) (%93و ھروەھﺎ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ﺑ رەﭼك ﻻﺗﯿﻨﯿﻛﺎن ) (%71و ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ﺑ رەﭼك ﺋﺎﺳﯿﺎﯾﯿﻛﺎن ) (%73ﻧﺑﻮواﯾ ،ﺋوا ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺋو ﺳـــرﻛوﺗﻨی ﺑ دەﺳـــﺖ ﻧدەھﻨﺎ. ﺑـــم دواﯾﯿش ،ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾـــك ،وەك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2012ﺋﮔر ﻟﻻﯾن ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﭼﻮار ﻟﺳر دەی دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘوە ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻟ ﺑﻜﺮاﯾ ،ﺋوا ھﯿﭻ ﺷﺎﻧﺴﻜﯽ ﺑـــﯚ ﺳـــرﻛوﺗﻦ ﻧدەﺑﻮو .ﺣﺎـــﯽ ﺣﺎزر، %44ی دەﻧﮕـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ھﯽ ﻛﻣﯿﻨ ﻧژادﯾﯿﻛﺎﻧـــ ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﺗﻧﯿﺎ %11ی دەﻧﮕﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿـــﻛﺎن ھﯽ ﺋو ﻛﻣﯿﻨﺎﻧن. ﻟﺑرﺋـــوەی ﺋﻣـــۆ دەﻧﮕـــﯽ ﻛﻣﯿﻨﻛﺎن رۆﻜـــﯽ ﮔﺮﻧﮕﯿـــﺎن ھﯾـــ” ،ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑﺎﺷـــﻮورﭼﺘﯽ“ ﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﯾك ﭼﺎرەﻛ ﺳـــدە ) (1992-1968ھژﻣﻮوﻧـــﯽ ﺑـــﯚ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﻣﺴﯚﮔر ﻛﺮدﺑﻮو ،ﺋﯿﺪی ﺑﺎوی ﻧﻣﺎوە و ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت. ﺑـــم ھﯿـــﭻ ﮔرەﻧﺘﯿك ﻧﯿﯿـــ ﻛ ﺋو دەﺳـــﺗی ﻟـــ ﺋﻧﺠﺎﻣـــﯽ ﺋـــم ﮔﯚڕاﻧ دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯿـــوە ھﺎﺗﻮوەﺗ ﺋـــﺎراوە ﺑﺘﻮاﻧﺖ ﺑﻨﺎﻏﯾﻛﯽ ﭘﺘـــو ﺑـــﯚ ”زۆرﯾﻨﯾﻛﯽ ﺗﺎزە ﻟداﯾﻜﺒـــﻮوی دﯾﻤﻮﻛﺮات“ دروﺳـــﺖ ﺑﻜﺎت، ﭼﻮﻧﻜـــ ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ،وەك دەزاﻧﯿﻦ ھﺗﺎ
99
ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ ﻛﺎﻣﭙﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎدا ،ﻟ ﻧﺎو ﺋو ﭼﯿﻦ و ﺗﻮﮋاﻧی ﻛ ﻟـــ رووی دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯿوە ﻟ ﺑرزﺑﻮوﻧوەدان ،ﻻﯾﻧﮕﺮﻜﯽ زۆری ﺑﯚ ﺧﯚی ﭘﯾـــﺪا ﻛﺮدووە .ﮔﻧﺠﺎن ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ،ﺋو ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﺑﺎوەﯾﺎن ﺑ درۆﺧﺴﺘوە ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺋـــوان دەﻧﮓ ﻧﺎدەن ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﺎراﺳـــﺘی ھﺒﮋاردﻧـــﻛﺎن ﺑﮕﯚڕن .ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2012 ژﻣﺎرەی ﺋـــو دەﻧﮕﺪەراﻧی ﻛـــ ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ 18 ﺑﯚ 29ﺳـــﺎﯽ ﺑﻮو ،ﻟ ﭼﺎو ﺳـــﺎﯽ 2008زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮو )%18ی ﻛﯚی دەﻧﮕﺪەران ﺑ ﮔﺸـــﺘﯽ ،ﻛﭼﯽ ﻟ ﺳﺎﯽ %17 ،2008 ﺑـــﻮو( و زۆرﺑﯾﺎن دەﻧﮕﯿﺎن ﺑـــ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ دا، ﺑم ﺑ ﺟﯚﺷﻜﯽ ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﺟﺎران )%60ی دەﻧﮕـــﻛﺎن ،ﺑراﻣﺒر ﺑ %66 ﻟ ﺳـــﺎﯽ .(2008 ﺳـــرۆك ﺋﯚﺑﺎﻣـــﺎ ﻛﻜﯽ ﻟ ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﻟﯿﺒﺮاﻛی ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺧﻼﻗﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ )ﺑـــ ﭘﻠی ﯾﻛـــم ،ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻟ ھﺎوﺳرﮔﯿﺮﯾﯽ ھﯚﻣﯚﺳﻜﺴـــﻮاﻛﺎن( و ﻟ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻟـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن وەرﮔﺮت. ﯾﻛـــﻚ ﻟو ﯾﺎرﻣﺗﯿﺎﻧی ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺋوە ﺑﻮو ﻛ” ﻣﺎﻓﯽ ﺳﯾﻨوەی ﻗرز“ی دروﺳﺘﻜﺮد
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP:
ﺑـــ ﻣرﺟﻚ ﺋﮔر ﻗرزەﻛ ﺑ رﮋەی ﭘﺘﺮ وت ﺑﺟﺒﻦ. ﻛواﺗ رﯽ ﺗﺪەﭼﺖ ﻛ ﺋو ﺗﻮﮋاﻧی 10 ﻟ%10 ی ﻣﻮوﭼی ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ و ﻟ ﻣﺎوەی 20 ﺳﺎڵ ﻟﻣوﺑر ﻟﻻﯾن ﺟﻮدﯾﺲ و ﺗﻜﺴﺮاوە ﺳﺎﺪا ﺑﺪرﺘوە. دەﻧﮕﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ﺑ رەﭼك ﺋﺎﺳﯿﺎﯾﯿﻛﺎن دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎن ﻛﺮاﺑﻮون – رەﺷﭙﺴﺘﻛﺎن، ﻻﺗﯿﻨﻛﺎن ،ﺋﺎﺳﯿﺎﯾﯿﻛﺎن ،ژﻧﺎن ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ژﻧﺎﻧﯽ ﺑ ﻣﺮدی دەرﭼﻮوی زاﻧﻜﯚ و ﭘﯾﻤﺎﻧﮕ و ﺋﯿﺸـــﻜر -ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿـــك ﭘﻜﺒﻨﻦ ﻛ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑﺘﻮاﻧﺖ ﺑﺳر ژﯾﺎﻧﯽ ﻛﻣﯽ ھﺎووﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا زاڵ ﺑﺖ .ﺳﯾﺮە ،ﭼﻮﻧﻜ ھر ﺋم ”ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑﺎﺷـــﻮورﭼﺘﯽ“ﯾی ﺳﭙﯿﭙﺴﺖ ھن ﻛ3 ﻛـــ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿـــﻛﺎن ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺗﺎ 5%ی داﻧﯿﺸﺘﻮوان ﺷﺳﺘﻛﺎﻧﺪا ﮔﺮﺗﺒﻮوﯾﺎﻧﺑر و ﺋﻣۆ ﺗﻮوﺷﯽ ﻗﯾﺮان ﺑﻮوە ،رﮕﺎی ﺑـــﯚ ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﺋم دەﺑﻦ و رەﻧﮕ دەﻧﮕﯿﺎن ﺑ دۆﺧ ﺗﺎزەﯾ ﺧـــﯚش ﻛﺮد .ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﮔﯚڕاﻧﯽ دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯽ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺖ ﺑﺪاﺑﺎﯾ ﻛ ﻟ ھﻣﻮو و ﯾﻛﻣﺪا ،ﺳـــﭙﯿﺒﻮوﻧﯽ ﭘﺮۆﮔﺮام و ﭘﺴﺘﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿـــﻛﺎن – ﻧﺰﯾﻜی %98ی ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ رووﯾﻛوە ﻟ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺑﭽﺖ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ رەﻧﮕﯽ ﭘﺴﺘﯿﺪا 2012ﺳﭙﯽ ﺑﻮون -ھڕەﺷی ﺋوە دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑﺒﺘ ﻛﯚﺳـــﭙﻜﯽ ﮔورە ﻟ ﻧﺑﺖ ﺑردەم ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﺪا. ﺑﯚ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﻜﯽ ﺳرﺳﻮڕھﻨری ﺑ ﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە و رﮋەﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2012 ﺑﻮوە ،%73ﻛﭼﯽ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2008ﺗﻧﯿﺎ %62ﺑﻮو .ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ،ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1992دا %55ی ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ﺑ رەﭼك ﺋﺎﺳﯿﺎﯾﯿﻛﺎن دەﻧﮕﯿﺎن ﺑ ﻛﺎﻧﺪﯾـــﺪای ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن دەدا. ﺋم دەﻧﮕﺪەراﻧ دەﯾﺎﻧوﺖ وەك دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿـــ ﻻﺗﯿﻨﻛﺎن ﺑﻜن ﻛـــ ﺑردەوام ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ﻛﺮدووە و ﻟ دوا ھﺒﮋاردﻧﯿﺸﺪا رﮋەی دەﻧﮕﯿﺎن ﮔﯾﺸﺘ ﻟﻮﺗﻜـــ .ﺋﻣش ﺟﯽ ﺳرﺳـــﻮڕﻣﺎن ﻧﯿﯿ، ﭼﻮﻧﻜ رۆﻣﻨـــﯽ زوو زوو ﺑﺎﻧﮕوازی دەﻛﺮد ﻛ دەﺑﺖ ﺑﮕﺎﻧﺎﻧی ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺎﻧوەﯾﺎن ﻧﯿﯿ
LE
LE
دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique20132013 diplomatique
ﺎ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﻜﯽ ﺳرﺳﻮڕھﻨری ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە و رﮋەﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 2012ﺑﻮوە %73
2004ﯾـــﺶ %44ی ﻻﺗﯿﻨـــﻛﺎن دەﻧﮕﯿﺎن ﺑ ﺑـــﻮش دەدا .ھرﭼﯽ دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ژﻧﯿﺸـــﻦ ﻛ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻟـــ ﯾﻛم ھﻤﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﺪا زۆر ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﻧﺰﯾﻚ دەﻛﺮدﻧوە، ﺋﻣـــۆ ﺋوەﻧﺪە ﭘرﺷـــﻮﺑون ﻛ ﮔﻮﺗﺎری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ﻟﺳر ”ﺟﻧﮕﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن دژ ﺑ ژﻧﺎن“ﯾﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﻛﯚﯾﺎﻧﺒﻜﺎﺗوە .ﻟ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی راﺑﺮدوودا، %56ی دەﻧﮕﺪەراﻧـــﯽ ژﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴـــﺖ ﻛ دەﻛﺎﺗـــ%44 ی دەﻧﮕـــﺪەران ﺑ ﮔﺸـــﺘﯽ، دەﻧﮕﯿﺎن ﺑ رۆﻣﻨﯽ دا.
MONDE MONDE
ﻛﯚﻧﮕﺮﺲ ،ﺋو رﯾﻔﯚرﻣ ﻟ ﺳﺎﯽ 2022دا 30ﻣﻠﯿﯚن ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ ﺑﯿﻤی ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ ﺑﺒـــش دەﻛﺎت ) ،(4و ﺑھﯚی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺗﮔرە دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎﻧوە ﺋو رﯾﻔﯚرﻣ ﺷﺘﻜﯽ ﺋوﺗﯚی ﻟ ﻧﻣﺎﯾوە .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺳرۆك ﻛ ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮو ﻟ ﻣﺎﻣ ﻛﺮدن ﻟﺳر ھﻧﺪﻚ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﮫﻨﯽ ﻟﮔڵ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دەرﻣﺎن و ﻧﺧﯚﺷﺨﺎﻧﻛﺎن ﻧك داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﺋوﯾﺶ ﺑﺷـــﺪار ﺑﻮو ﻟو ﻧﯿﻤﭽ ﺷﻜﺴﺘی رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ).(5 ھروەھـــﺎ ﺋﯚﺑﺎﻣـــﺎ ﺋﺎﻣـــﺎدە ﻧﺑـــﻮو رﻜﻜوﺗﻨﻛﺎﻧﯽ ﻟﺨﯚﺷـــﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺎج ﻟﺳر داھﺎﺗﯽ ﺋﺎژاﻧﺴـــ داراﯾﯿـــﻛﺎن ﻛ زۆر ﮔﺮان دەﻛون ،ھﺒﻮەﺷـــﻨﺘوە .ﻧﺷﯿﻮﯾﺴـــﺖ ﺷﺘﻜﯽ ﺋوﺗﯚ ﺑﻜﺎت ﺑﺒﺘ ﻣﺎﯾی ﻧﯿﮕراﻧﯿﯽ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎﻧﯽ وۆڵ ﺳﺘﺮﯾﺖ ﻛ ھر ﺋوان ﺑﻮون ﺑ ﺋﻧﻘﺳـــﺖ ﻗﯾﺮاﻧ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﮔورەﻛی وﺗﯿﺎن دروﺳـــﺘﻜﺮد و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﯿﺎن ﻛـــﺮد ﺑـــﯚ ﺋـــوەی ﺧﯚﯾـــﺎن دەوﻣﻧﺪﺗﺮ ﺑﻜن .ﺑـــ ﭘﭽواﻧی ﺗﯿﯚدۆر رووزﭬﺖ و
ﻓﺮاﻧﻜﻠﯿﻦ رووزﭬﺖ ﻛ ﺋﺎزاﯾﺎﻧ رووﺑڕووی ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ھرە ﺑھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــردەﻣﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮوﻧوە ﺑﯚ ﺋـــوەی ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن ﺟﺒﺟ ﺑﻜن و ﺳـــرﺑﺨن ،ﺳـــرۆك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺑ رﺰەوە ﻣﺎﻣی ﻟﮔـــڵ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎ و ﺑﺎﻧﻜﻛﺎﻧﺪا ﻛـــﺮدووە .ﺋﮔر ﺑ راﺳـــﺘﯽ ﺑﯿوﺖ ﺑﺒﺘ ﺳـــرۆﻛﻜﯽ ﮔﯚڕاﻧـــﻜﺎر ،ھـــر وەك ﺧﯚی ﺑﺎﻧﮕﺷـــی ﺑـــﯚ دەﻛﺎت ،دەﺑـــﺖ ﻓـــﺮی ﺋوە ﺑﺖ ﻛ ﭼﯚن ﺗﺣـــدای ﭼﺑﻮوﻧوە ﻧﺎﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﻛی دەﺳـــﺗ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﻟ دەﺳﺖ ﺗﻮﮋﻜﺪا ﺑﻜﺎت. *ﭘﺮۆﻓﯿﺴـــﯚری ﺳﯚﺳـــﯿﯚﻟﯚژﯾﺎ ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿﺎ-ﺑﺮﻛـــﯽ .ﻧﻮوﺳـــری ﻛﺘﺒـــﯽ ”ﺑﮋاردەﻛﺮاو :ﻣﮋووە ﺷﺎردراوەﻛی وەرﮔﺮﺗﻦ و دەرﻛﺮدن ﻟـــ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھﺎرﭬﺎرد و ﯾﯾ و ﭘﺮﯾﻨﺴـــﺘﻦ“ ،ﺑوﺧﺎﻧـــی ھﻓﺘﻦ ﻣﯿﻔﻦ، ﺑﯚﺳﺘﻦ.2005 ، وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﻟ دەﺳـــﺘﭙﻜﯽ ﺳـــﺎﯽ 2008دا ،ﻛﺎﺗﻚ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﺧرﯾﻜﯽ ھﻤﺗـــﯽ ھﺒﮋاردن ﺑﻮو ﻟـــ دژی رﻛﺎﺑرە دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛـــی ،ﺧﺎﺗﻮو ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ھﯿﻼری ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ،ﮔﻮﺗﯽ ﻛـــ” رۆﻧﺎﺪ رﮕﺎن ) (1ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﭼﻣﻜﯽ ”ﺳرﻟﻧﻮێ داڕﺷﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ“ ،ﺑواﻧ ﺟﯚن ﺑﯽ ﺟﻮدﯾﺲ و روی ﺗﻜﺴﺮا، رەوی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﮔﯚڕی ﻧك زۆرﯾﻨ ﺗﺎزەﻛی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ،ﺑوﺧﺎﻧی ﺳﻜﺮﯾﺒﻨر ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك.2002 ، ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ“ ،ﺋﻣش ﺷـــﻮازﻜﯽ ﺧﯚی ﺑﻮو ﺑﯚ ) (2ھﻣﺎن ﺳرﭼﺎوەی ﺳرەوە. دووﭘﺎﺗﻜﺮدﻧوەی ﻧﯿـــﺎزی ﺧﯚی ﺑﯚ ﮔﯚڕﯾﻦ (3) .ﻣﺎﯾﻜ ﺋﺲ ﻟﻮﯾﺲ-ﺑﻚ ،ﭼﺎرﻟﺰ ﺗﺎﯾن و رﯾﭽﺎرد ﻧﺎدۆ” ،ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺳرﻛوﺗﻨﻜﯽ ﮔورە ﺑدەﺳﺘﺒﻨ: ﻛﭼﯽ ﻟ ﻣﺎوەی ﭼﻮار ﺳـــﺎﯿﺪا ﻟ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣ ﺧﺗﺎی رەﮔزە“؟ ﮔﯚﭬﺎری ﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜڵ ﺳﺎﯾﻨﺲ ﺋﻧﺪ ﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﺲ ،ﺑرﮔﯽ ،43ژﻣﺎرە ،1واﺷﻨﺘﻦ ،دی ﺳـــﭙﯽ ،ﺋو ﺑﻨی داﺑـــﻮوی ﺑﯚ ﮔﯚڕﯾﻦ ،ﺳﯽ ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی .2010 ﻧﯾﮫﻨﺎﯾ ﺟ .ﺗﻧﺎﻧت رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ) (4ﺋﯚﻓﯿﺴـــﯽ ﺑﻮدﺟی ﻛﯚﻧﮕﺮﺲ” ،ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ رﺴﺎﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺑﯿﻤی ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ﻟ ﻧﻮ ﯾﺎﺳﺎی ﭼﺎودﺮی ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﻛ ﺑﯚ دوا ﺑﯾﺎری دادﮔﺎی ﺑﺎ ﺗﺎزەﻛﺮاوەﺗوە“ ،واﺷـــﻨﺘﻦ دی ﺳـــﯽ ،ﺗﻣﻤﻮز ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ﻛ وەك دەﺳﺘﻜوﺗﻜﯽ ﮔورەی )ﺟﻮی(ی .2012 ﯾﻛم ﻣﺎوەی ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺧﯚی ﭘﺸﺎﻧﯽ دەدا ) (5ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺎﻣی ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻟﮔڵ داﻣﻮدەزﮔﺎ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯿﻛﺎن ،ﺑواﻧ ﭘﯚل ﺳﺘﺎر ،ﭼﺎرەﺳر و ﻛﺎرداﻧوە، و ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ،ﺑ ﻗﺴـــی ﺋﯚﻓﯿﺴﯽ ﺑﻮدﺟی ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی زاﻧﻜﯚی ﯾﯾ ،ﻧﯿﻮ ھﯾﭭﻦ ،2011 ،ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ .238-194
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ1010
ﺑﻠﺮ دەﺑﺘ ﻣﺎرﻛ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻢ وەردە
*
ھم ﻟ ﻻی ﺋو ﻛﺎرﮔﺎﻧی ﺑ دوای ﮔﺮﺒﺳﺘﯽ ﭘﺘـــو و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚﺪا دەﮔڕﻦ ،ھم ﺋواﻧش ﻛ ﻟ ﺑﻮاری ﺑﯚرﺳدا ﻛﺎر دەﻛن و ﺑ دوای دەﻻﻗـــ و ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿوەن .ﭘﺎرادۆﻛﺴـــﻜﯽ دﯾﻜش ﺋوەﯾ ،ﺋم ﺳرﻣﺎﯾداری و رەدەڵ و ﺑدە ﻛ ﺑ ﻧﺎوی ﺗﻧﮫﺎ ﻛﺳﻜوە دەﻛﺮﺖ، دواﺟﺎر دەﻣﺎﻣﻜﯽ ﺳدان ’‘دەﺳﺘﯽ ﺷﺎراوە‘‘ی دﯾﻜ دەﻛﺎت ﻛ ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﻛﺳ ﻧﺰﯾﻜﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﻦ و ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﻟ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﮕی ﺣﻜﻮﻣت ﻛﺎردەﻛن ،ﯾﺎن ﺋواﻧی ﭘﺸﺘﺮ ﻟ ﻛﺎﺑﯿﻨی ﺣﻜﻮﻣﺗﺪا ﺑﻮون و ﺋﺴﺘﺎ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺎراﻧ ﺗرﺧﺎن ﻛﺮدووە.
ﻟـــ ﺳـــروﺑﻧﺪی ﺧﻮاﻧﯽ ﻧﯿـــﻮەڕۆی 11 ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی راﺑﺮدوودا ،ﺑڕﺰ ﻧﯿﻜﯚﻻ ﺳـــﺎرﻛﯚزی ﺧﯚی ﺧﺰاﻧﺪە ﻧﻮ ﺑﺎزﻧی ﻗﺎزاﻧﺠﺒﺧﺸﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻮواﻧﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﻚ ﻟ ﻧﯿﻮﯾﯚرك .ﭘﺸـــﻨﯿﺎزی ﻟم ﺟﯚرە ﻟ ﮔاﻧﯽ ﻛﯚڕ و ﮔﻮﺗﻨوەی ﺳـــﯿﻤﯿﻨﺎر )ﻛـــ ﻧﺰﯾﻜی 100.000ﯾﯚرۆﯾك ﭘﺎداﺷﺘﺘﯽ( ﭘﺸﺘﺮ ﻟﺳر ﻣﺰەﻛی ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎری ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻛﺷی دەﻛـــﺮد .ﺑ وﺗی ﮔﯚﭬﺎری ﻟﻜﺴـــﭙﺮﺲ ”ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺑﺟﮫﺸﺘﻨﯽ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺋﻟﯿﺰێ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣی(ﯾوە ،ﺳـــﺎرﻛﯚزی 70 داوەﺗﻨﺎﻣی ﺑﯚ ھﺎﺗﻮوە ﺑﯚ ﻗﺴـــﻛﺮدن ﻟ ﻛﯚڕ و ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺲ‘‘. ﺋﺎﯾﺎ ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﭘﯚﺳﺘ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ دەﺳت ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸـــﯾﯿﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﻟـــ ﻗﯚﻧﺎﻏﻚ ﺑ دوای ﺧﯚﯾـــﺪا ﻧﺎھﻨﺖ ﻛـــ دەوﻣﻧﺪﺑﻮوﻧﯽ ﺷﺧﺴـــﯽ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﯾﺗﯽ؟ ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ﺑڕﺰ ﺳﺎرﻛﯚزی ﺋو ﻛﺎﺗی ﭼﺎوی ﻟ ﺧﻮﻟﻜﯽ دﯾﻜی ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻧﺑﯾﺒﻮو ،ﺑم ﺷﻮەﯾ ﻟ 2008 ﺑﯿﺮی ﻟ داھﺎﺗﻮوی دەﻛﺮدەوە‘’ :ﻟ 2012ﺗﻣﻧﻢ دەﮔﺎﺗ 57 ﺳﺎڵ ،ﺧﯚم ﻛﺎﻧﺪﯾﺪ ﻧﺎﻛﻣـــوە .ﻛﺎﺗﻚ ﻛﺳـــﺎﻧﻚ دەﺑﯿﻨﻢ وەك ﻛﻠﯿﻨﺘﯚن ﻛ ﺑ ﻣﻠﯿﺎران دەﺧﺎﺗ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﯿوە، ﻣﻨﯿـــﺶ ھﯿـــﭻ! دەی ھر ﺗﻧﮫﺎ ﭘﻨﭻ ﺳـــﺎڵ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ دەﻛم و دواﺗﺮ وەك ﻛﻠﯿﻨﺘﯚن ﺧﯚم دەوﻣﻧﺪ دەﻛم ‘‘(1) .ﻛﺎﺗﻚ ﻛﻠﯿﻨﺘﯚن ﻛﯚﺷـــﻜﯽ ﺳـــﭙﯽ ﺑﺟﮫﺸـــﺖ ﻧﺰﯾﻜی 11 ﻣﻠﯿـــﯚن دۆﻻر ﻗرزار ﺑﻮو ،ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ،2011ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮوی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮوە ’‘ﻧﻮوﺳـــر و ﻛﯚﻧﻔﺮاﺳﮕ ‘‘و ﻟﯾك ﺳـــﺎﺪا ،داھﺎﺗﯽ ﺳﺎﻧی ھردووﻛﯿﺎن )ھﯿـــﻼری و ﺑﯿﻞ ﻛﻠﯿﻨﺘﯚن( ﻟـــ 358 ھزار دۆﻻرەوە ﮔﯾﺸـــﺘ 16 ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻر .ﺋﻣش ﺑﮕﻮﻣﺎن وەك ﭘﺸـــﻛﯿك ﺑﯚ ﻧﻮوﺳﯿﻨوەی ﯾﺎدەوەرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ و ﺋـــو ﺳـــﯿﻤﯿﻨﺎراﻧی دەﯾﺎﻧﮕێ. ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧ ﺑﭽﻮﻛﻛی ﻛﯚﻧ ﺳـــرۆﻛﻛﺎﻧﯽ دەوت ،ﭘﯿﺸـــﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﺳـــرۆك وەزﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿـــﺎ ) (2007-1997ﺗﯚﻧﯽ ﺑﻠـــﺮ ﺑﯚ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﮕ ﯾﻛﻜ ﻟـــ ﻧﻤﻮوﻧ ھرە ﺑرﭼﺎو و ﺳـــرﻛوﺗﻮوەﻛﺎن .ﭘﯿﺸـــ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛی ،ﻛ ھم ﭘﺮﺷـــﻨﮕﺪار و ھم ﻣﻠﻜﭼﺌﺎﺳـــﺎﺑﻮو ،ﻟ ﭘﺎرﺗﯽ ﭼﭘـــﯽ ﻛﺎرەوە دەﺳﺘﭙﺪەﻛﺎت و ھر ﻟﺮەﺷﺪا ﺗواو دەﺑﺖ. ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺷـــڕی ﻋﺮاﻗﺪا ،ﺋو دەﺳـــﺘﻣﯚﯾﯽ و ﻧرﻣﯿی ﻟ ﺑراﻣﺒـــر ﺋﯿﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا ﻧﻮاﻧﺪﻧـــﯽ ،ﻛ ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺑ ھﯚﯾـــوە ﻧﺎزﻧﺎوی ’‘ﺗﻮﺗﻜ ﺳـــﮔﻛی ﺑﻮش‘‘ ی ﭘﻮە ﻟﻜﻨﺮا، داھﺎﺗﻮوﯾﻛـــﯽ وا و ﺑﺎزاڕﻜـــﯽ ﮔرﻣـــﯽ ﺑﯚ ﻓراھم ﻛﺮد. ﺑﺎش ﯾﺎن ﺧﺮاپ ،ﮔﻮﺗﺎری ﺳـــرﻧﺠاﻛﺶ و ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﯽ ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙﯽ ﮔورە ﺑﺷﻜﯽ ھﻣﯿﺸ ﺋﺎﻣﺎدەن ﻟ‘’ ﺳﯿﺴﺘﻣﻛی ﺑﻠﺮ‘‘دا. ﺑھرﺣﺎڵ ،ﺋﺎﯾﻦ ’‘ھﻣﯿﺸ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺳﯿﺎﺳت ﺟـــﯽ ﺧﻮﻟﯿﺎی ﺋو ﺑﻮوە‘‘ ،ھروەك ﺧﯚی ﻟ ﯾﺎدەوەرﯾﻛﺎﻧﯿـــﺪا داﻧﯽ ﭘﺪا دەﻧﺖ ) .(2ﺧﺮا ھر دوای ﺑﺟﮫﺸـــﺘﻨﯽ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺳرۆك وەزﯾﺮان ،ﺑﻠﺮ ﭼﺎوی ﺑ ﭘﺎﭘﺎ ﺑﻧﻮای ﺷـــﺎﻧﺰە دەﻛوﺖ ﺑـــ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺋﺎﮔﺎدارﻛﺮدﻧوەی ﻟ وﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﺟﮫﺸـــﺘﻨﯽ ﺋﻧﺠﻟﯿﻜﺎﻧﯿﺰم و ﺧﯚوەرﮔاﻧﯽ ﺑﯚ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﺴﯿﺰم ،ﺋﻣش ﻟواﻧﯾ ﺑـــ ﺑﯿﺎﻧﻮوی ﺋوەﺑﺖ ﻛـــ ﻛﻣﺎﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻟ ﻛﻧﯿﺴی ﺋﯿﻨﮕﻠﺘرادا ﻧﯿﯿ ،ﺋو ﻛﻧﯿﺴﯾی داﻣزراﻧـــﺪن و ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺋوەﺑﻮو رﮕ ﺑﯚ ﭘﺎﺷـــﺎ ھﻨﺮی ھﺷﺘم ﺧﯚش ﺑﻜن ﻟ ژﻧﻛی ﺟﯿﺎﺑﺘوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﭘﺎﭘﺎی ﺋوﻛﺎت رەﺗﯿﺪەﻛﺮدەوە .ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺋو داﻣزراو و رﻜﺨﺮاواﻧی ﻛ ﺑڕﺰ ﺑﻠﺮ ﺧﺴـــﺘﻮوﯾﺗﯿ ﺳرﭘ ،داﻣزراوەﻛی ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎری ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕ ’‘ﻛ ﺑـــ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﭘرەﭘﺪاﻧـــﯽ رﺰﮔﺮﺗﻦ و ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﯽ ﻧﻮان ﺋﺎﯾﻨﻛﺎﻧ ،‘‘ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﮕﻟﻜﯽ دﯾﻜـــش ﻟ ﺧﯚی دەﮔﺮﺖ ﻛ ھﺒﺗ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯚﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎن ﻟﺪﺖ ،وەك دەﺳﺘﭙﺸﺨرﯾﯽ ھﺎرﯾﻜﺎری ﺑ ﺋﺎراﺳـــﺘی ﺋـــو ﺣﻜﻮﻣﺗﮕ )(gouvernanceاﻧی ﻟـــ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ
ﺗﯚﻧﯽ ﺑﻠﺮ ﻟوەﺗی دەﺳﺘﯽ ﺑﻛﺎری ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻛﺮدووە داھﺎﺗﯽ ﺑ 24 ﺗﺎ 74ﻣﻠﯿﯚن ﯾﯚرۆ دەﺧﻣﻠﻨﺮﺖ
و وﯾﺴـــﺘﯽ ’‘ﻛﺎراﻛﺮدﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯿﺎن‘‘ ھﯾ .ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ ھر ﯾك ﺷﺘ :ﺑ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎرە ﺑﺎﺷﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆك وەزﯾﺮان )ﻛﯚﻧ ﻛﺮﭽﯿﻛی ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ داوﻧﯿﻨﮓ ﺳﺘﺮﯾﺖ( و ﻣﺴﯚﮔرﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺎرە و داھﺎﺗﯽ ﺑردەوام ﺑ ﯾﯚرۆ و دۆﻻر ﯾﺎن ھر دراوﻜﯽ دﯾﻜ.
ﮔﺮاﻓﯿﻚ :ھﻮﻧر ﻣرﺟﺎن
ھﺒﺗ ،ﺗﻜﻜﺮدﻧﯽ ﺋم ھﻣﻮو ﺋﺎﺳـــﺖ و ﻻﯾﻧﺎﻧـــ ھﻧﺪێ ﺟﺎر رﮕ ﻟ ﺷـــﺎردﻧوە و ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ھ ﻧﺎﮔﺮن .ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ، ﺑڕـــﺰ ﺑﻠـــﺮ ﻛﺎﺗﻚ ﺳـــرۆك وەزﯾـــﺮ ﺑﻮو، ﮔرەﻧﺘﯽ ﺋوەی دەﻛـــﺮد ﻣﻮﻋﻣﻤر ﻗزاﻓﯽ ﺑﻜﺎت ﺑ دەوﺗﺪارﻚ ﺷـــﯿﺎوی ﭘﯾﻮەﻧﺪی و ﺗﻜﻜﺮدن ﺑﺖ .دﯾﺎرە ھﻣﻮوﻣﺎن ﺑ ﭼﺎوی ﺧﯚﻣﺎن ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ﻟم ﻛﺎرەﯾﺪا ﭼﻧﺪ ﺳرﻛوت. ﻟﮔڵ دەﺳـــﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ وەزﯾﻔ ﻧﻮﯿﻛﺷﯽ، ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳـــردان و ﮔﺷـــﺘﯽ ﺑﯚ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻛﺮد، ﺑـــم وەك رﻨﻤﺎﯾﯿـــﻜﺎری داراﯾﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﻗزاﻓـــﯽ و راوﮋﻛﺎری ﺑﺎﻧﻜـــﯽ،JP Morgan ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑم ﻛﺎرەﺷـــﯽ ﭘﺎداﺷﺘﻜﯽ ﭼﻨﮕﻜـــوت ﻛ ﺑ دوو ﻣﻠﯿـــﯚن ﻟﯿﺮە ﺑﯚ ھر ﺳـــﺎﻚ دەﺧﻣﻨﺮﺖ .ﺑـــم دواﯾﯿﺎﻧش، ﻛوﺗﻮوەﺗـــ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی و ﻣﺎﻣوە ﻟﮔڵ ﺑڕﺰ ﻧﻮرﺳﻮﻟﺘﺎن ﻧﺎزارﺑﺎﯾﭫ ﻛ ﺑ دەﺳﺘﻜﯽ ﺋﺎﺳﻨﯿﻦ ﺳﺎھﺎﯾ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻛﺎزاﻏﺴﺘﺎن دەﻛﺎت و ﻟـــ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ 2011ﺑ رﮋەی زﯾﺎﺗﺮ ﻟـــ %95 ی دەﻧﮕـــﻛﺎن ھﺒﮋﺮدراﯾوە .ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳـــﺘ ،ﺑڕﺰ ﺑﻠﺮ ﺳﻮﻨﺪ دەﺧﻮات ﻛ ﺋﻣی دەﯾﻜﺎت ﺑﯚ ﻛﺎرﻜﯽ ﺧﺮﺧﻮازﯾﯿ،! چ ﺧﺮﻚ ﻛ ﺳـــﺎﻧ ھﺷﺖ ﻣﻠﯿﯚن ﻟﯿﺮەی ﺗـــﺪا دەﺳـــﺘﺪەﻛوﺖ ﺗﻧﮫﺎ ﮔﻮاﯾـــ ﻛﺎر ﺑﯚ ’‘ﻛﺎراﻛﺮدﻧـــﯽ ﺋﯿﺪارە‘‘ و ’‘ﭼﺎﻛﺴـــﺎزﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣـــت‘‘ ی ﺋم ﻛﯚﻣـــﺎرە دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەداﯾ.(4) ﺋﺎﯾﺎ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﭘﺸﻞ ﻧﺎﺑﺖ ﻛﺎﺗـــﻚ وەزﯾﻔی ﺣﻜﻮﻣﯽ ﭼﯿﺘـــﺮ ﻟ ﺧﻮدی ﺧﯚﯾﺪا ﻧﺎﺑﺘ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ ،ﺑﻜﻮ ﺗﻧﮫﺎ ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻟ ﭘﯿﺸـــﯾﻛﺪا ﻛ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﻛی ﺑ دەوﻣﻧﺪﺑﻮوﻧﯽ ﺷﺧﺴـــﯽ دواﯾﯽ دﺖ؟ ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳﺘ ﺟﺎك ﺋﺑﺮاﻣﯚﻓﯽ ’ﮔورە ﻟﯚﺑﯿﻜﺎر دەﯾﮕﻮت ،ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﺋﺎﻣﺮاز ﺑﯚ ﮔﻧﺪەﻜﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺎوی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺋوەﯾ ﭘﺸـــﻨﯿﺎری ﻛﺎرﻜﯽ ﻟ داھﺎﺗﻮودا ﺑﯚ ﺑﻜﯾﺖ ،ﻛﺎرﻚ ﻛ ﮔرەﻧﺘﯽ ﭘﺎرە و ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺑﯚ ﺑﻜﺎت ).(5
ﻏدرﻟﻜﺮاو دەزاﻧـــﺖ‘’ :دوو ﺑش ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚﻣﻢ ﺑﯚ ﭼﺎﻻﻛﯽ ﺧﯚﺑـــش ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮدووە، ھروەھﺎ ﺑﯚ ﭘﺮۆﺳـــی ﺋﺎﺷﺘﯽ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻚ ،ﺑﮕﻮﻣﺎن ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧش ﺑ ﺳﯿﻔﺗﯽ ﺧﯚﺑـــش‘‘ .ﺧﯚ دەﻣﺘﻮاﻧـــﯽ ’‘ﭘﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﻗﺎزاﻧﺞ ﺑﻜم‘‘ ) (3ﮔر ﺑ راﺳـــﺘﯽ ﻣﺑﺳـــﺘﻢ ﺑﻮواﯾ...
دەوﺗﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ .ﺋﻣ ﺑﺠﮕ ﻟو ﻟﺸﺎوە ﭘﯾﻮەﻧﺪی و ﺗﯚڕەش ﻛ ﺋو ﻛﺎﺗی ﺳـــرۆك وەزﯾﺮ ﺑﻮو دروﺳـــﺘﯿﻜﺮدووە ،ﯾﺎن ﺋو ھﻣﻮو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾـــش ﻛـــ ﻟ رﮕـــی رﻜﺨﺮاوە ﻧﺎ ﻗﺎزاﻧﺒﺧﺸﻛﺎﻧﯿوە دروﺳﺘﯿﻜﺮدوون’ .ﻣﺎرﻛی ﺑﻠﺮ‘ ﺗﻜﻜﯽ ھﻣڕەﻧﮕ ،ﺷﻮازﻜﯽ ﻛﺎﻣ و دەرﮔﺎی ﭼﻮوﻧ ﻧﻮ دﻧﯿﺎی ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯿ.
داﻣزرﻨری ﭘﺎرﺗﯽ ﻧﯿﻮﻟﯾﺒر ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﺷﺎﻧﯚی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﺟﻨھﺸﺘﻮوە .ﻟ27 ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟـــﻮن(ی ،2007ﻟ ھﻣﺎن ﺋو رۆژەی )دﯾﺎرە ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺑﭘﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻜﯽ ﭘﺸـــﻮەﺧﺘ ﻛ ﭘﺶ ﺳﺎﻚ ﻟﮔڵ وەزﯾﺮی ﺋﺎﺑﻮوری ﮔﯚردن ﺑﺮاون ﻛﺮدﺑﻮوی( ﻛ دەﺳـــﺖ ﻟﻛﺎرﻛﺸـــﺎﻧوەی ﺧﯚی ﭘﺸـــﻜش دەﻛﺎت ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﻣـــﯽ دوای )ﺑڕﺰ ﺑﺮاون( ﺟﯽ ﺑﮕﺮﺘـــوە ،وەك ﻧﻮﻨـــری ﭼﻮارھﺰ )وﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ،ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ، رووﺳﯿﺎ و ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن( ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎن دەﻛﺮﺖ .ﺋم ﻛﺎرە ﻧﻮﯿﺷـــﯽ ﺑﺮﯾﺘﯿـــ ﻟ :ﺳرﭘرﺷـــﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ ’‘ﭘﺮۆﺳـــی ﺋﺎﺷـــﺘﯿﯽ ﻧـــﻮان ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ و ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ‘‘ و ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧـــﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ژﯾﺎن ﻟ ﻧﺎوﭼ داﺑـــاوەﻛﺎن .دﯾﺎرە ،زۆر ﺑ ﻛﻣﯽ ﺳـــرداﻧﯽ ﺋـــم ﻧﺎوﭼﺎﻧـــ دەﻛﺎت .راﭘﯚرﺗﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺸـــﯽ ﻟ ﺑﺎرەی ﺋم دەﭬراﻧوە ،ﻛ ﺗﺎ ﺑﯽ ھژارە ،ﮔر ﺑ‘’ ﻣﺘوازع‘‘ وەﺳـــﻔﻜﺮا، ﺋوە ﻟﺑـــر ﺋوەﺑﻮو ﻛ ﻻوازی و ﺑﺒﻨﻣﺎﯾﯽ ﺑﺸﺎرﻧوە.
رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟ ژﻣﺎرەی 19ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻣﺒر(ی 2012ﺑﺎﺳﯽ ﺋوە دەﻛﺎت ﻛ ﭼﯚن ﺑڕﺰ ﺑﻠﺮ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﻛﺎرﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻛﯾﻨﯽ ﺑﺷﻚ ﻟ ﻛﺎرﮔی ﺧﺴﺮاﺗﺎی ﺧﻮز ﻛ ﻗﺗر ﺧﺎوەن ﭘﺸﻜﯽ دووەﻣﯿﺗﯽ ﺑﯚ ﻛﺎرﮔی زەﺑﻻﺣﯽ ﮔﻠﯿﻨﻜﯚر ﺑﻜﺎت .ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳـــﺘ ﺑـــم ﻧﺰﯾﻜﺎﻧـــ ﻟـــ وﺗﺎرﻜﯿـــﺪا ﻟـــ ﻣڕ ﺑڕـــﺰ ﺋﯿﭭﺎن ﮔﻼﺳـــﺒﻨﺒﺮگ ﺑم ﺷـــﻮەﯾ ﺧﺮﺧﻮازی ،ﺑڕﺰ ﺑﻠﺮ ﺑم ﺷـــﻮەﯾ دوا‘’ : ﭘﻧﺎ ﺑﯚ ﺑﻠﺮ دەﺑـــﺎت‘’ :رەﺣﻤﻜﻤﺎن ﭘﺒﻜ ،ﻛﺎرﻛﺮدن ﻟـــ دەرەوەی ﺑﻧﺪوﺑﺎری ﺣﻜﻮﻣت، ھوﻚ ﺑﺪە ﺑﻜﻮ ﺳرﻧﺠﯽ ﻗﺗرﻣﺎن ﺑ ﻻدا ﺋزﻣﻮوﻧﺒﺧﺶ و ھﺎﻧـــﺪەرە و رﮕی ﺋوەم راﺑﻜﺸﯽ‘‘‘’ .ﺑ وەﺳﺘﺎن‘‘ ﺑ وﺗی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﭘﺪەدات ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛـــﯽ ﻗﻮﺘﺮم ھﺑﺖ ﻟ ﺑڕﺰ ﺑﻠﺮ ﺗﻟﻓﯚن ﺑﯚ ھﺎوڕﻜی ﺣﻣد ﺑﻦ ﭼﺎو ﺋو وەﺧﺘی ﻛ ﺳرۆك وەزﯾﺮان ﺑﻮوم‘‘ ﺟﺎﺳﻢ ﺋﻟﺴﺎﻧﯽ )ﺳرۆك وەزﯾﺮاﻧﯽ ﺋﯿﻤﺎرەﺗﯽ ).(6 ﻏﺎز و ﻧوت( دەﻛﺎت‘’ .ھر دوای ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﯾك ﻟ ﻧﻮان ھردووﻻ ﻟ ﻟﻧﺪەن * ﭘﺮۆﻓﯿﺴـــﯚر ﻟ ﻣﻛﺘﺑﯽ ﻓﻠﯿﭽر ﺑﯚ ﯾﺎﺳﺎ ﺳﺎزدەﻛﺮﺖ ‘’ .ﺋم رەدەڵ و ﺑدە دەﺑﺖ و دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ .ﻧﻮوﺳـــری ”ﭘﺮۆﭘﺎﮔﻧﺪەی ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر( ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻌﻤﺎری و ﺷـــڕی داراﯾـــﯽ ﻟ دژی ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﺑـــﺖ .ﺑم ﺗـــﯚ ﺑـــﯽ ﺑﻠﺮ ﻟم ﺗﯿﺮۆرﯾﺰم“ ،ﻣﺎرﺳـــی-ﭘﺎرﯾﺲ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﻧﺎوەﻧﺪﮔﯾﯿ ﭼﻧﺪی دەﺳـــﺘﻜوﺗﺒ؟ ’‘زﯾﺎد ﺋﺎﮔﯚن-ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ.2007 ، ﻟ ﻣﻠﯿﯚﻧﻚ ﻟﯿﺮە ،واﺗـــ 1،24 ﻣﻠﯿﯚن ﯾﯚرۆ، ﺋﻣش ﺑراﻣﺒر ﺗﻧﮫﺎ ﺳ ﻛﺎژﺮ ﻛﺎر‘‘. ﺋم ﭘﯿﺎوە ﻛ ھرﮔﯿﺰ ﻟ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﺪا وەرﮔاﻧﯽ :ھردی ﻣﺪ ﻛﺎری ﻧﻛﺮدووە ،ﺋﻣۆ ﺑﻮوەﺗ ﺟﯽ ﭼﺎوﺗﺒﯾﻦ
ﺑڕﺰ ﺑﻠﺮ ﻟ ﺑﺎرەی ھﻧﺪێ ﻟ ﭼﺎﻻﻛﯿﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜﯾوە ﺧﯚی ﻛﻣﺘﺮ دەردەﺧﺎت :ﮔڕان ﺑ دوای ﮔﺮﺒﺳـــﺘﯽ ﭼور و ﺳرﻧﺠاﻛﺸﺎﻧﯽ ﻛﯾﺎری ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﮕرم .ﻟ ﭘﺸﺖ ﺋو رﻜﺨﺮاواﻧی ﺑـــﯚ ﭘﺎرـــﺰﮔﺎری ﺑﺎﻨـــﺪە و ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕ داﯾﻤزراﻧﺪوون ،ﻛﯚﻣ داﻣزراوی دﯾﻜی ھن ﻛ ﺗﺎ ﺑﯽ دوورن ﻟ ﺧﯚﺑﺷﯽ و وﯾﺴﺘﯽ ﺑﺒرژەوەﻧﺪی .ﻟم ﮔﯚﺷﻧﯿﮕﺎﯾوە، ﻛﯚﻣـــی ﺗﯚﻧﯽ ﺑﻠﺮ ’‘ﻛ ﻟـــ ﭼﻮارﭼﻮەی ﻛﺎری ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿـــﺪا ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﯽ ﭘﺪاﻧﯽ رﻨﻤﺎﯾﯽ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﮔﺷـــﭘﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری ھﺎوﺗـــﺎ ﻟﮔڵ رﯾﻔﯚرﻣﯽ دەوـــت‘‘ ﯾـــﺎن ﻛﯚﻣﮕـــی وەﺑرھﻨﺎﻧﯽ ﻓﺎﯾﺮﯾﺮوش ﭬﯿﻨﺘﺮﯾﺲ ژﻣﺎرە ،3ﻧﻤﻮوﻧﮔﻟﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕﻦ .ﻛﯚﻧ ﺳـــرﻛﺮدەی ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿـــﺎ ﺋﻣۆ راوـــﮋ و رﻨﻤﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑ ﺑﺎﻧﻜـــﯽ ﻛﺎروﺑـــﺎری ﺋﺎﺑـــﻮوری ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽJP ،Morganﺑﯿﻤـــﻛﺎری زۆرﯾﺶ ﻓﺎﯾﻨﻧﺸـــﯿل ﺳـــﺮﭬﯿﺲ ،ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﻛﻮﺖ ،ﺳـــﻨﺪوﻗﯽ ﻧﺧﺘﯽ وەﺑرھﻨﺎﻧـــﯽ ﺋﺑﻮ زەﺑﯽ و ھروەھﺎ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ دەزﮔﺎی داراﯾﯽ دﯾﻜی ﻧﻮدەوﺗﯽ و دەوﺗـــﯽ و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺑﻨﻣﺎ و ﺋﯚﻟﯿﮕﺎرﻛﯽ ﺋم وەزﯾﻔﯾـــ ﻻﯾﻧﻜﯽ ھـــرە ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ دﯾﻜی رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ﻧﺰﯾﻚ ،ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ و ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮەﻛﺎﻧـــﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗﯽ ﺟﺎران ﺋو ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﭘﻜﺪەھﻨﺖ ﻛ ﺧﯚﺑﺷـــﯽ دەﻓﺮۆﺷـــﺖ .ﻟوەﺗی ﺋم ﻛﯚﻧ دەوﺗﺪارە ﺗﺪا ﺗﺎ ﺑﯽ ﻗﺎزاﻧﺒﺧﺸـــ .ﺋو ﭼﻮارھﺰەی دەﺳﺘﯽ ﺑم ﻛﺎرە ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﺎﻧ ﻛﺮدووە داھﺎت و ﺋـــم ﻧﻮﻨراﯾﺗﯿـــﺎن دەﻛﺎت ﻛﯚﮔـــی ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺑ 20 ﺗﺎ 60ﻣﻠﯿﯚن ﻟﯿﺮەی ﺳﺘﯿﺮﻟﯿﻦ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﻦ .ﺑڕﺰ ﺑﺮ دەﺧﻣﻨﺮﺖ ،واﺗ 24 ﺗﺎ 74ﻣﻠﯿﯚن ﯾﯚرۆ .ﺑـــم ھﯚﯾـــوە ﺋﯿﺘﺮ ﻟ ھرﻛﺎت و ﺳـــﺎﺗﻜﺪا ﺑﺖ ﺋـــو ﺳـــرﻛﺮدەﯾی ﺑﯿوـــﺖ ﺑﯿﺒﯿﻨ ھﻧﺪێ ﺟﺎر ﻛ ﺑـــ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻜﯽ ﺑ ﺗﻣﺎح دەﺳـــﺘﯽ ﭘﺪەﮔﺎت ،ھﺗـــﺎ ﺋواﻧی ﻧﺎوﭼی وەﺳـــﻒ دەﻛﺮـــﺖ ،ﺑڕـــﺰ ﺑﻠﺮ ﺧـــﯚی ﺑ ﻛﻧﺪاوﯾـــﺶ ،واﺗ ﮔـــورە ﻛﯚﻣﻛﻜرەﻛﺎﻧﯽ
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: .1ﻟﯚﭘﻮان ،ﭘﺎرﯾﺲ 3 ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( .2008 .2ﺗﯚﻧﯽ ﺑﻠﺮ” ،رﺒرﻚ :ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﻢ“ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﻛﻨﯚﭘﻒ ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك ،2010 ،ﻻ.654 ، .3دەﯾﻠﯽ ﺗﻟﮕﺮاف ،ﻟﻧﺪەن 30 ،ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻣﺒر( .2011 .4دەﯾﻠﯽ ﺗﻟﮕﺮاف 22 ،ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر( .2011 .5ﺟﺎك ﺋﺑﺮاﻣﯚف” ،ﻛﯚﻧﮕﺮﺲ :راﺳﺘﯿﻛﯽ ﺗﺎڵ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﮔﻧﺪەﯽ واﺷﻨﺘﻦ ﻛ زادەی ھﺰە ﻟﯚﺑﯿﻛﺎﻧ،“ ﻧﯿﻮﯾﯚرك.WND Books، 2001 ، Huffingtonpost. Com، ، 16 .6ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی .2012
11
MONDE MONDE LE
LE
دووەﻣﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique20132013 diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ھﻧﺪﻚ ﻛس ھن ﻧﺎﺑ رەﺧﻨﯾﺎن ﻟﺒﮕﯿﺮﺖ! ﻣﺎری ﺑﻨﯿﺪ* ﻟ دوﻧﯿﺎی راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﺪا ﻛس ﻧﺎوﺮێ رەﺧﻨ ﻟ ﻣﯚرﯾﺲ ﻟﭭﯽ ﺑﮕﺮﺖ ﯾﺎن ﭘﺮﺳﯿﺎری ھراﺳﺎﻧﻜری ﻟﺒﻜﺎت .ﺋو ﭼﺎك دەزاﻧﺖ ﻛ ﻛﯚﻣﻚ ھﺎوڕﯽ ھن ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﮔﯿﺪا ھﯾ و ﮔﻮاﯾﯿﻦ ،ﺑﯚﯾ دەﺗﻮاﻧ ﭘﺸﺘﯿﺎن ﭘﺒﺒﺳﺘ و ﻣﺘﻤﺎﻧﯾﺎن ﭘﺒﻜﺎت
رۆژی 14ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾـــﻞ(ی ،2012 ﺑرﻧﺎﻣـــی ”ژورﻧـــﺎل ﺋﯿﻨﺌﺗﻧﺪﯾـــﻮ“ )واﺗ ھواﻨﺎﻣی ﭼﺎوەڕواﻧﻨﻛﺮاو( ،ﻛ ﻟ رادﯾﯚی ) (R T Lﭘﺧـــﺶ دەﻛﺮﺖ ،ﭘﺸـــﻮازی ﻟ ﻣﯚرﯾﺲ ﻟﭭـــﯽ ﻛﺮدﺑﻮو وەك ﻣﯿﻮاﻧﯽ ﺑرﻧﺎﻣ. ﻣﯚرﯾـــﺲ ﻟﭭﯽ ﻛ ﺳـــرۆك – ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ )(Publicisە، ﺑﭘـــﯽ ﭘﺮﯾﻨﺴـــﯿﭙﯽ ﺋـــم ﺑرﻧﺎﻣﯾـــ ﻛ ھﻣﻮو ﺟﺎرێ رۆﯽ ﺳرﻧﻮوﺳـــر دەدات ﺑ ﻣﯿﻮاﻧﻛی ،دەﺳـــﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﭘﺸﻜﺷﻜﺮدﻧﯽ ھواﻨﺎﻣﻛ ﭘﻜوە ﻟﮔـــڵ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ﻣـــﺎری دروﻛﯚر ﻛ ﻟ رادﯾـــﯚی ) (R T Lو ﻛﻧﺎـــﯽ )ﻓﺮاﻧﺲ (2ﻛﺎر دەﻛﺎت و ﻛﭽﯽ ژان دروﻛﯚر-ە ﻛ ﺧﺎوەن و داﻣزرﻨری ﻛﻧﺎﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯿﯽ )(M6ە. ﺑم وەﺧﺘﻚ ﻛﺎﺗﯽ ﺋوە ھﺎت ﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﻟو ”ﺳرﻧﻮوﺳـــر“ە ﻛﻣﻚ ﺗﺎﯾﺒﺗ ﺧﯚی ﺑﻜﺮﺖ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑو ﺑﺧﺸﯿﺸی ﻛ ﭘﯽ دراوە و ﺑەﻛـــی ) (16.2ﻣﻠﯿـــﯚن ﯾﯚرۆﯾ، ﻛ زۆرﺗﺮﯾﻦ ﺑﺧﺸﯿﺸـــ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ دراﺑﺘ ﺧﺎوەن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ،ﺋم ﺧﺎﻧﻤ رۆژﻧﺎﻣﮔـــرە ﺋﺎزاﯾﺎﻧـــ ﺋﻣـــی ﭘﺪەﺖ: ”ﺧﺮاپ ﻧﯿﯿ ﺋﮔر ﻗﺴﯾك ﺑﻜﯾﻦ ،ﺋوﯾﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋـــو ﭘﺎرەﯾی وەرﯾﺪەﮔﺮی ھﻗﯽ ﺧﯚﺗ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺗﯚ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴـــﯿﺲ-ت ﻛﺮدووەﺗ داﻣزراوەﯾﻛﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ ﻛﯚﻣﯿﻮﻧﯿﻜﺎﺳـــﯿﯚن و ﺑ ھزاران دەرﻓﺗﯽ ﻛﺎرت دروﺳـــﺘﻜﺮدووە، ﺋوەی ﺗـــﯚ ﻛﺮدووﺗـــ ﻟﮔڵ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴـــﯿﺲ ﻛـــس دژی ﻧﯿﯿ و ھﻣـــﻮو ﻻﯾك ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛـــ ﺗـــﯚ ﺑڕﻮەﺑرﻜﯽ ﺑﺎﺷـــﯽ ،ﺑم ﺣز دەﻛم ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﯾك ﻣﺳـــﻟی ﺷﺧﺴﯽ ﺑﻜـــم ،ﻛ رەﻧﮕ .“... ﺑـــ درﯾﮋاﯾﯽ ﻣﺎوەی ﺑرﻧﺎﻣﻛـــ ﻛ ﯾك ﺳـــﻋﺎت ﺑﻮو ﮔﻮﮕﺮ ﻟ ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ ﺑﮋەری رادﯾﯚﻛ ﺑﯚی دەردەﻛوت ﺑڕﻮەﺑـــری ) (CAC 40ﻛـــ ﺑھﺰﺗﺮﯾﻦ و ﻛﺎراﺗﺮﯾـــﻦ ﺑڕﻮەﺑـــرە – ﺑﭘـــﯽ ﺋـــو رﯾﺰﺑﻧﺪﯾـــی ﻛ ﮔﯚﭬﺎری ﭼﺎﻨﺞ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2011ﻛﺮدووﯾﺗﯽ – ”ﻧﻤﻮوﻧﯾك“ ﺑﻮوە ﺑﯚ ﭼﺎوﻟﻜﺮدن ﻛ ” ﺋﺎﮔﺎی ﻟ ﮔﺮﻓﺘﯽ ھﺎووﺗﯿﺎن ھﺑﻮوە و ﺋـــﺎوڕی ﻟﺪاوﻧﺗوە و ﺑﺎﯾﺧﯽ ﺑ ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ ﺋﺧﻼق داوە“ ،و ”وزەﯾﻛﯽ زۆری ﺳرف ﻛﺮدووە و ﺋرﻛﯽ ﺟﻮوﻟﻛﺎﯾﺗﯽ ﺧﯚی ﺑﺟﮕﯾﺎﻧﺪووە ﻟ ﺗﻜﯚﺷﺎن ﻟ دژی راﺳﯿﺰم و ﺋﻧﺘﯿﺴﻤﯿﺘﯿﺰم“. ﺳرۆك و ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ ﻛﻜﯽ ﻟـــو رادﯾﯚﯾ وەرﮔـــﺮت ﻛ ﺧﺮاﺑﻮوە ﺑردەﺳـــﺘﯽ ﺗﺎ راﺳـــﺘﯿﯿﻛﺎن ﺑـــﺎس ﺑﻜﺎت: ﺋو ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛی ﺧﯚی – ﻛ ﻟﻻﯾن ﻣﺎرﺳﻞ ﺑﻠﻮﺳﺘﺎﯾﻦ -ﺑﻼﻧﺸ ،ﺑﺎوﻛﯽ ﺋﻠﯿﺰاﺑـــﺖ ﺑﺎدﯾﻨﺘـــرەوە داﻣـــزراوە – ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛﯽ ﺷـــش ھزار ﻓرﻣﺎﻧﺒرﯾﯿوە ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1996دا ﺑﻜﺎﺗ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛﯽ 54 ھـــزار ﻓرﻣﺎﻧﺒری ﻟﻣﺎوەی 15ﺳـــﺎﺪا و ﺑی داھـــﺎت و ﻗﺎزاﻧﺠﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛش 10ﻗـــﺎت زﯾـــﺎد ﺑـــﻜﺎت و ﺑﯿﮕﯾﻧﺘ ﭘﻨﺞ ﻣﻠﯿﺎر و 800ﻣﻠﯿﯚن ﯾـــﯚرۆ .ﺋدی ﻟ ﺑﺎرەی ﺑﺧﺸﯿﺸ زەﺑﻻﺣﻛﯾوە دە ﭼﯽ؟ ﺋم ﺑﺧﺸﯿﺸ ﻛ ھر ﻟﺳﺎﯽ 2003وە ﻛﻛ ﺑﺒـــﻮو ،ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ھﯾ ﺑـــ” ﭼﺎﻻﻛﯿﻛﯽ ﮔـــورە“ی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛـــ – ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎن ﻟ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮن – ﺋـــو ﭼﺎﻻﻛﯿی ﻛ دەﻛﺮـــﺖ ﻟﮔـــڵ ﺑﺧﺸﯿﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﮔﻣی ﻓﻮﺗﺒـــﯚڵ ﺑراوردﺑﻜﺮﺖ ”ﺋو ﺑﺧﺸﯿﺸـــﺎﻧ دەدرﻨ ﻛﺳﺎﻧﯽ وەك رۆﻧﺎﺪۆ ﯾﺎن زﻨددﯾﻦ زﺪان“ ،ھروەھﺎ ﻟـــ ﺑراﻣﺒر ﺋو ﭼﺎﻻﻛﯿ ﻣزﻧدا ،ﻟﺳر ھر ﯾﯚرۆﯾك ﻗﺎزاﻧﺞ ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﻧﯿﻮ ﺳـــﻧﺖ ﺑﺧﺸـــﯿﺶ وەردەﮔﺮﺖ .ﺋو
ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﻛﯽ زۆر ﻛم ھن ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺨﻧ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿوە ﺑ رەﺧﻨﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﭘﺎﺗﺮۆﻧﯽ ﺳﯿم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رﻜﻼﻣﯿﯽ ﺟﯿﮫﺎن وەك ﻧﺎڕەزاﯾـــﯽ دەرﺑﯾﻦ ﮔﻮﺗﯽ” :دەﯾﺎﻧوﺖ ﭘﺸـــﺘﯿﺎن ﭘﺒﺒﺳـــﺘ و ﻣﺘﻤﺎﻧﯾﺎن ﭘﺒﻜﺎت 2003 .ﮔﻮﺗﺒﻮوی ”ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻧﺎﻛﺎت ﺑﯿﻦ وزە ﻛﺳﻚ ﺑووﺧﻨﻦ ﻛ ھﻣﯿﺸ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺗﻧﮫـــﺎ رۆژﻧﺎﻣـــی )ﻟـــﻮ ﻛﻧﺎر ﺋﻧﺸـــﻨ (و ﺗﻮاﻧﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرﻛﺮدە ھﻣـــﻮو ﻛﺎت دەﺑﻨ ﻧﻤﻮوﻧﯾﯽ رەﻓﺘﺎری ﻛﺮدووە“ .ﺑم ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﯽ و ﮔﯚﭬـــﺎری )ﻣﺎرﯾـــﺎن( ﻧﺑـــﺖ – ﺋﻣـــی ﻣﺎﯾـــی ﺳرﺳـــﺎﻣﺒﻮون“ .ﻟـــ11 ی ﺋﯾﻠﻮل ﻧـــوەی ﻛﻣﺪەراﻣت ﻛ ﻟ ﺑردەم ﺑﺎرەﮔﺎی دواﯾﯿﺎن ﺑ ﻻﭘڕەﯾﻛـــﯽ ﮔورە رەﺧﻨی ﻟ) ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی ،2010ﺳﻜﺮﺗﺮی ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن دەﻛﺮد ”ﺋﯿﺴـــﺘﻐﻼﻟﻜﺮدن“ی ﺋو ﭘﯚﺳـــﺘ ﮔورەﯾ رۆژﻧﺎﻣـــی ﻟﯿﺒﺮاﺳـــﯿﯚن ﺑـــ ﭼﺎﻛـــﯽ زاﻧﯽ ﻟﮔڵ ھﻣﻮو ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎﺗﺮۆﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛدا ﮔـــﺮت ،ﺋو ﭘﯚﺳـــﺘی ﻛ ﺳـــرﭼﺎوەﯾﻛﯽ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑـــوە ﺑﻜﺎت ﻛ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴـــﯿﺲ ﻧﯿﻮەی ﻧﯿـــﻦ” :ﻣﯚرﯾـــﺲ ﻟﭭﯽ ﺑ 16 ﻣﻠﯿـــﯚن ﯾﯚرۆ ﭼﺎﻛ ﺑﯚ ﺧﯚدەوﻣﻧﺪﻛـــﺮدن -ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﻛﯽ رﻜﻼﻣﻛﺎﻧـــﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛی ﺑرھﻣﺪﻨ و ﻟ دەﯾﺘﻮاﻧـــﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﺎری ھﻣﯿﺸـــﯾﯽ ﺑﯚ زۆر ﻛم ھن ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺨﻧ ﻣﺗﺮﺳـــﯿوە ﺑ ھﻣﺎن ژﻣﺎرەﺷﺪا رۆژﻧﺎﻣﻛ وﻨﯾﻛﯽ زەق و 740ﻛس ﺑﻜﺎت“ .ﺋﻣ ﻗﺴـــی ﯾﻛﻚ ﻟ رەﺧﻨ ﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﭘﺎﺗﺮۆﻧﯽ ﺳـــﯿم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﮔورەی ﺑوﻛﺮدەوە و ﻟﺳری ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮو ” ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەرەﻛﺎن ﺑﻮو ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪاﯾ رﻜﻼﻣﯿﯽ ﺟﯿﮫﺎن و ﺳـــرﭼﺎوەی ﺑﺷـــﻜﯽ ﻣﻟﯿﻜ ﺷﺮەﻛ .“ﺧﻮﻨر وا ھﺳﺖ دەﻛﺎت ﻛ ﺋواﻧی ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜﯿﺎن ﭘﺪەﻛﺮێ و ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ ﺑﺎﺷﯽ داھﺎﺗﻛﺎﻧﯿﺎن .ﺋﺮی روﺗﯿ ،راوﮋﻛﺎری ﻛ ﭘﺎﺗﺮۆﻧﯽ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ ”ﻛﺳﻜﯽ دﺴﯚز و ﺗﻧﮫـــﺎ 400ﯾﯚرۆﯾـــﺎن ﭘﺪەدرێ و ”ﺋﯿﺸـــﯽ دەﺳـــﺘی ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﭼﺎﻟﻨﺞ ،ﻟ ﺳرڕاﺳـــﺘﯽ ﺋﺎزاﯾ “و ”ﺋﺎﻣﺎدەﯾ دۆﺳﺘﺎﯾﺗﯽ راوﮋﻛﺎران دەﻛن“ ،ژﻣﺎرەﯾﺎن ﺋوەﻧﺪە زۆرە رۆژی 28ی ﺋـــﺎدار )ﻣـــﺎرس(ی راﺑـــﺮدوو ﻟ ﻟﮔڵ ھﻣﻮو ﺋو ﻛﺳﺎﻧدا ﺑﻜﺎت ﻟ دوﻧﯿﺎی ﻟـــ ھﻧﺪێ ﺑش و ﻟﻘﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛدا %35ی ﺋﻛﺎوﻧﺘﯽ ﺧﯚی ﻟ ﺗﻮﯾﺘر ﻣﺳـــﻟﻛی ﺑم ﺑﺰﻧﺴـــﺪا ﻛ ﺋﺎﺷـــﻨﺎﯾﺗﯿﯿﺎن ﺑ ﻣﺗﺮﺳﯽ و ﻛﺎرﻣﻧﺪان ﭘﻜﺪﻨﻦ. ﺷـــﻮەﯾ ﻛﻮرت ﻛﺮدەوە “:ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﺋﺎﮔﺎﯾﺎن زەرەر و زﯾﺎﻧـــﻛﺎن ھﯾ ،“ھروەھﺎ ” ژﯾﺎﻧﯽ ”ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻧﻤﻮوﻧﯾﯽ“؟ ﺋو ﺑﮋەرەی ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮوە و ﻟﺳـــر ﻣﺳـــﻟی ﺧﯚی ﻟﮔڵ ﭘﻛﻜوﺗﻮواﻧﯽ دوﻧﯿﺎی ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا رادﯾﯚ ﻛـــ ﮔﻮاﯾ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ”دەﺳـــﺗﯽ ﺳـــﻜﺎﻧﺪاﯽ ﺑﺧﺸﯿﺸﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚرﯾﺲ ﻟﭭﯽ ﻛ ﺑﺳر دەﺑﺎت“. ﭼـــﻮارەم“ دەﻛﺎت ،دەﯾﺘﻮاﻧـــﯽ ﺑرﭘرﭼـــﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚری رﻜﻼﻣ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﻧ ﺷـــﯿﺶ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ -ﯾﺶ ،ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺑھﯚی ﻣﯿﻮاﻧﻛـــی ﺑﺪاﺗوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑ ﺳـــﯿﻔﺗﯽ ﺑﺴـــﻮوﺗ و ﻧ ﻛﺑﺎﺑﯿﺎن ﭘﯾـــەو ﻛﺮدووە“ .ﺋوەی ﻛوﺗﻮوەﺗ ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺋو ھﻣﻮو ﺋوەی ﻛ ﺗﺎ ﺣﻮزەﯾـــﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑﺮدوو ھرﭼﯽ ﺳرﻧﻮوﺳری ﮔﯚﭬﺎرەﻛﺷ ،ﭬﻧﺴن ﻻواﻧﺪﻧوە و ﺑﺎﯾﺧی ﺑو ﻛﺎﺑﺮاﯾ دراوە ،ﺑ ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣـــی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯚﻓﯿﺲ ،ﺋو ﻟ29 ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2012ﺳـــ و دوو ﻟﻜﺮدن ﻣﯿﻨﺒرﻜﯽ ﺑﯚ رەﺧﺴﺎﻧﺪ ﺋھﻠﯿـــﻛﺎن ﺑـــﻮو ،دەﺑﻮواﯾ رﺰ ﻟ ﯾﺎﺳـــﺎی دﯾﻤﺎﻧﯾﻛـــﯽ ﻟﮔڵ ﻟﭭﯽ ﺳـــﺎزداﺑﻮو و ﺋم ﻛ ﺗﯿﺪا ﺑﺖ ”ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯽ دوای ﻗﯾﺮان رەﻓﺘﺎرﺑﺎﺷـــﯽ )ﯾﺎﺧﻮد ﭘﯾـــەوی ﻧﺎوﺧﯚ(ی ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧی داﺑﻮوە دﯾﻤﺎﻧﻛ” ﭘﺎﺗﺮۆﻧﻛﺎن دەﺑﺘـــ ﺳـــرﻣﺎﯾدارﯾﯿﻛﯽ ﺋﺧﻼﻗـــﯽ ﯾﺎن ﻛﯚﻣﻛـــ ﺑﮕﺮـــﺖ و ﭘﺸـــﻠﯽ ﻧـــﻛﺎت :ﺑـــﺰار ﺑﻮوﻧ ﻟوەی ﻛ ھردەم وەك ﻗﻐﺎن ﻧﺎﺑـــﺖ28) “...ی ﺋﺎﯾﺎر/ﻣﺎﯾﺴـــﯽ .(2010 ”ﺑﺧﺸﯿﺸـــﯽ ﮔورە ﺑرﭘﺮﺳـــﺎن دەﺑﺖ ﺑ ﺑﻛﺎردەھﻨﺪرﻦ“. دوای ﺋﻣ ،رۆژﻧﺎﻣﻛ ﭼﻮو دﯾﻤﺎﻧﯾﻛﯿﺸـــﯽ ﻧﯿﻦ. ﺗﺎزە ﻟﻜﺘﮕﯾﺸـــﺘﻨﺎﻧ ﺋـــم ﺟﯚرە ﭘﻮاﻧ و ھﺎوﺳﻧﮓ و دادﮔراﻧ ﺑﺖ و ﺑﺒﺘ ﻟﮔﺪا ﻛـــﺮد و ﺋوﯾﺶ ﺑـــ دەرﻓﺗﯽ زاﻧﯽ ﻣﺎﯾی ﺑھﺰﺑﻮوﻧﯽ ھﺎوﭘﺸﺘﯽ“ .ھروەھﺎ ﺋو ﻟـــ ﺳـــﺎﯽ ،2003ﮔﯚﭬـــﺎری ﺋﻜﺴـــﭙﺮﺲ و ﭘﺎﺳـــﺎوی ھﻨﺎﯾوە ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻛ ﺑﯚﭼﯽ ﺧﺎﻧﻤ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــ دەﺷﯿﺘﻮاﻧﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎری وﻨﯾﻛﯽ ﺋـــم ﻛﺳـــی ﺑوﻛﺮدﺑﻮوەوە و ﺋو ھﻣﻮو ﺳـــﺎ ﺋو ﺳرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ ﻟﺒﻜﺎت ﻟﺳـــر ﺋـــو ھوای ﻛـــ دە دەﺳﺘﻜﺎری ﺳروﭘﺮﭼﯽ ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ھم وەك ﺑـــﻮوە ،ﺋﻣـــش ﺑ ﺑﯚﻧـــی ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﮔﻮاﯾ ھﻧﺪێ ﻟ ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ ”ﻛﺳـــﻜﯽ رەﻧﮓ و روو ﺟﻮان“ دەھﺎﺗ ﺑر درﮋﻛﺮدﻧوەی ﻣﺎﻧﺪاﻛی ﺧﯚی )واﺗ ﻣﺎوەی ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﯾـــﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮدووە ﭼﺎو و ھﻣﯿﺶ وەك ”ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﮔورەی ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ (ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﯿﻤﺰا ﻛﯚﺑﻜﻧوە ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﮔﻮرﺟﻮﮔﯚڵ“ .ﺋﮔر دوودﯿﻛﯿﺸﯿﺎن ﻛﺮدﺑﺖ ﻛ ﺗﻣﻧﯽ ﮔﯾﺸـــﺘﺒﻮوە 68ﺳـــﺎڵ .ﻟ3 ی ﭘﺎﺗﺮۆﻧﻛﯾﺎن و ﻟ ﺑﺧﺸﯿﺸﻛﺎﻧﯽ و ﺋواﻧﯿﺶ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺋوە ﺑﻮوە ﺑﺰاﻧﻦ ﻛ ﺋﺎﺧﯚ ﺳرۆﻛﯽ ﺣﻮزەﯾـــﺮان )ﺟـــﻮن(ی ،2010ﻟـــ ﻣﯿﺎﻧی ﻟ ﺗﺮﺳﺎن ﺋﯿﻤﺰاﯾﺎن ﻛﺮدووە. ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ زﯾﺎﺗﺮ ”ﺣﻛﯿﻤﻜﯽ ﭘ ﺑھﺮە“ﯾ ،دﯾﻤﺎﻧﻛدا ،ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎری ﯾﻛﻣﯽ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ ﻟـــ دوﻧﯿـــﺎی راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﺪا ﻛـــس ﻧﺎوﺮێ ﯾﺎن ”وەﺳـــﺘﺎی دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ“ﯾ ،دەﺖ” :ﺋﻣ ﺷـــﺘﻜﯽ ﺗﺎزە ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ رەﺧﻨ ﻟ ﻣﯚرﯾﺲ ﻟﭭﯽ ﺑﮕﺮﺖ ﯾﺎن ﭘﺮﺳﯿﺎری ﯾﺎﺧـــﻮد ” ﻧﺎوﺑﮋﯾﻮاﻧﻜﯽ زﯾﺮەك ﻛ ﻟ رﮕی ﻛﯚﻣﯿﺘـــی ﭼﺎودـــﺮی دەﺑﯿﻨـــﺖ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻧﯽ ھراﺳـــﺎﻧﻜری ﻟﺒﻜﺎت .ﺋو ﭼﺎك دەزاﻧﺖ ﺋو ﺗـــﯚڕی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺎﻧی ھﯾﺗﯽ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﻛﺷﺘﯿﻛ ھﺸـــﺘﺎ زۆر ﭼﺎﻻﻛﺎﻧ ﺟوەﻛی ﻛـــ ﻛﯚﻣﻚ ھﺎوڕﯽ ھـــن ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺳرﺳﻮڕﻣﺎﻧﯽ ﻛﺮدووﯾﻦ“ .ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ،ﻟ دەﺳـــﺘ و ﺣز ﻧﺎﻛﺎت ﺋـــو ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻧ واز ﻟﮔﯿـــﺪا ھﯾ و ﮔﻮاﯾﯿﻦ ،ﺑﯚﯾ دەﺗﻮاﻧ ھﻣﺎن ﮔﯚﭬـــﺎر ﻟ3 ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی ﺑﻨﺖ و ﺑوات .زۆرم داوا ﻟﺪەﻛن ﺑﻤﻨﻤوە
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP :
و ﻧڕۆم“. ﺳـــﺎﻚ دوای ﺋﻣـــ ،ﻟـــ رۆژی 30ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒـــر(ی 2011و ﻟـــ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﻜﯽ دﯾﻜـــدا دەرﻓﺗﯽ ﺑﯚ دەڕەﺧﺴﻨﺪرێ ﺗﺎ ﺑﺎﺳـــﯽ ﻻﯾﻧ ﭼﺎﻛﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻣﻮوﭼـــ و ﺑﺧﺸﯿﺸـــﺪاﻧﯽ ﻧﺎو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛـــی ﺧـــﯚی ﺑﻜﺎت “:ﻟـــ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2012ﺑدواوە ،ﭼﯿﺘﺮ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻣﻮوﭼ ﭼﺳﭙﺎو ﻧﺎﺑﺖ“ .ﺋم ﭘﯿﺎوە ﻛـــ رﻜﻼم دەداﺗ ﻣﯿﺪﯾـــﺎﻛﺎن ،ﺣز دەﻛﺎت ﺑﺖ ﻛـــ” ﺋو ﭘﺎرەﯾی ﺋـــو وەرﯾﺪەﮔﺮﺖ ﺷﺎﯾﺎﻧﯿﺗﯽ و ﺑ زﯾﺎدﯾﺸوە“ و دەﯾﺒﺳﺘﺘوە ﺑو ﺋﻧﺠﺎﻣﺎﻧی ﻛ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛی ﺑدەﺳـــﺘﯽ ھﻨﺎون ،ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾی ﻛ” زۆر ﭼﺎﻻك“ە. ﺑـــم ﻟ ﺑﯿـــﺮی ﭼﻮوە ﺑﺖ ﺋـــو وازی ﻟ ﺗﺎﻛـــ ﺑﺷـــ ﭼﺳـــﭙﺎوەﻛی ﻣﻮوﭼﻛی ھﻨﺎوە ﻛ دەﻛﺎﺗ ﭼﺎرەﻛﻜﯽ ھﻣﻮو داھﺎﺗ ﺳﺎﻧﯾﯿﻛﺎﻧﯽ .ھروەھﺎ ﺋوەﺷﯽ ﻧﮔﻮت ﻛ ﺑە ﭘﺎرەﯾﻛﯽ ﺟﻮاﻧﯽ ﺋو ﺑﺧﺸﯿﺸـــﺎﻧی ﻛ ھر ﻟ ﺳﺎﯽ 2003وە ﻛﻛ ﺑﻮوﻧ ﭼﺎوەڕێ دەﻛﺮد .ھرﭼﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛﺷ ،ﺑ ﺋﻧﻘﺳﺖ ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑوە ﻧﻛﺮدووە ﻛ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴﯿﺲ %49ی ﭘﺸـــﻜﯽ رﻜﻼﻣﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی )ﻟﻮ ﻣﯚﻧﺪ ﺋﻢ ﭘﻮﺑﻠﯿﺴـــﯿﺘ (ھﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ .ﺑڕﻮەﺑرە ﯾـــك ﻟ دوای ﯾﻛﻛﺎﻧـــﯽ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﭼﺎﻛﯿـــﺎن ﻟﮔڵ ﻣﯚرﯾﺲ ﻟﭭﯽ-دا ھﺑـــﻮوە ﺗﺎ ﺋو راددەﯾـــی ﻛ ﯾﻛﻜﯿﺎن ﺑ ﻧـــﺎوی ﺋﺮﯾﻚ ﻓﯚﺗﯚرﯾﻨﯚ داﻧـــﯽ ﻧﺎ ﺑوەی ﻛ ﻟﺳر ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋو ”ﺑﺮادەر“ە ،رازی ﻧﺑﻮوە ﺳروﺗﺎرﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛ ﺑوﺑﻜﺮﺘوە، ﭼﻮﻧﻜ رەﺧﻨی ﻟ ﻧﯿﻜﯚﻻ ﺳﺎرﻛﯚزی ﮔﺮﺗﺒﻮو ﻛ ﻓﺸـــﺎرﻜﯽ زۆری ﺧﺴـــﺘﺒﻮوە ﺳـــر ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿ ﻟو ﻛﺎﺗی ﻛ ﭘﺮۆﺳـــی ﺳـــرﻣﺎﯾﭘﺪاﻧوە )رﯾﻜﺎﭘﯿﺘﻻﯾﺰەﯾﺸـــﻦ(ی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ ﻟ ﺋﺎراداﺑﻮو ﻟ ﺳﺎﯽ .2010
*داﻧری ﻛﺘﺒﯽ ،ﻣﺸﻚ دەﻛن ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی رﺰۆن داژﯾﺮ ،ﭘﺎرﯾﺲ2007 ، وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ12
)ﭬﮋە( ،ﺋو ﮔﯚﭬﺎرەی ﻟ ﺑرازﯾﻞ ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ ﺑــ ﻛﺎرﻻ ﻟﻮﺳﯿﺎﻧﺎ ﺳﯿﻠﭭﺎ ﺑﯚ ﺋوەی ﮔﯚﭬـــﺎری ھﻓﺘﺎﻧی ﭬﮋە )واﺗ ”ﺳﯾﺮﺑﻜن“(ی ﺑرازﯾﻠﯽ ﺑﻨﺎﺳﯿﻦ ،ﺧﺮاپ ﻧﯿﯿ ﺳﯾﺮﻜﯽ ﮔﯚﺷی ”ﻧﺎﻣی ﺧﻮﻨران“ی ﺑﻜﯾﻦ ﻛ زۆرﺑی ﻧﺎﻣﻛﺎن ھر ﻣدح و ﭘﺪاھﺪاﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛﯾ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ“: ﻣﻨﺎرەﯾﻛ دەرﯾﺎی ﻓﺮﻣﺴـــﻜﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻤﺎن رووﻧﺎك دەﻛﺎﺗـــوە“” ..ﻧـــك ﺗﻧﯿـــﺎ ﻗﯿﺒﻠﻧﻤﺎﯾﻛﯽ )ﺋﺧﻼﻗﯽ(ﯾـــ ،ﺑﻜـــﻮ ﺳرﭼﺎوەﯾﻛﯿﺸـــ ﺑـــﯚ وەﻓـــﺎ و ﻟﮫﺎﺗﻮوﯾـــﯽ“” ..ﺑوﻛﺮاوەﯾﻛﯽ ﺋـــﺎزاد و ﺋﺎزاﯾ و ھردەم ﺑ دوای راﺳـــﺘﯿﺪا دەﮔڕﺖ“).(1
ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ ”ﭘﺎﻧﯚراﻣـــﺎ“ ھﻣﻮو ﺟﺎرێ وﻨ و وﺗـــی ﭘﯿﺎو و ژﻧﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤدار و ﺑﯚرژوا ﺑـــو دەﻛﺎﺗوە :ﭘﯿﺎوان ﻛـــ ﻗﺎﺗﯿﺎن ﻟﺑرەو ﺑﯚﯾﻨﺒﺎﺧﯿﺎن ﺑﺳﺘﻮوە و ﺑﺎس ﻟ ﻣﺷﻐﻟت و ﻛﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﻛن ،ژﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﻛ ﻧﯿﻤﭽ رووﺗﻦ ھر ﺑﺎﺳﯽ ﻟﺷﻮﻻری ﺧﯚﯾﺎن دەﻛن ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻛﺸـــﯿﺎن زﯾﺎدی ﻛﺮدووە ﯾـــﺎن ﻛﻣﯽ ﻛﺮدووە ،ﭼرﻣـــﯽ راﻧﯿﺎن ﭼﺮچ و ﻟﯚچ ﺑـــﻮوە و زەرد ھﮕڕاوە .ﻟ ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــوە و دواوە رﻜﻼﻣﻜﯽ زۆرﻣﺎن ﺑرﭼﺎو دەﻛوـــﺖ ﻛ ﻟ 140 ﻻﭘڕەی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ70 ﻻﭘـــڕە ﺑس ﺑـــ رـــﻜﻼم ﭘدەﻛﺮﻨوە .ﻟ ژﻣـــﺎرەی 7ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی 2012دا 16ﻻﭘـــڕەی ﯾك ﻟ دوای ﯾك ﺑﯚ رﻜﻼﻣﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﭘﺮۆﻛﺘر ﺋﻧﺪ ﮔﺎﻣﺒ ﺗرﺧﺎن ﻛﺮاﺑﻮون.
ﮔﯚﭬـــﺎری ﭬـــﮋە ﻛـــ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﺘﺮﯾـــﻦ و ﻛﺎرﯾﮕرﺗﺮﯾـــﻦ ﮔﯚﭬﺎرە ﻟـــ ﺑرازﯾﻞ و ھﻓﺘﺎﻧ ﻧﺰﯾﻜـــی ﻣﻠﯿﯚﻧﻚ و 200ھـــزار داﻧی ﻟ ﭼﺎپ دەﻛﺮـــﺖ و ﻧﺰﯾﻜی 925ھزاری ﺗﻧﯿﺎ ﺑ رﮕﺎی ﺋﺎﺑﯚﻧ ﻟﺪەﻓﺮۆﺷﺮێ ،ﺳ ﭼﺎرەﻛﯽ ﻧﺮﺧﯽ ھـــر داﻧﯾﻛﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە 9.90 ﺧﻮﻨراﻧﯽ ﺳر ﺑو ﺗﻮﮋە ھرە دەوﻣﻧﺪەی ﺑرازﯾﻠﻦ ﻛ%12 ی داﻧﯿﺸﺘﻮوان ﭘﻜﺪﻨ .ﺋو رﯾﺎﻟـــ ) ﻧﺰﯾﻜی 4ﯾﯚرۆ( ﻛـــ دەﻛﺎﺗ ﯾك ﺧﻮﻨرە دەوﻣﻧﺪاﻧ ﻟو ﺟﯚرە ﻛﺳـــﺎﻧن ﻟﺳر ﺷﺳﺘﯽ ﻣﻮوﭼی ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﻟ ﺑرازﯾﻞ. ﻛ زۆر ﮔﻮێ ﺑ ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻧﺎدەن ﻛ ﺋﮔر ﺑـــ ھﻣﺎن رـــﮋە ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ ﺑﻜﯾﻦ، ﺑﺷﻜﯽ ﺳﯾﺮ و ﺳﻣرەﯾ و ﻛﯚﻧﺴﺮﭬﺎﺗﯿﺰﻣﯽ ﺋوە ﻧﺮﺧﯽ ﮔﯚﭬﺎری )ﻟﻜﺴـــﭙﺮﺲ( ﯾﺎن )ﻟﻮ ﺋو ﮔﯚﭬﺎرەش ﻛﺎرﯾـــﺎن ﺗﻨﺎﻛﺎت .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻧﻮﭬـــﻞ ﺋﯚﺑﺰﺮﭬﺎﺗﯚر(ی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ دەﺑﺖ ﺑ
*
ﭘﺘﺮ ﻟ 18 ﯾﯚرۆ ﺑـــﺖ .ھرﭼﻧﺪە ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺑﺖ ” .ﺑـــم ﺋو وﺗی ﻛـــ ﭬﮋە ﺋﺎواﺗﯽ ﭘڕەﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻧـــﻚ و ﻟـــﻮوس و رەﻧﮓ ﻧﯿﻤﭽ ﺑﯚ دەﺧﻮازﺖ ،ﻧﺎﺑﺖ دەوت دەﺳـــﺗﻜﯽ ﺑـــﯚرن ،ﻻﭘڕەﻛﺎﻧـــﯽ رازاوەن ،ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧـــﯽ ﻓﺮاوان و ﺷﻤﻮﻟﯽ ﺗﺪا ھﺑﺖ. ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎن زەق و ﺳرﻧﺠاﻛﺸﻦ ،ﺑم ﻟﮔڵ ﻟ ژﻣﺎرەی 15ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی ،2012 ﺋوەﺷﺪا ،ﺧﯚی ﺑ ﮔﯚﭬﺎرﻜﯽ ﻛﺷﺨ و ﺷﯿﻚ داﻧﺎﻧﺖ .ﺋم ﮔﯚﭬـــﺎرە ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋوەﯾ وەك ﺳـــروﺗﺎری ﮔﯚﭬﺎرەﻛ زۆر ﺑ ﭼﺎك ﺑﺎس ﻟو ﺋـــو داﻣﻮدەزﮔﺎﯾﺎﻧی ﻟﺒﺖ ﻛـــ زۆر ﮔﺮﻧﮓ ﺳﯿﺎﺳﺗ دەﻛﺎت ﻛ دەوت ﺑﯚ ﺗﺎﯾﺒﺗﺎﻧﺪﻧﯽ و ﭘﻮﯾﺴـــﺘﻦ ﺑﯚ وت .دروﺷﻤﻛی ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﻛرﺗﯽ ﮔﺸﺘﯽ راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﺑﮕﯾ ﺑﯚ ﺋم ﺋﺎﻣﺎﻧﺠی“:دەﻣﺎﻧوﺖ ﺑﺒﯿﻨ ﺋم ھﻧﮕﺎوەی ﺣﻜﻮﻣت ﺑرازﯾﻞ ﻟﮔڵ واﻗﯿﻊ داﻣزراوەﯾـــك ﻛـــ ﺑﯚ وت زۆر ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺋﺎﺷﺖ دەﻛﺎﺗوە و دەﯾﮫﻨﺘوە ھﯚش ﺧﯚی.
ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە ﺧﯚی وا دەردەﺧﺎت ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻟ ﺑرەی ﭘﺸوەی ھﻤﺗﯽ ﺑﻨﺒﻛﺮدﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯿﺪاﯾ. ﺳروﺗﺎری ژﻣﺎرەی 5ی ﺳﭙﺘﻤﺒری ،2012ﮔﯚﭬﺎرەﻛ وەك ”رﻨﯿﺸﺎﻧﺪەرﻜﯽ ﺋﺧﻼﻗﯽ“ ﺑﯚ ﺑرازﯾﻞ ﭘﻨﺎﺳ دەﻛﺎت .ﺑم ﺋم ﺳﯿﻔﺗ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺑﯚ ﺋوەﯾ ﻛ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟ ﺳﯿﺎﺳت داﺑﻤﺎﺖ ] [...ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە ﺧﯚی راﺳﺘوﺧﯚ دەﺳﺘﯽ ﻟ ﮔﻧﺪەﯿﺪا ھﯾ
ﺑم ھﯚﺷﺪارﯾﯽ ﺋوەش دەدات ﻛ ” ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺳـــرۆك ﺧﺎﺗﻮو دﯾﻠﻤﺎ رووﺳـــﻒ رووﺑڕووی ﺑرھﺴﺘﻜﺎرﯾﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛی )ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﺮﻜﺎران( دەﺑﺘوە و ھروەھﺎ ﺑرھﺴﺘﻜﺎرﯾﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﺰی دﯾﻜی ﻛﯚﻧﭘرﺳـــﺘﯽ ﺳر ﺑ رەوﺗﯽ ﭼپ ﻟ دوﻧﯿﺎی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﺪا .ﺋﻣ ﺷڕﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿ ،ﺑﯚﯾ ﺳرۆك ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ رای ﮔﺸـــﺘﯽ دەﺑﺖ .ھر ﻟ ﺋﺴـــﺘﺎوە ﭬﮋە ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺧﯚی راﮔﯾﺎﻧﺪووە“.
ھوﺳﺎﻧﯽ داراﯾﯽ وەك زﯾﻨﺪەوەرﻜﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎك ﮔﯚﭬـــﺎری ﭬـــﮋە ﺑﯚ ﯾﻛم ﺟﺎر ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1968ﻟـــ ﻻﯾـــن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎﯾـــﯽ )ﺋﺎﺑﺮﯾﻞ(ەوە ﺑوﻛﺮاﯾوە .ﻟو ﺳـــﺎدا ﺗﺎﻗﻤ ﻛﻮدﺘﺎﭼﯿﻛـــی دەﺳـــت ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1964دا ھﺎﺗﺒﻮوە ﺳـــر ﺣﻮﻛﻢ ،ﻣرﺳـــﻮﻣﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ ژﻣـــﺎرە 5ﺑودەﻛﺎﺗوە و ﺑوھﯚﯾوە ﺳـــﺘم و ﺳرﻛﻮﺗﻜﺎری زﯾﺎﺗﺮ و ﺗﻮﻧﺪﺗﺮ دەﺑﻦ. راﺳـــﺘ ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە ﺑـــردەوام ﻟﮔڵ رﮋﯾﻤ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾﻛی ﺑرازﯾﻞ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ژﺮﺑژﺮی ھﺑـــﻮوە ،ﺑم ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1985ﻛﺎﺗﻚ ﻛ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﮔڕاﯾوە ﺑﯚ ﺑرازﯾﻞ و ﺣﻮﻛﻤﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت ،ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺧـــﯚی راﮔﯾﺎﻧﺪ ﺑﯚ ﺋو رﯾﻔﯚرﻣ ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻻﻧی ﻛـــ ﺣﻜﻮﻣت راﯾﮕﯾﺎﻧـــﺪن .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ،وەك دﺴﯚزﯾﯿك ﺑﯚ ﻣﯿﺴـــﺎﻗﻛی ﺧﯚی ،ھرﮔﯿﺰ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﯿ ﺧﯚی ﺑﺑ ﻻﯾن ﻟ ﻣﺳﻟﻛﺎن ﻧﯿﺸﺎن ﺑﺪات. ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1989ﻟ ﮔرﻣـــی ﯾﻛﻣﯿﻦ ھﻤﺗـــﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ دوای ﻻﭼﻮوﻧﯽ ﺟﻧراﻛﺎن ﻟ دەﺳت ،ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻓﺮﻧﺎﻧﺪۆ ﻛﯚﻟﻠﯚر دی ﻣﯿﻠﻠﯚ دەﻛﺎت ﻛ ﺑھﯚی ﺧﯚﭘﺎوﺗﻨﯽ ﻟﻮﯾﺲ ﺋﯿﻨﺎﺳﯿﯚ ﻟﻮﻻ داﺳـــﯿﻠﭭﺎ ﺑﻨﻜـــ ﺟﻣﺎوەرﯾﻛـــی ﻻواز ﺑﻮوﺑﻮو .ﻟﻮﻻ دا ﺳﯿﻠﭭﺎ ﻛ ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﭘﺮچ و رﯾﺶ درـــﮋ ﺑﻮو ،ﻟ ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎ ﻛﺎری ﻛﺮدﺑﻮو ،ھﯿﭻ دﯾﭙﻠﯚﻣﻜﯽ ﺋوﺗﯚﺷـــﯽ ﻧﺑﻮو ،ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﻛی ﻣﺗﺮﺳﯿﻛﯽ ﮔورەی ﺑﯚ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ ﺑھﺰەﻛﺎن دروﺳـــﺘﻜﺮدﺑﻮو .ﺋو ﻛﺎﺗ ،رۆﺑﺮﺗﯚ ﻣﺎرﯾﻨﯿﯚ، ﺧﺎوەﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﮔﻠﯚﺑﯚ ،ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻟﻮﻻ دەﻛﺮد .ﻟ ﺑﺎرەی ﻛﯚﻟﻠﯚر دی ﻣﯿﻠﻠﯚوە، ﻣﺎرﯾﻨﯿﯚ ﺑـــم ﺷـــﻮەﯾ ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺋﺎﮔﺎدار دەﻛﺎﺗوە “:رەﺧﻨ ﻟو ﭘﯿﺎوە ﮔﻧﺠ ﻣﮔﺮن ) .“(2ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋەش ﻻﺳﺎﯾﯽ رﻛﺎﺑرە ﮔورەﻛی ﺧﯚی ﻛﺮدەوە ،ﺋوە ﺑﻮو دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﻣدﺣﻜﺮدﻧـــﯽ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﻛی و وﻨﯾﻛﯽ ﺑﯚ داﺗﺎﺷـــﯽ و ﺑم ﺟﯚرە ﺑﺎﺳﯽ دەﻛﺮد” :ﮔﻧﺞ و دﻓﻦ“ و ” راوﭼﯿﻛﯽ ﭼﺎﻛﯽ ﻣﺎھﺎراﺟﺎﻛﺎن ” – ﻣﺎھﺎراﺟﺎ ﺑو ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧ دەﮔﻮﺗﺮێ ﻛ ﺑﯚ ﺧﯚ دەوﻣﻧﺪﻛﺮدن ﻛﻚ ﻟ ﭘﯚﺳـــﺘﻛﺎﻧﯿﺎن وەردەﮔﺮن ﺑ ﺋوەی ﺋﯿﺸﻜﯽ زۆر ﺑﻜن. ﻣﺗﺮﺳـــﯿك ﺑﻮوﺑـــﻮوە ﺟـــﯽ دڕاوﻛﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳـــﺎن ،ﺋوﯾﺶ ﻣﺗﺮﺳﯿﯽ ھوﺳﺎن ﺑـــﻮو ،ﭼﻮﻧﻜـــ دەﺑﻮوە ھـــﯚی ﻛﻣﺒﻮوﻧوەی ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ دەوﻣﻧﺪان ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧی ﻛ ﻛﺎرﻧﺎﻛن و ﺳـــﺎﻣﺎﻧﻜﯽ زۆرﯾﺎن ﺑﯚ ﻣﺎوەﺗوە. ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋەش ﻟ ھوﺳـــﺎن ﺗﯚﻗﯿﺒﻮو ،ﺑﯚﯾ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺟﺎر ﻟـــ ﻻﭘڕەی ﯾﻛﻣـــﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﺑﺎﺳـــﯽ دەﻛﺎت و ﺑـــ ھﻧـــﺪێ زﯾﻨـــﺪەوەری ﺗﺮﺳـــﻨﺎك دەﯾﺸـــﻮﺑﮫﻨ ،ﺑـــم ﺷـــﻮەﯾ: ﭬﺎﻣﭙﯿﺮ )ﺷﻣﺸـــﻣﻛﻮﺮەی ﺧﻮﻨﻤﮋ(ی ﭼﺎو زەق )ژﻣـــﺎرەی 9ی ﺋﺎﯾﺎر /ﻣﺎﯾﺴـــﯽ ،(1993 ﺗﯿﻤﺴـــﺎﺣﻚ ﻟ ﭘﺸـــوە وﻨی ﮔﯿﺮاﺑﺖ و دەﻣﯽ ﻛﺮدﺑﺘوە )9ی ﺋﺎدار /ﻣﺎرﺳﯽ ،(1994 ﻋزﯾﺎﯾك ﻛ ﺑـــ ﭼﻧﻮوﻛ ﺗﯿﮋەﻛﺎﻧﯽ ﺑرﮔﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛـــی دڕاﻧﺪووە )4ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم/ دﯾﺴﻤﺒری ...(2002 ھروەھـــﺎ ﻟـــ ﺑـــﺎرەی ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿـــ ﺟﻣﺎوەرﯾﻛﺎﻧـــوە ﮔﯚﭬﺎرەﻛـــ ﺋﺎﮔﺎدارﻣـــﺎن دەﻛﺎﺗوە و ﺑﺎس ﻟ ﻣﺗﺮﺳﯿﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺎت. ﺋو ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﺎﻧی ﻟﻻﯾن ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎﻛﺎﻧوە ﺳﺎز دەﻛﺮﻦ .ﭬﮋە ،ﻟ31 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی ،1995ﻟﺳـــر ﺑرﮔﻛﯾـــﺪا وﻨﯾﻛـــﯽ دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾﻜﺮاوی ﺳـــرۆك ﻓﺮﻧﺎﻧﺪۆ ھﻨﺮﯾﻚ
13
MONDE MONDE LE
LE
دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique20132013 diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ـــﯚ دەﻛﺮﺖ ﻛﺎردۆﺳـــﯚی ﺑوﻛـــﺮدەوە ﻛـــ ﻛوﻜـــﯽ ﺳرﺑﺎزﯾﯽ ﻟﺳـــرﺑﻮو .ﻟو وﻨﯾدا ،دﯾﺎر ﺑـــﻮو ﻛ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘﯿﺮۆزﺑﺎﯾـــﯽ ﻟﺪەﻛﺮد ﺑ ﺑﯚﻧـــی ﺋوەی ﻛ ﺳـــرۆك زۆر ﺗﻮﻧﺪ ﺑﻮو ﻟﮔڵ ﯾﻛﻣﯿﻦ ﻛﯚﻧﻔﯿﺪراﺳﯿﯚﻧﯽ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ وت ﺋوﯾﺶ ﻟڕﯽ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺑﯚ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑو ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨی ﺳﺎزی ﻛﺮدﺑﻮو.
ﺋﺧﻼﻗﯽ“ ﺑـــﯚ ﺑرازﯾﻞ ﭘﻨﺎﺳـــ دەﻛﺎت. ﺑم ﺋم ﺳـــﯿﻔﺗ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺑـــﯚ ﺋوەﯾ ﻛـــ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟ ﺳﯿﺎﺳـــت داﺑﻤﺎﺖ .رۆژﻧﺎﻣﮔر رۆﺑﺮﺗﯚ ﺋﻔﺮﻢ ﻓﯿﻠﯿﯚ ﺑم ﺷﻮەﯾ ﻣﺳﻟﻛ ﺷﯿﺪەﻛﺎﺗوە “:ﺑ داﻧﺎﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﻟ ﻧـــﻮ ﺟرﮔی ھوا ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ،ﭬـــﮋە ﺳﯿﺎﺳـــﯽ دەﻛﺎﺗ ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ و ﭼﺎوﯾﺶ ﻟوە دەﭘﯚﺷﺖ ﻛ ﺧﻮدی ﺋو ﻛﺎرە ﭘﯚﻟﯿﺴﯿی ﻛﺎرﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ زەق و ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾ .“(3) ﭘﺶ ﺋوەی ﺧﯚی وەك ﺳـــرەڕﻣﯽ ھﻤﺗﯽ ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﺑﻨﺎﺳﻨ ،ﺋو ھﻤﺗی ﻛﯚﻟﻠﯚر دی ﻣﯿﻠﻠﯚ ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺎت دەﺳـــﺖ ﻟﻛﺎرﺑﻜﺸـــﺘوە، ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە ھﺗﺎ ﭘﯿﻜﺮا ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟﻜﺮد، ﺋﯿﻨﺠﺎ ھﺎت وﻨ و رۆﯽ ﺧﯚی ﺳـــرﻟﻧﻮێ داڕﺷـــﺘوە ﺑـــﯚ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋو ﺳـــرۆﻛ ﮔﻧﺪە .ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2005ﻟ ﻣﺳﻟی ﺳـــﻜﺎﻧﺪاﻛی ﻣﻨﺴـــﺎﻻو ) (4ھﻣﺎن ﺷﺘﯽ ﻛـــﺮد و ﺋﻣۆ دەﺖ ﮔﻮاﯾ ﺋو ﺑﻮو ﯾﻛم ﺟﺎر ﻣﺳﻟﻛی ﻛﺷﻒ ﻛﺮد ،ﺋﯿﻨﺠﺎ دوای ﺋوەی وﺗﺎرﻚ ﻟ رۆژﻧﺎﻣی ﻓﯚﻟﯿﺎ دی ﺳﺎو ﭘﺎوﻟﯚ ﺑودەﺑﺘوە ،ﻣﺳﻟﻛ دەﺗﻗﺘوە و ﮔورە دەﺑﺖ. ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە ﺧﯚی راﺳﺘوﺧﯚ دەﺳﺘﯽ ﻟ ﮔﻧﺪەﯿﺪا ھﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ دواﯾﯽ ﻛﺷﻒ ﺑﻮو ﻛ ﭘﻮەﻧﺪی ھﺑـــﻮوە ﻟ ﻧﻮان ﭘﯚﻟﯿﻜﺎرﭘﯚ ژوﻧﯿﯚر ،ﻛ رۆژﻧﺎﻣﮔرﻜﯽ ﺑﺷﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﮔﯚﭬـــﺎری ﭬﮋەﯾ ،ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎن ﻛﺎرﻟﯿﻨﯿﯚس ﻛﺎﭼﯚﯾﺮا ﻛ ﺑ دزی و ﮔﻧﺪەﯽ ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر ﻛﺮاوە .ﻣﺳـــﻟﻛ ﮔﯾﺸﺘ ﺋو راددەﯾی ﻛـــ ﻟﯿﮋﻧﯾﻛﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺑدواداﭼﻮون ﭘﻜﺒﮫﻨﺪرـــﺖ ﺑـــ ﻧـــﺎوی ”ﻟﯿﮋﻧـــی ﻛﺎﭼﯚﯾﺮا“ .ژوﻧﯿﯚر ،ﻛ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2012ﻛﺮاﯾ ﺳرﻧﻮوﺳری ﮔﯚﭬﺎرەﻛ و ﺑرﭘﺮﺳـــﯽ ﺑﺷﯽ ﺳﯿﺎﺳت و ﻛﺎروﺑﺎری ﺣﻜﻮﻣـــﯽ ﻟ ﺑﺮازﯾﻠﯿﺎی ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ وت ،ﮔﻮﻣﺎﻧـــﯽ ﺋوەی ﻟﺪەﻛﺮا ﻛ ھﻧﺪﻚ وﺗﺎر و رﯾﭙﯚرﺗﺎژی ﺑو ﻛﺮدﺑﺘوە ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺧﺰﻣﺗﻜﺮدن و ﺑﺮەودان ﺑ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧ.
ﺗﺎ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــﺎﻧﯽ دووھزارەﻛﺎن، ﭘﺎرﺗـــﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﺳـــرﭼﺎوەی ﺳـــرەﻛﯽ ﻧﯿﮕراﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە ﺑﻮو .ﻟ23 ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،2002واﺗ ﭼﻧـــﺪ رۆژﻚ ﭘﺶ ﺋوەی ﻟﻮﻻ ھﺒﮋاردن ﺑﺒﺎﺗوە و ﺑﺒﺘ ﺳـــرۆﻛﯽ وت ،ﮔﯚﭬﺎری ﭬـــﮋە وﻨﯾﻛـــﯽ دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾﻜﺮاوی ﺋو ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾـــ ﺑـــو دەﻛﺎﺗوە ﻛ ﻟﺳـــری ﻧﻮوﺳـــﯿﺒﻮو ”ﺋـــو ﻛﺳـــی ﺗﻮﻧﺪڕۆﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟﺪەﻛن ”، ﻟـــو وﻨﯾدا ،ﻟﻮﻻ ،ﻛـــ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪای ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﺑﻮو ،ﺟوی ﺳﮔﻜﯽ ﺳ ﺳری ﻟدەﺳﺘﺒﻮو – ﺳرەﻛﺎن ھﯽ ﻛﺎرل ﻣﺎرﻛﺲ و ﻟﻨﯿﻦ و ﻟﯿﯚن ﺗﺮۆﺗﺴﻜﯽ ﺑﻮون -و ﺳﮔﻛ ﺋـــوی رادەﻛﺸـــﺎ و ﺧﯚی رادەﭘﺴـــﻜﺎﻧﺪ. ﻛﺎﺗـــﻚ ﻟـــﻮﻻ ﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺑوﻛـــﺮدەوە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ”ﻧﺎﻣﯾك ﺑﯚ ﺑرازﯾﻠﯿﻛﺎن“ ﻛ ﻣﺑﺳﺖ ﻟﯽ دﻨﯿﺎﻛﺮدﻧوەی وەﺑرھﻨران و ﺳرﻣﺎﯾداران ﺑﻮو ،ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺋﺎﮔﺎداری دا ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﺎﮔﺎﻣﺎن ﻟ ﺋﻧﺪاﻣ” ﺗﻮﻧﺪڕۆ“ﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛی ﻟﻮﻻ ﺑﺖ و ﻟﯿﺎن ﺑﺘﺮﺳﯿﻦ.
ﭬـــﮋە ﻛوﺗ ﺑـــر ﻟﺸـــﺎوی رەﺧﻨ و ھﻤﺗـــﯽ دژ ﺑ ﮔﻧﺪەﯽ ،ﺋو ھﻤﺗی ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﺧﯚی ﺑﺷﺪار ﺑﻮو ﻟ ﺳﺎزﻛﺮدن و ﺑﺮەوﭘـــﺪان ﺑﯚ ﺑﻨﺑﻛﺮدﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﺑـــ ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدن ﻟ ﺧﯚ ﻧوەﺳـــﺘﺎ، ﺑﻜـــﻮ ﺑرﭘرﭼﯽ رەﺧﻨ و ﺷـــﺎوەﻛﺎﻧﯽ داﯾـــوە و ﺗﺎ راددەی ﺋﯿﺪاﻧـــ ﻛﺮدن ﭼﻮو: ﺋﯿﺪاﻧـــی ” ﺗﺎﻛﺘﯿﻜﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﮔرﯾﻼﯾﯽ ﺑﯚ ﺋﯿﺴـــﺘﻐﻼﻟﻜﺮدﻧﯽ ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎن“ ﻛﺮد) ،ژﻣﺎرەی 16ی ﺋﺎﯾﺎر/ﻣﺎﯾﺴﯽ .(2012 ﻟـــو ﺑدواداﭼﻮوﻧﯾﺪا ،ﭘﺎرﺗـــﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر دەﻛﺎت ﺑـــوەی رۆﺑﯚﺗﻜﯽ داﻧﺎوە ﺑﯚ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﻛﻮرﺗ ﭘﯾﺎﻣﯽ دژ ﺑ ﭬﮋە ﻟﺳر ﺗﻮﯾﺘر .ﻟو ﺑزﻣدا ،رﻛﺎﺑرەﻛی، واﺗ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﮔﻠﯚﺑﯚ ،ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺧـــﯚی ﺑـــﯚ ﭬـــﮋە دەردەﺑﺖ ﻟـــ ﭘﻨﺎو ”داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟ ﺋﺎزادی“.
ﺑھﯚی ﺋوەی ﻛ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﭼـــپ و ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴـــﺖ ﺑـــ رـــﮕﺎی ھﺒـــﮋاردن ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯿﺎن ﻟ وﺗﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ ﺑـــﺮدەوە و ھﺎﺗﻨ دەﺳـــت ،ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە ﻧﯿﮕران دەﺑﺖ و ﺗﺮﺳـــﯽ ﻟﺪەﻧﯿﺸـــ ﺑﯚﯾ ھﺮﺷـــﯽ ﺗﻮﻧﺪ دەﻛﺎﺗ ﺳـــرﯾﺎن و ﺋﯿﺪاﻧﯾﺎن دەﻛﺎت و ﺑ ” دﯾﻜﺘﺎﺗـــﯚر و ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺴـــﺖ“ ﻟ ﻗﻣﯿﺎن دەدات .ﻟ ژﻣـــﺎرەی 10ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2006ﯾﺪا ،وﻨﯾﻛﯽ ﺑوﻛﺮدەوە و ﻟﺳری ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮو ” دﺸﺖ“ .وﻨﻛ ھﯽ ﺳرۆك ﻟﻮﻻ ﺑﻮو .ﻟو وﻨﯾدا ﻟﻮﻻ ﭘﺸـــﺘﯽ ﻟ ﺋﻤ ﺑـــﻮو و ﻟﻗﯾﻛﯿـــﺎن ﻟ ﭘﺎﺷـــﯽ داﺑﻮو. ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺑم ﻛﺎرەی ﮔﺎﺘی ﺑ ﺳـــرۆك دەﻛﺮد ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺳﺎوﯾﻠﻜ ﺑﻮوە ﺑراﻣﺒر ﺑ ھﺎوﺗﺎ ﺑﯚﻟﯿﭭﯿﻛی ،ﺋﭭﯚ ﻣﯚراﻟﺲ ﻛ ﺗﺎزە ﮔﺎز و ﭘﺘﺮۆﻟـــﯽ ﺑﯚﻟﯿﭭﯿﺎی ﺧﯚﻣﺎﯿﻜﺮدﺑﻮون و ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑرازﯾﻠﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﻧﺪﺑﻮوﻧوە. ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧـــﯽ ﭬﮋە ،ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﻓﺮەﻧﺗوەﯾﯿـــﻛﺎن دەﺑـــﺖ ﻟ ﺳـــرووی ﺑرژەوەﻧﺪﯾـــﯽ ھﻣﻮو ﻛـــس و ﻻﯾﻧﻜﯽ دﯾﻜـــوە ﺑﻦ .ﻟ4 ی ﺗﻣﻤـــﻮز )ﺟﻮی(ی ،2012ﺋﯿﺪاﻧـــی ﻛﻮدەﺗﺎﯾـــك دەﻛﺎت ﻛ ﻟـــ ﭘﺎراﮔـــﻮای رووﯾﺪاﺑﻮو ،ﻧـــك ﻛﻮدەﺗﺎ ﺳرﻛوﺗﻮوەﻛی ﻓﺮﺪﺮﯾﻜﯚ ﻓﺮاﻧﻜﯚ ،ﺑﻜﻮ ﺋو ﻛﻮدەﺗﺎ ﺳـــرﻧﮔﺮﺗﻮوەی ﻛ ﺳرۆﻛﯽ ﭬﻨﺰوﻠـــﯽ ھﻮﮔﯚ ﭼﺎﭬﺰ ﻟ ﭘﺸـــﺘﯿوە ﺑﻮو و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛـــی ﺋـــوە ﺑﻮو ﻛـــ ﻟ رﮕﺎی ﺳﻮﭘﺎی ﭘﺎراﮔﻮاﯾﯿوە ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﻓﺮاﻧﻜﯚ ﺑووﺧﻨ.
ﺗواﻧﯿﻨﻜﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴﯿﺎﻧ ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳت
*داﻧـــری ﻛﺘﺒـــﯽ” ،ﭬـــﮋە“ :ﺣﯿﺰﺑـــ ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟ” زۆر ﭘﻮﯾﺴـــﺖ“ەﻛ-1989) ﮔﯚﭬـــﺎری ﭬـــﮋە ﺧـــﯚی وا دەردەﺧﺎت ،(2002ﺑوﺧﺎﻧـــی زاﻧﻜـــﯚی رۆژﺋﺎوای ﻛـــ ﮔﻮاﯾ ﻟ ﺑرەی ﭘﺸـــوەی ھﻤﺗﯽ ﭘﺎراﻧﺎ ،ﻛﺎﺳﻜﺎﭬﻞ.2009 ، ﺑﻨﺑﻛﺮدﻧـــﯽ ﮔﻧﺪەﯿﺪاﯾـــ .ﺳـــروﺗﺎری ژﻣـــﺎرەی 5ی ﺋﯾﻠـــﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی ،2012ﮔﯚﭬﺎرەﻛ وەك ”رﻨﯿﺸـــﺎﻧﺪەرﻜﯽ وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن:
) (1ﺑواﻧـــ ژﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ رۆژی 23ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2012و 12ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی 2012و 19ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی .2012 ) (2ﺋم ﻛﺘﺒ ﺋم دەی وەرﮔﺮﺗﻮوە :ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﺎن دﯾﻮﺗﯿﯿﻮ ،ﻟﻮﻻ ،ﺑوﺧﺎﻧی ﻓﻼﻣﺎرﯾﯚن ،ﭘﺎرﯾﺲ.2005 ، ) (3رۆﺑﺮﺗﯚ ﺋﻔﺮﻢ ﻓﯿﻠﯿﯚ ” ،ﮔﯚﭬﺎری ﭬﮋە و وﺗﻛی ﻣﻦ“ ،رۆژﻧﺎﻣی ﺑﺮاﺳﯿﻞ دی ﻓﺎﺗﯚ ،ﺳﺎو ﭘﺎوﻟﯚ19 ،ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2008 ) (4ﺳﻜﺎﻧﺪاﻟﻛ ﻟﺳر ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ ﭘﺎرە دراوەﺗ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎن ﺑﯚ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎن ،ﺋم ﻛﺎرە ﺗﻧﺎﻧت ﭘﺶ ھﺎﺗﻨﯽ ﻟﻮﻻ ﺑﯚ دەﺳت ،ﺑﺎو ﺑﻮو.
رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺗﯚﻓﺎﻧﺪا ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ ﺷـــﻣﻧﺪەﻓر ”روﻟ دو ﻻ ﮔﺎر“ ،ﻛ زۆرﺑی ﺟﺎر ﻟ ﻛﺎژﺮ ﺷﺷـــﯽ ﺋـــﻮارەوە دادەﺧﺮﻦ، ﺑزەﺣﻤـــت دەﻛـــﺮێ ﻟـــ رۆژاﻧـــﯽ ھﻓﺘدا رۆژﻧﺎﻣﻓﺮۆﺷﯿﻛﯽ دﯾﻜ ﭘﯾﺪا ﺑﻜی و رۆژاﻧﯽ ﯾﻛﺸﻣﻤش ھر ﻧﯿﻦ“ ).(3 ﻟـــ ﺑراﻣﺒر ﺋـــم ﺗﯚﻓﺎﻧـــی رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﺑﻮون ،زۆرﺑﯾﺎن ﻟ ﻧﻮان دوو ﺋﺎﻗﺎردا ﻟـــ ﺟﯚﻻﻧـــدان ،ﺟﺎری واش ھﯾـــ ھﺎوﻛﺎت ھردووﻛﯿـــﺎن دەﮔﺮﻧ ﺑـــر .ﺋﺎﻗﺎرﻚ ﺋوەﯾ ﻛ ﺑﺒﻨـــ رۆژﻧﺎﻣی ﻧﯿﻮە ﺧﯚڕاﯾﯽ و ﻟ رﮕﺎی رﯾﻜﻼﻣوە ﺑ ﻧﺮﺧﯽ زۆر ھرزان ﺑﻔﺮۆﺷـــﺮﻦ. ﺋوەی دﯾﻜش ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟوەی ﻛ ﺑﺒﻨ ﮔﯚﭬﺎری ﻧﯿﻤﭽـــ ﯾﺎرﻣﺗﯿﻜـــﺮاو ﻟ رﮕﺎی ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ
ﺋﺳـــﺘﻮوری رﯾﻜﻼﻣـــﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﺳـــﺎڵ ﺟﯿﺎ دەﻛﺮﺘـــوە .ﺣﻜﻮﻣت ﺑﻨﯽ داوە ﻟﻣودوا ﭘﺎرەی ﮔﺸﺘﯽ ﻟ ﭘﺮۆژەﮔﻟﻚ ﺳرف دەﻛﺮێ ﻛ ﻟﮔڵ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﺧرﺟﯽ ﮔﺸﺘﯿﺪا ﯾك ﺑﮕﺮﺘـــوە ،داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدﻧﯿﺶ ﻟ رۆژﻧﺎﻣﮔرﯾﯽ ﺳرﺑﺧﯚ ﯾك ﻟو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﺎﻧﯾ. ﺑم ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿـــﻚ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺣﯿﺴـــﺎب ﻟﺳـــر ﺧﻮﻨراﻧﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت .ﻟـــ ﺳـــﺎﯽ 2009وە ﻛـــ ﯾﻛﻣﯿﻦ ﻛﻣﭙﯾﻨﻤـــﺎن ﻟو ﭘﻮەﻧﺪﯾﯿدا دەﺳـــﺘﭙﻜﺮد، ﺋﻤ 4582 ﺑﺧﺸﯿﺸـــﻤﺎن ﺑ ﺑی 500.440 ﯾﻮرۆ ﭘﮕﯾﺸـــﺘﻮوە .ﺋو ﯾﺎرﻣﺗﯿ ﺑﯾﺎردەرە دەرەﺗﺎﻧﯽ ﺋوەی ﭘﺪاﯾﻦ ﻛ ﺑردەوام ﺑﯿﻦ ﻟ
ﻛﺎﺗﻚ دەﺑﯿﻨﯿـــﻦ رۆژﻧﺎﻣی ﺋـــل ﭘﺎﯾﺲ- ی ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯽ ﺳـــﯿﻛﯽ ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟـــ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟﻛﺎر ﻻدا ﻛ ﺳـــرﻧﺠﯽ ﺑﯿﺮوڕای ﮔﺸـــﺘﯿﯽ ﺟﯿﮫـــﺎن دەﮔڕاﯾوە ﺳـــر ﻏززە، ﻣﺮۆڤ دەﻛوﺘ ﺑﯿﺮی ﻗﺴـــی ﺷﺮۆﭬﻛﺎرﻜﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾـــﯽ ﻛ دە” ﺑﻮوﻧـــﯽ ﻛﺎوﮋﻛﺎراﻧﯽ ﻧﺎو ﻣﯿﺪﯾـــﺎﻛﺎن ﻛ ھر دەزاﻧﻦ ﻗﺴـــ ﺑﻜن ،زۆر ھرزاﻧﺘـــﺮ دەﻛوێ ﻟوەی ﻛ ﭘﯾﺎﻣﻨﺮ ﺑﻨﺮن ﺑﯚ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ“. ﭼﻧـــﺪ ھﻓﺘﯾﻛـــ ﻗﯾﺮاﻧـــﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن رﯾﺘﻤﻜـــﯽ دﯾﻜی وەرﮔﺮﺗـــﻮوە .ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﻧﯿﻮزوﯾﻜـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ راﯾﮕﯾﺎﻧـــﺪووە ﻛ رۆژی 31ی دﯾﺴـــﻤﺒری 2012دواﯾﯿـــﻦ ژﻣـــﺎرەی ﺧﯚی ﺑـــو دەﻛﺎﺗـــوە و ﭘﺎش ﺋـــوە ﺗﻧﯿﺎ ﻟﺷـــﻮەی ﺑوﻛﺮاوەﯾﻛﯽ ﺋﻟﯿﻜﺘﺮۆﻧﯽ ﺳـــر ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋم ﺗﯚﻓﺎﻧی رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑو دەﺑﺘوە .وەك ھﻣﯿﺸـــش، ﺋم ”ﮔﺷﺳﻧﺪﻧ “دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی دەرﻛﺮدﻧﯽ ﺑﻮون ،زۆرﺑﯾﺎن ﻟ ﻧﻮان دوو ﺋﺎﻗﺎردا ﻟ ﺟﯚﻻﻧدان، ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆری ﺧـــﻚ ﻟـــ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن. ﻟـــو ﭘﻮەﻧﺪﯾﯿدا ﺑڕﻮەﺑـــری ھﻓﺘﻧﺎﻣﻛ ﺟﺎری واش ھﯾ ھﺎوﻛﺎت ھردووﻛﯿﺎن دەﮔﺮﻧﺑر. دەﺖ ﻛـــ” ﺑداﺧوە ،ﻧﺎﭼﺎر دەﺑﯿﻦ ژﻣﺎرەی ﺋﺎﻗﺎرﻚ ﺋوەﯾ ﻛ ﺑﺒﻨ رۆژﻧﺎﻣی ﻧﯿﻮە ﺧﯚڕاﯾﯽ و ﻟ رۆژﻧﺎﻣواﻧﻛﺎﻧﻤـــﺎن ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻟ دەرەوەی وت ﻛـــم ﺑﻜﯾﻨـــوە“) .(1ﺑﺎرودۆﺧﻛـــ ﻟ رﮕﺎی رﯾﻜﻼﻣوە ﺑ ﻧﺮﺧﯽ زۆر ھرزان ﺑﻔﺮۆﺷﺮﻦ. ﺋﻤﺎﻧﯿـــﺎش ﺑرەو ﺗﻜﭽﻮوﻧـــ. رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺋوەی دﯾﻜش ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟوەی ﻛ ﺑﺒﻨ ﮔﯚﭬﺎری ﻧﯿﻤﭽ ﻓﺮاﻧﻜﻔﯚرﺗر روﻧﺪﺷـــﺎو و ﻓﺎﯾﻨﻧﺸـــﯿڵ ﺗﺎﯾﻤﺰ دۆﭼﻼﻧـــﺪ ﯾك ﻟ دوای ﯾـــك راﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ﯾﺎرﻣﺗﯿﻜﺮاو ﻟ رﮕﺎی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ داراﯾﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗوە ﻟﻣوﻻ ﺑوﻧﺎﺑﻨوە. ﻟ ﻓرەﻧﺴـــﺎش ﺑﺎرودۆﺧﻛـــ زۆر ﺟﯿﺎواز ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆر ﺑﯚ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻧﯿﯿـــ .(2)دوو رۆژﻧﺎﻣـــی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ وەك داراﯾﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗوە. ﻧﯿﻤﭽ ﺧﯚڕاﯾﯿﺒﻮوﻧﯽ ﮔﯚﭬـــﺎرەﻛﺎن ﻟوەداﯾ و رﯾﭙﯚرﺗـــﺎژ ﺗﻧﺎﻧت ﻟو وﺗﺎﻧدا ﻛ زۆرﺑی ﻓﺮاﻧﺲ ﺳـــﻮاغ و ﻻﺗﺮﯾﺒﻮون ﺋﻣﺴـــﺎڵ داﺧﺮان و ھﻓﺘﻧﺎﻣـــی ”ﺗﻤﻮاﻧﯿـــﺎژ ﻛﺮﺘﯿن“ ﻛ ﻟ ﻛ ﮔﯚﭬﺎرﻜـــﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ھـــواڵ و ﺑﺎﺑﺗﯽ ھرە زۆری رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن ﭘﺸﺘﮕﻮﯿﺎن دەﺧن. ﻟ ﻣﺎﻧﮕﻛﺎﻧـــﯽ داھﺎﺗﻮودا ،ﺑ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚڕاﮔﺮی ﻟـــ دژی داﮔﯿﺮﻛﺎری ﺋﻤﺎﻧﯽ رۆژ ﻟـــ ھﻣﻮو ﺑﻮارەﻛﺎﻧﺪا ﺗﻧﯿﺎ ﺑ ﯾك ﯾﻮرۆ ﻟداﯾﻜﺒﺒـــﻮو و ﻧﻮﻨﮕـــی زۆر ﻟـــ ﺧﺑﺎﺗـــ دەﻓﺮۆﺷـــﺮێ و دﯾﺎرﯾﺸـــﯽ ﻟﮔڵ دەدەن ) .(4ﺧﻮﻨـــران ،ﺋﻤـــ ﺑـــردەوام دەﺑﯿـــﻦ ﻟـــ ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮازەﻛﺎن ﺑﻮو )دژاﯾﺗﯽ ﺷـــڕی ﺋواﻧـــی ﻛ ﻧﯿﻤﭽ ﯾﺎرﻣﺗﯿـــك ﻟ دەوت داﻛﯚﻛﯿﻜـــﺮدن ﻟ رۆژﻧﺎﻣﮔرﯾﯿـــك ﻛ ھم ﺟزاﯾﺮ ،دژاﯾﺗﯽ ﻧزﻣﯽ ﺋﺧﻼﻗﯿﯽ ﺑﻨﯿﺎﺗﮕرا و وەردەﮔﺮن ﺋوەﯾ ﻛ ﯾﺎرﻣﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دەوت ﺧﯚﺧرﯾﻜﻜـــﺮدن ﺑ ﺷـــﺘﯽ ﺑ ﻣﺎﯾـــ و ھم ھﺘﺪ( ،ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ﺑ ﺑﻮاری رۆژﻧﺎﻣواﻧﯽ %12ی ﺳرﺟم ﻗﺑﺎرەی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻜﺮدن ﺑ ﺗﺮس رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە. داھﺎﺗﻮوەوە ﻧﺎﭼـــﺎرە ﻣﺎوەی ﻧﻮان دەرﭼﻮوﻧﯽ ﺑﯿﺰﻧﺲ ﻟو ﻛرﺗـــدا ﭘﻜﺪﻨ .ﺑﺑ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋو ﯾﺎرﻣﺗﯿﺎﻧـــ زۆرﺑی ﮔﯚﭬﺎر و رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن دوو ژﻣﺎرە درﮋ ﺑﻜﺎﺗوە و ﺑﺒﺘ ﻣﺎﻧﮕﻨﺎﻣ. وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو راﯾـــی داﺑﺷـــﻜﺮدن و ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی ﻟﻧـــﻮ دەﭼﻦ .ھرﺑﯚﯾﺷـــ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن دەﻣﻚ ﺑﻮو ﺑ دەﺳﺖ ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﺳﯾﺮ و ﺳـــﻣرە دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻛ ﻻﯾﻧﮕﺮە ھرە ﺧﺮاﭘـــﯽ ﻛﺎر و داھﺎﺗـــﯽ ﻧﺰﻣـــﯽ ﻛﯿﯚﺳـــﻚ و ﺳرﺳﺧﺘﻛﺎﻧﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم و ﺑﯾﻨﯽ ﺑﻮدﺟﻛﺎن ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: رۆژﻧﺎﻣﻓﺮۆﺷـــﯿﻛﺎﻧوە دەﯾﻨﺎﻧـــﺪ .ﺋﻣﺠﺎرە ﻟﭘ دەﺑﻦ ﺑ ﻓﺮﯾﺎدڕەﺳﯽ دەﺳﺖ و دﻜﺮاوەی ) (1ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ18 ،ی ﺋﯚﻛﺘﯚﺑری .2012 ﺑھـــﯚی داﺑزﯾﻨﯽ ﻟ راددەﺑدەری ﻓﺮۆﺷـــﯽ دەوت ﺑـــﯚ ﺑدەﻧﮕوەھﺎﺗﻨﯽ ﺋـــو ﻛرﺗ. ) (2ﺑواﻧ” ﻛﺎﺗﻤـــﺎن ﻧﻣﺎوە“ ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ، رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧوە ھﻨﺪەی دﯾﻜ ﻟ ﻣﺗﺮﺳﯿﺪاﯾ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﺳـــﺎﯾی ﺑڕﻜﺮدﻧﻚ ﺑڕﮕﺎی ﺋﯚﻛﺘﯚﺑری .2012 ﺋوە ﻟ ﺣﺎﻜﺪا ﻛ ھروەك ژان ﺳـــﺘﺮن ﻟ ﭘﯚﺳﺘدا ﻛ ﺑﺷﯽ زۆری ﺑ ﭘﺎرەی ﺑﺎج داﺑﯿﻦ ) (3ژان ﺳـــﺘﺮن” ،ﺧﺎوەﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﻛﺘﺒﻜـــﯽ رووﻧﻜرەوە ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺑﻮاری دەﻛﺮێ ،رۆژﻧﺎﻣی ”ﻟﺰﻜﯚ“ ﻛ ﻣﻮﻜﯽ ﺑﺮﻧﺎرد ھﻣﻮوﯾﺎن ﺧﺮاﭘﻦ“ ،ﭼﺎﭘﯽ ﻻﻓﺎﺑﺮﯾﻚ ،ﭘﺎرﯾﺲ.2012 ، رۆژﻧﺎﻣواﻧـــﯽ ﺋﺎﻣـــﺎژەی ﭘﺪەﻛﺎ ،ﻟـــ زۆر ﻟ ﺋﺎرﻧﯚ-ی دەوﻣﻧﺪﺗﺮﯾﻦ ﻛﺳـــﯽ ﺋوروﭘﺎﯾ (4) ،ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﮔﯚﭬـــﺎری ﻧﻮوﭬﻞ ﺋﯚﺑﺴـــﺮﭬﺎﺗﯚر، ﺷﺎرۆﭼﻜﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑری ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﺪا ،ﺑدەر ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﭘﺎﺷﻜﯚﯾﻛﯽ 547ﮔﺮاﻣﯽ ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﻜﺴﭙﺮﺲ و ﻟﻮﭘﻮەن ﻛ 80% ی ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺑ ﻟ رۆژﻧﺎﻣﻓﺮۆﺷـــﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﺎﯽ وﺴﺘﮕﻛﺎﻧﯽ زﯾﺎد ﺑﻜﺎت ﻛ ﺑ زەﺣﻤـــت ﻟ ﻛﺗﻟﯚﮔﻜﯽ ﭘﺎرەﯾﺎن ﺑﺳﺘﺮاوەﺗوە ﺑ ﺋﺎﺑﯚﻧﻛﺮدﻧﯽ ھرزاﻧﺒھﺎوە.
ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013- 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ14
ﻋﻟوﯾﻛﺎن و ﺟﻧﮕﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﺳــــ ﺳﺎﺑﺮﯾﻨﺎ ﻣﺮﭬن
ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﻋﻟوﯾﻛﺎن ،ﺋو ﻛﻣﯿﻨﯾی %10ی داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﭘﻜﺪﻨ و ﺑﻨﻣﺎی ﺳـــرۆك ﺑﺷﺎر ﺋﺳدﯾﺶ ﺳـــر ﺑﻣ ،ﺑﻮوەﺗ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻣﺳـــﻟ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﻠﻤﻼﻧـــ ﭼﻛﺪارﯾﯿﻛـــی ﺳـــﻮورﯾﺎ .ﻋﻟوﯾﻛﺎن ،ﺟﮕـــ ﻟ ﻧﺎوﭼ ﻣﮋووﯾﯿﻛﯾﺎن ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺷـــﺎﺧﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺎری دەرﯾﺎی ﻧﺎوەڕاﺳـــﺖ ،ﻟ ﺷـــﺎرە ﮔورەﻛﺎﻧﯽ وەﻛﻮ دﯾﻤﺷـــﻖ و ﺣﻮﻣﺴﯿﺶ دەژﯾﻦ .ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺋﮔرﭼﯽ ﺑ ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﻣزھﺑﯽ ﺷـــﯿﻌ دادەﻧﺮێ، ﺑم ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﺑـــﺎوەڕ و ﻧرﯾﺘﻛﺎﻧﯽ وەﻛﻮ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﺟﯿﺎواز ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌ دەرﻛوﺗـــﻮوە و ﺗﺎ 40 30-ﺳـــﺎﻜﯿﺶ ﻟﻣوﺑـــر زۆر دوور ﺑـــﻮوە ﻟ ﺋﯿﺴـــﻼم. ھﻧﺪـــﻚ ﻟو ﻋﻟوﯾﺎﻧی ﻛ ﺑﯚ ﺷـــﺎرە ﮔورەﻛﺎن ﻛﯚﭼﯿﺎن ﻛـــﺮدووە ،ﺑﻮوﻧﺗوە ﺋﯿﺴـــﻼم و وەﻛﻮ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﻧﻮﮋ دەﻛن و رۆژوو دەﮔﺮن .ﺑـــم ﺋواﻧی ھر ﻟ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﺪا دەژﯾﻦ ،ھﻣﺎن ﺑﺎوەڕی ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن ﭘﺎراﺳـــﺘﻮوە و ﻧﮔﯚڕاون. زاﻧﯿﺎری ﺑﺎوەڕﭘﻜﺮاو و زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻟ ﺑﺎرەی ﻋﻟوﯾﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎوە ﻛﻣﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﻣﺎوەی ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳد ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﻗدەﻏـــ ﺑﻮوە و ﻛس ﺑﯚی ﻧﺑﻮوە ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﺎن ﻟﺳـــر ﺑﻜﺎت ،ﯾﺎن ﺑ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا ﺑﺎﺳـــﯿﺎن ﺑﻜﺎت .ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ﺑـــ ﻋﻟوﯾﻛﺎﻧﯿﺎن دەﮔﻮت ”ﺋﻤﺎﻧﻛﺎن“ ﭼﻮﻧﻜ ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ،ھردوو وﺷ ﻟﻜﻨﺰﯾﻜﯿﯿﻛـــﯽ دەﻧﮕﯿﯿﺎن ھﯾ) ﻋﻠﻮﯾﯿﻦ و اﻟﻤﺎﻧﯿﯿﻦ(.
ﻣﺤﻣﻤد ،ﻋﻟﯽ زاوای ﭘﻐﻣﺒر ،ﺳﻟﻤﺎن ﻛـــ ﯾﻛﻚ ﺑﻮوە ﻟ ﯾﺎوەراﻧﯽ ﭘﻐﻣﺒر(. ﻋﻟوﯾﻛﺎن ھﻧﺪێ ﺑﯚﻧی ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﺑﯚﻧ ﻣﺳـــﯿﺤﯿﻛﺎن و ﺳردەﻣﯽ ﺑﺘﭙرﺳﺘﯿﯿﺎن ھﯾ .ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﭘﯿﺮۆز ﺳﯾﺮی ﭘﯿﺎوﭼﺎﻛ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛ دەﻛن ،ﺑم وەك ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﻣﺰﮔوﺗﯿﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﻧﻮﮋﻛﺮدن. ﻟﺑر ﺋوەی ﻧﮫﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺋﺎﯾﻨ ﺗﻧﮫﺎ ﺋو ﻛﺳﺎﻧ دەﯾﺰاﻧﻦ ﻛ ﺳر ﺑ ﺋﺎﯾﻨﻛن، ﺑﯚﯾـــ رۆژھﺗﻨﺎﺳـــﺎن و ﻣﯿﺴـــﯿﯚﻧﺮاﻧﯽ ﻣﺳﯿﺤﯽ ﺑ زەﺣﻤت دەﺗﻮاﻧﻦ دەﺳﺘﯿﺎن ﭘﯿﺎﻧﺒـــﮕﺎت و ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾـــﺎن ﻟﺑﺎرەوە ﺑﻜن. ﺳرەﺗﺎ ﻻﻣﺎﻧﺲ واﯾﺰاﻧﯽ ﺋﻣ ﻣﺳﯿﺤﯿ ﻛﯚن و رەﺳﻧﻛﺎﻧﻦ ﻛ ﭼﺎوی ﭘﻜوﺗﻮون، ﺑـــم دوای ﺋوەی ﭼﺎوی ﺑ ﺷـــﺨﻜﯽ ﻋﻟـــوی ﻛوت و ﻗﺴـــی ﻟﮔﺪا ﻛﺮد، ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛی ﮔﯚڕا .ﺋو ﺷـــﺨ ﻋﻟوﯾﯿ ﺑـــ راﺷـــﻜﺎوی ﭘﯿﮕﻮﺗﺒﻮو ﻛ ﺳـــر ﺑ ﻣزھﺑﯽ ﺷـــﯿﻌﯾ ،ﺑم ﺋو ﻗﺴﯾﺷﯽ رەﺗﻜﺮدﺑـــﻮوەوە ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻛﺎن ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟـــ ﻧـــﻮ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺑﺰر
*
ﻣﺤﻣﻤد ﺋﯿﺒﻦ ﻧﻮﺳـــﯾﺮ ﺑﻮو .ﺋم ﺋﺎﯾﻨ ﻟ رﯾﺰی ﺋو ﻣزھب و ﺋﺎﯾﻨﺎﻧ دادەﻧﺮﺖ ﻛ ﻧﺎوی ”ﻏﻮﻟﻼت“ﯾـــﺎن وەرﮔﺮﺗﺒﻮو واﺗ ”ﺗﻮﻧﺪڕۆﻛﺎن“ ،ﺑوەش ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر دەﻛﺮان ﻛ زﯾﺎدەڕۆﯾﯽ دەﻛن ﻟ ﭘرﺳﺘﻨﯽ ﻋﻟﯽ و ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ زۆر ﺑرز و ﭘﯿﺮۆز ﺳﯾﺮی دەﻛن و دەﯾﮫﻨﻨ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺧﻮدا ) .(2ﺳـــرەﺗﺎ ﺋم ﺋﺎﯾﻨ ﻟ رۆژھت ﭘرەﯾﺴﻧﺪ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭘﺎﺷﻛﺸی ﻛﺮد ﺑﯚ ﻧﺎوﭼ ﺷﺎﺧﺎوﯾﯿﻛﺎن و ﻟـــوێ ﭼﻗـــﯽ ﺑﺳـــﺖ و ﭼـــﻮوە ﻧﺎو ﺑﺎزﻧﯾﻛﯽ داﺧـــﺮاوەوە ،ﺗﻧﮫﺎ ﻟﻧﺎو ﺋو ﺑﺎزﻧﯾدا ﮔﺷی دەﻛﺮد و ﺧﯚی ﺑرھم دەھﻨﺎﯾوە ﺑ ﺳـــﻮود وەرﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﺑﺎوەڕ و ﻧرﯾﺘ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛ .ﻋﻟوﯾت ﻛ ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﻣراﺳـــﯿﻤﯿ ﺑـــﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑﺎوەڕداری ﺗـــﺎزە ،ﺑﻮوەﺗ ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﻧﮫﻨﯽ و رﺒﺎزﻜـــﯽ ﺑرﺗﺳـــﻚ و ﻋﯿﺮﻓﺎﻧـــﯽ و ﺗﺳوﻓﯽ وەرﮔﺮت ﻟ ﭘراوﺰی ﺷرﯾﻌت و ﻣراﺳـــﯿﻤﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﺪا .ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺋم ﺋﺎﯾﻨ ﺑﻮوە ﺟﯽ رق و ﺑﺰی ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻧﺎوداری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﻮﻧﻨ ﺋﯿﺒﻦ ﺗﯾﻤﯿ .دوای ﺋوە
ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺋﮔرﭼﯽ ﺑ ﺑﺷﻚ ﻟ ﻣزھﺑﯽ ﺷﯿﻌ دادەﻧﺮێ ،ﺑم ﺑﺷﻚ ﻟ ﺑﺎوەڕ و ﻧرﯾﺘﻛﺎﻧﯽ وەﻛﻮ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﺟﯿﺎواز ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌ دەرﻛوﺗﻮوە و ﺗﺎ 40 - 30ﺳﺎﻜﯿﺶ ﻟﻣوﺑر زۆر دوور ﺑﻮوە ﻟ ﺋﯿﺴﻼم
ﭼﺎودﺮاﻧـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋـــم ﭘﺮﺳـــﯿﺎراﻧ دەﻛـــن :ﺋﺎﯾـــﺎ ﻋﻟوﯾﻛﺎن داﺑـــش دەﺑﻦ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻟ رﮋﯾﻤﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ھﺪەﮔڕﻨـــوە؟ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ ﻛﻣـــﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﭼﻮوﻧﺗ ﭘﺎڵ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن و ﺷﯚڕش ،ﺋﻣش زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺑرﺋوەﯾ ﻛ دەﺗﺮﺳـــﻦ ﻟوەی ﻟ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘی ﻋﻟوی دوورﺑﺨﺮﻨوە .ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﻟﻧﻮ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮون ،ﺋﻣش زﯾﺎﺗـــﺮ ﻟﺑر دوو ھﯚﯾـــ :ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺋوەﯾ ﻛ دەﺗﺮﺳـــﻦ دووﭼﺎری ﺗﯚﺳﻧﺪﻧوە ﺑﺒﻦ ،دووەﻣﯿﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﻟو ﺑﺎوەڕەدان ﻛس ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﺑﺒﺘ ﺑدﯾﻠﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳد و ﻟ رووی ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿوە ﺟﯽ ﺑﺎوەڕ و ﻣﺘﻤﺎﻧ ﺑﺖ .ﯾﻛﻚ ﻟـــ ھﯚﯾﻛﺎﻧﯽ دوودﺒﻮوﻧﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺑﯚ ﭼﻮوﻧ ﭘﺎڵ ﺷﯚڕش ﺑﺎوەڕە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﯾﺎﻧ ﭼﻮﻧﻜ ﻣﮋووﻜﯽ درﮋﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺳـــﺘم و زۆرداری و ﭼوﺳﺎﻧوە ﺋـــم ﭼﯿﺮۆﻛ ﺗﯿﺸـــﻚ دەﺧﺎﺗ ﺳـــر ھﯾ .ﺗﺎ ﺳدەﯾك ﻟﻣوﺑر ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﭼرﻣﺳری و ﺋﺶ و ﺋﺎزاری ﻧﻮﺳﯾﺮﯾﻛﺎن ﭘﯿﺎﻧﺪەﮔﻮﺗﻦ ﻧﻮﺳﯾﺮﯾﻛﺎن. ﻛ ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣوە ﺳـــﺎﯽ ،1903ﺟﺰوﯾﺘـــﯽ ﺑﻟﺠﯿﻜـــﯽ ھوﯿﺎﻧـــﺪاوە ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ھﻨﺮی ﻻﻣﺎﻧﺲ ﺳـــرداﻧﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن دروﺳـــﺖ ﺑﻜـــن و ﺑﯿﭙﺎرـــﺰن. ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻧﻮﺳﯾﺮی ﻧﺎوﭼی ﺋﻧﺘﺎﻛﯿ دەﻛﺎت ﯾﻛﻣﺠﺎر ﻟﻧﺎو ﺋﯿﭙﺮاﺗﯚرﺘﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﻛ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ راﺷﻜﺎوی ھﻧﺪێ ﻣﺳﻟی ﺧرﯾﻚ ﺑـــﻮو ﺑرەو ﻧﻣﺎن دەﭼﻮو ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟﮔﺪا ﺑﺎس ﺑﻜﺎت .ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎی ﺑﻦ ﻣﺎﻧﺪاﺗﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ )ﻟ رۆژھﺗﻨﺎﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜ ،ﺋو ﻛﻣﯿﻨ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ 1920 ﺑـــدواوە( ،دواﺟﺎر ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎی ﺳرﻧﺠﯽ ﻻﻣﺎﻧﺲ رادەﻛﺸ ﺑﯚﯾ دەﺳﺖ ﺳـــرﺑﺧﯚدا ) ﻟـــ دوای 1946ەوە(. دەﻛﺎت ﺑ وردﺑﻮوﻧـــوە و ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟ ﻟـــو ﻣﺎوەﯾـــدا ،زۆر ﺳـــﺧﺖ ﺑـــﻮو ﺑﯚ ﻋﻟوﯾﻛﺎن .ﺋـــوەی زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮوەﺗ ﺟﯽ ﻧﻮﺳﯾﺮﯾﻛﺎن ﻟ ﺷﺎﺧﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻨ ﺳـــرﻧﺞ و ﺑﺎﯾﺧـــﯽ ﺋو رۆژھﺗﻨﺎﺳـــ ﺧﻮارێ و ﺑﭽﻦ ﻟ ﺷﺎرەﻛﺎﻧﺪا ﺑﮋﯾﻦ و ﻓﺮی ﺑﻟﺠﯿﻜﯿ ،رەگ و رﯾﺸ ﻧﺎڕۆﺷﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋو ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﻣﯚدﺮن ﺑﻦ. ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻋﻟوی ﻟ ﻧﻮان ﺳدەی ﻧﯚﯾم و ﺋﺎﯾﻨﯾـــ ﻛ ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﻛﯚﻧ و ﺗﻜﯾﻛ ﻟ ﺑﺎوەڕە ﺑﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﯾ و ﺑﺎوەڕی ﺳدەی دەﯾﻣﺪا ﻟ ﻧﺎو ﺟرﮔی ﻣزھﺑﯽ ﺳـــﯾﺮﺗﺮی وەﻛـــﻮ ﺑـــرگ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ رۆح ﺷﯿﻌدا ﺳرﯾﮫﺪاوە و ﭼﻛرەی ﻛﺮدووە )ﺗﻘﻤﺺ( و ﺳﻜﻮﭼﻜی ﭘﯿﺮۆز )ﭘﻐﻣﺒر و ﻧـــﺎوی داﻣزرﻨرەﻛی وەرﮔﺮﺗﻮوە ﻛ ﻛـــﺮدوون و ﺗﻮاﻧﺪووﯾﺎﻧﻨﺗـــوە .ھروەھﺎ ﮔﻠﯾﯽ ﻟـــوەش ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘﯽ ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻣـــی ﺧﺮاﭘـــﯽ ﻟﮔﺪا ﻛﺮدوون .ﭘﺶ ﺟﻧﮕـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ ﯾﻛم ھرﻤﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺳر ﺑو ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘﯿ ﺑﻮو .ھر ﺋو ﺷﺨ ﻧﻮﺳﯾﺮﯾﯿ ﭘﯿﻮاﺑﻮو ﮔﻟﯽ ﻧﻮﺳـــﯾﺮی ﺑ ﭘﺸـــﺖ و ﭘﻧﺎﯾ و ﻛـــس داﻛﯚﻛﯿﯿﺎن ﻟﻨـــﺎﻛﺎت ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﭼﻮﻧﻜ ﺋـــو ﻛﺎﺗ ﻛﻣﯿﻨـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﺪەﺳﺘﯽ ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﻟﻻﯾن وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋـــﺎواوە دەﭘﺎرﺰران و ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن ﻟﺪەﻛﺮا .ﻻﻣﺎﻧﺲ ﭘﺸﻨﯿﺎزﻜﯽ ﺑﯚ دەﻛﺎت و ﭘﯿﺪەﺖ “:ﺋدی ﺋﮔر ﺋﺎﯾﻨﺘﺎن ﺑﮕﯚڕن و ﺑﺒﻨ ﻣﺳـــﯿﺤﯽ؟ ﺋﮔر ﺑﺒﻨ ﻣﺳﯿﺤﯽ ﯾﻛﺴـــر ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﺋم ﺋرﻛ دەﮔﺮﺘ ﺋﺳﺘﯚی ﺧﯚی و دەﺗﺎﻧﭙﺎرﺰێ )“.(1
ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن ﻟ ﺋﯿﺴﻼم دوورﺧﺮاﻧوە و ﭼﯿﺘﺮ ﺑ ﻣﻮﺳﻤﺎن ﺣﯿﺴﺎب ﻧدەﻛﺮان. ﻟـــ دوا ﺳـــﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘـــﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯿﺸـــﺪا ،ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن ﻓـــرق و ﺟﻮداﯾﯿﺎن ﻟ ﺑراﻣﺒردا دەﻛﺮا و زۆر ﺟﺎران ﺗﯚﻣﺗﯽ وەھﻤﯽ و ﺑ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﺎن دەﺧﺮاﯾ ﭘﺎڵ .ﻟ ﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن، ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﺷـــﯿﻌﻛﺎن ،ھﻧﺪێ ﻧرﯾﺖ و ﻣراﺳـــﯿﻤﯿﺎن ﭘﯾەو دەﻛﺮد ﻛ ﺑﺮﯾﻨﺪارﻛر ﺑﻮون ﺑﯚ ﺳـــﻮﻧﻨ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻓرزە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن
ﺑﺎوەڕی ﺋﺎﯾﻨﯽ ھﯚﮐﺎری دوودﺒﻮوﻧﯽ ﻋﻟوﯾﮐﺎﻧ ﺑﯚ ﭼﻮوﻧ ﭘﺎڵ ﺷﯚڕش ،ﭼﻮﻧﮑ ﺋوان ﻣﮋووﯾﻛﯽ درﮋﯾﺎن ھﯾ ﻟﮔڵ ﺳﺘم و زۆرداری و ﭼوﺳﺎﻧوە و ﻟﻛﺎﺗـــﯽ دﯾﻜﺷـــﺪا ﺳـــﻮﻛﺎﯾﺗﯿﯿﺎن ﺑ ﯾﺎوەراﻧﯽ ﭘﻐﻣﺒر ﻛﺮدووە ) .(3ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯽ ھوﯿـــﺪا ﺑﯿﺎﻧﮫﻨﺘـــوە ﻧﺎو ﺋﯿﺴﻼم )ﺳـــﻮﻧﻨ (و ﺗﻜﯿﺎن ﺑﻜﺎﺗوە، ﺋوﯾﺶ ﺑـــ رﯾﻔﯚرﻣﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺪارەی ﺧﯚی، ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺰﮔوت، ﺑم ﺋم ھوﻧ ﺳرﯾﺎﻧﻨﮔﺮت و ﺑﺒر ﺑـــﻮون .ﺋوﻛﺎﺗ ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﺎﺧﯽ )ﺟﺒـــﻞ اﻧﺼﺎرﯾ (و )(4 ھروەھﺎ ﻟ ﺳﻧﺠﺎﻗﯽ ﺋﺳﻜﻧﺪەروﻧ دەژﯾﺎن .ﻟ ﻧﺎوﭼی دووەﻣﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﻧﻮ ﺷـــﺎردا دەژﯾـــﺎن و ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻧﺎردە
ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ .ھروەھﺎ ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﺶ دەژﯾﻦ ،ﻛ ﻟوێ ،ھر ﻟﮔڵ ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﺷﯚڕﺷﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ،رۆژاﻧ ﻋﻟوﯾﻛﺎن و ﮔﺮووﭘ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗڕاﺑﻠﻮس ﺑ ﺷڕ دﻦ و ﯾﻛﺘﺮ دەﻛﻮژن. ﻟـــ ﻧﺎوﭼـــ ﭼﯿﺎﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ،ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨﻛﺎن ﻛ ﻧﺧﻮﻨﺪەوار ﺑﻮون و ﻟ ﻻﯾن ﺧﺎوەن زەوﯾ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼل دەﻛﺮان ،ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﻛﻮﻟﻣرﮔﯽ دەژﯾﺎن .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ،ھﻧﺪێ ﻟ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺑم ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ دەﺑﻨـــ ﺧﺎوەن ﭘﯚﺳـــﺖ و ﭘﻠـــ و ﭘﺎﯾ ﻟﻧﺎو ﺋﯿـــﺪارە و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯿﺪا، ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن ﻛـــ ﻟ ﭼﻮار ھﯚزی ﮔورە ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮو ﻛﻣﻚ ﺑﺳـــر دوﻧﯿﺎی دەرەوەدا دەﻛﺮﺘوە .ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1910ﺑـــدواوە ،ھﻧﺪێ ﻟ ﭘﯿﺎوﻣﺎﻗﻮﻧﯽ ﻧﻮﺳﯾﺮی ﭘﯾﻮەﻧﺪی دروﺳﺘﺪەﻛن ﻟﮔڵ ﺷـــﯿﻌ دواﻧﺰدە ﺋﯿﻤﺎﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ) (5ﺑﺎﺷﻮوری ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﺋﺴـــﺘﺎ و ﻋـــﺮاق .دوای ﺋﻣ، ھﻧﺪێ ﻟ ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن ﻧـــﺎوی ﺧﯚﯾﺎن دەﻧـــﻦ ”ﻋﻟوی“ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﻋﻟﯽ و ﻣزھﺑﯽ ﺷـــﯿﻌوە ﺑﺒﺳـــﺘﻨوە و ﺧﯚﯾﺎن ﺑـــدوور ﺑﮕﺮن ﻟ ﻧﺎوی ”ﻧﻮﺳـــﯾﺮی“ ﻛـــ واﺗﺎﯾﻛﯽ ﺧﺮاﭘﯽ وەرﮔﺮﺗﺒﻮو. ﻛﺎﺗﻚ ﻓڕەﻧﺴﯿﻛﺎن ﻣﺎﻧﺪاﺗﯿﺎن ﺑﺳر ﺳـــﻮورﯾﺎ و ﻟﻮﺑﻨﺎﻧـــﺪا )(1946 - 1920 وەرﮔﺮت ،وﺷی ”ﻋﻟوی“ﯾﺎن ﺑﻛﺎرھﻨﺎ ﺑﯚ ﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوە و ﭘﻨﺎﺳﻛﺮدﻧﯽ ﻧﻮﺳﯾﺮﯾﻛﺎن. ﻓڕەﻧﺴﯿﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯿﺎن ﺋوە ﻧﺑﻮو ﺋم ﻛﻣﯿﻨ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ﺑﭙﺎرﺰن و ﭼﺎرەﺳری دواﻛوﺗﻮوﯾﯿ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛی ﺑﻜن ،ﺑﻜﻮ ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴﺖ ﻟ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴـــﺘ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧ ﺳﻮﻧﻨﯿﻛﺎن ﺟﯿـــﺎی ﺑﻜﻧوە ،واﺗ رﺒـــﺎزی )ﭘﺎرﭼ ﭘﺎرﭼﻛـــﺮدن ﺑـــﯚ زاﺒﻮون(ﯾـــﺎن ﭘﯾەو دەﻛﺮد .ﺳـــﻮورﯾﺎ ﭘﺎرﭼ ﭘﺎرﭼ دەﻛﺮﺖ و ﻋﻟوﯾـــﻛﺎن دەﺑﻨ ﺧﺎوەن ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﺋﯚﺗﯚﻧـــﯚم ﻛ ﻟـــ ﺳـــﺎﯽ 1922دەﺑﺘ دەوـــت و ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﻛی ﻻزﻗﯿ دەﺑﺖ، ﺑم ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1939دەﺧﺮﺘوە ﺳر ﺳﻮورﯾﺎ. ھرﭼﻧـــﺪە ھﻧﺪـــﻚ ﻟـــ ﭘﯿﺎوﻣﺎﻗﻮڵ و ﺳـــرۆك ﺧ ﻧﻮﺳـــﯾﺮﯾﻛﺎن ﻟﮔڵ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰم و ﻣﺎﻧﺪاﺗﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﺎدا ﺑﻮون، ﺑم ﯾﻛﻚ ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿ ﻧﻮﺳﯾﺮﯾﻛﺎن ﺑ ﻧﺎوی ﺳﺎﺢ ﺋﻟﻌﻟﯽ )(1950 - 1884 ھر ﻟ ﺳﺎﯽ 1918ەوە دەﺳﺘﯽ داﯾ ﭼك و ﻟ دژی ﻓڕەﻧﺴـــﯿﻛﺎن ﻛوﺗ ﺑرﮔﺮی و ﺷـــڕ ﻛﺮدن و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳرۆك ﺧﯽ دﯾﻜی ﭼﻮوە ﭘﺎڵ و ﭼﻮوﻧ ﺷـــﺎخ ﺗﺎ ﺋو ﻛﺎﺗی ﻟ ﺳﺎﯽ 1921ﺷﻜﺴﺘﯿﺎن ھﻨﺎ و ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ھﺎت .ﺋم ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ ﯾﻛﻣﯿﻦ ﻛس ﺑﻮو ﯾﺎﺧﯽ ﺑﺒﺖ ﻟ ﺗواوی ﺳﻮورﯾﺎدا و ﻟ دوای 1946ەوە و ﻟ ﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺳرﺑﺧﯚی ﺳـــﻮورﯾﺎوە وەك ﭘﺎواﻧﻜﯽ ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﺮا .ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ دﯾﻜی ﻧﻮﺳـــﯾﯾﺶ ﻟ ﻣﮋوودا ﻧـــﺎوی دەرﻛﺮد، ﺋوﯾـــﺶ ﺳـــﻮﻟﯾﻤﺎن ﺋﻟﻤﻮرﺷـــﯿﺪ ﺑـــﻮو ﻛ ﺷـــﻮان ﺑﻮوە و ﻣﻮﻋﺠﯿـــﺰەی دەﻛﺮد و ﺳرەﺗﺎ ﺧﯚی ﺑ ﭘﻐﻣﺒر داﻧﺎ ،ﺋﯿﻨﺠﺎ وا ﺧﯚی ﻧﺎﺳﺎﻧﺪ ﻛ ﺧﻮداﯾ .ﺑم ﻟ ﺳﺎﯽ 1946ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺳرﺑﺧﯚی ﺳﻮورﯾﺎ ﺑ ﺗﯚﻣﺗﯽ ﺧﯿﺎﻧت ﺑ ﭘت ھﯿﻮاﺳـــﯽ .ﻟ دوای ﻣﺮدﻧﯽ ،ﺷﻮﻨﻜوﺗﻮواﻧﯽ ﺳﻜﺘﻜﯿﺎن
ژﻧﻜﯽ ﺋﺎوارەﺑﻮوی ﺷڕی ﺋم دواﯾﯿی ﺣﻟب ﻟ ﺳﻮورﯾ
15
MONDE MONDE LE
دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique20132013 diplomatique ﻛﻮردی
LE
ﻛﻮردی
ــﻮورﯾﺎ ﺳﻮورﯾﺎ ﺑ رەﺳـــﻤﯽ دان ﺑ ﺷﯿﻌﺑﻮوﻧﯽ ﭘﯿﺎوە ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻋﻟوﯾﺪا دەﻧﺖ و ﺑ ﺟﻋﻔری دادەﻧﺮﻦ .ﭘۆﺳی ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوە ﻟ ﺷـــﯿﻌ ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺣﺎﻓﺰ ﺋﺳد ،ﺑﺎوﻛﯽ ﺑﺷﺎری ﺳرۆﻛﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﺳﻮورﯾﺎ ،ﭼﺗﺮ دەﺑﺖ :ﺳـــرﻛﺮدەﯾﻛﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿـــﯽ ﮔورەی ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺑ ﻧﺎوی ﻣﻮﺳـــﺎ ﺳـــدر ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1973ﺑ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﻗم دەدا ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟ ﺳﯾﺪە زەﯾﻨب ﻟ ﻛﻧﺎری دﯾﻤﺷﻖ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺷـــﯿﻌﯾﺎن ﺑـــﯚ دەﻛﺮﺘـــوە .ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ دووھزارەﻛﺎﻧﺪا ،دەﻧﮕﯚی ﺋوە ﺑودەﺑﺘوە ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺧرﯾﻜ ”دەﺷﯿﻌﻨﺪرێ“ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ دوای ﺋوەی دەﺑﺘ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﺋﺮان و ﺣﯿﺰﺑﻮی ﻟﻮﺑﻨﺎن. دوای ﻛﻮدەﺗـــﺎ ﻋﺳـــﻜرﯾﻛی ﺑﻋﺴﯿﻛﺎن ﻟ ﺳﺎﯽ ،1963ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺑﯚﯾﺎن دەﻟﻮﺖ ﺑﮕﻧ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺑﺎ ﻟﻧﺎو ﺳـــﻮﭘﺎدا .ﺣﺎﻓـــﺰ ﺋﺳـــد ،دوای ﺋوەی ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1970ھﻧﺪێ ﻟـــ ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﻧﺎوﺑﺮد ،ﻟﺳـــر ﺋم ﺳﯿﺎﺳﺗی ﺗﺳـــﻔﯿﻛﺮدن و ﻣﻠﻜﭼﻜـــﺮدن ﺑردەوام دەﺑـــﺖ و ﺋم ﭘﯾﺎﻣ ﺑـــ ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن دەدات” :ﺗﯚ ﻟﮔڵ ﺋﺳـــدی ،ﺗﯚ ﻟﮔڵ ﺧﯚﺗﯽ ) .“(8ﺋم ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﺋﯿﺸﯽ ﭘﺪەﻛﺮﺖ ،ﻛ ھم وەك ﺑﻦ و ھم وەك ﮔف دﺘ ﺑرﭼﺎو .ﺑم ﮔﯾﺸﺘﻨﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺑ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺑرز ﻟﻧﺎو ﺳﻮﭘﺎ و ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺴـــﺪا ،دەﺳﺘﮕﺮﺗﻨﯿﺎن ﺑﺳر دەوت و ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﺪا دوای ﺋوەی ﭼﻮوﻧ ﻧﺎو داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎن و دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑﺳـــر ﺳﺎﻣﺎن و دەراﻣﺗﯽ وﺗﺪا ﮔﺮت ،دۆﺧﻜﯽ ﻧﺎھﻣـــﻮار و ﻧﺎدادﮔرﯾﺎن دروﺳـــﺘﻜﺮد ﻛ ﺷﺎﯾﻧﯽ ﺋوەﯾ ﭼﺎرەﺳر ﺑﻜﺮﺖ و راﺳﺖ ﺑﻜﺮﺘوە ).(9
ﻗﯾﺮان و ﻛﺮاﻧوە ،رﮋﯾﻤﯽ ﺳﻮوری ﺟﺎرﻚ ﭘﻧﺎی ﺑﯚ ﻋﻟوﯾﺰم و دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ دەﺑﺮد ،ﻛـــ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆری ﻋﻟوی دەﮔﺮﺘ ﺧـــﯚی ،ﺟﺎرﻜـــﯽ دی دەرﮔﺎی ﺑﯚ ﺧﻚ و ﻻﯾﻧﯽ دﯾﻜ دەﺧﺴـــﺘ ﺳر ﭘﺸﺖ ﻛﺎﺗﻚ ﺋﯿﺸﯽ ﭘﯿﺎن دەﺑﻮو .ﺑﺷﺎر ﺋﺳـــدﯾﺶ ،ﺑ ﺷـــﻮازی ﺧﯚی درﮋەی ﺑم ﺳﯿﺎﺳﺗ دا ،ﺋوﯾﺶ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣـــﻚ ﻛ دواﺗـــﺮ دەﮔﯚڕﺖ ﺑﯚ ﺟﯚرـــﻚ ﻟ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﭘﺎرەﻛﯚﻛﺮدﻧوە و ﭘﺎواﻧﻜﺎری ﻟ ﻻﯾن ﭼﻧﺪ ﻛس و ﺗﺎﻗﻤﻜﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﺧﯚﯾوە. ﺑم ﻋﻟوﯾﻛﺎن ھﻣﻮوﯾﺎن ﻟ رﮋﯾﻤﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺳـــﻮودﻣﻧﺪ ﻧﺑﻮون .راﺳـــﺘ ﻧﺎوﭼی ﺋﺳﯿﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺳﻮودﻣﻧﺪ ﺑـــﻮو ﻟ ﭘۆژەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚدﺮﻧﻜﺮدن ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ﻧﯿﺎزی دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑﻨﺎﻏﯾﻛﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﺗﻧﮕﺎﻧـــ و ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺧﺮاﺑﻮوﻧﮔـــڕ، ﺑم ﺗﻧﮫﺎ ﻋﺷـــﯿﺮەﺗﻛی ﺋﺳـــد و ﺧﺰم و ﻛﺳـــﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮودﯾﺎن ﻟو ﭘﺎرە ھﺷـــﺘﻨی دەوت وەرﮔﺮت .ﺳرۆك رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﻛﯽ و دەﺳﺗﯽ ﺳرﻛﺮدە دﯾﻨﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻜﻮﭘـــﻚ دا و ﺑﻨﻣﺎـــ ﻣﮋووﯾﯿـــ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ دەرﺑـــدەر ﻛﺮد و ﺑرھﺴﺘﻜﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺳرﻛﻮت ﻛﺮد و راوﻧﺎ. ﺋﺎﺳـــﺘﺒرزﺑﻮوﻧوەی ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯽ وردە ﻓرﻣﺎﻧﺒر و دەرەﺟداراﻧﯽ ﻋﺳﻜری زۆر ﺳـــﻨﻮوردارە ،ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺧﻜﯽ دﯾﻜـــی ﺳـــﻮورﯾﺎ ،ﺑ دەﺳـــﺖ ﮔﺮﻓﺖ و دەردەﺳرﯾﯿ ﺋﺎﺑﻮورﯾﻛﺎﻧوە دەﻧﺎﻨﻦ.
داﻣزراﻧﺪ ).(6 ﺟﺎ ﻟﺑرﺋـــوەی ﺋﻟﻤﻮرﺷـــﯿﺪ ﻟﮔڵ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿـــﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎﻧـــﺪا ﺑـــﻮو، ﻓڕەﻧﺴـــﯿﻛﺎن دەﯾﻜﻧـــ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن .ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳﺎﻧﯽ ﺳﯿﻛﺎﻧﺪا، ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿ ﻋﻟوﯾـــﻛﺎن ﺑﺳـــر دوو ﮔﺮووﭘـــﺪا داﺑش دەﺑـــﻦ :ﮔﺮووﭘﯽ ﯾﻛم ﺋواﻧ ﺑﻮون ﻛ دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴـــﺖ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘی ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺑردەوام ﺑﺖ و ﺑﮕﻮﻣﺎن دەﺷﯿﺎﻧﻮﯾﺴـــﺖ ﺋو دەﺳﺗی ھﯾﺎﻧﺒـــﻮو ھـــر ھﯾﺎﻧﺒـــ و ﻧﺧﺮﻨوە ﺳر ﺳـــﻮورﯾﺎ .ﮔﺮووﭘﯽ دووەم زﯾﺎﺗﺮ ﻟو ﮔﻧﺠﺎﻧ ﭘﻜﺪەھﺎت ﻛ داﻧﯿﺸـــﺘﻮوی ﺷﺎر ﺑـــﻮون و ﺧﻮﻨﺪەوار و رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮ ﺑﻮون. ﺋوان ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟ ﺳـــﻮﻧﻨﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﺷـــﺎر دەﻛﺮد و داواﯾـــﺎن دەﻛﺮد ﺑﺨﺮﻨوە ﺳر ﺳﻮورﯾﺎﯾﻛﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮو ).(7 ﭘﺶ ﺋوەی ﺋﯿﻤﺰا ﻟﺳر ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ -ﺳـــﻮوری ﺑﻜﺮﺖ ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1936ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛﺎﻧﺪا ،ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺋـــوە ﻛﺮا ﻛـــ ﺋﺎﺧﯚ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺳـــر ﺑـــ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﻦ ﯾﺎن ﻧﺎ .ﺳـــرﻛﺮدە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺳـــر دوو ﮔﺮووﭘﺪا داﺑش ﺑﻮوﺑﻮون :ﺋواﻧی ﻟﮔڵ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿـــﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘـــی ﻋﻟوﯾﻛﺎﻧﺪا ﺑـــﻮون و ﺋواﻧی ﻟﮔـــڵ ﯾﻛﺘﯽ ﺑﻮون ﻟﮔڵ ﺳـــﻮورﯾﺎدا .ﮔﺮووﭘـــﯽ دووەم ،ﺑ ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯿﯽ ﺳـــﻮﻟﯾﻤﺎن ﺋﻟﺌﺣﻤد ) ،(1942 - 1866ﺋﯿﺪﯾﻌـــﺎی ﺋـــوەی دەﻛﺮد ﻛ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺳر ﺑ ﺋﯿﺴﻼﻣﻦ. ﻟ ﺳﺎﯽ ،1936ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﯾك دەردەﻛن و ﺗﺋﻜﯿﺪ ﻟﺳـــر ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣی ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯽ ﻋﻟوﯾـــﻛﺎن دەﻛﻧـــوە و ﺋﯿﻨﺠﺎ داوای رای ﻣﻮﻓﺘـــﯽ ﻗﻮدس ﺋﻣﯿﻦ ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻨﯽ دەﻛن .ﻟ وەﻣﺪا ،ﻣﻮﻓﺘﯿﺶ ﻓﺗﻮاﯾـــك دەردەﻛﺎت و ﺑﯚ ﯾﻛﻣﯿﻦ ﺟﺎر *ﺗﻮﮋەر ﻟـــ) ﺳـــﻧﺘری ﺗﻮﮋﯾﻨوەی دەﺳﺗﻜﯽ ﺑﺎی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﺑﯚ دەﺳﺘﮕﺮﺗﻦ ﺑﺳر داﻣﻮدەزﮔﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓﺎﻛﺘ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن(ی ﺳـــر ﺑ ﺳﻧﺘری ﻟﺳـــر ﺋﻮﻣﺗﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن ﺣﯿﺴـــﺎب و ﻋﺳـــﻜرﯾﻛﺎﻧﯽ وﺗﺪا و ھروەھﺎ ﺑﯚ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑـــﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ. دەﻛﺎت. ﻣﻠﻜﭼﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﺎ ،ﺋﺳـــدی ﺑﺎوك ﯾﻛﻚ ﻟ ﻛﺘﺒ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﻛﺎﺗﻚ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وەرﮔﺮت ،ﭘﺸـــﺘﯽ ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑﺳـــﺖ ”ﻣﮋووی ﺋﯿﺴﻼم :ﺑﻨﭽﯿﻨ و دۆﻛﺘﺮﯾﻨﻛﺎن“، ﻋﻟوﯾـــﻛﺎن %11ی داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﯿﺎن ﻟواﻧـــ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﻛﯾﻨـــﯽ ﺧـــﻚ و ﺑوﺧﺎﻧی ﻓﻼﻣﺎرﯾﯚن ،ﭘﺎرﯾﺲ.2003 ، ﭘﻜﺪەھﻨـــﺎ ﻛـــ%80 ﯾﺎن داﻧﯿﺸـــﺘﻮوی ﻧﺎوﭼﮔرﺘﯽ ،ھروەھﺎ ﭘﺸﺘﯽ ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﺎخ ﺑﻮون .ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ھﺰ و ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘی دﯾﻜ ﺑﺳـــﺖ :ﺳرەﺗﺎ ﻣﺎﻧﺪاﺗـــﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯿﺪا ،ﻋﻟوﯾـــﻛﺎن ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘی زۆرﯾﻨ واﺗ ﺳﻮﻧﻨﯿﻛﺎن ) ﺑ دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ﻧﯿﺸـــﺘﺟﺒﻮون ﻟ ﺷﺎر ﭘﻠـــی ﯾﻛم ﻟﻧﺎو ﺳـــﻮﭘﺎ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا(، و ﺷـــﺎرۆﭼﻜ ﻛﻧﺎرﯾﻛﺎﻧـــﺪا .ﺋم ﻛﯚﭼ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻛﻣﯿﻨﻛﺎﻧﯽ وەﻛﻮ ﻣﺳﯿﺤﯿﻛﺎن و وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺑردەوام ﺑﻮو ،ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺳر ھژارﯾﺸﺪا درووزەﻛﺎن و ھﺘﺪ .ﺑ ﮔﻮﺮەی ﻛﺎﺗﻛﺎﻧﯽ زاڵ ﺑﺒﻦ ،زۆرﺑﯾـــﺎن رووﯾﺎﻧﻜﺮدە ﺣﻮﻣﺲ و دﯾﻤﺷـــﻖ و ﻟوێ دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﺪاﯾ ﻛﺎر و ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: وردە ﺋﯿﺸـــﯿﺎن دەﻛﺮد .ﺷـــﻮﻨﻜﯽ دﯾﻜ ﻛ ﺑزۆری رووﯾﺎن ﺗﺪەﻛﺮد ﺳـــﻮﭘﺎ ﺑﻮو (1) .ﺳﺎﺑﺮﯾﻨﺎ ﻣﺮﭬن” ،ﻗوارەی ﻋﻟوی ،دەﺳﺘﻜﺮدی ﻓڕەﻧﺴﯿﻛﺎﻧ ،“ﻟم ﻛﺘﺒدا ،ژان – ﭘﯿﺮ ﻟﻮﯾﺰار ) ﺑ ﺟﺎران ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪاﺗﯽ ﻓڕەﻧﺴﯿﺪا ،ﺳرﭘرﺷﺘﯽ( ،ﭘﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯽ و ﺋﯿﺴﻼم ،ﺑوﺧﺎﻧی ﻻدﻜﻮﭬﺮت ،ﭘﺎرﯾﺲ ،2006 ،ﻻﭘڕە .358 - 343 ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆری ﻋﻟوی ﻟ رﯾﺰی ) (2ﺷﯿﻌﻛﺎن ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻋﻟﯿﻦ ،ﻛ ﺋﺎﻣﯚزا و زاوای ﭘﻐﻣﺒرە. ) (3ﺷﯿﻌﻛﺎن ﺳرزەﻧﺸﺘﯿﺎن دەﻛن ﻟﺳر ﺋوەی ﻛ ﺧﻻﻓﺗﯿﺎن زەوت ﻛﺮدووە دەﺑﻮواﯾ ﺑﺪرﺘ ﻋﻟﯽ. ھﺰە ﭼﻛﺪارە ﻓڕەﻧﺴﯿﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎﻣﺪا ﺑﻮون، ) (4ھرﻤﯽ ﺋﺳﻜﻧﺪەروﻧ ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 1939ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺗﻧﺎزوﻟﯽ ﻟﻜﺮد و داﯾ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ،ﺋﺴﺘﺎ ﭘﯽ دەﮔﻮﺗﺮﺖ ﺋﯿﻨﺠـــﺎ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﭼﻠﻛﺎﻧﺪا ،ﺑ ھﺎﺗﺎی و ﺑﻮوەﺗ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﮔﺮژی و ﻛﺸی ﻧﻮان ﻋﻟوﯾﻛﺎن و ﺋﺎوارە ﺳﻮورﯾﯿﻛﺎن. ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﻛﻣﯿﻨﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ،دەﭼﻨ (5) دواﻧﺰدە ﺋﯿﻤﺎﻣﯿﻛﺎن ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﻟﻘﯽ ﻣزھﺑﯽ ﺷـــﯿﻌ ﭘﻜﺪﻨﻦ .ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻛﻣﯿﻨﯾﻛﯽ زۆر ﺑﭽﻮك ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﺳرﺑﺎزی .ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﭘﻜﺪﻨﻦ ﻛ 1% ﺗﺎ 2%ن و ﻟ دﯾﻤﺷﻖ و ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﺣﻟب و ھرﻤﯽ ﺣﯚران ﻧﯿﺸﺘﺟﻦ. ﺑ ﻟﺸـــﺎو دەﺑﻦ ﺑ ﺋﻧﺪام ﻟ ﻧﺎو ﺣﯿﺰﺑﯽ ) (6ﻣﻮرﺷﯿﺪﯾﻛﺎن ﺟﺎران دەﭼوﺳﻨﺪراﻧوە و ﺳرﻛﻮت دەﻛﺮان ،ﺑم ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺋﺳددا ﺋﺎزادﯾﯿﺎن ﭘﺪرا ﺑﻋﺴـــﺪا ،ﻛ ﺣﯿﺰﺑﻜﯽ ﻗوﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ و و ﺣﺳـــﺎﻧوە ،ﺋﮔرﭼﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﻣﯿﺎن ﭘﻠ و ﭘﺎﯾﯾﺎن ﻟ ﻧﺎو داﻣﻮدەزﮔﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎﻧﺪا وەرﮔﺮت .ﻟ ﺷﯚڕش و ﺟﻧﮕﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﺳﻮورﯾﺎدا ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻼﯾن راﮔﺮﺗﻮوە و دەﻧﮓ ﻧﺎﻛن. ھﮕﺮی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰم ﺑﻮو. ) (7ﺑواﻧ ﺋﯿﻨﯿﺎس ﻟﻮﭬﺮﯾ” ،دەوﺗﯽ ﻋﻟوی ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ،ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻣﮋوو“ ،ﺋﺎوڕداﻧوە ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ27 ،ی
ﯾﺎ
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP :
ﺑ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﺋﺎﯾﺗﻮﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﯿﻌی دواﻧﺰدە ﺋﯿﻤﺎﻣﯽ ﻟ ﻋـــﺮاق ،ﻋﻟوﯾﻛﺎن دەﺳﺘﺪەﻛن ﺑ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ داﻣﻮدەزﮔﺎی ﺋﺎﯾﻨـــﯽ و دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺰﮔـــوت و ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی ﻛﺘـــﺐ ﻟﺳـــر ﺑﺎوەڕی ﺧﯚﯾﺎن ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1952ﻣﻮﻓﺘﯽ
ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی ،2012 http://syrie.blog.lemonde.fr ) (8ﻣﯿﺸﻞ ﺳﻮرا ”ﻣﯿﻠﻠﺗﺎن ،دەوت و ﻛﯚﻣﮕ ،“ﻟ ﻛﺘﺒﯽ ”ﺳﻮورﯾﺎی ﺋﻣۆ“ ﻛ ﺑ ﺳرﭘرﺷﺘﯽ ﺋﺎﻧﺪرێ رﻤﯚن ﻧﻮوﺳﺮاوە ،ﻟ ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻧﺘری ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴﺘﯽ ،ﭘﺎرﯾﺲ .1980 ،ھﻣﺎن ﺑﺎﺑت، ﺑ دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾوە ،ﻟم ﻛﺘﺒدا دﯾﺴﺎن ﺑوﻛﺮاوەﺗوە ،ﻣﯿﺸﻞ ﺳﻮرا ،دەوﺗﯽ ﺑرﺑرﯾت ،ﺑوﺧﺎﻧی ﭘﻮف، ﭘﺎرﯾﺲ.2012 ، ) (9ﻓﯿﻠﯿﭗ درۆز -ﭬﻧﺴن” ،رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ،ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﻛﺎن ،ﻛﯚﻣﮕ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮاوەﻛﺎن“، ﺑوﺧﺎﻧی ﭘﻮف ،ﭘﺎرﯾﺲ.2004 ،
ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ16
ژﻧﻧﻮوﺳرﻚ و وﺗﻚ
ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ :ﺷـــ ﻧﺎدﯾﻦ ﮔﯚردﯾﻤﺮ*
دوو ﻧﻮوﺳر و ھﺎوڕێ ،ﻣﯚراﻛب راﻛﺲ ﺳﯿﺎﺧﻮا و ﻧﺎدﯾﻦ ﮔﯚردﯾﻤﺮ، ﭘﻜوە ﻟ ﻣﺎﯽ ﺧﺎﺗﻮو ﻧﺎدﯾﻨﻦ ،ﻟ ﺷﺎری ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ .ﺋﺴﺘﺎﯾﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ"ﻛﺎت و ﺷﻮﻦ" .ﻧﺎدﯾﻦ دەﺳﺖ ﺑ ﺑﺎﺑﺗﻛ دەﻛﺎت" :ﭘﻢ ﺑ ،ﺋرێ ﭘﻤﺒ ،ﺋﺴﺘﺎ ﭼﯚن ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ دەﺑﯿﻨﯽ؟" ﻣﯚراﻛب راﻛﺲ ﺳﯿﺎﺧﻮا ﻟ ﮔﻮﻧﺪ ﮔورە ﺑﻮوە و ﻟ ﺳﺎﯽ 1975ەوە ﻟو ﺷﺎرە دەژی
)ﺗﺎﺑﻠﯚی ﺋﺎھﻧﮓ( ﻛ ﺑﺷﻚ ﻟ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻛﯚﻣﮕ ﻟ ﺑﺎﺷﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ ﭘﯿﺸﺎﻧﺪەدات
"ھر ﻟ دەﺳﺘﭙﻜوە ھﺳﺘﺖ ﺑوەﻛﺮد ﻛ ﻣﺎﻛی ﺗﯚ ﺋﺮەﯾ .ﺗﻧﺎﻧت ﻟ دەرەوەش، ﻟ ﭘﺸﺘﯽ ﺷﯿﺸﻛﺎﻧﯿﺸــــوە ،ﺑھﯚی ﺑﻮوﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎ ﺗﯚﻗﻨرەﻛﺎن. ﺋﻣ راﺳﺘ !ھﻤﻦ... ﺋزﻣﻮوﻧﻛﺎﻧﻤــــﺎن زۆر ﺟﯿــــﺎوازن .ﻣــــﻦﺳــــر ﺑ ﭼوﺳــــﻨرەﻛﺎن ﺑﻮوم ،ﺑ ھﯚی ﺳﺮوﺷــــﺘﯽ ﺋــــو ﺷــــﺎرە ﺑﭽﻮوﻛــــی ﺗﯿﺪا ﮔورە ﺑﻮوم ﻛ ﭘﺴﺘەﺷــــﻛﺎن زﯾﺎن ﻟ ﻛﺎﻧــــﻛﺎن ﺑﯚ دەردەھﻨﺎﯾﻦ .ﺗﻧﯿﺎ 20ﺗﺎ 30 ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮﻜﯿﺶ ﻟ ﺷﺎری ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮﮔوە دوور ﺑﻮو .ﺑم ﺑﯚ ﻣﻦ ﻗﯿﺒﻠ ﺑﻮو ،ﻟﻧﺪەﻧﯽ ﺧﯾﺎﯽ ﻣﻦ ﺑﻮو ،ﻧﯿﻮﯾﯚرﻛﻚ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺧﯚی. ﺋﺎﯾﺎ ﺗﯚ ﻟﮔڵ ﺋوەدای ﻛ ﺋدەﺑﯽ رەﺳن و راﺳــــﺘﻗﯿﻨی ﺋﻓﺮﯾﻘــــﺎی ﺑﺎﺷــــﻮور ﻟﺮە ﺳرﯾﮫﺪا :ﺷــــﯿﻌﺮ ،ﻛﻮرﺗﭼﯿﺮۆك ،رۆﻣﺎن، ژﯾﺎﻧﻨﺎﻣ ،ﻣﮋوو و ﺣﯿﻜﺎﯾت و ﺑﺳــــرھﺎﺗﯽ ﺧــــﻚ ھر ﻟــــﺮەوە ﮔﺷــــﻣﺎن ﭘﺪاو ﻟ ﺳــــﺎﯾی ﺋو ھﻣﻮو ﺣز و ﺋﺎرەزووەوە ﻛ ﺋم ﺷﺎرە ﻟﻧﺎوﻣﺎﻧﺪا دروﺳﺘﯽ دەﻛﺮد؟ ﺑ ،ﻟﺮە ﺑﻮو ﻛﺳﺎﻧﯽ وەﻛﻮ دۆن ﻣﺎﺗﺮا،ﺋﺎرﺗــــﻮر ﻣﺎﯾﻤﺎن ،ﺗﯚد ﻣﺎﺗﺸــــﯿﻜﯿﺰا ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن ﻧﺎﺳــــﯽ ،ﺷــــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻧﻮوس ،ﻣﻮزﯾﻜﻨــــﻮوس، ﺋﺎﻓﺮﻨری ﻛﯿﻨــــﮓ ﻛﯚﻧﮓ ،ﯾﻛم ﻛﯚﻣﯿﺪﯾﺎی ﻣﻮزﯾﻜﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎی ﺑﺎﺷــــﻮورﯾﺶ دﯾﺴــــﺎﻧوە ﻟﺮە ﭼﻛرەﯾﺎن ﻛﺮد .ھﺳــــﺘﯿﺎن ﺑوەﻛﺮد ﻛ ﺋﯿﺘﺮ دەﺑﻮواﯾ ﺷــــﺘﻚ ﺑﻜن ،ﺷــــﺘﻚ
ﭘﺎرﻛﺘﺎون ،ھﻣﺪﯾﺴﺎن ﻟ ﻧﻮ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎﻧﺪا ژﯾــــﺎم ،دوو ھﻧﮕﺎو ﻟــــ ﻣﺎﻛﺗوە دوورە، ﻣﺑﺳﺘﻢ ﺋو ﻣﺎﯾ ﻛ ﺣﺎﯽ ﺣﺎزر ﻗﺴی ﺗﺪا دەﻛﯾﻦ. راﻛﺲ ،ﺑ ﻧﯿﺴﺒت ﺋﻣۆ راﺳﺘ...ﺑمﻟو ﺳردەﻣ ،ﺗﯚ ﻣﺎﻓﯽ ﺋوەت ﻧﺑﻮو ﻟ ﻧﻮ
ﭘﺸــــﻜش ﺑﻜن .ﺗﻧﺎﻧــــت ،رەﻧﮕ ﻟﺑر ﺋوەش ﺑﻮوﺑﺖ ﻛ ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴــــﺒﺮگ ﻟ زۆر رووەوە ﯾﻛﻜ ﻟ ﺷــــﺎرە ھر ﺳﺧﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎی ﺑﺎﺷﻮور. ﻟو ﺳــــردەﻣدا ﺗﯚ ﻟ ﻛﻮێ دەژﯾﺎی؟ﻟ زﻧﺠﻚ.. ھﻧــــﺪێ ﺟــــﺎر ،ﻟــــ ﻣﺎــــﯽ ﯾﻛﻚ ﻟﭘﻮورەﻛﺎﻧﻢ دەژﯾﺎم ،ﻟ ﺳﯚۆﺗﯚ ،ﻟ ﮔﺘﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﻏﺎﯾك ﺑﯚی رەوا ﺟﯚﺑﺮگ ،ﻛﻮﻧﺠﻜﻢ دەدۆزﯾﯿوە .ﺋﻣ دوای ﺋﺎزادﺑﻮوﻧﻢ ﺑﻮو ﻟ رۆﺑﻦ ﺋﺎﯾﺴﻼﻧﺪ. ﻧﯿﯿ ﺷرﻋﯿت ﺑﺪاﺗ ﻟﮔڵ ﻧﯿﻠﺴــــﯚن ﻣﺎﻧﺪــــﻼ ،ﭘﻜوە ﻟﯾك زﯾﻨﺪان ﺑﻮون! ﺑم ،ﺟﺎران ﺗﯚ ﻟ ﺷﺎر ﺧﯚی و رازی ﺑﺖ ﺑوەی دەژﯾﺎی؟ ﻛﭽﻚ ﺑﺪرﺘ ﻛﺎﺑﺮاﯾك ﻛ ﺑ ﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﻧﮫﻨﯽ ﻟﮔڵ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽﺑﺎوﻛﯽ ھﯿﺒﮋاردﺑ .دەﺑ ﻣﺎﻓﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﯽ دەژﯾﺎم. ﭼﻧﺪ ﺳــــﺎڵ ﻟ زﯾﻨﺪاﻧﯽ رۆﺑﻦ ﺋﺎﯾﺴﻼﻧﺪ ژﻧﺎن و ﻣﺎﻓﯽ ﻣﻨﺪان ﻟ ﻻﯾنﻣﺎﯾﺘوە؟ ﯾﺎﺳﺎی ﮔﺸﺘﯿوە ﺑرﻗرارﺑﺖ ﭘﻨﺞ ﺳﺎڵ. ﭘﻨﺞ ﺳﺎڵ .ﻟ ﭼﻧﺪ ﺳﺎﯿﯿوە...و ﻟﺳر ھﻣﻮو ﺗﺎﻛﻜﯿﺶ ﻟ 19 ﺳﺎﯿﯿوە. ﺳــــﺎﻧﯽ ﻻوﺘﯿــــﺖ ﺑــــﯚ ھﺗﺎھﺗﺎﯾ ﻟ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋم ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧزﯾﻨــــﺪان ﮔﯚڕﺑﮔﯚڕ ﻛﺮد .ﻛﺎﺗــــﻚ ﺋﺎزادﯾﺶ ﭘﯾەو ﺑﻜﺎت ﻛﺮای ،ﯾﻛﺴر ﮔڕاﯾﺘوە ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ؟ ﯾﻛﺴــــر ﺑﯚ ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ ﮔڕاﻣوە.ﺗﻧﺎﻧــــت ﻟــــ ﮔڕەﻛــــﯽ ﻣﯾﻔــــﺮ دەژﯾﺎم ،ﻛﺮﻜﺎرە ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎﻧﺪا ﺑﮋﯾﺖ ،ﻧﺧﻮازە ﻟ ﮔڕەﻛﻜــــ ﻟــــ دەوروﺑــــری ﺷــــﺎر ﻛــــ ﮔڕەﻛﻜﯽ ﺧﻮاﭘﺪاوی وەﻛﻮ ﭘﺎرﻛﺘﺎون. راﺳــــﺘ ،ﺳــــرەڕای ﺋوەی ﯾﺎﺳــــﺎﻛﺎنﺳﭙﯿﭙﺴــــﺘﻛﺎﻧﯽ ﻟﺪەژﯾﺎ ،ﭘﺎﺷﺎن ﭼﻮوم ﺑﯚ
ﺑﻮارﯾــــﺎن ﻧــــدەدا ،ﻛﭼــــﯽ ﮔﯚڕاﻧــــﻜﺎری و ﭘﺸــــﻜوﺗﻨﯽ ﺑرﭼﺎوی ﺑ ﺧﯚﯾوە دەﺑﯿﻨﯽ. ﻟــــو ﺳــــردەﻣدا ،ﺋﮔر ﺑﻤﺎﻧﻮﯾﺴــــﺘﺒﺎﯾ ﺧﺎﻧﻮوﯾك ﺑ ﻛﺮێ ﺑﮕﺮﯾﻦ ،دەﺑﻮو ﺋﯿﺴﺘﯿﻤﺎرە ﺑﺪەﯾﻨــــ ھﺎوڕﯿﻛﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴــــﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﭘی ﺑﻜﺎﺗوە ،دەﺑﻮواﯾــــ ﺑ ﻧﺎوی ﺧﯚﯾوە داوای ﻛﺮدﺑﺎﯾ. ) ھردووك دﺨﯚش دەﺑﻦ (. ﺑو ﭘﯿ ،ﺟﯚن ﺳــــﻤﯿﺲ دەﺑﻮوە راﻛﺲﺳﯿﺎﺧﻮا .ﻟ ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ ،ﭘﺶ ﺋوەی ﻟ رﮕﺎی ﺧﺑﺎﺗوە ﻣﺎﻓ ھرە ﺑﻨڕەﺗﯿﻛﺎﻧﻤﺎن دەﺳﺘﮕﯿﺮﺑﻦ ،ﺑﺷﻜﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﻤﺎن ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ رۆژاﻧدا و ﺑ واﻗﯿﻌﯽ ﺑدەﺳــــﺖ دەھﺎﺗﻦ .ﺑ راﺳﺘﯽ ﺋﺎزاﯾﺗﯿك ﺑﻮو ﺑﯚ ﺧﯚی ،ﺋو دەﻣی ﺧﺑﺎﺗﺖ ﺑﯚ ﺋم ﺷﺎرە دەﻛﺮد ،وەﻛﻮ ﺋوەی ﺑﺷﻚ ﺑﻮوﺑﯿﺖ ﻟ ﺋﺎزادﯾﯽ ﺷﺧﺴﯽ .ﺋﺎﯾﺎ ﺋو ﻛﺎﺗ ﺑﯿﺮت ﻟوە دەﻛﺮدەوە ﻛ ﻟ ﺷﻮﻨﻜﯽ دﯾﻜی وت ،ﻣﺑﺳﺘﻢ ﻟ ﺷﻮﻨﻜﯽ دﯾﻜ، ﻟ ﺑﺎﺷﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ﺋﻣت ﺑﯚ ﺑﻜﺮاﺑﺎﯾ؟ ﻧﺧــــﺮ .ﺑ ﺑوای ﻣﻦ ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴــــﺒﺮگﻛﻣﻚ ﻟ ﭘﺸوەی ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯽ دی ﺑﻮو. )(... ﺑﺎ ﻗﻮوﺘﺮ ﺑﯚ ﻛﺸﻛ ﺑۆﯾﻦ .ﮔﻧﺪەﯽﻟ ھﻣﻮو ﺋﺎﺳﺘﻛﺎﻧﺪا ﺑوﺑﻮوەﺗوە ،ﻟ ﻧﻮ داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯿﺸﺪا ،ﻟ ھرە ﺑرزی
ھرەﻣﻛــــوە ﺑﯚ ھرە ﺧﻮارەوەی ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟ ﻧﻮ ﺧﺑﺎﺗﮕاﻧﯽ ﺋﻤﺷﺪا ﺑوﺑﻮوەﺗوە، ﻟــــ ﻧﻮ ﺧﻜﺎﻧﻚ ﻛ ﻟﮔــــڵ ﺗﯚ ﻟ رۆﺑﻦ ﺋﺎﯾﺴﻼﻧﺪ ﺑﻮون .ﺳﺧﺘ ﺑوا ﺑوە ﺑﮫﻨﯿﻦ ﻛ ﺋواﻧی ﺋﻣۆ ،ھر ھﻣﺎن ﺋواﻧی دوﻨ ﺑﻮون. ﺋــــی ﻛواﺗــــ دەﺑــــ ﭼــــﯽ ﺑﻜﯾﻦ؟ﺑﻮارﻧدەﯾــــﺖ ،ﺑ ھﯿــــﭻ ﺟﯚرﻚ و ﻟ ژﺮ چ ﭘﺎﺳﺎوﻜﯿﺶ ﺑﺖ ،ﻛﺎﻏزﻜﯽ دراو ﺑﺨﺰﻨﺘ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﺖ و ﺗواو .ﺋوەی ﺗواو ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺑ ﻣــــﻦ ھﻨﺎوە ﻟﺮە ،ﺋوەﯾ ﻛ ﻟم ﺷــــﺎرەدا ﺗﻮاﻧﺎی ﺋوەﻣــــﺎن ﻧﺑﺖ دان ﺑواﻧﯽ دﯾﻜدا ﺑﻨﯿﻦ ﻛــــ ﺋدەب و ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎ و ھﻮﻧر ﺑ ﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸــــﺘﯽ رۆﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆرﯾﺎن ھﯾ و ﺋو ﻗﻧﺎﻋﺗــــش ﺑوﺑﻜﯾﻨوە ﻛ وﺗﻛﻣﺎن ﻟــــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪاﯾ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﭼﺎﻛﺘﺮی ﭘ رەوا ﺑﺒﯿﻨﺮێ .ﺳــــﯾﺮی ﻛﺸــــﻮەرەﻛی ﺧﯚﻣﺎن دەﻛم :ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ .ﻛﯿﻨﯿﺎ ،ﻧﺎﯾﺠﺮﯾﺎ ،ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ .ﻧﻮوﺳراﻧﯽ وەﻛﻮ ﺷﯿﻨﻮا ﺋﺷﺐ ،وۆل ﺳﯚﯾﻨﻜﺎ ،ﺟﻤﺲ ﻧﮕﻮوﮔــــﯽ .ھرﭼﯿــــك رووﯾــــﺪەدا ،ﻟ ﻧﻮ ﻛﺘﺒﻛﺎﻧﯿﺎﻧــــﺪا دەﻣﺎﻧﺨﻮﻨﺪﻧــــوە ،ﻟﺳــــر رووﭘﻟــــﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯿــــﺶ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻗﻮوڵ و ﺳرﻧﺠاﻛﺸﯿﺎن دەﻧﻮوﺳﯽ ،ﻟﺳر ﺷﺎﺷی ﺗﻟﭬﯿﺰﯾــــﯚن ﻛﺎری ﭘﻮﺧﺘﯾــــﺎن دەﻛــــﺮد. ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﺋﺎﺳــــﺎن ﻧﺑﻮو ،ﺑﮕﺮە ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﯿﺶ ﺑﻮو ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﺑﯚ ﺋو ﺳــــردەﻣ .ھﺑﻮون
17
MONDE MONDE LE
LE
دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique20132013 diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ــﺎرەﻛی ﺧﯚﻣﺎن
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Francis Stanley
دەﺳﺘﺒﺳــــرﻛﺮان ﺗﻧﯿــــﺎ ﻟﺑرﺋوەی، دەﻗــــﺎودەق ﺋوەﯾــــﺎن دەﮔاﯾــــوە ﻛ رووﯾﺪەدا ﻟ ﺳﺎﯾی ﺋو رژﻤ ﻧﻮﯿﺎﻧ. ﻟﺮە ﺗﺎ ﺋﺴــــﺘﺎ ھﯿﭻ ﻧﻮوﺳــــرﻚدەﺳﺘﺒﺳــــرﻧﻛﺮاوە و ﻧﮔﯿﺮاوە .ﺑم ﭼﯚن دەﻛــــﺮێ ﺋﻣــــ ﻟﺑﯿــــﺮ ﺑﻜﺮﺖ! ﺋﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻣﺮد و ﮔﯚڕﺑﮔﯚڕﺑﻮو ،ﻟ ﭘﻜﺪا "ﯾﺎﺳﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ دەوت"ﻣﺎن ﻟ ﻗﻮت دەﺑﺘــــوە ) .(1ﻟ ﻟﻮاری رژﻤﻜﯿﻦ ﻛ دەﺑﺘ ﺧﺎوەن رەﻗﯿﺐ و ﺳﺎﻧﺴــــﯚر ھر وەك رژﻤﻛی ﺋﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ. ھروەھﺎ ﻟ ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸــــﯿﻨﻛﺎنﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﺴــــﺘﺎش ﺋﺎﻏﺎﻛﺎن ﯾﺎﺳﺎ و رﺴﺎ دادەﻧﻦ ،دەﺳــــﺘﻮور ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﯿﯿ ،ﯾﺎﺳﺎ ﻧﯿﯿ... ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﻣــــﻦ رﺰم ﺑﯚ داﺑﻮﻧرﯾﺘﯽﭘﺴﺘەﺷــــﻛﺎن ھﯾ ،ھر وەك ﭼﯚن رﺰﯾﺸﻢ ﺑﯚ داﺑﻮﻧرﯾﺘﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻓﻟ و ﺟﻮﻟﻛ و ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯿﺶ ھﯾ ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺳر ﺑ ھﯿﭽﯿﺎﻧﯿﺶ ﻧﯿﻢ .ﺑم ﺋﺎﻏﺎﯾك ﺑﯚی رەوا ﻧﯿﯿ ﺷرﻋﯿت ﺑﺪاﺗ ﺧﯚی و رازی ﺑﺖ ﺑوەی ﻛﭽﻚ ﺑﺪرﺘ ﻛﺎﺑﺮاﯾك ﻛ ﺑﺎوﻛﯽ ھﯿﺒﮋاردﺑ .دەﺑ ﻣﺎﻓﯽ ژﻧﺎن و ﻣﺎﻓﯽ ﻣﻨﺪان ﻟﻻﯾن ﯾﺎﺳﺎی ﮔﺸﺘﯿوە ﺑرﻗرارﺑﺖ و ﻟﺳر ھﻣﻮو ﺗﺎﻛﻜﯿﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋم ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧ ﭘﯾەو ﺑﻜﺎت. دەﻛﺮێ ژﻧﮫﻨﺎن و ﭘﺮﺳﮔان ﺑ ﮔﻮﺮەی ﻋﻮرف و ﻋﺎداﺗﯽ دﺮﯾــــﻦ ﺑڕﻮەﺑﭽﺖ.
راﺳﺘ ،ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی داﮔﯿﺮﻛران ﺑ ﯾﻛﺠﺎرەﻛﯽ ﻗدەﻏﯾــــﺎن ﻛﺮد ،ﺑم ﺋوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻣﺎﻓ دەﺳــــﺘﻮوری و ﻣدەﻧﯿﻛﺎﻧوە ھﺑﺖ، ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﯽ وت دەﺑ ﻟ ﺳرووی ھﻣﻮواﻧوە ﺑﺖ و ﺑﺑ ﺟﯿﺎوازی ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺮﻦ. دەﻣــــوێ ﻟﺮەوە ﺷــــﺘﻚ ﺑﻢ :رەﻧﮕﺒﻧﻮوﺳــــﯿﻨﻛﺎﻧﻤﺎن ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿــــﺎن ﺑﺳــــر ﻛﯚﻣﮕــــوە ﺟﮫﺸــــﺘﺒ .ﻛﻮرﺗﭼﯿﺮۆك و ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣ ﻛ ھﻣﯿﺸ ﺗﻮﺸﻮوەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﻤﺎن ﻟﺮە وەدەﺳــــﺘﮫﻨﺎوە ،ﻟم ﺷﺎرە ،دەﺑ ﺋﺎﻣﺎدەﮔﯽ زﯾﺎﺗــــﺮی ﻟﺳــــر ﺷﺎﺷــــی ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚﻧﻛﺎن ھﺑﺖ ،وای ﺋو ﺳــــﯿﺘﻜﯚﻣﺎﻧ ) ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣ ﻟﺳر ﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو( ﻧﻮوﺳﺮاواﻧ ﻛ ﻟ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧﺪا ﻧﻮوﺳﯿﻮﻣﺎﻧ .ﺑم ﻛﺘﺐ و ﻗﺴی ﻧﻮوﺳﺮاو.. ﭘﻮﯾﺴﺘﻤﺎن ﻧ ﺑ ﭘﺎﺗﺮی و ﻧ ﺑ ﭘﻼﻛ،ﺗﻧﺎﻧت ﭘﻮﯾﺴــــﺘﯿﻤﺎن ﺑ ﺳرﭼﺎوەی وزەش ﻧﯿﯿ ،ﺗﻧﮫﺎ زﯾﮫﻦ و ﻣﺸــــﻜﻤﺎن ﻟ ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ ﺋم ﺑرھﻣﺎﻧ ﺑﻛﺎرھﻨﺎوە .ﻗﺴﻣﺎن ﻟ دوو ﺗﻮــــﯽ دوو ﺑرﮔﺪا ﻧﻮوﺳــــﯿﻮەﺗوە ،ﺋﺎزاداﻧ ﻟم ﺑﺎرەوە ﻗﺴــــ دەﻛﯾﻦ و ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﺶ ﻧﯿﯿ ھﻣﻮوﻣﺎن ﻟﺳــــرﯾﺎن ﻛﯚك و ھﻣﺎھﻧﮕﯿﺶ ﺑﯿﻦ .ﺧﯚﻣﺎن ﺧﯚﻣﺎن ﻛﺷــــﻒ دەﻛﯾﻦ :ﺋﻤ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻤﺎن ﺑﻣ ھﯾ ،ﻓﺮی ﺋوە ﺑﯿﻦ ﻟم ﺋﺎزادﯾوە "ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﭼﺎﻛﺘﺮ" ﺑﯚ ﺧﯚ دروﺳــــﺖ ﺑﻜﯾﻦ .ﺳﯾﺮی ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﻤﻣﺎﻧﺎن ﺑﻜن ﺋﺴﺘﺎ.. ﻟــــ ﮔڕەﻛﻛﺎﻧﺪا ﯾﺎﺳــــﺎی رەﮔزﭘرﺳــــﺘﺎﻧ ﻧﻣــــﺎوە و ﺑ ﻛﻮﻟﻣرﮔﯽ ﻧﺎژﯾﺖ .ﻟ ﺷــــﺎری ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴــــﺒﺮﮔﺪا ،ﺧﺎﻧﻮوەﻛی ﺧﯚت ﺑ ﻧﺎوی ﺧﯚﺗوە ﺗﯚﻣﺎر ﻛﺮدووە. ﻟ ﮔڕەﻛ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎﻧﺪا ،ﺗواو ﺋﯿﺘﺮ. ﺑﻗد ﺋوەی ﺋم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﺎﻧ ﺳﯿﺎﺳــــﯽﺑﺖ ،ھﻧــــﺪەش ﮔﯚڕاﻧــــﻜﺎری ﭼﯿﻨﺎﯾﺗﯿﻦ ،وا ﻧﯿﯿ؟ ﭼﯿﻨﻜــــﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧــــﺪی ﻧــــﻮێ ﻟــــ ﻧﻮﭘﺴﺘەﺷــــﻛﺎن ﻟــــ ﮔﺷﺳــــﻧﺪﻧﺪاﯾ. ھﻧﺪﻜﯿﺸــــﯿﺎن ﻟ ھــــرە دەوﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﮔڕەﻛ زەﻧﮕﯿﻨﻛﺎن دەژﯾﻦ. ﭼﯿﻨــــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ،ﺋﯿــــﺪی ﺑ رەﻧﮕﯽﭘﺴــــﺘوە ﭘﯾﻮەﺳــــﺖ ﻧﯿﯿ ،ﺋﻣش ﯾﺎﺳﺎ و رﺴــــﺎی ﮔﻣ ﻧﻮﯿﻛﯾ .ﻟ ﺣﺎﺗﻜﺪا ﻛ ھﺸﺘﺎ ﺑ ھزاران ﻛس ﻟ ﮔﺘﯚ و ﻟ ﺧﺎﻧﻮوی ﺗﻧﻛدا دەژﯾــــﻦ ،ﻟ دەوروﺑــــر و ﻛﻧﺎری ﺷﺎردا :ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴــــﺒﺮگ ،ﻟ ﻣﺸﻜﯽ ﻣﻨﺪا ﻟ ﺗﻜﯽ و ﭘﻜﯿك ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە .ﺷــــﺎرﻜﯽ ﺳرﻧﺠاﻛﺸــــ ،ﺑ ﺧﯚی و زﻧــــﺞ و ﺧﺎﻧﻮوە ﻟ ﻛﺎرﺗﯚن و ﺗﻧﻛﻛﺎﻧﯿوە ،ﻛﻮﺮەوەرﯾﻛﯽ ﺟھﻧﻨﻣﺎﻧ ﺑدی دەﻛم .ﺧﻜﯽ ھژاری وا ھن ﻟﺳــــر زەوی دەﺧــــون .ھﻣﻮوش ﺧﻜﯽ ﺋم ﺷــــﺎرەن ،ﺑم ﺑ ﺑﺷﻜﯽ ﺋم ﺷﺎرەش ﺣﺴﺐ ﻧﺎﻛﺮﻦ. دەزاﻧﯽ ھﺳــــﺖ ﺑ ﭼــــﯽ دەﻛم ﻧﺎدﯾﻦ،ﻧــــك ﺋوەی ﻛ ﺧﯿﺎﻧﺗــــﻢ ﻟﻜﺮاﺑﺖ ،ﺑﻜﻮ دەﻢ ﺟﺎران ﺋﻤــــ ﺧﺑﺎﺗﻤﺎن ﺑﯚ ﺋﺎزادﯾﻛﯽ راﺳــــﺘﻗﯿﻨ دەﻛﺮد ،ژﯾﺎﻧﻚ ﻛــــ ﺟﯿﺎوازﯾﯿ ﭼﯿﻨﺎﯾﺗﯿــــﻛﺎن ...ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﻣﺎن ،ﺋوەی ﺳــــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺑدەﺳــــﺘﮫﻨﺎ ھﻣﻮو ھوﻚ ﺑﺨﺎﺗﮔڕ ﺑﯚ ﺋــــوەی ﺋﻣۆ ،دوای ﺗﭙڕﯾﻨﯽ 20ﺳﺎڵ ،ﺋﯿﺘﺮ ﺧﺎﻧﻮوی ﻟ ﺗﻧﻛی ﺑ ﺗواوی ﻟﻧﺎوﺑﺮدﺑﺖ .ﺧﺑﺎت دژی ﺋو ﻣﺳﺎﻓﯾ ﺑﻜﺎت ﻛ ﻛوﺗﻮوەﺗ ﻧــــﻮان ﺋواﻧی ﻣﻮوﭼﯾﻛﯽ ﯾﻛﺠﺎر ﺑرز وەردەﮔﺮن و ﺋواﻧی ھﺸﺘﺎ ﺑ ھــــژاری و ﺑﺪەرەﺗﺎﻧﯽ دەژﯾﻦ .ﺑم ﺋﻣ ﺑ ﭼﺎوی ﺧﯚ ﻧﺎﺑﯿﻨﯿﻦ .ﮔﻧﺪەﯽ ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻜﯽ ﻛﺮۆژﺗﻮوە ،ﮔﺸــــﺖ ﺋــــو ﺷــــﺘﺎﻧی ﺋﻤ ﻟ ﭘﻨﺎوﯾﺪا ﺧﺑﺎﺗﻤﺎن ﻛﺮد ،ﺗﻧﺎﻧت ﺑرژەوەﻧﺪی ﮔﺸﺘﯿﺸﯽ ھﻠﻮوﺷﯿﻮە. چ ﺷــــﻮورەﯾﯿﻛ ھﺸــــﺘﺎ ﺧﻜﺎﻧــــﻚھﺑﻦ ﺑ ﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﻧﺗﻮاﻧﻦ ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾــــﺎن ﻓراھم ﺑﻜــــن ،ﻟ ﺷــــﺎرﻜﺪا ﻛ ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻚ ﺑــــ ﺧﺮاﯾــــﯽ ﺗﺪەﭘڕﺖ، ﭘﻮﯾﺴﺖ دەﻛﺎت ﺋﯿﻤﻜﺎﻧﯿت و دەرﻓﺗﯿﺎن ﺑﯚ ﺑەﺧﺴــــﻨ .ﺋﻣ دەﺑ ھــــر ﻟ ﻣﻨﺪاﯿوە دەﺳﺖ ﭘﺒﻜﺎت .ﻧﯿﻮەی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ
ﺣﻜﻮﻣﯿــــﻛﺎن ﻧﯿﻤﭽ ﺧﻮﻨﺪەوارن ،ﺑ ﺗواوی ﻓﺮی ﻧﻮوﺳــــﯿﻦ و ﺧﻮﻨﺪﻧــــوە ﻧﺎﺑﻦ ) (...ﺑﺎ ﺑﯿﻨ ﺳر ﻛﺸــــی زﻣﺎن ،دەﺑ ﺑ ﻻﯾﻧﯽ ﻛم ﻓﺮی ھﻧﺪێ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﺑﻦ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ژﯾﺎﻧﺪا ﺳرﻛون. ﺑﺎﺷــــ ،زۆر ﺑﺎﺷــــ !ﺑــــم ﻟــــ ﻧــــﻮﭘﺴﺘەﺷﻛﺎﻧﺪا ﻧﯚ زﻣﺎﻧﯽ داﯾﻚ ھﯾ... راﺳــــﺘ ،ﺋﺎﺳــــﺎن ﻧﯿﯿ ،ﺋــــوەش ﻟ ﯾﺎدﺑﻜﯾﻦ ﻛ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ھر ﻟ ﺳردەﻣﯽ داﮔﯿﺮﻛرەوە ﺳــــﭘﻨﺪراﯾ ﺳــــر ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﭘــــروەردە .ﻛﭼﯽ ﺋﮔــــر ﺑﺖ و ﻟ ھوﯽ ﺋوەدا ﺑﯿﻦ ﻛ وەﻛﻮ زﻣﺎﻧﯽ ﻓرﻣﯽ ﺳــــﯾﺮی ﻧﻛﺮــــﺖ ﺑ دﯾﺪﻜﯽ ﻧﺎواﻗﯿﻌــــﯽ دەژﻣﺮدرێ، ﺋﻣ ﺷــــﻮورەﯾﯿ .ﺋو وﺗﺎﻧی ﻛ ﺟﺎران ﻟ ﻻﯾن ﻓڕەﻧﺴﯿﻛﺎﻧوە داﮔﯿﺮﻛﺮاﺑﻮون ،ﺋﻣۆ زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ وەﻛﻮ ﻛرەﺳﺘﯾﻛﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﻮﮔﯚڕﻛﺮدﻧﺪا ﺑﻛﺎردەھﻨﻦ ،وای زﻣﺎﻧ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن .ﺑﯚﯾ ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻟﺮە ﭘﺸــــﺖ ﻟ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﺑﻜﺮﺖ .ﺑم ،ﺷــــﺘﻜﯽ ﮔﺮﯾﻨــــﮓ و ﺑﻨڕەﺗﯿ ﻛــــ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن راﺑﮫﻨﺮﻦ و زۆرﯾﺸــــﯿﺎن ﻟﺒﻜﺮﺖ ﺑﯚ ﺋــــوەی زﻣﺎﻧﻜﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯿﺶ ﻓﺮﺑﻦ. ھروەھﺎ ...ﮔﻟﻚ ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﺋوەﯾﺎندەرﺧﺴــــﺘﻮوە ﻛ زاﻧﺴﺖ و زاﻧﯿﺎری ﺑ زﻣﺎﻧﯽ داﯾﻚ ﭼﺎﻛﺘﺮ و ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮ ھرس دەﻛﺮﺖ. زﻣﺎﻧــــﯽ داﯾﻚ و ﺋوەﺷــــﯽ ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗﺮێزﻣﺎﻧﯽ "ﺟﯿﮫﺎﻧــــﯽ" .ﺑ رای ﺗﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴــــﺒﺮگ ،ﻛرەﺳــــﺘ و ﭘﺪاوﯾﺴــــﺘﯽ
ﺋو ﺷــــﺘی ﻛ ﺋﻤ دەﺳﺘﻤﺎن ﭘﻜﺮد،دەﺑ ﻟﺳری ﺑۆﯾﻦ و ﺑردەوام ﺑﯿﻦ ،ﺋوﯾﺶ ﮔﺮﺪاﻧﯽ ﭼﻣﻜﯽ ھﺎووﺗﯿﺒﻮون و ﻧﻮوﺳرﯾﯿ. ﺋﻣ ﻟ رﮕﺎی ﺧﻮﻨﺪﻧوەﻛﺎﻧﻤﺎﻧوە ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺧﻮﻨران ﺋﻧﺠﺎم دەدەﯾﻦ .ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛﺎﻧﻤﺎن ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻟ ﺧﻜﻤﺎن ﻧﺰﯾﻚ دەﻛﻧــــوە ،ﺑﯚ ﺋــــوەی ﮔﻮﯿــــﺎن ﻟﺒﮕﺮﯾﻦ، ﻟﮔﯿﺎﻧﺪا ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﺑﻜﯾﻦ ،ﺑﺎﺳــــﯽ ﮔﺸﺖ ﺋو ﺷــــﺘﺎﻧﯾﺎن ﺑﯚ ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﻟ رﮕﺎی ﺋدەﺑوە ژﯾﺎﻧﻤﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛن. ﺑﺎ ﺑﺎﺳﯽ ﺷــــﺎﻧﯚ ﺑﻜﯾﻦ .ﺋﻣۆ ھردووكﭘﻜوە ،ﺷﺎﻧﺒﺷﺎن ﺧرﯾﻜﯽ ﺷﺎﻧﯚﯾﻦ .دﺘوە ﯾﺎدت ،ﻟ ﻣﺎرﻛﺖ ﺗﯿﺎﺗﺮ و وﯾﻨﺪی ﺑﺮۆ ﺗﯿﺎﺗﺮ، ﻟ ﺷﺎرەﻛی ﺧﯚﻣﺎﻧﺪا ،ﻛﺎﺗﻚ رژﻤﯽ ﺋﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﻟﺑر ھــــﯚﻛﺎری رەﮔزاﯾﺗــــﯽ ﺧﻜﯽ ﺟﻮدا دەﻛﺮدەوە ،ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻛﺎﻧﻤﺎن ﻟ ﻻﯾن ھردوو رەﮔزەوە ﭘﺸــــﻜش دەﻛــــﺮان .ﺑﯿﻨراﻧﯿﺶ ﺋﯿﺘﺮ ﺑــــ ﺗﻜــــﯽ دەھﺎﺗﻦ ،ﭘﺴــــﺘەش و ﺳﭙﯿﭙﺴــــﺖ ﺗﻜڵ دەﺑﻮون ،ﺑ ﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﺳرﺳــــﻮڕھﻨر ،ﺋم ﺣﺎﺗ ﺑردەوام ﺑﻮو، ﭼﻮﻧﻜــــ ﻟ ﺗﺎوﻧﺸــــﯿﭙﯽ ﭘﺴﺘەﺷــــﻛﺎن ،ﻟ ﮔﺘﯚی ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸــــﯿﻨﻛﺎن ﺷﺎﻧﯚ ﻧﺑﻮو، ﺷــــﺎﻧﯚﯾﺎن ﻟــــ ﻗدەﻏﻛﺮاﺑــــﻮو ﺑــــﯚ ﺋوەی دەﻗﻛﺎﻧﯽ ﺷــــﺎﻧﯚ ﻧﺑﻨ ھﯚﻛﺎری ﺷــــﯚڕش و ﺧﻜــــﯽ ﭘ ھﺎن ﻧدرﺖ ﻟم رووەوە .ﻛس ﻧﺑــــﻮو ﻟــــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ﺑــــﺖ ﻧھﺖ دەﻧﮓ و ﺳدای ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎ ﺋﺎودﯾﻮی ھﺳﺖ و ﻧﺳﺘﯽ ﺧﻜﯽ ﺑــــﻦ .ﺋﺎﻣﺮی ﺗﻟﭬﯿﺰﯾــــﯚن ﺗﻧﮫﺎ ﻟ
ﺋو ﺷﺘی ﻛ ﺋﻤ دەﺳﺘﻤﺎن ﭘﻜﺮد ،دەﺑ ﻟﺳری ﺑۆﯾﻦ و ﺑردەوام ﺑﯿﻦ ،ﺋوﯾﺶ ﮔﺮﺪاﻧﯽ ﭼﻣﻜﯽ ھﺎووﺗﯿﺒﻮون و ﻧﻮوﺳرﯾﯿ .ﺋﻣ ﻟ رﮕﺎی ﺧﻮﻨﺪﻧوەﻛﺎﻧﻤﺎﻧوە ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺧﻮﻨران ﺋﻧﺠﺎم دەدەﯾﻦ. ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛﺎﻧﻤﺎن ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻟ ﺧﻜﻤﺎن ﻧﺰﯾﻚ دەﻛﻧوە ،ﺑﯚ ﺋوەی ﮔﻮﯿﺎن ﻟﺒﮕﺮﯾﻦ ،ﻟﮔﯿﺎﻧﺪا ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﺑﻜﯾﻦ ،ﺑﺎﺳﯽ ﮔﺸﺖ ﺋو ﺷﺘﺎﻧﯾﺎن ﺑﯚ ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﻟ رﮕﺎی ﺋدەﺑوە ژﯾﺎﻧﻤﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛن ﺗواﯾﺎن ﻟﺑر دەﺳــــﺘ ﺑﯚ ﺋــــوەی ﺋو ﻛﺎرە ﺑﻜن؟ ﺑ ،ﺑﮕﻮﻣﺎن...ﻟ ﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷوە،ﻛﺎم ﻟــــو ﻧﯚ زﻣﺎﻧــــ ھﺒﮋﺮدرــــﺖ؟ ﻟ ﻧﻮ ﭘﺴﺘەﺷــــﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺷــــﺎرە ﺧﻜﯽ ﺟﯿﺎواز ھﯾ. وای ﺑــــﯚ دەﭼﻢ ،ﺋــــو زﻣﺎﻧی ﻛ زۆرﯾﻨﻟﯽ ﺗﺪەﮔﺎت؟ زﻣﺎﻧﯽ زوﻟــــﻮ ،زﻣﺎﻧﯽ ﺗﺴــــﻮاﻧﺎ ﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽﺳﺴﯚﺗﯚ... دەﺑــــ ،ھرﭼﯚﻧــــﻚ ﺑــــﻮوە ،ھﻣــــﻮوﺑرﺑﺳــــﺘﻚ ﻛــــ ﭘﯾﻮەﻧــــﺪی ﺑــــ رەﻧﮕﯽ ﭘﺴﺘوە ھﺑﺖ وەﻻوە ﺑﻨﯿﻦ .ﻟ ﻧﺎو ﭘﺎرﻛ ﮔورەﻛ ،ﻣﺑﺳــــﺘﻢ ﻟــــ زوو ﭘﺎرﻛ ،ﺟﺎران ﺗﻧﮫﺎ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎن ﺑﯚﯾﺎن ھﺑﻮو ﺑﭽﻨ ﻧﺎوی، ﺋﺴــــﺘﺎ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﯽ رەﺷﭙﺴــــﺖ ﻟ ﺳﭙﯿﭙﺴﺖ زﯾﺎﺗــــﺮن ﻛ ﺳــــرداﻧﯽ ﺋو ﭘﺎرﻛــــ دەﻛن، ﻟ ژﺮ ﺳــــﺒری درەﺧﺘــــﻛﺎن ﭘﺎﺪەﻛون. ﺋﻣ ﺷــــﺘﻜﯽ ﺋﺎﺳــــﺎﯾﯿ ،ﺋﻣــــ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑــــ رــــﮋەی دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯿــــوە ھﯾــــ ،ﺑم ﺋﻣــــش ﺋوە دەرﻧﺎﺧﺎت ﻛــــ ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ژﺮ درەﺧﺘﻚ ﭘﺎﺪەﻛوم ،ھﭬﺎ ﭘﺴﺘەﺷﻛﺎن ھﺎوﻛﺸﻛ ﺳــــرەوژﺮ ﺑﻜن و ﺋو ﻣﺎﻓ ﺑ ﺧﯚﯾــــﺎن رەوا ﺑﺒﯿﻨــــﻦ و ﭘﻤﺒــــﻦ "ون ﺑ ﻟ ﭘﺸﭽﺎوم!" .ﺋﻤ ﺗﻜﺘﺎن ﻧﺎﺑﯿﻦ .ﺳرەڕای ﺋﻣش ھﻧﺪﻚ ﻟ ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻢ ﻛ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ روون و ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺳر ﺑ ﺑرەی ﯾﻛﺴﺎﻧﯿﺨﻮازن ،وەﻛﻮ ﺋﻤ ،ﺑﻣﺠﯚرە ﺧﯚﯾﺎن ﺗﻜڵ ﻧﺎﻛن .ﻣﻦ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺋوەﺷــــﻢ ﻧﯿﯿ ﻛ ھﺎوڕﯽ رەﺷﭙﺴﺘﯿﺸــــﺖ ھﯾ وەﻛﻮ ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺗﻜﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴﺘﻛﺎن ﻧﺎﺑﺖ.
ﺋﻣﻼو ﺋوﻻﻣﺎن ،ھﺎوﺳــــﯿﻛﯽ ﭘﺴﺘەﺷــــﯽ ﺑراﻣﺒر ،ھﻣﻮوﯾﺎن ﻛﻜﯿﺎن ﻛﯾﺒﻮو و ھﻣﻮو دەرودراوﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺸﺎن داوەت ﻛﺮدﺑﻮو. راﻛــــﺲ ،ﺋﺎﯾﺎ ﮔﺷــــﺒﯿﻨﯽ ،ﯾــــﺎن ﺋوەﺗﭼــــﺎر ﻧﺎﭼﺎرە و دەﺑ دان ﺑــــوەدا ﺑﻨﯿﻦ ﻛ ﺷﺎرەﻛﻣﺎن ﺋﯿﺘﺮ ﺑﺒزەﯾﯿﺎﻧ ﺑﯚ ﻧﻮ ﭼﭙﺎوی ﮔﻧﺪەﯽ ﺷﯚڕ دەﺑﺘوە؟ ﻧﺎدﯾﻦ ،ﻣﻦ ﮔﺷــــﺒﯿﻨﻢ .ھــــر ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ،ﻛﺎﺗــــﻚ ﺳــــرﻧﺠﯽ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾــــﻛﺎن دەدەم. ﺳرۆﻛﯽ ﺷــــﺎرەواﻧﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴــــﺘ و ﭘﺎرﻛﺲ ﺗــــﺎو ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﭘﺸــــﻜوﺗﻨﺨﻮازە و ﺑ ھﻣﻮو ﮔﻮڕﻜﯿﺸوە دژ ﺑ ھﻣﻮو ﺟﯚرە ﮔﻧﺪەﯿك ﻟ ﺷــــڕداﯾ .ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻤﺎن ﻟﮔڵ ﺷﺎرەواﻧﯽ ﺷــــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺸﺪا ھﯾ ،ﺑ ھﻣﺎھﻧﮕﯽ و ھرەوەزی و ﺋﺎﯚﮔﯚڕی ﻓﯿﻜﺮ ﺳــــﺑﺎرەت ﺑ ژﯾﺎﻧﯽ داﻧﯿﺸــــﺘﻮاﻧﯿﺶ وا دەﻛن ﻛ ﺋﯿﺘﺮ ﺋم ﺷــــﺎرە ﺑ ﮔﻮڕﺗﺮ ﺑﺖ و ﺑﭽﺘ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن و ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺳردەﻣﺎﻧ ﺑﺨﻣﻨ. ﻣﻦ و ﺗﯚ ...ﻧﻤﻮوﻧی زﯾﮫﻨﯿﺗﯽ ﻛﺮاوەﯾﻦ.ﺳــــﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺸــــﮔﻟﯽ ﺟﯿﺎواز ﭼﺎرەﺳر ﭘﺸﻜش و ﭘﺸــــﻨﯿﺎز دەﻛﯾﻦ ،ﺑم ھﺸﺘﺎ ﺑﺎﺳﯽ ﭘﺮﺳﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﻤﺎن ﻧﻛﺮدووە .ﻛﺎﺗﻚ ﺋم ﺋﺎزادﯾﻣﺎن دەﺳــــﺘﮕﯿﺮﺑﻮو ،ﻧﻣﺎﻧﺪەزاﻧﯽ ﻛ دەورﻣــــﺎن ﺑ ﻻﻧواز و ﺋــــﺎوارە ﺗﻧﺮاوە، ﺗﻧﺎﻧت ﺑ ھــــزاران ،رەﻧﮕــــ ﻣﻠﯿﯚﻧﻜﯿﺶ ﺗﭙڕﻨــــﻦ ،ﻣﺣﺎ ﻟــــو رووەوە ژﻣﺎرەﯾك ﭘﺸــــﻨﯿﺎز ﺑﻜﺮﺖ ،ﻟ وﺗﺎﻧــــﯽ ﺟﯚراوﺟﯚری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎوە ھﺎﺗﻮون ،ﻟ دەﺳــــﺖ ﺷــــڕ و ﺷﯚڕ ھﺗﻮون .ﺑﯚﯾ ﺷﺎری ﺋﮕﯚﻟﯽ ) (2ﯾﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﻗرەﺑﺎﻐﯿﻛﯽ ﺑ وﻨ ﻛﺮدووە. ﺑ !راﺳــــﺘ ،ﺑم ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻣﻦ،ﺋوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻛﯚﭼﻜﺮدﻧوە ھﺑﺖ... ﺋﻣ ﻛﺸــــﯾﻛﯽ دﺮﯾﻨ ،ﻣﮋووەﻛی وەﻛﻮ ﻣﮋووی ﺧﻮدی ﺋﯿﻨﺴــــﺎن دﺮﯾﻨ .ﺳــــرﺟم ﺷــــﺎرە ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ،ﭘﺎرﯾﺲ ،ﻟﻧﺪەن، ﻧﯿﻮﯾﯚرك ،ﭼﯽ وای ﻟﻜﺮدوون ﻣزن و ﮔورە ﺑــــﻦ ،ﺑ ھﯚی ﻛﯚﭼﺒﺎرﯾﯿوە ﺑــــﻮو ،ﻟ ھﻣﻮو ﺳﻮوﭼﻜﯽ دوﻧﯿﺎوە ﺧﻜﯽ رووﯾﺎن ﺗﻜﺮد... ﺑﯿﺮم ﺑﯚ ﭘﺎرﻛﺲ ﺗﺎو دەﭼﺖ ،ﻣﺑﺳﺘﻢ ﻟﺳرۆﻛﯽ ﺷﺎرەواﻧﯿﻛﻣﺎﻧ...ھر ﻛﻣﻚ ﭘﺶ ﺋﺴــــﺘﺎ ﻧﺎوت ھﻨﺎ .ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎوە ﺋوەی ﭘﮕﻮﺗﯿﻦ ﻛ ھر دوای ﻛﺷﻔﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎﻧﻛﺎﻧﯽ زﺮ ،ﺷــــﺎری ﺟﯚھﺎﻧﺴــــﺒﺮگ دروﺳــــﺘﺒﻮوە و ﺋوﯾﺶ ﻟ ﺳــــﺎﯾی ﻛﯚﭼﺒراﻧوە ،ﺑ ھﯿﻤت و ﺑﺎزووی ﺑﻮﻨی داﻧﯿﺸــــﺘﻮواﻧﯽ رەﺳن ﻛ ﺧﯚﯾــــﺎن ﺧــــﺎوەن زەوی و زاری ﺋم ﻧﺎوﭼﯾ ﺑﻮون ،ﮔﺷی ﻛﺮد و ﮔورە ﺑﻮو. ﺑ ،ﭘﺴﺘەﺷﻛﺎن. راﻛــــﺲ ،ﺋﻤــــ واﻗﯿﻌﯿﻦ ،ﺋﻤــــ ھﻣﻮوھوــــﻚ دەﺧﯾﻨﮔڕ ،وەﻛﻮ ﻧﻮوﺳــــر ،ﺑﯚ ﺋوەی ﺋم ﺷﺎرە ﺋﺎزاد و ﺋﺎزادﺗﺮ ﺑﺖ ،ﺑﺒﺘ ﺧﺎوەن ﺋﺎزادﯾﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ. ﭼﯚك داﻧﺎدەﯾﻦ .ﺟﯚﺑﻮرگ .ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴﺒﺮگ،ﺗﻣﻧﻜﯽ درﮋت ﺑﯚ دەﺧﻮازم ،ﺋﺎﻣﻧﺪﻻ )"!(3
ﺳﺎﯽ 1976ﺑﺳــــرەوە ﮔﯾﺸﺘ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎی ﺑﺎﺷــــﻮور ...ﺋﻣش ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﻛــــ ﻛ ﺧﺎوەن ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ ﺑرﺑرەﯾ ،ﺑم ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ ﭘﺎﺳــــﯿﭭﯿﺎن ھﯾ .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﻛﺎﻧﯽ ﻟ ژﺮ ﭼﺎودﺮی ﺳﺎﻧﺴﯚرﯾﺸﺪا ﺑﻮون. ﺷﻮازەﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﻤﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎریھﺎﺗــــﻮون .ﺑﺧﺘوەر و دﺨﯚﺷــــﻢ ﺑوەی ﻛ ﺳرﺑﺎری ﺋوەی 20ﺳﺎﯿﺶ ﺑﺳر ﺋﺎزداﯾﺪا ﺗﭙڕﯾﺒــــ ،ﺑﺒﯿﻨﻢ ﺧﺎﻧﻮوەﻛــــی ﺑراﻣﺒرﻣﺎن ﻓﺮۆﺷﺮا و ﺋﯿﺘﺮ ﺧﺰاﻧﻜﯽ ﭘﺴﺘەش دەﯾﻜﺖ و ﺗﯿﺪا ﻧﯿﺸﺘﺟ دەﺑﺖ .ﻛﻜﻜﻢ ﻛی و ﺑ دﯾﺎری ﺑﯚم ﺑﺮدن .ﺋم ﺷﺘم ھرﮔﯿﺰ ﻟوەوﭘﺶ ﺑﯚ ﺧﺰاﻧﻜــــﯽ ﺳﭙﯿﭙﺴــــﺖ ﻧﻛﺮدﺑﻮو .ﺋﺎﺧﺮ ﺑﯚﭼﯽ؟ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑــــو ﺧﺰاﻧ ﺑﻢ ،ﺑ، ﻣﺎﯿﺎن ﺑﯚ ﺋم ﮔڕەﻛ ﭘﯿﺴﺘﺴﭙﯿ ﮔﻮاﺳﺘوە و ...ﺑﺧﺮﺑﻦ ،ﻧﺧﺮ ،ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﯿﯿ ،ﺗﻜﺎﺗﺎن * ﺧﺎوەن ﺧﺗﯽ ﻧﯚﺑﻠـــ ﻟ ﺑﻮاری ﺋدەب ، ﻟﺪەﻛم! ﺋم ﻛﺮدەوە ﺳــــﺎدەﯾ ،ﺋﻣ ﺧﯚڵ ﺳﺎﯽ .1991 ﻟﭼﺎوﻛﺮدﻧ ،ھﺨﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﺪەﮔﻮﺗﺮێ؟ ﻧﺧﺮ ،ﻛﺮدەوەﯾﻛــــﯽ ﺟﻮاﻧ ،ھروەھﺎﺋﻤــــ ،ﺳﯿﺪﯾﺴــــﻮا و ﻣــــﻦ ،ﻛﺎﺗــــﻚ ﻣﺎﻤﺎن ﮔﻮاﺳــــﺘوە ،ھﺎوﺳــــﯿ ﺳﭙﯿﭙﺴــــﺘﻛﺎﻧﯽ وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن:
) (1ﺳﺑﺎرەت ﺑم ﯾﺎﺳﺎﯾ ،ﻧﺎدﯾﻦ ﮔﯚردﯾﻤﺮ ھﻮﺴﺘﯽ ﺧﯚی ﻟ ژﺮ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ "ﺑﺎﺷﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ :ھڕەﺷﯾﻛﯽ ﻧﻮێ ﺑﯚ ﺳر ﺋﺎزادی" ،ﻟ ﮔﯚﭬﺎری ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺘﺐ24 ،ی ﻣﺎی ﺳﺎﯽ 2012ﺧﺴﺘﻮوەﺗ روو. ) (2ﺳﺴﺘﯚ ﺑ ﻣﺎﻧﺎی ﺷﺎر دﺖ. ) (3ھﺎواری ﻣﯿﻠﻠﺗﯽ زوﻟﻮ ﻟ ﭘﻨﺎو ﯾﻛﮕﺮﺗﻨوە ﻟ ﻻﯾن ﺧﺑﺎﺗﮕاﻧﯽ دژە ﺋﭘﺎرﺗﺎﯾﺪەوە ﺗﺑﻧﯽ ﻛﺮا.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 دووەﻣﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ18 18
رەواق
دﻻوەر ﻗرەداﻏﯽ *
راﭘﯚرت :ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐﻮردی
ﻧﺎوی ﻛﺘﺐ :ﺳﻣرﻗﻧﺪ ﺑﺎﺑت :رۆﻣﺎن ﻧﻮوﺳر :ﺋﻣﯿﻦ ﻣﻋﻠﻮف وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﯿﯿوە :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ دﯾﺰاﯾﻨﯽ ﺑرگ :ﺑﺎﺳﻢ رەﺳﺎم ﭼﺎﭘﯽ دووەم2012 : ﻟ ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی رۆﺷﻨﺒﯿﺮی و ھﻮﻧرﯾﯽ ﺋﻧﺪﺸ
ﻛﺎﺗﻚ ﺋﺎزار دەﺗﺪاﺗ ﻋردا ،ﻛﺎﺗﻚ ھﯿﻮای ﺋوە دەﺧﻮازی ﻛ ﺷوﻜﯽ ﺋﺑدی ﺑﺳر وﺟﻮودا راﺑﻜﺸ، ﺑﯿﺮ ﻟ ﭼﯿﻤن ﺑﻜوە ﻛ دوای ﺑﺎران ﺑﺮﯾﻘی دێ ،ﺑﯿﺮ ﻟ ﻟﺧوھﺴﺎﻧﯽ ﻣﻨﺎ ﺑﻜرەوە. ﻋﻮﻣر ﺧﯾﺎم ﻟ رۆﻣﺎﻧﯽ ﺳﻣرﻗﻧﺪ
*ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﻧﻮوﺳر
ﺑﻪﯾﺎن ﻋﻪزﯾﺰ
ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗـــﯽ ﺋﻪو راﺳـــﺘﯿﯿﻪی ﺑﻪرﺟﻪﺳـــﺘﻪ ﮐـــﺮدهوه ﮐﻪ ﺋﻪﮔﻪرﭼﯽ ژﻧﺎن ﻧﻪﺧﺸـــﯽ زۆر ﮐﺎرﯾﮕﻪرﯾﺎن ﻟﻪ ﺷﯚڕﺷـــﻪ ﮔﻪوره ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا ﮔاوه ،ﻟﻪ ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﻓﻪڕهﻧﺴـــﺎوه ﺑﮕـــﺮه ﺗﺎ ﺷﯚڕﺷـــﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪم دواﯾﯿﻪی ﻧﺎﺳﺮاو ﺑﻪ ﺑﻪھﺎری ﻋﻪرهﺑﯽ ،ﺑﻪم ﭘﺎش ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﻨﯽ ﺷﯚڕﺷﻪﮐﺎن ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﯽ ﺋﻪوان ﺳﻪرﻟﻪﻧﻮێ زهوت ﮐﺮاوﻧﻪوه. ﺳـــﯚﻓﯽ ﻣﻮوﺳ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭼﻮوه ﺳﻪر ﺑﺎﺳﯽ ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰﻣﻪدهرووﻧـــﯽ و ﮐﯚﻣﻪﯾﻪﺗﯿﯿﻪﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی دژی ژﻧﺎن ﺑـــﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻟ ﻧﺎو ﺧﺰان و ﻟﻪ ﭘﻮهﻧﺪﯾﯽ ھﺎوﺳﻪرﯾﺪا .ﺋﻪو وای ﺋﺎﻣﺎژه ﺑﻪو راﺳﺘﯿﯿﻪﻣﮋووﯾﯿﻪ ﮐﻪ ﻟﻪﮐﯚﻣﻪﮕ ﺧﻠﻪﻛﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا ژن ﺑﻪ وﻨﻪی زهوی دهﻛﺮﺘﻪ ﺑﺎﺑﻪﺗـــﯽ ﻣﻮﮑﺪارﺘﯿﯽ ﭘﯿـــﺎو و ﺑﺎوک و ﺑﺮا و دﻪﺧﻮرﭘﻪی ”ﭘﺎک ﻣﺎﻧـــﻪوهی“ ﺧﻮﻦ و رهﭼﻪﻪک ،ﺋﻪوان ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ﺟﻪﺳﺘﻪی ژن ھﻪﺳﺘﯿﺎر دهﻛﺎ ،ﺟﻪﺧﺘﯽ ﻟﻪﺳﻪر ﺋﻪوه ﮐﺮدەوە ﮐـــﻪ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯽ ﭘﯿﺎو ﻟﻪﮔـــﻪڵ ژن ﺗﺎﯾﺒﻪت ﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﯚﻣﻪﮕـــی رۆژھﻪﺗﯽ و ھﻨﺪﮏ ﺋﺎﻣﺎری ﺳﻪرﺳﻮوڕھﻨﻪری ﻟﻪ ﺑﺎرهی ژﻣﺎرهو
دوﻨ ﺑﻮو ﮔﻟﮕـــ د .ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ ﺋﺣﻤد ﻋﻮﻣر )ﮔﻟﮕﺎﻣﺶ(
ھـــزارە'' ،ﻧـــﺎوی ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﺋﯚ ﻻﺳـــﺎژ دﺘوە ﻧﻮ رۆﻣﺎﻧﻛ دوای ﺋوەی ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە و ﺑر ﻟ ﻓﺳﯽ ﯾﻛم ﺧﯚﯾﻤﺎن ﭘ دەﻧﺎﺳﻨ .ﭘﯿﺘﯽ )ﺋﯚ( ی ﭘﺎﺷﮕﺮی ﻧﺎوەﻛی ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ،ﻛﯿﻨﺎﯾﯾ ﺑﯚ ﻧﺎوی ﻋﻮﻣر ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺳرﺳﺎﻣﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺎوﻛﯽ ،ﺑ ﭼﻮارﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻋﻮﻣر ﺧﯾﺎم ﻛ ﺗـــﺎ ﺋوﻛﺎت ﺑـــﯚ زۆرﺑـــی زﻣﺎﻧﺎن وەرﮔـــدراوە ،ﺋﯿﺪی ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﺳـــﻓر ﺑـــدوای دۆزﯾﻨوەی ﻛﺷـــﻜﯚﻛدا دەﻛﺎت ،ﻛﺷـــﻜﯚﻚ ﻛ ﺋﯿﺪی ﺑﻮوەﺗ ﻣﻮﻜـــﯽ ھردوو ﺧﯚرھت و ﺧﯚرﺋﺎوا. ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﻟ ﻛﺳﻜوە ﺑﯚ ﻻی ﻛﺳﻜﯽ دﯾﻜ و ﻟ ﺷـــﺎر و وﺗﻜوە ﺑﯚ ﺷـــﺎر و وﺗﻜـــﯽ دﯾﻜ ﺑـــدوای دۆزﯾﻨوەی ﻛﺷـــﻜﯚﻛدا ﺳـــﻓرﻜﯽ درـــﮋ دەﻛﺎت. ﺋﻣﯿـــﻦ ﻣﻋﻠـــﻮف رۆژﻧﺎﻣـــوان و رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻟ25 ی ﺷﻮﺑﺎﺗﯽ ﺳـــﺎﯽ 1949ﻟ ﺑﯾﺮوت ﻟداﯾﻜﺒﻮوە، وەك رۆژﻧﺎﻣوان ﻟ ﭘﺎﺷـــﻜﯚی ﺋﺎﺑﻮوری رۆژﻧﺎﻣی ﺋﻟﻨھﺎر ﻛﺎری ﻛﺮدووە ،ﺳﺎﯽ 1976ﻟ ﺳروەﺧﺘﯽ ھﯾﺴﺎﻧﯽ ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﺪا ،ﺑﯾﺮوت ﺟﺪەھ و ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻧﯿﺸﺘﺟ دەﺑﺖ .ﯾﻛﻣﯿﻦ رۆﻣﺎﻧـــﯽ ﻟﺳـــﺎﯽ 1983دا ﺑﻧﺎوی '' ﺷـــڕی ﺧﺎﭼﭙرﺳـــﺘﺎن ﻟـــ دﯾﺪﮔی ﻋﺎرەﺑـــوە '' ﺑودەﻛﺎﺗـــوە .ﻣﻋﻠﻮف ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﺗﯽ ﺋدەﺑـــﯽ وەرﮔﺮﺗﻮوە ﻟواﻧ ﺧﺗﯽ ﻛﯚﻣی دۆﺳـــﺘﺎﯾﺗﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺳـــﺎﯽ 1986ﺑﯚ رۆﻣﺎﻧـــﯽ ''ﻟﻮﻧﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘـــﯽ'' ،ﺧﺗﯽ ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﮔﻮﻧﻜﻮری ﺋدەﺑﯽ ﺳـــﺎﯽ 1993ﺑـــﯚ رۆﻣﺎﻧﯽ ﮔﺎﺑردی ﺗﺎﻧﯿﻮس و ﺳـــﺎﯽ 2010ﯾﺶ ﻟ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ ﺧﺗﯽ ﺷﺎزادە ﺋﺳﺘﯚرﯾﺎس -ی ﺑﯚ ﺋدەﺑﯿﺎت ﭘ ﺑﺧﺸـــﺮا و ھﻧﻮوﻛش ﯾﻛﻜ ﻟ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪەﻛﺎﻧﯽ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺧﺗﯽ ﻧﯚﺑ. ﺷـــﺎﻋﯿﺮ و وەرﮔی ﺑ ﺑﺧﺸـــﺶ ﺋﺣﻤـــدی ﻣﻻ ،ﺳـــﻣرﻗﻧﺪی ھﻨﺪ ﺑـــ دەﺳـــت و ﭼﮋﻜـــﯽ ﭘاوﭘی ﮔﺷـــﺘﯽ دوورودرﮋی ﻛﺷـــﻜﯚﻛی ﻋﻮﻣر ﺧﯾﺎم – وە ،ﺑﯚ زوﺑﺎﻧﯽ ﻛﻮردی وەرﮔاوە ،ﻛ ﻧك ھر ﺧﻮﻨری ﺋﻤ ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ رۆﻣﺎﻧ ﺟﻮاﻧﻛﺎن ﺋﺎﺷـــﻨﺎ دەﻛﺎت ،ﺑﻜـــﻮ ﺗﺎﻣزرۆی ﺷـــﻮﻨﭙ ھﮕﺮﺗﻦ و ﺧﻮﻨﺪﻧـــوەی رۆﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻧﻮوﺳرەﻛﺷﯽ دەﻛﺎت.
ﻟﻪ درﮋهی ﺋﻪو زﻧﺠﯿﺮه دﯾﺪار و ﮐﯚڕاﻧﻪدا ﮐﻪ ﯾﺎﻧﻪی ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪ ھﺎوﺑﻪﺷﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﮕﻪی ﻓﻪڕهﻧﺴﯿﯽ ھﻪوﻟﺮ ﻟﻪ ﺑﻨﮑﻪی ﺋـــﻪو ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﮕﻪﯾﻪدهﯾﺎﻧﺐ هﺳـــﺘ ،ﺋﻮارهی رۆژی 27ی ﻧﯚﭬﻤﺒﻪری ،2012ﮐﯚڕﮏ ﻟﻪژﺮ ﺳﻪردی ”ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﻧﻮﺧﯚﯾﯽ و ﻧﻮﻧﻪﺗﻪوهﯾﯽ ﺑﻪرهﻧﮕﺎر ﺑﻮوﻧﻪوهی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿـــﮋی دژی ژﻧـــﺎن“ ،ﺑﻪ ﺑﻪﺷـــﺪارﯾﯽ ژﻣﺎرهﯾـــﻪک ﻟـــﻪ ﮐﻪﺳـــﺎﯾﻪﺗﯿﯿﻪﻓﻪرھﻪﻧﮕﯽ و ﺋﻪﮐﺎدﯾﻤﯿﯿﻪﮐﺎن و ﺑﻪرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﮑﻮوﻣﯽ و ﭼﺎﻻﮐﻮاﻧﯽ ﭘﻮهﻧﺪﯾـــﺪاری ﺑﻮاری ﻣﺎﻓﯽ ژﻧﺎن ﺑﻪڕﻮه ﭼﻮو. ﻟﻪ ﺳـــﻪرهﺗﺎی ﮐﯚڕهﮐـــﻪدا ﭘﺎش وﺗـــﻪی ﺑﻪﺧﺮھﻨﺎﻧﯽ ﺳـــﺘﻔﺎن ﺗﻠﯿﻪ ﺑﻪڕﻮهﺑﻪری ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﮕﻪی ﻓﻪڕهﻧﺴﯽ ،د .ﻧﻪزهﻧﺪ ﺑﻪﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﺳﻪرﻧﻮوﺳﻪری ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐﻮردی ﻟﻪ ﺑـــﺎرهی ﺑﺎﯾﻪﺧـــﯽ ﺑﺎﺑﻪﺗﯽ ﮐﯚڕهﮐﻪ ﻟـــﻪ ﮐﯚﺗﮑﺴﺘﯽ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯿﯽ ﮐﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا ﻗﺴﻪی ﮐﺮد و ﮐﯚڕی ﺋﻪﻣﺠﺎرهی ﯾﺎﻧـــﻪی ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐﻮردﯾـــﯽ ﺑﻪو ﮐﺎر و ﭼﺎﻻﮐﯿﯿﺎﻧﻪ ﮔﺮێ داﯾﻪوه ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯚﻧﻪی 25ی ﻧﯚﭬﻤﺒﻪر ،رۆژی ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ ﺑﻪرهﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧﻪوهی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯿـــﻪوه ،ﻟ ھرﻤﯽ ﮐﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﻪڕﻮه دهﭼﻦ. ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﻪڕﻮهﺑﻪری ﮐﯚڕ ،د .ﺋﺎﺳﯚ ﻋﻪﺑﺪو ﺣﻪﺳﻪن زاده ،ﻣﯿﻮاﻧﻪﮐﺎﻧﯽ ﭘﺎﻧﻠﯽ ﮐﯚڕهﮐﻪی ﺑﻪ ﺑﻪﺷـــﺪاران ﻧﺎﺳـــﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮون ﻟﻪ ﺧﺎﺗﻮو ﺳﯚﻓﯽ ﻣﻮوﺳ ﻧﻮوﺳﻪر و ﻓﻤﻨﯿﺴﺘﯽ ﻓﻪڕهﻧﺴـــﯽ ،ﻟﮔڵ ﺧﺎﺗﻮو ﺑﻪﯾـــﺎن ﻋﻪزﯾﺰی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻟﻪ ﮐﯚﻟﮋی ﯾﺎﺳﺎ و راﻣﯿﺎرﯾﯽ زاﻧﮑﯚی ﺳﻪﺣﻪدﯾﻦ. ﮐﯚڕﮔی ﯾﻪﮐﻪم ،ﺧﺎﺗﻮو ﺳﯚﻓﯽ ﻣﻮوﺳ ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﯚﺧـــﯚی ﭼﺎﻻﮐﻮاﻧﻜﯽ ﺑﻮاری ﻣﺎﻓﯽ ژﻧﺎﻧـــﻪ و ﭼﻪﻧﺪﯾﻦ ﮐﺘـــﺐ و ﻟﮑﯚﯿﻨﻪوهی ﻟـــﻪو ﺑﺎرهوه ﻟﻪ ﭼﺎپ داوه ﮐـــﻪ ﯾﻪک ﻟﻪوان ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﻪ ﺑﻪ ژﯾﺎن و ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ﺋﯚﻟﻪﻣﭗ دوﮔﻮژ و ﺟﺎڕﻧﺎﻣی ﻣﺎﻓﯽ ژﻧـــﺎن و ھﺎووﺗﯿﺒﻮون. ﺧﺎﺗﻮو ﻣﻮوﺳـــ ﻟـــﻪ ﺑﺎﺳـــﻪﮐﻪﯾﺪا ﮐﻮرﺗﻪ ﻣﮋووﯾﻪﮐﯽ ﺧﻪﺑﺎﺗﯽ ژﻧﺎن ﺑﯚ وهدهﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﯿﺎن ﻟﻪ رواﻧﮕﻪﯾﻪﮐﯽ ﻧﻮﻧﻪﺗﻪوهﯾﯿﻪوه و ﺑﻪﺗﺎﯾﺒﻪﺗـــﯽ ﻟـــﻪ راﺑﺮدووی ﻧﻮـــﯽ وﺗﯽ ﻓﻪڕهﻧﺴﺎدا ﺧﺴﺘﻪ ڕوو .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻟﻪو ﺑﻪﺷﻪدا
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ mourns Enkidu
رۆﻣﺎﻧﯽ ﺳـــﻣرﻗﻧﺪ ﺳـــرﺑﻮردەی ﮔﺷﺘﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺷﯿﻌﺮﺋﺎﻣﺰ و دوور و درـــﮋی ﻛﺷـــﻜﯚﻜﯽ ﮔﺮﯾﻨﮕ ﺑﻧﺎو زەﻣﻧـــﺪا .ﺧﻮﻨر ﻟو ﮔﺷـــﺘ ﭼﻮار ﻓﺳﯿﯿدا ،ﺑر دوو ﺳردەﻣﯽ ﺟﯿﺎواز و زۆر ﻣـــودا ﻟﯾﻛﺘﺮی دوور دەﻛوێ. ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺳـــردەﻣﯽ ﻋﻮﻣر ﺧﯾﺎﻣﯽ ﻧﯾﺸـــﺎﭘﻮرﯾﯽ ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﺋﺳﺘﺮەﻧﺎس و ﻓﯾﻠﺳﻮف و ﭘﺰﯾﺸﻚ ﻟ ﺳدەی ﯾﺎزدە و دووەﻣﯿﺸـــﯿﺎن زەﻣﻧﯽ ﺟﻣﺎﻟدﯾﻨﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺖ. ھر ﻟﻣﯿﺎﻧی ﮔﺷـــﺘﯽ دەﺳﺘﻜﺮدن ﺑ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و وﻧﺒﻮون و دۆزﯾﻨوە و ﭘﺎﺷﺎن وﻧﺒﻮوﻧوەی ﻛﺷـــﻜﯚﻛ ﻟ رووداوی ﻧﻘﻮﻣﺒﻮوﻧـــﯽ ﻛﺷـــﺘﯽ ﺗﺎﯾﺘﺎﻧﯿﻜﺪا ،ﺑر ﺑﺳـــرھﺎﺗﯽ ﺳ ﻛﺳـــﺘﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ھﺎوڕێ و ﺟﯿﺎواز ﻟ ﯾﻛﺪی ﻟ ﺳـــدەی ﯾـــﺎزدەدا دەﻛوﯾـــﻦ ،ﺋواﻧﯿـــﺶ ﺟﮕ ﻟـــ ﻋﻮﻣـــر ﺧﯾـــﺎم ،ﻧﯿﺰاﻣﻮﻟﻤﻮﻟﻚ و ﺣﺳن ﺳﺑﺎح -ن ﻛ دواﺗﺮ ﺋو ﺳ ﻛﺳﺘﯿ ﺟﯿﺎوازە ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴـــﺘﺪا راﯾـــڵ دەﺑﻦ و ﻟ ﻛﺳـــﺘﯽ ﭘﯿﺎوﻜـــﯽ ﮔﺮﯾﻨﮕـــﯽ وەك ﺟﻣﺎﻟدﯾﻨﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯿﺪا ﻛﯚدەﺑﻨـــوە ،ﻟﻻﯾك وەك ﻧﯿﺰاﻣﻮﻟﻤﻮﻟـــﻚ ﺧون ﺑـــ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ دەوﺗﻜﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿوە دەﺑﯿﻨ ﺟﺎ ﺑﺎ ﻟﻻﯾن ﺳـــﻮﺘﺎﻧﻜﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺸـــوە ﺑڕﻮەﺑﭽـــ ،ﻟﻻﯾﻛـــﯽ دﯾﻜﺷـــوە وەك ﺣﺳن ﺳـــﺑﺎح -ی ﭘﺸوای ﻓﯿﺮﻗـــی ﺣﺷﺎﺷـــﻛﺎن )ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮووﭘﯽ ﺗﯿـــﺮۆر ﻟ ﻣـــﮋوودا( ،ﺧون ﺑ وەﺷـــﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗﯚوی ﯾﺎﺧﯿﺒﻮون ﺑﺳر ھﻣﻮو ﺧﺎﻛﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﺗﯿﺪا دەﺑﯿﻨ ﻛ ﻟ ھﻣـــﻮو ﻧﺎوﭼﯾك ﻣﻮرﯾﺪی ھﺑ و ﺗﺎ ﻣرﮔﯿﺶ ﺑ دواﯾوە ﺑﻦ ،ﻟﻣﻼﯾﺸوە وەك ﻋﻮﻣر ﺧﯾﺎم ﻟ ﻟزەﺗﯽ دەﮔﻤن دەﮔڕێ ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ رووﺑﺪات و ﺷـــﯿﻌﺮ ﺑﺳر ﺷـــراب و ﺧراﺑﺎت و ﺳﺎﻗﯽ و ﻣﺣﺒﻮوﺑدا ھﺒﺪا و ھروەك ﺋوﯾﺶ ﺧﯚی ﻟ زاھﯿﺪی درۆزن ﺑﭙﺎرﺰێ. ﺑـــ ﮔاﻧوەﯾﻛﯽ ﺋﻓﺴـــﻮوﻧﺎوی و ﺑـــ ﺗﻛﻨﯿﻜﯽ ﮔﺮﭽﻦ ﻟـــ ﻧﺎو ﮔﺮﭽﻦ ﯾﺎﺧﻮد ﭼﯿﺮۆك ﻟﻧﺎو ﭼﯿﺮۆك و ﺑ ﭼﻮار ﻓﺳﯽ ﯾﻛﺎﻧﮕﯿﺮ و راﯾڵ ﺑ ﯾﻛﺘﺮەوە، ﺋـــو دوو زەﻣﻧ دوور ﻟـــ ﯾﻛﺘﺮە ﻟ ﺳـــﻣرﻗﻧﺪ ﭘﻜوە ﮔﺮێ دەدرﻦ .ﻟ ﻓﺳـــﯽ ﯾﻛﻣﺪا ﺑﻧﺎوی )ﺷـــﺎﻋﯿﺮان و ﻋﺎﺷﻘﺎن ( ﺋﺎﺷـــﻨﺎی زەﻣﻧﯽ ﻻوﺘﯽ ﻋﻮﻣر ﺧﯾﺎم ﻟ ﺳـــﻣرﻗﻧﺪ و ﺟﮕ
ﮔﯚڕﻛﻜﺎﻧﯽ دەﺑﯿﻦ ﻟ ﺳـــﻣرﻗﻧﺪەوە ﺑـــﯚ ﺋﺳـــﻔھﺎن و دەﺳـــﺘﻜﺮدن ﺑـــ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻛﺷـــﻜﯚ ﻧﮫﻨﯿﯿﻛی ﻛ وـــای ﭼﻮارﯾﻨـــﻛﺎن -ﺑﯿﺮۆﻛﻛﺎﻧـــﯽ ﻟﺑﺎرەی ﺋﺳﺘﺮەﻧﺎﺳـــﯽ و ﻣﺎﺗﻤﺎﺗﯿﻚ و ﻓﻟﺴﻓی ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯽ ﺋوەوە ﺑﯚ ژﯾﺎن، ﻟﺧﯚ ﮔﺮﺗﻮوە -ﻛﺷﻜﯚﻚ ﻛ دواﺗﺮ ﻟﻻﯾن ﭘﯿﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺣﺳـــن ﺳﺑﺎح - ەوە دەدزرێ و ﻟ ﻗی ھﻣﻮت ﯾﺎن )ﻣوت( دا دەﺳﺘﯽ ﺑﺳردا دەﮔﯿﺮێ و ھﺪەﮔﯿﺮێ. ﺋـــوەی ﻟـــ ﺳـــﻣرﻗﻧﺪ و ﻟـــ رۆﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻧﻮوﺳـــری ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻓڕاﻧﺴﯿﻨﻮوس ،ﺋﻣﯿﻦ ﻣﻋﻠﻮﻓﺪا ﺟﮕی ﺳرﻧﺠ ،داﻣزراﻧﺪﻧﯽ راﯾﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻟ ﻧﻮان ﺧﯚرھـــت و ﺧﯚرﺋﺎوادا .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﺳﻣرﻗﻧﺪ ،ﻛﺷﻜﯚﻚ ﻛ ھﺷﺖ ﻧﯚ ﺳدە ﻟوەوﺑر ﺑﺰر دەﺑﺖ و ﭘﺸﻮەﺧﺖ ﭘرۆﺷﯿﯿﻛﯽ ﮔﻟﻚ زۆری ﻟﻻی ﺧﻮﻨر ﺑﯚ زاﻧﯿﻨﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوس و دۆزﯾﻨوەی ورووژاﻧﺪووە ،ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﺪا ،دەﻣﺎﻧﮫﻨﺘوە زەﻣﻧﯽ ﺋﺴـــﺘﺎ و ھﻣﺎن ﭘرۆﺷـــﯽ ﺑﯚ زاﻧﯿﻨﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ﻛﺷـــﻜﯚﻛ ،ھﻣﺪﯾﺲ ﻟـــ ڕـــﯽ ﻛﺳـــﺘﯿﯿﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﯽ ﺑڕەﭼـــك ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ﺑـــ ﻧـــﺎوی ﺑﻨﯿﺎﻣﯿـــﻦ ﺋﯚ ﻻﺳـــﺎژ – ەوە ﺑﯚ ﮔڕان و دۆزﯾﻨـــوەی ﺋـــو ﮔﻧﺠﯿﻨ ﮔﺮﯾﻨﮕ، دەژﻨﺘوە .ﻛﺷـــﻜﯚﻚ ﻛ ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﺋﯚ ﻻﺳﺎژ ﮔﻮﺗﻧﯽ ''ﺋﻣۆ ﻧﺎ ﺳﺒی ھر دەدۆزرﺘوە ،ﻟﻧﺎو ﺳﻨﺪوﻗﻜﯽ زﯾﻨﯽ ﻣﺣﻜم ﭘﺎرـــﺰراو ،ھروەﻛﻮ ﺧﯚی ﻟ ﺋـــﺎو دەردەﻛوێ و ﺑ ﺳـــﻻﻣﺗﯽ ﻟ ﺗﺎرﯾﻜـــﯽ ﺋﯚﻗﯿﺎﻧـــﻮوس رزﮔﺎری دەﺑﺖ و ﭼﺎرەﻧﻮوﺳـــﯽ ﺑ ﺋﯚدﯾﺴـــﺎﯾﻛﯽ ﻧﻮێ زەﻧﮕﯿـــﻦ دەﺑﺖ .ﺋﯿﺘﺮ ﺋﻧﮕﻮﺳـــﺘﻛﺎن دەﺗﻮاﻧـــﻦ ﭘڕەﻛﺎﻧـــﯽ ھﺒﺪەﻧـــوە، ﺑﯿﻜﻧوە و ﺧﯚﯾﺎن ﻧﻐﺮۆﻛﻧ ﻧﻮی ،ﻟم ﭘراوﺰەوە ﺑﯚ ﺋو ﭘراوﺰ ،ﭼﺎواﻧﯽ ورﯾﺎ دوای ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺑﺳرھﺎﺗﻛ دەﻛون و ﺷـــﺎﻋﯿﺮەﻛی دەدۆزﻧوە و ﭼﺎوﯾﺎن ﺑ ھوەﯿﻦ ﺑﯾﺖ و ھوەﯿﻦ ﻣﺳـــﺘﺒﻮون و ھوەﯿـــﻦ ﻣﻮﭼـــك دەﻛوـــﺖ .ﻧ ﻣﮋووی ﭘﻮەﯾ و ﻧ ﺋﯿﻤﺰا ،ﺗﻧﮫﺎ ﺋم وﺷﺎﻧ ﻧﺑﺖ ،ﮔرﻣﻮﮔﻮڕ ﯾﺎ ﻟ ﺋﻧﺪﺸ ﻗﻮﺗﺎرﺑﻮو :ﺳﻣرﻗﻧﺪ ،ھرە ﺟﻮاﻧﺘﺮﯾﻦ ﺳـــﯿﻤﺎ ﻛ ھرﮔﯿﺰ ﻟـــوەو ﭘﺶ ﮔﯚی زەﻣﯿﻦ ﺑ ھﺗﺎوی ﻧﻧﺎﺳﺎﻧﺪووە". ﻟـــ ﻓﺳـــﯽ ﺳـــﯿﻣﺪا" ،ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ
)ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑﻪراﻣﺒﻪر ﺑﻪ ژﻧــ ﻟﻪ دﯾﺪاری ﺋﻪم ﺟﺎرهی ھﺎوڕـــ
19 19
ــــﺎن( ـــﯿﺎﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐﻮردﯾﺪا
ﮐﯚڕی ﯾﺎﻧﻪی ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﮐﻮردی ﺑﻪ ھﺎوﺑﻪﺷﯽ ﻟﻪﮔﻪڵ ﭘﻪﯾﻤﺎﻧﮕﻪی ﻓﻪڕهﻧﺴﯿﯽ ھﻪوﻟﺮ
ﺟﯚری ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧـــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺧﺰاﻧﯽ ﻟﻪ وﺗﺎﻧـــﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯿﺪا ﺧﺴـــﺘﻪ ڕوو .ﺧﺎﺗﻮو ﺳـــﯚﻓﯽ وای ﺋﺎﻣﺎژه ﺑﻪوه ﮐﻪ رهوﺗﯽ روو ﻟﻪ ھﻪﮑﺸﺎﻧﯽ ﮐﻪﯾﺴﻪ ﺗﯚﻣﺎرﮐﺮاوهﮐﺎن ﻣﻪرج ﻧﯿﻪ ﻣﺴـــﯚﮔﻪر ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺎی زﯾﺎدﮐﺮدﻧﯽ رﮋهی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑ ،ﺑﻪﮑﻮ دهﻛﺮێ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟﻪ ﺋﺎﻣﺎدهﯾﯽ زﯾﺎﺗـــﺮی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑﯚ ﺷـــﺎﯾﻪﺗﯿﺪان و ﺋﺎﺷﮑﺮاﮐﺮدﻧﯽ ﺋﻪزﻣﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑ .ﺋو ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰﻣﻪدهرووﻧﯿﯿﻪﻛﺎﻧﯽ ﭘﻮهﻧﺪﯾﯿﻪﮐﯽ ﺧﺰاﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﯿﺪا ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯽ ﺑﺎوک ﯾﺎن ﻣﺮد ھﻪﯾﻪ و دهﺑﺘﻪ ھﯚی ﺋﻪوه ﮐﻪ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿـــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯿﻪﮐﻪ ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ﺑﯚﺧﯚﯾﺸﯽ ﺑﺒﺘﻪ ﺑﻪﺷـــﻚ ﻟﻪو ﻣﯿﮑﺎﻧﯿﺰﻣﻪ ﺷﯽﮐﺮدهوه. ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺎﺳـــﻪﻛﻪﯾﺪا ،ﺧﺎﺗﻮو ﺳﯚﻓﯽ وای ﮔﻪﯾﺸـــﺘﻦ ﺑـــﻪو ﺋﺎﮐﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯿـــﻪ ﮐﻪ ﯾﻪﮐﻪﻣﯿـــﻦ و ﺑﻨﻪڕهﺗﯿﺘﺮﯾـــﻦ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿـــﮋی ﮐﻪﻟﻪﮔـــﻪڵ رهﮔـــﻪزی ﻣﯿﻨـــﻪ دهﮐـــﺮێ، ﭘﺸـــﮕﺮﺗﻦ ﻟـــﻪ دهﺳﺘاﮔﻪﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﺑـــﻪ ﭘـــﻪروهرده و ﮐﻮﻟﺘﻮوره و ﻟﻪو ﭘﻮهﻧﺪﯾﯿﻪدا ﺋﻪزﻣﻮوﻧﯽ ﻓﻪڕهﻧﺴـــﺎی ﺑﻪ ﺷـــﺎﯾﻪت ﮔﺮت،
ھﻨﺪـــﮏ رـــﮑﺎری ﺑﻪرهﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧـــﻪوهی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿـــﮋی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑـــﺎوهڕی ﻧﺎوﺑﺮاو ﭘﺶ ھﻪﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﭘﻮﯾﺴﺘﻪ ﺑﻮاری ﭘﻪروهرده و ﺳﻪرﺑﻪﺧﯚﮐﺮدﻧﯽ ژن ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪﮕدا ﺑﮕﺮﺘﻪ ﺧﯚی ،ﺧﺴﺘﻪڕوو. ﺋﯿﻨﺠـــﺎ ﻧﯚره ﮔﻪﯾﺸـــﺘﻪ ﺧﺎﺗـــﻮو ﺑﻪﯾﺎن ﻋﻪزﯾﺰی ﺑﯚ ﭘﺸـــﮑﻪش ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪی. ﺧﺎﺗﻮو ﻋﻪزﯾـــﺰی ﮐﻪ ھﺎوﮐﺎت ﺑﯚ رﮑﺨﺮاوی ”ﺑﻨﮑـــﻪی ﮐﻪرﮐـــﻮوک ﺑـــﯚ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧـــﯽ ﺋﺷﮑﻪﻧﺠﻪ“ش ﮐﺎر دهﻛﺎ ،ﻗﺴﻪﮐﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻪ ھﻨﺎﻧﻪوهی ھﻨﺪﮏ ﺷﺎﯾﻪﺗﯿﺪاﻧﯽ ژﻧﺎﻧﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿـــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی دهﺳـــﺖ ﭘ ﮐﺮد و ﮐﯚﻣﻪﮏ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪوه ﮐﻪ ﺋﺎﯾﺎ ﻟﻪ ﮐﯚﻣﻪﯽ ﺋﻤﻪدا ﺣﻮرﻣﻪﺗﯽ ﮐﻪﺳﺎﯾﻪﺗﯽ و ﻧﺮﺧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ژن و ﭘﯿﺎو ﯾﻪﮐﺴﺎﻧﻪ و ﺋﺎﯾﺎ ﯾﺎﺳﺎ ﭼﻪﻧﺪه ﺑﻪ ﺟﯿﺪﯾﯿﻪﺗﻪوه ﻟﻪﺳﻪر ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻟﻪ دژی ژﻧﺎن ﺟﺒﻪﺟ دهﻛﺮێ دهﺳـــﺖ ﭘ ﮐﺮد .ﻧﺎوﺑـــﺮاو ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺋﺎﻣﺎژهی ﺑﻪوه ﮐﻪ ﯾﺎﺳـــﺎی ﻋﺮاﻗﯽ ،ﺷﻪرهﻓﯽ وهک ﯾﻪﻛﮏ ﻟﻪ ھﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪﻣﮑﺮدﻧﻪوهی ﺳﺰای ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯽ ﺳـــﻪر ژﻧﺎن ﻗﺒﻮوڵ
)ﻓﯚﺗﯚ :ﻓرزﯾﻦ ﺣﺳن(
ﮐـــﺮدووه ،ﺑﻪم ﻟﻪ ھﻪرﻤﯽ ﮐﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا ﺋﻪم ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻪ ھﻪﻣـــﻮار ﮐﺮاوه ﺑﯚ ﺋـــﻪوهی ﮐﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﺎوی ﺷﻪرهﻓﻪوه ﺳﺰای ﮐﻪﻣﺘﺮی ﻟﻪﺳـــﻪر ﻧﻪﺑ و ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧﯿﺶ ﻧﻪﮐﻪوﻧﻪ ﺑﻪر ﺑﻪﺧﺸﺸـــﯽ ﮔﺸﺘﯽ .ﭘﺎﺷـــﺎن ھﯚﮐﺎرهﮐﺎﻧﯽ ﺟﺒﻪﺟ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو و ﺑﻪ ﺗﻪواوهﺗﯿﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﮐﻪی ﺧﺴـــﺘﻨﻪڕوو ﮐﻪ ﺑـــﺎوهڕی ﺋﻪو ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮون ﻟﻪ ﺋﺎﮔﺎدارﻧﻪﺑﻮون و ﻧﻪﻧﺎﺳﯿﻨﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﮐﺎن ﻟﻪ ﻻﯾﻪن ﮐﯚﻣﻪﮕـــ و ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ھﻨﺪﮏ ﺟﺎر ﻟﻪﻻﯾـــﻪن ﺧﻮدی دادوهرهوه، ﻧﻪﺑﻮون ﯾﺎن ﻻوازﯾﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﻗﻪزاﯾﯽ ﺑﯚ ﺑﻪرهوڕووﺑﻮوﻧﻪوهی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻟﻪ دژی ژﻧﺎن ،ﻓﺸﺎر و ھﻪڕهﺷﻪی ﺑﻨﻪﻣﺎﻪی ﺗﺎواﻧﺒﺎران ،ﺟﮕﻮڕﮐﻪی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ و ﺗﺎواﻧﺒﺎر و ...ھﺘﺪ. ﻟﻪﺑﻪﺷﻜﯽ دﯾﮑﻪی ﺑﺎﺳـــﻪﻛﻪﯾﺪا ،ﺑﻪﯾﺎن ﻋﻪزﯾﺰی ﺋﺎﻣﺎژهی ﺑﻪ ﺋﻪزﻣﻮوﻧﯽ ﮐﯚﻣﻪﮏ وﺗـــﯽ دراوﺳـــ ،ﺑـــ ﻧﻤﻮوﻧـــﻪ ﺑﺎش و ﺧﺮاﭘﻪﮐﺎﻧﯿﺸـــﯿﺎﻧﻪوه ،ﮐـــﺮد و ﻟـــﺮهدا ﺑﻪ ﺗﺎﯾﺒﻪﺗﯽ ﻗﺎﻣﮑﯽ ﻟﻪﺳـــﻪر رۆﯽ ﮐﺎرﯾﮕﻪری ﮐﯚﻣﻪﯽ ﻣﻪدهﻧﯽ و ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯽ ﺧﻪﮏ داﻧﺎ.
ﺑﯿﺮم ﻟوە دەﻛﺮدەوە ﻛ ﻣﺳﻟی زەﻣن چ وەك ﭼﻣﻜﻜﯽ ﻓﻟﺴﻓﯽ چ وەك ﭼﻣﻜﻜﯽ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ واﺗ ﻣﺮۆﯾﯽ ،ﻟ ﻣﮋووی ﺑﯿﺮی ﻣﺮۆﭬﯽ رۆژھﺗﯿـــﺪا )چ ﺟﺎی ﻛـــﻮرد( ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﺑﻮوە. ھﻣﻮو ﺳـــرﭼﺎوەﻛﺎن ﺷـــن و ﻛـــو ﺑﻜﯾﺖ دـــﻚ ﻧﺎدۆزﯾﺘـــوە ﺑرەو ﺋم ﺋﺎراﺳـــﺘﯾت ﺑﺒﺎت .رۆژھﺗﯽ )ﻟﻣش ﻣﺑﺳـــﺖ ﻣﺮۆڤ و ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘ (ﺳرەڕای ﺋوەی داھﻨری ﺋﺎﯾﻨﯽ ﯾﻛﺘﺎﭘرﺳﺘﯿﯿ ،ھرﮔﯿﺰ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە ﻟ دواﻟﯿﺰﻣـــﻛﺎن )ﭼﺎﻛ و ﺧﺮاﭘ، ﺧﯚﺷﯽ و ﻧﺎﺧﯚﺷﯽ ،ﺟﻮاﻧﯽ و ﻧﺎﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ،ﻻوی و ﭘﯿﺮی ،...دواﺗﺮﯾﺶ ﻟ ھﻣﻮوی ﮔﺮﯾﻨﮕﺘﺮ :ﻛﯚﯾﻠ و ﺳردار( رەﺗﺒ .ﺋﻣش ﻓﯚرﻣ ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ رواﻧﯿﻦ و ﺑﯿﻨﯿﻨ ﺑﯚ ﻟﻜﺪاﻧوەی دﯾﺎردە و ﻛﺸـــﻛﺎن و ﺑـــرەو ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرەﺷـــﻤﺎن دەﺑﺎﺗـــوە ﻛ ﻟ ﺧﯚڕاﯾﯽ ﻧﯿﯿ ﻟ رۆژھت ﻓﻟﺴﻓ ﻧﯿﯿ .ﭼﻮﻧﻜ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟ زەﻣن وەك دﯾﺎردەﯾك ﯾﻛﻣﯿﻦ ﻛﺸی ﻓﻟﺴـــﻓﯿﯿ ﻛ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺧﺎوەن ﺋﺎﯾﺪﯾﺎ ﺑﯿﺮی ﻟﺒﻜﺎﺗوە .ﺑم ھر ﻟﮔڵ ﺧﯚم دەﻣﮕﻮت ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟ زەﻣن وەك ﯾﻛﻣﯿﻦ ﻛﺸـــی ﻓﻟﺴﻓﯽ و ﺑﻮوﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ﺧﺎوەن ﺋﺎﯾﺪﯾﺎ ،رواﻧﯿﻦ و داواﻛﺎری ﺑﺎن ،ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ ﭘﺸﻜوﺗﻮوی دەوێ ھﺒت ﻟ ﻛﯚﻣﮕـــ دواﻛوﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ رۆژھت ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش زۆر ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﯾﻛﻚ دەﺗﻮاﻧ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋوﯾﺘـــﺮ )ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋوﯾﺘﺮی ژن( ﻟـــ ﻧﺎوﺑرێ ﭼﯚن ﮔﺷـــ دەﻛﺎت؟ ﺑﯚﯾ
LE
دووەﻣﯽ2013 ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽدووەﻣﯽ ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ diplomatique diplomatique 2013 LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻛﻮردﺳﺘﺎن MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ﺑودەﻛﺮﺘوە
ھﻪرﺑﯚﯾﻪش ﻟﻪ دواﯾﯿﻦ ﺑﻪﺷـــﯽ ﺑﺎﺳﻪﮐﻪﯾﺪا، ﺑﻪﯾﺎن ﻋﻪزﯾﺰی ،ﭘژاﯾﻪﺳـــﻪر ﻟﮑﺪاﻧﻪوهی ھﯚﮐﺎر و ﺑﻪرﺑﻪﺳـــﺘﻪ ﮐﻮﻟﺘﻮورﯾﯿـــﻪﮐﺎن ﮐﻪ ژﺮﺧﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻟﻪ دژی ژﻧﺎن ﭘﮏ دﻨﻦ. ﺑﻪ وﺗﻪی ﻧﺎوﺑﺮاو ﻓﺎﮐﺘﻪره ﻓﻪرھﻪﻧﮕﯿﯿﻪﮐﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟﻪ ﻧﯚڕﻣﯽ ﺑﺎوﮐﺴﺎﻻراﻧﻪ و ﭘﮑﮫﺎﺗﻪی ﺧﻪﮐﯽ ﮐﻪ ژن و ﺟﻪﺳﺘﻪی وهک ﻣﻮﮑﯽ ﭘﯿـــﺎو و ﺧﺮان ﭼﺎو ﻟـــ دهﻛﺎ ،ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﺗﻜﻪﯿـــﯽ ژﻧﺎن و ﭘﯿﺎوان ﻟـــﻪ ﮐﯚﻣﻪﮕ و ﺷـــﻮﻨﻪ ﮔﺸـــﺘﯿﯿﻪﮐﺎﻧﺪا ﮐﻪ ﯾﺎرﻣﻪﺗﯿﺪهری ﺷﮑﮕﺮﺗﻨﯽ رهﻓﺘﺎر و ﺑﯿﺮﮐﺮدﻧﻪوهی ﮐﺮاوه و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﯿﺎﻧﻪی ﻧﻮان ﺟﻨﺪهرهﮐﺎن ﺑ، دهﺳﺘاﻧﻪﮔﻪﯾﺸـــﺘﻨﯽ ژﻧﺎن ﺑﻪ ﭘـــﻪروهرده و ﺋـــﺎﮔﺎ ﻧﻪﺑﻮوﻧﯿـــﺎن ﺑـــﻪ ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﯿـــﺎن، ﺑﻤﺘﻤﺎﻧﻪﯾﯽﺋﻪوان ﺑـــﻪ ﺧﯚﯾﺎن و دوودﯿﺎن ﻟﻪ ھﺎﺗﻨﻪﻗﺴﻪ و ﺷـــﺎﯾﻪﺗﯿﺪان ،ﺑﻪردهواﻣﯿﯽ ﺑﻪﺳـــﺘﺮاوهﯾﯽ ژﻧﺎن ﺑـــﻪ ﺧـــﺰان و ﭘﯿﺎو ﺗﻪﻧﺎﻧﻪت ﭘـــﺎش ﺋﻪﻧﺠﺎﻣﺪراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی، ﻧﻪﺑﻮوﻧﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧﻪی ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﮐﯚﻣﻪﮕﺎ ﺑﻪ ﺷـــﻠﺘﻪرهﮐﺎن و ﺑﻪﮐﻪم ﭼﺎوﻟﮑﺮدﻧﯽ ﺋﻪو ﺋﺎﻓﺮهﺗﺎﻧﻪی ﺑﻪ ﺷﻠﺘﻪرهﮐﺎﻧﺪا ﺗﭙﻪڕ دهﺑﻦ، ...ھﺘﺪ. ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ وﺗﻪﻛﺎﻧﯿـــﺪا ،ﺧﺎﺗﻮو ﻋﻪزﯾﺰی ﮐﯚﻣﻪـــﮏ رـــﮑﺎری ﭼﺎرهﺳـــﻪرﺋﺎﻣﺰی ﭘﺸـــﻨﯿﺎر ﮐﺮد و ﻟﻪو ﺑﺎوهڕهدا ﺑﻮو ﮐﻪ ﺑﯚ ﺑﻪرهﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧﻪوهی ﺋﻪم دۆﺧﻪ ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘﻪ ﺑﻨﻪﻣﺎ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯿﻪﮐﺎن ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚﺘـــﺮ ﺑﮑﺮﻦ، داﻣـــﻮدهزﮔﺎ ﭘﻮهﻧﺪﯾـــﺪارهﮐﺎن ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﭼﺎوهدﺮی ﺑﻪﺳﻪر ﺟﺒﻪﺟﺒﻮوﻧﯽ ﺳﺰاﮐﺎﻧﺪا ﺑﮑﻪن و رﮕﻪی دهﺳﺘﻮهردان ﻟﻪ ﭘﺮۆﺳﻪی دادڕهﺳـــﯽدا ﻧﻪدرێ .ھـــﻪر ﻟﻪو ﮐﺎﺗـــﻪدا ﭘﻮﯾﺴـــﺘﻪ ژﻧﺎن ﻟﻪ ﺑﻮاری ﭘﻪروهردهﯾﯽ و ﺷـــﺎرهزاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﻓﻪﮐﺎﻧﯿـــﺎن و ﭼﯚﻧﯿﻪﺗﯿﯽ داﮐﯚﮐﯿﮑﺮدن ﻟﻪ ﺧﯚﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮ و ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺗﻪﯾﺎر ﺑﮑﺮﻦ ،و ﭘﻼﻧﯽ درﮋﺧﺎﯾﻪﻧﯽ زاﻧﺴﺘﯿﯿﺶ ﺑﯚ ﮐﺎرﮐﺮدن ﻟﻪﺳﻪر ﺑﻪرﺑﻪﺳﺘﻪ ﻓﻪرھﻪﻧﮕﯿﯿﻪﮐﺎن ﺑﺨﺮﺘﻪ ﮐﺎرهوه. ﻟﻪ ﮐﯚﺗﺎﯾﯽ ﮐﯚڕهﮐﻪدا ﺑﻪﺷﺪاران ﺑﻪﺷﻮهی زۆر ﭼﺎﻻک و ﮔﻪرﻣﻮﮔﻮڕ ﺳﻪﺑﺎرهت ﺑﻪ ﺑﺎﺳﻪ ﭘﺸﮑﻪﺷـــﮑﺮاوهﮐﺎن و ﺑﺎﺑﻪﺗﻪﮐﺎﻧـــﯽ ﺗﺮی ﭘﻮهﻧﺪﯾﺪار ﺑﻪ ﭘﺮﺳـــﯽ ژﻧﺎن و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﭘﺮﺳﯿﺎر و را و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺧﺴﺘﻪڕوو ﮐـــﻪ ﻟﻪﻻﯾـــﻪن ﮐﯚڕﮔهﮐﺎﻧـــﻪوه وەم دراﻧﻪوه.
ـــﺎﻣﺶ ﻟ ﺑﺎﺑﯿﻠﯚن دەرﭼﻮو!؟ ﻛ دەﻦ ﺷـــش ھزار ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﮔﻟﮕﺎﻣﺶ رووی ﻛﺮدووەﺗ دارﺳﺘﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮڕﺳﺘﺎن ﺑ دوای ﻧﻣﺮﯾﺪا ﮔڕاوە و ﺷـــﯿﻌﺮی ﻧﻮوﺳﯿﻮە و داﺳﺘﺎﻧﯽ ھﯚﻧﯿﻮەﺗوە ،ﭘﻢ ﺷﺘﻜﯽ زۆر ﮔﺮﯾﻨﮓ ﻧﯿﯿ .ﻣﻦ ﻟو ﺑواﯾدام ﻛ دوﻨﯽ ﺑﻮو ﻟ دارﺳـــﺘﺎﻧﻛﺎن دەﮔڕاﯾـــوە ﺑﺎﺑﯿﻠﯚن ،ﭼﻮﻧﻜ ﻣـــﺎدام ﭼﻣﻜﯽ زەﻣن ﻟ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ و ﭘﻜﮫﺎﺗی ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯿﺪا ﻧﯿﯿ ،ﻣـــﺎدام رواﻧﯿﻨﻜﯽ ﺑﯚ زەﻣن ﻧﯿﯿ وەك ﻛﺸﯾﻛﯽ ﻓﻟﺴﻓﯽ و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ، ﻛواﺗ ﭼﯚن دەﺗﻮاﻧ ﻣودا و دوورﯾﯿﻛﺎن ﭘﻮاﻧ ﺑﻜﺎ و ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﺎن ﺑﺪۆزﺘـــوە .ھر ﺑﯚﯾ ﻟ ﻓﯿﻜﺮی ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯿﺪا ﺷش ھزار ﺳﺎڵ واﺗ ﺷـــش رۆژ ﭘﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ .ﺋﮔر ﯾﻛﻚ ھر ﺋﺴﺘﺎ ﺧﯚی ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻜﺎ ﻟ ﺷﺎری ﺑﺎﺑﯿﻠﯚﻧﯽ ﻛﯚن واﺗ ﺑﻏﺪای ﺋﻣۆ دەرﭼ زۆر ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ دەﺗﻮاﻧ ﺋو رﮕﺎﯾـــ ﺑﺪۆزﺘوە ﻛ ﮔﻟﮕﺎﻣﺶ ﭘﯿﺪا رۆﯾﺸﺘﻮوە ﺑﯚ ﻧﺎو ﺷﺎخ و داﺧﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮور، ﺑﯚ ﻧﺎو دارﺳﺘﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮڕﺳﺘﺎن ،ﺋو ﻛﺳ ﺋﮔر ﻛﻣﻚ ﺧـــﯚی ﻣﺎﻧﺪووﺗﺮ ﺑﻜﺎ دەﺗﻮاﻧ ﺷـــﻮﻦ ﭘﯽ ﮔﻟﮕﺎﻣﺸـــﯿﺶ ﺑﺪۆزﺘـــوە ،ﺋوﭘڕەﻛی ﻛﻣﻚ ﺗﯚزی ﻟﺳر ﻧﯿﺸـــﺘﻮوە ﺑ ھﯚی ﺷڕ و ﺷﯚڕەﻛﺎﻧﯽ ﺋم دواﯾﯿ ،دەﺗﻮاﻧ ﺋو ﺑردەش ﺑﺪۆزﺘوە ﻛ ﮔﻟﮕﺎﻣﺶ ﻟﺳری داﻧﯿﺸﺘﻮوە و ﭘﺸﻮوی داوە .ﻛ دەﻦ دارﯾﻮش و ﺋﺳﻜﻧﺪەر ﻟ دەﺷﺘﯽ ھوﻟﺮ ﺑ ﻻی ﭼﻣﯽ ﺧﺎزر دوو ھزار و ﺷـــﺘﻚ ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﺷڕ ھﺎﺗﻮون و
MONDE MONDE
ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن ﻟﻧﺎوﺑﺮدووە ،ﺑﭘﯽ ﭘﻮاﻧی ﻧﺑﻮوﻧﯽ زەﻣـــن و ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟ ﻧﺑﻮوﻧﯽ زەﻣن وەك ﭼﻣﻜﻜﯽ ﻓﻟﺴـــﻓی ﻛ ﮔواھﯽ ﺋوە دەدا ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯽ ھرﮔﯿﺰ ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﺑﻮوە، ﺋو ﺷـــڕە دوﻨﯽ رووﯾﺪاوە و ﺳرەﻧﺠﺎم ﺋﮔر ھر ﺋﻣۆ ﻟـــ ھوﻟﺮ ﺑﮕڕﯽ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ھﻮﺗﻠ ﻣزﻧﻛﺎن دارﯾﻮش و ﺋﺳـــﻜﻧﺪەر زۆر ﺑ ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ دەدۆزﯾﺘوە ،دارﯾﻮش ھﻣﻮو رۆژێ ﺑ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻠﯽ "ﻟﻮﻛﺴﻮس" ﭘﯿﺎﺳ دەﻛﺎت و ﺑﯿﺮ ﻟوە دەﻛﺎﺗوە ﭼﯚن ﺋﺳﻜﻧﺪەر ﻟﻧﺎو ﺑﺒﺎت ﻛ ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻠﯽ "ﺋﻜﺴـــﭙﻠﯚرەر" ﺑ ﺧﯚی و دەﯾﺎن ﭘﺸـــﺘﻤﺮ "ﮔﺎرد"ەوە ﺑ دوای دارﯾﻮﺷﺪا دەﮔڕێ. ھﻣـــﻮو ﺋﻣﺎﻧـــ ﺧﯾﺎﯽ ﻣﻨﯿﺎن ﺑـــﯚ ﺋوە دەﺑﺮدەوە ﻛ ﺑﯿﺮ ﻟوە ﺑﻜﻣوە ﻟ ﻓﯿﻜﺮی ﻣﺮۆﭬﯽ رۆژھﺗﯿﺪا ،ﻟو رۆژەوەی ﮔﻟﮕﺎﻣﺶ دەرﭼﻮوە ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺷـــش ھزار ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ ﺑﻮوە و ﻟ رواﻧﮕی ﻣﻨوە ﺑ ھﯚی ﻧﺑﻮوﻧﯽ رواﻧﯿﻨﻚ ﻟﻻی ﺋم ﻣﺮۆﭬی رۆژھﺗﯽ ﺷش رۆژ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ ﺑﻮوە ،ﺋﮔر ﻟوﺳﺎوە ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﺑﮕڕﯽ ﺑ ﺗﭙڕﯾﻦ ﺑ ﻧﺎو ﺋو ھﻣﻮو ھﺎﺗﻮﭼﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﻧﯽ ﺧﻚ و ﺳرھﺪان و ﻧﻐﺮۆﺑﻮوﻧﯽ دەﯾﺎن ﻧﺗوە و دەﯾﺎن دەوت و ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚر ،ﺳـــرھﺪان و ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﭼﻧﺪان ﺋﺎﯾـــﻦ و ﺋﺎﯾﻨﺰا ،داﻧﺎﻧﯽ ﭼﻧﺪان ﻛﺘﺐ و ﭘۆژە و ﺳـــدان ﺳرھﺪان و ﺋﺎواﺑﻮوﻧﯽ ﺷـــﺎران ،دﻚ ﻓﻟﺴـــﻓ ﭼﯿﯿ
ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺋﺎﻛﯚ ﻣﺤﻣﻤد ﺳرﻧﻮوﺳر ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری ﺣﻮﺳﻦ ھﯿﻤﻤﺗﯽ ﺳﺘﺎﻓﯽ وەرﮔەﻛﺎن دﮐﺘﯚر ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زاده ،دﮐﺘﯚر ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ،ﮐﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو، ھردی ﻣﺪ ،د .ﺷﻮان ﺟﺎﻓﺮ دﯾﺰاﯾﻦ ﺑﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺘﻓﺎ ھﻮﻧر ﻣرﺟﺎن ﺋﺳﯿﺴﺘﺎﻧﺖ ﺳﻻم ﺳﻋﺪی Tel: 00964 (0)750 488 5696 info@monde- dediplomatique- kurde.com www.monde- dediplomatique- kurde.com ﺋدرﺲ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ،ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺟوھر ﺑﺎﭘﯿﺮ، ھوﻟﺮ – ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﻋﺮاق ﻓرەﻧﺴﺎ MONDE LE
diplomatique ﺑڕﻮەﺑر Serge Halimi ﺟﮕﺮی ﺑڕﻮەﺑر Alain Gresh ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔی Bruno Lombard ﺳرﻧﻮوﺳر Martine Bulard ﺟﮕﺮی ﺳرﻧﻮوﺳر Pierre Rimbert دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران Laurent Bonnelli, Mona Chollet, Alain Gresh, Renaud Lamert, Evelyne Pieiller, Philippe Rivierre, Philippe Rekacewicz (cartographie), Anne-Cecile Robert ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری Alice Brazilay, Maria Ierardi دﯾﻜﯚﻣﺎﻧﺘﺴﯿﯚن Olivier Pironet ﺳﻜﺮﺗﺎرﯾت Anne Callait-Chavanel, Sophie DurandNGO, Joseline Fleury, Monique Salomé Tel: 00 33 (0) 153 94 96 01 Fax: 00 33 (0) 153 94 96 26 ﺋدرﺲ 1- 3, rue Stephen- Pichon, F- 75013,Paris
ﻧﺎدۆزﯾﺘوەﺑﺘﻮاﻧﯽﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽﺣﻮﻛﻤاﻧﯽﻟﺳر ﺑﻨﯿﺎت ﺑﻨﯽ ،دﻚ ﻓﻟﺴﻓ ﻧﺎدۆزﯾﺘوە ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﮔﺷی ﭘﺒﺪەی و ﺑﯿﻜﯾﺘ ﻣﺘﯚدﻜﯽ ﻓﯿﻜﺮی ﯾﺎن ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﻓﯿﻜﺮی ﯾﺎن ھر ھﯿﭻ ﻧﺑ ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﮔﻮﺗﺎرﻜﯽ ﻓﻟﺴﻓﯽ ﻟﺳر ﺑﻨﯿﺎت ﺑﻨﯽ .ﺑﯚﯾ ﻛ دەﻦ ﻟ رۆژھت ﺗﺎك ھﯾ ،ﺋﻣ ﻟ ﺧوﻧﻚ دەﭼ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﮔر ﺗﺎك ھﺑ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎش دەﺑ، ﻛ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎ ھﺑﻮو ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟ زەﻣﻧﯿﺶ دەﺑ، ﻛ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧـــوە ﻟ زەﻣﻧﯿـــﺶ ھﺑ دﻨﯿﺎﺑ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿﺶ دەﺑ، ژﻧﯿﺶ ﻧﺎﻛﻮژرێ ،ﺋﺳﻠن ﭼﻣﻜﯽ ﻛﻮﺷﺘﻨﯿﺶ ﺑﺰر دەﺑ ،ﻛ ﺋﻣﺎﻧش ﻟ رۆژھت ﺑﻮوﻧﯿﺎن ﻧﯿﯿ. ﺳرەﻧﺠﺎم ﻟم رواﻧﮕﯾوە ﻛ دەﻦ ﺷش ھزار ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ ﮔﻟﮕﺎﻣﺶ ژﯾﺎوە ،ﻟو ﺑواﯾدام ﺑ ھدا ﻧﺎﭼﻢ ﺋﮔر ﺑﻢ ﺷش رۆژ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ ﺑﻮوە.
ﮐﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەﻣﯽ - 2013ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﺎﺗﻚ ﻗﺴ دەﺑﺘ ﺑﻼﺑﻼ.. ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺋم وﺷﯾﯾﺎن دەﺳﭘﺎﻧﺪە ﺳر ﺋواﻧی ﻛ ﺧﻮدا ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﺋوەی ﭘ ﻧﺑﺧﺸﯿﺒﻮون زﻣﺎﻧﯽ ﮔﺮﯾﻜﯽ ﻓﺮﺑﻦ و ﺋﮔرﯾﺶ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ زﻛﻤﺎﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن ھﻣﻮو ﺷﺘﻜﯿﺎن ﺑﮕﻮﺗﺒﺎﯾ ،ﺋوە ﺑﯚ ﮔﻮﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ھر ﻟ" ﺑﻼ ﺑﻼ"ﯾك زﯾﺎﺗﺮ ﻧﺑﻮو .ﺋﻣ ﻏﺮورری ﺋو ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧﯾ ﻛ ﻟ ﭼﺮﻛﺳﺎﺗﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯿﺪا ھﺳﺖ دەﻛن ھر ﻗﺴی ﺋوان ﺧﺎوەن واﺗﺎﯾ
ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ *
)ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی( ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Afriani
ھﻧﺪـــﻚ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾـــ" ﺑﻼﺑﻼ" وﺷـــﯾﻛﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯽ ﻛﯚﻧ ﻛ ﺋﻣۆ ﺑ ﺑرﺑوی ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯿﺪا ﺑﻛﺎردﺖ ﺑ واﺗﺎی "زۆرﺑ "و ﺗﻧﺎﻧـــت "ﺷـــﺘﯽ ﺑ واﺗﺎ و ﺳروﺷـــﻮﻦ". واﺷـــﯽ ﺑﯚ دەﭼـــﻦ ﻛ وﺷـــی "ﺑرﺑر"ﯾﺶ ھر ﻟـــوەوە وەرﮔﯿﺮاﺑﺖ ﻛ ﻛﻮی و ﻧﻓﺎم دەﮔﺮﺘوە .ھروەھﺎ ﺑﺳر ﺋو ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧﺷﺪا دەﺳﭘﻨﺪرێ ﻛ ھﺸﺘﺎ ﭘﯿﺎن ﻧﻧﺎوەﺗ ﻧﻮ ﻗﯚﻧﺎﻏﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯿﯿﺗوە .ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﺋم وﺷـــﯾﯾﺎن دەﺳﭘﺎﻧﺪە ﺳـــر ﺋواﻧی ﻛ ﺧﻮدا ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﺋوەی ﭘ ﻧﺑﺧﺸﯿﺒﻮون زﻣﺎﻧﯽ ﮔﺮﯾﻜﯽ ﻓﺮﺑـــﻦ و ﺋﮔرﯾﺶ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ زﻛﻤﺎﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻜﯿﺎن ﺑﮕﻮﺗﺒﺎﯾ، ﺋوە ﺑـــﯚ ﮔﻮﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯿـــﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ھر ﻟ "ﺑﻼ ﺑﻼ"ﯾك زﯾﺎﺗﺮ ﻧﺑﻮو .ﺋﻣ ﻏﺮورری ﺋو ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧﯾ ﻛ ﻟ ﭼﺮﻛﺳـــﺎﺗﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯿﺪا ھﺳـــﺖ دەﻛن ھر ﻗﺴـــی ﺋوان ﺧﺎوەن واﺗﺎﯾ .ﻋرەﺑﯿﺶ ﻛﺎﺗﻚ ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯿﯿﺗﯿﺎن ﺋﺎودﯾﻮی رووﺑـــﺎری ھﯿﻨـــﺪۆس دەﺑﺖ ،ھر ﻛﺳـــﻚ ﻋرەب ﻧﺑﻮواﯾ ﺋـــوە ﺋﺎوەﻨﺎوی "ﻋﺟم"ﯾﺎن ﺑﺳـــردا دەﺳﭘﺎﻧﺪ .ﺗﻧﺎﻧت دەﺳـــﺘواژەی "ھـــی ﻋﺟم!" ﺑﺳـــﻮوك ﺗﻣﺎﺷﻜﺮدﻧﯽ ﯾﻛﻜﯿﺶ دەﮔﺮﺘوە. ﺋوەی ﺋﻤ ﻣﺑﺳـــﺘﻤﺎﻧ ﻟﺮەدا ﺑﯿﺨﯾﻨ روو ،ﻧـــ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﺑـــ ﺋﺘﯿﻤﯚﻟﯚژﯾـــﺎوە ھﯾ ،ﻧـــ ﺑ رەھﻧﺪە ﺳﯚﺳـــﯿﯚﻟﯚژﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋـــم دەﺳـــﺘواژەﯾوە ،ﺑﻜـــﻮ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﮔﻮزارﺷـــﺘﻜﺮدﻧوە ھﯾـــ .ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ ﺋم ﺗﺮﻣی ﻛ ﻣﯿﻠﻠﺗـــﺎن ﺧﺑﺎﺗﯽ ﺑﯚ دەﻛن و ھﻣﻮو رﮕﺎ ﺳﺧﺘﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎن دەﮔﺮﻧ ﺑر ﺑﯚ دەﺳـــﺘﺑرﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﺧﺳﺗ ﮔردووﻧﯿﯿ ﻛـــ ﺋﻣـــۆ دەﺑﺘـــ ﻧـــﺎوەڕۆك و ﺗﻧﺎﻧت ﺟوھری ﺑ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﺒﻮوﻧﯿﺶ :ﺋوﯾﺶ ﺋﺎزادﯾﯽ ﮔﻮزارﺷـــﺘﻜﺮدﻧ .ﻟـــ ﻣـــﮋووی ھﺎوﭼرﺧﯽ ﺧﯚﺷـــﻤﺎﻧﺪا ،ھﻣﻮوﻣﺎن ﺋو ﺑﺳرھﺎﺗﻣﺎن دﺘوە ﯾﺎد ،ﺟﺎ ﺋم ﺑﺳرھﺎﺗ ﻟ واﻗﯿﻌوە
ھﮫﻨﺠﺮاﺑـــﺖ ﯾﺎ ﺧﯾﺎﯽ دەﺳـــﺘﺟﻣﻌﯽ داﯾﺘﺎﺷﺒ و ﺋﺎﻓﺮاﻧﺪﺑﺘﯽ ،ﺋﻣ ھﯿﭻ ﻟ ﻛﺸ ﺑﻨڕەﺗﯿﯿﻛ ﻧﺎﮔﯚڕﺖ ،ﺋوﯾﺶ ﺣﻛﺎﯾﺗﯽ ﺋو ﺑﺳﺘزﻣﺎﻧ ﺑﻮو ﻛ ﺧوﻧﯽ ﺑ ﭘﺸﻤرﮔوە ﺑﯿﻨﯿﺒﻮو ﻛﺎﺗﻚ ﺋـــم ﺧﺑﺎﺗﮕاﻧ ﭼﻮوﺑﻮوﻧ ﻧﺎو ﺷـــﺎری ﻛرﻛﻮوﻛوە .ﺑـــﯚ رۆژی ﺋﺎﯾﻨﺪە، ﺧوﻧﻛی ﺑﯚ ﯾﻛﻚ ﻟـــ ھﺎوڕﯿﻛﺎﻧﯽ ،ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟ ﭼﺎﯾﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﺎردا ﮔاﺑﻮوەوە و ﺳـــﯿﺨﻮڕﻜﯿﺶ ﮔﻮـــﯽ ﻟﺪەﺑـــﺖ و ﺋﯿﺘﺮ ﺧوﻧﺒﯿﻨﯽ ﻧﺎوﺑﺮاو ﺗﺳﻠﯿﻢ ﺑ ھﯾﺌ دەﻛﺮﺖ و ھﻧﺪەش ﻧﺎﺑﺎت ﻟ ﺳـــﺪارە دەدرﺖ .ﺋﻣ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﺳﺎﺗوەﺧﺘﻜﯽ زۆر ﺗﺎڵ دەﻛﺎت ﻛ رژﻤﯽ ﭘﺸﻮو ﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﺧوﻧﺒﯿﻨﯿﺸﯽ ﻟ ھﺎووﺗﯿﺎن دەﺳﻧﺪەوە .ﺑﻣ واﻗﯿﻊ و ﺧﯾﺎڵ دەﻛوﻧ ژﺮ رﻛﻔﯽ دەﺳﺗﯽ ﺑﺎدەﺳﺘوە. واﻗﯿﻌﻜﯽ ﺗـــﺎڵ ﻛ ﺧوﻧﺒﯿﻨﯿـــﻦ ﻗدەﻏ دەﻛﺎت و ﺋﯿﺘﺮ دەﺑﺖ ھﻣﻮو ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﻛﺎن، ھر ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑ ﮔﻮﺮەی وﯾﺴـــﺖ و ﻧزوەی ﺗﺎﻛﺴرﻛﺮدە ھﻮﺴﺖ وەرﮔﺮن و ﺑﯿﺮﺑﻜﻧوە و ﻗﺴـــ ﺑﻜن و ﺗﻧﺎﻧـــت ﺧوﻧﯿﺶ ﺑﺒﯿﻨﻦ. ﻣـــﮋووی ﻋـــﺮاق ،ﺋﮔـــر ھﻧـــﺪێ ﭘﯿﻨی ﻟﺳـــر ﺗو ﻻدەﯾﺖ ،ﺋﮔﯿﻨﺎ ﺋﻣ ﻣﮋووی ﺳرﺗﺎﭘﺎی ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ دروﺳﺘﻜﺮاو و داﺗﺎﺷـــﺮاوە ﻛـــ ﭘﺸـــﻨﺎﭼﺖ دەوﺗﻜﯽ ھﺎوﭼرﺧﯽ ﻟ رەﺣﻢ و ﻣﻨﺪاﺪاﻧﯿﺪا ھﮕﺮﺗﺒ. ﺗﻧﺎﻧت ،واﭘﺪەﭼﺖ ﺋـــوەی رووﯾﺪا ﺗﻧﮫﺎ ﺳﺎﺗﻤﻛﺮدﻧﻚ ﺑﺖ ﻟ رووﻛش و رووﺑرﻜﯽ ﺗﻧﻜﯽ ﺋم ﻣﮋووە. دوای ﺳـــﺎﯽ ،2003ﻋﺮاق ﻟ ﺳـــﺑﻮون و ﺧوﻧﻜـــﯽ ﻗﻮوڵ ﺑﺪار دەﺑﺘـــوە ،ﺑم ﭘﺪەﭼﺖ ﺋم ﺟﺳـــﺘﯾ ﺑﯚ دەﯾﺎن ﺳـــﺎﯽ دﯾﻜش ﺋـــو ﺑﻧﺠ ﺑری ﻧدات ﻛ ﺗواوی ﺑدەﻧﯽ دەﯾﺎن ﺳـــﺎڵ ﺑ ﺗواوی ﺳﻛﺮدﺑﻮو. ﭘردەﯾـــك ﻟـــ رووی ﺋـــو ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾـــ ھﺪەﻣﺎﺮـــﺖ و ﻣﮋووﯾﻛﯽ دﯾﻜ ﻟ ھﻣﻮو ﻻﯾﻛـــﯽ ﺋو ﺟﺳـــﺘﯾوە ﻓﯿﭽﻘـــ دەﻛﺎت
و ﻛـــﯚی ﺋو ﻛﺸـــﺎﻧ ﯾﺧی ﺋﯿﻨﺴـــﺎن و ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤدار و ﺑﯿﺮﻣﻧـــﺪ و ھﻮﻧرﻣﻧـــﺪ دەﮔﺮﺘـــوە و ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ ﺑـــ ﺋژﻣﺎرﯾﺶ ﻛـــ ﻟ ژﺮ ﺧﻮەﺗﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﻣﺎرۆی ﺋﺎﺑﻮوری و ﺋﺎﺑﻮﻗی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻓﯿﻜﺮی ،ﺑرداﺷـــﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ و ﮔﻮﺰاﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺟﻧﮕ ﯾك ﻟ دوای ﯾﻛﻛﺎﻧوە ﺧرﯾﻜﯽ ﺳـــرەﺗﺎﺗﻜﻜﺮدن ﺑﻮو ﻟﮔڵ واﻗﯿﻌﻜﯽ ﻧﻮێ ،ﻣﺧﺎﺑﻦ ھﺳـــﺖ دەﻛﺎت ﺗﻧﮫﺎ ﺧﺎوەن ﻻﺷـــﯾﻛﯽ داھﺰراوە و ﻟھﻣﻮو ھﺴـــﺎﻧوەﯾﻛﺪا ،دەڕﻣﺘوە ﺳر ﺧﻮدی ﺧﯚی... ﺋـــم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾـــ ﻣزﻧ ﻛ ﺑـــﯚ زۆر ﻟ ﭼﺎودﺮان ﺑـــ ﺑﻮوﻣﻟرزەﯾـــك ھژﻣﺎر ﻛﺮا و ﺑـــو ﺗﯚﭘ ﺑﻓﺮەﯾـــﺎن ﭼﻮاﻧﺪ ﻛ رۆژ ﻟ دوای رۆژ ﻟ ھراﺷﺒﻮوﻧﺪاﯾ و ھﻧﺪەش ﻧﺎﺑﺎت دەﺑﺘ ھﯚﻛﺎری ﺗﻗﺎﻧﺪﻧوەی ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ ﭘﻧﮕﺨـــﻮاردوو ﻛ وەﻛﻮ ﺑﯿﻨـــﺮا ﭼﯚن ﺗﯚﭘ ﺑﻓﺮەﻛ ﻟ ﺳرﺗﺎﭘﺎی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻏﻠﯚر ﺑﻮوەوە و ﺑ ﺑھﺎرﻜﯿﺶ ﻧﻮزەد ﻛﺮا ،زﺳﺘﺎن و ﭘﺎﯾﺰﻜﯿﺶ ﺑﻮﭼﺎن راﯾﺪەﻣﺎ. ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻛـــﯽ ﺑﻨڕەﺗـــﯽ ﺑـــﻮو ،ﺑـــم دەرھﺎوﯾﺸﺘﻛﺎﻧﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﺷﻮازی رووﻛﺷﺪا دەردەﻛـــون .ﻛﺎﺑﻮوﺳـــﻚ رەوﯾﯿوە ،ﺑم ﺋﺎﺳﯚﯾك دﯾﺎر ﻧﯿﯿ ،ﻟﺷﻜﺮﻜﯽ زەﺑﻻح ھر ﻟ دەوری ﻛﯚﺷﻜﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾوە دەﺑﻮوە ھﻢ ﺗﺎ ﮔﯾﺸﺘ ﺋوەی ﻛ ﺑ ﺑﯾﺎری ﺣﺎﻛﻤﯽ ﻣدەﻧﯽ داری ﺑﺳـــر ﺑـــردەوە ﻧﻣﺎ .ﻟﺷـــﻜﺮﻜﯽ زەﺑﻻح دەﺗﻮﺘوە ،ھﻧﺪﻜﯽ دەﺑﺘ ھﻢ، ﺑم وزەﯾك ﻟ ﮔﯚڕﺪاﯾ و ﺷـــﻮﻨﻚ ﻧﯿﯿ ﺑﺘﻮاﻧﺖ ﺑﯿﮕﺮﺘ ﺧﯚی ،ﺑ وزەی ھرزەﻛﺎرﻚ دەﭼﻮو ﻛﺎﺗـــﻚ ﻛﻧﺎﻟﯿﺰەﻧﺎﻛﺮـــﺖ و دەﺑﺘ دەﻣﺎرﮔﺮژی و ﮔﻣﮋەﯾـــﯽ و ﺗﻧﺎﻧت ﺑ رﭼ ﻻﺗرﯾﻜﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕـــدا ﺗﺪەﭘڕﺖ .ﺑﯚﯾ ﻟ دەﯾﺎن ﺟـــﯚر و ﺑﯿﭽﻤﯽ ﺗﯿﺮۆرﯾﺰﻣﯽ ﺧﺎوەن ﺑﯿﭽﻢ و ﺑ ﺑﯿﭽﻤـــﺪا رەﻧﮕﯽ دەداﯾوە .ﻛﺎرﺗ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﺗﻜڵ ﺑـــ ﯾﻛﺘﺮی دەﺑﻮون و
وﺟﻮدی دەﺑـــﺖ و ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﻛﯿﺶ ﻧﺑﺖ ﺋﯿﺪارەی ﺑـــﻜﺎت ،ﻋﻗﯿﺗـــﯽ ﭘﺎواﻧﺨﻮازی و دەﺳـــﺗﮕﯿﺮی ﮔﺷـــ دەﻛﺎت .زەﻣﯿﻨش ﻟﺑـــﺎرە .زەﻣﯿﻨـــی ﺋـــو ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾـــ ﺗﺎ ﻣﺎوەﯾﻛـــﯽ زۆرﯾﺶ ھـــر ﻟﺑـــﺎر دەﺑﺖ ﺑﯚ ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ھﻣﻮو ﺟـــﯚرە دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﻚ. رەﻧﮕـــ ﺑ ﺧﻮردﻛﺮدﻧـــوەی دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﻜﯿﺶ ﺑﭽﺖ و دوای ھﭘوون ﺑ ھﭘوون ﺑﻮوﻧﯽ، دەﯾﺎن ﺑﭽﻮوە دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری ﻟﺒﻜوﺘوە. ﻣﻮﻓﺎرەﻗﯾﻛـــﯽ ﻣﮋووﯾـــﯽ :ﻋـــﺮاق وﺗﻜﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿ ﺑﭘﯽ دەﺳـــﺘﻮور و ﻓـــﺮە ﺣﯿﺰﺑﺎﯾﺗﯿـــﺶ ﻣﻮﻣﺎرەﺳـــ دەﻛﺮﺖ و ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻨﯿﺶ ﻟـــ رﮕﺎی ﻛﻧﺎﻛﺎﻧﯽ ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚن ،رۆژﻧﺎﻣـــ و راﮔﯾﺎﻧﺪﻧوە ﺑرﭘﺎ دەﺑﺖ .ﺑم ﺟـــﯚرە ﻛﺎﻛﺎﻓﯚﻧﯿك ﻟ ھﻣﻮو ﺑﻨﺪﮔﯚﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺗﻛﺎﻧوە ﺑرز دەﺑﺘوە. وﺷ ھﻣﻮو ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ون دەﻛﺎت ،ﻗﺴی ﺋﻣۆ ﺳـــﺒی ھﯿﭻ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛـــﯽ ﻧﺎﻣﻨ، ﺑﻨﻛﺎﻧﯽ دوﻨ ﺋﻣۆ ﭘﺸـــﻞ دەﻛﺮﻦ. ﻗﺴـــ ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﯽ ﺧﯚی دەدۆڕﻨ و ﻧﻮوﺳـــﯿﻦ و رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣ رەﺳـــﻤﯽ و ﻧﺎڕەﺳـــﻤﯿﻛﺎن وەﻛـــﻮ ﻛﺎﻏزی ﺳـــﭙﯿﯿﺎن ﻟﺪـــﺖ .ھواڵ و دەﻧﮕﻮﺑـــﺎس و ﻧﻮﭼﻛﺎن ﻟـــ ﯾﻛﺘﺮ ﮔﯿﺮدەﺑﻦ و ﯾك ﺋوﯾﺘﺮ ﺑﺗﺎڵ دەﻛﺎت و دەﯾﺴﺘوە. ﻗﺴ وەﻛﻮ ﺟﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﻏرﯾﺒﯽ ﻟﺪﺖ... وەﻛـــﻮ ﺋوەی ﺗﻧﮫﺎ ھـــر زار و دەم و زﻣﺎن ﺑﻤﻨﻨـــوە .ﮔﻮﻤﺎن ﻟ ھﯿـــﭻ ﻧﺎﺑﺖ ﺗﻧﮫﺎ ﺑ ﭼﺎو ،ﻟرﯾﻨوەی ﻟﻮ ﺑﺒﯿﻨﯿﻦ. ﻣﺎﻓـــﯽ ﮔﻮزارﺷـــﺘﻜﺮدن ھﯿـــﭻ ﮔﺮﻧﮕﯿﻛﯽ ﻧﺎﻣﻨـــ و ﺋـــوەی دەﻣﻨﺘـــوە ﺗﻧﯿﺎ ھر "ﺑﻼ ﺑﻼ"ﯾ ،ﺟـــﺎ ھﯽ ﻋﺟﻣﺎن ﺑﺖ ﯾﺎن ھﯽ ﺑرﺑرەﻛﺎن...
ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺟﻮدا ﻧدەﻛﺮاﻧوە .وزەﯾك ﺑـــﻮو دەﺧﻮﻻﯾوە و ھﯿﭻ ﺷـــﻮﻨﻜﯿﺶ ﻧﺑﻮو ﺑﯿﮕﺮﺘ ﺧﯚ .وزەﯾﻛﯽ ﺑرە و ﺑ ﻟﻐﺎو. ﺋوەی رووﯾـــﺪا ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛﯽ ﺷـــﯿﻜﻠﯽ ﺑﻮو...دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﺗﻜﯽ ﻟ ﺷـــﯿﻜﻠ ھرە زەﻗﻛی ﺑرھﻣﮫﻨﺎ ﺑﺑـــ ﺋوەی ھوﯽ ھﺴﺎﻧﺪن و ﺑﺋﺎﮔﺎھﻨﺎﻧﯽ ﺋو ﺟﺳﺘ ﺳە دراﺑﺖ ﻛ ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﻋﺮاﻗﯿﺪا ﺑرﺟﺳﺘ دەﺑﻮو .ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻛﯽ ﺷـــﯿﻜﻠﯽ ﺑﻮو ،ھر ﻟ داڕﺷـــﺘﻨﯽ ھﺎوﭼرﺧﺘﺮﯾﻦ دەﺳـــﺘﻮورەوە ﺑﯚ ﺗﺑﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ھﺎوﭼرﺧﺘﺮﯾﻦ ﺋﯿﺪارەی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ﻟ ﻓﯿﺪراﻟﯿﺰﻣﺪا ﺧـــﯚی دەﺑﯿﻨﯿﯿوە ،ﺑم ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﻛﯽ ھﺎوﺷـــﺎن و ﺗﺑﺎ ﻟﮔڵ ﺋم رﺒﺎزاﻧدا ﻟ رەوﺗﺪا ﻧﺑﻮو. ﺋﺎزادﻛﺮدﻧـــﯽ وزەﯾﻛـــﯽ داﭘﯚﺳـــﺮاوی ﻣزھﺑـــﻚ ﻛـــ ﻟ ﻣـــﮋووی ﺋـــم ھزار ﺳـــﺎی دواﯾﯽ ھﺳـــﺘﻜﺮدن ﺑ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﻟ ﻧﺎو رۆﺣﯿﺪا ﭼﻛرەی ﻛﺮدووە و ﻟ واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺷـــھﯿﺪۆﻟﯚژﯾﺎدا ﻟ ﻣﯾﺪاﻧـــ ﺗﯚزاوﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣـــﮋوودا ﺑ دوای ﻓﺮﯾﺎدڕەﺳـــﻜﺪا دەﮔڕﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﻧﻮ زﯾﮫﻨﯿﺗﯿﺪا ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺗواو ﺑﮫﻨﺘ ﺋﺎراوە ،ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوەی ﻣﻠﯽ واﻗﯿﻊ ﺑﮕﺮـــﺖ و ﺑﺎﯾﺪات ،ﭼﺎو دەﺑﺘ ﻏﻣﺨﻮارﻜﯽ وەھﻤﯽ و ﺗﻧﺎﻧت ﻟـــ دەﻣﯽ ﺋﺎﺧﻮﻧﺪە ھرە ﺑﻠﯿﻤت و رەواﻧﺒﮋەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﯿﺸـــوە ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺟﻧﮕﻜﯽ ﻏﯾﺒـــﯽ دەﻛﺮﺖ ﻛ ﻛﻮرد دەﺑﺘ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺟﻣﺴرە وەھﻤﯿﻛﺎﻧﯽ. راﺳـــﺘ ﻟ رـــﮕﺎی ﺋـــم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﺎﻧوە ﺋﺎزادﯾﯿـــك دﺘ ﺑرھم ،ﺑـــم ﺋﻛﺘر و ﺑﻜرەﻛﺎﻧـــﯽ ﻧ دەﺗﻮاﻧﻦ ﻣﺎﻣـــی ﻟﮔﺪا ﺑﻜن ،ﻧ دەﺷﺘﻮاﻧﻦ ﺑ رەوﻜﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺘﺪا ﻛﻧﺎﻟﯿـــﺰەی ﺑﻜن ﺑﯚ ﺋوەی ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺋـــﺎزادی ﻟﯾﻛﺘـــﺮ ﻧﺧﺸـــﻦ و ﻛﯚﻣﮕ ﺑ ﻟﭙﺮﺳﺮاوی و ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯿوە ﺋم ﻣﺎﻓ ﺑﻨڕەﺗﯿ * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎن و ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ، ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰە ﺑﻜﺎت. ﻛﺎﺗـــﻚ وزەﯾﻛﯽ ﺑڕەﻟ ﻟـــ ﻛﯚﻣﮕدا ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﺳﺘﯿﯿﺎ ﻻﻣﺎﻧﭽﺎ -ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ