دەرﺑﺎرەی ﺑﻨﺮﺧﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎری ژﻧﺎن ﻣﺎرﮔﺮﺖ ﻣﺮواﻧﯽ و ﻣﯚﻧﯿﻚ ﻣﯿﺮۆن1 ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق و ﭘﺗﺮۆل ﻧﻮێ ﺑﺪەﻧﮕﯽ دەﺷﻜﻨ
ژان ﭘﯿﺮ ﺳﺮﻨﯽ
ﺑﻨﺪﯾﻜﺖ ﻣﺎﻧﯿ
7
11
MONDE LE
diplomatique
ﺋﺎداری 2013
ﻛﻮردی
ﻛﻮرد و ﺟﻮﻨﺪان رﺒﻮار ﺳﯿﻮەﯾﻠﯽ
17
MONDE LE
LE
MONDE
diplomatique
diplomatique ﻛﻮردی
ﺋﺎدار)ﻣﺎرس(ی - 2013ژﻣﺎرە 33
14
20ﻻﭘڕە -ﻧﺮﺧﯽ 1000دﯾﻨﺎرە
www.monde-diplomatique-kurde.com - info@monde-diplomatique-kurde.com
ﺷﯚڕﺷﯽ ﺗﻮﻧﺲ.. ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﮐﺎن ﺳﻮودﻣﻧﺪ ﺑﻮون ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ ﻟــــ ﺗﻮﻧﺲ ھﻣﻮو ﻻﯾك ﻟو ﺑــــﺎوەڕەدان ﻛ دەﺳــــﺘﻜوﺗﻛﺎﻧﯽ ﺷــــﯚڕش ﻟــــ ﻣﺗﺮﺳــــﯿﺪان. ﺋﺴﺘﺎ ﭘﺮﺳــــﯿﺎر ﺋوەﯾ ﻛ چ ﻛﺳﻚ ھڕەﺷ ﻟــــو دەﺳــــﺘﻜوﺗﺎﻧ دەﻛﺎت .ﺋﺎﯾﺎ ھڕەﺷــــﻛ ﻟــــ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚﻧﻜﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﯿوە ﺳــــرﭼﺎوە دەﮔﺮێ ﻛ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﯿ ﺳــــرﻛوﺗﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﭘﺎرﺰﻛﺎرەﻛﺎﻧــــﯽ ﺋﻟﻨھــــﺰە ﻟــــ ھﺒﮋاردﻧــــﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎﻧﯽ داﻣزرﻨر ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜﺎت ﻛ ﻣﺎﻧﮕــــﯽ ﺋﯚﻛﺘﯚﺑری 2011ﺳــــرﻛوﺗﻨﻜﯽ ﺑــــ ﺋﻣﻼوﺋوﻻﯾــــﺎن ﺑدەﺳــــﺘﮫﻨﺎ؟ ﯾــــﺎن ﻟ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑــــﺮاوەی ھﺒﮋاردﻧوە دﺖ ﻛ دەﯾﺎﻧوێ ﺋم ﺳرﻛوﺗﻨﯾﺎن و ھروەھﺎ ﺗﺮﺳﻚ ﻛ ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎ ﺳــــﻟﻓﯿﯿﻛﺎن ﺧﺴﺘﻮوﯾﺎﻧﺗ دﯽ ﺧﻜوە ﺑﯚ ﺋــــوە ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﻦ ﻛ دەوت ﻟ ﻧﺎوﺧﯚﯾﺪا ﺑرﺗﺳﻚ ﺑﻜﻧوە و ﺑﺋﯿﺴﻼﻣﻜﺮدﻧﻜﯽ ﻧرﻣەواﻧی ﻛﯚﻣﮕﺎی ﺗﻮﻧﺴﯽ ﺑﺴﭘﻨﻦ؟ ﯾﺎن ﺋﺎﯾﺎ ھڕەﺷــــﻛ ﺑﺷــــﻮەی زۆر ﺳــــﺎدەﺗﺮ ﻟو ھﻜﺸﺎن و داﻛﺸﺎن و ﻧﺎﺟﮕﯿﺮﯾﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿوە ﺳــــرﭼﺎوە دەﮔﺮێ ﻛ وەﺑﯿﺮﺧرەوەی ﻛﯚﻣﺎری ﭼﻮارەﻣــــﯽ ﻓڕەﻧﺴــــﺎﯾ ،ﺋــــو ﺳــــردەﻣی ﻛــــ ﻛﺎﺑﯿﻨﻛﺎﻧﯽ وەزﯾــــﺮان ﯾك ﻟــــدوای ﯾك دەﮔﯚڕدران ،ھــــر ﺋوەﻧﺪە ﺑس ﺑﻮو ﻛ ﺋﻧﺪام ﭘرﻟﻣﺎﻧﻚ ﻧﺗﻮاﻧ ﺑ ﭘﯚﺳﺘﯽ وەزﯾﺮی ﺑﮕﺎت ﺑﯚ ﺋوەی ھﺎوﺑﻧﺪﯾﯽ ﻧﻮ ﭘرﻟﻣﺎن ھﻮەﺷﺘوە، زۆرھﻮﺴﺖ ﮔﺮﺗﻦ و ھﻮﺴﺖ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﻟﭘ و ﭼﺎوەڕواﻧﻨﻛــــﺮاو رووی دەدا ﻛ ﺷــــو و رۆژﻚ دواﺗﺮ ﻟﺑﯿﺮ دەﭼﻮوﻧوە و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﮔﺮووپ و ﺗﺎﻗﻤﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺑﭽﻮوك ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﺪا ﺑﻮون ﻛ
*
ﺑــــردەوام ﻟ ﺷــــﻜ ﮔﺮﺗــــﻦ و ﺋﺎﻮﮔﯚڕداﺑﻮون. ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ راﺳﺘوﺧﯚی ﺋو ﻧﺎﭘﺎﯾداری و ﻧﺎڕووﻧﯿﯿ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﺎﻧ ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ﺋوەﯾ ﻛ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻛﺎﻧﺰاﻛﺎن ﻟــــ داﺑزﯾﻨﺪاﯾ ،ﻛرﺗﯽ ﮔﺷــــﺘﯿﺎری ﺗﻮوﺷــــﯽ داﺑزﯾﻦ ﺑــــﻮوە ،ﺋﺎﺳــــﺎﯾﺶ و ھﻤﻨﯽ ﺗﻜﭽﻮوە و زۆر ﻟ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺴــــﯽ ھر ﺋﺴﺘﺎ رۆﯾﺸــــﺘﻮون ھﺗﺎ ﺷﺎﻧﺒﺷــــﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿﻛﺎن ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ و ﺟزاﺋﯿﺮ و ﻣﺎﻟﯽ ﺷڕ ﺑﻜن. رۆژی 16ی ﻓﺒﺮﯾﻮەرﯾــــﯽ راﺑﺮدوو ﻟ ﺗﻮﻧﺲ، ﺋﺎی ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿﻛﺎن ﻟﭘﺎڵ ﺋﺎی ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻟﻨھﺰە ھﺪراﺑﻮو .ﺣﺷﯿﻤﺗﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﭼــــ و ﭘ ﺑﻮو ،ﺑم ژﻣﺎرەﯾﺎن ﻟو رﻛﺎﺑراﻧﯾﺎن ﻛﻣﺘﺮ ﺑﻮو ﻛ ھﺷﺖ رۆژ ﭘﺸﺘﺮ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﻧﺎﺷﺘﻨﯽ ﺷــــﻮﻛﺮی ﺑﻠﻌﯾﺪی ﺧﺑﺎﺗﮕی ﭼپ ﻛ ﻟﻻﯾن ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﻧﻧﺎﺳﺮاوەوە ﺗﺮۆر ﻛﺮا ،ﻛﯚﺑﺒﻮوﻧوە. ﻣرﮔﯽ ﺋم ﻧﯾﺎرەی دەﺳت زﯾﺎﻧﯽ ﺑ ﭘﮕی ﺟﻣﺎوەرﯾــــﯽ ﺋﻟﻨھﺰە ﮔﯾﺎﻧــــﺪ ،رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﻟﻜﻨﺰﯾﻚ ﻛــــﺮدەوە و ﺑﻮوە ھﯚی دروﺳــــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻧﺎﻛﯚﻛــــﯽ ﻟــــ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯿــــﺪا .ﺳــــرۆك وەزﯾﺮ و ﺳﻜﺮﺗﺮی ﮔﺸﺘﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺋﻟﻨھﺰە ﻛ ھــــر ﺋودەم ﻟﻻﯾن دۆﺳــــﺘﺎﻧﯿﯿوە ﻛوﺗ ﺑر رەﺧﻨ ،ﭘﺸــــﻨﯿﺎزی ﭘﻜﮫﻨﺎﻧــــﯽ "ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوی دەﻛﺮد ﻟ ﺗﻧﻜﯚﻛﺮاﺗﻛﺎﻧﯽ وت ﺑﺑ ھﯿﭻ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿك ﺑ ﻻﯾﻧ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﻛﺎﻧوە". ﺋــــم ﺑﯿﺮۆﻛﯾ ﻛ زۆر ﻻﯾﻧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚن و ﯾﻛﺘﯿﯽ ﮔﺸــــﺘﯿﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺴــــﯽ و ﺳﻮﭘﺎ و ﺧﺎوەﻧــــﻜﺎرەﻛﺎن و ﺟزاﺋﯿــــﺮ و ﺑﺎﯿﯚزﺧﺎﻧــــ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﭘﯿــــﺎن ﺑﺎش ﺑﻮو ،ﺋﺎﻛﺎﻣﻛی
ﺋــــوە ﺑﻮو ﻛ ﺑﺷــــﻮەی ﻛﺎﺗــــﯽ ﺋﻟﻨھﺰە ﻟ دەﺳت ﻻﺑﺪرێ ﺗﺎ ﺋو ﻛﺎﺗی دەﺳﺘﻮوری ﻧﻮێ ﭘﺳﻧﺪ دەﻛﺮێ و ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺗﺎزە ﺳﺎزدەﻛﺮێ. ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪەراﻧﯽ رۆژی 16ی ﻓﺒﺮﯾــــﻮەری ﻛ ﻟدژی ﺋم ﺑﯿﺮۆﻛﯾ ﻛﯚﺑﺒﻮوﻧوە ،ﺑﭘﭽواﻧوە داﻛﯚﻛﯿﯿــــﺎن ﻟــــ" ﺷــــرﻋﯿﯿت"ی ﭘﺎرﺗﻛﯾﺎن دەﻛــــﺮد و رەﺧﻨﯾﺎن ﻟ ﭘﯿﻼﻧﻛﺎﻧــــﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن و دەﺳــــﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ و "دژە ﺷــــﯚڕش" و "ﭘﺎﺷﻤﺎوەﻛﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸﻮو" دەﮔﺮت. ﻟ ﯾﻛــــم رواﻧﯿﻨــــﺪا ﺳرﺳــــﻮوڕھﻨرە ﻛ ﺧﺎوەﻧــــﯽ ﺋــــو ﮔﻮﺗــــﺎرە ﯾﻋﻘﻮوﺑﯿــــ ھﺰﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯽ ﺋوەﻧــــﺪە ﻛﯚﻧﭘﺎرــــﺰ ﺑــــ .ﭼﻮﻧﻜ ﻟﭘــــﺎش ھﺒﮋاردﻧــــﯽ ﺋﯚﻛﺘﯚﺑــــری 2011ەوە ﻛــــ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻟﻨھﺰەی ھﻨﺎﯾ ﺳــــر دەﺳــــت ،ﺋوان ھﯿﭻ ﻧﯿــــﺎزی ﺗﻜﺪاﻧﯽ ﻧزﻣﯽ ﺋﺎﺑــــﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗــــﯽ ﺗﻮﻧﺴــــﯿﺎن ﻟ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﯿﺸﺎن ﻧدا .ﺑوﻨی ھﺎوﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﻣﯿﺴﺮ و ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺮﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو ،ﺋوان زۆرﺗﺮ ھوﯿﺎن داوە ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯿﻛﯽ زﯾﺎدەڕەو ) (1ﻟﮔڵ ﻛﯚﻧﭘرﺳــــﺘﯽ ﻟﺑﻮاری ﺑﻨﻣﺎﯾﯽ و ﺋﺧﻼﻗﯿــــﺪا ﺗﻜﯽ ﯾﻛﺘﺮ ﺑﻜــــن .دﯾﺎرە ﻧﺎﺑ ﮔﻮﺗﺎری ﭘﺎرﺗﻛﺎﻧﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮی ﻧزﻣﯿﺸــــﯿﻤﺎن ﻟو ﻧــــﻮەدا ﻟﺑﯿﺮ ﺑﭽ ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺎﺳــــﯽ رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﻛن .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ راﺷــــﺪ ﻏﻧﻮوﺷﯽ ﻟ
* ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ
2
ﺋﯿﺨﻮاﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ و "ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋﯾﺎر ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻮار" ژﯾﻠﺒﺮ ﺋﺷﻘر
ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ،ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ،ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﭼﯿﺪی دروﺷﻤﯽ "ﺋﯿﺴﻼم ﭼﺎرەﺳرە" ﺑرزﺑﻜﻧوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﺳﯿﺎﺳﺗ ﻟﯿﺒﺮای ﭘﯾەوی دەﻛن دوور ﻧﯿﯿ رووﺑڕووی ﺑرھﺴﺘﻜﺎرﯾﯿﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪ ﺑﺒﺘوە.
ﺧﯾﺮەت ﺋﻟﺸﺎﺗﺮ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ژﻣﺎرە دووی رﻜﺨـــﺮاوی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻨ و ﻧﻮﻨری ﺑﺎـــ ھـــرە ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰەﻛﯾﺗـــﯽ .ھرﭼﯽ ﺣﺳن ﻣﺎﻟﯿﻜ ،ﻛ ﭘﯿﺎوﻜﯽ دەوﻣﻧﺪە و ﺳـــرﻣﺎﯾﯾﻛﯽ زۆری ھﯾ ،دوای ﺋوەی ﻟ ﺑـــﻮاری ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﺗﻜوﻟﻜی ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ﺑ ھﺎوﺑﺷﺘﯽ ﻟﮔڵ ﺋﻟﺸﺎﺗﺮ دەﺳﺘﯽ ﺑ ﺋﯿﺶ ﻛﺮد ،ﺋﻣۆ ﻟﮔڵ ﻛﻮڕەﻛی ﺧﯚی ،ﺧﺎوەﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾ ﻟ ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ رﺳـــﺘﻦ و ﭼﻨﯿﻦ و ھروەھﺎ ﻛﻟﻮﭘﻟﯽ ﻧﺎوﻣﺎڵ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﺪا 400 .ﻛس ﻟو ﺑﻮاراﻧدا ﻛﺎری ﺑـــﯚ دەﻛن و ﻣﻮوﭼﺧـــﯚری ﺋون .ﺋو دوو ﭘﯿﺎوە ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛی ﺋﯿﺨﻮاﻧﻦ ﻛ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟـــ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺋﺎزاد دەﻛﺎت و زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔڵ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﺪا دﺘـــوە ﻧـــك ﻟﮔـــڵ ﺋـــو ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺴﺘﯿی ﻛ ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا ﮔﺷی ﻛﺮدﺑﻮو.
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Daubeil Jules
*
ﻣﺎﻟﯿﻚ ﺑﺷـــﻜﻦ ﻟ ﻧـــوەی ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰاﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻛ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺪا ﮔﺷـــﯾﺎن ﻛﺮدووە و ھﺰﯾﺎن ﭘﯾﺪا ﻛﺮدووە .ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛی ﺋم ﻧوەﯾـــ وای ﻟﻜﺮدوون ﻛ ھﻣﻮو ھوـــﻚ ﺑﺪەن ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ دوﻧﯿﺎی ﺳﯿﺎﺳـــت و ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﺑﻦ .ﻟ ﺷﻮﻨﻜﺪا ﻣﺎﻟﯿﻚ ﺋﻣی ﮔﻮﺗﻮوە :ﺟﮕ ﻟ ﻛﺎر و ﺧﺰاﻧﻛـــم ھﯿﭽﯽ دﯾﻜم ﻧﯿﯿ ﻟ ژﯾﺎﻧﻤﺪا. ﺋم ﺟﯚرە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﺎﻧ ﻛﺸﯾﻛﯽ ﮔورەﯾﺎن ﺑﯚ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ھﻧﺪێ وت دروﺳﺘﻜﺮدووە، ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ،ﻧك ﺗﻧﯿﺎ ﻟﺑرﺋوەی ﻛ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰن ،ﺑﻜﻮ ﻟﺑرﺋوەی ھﮕﺮی ﺋﺧﻼﻗﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ ،ﺋﺧﻼﻗﻚ ﻛ ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆر ﺑ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﺑ ﺟﺪدﯾت و ھروەھﺎ ﺑ ﭼﻮﺳـــﺖ و ﭼﺎﻻﻛﯽ دەدات ،واﺗ ﺗﻣﺒﯽ ﺑ ﮔﻮﻧﺎھﻜﯽ ﮔورە دادەﻧﻦ .ﺳﺎﻣﺢ ﺋﻟﺒرﻗﯽ، ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺋﯿﺨﻮاﻧ ،دەﺖ: ﺟوھری ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﺋﯿﺨـــﻮان ﺑﯚ ﺋﺎﺑﻮوری، ﺋﮔر ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻛﻼﺳﯿﻜﯽ ﺑﺎﺳﯽ ﺑﻜﯾﻦ، ﻟﺳـــر ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋﯾﺎر ﺑﯿﺴـــﺖ و ﭼﻮار داﻣزراوە").(1
ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻣﺎﻟﯿﻚ وای ﻟ ﮔﯚﭬﺎری ﺑﻠﻮﻣﺒﺮگ ﺑﺰﻧﺲ وﯾﻚ ﻛﺮدووە وﺗﺎرﻜﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﺋﯿﺨﻮان و ﻓﯿﻜﺮە ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺴﺘﯿﻛی ﺗرﺧﺎن ﺑﻜﺎت ﻟ ﺋـــم " ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣـــ ﻋﯾـــﺎر ﺑﯿﺴـــﺖ و ژﺮ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ" :ﺋﺧﻼﻗﯽ ﺋﯿﺨﻮان و ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿـــﺰم" ،ﺋﻣ ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛـــ ﺑﯚ ﻛﺘﺒ ﭼﻮارە" ﻟ ﻓﯿﻜﺮ و ھﻮﺴـــﺘﯽ ﺋو ﭘﺴﭙﯚڕە ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻛـــی ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯚﮔﯿﺴـــﺘﯽ ﺋﻤﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﺎﻧدا رەﻧﮕﺪەداﺗوە ﻛ ﺑﺷﺪار ﺑﻮون ﻣﺎﻛﺲ ﭬﺒر "ﺋﺧﻼﻗﯽ ﭘﺮۆﺗﺴﺘﺎﻧﺖ و ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻟو ﭘرﻟﻣﺎﻧی راﺳـــﭙﺮدراﺑﻮو ﺑﯚ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿـــﺰم" .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ دەﺖ" :ﺑﻨﻣﺎی ﭘۆژەی دەﺳـــﺘﻮور ﺑـــﯚ ﻣﯿﺴـــﺮ .زۆرﯾﻨی
2
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
2 2
ﺷﯚڕﺷﯽ ﺗﻮﻧﺲ ..ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﮐﺎن ﺳﻮودﻣﻧﺪ ﺑﻮون ﻟﻛﺎﺗـــﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛی 16ی ﻓﺒﺮﯾﻮەری راﺑﺮدووی ﺗﻮﻧﺴﺪا ﻛ ﻟﺳر ﺑﺎﻧﮕوازی ﺋﻟﻨھﺰە ﺳـــﺎزﻛﺮاﺑﻮو ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەران ﺑﻧﺎوی ﺑﺷﯿﺮ ﺑﻦ ﺣﺳن ،ﻛ ﻟ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮودی ﭘـــروەردە ﻛﺮاوە ،ﺧﻮﺗﺒﯾﻛﯽ ﭘﺸـــﻜش ﻛﺮد. ﻟﻧﻮ ﺟﻣﺎوەردا ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ دەﺳﺗﺪار و ﮔﺮووﭘ ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿﻛﺎن و وەزﯾﺮەﻛﺎن و ﯾك ﻟوان وەزﯾـــﺮی ﻛﺎروﺑﺎری ژﻧﺎن )ﻛـــ ﻣﻮﺣﺟﺑ ﻧﯿﯿ( ﺗﻜﯽ ﯾﻛﺘﺮ ﺑﺒﻮون .ﭼﻧـــﺪ ﻛﺎﺗﮋﻣﺮﻚ دواﺗﺮ ﻟـــ ﺑﻨﻜی ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺴـــﯽ ﺑﺎس ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋو ﺷـــﺘ ﺑﻮو .ﺑڕﺰ ﺳﺎﺳﯽ ﻟﻻی ﺋﻤ ﺑدەﻧﮕﻜـــﯽ ﺑرز ﮔﻮﺗﯽ "ﺋـــو ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺋﺴـــﺘﺎ دەﺑﻮو ﻟـــ وەزارەﺗﺨﺎﻧﻛﺎﻧـــﺪا ﺧرﯾﻜﯽ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸـــی ﺗﻮﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﺑ ﻧك ﺋوەی ھﺎﻧﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﺑﺪات و وﺗﺎر ﺑﯚ ﺧﻚ ﺑﺨﻮﻨﺘوە".
ﺋﻔﻜﺖ :ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی ﺑــــردەم ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﯚﯾــــﺪا راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ":ﺋوان ﺑ ﺑﺳــــﺘﻨﯽ رــــﮕﺎﻛﺎن و ﺑﻠﯚﻛﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎرﮔﻛﺎن دەﺳــــﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮد ،ﺋﺴﺘﺎش ﺷرﻋﯿﺗﯽ دەﺳت دەﺧﻧــــ ژﺮ ﭘﺮﺳــــﯿﺎرەوە .ﺋﻟﻨھــــﺰە ﺑﺑەی ﭘﺸــــﺘﯽ ﺗﻮﻧﺴــــ .ﺷــــﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋو ﺑﺑەﯾ ﯾﺎن ﭘراوﺰﺧﺴــــﺘﻨﯽ دەﺑﺘ ھﯚی زەرەر ﮔﯾﺎﻧﺪن ﺑ ﯾﻛﺘﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ وت". ھﻣﻮو ﺑﺎس و ﺧﻮاﺳــــﻛش ﻟراﺳﺘﯿﺪا ھر ﺑدەوری ﺋم ﻣﺳﻟﯾ دەﺧﻮﻟﺘوە و ﭘﺮﺳﯿﺎر ﺋوەﯾــــ ﻛ ﺋﺎﯾــــﺎ ﯾﻛﺘﯽ ﻧﺗوەﯾــــﯽ ﻟﻛﻮﻮە دەﺳــــﺘﭙﺪەﻛﺎت و ﻟــــ ﻛﻮێ ﺗــــواو دەﺑ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﺧﻜﯽ ﺗﻮﻧﺲ دەﺑ ﭼﻧﺪە ﻟ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﮕﻮزەرﻦ و ﻓﯿﺪاﻛﺎری ﺑﻜن ﺗﻧﯿــــﺎ ﻟﺑر ﺋوەی ﯾﻛﺘﯽ وﺗﻛﯾﺎن ﺑﭙﺎرﺰرێ؟ رۆﯽ ﺣﯿﺰﺑﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟــــ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ وﺗﻜﺪا ﺳــــﺎﻚ ﭘﺶ ﺋﺴــــﺘﺎ ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﺟﻧﺠﺎﯽ ﻧﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋودەم ﻗﺴ ﻟﺳر ﻧﻮوﺳﯿﻨوەی دەﺳﺘﻮورﻚ دەﻛﺮا ﻛ زۆر ﻟﮔڵ دەﺳﺘﻮوری ﭘﺸﻮو ﺟﯿﺎواز ﻧﺑ و ھوڵ ﺑﺪرێ ھﺎوﺳــــﻧﮕﯿﯿك ﻟڕووی ﮔﺷﺳــــﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ﺑــــ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺋو ھرﻤﺎﻧی دەﯾﺎن ﺳــــﺎڵ ﻟﺑﯿﺮﻛﺮاون ﭘﻜﺒ .ﺑم ﺋﻣۆ ﭘﺮﺳﻛ ﺗواو رەھﻧﺪﻜــــﯽ ﺟﯿﺎوازی ﺑﺧﯚﯾوە ﮔﺮﺗﻮوە، ﭼﻮﻧﻜ ﺑھﯚی ﭘﺳــــﻧﺪﻧﻛﺮدﻧﯽ دەﺳــــﺘﻮور و ھڕەﺷــــ ﻟﺳــــر ﻧزﻣﯽ ﮔﺸــــﺘﯽ و دوودﯿﯽ وەﺑرھﻨران و ﺑــــرەو ھژاری ﭼﻮوﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮی ﻧﺎوﭼ ھژارەﻛﺎﻧﯽ وﺗوە ،ﺋﻟﻨھﺰە ﺷﻜﺴــــﺘﯽ ﺧﯚی ﻧﯿﺸﺎن داوە و ھﻣﻮو ﺋﻣش ﺑﻮوەﺗ ھﯚی رادﯾﻜﺎﺒﻮوﻧــــوەی زﯾﺎﺗﺮی ﮔﺮووﭘ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﯿ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﻛ ﺋﮔر ﺗﻜﯽ ﯾﺎرﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﻧﻛﺮﻦ رەﻧﮕ دەﺳــــﺖ ﺑﯚ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯽ ﭼﻛﺪاری ﺑرن .ﻛﺸﻛ ﻟوەداﯾ ﻛ ﺋﮔر ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮ دەﺳــــت ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﺑﻜﺸﻨ ﻧﻮ ﺑﺎزﻧی دەﺳــــﺗوە ،ﺋﻣ ﻟﻻﯾك دەﺑﺘ ھﯚی "ﺋﺎﺳــــﺎﯾﯿﻜﺮدن"ی رەﻓﺘــــﺎری ﻛﯚﻣﻚ ﻟ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺳرﺳــــﺧﺖ و دڕاوﻛﺴــــﺎزی ﺋم ﮔﺮووﭘﺎﻧ ،ﺑم ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە وەك ﺋﺎﻛﺎﻣﻜﯽ ﺑﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻜﺮدﻧﯽ ھرﭼﯽ زﯾﺎﺗــــﺮی ﻛﯚﻣﮕﺎی ﺗﻮﻧﺴﯽ ﺧﯚی ﻧﯿﺸﺎن دەدات. ﻟﺑرﺋوەﺷ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﺑ ﮔﻮﻣﺎن ﻛوﺗﻮوە و دەﺳــــت ﺗﺎواﻧﺒﺎر دەﻛﺎت .ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻟو ﺑﺎوەڕەداﯾــــ ﻛ ﻧــــك ھر دﯾﺎﻟــــﯚگ و ھوﯽ ﺑﻗﻧﺎﻋــــت ﮔﯾﺎﻧﺪن ﺗﺎ ﺋﺴــــﺘﺎ ﻧﺑﻮوەﺗ ھﯚی ﺋــــوەی ﻛــــ ﺋﻟﻨھﺰە ﻟ دەرﺑﯾﻨــــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋ و ﮔﻮﺗــــﺎری ﺋﺎﮔﺮﯾﻨﯽ ﺳــــﻟﻓﯽ و ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿﻛﺎن ﻛــــم ﺑﻜﺎﺗــــوە ،ﺑﻜﻮ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚن ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﺳــــﻨﻮوری ﻧﻮان ﺋم ﮔﺮووﭘﺎﻧــــ زۆر ﻟ و ﺗﻣﻮﻣﮋاوﯾ و ھــــر ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑ ھﮕﺮی ﯾك ﭘﺮۆژەی ﺳﯿﺎﺳــــﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯽ دەزاﻧــــ ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟــــ ﻟﺑرﯾﻛﮫﻮەﺷــــﺎﻧﺪﻧﯽ دەوت-ﻧﺗوەی
ﺗﻮﻧﺲ .وەك ﻟــــ ﭬﯿﺪﯾﯚﯾﻛﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﭘﺮﯾﻠــــﯽ 2012دا دەﺑﯿﻨﺮێ ،ﺑڕﺰ ﻏﻧﻮوﺷــــﯽ ﺑﯚ ﺳــــﻟﻓﯿﯿﻛﺎﻧﯽ روون دەﻛﺎﺗــــوە ﻛ ﺋوان ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﺳﺑﺮ ﺑﻦ ،وا دﯾﺎرە ﺋم دوو ﭘﻜﮫﺎﺗ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿ رۆﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﻧﻮان ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا داﺑش ﻛﺮدووە ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ھﺎوﺑﺷﯿﺎن وەدی ﺑ :ﻛﺎری ﺋﻟﻨھــــﺰە ﺋوەﯾ ﻛ ﮔﻮﺗﺎرﻜﯽ ﻧرم و دﻨواز و ھﻮرﻛرەوەی ھﺑ ،ﻛﺎری ﺳــــﻟﻓﯽ و ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺋوەﯾــــ ﻛ ﻧﯾﺎراﻧﯽ ﺑرەی ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ ﺑﺘﯚﻗﻨﻦ .ﻟﯿﯽ رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ ﺋﻟﻨھﺰە ھﯚﻛﺎرﻜ ﻛ ﺋﮔری راﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺋم ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﯾ ﺑھﺰ دەﻛﺎت.
ﻛﻮﻟﺘﻮور و داد ﻟ وﺗﻜﯽ 11ﻣﻠﯿﯚن ﻛﺳــــﯿﺪا ﺑﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ ﺑﻜﺮــــﻦ .ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚن ھروەھﺎ ﺑھﯚی ھﭽــــﻮون و ﺗﻮوڕەﯾــــﯽ ﻟڕادەﺑدەری ﭘﺎش ﺗﺮۆری ﺷــــﻮﻛﺮی ﺑﻠﻌﯾﺪ و ﭘﺸﺘﮕرم ﺑو ﺧﻜ زۆرە ﻛ ﻟ رﻮڕەﺳــــﻤﯽ ﻧﺎﺷــــﺘﻨﻛﯾﺪا ﺑﺷــــﺪار ﺑﻮون ،زۆر ﺑــــﺎوەڕی ﺑــــ ﻣﺎﻧﯚڕەﻛﺎﻧﯽ رﺒــــری ﺋﻟﻨھﺰە ﻧﯿﯿــــ .وەك ﺑڕﺰ رﯾﺎز ﺑﻦ ﻓﺎزڵ رﻜﺨری ﺟﻣﺴری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯽ ﻣﯚدﺮن، ﻛ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﭼﭘﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘ، ﺑﺎﺳــــﯽ دەﻛﺎت" :ﻏﻧﻮوﺷــــﯽ ھرﮔﯿــــﺰ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑــــﻮوە ﺑڕەﺳــــﻤﯽ ﻟدژی ﺟﯿﮫﺎدﯾﯿــــﻛﺎن ﯾﺎن ﺳﻟﻓﯿﯿﻛﺎن ﻗﺴــــ ﺑﻜﺎت .ﺑﭘﭽواﻧوه ،ﺋو ﻟﺑﺎرەی ﺋواﻧوە ﮔﻮﺗﯽ ﻛ ﺋوان رووﺣﯽ ﺷﯚڕش
ﺳﻟﻓﯿﯿﻛﺎن ﻛ رەگ و رﯾﺸﯾﺎن ﻟ ﮔڕەﻛ ھژارەﻛﺎﻧﺪا داﻛﻮﺗﺎوە ،ﺑﻧﯿﺎزن ﺳﻮود ﻟ ﻻوازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەوت وەرﺑﮕﺮن ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺒﻨ رﻜﺨری ﺳرەﻛﯿﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ،ﺑ ﺑﺷ ﻧﺎﻓرﻣﯽ و ژﺮزەﻣﯿﻨﯿﯿﻛﯾوە ﺑــــم ھــــ دەﺑــــ ﺋﮔــــر ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿــــ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻛﺎﻧــــﯽ ﻧﻮ ﭘﺎرﺗﯽ دەﺳــــﺗﺪار ﺑﻛم وەرﺑﮕﺮﯾﻦ ،ھروەك دواﯾﯿــــﻦ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﻧﯿﺸﺎﻧﯾﻛﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﺋو راﺳﺘﯿﯿ ﺑﻮو .رﻜﺨﺮاوی ﮔﺮووﭘﯽ ﻗﯾﺮاﻧــــﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻛ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿــــ ،ﻟــــ راﭘﯚرﺗﻜﯽ ﺗــــﺎزەی ﺧﯚﯾﺪا ﻛ ﻟــــڕووی ھﺴــــﻧﮕﺎﻧﺪن و دۆﻛﻮﻣﻨﺘــــوە زۆر دەوﻣﻧﺪە ،ﺑــــو ﺋﺎﻛﺎﻣ دەﮔﺎت ﻛ" ﺋﻟﻨھﺰە زۆر ﻗﯾﺮاﻧــــﯽ ﻧﻮﺧﯚﯾﯽ ﺗﻜوﺗــــﻮوە .درزﻜﯽ ﮔورە ﻟﻧــــﻮان ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﻗﻮوــــﯽ ﺋﻧﺪاﻣﺎن و ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯿــــﺎن و ھﻮﺴــــﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯽ ﺳﺎزﺷــــﻜﺎراﻧی رﺒراﻧﯽ ﺋو ﺣﯿﺰﺑدا ھﯾ ﻛ زوو زوو ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ دەرەوەدا رووﻣﺎڵ دەﻛﺮﻦ .ﻟڕاﺳــــﺘﯿﺪا ﺋﻟﻨھﺰە دەﺑ ھﺒﮋﺮێ :ﺋﮔر ﺑﺷــــﻮەی ﺳﯿﺎﺳــــﯿﺎﻧ رەﻓﺘﺎر ﺑﻜﺎت ،ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی ﻗﺎﻋﯿﺪەی ﺧﯚی ﻟدەﺳﺖ دەدات و ﺑﯚﺷﺎﯾﯿك دروﺳﺖ دەﺑ ﻛ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺳــــﻟﻓﯽ و ﺣﯿﺰﺑ راﺳﺘەوﺗﺮەﻛﺎن ﻟ ﺋﻟﻨھﺰە ﺑ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﯾﻘﯚزﻧوە").(2 ﺑو ﺣﺎﺷــــوە ،ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚن دان ﺑوەدا ﻧﺎﻧﺖ ﻛ ﺧﺮاﭘﺘﺮﻧﺑﻮوﻧﯽ دۆﺧﻛ ﺗﺎ ﺋﺴــــﺘﺎ ﻟ ﺳﺎﯾی ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻟﻨھﺰەوە ﺑﻮوە .ﻟوەش زﯾﺎﺗﺮ، ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﯿ ﻗﺒﻮوﯽ ﺑﻜﺎت ﻛ ﻟژﺮ ﻧﺎو و ﺑﺑﯿﺎﻧﻮوی ﭘﺸــــﮕﯿﺮی ﻟ ﮔﺷﺳــــﻧﺪﻧﯽ ھﺳــــﺘﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی 50 ،ھزار ﻛﺳﯽ ﺟﯿﮫﺎدی رﻜﺨــــﺮاوە ﻣدەﻧﯿﯿﻛﺎﻧــــﯽ وەك ﭘــــروەردە و
ﺑــــﻮون ،دەوراﻧﯽ ﻻوﺘﯽ ﺧﯚی ﺑﯿــــﺮ دەﺧﻧوە، ﺑﺷﻜﻦ ﻟ ﺧﺎﻧوادەی ﮔورەی ﺋﯿﺴﻼﻣﮕراﻛﺎن و ﺧﻜﺎﻧﻜــــﯽ ﻣﻮﺳــــﺘﺣق و زوﻤﻠﻜــــﺮاون. ﻏﻧﻮوﺷــــﯽ ﻟﺳــــﺎﯾی ﺋواﻧوە ﻗﻮرﺳــــﺎﯾﯿﻛﯽ ﮔــــورەی ﻟ ھﺒﮋاردﻧﺪا ھﯾ و ھر ﻟو ﻛﺎﺗدا دەﺗﻮاﻧ ﺣﯿﺴــــﺎب ﻟﺳر ھﺰی دژ ﺑ ﻛﺮدەوەی ﻗﻮرس و ﻗﺎﯾﻤﯽ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜﺎت ﺑﯚ ھﺮﺷﻜﺮدﻧﯽ راﺳﺘوﺧﯚ ﺑﯚ ﺳــــر ﺑرەی دﯾﻤﻮﻛﺮات ،ﺋوەش ﻟڕﮕﺎی ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎﯾﻛﯽ ﺗواو رﻜﺨﺮاو ﻛ ﻗﺗﯿﺶ ﺑ ﺋﺎﺷــــﻜﺮا ﺧﯚی دەرﻧﺎﺧﺎت .ﻏﻧﻮوﺷــــﯽ ﺋوان ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧــــﯽ ﻛﺎرە ﻗﺰەوﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﺑﻛﺎر دەھﻨ .ﺋﺴــــﺘﺎ ﺋﯿﺪی روﺧﺴــــﺎری راﺳﺘﻗﯿﻨی ھﻣﻮو ﻻﯾك ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑﻮوە". ﻗﺴــــﻛﺮدﻧﻛ ﻟــــﻻی ﺑرﭘﺮﺳــــﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸــــﺘﯿﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺴﯽ ) (3ﺗﯚزﻚ ﻧرﻣﺘﺮە. "داﻛﯚﻛﯿﻜــــران ﻟ ﺷــــﯚڕش" ﻛ ﻟ دەﺳــــت ﻧﺰﯾﻜﻦ ،ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ دﯾﺴــــﻤﺒری راﺑﺮدوودا ﺑﻨﻜی ﺳــــرەﻛﯽ ﻛﯚﻧﻔﯿﺪراﺳﯿﯚﻧﯽ ﺳــــﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯿﺎن ﺑر ھﺮش دا .ﺷــــش ﻣﺎﻧﮓ ﭘﺸــــﺘﺮ ﻟ ﺟﻨﺪووﺑ ﺋﯚﻓﯿﺴــــﯽ ھرﻤﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸــــﺘﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺴــــﯽ ﻛﺮاﺑﻮوە ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ھﺮﺷــــﻚ ﻟ ﻻﯾن ﺳــــﻟﻓﯿﯿﻛﺎﻧوە .ﺑڕﺰ ﻧﺳــــﺮەدﯾﻦ ﺳﺎﺳــــﯽ ﺑڕﻮەﺑری ﺑﺷــــﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎی ﮔﺸﺘﯽ ﻻی ﺋﻤ دە" ﺋﻤ ﺷڕﻛرﯾﻦ و ﻟﮔڵ دوژﻣﻨﺎﯾﺗــــﯽ رﮋﯾــــﻢ و ﮔﺮووﭘــــ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋەﻛﺎن راھﺎﺗﻮوﯾــــﻦ .ﺑــــم ﺋــــوە ﺟــــﺎری ﯾﻛﻣ ﻛ ﯾﻛﺘﯿﯿﻛﻣﺎن ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑر ھﺮش دەﻛوێ.
ﺋﻣ ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەری ﮔﻮﺗﺎرﻜﯽ رەﺳﻤﯿﯽ دەﺳﺗ ﻛ ﺑــــردەوام ﻟــــدژی ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﺳــــﻧﺪﯾﻜﺎﻛﺎن دەدوێ ،ﺗﻧﺎﻧت زۆر ﻟ وەزﯾﺮەﻛﺎن ﺑ ﺋﺎﺷــــﻜﺮا ﻗﺴﯾﺎن ﭘﮕﻮﺗﻮوﯾﻦ". ﺑﻣﺠﯚرە ﺋﻣۆ ﺳﯿﺎﺳﺗﻤداران و ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﯽ ﻣدەﻧﯽ و ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ ﭼﭘﯽ ﺗﻮﻧﺴﯽ ھر ھﻣﻮوی ﻟدژی ﺋﻟﻨھﺰە ﺑرەﯾﻛﯿﺎن دروﺳﺘﻜﺮدووە .ﺋم ﺑرەﯾـــ ﺑ ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺷـــﻮە ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋﻟﻨھﺰە دەﻛﺎت و دەﺳـــﺘواژەﻛﺎﻧﯽ "راﺳﺘەوی ﺑﻨﺌﺎژۆ" و ﺗﻧﺎﻧت "ﭘﺎرﺗﯽ ﻓﺎﺷﯿﺴـــﺖ"ی ﺑﯚ ﺑﻛﺎردﻨ .ﻟ ﻣﺎوەی ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻜﺪا ﺑﯿﺮەوەری رۆژاﻧﯽ ﺳﺧﺘﯽ ھﺎوﺑش ﻛ دەﺳـــﺗﯽ ﭘﺸﻮوی ﺗﻮﻧﺴﯽ ﺑﺳر دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن و ﺋﯿﺴـــﻼﻣﮕراﻛﺎﻧﯿﺪا ﺳﭘﺎﻧﺪﺑﻮو، ﻟﺑﯿـــﺮ ﭼﻮوﻧوە .ھرﺑﯚﯾ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﯿﺪی ﭘراوﺰ ﻛوﺗﻨﯽ ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ ﺗﺎﻗ ﺣﯿﺰﺑﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸﻮوش ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﻮوە. ﺧﺎﺗـــﻮو ﺋﯿﻠﮫﺎم ﺑﻠﺤـــﺎج ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣی ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ ﺗﻮﻧـــﺲ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺋﮔـــری راﻛﺸـــﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧـــﺪڕەوە ﻣزھﺑﯿﯿﻛﺎن ﺑـــﯚ ﻧـــﻮ ﺋﻟﻨھﺰە ھﯿﭻ ﺧﯚﺷـــﺒﯿﻦ ﻧﯿﯿـــ و ﺑ ﮔﺎﺘﭘﻜﺮدﻧوە دە": ﺋﻟﻨھﺰە ﺋوەﻧﺪە ﭼﺎك ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻧﻮ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی راﻛﺸـــﺎوە ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﺋوان ﻟﻧﻮ ﺗﻮﻧﺴﺪا ﻛﻣﭙﯽ راھﻨﺎﻧﯿﺎن ھﯾ و ﺳدان ﺗﻮﻧﺴﯽ ھر ﺋﺴﺘﺎ ﺧرﯾﻜﻦ دەڕۆن ﻟ ﻣﺎﻟﯽ و ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻛﻮﺷـــﺖ ﺑﺪەن". ﻧﺎوﺑﺮاو ﺑﺎﺳـــﻛ ﻓﺮاوان دەﻛﺎﺗوە و ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ دەﺳﺗﺪار "ﻛ زۆر ﻟ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺳـــردەﻣﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮاﻟﺘﺮە" ﺑﻮوەﺗ ھـــﯚی ﭼﻮوﻧﺳـــری رـــﮋەی ﺑﻜﺎرﯾﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﮔڕەﻛ ھژارەﻛﺎن و ﺋوەش ﻣﺗﺮﺳﯿﯽ ﺋوەی ﻟﺪەﻛﺮێ ﻛ ھﻧﺪﻜﯿﺎن رادﯾﻜﺎﺘﺮ ﺑﺒﻨوە و دەﺳﺖ ﺑﯚ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑﺒن. ﻓﺎﺑﯿﯚ ﻣﺮۆن ﭘﺴـــﭙﯚڕی ﺳـــﻟﻓﯿﺰﻣﯽ ﺗﻮﻧﺴﯽ ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﺋم ﺳـــﻟﻓﯿﺰﻣ ھروەك ﺟﯿﮫﺎدﯾﺰم ﺑرھﻣﯽ داﯾﻨﺎﻣﯿﻜﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿ .ﻧﺎوﺑﺮاو ﺑﯿﺮی دەﺧﺎﺗوە ﻛ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯿﺪا "ﺋﻓﺴﺎﻧی ﺗﻮﻧﺴﯽ" ﺑ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ﺑﻮو ،ﺑم ﺗﻮﻧﺴﻛی دﯾﻜی ﺧﺴـــﺘﺒﻮوە ﭘراوﺰەوە ،ﺋو ﺗﻮﻧﺴـــی ﻛ ﯾﺎن ﺑﯚ ﺋﯿﺘﺎﻟﯿـــﺎ ھﺪەھﺎت ﯾﺎن ﻟ ﭼﻮارﭼـــﻮەی ﮔﺮووﭘـــ ﻣزھﺑﯿﯿﻛﺎﻧـــﺪا ﺧﯚی رﻜﺪەﺧﺴﺖ .ﺑﻛﻮرﺗﯽ ﺳﻟﻓﯿﺰم "ﻧ ﻟ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧوە دﺖ ﻧ ﻟ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮودﯾﯿوە :ﺳﻟﻓﯿﺰم ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧی ﻟ ﺧﻮﻨﺪﻧﺪا ﺳرﻧﺎﻛون و ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ دادەﺑﻦ". ﺑم ﺋوەش راﺳـــﺘ ﻛ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﻓرھﻧﮕﯿﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﺑﺒﻮوە ھﯚی ﺣز و ﺋﺎرەزووﯾﻛﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﯾﯽ ﻛ واﻋﯿﺰە وەھﺎﺑﯿﯿﻛﺎن زۆر زوو ﺋم ﺑﯚﺷﺎﯾﯿﯾﺎن ﭘﻛﺮدﺑﻮوەوە.
ﺋﮔـــر ﺑﻤﺎﻧوێ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋو ﻛﺸـــﺎﻧی دەﺑ ﭼﺎرەﺳـــر ﺑﻜﺮﻦ ﻛﺎﻣﺎﻧن ،ﺋـــوە ھر ﺋوەﻧﺪە ﺑﺳـــ ﭼﺎوﻚ ﺑ رﯾﻜﻼﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺎردۆزﯾﻨوەی ﻧـــﻮ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻮﻧﺴـــﺪا ﺑﺨﺸـــﻨﯿﻦ .رۆژی 17ی ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری ،2013رﯾﻜﻼﻣﻜـــﯽ ﻛﻧدی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻟﺑﻮاری "ﺑﻧﻨﺎﯾﯽ و ﻗﺳـــﺎﺑﯽ و ﭘرﺳﺘﯿﺎری و ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪەری داﻧﺴﺎزی"دا ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎن ھﯾ ھـــﺎن دەدا ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﯚچ ﺑـــرەو ﻛﻧدا ﺑﻜـــن .ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛـــﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەش ﺑدوای ﻋﻣﺒﺎرﭼﯿﯿﻛﺪا دەﮔڕا ﻛ" ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺧﻮﻨﺪەوارﯾﯽ زاﻧﻜﯚی ھﺑ..." ﺑڕﺰ ﺳﺎﺳـــﯽ دەـــ": دەﺳـــت ھﯿﭻ ﻟ ﭼﺎرەﺳـــری ﻛﺸـــ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﻚ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺸـــی ﺑﻜﺎرﯾـــﺪا ﻧﭼﻮوەﺗ ﭘﺶ. ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ھﻣﺎن ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ-ﯾ ."ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﻛ ﻧﯿﮕراﻧ ﻟ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ھﯿﭻ ﭼﺷﻨ ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﻧﺎﻓرﻣﯽ ﻟ ھرﻤﻛ " ،داوا ﻟ ﺣﻜﻮﻣت دەﻛﺎت ﻟ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﻏﻓﺴ و ﺳﯿﺪی ﺑﻮزﯾﺪ و ﻗﺳﺮﯾﻦ و ﻟو ﻧﺎوﭼ ﺳﻨﻮورﯾﯿﺎﻧدا ﻛ ﻗﺎﭼﺎﺧﭽﺘﯽ زۆرە، ژﺮﺧﺎﻧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺑﯚ ﮔﺷﺳـــﻧﺪن دروﺳـــﺖ ﺑـــﻜﺎت" .ھﻣﻮو ﻛس ﺋﻣـــۆ دان ﺑوەدا دەﻧﻦ ﻛ ﺑرھﻣ ﺧﯚراﻛﯿﯿ ﺳرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎن ﻛ زۆرﺑی ﺟـــﺎر ﺑ ﻧﺮﺧـــﯽ داﺑﯿﻨﻜﺮاوی دەوـــت ﻛدراون ) ،(4ﺑ ڕـــﮕﺎی ﮔﻧﺪەﯿﺪا ﺑﯚ ﻟﯿﺒﯿـــﺎ دەﻧﺮدرﻦ و ﻟوێ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺑ ﻧﺮﺧﻜـــﯽ زۆر ﮔﺮاﻧﺘﺮ دەﻓﺮۆﺷﺮﺘوە :وەﻛﻮ ﺷﯿﺮ و ﺗﻣﺎﺗ و ﺳﭙﺎﮔﺘﯽ و ﻣﻮﻋﻟﺑـــﺎت و ﺋـــﺎوی ﻛﺎﻧﺰاﯾـــﯽ .دۆﺧﻛ ﺑ ﭼﺷﻨﻜ ﻛ ﻗﺎﺗﻮﻗی ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ﺳری ھﺪاوە و ﻧﺮﺧﯽ ﺧﯚراﻛ ﺑﻨڕەﺗﯿﯿﻛﺎن ﺑﺧﺮاﯾﯽ دەﭼﺘ ﺳـــر .ﻟوﺑﺎرەﯾوە ﺗﺎﻣﯚر ﻣﻜـــﯽ رۆژﻧﺎﻣوان و ﺑﻠﯚﮔری ﺳـــرﺑﺧﯚ ﭘﻧﺠی ﺗﺎوان درﮋ دەﻛﺎت و دە" :ﻟﭘﺎش ﺷـــڕی دووەﻣـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿوە ھرﮔﯿﺰ رووی ﻧداﺑﻮو ﻛ ﺷﯿﺮ ﻟ وﺗﻜﯽ دﯾﻜوە ھﺎوردە ﺑﻜﯾﻦ .ﺣﻜﻮﻣت ھﯿﭻ ﺷـــﺘﻚ ﻛﯚﻧﺘﺮۆڵ ﻧﺎﻛﺎت .ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎن زۆرﺗﺮ ﺑـــوەوە ﺧرﯾﻜﻦ ﻛ ﻟﺳـــر ﻛﻧﺎ ﺗﻟﻓﺰﯾﯚﻧﯿﯿﻛﺎن دەرﻛون ﺗﺎ ﺋوەی ﻟ ژووری ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﺑﻤﻨﻨوە و ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺧﻚ ﺑﻜن .ﻛﺎﺗﻜﯿﺶ ﻟ ﺋﯚﻓﯿﺴـــﻛﺎﻧﯿﺎﻧﻦ ،ﺑ ﺑﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻜﺮدﻧﯽ دەوﺗوە ﺧرﯾﻜﻦ". ﺑﺑوای ﺟﯿﻼﻧﯽ ﺣﻣﻤﺎﻣـــﯽ ،وﺗﺑﮋی ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﻛ ﻛﯚﻛی ﺑرەی ﮔﻟ و ﺷـــﻮﻛﺮی ﺑﻠﻌﯾﺪﯾـــﺶ ﺋﻧﺪاﻣـــﯽ ھﻣـــﺎن ﺋـــو ﭘﺎرﺗ ﺑﻮو "ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻧﻮێ ﺋرﻛﯽ ﺋوەی ﻟﺳر ﺷﺎن ﺑﻮو ﻛ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﻟ ﺳﻔﺮەوە دەﺳﺘﭙﺒﻜﺎﺗوە .ﻛﭼﯽ ھﯿﭻ ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺑﯚ راﺳﺘﻜﺮدﻧوەی وت ﻧﺑﻮو. ﺑﭘﭽواﻧوە ،ھﻣﺎن ﺋو ﺋﺎﻗﺎراﻧی ﮔﺮﺗوە ﺑر ﻛ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﮔﺮﺗﺒﻮوﻧﯿﯿ ﺑر .ﺋو ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ ﻟﺳر ﻗﺗر و ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮودی ﻛﺮد و ھﯿﭽﯽ وەﮔﯿﺮﻧﻛوت" .ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﺋو ھﺎوﭘﯾﻮەﻧﺪی و ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﯿ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿ ﻛ ﺋﻟﻨھﺰە ﭼﺎوەڕواﻧﯽ ﺑﻮو ﺧﯚی دەرﻧﺧﺴﺖ .ﻟﺑﺮی ﯾﺎرﻣﺗﯽ وﺗﺎﻧـــﯽ ﻛﻧﺪاو )ﺑﭘﯽ وﺒﺴـــﺎﯾﺘﻜﯽ زاﻧﯿﺎرﯾﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﺑﻧـــﺎوی ﺋﻓﺮﯾﻜن ﻣﻧﯿﺠـــر ،ﺗﻮﻧﺲ ﭼﺎوەڕوان ﺑـــﻮو ﺑﺑی ﭘﻨﺞ ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺑﺪرێ( ﺑم ﺗﻧﯿـــﺎ ھﻨﺪﻚ ﻗرزی وەرﮔﺮت ﻛ ھم ﺑەﻛی ﻛﻣـــ 500) ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻر( و ھم رﮋەی ﺳﻮودی زۆر ﻟﺳرەوەﯾ .(2.5%) ﺋوە ﻟﺣﺎﻜﺪاﯾ ﻛ ﻟ ھﻣﺎن ﺳردەﻣﺪا ژاﭘﯚن 350 ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻری ﺑ رﮋەی ﺳﻮودی 0.95%ﭘﺪا. ﺳـــﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗـــﯽ ﻛﺎﺗـــﯽ ﺧﯚی ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪﻧﻜﯽ زۆر ﭘﯚزەﺗﯿﭭـــﯽ ﺑﯚ ﺗﻮﻧﺴـــﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻛﺮدﺑﻮو .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﯚﭬﻤﺒـــری 2008دا ،دۆﻣﯿﻨﯿﻚ ﺳـــﺘﺮۆس-ﻛﺎن ﺑڕﻮەﺑری ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﺳﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ دەﯾﮕﻮت ":ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺗﻮﻧﺲ دروﺳﺘ و ﭘﻤﻮاﯾ ﺋﻣ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ﺑﺎﺷ ﺑﯚ ﺋو وﺗﺎﻧی ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﭘرەﺳـــﻧﺪﻧﺪان" .ﺋﺎﯾﺎ دەﻛﺮێ ﺋﺴﺘﺎ ﻟﺑراﻣﺒر ﺑ ﺑﻨﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو و ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﻧداﻧـــﯽ ﺗﻮﻧـــﺲ ،ﺳـــﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوان ﺋو ﻛﺎرە ﺑﻜﺎت؟ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎی ﮔﺸﺘﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺲ ﺑھﻧﺪﻚ ﺗﺒﯿﻨﯿﯿوە ھﯿﭻ دژی ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛﯽ ﻟم ﺟﯚرە ﻧﯿﯿ .ﺑڕﺰ ﺳﺎﺳﯽ دە ":ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻛﺮﻜﺎران ﻧﺎﯾوێ ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎی
33
ﭘﺸﺪاوەری ﺑﺧﯚڕاﯾﯽ و ﺑ ھﯚ دژاﯾﺗﯽ ﻟﮔڵ ﺳـــﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺑﻜﺎت .ﺳﻜﺮﺗﺮی ﮔﺸﺘﯽ ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎ ھر ﻟﺮە ﭘﺸﻮازی ﻟ ﺧﺎﺗﻮو ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﻦ ﻻﮔﺎرد )ﺑڕﻮەﺑری ﺋﺴﺘﺎی ﺳﻨﺪوﻗﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ( و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷـــﺎﻧﺪی ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛـــﺮدووە .ﺋﻤ دەزاﻧﯿﻦ ﻛـــ وﺗﻛﻣﺎن ﺋﯿﺪی ﺑﺑ ﯾﺎرﻣﺗﯿﯽ ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿ ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺑﮋی ،ﺑم ھوڵ دەدەﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﻤﺎن ﺑو ﺋﺎﻗـــﺎرەدا ﺑﺒﯾـــﻦ .ﺋﻤ ﺑ ﺑﺎﻧﻜـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻤﺎن ﮔﻮﺗﻮوە :ﺋﻮە ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﺘﺎن ﻟ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻛﺮد. ﺋﻣۆ دەﺑ ﻟ رﮕﺎی ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯽ ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﯽ ﺟﻣﺴرﯾﯽ ﻧﺎوﭼ ھژارەﻛﺎن ﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺪەن ﻛ ﺋﺎﻣﺎدەن ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﻜن". ﺑرەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮازﯾﺎرﯾﯽ ﺧﯚی ﻟوەش زﯾﺎﺗـــﺮ ﻧﯿﺸـــﺎن دەدا .ﺋـــو ﻟﻻﯾـــك دژاﯾﺗﯽ ﻟﮔـــڵ ﺋو ﺟﮕ و ﭘﮕﯾ دەﻛﺎت ﻛ ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ وەك ھﺎوﺑﺷـــﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺗﻮﻧﺴـــﯽ ﺑﺧﺸﯿﻮە ":ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿك ﻛ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻛم ﺑ ،ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎی ھﻧﺎردەﻛـــﺮدن داﻣزراﺑ، ﺑﺳﺘﺮاﺑﺘوە ﺑ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺧﺎوەﻧﻜﺎرە ﺑﭽﻮوك و ﻧﻮەﻧﺠﯿﯿﻛﺎن ﻛ زۆر ﻻوازن ،ﺗﺎ ﺳـــر دەﺑ ﻣﻠﻜﭼﯽ ﺑﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪە ﺋوروﭘﯿﻛﺎن ﺑ." ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷـــوە ،ﺑرەی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ داوای ھﭙﺳـــﺎردﻧﯽ داﻧـــوەی ﻗـــرزی دەرەﻛﯽ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳ ﯾﺎن ﭼﻮار ﺳﺎڵ دەﻛﺎت ﺑ ﭼﺷﻨﻚ ٪18ی ﺑﻮدﺟی ﺗﻮﻧﺲ ﻛ ﺑﻣﺠﯚرە ﺋﺎزاد دەﺑ ﺑﯚ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺸﻮﻛﺎری ﻧﻮێ ﺗرﺧﺎن ﺑﻜﺮێ. ﺑڕﺰ ﺟﯿﻼن ﺣﻣﻤﺎﻣﯽ دە": ﺋﮔر ﻓڕەﻧﺴﺎ و ﺋﻤﺎﻧﯿـــﺎ و ﺑﻟﺠﯿﻜﺎ و ﺋﯿﺘﺎﻟﯿـــﺎ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو ﺑڕاﺳـــﺘﯽ دۆﺳـــﺘﯽ ﺗﻮﻧﺴﻦ ،ﺑﺎ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾك ﭼﺎوﭘﯚﺷـــﯽ ﻟ داﻧوەی ﻗرزەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜن" .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋو ﺋﻮﻣﺪی ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋو ﺷﺘ رووﺑﺪات .ھرﺑﯚﯾ ﺗﺎﻣﯚر ﻣﻜﯽ ﺑﮔﻮﻣﺎﻧوە دە ":ﺋﮔر ﺗﻮاﻧﺎی ﻛﯾﻨﯽ ﺗﻮﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﻟ داﺑزﯾﻦ ﺑردەوام ﺑ ،ﺋﮔر ھﺳـــﺘﯽ ﺗﺮس و ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﮔﺷـــ ﺑﻜﺎت ،دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺧﻮاﺣﺎﻓﯿﺰی ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺑﻜﯾﻦ .ﻻﻧﯿﻜم ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﮔﻟﯽ ﺗﻮﻧﺲ ﺣﺎﯽ ﻧﺑﻮوە ﻛ ﺳرﺋﻧﺠﺎم دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ چ دەردﻚ دەرﻣﺎن دەﻛﺎت". ﺳﻟﻓﯿﯿﻛﺎن ﻛ رەگ و رﯾﺸﯾﺎن ﻟ ﮔڕەﻛ ھژارەﻛﺎﻧـــﺪا داﻛﻮﺗـــﺎوە ،ﺑﻧﯿـــﺎزن ﺳـــﻮود ﻟ ﻻوازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەوـــت وەرﺑﮕﺮن ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺒﻨ رﻜﺨری ﺳـــرەﻛﯿﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ،ﺑ ﺑﺷ ﻧﺎﻓرﻣﯽ و ژﺮزەﻣﯿﻨﯿﻛﯾوە" .ﺋوان ﺑ ﺧﻚ دەﻦ ﺳـــﯾﺮ ﺑﻜن ،ھﯿﭻ ﺷﺘﻚ ﻧﺎڕواﺗ ﭘﺶ و ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺗﻜﭽـــﻮوە .ھﯚﯾﻛی ﺋوەﯾ ﻛ ﺧﻚ ﺷـــﻮﻦ ﻧﻤﻮوﻧی ﭘﻐﻣﺒر ﻧﺎﻛون. ﺋوان دەﯾﺎﻧوێ ﺧﻚ وا ﻟﺒﻜن ﻛ ﭘﺸـــﺖ ﻟ ھﺒﮋاردن و ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﺑﻜن ،ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن داوا ﺑﻜن ﻛ ﺋو ﺷﺘی ﺳﻟﻓﯿﯿﻛﺎن وەك دواﯾﯿﻦ رﮕﺎﭼﺎرە ﻧﯿﺸﺎﻧﯽ دەدەن ﺟﺒﺟ ﺑﻜـــﺮێ :واﺗـــ ﭘﯾەوﻛﺮدﻧﯽ ﺳﺗﺎﺳـــت و ﺑ ﺋﻣﻼوﺋوﻻ ﻟ ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ" ).(5 ﻛﺳـــﺎﻧﯽ دﯾﻜ ھـــن ﺑم ﺧﯚﺷـــﺒﯿﻨﺘﺮن. ﺧﺎﺗـــﻮو ﺑﻠﺤـــﺎج ﭘﯿﻮاﯾ ﻛـــ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧـــﯽ ژﻧﺎن ھر ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑﻮوﻧﺗـــ" ﺑﺎﺑﺗﻜـــﯽ رﻜﻜوﺗﻦ، ﺗﻧﺎﻧـــت ﻟﻧﻮ ﺋو ﺣﯿﺰﺑﺎﻧدا ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ زۆر ﺧﯚﯾﺎن ﻧﯿﺸـــﺎن ﻧدەدا .ﻟﺳـــﺎﯾی ﺧﯚڕاﮔﺮﯾﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯿﯿوە ﺑ راﺳـــﺖ و ﭼﭘﯿوە ھﯿﭻ ﺟـــﯚرە ﮔڕاﻧوەﯾـــك ﺑﯚ دواوە ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎن رووی ﻧدا" .ﺋم ھﯚﺷﯿﺎرﯾﯿی ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺧﻜﯽ و ﻛﯚﺑﻮوﻧوەی ﺣﺷﯿﻤﺗﯽ زۆری ﺧﻚ ﻟ ﻧﺎﺷـــﺘﻨﯽ ﺷـــﻮﻛﺮی ﺑﻠﻌﯾﺪ داو دەﺳﺘﭙﻜﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻨﯽ ھﺰە ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮازەﻛﺎن و ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻧـــﻮ ﺋﻟﻨھـــﺰە ،ھر ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ھﯚﻛﺎرﻜﻦ ﻛ ﺑڕﺰ ﺑﻦ ﻓﺎزڵ وا ﻟﺪەﻛن ﺑﺖ "ھوﯽ ﺑﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺗﻮﻧﺲ ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎوە ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺧﻮاردووە".
20132013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺋﯿﺨﻮاﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ و "ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋﯾﺎر ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻮار" ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺋو ﭘرﻟﻣﺎﻧ دەﺳﺘﻮورﻧﻮوﺳـــش ﺋﯿﺨﻮان و ﺳـــﻟﻓﯿﯿﻛﺎن ﺑـــﻮون و ﻟﯿﺒﺮاﻟﻛﺎن و ﭼﭘﻛﺎن ﻛ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن ﺑﻮون ،ﺑﯚﯾﻜﯚﺗﯽ ﻟﮋﻧی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨوەی دەﺳﺘﻮورﯾﺎن ﻛﺮد" .ﺗﺎرق ﺋﻟﺪەﺳـــﻮﻗﯽ ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧ و ﺋﻧﺪاﻣـــﯽ ﺣﯿﺰﺑـــﯽ ﺋﻟﻨـــﻮرە ﻛـــ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺳﻟﻓﯿﯿﻛﺎﻧ .ﺳرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧـــﯽ ﺗﺎزەﯾ و ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﯿﺸـــﻛﺎﻧﯽ
ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻟ ﺋﯿﻤﺎرات و ﻟ ﺑﻮرﺳـــی دوﺑـــی( .ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻢ ﺋﻟﻌرەﺑﯽ ،ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧﻜﯽ ﺳر ﺑ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮە و ﺋﻧﺪاﻣﯽ ژووری ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿـــﯽ ﻗﺎھﯿﺮەﯾ .ﺣﻮﺳـــﻦ ﺋﻟﻘززاز ﻛ ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛﯽ راوﮋﻛﺎرﯾﯿ ﻟ ﺑﻮاری ﺑﺎزرﮔﺎﻧـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾـــﺪا ،ھﺎوڕـــﯽ ﭘﺎﻮراوی ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺧﯾﺮەت ﺋﻟﺸـــﺎﺗﺮە ) .(2ﺑم ﺋـــو ﺋﻧﺠﻮﻣﻧـــ 100 ﺋﻧﺪاﻣﯿی ﻛ ﺋﯿﺨﻮان
ﻣﺎوەﺗوە ﺑﯿﺰاﻧﯿﻦ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋﺎﺧﯚ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ داﻣزراو ﻟﺳـــر ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ دۆﺳـــﺘﺎﯾﺗﯽ و ھﺎوڕﯿﺗـــﯽ ﻛـــ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﻛی ﻣﻮﺑﺎرەﻛﯽ ﭘﻜﺪەھﻨﺎ ،ﺑ ﮔﯾﺸﺘﻨ دەﺳـــﺗﯽ ھﻧﺪێ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ وەﻛﻮ ﻣﺎﻟﯿﻚ ﺋﻟﺸـــﺎﺗﺮ ﻛ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟـــ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺑﺎزاڕ دەﻛﺎت ،دەﮔﯚڕـــﺖ ﯾـــﺎن ﻧﺎ .راﺳـــﺘ ﺋﯿﺨﻮان ﺟـــﺎران ھوﯽ دەدا ﻛﯚﻣﻛﯽ ھژاران ﺑﻜﺎت و
ﺳرﻣﺎﯾداراﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻛ ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮدن ﺑﻮو ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا ،ﺋﺴﺘﺎ ﺋم ﻛﯚﺳﭙ ﻧﻣﺎوە .ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﻟ ھوﯽ ﺋوەدان ھﻣﺎن رﺒﺎزی ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺑﮕﺮﻧ ﺑر و ﻻﺳﺎﯾﯿﺎن ﺑﻜﻧوە ،ﺋوﯾﺶ ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾـــك ﺑﯚ ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧﺎن ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻣﺎﻣـــ ﻟﮔڵ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﭽﻮوك و ﻧﺎوەﻧﺠﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﻜﺎت ،ﺋـــو ﻛﯚﻣﯾ ﻧﺎوی ﻛﯚﻣی ﻣﯿﺴﺮی ﺑﯚ ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﺑﺰﻧﺴ.(5) ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﺣﯿﺰﺑﯽ داد و ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﺗﻮرﻛﯽ و ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﯽ رەﺟب ﺗﯾﺐ ﺋردۆﻏﺎن، ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛـــی ﻣﺤﻣﻤـــد ﻣﻮرﺳـــﯽ ﭘﯿﻮاﯾـــ ﻧﻮﻨراﯾﺗـــﯽ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻣﯿﺴـــﺮی ﺑ ھﻣﻮو ﭘﻜﮫﺎﺗﻛﺎﻧﯿﯿوە دەﻛﺎت. ﺋﻣﺎﻧـــ ھروەھـــﺎ ﻛﺎر ﻟﮔـــڵ زۆرﯾﻨـــی ﺳـــرﻣﺎﯾداراﻧﯽ ﺳـــر ﺑ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸـــﻮودا دەﻛﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﺷـــﻜﯽ ﮔﺮﻧـــﮓ و ﮔورەی ﭼﯿﻨـــﯽ ﺳـــرﻣﺎﯾداراﻧﯽ وت ﭘﻜﺪﻨـــﻦ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻟﻮوﺗﻜدا. ﺋـــوە ﺑـــﻮو ﺑﯿﻨﯿﻤـــﺎن ﻟـــ ﻣﺎﻧﮕـــﯽ ﺋﺎب
ﻣﻮرﺳﯽ و ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی و ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﻣﯿﺴﺮ ﺑرەو ھﺪﺮی ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ دەﺑن و وت ﺗﻮوﺷﯽ ﻛﺎرەﺳﺎت دەﻛن )ﺋﯚﮔﻮﺳـــﺖ(ی 2012دا ،وەﻓﺪﻜـــﯽ ﮔورەی ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ﻛـــ ﻟ ھﺷـــﺘﺎ ﻛس ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮو ،ﻟﮔڵ ﺳـــرۆك ﻣﻮرﺳﯽ ﺳرداﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﭼﯿﻨﯽ ﻛﺮد .ﺳرۆﻛﯽ ﺗﺎزە ،ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺳرۆك دەوت و ﺳرۆك ﺣﻜﻮﻣﺗ رۆژﺋﺎواﯾﯿـــﻛﺎن ،دەﯾوﺖ ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧﺎﻧﯽ وت ﻟﮔڵ ﺧﯚﯾـــﺪا ﺑ وﺗﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﺪا ﺑﮕﺖ، ﺑﯚﯾ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳـــرۆك ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻣﯿﺴﺮی ﻛ ﺳر ﺑ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸﻮو ﺑﻮون ،ﺑﺎﻧﮕﮫﺸﺖ ﻛﺮان ﺑﯚ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ ﺳرداﻧﻛی ﻣﻮرﺳﯽ ﺑﯚ ﭼﯿﻦ .ﯾﻛﻚ ﻟواﻧ ﻣﺤﻣﻤد ﻓرﯾﺪ ﺧﻣﯿﺲ ﺑﻮو ﻛ ﺳرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺋﯚرﯾﻧﺘڵ وﯾﯿﭭرز )ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ رﺳـــﺘﻦ و ﭼﻨﯿﻨـــﯽ رۆژھﺗﯽ(ﯾ و ﺧـــﯚی ﺑـــ ﮔورەﺗﺮﯾـــﻦ و ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﺘﺮﯾـــﻦ دروﺳـــﺘﻜری ﺑڕە و ﻛﻮﻣﺒـــﺎر )ﺑ ﻣﺎﻛﯿﻨ(ی ﺟﯿﮫﺎن دادەﻧـــﺖ .ﺧﻣﯿﺲ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻣﻛﺘﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﻮو ﻛ ﺣﯿﺰﺑﯽ دەﺳﺗﺪار ﺑﻮو ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا و ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﺶ ﺑﻮو .ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ دﯾﻜی ﻣﻛﺘﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ھﻣﺎن ﺣﯿﺰب ﻛ وا ﻧﺎﺳﺮاوە ﻛﺳـــﻜﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﺑﻮوە ﻟ ﺟﻣـــﺎل ﻣﻮﺑﺎرەﻛﯽ ﻛﻮڕی ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸـــﻮو و ﺋوﯾﺶ ﺑﺷﺪاری ﻟ وەﻓﺪەﻛدا ﻛﺮدﺑﻮو ،ﺷـــرﯾﻒ ﺋﻟﺠﺑﻟﯿ، ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﯿﺪارەی ﻓﺪﺮاﺳﯿﯚﻧﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزی ﻣﯿﺴﺮی و ﺳرۆﻛﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴﺮﭬ ﻛ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾی ﺑﻮاری ﭘﯾﻨﯽ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿ.(6)
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن ) (1ﺑواﻧـــ ،ژﯾﻠﺒﺮ ﺋﺷـــﻘر" ،ﺳـــرﻣﺎﯾدارﯾﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەواﻧـــی ﺋﯿﺨـــﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ" ،ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻓﺒﺮﯾﻮەرﯾﯽ ) ،2013ﻓڕەﻧﺴﯽ(. ) (2ﮔﺮووﭘـــﯽ ﻗﯾﺮاﻧـــﯽ ﻧﻮدەوﺗـــﯽ ،ﺗﻮﻧـــﺲ: ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿـــﮋی و ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯽ ﺳـــﻟﻓﯿﯿﻛﺎن13 ،ی ﻓﺒﺮﯾﻮەرﯾﯽ .www.crisisgroup.org .2013 ) (3ﺑواﻧ ھﻼ ﯾﻮﺳﻔﯽ" ،ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﻮﻧﺲ ،ﺋو ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾی ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺗﻮﻧﺴﯽ دەﻛﺎت" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻧﯚﭬﻤﺒری ) 2012ﻓڕەﻧﺴﯽ(. ) (4ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ﺳﻨﺪوﻗﻜﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻗرەﺑﻮوﻛﺮدﻧوە ھﯾ ﻛ ﻛﺎری ﺋوەﯾ ﻧﺮﺧﯽ ﻛﻟﻮﭘل و ﺑرھﻣ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎن ﺟﮕﯿـــﺮ ﺑـــﻜﺎت .ﺧرﺟﯿﯽ ﺋو داﻣزراوەﯾ ﻛ ﺑ ﺧﺮاﯾﯿﻛـــﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆر زﯾﺎد دەﻛﺎت ،ﻟ ﺳﺎﯽ 2013ﺑ ﺑی ٪15.7ی ﺑﻮدﺟی وت ﺧﻣﻨﺪراوە. ) (5وﺗﻮوـــﮋ ﻟﮔڵ ﯾﻛﻚ ﻟـــ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ھﺰە ﺋﻣﻨﯿﯿـــﻛﺎن ،ﺋﺎﻣـــﺎژە ﭘﻜﺮاو ﻟـــ راﭘﯚرﺗﻛی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺎﺷﻨﺎڵ ﻛﺮاﯾﺰز ﮔﺮووﭘﺪا.
MONDE MONDE
ھﺒﮋاردن و دەﺳﺘﻮورﻜﯽ ﻧﻮێ ﺑﯚ وت ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ﺑ ﻧﺎﺋﺎراﻣﯽ ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ﻧھﻨﺎ
ﺋوە ﺑـــﻮو ﻛ ﺋﮔر ھر ﻛﺸـــﯾك ﻟﮔڵ وەﺑرھﻨـــرە ﺳـــﻌﻮدﯾﻛﺎن ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑﺘ ﻛﺎﯾوە ﺋو ﭼﺎرەﺳـــری ﺑﻜﺎت .ﺣﻮﺳﻦ ﺣﺎﻣﺪ ﺣﺳـــن ،ﺗﻣن 80ﺳـــﺎڵ ،ﭘﺴﭙﯚڕی ﺑﻮاری داراﯾﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿ و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﻛﺎرﮔﯾﯽ ھﺑـــﻮوە ﻟ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﻧﻮدەوﺗﯿﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺪا، ﻟ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻟـــ دوﺑی ،ﻟـــ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟ ﺷـــﺎرﯾﻘ و ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﯿﯽ ﻧﻮدەوﺗﯿﯽ ﺑﺎﻧﻜ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن. ﻣﻋﺎﺑﺪ ﻋﻟﯽ ﺋﻟﺠﺎرﺣﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺑﯚ زاﻧﺴـــﺘﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿ )ھروەھﺎ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ﺑـــﺎی ھﯾ ﻟ
ﭘﺸـــﻨﯿﺎزی ﻛﺮدﺑﻮو ﺑﯚ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﯽ دەﺳﺘﻮور، ﺗﻧﯿﺎ ﺳـــ ﻧﻮﻨری ﭼﯿﻨـــﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﺗﺪا ﺑﻮو)."(3 ھر ﺋو ﻛﯚﻧ ﺋﻧﺪاﻣی ﺋﯿﺨﻮان ﻛ ﮔﯚﭬﺎری ﺑﻠﻮﻣﺒﺮگ ﺑﺰﻧﺲ وﯾـــﻚ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﯽ ﻟﮔﺪا ﻛﺮدووە ،ﺑﺎس ﻟ ﺟوھری ﻣﺳﻟﻛ دەﻛﺎت: ﮔﻮﻣـــﺎن ﻟوە ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻛـــ ﺋﯿﺨﻮان ھر ھﻣﺎن ﻋﻗﻠﯿﺗـــﯽ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺴـــﺘﯿﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﯽ ھﯾـــ ،ﺑﻜﻮ ﮔﻮﻣﺎن ﻟـــوە دەﻛﺮﺖ ﻛ ﺋﺎﯾﺎ دەﺗﻮاﻧﺖ ﺑﺳر ﻛﻣﻮﻛﻮرﺗﯿﯿ زﯾﺎﻧﺒﺧﺸﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﻛی ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا زاڵ ﺑﺖ" .ﺋوەی
)ﻓﯚﺗﯚ(RUETERS :
ﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯿﺎن ﭼﺎرەﺳر ﺑﻜﺎت ،ﺑم ﻛﺮﻜﺎران و ﺟﻮوﺗﯿﺎران ﻟ ﺋﺎﯾﻨـــﺪەدا ﺑ ھﯚی ﺋو ﭼﯿﻨ ﺗﺎزەﯾی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداراﻧﯽ ﺑﺰﻧﺴﻤﺎن ﺗﻮوﺷﯽ دەردەﺳـــری و ﻧﺎڕەﺣﺗـــﯽ دەﺑـــﻦ ،ﺋﻣ ﺑ ﻗﺴـــی ﺋﻟﺒرﻗﯽ .ھروەھـــﺎ دەﺖ :ﯾﻛﻚ ﻟ ﮔﺮﻓﺘ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻟ ﺣﺎﯽ ﺣﺎزردا – ﻛ ھﻣﺎن ﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛی ﻣﻮﺑﺎرەﻛ – ﺋوەﯾـــ ﻛ ھﺎوﺳـــرﮔﯿﺮﯾﯿك ﻟـــ ﻧﻮان دەﺳت و ﺳرﻣﺎﯾدا ھﺎﺗﻮوەﺗ ﻛﺎﯾوە" ).(4 ﻛﯚﺳﭙ ﺳـــرەﻛﯿﻛﯽ ﺑردەم دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ھـــﺎوﻛﺎری و ھﺎوﭘﺸـــﺘﯽ ﻟ ﻧـــﻮان ﺋﯿﺨﻮان و
ﻣﻮرﺳـــﯿﺶ وەﻛـــﻮ ﺋردۆﻏـــﺎن ﺧـــﯚی ﺑ ﻛﯚﻛـــرەوەی رەوت و ﮔﺮووﭘـــ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ و ھروەھﺎ درﮋەﭘﺪەری رﺒﺎزە ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿﻛی ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣ دادەﻧﺖ. ﺟﯿﺎوازﯾﯿـــ ﺳـــرەﻛﯿﯿﻛی ﻧـــﻮان ﺋﯿﺨﻮاﻧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ و AKPی ﺗﻮرﻛﯿﺎ – ﻛواﺗ ﺟﯿﺎوازﯾﯽ ﻧﻮان ﻣﻮرﺳـــﯽ و ﺋردۆﻏـــﺎن -ﺋوەﻧﺪەی ﻟ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﺋو رﮋﯾﻤداﯾ ﻛـــ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ دەﻛن ﻟ ﺳـــﻧﮕﯽ وردە ﺑـــﻮرژوا و ﭼﯿﻨـــ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ ھـــردوو ﺣﯿﺰﺑﻛدا ﻧﯿﯿ .ﻟ ﺗﻮرﻛﯿـــﺎ ،ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﻛ ھﯽ وﺗﻜ ﻟ" ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﺷـــﻛﺮدن"داﯾ ﻛ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی و ھﻧـــﺎردەی دەرەوە ﺑ ﺳـــرﯾﺪا زا ،ﻛﭼﯽ ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮ ،دەوﺗﻜﯽ ﺑرﺧﯚر و ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﻜﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﺑﯚرﺳﯾﯽ )ﺑﺎزاڕی ﮔﯚڕﯾﻨوەی دراو( زا ،ﻛ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ دەﯾﺎن ﺳﺎﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺧﺰﻣﺨﺰﻣﻨ و دۆﺳﺖ دۆﺳﺘﻨی ﺑﺳرەوەﯾ.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013
4 4
ﺋﯿﺨﻮاﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ و "ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋﯾﺎر ﺑﯿﺴﺖ و ﭼﻮار" وەﻓﺪﻜﯽ ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ دا ﻛ ﻟ ﭘﻨﺎو ﺑﻮوژاﻧوەی ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ﺋﺎﻣﺎدەﯾ رﯾﻔﺮۆﻣﯽ ﮔورە ﻟ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﺗﻛﯾﺪا ﺑﻜﺎت ).(9 ﺋم ﺳﯿﺎﺳﺗ ﺗﺎزەﯾی ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﻣﻮرﺳﯽ ﻣﺎﻧﺎی ﺋوەش دەدات ﻛ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺰاﭬ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻛﺮﻜﺎرﯾﯿﻛﺎن ﺑڕﻮەﯾ .وﯾﺴﺘﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺗﺎزەﻛی ﻣﯿﺴﺮ ﺑﯚ ﺳرﻛﯚﻧﻛﺮدن و ﺑرﺑرەﻛﺎﻧ ﻟﮔڵ ﺋﺎزادﯾﯿ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﻛ ﻟ ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺷﯚڕﺷـــﻛی ﻣﯿﺴـــﺮدا ﺑﻮون، ھروەھﺎ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ رﮋەی دەرﻛﺮدن و ﻟﺳر ﻛﺎر ﻻداﻧﯽ ﺗﻜﯚﺷـــرە ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯿﻛﺎن ،ﺋﻣ دەﺳﻟﻤﻨﻦ.
ﺳرداﻧﻛی ﻣﻮرﺳـــﯽ و وەﻓﺪە ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯿ ﯾﺎوەرەﻛی ﺑﯚ ﺋوە ﺑـــﻮو ﺗﺎ ﺑﺮەو ﺑ ھﻧﺎردە ﻣﯿﺴـــﺮﯾﯿﻛﺎن ﺑﺪەن ،ﺋﻣـــش زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﭘﻨﺎو ﻛﻣﻜﺮدﻧـــوەی ﻛﻮرﺗﮫﻨﺎﻧـــﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧـــﯽ ﻛ ﮔﯾﺸـــﺘﻮوەﺗ ﺣوت ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر ﻟ ﺋﺎﻮﮔﯚڕی ﻧـــﻮان ھردوو وﺗـــﺪا .ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜـــﯽ دﯾﻜی ﺋو ﺳـــرداﻧ ﺋوە ﺑـــﻮو ﺑﯾﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﭼﯿـــﻦ رازی ﺑﻜـــن ﺑـــوەی وﺗﻛﯾﺎن ﺑﺖ ﻟ ﻣﯿﺴـــﺮدا وەﺑرھﻨﺎن ﺑـــﻜﺎت – ﺑم ﺋم ھوﯾﺎن ﺳـــرﻛوﺗﻨﻜﯽ ﺋوﺗﯚی ﺑدەﺳـــﺖ ﻧھﻨﺎ .ﻧﯿﺸـــﺎﻧﯾﻛﯽ دﯾﻜـــی درﮋەدان ﺑ ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛی ﻣﻮﺑـــﺎرەك ﻟﻻﯾن ﻣﻮرﺳـــﯿﯿوە ﺋوەﯾـــ ﻛـــ ﺋﻣـــی دواﯾـــﯽ ﻣﻮرﺳﯽ و ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی و ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ھوﯿﺪاوە ﺑردەوام ﺑﺖ ﻟﺳر ھﻣﺎن رﺒﺎزە ﻛﯚﻧﻛـــی ﺋوەی ﭘﺶ ﺧﯚی ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑرەو ھﺪﺮی ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻨﯽ ﺗواوی ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑ ﺳرﻣﺎﯾی دەﺑـــن و وت ﺗﻮوﺷـــﯽ ﻛﺎرەﺳـــﺎت دەﻛن. وﺗﺎﻧﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ھﺎرﯾﻜﺎرﯾﯽ ﻛﻧﺪاو – ﺑم ﻣﮋووی ﻣﯿﺴﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ دەدات ﻛ ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم ﺋﻣﺠﺎرەﯾـــﺎن ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛـــ ﺋوەﯾ ﻛ ﻗﺗر ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە وت ﻟ ﺑﺎزﻧ داﺧﺮاو و ﺑﯚﺷـــﻛی ﺷﻮﻨﯽ ﺳﻌﻮدﯾی ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە ﻟ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ دواﻛوﺗﻦ و ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت ،ﺑﻜﻮ ﺑ ﺳرﻣﺎﯾ و ﻛﯚﻣﻛﯽ داراﯾﯽ ﺑ رﮋﯾﻤ ﺗﺎزەﻛی ﭘﭽواﻧوە ﺋـــم دﯾﺎرداﻧی ﺑھﺰﺗﺮ ﻛﺮدووە. ﻣﯿﺴـــﺮ ،ﺋﻣش ﺷـــﺘﻜﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯿ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿی ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﺋﯿﺨﻮاﻧﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ و ﺋم ﺷﯚڕش دروﺳﺘﯿﻜﺮدوون ﺟﮕ ﻟ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻤﺎرەﺗی ﻛﻧﺪاو ﻣﮋووﯾﻛﯽ ﻛﯚﻧﯽ ھﯾ .(7) ﻛﯚﺳـــﭗ و ﺗﮔرە ﻟ ﺑردەم ﺋﺎﺳﯚی ﮔﺷدا ﻗﺗـــر ﻗرزﻜﯽ ﺑ ﺑی دوو ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر داﯾ ﻛ وەﺑرھﻨﺎﻧ ﺋھﻠﯿﻛﺎن دروﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮدووە، ﻗﺎھﯿﺮە و ﺑﻨﯿﺸـــﯽ دا ﻛ ﺑ ﺑی 18ﻣﻠﯿﺎر ھﯿـــﭻ ﺋﺎﻛﺎﻣﻜـــﯽ دﯾﻜی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿـــﺎن ﻧﺎﺑﺖ. دۆﻻر ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﭘﻨﺞ ﺳـــﺎڵ وەﺑرھﻨﺎن ﺑﻜﺎت ﻟـــ ﻛرﺗﻛﺎﻧﯽ ﭘﺘﺮۆﻛﯿﻤﯿﺎ و ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی و ﮔﺷﺘﯿﺎری و ﺑﯿﻨﺎﺳﺎزی ،ھروەھﺎ ﺑﯚ ﻛﯾﻨوەی ﻣﮋووی ﻣﯿﺴﺮ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ .ﺑم ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑﻣوە ﻧوەﺳـــﺘﺎ و ﻣﻮرﺳـــﯽ داوای ﻗرزﻜﯽ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ دەدات ﻛ ﺑ ﺑـــی ﭼﻮار ﻣﻠﯿـــﺎر و 800ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻر ﻟ ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە ﺳﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻛﺮد و رازﯾﺶ ﺑﻮو ﺑوەی ﻛ ﺋﺎﻣﺎدەﯾ ﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﺋم داﻣزراوە وت ﻟ ﺑﺎزﻧ داﺧﺮاو و داراﯾﯿـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿ ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺎت .ﯾﻛﻚ ﻟو ﺑﯚﺷﻛی دواﻛوﺗﻦ و ﻣرﺟﺎﻧـــ ﭘﯾەوﻛﺮدﻧﯽ ﺳـــﺧﺘﮕﯿﺮﯾﯿ ،واﺗ ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت دەﺳﺘﭙﻮەﮔﺮﺗﻦ و ﻛم ﻣﺳﺮەﻓﯽ.
رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ﻟﮔڵ ﺋﺎزادﯾﯿ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯿﻛﺎن
ﺑﺨﺎﯾﻧـــﺖ و ژﯾﺎﻧﯽ ﻧوەﯾﻛـــﯽ ﺗواو ﺑ ﻓﯿۆ ﺑﺪات .ﺑم ﭘﺪەﭼﺖ ﺷـــﺘﻜﯽ ﺣﺗﻤﯽ ﺑﺖ ﻛ ﮔﻻﻧﯽ ﻋـــرەب ﺑو ﻗﯚﻧﺎﻏـــ ﻣﮋووﯾﯿدا رەت ﺑﻦ ﺑـــﯚ ﺋوەی ھﯚﺷـــﯿﺎن وردە وردە ﻟ ﻛﻜی ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣوە ﺑرەو ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ ﻟ واﻗﯿﻌـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری ﮔﺷـــ ﺑﻜﺎت ،ﺑﯚ ﺋوەی ھﯚﺷﯽ ﮔﻻن و رای ﮔﺸـــﺘﯽ ﻟ ﯾﯚﺗﯚﭘﯿـــﺎی دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ھﯿﻮا و ﺋﺎوات ﻟ ﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨی دروﺷﻤﯽ ﺑﺮﯾﻘدارەوە ﺑﮕﯚڕێ ﺑـــﯚ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ﻟﮔڵ واﻗﯿﻊ ،ﺑﯚ ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺣﯿﺰب و ﺑﺰاﭬﻛﺎن ﺑ ﮔﻮﺮەی ﺋو ﺑرﻧﺎﻣﺎﻧی ﭘﺸﻜﺷﯽ دەﻛن )."(10 ﺋواﻧی ﺟﺎران ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯿـــﺎن ﺑ" ﺋﻓﯿﻮﻧﯽ ﮔل"ەوە دەﻛﺮد ﺋﺴﺘﺎ ﻟ دەﺳﺗﻦ .ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﺋﺴـــﺘﺎ وەك ﺟـــﺎران ﺑﻨﻛﺎﻧﯿﺎن ﺧون و ﺧﯾﺎڵ ﺑﯚ ﺧﻚ دروﺳﺘﻨﺎﻛن .ﭘﺶ ﭼﺎرەﻛ ﺳـــدەﯾك ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﺘﺮﯾﻦ رۆژھﺗﻨﺎﺳ ﻓڕەﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﺑ ﻧﺎوی ﻣﻛﺴﯿﻢ رۆدﯾﻨﺴﯚن زۆر ﺑ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﺎس ﻟم ﮔﺮﻓﺘ دەﻛﺎت و دەﺖ ":ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺰاﭬﻜﯽ ﻛﺎﺗﯿﯿ و ﺗﺪەﭘڕﺖ ،ﺑم رەﻧﮕ ھﺸﺘﺎ 30ﺗﺎوەﻛﻮ 50 ﺳـــﺎﻜﯽ دﯾﻜی ﺑﻮﺖ ،ﻧﺎزاﻧﻢ ،دەﻢ رەﻧﮕ. ﺗﺎ ﺋوﻛﺎﺗی ھﺸـــﺘﺎ دەﺳـــﺗﯽ ﻧﮔﺮﺗﻮوەﺗ دەﺳـــﺖ و ﻣﺎدام ﺧﻚ ﺑـــ ھﯿﻮا ﺑﻦ و ﺧون و ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻧﯾﻧ دی ﻛـــ ﭘﺎﯿﺎن ﭘﻮە دەﻧﺖ ﺑﺒﻨ ﺗﻮﻧﺪڕەو ،ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ وەك ﺋﺎﯾﺪﯾﺎل واﯾ .ﺑﯚ ﺋوەی ﺧﻚ ﻟﯿﺎن ﺑﺰار ﺑﻦ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ درﮋﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﭘﯿﺎواﻧـــﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﺪا ھﺑﺖ :ﻟـــ ﺋوروﭘﺎ ،ﺋﻣ ﻛﺎﺗﻜﯽ زۆری ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ! ھﺸﺘﺎ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﺑﺳر ﺋم ﻗﯚﻧﺎﻏی ﻣﮋوودا زاڵ دەﺑﻦ .ﺋﮔر رﮋﯾﻤﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەو دووﭼﺎری ﺷﻜﺴـــﺘﯽ روون و ﺋﺎﺷـــﻜﺮا ھﺎت ،ﺑﺎ ﻟـــ ﭼﻮارﭼﻮەی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯿﺸـــﺪا ﺑﺖ و ﺑﻮوە ﻣﺎﯾی ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی دەﺳـــﺗﻜﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚر و زۆردەﺳـــﺖ ،ﺋﻣ ﻟواﻧﯾ ﭘﺎڵ ﺑ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆری ﺧﻜـــوە ﺑﻨﺖ ﺑ دوای ﺋﻟﺘرﻧﺗﯿﭭﻜﯽ دﯾﻜـــدا ﺑﮕڕﻦ ﻛ ﺋﯿﺪاﻧی ھﻣـــﻮو ﺋم ﻛﻣﻮﻛﻮرﺗﯽ و ﺧوﺷـــﺎﻧ ﺑﻜﺎت. ﺑم ﺑﯚ ﺋﻣ ﭼﺎرەﺳرﻚ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻛ ﺟﯽ ﺑﺎوەڕ ﺑﺖ ،ﻛ ﺣﻣﺎﺳـــت دروﺳـــﺘﺒﻜﺎت ،ﻛ ﺧﻚ ﺑﺠﻮوﻨـــﺖ و ﻛﯚﯾﺎﻧﺒﻜﺎﺗوە ،ﺋﻣش ﺷﺘﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎن ﻧﺎﺑﺖ )."(11
ھر ﻛﺳـــﻚ ﺑﺎوەڕ ﺑﻜﺎت ﻛ ﻗﺗر دەﺗﻮاﻧﺖ ﻛﺸی ﻛﻣﯿﯽ وەﺑرھﻨﺎﻧ ﮔﺸﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ ﭼﺎرەﺳـــر دەﻛﺎت ،ﺋوە ﻛﺳﻜﯽ ﺳﺎوﯾﻠﻜ و ﺧﯚﺷﺒﺎوەڕە. ﻟـــ ﺳـــردەﻣﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا ﺧﻜـــﯽ ھژار ﭘﺸـــﺘﯿﺎن ﺑ ﺧﺮ و ﺳـــدەﻗی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن دەﺑﺳـــﺖ و ﺟﮕ ﻟﻣش ﺑ" ﺋﻓﯿﻮﻧﯽ ﮔل" * ﭘﺮۆﻓﯿﺴـــﯚر ﻟـــ ﻛﯚﻟـــﮋی ﻟﻜﯚﯿﻨوە ھﺨﺗﺎﺑﻮون ،واﺗ دروﺷـــﻤﻛی " ﺋﯿﺴﻼم ﭼﺎرەﺳـــرە" ﻛـــ ﺋﯿﺨﻮان ﺑﯚ ﻣـــﺎوەی دەﯾﺎن رۆژھﺗﯽ و ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﻛﺎن ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻟﻧﺪەن. ﺳـــﺎڵ ﺑرزی ﻛﺮدﺑﻮوەوە .ﺑم ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﻧﻮوﺳـــﯿﻮە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ "ﺧﻮاﺳﺘﯽ دروﺷـــﻤﻜﯽ ﭘﻮوچ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜ ﻧﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ﮔل :ﭼﻮوﻧ ﺑﻨﺞ و ﺑﻨواﻧﯽ ﺷﯚڕﺷﯽ ﻋرەﺑﯽ"، ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺗواو ﺟﯿﺎواز ﭘﺎرﯾـــﺲ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﺳـــﯿﻨﺪﯾﺒﺎد .2013 ،ﺋم وﺗﺎرەی ﻟو ﻛﺘﺒ وەرﮔﯿﺮاوە. ﻟوەی دەﺳﺗﯽ ﺋوﻛﺎت داﺑﮋن.
ﻟـــو راﭘﯚرﺗـــی ﻛـــ ﺳـــﻨﺪووﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻟﺳر ﻧﺎوﭼﻛی ﺋﺎﻣﺎدە ﻛﺮدﺑﻮو ﺑﯚ ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوەی ﻟﻮوﺗﻜی وﺗﺎﻧﯽ ) (G8ﻛ ﻟ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2011ﺑﺳـــﺘﺮا ،ھﺳـــﺘﯽ ﭘﺪەﻛﯾﻦ ﻛ ﺋـــم ﺋﺎزادﯾﯿﺎﻧ رەﭼﺎو ﻛﺮاون و داواﺷﻜﺮاوە ﺳرﻛﻮت ﻧﻛﺮﻦ .ﻟ راﭘﯚرﺗﻛدا ھﺎﺗﻮوە ":ﺳﺎﻧ ﻧﺰﯾﻜی 700ھزار ﻛس ﻟ ﻣﯿﺴﺮ دﻨ ﻧﺎو ﺑﺎزاڕی ﻛﺎرەوە و ﺑ دوای ﻛﺎردا دەﮔڕﻦ .وەرﮔﺮﺗـــﻦ و ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ژﻣﺎرەی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑﻜﺎرن ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﭼﺎﻻﻛﺘﺮ و دﯾﻨﺎﻣﯿﻜﺘﺮە. ﺑﯚ ﺋﻣش دەﺑﺖ ھﻧﮕﺎوی ﺑﻮﺮاﻧ ﺑﮫﺎوﮋرﻦ، ﺋﺴﺘﺎ ﻛﺎﺗﯽ ﻛﺷﻔﻜﺮدﻧﯽ راﺳﺘﯿﯿﻛﺎن ھﺎﺗﻮوە. ﻛ زۆرﺑﯾـــﺎن دەﺑﺖ ﻟﻻﯾن ﺋو ﺣﻜﻮﻣﺗی دوای ھﺒﮋاردﻧ ﮔﺸـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﻟم ﺳﺎﺪا ھروەك ﺗﻮﮋەر ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺋﻟﺤﺮوب دەﺖ ":ﻟم ﺑڕﻮەدەﭼﻦ ،ﺑﺨﺮﻨ ﺑﻮاری ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧوە ﺳـــردەﻣی ﻛ ﺑڕﻮەﯾ ،دروﺷـــﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ﻛﺎرﯾـــﺎن ﭘﺒﻜﺮﺖ .رﯾﻔﯚرﻣ ﺳـــرەﻛﯿﯿﻛﺎن ﭼﺎرەﺳرە و ﮔﻮﺗﺎری ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻟ ﺗﺎﻗﯿﮕی وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺋﻣﺎﻧـــ دەﮔﺮﻧوە :زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺸـــﺒﻛ ﺑﯚ وﯾﮋداﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﺗﺪا رووﺑڕووی ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەﯾﻛﯽ ﺋوەی ﺑـــﺎزاڕەﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺑڕووی وەﺑرھﻨرە ﮔﺸﺘﯽ دەﺑﻨوە .ﺋم ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧﯾوە رەﻧﮕ زۆر ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿـــﻛﺎن و ﺑﯿﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧـــﺪا ﺑﻜﺮﻨـــوە. دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ژﯾﻨﮕﯾﻛﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وا ﻛ ھﺎﻧﯽ وەﺑرھﻨﺎﻧـــﯽ ﺋھﻠﯽ ﺑـــﺪات و ﻧھﺖ ﻛﺰ و ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ﻻواز ﺑﺖ و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﭽﻮوﻛﻛﺎن ﺑﻜﺎت ،رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺑـــﺎزاڕی ﻛﺎر و ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ) (1ﺑواﻧ" ،ﺗواﻧﯿﻨ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛی ﻣﻠﯿﯚﻧﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻨﯽ ﻣﯿﺴﺮ" ،ﮔﯚﭬﺎری ﺑﻠﻮﻣﺒﺮگ ﻛﻮرﺗﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﺟ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑ ھﯚی رﮕﺮﺗﻦ ﺑﺰﻧﺲ وﯾﻚ ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك19 ،ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی .2012 ) (2ﺧﯾﺮەت ﺋﻟﺸﺎﺗﺮ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪی ﯾﻛﻣﯽ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﺑﻮو ﺑﯚ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ،ﺑم رەﺗﻜﺮاﯾوە و ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی دەﺳﺘﺒوی و زﯾﺎدەﻣﺳﺮەﻓﯽ و ﻣﺤﻣﻤد ﻣﻮرﺳﯽ ،ﻛﺎﻧﺪﯾﺪی دووەم ﺷﻮﻨﯽ ﮔﺮﺗوە. ﻛـــ زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ھﯚی ﺑﺧﺸـــﯿﻨﯽ ﻛﯚﻣﻛﯿوەﯾ. ) (3ﺷـــﺘﻚ ﻛ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ :دەﺳـــﺘﻮوری ﻣﯿﺴﺮ دەﺳـــﺘﻮورﻜ ﻟﮔڵ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺑﺎزاڕداﯾ ،"ﺋھﺮام ) (...ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺳﺎﻜﯽ دﯾﻜش داواﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺎرە ﺋﯚﻧﻼﯾﻦ4 ،ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی ،2012ﺳﺎﯾﺘﯽ ﺋھﺮام ﺋﯚﻧﻼﯾﻦ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی. ﻟ دەرەوە ﯾﺎن ﻟﻻﯾن ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿوەش ) (4ﺑواﻧ" ،ﺗواﻧﯿﻨ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛی ﻣﻠﯿﯚﻧﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺑ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻨﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ" ،ﺳرﭼﺎوەی ﺑﺖ ،ﺑ ﺷﺘﻜﯽ ﺑﺎش دادەﻧﺪرﺖ )."(8 ﭘﺸﻮو. ﺑم ﺋـــم ﻗرزە دەرەﻛﯿﯿﺎﻧـــ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺎری وت ﮔـــﺮان دەﻛـــن و دەﯾﺨﻧـــ ﺑـــﻦ ﺑﺎری ﻗـــرز ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ دەوت دەﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ داﻧـــﺎوە ﺑﯚ ﭘﺪاﻧﯽ ﻗرز ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﭼﺎرەﻛﻜﯽ ﺑﻮدﺟـــی ﺧرﺟﯿﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﭘﻜﺪﻨـــﺖ :ﺋم ﺧرﺟﯿﺎﻧ ﺑـــ رﮋەی %35 ﻟـــ دەراﻣﺗﻛﺎﻧﯽ وت زﯾﺎﺗـــﺮن .ﮔﺮاﻧﺒﻮوﻧﯽ ﺑـــﺎری ﻗرز ﻟـــ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺋو ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﻧﯿﻮﻟﯿﺒﺮاﻟی ﻛ ﺣﻜﻮﻣت ﭘﯾەوی دەﻛﺎت ﺋوە دەﮔﯾﻧﺖ ﻛ دەوت ﻧﺎﭼﺎر دەﺑﺖ ﻣﻮوﭼی ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ و ﯾﺎرﻣﺗﯿﯽ ھژاران و ﻣﻮوﭼی ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﺎن ﻛم ﺑﻜﺎﺗوە .ﻟ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی ،2012ﺑﻨﯽ ﺋوەﺷﯽ ﺑ
) (5ﺑواﻧ " ،ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ ﮔورەی ﺋﯿﺨﻮان ﻛﯚﻣی ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ دادەﻣزرﻨﺖ" ،وﺒﺴﺎﯾﺘﯽ ﺋﯿﺠﭙﺖ ﺋﯿﻨﺪﯾﭙﻨﺪﻨﺖ ،ﻗﺎھﯿﺮە 26 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی .2012 ) (6ﮔورە ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﻟﮔڵ ﺳرۆﻛﯽ ﻣﯿﺴﺮ دەﭼﻨ ﭼﯿﻦ" ،ﺋھﺮام ﺋﯚﻧﻼﯾﻦ28 ، ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی .2012 ) (7وﺗﺎرەﻛی ﺋﺎﻟن ﮔﺮﺶ ﺑﺨﻮﻨوە" ،ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﻟ ﺗﺎﻗﯿﮕی دەﺳـــﺗﺪا" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ، ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی .2012 )" (8وەرﭼرﺧﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ و ﺑﺎﻛﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ :ﺑﺟﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻨﯽ ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯿﯿﻛﯽ ھﺎوﺑش" ،راﭘﯚرﺗﯽ ﺳـــﻨﺪووﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮاو ﺑﯚ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەی ﻟﻮوﺗﻜی ) (G8ﻟ دۆﭬﯿﻞ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ 27 ،ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی ،2011ﺳﺎﯾﺘﯽ ﺳﻨﺪووﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ. ) (9ﺑواﻧ" ،ﻣﯿﺴـــﺮ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯽ ﺋﻧﺠﺎم دەدات ،ﭘﺸـــﻮازی ﻟ ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ دەﻛﺎت"، ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ھواﯽ ﺋﺳﯚﺷﯿﺗﺪ ﭘﺮﺲ9 ،ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی .2012 ) (10ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺋﻟﺤﺮوب ،ﻟ ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ ﺷﯚڕﺷﺪا :ﭼم ﺑراﻣﺒر ﺑ زۆﻧﮕﺎو" ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی دار ﺋﻟﺴﺎﻗﯽ ،ﺑﯾﺮوت، ،2012ﻻﭘڕە ) .119ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ(. )" (11ﻣﻛﺴﯿﻢ رۆدﯾﻨﺴﯚن :ﻟﺑﺎرەی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿوە" ،ﮔﯚﭬﺎری ﻣﻮﭬﻤﺎن ،ژﻣﺎرە ،36ﭘﺎرﯾﺲ ،ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر( -ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(.2004 ،
دۆﺳﯿی ﻋﺮاق
ﭘﯿﺘر ھﺎرﻟﯿﻨﮓ *
دوای ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺳـــﺎڵ ﻟـــ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﻛﻮﺷﺖ و ﻛﻮﺷﺘﺎر ﻛ ﺑﻮوﻧ ھﯚی ﻟﻧﺎوﭼﻮوﻧﯽ ﺳـــدان ھزار ﻛس و ھروەھﺎ ﺟﮫﺸﺘﻨﯽ ﺑﺮﯾﻨﻚ ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ﻗﺗﻤﺎﻏی ﺑﺳر ھﺳـــﺖ و ﯾﺎدەوەری ھﻣﻮو ﻋﺮاﻗﯿﯿﻛوە دﯾﺎرە ،ﻋﺮاق ﺋﺴـــﺘﺎ ﺗﺎ راددەﯾك ﺋﺎرام و ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﺑﻮوەﺗوە ،ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ھﺸﺘﺎ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن ﺋﺎﺳـــﯚﯾﻛﯽ رووﻧﯿﺎن ﻟ ﺑردەﻣﺪا ﻧﯿﯿـــ و ﻧﺎزاﻧﻦ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﭼﯿﯿﺎن ﺑﺳر دﺖ .رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳﻚ ﻛ ﺗﺎزە دەﺳﺘﯽ داوەﺗ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ رۆﻣﺎﻧﻚ ،ﺑم ﺷﻮەﯾ ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﻛ دەدوﺖ ":ﭼﯚن ﺑﺎﺳﯽ ﺋم 10 ﺳﺎی دواﯾﯽ ﺑﻜﯾﻦ؟ ﻣﺳﻟﻛ ﺋوە ﻧﯿﯿ ﺑﺎﺳـــﯽ ﺳرەﺗﺎی ﻛﺸـــﻛﺎن ﺑﻜی ،ﺑﻜﻮ ﺋوەﯾ ﻛ ﻛﺸﻛﺎن ﮔﯾﺸﺘﻮون ﺑ ﻛﻮێ .ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﻤﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﺎﯾ ﻣﮋووی ﺟﻧﮕﯽ ﺟزاﺋﯿﺮ ﺑﻨﻮوﺳـــﯿﻨوە دەﺑﻮواﯾ ﭼـــﺎوەڕێ ﺑﻜﯾﻦ ﺗﺎ ﺟﻧﮕﻛـــ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ دﺖ .ﻟـــﺮە ﻟ ﻋﺮاق ھﺸـــﺘﺎ رووداوەﻛﺎن ﯾك ﺑ دوای ﯾﻛﺘﺮدا دﻦ و ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ﻛی ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺎن دﺖ" .ﺗﻧﺎﻧت ھﯾﻜﻟﯽ رۆﻣﺎﻧﻛـــی ﺑﻧﺪە ﺑ رووداوەﻛﺎن و ﺑ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﺧﯚی ﻧﮔﺮﺗﻮوە و ﺑ ﺳروﺑرە، ﺑﯚﯾ ﻧﺎﭼﺎرە ﭼـــﺎوەڕێ ﺑﻜﺎت ﺗﺎ رووداوەﻛﺎن ﻛﯚﺗﺎﯾﯿـــﺎن دﺖ و ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻛ ﺷـــﻮەی ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ وەردەﮔﺮﺖ .رۆﻣﺎﻧﻛی ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭼﺎﭘﺘر ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە و ھر ﭼﺎﭘﺘرە ﺑﺎس ﻟ رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﻚ دەﻛﺎت. ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﻋﺮاق ھـــر ﺑردەواﻣﻦ و ﺗـــواو ﻧﺑﻮوﻧ ،ﺋﮔرﭼـــﯽ وا ﺧرﯾﻜ10 ﺳـــﺎﻚ ﺑﺳـــر داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺋو وﺗدا ﻟﻻﯾـــن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە ﻛ ﺑﻮوە ھﯚی رووﺧﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﻛی ﺳـــدام ﺣﻮﺳـــﻦ ،ﺗﺪەﭘڕن. ﺑم ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺰاﻧﯿﺖ ﻛ ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎن ھر ﻣﺎون ،ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺳـــرداﻧﯽ ھﻣﻮو وﺗﻛ ﺑﻜی ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﯿﺘـــوە ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ .ھﺮش و ﺗﻗﯿﻨـــوە ﺧﻮﻨﺎوﯾﯿﻛﺎن ﻛـــ واﯾﺎﻧﻜﺮدﺑﻮو ﻋﺮاق ﺑردەوام ﻟـــ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا ﻧﺎوی ﺑﺖ، ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ﭼﺎو ﺟﺎران زۆر ﻛم روودەدەن. ﭼﻧﺪ ﺳـــﺎﻚ ﭘﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻠﯽ ﺑﯚﻣﺒﮋﻛـــﺮاو ،ﺗﻗﺎﻧﺪﻧـــوەی ﺧﯚﻛـــﻮژی، ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﯚری دﯾﻜـــی ﺑﯚﻣﺐ و ﺗﻗﯿﻨوە ﻛـــ ﭼﻛﺪارە ﻣزھﺑﭽﯿـــﻛﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑ داﮔﯿﺮﻛران ﺑﻛﺎرﯾﺎﻧﺪەھﻨﺎن ،ﺋو وﺗﯾﺎن ﺧﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮﻦ ﻛﺮدﺑﻮو. ﺋﺴـــﺘﺎ وەك ﺟـــﺎران ﺑﺎزﮔـــ و دﯾﻮاری ﻛﯚﻧﻜﺮﯾﺘﯽ زۆر ﺑرﭼﺎو ﻧﺎﻛون ،ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﻧﯾﺎﻧﺪەھﺸﺖ ﻣﺮۆڤ ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻞ ﻟﺨﻮڕﺖ و ھﺎﺗﻮﭼﯚﯾﺎن زۆر ﺳﺧﺖ ﻛﺮدﺑﻮو. ﺋـــو ھﺎووﺗﯿﺎﻧی ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2006ﺑـــ دواوە ،ﻟﺑـــر ﻛﺎری ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﭘﻧﺎﯾـــﺎن ﺑﯚ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﺮدﺑـــﻮو ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺑـــﯚ دەرەوەی ﻋـــﺮاق ،ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆرﯾﺎن ﮔڕاوﻧﺗوە ﺳـــر ﻣـــﺎڵ و ﺣﺎﯽ ﺧﯚﯾﺎن. ھروەھـــﺎ ﺋواﻧـــی ﻟﮔـــڵ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ھﺎوﻛﺎرﯾﯿﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ،ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧ وەك ﺟﺎران ﺟـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻧﺎو ﻛﯚﻣﮕـــدا ﺑﻜﻧوە و ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﮋﯾﻦ .ﺋﮔرﭼﯽ ﻟم وﺗدا ﮔﺮاﻧﯿﯿ، ﺑم ﺑھﯚی ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﻧوﺗوە ﻛ ﺧﻜﻜﯽ زۆر ﻟﯽ ﺳﻮودﻣﻧﺪن ،ﺧﻚ درﻐﯽ ﻧﺎﻛن ﻟ ﺧرﺟﻜﺮدﻧـــﯽ ﭘﺎرە .ﺟﻤﻮﺟﯚﯽ ﻧﺎو ﺑﺎزاڕ زۆر ﭼﺎﻻﻛﺘﺮ و ﮔرﻣﺘﺮە ﻟﭼﺎو ﺟﻤﻮﺟﯚﻛی دوﻧﯿﺎی ﺳﯿﺎﺳـــت ،ﭼﻮﻧﻜ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن زۆر ﺑ ھﻮاﺷﯽ و ﻟﺳرەﺧﯚ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﻛﺸﻛﺎﻧﺪا دەﻛن و ﺗﻣﺒﯽ دەﻧﻮﻨﻦ و ﺗﻮوﺷﯽ رۆﺗﯿﻦ ﺑﻮوﻧ. رەﺧﻨﮔﺮاﻧﯽ ﺳرۆك وەزﯾﺮ ﻧﻮری ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ھﺗﺎ دێ زﯾﺎﺗﺮ دەﺑﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﻟ ھوﯽ ﺋوەداﯾ ﺧﯚی ﺑﻜﺎﺗ ﭘﯿﺎوی ﺑھﺰی ﻋﺮاق
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP :
و رەﻓﺘﺎرەﻛﺎﻧﯿﺸـــﯽ ﺋﻣ دەﺳﻟﻤﻨﻦ .ﺋو زۆر ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻛـــﻮرد دەﻛﺎت ﻛـــ ﺑﺎﻛـــﻮوری رۆژھﺗﯽ وﺗﯽ ﺑدەﺳـــﺘ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺳر ﭘﺮﺳﯽ داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﯽ داھﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧوت و ھروەھﺎ ﻟﺳر ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ﻧﺎوﭼ ﻛﺸ ﻟﺳرەﻛﺎن ) ،(1ﺋم ﺷﻮە ﻣﺎﻣﯾی ﺳﻮودﻜﯽ زۆری ﭘﮕﯾﺎﻧﺪووە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺧﻜﯽ ﻋﺮاق ﺑ ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨوە ﭘﺸﺘﯽ دەﮔﺮن ﮔﻮاﯾ ﻟﺑر ﺋوەی ﺑرﮔﺮی ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺎت و ﻟ ﺧﻣﯽ ﯾﻛﭙﺎرﭼﯾﯽ ﺧﺎﻛﯽ ﻋﺮاﻗﺪاﯾ .ﺑم ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﺑ ﺑھﺎﻧی "ﺗﺮۆرﯾﺰم"ەوە ،ھﻧﺪێ ﻟ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداراﻧﯽ دوورﺧﺴـــﺘﻮوەﺗوە، ﻟواﻧ راﻓﻊ ﺋﻟﻌﯿﺴـــﺎوی ﻛ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﺳﻮﻧﻨﯾ و ﻛﺮاﺑﻮوە ﺟﮕﺮی ﺳرۆك وەزﯾﺮی ﺷﯿﻌ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا ﻛ ﻟﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨی داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﻧژادی – ﻣزھﺑﯿﯽ ﭘﯚﺳـــﺘﻛﺎن داﻣزراوە .دوای ﻻداﻧﯽ ﻋﯿﺴﺎوی ،ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ زۆری ﺳﻮﻧﻨ ﻟ دژی ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان و دەرﺑﯾﻨـــﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻛﺮد ،ﺋﻣش ﺑرەی ﺳﻮﻧﻨی دژ ﺑ ﺳرۆك وەزﯾﺮ ﺑھﺰﺗﺮ ﻛﺮد
55
ﺋﺎداری 20132013 ﺋﺎداری
MONDE MONDE LE
diplomatique diplomatique LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﯾك دەﯾ ﭘﺎش ﺳدام..
ﻋﺮاق ﻟ چ دۆﺧﮑﺪاﯾ؟ "ﻧﺎوﭼی ﺳوز" ﻛ ﺑ ﺷﻮورەﯾﻛﯽ دوور و درﮋ دەورە دراوە و ﭘﺎﺳواﻧﯽ دەﻛﺮﺖ ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﭘڕاوﺰﺧر ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺷﻮﻨﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻛﺎن، ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﻚ ﻛ ھﻣﻮو ھوﻚ دەدات ﺑﯚ ﺋوەی ﺧﯚی ﻟ ﻛﯚﻣﮕ داﺑﻨﺖ ﺳـــرۆك وەزﯾـــﺮ رﺒﺎزﻜﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗـــ ﺑر ﻛ ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﺑـــردەوام ﺋﯿﺪاﻧـــی دەﻛن و ﺑ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎر و ﺗﺎﻛـــەوی دادەﻧﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ھﻣﻮو دەﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺎوان ﻛﺮدووە، ﺑـــ ﺟﯚرﻚ رەﻧﮕ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ داواﯾﻛﯽ ﺳـــﺎدەی ﭬﯿﺰا ﭘﻮﯾﺴـــﺘﺖ ﺑـــوە ﺑﺖ ﺑﭽﯿﺖ ﺳـــرداﻧﯽ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﮕﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﺑﻜی ﺗـــﺎ رەزاﻣﻧﺪی وەردەﮔـــﺮی .ﺋو ﺷـــﻮازەی ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﭘﯾەوی دەﻛﺎت ﻛ ﺧﯚی وەك ﻛﺳﻜﯽ رزﮔﺎرﻛر و ﻣرد و ﭘﯿﺎواﻧ دەردەﺧـــﺎت ،رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﻧرﯾﺘﻜﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎﻧ ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ﻟﺳـــری دەڕۆن .ﺑ ﺑرﭼﺎوی ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﻣﺎﻟﯿﻜﯿﯿوە ﺋم ھﻣـــﻮو ﭘﺸـــﻠﻜﺎرﯾﯿی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻛ ﺟﮕ ﻟ ﺳردەﻣ ﺟھﻧﻨﻣﯿﻛﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸـــﻮو ھﯿﭽﯽ دﯾﻜﻣﺎن ﺑﯿﺮﻧﺎﺧﻧوە. ﺑم ﺳـــرﺑﺎری ﺋﻣﺎﻧ ،ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﭘﻠﻮراﻟﯿﺰﻣﻜـــﺪا دەﻛﺎت ﻛـــ ﺋﺴـــﺘﺎ رﯾﺸـــی داﻛﻮﺗـــﺎوە .ﺑﯚﯾ ﻟم ﺣﺎﺗـــدا ،دەﻛﺮێ ﺑﯿﻦ ﻛ ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺣز و ﺋﺎرەزووی دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری ﺋﻧﺪﺸﯾ.
و ھروەھﺎ ﺑ ھﯚی ﺑردەواﻣﯽ و ﺑرﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن ھﻧـــﺪێ ﻟو ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺎﻧی ﻛـــ ﻣﺎﻟﯿﻜـــﯽ داﯾﻨﺎﺑـــﻮون ﻟﯽ دوورﻛوﺗﻨوە و ﭘﺸﺘﯿﺎن ﺑردا. ﺋم ﺑرە ﺟﻣﺎوەرﯾﯿ ﺳﻮﻧﻨﯿﯿ ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﺎرداﻧوەی ﻻی ﺋو ﺷـــﯿﻌﺎﻧ دروﺳﺘﻜﺮدووە ﻛ ھﺳﺖ و ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣی ﻣزھﺑﯽ دەﯾﺎﻧﺠﻮﻨﺖ. ﺋﻣش ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻧﻮ ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﺪا ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯿ ﻣزھﺑﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﺳرەوەﯾ ،ﺋو ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺎﻧی ﻟ ﺳﺎﯽ 2006 ﺗﺎوەﻛـــﻮ 2008وﺗﯿﺎن ﮔﯾﺎﻧﺪە ﻟﻮاری ﺟﻧﮕﯽ ﻧﺎوﺧﯚ .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﻟ ﻧﻮ ﺷﯿﻌﻛﺎﻧﺪا ﺗﻧﮫﺎ دۆﺳﺖ و ﻻﯾﻧﮕﺮی ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﻧﯾﺎرﯾﺸـــﯽ ھﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺷﯿﻌﻛﺎن ﭘﻠﯚراﻟﯿﺰﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﺎن ھﯾ ،(2) ﻟﺑر ﺋوەی دەﺳﺗ ﺷﺧﺴـــﯿﻛی ﻛ ھﺗﺎ دﺖ ﻟ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﺪاﯾ وا دەﻛﺎت ﻛﺎرﯾﮕری ﻧﯾﺎر و رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺳـــر ﺟﻣﺎوەری ﺷﯿﻌدا ﻛﻣﺘﺮ ﺑﺘوە. ھرﺑﯚﯾ ﺳـــرۆك وەزﯾـــﺮ دووﭼﺎری ﺟﯚرﻚ ﻟـــ ﺗﻧﯿﺎﯾﯽ و داﺑان ﺑﻮوە .ﻟـــ ﺑر ﺋوەی ﻟ
ﻟ وﺗﻜﺪا ،ﻛ ﺋﺴﺘﺎی ﮔﺮﺪراوە ﺑ راﺑﺮدووﯾﻛﯽ دوور و درﮋی ﭘ ﻟ ﻧھﺎﻣﺗﯽ و ﻗﯾﺮان و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ،ﻟ وﺗﻜﯽ ﻟم ﭼﺷﻨدا ،ﺋم ﻧﻮﺧﺒﯾی ﺋﺴﺘﺎ ﺣﺎﻛﻤ ﺗﻧﮫﺎ ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﻧﯿﯿ ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋم دۆﺧ ،ﺑﻜﻮ ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺑرھﻣﯽ دۆﺧﻛﯾ ﺑراﻣﺒر ﻛﻮردەﻛﺎن ﻻواز ﺑﻮو ،ھﺳﺘﺎ ﭘﻧﺎی ﺑﯚ ﻛﺎرﺗﯽ ﺗﺎﺋﯿﻔـــﯽ ﺑﺮد ،ﺑم دﻨﯿﺎش ﻧﯿﯿ ﻟوەی ﺳـــرﻛوﺗﻮو دەﺑﺖ ﻟ ﺧﻛﺮدﻧوەی ﺷﯿﻌ ﻟ دەوری ﺧﯚﯾﺪا .ﺋﻣش ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺑرﺋوەی ﻛـــ ﺟﺎران ﺧﯚی دژی ﺋـــم رﺒﺎزە ھﻧﮕﺎوی ﻧﺎ و رەﺧﻨی ﻟ ﺗﺎﺋﯿﻔﮔـــری دەﮔﺮت و ﺑراﻣﺒر ﺑﻣ ﻛﺎرﺗﯽ ﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰم و ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﭙروەری ﺑﻛﺎردەھﻨﺎ .ﺳـــرﺑﺎری ﺋﻣﺎﻧ ،ھﺸﺘﺎ ﭼﻧﺪ ﻛﺎرﺗﻜﯽ ﺑ دەﺳﺘوە ﻣﺎوە ،ﻟواﻧ :دەﺳﺗﯽ ﺑﺳر داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ دەوت و دەراﻣﺗﻛﺎﻧﯽ وﺗﺪا ھﯾ ،رﻜﻨﻛوﺗﻨﯽ ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﭘرش
و ﺑون ﻟﺳـــر داﻧﺎﻧﯽ ﻛﺳـــﻚ ﺗﺎ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺑﮕﺮﺘوە ،ھﺎوڕاﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺮان و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﺳـــر ﺋوەی ﻛ ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯽ ﻋﺮاق ﻟ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻜوەﯾ) ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﺗﻜﭽﻮون و رووﺧﺎن و ھﻮەﺷـــﺎﻧوەی ﻋﺮاق ﺑ ﺷﻜﺴﺘﻜﯽ ﮔورە ﺑـــﯚ ﺧﯚﯾﺎن دەزاﻧـــﻦ ،ھرﭼﯽ ﺋﺮاﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺸـــﻦ ﻧﺎﯾﺎﻧوﺖ زﯾﺎﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮﯾﺎن ﺑرﻛوﺖ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا وا ﺧرﯾﻜ ﻟ ﺳـــﻮورﯾﺎ دەدۆڕﻦ( .ھﻟﭙرﺳﺘﯽ ﻛ ﺑﻮوەﺗ ﺧﺳـــﺗﻜﯽ دﯾﺎری ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳـــﯿی ﻟ ﻋﺮاق ﺑﻮﻧﯿﺎد ﻧﺮاوە ،دەﻛﺮﺖ ﻟ ھـــر ﻓﺎﻛﺘرﻜﯽ دﯾﻜ زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ھﺑﺖ.
ﺧـــﻚ زۆر ﻣﺎﻧﺪوون ،ﺑﯚﯾـــ رەﻧﮕ ﭼﺎﻻﻛﯽ و ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯿﺎن وردە وردە ﻛﺰ و ﻻواز ﺑﻦ و ﻛﯚڵ ﺑﺪەن. ﺑ ﭘﭽواﻧوە ،ھﯿﭻ دوور ﻧﯿﯿ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە و ﺷـــڕ رووﺑﺪەن ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺑرﺋوەی ﻛ ﺧﻜﯽ ﺳﻮﻧﻨ زۆر ﺑﺰارن ،ھﺳﺖ ﺑ ﺑﺮﯾﻨﺪاری دەﻛن ،ﺗﺎﯾﻔﮔری ھﺗﺎ دﺖ زﯾﺎﺗﺮ دەﺑﺖ ،ﻟ ھﻣﻮوی ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺋوەﯾ ﻛ دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﻛﻣﻮﻛﻮرﺗﯿﻛـــﯽ زۆری ﺗﺪاﯾ ھـــم ﻟ رووی ﻣـــﺎددی و ھم ﻟـــ رووی ﻣﻋﻨوﯾـــوە ،ﺑﯚﯾ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﺑر ﺑ ﯾﺎﺧﯿﺒـــﻮون و راﭘڕﯾﻦ ﺑﮕﺮﺖ، ﺟﮕ ﻟﻣش ﺷرﻋﯿﺗﯽ ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻧﯿﯿ .ﺑم ﺷﻮەﯾ ،دوور ﻧﯿﯿ ﺳﯿﻨﺎرﯾﯚی ﺑﯚﺷﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ دواﺟﺎر ﻛﺎرﯾﮕری ھﺑﺖ ،ﺋو ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯿی ﻛ رەﻧﮕ ﭘﻛﯽ ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﺑﺨﺎت ﺗﻧﺎﻧت ﻧﺎﭼﺎرﯾﺸﯽ ﺑﻜﺎت دەﺳﺖ ﻟ دەﺳـــت ھﮕﺮﺖ و ﺑوات، ﺑر ﻟوەی ﻻﯾﻧﻛﺎن ﻟﺳـــر ﻛﺳﯽ دوای ﺋو رﻜﺒﻜون. ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯽ ﻋﺮاق ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﭘﻨﺎﺳ ﻧﻛﺮاوە.
دەﺳـــﺗﻛی ﻣﺎﻟﯿﻜـــﯽ ﻟـــ ﯾـــك ﻛﺎﺗﺪا ھـــم رووﺑـــڕووی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﯽ ﺑھـــﺰ دەﺑﺘوە ﻛـــ وا ﺧرﯾﻜ ﻟـــ ﻋﺮاق ﺳـــرھﺪەدات ،ھﻣﯿـــﺶ ﺳـــﻮودﻣﻧﺪە ﻟـــ ﺧﺳـــﺗ ﻧﺎڕوون و ﺗﻣﺎوﯾﻛی رﺴـــﺎﻛﺎﻧﯽ ﮔﻣی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛـــ ﻟ ﻛﺷـــﻮھواﯾﻛﯽ ﭘ ﻟـــ ﻣﻠﻤﻼﻧـــ و ﺗﻧﮕـــﮋەدا وەك ﺑﻨﭽﯿﻨﯾـــك ﺑـــﯚ ﺳـــرﻟﻧﻮێ داﺑﺷـــﻜﺮدﻧوەی دەراﻣت و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﻛﺎن ﭘﺸـــﺘﯽ ﭘﺪەﺑﺳﺘﺖ .ﻋﺎدل ﻋﺑﺪوﻟﻤھﺪی ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺟﮕﺮی ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎر ﺑﻮو ،ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑﺎس ﻟ دۆﺧﯽ ﻋﺮاق دەﻛﺎت ":ﺗﺎزە ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺳﯿﺴﺘﻣﻚ ﺑﻮﻧﯿﺎد ﺑﻨﺮﺘوە ﻛ ﺗﺎﺋﯿﻔﯾك ،ﺣﯿﺰﺑﻚ ،ﯾﺎن ﺗﺎﻛ ﻛﺳﻚ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺑﻜﺎت .ﺳـــﻮﻧﻨﻛﺎن ﺋﻣﯾﺎن ﺋزﻣﻮون ﻛﺮدووە، ﺷـــﯿﻌﻛﺎﻧﯿﺶ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺑﻜن ،ﺑم ﺳرﻧﺎﮔﺮﺖ .ﻟم ﻗﯚﻧﺎﻏدا ،ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻚ داﺑﻤزرﻨﯿﻦ ﻛ ھﺎووﺗﯿﺎن ھﺳﺘﯽ ﻣزھﺑﯿﯿـــﺎن ﻧﺑﺖ .ﻟم ﻗﯚﻧﺎﻏی ﺋﺴـــﺘﺎدا، ﭘﻠﻮراﻟﯿﺰم ،ﻧﺎﻣرﻛزﺘﯽ ،ﺗﻧﺎﻧت ﻓﺪﺮاﻟﯿﺰﻣﯿﺶ ﺷﺘﯽ ﺣﺗﻤﯽ و ﭘﻮﯾﺴﺘﻦ .ﻛواﺗ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﻤـــﺎن ﭘﻮﯾﺴـــﺘ .ﺑم ﺋﺴـــﺘﺎ ھﯿﭻ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاوﻣﺎن ﻧﯿﯿ .داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎن ﺑ ﺑﺎﺷـــﯽ ﺋﯿﺶ ﻧﺎﻛن ،دەﺳﺘﻮورﯾﺶ ﺑ راﺳﺘﯽ ﺟﺒﺟﻨﻛﺮاوە". ﺋم دۆﺧش ﯾﻛﻜ ﻟـــ دوو رەھﻧﺪەﻛی ﻣﯿﺮاﺗـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ ﻋـــﺮاق .رەھﻧﺪی ﯾﻛم داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧـــﯽ ﻋـــﺮاق ﻟـــ ﻻﯾـــن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻛﺸﺎﻧوەﯾﺗﯽ .ﻟ ﻧﻮان داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﻚ ﻛ وەك "ﻧﺷﺘرﮔرﯾﻛﯽ" ﻧﺎﺑرﭘﺮﺳﺎﻧ ﺳﯾﺮ دەﻛﺮﺖ، ﻛﺸﺎﻧوەﯾﻛﯽ ﺑﭘﻟ ﻟﺳر ﺋﺎرەزووی ﺳرۆك
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
6 6
دۆﺳﯿ
ﯾك دەﯾ ﭘﺎش ﺳدام.. ﻋﺮاق ﻟ چ دۆﺧﮑﺪاﯾ؟
ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ )ﺑﯚ ﺋوەی زوو ﺧﯚی ﻟ ھﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺶ ﺧﯚی ،واﺗ ﺟﯚرج دەﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮش رزﮔﺎر ﺑـــﻜﺎت( ،ﭘۆﺳـــﯾﻛﯽ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧـــوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻤﺎن ﺑﯿﻨﯽ ﻛ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳـــﺎﯽ ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ و ﺑڕاﺳـــﺘﯽ ھﯿﭻ ﻧﺑﻮوە ﺟﮕ ﻟـــ ﻛﺎرﻚ ﻛ ھر ﻟ ﻛﯚڵ ﺧﯚﯾﺎن ﻛﺮدووەﺗوە و ﺑ ﺳﻗﺗﯽ ﻛﺮدووﯾﺎﻧ .ﺑﺎ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑو ھ ﮔوراﻧ ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﻛﺮدووﯾﺎﻧ :ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوەی ﺗواوی ﺑﻮﻧﯿﺎدی رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸﻮو و ﺑﺗﺎواﻧﺒﺎر زاﻧﯿﻨﯽ ھواداراﻧﯽ، داڕﺷﺘﻨوەﯾﻛﯽ ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﺎﻧی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﺗﻧﮫﺎ ﺋو ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺎﻧ ﺑرزﺑﻮوﻧوە و ﭘﯚﺳﺘﯿﺎن دراﯾ ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﻟ ھﻧـــﺪەران دەژﯾﺎن و ﻟ ﻛﯚﻣﮕ داﺑاﺑﻮون ،داﻧﻮﺳـــﺘﺎﻧﺪن ﻟ ﭘﺸـــﺘﯽ ﭘـــردەوە ﻟﺳـــر دەﺳـــﺘﻮورﻚ ﻛـــ زﯾﺎﺗﺮ رەﻧﮕﺪاﻧـــوەی رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﺷـــﯿﻌ و ﻛﻮردە ﺑ زﯾﺎﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﺒﮋاردن ﺳﺎزﻛﺮاون ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯚ ﭘراوﺰﺧﺴﺘﻨﯽ ﺳﻮﻧﻨﻛﺎن ﺑﻮوﻧ. ھﻣﻮو ﺋم ھ و ﮔﺮﻓﺘﺎﻧ دەﻛﺮا وردە وردە ﭼﺎرەﺳر ﻛﺮاﺑﺎن ،ﺑم ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ھﻛﯾﺎن ﺋـــوە ﺑﻮو ﻛ ھﯿﭽﯿـــﺎن ﻧﻛﺮد ،ﻛ ﻗﺴـــﯾﺎن ﻧﻛـــﺮد .ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑ ﺋوەی ﺋـــو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﺎﻧی ﻛ ﺑﯚ ﺧـــﯚی داﯾﻨﺎﺑﻮون ﺑﻨﺘ دی ،زوو ﺧﯚی ﻟ ﻋﺮاق ﻛﺸـــﺎﻧﺪەوە ،ﺋﻣش ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑ ﺋوەی ھﯿـــﭻ رﻜﻜوﺗﻨﻚ ﻟ ﺋـــﺎرادا ﺑﺖ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺳر ﺋو ﭘﺮﺳـــ دژوار و ﺋﺎﯚزاﻧی ﻛـــ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ﺑرۆﻛﯽ ﻋﺮاﻗﯿـــﺎن ﮔﺮﺗﻮوە و ﻟ زۆﻧﮕﺎوﯿـــﺎن ﭼﻗﺎﻧﺪووە ،ﻟم ﭘﺮﺳـــﺎﻧ: ﭼﺎوﺧﺸـــﺎﻧﺪﻧوە ﺑ دەﺳﺘﻮور و ھﻣﻮارﻛﺮدﻧﯽ، ﯾﻛﻼﯾﯿﻜﺮدﻧوەی ﭼﺎرەﻧﻮوﺳـــﯽ ﻧﺎوﭼ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﺳرەﻛﺎن ،داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ دەراﻣت و ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ وت ،ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان دەﺳﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ و ﭘﺎرـــﺰﮔﺎﻛﺎن ،دەﺳـــت و ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرۆك وەزﯾـــﺮ ،ﺑداﻣزراوەﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ دەزﮔﺎ و دەﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ وت ،ﭘﯾـــەوی ﻧﺎوﺧـــﯚی ﭘرﻟﻣﺎن و ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ھﺴـــﻮوڕاﻧﯽ ،ﺑﻮﻧﯿﺎدی دەزﮔﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ و ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ﭘﯚﻟﯿﺲ و ھواﮕـــﺮی و ھﺗـــﺎ دواﯾﯽ .ھﻣﻮوی ھﺸـــﺘﺎ داﻧﻮﺳـــﺘﺎﻧﺪن و ﮔﻔﺘﻮﮔـــﯚ ھﺪەﮔﺮن ،ھﻣﻮوی ﻗﯾﺮان ﻟ دوای ﻗﯾﺮان دروﺳـــﺖ دەﻛن .ﺋم ﯾﻛﻼﯾﯽ ﻧﺑﻮوﻧوەﯾی ﻛﺸﻛﺎن ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﭼﻮوەﺗ ﻧﺎﺧﯽ ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﺸـــﻛوە .ﯾﻛﻚ ﻟـــ راوﮋﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﻣﺳـــﻟﻛ ﭘﻮﺧﺖ دەﻛﺎﺗوە و دەﺖ ":ﺋو ﻛﺸ و ﮔﺮﻓﺘﺎﻧی ﻛ ﺋﺴﺘﺎ رووﺑڕووﻣﺎن ﺑﻮوﻧﺗوە رەﻧﮕﺪاﻧوەﯾﻛﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﻦ ﺑﯚ ﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯽ .درﮋە ﺑ ﭘۆﺳﻛﻣﺎن دەدەﯾﻦ ،ﭘۆﺳی ﮔﻮاﺳﺘﻨوە".
ﻧﺎوﭼ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﻟﺳرەﻛﺎن.
ﺳـــﯿﻤﺒﻮﻟ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ و ﺣﯿﺰﺑﯽ و ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﻛﺎﻧوە داﭘﯚﺷﺮاون .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻟﺳر زۆرﺑی ﺑﺎزﮔ و ﺧﺎﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻜﻨﯿﻨﯽ ﻧﺎو ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﺪا ﺋﺎ و ﺳﯿﻤﺒﻮﻟﯽ ﺷﯿﻌﻛﺎن ھﺪراون.
ﻋﺮاﻗﯿﯿﻛﺎن ﺗﺎ راددەﯾك ﺑﻮوﻧﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯽ ﺋو وﻨﯾی ﻛ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚﯾﺎن داﺗﺎﺷـــﺮاوە و ﺋﻣﺮﯾﻜﯿـــﻛﺎن ﻟـــ دوای ﺧﯚﯾـــﺎن ﻟ ﻋﺮاق ﮔﻮﺗـــﺎر و ﻟﺪواﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﻣﯚرﻛـــﯽ ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﯿﺎن ﺑﯚﯾﺎن ﺟﮫﺸﺘﻮون .ﺑﯚﯾ ﺋم ھﻣﻮو ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﮔرﯾﯿی ﻛ ﻟ ﻋﺮاق ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧ و زۆر ﭘﻮەﯾ ،راﺳﺘ ﭘﺶ ﺳﺎﯽ 2003ﻟ ﻛﯚﻣﮕدا زەﻗﻦ ،ﻣﯚرﻛﻜـــﯽ ﮔﺎﺘﺟﺎڕی و ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﺮﯾﯿﺎن ﺷﺘﯽ وا ھﺑﻮوە ﺑم ﻟ ﻧﺎو دەوت و ﺣﻜﻮﻣت ﭘﻮەﯾ .ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﻟ ﻧﻮ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و داﻣﻮدەزﮔﺎ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎﻧﺪا ﻧﺑﻮوە .ﺧﻚ زۆر ﺑ و ﭘﯚﻟﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺳـــﯾﺮﯾﺎن ھﮕﺮﺗﻮوە ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﭘﺸﯿﻨ ﻟﺳر ﯾﻛﺘﺮ دەدەن.
ﻟ ھﻣﻮوی ﻧﺎﺧﯚﺷﺘﺮ ﺋوەﯾ ﻛ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوەی ھوﺪەن ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ﻧﺎﺧﯚﺷی وﺗﻛﯾﺎن ﺑﮕﯚڕن ﯾﺎن ﺑﺎﺷﺘﺮی ﺑﻜن ،ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﻟﮔﺪا دەﮔﻮﻧﺠﻨﻦ .رﮋﯾﻤ ﺗﺎزەﻛ ھﻣﺎن ﺑرﮔﯽ رﮋﯾﻤ ﻛﯚﻧﻛی ﭘﯚﺷﯿﻮەﺗوە .ﺑرﭘﺮﺳﺎن ﻟ ھﻣﺎن ﺧﺎﻧﻮوە ﺧﯚﺷﻛﺎﻧﯽ ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ زەﻣﺎﻧﯽ ﺳداﻣﺪا دەژﯾﻦ ﻛ دەﺳﺘﯿﺎن ﺑ ﺳردا ﮔﺮت و ﻛﺮدﻧﯿﺎﻧ ھﯽ ﺧﯚﯾﺎن دوای ﺋوەی ﺳردەﻣﯽ ﺳدام ﺑﺳرﭼﻮو
ﻛ ھﺸﺘﺎ ﺑ ﺋﻗﯽ ﺟﯿﮫﺎد ﻛﺎر دەﻛن ،ﯾﺎﻧﯿﺶ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺗﯚﺳﻧﺪﻧوەی ﻣزھﺑﯽ ﺟﻮﻧﺪووﻧﯽ. زۆرﺑی ﻛﺎت ﺋم رووداواﻧ ﺋوەﻧﺪەی ﻟ ﻛﺎری ﺋﺎژاوەﮔی و ﺷـــڕ ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﻟ ﺧﯚڕاوە دﻦ ﺋوەﻧﺪە ﻟـــ ﺋﯿﻤـــﺎن و ﺑﺟﮕﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋرﻛﯽ دﯾﻨﯽ و ﻧﺗوەﯾﯿوە ﻧﺎﯾن .ﺑم ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ،ﺋم ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎﮔری و ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﮔرﯾﺎﻧ ﻟ ھردووﻻوە ﺋﯿﺴـــﭙﺎﺗﯽ ﺋو ﺑﯿﺮۆﻛ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﺎﻧ دەﻛن ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻻی ھـــردوو ﻻﯾﺎن ﺑﺎون و ﺑھﺰﺗﺮﯾﺎن دەﻛن. ﺑم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،ﻟ ﻛﺎﯾی ﮔﺸـــﺘﯿﺪا ﻛـــ ﭘە ﻟ ﻣدح و ﭘﺪاھﺪان و ﮔورەﻛﺮدن، ھوﻜﯽ زۆرﯾﺶ ﻟ ﺋﺎراداﯾ ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺸﺎﻧﯽ ﺑﺪەن ﻛ ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﻛﺎن ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﻦ ﭘﻜوە ﮔﺮـــﺪراون و ﯾك ﭼﺎرەﻧﻮوﺳـــﯿﺎن ھﯾ .ﺑم ﺟﯚرە ،دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻛﯚﻣ ﮔﻧﺠﻚ ھﻣﻮو ﺋﻮاران ﻛﯚدەﺑﻨوە و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ دەﻛن ،ﺋﮔرﭼﯽ ھﻧﺪێ ﺟﺎر ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻣﯚرﻛﯽ ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﯿﺎن ﭘﻮەﯾ، ﺋﻣﺎﻧ ﺗﻜﯾﻛﻦ ﻟ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ و ﻛﻮرد .وﻨﮔﺮﻚ ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2006ﻟﺑر ﻛﺎری ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی راﯾﻜﺮد و ﭼﻮوە ﮔڕەﻛﻚ ﻛ ھﻣﻮوی ﺷـــﯿﻌ ﺑﻮون ،ﺑم ﺋو ﺑ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا دەـــﺖ ﻛ ﻛﺳـــﻜﯽ ﺑﺒـــﺎوەڕە )ﻣﻮﻟﺤﯿﺪ(. ﭘﺰﯾﺸﻜﻜﯽ ﺷـــﯿﻌ ﺑﺎس ﻟ ﺋﺶ و ﺋﺎزارەﻛﺎﻧﯽ
رەھﻧـــﺪی دووەﻣـــﯽ ﻣﯿﺮاﺗـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧوەی ﻧﺎﺳﻨﺎﻣ ﺳﻗت و ﺗواوﻧﺑﻮوەﻛی وﺗوە ھﯾ ﻛ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن ﭘﯿﺎن ﺗﯿﭽﻗﯿﻮە .ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﺳﺎدە و ﺑﺒﺎﯾﺧوە ﺳﯾﺮی ﻛﯚﻣﮕی ﻋﺮاﻗﯽ ﻛﺮد ،ﭼﻣﻜ ﻧﺎﺷـــﯿﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﺑﻋﺴﯽ، ﺳـــداﻣﯽ ،ﺗﺮۆرﯾﺴـــﺖ ،ﺗﺎﺋﯿﻔﯽ ،ﺧﻛﯽ ﺑ ﻧﻮﭼواﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎﻧوە ﻟﻜﺎﻧﺪ .ھر ﻟﺳـــر ﺑﻨﺎﻏی ﺋم ﭼﻣﻚ و ﻧﺎو و ﻧﺎﺗﯚراﻧوە ھﯾﻜﻟﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﻋﺮاﻗﯽ دروﺳﺘﻜﺮدەوە .ﺑم ﻛﺎراﻧی، ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﻋﺮاﻗـــﯽ ﻛﺮدە ﮔﺎﺘﺟـــﺎڕ ﻛ ﮔﺎﺘ ﺑ ﺧﻮدی ﺧـــﯚی ﺑﻜﺎﺗوە ) .(3ﺋـــم دﯾﺎردەﯾ ﻛﺎرﯾﮕرﯾـــﯽ ﻋﻗﯿﺗـــﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﺑ ﺳرەوەﯾ ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛ ھﺎت ﻋﺮاﻗﯽ ﮔﺮت ،ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﻧﯿﺎزی ﻧﺑﻮوە ﻋﺮاق ﺑﻜﺎﺗ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﯽ ﺧﯚی. داﮔﯿﺮﻛـــر ﺑـــ ﭼﺎوـــﻚ ﻣﺎﻣـــی ﻟﮔڵ ﺳﻮﻧﻨﻛﺎﻧﺪا ﻛﺮد وەك ﺑﯽ ھﻣﻮوﯾﺎن ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺳدام ﺣﻮﺳـــﻨﻦ ،ﺑﯚﯾ دژاﯾﺗﯽ ﻛﺮدن و ﻟﻧﺎو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﺗﺎزەﻛی ﻋﺮاﻗﺪا ﭘراوﺰی ﺧﺴـــﺘﻦ .ﺑـــم ﺟﯚرە ﻧﺎﭼـــﺎری ﻛـــﺮدن ﺑﯿﺮی ﺳـــردەﻣﻚ ﺑﻜن و ﺧﯚزﮔـــی ﺑﯚ ﺑﺨﻮازن ﻛ ﺧﻮدی ﺧﯚﯾﺸﯿﺎن ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯽ ﺋو ﺳردەﻣ ﺑﻮون. ھرﭼﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺷﯿﻌﻛﺎﻧﯿﺸ ،ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺋواﻧﯿﺸـــﯽ داﺑﺷﻜﺮد ﺑﺳـــر ﺷﯿﻌی "ﺑﺎش" و ﺷـــﯿﻌی "ﺧﺮاپ" ،ﺑﯚﯾ ﺑﭽﻮﻛﺘﺮﯾﻦ ﺟﯿﺎوازﯾﯽ ﻧـــﻮان ﺷـــﯿﻌﻛﺎﻧﯽ ﮔورە دەﻛـــﺮد و ﺑﺰاﭬﻜﯽ ﻣﯿﻠﻠـــﯽ و ھژاردۆﺳـــﺘﯽ وەك "ﺳـــدرﯾﯿﻛﺎن )"(4ی ﺑ دۆﺳﺖ و ﻛﻠﻜﯽ ﺗﺎران ﻟ ﻗم دەدا. ﻛﻮردﯾﺶ ﻛ ﺑ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯿﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەھﺎﺗﻨ ﺑرﭼﺎو ،ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﺳﻮود ﻟﻣ وەرﮔﺮن و ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﯿﻛی ﺧﯚﯾﺎن ﺑھﺰﺗﺮ و ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﺑﻜن و ﺷـــﺘﯽ زۆر داوا ﺑﻜن ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺑﺎرەی
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ limegintonic
ﭘﯾﻮەﺳﺘﻦ ﺑ ﺳر و ﭘﺮﭼﯿﺎن ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،رﯾﺸﯽ ﻛﻮرت -رﯾﺸـــﯽ درﮋ ،ﺑ ﺳﻤ -ﺑ ﺳﻤ ،ﻗﮋ ﺗﺎﺷﺮاو – ﻗﮋدار و ھﺘﺪ .ﺳرﺑﺎز و ﭘﯚﻟﯿﺴﯿﺶ ﻟ "ﺷرﯾﻜﻛﺎﻧﯿﺎن" ﻓﺮﺑﻮوﻧ ﻛ ﺑﺎﯾخ ﺑ روات و ﻟش و ﻻرﯾﺎن ﺑﺪەن ،ﺋﻣش ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا وا ﻟﻚ دەدرﺘوە ﻛ ﺋوەی ﺑﯚ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺋژﻧﯚﯾ، ﺋـــوان ﺑﯚ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﮔﻮﺰﯾﻨﮓ دەﯾﺒﺳـــﺘﻦ. ﻧﺰﯾﻜی ھﻣﻮو ﮔڕەﻛﻛﺎﻧﯽ ﺑﻏﺪا ﭘ ﺑﻮوﻧ ﻟ ﻧﯿﺸـــﺎﻧ و ﺋﺎﻣﺎژەی ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و ﻧﺎﺳﻨﺎﻣ ،وەﻛﻮ وﻨی ﺷـــھﯿﺪان ،ﺋﺎ ،ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺳر دﯾﻮار و ﻻﻓﯿﺘ و ھﺘﺪ ،ﺋﻣﺎﻧـــ ﺑﮕﻮﻣﺎن رەﻧﮕﺪاﻧوەی رەﻧـــﮓ و ﺳـــﯿﻤﺎی ﺗﺎﺋﯿﻔﯾـــك ،ﮔﺮووﭘﻜـــﻦ ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺧـــﺎوەن ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ. ﺑـــ داﺧوە ،ﺋـــم دﯾﺎردەﯾـــ داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ دەوﺗﯿﺸـــﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﭼﻮﻧﻜ ﻟو وﺗدا ﺳـــﯿﻤﺒﻮﻟ ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﺑ ھﯚی
ھر ﻛﺳـــﻚ دەﺑﯿﻨﯽ ،ﺳرەﺗﺎ ﺑﺎﺳﯽ ﺑﺮاﯾﺗﯽ و ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﭙروەری و ﻋـــﺮاق دەﻛﺎت ،ﺑم ھر دوای ﭼﻧﺪ ﺧﻮﻟﻛﻚ ﯾﻛﺴـــر زﻣﺎﻧﻛی دەﮔﯚڕـــﺖ و دەﻣﺎﻣﻜﻛـــی ﺧـــﯚی ﻻدەدات و ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەراﻧﯽ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧـــﯽ رۆژﺋـــﺎوای ﻋﺮاق ﺑوە ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﺑﻋﺴـــﯽ، ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧـــﯽ ﻗﺎﻋﯿﺪە و ﺳـــﯿﺨﻮڕ و ﺑﻛﺮﮕﯿﺮاوی ﺑﮕﺎﻧـــ ﭘﻜﮫﺎﺗـــﻮون .ھروەھﺎ دەﺷـــﺖ ﻛ "ھر ﺳـــردەﻣ و ﭘﯿﺎوی ﺧﯚی ھﯾ ،ﺋﺴـــﺘﺎ ﺳردەﻣﯽ ﺋﻤی ﺷﯿﻌﯾ و دەﺑﺖ ﺋﻤ ﺣﻮﻛﻢ ﺑﻜﯾﻦ" .ﺋو ﺋﺎﯾﺎﻧی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﺳﻮﻧﻨ ھﯿﺎﻧﮕﺮﺗـــﻮون ،ﺋـــو ﮔﯚراﻧﯽ و ﺳـــﺮووداﻧی دەﯾﻨوە ،ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﯿﻌ ﺑدرۆﻧﺎﺧﻧوە، ﭼﻮﻧﻜ ﺳﻮﻧﻨﻛﺎن ﻛ دەﺳﺘﯿﺎن ﺑ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﻛﺮدووە ،ﺳرەﺗﺎ ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﻛﺮدﯾﺎن ﻛ ﺟﺎران ﺳر ﺑ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸﻮو ﺑﻮون ،ﯾﺎن ﺋو ﻛﺳﺎﻧی
ﺧﯚی دەﻛﺎت ﻛ ﭼﯚن ﻛوﺗﺒﻮوە دەﺳﺘﯽ ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﭼﻛـــﺪاری ﺳـــر ﺑ ھﻣـــﺎن ﻣزھﺑﯽ ﺧﯚی، ھﺎوڕﯿﻛﯽ ﺳـــﻮﻧﻨی ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺑﺎس ﻟو ﻛﺎﺗﺎﻧ دەﻛﺎت ﻛ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەﺧﺴـــﺘ ﻣﺗﺮﺳﯿوە ﭼﻮﻧﻜـــ دەﺑﻮواﯾ ﺑو رﮕﺎﯾﺎﻧدا ھﺎﺗﻮﭼﯚ ﺑﻜﺎت ﻛ ﻛوﺗﺒﻮوﻧ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﺪەﺳـــﺘﯽ ﻗﺎﻋﯿﺪە. ﻟھﻧﺪێ ﺣﺎﺗﺪا ،ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎن ﺑﯿﺮ و ھﺳـــﺘ ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﻛﺎن ﺗﭙـــڕ دەﻛن .ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ھﺎوﺳرﮔﯿﺮی ﻟ ﻧﻮان ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ و ﻛـــﻮرد ھر ﺑردەواﻣـــ و ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﺑﻨﺑ ﻧﺑﻮوە. وەك رەﻧﮕﺪاﻧوەﯾك ﺑﯚ ﺋوەی ﻛ ﭘﯿﺪەﻦ ﻗﺴـــ ﺟﯿﺎﯾ ﻟ ﻛﺮدار ،ﺑﺰﻧﺴـــﻤﺎﻧﻜﯽ ﺳﻮﻧﻨ دەﺑﯿﻨﺖ ﻛ ﺳﻮﻧﻨﮔری ﮔﯾﺸﺘﻮوەﺗ ﺣﺎﺗﯽ ھﯿﺴﺘﯿﺮﯾﺎ و ﺗﻮﻧﺪڕەوی و داوا ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران
دەﻛﺎت ﺗﻮﻧﺪﺗﺮ ﺑﻦ و ﺗﻧﺎﻧت ﻛﺎری ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺶ ﺑﻜن ،ﺋـــو ﺗﻧﺎﻧـــت ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﯿ ﺳـــﯾﺮی ھواﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﺑﻜﺎت ﺑﺰاﻧﺖ ﭼﯽ دەﻛن و ﭼﯽ دەﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﻟ ﻧﺎﺧﯽ ﺧﯚﯾﺪا ،ﺋو ﺷﺘﺎﻧی ﻻ ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﯿ و ﺑﮔﺮﻓﺘﯽ ﺧﯚی ﻧﺎزاﻧﺖ .ﺧﺎﻜﯽ دﯾﻜش ﺋوەﯾ ﻛ دۆﺳـــﺘﺎﯾﺗﯿﯽ درﮋﺧﺎﯾن و ﻟﻣﮋﯾﻨ رێ ﺑﯚ ﻟﻜﻨﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوە ﺧﯚش دەﻛﺎت، ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ دەﺑﯿﻨﯽ ﻛﺳـــﻜﯽ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮ ﻛ ﺑﻮوەﺗ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﯽ ﻧرﻣۆ و ﺑﻮوەﺗ ﻻﯾﻧﮕﺮی ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ،ﺳـــرداﻧﯽ ﻛﯚﻧ ھﺎوڕێ ﺷﯿﻮﻋﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧـــﯚی دەﻛﺎت ،ﺋﻣ ﺑ ﻻﯾوە زۆر ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿ، ﺗﻧﺎﻧت ﻟﻧﻮ ﺑﺎرەﮔﺎی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺷﯿﻮﻋﯿﺪا ﻧﻮﮋی ﺧﯚﯾﺸﯽ دەﻛﺎت. ﺑ ﻛﻮرﺗـــﯽ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻓﺎﻛﺘر ھـــن ﻛﺎر ﻟ ھﺳﺘ ھرە ﺗﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﮔری دەﻛن و ﻧرﻣﯿﺎن دەﻛﻧوە .ﺋوەی ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﯚ ﺋوەی ﺋم ﻓﺎﻛﺘراﻧ ﺑﺎﺷـــﺘﺮ رۆﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن ﺑﮕن، ﺋوەﯾ ﻛ ﻛﻣﻚ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑ ﻛﺎت و ھﻤﻨﯽ و ھروەھﺎ ﺧﺎوﺑﻮوﻧوە ھﯾ .ﺷﺑﻧﮕﯽ "رۆژە رەﺷﻛﺎن""،رووداوە ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﻛﺎن" ،واﺗﺷﺑﻧﮕﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾـــك ﻛ زۆر ﺟﺎران ﻟ ﻧﺎﺧوەﯾ و ﺑ ﻗﺴی ﻧرم و ﻧﯿﺎن ھوﺪراوە ھﻮر ﺑﻜﺮﻨوە، ﺋم ﺷـــﺑﻧﮕ ﺑﺎﯽ ﺑﺳر ﺷـــﺎردا ﻛﺸﺎوە. ھﻣﻮو ﻛﺳـــﻚ ﭼﺎك دەزاﻧﺖ ﻛ ﻛﻮﯽ ﺷﺎر ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ ﺑﯚی و دﻨواﯾﯽ ﭘﺪەدات و ﭘﺎرﺰراوە، ھروەھﺎ ﻛﺎﻣ ﺷـــﻮﻨﯿﺶ زۆر ﺗﺮﺳﻨﺎﻛ و ﻛس ﻧﺎوﺮﺖ رووی ﺗﺒﻜﺎت .داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﮔڕەﻛﻚ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﺋﺎراﻣ ،ﭘﯿﺎن ﺳﯾﺮە ﻛ ﻻی ﺧﻜﯽ دی ﮔڕەﻛﻛﯾﺎن ﺑ ﺧﺗر ﻧﺎوی دەرﻛﺮدووە، ﺑﯚﯾـــ ﻧﺎوﺮن رووی ﺗﺒﻜـــن ،ﺑم ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا ،ﺧﯚﯾﺸـــﯿﺎن ﻟ ھﻧـــﺪێ ﮔڕەﻛﯽ دﯾﻜ دەﺗﺮﺳﻦ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﺋواﻧﯿﺶ وەك ﺟﺎران ﺟﯽ ﻣﺗﺮﺳﯽ ﻧﯿﻦ .ﺋم ﺧﯚﺑدوورﮔﺮﺗﻦ و ﮔﻮﻣﺎﻧﻜﺮدﻧ ﻟ ھﻧﺪێ ﻧﺎوﭼ و ﮔڕەك ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺸﺪا ھﺳﺘﯽ ﭘﺪەﻛﺮﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن زۆر ﺑ دەﮔﻤن ھﺎﺗﻮﭼﯚ و ﺳرداﻧﯽ ﺋو ﭘﺎرﺰﮔﺎ و ﻧﺎوﭼﺎﻧـــ دەﻛن ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺳـــر ﺑ ﻻﯾﻧﯽ ﻧﯾـــﺎر و رﻛﺎﺑرن .ﺋم ھﺳـــﺖ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﺎﻧ ﻟـــ رووی ﺳﯿﺎﺳـــﯿوە ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻐﻼل دەﻛﺮﻦ و ﺑﻛﺎردەھﻨﺪرﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﮔﻣی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﯚی زوو زوو ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻐﻼﻟﯽ ﺗـــﺮس ﻟوﯾﺘـــﺮ دەﻛﺎت. ﺗﺮﺳـــﻛش ﮔورەﺗﺮ دەﻛﺮﺖ ﺑﯚ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ،ھروەھﺎ ﮔﺮژﯾﯿ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﮔرﯾﻛﺎن و ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿ ﺗﺎﺋﯿﻔﯿﻛﺎن دەﻛﺮﻨ ﺧﯚراﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻛﺎردەھﻨﺪرﻦ. ﻋﺮاﻗﯿـــﻛﺎن ﻛ ﺑ ﺣﺳـــﺮەﺗوە ﭼﺎوەڕﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﺒﻮوﻧوەی راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﺑﺎرودۆﺧـــﯽ وﺗﻛﯾﺎن دەﻛن ،ﺋﺴـــﺘﺎ ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ دەﯾﮕﻮزەرﻨﻦ و ﺑرﮔی ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﺋﺎـــﯚزە دەﮔﺮن ﻛ ﺑﯚﯾﺎن داڕـــﮋراوە ،ﺑرﮔی ﺋـــو ﻛﯚﻣﮕﯾ دەﮔﺮن ﻛـــ ھﺘﻛﻨﺪراوە. ﺋوان ﻧﺎﭼﺎرن ﻟ ﺷـــﺎرﻜﺪا ﺑﮋﯾﻦ ﻛ وﺮان ﺑﻮوە و ﺑرﮔی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﮕﺮن ﻛ ﺑ ھـــزار و ﯾك ﺷـــﻮە دەڕووﺗﻨﺪرﺘوە و ھر ﻛﺳـــ و ﺑﯚ ﺧﯚی ﻟﯽ دەدۆﺷﺖ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ زۆرﺑی ﻣﺎن ﻟ ﺳ ﺳرﭼﺎوەوە ﻛﺎرەﺑﺎﯾﺎن ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن راﻛﺸـــﺎوە :ﻛﺎرەﺑﺎی ﺣﻜﻮﻣﯽ ﻛ رۆژاﻧ ﭼﻧﺪ ﺳـــﻋﺎﺗﻚ ھﯾ ،ﻣﻮەﻟﯿـــﺪەی ﺋھﻠﯿﯽ ﮔڕەك ،ﻟﮔڵ ﻣﻮەﻟﯿـــﺪەی ﻣﺎوە ﻛ ﺋﮔر ﻛﺎرەﺑﺎی ھردوو ﺳـــرﭼﺎوەﻛی دﯾﻜ ﻧﺑﻮو، ﺋـــوە ﻟ ﻣﺎوە ﻣﻮەﻟﯿـــﺪە ﭘﺪەﻛن .ﺋﻣش ﺑ راﺳﺘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺷـــﺎزە و وﻨی ﻧﯿﯿ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ،ﺑم ﺧﻜﻛ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧ ﺗﺎ ﺋﺮە ﺑﯿﮫﻨﻦ و ﻟﮔﯿﺪا ﺑۆن .ﻛﺸﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﺋم ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺷﻠﯚﻗی ﻋﺮاق ﮔﻧﺪەﯿﯽ ﺑﺎزﮔﻛﺎﻧ ﻛ ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﺑـــﯚ راوەڕووت داﻧﺪراون و ھﯿﭽﯽ دی .ﻟم وﺗدا ﻛ راھﺎﺗﻮوە ﺑ ﺷـــﺘﯽ ﺳﯾﺮ و ﺳﻣرە و ﭘﻜﻨﺎﻛﯚك ،زوو زوو وﺷﯾﻛﯽ ﺗﺎزە دەﭼﺘ ﻧﻮ ﻗﺎﻣﻮوﺳـــﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺳـــﺎدەی ﺧﻚ ﺑﯚ ﻣﺑﺳﺘﻚ ،ﺑﯚ ﺷﺘﻜﯽ ﺗﺎزە ،ﯾﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺷﺘﻜﯽ ﺋﺎﯚز ﯾﺎن ﺑﺘﺎم ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ وﺷی )ﺣواﺳﯿﻢ( ﻛ ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ﭼﯚن ﺗرﺟﻮﻣی ﺑﻜﯾـــﻦ ،ﻛوﺗﻮوەﺗ ﺳـــر زاری ﺧﻚ .ﺋم وﺷـــﯾ ﻟ ﺑﻨﭽﯿﻨدا دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺳردەﻣﯽ ﺳدام ﺣﻮﺳﻦ و دەزﮔﺎ ﭘۆﭘﺎﮔﻧﺪەﻛی ﺳﺎﯽ ، 2003ﻛ ﺋوﻛﺎت ﺑ واﺗﺎی "ﯾﻛﻼﯾﯿﻜرەوە" ﺑﻛﺎردەھـــﺎت ،ﺑم ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑﯚ ﺋـــو رەﻓﺘﺎرە ﺗـــﺎوان و ﻛﺗﻨﺌﺎﻣﺰاﻧ ﺑﻛﺎر دﺖ ﻛ ﻟ ژﻣﺎرە ﻧﺎﯾـــن و ﻟو ﻓوزا و ﻛس ﺑ ﻛس ﻧﺑﻮوﻧی ﺋﺴـــﺘﺎی ﻋﺮاﻗﺪا ﺑﻮوﻧﺗ ﺷـــﺘﯽ ﻣﻮﻣﻜﯿﻦ ﻛ
77
ﺑم ﻟـــ ھﻣـــﻮوی ﻧﺎﺧﯚﺷـــﺘﺮ ﺋوەﯾ ﻛ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛﺎن ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋـــوەی ھوﺪەن ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ﻧﺎﺧﯚﺷـــی وﺗﻛﯾـــﺎن ﺑﮕﯚڕن ﯾﺎن ﺑﺎﺷـــﺘﺮی ﺑﻜن ،ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﻟﮔﺪا دەﮔﻮﻧﺠﻨﻦ. رﮋﯾﻤـــ ﺗﺎزەﻛ ھﻣﺎن ﺑرﮔﯽ رﮋﯾﻤ ﻛﯚﻧﻛی ﭘﯚﺷـــﯿﻮەﺗوە .ﺑرﭘﺮﺳـــﺎن ﻟ ھﻣﺎن ﺧﺎﻧﻮوە ﺧﯚﺷـــﻛﺎﻧﯽ ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ زەﻣﺎﻧـــﯽ ﺳـــداﻣﺪا دەژﯾﻦ ﻛ دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑ ﺳردا ﮔﺮت و ﻛﺮدﻧﯿﺎﻧ ھـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن دوای ﺋوەی ﺳـــردەﻣﯽ ﺳـــدام ﻟﮔـــڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،ﺋواﻧـــی ﺧـــون ﺑ ﺑﺳـــرﭼﻮو ،ﻛ ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا ﺗﻧﮫﺎ ﺑ ﺷـــﻮە ﮔﯚڕاوە ،ﺑ ﻧﺎوەڕۆك وەك ﺧﯚﯾﺗﯽ ،ﻛﭼﯽ ﮔﻮاﯾ ﺳردەﻣﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸﻮوەوە دەﺑﯿﻨﻦ و ﺋﺎﺧﯽ ﺑﯚ ﺑ ﻧﯿﺎز ﺑﻮون ﺳرﺗﺎﭘﺎی ﺑﮕﯚڕن .ﻟ ﺷﺎری ﺑﻏﺪا ،ھﺪەﻛﺸﻦ ،دﯾﺎرە ﺷﺘﯿﺎن زوو ﻟﺑﯿﺮدەﭼﺘوە. دوای ﻧﺰﯾﻜی 10ﺳـــﺎڵ ﻟ رووﺧﺎﻧﯽ ﺳـــدام ،ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻧﺎﯾﺗـــوە ﯾﺎدﯾﺎن ﻛـــ ﭘﯿﺎوەﻛﺎﻧﯽ ھﯿـــﭻ ﺑﯿﻨﺎﯾﯾﻛﯽ ﺗـــﺎزە دروﺳـــﺘﻨﻛﺮاوە ﺗﻧﮫﺎ ﻋـــﻮدەی ،ﻛﻮڕە ﺋﺧﻼق ﻧﺰﻣﻛـــی دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری ﺑﯿﻨﺎﯾﻛی ﺷﺎرەواﻧﯽ و رﮕﺎی ﺑرەو ﻓۆﻛﺧﺎﻧ ﭘﺸـــﻮو ،ﭼـــﯚن دەﭼﻮوﻧ ھوارﮔ و ﺷـــﻮﻨ و ھروەھﺎ ﭼﻧﺪ ﭘﺮدـــﻚ ﺑﯚ ﺋﯚﺗﯚﻣﯚﺑﯿﻞ ﻧﺑﻦ .ﮔﺷﺘﯿﺎری و زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﺑﯚ راوە ﻛﭻ ،ﻛﭽﯽ ﺧﺰاﻧ ﺋو ﻛﻮﺷـــﻜﺎﻧی ﻛ ﺑﯚ ﭘﯚﻟﯿﺴـــﯽ ھﺎﺗﻮﭼﯚ ﻟ ﮔﺮان و ﺳـــﻧﮕﯿﻨﻛﺎن ،ﺗﺎ ﺑﯚی ﺑﻨﻦ و ﺋوﯾﺶ ﭼﻮارڕﯾﺎﻧﻛﺎن داﻧﺪراون ،ﻟ ﺳـــرﯾﺎن ﻧﻮوﺳﺮاوە دەﺳﺘﺪرﮋﯾﯿﺎن ﺑﻜﺎﺗﺳر ﺑ ﺋوەی ﺳﺰا ﺑﺪرﺖ "دﯾﺎرﯾﯽ ﺷﺎرەواﻧﯽ" ،ﺋﻣ رەﻧﮕﺪاﻧوەی ھﻣﺎن ﯾﺎن ﻛس ﺑﻮﺮﺖ ﮔﻠﯾﯽ ﯾﺎن ﺷـــﻜﺎﺗﯿﺶ ﺑﻜﺎت. ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺳـــداﻣ ﻛ دەﯾﺎﻧﮕﻮت "ﻣﻛﺮەﻣ"ی ﺑﯚﯾـــ دەﺑﻮواﯾ ﺑرەو ﭘﺸـــوە ھﻧﮕﺎو ﺑﻨﻦ و ﺳدام ،ﺧﯚی ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﻧﺎوی ﻛﺳﻚ دەﺑﻮواﯾ دۆﺧﻛ ﺑﮕﯚڕن ،ھﻧﮕﺎوﻜﯽ ﻟم ﭼﺷﻨ ﺳدام ﻧـــﺎوی دەزﮔﺎﯾﻛـــﯽ ﺑﻼﯾن و ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﺒﺮاﯾ .ﺣﻮﺳـــﻦ و دارودەﺳـــﺘﻛی ﻧ دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ و ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ ﻣﻮوﭼﻛﯾﺎن ﺑﺷـــﯿﺎن ﻧ ﻧﯿﺎزﯾﺸـــﯿﺎن ھﺑﻮو ﺑﯿﮫﺎوﻦ .ﺋﻣۆﻛ دەﺑ ﻧﺎﻛﺎت ،ﺑﯚﯾ ﻧﺎﭼﺎرن ﺑ دوای ﺳرﭼﺎوەی دﯾﻜی ھﯿﻮا ﺑﯚ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺑﺨﻮازﯾﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ھﻣﻮو داھﺎﺗﺪا ﺑﮕڕﻦ ﺟﺎ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﺖ ﯾﺎن ﻧﺎ .ﮔﻧﺪەﯽ ﺷﺘﻚ دەﺑﺖ ﺳـــرﻟﻧﻮێ دەﺳﺘﯽ ﭘﺒﻜﺮﺘوە ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺑﺎدا ﺑﺎس ﻧﺎﻛﺮﺖ ،ﺑ دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺖ و ﮔﯚڕاﻧـــﻚ رووﺑـــﺪات .ھر ھﯿـــﭻ ﻧﺑﺖ ﺗﻮاﻧﺎ دەﻛﺮﺖ ﺑـــﯚ ﺋوەی ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﺪا وەك ھﯾ ،دەرﻓﺗﯿﺶ ھﯾ .ﻋﺮاق دەوﻣﻧﺪە ﺑ ﻛﺎرﺗﯽ ﻓﺸـــﺎر ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﺪرﺖ .ﻣﺎﺳـــﺘﺎوﭼﺘﯽ و ﻧوت ،ﺋﮔرﭼﯽ ﮔﻧﺪەﯽ ﻛﯚﺳﭙﻜﯽ ﮔورەﯾ، ﺧﺰم ﺧﺰﻣﺎﻧ و دۆﺳـــﺖ دۆﺳﺘﺎﻧ و ﻧﺷﺎرەزاﯾﯽ دەردﻜﯽ زﯾﺎﻧﺒﺧﺸـــ ،دەﻛﺮـــﺖ ﻛﯚﭼﯽ ﺋﻗ و ﻟﻨھﺎﺗﻮوﯾﯽ داﻣﻮدەزﮔﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻨﻜﯚڵ رۆژﻚ ﻟ رۆژان ﭘﭽواﻧ ﺑﻜﺮﺘوە و ﺋﻗﻛﺎن ﺑﮕڕﻨـــوە وت و ھـــﯽ ﺑﮕﺎﻧـــش ﺑﻦ .ﺋو ﻛﺮدووە داﯾﺎﻧزاﻧﺪوون. ﻛﺎﺗـــی داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧـــﯽ دەوت ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﺪا ،ﻛﯚﺷﻜﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻛ دەﺳﺘﺪەﻛﺎت ﺑ ﮔﺮﺗﻨ ﺧﯚی ﻛﺳﺎﻧﯽ ﻟﮫﺎﺗﻮو و ﺋﺴﺘﺎ ﺑﻮوەﺗ" ﻧﺎوﭼی ﺳوز" ،ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﻛ ﺑﺗﻮاﻧﺎ و ﻛﻣﺘﺮ ﻛﺎر ﺑ ﺳﯿﺴﺘﻣ ﮔﻧﺪەﻛی ھﺎﺗﻦ ﻛﺮدﯾﺎﻧ ﻣﺒﻧﺪی ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن .ﺋم داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﺳـــﺎﻧﯽ دﺴﯚز ،ھﺎوڕێ و ﺧﺰم و ﻛﯚﺷﻜ رووە ﻧﺎﺷﯿﺮﯾﻦ و ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣ ﻛس ﺑﻜﺮﺖ ﯾﺎن ﻧھﺪرﺖ .ﺋوەی ﻣﺎوەﺗوە و ﺗﺎزەﻛی ﺋﺴﺘﺎی ﻋﺮاق ﻧﯿﺸﺎن دەدات ھر وەك ﻟ ھﻣﻮوی ﮔﺮﻧﮕﺘﺮە دەرﭼﻮوﻧ ﻟو ﻗﯾﺮاﻧی ﻛ ﭼﯚن ﺟﺎران ﺳﯿﻤﺒﻮﻟﯽ ﺳﺘم و ﺧﺮاﭘﻛﺎری ﺑﻮو .ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ وﺗﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە ،ﺋﮔر "ﻧﺎوﭼی ﺳـــوز" ﻛ ﺑ ﺷـــﻮورەﯾﻛﯽ دوور و ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﻧﺗﻮاﻧﺮاﺑﺖ ﯾﻛﻼﯾﯽ ﺑﻜﺮﺘوە ﺋﻣ درﮋ دەورە دراوە و ﭘﺎﺳواﻧﯽ دەﻛﺮﺖ ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘ ﺑ دۆﺧﻜﯽ ﻛﺎﺗـــﯽ ﻛ ﯾﻛﺠﺎر زۆر ﻟـــ ﻣﯾﺪاﻧﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯽ ﭘڕاوﺰﺧر ،ﺑﺮﯾﺘﯿ درﮋەی ﻛﺸﺎوە. ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻛﺎن ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﻚ ﻛ ھﻣﻮو ھوـــﻚ دەدات ﺑﯚ ﺋوەی ﺧﯚی ﻟ * ﺗﻮﮋەرﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯿ ،ﻟ ﺳﺎﯽ ﻛﯚﻣﮕ داﺑﻨﺖ .ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﯚری ﻛﺎرﺗﯽ ﭼﻮوﻧ 1998ﺗﺎوەﻛﻮ 2004ﻟ ﺑﻏﺪا ژﯾﺎوە. ژوورەوە ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧ ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﻣﺎﻧﺎی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﻧﻮﺧﺒﯾﻛـــﯽ ﺗﺎزە و ﭘﻠ و ﭘﺎﯾی ﺟﯚراوﺟﯚر ﻟ ﻧﻮ ھڕەﻣﯽ دەﺳـــﺗﺪا دەﺑﺧﺸﻦ .داﺧﺴﺘﻨﯽ رەوی ﻛڕادە – ﻣﻧﺴـــﻮور ﻛ ﺑﻧﺎو ﻧﺎوﭼی وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺳـــوزدا ﺗﺪەﭘڕﺖ ،ﺧﻜﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺎت رﯿﻛـــﯽ دوور ﺑﺒن ﺗﺎ ﺑﮕﻧ ﺷـــﻮﻨﯽ ﻣﺑﺳـــﺖ .ﺑﯚ ﺋوەی ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﺑﻜﺮﺘوە، ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ھﻧـــﺪێ ﭘۆژە ھﯾ ﻛ دەﻛﺮـــﺖ ﺑﻜﺮﻦ ،ﺑم ﻛـــ ﻧﺎﻛﺮﻦ ،ﺋﻣ ھﯚﯾﻛﯽ ھﯾ :ﭘﺪەﭼﺖ ﻧﺎوﭼی ﺳوز ﺑﻮوﺑﺘ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑـــ ﺗﻮﮋﻜﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﻛ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﯿ ﺣﯿﺴـــﺎب ﺑﯚ ﻛس ﺑﻜﺎت ،ﺧﯚی ﺑ ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎر ﻧﺎزاﻧﺖ. ﺑـــ ﻻی ﺧﻜﻜـــﯽ زۆری ﻋﺮاﻗوە ،ﺋﻣﺎﻧ ھﻣـــﻮو واﻗﯿﻌـــ ﺗﺎﻛی ﺳـــردەﻣﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﭘﺸـــﻮو ﺑ ﺑﯿﺮی ﺧﻚ دﻨﻨوە .رەﺧﻨﻛﺎﻧﯽ ﺧـــﻚ زۆر ﺟﺎران ﺑ ھﻣـــﺎن زﻣﺎﻧ ﻛﯚﻧﻛی ﺟﺎراﻧﻦ .ﺑراوردﻛﺮدن ﯾﺎن ﭘﻜﺸﻮﺑﮫﺎﻧﺪن ﺣرام ﻧﯿﯿ ،ﺗﻧﺎﻧت ﻻی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧش ﻛ ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﻦ ﺑﯚ دواوە ﺑﮕڕﻨوە .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺋـــو ﭘﯿﺎوەی ﻛـــ دەﯾﮕﻮت":ﺋم ﺟﺎرە ﻧﯚرەی ﺋﻤﯾ " ."ﺳدام ﯾك ﻛس ﺑﻮو ،ﺗﺮی ﺧﻮاردﺑﻮو ،ﻣﻮﺷﻜﯿﻠﻛ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋواﻧی ﺋﺴﺘﺎ ﻟ دەﺳﺗﻦ زۆرن و ﻗت ﺗﺮ ﻧﺎﺑﻦ". ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﭘﺮﺳـــﯿﺎرە ﻗﻮرﺳـــﻛ ﺋوەﯾ: ﺋﺎﯾﺎ ﻋﺮاق 10ﺳـــﺎﯽ دﯾﻜـــی ﺋﺶ و ﺋﺎزاری ﺑ ﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯽ ﻟ ﭘﻨﺎوی ھﯿﭻ؟ ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا، رووﺧﺎﻧﺪﻧـــﯽ رﮋﯾﻢ ﺷـــﺘﻜﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑﻮو ﺑﯚ دەرﭼـــﻮون ﻟ ﺗﻧﮕﮋەﯾك ،ﻟ ﻗﯾﺮاﻧﻚ و ﺑﻮوە ھﯚی ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾی ﺟﯚرﻚ ﻟ داﺑﺷـــﻜﺮدﻧوەی ﻛﺎرﺗـــﻛﺎن .دەﺑﯿﻨﯿـــﻦ ﮔڕەﻛـــﯽ ﯾرﻣﻮوك ﻛ
) (1ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧن ﻛ داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﻛﯾﺎن ﺗﻜﻦ، ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻟ ﻋـــرەب و ﻛﻮرد ﭘﻜﺪﻦ ،ﻛ "ﺷـــڕ"ﻜﯽ ﺷﺎراوەﯾﺎن ﻟﺳرە ﻟ ﻧﻮان ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﻏـــﺪا و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺧﻮدان ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯽ .ﮔﺮژی و ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺳر ﺳﺘﺎﺗﻮی ﺷﺎری ﻛرﻛﻮك و ھروەھﺎ ﻟﺳر دەرھﻨﺎﻧﯽ ﻧوﺗﯽ ژﺮ ﺧﺎﻛﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧن. )(2ﺑواﻧﭘﯿﺘرھﺎرﻟﯿﻨﮓ"،ﯾﻛﺘﯿﯿرووﻛﺷﻛی ﺷﯿﻌﻛﺎﻧﯽ ﻋﺮاق" ،ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی .2006 ) (3ﺑواﻧ ﭘﯿﺘر ھﺎرﻟﯿﻨﮓ " ،دﯾﻨﺎﻣﯿﻜﻛﺎﻧﯽ ﻣﻠﻤﻼﻧ ﻟ ﻋـــﺮاق" ،ﮔﯚﭬﺎری ﻛﺮﯾﺘﯿﻚ ﺋﻧﺘرﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎل، ﭘﺎرﯾﺲ ،ژﻣﺎرە ، 2007 ، 34ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ .43 - 29 ) (4ﺳـــدرﯾﺰم ﺗوژﻣﻜـــ ﻟـــ ژـــﺮ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﺳﺎدق ﺋﻟﺴدردا دروﺳﺘﺒﻮوە، ﺋو ﺳرﻛﺮدە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ﺑﺟﻣﺎوەرەی ﻛ ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﻧﯚھدەﻛﺎﻧـــﺪا ﺑﻮوە ﻧﻮﻨری ﺋـــو ﺧﻜ ھژار و ﺑﺷﻤﯾﻨﺗی ﻟﻻﯾن ﺧﻮدی ﻣرﺟﻋﯽ ﺷﯿﻌﯿوە ﭘﺸـــﺘﮕﻮێ ﺧﺮاﺑﻮون .ﺑـــ ھـــﯚی رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە ﺑﻮﺮاﻧﻛی ﻟﮔڵ رﮋﯾﻤﯽ ﺳداﻣﺪا ،ﻟ ﺳﺎﯽ 1999 ﻛـــﻮژرا .ﻟ 2003 ﺑوﻻوە ،ﯾﻛﻚ ﻟ ﻛﻮڕەﻛﺎﻧﯽ ﺑ ﻧـــﺎوی ﻣﻮﻗﺘـــدا ﺑﻮوەﺗ ھﮕﺮی ﻣﺷـــﺨﻛی ﺑﺎوﻛﯽ.
LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
دۆﺳﯿ ﺋﻔﻜﺖ :ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی
ﺟﺎران ﻧﯿﻤﭽ ﻣﺣـــﺎڵ ﺑﻮون .ﻣﯿﺰاﺟﯿﺶ ﺑﻮوەﺗ ﺑﺷﻚ ﻟ ﮔﻣﻛﺎن .ﺳـــرﺑﺎری ﺋم داھﻨﺎﻧ ﺗﺎزە و ﺳـــﯾﺮاﻧ ،ﻋﺮاﻗﯿـــﻛﺎن ﻟ ﺟﺎران زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺎﺑﻧﺪی ﺷـــﻮﻨ ﻛﯚن و ﻧﺎﺳـــﺮاوەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﻦ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﻧﺎﻧواﺧﺎﻧ و ﺷﯿﺮﻧﻣﻧﯿﻛﺎن ھـــر وەﻛﻮ ﺧﯚﯾﺎﻧﻦ ،ﭼﺎﯾﺨﺎﻧـــﻛﺎن ﻧﮔﯚڕاون و وەك ﺟـــﺎران ﺟﻤﯾﺎن دﺖ و ھر ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻦ .ھرﭼﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ ﻧرﯾﺘﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﺑﺮژاﻧﺪﻧﯽ ﻣﺎﺳﯿﺸـــ ﻛ ﭘﯽ دەﻦ ﻣﺳﮕﻮف، ﺋﻣ ﺧﻜﯽ ﺷـــﺖ ﻛـــﺮدووە و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺑ ﻣﺎﺳﯽ ﺑﺮژاو ﺑﮋﯾﻦ.
ﮔڕەﻛﯽ ﺋﻓﺴران ﺑﻮو ،ﺋﺴﺘﺎ ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺮاوە و ﺧﺰﻣت ﻧﺎﻛﺮﺖ ،ﻛﭼﯽ ﮔڕەﻛﯽ ﺋﻟﺠوادﯾﻦ ﻛ ﺟﺎران ﮔڕەﻛﻜﯽ ﻧﮔﺒت و ﺑدﺑﺧﺖ ﺑﻮو ،ﺋﺴﺘﺎ ﺧﺰﻣـــت دەﻛﺮـــﺖ .وەك دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﺑﺎﺧﭽﯾﻛﯽ ﻣﻨﺪاﻧـــﯽ ﻟـــ ﻛﺮاوەﺗـــوە ،ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﻜﯿﺶ ﺑﯚ ﯾـــﺎری ﺗﻨﯿﺲ ،ﻛ ﺑﺎوەڕی دەﻛﺮد ﺷـــﺘﻜﯽ وا رووﺑﺪات .ﺑـــم ﺑﯚ ﺗﻜﮕﺮﺗﻨﯽ ﭼﻧﺪ ﮔﻮﻟﻠﯾك ﯾﺎن ﺗﻧﺎﻧت ﺑﯚ ﺋﺎﻮﮔﯚڕﻛﺮدﻧﯽ ﭼﻧﺪ ﭘﯚﺳﺘﻚ ﻟ ﻧﻮ داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﺪا ،دەﺑﺖ چ ﺑﺎﺟﻚ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑﺖ ﺑﺪرﺖ؟ زۆرﺑـــی ﻛﺎت ﺑﺎﺟﻛ ﺋوەﯾـــ ﯾﺎن دەﺑﺖ ﻛـــﯚچ ﺑﻜﯾﺖ و ﺑۆﯾﺖ ﯾﺎن ﺧﯚت دەوﻣﻧﺪ ﺑﻜﯾﺖ ،ﺋﻣﺎﻧ ﺗﺎﻛ ﺋﺎﺳﯚﯾﻛﻦ ﻟ ﺑردەم ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﺪا ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﻮە ﻟﺳر دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜﯽ ﮔﺸﺘﯽ و دەﺳـــﺘﺟﻣﻌﯽ رﻚ و ﻛﯚك ﺑﺖ .ﻟ وﺗﻜﺪا، ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎی ﮔﺮﺪراوە ﺑ راﺑﺮدووﯾﻛﯽ دوور و درﮋی ﭘ ﻟ ﻧھﺎﻣﺗﯽ و ﻗﯾﺮان و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی، ﻟ وﺗﻜﯽ ﻟم ﭼﺷﻨدا ،ﺋم ﻧﻮﺧﺒﯾی ﺋﺴﺘﺎ ﺣﺎﻛﻤ ﺗﻧﮫﺎ ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﻧﯿﯿ ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋم دۆﺧ ،ﺑﻜﻮ ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺑرھﻣﯽ دۆﺧﻛﯾ.
20132013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
MONDE MONDE
ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق و ﭘﺗﺮۆل ژان ﭘﯿﺮ ﺳﺮﻨﯽ * ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺳﺎﯽ 2003 ﺑﻻی ﺧﻜﯽ ﻋﺮاﻗوە ﻟ ﭘﻨﺎو ﻧوﺗﺪا ﺑﻮو ،ﺑم ﺑﻻی ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎﻧﯽ ﭘﻨﺘﺎﮔﯚﻧوە ﺑ ﭘﭽواﻧوەﯾ. ھر ﻟ ﺋــــﺎدار )ﻣــــﺎرس(ی 2003وە ،ﺋم ﺟﻧﮕ ﺑﻮوەﺗ ھﯚی ﻣﺮدﻧﯽ 650ھزار ﻛس ،ﺋﺎوارەﺑﻮوﻧﯽ ﻣﻠﯿﯚﻧﻚ و 800ھزار ﻛس ﺑﯚ ھﻧﺪەران ،ﻟﮔڵ دوورﻛوﺗﻨــــوەی ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری ﺧﻚ ﻟ ﻣﺎڵ و ﺣﺎﯿﺎن .ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣ ﻟ ﭘﻨﺎو ﭘﺘﺮۆل ﺑﻮو؟ ﺋﮔر ھر ﻣﮋووﻧﻮوﺳﻚ ﺳﯾﺮی ﺋو ھﻣﻮو دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺘ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ﺑﻜﺎت ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ھﻣﻮو ﺧﻚ دەﺳﺘﯿﺎن ﭘﯿــــﺎن دەﮔﺎت و ﭼﯿﺘﺮ ﻧﮫﻨﯽ ﻧﯿﻦ ،ﺋوە ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺑ ﺑ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳــــﯿﺎرەﻛ دەداﺗوە .ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺳــــرۆﻛﯽ ﭘﺸــــﻮو ﺟﯚرج دەﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮش و ﺟﮕﺮەﻛــــی ،دﯾﻚ ﭼﯾﻨﯽ و وەزﯾﺮی ﺑرﮔﺮﯾﻛی دۆﻧﺎﺪ راﻣﺴﻔﺪ ،ھروەھﺎ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧ ﻧﺰﯾﻜﻛﯾﺎن ﺗﯚﻧﯽ ﺑﻠﺮی ﺳــــرۆك وەزﯾﺮی ﭘﺸﻮوی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻧﻜﯚﯽ ﻟﺪەﻛن. ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2001 ﺟﯚرج دەﺑﻠﯿﻮ ﺑﻮش ﺑﻮوە ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻣﺎﯽ ﺧﯚی ﮔﻮاﺳــــﺘوە ﺑﯚ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳــــﭙﯽ ،ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮو ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﮔﺮﻓﺘﻜﯽ ﻛﯚﻧﺪا ﺑﻜﺎت ﺋوﯾﺶ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ھﺎوﺳﻧﮕﯽ ﺑﻮو ﻟ ﻧﻮان ﺧﻮاﺳﺖ ﻟﺳر ﻧوت ﻛ ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ ﻟ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﺪا ﺑﻮو ﺑھﯚی ھﻜﺸــــﺎﻧﯽ ھﺰی ھﻧﺪێ وﺗﯽ ﮔورە ﻛ ﻟ ﮔﺷﻛﺮدﻧﺪا ﺑﻮون وەﻛﻮ ﭼﯿﻦ و ھﯿﻨﺪ ،ﻟﮔڵ ﺧﺴــــﺘﻨڕووﯾك ﻛ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻛدا ﻧﺑﻮو .ﺗﺎﻛ ﭼﺎرەﺳرﻚ ﻛ ﺋوﻛﺎت ﺑ ﺋﻗﺪا دەھﺎت ،ﻟ ﻛﻧﺪاوی ﻓﺎرﺳﺪا ﺑﻮو ﻛ ﺧﺎوەﻧــــﯽ % 60ی ﯾدەﮔﯽ ﭘﺘﺮۆﻟﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧ، ﭼﻮﻧﻜــــ ﺳــــﻌﻮدﯾ و ﻋﺮاق و ﺋﺮان ﺳــــ وﺗﯽ زەﺑﻻﺣﯽ ﺧﺎوەن ﯾدەگ و ﺑرھﻣﯽ ﭘﺘﺮۆﻟﻦ ،ﺋﻣ
واﺷﯿﻨﺘﻦ وﯾﺴﺘﯽ ھﻣﺎن ﻛﺎری داﻣﺎﯿﻨﯽ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ ﻟ ﻧﺎزﯾﻛﺎن، دوای دۆڕاﻧﯿﺎن ﻟ ﺟﻧﮓ ﻟ ﺳﺎﯽ ،1945ﻟ ﻋﺮاق دووﺑﺎرە ﺑﻜﺎﺗوە .ﺋوە ﺑﻮو ﭘۆﺳی "ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺑﻋﺲ"ی ﺑﺳر ﻋﺮاﻗﺪا ﺳﭘﺎﻧﺪ ،ﺑم ﺗﻮﻧﺪﺗﺮ ﻟوەی ﻛ ﻟ دژی ﮔورە ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ ﻧﺎزی ﻟ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ ﺳﭘﺎﻧﺪﺑﻮوی ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ھردوو ﺋﯿﻤﺎرەﺗﯽ ﻛﻮﺖ و ﺋﺑﻮ زەﺑﯿﺶ ﻛ دوو ﺑرھﻣﮫﻨری ﮔﺮﻧﮕﯽ ﻧﺎوﭼﻛن. ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽﻧوت،ﺟﺎﺑھﯚیﻛﺸیداراﯾﯿوە ﺑﺖ ﯾﺎن ﺑھﯚی ﻛﺸی ﺳﯿﺎﺳﯿوە ،وەك ﺟﺎران ﻧﻣﺎ و ﺧﺎو ﺑﻮوەوە .ھر ﺳ ﺑﻨﻣﺎ دەوﻣﻧﺪە ﺣﺎﻛﻤﻛی ﺋﺎل ﺳﻌﻮد و ﺋﺎل ﺳﺑﺎح و ﺋﺎل ﻧھﯿﺎن، ﺑو ﭘﺎرەﯾی ﻟ ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﻧوت دەﺳﺘﯿﺎن دەﻛوت رازی ﺑﻮون و ﻛﺸﯾﺎن ﻧﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ وﺗﻛﺎﻧﯿﺎن
ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﻛﻣﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯿﺎن ھﺑﻮو ،ﺑﯚﯾ ﭘﯿﺎن ﺑﺎش ﺑﻮو ﺟــــﺎرێ ﻧوﺗ ﺧﺎوەﻛﯾــــﺎن ھر ﻟ ژﺮ ﺧﺎﻛﺪا ﺑﺖ و دەرﯾﻨھﻨﻦ .ﺋﺮان و ﻋﺮاﻗﯿﺶ ﻛ ﺑ ھردووﻛﯿﺎن ﺧﺎوەﻧﯽ ﻧﺰﯾﻜی ﯾك ﭼﺎرەﻛﯽ ﯾدەﮔﯽ ﻧوت و ﻏﺎزی ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻮون ،دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﻛﻟﻨﻛی ﻧﻮان ﺧﻮاﺳــــﺖ و ﺧﺴــــﺘﻨڕوو ﭘ ﺑﻜﻧوە ،ﺑم ھردووﻛﯿﺎن ﺳــــﺰاﯾﺎن ﺑﺳــــردا ﺳــــﭘﻨﺪرا ﺑﻮو، ﺳــــﺰاﯾﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟﺳــــر ﺗﺎران و ﺳــــﺰاﯾﻛﯽ ﻧﻮدەوﺗﯿﺶ ﻟﺳــــر ﺑﻏﺪا ھﺑﻮو .ﺋﻣش وای ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﻧﺗﻮاﻧﻦ دەﺳــــﺘﯿﺎن ﺑﮕﺎﺗ ﻛرەﺳﺘ و ﭘﺪاوﯾﺴــــﺘﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﺳــــﻮوﺗﻣﻧﯿ ﺧﺎوەﻛﺎﻧﯽ ژﺮ زەوﯾﯿﺎن .واﺷــــﯿﻨﺘﻨﯿﺶ ﻛ ﺑ دوو دەوﺗﯽ ﯾﺎﺧﯽ ﻟ ﻗﻣــــﯽ دەدان ،ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮو ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﺋﺎﺑﻮﻗﻛﺎن ﺑﻨﺖ. ﺟﺎ ﺑﯚﯾ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛ ﺋوەﺑﻮو ﻛ ﭼﯚن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻧوﺗﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻟــــ ﻛﻧﺪاو ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﺒﺎت ﺑ ﺋوەی ھژﻣﻮوﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﺳر ﻧﺎوﭼﻛدا ﻟ دەﺳﺖ ﺑﺪات؟ ﻛﯚﻧﭘﺎرــــﺰە ﺗﺎزەﻛﺎن ﻛ ﻟ ﺑﻨڕەﺗﺪا رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯽ ﺳــــر ﺑ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ﺑــــﻮون و ﺑﯾﺎرﯾﺎن داﺑﻮو ﭘﺎﭙﺸــــﺘﯽ ﻟ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰﻣﻜﯽ ﺗﺎزەی دەﺳﺘﻮای دوای رووﺧﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﺑﻜن ،ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﭼﺎرەﺳــــرﯾﺎن ﺑﯚ ﮔﺮﻓﺘﻛ دۆزﯾﻮەﺗوە .ﺋﻣﺎﻧ ﻟ دژی ﺑﯾﺎرەﻛی ﺟﯚرج ﺑﻮﺷﯽ ﺑﺎوك ﺑﻮون ﻟﺑﺎرەی ھﺸﺘﻨوەی رﮋﯾﻤﯽ ﺳددام ﺣﻮﺳﻦ ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1991ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ﯾﻛم ﺟﻧﮕﯽ ﻛﻧﺪاودا داﺑﻮوی. ﻟــــ ﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﻛﺮاوەﯾﺎﻧــــﺪا ﻛ ﻟ ﺳــــﺎﯽ 1998 ﺑﯚ ﺳــــرۆك ﺑﯿ ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ-ﯾﺎن ﻧــــﺎرد و ھر ھﻣﺎن ﺑﯿﺮۆﻛی ﭘۆژەﻛﯾﺎن ﺑﻮو ،ﭘۆژەی ﺳــــدەﯾﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ )ﭘﻨﺎك( ،ﭘ ﻟﺳر ﺋوە دادەﮔﺮن ﻛ دەﺑــــﺖ رﮋﯾﻤﯽ ﻋــــﺮاق ﺑﮕﯚڕدرــــﺖ .ﺧﺗ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
8 8
دۆﺳﯿ
ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق و ﭘﺗﺮۆل
ﺳﯿﺎﺳﯿﻛی ﺋم ﺗﺎزە ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰاﻧ روون و ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑﻮو :دەﺑﺖ ﺳدام ﺣﻮﺳﻦ ﺑ زەﺑﺮی ھﺰ ﻟ ﺑﻏﺪا دەرﭘڕﻨﺪرﺖ و ﻓرﻣﺎﻧﺪە ﺳرﺑﺎزﯾﯿ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﺑﺒﺮﻨــــ ﻋﺮاق .ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛس ﻟواﻧی ﺋﯿﻤﺰاﯾﺎن ﻟ ﺳــــر )ﭘﻨﺎك( ﻛﺮدﺑﻮو ،ﻟ ﺳﺎﯽ 2001ﺑدواوە ﻟ ﻛﯚﻣﯿﺘ و دەﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺪارە ﺗﺎزەﻛی ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﺷﻮﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻛﺮدەوە. ﺳﺎﯽ دواﺗﺮ ،ﯾﻛﻜﯿﺎن ﺑﻧﺎوی دوﮔﻼس ﻓﯾﺖ، ﻛ ﭘﺸــــﺘﺮ ﯾﺎﺳــــﺎﻧﺎس ﺑﻮو ،ﻟ وەزارەﺗﯽ ﺑرﮔﺮی ﺑﻮوە ﯾﺎرﯾﺪەدەری دۆﻧﺎﺪ راﻣﺴــــﻔﯿﺪ و ﻛﺎرﻜﯽ ﭘ راﺳــــﭙﺮدرا ﻛ ﺳرﭘرﺷﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺴﭙﯚڕان ﺑﻮو ﻟ ﺑﺎرەی ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﭘﯿﺸﺳــــﺎزﯾﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق .ﯾﻛم ﺑﯾــــﺎری ﻓﯾﺖ ﺋوە ﺑﻮو ﻛ دوای ﺳــــرﻛوﺗﻦ ﻟ ﺟﻧﮓ ،ھﺴﻮوڕاﻧﺪﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯽ داﯾ دەﺳــــﺖ )ﻛﯚگ ﺑــــﺮاون ﺋﻧﺪ رووت( ﻛ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻟﻘﻛﺎﻧﯽ ھﺎﺒﺮﺗﻦ ﺑﻮو ،ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﭘﺘﺮۆﻟﯿ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿی ﻛ دﯾﻚ ﭼﯾﻨﯽ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﺳرۆﻛﯽ ﺑﻮو .ﻧﺧﺸ رﮕﺎﻛی ﺋم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾ ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺑرھﻣﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق ھر ﻟ ھﻣﺎن ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺳرەﺗﺎی ﺳﺎﯽ 2003دا ﺑﮫﺘوە )2.840 ﻣﻠﯿــــﯚن ﺑرﻣﯿﻞ ﻟــــ رۆژﻜﺪا( ،ﺑﯚ ﺋــــوەی رێ ﻟ داﺑزﯾﻨﯽ ﻧﺮﺧﯽ ﻧوت ﺑﮕﺮﺖ ﻛ ﻟواﻧﺑﻮو ﻛﺎری ﻟ ﺑﺎزاڕی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑﻜﺮداﯾ. ﭘﺮﺳﯿﺎرە ﺳــــرەﻛﯿﻛی دﯾﻜ ﻛ ﭘﺴﭙﯚڕان ﻟ ﺳــــری ﻛﯚك ﻧﯿﻦ ﭘﯾﻮەﺳــــﺖ ﺑﻮو ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﺘﺮۆﻟﯽ ﻋﺮاق .ھر ﻟ ﺳــــﺎﯽ 1972ەوە ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿــــﻛﺎن ﻟ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوﺗــــﯽ ﻋﺮاق دوور ﺧﺮاﺑﻮوﻧوە و ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن زۆر ﺳرﻛوﺗﻮواﻧ ﻧوﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑرھم دەھﻨﺎ و دەﯾﺎﻧﻔﺮۆﺷﺖ .ﺳرﺑﺎری دوو ﺟﻧﮓ – ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق -ﺋﺮان )،(1988 1980- و ﺟﻧﮕﯽ ﻛﻮﺖ ) – (1991 1990-و ﺳرﺑﺎری ﭘﺘﺮ ﻟ 15 ﺳــــﺎﯽ ﮔﻣﺎرۆی ﺋﺎﺑﻮوری ،ﻟ ﺳﺎﯽ ،2003 ﺑرھﻣﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯿﺎن ﮔﯾﺎﻧﺪە ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟوەی 1980 1979-ﻛ ﺳــــﺎﯽ ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ رﯾﻜﯚرد ﺑﻮو ﻟ ﻛﺎﺗﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑرﻗرارﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺪا. دوو رﮕﺎ ﺑﯚ ﺑﯾﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ واﺷﯿﻨﺘﻦ و ﻟﻧﺪەن ﭘﺸــــﻨﯿﺎز ﻛﺮان :ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺳردەﻣﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗ ﺑﯿﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﺶ ﺧﯚﻣﺎﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻧوت ﻟ ﺳــــﺎﯽ ،1972ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﭘﺸــــﻜﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﭘﺘﺮۆﻟﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی رووﺳﯿﺎ و وەك ﻛﻮﭘﯚن ﺑﺪرﺘ ﺧﻚ ﻛ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑﯿﻔﺮۆﺷﻨوە ﯾﺎن ﺑﯿﮕﯚڕﻧوە .ﻟ رووﺳــــﯿﺎ ،ﺋم ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺧﺮا ﺑﻮوە ھﯚی ھڕاﺟﻜﺮدﻧﯽ ﻧوﺗــــﯽ وت ﺑ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﭼﻧﺪ ﻛﺳﻜﯽ دەﺳــــت ﯾﺎن ﻧﺰﯾﻚ ﻟ دەﺳت ﻛ ﺑ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﻛم ﺧﯚﯾﺎن ﭘ دەوﻣﻧﺪ ﻛﺮد. ﺋو ﭘﻼﻧی ﻛ ﭘﻨﺘﺎﮔــــﯚن و وەزارەﺗﯽ دەرەوە داﯾﺎﻧﺷــــﺘﺒﻮو ،ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧــــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2003ﻟ ﻻﯾن ﺳرۆك ﺑﻮﺷوە ﭘﺳﻧﺪ دەﻛﺮﺖ. ﺟی ﮔﺎرﻧر ﻛ ﻛﯚﻧ ژەﻧڕاﻜﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﺒﻮوی ﺧﺎوەن ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣداﻟﯿﺎ ﺑﻮو ،دەﻛﺮﺘ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﺋو ﺋﯿﺪارە ﺳــــرﺑﺎزﯾﯿی ﺑ ﻧﺎوی ﺋﯚﻓﯿﺴﯽ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوە و ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﻣﺮۆﯾــــﯽ داﻣزرﻨﺪرا ﺑﯚ ﺋوەی ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻋﺮاﻗﯽ دوای ﺳدام ﺣﻮﺳﻦ ﺑﻜﺎت .ﮔﺎرﻧر ھﻧﺪێ ھﻧﮕﺎوی ﻛﻮرت ﻣــــودا دەھﺎوﮋﺖ ،ﺑم ﺧﯚی ﻟ ﻗرەی ﭘﺸﻨﯿﺎز و ﭘﻼﻧﯽ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻧﺎدات ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺧﺴﺘﺒﻮوﯾﺎﻧ روو. ﻟم ﻗﯚﻧﺎﻏی ﺋﺎﻣﺎدەﺳــــﺎزﯾﺪا ﺑــــﯚ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەی دەوﺗﯽ ﻋﺮاق دوای رووﺧﺎﻧﯽ رﮋﯾﻤﻛی ﺳدام ﺣﻮﺳﻦ ،ﮔورە ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎن دەﻛوﻧﺧﯚ و روو ﻟــــ ﻋﺮاق دەﻛن .ﻟﯿﯽ راﯾﻤﯚﻧﺪ ،ﺑڕﻮەﺑری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎیﺋﻜﺴﯚنﻣﯚﺑﯿﻞ ،ﻛﮔورەﺗﺮﯾﻦﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﭘﺘﺮۆﻟﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ،ھﺎوڕﯿﻛــــﯽ ﻟﻣﮋﯾﻨی دﯾﻚ ﭼﯾﻨﯿــــ .ﺑم ﺋو وەك ﺳﯿﺎﺳــــﯿﻛﺎن ﻧﺎﻛﺎت ﻛ ﭼﺎوﻧﺗــــﺮس و ﺑ ﺧم ﺑــــﻮون ،ﺑﯚﯾ وەك ﺧﺎوەن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗــــﺮس و ﻧﯿﮕراﻧﯿﯽ ﺧﯚی ﻧﺎﺷــــﺎرﺘوە. ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﭘۆژەﻛ ھﺎﻧﺪەر ﺑﻮو ،دەرﻓﺗﻜﯽ زﯾﻦ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺋﻜﺴﯚن ﻣﯚﺑﯿﻞ ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺸﻜﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی زﯾﺎد ﺑﻜﺎﺗوە ﻛ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳــــﺎڵ ﺑﻮو ﻛﻣﯿﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ﯾﺎن ﻟ ﺟﯽ ﺧﯚﯾﺎن وەﺳﺘﺎ ﺑﻮون و زﯾﺎدﯾﺎن ﻧدەﻛﺮد .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷﺪا ،ﮔﻮﻣﺎﻧﻚ دروﺳﺖ دەﺑﺖ و ﭘۆژەﻛ ﺷﻠﯚق دەﻛﺎت ،ﺋوﯾﺶ ﺋﻣ ﺑﻮو: ﺋﺎﯾﺎ ﺳرۆك ﺑﻮش ﭘﯽ دەﻛﺮﺖ ﺑﺎرودۆﺧﻚ ﺑﮫﻨﺘ ﺋﺎراوە ﺗﺎ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺋﻜﺴﯚن ﺑ ﺗﺮس ﺑﭽﺘ ﻋﺮاق و ﻟ ﺑﻮاری ﭘﺘﺮۆﻟﺪا وەﺑرھﻨﺎن ﺑﻜﺎت؟ ھﯿﭻ ﻛﺳﻜﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﯿﯿ ﺑﭽﺖ "ﺧﯚی ﻟﺳــــر ﺑﯿﺮە ﻧوﺗﻚ ﺑ ﻛﻮﺷﺖ ﺑﺪات" .ﺋﻧﺪازﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻜﺴﯚن ﻣﯚﺑﯿــــﻞ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ ﻣﻮوﭼﯾﻛﯽ زۆر ﺑﺎش وەردەﮔﺮن و ﺧون ﺑوەوە دەﺑﯿﻨﻦ ﻛ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻦ ﺑﻜﺮﻦ و ﺑﭽﻦ ﻟﺑــــر ھﺗﺎو ﻟ وﯾﻼﯾﺗﯽ ﻓﻠﯚرﯾــــﺪا ﯾﺎن ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿﺎ ﺑﺤﺳــــﻨوە و دوا ﺳــــﺎﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﺧﯚﺷﯽ ﺑﮕﻮزەرﻨﻦ ﻧــــك ﺑۆﻧ ﻋﺮاق و ﻟــــوێ ﺑردەوام ﭘﺎﺳــــواﻧﯽ ﺑﻜﺮﻦ و ﮔﯿﺎﻧﯿﺎن ﻟﻧﺎو ﻟﭘﯽ دەﺳﺘﯿﺎﻧﺪا
دوای ﻣﺎﯾــــﻜ ﻣﯚﺑﺰ ﺑﻮوە ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯽ ژﻣﺎرە دووی وەزارەﺗﻛ - ﻟﺑرﺋوەی ھﯿﭻ ﻛﺳﻚ ﺑ وەزﯾﺮی ﻧوت دەﺳﺘﻨﯿﺸــــﺎن ﻧﻛﺮاﺑــــﻮو ﭼﻮﻧﻜ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق ﻧﻣﺎﺑﻮو .ﻣﺎﯾــــﻜ ﻣﯚﺑﺰ ﺑﻮوﺑﻮوە ﺑڕﻮەﺑری وەزارەت و زۆر ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﺳرﭘرﺷــــﺘﯽ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ دەﻛﺮد .ﻣﯚﺑــــﺰ ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰە ﺗﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﭘﻨﺘﺎﮔﯚن ﻣﺘﻤﺎﻧی ﺗواوی ﭘﺪەﻛﺮد .ﻟو ﺳروﺑﻧﺪەدا ﭘﯚل ﺑﺮﯾﻤر دەﺑﺘ ﺣﺎﻛﻤﯽ رەھﺎی ﺋو وﺗ و ﺧﯚی وا دەردەﺧﺎت ﻛ ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻜﯽ ﺑ دەﺳﺘ و ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳﺎﻚ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻋﺮاق دەﻛﺎت )ﺋﺎﯾﺎر /ﻣﺎﯾﺴﯽ – 2003ﺣﻮزەﯾﺮان /ﺟﻮﻧﯽ .(2004 ﺋو ﺳﺎی ﻛ ﺑﺮﯾﻤر ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻛﺮد ،ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺳﺎڵ ﺑﻮو ﺑﯚ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق ﻛ ﺑ درﮋاﯾﯽ ﻣﮋووی ﺣﻓﺘﺎ ﺳﺎﯽ ھرﮔﯿﺰ ﺋو دۆﺧی ﺑ ﺧﯚﯾوە ﻧﺑﯿﻨﯿﺒﻮو .ﻟو ﻣﺎوەﯾدا ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوت ﺑ رﮋەی ﯾك ﻣﻠﯿﯚن ﺑرﻣﯿﻠﯽ رۆژاﻧ ﻛﻣﯽ ﻛﺮد ﻛ دەﯾﻜﺮدە ﺳﯿﻛﯽ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭘﺶ ﺟﻧﮓ.
ﺋﻔﻜﺖ :ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی
ﺑــــﺖ .ﺟﮕ ﻟﻣش ،دەﺑﺖ ﻟ رووی ﯾﺎﺳــــﺎﯾﯿوە ﻛﺸﯾﺎن ﺑﯚ دروﺳﺖ ﻧﺑﺖ :ﺋو ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﺎﻧی ﻛ ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ دﯾﻔﺎﻛﺘﯚ ﺋﯿﻤﺰاﯾﺎن دەﻛﺎت چ ﺑھﺎﯾﻛﯿﺎن دەﺑﺖ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑ ﻣﻠﯿﺎران دۆﻻر ﺑﯚ وەﺑرھﻨﺎن ﺳرف دەﻛﺮﻦ و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎﯿﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺗﺎ ﻣﺎﯾی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﮫﻨﻨوە؟ ھر ﺑﯚﯾ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺋﻜﺴــــﯚن ﻣﯚﺑﯿﻞ ،ﺋو ﻛﺎت ﻧﺎﯾوﺖ ھ ﺑﻜﺎت و ﺗﺎ راددەﯾك ﺧﯚی ﺑدوور دەﮔﺮﺖ. ھرﭼﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺑﺮﯾﺘﺶ ﭘﺘﺮۆﻟﯿﯚم-ﯾﺸ ،ﻟو ﺑﺷــــی ﺑﯚی ﺗرﺧﺎن دەﻛﺮــــﺖ ﻧﯿﮕراﻧ .ھر ﻟ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی 2002ەوە ،ﻧﻮﻨراﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ ﺗﺮس و ﻧﯿﮕراﻧﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ وەزارەﺗﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯽ وﺗﻛﯾﺎن دەردەﺑن ﻟﺳر ﺋوەی ﻛ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳﭙﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻜﯽ زۆری ﭘﺸﻨﯿﺎز ﻛﺮدووە ﺑــــﯚ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﻓڕەﻧﺴــــﯽ و رووﺳــــﯽ و ﭼﯿﻨﯿﻛﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑــــوەی ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯿﺎن واز ﻟ ﺑﯿﺮۆﻛی ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﭬﯿﺘﯚ ﻟ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸــــﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗــــﻮوەﻛﺎن ﺑﻨﻦ .ﻧﻮﻨــــری ﺑﺮﯾﺘﺶ ﭘﺘﺮۆﻟﯿــــﯚم دەﺖ "ﺗﯚﺗﺎل ﭘــــﺶ ﺋﻤ ﻛوﺗﻮوە" ) .(2ﺑم ﻟ ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾــــﻮەری(ی ،2003 ﺋم ﻧﯿﮕراﻧﯽ و ﮔﻠﯾﯿﺎﻧ ﻧﻣﺎن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳــــرۆﻛﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ژاك ﺷﯿﺮاك ﭬﯿﺘﯚی ﺑﯾﺎرەﻛی ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻛﺮد ،ﺋو ﺑﯾﺎرەی ﻛ ﺋﯿﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟﺪەﻛﺮد .ﺑﯚﯾ ﺳﯿم ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق ﺑﺑ رەزاﻣﻧﺪی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد .ﺋوە ﺑﻮو ﺋو رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣﺎﻧــــی ﻛ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺗﯚﺗﺎﻟﯽ ﻓڕەﻧﺴــــﯽ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﻟﮔڵ ﺳــــدام ﺣﻮﺳﻨﺪا ﺋﯿﻤﺰاﯾﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺮان ،راﺳﺘ ﺑ ھﯚی ﺋﺎﺑﻮﻗی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ﻟ ﺳــــر ﺋرزی واﻗﯿﻊ ﺟﺒﺟ ﻧﻛﺮان ،ﺑم وەك ﭘﻼن ﺑﯚ دوای ﻧﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮﻗ ﺑ ﺟﻮاﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎدە ﻛﺮاﺑﻮون. ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﺑﯚ دﻨﯿﺎﻛﺮدﻧوەی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑرﯾﺘﺎﻧــــﯽ و ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ،ﻛﻣﻚ ﺑر ﻟ ﺟﻧﮓ، دوو ﻟ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﺎﻧی راﺳــــﭙﺎرد ﺑﯚ ﺋوەی ﺳرﭘرﺷﺘﯿﯽ دۆﺳﯿﻛ ﺑﻜن :ﮔﺎری ﭬﯚﮔﻠر )ﺋﻜﺴــــﯚن ﻣﯚﺑﯿﻞ( و ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺟی ﻛﺎرۆڵ )ﺷ.( دواﺗﺮ ﻟ ﺗﺸــــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،2003ﻟ ﺟﯽ ﺋو دوو ﻛﺳــــ ،دوو ﭘﺴﭙﯚڕی دﯾﻜ داﻧﺪران ﻛــــ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮون ﻟ :رۆب ﻣــــك ﻛﯽ )ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻛﯚﻧﯚﻓﯿﻠﯿﭙﺲ( و ﺗﺮی ﺋﺎدەﻣﺰ ) ﺑﺮﯾﺘﺶ ﭘﺘﺮۆﻟﯿﯚم(. ﺋﻣ ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﻨﺘﺎﮔﯚن ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻚ ﻛﯚﻧﺘﺮۆل ﻧﻛﺎت .ﻟ رﮕﺎی ﭘﻨﺘﺎﮔﯚﻧوە ،ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰە ﺗﺎزەﻛﺎن ﻛﺳــــﺎﻧﯽ ﺳــــر ﺑ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ھﻣﻮو ﺷــــﻮﻨﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕــــﺪا داﻧﺎﺑﻮو ،ﺑــــم ﺗﻧﺎﻧت ﻟ ﻧــــﺎو ﺧﻮدی ﺋﯿﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش ﺋم ﻛﺎرەی ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰە ﺗﺎزەﻛﺎن ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ دروﺳــــﺘﻜﺮدﺑﻮو .ﺑم ﺋم ھﻧﮕﺎوەش ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﺟوھری ﺣز و ﻧﯿﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەرﺑﺨﺎت و ﺋﺎﺷــــﻜﺮاﯾﺎن ﺑﻜﺎت ،ﺋو ﺣز و ﻧﯿﺎزاﻧی ﻛ ﺑ ﺑردەواﻣﯽ ﻟ دەوری دوو ﺟﻣﺴردا
دەﺧﻮﻻﻧــــوە :ﻟ ﻻﯾﻛــــوە ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺴــــﺘﻛﺎن ھﺗﺎ دەھﺎت زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺸــــﻨﯿﺎز و ﺑﯿﺮۆﻛی ﺳــــﯾﺮ و ﺑ ﺗﺎﻣﯿﺎن دەﺧﺴــــﺘ روو ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴﺖ ﻟﻮوﻟ ﻧوﺗﻜﯽ ﺗﺎزە دروﺳﺘﺒﻜﺮﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق ﺑﮕﻮازرﺘوە ﺑﯚ ﺋﯿﺴــــﺮاﺋﯿﻞ ،ﯾﺎن ﭘﺸﻨﯿﺎزﯾﺎن ﻛﺮدﺑﻮو رﻜﺨﺮاوی ﺋﯚﭘﻚ ھﺒﻮەﺷﻨﺪرﺘوە ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺣزﯾﺎن دەﻛﺮد ﻋﺮاﻗﯽ "ﺋﺎزادﻛﺮاو" ﺑﻜﺮﺘ ﺋﺎﻣﺮازﻜﯽ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەﺑﯚﻣﯚدﻠﻜﯽ ﺗﺎزەیﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽﭘﺘﺮۆل ﺗﺎ دواﯾﯽ ﻟﺳــــر ﺗواوی رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳــــﺘﺪا ﭘﺮاﻛﺘﯿﻚ ﺑﻜﺮــــﺖ .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﺋو ﺋﻧﺪازﯾﺎر و ﺑﺰﻧﺴــــﻤﺎﻧﺎﻧی ﺑ دوای ﻗﺎزاﻧﺞ و دەﺳــــﺘﻜوﺗﺪا دەﮔڕﻦ ،زﯾﺎﺗﺮ ﺧﯚﯾﺎن وەك رﯾﺎﻟﯿﺴــــﺖ و دوور ﻟ ﺧون و ﺧﯾﺎڵ ﭘﺸﺎﻧﺪەدەن. ﺟﻧــــﮓ و داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻋﺮاق ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛﯽ زۆر ﺧﺮاﭘﯽ ﺑﺳــــر ﭘﯿﺸﺳــــﺎزﯾﯽ ﻧوﺗﯽ ﺋو وﺗوە ھﺑﻮو .ﺟﮕ ﻟ رﮋﻧی ﺑﯚﻣﺐ و ﻣﻮوﺷــــﻛﯽ ﻓۆﻛ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ،دزی و ﺗﺎﻧﯿﺶ ﺗواوی داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ دەوﺗــــﯽ ﮔﺮﺗــــوە :داﺋﯿﺮە ،ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧــــ ،زاﻧﻜﯚ، ﺋرﺷﯿﭫ ،ﻛﺘﺒﺨﺎﻧ ،ﺑﺎﻧﻚ ،ﻧﺧﯚﺷﺨﺎﻧ ،ﻣﯚزەﺧﺎﻧ، ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿــــﺎ ،ﺋﻣﺎﻧ ھﻣﻮوی ﺗﺎن و وﺮان ﻛﺮان .ﻟ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﻧوﺗﺪا ،ﺋﺎﻣﺮەﻛﺎﻧﯽ ھﻜﯚﯿﻦ ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻣﺴﯿﺎن ﺗﺪاﯾ ،ﺗﻜﻮﭘﻚ دران و ﻟو ﮔﯚڕە ﻓــــﺪران و ﺑ ﻛﻜﯽ ھﯿﭻ ﻧﻣﺎن .دﯾﺎردەی ﺗﺎﻧﯽ و راوەڕووت 10ھﻓﺘــــی ﺧﺎﯾﺎﻧــــﺪ ،ﻟ 20 ی ﺋﺎدار )ﻣــــﺎرس(ەوە ﺗﺎ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺋﺎﯾــــﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی .2003 ﺳﯿﻛﯽ ﺋو زﯾﺎﻧﺎﻧی ﺑر ﻛرﺗﯽ ﻧوت ﻛوﺗﻦ ﺑ ھﯚی ﺑﯚردوﻣﺎﻧﯽ ﻓۆﻛﻛﺎﻧﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧوە ﺑﻮو ،دوو ﺑﺷــــﻛی دﯾﻜ ﻟ دوای ﺑﯚردوﻣﺎﻧﻛﺎﻧوە ﺑر ﺋو ﻛرﺗ ﻛوﺗﻦ. ﺋــــم ھﻣــــﻮو ﻛﺎری ﺗﻜﺪان و زﯾــــﺎن ﻟﺪاﻧ ﺑ ﺑرﭼﺎوی ھﺰە ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﻛی ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧوەی ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق )رﯾﺴــــﺘﯚر ﺋﯿــــﺮاك ﺋﯚﯾ (ﺑــــﻮو .ﺋو ھﺰە ﺗﯿﻤﯽ ﭼﺎﻛﺘﺮﯾﻦ ﺋﻧﺪازﯾﺎراﻧــــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ )ﯾﻮ ﺋﺲ ﻛﯚرﭘــــﺲ ﺋــــﯚف ﺋﯿﻨﺠﯿﻨﯿﯿرز( و ھر ﭘﻨﺞ ﺳــــد ﻣﻘﺎوﻟﻛﺷــــﯽ دەﮔﺮﺗوە .ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧــــﯽ ﺋو ھﺰە و ﺗﯿﻤﻛﺎﻧــــﯽ زۆر ﺑ ﭼﺎﻛﯽ ﺋﺎﻣﺎدە و راھﻨﺪراﺑﻮون ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ داﻣزراوە ﻧوﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ،ﺑم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷﺪا ،ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺑر ﺑ ﻛﺎرەﺳﺎﺗﯽ ﺗﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮن. راﺳــــﺘ ﺋﯚﭘراﺳﯿﯚﻧ ﺳــــرﺑﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎن )ﺑــــ ﭘﻠی ﯾﻛم ھﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿــــﻛﺎن( ﻛ زۆرﯾﺎن ﻧﺧﺎﯾﺎﻧﺪ ،ﻧﯾﺎﻧﮫﺸــــﺖ ﭘﯿﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺳدام ﺣﻮﺳﻦ ﺑﯿﺮە ﻧوﺗﯿﻛﺎن ﺑﺘﻗﻨﻨوە ،ﺑم دواﯾﯽ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی ھﻣﺎن ﺳﺎﺪا ،ﻛﺎری ﺗﻜﺪەری و ﺗﻗﺎﻧﺪﻧوە دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد. ﺗﺎﻛــــ ﺑﯿﻨﺎﯾﯾك ﻛ ﺑر ھــــﺮش و ﺗﻗﺎﻧﺪﻧوە ﻧﻛوﺗﺒﻮو ،ﺑﯿﻨﺎﯾ ﮔورەﻛی وەزارەﺗﯽ ﻧوت ﺑﻮو ﻛ 15 ھزار ﻛس ﻛﺎرﯾﺎن ﺗﺪا دەﻛﺮد و ﭼﺎودﺮی ﻛﺎری ﺑﯿﺴﺖ و دوو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺑﻨﺪەراﯾﺗﯽ دەﻛﺮد.
ﺑﺎﺷ ﺑﯚﭼﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎن ﭘﻻﻣﺎری ﻛﮕ ﻧوﺗﯿﻛﺎن و وەزارەﺗــــﯽ ﻧوﺗﯿﺎن ﻧدا و ﭘﺎراﺳــــﺘﻨﯿﺎن ،ﺑم ھﯿﭽﯿﺎن ﺑﯚ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧﺎردﻧ ﺑﺎزاڕی ﻧوت ﻧﻛﺮد ﻛ ﺳر ﺑ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاق ﺑﻮو ،ﺑﻜﻮ ﺑﯚردوﻣﺎﻧﯿﺸﯿﺎن ﻛــــﺮد ،ھروەھــــﺎ ﺑﯚردوﻣﺎﻧــــﯽ ﺋﺎﻣﺮەﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻧوﺗﯿﺸــــﯿﺎن ﻛﺮد؟ ﺑﯚ داﮔﯿﺮﻛران ،ﺗﺎﻛ ﮔﻧﺠﯿﻨی ﻋﺮاق ﻧوﺗﯽ ژﺮ زەوﯾ .ھﯿﭻ ﺑﺎﯾﺧﯿﺎن ﺑ داﻣزراوە و ﺋﺎﻣﺮەﻛﺎﻧــــﯽ دەرھﻨﺎن و ھروەھــــﺎ ﻛﺎرﻣﻧﺪان ﻧدا .ﺋﮔر ﭘﻻﻣﺎری وەزارەﺗﯽ ﻧوﺗﯿﺎن ﻧداﺑﺖ و
ﺳرەڕای ﺋوەی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻓﺪاﻟﯽ ﻋﺮاق ﺑﯾﺎری ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎر و ﺳرەڕۆ دەدات و ھڕەﺷ ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن دەﻛﺎت ﺑوەی ﻣﺎف و ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ دەﺳﻧﺘوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧی ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﻛﺎﻧﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوت ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن راﯾﺎﻧﺪەﻛﺸﺖ ،ﻛﭼﯽ ﺋﻜﺴﯚن ﻣﯚﺑﯿﻞ و ﺗﯚﺗﺎل ﻟ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ھر ﺑردەواﻣﻦ دەﺳﺘﯿﺎن ﻟﯽ ﭘﺎراﺳﺘﺒﺖ ﺗﻧﮫﺎ ﻟﺑر ﺋوە ﺑﻮو ﻛ زاﻧﯿﺎرﯾﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺟﯿﯚﻟﯚﺟﯿﯽ ﻟﺒﻮو ﻟﺳر ھر ھﺷﺘﺎ ﻛﮕــــ ﻧوﺗﯿﻛی ﺋو وﺗ ﻛ ﻣزەﻧﺪە دەﻛﺮﺖ 115ﻣﻠﯿــــﺎر ﺑرﻣﯿﻞ ﻧوﺗﯽ ﯾدەﮔﯿﺎن ﺗﺪا ﺑﺖ .ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋﺎﻣﺮە ﺗﻜﺪراوەﻛﺎن دەﻛﺮﺖ ﺋﺎﻣﺮی ﺗﺎزەی ﺋﻣﺮﯾﻜــــﯽ داﺑﻨﺪرﻦ .ھروەھﺎ ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﻛﺎرﻣﻧﺪ و ﺋﻧﺪازﯾﺎراﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ،دەﻛﺮﺖ ﭘﺴﭙﯚڕاﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎن داﺑﻨﺪرﻦ .ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﻣ ﺳــــر ﺑﮕﺮﺖ ،دەﺑﻮواﯾ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق وﺮان ﺑﻜﺮﺖ. ﺳــــ رۆژ دواﺗﺮ ،ﺗﺎﻣــــﺮ ﻋﺑــــﺎس ﻏزﺑﺎن ،ﻛ ﮔﻧﺠﺘﺮﯾﻦ ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸــــﺘﯿﯽ وەزارەﺗﻛ ﺑﻮو، ﻟــــ ﺑر دەرﻛــــﯽ ﺑﯿﻨﺎﯾ ﭼﯚﻛ دەرﻛــــوت و ﻟ
داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ ﻧوﺗــــﯽ وت ﻛ ﻟﻻﯾن 3500 ﭘﺎﺳواﻧوە دەﭘﺎرﺰران ،ﺑم ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﻧﺑﻮو ،ﻛوﺗﻨــــ ﺑر ﺗﺎﻧــــﻜﺎری و ﻛﺎری ﺗﻜﺪاﻧﯽ ﺑردەوام )ﻟ ﻧﻮان ﺋﺎﯾﺎر /ﻣﺎﯾﺴﯽ 2003ﺗﺎ ﺋﯾﻠﻮل /ﺳــــﭙﺘﻤﺒری ،2004زﯾﺎﺗﺮ ﻟــــ 140 رووداوی ﻛﺎری ﺗﺎن و ﺗﻜﺪان رووﯾﺎﻧﺪا( ،زﯾﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺑی ﺣــــوت ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر دەﺧﻣﻨﺪران .ﻏزﺑﺎن دەﺖ ":ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻜﯿﺎن ﺗﺎن دەﻛﺮد ،ھﻣﻮو ﻛرەﺳﺘ و ﺋﺎﻣﺮﻜﯿﺎن دەدزی ،زۆر ﺟﺎران ﺑﯿﻨﺎﯾﻛﺎﻧﯿﺸــــﯿﺎن دەﺳــــﻮوﺗﺎﻧﺪ" .ﭘﺎوﮔــــی دۆرە ﻟ ﻧﺰﯾﻚ ﺑﻏﺪا ،ﺑ ﭘﭽﭘﭽــــی ﻧوﺗﯽ ﺧﺎوی ﺑﯚ دەھــــﺎت ﻟﺑر ﺋوەی زﯾﺎﻧﻜﯽ زۆر ﺑ ﺑﯚڕﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧــــوت ﻛوﺗﺒﻮو ،ﺋو ﺑﯚڕﯾﺎﻧــــی ﻛ ھزاران ﻛﯿﻠﯚﻣﺗــــﺮ درﮋ ﺑﻮون و ﺑ ﺗــــواوی ﺧﺎﻛﯽ وﺗﺪا ﺗﺪەﭘڕﯾﻦ .ھروەھﺎ ﻏزﺑﺎن دەﺖ ":ﻧﻣﺎﻧﺪەﺗﻮاﻧﯽ ھﯿﭻ ﺑﻜﯾﻦ ﺗﻧﮫﺎ ﯾك ﺷﺖ ﻧﺑﺖ ،ﺋوﯾﺶ ﺋوە ﺑــــﻮو واز ﺑﻨﯿﻦ ﺗﺎ دوا ﻟﯿﺘﺮی ﻧوﺗ ﺧﺎوەﻛی ﺋو ﺑﺷی ﺑﯚڕﯾﯿ ﺷﻜﻨﺪراوەﻛ دەﺳﻮوﺗﺎ ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭼﺎﻛﯽ ﺑﻜﯾﻨوە ".ﺳرەڕای ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ،ﭘﺎوﮔی دۆرە ﺋﯿﺸــــﯽ دەﻛﺮد ،ﺋﻣش ﺑ راﺳــــﺘﯽ ﺋﺎزاﯾﺗﯿﻛﯽ ﮔورە ﺑﻮو ﻛ ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮاﻧﺪﯾﺎن ﺋﮔرﭼﯽ ﻣﻮوﭼﺷﯿﺎن وەرﻧدەﮔﺮت. دﯾﺎرە ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﮔﻮرز ﺑو ﻛﺳــــﺎﻧ ﻛوت ﻛ ﻛرﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﻛﯾﺎن ﺑڕﻮەدەﺑﺮد .ھﺗﺎ ﺳﺎﯽ ،1952ھﻣﻮو ﻛﺎدراﻧــــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق )ﺋﯿــــﺮاك ﭘﺘﺮۆﻟﯿﯚم ﻛﯚﻣﭙﻧﯽ( ﺑﮕﺎﻧ ﺑﻮون .ﻓرق و ﺟﻮداﯾﯿﻛــــﯽ زۆر ھﺑﻮو ﻟﺳــــر ﻛﺎر و ھروەھﺎ ﻟــــ داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧــــﺪا .ﭬﯿﻠﻼ و ﻓﺮﯾــــﺰە ﺟﻮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﻛﺎﻧﯽ ﻧﯿﺸــــﺘﺟﺒﻮون ﻛ ﺑ ﺑﺎﺷﯽ ﺷﻮورە ﻛﺮاﺑﻮون و ﭘﺎﺳــــواﻧﯿﺎن ﺑﯚ داﻧﺮاﺑــــﻮو دراﺑﻮوﻧ ﺋو ﺑﯿﺎﻧﯿﺎﻧ ،ﻛﭼــــﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯿﺶ ﻛ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮون ﻟ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﺋوان ﻟ ﺧﺎﻧﻮوی ﻛﯚن و ﺳﺎدەدا دەژﯾﺎن .ﻟ ﺳﺎﯽ ،1952ﺑھﯚی ﮔﺮژی ﻟﮔڵ ﺋﺮاﻧﯽ دراوﺳﺪا، ﺋﺮاﻧﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻣﻮﺳدەق ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق ﺗﺎ راددەﯾك ﭼﺎوی ﺑ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯽ ﻟﮔڵ ﻋﺮاﻗﺪا ﺧﺸﺎﻧﺪەوە .ﺋوە ﺑﻮو ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﻟﮔڵ ﺋو وﺗدا ﺋﯿﻤﺰا ﻛﺮد ﻛ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﯽ ﻟ راھﻨﺎن و ﻓﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎدراﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ دەﻛﺮد20 . ﺳﺎڵ دواﺗﺮ ،ﺳــــ ﭼﺎرەﻛﯽ ﻧﺰﯾﻜی ھزار ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑرز و ﻛﺎری ﭘﺴﭙﯚڕ ﻛوﺗ دەﺳﺘﯽ ﻛﺎدراﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ، ﺋﻣش واﺗﺎی ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺑﺧﯚﻣﺎﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق ﺳرﻛوﺗﻦ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺋو وﺗ .ﻟ ﺳﺎﯽ ،1972ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق دەﺳﺘﯽ ﺑﺳــــر ﺗواوی ﻛﮕ ﻧوﺗﯿﻛﺎﻧﯽ وﺗﺪا ﮔﺮﺗوە. ﺋوە ﺑﻮو ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوت ﮔﯾﺸــــﺘ ﺋﺎﺳــــﺘﻚ ﻛ ھرﮔﯿﺰ وﺗﻛ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺋﯿﺮاك ﭘﺘﺮۆﻟﯿﯚم ﻛﯚﻣﭙﻧﯽ ﺋو ﺋﺎﺳﺘی ﺑ ﺧﯚﯾوە ﻧﺑﯿﻨﯿﺒﻮو. واﺷﯿﻨﺘﻦ وﯾﺴﺘﯽ ھﻣﺎن ﻛﺎری داﻣﺎﯿﻨﯽ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ ﻟ ﻧﺎزﯾﻛﺎن ،دوای دۆڕاﻧﯿﺎن ﻟ ﺟﻧﮓ ﻟ ﺳﺎﯽ ،1945 ﻟ ﻋــــﺮاق دووﺑﺎرە ﺑﻜﺎﺗوە .ﺋوە ﺑﻮو ﭘۆﺳــــی "ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺑﻋﺲ"ی ﺑﺳر ﻋﺮاﻗﺪا ﺳﭘﺎﻧﺪ ،ﺑم ﺗﻮﻧﺪﺗﺮ ﻟوەی ﻛ ﻟ دژی ﮔورە ﺑرﭘﺮﺳــــﺎﻧﯽ ﻧﺎزی ﻟ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ ﺳــــﭘﺎﻧﺪﺑﻮوی .ﺗﻧﯿــــﺎ ﺋﻧﺪام ﺑﻮوﯾﺘﺎﯾ ﻟــــ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﻋﺲ ،ﺋو ﺣﯿﺰﺑــــی ﻛ ﻟ 1968 ﺗﺎ 2003ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻛﺮد ،ﻟﺳــــر ﻛﺎر ﻻدەﺑﺮای، ﯾﺎن ﺧﺎﻧﻧﺸــــﯿﻦ دەﻛــــﺮای ﯾﺎﺧﻮد ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﺸــــﯿﺎن ﺑﺳــــردەھﻨﺎی .ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا ،ﻟ 24 ﺑڕﻮەﺑرە ﮔﺸﺘﯿﻛی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯽ ﻋﺮاﻗﯽ17 ،ﯾﺎن دەرﻛﺮان ،ﺳدان ﺋﻧﺪازﯾﺎرﯾﺸﯿﺎن دەرﻛﺮد ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺋم ﺋﻧﺪازﯾﺎراﻧ زۆر ﻛﺎری ﺑﺎﺷﯿﺸﯿﺎن ﺑﯚ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ دەﻛﺮد و ﻧﯾﺎﻧﮫﺸــــﺘﺒﻮو ﺑرھﻣﯽ وت ﺑﻮەﺳﺘﺖ ﯾﺎن ﻛم ﺑﺘوە ﺳــــرﺑﺎری ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎرودۆخ ﻛ دووﭼــــﺎری ﺋو وﺗ ھﺎﺗﺒﻮو ﻟﻣﺎوەی 25ﺳــــﺎﯽ راﺑــــﺮدوودا .ﻛﯚﻣﯿﺴــــﯿﯚﻧﯽ ﻧھﺸــــﺘﻨﯽ ﺑﻋﺲ ﻛ ﻟﻻﯾــــن ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎﻧﯽ دوورە وﺗوە ﺑڕﻮە دەﺑﺮا،
99 ﻟواﻧ ﺳرۆك وەزﯾﺮی ﺋﺴﺘﺎ ﻧﻮری ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەی 24ﺳــــﺎڵ دوور ﻟ وت دەژﯾﺎ ،ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ﻟ رﮕﺎی ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﻛﯾوە دەﺳﺘی داﻣزرﻨری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧوﺗﯽ ﻧﯿﺸــــﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻻدا و ﻟ ﺟﯽ ﺋوان ﻛﺳﺎﻧﯽ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﺧﯚی داﻧﺎ ﻛ زۆرﺑﯾﺎن ﻧﺷﺎرەزا و ﻧﺎﭘﺴﭙﯚڕ ﺑﻮون. ﻣــــك ﻛﯿﯽ ﻛ ﻟ ﭘﺎﯾﺰی 2003ھﺎﺗ ﻋﺮاق و ﺷﻮﻨﯽ ﻛﺎرۆﯽ ﮔﺮﺗوە ،واﺗ ﺑﻮوە راوﮋﻛﺎری ﭘﯚل ﺑﺮﯾﻤر ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎری ﭘﺘﺮۆل ،ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑﺎﺳﯽ دۆﺧﻛ دەﻛﺎت ":ﺋــــو ﺧﻜی داﻣزرﻨﺪراون ھﯿﭻ ﻧﺎزاﻧﻦ ،وەزﯾــــﺮ داﯾﻤزراﻧﺪوون ﻟﺑر ﺋوەی ھﺎوڕﯽ ﺧﯚی ﺑﻮون ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻟﺑر ھﯚﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣزھﺑﯽ داﯾﻨﺎون .ﺋواﻧی ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺳدام ﺣﻮﺳــــﻨﺪا ﻟ ﻛرﺗﯽ ﻧوﺗــــﺪا ﻛﺎرﯾﺎن دەﻛﺮد ﯾﺎن ﺋواﻧــــی دوای ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ ﻋﺮاق ﺋو ﻛرﺗﯾﺎن ﺑﻮوژاﻧﺪەوە ،ھﻣﻮوﯾﺎن دەرﻛﺮاون )."(3 ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ دەرﻛﺮدن ﯾﺎن ﻻداﻧﯽ ﭘﺴﭙﯚڕ و ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧــــﯽ ﻋﺮاﻗﯽ رــــﮕﺎی ﺧﯚش ﻛﺮد ﺑﯚ ﺋــــوەی راوﮋﻛﺎراﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑﻨ ﻋــــﺮاق و ﻛﺎرﯾﺎن ﺑﺪرﺘ .ﺋﻣﺎﻧ ﺑﺮاﻧ ﻧﻮ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿ ﮔﺸــــﺘﯿﻛﺎﻧﯽ وەزارەﺗﯽ ﻧوت و دەﺳﺘﯿﺎن ﻛﺮد ﺑ ﻧﻮوﺳــــﯿﻨﯽ راﭘﯚرت و ﯾﺎداﺷﺖ و راﺳــــﭙﺎردە ﻛ زﯾﺎﺗﺮ رەﭼﺎوی رﺒﺎز و ﺷﻮازی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧوﺗﯿ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺮد ،ھوﻜﯽ ﺋوﺗﯚﺷــــﯿﺎن ﻧدەدا ﺗﺎ ﻟﺳــــر ﺋــــرزی واﻗﯿﻊ ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺮﻦ. دواﺗﺮ ﻧﻮوﺳــــﯿﻦ و ﭘﺳــــﻧﺪﻛﺮدﻧﯽ دوو دەﻗﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯽ ،واﺗ دەﺳﺘﻮری ھﻣﯿﺸﯾﯽ و ﯾﺎﺳﺎی ﻧوت ،دەرﻓﺗﻜﯿﺎن ﺑﯚ دەڕەﺧﺴﻨﺖ ﺗﺎ رﺴﺎﻛﺎﻧﯽ ﮔﻣﻛ ﺳراوژﺮ ﺑﻜن .ھﯿﭻ دەرﻓﺗﻚ ﻧﻣﺎوە ﺑــــﯚ ﺋوەی ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﻣرﻛزﯾﯽ ﭘﺘو دروﺳــــﺘﺒﻜﺮﺘوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﭼﻮﻧﻜ واﺷﯿﻨﺘﻦ ﺋﺎرەزووی ﺋﻣ ﻧــــﺎﻛﺎت ،ﻟﺑرﺋوەی ﮔﻮاﯾ دژی ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘﺎرﯾﺰم ﺷڕی ﻛﺮدووە و ھروەھﺎ ﺑﯚ ﺋوەی ﺋو ﺗﺎواﻧﺎﻧی رﮋﯾﻤﯽ ﺳــــدام ﺣﻮﺳﻦ ﻟ دژی ﻛــــﻮرد ﻛﺮدﺑﻮوﻧﯽ دووﭘﺎت ﻧﺑﻨــــوە .ﺋو رﮋﯾﻤ ﺗﺎزەﯾــــی ھﺎﺗﻮوەﺗ ﻛﺎﯾــــوە ،ﺟﺎ ﻓﺪﺮاﻟﯽ ﺑﺖ ﯾﺎن ﻛﯚﻧﻔﺪﺮاﻟﯽ ،ﻧﺎﻣرﻛزی دەﺑﺖ ،ﺗﻧﺎﻧت ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ﺑﻮﻧﯿﺎد و ھﯾﻜﻟﻜﯽ ﺋوﺗﯚﺷﯽ ﻧﺑﺖ. دوو ﻟﺳر ﺳﯽ دەﻧﮓ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭘﺎرﺰﮔﺎ و ﻟ ﺳــــ ﭘﺎرﺰﮔﺎدا ﺑﺳ ﺑﯚ ﺋوەی ﭬﯿﺘﯚی ﯾﺎﺳﺎ و ﺑﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣرﻛزی ﺑﻜﺮﺖ .ﺗﻧﮫﺎ ﻛﻮردﺳﺘﺎن دەﺗﻮاﻧ ﺋﻣ ﺑﻜﺎت و ﭘﺸﯽ ﺧﯚﺷ وا ﺑﻜﺎت .دەﺳت ﺑﺳر ﭘﺘﺮۆﻟﺪا ﻟ ﻧﻮان ﺑﻏﺪا و ھوﻟﺮی ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن داﺑﺷﻜﺮاوە .ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻟﻜﺪاﻧوەﻛی "ﺧﯚی" ﺑﯚ دەﺳــــﺘﻮوری ﻋﺮاق دەﺳﭘﻨ :ﺋو ﻛﮕ ﻧوﺗﯿﺎﻧی ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻧوﺗﯿﺎن ﻟ ﺑرھم دەھﻨﺪرﺖ ﻟ ژﺮ دەﺳﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻓﺪﺮاﻟﯿﺪا دەﺑﻦ ،ﺑم ﭘﺪاﻧــــﯽ ﻣﯚﺗﯽ ﺗﺎزە ﺑﯚ ﮔڕان ﺑ دوای ﻧوت و دەرھﻨﺎﻧﯽ ﻟ دەﺳﺗﯽ ﭘﺎرﺰﮔﺎﻛﺎﻧﺪا دەﺑﺖ .ﻟﺳر ﺋﻣ ،ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﮔﺮژﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﻧﻮان ھردوو ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﺪا دﺘ ﻛﺎﯾوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺎﺗﻚ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻣرﺟﯽ زۆر ﺳﻮوﻛﺘﺮ ﻟوەی ﺑﻏﺪا ﺑﺳر ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎﻧﺪا دەﺳــــﭘﻨﺖ ،ﺋﻣــــش ھﺎﻧﯿــــﺎن دەدات ﺑﭽﻨ ﻛﻮردﺳﺘﺎن. ﻣﻠﻤﻼﻧﻜ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺳــــر رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوﺗــــ .ﺋم رﻜﻜوﺗﻨﺎﻧ ﻣﺎف و ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز دەدەﻧ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن ﻛ ﺗﻣﻮﯾﻠﯽ دەرھﻨــــﺎن و ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧــــوت دەﻛن ،ﺑ ﺟﯚرﻚ ﺋم ﻣﺎﻓ ﺑﺳر ﭘۆﺳی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧوە زﯾﺎد دەﻛﺎت ،ﺋﻣش ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧوەدا .ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ،ﺟﺎ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺑﻦ ﯾﺎن ﭘﺴــــﭙﯚڕ و ﺑﺰﻧﺴــــﻤﺎﻧ ﻧوﺗﯿﻛﺎن ،ﻛ ھﺎﺗﻨ ﻋﺮاق دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴﺖ ھر ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﻟم ﭼﺷﻨی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوت ﺑﺳر ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﺴﭘﻨﻦ .ﺑم ﺗﯿﺪا ﺳرﻧﺎﻛون. ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﻛ ﺧﻜﯽ ﻋﺮاﻗﯿﺸــــﯽ ﻟ ﭘﺸﺘ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﻣﺳﻟی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯿﯽ ﺳردەﻣﯽ ﭘﺶ ﺧﯚﻣﺎﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻧوﺗﯿﺎن ﻟﯾﺎد ﻧﻛﺮدووە ،ﺑرھﺴــــﺘﯽ ﺋــــم ھوﻧی ﻛﺮد ،ﺋﮔرﭼﯽ ﭘﺸــــﺘﺮ زۆر رەﺧﻨﺷــــﯽ ﻟﮕﯿﺮا ﻛ ﺧﻣﺴﺎرد ﺑﻮوە .ﺗﺎرق ﺷﻓﯿﻖ ،داﻣزرﻨری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق ﻟ ﺑردەم ﻛﯚﻧﮕﺮﺴﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ھﯚﻛﺎرە ﺗﻛﻨﯿﻜﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋم رەﺗﻜﺮدﻧوەﯾی رووﻧﻜﺮدەوە ) .(4ﻛﮕﻛﺎﻧﯽ ﻧوت ﻧﺎﺳﺮاون و دﯾﺎری ﻛﺮاون ،ﻛواﺗ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن ھق ﻧﯿﯿ ﺑﺘﺮﺳﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﮔڕان ﺑ دوای ﻧوﺗﺪا ھﯿﭽﯽ ﺗﻨﺎﭼﺖ ،ھرﭼﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯿﺸ ،ھﯿﭻ ﺗﭽﻮوﻧﻚ ﻧﯿﯿ ھﻨﺪەی ﺋــــوەی ﻋﺮاق ﻛم و ھرزان ﺑﺖ .ﻟ 2008 ﺑدواوە ﺑﻏﺪا دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﭘﺪاﻧــــﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺖ ﺑ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿــــﺎﻛﺎن ،ﺑم ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋوەﻧﺪە ﺳــــرﻧﺠاﻛﯿﺶ ﻧﺑﻮون ﭼﻮﻧﻜــــ ﻗﺎزاﻧﺠــــﯽ زۆر ﻛﻣﯽ ﺑــــﯚ دەھﻨﺎن :ﺑﯚ ھــــر ﺑرﻣﯿﻠﻚ دوو دۆﻻر ،ﺋﻣ ﺑﯚ ﻛﮕ ھرە ﮔورەﻛﺎﻧــــﯽ وت ،ﺑم ھﯿﭻ ھﻗﻜﯽ ﭘ ﻧدان ﺑﺳر ﺧﻮدی ﻛﮕﻛﺎﻧوە.
دۆﺳﯿ ھــــر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﻜﺴــــﯚن ﻣﯚﺑﯿﻞ ،ﺑﺮﯾﺘﺶ ﭘﺘﺮۆﻟﯿﯚم ،ﺷ ،ﺗﯚﺗﺎل ،ھروەھﺎ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﭼﯿﻨﯽ و رووﺳﯽ و ﺋﻧﮕﯚﻟﯽ و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺗﻮرﻛﯿﻛﺎن ﺑ ﭘﻟ ﭘل ﺧﯚﯾﺎن ﮔﯾﺎﻧﺪە ﻋﺮاق ﺑــــو ھﯿﻮاﯾی ﻟ ﺋﺎﯾﻨــــﺪەدا دۆﺧﻛ ﺑ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺋــــوان ﺑﮕﯚڕــــﺖ .ﻟــــ24 ی ﺋﺎﯾــــﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2010ﮔﯚﭬﺎری ﻧﯿﻮزوﯾﻚ ﻟﺳر ﺑرﮔﻛی ﺋﻣ دەﻧﻮوﺳــــﺖ" :ﻣﻮﻋﺠﯿﺰەی ﻋــــﺮاق" .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ دەﻧﻮوﺳﺖ " ﺋم وﺗ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪاﯾ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑﺒﺘ ﺳــــﻌﻮدﯾﯾﻛﯽ دﯾﻜ ."ﭼﻮار ﺳــــﺎڵ دوای ﭘﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺖ ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺑرھﻣﯽ ﻧوت زﯾﺎد دەﻛﺎت )ﻟ ﺳــــﺎﯽ 2012رۆژی زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺳــــ ﻣﻠﯿﯚن ﺑرﻣﯿﻞ ﻧوت دەﻧﺮدرﺘ دەرەوە( ،ﺑم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﻧوت ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ دەردەﺑن ﺑراﻣﺒر ﺑو ﻣرﺟ ﺗﻮﻧﺪاﻧی ﺑﺳــــرﯾﺎﻧﺪا ﺳﭘﻨﺪراون: ﭘﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﺳــــرف دەﻛن ﺑﯚ وەﺑرھﻨﺎن، ﺑــــم ﻗﺎزاﻧﺠﻜﯽ ﺋوﺗﯚ ﻧﺎﻛــــن .ھروەھﺎ ﺋو ﺑرﻣﯿﻠ ﻧوﺗ ﯾدەﮔﺎﻧی ژﺮ زەوﯾﺶ ﻧﺎﭼﻨ ﻧﺎو ﺧﻮدی ﭘﺸﻜﻛﺎﻧﯽ ﺋوان ،ﺋﻣش وا دەﻛﺎت ﻧﺮﺧﯽ ﭘﺸﻜﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﺑﺎزاڕی ﺑﯚرﺳدا ﺑﺸﻜﺖ.
2013 ﺋﺎداری 2013 ﺋﺎداری
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺟﯿﮫﺎن و ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق
ﺋم ﭘرەﮔﺮاﻓﺎﻧی ﺧﻮارەوە ﻟ ﺑوﻛﺮاوە و ﻛﻧﺎﻛﺎﻧﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧوە وەرﮔﯿﺮاون و وەﻛﻮ وەﺑﯿﺮھﻨﺎﻧوەﯾك ﻟ ﻻﯾن ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯿوە ﻛﯚﻛﺮاوﻧﺗوە و ﻟﮔڵ دۆﺳﯿی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻋﺮاق ﻟ ژﻣﺎرەی ﺋم ﻣﺎﻧﮕدا ﺑوﻛﺮاوەﺗوە )ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی(.
ﺳــــرەڕای ﺋوەی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻓﺪﺮاﻟﯽ ﻋﺮاق ﺑﯾﺎری ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎر و ﺳــــرەڕۆ دەدات و ھڕەﺷ ﻟــــ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن دەﻛﺎت ﺑــــوەی ﻣﺎف و ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ دەﺳــــﻧﺘوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧــــی ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﻛﺎﻧــــﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧوت ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳــــﺘﺎن راﯾﺎﻧﺪەﻛﺸﺖ ،ﻛﭼﯽ ﺋﻜﺴــــﯚن ﻣﯚﺑﯿــــﻞ و ﺗﯚﺗﺎل ﻟــــ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﻛﻮردﺳــــﺘﺎن ھر ﺑردەواﻣﻦ .ﻟ ھﻣﻮوی ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛ ﺑ ھﻧﮕﺎوﻜﯽ ﺋﯿﺴــــﺘﯿﻔﺰازی وەﻣﯽ ھڕەﺷــــﻛی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻋﺮاﻗــــﯽ داﯾوە ،ﺋوەش ﻛﺎﺗــــﻚ راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﻛی ﺑﯚ وەﺑرھﻨﺎن ﻟ ﻛﮕی ﻗﻮڕﻧی رۆژﺋﺎوا ،ﻛ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﻛﮕی ﻧوﺗﯿﯽ ﻋﺮاﻗ، دەﻓﺮۆﺷﺘوە .ﺑﭘﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﻛی ،دەﺑﻮواﯾ ﻟو ﻛﮕﯾدا ﺑ ﺑی 50ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر وەﺑرھﻨﺎن ﺑﻜﺎت و ﺑرھﻣﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﻋﺮاق دوو ﺋوەﻧﺪە زﯾﺎد ﺑﻜﺎت .ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﻏﺪا دەﻛوﺘ ژﺮ ﻓﺸــــﺎرەوە: ﺋﮔر ﺑــــردەوام ﺑﺖ ﻟ ﻣرﺟــــ ﺗﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ، ﺋوا ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎن ﻛﻮردﺳﺘﺎن ھﺪەﺑﮋﺮن ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﯾدەﮔﯽ ﻧوﺗﯽ ﻛﻮردﺳــــﺘﺎن ﺳ ﻗﺎت ﻛﻣﺘﺮە ﻟوەی ﺑﺎﺷــــﻮوری وت .ﻛﭼﯽ ﻟوﻻوە، ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻛ ھﯿﭻ ھوﻜﯽ ﻧــــداوە ﻟﮔڵ ﺑﻏﺪا رﻜﺒﻜوﺖ ،ﻟ ھوﯽ ﺋوەداﯾ ﺑﯚڕﯾ ﻧوﺗﻚ ﻟ ﻧﻮان ﻛﻮردﺳﺘﺎن و دەرﯾﺎی ﻧﺎوەڕاﺳﺘﺪا راﺑﻜﺸ. ﺗﯚ ﺑــــﯽ ﺋﻣ ﺋﯿﺒﺘﯿــــﺰاز ﻧﺑﺖ؟ ﺑﺷــــﻜﯽ، ﺑــــ ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﯿﺒﺘﯿــــﺰازە .ﺑــــم ﺋﺎﯾﺎ ﺋﮔر ﺟﻧﮓ ﻧﺑﻮواﯾــــ ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎن ﺋﺎوھﺎ دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن ﺗﻜﺒرﺑﺪەن و ﺑﻜوﻧ ﺑرﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﺮی؟ ھــــر ﭼﯚﻧﻚ ھﺑﺖ ،ﺋو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﺎﻧی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ داﯾﻨﺎﺑﻮو ﺑﯿﺎﻧﮫﻨﺘ دی ،ھﺸﺘﺎ زۆرﯾﺎن ﻣﺎوە ﺑﻨ دی .ﻟ ﺑﻮاری ﻧوﺗﯿﺸﺪا ،ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﺷﻜﺴﺘﻜﯽ ﮔورەﯾﺎن ھﻨﺎ. ﺋﺎﻻن ﮔﺮﯾﻨﺴــــﭙﺎن ،ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 1987ەوە ﺗﺎ ﺳﺎﯽ 2006ﺑڕﻮەﺑری ﺑﺎﻧﻜﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑــــﻮو ،واﺗ ﭼﺎك دەزاﻧ ﻛ ﭘﺘﺮۆل ﻟ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ﭼﻧﺪە ﮔﺮﻧﮕ ،ﻗﺴــــﯾﻛﯽ ﻟﺳر ﺋم ﻛﺸــــﯾ ﻛﺮدووە ﻛ ﺧﻮﻨﻜﯽ زۆری ﻟﺳــــر رژاوە ،ﮔﻮﻣﺎﻧــــﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﻗﺴــــﻛی زۆر ﻧﺰﯾﻜ ﻟ راﺳــــﺘﯿوە .ﺋو دەﺖ" :ﭘﻢ ﻧﺎﺧﯚﺷ و ﻟ رووی ﺳﯿﺎﺳﯿوە ﺑﺎش ﻧﯿﯿ دان ﺑ ﺣﻗﯿﻘﺗﻜﺪا ﺑﻨﻢ ﻛ ھﻣﻮو ﺧﻚ دەﯾﺰاﻧﻦ :ﺋو ﺣﻗﯿﻘﺗش ﺋوەﯾ ﻛ ﯾك ﻟ ﭘﺎﻨرە ﺳرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق ﻧوﺗﯽ ﻧﺎوﭼﻛ ﺑﻮو )."(5 * رۆژﻧﺎﻣوان وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺋو دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺘﺎﻧی )ﻛﺘﺐ ،راﭘﯚرت ،ھﺘﺪ( ﻛ ﺳـــﻮودﻣﺎن ﻟـــ وەرﮔﺮﺗﻮون ،ﻟم ﺋدرﺴـــ دەﺳﺘﺪەﻛون: www.monde-diplomatique.fr/48797 ) (2ﺑواﻧ ﻛﺘﺒﯽ ﮔﺮﮓ ﻣﺗﯿﺖ" ،ﺧﯚﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﮔﺮەﻛـــ .ﻧـــوت و ﺳﯿﺎﺳـــت ﻟـــ ﻋﺮاﻗـــﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮاودا" ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﭬﯿﻨﺘﯿﺞ ﺑﻮﻛﺲ ،ﻟﻧﺪەن، .2011 ) (3ﺳرﭼﺎوەی ﺳرەوە. ) " (4ﺑﻨﯿﺎدﻧﺎﻧـــوەی ﻛرﺗـــﯽ ﻧوﺗﯽ ﻋﺮاق :ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣ ﺧﯚ ھﯿﻼﻛﻜﺮدن ﻧﯿﯿ؟" ،وﺗی ﺗﺎرق ﺷﻓﯿﻖ ﻟ ﺑردەم ﻛﯚﻣﯿﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮﺴﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎری دەرەوە ﻟﺳـــر رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ و ﺑﺎﺷـــﻮوری ﺋﺎﺳـــﯿﺎ ،واﺷـــﯿﻨﺘﻦ18 ،ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی .2007 ) (5ﺋﺎﻻن ﮔﺮﯾﻨﺴـــﭙﺎن" ،ﺳـــردەﻣﯽ ﭘﺸـــﻮی"، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ھﺎﺷﺖ ،ﭘﺎرﯾﺲ.2007 ،
ﺋﻔﻜﺖ :ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی
ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮان ﺑﯚ ﺟﻧﮕﯽ 1991ی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎن ﻟ دژی ﻋﺮاق ﻟ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﻨﺎﻣﯾﻛﺪا ،ﻛﯚﻣﻚ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟـــ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھـــﺰ دەﻛن و ﭘﺎﺳـــﺎوی ﺑﯚ دەھﻨﻨوە ،ھﻧﺪێ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ دﯾﺎر ﻟواﻧی ﻛ ﺋﯿﻤﺰاﯾﺎن ﻟﺳـــر ﺗﻜﺴﺘﻛ ﻛﺮدووە ﺋﻣﺎﻧـــن :ﺋـــﺎﻻن ﻓﯿﻨﻜﯿﻠﻜﺮۆت ،ژان ﻓﺮاﻧﺴـــﻮا ﻟﯿﯚﺗﺎر ،ﭘﯿﺮ ﺋﺎﻧﺪرێ ﺗﺎﮔﯿﯿﻒ ،ﺋﺎﻻن ﺗﻮرﻦ) .ﺳـــرﭼﺎوە :رۆژﻧﺎﻣی ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﯚن، 21ی ﺷﻮﺑﺎت /ﻓﺒﺮﯾﻮەری (1991
رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎن راﺑراﯾﺗﯽ ﺑﻜن ﺑﺎ ﻟ دژی ﺗﺎﻛ ﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧﯽ ﺟﻧﮓ دەﮔﺮﺖ) .ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﯚن، دەوﺗﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳـــﯿﻣﯿﺶ ﺑﺖ ،ﺋﻣﺎﻧ26 ی ﺋﺎدار /ﻣﺎرﺳﯽ (2003 ھﯿﭻ ﻟ ﻣﺳﻟﻛ ﻧﺎﮔﯚڕن .ﻣرج ﻧﯿﯿ ﺋوەی ھﯿﺴـــﺘﯿﺮﯾﺎﯾﻛﯽ دژە ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ ﺧﻜﻜﯽ "ھژار" ﺑﺖ ،ﺋوەی " زۆر ﻻواز" ﺑﺖ ﻟﺳر ھق ﺑﺖ (...) .ﺟﻧﮕﯽ دژ ﺑ ﻋﺮاﻗﯽ ﺳدام زۆری ﮔﺮﺗﻮوەﺗـــوە و ﺋﮔر ﺑﻮش ﺑ ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺣﻮﺳـــﻦ ھم ﯾﺎﺳﺎﯾﯿ) ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻟـــ ﺳـــداﻣﯿﺶ داﻧﻧـــﻦ ﺋـــوە ﻟـــ رﯾﺰی ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن رـــﯽ ﭘﺪاوە( و ھم ﺋـــوی دادەﻧـــﻦ (...) .ﻟـــم ﺳـــردەﻣی رەواﯾ) ﺑـــﯚ رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮﺘـــ (...) .(ﻟ ﺑﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻜﺮدﻧﺪا ،ھر ﺷﻜﺴـــﺘﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯚ رووی ﺳﯿﺎﺳﯿوە ﻛﺎرﻜﯽ ﻧﺎﺑرﭘﺮﺳﺎﻧ دەﻛی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺷﻜﺴـــﺘ ﺑﯚ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ،ﺋﻣش ﺋﮔـــر واز ﺑﻨـــﯽ و رﮕ ﺑﺪەی ﺳـــﺎﻣﺎﻧﻛﺎن دوژﻣﻨﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ )ﺳـــﺎﻣﺎﻧﯽ ﻧوﺗﯽ ﻧﺎوﭼﻛ (ﺑﻜوﻧ دەﺳـــﺖ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﺑھﺰﺗﺮ دەﻛﺎت .ﺑﺎ ﺳﺒی و دوو ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﺳرﭼ و زۆردار ) (...ﻛ ﺑ ﻧﯿﺎزە ﺳﺒی ﻟ دوای ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﻛﯽ ﭼﻛﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺑرھم ﺑﻨﺖ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﭘ ﺗﺎﻛەو ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﻛـــﯽ دوورەﭘرﺰ ﺑﺖ ﺑﺰاﻧ ﻟﺳـــر ﺋرد ﺑﺴﺘوە" (...) .زەﻟﯿﻠﺒﻮون" و ﭼﯚن ﭘﺷـــﯿﻤﺎن دەﺑﯿﻨوە و ﭘﻧﺠی ﺧﯚﻣﺎن " ﺑﺌﻮﻣﺪﺑﻮوﻧﯽ ﮔﻻﻧﯽ ﻋرەب" ﻧﺎﺑﻨ ﭘﺎﺳـــﺎو دەﮔزﯾـــﻦ ﻛﺎﺗﻚ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟوێ ﻧﯿﯿ ﺑـــﯚ ﻗﻛﺮدﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﺗﻚ ،ﺑـــﯚ ﭼﭘ ﻟﺪان ﺑﯚ ﺗﺎ ﺑﺷﺪار ﺑﺖ ﻟ ﺟﻧﮕ ﯾﻛﻼﯾﯿﻜرەوەﻛﺎﻧﯽ زۆردارـــﻚ ﭼﻮﻧﻜ ﺑﻨﯽ ﭘـــﺪاون ﺑ ﺑﯚﻣﺒﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا. ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺟﻮﻟﻛ ﻗ دەﻛﺎت.
ﺋﻤی رووﻧﺎﻛﺒﯿـــﺮ دەﯿﻦ :ﺋو ﺟﻧﮕی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿـــﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻟـــ دژی ﻋﺮاق ﺑرﭘﺎی ﻛﺮدووە ﺟﻧﮕﻜﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘ ،ﺟﻧﮕﻜﯽ دادﮔراﻧﯾ ،دەﺑﺖ ﺑـــﮕﺎت ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ. ) (...ﺋواﻧی ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛ ﺋم ﺟﻧﮕ ﻧﺎﻛﺮێ ھﺒﮕﯿﺮﺳـــﺖ و ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻧﯿﯿ ﻟ ﮔﻮﯽ ﮔﺎدا ﺧوﺗـــﻮون و ﺧوﻧﯽ ﺣﻮﺷـــﺘﺮ دەﺑﯿﻨﻦ(...) . ﺋﺎﯾﺎ ھﻣﻮو ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻦ؟ ﺋﺎﻣﺎدەﻧﺑـــﻮون ﺑﯚ ﺟﻧﮓ ﻣﺎﻧﺎی ﺋوەﯾ ﻟﮔڵ دواﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﺷـــڕﻜﯿﺖ ﻛ ﺣﺗﻤﯿ ،ﻣﺎﻧﺎی ﺑڕﻮەﺑری رۆژﻧﺎﻣی )ﻟﯿﺒﺮاﺳـــﯿﯚن( ،ﻛ ﺋوەﯾـــ ﻛ ﺑو ﻛﺎرەت دۆﺧـــﻚ دەﺧﻮﻟﻘﻨﯽ ﻛ زۆر ﺧﺮاﭘﺘﺮە ﻟـــ ﺧﻮدی ﺟﻧﮕﻛ (...) .ﭘﻜوە ﻟﮔڵ ژان ﭘﯚل ﺳﺎرﺗر و ﺳﺮژ ژوﻟﯽ ﺑـــﺎ ﺟﻧﮕﻛـــ ﻟﻻﯾـــن ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﻛـــﯽ و ﻛﺳـــﺎﻧﯽ دﯾﻜ رۆژﻧﺎﻣﻛﯾﺎن داﻣزراﻧﺪووە، ﻧﻮدەوﺗﯿـــوە ﺑڕﻮەﺑﭽـــﺖ ﻛـــ زﻟﮫـــﺰە رەﺧﻨـــی ﺗﻮﻧﺪ ﻟـــ ﺋﻧﺘـــﯽ -ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﻧﯿﺰﻣﯽ
ﺑﺎوەڕﻜﯽ ﭘﺘو
ﺑﺎ ﺋم ﺟﻧﮕی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ رووداوی ﻧﺎﺧﯚش و ﻛﺎرەﺳﺎﺗﯿﺸﯽ ﻟﮔﺪا ﺑﺖ )ﭼﻛﯽ ﻛﯚﻛﻮژﯾﺎن ﻧدۆزﯾﯿـــوە ،ﺧﻜـــﯽ ﺳـــﯿﭭﯿﻞ ﻛـــﻮژران، ﺋﺷـــﻜﻧﺠ ﺑرﺑو ﺑﻮو...ھﺘﺪ( ﺋﻣ ھﯿﭻ ﻟ ھﻮﺴﺖ و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮی
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
10
دۆﺳﯿ
دۆﺳﯿی ﻋﺮاق
ﺟﻧﮓ ﻧﺎﮔﯚڕﺖ ) ﮔﯚﭬﺎری ﻣﺎرﯾﺎن17 ،ی ﺋﺎﯾﺎر/ ﻣﺎﯾﺴﯽ .(2004 زۆرﯾﻨی ﺧﻜﯽ ﻋـــﺮاق زۆر دﯿﺎن ﺧﯚش ﺑﻮو ﺑوەی ﻛ ﻟ ﺳـــدام ﺣﻮﺳـــﻦ رزﮔﺎرﯾﺎن ﻛﺮدن .رووداوەﻛﺎن ﻛﺎر ﻟ ﺷﯿﻜﺮدﻧوەﻛﺎﻧﯽ ﻣﻦ ﻧﺎﻛن .ﺋم رووداوە ﻧﺎﺧﯚﺷﺎﻧ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺟﻧﮕﺪا ھر روودەدەن .دەﺑﻮواﯾ ﭘﺸﺘﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﮕﺮن، ھر وەك ﭼﯚن ﻟ ﻛﯚﺳـــﯚﭬﯚ واﯾـــﺎن ﻛﺮد ،ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﺎری ﺗﺒﻜن. ﺑﺮﻧﺎر ﻛﻮﺷﻨﺮ ﺧﺗـــﺎی ﺋوروﭘﯿﻛﺎﻧـــ ،ھﯿـــﭻ ﻧﺎﻛـــن، ﺋﻣـــش ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﻧﺎﺧﯚﺷـــﯽ ﻟـــ دەﻛوﺘوە، ﺑﯚﯾ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿـــﻛﺎن ﺗﺎﻛەواﻧ ھﻧﮕﺎو داوﻦ و دەﺟﻧﮕـــﻦ و ﺗﺎواﻧﯽ دژە ﻣﺮۆﯾـــﯽ دەﻛن ،ھر وەك ﭼﯚن ﻓڕەﻧﺴﺎش ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺟﻧﮕﻛﺎﻧﯿﺪا ﻟ ﺟزاﺋﯿﺮ و ﭬﯿﺘﻨﺎم ﻛﺮدی. ژان ﻓﺮاﻧﺴﻮا روﭬﻞ ھرﮔﯿـــﺰ ﺑﺎوەڕم ﺑوە ﻧﻛـــﺮدووە ﻛ ﻋﺮاق ﭼﻛﯽ ﻛﯚﻛﻮژی ﺷـــﺎردووەﺗوە .ﺋوەی ﺑﯚ ﻣﻦ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﻮوە رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رﮋﯾﻤﻚ ﺑﻮوە ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی رﮋﯾﻤ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری و ﻓﺎﺷﯿﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋوروﭘﺎ ﻛ ﻟ ﻧﺎوﯾﺎن ﺑﺮدن .ﻣﺳـــﻟی ﺋوەی ﻛ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﺋوروﭘﺎﯾﺎن ﻟ ﻓﺎﺷـــﯿﺰم رزﮔﺎر ﻛـــﺮدووە زەﺣﻤﺗ واﻣﺎن ﻟﺒـــﻜﺎت ﺑﺎوەڕ ﺑوە ﺑﻜﯾـــﻦ ﻛ ﻟ ﻓرﻣـــﺎن دەرﭼﻮوﻧﯽ ﺳـــرﺑﺎزە ﺋوروﭘﯿﻛﺎن ﺑ ﻓرﻣﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮوە. رۆﺑﺮ رودوﻛﯚر
دژی ﻋﺮاق ﺧﺴـــﺘﺒﻮوﯾﺎﻧ ﺳـــری )ﺳردەﻣﯽ ﺋﺎﻣﺎری ﺋم ﻛﯚﻣﯿﺘﯾ ﻣزەﻧﺪە دەﻛﺎت ﻛ115 ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ .ﯾﺎداﺷـــﺘﻛﺎن ،ﺑﺷﯽ دووەم ،ﺑ ھزار ﺗﺎ 130ھزار ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮوﻧﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯽ ھـــﺎوﻛﺎری ﻟﮔڵ ژان ﻟﯿﻮك ﺑـــﺎرێ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﺟﻧﮕﻛـــ .ﺟﮕ ﻟـــم ژﻣﺎرەﯾـــی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺳـــﯿﭭﯿﻞ دەﺑﺖ 24ھزارﻜﯽ ﺑﺨﯾﻨ ﺳر ھﯽ ﻧﯿﻞ ،ﭘﺎرﯾﺲ.(2011 ، ﺋواﻧی ﻛ ﺳرﺑﺎز ﺑﻮوﻧ ﯾﺎن ﯾﺎﺧﯽ ﺑﻮوﻧ. ھرﭼﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ وﺗﻛی ﺋﻤﺷـــ، رﯾﭽـــﺎرد ﻧﯚرﺗﯚﻧـــﯽ ﺳرﻧﻮوﺳـــری ﮔﯚﭬﺎری ﺋو ھﻮﺴـــﺘی وەرﻣﮕـــﺮت و ﺑﺑ ﻛﯚﺪان داﻛﯚﻛﯿﻢ ﻟﻜﺮد ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎی دەﺳﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯿﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧـــﯽ )زە ﻻﻧﺴـــﺖ( ،ﻻی ﻗﯾﺮاﻧﻛوە ،ﺗﻗﺮﯾﺒن ﻟ ﻻﯾن ﺗواوی ﮔﻟﯽ ﺧﯚﯾـــوە ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑـــ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯽ زاﻧﻜﯚی ﻓڕەﻧﺴﯿوە ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﻛﯽ ﮔورەی ﻟﻜﺮا ،ﺋو ﺟﯚن ھﯚﭘﻜﯿﻨﺰی ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ دەﻛﺎت ﻛ دەﺖ ﮔﻟـــی ﯾﻛﺪەﻧﮓ ﺑـــﻮو ،ﯾﻛﯿﮕﺮﺗﺒﻮو ھروەك 650ھزار ﻋﺮاﻗـــﯽ دوای ﺟﻧﮕﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ ﭼﯚن ﻟ ﻣﮋووی ﺧﯚﯾﺪا ﻟ ﻛﺎﺗﯽ رووداوە ﮔورە دژی ﻋـــﺮاق ﻛﻮژراون .ﻧﯚرﺗﯚن دەﻧﻮوﺳـــﺖ ": و ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﺪا ﺋم ﻧﻤﻮوﻧﯾی ﭘﺸﺎﻧﺪاوە .ﺑم ﻟـــ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﻤ ﺋﺎھﻧـــﮓ دەﮔﯾﻦ ﺑ ﺑﯚﻧی ﺋوە ﻻی ﻧﻮﺧﺒﻛﺎﻧ ﯾﺎن ﺋواﻧی ﭘﯿﺎن دەﻦ ﺗﭙڕﯾﻨﯽ 200ﺳـــﺎڵ ﺑﺳـــر ﻗدەﻏﻛﺮدﻧﯽ ﻧﻮﺧﺒ ﮔﻮﻤﺎن ﻟ ھﻧﺪێ دەﻧﮕﯽ ﻧﺷﺎز و ﻧﺎﻛﯚك ﻛﯚﯾﻼﯾﺗـــﯽ ،ﺋﻤـــ ﺗﺎواﻧﻜﻤـــﺎن ﻛـــﺮدووە ﻛ دەﺑـــﺖ .ﻻی ھﻧﺪێ ﻟـــ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﻜﺎرەﻛﺎﻧﻤﺎن ﭘﯿﺴـــﺘﺮﯾﻦ ﭘﺸـــﻠﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬ ﻟو وا ﺧرﯾﻜـــ ﻧﯿﮕراﻧﯿـــك ،ﺋﮔرﭼﯽ ﻛ و ﺑ 50 ﺳـــﺎی دواﯾﯿﺪا .ﻧﺎﻛﺮﺖ ﭘﺎﺳﺎو ﺑﮫﻨﯿﻨوە دەﻧﮕـــ ،ﺑم ھﺳـــﺘﯽ ﭘﺪەﻛﺮﺖ ،ﺗﺷـــﻧ ﺑﯚ ﺋو ﻛﺎرەی ﻛﺮدووﻣﺎﻧـــ ﻛ ﻟﮕڕاوﯾﻦ ﺋﻣ دەﻛﺎت ،ﻟوەی ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﺗﻮوﺷـــﯽ رووﺑـــﺪات .ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ﺑـــﯚ داواﻣﺎن ﻧﻛـــﺮدووە ﺗﺎ دوورەﭘرﺰی و داﺑان دەﺑﺖ .ﻟ ﻻﯾن ﻣﺪﻒ ﺣﻜﻮﻣت و ھﻣﻮو وەزﯾﺮەﻛﺎن ﭘﻜوە دەﺳـــﺖ )ﺑﺰاﭬﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ( و ھﻧﺪێ ﻟ ﻟﻛﺎر ﺑﻜﺸﻨوە". ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ )ﻛﺎك (40ەوە ﭘﯾﺎﻣﻢ ﺑﯚ دﺖ ﻛ ﻟـــ ﺳـــﺎﯽ ،2012واﺗ دوای ﻛﺸـــﺎﻧوەی ﻓﺸـــﺎری زﯾﺎﺗﺮﯾﺎن ﭘﻮە دﯾﺎرە ،داوام ﻟﺪەﻛن ﺗـــﺎ زﯾﺎﺗﺮ ﻧرﻣﯽ ﺑﻨﻮﻨـــﻢ ﺑراﻣﺒر ﺑ وﯾﻼﯾﺗ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﻟ ﻋﺮاق 4500 ،ﺳـــﯿﭭﯿﻠﯽ دﯾﻜ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﺑـــو ﺑﯿﺎﻧﻮوەی ﻛ ﻛـــﻮژراون .دوای 10ﺳـــﺎڵ ﻟـــ" ﺋﺎزادﻛﺮدن"ی دەﺑﻤ ھﯚی ﺋـــوەی ﺑﺎزاڕی ﮔورەﯾﺎن ﻟ ﻛﯿﺲ ﻋﺮاق ،ﺋم وﺗ ھﺸﺘﺎ زۆری ﻣﺎوە ﺋﺎﺷﺘﯽ ﺑ ﺑﭽـــﺖ و زەرەر ﺑﻜن .ﺑ ﺑﯿـــﺮم دﺖ ﻛﺎﺗﻚ ﭼﺎوی ﺧﯚی ﺑﺒﯿﻨﺘوە. ﺳﻠﯿﺮ )ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺋﺮﻧﯿﺴﺖ ﺋﻧﺘﻮان ﺳﻠﯿﺮە ﻛ ﺋوﻛﺎت ﺳـــرۆﻛﯽ ﻣﺪﻒ ﺑﻮو( ھﺎﺗ ﻻم ﺗﺎ ﺳرەﻣرﮔﻜﯽ ھﻮاش ﭘﻤﺒﺖ ﻛ ھﺎوﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﮔﻠﯾﯿﻛﯽ زۆرﯾﺎن ھﯾ. ﺋواﻧی زۆر دﺴﯚزن ﺑﯚ ﻧﺎﺗﯚ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھم ﻟ ﺋﮔرﭼـــﯽ ﺋﯚﭘراﺳـــﯿﯚﻧ ﺳـــرﺑﺎزﯾﻛﺎن ﻧﺎو زۆرﯾﻨی ﺣﺎﻛﻢ و ھم ﻟ ﻧﺎو ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﺪا ﻛﯚﺗﺎﯾﯿـــﺎن ھﺎﺗـــﻮوە ،ﻣﺮدﻧـــﯽ ﻧﺎوەﺧـــﺖ ھر
ﻟـــ ﺳـــﺎﯽ ".1945ﻟـــ ﯾﺎدﻣـــﺎن ﻧﭼﺖ ﻛ ﺑرﻛوﺗﻦ ﺑ ﻣﺎددە ژەھﺮاوﯾﻛﺎن )ﻛ ﻧﺎﺳﺮاون ﺑوەی ﻧﺧﯚﺷـــﯽ دروﺳـــﺘﺪەﻛن( ﻛﺎرﻜﯽ زۆر ﺧـــﺮاپ ﻟ ژﻧﺎﻧﯽ دووﮔﯿﺎن و ﮔﺷـــی ﻛﯚرﭘﻟ دەﻛﺎت و ﻧﺧﯚش و ﺷﻮاوﯾﺎن دەﻛﺎت .زۆر رﯽ ﺗﺪەﭼـــﺖ ﻛ ﺋو ﭼـــك و ﺗﻗﻣﻧﯿﺎﻧی ﺑﯚ ﺑﯚردوﻣﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋو دوو ﺷـــﺎرە ﺑﻛﺎرھﻨﺪراون ﺑرﭘﺮس ﺑﻦ ﻟو ﻛﺎرەﺳﺎﺗ ﻣﺮۆﯾﯿﺎﻧ.
ﺑﯾﺎﺳﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺷﻜﻧﺠ ﺗﻮﮋەراﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ،دﯾﺪﯾ ﺑﯿﮕﯚ و ﻟﯚران ﺑﯚﻧﻠﻠﯽ و ﺗﯚﻣﺎ دﺘﯚﻣﺐ ،ﻟ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯿﺎﻧﺪا ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ )ﺑﻧﺎوی 11ی ﺳﭙﺘﻤﺒرەوە. دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﻟـــ ﺗﺎﻗﯿﮕـــی ﺷـــڕ ﻟـــ دژی ﺗﺮۆرﯾﺰﻣﺪا( ،ﺗﯿﺸﻚ دەﺧﻧ ﺳر ﭘﺸﻠﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺗـــﺎك ﻟـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑـــ ﺑﯿﺎﻧﻮوی رﮕﺮﺗﻦ ﻟ دووﺑﺎرە ﺑﻮوﻧوەی ھﺮﺷﻛﺎﻧﯽ 11ی ﺳـــﭙﺘﻤﺒری 2001ﻟ ﻧﯿﻮﯾﯚرك و واﺷﯿﻨﺘﻦ. ﻧﻮوﺳرەﻛﺎن ﺑﺎس ﻟ دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮدن ﺑﯚ ﻛﺎﺗﻜﯽ ﻧﺎدﯾﺎر و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋﺷﻜﻧﺠ دەﻛن. ھرﭼﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺳﻟی ﮔﻮاﻧﺘﺎﻧﺎﻣﯚﯾ، زﯾﺎﺗﺮ ﺧﻜﯽ "ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ"ن ﻛ ﺑﻮوﻧﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯽ ھﻧـــﺪێ ﺑـــﺎرودۆخ و ﺑﺎﺟﯽ ﺋـــم زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮدﻧ دەدەن و ﻛس ﻧﺎزاﻧﺖ ﻛی ﺑردەﺑﻦ .زۆرﺑی ﺋواﻧی ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﺑردراون ﭼﻛﺪار ﻧﺑﻮوﻧ و ھﯿـــﭻ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﯿﺎن ﺑـــ ﻗﺎﻋﯿﺪەوە ﻧﺑﻮوە، ﺗﻧﮫﺎ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﻧﺎﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﻮوﻧ و ﻟﺳر ﺧﺎﻛﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دەﺳـــﺘﮕﯿﺮﻛﺮاون .ﺋواﻧ ﺋو ﻛﺎﺗ ﻟـــو وﺗ ﺑﻮوﻧ ﺟﺎ ﺑ ھر ھﯚﻛﺎرﻚ ﺑﻮوﺑﺖ: ﺑﯚ ﮔﺷـــﺖ و ﮔـــڕان ﭼﻮوﺑﻨ ﺋـــوێ ،ﯾﺎن ﺑﯚ
ھواﯽ "راﺳﺖ و ھﺎوﺳﻧﮓ" ﻛﻧﺎﯽ ﻓﯚﻛﺲ ﻧﯿﻮز ﻛ ﯾﻛﻚ ﻟ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﻛﻧﺎ ھواﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾ ،ھواﯽ ﺑﻼﯾن ﺑوﻧﺎﻛﺎﺗـــوە .ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﻛﻧﺎﻛ رﻨﻤﺎﯾﯽ و ﯾﺎداﺷـــﺖ دەدەﻧـــ ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯿـــﺎن ﻛ ﭼﯚن ھواﻛﺎﻧﯽ دوﻧﯿﺎ ﺑو ﺑﻜﺮﻨوە .ﺟﺎری وا ھﯾ ھواﯽ ﮔﺮﻧﮕﯿـــﺎن ﺷـــﺎردووەﺗوە و ﺑ ﻧﮫﻨﯽ ھﺸﺘﻮوﯾﺎﻧﺗوە.
و ﻧﺎﯾـــﺖ .ﺑـــر ﻟـــم ﯾﺎﺳﺎﻧﺎﺳـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ، ﺟﻧڕا ﻓڕەﻧﺴـــﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟـــ ﻛﺎﺗﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺟزاﺋﯿﺮدا ﺋﻣﯾﺎن ﮔﻮﺗﻮوە .ﻧﻤﻮﻧ ﺳـــﯿﻨﺎرﯾﯚﯾﯿﻛﯽ ﯾﺎﺳﺎﻧﺎﺳـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛـــ زۆر واﻗﯿﻌﯿﺶ ﻧﺑﻮو ،ﺑم ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺎﺳـــﻜﺮدﻧﯽ ﺑﻮوە ھﯚی رەواﯾﺗﯿـــﺪان ﺑ ھﻧﺪێ ﻛﺎر و رەﻓﺘﺎر ﻛ ﻣﺑﺳﺖ ﻟﯿﺎن دەﺳﺘﻜوﺗﻨﯽ زاﻧﯿﺎرﯾﻛ ،ﺑم ﻧﺎزاﻧﯿـــﻦ ﭼﯿﯿ ﯾﺎن راﺳـــﺘ ﯾﺎن ﻧﺎ .ھﻧﺪێ ﺟﺎر ﺋﺷﻜﻧﺠﻛﺎن ﺑﯚ دەرھﻨﺎﻧﯽ زاﻧﯿﺎرﯾﺶ ﻧﺑﻮوﻧ، ﺑﻜﻮ ﺗﻧﮫﺎ ﺑ ھوەس ﺑﻮوﻧ وەك ﺑﯽ ﺑﻮوﺑﻨ ﻧرﯾﺘﻜﯽ رۆژاﻧ.
دەرﺑﺎزﺑﻮون ﻟ ﺳﺰا ﺳـــ ﻣﺎﻧﮓ زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻜﺮﯽ ﻟﺳر ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ 24ﺳـــﯿﭭﯿﻞ؟ ﺑ ،ﺋﻣ دەﻛﺮﺖ راﺳﺖ ﺑﺖ ﺋﮔر ﺗﺎواﻧﺒﺎرەﻛ ﺳرﺑﺎزﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑﺖ و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھﺎووﺗﯽ ﺳـــﯿﭭﯿﻠﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻦ. )ﺳـــرﭼﺎوە :رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ27 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم /ﺟﺎﻧﯿﻮەری .(2012 ﺋـــو ﻓﺮت و ﻓـــ دادوەرﯾﯿی ﻛ وای ﻛﺮد ﭘﻠدارﻜﯽ ﻣﺎرﯾﻨـــﺰی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑ ﻧﺎوی ﻓﺮاﻧﻚ ووﺗرﯾﭻ ،ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر ﺑ ﻛﻮﺷـــﺘﻨﯽ 24ھﺎووﺗﯽ ﺳـــﯿﭭﯿﻠﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻛ 10 ﻛﺳﯿﺎن ژن و ﻣﻨﺪاڵ ﺑﻮون و ﻟ ﻧﺰﯾﻜوە ﮔﻮﻟﻠ ﻟ ﺳرﯾﺎن دراﺑﻮو ،ﻟ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی 2005ﻟ ﺷﺎری ﺣدﯾﺴـــ ،ﻧﭼﺘ زﯾﻨﺪاﻧـــوە ،ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗـــﻮوڕە و ﺑﺰار ﻛﺮد .دوای ﺋـــوەی ﻟ ﺑردەم دادﮔﺎﯾﻛﯽ ﺳـــرﺑﺎزﯾﺪا ﻟ ﻛﺎﻣﭗ ﭘﻨﺪﺘﻦ داﻧﯽ ﺑ ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯿﺪا ﻧﺎ ،ووﺗرﯾﭻ ﺋو ﺳﺰاﯾی ﺑﯚﯾﺎن ﺑﯾوە ﺗﻧﮫـــﺎ داﺑزاﻧﺪﻧﯽ ﭘﻠ ﺳـــرﺑﺎزﯾﻛی ﺑﻮو ﻟﮔڵ ﺋوﭘڕی ﺳـــ ﻣﺎﻧﮓ زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮدن. ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﯚﻣﯿﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ،ﺳـــﻟﯿﻢ ﺋﻟﺠﺒﻮری ،ﺋﯿﺪاﻧی ﺑﯾﺎری دادﮔﺎﻛی ﻛﺮد و ﺑ" ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﻛراﻣﺗﯽ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن"ی ﻟ ﻗم دا.
"وﺗﻜﯽ ﻛﯚن" دژی ﺟﻧﮓ دەوەﺳﺘﺘوە ﻟ 14 ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی 2003 دا ،دۆﻣﯿﻨﯿﻚ دوﭬﯿﻠﭙن ،ﻛ ﺋوﻛﺎت ﺳـــرۆك وەزﯾﺮی ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﺑﻮو ،ﻟ ﺑردەم ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﺪا ﮔﻮﺗﺎرﻚ دەﺧﻮﻨﺘوە و ﺗﯿﺪا ﺑﺎﺳـــﯽ دەﻛﺎت ﻛ ﺑﯚﭼﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟﮔڵ ﺟﻧﮓ ﻧﯿﯿ.
ﺳرۆك ﺷﺘﯽ وا دەﻛﺎت ﻛ ﻛم ﻟ ﺳرۆﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﻛﺮدووﯾﺎﻧـــ :داوای ﻛـــﺮد ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﻟﻮوﺗﻜی ﻋرەﺑﯽ ﺑﺒﺳـــﺘﺮﺖ ﺑﯚ ﺑﺎﺳـــﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺮﺳـــﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺖ .ﺋﺎزاﯾﺗﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛی و ﺗﺎﻛﺘﯿﻜ زﯾﺮەﻛﺎﻧﻛﺎﻧﯽ دەﺑﺖ ﻟ ھواڵ و رﯾﭙﯚرﺗﺎژەﻛﺎﻧﯽ رۆژاﻧﻣﺎﻧـــﺪا ﺑﺎس ﺑﻜﺮـــﻦ و ﺑﺎﯾﺧﯿﺎن ﭘﺒﺪرێ )3ی ﺣﻮزەﯾﺮان /ﺟﻮﻧﯽ (2003 "ﻛﻮﺷـــﺖ و ﻛﻮﺷﺘﺎر ﻟ ﻋﺮاق ﺑردەواﻣ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ دوای ﺋوەی ﺣوت ﺳرﺑﺎزی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ ﺷـــﺎری ﺳـــدر ﻛﻮژران ،ﺋﻣـــ ھﯿﭻ رﯿك ﻟ ﺑردەﻣﯿـــﺎن ﻧﺎھﺘوە ﺟﮕ ﻟ ﺳـــﺰاداﻧﯽ ﺗﺎواﻧﺒﺎران .ھر ﻛﺎﺗﻚ ﺳﻮﭘﺎی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺗﯚی )ﻓﯚﺗﯚ(townhallmeeting.org : ﺧﯚی ﻛـــﺮدەوە ،ﺋﻤـــ دەﺑﺖ ﺑ ﺑﯿـــﺮ ﺑﯿﻨر دەزاﻧﻦ ﭼﯽ دەﻛن ﻛﺎﺗﻚ ﻛ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺑﻨﯿﻨـــوە ﻛ ﭼﯽ ﺑـــﻮوە وای ﻟ ﺳـــرﺑﺎزاﻧﯽ ﻧﯿﻤﭽ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا ﺋﯿﺪاﻧی ھﻮﺴﺘ ﺗﻮﻧﺪەﻛی ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﻛﺮدووە ﺗﯚ ﺑﻜﻧـــوە ،واﺗ دەﺑﺖ ﻣﻦ ﺑﻜن ﻛ ﺗﺣددای ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن دەﻛم. ﺑﺎﺳﯽ ﻛﯚﻧﺘﻜﺴـــﺘﯽ رووداوەﻛ ﺑﻜﯾﻦ 4) .ی ژﻣﺎردﻧﯽ ﻛﻮژراوان ﻧﯿﺴﺎن /ﺋﺎﭘﺮﯾﻠﯽ .(2004 ﻟـــ28 ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی ،2007رۆژﻧﺎﻣی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ ﮔﺎردﯾﺎن ،ھوڵ دەدا ﺟردﻜﯽ ژﻣﺎرەی ﻛﻮژراو و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق ﺑﻜﺎت ،ﺑﯚی دەردەﻛوﺖ ﺋﺎﻣﺎری ﻻﯾﻧﻚ ﻟوەی ﻻﯾﻧﻛی دﯾﻜ رووﻧﺘﺮە.
ﻧﻛن ھﺒﺨﺗﻦ و ﺧـــم ﻟ زﯾﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﺑﺨﯚن و ﺑﻦ ﻛـــ دەﺑﻮواﯾ ﻟ ﻋﺮاق ﺷﺘﯽ ﺑﺎﺷﻤﺎن ﺑﻜﺮداﯾ .وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﭼﻮوەﺗـــ ﻋﺮاق ﺑـــﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧـــﯽ وﺗﻚ ﻛ 30ﺳـــﺎ ﻧﺎﺧﯚﺷـــﯽ و ﻣﯾﻨﺗﯽ دەﺑﯿﻨﺖ ،ﺑﯚ ھﻨﺎﻧوەی ﺑﯚ ﺳـــر رﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ .ھﻧﺪێ دەزاﻧﯿﻦ ژﻣﺎرەی ﺋو ﺳـــرﺑﺎزە ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﺎﻧی ﻟـــ ﻋﺮاﻗﯿﻛﺎن ﻟﮔڵ ﺋﻣـــدا ﻧﯿﻦ .ھر ﺑﯚﯾ ﺳـــرﺑﺎزاﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ دەﻛﻮژرﻦ .ﺋﻤ دەﺑﺖ ﻟ ﻋﺮاق ﻛﻮژراون ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﭼﻧﺪە ،ھر ﻟ ﺋم ﺧﺎ ﺑـــﯚ ﺑﯿﻨراﻧﻤﺎن ﺑـــﺎس ﺑﻜﯾﻦ )6ی ﺳـــرەﺗﺎی ﺟﻧﮕوە )ﺋﺎدار /ﻣﺎرﺳﯽ (2003 ﺗﺎ ﻛﺸـــﺎﻧوەی دوا ﺳرﺑﺎزی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟو وﺗ ﻧﯿﺴﺎن /ﺋﺎﭘﺮﯾﻠﯽ (2004 )ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ 4484 :(2011ﻛـــﻮژراو ھن .ﺑم ﻛﺎﺗﻚ ﻣﺎرﯾﻨﺰەﻛﺎن ﭘﺸـــﺎن دەدەﯾﻦ ،دەﺑﺖ ﻛس ﻧﺎزاﻧﺖ ژﻣﺎرەی ﺋو ﻋﺮاﻗﯿ ﺳﯿﭭﯿﻼﻧی ﻧﺎوﯾـــﺎن ﺑﻨﯿﻦ " دەﺳﺘاﺳـــﺖ" ﻧك "ﻗﻧﻨﺎس" ﻛﻮژراون ﭼﻧﺪە .ﻣزەﻧﺪەﻛﺎن دەﻦ ژﻣﺎرەﻛ ﻟ ﭼﻮﻧﻜ ﻗﻧﻨـــﺎس ﻣﺎﻧﺎﯾﻛـــﯽ ﻧﮕﺗﯿﭭﯽ ھﯾ .ﻧﻮان 100ھزار ﺗﺎ ﯾك ﻣﻠﯿﯚن ﻛﻮژراو دەﺑﺖ. ﻛﯚﻣﯿﺘی ﭘۆژەی ژﻣﺎردﻧﯽ ﺟﺳـــﺘ ﻟ ﻋﺮاق )28ی ﻧﯿﺴﺎن /ﺋﺎﭘﺮﯾﻠﯽ (2004 ) ﺋﯿﺮاك ﺑﯚدی ﻛﺎوﻧـــﺖ ﭘﺮۆﺟﻜﺖ( ھوﯿﺪاوە ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿـــ ﻋﺮاﻗﯿـــﻛﺎن ﺑﮋﻣﺮـــﺖ و ﺋﺎﻣﺎرﻚ ﻟﯚﺑﯿﺴﺘﻛﺎﻧﯽ " ﭘﺎرﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ" داﺑﻨﺖ ﺑم ﺋو ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮوی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ژاك ﺷﯿﺮاك ﺑﮋﻣﺮـــﺖ ﻛ ﺑ دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺖ ﺳـــﻟﻤﻨﺪراون و ﻟ ﯾﺎداﺷـــﺘﻛﺎﻧﯿﺪا ﺑﺎس ﻟو ﻓﺸـــﺎراﻧ دەﻛﺎت ﺑﮕی ﻣﺮدﻧﯿﺎن ﻟﺑردەﺳـــﺘ .ﺋﻣ واﺗ زۆر ﻛ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ دەﺳـــﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ دوورن ﻟ ژﻣﺎرەی دروﺳﺘﯽ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺟﻧﮓ.
ﺑردەواﻣـــ) ﺳـــرﭼﺎوە :ﺋﺎﻧﯿﺲ ﺳـــﺘﯿﻦ" ، ﻋﺮاق :دوای ﺋﺎﮔﺮی ﺟﻧﮓ ،ﺷـــﺮﭘﻧﺠ دﺖ"، ﺑﻠﯚﮔـــﯽ ﭬﯿﺰﯾـــﯚن ﻛﺎرﺗﯚﮔﺮاﻓﯿـــﻚ )ﺗواﻧﯿﻦ ﻟ ﻧﺧﺸـــ5 ،(ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی http://blog.mondediplo.net ،2012 ﻟ ﺳﺎﯽ ،2009ﭘﺰﯾﺸـــﻜﺎﻧﯽ ﻧﺧﯚﺷﺨﺎﻧی ﮔﺸﺘﯿﯽ ﺷﺎری ﻓﻟﻠﻮﺟ ،ﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎڵ ﺗﺮﺳﯽ ﺟﻧﮓ و ﻛﻮژراﻧﯿﺎن ﺑﺳرەوە ﺑﻮو، ﻧﺎﻣﯾﻛﯽ دەﺳـــﺘﯾﯽ ﺑﯚ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن دەﻧﺮن و داوا دەﻛن ﻟﻜﯚﯿﻨوەی ﺳـــرﺑﺧﯚ ﺑﻜﺮﺖ .ﻟـــ ﻧﺎﻣﻛـــدا ھﺎﺗﻮوە ":ﻟـــ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی ،2009ﻟ ﻛﯚی 170ﻣﻨﺪاﯽ ﺗـــﺎزە ﻟـــ داﯾﻜﺒـــﻮو24% ،ﯾﺎن ﻧﮔﯾﺸـــﺘ ھﻓﺘﯾـــك ﻣﺮدن ،ﻟو ﻣﻨﺪا ﺳـــﺎوا ﻣﺮدوواﻧ 75%ﯾﺎن دووﭼﺎری ﺷﻮاﻧﻜﯽ زۆری ﺟﺳﺘﯾﯽ ﺑﻮوﺑﻮون ".ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕـــﻚ دوای ﺋم ﻧﺎﻣﯾی ﭘﺰﯾﺸﻜﺎن ﭼﻧﺪ ﺑدواداﭼﻮون و ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾك ﻟ ﻓﻟﻠﻮﺟ و ﻟ ﺑﺳﺮە ﻛﺮان و ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﺑوﻧﺎﻣی ﭘﯿﺴـــﺒﻮوﻧﯽ ژﯾﻨﮕ و ژەھﺮاوﯾﺒﻮون )ﺑﻮﻟﺘن ﺋﯚف ﺋﻨﭭﺎﯾﺮۆﻧﻤﺘڵ ﻛﯚﻧﺘﺎﻣﯿﻨﯾﺸـــﻦ ﺋﻧﺪ ﺗﯚﻛﺴﯿﻜﯚﻟﯚﺟﯽ( ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻣﯿﺸﯿﮕن ،ﺑو ﻛﺮاﻧوە .ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛ ﺑ ﯾك د ﺗواوی ﻛﺸﻛ ﭘﻮﺧﺖ دەﻛﻧوە ":ھﺳﺘﻤﺎن ﻛﺮدووە ﻛ رﮋەی ﺷـــﺮﭘﻧﺠ و ﺷﺮﭘﻧﺠی ﺧﻮﻦ )ﻟﻮﻛﯿﻤﯿـــﺎ( و ﻣﺮدﻧﯽ ﻣﻨﺪاﯽ ﺳـــﺎوا ﻟ ﻓﻟﻠﻮﺟ ﺑرزﺗﺮە ﻟوەی ھﯿﺮۆﺷﯿﻤﺎ و ﻧﺎﮔﺎﺳﺎﻛﯽ
ژﻧﮫﻨﺎن ،ﯾﺎن ﺑﯚ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺑﺟﮕﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋرﻛﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑﻮوﺑﺖ ،ھﻧﺪﻜﯿﺸﯿﺎن ﺑﯚ ﻛﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭼﻮوﻧﺗ ﺋوێ .دواﯾﯽ ﻟ ﻻﯾن ﺋﻓﻐﺎﻧﯿﻛﺎﻧوە ﺑ ﭘﺎرە ﻓﺮۆﺷـــﺮاون ﺑـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ،ﯾﺎن ﺑﯚ ﺑﺧﺸـــﯿﺶ وەرﮔﺮﺗﻦ .ﯾﻛﻚ ﻟو ﻛﺳـــﺎﻧی ﺋﻣی ﺑﺳـــر ھﺎﺗﻮوە ،ﻣـــﻮرات ﻛﻮرﻧﺎزە ﻛ ھﺎووﺗﯿﻛﯽ ﺋﻤﺎﻧﯿﯽ ﺑ رەﮔز ﺗﻮرﻛ .ﻛﻮرﻧﺎز ﻟ ﭘﯿﺸـــﺎوەر ﻟ ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﭘﺸﻜﻨﯿﻦ ﻟ ﺑﺎزﮔﯾﻛﺪا ﭘﯚﻟﯿﺴـــﯽ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﯽ دەﺳﺘﮕﯿﺮی دەﻛﺎت و ﺑراﻣﺒـــر ﺑ ﺑﻚ ﭘـــﺎرەی ﻛم ﻛ ﺳـــ ھزار دۆﻻرـــﻚ ﺑﻮوە ،رادەﺳـــﺘﯽ ھﺰە ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎﻧـــﯽ دەﻛـــن .ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ دﯾﻜ، ﻋﺑﺪو ﺋﻟﻌﺟﻤﯿ ﻛـــ ھﺎووﺗﯿﻛﯽ ﻛﻮﺘﯽ ﺑﻮوە و دواﯾ ﻟ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی 2005رەواﻧی وﺗﻛی دەﻛﻧوە .ﻟو ھﺷﺖ ﻛﻮﺘﯿی ﻛ ﻟ ﮔﻮاﻧﺘﺎﻧﺎﻣﯚ دەﺳﺘﺒﺳـــر ﺑﻮون و دواﺗﺮ ﺋﺎزاد ﻛـــﺮاون و رەواﻧی وﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻛﺮاوﻧﺗوە ،ﭘﻨﺠﯿﺎن ﺑـــ ﺗواوەﺗﯽ ﻟ ھﻣﻮو ﺋو ﺗﯚﻣﺗﺎﻧی دراﺑﻮوﻧ ﭘﺎﯿﺎن ﺑﺒری ﻛﺮان و ھﯿﭽﯿﺎن ﻟﺳر ﻧﻣﺎ. ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ،2002 ﯾﺎﺳﺎﻧﺎﺳﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺋﺎﻻن ﻣﯚرﺗﯚن دﺮﺷﯚوﯾﺘﺰ، وﯾﺴـــﺘﯽ ﭘﺎﺳـــﺎو ﺑﯚ ﺋﺷـــﻜﻧﺠی "ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ" ﺑﻨﺘوە ﻛﺎﺗﻚ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ھﻨﺎﯾوە ﻛ ﺋﮔر ﺗﺮۆرﯾﺴـــﺘﻚ ﺑﺰاﻧﺖ ﺑﯚﺑﻤﻚ داﻧﺪراوەﺗوە ﺗﺎ ﺑﺘﻗﺘـــوە ،ﺋوﯾﺶ ﺷـــﻮﻨﻛی ﭘ دەزاﻧﺖ
دوو رﮕﺎﻣﺎن ﻟ ﭘﺸ :رﮕﺎی ﺟﻧﮓ دەﻛﺮﺖ وەك ﺧﺮاﺗﺮﯾﻦ رﮕﺎ ﺑﺘ ﺑرﭼﺎوان .ﺑم ﺋوەش ﻟﺑﯿﺮﻧﻛﯾـــﻦ ﻛ دوای ﺳـــرﻛوﺗﻦ ﻟ ﺟﻧﮓ، دەﺑﺖ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﺑرﻗرار ﺑﻜﯾﻨـــوە .ﺑﺎ ﭼﺎوی ﺧﯚﻣـــﺎن ﻧﮔﺮﯾﻦ و ﺧﯚﻣـــﺎن ھﻨﺧﺗﻨﯿﻦ، ﺋﻣی دواﯾﯽ دوور و ﺳـــﺧﺖ دەﺑﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ دەﺑـــﺖ ﯾﻛﺘﯿـــﯽ ﺧﺎﻛـــﯽ ﻋـــﺮاق ﺑﭙﺎرﺰﯾﻦ، ھﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎراﻣﯽ و ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ،ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ درﮋﺧﺎﯾـــن ،ﺑـــﯚ وﺗﻚ ،ﺑـــﯚ ﻧﺎوﭼﯾك ﻛ ﺑ دەﺳـــﺖ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﺰەوە زۆرﯾﺎن ﭼﺷﺘﻮوە .ﺑم ﻟوﻻوەی ﺋم ﺋﺎﺳﯚﯾ ﭘ ﻟ ﻛﺸـــﯾدا ،ﺋﻟﺘرﻧﺎﺗﯿﭭﻜﻤﺎن ھﯾ ،ﺋو ﺋﻟﺘرﻧﺎﺗﯿﭭـــی ﻛ ﻟﯿﮋﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﻜﻨﯿﻦ ﺑﯚﯾﺎن رەﺧﺴـــﺎﻧﺪووﯾﻦ ،ﻛ دەﻛﺮﺖ رۆژ ﺑ رۆژ ﺑرەو ﭘﺸـــوە ﺑﭽﯿﻦ ﺑﯚ داﻣﺎﯿﻨﯽ ﻋـــﺮاق ﻟ ﭼك ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺧﺶ و ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺎﻧ .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﺋﺎﯾﺎ ﺋم رﮕﺎﯾی دووەم ﺧﺮاﺗﺮ و ﺑ ﺳرﺋﺸﺗﺮ ﻧﯿﯿ؟ ) (...ﺋﺎ ﻟﺮە ،ﻟم ﺑﯿﻨﺎﯾی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧوە ﻛ ﺑﻮوەﺗ ﺷﻮﻨﻜﯽ ﭘﯿﺮۆز ،ﺋﻤـــ ﭘﺎرﺰەری ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻜﯿﻦ ،ﭘﺎرﺰەری وﯾﮋداﻧﻜﯿﻦ .ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﺘﯿ ﻗﻮرﺳـــﻛﻣﺎن، ﺷـــرەﻓ ﮔورەﻛﻣﺎن دەﺑـــﺖ واﻣﺎن ﻟﺒﻜﺎت ﺋوﻟوﯾت ﺑﺪەﯾﻨ داﻣﺎﯿﻨﯽ ﭼك ﺑ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧ. ﻛﯚﻧـــ وﺗﻜـــﯽ وەك ﻓڕەﻧﺴـــﺎﻛم ،ﻛﯚﻧـــ ﻛﯿﺸـــﻮەرﻜﯽ وەك ﺋوروﭘﺎﻛم ،ﺋﻣۆ ﭘﺘﺎن دە ،ﻛ ﺟﻧﮕﻜـــﯽ زۆری دﯾﻮە ،داﮔﯿﺮﻛﺎری دﯾـــﻮە ،دڕﻧﺪەﯾﯽ دﯾﻮە .وﺗﻚ ﻟ ﯾﺎدی ﻧﺎﭼﺖ و ﺧﯚی ﺑ ﻗرزداری ﺋو ﺟﻧﮕﺎوەراﻧی ﺋﺎزادی دەزاﻧﺖ ﻛ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ دﯾﻜوە ھﺎﺗﺒﻮون .ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،ھردەم ﺧﯚی ﻟ ﺑردەم ﻣـــﮋوو و ﻣﺮۆﭬﻛﺎﻧﺪا راﮔﺮﺗﻮوە .ﭼﻮﻧﻜ دﺴـــﯚزە ﺑﯚ ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ،دەﯾوﺖ ﺑ ﺟﺪدی ﻛﺎر ﺑﻜﺎت ﻟﮔڵ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮدەوﺗﯿﺪا. ﺑﺎوەڕی واﯾ ﻛ دەﺗﻮاﻧﯿـــﻦ ﭘﻜوە ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﯽ ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺑﻮﻧﯿﺎد ﺑﻨﯿﻦ. وەرﮔاﻧﯽ :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
11
2013 2013 ﺋﺎداری ﺋﺎداری
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
دەرﺑﺎرەی ﺑﻨﺮﺧﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎری ژﻧﺎن ﻛﺎﺗﻚ ﺳﯾﺮی ﻛﯚی ﺋﺎﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺖ دەﻛﯾﻦ ،ﻛﯚﻣ ﺑﺎﺳﻮﺧﻮاﺳﯽ ﺑﺎو ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺎری ژن ﭘﻮوﭼڵ دەﺑﻨوە....
رﮋەی ﺑﻜﺎری ،ﭘﻮەری ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﻧﺮخ و... ھﺘﺪ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ ﻛﯚﻣ'' ژﻣﺎرە'' ،ﺑم ﺋم ژﻣﺎراﻧ رەھﻧﺪی ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎن ھﯾ و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎﻧ ﻣﺎﻣﯾﺎن ﻟﮔڵ دەﻛﺮﺖ .ﺋﻣ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺎری ژﻧﺎﻧﯿﺶ ھرواﯾ .ھﻣﻮو ﻛﯚﻣﮕﯾك ،ھﻣﻮو ﺳـــردەم و ھﻣـــﻮو ﻛﻮﻟﺘﻮورﻚ ﻛﯚﻣـــ ﻓﯚرﻣﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺧﯚی ﻟﻣڕ ﻛﺎری ژﻧـــوە ﺑرھم دەھﻨﺖ، ھروەھﺎ وﻨ و وﻨﺎﮔﻟﻜﯿﺸﯿﺎن ﺑﯚ دادەﺗﺎﺷﺖ. ﺟﺎ ﻟم ﺳـــﯚﻧﮕﯾوە ،ژﻣﺎرەﻛﺎن ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﻛﯽ ﻛﺎرا ﻟم ﺑﯿﻨﺎﻛﺮدﻧ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿدا دەﻛن .ﺑﯚﯾ زۆر ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺟﺎرﻜﯽ دی ﺋﺎﻣﺎری ﻛﺎری ژﻧﺎن ﻟ ﺳدەی ﺑﯿﺴـــﺘﺪا ﺑﻜﯾﻨوە و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺷﻮازی ژﻣﺎردن ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑﻜﯾﻦ .دۆزﯾﻨوەی ﺋو داﺗﺎ و ﻟﯚژﯾﻜﺎﻧـــی ﺑﻮوﺑﻮوﻧ ﺑردی ﺑﻨﺎﻏی ﭘﻨﺎﺳی ھر ﻗﯚﻧﺎﻏﻚ ،زەﻣﯿﻨ ﺑﯚ ﭘﯾﺒﺮدن ﺑو ﭼﯿﺮۆك و ﻛﯚدە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﺎﻧ ﺧﯚﺷـــﺪەﻛﺎت ﻛ رەﻧﮕﮋی ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺷﺘی ﻧﺎوﻣﺎن ﻧﺎوە ﻛﺎری ژﻧﺎن دەﻛﺎت. ﺋﺎﻣﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﺟـــﺎران ﺟﺧﺘﯿﺎن ﻟم راﺳـــﺘﯿ دەﻛﺮدەوە ھروەك ﺋوەی ﻟم دەﺳـــﺘواژەﯾدا دەﯾﺒﯿﻨﯿﻦ'' :ﭘﯚﻟﻨﻜﺮدﻧﯽ ژﻧﺎن زﯾﺎﺗﺮ واﺑﺳـــﺘی رواﻧﮕﻛﺎﻧ .''ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﻛﺎری ﻓرﻣﯽ و ﻧﺎﻓرﻣﯽ ﺑ ﻛﻮـــﺪا ﺗﭙڕدەﺑﻦ؟ ﭼﯚﻧﺎﯾﺗﯽ ﻛﺎری ژﻧﺎن ﺑ درﮋاﯾﯽ ﺳـــﺎن ﺋﺎﻣﺎرﻛـــﺮاون ،ﻓراﻣﯚش ﯾﺎن ھژﻣﺎرﻛﺮاوﻧﺗوە ،ﺳـــاوﻧﺗوە ﯾﺎن داﻧﯿﺎن ﭘﺪاﻧﺮاوە؟ ھﻣﯿﺸ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﻧﺎﭼﺎﻻﻛﺒﻮون ﻟ ژﻧﺎن دەﻛﯾﻦ :ژﻧ ﺟﻮوﺗﯿﺎرﻚ ﻟﺳـــر ﻛﮕﻛی ﻛﺎر دەﻛﺎت ﯾﺎن ﺳـــﯾﺮی دﯾﻤﻧﯽ دەوروﺑری دەﻛﺎت؟ ژﻧ ﻛﺮﻜﺎرﻜﯽ ﻟﺳرﻛﺎر ﻻدراو ،ﻛﺳﻜﯽ ﺑﻜﺎرە ﯾﺎن ژﻧﻜ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﻣﺎوە؟ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎرە ھﻣﯿﺸ دووﺑﺎرە و ﻧﯿﮕراﻧﻜراﻧ ﻛ ﺗﻧﯿﺎ ﻟﺑﺎرەی ژﻧﺎﻧﯿﺶ دەﻛﺮﻦ ،ﺋو راﺳـــﺘﯿ دەردەﺧن ﻛ ﻛﺎر ﭼﯚن وەك ﺷﺘﻜﯽ روون و ﺣﺎﺷﺎھﻨﮔﺮ ﺑﯚ ﭘﯿﺎو ﺗﻣﺎﺷـــﺎ دەﻛﺮﺖ ،ﺑﯚ ژن وەك ﺋﮔر و رﻜوت دەﺑﯿﻨﺮﺖ .ﺟﺎڕداﻧـــﯽ ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛﯽ ﻣﻮوﭼدار ﯾﺎن ﭘﯿﺎدەﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺸﯾك ،ﺟﯚرە ﺧﯚﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوەﯾﻛ ﻟﭘﮕیژﻧﯽﻣﺎڵ وﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﻜ ﺑﯚﺧﯚﭘﻨﺎﺳﻛﺮدن وەك ﺋﻧﺪاﻣـــﯽ ﻛﯚﻣﮕـــی ھﺎوﭼـــرخ )واﺗ ﻛﯚﻣﮕی ﺋﺎﺑﻮوری( .ﭘﻨﺎﺳﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎر ﭘﻮەرﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕ ﺑـــﯚ ﭘﯾﺒﺮدن ﺑ ﭘﮕی ژﻧﺎن ﻟ ﻛﯚﻣﮕ ھﺎوﭼرﺧﻛﺎﻧﺪا ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳـــرەڕای ﺋو ﺷـــﺘی ﺳردەﻣﺎﻧﻚ ﻟ ﺑﺎرەی داﻛﺸﺎﻧﯽ ''ﺑھﺎی ﻛﺎر''ەوە ﮔﻮﺗﺮا ،ﭼﺎﻻﻛﯿﯿ ﭘﯿﺸﯾﯿﻛﺎن وەك ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ ھرە ﺑﻨڕەﺗﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻣﺎوﻧﺗوە. ﺑﭘﯽ ﻣﮋووی ''ﻛﺎر'' ﻟ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﺪا ،وەك ﺋوەی ﺑﺎوە و دەﯾﮕﻧوە ،ﭼﺎﻻﻛﯿ ﭘﯿﺸﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ژﻧـــﺎن ﭘﺪەﭼﺖ ﻟـــ 1901 ەوە ﺗﺎ 1962ﺑرەو داﻛﺸـــﺎن و ﺑرﺗﺳـــﻜﺒﻮوﻧوە ﭼﻮوﺑـــﺖ ،ﺑم ﺋﻣ ﺗﻧﯿﺎ ''وەھﻤﯽ رواﻧﮕﯾﻛـــﯽ ﺋﺎﻣﺎرﯾﺎﻧﯾ،'' ﻟﺑرﺋـــوەی ﺋـــم ژﻣﺎراﻧ ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎی ﺋو ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﺎﻧ ھﭽﻨﺮاون ﻛ ﺑﺳـــر ﭘﻨﺎﺳـــی ﭼﺎﻻﻛﯿﯿ وەرزﺮﯾﻛﺎﻧﺪا ھﺎﺗـــﻮوە .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﺪا ھر ﻛﺳﻜﯽ ﻛﺎﻣ ﻛ ﻟﮔڵ وەرزﺮﻜﺪا دەژﯾﺎ ،ﮔر ﻛﺎر و ﭘﯿﺸـــﯾﻛﯽ دﯾﻜـــی ﻧﺑﻮواﯾ ،ﺑ وەرزـــﺮ ھژﻣﺎر دەﻛﺮا .ﻛ ﺑﮕﻮﻣﺎن زۆرﯾﻨـــی زۆری ﺋواﻧی ﻟم ﺧﺎﻧﯾدا دادەﻧﺮان ژﻧﺎن ﺑﻮون )ژﻧﯽ وەرزﺮەﻛﺎن( .وەﻟ ﻟ 1954ەوە ﺑﯾﺎردرا ﺗﻧﯿﺎ ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ ﺑ وەرزﺮ ھژﻣﺎر ﺑﻜﺮﻦ ﻛ ﺟﺎڕی ﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺸﻛ دەدەن. ﺑم ھﯚﯾـــوە ،ژﻧﺎﻧﯽ وەرزﺮەﻛﺎن ﻛ ﺧﯚﯾﺎن وەك وەرزﺮی ﭘﯿﺸـــﻣﻧﺪ ﭘﻨﺎﺳـــ ﻧدەﻛـــﺮد ،وەك ﻛﻮﻣ ﻛﺳـــﯽ ﻧﺎﻛﺎرا و ﺑﻜﺎر ﺋﺎﻣﺎر ﻛﺮان ،ﺋﻣ ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺗﺎ ﺋﺮە ﭘﭽواﻧی ﺋم ھﺎوﻛﺸـــﯾ راﺳﺖ ﺑﻮو .ﻟ ﺳردەﻣﺎﻧﻜﺪا ﻛ داﻛﺸﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد و ھﺎوﺗﺎ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ژﻧﯽ ﻣﺎڵ ﻟ ﻧﺷﻮﻧﻤﺎدا ﺑﻮو ،ﺋم ﮔﯚڕاﻧﯽ ﭘﻨﺎﺳﻛﺮدﻧ ﺑ ﻛﺘﻮﭘـــی ﯾك ﻣﻠﯿﯚن و 200ھزار ﻛﺳـــﯽ ﻓراﻣﯚﺷﻜﺮد ،ﻟﻧﺎو ﺋﻣﺎﻧﯿﺸﺪا ﯾك ﻣﻠﯿﯚن ژن ﻟ ﻛﯚی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛﺪا ﻟﺑﯿﺮﻛﺮان .ﺑﯚﯾ ﺟﯽ ﺳرﺳـــﻮڕﻣﺎن ﻧﯿﯿ ﻛ ﭼﺎﻻﻛﯽ ژﻧـــﺎن ﻟ ﮔﯚ ﻟﮋﯾﺪاﯾ .ﺳـــرﺋﻧﺠﺎم ،ھﻜﺸﺎﻧﯽ ﺗﺒﯿﻨﯿﻜﺮاوی ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﭘﯿﺸﯾﯽ ژﻧﺎن ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﺷﺳﺘﻛﺎﻧوە ﺗﻧﯿـــﺎ زادەی ﺳـــرﻧﺠﻜﯽ ﺗﺎ ﺑـــﯽ ﻟرزۆﻛ. ﭘرەﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ژﻧﺎن ،ﻛ رﭽﻜی ﺧﯚی
ﻣﺎرﮔﺮﺖ ﻣﺮواﻧﯽ و ﻣﯚﻧﯿﻚ ﻣﯿﺮۆن *
ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾوە ﭘﺶ ھر ﺷـــﺘﻚ ﺑـــ رووی ژﻧﺎﻧﺪا واﻛﺮان ...ھﺎوﻛﺎت ﻛﺎﺗﻚ ﺗﻣﺎﺷـــﺎی ﻧﺧﺸی ﭘﯿﺸـــﻛﺎن دەﻛﯾـــﻦ ﺑ ﭘﯽ ﺟﻨـــﺪەر ،ﺗﺒﯿﻨﯽ ﻣﺎﻧوەی داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎر ﺑﭘﯽ رەﮔز دەﻛﯾﻦ: ژﻧﻜﯽ زۆر ﻛم ﻟ ﺑﻮاری ﺧﺎﻧﻮوﺑرە دروﺳﺘﻜﺮدﻧﺪا ﻛﺎر دەﻛـــن ،ﻟ ﺑراﻣﺒـــر ﺋﻣش ھﯿﭻ ﭘﯿﺎوﻚ ﻟ داﯾﻧﮕ و ﺷـــﻮﻨﻛﺎﻧﯽ ﺑﺧﻮﻛﺮدﻧﯽ ﻣﻨﺪاﺪا ﻧﺎﺑﯿﻨﺮﺖ .ﭘﯿﺎوەﻛﺎن ﭘﺪەﭼﺖ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ژﻧﻛﺎن ﺋو ﻛﺎراﻧﯾﺎن ﻟ ﭼﻨﮓ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ھﺸـــﺘﺒﺘوە ﻛ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ داﮔﯿﺮﯾﺎن ﻛﺮدوون .ھرﭼﻧﺪ داﺑاﻧﻜﯽ ﮔورەش ھﺳﺘﭙﺪەﻛﺮﺖ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﻟ ﻻی ﺗﻮﮋە ﺑواﻧﺎﻣـــدارەﻛﺎن ،ﺋوەﺗﺎ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻛﯚﻣﻚ ﭘﯿﺸـــی ﮔﺮﻧﮓ ﻛ ﺗـــﺎ ﺋﺮە ﻟ ﻻﯾن ﭘﯿﺎواﻧوە دەﺳﺘﯿﺎن ﺑ ﺳـــردا ﮔﯿﺮاﺑﻮو ،وا وردە وردە دەﻛوﻧ ژﺮ دەﺳﺘﯽ ژﻧﺎﻧوە. ﺋم دوواﻧﯾﯿش ﺑ ﭘﯽ ﺷـــﺎرەزاﯾﯽ و ﺗﻣن دەﮔﯚڕﺖ :ﭘﯿﺸ ھرە ﻻوەﻛﯽ و ﭘراوﺰﺧﺮاوەﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﻻﯾن ﻛﺳﯽ ﺑ ﺗﻣن و ﻛم ﺷﺎرەزاوە ﺋﻧﺠﺎم دەدرﻦ ،ﻛﭼﯽ ھﻣﺎن ﺋم ﭘﯿﺸﺎﻧ ﻛﺎﺗﻚ دەدرـــﻦ ﺑ ژن ،ﻟـــ رووی ﺗﻣﻧوە ﮔﻧﺠﺘﺮن و ﺷﺎرەزاﯾﺸـــﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮە .ﻟ ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ ﻧﻮان ھردوو رەﮔزەﻛ ،ﻟﻣﭙر و ﺋﺎﺳﺘﻧﮕﻛﺎن ھﺸﺘﺎ ﻟ رﮕﺎی ژﻧﺎﻧﺪا ﻣﺎون .ﺑم ،ﺋو ﺟﯚش و ﺧﺮۆﺷی ﻟﻻی ﻧوەی ﻧﻮێ و ﻣﻮوﭼﺧﯚرە ﺷﺎرەزا و ﺧﺎوەن ﺑواﻧﺎﻣﻛﺎن ﺑم ﺋﺎﻗﺎرەدا ﺳـــرﯾﮫﺪاوە ﻣﺰﮔﻨـــﯽ ﺋوە دەدەن ﻛ دەرﮔﺎﻛﺎن ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑ ﺗواوی داﻧﺧﺮاﺑﻦ.
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ زوھﺮە ﻣﻮﻓﺘﯿﺰادە
ﮔﺮﺗـــﻮوە ،ﭘﺪەﭼﺖ ﺑرەو ﺑھﺰﺑـــﻮون ﺑﭽﺖ. زﯾﺎد ﻟﻣ ،ﻟ ﺑراﯾﯽ ﺳـــدەی ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﻛوە، ﺋﺎﻣـــﺎرەﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺟﺧﺖ ﻟـــ'' ﻛﺎر ﺑ ھر ﻧﺮخ ﺑﺖ'' دەﻛن :ﯾك ﻛﺎژﺮ ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺑ ﭘﺎداﺷـــﺖ ﻟ ھﻓﺘﯾﻛﺪا ﺑﺳـــ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺧﻮﻨﺪﻛﺎرﻚ، ﺑﻜﺎرﻚ ،ﯾﺎن ﺧﺎﻧﻧﺸـــﯿﻨﻚ ﻟـــ رﯾﺰی ﺋواﻧی ﺧـــﺎوەن ﻛﺎرن ھژﻣـــﺎر ﺑﻜﺮﻦ .ﺋم ﭘﻨﺎﺳـــﯾ ﻟﻣـــودوا ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ورد ﺑﻛﺎردەھﻨﺮﺖ. ﻟﮔڵ ﻧﻣﺎﻧﯽ ﻛﺎری ﻣﻨﺪان و ﭘﺎﺷﻛﺸی ﻛﺎری ﮔﻧﺠﺎن ،ﻛ ھﺒﺗـــ زﯾﺎﺗﺮ و زﯾﺎﺗﺮ دەﻧﺮدرﻨ ﺑرﺧﻮﻨﺪن ،دوای ﺑ ﮔﺸﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ، ﺋﺴﺘﺎ ﺋﺎراﺳﺘی ﻟ ﻣﮋﯾﻨی ﭘﺎﺷﻛﺸی ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﮔﻧﺠﺎن و ﻛﺳ ﻛﺎﻣﻛﺎن ،ﭘﭽواﻧ ﺑﻮوەﺗوە. ﺑ دەر ﻟ ﺑﯾﺎری درﮋﻛﺮدﻧوەی ﻣﺎوەی ﺧﻮﻨﺪن و ﺋو رﯾﻔﯚرﻣﺎﻧی ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﭘﺎﺷﻛﺸـــﻛﺮدﻧﯽ ﺗﻣﻧﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯿﻦ ،ﺋم ﺋﺎوەژووﺑﻮوﻧوەﯾ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔڵ ﺋو ﺑﺎﯾﺧی ﺑ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی رﮋەی ﻛﺎر دەدرـــﺖ زەﻗﺘﺮ ﺑﻮوەﺗوە ،ﺋو ﺷـــﺘی ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎری ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ دەﻛﺎت. ﯾﻛﻚ ﻟ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋم دۆﺧ ﺋوەﯾ ﻛ ژﻧﺎن ﻣﺎوەﯾك دوای ﻟ داﯾﻜﺒﻮوﻧﯽ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﻛﺎر دەوەﺳـــﺘﻦ .ﺑـــم ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺷﺳﺘﻛﺎﻧوە ﺋم داﺑاﻧ ﻟ رەوی ﭘﯿﺸﯾﯿﺎﻧﺪا ﺑرەو ﺋﺎواﺑﻮون دەﭼﺖ ،ﺑ ﺷﻮەﯾك ﺣﺎﯽ ﺣﺎزر ﻟ ﺧﺎﻧی ﻧﺑﻮوداﯾ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،رﮋەی ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﺋو ژﻧﺎﻧی ﻟ ﺗﻣﻧﯽ ﺋوەدان ﻣﻨﺪاﯿﺎن ﺑﺒﺖ ﯾﺎن ﺋرﻛﯽ ﺑﺧﻮﻛﺮدﻧﯿﺎن ﻟ ﺋﺳﺘﯚﺑﮕﺮن )ﺋواﻧی ﻟ ﻧﻮان 25ﺗﺎ 49ﺳـــﺎﯿﺪان( ﻟ%42 ەوە ﻟﺳﺎﯽ 1962ﺑﯚ %85ﻟ ﺳﺎﯽ 2010ھﺪەﻛﺸﺖ ).(1 ﺟﺎ ﺑڕاﺳـــﺘﯽ ﺋﻣ ﯾﻛـــم دﯾﺎردەﯾ ﻛ ﻟ ژﺮ ﻟﺸﺎو و ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﺪا ﺧﯚی ﺑرھم دەھﻨﺖ :واﺗ ﺋﺎراﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻛ ﺑرەو ھﯚﻣﯚﺟﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ھﺴﻮﻛوﺗﯽ ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﻧﺮﯾﻨ و ﻣﯿﻨ دەﭼﺖ .ھرﭼﻧﺪ ﺋم ﺋﺎراﺳـــﺘﯾ ﻟﻻی ﺋواﻧی ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯿﺎن ﻛﻣﺘﺮە ﺗﺎ راددەﯾك ﻻوازە ،ﺑـــم ﺳـــرﺑﺎری ﺋﻣ ﻟـــ ﻻی ھﻣﻮو ﺗﻮﮋەﻛﺎن ﺑـــ ﺑرﭼﺎوی دەﺑﯿﻨﺮـــﺖ و ﺋﻣۆ ﺑ ﺑردەواﻣﯿﺶ ﻟﺑﺮەوداﯾ .ﺑم ،ﺋﺎﯾﺎ ﻟ راﺑﺮدوودا زۆرﯾﻨی ژﻧﺎن ﭘﺎش ﺑﻮوﻧﯿﺎن ﺑ داﯾﻚ دەﺳـــﺘﯿﺎن ﻟ ﭘﯿﺸـــ و ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ھﮕﺮﺗﻮوە؟ ﻟ راﺳﺘﯿﺪا، ﻣﺎوەی ﻧﻮان ﺳـــﺎﻧﯽ 1968-1946ﻟ ﺳـــدەی
ﻟ ﭘﯿﺸﻛﺎﻧﯽ ﺟﺎراﻧوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎ ﭘﯿﺸﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣۆ ،ﻣﮋوو ﺑ ﺳﻜﺲ ﻛﺮاوە .ﺋوەﺗﺎ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﭼﯿﻨﯽ ﻛﺮﻜﺎران ھﻣﯿﺸ زﯾﺎﺗﺮ رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﻧﺮ ﺑﻮوە ،ﻛﺎﺗﻜﯿﺶ ﻛرﺗ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎن ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾوە ﭘﺶ ھر ﺷﺘ ﺑ رووی ژﻧﺎﻧﺪا واﻛﺮان راﺑﺮدوو ﺗﺎرادەﯾك ﺑدەرە ﻟم ھﺎوﻛﺸـــﯾی ﻛ ﺑﺎﺳـــﻜﺮا ،ﭼﻮﻧﻜ ژﻧﺎن ﺗﯿﺪا دووﭼﺎری داﺑاﻧﻜﯽ ﺑرﭼﺎو ﺑﻮون ﻟﮔڵ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﺷﻮەﯾك زۆر زﯾﺎﺗﺮ ﻟوەی ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘوە ﭘﯽ ﺋﺎﺷـــﻨﺎﺑﻮون .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ژﻧﺎﻧﯽ ﻧﻮان 35ﺗﺎ 39 ﺳـــﺎڵ ) (2ﺑڕﮋەی %53ﻟ ﻧـــﻮان 1911-1906 ﭼﺎﻻﻛﺒـــﻮون و ﺑڕﮋەی %49ﻟ ﻧﻮان ﺳـــﺎﻧﯽ 1930ﺗـــﺎ ،1946وەﻟ ﻟﻧﻮان ﺳـــﺎﻧﯽ 1954 و 1962دا ﺗﻧﯿﺎ %39ﺑﻮوە .ﺋﯿﺘﺮ دەﺑﻮو ﭼﺎوەڕﯽ ﺳـــﺎﯽ 1975ﺑﻜﯾﻦ ﺗﺎ ﺋـــم دۆﺧ ﺗﻛﺎﻧﻚ ﺑ ﺧﯚﯾوە ﺑﺒﯿﻨﺖ و رﮋەﻛ ﺑرەو %50ھﺒﻜﺸﺖ و ﭘﺎﺷـــﺎن ﻟ ﺳدەی ﺑﯿﺴـــﺖ و ﯾك زﯾﺎد ﺑﻜﺎت ﺗﺎ دەﮔﺎﺗـــ .%87 ﺟﺎ ﺋم رووەی ﻣﮋوو زۆر ﻛم ﻧﺎﺳﻨﺮاوە ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا زۆر ﻣﻏﺰادارە ﻛﭼﯽ وەك ﺷـــﺘﻜﯽ ﻻوەﻛﯽ ﺗﺎﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮاوە :ﺑﭘﯽ ﺳردەم ﭼﺎﻻﻛﯿـــﯽ ژن ھﻣﻮو ﻛﺎﺗﻚ واﺑﺳـــﺘی ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﺰاﻧﯽ ﻧﺑﻮوە. ﻟـــ ﺑراﻣﺒر ﺋوەی ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﻜﺮا ،ﺑﻜﺎری، ﻛﺎری-ﻧﯿﻮەﭼـــ و ﻛﺎری ﻣﺎوە-ﭘﭽ ﺑـــ درﮋاﯾﯽ ﺳـــدەی ﺑﯿﺴـــﺖ ھﺑﻮوە ،وەﻟ ﻟ ژـــﺮ ﻧﺎو و ﭘﻨﺎﺳیﺟﯿﺎوازدا.ھﺒﺗ،ﺋﺎﺳﺎنﻧﯿﯿوﻨﯾﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨی ﺋم دۆﺧ ﺑﻜﺸـــﯿﻦ ،ﻟﺑرﺋوەی ژﻣﺎرەﻛﺎن ﺟﯽ دﻨﯿﺎﯾﯽ ﻧﯿﻦ ،ھﺎوﺗﺎ ﺟﯽ ﻣﺸﺘﻮﻣ و ﻣﻏﺰاﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺸـــﯿﺎن ھﯾ .ﻟ ﺳرەﺗﺎی
ﺳدەی راﺑﺮدوو ،ﺗﻧﯿﺎ ﺋو ﻛﺮﻜﺎر و ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧی ''ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﺑ ﺟﮕ ﺑﻮون'' وەك ﺑﻜﺎر ﻟـــ ﻗم دەدران ،ﺑم رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﺎﻧﻤﺎن ﻟ ﺑﯿﺮدەﻛﺮد ،ﯾﺎن ﺋو ﮔﯚﺷﮔﯿﺮاﻧی ﺗﻧﯿﺎ ﺑراﻣﺒر ﺑو ﺑﮕﺎر و ﻛﺎرەی دەﯾﺎﻧﻜﺮد ﭘﺎداﺷﺖ دەﻛﺮان )ﯾﺎن ﻣﻮوﭼﯾﻛﯿﺎن ﺑ دەﺳﺘﺪەھﻨﺎ( ،ﺋواﻧی ﻛﺎرﯾﺎن ﻧدەدۆزﯾﯿوە و ھﺘـــﺪ .ﺋﻣۆ ،ﺑﯚ ژﻧﺎن ﺋو وﻨ )ﯾﺎن ﭘﺸـــﺪادوەری(ﯾ ﻧﺎﭼﺎﻻﻛی ﺑ ﺳرﻣﺎﻧﺪا ﺳﭘﺎﻧﺪوون ﺑردەوام ﺑﻮوەﺗ ھﯚی ﺑﺒﺷﺒﻮوﻧﯿﺎن ﻟ ﻛﺎر .ﺋﺎﯾﺎ ژﻧﺎن دەﺳـــﺘﺒﺗﺎڵ و ﺋﺎﻣﺎدەن ﺗﺎ ھر ھﻟـــﯽ ﻛﺎرﻚ ﻛ ﺑﯚﯾـــﺎن رﻜﺒﻜوﺖ ﺑﻘﯚزﻧوە؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻟ ﺣﺎﯽ ﺣﺎزردا ﻛ وەك ﺑﻜﺎر ﺧﯚﯾﺎن ﺗﯚﻣﺎر دەﻛن ﻟﺑرﺋوەﯾـــ ﻛ ﭼﯿﺘﺮ ﺑﺎوی ژﻧﯽ ﻣﺎوە ﻧﻣﺎوە؟ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺎری ﻧﯿﻮەﭼ ﻛ ﺗﻧﯿﺎ ﻟ ﺳﺎﻧﯽ 1990دا ﻟ ﺋﺎﻣﺎرەﻛﺎﻧﺪا دەردەﻛون و ھژﻣﺎر دەﻛﺮﻦ ﭘﺎﺷﺎن ﻛﺎری ﻣﺎوەﭘ ،ﺷﺘﻛﺎن ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮن .ﺋوەﺗﺎ ﻟوەﺗی ﺋﺎﻣﺎرﯾﺎن دەﻛﯾﻦ و ﺑ ژﻣﺎرە دەردەﻛون، ﺑﯚﻣﺎن دەرﻛوﺗﻮوە ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺎراﻧ ﺗﻧﯿﺎ ﯾﺧی ژﻧﺎﻧﯿﺎن ﮔﺮﺗـــﻮوە %30 :ی ژﻧﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑ%7 ی ﭘﯿـــﺎوان ﻟ 2010 دا ﻛﺎری ﻧﯿﻮەﭼﯿﺎن ھﺑﻮوە و ﺋم رﮋەﯾش ﺑ ﺳﻜﺧﺸـــﻜ ﻟم 15ﺳﺎی راﺑـــﺮدوودا ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە )%2 ﺑﯚ ﭘﯿـــﺎوان و %1ﺑﯚ ژﻧﺎن( .ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺎرە ،ﻛ ﻟﻻﯾن ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﯾﺎﺳﺎداﻧرەﻛﺎﻧوە ﺧﺮاوەﺗڕوو و ﭘﺳـــﻧﺪﻛﺮاوە ،ﺑﻮوەﺗـــ ﻟﻣﭙرﻚ ﻟ ﺑردەم ﺋﺎراﺳﺘی ھﯚﻣﯚﺟﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ رەﻓﺘﺎری ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﻧﺮ و ﻣـــ :ﺋوەﺗـــﺎ زﯾﺎد ﻟ%80 ی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﮔﺮﺒﺳـــﺘﯽ ﻣﺎوەﭘ ﻛﺎر دەﻛن ژﻧـــﻦ .ﺋم ﭘﻮەرە ﭘﯿﻨـــ و ﭘڕۆﯾﻛ و ﺑﯚ ژﻧﺎن ﺧﺮاوەﺗ ﺳرﭘ ،ﺑ ﻛﻮرﺗﯽ ''ﺑ ﭘﻮاﻧ ''ﺑﯚ ﺋوان دروﺳﺘﻜﺮاوە .ﺑم ﺋﻣ وا ﭘﯿﺸﺎﻧﺪەدرا ﻛ دواﺟﺎر ھﺎوﺷﺎﻧﯽ ''ﺳﻜﺴﯽ دووم''ە ،ﻛ ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﻣش ﺑﯚ ﺧﯚی ﭼﯿۆﻛﻜﯽ دﯾﻜﯾ .دەﺳﺘﺒﺮدن ﺑﯚ ﺋﻣ دەﺳـــﺘﺒﺮدﻧ ﺑﯚ درۆی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻟﺑﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺋوەی ﻛ ﺋم ﭘﻮەرە ﻟ ﺑﻨڕەﺗﺪا ﺑردی ﺑﻨﺎﻏی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﻛﺎری ﻧﻮەﭼ. ﻟ ﭘﯿﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﺟﺎراﻧوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎ ﭘﯿﺸﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣۆ ،ﻣﮋوو ﺑ ﺳﻜﺲ ﻛﺮاوە .ﺋوەﺗﺎ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﭼﯿﻨﯽ ﻛﺮﻜﺎران ھﻣﯿﺸـــ زﯾﺎﺗـــﺮ رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﻧﺮ ﺑﻮوە ،ﻛﺎﺗﻜﯿﺶ ﻛرﺗـــ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎن
ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳـــدەی ﺑﯿﺴﺘﺪا ،زۆرﯾﻨی ژﻧﺎن ﻟ ﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﻛﺎرﯾـــﺎن دەﻛﺮد .ﺟﻮوﺗﯿﺎر، ﺑرﮔﺪروو ،ﻛﺮﻜﺎری ﻣﺎڵ ﺑﻮون .ﺑم ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﻛﺪا ،زۆرﯾﻨی ﺋﻣﺎن ﻣﺎﻛﺎن ﺑ ﺟﺪەھﻦ و ﺑﯚ ﻛﺎرﻛﺮدن روو ﻟ دەرەوە دەﻛن. ﺋﻣۆ ژﻧﺎن ﺧﯚﯾﺎن ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻣﺴﯚﮔر دەﻛن، ﺟﺎ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺧﺰاﻧﯿﯿﺎن ھرﭼﯿك ﺑﺖ .ﻟﮔڵ ﺑوﺑﻮوﻧوەی ﻣﻮوﭼﺧﯚری ،ھوڵ و ﺗﻜﯚﺷﺎﻧﯿﺎن ﻟﻣودوا ﺑرﭼﺎو و ﺋﯚﺗﯚﻧﯚم دەﺑﺖ ،ھﺎوﺗﺎ ﭘﮕی ﺧﺰاﻧواﻧﯿﺎن دەﮔﯚڕﺖ. ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ،ﺑ ﭘﭽواﻧی ﺑﺎﺳﻮﺧﻮاﺳﯽ ﻋوام، ژﻧﺎن ھرﮔﯿﺰ ''ﻛﻣﯿﻨﯾك'' ﻧﺑﻮوﻧ و ﭘﺸﻜﯽ ھﺰی ﻛﺎرﯾﺸﯿﺎن ﺑﺌﻧﺪازە ﮔﺮﻧﮓ ﺑﻮوە :ھرﮔﯿﺰ ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﯾك ﻟﺳـــر ﺳﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ﭼﺎﻻك ﻧﺑﻮون ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﻛﺎردا و ﺋﺴﺘﺎش ﻧﯿﻮەی ﭘﻜﺪەھﻨﻦ ).(3 ﺋم ﮔﺷﺘی ﺋﻤ ﺑ ﻣﮋووی ﺋﺎﻣﺎر و ژﻣﺎرەﻛﺎﻧﺪا ﻻﯾﻧﻜـــﯽ دﯾـــﺶ رووﻧﺪەﻛﺎﺗوە ،ﺋو راﺳـــﺘﯿ دەردەﺧن ﻛ ﺳـــرەڕای ﺳردەم و ﻗﯚﻧﺎﻏﻛﺎﻧﯽ ﻗﯾﺮان و ﻧھﺎﻣﺗﯽ ،ﺑ دەر ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﻛﺎﻧﯽ ﺷڕ و دوای ﺷـــڕ ،ژﻧﺎن ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺟﯽ دەﺳﺘﯿﺎن ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﻛﺎردا ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ دﯾﺎرﺑﻮوە. وەرﮔاﻧﯽ :ھردی ﻣﺪ *ھردووﻛﯿﺎن ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــﻦ ،ﺳرﭘرﺷﺘﯿﺎری ﻟﻜﯚﯿﻨوەن ﻟ ﺳﻧﺘریﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻟﻜﯚﯿﻨوە زاﻧﺴﺘﯿﻛﺎن ) ،(CNRSﺑڕﻮەﺑری ﺗﯚڕی ''ﺑﺎزاڕی ﻛﺎر و ﺟﻨـــﺪەرن ) ،(MAGEھﺎوﺗﺎ ﺋﺎﻣﺎرﻛﺎرن ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎر و ﻟﻜﯚﯿﻨوەی ﺋﺎﺑﻮوری ) (Inseeو ﭘﺎﺷﺎن ﺗﺎﻗﯿﮕی ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯿﯽ ژﻣﺮﯾﺎری .ﺑم ﻧﺰﯾﻜﺎﻧ ﻛﺘﺒﻜﯿﺎن ﺑم ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧ ﺑوﻛﺮدەوە" :ﺳدەﯾك ﻟ ﻛﺎری ژﻧﺎن ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ،"2011-1901ﭘﺎرﯾﺲ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﻻدﻜﻮﭬﺮ .ﺋم وﺗﺎرە ﻟو ﻛﺘﺒ ھﮫﻨﺠﺮاوە.
ﭘراوﺰەﻛﺎن: .1رﮋەی ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﭘﯿﺎوان ﻟ ھﻣﺎن ﺋم ﺗﻣﻧدا ﺑ دەوری 95%دەﺧﻮﻟﺘوە. .2ﺋـــم ژﻣﺎراﻧ ﺑ ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯽ ﺑدەﺳـــﺖ دەﻛون ﺑ درﮋاﯾﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﻛﺎن. 8،6% .3ﻣﻠﯿﯚن ژﻧﯽ ﭼﺎﻻك ﻟ 9،13 ،1901 ﻣﻠﯿﯚن ﻟ .2008 ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﭘﯿﺎواﻧﯿﺶ ،ﻟ 9،12 ﻣﻠﯿﯚﻧوە ﻟ 1901 ﺑرەو 3،15ﻣﻠﯿﯚن ﻟ 2008 ھﺪەﻛﺸﻦ.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
12
*
ﺋﻤﺎﻧﯚﺋﻞ ﺗﺎﻟﯚن
ﺳرەڕای ﺋوەی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎدا ﻟدوای زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﯿوە دﺖ و ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻗﺴﭘﻜﺮدﻧﯿﺶ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ دووەم ھژﻣﺎر دەﻛﺮﺖ ،ﻛﭼﯽ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﻮﭼﺎن ﭘﮕی ﺧﯚی ﺑﯚ ﻛرﺗﯽ رﻜﺨﺮاوەﯾﯽ و ﻛﯚﻣﺨﻮازەﻛﺎن ﺟﺪەھﺖ .ﺋم وەرﭼرﺧﺎﻧ ﻟﺳﺎﯽ 1980وە ﻟﺋﺎراداﯾ ،ﺋوﻛﺎﺗی ﻛ ﻛﯚﭼﺒرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ وردە وردە دەﺑﻨ ﺑﺎﺑت و ﻛرەﺳﺘی ﻣﯿﺪﯾﺎ و ﻟ ﻓزای ﮔﺸﺘﯿﺪا ﺑﺎﺳﯿﺎن ﻟﻮەدەﻛﺮێ ،ﻟو وەﺧﺘوە ﻛ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ﮔﺘﯚﻛﺎﻧوە ﮔﺮﺪرا .ﺋﺎﯾﺎ ﺋم زﻣﺎﻧ دەﺗﻮاﻧﺖ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﻟ وﻨ و ﺋﺎدﮔﺎری ﺧﯚی ﺑﮫﻨﺘ دی؟
”ﻛﺎﺗﻚ ﮔﻮﺗﻨوەی واﻧی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﮔﺸـــﺘﯿﯿﻛﺎن دەدرﺘ دەﺳﺖ ژﻧﺎﻧﯽ ﺑـــ ﺳـــرﭘﯚش ،ﺋوﻛﺎت ﭘـــرە ﺑ ﭼﻣﻜـــﯽ ﻣﯿﻠﻠﯿﺨﻮازی دەدرـــﺖ“ .ﻟ7 ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی ﺳﺎﯽ ،2010ﺑڕﺰ ﺑﺮوﻧﯚ ﻟﻣﺮ ﻛ ﺋوﻛﺎت وەزﯾﺮی ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ ﺑﻮو ،ﻟﺳـــر ﺗﺧﺘی ﺷـــﺎﻧﯚی ﻟﻮ رۆن ﭘﻮا ﻟ دﺒﺎﺗﻚ ﺑﺷـــﺪار دەﺑـــﺖ و دەرﺑﺎرەی ﭼﻣﻜـــﯽ ﻣﯿﻠﻠﯿﺨـــﻮازی ﻗﺴـــ دەﻛﺎت .ﺋم دﺒﺎﺗ ﻟ ﭼﻮارﭼـــﻮەی ﭘﺮۆژەﯾﻛﺪا ﺋﻧﺠﺎم درا ﻛ ﭘﺎرﺗﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﻟ ﭘﻨﺎو ﺑﺰووﺗﻨوەی ﻣﯿﻠﻠﯽ ﺑﯚ ﺳﺎﯽ 2012رﻜﯿﺨﺴﺘﺒﻮو .ﺋوﺳﺎ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧـــﯽ ﭼﻣﻜـــﯽ ”ﻣﯿﻠﻠﯿﺨﻮازی“ھﯿﭻ ﺟﯚرە ﻧﺎڕەزاﯾﯿﻛـــﯽ ﻟﻨﻛوﺗوە ،ﭘﺪەﭼﻮو ﻛس ﻛﺷـــﻔﯽ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﭼواﺷﻛﺎراﻧی ﺋم ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧی ﻧﻛﺮدﺑﺖ .ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﺋـــم دوو ﺑـــﻮارە ،ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺑ ﺋﻣﻛﺎﻧ ﺗﻜـــڵ ﺑ ﯾك دەﻛﺮﻦ .ﻟﻻﯾك ﺑﻮاری ﮔﻮﺗﻨـــوەی واﻧی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻛ ھﺎوﺗرﯾﺐ ﺑ ﻧﺷﻮﻧﻤﺎﻛﺮدن و ﺑوﺑﻮوﻧوەی ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣوە ﮔـــﺮێ دەدرـــﺖ .ﺋم ﭼواﺷـــﻛﺎرﯾﯿ زﯾـــﺎن ﺑ ﮔﻮﺗﻨـــوەی ﺋم زﻣﺎﻧـــ دەﮔﯾﻧﺖ ﻛ ﻟ ﻛرﺗ ﮔﺸـــﺘﯽ و ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎﻧﺪا دەﮔﻮﺗﺮﺘوە. ﺋﺎﯾﺎ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑ ﺑﯿﺮھﻨﺎﻧوە دەﻛﺎت؟ ﯾﻛﻚ ﻟ ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﯿت )ﻛ ﻟ ﻣﺎددەی ﯾﻛﻣﯽ دەﺳـــﺘﻮوری ﻓڕەﻧﺴﯿﺪا ھﺎﺗﻮوە( ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟـــ ﺑﻼﯾﻧﯽ ﻟﻧﻮ ﺑﻮاری ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯽ ﻛرﺗﯽ ﮔﺸـــﺘﯿﺪا ﺑﯚ وﺗﻜﯽ وەﻛـــﻮ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ .ھروەھﺎ ﺋـــوە ﻗدەﻏ دەﻛﺮﺖ ﻛ ﻛﺎرﻣﻧﺪﻜﯽ دەوت ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺧﯚی ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ ﻛﺎرەﻛـــی ﺑﯾﺎن ﺑﻜﺎت .ﻧ ﻟ ﺑﻮاری ﭘروەردەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﺪا، ﻧ ﻟ دادﮔﺎﻛﺎﻧﺪا ،ﺟو ﺑﯚ ﺋم ﭘﺮﺳـــ ﺷﻞ ﻧﺎﻛﺮـــﺖ ،ﭼﻮﻧﻜـــ دادوەرﯾﯿﻛﯽ راﺳـــﺖ و رەوان ﻟم ﺑﻮارەدا ،ﺧﺗﺎﺑﺎران ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﺎﺗﯿﻚ وەﻻوە دەﻧ.(1) زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑھﯚی ﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻮار ﻣﻠﯿﯚن ﻗﺴﻛر ﻛ ﻟﺳر ﺧﺎﻛﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺑو زﻣﺎﻧ دەدوﻦ ،ﺑـــ زﻣﺎﻧـــﯽ دووەم دەژﻣﺮدرﺖ. ھروەھﺎ ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺳﻜﭻ و ﺷﺎﻧﯚﮔرﯾﯿ ﺗﻧﺰﺋﺎﻣﺰەﻛﺎن ﻛ ﺑﺷـــﻜﯿﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑـــ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯿوە ھﯾ، ﻧﻤﻮوﻧـــی و ﺷـــﺎﻧﯚﮔرﯾ ﺗﻧﺰﺋﺎﻣﺰەﻛﺎﻧـــﯽ ﺟﻣـــﺎل دوﺑـــﻮز ﮔواھﯽ ﺋـــوە دەدەن ﻛ ﺋـــم زﻣﺎﻧ رەﮔﮫـــﺎژووە ﻟ ﻧـــﻮ ﻛﻟﺘﻮوری ﻣﯿﻠﻠﯿﺪا .ﺋﮔرﭼﯽ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ،ﺑﭘﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣی ﺋوروﭘﯽ ﺑﯚ زﻣﺎﻧ ﻧﺎوﭼﯾﯽ ﯾـــﺎن ﻛﻣﯿﻨﻛﺎن )ﻛ ﺗﺎﻛﻮ ﺋﺴـــﺘﺎ ھﻣﻮار ﻧﻛـــﺮاوە( ﺑ” زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ“ ﻟ1999 دەﻧﺎﺳﺮﺖ ،ﻛﭼﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ وەﻛﻮ واﻧ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎن ﻛﺎرﻜﯽ ﺳﺧﺖ و ﭘ ﻛﺸ و ﮔﺮﻓﺘ. ﺋم زﻣﺎﻧ ﻟ 45 ﭘﺎرﺰﮔﺎی ﻓڕەﻧﺴﺎدا ﺑ ھﯿﭻ ﺟﯚرﻚ ﻧﺎﮔﻮﺗﺮﺘوە .ﻟ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯿﺸﺪا ،ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﺳ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﻧﺎوەﻧﺪﯾﺪا دەﮔﻮﺗﺮﺘوە، ﻛواﺗـــ ﻗﻮﺗﺎﺑـــﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎﻧـــﯽ 108 ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﻧﺎوەﻧﺪﯾـــﯽ دﯾﻜ ،دەﺑﺖ ﺑﮕﻧ ﭘﯚﻟﯽ دووەﻣﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﻮارﯾﺎن ﺑﯚ ﺑەﺧﺴ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ھﺒﮋﺮن ،ﺋوﯾﺶ دەﺑـــﺖ دوای ﻧﯿﻮەڕۆﯾﺎﻧﯽ رۆژاﻧﯽ ﺷـــﻣﻤ ﺑﺖ ،ﯾـــﺎن ﺋﻮاراﻧﯽ ﭼﻮارﺷـــﻣﻤ .ﻟ ھر ﯾﻛﻚ ﻟو ھﺷﺖ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ دواﻧﺎوەﻧﺪﯾﯿدا زﻣﺎﻧﻛ دەﺑ ﻟژﺮ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ”زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻮ- ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎن“ ﺑﮋﻣﺮدرﺖ. ﺋﻧﺠﺎم :ﺑﯚ ﺗﻜای ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ،ژﻣﺎرەی ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧی ﻛ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ھﺪەﺑﮋﺮن ﺑ ﺋﺎﺳـــﺘم ﺧﯚﯾﺎن ﻟ 15ھزار دەدەن ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا 15ھزار
زﻣﺎﻧﯽ ﻋــ زﻣﺎﻧ ﻗـــ
راﮔﺮی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿﺎن ﺑ دەﺳـــﺖ ﮔﯾﺸﺘﻮوە، ھﯿـــﭻ ﯾﻛﻜﯿـــﺎن ﺋﺎﻣﺎدەﯾـــﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن ﻟم رووەوە دەرﻧﺑﯾـــﻮە .ﺋﻣ ﺑﯚ ھﯚﻛﺎرﮔﻟﻚ دەﮔڕﺘوە :ﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ زﻣﺎﻧﯽ دەﮔﻤن ﻛ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺎن دەﮔﻮﺗﺮﻨوە ،ھروەھﺎ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺳـــﻮﻣﻌی ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﯾﺎن ﻟوەی ﻧﺑﺘ زەﻣﯿﻨﺧﯚﺷـــﻜرﻚ ﺑﯚ ھﺎﺗﻨﯽ ﺟﯚرە ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯿك ﻛ ﺑ” زەﺣﻤت و ﺳرﺳﺧﺖ“ وەﺳـــﻔﯿﺎن دەﻛـــن ،ﺳـــﻜﺮدﻧوەش ﻟـــ ﭘرﭼﻛـــﺮداری ﺋو داﯾـــﻚ و ﺑﺎوﻛﺎﻧ ﺑدی دەﻛﺮﺖ ﻟـــو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﺎﻧی ﻛـــ رﮋەﯾﻛﯽ ﺑرﭼﺎوی ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺟﻮوﻟﻛﯾﺎن ﺗﺪاﯾ. ﻟـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﺑﻨڕەﺗﯿﯿﻛﺎﻧـــﺪا ،ﭼﻮار ھزار ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ دەﺧﻮﻨﻦ ﻟ ﭼﻮارﭼـــﻮەی ”ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ زﻣﺎن و ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺑﻨڕەﺗﯽ“ ﻛ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﻻﯾن ﺳ وﺗـــﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒـــوە ھﺒﮋـــﺮدراون .ﺋم ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎﻧ ﻟﻻﯾن وﺗﺎﻧـــﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒوە ﻣﻮوﭼﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﺑـــﯚ ﻣﺴـــﯚﮔر دەﻛﺮﺖ .ﻟ زاﻧﻜﯚﺷـــﺪا ،ﺑ رای ﯾﺎرﯾﺪەدەری ﺑڕﻮەﺑری ﺋﻧﺴـــﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑـــﯚ زﻣـــﺎن و ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ رۆژھـــت )ﺋﯿﻨﺎﻟﻜﯚ(، ﺑڕﺰ ﻟﻮك دۆﭬﯿﻞ” :ژﻣـــﺎرەی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن 10 ﺟﺎر ﻟﭼﺎو ﺋم 10ﺳـــﺎی ﭘﺸﻮودا زﯾﺎدی ﻛﺮدووە“.
ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻧﺪاراﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ھﺪەﺑﮋﺮن، 14ھزارﯾﺎن زﻣﺎﻧﯽ رووﺳﯽ و 12ھزارﯾﺶ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﻮرﺗﻮﮔﺎﻟﯽ .ﻟ وەزارەﺗﯽ ﭘروەردەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ،ﺑﻮﭼﺎن ﺋوە دووﭘﺎت دەﻛﻧوە ﻛ ﻛﺸی ﭘﺸـــﻨﯿﺎزﻛﺮدﻧﯿﺎن ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ داواﻛـــﺮدن ﻟـــ ﺋﺎﺳـــﺘﻜﯽ زۆر ﻧﺰﻣﺪاﯾ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎﻧﺪا ﺑﺘﻮاﻧﺪرﺖ رﮋەی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﺋو ﭘﯚﻻﻧـــ ﺑﭙﺎرﺰرﻦ ﻛ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺎن ﺗﺪا دەﮔﻮﺗﺮﺘوە. ﺑـــﯚ ﺋـــم راﭬﻛﺮدﻧـــ ﭘﺎﺳـــﺎوی ﺋـــوە دەھﻨﺮﺘـــوە ﻛـــ ﺋـــو ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎﻧی ﻟﺑـــر ھﯚﻛﺎری دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ﺋـــو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﺎﻧ ﺟﺪەھـــﻦ ،ﺷـــﻮﻨﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑـــ ﺑﺗﺎـــﯽ دەﻣﻨﺘـــوە ) 236ﻟﺳـــﺎﯽ 2006ﺑـــﯚ 208ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﻟﺳﺎﯽ 2011دادەﺑزﺖ(. ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷوە ،ﭘﺸﻨﯿﺎزﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺋو ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧی ﺑﯚ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑـــﯚ ﮔﻮﺗﻨوەی ﺑﺎﺑﺗﯽ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ،ﻛ ﺑ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﭘﺲ ﻧﺎودەﺑﺮﺖ ،ﻟ ﻛﻣﯽ داوە ) (2و ﺑرﮔی ﺋو ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧواﻧ ﻧﺎﮔﺮن .ﺑﭘﯽ وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﻓڕەﻧﺴﯽ، 65ھزار ﻛس ﻟ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘﯿ ﻋرەﺑﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ﻓﺮی زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ دەﺑﻦ )ﺟﺎ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺘﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑﻦ ﯾﺎن ھﯽ دﯾﻜ ،(ﺋم ژﻣﺎرەﯾ ﺷش ﺟﺎران زﯾﺎﺗﺮە ﻟو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧی ﻛ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ﻓﺮی ﺋم زﻣﺎﻧ دەﺑﻦ. ﺋوەش راﺳـــﺘ ﻛ ﺋو ﺑﺎوك و داﯾﻜﺎﻧی ھﺎﻧﺪەرﻜﯽ دووﻓﺎﻗ ﺑرەو دوورەﭘرﺰی ﺋﺎرەزووی ﺋوەﯾﺎن ھﯾـــ رۆﻛﺎﻧﯿﺎن ﻓﺮی ﻛواﺗ ﺋم ﮔﺮﻓﺘ ﺗﻧﮫﺎ ﭘﯾﻮەﺳـــﺖ ﻧﯿﯿ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﺑﺒـــﻦ ،دەﺗﻮاﻧﻦ ﺑـــ ﻧﺎﻣ و ﭘﺸـــﻨﯿﺎزﻛﺮدن راﮔـــﺮی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿـــﻛﺎن ﺑ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧوە ،ﻟو ﻗﯚﻧﺎﻏ ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻜﻧوە ،ﺋواﻧی ﺳر ﺑ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻧﺎﺳـــﻜی ﻛ ﺑ دروﺳـــﺘﺒﻮون و ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎﻧـــﻦ .ﺑـــم زۆر دەﮔﻤـــن ﺋم ﻻوان دەﻧﺎﺳﺮﺘوە .ھروەﻛﻮ رۆژھﺗﻨﺎﺳﯽ ﺑ ﻧﺎوﺑﺎﻧﮓ ژاك ﺑﺮك ﻟ راﭘﯚرﺗﻜﺪا ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚ دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1985ﺑﯚ وەزارەﺗﯽ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا زﻣﺎﻧﯽ ﭘروەردە ﺑﻧﺎوی ”ھﯿﺠﺮەت ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﻛﯚﻣﺎرﯾﺪا“ ﺋﺎﻣـــﺎدەی ﻛﺮدﺑﻮو ،ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟﻻﯾن ﻧﺰﯾﻜی رەوەﻧـــﺪی ﻋرەﺑﯿـــﯽ ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﻟوﻮە ﺳـــرﭼﺎوە وەردەﮔﺮـــﺖ ﻛ ﻟـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ 300ﻣﻠﯿﯚن ﻛﺳوە ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎﻧـــﺪا دان ﺑ زﻣـــﺎن و ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﻗﺴی داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺶ ﺑﻨﺮﺖ و ﺑ ﺑھﺎوە ﺳﯾﺮی ﺑﻜﺮﺖ. ﭘﺪەﻛﺮﺖ و ھروەھﺎ دﯾﺎردەﯾﻛﯽ دووﻓﺎﻗـــ ،دوای ﺗﭙڕﺑﻮوﻧﯽ ﺷﺷﻣﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﺎرە 30ﺳـــﺎڵ ،ﺋـــو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧی ﻛـــ داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻟ ﻛﯚﭼﺒـــرەﻛﺎن ﭘﻜﮫﺎﺗﻮون و ﻟﻧﻮ رﻜﺨﺮاوی ﻧﺗوە ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺳـــرﻛوﺗﻮواﻧ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻧﻮ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﺪا ،ﻛﭼﯽ ﻛﯚﻣﮕـــی ﻧﻮﺪا ﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪووە ،ھﺳـــﺖ ﺑ ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ KARMA ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿﯿﻛﯽ زۆر دەﻛن ﺑﯚ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻟ وﺗﻜﯽ وەﻛﻮ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺖ ﻟﮔڵ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺑﻨڕەﺗﯿﺎﻧﺪا ،ﻟ ﺳـــﯿﺎق و ﻛﯚﻧﺘﻜﺴﺘﻜﺪا ﻛ ھروەھﺎ ﺑﯚ ﭘﻛﺮدﻧـــوەی ﻛﺎﺗﯽ ﺑﺗﺎﯿﺶ، وەﻛﻮ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﯚﭼﺒرەﻛﺎن ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻧوەﯾﻛوە دەﯾﺎﻧوـــﺖ ﺑﯿﺎﻧﻨـــﺮن ﺑﯚ ﺋـــو رﻜﺨﺮاواﻧ ﺳﯾﺮ دەﻛﺮﺖ ﺑـــﯚ ﻧوەﯾﻛـــﯽ دی ﻟ ﭘﺎﺷﻛﺸـــﺪاﯾ .(3) ﺑﯚﺋوەی ﻟـــ دەرەوەی ﺑﻨﻣﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎن ﻛﺎﺗﻚ ﺋم ﭘﺸﻨﯿﺎز و داواﻛﺎرﯾﯿﺎﻧ ﻟﺑرﭼﺎو ﻓﺮی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑﺒﻦ“. دەﺑـــ زۆر ﻧﻓـــﺎم ﺑﯿـــﻦ ﺑـــﯚ ﺋـــوەی داواﻛﺎرﯾﯿﺎﻧ دەﻛﺮﻦ و ﺑﺷﻜﯽ دەﮔڕﺘوە ﻧﺎﮔﯿﺮﻦ ،ﺋوە ﭘﺎڵ ﺑو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯿﺎﻧوە دەﻧﺖ ﺑﯚ ﻧﺑﻮوﻧـــﯽ زاﻧﯿﺎرﯾﯽ ﺗواو ﻟﻻﯾن داﯾﻚ و ﻛ ﻟ ﻧـــﻮ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺋـــوە رەﺗﺒﻜﯾﻨـــوە ﻛ ﺋـــو ﭘﯚﻻﻧی ﻟ ﺑﺎوﻛﺎﻧوە ،ﺑﺷﻜﯿﺸﯽ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋوەی ﺧﯚﺧﻮاردﻧوە و ﻗﯚزاﻏﺑﺳـــﺘﻦ ﺑﻦ .ﺋﻣ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯿﯿﺎن ﺋم داﯾـــﻚ و ﺑﺎوﻛﺎﻧ ﺷـــﺎرەزاﯾﯽ ﺗواوﯾﺎن ﺣﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ھوﯽ ﻟﻧﺎوﺑﺮدﻧﯽ ﺗﺪا دەﮔﻮﺗﺮﺘوە زۆرﺟﺎر ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯿﺎﻧﯿﻦ و ﻛﯚدەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺟﯿﺎوازن ﻟ ﻛﯚدی ﺋو ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯿﺪا ﻧﯿﯿـــ ﺑﯚ ﺋوەی ﺋم ﺋم ﺋﺎﻓﺎﺗ دەدات. ﺋﮔـــر ﺑـــﺖ و ﭼﻧﺪﯾﻦ داﯾـــﻚ و ﺑﺎوك وﺗی ﻛ ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯿﺎﻧی ﺗﺪا ﻧﯿﺸﺘﺟﻦ. داوﻛﺎرﯾﯿﺎﻧ ﺑﻨﻮوﺳﻦ و ﺑﯿﺎﻧﺨﻧ روو .ھروەﻛﻮ ﺧﺎﺗﻮو ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﻦ ﻛﯚﻛﺒﻼن ،ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ھﺑﻦ ھوﯽ ﺋوە ﺑـــﺪەن ﻛ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿـــ ھرەﻣﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﻮان ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﻟ دواﻧﺎوەﻧـــﺪی دﯾﺪرۆ ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ﻟـــ ﻣﺰﮔوﺗـــﻛﺎن ﯾـــﺎن ﻟ ﻧـــﻮ رﻜﺨﺮاوە و ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮ ﺑﻮوﻧ و ﻟﺳـــر ﺗﺒﯿﻨﯽ ﺋوەی ﻛﺮدووە و دەﺖ “:ﺋم ﺟﯚرە ﻛﯚﻣﮕﯾﯿﻛﺎﻧـــﺪا ﻧﺎوﻧﻮوس ﺑﻜن و ﻟ ﭘﺎڵ ﺑﻨﺎﻏﯾﻛﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی دروﺳﺘﺒﻮون و رواﻧﯿﻦ داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧ ﻧﺎﻛوﻧ ﮔڕ ﺑﯚ ﺋوەی ھوڵ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯿﺶ واﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﺸـــﯿﺎن ﭘ و ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﯿﺸـــﯿﺎن ﺑـــﯚ زﻣﺎن ﻟـــ دﯾﺪﻜﯽ ﺑـــﺪەن ﭘﯚﻟﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاوﯾـــﺎن ﺑﯚ ﺑﻜﺮﺘوە .ﺑﮕﻮﺗﺮﺘوە ،رەﻧﮕ ﺋم ھﺒﮋاردﻧ ﺑﻼﯾﻧﺎﻧ ﺋﻓﺴـــﺎﻧﺋﺎﻣﺰەوە ﮔﺑـــﻮوە .ﺋﻣـــش ﺗﻧﺎﻧت ﻛﺎﺗﻜﯿـــﺶ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﺎی ﭘروەردە دەرﻛوـــﺖ .ھروەﻛﻮ ﺧﺎﺗﻮو زەﯾﻨب ﮔن ،ﻣﺳـــﺎﻓﯾك ﻟ ﻧﻮان ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ھﺎﻧﯿـــﺎن دەدا ﺑﯚ ﺋـــوەی زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟـــ دواﻧﺎوەﻧﺪی ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎن و ﺋھﻠﯿﯿﻛﺎن دروﺳﺖ دەﻛﺎت. ﭘﺸﻨﯿﺎز ﺑﻜﺮﺖ ،ﺑڕﻮەﺑری ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎن ﭬﯚﻟﺘﺮ ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚ دەﻛﺎت و دەﺖ ﺋوەﺷﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ رﻜﺨﺮاوە ﺗﺎﯾﺒﺗﻛﺎن ﺋﺎزادن ﻟوەی ﺑ ﺗﻧﮕﯽ داواﻛﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە “:داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﺎن ﺋوە ﭘﺳـــﻧﺪ دەﻛن ﻛ) ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎﻧوە( ھﯾ ،ھروەك ﻧﭼﻦ .ﻟ ﺳﺎﯽ 2010دا ﺷش ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎن ﺑڕﺰ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﯾﺣﯿﺎ ﺷﺦ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﯽ رﯾﭫ ﮔﯚﺷـــﯽ ﭘﺎرﯾـــﺲ ﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﻓﺮی زﻣﺎﻧـــﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﯾﺎ ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯽ ﺑﺒﻦ (4) .رووﻧﯿﺪەﻛﺎﺗـــوە و دەﺖ” :زۆرﺑی ﺋو
ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﺎﻧ ﺳر ﺑ رﺒﺎز و ﺗﻗﻠﯿﺪە ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﯿﻛﺎﻧﻦ ،ﺳﻋﺎت و ﻧﯿﻮﻚ ﺑﯚ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﺗرﺧـــﺎن دەﻛﺮﺖ و ﺳـــﻋﺎت و ﻧﯿﻮﻜﯿـــﺶ ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺗرﺧﺎن دەﻛﺮﺖ“. ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺋوە دەﻛﺮﺖ :ﭼﯚن ﮔﯾﺸﺘﯿﻨ ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ؟ رﮕﺮﯾﯽ ﻟ زﻣﺎﻧﻚ ﺑﻜﺮﺖ ﻟ وﺗﻜﯽ وەﻛﻮ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻛ ﯾﻛﻣﯿﻦ وت ﺑﻮو ﻟ ﺗواوی ﺋوروﭘﺎی رۆژﺋﺎوادا ھر ﻟﺳـــﺎﯽ 1530ﯾوە ﺑﺷﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻛﯚﻟﮋی ﺧﻮﻨرە ﺷﺎھﯿﯿﻛﺎن ﺑﻜﺎﺗوە )دواﺗﺮ دەﺑﺘ ﻛﯚﻟـــﮋ دو ﻓﺮاﻧﺲ( .ﻟ ﺳـــﺎﯾی ﺣﻮﻛﻤاﻧﯽ ﻟﻮﯾﺴﯽ ﭘﺎﻧﺰەدا ،ژان-ﺑﺎﺗﯿﺴﺖ ﻛﯚﻟﺒ ،ﻟﭘﻨﺎو ﻣﺴﯚﮔرﻛﺮدن و ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﻓڕەﻧﺴﺎ و ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯿﺗﯽ ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯿﺪا ،ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻻوان داﻣزراﻧﺪ )ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾی ﻛ دەﺑﺘ ﺑﺎﭘﯿﺮە ﮔـــورەی ﺋﯿﻨﺎﻟﻜﯚ( .ﻟم رووەوە ھوﯽ ﺋوە دەدرا ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋم ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎﻧـــ وەرﮔ ﺋﺎﻣﺎدە ﺑﻜﺮﺖ .زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ھر ﻟﺳﺎﯽ 1906ەوە وەﻛﻮ ﺑﺷﻚ
13
2013 ﺋﺎداری 2013 ﺋﺎداری
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ــرەﺑﯽ ..ﯾﻛﻚ ﻟ ــﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧـﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ )وەﻛﻮ ﻓﻛﺎﻧﯽ رۆژھت( .ﻛﻮرﺗﻜﺮدﻧوەی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑﯚ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻣﻮﻗددەس، ﺑرھﻣﯽ ﺟﯚرە ﻧزاﻧﯿﻨﻜ ﻟﻣڕ ﺋم زﻣﺎﻧوە و ﺧـــﯚ ﻓﺪاﻧ ﻧﻮ ﮔﻣـــی ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎﻧ، ﭼﻮﻧﻜ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ دەﻛوﺘ ﭘﺶ ھﺎﺗﻨﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣوە .ﺑم ﻛﺎرە ﮔﻧﺠﯿﻨﯾﻛﯽ ﺑھﺎدار وەﻻوە دەﻧﺮﺖ. ﺧﯚﭘﺎراﺳﺘﻦ ﻟ” رەﻓﺘﺎری ﭼوت“
ﻟ زﻣﺎﻧﯽ داﻣزراوەﯾﯽ ﺗﻣﺎﺷﺎﻛﺮاوە... ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻟم ﺣﺎﺗش ﺗﺒﮕﯾﻦ ،دەﺑ ﺑﮕڕﯿﻨوە ﺳـــﺎﯽ .1980ﺗواوﺗﺮ ﻟ ﺳﺎﯽ ،1983ﭘﻜـــﺪادان و ﯾﺎﺧﯿﺒـــﻮون ﻟ ﮔڕەﻛ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﯿﻛﺎن ﻛ ﻟ دەوروﺑری ﺷﺎری ﻟﯿﯚن ﻧﯿﺸـــﺘﺟ ﺑﺒﻮون ،ﺳرھﺪەدەن .ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋـــم ﭘﻜﺪاداﻧ دەﮔﻧ ﺋوەی ﻛ رﭙﻮاﻧﻚ رﻜﺒﺨﺮـــﺖ ﻟ ﭘﻨﺎو داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ و ھوﻜﯿـــﺶ ﺑﺖ ﺑـــﯚ ﺑرەوڕووﺑﻮوﻧوەی رەﮔزﭘرﺳـــﺘﯽ ﻛ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎﺷﺪا ﺑـــ” رﭙﻮاﻧـــﯽ ﺑﻮـــﺮەﻛﺎن -ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ رەوەﻧﺪی داﻧﯿﺸـــﺘﻮاﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒـــﯽ ﻋرەﺑﯿ- “ دەﻧﺎﺳـــﺮﺘوە .ﭘﺎﺷـــﺎن ،ﻟ ﺳﺎﯽ 1989 دوای ﻓﺗﻮاﻛی ﺋﺎﯾﺗﻮ روﺣﻼ ﺧﻮﻣﯾﻨﯽ، راﺑری ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺋﺮاﻧـــﯽ ،دوای دەرﭼﻮوﻧﯽ رۆﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﺗ ﺷـــﯾﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ،ﺳﺰای ﻣﺮدن ﺑﺳـــر ﺳـــﻟﻤﺎن روﺷـــﺪی دەﺳـــﭘﻨﺖ. ھـــر ﻟ ھﻣﺎن ﺳﺎﯿﺸـــﺪا ،ﻟ ﻛﺮاﯾﻞ ،ﺳـــ ﻛﭽـــﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑـــﯽ ﻓﺳـــ ﻛـــﺮان ﻟﺑرﺋوەی ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑـــﻮون ﺳرﭘﯚﺷـــﻛﺎﻧﯿﺎن ﻻﺑﺪەن. ﺋـــم رووداواﻧ دەﺑﻨ ﻣﺎﻧﺸـــﺘﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن
و ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛـــﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ﻟﻣـــڕ وﻨی ﻣﻮﺳـــﻤﺎن و ﻛﯚﭼﺒرەﻛﺎﻧﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ دروﺳﺘﺪەﻛن و دەﺑﻨ ﭘﺮس و ﻛﺸﮔﻟﻜﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻟو وﺗدا“. ﺋﺎ ﻟو ﻛﺎﺗوە ﺋﯿﺘﺮ دەﺳـــﺘﻜﺮا ﺑ داﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﭘﯚﻟ ﭘەﻛﺎن“ ھروەﻛﻮ ﭘﺸـــﻜﻨری ﮔﺸـــﺘﯽ ﭘروەردەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ و ﺳـــرۆﻛﯽ ﻟﯿﮋﻧی ﺑڕﻮەﺑـــری ﺋﻧﺴـــﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑرﺰ ﺑﺮوﻧـــﯚ ﻻﭬﺎﻟﻮا ﺑﯚﻣﺎﻧـــﯽ دەﮔﺘوە“: زۆرﺑی ھرە زۆری ﺑڕﻮەﺑری ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎن و راﮔﺮەﻛﺎن ﺗﺮﺳﯿﺎن ﻟﺳر ﻧﯿﺸﺖ ﻛ ﺋوەﻧﺪە ﻋرەب ﻟم وﺗ ھﺑﻦ و ﺧرﯾﻜﯽ ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺶ ﺑﻦ“. ﻟوﻛﺎﺗوە دەﭼﯿﻨ ﻧﯿﯚ ﻛﺮۆﻛﯽ ﺑﺎﺳﻛوە. ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﻟﻻﯾن ﻧﺰﯾﻜی 300ﻣﻠﯿﯚن ﻛﺳوە ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﻗﺴی ﭘﺪەﻛﺮﺖ و ھروەھﺎ ﺷﺷﻣﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﺎرە ﻟﻧﻮ رﻜﺨـــﺮاوی ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﺪا، ﻛﭼﯽ ﻟ وﺗﻜﯽ وەﻛﻮ ﻓڕەﻧﺴﺎ وەﻛﻮ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﯚﭼﺒرەﻛﺎن ﺳـــﯾﺮ دەﻛﺮﺖ ،ﺑ ﺋﺎﺳـــﺎﻧﯿﺶ دەﺳﺘواژەی ﮔﺘﯚﻛﺎﻧﯽ ﺑﺳردا دەﺳﭘﻨﺪرﺖ
و ﻟﮔـــڵ ﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋرەﺑـــﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺶ ﺟﻮدا ﻧﺎﻛﺮﺘـــوە .ﻟم رووەوە، ﻟﭙﺮﺳﺮاوﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ھﻮﺴﺘﻜﯽ ﻣﯿﺎﻧـــەو ﻟ ﺑﻮاری ﭘروەردە وەرﺑﮕﺮﺖ ﺑﺑ ﺋوەی ﺑـــرەوڕووی ﺑرﺑﺳـــﺘﻜﯽ زەﺑﻻح ﻧﺑﺘوە .ﻛﺎﺗﻚ ﺑڕﺰ ژان-ﻓﺮاﻧﺴﻮا ﻛﯚﭘ ﻟ ﺋﯾﻠﻮول )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی ﺳﺎﯽ ،2009ﻛﺎﺗﻚ ﺳرۆﻛﯽ ﮔﺮووﭘﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﻣﯿﻠﻠﯽ ﺑﻮو ﻟ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ،دەوﺮﺖ ﻛﻧﺎﯽ ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚﻧﯽ ) (BFMﺑﻜﺎﺗوە ،ﺧﺮا ﻟﻻﯾن ﺋﯚﻟﯿﭭﯿـــ ﻣﺎزﺮۆﻟـــﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ﻗﺴـــی ﭘ دەﺑـــﺖ “:ﺋﺎﯾﺎ ھﯿـــﭻ ﻻداﻧﻚ ﻣﻮﻣﻜﯿﻨـــ؟ ﭼﻮﻧﻜـــ ...وەﻛﻮ ﺧـــﯚت ﺑﺎش دەزاﻧﯿﺖ...ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ“... راﺳـــﺘ ﻟ رﮕﺎی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣوە ،زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟﺳـــدەی ﺣوﺗﻣوە دەﺳـــﺘﯽ ﺑ ﺑوﺑﻮوﻧـــوە ﻛﺮد ،زۆر ﻟ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻧﺎزاﻧﻦ )وەﻛﻮ ﺋﻧﺪۆﻧﯿﺴﯿﯿﻛﺎن ﻛ زۆرﯾﻨی ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﭘﻜﺪەھﻨﻦ و ھروەھﺎ ﺗﻮرﻛﻛﺎﻧﯿﺶ( ،زۆرﯾﺸﻦ ﺋواﻧی ﻛ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻗﺴـــ دەﻛن ﻛﭼﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎن ﻧﯿﻦ
و ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺋم زﻣﺎﻧ ﻟ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﮔﺷـــ ﺑـــﻜﺎت“ .ﻟـــ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــﺎﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ،2012ﺗﻧﮫﺎ ھر ﺷـــش ﭘﯚل ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎن زﯾﺎد ﻛﺮان .ﺳـــرەڕای ﺋﻣش، ﺑرﺰ ﻣﯿﺸﻞ ﻧﯿﺮۆف ،ﻟﻜﯚری ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ و ﻟﻜﯚﻟری ﭘروەردەی ھرﻤﻛﺎن ،ﺷھﺎدەت ﺑﯚ ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ دەﺳﭙﺸـــﺨرﯾﯽ ﻟﻣﺠﯚرە دەدات “:ﻛﺎﺗـــﻚ ﭘﯚﻟﻜـــﯽ ﺟﻮوﺗﺰﻣﺎﻧﻤﺎن ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎن ﻟ ﺷـــﺎری ”ﻣﺎن“ ﻛـــﺮدەوە 40 ،داواﻛﺎر ﺑـــﯚ ﺗﻧﮫﺎ 25 ﺷﻮﻦ ھﺑﻮو“. ﺋﺎﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﭘﺮۆﺳی ﺟﯿﮫﺎﻧﮕﯿﺮی رزﮔﺎری دەﺑﺖ؟ ﻟـــ ﻣﺰﮔردﻚ ﻛ ﻟﻻﯾن ﺳـــﺎﯚﻧﯽ ﺋﻜﺴـــﭙﯚﻻﻧﮕوە ﻟﺳـــر ﺑﺎﺑﺗﯽ ”زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ،ﻛﺎرﺗﻜـــﯽ ﭘﯚزەﺗﯿﻔ ﻟ رووی داراﯾـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿـــوە“ رﻜﺨﺮاﺑﻮو، ﺑﺷﺪارﺑﻮوان ﺋوەﯾﺎن ھﻨﺎﯾوە ﯾﺎد ﻛ دەﺑ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺑ ﻛﺳـــﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺰﻣـــﺎن ﺑﺪرﺖ ﺑﯚ ﺋوەی وەﻣـــﯽ ﺋو داواﻛﺎرﯾﯿﺎﻧـــ ﺑﺪرﺘوە ﻛ ﻟ ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﺪان ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮوری ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿوە ﻛ ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﻜﯽ ﺑرﭼﺎوی ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە .زاﻧﯿﻨﯽ ﺋم زﻣﺎﻧ رﺨﯚﺷﻜر و زەﻣﯿﻨﺳـــﺎزﯾﯿﻛ ﺑﯚ ﺋواﻧی دەﯾﺎﻧوـــﺖ ﻟ ﻛﺎﯾی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳـــﯽ ﻛﺎرﺑﻜن ﯾﺎن ﻟ ﻛرﺗﯽ ﻣﯿﻮاﻧﺨﺎﻧ و ﭼﺸـــﺘﺨﺎﻧﻛﺎﻧﺪا )ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﻟ ﻣﯿﻮاﻧﺨﺎﻧ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧـــﺪاو( .ھروەھـــﺎ ﻟ ﭘﺎڵ ﺗﺷـــﻧﻛﺮدﻧﯽ ﻛرﺗـــﯽ زاﻧﯿـــﺎری ،زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺋﺎﺳـــﯚی ﻧﻮـــﯽ ﻟﺑردەﻣﺪاﯾ و دەروازە ﻟﺑردەم ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ دەﻛﺎﺗوە ﻛ دەﯾﺎﻧوﺖ ﻟ ﺑﻮاری رۆژﻧﺎﻣﮔرﯾـــﯽ ﺋﯚدﯾﯚﭬﯿﺰوـــﻞ )ﺑﯿﺴـــﺘﺮاو و ﺑﯿﻨﺮاو( ﻛﺎر ﺑﻜن. ﺋﮔـــر ﺑﻨ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎن ﺗرﺟﻣی واﻗﯿـــﻊ ﺑﻜﺮﻦ ،دەﺑ ﺑرﺑﺳـــﺘﻜﯽ دﯾﻜش ﺑوﺧﻨﺮﺖ :ﺋوﯾﺶ ﺗﺳﻜﻜﺮدﻧوەی ﺑﻮاری زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﺑـــﯚ ﻋرەﺑﺎن ﻧﺑﺖ. ﻟﺳر ﻛﻧﺎﯽ BFMی ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚﻧﯽ ،ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜش ﺑڕـــﺰ ﻛﻮوﭘ ﻟﻛﺎﺗﯽ وەﻣﺪاﻧوەی ﭘﺮﺳـــﯿﺎرﻚ ﻛ ﺋﺎﯾﺎ ھﺎﻧـــﯽ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەدات ﺋـــو زﻣﺎﻧـــ ﻓﺮﺑﻦ ،ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺳرﺳﻮڕﻣﺎن وەﻣﯿﺪاﯾوە “:ﺑم ﻣﻦ ﺳر ﺑ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻋرەب ﻧﯿﻢ!“ ﺋی ﺋﮔر ﺑﭙﺮﺳﯿﻦ ﺋﺎﯾـــﺎ ﻟ ﻧﻮ ﺋو ھـــزاران ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯿی زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻧﺪاراﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻓﺮ دەﺑﻦ ،ﭼﻧﺪﯾﺎن ﺳر ”ﺑ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﭼﯿﻨﯿﻦ“؟ ﺗﻛﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﻧﺎزﻧﺎوی ”زﻣﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﭼﺒران“ ﻟﺳـــر زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ھﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻛﺳـــﺎﻧﯽ دی ﺑـــﯚ ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺋم زﻣﺎﻧ ﻟـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿـــﻛﺎن ﺑـــ ﻗﯚﻧﺎﻏﻜـــﯽ ﺟوھـــری دەژﻣﺮدرﺖ ﺑﯚ ﮔﺸـــﺖ ﺋواﻧـــی ﺋﺎرەزووی ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺋم زﻣﺎﻧـــ دەﻛن .ﺋﻣش ﺑﺑ ﮔﻮﺪاﻧـــ رەﭼك ،ﺋﺎﯾﻦ ،ﺑﯚ ﺋوەی ﯾﻛﻚ ﻟـــ” زﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ“ ﺑﮕڕﻨﯿﻨوە ﺑﯚ ﺧﯚ.
ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷـــوە ،ﺑﺑ ھﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎﻧﻚ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﭘﺗﺎی ﺳـــﯿﻤﺒﯚﻟﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯿﺶ ﺑﻮوە .وەﻛﻮ زﻣﺎﻧﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮاو ﺳـــﯾﺮﻛﺮاوە و ھوﯽ ﺋوە دراوە ﻛ ﺷـــﻮﻦ و ﭘﮕی ﺋم زﻣﺎﻧ ﺗﺳﻚ ﺑﻜﺮﺘوە ﺑـــﯚ ﺗﭙڕاﻧﺪن و ﻣﺴـــﯚﮔرﻛﺮدﻧﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوﯾـــﯽ ﻛﯚﻣـــﺎری ﯾﻛﻣﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ﻧدەﺑﻮو داﺑش ﺑﻜﺮﺖ .ﺋـــم ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾ ﺗﺎﻛﺰﻣﺎﻧﯿﯿ ،ﭘﺎﺷﻤﺎوەی ﺳردەﻣﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ و ﺷﯚڕﺷ ،ﻟﺳر ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ دـــﺖ ،وەﻛﻮ ﭼﯚن ﻟ ﺳـــدەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻮو ﻟﺳر ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ زﻣﺎﻧ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت. ﻟـــ ﺳـــﺎﯽ ،1990ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎری ﻧﺎوﭼی ﭬـــﺎل دو ﻣﺎرن ﺑرـــﺰ ژال-ﺋﺎﻻن ﺑﻨﯿﺴـــﺖ، ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ ﺧﯚﭘﺎراﺳـــﺘﻦ ﻟ ﺳـــﻮوچ و ﺗﺎوان ﻛ راﺳـــﺘوﺧﯚ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘ ﺑ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺟﻮوﺗﺰﻣﺎﻧﯿـــﯽ ﻣﻨﺪاـــ ﻣﻮھﺎﺟﯿﺮەﻛﺎﻧـــوە، راﭘﯚرﺗﻜﯽ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯽ ﭘﺸـــﻜش ﺑ ﺑڕﺰ دۆﻣﯿﻨﯿـــﻚ دو ﭬﯿﻠﭙـــﺎن دەﻛﺎت ﻛـــ ﺋوﻛﺎت ﺳﻜﺮﺗﺮی ﮔﺸـــﺘﯽ ﺋﻠﯿﺰێ ﺑﻮو ) .(5ﻟ ﭘﻨﺎو ﺋوەی ﺳرھﺪاﻧﯽ ”رەﻓﺘﺎری ﭼوت“ ﻟﻻی ﻣﻨﺪاﻛﺎن دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﺑﻜﺮﺖ ،وای ﺑﯚ دەﭼﻮو ﻛ داﯾﻜﺎﻧﯽ ﺋـــو ﻣﻨﺪاﻧی ﺑ رەﭼك ﻟ وﺗﻜـــﯽ ﺑﯿﺎﻧﯿﯿوە ھﺎﺗﻮون ”ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻜﺮﻦ ﻟ ﻣﺎوە ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ﻗﺴ ﺑﻜن“ ﺑﯚ ﺋوەی ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑـــ ﺗﺎﻛﺰﻣﺎﻧﯽ راﺑﮫﻨﻦ. ﺋم راﭘﯚرﺗ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑرﻓﺮاوان ﻟﻻﯾن ﭘﺴﭙﯚڕان و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﯽ ﭘروەردەوە ﻛوﺗ ﺑر رەﺧﻨ و ﺗﻮاﻧﺠﻜﯽ زۆرەوە ،ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﺋم راﭘﯚرﺗ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﺑﺳرداھﻨﺮا، ﺑم زۆر ﺑ ﺑﺎﺷـــﯽ ﺋوە روون دەﻛﺎﺗوە ﻛ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺗﺎﻛﺰﻣﺎﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ رەﮔﮫﺎژووە. ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋم راﭘﯚرﺗ ﮔﯾﺸـــﺘ ﺋو راددەﯾی ﻛ زﻣﺎﻧ ﺑﻨڕەﺗﯿﻛﺎن ،ﻟم ﺣﺎﺗدا زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ،ﺑ” ﺷﻮە زﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘﺗﻮا“ ﻧﻮزەد ﺑﻜﺎت )ﭘﺗﻮا ﺑو زﻣﺎﻧ ﻧﺎوﭼﯾﯿﺎﻧ دەﮔﻮﺗﺮﺖ ﻛ ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﻧﺰﻣوە ﺳـــﯾﺮ دەﻛﺮﻦ( .ﻟم رووەوە ،ﺋﮔـــر ﺑﺖ و زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑ زﻣﺎﻧـــ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن وەﺳـــﻒ ﺑﻜﺮﺖ ،ﺋﻣ ﺧﯚی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا دەﻛﺮﺖ ﺑ” ﺋﺎﺷﻨﺎﯾﻛﯽ ﻧﺎﻣﯚ“ ﺑﻨﺎﺳﺮﺘوە. ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،2008ﭘﯾﺎﻣﻛی ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮو ،ﻧﯿﻜﯚﻻ ﺳﺎرﻛﯚزی ﺟﺧﺖ ﻟﺳر ﺋوە دەﻛﺎت ﻛ” زﻣﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪە و ﭘﺸـــﻜوﺗﻨ ،زﻣﺎﻧﯽ زاﻧﺴـــﺖ و ﻣﯚدﺮﻧﯿﺘﯿ* رۆژﻧﺎﻣوان ) .(...ھﯿﻮادارم ﭘﮕی ﺋم زﻣﺎﻧ ﺗرﺟﻣی وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﻜﯽ ﻛﯚﻧﻜﺮﺖ ﻟـــ واﻗﯿﻊ ﺑﻜﺎت ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن:
) (1رﻨﻤﺎﯾﯽ ﻛﯚﻧﺴی دەوت ،ژﻣﺎرە ،2177077ﺳﯽ ﻣﺎﯾﺲ ،ﺳﺎﯽ ،2000ﺧﺎﺗﻮون م. ) (2ﺑﯿﺴﺖ ﭘﯚﺳﺖ ﻟ ﺳﺎﯽ ،2002ﭘﻨﺞ ﻟ ﺳﺎﯽ 2006و ﺳﻔﺮ ﻟ 2011 ﻟ ﺑﻮاری ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوە داﺧﺮان ) ﻟ ﺳﺎﯽ ،2012ﺟﺎرﻜﯽ دی ﻛﺮاﯾوە ،ﺑم ھﯿﭻ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾك وەرﻧﮔﯿﺮا(. ) (3ﻓﺮاﻧﺴـــﻮا ﺋﺮان” ،ﻣﺘﯚدی ﭼﻧﺪاﯾﺗﯽ ﻟ ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪﻧﯽ زﻣﺎﻧواﻧﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ“ ،ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻨﺴـــﺎن و ھﯿﺠﺮەت ،ژﻣﺎرە 1252ﭘﺎرﯾﺲ ،ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر-ﻧﯚﭬﻤﺒری ﺳﺎﯽ .2004 ) (4ﯾﺣﯿﺎ ﺷﺦ ” ،وﺗﻨوەی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ .رﭼﻛﺎﻧﯽ ﮔﯾﺎﻧﺪن“ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻨﺴﺎن و ھﯿﺠﺮەت، ژﻣﺎرە ،1288ﻧﯚﭬﻤﺒر-دﯾﺴﻤﺒری ﺳﺎﯽ .2010 ) (5ﺑواﻧ” راﭘﯚرﺗﯽ ﺳرەﺗﺎﯾﯽ ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﮔﺮووﭘﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەی ﭘرﻟﻣﻧﺘﺎران ﻟﻣڕ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺎوەوە“.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ danielle konopka
14
ﻛﻮرد و ﺟﻮﻨﺪان رﺒﻮار ﺳﯿﻮەﯾﻠﯽ
ﺋﻤ ﻟـــ ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛـــﯽ ﺟﻮﻨﻔﺮۆﺷـــﺪا دەژﯾﻦ .ﺟﻮﻦ ﻛﺎری ﺧﯚی دەﻛﺎت و ﺟﻮﻨﻔـــﺮۆش ﻛﺎراﻛﺘرﻜﯽ دﯾﺎرە. ﺋﺎﯾـــﺎ ﺋﻣ چ ﺟﯚر ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛ ﻛ ﺗﯿﺪا ﺟﻮﻦ دەﺑﺘ ﺟﯽ ﺳﺘﺎﯾﺶ و ﺟﻮﻨﻚ دەﺗﻮاﻧﺖ ﻛﺸﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻨﺘوە؟ ﻛﺸـــی ﺑـــردەم ﻧﺎﻟﯿـــﺎ ﺗﯿﭭﯽ ﻟـــ ﺟﻮﻨوە دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮد ،زۆر ﻟ ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان دەﺳـــت و
ھر ﻟ ﻣﻨﺪاﯿﯿﻛـــﯽ زووەوە ﻣﺮۆڤ ﻓﺮی ﺟﻮﻨـــﺪان دەﺑﺖ ،ﺑم ھر ﻟوﺸـــوە ﻓﺮ دەﻛﺮﯿﻦ ﻛ ﺟﻮﻨﺪان ﺷـــﺘﻜﯽ ﭘﺳﻧﺪﻛﺮاو و ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻧﯿﯿ و ﻧﺎﺷـــﯿﺮﯾﻨ .ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا زۆرﺑﻣـــﺎن ﺟﻮﻨﻔﺮۆﺷـــﻤﺎن ﻟﺪەردەﭼـــﺖ. ھﻧﺪﻜﻤـــﺎن زوو زوو ،ھﻧﺪﻜـــﯽ دﯾﻜﻣـــﺎن ﺗﺎوﻧﺎﺗﺎوێ و ھﺷﻤﺎﻧ ﺑ دەﮔﻤن. دﯾﺎردەی ﺟﻮﻨﺪان ﻟ داﯾﻜﺒﻮوی ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ دوور و درﮋەو ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ﺳدەﻛﺎﻧﺪا ﭘﯾـــﺪا ﺑﻮوە .ﻟﺑـــر ﺋوە ﺟﻮـــﻦ زﻣﺎﻧﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و دﯾﺎدەﯾﻛﯽ ﮔردووﻧﯿﯿ و ﺑﯚ ﺋوەش ﻧھﺎﺗﻮوە ﻟﻧﺎوﺑﭽﺖ .ﺟﻮﻨﺪان ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﻛری ﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ دەرووﻧﯿﯿ ﺑﺑ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ھـــﯚش و ﺋﻗ ،ﺋو دۆﺧﯾ ﻛ ﺗﯿﺪا )ﺋﻗ ﻟﺳردا ﻧﺎﻣﻨﺖ(. ﺟﻮﻦ ﻟـــ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ،ﯾﺎن ﺋوەﺗﺎ ﺳﺮوﺷﺘﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ھﯾ وەك ﺟﻮﻦ ﺑ ﺧﻮدی ﻛﺳﻛ ،ﯾﺎن ﺳﺮوﺷﺘﻜﯽ ﻧﺎﻣﻮوﺳﯿﺎﻧی ھﯾ ،وەك ﺟﻮﻦ ﺑ ﻧﺎﻣﻮوس و ﻛﺳﯽ ﻛﺳﻛ ،ﯾﺎن ﺳﺮوﺷﺘﻜﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ھﯾ، وەك ﺟﻮﻦ ﺑ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺳﻛ. ﺑﮔﺸـــﺘﯽ دوو ھـــﯚﻛﺎری ﺟﻮﻨـــﺪان ﺑدی دەﻛﺮﻦ :ﺑھﯚی ﺋﺎزاری ﺟﺳـــﺘﯾﯽ و ﺑھﯚی ﺋﺎزاری ﻣﻋﻨوی و رۆﺣﯿﯿوە .ﺑم ﺋم ﺋﺎزاراﻧ ھرﭼﻧﺪە ﺷـــﯿﺎوی ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ و ھﺎوﺳﯚزی ﺑﻦ ،ﻛﺎﺗ ﻟ ﮔـــﻮزارەی ﺟﻮﻨﺪا دەردەﺑدرﻦ، دەﻻﻟـــت ﻟ دوورﻛوﺗﻨـــوە ﻟ ﺋﻗ و ژﯾﺮی دەﻛن و ﺋﻣش ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ھﺎوﺳﯚزﯾﯿﻛ ﻛم دەﻛﺎﺗوە ﻟﮔڵ ﺧﺎوەن ﺋﺎزاردا. ﺋﮔر ھﯚﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻮﻨﺪان ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋـــﺎزاری ﺟﺳـــﺘﯾﯽ ﺑﻦ ،ﻧﻤﻮوﻧـــﻛﺎن زۆرن.
ﭼﻛﻮﺷﻚ ﺑدەﺳـــﺘﺪا دەﻛﺸﯽ ،ﯾﺎن ﻧﻮوﻛﯽ ﭘﺖ ﺑ ﭘﺨﻮاﺳـــﯽ ﻟ ﻗﺎﭼﯽ ﻣﺰﻚ دەدەی، ﯾﺎن ﺷـــﺘﻜﯽ ﻗـــﻮرس ﻟدەﺳـــﺘﺖ دەﻛوﺘ ﺧﻮارەوە و ﺑﺧﯚﺗﯿﺪادەﻛﺸـــﯽ ،ﻟم دۆﺧﺎﻧدا ﺟﻮﻨـــﺪان ﺋﮔرﻜﯽ ﻛﺮاوەﯾـــ و ھر ﺗﻧﯿﺎ ﺑﺗﺎﻜﺮدﻧوەﯾﻛﯽ ھﺳـــﺘﻛﯽ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ
ﺟﻮﻦ رووﺗﺒﻮوﻧوەی دەﺳﺗ ﻟﺑردەم ﺑﺪەﺳﺗﯿﺪا، ﺋﺎﺑووﭼﻮوﻧﯽ ژﯾﺮی و ﺋﻗ ﻟﺑردەم ﺳﺎﺗوەﺧﺘﻜﯽ ﺳﺎﯾﻜﯚﻟﯚژﯾﺪا ﻛ) ﻣﺸﻜﻤﺎن ﻻی ﺧﯚﻣﺎن ﻧﺎﻣﻨﺖ(! ﻟﺮەﺷوە ،ﺟﻮﻦ ھرﮔﯿﺰ ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳﺰا ﺟﯿﺎ ﻧﺎﺑﺘوە ﺑﺗﺎﻜﺮدﻧوەووەﻣﺪاﻧوەﯾﻛﯽ ﻓﯿﺰﯾﻜﯿﺸ.ھر ﺑﯚﯾﺷ ﭘﺪەﭼﺖ ﺟﻮﻨﺪان ﻟ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺋﺎزاری ﺟﺳـــﺘﯾﯿﺪا ﻛﺎرﯾﮕری ھﺑﺖ )ﻛﻮرد دەﺖ :ﺗﺎ ﺟﻮﻨﻛ ﻧدەم دﻢ ﺋﺎو ﻧﺎﺧﻮاﺗوە!(. ﭼﻮﻧﻜ ﺟﻮﻨﻛﺎن و ﮔﻮزارەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻮﻨﻔﺮۆﺷﯽ
*
ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺗﺎﻧ و ﺟﻮﻨﺪا ﻣﺎوﻧﺗوە .ﻛﺸی ﻧﻮان دەﺳـــت و ﻣﯿﺪﯾﺎی ﺋھﻠـــﯽ زۆر ﺟﺎر ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺟﻮﻦ ﺧـــﯚی دەردەﺑێ .دادﮔﺎ ﭘەﺑـــﻮوە ﻟ ﺟﻮﻨﺪان. داﺋﯿﺮەﻛﺎن و ﻗﺴـــﻛران و وﺗﺑـــﮋان و راﮔﯾﺎﻧﺪﻛﺎر و ﻧﻮوﺳر و ﻓﯾﻠﺳﻮوف ،ﮔﺸﺘﯿﺎن ﺟﻮﻨﻔﺮۆش دەرﭼﻮون. ﺳـــﻜﺖ و ﺗﺎﻗﻤ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿـــﻛﺎن ﺟﺎروﺑﺎر ﺟﻮﻦ ﺑﯾﻛﺘﺮ و
وەك ﺧﯚﺑﺗﺎﻜﺮدﻧوەﯾﻛﯽ دەرووﻧﯽ ،ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺟﺳﺘ دەدەن ﺗﺎ ﺑرﮔی ﺋﺎزارەﻛی ﺑﮕﺮێ. وەك ﺋوەﯾ ﻟ رﮕی ﮔﻮزارە زﻣﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧوە ﺧﯚت ﻟ ﺷـــﺘﻚ ﺑﺪزﯾﯿوە ،ﻛ ھﺳﺘﺪەﻛﯾﺖ ﻟﺑراﻣﺒرﯾـــﺪا ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑرﮔـــﺮی ﻟ ﺧﯚت ﺑﻜﯾﺖ. ﺋﮔر ھﯚﻛﺎری ﺟﻮﻨﺪان ﻣﻋﻨوی ﺑﻮو ،ﺋﻣ دەﮔڕﺘوە ﺑـــﯚ ﺑﺎرودۆﺧﻚ ﻛ ﺗﯿﺪا ﻣﺮۆڤ ھﺳﺖ دەﻛﺎت ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺑھﺎﯾﯽ و وﯾﮋداﻧﯽ و ﺋﺧﻼﻗﯽ ﭘﺸﻠﻜﺮاوە و ﭘﺪەﭼﺖ ھوﺒﺪات ﺑ ﺟﻮﻦ ﺋو ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯿ ﭘﺮ ﺑﻜﺎﺗوە و ﺑرﮔﺮی ﻟﺒﻜﺎت .ھرﭼﻧﺪە ھﺳﺘﻜﺮدﻧﻛ وﯾﮋداﻧﯿﯿ، ﺑم ﺋﺎﻣـــﺮازی دەرﺑﯾﻨﻛـــی ﻧﺎﺋﺧﻼﻗﯿﯿ، ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ھﯚﺷﯿﺎری و ﺋﻗ ﺑدوورە .ﻣﺮۆڤ ﺑﯚ ھﻮﺴـــﺖ وەرﮔﺮﺗﻨـــﯽ وﯾﮋداﻧﯽ و ﺋﺎﻛﺎری ﻧﺎﺑـــﺖ ﭘﻧﺎ ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎﺋﻗﻧﯽ و ﻧﺎژﯾﺮاﻧ ﺑﺒﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣـــ دەﯾﺨﺎﺗ ﺑﺎرﻜﯽ ﻧﺎﻛﯚك و دژوارەوە ﻟﮔـــڵ ﺋو ﺑھﺎﯾﺎﻧی ﺑرﮔﺮﯾﯿﺎن ﻟـــﺪەﻛﺎت .ھرﮔﯿﺰ ﺑو ﺋﺎﻣـــﺮازە ﺑرﮔﺮﯾﯽ ﻟ ﺑھﺎﯾك ﻣﻛ ،ﻛ ﺷﻮازی ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدﻧﻛت ﻟـــ دژی ﺑھﺎﻛ ﺑﻜوﺘـــوە .ھرﭼﻧﺪە ﺋو ﺑھﺎﯾی ﺑرﮔﺮی ﻟﺪەﻛﯾﺖ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﺖ ،ﺋوە ﺟﻮﻨﺪان ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﭘﺎﺳﺎوی ﺑرﮔﺮی ﻟﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺋﺎﻛﺎرﯾﺎﻧ ﺑﺖ. ﻟﮔڵ ﺋواﻧﺷـــﺪا ﺟﻮﻦ ﻟژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ھـــر ھﯚﻛﺎرﻜﺪا ﺑﺖ ،ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﻛری ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺑﺪەﺳـــﺗﯽ و ﻧزاﻧﯿﯿ ﻟـــ ﮔﺮﺗﻨﺑری رﮕﺎی راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﺑﯚ ﺗﻋﺒﯿﺮﻛﺮدن ﻟ ﺧﯚﻣﺎن ﻟو ﻛﺎﺗﺎﻧدا ﻛ ھﺳـــﺖ دەﻛﯾﻦ ﻧﺎﺣﻗﯿﯿك ﻛﺮاوە .ﭘﻧﺎﺑﺮدن ﺑﯚ ﺟﻮﻦ ،ﺑﺪەﺳﺗﯿﯽ ﺋﻤ ﻟﺑراﻣﺒر ھﻮﺴﺘﯽ ﺋﻗﯿﺪا ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛﺎت،
ﺑـــ ﺋواﻧﯿﺘﺮی ﺟﯿﺎواز ﻟﺧﯚﯾـــﺎن دەدەن .ھﻮﻧرﻣﻧﺪان، ﺷﺎﻋﯿﺮان و ﻋﺎﺷﻘﺎن ﮔﺸﺘﯿﺎن ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ھﻮﻧری و ﺷـــﺎﻋﯿﺮی و ﻋﺎﺷﻘﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﭘﻧﺎ ﺑﯚ ﺟﻮﻨﺪان دەﺑن. ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﻟ داھﻨﺎﻧﯽ ﺟﻮﻨﯽ ﻧﻮێ و ﻟ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺷـــﻮھواﯾﻛﺪا ﻛ ﺟﻮـــﻦ ﺗﯿﺪا ﺳـــر ھﺪەدات، داھﻨرن.
ھر ﺑﯚﯾﺷـــ ﺟﻮﻨﻔﺮۆش ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﻟﺒﻮوردﻧ، ﭘﺸﺌوەی ﺑﯚﺧﯚی داوای ﻟﺒﻮوردن ﺑﻜﺎت. ﺟﻮـــﻦ ھﮕـــﺮی دەﻻﻟﺗـــﯽ ﻣﮋووﯾﯽ و ﺟﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮوری و ﺳﺎﯾﻜﯚﻟﯚژﯾﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗ. ﺟﻮﻨﯽ ﻛﻮرد ﻟ ﺷـــﻮﻨﻜوە ﺑﯚ ﺷﻮﻨﻚ ،ﻟ ﺟﻮﻨـــﯽ ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧﯽ دی ،ﻟـــ ﺟﻮﻨﯽ ﺧﻜﯽ ﺳـــﺎرا و ﮔرﻣﺳﺮ و ﻟ زﯾﮫﻨﯿﺗﯽ ﻣﺮۆﯾﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﺟﯿﺎوازە .ﻛﻮردﯾﺶ ھﻣﻮوﯾﺎن وەﻛﻮ ﯾك ﺟﻮـــﻦ ﻧﺎدەن ،ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی رەﮔزی ﻧﺮ و ﻣﯿﺶ وەﻛﻮ ﯾك ﺟﻮـــﻦ ﻧﺎدەن .ﺑھﻣﺎن ﺷﻮە ﺟﻮﻨﻛﺎﻧﯽ ﺳـــردەﻣﯽ ھرزەﻛﺎری و ﺟﻮﻨﻛﺎﻧﯽ ﺳـــردەﻣﯽ ﭘﯿﺮی ﻟﻜﺘﺮ ﺟﯿﺎوازن. ﻗﯚﻧﺎﻏ ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎن ﺟﻮﻨﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑﺧﯚﯾﺎن ﺗـــﺪا ﺑرھم دـــﺖ و ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮوری و وردەﻛﻮﻟﺘﻮورەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺟﻮﻨﻔﺮۆﺷـــﯿﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑﺧﯚﯾـــﺎن و ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺧﯚﺷـــﯿﺎﻧﺪا ﺑرھم دەھﻨﻦ .ﺟﻮﻦ ھـــروەك ﭼﯚن ﻟ ﺑرزەوەﯾ ﺑﯚ ﻧﺰم ،ﺋﺎواش ﻟ ﻧﺰﻣوەﯾ ﺑﯚ ﺑرز .ھروەك ﭼﯚن ﻟـــ دەوﻣﻧﺪەوەﯾ ﺑﯚ ھـــژار ﺋﺎواش ﻟـــ ھژاراﻧوەﯾ ﺑﯚ ﺧﻮاﭘﺪاوان .ھم ﭘﺎﺷـــﺎ ﺟﻮـــﻦ دەدات و ھم ﮔـــدا ،ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛ ﻟ دەﻧﮕﮫﺒﯾﻨﺪاﯾ :ﭘﺎﺷـــﺎ ﺑـــ دەﻧﮕﯽ ﺑرز و ﮔدا ﻟـــ ژﺮ ﻟﻮەوە ،ﯾﺎن ﻟـــ ﻧﺎﺧﺪا ﺟﻮﻨﯽ ﺧﯚی دەدات .ﺟﻮﻦ ھﮕﺮی دەﻻﻟﺗ ﺷﻮﻦ- ﻛﺎﺗﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ .واﺗ ﻛﺎت و ﺷـــﻮﻦ ﻟ ﻓﯚرﻣﯽ ﺟﻮﻨﺪا دﯾﺎرن .ﺟﻮﻦ ﺑﭘﯽ دۆﺧﻛﺎن دەﮔﯚڕـــﺖ ،ﺟﻮﻨﯽ ﺑﯾﺎﻧﯿﺎن ﻟـــ ھﯽ ﺋﻮاران ﺟﯿﺎوازە .ﺟﻮﻨﯽ ﻻدێ ﻟ ﺟﻮﻨﯽ ﺷﺎر ﺟﯿﺎوازە، ﺟﻮﻦ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ زﮔﻤﺎك ﻟ ﺟﻮﻨﺪان ﺑ زﻣﺎﻧﻜﯽ ﺑﮕﺎﻧش ﺟﯿﺎوازە .ﻟـــ ھﻣﻮو ﺋم دۆﺧﺎﻧدا ﺟﻮﻦ ﮔﻮزارەﯾﻛﯽ زﻣﺎﻧﯿﯽ ﻣﺎﻧﺎدارە ﻛ ﺑﺷﻚ
ﻟ ﺟﺳﺘی ﻛﺳﻛ ،ﯾﺎن ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ﻛﺳﻛ، ﯾﺎن ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺳـــﻛ دەﻛﺎﺗ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ. ﺑم ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸـــﺪا ﺋم ﮔﻮزارە زﻣﺎﻧﯿﯿ ﺷـــﯿﺎوی ﺷـــﯿﻜﺮدﻧوەﯾﻛﯽ دەرووﻧﻨﺎﺳﯿﺎﻧی ﻛﺳـــﯽ ﺟﻮﻨﻔﺮۆﺷ و ﺋﺎﺷـــﻜﺮای دەﻛﺎت ﻛ ﺟﻮﻨﻔﺮۆش ﻟ چ ﮔﺮﯿﻛـــﯽ دەرووﻧﯿﺪا دەژی و ﻓﻧﺘﺎزﯾﺎ ﺑ ﭼﯿﯿوە ﻟـــﺪەدات .ﺟﻮﻨﻛﺎن ﺋﺎوﻨی ﻧﺎﺧﯽ ﭼﭘـــﺎوی ﺋﻤن ،ﺋو وزەﯾن ﻛ ﺋﻤـــ ﺑ ﺷـــﺎراوەﯾﯽ ﻛﻛﻣﺎن ﻛﺮدووە و ﺧﯚﺳﺎﻧﺴﯚری و ﺳﺎﻧﺴـــﯚری ﻛﯚﻣﮕﺎ رﮕ ﺑ دەرﺑﯾﻨـــﯽ ﻧﺎدەن ﻟ دۆﺧﻜـــﯽ رﯾﺰﭘڕدا ﻧﺑﺖ .ھـــر ﺑﯚﯾش ﺟﻮﻨﺪان ھﻣﯿﺸـــ ﻟ دۆﺧﯽ رﯾﺰﭘـــڕدا روودەدات ،ﺑﯚ ﺋوەی دواﺗﺮ ﺑـــ ﺋﺎﻣﺎژەدان ﺑـــو دۆﺧ ،ﺑـــو ﺑﺌﻗﯿﯿ، ﺑو ﺳـــﺎﺗوەﺧﺘ دەﺑﻧﮕﺎﻧﯾ ،ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ داوای ﻟﺒﻮوردن ﺑﻜﯾﻦ. ﺟﻮـــﻦ ﻟـــ زﻣﺎﻧـــﯽ ﻛـــﻮردی ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺷﻮەزاری ﺳﯚراﻧﯿﺪا ،زﯾﺎﺗﺮ ﺟﻮﻨﯽ ﻛﺳﯽ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ ،ﯾﺎن ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ و ﮔﺸﺘﯿﻦ و ﻛﻣﺘﺮ ﺟﻮﻨﻦ ﺑ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛس ﺑـــ ﻣﺎﻧﺎ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛی. ﺋﻣـــ ﻟ ﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﺟﻮﻦ ﺑـــ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛس ﺑ ﻣﺎﻧﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯿﻛی ﻟم ﺳﺎﻧی دواﯾﯿﺪا ﺗواو ﺑﺮەوﯾﺎن ﺳﻧﺪووە .ﺑم ﻟ ھﻣﻮو ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻮﻨﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻧﺮﺳـــﺎﻻری و ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣﻛﺎﻧﯽ رووﺷـــﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗﺎﻛﻛس ،ﯾﺎن ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ﺗﺎﻛﻛس ﯾﺎن ﺑﯿﺮوڕا و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾـــﺎ و ﺋﺎﯾﻨﻛـــی ،دەﺑﯿﻨﺮﺘوە. ﻧﺮﺳـــﺎﻻری ﻟ ﻓﯚرﻣـــﯽ ﺟﻮﻨﺪا ﻛﺷـــﻜﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾـــﯽ ﺋوﺗﯚ دروﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ﻛ ﺑﺘﻮاﻧ ﺑھﯚﯾوە ﻟ ھر ﻛﺎﺗﻜﺪا ھﺮﺷﯽ ﺧﯚی ﺑﻜﺎﺗ ﺳـــر ﺗﺎﻛﻛـــس ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟـــ رواﻧﮕی ﺋم
15 ﻛﻮﻟﺘﻮورەوە ﺗﺎﻛﻛس ھڕەﺷـــﯾ ﺑﯚﺳر دەﺳـــﺘ و ﺟﻣﺎﻋت .ﺋﻣش ﺑـــ ﻣﺎﻧﺎی ﺋوە ﻧﯿﯿ ﻟ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻧﺮﺳـــﺎﻻرﯾﺪا ﺟﻮﻦ ﺑـــ دەﺳـــﺘ و ﺋواﻧﯿﺘﺮ ﻧﺎﮔﻮﺗـــﺮێ ،ﺑﻜﻮ ﺑو ﻣﺎﻧﺎﯾﯾ ﻛ ﺟﻮﻦ ھﻣﯿﺸـــ ﺋﺎراﺳﺘی ﺋواﻧ دەﻛﺮـــﺖ ﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﺟﯿﺎ دەﻛﻧوەو ﺑو ﺟﯚرە ﻧﯿﻦ ﻛ ﺳﯿﺴﺘﻣﻛ دەﯾﺨﻮازﺖ. ھﻣﻮو ﺋواﻧی ﺧﯚﯾﺎن ﺟﯿﺎ دەﻛﻧوە ،ﯾﺎن ﺧﯚﯾﺎن دوورەﭘرﺰ دەﮔﺮن ،ﯾﺎن ﯾﺎﺧﯽ دەﺑﻦ، ﯾﺎن ﺟﯿﺎوازن ،ﯾﺎﺧﻮد ﻣﻠﻜچ و ﺗﺳﻠﯿﻢ ﻧﺎﺑﻦ، ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋوەن ﺟﻮﻨﯿﺎن ﭘﺒﺪرﺖ. ﺟﻮﻦ ھﺎوارﻜﯽ ﺑﺪەﺳـــﺗﺎﻧﯾ ﻛ ﺑ ھﯚﯾوە دەﺳـــت ،ھرﺟـــﯚر و ﻓﯚرﻣﻜﯽ
ﺟﻮﻦ ھﮕﺮی ﻧﯿﮕﺎﯾﻛﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻧﺮﯾﻨﯾ ﺑﯚ ژن ،ﻛ ﺧﯚی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﻧﯿﮕﺎﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯿ و ﻟ رﮕی زﻣﺎﻧوە دەردەﺑدرێ دەﺳـــت ﻧﺎﺋﻗﻼﻧﯿﯿت و ﺑﺪەﺳﺗﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚی ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛﺎت .ﺟﻮﻦ رووﺗﺒﻮوﻧوەی دەﺳـــﺗ ﻟﺑـــردەم ﺑﺪەﺳـــﺗﯿﺪا، ﺋﺎﺑووﭼﻮوﻧـــﯽ ژﯾـــﺮی و ﺋﻗـــ ﻟﺑردەم ﺳﺎﺗوەﺧﺘﻜﯽ ﺳﺎﯾﻜﯚﻟﯚژﯾﺪا ﻛ) ﻣﺸﻜﻤﺎن ﻻی ﺧﯚﻣﺎن ﻧﺎﻣﻨﺖ(! ﻟﺮەﺷـــوە ،ﺟﻮﻦ ھرﮔﯿﺰ ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳـــﺰا ﺟﯿﺎ ﻧﺎﺑﺘوە. ﺟﻮﻦ ﺑﺷـــﻜﯽ ﺟﯿﺎﻧﻛﺮاوە ﺑﻮوە ﻟ ﺳﺰای ﻧﺎو زﯾﻨﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑﻋﺴوە ﺑﯚ ﻧﺎو زﯾﻨﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﯚڕش و ﻟوﺸـــوە ﺑـــﯚ ﺑﻧﺪﯾﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــردەﻣﯽ ﺋـــﺎزادی و ﻟوﺸـــوە ﺑـــﯚ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧﯽ دەﺳت و ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن و ﻧﺎو ﻛﺎﯾی رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮی و ﺋدەﺑﯽ و ﺗﻧﺎﻧت ﻧﺎو ﻣﯿﻨﺒری ﻣﺰﮔوﺗـــﻛﺎن .ﺟﻮﻦ زۆﻧﻜﯽ ﺧﯚﻣﺸﯽ و ﺳﺮوﺷﺘﻜﯽ رەﺷﺑﺎﯾﯽ ھﯾ: ﻟﭘـــ ﭘل ﺑﯚ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ و ﺑﯚ ھﻣﻮو ﺷـــﻮﻨﻚ دەھﺎوێ ،ﺑم ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺑھﻣﺎن ﺧﺮاﯾﯽ ﺧﯚی ﻟﺑﯿﺮ ﺑرﺘوە .ﺟﻮﻦ ،وەك )ﺟﻮﻨﻔﺮۆش( ﭘﻨﺎﺳﻣﺎن دەﻛﺎت. ﺟﻮﻨﯽ ﻛﺳﯽ و ﺗﺎﯾﺒت ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﻤی ﻛﻮرد دا ،ﻟﺪاﻧﻜﯽ ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾ ﻟ ﺗﺎﻛﻛس و ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ و ﺑدﯾﺎرﺧری زەﯾﻨﯿﺗﻜ ﻛ ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﻛس و ﺗﺎﻛﺎﯾﺗﯽ ﻗﺑﻮوڵ ﺑﻜﺎت. ﺟﻮﻨﻛﺎن زۆرﺑی ﻛﺎت ﺟﻮﻨﻦ ﺑ ﺳـــﯿﻤﺎ و رەﻓﺘﺎر و ﺋﺎﻛﺎری ﻛﺳﻛ ،ﯾﺎن ﺑ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ و ﺗﺎﻛﺎﯾﺗﯽ ﻛﺳـــ ﻣﯿﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻛﺳ. ھر ﺑﯚﯾﺷـــ زۆرﯾﻨی ﺟﻮﻨﻛﺎن ﺟﻮﻨﯽ ﻧﺮﯾﻨن ﺑ ﻣﯿﻨـــ ،ﺟﻮﻨﻦ ﺑ ﻣﯿﻨﯾﯽ و ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﻛﺳﯽ ﻧﺮﯾﻨن ﻟ رﮕی ﺟﻮﻨﺪان ﺑ ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ﻣﯿﻨﯾﯿوە .ﻛﻮرد ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻛﺳﺪا ،ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ﻛﺳـــﻛ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﻛﺳـــﯽ ﻛﺳـــﻛ دەﻛﻧ ﻧﯿﺸﺎﻧ .ﭼﻮﻧﻜ ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ﻛﺳـــﻛ دەﺧﺎﺗ ﺑﺮی ﻛﺳﻛ ﺧﯚی .ﺧﻮدی ﻛﺳـــﻛ ﺧـــﯚی ھﻧﮕﺎوێ دەﺑﺎﺗ دواوە و ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ﻛﺳﻛ دەھﻨﺘ ﭘﺸـــوە و دەﯾﻜﺎﺗ ﺑﺎﺑﺗـــﯽ ﺟﻮﻨﻛﺎﻧﯽ. ﻟ رﮕی ﻧﺎﻣﻮوﺳﺸـــﻜﻨﯿﯿوە ،ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻛﺳﻛ ﭼﺎوﺷﻜﻦ دەﻛﺮﺖ. ﺋـــم ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣـــﯽ ﺧﺴـــﺘﻨﺑﺮﯾﯿ ﻟـــ ﺟﻮﻨـــﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺸـــﺪا دووﺑـــﺎرە دەﺑﺘوە. ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺟﻮﻨﺪان ﺑ ﻛﺳـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ، ﺟﻮﻦ ﺑـــ ﺣﯿﺰﺑﻛی ،ﯾـــﺎن ﺑﻨﻣﺎﻛی، ﯾـــﺎن ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ،ﯾـــﺎن ﻧﺎوﭼﻛی ،ﯾﺎن ﻛﻮﻟﺘﻮورەﻛـــی دەدرـــﺖ .ھـــروەك ﭼﯚن ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺟﻮﻨﺪان ﺑ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑراﻣﺒـــر ،ﯾـــﺎن ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻛـــی ،ﯾـــﺎن ﺑﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ،ﺟﻮﻦ ﺑ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن دەدرﺖ و ﺋوان دەﺧﺮﻨ ﺑﺮی ھﻣﻮو ﺋوەی ﺑواﻧوە دەﺑﺳﺘﺮﺘوە. ﺟﻮﻨﯽ ﻛﺳـــﯽ و ﺗﺎﯾﺒت ،ﻛ راﺳﺘوﺧﯚ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﻛس ،ﯾﺎن ﺳـــﯿﻔﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ،ﯾﺎن رەﻓﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮﺘوە ،زﯾﺎﺗﺮ ﺋو ﺟﻮﻨﺎﻧن ﻛ ﭼﯿﯿﺗﯽ ﻛﺳﻛ ،ﯾﺎن رووﺧﺴﺎر و ﺳﯿﻤﺎی، ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺋﯚرﮔﺎﻧ ﺳﻜﺴـــﯽ و دەرﭘڕﯾﻮەﻛﺎﻧﯽ دەﮔﺮﺘوە .ﺟﻮﻨﯽ ﻧﺎﻣﻮوﺳﯽ ،ﺋو ﺟﻮﻨﺎﻧن ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺳﺑﺑﯽ و ﻧﺎﺳﺑﺑﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺳـــﻛ و ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﺋﻧﺪام و ﺋﯚرﮔﺎﻧ ﻣﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﻧﺎﻣﻮوﺳـــﯽ ﻛﺳـــﻛ دەﮔﺮﺘوە .ﻟﺮەدا ﺟﻮﻨﺪان ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯿﻛﯽ زۆر ﻓﺮاواﻧﺘﺮ وەك ﻟوەی ھر ﺗﻧﯿﺎ ﺟﻮﻨﺪان ﺑﺖ ﺑ ﺧﻮدی ﻛﺳﻛ دەﮔﺮﺘوە .ﺟﻮﻨﺪان ﺑ
ﺧﻮدی ﻛﺳـــﻛ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺟﻮﻨﺪان ﺑـــ رووﺧﺴـــﺎر و ﺳـــﯿﻔﺎت و رەﻓﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻛﺳـــ و ﭘﻠ و ﭘﮕی ،ﯾﺎن ﺷﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﺧﺎوەﻧﯿﺎﻧ ﺳـــﻨﻮوردار دەﺑﺖ ،ﺑم ﻟ ﺟﻮﻨﺪان ﺑ ﻧﺎﻣﻮوﺳـــﯽ ﻛﺳﻛدا ،دەﻛﺮێ داﯾـــﻚ ،ژن ،ﺧﻮﺷـــﻚ و ھـــر ﻣﯿﻨﯾﻛﯽ دﯾﻜ ،ﯾﺎن ﺗﻧﺎﻧت ﺑﻨﻣﺎ و ﻋﺷـــﯿﺮەت و ﻛﻮﻟﺘﻮور و زﻣﺎﻧﯽ ﻛﺳﻛ و ﻛر و ﻣﺎﻧﮕﺎ و درەﺧﺖ و ھرﺷﺘﻜﯽ دی ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪا ﺑو ﻛﺳوە ﺑﮕﺮﺘوە .ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺟﻮﻨﺪان ﺑ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺳـــﻛ ،ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﯾﯿﻨﯿﺪا ﺟﻮﻨﺪاﻧ ﺑ ﺳﯿﻤﺒﯚل و ﭘﯿﺮۆزﯾﯿ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن و ﻟ ﺑﻮاری ﺳﯿﺎﺳﯿﺸﺪا دەﺑﺘ ﺟﻮﻨﺪان ﺑ ﭘﯿـــﺮۆزی و ﻣﮋوو و ﺧﺑـــﺎت و ﻗﺎرەﻣﺎن و ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ و ﺑﯾﺎرە ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪ ﺑو ﻛﺳوە. ﺟﻮﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻟ ﺟﻮﻨﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ، ﯾـــﺎن دەرووﻧﯽ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪارﺗﺮە ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا ﻛ ﮔﯚڕان و ﮔﺷی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺳﺎﻧﺴـــﯚری ﺟﻮﻨـــﻛﺎن دەﻛـــن و ﻓﯚرﻣ زﻣﺎﻧﯿﯿﻛﯾـــﺎن دەﮔﯚڕﺖ ،ﺋﺎواش ﻛﻮﻟﺘﻮوری رەﺗﻜﺮدﻧوەی ﺟﻮﻦ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎدا ،دەﯾوێ ﺟﻮﻨﺪاﻧﻤـــﺎن ﺑﯿﺮ ﺑﺨﺎﺗوە و وەك ﺷـــﺘﻜﯽ ﻧﺎﺷـــﯿﺮﯾﻦ و دزﻮ ﺑﯿﻨﺎﺳﻨ .ﺑم ﺟﻮﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ،ﺑو ھﯚﯾوە ﻛ رادەﮔﯾﻧﺮێ ،ﺑو دەﻛﺮﺘوە ،ﻓﯚرﻣ زﻣﺎﻧﯿﯿﻛی ﭘﯿﺮۆز و ﺟﻮان ﭘﯿﺸﺎﻧﺪەدرێ،ﯾﺎنﺋﺴﺘﺎﺗﯿﺰەدەﻛﺮێوﺗﻧﺎﻧت ﻗﯚﺷـــﻤﺟﺎڕاﻧ و ﻧﻮﻛﺘﺋﺎﻣﺰاﻧش دەﺧﺮﻨ روو ،ﺋوە دەﺑﺘ ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ ﭘـــروەردەﻛﺎری ﻛ ﺧـــﯚ دەرﺑﺎزﻛﺮدن ﻟﯽ ﺋﺎﺳﺎن ﻧﺎﺑﺖ .ﺟﻮﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑراﻣﺒرە، ﻟﺑر ﺋوەی ﻟـــ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧوە ﮔﻮﻤﺎن ﻟﯿﺎن دەﺑﺖ ،ﺧـــﯚی وەك ﺋﻟﺘرﻧﺗﯿﭭﻜﯽ ﭘروەردەﯾﯽ )ﻧﺎﭘروەردەﻛﺎراﻧ (ﭘﻨﺎﺳـــ دەﻛﺎت .ﭘروەردەﻣﺎن دەﻛﺎت ﺑ ﭘﭽواﻧی ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙ ﭘروەردەﯾﯿﻛﺎﻧـــوە .ﺟﻮﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷڕاﻧﯿﯿت ﺑو دەﻛﺎﺗوە. ﺟﻮﻨﯽ ژﻧﺎن و ﭘﯿﺎوان ﺟﯿﺎوازن ،ھروەك ﭼـــﯚن ﺟﻮﻨـــﯽ ﻣﻨﺪاﯽ و ﮔورەﺳـــﺎﯿﺶ ﺟﯿـــﺎوازن .ﺟﻮﻨـــﯽ ژﻧـــﺎن ھـــم ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ ﺑـــ ﻛﻮﻟﺘـــﻮوری ﻣﯿﻨﯾﯽ و ھـــم ھﮕﺮی ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿ ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﻛﺎﻧﯽ ﻧﺮﺳـــﺎﻻرﯾﻦ. ﻟ ﺟﻮﻨﯽ ژﻧﺎﻧﯿﺸـــﺪا ﺟﺳـــﺘی ﺧﻮدی ژن و ﺟﺳـــﺘی ﺑراﻣﺒر ﺋﺎﻣﺎدەﯾﯿﻛﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ھﯾ ،ﺑم ﺟﻮﻨﯽ ژﻧﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ ﺋو ﺑﺷـــ ﻟـــ ﺟﺳـــﺘ دەﮔﺮﺘوە ،ﻛـــ ﻣﯿﻨﯾﯽ و ﻗﺴـــ ﺑرﺟﺳﺘ دەﻛن )وەك دەم و ﻛﯚم و ﺋﻧﺪاﻣـــﯽ زاووزێ( .ﺋﮔـــر ژن ﺟﻮﻦ ﺑ ﻧﺮﯾﻨ ﺑﺪەن ،زﯾﺎﺗﺮ ﻟ رﮕی ﺷـــﺘﯽ ﭘﯿﺲ و ﻗﺰەوﻧوە ﺟﻮﻨﻛ ﺑرﺟﺳـــﺘ دەﺑﺖ. ﺑم ﺋﮔر ﺟﻮـــﻦ ﺑﯾﻛﺘﺮ ﺑﺪەن ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻣﯿﻨﯾـــﯽ دەﻛﺮﺘ ﺋﺎﻣـــﺮازی ﺟﻮﻨﺪاﻧﻛ. ﻟـــ ﺟﻮﻨﯽ ژﻧﺎﻧدا ﺑـــ ﻧﺮﯾﻨ ،زﯾﺎﺗﺮ رﯾﺶ و ﺳـــﻤ ،دەم ،ﺳر و رووﺧﺴﺎر و ﻗﺑﺮی ﻣﺮدوو ،ﯾﺎن ﭘﺸـــﺖ و ﺗﺎﯾﻔ ،ﮔﯚڕی ﺑﺎوك و ھﺘـــﺪ دەﺑﺘ ﺑﺎﺑت و ﺟﻮﻨـــﯽ ﭘﺪەدرﺖ. ﺑم ﺋﮔر ژن ﺟﻮﻦ ﺑ ﻣﯿﻨ ﺑﺪات ،زﯾﺎﺗﺮ ﺋﻧﺪاﻣ ﻣﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺋﺎراﺳﺘی ﺋوﯾﺘﺮ دەﻛﺎت .ﯾﺎن ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻣﯿﻨﯾﯽ و ﺟﺳﺘﯾﯽ ﯾﻛﺘﺮ ﻧﺎﺷﯿﺮﯾﻦ دەﻛن و دەﺷﻮﻨﻦ .ﺟﻮﻨﯽ ژﻧﺎﻧش ھﯾـــ ﻛ ﺑھﯚی ﺧﺴـــﺘﻨﺑﺮی و ﻛﺮدﻧ ﺋﺎﻣـــﺮازی ﺋﻧﺪاﻣـــﯽ ﻧﺮﯾﻨﯾﯽ ﭘﯿﺎوە ﻧﺰﯾﻜﻛﺎﻧﯿـــوە ،وەك ﻣـــﺮد ،ﺑـــﺮا ،ﺑﺎوك، ﺟﻮﻨﻛ ﻓﯚرﻣﯽ ﺧـــﯚی وەردەﮔﺮﺖ .ﺋﻣ ﺋو ﻛﺎﺗﯾ ﻛ ژن ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻧﺮﯾﻨﯾﯽ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﺋوﯾﺘﺮ رەواﻧ دەﻛﺎت. ﺟﻮﻦ ھﮕـــﺮی ﻧﯿﮕﺎﯾﻛﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻧﺮﯾﻨﯾ ﺑﯚ ژن ،ﻛ ﺧﯚی ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﻧﯿﮕﺎﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯿ و ﻟ رﮕی زﻣﺎﻧوە دەردەﺑـــدرێ .ھرﭼﻧﺪە ﺟﻮـــﻦ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ ﻛﺎﺗﯿﻛی ﺧﯚی ﺑﭙﻜـــ و ﻗﺎﻗﺎی ﭘﻜﻧﯿﻦ ﺑدوای ﺧﯚﯾﺪا ﺑﮫﻨ ،ھرﭼﻧﺪە داڕﺷـــﺘﻨ زﻣﺎﻧﯿﯿﻛـــی ﺟﻮاﻧﻜﺎری ﭘـــﻮە دﯾﺎر ﺑﺖ، ھرﭼﻧـــﺪە ﺟﻮﻨﭙﺪراو ھـــی ﻛﺮدﺑﺖ، ﺑم ﺟﻮـــﻦ ﺟﻮان ﻧﯿﯿ ،ﺟﻮـــﻦ ﻓﻧﺘﺎزﯾﺎ ﻧﯿﯿ ،ﺟﻮـــﻦ ھﻮﻧر ﻧﯿﯿ و ﺟﻮﻦ ﭘﯿﺸـــ ﻧﯿﯿ و ﺣـــق ﻧﯿﯿ .ﺟﻮـــﻦ وﻨﺎﻛﺮدﻧﻜﯽ ﭘﯚرﻧﯚﮔﺮاﻓﯿﺎﻧـــی ﺋﻤﯾـــ ﺑـــﯚ ﺋواﻧﯿﺘﺮ و ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺟﻮﻨﺪان ﻓﯚرﻣﻜﯽ زﻣﺎﻧﯿﯽ ﻧﺰﻣ، ﻧﺰﻣﯿﯽ ﺋو ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿت و ﻛﻮﻟﺘﻮورە ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛﺎت ﻛ ﺗﯿﺪا ﺟﻮﻦ دەﺑﺘ دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﺑﺎو .ﯾﺎن ﺟﯽ ﺷﯚﺧﯽ و ﻧﻮﻛﺘ دەﮔﺮﺘوە. ﺟﻮﻦ ﺳرەﺗﺎﯾﻛ ﺑﯚ ﺑﺮەودان ﺑ ﻛﻮﻟﺘﻮوری دەﺳﺘﺪرﮋی و ﻻﻗﻛﺮدن. *ﻧﻮوﺳر و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺑﺷﯽ ﻓﻟﺴﻓ، ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺳﻻﺣددﯾﻦ
2013 ﺋﺎداری 2013 ﺋﺎداری
MONDE MONDE LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
LE
ﻛﻮردی
ﻣﺳﯿﺤﯽ ﻟ دژی ﻣﻮﺳﻤﺎن و ﺳﻮﻧﻨ ﻟ دژی ﺷﯿﻌ ﺷﺮۆﭬﯾﻛﯽ ﻧﺎﺋﺎﯾﻨﯿﯿﺎﻧی ﻛﺸﻛﺎن ﺋﺎﯾﺎ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻟ ﺷڕی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﮕﯾﻦ ﺑﺑ ﺋوەی ﺳرﻧﺞ ﺑﺪەﯾﻨ ﻣﺎﻧوە و ﺑردەواﻣﯿﯽ دژواری ﺋو ھﯚزاﻧی ﻟ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﭘﺎن و ﺑرﯾﻨﯽ ﺳﺣﺮا ﻧﯿﺸﺘﺟﻦ؟ ﺟﺎ ﻛ ھﮕڕاوەﻛﺎن دروﺷﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﮕراﯾﯿﻛﯽ رادﯾﻜﺎﯿﺎن ھﮕﺮﺗﻮوە ھﯿﭻ ﻟو رەھﻧﺪاﻧی ﻛﺸﻛ ﻧﺎﮔﯚڕێ ﻛ ھﯿﭻ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯿﺎن ﺑ ﺋﺎﯾﻨوە ﻧﯿﯿ؛ واﺗ ﻓﺎﻛﺘرە ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن .راﺳﺘﯿﯿﻛی ﺋوەﯾ ﻛ ﻟ ﻣﺎﻟﯽ ،ھروەك ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن و ﻋﺮاق و ﺋﺮان و ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ، ﺋو ﻓﺎﻛﺘرە ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎﻧ ،ﻧك ﺋﺎﯾﻦ ،ھﯚﻛﺎری ﺳرەﻛﯿﯽ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوە و ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎﻧﻦ.
ﺟﯚرج ﻗﻮرم دﯾﺎرە ﺳـــردەم ﮔﯚڕاوە .ﺋﮔر رۆژﮔﺎرﻚ ﻟ ﺳﻧﮕری رۆژﺋﺎوادا راﭘڕﯾﻨ ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺴﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ھﺎﻧﺪراو ﻟﻻﯾن ﻣﯚﺳـــﻜﯚوە ﻣﺣﻜﻮوم دەﻛﺮان و ﻟ ﺳـــﻧﮕری رۆژھﺗﯿﺸﺪا رﺰ ﻟ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﭼﯿﻨﺎﯾﺗﯽ و دژە ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ دەﮔﯿﺮا ،ﺋﻣۆ ﺳردەﻣﯽ ﺷڕ و ﻛﺸی ﻧﻮان ﻛﯚﻣ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺋﺘﻨﯿﻜـــﯽ و ﺑﮕﺮە ھﯚزەﻛﺎﻧ .ﺋم ﺧﻮﻨﺪﻧوە ﻧﻮﯿـــی ﻛﺸـــﻛﺎن ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟـــ دوای ﺋو ﻛﺎﺗوە ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﯿﻛﯽ ﺑﻮﻨی ﭘﯾﺪا ﻛﺮدووە ﻛ ﺳﯿﺎﺳﺗﻨﺎﺳـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﯽ ﺳﺎﻣﻮﻞ ھﻧﺘﯿﮕﺘﯚن زﯾﺎﺗﺮ ﻟ 20 ﺳﺎڵ ﻟﻣوﺑر ﭼﻣﻜﯽ "ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎن"ی ھﻨﺎﯾ ﺋﺎراوە و ﺑﺎﺳﯽ ﺋوەی ﻛﺮدﻛﺟﯿﺎوازیﺑھﺎﻛﻮﻟﺘﻮوریوﺋﺎﯾﻨﯽوﺋﺧﻼﻗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﺳرﭼﺎوەی زۆرﺑی ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎﻧﻦ. ھﻧﺘﯿﮕﺘﯚن ﺑم ﭼﺷﻨ ﻛﺎرﻜﯽ ﻧﻛﺮدﺑﻮو ﺟﮕ ﻟـــ زﯾﻨﺪووﻛﺮدﻧـــوەی ﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوەﯾﻛﯽ ﻛﯚﻧﯽ راﺳﯿﺴﺘﺎﻧ) رەﮔزﭘرﺳـــﺘﺎﻧ (ﻛ ﻟ ﺳدەی ﻧﯚزدەدا ﺋﺮﻧﺴـــﺖ رﻨﺎن ﻛﺮدﺑـــﻮوی ﻟﻧﻮان دوﻧﯿـــﺎی ﺋﺎرﯾﺎﯾﯽ ﻛ ﺑﻓرھﻧـــﮓ و ﻣﺗﯿﻦ ﻟ ﻗم دراﺑﻮو ﻟﻻﯾك و دﻧﯿﺎی ﺳﺎﻣﯽ ﻛ ﺑﺑ ﺳروﺑر و ﭘ ﻟ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ ﺑﯚ ﻛﺮاﺑﻮو ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە. ﺋمﺋﺎﻣﺎژەﯾﺑﺑھﺎﻛﺎنھﺎﻧﺪەریﮔڕاﻧوەﯾﻛ ﺑﯚ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣ ﺳرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎن ﻛ ﺑھﯚی ﺷﭘﯚﻟ ﯾك ﻟدوای ﯾﻛﻛﺎﻧﯽ ﺑﻣﯚدﺮﻧﺒﻮون ﺗﻮوﺷـــﯽ ﭘﺎﺷﻛﺸـــ ﺑﺒﻮون .ﺳﯾﺮ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋﻣ رﻚ ﺑرھﻣـــﯽ ﺑﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺒﻮون و ھﺎوﭼﺷـــﻨﺒﻮوﻧﯽ ﺷـــﻮازەﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎن و ﺑﻛﺎرﺑری و ﺋو ﻟرزﯾﻨ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺎﻧﯾ ﻛ ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم دروﺳﺘﯿﻜﺮدوون و ﺧﻚ ﻟ ﮔﯚﺷـــ و ﻛﻧﺎری ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻮوﻧﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ .ﺋم ﺋﺎﻣﺎژەﯾ دەرﻓﺗﯽ ﺋوە ﭘﻜﺪﻨ ﻛ ﺑﯿﺮوڕای ﮔﺸﺘﯽ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﻮدەوﺗﯿﺪا ﻟـــ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯽ ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی ﻟـــ ﻻﯾﻧﻚ ﯾﺎن ﻻﯾﻧﻜـــﯽ دﯾﻜی ﻛﺸـــﻛﺎن ﺑﻜوﺘوە ،ﻛ ﻟﻻﯾن ھﻧﺪﻚ ﻧرﯾﺘﯽ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿوە ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی دەﻛﺮێ .ﺋو ﻧرﯾﺘ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿﺎﻧ ﻣﯚرﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺟوھرﮔراﯾﯿﻛﯽ ﻓرھﻧﮕﯽ وەردەﮔﺮن ﻛ ﻣﯿﺮاﺗﯽ ﺑﯚﭼﻮون و رواﻧﯿﻨ ﻛﯚﯚﻧﯿﺎﻟﯿﻛﺎﻧ. ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﺷـــﻮە ﺋوروﭘﯿﯿﻛی و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻛ ﻟ دەرەوەی ﺋوروﭘﺎ ﭘرەﯾﺎن ﮔﺮﺗﺒﻮو ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﯿﺪی ھﯿﭽﯿﺎن ﺑﺎوﯾﺎن ﻧﻣﺎوە ،ﻛﺸـــﻛﺎن ﺟﮕ ﻟ رەھﻧﺪﻜـــﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮوری و ﺋﻧﺘﺮۆﭘﯚﻟﯚژی ،ﻟ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜدا ﻛﻮرت ﻧﺎﺑﻨـــوە .ﻛﻣﺘﺮ ھﺑﻮوە رۆژﻧﺎﻣواﻧﺎن ﯾﺎن ﺗﻮﮋەراﻧﯽ زاﻧﻜﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﺑوەوە ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻜـــن ﻛ ﭼﻮارﭼﻮەﯾﻛﯽ ﺷـــﺮۆﭬی ﺳﯿﺎﺳﺗﻨﺎﺳﯿﯽ ﻛﻼﺳﯿﻚ راﺑﮕﺮن ﻛ دەﺑﺘ ھﯚی ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ھﯚﻛﺎرە دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﮋووﯾﯽ و ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻜﯿـــﻛﺎن ،ﭼﻮارﭼﻮەﯾك ﻛ ھر ﻟو ﻛﺎﺗدا ﺣﯿﺴـــﺎب ﺑﯚ ﺑرزەﻓی و ﺋﺎرەزووی رﺒران و ﭘﻜﮫﺎﺗ ﻧﯿﯚﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن و
*
وﯾﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﺑرەﺳﻤﯽ ﻧﺎﺳﯿﻨﯽ دەﺳﺘۆﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ دەﺳﺗ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﻜﺎت. ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ،ﺧﺴﺘﻨڕووی ﻛﺸﻛﺎن ﮔـــﻮێ ﻧﺎداﺗ ﻓﺮەﯾﯽ ﺋو ھﯚﻛﺎراﻧی دەﺑﻨ ھﯚی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﻛﺸ .زۆرﺑی ﺋو ﺷﺮۆﭬﺎﻧی ﺑﯚ ﻛﺸﻛﺎن دەﻛﺮﻦ ھر ﺑوەﻧﺪە ﻗﻧﺎﻋت دەﻛن ﻛـــ" ﭼﺎﻛﻛﺎن" ﻟ" ﺧﺮاﭘـــﻛﺎن" ﺟﯿﺎ ﺑﻜﻧوە و ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﯚرﻚ ﻟ ﺑﺎﺑﺗ ﻛﺸـــ ﻟﺳـــرەﻛﺎن دروﺳﺘﺒﻜن .ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﺸـــ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﭘﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿـــ ﺋﺘﻨﯿﻜﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺗﺎﯾﻔﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﭘﯚﻟﻦ و ﭘﻨﺎﺳـــ دەﻛﺮﻦ و ﺋﻣش ﺑ ﻣﺎﻧﺎی وەﻛﯿك ﺗﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮدﻧﯽ رواﻧﯿﻦ و رەﻓﺘﺎرەﻛﺎﻧ ﻟﻧﻮ ھر ﻛﺎم ﻟو ﮔﺮووﭘﺎﻧدا ﻛ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن دەﻛﺮﻦ.
ﻧﻤﻮوﻧی دوو دەوﺗﯽ زۆر ﺋﺎﯾﻨﯽ ،واﺗ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ،ﻛ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮون وای ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿﻛﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﺋﺮاﻧﯿﺶ ﺑھﻣﺎن ﺷﻮە ھم دۆﺳﺖ و وەﻓﺎدارﯾﺎن دەﺑ و ھم ﻟﺒاواﻧش دژی ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺰم دەﺑ ﻧﯿﺸـــﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺟﯚرە ﺷـــﺮۆﭬﻛﺎرﯾﯿ ﻟ دواﯾﯿﻦ دەورەی ﺳـــردەﻣﯽ ﺷـــڕی ﺳـــﺎرددا وەدەرﻛوﺗـــﻦ .ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﻮو ﻛ ﻟ ﻛﺸـــی درﮋﻣﺎوەی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﺪا ﻟﻧﻮان ﺳـــﺎﻛﺎﻧﯽ 1975 و 1990ﺋﻛﺘرە ﺟﯚراوﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺷـــڕە ﺑﺳر "ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن" و "ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎن"دا داﺑﺷﻜﺮان .ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن ھر ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺑرەی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﯾﺎن ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻓﺎﻻﻧﮕﯿﺴﺖ ﻛ ﭘﺎرﺗﻜﯽ راﺳـــﺘەوی ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن ﺑﻮو دادەﻧﺮان ،ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ھـــر ھﻣﻮوﯾﺎن ﻟﻧﻮ ھﺎوﺑﻧﺪﯾﯽ "ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮازی ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ" و دواﺗـــﺮ "ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮازی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﮕرا"دا ﻛﯚﻛﺮاﺑﻮوﻧوە .ﺋم ﺳﺎدەﻛﺮدﻧوەﯾ ﻟ ﺷﻮەی ﭘﺸﻜﺷﻜﺮدﻧﯽ ﭼﻧﺪ و ﭼﯚﻧﯽ ﻛﺸﻛدا ھﯿﭻ ﺑوەوە ﻣﺎﻧﺪوو ﻧﺑﻮو ﻛ زۆر ﻟ ﻣﺳﯿﺤﯿﯿﻛﺎن ﺳر ﺑ ﺑرەی دژە ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯽ و دژە ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ ﺑﻮون و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟ ﻣﺎﻓﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن
ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺋﯚﭘراﺳـــﯿﯚﻧﯽ ﺳرﺑﺎزی ﻟدژی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻟﺳـــر ﺧﺎﻛﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن دەﻛﺮد ،ﺋوە ﻟﺣﺎﻜﺪا ﺑﻮو ﻛ زۆر ﻟ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎن ﻟدژی ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﻛﺎری ﻟو ﭼﺷـــﻨ ﺑﻮون .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜـــوە ،ﻛﺸـــی ﺑﻮوﻧﯽ ﮔﺮووﭘـــ ﭼﻛﺪارە ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن و ﺗﯚﺳﺘﺎﻧﺪﻧوە ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋ و ﺑرﺑوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻛ ﺧﻜﯽ ﺑﺪﯾﻔﺎﻋـــﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧـــﯽ دەﻛـــﺮدە ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ،ﺋﻣ ھﻣﻮوی ﻛﺸـــﯾك ﺑﻮو ﻛ ھﯿـــﭻ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺋﺎﯾﻦ و ﺑﺳـــﺘﺮاوەﯾﯽ و داﺑﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺗﺎﯾﻔﯿﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧوە ﻧﺑﻮو.
ﮔﺸﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﻮوچ و ﻛﺸﻛﺎن ﻟ ھﻣـــﺎن ﺳـــردەﻣﺪا ،ﻛﯚﻣـــﻚ ﺧﺮاپ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧـــﯽ دﯾﻜـــی ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪرا ﻛ وەك ﭼـــﺎوەڕوان دەﻛﺮا ﻟﻻﯾن ﺷﺮۆﭬﻛﺎرە ﭘﺴـــﭙﯚڕەﻛﺎن و ﻣﯿﺪﯾﺎ ﮔورەﻛﺎﻧوە ﻟﻗﺎو درا .ﺑﻣﺠﯚرە ،ﺷـــڕی ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﻛ ﺋﺎﻛﺎﻣـــﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧـــﯽ ﺋو وﺗ ﺑـــﻮو ﻟﻻﯾن ﺳـــﯚﭬﯿﯿﺗوە ﻟـــ دﯾﺴـــﻤﺒری 1979دا ،وا ﻟﻜﺪراﺑـــﻮوەوە ﻛ دەﺑﺘ ھﯚی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﺷـــﭘﯚﻟﯽ ﺑرﺑـــوی ھﺎوﭘﯾﻮەﻧﺪﯾـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ "ﺋﯿﺴـــﻼم" ﻟدژی داﮔﯿﺮﻛراﻧـــﯽ "ﻛﺎﻓﺮ" .ﺋم ﺟﯚرە ﺑﺎﺳـــﻜﺮدﻧش ﺑ ﻣﺎﻧﺎی ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ رەھﻧﺪی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﯽ ﺑرەی ﺧﯚڕاﮔﺮﯾﯽ ﺧﻜﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﻟدژی داﮔﯿﺮﻛـــر .ھزاران ﻻوی ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺑ ﻧﺗوە ﺟﯚرﺑﺟﯚرەﻛﺎن ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻋرەب ﺑ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی و ﯾﺎرﻣﺗﯿﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮدی و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن راھﻨﺎﻧﯿـــﺎن ﭘﻜـــﺮا و ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ رادﯾﻜﺎڵ ﭘروەردە ﻛﺮان .ﺋﻣش ﻛﺷـــﻜﯽ ﻟﺑﺎری ﺑﯚ ﮔﺷﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰﻣﯽ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ ﺟﯿﮫﺎدی ﻛ ﺋﺴﺘﺎش ھر ﺑردەواﻣ ﭘﻜﮫﻨﺎ. ﻟﻣش زﯾﺎﺗﺮ ،ﺷﯚڕﺷﯽ ﺋﺮان ﻟﺳﺎﯽ ،1979 ﺑﻮوە ھﯚی ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺧﺮاپ ﻟﻜﮕﯾﺸﺘﻨﻜﯽ ﮔـــورەی ﺟﯿﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿـــﻚ ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎﻧـــوە ﻛـــ ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﺋﻟﺘرﻧﺗﯿﭭﯽ رﮋﯾﻤﯽ ﺷـــﺎ و ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ رﮕی ﭘﺸـــﮕﯿﺮی ﻟ ھﺎﺗﻨﺳـــرﻛﺎری ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﺑﻮژروای ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺖ )وەك ﺋوەی ﻣﺤﻣﻤد ﻣﻮﺳدەق ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧﺪا ﭘﻜﯿﮫﻨﺎﺑﻮو( ﯾـــﺎن ﺣﻜﻮﻣﺗـــﻚ ﻛـــ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ و دژەﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺖ ﺑ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ھﺎﺗﻨﺳرﻛﺎری ﺋﺎﯾﺗﻮـــﻛﺎن .ﻧﻤﻮوﻧـــی دوو دەوﺗـــﯽ زۆر ﺋﺎﯾﻨﯽ ،واﺗ ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن، ﻛـــ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﺑﻮون وای ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿـــﻛﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﺋﺮاﻧﯿﺶ ﺑھﻣﺎن ﺷﻮە ھم دۆﺳﺖ و وەﻓﺎدارﯾﺎن دەﺑ و ھم ﻟﺒاواﻧش دژی ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺰم دەﺑ. دوای ﺋﻣ ،ﺧﺸﺘی ﺷﺮۆﭬ و ﺧﻮﻨﺪﻧوەی دۆﺧﻛ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳرداھﺎت .ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ دژاﯾﺗﯽ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013
16
ﻣﺳﯿﺤﯽ ﻟ دژی ﻣﻮﺳﻤﺎن و ﺳﻮﻧﻨ ﻟ دژی ﺷﯿﻌ ﻟﮔڵ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰم و ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ ﻟﻻﯾن ﺗﺎراﻧوە ﺑ ﺷﯿﻌﮔرﯾﯽ دژە رۆژﺋﺎوا و ﺗﻜﺪەر ﻟ ﻗم درا ،ﻟﺑراﻣﺒر ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺳـــﻮﻧﻨﯽ ﻛ ﺑ ﻧـــرم و ﻣﯿﺎﻧـــڕەو دادەﻧﺮا. ھﺎﻧﺪاﻧﯽ رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﻧﻮان ﺷـــﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ و ﻟ ﭘراوﺰی ﺋوﯾﺸـــﺪا رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﻧﻮان ﻋرەب و ﻓﺎرس )داوﻚ ﻛ ﺳدام ﺣﻮﺳﻦ ﺑدەﻧﻮوﻛوە ﭘﯿوە ﺑﻮو ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﺳـــﭙﺘﻤﺒری 1980دا ھﺮﺷﯽ ﻛﺮدە ﺳر ﺋﺮان( ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﻮوە ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﺳرﻗﺎﯿﯽ ﺳرەﻛﯽ ﺑﯚ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ .ﺋﻣـــ ﺗﻧﺎﻧـــت ﭘﺎش ﺷﻜﺴـــﺘﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻋﺮاق ﻟ ﺳﺎﯽ 2003دا زﯾﺎﺗﺮﯾﺶ ﭘرەی دەﺳـــﻧﺪ ،ﻛ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛی ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ دەﺳﺘۆﯾﺸﺘﻮوﯾﯽ ﺋﺮان ﺑﻮو ).(1 ﭘﺎش ﺋوە ﺳـــرﺟم ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎﺳـــﯽ ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﺗﺎزەی ھﯿﻼﻟﻜﯽ ﺷﯿﻌﯾﺎن دەﻛﺮد ﻛ ﻟ ﺋﺮان و ﻋﺮاق و ﺳﻮورﯾﺎ و ﺣﯿﺰﺑﻮی ﻟﻮﺑﻨﺎن ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮو و ھوﯽ دەدا ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﻮﻧﻨ داﺑﻠرزﻨ ،ﭘﻧﺎی ﺑﯚ ﺗﺮۆرﯾﺰم دەﺑﺮد و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﻟﻧﺎوﺑﺮدﻧﯽ دەوﺗﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻮو .ﺋوە ﻟﻛﺎﺗﻜﺪاﯾ ﻛ ھﯿﭻ ﻛس ﺳـــرﻧﺞ ﻧﺎداﺗ ﺋو راﺳﺘﯿﯿ ﻣﮋووﯾﯿی ﻛ وەرﮔڕاﻧﯽ ﺑﺷﻜﯽ ﺋﺮاﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﺳر ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺷﯿﻌ زۆر دوور ﻧﯿﯿ و ﻟ ﺳـــدەی ﺷﺎزدەدا رووﯾﺪا ﻛﺎﺗﻚ ﺳـــﻓوﯾﻛﺎن دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴـــﺖ ﭘﺶ ﺑ ﺑرﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧـــوەی ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﺑﮕﺮن ).(2 ﺷـــﺮۆﭬﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ دۆﺧﯽ ﻧـــﻮێ ھروەھﺎ ﺋو راﺳـــﺘﯿﯿش ﻟﺑﯿﺮ دەﻛن ﻛ ﺋﺮان ھﻣﯿﺸ دەﺳـــﺗﻜﯽ ﻧﺎوﭼﯾﯽ ﺑﻮوە و رﮋﯾﻤﯽ ﺋﺴﺘﺎ ﻛﺎرﻚ ﻧﺎﻛﺎت ﺟﮕ ﻟـــوەی ﻛ ﻟژﺮ رەﻧﮓ و رووﯾﻛﯽ دﯾﻜدا ﻣزﻧﯿﺨﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎ درﮋە ﭘﺒﺪا ،ﺋو ﺷﺎﯾی ﺧﯚی ﺑ ﺟﻧﺪرﻣی ﻛﻧﺪاو دەزاﻧﯽ و ﺋوﯾﺶ زۆر ﺧون و ﺑرﻧﺎﻣی ﻟﺑﻮاری ﺋﺗﯚﻣﯿﺪا ھﺑﻮو ﻛ ﺋوﻛﺎﺗ ﻟﻻﯾن ﻓڕەﻧﺴﺎوە ﺑﯚ ﺋو ﻛﺎرە ھﺎﻧﺪەدرا .ﺳـــرەڕای ھﻣﻮو ﺋو ﻓﺎﻛﺘرە ﮔﺮﻧﮕـــ ﻧﺎﻣزھﺑﯿﯿﺎﻧ ،ﺋﻣۆ ھﻣﻮو ﺷﺘﻜﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪار ﺑ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﻓﺮە ﺳﺎدەﻛرەوەی "ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ"دا دەﺧﻮﻨﺪرﺘوە. ﻟو ﻛﺎﺗوە ﻛ ﺷﯚڕﺷﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳﺎﯽ 2011ەوە دەﺳﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮدووە، ﮔﻣی ﺳﺎدەﻛﺮدﻧوەی ﻛﺸ ﺋﺎﯚزەﻛﺎن ھروا ﺑردەواﻣـــ .ﻟـــ ﺑﺣﺮەﯾﻦ ،ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەران وەھﺎ دەﺑﯿﻨﺮﻦ ﻛ ﺧﻜﻜﯽ ﺷـــﯿﻌن و ﺋﺮان ﻟدژی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺳﻮﻧﻨی ﺋو وﺗ ﺑﻛﺎرﯾﺎن دەھﻨﺖ .ﺋوە ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ ﺋو واﻗﯿﻌﯾ ﻛ ﻟـــ ﺑﺣﺮەﯾﻦ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ زۆر ھﺎووﺗﯿﯽ ﺷﯿﻌ ھن ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ دەﺳت دەﻛن ،زۆر ھﺎووﺗﯽ ﺳﻮﻧﻨش ھن ﻛ ھﺎوﺳﯚزﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﻧﺎڕازﯾﯿﻛﺎن دەردەﺑن .ﻟ ﯾﻣن ،ﺷﯚڕﺷﯽ ﺣﻮوﺳـــﯿﻛﺎن ) (3ﻻﯾﻧﮕﺮی ﻟو ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯿﯿ ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮﯾﯿـــ دەﻛن ﻛـــ رۆژﮔﺎرﻜﯽ درﮋ ﺋو وﺗی ﺑڕﻮە ﺑـــﺮدووە ،ﻛﭼﯽ ﺗﻧﯿﺎ و ﺗﻧﯿﺎ ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Alicja R Edwards وەك دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﺷـــﯿﻌﮔری ﺳﯾﺮدەﻛﺮێ و ﻟﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﻟﮔڵ ھﯿﭻ ﻛﺎم ﻟـــو ﺣﺎت و دەﺑﺳـــﺘﺮﺘوە ﺑ دەﺳـــﺘﻮەرداﻧﯽ ﺋﺮان ﻟ ﻛﺸـــﺎﻧدا ﻓرق ﻧﺎﻛﺎت و ﺑﺑ ھﯿﭻ ﺳﻧﮓ و ﻛﺎروﺑﺎری وت. ﺳـــﻮوك و ﻟﻚ ﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوە و وردﺑﻮوﻧوەﯾك ھﻣﻮو ﺳـــرەڕای ﺣﯿﺰﺑﻮ، ﻟﻮﺑﻨـــﺎن، ﻟ ﻟـــ واﻗﯿﻌﯽ دۆﺧﻛـــ ﺑ ھﻣـــﺎن ﭼﺎوﯾﻠﻜی ﺋـــو ﻧﺎڕەزاﯾﯽ و دژاﯾﺗﯿﯿﺎﻧـــی ﻟﻧﻮ ﺧﻮدی ﺳـــﺎدەﻛرەوە دەﺧﻮﻨﺪرﺘـــوە .ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺷـــﯿﻌﻛﺎﻧﺪا ﻟدژی ﺑرزﺑﻮوەﺗوە و ﺳرەڕای ﺑﺪەﻧﮕﯿﯽ ﺗواو ﻟ ﺣﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﭼوﺳﺎﻧﺪﻧوە ھﻣـــﻮو ﻻﯾﻧﮕـــﺮی و ﺧﯚﺷوﯾﺴـــﺘﯿﯿك ﻛ ﯾﺎن ﭘراوﺰﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟﻧﻮ زۆر ﻟ ﻣﺳﯿﺤﯽ و ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﻔ دەﻛﺮێ .ھروەھﺎ ﺑرزەﻓـــی و ﻣزﻧﯿﺨﻮازﯾﯽ ﺟﯚرﺑﺟﯚرەﻛﺎﻧﺪا ،ﺑ ﺳﻮﻧﻨﻛﺎﻧﯿﺸوە ،ﺑﯚﺧﯚی ﻻﯾﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺸـــﻛ ﭘﺸـــﺘﮕﻮێ دەﺧﺮێ. ﭘﯾـــﺪا ﻛﺮدووە ،ﺋـــو رﻜﺨﺮاوە ھـــروا وەك ﻣﺳﻟﻛ ﺋﺎوا ﻧﯿﺸﺎن دەدرێ ﻛ ھﻨﺪﻚ ھﺰی ﺋﺎﻣﺮازﻜﯽ ﺳـــﺎدە ﺗﻣﺎﺷﺎ دەﻛﺮێ ﻛ ﺑدەﺳﺖ ﭼﺎﻛﺧـــﻮاز ھن و ھﻨﺪﻚ ھﺰ ﺧﺮاﭘﺧﻮازن. ﺋﺮاﻧوەﯾـــ ﺑﯚ ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ ﺧوﻧﻛﺎﻧﯽ .ﻟﺮەدا زۆر ﺟـــﺎر ﮔﺮووﭘـــ ﻟﻜﺠﯿـــﺎوازەﻛﺎن ﻟڕووی ﺋوە ﻟﺑﯿﺮ دەﻛﺮێ ﻛـــ ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﻮ ﺑﯿﺮوﺑـــﺎوەڕ و رەﻓﺘﺎرەوە ﺑ ھﻣﺎن ﺋﺎﻣﺮازەﻛﺎﻧﯽ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺷﻜﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﮔﺸﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﻮوﭼﯽ ﺋﻧﺘﺮۆﭘﯚﻟﯚژی ﯾﺎن ﻛﺸی ﺷﯿﻌﻧﺸﯿﻨﯽ وت ﻟﻻﯾن ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠوە ﻟﺳﺎﯽ ﻓرھﻧﮕﯿـــﯽ ﺟوھرﮔـــرا ﭘﯚﻟـــﻦ دەﻛﺮﻦ. 1978ەوە ﺗﺎ ،2000داﮔﯿﺮﻛﺎرﯾﯿك ﻛ ﺋﮔر ﻟﺣﺎﻜﺪا ﻛ ﺋو ﺧﻜﺎﻧ ﺑدرﮋاﯾﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﯚڕاﮔﺮﯾـــﯽ ﻛﯚﻨدەراﻧـــی ﺣﯿﺰﺑﻮ ﻧﺑﺎﯾ ﺳـــدە ﻟﮔڵ ﮔﺮووﭘﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﻟ ﺗﻜﯽ و ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﺴﺘﺎش ھر ﺑردەوام دەﺑﻮو. ﭘﻜوەﮔﺮﺪراوﯾﯿﻛﯽ ﮔرم و ﭘﺘودا ژﯾﺎون. ﻟ ﺣﻣﺎس ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﺋـــوەی ﻛ ﻟﻻﯾﻛـــﯽ دﯾﻜوە ھﻨﺪـــﻚ ﭼﻣﻜﯽ ﻧﻮێ ﺳرﭼﺎوەﮔﺮﺗﻮو ﻏززە ﺑرھﻣﻜﯽ "ﺳـــﻮﻧﻨﯽ" ﺑﺎﯿﺎن ﺑﺳر ﮔﻮﺗﺎرەﻛﺎﻧﺪا ﻛﺸﺎوە .ﻟ رۆژﺋﺎوا، ﻟ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻨﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨ ،ﺑھﺎ "ﯾھﻮدی-ﻣﺳﯿﺤﯿﯿﻛﺎن" ﺟﮕی ﺋﺎﻣﺎژە ھﯿﭻ ﺋـــو ﺷـــﺮۆﭬﻛﺎراﻧ ﻛ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿ ﺑڕەﭼك "ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ و رۆﻣﯽ"ﯾﻛﺎﻧﯿﺎن ﺳـــﻮﻧﻨﯿﮕرﯾﯿﻛﯽ ﻧرﻣەو دەﻛـــن ﺋزﯾت ﮔﺮﺗﻮوەﺗـــوە .ﺑھﻣﺎن ﺷـــﻮە ،ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ ﻧﺎدا .ﺑﺑـــﺎوەڕی ﺋوان ﺣﻣـــﺎس دەﺑ ﻟﻗﺎو "ﺑھﺎ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪی و ﻧرﯾﺘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن" ﺑﺪرێ ﭼﻮﻧﻜـــ ﺋﺮان ﭼـــك و ﺗﻗﻣﻧﯽ ﺑﯚ ﯾـــﺎن "ﻋـــرەب و ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻛﺎن" ﺷـــﻮﻨﯽ داﺑﯿﻨﻜﺮدووە. داﺧﻮازﯾﯿ دژەﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ و ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﮕرا ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪﻧﻛ ﺋﺎﻛﺎﻣـــﯽ ﺑﻛﻮرﺗـــﯽ و "ﭘﯿﺸﺳﺎزﮔرا"ﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻋرەﺑﯽ
دەﭬراﻧدا ﺋﺎﯾﺎ ﺑڕاﺳـــﺘﯽ دەﻛﺮێ ﻛﺸـــﻛﺎن ﺗﻧﯿﺎ وەك رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی ﺑھﺎ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن ﺳـــﯾﺮﺑﻜﺮێ؟ ﯾﺎن ﺑﭘﭽواﻧوە ﺳﺮوﺷـــﺖ و ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ ﺋو ﻛﺸﺎﻧ ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﻧﺎﺋﺎﯾﻨﯿﻦ ،واﺗ رەگ و رﯾﺸـــﯾﺎن ﻟ واﻗﯿﻌﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪاﯾ ﻛـــ ﺋﯿﺪی ھﯿﭻ ﻛس ﺧﯚی ﺑ ﺷـــﺮۆﭬﻛﺮدﻧﯽ داﯾﻨﺎﻣﯿﻜﻛﯾوە ﻣﺎﻧﺪوو ﻧﺎﻛﺎت ،ﻟﺣﺎﻜﺪا ﻛ زۆر ﻟـــ رﺒراﻧﯽ ﺗﺎﯾﻔﯽ ﻛـــ ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن ﺑﯾﺎری ﺟﮕـــ و ﭘﮕی ﺧﯚﯾﺎن داوە ،ﺋم ﺑﺳـــﺘﻨ ﺑڕوات ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿ وەك دەرﻓﺗـــﻚ ﺑﯚ وەدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ ﺧوﻧﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﺑﯿﻨﻦ؟ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣ ﻛﻮﻟﺘﻮوری و ﻧﺗوەﯾﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن ﻟ ﮔﻣـــی ﻧﻮان ھﺰە ﺑﭽﻮوك و ﮔورەﻛﺎﻧـــﺪا ھﻨﺪەی ﺧـــﻮدی دوﻧﯿﺎ ﻛﯚﻧ. ﺳـــردەﻣﻚ ﭘﻤﺎﻧﻮاﺑﻮو ﻣﯚدﺮﻧﯿﺘی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن ﻛ ﻟﭘﺎش ﺷﯚڕﺷﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯿﯿوە ﺑـــ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﺪا ﺑوﺑﻮوﻧـــوە ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑردەوام و ﭘﺎﯾدار ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﯿﺗﯿﺎن ﻟـــ ژﯾﺎﻧﯽ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ و ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﻧﻮان دەوﺗﺎﻧﺪا ﺟﮕﯿﺮ ﻛﺮدووە .ﺑم ﺑﭘﭽواﻧوە، ﺋﻣۆ ﺷﺎﯾﺗﯽ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺗﻣﺎی ﻛﯚﻣﻚ دەوﺗﯿـــﻦ ﻛ دەﯾﺎﻧوێ ﺑﺒﻨ ﮔﻮﺗﺑﮋی ﺋﺎﯾﻨ ﺑﺎن-ﻧﺗوەﯾﯿـــﻛﺎن ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟﭘﻮەﻧﺪی ﻟﮔڵ ﺳـــ ﺋﺎﯾﻨ ﮔورە ﯾﻛﺘﺎﭘرﺳـــﺘﻛﺎن )ﯾھﻮدی و ﻣﺳﯿﺤﯿﯿت و ﺋﯿﺴﻼم(.
دەورداﻧوەی ﯾﺎﺳﺎ
ھوﻦ ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﻛـــ رۆژﮔﺎرﻜﯽ درﮋ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺎوﭼﻛی داﮔﺮﺗﺒﻮو ،ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە. ﻟﻣودوا ،ﺑھﺎ ﺗﺎﻛﮕرا و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿﻛﺎن ﻛ رۆژﺋﺎوا ﺑﺎﻧﮕﺷـــﯾﺎن ﺑﯚ دەﻛﺎت ﻟﺑراﻣﺒر ﺋو ﺑھﺎﯾﺎﻧی رۆژھﺗﺪا ﻛ ﺗﻧﯿﺎ ھﯚﻟﯿﺴﺘﯽ و "ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻراﻧ و ﻋﺷﯿﺮەﺗﯽ"ن ﻗﻮﺗﻜﺮاوﻧﺗوە. ھر ﻟﻛﯚﻧوە ،ﻛﯚﻣﻨﺎﺳ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﺋوروﭘﺎ ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﻛﯚﻣﮕ ﺑﻮودﯾﺴﺘﻛﺎن ھرﮔﯿﺰ ﺑ
ﺋﻣۆ ھﻣﻮو ﺷﺘﻜﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪار ﺑ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﻓﺮە ﺳﺎدەﻛرەوەی "ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨ"دا دەﺧﻮﻨﺪرﺘوە ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی ﻧﺎﮔن ﻛ ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎی ﻛﯚﻣﻚ ﺑھﺎ وەدی ھﺎﺗﻮوە ،دەﮔﻮﺗﺮێ ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ ﺑ ﭘﺮۆﺗﺴﺘﺎﻧﺘﯿﺰم. ﻟدرﮋەی ﺋو ﺟـــﯚرە ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧواﻧداﯾ ﻛ ﻣﺳـــﻟی ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ﭼﯿﺪی وەك ﺷڕﻜﯽ رزﮔﺎرﯾﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﺳـــﯾﺮﻧﺎﻛﺮێ ،ﻣﺳﻟﯾك ﻛـــ دەﻛﺮا ﺑوە ﭼﺎرەﺳـــر ﺑﻜﺮـــﺖ وﺗﻜﯽ
ﺋم دەوﺗﺎﻧ ﻓﺎﻛﺘری ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑ ﻣﺑﺳﺖ ﺑﻛﺎردﻨﻦ ﺑﯚ ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻣزﻧﯿﺨﻮازﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن .ﺋوان ﺑم ﭼﺷـــﻨ ﺟﺒﺟﻨﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ ﻛ ﻟﻻﯾن ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧوە ﭘﻨﺎﺳـــ ﻛﺮاون، ﭘﺎﺳـــﺎو دەدەن و رۆژﺋـــﺎواش ﺑردەواﻣﯿـــﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺧﺎﻛﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن ﻟ ﺳﺎﯽ 1967ەوە ھـــروا ﭘﺳـــﻧﺪ دەﻛﺎت و ھﻨﺪﻚ دەﺳﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ ﺷﻟﻼﻗﻜﺎری و ﺳﻧﮕﺴﺎر و ﺑﯾﻨـــﯽ دەﺳـــﺘﯽ دزەﻛﺎن رەﭼـــﺎو دەﻛن. ﺳـــﺰای ﭘﺸﻠﻜﺎراﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎی ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯿﺶ ﻟ ﺣﺎﺗﻜوە ﺑﯚ ﺣﺎﺗﻜﯽ دﯾﻜ زۆر ﺟﯿﺎوازە .ﻟ ھﻨﺪﻚ ﺣﺎﺗﺪا )ﻋﺮاق ،ﺋﺮان ،ﻟﯿﺒﯿﺎ ،ﺳﺮﺑﯿﺎ و ھﺘﺪ( ﺳـــﺰا داﺳﭘﺎوەﻛﺎن ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﮕﺎی ﻧﻮدەوﺗﯿﯿـــوە زۆر ﻗﻮرﺳـــﻦ .ﻟـــ ھﻨﺪﻚ ﺣﺎﺗﯽ دﯾﻜﺷـــﺪا )داﮔﯿﺮﻛﺎرﯾﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ، رﻮﺷـــﻮﻨﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﮔﻮاﻧﺘﺎﻧﺎﻣﯚ( ﻣﺳﻟﻛ ﻟ ھﻧﺪﻚ ﮔﻠﯾﯽ و رەﺧﻨی ﺳرزارەﻛﯽ ﺑوﻻوە زﯾﺎﺗﺮ ﻧﯿﯿ. زۆر ﮔﺮﻧﮕ ھرﭼﯽ زووە ﺋم ﺑﺋﺎﻣﺮازﻛﺮدﻧی ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﻛﺎن و ﺋم ﺷـــﺮۆﭬ ﺳـــﺎدەﻛرەواﻧ ﻛ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺷـــﺎردﻧوەی ھﯚﻛﺎر و رەھﻧﺪە ﻧﺎﻣزھﺑﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺸـــﻛﺎﻧ ،ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺖ، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﮔـــڵ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﺪا ،ﺋﮔر ﺑﻤﺎﻧوێ ﺋم ﻧﺎوﭼ ھﭽﻮوە ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮو دروﺳـــﺖ ﺑﻜﺮێ و ﺗﯿـــﺪا ﺟﻮﻟﻛ ﺋﺎرام ﺑﺘوە. و ﻣﺳـــﯿﺤﯽ و ﻣﻮﺳـــﻤﺎن ﺑ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺑﮋﯾﻦ، ھروەك ﺋوەی ﻛ رﻜﺨـــﺮاوی رزﮔﺎرﯾﺨﻮازی ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ ﺳردەﻣﺎﻧﻚ داوای دەﻛﺮد) .(4ﺋو وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﭘﺮﺳ وەك ﻗﺒﻮوﻨﻛﺮدﻧﯽ ﺑﻮوﻧﯽ ﺟﻮﻟﻛﺎن ﻟ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ﻟﻻﯾن ﻣﻮﺳﻤﺎن و ﻋرەﺑﻛﺎﻧوە * وەزﯾﺮﻜﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧ ،ﻧﻮوﺳری ﻟﻜﺪەدرﺘـــوە ،ھرﺑﯚﯾﺷـــ زۆر ﺑﯿﺮﻣﻧﺪی ﻛﺘﺒﯽ "ﺑﯚ ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾﻛﯽ ﻧﺎﺋﺎﯾﻨﯽ ﻛﺸﻛﺎن"، ﮔـــورە ﺋو ﻣﺳـــﻟﯾ وەك درﮋەﻛﺸـــﺎﻧﯽ ﭼﺎﭘﯽ ﻻدﻜﻮﭬﺮت ،ﭘﺎرﯾﺲ.2012 ، دژاﯾﺗﯽ ﻟﮔـــڵ ﻗوﻣﯽ ﺟﻮﻟﻛ ﻟﻜﺪەدەﻧوە و ﺑﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ دەزاﻧﻦ دژاﯾﺗـــﯽ ﺑﻜﺮێ .ﺋوە ﻟﺣﺎﻜﺪاﯾ ﻛ ﻛﻣﻚ ﺋﻗﯽ ﺳﻟﯿﻢ ﺑﺳ ﺑﯚ ﺋوەی ﺗﺒﮕﯾﻦ ﻛ ﺋﮔر ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ﻟﻻﯾن ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ﺑﻮودﯾﺴـــﺘﻛﺎﻧوە داﮔﯿـــﺮ ﻛﺮاﺑﺎ ،ﯾـــﺎن ﺋﮔر ﺗﻮرﻛﯿﺎی ﭘﺎش ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚری ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﯿﻮﯾﺴﺘﺒﺎﯾ (1) ﺑواﻧ ،ﺳـــﯾﻤﻮور م .ھـــﺮش" ،ﺋﺎﻗﺎر ﮔﯚڕﯾﻦ"، ﺳرﻟﻧﻮێ ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ داﮔﯿﺮ ﺑﻜﺎﺗوە ،ﺧﺑﺎت و ﺑوﻛـــﺮاوەی ﻧﯿﻮﯾﯚرﻛـــر5 ،ی ﻣﺎرﺳـــﯽ .2007 ﺧﯚڕاﮔﺮﯾﯽ ﺧﻜﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی )ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی( ﺋﺴﺘﺎ ﺑردەوام و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋ دەﺑﻮو. ) (2ﺑﻨﻣﺎی ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ ﺳﻓوی ﻟ 1501 ﺗﺎ 1736 ﻟ ﺗﯿﺒﺖ ،ﻟـــ ﭼﯿﻨﮕﺠﯿﺎﻧﮓ ،ﻟ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ،ﻟ ﺣﻮﻛﻤﯿﺎن ﺑﺳـــر ﺋﺮاﻧﺪا ﻛﺮد ،ﺋﯿﺴﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﯾﻛم ﻗﻓﻘﺎزی ژﺮ دەﺳـــﺗﯽ رووﺳﯿﺎ ،ﻟ ﺑﯚرﻣﺎ ﻛ (1524-1487) دەﺳـــﺘﯽ ﺑ وەرﮔڕاﻧﺪﻧﯽ ﺧﻜﯽ ﺋو ﺑم دواﯾﯿ ﺧﻜﻜﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﻟ دۆزراوﻧوە وﺗ ﺑﯚ ﺳر ﻣزھﺑﯽ ﺷﯿﻌ ﻛﺮد. ﻟﮔڵ دراوﺳـــ ﺑﻮودﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﻛﺸدان (3) ،ﺑواﻧ ﭘﯿﺮر ﺑﺮﻧن" ،ﺷڕە ﺷﺎراوەﻛﺎﻧﯽ ﯾﻣن"، ھروەھـــﺎ ﻟ ﻣﺎﻟﯽ و ﯾﻮﮔﯚﺳـــﻼﭬﯿﺎی ﭘﺸـــﻮو ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺋﯚﻛﺘﯚﺑری ) 2009ﻓڕەﻧﺴﯽ(. ﻛ ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎی ﺗﺎﯾﻔﯽ )ﻛﺮواﺗﯽ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻚ (4) ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ وﺗﺎری ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﯾﺎﺳـــﺮ ﻋرەﻓﺎت ﻟﺑـــردەم ﻛـــﯚڕی ﮔﺸـــﺘﯿﯽ رﻜﺨـــﺮاوی ﻧﺗـــوە ﺳـــﺮﺑﯽ ﺋﯚرﺗﯚدۆﻛﺲ و ﺑﯚﺳـــﻨﯿﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎن( ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﻟﺳﺎﯽ 1974ﻛ داوای دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ داﺑﺷﻜﺮاوە ،ﻟ ﺋﺮﻟﻧﺪا )ﻛ ﻟﺳر ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻚ دەوﺗﻜﯽ دەﻛﺮد ﯾھﻮدی و ﻣﺳﯿﺤﯽ و ﻣﻮﺳﻤﺎن ﺑ و ﭘﺮۆﺗﺴـــﺘﺎﻧﺖ داﺑﺷـــﺒﻮوە( ،ﻟ ھﻣﻮو ﺋو ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ و ﭘﻜوە ﺗﯿﺪا ﺑﮋﯾﻦ.
17
2013 ﺋﺎداری 2013 ﺋﺎداری
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯽ ﻧﻮێ ﺑﺪەﻧﮕﯽ دەﺷﻜﻨ *
ﺑﻨﺪﯾﻜﺖ ﻣﺎﻧﯿ ﻟ ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎن دووﭼﺎری زەﺑﺮوزەﻧﮕﯽ ﺳﻜﺴﯽ و ﺟﺳـــﺘﯾﯽ دەﺑﻨوە) .(4ﻟﻧﻮ ﺋﻣﺎﻧﯿﺸﺪا 7ﺗﺎ 8 ھزار ﺗﺎوان ﻟ ﺳﺎﻜﺪا ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑ ﻣﺎرەﯾﯿوە ھﯾ و ﻟﻻﯾن ﺋو ﭘﯿﺎواﻧوە ﺋﻧﺠﺎم دەدرﻦ ﻛ ﺑ زۆرەﻣﻠ دەﯾﺎﻧوﺖ ﭘﺎرەﯾﻛﯽ زۆرﺗﺮ ﻟ ﺧﺰاﻧﯽ ﺧزووراﻧﯿﺎن ﺑﺴـــﺘﻨﻦ .ﺋﻣﺎﻧ ھﺸـــﺘﺎ ﻛﯚﻣ ﺣﺎﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ ،دەﻧﺎ ژﻣﺎرەی راﺳﺘﻗﯿﻨﯾﺎن زۆر ﻟﻣ زۆرﺗﺮە .ﺑ وﺗی ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﮕی ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑـــﯚ ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺗﺎوان ) ،(NCRBھرﭼﯽ رﮋەی دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯽ ﺳﻜﺴـــﯿ ﻟ1990 ەوە ﺗﺎ 2008 دوو ﺋوەﻧﺪەی دﯾﻜـــ ﺑرزﺑﻮوەﺗوە .ﺑﭘﯽ داﺗﺎ ﻓرﻣﯿـــﻛﺎن ﻟ ھـــر 20ﺧﻮﻟﻛﻜﺪا ﺣﺎﺗﻜﯽ دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ روودەدات. ھرﭼﻧﺪە دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ھﯚﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ھﻜﺸﺎﻧﯽ ﺋم دﯾﺎردەﯾ زۆرن ،ﺑم ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻟﺮەدا زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ژﻣـــﺎرەی ﭘﯿﺎوان ﻓراﻣـــﯚش ﺑﻜﺮﺖ .ﻟـــ رووی ﺋﺎﻣـــﺎرەوە ،ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧﻮان ﺋـــم دوو دﯾﺎردەﯾ ﭘﺸﺘاﺳـــﺖ ﻧﻛﺮاوەﺗوە ،ﺑم ﺧﻜﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﭘﻜوەﯾﺎن ﮔﺮﺪەدەن :ﻟو ﮔﻮﻧﺪاﻧی دەﻛوﻧ ﺋو
ﺋﺎﯾﺎ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻻﻗﻛﺮدﻧﯽ ﻛﭽ ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯿﻛ ﻛـــ ﺗﺎواﻧﻜـــﯽ ﺳـــﺎﻣﻨﺎﻛ ،ﺳـــﺰداﻧﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺟﺒﺟ دەﻛﺮﺖ؟ ﮔر ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ دوای ﺋو دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯿ ﺳﻜﺴـــﯿی ﻛﺮاﯾ ﺳر ﻛﭽ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎرـــﻚ ﻟـــ ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ ھﮕـــﺮی ﻣﺰﮔﻨﯽ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﻟ ﻋﻗﻠﯿت دەدەن ،ﺋوە دادﮔﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺳ ﺗﺎواﻧﺒﺎرەﻛﺎن زۆر ﻣﮋدەﺑﺧﺶ ﻧﯿﻦ .دەﺳت دەﯾوﺖ ﺑ ﺧﺮاﺗﺮﯾﻦ ﻛﺎت دەﺳﺘﭙﺸـــﺨری ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋـــم ﮔورە ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﺎﻧ ﺑﻜﺎت ﻛ ﺋﻮﻣـــﺪی ﻛﯚﻣ ھﯿﻮاﯾـــﺎن ﻟﺪەﻛﺮﺖ و ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﺴﺘﺎ ﺑﻮوﻧﯿﺎن ﻧﺑﻮوە. ﺑم دواﯾﯿ ﻟ ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن ﻛﯚﻣ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﮔورە ﺑﯚ ﺳـــرﻛﯚﻧﻛﺮدﻧﯽ دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪران .ھرﮔﯿﺰ ﺷـــﺘﻜﯽ وا ﻟـــ ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ ﻧﺑﯿﻨﺮاوە ،ﺋو ﺷـــﺎرەی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﺑ ھزاران ژن و ﭘﯿﺎو ﻛﯚﺑﻮوﻧوە ﺑﯚ داﻣﺮﻛﺎﻧﺪﻧوەی ﺗﻮوڕەﯾﯽ و ﻏزەﺑﯿﺎن ﻟ دوای ﺋو ﻛﺎرەﺳﺎﺗی ﺑﺳر ﻛﭽﻜﯽ ﮔﻧﺠﯽ 23ﺳـــﺎڵ ھﻨﺮا و دواﺗﺮ ﻟ28 ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی 2012ﻟ دوای ﺑﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﭼـــﯽ دواﯾﯽ ﻛﺮد .ﮔر ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن رژاﻧ ﺳر ﺷﻗﺎﻣﻛﺎن ،ﺋﻣ ﭘﺶ ھر ﺷﺘﻚ ﻟﺑرﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺋم ﺗﺎواﻧ ﺑرۆﻛﯽ ﯾﻛﻚ ﻟواﻧـــﯽ ﮔﺮﺗﻮوە :ﺧﻮﻨﺪﻛﺎرـــﻚ ﻛ ﻟ ﺧﺰاﻧﻜﯽ ھژاری ﺟﻮوﺗﯿـــﺎرەوە ﺑرەو ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ دەڕوات ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ درﮋەدان ﺑ ﺧﻮﻨﺪن ،ﺋوە ﺑﺷﻜ ﻟو ﻧوەﯾی ﻛ ﻟوﭘڕی ﻧﺷﻮﻧﻤﺎی ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪاﯾ. ﻧوەﯾك ﻛ ﻟﮔڵ ﺟﯿﮫﺎﻧﮕﯿﺮﯾﺪا ﻟ داﯾﻚ دەﺑﺖ، ﺋواﻧی ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﻟ وﺗﺎﻧﯽ دەرەوە ﺧﻮﻨﺪووﯾﺎﻧ و ﻟـــ رووی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ﺳـــرﺑﺧﯚن .ھر ﺋو ﻧوەﯾی ﻛ دەﺳﺘﯽ ﺑ ﺋزﻣﻮوﻧﻜﺮدﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯿﯽ ﺟﻨﺪەری ﻛﺮد ،ھم ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎن )ﺑﮕﻮﻣﺎن رﮋەی ﻛﭽﺎن ﺑـــ ﺋﻧﺪازەی ﻛﻮڕاﻧ (و ھـــم ﻟ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﻛﺎردا .رﮋەی ﺑرزی ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟم 10ﺳﺎی دواﯾﯿﺪا ھﻟﯽ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﻛﺎری ﺑﯚ ژﻧﺎن رەﺧﺴﺎﻧﺪ .ﺟﮕ ﻟ ﻛرﺗﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻛ رﮋەی 9،2ﻣﻠﯿﯚن ژﻧﯽ ﺗﺪا ھژﻣﺎرﻛﺮاوە ﻟﺳﺎﯽ 2005دا ) ،(1ژﻧـــﺎن رووﯾﺎن ﻟـــو ﻛرﺗﺎﻧش ﻛﺮدووە ﻛ ﻟ ﻟﻮوﺗﻜیﺳرﻛوﺗﻨﺪان:ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاریﺗﻛﻨﻟﯚژی، ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ،ﭘﯿﺸﺳﺎزی دەرﻣﺎن ...ھﺎوﺗﺎ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ %32ی ﺋو ﺳ ﻣﻠﯿﯚن ﻣﻮوﭼﺧﯚرە ﻓرﻣﯿ دەﻛن ﻛ ﻟ ﻛرﺗﯽ ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎی زاﻧﯿﺎری و ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاری ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗردا ﻛﺎردەﻛن ) .(2ﺑھرﺣﺎڵ ،رﮋەﯾﺎن ﻟ) ﻓﯚﺗﯚ(tulane.edu : ﻧﻮ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﭼﺎﻻك و ﻛﺎرﻛردا ﻟ %7،19 ەوە دەﭬراﻧی ﻛﭽﺎن ﺑ ﻛﻮرﭘﻟﯾﯽ ﻟﻧﺎودەﺑن )وەك ﻟ ﺳﺎﯽ 1981ﺑﯚ %7،25ﻟ 2011 ھﻜﺸﺎوە .وﯾﻼﯾﺗﻛﺎﻧﯽ ﭘﻨﺠـــﺎب ،ھﺎرﯾﺎﻧﺎ ،راژاﺳـــﺘﺎن(... ﻟﻧﺎوﺟرﮔـــی ﺋـــم ﻛﻣﯿﻨ ﺷﺎرﻧﺸـــﯿﻨدا ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﺰان ھن ﻟﻨﺎﮔڕﻦ ﭼﯿﺘﺮ ﻛﭽﻛﺎﻧﯿﺎن ﺋم دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯿ ﺳﻜﺴـــﯿ ﺑـــﻮوە ھﻟﻚ ﺑﯚ ﺑ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﺧﻮﻨﺪﻧﮕﺎ ﯾﺎن ﺑﯚ ﺳـــر ﻛﮕ ﺑۆن. ﺷـــﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﺪەﻧﮕﯽ .ﻟ ﻧﻮ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﺪا ﻟ ھﻣـــﺎن ﻛﺎﺗـــﺪا ،دﻛﺘﯚرەﻛﺎن ﺑﺎﺳـــﯽ رووداﻧﯽ ھﺎواری رەﺗﻜﺮدﻧوەی ھژﻣﻮوﻧﯽ ﭘﯿﺎوان دەﺑﯿﺴﺘﺮا دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ ﺑ ﻛﯚﻣڵ ﻟﻻﯾن ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﻛ ﺋﯿﺘﺮ ﺑﻮوەﺗ ﺟﯽ ﻗﺒﻮﻨﻛﺮدن .ﺋو ﺷـــﺘی رەﺑﻧوە دەﻛن. ﻟ ﻛﯚﻧـــوە ،دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯿ ﺳﻜﺴـــﯿﻛﺎن ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر( ﺧﻜﯽ رژاﻧﺪە ﺳـــر ﺷﺎﻧﯚی ﮔﺸـــﺘﯽ ھﯿﭻ ﻧﺑﻮو ﺟﮕ ﻟ رەﻧﮕﺪاﻧوەیﭘﯾﻮەﻧﺪیﻛﺎﺳﺘﻛﺎﻧﻦ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶﻟ ﺷﯚﻛﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورەﻛﺎن ﻟ ﻧﻮان ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻜﯽ ﺳﺒر ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﺪا .ﺋواﻧی ﺑﻮوﻧﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ: ﻛـــ ﻏرﻗﯽ ﻛﯚﻧواری ﺑﺎوﻛﺴـــﺎﻻری ﺑﻮوە ،ﻟﮔڵ ﯾﻛم ژﻧﻦ ﭘﺎﺷﺎن ﻟ دەرەوەی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﺎﺳﺘﻦ، ''ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻜﯽ دﯾﻜ ﻛ ﻟ درەوﺷﺎﻧوەداﯾ ،''ﺋو ﺑﯚﯾ زۆرﺟﺎر ،ﺋﺶ و ﻣﯾﻨﺗﯿﯽ دەﺳﺘﺪرﮋﯾﯿﻛﺎن ﺑ ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎﻧی ﻛ ﮔﻧﺠ ﺳرﺑﺧﯚﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮوﻧﺗ ﺗﻧﮫﺎ دەﻛﺸﻦ .ژﻧﺎﻧﯽ داﻟﯿﺖ )ﺋواﻧی ﻟ دەرەوەی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﺎﺳﺘﻦ و ﭼوﺳﻨﺮاوﻧﺗوە ،وەرﮔ( ﺳﯿﻤﺒﻮل. ھرﻤﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﺧﯚرﺋﺎوای وت ﻛ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯿﺶ ﺑ ﺑردەواﻣﯽ ﺑ دەﺳﺖ زەﺑﺮوزەﻧﮕﯽ ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﭼﯿﻨ دەﻛوﺘـــ ﺋـــوێ ،وەك ﺑﺷـــﻜﯽ ﻛﺎرﯾﮕر و ﺑرزەﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﺳـــﺘﻛﺎﻧوە دەﻧﺎﻨـــﻦ ،ﻟﺑرﺋوە دەﺳﺘﻣﯚی ﺋم ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻرﯾﯿ ﻣﺎوەﺗوە .ﻛﯚﻣﮕ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯿﺎﻧﺪا دووﺟﺎر ﺑﺪەﻧﮕ .ﺟﺎ ﺗﯚ ھروەھﺎ ﺋم ھرﻤ ﺑﻮوەﺗ ﺋو ﻧﺎوﭼﯾی ﺗﯿﺪا ﺑﯽ ﺋﻣی ﻟ دۆﺧﻜﺪا ﻛ دەﺳﺘﺪرﮋﯾﻜران ﺑﺑ رەﮔزی ﻣﯿﻨ ھر ﺑـــ ﻛﯚرﭘﻟﯾﯽ ﻟﻧﺎودەﺑﺮﻦ .ﺳـــﺰا و ﻟ ژﺮ ﭘـــردەی ﺑﺪەﻧﮕﯽ و ﻟ ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ ﭼﻮﻧﻜ ژﻧﺎن ھر ﻟم ﺗﻣﻧوە ﺑ ﻛم ﺗﻣﺎﺷـــﺎ رووﯾﺪا ﺑﺎرەﻛ ﺑﮕﯚڕﺖ؟ ھراﺳﺎﻧﻜﺮدﻧﯽﺳﻜﺴﯽ ﻟﻧﺎو ﺋﺎﻣﺮازەﮔﺸﺘﯿﻛﺎﻧﯽ دەﻛﺮـــﻦ ،واﺗﺎ ھـــر ﻟ ﺑراﯾﯽ ﻟـــ داﯾﻜﺒﻮوﻧوە ﭘﺎوﺗﻨـــﻚ ﺑ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﻛﻮڕاﻧﺪا ھﯾ .ﻛﻮڕان وەك ھﺎﺗﻮﭼﯚدا ﻟ ﺗﺷـــﻧﻛﺮدﻧﺪاﯾ .دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯿ ھﮕﺮی ﻧﺎو و ﻣﯿﺮاﺗﯽ ﺧﺰان ﺳﯾﺮ دەﻛﺮﻦ ،ﺑم ﺳﻜﺴـــﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﺷـــﻮﻗی زاﻧﻜﯚﻛﺎن ،ﻟﻧﺎو ﺑﻮوﻧﯽ ﻛﭻ وەك ﺑ ﺑھﺎ ﯾﺎن ﻣﺎﯾی زەرەر دەﺑﯿﻨﺮێ :ﺷﻣﻧﺪەﻓری دەرەوەی ﺷﺎرەﻛﺎن و ﻟ وﺴﺘﮕی ﺑ ﺷﻮوداﻧﯿﺸﯿﺎن ﺑﺧﺸﯿﻨﯽ ﻣﺎرەﯾﯽ ﻟﺪەﻛوﺘوە ،ﭘﺎﺳـــﻛﺎﻧﺪا ﻟ ھﻜﺸـــﺎﻧﺪان .ﻟم رواﻧﮕﯾوە، ﺋو ﺷـــﺘی ﺳـــﺎﻧﻚ ﺧﺰان دووﭼﺎری ﻗرز و ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ رﮋەﯾﻛﯽ ﺑرزی دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ ﺑﺎرﮔﺮاﻧـــﯽ دەﻛﺎت .ﺋـــم دۆﺧ دواﺟـــﺎر ﺑﻮوەﺗ ﺗـــﺪا ﺋﻧﺠﺎم دەدرﺖ 572 :ﺣﺎـــت ﻟ،2011 ﻣﺎﯾی ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﺣﺎﺗﯽ ﻟﺑﺎرﺑﺮدن ،ﻛ ھرﭼﻧﺪە ﺟﮕـــ ﻟـــو ﺣﺎﺗﺎﻧی ﻛ ﻟ ﺑﯚﻣﺒـــﺎی )،(221 ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1994ەوە ﻗدەﻏﻛﺮاوە ،ﺑم ﺟﯚرە ﻛﺎﻟﻜﺗﺎ ) ،(46ﻣﺎدراس ) ،(76ﺑﻧﮕﺎﻟﯚر ) (97و ﻧﺎھﺎوﺳـــﻧﮕﯿﻛﯽ دروﺳﺘﻜﺮدووە :ﺋوەﺗﺎ 940ژن ﺣﯾﺪەراﺑﺎد ) (59ﺣﺎت ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮاون ).(5 ﻟﮔڵ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﻟ ﺷﺎرەﻛﺎﻧﺪا، ﺑراﻣﺒر ﺑ 1000 ﭘﯿﺎو ھژﻣﺎر دەﻛﯾﻦ ).(3 ھﺒﺗ ،ھر ﻟ رﮕی ھژﻣﻮوﻧﯽ ﺋم ﻧﺮﯾﻨ زەﺑﺮوزەﻧﮕﯽ ﺳﻜﺴـــﯽ ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯿﺸـــﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﻛﯚﻧﺨﻮازەوە دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻟ رﮋەی ﺑرزی زەﺑﺮوزەﻧﮕﯽ ﺑدەردەﻛوﺖ .ژﻧﺎن ﺑـــﯚ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی روو ﺧﺰاﻧﯽ ﺗﺒﮕﯾﻦ%37 .ی ژﻧﺎﻧﯽ ﺧﺎوەن ھﺎوﺳـــر ﻟ ﺧﻮﻟﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ''ﺧﻮدﺑرﮔﺮی'' دەﻛن ﻛ ﻟ
ﺟﮕ ﻟو درزاﻧی ﻟ ﻧﻮان ﻣﯚدﺮﻧ و ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻری و داﻧﯿﺸﺘﻮوان و دەﺳﺘﺑﮋﺮی دەوﻣﻧﺪا ھﯾ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﻟﻨﯽ دﯾﻜ دەوﻣﻧﺪە ﻧﻮﯿﻛﺎن ﻟ ﺧﻜ ﻓراﻣﯚﺷﻜﺮاوەﻛی وت، ھرﻤ دەوﻣﻧﺪەﻛﺎن ﻟ ھرﻤ ھژارەﻛﺎن، ﺷﺎرﻧﺸﯿﻦ ﻟ ﮔﻮﻧﺪی ﺟﻮدا دەﻛﻧوە
ﺷـــﺎرە ﮔورەﻛﺎﻧﺪا ﻛﺮاوﻧﺗـــوە .ﺧﺎﺗﻮو ﭘﺮاﺗﯿﺒﮫﺎ ﭘﺎﺗﯿﻞ ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺳرۆﻛﯽ وت ﺑﻮو ،داوای ﻟ ژﻧﺎن دەﻛﺮد ﻓﺮی ﺷڕﻛﺮدن ﺑﺒﻦ .ﺋو ﭘﯿﻮاﯾ'' ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺧﯚﭘﺎراﺳﺘﻦ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺑرﮔﺮی ﻟﺧﯚﻛﺮدن'' ) .(6ﺋو ﺧﻮﻟ ﺑرە ﺑرە ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﻮﻨﺪﻧﮕﺎی ﮔﺸـــﺘﯽ ﻛﭽﺎﻧﺪا ﻟ ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ ﻛﺮاوەﺗوە. ﻟﮔـــڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎن ﺣﺎﺗﻜﯽ ﻧﺎوازە ﻧﯿﯿ ﻟدەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺳﻜﺴـــﯽ .ﻟ ﻛﯚﻧﺘﻜﺴـــﺘﻜﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯽ ﺟﯿﺎوازﺗﺮ ،رﮋەی ﺋم دﯾﺎردەﯾ ﺑ ﺑرزی ﻣﺎوەﺗوە ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎدا 188380ﺣﺎت ﻟ 2010ﺗﯚﻣﺎﻛﺮاون ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺳـــﺎﻧﻚ ﻛ ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﺳـــرووی 12ﺳـــﺎﯿوەﯾ .(7) ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ،ﻧﺰﯾﻜی 75ھزار ژن و ﻧﺰﯾﻜی ھﻣﺎن رﮋەش ﻟ ﻣﻨﺪان ﺳﺎﻧ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﺋم دﯾﺎردەﯾن ) .(8ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﻤﺗﯽ ھﯚﺷـــﯿﺎرﻛﺮدﻧوە ھﺸـــﺘﺎ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺋﺎﻣﺎدە ﺑﻜﺮﻦ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺋـــم رووداواﻧ ﺟﻮرﺋﺗﯽ ﺑﺎﺳـــﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﺷـــﺘ ﺑﻜن ﻛ ﭼﺷﺘﻮوﯾﺎﻧ و ﺋو دەﺳﺘواژەﯾش ﻛ ﻟ ﻣﺎﻧﯿﻔﺴـــﺘﯽ دژ ﺑ دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯽ ﺳﻜﺴﯽ ﻟ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی راﺑﺮدوو ﺑوﻛﺮاﯾوە ﺑﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ''ﻋﯾﺒ ﺳﻧﮕر دەﮔﯚڕﯾﺖ'' ﺑﺘ دی. ﺋﮔر ﻛﺎرداﻧوەی ھﺎووﺗﯿﺎن ﻟ ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎن زۆر ﻛﺎرا و ﺑﺗﯿـــﻦ ﺑﻮو ،ﺋـــوا دەﺑﺖ ﺑﺰاﻧﺮﺖ ﺑ ﭘﭽواﻧـــوەی وﺗﺎﻧﯽ دی ﮔﻮﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎن ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﻜﯽ وای ﺑـــ ﺧﯚﯾـــوە ﻧﺑﯿﻨﯿـــﻮە. ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺳـــﻜﺎ ﻟـــ دژی ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﻧﮕﺎوی زۆر ﻗﻮرﺳـــﺪا ﺗﭙڕ دەﺑﺖ ،ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﺮﺳـــﯿﺎر و ﭘﺸﻜﻨﯿﻨﯽ ﺋﺎﺑووﺑر ،ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧش ﺑﮕﻮﻣﺎن ﮔراﻧﺘﯽ زەﻣﯿﻨ ﺧﯚﺷـــﻜﺮدن ﺑﯚ ﮔﺮﺗﻦ و ﺳﺰاداﻧﯽ دەﺳﺘﺪرﮋﯾﻜر ﺧﯚش ﻧﺎﻛن .ﻟ ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ﻛﯚی 754ﭘﯿﺎو ﻛ ﺑ 635 ﭘﺮﺳـــﯽ دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ ﺗﺎواﻧﺒﺎرن و ﻟ ﻧﻮان ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ
دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( و ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر( ﺗﯚﻣﺎرﻛـــﺮاون ﺗﻧﮫـــﺎ ﯾـــك ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﺳـــﺰادراوە. ﭘﺮۆﺳی دادﮔﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋواﻧﯽ دی ھروەك ﺧﯚی ﻣﺎوەﺗوە).(9 ﻟـــ ﺑراﻣﺒر ھﻜﺸـــﺎﻧﯽ ﺗﻮوڕەﯾـــﯽ ﺧﻚ، ﺣﻜﻮﻣت ﺟـــﺎڕی داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆرﺗﺮی ژﻧﺎﻧـــﯽ ﻟـــ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴـــﺪا دا ،ﺳـــرﺑﺎری ﮔﺮﺗﻨﺑری ﺗﻮﻧﺪﺗﺮﯾﻦ ﺳﺰا ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺗﺎواﻧﺒﺎران، ﺑـــم روون ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋـــم ﭘﻮەراﻧ دواﺟﺎر ﺑﺒﻨ ﻣﺎﯾی رەوﯾﻨوەی ﺋو ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧﯾی ﺑراﻣﺒر ھـــﺰی ﭘﯚﻟﯿﺲ ھﯾ ،ﺋو ھـــﺰەی ﺑ ﺑﺘﻮاﻧﺎ ﻟ وەﺳﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی دەﺳﺘﺪرﯾﮋﯾﯿﻛﺎن وەﺳﻒ دەﻛﺮﺖ .ﺗﻮوڕەﯾﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەران ﺑ ﺋﻧﺪازەی ﺋـــوەی رووی ﻟ ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧ ،ﺋوەﻧﺪەش رووی ﻟ ﭘﯚﻟﯿﺲ و دەوﺗ ﻛ ھردووﻛﯿﺎن ﺑ ﺧﻣﺴـــﺎرد ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر دەﻛﺮﻦ. ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ،ﺋم ﻧﺎڕەزاﯾﯽ و ﺳـــرﻛﯚﻧﻛﺮدﻧﺎﻧ دەﻧﮕﺪاﻧوەﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎﻧﯾﺎن ھﺑﻮو .ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎت ﺑﻮوﻧ دەﻧﮓ و ﺳداﯾك ﺑﯚ ﺋو ﻧﺎڕەزاﯾﯿﺎﻧی
ﻟ 2011 ﻟﻻﯾن ﺑﺰووﺗﻨـــوەی دژە ﮔﻧﺪەﯽ ﺑ ﺳرﭘرﺷﺘﯽ ﺋﺎﻧﻨﺎ ھﺎزار ﺳﺎزدران .ھر ﻟ ﺋﺴﺘﺎوە، ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺷـــﺎر ﺑ ﻟﺸـــﺎو رژاوﻧﺗ ﺳـــر ﺷﻗﺎﻣﻛﺎن .ﺋم دوو ﺑﺰاوﺗ ﮔواھﯽ ﺑﻮوﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ و زﯾﺎﺗﺮی ﻛﻟﻨﻚ دەدەن ﻟ ﻧﻮان ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻜﯽ ﭘﮕﯾﺸﺘﻮو ﻟ رووی ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾوە ﻟﮔڵ دەﺳﺘﺑﮋﺮﻚ ﻛ ﺑ ﻧﺎﻛﺎرا ﻟ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی ﻛﺸﻛﺎﻧﯽ وت وەﺳﻒ دەﻛﺮﻦ ،دەﺳﺘﺑﮋﺮﻚ ﻛ ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﺮﺳﯽ ﮔﻧﺪەﯿﯿوە ﮔﻼوە. ھـــردوو ﺋـــم ﺑﺰاوﺗ ﺋﺎﻣﺎژەن ﺑ ﮔﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﺑردەواﻣﯽ ﻧوەﯾﻛﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮ ﻛ دەزاﻧﻦ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﺑﻘﯚزﻧـــوە ،ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿـــﻛﺎن ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﻦ و ﻛﯚﻣ دروﺷـــﻢ ﺑﺪۆزﻧوە ﻛ ﻣﯚرك و ﻛﺎرﯾﮕری
ﺧﯚﯾـــﺎن ھﺑﺖ .ﮔـــر ﻟ ﺑراﯾﯿوە ﺑـــ دەوری ﺑﻛﺎرﺑﺮدن و ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎوە ھﯚﺷﯿﺎرﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻟﻧـــﺎو ﺋم ﭼﯿﻨدا دەﺳـــﺘﯽ ﺑ ﻧﺷـــﻮﻧﻤﺎ ﻛﺮد، ﺋوە ﺋم ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﯿ ﻟ ﺣﺎﯽ ﺣﺎزردا ﺧﯚی ﻟ ھﯿﻮاﯾﻛﯽ ھﺎوﺑﺷﺪا ﺑرﺟﺳﺘ دەﻛﺎت ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ داواﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﻛﺎراﺑﻮوﻧﯽ دەوت .ھر ﺋـــم رەوﺗ ﺑﻮوەﺗ ھﯚی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧﯚرﻣـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮاز و ﭘﺎﺷـــﺎن رۆﯿﺸﯽ ﻟ ﭘﺸﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕدا ﺑﻨڕەﺗﯽ دەﺑﺖ. ﺳرﺑﺎری ﺋﻣ ،ﭼﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ ﺑ ﻛﻣﯿﻨﯾﯽ ﻣﺎوﻧﺗوە و ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﻛﺎﺗﯿﺎن دەوﺖ. ﻟﺑرﺋوەی ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎن ﻛﯚﻣﮕی ﺑﺎﻧﻜ و دوو ھواﯾـــ ،ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﻟ رواﻧﮕـــی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ژﻧﺎن ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﻨﻛﺎﯾوە ،ﺑﻜﻮ ژﻧﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑـــ ﺧﯚﺷـــﮕﻮزەراﻧﯽ و ﭼﻮوﻧـــ ﺑرﺧﻮﻨـــﺪن و ﺣﯿﺴﺎب ﺑﯚﻛﺮدن ھﯾ ھﺎوﭼﺷﻨﯽ ﭘﯿﺎوان .ﻟﺮەدا ﭘرەﺳﻧﺪﻧﻛﺎن ﺗﺎ ﭼﺎوﺑﺑﻜﺎت ﻧﺎدادﭘروەراﻧﯾ: ﺋوەﺗﺎ ﻧﺗﻮاﻧﺮاوە رﮕ ﺑﯚ ﻗﭼﯚﻛﺮدﻧﯽ ﺑدﺧﯚراﻛﯽ ﺧﯚﺷﺒﻜﺮﺖ ،ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی 37٪ی ھﯿﻨﺪﯾﯿﻛﺎن ﺋﻣـــۆ ﻟ ھژارﯾﯿﻛﯽ رەھـــﺎدا دەژﯾﻦ .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ رﮕﯾﺎن ﺑﯚ ﺑﺎﺷﺘﺮﻛﺮدﻧﯽ ژﺮﺧﺎﻧﯽ وﺗﻛ ﻧڕەﺧﺴﺎﻧﺪووە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﻟ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎو، ھروەھﺎ ﻛﻟﻨـــﯽ ﻧﺎدادﭘروەرﯾﯽ ﻧﻮان ﺷـــﺎر و ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ و زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺮدووە. ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ،ﺟﮕ ﻟو درزاﻧی ﺑﺎﺳـــﻤﺎﻧﻜﺮدن ﻛ ﻟ ﻧﻮان ﻣﯚدﺮﻧ و ﺑﺎوﻛﺴـــﺎﻻری و داﻧﯿﺸﺘﻮان و دەﺳـــﺘﺑﮋﺮی دەوﻣﻧـــﺪا ھﯾـــ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﻟﻨﯽ دﯾﻜ دەوﻣﻧـــﺪە ﻧﻮﯿﻛﺎن ﻟ ﺧﻜ ﻓراﻣﯚﺷﻜﺮاوەﻛی وت ،ھرﻤ دەوﻣﻧﺪەﻛﺎن ﻟ ھرﻤ ھژارەﻛﺎن ،ﺷﺎرﻧﺸﯿﻦ ﻟ ﮔﻮﻧﺪی ﺟﻮدا دەﻛﻧوە .ﺋم ﻛﻟﻨﺎﻧـــ دواﺟﺎر ﺑﻮوﻧﺗ ﻣﺎﯾی ﻛﯚﭼﯽﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎنوﺋﺎوەداﻧﺒﻮوﻧﻜﯽﭘﭘﺷﻮی ﺷـــﺎرەﻛﺎن ،ﻟﮔڵ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﺗﺎوان ﺗﯿﺎﻧﺪا .ﺑم ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ﺋم ﻛﻟﻨ ﺟﯚرﺑﺟﯚراﻧی ﻛﯚﻣﮕی ھﯿﻨﺪی ﻟواﻧﯾ ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ ﻟ رووی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯿﯿوە واﯾﺎن ﻟﺒﺖ ﺋﯿﺘﺮ ﺑرﯾﺎن ﭘﻨﮔﯿﺮﯾﺖ. ﮔر ﺣﻜﻮﻣت ﺑﯿوﺖ وەﻣﯽ ﺋم ﺗﻮوڕەﺑﻮوﻧﺎﻧ ﺑﺪاﺗوە ﻛ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ دەﺳﺘﺪرﮋﯾﯿ ﺳﻜﺴﯿﻛﺎن ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾوە ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﭘرە ﺑ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺑﺪات، ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﯾﺎﺳـــﺎﻛﺎن ﭘﯾـــەو و ﺟﺒﺟـــ ﺑﻜﺎت، ھﺎرﯾﻜﺎری رﻜﺨﺮاوە ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿـــﻛﺎن ﺑﻜﺎت ﻛ ﻟ دژی ﺟﯿـــﺎﻛﺎری ﻟ ﺑﻮاری ﭘـــروەردە و ﺧﻮﻨﺪن ﺑﺠﻧﮕﻦ .ﻟﻣش زﯾﺎﺗﺮ ،وەك ﻛﺮﯾﺴـــﺘﯚف ژاﻓﺮﻟﯚ دەﺖ ،ﺣﻜﻮﻣت دەﺑﺖ ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﭼﺎرەﺳری ﻧﺎڕەواﯾﯽ ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﻜﺎت ) .(10ﭼﻮﻧﻜ ﮔر دەوت ﻧﺗﻮاﻧﺖ ﻋﻗﻠﯿت ﺑﮕﯚڕﺖ ،دەﺗﻮاﻧﺖ ﺑ ھﯚی ﻛﯚﻣ ﺳﯿﺎﺳﺗوە ﻛﯚﻣﮕ ﺑ ﺋﺎﻗﺎری ﭘﺸﻜوﺗﻨﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪا ﺑﺒﺎت و ﺑﻣش ﺑﺷـــﺪاری ﻟ ﺑﺎﺷﺘﺮﻛﺮدﻧﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳﯽ ﺳرﺟم ژﻧﺎن ﺑﻜﺎت. وەرﮔاﻧﯽ :ھردی ﻣﺪ
ﭘراوﺰەﻛﺎن: * رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ،ﻧﻮوﺳری ﻛﺘﺒﯽ "ﻛﺎﺗﻚ ژﻧﺎن ﻧﺎﻣﻨﻦ .ﻗﻛﺮدﻧﯽ ﻛﭽﺎن ﻟ ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن و ﭼﯿﻦ" ،ﭘﺎرﯾﺲ، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﻻدﻜﻮﭬﺮت.2008 ، 1وەزارەﺗﯽ ﻛﺎر.'' 2ﺣﻜﻮﻣت دەﺑﺖ رۆﯽ ﺧﯚی ﻟ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﻟ ﻛرﺗﯽ IT-BPO : Nasscomﺑﯚ ژﻧﺎن ﺑﮕﺖ''،زە ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﻚ ﺗﺎﯾﻤﺰ ،ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ4 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( .2013 3ﺋم رﮋەﯾ ھﺸـــﺘﺎ ﻟ ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﭘﻨﺠﺎب ) 893ﺑراﻣﺒر ،(1000ھﺎرﯾﺎﻧﺎ ) ،(1000-877ﻟ راژاﺳـــﺘﺎن) (1000-926ﯾﺎن ﻟ ﻧﯿﻮ دەﻟﮫﯽ ) (1000-866ﻛﻣﺘﺮە. 4ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﻧﻮدەﺗﯽ ﺑﯚ زاﻧﺴـــﺘﯽ داﻧﯿﺸـــﺘﻮوان ،ھروەھﺎ ''ﺋﻧﻜﯿﺘﯽ ﻧﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽﺧﺰان ) ،(NFHS-3ﺑﯚﻣﺒﺎی.2007 ، 5ﺳرﭼﺎوەﻛﺎن.NCRB :'' 6ﻛﭽﺎن ﻓﺮی ھﻮﻧری ﺷـــڕﻛﺮدن ﺑﻜن ﺑﯚ ﺧﯚﭘﺎراﺳـــﺘﻦ .ﺳـــرۆك''IBN live، 2 ،ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم)ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی http://ibnlive.in.com :2011 7ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﺗﺎوان ،وەزارەﺗﯽ داد ،واﺷﯿﻨﺘﻦ دی ﺳﯽwww.ovc:gov ،www.contreleviol.fr 8'' 9ﯾك ﺳﺰاداﻧﯽ دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ ﻟ ﻛﯚی 635ﻛﯾﺲ ﺋﻣﺴﺎڵ ﻟ ﻧﯿﻮدەﻟﮫﯽ'' ،زە ﺋﯿﻨﺪﯾﺎن ﺋﻜﺴﭙﺮﺲ،ﻧﯿﻮ دەﻟﮫﯽ 30 ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی .2012 10ﻛﺮﯾﺴﺘﯚف ژاﻓﺮﻟﯚ" ،ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن ،ﭘﭽواﻧی زﻟﮫﺰی" .ﻧﺎدادﭘروەری و ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﻛﺎن ،ﭘﺎرﯾﺲ ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی.CNRS، 2012
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2013 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2013 ﺋﺎداریﺋﺎداری
18 18
رەواق
دﻻوەر ﻗرەداﻏﯽ *
ﻛﺷﺘﯿﯽ ﻧﻮوح: ﭘﻮﺧﺘی ﻛﺘﺐ ﻟﻻﯾن وەردە ﻣﺤﻣﻤدەوە ﻧﻮوﺳری ﻛﺘﺐ :ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺋﻟﺨﻣﯿﺴﯽ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻋرەﺑﯿوە ﺑﯚ ﻓڕەﻧﺴﯽ: ﺳﻮھﯾﺮ ﻓھﻤﯽ ،ﺳﺎرا ﺳﯿﻠﯿﮕﺎرﯾﺲ ﺑوﺧﺎﻧ و ﺳﺎﯽ ﭼﺎپ :ﺋﺎﻛﺖ ﺳﯿﻮد، ﺋﺎرﻟﺲ2012 ،
ﯾﻛـــﻚ ﻟو ﻛﺸـــﺎﻧی ﻛـــ ﻧﺰﯾﻜی دوو دەﯾﯾـــ و ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿـــﺶ ﻟم ﭼﻧﺪ ﺳـــﺎی دواﯾﯿﺪا ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﺗﺮ ﺑ ﺳـــﯿﻤﺎی ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﻤﺎﻧـــوە دﯾـــﺎرە ،ﻛﺎﺒﻮوﻧوەی ﺑﺰاﭬﯽ ﺷﺎﻧﯚ و ﺑﭽﻮوﻛﺒﻮوﻧوەی رۆﯽ ﺷﺎﻧﯚ و ﻗﺗﯿﺴـــﻜﺮدﻧﺘﯽ ﻟـــ ھﻧﺪﻚ ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯿﺎﻧ ،ﻛ ﺧـــﯚی ﻟ رﻜﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﻓﺴـــﺘﯿﭭﺎﯽ ﺑ ﺑرﻧﺎﻣی ﺋﺮە و ﺋوﺪا دەﺑﯿﻨﺘوە .ھر ﻟﻣﯿﺎﻧی ﺋو ﻗﺴـــﺎﻧدا ﻛ زورﺑی زۆرﯾﺎن دەﭼﻨ ﺧﺎﻧی ﮔﻠﯾﯽ و ﮔﺎزﻧﺪەوە و ﺗﺎ راددەﯾك ﺑﻮوﻧﺗ ﻛﺸ و ﭘﯾﺘﺎ ﭘﯾﺘﺎ ﻟ ﺑﯚﻧ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﺪا دەﮔﻮﺗﺮﻦ و دەﮔﻮﺗﺮﻨوە ،ﺑﺎﺳﻜﺮدﻧﯽ دووﭼﺎرﺑﻮوﻧﯽ ﺷـــﺎﻧﯚی ﻛﻮردﯾﯿ ﺑ ﻗﯾـــﺮان .ﺑ زۆرﯾﺶ ﮔﻠﯾﯽ و ﮔﺎزﻧﺪەﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ'' ﻧﺑﻮوﻧﯽ'' ﯾﻛﻜﯽ ﮔورە دەﻛـــن ھر ﻟ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺑﯿﻨر و ﻧﺑﻮوﻧﯽ دەﺳـــﮕﯿﺮۆﯾﯽ ﺷﺎﻧﯚﻛﺎران و .....ھﺘﺪ ،ﺟﺎروﺑﺎرﯾﺶ ﻟ ﺳـــروﺑﻧﺪی ﺋو ﻗﺴـــﺎﻧدا ،ھﻧﺎﺳی ﺳﺎرد ﺑﯚ ﺳﺎﻧﯽ دەﯾـــی ھﺷـــﺘﺎ ھﺪەﻛﺸـــﺮێ و ﺋو ﺳردەﻣ ﺑ ﺳـــردەﻣﯽ زﯾﻨﯽ ﺷﺎﻧﯚی ﻛﻮردی ﻧﺎوزەد دەﻛﺮێ ﻛ ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ﺧﯚی دەﺑـــﻮو دەﻣﻚ ﺑﺎ ﺋو ﻗﯚﻧﺎﻏی ﺳـــﺎﻧﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎن ﺗﭙڕﻨﺮاﺑﺎ و ﺋﺴـــﺘﺎ ﺷﺎﻧﯚی ﻛﻮردی ﻟﻧﻮ ﭘﺮۆﺳی ﭘﻼﻧﯽ درﮋﺧﺎﯾن و ﺑرﻧﺎﻣ و ﻛﺎری ﺳﯿﺴﺘﻤﺎﺗﯿﻚ و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑداﻣزراوەﯾﯿﻜﺮدﻧﺪا ﺑﻮواﯾ. ﺋـــوەی ﻟـــ دوای راﭘڕﯾﻨوە ﺗﺒﯿﻨﯽ دەﻛﺮێ و ﺗﻧﺎﻧت ﺗﺎ راددەﯾﻛﯿﺶ ﻟﺳر ﺋﺎﺳـــﺘﯽ داﻣـــزراوە ھﻮﻧرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ وەك ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎﻛﺎﻧﯽ ھﻮﻧرە ﺟﻮاﻧﻛﺎﻧﯿﺸﺪا ھﺳﺘﯽ ﭘﺪەﻛﺮێ ،وەﻻﻧﺎﻧﯽ ﺗﻜﺴـــﺘﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯿ وەك ﺗﻮﺧﻤﻜـــﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﻟـــ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯽ و ﭘﻛﺮدﻧوەی ﺑﯚﺷﺎﯾﯽ ﺋـــو ﺗﻮﺧﻤـــ ﮔﺮﻧﮕ ﺑ ھﻧﺪـــﻚ ﺑﺎﺑت ﻛ زۆرﺑی ﺟﺎر ﻟ ﺷـــﯿﻌﺮی ﺷـــﺎﻋﯿﺮﻚ ﯾﺎن ﻛﯚﻻﺟﯽ ﭼﻧﺪ ﺷـــﺎﻋﯿﺮﻚ ﭘﻜﺪﻦ و دەﻛﺮﻨ دﯾﺎﻟﯚگ و ﺑﺳـــر ﺋﻛﺘرەﻛﺎﻧﺪا داﺑﺷﺪەﻛﺮﻦ .ﯾﺎﺧﻮد ﻟ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﺗﺪا راﺳﺘوﺧﯚ ﻟ ﺳـــروﺑﻧﺪی ﭘﺮۆﭬﻛﺮدﻧﺪا و ﺑـــ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ راﮔـــﻮزاری ،دﯾﺎﻟﯚگ دروﺳﺘﺪەﻛﺮێ و دﯾﺎﻟﯚﮔﻛﺎن دەدرﻨ دەم ﯾﻛﺘﺮ و دواﺟﺎر ﺷﺘﻚ دروﺳﺘﺪەﺑ ﻛ ﻟ رووی ﺑﻮﻧﯿـــﺎدی دراﻣﯿﯿوە ھﯿﭻ ﺧﺰﻣﺗﻚ ﺑ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻧﺎﻛﺎت و ﻧك ھر ﺷﺘﻜﯽ ﺋوﺗﯚ ﻻی ﺑﯿﻨر ﺟﻨﺎھﯽ ،ﺑﻜﻮ ﻟ ﺷـــﺎﻧﯚش دەﯾﺘﯚرﻨ. دەﺷـــ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﯿﺎﻧﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﺋو ﺑﺎز ﺑﺳـــرداداﻧ ﻛ ﺟﺎروﺑﺎر ﺑرﮔﻮﻤﺎن دەﻛوـــﺖ ،ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺗﻜﺴـــﺘﯽ ﺧﯚﻣﺎﯿﯽ ﯾﺎن ﭘﯾﺪاﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺗﻜﺴﺘﻚ ﺑ ﻛ ﻟﮔڵ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ھﻧﻮوﻛﯾﯽ ﻛﯚﻣﮕدا ﺑﺘوە.
ﻟـــ راﺳـــﺘﯿﺪا ﺑﺎزداﻧﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﻛﺎراﻧﯽ ﺋﻤ ﺑﺳـــر ﭼﯿﺨﯚف و ﺷﻛﺴـــﭙﯿﺮ و ﺋﭙﺴﻦ و ﺳـــﺘﺮﯾﻨﺪﺑﺮی و ﺑﺮﺨﺖ و ﯾﯚﺟﯿﻦ ﺋﯚﻧﻞ و ﺋواﻧﯿﺘﺮدا ،ھﯿﭻ ﭘﺎﺳـــﺎوﻜﯽ ﻧﯿﯿ ﺟﮕ ﻟ ﺷـــﺎن ﺧﺎﯿﻜﺮدن ﻟﺑـــردەم ﻣﯿﺮاﺗﻜﯽ ﮔورە و دەوﻣﻧﺪی ﺷﺎﻧﯚﯾﯽ و ﺧﯚﻻدان ﻟـــ ﺟﺪدﯾـــت و ﭼﺎو ﺧﻓﺎﻧـــﺪن و ﺧﯚ ﺑﯿﻨﯿﻨـــوە ﻟ ﺗوژﻣﻚ ﻟـــ ﺧﯚﺟﻮوﯾﻨوە و دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺷـــﭘﯚﻟﻜﯽ ﮔـــورە ﻟ ﺑـــ ﺋﺎﺳـــﺎﻧﻜﺮدن و ﺋﯿﺶ ﺑڕﻜـــﺮدن .ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا ﺋوەی دەﻛﺮێ ﺑﺎزداﻧ ﺑﺳـــر ﺗﻮﺧﻤﻜـــﺪا ﻛ ﻟ ھﻣـــﻮو ﻗﯚﻧﺎغ و ﻟﻻی ھر ﻛﯚﻣﮕﯾك ،ﺟﮕ ﻟوەی ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﻟﺳـــر رۆدەﻧﺮێ ،ﺟﻮﻣﮕﯾﻛﯽ ﺋﺠﮕﺎر ﮔﺮﻧﮕﯿﺸـــ ﺑﯚ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﺷـــﺎﻧﯚ ﻟﺳـــر ﺑﻨﺎﻏﯾك ﻛ دەﯾﻜﺎﺗ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻛﺎﯾ ﺳـــرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮوری. ﻟﻣـــش زﯾﺎﺗﺮ ،ﻛﯚﮔﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾك دەﭼﺳـــﭙﻨ ﻛ وەك ﭘﺪاوﯾﺴـــﺘﯿﯿك ﺧﯚی دەﺳـــﭘﻨ ﻧـــك وەك ﺟﮕﯾك ﺑﯚ ﻛﺎت ﺑﺳـــرﺑﺮدن و ﻛﺎت ﻛﻮﺷﺘﻦ .ﮔر ﺑﯿﺎﻧﻮوەﻛ ﺋوە ﺑ ﻛ ﺋﻤ دەﻗﯽ ﺷﺎﻧﯚﯾﯽ ﺧﯚﻣﺎﯿﻤﺎن ﻛﻣ ﯾﺎﺧﻮد ﺋو دەﻗﺎﻧی ﻛ ھن ،ﺗﯿﻨﻮﺘﯽ ﺷﺎﻧﯚﻛﺎراﻧﯽ ﺋﻤ ﻧﺎﺷﻜﻨﻦ، ﺧﯚ ﺋو ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﺎﻧی ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﻧﺎوﻣـــﺎن ﺑﺮدن ،ھن و ﻣﻮﻜﯽ ھﯿﭻ ﮔﺮووپ و ﻣﯿﻠﻠﺗﻚ ﻧﯿﻦ ،ﺑﻜـــﻮ ﺋواﻧ رواﻧﯿﻨﯽ ﮔردووﻧﯽ و ﻓﺮاواﻧﯿﺎن ﺑﯚ دوﻧﯿﺎ ھﺑﻮوە و ﻟ رواﻧﮕی ﺋﯿﻨﺴﺎن و ﺧون و ﺋﺎزارەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧوە ﻧﻮوﺳـــﯿﻮﯾﺎﻧ .وای ﺋوەش ﺑرﻛوﺗﻦ ﺑو ﻛﻮﻟﺘﻮورە ﮔورە ﺋدەﺑﯿی ﺷـــﺎﻧﯚوە ،دەروازەی ﻧﻮێ ﺑـــﯚ راﭬﻛﺮدن و ﮔـــڕان و رواﻧﯿﻨﯽ ﺗﺎزە ﺑﯚ ﺷـــﺎﻧﯚﻛﺎران دەﻛﺎﺗوە و ﺗﻧﺎﻧت زﯾﺎد ﻟوەش دەﺷﻜﺮێ ھﻣﺪﯾﺲ ﺋو ﺗﻜﺴﺘﺎﻧ ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻜﺮﻨوە و ﺑﻜﻮردﻨﺮﻦ .ﻧﻤﻮوﻧﺷـــﻤﺎن ﺑﯚ ﺋم ﻛﺎرە ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚﻟﯿﺮ و ﭼﯿﺨﯚف و ﺋﺣﻤد ﻣﺗر و ﺋواﻧﯿﺘﺮە ﻛـــ ﻟ دەﯾی ﺣﻓﺘﺎ و ھﺷـــﺘﺎﻛﺎﻧﺪا ﻛﻮردﻨﺮاون و ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﭼﮋﯾﺎن ﻟ زەﯾﻨﯽ ﺋﻤدا ﻣﺎوﻧﺗوە. ﭘﻤﻮاﯾ ﺋﻣ ﯾﻛﻚ ﺑﺖ ﻟو ھﯚﻛﺎرە ﺳرەﻛﯿﯿﺎﻧی ﻛ ھﻮﻧرﻣﻧﺪ داﻧﺎ رەﺋﻮف - ی ھﺎﻧﺪاﺑ ﺑﯚ ﺧﯚﺗرﺧﺎﻧﻜﺮدن و دەﺳﺘﺪاﻧ ﭘﺮۆژەﯾﻛـــﯽ ﮔﺮﻧﮕـــﯽ وەك دەرﭼﻮاﻧﺪﻧﯽ زﻧﺠﯿﺮەی ﺷـــﺎﻧﯚی ﺑﯿﺎﻧﯽ .ﺋو زﻧﺠﯿﺮەﯾ، ﭘﺮۆژەﯾﻛ ﻛ داﻧﺎ رەﺋـــﻮف ﺑ ھﺎوﻛﺎری دەزﮔﺎی ﺋـــﺎراس و ﻛﯚﻣﻚ وەرﮔ ،ﻟ ﺳﺎﯽ 2007ەوە ﺷـــﺎﻧﯽ داوەﺗ ﺑر و ﻟ ﻣﺎوەی ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﺷـــش ﺳـــﺎﺪا ﻧﺰﯾﻜی 65ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣی ﻟـــ زوﺑﺎﻧـــﯽ ﯾﻛﻣوە ﺗـــﺪا ﻛﺮاوﻧﺗ ﻛـــﻮردی .ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻛﺎن ﮔﻮﺒﮋﺮﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕـــﻦ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺟﯿﺎواز و
ﺳﺘﺎﯾﻠﯽ ﺟﯿﺎوازی ﻧرﯾﺘﯽ ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﯿﯽ ﻟ ﻛﻼﺳـــﯿﻜوە ﺑـــﯚ ﺷـــﺎﻧﯚی ھﺎوﭼرخ و ﻣﯚدـــﺮن ،ﻟ ﺋﺳـــﺨﯿﻠﯚس – ەوە ﺑﯚ ﺷﻛﺴـــﭙﯿﺮ .ﻟ ﺋﺒﺴـــﻦ -ەوە ﺑﯚ ﯾﯚﺟﯿﻦ ﺋﯚﻧﻞ ،ﻟ ﺑﺮﺗﯚﺪ ﺑﺮﺨﺖ – ەوە ﺑﯚ ھﺎرۆﻟﺪ ﭘﯿﻨﺘر و ﺑﯿﻜﺖ و ﯾﻮﺟﯿﻦ ﯾﻮﻧﺴـــﻜﯚ ،ھر ﻟو ﭘﺮۆژەﯾﺷﺪا ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﺳ ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣی ﻓﺎرﺳـــﯽ و ﻋﺎرەﺑـــﯽ و ﺗﻮرﻛـــﯽ ﻛﺮاوﻧﺗ ﻛﻮردی ﻛ ﻟ رووی ﺗﺮادﯾﺴﯿﯚن و ﺗﻛﻨﯿﻚ و ﺳـــﺘﺎﯾﻠﯽ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨوە ﻟ ﺗﺮادﯾﺴﯿﯚن و ﺳﺘﺎﯾﻠﯽ ﺷﺎﻧﯚی ﺧﯚرﺋﺎوا ﺟﯿﺎوازن. دەﻛـــﺮێ ﺑـــ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ، ﮔﺮﻧﮕﯿـــﯽ ﺋم ﭘﺮۆژەﯾ وـــای ﺋوەی ﻛ وەرﮔاﻧﻛﺎن ﻟ زوﺑﺎﻧﯽ ﯾﻛﻣوەن :ﻟم ﭼﻧﺪ ﺧﺎدا ﻛﯚﺑﻜﺮﺘوە: 1ـ ﮔڕاﻧﺪﻧـــوەی ﺑھﺎ ﺑﯚ ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﺗﻜﺴـــﺘﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯽ و ﯾﻛﻚ ﻟ ﺗﻮﺧﻤ ﺳـــرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ داﻣزراﻧﺪﻧـــﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﯽ ﺷﺎﻧﯚﯾﯽ. 2ـ ﮔڕاﻧﺪﻧـــوەی ﺑھـــﺎ ﺑﯚ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯽ و ژﯾﺎﻧﺪﻧوەی ﺋو ﯾﺎدەوەرﯾﯿی ﻛ ﺑﯿﻨری ﺋﻤ ﭘﺸﺘﺮ ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟﮔڵ ﺑﺮﺨـــﺖ و ﻣﯚﻟﯿـــﺮ و ﭼﯿﺨـــﯚف و ﮔورە ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜدا ھﯾﺒﻮوە. 3ـ ژﯾﺎﻧﺪﻧـــوەی رۆﺣـــﯽ ﺟﯿﺪدﯾـــت و ﮔڕان و راﭬﻛﺮدن ﻻی ﺷـــﺎﻧﯚﻛﺎران و ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﻻی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﺷﺎﻧﯚ. 4ـ دەﻛﺮێ ﺋم ﭘﺮۆژەﯾ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﺧﻛﺎﻧﯽ دواﺗـــﺮدا ﮔﻮڕﻜـــﯽ ﻧﻮﯽ ﺑﯚ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣی ﺧﯚﻣﺎـــﯽ ﺑـــدوادا ﺑـــﺖ ﮔـــر ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی و ھﺎﻧﺪاﻧـــﯽ داﻣﻮدەزﮔﺎ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟـــ ﭘﺸـــﺘوە ﺑـــﺖ .ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿـــﺶ ﻛ ﻟـــ دەﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺣﻓﺘﺎ و ھﺷـــﺘﺎدا ﺑﺧﺸﺸﯽ ﺟﻮان و ﺷﯿﺎوﻣﺎن ﻟ ﺑﻮاری ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺗﻜﺴﺘﯽ ﺷﺎﻧﯚی ﺧﯚﻣﺎﯽ و ﻛﻮرداﻧﺪﻧـــﯽ ﺗﻜﺴـــﺘ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧـــﺪا ھﺑﻮوە. 5ـ ﺋﺎﺷـــﺘﻜﺮدﻧوەی ﺑﯿﻨـــران ﻟﮔڵ ﺷـــﺎﻧﯚدا ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﺷـــﻜﯽ ﺋو داﺑاﻧی ﻧﻮاﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺋو ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯿ دەﮔڕﺘوە ﻛ ﻏﯿﺎﺑﯽ ﺗﻜﺴﺘﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯽ ﻟ ﻧﻤﺎﯾﺸﻛﺎﻧﺪا دروﺳﺘﯽ ﻛﺮدووە. 6ـ ﺋم ﭘﺮۆژەﯾ ﺑﻨﺎﻏـــی داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﺘﺒﺨﺎﻧﯾﻛـــﯽ ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﺷـــﺎﻧﯚﯾﯿ ﻟ ﺗﻜﺴﺖ و ﺗﻮﮋﯾﻨوەﮔﻟﯽ ﺷﺎﻧﯚﯾﯽ. 7ـ ھﻣﯿﺸ ﺗﻜﺴﺘﯽ ﺷﺎﻧﯚﯾﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ ﺟﯿﺎوازی ﻧﻮاﻧﺪن و دەرھﻨﺎن ﻟ ﺋﻛﺘر و دەرھﻨر داوا دەﻛﺎت و ﺑوەش وزەﯾﻛﯽ ﺗـــﺎزەی ﺋﯿﺸـــﻜﺮدن ﻻی ﺷـــﺎﻧﯚﻛﺎراﻧﻤﺎن و ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿـــﺶ ﻻی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﺷـــﺎﻧﯚ ﺑرھﻣﺪﻨ. *ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﻧﻮوﺳر
ﺋم ﻛﺘﺒ ﺑﺎس ﻟ ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺟﮫﺸــــﺘﻨﯽ ﻣﯿﺴــــﺮ دەﻛﺎت ﺑرەو ھﻧﺪەران 12 .ﭼﺎﭘﺘر ﺑﺳــــرھﺎﺗﯽ 12ﻣﯿﺴــــﺮی دەﮔﺘوە ﻛ زۆر ﻟﻜﺠﯿــــﺎوازن ،ﺗﻧﯿﺎ ﻗــــدەری ﺗﺎراوﮔ ﻛﯚﯾﺎﻧﺪەﻛﺎﺗــــوە :ﻻو ،ﺧــــﺎوەن ﺑواﻧﺎﻣــــ، ﺑﻜﺎر ،ﺧﺎﻧوادەی ﻗﯿﺒﺘﯿﯽ ﺧﯚﺷــــﮕﻮزەران، ﻟﺷــــﻔﺮۆش ،ﺑﺰﻧﺴﻤﺎن ...ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺋﻟﺨﻣﯿﺴﯽ ﻛ ﻛﺘﺒﻜﯽ دﯾﻜﺷﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻮە ﺑﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ )ﺗﺎﻛﺴــــﯽ( ،ﺳــــﺎﯽ 1962ﻟداﯾﻜﺒــــﻮوە و دەرﭼﻮوی ﺑﺷــــﯽ زاﻧﺴــــﺘ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﻛﺎﻧﯽ زاﻧﻜﯚی ﺳــــﯚرﺑﯚﻧ ،ﺑــــم ﻛﺎری دەرھﻨﺎن و ﺑرھﻣﻨﺎﻧــــﯽ ﻓﯿﻠﻢ و ﺷــــﺎﻧﯚش دەﻛﺎت. ﻟ ﮔرﻣی ﺷﯚڕﺷــــﻛی ﻣﯿﺴﺮدا ،زوو زوو ﻟﻻﯾن ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎوە ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﯽ ﻟﮔــــڵ دەﻛــــﺮا و وەك زﻣﺎﻧﺤﺎﯽ ﺷــــﯚڕش دەردەﻛــــوت .ﺧﻣﯿﺴــــﯽ ﻟــــو ﺑﺎوەڕەداﯾ ﻛ ﺷﯚڕﺷــــﻛ ﻟ ﺑﻨڕەﺗﺪا ﺳــــﺎﯽ 2005 دەﺳــــﺘﯿﭙﻜﺮدووە ﻧــــك ،2011ﭼﻮﻧﻜ ﻟو ﺳﺎدا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪان و ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﯽ ﺑرﻓﺮاوان رووﯾﺎﻧﺪا و ﺑﺴــــی ﺷﯚڕﺷﻜﯿﺎن داﮔﯿﺮﺳﺎﻧﺪ ﻛ" ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﺑردەواﻣ."(1) ﺋــــوەی ﺧﻣﯿﺴــــﯽ ﻟﻛﺘﺒﯽ "ﻛﺷــــﺘﯿﯽ ﻧــــﻮوح"دا ﺑﺎﺳــــﯽ دەﻛﺎت ،ﻛــــ ﻟ ﺳــــﺎﯽ 2009ﺑــــ زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑوﯾﻜﺮدووەﺗوە، ﺑﺌﻮﻣﺪﯾــــﯽ ﺧﻜــــ ،ﭘﻮوﭼﺒﻮوﻧــــوەی ﺧوﻧﻛﺎﻧﯿﺎﻧ ﺑھــــﯚی دﯾﺎردەی ﮔﻧﺪەﯽ و دﯾﺎرﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨــــﺪەوە .ﺋﺣﻤد ﻋﯿﺰەدﯾﻦ، ﺋﮔرﭼﯽ زاﻧﻜﯚی ﺗــــواو ﻛﺮدووە و ﺑﻮوەﺗ ﺧﺎوەن ﺑواﻧﺎﻣ ،ﺑم ﻛﺎری دەﺳﺖ ﻧﺎﻛوﺖ
و ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿــــﻮە ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﺋﺎﺳــــﻮودە ﺑﯚ ﺧﯚی ﭘﻜﺒﻨﺖ .ﺋو ﺣز دەﻛﺎت ﺧﯚﺷوﯾﺴــــﺘﯽ ﺑﻜﺎت ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘۆژەی ﻟ ﻣﺸﻜﺪان ،ﺑم ﻗت ﻟو ﺑﺎوەڕەدا ﻧﯿﯿ ﺑﺘﻮاﻧﺖ ﻟ وﺗﻛی ﺧﯚﯾﺪا ﺑﯿﺎﻧﮫﻨﺘ دی .ﺑﯚﯾ وەك ﺧﻜﻜﯽ زۆری دﯾﻜ ،دەﯾوﺖ ﻟ رﮕﺎی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﻛﭽﻜﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺑﺪۆزﺘوە و ﺑﯿﺨﻮازﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ "ھژارﺗﺮﯾﻦ ﻛﭽــــﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯽ ﻟﭼﺎو ﻛﭽﻜﯽ ﻣﯿﺴﺮی ﻣﻠﯿﯚﻧﺮە" .ﻟ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﺎﻋداﻟﺗﯿﻛﯽ زۆر ھﯾ ،ﺑﺌﻮﻣﺪﯾﻛﯽ زۆر ھﯾ .ﺗﻧﺎﻧت ﺋواﻧــــی ﺗــــﺎ ﺋﺴــــﺘﺎ ﺑﯿﺮﯾﺎن ﻟــــ دەرەوە ﻧدەﻛﺮدەوە ،وا ﺧرﯾﻜ راﯾﺎن دەﮔﯚڕن و ﺑ ﻧﯿﺎزن وت ﺑﺟﺒﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﻣﯿﺴﺮﯾﺎﻧی ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەژﯾﻦ "رۆژاﻧ ھﻨﺪەی ﻣﻮوﭼی دوو ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻣﻨﯿﺎن دەﺳﺘﺪەﻛوﺖ" ،ﺋﻣ ﺑ ﻗﺴی ﯾﺎﺳﯿﻦ .ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔر ﯾﻛﻚ وا ﺑﯿﺮ ﻧﻛﺎﺗوە و ﺑﺖ "ﺧﻮدا ﻟ ھﻣﻮو ﺷﻮﻨﻜ و ﭘﻮﯾﺴــــﺖ ﻧﺎﻛﺎت ﺑۆﯾﺖ" ،ﺋو وەﻣﻛی ﺣﺎزرە و دەﺖ " ﻧﺎ ،ﺧﻮداﻛی ﺋوێ ﻟوەی ﺋﺮە ﺑﺎﺷﺘﺮە". ﻛﺳﯿﺎن رازی ﻧﯿﻦ ،ﻧ ﺋواﻧی دەﯾﺎﻧوﺖ ﺑۆﻧ ھﻧﺪەران و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ،ﻧ ﺋواﻧی ﭼﻮوﻧﺗ ھﻧﺪەران و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﻟوێ ﺟﯽ ﺧﯚﯾــــﺎن ﺑﻜﻧوە و ﺗﻜڵ ﺑــــ ﻛﯚﻣﮕی ﺋوێ ﺑﺒﻦ .ﻟوەش ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺋوەﯾ ﻛ رەﻧﮕ وا ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑﻜﺎت ﺑﮕڕﻨوە وت ،ﺟﺎ ﺑﯚﭼﯽ ﻛﺎر ﺑﯚ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﻧﻛﺮﺖ؟ ﺳــــﻮﻋﺎد زۆر زۆر ﻧﺎڕازﯾ ﻟ ﺳﯿﺴــــﺘﻣﯽ وﺗﻛی و رەﺧﻨی ﺗﻮﻧﺪی ﻟﺪەﮔﺮﺖ ،دەﺖ "ﺋﺎﻣﺎدەم
ژﺮار ﺷﺎﻟﯿﺎن ﻣﯿﻮاﻧــ ﯾﺎﻧی ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﻟــــ ﻟــــ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺋــــو ﻛﯚڕاﻧــــی ﯾﺎﻧی ھﺎوڕﯿﺎﻧــــﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧــــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜــــﯽ ﻛﻮردی ﺑــــ ھﺎوﺑﺷــــﯽ ﻟﮔــــڵ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕــــی ﻓڕەﻧﺴــــﯽ ﻟ ﺑﻨﻜی ﺋــــو ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﯾ ﻟ ھوﻟﺮ دەﯾﺎﻧﺒﺳــــﺘ ،رۆژی 4ی ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ی ،2013ﻛﯚڕﻚ ﺑﯚ ﭘﺴﭙﯚڕی ﻓڕەﻧﺴــــﯽ ﺑﻮاری ژﯾﯚﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻚ و ﻛﺸﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ژﺮار ﺷﺎﻟﯿﺎن رﻜﺨﺮا. ﺋﺎﻻن ﮔﭙﺮات ﻛﻮﻧﺴﻮﻟﯽ ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟ ھوﻟﺮ و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺑرﭼﺎو ﻟ ﺑرﭘﺮﺳــــﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ و ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣدەﻧﯽ ﺗﯿﺪا ﺑﺷﺪار ﺑﻮون. ﭘــــﺎش وﺗــــی ﺑﺧﺮھﻨﺎن و ﻧﺎﺳــــﺎﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚڕﮔ ﻟﻻﯾن ﺳــــﺘﻔﺎن ﺗﻠﯿ ﺑڕﻮەﺑری ﭘﯾﻤﺎﻧﮕی ﻓڕەﻧﺴــــﯽ ھوﻟﺮ و د .ﺋﺎﺳــــﯚ ﺣﺳــــن زادە رﻜﺨری ﯾﺎﻧــــی ھﺎوڕﯿﺎﻧﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی ،ژﺮار ﺷــــﺎﻟﯿﺎن ﺑﺎﺳــــﻛی ﺧﯚی دەﺳــــﺘﭙﻜﺮد ﻛ ﺗﺎﯾﺒت ﺑــــﻮو ﺑ دەﺳــــﺘﻮەرداﻧ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن و ﺋﺎﻮﮔﯚڕە ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ دەﯾی راﺑﺮدوو و رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯽ و ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚی ﺳﻮورﯾﺎ. ژﺮار ﺷــــﺎﻟﯿﺎن ﺑﺎﺳــــﻛی ﺧﯚی ﺧﺴــــﺘ ﭼﻮارﭼﻮەی ﮔﺸــــﺘﯿﯽ ﺋﺎﻮﮔﯚڕ ﻟ ھﺎوﻛﺸ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن و ﻧﺎوﭼﻛ ﻟ ﻣﺎوەی 40ﺳﺎﯽ راﺑﺮدوودا و رووداوە ﺑﻨڕەﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ
ژﺮار ﺷﺎﻟﯿﺎن
زـﺪی ﺧﯚت ،ﻧﯾﺎری ﺧﯚت
19 19
ﻛﺘﺒﻛ ﺑوە ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ دﺖ ﻛ ﻧﻮوﺳــــر وەك ﺑﯽ ﭘﺸﺒﯿﻨﯿﻛﯽ ﻛﺮدﺑﺖ :ھﻧﺪەران وەك ﺋوە واﯾ" ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﯽ ﺗﺎزە دەﺳﺘﭙﺒﻜﺎت ﻛــــ ﺋﻤ ھﯿﭽﯽ ﻟــــ ﺑــــﺎرەوە ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ،ﻛ ﻧﺎﯾﺗــــ ﺧﯾﺎﯽ ﺋﻤﺷــــوە" .دوو ﺳــــﺎڵ دوای دەرﭼﻮوﻧﯽ ﻛﺘﺒﻛ ،ﻣﯿﺴﺮ دەﺳﺖ ﺑ ﺷﯚڕش دەﻛﺎت و رادەﭘڕﺖ .ﺋو ﻣﯿﺴﺮەی ﺑ دوای ﺟﯿﮫﺎﻧﻜوە و ﻛ ھﺸﺘﺎ ﻧﺎزاﻧﺖ ﭼﯚﻧ و ﺧﯾﺎﯿﺸﯽ ﺑﯚی ﻧﺎﭼﺖ. وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﺑﻤــــﺮم ﺑم ﻗــــت ﺑﺪەﻧﮓ ﻧﺎﺑــــﻢ" .ﺑ، ﺑﺪەﻧــــﮓ ﻧﺎﺑﺖ ،ﺑم دواﯾﯽ ھر ﻟﺳــــر ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ دەﯾﻜﻮژن .ﻣﻮرﺗزا ،ﻣﺮدی دﺒﯚرا ﻛ ژﻧﻜﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰە و ﻋﺎﺷﻘﯽ ﻣﯿﺴﺮە ،ﻗﺴ ﺑﯚ ژﻧﻛی دەﻛﺎت و دەﺖ ":راﺳــــﺘ ژﯾﺎن ﻟ رووی ﺳﯿﺎﺳﯿوە ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮ و ﺋﺎرام ﺑﻮو، ﺑم ﺳــــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﻛﯽ رووﻛش .ﺗﺮس ﻟ
ﺗﻗﯿﻨوە ﺑﺳــــر ﻣﯿﺴــــﺮﯾﻛﺎﻧﺪا زاڵ ﺑﻮو، ﻋﻗ و ھﯿﻮای ﻟﺴــــﻧﺪن" .ﺋﺎﻣﺎدەن ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺨﻧ ﻣﺗﺮﺳــــﯿوە .ﺋﺎﻣﺎدەن ﺑﭽﻨ ﻧﺎو ﻛﺎﻣﯿﯚﻧﯽ ﺳﺎردﻛرەوە )ﺑﯚ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺧﯚراك( ،ﺋﺎﻣﺎدەن ﺳﻮاری ﺷە ﺑﻟﻣﻚ ﺑﻦ و ﻣﻠــــﯽ دەرﯾﺎ ﺑﮕﺮن و ﺑڕﻜون ،ﻛ رﮕﺎی ھﺎت و ﻧھﺎﺗ ،ﯾﺎن ﺋﺎﻣﺎدەن ﮔﻮرﭼﯿﻠﯾﻛﯽ
ﺳرﭼﺎوە : )" (1ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻦ ﻟﮔڵ ﺋﻟﺨﻣﯿﺴـــﯽ ﻟ ﺑﺎرەی ﻛﺘﺒﻛﯾوە ،ﻛﺷﺘﯿﯽ ﻧﻮوح"1 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی ،2012ﺳﺎﯾﺘﯽ www.lacauselitteraire.fr
ـــﯽ ﺋﻣﺠﺎرەی ـــﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻛﻮردی ﺑﻮو
)ﻓﯚﺗﯚ :ﻓرزﯾﻦ ﺣﺳن(
ﻣﮋووی ﻧﻮﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ .ﺋو ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺑﺎﺳــــﻛﯾﺪا ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑ ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ ﺳــــﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ دەﯾی ﺣﻓﺘﺎی زاﯾﯿﻨﯽ ﻛﺮد ﻛ ﻛﯚﻣﻚ رووداوی ﮔورەی ﻟﺑﻮاری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ھﺎوﻛﺸی ھﺰەﻛﺎﻧﺪا ﺑﺧﯚوەﺑﯿﻨــــﯽ ،وەك ھﻜﺸــــﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ھﻨﺪﻚ ﺟﻣﺴــــری ﻧــــﻮێ و وﺗﺎﻧﯽ وەك ﭼﯿــــﻦ و رەوﺗﯽ روو ﻟ داﻛﺸــــﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﺗﺎﻧــــﯽ ﺋوروﭘﺎﯾــــﯽ و ﻗﯾﺮاﻧــــﯽ ﻧــــوت، داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴــــﺘﺎن ﻟﻻﯾن ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗوە و ھروەھﺎ ﮔﯾﺸﺘﻨ دەﺳﺗﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺎش ﺷﯚڕﺷﯽ 1979ﻟ ﺋﺮان .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻟ ﺑﺷﻜﯽ دﯾﻜی ﻗﺴﻛﺎﻧﯿﺪا ﺋﺎﻣــــﺎژەی ﺑو ﻓﺎﻛﺘراﻧ ﻛﺮد ﻛ رﮕﺎﯾﺎن ﺑﯚ ﻧزﻣﯽ ﻧﻮﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و ﺑﺎدەﺳﺘﯿﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺧــــﯚش ﻛﺮد و ﻟــــﺮەدا ﺑــــ وردی ﭘرژاﯾ ﺳــــر ھﯚﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ھرەﺳــــﮫﻨﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت. ژﺮار ﺷﺎﻟﯿﺎن ﻟ درﮋەی ﺑﺎﺳﻛﯾﺪا ﺑﺎﺳﯽ ﻟ ھﺎﺗﻨﯽ وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚ وﺗﺎﻧﯽ دەوروﺑری ﻛﻧﺪاو و ﺳﯿﺎﺳــــﺗ ﺳــــﺘﺮاﺗﮋﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾــــﻜﺎ ﻟــــ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳــــﺖ ﻛﺮد .ﻟﺮەﺷــــﺪا وــــای ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﻋﺮاق و وﺗﺎﻧﯽ دراوﺳــــ ،ھﺎوﻛﺸ و ﻧﺧﺸــــﯽ ھﺰە ﺗﻮﻧﺪڕەوە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎن و ﺑﮔﺸﺘﯽ رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﻧﻮان ﺷﯿﻌ و ﺳﻮﻧﻨﻛﺎﻧﯽ
ﻟ ﮔﯚﺷﻧﯿﮕﺎی ﺧﻮﻨﺪﻧوە و ﺳﯿﺎﺳﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪ. ﻟﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﮔڵ ھﺰە ﺋﯿﺴﻼﻣﮕراﻛﺎﻧﺪا، ﺷﺎﻟﯿﺎن ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ھﮕڕاﻧوەی ھــــﺰە ﺗﻮﻧــــﺪڕەوە ﺳــــﻮﻧﻨﯿﯿﻛﺎن ﻛﺮد ﻛ ﺳــــردەﻣﻚ ﺑــــ ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘرەﯾﺎن ﺳــــﻧﺪﺑﻮو ﻟدژی ﺋــــو زﻟﮫﺰە و ﻧﺧﺸــــﯽ ﺋــــو ھﺰاﻧی ﻟ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی ﺟﻣﺴرﯾﯽ ﻧﻮان ﺷﯿﻌ و ﺳــــﻮﻧﻨ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛدا و ﻟ ﻛﯚﻧﺘﻜﺴﺘﯽ ﻧﯾﺎری و رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ و ﻧﺎوﭼﯾﯽ ﻟ ھﻨﺪﻚ وﺗﯽ وەك ﻋﺮاﻗﺪا ﺧﺴﺘڕوو. ﺑڕــــﺰ ﺷــــﺎﻟﯿﺎن ھروەھــــﺎ ﺑــــ وردی رەھﻧﺪە ﺟﯚراوﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ و دوورەدﯾﻤﻧﯽ ھﺎﺗﻨدەر ﻟ ﺑﻨﺒﺳﺘﯽ ﺋﺴﺘﺎ و ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﺎﺗﻦ ﺑ ﻛﺎرەﺳــــﺎﺗﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯽ ﻟو وﺗدا ھﻨﺎﯾ ﺑر ﺑﺎس .ﻟو ﺑﺎرەﯾوە ﺟﮕ و ﭘﮕی دەوﺗﯽ ﺗﻮرﻛﯿﺎی ﻟﺳر ﻧﺧﺸی ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯽ ﺋﺎﻮﮔــــﯚڕە ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪارەﻛﺎﻧــــﯽ ﻧﺎوﭼﻛدا زەق ﻛﺮدەوە. ﺗوەرﻜﯽ دﯾﻜی ﺑﺎﺳــــﻛی ﺷــــﺎﻟﯿﺎن ﺗرﺧﺎن ﻛﺮاﺑــــﻮو ﺑﯚ ﻛﺎرﻛﺮدﻧــــﯽ ﺋو ھﺰە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﺎﻧی ﻟ ﭘﺎش رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﺑھﺎری ﻋرەﺑﯿﯿــــوە ﻟــــ ھﻨﺪﻚ ﻟــــو وﺗﺎﻧدا ﻟ ھﺒﮋاردﻧﺪا ﺳــــرﻛوﺗﻨﯿﺎن ﺑدەﺳــــﺖ ھﻨﺎوە و ﺋﻣش ﻛﯚﻣﻚ دﯾﺎردەی ﻧﻮﯽ
LE
diplomatique diplomatique
2013 ﺋﺎداری2013 ﺋﺎداری
رزﮔﺎری ﺑﻜﺎت. ﯾﺎﺳــــﯿﻦ و ﻣﺑــــﺮوك ،ﺋﻣــــی دواﯾــــﯽ ﻗﺎﭼﺎﺧﭽﯿ و ﭘﯿﻮاﯾ ﺋﯿﺸــــﻛی ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺧﻚ دەﻛﺎت ،ﺑﺎس ﻟ ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺳــــﻓری دەرﯾﺎﯾﯽ ﺋو ﻗﻮڕﺑﺳــــراﻧ دەﻛن ﻛ وەھﺎ ﺑﺌﻮﻣﺪ ﺑﻮوﻧــــ و دەﯾﺎﻧوﺖ ﺧﯚﯾﺎن رزﮔﺎر ﺑﻜن ،ﺳــــﻮاری ﺷــــە ﺑﻟﻣﻜﯿﺎن ﻛﺮدوون و ﻧﺎوﯾــــﺎن ﻧﺎوە ﻛﺷــــﺘﯿﻛی ﻧــــﻮوح ،ﻛ ﺑﻮوەﺗ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ رۆﻣﺎﻧﻛی ﺋﻟﺨﻣﯿﺴﯽ. ﺣﺳــــﻮوﻧ ﻛ ﻣﯿﺴــــﺮﯾﯿﻛﯽ رەﺷﭙﺴــــﺘ و ﺑ ﺋﺳــــ ﻧﻮﺑﯿــــ ،ﭘﻧﺠی ﺗــــﺎوان ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن و رۆژﺋﺎوای دووڕوو ﻛ ﻣﯿﺴﺮی رووﺗﺎﻧﺪووەﺗوە و ھروەھﺎ ﺑﯚ ﮔﺷــــﺘﯿﺎری درــــﮋ دەﻛﺎت و ﭘﯿﻮاﯾ ھﻣــــﻮوی ﺧﺗﺎی ﺋواﻧ .ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺋﻣﺎﻧن وﺗﻜﯽ ﺧــــﺎوەن ﻣﮋووﯾﻛﯽ ھــــزاران ﺳــــﺎﯾﺎن ﻛﺮدووەﺗ ﺧﺎﻛﻚ ﻛ ھﯿﭻ ﺗﺮووﺳــــﻜﺎﯾﯿﻛﯽ ﺋﻮﻣﺪی ﺗﺪا ﻧﻣﺎﺑﺖ؟ ﺋم 12ﻛﺳــــ ﻛ ﻛﯚچ دەﻛن و ﯾــــك ﻗدەرﯾﺎن ھﯾ ،رﻚ وەك 12دواﻛوﺗﻮوەﻛی ﭘﻐﻣﺒر ﻣﻮﺳﺎﯾﺎن ﻟ ھﺎﺗــــﻮوە و ﺑ دوای ﺧﺎﻛﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﺪا و و ﺳرﮔرداﻧﻦ.
ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻔﺮۆﺷﻦ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑ دەرﯾﺎدا ﺳــــﻓر ﺑﻜن .ﺗﻧﺎﻧت ﻧﭬﯿﻦ ﻋدﻟﯽ ﻛ ﭘﺰﯾﺸﻜ و ﺧﺰاﻧﻜﯽ ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯽ ھﯾ و ﻗﯿﺒﺘﯿﻦ ،ﺑ ﻧﯿﺎزە ﺑرەو ﻛﻧدا ﻛﯚچ ﺑﻜﺎت، ﺗﻧﯿﺎ ﻟ ﭘﻨــــﺎوی ﺋوەی ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﻛﭽ16 ﺳــــﺎﻧﻛی ﻣﺴــــﯚﮔر ﺑﻜﺎت و ﻟ ﻣﯿﺤﻨت
MONDE MONDE LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻛﻮردﺳﺘﺎن MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ﺑودەﻛﺮﺘوە ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺋﺎﻛﯚ ﻣﺤﻣﻤد ﺳرﻧﻮوﺳر ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﺑڕﻮەﺑﺮی ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﺳﻻم ﺳﻋﺪی ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری ﺣﻮﺳﻦ ھﯿﻤﻤﺗﯽ ﺳﺘﺎﻓﯽ وەرﮔەﻛﺎن دﮐﺘﯚر ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زاده ،دﮐﺘﯚر ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ،ﮐﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو، ھردی ﻣﺪ ،د .ﺷﻮان ﺟﺎﻓﺮ دﯾﺰاﯾﻦ ﺑﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺘﻓﺎ ھﻮﻧر ﻣرﺟﺎن Tel: 00964 (0)750 488 5696 info@monde- dediplomatique- kurde.com www.monde- dediplomatique- kurde.com ﺋدرﺲ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ،ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺟوھر ﺑﺎﭘﯿﺮ، ھوﻟﺮ – ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﻋﺮاق ﻓرەﻧﺴﺎ MONDE LE
diplomatique ﺑڕﻮەﺑر Serge Halimi ﺟﮕﺮی ﺑڕﻮەﺑر Alain Gresh ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔی Bruno Lombard ﺳرﻧﻮوﺳر Martine Bulard ﺟﮕﺮی ﺳرﻧﻮوﺳر Pierre Rimbert دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران Laurent Bonnelli, Mona Chollet, Alain Gresh, Renaud Lamert, Evelyne Pieiller, Philippe Rivierre, Philippe Rekacewicz (cartographie), Anne-Cecile Robert ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری Alice Brazilay, Maria Ierardi دﯾﻜﯚﻣﺎﻧﺘﺴﯿﯚن Olivier Pironet ﺳﻜﺮﺗﺎرﯾت Anne Callait-Chavanel, Sophie DurandNGO, Joseline Fleury, Monique Salomé Tel: 00 33 (0) 153 94 96 01 Fax: 00 33 (0) 153 94 96 26 ﺋدرﺲ 1- 3, rue Stephen- Pichon, F- 75013,Paris
ﮔﺮژی و ھﺎودژﯾﯽ دەرووﻧﯿــــﯽ ﻛﯚﻣﮕﻛﺎﻧﯽ ﻟﻜوﺗﻮوەﺗوە .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻟو ﺑﺎرەﯾوە ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑو ﻓﺎﻛﺘراﻧ ﻛﺮد ﻛ دەﺑ ﺋو ھﺰاﻧ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻜﺎت ﻟﺑﺮی ﺧﯚﺑﺳﺘﻨوە ﺑ رەوﻜﯽ وﺷﻜﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ،ﺳرﻧﺞ ﺑﺪەﻧ ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑڕﻮەﺑﺮدن و ﭼﺎرەﺳــــرﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸــــﻛﺎﻧﯽ وت و ﺋﺎﺷــــﺘﻜﺮدﻧوەی ﺋــــﺎرەزوو و رواﻧﯿﻨ ﻧﺎﻛﯚﻛﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮ ﺋو ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﺎﻧ. ﻟ ﺑﺷﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑﺎﺳﻛﯾﺪا ،ﺑڕﺰ ﺷﺎﻟﯿﺎن ھوراز و ﻧﺸﻮەﻛﺎﻧﯽ رﮕﺎی ﮔﯾﺸﺘﻨﯽ ﻛﻮردی ﺑ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎوﺗﻮێ ﻛﺮد .ﺋو ﻟو ﺑﺎوەڕەدا ﺑﻮو ﻛ ﺳرەڕای ﺋوەی ﺳردەﻣﯽ ﻧﻮێ ﭘە ﻟ دەرﻓت و ﺑﻦ ﺑﯚ ﻣﺎف و دەﺳــــﺘﻜوﺗﯽ زۆرﺗﺮ و ﺑﺎﺷــــﺘﺮ ﺑﯚ ﻛﻮرد ،ﺋوان ﭘﻮﯾﺴــــﺘ واﻗﯿﻌﺒﯿﻨﺎﻧــــ ﻣﺎﻣــــ ﻟﮔــــڵ ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﺑﻜن و ﺑ ﭘﺸﺘﺒﺳــــﺘﻦ ﺑــــ ھﺰی ﺧﯚﯾﺎن و ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە و ﺟﻮﻧوەی ژﯾﺮاﻧ ،ﺗﺒﻜﯚﺷــــﻦ و زۆرﺗﺮﯾﻦ دەﺳﺘﻜوﺗﯽ ﻣﻮﻣﻜﯿﻦ ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻧﻮﺪا داﺑﯿﻦ ﺑﻜن.
ﺋﺎداری - 2013ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
دوﻧﯿﺎ ﻧﯿﻮەﭼﻛی ﺋﻤ ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ * دەﺷ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﺋوە ﻟ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻜﯾﻦ: ﺑﯚﭼﯽ ﺳـــرﺟم ﺋو رەﮔز و ﭘﻜﮫﺎﺗﺎﻧی ﻛـــ ﻟ دوﻧﯿﺎی ﺋﻤدا ھـــن ،ﯾﺎن دوﻧﯿﺎی ﺋﻤ ﭘﻜﺪەھﻨﻦ ،ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ دەﻣﻨﻨوە. ھـــر ﻟ ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ ﻓﯿﻜـــﺮ و ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕەوە ﺗـــﺎ ﭘـــﺮۆژە ﻣﺎدﯾﯿـــﻛﺎن؟ رەﻧﮕـــ ھﯿـــﭻ ﭘﺮۆژەﯾك ﻧﮔﯾﺸﺘﺒﺘ ﺋوﺟﯽ ﻛﺎﻣﺒﻮون، ﻧﮔﯾﺸـــﺘﺒﺘ ﺋـــو ﺋﺎﺳـــﺘی ﻛـــ ﺋﯿﺘﺮ دﯾﻨﺎﻣﯿﻜﯿﺗﯽ ﻧﺎوەﻛﯽ ﺧﯚی ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﺑﺖ و ژﯾﺎﺑﺖ و ژﯾﺎن و ﺟﻮوی ﭘ ﺑﺧﺸﯿﺒﺘﯿﻦ و وەﻛـــﻮ ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯿﺶ رۆﭼﻮوﺑﺘ ﻧﻮ رەوڕەوەی ﻣﮋووەوە .ﺷﺘﻚ ﺋﯿﺪی ﻟﺳر ھردوو ﭘﯽ ﺧﯚی راوەﺳﺘﺎﺑﺖ. دەﺳـــﺘﻤﺎن ﺑﯚ ﭼﯽ ﺑﺮدﺑﺖ ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ ﺟﻤﺎﻧﮫﺸﺘﻮوە و ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ ﺑﯚ ﻧوەﻛﺎﻧﯽ دی ﻣﺎوﻧﺗوە .ﺋواﻧﯿﺶ دﯾﺴﺎﻧوە ھر ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ ﺋﺎوڕﯾﺎن ﻟﺪاوەﺗوە و دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑﯚ ھرﭼﯽ ﺷﺘﻜﯽ دﯾﻜش ﺑﺮدﺑﺖ ھر ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ ﺑﺟﯿﺎﻧﮫﺸﺘﻮوە. ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھم و ﺳـــرەﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴـــﺘم ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ ﻧھـــﺰەی ﻋرەﺑـــﯽ ﺷﻜﺴـــﺘﺪﻨﺖ ،ﻧـــ ﭘﺪاﭼﻮوﻧوەﯾﻛﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ﻟﻧﻮ ﻓﯿﻜﺮی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ دەھﻨﺘ ﻛﺎﯾوە ،ﻧ ﭼﻛرە ﺑـــ ﻧﻮﺨﻮازﯾـــﺶ دەﻛﺎت .ﺋﯿﺘـــﺮ ﺋوﯾﺶ ﺑـــ ﻧﯿﻮەﭼـــﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ دـــﺖ ،ﺟﮕ ﻟ رەﻧﮕﺪاﻧوەﯾﻛﯽ ﺋدەﺑﯽ ،ﺷﺘﻜﯽ ﺋوﺗﯚی ﻟﻮە ھﻨﺎﻛﻨﺮﺖ. ھـــر دوای ﺋﺎواﺑﻮوﻧـــﯽ دواھﻣﯿـــﻦ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯿـــت ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﺪا ،ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻻی ﺋﻤـــ ﻟ ﭘﻟﻗﺎژێ دەژﺖ .ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﻛﺎﺋﯿﻨﻜﯽ ﻋرەزﯾﯿ و ﻟ ﭘﻨﺎو ﺋﺎﯾﺪﯾﺎل ،ﻟ ﭘﻨﺎو ﺋﺎﯾﻨﺪە ،ﻟ ﭘﻨﺎو ﻧﺧﺸﯾﻛﯽ وەھﻤﯽ ژﯾﺎوە .ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﻛﺎن ﻟ ﺳـــﻨﻮور دەژﯾﻦ و ﻧﺎﮔﻧـــ ھﯿﭻ ﻣﻧﺰﻚ .ﻛـــﯚی ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯽ دەوﺗـــﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﺷﻜﺴـــﺘﺪﻨ ،دوای ﺳـــدەﯾك ھﺳﺖ دەﻛﺮﺖ ﺋم ﺳﻨﻮوراﻧ ﭼﻧـــﺪ ﺑ رۆح و ﭼﻧﺪ ﻟﺳـــر ﺑﻨﯿﺎﺗﻜﯽ رەﻣﻛـــﯽ ﻛﺸـــﺮاﺑﻮون و ھر ﺋـــﺎواش ﺑ رووﻣﺎﻧﺪا دەﺗﻗﻨوە. ﺋﺎﯾﻦ ﻧ ﭘﺎﺷﻜﯚﯾ و ﻧ وەﻛﻮ ﺟوھرﯾﺶ ﺳﯾﺮ دەﻛﺮﺖ ،ﺑﻜﻮ دەﯾﺎن ﺋﯿﺸﻜﺎﻟﯿﺗﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﻟ دەوری ﺧﯚی ﻛﯚدەﻛﺎﺗوە. ﺳـــرﺟم ﻛﯚﺳـــﺘﻜوﺗﻦ و دەﺳـــﺘﻜﻮرﺗﯽ و ﺑﺒرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻟـــ ﺋـــو و ﺑـــ ﺋودا ﻟﻜﺪەدرﻨـــوە و وەﻣﻜﯽ ﺗـــواوی ﭘ ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﺟﯿﮫﺎﻧﻚ ﻛ ﻟـــ ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ ﺧﺮاداﯾ ،ﻟ ﺳـــرزەﻣﯿﻨﻜﺪا ﺋﯿﺸـــﺪەﻛﺎت و ﺋﯿﺸـــﯽ ﭘﺪەﻛﺮـــﺖ ﺧﯚی ﺟـــﯽ ﻟﻗ و ﺗﻜﮫﻜﺸـــﯽ ﭼﻣـــﻚ و ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ و ﺋﺎﻣـــﺮازی ﻧﻮێ دەﺑﺘـــوە و ﮔرا ﻟﻧﻮ ﺣﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﯚﺑﻮوﻧﺪا دادەﻧ. ﺋﺎﯾﻦ ﻟـــ ﻗﺎوﻏـــﯽ ﺧـــﯚی دەردەﭼﺖ، دەردەھﻨﺮﺖ و دەﺑﺘ ﻛرەﺳﺘ ،دەﺑﺘ ﺋﺎداﺗـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻧﺧﺸـــﻛﺎﻧﯽ زەﯾﻦ و دەروون ﺑـــﯚ ﺧﯚی ﺗﺳـــﻚ دەﻛﺎﺗوە، ﻟـــ ﺧﯚڕاھﻨﺎﻧﻜـــﯽ رۆﺣﺎﻧﯿﯿـــوە دەﺑﺘ ﺧﯚڕاھﻨﺎن ﺑـــﯚ ﻟﻧﺎوﺑﺮدﻧﯽ ﺋوﯾﺘﺮ .ﺋﯿﺮادە ﻟ ﺧﻮدا دەﺳﺘﻨﺘوە و دەﯾﺪاﺗ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧ ﭼواﺷﻛﺎن. ﭘﺮۆژە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿ ﺑﻧﺎو ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟﺳر ﺳﻨﻮوری ﺋﺎﯾﻦ و ﭘﺮۆژە دوﻧﯿوﯾﻛﺎﻧﺪا ھﺪەﺗﯚﻗﻦ .ﭘﻨﺎﺳـــﯾﻛﯽ ورد و رووﻧﯿﺎن ﭘ ﻧﯿﯿـــ ،ھر ھﻨـــﺪەی زاﻧﺎﯾﻛﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺳـــر ﻟ دوﻧﯿﺎی ﻧﻮێ دەردەﻛن .ﺧﻮدی ﭼﻣﻜﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﯿت دەﺑﺘ ﺋﯿﺸﻜﺎﻟﯿﺗﻜﯽ وا ﭘﯿﻛـــﯽ ﻟﻧﺎو ﺋﯿﻠﺤﺎدە و ﭘﯿﻛی دی
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Michelle Torrez ﻟ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺑ ﺋوﯾﺘـــﺮی رۆژﺋﺎوا ﻟﻜﺪەدرﺘوە. ﭘﺮۆژە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ ﺑﻧﺎو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿﻛﺎن ﺗﻧﮫـــﺎ ﻟـــ دووﭘﺎﺗﻜﺮدﻧـــوەی ﺋـــم دەﺳـــﺘواژەﯾدا ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯿـــﺎن روون دەﻛﻧوە .دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿت ﺑدەر ﻟ ھﻣﻮو وەزﯾﻔﯾﻛـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮی و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯿ ،ﭘﺶ ﺋوەی ﺑ ﭘﺮۆﺳـــﻛﺎﻧﯽ دەﻧﮕـــﺪان ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﺑﺖ .دەﻧﮕـــﯽ ﺗﺎك و
دەﻧﮕﯽ ﻛﯚﮔـــرا ﺗﻜﯽ ﯾﻛﺘﺮی دەﻛﺮﻦ. ﺋوەﻣـــﺎن ﻟﺑﯿﺮ دەﭼﺘـــوە ﻛ ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿت ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺗﺎﻛ ،ﺗﺎﻛﻜﯽ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاو و ﺧـــﺎوەن ﻛﯾﻨﻮوﻧﯾـــك ﻛ ﻟوﯾﺪﯾﻜـــ ﺟﯿﺎی دەﻛﺎﺗوە و ﺑھﺎ و ﺑﺎﯾخ ﺑﯚ ﺳـــﻨﻮوری ﺗﺎك دەﮔڕﻨﺘوە ،ﺗﺎﻛﻜﯽ ﺟﻮدا ﻟ ﺋوﯾﺘﺮ ﺑﺎ ﺳر ﺑ ھﻣﺎن ﻧﺗوە و ﺳـــر ﺑ ھﻣﺎن ﻣزھب و ﺳر ﺑ ھﻣﺎن ﺑھـــﺎی ﺧﺰم و ﺧﻮـــﻦ و ﺑﻨﻣﺎش ﺑﺖ.
ھرە ھﺳﺘﯿﺎر و ﮔﺮﻧﮕﻛﺎن ،ﺑ ﺑﺎﯾﺧﺘﺮﯾﻦ ﭘـــﺮۆژە و ﻣﯚﺗـــﯚری ھﻣـــﻮو ﺑرھﻣﻜﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺖ دەژﻣﺮدرﺖ ،چ ﺑﯚ ﺧﺎوەﻧﻛی وەﻛـــﻮ ﺗﺎك ،چ ﺑﯚ ﺧـــﻮدی ﻛﯚﻣڵ ،ﻛﭼﯽ ﺋـــم ﭘﺮۆژەﯾـــش ،چ ﻟڕـــﯽ داڕﺷـــﺘﻨﯽ ﯾﺎﺳﺎوە ،چ وەﻛﻮ ھﺴﻮﻛوت و رەﻓﺘﺎر ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ ﻣﺎوەﺗوە و ﻟ ﺗﻜﻮﭘﻜﯿﯿك ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ،ﻣﺎﯾی ﺣﭘﺳﺎن و واﻗﻮڕﻣﺎﻧ. ﻧﯿﻮەﭼـــﯽ ﻟ زﯾﮫﻨﯿﯿﺗﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ دەﺳـــﺗﻛﺎﻧﻦ ،ﺋوﯾﺶ دﯾﺴـــﺎن ﺗﻮوﺷﯽ ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻐﺮاﺑﻤﺎن دەﻛﺎت ،ﭘﺮۆژەی ﭘرﻟﻣﺎن ﻛ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﻛﯚﻣڵ دەﻛﺎت و راﺑراﯾﺗﯽ و دەﺳﺘﭙﺸـــﺨرﯾﯽ ﻟ دەرﻛﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎن دەﻛﺎت ،ھـــﺰ و وزەی دﯾﻜی ﻟ دەرەوەی ﺧﯚی ﭘﺪەﮔﺎت و دەﯾﺠﻮﻨ ،دەﯾﺒﺰوﻨ و ﻛﺎﻏزی ﺳﭙﯽ ﭘ ﭘدەﻛﺎﺗوە. ﭘﺮۆژەی ﺑﺎزاڕی ﺋﺎزاد ﺑﺑ ﺳﻨﻮور و ﺑﺑ ﭘﻨﺎﺳﯾﻛﯽ ﻧﻮێ ،ﺟوی ﺑرە دەﻛﺮﺖ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧـــﯽ و ﺑرﺑرﯾﯿـــت وەﻛﻮ ﯾﻛﯿﺎن ﻟﺪﺖ .ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺑﺴـــﻨﻮور و ﺋﺎﺳﺎن و ﺧﺮا دەﺑﺘ ﺳـــروەری ﺋم ﺑﺎزاڕەی ﻛ ﺑﺎج و ﻧھﺎﻣﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﻛـــﻚ دەﯾﺪا ﻛ ﺧﻮدی ﺋم ﺗﺎﻛ ﻟ دەرەوەی ﺑﺎزﻧﻛداﯾ. ھﻣـــﻮو ﺷـــﺘﻚ دەﺑﺘـــ ﭘـــﺮۆژە ،ﻟ ﻗﯿﺮﺗﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﺟﺎدەﯾﻛﯽ ﺳـــد ﻣﺗﺮﯾﯿوە ﺑـــﯚ داﻣزراﻧﺪﻧـــﯽ وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎ ،ﻟـــ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾﻛﯽ ﺳرەﺗﺎﯾﯿوە ﺑﯚ دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﭘﯾـــەو و ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ زاﻧﻜﯚﻛﺎن ،ﺑـــم ھر ھﻣﻮو ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ دەﻣﻨﻨوە. ﺋـــم ﻧﯿﻮەﭼﯿﯿ ﭘﻜﮫﺎﺗﯾﻛﯽ ﮔﺮﻧﮕ ﻟ زەﯾـــﻦ و ﻋﻗﯿﯿﺗﯽ ﺋﻤدا .ﻧﯿﻮەﭼﯿﯿﻛ ﻛـــ ﺋﺎﯾﻦ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺧﯚی ﺗـــﺪا دەﻛﺎﺗوە و ﺳﯿﺎﺳـــت و ﺋـــﺎزادی ﺑﯿﺮوڕاو ﺷـــﻮﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﺗـــﺪا دەﻛﻧوە ،ﻧﯿﻮەﭼﯿﯿﻛ ﻛ ﺳـــرﺟم داﻣزراوەﻛﺎﻧﻤﺎن ﭘﻜﺪەھﻨﺖ. ﻟ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧـــﯽ رﻨﻮوس ﺑـــﯚ ﻛﺘﺒﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨڕەﺗﯽ ،ﺗﺎ ھﻣﻮارﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﯾﺎﺳـــﺎﯾﺎﻧی ﻛ ھﻧﺪێ ﻧﺎزاﻧﺮﺖ ﻛ داﯾﺷﺘﻮون و ﻛی ﻧﻮوﺳﺮاوﻧﺗوە. ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯽ ﺑﯿﻨﺎﺳـــﺎزی ﻟـــ دوورەوە ﺑ ﻧﯿﻮﯾﯚرﻛﯽ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــدەی ﺑﯿﺴـــﺘم دەﭼﻦ ،ﺑـــم ﻛﺎﺗﻚ ﻟﯿﺎن ﻧﺰﯾﻜﺪەﺑﯿﺘوە، ﺗواو وەﻛﻮ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﺷﺳﺘﯽ ﻻی ﺧﯚﻣﺎﻧ .دوﻧﯿﺎی ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﻜﺎﺳﯿﯚن ﮔﺮﺪراوی دوﻧﯿـــﺎی دەرەوەﯾ ،واﺗـــ دوﻧﯿﺎی ﺋﺎزادە، ﺑم ھﻛﺎن ﺑ وزەی ﻛﯿﺴڵ دەﻛﺮﻨوە و دادەﺧﺮﻦ. رەﻧﮕ ﺋم ﻧﯿﻮەﭼﯿﯿ ﺳﻨﻮوری ﺋﻤ ﺗی ﺑﻜﺎت و ﺋو رۆژھﺗ دﺮﯾﻨش ﺑﮕﺮﺘوە ﻛـــ ھﻣﻮو ھﺴـــﺎﻧوەﯾﻛﯽ داﻛوﺗﻨﻜﯽ ﻧﻮﯿ .دوای ﺗﭙڕﯾﻨﯽ ﺳـــدەﯾك ﺑﺳر ﻧھﺰەی ﻋرەﺑﯽ ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑﺷـــﻜﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﺎوەش ﺑﯚ ﺑھﺎﮔﻟﻚ دەﻛﺎﺗوە ﻛ رەﻧﮕ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــدەﻛﺎﻧﯽ ﻧﯚزدەش وﺟﻮدﯾﺎن ﻧﺑﻮوﺑـــﺖ .ﻧﯿﻮ ﺳـــدە داﮔﯿﺮﻛری ﺑﯿﺎﻧﯽ و ﻧﯿﻮﺳـــدە ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻋﺳـــﻜرﺗﺎرﯾﺎ و داﮔﯿﺮﻛری ﺧﯚﻣﺎﯽ و ﻧﯿﻮﺳدەی دﯾﻜش ﭘﻟﻗﺎژە ﻟ ﻧﻮ ﺋو ﭘﺮۆژاﻧی ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ ﻣﺎوﻧﺗوە! ﺗﺎ ﭼﺎو ھﺪەﺑﯾﺖ ﺗﻧﮫﺎ ﺋﺎﺳﯚﯾك دەﺑﯿﻨﯽ، ﺋوﯾﺶ ﺑ ﻧﯿﻮەﭼﯽ دەردەﻛوﺖ!
ﺗﺎﻛﻜـــﯽ ورﯾﺎ و ﺗﺎﻛﻚ ﻛ ﻟ" ﺋﺴـــﺘﺎ و ﻟﺮە" ﺑﮋﺖ ،ﻧـــك ﺗﺎﻛﻜﯽ داﻣﺎﺮاو و ﺑ ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎو ﺑ ﺷـــﻮﻧﺎس و ﻧﺎﺳﻨﺎﻣ .ﺗﺎﻛﻜﯽ واﺑﺳﺘ و ﮔﻮﻣا. ﭘﺮۆژەی ﺗﺎك و ﻛﯚﻣڵ ،وەﻛﻮ ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾـــﻦ و ﻛﯚﻣـــڵ ﺑﺑـــ ﺳـــﻨﻮورە ،ﺑﺑ ﭘﻨﺎﺳـــن ،ﺑﺑ ﺋرك و ﻣﺎف ﻣﺎوەﺗوە، ﺳرﺑﺎری ﺋوەی ﮔﺮﺒﺳﺘﻜ ﻟ ﻧﻮان ﺗﺎك * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎن و ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ، و ﻛـــﯚ ﺑرﻗرار دەﺑﺖ ،ﯾﻛﻜ ﻟ ﭼﻣﻜ ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﺳﺘﯿﯿﺎ ﻻﻣﺎﻧﭽﺎ -ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ