ﺗﻧﮕﮋەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳد ﻟ ﺳﻮرﯾﺎ
ﺳﻜﺲ و ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺋﯚﻟﯿﭭﯿ ﺋﯚﺑﺮت
ﭘﺎﺗﺮﯾﻚ ﺳﯿﯿﻞ
ﻣﺎی 2011
5
MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﺑﯾﺎری ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﻋﺮاق ﻟ ﺗﻮﻧﻠﻜﯽ ﺗﺎرﯾﻜﺪاﯾ ﻓرﯾﺪ ﺋﺳﺳرد
16
7
MONDE
diplomatique
LE
ﻛﻮردی
ﺋﺎﯾﺎر)ﻣﺎی(ی - 2011ژﻣﺎرە 12
ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾك ﺑﯚ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ھﻧﻮوﻛی زاﻧﻜﯚﻛﺎن و زاﻧﺴﺖ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا
)(1 ﺧوﻧﻜﯽ ﻟﺒﺖ ﭘﺎﺷـــﺎن ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1978و ﺑرەودوا ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﺑﻋـــﺲ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧـــﯽ ﺑزۆر راﮔﻮاﺳـــﺘﻦ ،ﻣﺎﻛﺎﻧﻤﺎن ﺳـــﻮوﺗﻨﺮان و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﻣﺎن ﺧﺎﭘﻮورﻛـــﺮا و ﺋﺎوارەی ﺷـــﺎر ﺑﻮوﯾﻦ ،زﯾﺎﺗﺮ ﺗﺮﺳﯽ ﺋوەم ﻟ دﺪا ﻧﯿﺸـــﺖ ﻛ ﻗﺴی ﺋو ﺧﺰﻣﻣﺎن ﺑڕاﺳﺖ ﺑﮕڕێ و ﺧوﻧﯽ ﺑﻮون ﺑ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯿﻢ ﻧﯾﺘ دی .ﺋﻣﺠﺎرەﯾﺎن ﺟﻧﮕﯽ ﻋﺮاق و ﺋﺮان ﻟﺳﺎﯽ 1980دا دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد و ﻣﻦ ﻗﺴی ﺧﺰﻣﻛﻣﺎﻧﻢ ﻟ ﮔﻮﺪا دەزرﻧﮕﺎﯾوە، ﻛ ﺋﯿﺘﺮ ﺋو ﻟ ژﯾﺎﻧﺪا ﻧﻣﺎﺑﻮو” :ﻧﻣﮕﻮت ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﻣﺎن ﺗﯿﺎ ھﻨﺎﻛوێ!“ ،راﺳﺘﯿﺸﯽ دەﻛـــﺮد ،ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﺋوﻛﺎﺗـــش ھﯿـــﭻ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﻛﻤﺎن ﺗـــﺪا ھﻨﻛوﺗﺒﻮو. ﺑم ﺋﮔر ﺋو ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺗﻧﯿﺎ ﺧﻮﻨﺪەواری و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺳرەﺗﺎﯾﯽ ﺑﻮوﺑﺖ ،ﺋوە ﻛﺎﺗـــﻚ ﺋﻤ ھﺎﺗﯿﻨ ﺋو ﺗﻣﻧی ﺑﺒﯿﻨ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ،زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯿﺮﻣﺎن
ﻟ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ﻧﺎوەﻧـــﺪی و دواﻧﺎوەﻧﺪی دەﻛﺮدەوە .ﻟ ﺳـــردەﻣﻛﺎﻧﯽ دواﺗﺮﯾﺸﺪا ﻟ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ ھﺷﺘﺎﻛﺎﻧوە ،ﺋوﺳﺎ ﻛ ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕـــی ھﻮﻧرەﺟﻮاﻧﻛﺎن ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺑﻮوم ،ﺑ ﺧﺰاﻧوە ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑرەو ﺋﺮان دەرﻛﺮاﯾﻦ و ﺗﺎﻛﻮ ﺳـــﺎﯽ 2000ﺑ ﺧوﻧﯽ ﻛﺎرﻛﺮدن ﻟ زاﻧﻜﯚ و ﺧﺰﻣﺗﻜﺮدن ﻟ ﺑـــﻮاری ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﺪا ،ﮔڕاﻣوە ھرﻤﯽ ﻛﻮرﺳﺘﺎن و ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺳﻻﺣدﯾﻦ وەك ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ﯾﺎرﯾﺪەدەر و ﺑـــ ﻓرﻣﺎﻧﻜﯽ ﻛﺎﺗـــﯽ ،ﺑـــﯚ ﻣﺎوەی ﯾـــك ﺳـــﺎڵ ﻟژﺮ ﭼﺎودﺮﯾـــﺪا ،داﻣـــزرام ) .(2ﻣﻦ ﻧﺎزاﻧﻢ ﺗﺎ ﺋوﻛﺎﺗـــ ﭼﻧﺪ ﻛس ﻟ ﻛﻮڕان و ﻛﭽﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛﻣـــﺎن ﺑﺒﻮوﻧ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ،ﺑم ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺧﯚم ،ھﺸـــﺘﺎ ﻟدوورەوە ﺧﺰﻣ ﻗﯚﺷـــﻤﺟﺎڕەﻛﻣﺎن ﺑﺎﻧﮕﯽ دەﻛﺮدم ﺗﺎوەﻛﻮ ﭘﻤﺒﺖ: 2 * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زاﻧﻜﯚی ﺳﻻﺣددﯾﻦ ﻟ ھوﻟﺮ
دﯾﺎردەی ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ﺷﺎﻧﯚﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻮێ و ﻣﯾﺪاﻧﻜﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد واﻓﯽ
*
ﭼﻧﺪ ﺳـــد ﺧﯚﭘﺸـــﺎﻧﺪەرﻚ ﻟﺑـــردەم ﺋﯚﻓﯿﺴـــﯽ ﻛﻧﺎﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧـــﯽ ﺟزﯾﺮە)اﻟﺠﺰﯾـــﺮە( ﻟـــ دﯾﻤﺷـــﻖ ﻛﯚﺑﺒﻮوﻧوە ﺑﯚ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧـــﯽ ”ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی“ﯾﺎن ﺑـــﯚ ﺋم ﻛﻧﺎ ،ﻟـــ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا رژﻤﯽ ﻟﯿﺒﯿـــﺎ رﮕی ﺑ رۆژﻧﺎﻣواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋـــم ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﻧدا ﺑﭽﻨ ﻧﺎو ﺷـــﺎری ﺗراﺑﻠﺲ ،ﺑ ﺑﯿﺎﻧﻮوی ﺋوەی ﻛ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوەﻛﺎن دەﻛن .ﻟﻣﺎوەی ﭼﻧﺪ ﺳـــﺎﻜﺪا ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ﺳـــﯿﻤﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﺪا ﮔﯚڕی .ﺋم ﻛﻧﺎ ﻣﯾﺪاﻧﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﺧﻮﻘﺎﻧﺪ ﻟ دەرەوەی ﺳـــﻨﻮورە ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎن و ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە ﻛﺮدﯾ ﯾﻛﻚ ﻟ ﭼﺎﻻﻛﭭﺎﻧ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﺎﻧـــی ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﯽ 2010وە ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﯿﺎن ھژاﻧﺪ. * ﭘﺴﭙﯚڕ ﻟﺑﻮاری ﺳﯿﺎﺳﯽ
4
ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ
*
*
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ David C. Driskell
ﺳـــﺎھﺎ ﻟوەﭘﺶ ﻛـــ ﻣﻨﺪاﺒﻮوم و ﺗﺎزە ﭼﻮوﺑﻮوﻣ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﮔﻮﻧﺪەﻛﻣﺎن، ﻟـــوێ ﭼﯿﺮۆﻛﻜﯿـــﺎن ﺑـــﯚ دەﮔاﯾﻨوە، ﮔﻮاﯾـــ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺰﻣ ﻗﯚﺷـــﻤﻛﺎﻧﻤﺎن ﺳـــ ﺑﺳـــ ﺗﻗﯽ ﺧﻮاردووە ،ﻛ ﻟ ﺑﻨﺎری )ﺳـــﯿﻮەﯾﻞ( ،ﺋو ﻧﺎوﭼﯾی ﺋﻤ ﻟ ﺧـــﻮارووی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺗﯿﺪا دەژﯾﻦ، ”ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ“ی ﺗﺪا ھﻨﺎﻛوێ .ﺋو ﺟﮕ ﻟوەی ﻣﺑﺳـــﺘﻜﯽ ﭘﯿﺸـــﯾﯽ ھﺑﻮوە ﻟم ﻗﺴـــﯾ ،وەك ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺳرەﺗﺎﯾﯽ و ﺑﮕـــﺮە ﺋﺎﻣﺎدەﯾـــﯽ ،ﺋـــﺎواش ﺧﻮازەﯾﯽ )ﻣﯿﺘﺎﻓﯚرﯾﺎﻧ (وﺷـــﻛی ﺑﻛﺎرھﻨﺎوە و ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺧﻮﻨﺪەوار و ﺧﺎوەن ﺑواﻧﺎﻣ ﺑـــﻮوە .ﺋﻤ ﻟﺗﺮﺳـــﯽ ﺋم ﻗﺴـــﯾوە دەﺳـــﺘﻤﺎﻧﭙﻜﺮد و ﺑردەوام ﺑﯿﺮﻣﺎن ﻟوە دەﻛـــﺮدەوە :ﺋﺎﯾـــﺎ دەﺑﯿﻨ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ؟! ﺋﻣـــش واﯾﻜﺮد ”ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺗﯽ“ وەك
دوای ﭼﻮار ﺳﺎڵ دوای ﭼﻮار ﺳﺎڵ IMFراﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ھﺸﺘﺎ ﺗواو ﻧﯿﯿ) ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
رﺒﻮار ﺳﯿﻮەﯾﻠﯽ
) 1ـ ( 2
20ﻻﭘڕە -ﻧﺮﺧﯽ 1000دﯾﻨﺎرە
www.monde-diplomatique-kurde.com info@monde-diplomatique-kurde.com
ﺧوﻧﯽ ﺑﻮون ﺑ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻟ زاﻧﻜﯚ
ﺳﺘﯚدﯾﯚی ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە
LE
MONDE
diplomatique
)ﻓﯚﺗﯚ :رووداو(
ﺳـــﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗـــﯽ IMFﺑـــم دواﯾﯿ داﻧﯽ ﺑوەداﻧﺎ ﻛ” :ﻧﺰﯾﻜی ﭼﻮار ﺳـــﺎڵ ﭘﺎش ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧـــﯽ داراﯾﯽ ،ﺑﺎوەڕ ﺑ ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﺗواوی دروﺳﺖ ﻧﺑﻮوەﺗوە) ،“(1ﺑم ﺋوەی ﺳـــرۆﻛﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ )Federal ،(Reserveﺑڕﺰ ﺑـــﻦ ﺑﺮﻧﺎﻧﻚ ﺑ ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﻗﯾﺮاﻧﯽ داراﯾﯽ دادەﻧ ﻟ ﻣﮋووی ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ،ﻛ ﻗﯾﺮاﻧ ﻣزﻧﻛی ﺳﺎﯽ 1929ﺷﯽ ﺑزاﻧﺪووە)“(2 ﻧﺑﻮوەﺗ ھﯚی ﺋﺎراﺳـــﺘﻛﺮدﻧﯽ ھﯿﭻ ﺳـــﺰاﯾﻛﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻟ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا. ﮔﯚﻟﺪﻣﺎن ﺳـــﺎك و ﻣﯚرﮔﺎن ﺳـــﺘﺎﻧﻠﯽ و ﺟی ﭘﯽ ﻣﯚرﮔﺎن ﭼﺎوەڕﯽ داڕﻣﺎﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺧزﻧﻜﺮدن ﺑﻮون ،ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋـــو راددەﯾی ﻛ ﻛﯾﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑرەو ﺋو ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ھﺎﻧـــﺪەدا ..ﻟ ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﺗﺪا ﺑ ﻏراﻣ و زۆرﺟﺎرﯾﺶ ﺑ ﭘﺎداﺷـــﺘوە ﺑﯚی دەرﺑﺎز دەﺑﻦ. ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ 1980دا ،دوای ﺷﻜﺴﺘ ﻓﺮﯾﻮدەرەﻛی ﺑﺎﻧﻜـــﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ800 ، ﺧﺎوەن ﺑﺎﻧﻚ ھﻨﺮاﻧ ﺑردەم دادﮔﺎ .ﻟو ﻛﺎﺗوە، واﭘﺪەﭼـــ دەﺳـــﺗﯽ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ﻛـــ ﺑھﯚی ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧـــوەی ﺳـــﺘﺮوﻛﺘﻮرﯾﺎن ھﺰﯾـــﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺑـــﻮوە ،ﺋم ﺑﺎﻧﻜﺎﻧ ﻟ ﺳـــﺰا ﺑﭙﺎرﺰﺖ ﻟﺳـــر ﺣﺴـــﺎﺑﯽ ﺋو دەوﺗﺎﻧی ﻛ ﺑھﯚی ﺳـــﻧﮕﯽ ﻗـــرزی ﮔﺸـــﺘﯿﯿوە ﻻوازﺑـــﻮون .ﻛﺎﻧﺪﯾﺪەﻛﺎﻧﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ داھﺎﺗـــﻮوی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑ ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ – ﺷـــوە ،ﻟﺋﺴـــﺘﺎوە داوای ھﺎوﻛﺎری ﻟ ﮔﯚﻟﺪﻣﺎن ﺳﺎك دەﻛن ﺑﯚ ﻛﻣﭙﯾﻨﯽ ھﺒـــﮋاردن .ﺑڕﻮەﺑری ﺑﯽ ﺋـــﻦ ﭘﯽ ﭘﺎرﯾﺒﺎ ) ( BNP- Paribasﺳـــ ﻧﺎﻛﺎﺗوە ﻟوەی ﻛ ھڕەﺷـــ ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗﺎﻧﯽ ﺋوروﭘﯽ ﺑﻜﺎت ﺑوەی ﺋﮔر ﺑ ﺟﺪی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺑﺎﻧﻜـــﯽ رﻜﺒﺨن، ﺋوە ﻗرزەﻛﺎن دەوەﺳـــﺘﻦ .ھروەھﺎ ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ﺧﻣﻧﺪﻧﯽ ﺳـــﺘﺎﻧﺪارد ﺋﺎﻧﺪ ﭘﻮوەرز ﻛ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺸﺎﻧی ﻟ ﻟﯿﺴـــﺘﯽ رﯾﺴﻜﺪا ﺑ ﭘﻠی )(AAA ﺑﺧﺸـــﯿﺒﻮوە ﺋﺮﻧـــﯚن و ﻟﯿﻤﺎن ﺑـــﺮەدەرز ،ﺑﺮ ﺳـــﺘﺮﻧﺰ ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ھﻣﻮو ﺟﯚرە ”ﻣرﺟﻜﯽ ﺑ ﺑھﺎ“ ،دە ﺋو ﻧﯿﺸـــﺎﻧﯾ دەﻛﺸـــﺘوە ﺋﮔر زﻟﮫﺰە ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﯿﻛ ﺑ ﺧﺮاﯾﯿﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺧرﺟﯿﯿ ﮔﺸﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛم ﻧﻛﺎﺗوە. ﺳـــ ﺳـــﺎڵ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەی وﺗﺎﻧـــﯽ G20ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﯽ داڕﺷـــﺘﻨﯽ ”ﺳـــﯿﻤﻔﯚﻧﯿﺎﯾﻛﯽ ﻧﻮـــﯽ ﮔردووﻧﯽ“ ﺑﻮوە ھﯚی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻚ ﻛ ﺗﻜﯾﻛ ﻟ ﻧﺎڕﻜﺨﺮاوەﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ، ﭘﺎداﺷﺘﯽ ﻓﯿﺮﻋوﻧﯿﯿﺎﻧ ﺑﯚ ﻋﺑﻘرﯾﯿ ﺑﭽﻜﯚﻟﻛﺎﻧﯽ ”ﺑﻮژاﻧﺪﻧوەی داراﯾﯽ“ و داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺧرﺟﯿﯿﺶ ﻟﻻﯾـــن ھﺎووﺗﯿﺎن و دەوﺗوە ﺑﯚ ھﻣﻮو ﺋو
ﻛﺎرەﺳﺎﺗﺎﻧی ﻛ دروﺳﺘﯽ دەﻛن .ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘ ﻓرەﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﻧﺎڕەﺣﺗﻦ ﺑوەی ﻛ” ﻟ ﻣﺎوەی ﺳﺎﻜﯽ دوای ﻗﯾﺮاﻧﻛدا ،ﺣﻜﻮﻣﺗﺎن ﭘﺎرەﯾﻛﯽ ﺋوەﻧـــﺪە زۆرﯾﺎن ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧـــﯽ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن و داﻣزراوە داراﯾﯿـــﻛﺎن ﺗرﺧﺎﻧﻜـــﺮد ،زﯾﺎﺗﺮﺑﻮو ﻟو ﭘﺎرەﯾی ﺟﯿﮫﺎن ﻟﻣﺎوەی ﻧﯿﻮ ﺳـــدەدا ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ وﺗﺎﻧﯽ ھژار ﺗرﺧﺎﻧﯿﻜﺮدﺑﻮو! )“(3 ،ﺑم ﺋو ﭼﺎرەﺳـــرەی ﺋـــوان دەﯾﺨﻧڕوو ﻟﻻﯾـــك ﺑﭘﯿﻨوﭘـــڕۆ دەﭼـــ) زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺎج ﺑرﮋەی %15ﺑـــﯚ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن( ،ﻟﻻﯾﻛﯿﺶ ﺑھﯿﻮاﯾﻛﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ دەﭼ) ﺑﯚﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺑﺎﺟﯽ ﻛم ﻛ ﺑ ﺑھﺷـــﺘﯽ ﺑﺎج ﻧﺎﺳﺮاوە ،ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎژاﻧﺴﻜﯽ ﺧﻣﻼﻧﺪﻧﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ و ﺑﺎج ﻟﺳـــر ھﺎﺗﻮوﭼﯚی ﭘﺎرە( .ﺋﻣـــش ﻟﻛﺎﺗﻜﺪاﯾ ﻛ ھﻨﺎﻧدی ﺋم ھﯿﻮاﯾ ﺑﻛﺮدەوەی ھﺎوﺋﺎوازی وﺗ ﺋﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎوە ﺑﺳـــﺘﺮاوەﺗوە ﻛ ﻟواﻧﯾ ﻗت ﻧﺧﺮﺘ ﺑﻮاری ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧوە. ﺑـــم ﺟـــﯚرە ،ﺋوەی ﻛـــ دەﺑﻮواﯾـــ ﺑﺒﺘ ”ﻗﯾﺮاﻧﻜـــﯽ زۆر“ ،ﻗﯾﺮاﻧـــﻚ ﺑـــﻮو ﻟﭘﻨﺎوی ھﯿﭻ .ﺑڕﺰ ﺋﻧﺪرو ﭼﯿﻨﮓ ،راوﮋﻛﺎری ﺳرەﻛﯽ ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﭼﯿﻨﯽ، واﯾﺪەﺑﯿﻨـــ ﻛ ﺋم ﺑﺠﻮﯾﯿ دەرھﺎوﯾﺸـــﺘی ”دەﺳﺘﺒﺳرداﮔﺮﺗﻨﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ داراﯾﯿ ﺑﺳر دەﺳـــﺗﯽ دەوﺗـــﺪا“) .(4ﺑﯚﯾ ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ وەك ﺑﻮوﻛ رەﻓﺘﺎر دەﻛن و ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺑ ﺗﻧﮓ ﺋوەوەن ﻛ ﺳرﻓﺮازی ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ﻧﺷﻮﺖ. * ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯽ ) ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ(.
وەرﮔاﻧﯽ :ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺳـــﻨﺪوﻗﯽ دراوی ﻧﯿﻮدەوﺗﯽ ،راﭘﯚرت دەرﺑﺎرەی ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی داراﯾﯽ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ،ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی .2011 ) (2ﻟﻻﯾن )ﺟﻒ ﻣﺎدرﯾـــﻚ(ەوە ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚﻛﺮاوە ﻟـــ وﺗﺎری )ﻟﯿﭭﺎﯾﭘﻦ )ﻋزﯾﺎ(ی وۆل ﺳـــﺘﺮﯾﺖ() ،زە ﻧﯿﯚرك رﯾﭭﯿﻮ ﺋﯚف ﺑﻮوﻛﺲ( ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك28 ،ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ی .2011 ) (3ﺟﻤـــﺲ ﺳـــﺎﻓﺖ) ،ﺑـــﺮاوە ﮔـــورەﻛﺎن ﻟﻛﺎﺗﯽ ﻗﯾﺮاﻧـــﺪا :ﺑﺎﻧﻜـــﻛﺎن() ،ﺋﯿﻨﺘرﻧﺎﺷـــﻨل ھﯿﺮاﻟـــﺪ ﺗﺮﯾﺒﯿﻮن(13 ،ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی .2011
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 - 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﺧوﻧﯽ ﺑﻮون ﺑ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻟ زاﻧﻜﯚ ﻗﺴـــﻛی ھﺸﺘﺎ ﺑڕاﺳـــﺖ دەرﭼﻮوە و ﻣﻦ ﻧﺑﻮوﻣﺗ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ،ﺑﻜﻮ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﯾﺎرﯾﺪەدەرم و ﯾﻛﺴﺎڵ ﻟ ژﺮ ﭼﺎودﺮﯾﺪام!.
ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯽ وەك ﺧون: ﺋﺴـــﺘﺎش دوای ﺋوەی ﯾﺎزدە ﺳـــﺎ ﻟ زاﻧﻜـــﯚ ﻛﺎردەﻛم و ﭘﻠی ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺗﯿﻢ ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎوە ،ھر وادەزاﻧـــﻢ ﻧﺑﻮوﻣﺗ ﺋو ﻛﺳـــی ﻛ ﭘاوﭘ ﺗﻮاﻧﯿﺒﺘﻢ ﻧﻗﺸﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺗﯿﻢ ﻟ زاﻧﻜﯚ و ﻛﯚﻣﮕﻛﻣﺪا ھﺑـــﺖ ،ﭼﻮﻧﻜـــ ﻟـــو ﻣﺎوەﯾـــدا ﺑـــﯚم دەرﻛوﺗﻮوە ،ﺑـــﻮون ﺑﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﻟزاﻧﻜﯚ ﻛﺸـــی ﮔـــورەی ﻟﺑردەﻣﺪاﯾـــ و ھر ﺗﻧﯿـــﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑوەوە ﻧﯿﯿـــ ﺑواﻧﺎﻣی ﭘﻮﯾﺴـــﺖ و ﻓرﻣﺎﻧﯽ داﻣزراﻧﺪﻧﺖ ھﺑﺖ و
ﺋﻣۆ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻧك ھر ﻟ ﭘراوﺰی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺘﯿﺪان ،ﺑﻜﻮ ﻟ ﺧﻮار ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەﺷﯿﺎﻧﻦ ﻟ ژﺮ ﭼﺎودﺮی و ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەی واﻧﺑﮋﯾﺪا دەرﺑﭽﯽ .ﺋﻣش ﺋـــو ﻗﯾﺮاﻧ ﮔورەﯾی ﺑـــﻮاری زاﻧﺴـــﺖ و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤﯾ، ﻛ دەﻣـــوێ ﻟم وﺗﺎرەدا ﻟﺳـــری ﺑﺪوﻢ و ﺋـــوە ﺑﺴـــﻟﻤﻨﻢ ﻛ ﺧـــﻮدی داﻣزراوە زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿﻛﺎن رﮕﺮﻜﯽ ھرە ﺳرەﻛﯿﻦ ﻟﺑردەم ﭘﺸﻜوﺗﻨﯽ زاﻧﺴﺖ ﻟم ھرﻤدا.. ﺑﻣﺠﯚرەش ،ﺧوﻧﯽ ﺑﻮون ﺑ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺟﯿﺎوازە ﻟـــ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺗﯿﻜﺮدن .دەﻛﺮێ ﭘﺶ ﺋوەی ﺧوﻧﻛت ﺑﺘ دی ،ﺑﻮوﺑﯿﺘ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ) :واﺗـــ ﻟـــڕووی ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯿوە ﻣﯚﺗـــﯽ واﻧﮔﻮﺗﻨوەت ﻟ زاﻧﻜﯚدا ﭘﺪراﺑ و ﺋـــرك و ﻣﺎﻓـــﯽ ﺧﯚﺗﺖ ھﺑـــﺖ( ،ﺑم ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯿﻜﺮدن ﻛﺎر و ﺋرﻛﻜﯽ ﻗﻮرﺳﺘﺮە ﻟﭼﺎو ﺋوەی ﺑﻮوﺑﯿﺘ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ. ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯿﻜﺮدن ﻟﭘﺮۆﺳی ﻣﻋﺮﯾﻔﯿﺎﻧ ﺟﯿﺎ ﻧﺎﻛﺮﺘوە .ﻛﺎﻧﺖ ﮔﻮﺗﻧﯽ” :ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺧزﻧـــی زاﻧﯿـــﻦ و داﻧﺎﯾﯿـــ (3)“و داﻧﺎﯾﯽ و زاﻧﯿﻨـــﯽ Knowledgeﺋـــو ﻟـــ زاﻧﯿﺎری Informationرۆژاﻧـــی ھڕەﻣﻛﯽ ﺟﯿﺎﯾ. ﺋو داﻧﺎﯾ ﺑ ﺑﻨﻣﺎ و ﭘﺮاﻧﺴﯿﭙﻛﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺖ و راﺳﺘﻗﯿﻨی زاﻧﺴﺘﯽ” .ﺋو ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘ ﺋﺎﺷـــﻘﻛﯾ ،ﻛ دوای ھﻣـــﻮو ھراﯾك و ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿك ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﮕڕﯿﯿﻨوە ﺑﯚ ﻻی“ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﭼﺎودﺮی دەﺳﺗ ﻟ ھﻮﺴﺘﯿﺪا ﺑراﻣﺒـــر ﺑـــ ﺋﻗـــ ،وەك )دﺮﯾـــﺪا( ﻟـــ ﺷـــﯿﻜﺮدﻧوەی ﺑﯚﭼﻮوﻧـــﯽ )ﻛﺎﻧﺖ(دا ﻧﻮوﺳـــﯿﻮﯾﺗﯽ” :ﺋـــو ﭼﺎودـــﺮە دژەﻛی ﭼﺎودﺮﯾﻜﺮدﻧﯽ دەوﺗ .ﭼﺎودﺮﯾﯽ ﺋﻗ ﻟ ﺧﺰﻣت ﺋﻗ ﺧﯚﯾﺪا ،ﻧك ﻟ دژی“ ) .(4ﺑﯚﯾ ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﻣـــﻦ ﺑﯚ ھﺎﺗﻨدی ﺋو ﺧوﻧ ،ﻟ ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﻤوە ﻟ رۆڵ و ﺋرﻛﯽ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧی ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺗﯿﯿوە ﺳرﭼﺎوەی ﮔﺮﺗﻮوە ،ﻛ ﺑرەو راﺳﺘﻗﯿﻨ و ﺋﻗﻧﯿﯿت ﺋﺎراﺳﺘﻣﺎن دەﻛﺎت .ﻛواﺗ ﺑﻮوﻧ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺋﺎﺳﺎﻧﺘﺮە ﻟ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯿﻜﺮدن و دەﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻢ ﻣﻦ ﺋﺴﺘﺎ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎم ،ﺑم ﺧوﻧﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯿﺒﻮوﻧﻢ ھـــر ﻟﺳـــردا ﻣﺎوە و ﺋﻣش ﺑﺳـــ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﮔﯚﺷﻧﯿﮕﺎﯾﻛوە ﻣﺎف ﺑﺪەم ﺑو ﭘﯿـــﺎوەی ﻛ ﮔﻮﺗﺒﻮوی ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﻟ ﺋﻤدا ھﻨﺎﻛـــوێ .ﻛﺎﺗﻚ ﻛﺘﺒـــﯽ )زاﻧﻜﯚ :ﻟ ﻣﯚدﻠوە ﺑﯚ واﻗﯿﻊ(ﯾﺸـــﻢ ﺑوﻛـــﺮدەوە)،(5 ھـــر ﺧوﻧﯽ ﻣـــﻦ ﺋوەﺑﻮو زاﻧﻜـــﯚ ،وەك داﻣزراوەﯾﻛﯽ زاﻧﺴﺘﯽ و ﺋﻗﻧﯽ ،ھﻣﯿﺸ ﺑﺒﺘ ﻣﯚدﻞ و ﭘﺸـــﻨﻤﻮوﻧ ﺑـــﯚ واﻗﯿﻌﻚ ﻛ ﭘە ﻟـــ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﭘﺸﺰاﻧﺴـــﺘﯿﺎﻧ و ﻧﺎﺋﻗﻧﯿﺎﻧ .ﺑم ھر زوو ﺑﯚم دەرﻛوت، زاﻧﻜﯚ ﻟ ﻧﻮەڕۆﻛﯽ ﺧﯚﯾﺪا ،ﻧك ﻟ ﺷـــﻮە ﺋﯿﺪارﯾﯿﯿﻛﯾـــﺪا ،ﻛـــ داﻣزراوەﯾﻛـــﯽ ﺗﺎ ﺋﻧﺪازەﯾك ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ ،ﺟﮕ ﻟ ﻛﯚﭘﯿﻜﺮدﻧوە ﺑﯿﺮوﺑـــﺎوەڕە ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧـــوەی و ﭘﺸﺰاﻧﺴﺘﯿﯿﻛﺎن و ﻧﺎزاﻧﺴﺘﯿﯿﻛﺎن ،ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﻟﻣﺠـــﯚرە ﻛﯚﻣﮕﯾﺎﻧدا ﻛ ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭗ و ﺑھﺎی زاﻧﺴﺖ ﺟﮕﯿﺮ ﻧﺑﻮوە ،ﺷﺘﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﻜﺎت .ﺑﻣﺠﯚرەش زاﻧﻜﯚ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﻣﯚدﻠﻚ و ﭘﺸﻨﻤﻮوﻧﯾك و رﭙﯿﺸﺎﻧﺪەرﻚ ﺑﺖ ﺑﯚ واﻗﯿـــﻊ .ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼـــﻮون و ھﺰرﻜﯽ زاﻧﺴـــﺘﯿﺎﻧ ﺑﻜﺎﺗـــ ﺟﮕـــﺮەوەی ﺑﯿﺮوڕای ﻋﺎﻣﻤی ﺧـــﻚ .وەك ﻟـــ ﺋﻓﻼﺗﻮوﻧوە ﻓﺮﺑﻮوﯾﻦ :زاﻧﻜﯚ ﺗﺎﺋﺴﺘﺎش ﻛﺎر ﻟﺳر ﺑوا
doxaدەﻛﺎت ﻧـــك زاﻧﯿﻦ ) (6ﻟوەش زﯾﺎﺗﺮ ﺳﯿﻤﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜ و رەھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜی واﻗﯿﻌ و ﺑرھﻣﮫﻨـــرەوەی زۆر ﻟـــو ﭘﯾﻮەﻧﺪی و ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﺎﻧﯾـــ ﻛـــ ﻟـــ ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ ﻧرﺘﯿـــﺪا ھـــن و ﻟڕﮕﯾﺎﻧـــوە ﺗﺎﻛﻛﺎن ﻛﯚﻧﺘﺮۆڵ دەﻛﺮﻦ و ﻧﺎﭼﺎر ﺑ ﺑﺷـــﺪاری ﻟو ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﺷـــڕە ﻻﺑﻻﯾﯿﺎﻧدا دەﻛﺮﻦ ،ﻛ ﺑھﺎﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﺑﯚ ژﯾﺎن و ﺧﯚﭘﮕﯾﺎﻧﺪن و ﺋرﻛﯽ ﺋوان ﻧﯿﯿ .ﻟﺮەﺷـــوە ،ھر زوو ﺗﮕﯾﺸﺘﻢ ،ﻛ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤ ھرﮔﯿﺰ ﻟو ھﻟﻮﻣرﺟی ﺗﯿـــﺪان ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺋو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﻣﺮۆﯾﯿﺎﻧ ﺑﻨﻨ دی ﻛ وﺷـــی زاﻧﻜﯚ ﺑ ﻻﺗﯿﻨـــﯽ ،Universitasﺗﻋﺒﯿﺮی ﻟﺪەﻛﺎت.
زاﻧﻜﯚ ﭼﯿﯿ؟ ﺑﭘﯽ ﻧﻮەڕۆﻛﯽ وﺷی ﯾﯚﻧﯿﭭرﺳﯿﺘﺎس، زاﻧﻜـــﯚ ﺷـــﻮﻨﻜ ،ﯾـــﺎن ”داﻣزراوەﯾﻛ ﺑـــﯚ ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوە و ﯾﻛﮕﺮﺗﻨـــﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن و ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎن ﺑـــ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە و ﻓﺮﺑـــﻮون“) .(7رەﻧﮕـــ ﻟـــ ﺗواﻧﯿﻨﻜﯽ ﺧﺮاﺷـــﺪا ﺋم ﭘﻨﺎﺳـــﯾ ﻟﮔـــڵ ﺟﯚری زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻤدا ﭘاوﭘ راﺳـــﺖ ﺑﺘوە، ﺑم ﻟ ﻧﻮەڕۆﻛﺪا ﺗواو ﺟﯿﺎوازن .ﻟﺑﻨﻣﺎدا وﺷی ﯾﻮﻧﯿﭭرﺳﯿﺘﺎس ،ﻟ وﺷی ﯾﻮﻧﯿﭭﺮس )ﮔـــردوون ،ﮔﺸـــﺘﮕﺮەوە( ھﺎﺗـــﻮوە ،ﻛـــ رەﮔﻛی وﺷی )ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﻮم(ی ﻻﺗﯿﻨﯿﯿ. ﺋم وﺷـــﯾ ﻟ دووﺑـــش ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ،ﻛ )ﯾﻮﻧﻮس unusﺑﻣﺎﻧـــﺎی ﯾك ،ﯾﺎن ﭘﻨﺖ، ﺧـــﺎڵ و ﭬﺮﺳـــﻮوس versusﺑـــ واﺗـــﺎی ﭘﭽواﻧ ،ﯾﺎن ﮔڕاﻧوە دﺖ( .ﻛﯚی وﺷﻛ ﭘﻜوە ﻣﺎﻧـــﺎی ﮔڕاﻧوە ﺑـــﯚ ﺧﺎﻚ ،ﻛ ﻟـــ ﯾﻛﯾﻛـــﺪا ﻛﯚﺑﻮوەﺗـــوە ،دەﮔﯾﻨ: ﯾﻛـــی ﺟﯿﮫﺎن و ﮔـــردوون .ﺑم ﭘﯿش زاﻧﻜﯚ ﻟـــ ﺑﻨﻣﺎدا ﺷـــﻮﻨﻜ ،رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدﻧ ﻛ ﺗﯿﺪا ﻛﺳﺎﻧﻜﯽ ﺟﯿﺎواز ﻟ ﮔﺸـــﺖ ﺑﻮارﻜﺪا ،ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ،ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎن و ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن ،ﭘﺎﺷـــﺎﻧﯿﺶ دەﺑﺘ ﯾﻛﯾﻛﯽ ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوەی ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎن و زاﻧﺎﯾﺎن ،ﻛ ﺳـــرﻗﺎﻦ ﺑـــ ﺗﻮﮋﯾﻨوە و ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ و ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ ﭘﯿﺸﯾﯽ ﻟﺑﺎرەی ﯾك ﭘﻨﺘوە ﻛ ﺟﯿﮫﺎﻧ.(8) ﺟﮕ ﻟـــ زەﻣﯿﻨ ﻣﮋووﯾﯿﻛـــی زاﻧﻜﯚ، ﯾـــﺎن ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿـــﺎ ﻟـــ ﯾﯚﻧـــﺎن ،ﻣﯿﺴـــﺮ ، ﻣﯿﺴﯚﭘﯚﺗﺎﻣﯿﺎی ﻛﯚن و ﻟ ﻣﮋووی ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎﻧﺪا ،ﻛ ﺟﯽ ﺑﺎﺳـــﯽ وﺗﺎرەﻛی ﻣﻦ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﻟ ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﯾﻛﻣﯿﻦ زاﻧﻜـــﯚ ﺋورووﭘﺎﯾﯿﻛﺎﻧوە ،ﻟ ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚﯚﻧـــﯽ Bologneو ﭘﺎرﯾـــﺲ ) (9ﺗﺎوەﻛﻮ ﭘﻨﺎﺳﻛﺮدﻧوەی ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓﯽ ﺋﻤﺎﻧﯽ، ﺋﯿﻤﺎﻧﯚﯾﻞ ﻛﺎﻧﺖ ﺑﯚ زاﻧﻜﯚ ﻟﺳـــﺎﯽ 1798دا )(11 ) ،(10زاﻧﻜﯚ وەك ﯾﻛﯾﻛﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚ دەﻣﻨﺘوە ﻛ ﺗﯿﺪا ھر ﺟﯚرە ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﯾك ﻟﭘﻨﺎوی ﺗﻮﮋﯾﻨوە و ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ ﻟﻘ زاﻧﺴﺘﯿﯿ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎن دەﮔﺮﺘوە .دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﻣﮋووی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ھر ﯾﻛﻚ ﻟ زاﻧﻜﯚ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎن ﻛﺎرﻜﯽ ﺋﺎﺳـــﺎن ﻧﺑﻮوە و ﻧﯿﯿ .وەك ﻟﯿﻨﺪﺑﺮگ ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﺗﯽ” :ﺋﻣش ﻟﺑرﺋوەی ﻛ ﺋو زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧ داﻧﻣزرﻨﺮان، ﺑﻨﯿﺎدﻧﻧـــﺮان ،ﺑﻜﻮ ﺑ ھﻮاﺷـــﯽ ﻟ دﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺳردەﻣوە ﺳرﯾﺎﻧﮫﺪا. راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯿﺎن ﻛوﺗ ﭘﺶ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯿﺎﻧوە. ﻟﮔـــڵ ﺋوەﺷـــﺪا واﺑـــﺎوە ﻛـــ ﺑﮕﻮﺗـــﺮێ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﯚﯚﻧﯿـــﺎ ﻟﺳـــﺎﯽ 1150ی زاﯾﯿﻨﯿـــﺪا ﭘﮕی زاﻧﻜﯚﯾﯿﺎن ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎ و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎﻧﯽ ﭘﺎرﯾﺲ ﻟﺳﺎﯽ 1200ی زاﯾﯿﻨﯽ و ﺋواﻧﺷﯿﺎن ﻛ ﻟ ﺋﯚﻛﺴﻔﯚرد ﺑﻮون ﻟﺳﺎﯽ 1220ھﻣﺎن ﭘﮕﯾﺎن وەرﮔﺮت .زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎﺷـــﺘﺮﯾﺶ ﻟدەوری ﯾﺎن ﻟﺳـــر ﻧﻤﻮوﻧی ﯾﻛﻚ ﻟو زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧوە دروﺳـــﺘﺒﻮون“ ).(12 ﺋم زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧ وەك ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﮕوە ﺑﺑردەواﻣﯽ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﻛـــﺮاون ،ﺋﻣـــش ﻟﺑرﺋـــوەی زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﺳـــرﭼﺎوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻧﻮێ و دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ھﺎووﺗﯽ ﺋﺎﮔﺎ و ﭘﯿﺸﯾﯽ ﻛﺎراﻣ و ﺑڕﻮەﺑری ﻟﮫﺎﺗﻮو و ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاری ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑﻮون ﺑﯚ ﻛﯚﻣﮕﻛﺎﻧﯿﺎن .ﺑﯚﯾ ﭘﯾﻮەﻧﺪی زاﻧﻜﯚﻛﺎن و ﻛﯚﻣﮕ وەك ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﻧﻧﻮوﺳﺮاوی ﻟﮫﺎﺗﻮوە ،ﻛ ﺑﭘﯽ ﺋو ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣﯾ ،ﺧﻚ ﺑرﮔﺮی و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ زاﻧﻜﯚ ﺑﻜن ،ﺑﯿﺮوڕا و ﺑواﻧﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﭘﺳـــﻧﺪ ﺑﻜن و ﺑﭼﺎوی ﮔﺮﻧﮕﯿﭙﺪاﻧـــوە ﻟﯽ ﺑواﻧﻦ ،ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺋﯿﺪارﯾﺎﻧ و ﺋﺎزادی زاﻧﺴـــﺘﯽ ﺑﯚ ﻟﭘﺸـــﭽﺎو ﺑﮕﺮن .زاﻧﻜـــﯚش ﻟﺑراﻣﺒر ﺋﻣﺎﻧدا ،ﺧﯚی ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﻛـــﺮدووە ،ﺗﺎﻛـــﻮ ﺧﻮﻨﺪﻧﻜﯽ
دادوەراﻧـــ و ﯾﻛﺴـــﺎن ،ﯾﻛﺪەﺳـــﺖ و ﺑ ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﺑرز ،ﺑﺳﻮود وەرﮔﺮﺗﻦ ﻟ زاﻧﺴﺘﯽ ﭘﺸـــﻜوﺗﻮو ،ﺑ ﺑوﻛﺮدﻧوەی رۆﺣﯿﯿﺗﯽ ﻓﺮﺑـــﻮون ﻟﻧـــﺎو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧـــﺪا ،ﭘﺸـــﻜش ﺑـــﻜﺎت .ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی ﭘﻮﯾﺴـــﺘ زاﻧﻜﯚ ھﺳـــﺘﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ ﻗﻮوﯽ ھﺑ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ).(13 ﺑـــم ﭘﯿـــو ﺑـــ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨـــﯽ ﺋو ﭘﻨﺎﺳ ﺳـــﺘﺎﻧﺪاردەی ﻟ ﻣﮋووی ﺑﯿﺮۆﻛی زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧـــوە ﺑﯚﻣـــﺎن ﻣﺎوەﺗـــوە و ﮔﺮﻧﮕ وەك ﻣﺮۆﭬﯽ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ھﻣﯿﺸـــ ﻟ ﺑﯿﺮﻣﺎن ﺑ و ﺳرﻣﺷـــﻘﯽ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﻤـــﺎن ﺑﺖ ،ﻣﻦ ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﯽ ﺧﯚم ﻟﺳـــر زاﻧﻜﯚ ﺑﻣﺠﯚرەی ﺧﻮارەوە دەﺧﻣـــڕوو ،ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟ ﻣﯿﺎﻧﯾﺪا ﭘﺘﺮ ﺑﺎﺳـــﻢ ﻟو ﻗﯾﺮاﻧ زاﻧﺴﺘﯽ و ﺋﺧﻼﻗﯽ و ﻣﺮۆﯾﯿﺎﻧ ﻛﺮدﺑـــ ،ﻛ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ،ﺑدەﺳـــﺘﯿﺎﻧوە دەﻧﺎﻨـــﻦ و ھر ﺋـــو ﻗﯾﺮاﻧﺎﻧش رﮕﺮ ﺑـــﻮون و ھن ﻟﺑردەم ھﺎﺗﻨدی ﺧوﻧﯽ ﺑﻮوﻧ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ، ﻛ ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸﺪا رﮕﺮﯾﻦ ﻟﺑردەم ﺑﻮوﻧ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺶ ،ھروەك ﭼـــﯚن رەواﯾﺗﯿﺶ ﻟ ﺑﻮوﻧﯽ زاﻧﻜﯚ وەك داﻣزراوەﯾﻛﯽ زاﻧﺴـــﺘﯽ وەردەﮔﺮﻧوە. ﺗﮕﯾﺸﺘﻨﯽ ﻣﻦ ﺑﯚ زاﻧﻜﯚ ﻟ ﭼﻧﺪ ﺧﺎﻜﯽ ﺑﻨﻣﺎﯾﯽ ﺟﯿﺎﻧﺎﻛﺮﺘوە:
ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳرەﺗﺎﯾﯽ و ﻣﮋووﯾﯽ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ زاﻧﻜـــﯚ ،ﺑﺑـــ ﭘﺘوﻛﺮدﻧـــوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧـــﻮان زاﻧﻜﯚ و ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙ زاﻧﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن و داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧـــﯽ ﺋﺎزادﯾﯿـــ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿـــﻛﺎن و ﭘﭽاﻧﺪﻧـــﯽ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی زاﻧﻜـــﯚ ﻟﮔـــڵ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﺳـــﭘﺎوەﻛﺎﻧﯽ دەرەوەی زاﻧﺴﺖ ﺑﺳرﯾﺪا ،زاﻧﻜﯚ ﺑﯚﺧﯚی دەﺑﺘ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿك ﺑﺳـــر زاﻧﯿﻦ و ﻓﺮﺑﻮون و ﺗﮕﯾﺸﺘﻨوە. ﭘﻮﯾﺴـــﺘ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾﯿﺎﻧـــدا ﻗﺗﯿﺲ ﻧﻛن و ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯿﺒﻮوﻧﻛﯾﺎن ﻧﺧﻧ ﺟﮕی ﭘﻨﺎﺳـــی زاﻧﺴـــﺘﯿﺒﻮوﻧﯿﺎﻧوە .ﺑﻜـــﻮ ﺑرﺟﺳـــﺘﻛﺮدﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛـــﯽ و ﺳـــﺘﺎﻧﺪاردە ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ زاﻧﺴـــﺖ و ﺗﻮﮋﯾﻨوەن ﻛ ﭘﻨﺎﺳـــی ﺋـــوان ﻟ ﭼﻮارﭼـــﻮەی زاﻧﻜﯚ و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﺎی ﺳـــﺘﺎﻧﺪارد و دەروەﺳـــﺖ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺖ ﭘﺮﺳـــ ﻣﺮۆﯾـــﯽ و ﮔردووﻧﯿﯿﻛﺎﻧﺪا
ﻣرﺟﻜﯽ ھرە ﻣﺑﺪەﺋﯽ و ﮔﺮﻧﮕﯽ ﻣﺎﻧوەی زاﻧﻜﯚﯾ وەك داﻣزراوەﯾﻛﯽ زاﻧﺴـــﺘﯽ .ﺋم ﻣرﺟ ﭼﻧﺪ ﻻﯾﻧﻜﯽ ھﯾ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺎن ﺑ” ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺑ ھﯿﭻ ﻗﯾﺪوﺑﻧﺪﻚ ﻟﺳـــر ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋەر ﻟـــڕووی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ دەرووﻧـــﯽ و ﺋﻗﯽ و ﺟﺳـــﺘﯾﯿوە ،ﻟﮔڵ ﺋﺎزادی داﻣزراوەی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،ﯾﺎن ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﺎ ،وەك زاﻣﻨﻜری ﻻﯾﻧـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﯿﺪاری و ﺳـــرﻣﺎﯾی ﺗﻮﮋﯾﻨوە“وە ھﯾ .(19) ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸﺪا، ﺋـــﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﭘﯾﻮەﺳـــﺘ ﺑ ﺋﺎزادی ﭘﺮﺳـــﯿﺎرﻛﺮدن ،ﮔڕان و ﺧﺴـــﺘﻨڕووی ﺋو ﻛﺸـــ و ﺑﺎﺳﺎﻧی ﻛ ﻟﻻﯾن ﺧﻜﯿﺸوە ﭘﺳﻧﺪ ﻧﯿﻦ ،ﺑﺑ ﺋوەی ﻛﺎرەﻛﯾﺎن و ﺋو دەﺳـــﺘﻜوﺗﺎﻧ ﻟدەﺳـــﺘﺒﺪەن ﻛ ﻟ ﺑﻮاری ﺋﯿﺸـــﻜﺮدﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺑدەﺳـــﺘﯿﺎن ھﻨﺎون ) .(20ﺑﺑ ﺋﺎزادی ﺑﯚ ﺗﻮﮋەر و ﺑﺑ ﺋﺎزادی
ﯾﻛم :ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﻧﺰﯾﻚ و ﭘﺘو ﻟ ﻧﻮان ﺗﻮﮋﯾﻨوە و ﻓﺮﺑﻮون: ﻛ ﺑھﯚﯾوە زاﻧﻜﯚ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑﺷﺪاری ﺑﻜﺎت ﻟ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ زاﻧﯿﻨﯽ ﻧﻮﯽ ﭘﻮﯾﺴﺖ، ﻧـــك ھر ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑـــﯽ و ﺗﻮﮋەرەﻛﺎن ﻟـــ ﯾـــك ﻛﯚﻣﮕـــدا ،ﺑﻜﻮ ﺑﯚ ﮔﺸـــﺖ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗـــﯽ ) .(14زاﻧﯿﻦ ﻣﯿﺮاﺗﻜﯽ ﮔﺸـــﺘﯿﯿ و ”ﺋﻣﺎﻧﺗﻜ ،ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑھﺰ دەﻛﺎت و ﺋﻣش دەﺑﺘ ھﯚی ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯽ ﺑرەی ﻣﺮۆﯾﯽ“) (15ﻟﺮەﺷوە ،زاﻧﻜﯚ دەﺗﻮاﻧ ﺑھـــﯚی ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەی ﻟ ﭘﻨﺘﻜـــوە ،ﻛ ﺑﺷـــﻜ ﻟ ﯾﻛﯾﻛﯽ ﮔورەﺗﺮ ،ھﻣﯿﺸ راﺑﺮدووی ﻣﮋووﯾﯽ و ھﯚﻛﺎری دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﻤﺎن ﺑﺑﯿﺮﺑﻨﺘوە ،ﻛ ﭘﺎﺑﻧﺪﺑﻮوﻧﯿﺗﯽ ﺑ ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﯾﯿوە ،ﻟ ﮔردوون و ﺟﯿﮫﺎن و ﺳﺮووﺷﺘﻜﺪا ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﯿﻨﺎﺳ و ﻟﺑﺎرەﯾـــوە ﺑﺰاﻧـــ .ﺋﮔرﭼﯽ ﺋم ﺧﺎ ﻛﻣﻚ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﯿﺎﻧﯾ ،ﺑم ﺋﻣ ﺋو ﺧﺎﯾ ﻛ دەروەﺳﺘﯽ و ﺑﭘﺮﺳﯿﺎرﺘﯽ زاﻧﻜﯚ ،وەك ﺷﻮﻨﯽ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەی زاﻧﺎﯾﺎن ،وەك ﺋوەی ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮودا دەژﯾﻦ ،دەﺳﻟﻤﻨ .ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد ﺋﺎﻛﺎم ﺷﺦ ھﺎدی ﻟﺮەﺷـــوە ﺷـــﻮﻨﯽ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﯾـــﯽ و ﺋو دەﺧﻧڕوو .زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤ وﺴـــﺘﮕﯾك ﻟ ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەدا ،ھﯿﭻ رﺰ و ﺣﻮرﻣﺗﻚ ﺑﯚ وﺗﺎﻧـــی زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﺗﯿﺪا ھـــن ،ھﯿﭻ ﻟو ﻧﯿـــﻦ ﺑﯚ راﻛﺸـــﺎﻧﯽ ﺳـــرﻧﺞ و رای ﺟﯿﮫﺎن ﺑﯚﭼﻮون و ﺟﯿﮫﺎﻧﺒﯿﻨﯽ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧ ﻧﺎﻣﻨﺘوە. ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﯾﯿی زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﻛﻣﻨﺎﻛﺎﺗوە ﻟ ﺑـــﻻی ﻛـــﻮرددا ،ﺑﻜـــﻮ ﺋـــم زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧ ﺋـــو ﺋﺎزادﯾﯿـــی ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەی زاﻧﻜﯚﯾـــﯽ ﺋﺎﺳﺖ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ زاﻧﯿﻨﺪا وەك ﺧﺰﻣﺗﻚ ﻣﯿﻨﺒری زاﻧﺴـــﺘﯿﺎﻧی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﻦ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﭘﯿﺗﯽ ،ﺋﺎزادﺑﻮوﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾ ﺑـــ ﮔﺸـــﺖ ﺟﯿﮫـــﺎن و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗـــﯽ .زاﻧﯿﻦ ﻛﺎﺗﻚ ﻟﯿﺎﻧوە ﺑﺷـــﺪاری ﻟ ﻛﺸ ﻣﺮۆﯾﯽ ﻟھر دەﺳـــﺗﻚ ﻛ ﺑ ھر ﺑھﺎﻧﯾك ﺑرھﻣﯽ ﻛﯚی ﭼﺎﻻﻛﯽ ﺑﯿﺮی ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﯿ و و ھﻣﮔﯿﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا دەﻛن .ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ رﮕـــﺮی و ”ﺣرام“ ﻟﺑـــردەم ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺑ ﻣﻮﻜﺎﯾﺗﯽ و ﺗﺎﭘﯚ ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻟﺳـــر ﯾك رووداو ﻟﻣﺴﺎﺪا رووﯾﺪاﺑ و ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮوﺑ ﺗﻮﮋﻧوەدا دروﺳﺘﺒﻜﺎت .ﺟﺎ ﺋو دەﺳﺗ، ﻧﺗـــوە و رەﮔز و وەﭼـــی ﻣﺮۆﯾﯽ .ﺑﯚﯾ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻛﺎﺗﯽ ﺗواوی دەﺳـــﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﺖ ،ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﺑﺖ، ﺳﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ھر ﺟﯚرە ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛﯽ ﻟﯚﻛﺎﯿﯿﺎﻧ، ﺑـــﯚ ﺗرﺧﺎن ﺑﻜـــن ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﻟڕﮕﯾوە ،ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﺖ ﯾﺎن ﻛﻟﺘﻮوری ﺑﺖ .ﺋﺎزادی ﻟ ﻧﺎوﭼﮔراﯾﺎﻧـــ و ﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰەﻛﺮدﻧﻜﯽ ﮔردووﻧﯿﺒﻮوﻧﯽ زاﻧﺴـــﺖ و ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﺑﻮوﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەدا ﺑﻣﺎﻧﺎی ﺋﺎزادﯾﯿ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﯽ زاﻧﻜـــﯚﻛﺎن ،ﻟﺑرژەوەﻧﺪی و ﺳـــﻮودی ﺋو زاﻧﻜﯚﻣـــﺎن ﻟـــ ﺋﺎﺳـــﺖ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿـــﺪا ﺑـــﯚ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەدا ﺑﺑ رەﭼﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ ﺑرزاﻧدا ﻧﯿﯿ ﻛ زاﻧﻜﯚ ﻟﭘﻨﺎوﯾﺎﻧﺪا ﺑﺴﻟﻤﻨﻦ ،رووداوی ﻻﻓﺎوە ﻣزﻧﻛی ژاﭘﯚن رﮕﺮﯾﺎﻧی ﻛ ﺋـــم ﺋﺎزادﯾﯿ ﻟ ﺗﻮﮋەرەوە دروﺳـــﺘﺒﻮوە .ھر ﺋم ﺧﺎﻧﺷـــﻦ ،ﻛ ﻟ ﺑﻮو ،ﻛ ﺟﮕ ﻟ رەھﻧﺪە ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﻧﻛی ﺑﯚ دەﺳﺘﻨﻨوە. رۆژﮔﺎری ﺋﻣۆﻛدا زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎن ﮔﻟﯽ ژاﭘﯚن و ﮔﺸـــﺖ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ ،رەھﻧﺪە ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﯽ ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،ﻟﺳر ﺋو ﺑﺗواوی داﺑﯾﻮە ﻟو ﺑﯿﺮۆﻛ ﺑﻨﻣﺎﯾﯿﺎﻧ. زاﻧﺴﺘﯿﯿﻛﺷـــﯽ ھژﻨر و ﺗﺮﺳـــﻨﺎك ﺑﻮو .ﭘﺸـــﻤرﺟ داﻣزراوە ،ﻛـــ ھﯿﭻ ﺑﺎﺑﺗﻚ ﺋﻣـــۆ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻧك ھر ﻣﺧﺎﺑﻦ ،ھﯿﭻ زاﻧﻜﯚﯾﻛﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﺋو ﺳـــﻨﻮورە ﭘﯿﺮۆز و ھﯽ ﺳﻮور ﻧﯿﯿ ﻟ ﭘراوـــﺰی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ زاﻧﺴـــﺘﯿﺪان، ﻧك ھر ﺗﻓﺴـــﯿﺮﻜﯽ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧی ﻟﺳر ﻧﺗﻮاﻧﺮێ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﻟﺑﺎرەوە ﺑﻜﺮێ ،ﻣﮔر ﺑﻜـــﻮ ﻟـــ ﺧـــﻮار ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەﺷـــﯿﺎن ﻟ ﺳـــﯚﻧﺎﻣﯽ ﻧدا ،ﺑﻜﻮ ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﯾﻛﯿﺸـــﯿﺎن ﺋﺎﻣﺎﻧـــﺞ ﻟ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟ ﺑـــﻮار و ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﭼﻮارﭼﻮەی ”ﻋﺮاﻗﯿﺎﻧ “و ”ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺎﻧ“ ﺑوﻧﻛﺮدەوە ).(16 دﯾﺎرﯾﻜـــﺮاودا ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﺖ ﻟـــ زﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪن و و ﻧﺎوﭼﮔراﯾﺎﻧﺷـــوە” :ﺳـــﻠﻤﺎﻧﯿﺎﻧ “و ﺑھ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋﻧﺠﺎم و راﺳﭙﺎردەﻛﺎﻧﯽ ”ھوﻟﺮﯾﺎﻧـــ “و ھﺘـــﺪ ،ﺑـــ ﺋﻗﯿﺗﻜﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟـــدژی ﺑرژەوەﻧﺪی ژﯾﻨﮕﯾﯽ و ﺣﯿﺰﺑﯽ رووﺗﯿﺶ ﺑﯿﺮﯾـــﺎن ﺗﺪا دەﻛﺮﺘوە و دووەم :ﺋﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ و ﻣﺮۆﯾﯽ ﻟ ﺋﺴـــﺘﺎ و داھﺎﺗﻮودا .ﻟ ﺑﻨڕەﺗﺪا ﻟ ﭘـــﻼن و ﺑرﻧﺎﻣ و ﺑﯾﺎردا ﺋوەﻧﺪەی ﺑﯿﺮ ﺗﻮﮋﯾﻨوە: ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،ﺳ ﻻﯾﻧﯽ دﯾﻜی ﺋﺎزادی ﻟـــ ﺑرژەوەﻧﺪی ﺣﯿﺰﺑﯿﺎﻧـــ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻧ ھرﭼﻧﺪە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﺴـــﺘﺎ ﭘﻨﺎﺳﯾﻛﯽ دەﮔﺮﺘوە .ﯾﻛﻣﯿﺎن :ﺋـــﺎزادی ﺗﻮﮋەر ﻟ دەﻛﺮﺘوە ،ﺋوەﻧـــﺪە ﺑﯿﺮ ﻟ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮو ﺑﯚ دەﺳﺘواژەی ﺋﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺑﺎﺑت و ﻣﯿﺘﯚدی ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛی. زاﻧﯿﻦ وەك ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﻛﯽ ﺋم زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧ ﻟ ﺑرھم ﻧھﺎﺗـــﻮوە و ﺋﻣـــش ﭘﯾﻮەﻧﺪی دووەﻣﯿﺎن :ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋەر ﺑﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺑ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ و ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا ﻧﺎﻛﺮﺘوە. ﺑـــ ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﺟﯿـــﺎوازەوە ھﯾـــ ﻟ رەﭼﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿ ﻧﺎﭘﻮﯾﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣـــش داﺑاﻧﻜـــﯽ ﮔـــورەی ﻟﻧـــﻮان ﮔﻮزارەﻛـــ ،(17)ﺑم ﺋـــﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﻟ وەك ﻻﯾﻧـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﺎﺑـــﻮوری و زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧـــﯽ ھرﻤـــﺪا دروﺳـــﺘﻜﺮدووە ﻛ ﺋﺎزادﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜی ﺗﺎﻛﻛﺎن ﻟ ﻧﺎو زاﻧﻜﯚ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی و ﻛﻮﻟﺘﻮوری .ﺳﯿﻣﯿﺸـــﯿﺎن: زﯾﺎﻧﻜﯽ ﮔورەی ﺑ ﭘﺮۆﺳ و ﭘﮕی زاﻧﺴﺖ ﺟﯿﺎﻧﺎﻛﺮﺘوە :ﻛواﺗ ﺋﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﺑ ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋەر ﻟ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎن ﻟ وﺗﻛﻣﺎﻧﺪا ﮔﯾﺎﻧﺪووە .ﺑﯚﯾ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﭘﻠی ﯾﻛم ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟـــ” ﺋﺎزادی ﺗﺎﻛﻛﺎن ﺑﺑـــ دەﺳـــﺘﺘﻮەرداﻧﯽ ﻻﺑﻻﯾﯽ ﺧﻜﺎﻧﯽ ﻟ داھﺎﺗﻮودا ،ﺋﺎراﺳﺘی زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿـــﺪا ،ﻛ ﺋﺎزادی ﻧﺎﭘﺴﭙﯚڕ).(21 ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟﺑﯿﺮی ﻟﯚﻛﺎﯿﺰم و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ ﺋـــﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤـــﯽ ﻟـــ زۆرﯾﻨـــی ﭘراوﺰﯾﯿـــﻛﺎن رزﮔﺎر ﺑﻜﺮـــﻦ و ﺋﺎﺷـــﻨﺎ ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە ،واﻧﮔﻮﺗﻨـــوە ،ﺑوﻛﺮدﻧوە، ﺋـــﺎزادی ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ زاﻧﻜـــﯚ و ھﺘـــﺪ وﺗﺎﻧـــﯽ ﺋورووﭘـــﯽ و ﻟ ﺳـــﺎﯾی رژﻤ ﺑﻜﺮﻨوە ﺑو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــ ﺑرزاﻧی ﻛ زاﻧﻜﯚ ﺳـــرﻛﻮﺗﻜرەﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺘﺪا، ﻟ ﭘﻨﺎوﯾﺎﻧﺪا دروﺳﺘﺒﻮوە .ﺑﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ دەﮔﺮﺘوە“).(18 ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،ﯾﻛﻜ ﻟو ﺋﺎزادﯾﺎﻧ و ﺑـــردەوام ﻟ ﺑـــردەم ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪا ﺑﻮوە.
ﻧﻤﻮوﻧﻛﺎﻧـــﯽ وەك ﮔﺎﻟﯿﻠـــﯚ ،ﻛﯚﭘرﻧﯿﻜﯚس و ﻣﺎرﺗـــﻦ ﻟﯚﺗر ﻟـــ ﻓرەﻧﺴـــﺎ و ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺮﺧـــرەوەی رۆژﮔﺎرﻜـــﻦ ﻛ ﺳﺎﻧﺴـــﯚری ﺋﺎﯾﻨﯽ ،دەﯾﻮﯾﺴـــﺖ ﺋﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﻟژﺮ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﺧﯚﯾـــﺪا ﺑﮫﺘـــوە .ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺳﺎﻧﺴﯚرﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ ﺑ ﺑﮕی ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ﻟ ﺳـــدەی ﺑﯿﺴﺘم و ﻟ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎی ﻧﺎزﯾﺸـــﺪا دووﺑـــﺎرە ﻛﺮاﯾوە و دەﯾﺎن ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺑ ﺗﯚﻣﺗـــﯽ ﺟﻮﻟﻛﺑﻮون دوورﺧﺮاﻧـــوە و ﺳـــﺰادران ) .(22ﻟﮔـــڵ ھﺎﺗﻨﺳـــرﻛﺎری ﻛﯚﻣﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟ ﺋﺮان ﻟﺳﺎﯽ 1979و داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺷﺎری ﻛﺎﺑﻮول ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﻻﯾن رﻜﺨﺮاوی ﺗﺎﻟﯿﺒﺎﻧوە، ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾـــﺎی ﺋﺎﯾﯿﻨﺴـــﺎﻻری ﻛوﺗـــوە وﺰەی زاﻧﻜﯚﻛﺎن ”ﻟـــ ﺋﺮاﻧﺪا ﺑﯚ ﻣﺎوەی دوو ﺳﺎڵ ﻟ1981 وە ﺑﯚ 1983زاﻧﻜﯚ داﺧﺮا و ﺑرﻧﺎﻣی ﺧﻮﻨـــﺪن ﻣﻠﻜﭼﯽ ﺋﺎﯾﻦ
ﻛﺮا .ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن دەرﮔﺎی زاﻧﻜﯚ ﺑﺳر ﻛﭽﺎﻧﺪا ﻛﯚم درا و ﮔﺸﺖ ﺧﻮﻨﺪﻧﻚ ﺟﮕ ﻟ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ،ﻗدەﺧ ﻛﺮان“).(23 ﺳﺎﻧﺴـــﯚری ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ و ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻟ ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻋﺴـــﺪا ﺑـــ ﺗﻮوﻧﺪی ﺧﺮاوەﺗ ﻛﺎر .ﻟ ﻋﺮاﻗﯿﺸـــﺪا، ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ”ﺋﮔر دەﺗوێ دەﺳﺖ ﺑﺳر ﻛﯚﻣـــادا ﺑﮕﺮﯾﺖ ،دەﺳـــﺘﺒﮕﺮە ﺑﺳـــر زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯿﺪا“ ﭘﯾەو ﻛﺮاوە .ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﻋﺲ ﻟ ﻋﺮاﻗﺪا ﻧك ھر ﭼﺎودﺮی دوورﺑدووری زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧـــﯽ دەﻛﺮدن ،ﺑﻜـــﻮ زاﻧﻜﯚی وەك
ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا زۆر ﺑ دەﮔﻤن ﻧﺑﺖ ،ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑ ﮔﺸﺘﯽ و ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋەران ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ رەﭼﺎو ﻧﺎﻛﺮﻦ و ﭘﺸﻞ دەﻛﺮﻦ دەزﮔﺎﯾﻛﯽ ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ﺑﻛﺎر دەھﻨﺎ و ”ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﺘﯽ ﭼﺎودﺮی ﻧﻮەڕۆﻛﯽ ﻧﺎﻣ زاﻧﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﺴـــﺘﺒﻮوە ﺋﺳـــﺘﯚی راﮔﺮ و ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧـــﯽ ﻛﯚﻟﮋەﻛﺎن و ﺳـــﺰای ﺗﻮوﻧﺪی دەﺑﯾﯿـــوە ﺑﯚﯾﺎن ﺋﮔر ﻧﺎﻣﻛﺎن ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯿـــﺶ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن، زﯾﺎن و ﺧﺮاﭘﯽ و ﺷﻮاﻧﺪﻧﻜﯿﺎن ﺗﺪاﺑﻮوﺑﺖ“ ﻟ رواﻧﮕی ﺧﯚﯾﺎﻧوە).(24 ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ﻛ دەﺳﺘﻮوری ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﻟم ﻣﯿﺮاﺗی ﺑﻋﺲ رزﮔﺎرﻛـــﺮدوون و ﺑرووﻧﯽ ﻟـــ ﺑﮔی 15ی ﻣﺎدەی 19دا ﺑﺎﺳـــﯽ ”ﺋـــﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﺋﺎزادی ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ“) (25ﻛﺮدووە،
ﻛﭼﯽ ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا زۆر ﺑ دەﮔﻤن ﻧﺑﺖ ،ﺑردەوام ﺋم ﻣﺎﻓی ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎن و ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن و ﺗﻮـــﮋەرەﻛﺎن ﭘﺸﺘﮕﻮێ ﺧﺮاوە و رەﻧﮕ زۆر ﻗﻮرس ﻧﺑﺖ ﺋﮔر ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﻧ ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑ ﮔﺸﺘﯽ و ﻧ ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺋﺎزادی ﺗﻮﮋەران ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ رەﭼﺎو ﻧﺎﻛﺮﻦ و ﭘﺸـــﻞ دەﻛﺮﻦ.
ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯿﺸـــوە ھﯾـــ ،زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧـــﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺋم ﻻﯾﻧﯾﺎن ﺑ ﺟﯿﺪی ﻧﮔﺮﺗـــﻮوە و ژﻣـــﺎرەی ﺋـــو ﺗﻮﮋﯾﻨواﻧی وەك ﺑرھﻣـــﯽ زاﻧﻜﯚﯾﯽ ﺑودەﻛﺮﻨوە زۆر ﻛﻣﺘﺮن ﻟواﻧـــی ﺗﻮﮋەرەﻛﺎن ﻟ دەرەوەی زاﻧﻜﯚ ﺑوﯾـــﺎن دەﻛﻧوە ،ھروەھﺎ ژﻣﺎرەی ﺋو ﺗﻮﮋﯾﻨواﻧی ﺑوﻧﺎﻛﺮﻨوە ،زۆر زﯾﺎﺗﺮن
زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤ وﺴﺘﮕﯾك ﻧﯿﻦ ﺑﯚ راﻛﺸﺎﻧﯽ ﺳرﻧﺞ و رای ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻻی ﻛﻮرددا ،ﺑﻜﻮ ﺋم زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧ ﻣﯿﻨﺒری زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧی ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﻦ ﻛﺎﺗﻚ ﻟﯿﺎﻧوە ﺑﺷﺪاری ﻟ ﻛﺸ ﻣﺮۆﯾﯽ و ھﻣﮔﯿﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا دەﻛن ھﯚﻛﺎری ھرە ﺑرﭼﺎوی ﺋم ﭘﺸﻠﻜﺎرﯾﯿش ﻣﺎﻧوەی زھﻨﯿﯿت و ﻛﻟﺘﻮوری ﺳﺎﻧﺴﯚرﻛر و ﺧﯚﺳﺎﻧﺴﯚرﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺸﻮوە ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﺪا. ﺋـــﺎزادی ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە ﻧﯿﯿ ،ﻧـــك ﻟﺑر دەﺳﺘﺘﻮەرداﻧﻻﺑﻻو ﻧﺎﭘﺴﭙﯚڕﯾﯿﻛﺎن،ﺑﻜﻮ ﻟﺑرﺋوەش ﻛ ﺑﻮدﺟی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ھﻨﺪە ﻛﻣ ،ﺗﻮﮋەر ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﭘﺸـــﺘﯽ ﭘﺒﺒﺳﺘ. ﺑﺎرﺑﻮوﻛﺮدﻧـــوەی ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻟ ﭘﻧﺠﺎ ھزار دﯾﻨﺎرەوە ﺑ ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎداﺷـــﺖ ﺑﯚ ﭼﻧﺪ ﺳت ھزار دﯾﻨﺎرﻚ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯚ ھر ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾـــك ،ﺗﻨﺎﭘـــڕێ ) .(26ھروەھﺎ ﺋـــﺎزادی ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎن و ﻣﯿﺘﯚدی ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە ،ﺋﺎزادی ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺑ رەﭼﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿ ﻧﺎﭘﻮﯾﺴـــﺘﻛﺎن و ﺋﺎزادی راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەش ﻟـــ ﺋﺎرادا ﻧﯿﻦ .ھر ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﯿك و ﺗﻮﮋەرﻚ ﻣﯿﺘﯚد و ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎن و ﺑﺎﺑﺗـــﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﻟﻻﯾن ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺧﺎوەن ﭘﻠ ﺑرزەﻛﺎﻧوە، ﯾـــﺎن ﺳرﭘرﺷـــﺘﯿﺎری ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﯾوە، ﻛـــ زۆرﺟـــﺎر ﺧـــﯚی ھﯿﻨﺑـــﮋاردووە، ﺑﺳردا دەﺳـــﭘﻨﺮێ ،ﯾﺎن ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﻛی ﭘﺪەﮔﯚڕدرێ ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ﺋﯿﺘﺮ ﻧك وەك ﺧﻮﻟﯿﺎﯾك و ﺣزﻜﯽ زاﻧﺴﺘﯽ ،ﺑﻜﻮ وەك ﺋرﻛﻚ ﺑﯚ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﭘﮕ و ﺑواﻧﺎﻣ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛی ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪەدات .ﻟﺮەدا ﻧﺎﺑ دﯾـــﻮاری ﻧـــﻮان ﻧوەﻛﺎﻧﻤـــﺎن ﻟﺑﯿﺮﺑﭽ و ﺋـــوە ﻟﺑرﭼـــﺎو ﻧﮔﯿﺮێ ﻛ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ و ﻗﻮﺗﺎﺑـــﯽ دوو ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺟﯿـــﺎوازی ﺗﻣن و ژﯾﺎن و ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻨﯿﺎن ھﯾـــ ،ﻛ ﺑﮕﻮﻣﺎن رەﻧﮕﺪاﻧـــوەی دەﺑﺖ ﻟﺳـــر ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە).(27 ﺑﺎﺑﺗـــﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەش ﺑـــ ﺋـــﺎزادی ھﻨﺎﺑﮋﺮدرﺖ و ﺑش و ﻛﯚﻟﮋەﻛﺎن ﻗﺴی ﺧﯚﯾـــﺎن ھﯾ .ھﻧﺪـــﻚ ﺑﺎﺑﺗﯿﺶ ھن ﻛ وەك ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪار ﺗﻣﺎﺷﺎﯾﺎن دەﻛﺮێ و زۆر دەﮔﻤﻧﻦ ﺋـــو ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ و ﺗﻮﮋەراﻧی ﺧﯚﯾـــﺎن ﻟ ﻗرەی ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧ دەدەن ).(28 ﺋﻣ ﺟﮕـــ ﻟوەی ﻟ ﯾﺎﺳـــﺎی دژەﺗﯿﺮۆری ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا ،ھرﺟﯚرە ﺋدەﺑﯿﺎﺗﻜﯽ ﺗﯿﺮۆرﯾﺴـــﺘﺎن ﻟﻻی ﻛﺳـــﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﺑﺪۆزرﺘوە ،ﺳﺰای ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑدواوەﯾ. ﺑﭘﯽ ﺋم ﯾﺎﺳـــﺎﯾ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟ ﺗﯿﺮۆرﯾﺰم ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺎڕاﺳـــﺘوﺧﯚ ﻗدەﺧﻛﺮاوە، ﯾﺎن دەﺳﺘﯽ ﺑﺳردا ﮔﯿﺮاوە).(29 ﻟﭘﺎڵ ﺋﻣﺎﻧدا ،ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻟ ﭘﺮۆﺳی ﺗﻮﮋﯾﻨـــوە و ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی ﺋﻧﺠﺎﻣـــﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﺑ ﭘﺎﺳـــﺎوی ﺟﯚرﺑﺟﯚر و دەﺳـــﺘﺘﻮەرداﻧﯽ ﻻﺑﻻﯾﯽ و ﻧﺎﭘﺴﭙﯚڕاﻧ، رﮕﺮﯾـــﺎن ﺑـــﯚ دروﺳـــﺘﺪەﻛﺮﺖ .ﯾﻛﻚ ﻟ رﮕﺮەﻛﺎن ﻟﺑردەم ﺑوﻛﺮدﻧوەدا ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺑﻮدﺟی ﭘﻮﯾﺴﺖ و ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ زاﻧﻜﯚ ﺑﯚ ﺑرھﻣـــ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی. ﻣﺑﺳﺖ ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﭘﺮۆﺳی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﺑﺮﯾﺘﯿﯿـــ ﻟـــ ﮔﺮﺗﻨﺑری ﺋـــو رﮕﯾﺎﻧی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻛ ﺗﯿﺎﻧﺪا وﯾﺴـــﺘﯽ ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ راﺳـــﺘﯽ و ﻣﻋﺮﯾﻔی زاﻧﺴـــﺘﯽ ،ﻟﺳرووی ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻜﯽ دﯾﻜوە ﺑـــ .ﺋﻣش ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا، ﺑھﯚی ﺑﻮوﻧـــﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺣﯿﺰﺑﯿﯿﻛﺎن ﻟ ﭘﯚﺳﺘ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ زاﻧﻜﯚدا و دەﺳﺘﺘﻮەرداﻧﯿﺎن ﻟ ﭘﺮۆﺳـــی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،وﯾﺴﺘﯽ دەﺳت و ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﺳرووی ھﻣـــﻮو ﺷـــﺘﻜﯽ دﯾﻜوەﯾـــ .ﺑﻣﺠﯚرەش ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ و ﺳـــﺘﺎﺗﻮوی زاﻧﺴـــﺘﯿﺎﻧی زاﻧﻜـــﯚ ﺑردەوام ﻟ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪاﯾ و زۆرﺟﺎر ﺳـــﻮورﺑﻮون ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎ زاﻧﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن، ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ و ﺗﻮﮋەر و ﺗﻧﺎﻧت ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯿﺶ دەﺧﺎﺗ ﺑردەم ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﺟﯿﺪی .ھرﭼﯽ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﺑـــ ﭼـــﺎپ و ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی
ﻟواﻧی ﺑودەﻛﺮﻨوە .ﺋﻣش ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﭘﻮﯾﺴﺘ زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﺳﻮورﺑﻦ ﻟﺳرﺋوەی ﻛ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎن ھرﭼﻧﺪە ﻟﻻﯾن ﻛﺳﺎﻧﻜوە و ﺑـــﯚ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺟﯿـــﺎواز و ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ وەك ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑواﻧﺎﻣـــ و ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﭘﻠی زاﻧﺴﺘﯽ و ﺑﺷـــﺪاری ﻟ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺲ و ﺳـــﻣﯿﻨﺎرەﻛﺎﻧﺪا ﺑرھﻣﮫﺎﺗﻮون ،ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆرﯾﺎن ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﺋﺎﺳﺘﯽ زاﻧﺴﺘﯽ و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯽ
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﺗـــﺪا رەﭼﺎو دەﻛﺮﺖ ،ﺑـــم ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟ ﺧـــﻮدی ﺧﯚﯾﺪا ﻛﺮدەﯾﻛـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻧﯿﯿ و ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﻜﯚﯾﯽ ﺑﯚ رای ﮔﺸﺘﯽ ﺑﺨﺮﻨڕوو ).(30
ﺳﯿم :ﺋﺎزادی واﻧﺑﮋی، ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪن و ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ: ﺑﭘـــﯽ ﺳـــرەﺗﺎﻛﺎن و ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧـــﯽ دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ زاﻧﻜﯚ ﻟ ﻣـــﮋوودا ،ﺋﺎزادی واﻧﺑـــﮋی و ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺑـــﻮاری ﺧﻮﻨﺪن، ﯾﻛﻜ ﻟ ﺧﺎ ھرە ﺟوھرﯾﯿﻛﺎن .ﺋم ﺋﺎزادﯾﯿ ،ﻧـــك ھر ﺋﺎزادﯾﯿﻛـــﯽ رﮋەﯾﯿ ﻟـــ ﮔﻮﺗﻨوەی ﯾﻛـــی واﻧﻛﺎﻧـــﺪا ،ﺑﻜﻮ ﺋﺎزادﯾﺸـــ ﺑﯚ واﻧﺑﮋ ﻟ ھﺎﺗﻮوﭼﯚﯾﺪا ﺑﻧﺎو زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧـــﺪا .ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟـــ ﻛﯚﻧﺘﺮﯾﻦ ھﺎﺑﯿﺘﺎ ،Habitaﯾـــﺎن دۆﻛﯿﯚﻣﻧﺘـــ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﯿ زاﻧﻜﯚﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﻛ ﻓﺮﯾﺪرﯾﻜﯽ ﯾﻛم ﻟﺳﺎﯽ 1158دا ﺑوﯾﻜﺮدووەﺗوە ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﺋﺎزادی ھﺎﺗﻮوﭼـــﯚی ﺗﻮـــﮋەران و ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎﻧﯽ زاﻧﻜﯚﻛﺎن دراوە ،ﻟﮔـــڵ ”ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ھﻣﻮو ﻣﺎﻓﻜﯿـــﺎن ﺑﯚ ﺣواﻧوە“ و ﺗﻧﺎﻧت
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ھر ﺑڕاﺳـــﺘﯿﯿﺶ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺗﯽ وەك ﺧوﻧﻚ واﺑﻮو :ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ، ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻧﺎوﭼی ﺋﻤ ﺑﺟﯚرﻚ ﺑﻮوە ،زۆر ﺑﯿﺮ ﻟ ﺧﻮﻨﺪەواری ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ ﻧﻛﺮﺘوە ،ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺧﻮﻨﺪﻧـــﯽ ﺣﻮﺟﺮەی ﻟ ﻛﯚﻧوە ﺗﺪا ھﺑﻮوە. ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی وﺷـــی ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ھم ﻻﯾﻧﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺗﯽ و ھم ﭘﮕ و رﺰی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟ ﮔﻮﯽ ﺋﻤدا دەزرﯾﻨﮕﺎﻧﺪەوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﺑـــ ژن و ﭘﯿـــﺎوەوە ،ﺧﺎوەن رﺰ و ﭘﮕی ﺗﺎﯾﺒت ﺑـــ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮون و ﺧﻜﻛ ﺧﯚﺷﯿﺎﻧﺪەوﯾﺴﺘﻦ و ﻗﺴ رۆﯾﺸﺘﻮوش ﺑﻮون .ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی ﻟڕووی ﺟﻠﻮﺑرگ و ﺳـــﯿﻤﺎوە ﺳـــرﻧﺠاﻛﺶ و ﭘﯚﺷـــﺘ و ﭘرداخ ﺑﻮون .ﺋﻤش ﺣزﻣﺎﻧﺪەﻛﺮد وەك ﺋواﻧﻤﺎن ﻟﺒﺖ .ﭼﻮار ﻟو ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎﻧی ﻟ ﻣﻨﺪاﯽ زووی ﺋﻤ و ﭘﺶ ﺋﻤﺷـــﺪا ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛـــﯽ ﻟﺑﯿﺮﻧﻛﺮاوﯾﺎن داﻧﺎوە ،ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮون ﻟ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎن: )ﺋﻧﻮەر ﺑﺮزۆ ،ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺋﺧﺘر ،ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻣﺤﻣﻤد ،ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻋﺑﺪوﻟﺨﺎﻟﻖ ، ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﻓﺎزﯾﻞ ﻛرﯾﻢ ﺋﺣﻤد-ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎ ﺟﻋﻔر(. ) (2ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﺪا ﺑ ھﮕﺮاﻧﯽ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس دەﮔﻮﺗﺮێ) :ﯾﺎرﯾﺪەدەری ﺗﻮﮋەر و ﭘﺎﺷـــﺎن ﺗﻮﮋەر ،ﺑ ھﮕﺮاﻧﯽ ﻣﺎﺳﺘر دەﮔﻮﺗﺮێ :ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﯾﺎرﯾﺪەدەر و ﺑ ھﮕﺮاﻧﯽ دﻛﺘﯚرا و ﻣﺎﺳﺘر ﻛ ﭘﻠی زاﻧﺴﺘﯿﯿﺎن ﺑرزﺑﻮوﺑﺘوە ،دەﮔﻮﺗﺮێ: ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ و ﭘﺎﺷﺎن ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚری ﯾﺎرﯾﺪەدەر و ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚر ﻟو ﭘﻠ زاﻧﺴﺘﯿﺎﻧن ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ دەﺳﺘی واﻧﺑﮋ ھﯾﺎﻧﺒ ،ﯾﺎن ﺑدەﺳﺘﯽ ﺑﻨﻦ .ﺋو ﻛﺳی ﺑـــﯚ ﯾﻛﻣﺠﺎر ﻟ زاﻧﻜﯚ دادەﻣزرﻨﺮێ ﻓرﻣﺎﻧﻜﯽ ﺑﯚ دەردەﭼ ﻛ ﺗﯿﺪا ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﺎﺗﯿﺎﻧی ﻛﺮاوە ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﯾك ﺳـــﺎڵ و ﭘﺎش ﺋوە ،ﺋﮔر ﺋو ﺑﺷـــ زاﻧﺴـــﺘﯿﯿی ﻛﺎری ﺗﺪا دەﻛﺎت رەزاﻣﻧﺪﯾﯿﺎن دەرﺑی ،ﻓرﻣﺎﻧﻛی ﺑﯚ دەﻛﺮﺘ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ھﻣﯿﺸﯾﯽ .ﻓرﻣﺎﻧﻛی ﻣﻦ ﻟ2000/8/21 وە دەرﭼﻮوە ﻛ زۆر ﺷﺎﻧﺎزﯾﯽ ﭘﻮە دەﻛم. ) (3ﻋﺒﺪارﺣﻤﻦ ﺑﺪوی :ﻓﻠﺴﻔ اﻟﻘﺎﻧﻮن و اﻟﺴﯿﺎﺳ .وﻛﺎﻟ اﻟﻤﮕﺒﻮﻋﺎت ،اﻟﻜﻮﯾﺖ، ،1979ص 263 ) (4ﺟﺎك درﯾﺪا :ﻋﻦ اﻟﺤﻖ ﻓﯽ اﻟﻔﻠﺴـــﻔ .ت :د .ﻋﺰاﻟﺪﯾﻦ اﻟﺨﮕﺎﺑﯽ .اﻟﻤﻨﭭﻤ اﻟﻌﺮﺑﯿ ﻟﻠﺘﺮﺟﻤ .گ ،1ﺑﯿﺮوت ،2010 :ص404 : ) (5رﺒـــﻮار ﺳـــﯿﻮەﯾﻠﯽ :زاﻧﻜﯚ ﻟ ﻣﯚدﻠوە ﺑﯚ واﻗﯿـــﻊ .ﭼﺎپ و ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺑﺷﯽ ﭼﺎپ و ﺑوﻛﺮدﻧوەی دەزﮔﺎی ﮔﻧﺠﺎن ،ﻛﺘﺒﯽ ژﻣﺎرە ).2007 ،(1 ) (6د .ﻣﺤﻣﻤد ﻛﻣﺎل :ﻓﻟﺴـــﻓی ﺋﻓﻼﺗﻮون .دەزﮔﺎی ﭼﺎپ و ﭘﺧﺸـــﯽ ﺳردەم ،ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ،2010 :ل153 : )Nudanskordbog: II، Politikens Forlag، Copenhagen، 13Udgave، (7 1986،p: 1033 ) (8ﭘﺮوﻓﯿﺴـــﻮر ﻣﮫﺪی ﻧﺨﺴـــﺘﯿﻦ :ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﻠﺴـــﻔ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ :ﺟﻠﺪ اول ،ت :د .ﺳـــﯿﺪ اﻛﺒﺮ ﻣﯿﺮﺣﺴـــﯿﻨﯽ ،ﻧﺸﺮ اﺗﯿ ،چ اول ،(2000) 1379 :ص: .357-352 )Hans Fink، Peter C. Kjergaard & Jens Erik Kristensen: (9 Universitet og videnskab. Universitets idehistorie، videnskabsteori .og etik. Hans Reitzels Forlag، 2003، p: 35 ff )Immanuel Kant: “Fakulteternes strid” i: Oplysning، historie، (10 fremskridt. Historiefilosofiske skrifter. Udgivet af morten Haugaard jeppesen. Slagmarks Skyttegravsserie. Arhus، 3. Op. 1 udgave .2000، s: 109 ff ) (11ﻣﺑﺳـــﺘﻢ ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ،ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ،ﺋﯿﺪاری ،ﺑﯾﺎردان و ﺋﺎﺑﻮوری زاﻧﻜﯚﯾ ،ﺑم ﺋم ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯿ ﻻﯾﻧﯽ دەروەﺳﺘﯽ و ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﺘﯽ زاﻧﻜﯚ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺖ ﻛﯚﻣﮕی ﻣﺮۆﯾﯿﺪا ﻧﺎﮔﺮﺘوە .واﺗ زاﻧﻜﯚ ﺳـــرﺑﺧﯚ ﻧﯿﯿ ﻟـــوەی ﺧﺰﻣت ﺑ ﻻﯾﻧﻚ ،ﻛﺳـــﺎﻧﻚ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾك ﺑﻜﺎت ﻟﺑرﺋوەی ﻛش و ﭘﺎرەی ﺑﯚ داﺑﯿﻨﺪەﻛن. )(12دﯾﻮﯾﺪ ﺳﯽ .ﻟﯿﻨﺪﺑﺮگ :ﺳـــﺮاﻏﺎزھﺎی ﻋﻠﻢ در ﻏﺮب )ﺳﻨﺖ ﻋﻠﻤﯽ اروﭘﺎﯾﯽ در ﺑﺎﻓﺖ ﻓﻠﺴـــﻔﯽ ،دﯾﻨﯽ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎﺗﯽ ان 600 :ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺎ 1450ﻣﯿﻼدی(. ت :دﻛﺘﺮ ﻓﺮﯾﺪون ﺑﺪرای .ﺗﮫﺮان :ﺷـــﺮﻛﺖ اﻧﺘﺸﺎرات ﻋﻠﻤﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ1377 ، ) ،(1998ص.282 : ) (12ورﻧـــﺮ ز .ھﯿﺮش ) :(Werner z. Hirsch Luc. E. Weberﭼﺎﻟﺸـــﮫﺎی ﻓﺮاروی اﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ در ھﺰارە ﺳـــﻮم .ت :ﮔﺮوە ﻣﺘﺮﺟﻤﯿﻦ .ﺗﮫﺮان ،داﻧﺸﮕﺎە اﻣﺎم ﺣﺴﯿﻦ ،(2002) 1381 ،ص285 : )Hans Fink، Peter C. Kjergaard & Jens Erik Kristensen: (13 .Universitet og videnskab. 2003، p: 14 ) (14ورﻧﺮ ز .ھﯿﺮش :ﭼﺎﻟﺸﮫﺎی ﻓﺮاروی اﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ در ھﺰارە ﺳﻮم .ﭘﺸﻮو،
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
”ھﮕﺮﺗﻨﯽ ﺳـــﺰا ﻟﺳـــرﯾﺎن ،ﺑھﯚی ﺋو ھ ﻻوەﻛﯿﺎﻧی دەﯾﻜن“ ) .(31ھر ﺑﭘﯽ ﺋو ﻓرﻣﺎﻧ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯿ” ،ﺋﮔر ﻛﺳﻚ ﺑ ھﯚﯾﻛوە ،ﻟ دژی زاﻧﺎﯾﺎن ﺑﺎﻧﮕﺷ ﺑﻜﺎت و ﺷﻜﺎﺗﯿﺎن ﻟﺒﻜﺎت ،ﺑﯾﺎر ﻟدەﺳﺘﯽ داﻧﺎﯾﺎﻧﺪاﯾ ﭼﯽ ﺑﻜن و دەﺷـــﺘﻮاﻧﻦ ﺑﺎﻧﮕﺷﻛﺎر ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻜﻧ ﻻی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﯾﺎن ﻗﺷی ﺷـــﺎر ،ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺷـــﻜﺎت ﻟﺳر ﻛﺮاو ﻟـــﯽ ﺑﻜﯚﺪرﺘوە ،ﺑم ﺋﮔر ﺷـــﻜﺎﺗﻜﺎر ھوﺒـــﺪات زاﻧﺎﯾـــك و ﺗﻮﮋەرﻚ راﭘﭽﯽ دادﮔﺎﯾﻛـــﯽ دﯾﻜ ﺑﻜﺎت ،ﺗﻧﺎﻧـــت ﺋﮔر ﺑﮕـــی ﺋو ﺑﺗواوﯾﺶ راﺳـــﺖ و رەواش ﺑﺖ ،ﻟﺑر ﺋو رەﻓﺘﺎرەی ﺷﻜﺎﺗﻛی ﺑﺗﺎڵ دەﺑﺘوە“).(32 ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﻛﺎن ﻟ ﺳـــدەﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﺪا ،وـــای ھر ﺳـــﻨﻮوردارﯾﯿك ﻟ واﻧﻛﺎﻧﯽ زاﻧﺴﺘﯽ ﻛﻻم و ﺧﻮاﻧﺎﺳـــﯿﺪا ،ﺋﺎزادﯾﯿﻛﯽ ﺗواﯾﺎن ھﺑﻮوە. ”ﻧﺰﯾﻜی ھﯿﭻ ﺑﯿﺮوڕاﯾﻛﯽ ﻓﻟﺴﻓﯽ و ﻛﻻﻣﯽ ﻧﺑﻮوە ،ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎﻧﯽ زاﻧﻜﯚ ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﺒ ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەی ﻟﺑﺎرەوە ﺑﻜـــن و ھرﮔﯿﺰ وا ﺑﯿﺮﯾﺎن ﻟ ﺧﯚﯾـــﺎن ﻧدەﻛﺮدەوە ﻛ ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗﻛﺎن و ﻣرﺟﻋـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎﻧوە ﺳـــﻨﻮورﯾﺎن ﺑﯚ داﻧـــﺪراوە ،ﯾﺎن ﮔﻮﺷـــﺎرﯾﺎن ﺧﺮاوەﺗ ﺳر“).(33
،2002ص286 : ) (15ﺗﻧﺎﻧـــت ﻛﺎﺗﻚ ھﻧﺪﻚ ﻟـــ ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ ﻟـــ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ھﯚﻛﺎری ﺋـــو رووداوەﯾﺎن ﮔاﺑﻮوەوە ﺑﯚ ﻣﯚراـــﯽ ﮔﻟﯽ ﯾﺎﺑﺎﻧﯽ و ﻏزەﺑﯽ ﺧﻮا ،زاﻧﻜﯚﻛﺎن ھﯿﭻ ﻗﺴﯾﻛﯿﺎن ﻧﺑﻮو. ) (16د .ﻣﺤﻤـــﻮد اﻟﻘﻤﺒﺮ” :اﻟﺤﺮﯾ اﻻﻛﺎدﯾﻤﯿ ﻓﯽ اﻟﺠﺎﻣﻌﺎت اﻟﻌﺮﺑﯿ .دراﺳـــ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿ ﻧﻘﺪﯾ ﻣﻘﺎرﻧ .“دراﺳـــ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿ ﻧﻘﺪﯾ ﻣﻘﺎرﻧ ،“ﺑﯿﺮوت ،2001 ،ص: 138ھروەھﺎ ﺑواﻧ: Hans Fink، Peter C. Kjergaard & Jens Erik Kristensen: Universitetog videnskab. Universitets idehistorie، videnskabsteori og etik. Hans Reitzels Forlag، 2003، p: 21 ) (18د .ﻣﺤﻤـــﻮد اﻟﻘﻤﺒﺮ” :اﻟﺤﺮﯾ اﻻﻛﺎدﯾﻤﯿ ﻓﯽ اﻟﺠﺎﻣﻌﺎت اﻟﻌﺮﺑﯿ .دراﺳـــ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿ ﻧﻘﺪﯾ ﻣﻘﺎرﻧ ،“ﻣﺼﺪر اﻟﺴﺎﺑﻖ ،ص150 : ) (19د .ﻣﺤﻤـــﻮد اﻟﻘﻤﺒﺮ” :اﻟﺤﺮﯾ اﻻﻛﺎدﯾﻤﯿ ﻓﯽ اﻟﺠﺎﻣﻌﺎت اﻟﻌﺮﺑﯿ .دراﺳـــ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿ ﻧﻘﺪﯾ ﻣﻘﺎرﻧ ،“ﻧﻔﺲ اﻟﻤﺼﺪر ،ص151 : ) (20د .ﻣﺤﻤـــﻮد اﻟﻘﻤﺒﺮ” :اﻟﺤﺮﯾ اﻻﻛﺎدﯾﻤﯿ ﻓﯽ اﻟﺠﺎﻣﻌﺎت اﻟﻌﺮﺑﯿ .دراﺳـــ ﺗﺤﻠﯿﻠﯿ ﻧﻘﺪﯾ ﻣﻘﺎرﻧ ،“ﻧﻔﺲ اﻟﻤﺼﺪر ،ص139 : )Hans Fink، Peter C. Kjergaard & Jens Erik Kristensen: (21 Universitet og videnskab. Universitets idehistorie، videnskabsteori 18-og etik. Hans Reitzels Forlag، 2003، p: 17 ) (22ﭘﺮوﻓﯿﺴﻮر ﻣﮫﺪی ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ :ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﻠﺴﻔ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ :ﺟﻠﺪ اول، ھﻤﺎن ،(2000) 1379 ،ص648-645 :و ﺑرەودوا ) (23ﺳـــﻌﺪاﻟﺪﯾﻦ اﺑﺮاھﯿﻢ )ﻣﺤﺮر( :ﻣﺴـــﺘﻘﺒﻞ ﻧﭭﺎم اﻟﻌﺎﻟﻤﯽ و ﺗﺠﺎرب ﺗﮕﻮﯾﺮ اﻟﺘﻌﻠﯿـــﻢ .ﻋﻤﺎن :ﻣﻨﺘﺪی اﻟﻔﻜﺮ اﻟﻌﺮﺑـــﯽ ،1989 ،ص 292-291 :ﻟ :د .ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻘﻤﺒﺮ :ص.157 : ) (24د .ﻣﺤﻤﻮد اﻟﻘﻤﺒﺮ :ﻣﺼﺪر اﻟﺴﺎﺑﻖ ،ص184 : ) (25دەﺳـــﺘﻮوری ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ،ﻣﺎدەی ) (19پ ،(15) :ﻟ ﺳـــﺎﯾﺘﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎنwww.perlaman.org : ) (26ﻟـــ ھﻣـــﻮو ﻛﯚﻟﮋەﻛﺎﻧﯽ زاﻧﻜـــﯚ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا ﻟﯿﮋﻧﯾك ھﯾ ﺑﯚ ﺑﺎرﺑﻮوﻛﺮدﻧوە )ﺗﻌﭽﯿﺪ( ،ﻛ ﺷـــﺘﻜﯽ رۆﺗﯿﻨﯿﯿ و ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ داواﻛﺎری ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎ ﺗﻮﮋەرەﻛﺎن و ﺑرزﻛﺮدﻧوەی ﻧﻮوﺳـــﺮاو ﺑﯚ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ زاﻧﻜﯚ ،ﻛ ﺗﯿﺪا داوای ﺑﺎرﺑﻮوﻛﺮدﻧـــوەی ﻣﺎدﯾﯿﺎن ﺑﯚ دەﻛﺮﺖ، ﭘﺎرەﻛـــش ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟـــ ﭘﻧﺠﺎ ھزار دﯾﻨـــﺎر .ﺟـــﯽ ﺑﯿﺮھﻨﺎﻧوەﯾ ،ﻛﺎﺗﻚ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯽ زاﻧﺴﺘﯽ دەﺑﺳﺘﻦ ،ﻣﺳرەﻓﻜﯽ زۆر ﻟ ﺧﻮاردن و ﻣﯿﻮاﻧﺪارﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺷﺪارﺑﻮواﻧﺪا دەﻛن ،ﺑم ﺋو ﺑﻮدﺟﯾی ﺑـــﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوە زاﻧﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن ﺗرﺧﺎﻧﺪەﻛﺮﺖ ،زۆر ﻛﻣﺘـــﺮە ﻟوەی دەدرﺘ ﻛﺑﺎب و ﻗﯚزی. ) (27ﻟﺮەدا ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺋو راﺳـــﺘﯿﯿ ﺗﺎـــش ﺑﻢ ﻛ ﺑﺷـــﻜﯽ ﺑرﭼﺎوی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎر ﻟـــ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤدا ،ﺑ ﺋﻗﯿﯿﺗﯽ ﺧﯚﺑﻛﯚﯾﻠﻛﺮدﻧوە، ﻣﺎﻓﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە و ﺑﺎﺳـــﯽ دەرﭼﻮون و ﺗﻧﺎﻧت ﻣﺎﺳـــﺘر و دﻛﺘﯚراﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯿﺸﯿﺎن ﺑﻛﺳﺎﻧﻜﯽ دﯾﻜ دەﺑﺧﺸﻦ. ) (28ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧی دەﻛوﻧ ﺋم ﺑﺎزﻧﯾوە ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ) ﺋﺎﯾﻦ ،ﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻟ دەرەوەی ﺋﺎﯾﻦ ﺧﯚﯾوە ،ﻧﺧﯚﺷﯿﯿزاﯾﻧﺪﯾﯿﻛﺎن ،ﻛﯚﺋﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﯿﻨﯾﯽ و ﻧﺮﯾﻨﯾﯽ ،ﺳﻜﺲ و ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯚزداری ،دﯾﺎردەی ﻧﺮەﻣﻮوﻛﯽ ،ھﯚﻣﯚﺳﯿﻜﺴﻮاﯿﺘﯽ، ﻧﺮﺑﺎزی و ﭘﯿﺪۆﻓﯿﻠﯽ :ﺳﻜﺴـــﯽ ﮔورەﺳـــﺎن ﻟﮔڵ ﻣﻨﺪان( ،ﻟ ﺑﺎزﻧﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷـــﺪا ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ وەك )ژﯾﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﯿ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﯾﯿﻨﯽ و ﻧﺗوەﯾﯿﻛﺎن و ھﻧﺪێ دﯾﺎردەی ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮوری دﯾﻜ.( ) (29ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن :ﯾﺎﺳﺎی ﺗﯿﺮۆر .ﯾﺎﺳﺎی ژﻣﺎرە )(3ی ﺳﺎﯽ ،2006ﻣﺎدەی ﭼﻮارەم ،ﭘرەﮔﺮاﻓﯽ ) .(2ﺑواﻧwww.perlaman.org : )Hans Fink، Peter C. Kjergaard & Jens Erik Kristensen: (30 Universitet og videnskab. Universitets idehistorie، videnskabsteori og etik. Hans Reitzels Forlag، 2003، p: 23 ) (31ﭘﺮوﻓﯿﺴﻮر ﻣﮫﺪی ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ :ﺗﺎرﯾﺦ و ﻓﻠﺴﻔ و ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ :ﺟﻠﺪ اول، ) ،(2000ص.355-354 : ) (32ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚر ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ دەﻗﯽ ﺋم ﯾﺎﺳﺎﯾی ﻟم ﺳرﭼﺎوەﯾوە وەرﮔﺮﺗﻮوە: Frank P. Graves: A History of Education during the middle Agesand the Transition to Modern Times. New York: The Macmillan .co.، 1992 ) (33دﯾﻮﯾﺪ ﺳـــﯽ .ﻟﯿﻨﺪﺑﺮگ :ﺳـــﺮاﻏﺎزھﺎی ﻋﻠﻢ در ﻏﺮب ) ،(1998ﭘﺸﻮوﺗﺮ، ص289 :
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - - 2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ
دﯾﺎردەی ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ﻟﺮەدا ﺑﻮەﺳـــﺘﯿﻦ .ﻟ ﺑرﻧﺎﻣی داھﺎﺗﻮودا ﻧﻮﻜﺎرﯾﯿك ﭘﺸـــﻜش دەﻛﯾﻦ :ﺑﺎﺳـــﯽ ﻛﺎرﯾﮕری )ﺷﯚڕﺷﯽ ﻣﯿﺴﺮ( دەﻛﯾﻦ ﻟﺳر ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﻌﻮدی .ﺋﮔر ﺋﻣ ﻛﺮا، ﻛواﺗ ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯿﯿ ﻛﻧﺎﻜﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾ و ﺋﮔرﻧﺎ ﻟﺮەدا ﻣﺎﺌﺎواﯾﯿﺘﺎن
ﻟ2 ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2011ﻟﺑردەم ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﯿﺘی ﻛﺎروﺑـــﺎری دەرەوەی ﺳـــﻨﺎﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ،ﺧﺎﺗﻮو ھﯿﻼری ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ﭼﻧﺪ وﺷـــﯾﻛﯽ ﮔﻮت ﻛ ﺋﻣﯿﺮی ﻗﺗر و ﺑڕﻮەﺑراﻧـــﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧـــﯽ ﺟزﯾﺮە ﻟ 2001وە ﭼﺎوەڕﯿـــﺎن دەﻛـــﺮد .وەزﯾـــﺮی دەرەوەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺋوەی رووﻧﻜﺮدەوە ﻛ: ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺷڕی ھواڵ دەدۆڕﻨﻦ ،ﺑھﯚی ﺋو ﻛﻧﺎ ھر ﻟ داﻣزراﻧﺪﻧﯿﯿوە ﻟ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﺋھﻠﯿﯿ ﻣزﻧﺎﻧوە ﻛ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھن و ﺑـــ ﻣﻠﯿﯚﻧھﺎ رﯾـــﻜﻼم و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی ﻧﻮان ﭘﺴـــﭙﯚڕان ﺑودەﻛﻧوە، ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ،1996ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ژﻣـــﺎرەی ﺑﯿﻨراﻧﯽ ﺟزﯾﺮە ﻟـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﺪاﯾ ،ﻟﺑرﺋوەی ﺋم ﻛﻧﺎ ﺷﯚڕﺷﻜﯽ ﺑرﭘﺎﻛﺮد ﻟ ھواﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﺑودەﻛﺎﺗوە .ﭘﺎﺷﺎن ﺧﺎﺗﻮو ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ ﺑ ﺳﯿﻨﺎﺗﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻧﺎوﭼﻛدا ﮔـــﻮت :ﺋﻮە ﺋم ﻛﻧﺎﺗـــﺎن ﺑ دﺒ ﯾﺎن ﻧﺎ ،ﺋﻣ ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﯿ ،ﺑم ﺑڕاﺳـــﺘﯽ ﺋم ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﺑھﺰە .ﺋـــم ﻛﻧﺎ ﺧرﯾﻜ ﻟﺪەﻛم و ﺳﻮﭘﺎﺳﺘﺎن دەﻛم ).(3 )(1 ﺋوە ﺋﯿﺘﺮ دواﺟﺎر ﺑﻮو ﻛ ﺋو رۆژﻧﺎﻣﭬﺎﻧ زۆر ھﺰر و رەوﺷﺖ دەﮔﯚڕێ. راﺳـــﺘ ﺧﺎﺗـــﻮو ﻛﻠﯿﻨﺘـــﻦ ﺑرﮔـــﺮی ﻟ ﻟـــ ﻛﻧﺎـــﯽ ﻋرەﺑﯿﯿـــدا دەرﺑﻜوـــﺖ، ﺑﻮدﺟـــی وەزارەﺗﻛـــی ﺧـــﯚی دەﻛﺮد ،ﺋـــو ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚﻧی ﻛ ﻟژﺮ دەﺳـــﺗﯽ ﺑم ﺋـــم ﭘﺰاﻧﯿﻨـــی رۆڵ و ﻛﺎرﯾﮕری ﺑرژەوەﻧﺪﻣﻧﺪاﻧـــﯽ ﺳـــﻌﻮدﯾﯿﻛﺎﻧﺪاﯾ. ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﺟزﯾﺮە ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا ،ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﯽ ﺋم رۆژﻧﺎﻣﭬﺎﻧ ﺋو راﺳـــﺘﯿﯿ دەﻧﮕﺪاﻧوەﯾﻛـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ دەﺑـــ ﻟـــو دەردەﺧﺎت ﻛ رﯾﺎز ﺳرﻛوﺗﻮو ﻧﺑﻮوە ﻧ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﺎﻧـــی ﻛ ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﻟ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﻣﯿﺪﯾﺎدا و ﻟﭙﺮﺳﺮاواﻧﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺎ
ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك ﻟ ﻗﺎھﯿﺮە دژی ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە
روودەدەن .ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﺎوﭼﻛدا ﺋم ﻛﻧﺎ رﯾﺘﻢ )ﺋﯿﻘﺎع( و ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺧـــﯚی ﭼﺳـــﭙﺎﻧﺪ ﻟﺑـــﻮاری ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا، ﺋوﯾﺶ ﺑ ﻻوازﻛﺮدن و ﺷـــﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ھﻧﺪێ ﻟ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧـــ رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﺑﻋرەﺑﯽ ﺑرﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﭘﺧﺸـــﺪەﻛن ،ھروەھﺎ ﯾـــﺎری ﺑرﺑرەﻛﺎﻧﯿﯿﻛی ﻟـــ ﻛﻧﺎﻛﺎﻧﯽ
ﺑﻮون ﻟ ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧـــﺪن ﻟﮔڵ ﺋو واﻗﯿﻌ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿ ﺗﺎزەﯾ .ﺑم ﺋم ھﻮﺴـــﺘ ﺋوەش دەردەﺧﺎت ﻛ ﻣﯿﺴـــﺮی رزﮔﺎرﺑﻮو ﻟ ﭼﺎودﺮی ﺳـــرۆك ﺣﻮﺳـــﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەك دەﮔڕﺘوە ﻧﺎو ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻋرەﺑﯽ، ﺋﻣش رەﻧﮕ ﻟم ﭼﻧﺪ ﺳﺎی داھﺎﺗﻮودا ﺑﺒﺘ رووداوﻜﯽ ﺳرەﻛﯽ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛدا.
ﻛﺮدﻧوەی ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ﻟﻻﯾن ﺋﻣﯿﺮی ﻗﺗرەوە ،ﺷﺦ ﺣﻣد ﺑﻦ ﺧﻟﯿﻔ ﺋﺎل ﺳﺎﻧﯽ ،ﻧﯿﺸﺎﻧﯾك ﺑﻮو ﺑﯚ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑ ﻣﯚﻧﯚﭘﯚﻟﯽ ﺳﻌﻮدی ﺑﺳر ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻋرەﺑﯿﺪا دﯾﻜـــش ﺗﻜﺪا .ﻟم ﺑـــﺎرەدا ﺋو ﮔﺮەوەی ﻛ ﭘﺸﻜﺷـــﻜﺎری ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕـــﯽ ﻛﻧﺎﯽ )اﻟﻌﺮﺑﯿـــ ،(رۆژﻧﺎﻣﭬـــﺎن )ﺣﺎﻓﺰ ﻣﯿﺮازی( دای ﺑ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋم ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﺳـــﻌﻮدﯾ ﭘـــ ﻣﺎﻧﺎ ﺑﻮو .ﻋرەﺑﯿﯿ ﺗﺎﻛـــ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﻛ ﺑرﺑرەﻛﺎﻧـــﯽ ﺟزﯾﺮە دەﻛﺎت ) . (2ﺋو رۆژﻧﺎﻣﭬﺎﻧ ﻣﯿﺴـــﺮﯾﯿ ﻟﻛﺎﺗﯽ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻤﯽ ﺑڕﺰ ﺣﻮﺳﻨﯽ ﻣﻮﺑﺎرەﻛﺪا رای ﺧﯚی دەرﺑی و ﻟ راﮔﯾﻨﺪراوﻜﯽ راﺳـــﺘوﺧﯚی ﺗﻟﭬﯿﺰﯾﯚﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﯿدا ﮔﻮﺗﯽ :ﺟﯽ داﺧ ﻛ ﺋم ﻛﻧﺎـــ ﻛﺎر ﺑﯚ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻤﯽ ﻣﻮﺑـــﺎرەك دەﻛﺎت و ﻧﺎوﺮێ ﯾك وﺷـــش دەرﺑﺎرەی ﺷﺎ ﻋﺑﺪو ﯾﺎن رژﻤﯽ ﺳﻌﻮدی ﺑ .ﭘﺎﺷـــﺎن ﺣﺎﻓﺰ ﻣﯿـــﺮازی ﮔﻮﺗﺎرەﻛی ﺑ ھڕەﺷـــﯾك ﺗواوﻛـــﺮد :ﺋﮔر ﺋﻤ ﻧﺗﻮاﻧﯿـــﻦ رای ﺧﯚﻣﺎن دەرﺑﯾﻦ ،ﻛواﺗ ﺑﺎ
ھـــر ﻟـــ داﻣزراﻧﺪﻧﯿﯿوە ﻟ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛـــم )ﻧﯚﭬﻤﺒـــر(ی ،1996ﻛﻧﺎـــﯽ ﺟزﯾﺮە ﺷﯚڕﺷﻜﯽ ﺑرﭘﺎﻛﺮد ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻣﯿﺪﯾـــﺎی ﻧﺎوﭼﻛـــدا ،ﺋﻣـــش زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻜﺮدن ﻟ ﺳﺘﺮوﻛﺘﻮر و ﻟ رﺴﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرﻛـــﺮدن و ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ھﺰی ﻟﮔڵ دەﺳت ) .(4ﺑﻻی ھﻧﺪﻜوە ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﺟزﯾـــﺮە رۆﻜـــﯽ ﻣزﻧﺘﺮی ھﺑـــﻮوە ﻟ ھﮕﯿﺮﺳﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋو ﺷﯚڕﺷﺎﻧی ﻛ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ دەھژﻨ ﺑ ﺑراورد ﻟﮔڵ ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن )ﻣﺑﺳـــﺖ ﻓﯾﺴﺒﻮوك و ﺗﻮﯾﺘر و ﺗﯚڕەﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘ – وەرﮔ .(ﺑﭘﯽ وﺗی ژوﻟﯿﺎن ﺋﺳـــﺎﻧﺞ ھﺎوداﻣزرﻨری ﻣﺎﭙڕی وﯾﻜﯿﻠﯿﻜﺲ :راﺳﺘ ﺗﻮﯾﺘر و ﻓﯾﺴﺒﻮوك ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ھﺑﻮوە، )(5 ﺑم ﺑراورد ﻧﺎﻛﺮﻦ ﺑوەی ﺟزﯾﺮە.
ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻋرەﺑـــﯽ ﺧﺎﻜﯽ ﺟﯿﺎﻛرەوەی ھﯾ– ﺑﻮوﻧﯽ ﯾك زﻣﺎﻧﯽ ھﺎوﺑش ﯾﺎرﯾﺪەدەر ﺑﻮوە ﺑﯚ رەﺧﺴـــﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋـــم دﯾﺎردەﯾ -ﺋو ﺑﻮارەی ﻛ وﺗﺎن و ﮔﻻﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﭘﻜوە ﮔﺮﺪاوەو ﺑﯿﺮە ﺳرەﻛﯿﯿﻛی دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھـــم .ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﻧﻮان ﻋرەﺑﻛﺎن ﺑ دەﺳﺘﺒﺳـــرداﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋو ﺑﻮارەدا ﺗﺪەﭘڕێ ،ﻣﯾﺪاﻧﻚ ﻛ وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاوی ﻋرەﺑﯽ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﻗﺗر دەﺳﺘﭙﺸﺨرﺑﻮون ﺗﯿﺪا. ﭘﺎش ﻛﺸـــﺎﻧوەی ﻣﯿﺴـــﺮ ﺑھـــﯚی ﻣﺮدﻧﯽ ﺳـــرۆك ﺟﻣﺎل ﻋﺑﺪوﻟﻨﺎﺳـــﺮ ﻟﺳـــﺎﯽ ،1970ھروەھـــﺎ دوای داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮﺖ ﻟﻻﯾن ﺳـــﻮﭘﺎی ﻋﺮاﻗوە ﻟﺳﺎﯽ ،1990 ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی دەﺳﺘﺪەﮔﺮێ ﺑﺳر ﺑﺷـــﻜﯽ زۆری ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا )ﭘﺎن ﻋرەب( .ﻟ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﻧـــوەدەﻛﺎن ،ﻛﺮدﻧـــوەی ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ﻟﻻﯾن ﺋﻣﯿﺮی ﻗﺗرەوە ،ﺷـــﺦ ﺣﻣد ﺑﻦ ﺧﻟﯿﻔ ﺋﺎل ﺳـــﺎﻧﯽ ،ﻧﯿﺸﺎﻧﯾك ﺑﻮو ﺑﯚ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑ ﻣﯚﻧﯚﭘﯚﻟﯽ ﺳـــﻌﻮدی ﺑﺳر ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻋرەﺑﯿﺪا. ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ﺑ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﭘﮕﻛی و داﻣزراﻧﺪﻧـــﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﻛﺎﻧﯽ ھﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ﺧﯚی دادەﺑێ ﻟﺷﻮەی ﻛﺎری ﺳﻌﻮدﯾﯿﻛﺎن .ﭘﺸـــﺘﺮ ﺋو راﯾ ھﺑﻮو ﻛ
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
ﺗﻧﯿﺎ ﺋو ﻣﯿﺪﯾـــﺎ ﻋرەﺑﯿﺎﻧی ﻟ دەرەوەی وﺗ ﻋرەﺑﯿﯿـــﻛﺎن داﻣـــزراون دەﺗﻮاﻧﻦ ﺟـــﯚرە ﺋﺎزادﯾﯿﻛﯿﺎن ھﺑـــﺖ .ﻛﯚﭼﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺷـــﻚ ﻟ رۆژﻧﺎﻣ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﯿـــﻛﺎن ﺑرەو ﺋوروﭘـــﺎ ﻟـــ دوای ﺷـــڕی ﻧﻮﺧﯚﯾـــﯽ ﺳـــﺎﯽ ،1975ﺋم راﺳـــﺘﯿﯿی ﺳﻟﻤﺎﻧﺪ. ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﺗﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎی ﺳـــﻌﻮدی ﻟ ﻟﻧﺪەن ﯾﺎن ﻟـــ ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ داﻣزراﺑﻮو ،ﺳـــﻮودی ﻟو ھﻣﻮو رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳ وەردەﮔﺮت ﻛ ﻟوێ ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮون ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﯿﻛﺎن ﻛ ﺑﺒﻮوﻧ ھﺎوﭘﯾﻤﺎن – ھﻧﺪﻚ ﭘﯿﺎﻧﺪەﮔﻮﺗﻦ ﺑﻛﺮﮕﯿﺮاو -ی ﺋﻣﯿﺮە ﺳﻌﻮدﯾﯿﻛﺎن .ﺟزﯾﺮە ﺋو ﺑﯿﺮوڕاﯾﺎﻧـــی ﭘﻮﭼﻜﺮدەوە ،ﺋﻣش ﺑـــ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﻧﺎﻜﯽ ﭘﺎن-ﻋرەﺑﯽ ﻟ وﺗﻜﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﻛ دەﺗﻮاﻧ ﺋﺎزادﯾﯿﻛﯽ زۆری ھﺑﺖ .ﭘﺎش ﺋﻣ ،ﺑرەﺑرە ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺳـــﻌﻮدﯾﯿﻛﺎن دەﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻧﺎوﭼﻛـــ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﯚ ﺋﯿﻤﺎراﺗﯽ ﻋرەﺑﯽ، ﺑم ﻧﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی. ﺑـــﯚ ﺋـــوەی ﻛﺎرﯾﮕرﺑﻦ ﻟ راﻛﺸـــﺎﻧﯽ ﺟﻣـــﺎوەر ،داھﻨراﻧﯽ ﺟزﯾﺮە وﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯽ ﻛﻧﺎﻛ ﻟ ﻛﺳﺎﻧﻚ ﭘﻜﺒﻨﻦ ﻛـــ ﻟـــ وﺗـــ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑوە ھﺎﺗﺒﻦ ،ﺑم ﺷـــﻮەﯾ ھردوو دەﺳـــﺗﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﯿـــﻛﺎن و رﻜﺨﺮاوە ﺳﻌﻮدﯾﯿﻛﺎن ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ھﺎت. ﺑﮕﻮﻣـــﺎن زۆرﺟـــﺎر ﺟﯿـــﺎوازی ﺑﯿﺮوڕا و ﻟﻜﺘـــﺮازان ﻟﻧـــﻮان رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺎﻛـــدا ﺑدﯾﺪەﻛﺮـــﺖ ،دەﺳـــﺖ ﻟـــ ﻛﺎرﻛﺸـــﺎﻧوەی ﺑ ﻛﯚﻣﯽ ﭘﻨﺞ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﭘﺸﻜﺷـــﻜری ﺑرﻧﺎﻣـــ ﻟـــ25 ی ﺋﺎﯾﺎر
)ﻣـــﺎی( 2010ﮔواھـــﯽ ﺋم راﺳـــﺘﯿﯾ. ھﻧﺪێ ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻋرەﺑﯿﯿﻛﺎن ﺑﺎﺳـــﯿﺎن ﻟ ﺧﻮاﺳـــﺘﯽ ﻛﻧﺎﻛ دەﻛﺮد ﻛ وﯾﺴﺘﻮﯾﺗﯽ ﺑزۆر ﺟﯚرە ﺟﻠﻮﺑرﮔﻚ ﺑﺴﭘﻨ ﺑﺳر ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺪا .ﺋم ﻣﺳﻟﯾش رۆژﻧﺎﻣ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿـــﻛﺎن ﻟـــ ﻣﯿﺪﯾـــﺎ ﻋرەﺑﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن وەرﮔﺮﺗـــوە و ﺑوﯾﺎﻧﻜـــﺮدەوە ) .(6ﺋﮔر ﺑـــﺎوەڕ ﺑﻜﯾﻦ ﺑ ﺧﺎﺗـــﻮو ﺟﻮﻣﺎﻧ ﻧﻤﻮر ﻛ ﯾﻛﻜﺒـــﻮو ﻟو رۆژﻧﺎﻣواﻧﺎﻧی دەﺳـــﺘﯿﺎن ﻟﻛﺎرﻛﺸـــﺎﯾوە ،ھﯚﯾ راﺳـــﺘﻗﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋـــو ھﮕڕاﻧوەﯾ ھﯿـــﭻ ﭘﯾﻮﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑ ﻣﺳﻟی ﭘﯚﺷﺎﻛوە ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﻛﺸﻛ زﯾﺎﺗـــﺮ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﺑﻻﯾﻧﯽ ﭘﯿﺸـــﯾﯿوە ھﯾ .(7) ﺋو ﺧﺎﻧﻤ ﭘﺸﻜﺷـــﻜﺎراﻧ ﺑم ﺟﯚرە ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن دەرﺑی ﺑراﻣﺒر ﻛم دەﺳـــﺗﯿﯿﺎن .ھر ﻟﺑر ﺋوەﺷ ﻛ ﻟﻧﻮان ﺋو ھﻣﻮو ﺑرﻧﺎﻣ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﺎﻧی ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدرﻦ ،ﺗﻧﺎﻧت ﯾﻛﻜﯿﺎن ﻧدراوەﺗ دەﺳﺖ ژن. ﺑـــ ﺧﻮﻨﺪﻧـــوەی وردی ﺷﻮﻧﺎﺳـــﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾـــﯽ ﺟزﯾـــﺮە و رﻨﻤﺎﯾـــﯽ ﺳرﻧﻮوﺳرەﻛﺎﻧﯽ ،ﻟ رﮕی ﺷﯿﻜﺮدﻧوەی ﺑرﻧﺎﻣـــ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾﯿـــﻛﺎن ،ھﺒﮋاردﻧـــﯽ ﺑﺎﺑﺗـــﻛﺎن و ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﺋو ﺋﺎراﺳـــﺘ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﺎﻧی ﻛ ﻛﺎرﮔە ﺳرەﻛﯿﯿﻛﺎﻧﯽ داوای دەﻛـــن ،ﻟم ﻛﻧﺎـــدا ھﺎوﺗﺎﯾﻛﯽ زﯾﺮەﻛﺎﻧـــ دەردەﻛـــوێ ﻟـــ ﻧﻮان ﺳـــ رەوﺗﺪا :ﭘﺎن-ﻋرەﺑﯽ ،ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و ﻟﯿﺒﺮال. ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺟزﯾﺮە و ﺋو ﺋـــﺎرەزووەی دەﯾﺨﻮﻟﻘﻨ ﻟﻻی ﺟﻣـــﺎوەری ﻋرﺑﯿﺰان، دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋوەی ﻛ ﺋم ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺗﺎزەﺗﺮ ﻛﺎر دەﻛﺎت ﻟﺳـــر رووداوەﻛﺎﻧـــﯽ رۆژاﻧـــ و ﻟھﻣﺎﻧﻜﺎﺗـــﺪا ﺑـــو ﺋﺎزادﯾﯿی ﻛـــ ﺑدﯾﺪەﻛﺮێ ﻟ ﺟﯚری ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯿﺎﻧـــﺪا .ﺑڕﮕـــدان ﺑـــ ﺑـــرەی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚن ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨـــﯽ رای ﺧﯚﯾﺎن دەرﺑﺎرەی ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧی ﻛ ﺑ ﻓرﻣﯽ وەك راﺳﺘﯽ ﺑوﻛﺮاوﻧﺗوە .ﺟزﯾﺮە ﺑﻣﺸﻮەﯾ ﻟـــ ھرﯾﻛـــ ﻟـــ وﺗـــ ﻋرەﺑﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﻮارﻜﯽ ﺑـــﯚ ﺑﯿﻨران ﻛـــﺮدەوە ﻛ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺟﯿـــﺎواز ﺑﻜن .ﺟﯿﺎوازی ﻟﻧﻮان ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻟﺳـــر ﺋـــم ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧ ﻗﺴـــدەﻛن ،چ ﻟـــڕووی ﺗواﻧﯿﻨوە ﯾﺎن ﻟڕووی ﺟﯿﺎوازی ﻧﺗوەﯾـــﯽ ﯾﺎن ﺑﯿﺮوڕای ﺳﯿﺎﺳﯽ ﯾﺎن ﻟو ﺷﻮﻨی ﻟﯽ ﻧﯿﺸﺘﺟﻦ، ھﻣﻮو ﺋم ﺟﯿﺎوازﯾﯿﺎﻧ ﺑﻮوﻧ ھﯚی ﺑ ﺋﺎزادی ھﺎﺗﻮوﭼﯚﻛﺮدﻧـــﯽ ﺑﯿـــﺮوڕا و ﺗواﻧﯿﻨﻛﺎن، ﭼﻮﻧﻜ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻛ ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ دەﺑی و ﺧﯚی ﻟدەﺳﺘﯽ ﺳﺎﻧﺴﯚرﯾﺶ دەرﺑﺎز ﻛﺮد .ﺑم ﺷﻮەﯾ ﻛﻧﺎﻛ ﺑﺷﺪارﺑﻮو ﻟ ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ ﻣﯾﺪاﻧﻜـــﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ﻟودﯾـــﻮی ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧوە ) .(8ﺋو ﻣﯾﺪاﻧ ﻛ ﭼﻮوەﺗ ﻗﺎﺒﻜـــوە ﻛﯚﻣـــﻚ ﻣﯿﺪﯾﺎ ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟﺪەﻛن ،ﻟواﻧ ﻛﻧﺎ ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯿﯿﻛﺎن و رۆژﻧﺎﻣـــ ﻋرەﺑﯿﯿ ﺑرﻓﺮاواﻧـــﻛﺎن ﻟﮔڵ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ و ﺑﻠﯚگ و ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن. ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﺋو ﻣﯾﺪاﻧ ﺑﻮوەﺗ ﺷـــﻮﻨﻚ ﺑﯚ ھﻣﻮو ﺑﯿﺮوڕاﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ دەرﺑﺎرەی ھﻣﻮو ﺋـــو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧی ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑ ﻧﺎوﭼﻛوە ھﯾ. ﺋم ﻓﺮە ﻻﯾﻧﯿﯿ ﺑزۆرﺑﻮوﻧﯽ ھﯚﯾﻛﺎﻧﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧوە ﺑﺳـــﺘﺮاوەﺗوە ﻟ دەرەوەی ﺳﻨﻮورەﻛﺎن ﻛ ﻟﻻﯾن وﺗ رﻛﺎﺑرەﻛﺎﻧوە داﻣزرﻨﺮاون ،وەك ﻋرەﺑﺴـــﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی )اﻟﻌﺮﺑﯿـــ ،(ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ )اﻟﺤـــﺮە( ،ﺋـــﺮان )اﻟﻌﺎﻟﻢ( ،ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ﺷـــﻮازﻜﯽ ﺗﺎزەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ -ﻣﯿﺪﯾﺎﯾـــﯽ ﺧﻮﻟﻘﺎﻧﺪ ،ﺷـــﻮازﻚ
ژوﻟﯿﺎن ﺋﺳﺎﻧﺞ داﻣزرﻨری ﻣﺎﭙڕی وﯾﻜﯿﻠﯿﻜﺲ :راﺳﺘ ﺗﻮﯾﺘر و ﻓﯾﺴﺒﻮوك ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ھﺑﻮوە ،ﺑم ﺑراورد ﻧﺎﻛﺮﻦ ﺑ ﺟزﯾﺮە ﻛـــ ﺗﯿـــﺪا ﻓﺮەﻻﯾﻧﯽ ﺗﺎڕادەﯾـــك ﺋﺎزاد، رووﺑڕووی رژﻤ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن دەﺑﺘـــوە .ﺑﻮوﻧـــﯽ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺋﺎراﺳـــﺘ ﺟﯿﺎواز ﻛـــ ﺋﺎزاﯾﺗﯿﯿﻛـــی دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﻛﻧﺎﯽ ﺟزﯾﺮە ،ﺋﻣـــۆ ھﺎﺗﻮوەﺗ ﻧﺎو ﻣﯾﺪاﻧـــﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻋرەﺑوە .ﺋم ھﺎﺗﻮوﭼﯚ ﺋﺎزاداﻧی ھـــواڵ و زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺶ رژﻤ
ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﺴﺘﻮوەﺗ ژﺮ ﮔﻮﺷﺎرەوە. ﭘﮕﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﭘﺮۆﺳـــی ﺷﯚڕﺷـــﮕی ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﺪا ﻗرزاری ﺋو ﺗوژﻣﯾ ﻛ ﻟﻧﻮان ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎدا ھﯾ. ﺑھﯚی ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺧﺎﺳﯿﺗﯽ روواﺗﻜﺎری و ھروەھﺎ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻻﯾﻧﻜﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪەی ﺳر ﺑ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﭘﺎرﺗﯿﺰاﻧﯽ و ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ ﻛ ﺑﺘﻮاﻧ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ دروﺳﺖ ﺑﻜﺎت، ﺋﯿﺘﺮ ﺟزﯾﺮە ﺑرە ﺑرە وەك ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﻣﺎﯾوە و ﮔﯚڕا و ﺑﻮوە ﺷﺎﻧﯚﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﮕﺮ .ﻣﺎوەی 10ﺳﺎﻜ ﻟﺳر ﺷﺎﺷـــی ﺋو ﻛﻧﺎـــ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯿﯿ ﺑﺎس ﻟو ﻛﺸـــ ﻣزﻧﺎﻧ دەﻛﺮێ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی
ﺧﺎﺳﯿﺗﯽ دژە -ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻛﻧﺎﻛ ﺑ رﮕداﻧﯽ ﻗﺗر ﺑ ﺟﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺗﯿﻤﯽ ﭘﻨﺠﻣﯽ ھﺰی دەرﯾﺎﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟﺳر ﺧﺎﻛﻛی ھﺎوﺳﻧﮓ ﺑﻮوەﺗوە، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﺋم ﺑﻮوﻧﯽ ﺋم ھﺰەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﺳر ﺧﺎﻛﯽ ﻗﺗر ﺑﻮوەﺗ ھﯚی زاﺒﻮوﻧﯽ دەﺳﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺘﺪا راﺳـــﺘوﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧـــﯽ ﻧﺎوﭼﻛوە ھﯾ .ﺟزﯾﺮە ﺑﻮوەﺗـــ ﮔﺮەوﻚ ﻟھﻣﻮو ﺷـــڕەﻛﺎﻧﺪا ،ﻟﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﯾـــﺎن ﻟـــ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ ،ﺑڕاددەﯾك ﻛـــ دﯾﻨﺎﻣﯿﺰﻣﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳـــﯽ ﻗﺗری زۆرﺟﺎر دەﺑﺘ ھﯚی ﺷژاﻧﺪﻧﯽ داووﻧرﯾﺘﯽ ﻧﺎوﭼﯾﯽ. ﺋو رەﺧﻨﯾی ﻛ ﻟـــ ﻧﺎوەوە) (9ﯾﺎن ﻟ دەرەوەی ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ ﻋرەﺑﯽ) (10رووﺑڕووی ﺋﺎراﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺎﻛ دەﺑﻨـــوە ،ﺑﻮوە ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﮔﻣی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺖ .زۆر ﺟﺎر ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺳرەﻛﯽ ﺋو رەﺧﻨﺎﻧـــ ﺋوەﯾ ﻛ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻗﺗر ﺑﺨﺎﺗـــ ﺣﺎﺗـــﯽ ﺑرﮔﺮﯾﻜـــﺮدن ﻟ ﺧﯚی، ﺋﻣـــش ﺑ ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی ﺋو راﯾی ﻛ ﮔﻮاﯾ ھﯽ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﯽ ﻛﻧﺎﻛ ﮔﻮزارش ﻟـــ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳـــﯿﺗﯽ دەوﺗـــﯽ ﻗﺗری دەﻛﺎت ﻟﭼﻮارﭼـــﻮەی ﻣﯿﺪﯾـــﺎدا .ﺑـــم ھﻣـــﻮو رووداوەﻛﺎن ﺋـــوە ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪەدەن ﻟ ﺳـــرەﺗﺎدا ﺑ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ھواﯽﺷﯚڕﺷـــﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕی دواﯾﯽ– ﻛـــ ﺟزﯾﺮە ﺑـــﻮوە دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﺎوﻨﯾﻛـــﯽ ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛ ﻛ ﺗﺎوەﻛﻮ راددەﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﺧﻮاﺳـــﺘﯽ دۆﺣ دەردەﭼ. ھرﭼﻧـــﺪە ﺟزﯾـــﺮە ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻜـــﯽ ﺟﻣﺎوەرﯾﯿـــ ،ﺑـــم ھر ﺑـــ ﻛﻧﺎﻚ دادەﻧﺮێ ﻛ ﺟﮕی زۆر ﭘﺮﺳﯿﺎرە .ھﻧﺪﻚ ﻧﺎڕازﯾﻦ ﻟوەی ﻛـــ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻛ ﻛﺮاوەﯾ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯿﯿﻛﺎﻧﺪا )ﺋم ﻛﻧﺎ ﯾﻛم ﻛﻧﺎﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮو ﻛ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﯽ ﻟﮔڵ ﭼﻧﺪ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوﻜﯽ دەوﺗـــﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﻛـــﺮد( ،ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜـــ رەﺧﻨـــی ﺋـــوەی ﻟﺪەﮔـــﺮن ﻛ ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎﻧ .ﺧﺎﺳﯿﺗﯽ دژە- ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ ﻛﻧﺎﻛ ﺑ رﮕداﻧﯽ ﻗﺗر ﺑ ﺟﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺗﯿﻤﯽ ﭘﻨﺠﻣﯽ ھﺰی دەرﯾﺎﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ ﻟﺳـــر ﺧﺎﻛﻛی ھﺎوﺳـــﻧﮓ ﺑﻮوەﺗوە ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋم ھﺰەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﺳـــر ﺧﺎﻛﯽ ﻗﺗر ﺑﻮوەﺗ ھﯚی زاﺒﻮوﻧﯽ دەﺳﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺘﺪا .ﺑوﻛﺮدﻧوەی ھواﯽ ﺷﯚڕﺷ ﻋرەﺑﯿﯿﻛﺎن ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺧﺑﺎﺗﮕاﻧ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ دەرﺑـــﺎرەی ﻟﯿﺒﯿـــﺎ و ﯾﻣن و ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺟﻮﻧوە ﺳرﺑﺎزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ رﻜﺨـــﺮاوی ﻧﺎﺗﯚ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ،ﺋـــم ﻛﺎراﻧ ﺑ دەﺳﺘﺨﺴﺘﻨ ﻧﺎو ﻛﺎروﺑﺎری ﻧﺎوﺧﯚی وﺗﻜﯽ ﻋرەﺑـــﯽ وەك رەﺧﻨـــ ﻟـــ ﻗـــم درا. ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﻗﺗری ﻟﺳـــر ﺷﺎﺷـــﻛی ،ﯾﺎن ﻛم ﺑﺎﺳﻜﺮدﻧﯽ رووداوەﻛﺎن ﻟـــ ﺑﺣﺮەﯾـــﻦ ) (11و ﻧﺑﻮوﻧﯽ رەﺧﻨ دەرﺑﺎرەی دەﺳﺘﺘﻮەرداﻧﯽ ﺳرﺑﺎزی
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
MONDE LE
MONDE diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
LE
ﻛﻮردی
ﻛﺎﺗﻚ ﻛﺸ ﻧﻮﺧﯚﯾﯿﻛﺎن ﺷﻮﻨﯽ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿ دەرەﻛﯿﯿﻛﺎن دەﮔﺮﻧوە ﺳﻌﻮدی و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﻟو ﺷﺎﻧﺸﯿﻨدا ﺑـــ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺋـــوە ﻟﻜﺪەدرﺘوە ﻛـــ ﺟزﯾﺮە دەﯾوێ ﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﻣﻨـــﯽ دوورﮔی ﻋرەﺑـــﯽ ﺑﭙﺎرﺰرﺖ ﺑوﺷﻮەﯾی ﻛ ھﯾ. ﺋو راﯾی ﻛ دووژﻣﻨﻛﺎﻧﯽ ﺟزﯾﺮە دەرﯾﺎﻧﺪەﺑی ﮔﻮاﯾ ﻛﻧﺎﻛ ﺳـــر ﺑ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎﻧ و ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ- ﻣﺧﺰەﻧﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺴـــﺘﻛﺎن -ﺑی ﻧﻛﺮد ،ﻛﺎﺗﻚ ﻛ ﺑﯿﻨﺮا ﺟزﯾﺮە ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻓﺮاوان ﺷﯚڕﺷـــﻛﺎﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒـــﯽ ﻋرەﺑـــﯽ و رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ رووﻣﺎڵ دەﻛﺮد، ﺋو ﺷﯚڕﺷـــﺎﻧی ﻛ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﺗﺎڕادەﯾـــك ﺗﯿﺪا ﻧﺎدﯾـــﺎرن .ھروەھﺎ ﻛﺮدﻧـــوەی ﻛﻧﺎـــﯽ ﺟزﯾـــﺮە ﺑـــ زﻣﺎﻧـــﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﻟﺳـــﺎﯽ 2006دا ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪەرـــﻚ ﺑﻮو ﺑـــﯚ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﺋو وﻨـــ) ﺋﯿﻤﺎژ(ەی ﻛ دەدرا ﺑم ﻛﻧﺎ ﻟڕﮕـــی ﭘﺎرﭼ وەرﮔـــان و ﭘﺎرﭼ ھواڵ ﻛ ﻟ ﻛﯚﻧﺘﻜﺴﺘﯽ ﻛﺎت و ﺷﻮﻨﯽ ھواﻛﺎن دەھﻨﺮاﻧ دەرەوە و ﺑ ھ ﻟﻻﯾن ﺋﯿﻨﺴﺘﯿﺘﻮﺗﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەی ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻟـــ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺖ ) ﻣﯿﻤﺮی( ﭘﺸـــﻜش دەﻛﺮا ،ﺋﻣش ﺑﻣﺑﺳﺘﯽ ﻧﺎﺳـــﺎﻧﺪﻧﯽ ﺟزﯾﺮە وەك ﻛﻧﺎﻜﯽ دژ ﺑـــ رۆژﺋﺎوا ﯾﺎن دژ ﺑ رەﮔزی ﺳـــﺎﻣﯽ ). (12
وەرﮔاﻧﯽ :د .ﺷﻮان ﺟﺎﻓﺮ
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺑواﻧ ھﻼری ﻛﻠﯿﻨﺘﻦ :ﺑﯿﻨراﻧﯽ )اﻟﺠﺰﯾﺮە( ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﺪاﯾ ، ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﻛﻧﺎ ھواﯽ راﺳﺖ ﭘﺧﺸﺪەﻛﺎت .ﺳرﭼﺎوە ﯾﻮﺗﯿﻮب ﻟ 2 ﺋﺎدار )ﻣﺎرس( ی 2011ﺗﻣﺎﺷﺎﻛﺮاوە . www.youtube .com ) (2ﻣﺤﻣﻤـــد واﻓﯽ)ﻣﺤﻤـــﺪ اﻟﻮاﻓـــﯽ( : )رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی )اﻟﻌﺮﺑﯿـــ (و )اﻟﺠﺰﯾﺮە(: زۆراﻧﺒﺎزﯾﯿﻛﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ – ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ( ،ﮔﯚﭬﺎری ﻣﯚﯾن ﺋﯚرﯾﻧﺖ ،ژﻣﺎرە ، 6ﭘﺎرﯾﺲ ،ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن( ی . 2010 ) (3ﺑرﻧﺎﻣی )ﺳـــﺘﻮدﯾﻮ اﻟﻘﺎھﯿﺮە( ﻛ ﻟ12 ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ی 2011ﻟ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﯿ ﭘﺸﻜش ﻛﺮا. ) (4ﺋﯿﭫ ﮔﯚﻧﺰاﻟﺰ ﻛﯿﺠﺎﻧﯚ و ﺗﻮرﯾﺎ ﮔﻮاﯾﺒﺲ )ﻟ ژﺮ ﭼﺎودﺮی( ) :ﻋرەﺑـــﻛﺎن ﺑﯚ ﻋرەﺑﻛﺎن ﻗﺴـــدەﻛن :ﺷﯚڕﺷـــﯽ ھـــواڵ و زاﻧﯿﺎری ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا( .ﺧﺎﻧی ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋﺎﻛﺖ ﺳﻮد ،ﺷﺎری ﺋﺎرڵ . 2009 ، ) (5ﺑﺮواﻧـــ رۆژﻧﺎﻣـــی ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ11 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس( . 2011 ) (6وﺗﺎری رۆژﻧﺎﻣی )اﻟﺤﯿﺎە(ی ﺳﻌﻮدی 30 ، ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎی( . 2010 http://international.daralhayat.com/ ،internationalarticle/146817 ) (7ﺑواﻧ ﺋم ﻣﺎﭙڕە _Voir : http://wn.com/Talk_of_the Town__Joumana_Nammourﻟ رۆژی 21 ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ی 2011ﺗﻣﺎﺷﺎﻛﺮاوە. ) (8ﻣﺤﻣﻤـــد واﻓﯽ :ﻛﺎرﯾﮕـــری ﺑﺑ ھﺰ: ﺟزﯾـــﺮە و ﻣﯾﺪاﻧـــﯽ ﺟﻣـــﺎوەری ﻋرەﺑـــﯽ، ﻟﻛﺘﺒـــﯽ) :دﯾـــﺎردەی ﺟزﯾـــﺮە ،ﺗواﻧﯿﻨﻜﯽ رەﺧﻨﮔﺮاﻧ ﻟﻧﺎو ﻣﯿﺪﯾـــﺎی ﻧﻮﯽ ﻋرەﺑﯽ( ،ﻟ ژﺮ ﭼﺎودﺮی ﻣﺤﻣﻤـــد زﻗﯿﺎﻧﯽ ،ﺑوﻛﺮاوەی: ﭘﻠﻮﺗﯚ ﭘﺮﺲ ،ﻟﻧﺪەن . 2005 – 9ﻣﺋﻤـــﻮن ﻓﻨـــﺪی ) :ﺷـــڕﻜﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﻧﻮان وﺷـــﻛﺎن :ﻣﯿﺪﯾﺎ و ﺳﯿﺎﺳت ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿـــﺪا( ،ﺑوﻛﺮاوەی :ﭘﺮﯾﮕر ﺳـــﻜﻮرﯾﺘﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺎﺷﻨﺎڵ . 2007 ، ) (10زەی ﻣﺎزـــﻞ) :ﺟزﯾـــﺮە و ﻗﺗـــر : ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﺗﻜـــﯽ ﺗﺎرﯾﻜـــﯽ رﻜﺨﺮاوی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ؟( ﺑوﻛﺮاوەی ﻛﯚﻧﺘﺮۆﭬﺮﺳ ، ژﻣﺎرە 13ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋـــﺎدار )ﻣﺎرس( ،ﭘﺎرﯾﺲ. 2010 . ﺑواﻧ ﻣﺎﭙڕی www.controverses.fr ) (11ﺑواﻧـــ وﺗﺎری) :ﺟزﯾﺮە ﻟـــ ﺑﺣﺮەﯾﻦ ﺟﯚﺷـــ ﺷﯚڕﺷـــﮕﺮﯾﯿﻛی وﻧﻜﺮد( .رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 13 ،ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( 2011 ) (12ﺑواﻧ وﺗﺎری ) :ﺗﻜﺪاﻧﯽ زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻛﺎن ﺑ ﺷﻮەی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﯿﻛﺎن( ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ، ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر( . 2005
ﺗﻧﮕﮋەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳد ﻟ ﺳﻮرﯾﺎ ﭘﺎﺗﺮﯾﻚ ﺳﯿﯿﻞ *
ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺗﻮوﻧﺲ ﻧﺎﭼﺎرە رووﺑڕووی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺸـــ ﺑﺒﺘوە دوای ﻻﭼﻮوﻧـــﯽ زەﯾﻨﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑـــﻦ ﻋﻟﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚر ،ﻟ دەﺳـــﺘﭙﻜﯽ ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾـــﻞ(دا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷـــﺎری ﺳـــﻮرﯾﺎ ھﺎواری ﺋﺎزادﯾﯿـــﺎن ﻟﮫﺴـــﺎوە و ھﺗﺎ دـــﺖ ﻣﻜﻮڕﺗﺮ دەﺑﻦ ﻟﺳـــر رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻢ .ﺳرۆك ﺑﺷﺎر ﺋﺳـــدﯾﺶ ﺑﯚ ﻣﺎﻧوەی ﺧﯚی ﻟ دەﺳـــﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ھروەھﺎ ﺑﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋو رژﻤی ﻛـــ ﺑﺎوﻛـــﯽ ﻟﺳـــﺎﯽ 1970دا داﯾﻤزراﻧﺪووە، ﻛوﺗﻮوەﺗـــ ھوڵ و ﺗﻗﻻ .ﺋﺎﯾـــﺎ ﻛﺎﺗﯽ ﺋوە ھﺎﺗﻮوە ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳـــد ﺑوات؟ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﺰی ﺳرﺑﺎزی ﻟ ﺷـــﺎری دەرﻋﺎ و ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜدا ﻟ دژی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﭘﺸﺎﻧﯿﺪەدات ﻛ رژﻢ ﺑﯾﺎری ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی داوە. ﻟﺑرﺋوەی ﺳرۆك ﺑﺷﺎر ﺋﺳد ﺗرﻛﯿﺰی ﻛﺮدﺑﻮوە ﺳر ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ھڕەﺷﻛﺎﻧﯽ دەرەوە و ﻗﯾﺮاﻧـــ ھرﻤﯿﯿـــﻛﺎن ،ﭘﯿﻮاﺑـــﻮو ﻛـــ ﺷـــﭘﯚﻟﯽ راﭘڕﯾﻨـــ ﺟﻣﺎوەرﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛـــ وﺗﻛی ﺋـــو ﻧﺎﮔﺮﺘوە. ﻟ دﯾﻤﺎﻧﯾﻛﯿﺪا ﻛـــ رۆژﻧﺎﻣی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ )وۆڵ ﺳـــﺘﺮﯾﺖ ﺟﯚرﻧﺎڵ( ﻟـــ31 ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی راﺑﺮدوودا ﻟﮔﯽ ﺳﺎزداﺑﻮو ،ﻟ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻜﺪا ﻛ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺑراورد ﻟ ﻧﻮان ﻣﯿﺴﺮ و ﺳـــﻮرﯾﺎدا ﻟﯿﻜﺮاﺑﻮو ،ﺑم ﺟﯚرە دەدوﺖ” :دەﺑ ﮔﯚﺷـــ ﻧﯿﮕﺎﻛت ﺑﮕﯚڕﯾﺖ و ﻟ
ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﻟڕووی ﺳﯿﺎﺳﯿﯿوە رﻜﺨﺮاو ﻧﯿﻦ و ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ھﯿﭻ رﺒرﻜﯿﺎن ﺗﺪا دەرﻧﻛوﺗﻮوە .ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻋرەﺑﯽ، ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋو ﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧ ﻛﻦ ﺧﯚت ﺑﭙﺮﺳﯿﺖ :ﺑﯚﭼﯽ ﺳﻮرﯾﺎ ﺋﺎراﻣ ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﻤ زۆر دژوارﺗﺮە؟ ﻣﯿﺴـــﺮ ﯾﺎرﻣﺗﯽ داراﯾﯽ ﻟ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە وەردەﮔﺮت ،ﺑم ﺋﻤ ﮔﻣﺎرۆی ﭼﻧﺪﯾﻦ وﺗﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﻤﺎن ﻟﺳـــرە (...) .ﺳـــرەڕای ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧـــش ،ﮔﻟﯽ ﺋﻤ راﻧﭘڕﯾﻮە .ﭘﺮﺳـــﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﭘﺪاوﯾﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎن و رﯾﻔﯚرم ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾـــ ،ﻗﻧﺎﻋﺗﻛﺎﻧﺘ ،ﺋو دۆزەﯾ ﻛ داﻛﯚﻛﯽ ﻟﺪەﻛـــی .ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﯽ ﮔورە ھﯾ ﻟﻧـــﻮان داﻛﯚﻛﯿﻜـــﺮدن ﻟ دۆزﻚ و ﺑﯚﺷـــﺎﯾﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺪا“. ﺋﺴـــﺘﺎ ﭼﯿﺪی ﺑـــﺎوی ﺋم ﻗﺴـــﺎﻧ ﻧﻣﺎوە، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﺋﻣۆ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﺳﻮورﯾﻛﺎﻧﯿﺶ ﻻی ﺧﯚﯾﺎﻧوە دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﻜﺮدووە ﺑ راﭘڕﯾﻦ و داوای ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑ دەﺳـــﺘﮕﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ھڕەﻣﻛﯽ و ﻛﺎرە دڕﻧﺪەﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ،ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯿ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎن ،ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﻛﯽ ﺋﺎزاد ،ﺳـــﯾﻨوەی ﻣﺎددەی 8ی دەﺳﺘﻮور دەﻛن ﻛ دەﺖ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﻋـــﺲ ”دەوت و ﻛﯚﻣﮕـــ ﺑڕﻮەدەﺑﺎت“، ھروەھﺎ ھﮕﺮﺗﻨﯽ ﺑﺎری ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﻛ ﻟوەﺗی ﭘﺎرﺗـــﯽ ﺑﻋﺲ دەﺳـــﺗﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗ دەﺳـــﺖ ﻟﺳﺎﯽ ،1963ﻛﺎری ﭘﺪەﻛﺮێ. ﺋو ھرا و ﺑزﻣ ﻟ دەرﻋﺎوە دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮد ﻛ دەﻛوﺘ ﺑﺎﺷـــﻮوری وت و ھﺎوﺳـــﻨﻮوری ﺋﻮردﻧ .ﺋو ﭘﺸﻮﯾﺎﻧ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(دا دەﺳﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮد ﻛﺎﺗﻚ دواﻧﺰە ﻣﻨﺪاڵ دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮان
ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﺮی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ رەﺣﻤت ﺷﻣﺲ
ﻟﺳـــر ﺋوەی دروﺷﻤﯽ دژ ﺑ رژﻤﯿﺎن ﻟﺳر دﯾـــﻮار ﻧﻮوﺳـــﯿﺒﻮو .ﺑﯚﯾ ﺧﻜﯽ ﺷـــﺎرەﻛش زۆر ﺗﻮوڕە ﺑﻮون و رژاﻧ ﺳـــر ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎن و دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان .ﺟﯚﺷﻮا ﻻﻧﺪﯾﺲ ﻛـــ ﯾﻛﻚ ﻟـــ ﭼﺎﻻﻛﺘﺮﯾـــﻦ ﭼﺎودﺮاﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪە ﻟﺳـــر ﺋو وﺗ ،ﺑم ﺷـــﻮەﯾ ﭘﺮﺳـــﻛ ﺷـــﯿﺪەﻛﺎﺗوە” :دەرﻋـــﺎ ﺷـــﺎرﻜﯽ زۆر ھـــژارە و ﺧﻜﻛﺷـــﯽ زۆر ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻦ )ﺳـــﻮﻧﻨﯿﻦ( .ھﻣﻮو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟم ﺷـــﺎرەدا ﻛﯚدەﺑﻨوە :ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛـــﯽ داﺗﭘﯿﻮ، زﯾﺎدﺑﻮوﻧﻜـــﯽ ﻟـــ رادەﺑدەری داﻧﯿﺸـــﺘﻮوان، ﭘﺎرﺰﮔﺎرﻜﯽ ﺧﺮاپ و ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯿﺶ زۆر ﺗﻮوﻧﺪن ) .“(1ھی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ )ﻛ رەﻧﮕ ھﯾﻛﯽ ﺳرەﺧﯚرە ﺑﺖ( ﺋوەﺑﻮو ﻛ ﺗﻗﯾﺎن ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﻛﺮد. ﭘﺶ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺋم ﻗﯾﺮاﻧ ،ﺑڕﺰ ﺋﺳد وەك دﯾﻜﺘﺎﺗـــﯚرە ﻋرەﺑﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜ رەﻓﺘﺎری ﻧدەﻛﺮد ،ﺋـــو ﭘﯿﺎوە ﺗﻣن 45ﺳـــﺎ ،زۆر ﺧﺎﻛﯽ ﺑﻮو و ھﯿﭻ ﺧﯚﺑﮔورەزاﻧﯿﯿﻛﯽ ﭘﻮە دﯾﺎر ﻧﺑﻮو ،رﻚ ﺑﭘﭽواﻧی ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﻛ ھر دەﯽ ﺑﯚ ﮔﺮﺗﻨ دەﺳـــﺘﯽ دەﺳت ھﺎﺗﻮوﻧﺗ دوﻧﯿـــﺎوە .ﻟﺳـــﺎﯽ ،1994ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺷـــﺎر ﻟ ﻟﻧﺪەن ﻟ ﺑﻮاری ﭘﺰﯾﺸﻜﯽ ﭼﺎو )ﺋﯚﻓﺘﺎﻟﻤﯚﻟﯚژی( دەﯾﺨﻮﻨﺪ ،ﻣﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺳـــﻠﯽ ﺑﺮای ﻟ رووداوﻜﺪا ﻛ ﻟﻻﯾن ﺣﺎﻓﺰ ﺋﺳـــدەوە دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮاﺑﻮو ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﺟﮕی ﺑﮕﺮﺘوە ،ﺋـــوی ھﻨﺎﯾ ﻧﺎو دوﻧﯿﺎی ﺳﯿﺎﺳـــت .ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋـــم دواﯾﯿش ﻛ ﻛﻮﺷـــﺘﺎر دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮدووە ،ﺧﻜﻜﯽ زۆری ﺳـــﻮرﯾﺎ ﭘﺸـــﺘﯿﺎن دەﮔـــﺮت و وەك ﭘﯿﺎوﻜـــﯽ ﺧﻮﻨﺪەوار و ﻣﯚدﺮن ،وەك ﺳـــرﻛﺮدەﯾك ﻛ ﺋﺎرەزووی رﯾﻔﯚرﻣﯽ ھﯾ ،وەك ﻛﺳـــﻚ ﻛ ﻟ ھﻣﻮوان ﺑﺎﺷﺘﺮە ﺑﯚ ﺋوەی ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪات ،ﻟﯿﺎن دەڕواﻧﯽ. ﻛﺎﺗﻚ ﻟﺳﺎﯽ 2000دا ﺷﻮﻨﯽ ﺑﺎوﻛﯽ ﮔﺮﺗوە،
ﺳـــﻮرﯾﺎ ﻟ ﻛﺎرواﻧﯽ دوﻧﯿﺎﯾﻛـــﯽ ﺑﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺒﻮو و ﭘﺸﻜوﺗﻮو ﻟ ﺑﻮاری ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺪا دواﻛوﺗﺒﻮو. ﯾﻛـــم ھوﻛﺎﻧﯽ رﯾﻔﯚرم ﻟـــ ﺑﻮاری داراﯾﯽ و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﺪا ﺑﻮون .ﺑﯚ ﯾﻛﻣﺠﺎر ﻟ ﺳﺎﯽ 2004دا ﺑﺎﻧﻜ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿـــﻛﺎن و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دﻨﯿﺎﯾﯽ )ﺗﺎﻣﯿﻦ( ﻟو وﺗـــدا رﮕﯾﺎن ﭘﺪرا، ﭘﻨﺞ ﺳﺎڵ دواﺗﺮﯾﺶ ﻟ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2009دا ﺑـــﺎزاڕی ﺑﯚرﺳـــ ﻛﺮاﯾوە .ﺳـــﻮرﯾﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ﺧرﯾﻜﯽ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺒﺘ ﺋﻧﺪاﻣﯽ رﻜﺨﺮاوی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ .ھروەھﺎ ﺣﻜﻮﻣت ﻣﯚﺑﺎﯾﻞ و ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿﺸﯽ ھﻨﺎﯾ وت .ﺣﻜﻮﻣت ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﺮۆژەی ژﺮﺧﺎﻧﯽ دەﺳﺘﭙﻜﺮد و ژﻣﺎرەی
ﺑـــﺖ -ﺋﻣش ﺑـــ ﭘﻠی ﯾﻛم ﺳـــﻮودی ﺑﯚ ﻛرﺗﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﻧﺎوﭼ ﺳـــﻨﻮورﯾﻛﺎﻧﯿﺎن ھﯾـــ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻧﺎوﭼی ﺣﻟـــب .ﺑﻣش ﺑﺷـــ دﺮﯾﻨﻛـــی دﯾﻤﺷـــﻖ ﺑﻮژﻨﺪراﯾوەو ﺧﺎﻧﻮوە ﻛﯚﻧـــﻛﺎن ﺗﺎزەﻛﺮاﻧـــوە و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری ﺧﻮاردﻧﮕ و ھﯚﺗﻞ ﻛﺮاوﻧﺗوە ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺸﻮازی ﻟ ﮔﺷـــﺘﯿﺎران ﺑﻜن ﻛ ھروا دﺖ ژﻣﺎرەﯾﺎن زۆر دەﺑ. ﯾـــﺎدەوەری ﻛﻮﺷـــﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﺎری ﺣﻣﺎی ﺳـــﺎﯽ 1982وەك ھورﻜﯽ رەش ﺑﺳر ﺋم دﯾﻤﻧﺎﻧدا دەﺳـــﻮوڕﻨوە .ﻟو ﺳـــﺎدا ﺣﺎﻓﺰ ﺋﺳـــد ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﻜـــﯽ ﭼﻛﺪاراﻧـــی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﯿﻤﯿﻨﯽ ﻟﻧﺎو ﺧﻮﻨﺪا ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮد .ﺋم ﮔﺮووﭘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿ ،ﻟﺳﺎﯽ 1977دا ،زﻧﺠﯿﺮەﯾك ھﺮﺷـــﯽ ﺗﺮۆرﯾﺴـــﺘﯽ ﻟ دژی رژﻢ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺳﯽ ﺳر ﺑو رژﻤی ﻛﻮﺷﺖ .ﺷﺎری ﺣﻣﺎ ﻛ دەﻛوﺘ ﻧﻮەڕاﺳﺘﯽ وت ﻛوﺗ ژﺮ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻟﯽ ﺋم ﮔﺮووﭘ و ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﻋﺲ و ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑ ﭘﯿﻼن دەﻛﻮﺷـــﺖ. ﺣﻜﻮﻣﺗﯿـــﺶ زۆر ﺑـــ ﺑزەﯾﯿﺎﻧـــ ﺑرﭘرﭼﯽ داﯾوە .ﻟ ﺗﯚی ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﮔﺮووﭘ ،ﺳﻮﭘﺎ ﺋم ﺷـــﺎرەی ﺑﯚﻣﺒﺎﺑﺎران ﻛﺮد و ﺧﻜﻜﯽ زۆری ﻛﻮﺷﺖ .ﺑﺗواوی ﻧﺎزاﻧﺮێ ﭼﻧﺪ ﻛس ﻛﻮژران، ﺑـــم ﻟﻧـــﻮان 10ﺗﺎوەﻛﻮ 20ھـــزار ﻛس ﮔﯿﺎﻧﯿﺎن ﻟدەﺳـــﺘﺪا .دوای 30ﺳﺎڵ ،ھﻧﺪێ ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎن دەﯾﺎﻧوێ ﺗﯚی ﺋم ﻛﻮﺷﺘﺎراﻧ ﺑﻜﻧوە ،ﺑـــم ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﻛـــ ﻛﻣﯿﻨن و ﺟوی دەﺳـــﺗﯿﺎن ﻟ دەﺳـــﺘ ،دەﺗﺮﺳـــﻦ رەﺷـــﻛﻮژ ﺑﻜﺮﻦ ﺋﮔر رژﻤﻛﯾﺎن ﺑووﺧ. ﺋم ﮔﺮژﯾﯿـــ ﻣزھﺑﯿﺎﻧ ﻟواﻧﯾ ﭘی ﺧﻮﻦ ﺑﺨﻧ ﺳر ﺑﺎﻧﮕوازەﻛﺎﻧﯽ ﺧﻚ ﺑﯚ ﺋﺎزادی. ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەران ﻟـــڕووی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿوە رﻜﺨﺮاو ﻧﯿﻦ و ﺗﺎﺋﺴـــﺘﺎ ھﯿﭻ رﺒرﻜﯿﺎن ﺗﺪا دەرﻧﻛوﺗﻮوە .ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی وﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻋرەﺑﯽ ،ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋو ﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧ ﻛﻦ ،دەﯾﺎن ﺳـــﺎﯽ ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮدن ھﯿﭻ ﺑﻮﻧﯿﺎد و رﻜﺨﺮاوﻜـــﯽ ﻟ ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﻛدا ﻧھﺸـــﺘﻮوە و ”ﻛﯚﻣﮕـــی ﺳـــﯿﭭﯿﻞ“ﯾﺶ ﺑﭽﻮوﻛﻜﺮاوەﺗوە و ژﻣـــﺎرەی ﭼﺎﻻﻛﭭﺎﻧﺎﻧﯿﺶ ﺑﭘﻧﺠی دەﺳـــﺖ دەژﻣﺮدرﻦ .دوا ﺷـــﺘﯿﺶ ﺋوەﯾـــ ﻛ ﭘﺎرﭼ ﭘﺎرﭼﺑﻮوﻧـــﯽ ﻧﻮﺧﯚﯾـــﯽ وت ﻧﺎﺳـــﯿﻨوەی ﮔﺮووﭘﻛﺎن ﺳـــﺧﺖ دەﻛﺎت ،ﭼﻮﻧﻜـــ زۆرﯾﻨ ﻋرەب و ﺳـــﻮﻧﻨﯿﯿ ،ﺑم ﻛﻣﯿﻨی ﺑرﭼﺎوی دﯾﻜش ھـــن وەك ﻋﻟوﯾﯿﻛﺎن )دەوروﺑری %12ﺗﺎوەﻛـــﻮ ،(%15ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن ،%10
ﻋﻟوﯾﻛﺎن ﻛ ﻛﻣﯿﻨن و ﺟوی دەﺳﺗﯿﺎن ﻟ دەﺳﺘ، دەﺗﺮﺳﻦ رەﺷﻛﻮژ ﺑﻜﺮﻦ ﺋﮔر رژﻤﻛﯾﺎن ﺑووﺧﺖ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ و زاﻧﻜﯚی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ زﯾﺎدﻛﺮد. ﺑم ﺑﭘﭽواﻧوە ،ﺋم رﯾﻔﯚرﻣﺎﻧ ﺑﻮوﻧ ھﯚی زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ و ھروەھﺎ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی رـــﮋەی ﺑﻜﺎری ﻟـــ وﺗﻛـــدا) ،(2ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﻜﯽ ﺑرزی ﮔﻧﺪەﯽ ﻛـــ زۆر زﯾﺎﺗﺮە ﻟوەی ﻣﯿﺴﺮ و ﺗﻮوﻧﺲ .ﺳﯿﻛﯽ ﺧﻜﯽ ﺳﻮرﯾﺎ ﻟژﺮ ھﯽ ھژارﯾﺪا دەژﯾﻦ .ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﯿﺸﺪا، دەراﻣﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧوت ﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﺳـــﻨﻮوردارن وا ﺧرﯾﻜ ﭼﻚ دەﻛن و وﺗﯿﺶ ﻛ وا ﺑﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎڵ دەﭼ ﺑ دەﺳﺖ وﺷﻜﺳﺎﯿوە دەﻧﺎﻨ، دەﺳﺖ دەﻛﺎﺗوە ﺑ ھﺎوردەﻛﺮدﻧﯽ ﮔﻧﻢ. دواﺗﺮ ﺳرۆك ﺑﺷﺎر ﺋﺳد ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﺎﺑـــﻮوری ﻟﮔڵ ﺗﻮرﻛﯿﺎدا ﺑﺳـــﺖ – ھﺎووﺗﯿﺎﻧـــﯽ ھردووﻻ دەﺗﻮاﻧﻦ ﮔﺷـــﺖ ﺑﯚ وﺗﯽ ﯾﻛﺘﺮ ﺑﻜن ﺑ ﺋوەی ﭬﯿﺰاﯾﺎن ﭘﻮﯾﺴﺖ
ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟ ﻛـــﻮرد و دروزﯾﺶ ) .(3ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗـــﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ رەوﺗ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﺑھﺰن و ﺗﻧﺎﻧت ﺳـــرۆك ﺧﯚﯾﺸـــﯽ ﺑﺷـــﻮازی ﺧﯚی داﻧﯿﭙﺪاﻧـــﺎوە :ﯾﻛـــم ھﻧـــﮕﺎوی رﯾﻔﯚرم ﻛ ھﻨﺮا دوای دﯾﺪارﻜﯽ ﻟﮔـــڵ ﭘﯿﺎوە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿ ﺳـــﻮﻧﻨﯿﯿﻛﺎن ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟ رﮕدان ﺑ ھزار ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ژن ﻛ ﺑھﯚی ﭘﯚﺷـــﯿﻨﯽ ﻧﯿﻘﺎب ﻟ ﻛﺎر دوورﺧﺮاﺑﻮوﻧـــوە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﮕڕﻨوە ﺳـــر ﻛﺎرەﻛﯾﺎن ،ھـــﺎوﻛﺎت ﻟﮔڵ داﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﺗﺎﻛ ﻛﺎزﯾﻨﯚی وﺗﯿﺶ .ھرﭼﻧﺪە ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻦ ﻻواز ﺑﻮون ،ﺑم ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ھﺸﺘﺎ ھر ﻣﺎوە، ﻟﻧﺎو ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﺪا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﮔﻮﻤﺎن ﻟو دروﺷـــﻤﺎﻧ دەﺑ ﻛـــ دژی ﻋﻟوﯾﯿﻛﺎن و ھﻧﺪێ ﻛﻣﯿﻨی دﯾﻜ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻣﺳﯿﺤﯿﯿﻛﺎن دەﮔﻮﺗﺮﻨـــوە .دﯾﺎرە رژﻤﯿﺶ درﺨﯽ ﻧﺎﻛﺎت ﻟ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﺋﺎﯾﺎ ﺷﯚڕﺷـــــ
ﺗﻧﮕﮋەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳد ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
دەرﻋﺎ ﺷﺎرﻜﯽ زۆر ھژارە و ھﻣﻮو ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻟم ﺷﺎرەدا ﻛﯚدەﺑﻨوە: ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﯽ داﺗﭘﯿﻮ ،زﯾﺎدﺑﻮوﻧﻜﯽ ﻟ رادەﺑدەری داﻧﯿﺸﺘﻮوان ،ﭘﺎرﺰﮔﺎرﻜﯽ ﺧﺮاپ و ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯿﺶ زۆر ﺗﻮوﻧﺪن
ﺳﻮود وەرﮔﺮﺗﻦ ﻟم ﺗﺮس و دڕاوﻛﯿ. ﻟـــ ھـــردوو ﮔﻮﺗﺎرەﻛﯾـــﺪا30 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس( و 16ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ،ﺳرۆك ﺋﺳـــد زﻧﺠﯿﺮەﯾـــك ﭼﺎﻛﺴـــﺎزی راﮔﯾﺎﻧﺪ )ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻛﯽ ﺗﺎزە ﺑﯚ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن و ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻛﯽ ﺗﺎزەش ﺑﯚ ﻣﯿﺪﯾـــﺎ و ھﺘﺪ (..ﻛ ھﮕﺮﺗﻨﯽ ﺑﺎری ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑدﻧﺎوﯾﺸﯽ ﺗﺪاﯾ. ﺑم ﺋم ھﻧﮕﺎواﻧ وەك ﺑﻘﯽ ﺋﺎوﯾﺎن ﻟﮫﺎت ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺎﺗﻚ دەﺑﯿﻨﯿﻦ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺑردەواﻣﻦ ﻟ ﺗﻗﻛﺮدن ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەراﻧﯽ ﺳﯿﭭﯿﻞ .ﭘﺪەﭼ ﭼﻮوﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ ﺑﯚ ﻧﻮ ﺷﺎری دەرﻋﺎ و ھروەھﺎ ﺋـــو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧی ﻟﺑﺎرەی ﻛﻮﺷﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮ ﺋو ﺷﺎرە وەدەﺳﺘﻜوﺗﻮون ھﺪاﻧوەی ﻻﭘڕەی ﭼﺎﻛﺴﺎزﯾﯿﻛﺎن ﺑﺖ و ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋﯾـــﺶ وەك ﺗﺎﻛ رﮕﭼﺎرەﯾك ﺑ دەﺳﺘﯽ رژﻤوە ﻣﺎﺑﺘوە. ﺑﺷـــﺎر ﺋﺳـــد ﺑھﯚی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎﯽ ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿﯿوە دـــەق و ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﺗﺮ ﺑﻮوە. ﺋﺎرەزووی ﺋوەی ﭘﯾﺪاﻛﺮدووە ﻛ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﺑﺳـــر ھﻣﻮو ﻛﯚﻣﮕدا ھﺑﺖ ،ھروەھﺎ ﺑﺳـــر ﻣﯿﺪﯾـــﺎ و زاﻧﻜﯚ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﺸـــﺪا زاڵ ﺑﺖ ﻟ رﮕـــی ﻛﺳـــ ﺑﺎوەڕﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ و ﻟ رﮕـــی ﺑﻨﻣﺎﻛﯾـــوە ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﺎﻣﯚزاﻛـــی راﻣﯽ ﻣﺧﻠـــﻮف ،ﻛ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﯾﻛﻚ ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚﺑﺎﯾﻠﯽ ﻟ دەﺳﺘ. ﭘﺎرﺗـــﯽ ﺑﻋـــﺲ ،ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋـــوەی ﺑﺒﺘ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﯽ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺟﻣﺎوەری
ﻛﺮدووە .ﺑم ﺋم ﭼﯿﻨ ﭘﺸﺖ ﺑ ﺳرۆﻛﯿﺶ دەﺑﺳـــﺘ .ﺋﺎﯾﺎ ﺳرۆك ﻧﯿﺎزی واﯾ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑو ﻣﯿﺘﯚدە دڕﻧﺪاﻧـــی ﭘﯚﻟﯿﺲ و ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ ﺑﻨ ﻛ ﺧﯚی ﺑ ﭼﺎﻛﯽ زاﻧﯿﻮن؟ ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﺋم رەﻓﺘﺎراﻧ رەگ و رﯾﺸی ﻣﮋووﯾﯽ ﻧﯿﻮ ﺳدە ﺑﻜﻮ زﯾﺎﺗﺮﯾﺸﯿﺎن ھﯾ، ﭼﻮﻧﻜ ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺳﯽ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛ و ﻟ ﺳﻮرﯾﺎ رەگ و رﯾﺸی ﻗﻮوﯽ ھﯾ. ﺑم رژﻢ دەﺑ ﺣﺴﺎﺑﻚ ﺑﯚ دووژﻣﻨﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜﺎت ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن ،ﺋﻮردن ،ﻋﺮاق و ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﺶ .ﺋم ﻧﯾﺎراﻧ ﺗﯚڕەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﯿ دوورە وﺗﻛﺎﻧﯽ ﻟﻧﺪەن و ﭘﺎرﯾﺲ و واﺷﻨﺘﻨﯿﺶ دەﮔﺮﻧوە .ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟـــ وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ دەﻛن .ﺑ ﮔﻮﺮەی ﺋو ﺗﻟﮔﺮاﻓ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﺎﻧـــی ﻛـــ وﯾﻜﯿﻠﯿﻜﺲ ﺋﺎﺷـــﻜﺮای ﻛﺮدوون و )واﺷﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺖ( ﻟ17 ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾـــﻞ(ی 2011ﺑوﯾﻜﺮدووﻧﺗـــوە، وەزارەﺗﯽ دەرەوەی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﻧﻮان ﺳﺎﻧﯽ 2005و 2010دا ﺑﻧﮫﻨﯽ ﯾﺎرﻣﺗﯽ داراﯾﯽ ﺑ ﺑی 12ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻر داوەﺗ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﺳﻮوری ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺗﯚڕەﻛﺎﻧﯽ ﻟﻧﺪەن. رژﻤـــﯽ ﻛﻮڕ درﮋﻛـــﺮاوەی رژﻤﯽ ﺑﺎوﻛ. ﺣﺎﻓﺰ ﺋﺳـــد ،ﺑ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺷﺎر ﻟﺟﯿﺎﺗـــﯽ ﺟﮕﺮەﻛی ﺧـــﯚی ﻋﺑﺪوﻟﺤﻟﯿﻢ ﺧددام ﯾﺎن ھر ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ دﯾﻜ ﻛ دﺴﯚزاﻧ ﺧﺰﻣﺗﯽ ﺋوﯾﻜﺮدووە ،ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ
ﺋو ﭘﺸﻮﯾﺎﻧ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎداردا دەﺳﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮد ﻛﺎﺗﻚ دواﻧﺰە ﻣﻨﺪاڵ دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮان ﻟﺳر ﺋوەی دروﺷﻤﯽ دژ ﺑ رژﻤﯿﺎن ﻟﺳر دﯾﻮار ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮو و ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼـــﻮون ﻟ ﺑﻨﻜـــی ﺟﻣﺎوەرﯾﯿوە ﺑرزﺑﺘـــوە ﺑـــﯚ ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯽ ،ﺑﻮوەﺗ ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑﯚ ﺧﻛﺮدﻧوەی ﺧﻚ ،ﭘﺎداﺷﺘﯽ ﺋواﻧـــی دەدا ﻛ ﻻﯾﻧﮕﯿﺮﯾﯿـــﺎن دەﻛﺮد و ﺋواﻧﺷﯽ ﺳﺰادەدا ﻛ ﺑرھﺴﺘﯿﺎن دەﻛﺮد. ﺋـــﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ﻟم وﺗـــدا ﺑ ﺗواوی ﻗدەﺧﯾـــ .ﺑﯾﺎرە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺗﻧﯿﺎ ﺑدەﺳﺘﯽ ﭼﻧﺪ ﻛﺳﻜﯽ دەوری ﺳرۆك و دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸوەن ) .(4ﺟﮕ ﻟﻣش، ﺑڕﺰ ﺋﺳد ﭼﺷﻨﯽ ﺑﺎوﻛﯽ ﻗت ﺣزﻧﺎﻛﺎت ﺗﻧﮕـــﯽ ﭘﮫﺒﭽﻨﺮﺖ و ﮔﻮﺷـــﺎری ﺑﺨﺮﺘ ﺳر. ﺑﯚ رﯾﻔﯚرﻣﻜﺮدﻧـــﯽ رژﻤﻛی ،ﺑﻣرﺟﻚ ﺋﮔر ﺑﯾﺎرﻜﯽ ﺋوھﺎ ﺑﺪات ،ﺑڕﺰ ﺋﺳـــد ﻧﺎﭼﺎر دەﺑ ﺧﯿﺎﻧت ﻟـــ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎـــ ﻓﺮاواﻧﺒﻮوەﻛـــی و ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ دەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ دەوت و ھروەھﺎ ﺳﻮﭘﺎ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻣﺎھﯿﺮ ﺋﺳدی ﺑﺮای ،ﺑرﭘﺮﺳﯽﭘﺎﺳـــواﻧﺎﻧﯽ ﺳـــرۆك و ﯾﻛﻚ ﻟ ﺗﻮﺧﻤ ﺗﻮوﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ رژﻢ و ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿ ﺑھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﻛﻣﯿﻨـــی ﻋﻟـــوی و ھروەھـــﺎ ﺑﺎزرﮔﺎﻧ ﺳﻮﻧﻨﯿﯿ دەوﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻤﺷﻖ ﺑﻜﺎت ﻛ ﻟ دەﺳﺗوە ﻧﺰﯾﻜﻦ .ﭼﯿﻨﯽ ﺑﻮرژوا ﺗﺎزەﻛﺎن ﻛ ﺑ ژﻣﺎرە ﻛﻣﻦ ،ﺑم ﺑھﺰن ،ﻛﻜﯽ ﻟ ﻣﺎوەی ﮔﻮاﺳﺘﻨوە ﻟ ﺋﺎﺑﻮوری دەوﺗوە ﺑﯚ ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﺎزاڕ وەرﮔﺮﺗﻮوە و ﺧﯚی دەوﻣﻧﺪ
ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺗـــﯽ ﻣرﻛـــزی ﺑﺟﮫﺸـــﺖ، ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻚ ﻛ ﻟﺳر ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺑھﺰ و ﻟﺳـــر ﻛﯚﻣﻚ دۆﺳﺖ و دووژﻣﻦ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ھرﻤﯽ و ﻧﻮدەوﺗﯿﺪا داﻣزراوە ﻛ ھﻣﻮوﯾﺎن ﭘﻜوە ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺳﻮرﯾﺎﯾﺎن ﻟ ﻣﺎوەی دوورﻣودادا دﯾﺎرﯾﻜﺮدووە .ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟـــ ﻛﯚﻣﻚ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﮔﺮﻧﮕـــﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ و ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯿﺎن ،ھر وەك ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﺴﺘﺎ دەﯾﺨﻮازﺖ ،ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑ ﮔﯚڕاﻧﻜﯽ رﯾﺸﯾﯽ ﻟـــ ﺋوﻟوﯾﺎت دەﻛﺎت ،ﺑـــ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻟ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ دەرەوە ﻛـــ ھـــردەم ﻟ ﻛﺎرە ﯾﻛﻣﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋﺳـــدی ﺑﺎوك و ﻛﻮڕﺑﻮوە، ﻟ ﻣـــﺎوەی ﺋم دەﯾـــﺎن ﺳـــﺎی دواﯾﯿﺪا، ﭘﺮﺳـــﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑـــﻮوە و زۆرﺑی وزەﻛﯾﺎن ﺑﯚ ﺳرﻓﻜﺮدووە. ﺟﮕ ﻟﻣﺎﻧ ،ﻣﻠﻤﻼﻧ ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﺪا ﻛﺎرﯾﮕری ﺗواوی ھﺑﻮوە ﻟﺳـــر ھﯾﻜﻟﯽ ﭘﯿﺸی ھردوو ﺋﺳدی ﺑﺎوك و ﻛﻮڕ .ﺳﻮرﯾﺎ دەﺑﻮواﯾ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ﺑـــﻜﺎت ﺑﯚ ﻣﺎﻧوە و ﺧﺑـــﺎت ﺑﻜﺎت ﻟـــ ژﯾﻨﮕﯾﻛﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﻧﯾﺎردا ﻛ ﺑ ﺳرﻛوﺗﻨ ﮔورەﻛی ﺗﻟﺌﺑﯿﺐ ﻟ ﺟﻧﮕـــﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی 1967دا ﻧﺧﺸڕﮋ ﻛﺮاوە ،ﺳرﻛوﺗﻨﻚ ﻛ ﺑھﯚﯾوە ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺧﺎﻛﻜﯽ زۆری داﮔﯿﺮﻛﺮد، ﻟواﻧ ﺑرزاﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟﯚﻻﻧﯽ ﺳﻮوری ،ﺟﮕ ﻟ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﯿ ﻧﺰﯾﻜﻛی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﺶ ﻟﮔڵ
وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ .ﺑم ﺟﯚرە ﺑﺎدەﺳﺘﯿﯿﻛﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯽ و ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ھﺎﺗ ﻛﺎﯾوە ﻛ ﺳـــﻮرﯾﺎ ﻟوﻛﺎﺗوە دەﯾوێ ﺧﯚی ﻟ دەرﺑﺎز ﺑﻜﺎت .ﺟﻧﮕﯽ ،1973ﻛ ﻗﺎھﯿﺮە و دﯾﻤﺷـــﻖ ﺑرﭘﺎﯾﺎﻧﻜﺮد ﺑﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﺋﺎﺷﺘﯿﯿﻛﯽ ﺳرﺗﺎﭘﺎﮔﯿﺮ ،ﺳرەﺗﺎ ھﻧﺪێ ﺳـــرﻛوﺗﻨﯿﺎن ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎ ،ﺑم دواﯾﯽ ﻣﯿﺴـــﺮ ﺧﯚی ﻟ ﺷڕ ﻛﺸـــﺎﻧﺪەوە و ﺑﺟﻮدا رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣی ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ واژۆﻛﺮد ،ﺋم ﻛﺎرەش واﯾﻜﺮد ﻧﺎوﭼﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜوﺘ ژﺮ رﻛﻔﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠوە. ﻟﺑراﻣﺒـــر ﺋم ھڕەﺷـــﺎﻧدا ،ﺳـــﻮرﯾﺎ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻟﮔڵ ﻛﯚﻣﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ﺗﺎزە داﻣزراودا ﺑﺳـــﺖ .دوای داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻟﻮﺑﻨـــﺎن ﻟﻻﯾـــن ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠوە ﻟﺳـــﺎﯽ ،1982ﺑﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﯽ ﻟﻧﻮﺑﺮدﻧـــﯽ رﻜﺨﺮاوی رزﮔﺎرﯾﺨﻮازی ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ و ھﻨﺎﻧ ژﺮ ﺑﺎری ﻟﻮﺑﻨﺎن ،دﯾﻤﺷـــﻖ ﺑـــﻮوە ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﺑرەﻧﮕﺎری)ﻣﻘﺎوﻣ(ی ﺷـــﯿﻌﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﻟﻮﺑﻨﺎن .دوای ھژدە ﺳـــﺎڵ ﻟـــ داﮔﯿﺮﻛﺎری و ﺷـــڕﻜﯽ ﮔرﯾﻼﯾﯽ ﺗﻮوﻧﺪ ،ﺑ ﭘﺎﭙﺸـــﺘﯽ ﻟﯚﺟﯿﺴـــﺘﯽ و ﺳـــرﺑﺎزی ﺋﺮان و ﺳـــﻮرﯾﺎ، ﺣﯿﺰﺑﻮ ﺗﻮاﻧﯽ ﻟ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی ﺳـــﺎﯽ 2000دا ھﺰەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﻧﺎﭼـــﺎر ﺑ ﭘﺎﺷﻛﺸـــ ﺑـــﻜﺎت و وت رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت .ﺑم ﺟﯚرە ﺗوەرەی دﯾﻤﺷـــﻖ -ﺗﺎران -ﺣﯿﺰﺑﻮ ﺣﻣـــﺎس ﺑھﺰﺑﻮو ﻛ ﻧﯾﺎری ﺳـــرەﻛﯽﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠ ﻟﻧﺎوﭼﻛدا. وﻻﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ و ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ درﺨﯿﯿـــﺎن ﻧﻛـــﺮدووە ﻟـــ ھوـــﺪان ﺑﯚ ﻟ ﻧﻮﺑﺮدﻧﯽ ﺋـــم ﺗوەرە و رﻠﮕﺮﺗﻨﯽ ﻟوەی ﺗﻮاﻧـــﺎی ﺑرﭘرﭼﺪاﻧوە وەدەﺳﺘﺒﻨ .ﺑم ھﯚﯾوە ﺋﺮان دووﭼﺎری ﺳـــﺰا و ھڕەﺷـــی ﺳـــرﺑﺎزی ھﺎﺗـــﻮوە ﻟﺳـــر ﺋوەی ﻛ ﺧرﯾﻜـــﯽ ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺋﺗﯚﻣﯿﯿـــ .ﺣﯿﺰﺑﻮش دەﺑﻮواﯾ رووﺑڕووی ھڕەﺷﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﺑﺒﺘوە، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮوز )ﺟﻮﻻی( -ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳـــﺖ(ی 2006ﻛ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻟ دژی ﺑرﭘﺎﯾﻜﺮد .ﺳﻮرﯾﺎش دووﭼﺎری ﭼﺎوﺗﺮﺳﺎﻧﺪن و داﺑـــان و ﺳـــﺰای ﺋﻣﺮﯾﻜـــﯽ و ھروەھﺎ ﭘﻻﻣﺎرﻜـــﯽ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯿﺶ ﺑـــﻮوەوە ﻛ ﻟ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳـــﭙﺘﻣﺒر(ی 2007ﻛﺮاﯾ ﺳر ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﺳﻮرﯾﺎ ﭘﺎش ﺋوەی ﮔﻮﻣﺎن دەﻛﺮا ﭘۆژەﯾﻛﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﻟﺒﺖ. ﺋﻣﺎﻧـــ ھﻣﻮوی واﻧـــی دژوار ﺑﻮون ﺑﯚ ﺳرۆك ﺑﺷﺎر ﺋﺳـــد .ھر وەك ﺑﺎوﻛﯽ، دەﺑﻮواﯾ ﻛﯚﻣﻚ ﻗﯾﺮان ﭼﺎرەﺳـــر ﺑﻜﺎت ﻛـــ رەﻧﮕـــ ﻛﻮﺷـــﻨﺪە ﺑﻮوﺑﻦ .ﺋـــو ﺧﯚی ھﺪەﻛﺸـــﺎ ﺑوەی ﻛ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺟﯚرﻚ ﺋﺎراﻣﯽ و ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺑﯚ وت داﺑﯿﻦ ﺑﻜﺎت. ﺑ ﺑـــراورد ﻟﮔڵ ھﺎووﺗﯿﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن و ﻋﺮاق ﻛ ﺑﺷﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺟﻧﮕﯽ وﺮاﻧﻜرﯾﺎن دﯾﻮە ،ﺋﺎﯾﺎ ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﻧﯿﯿ ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ ﺳﻮرﯾﺎ ﺑو دۆﺧی ﺋﺴﺘﺎی وت رازی ﺑﻦ؟ ﻟ25 ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ،رۆژﻧﺎﻣی ﻓرﻣﯽ ﺳﻮرﯾﺎ، )اﻟﺘﺸﺮﯾﻦ( دەﻧﻮوﺳـــ “: ﺑرزﺗﺮﯾﻦ ﺟﯚری ﺋﺎزادی ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﺋﺎراﻣﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن“. ﺑم ﺋم ﻗﺴـــﺎﻧ ﺑس ﻧﯿـــﻦ .ھر وەك ﻋﺑﺪوﻟﺒـــﺎری ﻋﺗـــﻮان ،ﺳرﻧﻮوﺳـــری رۆژﻧﺎﻣی )اﻟﻘـــﺪس اﻟﻌﺮﺑﯽ( ﻟﻧﺪەﻧﯽ – ﻛ
ﯾﻛﻜ ﻟـــو رۆژﻧﺎﻣﺎﻧی ﺑ راﺷـــﻜﺎوﺑﮋی و ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﺑـــﯚ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ و ھروەھﺎ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺑﯚ دەﺳـــﺘﺘﻮەرداﻧﯽ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﻧﺎﺳـــﺮاوە -ﻟ ﺳـــروﺗﺎرەﻛی رۆژی 27ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(دا دووﭘﺎﺗﯿﺪەﻛﺎﺗوە و دەﻧﻮوﺳـــﺖ” :ھﺎوﭘﺸﺘﯽ ﻟﮔڵ ﺧﯚڕاﮔﺮﯾﯿﻛی ﻟﻮﺑﻨﺎن ،ﭘﺸﻮازﯾﻜﺮدن ﻟـــ ﺳـــﻜﺮﺗﺮە ﮔﺸـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ رﻜﺨـــﺮاوە ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن )ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺣﻣﺎس( ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا ھﻣﻮو ﭘﺎﯾﺘﺧﺘـــ ﻋرەﺑﯿﻛﺎن دەرﮔﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑروودا داﺧﺴﺘﻮون ،ھﻮﺴﺘﯽ ﺟﻮاﻧﻦ و ﭘﺰاﻧﯿﻨﻤﺎن ھﯾ ﺑﯚ رژﻤﯽ ﺳﻮرﯾﺎ و ﺑﺎﺟﻜﯽ زۆری ﺋم ھﻮﺴﺘﺎﻧی داوە .ﺋﻤ ھﯿـــﭻ ﭘﻜﻨﺎﻛﯚﻛﯿﯿك ﻧﺎﺑﯿﻨﯿـــﻦ ﻟﻧﻮان ﺋم ھﻮﺴﺘﺎﻧ و وەﻣﺪاﻧوەی داﺧﻮازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﮔﻟﯽ ﺳﻮرﯾﺎ ،ﺋﮔر ﭘﻜﻨﺎﻛﯚﻛﯿﯿﻛﯿﺶ ھﺑﺖ، ﺋﻤ ﭘﻤﺎن ﺑﺎﺷـــﺘﺮە رژﻢ ﭘﺎﭙﺸـــﺘﯿﯿﻛی ﺑـــﯚ ﮔﻟﯽ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ و دۆزەﻛی راﮔﺮێ و وەﻣﯽ ﮔﻟﯽ ﺧـــﯚی ﺑﺪاﺗوە ﺑ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯿﻛﺎن و ﺗﻜﯚﺷـــﺎن ﻟ دژی ﮔﻧﺪەﯽ. ) (...ﭼﻮﻧﻜ ﮔﻻﻧﯽ ﺳـــﺘﻣﻠﻜﺮاو ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺧﺎﻛـــ داﮔﯿﺮﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯿـــﺎن رزﮔﺎر ﺑﻜـــن و ﺳـــﻮﭘﺎی رژﻤ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرەﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺟﻧﮕﯽ ﺳرﻛوﺗﻮو ﺑرﭘﺎ ﺑﻜن“.
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــ و داﻧـــری ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺘﺒـــ ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﻛﺎﻧﯽ )ﺗﻜﯚﺷـــﺎن ﻟـــ ﭘﻨﺎو ﺳـــﻮرﯾﺎ( ،ﭼﺎﭘﻣﻧـــﯽ زاﻧﻜﯚی ﺋﯚﻛﺴـــﻔﯚرد) .1965 ،ﺋﺳد :ﺗﻜﯚﺷﺎن ﻟﭘﻨﺎو رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺖ( ،ﭼﺎﭘﻣﻧﯽ زاﻧﻜـــﯚی ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿـــﺎ ،ﺑﺮﻛﻠـــﯽ.1989 ، )ﺗﻜﯚﺷـــﺎن ﻟﭘﻨﺎو ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻋرەب: رﯾﺎز ﺋﻟﺴـــﻮﻟﺢ و دروﺳﺘﻜراﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ ﻧﻮێ( ،ﭼﺎﭘﻣﻧـــﯽ زاﻧﻜﯚی ﻛﻣﺒﺮﯾﺞ.2010 ،
وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓرەﻧﺴﯿﯿوە: ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﻟـــ ﺳـــر ﺑﻠﯚﮔﻛی ﺳـــﯿﺮﯾﺎ ﻛﯚﻣﻨﺖ) ، دەرﻋﺎ :ﺣﻜﻮﻣت دەﺳـــﺘﯽ ﺋﺎﺷﻜﺮاﺑﻮو 15 :ﻛس ﻛﻮژران(23 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی .2011 ) (2ﺳـــﻣﯿﺮ ﻋﺗﯿﯿـــ) ،ﻛﺮـــﻜﺎرە ﻋرەﺑ ﻟ ﯾﺎﺳﺎدەرﭼﻮوەﻛﺎن( ،ھﺎرﻣﺎﺗﺎن ،ﭘﺎرﯾﺲ.2011 ، ) (3ﭼﻧﺪ ﺳـــد ھزار ﻛﻮردﻚ ﻟ وەﺗﯿﻨﺎﻣ )اﻟﺠﻨﺴﯿ(ی ﺳـــﻮوری ﺑﺒﺷـــﻜﺮاون .ﻟﺳﺎﯽ ،2004ﺳـــرۆك ﺑﺷﺎر ﺋﺳد ﺑﻨﯽ داﺑﻮو ﻛ ﺋم ﻣﺎﻓﯾـــﺎن ﺑﯚ ﺑﮕﺘوە ،ﺑم ﺋم ﺑﻨی ﺟﺒﺟﻨﻛـــﺮدووە .ﻟـــ ﻗﯾﺮاﻧﻛی ﺋﺴـــﺘﺎدا دﯾﺴﺎن ﺋم ﺑﻨی داﯾوە. ) (4ﺑواﻧـــ ﯾﻮدﯾـــﺖ ﻛﺎھﻦ ) ،ﺷﻜﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ”ﺑھـــﺎری دﯾﻤﺷـــﻖ“( ،ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ، ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی .2002
وا ﺑــــﯚ ﻧﺰﯾﻜی ﭼــــﻮار ﻣﺎﻧﮓ دەﭼ ﺗﻮﻧﺴــــﯿﯿﻛﺎن ﻟﻧﻮان ﺷﯚڕﺷــــﻛﯾﺎن و ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺗﺎزەدا ﮔﯿﺮﯾــــﺎن ﺧﻮاردووە .دوای ﺟﯚش و ﺧﺮۆﺷــــﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم)ﺟﺎﻧﯿﻮەری( و ﺑھﺎری وت، ﺧﻜﻛ ﺑ ﻧﯿﮕراﻧﯿﯿوە ﭼﺎوەڕﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﺎن دەﻛن. ﺑﺷﻚ ﻟ ﺧﻜﯽ ﺗﻮﻧﺲ ﺑﭘﻮﯾﺴﺘﯽ دەزاﻧﻦ ﻛ ﯾﻛم ھﻧﮕﺎو ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑ ﻟﻻﺑﺮدﻧﯽ ﭘﺎﺷﻤﺎوە و ﭘﯿﺎوەﻛﺎﻧﯽ رژﻤﯽ ﻛﯚن ﺑﯚﺋوەی ﺑ ﯾﻛﺠﺎری ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎرﯾﺰﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ھر ﻟ دوای ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺗﻮﻧﺴوە ﻟ 1956 ﺣﻮﻛﻢ دەﻛﺎت ،ﺑﻨﺒ ﺑﻜﺮﺖ .ﺑم ﺑﺷﻜﯽ دﯾﻜ ،ﺑ ﭘﻟن ﺑﯚ رۆژی ھﺒﮋاردن24 ،ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی(ی داھﺎﺗــــﻮو -ﻛــــ زۆر ﺟﺎران دەﻦ ﺋــــم رۆژە زۆر زووە -ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﻜﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﺗﺎزە ھﺒﮋﺮدرێ و ﯾﻛم ﻛﺎری داﻧﺎﻧﯽ دەﺳﺘﻮورﻜﯽ ﺗﺎزە ﺑﺖ ﺑﯚ وت .ﺋﻣش ﺑﯚ ﺋوەی زوو ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑو ﻣﺎوەﯾ ﺑﻨﻦ ﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﭘە ﻟ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﺗﺮﺳﻨﺎك. ﺋم دوو ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﭘﻜﻨﺎﻛﯚﻛ ﭘﻜوەژﯾﺎﻧﯽ ھردوو داﻣزراوە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛی ﻛ دوای ﺷﯚڕش ھﺎﺗﻮوﻧﺗ ﺋﺎراوە ﺋﺎﯚز دەﻛﺎت. ﺋــــم دوو داﻣزراوەﯾ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗــــﯽ ﻛﺎﺗﯽ و ھروەھﺎ ﻛﯚﻣﯿﺘﯾﻛــــﯽ ﺗﻧﮕﺎﻧی ﻧﺗوەﯾﯽ ﻛ ﺗﺎﯾﺒﺗ ﺑ ﺗﻮﻧﺲ و ﺗﺎزە ھﺎﺗﻮوەﺗــــ ﻛﺎﯾوە و ﺗﻧﯿﺎ ﻧﺎوەﻛی ﺑرﻧﺎﻣﻛی رووﻧﺪەﻛﺎﺗوە: دەﺳﺘی ﺑﺎی ھﻨﺎﻧدی ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﺷﯚڕش ،رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ .ﺋم دەﺳﺘﯾ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ﻟ دواﻧﺰە ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ،ﻧﯚزدە ﻛﯚﻣ و ﺳﻧﺪﯾﻜﺎ و ھروەھﺎ ﺣﻓﺘﺎ و دوو ”ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ“ .ﺋﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯽ ﺋم دەﺳﺘﯾ ،ﻛ ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ﻟﻻﯾن ﻛﻮە داﻧﺮاون ،ﻟ ﻣﺎوەی ﺳ ھﻓﺘدا :ﻟ14 ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ەوە ﺑﯚ 7ی ﻧﯿﺴــــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ﻟ 71 ﻛﺳــــوە ﺑﻮوﻧــــ 155 ﻛس و ﺑﺎرەﮔﺎﻛﯾﺎن ﻟ ﺷــــﺎری ﺑﺎردۆﯾ ،واﺗ ﻟ ﺷﻮﻨﯽ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﺳﻨﺎﺗﯽ ﺟﺎران ﻛ ﺑﺑ ھﯿﭻ رﻮڕەﺳﻤﻚ ﺋﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯽ ﻧﺮدراوﻧﺗوە ﻣﺎوە .ﺋم دەﺳــــﺘﯾ ﺑردەوام ﻟ ھوﯽ ﺋوەداﯾ ﻛ ﺧﯚی وەك دەﺳﺗﯽ ﯾﺎﺳﺎداﻧﺎن ﺑﺴﭘﻨ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮو ﻟ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺗﻛﻨﯚﻛﺮات ﻛ ﻟﻻﯾن ﺧﻜوە ﻧﺎﺳــــﺮاو ﻧﯿﻦ و زۆرﺑﯾــــﺎن ﻟﻻﯾن ﺑڕﺰ ﻣﺤﻣﻤد ﻏﻧﻨﻮﺷﯿوە داﻧﺮاون ،واﺗ ﻟﻻﯾن ﺳرۆك وەزﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺸﻮوی ﺑڕﺰ زەﯾﻨﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻟ دەﺳت ﻻدراو .ﺋم دەﺳــــﺘﯾ ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗﺪا ،دەﺑ ﺳرﭘرﺷﺘﯽ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ
ﺑﻜﺎت و ھروەھﺎ ﺳﯿﺴﺘم و ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ وﺗﯿﺶ ﺑﭙﺎرﺰێ، ﻟﻛﺎﺗﻜــــﺪا ﻛ ﺋﺎﺑﻮوری وت ﺗﻮوﺷــــﯽ ﻗﯾﺮاﻧﻜﯽ ﮔورە ﺑﻮوە ﺑھﯚی ﭼﯚﻜﺮدﻧﯽ ﮔﺷﺘﯿﺎران و وەﺑرھﻨران و ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﺷڕە ﮔرﻣﻛی ﻟﯿﺒﯿﺎی دراوﺳﺶ ﻛﺎرﯾﮕری ھﯾ ﺑﺳر ﺋم ﻗﯾﺮاﻧوە. ﺑڕﺰ ﺋﻟﺒﺎﺟﯽ ﻗﺎﯾﺪ ﺋﻟﺴﺑﺴــــﯽ ،ﻛ ﻟ27 ی ﺷــــﻮﺑﺎت ) ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ﯾــــوە ﺑﻮوەﺗ ﺳــــرۆك وەزﯾﺮ ،ﺗﺎﻛــــ ﻧﺎوی دﯾﺎری ﻛﺎﺑﯿﻨــــی ﺣﻜﻮﻣﺗ .ﺋــــم ﭘﯿﺎوە ﺗﻣن 84ﺳــــﺎﯿﯿ ،ﻛس ﭼﺎوەڕﯽ ﻧدەﻛﺮد ﺑﮕڕﺘوە ﻧﺎو ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ،ﺋﻣش ﺑھﯚی ﺋو ﺑﯚﺷﺎﯾﯿی ﻛ 23 ﺳﺎﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘﯽ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻟﻧﻮ ﭼﯿﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ وﺗﺪا ﺑﺟﯽ ھﺸﺘﺒﻮو .ﺋم دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘﯿﯿ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ” ﺋﺷــــﮫد و ﺑﯿﻠﻼ“ی ﻟوﺗﺪا داھﻨﺎﺑﻮو .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﺑڕﺰ ﺋﻟﺴﺑﺴــــﯽ ،ﺗﻮاﻧﯽ ﻛﻚ ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻟﻣﮋﯾﻨﻛی ﻟﮔڵ ﺗﺎﻛ رﻜﺨﺮاوی ﻧﺗوەﯾﯽ ﺗﻮﻧﺲ وەرﺑﮕﺮێ ﻛ ﺑﺣﺎڵ ﻟ ﭼﻨﮕﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘﯽ ﭘﺸــــﻮو رزﮔﺎری ﺑﺒﻮو :رﻜﺨﺮاوی ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺗﻮﻧﺴﯽ ﺑﯚ ﻛﺎر. ﻟﺑــــﺎرەی ﺋم رﻜﺨــــﺮاوەوە ،ﺑڕــــﺰ ﻋﺑﺪوﻟﺠﻟﯿﻞ ﺑدەوی ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚری ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﻜﺮﺗﺮی ﻧﺗوەﯾﯽ ﺑرﭘﺮس ﻟ ﺑﺷﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ،ﺑم ﺟﯚرە دەدوێ ” :ﺋم رﻜﺨﺮاوە ﺗﺎﻛ رﻜﺨﺮاوی ﺟﯿﮫﺎﻧــــﯽ ﻋرەﺑﯿﯿ ﻛ ﻟوەﺗﺎی ﻟﺳــــﺎﯽ 1946ەوە داﻣزراوە ﻟﺳــــرﭘ ﻣﺎوەﺗوە .ﺋم رﻜﺨﺮاوە رۆﻜــــﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﮔاوە ﻟ ﮔﺸــــﺖ رووداوە ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎن ﻛ وت ﻟو ﺳﺎ ﺑدواوە ﺑ ﺧﯚوەی ﺑﯿﻨﯿﻮە“ .ﻟ ﺳﺎﯽ ،1952ﺋوﻛﺎﺗی ﺑڕﺰ ﺋﻟﺴﺑﺴﯽ، ﭘﺎرﺰەرﻜﯽ ﮔﻧﺞ ﺑﻮو ﻟ دادﮔﺎی ﺗﻮﻧﺲ ،ﺳرﻛوﺗﻮواﻧ ﺑرﮔﺮی ﻟ ﺋﺣﻤد ﺗﻠﯿﻠﯽ ،ﺳــــﻜﺮﺗﺮی ﮔﺸــــﺘﯽ ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﺋم رﻜﺨﺮاوە
ــﻛی ﺗﻮﻧﺲ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﻮوە؟
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻟﻻﯾن ﻧﺮدراوی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜوە:
ژان ﭘﯿﺮ ﺳﺮﻨﯽ *
ﻛﺮد ﻛــــ ﻟﻻﯾن دادﮔﺎﯾﻛﯽ ﺳــــر ﺑ ﻓرەﻧﺴــــﯿﯿ داﮔﯿﺮﻛﺎرەﻛﺎﻧوە ﺣﻮﻛﻤﯽ ﻟﺳﺪارەداﻧﯽ ﺑﯚ دەرﭼﻮوﺑﻮو. ﺋﻣش واﯾﻜﺮد ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ زۆر ﺳﻮودﺑﺧﺶ ﻟﻧﻮان ﺗﻮﮋی ﭘﺎرﺰەران و ﺋم ﺳــــﻧﺪﯾﻜﺎﯾ دروﺳﺖ ﺑﺖ ﻛ ﺗﺎﻛ ﺑﺰاﭬﯽ رﻜﺨــــﺮاوی ﺑﻨﻜ ﻓﺮاوان و ﺟﻣﺎوەرﯾﯿ ﻟ وﺗﺪا و 500ھزار ﺋﻧﺪاﻣﯽ ھﯾ. ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ،ھﺷــــﺖ ھزار ﭘﺎرﺰەر و ھﻣﺎن ژﻣﺎرەی راھﻨﺮاواﻧﯽ ﭘﺎرﺰەراﯾﺗﯽ ھن ﻛ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﻛﻮﻟﻣرﮔﯽ دەژﯾﻦ .ﭘﺎرﺰەران ﭘﺮدﻜﯽ ﺳﺮووﺷــــﺘﯿﻦ ﺑﯚ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﮔڵ ﮔﻧﺠ ﺑﺒﺷــــﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎری ﺳــــﯿﺪی ﺑﻮزﯾﺪ و ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧــــ ﻣﯚرﻛﻜﯽ ﻓرﻣﯽ ﺑﺪەﻧ ھﺎواری ﺑﺌﻮﻣﺪی ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧ ﻛ واﺗﺎﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﺎﻧی وەرﮔﺮﺗﻮوە و ﺗﻮﮋی ﮔﻧﺠﺎن ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﺗﺪا دەدۆزﻧوە .ﺋم ﺗﻮﮋەی ﭘﺎرــــﺰەران ﻛ ﻟﻻﯾــــن رژﻤﯽ ﭘﺸــــﻮوەوە ﺗﻧﮕﯽ
رﻜﺨﺮاوی ﺗﺣﺮﯾﺮ ﻛ ﻛﻣﯿﻨﯾﻛﯽ ﺳﻟﻓﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوە، ﺑردەوام ﻣﻮزاﯾدەی ﺋﯿﺴــــﻼﻣﭽﯿﺎﻧی دەﻛﺮد .ﺳرۆك وەزﯾﺮ ،ﭘﺸﺘﺮ ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دەﻧﮕﺪاﻧﯽ ﺑﺎزﻧﯾﯽ ﺑﻮو ،ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣی ﻛ ﻛﯚﻣﺎری ﺳﯿﻣﯽ ﻓرەﻧﺴﺎی ﭘﺶ 1914ﻛﺎری ﭘﺪەﻛﺮد ،ﻛ وا دەﻛﺎت ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺑﺎﺷﯽ ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯿﯿ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن ﺑﮕﻧ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻧﻮﻨران ،دواﺗﺮ ﺳرۆك وەزﯾﺮ ﻗﻧﺎﻋﺗﯽ ﺑ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دەﻧﮕﺪاﻧﯽ رﮋەﯾﯽ ھﻨﺎ ﻛ ﺑھﯚی ”ﮔورەﺗﺮﯾﻦ رﮋەی ﻣــــﺎوە“ ﻛﻚ ﺑ ﭘﺎرﺗﯿﯿ ﺑﭽﻮوﻛــــﻛﺎن دەﮔﯾﻨ– ﺑﻓرﻣﯽ 51ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ھن -ھروەھﺎ ﻧﺎھــــ ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ زۆرﯾﻨی ﻧرﻣــــەو ﭘﻜﺒ ﺑ دوورﺧﺴﺘﻨوەی ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن. ﺗﻧﯿﺎ ﻻﯾﻧﻚ ﻟم ﯾﻛﺪەﻧﮕﯿﯿدا ﺑﺷــــﺪار ﻧﺑﻮو، ﺋوﯾــــﺶ ﺣﯿﺰﺑﻛــــی ﺑڕﺰ ﺑــــﻦ ﻋﻟﯿﯿــــ ،ﺑﻧﺎوی
ھر ﻟ ﺋﺴﺘﺎوە ﺷﺘﻚ ﻣﺴﯚﮔر ﺑﻮوە ،ﺋوﯾﺶ ﺋوەﯾ ﻛ دەﺳﺘﻮوری ﺋﺎﯾﻨﺪەی وت ﻟ ﭘﺸﺖ ﭘردەوە ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﯿﺘﯾﻛﯽ ﺷﺎرەزاﯾﺎﻧﯽ داﻧﺮاو ﻟﻻﯾن دەﺳﺗوە داﻧﺎﻧﺮﺖ..ﺋﻣش داﺧﻮازﯾﯿﻛﯽ ﻟﻣﮋﯾﻨی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧوەی ﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﯿ ﭘﮫﭽﻨﺮاﺑﻮو و ژﻣﺎرەﻛﺷــــﯽ زۆر زﯾﺎﺗــــﺮە ﻟو 155 دادﮔﺎﯾــــی وت ،ﺑﯚ وەرﮔﺮﺗــــﻦ و ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﻛﯾﺴﻛﺎﻧﯿﺎن ،ﺑ ﭘﺮۆﺳی ﺗﯚﺳﻧﺪﻧوەدا ﺗﺪەﭘڕن. ﺋﻣﺎﻧ ھم ﻟﺳــــر ﺷﻗﺎم و ھم ﻟﺳر ﺳﻛﯚﻛﺎﻧﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾــــﯚن ﭼﺎﻻﻛﺎﻧ ﺧﺑﺎت دەﻛــــن و ﺑ ﺟﯚش و ﻟﮫﺎﺗﻮوﯾﯿوە رۆﯽ وﺗﺑﮋ دەﮔن ،ھر ﻟﺳر ﺋﻣﺷ ﻟﻻﯾن ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە ﺑ” دﯾﻤﺎﮔﯚگ“ وەﺳﻒ دەﻛﺮﻦ. ﺑڕﺰ ﻋﺑﺪوﻟــــﺮەزاق ﻛﯿﻼﻧﯽ ،ﻛ ﭘﯿﺎوﻜﯽ دﯾﻨﺎﻣﯿﻚ و دەﺳﺘۆﯾﺸﺘﻮوە ،راﺑراﯾﺗﯿﺎن دەﻛﺎت .ﺋم ﺑڕﺰە ﻛ ﺳــــر ﺑ ﺧﺰاﻧﻜﯽ ﺧﻜﯽ ﺑﺎﺷــــﻮوری وﺗ ،ﯾﻛم
ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەی دەﺳﺘﻮوری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ،ﻛ ﻗدەﺧﻛﺮاوە و ﻣﺎﻓﯽ ﺑﺷــــﺪارﺑﻮوﻧﯽ ﻟ ھﺒﮋاردﻧــــﯽ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ دەﺳــــﺘﻮورداﻧردا ﻧﯿﯿ ،ﺑم ﺗﺎﺋﺴــــﺘﺎ ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ﺋم ﻗدەﺧﻛﺮدﻧــــ ﺗﺎ چ ﺋﺎﺳــــﺘﻚ ﺑــــدەﻛﺎت .ﺋﻣش درزﻜﯽ ﮔورەی دروﺳــــﺘﻜﺮد ﭼﻮﻧﻜــــ ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەی دەﺳــــﺘﻮوری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮی ﭘﺎرﺗﯽ دەﺳﺘﻮوری ﻧﻮێ ﺑﻮو ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1934ﺑدواوە ﻟژﺮ رﺒراﯾﺗﯽ ﺣﺑﯿﺐ ﺑﻮرﻗﯿﺒ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺗﻮﻧﺴﺪا دەﺳﺘﭙﻜﺮد .ﻟ رۆژی 6ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی 2011دا، ﺑﺑﯚﻧــــی ﯾﺎزدەھﻣﯿﻦ ﺳــــﺎۆژی ﻣﺮدﻧــــﯽ ﺑﻮرﻗﯿﺒ،
)ﺷﯚڕﺷﯽ ﺗﻮﻧﺲ( ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Sagome giardino
ﻛس ﺑﻮو ﻟﻻﯾن ﺳــــرۆك وەزﯾﺮی ﺗﺎزەوە ﭘﺸﻮازی ﻟﺒﻜﺮێ .ﻟ ﻧﻮوﺳــــﯿﻨﮕﻛی ﺧﯚﯾﺪا ﻟﻧﺎو ﻛﯚﺷــــﻜﯽ دادوەری ﺗﻮﻧﺴﺪا ،ﻛ ﺳــــﻮاﻜران دەورەﯾﺎن ﮔﺮﺗﻮوە، ﺑڕﺰ ﻛﯿﻼﻧﯽ ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﯚﻣﺎن دوا” :ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﺘﯽ ﺋﻤ ﺋﺴﺘﺎ ﺋوەﯾ ﻛ ﻧھﯿﻦ ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﻤﺎﻧﺨﺗﻨﻦ ھروەك ﭼﯚن ھﺨﺗﺎﯾﻦ ﻛﺎﺗﻚ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﻟﺳﺎﯽ 1987دەﺳــــﺗﯽ ﮔﺮﺗ دەﺳــــﺖ .دەﻣﺎﻧــــوێ ﺑﺒﯿﻨ ﭘﺎﺳواﻧﯽ ﺷــــﯚڕش و داﻛﯚﻛﯽ ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﻜﯾﻦ، ﻧك ﺑ دوای ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا ﺑﮕڕﯿﻦ“. دادﮔﺎی ﺑﺎ ﻟڕۆژی 11ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( 11 ،رۆژ دوای دەﺳﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺟﻨﺪاﻛی ﯾﺎﺳﺎی ھﺒﮋاردﻧﯽ ﭘﺳــــﻧﺪﻛﺮد ،ﻛ ﯾﻛﻚ ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺘﺮﯾﻦ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا :ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﻜﯽ ﺳرﺑﺧﯚ ﺑﯚ ھﺒﮋاردن، ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ژﻧﺎن و ﭘﯿﺎوان ،ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دەﻧﮕﺪاﻧﯽ رﮋەﯾﯽ ﮔﺸﺘﮕﯿﺮ و ..ھﺘﺪ .ﺋم ﯾﺎﺳــــﺎﯾ ﺑرھﻣﯽ ﯾﻛﺪەﻧﮕﯽ ﻧﻮان ﻧﻮﻨراﻧﯽ ﮔﺸﺖ ھﺰە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ﺑﻮو ﻟ ﺷﺎری ﺑﺎردۆ-ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎن،ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﻛﺎن،ﺳﻧﺘرﯾﻛﺎن، ﺑﻋﺴﯿﯿﻛﺎن،ﻣﺎرﻛﺴﯿﯿﻛﺎن،ﺗﺮۆﺗﺴﻜﯿﯿﻛﺎن،ﻣﺎوﯾﻛﺎن، ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﯾﻛﺘﯿﯽ ﻋرەﺑﯽ ،-ھﻣﻮوﯾﺎن ﮔﯾﺸﺘﺒﻮوﻧ ﺋــــو ﻗﻧﺎﻋﺗی ﻛ دەﺳــــﺘﻮوری ﺋﺎﯾﻨﺪە ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﻛﺎرا ﺑﺖ ﺋﮔر ھﻣﻮو ﻻﯾك ﺑﺷــــﺪار ﻧﺑﻦ ﻟ داڕﺷﺘﻨﯿﺪا. ﺑﯚﯾــــ ھر ﯾﻛ ﻟــــﻻی ﺧﯚﯾوە ﭼﻧﺪﯾــــﻦ ﺗﻧﺎزوﻟﯽ ﻛﺮدووە .ﺑﺰووﺗﻨوەی ﻧھﺰە ﻛ ﻟﻧﻮ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎﻧﺪا زۆرﯾﻨﯾ ،ﺑ دەﺳــــﺖ ﺑﻨﺪﻛﺮدن رازﯾﺒﻮو ﺑ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ژﻧﺎن و ﭘﯿﺎوان ،ھرﭼﻧﺪە ﻻی ﺑﻨﻜ ﺟﻣﺎوەرﯾﯿﻛی
ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪاﻧﻜﯽ ﺟﻣﺎوەری ﺳرﻧﺠاﻛﺶ ﻟ ﺷﺎری ﻣﻮﻧﺎﺳــــﺘﯿﺮ ،ﺷــــﻮﻨﯽ ﻟ داﯾﻜﺒﻮوﻧﯽ ﺋو ﺳرﻛﺮدەﯾ ﺳــــﺎزﻛﺮا ،ھروەھﺎ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷــــﺎری دﯾﻜی وت ﺑم ﺑﯚﻧﯾوە ﻛﯚﺑﻮوﻧــــوەی ﺟﻣﺎوەرﯾﯿﺎن ﺑﺧﯚوە ﺑﯿﻨﯽ. ﺋﺴﺘﺎ ﺋم ھﺳﺘ ﺟﻣﺎوەرﯾﯿ ﺧﺎوەﻧﯽ ﻧﯿﯿ ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺳــــرۆك وەزﯾــــﺮ ،ھﺎوڕﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﺑﻮرﻗﯿﺒــــ ،ﻟھﻣﻮو دەرﻛوﺗﻨ ﮔﺸﺘﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ھﻣﺎن ﭘﺎﺘﯚی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﻛی ﻟﺑــــردەﻛﺎ و ﺑﻨﯽ ﮔاﻧوەی ”ﻛراﻣﺗﯽ دەوت“ دەدا. ھر ﻟ ﺋﺴـــﺘﺎوە ﺷﺘﻚ ﻣﺴـــﯚﮔر ﺑﻮوە ،ﺋوﯾﺶ ﺋوەﯾ ﻛ دەﺳﺘﻮوری ﺋﺎﯾﻨﺪەی وت ﻟ ﭘﺸﺖ ﭘردەوە ﻟﻻﯾـــن ﻛﯚﻣﯿﺘﯾﻛﯽ ﺷـــﺎرەزاﯾﺎﻧﯽ داﻧـــﺮاو ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗوە داﻧﺎﻧﺮێ ،ھر وەك ﻟ ﻣﯿﺴﺮ و ﻣﻏﺮﯾﺐ و ﺟزاﺋﯿﺮدا ﺑﯿﻨﯿﻮﻣﺎﻧ ،ﺑﻜﻮ ﻟﻻﯾن ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﻜﯽ دەﺳﺘﻮورداﻧرەوە دادەﻧﺮێ ﻛ ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ھﺪەﺑﮋـــﺮدرێ ،ﺋﻣش داﺧﻮازﯾﯿﻛـــﯽ ﻟﻣﮋﯾﻨی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧوەی ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎراﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﯿ. ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚر ﻋﯾﺎز ﺑﻦ ﻋﺎﺷـــﻮر ،ﺳرۆﻛﯽ دەﺳﺘی ﺑﺎ و ﺋﻧﺪازﯾﺎری ﺋم دەﺳﺘﭙﺸﺨرﯾﯿ ،درك ﺑ ﮔورەﯾﯽ ﺋرﻛﻛـــ دەﻛﺎت و دەـــ “:ﮔﯚڕاﻧﻜـــﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﭘﻮﯾﺴﺘ ،دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﻋﻗﯿت ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟـــ ﻛﯚﻣﻚ ﭘﺮەﻧﺴـــﯿﭙﯽ ﻧﻧﻮوﺳـــﺮاو :رﺰﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ،ﺑﺰاﻧﯽ ﭼﯚن ﺳـــرﻛوﺗﻨﻛت ﻛﯚﻧﺘﺮۆڵ دەﻛی ،ﺋﺎﯚﮔﯚڕی دەﺳت و ﻣﺗﺮﺳﯽ دۆڕان ﻟ ھر ھﺒﮋاردﻧﻜﺪا ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜی.“...
ﻟﮔڵ ﺋﻣﺎﻧﺷـــﺪا ،دوو ﺑﻦ ھن زۆر ﺳـــﺧﺘ ﺟﺒﺟﺒﻜﺮﻦ ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ ﻓـــرق و ﺟﻮداﯾﯽ ﻧﻮان ﻧﺎوﭼـــﻛﺎن و ھروەھـــﺎ ﻣﺳـــﻟی ﻛﺎر .ﺋﻣﺎﻧ دوو ھﯚی ﺳرەﻛﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯿ ﺟﻣﺎوەرﯾﯿﻛﺎن ﺑﻮون .ﺗﺎھﯿﺮ ﺑﻟﺨﯚﺟ ،ﻛﯚﻧ وەزﯾﺮ و ﯾﻛﻚ ﻟ دۆﺳﺘ دﺴﯚزەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮرﻗﯿﺒ دەـــﺖ “:ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ،ﮔﺮﻓﺘﯽ ﻧﺎوﭼ ھژارەﻛﺎﻧ ،ﺑم ﺋم ﻧﺎوﭼﺎﻧ ھﯿﭻ ﺷﺘﻚ ﺷﻚ ﻧﺎﺑن!“. ﯾﻛـــم ﮔﻮژﻣی ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺑﭘﻟـــ ﺑﺑی 200ﻣﻠﯿﯚن دﯾﻨﺎر ) 105ﻣﻠﯿﯚن ﯾﯚرۆ( ﺑﺧﺸـــﺮاﯾ ﭼﻮاردە ﻧﺎوﭼی وت ﻛ ھﻣﻮوﯾﺎن دەﻛوﻧ ﻧﻮەڕاﺳـــﺘﯽ وت و زۆر ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﭘﯽ ھﯾ) ﻟ ﻛﯚی 24ﻧﺎوﭼ ،(ﻟﺳرووی ھﻣﻮوﯾﺎﻧوە ﻗﺎﺳﺮﯾﻦ ،ﺳﯿﺪی ﺑﻮزﯾﺪ ،ﻗﻓﺴ ،ﺳﮕﯚﺷ ﺳﻮورەﻛی راﭘڕﯾﻦ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(دا .ﭘﺶ ھﺒﮋاردن ،ﺳـــرۆك وەزﯾﺮ دەﯾوێ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑراﯾﯽ ﺑرﭼـــﺎو ﻟ ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺗﻮﻧﺲ ﻛ وەك ﺑﺑەی ﭘﺸـــﺘﯽ وت واﯾ وەدەﺳﺘﺒﻨ ،واﺗ ﻟو ھ رەﻧﮓ ژەﻧﮕﺎوﯾی ﻛ ﭘە ﻟ ﺑرزاﯾﯽ رووﺗ و وت دەﻛﺎﺗ دوو ﺑـــش .ﺳـــرۆك وەزﯾﺮ ھﯿـــﻮای واﯾ ﭘﺶ 24ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛـــﯽ ﮔورەی ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ ﻧﺎوﭼﯾﯽ ﺑﺨﺎﺗ ﮔڕ ”ﻟ ﺟﻧﺪوﺑوە ﺗﺎوەﻛﻮ ﻣﺪﯾﻨﯿﻦ“ ﻛ ھر ﻟﺋﺴـــﺘﺎوە ﻧﺎوﻜﯿﺎن ﺑﯚ داﻧﺎوە ،ﺑم ھﺸﺘﺎ ﺑﻮدﺟی ﺑﯚ ﺗرﺧﺎن ﻧﻛﺮاوە .ﻧﺎوەﻛی ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﭘﻼﻧﯽ ﺑﻮﻋزﯾﺰی ،ﺑﻧﺎوی ﻣﺤﻣﻤد ﺑﻮﻋزﯾﺰی ،ﺋو ﺳـــوزە ﻓﺮۆﺷی ﺧﻜﯽ ﺳﯿﺪی ﺑﻮزﯾﺪ ﻛ ﺑﺋﺎﮔﺮ ﻟﺧﯚﺑرداﻧﯽ ﻟ رۆژی 17ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی 2010 ﺷﯚڕﺷﯽ ﺑرﭘﺎﻛﺮد .ﺋم ﭘﻼﻧ ھوﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ دەﺑ ﺑﯚ ﺑﻮوژاﻧﺪﻧوەی ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوای وت ،ﺑرزﻛﺮدﻧوەی ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭘروەردە ،ﻣﯚدﺮﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ و ﺑﺎﯾﺧﺪان ﺑ داھﺎﺗ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن... ﻛﺸﻛی دﯾﻜ ﻛ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﻛﺎرەوە ،ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ھﯾ 500 :ھزار ﺑﻜﺎر ھن و ﭼﺎرەﮔﻜﯿﺎن ﮔﻧﺠﺎﻧـــﯽ ﺧﺎوەن دﯾﭙﻠﯚﻣﻦ 20 ،ھزارﯾﺶ ﻟ دوای 1ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ﯾوە ﺑھﯚی رووداوەﻛﺎن و ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺎﻧﯿﺎن )داﺧﺴﺘﻨﯽ ﻛﺎرﮔﻛﺎن ،ﺗﺎﻧﯽ ،وﺮاﻧﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎرﮔﻛﺎن و ﻛﺎری ﺗﻜﺪەری (...ﻛﺎرﯾﺎن ﻟدەﺳـــﺘﺪاوە. 50ھزار ﻛﺮﻜﺎرﯾﺶ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎوە ﮔڕاوﻧﺗوە و ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی(ی داھﺎﺗﻮوش 70ھزار ﮔﻧﺠﯽ ﺗﺎزەی ﺧﺎوەن دﯾﭙﻠﯚم دﻨ ﻧﺎو ﺑﺎزاڕی ﻛﺎر ﺑﯚ ﭘﯾﺪاﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎر. ﺑ ﺗﻜا ﻟﻣﺎوەی ﺷـــش ﻣﺎﻧﮕﺪا 140 ،ھزار ﻛﺳﯽ ﺗﺎزە ﺑدوای ﻛﺎردا دەﮔڕﻦ .ﺣﻜﻮﻣﺗﯿﺶ ﮔﺷـــﺒﯿﻨ و ﺋﻮﻣﺪی ھﯾ 60 ھـــزار دەرﻓﺗﯽ ﻛﺎر داﺑﯿﻦ ﺑﻜﺎت ﻟ ﻛرﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرﮔی ،ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ھروەھـــﺎ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒت .ھروەھـــﺎ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﻮﻟـــﯽ ﯾﻛﻣـــﯽ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەﻛﺎﻧـــﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎن ﺑﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﻓﺘ دواﺧﺮا، ﺋﻣش ﻧﯿﺸﺎﻧﯾ ﺑﯚ ﺑﻮوﻧﯽ ﮔﺮژﯾﯿﻛﯽ ﺗﺷﻧﻛﺮدوو .ﺑﯚ ﺗﻧﮫﺎ ﺳ ھزار ﭘﯚﺳﺖ 100 ،ھزار ﻛس ﭘﺸﺒﻛﯿﺎن دەﻛﺮد ،ﺑﯚﯾ ﺗﺮﺳﯽ ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﭘﺸﻮی ﻟﺋﺎرادا ﺑﻮو... ﻟوﻻﺷـــوە ﺑ ھزاران ﮔﻧﺠﯽ دﯾﻜ رﮕﺎی ﻛﯚﭼ ﭘ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿﻛی دوورﮔی ﻻﻣﭙﺪوﺳﺎی ﺋﯿﺘﺎﯽ دەﮔﺮﻧ ﺑر و زۆری دﯾﻜش دەﺳﺘﺪەﻛن ﺑ ﻛﯾﻦ و ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﻛﻟﻮﭘﻟﯽ ﻗﺎﭼﺎخ ﻟﺳـــر ﺷﯚﺳـــﺘﻛﺎن و ھﻧﺪﻜﯿﺶ ﺑھـــﯚی ﻻوازﺑﻮوﻧـــﯽ دەوﺗـــوە روودەﻛﻧـــ ﻛﺎری ﺗﺎواﻧـــﻜﺎری ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﮔڕەﻛ ﻣﯿﻠﻠﯿﯿ ھژارەﻛﺎﻧﺪا. ﺟﮕ ﻟﻣﺎﻧش ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷﻮازی ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺳـــرﯾﺎﻧﮫﺪاوە .ﺋﺴﺘﺎ ﺑﻮوەﺗ ﺑﺎو ﻛ ﺑ 30 ﻛس ﺋﯚﺗﯚﺑﻮﺳـــﻚ ﺑ ﻛـــﺮێ دەﮔﺮن و دەڕۆﻧ ﺗﻮﻧﺲ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸﯾك ﻟﻧﺎو ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕی ﺧﻮدی وەزﯾﺮدا ،ﻛ ﻓرﻣﺎﻧﮕ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎن زۆر ﻟﻣﮋە ﭘﺸﺘﮕﻮﯿﺎن ﺧﺴﺘﻮوە .ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﯽ ﺑردەوام ﻟ ﺷﻮﻨﻜﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺳﯿﻤﺒﻮوﻟﯿﺪا ،ﻟﺳر رﮕی ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻞ و ھﻛﺎﻧﯽ ﺷﻣﻧﺪەﻓر،ﻟﻧﺎوﮔورەھﯚﺗﻠﻜﺪا،ﻟﻧﺎوﻓرﻣﺎﻧﮕﯾﻛﯽ ﺣﻜﻮﻣﯿﺪا ،ﻟ ﻗراخ ﺑﯚڕﯾﯿﻛﯽ ﻏﺎزدا ،ﺑﻮوەﺗ ﻧرﯾﺘﻜﯽ رۆژاﻧی ﺧﻚ .ﻟﻛﺎرﻻﺑﺮدﻧﯽ ﺑرﭘﺮﺳﺎن و ﻓرﻣﺎﻧﺪاران و ﺧﺎوەن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎن ﺑﻮوەﺗ رۆﺗﯿﻦ و ھروەھﺎ ﻧﺎوﭼ ﯾﺎﺧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ھﯽ ﺑﺑە ﭘﺸـــﺘﯽ ﺗﻮﻧﺲ ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ دوو ﺳ ﺟﺎر ﺋو ﺳرۆك ﺷﺎرەواﻧﯿﺎﻧی ﻛ ﺣﻜﻮﻣت ﺑﯚی دﯾﺎرﯾﻜﺮدوون وەدەرﯾﺎﻧﻨﺎون .ﺷﯚڕﺷﮕاﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧ ﻛـــ ھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﻧﻮ ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ و رووﺑـــڕووی ﺣﻜﻮﻣت ﺑﺒﻮوﻧوە ﻟ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﻗﺳﺒ ،ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﺗﺎوەﻛﻮ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ھﺷـــﺖ وەزﯾﺮی ﺳـــر ﺑ ﭘﺎرﺗﯽ ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەی دەﺳﺘﻮوری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻧﺎﭼﺎر ﺑ دەﺳـــﺖ ﻟﻛﺎرﻛﺸـــﺎﻧوە ﺑﻜن .دﯾﺴﺎن ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ،ﺋﻣﺎﻧ ھﺎﺗﻨوە ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ و ﺋم ﺟﺎرەﯾﺎن ﺳـــرۆك وەزﯾﺮی ﭘﺸـــﻮوی ﺳر ﺑ ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەی دەﺳﺘﻮوری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿﺎن ﻟﻛﺎر ﻻدا ،ﺗﯚﺑﯽ ﺋم ﺟﺎرە ﻛ ﺑﻜﻧ ﻧﯿﺸﺎﻧ؟
*رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﻓرەﻧﺴﯿﯿوە: ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺑﯾﺎری ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﻋﺮاق ﻟ ﺗﻮﻧﻠﻜﯽ ﺗﺎرﯾﻜﺪاﯾ ﻓرﯾﺪ ﺋﺳﺳرد ﻣﺳــــﻟی ھﻮﺴــــﺖ ﻟ ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ ﻋﺮاق ﺑﻮوەﺗــــ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﮔرﻣﻮﮔﻮڕی ﺷﻗﺎم و ﻧﺎوەﻧﺪە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن .ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ﺗﻧﮫﺎ ﻛﻮرد ﭘﯽ ﺑﺎﺷ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻻﻧﯿﻜم ﺑﺷﻜﯽ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﻟﻋﺮاق ﺑﮫﺘوە ،ﺑم رۆﯽ ﻛﻮرد ﻟم ﺑﺎﺑﺗدا ﺑﻗد رۆﯽ ﺳــــﻮﻧﻨو ﺷــــﯿﻌ ﻛﺎرﯾﮕر ﻧﯿﯿ. ﻛﻮرد ﻟوە ﻧﯿﮕراﻧ ﻛ ﻛﺸــــﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﺮاپ ﻟﺳر ﭼردەﯾك ﻓﺎﯾﻠﯽ ھﭙﺳــــﺮدراو ﺑﺟﺒ ،ﻟواﻧ ﻓﺎﯾﻠﯽ ﻧﺎوﭼ ﺟﻨﺎﻛﯚﻛﻛﺎن .ﺑم ﻧﯿﮕراﻧﯽ ﮔورە ﻟوەداﯾ ﻛ ﺋم ﻛﺸﺎﻧوەﯾ ﻛﻮرد ﻟﯾﻛﻚ ﻟﺑھﺰﺗﺮﯾﻦ ﺳرﭼﺎوەﻛﺎﻧﯽ ھﺰﯾﺎن ﻟﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺎش رووﺧﺎﻧﯽ رژﻤﯽ ﭘﺸﻮو ﺑﺒﺷﺪەﻛﺎت .ﻛﻮرد ھﯿﭻ ﻟﺪواﻧﯽ ﻟم ﺑﺎرەﯾوە ﻧداوەو دەﺳﺘﺑﮋﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻮرد ﻧﺎﯾوێ ھﯿﭻ ﺷــــﺘﻚ ﻟﺳر ﺧﯚی ﺑﻜﺎﺗ ﻣﺎڵ و ﺑﮔﻮﻧﺠﺎوی ﻧﺎزاﻧ وای ﻧﯿﺸﺎﻧﺒﺪا ﻛ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎداﯾ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﺋم ﻣﺳﻟﯾ ھﺸﺘﺎ ﻟﺑﻏﺪا ﯾﻛﻼﯾﯽ ﻧﺑﻮوەﺗوە .ﺑم ﻟ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﺗﯽ ﻧﮫﻨﯿﺪا ﻛﻮرد دەﺗﻮاﻧ ﺋﺎزادﺗﺮ ھﺒﺴﻮوڕێ و رۆﻜﯽ ﺋﻛﺘﯿﭭﺘﺮ ﺑﮕﯿێ ،ھرﭼﻧﺪە ھﺸــــﺘﺎ ھﯿﭻ ﺋﺎﻣﺎژەﯾك ﺑﯚ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺋم ھو ﻟﺋﺎرادا ﻧﯿﯿ .ﻟﻋﺮاق ھﯿﭻ ﮔﺮووﭘﻚ ھﻨﺪەی ﺳﻮﻧﻨﻛﺎن دژی ﻣﺎﻧوەی ھﺰﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻧﯿﻦ .ﺋو ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧ ﻓﺮاواﻧﺎﻧی ﻛ ﻟﻧﯿﻮەی دووەﻣﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺎﻧﺪا ﺑﻏﺪاو ﻗﻣەوﻜﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺎوﭼ ﺳﻮﻧﻨﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻟﻣﻮوﺳوە ﺗﺎوەﻛﻮ روﻣﺎدی ﮔﺮﺗــــوە ،ﭘﯾﺎﻣﻜﯽ ﺑھﺰ ﺑﻮون ﺑــــﯚ ﺑﻏﺪا ﺑﯚ ﺑﯿﺮﻧﻛﺮدﻧوە ﻟدرﮋﻛﺮدﻧــــوەی ﻣﺎوەی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ .ﺳــــﻮﻧﻨﻛﺎن ﻣﺳــــﻟی دەرﭼﻮوﻧﯽ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﻋﺮاق ﺑﻣﻠﻤﻼﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ ﺷــــﯿﻌﻛﺎﻧﺪا ﺗﻜو دەﻛن و ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ دەرﭼﻮوﻧﯽ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەرﻓﺗﻜﯽ ﺑﺎﺷــــﺘﺮ ﺑﯚ ﻣﺎﻧﯚڕی ﺳﯿﺎﺳــــﯽ دەڕەﺧﺴــــﻨ و ﻛﺎرﯾﮕری ﻟﺳر رۆﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﯿﻌ ﺑﺟﺪ .ﺑﺠﮕ ﻟ ﻛﻮرد ،ﺗﻮرﻛﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟﻛﺸــــﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻧﯿﮕراﻧﻦ .ﺗﺣﺴﯿﻦ ﻛھﯿ ،ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎر ﻟﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻧﻮﻨراﻧﯽ ﻋﺮاق دە” ﻛﺸــــﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟم ﻛﺎﺗدا ﺷﺘﻜﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋم دواﯾﯿی ﺷــــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﺑرﮔﻜﯽ ﻣزھﺑﯿﯿﺎن ﻟﺧﯚوە ﭘﭽﺎوە“ .ﻟﻧﻮ ﺷــــﯿﻌﻛﺎﻧﺪا ،رەوﺗﯽ ﺳــــدر ﻛ زۆر ﻟﺋﺮاﻧوە ﻧﺰﯾﻜ ،زۆر ﭘ ﻟﺳر ﻛﺸﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دادەﮔﺮێ .ﺳــــدر ﺑﺋﺎﺷﻜﺮا ھڕەﺷی ﻛﺮدووە ﻛ ﻣﺎﻧوەی ﺋو ھﺰاﻧ رەﻧﮕ ھﺎﻧﯿﺒﺪەن ﺑﯚﺋوەی ﺑ ﻣﺳﻟی ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوەی )ﺳﻮﭘﺎی ﻣھﺪی(دا ﺑﭽﺘوە .ﻧﻮﻨری ﺋﯚﻓﯿﺴﯽ ﺳــــدر ﻟﻧﺟف ،ﺷــــﺦ ﻋﻟﯽ ﺑﻏﺪادی ،راﺷﻜﺎوﺗﺮ ھﻮﺴﺘﯽ ﺳــــدرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەرﺑی و ﮔﻮﺗﯽ ”ھﻮﺴــــﺘﯽ رەوﺗﯽ ﺳدر رووﻧ ..ﺑﯚ وەدەرﻧﺎﻧﯽ داﮔﯿﺮﻛر ،رەوﺗﯽ ﺳدر ﭼردەﯾك ﺳﺘﺮاﺗﯿﺠﯽ ﻟﺑردەﻣﺪاﯾ ،دﯾﺎرﺗﺮﯾﻨﯿﺎن ﺧﺑﺎﺗﯽ ﭼﻛﺪارﯾﯿ .“ﺋم ھڕەﺷــــﺎﻧ دەﺑ ﺑھﻧﺪ وەرﺑﮕﯿﺮﻦ ﭼﻮﻧﻜ ﺳــــدرﯾﯿﻛﺎن دەﺗﻮاﻧﻦ ﻟڕﮕی ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﺰەوە رەوﺷــــﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﻋﺮاق ﺗﻜﺒﺪەن .ﺳرۆك وەزﯾﺮاﻧــــﯽ ﻋﺮاق ،ﻧﻮوری ﻣﺎﻟﯿﻜﯽ ،زۆر ﺑ ورﯾﺎﯾﯽ ﻛﺎر دەﻛﺎ .ﻟﻟﺪواﻧ ﺋﺎﺷــــﻜﺮاﻛﺎﻧﯿﺪا زۆرﺗﺮ ﺑﻻی ﺋوەدا دادەﺷــــﻜﻨ ﻛ دەﺑ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟﻋﺮاق ﺑﻜﺸــــﻨوەو ﺗﺎﺋﺴــــﺘﺎ ﻟﺑر ﮔﻮﺷﺎری رەوﺗﯽ ﺳــــدرو ﭘﺎرﺰﮔﺎ ﺳﻮﻧﻨﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ھﻮﺴﺘﻜﯽ ﭘﭽواﻧی ﻧﻧﻮاﻧﺪووە .ﺑم ھﺴﻮوڕاﻧﯽ ژﺮ ﺑژﺮی ﻟﮔڵ ﻛﻮردو ﻧﺟف ﻧﯿﺸــــﺎﻧﯿﺪەدا ﻛ ھﻮﺴــــﺘﯽ راﻧﮔﯾﻨﺮاوی ﻟﮔڵ ھﻮﺴﺘﯽ راﮔﯾﻨــــﺮاوی وﻚ ﻧﺎﯾﺘوە .ھﻮﺴــــﺘﯽ ﻧﺟف ﺧﯚی ﻟﺧﯚﯾﺪا ﻣﺎﯾی ﺳــــرﻧﺠ .ﻻﻧﯿﻜم دوو ﺑﮕﻣﺎن ﺑدەﺳــــﺘوەﯾ ﻧﯿﺸﺎﻧﯿﺪەدەن ﻧﺟف دژی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻧﯿﯿ .ﯾﻛﻜﯿﺎن دەﺷــــ ﮔﻮزارﺷﺖ ﺑ ﻟڕاو ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﯾﻛﻚ ﻟﭼﻮار ﻣرﺟﻋ ﺳرەﻛﯿﯿﻛی ﺷﯿﻌی ﻋﺮاق ﻛ ﺋﺎﯾﺗﻮ ﺑﺷــــﯿﺮ ﻧﺟﻓﯿﯿ ،ﺋوﯾﺶ ﻟﺪواﻧﻜ ﺷــــﺦ ﻋﻟﯽ ﻛﻮڕی ﺋو ﺋﺎﯾﺗﻮﯾ ﻛ داوﯾﺗﯽ و ﺗﯿﺪا دە” ﻣرﺟﻋﯿت ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑﻣﻟﺳــــی ﺗﺎزەﻛﺮدﻧــــوەی ﻣﺎوەی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋم ﻣﺳــــﻟﯾ ﺑﯚ ﮔل ھﺪراوەﺗوە“ .ﺋﻣ ﺧﯚی ﻟﺧﯚﯾﺪا ھﻜﺮدﻧﯽ ﮔﯚﭘﯽ ﺳــــوزە ﺑﯚ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎراﻧﯽ ﺷــــﯿﻌ ﻟ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻧﻮﻨراﻧﺪا ﺑﯚ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﻜﺮدﻧﯽ ﭘۆژەی درﮋﻛﺮدﻧــــوەی ﻣﺎوەی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ .دوای ﺋم ﻟﺪواﻧ ،ﺳــــﯾﺪ ﻧﺳــــﯿﺮ ﺑﻛﻜﺎو ﻛ ﻛﺳــــﻜﯽ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﻣرﺟﻋﯿﺗ ،رۆﺷــــﻨﺘﺮو راﺷــــﻜﺎوﺗﺮو ﺑ ﭘﭻ و ﭘﻧﺎ رای ﺧﯚی دەرﺑی و ﮔﻮﺗﯽ ”ﺋﻣۆ ﭘﻮﯾﺴــــﺘﻤﺎن ﺑڕﻜﻜوﺗﻨﻜﯽ ﺋﻣﻨﯽ ﺗﺎزەﯾ ﻟﮔڵ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ“ .ﺋوەﺷــــﯽ ﻧﺷــــﺎردەوە ﻛ ﺋم ﭼﺷﻨ رﻜﻜوﺗﻨﺎﻧ ﺑدﻨﯿﺎﯾﯿوە ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ﻟﺳر ﺳروەری وت دەﺑ ،ﺑم ﺋوەﺷــــﯿﮕﻮت ﻛ ﺋم رﻜﻜوﺗﻨﺎﻧ” زۆر ﭘﻮﯾﺴﺘﻦ ..دەرﭼﻮوﻧﯽ ھﻣﻮو ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﺧﺮاﭘﯽ ﻟﺪەﻛوﺘوە ،ﭼﻮﻧﻜ ھﺰە ﺋﻣﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻋﺮاق ﻟﯿﺎن راﻧﺎﺑﯿﻨﺮێ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﯚﺷﺎﯾﯿﻛ ﭘــــ ﺑﻜﻧــــوە“ .ﺑم ﭘﯿ ،ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻧﻮﻨران ﺑدەﻧﮕﯽ ﻛﻮردو زۆرﯾﻨی ﺷــــﯿﻌ و ﺑﺷــــﻜﯽ دەﺳﺘﺑﮋﺮی ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﺳــــﻮﻧﻨﻛﺎن دەﺗﻮاﻧ زۆرﯾﻨی ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑﯚ درﮋﻛﺮدﻧوەی ﻣﺎوەی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەﺳﺘﺑر ﺑﻜﺎ ،ﺑم رەﻧﮕ ھﻮﺴﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪی رەوﺗﯽ ﺳدر ﻟدژی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،دەﺳــــﺘﺑﮋﺮی ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﺳــــﻮﻧﻨ ھﺎﻧﺒﺪا ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﺑﯚ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ھﻧﺪێ دەﺳﺘﻜوت ﺑﻘﯚزﺘوە .ﺧﺎﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﻟم ﺑﻮارەدا ﺋوەﯾ ﻛ ھﺸﺘﺎ دﯾﺎر ﻧﯿﯿ دەﺳﺘﺑﮋﺮی ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﺳــــﻮﻧﻨ ﺗﺎ چ ﺋﻧﺪازەﯾك دەﺗﻮاﻧ ﺧﯚی ﻟﺑردەم ﮔﻮﺷﺎری ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺗﻮوڕەی ﺳﻮﻧﻨدا راﺑﮕﺮێ و ھﻮﺴﺘﻚ ﺑﻗﺎزاﻧﺠﯽ درﮋﻛﺮدﻧوەی ﻣﺎوەی ﻣﺎﻧوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻨﻮﻨ.
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳ و داﻧری ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺘﺒ ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﻛﺎﻧﯽ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ راﺳﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﮔﯚڕاوە و ﺋو ﺣﯿﺰﺑ راﺳﺘەوەی ﺟﺎران ﻧﯿﯿ .ﺗﯚ ﺑﯽ ﺟﯚرﻚ ﻟ ﭘرﺳﺘﻨﯽ ﻣﺎﺳﯚﺷﯿﺎﻧی ”ﭘﯿﺎوە ﺑھﺰەﻛﺎن“ ھﺎﺗﺒﺘ ﻛﺎﯾوە؟ ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑرەی ﻧﺗوەﯾﯽ ﻟ ﺑﺎوﻛﯽ داﻣزرﻨرەوە دەﮔﻮازرﺘوە ﺑﯚ ﻛﭽﻛی ﺧﯚی .ﺋﺎﯾﺎ ﭘﺎﭘﺎ ﺑﻨﺪﯾﻜﺘﯽ ﺷﺎﻧﺰە دەﯾوێ ﺑم ﺗﻮوﻧﺪڕەواﻧ رووی ﻛﺴﺎ ﺟﻮان ﺑﻜﺎﺗوە؟ ﺑو رﻜﺨﺮاواﻧی ھﺗﺎ دوﻨﯽ ﭘﺸﺘﯿﺎن ﺑ ﺋﺎﻛﺎری ﻣﺳﯿﺤﯽ دەﺑﺳﺖ ﻛﭼﯽ ﺋﻣۆ داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﻣﺎﻓﯽ ھﺎوڕەﮔزﺑﺎزەﻛﺎن دەﻛن و ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا ھﻧﺪێ ﻟ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻣﯾﻠﯽ ھﺎوڕەﮔزﺑﺎزﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەردەﺧن؟ .ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣ ﺟﯚرﻚ ﻟ ﻣﺎﺳﺘﺎوﻛﺮدن ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﺑﯿﺮی دژە ﺟﻮوﻟﻛﯾﯽ و ﺑﯿﺮی ﻧﻜﯚﯿﻜﺮدن ﻟ ھﯚﻟﯚﻛﯚﺳﺖ؟
ﮔﻣی
دۆﻣﯿﻨﯿﻚ ﭬﯿﺪال *
ھﻜﺸﺎﻧﯽ راﺳﺘ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﻣﺎوەی دوو ﺳـــﺎڵ ﻟـــ دوای ﯾك، دەﻧﮕـــﯽ راﺳـــﺘ ﺗﻮوﻧـــﺪڕەوەﻛﺎن ﻟ ﺋوروﭘـــﺎ ﮔﯾﺸـــﺘ رـــﮋەی %10 و ﺗﻧﺎﻧـــت %15ش ،دواﺗـــﺮ ﺋـــو رﮋاﻧﺷﯽ ﺗﭙڕاﻧﺪ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻛﺎﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ھﻧﺪـــﻚ دەوﺗﯽ ﺋوروﭘﺎﯾـــﯽ وەك ﺑﻟﺠﯿﻜﺎ،%17.1 ، ﺑﻮﻟﮕﺎرﯾـــﺎ ،%12ﻓرەﻧﺴـــﺎ ،%10 ھﻧﮕﺎرﯾـــﺎ ،%14.8ھﯚﻧﺪا %17و ﻧﯚروﯾﮋ .%22.9 ﺑـــم دواﯾﯿ ﻟـــ ﺋﯿﺘﺎﯿـــﺎ ﭘﺎرﺗﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﻧﺗوەﯾـــﯽ ﺧـــﯚی ھﻮەﺷﺎﻧﺪەوە و ﭼﻮوە ﻧﺎو راﺳﺘەوە ﻛﻼﺳـــﯿﻜﻛﺎﻧوە .ھر ﻟـــو وﺗدا ﭘﺎرﺗﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺑﺎﻛـــﻮوری ﺟﻮداﺧﻮاز ھرﻤﻛﺎﻧـــﯽ ﻟﯚﻣﺒﺎردﯾـــﺎ ،ﭬﯿﻨﺘﯚ، ﭘﯿﯿﻤﯚﻧﺘﯽ ﮔﺮﺗ دەﺳﺖ. ﻟـــ ﺳﻮﯾﺴـــﺮاش ،ﺳـــﺎﻚ دوای دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻗدەﺧﻛﺮدﻧـــﯽ ﻣﻨـــﺎرەی ﻣﺰﮔوت ،ﭘﺎرﺗـــﯽ ﯾﻛﺘﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪ ﺗﻮاﻧـــﯽ %53ی دەﻧﮕﺪەران رازی ﺑـــﻜﺎت ﺑوەی ھر ﺑﯿﺎﻧﯿﯿﻛﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﺟﯽ ﺋـــو وﺗ ﺋﮔر ”ﺗﺎوان“ﻜﯽ ﻛﺮد و ﻟﺳـــری ﺳـــﺎخ ﺑﻮوەوە ،ﺗﻧﺎﻧـــت ﺋﮔر ﺋو ﺗﺎواﻧ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑ ﻟ” ﺳﻮودوەرﮔﺮﺗﻨﯽ زـــﺪەڕۆش ﻟ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ“ ،ﺋوە ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻟ وت وەدەرﺑﻨﺮێ .ﺑم ﺋـــم ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﻟ ﯾك ﺣﯿﺰﺑوە ﻧﺎﯾﺖ .ﻟ رۆژھﺗوە، راﺳـــﺘﯽ ﺗﻮوﻧـــﺪڕەو ﻣﮋووﯾﻛﯽ درﮋ و ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ھﯾ .ﻟ رۆژﺋﺎواﺷـــوە، ﻧﯿﯚﻓﺎﺷﯿﺴـــﺘﻛﺎن ﻟ ﺷﻮﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﺟﻮون .ﺑم ﻟﺑراﻣﺒر ﺋﻣﺷﺪا، ﺋو ﺣﯿﺰﺑﺎﻧی ﻛ دژی ﺳﯿﺴﺘﻣﻦ و ﺑ دوای دەﺳﺗﺪا دەﮔڕﻦ و ھروەھﺎ ﺋـــو ﭘﺎرﺗﺎﻧی ﻛ ﺗـــﺎزە ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧ و دەﻛﺮێ ﺑـــ دەﻓﺮە ﻓﯾـــﻮەﻛﺎن ﻟ ﻗﻣﯿﺎن ﺑﺪەﯾﻦ ،وەك ﭘﺎرﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋـــﺎزادی ﻟ ھﯚﻧﺪا )ﻟـــم ﺑﺎرەﯾوە وﺗﺎرەﻛی رﯾﻨﻜ ﭬﺎن دﻦ ﺑﺮﯾﻨﻚ ﻟم ژﻣﺎرەﯾدا ﺑﺨﻮﻨوە( ،ﺳرﻛوﺗﻨﯿﺎن ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎوە. ﺋم ﺣﯿﺰﺑﺎﻧـــ ،ﺋﮔرﭼﯽ ھﻧﺪﻚ ﺟـــﺎر ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﭘﺎرادۆﻛﺲ ،ﺑﯚ ﺑﺮەودان ﺑ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﭘﺸـــﺖ ﺑ دوو دﯾـــﺎردە دەﺑﺳـــﺘﻦ :ﻛﻚ وەرﮔﺮﺗﻦ ﻟـــ ﻗﯾﺮاﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و رەﺗﻜﺮدﻧوەی ﺧﻜﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎن )ﺑواﻧ وﺗﺎرەﻛـــی دۆﻣﯿﻨﯿﻚ ﭬﯿﺪال ﻟم ژﻣﺎرەﯾدا( .ﻟﻓرەﻧﺴـــﺎ ،ﺧﺎﺗﻮو ﻣﺎرﯾـــﻦ ﻟﻮﭘـــﻦ ،ﻛ ﻟـــ رۆژی 16ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ی 2011ﺑﻮوە ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑرەی ﻧﺗوەﯾﯽ و ﺷـــﻮﻨﯽ ﺑﺎوﻛﯽ ﮔﺮﺗوە، ﺗﺎڕادەﯾﻛﯽ زۆر ﭘ ﻟﺳـــر ﺋو دوو ﺑﺎﺑﺗ دادەﮔﺮێ و ﭘرەﯾﺎن ﭘﺪەدات.
زۆرﺑــــی ﺑﺰاﭬﻛﺎﻧﯽ راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﺋﻣــــۆ ﭘﺎﭙﺸــــﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑــــﯚ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﺴــــﺘﺎی ﺋﯿﺴــــﺮاﺋﯿﻞ ﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪەدەن ،ﻛ ﭘﺸەوی رۆژﺋﺎواﯾ. ھرﺑﯚﯾــــ ھﻣــــﻮو رﻜﺨــــﺮاوە راﺳــــﺘ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﻟ ﺋوروﭘﺎ ﻟﺳــــر ﭘﺮﺳﯽ ”داﮔﯿــــﺮﻛﺎری ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ“ ﻛﯚﻛــــﻦ ،ﺑم ﻟﺳر ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ ﺑﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻜﺮدن ،دەوﺗﯽ ﻧﺗوە ،ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ ،رﺒﺎزی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋﺎﺑــــﻮوری ،دەوﺗــــﯽ ﺧﯚﺷــــﮕﻮزەراﻧﯽ، ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿ ﮔﺸــــﺘﯿﯿﻛﺎن و ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﮔــــڵ وﻻﯾﺗــــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚﭼﻮوﻧــــﯽ ﺟﯿﺎوازﯾــــﺎن ھﯾــــ .ﺗﯚﺑــــﯽ ”راﺳــــﺘﯿﯿﻛﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی ﺋوروﭘﯽ ﺗﺎزە“ ھﺎﺗﺒﺘ ﻛﺎﯾــــوە؟ ﭼﺎودﺮە ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﻛﺎن – وەك ﻋﯿﺴﺎﯾﯿﻛﺎن ،ﺑ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻚ وەﻣﯽ ﺋم ﭘﺮﺳــــﯿﺎرە دەدەﻧوە :ﺋﺎﯾﺎ ھر ﯾﻛﻚ ﻟم زاراواﻧ ﺗﯾك ﻧﯿﯿ؟ ﺑــــم ﺋﺎﯾﺎ ﺋــــم ﺗوژﻣﺎﻧــــ” ﺗﺎزەن“؟ ﭘﯿــــﺮۆ ﺋﯿﻨﯿﺎزی ،ﭘﺮۆﻓﯿﺴــــﯚری زاﻧﺴــــﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺑﯚﻟﯚﻧﯿــــﺎ ) (1دﻨﯿﺎﻣﺎن دەﻛﺎﺗوە و دەــــ” :ﺗﻧﮫﺎ ﭘﺎرﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋــــﺎزادی )ھﯚﻧﺪی( ﺧﯿﺮت ﭬﯿﻠﺪەرز ﻧﺑ، ﺋواﻧﯿﺪﯾﻜ ھﻣﻮو رﻜﺨﺮاوی ﻛﯚﻧﯽ راﺳﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەون) .(2ھروەھــــﺎ رﺒﺎزی ﺋواﻧی ھوﺪەدەن ﺑﭽﻨ ﻧﺎو ﺳﯿﺴﺘﻣﻛوە دوای ﺋوەی رــــﺰ ﭘﯾﺪا دەﻛــــن ،دژی ﻧرﯾﺘ ﻧﯿﯚﻓﺎﺷﯿﺴﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەوەﺳﺘﻨوە“. ﺑــــم ﺷــــﺘﻚ ﻛــــ ﺗﺎزەﺑــــ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﺑﺎﺑﺗﻛﯾﺎن :ﻛﯚﻧ دووژﻣﻨﯽ ﻛﯚﻣﯚﻧﯿﺴــــﺖ ﻧﻣﺎوە و دووژﻣﻨﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﯾﺎﺧﻮد ﺗﻧﮫﺎ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﺳﺎدە ﺷﻮﻨﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗوە. ﺋﻣش وەك ﮔڕاﻧوەﯾﻛ ﺑﯚ ﻓﯾﻠﺳﻮﻓﯽ ﺋﻤﺎﻧﯽ ﺋﯚﺳﭭﺎﻟﺪ ﺷﭙﯿﻨﮕﻠر ،داﻧری ﻛﺘﺒﯽ )ﻟﮋﺑﻮوﻧوەی رۆژﺋﺎوا() ،(3ﻛ ﻟﺳــــﺎﻧﯽ 1918و 1922دا ﺑوﻛﺮاوەﺗــــوە و ﺑــــﻮوە ﭼﻛﻜﯽ ﻓﯿﻜــــﺮی ﺑدەﺳــــﺘﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرە ﻻوەﻛﺎﻧــــﯽ ﻧﯾﺎر ﺑ ﻛﯚﻣﺎری ﭬﺎﯾﻤﺎر .ﺋﻣﺎﻧ ﺗﻧﮫﺎ ﯾك ﺟﯿﺎوازﯾﯿﺎن ھﯾ ،ﺋوﯾﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋو ﺳــــرﻛوﺗﻨ ﺗﺎزاﻧــــی ھﺒﮋاردن ﻟﻻﯾن ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮە ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ھﺰە رەﺷﻛﺎن ﺑﺷﻜﻦ ﻟ داﺷﻜﺎﻧﺪن ﺑﻻی راﺳﺘەوەﻛﺎﻧﯽ ﺳــــر ﮔﯚڕەﭘﺎﻧــــﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺋوروﭘﺎدا و ھﯿــــﭻ ھﺰﻜﯽ دﯾﻜــــ ﻧﯿﯿــــ ﺑﺘﻮاﻧ وەك راﺳــــﺘ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﻛــــﻚ ﻟ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎدەﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺳرﻣﺎﯾداری ﺑﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺒﻮو وەرﺑﮕﺮﺖ. ﺗﻧﺎﻧــــت ﺳﯿﺎﺳــــﺗﻨﺎس ژان ﺋﯿــــﭫ ﻛﺎﻣﻮ) ،(4ﺗﻮﮋەری ھﺎوﺑش ﻟ ﺋﯿﻨﺴﺘﯿﺘﻮﺗﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿﻛﺎن )ﺋﯿﺮﯾــــﺲ( ،ﺣــــزی ﻟﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧــــﯽ ﺗﺮﻣﯽ“راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو“ ﻧﯿﯿــــ ،ﺑﻜﻮ ﭘﯽ ﺑﺎﺷــــ ﻟﺟﯿﺎﺗــــﯽ ﺋﻣــــ زاراوەﻛﺎﻧﯽ ”رادﯾــــﻜﺎل ،زﯾﻨﯚﻓــــﯚب ،ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺴــــﺖ“ ﺑﯚ ﺋــــم رﻜﺨﺮاواﻧ ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﺮــــﻦ .ﺋﺎﯾﺎ ﺋم زاراوەی دواﯾــــﯽ وەك ﺧﻮێ ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ھﻣﻮو ﭼﺸــــﺘﻚ؟ ﺑڕﺰ ﻛﺎﻣﻮ ﻟوﺑﺎرەوە دەﺖ “:ﺋم وﺷﯾﺷــــﻢ ﺑدڵ ﻧﯿﯿ ﻣﮔر ﺗﻧﯿﺎ وەك ﻣﯾﻠــــﻚ ﺳــــﯾﺮی ﺑﻜﯾﻦ ﺑﯚ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﺑرەو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ راﺳــــﺘوﺧﯚ ،واﺗ ﺟوھری راﺳﺘﻗﯿﻨی ﻣﯿﻠﻠت ﻛ ھردەم ﻟﺳر ھﻗ ﺑراﻣﺒر دەﺳــــﺘﺑﮋﺮە ﮔﻧﺪەﻛﺎن“ .ﺑﭘﭽواﻧی ﺋم ھﻮﺴــــﺘ ،ﻛﺎﺑﺮاﯾﻛــــﯽ وەك ﺋﺮﯾﻚ ﭬــــﯚرت ،دﺖ و دەــــﺖ ”رۆژﻚ دێ ﺋﻮە ﺳﻮﭘﺎﺳــــﻤﺎن ﺑﻜن“ ) .(5ﺑﯚ رﯾﻔﯚرﻣﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴــــﺘﻣﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸــــﯿﻨﯽ :ﺋﺎﯾــــﺎ ﺋو ﻟ %70ﯾی ﺧﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻛ دەﻦ ”ﻧﺎ“ ﺑﯚ رﯾﻔــــﯚرم ﮔﻣﮋەن؟ ﺋم ﺳﯿﺎﺳﺗﻨﺎﺳــــ ﻟــــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿــــﺪا دەــــﺖ ”ﻧﻮﺧﺒﮔراﯾﯽ و ﻣﯿﻠﻠﺗﮕراﯾﯽ دوو ﺑﺮای ﺟﻤﻜﻦ“. ﻛﺎﻣﻮ ﭘﯿﻮاﯾ ﺋم ﺳــــرﻛﺮداﻧی ﻛس ﻧﺎزاﻧــــ ﻟ ﻛﻮــــﻮە ھﺎﺗــــﻮون وەك دەﻓﺮە ﻓﯾﻮەﻛﺎن وان :ﻟ ھﯚﻧﺪا ،ﭘﯿﻢ ﻓﯚرﺗﻮﯾﻦ، ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﭘﺸﻮو ﺑﺋﺎﺷﻜﺮا
ھﺎوڕەﮔزﺑﺎزﺘﯽ ﺧﯚی راﮔﯾﺎﻧﺪ و دواﺗﺮ ﺑﻮوە ﺋﯿﺴﻼﻣﯚﻓﯚب – ﺋو ﺑﺎﺳﯽ ﭼوﺳﺎﻧﺪﻧوەی ھﺎوڕەﮔزﺑﺎزەﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﻮەڕاﺳــــﺘﯽ دەورووژاﻧــــﺪ و ﺧﻜــــﯽ دﯾﻜش ﺑﺎﺳــــﯽ ﭘﺸﻠﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ژﻧﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺮد-ﻓﯚرﺗﻮﯾﻦ ﻟ6 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2002دا ﻛﻮژرا ،واﺗ ﺳﺰدە رۆژ ﭘﺶ ﺋوەی ﻟﯿﺴﺘﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛی %17ی دەﻧﮕــــﻛﺎن ﺑدەﺳــــﺘﺒﻨ ،ﻟــــ ﺳﻮﯾﺴﺮاش ﺣﯿﺰﺑﻛی ﻛﺮﯾﺴﺘﯚف ﺑﻠﯚﺧر، ﯾﻛﺘﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪ ،ﻛ ﺑم دواﯾﯿ رەوﺗﻜﯽ رادﯾﻜﺎﻟــــﯽ وەرﮔﺮﺗﻮوە ،ﺗﻮاﻧﯽ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ 2007ﺑﮕﺎﺗ رﮋەی %29ی دەﻧﮕــــﻛﺎن .ھرﭼﯽ ﻓﯿﻨﻠﻧﺪاﯾ ،ﺣﯿﺰﺑﻜﯽ ﺳــــﯾﺮی وەك ﻓﯿﻨﻠﻧﺪﯾﯿ راﺳــــﺘﻗﯿﻨﻛﺎن ﻛ ﻟ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﺋﺎﺳــــﺎﯾﯿوە ﮔﯚڕاوە ﺑﯚ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ دژە ﺳﯿﺴﺘم و دژە ﻛﯚﭼﺒراﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ و ﺳرﻛﺮدەﻛی ﺑڕﺰ ﺗﯿﻤﯚ ﺳﯚﯾﻨﯽ، ﺋﻣۆ ﺑ ﺋﺎﺷــــﻜﺮا ﻟــــ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﺋوروﭘﺎ ﮔﻮﺗﺎر ﭘﺸﻜش دەﻛﺎت. ﺑــــﯚ وەﺳــــﻔﻜﺮدﻧﯽ راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی ﻛﯿﺸﻮەری ﺋوروﭘﺎ ،ﺋﺎﯾﺎ ﺑﺎﺷﺘﺮە ﺑﺷﻮەی
ﻟﺳرەوە ﺑﺎﺳﻜﺮان ﺳرھﺪەدەن ﭼﻮﻧﻜ ﺳﯿﺎﺳــــت ھــــروەك ﺳﺮووﺷــــﺖ ﺣز ﺑ ﺑﯚﺷﺎﯾﯽ ﻧﺎﻛﺎت. ھرﭼﻧــــﺪە رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧــــﯽ ﺳــــر ﺑ ﮔﺮووﭘﯽ ﯾﻛــــم ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﺪا )رﮋەی دەﻧﮕﯿﺎن ﻟ %1 ﺑﯚ %7ە( ،ﺑم ﺋو ﺣﯿﺰﺑﺎﻧی ﺳر ﺑ ھردوو ﮔﺮووﭘﻛــــی دﯾﻜن ،ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧــــﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧــــﯽ ﺋوروﭘﺎ و ھروەھﺎ ھﺒﮋاردﻧﯽ دﯾﻜی ﻛ ﺑم دواﯾﯿ ﺋﻧﺠﺎﻣــــﺪراون ﭘﺘﺮ ﻟــــ%10 ی دەﻧﮕﻛﺎن ﻟــــ 11 دەوﺗﺪا ﺑدەﺳــــﺘﺒﻨﻦ :ﻧﻣﺴــــﺎ ) ،(%FPO - 12.7ﺑﻟﺠﯿــــﻜﺎ )ﻓﻼﻣــــﺲ ﺑﯿﻼﻧــــﮓ ،(%10.9 ،ﺑﻮﻟﮕﺎرﯾــــﺎ )،(%12 داﻧﯿﻤﺎرك ) ،(%14.8ﻓرەﻧﺴــــﺎ ) %12ﻟ ھﺒﮋاردﻧ ھرﻤﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳــــﺎﯽ ،(2010 ھﻧﮕﺎرﯾــــﺎ ) ،(%14.8ﺋﯿﺘﺎﯿــــﺎ )ﯾﻛﺘﯽ ﺑﺎﻛــــﻮور ،(%10.2 ،ﻟﯿﺘﻮاﻧﯿــــﺎ )،(%12.2 ﻧﯚروــــﮋ ) ،(%22.9ھﯚﻧﺪا ) ،(%17و ﻟ ﺳﻮﯾﺴــــﺮا ) .(%29رﻜﺨﺮاوی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ ﻧﺧﺮاوەﺗ ﺳر ﺋم ﻟﯿﺴﺘ ﭼﻮﻧﻜ
ھﻣﻮو رﻜﺨﺮاوە راﺳﺘ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﻟ ﺋوروﭘﺎ ﻟﺳر ﭘﺮﺳﯽ ”داﮔﯿﺮﻛﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ“ ﻛﯚﻛﻦ ،ﺑم ﻟﺳر ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ ﺑﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺒﻮون ،دەوﺗﯽ ﻧﺗوە ،ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎ ،رﺒﺎزی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ،دەوﺗﯽ ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯽ ،ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿ ﮔﺸﺘﯿﯿﻛﺎن و ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﮔڵ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺟﯿﺎوازﯾﺎن ھﯾ ﺗﺎك ﯾﺎن ﺑﺷــــﻮەی ﻛﯚ ﻧﺎوﯾﺎن ﺑﮫﻨﺮﺖ؟ ﺋﯿﻨﯿﺎزی و ﻛﺎﻣﻮ ھردووﻛﯿﺎن ﺑﺎﺳﯽ ”ﺑﺰاﭬﻜﯽ دووڕەگ“ دەﻛن ﻛ ﺳروﺳــــﯿﻤﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑ ﮔﻮــــﺮەی ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەوﺗﺎن و ﻧرﯾﺖ و ﺷﺎﻧﯚ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﭘﺎرﺗﻜوە ﺑﯚ ﭘﺎرﺗﻜﯽ دﯾﻜ دەﮔﯚڕێ .ﺑم ﻧﺎﺷﻜﺮێ ﺑ ﺑﺰاﭬﻜــــﯽ ”ﺋوروﭘﯽ“ داﺑﻨﺪرێ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﯽ راﺳﺘﯽ رادﯾﻜﺎل ھردەم دژی ﺑﻮﻧﯿﺎﺗﻨﺎﻧــــﯽ ﺋوروﭘﺎ ﺑﻮوە ﻛ ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯽ وەك رۆﺑــــﺮت ﺷــــﻮﻣﺎن و ژان ﻣﯚﻧ ﭘﺶ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺷﺳﺖ ﺳﺎڵ داواﯾﺎن دەﻛﺮد. ﺑــــم ﺟــــﯚرە ،ﺋﮔر رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳــــﻚ ﺑﯿوێ ﺑ دواداﭼﻮون ﺑﻜﺎت ،دەﺗﻮاﻧ ﺳﻮود ﻟم زاﻧﯿﺎرﯾﯿﺎﻧ وەرﺑﮕــــﺮێ و ﻟ رۆژھت و رۆژﺋــــﺎوای ﺋوروﭘﺎوە ﺑﺎﯾــــﯽ ﺋوەﻧﺪەش ﺑﺎﺑت ﻛﯚﺑﻜﺎﺗوە ﺗﺎوەﻛــــﻮ ﭘﯚﻟﻨﻜﺮدﻧﻜﯽ ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯿﺎﻧ داﺑﻨ ﻛ ﺳ ﺗﻮﺧﻤﯽ ﺳرەﻛﯽ ﻟﻚ ﺟﯿﺎﺑﻜﺎﺗوە. ﺋــــو ﮔﺮووﭘــــ ﻧﯿﯚﻓﺎﺷﯿﺴــــﺘﯿﯿﭘراوﺰﯾﺎﻧــــی ﻛــــ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺋﺎﺳــــﺎﻧﯽ دەﺳــــﺘﺒرداری ﺳــــﯚزﯾﺎن ﺑﻦ ﺑــــﯚ ﻛﺮاس رەﺷﻛﺎن ﯾﺎن ﻛﺮاس ﻗﺎوەﯾﯿﻛﺎن ،ﺗﻧﺎﻧت ﺑــــﯚ ﺗﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﺑﺮووﺳــــﻜﯽ ﺋﻤﺎﻧﯽ )ﺋﺲ ﺋــــﺲ( ﻛــــ ﺑﺎوﺑﺎﭘﯿﺮاﻧﯿﺎن ﻟــــ رﯾﺰی ﺋم ﺗﯿﭙﺎﻧــــ ﻟ دژی ”ﺑﯚﻟﺸــــﭬﯿﺰم و ﺟﻮﻟﻛ“ دەﺟﻧــــﮕﺎن .دﯾﺎرﺗﺮﯾﻦ ﺋــــو ﮔﺮووﭘﺎﻧ ﻛ ﺑرەو ﻧﻣﺎﻧﻜﯽ ﺳﺮووﺷﺘﯽ دەڕۆن ،ﮔﺮووﭘﯽ ﻛﯚﻣﺎرﯾﯿﻛﺎن )رﯾﭙﺑﻠﯿﻜﺎﻧر( ﻟ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ، ﮔﺮووﭘــــﯽ )ﻓﺎﻻﻧﮓ( ﻟ ﺋﯿﺴــــﭙﺎﻧﯿﺎ ،ﺑﺰاﭬﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ – ﻣﺷــــﺨﯽ ﺳــــ رەﻧﮓ M.S.E.F.Tو ﺑﺰاﭬﯽ ”ورﯾﺎﯾﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﯚرﺗﯚدۆﻛﺴﯽ“ )ﺋﺎﯾﻨﯽ %98ی ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﯿﻛﺎن( ﺋــــو ﺣﯿﺰﺑﺎﻧی دژی ﺳﯿﺴــــﺘﻣﻦ ،ﻛ ھر ﻟ ﺳــــﺎﻧﯽ ﻧوەﺗﻛﺎﻧوە ھر ﯾﻛﯾﺎن ﺑ ﺷــــﻮازی ﺧﯚی ھوﺪەدات ﺋــــو ”ﭘردە ﺗﻧﺪروﺳــــﺘﯿﯿ “ﺑﺪڕﻨــــ ﻛــــ ﺧــــﯚی ﻟ ﭘﻧــــﺎدا ﺷــــﺎردﺑﻮوەوە ﺑﯚ ﺋــــوەی ﺑﺘﻮاﻧ ﻟﺑر ھﺗﺎودا ﺷــــﻮﻦ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﮕﺮێ .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﻟــــم ﻛﺎﯾﯾدا ﻛ” رﺰدارەﻛﺎن“ ﺑﺟﯿﺎﻧﮫﺸﺘﻮوە ،ﺋو دەﻓﺮە ﻓﯾﻮاﻧی ﻛ
ﺗﺎﻛ رﻜﺨﺮاوە ﻛ ﺑﯾﻛﺠﺎرەﻛﯽ ﺧﯚی ﻟم ﮔﺮووﭘ ﺟﯿﺎﻛﺮدووەﺗوە. ﺑ ﻗﺴی ﺋﯿﻨﯿﺎزی ”ﭘﻮەرە ﺳرەﻛﯿﯿﻛ ﺋوەﯾــــ ﻛ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋﺎﺧﯚ ﺣﯿﺰﺑﻛ دەﯾوێ ﺧــــﯚی ﻟــــ ﺣﻜﻮﻣــــت ﺑــــدوور ﺑﮕﺮێ – ﺑوھﯿﻮاﯾــــی ﺑﯿووﺧﻨ -ﯾﺎﻧﯿﺶ دەﯾوێ ﺑﭽﺘ ﻧﺎوی و ﭘﯚﺳــــﺖ وەرﮔﺮێ ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟ ﻧﺎوەوە ﺑﯿﮕﯚڕێ“ .ﺋﻣش ﺑﻣرﺟﻚ ﺋﮔر ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑﯿﻜن ،ﺑ واﺗﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜ” ،راﺳﺘﯽ ﻧرﻣــــەو واز ﻟ ﭘراوﺰﻛﺮدﻧﯽ ﺑﻨ .“ﺋم ﭘﺮۆﻓﯿﺴــــﯚرە ﺑﺑﯿﺮﻣﺎن دﻨﺘوە ﻛ ﭼﯚن ھرﯾك ﻟ ﺣﯿﺰﺑﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﺑﻮوﻧوە ﻟﭘﻨﺎو ﻛﯚﻣﺎر RPRو ﯾﻛﺘﯽ ﻟﭘﻨﺎو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ UDFﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ وازﯾﺎن ﻟ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﻟﮔڵ ﺑــــرەی ﻧﺗوەﯾﯽ FNھﻨﺎ ،ﺑم ﺑزەﺣﻤﺗﯽ و ﭘﺎش ﻣﺸــــﺘﻮﻣﻜﯽ زۆر ).(6 ﺋﯿﻨﯿﺎزی ﭘﯿﻮاﯾ ﻛــــ” ﺗﻮوﻧﺪڕەوﺑﻮون زۆر ﺟﺎران ﺗﻧﮫﺎ ﻛﺎرداﻧوەﯾﻛ ﺑﯚ ﺋم داﺑاﻧ. ﺑﭘﭽواﻧوە ،ﺋواﻧــــی ﻧرﻣﯽ دەﻧﻮﻨﻦ، ﺑﯚﯾ وادەﻛن ﭼﻮﻧﻜــــ دەزاﻧﻦ ﻛ ﺑرەی راﺳﺖ ﻗﺒﻮﯿﺎن دەﻛﺎت“. ﻧﺰﯾﻜی 800ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮﻚ ﻟ ﺑﺎﻛﻮورەوە، ﯾﯚرگ ھﺎﯾﺪەر واﯾﺪەزاﻧﯽ ﻛ دەﺗﻮاﻧ ھﻣﺎن ﮔﺮەوەﻛــــی ھﺎوﺗﺎ ﺋﯿﺘﺎﯿﯿﻛــــی ﺑﺒﺎﺗوە ﺑ ﺋــــوەی ﺗﯚزﻗﺎــــﻚ دەﺳــــﺘﺒرداری ﻧﺎﺳــــﻨﺎﻣﻛی ﺧــــﯚی ﺑﺖ .ﺋــــم ﭘﯿﺎوە ﻛــــ ﻟﺳــــﺎﯽ 1986ەوە ﺳــــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﭘﺎرﺗــــﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋﺎزادی ﻧﻣﺴــــﺎی دەﻛﺮد، ھﻮﺴــــﺘﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛــــی ﻟﺑراﻣﺒر ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﭬﯿﻧﻨﺎ ﺗﻮوﻧﺪﺗﺮ ﻛﺮد و ﺗﺎواﻧﺒﺎری دەﻛﺮد ﺑــــوەی ﻛ ﻟﺑــــﻮاری داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎردا ھﻨــــﺪەی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ راﯾﺨﯽ ﺳــــﯿم ﻛﺎرﯾﮕر ﻧﯿﯿ .ﺑ وەدەﺳــــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ رﮋەی %27ی دەﻧﮕــــﻛﺎن ﻟ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳــــﺎﯽ ،1999ﺣﯿﺰﺑﻛــــی ھﺎﯾﺪەر ﺗﻮاﻧﯽ ﺑﮕﺎﺗوە ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴــــﺘﻛﺎن و ﻟــــ ﭘﺎرﺰﮔﺎرەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺗﭙڕﻨــــ ،ﺑــــ ﺟﯚرﻚ ﻛ ﺳــــرﻛﺮدەی ﭘﺎرﺰﮔﺎرەﻛﺎن ﭘﺸــــﻨﯿﺎزی ﻛﺮدﺑﻮو ﭼﻧﺪﯾﻦ وەزارەت ﺑﺪاﺗــــ ھﻧﺪــــﻚ ﻟــــ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑــــﯽ ﺋﺎزادی ﻧﻣﺴــــﺎ .ﻟم ﻛﺎﺗﺷــــﺪا،
ھﺎﯾﺪەر ﺧﯚی ﻛﺸﺎﻧﺪەوە ﺑﯚ ﺑﻨﻜﻛی ﺧﯚی ﻟ ﻛﺎرﯾﻨﺘﯿﺎ” .ﺷــــﯚڕش ﻟ دژی ﺑﺎوك“ ﻛ ﺣﺗﻤﯽ ﺑﻮو ،ﻟ ﺳﺎﯽ 2005ﭘﺎﯽ ﭘﻮەﻧﺎ ﺗــــﺎ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﻧﯿﯚﻓﺎﺷﯿﺴــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﺑﻧﺎوی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﻧﻣﺴــــﺎ داﻣزرﻨ ،ﺑم ﺟﯚرە راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی ﻛﺮدە دوو ﺑش – ﻛﻣﯿﻨ ﻛ ﯾك ﻟﺳر ﺳــــ دەﺑﻦ -ﺧﯚﯾــــﺎن ﺑدوورﮔﺮﺗــــﻮوە ،و زۆرﯾﻨش ﻛ دوو ﻟﺳر ﺳ دەﺑﻦ ﭼﻮوﻧ ﭘﺎڵ ﺣﻜﻮﻣﺗــــوە .دواﺗﺮ ﺧﯚی ﻟﺳــــﺎﯽ 2008دا دوای ﺋوەی ﻟ ﯾﺎﻧﯾﻛﯽ ﺷواﻧی ھﺎوڕەﮔزﺑــــﺎزەﻛﺎن دەھﺎﺗــــ دەرەوە و ﺑ ﺳرﺧﯚﺷــــﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻠﻛی ﻟﺪەﺧﻮڕی ﻟ ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻜﯽ ھﺎﺗﻮوﭼﯚدا ﮔﯿﺎﻧﯽ ﻟدەﺳﺘﺪا. ﻛﺎﺗــــﻚ ﺧﺎﺗــــﻮو ﻣﺎرﯾــــﻦ ﻟﻮﭘــــﻦ ﺧﯚی ﻛﺎﻧﺪﯾﺪﻛــــﺮد ﺑﯚﺋــــوەی ﺷــــﻮﻨﯽ ﺑﺎوﻛــــﯽ ﺑﮕﺮﺘــــوە ،ﺑھﻣــــﺎن ﺷــــﻮەی ھﺎﯾﺪەر، دەﯾﻮﯾﺴــــﺖ ھﻣﺎن رﺒﺎزەﻛی ﮔﯿﺎﻧﻔﺮاﻧﻜﯚ ﻓﯿﻨﯽ ﺑﮕﺮﺘﺑــــر ،ﺑم ﺑ ﺋوەی واز ﻟ ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨ – ﻛﭼﯽ وا ﭘﺪەﭼ ﺑﺘﻮاﻧــــ” ﺳــــﯿﻔﺎﺗﯽ ﺷــــﯾﺘﺎﻧﯽ“ ﻟﺑرەی ﻧﺗوەﯾﯽ ﻓرەﻧﺴــــﯽ ﺑﻜﺎﺗوە ﺑ ﺋوەی ﮔﯚڕاﻧﻜﯽ رﯾﺸﯾﯽ ﺑﺳر ﺣﯿﺰﺑ ﻛﯚﻧﻛدا ﺑﻨــــ .ﺑم ﭼــــﯚن دەﻛــــﺮێ ﺑرەﻧﮕﺎری
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺳـ ﺧﺰاﻧﯽ راﺳﺘەو ﻟ ﺋوروﭘﺎ داوای داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟﺳﻨﻮورە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﺎن و ﭼﺎﻛﺴــــﺎزﯾﯿﻛﯽ دادﭘروەراﻧــــی ﺑﺎج و ﭘﺎﭙﺸــــﺘﯽ ﺑﯚ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﯾﺎن ﭘﯿﺸﺳــــﺎزﯾﯿ ﺑﭽﻮوك و ﮔورەﻛﺎن و ..ھﺘﺪ دەﻛﺎت .ﻟﻮﭘﻨﯽ ﺑﺎوك دەرەﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻟﺷــــﻮەی ﭘﺮۆﮔﺮام ﺑﺧﺸــــﯽ ﺑ ﻛﭽﻛی“:وا ﺑﯚ 10ﺳــــﺎﻚ دەﭼ ﻛ داﺑﺷــــﻜﺮدن ﻟ ﮔﺷﻛﺮدﻧﺪاﯾ ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪی ﺳــــرﻣﺎﯾی داراﯾﯽ ).(... ﺳرەڕای ﺋﻣﺎﻧ ،رﻮﺷﻮﻨﻛﺎﻧﯽ وەﺳﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﯿﻤــــی ﻛﯚﻣﯾﺗــــﯽ ﻟ ھﻧﺪــــﻚ ﺑﻮاری ﺗﻧﺪروﺳــــﺘﯿﺪا و ھروەھﺎ ﭼﺎوﺧﺸــــﺎﻧﺪﻧوە
ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﺳﻮود ﻟ ﭼوﺳﺎﻧوە و ﺑ ھﯿﻮاﯾﯽ ﺧﻚ دەﺑﯿﻨﻦ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا، ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰە ﺗﺎزەﻛﺎن ھﺳﺘﯽ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻛﺎردﻨﻦ ﺑﯚ ھﺮﺷﻜﺮدﻧ ﺳر ھﺳﺘﯽ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ رەﮔزی ﺳﺎﻣﯽ
)ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی( ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Diego Fernández de Cevallos ﺋو ﻛﺳــــ ﯾﺎﺧﯿﯿﺎﻧ ﺑﺒﻨوە ﻛ دﯿﺎن ﺑﯚ ﺳردەﻣﯽ رژﻤﯽ ﭬﯿﺸــــﯽ و ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯽ“ﻓﺮۆﺷﺮاو“ ﻟﺪەدات؟ رﻛﺎﺑرەﻛی دﯾﻜش ﻛ ﺧﯚی ﻟ ﺑﯚﺳ داﻧﺎوە ،دەرﻓﺗﯽ ﺑﯚ رەﺧﺴــــﺎوە ﺗﺎوەﻛﻮ ﺧﺎــــ ﻧﺎﻛﯚﻛﻛﺎﻧﯽ ﻧﯾﺎرەﻛی ﺑﻘﯚزﺘوە .ﺋــــم رﻛﺎﺑرە ،ﻛ ﺑڕﺰ )ﺑﺮوﻧــــﯚ ﮔﯚﻟﻨﯿــــﺶ(ە ،ﭘﯿﻮاﯾ ﺋو ﻣﺸــــﺘﻮﻣەی ﺳــــﺑﺎرەت ﺑــــ” داﮔﯿﺮﻛﺎری ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ“ دەﻛﺮێ ،ﻛ ﺑ ﻣﺑﺳﺖ ﮔورە ﻛﺮاوە” ،ﺋﮔر ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑﻜﺎت ،ﻻوازﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺑﻧﺎو داﻣﺎﯿﻨﯽ ﺳﯿﻔﺗﯽ ﺷﯾﺘﺎﻧﯽ دەردەﺧﺎت .ﺳﯿﺴــــﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺗﻧﯿﺎ ﭘﺸﺖ ﺑو ﮔرەﻧﺘﯿﺎﻧ ﺑﺒﺳﺘ ﻛ ﭘﯿﺪەدرﻦ .ﺑﻜﻮ ھردەم داوای ﺷﺘﯽ زﯾﺎﺗﺮ دەﻛﺎت ) (...و دەﯾوێ ﺳــــری ﺑﯚ داﻧوﻨﯿﻦ ،دوای ﭘﺸﺘﺪادان ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭼﯚﻛﯿﺸﯽ ﺑﯚ دادەﯾﻦ“ ).(7 ﺧﺎﺗﻮو ﻟﻮﭘﻦ ،ﻛﺎﺗﻚ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑرەی ﻧﺗوەﯾﯽ ﮔﺮﺗ دەﺳﺖ ،واﻧﯾﻛﯽ ﻟ ﭼﺎرەﻧﻮوﺳــــﯽ ھﺎﯾﺪەری ﻧﻣﺴﺎﯾﯽ وەرﮔﺮت. ﺋﻣــــی دواﯾﯽ راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛــــ ” ﺗﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﺑﺮووﺳــــﻚ )ﺋﺲ ﺋﺲ(ی ﺳر ﺑ ﺳﻮﭘﺎی ﺋﻤﺎﻧﯽ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ رﺰ و ﺷﻜﯚن“ ) ،(8ﻛﭼﯽ ﻟﻮﭘﻨــــﯽ ﻛﭻ ﻧﯿﺎزی ھﯾ ﺑــــﯚ ھﺗﺎ ھﺗﺎﯾ
ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ دووەم ھﺪاﺗوە و ﭼﯿﺘﺮ ﺋو ﻗﺴــــ ﺗﻮوﻧﺪاﻧــــ ﻧﻛﺎﺗوە ﻛ ﺑﺎوﻛــــﯽ دەﯾﻜــــﺮدن وەك ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧ ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺎوﻛﯽ ﮔﻮﺗﯽ ژوورەﻛﺎﻧﯽ ﻏﺎز )ﻣﺑﺳﺖ ﺋو ژووراﻧﯾــــ ﻛ ﻟ ﺟﻧﮕﯽ دووەﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا ﺟﻮﻟﻛﻛﺎﻧﯽ ﺗﺪا دەﺳــــﻮوﺗﻨﺪرا -وەرﮔ( ”زۆر ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﻦ ﻟ ﻣﮋوودا“. ﻟھﻣــــﻮوی ﮔﺮﻧﮕﺘﺮ ﺋوەﯾــــ ﻛ ﺧﺎﺗﻮو ﻟﻮﭘــــﻦ ﺑ ﺳــــﻜﺮدﻧوە ﺑﺎﺳــــﯽ ﭘﺮﺳــــ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﻛﺮﻜﺎران دەﻛﺎت ،ﺑﯚﯾ ﺑرەی ﻧﺗوەﯾــــﯽ ﻟﻛﺎﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﺪا ﺗﻮاﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺑرﭼــــﺎوی ﻛﺮﻜﺎران ﺑﯚ ﺧــــﯚی راﺑﻜﺸــــ ،ﭼﻮﻧﻜ ھــــم ﻟ ﭼپ و ھم ﻟ ﺳــــﺎرﻛﯚزﯾﺰم ﺑــــ ھﯿﻮاﺑﻮوﻧ .ﺑ ھﻣﺎن ﺷــــﻮازی ﺑڕﺰ ﻟﻮﭘﻨــــﯽ ﺑﺎوك ﻛ ﻟﯾﺎدی ﭼﻮوﺑﻮو رۆژﻚ ﻟ رۆژان ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﻛﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو و ﺳرﺳــــﺎم ﺑﻮو ﺑ رۆﻧﺎﻟﺪ رﮕﻦ، ﻟــــ رۆژی 1ی ﺋﺎﯾــــﺎر )ﻣﺎﯾــــﺲ(ی 2010 ﻟﭘ داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﺗﻮاﻧﺴــــﺘﯽ ﻛﯾﻦ و ﺑﯿﻤی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺴــــﺘﻣﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ ﻛﺮد ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﭼﺎﻻﻛﻜﺮدﻧــــوەی ﺑﻛﺎرﺑﺮدن و دۆزﯾﻨوەی رﮕی ﮔﺷﺳــــﻧﺪن ) ،(9ﻛ ﺗﺎﻛ رﮕﯾ ﺑﯚ ”داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧوەی دەرﻓﺗﯽ ﻛﺎر ﺑﯚ ھﻣﻮوان ،ﺑ ژن و ﭘﯿﺎوەوە“ .ھروەھﺎ
ﺑﺳﯿﺴــــﺘﻣﻛﺎﻧﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸــــﯿﻨﯽ ،ﺑﺮﯾﺘﯿــــﻦ ﻟﭘﯿﺎدەﻛﺮدﻧــــﯽ رﺒﺎزﻜﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﻛــــ ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿﻛﯽ ﺟوھــــری ھﯾ ﻟﮔڵ ﺋﺎوات و ﻧرﯾﺘﻛﺎﻧﯽ وﺗﻛﻣﺎن“. ﺑڕــــﺰ ﭘﯿﺮۆ ﺋﯿﻨﯿــــﺎزی دە ﻛ ﺣﯿﺰﺑ ﻧﺎﺑرﭘﺮﺳــــﻛﺎن ﺑــــوە ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﻦ ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗــــﺪا ﺑﻨﯽ ﺋوەﻣﺎن ﭘــــﺪەدەن ﻛ” ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻚ دەﺑﺘ ﺧﯚڕاﯾﯽ و ﭼﯿﺘﺮ ﺑﺎج ﻧﺎدەﯾﻦ“ .ﺑ ﻣرﺟﻚ ”دەوﺗﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟﮔــــڵ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠــــﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﯾﻛﺒﮕﺮﺘــــوە“ ﻟ ﺑﺎﺷــــﻮور و رۆژھﺗﯽ ﺋوروﭘــــﺎ ﻛ ﺑ دەﺳــــﺖ دەردەﺳــــرﯾوە دەﻧﺎﻨﻦ و ھروەھﺎ ﻟ ﺋوروﭘﺎی ﺑﺎﻛﻮور ﻛ ﺗﺎﺋﺴﺘﺎ ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧ .ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ دﯾﻜ ﺋوەﯾ ﻛ راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﮔﺮەو ﻟﺳر دەوﺗــــﺎن دەﻛﺎت ﺑــــﯚ ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ﺋــــو ﺳــــرﻣﺎﯾﺎﻧی ﺳــــﻨﻮوری ﻧﺗوەﻛﺎن دەﺑن و دەﺑﯿﻨﯿﻦ ﻛــــ ﺣﯿﺰﺑﻛﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺑﺎﻛﻮوری ﺋﯿﺘﺎﯽ و ﻓﻼﻣﺰ ﺑﯿﻼﻧﮕﯽ ھﯚﻧﺪی داوای ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوەی ھرﻤﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎداﻧﯿﺎ و ﻓﻼﻧﺪر دەﻛن .ﺋﺎﯾﺎ ﺑﺎﻧﮕﺷ ﺑﯚ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ھرﻤﺎﯾﺗﯽ ﺷﻮﻨﯽ ﺑﺎﻧﮕﺷ ﺑﯚ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﻧﺗوەﯾﯽ دەﮔﺮﺘوە؟ ﺑم ﻟﻧﻮ ﺋــــو رﻜﺨﺮاواﻧدا ،ﺟﮕ ﻟ ﻓڕەﻧﺴــــﺎ ،ﺧﺎﻜﯽ ھﺎوﺑش ھﯾ ﺋوﯾﺶ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﻜﺮدن ﻟ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ .ﻟ ﺳــــرەﺗﺎی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴــــﻤﺒر(، ﻧﺰﯾﻜــــی 30ﻟ ﺳــــرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧــــﺪڕەو – ﻟواﻧــــ ،ﺧﯿــــﺮت ﭬﯿﻠﺪەرزی ھﯚﻧﺪی ) ،(10ﻓﯿﻠﯿﭗ دﯾﻮﯾﻨﺘری ﺑﻟﺠﯿﻜﯽ و ﺟﮕﺮەوەی ﯾﯚرگ ھﺎﯾﺪەر ،ھﺎﯾﻨﺰ ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺷﺘﺮاﺧی ﻧﻣﺴــــﺎﯾﯽ– ﭼﻮوﻧ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ و وەك ﻣﯿﻮاﻧﯽ زۆر ﮔﺮﻧﮓ ﭘﺸﻮازﯾﯿﺎن ﻟﻜﺮا. ﺋﺎﺧﺮ ﻣﻧﺠڵ ﺳرﻗﺎﭘﯽ ﺧﯚی دەدۆزﺘوە: ﺟﮕﺮی ﺳرۆك وەزﯾﺮان و وەزﯾﺮی ﻛﺎروﺑﺎری دەرەوە ،ﺋﺎﭬﯿﮕــــﺪۆر ﻟﯿﺒرﻣــــﺎن ﻛ ﻣﻜﻮڕە ﻟﺳــــر ﭘﺎﻛﻜﺮدﻧوەی دەوﺗﯽ ﺟﻮﻟﻛ ﻟ ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن ،ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾﻛﯽ ﮔرﻣﻮﮔﻮڕی ﻛــــﺮد ﻟﮔڵ ﺑڕﺰ ﭬﯿﻠــــﺪەرز ﻛ ﺧون ﺑ ﻗدەﺧﻛﺮدﻧﯽ ﻗﻮرﺋﺎﻧوە دەﺑﯿﻨ. ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی ﺋوروﭘﯽ European Freedom Allianceﻛــــ ﺷــــﺎﻧﺪەﻛی ﻧﺎردﺑــــﻮو ﺑﯚ ﺋﯿﺴــــﺮاﺋﯿﻞ ،ﺑﺮﯾﺘﯿﯿــــ ﻟﻟﻘﯽ ﺋوروﭘﺎی ﻛﯚﻣــــی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻛ ھﻣﺎن ﻧــــﺎوی ھﯾ .ﺧﺮﺧﻮاز ﺋﯚﺑﺮی ﭼﺮﻧﯿﻚ ،ﻛ
ﭼﻞ و دووھﻣﯿﻦ ﻣﻠﯿﯚﻧﺮی ﻟﯚس ﺋﻧﺠﻠﺴــــ )) (11ﺧﺎوەﻧﯽ ﻧﺰﯾﻜی 750ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻرە(، ﻟرﮕی ”راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﻛی ﯾﯚرﺷﻟﯿﻢ“ ،داوای ﺑﺳــــﺘﻨﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﯿك دەﻛﺎت ﻟﻧﻮان وﺗــــ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﯿــــﻛﺎن ﺑراﻣﺒــــر ” ﺋم ھڕەﺷ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿ ﺗﺎزەﯾی ﻛ ﺳﺮووﺷﺘﻜﯽ ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘﺎری ھﯾ ،واﺗ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰم“. دوای ﺋــــوەی ھﺎﺗﻨوە ﺋوروﭘﺎ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺋﻧﺪاﻣــــﯽ ﺷــــﺎﻧﺪەﻛ ﻛ ﺟﯚرﻜــــﯽ ﺗﺎزەی ﮔﺷﺘﯿﺎرﯾﺎن داھﻨﺎ ،ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﻛﺎﻧﯽ ”دژ ﺑ ﺑﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻜﺮدن“ ﻛﺮد ﻛ ﻟﻻﯾن رﻜﺨﺮاوە ﺑﭽﻮوﻛﻛﺎﻧﯽ وەك رەﺗﺪاﻧوەی ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ )رﯾﭙﯚﺳــــﺖ ﻻﯾﯿﻚ( و ﺑﻠﯚﻛﯽ ﻧﺎﺳــــﻨﺎﻣﯾﯽ )ﺑﻠــــﯚك ﺋﯿﺪاﻧﺘﯿﺮ( – ﺋم دوو ﮔﺮووﭘ داھﻨری ﺳــــﻮوﻛ ژەﻣﯽ ﺳﯚﺳﯿﺠﯽ ﺑراز و ﺷڕاب و ھروەھﺎ ﺷﯚرﺑﺎی ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕﯽ ﺑرازن ،ﺋﻣش ﺑ ﭘﺎﭙﺸــــﺘﯽ ﭘﮕــــ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿ زاﯾﯚﻧﯿﯿــــ ﺗﻮوﻧﺪڕەو و ﺋﺗﺳــــﯿﯿ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛی www.drzz. . frﻛواﺗ ﻣﺳﻟﻛ ﻟﻣودوا ﭘﯾﻮەﺳﺖ ﻧﺎﺑ ﺑﺗﯚــــ ﻣﮋووﯾﯿﻛــــی ﺟﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿــــﺰم – ﻛ ﭘﺎﻨری ﺑﺷــــﻚ ﻟ راﺳــــﺘ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﺑﻮو ﺗﺎوەﻛﻮ ﭘﺸــــﺘﯽ ﺋﯿﺴــــﺮاﺋﯿﻞ ﺑﮕﺮن ﻟﺟﻧﮕﯽ ﺳــــﺎﯽ ،1967 ﺑﻜﻮ ﭘﯾﻮەﺳــــﺖ دەﺑ ﺑ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺋواﻧــــی ﻟ ھــــﯽ ﭘﺸــــوەدا ﻟ دژی ”ﺑﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻜﺮدﻧﯽ رۆژﺋﺎوا“ دەﺟﻧﮕﻦ. ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺳــــﯾﺮە ،ﭼﻮﻧﻜ ﭼﯚن دەﻛﺮێ 25ﻣﻠﯿﯚن ﻣﻮﺳــــﻤﺎن ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ ﺑﺳــــر 500ﻣﻠﯿﯚن ھﺎووﺗﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎدا ﺑﺴــــﭘﻨﻦ؟ ﺑم ﺋﻣ وادەﮔﯾﻨــــ ﻛ ﻛﺎرﯾﮕــــری ﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﻜﯽ ﻧﺎﺑراﺑر ﺑﻋﻗﯽ ﺧﻚ ﺑ ھﻧﺪ وەرﻧﺎﮔﯿﺮێ ﻟﻛﺎﺗﻜــــﺪا ﻛ ﺑﭼﺎوی ﺧﯚﻣــــﺎن دەﺑﯿﻨﯿﻦ وەھﻤﯽ ”ﺑرﯾﻛﻜوﺗﻨﯽ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﺘﯿﯿﻛﺎن“ وا ﺧرﯾﻜــــ دەﺑﺘــــ راﺳــــﺘﯽ .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﺳﻮود ﻟ ﭼوﺳﺎﻧوە و ﺑ ھﯿﻮاﯾﯽ ﺧــــﻚ دەﺑﯿﻨﻦ ﻟﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا ،ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰە ﺗﺎزەﻛﺎن ھﺳﺘﯽ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن ﺑﻛﺎردﻨﻦ ﺑﯚ ھﺮﺷﻜﺮدﻧ ﺳر ھﺳﺘﯽ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ رەﮔزی ﺳــــﺎﻣﯽ ﻛــــ رەﻧﮕــــ ھﻧﺪێ ﺟﺎر ﺗﻮوﻧﺪﺑــــ ،ﺑم ﻟڕووی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯿوە ﻟ ﭘراوﺰ ﻧﺮاوە ).(12
ﻟ10 ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴــــﻤﺒر(، ﻟﺷﺎری ﻟﯿﯚن ،ﺧﺎﺗﻮو ﻣﺎرﯾﻦ ﻟﻮﭘﻦ راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ دﯾﺎردەی ﻧﻮﮋﻛﺮدن ﻟﺳــــر ﺷﻗﺎﻣﻛﺎن ﻟﻻﯾــــن ﻣﻮﺳــــﻤﺎﻧﺎﻧوە )ﻟﺑﯿﺮی ﭼﻮوە ﻛ ﺋﻣــــ ﺑھﯚی ﻧﺑﻮوﻧــــﯽ ﻣﺰﮔوﺗوەﯾ ﻟﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷــــﺎری ﻓرەﻧﺴﺎدا( ”ﺟﯚرﻜ ﻟ داﮔﯿﺮﻛــــﺮدن“ ،ﺑــــم داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﻜﯽ ﺑ ”زرﭙﯚش“ و ﺑ” ﺳرﺑﺎز“ .ﺗﯚ ﺑﯽ ﺋﻣ ﺑــــ رﻜوت ﺑ؟ ﺋی ﺋﮔــــر ﺋم دﯾﺎردە ﺗﺎزەﯾ ﺑھﺎرات ﭘﺪاﻛﺮاوە ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺑﮕﺑ ﺑﯚ ھﺮﺷــــ ﺗﺎزەﻛی ﺋم ﺗﺎﻗﻤ ﻛ راﺳﺘﯽ راﺳﺘەو ﭘﻜﺪەھﻨ؟ ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺧﺎﯽ ھﺎوﺑﺷــــﯽ ﻛﻣﻦ ﻟﻧﻮان ﺳــــﺎﻧﯽ دوای ﺟﻧﮕﯽ دووەﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و ﺳــــﺎﻧﯽ ﺑﯿﺴﺘﻛﺎن و ﺳــــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴــــﺘﻣﺪا .ﺑــــم ﻣﺗﺮﺳــــﯿﯿﻛ ،ﺑﺎ ﻟ رواﺗﯿﺸــــﺪا ﺟﯿﺎواز ﺑﺖ ،ﺋوەﻧﺪە ﺑﭽﻮوك ﻧﯿﯿ :ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮاﻧﯽ ﻓﺎﺷﯿﺰم ﯾﻛﺴر دەﺳت ﻧﺎﮔﺮﻧ دەﺳــــﺖ ،ﺑﻜﻮ وردە وردە ﻟڕووی ﻓﯿﻜﺮﯾﯿوە ﺑﺳر ﻛﯚﻣﮕ ﻣدەﻧﯿﯿﻛﺎﻧﺪا زاڵ دەﺑﻦ .واﺗ ﺑ ﭘﭽواﻧی ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛی ﮔﺮاﻣﺸﯽ. ﻟ ﻛﺘﺒﯽ )ﺑﯿﺮەوەرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ زﯾﻨﺪان(دا)،(13 ﺗﯿﯚرﯾﺰاﻧــــﯽ ﻧﺎﺳــــﺮاوی ﻣﺎرﻛﺴــــﯽ ﺧﻜﯽ ﺳــــردﯾﻨﯿﺎ ﺋﻧﺘﯚﻧﯿــــﯚ ﮔﺮاﻣﺸــــﯽ دە ﻛ دەوت ”ﺑ ﺳﯿﺴــــﺘﻣﻜﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻗی ﺧــــﯚی دەﭘﺎرــــﺰێ )دەزﮔﺎ دەوﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻧﺘــــﺮۆل ،راﮔﯾﺎﻧــــﺪن ،ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ،ﻧرﯾﺘ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎن( ﻛ ﻟﻨﺎﮔڕﻦ ﺳــــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﺗﯽ ھﺮﺷــــﻜﺮدن ﻣﻮﻣﻜﯿﻦ ﺑــــﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ دەﺑ ھرﯾﻛﯾﺎن ﺑﺟﯿﺎ دەﺳﺘﯽ ﺑﺳردا ﺑﮕﯿﺮێ. ﺑﯚﯾ ﺷڕی ﺷﻮﻦ ﺑ ﺷﻮﻦ ﭘﻮﯾﺴﺘ ،واﺗ ﺳــــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﺗﻚ ﺑﯚ ﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋﺎﺳﺘ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ و ﯾــــك ﻟــــ دوای ﯾﻛﻛﺎﻧــــﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ“. * ﻣﮋووﻧﻮوس و رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ،ﭘﻜوە ﻟﮔڵ ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ ﺑﺎدی ،ﺳرﭘرﺷﺘﯽ داﻧﺎﻧﯽ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﻛﺮدووە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ )دەوﺗﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧــــﯽ :2011ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ دەوﺗﯽ ﺗﺎﻗﺎﻧ،( ﭼﺎﭘﻣﻧﯿﯿﻛﺎﻧــــﯽ ﻻدﻜﻮﭬــــﺮت ،ﭘﺎرﯾﺲ، .2010 وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺗﻧﮫـــﺎ ﺋﺎﻣـــﺎژە ﭘﭽواﻧﻛﺎن ﻧﺑ ،ﻗﺴـــﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻧـــﺎو ﻛواﻧﻛﺎن ﻟ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳـــر وەرﮔﯿﺮاون. ) (2دوو ﻟ ﻛﺘﺒﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳر )ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ( ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ) ﻣزرای ﺋﯿﺘﺎﯿﯿﻛﺎن .ﻣﺗﺮﺳﯽ ﺋﯿﻐﺮای ﮔل(، ﭼﺎﭘﻣﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ رﯾﺘﺴـــﯚﻟﻠﯽ ،ﻣﯿﻼﻧﯚ ،2010 ،و راﺳـــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﻟ ﺋوروﭘﺎ ،ﭼﺎﭘﻣﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻞ ﻣﻮﻟﯿﻨﯚ، ﺑﯚﻟﯚﻧﯿﺎ.1994 ، ) (3ﺋـــم ﻛﺘﺒـــ ﻟﻻﯾـــن دەزﮔﺎی ﭼﺎﭘﻣﻧﯽ ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ،ﻟﺳـــﺎﯽ 1948ﻟـــ دوو ﺑرﮔﺪا دووﺑﺎرە ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. ) (4ھﺎوداﻧـــری ﻓرھﻧﮕﯽ راﺳـــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو )ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯽ( ،ﻟ ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧـــﯽ ﻻروس ،ﭘﺎرﯾﺲ، .2007 ) (5ﻟﻧﺎو ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﺳﻨﺎﺗﯽ ﻓرەﻧﺴﺎدا ،ﻟ23 ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی .2010 ) (6ﻟـــ16 ی ﺋـــﺎدار )ﻣﺎرس(ی ،1986ھردوو ﺣﯿﺰﺑﻛﺎﻧﯽ )ﻛﯚﺑﻮوﻧوە ﻟﭘﻨـــﺎو ﻛﯚﻣﺎر( و )ﯾﻛﺘﯽ ﻟﭘﻨﺎو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ( ھﺒﮋاردﻧ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ و ھرﻤﺎﯾﺗﯿﯿﻛﺎن دەﺑﻧوە ،ﺑم ﺟﯚرە ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﻟ ﺑﯿﺴـــﺖ و دوو ھرﻤﯽ ﺋو وﺗﯾﺎن دەﻛوﺘ دەﺳـــﺖ ،ﻛ ﻟ ﭘﻨﺠﯿﺎﻧﺪا ﺑ ﭘﺎﭙﺸـــﺘﯽ ﺑرەی ﻧﺗوەﯾﯽ ﻟﻮﭘﻦ ،ﻟ ﺑراﻣﺒردا ،ﺋم ﺣﯿﺰﺑی دواﯾﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺟﮕﺮاﯾﺗﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﺷش ﻟو ھرﻤﺎﻧ ﺑدەﺳﺘﺪﻨ. ) (7ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﻛی رۆژی 12ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی .2010 ) (8ﮔﯚﭬﺎری ﻟﻮ ﭘﻮان ،ﭘﺎرﯾﺲ11 ،ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی .2008 ) (9دوای ﺋوەی ﺑﺷﻜﯽ زۆری ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮد ﺑﯚ رﺰﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ژان داركwww. ، .((fronnational.com ) (10ﺋﺎژاﻧﺴـــﯽ ھواﯽ ﻓرەﻧﺴـــﺎ AFPدە “:ﭬﯿﻠـــﺪەرز دژی ﭘﺪاﻧﯽ ﺧﺎﻛ ﺑ ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ،ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋﻣ ﭘﺸـــﻨﯿﺎزی ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ ﺋﺎرەزووﻣﻧﺪاﻧی ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺮد ﻟ ﺋﻮردن“. ھروەھـــﺎ داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﻧﺸـــﯿﻨﮕ ﯾھﻮدﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧـــﺎری رۆژﺋﺎوا ﻛﺮد و وەك ”ﻗی ﺋـــﺎزادی ﻧﺎوی ﺑﺮدوون، ﺑﻣش ﺗﺣددای ھﻣﻮو ﺋو ھﺰە ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻧی ﻛﺮد ﻛ ﻧك ھر ﻣﺎف ﺑ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ ﻧﺎدەن ،ﺑﻜﻮ ﺑ رۆژﺋﺎواش ﻧﺎدەن ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟ ﺋﺎﺷﺘﯽ و ﺳرﺑرزی و ﺋﺎزادﯾﺪا ﺑﮋﯾﻦ“. )) (11ﭘﻧﺠﺎھﻣﯿﻦ دەوﻣﻧﺪﺗﺮﯾﻦ ﻛﺳـــﯽ ﻟﯚس ﺋﻧﺠﻠﺲ :ﺋﯚﺑﺮی ﭼﺮﻧﯿﻚ ،(42ﻟﯚس ﺋﻧﺠﻠﺲ ﺑﯿﺰﻧﺲ ﺟﯚرﻧل24،ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی .2010 ) (12ﺳﺎڵ ﻟ دوای ﺳﺎڵ راﭘﯚرﺗﯽ ﻛﯚﻣﯿﺴﯿﯚﻧﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ راوﮋﻛﺎری ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ www.cncdh.fr ) (13ﻟ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر ،ﭘﺎرﯾﺲ ) 1996 ،ﭼﺎﭘﯽ ﯾﻛم ﻟﺳﺎﯽ 1947ﺑوﺑﻮوەﺗوە(.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - - 2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳردەﻣﯽ ﻟﺒﻮوردەﯾﯽ ﻟ ھﯚﻧﺪا رﯾﻨﻜ ﭬﺎن دﻦ ﺑﺮﯾﻨﻚ* ﻟ 29 ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی ،2007ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘــــﺎری راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ھﺎﻧــــﺰ ﯾﺎﻧﻤــــﺎت ،ﺑھــــﯚی ھﺎﻧﺪاﻧــــﯽ رق و ﻛﯿﻨــــی رەﮔزﭘرﺳــــﺘﯿﯿوە ﺑدوو ھﻓﺘ زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮدن و داﻧﯽ 3400ﯾﯚرۆ ﺳــــﺰادرا. ﺋﻣش ﭘﺎش ﺋوە ھﺎت ﻛ ﻟ رۆژی 27ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،1994دوای ﺑﺷﺪارﯾﻜﺮدﻧﯽ ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻜﺪا ،ﺑﯾﺎرﯾﺪا ﺑﺟﯿﺪی ﻛﺎر ﺑﻜﺎت ﻟﭘﻨﺎو ھرﭼﯽ زووﺗﺮی ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨــــﺎن ﺑﻛﯚﻣﮕــــی ﻓﺮەﻛﻮﻟﺘﻮور. ﺑم ﻛس ﻟ دژی ﺑرﻧﺎﻣی ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳﻜﺎی ﺗﯚﻣﺎر ﻧﻛﺮدﺑﻮو – ﺋو ﺑرﻧﺎﻣﯾی ﻛــــ ﻧﺎوﻧﯿﺸــــﺎﻧﻛی ﺑﺮﯾﺘﯿﺒﻮو ﻟــــ” ھر ﺑﺎﻨﺪەﯾك ﺑ ھﻼﻧــــی ﺧﯚﯾوە ﺟﻮاﻧ-“ و ھروەھــــﺎ داوای داﻣزراﻧﺪﻧــــﯽ ﻛﺎرﮔی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﭘﻧﺎﺑران دەﻛﺎت ﺗﺎوەﻛﻮ ﺗﯿﺪا ﺑ ﻧﺎﭼــــﺎری ﺑﺨﺮﻨ ﺳــــر ﻛﺎر .ھروەھﺎ ھﺎﻧﺰ ﯾﺎﻧﻤــــﺎت داوای دﯾﭙﯚرﺗﻜﺮدﻧوەی ﺋو ﻛﯚﭼﺒراﻧی دەﻛﺮد ﻛ ﺑﻜﺎرن. دواﻧﺰە ﺳــــﺎڵ دواﺗﺮ ،ﻟ14 ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟــــﻮن(ی ،2009ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎری راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﺧﯿــــﺮت ﭬﯿﻠــــﺪەرز راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ”ﭘﻮﯾﺴــــﺘ ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﺑﻜــــﻮ دەﯾﺎن ﻣﻠﯿﯚن ﻣﻮﺳــــﻤﺎن ﻟ ﺋوروﭘــــﺎ دەرﺑﻜﺮــــﻦ )“(1
ﻣﺎﯾﺲ )ﻣﺎی( 2002و ھروەھﺎ ﻛﻮﺷــــﺘﻨﯽ دەرھﻨری ﺳــــﯿﻨﻣﺎﯾﯽ ﺑڕﺰ ﺗﯿﯚ ﭬﺎﻧﮕﯚخ ﻟﻻﯾــــن ﺗﻮوﻧﺪڕەوﻜﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﯿوە ﻟ 2ی ﺗﺸــــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی 2004 ﻗﻮڕەﻛی ﺧﺳــــﺘﺘﺮﻛﺮد .ﻟوﻛﺎﺗ ﺑدواوە، رق و ﻛﯿﻨــــ ﺑﺎــــﯽ ﺑﺳــــر ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾــــ ﻓﯿﻜﺮﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﻛﺸــــﺎوە ،ﺋﻣــــش ﺑﻮوەﺗ ھــــﯚی ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﯽ ھﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی. ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎری ﻟﯿﺒﺮال ﭬﯿﻠﺪەرزﯾﺶ ﺑﺷﺪاری ﻟم ﺑزﻣــــدا ﻛــــﺮدووە ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﯾﻛﻚ ﻟ ھﺎوڕﯿﻛﺎﻧﯽ ،ﺧﺎﺗﻮو ﺋﯾﺎن ﺣﺮﺳــــﯽ ﻋﻟﯽ .ﺋﻣﺎﻧ ھردووﻛﯿﺎن ﺣز ﻟ ﻗﺴــــی ورووژﻨــــر دەﻛن و ﻟم
.Vrijheid، PVVﭬﯿﻠﺪەرز ﻛﻮرﺳــــﯿﯿﻛی ﭘرﻟﻣﺎﻧــــﯽ ﻟدەﺳــــﺖ ﻧــــﺎدات و ﺧــــﯚی وەك دوا ﻗــــی ﺷﺎرﺳــــﺘﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎواﯾــــﯽ دادەﻧﺖ ﻟﺑراﻣﺒر داﮔﯿﺮﻛﺎری ﻣﻮﺳــــﻤﺎﻧ ﺑرﺑــــرەﻛﺎن و ﺑــــردەوام ﺑﯿﺮ ﻟﺗﺮﺳــــﯽ ﺑﺋﯿﺴــــﻼﻣﺒﻮوﻧﯽ رۆژﺋــــﺎوا دەﻛﺎﺗوە .ھر ﺋﻣﺷــــ واﯾﻠﻜﺮدووە دۆﺳــــﺘﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺑﻤرج ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﺪا ﭘرەﭘﺒﺪات .ﺑﯚ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ،ﭬﯿﻠﺪەرز ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﺳــــﻨﻮوردارﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادی ﻣﻮﺳــــﻤﺎﻧﻛﺎن دەﻛﺎت .ھــــر ﻟ رﻗﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﺶ ﺧﯚی ﻛﺮدووەﺗــــ دەﻣاﺳــــﺖ و ﺋﺎزادﯾﺨــــﻮاز ﺑﯚ ھﺎوڕەﮔزﺑﺎزەﻛﺎن )ھﯚﻣﯚﺳﻜﺴﻮاﻟﻛﺎن(.
ﻟوەی ﺗﺎواﻧﺒﺎر ﺑﻜﺮێ ﺑوەی ﻛ ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ دژ ﺑﯾﻛــــﻦ ،ھرﭼﻧــــﺪە ھر ﻟﺳــــﺎﯽ 1990ەوە ھــــﺎوﻛﺎری ﮔﺮووﭘــــﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻛﺎن ﺑﻮوە ﻟ ﭘرﻟﻣﺎن و دواﺗﺮ ﻟﺳــــﺎﯽ 1998 ﺑدواوە دەﭼﺘ ﻧﺎوﯾﺎﻧوە ،ﻛﭼﯽ ﺑﺎﻧﮕﺷ دەﻛﺎت ﻛ ﺳر ﺑو ﭼﯿﻨ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﻧﯿﯿ و ﺑﻜﻮ ﺑــــ ” رزﯾﻮ“ﯾﺶ ﻟ ﻗﻣﯽ دەدات. ﺋم ﻗﺴــــ ﺗﻮوﻧﺪاﻧی ﻧﺎﭼﺎرﯾﺎن ﻛﺮدووە ﻛ ﭘﺎﺳوان ﺑﯚﺧﯚی داﺑﻨ و ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻧﮫﻨﯽ ﺑﮫﺘوە. ﻟ ھﺒﮋاردﻧ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﯿﻛی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒــــر(ی ،2006ﭘﺎرﺗــــﯽ ﻟﭘﻨــــﺎو ﺋــــﺎزادی ﺗﻮاﻧﯽ رــــﮋەی %5.9ی
ﮔﻮﺗﺎرﺑﮋاﻧﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی وەك ﺑڕﺰ ﺧﯿﺮت ﭬﯿﻠﺪەرز، ﺑ ﮔﻮﺗﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن راﺳﺘﻜﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوﯾﺎن ﮔﺷ ﭘﺪاوە ﻛ ﭘﺎﻧﺰە ﺳﺎﻚ ﭘﺶ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ھﯚﻧﺪا ﺑرﭼﺎو ﻧدەﻛوت ﺟﻨﻮ و ﺳــــﻮوﻛﺎﯾﺗﯽ دەھﻨﻨ ﻧﺎو ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﺳﯿﺎﺳــــﯿﯿﻛﺎن .ﺑــــم ھر ﻛﺳــــﻚ ﺑ ھﻣــــﺎن زﻣﺎﻧﯽ ﺑڕــــﺰ ﭬﯿﻠــــﺪەرز وەﻣﯽ ﺑﺪاﺗوە ﺋــــوە ﺗﺎواﻧﺒــــﺎری دەﻛﺎت ﺑوەی ﻛ” ﺳــــر ﺑ ﺷــــﯾﺘﺎﻧ“و ﺑﻣش رێ ﺑﯚ ﻛﻮژراﻧﯽ ﺧﯚﺷﺪەﻛﺎت .ﻟم ﺑﻮارەدا ﭬﯿﻠﺪەرز ﯾﻛم ﻛــــس ﻧﯿﯿ ﺋوەی ﮔﻮﺗﺒ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻓﯚرﺗﻮﯾﻨﯿــــﺶ ﻧﯾﺎرەﻛﺎﻧــــﯽ ﺑــــوە ﺗﺎواﻧﺒﺎر دەﻛﺮد ﻛ ھوﯽ ﻧﺎوزڕاﻧﺪﻧﯿﺎن دەدا ﻛﺎﺗﻚ ﺑراوردﯾﺎن دەﻛــــﺮد ﻟﮔڵ ﯾﯚرگ ھﺎﯾﺪەر و ﺑڕﺰ دﭬﯿﻨﺘر .دەﯾﮕﻮت “:ﺋﮔر ﺷــــﺘﻜﻢ ﺑ ﺳرﺑ ،ﺋﻮە ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرن“.
ﺑﯚ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم، ﭬﯿﻠﺪەرز ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﺳﻨﻮوردارﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎزادی ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎن دەﻛﺎت. ھر ﻟ رﻗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ ﺧﯚی ﻛﺮدووەﺗ دەﻣاﺳﺖ و ﺋﺎزادﯾﺨﻮاز ﺑﯚ ھﺎوڕەﮔزﺑﺎزەﻛﺎن – ﺑرﻧﺎﻣــــی ﺋــــو ”ﺗﺎواﻧﻜﺎراﻧ “ﺑﺎس ﻟ ﭼﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ دەﻛﺎت ﻟ ﺋوروﭘﺎ .ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋم ﻟﺪواﻧﺎﻧدا دادﮔﺎ ورﺗی ﻟﻮە ﻧھﺎت. ﭼــــﯚن وﺗﯽ ﺋﺮاﺳــــﻤﻮس و ﺳــــﭙﯿﻨﯚزا ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺧﯚی ﺑ ﮔﻮﺗﺎرە ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دژ ﺑ ﭘﺮەﻧﺴــــﯿﭙﯽ ﻟﺒﻮوردەﯾﯽ راﺑﻨ ﻛ ھﯚﻧﺪا ﻟﻣﮋە ﺧﯚی ﭘﻮە ھﺪەﻛﺸــــ؟ ﺗﺎدوﻨ ،راﺳﺘەوی ﺗﻮوﻧﺪ رﮋەﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚی ﻧﺑﻮو ﻛ ﺑﺎﺳﺒﻜﺮێ ،ھرﭼﻧﺪە ﻟ ھﯚﻧﺪا ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ رﮋەﯾﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﭘﯾەوﻛﺮاوە :ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﯽ ،1994ﮔﺮووﭘﻛﺎﻧﯽ ﺳــــر ﺑ راﺳﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەو ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن رﮋەی %2.4ی دەﻧﮕﻛﺎن و 3ﻛﻮرﺳــــﯽ ﭘرﻟﻣﺎن ﺑدەﺳﺘﺒﻨﻦ .ﺑم ﺋﻣۆ دەرﺑﯾﻨﯽ ﮔﻮﺗﺎری زۆر ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋ ﺑﻮوەﺗ ﺷﺘﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ. ﻟوﻣﺎوەﯾﺷﺪا رووداوەﻛﺎﻧﯽ 11ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻣﺒر(ی 2011ﺑﻧﺰﯾﻨﯽ ﻛﺮدە ﺳر ﺋﺎﮔﺮەﻛ .ﺳ ھﻓﺘ ﭘﺶ ﺋو رووداواﻧ، ﭘﯿﻢ ﻓﯚرﺗﻮﯾﻨﯽ ﻛﯚﻧــــ ﭼپ و ھﺎوڕەﮔزﺑﺎز و ﻧﯾــــﺎری ﺳرﺳــــﺧﺘﯽ ﺋﯿﺴــــﻼم ،ھﺎﺗ ﻧﺎو ﺳﯿﺎﺳــــﺗوە ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ھﺮﺷﻜﺮدﻧ ﺳــــر ”ﺗﺎﺑــــﻮو“ی ﻓﺮەﻛﻮﻟﺘــــﻮوری .ﻟﭼﺎو ھﻧﺪﻚ ﻟ ﻗﺴــــﻛﺎﻧﯽ ﻓﯚرﺗﻮﯾﻦ ،ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ ﺳرﻛﺮدەی ﺑﻟﮋﯾﻜﯽ ﺑڕﺰ ﻓﯿﻠﯿﭗ دﭬﯿﻨﺘر ھــــر ھﯿﭻ ﻧﯿﻦ .ﻛﻮژراﻧــــﯽ ﻓﯚرﺗﻮﯾﻦ ﻟ6 ی
ھر ﺧﯚﯾﺸﯽ ﺗﺎﻛ رﺒرە و ﺋﮔر ﮔﻠﯾﯿﺶ ﺑﻜﺎت ﻟــــو ”دﯾﻮارە ﺗﻧﺪروﺳــــﺘﯿﯿی“ ﻛ ﻟدەورﯾﺎن داﻣزراﻧﺪووە ،ﺋوە ﻟڕاﺳــــﺘﯿﺪا ھر ﺧﯚی ھﯚﻛﺎرەﻛﯾﺗﯽ. ﺑ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻟﻧﺎو ﭘرﻟﻣﺎﻧﺪا، ﻛﺷــــﻮھواﯾﻛ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳردا ھﺎﺗﻮوە. ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎرەﻛﺎﻧــــﯽ ﺳــــر ﺑﺣﯿﺰﺑﻛــــی،
ﭘﺎﺷﻛﺸﻛﺮدن ﻟﺳر ﭘﺮﺳﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ و رﻜﻜوﺗﻦ ﻟﮔڵ ﺣﻜﻮﻣت
ﺑﻮارەدا ﺑھﺮەﯾﻛﯽ ﭼﺎﻛﯿﺎن ھﯾ. ﻟ2 ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳــــﭙﺘﻣﺒر(ی ،2004 ﺑڕﺰ ﭬﯿﻠﺪەرز ﺣﯿﺰﺑﻛی ﺧﯚی ﺑﺟﮫﺸﺖ و رﻜﺨﺮاوﻜﯽ دﯾﻜی داﻣزراﻧﺪ ﻟژﺮ ﻧﺎوی ﭘﺎرﺗــــﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋــــﺎزادی Partij voor de
ﺑڕﺰ ﭬﯿﻠﺪەرز ﻛ دووژﻣﻨﯽ ﺳرﺳﺧﺘﯽ ﭼپ و ﻧﻮﺧﺒﻛﺎن و رۆژﻧﺎﻣﻛﺎن و ھروەھﺎ ﯾﻛﺘﯽ ﺋوروﭘﺎﯾ ،ﺑﺗﻮوﻧﺪی ھﺮش دەﻛﺎﺗ ﺳر ﺋواﻧی ﻛ ﻟدژی ﻧﺗوەی ھﯚﻧﺪی ”ﭘﯿــــﻼن دەﮔــــن“ .ﺑ ﺋوەی ﺑﺘﺮﺳــــ
دەﻧﮕــــﻛﺎن ﺑدەﺳــــﺘﺒﻨ ﻛــــ ﻛﺮدﯾ9 ﻛﻮرﺳــــﯽ ﻟﭘرﻟﻣﺎﻧﺪا .ﺳــــرۆﻛﯽ ﺣﯿﺰب ﺧﯚی ﻛﺎﻧﺪﯾﺪەﻛﺎﻧﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮدﺑﻮو ﭼﻮﻧﻜ ﺋم ﺣﯿﺰﺑ ﭘﯾەوی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻧﺎﻛﺎت ،ﺑﻜﻮ ﺑﮔﻮﺮەی ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﯽ راﺑراﯾﺗﯽ ﻛﺎردەﻛﺎت.
ﻟ ھﺒﮋاردﻧ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﯿﻛی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی 2006دا ﻟ ھﯚﻧﺪا ،ﭘﺎرﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋﺎزادی PVVﺗﻮاﻧﯽ رﮋەی 5.9%ی دەﻧﮕﻛﺎن ﺑ دەﺳﺘﺒﻨﺖ ﻛ ﻛﺮدﯾﯿ 9 ﻛﻮرﺳﯽ ﻟ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺪا .ﺳرۆﻛﯽ ﺣﯿﺰب ﺧﯚی ﻛﺎﻧﺪﯾﺪەﻛﺎﻧﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮدﺑﻮو ﭼﻮﻧﻜ ﺋم ﺣﯿﺰﺑ ﭘﯾەوی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻧﺎﻛﺎت ،ﺑﻜﻮ ﺑ ﮔﻮﺮەی ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﯽ راﺑراﯾﺗﯽ ﻛﺎردەﻛﺎت
ﺑڕﺰ ﭬﯿﻠﺪەرز ،ﻛ ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﻧﻮﻛﺘ و ﻧﻮﻛﺘﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﻟ ﺟوھری ﻣﺳﻟﻛﺎن دەدەن ،ﺑــــردەوام ﻟــــ راﭘﺮﺳــــﯿﯿﻛﺎن و ﺳــــﻨﺪوﻗﻛﺎﻧﯽ دەﻧﮕﺪاﻧﺪا ﻟ ھﻜﺸﺎﻧﺪاﯾ. ﺳﯿﺎﺳﺗﻨﺎﺳــــﺎن ﮔﻮﻣﺎﻧﯿــــﺎن دەﻛﺮد ﻟوەی ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﺋوروﭘــــﺎی (%17) 2009ﺑــــردەوام ﺑ، ﺑــــم ﮔﻮﻣﺎﻧﻛﯾــــﺎن راﺳــــﺖ دەرﻧﭼﻮو، ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳــــﺎﯽ 2010 ﭘﺎرﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋﺎزادی ﺗﻮاﻧﯽ رﮋەی %15ی دەﻧﮕﻛﺎن ﺑدەﺳﺘﺒﻨ و ﺑم ﺟﯚرە ﺑﺒﺘ ﺧﺎوەﻧﯽ 24ﻛﻮرﺳــــﯽ ﻟﻛﯚی 150ﻛﻮرﺳﯽ ﺋﻧﺠﻮوﻣﻧﯽ ﻧﻮﻨران. دوای ﺋــــم ﺳــــرﻛوﺗﻨ ،ﭬﯿﻠــــﺪەرز ھﺳﺘﺪەﻛﺎت ﺑھﺰﺑﻮوە ،ﺑﯚﯾ دەﻣﺎﻣﻜﻛی ﺧــــﯚی داﻧﺎ و وازی ﻟــــ داﺧﻮازﯾﻛی ھﻨﺎ ﺑﯚ ھﺸــــﺘﻨوەی ﺗﻣﻧﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸــــﯿﻨﯽ ﻟ 65ﺳــــﺎﯿﺪا ،ﻛــــ ﻟ ﺧﺎــــ ﯾﻛﻣﻛﺎﻧﯽ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﻛــــی ﺑــــﻮو ﺑــــﯚ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎن. ﺋم ھﻮﺴــــﺖ ﮔﯚڕﯾﻨ ﺑ ﺑ ﻧﺮخ ﻧﺑﻮو ﭼﻮﻧﻜ ﺑم ﻧﺰﯾﻜﺎﻧ ﭘﺎرﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋﺎزادی رﻜﻜوﺗﻨﻚ ﻟﮔڵ ﺣﻜﻮﻣﺗ ﻛﻣﯿﻨﻛی ﻟﯿﺒﺮاﻟــــﻛﺎن و ﻣﺳــــﯿﺤﯿﯿ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ﺋﯿﻤﺰا دەﻛﺎت. ﺑــــ ھﻣــــﺎن ﺷــــﻮەی دۆﺳــــﺘ ﻧﺰﯾﻜ داﻧﯿﻤﺎرﻛﯿﯿﻛــــی ،ﭘﺎرﺗﯽ ﮔﻟﯽ داﻧﯿﻤﺎرﻛﯽ ،DFﭬﯿﻠــــﺪەرز ﺑــــم رﻜﻜوﺗﻨــــ زۆرﯾﻨ
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺑــــﯚ ﺣﻜﻮﻣت ﻣﺴــــﯚﮔر دەﻛﺎت ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧ زۆرﺑی زۆری ﭘۆژەﻛﺎﻧﯽ ﺟﺒﺟ ﺑــــﻜﺎت .ﻟﺑراﻣﺒــــردا ،ﺑڕــــﺰ ﭬﯿﻠــــﺪەرز ﺣﻜﻮﻣت رازﯾﺪەﻛﺎت ﺗﺎوەﻛﻮ ﺳﯿﺎﺳــــﺗﻜﯽ ﯾﻛﺠــــﺎر ﺗﻮوﻧﺪ ﺑﮕﺮﺘ ﺑر ﺑﯚ ﭘﺮﺳــــﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚچ و ﺗﻜﺒﻮون و ﺋﺎﺳــــﺎﯾﺶ .ﺑم دژی ھﻣﻮو ﻛﺸــــﯾﻛﯽ ﻣﺎﻓ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن
ﻟ14 ی ﺣﻮزەﯾﺮاﻧﯽ ،2009 ﺧﯿﺮت ﭬﯿﻠﺪەرز راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ” ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﺑﻜﻮ دەﯾﺎن ﻣﻠﯿﯚن ﻣﻮﺳﻤﺎن ﻟ ﺋوروﭘﺎ دەرﺑﻜﺮﻦ )– “(1 ﺑرﻧﺎﻣی ﺋو ”ﺗﺎواﻧﻜﺎراﻧ“ ﺑﺎس ﻟ ﭼﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ دەﻛﺎت ﻟ ﺋوروﭘﺎ .ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋم ﻟﺪواﻧﺎﻧدا دادﮔﺎ ورﺗی ﻟﻮە ﻧھﺎت ﻧﺎوەﺳﺘﺘوە ،ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﺳﭗ دەﺧﻧ ﺑردەم ﻛﯚﻣﻚ ھﻧﮕﺎوی ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﯚ ﺋوەی ﻧﯿﺸــــﺎﻧﯽ ﺑﺪەن ﻛ داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ دەﻛن. ﺋــــم ﺣﯿﺰﺑــــ ﻻﺳــــﺎﯾﯽ ﺣﯿﺰﺑ راﺳــــﺘ ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺳــــﻜﻧﺪﯾﻨﺎﭬﯿﺎ دەﻛﺎﺗوە ﻛﺎﺗــــﻚ ھوــــﺪەدات ﻟ ﯾــــك ﻛﺎﺗﺪا دوو رﺒﺎز ﺑﮕﺮﺘ ﺑر :دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴــــﻼم و ﻣﻮﺳــــﻤﺎﻧﺎن و ﭼﭘــــﻛﺎن ،ھروەھــــﺎ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﻜــــﺮدن ﻟﮔڵ ﺳــــﻧﺪﯾﻜﺎﻛﺎن و ﭼﭘﻛﺎن ﻟﺑــــﻮاری داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟ ﭘﺮس و ﻣﺎﻓ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن .ﺋم ﺳﯿﺎﺳــــﺗ ﺗﻜﯾش ﺗﺎڕاددەﯾك ﺳﺎﻧﯽ ﺑﯿﺴﺘﻛﺎن و ﺳــــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی راﺑﺮدووﻣﺎن دﻨﻨوە ﯾﺎد. ھروەھﺎ ﻛﺮدەوەی ﻻﯾﻧﮕﺮەﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﺋو ھﺳﺘﻣﺎن ﻟﻻ دروﺳﺘﺪەﻛﺎت .ﻟ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی راﺑــــﺮدوو ،ﺣوت ﻟ ﺑﯿﺴﺘﻮﭼﻮار ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎرەﻛی ﭘﺎرﺗﯽ ﻟﭘﻨﺎو ﺋﺎزادی ﺗﻮوﺷﯽ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ھﺎﺗﻦ ﻟﮔڵ ﭘﯚﻟﯿﺲ و دادﮔﺎ ﻟﺳر ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺗﻨﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ ﻛ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧــــﯽ ﺣﯿﺰﺑﻛ ﺋﻧﺠﺎﻣﯿــــﺎن داﺑﻮو، وەك ﺗﺮﺳــــﺎﻧﺪﻧﯽ دراوﺳــــ ،ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی، دەﺳــــﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴــــﯽ ،ﺳــــﺎﺧﺘﻛﺎری، ﻟﺨﻮڕﯾﻦ ﺑﺳرﺧﯚﺷــــﯽ ،ﻗرزی زۆر و... ھﺘﺪ .ﺋم ﻛﺗﻨﺎﻧ ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﯚﯾﺎن دەﺑ ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺳــــر ﺣﯿﺰﺑﻚ ﻛ ﺑﺎﻧﮕﺷی داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟ ﯾﺎﺳــــﺎ و ﻧﯿــــﺰام دەﻛﺎت و ﭘﺸــــﻨﯿﺎزی ﺗﻮوﻧﺪﻛﺮدﻧﯽ ﺳــــﺰاﻛﺎن دەﻛﺎت ﺑﮔﺸﺘﯽ. ﺑڕــــﺰ ﭬﯿﻠــــﺪەرز ﻛــــ ﺧﯚی ﺑــــ ﺗﺎﻗ داﻛﯚﻛﯿﻜــــری ﭘﺎﻛﮫﺸــــﺘﻨوەی ﻧﺗوەی ھﯚﻧﺪی دادەﻧ ،ﯾﻛم ﺟﺎر ﻛﺎرداﻧوەﯾﻛﯽ ﺷرﻣﻨﺎﻧی ھﺑﻮو ﺳــــﺑﺎرەت ﺑم ھﻣﻮو ﻛﺗﻨﺎﻧــــ ،ﺑــــم زۆری ﭘﻨﭼــــﻮو ﺧﯚی ﻛﯚﻛــــﺮدەوەو ﺑﺎﻧﮕــــوازی ﻛﺮد ﻛــــ دەﺑ ﺋﺎژاوەﮔان ﺳــــﺰاﺑﺪرﻦ .ﺋم ﻛﺎرداﻧوەﯾ ﺑﯚﻧﯽ راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی ﺟﺎراﻧﯽ ﻟﺪﺖ. ﺑﮕﻮﻣﺎن ،راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧﺪڕەوی ”ﺋﺴــــﺘﺎ“، ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ،ﺧﯚی ﻟ راﺑﺮدوو داﻧﺑاﻧﺪووە. * ﻧﻮوﺳــــر ﺧﺎوەﻧــــﯽ ﭼﻧﺪﯾــــﻦ ﻛﺘﺒ ﻟﺳــــر راﺳــــﺘﯽ ﺗﻮوﻧــــﺪڕەو و ھروەھــــﺎ ﻟﻛﻧﺎــــﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧــــﯽ ھواﯽ ھﯚﻧﺪی NOSﻛﺎردەﻛﺎت.
وەرﮔاﻧﯽ :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﭘراوﺰ: ) (1ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﯽ ﻛﻧﺎﯽ DR2ی داﻧﯿﻤﺎرﻛﯽ.
)ﻓﯚﺗﯚ (AFP :
دﯾﻤﻧﻚ ﻟ دوای ﻻﻓﺎوەﻛی ژاﭘﯚن
رووﻧﻜﺮدﻧوەی ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛی ژاﭘﯚن ﺑﯚ رۆژﺋﺎوا ژان -ﻣﺎری ﺑﻮﯾﺴﻮو* ﺑ ﺧـــﯚی ھﯾ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﯿﻛﺎن داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧـــﯽ رۆژﺋـــﺎوای وﺗﯿـــﺎن ھﯾ و ﻓرەﻧﺴـــﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﮔﺮﺗﻨﯽ ﻗی ﺑﺎﺳﺘﯿﻞ. ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﺳـــﯿﻨﺎرﯾﯚﯾﻛﯿﺎن ھﯾ و ﺑـــردەوام دووﭘﺎﺗﯽ دەﻛﻧـــوە ،ﺋوﯾﺶ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿـــ ﻟـــ وﺮاﻧﺒﻮوﻧﻜـــﯽ دوﻧﯿـــﺎ ﻛ ھﻣﯿﺸ ژﯾﺎﻧوەﯾﻛﯽ ﺑدوادا دێ .ﺑﭘﯽ ﺋﻓﺴﺎﻧﻛﺎن ،ﺧﻮداوەﻧﺪی ھﻣﯿﺸ ﺗﻮوڕەی ھﺗﺎو ﺑﻧﺎوی )ﺋﺎﻣﺎﺗﺮاﺳﻮو( ﻛ ﺑ داﭘﯿﺮە ﮔورەی رەﭼﻛﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرەﻛﺎﻧﯽ ژاﭘﯚن ﻟ ﻗم دەدرێ ،ﺟﯿﮫﺎن ﻟﻧﻮ ﺗﺎرﯾﻜﯿﯿﻛﯽ ﻗـــﻮوڵ رۆدەﻛﺎ و دواﺗﺮﯾـــﺶ رووﻧﺎﻛـــﯽ ﺑﯚ دەﮔڕﻨﺘـــوە .ﻟﺳـــردەﻣﯽ ﻧﻮﺸـــﺪا، ژاﭘـــﯚن ﭘﺎش دوو ﺳـــدە ﭘﺎﺷـــﺎﮔرداﻧﯽ ﺧﻮﻨﺎوی ﺗﺎﻣﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯿﯿﻛﯽ درﮋﺧﺎﯾﻧﯽ
دوای ﺋو ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾی ﻛ ﺗﻮوﺷﯽ ژاﭘﯚن ﺑﻮو ،ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧـــﯽ رۆژﺋﺎوا ﺳرﺳـــﻮڕﻣﺎوی ﺋوەﺑﻮون ﻛ ﺋﻮارەی ﺑﻮوﻣﻟرزەﻛ ﺧﻜﯽ ﺗﯚﻛﯿﯚ ﺑ رﻜﻮﭘﻜﯽ و ﺋﺎراﻣﯽ رﯾﺰ ﺑﺒﻮون ﺑ ﺋوەی ﻧﺎﺋﻮﻣﺪی ﻟ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺒﺪەن و ﺗﻧﺎﻧت ﻓﺮﻣﺴﻜﻛﺎﻧﯿﺸﯿﺎن زۆر دەرﺑﺨن. ﺋﻣش ﺑـــ ﺟﯚرـــﻚ ﻟ ﺳﺘﯚﯾﯿﺴـــﯿﺰم، ﻛراﻣت ،ﺑﺎوەڕ ﺑـــ ﭼﺎرەﻧﻮوس ،ﺗﺎﺑﻮو و ..ﻟﻜﺪراﯾـــوە .راﺳـــﺘﯿﯿﻛی ﺋوەﯾ ﻛ ﺋم ھﺴﻮﻛوﺗی ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎن ﻟوﻛﺎﺗدا دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ راھﻨﺎن )ھﻣﻮو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯽ ژاﭘﯚﻧﯽ ﻓـــﺮ دەﻛﺮﻦ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺑﻮوﻣﻟرزەدا ﭼﯽ ﺑﻜن( و ﺑﯚ راھﺎﺗﻦ )ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ژاﭘﯚن ﺗﻮوڕەﯾﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﺮووﺷﺖ ﺑﺷﻜﻦ ﻟ ژﯾﺎن(. دﯾﺎرە ﺑﮕﻮﻣـــﺎن دەﺳـــﺘﺒﺎداﻧﯽ ﺧﻜﯿﺶ دەوری ﺧـــﯚی ﺑﯿﻨﯽ ﺑـــو واﺗﺎﯾی ﻛ ﻟو ﺟـــﯚرە ﺣﺎﺗﺎﻧدا ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋوێ ﺷـــﺘ ھرە ﻧﺎﺧﯚﺷﻛﺎن ﻟ ﺧﻜﯽ دەﺷﺎرﻧوە .ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑﯿﺴﺖ ھزار ھر ﻟوﺑﺎرەوە زۆرﯾﺶ ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋوەﻛﺮا ﻛ ﺋو ﻣﻧﺪ ﻣﺎﻧوەﯾی ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎن ﻟوﻛﺎﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﻟﻧﻮ ﻗﻮڕاوی ﺳـــﺧﺘدا دەﮔڕﺘوە ﺑـــﯚ ﺗﻜوﯾك ﻻﻓﺎوەﻛدا ﺧﻨﻜﺎﺑﻮون، ﻟ ﻓﻟﺴـــﻓی ﺑﻮودﯾﺴـــﺘﺎﻧ و ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﭘـــﯚپ و ھﺳـــﺘﻜﺮدن ﺑـــ ﻛﻮرﺗﺨﺎﯾﻧـــﯽ ﻟ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚن ﻟڕﮕی ﺷـــﺘﻛﺎن و ھﻣﯿﺸﯾﯿﺒﻮوﻧﯽ ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛﺎن ) .(1ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑﯿﺴـــﺖ ھـــزار ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﺷﯿﻌﺮی ھرە ﻟﻧـــﻮ ﻗﻮڕاوی ﻻﻓﺎوەﻛـــدا ﺧﻨﻜﺎﺑﻮون، ﺷﯿﻌﺮیﻟ دﺮﻨﯽ ژاﭘﯚﻧﯽ ﺑﻧﺎوی ﺗﻟﭬﺰﯾﯚن ﻟڕﮕی ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ھـــرە دﺮﻨﯽ ژاﭘﯚﻧﯽ ﺑﻧـــﺎوی )ھﺎﯾﻜﻮو( )ھﺎﯾﻜﻮو( ھوﺪەدرا ھوـــﺪەدرا رووﻧﺒﻜﺮﺘـــوە ﻛـــ ﺑﯚﭼـــﯽ ژاﭘﯚﻧﯿﯿـــﻛﺎن ﻧﺎﮔﺮﯾـــﻦ ) .(2ﻟﺑراﻣﺒـــر رووﻧﺒﻜﺮﺘوە ﻛ ﺑﯚﭼﯽ ﺋـــو رووﻣﺎـــ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿـــ ﻟڕادەﺑدەرەدا ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎن ﻧﺎﮔﺮﯾﻦ ﻛﺳـــﺎﻧﻜﯿﺶ ھﺑﻮون ﺋو ﻓﻧﺘﺎزﯾﺎ ﻛﯚﻧ رۆژھﺗﯿﯿﯾـــﺎن ﻟ ﻗﺎودا ﻛ ﺑﺷـــﻮەی دەﺳـــﺘﻜﺮد دەﯾوێ ﺧﻜﯽ ﺋو ﺑﺷ ﻟ ﺟﯿﮫـــﺎن ﺑ ﺟﯿـــﺎواز ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺒﺪا و ﺗﻧﺎﻧت ﻟﺳـــردەﻣﯽ ”ﺋـــﺪۆ“ )(1868-1603دا ﺟﯚرﻜﯿﺶ ﻟ ژاﭘﯚﻧﯿﺰم ﻟﻻی ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘ ﭼﺷـــﺘﻮوە .ﻧﻤﻮوﻧی ﻧﺰﯾﻜﺘﺮ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ: ﺗﻮوﻧﺪڕەوەﻛﺎﻧﯽ ژاﭘـــﯚن ھﯾ ﻛ ﻟڕﮕی ﭘﺎش ﺗﻗﯿﻨوەی ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﯽ ﺟﺒﺧﺎﻧﯾﻛﯽ ﻧﻮﻛﺘ و ﺑﮔﺸﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ دەﻏﻧی ﻛﯚﻣﻚ رۆژﺋﺎواﯾﯽ ) (1853ﻟـــ ﺑﻧﺪەرەﻛﺎﻧﯽ ﺋو دﯾﺎردە و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿوە ھوﺪەدا ﮔﻟﯽ ﻛﯚﻣـــ دوورﮔﯾی دوو ﺳـــدە ﺑﻮو ﻟ ژاﭘـــﯚن وەك ﮔﻟﻜﯽ ﻟڕووی ﻛﻮﻟﺘﻮوری و ﺟﯿﮫﺎن داﺑاﺑﻮو ،ﻣﯚدﺮﻧﯿﺰاﺳـــﯿﯚﻧﯽ ژاﭘﯚن ﺟﯿﻨﺎﺗوە ﯾﻛﺪەﺳﺖ ﻧﯿﺸﺎﻧﺒﺪا ﻛ ﺟوھری دەﺳـــﺘﯿﭙﻜﺮد .ھروەھـــﺎ ﻛﯚﻣﻜـــﻮژی ﻟﮔڵ ھﯿـــﭻ ﮔﻟﻜﯽ دﯾﻜ ﯾك ﻧﺎﮔﺮﺘوە ھﯿﺮۆﺷﯿﻤﺎ ﺳرەﺗﺎی رووداﻧﯽ ”ﻣﻮﻋﺠﯿﺰەی ژاﭘﯚﻧﯽ“ ﺑﻮو ﻛ ﺋم وﺗی ﻛﺮدە دووەﻣﯿﻦ و ﺗﺎﯾﺒﺗ.(3) داﻧﭙﺪاﻧـــﺎن ﺑـــوەی ﻛـــ زۆر ﻧﺗـــوە ھﺰی ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا. ﻛﺎرﯾﮕری ﺋم دەور و زﻧﺠﯿﺮە ﻣﮋووﯾﯿ ﺧﯚی ﻟ ﮔورە ﺋﻓﺴـــﺎﻧﯾﻛﯽ ﺑﻨڕەﺗﯿﺪا دەﺑﯿﻨﺘـــوە ،ﺋوە ﻧﺎﮔﯾﻨـــ ﻛ ﺑﯿﻦ ﻟﺳر زەﯾﻨﯽ ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑھﺎﺗﻨﯽ ﯾك ﻟ ھﻣـــﻮو ﻧﺗوەﯾـــك ﺟوھرﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت دوای ﯾﻛﯽ ﺋو ﻛﺎرەﺳﺎﺗ ﺳﺮووﺷﺘﯿﯿﺎﻧی
ﻛﯚﻣـــ دوورﮔی ژاﭘﯚن ﺗﻮوﺷـــﯿﺎن ﺑﻮوە زﯾﺎﺗﺮﯾﺶ ﺑﻮوە .ﻟ ژاﭘﯚن ھﻣﻮو ﺳـــﺎﻚ ﺗﯿﻔﯚن و ﺧﺰﯾﻨﯽ زەوی و ﺑﻮرﻛﺎن ﺗﻗﯿﻨوە و ﺑﻮوﻣﻟرزە و ﺗﺴـــﻮوﻧﺎﻣﯽ روودەدەن .ﻟ ﺗﻧﯿﺎ ﯾك ﺳـــدەی راﺑﺮدوودا ژاﭘﯚن 119 ﺑﻮوﻣﻟـــرزەی ﺑ ﭘﻠی رﯾﺸـــﺘری زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺷـــش ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿـــﻮە ﻛ 65 ﯾﺎن ﻛﻮﺷـــﻨﺪە ﺑﻮون ،ﺑﺗﺎﯾﺒـــت ﺑﻮوﻣﻟرزەی 1923ی ﺗﯚﻛﯿـــﯚ ) 140000ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ( ﺑﻮوﻣﻟرزەی 1930ی ﺳﺎﻧﺮﯾﻜﻮو )3064 ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ( ،ﺑﻮوﻣﻟرزەی 1948ی ﻓﻮوﻛﻮوی ) 3800ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ( ،ﺑﻮوﻣﻟرزەی 1995ی ﻛﯚﺑ 6437) ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ( .ﺋو ﺧﻜ ﻛ ﻟ ﻗدﭘﺎـــﯽ ﻛﻧﺎری ﻛﯚﻣ دوورﮔﯾﻛﯽ ﺑﻟﺪراودا ﮔﯿﺮی ﻛﺮدووە ،ﻗت ﭼﺎرەﯾﻛﯽ ﺟﮕ ﻟﺳرﻟﻧﻮێ دروﺳﺘﻜﺮدﻧوەی ﻧﺑﻮوە. ھﻣﯿﺸـــش ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﺑـــﻮوە .ژاﭘﯚن ﺋزﻣﻮوﻧﻜﯽ ﺑﮫﺎوﺗﺎی ﻟ ﺑﻮاری ﻛﺎرەﺳﺎﺗ ﺳﺮوﺷـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ھﯾ ،ﺑم ﮔﻮێ ﻧﺎداﺗ ﺋو ﺋﺎﺧﺮ زەﻣﺎﻧی ﻣﺳﯿﺤﯿﯿت ﺑﻨﯽ ﺑ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ داوە .ﺑﻮودﯾﺰم ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺧﯚی ﺑ ﺷﺘﯽ ﻟم ﭼﺷﻨ ﻧﺎﺗﺮﺳﻨ و ”ﺷﯿﻨﺘﯚ“ ھﻣﻮوی ﻟﺳر دەوری ﺑ ﭘﺴﺎﻧوەی ژﯾﺎن و ژﯾﺎﻧـــوە داﻣزراوە .ﻟ ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﺗﺪا ﻟﺑراﻣﺒـــر ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ دﻧﯿـــﺎدا ﻣﺮۆڤ ھﯿﭽﯽ ﭘﻨﺎﻛـــﺮێ و ﺗﻧﯿﺎ ﺋواﻧـــی ﺑﺎوەڕﻣﻧﺪن ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﻜـــﯽ دﯾﻜدا زﯾﻨـــﺪوو دەﺑﻨوە. ﻟﺣﺎﻟﻜﺪا ﺋﺎﺧﺮ زەﻣﺎﻧﯽ ژاﭘﯚﻧﯽ ﻟ دەرووﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا ھﮕﺮی داھﺎﺗﻮوﯾﻛ ﻛ ﻣﺮۆﭬﻛﺎن ﺑدەﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن دروﺳﺘﯽ دەﻛن. ﺋﻣـــ ﺗﻧﺎﻧـــت ﻟ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﻟﮔڵ ھﯿﺮۆﺷﯿﻤﺎﺷﺪا راﺳـــﺘ و ﯾﺎرﻣﺗﯿﻤﺎن دەدا ﻟـــوە ﺗﺒﮕﯾﻦ ﻛـــ ﺑﯚﭼﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی ﺋﺗﯚﻣـــﯽ ﻣدەﻧﯽ ﻟ ژاﭘﯚن ﻛـــ وﺗﻜ ﺑﯚﻣﺒـــﯽ ﺋﺗﯚﻣﯿـــﯽ ﻟﺪراﺑـــﻮو ،ﺑﺑـــ ھﯿـــﭻ دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﻜـــﯽ ﺳرﺳـــﺧﺘﺎﻧ ﭘرەﯾﺴﻧﺪ .ﻛﯚﻣﻜﻮژی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺑھﻣﻮو ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﺒﺎرﯾﯿﻛﯾوە ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ دەور و زﻧﺠﯿﺮەﯾﻛﯽ ﺑ ﭘﺴـــﺎﻧوەی ﺷڕ و ﺷﯚڕ و ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘﺎرﯾﺰﻣـــﯽ ﺳـــرﻛﻮﺗﻜر ھﻨـــﺎ و دوای ﺋوە ژاﭘﯚﻧﻜﯽ ﺗﺎزە و ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺨﻮاز و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ و ﭘﺸـــﻜوﺗﻮو دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد. ھﻮﺴـــﺘﯽ ژاﭘﯚن ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋﺗﯚﻣﯿﺸﺪا ھـــر رەﻧﮕﺪاﻧـــوەی ﺋـــو ﻧﺎڕووﻧﯿـــ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯿﯾـــ .ھﻣـــﻮو ﻣﻨﺪاﻧـــﯽ ژاﭘﯚﻧﯽ ﭘﺎش ﺷـــڕ دەﯾﺎﻧﺰاﻧﯽ ﻛـــ ﺑﯚﻣﺒﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗ ،ﻛﭼﯽ ھﻣﻮوﺷـــﯿﺎن ھﯚﮔﺮی
”ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺑھﺰ“ ﻧﺎﺳـــﺮاو ﺑ ﺋﺳﺘﺮۆﺑﯚی ﺑﻮون ﻛـــ رۆﺑﯚﺗﻜﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ ھﯚﺷـــﯿﺎرەو ﻟﺳـــﺎﯽ 1952دا ﻟﻻﯾن ﺧـــﻮدای ﻣﺎﻧﮕﺎ )ﻧﯿﮕﺎرﻛﺎرﺗﯚﻧﻜﯽ ژاﭘﯚﻧـــﯽ( واﺗ ﺗﺰووﻛﺎ ﺋﯚﺳﺎﻣﻮ-وە دروﺳﺘﻜﺮا .ﻟو ﻧﯿﮕﺎرﻛﺎرﺗﯚﻧدا ﺋﺳـــﺘﺮۆﺑﯚی ﻛﻣﻨﺪاﯽ ھﺎوﺗﻣﻧﯽ ﺧﯚی دەﭼـــﻮوە ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ و داﻛﯚﻛـــﯽ ﻟ ﭼﺎﻛ و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ و ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻧﻮان ھﻣﻮو ﻧژادەﻛﺎﻧـــﯽ ﺟﯿﮫـــﺎن دەﻛـــﺮد ،دﻜـــﯽ ھﺑﻮو ﻛ ﻟ ﺋﺗﯚم ﺑﻮو .ﺗﻧﯿﺎ ﺳـــ ﺳﺎڵ ﭘﺎش وەدەرﻛوﺗﻨﯽ ﺋﺳـــﺘﺮۆﺑﯚی ﯾﺎﺳـــﺎی ﮔﺷـــﭘﺪاﻧﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﭘﺳـــﻧﺪﻛﺮا و ﯾﻛﻣﯿـــﻦ رﯾﺌﺎﻛﺘﯚر ﻟﺳـــﺎﯽ 1965ﻟ ﻣـــودای ﻛﻣﺘﺮ ﻟ 150 ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮی ﺗﯚﻛﯿﯚ وەڕﺨـــﺮا .ﺋﻣش ﻟﻛﺎﺗﻜﺪاﺑﻮو ﻛ ﻓﯿﻠﻤﯽ ﻛﺎرﺗﯚﻧﯽ ﺋﺳﺘﺮۆﺑﯚی ﻟھﻣﻮو ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﻜﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ دەوﺗﯽ NHKزﯾﺎﺗﺮ ﺑﯿﻨری ھﺑﻮو. ﻟـــ دوای ﺷـــڕەوە ،ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗ ﺳﺮووﺷـــﺘﯿﯿﻛﺎن ﺑﻮوﻧﺗ ھوﻨﻜﯽ ﻟﺑﻦ ﻧھﺎﺗﻮوی ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺟﻣﺎوەری ﻟ ژاﭘﯚن. ﻣﺎﻧﮕﺎ و ﺳﯿﻨﻣﺎ و ﯾﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﭬﯿﺪﯾﯚﯾﯽ ﺧﻜﯽ ژاﭘﯚﻧﯿﺎن ﺑ وﻨﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎش ﮔورە ﺗﯚﻓﺎن و ﺷـــﺎری وﺮان و ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻠ ﭘرﺗﺎوﻛﺮاوەﻛﺎن و ﭘﺎوﮔـــ ﺋﺎﮔﺮﺗﺒرﺑﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﭘـــﺎش ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﻛﺎن ﺋﺎﺷـــﻨﺎ ﻛﺮدووە .ﺑم ﺋم ژاﻧـــﺮە ھﻮﻧرﯾﯿـــ ﻟﻣﺎوەی ﻧﯿﻮ ﺳـــدەدا ﮔﯚڕاﻧـــﯽ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯽ ﺑﺳـــردا ھﺎﺗﻮوە .ﻟ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧﺪا ﻧﯿﮕﺎرﻛﺎرﺗﯚﻧﯽ“ﮔﻨﯽ ھﯿﺮۆﺷﯿﻤﺎ“ ھﺑﻮو ﻛ ﮔﻧﺠﻚ ﺑـــﻮو ﻟ ﻣﺮدن رزﮔﺎری ﺑﺒﻮو و ﺋـــﻮارەی ﺑﯚردووﻣﺎﻧ ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛ داﯾﻜـــﯽ ﺳـــﻮﻨﺪی داﺑﻮو ﻛـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﯽ ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﺑﻨﯿﺎت ﺑﻨ ،ﺑ ﺧﯚﺷﺒﯿﻨﯿﯿﻛﯽ ﻟ ﺷـــﻜﺎن ﻧھﺎﺗﻮو و ھﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ورد ﺑو ﺋرﻛی ﻟﺳـــر ﺷـــﺎﻧﯿﺗﯽ ،رووﺑڕووی ﺋـــو ﺗﺎﻗﯿﻜﺎرﯾﯿ دەﺑﺘوە و ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا ﺑ ﺧﻮﻟﯿﺎ و ھﯚﮔﺮﯾﯿوە ﺑرەو داھﺎﺗﻮو ھﻧﮕﺎو دەﻧ 10 .ﺳﺎڵ ﭘﺎش ﺋﻣ ،ﻗﺎرەﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑﺳـــرھﺎﺗﯽ ”ﺋﺎﻛﯿﺮا“ ﻟ ﻧـــﻮ وﺮاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺗﯚﻛﯿﯚی ﻧﻮﺪا ﺑ ﺳرﮔرداﻧﯽ دﻦ و دەﭼﻦ و ﺑ دوای ﻛﯚﻣﻚ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺗﺎﻛﻛﺳﯿﺪا دەڕۆن ﻛ ﻟﭼﺎو ﺋو ﻛﺎرەﺳﺎﺗ ﮔورەﯾی ﭘﺎﯾﺘﺧﺘـــﯽ وﺮاﻧﻜـــﺮدووە زۆر ﺑﭽﻮوﻛـــﻦ، ھرﺑﯚﯾﺷ ﻟﺋﺎﻛﺎﻣﺪا دﻧﯿﺎ ﺑﻨﯿﺎت ﻧﺎﻧﺮﺘوە. ﻗﺎرەﻣﺎﻧ ﻛﭽﻛی ﺑﺳرھﺎﺗﯽ ”ﻧﺎوﺳﯿﻜﺎ“ )ﻛ دﯾﺎرە ﻧﯿﮕﺎرﻛﺎرﺗﯚﻧﻛی ﻟﻻﯾن ”ھﺎﯾﺎو ﻣﯿﺎزاﻛﺎی“ زۆر ﺋﺎﯚزﺗﺮ و رەﺷﺒﯿﻨﺎﻧﺗﺮە ﻟ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
رووﻧﻜﺮدﻧوەی ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛی ژاﭘﯚن ﺑﯚ رۆژﺋﺎوا ﻓﯿﻠﻤﻛـــی( ﺑﯾـــﺎردەدا ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﯿك ﻛ ﺑم ﭼﺷـــﻨ ﺋﺳﺘﺮەﻛی ﺧﯚی )واﺗ ﮔﯚی زەوی( ﻛﺮدﺑﺘ ﺟھﻧﻨﻣﻜﯽ ﭘﯿﺲ و ﭘ ﻟ زﺑ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋوەﻧﯿﯿ دەﺳـــﺗﯽ ﺋم ﺋﺳﺘﺮەﯾ ﺑﮕﺮﺘوە دەﺳـــﺖ .ﻟﮔڵ ھﺎﺗﻨﯽ ﺳـــدەی ﺑﯿﺴﺘﻮﯾﻛم، ﻟ داﺳـــﺘﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ”ﺋﺎﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﺴﻚ“ و ”ﺳری ﺋژدﯾﮫﺎ“ ﻛس ﻧﺎزاﻧ ﺑﯚﭼﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﻟﻧﻮ دەﭼ و ﺷﺖ ﺑﻮون ﻟ ھﻣﻮو ﺟﯿك ﺑودەﺑﺘوە و ﻣﺮدﻧـــﻚ ﻟ ﺗﻧﯿﺎﯾﯿﺪا ﭼﺎوەڕواﻧﯽ ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧﯾ ﻛ ﻟو ﻛﺎرەﺳﺎﺗدا ون ﺑﻮون ) .(5ﻣﺎدام ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺳردەﻣﯽ ﭘﺎش ﻛﺎرەﺳـــﺎت ﻟ ﻣﺎوەی ﻛﻣﺘﺮ ﻟ ﭘﻧﺠﺎ ﺳـــﺎﺪا ﺋوەﻧﺪە ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳردا ھﺎﺗﺒ، ﺟﮕـــی ﺧﯚﯾﺗﯽ ﻟ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﭙﺮﺳـــﯿﻦ ﻛ ﺋو ”ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﯿ وردەی ﻧـــﻮان ﺧون و راﺳـــﺘﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺎﺗﯿﺒﻮوﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و دﻧﯿﺎ ” ) (6ﻛ ﺋﯿﻠﮫﺎﻣﯽ ﺑ ﺷﺎﻋﯿﺮاﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ”ھﺎﯾﺎن“ ) (1185-794دەﺑﺧﺸـــﯽ ﭼﯽ ﺑﺳـــرھﺎﺗﻮوە و ﺟﮕـــی ﺧﯚﺷـــﯿﺗﯽ رەواﯾـــﯽ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺋم ﺷﺘﺎﻧی ﺳـــردەﻣﯽ ﻛﯚن ﺑﯚ ﺗﮕﯾﺸﺘﻦ ﻟ رەﻓﺘﺎری ﺧﻜﯽ ژاﭘﯚن ﻟ 2011 دا ﺑﺨﯾﻨ ژﺮ ﭘﺮﺳﯿﺎرەوە. ھروەھـــﺎ ﺋم ﮔﯚڕاﻧ و رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﻗﻮوـــﯽ وزەی ﻧﺗوەﯾـــﯽ ﻟـــ وﺗﻜﺪاﯾـــ ﻛ ﺧﻜﻛـــی رووی ﻟ ﭘﯿﺮﯾﯿ و ﺑھﯚی ﺑﯿﺴـــﺖ ﺳﺎڵ داﻛﺸـــﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﻨﻜﯚڵ ﺑﻮوە ،رﯾﻔﯚرﻣ ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــرەﺗﺎی ﺋـــم ﺳـــدەﯾ ﺗﺎﺳـــﺎﻧﺪووﯾﺎﻧ و ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿ ﻣﺎﻧﺪووەﻛ ﺋﯿﻔﻠﯿﺠـــﯽ ﻛـــﺮدووە .ھـــروەك 11ی ﺋﯾﻠـــﻮل )ﺳـــﭙﺘﻤﺒر(ی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ11 ،ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس( ﯾﺶ ژاﭘﯚن دەﮔﯚڕێ .ﺋﺎﯾﺎ ﺋم ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗ ﮔورە ﺳﺮووﺷـــﺘﯿﯿ ژاﭘﯚن وەﺋﺎﮔﺎ دﻨ و ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوە دﯾﺴـــﺎن دەﺑﺘوە ﺋـــو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــ ﻧﺗوەﯾﯿی ﺋﻣۆ ﻛ ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﯿﺎن ﭘﯽ ھﯾ؟ ﺋﺎﯾـــﺎ ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوە ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ دﻧﯿـــﺎ ﻧﺎﭼﺎرﯾﺎن دەﻛﺎ ﺑﯿﺮﻜﯽ ﺗﺎزە ﻟ ﺷـــﻮازﻜﯽ ﮔﺷﺳﻧﺪن ﺑﻜﻧـــوە ﻛ ﺗﯿـــﺪا ﺗﺎﻗ رووداوـــﻚ ﯾك ﻟ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺎﺗ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﻜﯽ ﺳم ﻟﺪراو؟ داھﺎﺗﻮوی ژاﭘﯚن ﻟ ﮔﺮەوی وەﻣﯽ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧداﯾ.
* ﺑڕﻮەﺑری ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟ ﺋﯿﻨﺴﺘﺘﯿﻮﺗﯽ زاﻧﺴﺘ ﺳﯿﺎﺳﯿﯿﻛﺎن ،ﭘﺴﭙﯚڕی ژاﭘﯚﻧﯽ ﺳردەم ،دواﯾﯿﻦ ﺑرھﻣـــﯽ ﭼﺎﭘﻜﺮاوی) :ﻣﻧﮕﺎ ،ﻣﮋوو و ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻧﯿﮕﺎرﻛﺎرﺗﯚﻧـــﯽ ژاﭘﯚﻧﯽ( ،ﭼﺎﭘﯽ ﺋـــﺎرل ،ﻓﯿﻠﯿﭗ ﭘﯿﻜﯿ.2010 ،
وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن : )) (1ژاﭘﯚن ،ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻛﺎرەﺳﺎت( ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ16 ،ی ﻣﺎرﺳﯽ .2011 ) (2ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﻟ ﺑرﻧﺎﻣی )ﻧﯿﻮەڕۆژﻜﯽ دﯾﻜ ،(ﻛﻧﺎڵ ﭘﻠﻮس 19 ،ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی .2011 ) (3ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻓﯿﻠﯿﭗ ﭘﻠﺘﯿ ،ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎﻧﺎس و ﺷـــﺎرەزای ژاﭘﯚن ،ﻟ ﺑرﻧﺎﻣی )ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ( ،ﻛﻧﺎﯽ 24ی ﻓرەﻧﺴـــﺎ ، 15ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی .2011 ) (4ﺋﺳـــﺘﺮۆﺑﯚی ،ﻟﻧﻮان ﺳـــﺎﻛﺎﻧﯽ 1952ﺗﺎ 1968دا ﻟ ﺑوﻛﺮاوەی )ﺷـــﯚﻧﻦ(دا ﺑ ﭼﺎﭘﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ ”ﮔﻠﻨﺎ“ ﭼﺎﭘﻜﺮاوە. ) (5ﻛﯿﮋی ﻧﺎﻛﺎزاو) ،ﮔﻦ(ی ھﯿﺮۆﺷـــﯿﻤﺎ،1985-1973 ، ﭼﺎﭘﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ :ﭬﺮﺗﯿﮋ ﮔﺮاﻓﯿﻚ .ﻛﺎﺗﺴـــﻮھﯿﺮۆ ﺋﯚﺗﯚﻣﯚ، ﺋﺎﻛﯿـــﺮا ،1990-1982 ،ﭼﺎﭘﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ :ﮔﻠﻨـــﺎ .ھﺎﯾﺎو ﻣﯿﺰاﯾﺎﻛـــﯽ) ،ﻧﺎوﺳـــﯿﻜﺎ(ی ﮔﻟﯽ ﺑـــﺎ .1994-1982 ،ﭼﺎﭘﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ :ﮔﻠﻨﺎ ،ﺷﯿﻦ ﺗﺎﻛﺎھﺎﺷـــﯽ .ﺋﺎﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﺴﻚ، .2001-2000ﭼﺎﭘﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ :دﻠﻜﻮرت .ﺳری ﺋژدﯾﮫﺎ، ﻣﯿﻨﺘﺎرۆ ﻣﯚﺷـــﯿﺰووﻛﯽ .1990-1994 ،ﭼﺎﭘﯽ ﻓراﻧﺴـــﯾﯽ: ﭘﯿﻜﺎ. )) (6ﻗﺎرەﻣﺎﻧﮕراﯾﯽ دﻓﻨﯽ ژاﭘﯚﻧﯿﯿﻛﺎن( ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ18 ،ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس(ی .2011
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ martin steef
ﻣﺗﺮﺳﯽ و رﯾﺴﻜﻛﺎﻧﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣﯽ ژﯾﻞ ﺑﺎﻟﺒﺎﺳﺘﺮ * زۆر ﺑﺳر ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛی ﻓﯚﻛﻮﺷﯿﻤﺎ، ﻟ ژاﭘـــﯚن ،ﺗﻨﭘڕﯾﺒﻮو ﻛـــ ﻟ وﺗﯽ ﻓرەﻧﺴﺎ ،ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ و دەﻣﺗﻗ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎﯾﻨـــﺪەی وزەی ﺋﺗﯚم دروﺳـــﺘﺒﻮو. ﭘﺮﺳﯿﺎری زۆر ﻟﻣڕ ﺋم ﻛﺸﯾ ﺳرﯾﮫﺪا :ﺋﺎﯾﺎ واز ﻟـــ وزەی ﺋﺗﯚم ﺑﮫﻨﺮﺖ ﯾﺎن ﻧﺎ ،ﺋﺎﯾﺎ ﺳـــﺎزداﻧﯽ رﯾﻔﺮاﻧﺪۆﻣﻚ ﻟﺳـــر ﺋم ﻛﺸـــﯾ ﮔﺮﻧﮕ و ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﺨﺮﺘ ﺑـــردەم ھﺎووﺗﯿﺎن ،ﺋﺎﯾﺎ ﮔﺷـــﭘﺪان و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧـــﯽ وزەی ﺋﺘرﻧﺗﯿـــﭫ )ﺑدﯾـــﻞ( ﻣﻮﻣﻜﯿﻨ ﯾﺎن ﻧﺎ؟ ﺋم ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ و دەﻣﺗﻗﯿﺎﻧـــ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻣﯿﺪﯾﺎ چ ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﻛﯽ ھﯾ :دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺟﯚش و ﺧﺮۆش ﻟﻧﻮ ھﺎووﺗﯿﺎن ﺑﺳ ﺑﯚ ﺋوەی ﺋم ﺑﺎﺑﺗ ﺑﺒﺘ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﻜﯽ ﺳرەﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﺎﻧ .ﮔﺮﺪاﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑـــ رﯾﺘﻤـــﯽ ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﻛﺎن و رووداوە ﻻوەﻛﯿﯿﻛﺎن ،ﭼﻛﻜﯽ دووﻓﺎﻗﯾ .رەﻧﮕ وت ﺑرەو ﺑﯾﺎرداﻧﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑرﺖ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺋﺎﯾﻨﺪە و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ وزەوە ھﺑﺖ ،ﯾﺎن ﺋوەﺗﺎ ھﺎﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎن ﺑﺪات ﺑﯚ ھﻣﻮارﻛﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾك و ﺧﺴـــﺘﻨ دەﻧﮕﺪاﻧﯿﯿوە ،ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻛ ﻟﺑﺎرەی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــوە .ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ،ﻟ ھﺎوﯾﻨﯽ ﺳﺎﯽ 2007دا” ،دﺒﺎﺗﻚ“ دوای رﻓﺎﻧﺪﻧﯽ ﻣﻨﺪاﻚ ﻟﻻﯾن ﻣﻨﺪاﺒﺎزﻜوە ﻟ ﻧﺎوﭼی روﺑ ،دروﺳـــﺘﺒﻮو و رﮕی ﺑﯚ ﺗﺑﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾك ﺧﯚﺷﻜﺮد ﻛ ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﺋﺎزادﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑرﺗﺳﻚ ﻛﺮدەوە. ﺋم ﯾﺎﺳـــﺎﯾ وەك ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻛﯽ ﻛﻮﺷﻨﺪە ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎزادﯾﯿﻛﺎن ﺳﯾﺮﻛﺮا. ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺋﺎﯾﻨـــﺪە و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﻟﻻﯾـــن ﺋﻛﺘرە ﺟﯿﺎواز و ﻧﺎﻛﯚﻛﻛﺎﻧـــوە ،وەك ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤدار، ﺳرﻧﻮوﺳـــر و ﭘﺴـــﭙﯚڕەﻛﺎن ،ﭘﺎﺳﺎو و ﺋﻧﺠﺗﯽ زۆر ﺧﺮاﻧڕوو ،ﺑم ﻟم ھﻣﻮو ”دﺒﺎﺗﺎﻧ “ﺋﻛﺘرﻚ ﻧﺎدﯾﺎرﺑﻮو ،ﺋوﯾﺶ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ ﺑﻮو ﻛ ﻟم ﭼﻧﺪ ﺳﺎی دواﯾﯿﺪا ﺑ ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺑرﺑﺳﺘﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ﻟﺑردەم ﻧﺮﺧـــﯽ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎ ﻧـــﺎوی دەرﻛـــﺮدووە. ﻣﮋووی ﺋم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾ ﻟ ﻓرەﻧﺴـــﺎ و ﺋوروﭘﺎ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺑﯿﺴـــﺖ ﺳﺎﻚ. ﭘﺮۆﺳـــﻛﺎﻧﯽ ﺑرەﻛﺮدﻧﯽ ﻧﺮﺧﯽ وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی ﺳﺎﯽ 1996ﻛ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﺋورووﭘﺎ
دەروازەﻛﺎﻧـــﯽ ﺑﺎزاڕی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎﯾﺎن ﺑﯚ ﻛﺒﺮﻛﯿ ﭘﺮۆﻓﺸﻨﺎﻛﺎن وازﻛﺮد .ﭘﺎﺷﺎن ﺑـــﻮوە ﯾﺎﺳـــﺎﯾك ﻛ ﻟ10 ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2000ﺧﺮاﯾ دەﻧﮕﺪاﻧوەو ﻟﻻﯾن زۆرﯾﻨی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﻛﺎﻧوە ،ﻟ ﭘرﻟﻣـــﺎن دەﻧﮕﯽ ﺑﯚدرا .ﺑـــ ﭘﯽ ﺋم ﯾﺎﺳـــﺎﻧ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿﯿﻛی ﺳـــﺎﯽ 1996ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ﭘﺪـــﺖ و دواﺗﺮﯾـــﺶ ﺑﮔﻮﺮەی ﯾﺎﺳـــﺎی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳـــﺖ(ی ﺳـــﺎﯽ 2004ﺗﺎﯾﺒﺗﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﺑﺷـــﻜﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎی ﻓرەﻧﺴـــﺎ ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪەدرێ .دواﺟﺎرﯾﺶ ﻟ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر( ی ﺳـــﺎﯽ 2010ﻛ ﺳﺑﺎرەت ﺑ رﻜﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﺑﺎزاڕی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎوە ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراﺑﻮو ،ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻛﯽ ﻧﻮێ
”ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﻛﺎرﻛﺮدن ﺗﺎ دێ ﺑرەوﺧﺮاﭘﯽ دەﭼ و ﻛﻣﯽ ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯿﺶ ﺑﻮوەﺗ ھﯚی ﺋوەی ﻛ ﻛﺎری زۆر ﺑ ﻛﺮﻜﺎران ﺑﺴﭙﺮدرێ، ﺋﻣش ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا دەﺑﺘ ھﯚی ﻧﭘﻜﺎﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺶ و ﺋﺎزار ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﻛﺎردا) “...ﻛﺎﺗﻨﯚم، (2009 ھﻣﻮار دەﻛـــﺮێ ﻛ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎی ﻓرەﻧﺴـــﺎ ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺎت ﺑﺷﻚ ﻟ ﺑرھﻣﻛی ﺧـــﯚی ﺑﺨﺎﺗ ﻛﺒﻛﯽ ﺑﺎزاڕەوە ،ﺑﻧﺎوی ﯾﺎﺳﺎی ﻧﯚﻣ.NOME ھر ﻟـــو ﻣﺎوەﯾﺷـــﺪا ،ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ دووەﻣـــﯽ ﺋورووﭘﺎﯾـــﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــ وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎ ﻟ ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوەی ﻟﯿﮋﻧی ﺋورووﭘﺎﯾﯿـــوە ﻛ ﻟ ﻣﺎرت )ﻣﺎرس( ی 2002ﻟ ﺷﺎری ﺑرﺷﻟﯚﻧ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪرا و ﻟﻻﯾن ﺳرۆﻛﻮەزﯾﺮان )ﻟﯿﯚﻧﻞ ژۆﺳﭙﺎن( و )ژاك ﺷﯿﺮاك( ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎری ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﻓرەﻧﺴـــﺎوە واژۆﻛﺮا ،ﺑﻣ ﺑﺎزاڕ و ﻧﺮﺧﯽ
وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎ ﻟﻻﯾن ﺑرھﻣﮫﻨراﻧوە ﺋﺎزادﻛﺮان. ﺑ ﻧﻣﺎﻧﯽ ﻣﯚﻧﯚﭘﯚﻟﻜﺮدن و ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﺮدﻧﯽ ﺋم ﻛرﺗ ﭘ ﺑﺎﯾﺧ ﻟﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗوە، ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿ ﮔﺸﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎی ﻓرەﻧﺴـــﺎ ،ﺋﻧﺠﺎﻣـــﯽ دژواری ﻟﺪەﻛوﺘـــوە ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺑﯚ ﺑﻛﺎرھﻨراﻧـــﯽ وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎ ،ﺋوﯾﺶ ﺑـــ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﻧـــﺮخ ) (1و ھروەھﺎ ﻛﻣﺒـــﻮون و ﻧﻮﻗﺴـــﺎﻧﯽ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاری ﻛـــ ﺑـــ ﭘﻠـــی ﯾﻛـــم ﻣﻮوﭼﺧﯚران دەﮔﺮﺘوە .دواﺟﺎرﯾﺶ ﻟﻣڕ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﻣﺒﻧـــﺪە ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻓرەﻧﺴـــﺎﯾ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺳـــرﺟم ﻛﯚﻣﮕوە ھﯾ .ﻟﺳـــﺎﯽ 2004ەوە ،ﺋم دەزﮔﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﺎﻧـــ ﺑﻮوﻧﺗـــ دەزﮔﺎی ﺋھﻠﯽ و ﺑﺷﻜﯿﺸـــﯿﺎن ﭼﻮوﻧﺗ ﻧﻮ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﯚرﺳـــوە ،ﻛواﺗ ﺋم ”ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿ ﮔﺸﺘﯿﯿ “دەﺑ ﻣﻮوﭼی ﺋواﻧش ﺑﺪات ﻛ ﭘﺸﻜﯿﺎن ﻟو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾدا ھﯾ .(2)ﻟ ﺑﺎرەی ﺋم ﻛﺸ ﮔﺮﻧﮕوە ،ھﯿﭻ ﺷﺘﻜﯽ ﺋوﺗـــﯚ ﻧﮔﻮﺗﺮا .ﯾﻛـــم ﺑرھﻣﮫﻨری ﺋھﻠـــﯽ ﻟﻣڕ وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا ﺳـــﻧﺘری ﻓﻮﻛﻮﺷـــﯿﻤﺎﯾ ﻛ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺗﯚﻛﯿﯚ ﺑﯚ وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ ﻧﺎﺳﺮاو ﺑـــ ﺗﯿﭙﻜـــﯚTokyo Power Electric Companyﺑڕـــﻮەی دەﺑﺎت .ﺗﯿﭙﻜﯚ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﭼﻧﺪﯾـــﻦ دەﯾ ،ﺳـــرﺟم ﺋو راﭘﯚرﺗﺎﻧی ﻛ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﭘﺸﻜﻨﯿﻨﯽ ﻛﻮورەی ﺋﺗﯚﻣـــﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراﺑﻮون ﺗزوﯾﺮ دەﻛﺎت .ھروەھـــﺎ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ رووداوی ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﺌﺎﻣﺰ ﻟ ﺑﻨﻜﻛﺎﻧﯽ ﻓﻮﻛﻮﺷﯿﻤﺎ و ﻛﺎﺷـــﯿﻮەزاﻛﯽ -ﻛﺎرﯾﻮا ﻟـــ ھﺎووﺗﯿﺎن دەﺷـــﺎرﺘوە .ﺋم ﺑﺎردۆﺧـــ ﺗﺎﯾﺒﺗی ﺑﺳـــر ژاﭘﯚﻧﺪا ﺗﺪەﭘڕێ ﻛ ﺳـــرەﺗﺎ ﺑ ﺑﻮوﻣﻟرزە دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد و ﭘﺎﺷﺎن ﺑ ﻻﻓﺎوی ﺳـــﻮوﻧﺎﻣﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت .ھﻣﻮو ﭘﺮﺳـــﯿﺎر و ﺳـــرﻧﺠﻛﺎن ﻟـــ ﯾك ﺧﺎڵ ﻛﯚدەﺑﻨوە :ﺋوﯾـــﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﺗﺎوەﻛﻮ ﭼﻧﺪ ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎی ﺋﺗﯚﻣﯽ دەﺑﺘ ﺟﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧ .ھروەك ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎراﻧﯽ ﺋم ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎﯾ ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚدەﻛن ،ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋـــم ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯿ ﺗﻧﮫـــﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑـــ وردی و ﻟﮫﺎﺗﻮوﯾـــﯽ ﺗﻛﻨﯿﻜﯿﯿـــوە ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜـــﻮ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﭼﺎﻻﻛﯽ ﺋو ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﺷـــوە ھﯾ ﻛـــ ﻟو ﺑﻮارەدا
ﻛﺎر دەﻛن .ﺑﯚﯾ ﺑڕﺰ ﻣﯿﺸـــﻞ ﻻﻟﯿ، ﻧﻮﻨری ﻛﯚﻧﻔﯿﺪراﺳـــﯿﯚﻧﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻛﺎر، ﻟﻛﯚﻣﯿﺘی ﺑﺎ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺷﻓﺎﻓﯿﯿت و زاﻧﯿﺎری ﻟﻣڕ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣﯽ، ھروەھﺎ ﺳﻜﺮﺗﺮی ﭘﺸﻮوی ﭘﺎﻛﻮﺧﺎوﻨﯽ و ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﻛﺎر ﻟ ﻣﺒﻧﺪی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﭼﯿﻨﯿـــﺪا ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺋوە دەﻛﺎت و دە ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧـــﯽ وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ ﻟ وزەی ﺋﺗﯚﻣوە ﻟﺳـــر ﺳـــﻜﻮﭼﻜ ﺑﻧﺪە :ﯾﻛم ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎﯾ و دووەﻣﯿﺶ ﻛﻮﭼﻜـــی ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿ و ﺳـــﯿﻣﯿﺶ دﯾﻮی ﻣﺮۆﯾﯿ .ﺋﻣ وەك ”ﻛﻮرﺳـــﯿﯿﻛﯽ ﺳـــ ﻗﺎچ واﯾ :ﺋﮔر ﺑﺖ و ﻗﺎﭼﻜﯿﺎن ﺑـــ ﭼوﺗـــﯽ داﺑﻨﺮﺖ ،ﻛﻮرﺳـــﯿﯿﻛ ﺑ ﺗواوی ﭼﺳـــﭗ ﻧﺎﺑـــ و دوو ﻗﺎﭼﻛی دﯾﻜش ﺗﺮﺳـــﯽ ﻛوﺗﻨﯿﺎن ﻟﺪەﻛﺮێ .ﺋﺎ ﺋﻣ ﺋو ﻛﺸـــﯾﯾ ﻛ ﺋﻣۆ ﻟ ﺑﻨﻜ ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛﺎن ﺳـــرﯾﮫﺪاوە .ﺑﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ دەﯾ ،ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ،ﭘﺸﺘﯽ ﺑدﯾﻮی ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ﺑﺳـــﺘﺒﻮو ﻛـــ رەھﻧﺪی ﻛﻮاﻟﺘﯽ ﻣﺮۆﯾﯽ زۆر ﺑ ھﻧﺪ وەردەﮔﯿﺮا. ﭼﺎودﺮﯾﻜﺮدﻧـــﯽ ﻛﺎری ﺋـــم ﺋﻛﺘـــرە ﻣﺮۆﯾﯿ ،ھروەھﺎ ﻟ رووی ھﺎوﺋﺎھﻧﮕﯿﯽ ﻛﺎری ﭘﻜوەﯾـــﯽ ،ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺧﯚی ھﺑﻮو. ﺑم ﺑـــ ﺑڕەﻛﺮدﻧﯽ ﺑـــﺎزاڕی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ و ﺗﺎﯾﺒﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﺷﻜﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎی ﻓرەﻧﺴـــﺎ و ھﭙھﭙﯽ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﭽﺘ ﻧﻮ ﺑﺎزاڕی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە، ﺑﺎرودۆﺧﻛـــ ھر ﻟﺳـــﺎﯽ 1990ەوە ﺗﻮوﺷـــﯽ ﻧﺎھﻣﻮاری ﺑﻮوە .دوا ﻗﺎﭼﻛی دﯾﻜش ﻛ ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎﯾ، ﺋو ﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﻧﺎﺗﻮاﻧ ھﻣﻮو ﺑﺎرﺳﺘﺎﯾﯿﻛ راﮔﺮـــﺖ و ﺋﯿﺘـــﺮ ھر ھﻣـــﻮو ﭘۆژەﻛ دەﺧﺎﺗ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿوە“. ھـــر دوای دەرﻛﺮدﻧـــﯽ ﯾﺎﺳـــﺎی ﺣﻮزەﯾﺮان)ﺟـــﻮن(ی ﺳـــﺎﯽ 2006ﻛ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺷـــﻓﺎﻓﯿﯿت و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣـــﯽ ھﻣﻮارﻛﺮاﺑﻮو ،ھرﯾك ﻟـــو ﻧـــﯚزدە ﺑﻨﻜﯾی ﻛ ﻟ ﻓرەﻧﺴـــﺎ ھـــن دەﺑﻮواﯾ ﺳـــﺎﻧ راﭘﯚرﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺑﺎرەی رووداوە ﻧﺎھﻣﻮارەﻛﺎن و ﻟﻣڕ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣـــﯽ و ﭘﺎرﺰﮔﺎری ﺗﯿﺸـــﻚ و ژﯾﻨﮕ ﺑوﺑﻜﻧوە .ﻛﯚﻣﯿﺘی ﭘﺎﻛﻮﺧﺎوﻨﯽ و ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﻛﺎر دەﺑـــ رای ﺧﯚی ﻟﺳـــر ﺋو دەﻗ دەرﺑـــﺖ ﻛـــ ﻟﻻﯾـــن ﺑڕﻮﺑراﯾﺗﯽ
ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎوە دەردەﭼ. ﺋﻤ ﻟ ﺧـــﻮارەوە ،ﭼﻧﺪ ﻛﻮرﺗﯾﻛﯽ ﻟ ﺑودەﻛﯾﻨوە و ھروەھﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯿﺶ ﻟﻧﻮان ﺑﮕﻧﺎﻣﻛی ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎی ﻓرەﻧﺴﯽ و دەزﮔﺎی دەﺳﺘﺒﻛﺎر، ﻛﺸی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺑودەﻛﯾﻨوە) .(3ﺳرﺟم ﺋو زەﻧﮕﺎﻧی ﻛ ﺋﺎﻣـــﺎژە ﺑﯚ ﺋو ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿﺎﻧ دەﻛن ” دوای ﺋﺎراﺳـــﺘﻛﺮدن و ﺗﻛﺎﻧﻜـــﯽ و ﻟﻻﯾـــن ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧوە ﻧـــﺮدراون ،ﺑ ﻛﻮرﺗﺨﺎﯾن ،ﻛ ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ھﯿﭻ ﺟﯚرﻚ ﻟﻻﯾن ﻣﯿﺪﯾﺎوە ﺗﯿﺸـــﻜﯿﺎن ﭼﻧـــﺪ ﺑﯾﺎڕﻚ و ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻧﺧﺮاوەﺗ ﺳر و ﺑﺎﺳﯿﺎن ﻟﻮە ﻧﻛﺮاوە ،ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿﺪا ھﯾ ،ھﺳـــﺖ دەﻛﺮﺖ ﺑ ﻣرﺟﻚ ﺋم راﭘﯚرﺗﺎﻧ ﮔﺸﺘﯿﻦ .ﺋﻣ ﺑﺎرودۆﺧﻛـــ ﺳـــر ﻟﻧـــﻮێ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﮔﺸـــﺖ ھڕەﺷـــﻛﺎﻧﯽ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗـــﯽ ﺧﺮاﭘﺒـــﻮون و ﻧﺎھﻣﻮراﯾـــﯽ دەﺑـــﺖ ،ﺑ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑـــﺎی ﻓرەﻧﺴـــﺎ ﺗﺎﯾﺒت ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ رووﻧﺪەﻛﺎﺗوە ﻛ ﺑـــ ﭘﻠی ﯾﻛم دژی ﺷـــﺘﻮﻣك و ﻛرەﺳـــﺘ و ﻟـــ ﺑـــﻮاری ”دوو ﻗﺎﭼﻛـــی“ دﯾﻜـــ ﺑﻮوﻧـــ :دﯾﻮە ﺗﻛﻨﯿﻜﯿﯽ ﻛﺎرﻛﺮدﻧوە .ﻟم ﺳـــ ﺳﺎی ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛی و دﯾﻮە ﻣﺮۆﯾﯿﻛ .ﺋم دواﯾﯿﺪا ،ژﻣﺎرەی رووداوەﻛﺎن ﺳ ﺟﺎر ،ﻟ راﭘﯚرﺗﺎﻧ ﺋوە دەﺧﻧڕوو ﻛ ﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﭼﺎو ﺟـــﺎران ،ﺑرز ﺑﻮوﻧﺗوە) “.ﻧﯚژﻨﺖ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋو دوو ﻛﯚﮔﯾی ﻟﺳـــرەوە -ﺳﯿﻮر -ﺳﻦ(2009 ، ﺋﺎﻣﺎژەﯾﺎن ﺑﯚﻛﺮا ،دەﺑﻨ ھڕەﺷـــ ﺑﺳر ” ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ژﯾﻨﮕش، ﻛﯚﮔی ﺳﯿﻣﯿﺸـــوە ،ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ ﺳـــرەڕای رﺰﮔﺮﺗﻨـــﯽ ﺋـــو ﯾﺎﺳـــﺎو ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎﯾ. دەﺳﺘﻮوراﻧی ﻛ ﻟو ﺑﻮارەدا داڕﮋراون، ھﺳﺖ دەﻛﺮﺖ ﺑردەوام و ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮﯾـــﺶ ژﯾﻨﮕ ﭘﺸـــﺘﮕﻮێ دەﺧﺮﺖ ﻟ ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰەﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﭘﯿﺸﯾ رﮕﺎی ﻓﺪاﻧﯽ ﺑﻜﯽ زۆری ﭘﺎﺷﻤﺎوەوە. ﺑرەو ﺧﺮاﭘﯽ دەﭼﺖ ﺋﺎرەزووﻣﻧﺪﯾﻦ ﻛ ﺑﻨﻜ ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛﺎن ﺑی “ دەﺑ ﺑﺎس ﻟ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﻛﯽ ﻣﺮۆﯾﯽ ﭘﺎﺷـــﻤﺎوەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻛم ﺑﻜﻧوە ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﻜﺮﺖ ،ﻛﺎﺗـــﻚ زۆرﺟﺎر ﻣﺎوەی ﻛﺎرﻛﺮدن رﮋەی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ژﯾﻨﮕ ﺑرز راﺑﮕﯿﺮﺖ“. 12ﻛﺎژـــﺮ ﻟـــ رۆژﻜـــﺪا ﺗﺪەﭘڕﻨ؟“ )ﺳﺎﻧﺖ -ﺋﻟﺒﺎن(2009 ، ” ھر ﺑﯚ زاﻧﯿﺎری ،ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺋﺎﮔﺮﻛوﺗﻨوە )ﺷﯿﻨﯚن(2008 ، ” ھوﺪاﻧﯽ ﺑﻮﭼﺎن ﺑﯚ ﻛﻮرﺗﻜﺮدﻧوەی ﻟ ﻣﻛﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ رۆﻧﯽ ﭘﯿﺮاﻟﯿﻦ ،ﻟ راﮔﺮﺗﻨـــﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﺎﺗﯿﻚ )وەﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﺳـــ ،ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋﺎﮔﺮﻛﻮژﻨوە 30 ﻛﻮورەﯾـــك ﻟﭘﻨـــﺎو ﺑﺎرﮔﻛـــﺮدن ،ﯾﺎن ﺧﻮﻟﻛﯿﺎن وﯾﺴـــﺖ ﺗﺎ ﮔﯾﺸـــﺘﻨ ﺷﻮﻨﯽ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧوە( ،ﺗﺎوەﻛﻮ دﺖ ﺋو ﻣﺎوەﯾی ﺋﺎﮔﺮﻛوﺗﻨوەﻛ ،ﺋﻣش واﯾﻜﺮد ﻛ ﺗﯿﻤﯽ ﻛ ﺑﯚ ﺋو ﻛﺎروەﺳﺘﺎﻧ دﯾﺎری دەﻛﺮﺖ ﻛم دووەﻣﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎ ھﻤت دەﻛﺮﺘوە ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔـــڵ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﺑـــرن ﺑﯚﺋوەی ﺋﺎﮔﺮەﻛـــ ﺑﻜﻮژﻨﻨوە و ﺑﻣﺠـــﯚرە ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯿﺎن ﺧﺴـــﺘ ﺑﻮدﺟ و داھﺎت )“.ﺷﯿﻨﯚن(2008 ، ” ﻟڕووی ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯿﺸـــوە ،ﺋوە ﺑﺎش ﻣﺗﺮﺳﯿﯿوە .ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا ،ﺗﯿﻤﯽ دووەم دەزاﻧﯿﻦ ﻛ ﻟ رﮕی ﭘﯾﻤﺎﻧﻜﺎری دەﺳﺘﯽ ﻛﺎﺗـــﻚ ﺑـــرەو رووی ﺋﺎﮔﺮەﻛ ﺑﻮوﻧوە، دووەﻣوە )واﺗ ﻛﺎری ﺗواو ﻧﺑﻮو دەدرﺘ ﺑﺑ ﺋـــوەی ھـــﯽ 400000ﭬﯚﻟﺘﯿﯽ ﻻﯾﻧﻜﯽ دی ﺑﯚ ﺋوەی ﺗواوی ﺑﻜﺎت( چ ﺑاﺑـــﺖ .ھر ﺑـــﯚ ﺋﺎﮔﺎدارﯾﺘـــﺎن ،ﯾﻛم ﻗﺎزاﻧﺠـــﻚ ﺑدﯾﺪﺖ ﻛﺎﺗﻚ ﭘﻧﺎ دەﺑﺮﺘ ﻛﺎری ﭘﯿﺎواﻧـــﯽ ﺋﺎﮔﺮﻛﻮژﻨـــوە ﺋوە ﺑﻮو ﺑر ﻛﺳـــﺎﻧﯽ ﻟﻨوەﺷـــﺎوە و ﻧﺷﺎرەزا ﻛ ﺋو ھ ﺑﺒـــن .ﺋﻣش ﺋوە روون ﻛ دەﺧﺮﻨـــ ژﺮ ﮔﻮﺷـــﺎری ﺟﯚراوﺟﯚر دەﻛﺎﺗوە ﻛ ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺖ دەزاﻧﺮا ﻛﺮﻜﺎری ﻟﭘﻨﺎو راﭘڕاﻧﺪﻧـــﯽ ﻛﺎری ﺑرھﻣﮫﻨﺎن ﭘﺮۆﻓﺸﻨﺎل و ﻟﺰان ﻟو ﺷﻮﻨﺎﻧ داﺑﻨﺮﻦ و ﻟ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﻮرﺗﯿﺸﺪا“)ﺳـــﺎﻧﺖ -ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ ﺋﺎﻧﻮﺳـــﺎﺗﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘﺪا ﻓﺮﯾﺎی ﺋﺎﮔﺮەﻛ ﺑﻜون“).ﺑﻠﯿﺲ(2010 ، ﺋﻟﺒﺎن.(2009 ، ” ﺗـــﺎ ﺋﻣۆ و ﻣـــﺎوەی ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻜ ” ھﻟﻮﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﻛﺎرﭘﺴﭙﺎردﻧ، رووداوی زۆری ﻟﺪەﻛوﺘوە ﻛ ﻟﻻﯾن ﻛرﺗـــﯽ دوو ﮔﺎزی ھﺎﯾﺪرۆﺟﯿﻨـــﯽ ﻟـــﻮە ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯽ ﭘﯾﻤﺎﻧﻜﺎری دەﺳـــﺘﯽ دووەوە دزە دەﻛﺎت .راﺳـــﺘ ﺋـــم ﻛرﺗ ﻟ ژﺮ دەﻛﺮﻦ .زۆرﺑـــی زۆری ﺋو ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧ ،ﭼﺎودﺮﯾﺪاﯾ ،ﺑم ﺑﭘﯽ ﭘﻮەری داواﻛﺮاو ﺑﺑ ﺋوەی ﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮەﺷـــﺎوەﯾﯽ و ﻛﺎرﻧﺎﻛﺎت )“.ﺳﺎﻧﺖ ﺋﻟﺒﺎن(2009 ، ﻟﺰاﻧﯿﯿﺎن ﺗﺪا ﺑدﯾﺒﻜﺮﺖ ،ﺋو ﻛﺎراﻧﯾﺎن دەدرﺘﯽ ﻛ ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﺧﺎوەﻧﯽ زاﻧﯿﺎری ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﻧﯿﻦ ﻟﺑﺎرەﯾوە ،ﻟـــ زۆرﺑی ﺣﺎﺗﻛﺎﻧﯿﺸـــﺪا ،ﺑﺑ ﺋوەی ﻟ ﯾﺎﺳـــﺎ * ژﯾـــﻞ ﺑﺎﻟﺒﺎﺳـــﺘﺮ دەرھﻨـــرەو و و رﺴﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــ ﺑﻨڕەﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھﺎوﻧﻮوﺳـــری دوو ﺑرھﻣـــ ﺑ ﻧﺎوی: ﺋﺎﮔﺎدارﻛﺮاﺑﻨـــوە ،ﻛـــ ﻟـــ دەﻓﺘرﭼی ”رۆژاﻧی رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس“ و ”رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﺪا ﺑدﯾﺪەﻛﺮﺖ“ .ﻧﺎﭘﺎﯾـــﺪار“ ،ﻟـــ ژﺮ ﺳرﭘرﺷـــﺘﯽ ﺋﺎﻻن ﺋﻛﺎردۆ ،ﻟﻮﻣﺎﺳـــﻜﺎرێ ،ﺑﯚردۆ 1995 ،و )ﻧﯚژﻨﺖ -ﺳﯿﻮر -ﺳﻦ(2009 ، .1998
ﺑﻮون و ورووژاﻧﯽ ﻟـــ ﻧﺎﻛﺎو و ﺑ زەوﻗﯽ ﻟـــ ﻛﺎرﻛﺮدن و ﺷـــوﻧﺨﻮوﻧﯽ“ )ﭘﺎﻟﻮﻞ، (2009
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪە ﺗﺎواﻧﻜﺎرەﻛﺎن ژﺮار ﻣﯚژێ *
ﺋﺶ و ﺋﺎزارەﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرﻛﺮدن
” ﻛﺮﻜﺎران ﺑﺑ ﺧﻮاﺳـــﺖ و ﺋﺎرەزوو ﻟ ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﻧﺎھﻣﻮاردا راﭘﭻ دەﻛﺮﻦ ﺑـــﯚ ﺋوەی ﺑ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن ھﺴـــﻦ .ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ،ﺗﻮوﺷﯽ ﺷـــرﻣﯿﺎن دەﻛﺎت و ھﺳﺖ ﺑ ﮔﻮﻧﺎە دەﻛن ،ﭼﻮﻧﻜ ھﺳﺘﯽ ﺋوەﯾﺎن ﺗﺪا دروﺳﺖ دەﺑﺖ ﻛ ﻛﺎرﻛﺮدن ھﺎوﺗرﯾـــﺐ ﻟﮔـــڵ “ﻛﺎرﻛﺮدﻧـــﯽ ﺧﺮاپ“ دەوەﺳﺘﺖ“ )ﺳﯿﭭﯚ(2009 ، ”ھﻟﻮﻣرﺟـــﯽ ﻛﺎرﻛـــﺮدن ﺗـــﺎ دێ ﺑرەوﺧﺮاﭘﯽ دەﭼ و ﻛﻣﯽ ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯿﺶ ﺑﻮوەﺗ ھـــﯚی ﺋوەی ﻛـــ ﻛﺎری زۆر ﺑ ﻛﺮﻜﺎران ﺑﺴﭙﺮدرێ ،ﺋﻣش ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا دەﺑﺘ ھﯚی ﻧﭘﻜﺎﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﺋـــﺶ و ﺋـــﺎزار ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣـــﯽ ﻛﺎردا .ﺋم ھﯚﻛﺎرە دەرووﻧﯽ -ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺎﻧ) ﭘﺴﯿﻜﯚ- ﺳﯚﺳﯿﯚ( ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ راﺳﺘوﺧﯚﯾﺎن ھﯾ ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ و ﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﻜﺮدن)“. “.ﻛﺎﺗﻨﯚم(2009 ، ”ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺑڕﻮەﺑـــﺮدن ،ﻟـــ ﻛﺷﻮھواﯾﻛﯽ ﻛ زۆرەﻣﻠﯽ ﭘﻮەدﯾﺎرە، ﻛﺮـــﻜﺎران دەﺧﺎﺗـــ ﺑﺎرﻜـــﯽ واوە ﻛـــ ﻟـــ ﻛﺎرﻛﺮدﻧـــﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ و واﻗﯿﻌـــﯽ داﯾﺎﻧﺪەﺑﻨ) “.ﮔﺮاﭬﻠﯿﻦ(2009 ، ” ﺋﺎزارﭼﺸـــﺘﻦ و ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺧﻣﯚﻛﯽ
وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن : ) (1ﯾﻛ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎی ﻧﯚﻣ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﻧﺮﺧﯽ ﺳﺎﻧی ﻛﺎرەﺑﺎ ﺑ رﮋەی 5%و ﺋﻣش ﺗﺎ ﺳﺎﯽ 2115دەﺧﺎﯾﻧ. ) (2ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﻛ ﻗﺎزاﻧﺠـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎی ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﻟﺳﺎﯽ 2010ﺑ ڕﮋەی 70%ﻛﻣﯽ ﻛﺮد ،ﻛﭼﯽ ﺑ ھﻣﺎن ﭼﺷﻨﯽ ﺳﺎﯽ ﭘﺸـــﻮو و ﺑﺑی 2.1ﻣﻠﯿﺎر ﯾـــﯚرۆ ھﻗﯽ ﺧﺎوەن ﭘﺸﻜﻛﺎﻧﯽ دا. ) (3ﺋم ﺗﻜﺴﺘﺎﻧ ﻟﺳـــر وﺒﺴﺎﯾﺘﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی وزەی ﻛﺎرەﺑﺎی ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺑوﺑﻮوﻧﺗوە ،ﺑم ﺋو راﺳـــﭙﺮﯾﯿﺎﻧی ﻛ ﻟﺮە داﻧﺮاون ﻟ راﭘﯚرﺗﻛی ﺳـــﺎﯽ 2009وەرﮔﯿﺮاوە )ﻟﮔڵ ھﯽ ﺳﺎﯽ 2008 ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺷـــﯿﻨﯚن( .ﺋو ﻧﺎواﻧی ﻛ ﻟ ﻧﺎو ﻛواﻧ داﻧﺪراون ھﯽ ﺳﻧﺘﺮاﻟ ﺋﺗﯚﻣﯿﯿﻛن وەﻛﻮ PDFﻟﮔڵ راﭘﯚرﺗﯽ ﻧﺎوﺑﺮاودا ھﺎوﭘﭽ .ھروەھﺎ ﻟﯿﺴـــﺘﻜﯽ رووداوەﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﻟﺳـــر وﺒﺴـــﺎﯾﺘﯽ دەﺳﺗﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺋﺗﯚﻣﯽ ﺑوﺑﻮوەﺗوە.
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد ﻋﺎرف ﺳﻮﯾﻨﺞ
ﺑھﯚی رووداوی ﺟﯚراوﺟﯚر و ﺑوﻛﺮدﻧوەی دوا ﺋﺎﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ و ھروەھﺎ راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘۆژەﯾﻛـــﯽ ﺗـــﺎزەی ﯾﺎﺳـــﺎ ﺑﯚ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﺶ، ﭘﺮﺳـــﯽ دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪە ﺗﺎواﻧﻜﺎرەﻛﺎن ﺑردەوام ﺑﻮوەﺗ ﺟﮕی ﺑﺎس و ﺧﻮاﺳـــ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿﻛﺎن .ﻟﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھم و ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــدەی ﺑﯿﺴـــﺘﻣﺪا ﺑﺎﻧﺪی ”ﺋﺎﭘﺎﭼـــﻛﺎن“ ھﺑﻮو ،ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﺎﻧﺪی ”ﺑﻠﻮز رەﺷـــﻛﺎن“ و ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﺎﻧﺪی ”ﺷﻗﺎوەﻛﺎن“ ھﺑـــﻮون ،ﺑم دواﯾﯿش ﺑﺎﻧـــﺪی ”ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻛﺎن“ ﭘﯾﺪاﺑﻮون. ﯾﻛـــﻚ ﻟـــ دواﺑﯚﭼﻮوﻧـــﻛﺎن دﯾﺎردەی ﻛﯚﭼﻜﺮدﻧـــﯽ ﺑﯿﺎﻧﯿﺎن و ﻛﺗﻨـــﻜﺎری ﭘﻜوە دەﺑﺳـــﺘﺘوە .ﺋم ﻗﺴـــﯾ ﻛ ﺑردەوام ﻟﻻﯾـــن راﭬـــﻛﺎر )ﺋﺮﯾـــﻚ زﻤـــﻮر(ەوە دووﭘﺎﺗﺪەﻛﺮﺘوە ،ﻟﺑـــﻮاری ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﯿوە
ﺑﺎﺳـــﯽ ﻟـــﻮە دەﻛﺮێ ،ﺋـــو ﺑـــﻮارەی ﻛ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﺑﯚھر ﺑﺎﺳﻜﯽ وا ﺑﭘﻟ ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ دەﮔﯾﻨﻨـــ .ﻛﯚﻣﻨﺎس ھﯿﻮگ ﻻﮔﺮاﻧﮋ ،ﻛ ﻧﺎﯾوێ ﺑﻜوﺘ ژـــﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺑﯿﺮی زاڵ، ﺋوﯾﺶ ﭘﯿﻮاﺑﻮو ﺷـــﺘﻜﯽ ﺑﺎﺷﯿﻜﺮدووە ﻛ ﺗﯿﺸﻜﯽ ﺧﺴﺘﻮوەﺗ ﺳر ”رﯾﺸی ﻛﻮﻟﺘﻮوری ) “(1ﺋم دﯾﺎردەﯾ. ﺑـــم ﺋﮔـــر ﭘﺸـــﺎﻧﺪاﻧﯽ ”ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﻧﻮـــﯽ ﻗﺎﺑﯿـــﻞ ﺑـــ ﮔـــﯚڕان“ ﺑـــ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﺘﻮاﻧ ﺑﺒﺘ” ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳﯚﺳـــﯿﯚﻟﯚژی“ ،ﺋوە ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛﯽ ﺑ ﺑرﻧﺎﻣی ﺑﺎﺑﺗ داﺑاوەﻛﺎن ﺑرەو ﻛﯚﻧﻜﯽ زاﻧﺴـــﺘﯽ داﺧﺮاوﻣﺎن دەﺑن .ﻟـــم دۆﺧدا، ﺋﮔرﭼﯽ راﺳﺘ زۆرﺑی زﯾﻨﺪاﻧﯽ و ﻛﺳﺎﻧﯽ ﻛﺗﻨﻜﺎر ﻟواﻧﯾ ﻧوەی ﺧﺰاﻧ ﻛﯚﭼﺒرەﻛﺎن ﺑﻦ ،ﺑم ﺋﻣ ﻟﺑرﺋوەﯾ ﻛ زۆرﺑی ﺋو ﻣﻨﺪاﻧ) ﻧوەی ﻛﯚﭼﺒران( ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎن
ﺷﻜﺴﺖ دﻨﻦ .ﻟﺋﻧﺠﺎﻣﺪا ھر ﺋواﻧﻦ ﻛ ﺑ ﺑواﻧﺎﻣ و دﯾﭙﻠﯚم دەﻣﻨﻨوە و ﻛﺎﺗﻚ ﺑدوای ﻛﺎردا دەﮔڕﻦ ھﯿﭻ ﻛﺎرﻜﯿﺎن ﭘ رەواﻧﺎﺑﯿﻨﻦ. ﺋﻣش ھم ﻟﺑر ﻧﺑﻮوﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣ و ھم ﻟﺑر ﺟﯿﺎوازﯾﻜﺮدﻧﯿﺸ ﻟﮔﯿﺎن ) .(2ھرﭼﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺎرﯾﮕری ﻓﺎﻛﺘرە ﻧژادی و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺸـــ) ﭘﯿﺎوﺳﺎﻻری و ﻓﺮەژﻧﯽ و ھﺘﺪ( ،دوای دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯿﺎن ،ﭘﻮﯾﺴﺘ دان ﺑوەداﺑﻨـــﺮێ ﻛ ﺋﻣﺎﻧـــش ھﯚﻛﺎرن ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧـــﯽ ﺗﺎوان .دﯾﺎرە ﺋﻣ ﺑﺎﺳـــﻜ و ﻗﺴی زﯾﺎﺗﺮ ھﺪەﮔﺮﺖ. ﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﻟـــﺮەدا ﺋوەﯾـــ ﻛـــ ﭼﯚن ﻟ دﻧﯿـــﺎی ﺑﺎﻧـــﺪەﻛﺎن ﺗﺒﮕﯾﻦ؟ ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧوە ﺗﺎوەﻛﻮ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎن ،ﺋـــم دﻧﯿﺎﯾ دەﻛﺮا وەك ﺑﻮارﻚ ﺑـــﯚ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ داﺑﻨـــﺮێ ﻛ ﺗﯿـــﺪا ﻻواﻧﯽ ﭼﯿﻨ ھـــژارەﻛﺎن دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011
دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪە ﺗﺎواﻧﻜﺎرەﻛﺎن ﻛﯚﺑﻨوەو ﭼﮋ ﻟ ﮔﻧﺠﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن وەرﮔﺮن و ﭘﻜوە ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ﻧﺮاﯾﺗﯽ ﺑرﺟﺳـــﺘ ﺑﻜن ،ﺋﻣش ﻟڕﮕی ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﺰی ﻓﯿﺰﯾﻜﯿﯿـــوە ﻛ وەك ھـــﺰی ﻛﺎر دەﺑﯿﻨﺮا. ”ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺷﻗﺎم“ وەك ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ ﯾﻛﻣﯽ ”ﻛﻮﻟﺘـــﻮوری وەرﺷـــ “دەھﺎﺗـــ ﺑرﭼﺎو. ﺑم ﻟ دوای ﺳـــﺎﯽ 1975ەوە ﭘﺮۆﺳـــی ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﻮوﭼﺧﯚری دوای ﺟﻧﮓ ﺑـــﻮوە ﻣﺎﯾـــی ﺗﺷﻧﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﻧﺎﺋﺎراﻣﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻧﺎﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺷﻮازی ژﯾﺎﻧﯽ ﭼﯿﻨ ھژارەﻛﺎن .ﺋﻣش ﺑﻮوە ﻣﺎﯾی ﻛﻣﻜﺮدﻧـــوەی ژﻣـــﺎرەی ﻛﺮﻜﺎراﻧﯽ ﻛﺎرﮔ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯿﻛﺎن ،ﺑﻜﺎری ،ﻧﺎﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﺑﻮون و ﺧﺮاﭘﺒﻮوﻧـــﯽ ﺑرە ﺑرەی ﻛﺎری ﻛﺮﻜﺎران، داﺑزﯾﻨـــﯽ ﺑھـــﺎی ﻛﺎری ﻧﺎﭘﺴـــﭙﯚڕی ﺑﯚ ﭘﻠی ﺳـــﯿم ،زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﻓرق و ﺟﻮداﯾﯽ ﻟڕووی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻟڕووی ﺷـــﻮﻨوە، ﺑﺟﻣﺎوەرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾﯽ، ﻻوازﺑﻮوﻧﯽ رۆﯽ ﺳرﭘرﺷـــﺘﻜﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑھﺰﺑﻮوﻧـــﯽ رۆـــﯽ ﺳرﭘرﺷـــﺘﻜﺎری دەوـــت .ﻛﺎﺗﻚ ﺑـــﺎس ﻟـــ ﺑھﺰﺑﻮوﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ دەﻛﯾﻦ ) (3ﺑﯿﺮﻣﺎن ﺑﯚ ﺑ داﻣزراوﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ”راھﻨﺮاوی ھﺗﺎھﺗﺎﯾﯽ“ دەﭼ ،ھروەھﺎ ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺎس ﻟ داﺑزﯾﻨﯽ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻛﺎری ﻻوان دەﻛﯾﻦ، ﺑﯿﺮﻣـــﺎن ﺑـــﯚ ﭘﯾﺪاﺑـــﻮون و ﮔﺷـــﻛﺮدﻧﯽ ”ﺋﺎﺑﻮوری ژﺮزەﻣﯿﻨﯽ“ دەﭼ ﻟﻧﻮ ھﻧﺪێ ﻟ ﮔڕەﻛ ھژارەﻛﺎﻧﺪا. ﺋـــم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﺎﻧـــ ﻛﺎری ﻟـــ دﻧﯿـــﺎی ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺶ ﻛﺮدووە ﻛـــ ﺋﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻟو ﺧﺰاﻧ ھژاراﻧوە دﻦ ﻛ زۆرﺑی ﺟﺎر ﺳر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻮوﭼﺧﯚر ﻧﯿﻦ و ﻣﻨﺪاﯽ ﻛﯚﭼﺒرە ﺑﯿﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﻦ .ﺋم ﺧﺰاﻧﺎﻧ ﻧ زاﻧﯿﺎری ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﺎن ھﯾ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ھﺴﻮڕاﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾﯽ و ﻧ ﺷـــﺎرەزاﯾﯽ و ﺋﺎﮔﺎﯾﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﺸـــﯿﺎن ھﯾـــ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟـــڕووی زﻣﺎﻧـــوە. ﺑﺎرودۆﺧﯽ ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﺑـــردەوام دەﺑﺘ ھﯚی ﻧﯿﮕراﻧﯽ و ﮔﺮژی .ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ﻧﺎﺳـــﻜ ﻧﺎﭼﺎرﯾﺎن دەﻛﺎت ﻣﻠﻜﭼﯽ ﻗدەری ژﯾﺎن ﺑﻦ و رووداوی ﻧﺎﺧﯚﺷﯽ وەك ﻟﺳر ﻛﺎر ﻻدان، ﻛﺸی ﺳر ﻛﺎر ،ﺳـــﻗت ﺑﻮون ،ﻣﺮدن، ﻛﺸـــی ﻧﺎو ﺧﺰان ،ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﯽ دادﮔﺎﯾﯽ و ﺗـــﺎ دواﯾﯽ ﻗﺒﻮڵ ﺑﻜن .ﺋم ﺧﺰاﻧﺎﻧ ﻛ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﻟڕووی ﻣﺎدﯾﯿوە ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜن و ﻟڕووی ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﺸوە ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺳرﭘرﺷـــﺘﯿﯿﺎن ﺑﻜن ،ﺋﻣش ﺑ ﺗواوی واﺗﺎی وﺷـــﻛ دەﺑﺘ ھﯚی ﺋوەی ﻟدەﺳﺖ دەرﺑﭽﻦ .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﺧﺰاﻧﻛﺎن ﺑـــردەوام ﻟﻻﯾـــن ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧـــﯽ دەزﮔﺎ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧـــوە ﺋﺎﮔﺎدار دەﻛﺮﻨوە ﻛ زۆر ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋ ﻧﺑـــﻦ ﻟﮔڵ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن، ﺑﻜـــﻮ ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯚڵ ﺑﻦ ،ﺑﯚﯾ ﻟـــ ﺑراﻣﺒر ﺋم ﻛﺸـــﺎﻧ ﺧﺰاﻧﻛﺎن ھﺳـــﺘﺪەﻛن ﻛ دەﺳـــﺘﯿﺎن ﻟـــ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﺷﻮﺷـــﺘﻮوە. ﻻوازﺑﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﺧﺰان دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﺑھﺰﺑﻮوﻧـــﯽ ﭘـــروەردەی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟ رﮕی ھﺎوﮔﺮووﭘﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە. ھواردﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﭘﺸـــﻠﻜﺮدﻧﯽ ﺷـــﻮﻨﯽ ﻣﺎﻧـــوە وادەﻛن ﻛـــ ﻣﻨﺪاﻧﯽ ﺗﻮﮋە ھـــرە ھژارەﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﭽﻨ ﺋـــو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﺎﻧی رﮋەی ﺳـــرﻛوﺗﻦ و ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس ﯾﺎن دﯾﭙﻠﯚﻣﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﺗﺪا ﻛﻣ و رﮋەی ﻛوﺗﻨﯿﺸـــﯿﺎن ﺑرزە .ﻟﮔـــڵ ﺋﻣﺷـــﺪا ،زەﺣﻤﺗﺒﻮوﻧﯽ ﻓﺮﺑﻮوﻧـــﯽ ”واﻧ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾﯿـــﻛﺎن“ دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﻛﻣﺒﻮوﻧـــوەی ﭼﺎﻻﻛﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾﯽ و دواﺗﺮﯾـــﺶ دەرھﺎﺗﻦ ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ .ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ھﺗـــﺎ زﯾﺎﺗـــﺮ دوورﺑ ﻟ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ واﻧـــ ،ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻮون ﻟ ﭘﯚل ﺑـــ ﻛﻜﺘﺮ و ﺷرﻣﮫﻨرﺗﺮ دەﺑ ،ﺑﯚﯾ ﺗﻜﺪاﻧﯽ واﻧﻛﺎن و ھوﯽ راﻛﺮدن ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ دەﺑﻦ. ھوـــﺪان ﺑﯚ ﭘﺎﺳـــواﻧﯿﻜﺮدن ﻟ ﮔڕەك و ﺧﯚﻧﺎﺳـــﺎﻧﺪن درزی ﻧﻮان ﭼﺎﻻﻛﯽ ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن و ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﻓﺮاواﻧﺘﺮ دەﻛن. ﺋـــو ﻛﺎرە ﻛﺎﺗﯿﺎﻧـــی ﻛـــ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺑ دﯾﭙﻠـــﯚم ﯾﺎﻧﯿـــﺶ ﺧـــﺎوەن دﯾﭙﻠﯚﻣـــﯽ ﻛم ﺑھـــﺎ دەﺗﻮاﻧـــﻦ ﭘﯾﺪاﯾﺎن ﺑﻜـــن زۆر ﺟﺎر ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟـــ ﻛﺎری ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزاری )ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﯾﺎﻧﯿـــﺶ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﮕﻛﺎن( ﯾﺎﻧﯿـــﺶ ﻛﺎری ﻛﺮﻜﺎری ﻟو ﺷـــﻮﻨﺎﻧی ﻛ زۆر ﻧﺰﯾﻜﻦ ﻟ ﺳﻧﺘرەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﻜﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺧﺰﻣت ﻧك
ﻟـــ ﻛﺎرﮔﻛﺎﻧﯽ ﺑرھﻣﮫﻨـــﺎن .ﻟﺋﻧﺠﺎﻣﺪا درزەﻛ ﻗﻮﺘﺮ ﺑﻮوەﺗوە ﻟﻧﻮان ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺷـــﻗﺎم و ﺑھﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﺮاﯾﺗﯽ ،ﻟﻻﯾك و ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﺰﻣت و ﻛرﺗﯽ ﺳﯿم )ﺑردەﺳﺘﯿﻜﺮدن ،ﻛﺎری ﻧﺎو ﻣﺎڵ ،ﮔﺴﻜﻠﺪان و ﭘﺎﻛﻜﺮدﻧوە ،ﺷﺎﮔﺮدی ﻧﻮ ﭼﺸﺘﺨﺎﻧﻛﺎن و ھﺘﺪ (.ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜ .ﺋﻧﺘﺮۆﭘﯚﻟﯚگ ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺑﻮرﮔﻮا دەﻧﻮوﺳﺖ “:ﺧوﻧﯽ ﺋواﻧی ﻛ ﺧﯚ ﺑ ﭘﯿﺎوزان و ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرن ﺑوەی ﻛ ھﺷـــﺖ ﻛﺎژـــﺮ ﻛﺎرﺑﻜن ﺟﮕ ﻟـــ ﻛﺎژﺮی زﯾﺎدەش ﺑدرﮋاﯾﯽ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﮔورەﯾﯿﺎن ﻟﻛﺎرﮔﯾﻛﯽ ﺳر ﺑ ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎ و ﻟ ﭘﯚﺳﺘﻜﯽ ﺳﺧﺘﺪا دەﮔﯚڕﺖ ﺑﯚ ﻣﯚﺗﻛی ﻛﺎری ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕﯾﻛﯽ ﻛﻣﻨـــﺮخ و ﻛـــم ﻣﻮوﭼ ﻛ ﭘﺘﺮ ﺋﯿﺸـــﯽ ژﻧﺎﻧﯾ.(4) “ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟﻧﻮ دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎﻧﺪا دەﺗﻮاﻧﯿﻦ دوو دەﺳـــﺘ ﻟﻚ ﺟﯿﺎﺑﻜﯾﻨوە .دەﺳﺘی ﯾﻛـــم ﺋواﻧـــن ﻛ ﺟﺎرێ ﻟـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ دەرﻧھﺎﺗﻮون ،ﺑم ھﺸـــﺘﺎ ﺑـــ ﻟﯚژﯾﻜﯽ ﺷـــڕﺧﻮازاﻧی ”ﺷـــﻗﺎوەﻛﺎن“ و ”ﺑﻠـــﻮز رەﺷﻛﺎن“ ﻛﺎردەﻛن و ﻧﺮخ دەدەﻧ ﺋﺎزاﯾﺗﯽ و ﮔﯿﺎﻧـــﯽ ﯾﺎﺧﯿﺒـــﻮون و ”ﻧﺮﺧﻮازﯾﯿﻛـــﯽ ﺷـــڕﻓﺮۆش“ .ﮔﺮەوەﻛ ﻟﺳر داﮔﯿﺮﻛﺮدن و ﺑرﮔﺮﯾﻜـــﺮدن و ﺑﺎﺷـــﺘﺮﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺎﯾﯾﻛﯽ
دەﺳﺘی دووەم ﻛ دەﺳﺘی ﮔورەﻛﺎﻧ، ﺧﯚی ﻟـــوەی ﯾﻛـــم ﺟﯿﺎدەﻛﺎﺗـــوە ﺑ وەﺑرھﻨﺎن ﻟﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮوری ”ژﺮزەﻣﯿﻨﯽ“ )واﺗ ﻗﺎﭼﺎخ( و ”ﺗرﯾﺐ“ )واﺗ درﮋﻛﺮاوەی ”ﺋﺎﺑﻮوری رەﺳـــﻤﯽ“( و ”ﻧﺎﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ“ )ﺑ ﻣﺎﻧﺎی ﻛﺗﻦ( و ﺋﺎﺑﻮوری“ﺳﯿﺘ ) “ﭼﻣﻜﻜ ﻟﺟﯿﺎﺗـــﯽ ﺑﺎﺑﺗـــﯽ ”ژﯾﺎﻧـــﯽ ﻛﻮﻟﻣرﮔﯽ“ ﺑﻛﺎردﺖ( .ﺧﯚﺑﺳﺘﻨوە ﺑم ﺑﺎﻧﺪاﻧ دەﺑﺘ ھﯚی ﺧﯚڕزﮔﺎرﻛﺮدن ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ وەدەرﻧﺎن و ﻧﻓﯿﻜـــﺮدن” :ﺑﺰﻧـــﺲ“ دەﺑﺘـــ ﻣﺎﯾی وەدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ھﻧﺪێ ﺧﺳﺗﯽ ﻧﺎﯾﺎﺑﺒﻮوﻧﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧ ﻛ دەﺑﻨ ھﯚی رووﺳـــﭙﯿﻜﺮدﻧوە و ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺋﺎﺑوو .ھﺳﺘﯽ ﺑﺎوەڕﺑﺧﯚﺑﻮون ﻟ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ”ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺧﯚﯾﺎن“ ﻛ ﻛﺮۆﻛـــﯽ ”ﺳـــرﻣﺎﯾدارﯾﯽ ژﺮزەﻣﯿﻨﯿ“ ﺳرﺳـــﻮڕھﻨراﻧ ﻻی زۆرﺑﯾـــﺎن ھﯾـــ. ﺷﻜﺴﺘﯽ ھوﻛﺎﻧﯽ دۆزﯾﻨوەی ﻛﺎر و ﭘﯿﺸ ﺑ رﮕی ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ،رﺴـــﺎی ﭘﯾﻮەﺳﺖ ﺑ ﻛﺎری ﻧﺎﭘﺴﭙﯚڕی ،ﮔﺮژی ﻧﻮان ﭘﻮﯾﺴﺘﺒﻮون ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑﯚ ﺗﮕﯾﺸﺘﻦ ﻟ ﺧﻮد و ﻟ ﺧﻜﯽ ﺑـــ ﻻﯾﻧـــﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﺳـــﭙﻛﺎن ،دﯾﻜ ﺑردەوام ﺑ” ﻏﯾﺒﯿت“ ﺗﺎواﻧﺒﺎرﻛﺮاوە ﺣﺗﻤﯿﺗﯽ ”ﻛﺎر راﭘڕاﻧﺪن“ ،ﮔﻮﻧﺠﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﻟﻻﯾـــن ھﻣﻮو ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻛ ﺑرﮔﯽ ﭘﻨﺎﺳﯾﻛﯽ زاﯽ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ داﻛﯚﻛﯿﻜری ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯿﺎن ﭘﯚﺷـــﯿﻮە )ﺑم و رﭽﻜ ھﻜﺸﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﻓﺮۆﺷﯿﺎراﻧﯽ ﻣﺎددە واﭘﺪەﭼـــ ﻧزاﻧـــﻦ ﻛ ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ ﯾﻛﻣﯽ ھﯚﺷﺒرەﻛﺎن و ﺷرﻋﯿﺗﯽ ﻣﯚراﯽ ”ﺑﺰﻧﺲ“ ﺑﺎﻧـــﺪەﻛﺎن ﺧـــﻮدی ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧـــﯽ ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎﻧﻦ(
ھواردﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﭘﺸﻠﻜﺮدﻧﯽ ﺷﻮﻨﯽ ﻣﺎﻧوە وادەﻛن ﻛ ﻣﻨﺪاﻧﯽ ﺗﻮﮋە ھرە ھژارەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑﭽﻨ ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﺎﻧی رﮋەی ﺳرﻛوﺗﻦ و ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻛﺎﻟﯚرﯾﯚس ﯾﺎن دﯾﭙﻠﯚﻣﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﺗﺪا ﻛﻣ و رﮋەی ﻛوﺗﻨﯿﺸﯿﺎن ﺑرزە
)ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯿﮋی( ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Guillermo Gómez-Peña
”دﯾـــﺎر“ی ﺗـــﺎك و دەﺳـــﺘﺟﻣﻌﯿﯿ)ھﯽ ﮔڕەك( ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ﺳـــﻮﻣﻌی ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﺪا.
ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻟو ﺧﺰاﻧ ھژاراﻧوە دﻦ ﻛ زۆرﺑی ﺟﺎر ﺳر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻮوﭼﺧﯚر ﻧﯿﻦ و ﻣﻨﺪاﯽ ﻛﯚﭼﺒرە ﺑﯿﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﻦ ”زۆرﺑﯿـــﯽ“ و ”ﺗﯿﺮوﺗﻮاﻧﺞ“ ﺑـــﯚ راﺑﻮاردﻧﻦ ﺑ ﻛﺳـــﻜﯽ دﯾﻜ ،ﺑم دەﺑ ﺳـــﻨﻮوری ﺧﯚﯾـــﺎن ﺑﺰاﻧـــﻦ .ﻛﭼـــﯽ ﻧﻮﺑﺎﻧـــﮓ زﯾﺎﺗﺮ ﻟڕﮕی ﺷـــڕی ﻧﻮ ﮔﺮووﭘﻚ ﯾﺎن ﻟﮔڵ ﺑﺎﻧﺪی ﮔڕەﻛ دراوﺳﯿﻛﺎن ﯾﺎﻧﯿﺶ ﻟﮔڵ ﭘﯚﻟﯿﺲ وەدەﺳـــﺘﺪەھﻨﺮێ .ﺋم ”ﺷﺎﻛﺎراﻧ“ و ﻟﺨﻮڕﯾﻨـــﯽ ﺧـــﺮا و ﻧﺎﯾﺎﺳـــﺎﯾﯽ ھروەھﺎ دزﯾﻨـــﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒـــﻞ دەﺑﻨـــ ﺑﻨﭽﯿﻨﯾك ﺑﯚ ﻛﺗﻨﻜﺎری ﻛ ﻛﺎری ﺋم دەﺳﺘﯾﯾ .ﺋﻣﺎﻧ رەﻓﺘﺎری ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﺋو دەﺳﺘﯾن ﻛ دەﺷ ﺑﺒﻨ ﻣﺎﯾـــی زﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪن و دەﻧﮕﮫﺒﯾﻦ و ﺗﮔرەﺧﺴﺘﻨوە ﻟﻧﻮ ﺷﻮﻨ ﮔﺸﺘﯿﯿﻛﺎن و ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﻛﻮرﺳﯽ و ﺗﻧﻛی زﺑﯽ ﻧﻮ ﺷﺎر.
ﺑﭘﭽواﻧوە،ﺑﺷﻚﻟرۆﺷﻨﺒﯿﺮاﻧﯽﭼپ ﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻧرﯾﺘﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﺋﻧﺎرﺷﯿﺴﺘﯽ و ﻣﻮزاﯾدەﻛر ﻟﺳر ﺗﻮوﻧﺪڕەوﺘﯽ ،ﻟ دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن ”ﮔﻮـــﯽ ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرﯾﺎ“ ﺑدﯾﺪەﻛن، ﻛ ﺑﺎﻛﯚﻧﯿﻦ ﺑم ﺟﯚرە ﺑﺎﺳـــﯽ دەﻛﺮد” :ﺋم ﺟﻣـــﺎوەرە ﮔورەﯾ ،ﺋم ﻣﻠﯿﯚﻧھﺎ ﺧﻜ ﻧﺎﻣدەﻧﯿﯿـــ داﺑاو و ﻧدار و ﻧﺧﻮﻨﺪەوارە ) ،(...ﺋـــم ﮔورە زۆ ھژارە ﻛ دەﻛﺮێ ﺑﯿﻦ ﻟھﻣﻮو ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﺘﯿﯿﻛﯽ ﺑﯚرژوازی ﺑﺒرﯾ ،ﻟﻧﻮﺧﯚﯾﺪا ،ﻟﻧﻮ ﺧﻮﻟﯿﺎ و ﻏرﯾﺰە و ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯿﺪا ،ﻟﻧﻮ ھﻣﻮو ﭘﺪاوﯾﺴـــﺘﯽ و ﻧﺎﺧﯚﺷـــﯿﻛﺎﻧﯿﺪا ﺗﻮﺧﻤﻛﺎﻧﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺋﺎﯾﻨﺪەی ھﮕﺮﺗﻮوە و ھر ﺋوﯾﺶ ﺋﻣۆﻛ ﺑﺗﻧﯿـــﺎ ﺑﺎﯾﯽ ﺋوەﻧﺪە ﺑـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾ ﺑﺘﻮاﻧ ﺷﯚڕﺷـــﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ﺑرﭘـــﺎ ﺑﻜﺎت و ﺳرﯾﺸـــﯽ ﺑﺨﺎت“ ) .(7ھـــر ھﻣﺎن وەھﻢ ﻻی ﺋو ﻛﺳﺎﻧش دەدۆزﯾﻨوە ﻛ” ﺋﺎﮔﺮی ﺧﯚﺷـــﯽ“ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەﻣﯽ 2005 ﺑ” ﺳـــرەﺗﺎی دەﯾﯾﻛﯽ ﭘ ﻟـــ ﺑﻦ“ دادەﻧﻦ و ” ﺳرﺳﺎﻣﯿﺸﻦ ﺑ ” ھر ﺷﺘﻜﯽ ﺗواو ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺑﺖ ﻟﻧﻮ ﺋو رەﺗﻜﺮدﻧوە رەھﺎﯾی ﺳﯿﺎﺳﺗﺪا ”).(8 ﺑ ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ ﺋم ﺣﻣﺎس و ﺟﯚﺷ، ﺧﺑﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ و زاﻧﺴﺘﯽ ﻛ ﺋﯿﺸﯿﺎن ﺳﭘﺎﻧﺪﻧﯽ وﻨﯾﻛﯽ رەوای ﻛﺗﻨﯽ ﮔﻧﺠـــﺎن و ھﯚﯾﻛﺎﻧﯿﺗﯽ ﺑـــرەوڕووی دوو ﻣﺗﺮﺳـــﯽ دەﺑﻨوە :ﺗﻮوڕەﯾﯽ ﺋﺧﻼﻗﯽ ﻛ ﻟ دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن زوو زوو ﺗﺎزە دەﺑﺘوەو ﺑﯚ ﻛﺎﺗﯽ ھﺒﮋاردن ﺑﻛﺎردەھﻨﺮێ ،ﺋﻣش ﺑـــﯚ وەدەﺳﺘﺨﺴـــﺘﻨﯽ دەﻧﮕﯽ ﺑﺷـــﻚ ﻟ دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑرەی ﻧﺗوەﯾﯽ .ﺑم ﺋﻣ زﯾﺎﺗـــﺮ دەﺑﺘ ھـــﯚی ﺗﻮوﻧﺪﺗﺮﺑﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻟـــﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺑﺳـــر ﺋو ﺑﺷـــی ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرﯾﺎدا ﻛ ھﺗﺎ دێ ﭘﺘﺮ ﭘل دەھﺎوﺖ و زﯾﺎﺗـــﺮ دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﭘﺎرﭼـــ ﭘﺎرﭼﯾﯽ ﻟﻧﻮ ﭼﯿﻨﯽ ھژاراﻧﺪا .ﺑڕواﻧﯿﻦ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧ ﻛﯚﻧﻛی ”ﺋﻤ/ﺋوان“ ،ﺋم ﺗﻮوڕەﯾﯿ ﺟﯽ داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺗﺎزە دەﮔﺮﺘـــوە ﻟﻧﻮان ﺟﮕﯿـــﺮەﻛﺎن و ﭘراوﺰﺧـــﺮاوان .ﺋواﻧی ﯾﻛم ﺳر ﺑﭼﯿﻨﯽ ﻧﻮەڕاﺳﺘﯽ ﻻوازﺑﻮو و ﺋو ﭼﯿﻨ ﻣﯿﻠﻠﯿﯾ ﻛـــ ھردەم ﺑ ﺋﺎواﺗﯽ ﺋوەن ﺳـــرﺑﻜون و ﮔﻮزەراﻧﯿﺎن ﺑﺎﺷﺘﺮﺑ. ھرﭼﯽ ﺋواﻧﯽ دﯾﻜﺷﻦ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟو ﻛﺮﻜﺎر و ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧـــی ﻛ ﮔﻮزەراﻧﯿﺎن ”ﻧﺎﺳـــﻚ“ ﺑﻮوە و ” ﺑ ﺑﺷﻦ“ .ﭼﯚن دەﻛﺮێ ﺑﺰاﭬﻜﯽ ﺟﻣﺎوەری دروﺳـــﺖ ﺑﻜﺮﺘوە و ﯾﻛﺒﺨﺮﺖ ﺑـــ ﺟﯚرﻚ ﻛـــ ﺑﺘﻮاﻧـــ ﺋم ﻻﻧـــواز و ﭘراوﺰﺧﺮاواﻧ ﺑﮕﺮﺘ ﺧﯚی؟ ﭼﯚن ﻛﻟﻨﯽ ﻧﻮان ھـــردوو ﮔﺮووﭘﻛ ﺑﭽﻮوﻛﺒﻜﺮﺘوە، ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا وﺗﺑﮋە ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﺑﺎ ھر ﺟﺎرە ﺳرزەﻧﺸـــﺘﯽ ﯾﻛﻚ ﻟﻣﺎﻧ دەﻛن ” :ﺟﮕﯿﺮە ﻣﺎف ﭘﺪراوەﻛﺎن“ و ”ﻻﻧـــوازە ﺑﺷـــﯾﺘﺎﻧﻜﺮاوەﻛﺎن“ ﯾـــﺎن ”ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪراوەﻛﺎن“؟
وادەﻛن ﻛـــ ﺧﯚﺗﻜﻜﺮدن ﺑو ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ و ”ﺗﺮﺳـــﯽ ﺋﺧﻼﻗـــﯽ“ ﺑﺮەو ﭘـــﺪەدەن و *ﺑڕﻮەﺑـــری ﺷـــرەﻓﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟ ﻧﺎﯾﺎﺳﺎﯾﯿ ﻛﺎرﻚ ﺑﺖ ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﺷرﻣزاری ﺧﯚﯾﺎن ﻛﺮدووەﺗ دەﻣاﺳـــﺘﯽ ”ﺷڕ ﻟدژی ﺑﻨ و زۆرﺗﺮﯾﻦ دﻨواﯾﯿﺶ ﺑﺒﺧﺸ .(5) ﺗـــﺎوان“ .ھر ﺋﻣﺷـــ ﺑﻮوەﺗـــ ﺑﻨﺎﺧی ﺳﻧﺘری ﻧﺗوەﯾﯽ ﺑﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴﺘﯽ ”ﺑﺰﻧﺲ“ و ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ”ﺳـــﻓﻘ “دەﺑﻨ ﺳـــﺎﻣﺎﻧﯽ ﺗﯿﯚری ﻛﺎری ﻋﻗﻼﻧﯽ ﻛ ﻟﺳر .CNRSﺑم دواﯾﯿ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﺑوﻛﺮدووەﺗوە ﻣﺎﯾی ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ درز ﻟ” ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛﺗـــﻦ ﺟﺒﺟﻜـــﺮاون و رەواﯾﺗﯽ دەدەﻧ ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ) ،ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺗﺎواﻧﻜﺎری ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن“ ﺑﺑـــراورد ﻟﮔـــڵ ”ژﯾﻨﮕ“ی ﻓﻟﺴـــﻓی ﺗﺎواﻧﻜﺎری ﻛ ﻟـــ دۆﻛﺘﺮﯾﻨﯽ ﮔﻧﺠـــﺎن( ،ﭘﺎرﯾـــﺲ ،ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺗﻨﻜﺎری ﭘﺮۆﻓﺸﻨﺎل .ﺑﮔﻮﺮەی ﮔﺮﯾﻤﺎﻧی ﺋﺎزادی وﯾﺴﺘوە وەرﮔﯿﺮاوە .ھروەھﺎ ﺑﻮوەﺗ ﻻدﻜﻮﭬﺮت.2009 ، ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ھﯚی ﺳرھﺪاﻧوەی ﺗﯿﯚری ﺑ ﺗﺎواﻧﻜﺎری ﺷـــﯿﻜﺎﮔﯚ ،ﺑﻮوﻧﯽ ”دەﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﻛﺗﻨﻜﺎر“ ﻟداﯾﻜﺒﻮون ) ،(6ﺋﻣ ﺋﮔر ﻧﺷـــﺒﻮوﺑﺘ وەرﮔاﻧﯽ :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ﻟ ﮔڕەﻛﻜﺪا ﺋم ﮔڕەﻛ دەﻛﺎﺗ ﺷـــﻮﻨﯽ ھﯚی ھﻧﺪێ ﻗﺴی ﺗﺎڕاددەﯾك ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺋﻧﺪام ﭘﯾﺪاﻛﺮدن و ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺷﺎرەزاﯾﯽ رەﮔزﭘرﺳﺘﺎﻧ. ﻟﺑـــﻮاری ﻛﺗﻨﺪا و ھروەھـــﺎ ﻛﺎﯾﯾﻛﯿﺶ دەﻛﺎﺗوە ﺑﯚ ”دەرﻓﺗﻛﺎﻧﯽ ﻟ رێ ﻻدان“ .ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ﻣﻮزاﯾدەﻛﺮدﻧﻜﯽ دﯾﺎری ﻟﯚژﯾﻜﯽ ﺷڕاﻧﮕﺰی دەﺗﻮاﻧ ﺗﯿﺸـــﻚ ﺑﺨﺎﺗ ﺳر ھﺗﻦ ﺑرەو ) (1ھﯿﻮگ ﻻﮔﺮاﻧﮋ) ،رەﺗﻜﺮدﻧوەی ﻛﻮﻟﺘﻮورەﻛﺎن( ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﯚی ،ﭘﺎرﯾﺲ.2010 ، ﭘﺸـــوە ﻟﻧﻮ ﻟﯿﺴﺘﯽ ﺗﺎواﻧﻛﺎن )ﻟ دزی ) (2راﭘﯚرﺗﯽ ﺳـــﺎﯽ 2010ی رﻜﺨﺮاوی ﭼﺎودﺮﯾﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﺑﯚ ﻧﺎوﭼ ﺷﺎرﻧﺸـــﯿﻨ ھﺳﺘﯿﺎرەﻛﺎن دەﺖ ﻛ ﺑﭽﻮوﻛـــوە ﺑﮕـــﺮە ﺗﺎوەﻛـــﻮ دزی ﮔورە(43% .ی ﻻواﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧ ﺑﻜﺎرن. ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﻛﺎرﻜﯽ ﺳرﺷﺘﺎﻧ ﮔرەﻧﺘﯿﯿ (3) ﻟﯚران ﺑﯚﻧﻠﻠﯽ) ،ﻓرەﻧﺴﺎ دەﺗﺮﺳﺖ .دﯾﺮۆﻛﯽ ﻧﺎﺋﺎراﻣﯿﯿﻛﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ( ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻻدﻜﻮﭬﺮت، ﺑـــﯚ وەدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧﻮﺑﺎﻧـــﮓ .ﻟﻻﯾﻛﯽ ﭘﺎرﯾﺲ.2008 ، دﯾﻜوە ،زﯾﻨﺪان ،ﺑـــ ھﺎﻧﺪاﻧﯽ ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ ) (4ﻓﯿﻠﯿـــﭗ ﺑﻮرﮔـــﻮا) ،ﮔڕان ﺑ دوای رـــﺰدا .ﻛﯚﻛﺎﯾﯿﻦ ﻟ ﻧﯿﻮﯾﯚرك( ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﯚی ،ﭘﺎرﯾﺲ، ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻟﻧﻮ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛﺗﻨﯽ ﭘﯿﺸﯾﯽ و .2001 ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﺷﺎرەزاﯾﯽ ﻟم ﺑﺎرەوە ﺑﻮوەﺗ (5) ﻧﺎﺳﺮ ﺗﺎﻓﺮان ،ﺑﺰﻧﺲ .ﺋﺎﺑﻮورﯾﻛﯽ ژﺮزەﻣﯿﻨﯽ ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ،PUFﭘﺎرﯾﺲ.2007 ، ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺷﻮﻦ ﺑﯚ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ دﻧﯿﺎی ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن ) ” (6ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎوان ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺗﻗﻠﯿﺪی وەك دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﺳﯚﺳـــﯿﯚﻟﯚژی ﺳـــﯾﺮ دەﻛﺮﻦ، ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛـــی ﺋﻤـــ دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛـــ ﮔﯚڕاوەﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﻨﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺗﺮﺷـــﯽ ﯾﻛﺎﻧ ﺋﯚﻛﺴـــﯿﺪی ) )A- ﺑرەو ”ﻧﻮەﻧﺪ“. ﻟم ﺟﯚرە ﺷﯿﻜﺮدﻧوەﯾدا چ ﺋﻧﺠﺎﻣﻜﻤﺎن MOAرۆﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ دەﮔن“”) ،ﺟﯚری ﺟﯿﻨﯽ ﺗﺮﺷـــﯽ ﯾﻛﺎﻧ ﺋﯚﻛﯿﺴـــﯿﺪ Aﭘﯾﻮەﻧﺪی ھﯾ ﺑ ﺋﻧﺪاﻣﺘﯽ دەﺳﺘﺪەﻛوﺖ؟ ﭘﺪەﭼ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن ﺑﺎﻧﺪەﻛﺎن و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﭼك“( ،ﮔﯚﭬﺎری ﻛﯚﻣﭙﺮﯾﮫﻨﺴﯿﭫ ﺳﺎﯾﻜﺎﺗﺮی ،ﺋﺴﭭﯿر.2009 ، ﻟـــ ﺳـــﺘﺮوﻛﺘﻮرە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧـــوە ) (7ﺑﺎﻛﯚﻧﯿﻦ ،ﻛﯚی ﺑرھم ،ﺑرﮔﯽ ﭼﻮار ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﺘﯚك ،ﭘﺎرﯾﺲ ،1908 ،ﻻﭘڕە.414 ، ﺳـــرﯾﮫﺪاﺑ :ﺑﯚﯾـــ ﺳﯚﺳـــﯿﯚﻟﯚژﯾﺎ وەك )) (8ﻛﯚﻣﯿﺘی ﻧﺎدﯾﺎر ،راﭘڕﯾﻨﯽ داھﺎﺗﻮو( ،ﻟ ﭼﺎﭘﻜﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻻﻓﺎﺑﺮﯾﻚ ،ﭘﺎرﯾﺲ ،2007 ،ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ .9-8
ژن و ﺳﺮوﺷﺖ
ﺟﺎﻧﺖ ﺑﯿﻞ *
ﺋﺎﯾـــﺎ ژﻧﺎن ﻟ ﭘﯿﺎوان زﯾﺎﺗـــﺮ ﻻﯾﻧﮕﺮی ژﯾﻨﮕ و ژﯾﻨﮕﭘﺎرﺰﯾـــﻦ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﺋـــوان ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿـــﺎن ﻟﮔڵ ﺳﺮوﺷـــﺘﺪا ھﯾ و ﺧﺎوەﻧﯽ رواﻧﯿﻨﻜﯽ ﺑﺎﺷـــﺘﺮن ﺑﯚ ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی )ژﯾﻨﮕﭘﺎرـــﺰی(؟ ﻟ ﭼﻧﺪ دەﯾـــی راﺑﺮدوودا، ژﻣﺎرەﯾك ﻟو ژﻧﺎﻧی ﺑﺧﯚﯾﺎن دەﻦ ﻓﻤﻨﯿﺴﺖ وەﻣﯽ ﺋرﻨﯽ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧﯾﺎن داوەﺗوە. ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﺋم ھﻮﺴﺘ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﻛﺎﺗﯽ ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ﻣﯚدﺮن. ﺳـــﺎﯽ ،1968ﭘـــﯚل ﺋﻠﺮﯾﺶ ﻟـــ ﻛﺘﺒﻛﯾﺪا )ﺑﯚﻣﺒـــﯽ ﭘﯽ() (1ﻧﻮوﺳـــﯿﺒﻮوی ﻛـــ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮوان ﻟﺳر رووی زەوی ،ﺟﯿﮫﺎن ﺑـــرەو ﻧﻣﺎن دەﺑﺎ .ھرﺑﯚﯾ ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﻛﺎر ﻛ ﺑ ﺑوای ﻧﺎوﺑﺮاو دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯚ ﺋﺳـــﺘﺮەﻛﻣﺎﻧﯽ ﺑﻜﯾـــﻦ ﺋوەﯾ رـــﮋەی زاوزێ راﺑﮕﺮﯾﻦ .ﭼﻧﺪ ﺳﺎﻚ دواﺗﺮ ،ﻓﻤﻨﯿﺴﺘﻜﯽ رادﯾﻜﺎﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ ﺑﻧﺎوی ﻓﺮاﻧﺴـــﻮاز دۆﺑﯚن ﺳرﻧﺠﯿﺪا ﻛ ﻧﯿﻮەی ﺧﻜﯽ دﻧﯿﺎ ﺗﻮاﻧﺎی ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺑﮋار)ﺧﯿﺎر(ﻜﯽ ﻟم ﭼﺷـــﻨﯾﺎن ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ژﻧﺎن ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ﻣﻨﺪاﺒـــﻮون ﻧﺎﻛن .ﺋﻣش ﺑﻗﺴـــی ﻧﺎوﺑﺮاو دەﮔڕﺘـــوە ﺑﯚ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﭘﯿﺎوﺳـــﺎﻻری ﻛ ژﻧﯽ ﺗﻧﯿﺎ ﺑ ﭘﺨﻮاﺳـــﯽ و ﺳﻜﭙی و زەﯾﺴﺘﺎﻧﯽ دەوێ. ﺑـــم وەك دۆﺑـــﯚن ﺑﺎﺳـــﯿﺪەﻛﺮد ،ژﻧـــﺎن دەﺗﻮاﻧﻦ و دەﺑ داوای ﺋﺎزادی ﺑﯾﺎردان ﻟﺳـــر ﻣﻨﺪاﺒـــﻮون ﺑﻜن ،ﺋﻣش ﻟ رﮕی ﺋﺎﺳـــﺎن دەﺳﺘاﮔﯾﺸـــﺘﻨﯿﺎن ﺑ ھﯚﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻟﺑﺎرﺑﺮدن و رﮕﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﮕﯿﺮی ﻟ ﺳﻜﭙی .ﺑم ﺟﯚرە ھـــم ژﻧﺎن ﺋـــﺎزاد دەﺑﻦ و ھـــم ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﻣﺗﺮﺳـــﯽ زۆرﺣﺷﯿﻤﺗﯽ رزﮔﺎری دەﺑ .دۆﺑﯚن دەﻧﻮوﺳـــ” ﯾﻛﻣﯿﻦ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧﻮان ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی و ﺋﺎزادی ژﻧﺎن ﺋوەﯾ ﻛ ژﻧﺎن دەﺑ ﻛﯚﻧﺘۆﯽ ھﻜﺸـــﺎﻧﯽ دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯽ ﺑﮕﺮﻧ دەﺳﺖ و ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا ﻛﯚﻧﺘۆﯽ ﺟﺳـــﺘی ﺧﯚﺷـــﯿﺎن ﺑﮕﺮﻧـــوە دەﺳـــﺖ“ .ﻧﺎوﺑـــﺮاو ﻟـــ ﻛﺘﺒﻛﯾﺪا ﺑﻧﺎوی )ﻓﻤﻨﯿﺰم ﯾﺎن ﻣرگ( ﻛ ﺳﺎﯽ 1974 ﺑوﻛﺮاﯾوە ﺋـــم ﺑﯿﺮۆﻛﯾ ﺑ” ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺰم“ ﻧﺎوزەد دەﻛﺎ. دواﺗﺮ داﻛﯚﻛﯿﻜﺎراﻧﯽﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟژﯾﻨﮕ ﻗﺴﻛﺎﻧﯽ دۆﺑﯚﻧﯿﺎن ﺑﻛﺎرﺑﺮدەوە ،ﺑم ﻣﺎﻧﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﭘﺒﺧﺸـــﯽ .ﺋوان ﻟﺑﯿﺮﯾﺎن ﺑﻮو ﻛ ﻧﻮوﺳری ﻛﺘﺒﯽ )ﺑھﺎری ﺑﺪەﻧﮓ( ) (2ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1963 ﺋﯿﻠﮫﺎﻣﯽ داﯾ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ،ﺋﺎﻓﺮەﺗﻚ ﺑﻮو ﺑﻧﺎوی راﺷﻞ ﻛﺎرﺳﯚﻧﯽ .ﺋوان ﺳرﻧﺠﯿﺎن داﺑـــﻮو ﻛ ﻟﻣوﻻ ﺋوە ژﻧـــﺎن ﺑﻮون ،ﻧﻤﻮوﻧی وەﻛـــﻮ ﻟﯚﯾﺲ ﮔﯿﺒﺲ ﻟ) ﻻڤ ﻛﻧﺎڵ(ی وﻻﯾﺗﯽ ﻧﯿﻮﯾﯚرك ،ﻛ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛـــﺮد ﻟـــدژی ﻧﺎوەﻧﺪەﻛﺎﻧـــﯽ وزەی ﺋﺗﯚﻣﯽ ﯾﺎن زﺑـــ و زا ژەھﺮاوﯾﺒـــﻮوەﻛﺎن .ﯾﻛﻚ ﻟ ﻧﻮوﺳراﻧﯽ راﭘﯚرﺗﯽ ﺷﻮﻨوارداﻧری )ھﺪان ﺑﺳـــ (3) (ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1972دا ﻧﻮوﺳﺮا ،ژﻧﻚ ﺑـــﻮو ﺑﻧﺎوی دۆﻧﻠﻼ ﻣﯿﺪۆز .ھروەھﺎ ﯾﻛﻚ ﻟ رووﺧﺴﺎرە ﻧﺎﺳﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺳوزەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎش ﺋﺎﻓﺮەﺗﻚ ﺑﻮو ﺑ ﻧﺎوی ﭘﺘﺮا ﻛﻠﯽ .ﻟ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﮔﺮووﭘﻚ ﺑﻧـــﺎوی )ﺑﺰووﺗﻨوەی ژﻧﺎن ﺑﯚ ژﯾﺎن ﻟﺳـــر زەوی( ﺋﯚردووﯾﻛﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯿﯿﺎن ﻟﺳر ﺑﻨﻜی ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﮔﺮﯾﻨﮫﺎم ﻛﯚﻣـــﯚن داﻧﺎ ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟدژی ﺑﻛﺎرﺑﺮدﻧﯽ ﻣﻮوﺷﻛﯽ دوورھﺎوﮋ ﻟﻻﯾن رﻜﺨﺮاوی ﺋﺗﻠﻧﺘﯿﻜﯽ ﺑﺎﻛﻮور )ﻧﺎﺗﯚ(وە ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەرﺑﺒن. زۆر ﻟﺑﺷـــﺪاراﻧﯽ ﺋو ﻧﺎڕەزاﯾـــﯽ دەرﺑﯾﻨ ﺧﯚﯾﺎن وەك ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺴﺖ راﮔﯾﺎﻧﺪ ،ھرﭼﻧﺪە دﯾﺎرە ﺋﻣ ھﯿﭻ ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﺑ ﺧﺑﺎﺗﻜﺮدن ﺑﯚ وەدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎزادی زاوزێ ﻧﺑﻮو .ﺑم ھر ﺋوﻛﺎت ﺋو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿی ﻧﻮان ژﻧﺎن و ﺳﺮوﺷـــﺖ ھﺳﺘﯽ ﭘﺪەﻛﺮا .ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿك ﻛ ﺗﻧﺎﻧت ﻟ زﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺸﺪا ھﺳﺘﯽ ﭘﺪەﻛﺮێ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﻓرەﻧﺴﯿﺪا وﺷﻛﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷﺖ و زەوی ﻣﯿﻨـــن ،دارﺳـــﺘﺎﻧﻚ ﻛـــ دەﺳـــﺘﯽ ﻟﻨدراﺑـــ ﺑ دارﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﯿـــﺮە ﻧﺎودەﺑﺮێ، ﺳﺮوﺷـــﺖ ﺑ” داﯾﻜﻤـــﺎن“ ﻟ ﻗـــم دەدرێ، داﯾﻜـــﻚ ﻛ ﺑﮕﻮﻣﺎن ”ﺋﺎﻗﻠﺘﺮﯾﻦ“ داﯾﻜ .ﯾﺎن ﻟ وەﺳﻔﯽ ژﻧﺎﻧﯿﺸﺪا ھروەك ﻟ وەﺳﻔﯽ ﺳﺮوﺷﺘﺪا دەﻦ ﺋوان ﺳﯿﺤﺮﺑﺎزی رەﻣﻛﯿﻦ. ﻟـــ ﺑراﻣﺒرﯾﺸـــﺪا ﺋـــو ھﺰاﻧـــی ﻛـــوا ھوﺪەدەن ”ﺳﺮوﺷﺖ ﺑﻨﻨ ژﺮ رﻛﻔﯽ ﺧﯚﯾﺎن“ و ”دەﺳﺘﺪرﮋی ﺑﻜﻧ ﺳـــر زەوی“ ﺑﺮﯾﺘﯿﻦ ﻟ زاﻧﺴﺖ و ﺗﻛﻨﻟﯚژی و ﺋﻗ ﻛ ھر ھﻣﻮوﯾﺎن
ﻣﺎی 2011 ﺋﭘﺮﯾﻠﯽ 2011
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﺋﻓﺴﺎﻧﺳﺎزﯾﯿﻛﯽ ھﻣﯿﺸﯾﯽ
ژﻧﻜﯽ ﻛﻧﮕﺮﻓﺮۆش ﻟ ھوﻟﺮ
ﭘﺮۆژەﮔﻟﻜـــﯽ ﭘﯿﺎواﻧن .ھزاران ﺳـــﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋرﺳـــﺘﯚ ﺋﻗﯽ وەك ﺷـــﺘﻜﯽ ﻧﺮﯾﻨ ﭘﻨﺎﺳـــ دەﻛﺮد .ﺋو ﻟوﺑﺎوەڕەدا ﺑﻮو ﻛ ژﻧﺎن ﻛﻣﺘـــﺮ ﺗﻮاﻧـــﺎی ﺑﻛﺎرﺑﺮدﻧﯽ ﺋﻗﯿـــﺎن ھﺑﻮو، ھرﺑﯚﯾ وەك ﺑﻮوﻧوەرﻜـــﯽ ﻛﻣﺘﺮ داﯾﺪەﻧﺎن. ﺑدرﮋاﯾﯽ دوو ھزار ﺳـــﺎﯽ دواﺗﺮ ،ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺋورووﭘﺎﯾﯽ ژﻧﺎﻧﯽ وەك ﻛﺳﺎﻧﻚ ﻟ ﻗﻣﺪاﺑﻮو ﻛـــ ﻟڕووی رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮﯾﯿوە ﺧﺎوەن ﻛﻤﺎﺳـــﯿﻦ و ﺑﭘﯾـــەوی ﻟـــ ﭘﺸـــﻤرﺟﻛﺎﻧﯽ ﺧﯿﻠﻘت دەﺳـــﺘﯽ داﺑﻮوە ھوﯽ دەﺳـــﺘﺪاﮔﺮﺗﻦ ﺑﺳر زەوﯾﺪا .ﭘﺎﺷـــﺎن رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯽ رۆﺷﻨﮕراﯾﯽ ﻛ ﺋﻣش ھر ﭘۆژەﯾﻛﯽ ﭘﯿﺎواﻧ ﺑﻮو ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوی ﺷـــﻮازی ﻧﻮێ ﺑﯚ ﭘﺎﺳﺎوداﻧﯽ ﺗﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷﺖ ﺑ زاﻧﺴـــﺖ و ﺗﻛﻨﻟﯚژی و ﻛﺎرﮔﻛﺎن ﺑﺪۆزﺘوە. ﺑڕﻮەﺑراﻧﯽ ﺋم وﺮاﻧﻜﺮدﻧی ژﯾﻨﮕ ﭘﯿﺎواﻧﻚ
زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﭘﻠی ﮔرﻣﺎ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ زﯾﺎن ﺑ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن دەﮔﯾﻨ .ﻧﺰﻣﺘﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺟﮕ و ﭘﮕ و ﻧﺧﺸﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ژﻧﺎن وادەﻛﺎ ﻛ ﺗﯚﻓﺎن و ﺋﺎﮔﺮﻛوﺗﻨوە و ﻻﻓﺎو و وﺷﻜﺳﺎﯽ و ﮔرﻣﺳﺎﯽ و ﻧﺧﯚﺷﯽ و ﻗﺎت و ﻗی ﺧﯚراﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮ زەﻓر ﺑوان ﺑرن ﺑﻮون ﻛ ﺳﺮوﺷـــﺘﯿﺎن ﻟ ﻛﯚﻣﻚ ﺳرﭼﺎوەدا ﻛـــ دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧـــﯽ دەرﯾﺎﻧﺒﻨـــﻦ و ﺑﯿﺎﻧﮕﯚڕن ﺑﯚ ﻛﻟﻮﭘـــل و ﻛﺎ ﻛـــﻮرت دەﻛـــﺮدەوە .وەك ﻓﻟﺴـــﻓ ﻧﺎﺳـــﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻧﯿﻮ ﺋﯾﺞ )ﺳردەﻣﯽ ﺗـــﺎزە( ،ﺋﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺰم )ﺑﺗﺎﯾﺒـــت ﺑﯿﺮﻣﻧﺪاﻧﯽ وەك ﻓﺮﯾﺠﺘـــﯚف ﻛﺎرﭘﺎ و ﭼﺎرﻟﻦ ﺳـــﭙﺮﺘﻨﺎﻛﯽ( ﻧﯿﺸﺎﻧﯿﺎﻧﺪاوە) ،(4ﭘۆژەی رۆﺷﻨﮕراﯾﯽ ھوﯿﺪەدا وای ﺳﺘﺎﯾﺸـــﯽ ﺋﻗ ،ﺑﺳـــر ﺳﺮوﺷﺘﺪا زاڵ ﺑـــ ،ھرﺑﯚﯾش دەﺑﻮوە ھﯚی وﺮاﻧﻜﺮدﻧﯽ ﮔﯚی زەوی. ﺑم وەك ﻓﻤﻨﯿﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎ
)ﻓﯚﺗﯚ :ﺷﺮوان ﻣﻮﺣﺴﯿﻦ(
ﺑﺎﺳـــﯿﺎن دەﻛﺮد ،ژﻧـــﺎن ﻟو ﻧﻮەدا دەﺳـــﺘﯿﺎن ﭘﺎﻛ .ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺶ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑـــوە ھﯾ ﻛ ﻟ ﺋﻗﻧﯿﯿﺗﯽ وﺮاﻧﻜری ﺳﺮوﺷﺖ ﻛم ﺑﻜﺎﺗوە. ﺋﮔـــر ﻗرارﺑ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﻟ ﭘﯿﺎوان ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﻟ ﺧﯚوە ھﺳـــﺖ ﺑ ﺷـــﺘﻛﺎن ﺑﻜن و ﻟواﻧﯿﺶ ﺑﺳـــﯚزﺗﺮ ﺑﻦ ،چ ﺷﺘﻚ ﻟوە ﺑﺎﺷﺘﺮ! ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ھر ﺑـــم ھﯚﯾوە ژﻧﺎن دەرﻣﺎﻧـــﯽ ﺋو دەردەن ﻛ ﺟﯿﮫﺎن ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺑﻮوە .ﻟﺑرﺋـــوەی ژﻧﺎن ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﺋو ھﺳﺘﯾﺎن ﺗﺪاﯾ ﻛ ﺑ رﯾﺘﻤﻛﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘوە ﮔﺮﺪراون ،ﺋوان ﺑ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ھﺎوﺑﺳـــﺘﯾﯽ ﻧﻮان ﺳﺮوﺷـــﺖ و ﻣـــﺮۆڤ ھﺳـــﺘﭙﺪەﻛن .ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ رﮕش ﺑﯚ ﺑرەوڕووﺑﻮوﻧوە ﻟﮔـــڵ وﺮاﻧﺒﻮوﻧﯽ ژﯾﻨﮕ راﺳـــﺖ ﺋو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿﯾ .ﺑﻣﺠﯚرە، ﺷـــﻮﺑﮫﺎﻧﺪﻧﯽ ژن ﺑ ﺳﺮوﺷـــﺖ ﺑﯚ ﺧﯚی دەﺑﺘ ﭘۆژەﯾﻛﯽ ﺋرﻨﯽ و ھﯚی ﺋوەی ﺑ ﭘﺎﺳواﻧﯽ ﭘﯾﺎﻣﯽ ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ﻟﻗم ﺑﺪرﻦ .ﺋم ﺑﯿﺮۆﻛﯾ ﺑﺗﺎﯾﺒـــت ﻟـــ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻛﺎﻧـــﯽ دەرووﻧﻨﺎس )ﻛﺎرۆل ﮔﯿﻠﯿـــﮕﺎن(دا ﺷـــرﻋﯿﯿﺗﯽ وەرﮔـــﺮت. ﻧﺎوﺑـــﺮاو ﻟو ﺑـــﺎوەڕەدا ﺑﻮو ﻛ ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﺋﺘﯿﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑ ژﻧﺎن ﺋوان دەﻛﺎﺗ ھﮕﺮی ”رەوﺷـــﺘﯽ ﺑﺧﻣوەھﺎﺗﻨﯽ ﻛﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜ (5) و ﭘاﮔﯾﺸـــﺘﻨﯿﺎن ) .(6ھﻧﺪﻚ ﻧﻮوﺳـــری وەك ﻣـــﺎری داﻟﯽ ﺗﻧﺎﻧت ﺋوەﺷـــﯿﺎن ﻧﻮوﺳـــﯽ ﻛ ﺳﺮوﺷـــﺖ ﺧﻮداوەﻧﺪﻜ ﻟﻧـــﻮ ھﻧﺎوی ھﻣﻮو ﺑﻮوﻧـــوەرە زﯾﻨﺪووەﻛﺎﻧﺪا ﺧـــﯚی ﻣﺎت ﻛﺮدووەو ﺟوھـــری ﺋو ﺧﻮداوەﻧﺪەش ھﻣﺎن ﺟوھری ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧ.(7) ﺑـــم ﺋـــو ﻓﻤﻨﯿﺴـــﺘﺎﻧی ﻛـــ ﺑـــﯚ ﺑرەوﭘﺸﺒﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ژن ﺧﺑﺎت دەﻛن ،ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋم ﺷﻮە ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەﯾدا ﺣﭘﺳﺎن. ﺋوان ﻟوە ﺗﻮوڕە ﺑﻮون ﻛ ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺰم وەك ﺋـــوان دەﻦ ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛ ھﮕﺮی ﻛﺸـــی ﺑﺎوﻛﺴـــﺎﻻراﻧﯾ .ﺑـــ ﺑـــﺎوەڕی ﺋـــوان ﺋﻣ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧوەی ﺳـــﻮوﻛﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ زۆر ﻛﯚﻧ ﺑ ژﻧﺎن ،ﺑم ﻟ ﺷﻮەی رﺰﻟﻨﺎﻧﺪا .ﺋم ﻛﺸﺎﻧ ﺑﻮون ﻛ ﻟ ﺳدەی ﻧﯚزدەدا ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ”ﺑﻮارە ﺟﯿﺎوازەﻛﺎن“ﯾﺎن ﭘ ﭘﺎﺳﺎو دراﺑﻮو .ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯿك ﻛ ژﯾﺎﻧﯽ ژﻧﺎﻧﯽ ﺑﺑﻮاری ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ،واﺗ ﺑ ژﯾﺎﻧﯽ ﻧﻮ ﻣﺎڵ و ﺧﺰان ﺳﻨﻮوردار دەﻛﺮد و ﺋﻘﻛﺎﻧﯽ ﺋو زﯾﻨﺪاﻧﺷـــﯽ ﺑ ﭘﺪاھﻨﺎﻧـــﯽ زﺪەڕۆﯾﺎﻧ زﺋﺎو ﻛﺮدﺑﻮو ،زﺪەڕۆﯾﯿك ﻛ ﭘﯾﻮەﺳـــﺖ ﺑﻮو ﺑوەی ﮔﻮاﯾ ژﻧﺎن ﻟـــ ﭘﯿﺎوان ﺋﺧﻼﻗﺒرزﺗﺮن. ﺟﺎ ﺑـــڕای ﺋـــوان ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺰﻣﯿﺶ ﺷـــﺘﻚ ﻧﯿﯿـــ ﺟﮕ ﻟ زﯾﻨﺪووﻛﺮدﻧوەی ﺋم ﻛﺸـــﺎﻧ ﻛ رەواﯾﺗﯽ ﺑ ﭼوﺳـــﺎﻧوەی ژن دەدەن .ﺑ ﺑﺎوەڕی ﺋم ﺑﺷ ﻟ ﻓﻤﻨﯿﺴﺘﻛﺎن ﺋم ﺟﯚرە
ﻛﺸـــﺎﻧ ﻛ ﺑرﮔﻜﯽ ﺗڕ و ﺗﺎزەﯾﺎن ﻛﺮاوەﺗ ﺑـــر ،ﻧﺎﺑ ھﯿـــﭻ ﺟﮕﯾﻛﯿـــﺎن ﻟﻧﻮ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﻓﻤﻨﯿﺴﺘﯿﺪا ھﺑ ،ﭼﻮﻧﻜ راﺳﺖ و رەوان رﮕ ﺑـــﯚ دووﺑﺎرەﺑﻮوﻧوەی ”ﺋﻓﺴﺎﻧﺳـــﺎزی ﻟ ژن“ ﺧﯚﺷـــﺪەﻛن .ﺋوە ﺳـــرﺑﺎری ﺋوەش ﻛ زۆر ﻟ داﻛﯚﻛﯿﻜﺎراﻧﯽ ژﯾﻨﮕ ﻟ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧﺪا ﭘﯿﺎواﻧﯿﺶ ﺑﻮون ،ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧ داﭬﯿﺪ ﺑﺮۆوﺮ ،ﻟﺴـــﺘﺮ ﺑﺮاون، ﺑـــﺎری ﻛﯚﻣﯚﻧﺮ ،ﺋﯽ ﺋﻒ ﺷـــﻮوﻣﺎﺧر ،دوﻧﯿﺲ ھﺎﯾـــﺲ ،ﻣﻮورای ﺑﻮوﻛﭽﯿﻦ ،راﻟﻒ ﻧﺎدﺮ ،ﺋﺎﻣﯚری ﻟﯚﭬﯿﻨﺲ ،داﭬﯿﺪ ﺳﻮزوﻛﯽ و ﭘﯚل واﺗﺴﯚن. ﻟو ﻣﺎوەﯾدا ،ﺋﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﺳـــرﻧﺠﯿﺎن داﺑـــﻮوە ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳـــﯿم و ﻟوێ ﭘۆژەﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﺷﺳـــﻧﺪن ﻛـــ ﭘﺎرەﻛﯾـــﺎن ﻟﻻﯾن ﺑﺎﻧﻜـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯿوە داﺑﯿﻨﺪەﻛﺮا ﻟﺣﺎﯽ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧـــﺪا ﺑﻮون .ﺋﻧﺪازﯾـــﺎران ﺑﻧﺪاوﯾﺎن ﻟﺳـــر رووﺑﺎرەﻛﺎن دروﺳـــﺘﺪەﻛﺮد ھﺗﺎ وزەی ھﺎﯾﺪرۆﭘـــﺎوەر ﺑرھﻣﺒﻨـــﻦ و ﺑـــم ﺟـــﯚرەش ﺧﻜﻜـــﯽ زۆرﯾـــﺎن ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ھﺪەﻗﻧﺪ .ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽ ﺋو زەوﯾﺎﻧی ﻛ ﻟـــ رۆژﮔﺎری دوورەوە ﺑﺷـــﻮەی ﭘﺎﯾدار وەﺑردەھﻨﺮان دەﻛﺮدە ﻣزرای ﻣﯚﺗﯚرﯾﺰەو ﺧل و ﺧرﻣﺎﻧﯿﺎن ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﻧﺎردﻧدەرەوە ﺑﯚ ﺑﺎزاڕی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑرھـــم دەھﻨﺎ .داری ﺋو دارﺳـــﺘﺎﻧﺎﻧ دەﺑاﻧوە ﻛ ﻟـــ ﻛﯚﻧوە ﻣﯿﻮە و ﺳﻮوﺗﻣﻧﯽ و ﻣﺎﺗﺮﯾﺎﻟﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ داﺑﯿﻦ دەﻛﺮد ﺑﯚ وەﺳـــﺘﺎ ﺧﯚﻣﺎﯿﯿﻛﺎن .ﺋم ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧ ﻛـــ وەك ﻧﯾﺎراﻧـــﯽ ﻧﺎوﯾـــﺎن ﻧـــﺎوە ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﺧﺮاپ ﮔﺷﻛﺮدن و ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯿﻛﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﭼوﺳـــﻨر و ھوﺳﺎر ﭘﺴﺎوی ﻟﭘﺸﺘ ،ﺋﻣﺎﻧ ھر ﺑ ﺗﻧﯿﺎ دارﺳﺘﺎن و رووﺑﺎر و زەوﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن وﺮان ﻧدەﻛـــﺮد ،ﺑﻜﻮ دەﺑﻮوﻧ ھﯚی ﺗﻜﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ و ﺋو ﺷـــﻮەژﯾﺎﻧﺎﻧش ﻛ ﻟڕووی ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژﯾﯿوە ﭘﺎﯾدارن. ﮔﻻﻧـــﯽ ﺧﯚﺟﯿﯽ و ﻟـــﯚﻛﺎل ﻟـــ دژی ﺋم ﺗﺎﻧﻜﺎرﯾﯿﺎﻧـــ ﺧﺑﺎﺗﯿـــﺎن دەﻛـــﺮد .ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎن ،ﻛﺎﺗـــﻚ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾك دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ وەﺑرھﻨﺎﻧﯽ دارﺳﺘﺎﻧﻛﺎن ،ژﻧﺎﻧﯽ ﮔﻮﻧـــﺪ ﻟ دژی ﭘۆژەﻛ راوەﺳـــﺘﺎن و ﺑﯚﺋوەی ﭘﺸـــﮕﯿﺮی ﻟ ﺑﯾﻨوەی درەﺧﺘـــﻛﺎن ﺑﻜن، درەﺧﺘﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﺑﺎوەﺷـــﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن دەﮔﺮت .ﻟ دەﯾی دواﺗﺮدا ،ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﺋم ژﻧﺎﻧ ﻛ ﺑ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺷـــﯿﭙﻜﯚ ﻧﺎﺳﺮا ،ھﻣﻮو ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎﻧﯽ ﮔﺮﺗوە. ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﺷـــﯿﭙﻜﯚ ﺋﺎﮔﺮی ﻟـــ ﺧﯾﺎﯽ ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋـــﺎوا ﺑـــردا و ﺑم ﭼﺷـــﻨ واﻗﻌﯿﯿﺗﯽ رووداوە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎن ﺋﻓﺴـــﺎﻧی ﭘﯾﻮەﻧـــﺪی ﻧـــﻮان ژن و زەوی
رازاﻧﺪەوە .وەك ﭬﺎﻧﺪاﻧﺎ ﺷـــﯿﭭﺎ و ﻛﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜ رووﻧﯿﺎﻧﻜﺮدووەﺗـــوە ،ﻟـــ دﮫﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ و ﺋﺎﺳـــﯿﺎ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻨـــﺪا ،ژﻧﺎن ﺑﺎﺧوان و ﺟﻮوﺗﯿـــﺎرن و ﻟﺰاﻧﯽ و ﭘﺴـــﭙﯚڕﯾﯿﺎن ﻟﺳـــر رەوﺗﻛﺎﻧـــﯽ ﺳﺮوﺷـــﺖ ھﯾ .ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﺧﺮاپ ﻛـــ ﻟﻻﯾـــن ﭘﯿﺎواﻧـــوە ﺑڕﻮەدەﭼ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﺎﯾﺧﻚ ﺑﯚ ﺳـــرﭼﺎوە ﺳﺮوﺷﺘﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دادەﻧ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋو ﺳرﭼﺎواﻧ دواﺗﺮ دەﻛﺮێ ﺑﺒﻨـــ ﻛﺎ ﺑﯚ ﻓﺮۆﺷـــﺘﻦ ﻟ ﺋﺎﺑﻮوری ﺑـــﺎزاڕدا، ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا ژﻧﺎﻧﯽ ﺧﯚﺟﯿﯽ دەزاﻧـــﻦ ﻛ دەﺑ رﺰ ﻟو ﺳرﭼﺎواﻧ ﺑﮕﯿﺮێ ﺑﯚ ﺋوەی ﻧوەﻛﺎﻧﯽ داھﺎﺗـــﻮوش ﻛﻜﯿﺎن ﻟﻮەرﺑﮕﺮن .ھرﺑﯚﯾ ژﻧﺎن ﺑ ھﺳﺖ و ﻧﺳﺘﯿﺎﻧوە ﺋوﻟوﯾﯿﺗﻜﯽ ﮔورە ﺑ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ژﯾﻨﮕ دەدەن. ھﯚﮔﺮی ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺰم ﺑ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺷﯿﭙﻜﯚ ﺑڕادەﯾك ﺑﻮو ﻛ ﺳـــﻨﻮوردارﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ ﺑـــو ﺑرھﻣﺎﻧی ﺑﯚ ژﯾﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﻦ و ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟو ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎ ﺧﯚژﯾﺎﻧﺪﻧ و ﺑس، وەك ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻚ ﺳـــﯾﺮی دەﻛﺮد .ﻟ ﺣﺎﺗﻜﯽ وەھﺎدا چ ﺟﮕﯾك ﺑﯚ ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧ دەﻣﺎﯾوە ﻛـــ ﺋﺎرەزووی دﯾﻜﯾﺎن ﻟ ﺑـــﻮاری ﭘروەردە و ژﯾﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸـــﯾﯽ و ﺷـــﺎرۆﻣﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﭘاوﭘدا ھﯾ؟ ﻟوەدەﭼ ﺋﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺴﺘﻛﺎن ﭘﯿﺎن ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﺑ ژﻧﺎن ﻟ ﻧﺧﺸـــﯽ ﻟﻣﮋﯾﻨی ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺑﻤﻨﻨوە و ﺗﺎﺳـــر ﺑ ﭘﺨﻮاﺳﯽ ﻛﺎری ﺑﺎخ و ﺑﺎﺧﭽ ﺑﻜن .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷوە ،دەﺑ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﻛ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺷﯿﭙﻜﯚ ھﻣﻮوی ھر ژن ﻧﺑﻮون و ﭘﯿﺎوﯾﺸﯿﺎن ﺗﺪا ﺑﻮو. ﺳرەڕای ﺋﻣش ،ﺋﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺰم ﻟوﻻﯾﻧوە ﺑﺳـــﻮود ﺑﻮو ﻛ ﺗﯿﺸـــﻜﯽ ﺧﺴﺘ ﺳـــر ﺋو ﻛﺎرﯾﮕرﯾـــی وﺮاﻧﻜﺮدﻧـــﯽ ژﯾﻨﮕـــ ﻟﺳـــر ژن داﯾﺪەﻧـــ .ﻛﺎﺗـــﻚ زەوﯾـــ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯿﯿ ﺑرھﻣﮫﻨﻛﺎن دەﻛﺮﻨ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ ﺋﺎﻣﺮی، ژﻧﺎن ﻛ ﺑﺷـــﻮەی ﺑرﺑو ﻟ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﺪا ﻛﺎر دەﻛـــن ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺮـــﻦ ﺑﮕﻮازرﻨـــوە ﺑﯚ ﺋو ﻗدﭘﺎﻧی زەوﯾﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﺑﭘﯿﺖ ﻧﯿﻦ ،ﺋﻣش دەﺑﺘ ھـــﯚی رووﺗﺎﻧـــوەی دارﺳـــﺘﺎﻧﻛﺎن و رۆﭼﻮوﻧﯽ زەوﯾﻛﺎن و ﻟـــ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا ھژارﻛﺮدﻧﯽ ژﻧﺎن ).(8 زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﭘﻠی ﮔرﻣﺎش ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ زﯾﺎن ﺑ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن دەﮔﯾﻨـــ .ﻧﺰﻣﺘﺮﺑﻮوﻧـــﯽ ﺟﮕـــ و ﭘﮕـــ و ﻧﺧﺸـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ژﻧـــﺎن وادەﻛﺎ ﻛ ﺗﯚﻓﺎن و ﺋﺎﮔﺮﻛوﺗﻨـــوە و ﻻﻓـــﺎو و وﺷﻜﺳـــﺎﯽ و ﮔرﻣﺳﺎﯽ و ﻧﺧﯚﺷﯽ و ﻗﺎت و ﻗی ﺧﯚراﻛﯽ زﯾﺎﺗﺮ زەﻓر ﺑوان ﺑرن .ﺑﭘﯽ راﭘﯚرﺗﯽ ﺗﯚڕی ژﯾﻨﮕـــی ژﻧﺎن ﻛ رﻜﺨﺮاوﻜـــﯽ ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿﯿ و
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2011
ﺳﻜﺲ و
ژن و ﺳﺮووﺷﺖ ﺑﻨﻜﻛی ﻟ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾ ،ھر ﺳـــﺎﻚ زﯾﺎﺗﺮ ﻟـــ 10 ھزار ژن ﺑھﯚی ﺋو ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗﺎﻧی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻛش و ﭘﻠی ﮔرﻣﺎوە ھﯾ ﮔﯿﺎن ﻟدەﺳﺘﺪەدەن ،ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ژﻣﺎرەی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﺎن ﻟﻧﻮ ﭘﯿﺎواﻧﺪا 4500ﻛﺳ .ژﻧﺎن 80%ی ﺋﺎوارەﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرەﺳﺎﺗ ﺳﺮوﺷﺘﯿﯿﻛﺎن ﭘﻜﺪﻨﻦ ،ﻟﻛﯚی 26ﻣﻠﯿﯚن ﻛس ﻛ ﺑھﯚی ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻛﺷـــوە ﻣﺎڵ و ﺣـــﺎڵ و ﺑﮋﯾﻮﯾﺎن ﻟ دەﺳﺘﺪاوە 20 ،ﻣﻠﯿﯚﻧﯿﺎن ﺋﺎﻓﺮەﺗﻦ ).(9 ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺳـــﺎﯽ 1991ﻟـــ ﺑﻧﮕﻼدﯾﺶ ﻛﺎﺗﻚ رەﺷـــﺑﺎ و ﺗﯚﻓـــﺎن ﺧﻜﯽ دەرﺑدەر ﻛـــﺮد ،ژﻣﺎرەی ﺋـــو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧی ﻟـــو ﻧﻮەدا ﻣﺮدن ﭘﻨـــﺞ ﺋوەﻧﺪەی ژﻣـــﺎرەی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎو ﺑـــﻮون .ﺗﻧﺎﻧـــت ﺟﻠﻮﺑرﮔﯿـــﺎن ﺑﺒﻮوە ھﯚی ﺋـــوە ﻛ ﻧﺗﻮاﻧﻦ ﺑـــ راﺣﺗﯽ ھﻦ، ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﻟـــ ﻣﺎوە ﭼﺎوەڕێ ﻣﺎﺑﻮوﻧوە ھﺗـــﺎ ﺧﺰﻣﻜﯽ ﭘﯿﺎوﯾﺎن ﺑـــ ﺑﯿﺎﻧﺒﺎ و ﺑﺗﻧﯿﺎ ﻧڕۆﻧـــ دەر ،ﻟ ﺣﺎﻜﺪا ﭘﯿـــﺎوەﻛﺎن ﻛ ﻟو ﻛﺎﺗدا ﻟ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺑرﺋـــﺎوە ﺑﻮون ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن ﻟ ﻣﺗﺮﺳﯽ دەﭘﺎراﺳﺖ ﺑﺑ ﺋوەی ژﻧﻛﺎﻧﯿﺎن ﻛ ﻟ ﻣﺎـــوە ﻣﺎﺑﻮوﻧوە ﺋـــﺎﮔﺎدار ﺑﻜﻧوە. ﺑﭘﯽ راﭘﯚرﺗﯽ ﺋﺎﻣـــﺎژە ﭘﻜﺮاو ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟو ﺷـــﻮﻨﺎﻧش ﻛ ﺟﮕ و ﭘﮕی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ژﻧﺎن ﻟ ﭘﯿﺎوان ﻧﺰﯾﻜ ،ژﻧﺎﻧﯽ ھژار ﭼﻧﺪ ﻗﺎت زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﭘﯿـــﺎوان ﺑھﯚی ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﻧﺮﺧﯽ ﺧﯚراك و ﺷﭘﯚﻟﻛﺎﻧﯽ ﮔرﻣﺎ و ﻧﺧﯚﺷﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎش وﺮاﻧﻜﺮدﻧﯽ ژﯾﻨﮕ زەﺑﺮﯾﺎن وﺪەﻛوێ. ﻟـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﭘﺎش داڕﻣﺎﻧـــﯽ ﺑﺎزاڕی دراو ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ رژدﯾﯽ وۆڵ ﺳﺘﺮﯾﺖ دا ،ﻟﻜﺪاﻧوەﯾﻛﯽ رۆﻣﺎﻧﺴﯿﯿﺎﻧی ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧﻮان ژن و ﺳﺮوﺷﺖ ﺳـــری ھﺪاوەﺗـــوە .ﺷـــﺎﻧﯚن ھﺎﯾﺲ ﻟ ﻛﺘﺒﻛـــی ﺧﯚﯾﺪا ﺑﻧـــﺎوی )ژﻧﺎﻧﯽ رادﯾﻜﺎﯽ ﻧﺎوﻣﺎڵ( ) (10دەﻧﻮوﺳ” : ژﻧﺎن ﻟ درﮋﺧﺎﯾﻧﺪا ﺑرەو ﺷﻮازﻚ ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪی و ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯿﻛﺎن دەﭼﻦ ﻛ ﺑﺎﯾﺧﯽ ﯾﻛم ﺑ ﻧوەﻛﺎﻧﯽ داھﺎﺗﻮو ﺑﺪا“ .ﺋم وﻨﺎﻛﺮدﻧـــ ﻧﻮﯿی ﭼﻣﻜﯽ زەوی داﯾـــﻚ ﻗﺎزاﻧﺠﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻗﺒﻮڵ ﻧﺎﻛﺎت ﺋﮔر ﺋﺎﺳﺘﻜﯽ ﺑرزی رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮی و ﭘﯿﺸﯾك ﺑﯚ ژﻧﺎن ﻟﮔڵ ﺧﯚی ﻧھﻨﺎﺑ .ھرﺑﯚﯾ ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﭘﺸﻮازی ﻟ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﯽ ﻟم ﭼﺷﻨ ،ﺋوان ﺑﯾﺎردەدەن ﻟ ﻣﺎوە ﺑﻤﻨﻨوە ھﺗﺎ ﺋﺎﮔﺎﯾﺎن ﻟ ﺧﺰان ﺑ و ﺧﻮاردﻧﻜﯽ ﺗﻧﺪروﺳـــﺖ ﺑﺪەﻧ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن .ﺋوان ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ ﻛﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﭘرەﭘﺪەدەن ،ﺑﺎﯾﺧﯽ زۆرﺗﺮ ﺑ ﺳﺎدەﯾﯽ و ﺳﺎدەﺑﻮوﻧﯽ ژﯾﺎن و راﺳﺘﻗﯿﻨﺑﻮون دەدەن .ﻟـــ ﺋﺎﻛﺎﻣـــﺪا رـــﮋەی ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻛﺎرﺑﯚﻧﯿﺸـــﯿﺎن زۆر ﻛﻣ .ﺋوان ﺑﻣﺠﯚرە ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺗﺎﻛﻛﺳـــﯿﺪا دەﮔﺷﻨوە و ﻻﻧﯿﻜم ﻟ ﯾﻛم رواﻧﯿﻨـــﺪا واﭘﺪەﭼ ﻣﺎﻧﺎﯾﻛﯿﺶ ﺑ ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﺑﺒﺧﺸﻦ. ﺑرﮔـــﺮی ﻟ ژﯾﻨﮕ ﺧﺑﺎﺗﻜـــ ﻛ دەﻣﻜ ﻟـــ ﺋﺎراداﯾـــ ،ھرﺑﯚﯾ ﻟﻜﯚﻟراﻧﯽ زاﻧﺴـــﺘ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎنﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧﭼﻧﺪﯾﻦﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﭼ و ﭘ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ھﺴﻮﻛوﺗﯽ ھر ﯾك ﻟ ژﻧـــﺎن و ﭘﯿﺎوان و ﺟﯿـــﺎوازی ﻧﻮاﻧﯿﺎن ﻟو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿدا ﺋﻧﺠﺎﻣﺒﺪەن .ﻟ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎﻧوە، ﺋﺎﻛﺎﻣﮕﯿﺮی زۆرﺑی ﺋو ﻟﻜﯚﯿﻨواﻧ ﺋوەﺑﻮوە ﻛ ژﻧﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﭘﯿﺎوان ﻟ وﺮاﻧﺒﻮوﻧﯽ ژﯾﻨﮕ *ﭼﺎﻻﻛﭭـــﺎن ﻟـــ ﺑـــﻮاری ﺋﯿﻜﯚﻟـــﯚژی ﻧﯿﮕراﻧﻦ. ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ،ﺑﺮﻟﯿﻨﮕﺘﯚن )ﭬﺮﻣﯚﻧﺖ ،ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ(. ھﻧﺪـــﻚ ﻟـــ ﺗﻮﮋﯾﻨـــوەﻛﺎن ﺋـــوەش ﻧﻮوﺳری ﻛﺘﺒﯽ )ﭘﺪاﭼﻮوﻧوە ﺑ ﺳﯿﺎﺳﺗ دەﺳـــﻟﻤﻨﻦ ﻛ ﺑﺷـــﯽ ژن ﻟ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻜﯚﻓﻤﻨﯿﺴـــﺘﯿﯿﻛﺎﻧﺪا( ،ﭼﺎﭘﯽ ﺳﺎوس ﺋﻨﺪ ﻛﺎرﺑﯚﻧﺪا ﻛﻣ .راﭘﯚرﺗﻜﯽ ﺳﻮﯾﺪی دەرﯾﺪەﺧﺎ ﭘﺮﺲ ،ﻛﻣﺒﺮﯾﺞ )ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ.1991 ، ﻛ ﭘﯿـــﺎوان ﺑ رﮋەﯾﻛـــﯽ زۆر زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ژﻧﺎن ﺑﺷﺪاری ﻟ ﮔرﻣﻜﺮدﻧﯽ ﻛش و ھوا دەﻛن، ﭼﻮﻧﻜ ﺋـــوان ﻣـــودای درﮋﺗـــﺮ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻞ ﻟﺪەﺧﻮڕن .ﺳـــ ﻟﺳـــر ﭼﻮاری ھﺎﺗﻮوﭼﯚی وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﻞ ﻟ ﺳـــﻮﯾﺪ ﺳـــﻮوﻛﺎﻧﻛی ﺑدەﺳﺖ
ﭘﯿﺎواﻧوەﯾ.(11) ﺟﺎ ﺋﺎﯾـــﺎ ﺟﮕـــی ژﻧـــﺎن ﻟـــو ھﻧﮕﺎوە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﺎﻧدا ﭼﯚﻧ ﻛ ﻟﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ژﯾﻨﮕ ﻧﺮاون؟ ﻟﺋﺎﺳـــﺘﯽ وﺗﺎﻧﺪا، ﺑﺷـــﺪاری و ﻧﺧﺸـــﯽ رﺒراﻧـــﯽ ژن ﻟـــو ھﻤﺗـــدا ﻟ ﺑﺷـــﺪاری ﭘﯿـــﺎوان ﻛﻣﺘﺮە و ﺑڕﻮەﺑری ﮔورە رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ژﯾﻨﮕﭘﺎرﺰی زۆرﺗﺮ ﻟ ﭘﯿﺎوان ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە .ﺑم ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻧﻮﺧﯚﯾﯿﺪا ،ﻟـــو ﮔﺮووﭘﺎﻧدا ﻛ ﺑﯚ ﺧﺑﺎت ﻟ دژی ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﻟﺳـــر ژﯾﻨﮕ و ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﻛﯚﻣﯿﻮﻧﯿﺘﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗـــﻮون ،ژﻧﺎن وەك ﺋﻧـــﺪام و وەك رﺒـــر ﻧﺧﺸـــﯿﺎن ﻟ ﭘﯿﺎوان دﯾﺎرﺗـــﺮە .ژﻧـــﺎن رﺒراﯾﺗﯽ ﻧﺰﯾﻜی ﻧﯿﻮەی ھﻣـــﻮو ﺋو ﮔﺮووﭘﺎﻧـــی ھﺎووﺗﯿﯿﺎن دەﻛن ﻛ ﺑﯚ ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗ ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژﯾﯿـــﻛﺎن دروﺳـــﺘﺒﻮون )ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺋـــو دووﻛ ﺗﺮﺳـــﻨﺎﻛﺎﻧی ﻟـــ ﻛﺎرﮔ ﯾﺎن رووداوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﺗﯚﻣﯿـــوە ھﺎﺗﻮوﻧدەر( ،ﯾﺎن زۆرﺑـــی ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟـــ ژﻧـــﺎن ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە. ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﺋواﻧ ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺑﮕن ﺑﯚ ﺋوەی ﻛ ﺑ ﭘﺸﺘﺒﺷﺘﻦ ﺑ ﻛﺸ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻرﯾﯿﻛﺎن ﺑﯿﻦ ﻟﻣﺒﺎرەﯾـــوە ﺟﯿﺎوازﯾﯿﻛﯽ ﺟوھری ﻟﻧﻮان ژﻧﺎن و ﭘﯿﺎواﻧﺪا ھﯾ؟ ﺋﺎﯾﺎ دروﺳـــﺘ ﻟﮕڕﯿﻦ ﻛ ﭘﯿﺎوان ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨوە ژﯾﻨﮕﭘﺎرﺰﯾﯿﻛﺎﻧﯽ وﺗﺎﻧﯿﺎن ﺑدەﺳﺘوە ﺑ و ژﻧﺎﻧﯿﺶ ﺗﻧﯿﺎ ﺋو ﻛﺎراﻧ ﺑﻜن ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑ ﺧﺰﻣت و ﭘاﮔﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﻛﺳﺎﻧﯽ دﯾﻜوە ھﺑﺖ؟ ﺋدی ﺳـــﺑﺎرەت ﺑـــو ﯾﻛﺘﺮ ﻗﺒﻮوڵ ﻧﻛﺮدن و ﺑ رەﺳﻤﯽ ﻧﻧﺎﺳﯿﻨ ﭼﯽ ﺑﯿﻦ ﻛ ژﻧﺎن ﻟژﺮ ﻧـــﺎوی ﻓﻤﻨﯿﺰﻣﺪا ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﺮی دەﻛن؟ رﯾﺴـــﻜﯽ ھﻣـــﻮو ﺋﻣﺎﻧ ﺋوەﯾـــ ﻛ ژن ﺑﮕڕﺘـــوە ﻧـــﻮ ﺑﻮاری ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ )واﺗ ﻧﻮ ﭼﻮارﭼﻮەی ﻣﺎڵ( .وەك ﻟﻜﯚری ﻓﻤﻨﯿﺴﺖ، ﭘﮕﯽ ﺋﯚرﻧﺸﺘﺎﯾﻦ ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﺪەﻛﺎ ،ﺗﻧﺎﻧت ﺑﯚ ”ژﻧﺎﻧﯽ رادﯾﻜﺎـــﯽ ﻧﺎوﻣﺎڵ“ﯾﺶ ﻛﺎﺗﻚ دێ ﻛ ﺑﻮاری ﻧﻮﻣﺎڵ ﭼﯿﺪﯾﻜ ﺋو ﺧﯚﺷﯽ و ﻟزەﺗی ﻧﺎﻣﻨ ﺋﮔر ھﺎوﺳـــرەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﻗد ﺋوان ﺑﺷـــﺪاری ﺋﯿﺸـــﻮﻛﺎر و ﻣﺎﻧﺪووﺑﻮوﻧﻛ ﻧﺑﻦ. ﻧﺎوﺑـــﺮاو ھﯚﺷـــﺪاری دەدا ﻛ” ﺋﮔـــر ژﻧﺎن ھﺳـــﺘﻨﻛن ﻟـــ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨدا دەژﯾﻦ ﺳﺑﺎرەت ﺑ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺸﻮﻛﺎر ،ﺋوە رﺰی ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻻی ﺧﯚﯾﺎن دﺘ ﺧﻮار و ﺗﻮاﻧﺴـــﺖ و ﺷوﻗﯿﺎن ﻟدەﺳﺘﺪەدەن و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﻟ دﻧﯿـــﺎی دەرەوەی ﻧﻮﻣﺎﺪا ﺟﭙﯽ ﺧﯚﯾـــﺎن ﺑﺪۆزﻧوە و ﺧﯚﯾـــﺎن ﺑﮕﻮﻧﺠﻨﻦ“).(12 ﻛﺎﺗﻚ ﻧﺰﯾﻚ ﺑ ﺗواوی داھﺎﺗﯽ ﺧﺰان ﻟﻻﯾن ﭘﯿﺎوەﻛوە ﭘﯾﺪا دەﻛـــﺮێ و ژﻧﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺗﻧﯿﺎ ﺋﺎﮔﺎﯾـــﺎن ﻟ ﻣﺎڵ و ﻣﻨﺪا ،ﺋﺎﻛﺎﻣﻛی دەﺑﺘ ھـــﯚی ﺗﻜﭽﻮوﻧـــﯽ ﺑﺎﻧﺲ )ھﺎوﺳـــﻧﮕﯽ(ی دەﺳت ﻟﻧﻮ ﺧﺰاﻧﻛﺎﻧﺪا و ﺋﻣش ﺑزﯾﺎﻧﯽ ژن و ﻣﻨـــﺪان دەﻛوﺘـــوە .زەﺣﻤﺗ ﺑﺑ ﻣﺸـــﻮورﻜﯽ ﺟﺪی ﮔﯚڕاﻧﻜﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ،واﺗ ﮔﯚڕاﻧـــﻚ ﻛ ھـــم ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺑـــ و ھم ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ،وەدﯾﺒﺖ.
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﭘﯚل ﺋﻠﺮﯾﺶ) ،ﺑﯚﻣﺒﯽ ﭘﯽ .ﺣوت ﻣﻠﯿﺎر ﻛس ﻟﺳﺎﯽ ،(2000ﭼﺎﭘﯽ ﻓﺎﯾﺎرد ،ﭘﺎرﯾﺲ .1972 ) (2راﺷﻞ ﻛﺎرﺳﯚن) ،ﺑھﺎری ﺑﺪەﻧﮓ( ،ﭼﺎﭘﯽ ھﺎﻓﺘﯚن ﻣﯿﻔﻠﯿﻦ ،ﺑﯚﺳﺘﯚن.1962 ، ) (3دۆﻧﻠﻼ ﺋﭻ ﻣﯿﺪۆز ،دوﻧﯿﺲ ﺋﻞ ﻣﯿﺪۆز ،ﯾﯚرﮔﻦ راﻧﺪﺮس و وﯾﻠﯿم دەﺑﻠﯿﻮو ﺑﮫﺮﻨﺲ) ،ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﮔﺷﺳﻧﺪن( ،ﭼﺎﭘﯽ ﯾﻮﻧﯿﭭﺮس ﺑﻮوﻛﺲ ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك.1972 ، ) (4ﻓﺮﯾﺸـــﺘﯚف ﻛﺎرﭘﺎ) ،ﺧﺎﯽ وەرﭼرﺧﺎن( ،ﭼﺎﭘﯽ ﺳـــﯿﻤﯚن و ﺷﻮﺳﺘر ،ﻧﯿﯚرك ) ،1982ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺳوز: ﺑﻨﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ() ،ﻟﮔڵ ﭼﺎرﻟﻦ ﺳﭙﺮﺘﻨﺎك( ،ﭼﺎﭘﯽ دوﺗﯚن ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك.1984 ، ) (5ﻛﺎرۆڵ ﮔﯿﻠﯿﮕﺎن) ،دەﻧﮕﻜﯽ ﺟﯿﺎواز( ،ھﺎرﭬرد ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﺘﯽ ﭘﺮﺲ.1982 ، ) (6ﺑواﻧ ﺋﭭﻠﯿﻦ ﭘﯿﯿ) ،ﺋﺎزادی ،ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ .. ،ﭘاﮔﯾﺸﺘﻦ( ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺳﭙﺘﻤﺒری .2010 ) (7ﻣﺎری داﻟﯽ) ،ﺟﯿﻦ-ﺋﻜﯚﻟﯚژی :ﻣﺘﺎﺋﺘﯿﻜﯽ ﻓﻤﻨﯿﺰﻣﯽ رادﯾﻜﺎل( ،ﭼﺎﭘﯽ ﺑﯿﻜﯚن ﭘﺮﺲ ،ﺑﯚﺳﺘﯚن.1978 ، ) (8ﺟﯚدی ﺟﺎﻛﯚﺑﺴـــﯚن) ،ﻛﺎری ژﻧﺎن( ،ﮔﯚﭬﺎری ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳـــﮫم ژﻣﺎرە ،95/94ﻣﺎﻛﮕﺮاو-ھﯿﻞ ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك، ﺟﺎﻧﯿﻮەری .1994 )) (9ﺟﻨﺪەر و ﺋﺟﻨﺪای ﮔﯚڕاﻧﯽ ﻛﺷﻮھوا(.www.wen.org.uk، 2010 ، ) (10ﺷﺎﻧﯚن ھﺎﯾﺲ) ،ژﻧﺎﻧﯽ رادﯾﻜﺎﯽ ﻧﺎوﻣﺎڵ ،ﻟ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻣﺳﺮەﻓﮕراﯾﯿوە ﺑﯚ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺧﺰاﻧﯽ( ،ﭼﺎﭘﯽ ﻟﻔﺖ ﺗﻮو راﯾﺖ ﭘﺮﺲ ،رﯾﭽﻤﯚﻧﺪﭬﯿﻞ )ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ(.2010 ، ))(11ﺋﺎﯾﺎ ﮔرﻣﺒﻮوﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺧﺗﺎی ﭘﯿﺎواﻧ؟( ،ﮔﯚﭬﺎری ﻧﯿﻮ ﺳﺎﯾﻨﺘﯿﺴﺖ ،ﻟﻧﺪەن10 ،ی ﻧﯚﭬﻤﺒری .2007 )(12ﭘﮕﯽ ﺋﯚرﻧﺸﺘﺎﯾﻦ) ،دﯾﻠﻣﺎی ﻓﻤﯿﭭﯚر( ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ11 ،ی ﻣﺎرﺳﯽ .2010
ﺋﯚﻟﯿﭭﯿ ﺋﯚﺑﺮت *
ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﯽ ﻧﻮەڕۆك و ﺑﺎﺑﺗ ﺳﻜﺴﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺮۆﭬﯽ ﭘﮕﯾﺸﺘﻮو ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯿﻛﯽ ﻟﻜوﺗﻮوەﺗوە ﻛ ﺑﻮوەﺗ ھﯚی دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿك ﻟﻧﻮان ’‘ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎران‘‘ی ﺑردەم وﺒﻜﺎم )ﻛﺎﻣﯿﺮای ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر( و ’‘ﺗﻣﺎﺷﺎﻛران‘‘ی ﺑردەم ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗر ﻟوﭘڕی دوﻧﯿﺎوە .ﺋم ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﻟ ،ﻛ ﺗﯿﺪا ھﻣﻮو ﺋﺎﻮﮔﯚڕﻚ رﮕی ﭘﺪراوە ،ﺑﺮەو ﺑ ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﻚ ’‘ﺑرھﻣﮫﻨری ﺑﺎﺑت و ﻧﻮەڕۆﻛﯽ ﺳﻜﺴﯽ‘‘ دەدات و ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺟﯚرە ﻛﺎرﻚ دەدات ﻛ ﻟ رﮕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺎری ﺑﯚ دەﻛﺮﺖ.
ﻟـــ دەرەوەی ﺋـــو ﻣﺎﭙـــر و ﺳـــﻛﯚ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾﯿﺎﻧی Forumsﻛ ﺑﺎﻧﮕوازەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯾﻛﮕﺷـــﺘﻨﻜﯽ ﻓﯿﺰﯾﻜﯽ دەڕەﺧﺴـــﻨﻦ و ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺳﻜﺴـــﯽ ﻟﺪەﻛوﺘوە، ﺋم رووﺑرە ﻧﻮﯿﺎﻧی ﺑﻛﺎرﺑﺮدﻧﯽ ﺳﻜﺲ ﺗواو روواﺗﯿﻦ .زۆر ﻛس ﺟﺧﺖ ﻟﺳر ﺋوە دەﻛﻧـــوە ﻛ ﻟﻧـــﻮ ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﻣﺎﭙڕەﻛدا ﺋواﻧی ھوﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻜﺮدن ﺑ ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎرەﻛﺎﻧوە دەدەن دەﺧﺮﻨ ﭘراوﺰەوە و ﺑﻻوە دەﻧﺮﻦ. ﺑ وﺗـــی ﻣﺎﭙڕەﻛـــ ﻣﺎﻧوەﯾﻛﯽ 10 ﺧﻮﻟﻛﯽ ﻟﮔڵ ﭼﻮار ﻣﻮﺷـــﺘری ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗﺪا ﭘﻨﺞ ﺗﺎوەﻛﻮ 10ﯾﯚرۆی ﺑﯚ ﻛﺳـــﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎر ﺗﺪاﯾ .ﺋﻣش ﻟ ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﺗﺪا ھﺎوﺗﺎی ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮوﭼی ﻣﺎﻧﮕﺎﻧﯾ SMICﻟ وﺗﻜﯽ وەك ﻓرەﻧﺴﺎدا .ھﺒﺗ ﺗﺎﻗﯿﮕی ﺋم ﻣﺎﭙڕە ﻧﻮﯿﺎﻧی ﻛﺎر ،واﺗ ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻧی ھﺎﻧـــﯽ ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺎراﻧ دەدەن ،زۆرﺑﯾﺎن ﻟو ﻧﺎوﭼﺎﻧدا داﻣزراون ﻛ ﭘﯿﺎﻧﺪەﮔﻮﺗﺮێ ”داﺪەی دوورە دەﺳﺘﯽ ﺑﺎج“ )وەك دوورﮔﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﺘﯿﻠﯽ ھﯚﻧﺪی، ﻛﯚﺳـــﺘﺎرﯾﻜﺎ ،ﻟﻮﻛﺴﻤﺒﻮرگ ،ﺟﯿﺒﺮاﻟﺘﺎر( ﯾﺎن
ﺋـــم ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯿ ﻛﯚﻣـــﻚ ﻛس دەﮔﺮﺘوە ﻛـــ ﺑزۆری ﻛﭽـــﯽ ﮔﻧﺠﻦ و ھﻧﺪﺠـــﺎر ﭘﯿﺎو و ژن و ﻣﺮدی ھﺎوﺳـــر و ژﻧـــﯽ ﻗﯾﺮەﺷـــﯿﺎن ﺗﺪاﯾـــ .ﺋﻣﺎﻧ ﺑ ”ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎر“ و ’‘ﻣﯚدـــﻞ‘‘ و ’‘ﺑﺰوﻨر‘‘ ﻧﺎودەﺑﺮـــﻦ و ﻟﺑـــردەم وﺒﻜﺎﻣـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرەﻛﺎﻧﯿـــﺎن دادەﻧﯿﺸـــﻦ و زۆرﺟﺎر ﺑدەم ﻣﻮزﯾﻜوە ﺑ ﺗـــﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﺑﺳـــﺘﺮاوﻧﺗوە و ﻛﺎردەﻛـــن .واﺗـــ ﻟ ﺷﺎﺷـــی ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرەﻛﺎﻧﯿﺎﻧـــوە ﻛﺎری ﻟﺷﻔﺮۆﺷﯽ دەﻛن ،ﻟ ھوﯽ ﺧﺮۆﺷﺎﻧﺪﻧﯽ ﻛﯾﺎردان ﺗﺎوەﻛﻮ ﺑﻜﻮ ﺑﻨ ﺳـــر ھ و ﺑﭽﻨ ﺳر ﻻﭘڕەی ﭼﺎﺗ ﺷﺧﺴﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺎن. ﺋﻣﺎﻧ ﺑـــﯚ ﮔﻣـــی ﺧﯚڕووﺗﻜﺮدﻧوە ﻟم ﻛﯿﺸـــﻮەرەوە ﺑﯚ ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜ دﻨ ﺳر ھـــ ،ﮔﻔﺘﻮﮔﯚدەﻛـــن ،ﺧﯚﯾـــﺎن ﻧﻤﺎﯾﺶ دەﻛن ،ﺟﯚﺷـــﯽ ﺳﻜﺴـــﯽ و ﻟـــززەت و ﺋﯚرﮔﺎزم دەﺑﺧﺸـــﻦ .ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺋﻣﺎﻧ وەﻣـــﯽ ﻣﻮﺷـــﺘرﯾﻛﺎن دەدەﻧوە ﺟﺎ ﺑ ﻛﻮرﺗـــ ﻧﺎﻣ ﯾﺎ ﺑ ﭘﯾـــﭫ ﺑﺖ داواﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻧﺮن. ﺋم ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎراﻧ ﺑزۆری ﻓﻠﯿﭙﯿﻨﯽ ،رۆﻣﺎﻧﯽ، ﺋﯚﻛﺮاﻧﯽ ،رووﺳﯽ ،ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ،ﻛﯚﻟﯚﻣﺒﯽ ﯾﺎن ﻓرەﻧﺴﯿﻦ و ﺑڕﮋەی ﺳدی و ﺑ ﺋﻧﺪازەی ﻛﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧوەی ﻣﻮﺷـــﺘرﯾﻛﺎن ﻟﺳر ھ ﺋﻣۆ ﺑﺎﺑﺗ ﺳﻜﺴﯿﯿﻛﺎن و ﺋوەی دەﯾﺒﺧﺸﻨ ﻣﺎﭘڕەﻛ ﭘﺎداﺷﺖ %12ی ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ ﺳر دەﻛﺮﻦ .ﻟﻧـــﻮ دﯾﻤﻧﻜﺪا دەردەﻛون ﻛ ﺧﯾﺎﯽ ﺑﯿﻨر ﺑﻻی ”ﺷﻮﻨﯽ ﭼﮋﺑﺧﺶ“ ﻣﺎﭙڕەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ و ﯾـــﺎن ”ژووری ﺟﻮﺗﺒـــﻮون“دا دەﺑن. ﺋم ﻧﺰﯾﻜی %25ی ﮔڕاﻧﻛﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎراﻧ ﻟﺟﮕی ﻧﻮوﺳـــﺘﻨﯿﺎﻧوە، ھﻧﺪﺠﺎرﯾﺶ ھر ﻟﺳـــر ﻗﻧﻓﯾﻛوە ،ﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﭘﻜﺪﻨﻦ ﺳﺎﺗﻜﯽ ﺧﺮۆﺷﻨر ،ھﭬﭙﯾﭭﯿﻨﯽ ﭘﺟﯚش دەﻓﺮۆﺷﻦ .ﻣﺎﭙڕی )ﻻﯾﭫ ﺟﺎﺳﻤﯿﻦ Live (Jasminﻛـــ ﯾﻛﻜـــ ﻟـــم ﻣﺎﭙڕاﻧ، ﺑﺎﻧﮕﺷـــی ﺋوە دەﻛﺎت ﻛ 31315 ﻛﭻ و ﻟـــ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﻟ 8921ﭘﯿﺎوی ﻛﺎرﻣﻧﺪی ﻟم ﺑﻮارەدا ھﯾ .ھﻧﺪێ وﯾﻼﯾﺗﯽ وەك دﻼوﺮ ﯾﺎن ﺋﯚرﯾﮕﻦ ﻟ رﮕی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺑ ﺋﻧﺪاﻣﺒﻮون ،ﻣﺎﻓـــﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻜﺮدن ﺑﺑ ﺑﺎج ﻟم ﺑﻮارەدا ﻛﯚﻣـــﻚ ﭘﻼﺗﻔﯚرم ھن ﻛ ﻟﯿﺴـــﺘﻜﯽ رﮕی ﭘﺪراوە. ﻟڕووی ﻣﻮوﭼﺧﯚرﯾﯿوە ،ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ و ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ ﻟـــ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎراﻧﯽ ﺳﻜﺴـــﯽ ﺑﺧﺎوەﻧﯽ ﺋم ﻣﺎﭙڕاﻧ دەﺑﺧﺸـــﻦ .ﺋم ﻟ زۆرﺑی وﺗﺎﻧـــﯽ رۆژﺋﺎوادا ،ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺎﭙڕاﻧ ﺳـــرەڕای ﺟﯿﺎوازی ﻛﺎﺗﯽ ﻧﻮان ﻓﯿﻠﻤـــ رووﺗﻛﺎن ﯾﺎن ﺋواﻧی ﺑﺷـــﺪاری ﻧﻤﺎﯾﺸﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚڕووﺗﻜﺮدﻧوە دەﻛن وەك ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎری ﻛﺎﺗﯽ ﺣﺴـــﺎﺑﯿﺎن ﺑﯚ دەﻛﺮێ و ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ ،ﻟ ﻛﯚی دوو ﭘﯿﺎو ﺑﭘﯽ ھر ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻚ ﭘـــﺎرە وەردەﮔﺮن. ھرﭼﯽ ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﻨﯿﺘﻠﯽ ﯾﻛﻜﯿﺎن و ﻟ ﻛﯚی ﭘﻨﺞ ژن ﮔﺮاﻓﯿﻜﯽ ھﻮﻧرﻣﻧﺪ silini naitu ﭘﻣﯾـــﯽ )ﻣﯿﻨﯿﺘﻞ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺑراﯾﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧـــﺖ ﺑﻮو ﻛ ﺑﺷـــﻜﯽ ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗﺮا ﯾﻛﻜﯿﺎن دان ﺑوە دادەﻧﻦ ﻣﯿﻨﯿﺘﻠـــﯽ ﭘﻣﯾﯽ و ﺑﯚ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻜﺮدن ﺑ ﻛﺎرﻛرە ﺳرﺑﺧﯚ و ﻧﻮﯿﺎﻧ دەﺑﻨ ﻣﺎﯾی ﻛ ﺑردەوام ﺳﯾﺮی ﻓﯿﻠﻤ ﺳـــﯚزاﻧﯿﻛﺎﻧوە ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮاﺑﻮو -وەرﮔ (و زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻧﺪ ﻣﺎﭙڕﻜﯽ دﯾﻜ و ﻧﻮێ ﻟ ﺋواﻧش ﻛ ﻟﺳر ھﻛﺎﻧﯽ ﺗﻟﻓﯚﻧوە رﯾﺰی ﻛﺎرەﻛرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮاری ﺳﻜﺴﺪا. رووﺗﻛﺎن دەﻛن وەك ﭘﺸـــﺘﺮ ﻛ ﻛﯚﻣـــﻚ ھﻟﯽ ﻛﺎر ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺋﯿﺮۆﺗﯿﻜﯽ دەﻛن وەك ﻛﺎرﻣﻧﺪی ﺗﻟﻜﯚﻣﯿﯚﻧﯿﻜﺎﺳـــﯿﯚن ھﺑﻮون و ﻟـــ ﻣﺎـــوەڕا ﺋﻧﺠﺎﻣﺪەدران، ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﺑﺎﻧﮕوازی داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﺳـــر ﻣﺎﭙڕەﻛﺎن ﻛﯿﺸـــﻮەرەﻛﺎن ،ﺑردەوام ﺳدان ﻛﺳﯿﺎن ﺣﺴﺎﺑﯿﺎن ﺑﯚ دەﻛﺮێ. ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺳﯚزاﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ،ھﺒﺗ ﺗﻧﮫـــﺎ ﺑﺎس ﻟ” زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ دەﺳـــﺘﻜوﺗﯽ ﻟﺳر ھ ھﯾ .ﺑراﻣﺒر ﺑم ﺑﺧﺸﯿﻨ ﻛـــ ﺑـــ وەﺳـــﺘﺎن ﻟـــ ﻧﻮﺒﻮوﻧوەداﯾ ،ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ ﻟڕووی ﻛﺎرﮔی و ﯾﺎﺳﺎﯾﯿوە ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧـــﮓ“” ،ﻧﺑﻮوﻧﯽ ھﯿﭻ ﻣرﺟﻜﯽ ﭘﻼﺗﻔﯚرﻣﻛﺎن ﺑﺷﻚ ﻟ دەﺳﺘﻜوﺗﻛﯾﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﻟو ﻛﺎﺗدا داﻧﯿﺎن ﭘﺪادەﻧﺮێ ﻛ ﺑﺎج ﺗﺎﯾﺒـــت ﺑ ﻛﺎﺗﯽ ﻛﺎرﻛﺮدن“ ،و ”ﺑﺮدﻧوەی ھﺪەﮔﺮﻧوە و رﮋەی %30ﺑ ﻣﺎﭙڕەﻛﺎن دەدەﻧ دەوت ،ﺋوﯾﺶ ﺑﭘﯽ ﭘﺮەﻧﺴﯿﭙﯽ ﭘـــﺎرە“ دەﻛـــن ،ﺧـــﯚ ﻟوﻛﺎﺗـــش ﻛـــ ﺑﺎﺟﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺘﻤﺎﯾی ﻧﺎﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ .ﺟﺎ ﺋم ﻛﺳـــﻛ دەﺑﺘـــ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎر ،ﺑﭘـــﯽ دەدەن.
ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑﻧﻧﺎﺳـــﺮاوی دەﻣﻨﻨوە و ﻗﻮﺗﺎر دەﺑﻦ .ﺋم ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﻛـــ ﺑ ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎ و ﻣﺎرﻛﺘﯿﻨﮓ و ﺑـــ ﻧﺎدﯾﺎری و ﺑرﮋەی ﺳـــدی ﻟو ﻧﺎوﭼﺎﻧ ﺑڕﻮەدەﭼ ﻛ ﺑ ﺑھﺷـــﺘﯽ ﺑﺎج ﻧﺎﺳﺮاون )واﺗ ﺑﺎج ﻧﺎدەن( و ﻟرﮕی ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﻜﺮدﻧﯽ ھژارەﻛﺎﻧوە ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪەدرێ .ﺋم ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ
’‘ﻓﯿﻠﻤ رووﺗﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﻟﻻﯾن ﭘﯿﺎواﻧوە زﯾﺎﺗﺮ وەك ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑﯚ رەواﻧﺪﻧوەی ﺳﺘﺮﺲ و ﺷﭙﺮزەﯾﯽ و ھروەھﺎ وەك ﺷﻮازﻚ ﺑﯚ ﻓﻧﺘﺎزﯾﺎ و ﺧﯚﺑﺗﺎﻜﺮدﻧوە ﺑﻛﺎردەﺑﺮﻦ، ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا وەﻓﺎداری ﻟ ﺑراﻣﺒر ھﺎوﺳرەﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻧﻮﻨﻦ“ ﺗﺎڕاددەﯾﻛﯽ زۆر ھﺎوﺷﻮەی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻧﻮﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﺋﻟﯿﻜﺘﺮۆﻧﯿﯿ .ﺋو ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎراﻧش ﻛ‘’ ﺑﺎﺑـــت‘‘ ﺑرھﻣﺪﻨﻦ ﻛﻣﺘﺮ ﻟ رﻜﺨر و ﭘﺧﺸـــﻜران ﭘﺎرەﯾﺎن ﭼﻨـــﮓ دەﻛوﺖ. ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻛـــ ﻣﺎﭙڕ ﺑﯚ ﺋو ﻣﺑﺳـــﺘ ﺑ ﻛﺮێ دەدەن ﺗـــﺎ ﺑﯽ ﻧﺎڕوون و ﺗﻣﻮﻣﮋاوﯾﯿـــ .ﺑـــ ھرﺣﺎڵ ،ھـــژاری و ﻣﻠﻤﻼﻧ ﻟ ﭘﺸﺘوەی ﺋم ﺟﯚرە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿن. ﺋوەﺗﺎ ﺋﯿﺘﺮ ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرﯾﺎﯾﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻟ ﺳرھﺪاﻧﺪاﯾ :ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرﯾﺎی ﺑرھﻣﮫﻨراﻧﯽ ﺑﺎﺑﺗـــ ﺗﻛﻨﯚﻟﯚژﯾﯿـــﻛﺎن ،ﺋـــوەی ﻛ ھﯿﭻ رﺴﺎﯾﻛﯽ ﻛﺎر داﻧﯽ ﭘﺪاﻧﺎﻧ و ھﯿﭻ ﯾﺎﺳﺎﯾك
2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﺳـــﯾﺮی ﻓﯿﻠﻤ رووﺗﻛﺎن دەﻛن ) .(1ﺟﺎ ﺋﮔر ﭘﻧﺎﺑﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺎوان ﺑﯚ ﺳﯚزاﻧﯿﯿﻛﺎن ﺗﺎرادەﯾك ﺑ ﻧﮔﯚڕی ﻣﺎﺑﺘوە%3.3 -ی ﭘﯿﺎوان ﻟ 2006 ﺑراﻣﺒر %3.1ﻟﺳﺎﯽ ،1991ﺋـــوا راﺑﻮاردﻧـــﯽ ﺳﻜﺴـــﯽ ﻟ رﮕـــی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﻟ ھﻜﺸـــﺎﻧﻜﯽ ﺑﻮﻨداﯾ. ﺑ وﺗی دەرووﻧﻨـــﺎس ﺋﻟﭭﯿﻦ ﻛﻮﭘﺮ، ﺑڕﻮەﺑری دەزﮔﺎی ﺳﺎن ژۆزﯽ ﺧﺰاﻧواﻧﯽ و ﺳﻜﺴـــﻮاﻟﯿﺘ و ﺳﻧﺘری ﺳﺎﻧﺘﺎ ﻛﻼرا ﻟ ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿﺎ‘’ ،ﻓﯿﻠﻤ رووﺗﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺋﯿﻨﺘرﻧـــﺖ ﻟﻻﯾن ﭘﯿﺎواﻧوە زﯾﺎﺗﺮ وەك ﺋﺎﻣﺮازـــﻚ ﺑـــﯚ رەواﻧﺪﻧوەی ﺳـــﺘﺮﺲ و ﺷـــﭙﺮزەﯾﯽ و ھروەھـــﺎ وەك ﺷـــﻮازﻚ ﺑـــﯚ ﻓﻧﺘﺎزﯾﺎﻛـــﺮدن و ﺧﯚﺑﺗﺎﻜﺮدﻧـــوە ﺑﻛﺎردەﺑﺮـــﻦ ،ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا وەﻓـــﺎداری ﻟﺑراﻣﺒر ھﺎوﺳرەﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻧﻮﻨﻦ“ ).(2 ﺋﻣش ﺋﺎﻮودەﺑﻮوﻧﻜ ﭼﺷﻨﯽ ﺧﻮوﮔﺮﺗﻦ ﺑ ﻗﻮﻣـــﺎر و داوودەرﻣﺎن و ﺋﻟﻜﯚل واﯾ. ﺑ وﺗی ﻛﻮﭘﺮ‘’ ،ﺋـــم ﺟﯚرە رەﻓﺘﺎراﻧ دەﺗﻮاﻧـــﻦ ﺑﺒﻨـــ ﻣﺎﯾـــی رەواﻧﺪﻧـــوەی ھﺳـــﺘﯽ ﺗﻮوڕەﺑـــﻮون ،ﺷﻜﺴـــﺘﮫﻨﺎن، وەڕﺳـــﺒﻮون ،ﻧﯿﮕراﻧـــﯽ ،ﺗﻧﯿﺎﯾـــﯽ ﯾﺎن ﺧﻣﻨﺎﻛـــﯽ و ﻣﺮۆﭬـــﻛﺎن رادەﻛﺸـــﻦ ﺑﯚ ﻧـــﻮ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﺧﯚﺷـــﮕﻮزەراﻧﯽ وەھﻤﯽ ﻟ ﺑردەم ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗرەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا‘‘ .دﯾﺎرە ﺋم ﺋﺎﻮودەﺑﻮوﻧ ﺑ ﺋﺎﻛﺎم ﻧﺎﺑ ،ﻟﺑرﺋوەی زۆر ﻟ ﻟﻜﯚﻟـــرەوان ﺋﺎﻣﺎژە ﺑوە دەﻛن ﻛ ﺋـــم ﺧـــﻮوە دەﺗﻮاﻧـــ‘’ ﺗواﻧﯿﻨﯽ ﻛﺳﻛﺎن ﺑﯚ ﺑراﻣﺒرﯾﺎن ﺑﮕﯚڕێ ،ھﺎوﻛﺎت ﺑﺒﺘ ﻣﺎﯾی ھواردﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ و ﮔﯚڕﯾﻨﯽ رواﻧﮕی ﻛﺳـــﻛﺎن ﺑﯚ واﻗﯿﻊ. ھﻧﺪﺠﺎرﯾﺶ دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﺧﻮەﺗﮕﯿﺮی و داﺑاﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ‘‘. ﺋم ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯿ ﻟ دەﺳـــﺘﯽ ﭼﻧﺪ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛـــﯽ زەﺑﻻﺣﺪا ﭼﻧﺑﻮوەﺗوە، ﺑم ﭘﺸـــﺒﻛﻜﺎن ﺑردەواﻣﻦ و ھﺎوﻛﺎت ﻣﺎﭙڕە ﺑﻻﺷـــﻛﺎﻧﯿﺶ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﺷﻚ ﻟ ﻓﻠﯿﻤـــ دزراوەﻛﺎن ﯾﺎن ھﻧـــﺪێ ﻓﯿﻠﻢ ﻛ
ﺋﯿﺘﺮ ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرﯾﺎﯾﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻟ ﺳرھﺪاﻧﺪاﯾ: ﭘﺮۆﻟﯿﺘﺎرﯾﺎی ﺑرھﻣﮫﻨراﻧﯽ ﺑﺎﺑﺗ ﺗﻛﻨﯚﻟﯚژﯾﯿﻛﺎن ،ﺋوەی ﻛ ھﯿﭻ رﺴﺎﯾﻛﯽ ﻛﺎر داﻧﯽ ﭘﺪاﻧﺎﻧﺖ و ھﯿﭻ ﯾﺎﺳﺎﯾك ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺎﻓﯽ وﻨ و ﻣﻮﻜﯽ ﺑرھﻣﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮەﻛﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺳﻨﻮرداری ﺑﻜﺎت .دﯾﺎرە ،ﭘﯿﺸﺳﺎزی ﺑﺎﺑﺗ ﺳﻜﺴﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھروەك ﺋوەی ﺑﺎوە ﺳرﺑﺎﺷﻘی ﺋم ﺑﺎزاڕەﯾ.
ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﭼﺎﻻﻛﯿﯿﻛی ﭘﺎداﺷﺖ دەﻛﺮﺖ .ﺋو ﭘﻼﺗﻔﯚرﻣﺎﻧ ﻛ ﺑردەوام ﺑ دوای داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﺳـــﯽ ﻧﻮﺪا دەﮔڕﻦ ،ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﭘﺎداﺷﺘﯽ ﻣﺴـــﯚﮔرﻛﺮاو دەﻛـــن )ﻛ دﯾـــﺎرە ﺑﭘﯽ وﺗﯿـــﺶ دەﮔﯚڕﺖ( و ﻟ ﭼﻧﺪ ﺳـــﻧﺘﻜوە دەﺳـــﺖ ﭘﺪەﻛﺎت ﺗﺎوەﻛﻮ ﯾﯚرۆﯾك ﺑراﻣﺒر ﯾـــك ﺧﻮﻟك .دﯾﺎرە ﺋﻣـــش ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﯚ ”ﻧﻤﺎﯾﺸـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﻛﺎن“ە ﻟو ﻛﺎﺗی ﻛﺳﻛ ﺧﯚی ﻣﯚﺗﭙـــﺪراوە ﺑﺳـــﺎزداﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ و ﻛﯚﻛﺮدﻧوەی ﭼﻧﺪەھﺎ ﺑﯿﻨر ﻛ ھرﯾﻛﯾﺎن ﻟ ﺑراﻣﺒر ﯾـــك ﺧﻮﻟك ﯾﯚرۆﯾك دەدەن.
ﭘﺎداﺷﺘﯽ ﺋم ﻛﺎرەش ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ ﻟ رﮕی ﻧﺎردﻧ ﺳر ﺣﺴـــﺎﺑﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎرەﻛ دەدرﺖ، ﯾﺎن ﺑ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﭘﯾﭙﺎل ،ﻛـــ ﺗﺎڕادەﯾك ﻧﮫﻨﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﻛﺳﻛش دەﭘﺎرﺰﺖ. ﺋم ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﺗﺎرﻣﺎﯾﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﮔﺮﺒﺳﺖ ،دەﺳﺘﻤﺎﯾی داراﯾﯽ ﯾﺎن ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و ھﯿﭻ ﺗﭽﻮوﻧﻚ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﺗﻧﯿﺎ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﺑﻛﺮﮕﺮﺗﻨﯽ ﺳﺮﭬرﻜﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ھﯾ ﻛـــ ﭬﯿﺪﯾﯚ ﺑ دەﻧﮕوە دەﮔﯾﻨﺘ ﺷـــﻮﻨﯽ ﻣﺑﺳـــﺖ .ﻟم ﺋﺎﻮوﺮەﺷﺪا دﯾﺎرە ﺧﺎوەن و ﺳرﻣﺎﯾدارەﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﺗﻣﻮﻣﮋاوﯾﯿ
ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺎﻓﯽ وﻨ و ﻣﻮﻜﯽ ﺑرھﻣﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮەﻛﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺳﻨﻮرداری ﺑﻜﺎت .دﯾﺎرە، ﭘﯿﺸﺳﺎزی ﺑﺎﺑﺗ ﺳﻜﺴﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھروەك ﺋوەی ﺑﺎوە ﺳرﺑﺎﺷﻘی ﺋم ﺑﺎزاڕەﯾ. ﺑﭘﯽ ھﻧﺪێ ﻟﻜﯚﯿﻨـــوە ،ﺋﻣۆ ﺑﺎﺑﺗ ﺳﻜﺴـــﯿﯿﻛﺎن %12ی ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــر ﻣﺎﭙڕەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧـــﺖ و ﻧﺰﯾﻜی %25ی ﮔڕاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﭘﻜﺪﻨﻦ .ﺋم ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯿ ﺋﯿﺘﺮ ﻟﻻی ﺧﯚﯾوە ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻓﺮاوان ﺑﺮەو دەدات ﺑ ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﻜﺮدن ﺑھﯚی ﭘﺪاﻧﯽ ﺑـــە ﭘﺎرەﯾﻛﯽ ﻛم ﺑـــ ﻛﺎرﻛراﻧﯽ ﺑﻮارەﻛـــ ﻟ رﮕـــی ھـــﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە، ھﺎوﻛﺎت ﺑﻮوەﺗـــ ھﯚی زﯾﺎدﻛﺮدﻧﯽ ﺳـــﻧﮕﯽ ﭬﯿﺪﯾﯚ و ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎی ﺳر ﻣﺎﭙڕەﻛﺎن .ھر ﺋم ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯿ ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﯾی ﻟداﯾﻜﺒﻮوﻧﯽ ﻣﯚدﻠﻜـــﯽ ﺑﺎزاڕی و ﺋﺎﻣﺎﻧـــﺞ ﻟﯽ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﺧﺴﺘﻨﺳـــرﭘﯽ ﻛﯚﻣﻚ ’‘ﻣﺎﭙڕی وا‘‘ ﻛ ﭼﻮوﻧ ژوورەوەﯾﺎن ﺑ ﺑﻻﺷـــ ،ﺑم ﺑﯚ ﺗﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮدﻧﯿﺎن دەﺑ ﭘﺎرە ﻟ ﺑراﻣﺒرﯾﺎﻧﺪا ﺑﺪرـــﺖ .دﯾﺎرە ھـــر ﺋم ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﺷـــ ﻛ دواﺟـــﺎر ﻛﯚﻣـــﻚ ﺗﻛﻨﯿﻜـــﯽ داھﻨـــﺎوە ﺑﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺟﻜﺮدﻧوەی ﭼﻧﺪەھﺎ ﻟﯿﻨﻚ و راﯾﯽ ﻣﺎﭙڕی دﯾﻜ ﻟﺳـــر ﺗﯚڕەﻛﺎﻧﯿﺎن و ﺑﯚ ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی ﻗرەﺑﺎﻐﯽ ﻣﻮﺷﺘرﯾﻛﺎن ﻟ ﻣﺎﭙڕﻜوە ﺑﯚ ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜ و ھﺸﺘﻨوە و ﮔﯿﺮۆدەﻛﺮدﻧﯿﺎن .ﺟﮕی ﺳرﻧﺠ ﻟ ﻓرەﻧﺴﺎ، ﻟﻛﯚی دوو ﭘﯿـــﺎو ﯾﻛﻜﯿﺎن و ﻟ ﻛﯚی ﭘﻨﺞ ژن ﯾﻛﻜﯿﺎن دان ﺑوە دادەﻧﻦ ﻛ ﺑردەوام
ﻟﻻﯾن ﺧﻜﯽ ﻧﺎﭘﺴﭙﯚڕەوە ﺑرھﻣﮫﺎﺗﻮون ﭘﺧﺸـــﺪەﻛﻧوە .دﯾﺎرە ﺋﻣش ﺗﻧﯿﺎ ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﯽ ﺳرﻧﺠاﻛﺸـــﺎﻧﯽ ﺑﻛﺎرﺑراﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘـــ ﺑـــﯚ ﻗﻮوﯾﯽ ﻓﻠﯿﻤـــﻛﺎن و ﭘﺎرەﻛﯚﻛﺮدﻧوە .ﻧﯿﺸـــﺎﻧی ﺑﺑﺮەوﯾﯽ ﺋم ﻛرﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﺋوەﯾ ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 2006 دا ﺋـــم دۆﻣﯾﻨـــﯽ ’‘ ‘‘sex.comﺑ14 ﻣﻠﯿﯚن دۆﻻر ﻓﺮۆﺷﺮا .ﭘﺎﺷﺎن ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛ ﻟـــﻻی ﺋﯿـــﻜﺎن ’‘) “Icannﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟو ﺋﯚرﮔﺎﻧی ﺳـــرﺟم دۆﻣﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑڕﻮە دەﺑﺎت( ،ﻣﯚﺗﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دۆﻣﯾﻨﻜﯽ ﻧﻮﯽ زەﺑﻻح و ﭘﺴﭙﯚڕی ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ ’‘) ‘‘xxxﻟ ﺟﯿﺎﺗـــﯽ -wwwوەرﮔ (ﺑدەﺳـــﺘﮫﻨﺎ. ﺷـــﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳـــ ،ﻟڕۆژی دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯿﺪا، زﯾﺎﺗﺮ ﻟ دوو ﺳـــد ھزار دۆﻣﯾﻦ داوای ﺑ ﻛﺮﮕﺮﺗﻨﯽ ﭘﺸـــﻮەﺧﺘﯽ ﻣﺎﭙڕﯾﺎن ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺋﯿﻜﺎن ﻛﺮد.
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﺑﯚ ﺑﺎش ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻦ ﻟ ﺑڕﻮەﭼﻮون و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋم ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ،ﺳ ﺗﻮﮋەر: ﻛﺮﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﭘﻼﺗـــﺰەر ،ﺋﻧﮕﯿـــﻦ ﻛﯿﺮدا و ﻛﺮﯾﺴـــﺘﯚﻓر ﻛﺮوﺟـــﻞ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯿﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪاوە .ﺋﻣﺎﻧـــ ﻟـــ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﯾﺎﻧﺪا ﻣﺎﭙڕﻜﯽ ”ﺳﻜﺲ“ﯾﺎن دروﺳـــﺘﻜﺮد و دواﺗـــﺮ ﻟڕﮕـــی ﺋﻣوە ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﭘﺸﺘﯽ ﭘردە و ﺷڕی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻛﺎن ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﺑﻜن .ﺋﻣﺎﻧ دەرﯾﺎﻧﺨﺴـــﺖ ﻛ ﭼﯚن ﺋو ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎﻧی ﺳـــﻜﺲ ،ﺑھﯚی ھﻧـــﺪێ ﺗﻛﻨﯿﻜـــوە زاﻧﯿﺎری ﻟـــ ﯾﻛﺘﺮ دەدزن ،ﻟﮔڵ ﺋـــو ﻓﻧی ﻛ ﺑھﯚی ﺗﻧﯿـــﺎ ﻛﻠﯿﻜﻜـــوە ﻗﺎزاﻧﺠﻜـــﯽ زۆر ﺑﯚ ﺧﺎوەن ﻣﺎﭙڕەﻛﺎن داﺑﯿﻨﺪەﻛن ،ﺋﻣش ﻟوﻛﺎﺗی ﺑﻛﺎرﺑری ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ دەﯾوێ ﻻﭘڕەﯾك داﺑﺨﺎت ،ﺑـــم ﺑﺑ ﺋوەی ﺑﺰاﻧـــ ﻛﻠﯿﻜﻜﺮدﻧﻛی ﺑـــرەو رﻜﻼم و ﻻﭘڕەﯾﻛﯽ دﯾﻜی دەﺑﺎت ).(3 ﻟﮔڵ ﺋوەی ﻟﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ھﻟﯽ ﻛﺎری ”ﭼﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮاری ﺳﻜﺴـــﯽ“ ﺑرە ﺑرە زﯾﺎد دەﺑﻦ ،ھروەھﺎ ﺑﺎزاڕﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﯚ ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎرەﻛﺎن دەڕەﺧﺴﻨﻦ ،ﺋم ﻛرﺗ دەﺑﺘ ھﯚی دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑﺎزاڕی و ﻣﻠﻜﭼﺒﻮون ﻟﻧﻮان ﻛﺳﯽ ﺋﺎرەزووﻣﻧﺪ و ﻛﺳـــﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺎردا .ﺋم ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺟﯿـــﺎوازە ﻟـــوەی ﻟ رﮕﺎی ﺳـــﯿﻨﻣﺎوە دروﺳـــﺖ دەﺑﺖ و ھﯿـــﭻ دەرھﻨرﻜﯿﺶ ﺋم ﺋﻛﺘـــرە ورووژﻨراﻧ ﺑڕﻮەﻧﺎﺑﺎت. ھروەھـــﺎ ﺑـــدەر ﻟـــ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯿـــ ﺗﻟﻓﯚﻧﯿﯿﻛﺎن ﯾﺎن ﭘﯿﭗ ﺷﯚﻛﺎن )ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺋﯿﺮۆﺗﯿﻜﯽ( ،ﺋم ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎراﻧ ھﯿﭻ ﺧﻮﻟﻜﯽ راھﻨﺎﻧﯿﺎن ﻧﺑﯿﻨﯿﻮە و ھﯿﭻ ﺳﯿﻨﺎرﯾﯚﯾﻛﯿﺶ ﺑﯚ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﻛﯾﺎرەﻛﺎن ﻟ ﺋﺎرادا ﻧﯿﯿ .ﭼﻮﻧﻜ ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎری ورووژﻨر دەﺑ ﺧﯚی ﺑﺪاﺗ دەﺳﺖ ﺋﺎرەزووی ﺑﻛﺎرھﻨراﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ و ﺣـــز و ﻓﻧﺘﺎزﯾﺎی ﺋوان و ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﺋـــوەی ﻛ ﺋوان دەﯾﺨﻮازن. ﺟﮕﺎی ﺋﺎﻣﺎژەﯾ ،ﻛ ﻛﯾﺎرەﻛﺎن ﻟﯿﺴﺘﻚ ﻣﻮدﻠﯿـــﺎن ﻟـــ ﺑردەﺳـــﺘﺪاﯾ و ﺑﭘﯽ ﺋﺎرەزووﯾﺎن ھﯿﺎﻧﺪەﺑﮋﺮن و ﭘﺎﺷﺎن دەﭼﻨ ﺳر ﻣﺎﭙڕەﻛ ،ﺑراﻣﺒر ﺑﻣش ﻛﺳﯽ ھﺒﮋﺮدراو دەﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ﺑ ﺧﯚﺑﺎدان و دەﺳﺘﺒﺎزی و ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ﻛﯚﻣ ﺟﻮو ﻛ ﺑﺒﻨ ﻣﺎﯾی رازﯾﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯾﺎرەﻛ ﺗﺎ ﻟ ﺑراﻣﺒرﯾﺪا ﺑﭘﯽ رﮋەی ﺳدی ﭘﺎداﺷﺖ ﺑﻜﺮﺖ. ﭘﯿﺸـــ و ﺋﯿﺴـــﺘﯿﻐﻼﻟﯽ ﺳﻜﺴـــﯽ ﻟ رـــﮕﺎی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﺑـــ ﺑردەواﻣﯽ ﻟ ﻧـــﻮ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎراﻧـــﺪا ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﺪەﻛﺮـــﺖ ،ﺑـــم ﺗﻧﯿﺎ ﻟـــ رواﻧﮕی ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﻣﻨﺪاڵ و ﻧﻓﺮەﺗﻠﻜﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺪۆﻓﯿﻠﯽ )ﻣﻨﺪاﺒﺎزی( و ﺑﻛﺮﺪاﻧﯽ ﺳﯚزاﻧﯿﯿوە ﻟم ﺑﺎﺑﺗ دەڕواﻧـــﻦ .ﺑم ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﻗرەی ﺳﺎﯾﺒر-ﺳـــﻜﺲ )واﺗ ﺳﻜﺲ ﻟ رﮕﺎی ﺋﯿﻨﺘرﻧـــﺖ( و ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ ﻧﺎدەن ﻛ وەك ﻛﺎرﻛری ﺳرﺑﺧﯚ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ”ﺑﻮاری راﺑـــﻮاردن“دا ﻛﺎر دەﻛن و ﺑﯿﻨﺎی ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﯿﻛﯽ ﻧﻮێ دەﻛن .ھروەھﺎ ﺋم ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎراﻧ ﺑ ھﯿﭻ ﺷﻮەﯾك ﻗﺴ ﻟﺳر ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺋو ﻛﺳﺎﻧش ﻧﺎﻛن ﻛ رﮕﺎ ﺧﯚﺷﺪەﻛن ﺑرەو ﭼﻮون ﺑﯚ ﻧﺎو ﺑﺎزاڕی ”ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺎرﯾﯽ ورووژﻨر‘‘.
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس و :ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: .1ﻧﺎﺗﺎﻟﯽ ﺑﺎژۆس ،ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟﺳـــر ﺳﻜﺴـــﻮاﻟﯿﺘ ﻟ ﻓرەﻧﺴـــﺎ .ﭘﺮاﻛﺘﯿﻚ ،ﺟﻨﺪەر و ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ، ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﻻدﻜﻮﭬﺮ ،2008 ،ﭘﺎرﯾﺲ. .2ﺋﻟﭭﯿﻦ ﻛﻮﭘﺮ ،ﺳـــﻜﺲ و ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ :رﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﯚ ﻧـــﯚژداران ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﺑﺮوﻧر راوﺗﻠﯿﺪج ،ﻧﯿﯚرك، .2002 ” .3ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑﯚ ﻓﯿﻠﻤ رووﺗﻛﺎﻧ؟ ھﻮەﺳـــﺘﯾك ﻟﺑردەم ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی ﻣﺮۆﭬﯽ ﭘﮕﯾﺸﺘﻮو ﻟﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ‘‘ ،ﺳﯿﻤﯿﻨﺎری وەﯾﺲ ،2010زاﻧﻜﯚی ھﺎرﭬرد 8-7 ،ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2010
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - -2011 2011 ﻣﺎی ﻣﺎی
ﮔﯚراﻧﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوﺳﯽ
رەواق دﻻوەر ﻗرەداﺧﯽ *
ھﺒﮋاردەﯾك ﻟ ﺷﯿﻌﺮی ﻋرەﺑﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯽ* ﺳﺴﯿﻞ ﺳﺘﺮوك ﻟﻧﻮان ﺳدەی ھﺷﺘم و ﭘﺎﻧﺰەھﻣﺪا ،ﺷﺎﻋﯿﺮاﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯽ ،ﻟﺳر ﺧﺎﻛﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوس ﭘﺎﺷﺎﯾﺎﻧ دەژﯾﺎن .ﻛﺘﺒﯽ )ﮔﯚراﻧﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوﺳﯽ( ھﺒﮋاردەﯾﻛ ﻟ ﺷﯿﻌﺮی ﻋرەﺑﯽ ﻛ ھﻮا ھﯚی ﭬﯚﻧﮓ و ﭘﺎﺗﺮﯾﻚ ﻣﮕﺎرﺑﺎﻧﯽ ﻟ ﻋرەﺑﯿﯿوە وەرﯾﺎﻧﮕاوەﺗ ﺳر زﻣﺎﻧﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ .ﻟ ﭘﺸﻛﯿﯿﻛﯾﺪا ﺑﺎس ﻟ ﺳرەﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺷﯿﻌﺮی ﻋرەﺑﯽ ﻟ ﺋﻧﺪەﻟﻮوس دەﻛﺮﺖ و ﺑﺎس ﻟ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺋم ژاﻧﺮە ﺋدەﺑﯿﯿ دەﻛﺮﺖ ﻛ ﻟﻧﻮ ﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ ﺳﺧﺖ و دژواری ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا ،ﺋم ”ﺗرﺣ ﺋدەﺑﯿﯿ ﭘﺎراوە“ ﮔﺷی ﻛﺮدووە.
ﻧﺎوی ﻛﺘﺐ :ﺧﻮاﺟ ﻧﺳﺮەدﯾﻦ ﻛ ﻟﭘﻨﺎو ﭘﻜﻧﯿﻨﻜﺪا دەﻛﻮژرﺖ ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺋو ﻛﻮژراوەی ﻟ ھﻣﻮوﻣﺎن دەﭼﺖ ﻧﻮوﺳر :ﻋﺗﺎ ﻣﺤﻣﻤد ﻟ ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﯾﺎﻧی ﻗم ﺳﺎڵ2010 :
ﺧﻮاﺟـــ ﻧﺳـــﺮەدﯾﻦ ﯾﺎن ﺧﯚﻣـــﺎن ﮔﻮﺗﻧﯽ )ﻣﻻی ﻣﺷﮫﻮر( ،وەك ﺋوەی ﻟ ﺳرﮔﻮزﺷﺘ ﺧـــﯚش و ﭘﻜﻧﯿﻨﺎوﯾﯿﻛﺎﻧﯿـــﺪا ھﯾـــ و ﻧﺎو و ﻧﺎوﺑﺎﻧﮓ و ﺑﺳـــرھﺎﺗ ﺧﯚﺷـــﻛﺎﻧﯽ ﺑ ﮔﻮﯽ زۆرﺑی زۆرﻣﺎن ﺋﺎﺷـــﻨﺎﯾ ،ﺑ ﺧﯚی و ﮔﻮﺪرﮋ و ﮔﺎﺘ و ﺷـــﯚﺧﯿﯿﻛﺎﻧﯿﯿوە ،ﻟﻧﻮ ﺣﻛﺎﯾت و ﺳـــﺎﺗﯿﺮە ﺧﯚرھﺗﯿﯿ دﺮﯾﻨﻛﺎﻧوە ﺳـــر دەردﻨ و ﺋﻣﺠﺎرە ﻟ ﺷـــﺎری ﺳـــﻠﻤﺎﻧﯽ و ﺑ ﺳـــﻟﯿﻘ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ ﺟﻮاﻧﯽ رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳﯿﯿوە دەﺑﺘ ﻛﺎرەﻛﺘری ﺳـــرەﻛﯽ ﻧـــﻮ رۆﻣﺎﻧﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﻋﺗﺎ ﻣﺤﻣﻤد. ﺧﻮاﺟ ﻧﺳﺮەدﯾﻦ ﻟم رۆﻣﺎﻧدا وەك ﮔﺎﺘﮔ و ﺑھﻠﻮوﻟﻜـــﯽ ﺧﻣﮕﯿﻨـــﯽ ﻧـــﻮ ﺧـــﻚ ،ﻟ دۆﺧﻜﯽ دﯾﻜ و ﺑ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﮔﺎﺘﮔی و ﻧﻮوﻛﺘﺳﺎزﯾﯿوە ،ﻟ زەﻣﻧﻜﺪا ﻛ ﭘﻮەﻧﺪی ﻧﻮان ﮔﺎﺘ و دەﺳـــت ،ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﮔﯚڕﯾﻦ و دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾﻜﺮدﻧﻜﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ھﯾ ،دﺖ و ھﻧﮕﺎو ﺑ ھﻧﮕﺎو و ﻟ ﺋﺗﻤﯚﺳﻔﺮﻜﯽ ﻛﯚﻣﯿﺪی و ھﺎوﻛﺎت ﺗﺎ ﺳر ﺋﺴﻘﺎن ﺧﻣﺌﺎﻣﺰدا ،ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﻛﻮژراﻧﻜﻤـــﺎن ﺑﯚ دەﮔﺘوە ،ﻛ ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﻛﻮژراﻧﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ و دواﺗﺮ ھر ﯾﻛﻣﺎن ﻛﻮژراﻧﯽ ﺧﯚی ﺗﺪا دەﺑﯿﻨﺘوە. ﺧﻮاﺟ ﻟ زەﻣﻧﻜﺪا ﺑ ﮔﻮﺪرﮋە ھﺳﺘﯿﺎر و ﺑ ﺑﺎﻛﻛﯾوە ﻟ ﺷﺎری ﺳﻠﻤﺎﻧﯿﯿ ،ﻛ زەﻣن زەﻣﻧﯽ ﺋوﺳﺎی ﺳﺎدە و ﺳﺎﻛﺎری ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎن و زەﻣﻧﯽ ﻗﯚﺷـــﻤﻛﺮدن و ﺧﯚﺷﺒﺎوەڕﯾﯽ ﻧﯿﯿ، ﺑﻜﻮ زەﻣﻧﯽ ﺑﯿﺴـــﺖ ﺳﺎﻚ دوای راﭘڕﯾﻦ و دۆﺧﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗرزە ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﯽ ﻧﻮـــﯽ ﺑ ﻣﺘﻤﺎﻧﯾـــﯽ و ﻧﺎﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ ﻧﻮان دەﺳـــت و ﺧﻚ ،ﻧﻮان دەﺳت و ﮔﺎﺘ و ﻧﻮان ﮔﺎﺘﻛـــر و ﮔﺎﺘﭘﻜﺮاوە .ﺧﻮاﺟش رﻚ ﻟـــو زەﻣﻧدا دﺖ ﻛ ﺋـــو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾﯿ ،ﯾﺎن ﺑ واﺗﺎﯾﻛﯽ دروﺳﺘﺘﺮ ﻟ زەﻣﻧﻜﺪا دﺖ ﻛ دەﺳﻜﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﺷﺘﻜﯽ ﺣﺗﻤﯿﯿ .ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻛﺎرەﻛﺘرﻜﯽ وەك ﺧﻮاﺟش ﺑﯚ ﺑﯿﻨﯿﻨﯽ رۆﻚ ﻛـــ درز ﺑﺨﺎﺗ ﺋو ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿـــوەو ﺟﮕ ﺑ ﭘﮕی دەﺳـــت وەك ﮔﺎﺘﻛـــر ﻟﮋ ﺑﻜﺎت، ھﺒﮋاردﻧﻜ ﺗواوﻚ ﻟﮔڵ ﯾﺎدەوەری ﺋﻤدا ﺑﯚ ﺋو ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿ دﺘوە ﺑوەی ﺧﻮاﺟ ﯾﺎن
ﻣﻻی ﻣﺷـــﮫﻮر ،وەك ﮔﺎﺘﮔ و ﻗﯚﺷﻤﭼﯽ ﻧﻮ ﺑﺎزاڕ و ﺟﺎددە و ﮔڕەﻛ ﻗرەﺑﺎﺦ و ﻣﯿﻠﻠﯽ و ھژارﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ﻟ ﯾﺎدەوەرﯾﻤﺎﻧﺪاﯾ. ﺧﻮاﺟ ﻧﺳـــﺮەدﯾﻦ ﻟ دەﺳﻜﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ھﺎوﻛﺸـــﯾدا دەﮔﺎﺗ ﺧﺎﻜـــﯽ وەرﭼرﺧﺎن ﻛ ﯾﻛﺴـــﺎن دەﺑﺘـــوە ﺑ ﻛﻮژراﻧـــﯽ ﺧﯚی، ﻛﻮژراﻧـــﻚ ﻛ ﺑـــڕای ﻣﻦ ﯾﻛﻜـــ ﻟ ھرە ﺟﻮاﻧﺘﺮﯾـــﻦ دﯾﻤﻧﻛﺎﻧﯽ رۆﻣﺎﻧﻛـــ ﻛ ﺧﻮاﺟ ﺑـــ دەم ﭘﻜﺮاﻧﯿﯿوە و وەك ﺋـــوەی ﺑ دەم ﮔاﻧـــوەی ﻧﻮوﻛﺘﯾﻛوە ﻗﻮﭗ ﻗﻮﭗ ﺑﮕﺮی، ھـــﺎوار دەﻛﺎ ‘‘:ﺗﻗ ﻣﻛ . ﺑ ﮔﺎﺘم ﺑﻮو!‘‘، ﺋوە ﺳـــﺎﺗوەﺧﺘﻜ ﻛ ﭘﻜﻧﯿﻦ دەﮔڕﺘوە ژﯾﻨﮕ ﺳﺮووﺷﺘﯿﯿﻛی ﺧﯚی ﺑوەی دەﺳت دەﺑﺘ ﮔﺎﺘﭘﻜـــﺮاو و ﺧﻜﯿﺶ ﺑ ﮔﺎﺘﻛر و ﺋﯿـــﺪی ﻟوﺪا ﺗﻧﺎﻧت ﺧﻮداش ﺑﯚ ﭼﻮارەﻣﯿﻦ ﺟـــﺎر ﭘﺪەﻛﻧ .ﺑـــم دوای ﺋـــو ﻛﻮژراﻧ، رووﺑرﻜﯽ ﻓﺮاوان و ﻛـــﺮاوە ﺑﯚ ھر ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﻤی ﺧﻮﻨران دەﻛﺮﺘـــوە ﻛ ﺧﯚی ﺑﺒﺘ ﺣﯿﻜﺎﯾﺗﺨـــﻮان و ﻧﻮوﺳـــرەوەی ﺣﻛﺎﯾﺗـــﯽ ﻛﻮژراﻧﯽ ﻛﺳـــﻚ ،ﻛ دەﺷ ﺋو ﻛﺳ ﺧﯚی ﯾﺎن ھـــر ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﻤ ﺑـــﺖ ﻛ رۆژﻚ ﻟ رۆژان دەﯾـــوێ رﯾﺴـــﻚ ﺑﯚ دەﺳـــﻜﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ھﺎوﻛﺸﯾﻛﯽ ﺋﺎﯚز ﺑﻜﺎ و ﭘﺎﺷﺎن وەك ﺧﻮاﺟ ﻟﺳر ﭘﻜﻧﯿﻨﻚ دەﻛﻮژرﺖ. ﻋﺗـــﺎ ﻣﺤﻣﻤد رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳـــﻜﯽ داھﻨرە ﻟ ﺗرزﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت .ﭘﺸـــﺘﺮ ﺑ رۆﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ) ﺋﺎﻓﺎﺗﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎی ﻣﺨك ( و ) ﻓھﺮەﺳﺖ ( و )ﮔﻼﺳـــﯽ ﺧﻮﻦ ( و ) ﺗﯿﻨـــﺎ و ﭼﯿﺮۆﻛ ﺋﻧﺪﺸـــﻛﺮاوەﻛﺎن ( و ) ﺗﺎرژەﻧـــﯽ رەﻧﮓ( ی ﺋﺎﺷـــﻨﺎﺑﻮوﯾﻦ .ﺋم ﻛﺎرەﺷـــﯽ ﻟﭘﺎڵ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﻮوﯾﺪا) ،ﻛ ﺋﻣﯿـــﺶ وەك ﺋواﻧﯿﺪﯾﻜ ﺑ ﺑﺪەﻧﮕﯿﯿﻛـــﯽ ﻛﻮﺷـــﻨﺪە ﮔﻣـــﺎرۆدرا و وەك رﺒﻮارﻜـــﯽ ﻏرﯾﺐ ﺑ ﻧﯿﻮەﻧـــﺪە ﺋدەﺑﯿﯿﻛدا ﺗﭙـــڕی( ،ﺷـــﺎﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧـــوە و دووﺑـــﺎرە ﺧﻮﻨﺪﻧوە و ﻗﺴ ﻟﺳر ﻛﺮدن و ﻟﺳروەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﯿﺪدﯾﯿ. * ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﻧﻮوﺳر
)ﻋرەب ﻟ ﺋﻧﺪەﻟﻮوﺳﯿﺎ( ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Julkifli Marbun
” ﻧﺎﺳـــﻜﯿﯽ و ﺗﻮوﻧﺪوﺗﯚﯿﯿﻛﯽ ﻧﻮێ“ دەﺑﺘ ﺧﺳـــﺗﯽ ﺋم ﺟﯚرە ﺷـــﯿﻌﺮە و ﺑ” رەھﺎﯾﯿوە ﮔﺷـــ ﺑ ﺧﺳـــﺗ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەدات“ .ﺷﻮازی ﺷﯿﻌﺮی ﻋرەﺑﯽ وﺗﯽ ﺋﻧﺪەﻟـــﻮوس ،ﻟ ﻏزەﻟﯽ ﻟﯿﺮﯾﻜﯽ ﭘﻜﺪﺖ ﻛ ﺑﺳـــر ﻛﯚﭘﻠ داﺑﺷـــﺪەﺑﻦ ،ھﺎوﺋﺎھﻧﮕﯿﯿﻛﯽ ﺟﻮان ﻟﺧﯚدەﮔﺮن و ﺑ دﺮی ﺳـــﻮوك و ﺗﻮاﻧﺠﺌﺎﻣﺰﯾﺶ ﺋﺎراﺳـــﺘﻛﺮاون .ﺑزﻣﺎﻧﻜﯽ ﻋرەﺑﯽ ﭘﺎراو ﻧﻮوﺳﺮاون و ﻟ رەواﻧﺒﮋﯾﯿﻛﯽ ﻣﯿﻠﻠﯿﺶ ﺑدەر ﻧﯿﻦ. ﻛﺘﺒﻛـــ ﻟﭘﻨـــﺞ ﺑـــش ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ،ﺑﺎس ﻟـــ ﺑرھﻣﯽ ھﺷـــﺖ ﺳـــدە دەﻛﺎت .ﻟـــ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧـــﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوﺳـــوە ﻟﻻﯾن ﺋﻣوﯾﯿﻛﺎن)ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــدەی ﺣوﺗم( ﺗﺎوەﻛﻮ دوا ﺷﺎﻧﺸـــﯿﻨﯽ ﻧﺎﺳـــﺮی ) .(1492ﻟو ﻧﻮەﻧﺪەﺷـــﺪا ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ ﺋﻟﻤﻮراﭬﯿﺪ) (1145-1090ﺑ ھﻧﺪ وەرﮔﯿﺮاوە و ﺑرھﻣﯽ ﺋو ﻗﯚﻧﺎﺧش ﺑﺳرﻛﺮاوەﺗوە. ﺋـــم ﺋﻧﺘﯚﻟﯚژﯾﺎﯾـــ ،ﻛﺘﺒﻜـــﯽ ﻓﺮﻛﺎرﯾﺸـــ ،ھوﺪەدات ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﯿﺮﯾﻜﺎی ﺷـــﯿﻌﺮی ﻋرەﺑـــﯽ ﺋو ﻗﯚﻧﺎﺧﺎﻧ دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎن ﺑﻜﺎت .ﺋـــم دەﻗﺎﻧ ،ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﮔرﻣﻮﮔﻮڕ ﺗﻜـــڵ ﺑـــ” ﻧﺷـــﻮﻧﻤﺎﻛﺮدﻧﯽ ﮔﯿﺎوﮔﻮڵ و رووەﻛـــﯽ“ ﺧﺎﻛﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوس ﺑﻮوﻧ و ھروەھﺎ ﺑﺎرﺳـــﺘﺎﯾﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮوری رۆژھﺗﯽ و رووداوە ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺋﺎوﺘی ﺋم ﺷﯿﻌﺮاﻧ ﺑﻮون .ﺋم ﺗﻜﮫﻜﺸﺒﻮوﻧﺎﻧ ﺑ ﺟﯚرﻜﯽ وا وﻨﺎﻛﺮاون ﻛ ” ﭼﺎرەﻧﻮوس و ﺷﻮﻨﭙﻧﺠی ھﻣﻮو ﺷـــﺎﻋﯿﺮﻚ ﺑ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻗﯚﻧﺎﺧﻛی ﺧﯚﯾوە دەﺑﺳـــﺘﺘوە“ .ﺋم ﭘﻨﺞ ﺑﺷـــ دەﻧﮓ و زاﯾی زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﭼﻞ ﺷﺎﻋﯿﺮ ﻟﺧﯚ دەﮔﺮﺖ )ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺟوھری ھﻣﻮو ﺷﺎﻋﯿﺮەﻛﺎﻧﯿﺶ ﭘﯿﺎون( .ﻟھرە ﻧﺟﯿﺒﺰادەﻛﺎﻧوە ،وەك ” ﺋﯿﺒﻨﻮﻟﻌرەﺑﯽ )ﺳدەی ﺳﯿﺎﻧﺰە( ،ﻛ ﺑ ﻣﻮرﺷﯿﺪﻜﯽ رۆﺣﯽ ﮔورەی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ دەﻧﺎﺳﺮﺘوە ،ﺑﯚ ﯾﻛﻜﯽ وەك ﺋﯿﺒﻦ ﻗﻮزﻣﺎن )ﺳدەی دواﻧﺰە( ﻛ ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﯿﻛﯽ زۆری ﻟﺳرە )ﺑ ﻣﯾﺨﯚر و ﻣﺒﺎز ﻧﺎوی زڕاﺑﻮو( .ﻟم ﻛﺘﺒدا ﭘﺸـــﻛﯽ و ژﯾﺎﻧﻨﺎﻣﯾك ﺑﯚ ھر ﺷﺎﻋﯿﺮﻚ ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮاوە .دوای ﺋم ﭘﺸﻛﯿﯿش ،ﭼﻧﺪ دەﻗـــﻚ ھﺒﮋﺮدراوە و ﺑﯚ زﻣﺎﻧﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ وەرﮔدراوە و ﺑراﻣﺒرەﻛﺷﯽ ﺑ دەﻗ ﺋﺳﯿﯿﻛ رازﻨﺪراوەﺗوە. دەﺑ ﺋـــوەش ﻟ ﭘﺸـــﭽﺎو ﺑﮕﯿﺮێ ﻛ ﻟو ﺳـــردەﻣدا، ”ﺷـــﺎﻋﯿﺮﺑﻮون وای ﻟـــ ﺧﺎوەﻧﻛـــی ﻛـــﺮدووە ﻛـــ ﺧﺮا ﺑ ﭘﭙﻠﯿﻜﺎﻧﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺗﺪا ﺳـــرﻛوێ“ ،ﺑﯚﯾ ﻟو ﻛﺘﺒﻛدا، ﭼﺎوﻣﺎن ﺑ ﭼﻧﺪ ﺷﯿﻌﺮﻚ دەﻛوﺖ ﻛ ﭘﺪەﭼ ﺑ رادان دراﺑﻦ ) ﺷﯿﻌﺮی ﭘﺪاھﺪاﻧﯽ ﺷڕوﺷﯚڕ و ﺳرﻛوﺗﻦ( .ھﯚﻧﯿﻨوەی ﺋم دەﻗﺎﻧ ﺑﻮوﻧﺗ ھﯚﻛﺎرﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑﯚ ﺋوەی ﺷﺎﻋﯿﺮ ﺧﯚی ﻟ
دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﭘﯿﺎواﻧﯽ دەﺳﺗﺪار ﻧﺰﯾﻚ ﺑﻜﺎﺗوە .ﺑم ﺑﺷﻜﯽ ھرە زۆری ﺋم ﺑرھﻣ ﺋدەﺑﯿﯿ ،ﺳرەڕای ﻗﯚﻧﺎخ و ﺳردەﻣﻛﺎن ،ﺋﯿﻠﮫﺎﻣﯿﺎن ﻟ ﺗﻗﻠﯿﺪە رۆژھﺗﯿﯿﻛﺎن وەرﮔﺮﺗﻮوە، وەك ﺑﺎﺑﺗ ﻛﻼﺳـــﯿﻜﯿﯿﻛﺎن ﻛ ﻟ دەوری ﺳﺮووﺷﺘﺪا ﺧﯚﯾﺎن رﻜﺨﺴـــﺘﻮوە .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ“:ﺋم ﺑﺎﺧﭽﯾی ﭘە ﻟ وەﻧوﺷی ﺑﯚﻧﺨﯚش /ﻟﻮاﻧﻠﻮی ﺑﯚﻧﻮﺑراﻣﯾﻛﯽ وڕﻛﻨ /ﻟ ﺋﺎورﯾﺸـــﻢ و دﺒﺎﺟ ﺑرز دەﺑﺘوە“ )ﺋﯿﺒﻦ ﺋﻟﺰەﻗﺎق ،ﺳـــدەی دواﻧﺰە(. ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻋﯿﺸـــﻘﯿﺶ ” :ﺋو ﻣﺣﺒﻮوﺑﯾـــی ﻛ دﯽ ﻟ دزﯾﻮم /ﺑﻮاری دا ،ﻣﺎﭼﻜﯽ ﻟ ﺑﻔﻨﻢ/ﺗﺎﻗ ﻛﺎﺗﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨی ﻣـــﻦ ھر ﺋو ﻛﺎﺗﺎﻧ ﺑﻮون“)ﺋﯿﺒﻦ ﺣﺎزم ،ﺳـــدەی ﯾﺎﻧﺰە( .ﻟ ﺑﺎرەی ﻣرﮔﯿﺸـــوە ” :ﻟم ﺋﺷﻜوﺗدا ،دووﺟﺎر دەﻣﺮﯾﻦ /ﺑ ﻣﯾﻠﯽ ﻟ ﻧـــﺎوت دەﺑﺎت /ﻛﻮﺮەوەرﯾﺶ ﺑـــﯚ ﺧﯚی دەﺗﮫﺎڕﺖ“ )ﺋﻟﺸرﯾﻒ ،ﺋﻟﺘﺎﻟﯿﻖ ،ﺳدەی ﯾﺎﻧﺰە( .ﻟﻣڕ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺧم و ﭘژارەﺷـــوە “:ﺋم دوﻧﯿﺎ ﻓﯿﺘﻨﺑﺎزە /ﻟ ﻋﺑﺎﯾﻛﯽ درۆزﻧﺎﻧ ﺧﯚی ﭘﭽﺎوەﺗوە“)ﺋﻟﻤﻮﻋﺘﻣﯿﺪ ،ﺳدەی ﯾﺎﻧﺰە(. ﺳـــرەڕای ﺋم ﺑﺎﺑﺗﺎﻧـــش ،وت و ﺧﺎﻛـــﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوس ﻟﯾﺎدﻧﻛﺮاوە .ﺋﻧﺪەﻟﻮوس دەﺑﺘ ﺷـــﯾﺘﺎﻧﯽ ﺷـــﯿﻌﺮی ھﻣﻮو ﺷـــﺎﻋﯿﺮان ”ﻟ ھﻣﺎﻧﻜﺎﺗﺪا ﻋﺎﺷـــﻘﯽ ﺋو وﺗن و ﻟﺸـــﯽ ﺑ ﻗﯿﻨﻦ“ ،ﺑﯚﯾ ﻧﺎﯾﺎﺑﺘﺮﯾﻦ دەﻗﯽ ﺷـــﯿﻌﺮی ھﻨﺎوەﺗ ﺑرھم :وەك ” ﺳـــﯚزاﻧﯿﯿﻛﯽ ﺗواو“ ” ،ﭘﺮەژﻧﻜﯽ ھﻧﺎﺳﺑﯚﮔن“) ﺋﯿﺒﻦ ﺷﻮھﯾﺪ .ﺳدەی ﯾﺎﻧﺰە(. ھﺒﮋاردﻧﯽ دﯾﻮاﻧـــﯽ ) ﮔﯚراﻧﯽ ﺋﻧﺪەﻟﻮوﺳـــﯽ( ،ﻛﯚی ﺋو دەﻧﮕﺒـــﮋە ﻧﺎﺳـــﻚ و ﺟﻮاﻧﺎﻧﯾ ﻛ ﻟﻧﻮ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳـــدەی رووﻧـــﺎك و ﭘ ﻛﻮﺮەوەرﯾﺪا ژﯾﺎون و ﺟﺎرﻜﯽ دی ،ﺳـــرﻟﻧﻮێ دەﯾﺎﻧﺒﻮوژﻨﺘوە و رووﻧﺎﻛﯿﯿﻛﯽ ﺗواوﯾﺶ دەﺧﺎﺗ ﺳـــر ﺋو ﻗﯚﻧﺎخ و ﺳردەﻣﺎﻧ .ھﻧﺪﺠﺎرﯾﺶ ﺋم ﺷﯿﻌﺮاﻧ ﭘن ﻟ دەﻧﮕﯽ ﺳﯚز و ﻧﯚﺳﺘﺎﻟﮋﯾﺎ ﻛ ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﯚی ﺑﺳر ﺷﯿﻌﺮی ﭼﺎﺧﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋوروﭘﺎوە ﺑﺟﮫﺸﺘﻮوە. * ﺋم ﻛﺘﺒ ﻟ ﻋرەﺑﯿﯿـــوە وەرﮔدراوە ،دەزﮔﺎی ﺋﺎﻛﺖ دو ﺳـــﻮد ،ﻟ زﻧﺠﯿﺮەی )ﺳـــﻨﺪﺑﺎد( ﺑوﺑﻮوەﺗوە .ﺋﺎرل370 ، ﻻﭘڕە. وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
MONDE MONDE
20112011 ﻣﺎی ﻣﺎی
LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﻓﺎوﺳﺖ و ﻛﯿﻤﯿﺎی ﺳرﻣﺎﯾداری
ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ﺑودەﻛﺮﺘوە
ﺑﺮﻧﺎرد ﺋﻮﻣﺒﺮﺨﺖ *
ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺋﺎﻛﯚ ﻣﺤﻣﻤد
ﻓﺎوﺳﺖ ﺑرھﻣﻜﯽ ﺑ ﻣﺸﺘﻮﻣی ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺋﻤﺎﻧﯿﯿ ،ﺑدرﮋاﯾﯽ رۆژﮔﺎرﯾﺶ ﻣﺎﯾی ﻣراق )ﻓﭽﻮل( ﺑﻮوە و ھﮕﺮﯾﯽ راﭬﯾﻛﯽ زۆرﯾﺸ. ھرﭼﻧﺪە ﺋـــم ﺑرھﻣ ﻟ ﻛﯚﻣﺎری ﺋﻤﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪراﻟﯽ ﺟﺎران ﺑﻻوەﻧﺮاﺑﻮو ،ﺑم ﺑﭘﭽواﻧوە ﻟ ﻛﯚﻣـــﺎری ﺋﻤﺎﻧﯿـــﺎی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺟﮕی ﺑﺎﯾخ ﺑﻮوە و وەك ﺳـــﯿﻤﺒﻮوﻟﯽ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮێ ﺳـــﯾﺮ دەﻛﺮێ .ﺋﻣۆش ،ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﯽ داراﯾﯽ ﺟﯿﮫﺎن و ﺗﻧﮕﮋەی ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا، ﺋم ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ رەھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜ وەردەﮔﺮﺖ: ﻓﺎوﺳﺖ ،دەﺑﺘ ﯾﻛم ﺳرﻣﺎﯾﮔﻮزاری ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و دواﺟﺎرﯾﺶ وەك ﻗﺎرەﻣﺎﻧﻜﯽ ﻧﮕﺗﯿﻒ ﺳﯾﺮ دەﻛﺮﺖ. ﮔﯚﺗ ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣی ﻓﺎوﺳـــﺖ ﻟﺳـــردەﻣﯽ ﺷﯚڕﺷﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی و ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا دەﻧﻮوﺳﺖ ﻛ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﮔورە ﻟ ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی ھژدەھم و ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھم رووﯾﺪا .ﺋم ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ دەﺑﺘ ﺑرھﻣﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﮔﯚﺗ .ﻛﺎﺗﻚ ﮔﯚﺗ ﺑم ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ ﺋﺎﺷـــﻨﺎ دەﺑ ،ﺗﻣﻧﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯿﺴـــﺖ ﺳﺎﻚ دەﺑﺖ. ﻓﺎوﺳﺘﯽ ﭘﺰﯾﺸﻚ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ ﺋﻓﺴﺎﻧﯾﯿ، زاﻧـــﺎ و ﻛﯿﻤﯿﺎﻧﺎﺳـــﻜﯽ ﺳـــدەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋﻤﺎﻧ و دەﻛوﺘ ﺑر ﻗﭘﺎﯽ ﺋﺎرەزووﯾﻛﯽ ﺑ ﺳﻨﻮور .ﭘﺎﺷﺎن ﺋم ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ ﻟﻻﯾن ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﻜوە ،ﻛﺮﯾﺴـــﺘﯚﻓر ﻣﺎرﻟﯚ ﻧﺎوﻚ ،ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی ﺷﺎﻧﺰە دەﻧﻮوﺳﺮﺘوە. ﮔﯚﺗ ،ﻓﺎوﺳـــﺘﯽ ﯾﻛم ﻟﺳـــﺎﯽ 1775دا دەﻧﻮوﺳـــ و ﻟﺳـــﺎﯽ 1808ﺑوﯾﺪەﻛﺎﺗوە. ھروەﻛﻮ ﻣﯿﻜﺎﺋﯿﻞ ژاﯾﮕﺮ ،ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺋدەﺑﯿﺎت ﺋﺎﻣـــﺎژەی ﺑﯚ دەﻛﺎت ،ﻟﺳـــﺎﯽ ،1831دوای ﻧﯿﻮ ﺳـــدە ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑـــم ﺑرھﻣ دەھﻨﺖ، ”ﺋوﯾﺶ ﻟژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺗﻣﻤﻮوزی ﺳـــﺎﯽ 1830ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ ) .“(1ﻓﺎوﺳﺘﯽ دووەم ﻛ ﮔﯚﺗـــ ﺗﺎوەﻛـــﻮ ﻛﯚﭼﯽ دواﯾـــﯽ ﺧﯚی ﻛ ﺳـــﺎﯽ 1832وە ﻟﻻی ﺧـــﯚی ﮔﻠﯽ دەداﺗوە، ﺑـــﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺮدﻧﯽ ﻟﺳـــر ﺗﺧﺘﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎﻧﯚی ﺋﻤﺎﻧﯽ وەدەرﻧﺮاوە .ﺑم ﻟژﺮ رۆﺷﻨﺎﯾﯽ راﭬﻛﺮدﻧﯽ ﻧﻮﺪا ،ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﻧﻤﺎﯾﺶ دەﻛﺮﺘوە -ﯾﻛﻚ ﻟ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻛﺎﻧﯿﺶ ﺋوەی ھﺎﻧﺲ ﻛﺮﯾﺴـــﺘﯚف ﺑﯿﻨﺴﻮﻨﮕرە ) (2ﻛ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ﺋﺎﺑـــﻮوری و ژﯾﻨﮕﯾ ﻟ) زاﻧﻜﯚی ﺳـــﺎﻧﺖ ﮔﺎل( ﻟـــ ﺳﻮﯾﺴـــﺮا .وا ﭘﺪەﭼ ﺋم راﭬﻛﺮدﻧـــ ھﺎوﺗرﯾـــﺐ ﺑﺘـــ زﻣـــﺎن ﻟﮔڵ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺳرﻣﺎﯾداری ﺋﻣۆﻣﺎﻧﺪا .ھروەھﺎ ﺋﺎرەزووی ﺋوەش ﻟ ﺋﺎراداﯾ ﺗﺎوەﻛﻮ ﻟ ھﯚﻛﺎرە ﺷﺎراوەﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺷﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ ﺗﺒﮕﯾﻦ. ھﻣﻮوﻣـــﺎن ﺋوەﻣﺎن دﺘـــوە ﯾﺎد ﻛ ﭼﯚن دﻛﺘﯚر ﻓﺎوﺳـــﺖ ،ﺧﺎوەن زاﻧﺴﺖ و زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻛﯽ زۆر ،ﺑم ھﺳﺖ دەﻛﺎت ﻛ ﮔﺸﺖ ﺋو زاﻧﺴﺖ و ﺑھﺮاﻧـــی ﺑﺧﺘوەری ﻧﺎﻛـــن ،ﺑﯚﯾ ﮔﺮەو ﻟﮔڵ ﺷﯾﺘﺎن دەﻛﺎت .ﺋﮔر ﺷﯾﺘﺎن ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺑﺪات ﺑﯚ ﺋوەی ﺗﺎﻣﯽ ﺑﺧﺘوەری ﻟﺳـــر ﺋم زەﻣﯿﻨ ﺑﭽﮋﺖ ،ﺋـــوە ﺋﺎﻣﺎدەﯾ رۆﺣﯽ ﺧﯚی ﭘ ﺑﻔﺮۆﺷ. ﺋﮔر ﺑﺖ و ھر ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑﻢ :ﻣڕۆ! ﺗﯚزۆر ﺟﻮاﻧﯽ! ﺋوﻛﺎت ﺋﺎﺳﻨﻢ ﺑﯚ دادەﻧﯽ ﺋوﻛﺎت ﺋﺎﻣﺎدەم ﺧﯚم ﺑﻔوﺗﻨﻢ )(3 ﺋوﻛﺎت ھﻣﻮو ﺷﺖ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ دﺖ... ﺑ ﯾﺎوەری ﻣﻔﯿﺴﺘﯚﻓﻠﺲ ،ﻗﺎرەﻣﺎﻧﻛﻣﺎن دەرﮔﺎی ﻛﺘﺒﺨﺎﻧﻛی دادەﺧﺎت و ﺧﯚی ﺗﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎن دەﻛﺎت ﺑﯚ ﺋوەی چ ﺋﺎرەزووﯾك ھﯾ ﺗﺎﻗﯿﺒﻜﺎﺗوە. ﮔﯚﺗـــ زۆر زوو ﺳﻮودﺑﺧﺸـــﯽ ﺧـــﯚی ﺑﯚ زاﻧﺴـــﺖ و ﺗﻛﻨﯿـــﻚ و ﺋﺎﺑﻮوری ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪاوە. ﺋـــو ﻟﺰاﻧﯿﺎﻧی ﻛـــ ﻟو ﺑﻮاراﻧـــدا ھﯾﺒﻮو، واﯾﻜﺮد ﻛـــ وەك وەزﯾﺮی ﺋﺎﺑـــﻮوری و داراﯾﯽ ﻟﻧـــﻮ ﺣﻮﻛﻤاﻧﯽ دۆﻗﯽ ﭬﺎﯾﻤر دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎن ﺑﻜﺮﺖ .ھروەھﺎ ﮔﺮﻧﮕﯿﺸـــﯽ ﺑ ﻛﺎری ﮔﺸﺘﯽ و ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی و ﻛﺎن و ﺑـــﻮاری ﭼﻨﯿﻦ دەدا. ﻟﺑﻮاری رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ﺑﻮدﺟﺷوە ،ﻛﻣﻜﺮﻧوەی ﺑﻮدﺟی ﺳﻮﭘﺎ ﺑﯚ ﺋو دەﮔڕﺘوە ،ﺗﻧﯿﺎ ﺑﺎﯾﯽ ﺋوەی ھﺸـــﺘوە ﻛ ﺑﺷﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺳﻮﭘﺎﯾﯽ ﺑﻜﺎت .ﮔﯚﺗ ﭘﯿﺎوی ﻣﯾـــﺪان ﺑﻮو ،زۆر ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺑـــ ﻛﺎر دەدا ،ھـــوڵ و ﺗﻗﻻﻛﺎﻧﯽ ﻟﺑﻮاری ﮔﺷﺳـــﻧﺪن و ﭘﺸﻜوﺗﻨﺪا ﻣﺎﯾی ﺷﺎﻧﺎزﯾﻦ، ھروەھﺎ ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ”ﻣﻮدﺮﻧﯿﺘ“ی ﺑھﻧﺪ وەردەﮔﺮت .ﻟم رووەوە ﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﺋﺎراﺳـــﺘی ﻓﺎوﺳـــﺖ دەﻛﺎت .ﺋم ﭘﺮﺳـــ ،ﺑ ﻧﯿﺴـــﺒت ﺋﻣۆﻣﺎﻧـــوە ،ﺑﺗﺎﯾﺒت ﻟﺑـــﻮاری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا، ﺟﮕی ﺑﺎﯾخ و ﺳرﻧﺠ. ھر ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ،ﻛﺎﺗﻚ ﺧزﻨی دەوت ﺑﺗﺎڵ دەﺑ و ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ ھﺎﻧﺎی ﺋﻤﭙﺮاﺗﯚرەوە ﺑﭽﻦ ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳـــرﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﮔﺮﻓﺘ ،ﻓﺎوﺳﺖ
)ﮔﻮﺗ (ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Henry George و ﻣﻔﯿﺴـــﺘﯚﻓﻠﺲ دراو دەﺋﺎﻓﺮﻨـــﻦ :ﺋﻣش ﺳـــﯿﺤﺮﻜﯽ ﻣﯚدﺮﻧـــ ،ﺋﻣ ﺑـــ ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ ﺟـــﺎدووی ﻛﯿﻤﯿﺎ دەژﻣـــﺮدرێ ،ﺑم ﻟڕﮕی دﯾﻜـــوە .ﺑـــڕای ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳـــﻜﯽ وەك ﺑﯿﻨﺴـــﻮﯾﻨﮕر ،ﺋم ﺟـــﺎدووە ﻛ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﮔﯚڕﯾﻨﯽ ﻗﻮرﻗﻮﺷـــﻢ ﻧﯿﯿ و ﺑﻜﺮﺘ ز ،ﺑﻜﻮ وەرﮔاﻧـــﯽ ﺷـــﺘﻜﯽ ﺑﺒھﺎﯾـــ و ﻛﺮدﻧﺘﯽ ﺑ ﺷـــﺘﻜﯽ ﺑھﺎدار ،ﺋوﯾﺶ ﺑـــ دراوﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎﻏزە .ﺋﯿﺘﺮ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻤﺎن ﺑ ﺳﯿﺤﺮ و ﺧﺎرﯾﻖ ﻧﺎﻣﻨ ،ﺋم ﭘدﯾﺪەﯾ ﺳﺮووﺷﺘﯿﯿ :ﺑﯚﻧﻤﻮوﻧ، ﻟ ﺳدەی ھژدەﻣﺪا ،دۆﻗی ﺋﻮرﻟﯿن ،دوای ﺋـــوەی ﺟﯚن ﻟـــﯚ-ی ﻛﺎرﻣﻧـــﺪی ﺑﺎﻧﻚ ﻟﻻی ﺧﯚی دادەﻣزرﻨ ،ھﻣﻮو ﺋو ﺋﺳﺘﺮەﻧﺎﺳ ﻓﺎﭽﯿﯿﺎﻧی ﻛ ﻟﻻی ﺋﯿﺸﯿﺎن دەﻛﺮد دەردەﻛﺎ. ﻟ ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﻛدا ،ﻛﺮدەی دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ دراو، ﻟڕﮕـــی ﻛﯿﻤﯿﺎﮔرﯾﯿﻛوە ﻛ ﻟ ﺳـــﯿﺤﺮ و ﺟﺎدووەوە زۆر ﻧﺰﯾﻜ ،ﻟﻧﻮ ﻧﻤﺎﯾﺸﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﺳﻚ و دەﻣﺎﻣﻜـــﺪا روودەدات :ﻛﺎﺗـــﻚ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚر، ﻟﺑر رووﻧﺎﻛﯽ ﭼﺮا ﻛﺎﻏـــزی دراوەﻛﺎن ﺋﯿﻤﺰا دەﻛﺎت ،ﻣﺎﺳـــﻜﯽ ﭘﻠﻮﺗﻮس ﻟﺳر رووﺧﺴﺎری دادەﻧ ،ﻛ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺧﻮداوەﻧﺪی زەﻧﮕﯿﻨﯽ، ﺋھﻠﯽ دۆزەخ و ﻧﻐﺮۆی ﺗﻮﮋەﻛﺎﻧﯽ ژﺮ ﺧﺎﻛ. ﻟ ﺋوروﭘـــﺎدا ،ﺑﭘﭽواﻧی وﺗﻜﯽ وەك ﭼﯿـــﻦ ،ﻛ دەﺳﭙﺸـــﺨری ﻟم ﺑـــﻮارەدا زۆر دﺮﯾﻨﺘﺮە ) ،(4دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دراو ،ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزﻚ ﻧﺑﻮو ﻛ دەوت ﺳـــروەری ﺑـــﻜﺎت ،ﺑﻜﻮ ﻟﻻﯾـــن ﺑﺎﻧﻜﻜـــﯽ ﺋھﻠﯿﯿـــوە ﺋﺎﻓﺮﻨﺪرا ﻛ ﺋﯿﻤﺘﯿـــﺎزی ﻟﻻﯾـــن دەوﺗـــوە ﭘـــﺪەدرا. ﺋﯿﺤﺎی دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ دراو ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﮔﯚﺗ، دەﮔڕﺘوە ﺑﯚﺳﺎﯽ 1692ﻛ ﻟﻻﯾن ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﺘـــرەوە ﺋﻧﺠﺎﻣﺪرا .دوای ﺋوەی ﭘﺎﺷـــﺎ ﺋم ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزەی ﭘﺪان ،ﭘﺮۆﺳی ﺋم ﻛﺎرە ﻟﻻﯾن ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺧﺎوەﻧﻜﺎرەوە ھﺎﺗدی. ﻟ ﻛﺎﻏز دراو دروﺳـــﺘﺪەﻛن و ھﺎوﺷﺎﻧﯽ ﺋم دراوە ﻛﺎﻏزﯾﯿﺎﻧش ﺑھﺎی ز دادەﻧﻦ .ﺋﻣ ﺧﺎﯽ دەﺳﺘﭙﻜﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دراوی ﺋﻣۆﻣﺎﻧ: داھﻨﺎﻧـــﯽ ﻗـــرز ،دواﺗﺮ ﻟڕﮕـــی دﯾﻜوە، ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ دراوی ”ﻓﺎوﺳﺘﯚﻣﻔﯿﺴـــﺘﯚﻓﻠﯿﻚ“ دادەﻣزرﻨ. ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ دووەﻣﯽ ﭘﺮۆﺳـــی ﺋـــم ﻛﯿﻤﯿﺎﯾ، ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑھﺎی راﺳﺘﻗﯿﻨی دراوەوە ھﯾـــ .ﮔﯚﺗـــ ،راﺷـــﻜﺎواﻧ دەﺖ ﮔرەﻧﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ دراو ﺑـــ ز ﺑس ﻧﯿﯿ .ﭘﺎرە دەﺑ ﺑﺒﺘ ﺳـــرﻣﺎﯾ ،دەﺑ ﺑﺨﺮﺘ ﭘﺮۆﺳی ﺳـــرﻣﺎﯾﮔﻮزارﯾﯿوە .ھروەﻛﻮ ﺋﻟﻜﺴﯽ دو ﺗﯚﻛﭭﯿﻞ ،ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻣﺎﻧﭽﺴﺘر ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚ دەﻛـــﺮد ،ﺋﻣش ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛﯽ ﺋﺎﺷـــﻨﺎﯾ ﺑ ﻧﯿﺴﺒت ﭼﺎودﺮاﻧﯽ ﺷﯚڕﺷﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯿوە“: ﻟم زﺮاﺑ ﻗﺰەوﻧوە ،ز ﺟﯚﮔﻟ دەﺑﺳﺘﺖ“. دراو ﺑﻮار ﺑ ﻛﺮدار دەدات ،ﺑﻮار ﺑ ﺋﺎﻓﺮاﻧﺪن ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا دەدات: ” ﺋوەی ﻣﻦ ﻣﺑﺳﺘﻤ دەﺳﺘﮕﺮﺗﻨ ﺑﺳر ﻣﻮﻜﺪاری، ﻛﺮدار ھﻣﻮو ﺷﺘﻜ ،ﺷﻜﯚﻣﻧﺪی ھﯿﭻ ﻧﯿﯿ“ ﻓﺎوﺳﺖ ﺑﺎﻧﮕﺷ دەﻛﺎت. ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ و ﻣﺑﺳﺖ ﻟﻣدا ﭼﯿﯿ؟ ﭘـــﺶ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨـــﺎن ،ﻗﺎرەﻣﺎﻧﻛی ﮔﯚﺗ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺗﺣدداﻛﺎﻧﯽ دەﺧﺎﺗڕوو ،رﺳﺘﯾﻛﯽ ﺗﺎﺑﯽ ﺑﺢ و ﺑ ﻧﯿﺴـــﺒت ﺋوﯾﺸـــوە ”دوا وﺷﯾ ﻟﻣڕ ﺣﯿﻜﻣﺗوە“: ﺗﻧﮫﺎ ﺋم ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯿ ھروەﻛﻮ ژﯾﺎن، ﻛ ھﻣﻮو رۆژﻚ دەﺑﺖ زﯾﺎﺗﺮی ﻟ ﻗﺎزاﻧﺞ
ﺑﻜﯾـــﻦ .ﺋﺎ ﺑم ﺷـــﻮەﯾ ﺑ ﻣﺗﺮﺳـــﯽ دەور دەدرﺖ، ﻣﻨﺪاڵ ،ﮔـــورە و ﭘﯿﺮەﻣﺮد ،ﺋﺎ ﻟﺮە ژﯾﺎﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛﯿﺎن ﺑﺳر دەﺑن. دەﻣوێ ﺋﺎ ﻟﺮە ،ﺋو ﺣﺷﺎﻣﺎﺗ ﺑﺒﯿﻨﻢ. ﺧـــﯚم ﻟﺳـــر ﺧﺎﻛﻜـــﯽ ﺋـــﺎزاد و ﻟﮔڵ ﺧﻜﻜﯽ ﺋﺎزادﯾﺸﺪا ھﻜم. ﺋﺎ ﻟو ﺷﻮﻨ ،ﺋﯿﺘﺮ دەﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻢ : ﻛواﺗ ،راوەﺳﺘ و ﻣڕۆ ،ﺗﯚ زۆر ﺟﻮاﻧﯽ! ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻛـــ ﺋـــﺎ ﻟﺮەداﯾ ﻛـــ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﺧﺴـــﺘﻨﮔڕی ھﻣـــﻮو ﺷـــﺘﻚ و ﺑﺰواﻧﺪﻧـــﯽ ھﻣﻮو ﺷـــﺘﻚ ،ﺑ ﮔﺸﺘﯿﻜﺮدﻧﯽ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ و ﺧﺴـــﺘﻨﮔڕی ﻛﯚﻣﮕ ،ﺋوﯾـــﺶ ﻟﭘﻨﺎو ﻛﺎرﻛﺮدن ،ﺑﺑ وﭼﺎن و ﺑﺑ ﭘﺸﻮو و ﺣواﻧوە. ﻛﯚﻣﮕﯾك ﻛ ﻟژﺮ ﻣﺗﺮﺳﯽ ھﻣﯿﺸﯾﯿﺪاﯾ، ھرﮔﯿﺰ وەﻛﻮ ﺋوەی ھﯾ دەرﻧﺎﻛوێ ،ﺑﻜﻮ دەﺑﺘ ﻛﯚﻣﮕﯾك ﻟ ﺗﺎرﻣﺎﯾﯽ .ﺋﮔر ﺑﺖ و ﺑ ﺗﺮم و وﺷی ﺋﻣۆش ﮔﻮزارﺷﯽ ﻟﺒﻜﯾﻦ، ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧ دروﺳـــﺘﻜﺮاوەﻛی ﻓﺎوﺳـــﺘﺪا ،ﻧ ﺧﺎﻧﻧﺸـــﯿﻨﯽ ھﯾ ،ﻧ ﭘروەردە ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟ رۆژاﻧﯽ ھﯾﻨﯿﺸﺪا دەﺑ ﻛﺎر ﺑﻜﯾﻦ .ﺑ ﻧﯿﺴﺒت ﻓﺎوﺳﺘوە ،ﺣواﻧوە ﺗﻧﯿﺎ ﻟ ﻣﺮدﻧﺪاﯾ .ﺑم ﺋم ﻧﺎڕەﺣﺗﯿﯿـــ ﺑردەواﻣ ﻟـــ ﺗﺣﻣﻮﻟﯽ ﻛﺳـــﺪا ﻧﯿﯿ :دزەﻛﺮدﻧ ﻧﻮ ﭼﺸـــﺘﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺟﺎدووﮔران ﻛ ﻣﺎددەی ھﯚﺷﺒری ﺗﺪا ﺋﺎﻣﺎدە دەﻛـــن ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺗﺪەﮔﯾﻦ ﻛ ﺋـــم ﻣﺎددەﯾ، ﺗﺎﻗ ﻣﺎددەﯾ ﺑردەواﻣﯿﻤﺎن ﭘﺪەﺑﺧﺸ: ” ﻛواﺗ ﻗﻮوﺗﯽ ﺑﺪە! دەی ،ﺑﺑ ﺗﺮس! ﺑ زﻣﺎﻧﻜﯽ ﭘ ھڕەﺷوە ،ﻣﻔﯿﺴﺘﯚ دەﭼﺮﭘﻨﺘ ﺑﻨﮕﻮﯽ: ” دەی ،ﺑﺎ دەرﭼﯿﻦ ،ﻧﺎﺑ ﭘﺸﻮو ﺑﺪەی“. دراو ،ﺳـــﺎﻣﺎن ،وزە و ﻣﺎﺷـــﻦ ،ﺋﻤ ﻟﻧﻮ ﺷﯚڕﺷﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی و ﻟﻧﻮ ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﺪاﯾﻦ .ھروەك ﺑﯿﻨﺴﻮاﻧﮕر ﺗﺒﯿﻨﯽ دەﻛﺎت و دە“: ﺋو ﭘﺎﻛﺒﻮوﻧوەی ﻛ ﺟﺎران ﻣﺮۆﭬﻛﺎن ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪا ﺑ دواﯾﺪا دەﮔڕان ،ﺋﻣۆ ﻟـــ ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ﺑ دووﯾـــﺪا دەﮔڕﻦ ) .“(5ﺑم ﺑ رای واﻟﺘر ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ “:ﺋرﻛﯽ ﺳرﻣﺎﯾداری ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺑﻨڕەﺗﯽ ﺋوەﯾـــ ﻛ ھﻤﻨﯽ و ﺋﺎراﻣـــﯽ ﺑﺒﺧﺸـــﺘ رۆﺣ ﭘ ﻟـــ راڕاﻛﺎن، ﺟـــﺎران ﺋﺎﯾﯿﻨﻛﺎن ﺋم ھﻤﻨـــﯽ و ﺋﺎراﻣﯿﯿﯾﺎن ﭘﺪەﺑﺧﺸﯿﻦ“ ،ﺋﺎرەزووی ﻛﺮدار و ﭘﺸﻜوﺗﻦ و ھﺘـــﺪ ،ﺑ ﺟﯚرﻜـــﯽ وا ھﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ دەدا ﻛ ﻧﺎھـــﺖ ﺑﺤوﺘوە .ﺟـــﮕﺎی ﺧﯚﯾﺗﯽ ﻛ ﺋم ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ ﻟ ﺑﺎﻧﻜﯽ دراوی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻧﻤﺎﯾـــﺶ ﺑﻜﺮﺖ .ﺑم ﺑراﻣﺒـــر ﺑم ﻗﯾﺮاﻧ ﺗواوەی ﺋﻣۆ ،ﮔﯚﺗ ﺑﯿﺮی ﻟوەش دەﻛﺮدەوە ﻛ ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟﺑﺎرەی ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﻗﯾﺮاﻧ ﺑﻜﺎت. ﺑـــﻻی ﺑﯿﻨﺴـــﻮاﻧﮕرەوە ،ﺋـــم ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾ ﺑرھﻣﻜ وﻨی ﺑﺴﻨﻮورﻣﺎن ﺑﯚ دەﻛﺸﺖ، وﻨـــی ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﻤﺎن ﺑﯚ دەﻛﺸـــﺖ ﻛ ﺗﯿﺪا ”ﺋﯿﻨﺴﺎن ﺗﻮوﺷـــﯽ وەﺳﻮەﺳـــ دەﺑ ﻟ ﻧﻮ ﺋو ﭘﺸـــﻜوﺗﻨ ﺑردەواﻣدا ” ،دواﺟﺎرﯾﺶ، ﻓﺎوﺳـــﺖ ”ھر ﺧﯚی ،ﺑ دەﺳﺘﯽ ﺧﯚی ﭘﺮۆژە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛی ﺗﻜﻮﭘﻚ دەدات ،دوﻧﯿﺎ ھﯿﺸﻚ دەﻛﺎت“ .راﺳﺘ ،ﯾﺎوەراﻧﯽ ﭘﺸﻜوﺗﻦ ﭼﺎﻻﻛﻦ، ﺑم ھﻣﻮوﯾﺎن ژەھﺮاوی ﺑﻮوﻧ...ﻛﺎﺗﻚ ﻟﭘﻨﺎو ”دوا دەﺳﺘﺒﺳـــرداﮔﺮﺗﻨﯽ ﻛﯚﻣﭙﻠﺖ“ ﻓﺎوﺳﺖ دەﯾوﺖ زەﻟﻜﺎوەﻛﺎن ھﯿﺸﻚ ﺑﻜﺎت ،ﺋو ﮔﺸﺖ ﺋواﻧـــی ژەھﺮاوی ﻛﺮدووە ﻛ دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑﯚ
ﺑﺮدووە“ .ﺑ رای ﺑﯿﻨﺴﻮاﻧﮕر ،ﻓﺎوﺳﺖ ﺗﻮوﺷﯽ وەھﻢ ﺑﻮوە .ﺋم ھﯿﺸﻜﺮدﻧوەﯾ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑ ﺑرھﻣ ﻣزﻧﻛی ﺋـــو ﻧﯿﯿ ) ﺑ ﻣﺎﻧـــﺎ ﻛﯿﻤﯿﺎوﯾﻛی(، ﺑﻜﻮ ﭘﺪاﭼﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑﯚ ﮔﺸﺖ ﺋو ﭘۆژاﻧی ﻛ ﻟ ﺑﻮاری ھﻜﯚﯿﻨﯽ ﻛﻧﺎﺪا زﯾﺎﻧﯿﺎن ﻟﻜوﺗﻮوە .ﮔﯚﺗ زۆر ﺑ وردی ﺋﺎﮔﺎداری ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺳـــردەﻣﯾ ،وەك ﻛﻧﺎﯽ ﺳﻮﺲ و ﭘﻧﻣﺎ و ران داﻧﻮوب ﻛ ﺗﻮوﺷﯽ چ ﺗﮔرەﯾك ﺑﻮون ﻟﻛﺎﺗﯽ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯿﺎﻧﺪا. ﺑم” ،ژەھﺮاوﺑﻮوﻧﻜﯽ ﭼﺎﻻﻛﺎﻧ“ی دﯾﻜش ھﯾ ﻛ رۆﺣﺎﻧﯿﺘﺮە .ﻓﺎوﺳـــﺖ ﻟﻻﯾن ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﯿﻛﯽ رەﻣﺰﯾﯿـــوە ﺗﻮوﺷـــﯽ ﻛﻮﺮﺑـــﻮون دـــﺖ .ﺋـــم ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﯿ ﻧﺎوی )ﺳـــﯚرخ(ە ﻛ ﺑ واﺗﺎی راڕاﯾﯽ دﺖ ) ﺋم وﺷـــﯾ ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﻤﺎﻧﯿﺪا ﺑ ﻣﺎﻧﺎی ”ﭼﺎرەﺳـــرﻛﺮدن“ﯾﺶ دﺖ( .ﻓﺎوﺳـــﺖ ،ﮔﻮﯽ ﻟ دەﻧﮕﯽ ﻗﻮﯿﻨﮓ و ﺑ دەﺑـــﺖ ،وادەزاﻧﺖ ﺋواﻧﻦ ﻛ زەﻟﻜﺎوەﻛﺎن ﺗﻜﺪەدەن .ﻟڕاﺳـــﺘﯿﺪا ،ﺋوان ﮔﯚڕ ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ھﺪەﻛﻧﻦ .ﺋم ﻛرەﺳـــﺘﺎﻧ ﺑدەﺳﺘﯽ ﻣﺮۆﭬوە ﻧﯿﻦ ،ﺑﻜﻮ ﺑ دەﺳﺘﯽ ﻟﻤﻮورەوەن ،واﺗ ﺋـــو ﺗﺎرﻣﺎﯾﯿﺎﻧ ﻛ وەك رۆﺣﯽ و و ﻋوداڵ ﺗﺎﻗ ﺑﻮوﻧوەری ﺳـــر زەوﯾﻦ و ﺧرﯾﻜـــﯽ ھﻜﯚﯿﻨﻦ. ﺧوﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﺎﺗﻮون ﻣﺎرﮔﺮﯾـــﺖ ﺗﺎﺗﭽر ھﺎﺗﻨدی: ﻛﯚﻣﮕـــ وﺮان ﺑﻮو .ﺟﺎ ﺋـــو ﭘۆژاﻧ چ ﺑھﺎ و ﻧﺮﺧﻜﯿﺎن ھﯾ؟ ﺋﯚﺳﻜﺎر ﻧﮕﺖ ،ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺋدۆرﻧﯚ و ﯾﺎرﯾﺪەدەری ﯾﺮﮔﻦ ھﺎﺑﺮﻣﺎس ﻛ ﺑﺷﻜﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑ ﻛﺎری ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯿوە ﺗرﺧﺎن دەﻛﺎت ،ﻟﻜﺪاﻧوە و راﭬﻛﺮدﻧـــﯽ ﻓﺎوﺳـــﺖ ﻟژﺮ رۆﺷـــﻨﺎﯾﯽ ﺋﺘﯿﻜﯽ ﻛﻟﭭﺎﻧﯿﺰم ﺋﻧﺠﺎﻣﺪەدات ﻛ ﺑﻻی ﻣﺎﻛﺲ ﭬﺒرەوە ﺑﻨﻜ و زەﻣﯿﻨی زﯾﮫﻨﯿﯿﺗﯽ ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯿ. ﻟﺑر ﺋوەی ھم ،ﻛواﺗ دەﺑﺖ ﻛﺎر ﺑﻜم ھر ﺋﺴـــﺘﺎ دەﻣوﺖ ﻗﯚﯽ ﻟﮫﻜم و دەﺳﺖ ﺑ ﻛﺎرﺑﻜم ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣﯾ ﺟوھری ﻣﺮۆڤ ،ﻛﺎرﻛﺮدن ﻣﺗﺮﺳﯽ ﺋوەی ﻟﺪەﻛﺮﺖ ﻛ ﺑﺒﺘ” ﺑﮕﺎری“؟ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺸﺪا، ﻓﺎوﺳﺖ ﺋﯚردووﮔﺎﯾﻛﯽ ﻛﺎر ﺑڕﻮەدەﺑﺎت و ﯾﻛﻜﯽ وەك ﺋﯚﺳـــﻜﺎر ﻧﮕﺖ ،ﻟم ﻣﯿﺎﻧدا ،ﺗﺒﯿﻨﯽ ﺋوە دەﻛﺎت و وەك ﭘﺸـــﺒﯿﻨﯿﯿﻛﯿﺶ ﻟﻜﺪەدرﺘـــوە، ﻛ ﻟ ﻧﺰﯾﻚ ﭬﺎﯾﻤر ،ﻣﺑﺳﺖ ﺷﺎرەﻛی ﮔﯚﺗﯾ، ﺋﯚردووﮔﺎ ﺑدﻧﺎوەﻛی ﺑﻮﯾﺸﻮﻨﻮاﻟﺪی) (6ﻟ دروﺳﺖ دەﻛﺮﺖ. ﻓﺎوﺳـــﺖ ،دوای ﺋوەی ”وﺷ” ،“ﻗﺴ” ،“ھﺰ“ ﻟ ﻛﯚﻧﺘﻜﺴـــﺘﻛی ﺧﯚی دەﻗﺮﺗﻨﺖ ،دەﺖ ” ﺳرەﺗﺎ ﻛﺎر ھﺑﻮو“ .ﭼﺴﯽ و ھﭙﻛﺮدن ﺑﯚ ﻛﺎر ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ،ﻟﭘﻨﺎو ھرﻣﺎن و ﻧﻣﺮی ،ﺑ ﮔڕاﻧﻜﯽ ھﯿﺴﺘﯿﺮﯾﺎﯾﯽ ﻟﺳر ﮔﯚی زەوی دادەﻧ. راوﻧﺎﻧـــﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﻣﺮدوو ﻛﺎﺗﯽ ﻣﺮدن دەﻛﻮژﺖ .ﺑم ﻓﺎوﺳـــﺖ دەﯾـــوێ ﻛﺎت داﮔﯿﺮ ﺑـــﻜﺎت و زاڵ ﺑﺖ ﺑﺳرﯾﺪا ،ﺗﻮوﺷﯽ ﺷﻜﺴﺖ دﺖ و ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﺶ ﻣﻔﯿﺴـــﺘﯚﻓﻠﺲ -ﯾﺶ ﺋـــوە رادەﮔﯾﻨ” ﻛﺎت دەﺑﺘ ﺳروەر“ .ﺑﻣ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺗﻮوﺷﯽ ﺷﻜﺴـــﺖ دﺖ .ﮔڕان ﺑدوای ﺑﺴﻨﻮورﯾﺪا ﻓﺎوﺳﺖ ﺑڕەوڕووی ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﯽ ﺳـــﻨﻮوردار دەﻛﺎﺗوە .ﺋم ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾی ﺋم ﻗﺳـــﯿﺪە دراﻣﺎﺗﯿﻜ ﺑ ھوڵ و ﻛﯚﺷﺸﯽ ﮔﯚﺗ دەﭼ ﻛ ﺑﺗواوی و ﺑ ﻛﺎﻣﯽ وﯾﺴﺘﺒﺘﯽ واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺣﯿﻜﺎﯾﺗﻛﺎﻧﯽ ﻣﺸﮫﻧﮕﻮﯾﻨﯽ ﻣﺎﻧﺪﭬﯿـــﻞ ﺑﻘﯚزﺘـــوە و ﺋو ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣﯾ ﺑﻜﺎﺗ ﺗﺎﻗﯿﮕﯾك ﻟﭘﻨﺎو ﺋـــوەی ﻛﯚﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺋو دراﻣﺎﯾـــ ﺑدەرﻛون .ﺋو ﻗﺴـــ ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕی ﻛ ﺑﻨﺎﺧی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻟﯿﺒﯿﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﻟﺳر دادەﻣزرێ، دەﺖ ” ﮔﻧﺪەﯽ ﺷﺧﺴـــﯽ ،ﻣﻮﻜﯽ ﮔﺸﺘﯿﯿ،“ ﺋم وﺗ ﺑﻧﻮﺑﺎﻧﮕ ھﺎوﺷـــﺎن ﻟ ﮔڵ ﻗﺴـــﯾﻛﯽ ﻣﻔﯿﺴﺘﯚ دەوەﺳـــﺘ ﻛﺎﺗﻚ دە “ﺑﺷﻜﯽ ﺋم ھﺰە ھﻣﯿﺸـــ ﺧﺮاﭘی دەوﺖ و ھﻣﯿﺸ ﻛﺎری ﺑﺎﺷـــش دەﻛﺎت“ .ﺑـــم ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﻓﺎوﺳـــﺖ ﺑ ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻦ ﺑـــ“’ ھﺰی“ ﺷـــﯾﺘﺎن ،ﻟﻐﺎوی ﺋﺎرەزووەﻛﺎﻧﯽ ﺑڕە دەﻛﺎت و ”ﮔﺴﻜﻚ ﺑ راﺳﺖ و ﭼﭘـــﯽ ﺧﯚﯾﺪا دەھﻨﺖ و ھـــر ﻛﯿك ﺑﺒﺘ ﺗﮔرە ﺑراﻣﺒر ﺑ ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﻛﺎﻧﯽ راﯾﺪەﻣﺎ“ :ﺋﺎ ﺋﻣﺷ ﭘﺮەﻧﺴﯿﺒ ﺟوھرﯾﯿﻛی ﮔﻣﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎزار...
ﻛﻮردﺳﺘﺎن MONDE LE
diplomatique ﻛﻮﺭﺩی
ﺳرﻧﻮوﺳر ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری ﺣﻮﺳﻦ ھﯿﻤﻤﺗﯽ دﯾﺰاﯾﻨر ﺑﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺘﻓﺎ ﺳﺘﺎﻓﯽ وەرﮔەﻛﺎن دﮐﺘﯚر ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زاده ،دﮐﺘﯚر ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ،ﮐﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو، ھردی ﻣﺪ ،د .ﺷﻮان ﺟﺎﻓﺮ ﺋﺳﯿﺴﺘﺎﻧﺖ ﺳﻻم ﺳﻋﺪی Tel: 00964 (0)750 488 5696 info@monde- dediplomatique- kurde.com www.monde- dediplomatique- kurde.com ﺋدرﺲ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ،ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺟوھر ﺑﺎﭘﯿﺮ، ھوﻟﺮ – ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﻋﺮاق ﻓرەﻧﺴﺎ MONDE LE
diplomatique ﺑڕﻮەﺑر Serge Halimi ﺟﮕﺮی ﺑڕﻮەﺑر Alain Gresh ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔی Bruno Lombard ﺳرﻧﻮوﺳر Martine Bulard ﺟﮕﺮی ﺳرﻧﻮوﺳر Pierre Rimbert دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران Laurent Bonnelli, Mona Chollet, Alain Gresh, Renaud Lamert, Evelyne Pieiller, Philippe Rivierre, Philippe Rekacewicz (cartographie), Anne-Cecile Robert ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری Alice Brazilay, Maria Ierardi دﯾﻜﯚﻣﺎﻧﺘﺴﯿﯚن Olivier Pironet ﺳﻜﺮﺗﺎرﯾت Anne Callait-Chavanel, Sophie DurandNGO, Joseline Fleury, Monique Salomé Tel: 00 33 (0) 153 94 96 01 Fax: 00 33 (0) 153 94 96 26 ﺋدرﺲ 1- 3, rue Stephen- Pichon, F- 75013,Paris
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ،ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ﺋدەﺑﯿﺎت ﻟ زاﻧﻜـــﯚی ﺋﺎزاد ﻟـــ ﺑرﻟﯿﻦ ،ﺧﺎوەﻧـــﯽ ﻛﺘﺒﻜ ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ )ﻟﻧﻮﭼﻮوﻧﯽ ﺋﺴﺘﺎ( ،ﭬﺮﻻگ، ﭼﺎﭘﯽ دووەم .2010 وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﭘﺎرە و ﺟﺎدوو ،ر اﭬﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﺎﻧی ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣی ﻓﺎوﺳﺖ -ی ﮔﯚﺗ ،ﻣﻮرﻣﺎن ﭬﺮﻻگ ،ھﺎﻣﺒﻮرگ،20101 ، ﭼﺎﭘﯽ ﯾﻛﻣﻢ .1985 ) (2ﺋﻣ وەرﮔاﻧﯽ ﻧﻮﺳـــﺨ ﻧﻮﯿﻛی ﺋﻮرﻓﺎوﺳﺖ-ە ،ﻓﺎوﺳﺖ ،1ﻓﺎوﺳـــﺖ ،2وەرﮔان و داﻧﺎﻧﯽ ﭘراوﺰ ،ژان ﻻﻛﯚﺳﺖ و ژاك ﻟﻮرﯾﺪێ ،دەزﮔﺎی ﺑﺎرﺗﯿﻼ ،ﭘﺎرﯾﺲ .2009 ) (3ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚری ﭼﯿﻦ ،ﺋﯚﻓﯿﺴﻜﯽ ﺑﯚ دەﺳﺘﻜوﺗﯽ ﭘﺎرەی ﺋﺎﺳﺎن ﺗرﺧﺎن ﻛﺮدﺑﻮو. ) (4ﻛﺘﺒﯽ ﺋﺎﯾﯿﻨﺪەی ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳﺎن ﺑ” ﻛﯚﻣی ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاران“ ﻟﻜﺪەداﺗوە. ) (5ﭘﯿﺸـــی ﻓﺎوﺳﺖ .ﻟ رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮﻜوە ﻛ ﮔﻮﻣﺎن دەﯾﻜﺮۆژێ ﺑﯚ ﺳرﻣﺎﯾﮔﻮزارﻜﯽ ﻓﺎﺷﯿﻞ .ﺳﺘﯾﺪل ﭬﺮﻻگ، ﮔﯚﺗﯿﻨﮕﻦ.2006 ، ) (6ﻟ ﺳﺎﯽ 1937دروﺳﺘﻜﺮا. ) (7ﺑﺎزاری ﺋﯿﻼھﯽ ،دوﻧﻮﻞ ،ﭘﺎرﯾﺲ.2007 ،
ﻣﺎی 2011
-ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻜﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﯾﻛﻜ ﻟ ھﻧﮕﺎوە ﭼﺎﻛﺴﺎزﯾﯿﻛﺎن ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ * ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ marter bacee
ﺷـــﺘﻜﯽ دووﺑﺎرەﯾ ﻛﺎﺗﻚ ﺑـــﺎس ﻟ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾـــﯚن و وﻨ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ ﺋﻣۆﻣﺎﻧﺪا دەﻛﯾﻦ .ھﻨﺪەی دﯾﻜـــ ﺋم ﺋﺎﻣﺮە ﮔﺮﻧﮕﯽ وەردەﮔـــﺮێ ﻛﺎﺗـــﻚ دەﺑﺘـــ ﻛﻧﺎﻜـــﯽ ﭘوﭘﺎﮔﻧﺪەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺑﮕـــﺮە ﺣﯿﺰﺑﯿﺶ. ﺋﻣۆ ھﻣﻮوﻣﺎن ﺋو راﺳـــﺘﯿﯿ دەزاﻧﯿﻦ ﻛ ﭼﯚن و ﺑ چ ﺷﻮەﯾك رژﻤ ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘﺎرﯾﯿﻛﺎن ﺋم ﻛرەﺳـــﺘﯾﺎن ﺋﺎراﺳﺘ دەﻛﺮد و ﭼﯚﻧﯿﺶ ﺧرﺟﯿﯿﻛـــﯽ زەﺑﻻﺣﯿﺎن ﺗﺪا ﺧرﺟﺪەﻛﺮد. ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺸـــﺪا ،ﻧدەﺑﻮوە ﺧﺎوەن ﺷـــﺘﻜﯽ ﻧوﻋـــﯽ ،ﺑﻜﻮ ھـــر وەك ﺋو ”ﺳـــﻨﺪوﻗ ﮔﻠی“ ﻟﺪەھﺎت ﻛ ھﻧﺪﺠﺎر ﻓرەﻧﺴﯿﯿﻛﺎن ﺑ ﺗوﺳوە ﺑﺎﺳـــﯿﺪەﻛن .ﻛواﺗ ،ﺷﺘﻜﯽ ﺑ ﺷﻜ و ﺑ ﻧﻮەڕۆك ﺑرەوڕووی ﺑﯿﻨران دەﺑﺘوە .ﻟم ﺳـــﯽ ﭼﻞ ﺳـــﺎی دواﯾﯿﺪا، ﻟﺑـــر زۆر ھﯚﻛﺎری دەرەﻛـــﯽ و ﻧﻮﺧﯚﯾﯽ ، رژﻤﻛﺎن دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺗﺎﺋﻧﺪازەﯾﻛﯽ ﺑﺴﻨﻮور ﺑ ﺋﺎﯾﺪۆﻟﯚژﯾﺎﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﺋﺎﻣﺮە ﺑﮕﯾﻨﻨ دوا ﺗﺨﻮوﺑﻛﺎﻧﯽ و ﺑ ﺑزەﯾﯿﺎﻧش ﻋﻗ و ھﯚش و ﺳﯚزی ﺑﯿﻨراﻧﯿﺎن ﭘ ﭼواﺷ ﺑﻜن .ﺑم ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳﺎﺗﻻﯾﺘﺪا ،ﺋﯿﺘﺮ ﺑﯿﻨر ﺳروەرە. ھر ﺋوەﻧﺪە ﺑﺳـــ دوﮔﻤی ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻛی ﺑڕاﺳﺖ و ﭼﭘﺪا داﺑﮕﺮێ ،ﺑﯚ ﺋوەی ﻟﺳر ﺑرﻧﺎﻣی ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﺤﺳﺘوە ﻛ ﻟﮔڵ ﺣز و ﺧﻮاﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋودا ﺑﮕﻮﻧﺠ. ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺳـــﺗﯽ ﺋـــم ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﺎﻧ، دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ واﻗﯿﻌﻜﯽ زﯾﮫﻨﯿﯿ ،واﻗﯿﻌﻜﯽ ﺧﯾﺎـــﯽ ،ﺗﺎڕادەی ﻛﯚﻣﯿﺪﯾﺎﯾﻛﯽ رەﺷـــﯿﺶ، ﮔﺎﺘ ﺑ ﺧﯚی و ﺑ ﺑﯿﻨراﻧﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت و ھر ﺑ ﺋﺎﺳﺘم ﻟﮔڵ واﻗﯿﻌﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻟ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﺪاﯾ .واﭘﺪەﭼ ﻟﺳر ﺋﺳـــﺘﺮەﯾﻛﯽ دﯾﻜﺑ و ﺧﺘﻮوﻛی ﺳﯚزی ﺑﯿﻨراﻧﯽ ”ﺋﯿﻔﺘﺮازی“ ﺑﺪات. ھواﻛﺎن ﺑ ﻓﯿﻠﺘردا ﺗﺪەﭘڕن ،ھﺒﮋاردن
دەﭼﺘ ﺧﺎﻧی ﺋـــﺎرەزووی ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﺮاوەوە، ﻛﺎرﻣﻧﺪ ﻟڕﮕی ﭘﺴـــﻮوﻟی ﺗﺎﯾﺒﺗوە ﭘﯽ ﻧﺎوەﺗـــ ﻧﻮ ﺷـــﻮوراﻛﺎﻧﯽ ،ﻛـــ زۆرﺟﺎر ﺑ ”ﭘﻮوﻧﻜر“ی ﺳرﺑﺎزی دەﻛن .ﺑڕﻮەﺑراﻧﯽ ﺋو دەزﮔﺎﯾﺎﻧ ﺑﺳـــر ﺗﻧﺎﻓﯽ ﺳﯿﺤﺮﺑﺎزاﻧﺪا رﺪەﻛن ،ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺋو ھﺎوﺳﻧﮕﯿﯿ ﺗﻧﮫﺎ دەﺑﺘ ﺑرھﻣﻨری ﻧﺎھﺎوﺳﻧﮕﯿﯿﻛﺎن! ﺋﺴﺘﺎ ﻛﺎﺗﯽ ﺋوە ھﺎﺗﻮوە ﺋﺎوڕ ﻟم ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾ ﺑﺪرﺘوە ،ﺑﯚﯾ دەﻛﺮێ ﻟ دﯾﺪی ﭼﺎﻛﺴـــﺎزی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﯿوە ﻟﺳـــر ﺋـــم ﻛﺸـــ زۆر ھﺳﺘﯿﺎرە ھﻮەﺳﺘﯾك ﺑﻜﺮێ .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ، ﺳرﺟم ﺋو ﻛﻧﺎﻧی ﺋﻣۆ ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﭘﺧﺸﺪەﻛﺮﻦ ،ھﯿﭽﯿﺎن ﻣﯚرﻛﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻜﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﯿﺎن ﭘـــﻮە دﯾﺎر ﻧﯿﯿـــ ،ﭼﻮﻧﻜ وەك زﻣﺎﻧﺤﺎـــﯽ ﺣﯿﺰﺑـــﻚ ،ﺑﺰووﺗﻨوەﯾك دﻨـــ زﻣﺎن و ھرﯾك ﺑـــ رەﻧﮓ و دەﻧﮓ و ﺳـــﯿﻤﺒﻮوﻟﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚﯾوە ،ﺧﯚی ﻧﻤﺎﯾﺶ دەﻛﺎت .ھروەھﺎ ﺋﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ،رﮕﻣﺎن ﻟﺪەﮔﺮێ ﻛ ﺋم ﺟﯚرە ﻛﺎﯾﺎﻧ رەﺗﺒﻜﯾﻨوە و ھﯿـــﭻ ﻻرﯾﯿﻛﯿﺶ ﻟ ﺑﻮوﻧـــﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯿﺪا ﻧﯿﯿ ،ﺑﮕﺮە ﺋﮔر ھﻣﻮو ﮔﻮﻧﺪﻜﯿﺶ ﺑﺒﺘ ﺧﺎوەن ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚی ،ﺋﻣ دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ ،ﺑﮕﺮە ﺳﺮووﺷﺘﯿﺸـــ، ﺑم ﻟﭘـــﺎڵ ﺋم ﭘﺎﺷـــﺎﮔرداﻧﯿﯿی ﻛﻧﺎ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ،ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﯿﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ دەزاﻧﺮێ ﻛ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﯿﺮ ﻟ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﻜﯽ ﻧﯿﺸﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﻜﺎﺗـــوە :ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋـــوەی ﭘۆﭘﺎﮔﻧﺪەی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑوﺑﻜﺎﺗوە ،ﺧﺳﺗﯽ ﻟﭙﺮﺳﺮاواﻧ و ﺑﺎﺑﺗﯿﺎﻧ ﺑﻜﺎﺗ ﭼﻗﯽ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ. ﺧﺳـــﺗﯽ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاواﻧ :ﻣﺑﺳﺖ ﻟوەﯾ ﻛـــ ﺋم ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوﯾﯿ ﺟﻮﻏﺰی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺣﯿﺰب ﺗی ﺑﻜﺎت ،ﺗﻧﮫﺎ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوی ﻧﺑﺖ ﺑراﻣﺒـــر ﺑ ﭘﯾەو و ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ،ﺑ
ﻣﮋووی ﺣﯿﺰب و دەﺳـــﺘﻜوﺗ ﺣﯿﺰﺑﯿﯿﻛﺎن، ﺑﻜﻮ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوﺑﺖ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺑﺰووﺗﻨوە ﻧﻮﺧﯚﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﮋوو و ھوﺪاﻧﻜﯿﺶ ﺑ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺒﺘ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ھﻣﻮو ھﺎووﺗﯿﯿك. ﺑ واﺗﺎﯾﻛﯽ دی ،ھﻣﻮو ھﺎووﺗﯿﯿك ،ﺑﺑ ﺟﯿﺎوازی ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ،ﺋﺎﯾﻨﯽ ،ﻣزھﺑﯽ و زﻣﺎن و ھﺘﺪ ،ھﺳـــﺘﺒﻜﺎت ﺋوە ﺳـــﻛﯚی ﺋوﯾﺸـــ .ﺋﮔر ﻧﺷـــﯿﺘﻮاﻧﯿﺒ ﮔﻮزارش ﻟ ﺧﯚی ﺑﻜﺎت ،ﺋوە ﻟڕﮕی ﻧﻮﻨرەﻛﺎﻧﯿﯿوە ﮔﻮﯽ ﻟ دەﻧﮓ و ﺳـــدا و ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەﺑﺖ. ﻓﺮاواﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋم ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوﯾﯿ ،وادەﻛﺎت ﻛ ﺳرﺟم ﻛﺸﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﺑﺑ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﭘﺸﻮەﺧﺖ ﺑﻜﺎﺗ ھواڵ و راﭬﻛﺮدن و ﻟﻜﯚﯿﻨـــوە و ﭘﺪاﭼﻮوﻧوە )ﺳﯿﺎﺳـــﯽ، ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ،ﺋﺎﺑﻮوری ،ﭘروەردە ،رۆﺷﻨﺒﯿﺮی. ھﺘـــﺪ( .ﺑﯚﺋوەی ھﻣﻮو ﺗﺎﻛـــﻚ ﺑﺑ ھﯿﭻ ﺟﯿﺎوازﯾﯿك ﺑﺘﻮاﻧ ﮔﻮزارش ﻟ ﺧﻮدی ﺧﯚی ﺑﻜﺎت .ﺑﺒﺘ ﺳـــﻛﯚﯾﻛﯽ ﻛﯚﻛرەوەی دەﻧﮓ و رەﻧﮕ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎن. ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧـــﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑـــ رۆژﻧﺎﻣﭬﺎﻧـــﯽ ﺑﻼﯾـــن دەﺑـــ ﺑـــﯚ ﺋوەی ھﻣﻮو ﺑﺎﺑﺗﻛﺎن ،ﺑﺑ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﭘﺸﻮەﺧﺖ ﺑﻮرووژﻨﻦ ،ﺑﺑـــ ﺋﺎراﺳـــﺘﻛﺮدﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒت و ﺑـــ ﺋوەی ﭘﺸـــﻮەﺧﺖ ﺑﯿﺮ ﻟـــ ﺋﻧﺠﺎﻣ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜﺮﺘوە .ﺑﯚﺋـــوەی وەك ﺑرﮔﺮﯾﻜـــری ﻻﯾﻧـــﻚ ﻧﯾﺗـــ ﻣﯾـــﺪان. رۆژﻧﺎﻣﭬـــﺎن و ﻛﺎرﻣﻧـــﺪی ﻣﯿﺪﯾـــﺎ دەﺑﻨـــ ﺷڕﻛر ﻟﭘﻨﺎو دەرﺧﺴـــﺘﻨﯽ راﺳﺘﯿﯿﻛﺎن، ﻧك ﺧﯚﺷـــﺎردﻧوە ﻟ ﭘﺎڵ ﺳﯿﺎﺳﺗﻤدار و ﭘﯿﺎواﻧﯽ دەﺳـــت .ھر ﺋم ﺑﻼﯾﻧﯿﯿﺷ ﻛـــ ﻛﺎرﻣﻧﺪی ﻣﯿﺪﯾـــﺎ دەﻛﺎﺗ ﺋـــو ﺋﻘ ﺑﺰرﺑﻮواﻧی ﻟﻧﻮ ﺑﯿﻨر و ﺋﻛﺘرە ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﻛﺎﻧﺪا ھن.
رۆژﻧﺎﻣﭬـــﺎن ﻧﺎﺑـــ ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاواﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﺑرﮔﺮی ﻟﭘۆژەﯾك ،ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛﯽ دﯾﺎرﯾﻜـــﺮاو ﺑـــﻜﺎت ،ﺑﻜﻮ ﺋـــوە ﺋﻛﺘرە ﺣﻜﻮﻣﯿﯿﻛﺎﻧﻦ ،ﺋوان دەﺑ ﺑھﻧﺠﺗﯽ ﻟﯚژﯾﻚ و ﺑ ﺋﺎﻣﺎری دروﺳﺘوە ﭘﺎﺳﺎو و رووﻧﻜﺮدﻧوە ﺑﯚ رۆژﻧﺎﻣوان ﺑﻨﻨوە .دواﺟﺎر ﺋوە ﺋﻤی ﺑﯿﻨرﯾﻦ ﻛ ﺑﯾﺎردەری دواﺣﻮﻛﻤﯽ ﺧﯚﻣﺎﻧﯿﻦ. ﺋم ﻟﭙﺮﺳﺮاوﯾﯿ دەﺑﺘ ﺑرھﻣﻨری ﻛﺎری ﺑﺎﺑﺗﯿﺎﻧ .ﭼﻮﻧﻜـــ ﻛﺎرﻣﻧﺪی ﻣﯿﺪﯾﺎ ،ﺧﺎوەن ﻓﯿﻜـــﺮەی ﭘﺸـــﻮەﺧﺖ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜـــﻮ ﻛﺎری ﭘﺸﻜﻨﯿﻦ و ﻟﭙﭽﯿﻨوە و ﮔڕان ﺋﻧﺠﺎﻣﺪەدا. ﺋو ﺑھﯚی ﭘﯿﺸﻛﯾوە ،ﺑدوای ﻛﺸﯾﻛﯽ دﯾﺎرﯾﻜـــﺮاودا دەﭼ .ﻟﺑر ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺑﺎﺑﺗﻛ، رۆژﻧﺎﻣـــوان دەﯾـــوێ ﻛﺸـــﯾك ﺑﺨﺎﺗـــ ﭘﺸـــﭽﺎوی ﺑﯿﻨران و ﻟ ھوـــﯽ ﺋوەداﺑ ﺑﯿﻜﺎﺗ ﺑﺎﺑﺗﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪن. ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾ ،ھﻣـــﻮو ﻛﺸـــﯾك ،ﻛﯚﻣﻚ رەﮔزی ﺗـــﺪا ﻗﻮﺗﺪەﺑﺘـــوە ،دەﺑ ھﻣﻮو رەﮔـــزەﻛﺎن ﺑﺳـــر ﺑﻜﺮﻨـــوە .ﺑﺎﺑﺗﯿﺎﻧ ﻣﺎﻧﺎی ﺋوەﺷـــ ﻛ ﻟﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧوە ﺑرەو ھﯚﻛﺎرەﻛﺎن ﻧﭼﻮوﺑﯿﻦ ،ﺑﻜﻮ ﺑﭘﭽواﻧوە. ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ زﻣﺎن و ھﺒﮋاردﻧﯽ دەﺳﺘواژەو. ھﺘﺪ ،دەﺑ ﮔﻮزارش ﻟم ﺑﺎﺑﺗﯿﺒﻮوﻧ ﺑﻜﺎت. ﺗﻧﮫـــﺎ ﻟـــو دوو ﭼﻣﻜی ﺳـــرەوە :واﺗ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوی و ﺑﺎﺑﺗﯿﯿﺎﻧـــ ،دەﻛـــﺮێ ﺑﯿﺮ ﻟ ﭘـــۆژەی ﻛﻧﺎﻜﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﻜﺮﺘوە .ﺑ ﺧﺴﺘﻨ ﭘﺸوەی ﺑرژەوەﻧﺪی ﮔﺸﺘﯽ ،ﻛﻧﺎﻜﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻛ ﻟـــ دەرەوەی ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼـــﻮون و ﭘوﭘﺎﮔﻧﺪەی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺷڕی راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧوە ﺑرەوﭘﯿﺮی ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﭽﺖ .ﻟﭘﻨﺎو ﺋوەی ﺋم ﺋﺎﻣﺮازە ﮔﺮﻧﮕ ﺑﻜﺮﺘ ﭼﺗﺮـــﻚ ﺑﯚ ھﻣﻮوان ،ﺑﺒﺘ ﺳرﭼﺎوەﯾﻛﯽ ﺑﺎوەڕﭘﻜﺮاو و ﺟﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧ. ﭘﺸـــﻨﯿﺎز دەﻛﺮێ ﻛ ﯾﺎﺳـــﺎﯾك ﺗﺷـــﺮﯾﻊ
ﺑﻜﺮێ )ﺳـــﻮود ﻟـــو ﯾﺎﺳـــﺎﯾﺎﻧ وەرﺑﮕﯿﺮﺖ ﻛـــ ﻟ وﺗ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﯿﻛﺎن ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ داڕـــﮋراون( ﻛ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯚدﯾﯚﭬﯿﺰوﻞ )ﺑﯿﻨﺮاو و ﺑﯿﺴـــﺘﺮاو( ﭼﻮارﭼﻮەڕﮋ ﺑـــﻜﺎت و ﺑﻼﯾﻧﯽ ھواﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜﺎﺗ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺧﯚی و ﻓﺮەدەﻧﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺗﺪا ﺑرﻗرار ﺑ .ھروەھﺎ ﺳرﭼﺎوەﻛﺎﻧﯽ زاﻧﯿﺎری و دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﺗﺎ ،چ ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداراﻧﯽ دەﺳـــت و ﺋواﻧی ﻟﺑرەی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻛﺎردەﻛن ،ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ورد ﭘﯾەوﺑﻜﺮێ. ھروەھﺎ رﻜﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﻛﺎت و ﺑرﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿـــﺎن ﺑ ھﻤﺗﻛﺎﻧﯽ ھﺒﮋاردﻧوە ھﯾ ،ﻣﺑﺳـــﺖ ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ھﻣﺎن ﻛﺎت ﺑﯚ ھﻣـــﻮو ﺋو ﻻﯾﻧﺎﻧی ﻛ ﺑﺷـــﺪاری ﻟ ھﺒﮋاردن دەﻛـــن ،ﺑﯚﺋوەی ھﻣﻮو ﻻﯾك ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﯾﻛﺴـــﺎن ﻛﺎﺗﯽ ﺑرﻛوێ ﺑﯚ ﻗﺴﻛﺮدن ﻟ ﺑﺎرەی ﭘﺮۆﮔﺮام و ﺳرﺟم ﺋو ﺑﺎﺑﺗﺎﻧـــی ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑ ھﺒﮋاردﻧوە ھﯾ. ھروەھﺎ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﺘ ھﯚﻛﺎرﻚ ﺑـــﯚ ﭘﺘوﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿـــﻛﺎن و ﺋﯿﺸـــﻜﺮدن ﻟﺳـــر دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ و ﭘﻜوەژﯾﺎن و ﺑھﺰﻛﺮدﻧﯽ ھﺳـــﺘﯽ ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ ﺑﯚ ﻛﯚﻣڵ و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن. ھرﻤـــﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن واﺧرﯾﻜـــ ﭘﺪەﻧﺘ ﻗﯚﻧﺎﺧﻜوە ،ﭘﻮﺳـــﺘﯽ ﺑ ﺑرزراﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋو ﭼﺗـــﺮە ھﯾ ﻛ ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎن ﻓﺮاوﻧﺘﺮ ﺑﻜﺎت و ﺋﺎزادﯾﯿـــﻛﺎن رەﮔﮫﺎژوو ﺑﻜﺎت و ﺑﻮار ﺑﺪرێ ﻛ ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺧﯚی دروﺳﺖ ﺑﻜﺎت. * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎن و ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ، ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﺳﺘﯿﯿﺎ ﻻﻣﺎﻧﭽﺎ -ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ.