ﺳﻮورﯾﺎ :ﺗﺮس ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰم و دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ ﺋﺎوڕﮑﻲ ﻣﮋووﻳﻲ ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﮐﯚﻣﻮﻧﯿﺰم ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﯿﻤﺒﻮﻟﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم و ﺳرﻣﺎﯾداری ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﺎن ﭘﺎرﻨﺘﯽ
ﺋﻟﻜﺴﺎﻧﺪەر زﯾﭭﻦ
11
MONDE LE
diplomatique
ﺋﺎﺑﯽ 2012
1 ﺋﻧﮕﯚﻻ :ﻣﯚﺳﯿـﻘﺎ وەك ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ
ﻧﯿﻜﯚﻻ دۆت – ﭘﻮﯾﯿﺎر 4
ﻛﻮردی
ﺋﺎﻻن ﭬﯿﻜﯽ
7
MONDE LE
LE
MONDE
diplomatique
diplomatique ﻛﻮردی
ﺋﺎب)ﺋﻮﮔﻮﺳﺖ(ی - 2012ژﻣﺎرە 27
12
20ﻻﭘڕە -ﻧﺮﺧﯽ 1000دﯾﻨﺎرە
www.monde-diplomatique-kurde.com - info@monde-diplomatique-kurde.com
ﻟ ﻣﺎﭙڕی picasaوەرﮔﯿﺮاوە
ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ: ﻟ ﻓﻟﺴﻓوە ﺑﯚ »رەﻣزان« رﺒﻮار ﺳﯿﻮەﯾﻠﯽ *
ﻟ ﮔﯚﭬﺎری Manière de voirوەرﮔﯿﺮاوە
ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ :ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻜﯽ ﻓﻟﺴﻓﯽ و ﻛﺸﯾﻛﯽ ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯚژی وەك ﻟـــ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ ﺋـــم ﺑﺷـــی وﺗﺎرەﻛﻣﺎﻧﺪا دﯾﺎرە ،ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟﻣﮋە ﺑﻮوەﺗ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻜﯽ ﻓﻟﺴـــﻓﯽ ﺑﯚ ﻓﯾﻠﺳﻮوﻓﻛﺎن و ﭘﺎﺷـــﺘﺮﯾﺶ ﺑﻮوەﺗ ﻛﺸﯾﻛﯽ ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯚژی ﺑﯚ ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــﺎن .ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﺑ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻜﯽ ﻓﻟﺴـــﻓﯽ ،ﺑـــ ﺧوﻧـــﻚ و ﺧﯚزﮔﯾﻛﯽ ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓﻛﺎن ﻧﺎودەﺑـــم ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣ ﺋو دۆﺧ ﺑﻮوە ﻛ ﺋوان ﻟﻛﺎﺗﯽ ﻗﺴﻛﺮدن ﻟﺳـــر دادوەرﯾﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ﭼﺎوﯾﺎن ﺑﯚ ﮔاوە ،ﻛﭼﯽ وەﻛﻮ ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎدا ﺑدﯾﯿـــﺎن ﻧﻛـــﺮدووە .ھر ﺑﯚﯾﺷـــ ﺑﯚﯾﺎن ﺑﻮوەﺗـــ ﺑﺎﺑﺗﻚ ﻛ دەﺑﺖ وەدی ﺑﮫﻨﺮﺖ، واﺗ وەك ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻚ ﺧﺴـــﺘﻮوﯾﺎﻧﺗ روو ﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑﻮوە ﻣﺮۆڤ ھوڵ ﺑﺪات ﻟﺳـــر زەﻣﯿﻨـــﯽ واﻗﯿﻌﺪا وەدی ﺑﮫﻨـــ .ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی ھﻧﺪێ ﻟ ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓﻛﺎن ﺧﯚﺷﯿﺎن رۆﯿﺎن ھﺑﻮوە ﻟ وەدﯾﻨھﺎﺗﻨﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺪا، ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ :ﺋﻓﻼﺗـــﻮون و ﺋرﺳـــﺘﯚ ﻟو ﻣﯚدﻠﯾﺎﻧـــﺪا ﻛـــ ﺑﯚ ﻛﯚﻣـــﮕﺎی ﻧﻤﻮوﻧﯾﯽ ﺧﺴـــﺘﻮوﯾﺎﻧﺗ روو ،ﻣﺎﻓـــﯽ ﻛﯚﯾﻠ ،ﺋﺎﻓﺮەت، ﺑﮕﺎﻧ و ﻣﻨﺪاﻛﺎن وەك ﻣﺎﻓﯽ ھر ﻣﺮۆﭬﻜﯽ
دﯾﻜ ﻧﺎﺑﯿﻨﻦ. ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮە ﻛﺎﺗﻚ ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯽ وەك زاﻧﺴﺘﻜﯽ ﻧﻮێ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺧﯚی ﺑ" ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﻣﯚدﺮن" وەك ﺋﻧﺘﯚﻧﯽ ﮔﯿﺪﯾﻨﺰ ﮔﻮﺗﻮوﯾﺗﯽ ،ﭘﻨﺎﺳـــ دەﻛﺎت ،ﺋوە ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻟ ﻛﯚﻣـــﮕﺎی ﻣﯚدﺮﻧـــﺪا وەك ﻛﺸﯾﻛﯽ ﺳرەﻛﯽ ﺧﯚی ﺋﺎﺷﻜﺮا دەﻛﺎت و ﺋﻣش ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯽ ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺎت ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟ ﻧﻮان ﻣﺮۆڤ و ﮔﺮووﭘﻛﺎﻧﺪا ﺑﻜﺎﺗ ﺑﺎﺑﺗﻜﯽ ﺳـــرەﻛﯿﯽ ﺧﯚی .ﻟﺮەﺷﺪا دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ: ﻗﺴـــﻛﺮدن ﻟﺳـــر ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ و ﭼﯚﻧﺘﯽ ھوﺪان ﺑﯚ وەدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ،ﺋو دووﺧﺎن ﻛ ﻓﻟﺴـــﻓ و ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــﯽ ﺑﯚ ھﻣﯿﺸ ﭘﻜوە ﺷـــﺗك دەدەن و ﺋﻣﯿﺎن دەﻛﻧ ﺳرﭼﺎوە ﺑﯚ ﺋوﯾﺘﺮﯾﺎن .ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯽ و ﻓﻟﺴـــﻓ ﺋﮔرﭼﯽ ﻟـــ رووی ﺗﻣﻧوە ﺟﯿﺎوازﯾﯿـــﺎن ھﯾ و ﻓﻟﺴـــﻓ ﺑ ﺗﻣﻧﺘﺮ و ﭘ ﺋزﻣﻮوﻧﺘﺮﯾﺸـــ ﻟ ﻛﯚﻣﻨﺎﺳـــﯽ وەك زاﻧﺴﺘﻜﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚ ،وەﻟ ﻟ ﭘﺮﺳﯿﺎرﯾﺎﻧﺪا ﻟﺳـــر ﻛﯚﻣﮕﺎ و دﯾﺎردەﻛﺎﻧـــﯽ ،ﻟواﻧش ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ،ﯾﻛﺪەﮔﺮﻧوە .ﻓﻟﺴـــﻓ ﺋو ﭘﺮﺳـــﯿﺎراﻧ دەﻛﺎت ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ھﯾ ﺑ ژﯾﺎﻧﯽ ﺑﻮوﻧﺨﻮازاﻧ(existential) ی ﻣﺮۆﭬوە، ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯽ ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎراﻧ دەﻛﺎت
ﻛ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘﻦ ﺑـــ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺎﻧ )(socialی ﻣﺮۆﭬوە .ﺑم ﺋﻤ دەزاﻧﯿﻦ ﻛ ھﯿﭻ ﺑﻮوﻧﻜﻤﺎن ﻧﯿﯿـــ ﻟ دەرەوەی ﻛﯚﻣﮕﺎ و ﻛﯚﻣﮕﺎش ﺋو ﺷـــﻮﻨﯾ ﻛ ﺗﯿﺪا ﺑﻮون ﻓﯚرم و ﺟوھری ﺧﯚی وەردەﮔﺮﺖ .ﻛواﺗ ﺑﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ )(social existence ﺑﺎﺑﺗﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ ﻓﻟﺴـــﻓ و ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﯿ و ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺑﺎﺑﺗش وا دەﻛن ھم ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ دروﺳﺘﺒﺒﻦ و ھم ﻛﯚﻣﻨﺎﺳﺎﻧﯽ ﻓﯾﻠﺳﻮوف. رەﻧﮕـــ ﻟـــ دﻧﯿـــﺎی ﺋﻣۆﻣﺎﻧـــﺪا ﯾﻮرﮔﻦ ھﺎﺑﺮﻣﺎﺳﯽ ﺋﻤﺎﻧﯽ و ﭘﯿﺮ ﺑﻮردﯾﯚ-ی ﻓرەﻧﺴﯽ و ﻋﺑﺪوﻟﻜرﯾﻤﯽ ﺳﺮووش ﻟ ﺋﺮان ،ﺑﮕی ﺋو ﻗﺴـــﯾ ﺑﻦ ،ﻛ ﭼﯚن ھﻧﺪێ ﻟ ﻛﺸـــ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎن دەﺑﻨ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻓﻟﺴـــﻓﯽ و ﭼﯚﻧﯿﺶ ﺑﺎﺑﺗ ﻓﻟﺴـــﻓﯿﻛﺎن ﻟ زەﻣﯿﻨی ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪا رەھﻧﺪی ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜﯽ ﺑ ﺧﯚﯾﺎﻧوە دەﮔﺮن و ﻓﻟﺴـــﻓ ﻧﺎﭼﺎر دەﻛن ھر ﺗﻧﯿﺎ ﻓﻟﺴﻓی ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓﻛﺎن ﻧﺑﺖ ،ﺑﻜﻮ ﻓﻟﺴﻓ ﺑﺖ ﺑﯚ ھﻣﻮوان. ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺑﺎﺑﺗﻛی ﻟﻣڕ ﺧﯚﺷﻤﺎن دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺋﺎوا دەﺳـــﺘﭙﺒﻜﯾﻦ :راﺳـــﺘﯿﻛی ﻧﺮ و ﻣ ،ﯾﺎن ژن و ﭘﯿﺎو ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﯾﻛﺴـــﺎن ﺑـــﻦ ،ﭼﻮﻧﻜـــ ﯾﻛﺴـــﺎن ﻧﯿـــﻦ و ﺋﯿﻤﻜﺎﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﺒﻮوﻧﯿﺎن ﻧﯿﯿ .ﺑﺎ ﻟ دووﺑﺎرەﻛﺮدﻧوەی ھﻧـــﺪێ ﺑﮕﻧوﯾﺴـــﺘوە دەﺳـــﺘﭙﺒﻜم: ﺑ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗـــﺎن ﻟ ﭘﯿـــﺎوان ﺟﻮاﻧﺘﺮ و ﺳرﻧﺠاﻛﺸـــﺘﺮن :ﮔﻧﺪەﻣﻮوی دەﻣﻮﭼﺎوی ﺋﺎﻓﺮەﺗﻚ ﻛ ﺷـــوﻧﻤ ﺋﺎرەﻗﻜﯽ ﻟﺳـــر ﻧﯿﺸـــﺘﺒ ،ﺑراورد ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺑ رووﺧﺴـــﺎری ﺗﻮوﻛﻨﯽ ﭘﯿﺎوﻚ ﻛ رﯾﺰ رﯾﺰ ﻋﺎرەﻗﯽ ﺳﻮﺮی ﭘـــﺪا دﺘـــ ﺧﻮار .ﭘـــﯽ ﭘﺎن و ﮔـــورە و زۆرﺑی ﺟﺎرﯾـــﺶ ﺑﯚﻧﻜﺮدووی ﻧﺮﯾﻨﯾك ﻛﻮا ﻟﮔـــل ﻗﺎﭼـــﯽ ﺑﭽﻜﯚﻟ و ﺑﺎرﯾـــﻚ و ﮔرﻣﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﻜﺪا دەﭼﻨ ﺗـــﺎی ﯾك ﺗرازووەوە؟! ﭘﯿﺎو ﺧﯚﺷـــﯽ ﺑﻜـــﻮژێ و ھـــر ﺟﻠﻮﺑرﮔﻚ ﺑﭙﯚﺷـــ و رەﻧﮕﯽ ﺑﯚﯾﻨﺒﺎﺧﻛی ھر رەﻧﮕ ﺑﺖ ،ھﺸﺘﺎ ﻧﺎﮔﺎت ﺑدەﺳـــﺘﺒﺧﯚداھﻨﺎﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﻜﯽ ﺗڕ ،ﻛﺎﺗﻚ دەﺳﺘﻤﺎﻜﯽ ﺗﻧﻜﯽ ﭘﻟﻜزﯾﻨ ﺋﺎﺳـــﺎ ﻟ ﻣﻠﯿـــوە دەﺋﺎﻨ و ﻟﻣﺒری ﺷـــﻗﺎﻣوە دەﭘڕﺘـــوە ﺋوﺑر! ﻛـــﻮا ھدادان و ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺨﻮازﯾﯽ داﯾﻚ ﻟﮔڵ ﺷڕاﻧﮕﺰی و ﻋﯿﻨﺎدﯾﯽ ﺑﺎوك وەﻛﻮ ﯾﻛﻦ؟ ﻟ ﻋﺷﻘﯿﺸـــﺪا ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن زووﺗﺮ دﯿﺎن دەﮔﯚڕن، ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا دواﯾﯿﻦ ﻓﯿﺸـــﻛﯽ ﺋو ﭘﺸﻤرﮔ ﮔﻣﺎرۆدراوەﻣﺎن ﺑﯿﺮ ﻧﭼ ﻛ ﻋﺷﻘﯽ ﺧﺎك وای ﻟﺪەﻛﺎت ﺑﯿﻨﺖ ﺑﺳری ﺧﯚﯾوە ،ﻧك ﯾﺎرەﻛی ﻟﯽ زوﯾﺮ ﺑﺖ. ﺑﻣﺠﯚرە دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﮔﻟ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑﮫﻨﯿﻨوە ﻛ ﺋﺎﺷﻜﺮای دەﻛن ﺋﺎﻓﺮەت و ﭘﯿﺎو ﯾﻛﺴﺎن ﻧﯿﻦ و ﻧﺎﺷﻜﺮێ ﯾﻛﺴﺎن ﺑﻦ ،ﯾﺎﺧﻮد وا ﺟﻮاﻧ ﯾﻛﺴﺎن ﻧﺑﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ھر ﺋو ﺟﯿﺎوازﯾﺎﻧن ﻛ» ﻣﺒﻮون«ی ﺋﺎﻓﺮەت و »ﻧﺮﺘﯽ« ﭘﯿﺎو ﺑرﺟﺳـــﺘ دەﻛـــن و ھرﻛﺎﺗﯿﺶ ﻣﯿﻨﯾﯽ ﺋﺎﻓﺮەت و ﻧﺮﯾﻨﯾﯽ ﭘﯿﺎو ﻧﺎھﺎوﺳـــﻧﮓ ﺑﻮون، ﺋوە ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣی ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﯿﺎن دەﻛوﺘ ﻣﺗﺮﺳﯿوە .ﺋﺎﻓﺮەت ﻟوﺪا ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﺧﯚی * ﺳرۆﻛﯽ ﺑﺷﯽ ﻓﻟﺴﻓ ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺳﻻﺣدﯾﻦ ،ﻛﻮردﺳﺘﺎن
2
ﭘﻮەری ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ
*
ﻣﺘﻤﺎﻧ ﺑـــﻮون ،ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﻗﺎزاﻧﺠﯽ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻗرزﯾﺎن ﺑ ھرزان ﻧﺮﺧﺎﻧﺪ .ﺋو رﮋەﯾ دوای ﺋوەی راﮔﯾﻨـــﺪرا ،رـــﮋەی ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﻟﯿﺒـــﯚری و ﻗﺎزاﻧﺠﯽ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻗرزی ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ دﯾﺎری دەﻛﺮد .ﺳـــرۆﻛﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺑﺎرﻛﻠﯾﺲ ﺑـــﯚب داﯾﺎﻣﯚﻧﺪ راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ دوای ﺋوەی "دەزاﻧﺖ" ﺑﺎﻧﻜﻛی ﺑ ﮔﻧﺪەﯽ ﺗﯚﻣﺗﺒﺎرە، ﺑﺎری "ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ﺗﻜﭽﻮوە" و ﻟ3 ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( دەﺳـــﺘﯽ ﻟﻛﺎرﻛﺸﺎﯾوە .ﺳرۆﻛﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﺘراش ،ﻣﺮﭬﯿﻦ ﻛﯿﻨﮓ ،راﯾﮕﯾﺎﻧﺪ ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾﻛ ﺑو ﻓﻞ و ﺗﻛﺑﺎزﯾی زاﻧﯿﻮە ).(2 ﺋﺎﯾﺎ ﺋو ﺑﺎﻧﻜﺎﻧ ﺑڕاﺳـــﺘﯽ "ﻟ ﻛﺷـــﻔﺒﻮوﻧﯽ ﺋم دۆﺧ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺷﯚك ﺑﻮون؟" ﺋی ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺑﺎرﻛﻠﯾﺲ و ﺑﺎﻧﻜـــﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﺘـــرا ﻧﺎﺑـــﺖ رۆژﻧﺎﻣـــ داراﯾﯿﻛﺎن ﺑﺨﻮﻨﻨوە؟ ﻟ16 ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ی ﺳـــﺎﯽ 2008ەوە وۆڵ ﺳـــﺘﺮﯾﺖ ﺟﯚرﻧـــﺎڵ وﺗﺎرﻜﯽ ﺑﻧﺎوی "ﻟـــ ﻣﯿﺎﻧی ﻗﯾﺮاﻧﺪا ﺑﺎﻧﻜـــﻛﺎن ﮔﻮﻣﺎن ﻟ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺳرەﻛﯽ دەﻛن" ﺑوﻛﺮدەوە .ﯾﻛم ﭘراﮔﺮاﻓﯽ ﺋم وﺗﺎرە دەﺖ" :ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﺎرۆﻣﺗﺮە ﺳـــرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯿﯽ ﺑﺎری داراﯾﯽ ﻟ ﺟﯿﮫﺎن ﻟواﻧﯾ ﺋﺎﻣﺎژەی ھ ﺑﻨﺮﺖ". ﺑﻣﺠﯚرە ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﻤ ﻟﻮاﻧﻠﻮە ﻟ زاﻧﯿﺎری ﻧﺎﺑﺟ و ھﺒﺳـــﺘﺮاو )ﻧﻤﻮوﻧی ﻟﯿﺒﯚر" ،ﭘﻮەری زﯾﻦ"، ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻗرزی ﮔﺸﺘﯽ ﻛ ﻧﺎﺑ ﻟﯽ ﻻﺑﺪرێ( .ﺑ ﻧﺎوی ﺋو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧوە ﻣﯿﻠﻠت ھﯾ ﺑ ﺗواوی ﺑرەوڕووی ﻧھﺎﻣﺗﯽ ﺑﻮوﻧﺗوە ،ھروەﻛﻮ ﻟ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ دەﯾﺒﯿﻨﯿﻦ. ﺋواﻧی ﻛ ﻟم ﺑﺎﻧﻜ ﺳـــﻧﺘﺮاﻧ و ﻟ ﺋﺎژاﻧﺴﻛﺎﻧﯽ ﭘﻮەری دراو ﺋم ﺳﺰا وەﺣﺸﺗﻨﺎﻛﺎﻧ دەردەﻛن ،ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش رﺰی زۆرﯾﺎن ﻟﺪەﻧﺮﺖ .ﺑم ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﯾﻛـــﻚ ﻟ ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﻗﯾﺮاﻧﻛﺎﻧﯽ داراﯾﯽ ﭘ دەﻧﺘ ﭘﻨﺠﻣﯿﻦ ﺳـــﺎﯿوە ،ﺋوە ﺋﻤ ﮔﻮﻣﺎن ﻟ ﻛﻚ و ﺳﻮودی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺋم داﻣﻮدەزﮔﺎﯾﺎﻧ دەﻛﯾﻦ.
ﻟ ﻓﯿﻠﻤﯽ ﻛﺎزاﺑﻼﻧﻜﺎ-ی ﻣﺎﯾـــﻜﻞ ﻛﯚرﺗﯿﺰ )(1942 دﯾﻤﻧﻜـــﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧـــﮓ ھﯾ و ﺗﯿـــﺪا ﺑڕﻮەﺑری ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﻟﯚﻛﺎڵ ﻛﺎﭘﯿﺘن روﻧﯚ ﻟﮔڵ ﭼﻧﺪ ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﺧـــﯚی دﺖ ﺑﯚ داﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﻗﺎوەﺧﺎﻧی رﯾﻚ ﺑﻠﯾﻦ و دە" :ﻣﻦ ﺗﻮوﺷﯽ ﺷـــﯚك ﺑﻮوم ،ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺗﻮوﺷﯽ ﺷـــﯚك ﺑﻮوم ﻛ دەﺑﯿﻨﻢ ﻟﺮە ﻗﻮﻣﺎر دەﻛن!" ﺳﺎﺗﻚ دواﺗﺮ ،ﻗﻮﻣﺎرﭼﯿك ﺑﺳﺘﯾك ﭘﺎرەی ﻛﺎﻏز دەﺧﺎﺗ ﺑردەﻣـــﯽ ﺑڕﻮەﺑری ﭘﯚﻟﯿـــﺲ و ﭘﯿﺪە" :ﺋﻣ دەﺳﺘﻜوﺗﯽ ﺗﯚﯾ ،ﻓرﻣﻮو" .ﻛﺎﭘﯿﺘﻧﻛ ﺑﭼﺮﭘوە ﺳﻮﭘﺎﺳـــﯽ دەﻛﺎت و ﭘﺎرەﻛـــ دەﺧﺎﺗ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﯿوە و ﻓرﻣﺎن دەدات" :ھﻣﻮوﺗﺎن ﺑﯚ دەرەوە ،ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ". ﻟ ﺳﻜﺎﻧﺪاﯽ داراﯾﯽ ﭘﯾﻮەﺳﺖ ﺑ ﺟﮕﯿﺮﻛﺮدﻧﻜﯽ ﮔﻧﺪەﻧی رﮋەی ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﻧﻮان ﺑﺎﻧﻜﻛﺎﻧﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻛ ﺑ ﻟﯿﺒﯚر ) (LIBORﻧﺎﺳـــﺮاوە ،زەﺣﻤﺗ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﭘﯚﻟﯿﺴـــ ﮔﻧﺪەﻛ ﻛﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ زۆرﯾﺎن ﮔﻮﻣﺎﻧﯿﺎن ﻟﺪەﻛـــﺮێ .رۆژاﻧ دەوروﺑری ﺑﯿﺴـــﺖ ﮔورە ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ )وەﻛﻮ ﺑﺎرﻛﻠﯾﺲ ،دۆﭼ ﺑﺎﻧﻚ ،ھﻴﭻ ﺋﺲ ﺑﯽ ﺳﯽ ،ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ھﺘﺪ( رﮋەی ﺋو ﻗﺎزاﻧﺠی ﻟﯿﺒﯚر دﯾﺎری دەﻛن .ﺋﻣ وەﻛﻮ رﮋەی ﺳـــﺘﺎﻧﺪارد و ﺳرەﻛﯽ ﻟ ﺋﺎﻮﮔﯚڕی داراﯾﯿﺪا ﺑﻛﺎردﺖ ﻛ ﺳرﺟم دەﻛﺎﺗ 800 ھزار ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر )ﻧﺧﺮ ،ﺋﻣ ھی ﺗﺎﯾﭗ ﻧﯿﯿ (ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺑﺎزاڕی ﺑرھﻣﯽ وەرﮔﯿﺮاودا ) .(1ﺋـــم ﺑـــە ﭘﺎراﻧ ﺋوەﻧـــﺪە ﻗﺑن ﻛـــ وا ﻟ رۆژﻧﺎﻣﮔرﯾـــﯽ دەرەوەی ﺑﻮاری داراﯾﯽ ﺑﻜن ﺗرﻛﯿﺰ ﺑﺨﺎﺗ ﺳر ﮔﻮﻧﺎھﯽ ﻣﺮۆﭬﻛﺎن :ﺋو داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﺎﻧی ﻛ ﺑ ﺑﯿﻤـــی ﺧﺰاﻧﯽ دەژﯾﻦ و ﺑﺑ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﻟ رووی ﭘروەردەﯾﯿـــوە ﺑ دەﻧﮓ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە ﺑﻦ ،ﺋو ﻛﺮﻜﺎرە ﯾﯚﻧﺎﻧﯿﺎﻧی ﻛ ﻣﻮوﭼ ﻛﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﭘﺎرەی ﻛﺎری رەش ﺗواو دەﻛن ﺗﺎ ﺑﮕﻧ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧـــﮓ .ﻏزەﺑـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎن و ﺑﺎﻧﻜـــﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋوروﭘﯽ ﯾﺧی ﺋو ﺧﻜﺎﻧ دەﮔﺮێ. ﺋﮔرﭼﯽ ﺋﻴﺴﺘﯿﻐﻼﻟﮑﺮدﻧﮐی ﻟﯿﺒﯚر وا دەردەﻛوێ ﻛ ﺋﺎﯚزە ،ﺑم ﺑ رادەی دﯾﻤﻧﻛی ﻛﺎزاﺑﻼﻧﻜﺎ ﻛ ﻟ ﺳـــرەوە ﺋﺎﻣﺎژەﻣﺎن ﭘﺪا رۆﺷﻨﻜرەوەﯾ .ﺑﺎﻧﻜ * ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﮔورەﻛﺎن ﻛ ﺑ ﺗﻧﮓ ﺋـــوەوە ﺑﻮون ﺑﺎری ﺗواوی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ و ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺨﻧ روو ﺑﯚﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﻦ وەرﮔاﻧﯽ :ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﭘﺎرە ﺑ ھرزاﻧﺘﺮ ﻛﯚﺑﻜﻧوە و وﺗﻛﺎﻧﯿﺸﯿﺎن ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ
ﺳرﭼﺎوەﻛﺎن: )(1ﺑواﻧ ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻢ وەردە" ،ﻻداﻧﯽ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺑرھﻣﯽ داراﯾﯽ" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺟﻮﻻی 1994ﻟ: www.monde-diplomatique.fr/t/dvdrom ) (2ﺑواﻧ" ھﻧﮕﺎوی ھی ﻟﯿﺒﯚر ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﺎی ﺑﺎرﻛﻠﯾﺲ ﺗﻜﺪەﺷـــﻜﻨ ،"وۆڵ ﺳـــﺘﺮﯾﺖ ﺟﯚرﻧﺎڵ، ﻧﯿﻮﯾﯚرك15 ،ی ﺟﻮﻻی .2012
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
2 2
ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ :ﻟ ﻓﻟﺴﻓوە ﺑﯚ »رەﻣزان« دەﭘﺎرـــﺰێ ،ﻛ ھﺎوﺳـــﻧﮕﯿﯽ ھﺑﺖ ﻟ ﻧﻮان ﭘﻜﮫﺎﺗـــی ﻧﺮاﻧﯾـــﯽ و ﭘﻜﮫﺎﺗـــی ﻣﯿﻨﯾﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﺪا .واﺗ ھردوو ﺑﺷـــﯽ )ﯾﺎﻧﮓ و ﯾﯿﻦ(ی ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛی ھﺎوﺳﻧﮓ ﺑﻦ و ﺋﻣﯿﺎن ﺑﺎدەﺳﺖ ﻧﺑﺖ ﺑﺳر ﺋوﯾﺘﺮﯾﺎﻧﺪا .ﺋﺎﻓﺮەﺗﻚ ﻛ ﻧﺮﺘﯽ ﺑﺎدەﺳـــﺖ ﺑ ﺑﺳر ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﺪا ﻧﺷـــﺎزە و ﺋﮔـــر ﻣﯿﻨﯾﯿـــﺶ زاﺒﺖ ﺋوە ھردەم ﺋﮔری ﺑﻮون ﺑ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ ﻟ ﺋﺎراداﯾ. ﺑھﻣﺎن ﺷـــﻮە :ﻧﺎھﺎوﺳﻧﮕﯿﺶ ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻧﺮﯾﻨدا ﮔﻟ ﻛﺸی ﺑﯚ دەﺳﺎزﻨﻦ ،ﻛ ھم ﻧﺮﯾﻨﯾـــﯽ ﻟژـــﺮ دەﺳـــﺖ دەردەھﻨﻦ و ھم ﻗﺗﺎوﻗﺗﯿـــﺶ وەك ﻣﯿﻨﯾك ﻗﺑﻮوڵ ﻧﺎﻛﺮﺖ و ﺑ زﻣﺎﻧﻜـــﯽ ﻧﺮﺳـــﻧﺘراﻧ ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗﺮێ: »ﻧﺮەﻣﻮوك«. ھﻧـــﺪێ ﻟـــ ﻓﯾﻠﺳـــﻮوف و ﺑﯿﺮﻣﻧﺪاﻧـــﯽ ﺳـــردەﻣﯽ رۆﺷـــﻨﮕری ﻟ ﺋوروﭘـــﺎ )وەك ﺗﯚﻣـــﺎس ھﯚﺑﺰی ﺑرﯾﺘﺎﻧـــﯽ و ﺋﯿﻤﺎﻧﻮﻞ ﻛﺎﻧﺘﯽ ﺋﻤﺎﻧـــﯽ( ﻟـــو ﺑواﯾدا ﺑـــﻮون ﻣﺮۆﭬﻛﺎن ﺑ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟداﯾﻚ دەﺑﻦ و ھر ﺟﯿﺎوازﯾﻛﯿﺸﯿﺎن ﻟ ﻧﻮاﻧـــﺪا ھﺑﺖ ،دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺷـــﻮازی ﭘروەردەﻛﺮدن و ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋو ژﯾﻨﮕﯾی ﺗﯿﺪا وەﺑﺎردﻦ و ﭘروەردە دەﺑﻦ .ﭘﺸـــﯿﻨی ﺋم ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧ ،دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺳﯚﻓﯿﺴﺘﻛﺎن و ﻓﻟﺴـــﻓی ﺋﭘﯿﻜـــﯚری و ﺋواﻧﯿﺘـــﺮ .ھﯚﺑﺰ ) (1679-1588ﻟ ﻛﺘﺒﯽ )ﻟﯿﭭﯿﺎﺗﺎن(1651 :دا ﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﺗﯽ» :ﺳﺮووﺷﺖ ﻣﺮۆﯾﻛﺎﻧﯽ ﻟ رووی ﺗﻮاﻧﺎی ﺟﺳـــﺘﯾﯽ و ھﺰرﯾﯿوە ھﻨﺪە ﯾﻛﺴﺎن ﻛـــﺮدوون ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺟـــﺎری وا ھﯾ ﻣﺮۆﭬﻚ ﭘﯾﺪا دەﺑ ﻟ رووی ﺟﺳـــﺘﯾﯿوە ﺑھﺰﺗﺮ و ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ھﯚﺷﻛﯿﺸﺪا ورﯾﺎﺗﺮ ﺑﺖ ﻟوی دی، وەﻟ ﻟﮔڵ ﺋﻣﺷﺪا ﻛﺎﺗﻚ ھﻣﻮوﯾﺎن ﭘﻜﭭ ﺑﮫﻨﺮﻨ ﭘﺸﭽﺎو ،ﺟﯿﺎوازﯾﯽ ﻧﻮاﻧﯿﺎن ﺋوەﻧﺪە ﻧﺎﭼﯿﺰەﯾـــ ﻛھﯿﭻ ﻛس ﻧﺎﺗﻮاﻧـــﺖ ﺑھﯚﯾوە ﺑﺎﻧﮕﺸـــی ﻻﯾﻗﯿﯿك ﺑﯚﺧﯚی ﺑﻜﺎت و ﺋوﯾﺘﺮ ﻧﺗﻮاﻧﺖ ھﻣﺎن ﺑﺎﻧﮕﺸ ﺑﻜﺎت«).(1 ﻟـــ ﺟوھـــری ﺋـــم ﮔﻮﺗﯾـــی ھﯚﺑﺰدا ﺧوﻧﻜﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺨﻮازاﻧ دەﺑﯿﻨﺮﺖ و ﺋوەﺷﻤﺎن ﺑﯿﺮدەﺧﺎﺗوە ﻛ ﻣﺮۆﭬﻛﺎن ﺑو ﺷﻮەﯾی ھن، ھﯿﭽﯿﺎن ﻟواﻧﯿﺘﺮﯾﺎن ﺑھﺰﺗﺮ و ﺑدەﺳـــﺗﺘﺮ ﻧﯿﻦ .ھﺒت وەك ﻧﻮوﺳﯿﻢ ،رەگ و رﯾﺸی ﺋم ﺑﯿﺮۆﻛﯾ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ھﺰری ﻣﺮۆﭬﺪۆﺳﺘﺎﻧی ﺳﯚﻓﯿﺴﺘ ﮔڕۆﻛﻛﺎﻧﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ﻛﯚن ) ،(2وەﻟ ﺋو زەﻣﯿﻨﯾی ﺳﯚﻓﯿﺴـــﺘﻛﺎن ﺋم ﻗﺴﯾﯾﺎن
درۆﯾﻛﯽ ﮔورەی زۆرﯾﻨی ﺧﯚرھﺗﻨﺎﺳﻛﺎن ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﻧﺮﯾﻨدا ﯾﻛﺴﺎﻧ و ﺋﻣش ﺧﺰﻣﺗﻜﯽ زۆری ﺑ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻری ﻛﻮردی ﻛﺮد ﺗﺎ ﻟ ﺳﺎﯾﯾﺪا ﺑردەواﻣﯽ ﺑﺪا ﺑ وەدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑرژەوەﻧﺪﯾ دۆزەﺧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﺳر ﺣﺴﺎﺑﯽ ژن ﺗﺪا دەﻛﺮد ﺟﯿﺎواز ﺑـــﻮو ﻟو زەﻣﯿﻨﯾی ھﯚﺑﺰ و ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓ رۆﺷـــﻨﮕرەﻛﺎﻧﯽ ﺋوروﭘـــﺎ، ﺋﮔرﭼﯽ ﻣﺮۆﭬﺪۆﺳﺘﯽ ﺧﺎﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ ھردوو ﻻﯾﺎﻧـــ .ﺑﯚﯾ ﻧﺎﻛﺮێ ﺋم ﺗواﻧﯿﻨ وەك ﺑﮕ ﻧوﯾﺴـــﺘﻚ وەرﺑﮕﺮﯾﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﮔرﭼﯽ ﺑﯚی ھﯾ ﻣﺮۆﭬـــﻛﺎن ﻟ ژﯾﻨﮕﯾﻛـــﯽ ﻟﻜﭽﻮودا و ﻟ ﺳﺎﯾی ھﻣﺎن ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﭘروەردەﯾﯿﺸﺪا ﮔﺷـــ ﺑﻜن ،ﺋوە ھﯿﭻ ﮔﻮﻣـــﺎن ﻟوەدا ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋوان ﺑـــ ﺟﯿﺎوازی ﺟﯿﻨﺎﺗـــﯽ و ﺑﺎﯾﯚﻟﯚژی ﺧﯚﯾﺎﻧـــوە ﻟداﯾﻚ دەﺑـــﻦ ) .(3ﻛواﺗ دەﻛﺮێ ﻣﺎﻧـــﺎی ﺟﯿﺎواز ﺑـــﯚ ﭼﻣﻜﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺑﯿـــﻦ ،ﭘﻤﻮاﯾ زۆرﺑی ﻛﺎﺗﯿﺶ ﻛ ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋم ﭼﻣﻜ دەﻛﺮﺖ ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟـــو ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ،ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻣﺎف و ﯾﺎﺳـــﺎ ،ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿ، ﻧك ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺟﯿﻨﺎت و دەرووﻧﯽ و ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻣﺮۆﭬﻛﺎن. ﻟـــ ﭘﻨﺎﺳـــ رەﺳﻤﯿﻛﺎﻧﯿﺸـــﺪا ﭼﻣﻜـــﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ) (equalityوەك »ﺑﻨﻣﺎﯾﻛـــﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﺳﯿﺎﺳـــﯽ« ﺗﻣﺎﺷـــﺎی دەﻛﺮﺖ ،ﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑھﯚﯾـــوە و ﻟ ھﻣـــﻮو ﺑﻮارﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪا ﺑﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻟﮔـــڵ ھﻣﻮواﻧﺪا رەﻓﺘـــﺎر ﺑﻜﺮـــﺖ» .ﺋم ﺑﻨﻣﺎﯾ ﻟﺳـــر ﺋو ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﯾـــوە داﻧﺪراوە ﻛـــ ھﻣﻮو ﺧﻜﯽ ﻟ
رووی ﻣﺎﻓـــ ﺳﺮوﺷـــﺘﯿﻛﺎﻧوە ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﺮدا ﯾﻛﺴﺎﻧﻦ«) .(4ﭘﻨﺎﺳﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚ ﻛ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ دەﻛﺎﺗـــ ﺑﻨﻣﺎﯾﻛـــﯽ ﺣﻘﻮﻗـــﯽ و ﺳﯿﺎﺳـــﯽ، دەﯾوـــﺖ ﭘﻤﺎﻧﺒ :ﺋو ھـــﺰەی دەﺗﻮاﻧﺖ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ وەك ﻣﺎﻓﻜﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺑﮕﺘوە ﺑﯚ ﺧﻜـــﯽ ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﻟ داڕﺷـــﺘﻨوەی ﯾﻛﺴﺎﻧﺨﻮازاﻧی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﺪا و ﺑرﺟﺳﺘﻛﺮدﻧوەﯾﺎن ﻟ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﺪا .ﺑم ﺋﻤ دەزاﻧﯿﻦ ﻗد و ﺑﺎی ﻣﺮۆڤ ،ﺑﻮﺮی و زﯾﺮەﻛﯽ و ﺟﻮاﻧﯿﯿﻛﯾﺸﯽ ﺑﺷﻜﻦ ﻟ ﻣﺎﻓ ﺳﺮوﺷﺘﯿﻛﺎن و ﻛﭼﯽ ھﯿﭻ ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯿﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﯾﺎﺳﺎﮔﻟﻚ دەرﺑﻜﺎت و ﺗﯿﺎﻧﺪا داوای ﯾﻛﺴـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺎ و ﺑﻮﺮی و ﺟﻮاﻧﯿﯽ ﺑﯚ ﻣﺮۆﭬﻛﺎن ﺑﻜﺎت» .ﺋﮔر ﺣﻜﻮﻣﺗـــﻛﺎن ﺑﯿﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﺒـــﺎ ﻛﺎرێ ﻟﻣڕ ھﺰی زەﯾﻨﯽ و رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮﯾﯿوە ﺑﻜن ،ﻟ ﭘﺸـــوە ﺋﺎﺳـــﺘﯽ زەﯾﻨﯽ و رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﺑﺮدە ﺳرێ« ).(5 ھروەھـــﺎ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎن ﻟ ھﯿﭻ ﺷـــﻮﻨﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﻮە ﺋﺎﯾﺪﯾﺎی ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ﻟﮔڵ واﻗﯿﻊ ﺑﮕﻮﻧﺠﻨﻦ .ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻟﮔﯿﺸـــﯿﺪا ﻧـــﺎ دادﭘروەرﯾـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﭘﯾﻛﯽ رەﺷـــ ﺑ رووﺧﺴـــﺎری ھر ﺣﻜﻮﻣﺗﻜوە .ﺋوەﻧـــﺪەی ھﻧﺪﻜﯽ زۆر ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗـــﻛﺎن وﯾﺴـــﺘﻮوﯾﺎﻧ ھﺎووﺗﯿﺎن ﻟ رووی ﺟﺳـــﺘﯾﯿوە ﺑﻜﻧ ﻛﯚﯾﻠـــ و ﻟ رووی زەﯾﻨﯿﺸـــوە ﻟ دواﻛوﺗﻮوﯾﯿﺪا ﯾﻛﺴﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜن و ﺑ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺶ ﺑﺎج و ﺳراﻧﯾﺎن ﻟﺒﺴﺘﻨﻦ، ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿـــﻮە ﺋوەﻧـــﺪە ﻣﺎﻓﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺎن ﻟ دەﻧﮕﺪان و ھﺒﮋاردﻧﺪا ﺑﯚ داﺑﯿﻦ ﺑﻜن ).(6
ﺋﺎﺳﺘﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﻛﻮردﯾﺪا ﺋﺎﺳﺘﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺑردەم ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﮔﻟﻚ زۆرن و ﺋﺎﺳـــﺘﻧﮕﯽ ﺑﺎﯾﯚﻟﯚژی و ﺟﯿﺎوازﯾﯿ ﺟﯿﻨﺎﺗﯽ و ﺑﯚﻣﺎوەﯾﯿﻛﺎن ﺑﺷـــﻜﻦ ﻟواﻧ .ﺑـــ ﺑوای ﻣﻦ دەﻛﺮﺖ ﻟ ﻛﯚﻣـــﮕﺎ و ﻛﻮﻟﺘﻮورە ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﺪا ﺑﯚ ﺋﺎﺳـــﺘﻧﮕﯽ ﺟﯿﺎوازﯾﺶ ﻟﺑردەم ﯾﻛﺴﺎﻧﯿﺪا ﺑﮕڕﯿﻦ .ﻟم رووەﺷـــوە ﻛﯚﻣـــﮕﺎی ﻛﻮردی ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ﺑرﺟﺳـــﺘﯾ ﻛـــ ﺗﯿﺪا ﻧك ھر ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﺑرﭼﺎو دەﻛوێ ﺑﻜﻮ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟـــ رووی ﻣﮋووﯾﯿـــوە ،ﺧﺳـــﺗﻜﯽ ھرە دﯾﺎری ﭘﻜﮫﺎﺗـــی ﯾﻛﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﯾ. ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺑﺷﻜ ﻟ ﭘﻜﮫﺎﺗی ﺧ و ﺗﯿﺮە و ﺗﺎﯾﻓﻛﺎن و ﺗﻧﺎﻧت ﺑﺷﻜﯿﺸ ﻟ ﺷﻮەژﯾﺎﻧﯽ ﮔﻮﻧﺪ و ﺷﺎرۆﭼﻜ و ﺷﺎرە ﮔورەﻛﺎن .ﻛﯚﻣﮕﺎی ﻛﻮردی ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎی رەﭼﺎوﻛﺮدﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ دروﺳـــﺘﺒﻮوە و ﭘـــرەی ﺑﺧـــﯚی داوە و ﺑﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺷـــﻮەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ،وﻨﺎﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﻛﯚﻣﮕﺎﯾ ﺋﺳﺘﻣ. ھﺒﺗـــ رۆژﮔﺎرﻜـــﯽ زۆر ،ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣوە ،ﻛﺎﺗﻚ ﻧﻮوﺳری ﭘﯿﺎوی ﻛﻮرد رووﺑڕووی ﺳرﭼﺎوەی ﺧﯚرھﺗﻨﺎس و ﮔڕﯾـــﺪە ﺑﯿﺎﻧﯿﯿـــﻛﺎن ﺑـــﻮوەوە و ﻛوﺗـــ ﻗرزﻛﺮدﻧﯽ ﭼﺎوی ﺋوان ﺑﯚ ﺗﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮدﻧوەی واﻗﯿﻌﯽ ﺧـــﯚی ،ﺋﯿﺘﺮ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﮔﻟﻚ ﺷـــﺖ و دﯾﺎردەی ﻧـــﺎو ﻛﯚﻣﮕﺎﻛی ﺧـــﯚی ﺑﺒﯿﻨﺖ ﻛ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻧﻮان ژن و ﭘﯿـــﺎو ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟو دﯾﺎرداﻧ .ﻟﻧﺎو ﺋو ﺳرﭼﺎواﻧدا ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﭼﺎو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻣﻮﺳﻤﺎن و ﻧﺎوﭼﻛدا ﺋوەﻧـــﺪە ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﯿﺰە و ﺑ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﻛﺮاﺑﻮو ،ﻛ ﺋﯿﺪی ﭘﯿﺎوی ﻛﻮرد رﮕـــی ﺑﺧﯚی ﻧدەدا ﺋم وﻨﺎﻛﺮدﻧ ﺟﻮاﻧی ﻛﭻ و ژﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜﺎﺗ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯽ واﻗﯿﻌﻜـــﯽ ﺟھﻧﻣـــﯽ ﻛ ھـــر ﺑﯚﺧﯚی و ﺑ زەﺑﺮی دەﺳﺗ ﻧﺮﺳـــﺎﻻرﯾﻛی ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯿﺎن دروﺳﺘﻜﺮدﺑﻮو .ﺑﯚﯾ درۆﯾﻛﯽ ﮔورەی زۆرﯾﻨی ﺧﯚرھﺗﻨﺎﺳـــﻛﺎن ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﻛﻮرد ﻟﮔڵ ﻧﺮﯾﻨدا ﯾﻛﺴـــﺎﻧ و ﺋﻣش ﺧﺰﻣﺗﻜﯽ زۆری ﺑ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻرﯾﯽ ﻛﻮردﯾﯽ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻟ ﺳـــﺎﯾﯾﺪا ﺑردەواﻣﯽ ﺑﺪات ﺑ وەدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑرژەوەﻧﺪﯾ دۆزەﺧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﺳر ﺣﺴﺎﺑﯽ ژن و درۆﻛ ھﻨﺪەی دﯾﻜ ﮔورە ﺑﻜﺎت. ﺋﻤ ﻧﻤﻮوﻧی ﺋﺎﻓﺮەﺗـــ ﻧﺎودارەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎن ﻛﺮدووەﺗ ﺑﻨﺸـــﺘ ﺧﯚﺷی ﺳرزاران ﻛ ﭼﯚن ﺣﻮﻛﻤﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮوەﺗ دەﺳﺖ و ﻛﺎروﺑﺎری ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﺎن راﭘڕاﻧﺪووە ،وەﻟ ﺋوە ﻟﺑﯿﺮی ﺧﯚﻣﺎن دەﺑﯾﻨوە ﻛ ﺋوان وەك ﻣﺮۆڤ و وەك ﺧﻮدﻚ ﭼﻧﺪە ﻟ ﺑدﮔﯚﯾﯽ ﻛﯚﻣﮕﺎ ﺗﺮﺳـــﺎون و ﻟ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧـــﺪا ﭼﻧﺪە ﻧﺎﻛﺎم و ﺑﺒش ﻛـــﺮاون و رۆژاﻧ رووﺑـــڕووی چ ﺗﺎﻧ و ﺗﺷـــرﻚ ﺑﻮوﻧﺗوە .ﺋم ﻛﯚﻣﮕﺎﯾی ﺋﺴﺘﺎ و ﻟم ﺳـــردەﻣدا دوو وەزارەﺗﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆﭬﯽ ھﯾ ،ﺋﯿﺪﯾﻌـــﺎی ﻣدەﻧﯿت ،دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿت و ﻋﯿﻠﻤﺎﻧﯿـــت دەﻛﺎت و ﻛﭼﯽ ﺋوەﻧﺪە رەق و ﺑ وﯾﮋداﻧﺎﻧ ﻣﺎﻣ ﻟﮔـــڵ ﻛﭽ ﺧﻮﻨﺪەوارەﻛﺎﻧﯽ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ،ﺧﺎﻧﻤ ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ،ﻛﭽﺎﻧﯽ ﺑﻮاری ھﻮﻧر و وەرزش و راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﺪا دەﻛﺎت و ﻟھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ،ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ ﺋو ﻧﺮﺳﺎﻻر و ﭘﯿﺎوە ﺑﯿﻤﺎراﻧ دەﻛﺎت ،ﻛـــ ﻟ ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛﺎن و ﺧﺳـــﺘﺧﺎﻧ و
ﺑـــﺎزاڕ و ﻗﯾﺴـــری و ﺷـــﻮﻨ ﻗرەﺑﺎﻐﻛﺎﻧﺪا ﺑـــﺮەو دەدەن ﺑ ھﻮﻧری »دەﺳـــﺖ ﺑﯚ ﺑﺮدن، ﻧﻘﻮڕﭼﮕﺮﺗﻦ ،ﻟﺒﺎداﻧوە و ﺗﺎﻧﻟﺪان ،«..دەﺑﺖ ﻟ رۆژﮔﺎری ﺧﯚﯾﺪا چ ﺗﯿﻐﻜﯽ ﺋﺎراﺳـــﺘی رۆﺣﯽ ﺋـــو ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧ ﻛﺮدﺑﺖ ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑ" ﺋﺎﻓﺮەﺗ ﻧﺎودارەﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮرد" ﻧﺎوﯾﺎن دەﺑﺎت؟ ﻟـــ ھﻧﺎوی ﻛﯚﻣـــﮕﺎی ﺋﻤـــدا ﺑرﻟوەی ﺑﺎوەڕھﻨﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎو ﺑوا ﺑﺖ ﺑ ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ، ﺑﺎوەڕﻜـــﯽ دی ﺋﺎﻣﺎدەﯾ ﻛـــ ﻓﺮﯾﺎن دەﻛﺎت ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﻛم ﺗﻣﺎﺷﺎی ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﺑﻜن :ﻧﺰﻣﻨﯚڕی ﻟ ژن ﺋو ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣـــﯽ ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدﻧی ﻧﺮﯾﻨی ﻛـــﻮردە ﺗﺎ ﺑھﯚﯾوە ﺋو ﻣﺗﺮﺳـــﯿﯿ ﺑﯚﺳـــر زەﻛـــری ﺧﯚﯾﺎن ﻛـــم ﺑﻜﻧوە ﻛـــ ﻟ ﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗـــﺪا دەﯾﺒﯿﻨﻦ .ﺋﺎﺧﺮ ﻟـــ ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛﺪا ﻛ زەﻛرﺳﺎﻻری ﺣﻮﻛﻢ ﺑﻜﺎت ،ﺗﺮﺳﯽ ﻟ دەﺳﺘﺪاﻧﯽ وا دەﻛﺎت ھﻣﻮو ﭘﯿﺎواﻧﯽ ﺋم وﺗ ﺑﺒﻨ ﺟﻧﺪرﻣ و ﭘﺎﺳـــواﻧﯽ ﻗی زەﻛر .ھر ﻟﺮەﺷـــوەﯾ ﻛﺎﺗﻚ ﺷـــڕی ﺷرەف دەﺳـــﺘﭙﺪەﻛﺎت ،ﺋﯿﺪی ھﻣـــﻮو ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺷـــڕﻛﺮدن دەﺧﺎﺗ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾوە .رەﻧﮕـــ ﺋﻤ ﺗﺎﻗ ﻣﯿﻠﻠﺗﻚ ﺑﯿﻦ ﻛ ژﻣﺎرەی ﻛﻮژراوەﻛﺎﻧﯽ ﺷڕی ﺷرەﻓﯽ ﻟ ﺷڕەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻛﻣﺘﺮ ﻧﺑﻦ و دواﺟﺎر ھﻣﻮو ﺷڕﻛﺮدﻧﻜﻤﺎن ﺑ ﺷڕی ﺷرەف ﻧﺎوﺑﺮدﺑﺖ. ﺑواھﻨﺎن ﺑوەی ﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪا ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﻧﺰم ﺗﻣﺎﺷﺎی ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﺑﻜﯾﻦ ،ﭘﯿﺎوی ﻛﻮردی ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮدووە ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﺳﺘﯾﯿﺸـــﺪا ﻟ ﺧﻮارەوە ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەت ﺑواﻧ و زۆرﺟﺎرﯾﺶ ﺋوەﻧﺪە ﺳری ﻟ ﭘﺎﯾﺪا داﻧواﻧﺪووە، ﻛ ﺋﯿـــﺪی ﺟﺎﻣﺎﻧﻛی ﻟﺑـــردەم ﭘوەﻛﺎﻧﯿﺪا ﻟﺒﻜوﺘـــ ﺧـــﻮارەوە! ﺋﻣش ﺧﺳـــﺗﻜﯽ دووڕووﯾﯽ ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﭘﯿﺎودا دروﺳﺘﻜﺮدووە :ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺪا دەﺑﺘ ﺷﺮ و ﺑ ﭼﻨﮕﻮڕی وﺷی رەق و ﻧﯿﮕﺎی ﻛچ و ﻣﯚڕەﻛﺮدن و ﺗﺎﻧﻟﺪان رووﺑڕووی ﻣﯿﯿﻨﻛﺎن دەﺑﺘوە و ﺑﻣش ﺗﺮﺳﯽ ﺧﯚی ﻟ) ﻋورەت( دەﺷـــﺎرﺘوە .ﻟ ﺧﻮەﺗﯽ رووﺗﺒﻮوﻧوەﺷﺪا دەﺑﺘوە ﺑو ﮔﯚﻟﻜی ﻛ ﺟﮕ ﻟ ﻣﮋﯾﻦ ھﯿﭻ ﺗﻣﻧﺎﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﻧﯿﯿ و ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﻣش ﺣﻗﯿﻘﺗﻛﯾﺗﯽ. ﺋـــم دﯾﺪە دووﻓﺎﻗﯿ ھـــر ﺗﻧﯿﺎ ﻟ رەﻓﺘﺎر و ﺧـــﻮوی ﻧﺮﯾﻨـــدا رەﻧﮕﯽ ﻧداوەﺗـــوە ،ﺑﻜﻮ ﺑﺷﻜﯿﺸـــ ﻟ ﭘﻜﮫﺎﺗی ھﻣـــﻮو ﺋو ﯾﻛ و ﮔﺮووپ و دەزﮔﺎﯾﺎﻧـــی ﻛ ﻧﺮﯾﻨ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﺋﻤـــدا ﺣﻮﻛﻤﯿـــﺎن دەﻛﺎت .ﻣـــﻦ ھوـــﺪەدەم دەرﻛوﺗﻛﺎﻧـــﯽ ﺋو دووﻓﺎﻗﯿ ﻟ ﺳـــ ﻛﺎﯾی ﺟﯿـــﺎوازدا ﺑ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﺑﮫﻨﻤوە ﻛـــ ﺋواﻧﯿﺶ ﻛﺎﯾی ﻣﺎڵ )ﺧﺎﻧﻮو( ،ﻛﺎﯾی ﺟﺳـــﺘ و ﻛﺎﯾی ﺋﺎﯾﻨﻦ .دەﻣوﺖ ﻟ رﮕی ﺋو ﻧﻤﻮوﻧﺎﻧوە ﺑﻢ: ھﻧﺪﻚ ﻟ ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﺋﻤدا ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮوری و ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯿوە ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﭘﯾﻮەﺳﺘﻦ ﺑو ﺗواﻧﯿﻨ ﺑﻨﻣﺎﯾﯿوە ﻛ وەﻛﻮ ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﻧﺮﺳـــﺎﻻری ﻛﺎری ﺧﯚی ﻟﺳـــر رەﮔزی ﻧﺮﯾﻨ دەﻛﺎت و ﻓﺮﯾﺎن دەﻛﺎت ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﻛم ﺗﻣﺎﺷﺎی ﻣﯿﻨ ﺑﻜن و ﻧﺰﻣﻨﯚڕی ﺑﺒﺘ ﺑﺷﻚ ﻟ رواﻧﯿﻨﻛﺎﻧﯿﺎن.
ﯾﻛم :ﻛﺎﯾی ﻣﺎڵ :ﺗڕاﯾﯽ و وﺷﻜﺎﻧﯽ ﻣﺎﯽ ﻛﻮردی ﺑرﻟوەی ﻓزا و ﻛﺷﻚ ﺑﺖ ﺑﯚ ﭘﻜوەﺑـــﻮون و ﺑﯚ ﭘﻜوە ژﯾﺎن و ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﺮ ﺑﻮون ،ﻓزاﯾﻛ ﺑﯚ ﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوە و ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺷﻮﻨﺪا .ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻرﯾﯽ ﻛﻮردی ﺟﮕ ﻟوەی ﻛ ﺷـــﻮﻦ داﮔﯿﺮ دەﻛﺎت و ﺑ ﻧﺎوی ﺧﯚﯾوە ﺗﯚﻣـــﺎر و ﺗﺎﭘﯚی دەﻛﺎت ،دﺖ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﺮﯾﻨﯾﯽ و ﻣﯿﻨﯾﺸوە داﺑﺷﯽ دەﻛﺎﺗوە. ﻣﺎـــﯽ ﻛـــﻮردی ﻟ دوو ﺑﺷـــﯽ ﺳـــرەﻛﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە ﻛ ﺗڕاﯾﯽ و وﺷﻜﺎﻧﯿ ،واﺗ ﻣﺗﺒخ و دﯾﻮەﺧﺎن ﯾﺎن ژووری داﻧﯿﺸﺘﻦ .ﻣﺗﺒخ ﺷﻮﻨﻜ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻧﺮﺳﺎﻻری ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﻜﺮدووە ﺑ ﻣﯿﻨ. ﻟ ﻣﺎﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺋو ﺷﻮﻨ ﺳرەﻛﯿﯿی ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺎﻧی ﺧﯚی ﺗﺪا دەﺳـــﻟﻤﻨﺖ ﻣﺗﺒﺧ و ﭘﯿـــﺎوی ﻛﻮرد ﺑرﻟـــوەی ﺑ دوای ھﺎوﺳر و ﻛﺳـــﻜﺪا ﺑﮕڕﺖ ﺗﺎ ژﯾﺎﻧﯽ ﻟﮔﺪا ﺑرﺘ ﺳـــر ،ﺑدوای ﺋﯿﺸـــﻜر و ﻛﺮﻜﺎرﻜﺪا دەﮔڕێ ﺗﺎ ﻣﺗﺒﺧﻛی ﺑﯚ ﺑڕﻮە ﺑﺒﺎت .ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ ﻣﺎﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ،ﻛ داﻣزراوﻜﯽ ﻧﺮﺳﺎﻻراﻧﯾ، ﺑرﻟوەی وەك ﻣﺮۆﯾﻛﯽ ﺳرﺑﺧﯚ ﻛ ﺧﺎوەﻧﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ و ﺗﺎﻛﺎﯾﺗﯽ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪﯾﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ، ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺑﯚ ﺑﻜﺮﺖ ،دەﻛﺮﺘ ھﺰﻜﯽ ﺑرھﻣﮫﻦ ﻛ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﻛرەﺳﺘ ﺧﺎوەﻛﺎن ﺑﻜﺎﺗ ﺧﯚراك و ﺷـــﻮ .ﻣﺗﺒـــخ ﺋـــو ﻓﺎﺑﺮﯾﻜـــ ﺑﭽﻜﯚﻟﯾی ﺧﺰاﻧ ﻛ ﻛﺮﻜﺎرەﻛی ﻧﺎوی ﻟ رﮕی ﺧﯚراك ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧـــوە ﺑﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﺎﻧی ﺧﯚی ﻟ ﻻﯾن ﻧﺮەوە ﺑدەﺳـــﺘﺪﻨ ،ﻛ ﻟ ﺑﺷـــﻛی دﯾﻜی ﻣﺎﺪا داﻧﯿﺸـــﺘﻮوە و ﺋوەش دﯾﻮەﺧﺎن و ژووری داﻧﯿﺸـــﺘﻨ .ﻓﺮﻧﺎن ﺑﺮۆدﻞ ،ﻣﮋووﻛﺎری ﻓڕەﻧﺴـــﯽ و ﯾﻛﻚ ﻟـــ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﺋﻧﺎڵ ،ﺋم ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾـــ وەك ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﻧﻮان ﻻدێ و ﺷـــﺎر ﺑﺎﺳـــﺪەﻛﺎت و ﭘﯿﻮاﯾـــ ﻻدێ ﺋو
ﺷﻮﻨﯾ ﻛ ﺧﯚراك ﺑرھﻣﺪﻨ و ﺷﺎرﯾﺶ ﺋو ﺷﻮﻨﯾ ﻛ ﺗﯿﺪا ﺳـــﺎﺧﺪەﻛﺮﺘوە .ﺋﮔرﭼﯽ ﻟـــم ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾـــدا ﻻدێ ﺑرھﻣﮫـــﻦ و ﺷـــﺎر ﺑرﺧﯚرە ،ﻛﭼﯽ دەﺳـــت و زەﺑﺮ و زەﻧﮓ ﻟ دەﺳﺘﯽ ﺷﺎرداﯾ .(7) ﺑو ﺟﯚرەش ﺷﺎر ﺑرﺧﯚری و ﻣﺸـــﺧﯚرﯾﯽ ﺧﯚی ﻛ ﺧﺎ ﻻوازەﻛﯾﺗﯽ ،ﻟ رﮕی ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ دەﺳﺗوە دەﺷﺎرﺘوە. دەﻛﺮێ ﻟـــم رواﻧﮕﯾـــوە ﺑﯿـــﻦ :ﻣﺗﺒخ ﻟـــ ﯾﻛی ﻣﺎﺪا ھﻣﺎن ﻻدﯿـــ و دﯾﻮەﺧﺎﻧﯿﺶ ﺷﺎر .ﻣﺗﺒخ ﺑرھﻣﺪﻨ و دﯾﻮەﺧﺎن دەﯾﺨﻮات )ھروەك ﭼـــﯚن ﻣﺗﺒخ ﺑـــ دوای داﻧﭙﺪاﻧﺎن »ﺋﯿﻌﺘﯿـــﺮاف«دا دەﮔڕـــﺖ و دﯾﻮەﺧﺎﻧﯿﺶ ﺋو دەﺳـــﺗی ﻟﯿ ﻛ دەﺗﻮاﻧﺖ ﺋﯿﻌﺘﯿﺮاف ﺑﻜﺎت ﯾﺎن ﻧﯾـــﻜﺎت( .ﻣﺗﺒخ ﺋـــو ﻛﺎﺋﯿﻨی ﻟﯿ ﻛ ﻟﮔـــڵ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧﯽ ھر ژەﻣﻜـــﺪا ﭼﺎوەڕواﻧ ﻧﻤﺮەی ﺑﯚ داﺑﻨﺮﺖ و دەﺳﺘﺨﯚﺷـــﺎﻧی ﻟﺒﻜﺮﺖ و ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزەﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚی وەرﺑﮕﺮـــﺖ ،ﺋﮔرﭼﯽ زۆرﺑـــی ﻛﺎت ﺗﻧﯿـــﺎ »ﺳـــﻮﺮی« و »ﻛـــم ﺧﻮێ«ی ﯾﺎﺧـــﻮد »زۆرﻛﻮن« و »ﻧﻛﻮن«ی ﺧﻮاردﻧـــﻛﺎن ،ﯾﺎن ﺗﺎﻣﻮوﯾ ﻛـــ ﺑ رﻜوت ﻛوﺗﻮوەﺗ ﺳـــر ﻗﺎﭘﻛﺎن ،ﺑﺳﻦ ﺑﯚﺋوەی ﻟ ﺗرﯾﻘﻜﺮدﻧوە و دەﺳﺘﺸﻜﺎن زﯾﺎﺗﺮ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜی ﺑ ﻧﺴـــﯿﺐ ﻧﺑﺖ .ﺋـــم ﭼﺎوەڕواﻧﯿی ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﻣﺗﺒخ ﻟ دﯾﻮەﺧﺎن )ﻛ ﺷﻮﻨﯽ ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﯽ ﺧﻮاردﻧﻛﯾﺗـــﯽ( ،ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﺗﺮﺳـــﺎوی ﭼﺎوەڕواﻧﻜﺮدووی ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەت دروﺳـــﺘﻜﺮدووە ﻛ ھﻣﻮو ﺑوا ﺑﺧﯚﺑﻮوﻧﻜﯽ ﻟﺴﻧﺪووەﺗوە .ھر ﺑﯚﯾﺷ ﻛﺎﺗﻚ ﻧﺎﻧﻛ زەھﺮەﻣﺎر دەﻛﺮﺖ ،ﯾﻛم ﭘﺮﺳـــﯿﺎری داﯾﻜﻤﺎن و ﻛﺎﺑﺎﻧﯽ ﻣﺎڵ ﺋوەﯾ» :ﺑﯚ ﻧﺗﺎﻧﺨﻮارد! ،دﯾﺎرە ﺑدﺘﺎن ﻧﺑﻮو؟!«.
ﺳرەوە و ﺧﻮارەوە داﺑﺷـــﺒﻮوﻧﯽ ﻣﺎﯽ ﻛﻮردی ﺑﺳـــر ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﺗڕاﯾﯽ و وﺷﻜﺎﻧﯿﺪا ،داﺑﺷﻜﺮدﻧﻜﯽ دی ﺑ دوای ﺧﯚﯾﺪا دﻨ ،ﻛ»ﺳـــرەوە« و »ﺧﻮارەوە« و »ﺗﺧﺘﺎﯾﯽ« و »ﺑرزی«ﯾ .ھﻣﯿﺸ ﻟ ﻣﮋوودا ﻓرﻣﺎﻧﻛﺎن )چ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﻮوﺑﻦ ﯾﺎن دﻧﯿﺎﯾﯽ( ﻟ ﺳـــرەوە و ﺑرزاﯾﯿوە ھﺎﺗﻮون و ﺧﻮارەوە ﺗﻧ ﻣﻠﻜﭼـــﯽ و ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧـــﯽ ﻟ ﺋﺳـــﺘﯚ ﺑﻮوە. ﺳرەوە ﺷـــﻮﻨﯽ ﻛﺳﺎﻧﻜ ﺑﯾﺎرﯾﺎن ﻟ دەﺳﺘ و ﺧﻮارەوەش ﺷـــﻮﻨﯽ ﺋو ﻛﺳﺎﻧﯾ ﻛ دەﺑﺖ ﺟﺒﺟـــﯽ ﺑﻜن و ﻓرﻣﺎﻧﺒردار ﺑﻦ .ﺳـــرەوە ﺷـــﻮﻨﯽ ﻧﺮﯾﻨﯾ و ﺧﻮارەوەش ھـــﯽ ﻣﯿﯿﻨ. ﺗﻧﺎﻧـــت ﺋﮔـــر ﺋﺎﻓـــﺮەت ﻣﺗﺒﺧﯿـــﺶ وەك ﺷﻮﻨ ﺳـــرەﻛﯿﻛی ﺧﯚی ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﺟﺒﮫﺖ و ﺑﺘ دﯾﻮەﺧﺎن و ژووری داﻧﯿﺸﺘﻨوە، ﯾﺎ ﺑﯚ ﺋﺎوداﻧـــﯽ ﮔﻮڵ و ﺋﯿﻨﺠﺎﻧﻛﺎن دﺖ ،ﯾﺎن ﺑﯚ ﺳـــﯾﻨوەی ﻣـــﺰ و ﻛﻮرﺳـــﯿﻛﺎن ،ﯾﺎﺧﻮد ھر ﻧﺎﯾﺗ ﻻی ﺳرەوەی دﯾﻮەﺧﺎﻧوە ،ﺑﻜﻮ ﺋو ﻟ ﺧﻮارەوە ،ﻟ ﺗﺧﺘﺎﯾﯽ و ﻟﻻی ﺳﻣﺎوەر و ﻗﯚری و ﭘﯿﺎﻛﺎﻧوە )ﻛ دەﻻﻟﺗﻦ ﺑﯚ ﭘﯾﻮەﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺋو ﺑ ﻋرد و ﺑ ھرﻤﯽ ﺗڕاﯾﯿوە( ،ﻧﯿﺸﺘﺟ دەﺑﺖ .واﺗ ﺋو ﻟو ﺑﺷـــی ژووردا ﺷـــﻮﻨﯽ ﺧﯚی دەﮔﺮﺖ ﻛ" ﻧﺰﯾﻜﺘـــﺮە" ﻟ ﻣﺗﺒﺧوە و »ﻧﺰﻣﺘﺮﯾﺸ «ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻗﻧﻓ و ﻛﻮرﺳﯿﻛﺎن، ﻛـــ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺳـــرەﻛﯿﯽ داﻧﯿﺸـــﺘﻨﯽ ﭘﯿﺎون و دەﻻﻟت ﻟ دەﺳـــﺗﻤﻧﺪﯾﯽ ﺋو دەﻛن .ﺋﮔر ﺗﻟﻓﺰﯾﯚن و ﻛواﻧﺘرﯾﺶ دوو ﭘﻜﮫﺎﺗی دﯾﻜی ﻣﺎﯽ ﻛﻮردی ﺑﻦ ،ﺋـــوە ﺗﻟﻓﺰﯾﯚن ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺘﺮە ﺑـــ ﻧﺮﯾﻨـــ و ﻛواﻧﺘرﯾﺶ ﺑ ﻣﯿﯿﻨـــ .ﭘﯿﺎو راﺳـــﺘوﺧﯚ رووﺑڕووی ﺗﻟﻓﺰﯾﯚن دادەﻧﯿﺸ و ﺋﺎﻓﺮەت ﺑدەم ﭼﺎ ﺗﻜﺮدﻧوە ،ﻟﻻوە ﺗﻣﺎﺷـــﺎی دەﻛﺎت .دەﺳﺗﯽ ﻛﻧﺎڵ ﮔﯚڕﯾﻦ و ﺗﻣﺎﺷﺎﻛﺮدﻧﯽ ﺑرﻧﺎﻣـــ و ھواـــﻛﺎن و ﺗﻧﺎﻧـــت ﻗﻔﻜﺮدﻧﯽ ﻛﻧﺎـــ ﻣﺗﺮﺳـــﯿﺪارەﻛﺎﻧﯿﺶ )ﺋـــو ﻛﻧﺎﻧی ﭼـــﮋی ﺟﺳـــﺘﯾﯽ ﻧﻤﺎﯾﺶ دەﻛـــن( ،ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﭘﯿﻮار )ﻏﯿﺎب(ی ﻧﺮﯾﻨدا ،دەﺳﺗﯽ ﭘﯿﺎوە ﻧك ﺋﺎﻓﺮەت. ﻛواﻧﺘرﯾﺶ ﺷﺎﺷـــﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﻧﺎو ژووری داﻧﯿﺸـــﺘﻦ و ﻣﺎـــ ،ﻛـــ ﺋﺎﻓﺮەت ﺑـــ ھﯚﯾوە ﻣﻮﻣﺎرەﺳـــی دەﺳﺗ ﺷﻮوﺷـــﯾﯿﻛی ﺧﯚی دەﻛﺎت ،ﺋﮔرﭼـــﯽ ﺋـــو ﺑ ﺗـــواوی ﺧﺎوەﻧﯽ ﺷـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوی ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﺋرﻛﯽ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯿﺎن و ﺧﺎوﻦ راﮔﺮﺗﻨﯿﺎﻧﯽ ﻟ ﺋﺳﺘﯚﯾ .ﭼﻮﻧﻜ دواﺟﺎر ﻛواﻧﺘر و ﻛﻟﻮﭘﻟﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﯾﺸـــﯽ ﺑو ﭘﺎرەﯾ ﻛـــدراون ﻛ ﭘﯿﺎو ﭘﯾﺪای ﻛـــﺮدووە و ھر ﺋم ﭘﺎرەﯾﺷـــ ﻛ دەﺳﺗﯽ ﺳـــرەوە ﺑﯚ ﻧﺮﯾﻨ ﭘﺎوان دەﻛﺎت و ﺷـــﻮﻨﯽ ﻣﯿﯿﻨش ﻟ ﺧﻮارەوە، ﯾﺎن ﻟ ژﺮەوە دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن دەﻛﺎت.
دووەم :ﻛﺎﯾی ﺟﺳﺘ :رووﻧﺎﻛﯽ و ﺗﺎرﯾﻜﯽ داﺑﺷﻜﺮدﻧﻜﯽ دﯾﻜی ﻧﺎو ﻣﺎﯽ ﻛﻮردی ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ داﺑﺷﺒﻮون ﺑﺳر رووﻧﺎﻛﯽ و ﺗﺎرﯾﻜﯿﺪا و ﺋم داﺑﺷـــﺒﻮوﻧش ﻧك ھر ﺋﺎﺳﺘﻧﮕﻜﯽ دﯾﻜی ﺑردەم وەدﯾﮫﺎﺗﻨﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯿ ﻟ ﻧﻮان ﻧﺮ و ﻣﺪا ،ﺑﻜﻮ ﺋو ﺳﺎﺗوەﺧﺘﯾﺸ ﻛ دووڕووﯾﯽ
)ﻓﯚﺗﯚ :ﻛﺎوە ﺷﺦ ﻋﺑﺪو( ﻧﺮﯾﻨﻣﺎن ﺑـــﯚ ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﺗﺮ دەﻛﺎ .رووﻧﺎﻛﯽ ﺋو ﺑﺷـــﯾ ﻟ» ﻛﺎت« ﻛ ﺗﯿﺪا دەﺳـــﺗﯽ ﻧﺮ ﻟ رﮕی ﻓرﻣـــﺎن و ﭼﺎوەڕواﻧﯿﻛﺎﻧﯿوە ﺧﯚی ﺑﯾـــﺎن دەﻛﺎت .رووﻧﺎﻛﯽ زەﻣﻧـــﯽ ﺋواﻧﯾ ﻛ ﭘﯾﺎﻣﻜﯿﺎن ﭘﯿ ﺑﯚ راﮔﯾﺎﻧﺪن و وەڕووﺧﺴـــﺘﻦ و ﺳـــﭘﺎﻧﺪن .وەك ﻓﻮﻛﯚ ،ﻟ ﻛﺘﺒﯽ )ﻛﯚﻧﺘﺮۆڵ و ﺳـــﺰا(دا ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﻜﺮدووە ،ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﻛﺎت ﺑـــﯚ ﺟﺎڕداﻧﯽ ﻓرﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎﺷـــﺎ ﺑﯾﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﺷـــﺎر ﺑﻮون ﻛـــ زۆرﺟﺎرﯾﺶ ﺑﻮوﻧﺗ ﺷﻮﻨﯽ ﻟ ﺳـــﺪارەداﻧﯽ ﺳرﭘﭽﯿﻜران .ﺑﺎﻧﮕﯽ ﭘﻐﻣﺒران ﺑ" ﺋﺎﺷـــﻜﺮا" ﺑﻮوە و )ﺷـــﯾﺘﺎن( و )ﺋﺎﻓﺮەت( ﺑردەﺑﺎراﻧﻜﺮدن و ﺗﺰاﺑﺷـــﺘﻦ ﺑ ﺟﺳﺘﯾﺎﻧﺪا دﯾﺎردەی رۆژی رووﻧﺎﻛﻦ .ﺑ ﻛﻮرﺗﯽ: دەﺳـــت ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛ ﻟﺑر رووﻧﺎﻛﯿﺪا ﺧﯚی دەﺳـــﻟﻤﻨ و ﺑﺪەﺳـــﺗﯿﯿﺶ ﻟ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿﺪا ﺧﯚی دەﺷـــﺎرﺘوە .ﺑم ﺋم ﻗﺴﯾ ھﻣﯿﺸ ﺑﺪەﺳـــﺗﯿﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗـــﯽ ﻧـــﺎو ﻣﺎـــﯽ ﻛﻮردی ﻧﺎﮔﺮﺘوە. ﯾﻛﻚ ﻟو ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯿﺎﻧی دەﺳﺗﯽ ﻧﺮ ﻟ ﻧﺎو زەﻣﻧ رووﻧﺎﻛﻛی ﻣﺎﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺧﯚی ﻟﺳر ﺑرھم دﻨﺘوە ،ﺟﺳﺘی ﻣﯿﯿﻨﯾ .ﺟﺳﺘی ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ زەﻣﻧﯽ رووﻧﺎﻛﯿﯽ ﻣﺎﺪا ﺟﺳﺘﯾﻛﯽ ﺳـــﺘﻣﻠﻜﺮاوە و ﺑردەوام ﻟﺑردەم ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﻧﯿﮕﺎی ﻛچ ،ﻣﯚڕە ،ﺧﺴـــ ،ﺋﺎﻣﺎژەی ﺷڕاﻧﯽ، ﻗﺴـــ ﻟﮔﻨﻛـــﺮدن ،دەﻧـــﮓ ﻟﺒرزﻛﺮدﻧوە، ﭘﺸﺘﺘﻜﺮدن و ﺟﺎروﺑﺎرﯾﺶ ﻟﺪاﻧﯽ راﺳﺘوﺧﯚداﯾ. وەﻟ ھﻣﻮو ﺋم دەﺳـــﺗی ﻧﺮ ﻟ رووﻧﺎﻛﯿﺪا ﺑ ﻛﺎرﯾﺪﻨ ﺑﯚ ﺷـــﺎردﻧوەی ﺋو ﺗﺮﺳـــی ﻛ ھﯾﺗﯽ ﻟ ﺋﺎﺳـــﺖ دۆڕاﻧﺪﻧﯽ ﭘﮕـــی ﺧﯚﯾﺪا،
33
ﺋو ﺑﯿﺮی دەﭼﺘـــوە ﻛ ﭘﺶ رووﺗﻜﺮدﻧوە و دەﺳﺘﺒﺳـــرداﮔﺮﺗﻨﯽ ﺟﺳـــﺘی ﻣﯿﯿﻨﻛی ﺑردەﺳـــﺘﯽ ،ﻟ چ دۆﺧﻜﯽ ﭘﺎڕاﻧوە و ﻻﻧوە و ﺳﺘﺎﯾﺸـــﻜﺮدن و ﺧﯚ ﺑﭽﻮوﻛﻜﺮدﻧـــوەدا ﺑﻮوە، ﭼـــﯚن ﺑﺒﻮوەوە ﺑ ﻣﻨﺪاﻜﯽ ﺑﺪەﺳـــت و ﺑﯚ دەﺳﺘﮕﯾﺸـــﺘﻦ ﺑ ﻣﯿـــﻮە ﺧﻮداﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەت
ﭘﯿﺎوی ﻛﻮرد ﺑرﻟوەی ﺑ دوای ھﺎوﺳر و ﻛﺳﻜﺪا ﺑﮕڕﺖ ﺗﺎ ژﯾﺎﻧﯽ ﻟﮔﺪا ﺑرﺘ ﺳر ،ﺑدوای ﺋﯿﺸﻜر و ﻛﺮﻜﺎرﻜﺪا دەﮔڕێ ﺗﺎ ﻣﺗﺒﺧﻛی ﺑﯚ ﺑڕﻮە ﺑﺒﺎت.
ﺋو ھﺰەی دەﺗﻮاﻧﺖ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ وەك ﻣﺎﻓﻜﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺑﮕﺘوە ﺑﯚ ﺧﻚ، ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﻟ داڕﺷﺘﻨوەی ﯾﻛﺴﺎﻧﺨﻮازاﻧی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﺪا و ﺑرﺟﺳﺘﻛﺮدﻧوەﯾﺎن ﻟ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﺪا ﻟ زەﻣﻧـــﯽ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯽ ﻣﺎـــﺪا دەﺑﺘ ﺟﯚرێ ﻟ ﺳﺘﺎﯾﺸﻜﺮدﻧﯽ ﺳﺎﺗوەﺧﺘﯿﺎﻧی ﺟﺳﺘی ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ ﭘﻨﺎوی وەدەﺳﺘﮫﻨﺎن و ﭘﺎواﻧﻜﺮدﻧﯿﺪا. ﭘﯿـــﺎوی ﻛـــﻮردی ﺑـــ ھﻣﺎن رـــﮋەی ﻛ ﻟ رووﻧﺎﻛﺎﯾﯿـــﺪا ﺑراﻣﺒـــر ﺑ ﺟﺳـــﺘی ﺋﺎﻓﺮەت ﺗﻮﻧﺪڕەوە و ﺑ درﮋاﯾﯽ ﻣﮋوو وﯾﺴﺘﻮوﯾﺗﯽ ﺑرﮔﯽ داﭘﯚﺷـــﯿﻨﯽ ﺑﻜﺎت ﺑ ﺑردا و ﯾﺎﺳـــﺎﺧﯽ ﺑﻜﺎت، ﺋوە ﻟـــ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿﺪا دەﺑﺘـــ ﻛﯚﯾﻠ و ﻣﻠﻜﭼﯽ ﺗـــﺎ رووﺗﯽ ﺑﻜﺎﺗوە و ﺑﯿﻜﺎﺗ ھﯽ ﺧﯚی .دەﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻢ :ﻧﺮﯾﻨی ﻛﻮرد ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ،ﺑھﯚی ﺋو
ھﻣﻮو ﭼﭘﺎﻧﺪﻧ زۆرەی ﻧﺎو ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻛﻮردی، ژﯾﺎﻧﻚ دەژی ﻟ ﭘﻨﺎوی رووﺗﻜﺮدﻧوەی ﺋﺎﻓﺮەﺗﺪا و ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺋو ژﯾﺎﻧ ﺑﺮﯾﺘﯿـــ ﻟ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺟﺳﺘﯾﯿﺎﻧی ﺋﺎﻓﺮەت ،ﻧك رۆﺣﯿﺎﻧ .ھرﺑﯚﯾﺷ ﺑـــردەوام وەك ﺗﯿﻨﻮوﯾك ﻟم ﺋﺎﻓﺮەﺗوە ﺑرەو ﺋواﻧﯿﺘـــﺮ دەڕوات و ﺟﺎروﺑﺎرﯾـــﺶ ﻧﺎﭼﺎرە ﺑﺎﺟﯽ ﺋم ﺗﯿﻨﻮﺘﯽ ﺷـــﻜﺎﻧﺪﻧی ﺑﺪات ،ﺟﺎ ﻣﺎدی ﺑﺖ ﯾﺎن رۆﺣﯽ ﯾﺎﺧﻮد ھردووﻛﯿـــﺎن ﭘﻜوە .ﺑم ﺟﺳـــﺘی ﺋﺎﻓـــﺮەت ﻗﯾﻛ دەﺑـــﺖ ﭘﯿﺎو ﻟ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿﺪا داﮔﯿﺮی ﺑـــﻜﺎت و ﻟ رﮕﯾوە دﻨﯿﺎ ﺑﺘوە ﻛ ﺋو ھﺸـــﺘﺎ ﻧﺧﺳـــﯿﻮە و زەﻛری ﺧﯚی وەك رەﻣﺰی دەﺳﺗﻛی ﻟدەﺳﺘﻨداوە. ﺋﻣ ﺗﺎﻗ ﺷڕﻜ ﭘﯿﺎوی ﻛﻮردی ﻟ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿﺪا دەﯾﻜﺎت ﻧك ﻟ رووﻧﺎﻛﯿـــﺪا ،ﭼﻮﻧﻜ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﺋم ﺷـــڕە ،ﺟﮕ ﻟـــوەی ﭘﯿﺎوی ﺗـــﺪا رووت دەﺑﺘوە ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺳـــرﻧﻛوﺗﻦ ﻟ ﮔﺮﺗﻨﯽ ﻗﻛدا .ﻛﺸـــﻛ ﻟوەدا ﻧﯿﯿ ﺋم رووﺗﻜﺮدﻧوەﯾی ﺟﺳـــﺘ زۆر ﻛـــم دەﺗﻮاﻧﺖ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ رۆﺣﯽ دروﺳـــﺘﺒﻜﺎت) ،ھﯚﻛﯾﺸـــﯽ دەﮔڕﺘـــوە ﺑـــﯚ ﺋـــو ﺑﺎرەﮔﺮژەی ﻟ ﺑﺷـــ رووﻧﺎﻛﻛی زەﻣﻧﯽ ﻣﺎﺪا دﺘ ﺋﺎراوە ،ﺋﺎﻓﺮەت ﻣﺎﻧﺪوو دەﻛﺎت و ﻟـــ رووی دەرووﻧﯿﯿوە ﺋﺎزاری دەدات ﻛـــ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ دەوێ ﺑﯚ ﻟ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧﯿﺎن(، ﺑﻜﻮ ﻛﺸﻛ ﻟوەداﯾ دوای ﺋوەی ﺋﺎﻓﺮەﺗﻛ رووﺗﺪەﻛﺎﺗوە ،دەﺑﺘوە ﺑﺧﯚی .دەﺑﺘوە ﺑو ﻧﺮﺳﺎﻻرەی ﻛ ﺑﭘﯽ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺟﺳﺘی ﺋﺎﻓﺮەت »ﻣﺳـــﺮەف« دەﻛﺎت و دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﯽ ﺟﻮوـــ و ﺑﺰاﭬﻛﺎﻧﯽ دەﻛﺎت و ﻟﻧﺎو ﺟﮕﺎﺷـــﺪا ﺳﻨﻮوری ﺑﯚ دادەﻧﺖ.
ﮔوﮔﺎـــﯽ دەﻛﺮد و ﺑﯚ ﺑﯿـــﻦ ﭘﻮەﻧﺎن ﺑ ﻛﺎﻧﯿﯽ ﺑھﺷـــﺘﯿﺎﻧی ﻣﯿﯿﻨـــوە ﺋﺎرەﻗـــﯽ ﻟﺑـــر دەﭼﯚڕا .ﺋو دوای ﺋوەی ﺟﺳـــﺘ دەﮔﺘوە ژـــﺮ دەﺳـــﺗﯽ ﺧـــﯚی ،ﺋﯿﻨﺠـــﺎ دەﻛوﺘوە ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰەﻛﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎ ﻧﺮﺳـــﺎﻻرﯾﻛﺎﻧﯽ و ﺑﭘﯽ ﺋو ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧش ﺟﺳﺘﯾﻛﯽ دەوﺖ ﻛ ﭘﺎﺳﯿﭫ ﺑﺖ ﻧك ﺋﻛﺘﯿﭫ .ﺟﺳﺘﯾﻛﯽ دەوﺖ ﺑﺘﻮاﻧ ﺑ ﭘﯽ ﺗواﻧﯿﻨ ﺑﻨﻣﺎﯾﯿﻛی ﺧﯚی )ﻧﺰﻣﻨﯚڕی( ﻣﺎﻣـــی ﻟﮔـــﺪا ﺑﻜﺎت ،ﻧك ﺟﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﺳرﺑﺧﯚ .ﺟﺳـــﺘﯾﻛﯽ دەوﺖ )راﻛﺸﺎﺑﺖ( ﺗﺎﻛـــﻮ ﺋم ﺑﺘﻮاﻧـــﺖ )ﺑﺳـــرﯾوە( ﺑﺖ و ﻟ ھﻣﻮو ﻛﻮﻧﻛﺎﻧﯿوە زەﺑﺮی ﺧﯚی ﺑﻮەﺷـــﻨﺖ. ﺟﺳـــﺘﯾﻛﯽ دەوـــﺖ ﻟژـــﺮ ﺧﯚﯾـــوە ﻧك ﻟﺳر ،ﯾﺎن ﻟ ﻛﻧﺎری ﺧﯚﯾوە) .ھر ﺑﯚﯾﺷ ﺑﺎﯾﺧﺪارﺗﺮﯾـــﻦ ﺟﻮوﺗﺒﻮون ﻟـــﻻی ﻧﺮی ﻛﻮرد، ﺋوەﯾﺎﻧ ﻛ ﺋﺎﻓﺮەﺗﻛ راﻛﺸـــﺎﺑﺖ ،ﯾﺎن ﭘﺸﺘﯽ ﺗﻜﺮدﺑﺖ( .ﺟﺳﺘﯾﻛﯽ دەوﺖ ﻟ ﭼﺎوەڕواﻧﯽ و ﮔﻮاﯾﯿـــﺪا ﺑـــﯚ ﻓرﻣﺎﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚی ،ﻧك ﺟﺳـــﺘﯾك ﺑ ﺗﻣﺎﻋﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی و ﺧﻮاﺳﺖ و ﺷﻮازی ﭼﮋ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺧﯚﯾوە .ﺋو ﺋﺎﻓﺮەﺗی ﺑ ﭘﭽواﻧی ﭼﺎوەڕواﻧـــﯽ ﭘﯿﺎوەوە ﺟﻮوﯾك ﺑﻜﺎت ،ﯾـــﺎن ﺣزﻜـــﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﭘﯿﺸـــﺎﻧﺒﺪات و ﺷـــﺎرەزاﯾﯽ ﺧﯚی ﻟ ﭼﻮوﻧ ﻧﺎو ﺟﮕﺎدا ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑـــﻜﺎت ،ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧﯿﻛﯽ ﻧﺮﺳـــﺎﻻراﻧی دەﭼﺘ ﺳـــر .ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧﯿﻛﯽ ﺋوﺗﯚش ﺟﮕ ﻟ رﮕﺎی داﻧﭙﺪاﻧﺎن و ﺧﯚ ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﻛﺮدن ،ھﯿﭻ رﮕﺎﯾﻛﯽ ﺑـــﯚ ﻧﺎھﺘوە .وای ﺑ ﺣﺎﯽ ﺋـــو ﺋﺎﻓﺮەﺗی دەﺳﺘﭙﺸـــﺨری ﺑﻜﺎت ﻟ ﻣﺎﭼﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺳﻛی ﺑراﻣﺒـــری و وای ﭘﯿﺸـــﺎﻧﺒﺪات ﺋو ﺷـــﺎرەزای ھﻮﻧری ﭘﻜوە ﻧﻮوﺳﺘﻨ ،وای! ﺑم ﭘﯿـــ دەﺑﯿﻨﯿﻦ :ﻟ ﻛﺎﯾی ﺟﺳﺘﺷـــﺪا ﺗواﻧﯿﻨـــ ﺑﻨﻣﺎﯾﯿﻛـــی ﭘﯿـــﺎو ﻛـــ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟـــ ﻧـــﺰم ﺗﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەت و ﻟـــ ﻧﺰﻣﯿﺪا ﺑﯿﻨﯿﻨﯽ ،رەﻧﮕﯿﺪاوەﺗوە .ﺋو ﺑ درﮋاﯾﯽ ﺑﺷـــ رووﻧﺎﻛﻛی زەﻣﻧﯽ رۆژەﻛﺎن ﻧﺮﺳﺎﻻراﻧ رەﻓﺘﺎر دەﻛﺎت و ﺗﻧﯿﺎ ﻟ ﻛﺎﺗـــﯽ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿﺪا ﻛ ھوﯽ رووﺗﻜﺮدﻧوەی ﺋوﯾﺘﺮ دەدات ،ﻛﻣ دەﺳـــﺖ ﻟ ﭘﺮﻧﺴـــﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ھﺪەﮔﺮﺖ .وەﻟ ﻟﭘﺎش ﺋـــوە دەﺑﺘوە ﺑ ﺧـــﯚی و دەﺗﻮاﻧﺖ ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜـــش زەﻣﻧـــﯽ ﺗﺎرﯾﻜـــﯽ ﻟـــ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯽ ﻧﺮﺳـــﺎﻻراﻧی ﺧﯚی ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﺘوە و ﺟﺎرﻜﯽ دی دەﺳـــت ﺑﮕﺮﺘوە ﺑﺳر ھردوو ﺑﺷﯽ ﺗﺎرﯾﻜـــﯽ و رووﻧﺎﻛﯿـــﯽ ﻧﺎو ﻣﺎـــﺪا و ﺑﺒﺘوە ﺑ ﻓرﻣﺎﻧەوای رەھﺎ.
ﺳﯿم :ﻛﺎﯾی ﺋﺎﯾﻦ ﺋﺎﯾـــﻦ ﻟﻧﺎو ﻣﺎـــﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺑﺷـــﻜﯽ زۆری ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ﻧﺮ و ﻣ و ﺋﺎﻓﺮەت و ﭘﯿﺎو دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎن دەﻛﺎت و رۆﻜﯽ زۆر دەﮔﺖ ﻟ ھﺸﺘﻨوە و ﭼﺳﭙﺎﻧﺪﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻری و ﻧﺮﺳـــروەرﯾﺪا .ﺋﺎﯾـــﻦ ﻟ ﻣﺎﯽ ﻛـــﻮرددا ھر ﺑﺗﻧﯿﺎ ﻛﯚﻣ ﺳﻠﻮك و رەﻓﺘﺎر و ﺧﻮو ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺧﺰان ﺑ ﻧﺮ و ﻣﯿﺎﻧوە ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ وەﻛﻮ ﯾك و ﺑﯾﻛﺴﺎﻧﯽ رەﭼﺎوﯾﺎن ﺑﻜن .ﺑﻜﻮ ﺋﺎﯾﻦ ﻛﯚﻣ رﯾﺘﻮال و ﻛش و وەزﯾﻔﺷـــ ﻛ وەك ﺋرك دەﻛوﺘ ﺳر ﺷﺎﻧﯽ ﻛﺳﻛﺎن ﺑﺑ ﺋوەی ﻟﻣدا ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻟﺑرﭼﺎو ﺑﮕﯿﺮﺖ .ﺋﺎﯾﻦ دەﺳﺗﻜﯿﺸـــ دەﺗﻮاﻧﺖ ﻧﺎﻣﯚﺑـــﻮون ﻟ ﻧﻮان ژن و ﻣـــﺮددا ﺑﮫﻨﺘ ﺋـــﺎراوە :ﺑرﯾﻛﻜوﺗﻨﯽ دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑ" دەﺳﺘﻨﻮﮋ ﺷﻜﺎن" ﻧﺎودەﺑﺎت و ﺑ ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﺟﺳﺘﯾﯿﺸﯿﺎن ﻟﺷﯿﺎن »ﭘﯿﺲ« دەﺑﺖ .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺳـــرﭼﺎوەی ﺋم ﭘﯿﺴﺒﻮوﻧش ﺋو ﺑﺎوەڕە ﺗﻗﻠﯿﺪﯾﯾ ﻛ ﻟ ﺟﺳﺘی ﺋﺎﻓﺮەﺗﺪا رﻣـــﻮوزن و ھﺰﻜﯽ ﻧﻧﺎس دەﺑﯿﻨ و ﺑﯚی ھﯾ
20122012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
ﺷﯾﺘﺎن ﺑﺖ. ﺋـــم ﻧﯿﮕﺎ ﺷـــﯾﺘﺎﻧﯿ ﺑﯚ ﺋﺎﻓـــﺮەت ،ﭘﯿﻮاﯾ ﺟﯿﮫﺎن ﻟﺳرەﺗﺎوە ﺷﻮﻨﯽ ﺑﮕﻮﻧﺎھﯽ ﭘﯿﺎو ﺑﻮوە و ﺑھﺎﺗﻨﯽ ﻣﯿﯿﻨ دەﺑﺘ ﺷﻮﻨﯽ ﺗﺎﻗﯿﻜﺮدﻧوەی ﮔﻮﻧﺎھﻛﺎﻧﯽ .ﺑﯚﯾ ﺋـــو ﭘﯿﺎوەی ﺑﯿوێ ﺑﮕﻮﻧﺎە ﺑﻤﻨﺘوە ،ﻧﺎﺑﺖ وا ﺗﻣﺎﺷﺎی ﺟﺳﺘی ﺋﺎﻓﺮەت ﺑﻜﺎت ﻛ ﺷﻮﻨﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ و ﺧﻮدی ﻣﺮۆﭬﻜ ،ﺑﻜﻮ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ وا ﺗﻣﺎﺷﺎی ﺑﻜﺎت ﻛ ﺷﻮﻨﯽ رﻣﻮوزﻧﻜﯽ ﻧﻧﺎﺳ و ﺑﯚی ھﯾ ﻟ ﺧﺸﺘﻣﺎن ﺑﺒﺎت .ﺋم دﯾﺪە ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪا ﺗﯿﯚرﯾﺰە دەﻛﺮﺖ و ﭘﺎﺳﺎوی ﺑﯚ دەھﻨﺮﺘوە و ﻟ رﮕی داﻣـــزراوە ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻛش و رﯾﺘﻮاﻛﺎﻧﯿﺸـــوە ﺑرھم دەھﻨﺮﺘوە و ﺑﺎﻧﮕﺷـــی ﺑﯚ دەﻛﺮﺖ. ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ" ﺳـــﻻﻣﻜﺮدن ﻟ ﺗﻧﯿـــﺎ ژﻧﻚ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﯿ «و ﺑ" دوواﻧﯿﺸـــﯿﺎن ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺷـــﺎھﯿﺪﯾﯿﺎن ﭘﺳـــﻧﺪە« و »ﭘﯿﺎو ﻧﺎﺑﺖ ﻟﻛﺎﺗﯽ دەﻣﻗﺎﺪا ﺧﯚی ﺑﻜﺎت ﺑ رەﻓﯿﻘﯽ ژن« و ھﺘﺪ. ﻧﺎزاﻧـــﻢ ﺧﻮدا ﺑﯚﺧﯚی ﺋـــﺎﮔﺎدارە ﯾﺎن ﻧﺎ ،ﺑم دەزاﻧﻢ ﺋرﻛﯽ ﻛش و ﺗﻘﻮﺳـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﻟﻧﺎو ﻣﺎﯽ ﻛﻮردﯾﺪا ﺑﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﺑﺳر ژن و ﭘﯿﺎودا داﺑش ﻧﺑـــﻮون و ﺑم ﭘﯿش ﺋﺎﯾﻦ رۆﯽ ھﯾ ﻟ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺟﯚرﻜﯽ دﯾﻜ ﻟ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯿﺪا. ھرﮔﯿﺰ ﺧﺮﻛﺮدن و ﻧزرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻣﯿﯿﻨﯾك وەك ﺧﺮﻛـــﺮدن و ﻧزری ﻧﺮﯾﻨﯾـــك ﻧﯿﯿ ،ﺋوﯾﺶ ﻟﺑر ﺋـــو ھﯚﻛﺎرە ﺳـــﺎدە و ﺋﺎﺷـــﻜﺮاﯾی ﻛ دەﺳـــﺗﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ ﻣﺎﺪا دەﺳﺗﯽ ﭘﯿﺎوە. ﺋـــو ﺋﺎﻓﺮەﺗی ﺑﯿوﺖ ﺳـــﻮود ﻟ ﺋﺎﺑﻮوری ﻣﺎڵ وەرﺑﮕﺮﺖ ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑﺋﺎﮔﺎداری و ﺑ ﭘﺮﺳـــﯽ ﭘﯿـــﺎو ﺑـــ وەك »ﺑﯾﺎردەرـــﻚ« ﻟـــ ژﯾﺎﻧﺪا، ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔر ﺋو ﺳﻮودوەرﮔﺮﺗﻨ ﺑﯚ رازﯾﻜﺮدﻧﯽ ﯾزداﻧﯿﺶ ﺑﺖ .ﺋﻣش ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا زۆر ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ ﭘﯿﺎو ﺑﺑ ﮔڕاﻧوەی ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەت وەك ﻻﯾﻧﻜﯽ ھﺎوﺑش ﻟ ژﯾﺎﻧﯿـــﺪا و وەك »ﺋﻣﺎﻧﺗﺪارﻚ«، ھـــر رەﻓﺘﺎرﻚ ﺑ ﺋﺎﺑﻮورﯾـــﯽ ﺧﺰاﻧوە ﺑﻜﺎت، ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﺑﯚﺧﯚی دروﺳﺘﻜری ﺋو ﺋﺎﺑﻮورﯾﯾ. ﺑﺎ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ﻧﺰﯾﻜﺘﺮ ﺑﮫﻨﻤوە: ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ رەﻣزاﻧﺪا ،ھﻣﯿﺸـــ ﭼﻧﺪ رۆژﻜﯽ ﭘﺪەﭼـــ ﺗﺎ ﺑﺗـــواوی ﺗﺒﮕﯾـــﻦ رەﻣزان و رﯾﺘﻮاﻛﺎﻧـــﯽ ﺑﯚ ﻣـــﺎوەی ﻣﺎﻧﮕﻚ ،ﻟـــ ﻣﺎوە و ﻟـــ دەرەوەش ﺑﻮوﻧﺗـــ واﻗﯿﻌﻜﯽ ﻧﺎو ژﯾﺎﻧﯽ ھﻣﻮوﻣﺎن .وەﻟ رەﻣزان ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ واﻗﯿﻌﺪا و ﺑو ﺋرﻛﺎﻧی دەﯾﺨﺎﺗ ﺳـــر ﺷـــﺎﻧﯽ ﺋﺎﻓﺮەت و ﭘﯿﺎو ﻟ ھﻣﺎن ﻣﺎﺪا ،وەﻛﻮ ﯾك و ﺑﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻟﻻﯾن ﻣ و ﻧﺮەوە ﺋزﻣﻮون ﻧﺎﻛﺮﺖ. رەﻣزان وەك واﻗﯿﻌﻜﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑﯚ داﯾﻚ ﺟﯿﺎوازە ﻟـــ رەﻣزان ﺑﯚ ﺑﺎوك ،رەﻣزان و ﺗﻘﻮﺳـــﻛﺎﻧﯽ رۆژوﮔﺮﺗﻦ ﺑﯚ ژن ﺟﯿﺎوازن ﻟ رەﻣزان ﺑ ھﻣﺎن ﺋو ﺗﻘﻮﺳـــﺎﻧوە ﺑـــﯚ ﻣﺮد .ﻟﮕڕـــﻦ ﺑھﯚی ﺑﺎﺳﻜﺮدﻧﯽ ﭼﻧﺪ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ﻛﯚﻧﻜﺮﺘﯽ و ﭼﻧﺪ ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﻛـــﺮاوەوە ،ﻛﻣ ﺑﭽﯿﻨ ﻧﺎو وردەﻛﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺟﯿﺎوازﯾوە. ﻟـــ رۆژە ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﺪا ،ﺋرﻛﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﻓـــﺮەت ﻟ ﻣﺎـــﺪا ﺑﯚﺧﯚی روون و ﺋﺎﺷـــﻜﺮان، ﺑم ﻧﺎزاﻧـــﻢ ﭘﯿﺎوی ﻛﻮرد ﺋﻣـــ دەزاﻧﺖ ﯾﺎن ﻧﺎ؟ .ھﺎوڕﯿﻛﯽ ﺷـــﺎﻋﯿﺮم ،ﻛ ﺋﺎزەرﯾﯿ و ﺋﺴﺘﺎ ﻟ داﻧﻤﺎرك دادەﻧﯿﺸـــ ،ﻟدوای ﻣرﮔﯽ داﯾﻜﯽ و ﻟ ﻛﯚﻣ ﺷـــﯿﻌﺮﻜﯿﺪا ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی» :ﺋﺴﺘﺎ رووﺧﺴﺎری داﯾﻜﻢ ،وەك ﮔﻮﯽ ﺳر ﻓرﺷﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻤﺎن ﻛﺎڵ ﺑﻮوەﺗوە« .ﻣﻦ ﭘﻤﺪەﮔﻮت» :رەزا ﮔﯿﺎن ،ﮔﻮﯽ ﺳـــر ﻓرﺷـــﻛﺎﻧﯿﺶ ھر ﻟ ژﺮ ﭘﯿﻛﺎﻧـــﯽ داﯾﻜﻤﺎﻧﺪا ﻛﺎﺒﻮوﻧﺗـــوە .داﯾﻜﻤﺎن ﻟـــ ھﻣﻮوان زﯾﺎﺗﺮ ﺑھﯚی ﺋﯿﺸـــﻮﻛﺎری ﻣﺎوە، ﺑﺳـــرﯾﺎﻧﺪا دەھﺎت و دەﭼﻮو!« .ﺋوە ﻗدەری ھـــر ﻣﯿﯿﻨﯾﻛ ﻛ ﺑـــدوای ﺋرﻛﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﺪا ﺑردەوام ﺑﺖ ﻟ ﺳـــﻓرﻛﺮدن ﺑﺳـــر ﮔﻮﯽ ﻓرﺷـــﻛﺎﻧﺪا .ﮔﺳﻜﻠﺪان ،ﻣﻨﺪاڵ ﺑﺧﻮﻛﺮدن و رەواﻧﻛﺮدﻧﯿﺎن ،ﺟﻞ و ﻗﺎپ ﺷﻮوﺷـــﺘﻦ ،ﺳﯾﻨوە و ﻟ ھﻣﻮوﺷـــﯿﺎن ﮔﺮاﻧﺘﺮ ﺧﻮاردن ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدن و ﻣﺮد رازﯾﻜﺮدن ،ﺑﺷﻜﯽ ﺋو ﺋرﻛ ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﺎﻧن ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەت. رەﻣزان ﺋم ﺋرﻛﺎﻧـــ ﻛم ﻧﺎﻛﺎﺗوە ،ﺑﻜﻮ زﯾﺎﺗﺮﯾﺎن دەﻛﺎت و ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯿﻛ ،چ ﻟ رووی ﺋرك و چ ﻟـــ رووی ﻛﺎﺗوە ﻗﻮوﺘﺮ دەﻛﺎﺗوە: ﻛﺎﺗﯽ ﺋﺎﻓﺮەت ﻟ رەﻣزاﻧﺪا ھرﺗﻧﯿﺎ »ﺑﯾﺎﻧﯽ« و »ﻧﯿـــﻮەڕۆ« و »ﺋـــﻮارە« ﻧﯿﯿـــ ،ﺑﻜـــﻮ داﺑﺷﻜﺮدﻧﻜﯽ ﻧﻮێ وەردەﮔﺮﺖ و »ﺑرﺑﺎﻧﮓ« و »ﭘﺎرﺷﻮ«ﯾﺸﯽ دﺘ ﺳر .ھر ﺑم ﭘﯿش ﺋرﻛـــﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧـــﯽ ﺑرﺑﺎﻧـــﮓ و ﺧﻮاردﻧـــﯽ ﭘﺎرﺷﻮﯾﺸﯽ دﺘ ﺋﺳﺘﯚ ،ﺑﺑ ﺋوەی ﺋرﻛﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻟﺳـــر ﻛم ﺑﺒﺘوە .ﺑﺑ ﺋوەی ﺋم ﻛﺮـــﻜﺎرە دﮕورەﯾی ﻣﺗﺒخ ﻣﻮوﭼﻛی زﯾﺎد ﺑﻜﺮـــﺖ و دەﺳﺘﺨﯚﺷـــﺎﻧی زﯾﺎﺗـــﺮی ﻟﺒﻜﺮﺖ. ﺑﮕـــﺮە ﺑو ھﯚﯾوە ﻛ ﭘﯿﺎو ﻟـــ رەﻣزاﻧﺪا ﻧﺎز و ﺑﯿﺎﻧﻮوی زﯾﺎﺗﺮە و ﺗﻮوڕەﺗﺮﯾﺸ ،ﺋوە ﺑﯚی ھﯾ رووﺷـــﻜﻨﺘﺮﯾﺶ ﺑﺖ و ﻣﯿﯿﻨ ،ﻧك ھر ﺋرﻛ ﺟﺳـــﺘﯾﯿﻛﺎﻧﯽ زﯾﺎد دەﻛـــن ،ﺑﻜﻮ ﻟڕووی دەرووﻧﯽ و رۆﺣﯿﺸـــوە ﻣﺎﻧﺪووﺗﺮ دەﻛﺮﺖ .ﻣﻦ ﻧﺎزاﻧﻢ ﯾزدان ﭼﯚن ﭘﺎداﺷﺘﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن دەداﺗوە، وەﻟ ﻟﻢ رووﻧ ﺋوان ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﭘﯿﺎوان
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ رەﻣزان ﻧﺎﻛن و ھر ﻟﺑر ﺋﻣش ﭘﻮﯾﺴﺘ ﭘﺎداﺷـــﺘﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺖ .واﺗ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻟ داﺑﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﺪا ﺑﺒﺘ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﭘﺎداﺷﺘﺪاﻧوەدا.
ﺋﻧﺠﺎم: ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺷـــﺘﻚ ﻧﯿﯿ ھﺑﺖ و ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺷﺘﻚ ﻧﯿﯿ دەﺑﺖ ھﻣﯿﺸ ھوﯽ ﺳﯾﻨوەی ﺑﺪەﯾـــﻦ .ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻟﺳـــرﻜوە ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻜ ﭘﻮﯾﺴﺘ ھوﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ و وەدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﺪەﯾﻦ و ﻟﺳـــرﻜﯽ دﯾﻜﺷـــوە ﻛﺸﯾﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻗﺴـــی ﻟ ﺑﺎرەوە ﺑﻜﯾﻦ .ﻣرﺟﯿﺶ ﻧﯿﯿ ھﻧﺪێ ﺟﯚری ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺑھﯚی داڕﺷﺘﻨﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﻛﺎن و ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰەﻛﺮدﻧﯿﺎن ﺑﺳر ھﻣﻮواﻧﺪا وەﻛـــﻮ ﯾك ،ﻟﻧـــﺎو ﺑﭽﻦ و ﻧﻣﻨـــﻦ .زۆرﺟﺎر ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ ﻟ ﺟوھری ﺗواﻧﯿﻦ و دﻧﯿﺎﺑﯿﻨﯽ ﻣﺮۆﭬﻛﺎﻧـــوە ھﺪەﻗﻮـــﺖ و وەك ﺋﺎﯾﻨﻜﯽ ﺗﺎﻛﻛﺳﯿﺎﻧ ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەﺳﭘﻨﺖ. ﺋﻣﺎﻧ ﺋو ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯿﺎﻧن ﻛ دەﺑﺖ ﻟ دژﯾﺎن ﺑﯿﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ دەﺑﻨ ھڕەﺷ ﺑﺳر دادﭘروەری و ژﯾﺎﻧﻜﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿوە ﺑﯚ ﻣﺮۆڤ. ھﻧﺪێ ﺟﯚری ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺶ ھن ﻛ ﻟ رووی ﺋﺧﻼﻗﯿوە ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑﻤﻨﻦ ﺗﺎ وەك ﭘﻮەرﻚ ﺳـــﻮودﯾﺎن ﻟﻮەرﺑﮕﺮﯾﻦ ﺑﯚ ﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوەی ﭼﺎﻛ ﻟـــ ﺧﺮاﭘ .ﻣﻦ ﻧﺎﻣوـــﺖ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧﯽ ﺋم وﺗ ﻟـــ ﻣﺎﻓﯽ ﺷـــڕﻛﺮدﻧﺪا ﯾﻛﺴـــﺎن ﺑـــﻦ ﻟﮔڵ ﭘﯿـــﺎوەﻛﺎن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻤـــ ﺧﺎوەﻧﯽ زﻧﺠﯿﺮەﯾك ﺷـــڕی ﻧﺎوﺧﯚﯾﻦ ﻛـــ دەزاﻧﯿﻦ ﺧـــﺮاپ ﺑﻮون. ﻧﺎﻣوـــﺖ ﺋﺎﻓﺮەﺗـــﺎن ھﻣﺎن ﻣﺎﻓـــﯽ ﭘﯿﺎواﻧﯿﺎن ھﺑﺖ ﻟ ﻛﺎرﻛﺮدن ﺑ ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧﯽ و دەﺳﯿﺴـــ و ﭘﯿﻼﻧﮕـــی ،ﭼﻮﻧﻜ دەزاﻧـــﻢ ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ﻟ وﯾﮋداﻧﻜﯽ ﻧﺧﯚﺷـــوە ﺳـــرﭼﺎوە دەﮔﺮن و دۆﺧـــﯽ ﻛﯚﻣﮕﺎ ھﺪەﮔﻧوە ﺑﯚ ﺷـــڕی ھﻣﻮوان ﻟ دژی ھﻣﻮوان .ﻧﺎﺷﻤوﺖ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﻟﮔﻤـــﺪا رەق ﺑـــﻦ و وام ﻟﺒﻜن ﺷـــرﻣﯿﺎن ﻟﺒﻜـــم و ﻟﯿـــﺎن ﺑﺘﺮﺳـــﻢ ،ﭼﻮﻧﻜـــ ﺋوەﻧﺪە ﭘﯿـــﺎوم ﺑﯿﻨﯿـــﻮن ﻛ ﭼﮋﯾﺎن ﻟ ﺷـــﻜﺎﻧﺪﻧوە و ﺳرﻛﻮﺗﺎﻧوەم وەرﮔﺮﺗﻮوە و وﯾﺴﺘﻮوﯾﺎﻧ ﺗﺮس ﻟ رۆﺣﻤﺪا ﺑﭽﻨﻦ ،ﺣز ﺑـــ دووﺑﺎرەﺑﻮوﻧوەی ﻧﻤﻮوﻧﯾﺎن ﻧﺎﻛم .ﻟ ھﻣﻮوی ﮔﺮﻧﮕﺘﺮ :ﻧﺎﻣوﺖ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﻟ ﻛﻟﻠڕەﻗﯽ و ﺳـــﺧﺘﮕﯿﺮﯾﺪا وەك ﻧﺮﯾﻨﻛﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﺑ ﭘﺎڕاﻧوە و ﺗﻜﺎو رﺟﺎم ﺑﻜن و ھﺸﺘﺎش ﺳﻮور ﺑﻦ ﻟﺳر دەﻣﺎرﮔﺮژﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن و ﻟ»ﻛﻟﯽ ﺷﯾﺘﺎن« ﻧﯾﻧ ﺧﻮار ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋم دەﺳﺘﺎﻧی ﻣﻦ ،ﺋم رۆﺣی ﻣﻦ ،ﺋم ﺑﺎوەﺷی ﻣـــﻦ ،ﺑ ﻣـــرج ﻛﺮاوەﯾ ﺑﯚ ﺑـــﺎوەش و رۆح و دەﺳﺘﻛﺎﻧﯽ دی .ﺑر ﻟ ﻣﺮدن ،ﻧﺎﻣوﺖ ﻟﺑر دەروازەی ﺋﺎﻓﺮەﺗﻜﯽ دەﻗﺪا ﺧﻮﻨﻢ ﺑژﺖ ،ﻛ ﻣﻦ ﭼﻮوﺑﻢ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﭘم ﺑﻜﺎت ﻟ ﻣﯿﮫﺮەﺑﺎﻧﯽ و دﻨﯿـــﺎم ﺑﻜﺎﺗوە ﻟ ﻣﺮۆﭬﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚم .ﭼﻮﻧﻜ ﺑوام واﯾ ﺋﺎﻓﺮەت ﺋو ﻛﺎﺋﯿﻨﯾ ،ﮔر ﺑﯿوﺖ، دەﺗﻮاﻧ ﻣﺮۆﭬﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎﻧﻤﺎن ﺑﯿﺮﺑﺨﺎﺗوە .ﻣﻦ ﻧك ھر ﺑوام ﺑو ﺣﯿﻜﻤﺗ ﻧﺮاﻧﯾ ﻧﯿﯿ ﻛ دەﺖ :ﻟ ﭘﺸﺖ ھﻣﻮو ﭘﯿﺎوﻜوە ﺋﺎﻓﺮەﺗﻜﯽ ﻟﮫﺎﺗـــﻮو ھﯾ) ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋـــم ﺣﯿﻜﻤﺗ ﺗﻧﯿﺎ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋوەﯾ دﯾﺴـــﺎﻧوە ﺋﺎﻓـــﺮەت ﺑﺨﺎﺗوە "ﭘﺸـــﺖ" ﭘﯿﺎوەوە( ،ﺑﻜﻮ ﭘﻤﻮاﯾ ﻟ ﭘﺸـــﺖ ھﻣـــﻮو ﺟﻧﮕﻜوە ﭘﯿﺎوە ﺷـــڕاﻧﯿﻛﺎن ھن و ﺗﻧﯿـــﺎ رﮕﺎﯾﻛﯿﺶ ﺑﯚ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ،ﮔڕاﻧوەﯾ ﺑـــﯚ ﺣﯿﻜﻤﺗـــﯽ ﻣﯿﯿﻨﯾﯽ و ﺑـــﯚ ﺋﺎﻓﺮەت .ﺧﯚ ﺋﮔر ﺋو ﮔڕاﻧوەﯾـــ ﺋﯿﻤﻜﺎﻧﯽ ﻧﺑﺖ ،ﺋوە ﺋم ﺟﯿﮫﺎﻧ ﺑﻧﺮﺑـــﻮوە ،ﺋم دﻧﯿﺎ ﻧﺮاﻧﯾ ﻛ ﻣﯿﯿﻨﯾﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯿﺸﯽ ﻣﻮﺑﺘﻻ ﻛﺮدووە و ﺑﻮوەﺗ ﻣﺗﺮﺳﯽ ﺑﺳر ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﻛﯾوە ،ﺋو ﻧﺮﺧی ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﯾك ﭼﺮﻛﺳﺎت ﺗﯿﺪا ﺑﮋﯾﻦ. ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن
) (1ﺗﻮﻣﺎس ھﯚﺑﺰ :ﻟﻮﯾﺎﺗﺎن .ت .ﺣﺴـــﯿﻦ ﺑﺸﯿﺮﯾ، ﭼﺎپ اول ،1380ﻧﺸﺮ ﻧﯽ ،ﺗﮫﺮان ل 156 ) (2ﺑواﻧ :رﺒﻮار ﺳـــﯿﻮەﯾﻠﯽ :ﺳﯚﻓﯿﺴـــﺘﻛﺎن ،ﻟ ﺳﺘﺎﯾﺸـــﯽ ﻓﻟﺴـــﻓی ﻛﻣﺎﯾﺗﯿﺪا .ﭼﺎﭘﯽ دووەم، ،2000ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ ،ﺳردەم ل 93-79 ) (3ﻟﯿﺸﻚ)ﻟﯿﮋك( ﻛﻮﻻﻛﻮﻓﺴﻜﯽ :درﺳﮫﺎی ﻛﻮﭼﻚ درﺑﺎب ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ ﺑﺰرگ .ت .د .روﺷـــﻦ وزﯾﺮی ،ﭼﺎپ اول ،1377ﮔﺮح ﻧﻮ ،ﺗﮫﺮان ل33 ) (4دارﯾﻮش اﺷـــﻮری :داﻧﺸﻨﺎﻣ ﺳﯿﺎﺳﯽ )ﻓﺮھﻨﻚ اﺻﮕﻼﺣﺎت و ﻣﻜﺘﺒﮫﺎی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ( .ﭼـــﺎپ ﭘﻨﺠﻢ، ،1378اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺮوارﯾﺪ ،ﺗﮫﺮان ل 61-60 ) (5ﺟﯿﻨﯽ ﺗﯿﭽﻤﻦ و ﻛﺎﺗﺮﯾﻦ اواﻧﺰ :ﻓﻠﺴـــﻔ ﺑ زﺑﺎن ﺳﺎدە .ت .اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳﻌﺎدﺗﯽ .ﭼﺎپ اول ،1380دﻓﺘﺮ ﭘﮋوھﺶ و ﻧﺸﺮ ﺳﮫﺮوردی ،ﺗﮫﺮان ل 210-209 ) (6ھﻣﺎن ﺳرﭼﺎوە ،ل 210و ﺑرەو دوا. ) (7ﻓﺮﻧـــﺎن ﺑﺮۆدﻞ :ﺳـــﺮﻣﺎﯾداری و ﺣﯿﺎت ﻣﺎدی ) .(1800-1400ت .ﺑﮫﺰاد ﺑﺎﺷـــﯽ ،ﺗﮫﺮان :ﻧﺸﺮ ﻧﯽ، ،1372ل 493و 529 .8ﻣﯿﺸـــﻞ ﻓﻮﻛﻮ :ﻣﺮاﻗﺒﺖ و ﺗﻨﺒﯿ) .ﺗﻮﻟﺪ زﻧﺪان(، ت :ﻧﯿﻜﻮ ﺳﺮﺧﻮش ،اﻓﺸﯿﻦ ﺟﮫﺎﻧﺪﯾﺪە .ﻧﺸﺮ ﻧﯽ ،چ ھﻔﺘﻢ ،ﺗﮫﺮان.2008 (1387) ،
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012
4 4
ﺳﻮورﯾﺎ :ﺗﺮس ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺰم و دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ ﭼﭘﯽ ﻋرەب ﺑراﻣﺒر ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ھﺎوھﻮﺴﺖ ﻧﯿﻦ ﻧﯿﻜﯚﻻ دۆت – ﭘﻮﯾﯿﺎر* ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی 2011رۆژﻧﺎﻣی )اﻻﺧﺒﺎر(ی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻛ ﻣﯾﻠﻜﯽ ﭼﭘﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ھﯾ ،ﻟوەﺗـــی ﻟ ھﺎوﯾﻨﯽ ﺳـــﺎﯽ 2006ەوە داﻣزراوە ،ﺑﯚ ﯾﻛـــم ﺟﺎر دوﭼﺎری ﻗﯾﺮان ھﺎت ) .(1ﺟﮕـــﺮی ﺳرﻧﻮوﺳـــری رۆژﻧﺎﻣﻛ ،ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺳﺎﻏﯿ ﻛ ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ داﻣزرﻨراﻧﯽ ،دەﺳﺖ ﻟﻛﺎردەﻛﺸـــﺘوە و واز ﻟ رۆژﻧﺎﻣﻛ دﻨﺖ. ھﯚﯾﻛش دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﻗﯾﺮاﻧﻛی ﺳـــﻮورﯾﺎ .ﺳﺎﻏﯿ ﺳرﻛﯚﻧی رۆژﻧﺎﻣﻛی دەﻛﺎت ﻛ ھر ﻟ دەﺳﺘﭙﻜﯿوە ﻟ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2011وەك ﭘﻮﯾﺴﺖ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ راﭘڕﯾﻨ ﻣﯿﻠﻠﯿﯿﻛی ﺳـــﻮورﯾﺎ ﻧﻛﺮدووە ).(2 رۆژﻧﺎﻣی )اﻻﺧﺒﺎر( ھرﮔﯿـــﺰ ﻧﻜﻮﯽ ﻧﻛﺮدووە ﻟ ﻧﺰﯾﻜﺎﯾﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺧﯚی ﻟﮔڵ ﺣﯿﺰﺑﻮی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻛـــ ﯾﻛﻜ ﻟ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧ ﺳـــرەﻛﯿ ھرﻤﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺑﺷـــﺎر ﺋﺳـــد .ھرﮔﯿﺰﯾـــﺶ ﻧﯾﺸﺎردووەﺗوە ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔڵ دﯾﺎﻟﯚﮔ ﻟ ﻧﻮان رژﻤﻛی دﯾﻤﺷـــﻖ و ﺑﺷﻚ ﻟ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﻧـــك ﻟﮔڵ رووﺧﺎﻧﯽ ﺗواوی رژﻤﻛ .ﺑم ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ،رۆژﻧﺎﻣﻛ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﯽ ﻟﮔڵ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎری ﺳﻮوری ﻛـــﺮدووە و دەرﻓﺗﯽ داوﻧﺗـــ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەرﺑﺒن ،ﻟواﻧ ﺳﻻﻣ ﻛﯾﻠ ﻛ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮﻜﯽ ﻣﺎرﻛﺴـــﯽ ﺑ رەﮔز ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯽ – ﺳﻮورﯾ و ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾـــﻞ(ی 2012ەوە ﻟﻻﯾن دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸوە دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮاوە. ﻟـــ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟـــﻮن(ی راﺑـــﺮدوودا ،دوای )(3 ﺑوﺑﻮوﻧوەی وﺗﺎرﻜﯽ ﺋﻣل ﺳﻋﺪ ﻏﻮرەﯾﺐ
ﮔﺮووﭘ ﭼﭘﻛﺎﻧﯽ ﻋرەب ﻟ رووی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾوە زۆر ﺟﯿﺎوازن، ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻦ ﯾﺎن ﻣﺎرﻛﺴﯿﻦ و ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜﯾﺎن ھﮕﺮی ﺑﯿﺮﻜﯽ ﭼﭘﯽ ﻧﺗوەﯾﯿﻦ ،ھﻧﺪﻜﯿﺎن رادﯾﻜﺎﻦ و ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﻣﯿﺎﻧەون ﻧﺎﻛﯚﻛﯽودووﺑرەﻛﯽ دەﻛوﺘ ﻧﻮﭼﺎﭘﯽﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی رۆژﻧﺎﻣﻛ ﻟﺳر ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ .ﺋم وﺗﺎرﻧﻮوﺳ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿی رۆژﻧﺎﻣﻛ ﻛ ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟ دﯾﻤﺷـــﻖ دەﻛﺎت ،ھﺮش دەﻛﺎﺗ ﺳر "دەﻧﮕﯽ ﺳﯿم" ،واﺗ ﺋواﻧی ﺋﯿﺪاﻧی رژﻤﯽ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎری ﺳﻮوری دەﻛن و ھروەھﺎ ﺋﺎﮔﺎدارﯾﺸﻤﺎن دەﻛﺎﺗوە ﻟ ﻣﺗﺮﺳﯿﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﺳـــرﺑﺎزی و رۆژﺋﺎواﯾﯽ ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﻟﯿﺒﯿﺎ .ﻟ ھﻣﺎن ﻣﺎﻧﮕﺪا وﺗﺎرﻧﻮوﺳـــﻜﯽ دﯾﻜی رۆژﻧﺎﻣﻛ ﺑﯚ ﺑﺷ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﻛی ،ﺑﻧﺎوی ﻣﺎﻛﺲ ﺑﻠﻮﻣﻨﺘﺎل ،راﯾﺪەﮔﯾﻧﺖ ﻛ رۆژﻧﺎﻣﻛ ﺟﺪﺖ، ﻟ وﺗﺎرﻜﯿﺸـــﺪا رەﺧﻨ ﻟ" ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺋﺳد" دەﮔﺮﺖ ﻛ ﻟ ﻧﻮ ﺧﻮدی دەﺳـــﺘی ﻧﻮوﺳراﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣﻛدان ).(4 ﺋم ﻗﯾﺮاﻧی رۆژﻧﺎﻣی )اﻻﺧﺒﺎر( رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﺋو ﻣﺸـــﺘﻮﻣ و ﮔﻔﺘﻮﮔـــﯚ ﮔرﻣﺎﻧﯾ ﻛ ﻟ ﻧﻮ ﺧﻮدی ﮔﺮووﭘ ﭼﭘﻛﺎﻧـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﺪا ﻟ ﺋﺎرادان .ﺋو ﭼﭘﺎﻧی ﻛ ﻟ رووی ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾوە ﻧﺎﻛﯚﻛﻦ و ﻗﺴی ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ دەﻛن. ھﻧﺪﻚ ﻟو ﭼﭘﺎﻧ ھﺸﺘﺎش ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟ رژﻤﯽ
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ رزﮔﺎر ﻓﻗ ﻋو ﺳـــﻮورﯾﺎ دەﻛن ﺑ ﺑﯿﺎﻧﻮوی ﺧﺑﺎﺗﻜﺮدن ﻟ دژی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞوھروەھﺎ ﺑﺑﯿﺎﻧﻮوی "ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰم" ،ﻛﭼﯽ ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜ ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا و ﺑ رژدﯾوە ﭘﺸﺘﯽ ﺷﯚڕﺷﯽ ﺳﻮورﯾﺎ دەﮔﺮن ﺑﻧﺎوی "ﺷﯚڕﺷﮕاﯾﺗﯽ" و ھروەھﺎ ﺑ ﻧﺎوی داﻛﯚﻛﯿﻜﺮدن ﻟـــ" ﻣﺎﻓ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎن" .ﮔﺮووﭘﯽ دووەم زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔـــڵ رﮕﺎﯾﻛﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪﯾﻦ واﺗـــ ﻟ ﻧﻮان ھﺎوﭘﺸﺘﯿﻛﯽ ﺷرﻣﻨﺎﻧ ﻟﮔڵ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران و رەﺗﻜﺮدﻧوەی "دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ" ،ﺋﻣﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺸـــﻨﯿﺎزی ﺟﯚرﻚ ﻟ "ﺋﺎﺷـــﺘﺒﻮوﻧوەی ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ" دەﻛن .ﮔﺮووﭘ ﭼﭘﻛﺎﻧﯽ ﻋرەب ﻟـــ رووی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾوە زۆر ﺟﯿﺎوازن ،ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻦ ﯾﺎن ﻣﺎرﻛﺴﯿﻦ و ھﻧﺪﻜـــﯽ دﯾﻜﯾﺎن ھﮕـــﺮی ﺑﯿﺮﻜﯽ ﭼﭘﯽ ﻧﺗوەﯾﯿـــﻦ ،ھﻧﺪﻜﯿﺎن رادﯾﻜﺎـــﻦ و ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﻣﯿﺎﻧەون .ﺋﻣﯾ ﺣﺎڵ و ھﻮﺴـــﺘﯽ ﭼﭘﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻛﺸـــی ﺳـــﻮورﯾﺎ،
ﻛﺸﯾك ﻛ زۆر ﺋﺎﯚزە.
ﺷﯿﻜﺮدﻧوەﯾﻛﯽ دژە ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺎﻧ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﻛ ھﺸﺘﺎ زۆر ﻻﯾن ھن ﺑﺑ دوودﯽ ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﺑﻨﻣﺎی ﺋﺳد دەﻛن و ﺋواﻧﺷﯽ ﻛ داوای ھﺸﺘﻨوەی رژﻤﻛ دەﻛن زۆر ﻧﯿﻦ .ﺑم ﺋواﻧﺷﯽ ﺑﺑ ﻣرج ﻻﯾﻧﮕﺮی ﺷﯚڕﺷﯽ ﮔﻟــــﻦ ﭘﻨﺎﭼﺖ زۆرﯾﻨ ﺑﻦ .ﺋواﻧی ﻛ ﺑﯚﭼﻮون و ھﻮﺴﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺗﻮﻧﺪ و رادﯾﻜﺎﻟﯿﺎن ھﯾ زﯾﺎﺗﺮ ﺋواﻧن ﻛ ﺑ ﺗﺮۆﺗﺴــــﻜﯿﻛﺎن ﻧﺎﺳﺮاون ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑرەی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴــــﺘﯽ ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن ،ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴــــﺘ ﺷﯚڕﺷﮕەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯿﺴﺮ – و ھﻧﺪﻜﯿﺸﯿﺎن ﻣﺎوی-ن وەك رﺒﺎزی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗــــﯽ ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ .ﺋو ﺗوژﻣ ﭼﭘﺎﻧــــ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿــــﺎن ﻟﮔڵ ھﻧــــﺪێ ﮔﺮووﭘﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚﻧﯽ دژ ﺑ رژﻤﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ ھﯾ وەك ﭼﭘﯽ ﺷﯚڕﺷﮕی ﺳﻮورﯾﺎ ﺑ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﻏﯾﺎس
ﻧﺲ .ﻟ ﺑھﺎری 2011ەوە ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺎﻧ ﺑﺷــــﺪاری ﺑﻜن ﻟ ھﻧﺪێ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاودا ﻟ ﺑردەم ﺑﺎﯿﯚزﺧﺎﻧ و ﻛﯚﻧﺴﻮﻟﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ھرﯾﻛ و ﻟ وﺗﯽ ﺧﯚﯾﺪا. ھﻧﺪﻚ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮی ﭼﭘﯽ ﺳــــرﺑﺧﯚش ھن وەك ﻣﮋووﻧﻮوﺳــــﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻓواز ﺗڕاﺑﻠﻮﺳــــﯽ ﻛ ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﺷــــﯚڕش دەﻛن ) .(5ﺋواﻧ داوای رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻤﯽ دﯾﻤﺷــــﻖ دەﻛن :ﻟ ﻧﻮ ﭼﭘﯽ ﻋرەﺑﺪا ﺋم ﺟﯚرە ﻓﯿﻜﺮە ﺳﯿﺎﺳــــﯿ ھﻣﻮو ﺟﯚرە دﯾﺎﻟﯚﮔﻚ رەﺗﺪەﻛﺎﺗــــوە .ﺋﮔرﭼﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺗﺋﻜﯿﺪ ﻟﺳر ﭘﻮﯾﺴﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﯽ ﻣﯿﻠﻠﯿﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧ دەﻛﺎﺗوە ﺑم ﻧﻜﻮﯿﺶ ﻟوە ﻧﺎﻛﺎت ﻛ ﺷﯚڕﺷﮕان ﻣﺎﻓــــﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧ ﭘﻧﺎ ﺑﯚ ﭼك ﺑﺒــــن .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەش ﻟ ﺑرەی ﭼﭘﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوﯾﺸﺪا ،ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷﯚڕش ﻟﺳر ﺧﺎﻜﯽ ﺳرەﻛﯽ ﻟﮔڵ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳــــﻮوری) (6ﻛ ﯾﻛﻜ ﻟ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿ ﺳــــرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺳــــﻮوری ﻧﺎﻛﯚﻛﻦ:
ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﺋم ﺋﻧﺠﻮﻣﻧ ﻟﮔڵ دەوﺗﺎﻧﯽ وەك ﻗﺗر و ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﺳﻌﻮدﯾ ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﻣﺣﻜﻮﻣﻜﺮاوە و ﺑ ﻣﺗﺮﺳﯽ دادەﻧﺮﺖ ﺑﯚ ﺳر ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺑﺰاﭬﯽ ﻣﯿﻠﻠﯽ ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ. راﺳﺘ ﺑﺷﻚ ﻟ ﭼﭘﯽ رادﯾﻜﺎﻟﯽ ﻋرەب ﺋﯿﺪاﻧی رژﻤﯽ ﺳﻮورﯾﺎ دەﻛن و داوای رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ دەﻛن، ﺑم ﮔﻮﻣﺎن و ﺗﺮﺳﯿﺸــــﯿﺎن ھﯾ ﻟو ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿی ﻛ ﺷﺎﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو ﻟ ﺷﯚڕﺷﮕاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎی دەﻛن و ھروەھﺎ ﻧﺎﺷﻮﺮن ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﺑﭽﻨ ﭘﺎڵ ﮔﻮﺗﺎری دژی ﺋﺳــــد ﻛ ﺑﺷــــﻚ ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺑ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھﯿﮕﺮﺗﻮوە. ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷــــﺪا ،ﺑــــﻻی ﺋواﻧــــوە زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮﯾﻜﺮدن ﻟ ﺷﯚڕﺷﻛی ﺳــــﻮورﯾﺎ ﮔﺮﻧﮕﺘﺮە ﻧك ھﻮﺴﺘﯽ دژە ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯽ .ﺋوﻟوﯾت دراوەﺗ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻧﺎوﺧﯚی ﺳــــﻮورﯾﺎ :ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺋوەی ﮔﺮﻧﮕ ﻟﯚژﯾﻜﯽ راﭘڕﯾﻨﯽ ﮔﻟﯽ ﺳﻮورﯾﺎﯾ ﻟ دژی رژــــﻢ ،وەك ﭼﯚن ﺋوەی ﻟ ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﯿﺴــــﺮ رووﯾﺪا ﻛ ﮔل ﺟوھر ﺑﻮو. ﺑﭘﭽواﻧی ﺋﻣ ،زۆرﺑی ﺋو ھﺰ و ﻻﯾﻧﺎﻧی ﻟﻧﻮ ﺷﺑﻧﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﺪا ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﭼپ دادەﻧﻦ ،ﺑ ورﯾﺎﯾــــﯽ و ﺋﺎﮔﺎﻟﺧﯚﺑﻮوﻧوە ﻟ ﺷﯚڕﺷﻛی ﺳــــﻮورﯾﺎ دەڕواﻧﻦ و ﻛﻣﻚ ﺧﯚﯾﺎن ﺑدوورﮔﺮﺗﻮوە .ﺋم ﭼﭘﺎﻧ ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻚ ﺋﯿﺪاﻧی ﺑﺳــــرﺑﺎزﯾﻜﺮدﻧﯽ راﭘڕﯾﻨﻛــــ دەﻛن، ﭼﻮﻧﻜ ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋوان ﺋو ﻛﺎرە ﺳﻮود ﺑ ﻛس ﻧﺎﮔﯾﻧﺖ ﺟﮕ ﻟ ﮔﺮووﭘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن و ﺟﻧﮕﺎوەراﻧــــﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻛ ﺑ ﻟﺸــــﺎو رژاوﻧﺗ ﻧﺎو ﺳﻮورﯾﺎوە .ھروەھﺎ ﭘﺮﺳﻜﯽ دﯾﻜش دەورووژﻨﻦ و ھﯚﺷﺪاری ﻟﺑﺎرەوە دەدەن ﺋوﯾﺶ ﺑ ﻣزھﺑﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺸﻛﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟو ﺷڕ و ﻣﻠﻤﻼﻧﯿدا ﻛﻣﯿﻨ ﻋﻟوﯾﻛﺎن و ﻣﺳــــﯿﺤﯿﻛﺎن دەﻛوﻧ ﺷڕ ﻟﮔڵ زۆرﯾﻨﯾﻛﯽ ﺳــــﻮﻧﻨﯽ ﻛ ﺑھﯚی ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧوە ﺳﺮوﺷــــﺘﻜﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەو و رادﯾﻜﺎﻟﯽ وەرﮔﺮﺗﻮوە .ﺋو ﭼﭘﺎﻧ ﺋم ﺑﻣزھﺑﯿﻜﺮدﻧ ﺑ ﻣﺗﺮﺳﯿﻛﯽ ﮔورە دەﺑﯿﻨﻦ ﺑــــﯚ ﺟﻧﮕﻜﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾــــﯽ درﮋﺧﺎﯾن .دوا ﻧﯿﮕراﻧﯿﯽ ﺋــــم ﭼﭘﺎﻧ ﺋوەﯾ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯽ ھــــﺰە ھرﻤــــﯽ و ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎن ﺟﯽ ﻣﺗﺮﺳــــﯽ و ﻧﯿﮕراﻧﯿﻦ .ﺋﺮان و ﺳــــﻮورﯾﺎ دژ ﺑ ﺷﺎﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو .رووﺳﯿﺎ و ﭼﯿﻦ دژ ﺑ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﻟ ﻧﻮ ﮔﻣﯾﻛﯽ ﮔورەی ﺟﻧﮕﯽ ھرﻤﯽ و ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛ ﺗﯿﺪا ﺳﻮورﯾﺎ دەﺑﺘ ھﯽ ﭘﺸوەی ﺟﻧــــﮓ ﻟ ﻧــــﻮان ﭼﻧﺪﯾﻦ دەوــــت و ﺋﻛﺘری ﻧﻮدەوﺗﯿﺪا ،ﻟﺮەدا ﭼﭘﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺸﺘﯽ ﺋواﻧی ﯾﻛم دەﮔﺮن ﻟ دژی ﺋواﻧی دووەم. ﻛﺎﺗﻚ ﻟ14 ی ﻧﯿﺴــــﺎن )ﺋﭘﺮﯾــــﻞ(ی ،2012 ﯾﻛﺘﯽ ﺣﯿﺰﺑ ﻧﺗوەﯾــــﯽ و ﭼﭘﻛﺎﻧﯽ ﺋﻮردن ﻛ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿﻛ ﺷش رﻜﺨﺮاوی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗ ﺧﯚی ﻟ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴــــﺘوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴــــﺘﯽ ﻋرەﺑﯽ ،ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﻟ ﻋﻣﺎن ﺳﺎزﻛﺮد ﺑﯚ ﯾﺎدی ﻧﯚ ﺳــــﺎی داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻋﺮاق ﻟﻻﯾن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە. ﻟو ﺑﯚﻧﯾدا زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺎس ﻟ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻛﺮا ﻧك ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺳﺎﯿﺎدەﻛ" :دەﺳــــﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ" ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﻣﺣﻜﻮم ﻛﺮاوە ،ھﻧﺪﻚ ﻟواﻧی ﮔﻮﺗﺎرﯾﺎن دا ﺗﻧﺎﻧــــت ﺑراوردﻜﯿﺎن ﻛﺮد ﻟ ﻧﻮان ﺋﯚﭘراﺳﯿﯚﻧ ﺳــــرﺑﺎزﯾﻛی ﺳﺎﯽ 2003ﻟ دژی ﻋﺮاق و ﺋو ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﯿی ﻛ دەوﺗ زﻟﮫﺰەﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﻟ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮوری و ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮورﯾﯽ ﺋﺎزادی دەﻛن ).(7 ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ،ﻟــــ ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﯾﻛﺪا ﻛ ﺑرواری 17ی ﺋﺎﯾــــﺎر )ﻣﺎﯾــــﺲ(ی 2012ی ﻟﺳــــرە ،ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺳــــﻧﺪﯾﻜﺎی وت )ﯾﻛﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺗﻮﻧﺴﯽ ﺑﯚ ﻛﺎر( ﻛ ﺑﺷﻚ ﻟ ﻣﻛﺘﺑ ﺗﻧﻔﯿﺰﯾﻛی ﺳر ﺑ ﭼﭘﯽ رادﯾﻜﺎﻟ ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﺧﻮاﺳﺘ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎﻧــــﯽ ﮔﻟﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ دووﭘﺎﺗﻜﺮدەوە، ھﯚﺷﺪارﯾﺸﯽ دا ﻟوەی ﻛ" ﭘﻼن"ﻚ ھﯾ ﻟﻻﯾن دەوﺗﺎﻧﯽ "ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯽ و ﻋرەﺑﯿﯽ ﻛﯚﻧﭘرﺳــــﺖ" داڕﮋراوە .دوو ﻣﺎﻧﮓ ﺑر ﻟﻣ ،ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ
55
راﺳﺘ ﺑﺷﻚ ﻟ ﭼﭘﯽ رادﯾﻜﺎﻟﯽ ﻋرەب ﺋﯿﺪاﻧی رژﻤﯽ ﺳﻮورﯾﺎ دەﻛن و داوای رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ دەﻛن ،ﺑم ﮔﻮﻣﺎن و ﺗﺮﺳﯿﺸﯿﺎن ھﯾ ﻟو ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿی ﻛ ﺷﺎﻧﺸﯿﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو ﻟ ﺷﯚڕﺷﮕاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎی دەﻛن و ھروەھﺎ ﻧﺎﺷﻮﺮن ﺑ ﺗواوەﺗﯽ ﺑﭽﻨ ﭘﺎڵ ﮔﻮﺗﺎری دژی ﺋﺳد ﻛ ﺑﺷﻚ ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺑ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھﯿﮕﺮﺗﻮوە ﮔﻟﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎی ﻗدری ﺟﻣﯿﻞ .ﺋم ﺣﯿﺰﺑﯾﺎن ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚﻧﯽ "ﯾﺎﺳﺎﯾﯿ "ﺑﺷﺪاری ﻛــــﺮد ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗــــ ﺗﺎزەﻛی رﯾــــﺎز ﺣﯿﺠﺎب ﻛ ﻟﻻﯾن ﺑﺷﺎر ﺋﺳدەوە ﻟ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی 2012راﺳﭙﺮدرا ﺑﯚ ﭘﻜﮫﻨﺎﻧﯽ .ﻟو ﺣﻜﻮﻣﺗدا ﺟﻣﯿﻞ ﻛﺮاﯾ ﺟﮕﺮی ﺳرۆك وەزﯾﺮ ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎری ﺋﺎﺑﻮوری. زﯾﺎﺗﺮ ﺋوەی ﻻی ﺑﺷــــﻚ ﻟ ﭼﭘﯽ ﻋرەﺑﯽ ھﺳﺘﯽ ﭘﺪەﻛﯾﻦ ھﻮﺴﺘ رﯾﻔﯚرﻣﺨﻮازەﻛﺎﻧﯿﺎﻧ. ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ دەﻦ ﭼﺎرەﺳری ﻣﻠﻤﻼﻧﻜی ﺳﻮورﯾﺎ دەﺑﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺖ ﻧك ﺳرﺑﺎزی .ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣی ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻛ ﻟ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑﺮدوودا ﻟ ﺷﺎری ﺋﻟﺤﻣﺎﻣﺎت ﻟــــ ﺗﻮﻧﺲ ﺑﺳــــﺘﺮا ،ﻧﺰﯾﻜی 200ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯽ ﭘﺸــــﻜوﺗﻨﺨﻮاز ﻛ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﭼﻧﺪ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴــــﺘﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﭼپ ﺑــــﻮون ) (8و ﺑ رﮋەﯾﻛﯽ ﻛﻣﯿﺶ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ ﺑﻮون ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﺗﺪا ﻛﺮدﺑﻮو ،ﺋم ھﻮﺴﺘﯾﺎﻧﯽ دووﭘﺎﺗﻜﺮدەوە. ﻟو ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﯾــــدا وﯾﺴــــﺘﻮوﯾﺎﻧ ﯾﻛﺪەﻧﮕﯿﯿك ﭘﯿﺸــــﺎﻧﺒﺪەن .ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا دان ﺑــــوەدا دەﻧﻦ ﻛ ﮔﻟﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ ﻣﺎﻓﯽ ھﯾ ﺑﺒﺘ ﺧﺎوەن "ﺋﺎزادی و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و دەﺳﺘﺎودەﺳﺘﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧی دەﺳــــت" ،ﺋﯿﺪاﻧــــی "ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺶ دەﻛﺎت ﺟﺎ
* ﺗﻮﮋەر ﻟ ﺋﯿﻨﺴﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ﺑﯚ رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﺑﯾﺮوت. وەرﮔاﻧﯽ :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺋم رۆژﻧﺎﻣ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﯾك ﺳﺎڵ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ وەك ﭘﺎﺷﻜﯚی ﺧﯚی ﺑوﻛﺮدەوە. ) (2ﺋﯿﺒﺮاھﯿﻢ ﺋﻟﺌﻣﯿﻦ" ،ﺑﯚﭼﯽ ﺧﺎﻟﯿﺪ ﺳـــﺎﻏﯿ وازی ﻟ ﺋﻟﺌﺧﺒﺎر ھﻨﺎ؟") ،ﺑ ﻋرەﺑﯽ( ،رۆژﻧﺎﻣی ﺋﻟﺌﺧﺒﺎر ،ﺑﯾﺮوت 21 ،ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی . 2011 )" (3ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ :ﻛﯚﻣ ﺧﻜﻚ ﻧﺎڕازﯾﻦ" ،ﺋﻟﺌﺧﺒﺎری ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی12 ،ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2012 ) " (4ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚڕاﮔﺮی ﻣﺎﻓﻜﯽ ﮔردووﻧﯿ :ﻣﺎﺌﺎواﯾﯿك ﻟ ﺋﻟﺌﺧﺒﺎر و ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺋﺳد" ،ﺋﻟﺌﺧﺒﺎری ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی20 ،ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2012 ) (5ﻓواز ﺗڕاﺑﻠﻮﺳـــﯽ ،ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ رﻜﺨﺮاوی ﻛﺎری ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎن ﺑﻮو، ﺋﺴﺘﺎ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﻣﮋووە ﻟ زاﻧﺴﺘﮕی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﯾﺮوت. ) (6ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮوری ﻛ ﻟ ھﺎوﯾﻨﯽ 2011داﻣزرا ،ﺑﺎرەﮔﺎﻛی ﻟ ﺋﯿﺴﺘﺎﻧﺒﻮ ﻟ ﺗﻮرﻛﯿﺎ. ﺋم رﻜﺨﺮاوە ﭼﺗﺮﻜ ﺑﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺳﻮوری ﺑ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﯿﻤﯿﻨﯿﺸوە. )" (7ﺣﯿﺰﺑ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺘﯽ و ﭼﭘﻛﺎﻧﯽ ﻋرەب دژاﯾﺗﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ ﻟ ﻛﺎروﺑﺎری ﻧﺎوﺧﯚی ﻋرەﺑﯽ دووﭘﺎﺗﺪەﻛﻧوە") ،ﺑ ﻋرەﺑﯽ( ﻧﺪاء اﻟﻮﻃﻦ ،ﻋﻣﻤﺎن ،ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی .2012 ) (8ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﻋرەﺑﯽ رﻜﺨﺮاوە ﺑﻋﺴﯽ و ﻧﺎﺳﺮﯾﯿﻛﺎن و ھروەھﺎ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭼﭘﯿﺶ دەﮔﺮﺘ ﺧﯚی وەك ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮوی ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ،ﺑرەی ﻣﯿﻠﻠﯽ ﺑﯚ رزﮔﺎرﯾﯽ ﻓﻟﺳﺘﯿﻦ و ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﯾﻣﻧﯽ.
LE
diplomatique diplomatique LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﺮی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Akkamrslan
ﻛﺮــــﻜﺎری ﺗﻮﻧﺴــــﯽ ،ﺷﺎﻧﺒﺷــــﺎﻧﯽ رﻜﺨــــﺮاوە ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴــــﺘ ﻋرەﺑــــﻛﺎن ،داوای ﺳــــﺎزداﻧﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻜﯽ ﻛﺮد ﺑﯚ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەرﺑﯾﻦ ﻟ دژی ﺳﺎزداﻧﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯽ دۆﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻟ ﺗﻮﻧﺴﯽ ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ ﺑ ﺑﺷــــﺪارﯾﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳــــﻮوری و ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻮوﻧــــﯽ ﻧﺰﯾﻜــــی 60ﻧﺮدەی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ. ھرﭼــــﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴــــﺘﯽ ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿﺸــــ، ھﻮﺴــــﺘﻛی زۆر ورﯾــــﺎ و ﺧﯚﭘﺎرﺰاﻧ ﺑﻮو .ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽﺧﯚﯾﺪا،دەرﻓﺗﯽداوەﺗﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎ وﺗﺎر ﺑوﺑﻜﻧوە ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻛﺳﻜﯽ وەك ﻣﯿﺸﻞ ﻛﯿﻠﯚ )ﻛ ﺳر ﺑ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳــــﻮوری ﻧﯿﯿ ،(ﺑم ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮوە ﺑﺷــــﺪاری ﺑﻜﺎت ﻟو ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﺎﻧی ﻟ ﻟﻮﺑﻨﺎن ھر ﻟ دوای دەﺳﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ راﭘڕﯾﻨﻛی ﺳﻮورﯾﺎ ﻟ ﺑردەم ﺑﺎﯿﯚزﺧﺎﻧی ﺳﻮورﯾﺎ ﻟ ﺑﯾﺮوت ﺳــــﺎزﻛﺮاون .ﺟﮕ ﻟﻣش ،ھﻧﺪێ ﺟﺎر ﻟ ﻻﯾن ﭼﭘﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوی ﻟﻮﺑﻨﺎﻧﯿــــوە رەﺧﻨی ﻟﮕﯿﺮاوە ﻟﺳر ﺋوەی ﻛ ﺑﺷﻚ ﻟ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯿﻛی ھﺸــــﺘﺎ ﻧﺰﯾﻜﺎﯾﺗﯽ ھﯾ ﻟﮔڵ ﭘﺎرﺗﯽ وﯾﺴــــﺘﯽ
ھر ﻻﯾك ﺑﯿﻜﺎت" و ﺳرزەﻧﺸــــﺘﯽ ھم رژﻤﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ و ھم ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎﺷﯽ ﻛﺮد و داواﺷﯽ ﻟﻜﺮدن رﮕﺎی دﯾﺎﻟﯚگ ھﺒﮋﺮن ﻟﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨــــی ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﭘﻼﻧﯽ ﺋﺎﺷــــﺘﯽ ﻛ ﻛﯚﻓﯽ ﺋﻧﺎﻧﯽ ﻧﺮدراوی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﺳﻮورﯾﺎ ﻟ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2012دا ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﻛﺮدﺑﻮو. راﺳــــﺘ ﺑﺷــــﻚ ﻟ ﭼﭘﯽ رادﯾﻜﺎﻟﯽ ﻋرەﺑﯽ ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﺷﯚڕﺷــــﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ دەﻛﺎت و ﺑ رﮕﭼﺎرەی دەزاﻧــــﺖ ﺑﯚ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ رژﻢ ،ﺑم ﺑﺷﻜﯽ دﯾﻜی ﭼﭘﯽ ﻋرەﺑﯽ ﻛ زۆرﯾﻨن ﺋو ﺑﮋارە رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە و ﺣز ﻧﺎﻛﺎت رژﻢ ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ و ﺑ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑووﺧﻨﺪرﺖ .ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋم ﺑﺷــــی دووەم ،ﺟوھری ﻛﺸﻛ ﻟو ﺟﻧﮕ ﺳﺎردەداﯾ ﻛ ﻟ ﺋﺎراداﯾ و ﺑم ﻧﺎوی ﻧﺎھﻨﺪرﺖ. ﺗﺮس ﻟ ﺑﯚﺷﺎﯾﯽ و ﺗﺮس ﻟ ﺳﻮورﯾﺎی دوای ﺋﺳد ﻛ ھم ﻟﮔڵ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺋﺎﺷﺘﺒﻮوﺑﺘوە و ﺑﻮوﺑﺘ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ دەوﺗﺎﻧــــﯽ ﻛﻧﺪاو زۆر ﮔورەﺗﺮە ﻟ ﺗﺮس ﻟ درﮋﺑﻮوﻧﯽ ﺗﻣﻧﯽ رژﻤﯽ ﺳﻮورﯾﺎ. ﺧﺑﺎﺗﮕاﻧــــﯽ ﭼﭘﯽ ﻋرەب ﺳــــﻮورﯾﺎ وەك دەرﻓﺗﻜــــﯽ ﺗــــﺎزە دەﺑﯿﻨــــﻦ ﺑﯚ ﭼــــﻮون ﺑرەو ﻗﯚﻧﺎﻏﻜﯽ ﻧــــﻮێ .ﻛم ﻛس ھﯾــــ ﻧزاﻧ ﻛ ﺋــــم رژﻤی ﺳــــﻮورﯾﺎ رژﻤﻜــــﯽ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎر و ﺳــــرﻛﻮﺗﻜﺎرە ،ﺑم ﺋﻣۆﻛ ﮔﻮﺗﺎرەﻛی رژﻤﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ زﯾﺎﺗﺮ ﻣﯚرﻛﯽ ﺑرﮔﺮی ﻟﺧﯚﻛﺮدﻧﯽ ﭘﻮە دﯾﺎرە ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ھﯾ ﺑو ﺳﺰا ﻧﻮدەوﺗﯿﺎﻧی ﺑﺳرﯾﺪا ﺳﭘﻨﺪراون .ﻻی ﺋو ﭼﭘ ﻋرەﺑﯿﺎﻧی ﺑﻨﺎﻏﯾﻛﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯽ ﻗﻮوﯿﺎن ھﯾ ﻛ ﺑﻨﺎﻏی ﭘﺎرادﯾﮕﻤﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳ و ﺋﻧﺘﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺰﻣ ،ﺋم ﮔﻮﺗﺎرە دەﻧﮕﯿﺪاوەﺗوە ،واﺗ ﺋو ﭼﭘﺎﻧ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﮔﻮﺗﺎری ﺳــــﻮورﯾﺎ ﺑ ﮔﺮﻧﮓ وەردەﮔﺮن .ﺑم ﺋم ھﺳﺘ ﻻی ھﻧﺪێ ﭼپ ﻛوﺗﻮوەﺗ ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﻣﯚرﻛ ﻣﯿﻠﻠﯿﻛی ﺷﯚڕﺷﯽ ﺳﻮورﯾﺎ و ﻻی ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜش ﺋو ھﺳــــﺘ ﺗﯚﺧﺘــــﺮ ﺑﻮوەﺗوە ﺑھﯚی ﺑﻧﻮدەوﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺳﻮورﯾﺎوە. ﺟﮕــــ ﻟﻣش ،ﺋو ﺑﺰاﭬ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿی ﻛ ﻟ ﻣﻨﺪاﺪاﻧــــﯽ ﺑھــــﺎری ﻋرەﺑﯿــــوە ﻟداﯾﻜﺒﻮوە و ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺑﮕﺎﺗ دەﺳت ﯾﺎن ﺗﯿﺪا ﺑﺷﺪار ﺑﺖ وەك ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ و ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﯿﺴﺮ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋو ﺑﺰاﭬی ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺳر ﺑ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳﻠﻤﯿﻨ ،دﯾﺎرە ﻟ ﻧﻮ ﺑﺷــــﻚ ﻟ ﭼﭘﯽ ﻋرەﺑــــﺪا ﻛﺎرداﻧوەی دروﺳﺘﻜﺮدووە .ﭼﻮﻧﻜ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛ ﺷﯚڕﺷﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەب ﺟﯽ ﻣﺗﺮﺳﯿﻦ ﻟﺑرﺋوەی رەﻧﮕ ﺑرەو رژﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘﺎر ﺑﻤﺎﻧﺒن. ھــــروەك ﭼﯚن ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳــــﻠﻤﯿﻨﯽ ﻣﯿﺴــــﺮ و ﺋﻮردن ﺑ ﺋﺎﺷــــﻜﺮا و ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚﻧﯽ ﺳــــﻮوری دەﻛن ،ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧھﺰەی ﺗﻮﻧﺴﯿﺶ ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮی ﻟﺪەﻛﺎت .ﺋﺎ ﻟﺮەدا ﺑﯚﻣﺎن دەردەﻛوﺖ ﻛ ھﻮﺴﺘﯽ ﺑﺷﻜﯽ زۆری ﭼﭘﯽ ﻋرەب ﺑراﻣﺒر ﺷﯚڕﺷــــﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﻟﮔڵ ھﺰ و ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ دەﻛوﺘ ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﺑرﯾﻛﻜوﺗــــﻦ .ھر ﺋﻣﯾ وا ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺣﯿﺰب و ﻻﯾــــن دەﻛﺎت ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﻻﯾﻧﮕﺮی "ﺷــــﯚڕش" و "ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮازی" و ھﻧﺪﻜﯿﺸﯿﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ھﮕﺮی ﻓﯿﻜﺮی ﻣﺎرﻛﺴﯿﺰم دەزاﻧﻦ ،ﺑ ﭘﭽواﻧی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻛﯾــــﺎن ﻛ ﻻﯾﻧﮕــــﺮی ﮔﻻﻧ ،ﺗﺎ ﺑﻦ ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﭼﺎرەﺳرﯾك ﺑﻜن ﻛ ﻟ رﮕی داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧوە ﺑﺖ و ﺑﺒﺘ ﻣﺎﯾی ﮔﻮاﺳﺘﻨوەﯾﻛﯽ ﺑ ﺷﻨﯾﯽ ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ .ﺋﻣش ﻟ ﺗﺮﺳﯽ ﺋوەی ﻛ رەﻧﮕ ﺷﯚڕش دوﻧﯿﺎﯾك دروﺳﺘﺒﻜﺎت ﺑ دﯽ ﺋوان ﻧﺑــــﺖ و ﺧــــون و ﺋﺎواﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﮔﯚڕ ﺑﻨﺖ.
20122012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ
MONDE MONDE
ﺷڕﻜﯽ ﮔرﻣﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪن ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ﺑڕﻮەدەﭼﺖ ﻣﺎرك دو ﻣﯿﺮاﻣﯚن و ﺋﻧﺘﯚﻧن ﺋﺎﻣﺎدۆ * رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻓﯿﮕﺎرۆ ﻟ ژﻣﺎرەی رۆژی 22ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی 2012دەﻧﻮوﺳﺖ" :ﭼﻛ ﻛﯿﻤﯿﺎوﯾﻛﺎن ﻟ ژﺮ ﭼﺎودﺮﯾﺪان .ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﺰی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻧﺮدراوﻧﺗ ﺳﻮورﯾﺎ ﺑﯚ ﺋوەی ﻟﻨﮔڕﻦ ﺋو ﭼﻛﺎﻧ ﺑﻜوﻧ دەﺳــــﺘﯽ ﺟﻧــــﮕﺎوەران و ﻻﯾﻧــــﯽ دﯾﻜ." دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﻜﺎرﻚ ﻟ ﺋﻮردن ﻻﯾﻧﻛﺎن ﺋﺎﮔﺎدار دەﻛﺎﺗوە و دەــــﺖ" :رەﻧﮕــــ ﺑھﯚی ﭼﻛــــ ﻛﯿﻤﯿﺎوﯾﻛﺎﻧﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎوە ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺘ ﻧﺎو ﺷــــڕەﻛ ﺑﯚ ﭘﻜﺎﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺧﯚی". وا ﺧرﯾﻜ دﯾﺴﺎن ﺳﯿﻨﺎرﯾﯚﻛی ﻋﺮاﻗﯽ ﭘﺶ 10 ﺳﺎڵ ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ دووﺑﺎرە دەﺑﺘوە ،ﺑم ﺑ ﻛﻣﻚ ﺟﯿﺎوازﯾﯿوە .ﺋﺎﯾﺎ ﺑﺷﺎر ﺋﺳد ﭼﻛ ﻛﯚﻛﻮژەﻛﺎﻧﯽ ﻟ دژی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚن ﺑﻛﺎردﻨ؟ ﺋو ﭘﺮﺳــــﯿﺎرە ﺗﺎزە ﻧﯿﯿــــ ،ﺑﻜﻮ ﭘﺶ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣﺎﻧﮓ ﻛﺮاوە و ﺋو ﺗﺮﺳــــ ھﺑﻮوە .ﻟ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی ، 2011 ﻟ ﺳﺎﯾﺘﻛی ﺑﺮﻧﺎر ھﻨﺮی ﻟﭭﯽ ﺋﻣ ﺑوﻛﺮاﯾوە: "ﻟ ﻧﺎوﭼی رەﺳــــﺘﻦ ﻛــــ دەﻛوﺘ ﻧﺰﯾﻚ ﺷــــﺎرە راﭘڕﯾﻮەﻛی ﺣﻮﻣﺲ ،ﭘﯿﺎوﻛﻮژەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺳد ﺑ ﻓۆﻛ ﮔﺎزی ﻛﯿﻤﯿﺎوﯾﯿﺎن ﺑﻛﺎرھﻨﺎوە )."(1 ﻟــــ رۆژی 27ی ﺗﻣﻤــــﻮز )ﺟــــﻮی(ی ،2012 ﺋﺎژاﻧﺴــــﯽ ھواﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮــــﺲ ،زۆر ﺑ ورﯾﺎﯾﯿوە دەﻧﻮوﺳــــﺖ":ﻟ ھرﻤﯽ ﺣﻮﻣﺲ ،ﺋﺎژاﻧﺴــــﻛﻣﺎن ﻗﺴی ﻟﮔڵ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛس ﻛﺮدووە و ھﻣﻮوﯾﺎن ﺋو دەﻧﮕﯚﯾﯾﺎن ﺗﺋﻜﯿﺪ ﻛﺮدووەﺗوە .ﺑم ﺋﮔرﭼﯽ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﯾك ھﻓﺘ ﮔڕاﯾﻦ و ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻣﺎن ﻛﺮد ھﯿﭻ ﻓرﻣﺎﻧﺪەﯾﻛﯽ ﺷﯚڕﺷــــﮕان ،ھﯿﭻ ﺳرۆك ﺧﻚ، ھﯿﭻ ﭘﺰﯾﺸﻜﻚ ،ﺗﻧﺎﻧت ﯾك ﺟﻧﮕﺎوەر ﯾﺎن ﻛﺳﯽ ﺳــــﯿﭭﯿﻠﯿﺶ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺑﮕﯾﻛﯽ ﺣﺎﺷﺎھﻨﮔﺮﻣﺎن ﻟوﺑﺎرەوە ﺑﺪاﺗ ."ھواﯽ ﺋﺎژاﻧﺴﻛ ﻟ دوا دەﻛﺎﻧﯿﺪا
دەﺖ ﻛ ﺟﻧﮕﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ "ﺟﻧﮕﻜﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪن و ﭼواﺷﻛﺎرﯾﺸ." ﻟــــ رۆژی 29ی ﻛﺎﻧﻮوﻧــــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ،2012ﺋﻛﺎوﻧﺘﻜﯽﺗﻮﯾﺘرﺑﻧﺎوی)داﻣﺳﻜﺳﺘﻮﯾﺖ( ﻛ ﺳر ﺑ) ﺗﻜﯚﺷراﻧﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن(ە،
ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدﻧﯽ رﻜﺨﺮاوی رواﻧﮕی ﺳﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟﮔڵ ﻗﺳﺎﺑﺨﺎﻧﻛی ﺣﯚﻟ ﮔﻮﻣﺎن دروﺳﺘﺪەﻛﺎت ﻟﺳر ﺑﻼﯾﻧﯽ ﺋو رﻜﺨﺮاوە ﻛ ﺑﺎﻧﮕﺷی ﺑﯚ دەﻛﺎت و ھروەھﺎ ﻟﺳر ﺑﺎوەڕھﻨﺎن ﺑ ﻗﺴی ﭘﯾﺎﻣﻨﺮەﻛﺎﻧﯿﺸﯽ دەﺳــــﺘﺪەﻛﺎت ﺑــــ ﺟﻧﮕﻜــــﯽ ﭼواﺷــــﻛﺎری و ﻟــــ ﭘﯾﺎﻣﻜﯿﺪا دەﻧﻮوﺳــــﺖ :ﺋﺳــــد ﺳــــﻮورﯾﺎی ﺑﺟﮫﺸﺘﻮوە ) .(2ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳــــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻟﻻﯾن ﺳــــﻮﭘﺎی ﺳﻮورﯾﯽ ﺋﺎزادەوە ﮔﻣﺎرۆدراوە و دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرە ﺗﺮﺳــــﻨﯚﻛﻛش ﻟﮔــــڵ ژن و ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺪا و ﭼﻧﺪ ﺟﺎﻧﺘﺎﯾﻛﺪا ﺧﯚی ﮔﯾﺎﻧﺪووەﺗ ﻓﮔی ﻧﻮدەوﺗﯿﯽ
ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ ﺑﯚ ﺋوەی وەك ﭘﻧﺎﺑر ﺑﭽﺘ ﻣﯚﺳﻜﯚ .ﺋم دەﻧﮕﯚﯾ ،ﻛ ﻧدەﺗﻮاﻧﺮا ﺑﺰاﻧﺮﺖ ﺋﺎﺧﯚ راﺳﺖ ﺑﻮو ﯾﺎن ﻧﺎ ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ﻟ ﺧﯚڕا ﻧﺑﻮوە و دﯾﺎرە ﺷﺘﻚ ھﺑﻮوە ،ﺑﮔﻮﺮەی ﺳــــﺎﯾﺘﯽ ﻧﻮﭬﻞ ﺋﯚﺑﺰﺮﭬﺎﺗﯚر ":ﺑ ﻗﺴی ﺟﺮﻤﯽ ﭘﺎون ﭘﯾﺎﻣﻨﺮی BBCﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ ،ﺳﻮﭘﺎی ﺋﺎزادی ﺳﻮورﯾﺎ ﺗﻧﮫﺎ 30ﺧﻮﻟك ﻟ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯿوە دوورە .ﺋم دۆﺧی ﺷڕ ﭘﺎڵ ﺑ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرەوە دەﻧﺖ راﺑﻜﺎت )."(3 ﻟــــ رۆژی 18ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟــــﻮی(ی ،2012ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺷﯚڕﺷﮕان ھﺮﺷﻜﯽ ﮔورە دەﻛﻧ ﺳر دﯾﻤﺷﻖ و ﭼﻧﺪ ﭘﻜﺪاداﻧﻜﯽ ﺑ ﭘﺸﯿﻨ روودەدەن، ﺑﯚﻣﺒﻚ ﻟ ﻧﻮ ﺑﺎرەﮔﺎی ﮔﺸﺘﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﺳﻮورﯾﺎدا دەﺗﻗﺘوە و دەﺑﺘ ھﯚی ﮔﯿﺎن ﻟدەﺳﺘﺪاﻧﯽ وەزﯾﺮی ﺑرﮔﺮی و ھروەھﺎ ﻋﺎﺳﻒ ﺷوﻛﺗﯽ زاوای ﺑﺷﺎر ﺋﺳد .ﯾﻛﺴــــر دوای ﺋم رووداوە ،ﻟﺳر ﻛﻧﺎــــ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴــــﺎدا ﻗﺴــــﻛران و ﻧﻮﻨراﻧــــﯽ ﺋﯚﭘﯚزﺳــــﯿﯚن ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗــــﯽ ﺋواﻧی ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮوری داوەت دەﻛﺮﻦ و ﺑ ﺷﻮەی ﭘﺧﺸﯽ راﺳﺘوﺧﯚ ﺷﯿﻜﺮدﻧوەی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ رووداوەﻛﺎﻧﯽ دواﯾﯽ دەﻛن .ﺑ ﻗﺴــــی ﺋوان رژﻤﯽ ﺑﻋﺴــــﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﺑﻜــــﻮ ھر ﭼﻧﺪ ﻛﺎژﺮﻜﯽ ﻣﺎوە و دەڕووﺧﺖ .ﺧﺎﺗﻮو رەﻧﺪە ﻛﺳﯿﺲ ) ،(4ﺳــــرۆﻛﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧــــﯽ و دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺳــــﻮوری و ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳﻮوری دەﺖ":ﺑ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﻛ ﺋﻣ ﺳــــرەﺗﺎی ﻛﯚﺗﺎﯾﯿ ."رۆژﻧﺎﻣی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ زە ﮔﺎردﯾن ﻟﺳر زاری ھﻧﺪێ ﺳرﭼﺎوەی ﻧﻧﺎﺳﺮاوەوە ﺗﺋﻜﯿﺪ دەﻛﺎﺗوە ﻛ ﺑﺷــــﺎر ﺧﯚی ﻟ ھﺮﺷﻜﺪا ﺑﺮﯾﻨﺪار ﻛﺮاوە .ژﻧﻛﺷﯽ ﺳــــﻮاری ﻓۆﻛ ﺑﻮوە و ﺑرەو ﻣﯚﺳــــﻜﯚ راﯾﻜﺮدووە.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
6 6
ﺷڕﻜﯽ ﮔرﻣﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪن ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ﺑڕﻮەدەﭼﺖ ﺳــــﻮﭘﺎی ﺳــــﻮورﯾﯽ ﺋﺎزاد و ھروەھــــﺎ ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﯽ ﺑﭽﻮوك ﺑرﭘﺮﺳــــﯿﺎرﺘﯽ ﺗﻗﺎﻧﺪﻧوەی ﺑﯚﻣﺒﻛ دەﮔﺮﻧ ﺋﺳﺘﯚی ﺧﯚﯾﺎن و رژﻤﯽ ﺳﻮورﯾﺎش ﮔﻮﺗﯽ ﻛ ﺋﻣ دەﺳﺘﯽ "ﭼﻧﺪ ﻻﯾﻧﻜﯽ دەرەﻛﯽ" ﻟ ﭘﺸﺘ ﻛ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن و ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮورﯾﯽ ﺋﺎزاد دەﻛن )ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﻗﺗر و ﺳﻌﻮدﯾ.(... ﺑم دوو رۆژ دواﺗﺮ ،ﺑﺷﺎر ﺋﺳد ﻛ ﺳﻻﻣﺗ و ﻋﯾﺒﯽ ﻧﯿﯿ ،ﺑﭘﯽ ھواﻜﯽ ﺋﺎژاﻧﺴــــﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺴــــﯽ رۆژی 20ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟــــﻮی(ی ،2012 "ﺋﺎﻣﺎدەﯾ ﺑوات ﺑم ﺑﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﻣدەﻧﯿﺎﻧ." ﻧﯿﻮ ﻛﺎژﺮ دواﺗﺮ ھواﻛ ﻟﻻﯾن ﺋﺎژاﻧﺴﯽ رۆﯾﺘرزی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿوە ﭘﺸﺘاﺳــــﺘﻜﺮاﯾوە ،ﺑم ﻟﺮەدا ﭘﺸﺖ ﺑ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﻜﯽ ﺑﺎﯿﯚزی رووﺳــــﯿﺎ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟﮔڵ رادﯾﯚ ﻓﺮاﻧﺲ ﺋﻧﺘرﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎل دەﺑﺳﺘﺖ .ﺋو ﺑﺎﯿﯚزە ﺑ ھﯿﭻ ﺟﯚرﻚ ﺑﺎﺳﯽ ﻟ رۆﯾﺸﺘﻨﯽ ﺋﺳد ﻧﻛﺮدووە ،ﺑﻜﻮ ﺑﺎﺳــــﯽ ﻟوە ﻛﺮدووە ﻛ ﺳﻮورﯾﺎ ﺋﺎﻣﺎدەﯾ ﭘﺎﺑﻧــــﺪ ﺑﺖ ﺑو ﺑﻨــــی رۆژی 30ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟــــﻮن( ﻟ ژﻧﭫ داﺑﻮوی ﺑﯚ ھﻧﮕﺎوﻧﺎن "ﺑرەو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯽ زﯾﺎﺗﺮ"... ھر ﻟﭘﻨﺎو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳــــﯿ ﻛ ﺳــــﻮورﯾﻛﺎن ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2011ەوە دەﺳــــﺘﯿﺎﻧﻜﺮدووە ﺑــــ ﺗﻜﯚﺷــــﺎن و راﭘڕﯾﻦ ﻛﭼﯽ ﺑ ﺷــــﻮەﯾﻛﯽ زۆر دڕﻧﺪاﻧ و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋ ﺳــــرﻛﻮﺗﻜﺮاون و ﺑﮕی ﺗواوﯾﺶ ﻟﺑردەﺳﺘﺪان ﻟﺳر ﺋﻣ .(5) ﺟﻧﮓ ﻟ ﺳــــﻮورﯾﺎ ھر ﻟ ﺑﻮاری ﺳرﺑﺎزی و ﭼﻛﺪا ﻧﺎﻣﻨ و دەﭼﺘ ﺑﻮاری ﻣﯿﺪﯾﺎﺷوە ،ﺑم زۆرﺑی ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا وەك ﭘﻮﯾﺴــــﺖ ﺑــــﺎس ﻟو ﺟﻧﮕ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿ ﻧﺎﻛن .ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﭽﯿ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﺷڕەﻛﺎن و ﻟ ﻧﺰﯾﻜوە رووداوەﻛﺎن ﺑﺒﯿﻨﯽ .ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺳﻮورﯾﺎ زۆر ﻛم ﭬﯿﺰە دەدات .ﺋواﻧﺷــــﯽ ﻛ ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﺧﻧ ﻣﺗﺮﺳــــﯿوە و دەﭼﻨ ﻧﺎو ﺧﺎﻛﯽ ﺳﻮورﯾﺎ دەﺑﺖ وەك ﺟﻧﮕﺎوەراﻧﯽ ﺳــــﻮﭘﺎی ﺳﻮورﯾﯽ ﺋﺎزاد ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺸﺎرﻧوە و ﻟﮔڵ ﺋوان ﺑﻦ و ﺑﭽﻦ .ﻟﺮەدا ﺋوەی دەﯾﺒﯿﻨﻦ ﻟﮔڵ ﻗﺴ و ﮔاﻧوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺳــــﻮورﯾﯽ ﺋﺎزاد و ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧ ﺗــــﻮرك و ﻗﺗری و ﺳﻌﻮدﯾﻛﺎﻧﯿﺎن ﯾﻛﺪەﮔﺮﻧوە .ﭼﯿﺮۆﻛﻛﺎن دەﻦ ﻛ رژﻤﯽ ﺳﻮورﯾﺎ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧ ﺋﺎﺷﺘﯿﯿﻛﺎن ﺳرﻛﻮت دەﻛﺎت و ﺧﻮــــﻦ دەڕﮋــــﺖ ،ﺋﮔرﭼــــﯽ ھﻧــــﺪێ ﺟﻧــــﮕﺎوەر ﻛ ﻻﯾﻧﮕﺮی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳــــﯿﻦ ﺑرﮔﺮی ﻟ ﺟﻣﺎوەری ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەر دەﻛن .ﺋو ﺟﻧﮕﺎوەراﻧ راﺳــــﺘ ﺋﺎزا و ﭼﺎوﻧﺗﺮﺳﻦ ،ﺑم ﺑ دەﺳﺖ ﻛﻣﯿﯽ ﭼك و ﺗﻗﻣﻧﯽ و داوودەرﻣﺎﻧوە دەﻧﺎﻨﻦ. ﺋو رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳــــﺎﻧی ﻟﺳر داوای ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ ﭼﻮوﻧﺗ ﻧﺎو ﺋو وﺗ (6) ﺑ ﺟﯚرﻜﯽ زۆر ﺟﯿﺎواز ﺑﺎس ﻟ رووداوەﻛﺎن دەﻛن ،ﺑم ﺋﻣ ﺟﯽ ﺳرﺳﻮڕﻣﺎﻧﯽ ﻛس ﻧﯿﯿ .ﺋوان دەﻦ ﻛ ﭼﺎوﯾﺎن ﺑ ﺗرﻣﻜﯽ زۆری ﺳرﺑﺎزاﻧﯽ ﻛﻮژراو ﻛوﺗﻮوە ﻟﻧﻮ ﻣﯾﺘﺨﺎﻧﻛﺎﻧﺪا ﻛ ﺷــــﻮﻨﺪراون و ھروەھﺎ ﻛﻣﯿﻨ ﻣﺳــــﯿﺤﯽ و ﻋﻟوﯾﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟﻻﯾن ھﻧﺪێ ﺑﺎﻧﺪی ﭼﻛــــﺪارەوە دەﺗﯚﻗﻨﺪرﻦ و ﺋو ﺷــــڕەی دەﯾﻜن
ﭼﻧﺪ دەزﮔﺎﯾﻛﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﻛم ھن ﻛ ﺑ ﺗواوەﺗﯽ رووﻣﺎﻜﺮدﻧﯽ ﺷڕەﻛی ﺳﻮورﯾﺎﯾﺎن ﭘﺎوان ﻛﺮدووە .ﻟواﻧ ،ﻛﻧﺎ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯿ ﺳرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ وەك ﺋﻟﻌرەﺑﯿ و ﺋﻟﺠزﯾﺮە ،ﻛ ﻣﻮﻜﯽ دوو دەوﺗﯽ ﺑھﺰی ﺳر ﺑ ﻛﯚﻣﻜﺎری دەوﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﻦ و ﺑﻮوﻧﺗ ﺑﻨﺪﮔﯚی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو، واﺗ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﻗﺗر ﺷــــڕی ﺋﺎزادی ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜــــﻮ ﺟﻧﮕﻜﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﻣزھﺑﯿ و ﻟﻻﯾن دەوﺗ دەوﻣﻧﺪ ﺑ ﻧوﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاوەوە ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟﺪەﻛﺮﺖ. ﺋوە ﺋﺎﺷــــﻜﺮا ﺑﻮوە ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﺮووﭘﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯽ ﻛــــ ھﻧﺪﻜﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﻗﺎﻋﯿﺪە دادەﻧﻦ ﺑﯚ ﺟﯿﮫﺎد ھﺎﺗﻮوﻧﺗ ﺳــــﻮورﯾﺎ و ﺋﻣش ﺑﯚ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن زۆر ﻧﺎﺧﯚﺷ و زﯾﺎن ﺑ دۆزەﻛی دەﮔﯾﻧﺖ .رۆژﻧﺎﻣی ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﯚن ﻟ ژﻣﺎرەی رۆژی 6ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی 2012دا دەﻧﻮوﺳــــﺖ ﻛــــ ھﯚﯾﻛــــﯽ دﯾﻜش ﺑﯚ ﺋوەی "ﻟ رووی ﺳﯿﺎﺳــــﯽ و ﺳرﺑﺎزﯾوە ﯾﺎرﻣﺗﯽ
ﺷﯚڕﺷــــﮕان ﺑﺪرﺖ رەﻧﮕ ﺑﯚ ﺋوە ﺑﺖ ﺗﺎ ﻣﯾﺪان ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﭼﯚڵ ﻧﺑﺖ و دواﺟﺎر ﻧﺑﻨ ﺑﺮاوەی ﺷڕەﻛ." ﺑم زۆرﺑی ﻛﺎت زۆر ﺳــــﺧﺘ ﺷﯚڕﺷــــﮕان ﻟــــ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان ﺟﻮدا ﺑﻜﺮﻨــــوە .ﺋﺑﻮ ھﺎﺟر ﻛ "ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪﻜ و ﭼﻮار ﻣﺎﻧﮓ ﻟﻣوﺑر ﺑﯚ ﺑﺷﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ ﺷڕ ﻟ دژی ﺑﺷﺎر ﺋﺳد ﻟ ﭘﺎرﯾﺴوە رووی ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ ﻛﺮدووە " ،ﺧﯚی وەك " ﭼﺎﻻﻛﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻧك وەك ﺟﯿﮫﺎدﯾﻛﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﻗﺎﻋﯿﺪە" ﭘﻨﺎﺳــــ دەﻛﺎت .ﻟﺳر ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻓﯿﮕﺎرۆ ﻛ ﺋو ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪەی وەك ﺷﺎﯾت دواﻧﺪووە ،ﺳﻮﻨﺪ دەﺧﻮات "ﻛﻣﯿﻨ ﻣﺳــــﯿﺤﯽ و ﻋﻟوﯾــــﻛﺎن" ﻛ زۆرﺑﯾﺎن ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟ رژﻤﯽ ﺋﺳــــد دەﻛن ﻟ ﺳﻮورﯾﺎی دوای ﺋﺳــــددا "ﻧﻮﻨرﯾﺎن ﻟــــ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺪا دەﺑﺖ ) ." (7ھﻣﺎن رۆژﻧﺎﻣ ﺋوەﺷﻤﺎن ﺑﺑﯿﺮدﻨﺘوە ﻛ ﺋﺑﻮ ھﺎﺟر ﻟ ﮔﻮﻧﺪی ﺳــــرﺟ" ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕﯾﻛﯽ دەﻋــــﻮە"ی ﻛﺮدووەﺗوە ﺑــــﯚ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﻛﺘﺒ ﻗدەﻏﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺒﻨﻮ ﺗﯾﻤﯿ ،ﻛ" ﺗﯿﯚرداﻧرﻜﯽ ﮔورەی ﺟﯿﮫﺎدە" ﺑم رۆژﻧﺎﻣﻛ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑوە ﻧﺎﻛﺎت ﻛ ﺋم ﺑﯿﺮﻣﻧﺪەی ﺋﯿﺴﻼم ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﻓﺗﻮاﯾﻛﯽ دەرﻛﺮدﺑﻮو ﺑﯚ ﺟﯿﮫﺎد ﻟ دژی ﻋﻟوﯾﻛﺎن. ﺑم وﺗی ﺷﺎﯾﺗﺤﺎﻛﺎن ﺟوھری رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﺋو دراﻣﺎ ﺳــــﻮورﯾ ﻧﺎﮔــــﯚڕن :ﺗﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺣﻮﻣﺲ، ﻛﻮﺷﺘﺎرەﻛی ﺣﯚﻟ ،ﻛﻮژراﻧﯽ ﺳ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ﺑ
ﺑ رواﻧﮕی ﺳﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ دەﺑﺳﺘﻦ. ﺋو رﻜﺨﺮاوە ﻟ رﮕﺎی ﺋﺎژاﻧﺴ ھواﯿﻛﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺲ ،ﺋﺳﯚﺷــــﯿﺗﺪ ﭘﺮﺲ و رۆﯾﺘــــرز ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﭘﻜﺪاداﻧﻛﺎن و ھروەھﺎ وﺗ و ﮔاﻧوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی ﺳــــﻮورﯾﯽ ﺋﺎزاد ﺑودەﻛﺎﺗوە .راﻣﯽ ﻋﺑﺪوﻟەﺣﻤﺎن داﻣزرﻨری ﺋم رﻜﺨﺮاوە ﻛ ﺑ ﻗﺴــــی ﺧﯚی ﻟ ﺳﺎﯽ 2000وەك ﭘﻧﺎﺑر رووی ﻛﺮدووەﺗ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ، ﺋﺴﺘﺎ ﻟو وﺗ دوﻛﺎﻧﻜﯽ ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﺟﻠﻮﺑرﮔﯽ ھﯾ و ﻣﺎﻛی ﻟ ﺷﺎری ﻛﭬﻨﺘﺮی-ﯾ .ﻋﺑﺪوﻟەﺣﻤﺎن دەﺖ ":ﻟﻧﻮ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﻣﺎﻧﺪا ،ﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﻣﻦ ﻟــــ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ دەژﯾﻢ .ﺑــــم 200ﭘﯾﺎﻣﻨﺮﻣﺎن ھﯾ ﻟ ﺳــــﻮورﯾﺎ و ﻣﯿﺴــــﺮ و ﺗﻮرﻛﯿــــﺎ و ﻟﻮﺑﻨﺎن. ﺋو ﭘﯾﺎﻣﻨﺮاﻧ ﻛﺳــــﺎﻧﯽ ﻋﺳﻜری و ﭘﺰﯾﺸﻚ و ﭼﺎﻻﻛﺎﻧﯽ ﺳــــر ﺑ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴــــﯿﯚﻧﻦ ".ﺋو ﻟﺑﺎرەی ﺧﯚﯾوە دەﺖ ﻛ ﺗواو ﺑﻼﯾﻧ .ھروەھﺎ دەﺖ ":ﭘــــﺎرە ﻟ ﻛس وەرﻧﺎﮔﺮم .ﻟ ﺳــــﺎﯽ 2006ﺋو رﻜﺨﺮاوەم داﻣزراﻧﺪووە ﭼﻮﻧﻜ دەﻣﻮﯾﺴﺖ ﺧﺰﻣﺗﻚ ﺑ وﺗﻛم ﺑﻜم ".ﺑﺎﺷ ﭼﯚن دەﻛﺮێ ﺗﻧﮫﺎ ﺧﯚی و ﺳــــﻜﺮﺗﺮەﻛی ژﻣﺎرەی ﻛﻮژراو و ﺑﺮﯾﻨﺪاراﻧﯽ ﺷڕ و ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳرﺗﺎﺳری ﺳﻮورﯾﺎ ﯾﻛﺴر وەرﺑﮕﺮن و دﻨﯿﺎ ﺑﺒﻨوە ﻟ راﺳﺘﯿﯿﺎن؟ ھرﭼﯚﻧــــﻚ ﺑﺖ ،ﺋﺎژاﻧﺴــــﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺲ ﺋو رﻜﺨﺮاوەی ﻛﺮدووەﺗ ﺳــــرﭼﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﮔﺮﻧﮕﯽ ھواﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ،ھروەك ﻋﯿﺰەددﯾﻦ ﺳﻋﯿﺪ دەﺖ
رواﻧﮕی ﺳــــﻮوری ﺑــــﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣــــﺮۆڤ ﻟﮔڵ ﻗﺳــــﺎﺑﺨﺎﻧﻛی ﺣﯚﻟــــ ﮔﻮﻣــــﺎن دروﺳــــﺘﺪەﻛﺎت ﻟﺳــــر ﺑﻼﯾﻧﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛ ﻛ ﺑﺎﻧﮕﺷــــی ﺑﯚ دەﻛﺎت و ھروەھﺎ ﻟﺳــــر ﺑﺎوەڕھﻨﺎن ﺑ ﻗﺴــــی ﭘﯾﺎﻣﻨﺮەﻛﺎﻧﯿﺸﯽ .ﻟ رۆژی 25ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2012دا ،ﻟ ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺣﯚﻟ 108 ﻛس ﻛﻮژران ﻟ ﻧﻮﯾﺎﻧﺪا 49ﻣﻨﺪاڵ و 34ژن ھﺑﻮون .ﺋو ﺷﺎرۆﭼﻜﯾ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﻮﻧﺪﯾﺶ دەﮔﺮﺘ ﺧﯚی و دەﻛوﺘ ﺑﺎﻛﻮوری ﺷﺎری ﺣﻮﻣﺲ .ﻟ ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣﯾﻛﯿﺪا ﻛ ﺑرواری 26 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی ﺑﺳرەوەﯾ و ﻟﻻﯾن ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺴوە ﭘﺧﺸــــﻜﺮا ،رواﻧﮕی ﺳﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧــــﯽ ﻣﺮۆڤ ﯾﻛﻣﺠﺎر ﺑﺎس ﻟــــ ﻛﻮژراﻧﯽ 90 ﻛس دەﻛﺎت ﻛ ﺑھﯚی ﺑﯚردوﻣﺎن ﻛﻮژراون .ﺑم ﻟ رۆژی 29ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ( ﭼﺎودﺮاﻧﯽ ﺳر ﺑ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن و ﻛﯚﻣﻜﺎری دەوﺗﺎﻧﯽ ﻋرەب ﮔﻮﺗﯿﺎن ﻛ زۆرﺑی ﻛﻮژراوەﻛﺎن ﺑ ﭼﻛﯽ ﺳﭙﯽ ﻛﻮژراون .ﻟ ھﻣﺎن رۆژﯾﺸــــﺪا ،ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﮔﻮﺗﯽ ﻛ ﺋو ﻧﺎوﭼﯾی ﻛﻮﺷﺘﺎرەﻛی ﻟﻜﺮاوە ﻟ ژﺮ دەﺳﺘﯽ ﺷﯚڕﺷﮕاﻧﺪا ﺑﻮوە. ﺋﻣۆ ھﯿﭻ ﺳرﭼﺎوەﯾﻛﯽ ﺳرﺑﺧﯚ و ﺑ وﯾﮋدان و ﺟﯽ ﺑﺎوەڕ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ﻧﯿﯿ راﺳﺘﯿﯽ رووداوەﻛی ﺣﯚﻟــــ ﺑﮕﺘوە .ھــــر ﺋﻣش ﺑــــﻮو واﯾﻜﺮد ﻛ راﭘﯚرﺗﻛی رواﻧﮕی ﺳــــﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑ ﺷــــﻮەﯾﻛﯽ ﻓــــﺮاوان ﺑوﺑﺒﺘــــوە و وەزارەﺗﯽ
ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﺎس ﻟ ﺳﺧﺘﯿﯽ ﻛﺎرەﻛی ﺧﯚی دەﻛﺎت: "ﺧﺳــــﺘﺧﺎﻧﻛﺎن ﺳــــرﭼﺎوەی ﺑﺎوەڕﭘﻜﺮاو ﻧﯿﻦ، ﭼﻮﻧﻜ ﺑﺮﯾﻨﺪارەﻛﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑﭽﻨ ﺧﺳــــﺘﺧﺎﻧﻛﺎن ﻟﺑرﺋوەی ﯾﻛﺴر ﻟﻻﯾن ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸوە دەﮔﯿﺮﻦ .ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ھﺮﺷــــﻜﯽ ﮔورەی ﺳــــﻮﭘﺎدا ﻟ ﺷــــﺎری ﺣﻟب ﺑــــﻮوم .ﺑ ﭼﺎوی ﺧﯚم ﺑﯿﻨﯿﻢ ﻛ ھﻧﺪێ ﺗﯿﻤﺎرﮔی ﺳرﭘﯿﯿﺎن ﻟ ﻧﻮ ﺷﻮﻗ و ﻣﺎﻧﺪا داﻧﺎﺑﻮو ،ﭘﺰﯾﺸﻜﻛﺎﻧﯿﺶ ﻛ ﻛرەﺳﺘی ﭘﺰﯾﺸﻜﯿﯿﺎن ﻛم ﺑﻮو ھوﯿﺎن دەدا ﺗﯿﻤﺎری ﺑﺮﯾﻨﺪارەﻛﺎن ﺑﻜن. ﻟو ﺣﺎﺗدا ﺋﺎﺳﺎﻧ ژﻣﺎرەی ﺑﺮﯾﻨﺪارەﻛﺎن ﺑﺰاﻧﺮﺖ. ﺑم ﻛــــ دوای رووداوەﻛﺎن دەﮔﯾﻨ ﺟ ،دەﺑﺖ ﻗﺴــــی رزﮔﺎرﺑﻮوان و دراوﺳﻜﺎن وەرﮔﺮﯾﻦ و ﺑﭽﯿﻦ ﺳﯾﺮی ﺷﻮﻨواری ﺷڕەﻛﺎن ﺑﻜﯾﻦ وەك ﺳﺎﭼﻤ و ﺷﻮﻨواری ﮔﻮﻟﻠ ﺑ ﺳر دﯾﻮارەﻛﺎﻧوە ".ھروەھﺎ دەــــﺖ ":دەﻛﺮﺖ ﻟــــ دەرەوەی وت ﻛﺎر ﺑﻜﺮﺖ، ﺑم ﮔﺮﻓﺖ و ﺋﺎﺳــــﺘﻧﮕﯽ زﯾﺎﺗﺮ دﻨ ﭘﺸوە .ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺳر ﺟﺒﺎوەڕﺑﻮوﻧﯽ ﺳرﭼﺎوەﻛﺎن ﻛ ﺑﺎش ﻧﺎﯾﺎﻧﻨﺎﺳــــﯿﻦ و دەﻛﺮێ ھوڵ ﺑﺪەن ﺑﻛﺎرﻣﺎﻧﺒﻨﻦ". ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(دا ،ﺋﻣﻨﯿﺴــــﺘﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺎﺷﻨڵ ﮔﻮﺗﯽ ﻛ ژﻣﺎرەی ﺗواوی ﻛﻮژراوەﻛﺎن ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺷﯚڕﺷــــﻛوە دەﮔﺎﺗ 12 ھزار ﻛس ،ﻛﭼﯽ رواﻧﮕی ﺳﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﮔﻮﺗﯽ ﻛ 19 ھزار ﻛﺳﻦ .ﺋو رﻜﺨﺮاوە ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿ ﻛ ھردەم ﺑﺎﻧﮕﺷــــی ﺋــــوەی ﻛﺮدووە
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﻛﻮرد ﺋﺎﭬﺎ ﻓﺎﯾﻖ ﻧﺎدر ﻧﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎری ﻛﯚﻟﭭن ،رﻤﯽ ﺋﯚﺷﻠﯿﻚ و ژﯾﻞ ژاﻛﯿ، ﺋﻣی دواﯾﯽ ﭘﺪەﭼﺖ ﺑ ﮔﻮﻟﻠی ﺷﯚڕﺷﮕەﻛﺎن ﻛﻮژراﺑﺖ ﭼﻮﻧﻜ ﻟــــﻻی ﺋواﻧوە ﺗﻗﻛ ھﺎﺗﻮوە. ﭼﻧﺪ دەزﮔﺎﯾﻛﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﻛم ھن ﻛ ﺑ ﺗواوەﺗﯽ رووﻣﺎﻜﺮدﻧﯽ ﺷڕەﻛی ﺳﻮورﯾﺎﯾﺎن ﭘﺎوان ﻛﺮدووە. ﻟواﻧ ،ﻛﻧﺎ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯿ ﺳرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ وەك ﺋﻟﻌرەﺑﯿ و ﺋﻟﺠزﯾﺮە ،ﻛ ﻣﻮﻜﯽ دوو دەوﺗﯽ ﺑھﺰی ﺳر ﺑ ﻛﯚﻣی دەوﺗﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﻦ و ﺑﻮوﻧﺗ ﺑﻨﺪﮔﯚی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳــــﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧﺪاو ،واﺗ ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدی و ﻗﺗر .ﺋو دوو ﺷﺎﻧﺸﯿﻨرەھﺎﯾﻛھﯿﭻﺷرﻋﯿﺗﻜﯽدﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﯿﺎن ﻧﯿﯿ ،ﻛﭼــــﯽ داوای "ﺋﺎزادی" دەﻛــــن ﺑﯚ وﺗﺎﻧﯽ دراوﺳــــﯽ ﺧﯚﯾﺎن" ،ﺟﻧﮕﻜﯽ ﺳــــﺎردی ﺋﯿﻘﻠﯿﻤﯽ" ﺑڕﻮە دەﺑن ﻟ دژی ﺳﻮورﯾﺎ ،دوا رژﻤﯽ ﻋرەﺑﯿﯽ "ﻛواﻧی ﺷﯿﻌﯽ" ﻛ ﻟ ﺑﯾﺮوﺗوە درﮋ دەﺑﺘوە ﺗﺎ ﺑﻏﺪا و ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺧﺴﺘﻮوەﺗ ﻧﻮ ﺑﺣﺮەﯾﻨﯿﺸوە. ﺋــــم ﻛﻧﺎﻧ ﺳــــﻮود ﻟ ﭘﺸــــﺤﻮﻛﻤﻜﯽ ﭼﺎك وەردەﮔﺮن ﻛ ھﯾﺎﻧ ﺳــــﺑﺎرەت ﺑ راﺳــــﺘﯿﯽ ﺋو ھواﻧــــی ﺑوﯾﺎﻧﺪەﻛﻧــــوە ﺑﺎ ﻧﺎڕاﺳــــﺘﯿﺶ ﺑﻦ. وﺗﺎرﻧــــﻮوس ﻛﺎرۆﻟﯿﻦ ﻓﻮرﺴــــﺖ ﻟ ژﻣــــﺎرەی رۆژی 25ی ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2012ی رۆژﻧﺎﻣی )ﻟﻮﻣﯚﻧــــﺪ(دا دەﻧﻮوﺳــــﺖ ":ﺑــــ ﻗﺴــــی ﻛﻧﺎﯽ ﺋﻟﻌرەﺑﯿ ،ﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧﯽ رژﻤﯽ ﺋﺮاﻧﯽ دەﻦ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﯾﺎن ﻓﻧﻜﯽ ﻣﯾﺖ ﺳــــﻮوﺗﺎﻧﺪﻧﯽ داوەﺗ ﺳــــﻮورﯾﺎی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧــــﯽ .ﺋــــو ﻓﻧ ﻟــــ ﻧﺎوﭼی ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﺣﻟب داﻧﺮاوە و ﺋﺴﺘﺎ ﺧﺮاوەﺗﮔڕ و ﺑ ﮔرﻣﯿﻛﯽ زۆر دەﺳﻮوﺗ ،ﺗﯚ ﺑﯽ ﺋم ﻓﻧ ﺑﯚ ﺳﻮوﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﺗرﻣﯽ ﺑرھﺴﺘﻜﺎران ﺑﺖ؟" ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜش ،ﺑﯚ ھواﻛﺎﻧﯿﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﭘﺸﺖ
":ﯾﻛم ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ رواﻧﮕی ﺳﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ وەك ﺳــــرﭼﺎوەی ھــــواڵ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی .2006ﻟ راﺑﺮدوودا، ﺋم رﻜﺨﺮاوە ﺟﯽ ﺑﺎوەڕ ﺑﻮوە و راﺳــــﺘﮕﯚﯾﯽ ﺧﯚی ﺳــــﻟﻤﺎﻧﺪووە ﺑﯚﯾ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﭘﺸﺘﯽ ﭘﺪەﺑﺳﺘﯿﻦ". ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ،ﺳرﻧﻮوﺳری ﻟﻘﯽ ﻧﯿﻜﯚﺳﯿﺎ )ﻗﻮﺑﺮس(ی ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺲ ﻛ ﺑرﭘﺮﺳ ﻟ ﻛﯚﻛﺮدﻧوەی ھواﻛﺎﻧﯽ ﺳر رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ دەﺖ ":ﭘﯾﺎﻣﻨﺮەﻛﺎﻧﻤﺎن ھﯿﭻ ﺟﯚرە ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﯿﺎن ﻟﮔڵ ﭘﯾﺎﻣﻨﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺋــــو رﺨﻜﺮاوەدا ﻧﯿﯿ ﻟﻧﺎو ﺳــــﻮورﯾﺎ .ﺋو ﭘﯾﺎﻣﻨﺮاﻧﺷﯽ ﻟ دﯾﻤﺷﻖ ھﻣﺎﻧﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺑ ﺋﺎزادی ﻛﺎری ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻜن .ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﺗواوی رووداوەﻛﺎﻧﯽ وﺗﻛ رووﻣﺎڵ ﺑﻜن .ﺋو رﻜﺨــــﺮاوە ﻛ ﻟ ﺑﯾﺎﻧﻨﺎﻣ و راﭘﯚرﺗﻛﺎﻧﯿﺪا ھرﮔﯿﺰ ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺧﯚی دەرﻧﺧﺴﺘﻮوە ،ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺑﺒﺘ ﺳرﭼﺎوەﯾﻛﯽ ﺗواو و ﺑ ﻋﯾﺐ .ﺑم ھر ﺋوە ژﻣﺎرەی ﺧﯾﺎﯽ ﻟﺳر ﻛﻮژراو و ﺑﺮﯾﻨﺪارەﻛﺎﻧﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ ﺑودەﻛﺎﺗوە ".ﻟ ﻧﻮ ﺋﺎژاﻧﺴــــﯽ ﻓﺮاﻧﺲ ﭘﺮﺴــــﺪا ،ھﻧﺪێ ﻛس ھن ﻧﺎﯾﺸــــﺎرﻧوە ﻛ ﺑم دۆﺧــــ ﻧﺎڕەﺣﺗﻦ .ﯾﻛﻚ ﻟ ﭘﯾﺎﻣﻨﺮە ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎژاﻧﺴﻛ دەﺖ" :ﭼﺎك دەزاﻧﯿﻦ ﻛ رواﻧﮕی ﺳﻮوری ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺟﯽ ﻣﺘﻤﺎﻧ ﻧﯿﯿ .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ژﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋو رﻜﺨﺮاوە ﺑودەﻛﯾﻨوە .ﻛﺎﺗﻜﯿﺶ ﭘﺮﺳﯿﺎر ﻟ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﺋﺎژاﻧﺲ دەﻛﯾــــﻦ ،ﺋو ھﻣﻮو ﺟــــﺎرێ ھر ھﻣﺎن وەﻣﻤﺎن دەداﺗوە :ﻟواﻧﯾ ﺋﻮە راﺳﺖ ﺑﻜن ،ﺑم ﺋﺎژاﻧﺴــــﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜش ھﻣﺎن ﺷﺖ دەﻛن .ﺧﯚﺗﺎن دەزاﻧﻦ ﺋﯿﺸﯽ ﺋﻤش رﻛﺎﺑرﯾﻛﯽ زۆری ﺗﺪاﯾ." ﺑــــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﭼﯚﻧﯿﺗــــﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدﻧﯽ رﻜﺨﺮاوی
دەرەوەی ﻓڕەﻧﺴﺎش ﻟ ﻧﻮ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﺳــــر ﺑ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧــــﺪا ﺑﻛﺎرﯾﺒﻨ ﺑﯚ ﻓﺸﺎر ﺧﺴﺘﻨ ﺳر رووﺳــــﯿﺎ .ﻟ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﻜﯽ ﻟﮔڵ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ )رۆژی 29ی ﺋﺎﯾﺎر/ﻣﺎﯾﺴﯽ ،(2012وەزﯾﺮی دەرەوەی ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟﯚران ﻓﺎﺑﯿﯚس ﮔﻮﺗﯽ ":ﻛﻮﺷﺘﺎرەﻛی ﺣﯚﻟ دەﺗﻮاﻧﺖ ﻛﺎر ﻟ ھﺳﺖ و ھﯚﺷﯽ ﻻﯾﻧﻛﺎن ﺑﻜﺎت". ﺧﺎﺗــــﻮو دۆﻧﺎﺗﻠــــﻼ رۆﭬﺮا ،ﻛ ﺑﯚ ﺋﻣﻨﯿﺴــــﺘﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺎﺷــــﻨڵ ﻛﺎر دەﻛﺎت ،ﻟ ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( و ﺋﺎﯾــــﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی راﺑﺮدوودا ﺑ ﻧﮫﻨﯽ ﺧﯚی ﮔﯾﺎﻧﺪە ﻧﺎو ﺧﺎﻛﯽ ﺳــــﻮورﯾﺎ و ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳ ھﻓﺘ ﻣﺎﯾوە، ﺑﯚ ﺋوەی ﺧﯚی ژﻣﺎرەی زﯾﺎﻧ ﻣﺮۆﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﻜﺪادان و ﺳرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧﻛﺎن ﺑﺰاﻧﺖ و ﺑﯿﺎﻧﻜﺎﺗ راﭘﯚرت .ﺋو
ﮔﻮاﯾ دەﯾوﺖ ﺑﯿﺴــــﻟﻤﻨﺖ ورد و راﺳــــﺘﮕﯚﯾ، ژﻣﺎرەﻛﺎﻧــــﯽ ﻟﮔڵ ﺋو ژﻣﺎراﻧی ﻛ ﻋﺑﺪوﻟەﺣﻤﺎن ﺑﺎﺳــــﯿﺎن دەﻛﺎت ﯾــــك ﻧﺎﮔﺮﻧوە .ﻟــــوەش زﯾﺎﺗﺮ، ﺋو ﺧﺳﺗی ﺋﻣﻨﯿﺴــــﺘﯽ ﻟﮔڵ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘﯽ وﻨی ﻟﻧﺎﻛﺎو )ﺳﻨﺎﭘﺸــــﯚت( ﻧﺎﮔﻮﻧﺠﺖ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ زۆری ھﯾ ﺑﺳر ﺋﺎﺑﻮوری ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ و ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﺑﺳر ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﺪا. * ھردووﻛﯿﺎن رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﻦ وەرﮔاﻧﯽ :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: )" (1ﺳـــﻮورﯾﺎ :ﺷﯚڕﺷﻛ دەﺑﺘ ﺷﯚڕﺷـــﻜﯽ ﭼﻛﺪاری و ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑ ﻧﺎﺗﯚ دەﺑﺖ"30 ،ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی ،2011ﺳﺎﯾﺘﯽ ) ﻻرﮕﻠﺪﯾﻮژﯾﻮ دۆت ﺋﯚرگ(. )" (2ﺑﺷـــﺎر ﺋﺳد راﯾﻜﺮد ..ﻟﺳـــر ﺗﻮﯾﺘر"30 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ،2012ﺳﺎﯾﺘﯽ )ﻟﻮﭘﻮەن دۆت ﺋﻒ ﺋﺎڕ(. )" (3ﺋﺎﯾﺎ ﺑﺷـــﺎر ﺋﺳـــد ھوﯿﺪاوە ﺳﻮورﯾﺎ ﺑﺟﺒﺖ و ﺑرەو ﻣﯚﺳﻜﯚ راﺑﻜﺎت؟"30 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی ،2012ﺳﺎﯾﺘﯽ ﻧﻮﭬﻞ ﺋﯚﺑﺰﺮﭬﺎﺗﯚر. )" (4ﺷڕەﻛی دﯾﻤﺷﻖ :ﺋﺎﯾﺎ ﺋﺳد ﺑم زوواﻧ دەڕووﺧﺖ؟" ،ﺑرﻧﺎﻣی "ﻟﻮ دﺒﺎ" ،ﻛﻧﺎﯽ )ﻓاﻧﺲ 19 ،(24ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی .2012 )" (5ﻣﻣﻠﻛﺗﯽ ﺋﺷﻜﻧﺠ ،"ھﯿﻮﻣن راﯾﺘﺲ وۆچ ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك3 ،ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی .2012 ) (6ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑواﻧ رﯾﭙﯚرﺗﺎژەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎﺗﺮﯾﺴﯿﺎ ﺋﺎﻟﻤﯚﻧﯿﺮ ،ﻛ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی( ﻟ ﻛﻧﺎﯽ )ﺗﯽ ﺋﻒ (1ی ﻓڕەﻧﺴﯿوە ﭘﺧﺸﻜﺮان. ) " (7ﺋﺑﻮ ھﺎﺟر ،ﺟﻧﮕﺎوەرﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ﻟ ﺳﻮورﯾﺎ" ،رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻓﯿﮕﺎرۆ ،ﭘﺎرﯾﺲ 4 ،و 5ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی .2012
77
20122012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﺳﯿﻤﺒﻮﻟﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم و ﺳرﻣﺎﯾداری ﺋﻟﻜﺴﺎﻧﺪەر زﯾﭭﻦ * رۆژﻧﺎﻣﮔری )ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻧﻮوﺳﺮاو( ﻛ ﺗﻮوﺷﯽ ﺷﯚك ﺑﻮوە ﺑھﯚی ﺑردەوام ﻛﻣﺒﻮوﻧوەی رﮋەی ﻓﺮۆﺷﺘﻦ و ﺋﺎﺑﻮوﻧداران و داھﺎﺗﯽ رﻜﻼﻣﻛﺎن ،ﺋﻣۆ دوﭼﺎری ﻗﯾﺮاﻧﻚ ھﺎﺗﻮوە ﻛ ﺗﻧﺎﻧت ﺳﻮود و ﻗﺎزاﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿﺶ ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﻮە ﭼﺎرەﺳرﻜﯽ ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑﯚ ﺑﺪۆزﻧوە .ﺗﻧﮫﺎ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﻟو ﻗﯾﺮاﻧ ﺑدەرە .ﺋم ھﻓﺘﻧﺎﻣـــ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿ ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺑم دواﯾﯿ رﮋەی ﻓﺮۆﺷﺘﻨﯽ ﺗﯚزﻚ ﻛﻣﯿﻜﺮدووە ،ﺑم ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش دوﭼﺎری ﻗﯾﺮان ﻧھﺎﺗﻮوە و ﺧﻮﻨرﻜﯽ زۆری ھﯾ ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﻟـــ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا. ﺋم ﻣﺎﺳﺘ ﻣﻮوﯾﻛﯽ ﺗﺪاﯾ و ﻟ ﺧﯚڕا ﻧﯿﯿ ﺋم ﺳرﻛوﺗﻨ .ﻟﺳـــﺎﯽ 2006دا ،رادﯾﯚی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻧﺎﺷـــﻨڵ ﭘﺑﻠﯿﻚ رەﯾﺪﯾﯚ ﺋم ﭘﺮﺳﯿﺎرەی ورووژاﻧﺪ: ﺑﺎﺷـــ ﭼﯚن دەﻛﺮﺖ ﮔﯚﭬﺎرﻚ ﻛ ﻧﺎوﻜﯽ ﺳـــﺎرد و ﺳی ھﯾ و ﺧوﻣﺎن ﻟﺪەﻛوﺖ ﺑﺑﯿﺴﺘﻨﯽ ،ﯾﺎﻧﯿﺶ زۆر ﺟﺎران ﻧﺎوەڕۆﻛﻛی ﺑ زﻣﺎﻧﻚ دەﻧﻮوﺳﺮﺖ ﻛ زۆر ﺋﺑﺴﺘﺮاﻛﺘ و ﻛس ﺗﯿﻨﺎﮔﺎت ﻣﮔر ﭘﺴﭙﯚر ﺑﺖ ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا ،ﭼـــﯚن ﺗﻮاﻧﯽ ﺑ رﮋەی 13% ژﻣﺎرەی ﺧﻮﻨراﻧﯽ ﺧﯚی زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜﺎت ﻟ ﭼﺎو ﺳﺎﯽ ﭘﺸﻮوﺗﺮ؟ ﺑم دواﯾﯿش ،ﺗﯿﺮاژی ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺑﯚ ﺳﺎﯽ 2010راﮔﯾﻨﺪرا ﻛ ﺑﯚ ھر ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﻣﻠﯿﯚﻧﻚ و 402ھزار داﻧی ﻟﻔﺮۆﺷـــﺮاوە و ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ 820ھزار داﻧی ﻟﻔﺮۆﺷـــﺮاوە ،ھر ﻟو وﺗدا ﻟ ﺳﺎﯽ 1982ﺑدواوە ﻓﺮۆﺷﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە دە ھﻨﺪە زﯾﺎدی ﻛﺮدووە .ﺋم ھوا ﻗﺴـــ و ﺑﺎﺳﻜﯽ زۆری ﺑدوای ﺧﯚﯾﺪا ھﻨﺎ و زۆر ﻛس و ﻻﯾن ﺋﯿﺮەﯾﯿﺎن ﺑو ﮔﯚﭬﺎرە ﺑﺮد و زۆری دﯾﻜش ﭘﯽ ﺳرﺳﺎم ﺑﻮون. ﺑﮔﻮـــﺮەی رۆژﻧﺎﻣـــی ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤـــﺰ ،ﺋم ﺳـــرﻛوﺗﻨی ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ،ﺋﮔرﭼﯽ ﻧﺮﺧﻛﺷـــﯽ ﻟ ﭼﺎو ﻣﯿﺪﯾﺎ ھواﯿ ﻧﻮوﺳﺮاوەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــ ﺑرزﺗـــﺮە ،دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋو ﺳﯿﺎﺳـــﺗ زﯾﺮەﻛﺎﻧﯾی ﻛ ﺑﯚ ﺧﺴـــﺘﻨﺑﺎزاڕ ﭘﯾەوی دەﻛﺎت. ﻧﯿﺸـــﺎﻧ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻛی ﯾﺎن ﻟﯚﮔﯚﻛی ﻛ ﺑ رەﻧﮕﯽ ﺳﭙﯽ ﻟﺳر ﺳﻮور ﻧﻮوﺳـــﺮاوە ،ﻟﯚﮔﯚﯾﻛﯽ ﺷﯿﻚ و ﻛﺷـــﺨﯾ و ﺳـــرەڕای ﺑرزﯾﯽ ﻧﺮﺧﻛـــی ،وای ﻟﻜﺮدووە ﺑﺒﺘ ھﻤﺎﯾك ﺑﯚ ﭼﯿﻨﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ،ﺑﯚ ﺋو ﻛﺳﺎﻧی دەوﻣﻧﺪن ﯾﺎن دەﯾﺎﻧوﺖ دەوﻣﻧﺪ ﺑﻦ و وا ھﺳـــﺖ ﺑﻜن ﻛ ﺳـــر ﺑ دەﺳـــﺘﺑﮋﺮی )ﻧﻮﺧﺒـــ (ﻛﯚﻣﮕن ) .(1ھﻓﺘﻧﺎﻣﻛ ﺧﯚﯾﺸـــﯽ ﺑﺎس ﻟﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﻧﻮﺧﺒﯾﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت ھر وەك ﻟ رﻜﻼﻣﻜﯽ ﺳـــﺎﯽ 2007ﻛـــ ﺑﯚ ﺧﯚی ﻛﺮدﺑﻮو، دەﺖ" :ھردەم ﻟﺳری ﺳرەوەﯾ ،ﺑم ﺧﯚ ھر ھﯿﭻ ﻧﺑﺖ ﺷﺘﻜﯽ ﺗﺪاﯾ ﺑﯿﺨﻮﻨﯿﻨوە". ﺋو رۆژﻧﺎﻣﯾ ﺑھﯚی ﺋـــو ﻛﺎراﻧﯾوە ،واﺗ ﺑ
ﻻﻓﻠـــﺪان ﺑوەی ﻛ ﺧﻮﻨرەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﺧﺎﻧدان و دەوﻣﻧﺪن ،ﻟ ﺳﺎﯽ 1991دا ﻛوﺗ ﺑر ﺗﻮاﻧﺞ و ﮔﺎﺘ ﭘﻜﺮدن ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻻﯾن رۆژﻧﺎﻣی واﺷﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺘوە .رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ﺟﯾﻤﺲ ﻓﺎﻻوز ﻟ وﺗﺎرﻜﯿﺪا ﻟ واﺷـــﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺖ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿ ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر دەﻛﺎت ﺑوەی ﻛ ﺑﺎﺑﺗﯽ وا ﺑو دەﻛﺎﺗوە ﺗﺎ ﺧﻮﻨراﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺋواﻧی دەوﻣﻧﺪن ﯾﺎن ﺳر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﻦ و ﺷﺘﯽ ﺷﻮەزاری ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ و ﺷﻮازە ﺑ ﻓﯿﺰ و دەﻋﯿﻛی ﺋﯚﻛﺴﻔﯚرد – ﻛﻣﺒﺮﯾﺠﻦ، ﺧﯚﯾﺎن ﺟﯿﺎﺑﻜﻧوە ) .(2ھر ﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ،ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە
ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ وەك ﺋوەی ﻣﻠﭙﭽﻜﯽ ﺋﺎورﯾﺸﻤﯽ ﮔﺮاﻧﺒھﺎ ﺑﺖ ﺑ دەﺳﺘﯽ ھﻧﺪێ ﻛﺳوە ﻛ ﺣز دەﻛن ﻛﺷﺨﯾﯽ ﭘﻮە ﺑﻜن و ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﭘ ﻟ ﺧﻜﯽ دﯾﻜ ﺟﯿﺎﺑﻜﻧوە ﻛ ﺑﺎس ﻟ ﭼﯿﻨﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ دەﻛﺎت ،ﺗﺎ راددەﯾك ﻧﺰﯾﻜﯿﺸ ﻟ ﻣﺎرﻛﻛی ﺧﯚی .ﺑ ﮔﻮﺮەی ﺋو ژﻣﺎرە و داﺗﺎﯾﺎﻧـــی ﺧﻮدی ﮔﯚﭬﺎرەﻛـــ ﺑوﯾﻜﺮدووﻧﺗوە، ﺧﻮﻨرەﻛﺎﻧﯽ ﻟو ﻛﺳ رۆژﻧﺎﻣﺧﻮﻨ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﺎﻧن ﻛـــ زۆر دەوﻣﻧـــﺪن )رـــﮋەی ﻧﺎوەﻧﺪﯾﯽ داھﺎﺗﯽ ﺳـــﺎﻧﯾﺎن 166.626دۆﻻرە ﺑراﻣﺒـــر ﺑـــ ﺗﻧﮫﺎ 156.162دۆﻻر ﺑﯚ ﺧﻮﻨرﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣی وۆڵ ﺳﺘﺮﯾﺖ ﺟﯚرﻧڵ و 45.800دۆﻻر ﻟ داھﺎﺗﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪی ھر ﺧﺰاﻧﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ – ﻣﯿﺪﯾم ھﺎوﺳﮫﯚﺪ ﺋﯿﻨﻜم(. ﺋـــم دەوﻣﻧﺪاﻧ ﻛﻟﻮﭘﻟﯽ ﮔﺮاﻧﺒھﺎ و ﻛﺷـــﺨ ﺑﻛﺎردﻨﻦ .ﻟ ﺳﺎﯽ ،2007وﺒﺴﺎﯾﺘﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺑ ﺷـــﺎﻧﺎزﯾﯿوە ﮔﻮﺗﯽ ﻛ20% ی ﺧﻮﻨرەﻛﺎﻧﯽ ﻟ ﻣﺎوە ژﺮزەﻣﯿﻨﯿﺎن ھﯾ و ﺷـــراﺑﯽ ﻛﯚﻧﯿﺎن ﺗﺪا ھﮕﺮﺗﻮوە4.7% ،ﯾﺸﯿﺎن ﯾك ﺳﻋﺎﺗﯽ دەﺳﺘﯽ ﺑ ﺗﺮ ﻟ 3000 دۆﻻر دەﻛن .ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ وەك ﺑﯽ ﻣﻠﭙﭽﻜﯽ ﺋﺎورﯾﺸـــﻤﯽ ﮔﺮاﻧﺒھﺎ ﺑﺖ ﺑ دەﺳﺘﯽ ھﻧﺪێ ﻛﺳوە ﻛ ﺣز دەﻛن ﻛﺷﺨﯾﯽ ﭘﻮە ﺑﻜن و ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﺧﻜﯽ دﯾﻜ ﺟﯿﺎﺑﻜﻧوە. ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺳـــﺎﻧﻚ دەﯾﺨﻮﻨﻨوە ﻛ ﺳر ﺑ ھردوو ﭼﯿﻨ دەوﻣﻧﺪەﻛی ﺳﯿﺎﺳﺗﻤداران و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎﻧـــﻦ و ھروەھﺎ دەرﭼﻮواﻧﯽ زاﻧﻜﯚش ﻛ ﺣز
دەﻛن ﺋواﻧﯿﺶ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑﺒﻨ ﺑﺷﻚ ﻟو ﭼﯿﻨ و ﺗﻧﺎﻧت ﻛﺳﻜﯽ ﺋﺳﺘﺮەی وەك ﺧﺎﺗﻮو ﺳﺎرا ﭘﺎﻟﯿﻦ ﻟ ) ﺗﯽ ﭘﺎرﺗﯽ(. ﻛﭼﯽ رۆژﻧﺎﻣی دﯾﻜی وەك ﮔﯚﭬﺎری ﻛﯚﻟﻮﻣﺒﯿﺎ ﺟﯚرﻧﺎﻟﯿﺰم رﯾﭭﯿﻮ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿ دەﮔڕﻨﺘوەﺑﯚﺷﻮازیﻧﻮوﺳﯿﻦوﺟﯚریﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ و ھروەھﺎ ﺑﯚ ھواڵ و زاﻧﯿﺎری و راﭘﯚرﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﺑﺎس ﻟ ﺳرﺗﺎﺳـــری ﺟﯿﮫﺎن دەﻛن .ﭼﺎودﺮاﻧﯿﺶ ،ﺟﺎ رەﺧﻨی ﻟﺒﮕﺮن ﯾﺎﺧﻮد ﭘﯽ ﺳرﺳﺎم ﺑﻦ و ﺳﺘﺎﯾﺸﯽ ﺑﻜن و ھوﺪەن ﻻﺳﺎﯾﯽ ﺑﻜﻧوە ،زۆرﺑی ﻛﺎت ﯾك ھﻮﺴﺘﯿﺎن ھﯾ ﺑﯚ ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟﮔڵ رﻛﺎﺑرەﻛﯾﺎن ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺑﺎﺳـــﻜﺮدﻧﯽ ﺳرﻛوﺗﻨ دﯾﺎر و ﮔﺷـــﺎوەﻛی ﺋو ﮔﯚﭬـــﺎرە ﻟ رﮕﺎی ﺑﯾﺎرە ﻓرﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾوە .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺗﻮاﻧﺎی ﺳرﻛوﺗﻦ و زﯾﺎﺗﺮ ﮔﺷﻛﺮدﻧﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺗﻧﺎﻧت ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﻗﯾﺮاﻧﯿﺸﺪا – ھروەك ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺧﯚی زۆر ﺑﺎﺳﯽ دەﻛﺎت – ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﻣﺳﻟی ﺷﻮاز و روات و ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺧﺴﺘﻨﺑﺎزاڕ ﺑﮕڕﻨﯿﻨوە .ﺋم ﺗﻮاﻧﺎﯾی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺑﯚ ﺳـــرﻛوﺗﻦ ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم دەوەﺳﺘﺘ ﺳـــر ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ رووﻧﯽ دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ :ﺑـــﺮەودان ﺑـــ" ﺣﯿﻜﻤﺗﯽ ﺑـــﺎزاڕ" و ﺷڕﻛﺮدﻧﯽ ﻟ دژی دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﻟ ﺑﺎزاڕ. ﻣﯿﺪﯾﺎی ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﺶ زﯾﺎﺗﺮ ﻛﺎرﯾﺎﻧﻜﺮدووە ﺗﺎ ﺑﺎوەڕ ﺑو وﻨﯾی ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﻟﺳر ﺧﯚی دروﺳـــﺘﯿﻜﺮدووە ،ﺋو وﻨﯾی ﻛ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ وەك ﻻﯾﻧﮕﺮﻜﯽ "ﻧﺎوەﻧﺪی ﭘڕﮔﺮ" )ﺋﻜﺴﺘﺮەﯾﻢ ﺳﻨﺘر( و زﯾﺮەﻛﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪەدات .ھﻓﺘﻧﺎﻣﻛ ،ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺳـــروﺗﺎرەﻛﺎﻧﯿﺪا ﻛ ﺑﯚ ﭘﺸﺘﻮاﻧﯿﻜﺮدن ﻟ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰاﻧﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ ﺑوﯾﻜﺮدﺑﻮوەوە ،ﺋوە دووﭘﺎت دەﻛﺎﺗوە ﻛ" ھرﮔﯿﺰ ھﺎوﺳﯚزﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺑﯚ ھﯿﭻ ﭘﺎرﺗﯿك ﻧﺑﻮوە ،ﺑم ھردەم ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﭘ ﺑﺎش ﺑﻮوە" .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟوەﺗی داﻣزراوە ،ﻟ ﺳﺎﯽ ،1843ھردەم ﻟﺳر ﺋم ھﻮﺴﺘ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾی ﺧـــﯚی ﺑﻮوە و ﻗت ﻟﯽ ﻻ ﻧـــداوە .ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا داﻣزراوە ﻛ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﮔورە ﯾﻛم ھﺰی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﻮو. ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﻛ ﻟﻻﯾن ﺷﭘﻘ دروﺳﺘﻜرﻜوە ﺑﻧﺎوی )ﺟﯾﻤﺲ وﺴﻦ( داﻣزاوە ﺑﯚ ﺋوەی رﮕﺮی ﺑﻜﺎت ﻟ دەرﭼﻮوﻧﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﯾك ﺑﯚ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺑرھﻣﯽ ﮔﻧﻢ ،ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ھردەم ﺑ ﮔرﻣﯽﺗﻜﯚﺷﺎوەﻟﭘﻨﺎوﺋﺎزادﯾﯽﺋﺎﻮﮔﯚڕیﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ. ﻟو ﺳردەﻣدا ،داﻛﯚﻛﯿﯿﺎن ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎرﮔ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﭽﺴﺘر دەﻛﺮد ﻟ دژی ﺋو ﺑﺎج و ﮔﻮﻣﺮﮔﺎﻧی ﻟﻻﯾـــن ﭘرﻟﻣﺎﻧوە دوای داﺑزﯾﻨﯽ ﻧﺮﺧﯽ داﻧو ﻟ ﺳﺎﯽ 1815ﺳﭘﻨﺪراﺑﻮون .ﺋم
ﻟﯚﺑﯿ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾ ﺗﺎزەﯾی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﮕران ﺑﻮو ھم ﺑـــﯚ ھﻧﺎردەﻛﺎﻧﯿﺎن – ﻛ ﺑھﯚی ھﻧﮕﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺗﯚﺳـــﻧﺪﻧوە زﯾﺎﻧﯿـــﺎن ﺑرﻛوﺗﺒﻮو – و ھﻣﯿﺶ ﺑﯚ ﺧرﺟﯿـــﯽ ﻛﺮﻜﺎراﻧﯿﺎن ﻛـــ داوای ﻣﻮوﭼﯾﻛﯽ ﻗرەﺑﻮوﯾﺎن دەﻛﺮد ﺑﯚ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﻧﺮﺧﯽ ﻧﺎن .ﻛﺎر و ﭼﺎﻻﻛﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺋم ﻟﯚﺑﯿ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا و ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1846ﺑﻮوﻧ ﻣﺎﯾی ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوەی ﺋو ﯾﺎﺳﺎﯾﺎﻧی ﺑﺒﻮوﻧ ﺟﯽ رق و ﺑﺰارﯾﯽ ﻛﺎرﮔ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزﯾﻛﺎن. ﺋوەﺑﻮو وﺴﻦ دﯽ ﺧﯚش ﺑﻮو ﭼﻮﻧﻜ ﻟﮔڵ ﯾﻛم ھﻤﺗﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﯾﻛم ﺳرﻛوﺗﻨﯿﺸﯽ ﺑﯚ
ﮔﯚﭬﺎری ﻛﯚﻟﻮﻣﺒﯿﺎ ﺟﯚرﻧﺎﻟﯿﺰم رﯾﭭﯿﻮ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺘﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ دەﮔڕﻨﺘوە ﺑﯚ ﺷﻮازی ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺟﯚری ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ و ھروەھﺎ ﺑﯚ ھواڵ و زاﻧﯿﺎری و راﭘﯚرﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﺑﺎس ﻟ ﺳرﺗﺎﺳری ﺟﯿﮫﺎن دەﻛن ﺧﯚی ﺗﯚﻣﺎر ﻛﺮد. دوای ﺟﯾﻤﺲ وﺴـــﻦ ،وۆﺘـــر ﺑﯾﺠت دﺖ و ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻓﺮاواﻧﺘﺮ دەﻛﺎت ﺗﺎ ﺑﮕﺎﺗ دەﺳﺘﯽ ﺧﻜﯽ زﯾﺎﺗﺮ ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺷﻠﻜﺮدﻧوەی ھﻮﺴﺘ ﺗﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ .ﻻﭘڕەی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ھر ﺧﯚی دەﯾﻨﻮوﺳﯽ، ﺑﯚ ﺋو ﺑﻮوە ﺳـــﻛﯚﯾك ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺑردەوام و ﺑ ﺑاﻧوە داوای ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﺘرا ﺑﻜﺎت. ﺑم ﺋو ﺑﺎﻧﻜ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ وەرﻧﺎﮔﺮﺖ ﺗﺎ ﺳﺎﯽ .1997ﺋوە ﺑﻮو ﻟو ﺳـــﺎدا ،ﺑڕﺰ ﺗﯚﻧﯽ ﺑﻠﺮ ﺋو ﺑﯾﺎرەی دا و ﺑﻣش ﺑﺎﻧﮕوازە ﻟﻣﮋﯾﻨﻛی ﺑﯾﺠت ﻛ ﭘﺘﺮ ﻟ ﯾك ﺳدە ﭘﺸﺘﺮ ﻛﺮدﺑﻮوی وەم دراﯾوە و ﺟﺒﺟ ﻛﺮا .دﯾﺴﺎﻧوە ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺳرﻛوﺗﻨﻜﯽ دﯾﻜـــی ﺑﯚ ﺧﯚی ﺗﯚﻣﺎر ﻛﺮد و ﯾﻛﻚ ﻟ دۆزە ھرە ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯿﺸﯽﺳرﯾﮕﺮت. ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻓﺮەﭘﺸـــﻜﯿﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺧﺳﺗ داﻣزراوەﯾﯿﻛـــی ﭘﺘوﺗـــﺮ ﻛـــﺮدووە .ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻓﺎﯾﻨﻧﺸـــﯿڵ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻟﯿﻤﯿﺘﺪ )ﺋـــو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾی ﻛ رۆژﻧﺎﻣی ﻓﺎﯾﻨﻧﺸﯿڵ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﺑودەﻛﺎﺗوە و ﻟﻘﻜﯿﺸ ﻟ ﮔﺮووﭘﯽ ﭘﺮﺳﻦ( ،ﺧﺎوەﻧﯽ ﻧﯿﻮەی ﭘﺸﻜﻛﺎﻧﯽ ﺋو
ﮔﯚﭬﺎرەﯾ .ﭘﺸﻜﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜش ﺑﺷﯽ ﭘﺸﻜﮫﮕﺮی دﯾﻜی ﺳـــرﺑﺧﯚن وەك ﺧﺰاﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﻛﺎدﺑﺮی، رۆﺗﺴـــﭽﺎﯾﺪ ،ﺷـــﺮۆدەر و ھروەھﺎ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺋﻧﺪام )ﻟﮔڵ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻛﯚن(ی دەﺳـــﺘی ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ ﺧـــﻮدی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ .ﻟ ﻣﺎوەی 169ﺳـــﺎﯽ ﺗﻣﻧﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺗﻧﮫﺎ 16ﻛس ﺑﻮوﻧﺗ ﺳرﻧﻮوﺳری. ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1900ﺑدواوە ھﻣﻮو ﺳرﻧﻮوﺳرەﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە دەرﭼـــﻮوی ھردوو زاﻧﻜﯚی ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﺋﯚﻛﺴـــﻔﯚرد و ﻛﺎﻣﺒﺮﯾﺞ ﺑﻮوﻧ .ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺳﺗ دﯾﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋـــم ﮔﯚﭬﺎرە ﻛ ﺑﻮوەﺗـــ ھﯚی ﺋوەی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛی ﺷﯿﺎو و ﻣﺎﻗﻮڵ ﺑﺖ ،ﺋوە ﺑﻮوە ﻛ وﺗﺎرەﻛﺎﻧﯽ واژۆ ﻧﻛﺮاون واﺗ ﻧﻮوﺳرەﻛﺎﻧﯿﺎن دﯾـــﺎر ﻧﯿﻦ .ﺗﻧﮫـــﺎ ھﻧﺪﻚ وﺗﺎرﻧﻮوﺳـــﯽ دەرەوەی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ و ﺋو ﺳـــﻛﯚﯾ ﻧﺑـــﺖ ﻛ وەك ﻧرﯾﺖ دراوەﺗ ھـــر ھﺎوﻛﺎرﻚ ﻟواﻧی دواﺗﺮ دەڕۆن ،ھر 70رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﻛی )ﻧﺰﯾﻜی 50ﯾﺎن ﻟ ﻟﻧﺪەﻧﻦ( وەك ﺳـــرﺑﺎزی ﻧﻧﺎﺳـــﺮاو ﻛﺎردەﻛـــن .ﺗﻧﺎﻧت ﺑﻠﯚﮔﻛﺎﻧﯽ ﺋو رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﺎﻧش ﻧﺑﻮوﻧﺗ ھﯚی ھﺪاﻧوەی ﭘردە ﻟﺳـــر ﻧـــﺎو و دەﻣﻮﭼﺎوﯾﺎن و ﺋﺎﺷﻜﺮاﻛﺮدﻧﯿﺎن.ﺑڕﺰﺟﯚنﻣﯿﻜﻠﺘﻮەﯾﺖ،ﺑڕﻮەﺑری ﺋﺴـــﺘﺎی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ دەﺖ" :ﺋﻣ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا وای ﻛﺮدووە ﻛ ﭘﺮۆﺳی ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺎﺋﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﺖ" .ﺑڕﻮەﺑری ﻧﻮوﺳﯿﻦ ﺑﯿ ﺋﻤﯚت دەﺖ ":دﯾﺎرﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻧﺎو ﻟﺳـــر وﺗﺎر و ﺑﺎﺑﺗﻛﺎن زﯾﺎﺗـــﺮ ھﺎﻧﯽ ﮔﯿﺎﻧﯽ ھﺎوﻛﺎری دەدات ﻟ ﻧﻮان رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﻛﺎﻧﺪا ) ."(3ﺑﺎ وردﺗﺮ ﺑﺪوﯿﻦ :ﺋم ﮔﯚﭬـــﺎرە ﻛ وا ﺑﯚ ﯾك ﺳـــدە و ﻧﯿﻮ دەﭼﺖ ﺧﯚی ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮدووە ﺑﯚ ﺑﺮەودان ﺑ رﻛﺎﺑراﯾﺗﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ، ﭘﺸﺖ ﺑ ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭙﻜﯽ ﭘﭽواﻧ دەﺑﺳﺘﺖ ،ﺋوﯾﺶ ھﺎوﻛﺎرﯾ ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەوەی ﺧﯚی. دوور ﻟ) ﺳـــﯿﺘﯽ( و )ﻓﻠﯿﺖ ﺳﺘﺮﯾﺖ( ﻛ ﺑﻨﻜی ﻣﮋووﯾﯽ ﮔـــورە رۆژﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻟﻧﺪەﻧـــﻦ ،ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﭘﯽ ﺑﺎش ﺑـــﻮوە ﺑﻨﻜﻛی ﺧﯚی ﻟ ﮔڕەﻛ ﺧﯚﺷﻛی ﺳﺎﻧﺖ ﺟﯾﻤﺲ داﻣزرﻨﺖ .ﻟو ﮔڕەﻛدا ﭼﺎوت ﺑ ﺧﻮﻨراﻧﯽ ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە دەﻛوﺖ ﻛ ﻟ ﯾﺎﻧﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺪا داﻧﯿﺸـــﺘﻮون و ﮔﺮاﻧﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺷراب ﻓدەﻛن ،ﺳﯿﮕﺎر دەﻛن و دەﻛﺸﻦ ﯾﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﻛﺎرﻜﯽ ھﻮﻧرﯾﯽ ھﺎوﭼرﺧوە ﺧرﯾﻚ ﻛﺮدووە و ھﯾﺎﻧ ﺟﻠﯽ ﺷـــﯿﻚ و ﮔﺮاﻧﺒھﺎ و ﺗﺎﯾﺒت ﺑـــ ﺧﯚﯾﺎن ﺑ رادان دەدەن .ﻟو ﮔڕەﻛدا ﻛ ﺑﯚﻧﯽ ﻣﻠﯿﯚﻧﺮاﻧﯽ ﻟﺪﺖ ،ﺑﺎﺧﺎﻧﻛی ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﻛ ﺑ ﺷﻮەی ﺑﯿﻨﺎﺳﺎزی ﻣﯚدﺮﻧﯽ ﺑﺮوﺗﺎﻟﯿﺴﺖ دروﺳﺘﻜﺮاوە، ﭘﺪەﭼﺖ ﻟدوای دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯿوە ﻟ ﺳﺎﯽ 1964 زۆر ﺑ ﺟﻮاﻧﯽ دەﺳﺘﻜﺎری ﻛﺮاﺑﺖ و ﻧﯚژەن ﻛﺮاﺑﺘوە. ھرﺳـــ ﺑﻮرﺟﻛی ﺋم ﺑﺎﺧﺎﻧﯾ ﻛ وەك ﯾك
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
8 8
ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ،ﺳﯿﻤﺒﻮﻟﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم و ﺳرﻣﺎﯾداری ﻧﯿﻦ ﻟ ﺑرزﯾـــﺪا و ﺋم ﺑﯿﻨﺎﯾ ﭘﻜﺪﻨﻦ ﻛ ﻟ ﻻﯾن ﺋﻧﺪازﯾﺎرەﻛﺎﻧﯿوە ﺑ ﺑﯿﻨﺎﯾی "ﻓﺮﻛﺎری و وﺷـــﻚ" )دﯾﺪاﻛﺘﯿـــﻚ ،درای( ﻧﺎﺳـــﺮاوە ،وا ﭘﺪەﭼـــﺖ ﺋم ﺳـــ ﺑﻮرﺟ ھم ﺋﺎﻣﺎژەﯾك ﺑﻦ ﺑﯚ ﺳرﻛﯚﻧﻛﺮدن و ھﻣﯿـــﺶ ﺑﯚ رﺰﻟﻨﺎن ﻟ ﺟﻮاﻧﯽ و رازاوەﯾﯽ ﺧﻮدی ﮔڕەﻛﻛ. ﻟمﺑﺎﺧﺎﻧﯾدادەﺑﺖ ﺑﭼﻧﺪﯾﻦﺋﯚﻓﯿﺴﯽﺗﺳﻚ ﺗﺳﻜﺪا رەﺗﺒﯽ ﺗﺎ دەﮔﯾﺘ ﺋﯚﻓﯿﺴﯽ ﺳرﻧﻮوﺳر .ﻟم ﺋﯚﻓﯿﺴـــ ﺑﭽﻮوﻛدا ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران ھﻣﻮو رۆژاﻧﻜﯽ دووﺷـــﻣﻤ ﻛﯚدەﺑﻨوە ﻛ ﺑﺣﺎڵ ﺟﯿﺎن دەﺑﺘوە ﺑﯚ دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨـــﺪە و ﺋﺎﻮﮔﯚڕﻛﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺮوڕاﯾـــﺎن و ھروەھﺎ ﺑﯚ دﯾﺎرﯾﻜﺮدﻧـــﯽ ﻧﯿـــﮕﺎری ﺑرﮔﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛﯾـــﺎن .ﺋو رۆژەی ﻛـــ ﻟوێ ﺑﻮوﯾﻦ ،ﻟو 40رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــی ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻮون ﻧﺰﯾﻜی ﯾك ﻟﺳـــر ﺳﯿﺎن ژن ﺑﻮون و ﺗﻧﮫـــﺎ ﭼﺎرەﻛﻜﯿﺎن ﮔﻧﺞ ﺑﻮون و ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ30 ﺳـــﺎڵ ﻛﻣﺘﺮ ﺑﻮو .ﻧﻮﻛﺘﯾك ھﯾ دە ﻛ ﮔﻮاﯾ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﻛﯚﻣﻚ ﻣﻨـــﺪاڵ و ھرزە دەرﯾﺪەﻛن ،ﺑم ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن وا ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ زۆرﺑﯾﺎن ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪﯾ .ﮔﯿﺪﯾﯚن راﭼﻤﺎن ﻛ دوای 15 ﺳﺎڵ ﻛﺎرﻛﺮدن ﻟﮔڵ ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﭼﻮوەﺗ رۆژﻧﺎﻣی ﻓﺎﯾﻨﻧﺸـــﯿڵ ﺗﺎﯾﻤﺰ ،دە ﻛ ﺋﻣـــ دﯾﺎردەﯾﻛﯽ ﺗﺎزەﯾ" :ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــﺎﻧﯽ 1900ﻛﺳﻚ ﻛ ﺗﺎزە دەﺳﺘﯽ ﺑ ﻛﺎری رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﯽ دەﻛﺮد ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺘﯽ ﺑ ھﻧﮕﺎوی ﯾﻛﻣﯽ ﭘﻠﯿﻜﺎﻧ دادەﻧﺎ ﺑﯚ ﺋوەی ﺧﯚی ﺑﮕﯾﻧﺘ ﻓﻠﯿﺖ ﺳﺘﺮﯾﺖ ،واﺗ وەك ﺷـــﻮﻨﻚ ﺑﻮوە ﺑﯚ ﻣﺷـــﻖ .ﺑم ﺋﻣۆ ﭘﭽواﻧ ﺑﻮوەﺗوە .ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﻣﻮوﭼﯾﻛﯽ ﺑﺎش دەدات و دەرﻓﺗﯽ ﻛﺎری ﺑردەواﻣﯿﺶ دەﺑﺧﺸﺖ ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ھﺎﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳﺎﻧﯽ ﺑﺋزﻣﻮون دەدات ﺗﺎ داوای ﻛﺎری ﻟﺒﻜن ".ﺋﺎﯾﺎ ﺗﻣﻧﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪی دەﺳـــﺘی ﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻧﺎﺑﺘ ھـــﯚی ﺑھﺰﺗﺮﻛﺮدﻧﯽ ﯾﻛﺘـــﯽ و ﺗﺑﺎﯾﯽ ﺗﯿﻤﻛی؟ ﺑ ﻗﺴـــی راﭼﻤﺎن "ﻧﺑﻮوﻧـــﯽ ھﻣڕەﻧﮕﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺳـــﻮودی ھﯾ ﻧك زﯾﺎن" .ﺑﻣﺠﯚرە ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺟﯿﺎوازﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﺗﻣﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﻛﺎﻧﺪا دەﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﻟﯾﻛﮕﯾﺸـــﺘﻦ و ﻟﻜﻨﺰﯾﻜﺒﻮوﻧـــوە و رەﺳـــﻧﺎﯾﺗﯽ ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮون و ﮔﯚﺷﻧﯿﮕﺎﻛﺎﻧﯿﺎن. راﺳـــﺘ زۆر ﺋﯿﺸـــﻜﺮدن و ﺋزﻣـــﻮون و ﺗﻣن ﺷـــﺘﯽ ﭼﺎﻛﻦ ،ﺑم رەﻧﮕ ﺑﺒﻨ ﻛﯚﺳﭙﯿﺶ ھروەك ﻟ ﻛﺎرداﻧوەی ھﻓﺘﻧﺎﻣﻛ ﺑﯚ ﻗﯾﺮاﻧ داراﯾﯿﻛی ﺳـــﺎﯽ 2008ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن .ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺧﯚی ﺗﻜﻨـــدا و ﺋﺎراﻣﯽ ﮔﺮت .وەزﯾـــﺮی داراﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ھﻨﺮی ﭘﯚﻟﺴـــﻦ داوای ﻟ ﺳـــرۆﻛﯽ وت دەﻛﺮد ﺑ ھﺎﻧﺎی وۆڵ ﺳـــﺘﺮﯾﺘوە ﺑﭽﺖ و ﻟو ﻗﯾﺮاﻧ رزﮔﺎری ﺑﻜﺎت ،ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺶ ﺑ ﻓﯿﺰ و ﺧﯚﺑزﻟﺰاﻧﯿوە ﺧﯚی ھﻧﺪێ ﭼﺎرەﺳری ﭘﺸﻨﯿﺎز ﻛﺮد ﺑﯚ ﭼﺎرەﺳرﻛﺮدﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﺑﺎزاڕی ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و وەﺳﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﻗرزەﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ و وەﺑرھﻨﺎﻧﻛﺎن و وەﺳـــﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی رﮋەی ﺑﻜﺎری و ھﻮرﻛﺮدﻧوەی ﺑﺎزاڕی ﻗرزە ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن .ﻟﻣدا ﺳﻮودی ﻟ ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ وەرﮔﺮﺗﺒﻮو .ﻟـــ ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ ﭘﺸﻨﯿﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛوە دەردەﻛوت ﻛ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻛﻣﻚ ﻟ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﺰار ﺑﻮوە و ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻮوە ،ﺋﻣش ﺷﺎﯾﺴـــﺘی ﻧﯿﺸﺎﻧی ﺷـــرەﻓ ﺑﯚی ،ﺧﯚی ﭘﺸﺘﺮ ﺋﻣی زۆر ﺑﯿﻨﯿﻮە و ﯾﻛم ﺟﺎری ﻧﯿﯿ. ﻟ ﻣﺎوەی 100ﺳﺎﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺗﻣﻧﯿﺪا ،ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ رووداوی ﺑﯿﻨﯿﻮە وەك ﻗﯾﺮاﻧـــ ﺋﺎﺑﻮورﯾ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎن )ﻟ 1873 ەوە ﺗﺎ 1896و ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺳـــﯿﻛﺎﻧﯿﺶ( .ھروەھﺎ ﺣﺎﺗﻜﯽ ﺗﺮﺳﯽ ﺑﺎﻧﻜﯿﺶ )ﺑﺎﻧﻜﯿﻨﮓ ﭘﺎﻧﯿﻚ( ﻟ ﺳﺎﯽ 1907ﻟﮔڵ داﺗﭘﯿﻨﻜﯽ ﺑﯚرﺳ و ﺑﺎزاڕەﻛﺎﻧﯽ دراو ﻟ ﺳﺎﯽ 1929و ﻗﯾﺮاﻧﻜﯽ دراو )داﺑزﯾﻨﯽ ﺑھﺎی ﭘﺎرە( ﻟﺳﺎﯽ 1931دا .ﺋم رووداواﻧ ﺗﻧﮫﺎ ﺋواﻧن ﻛ زۆر ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ھﺑﻮوە ﺑﺳر ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا 100 .ﺳﺎﯽ دووەﻣﯽ ﺗﻣﻧﯽ ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە ﺋوەﻧﺪە ھﻮر و ﺑ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﺑﻮو ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ﻛ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دراوﯾﯽ ﺑﺮﯾﺘﯚن وودز ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت و ﻧﻣﺎ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺘﺮۆل ﺳرﯾﺎن ھﺪا و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺸ و ﮔﺮﻓﺘﯽ ھرﻤﯽ رووﯾﺎﻧﺪا ﻛ ﻟ ﻣﺎوەی ﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎن ھﺎوﻛﺎت ﺑـــﻮون ﻟﮔڵ داﺑزﯾﻨﯽ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﮔﺷﻛﺮدن .ﺋﮔر ﭘﺸﻨﯿﺎز و راﺳﭙﺎردەﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺑﯚ ﭼﯚﻧﯿﺗـــﯽ رووﺑڕووﺑﻮوﻧوەی ﻗﯾﺮاﻧﯽ داراﯾﯽ ﺟﯚرﻚ ﻟ دﻨواﯾﯿﺸـــﯿﺎن ﺑﺧﺸﯿﺒ ،ﺑم ﺋوەﻧﺪە روون و رﻜﻮﭘﻚ و ھﺎوﺳﻧﮕﯿﺶ ﻧﺑﻮوﻧ. ﺋﮔرﭼـــﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛـــ ﺧـــﯚی وەك ﭘﺎرﺰەری ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﻟﯿﺒﯿﺮاﻟﯿﺰم ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدات ،ﺑم ﻟ رووی دۆﻛﺘﺮﯾﻨﯿـــوە ﺋوەﻧﺪە ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚڵ ﻧﯿﯿ .ﺳـــرەڕای ﺋوەی ھﻧﺪێ ﺗﺒﯿﻨﯿﺸﯽ ھﺑﻮو ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻻﯾﻧ ﺋﺧﻼﻗﯿﻛﺎن ،ﺑم دەﺳﺘﺨﯚﺷـــﯽ ﻛﺮدووە ﻟ ﭘﻼﻧﯽ رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽﺑﺎﻧﻜﻛﺎن.ﮔﯚﭬﺎرەﻛﻧﻮوﺳﯿﻮﯾﺗﯽ":ﺋﺴﺘﺎ ﻛﺎﺗﯽ ﺋوە ھﺎﺗﻮوە ﺑﺎوەڕە ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی و ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن وەﻻوەﺑﻨﯿﻦ و زﯾﺎﺗﺮ ﭘ ﻟﺳر ﭼﺎرەﺳرﻜﯽ ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯽ داﺑﮕﺮﯾـــﻦ .ﺋﻣش ،ﺑﯚ ﻛﻮرﺗﻤودا ،ﻣﺎﻧﺎی ﺋوەﯾ ﻛ ﺣﻜﻮﻣت زﯾﺎﺗﺮ دەﺳـــﺖ ﻟ ﺋﺎﺑﻮوری وەرﺑﺪات .ﺋﻣ ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﺑﺎﺟـــﺪەران و ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداران و ﻣﯿﺪﯾـــﺎﻛﺎن ﻟﮔڵ ﺋﺎﻮﮔﯚڕی ﺋـــﺎزاد ﻧﯿﻦ ،ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﺪا ﺋﻤش ﻟﮔڵ ﺋم دەﺳﺘﻮەرداﻧ ﻧﯿﻦ". رەﻧﮕ دەﻧﮕﺪەران ﻟ دژی ﺑﻓﯿۆداﻧﯽ ﺋم ﺳـــدان ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻرە ﻛ دەدرﻨ ﻣﺎﻣﭼﯿﺎﻧﯽ دراو ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەرﺑن ،ﺑم ﺑ ﻗﺴی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺣﻜﻮﻣت ﻛﺎرﻜﯽ ژﯾﺮاﻧی ﻛﺮدووە .ﺋﻧﺠﺎﻣﻛی ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺣﻜﻮﻣت ﻧﯾﮫﺸـــﺖ ھﺎووﺗﯿـــﺎن دوﭼﺎری ھﻣـــﺎن ﻗﯾﺮاﻧ ﻣﺎﻮﺮاﻧﻜرەﻛی ﺳﺎﻧﯽ ﺳـــﯿﻛﺎن ﺑﺒﻨوە ﻛﺎﺗﻚ
ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ﻧﺎﺑﻮوﺗﺒـــﻮون و ﺧﻚ راﻛراﻛﯾﺎن ﺑﻮو ﺑﯚ ﻛﺸﺎﻧوەی ﭘﺎرەﻛﺎﻧﯿﺎن و ﺑﯿﻨﯿﺸﻤﺎن ﻛ ﺧﻜﯽ ھژار ﭼﯚن رﯾﺰﯾﺎن ﮔﺮﺗﺒﻮو ﺑـــﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﻧﺎن .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟ ژﻣﺎرە 1ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،2008 ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی ":ھﯿﭻ وﺗﻚ ،ھﯿﭻ ﺋﺎﺑﻮورﯾك ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺧﯚی ﻟـــ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧﻜـــﯽ داراﯾﯽ وا ﮔورە دوورﺑﺨﺎﺗوە و دەرﺑﺎزی ﺑﺖ". ﺗﻧﮫﺎ ﺳ ﻣﺎﻧﮓ ﺑﺳـــر ﺑﯾﺎری دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣـــت ﻟ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﺗﭙڕﯾﺒﻮو ﻛـــ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﮔﻮﺗﯽ ﺋم دەﺳﺘﻮەرداﻧ زۆری ﺧﺎﯾﺎﻧﺪووە .ﺋوەﺑﻮو ھﯚﺷﺪارﯾﯿﻛﯽ دا :ﺑﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن "زﯾﺎن ﺑ ﻣﻮﻜﺎﯾﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ دەﮔﯾﻧﺖ" و رەﻧﮕ ﺑﺒﺘ ھﯚی ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ ﺧﺰم ﺧﺰﻣﻨی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ھروەھﺎ ﺳﺎﻣﺎن ﺑ ﻓﯿۆ ﺑﺪات و ﺳﺰای ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﺑﺪات )24ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم/ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری .(2009ﺑم راﺳﭙﺎردەﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە دﯾﺎر ﺑﻮو دژ ﺑ ﯾك ﺑﻮون. ﻟ ﻻﯾﻛوە داوای ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ھﻣﺎھﻧﮕﯽ دەﻛﺎت ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻧﺎو زۆﻧﯽ ﯾﯚرۆدا ﺑﯚ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن و ﻧھـــﺖ ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﻗرزە ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن ﺗﺷـــﻧ ﺑﻜﺎت .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷـــوە ،دژی ھر ھﻧﮕﺎوﻚ دەوەﺳـــﺘﺘوە ﻛـــ رەﻧﮕ ﺑﺒﺘ رﮕـــﺮ ﻟ ﺑردەم وەﺑرھﻨراﻧﺪا ﺗﺎ ﻗﯾﺮاﻧﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜن ﺑھﯚی ﻛﺎرە داراﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە ﻟـــ دژی دەوﺗﺎن )9ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم /دﯾﺴﻤﺒری .(2010 ﻟ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ﺳﺎﯽ ،2008 ﭼﻧﺪ رۆژﻚ دوای داڕﻣﺎﻧﯽ ﺑﯚرﺳـــی وۆڵ ﺳﺘﺮﯾﺖ،
ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺳروﺗﺎرەﻛﺎﻧﯿﺪا ﻛ ﺑﯚ ﭘﺸﺘﻮاﻧﯿﻜﺮدن ﻟ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰاﻧﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ ﺑوﯾﻜﺮدﺑﻮوەوە ،ﺋوە دووﭘﺎﺗﺪەﻛﺎﺗوە ﻛ" ھرﮔﯿﺰ ھﺎوﺳﯚزﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺑﯚ ھﯿﭻ ﭘﺎرﺗﯿك ﻧﺑﻮوە ،ﺑم ھردەم ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﭘ ﺑﺎش ﺑﻮوە" .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟوەﺗی داﻣزراوە ،ﻟ ﺳﺎﯽ ،1843 ھردەم ﻟﺳر ﺋم ھﻮﺴﺘ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾی ﺧﯚی ﺑﻮوە و ﻗت ﻟﯽ ﻻ ﻧداوە ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﮔﻮﺗﯽ ":ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳرﻣﺎﯾداری ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾ ﻛ ﻣﺮۆڤ ﻟ ﻣﮋوودا داﯾﮫﻨﺎﺑﺖ" .ھروەھﺎ دەﻧﻮوﺳـــﺖ" :ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﻣﺳـــﻟﻛ ﺋوە دەﺑـــﺖ ﻛ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋﺎﺧﯚ ﺋﯚﺑﺎﯽ ﺋم ﻛﺎرەﺳـــﺎﺗ دەﻛوﺘ ﺋﺳﺘﯚی ﻛ ."ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( ،2012دﯾﺴﺎن دەﺑﺘوە ﺑ ﭘﺎواﻧﯽ ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ داراﯾﯽ ،واﺗ ھﮕﺮﺗﻨﯽ ﻛﯚت و ﺑﻧﺪ ﻟﺳر ﺋﺎﻮﮔﯚڕی دراو و ﺑﺎزاڕی ﺑﯚرﺳ :ﻟﺳر ﺑرﮔﻛی،وﻨیﭼﻧﺪﻛﺷﺘﯿﻛﯽﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ)ﺑﺎﻟﯚﻧﯽ ﮔورەی ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﻟ ﺷـــﻮەی ﭘﺎﭘﯚڕ( ﺑودەﻛﺎﺗوە ﻛ ﺧرﯾﻜﯽ ﺑﯚردوﻣﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺷﺎری ﻟﻧﺪەﻧﻦ – وەك ﺋﺎﻣﺎژەﯾك ﺑﯚ ﺑﯚردوﻣﺎﻧﯽ ﺋو ﺷﺎرە ﻟﻻﯾن ﺋﻤﺎﻧﯿﺎوە ﻟ ﺟﻧﮕﯽ دووەﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﺪا ،-ﺋم وﻨﯾ دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛـــ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺳـــﻧﺘری داراﯾﯽ ﺟﯿﮫـــﺎن ﻟ ژﺮ ھڕەﺷداﯾ .ھر ﻟﺳر ھﻣﺎن ﺑرگ ﺑ ﮔورەﯾﯽ ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو "ﺷﺎرەﻛ رزﮔﺎر ﺑﻜن" )ژﻣﺎرەی رۆژی 7ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم/ﺟﺎﻧﯿﻮەری .(2012 ﻛ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ دەﺧﻮﻨﯿﻨوە ،زۆر ﺷﺖ ﻓﺮ دەﺑﯿﻦ .داﻣزرﻨری ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ،وﺴﻦ ﭘﯿﻮاﺑﻮو ﻛ ﺋﯿﺸﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛی ﺋوەﯾ زاﻧﯿﺎری راﺳﺖ و روون ﺑﺪاﺗ ﺧﻮﻨراﻧﯽ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﻛﺎر و ﺧﺎوەﻧﻜﺎر و وەزﯾﺮەﻛﺎن ﺗﺎ ﺑرﭼﺎو روون ﺑﻦ و ﺑﺰاﻧﻦ ﭼﯽ دەﻛن و ﭼﯽ دەﻦ .ﮔﯚﭬﺎرەﻛی وﺴـــﻦ ﯾﻛم ﻣﯿﺪﯾﺎ ﺑﻮو ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﻧﺮﺧﯽ ﺑ ﺟﻮﻣﻠـــی ﺑوﻛﺮدەوە. ﺋﻣۆﺷـــﯽ ﻟﮔﺪا ﺑـــﺖ ،ﺋم ﮔﯚﭬـــﺎرە ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻻﭘڕەی ﺧـــﯚی ﺗرﺧﺎن دەﻛﺎت ﺑـــﯚ ھﻣﻮو ﺟﯚرە ﻧﯿﺸﺎﻧ) ﺋﯿﻨﺪﻜﺲ(ﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و داراﯾﯽ :ﻗﺑﺎرەی ﺋﺎﻮﮔﯚڕە ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن ،ﭘﺸﺒﯿﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﮔﺷی ﺗﻜای ﺑرھﻣﯽ ﻧﺎوﺧﯚ ،دەرداﻧﯽ ﺋو ﮔﺎزاﻧی ﮔرﻣﯽ ھﺪەﻣﮋن. ﺧﺳﺗﻜﯽ دﯾﻜی ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﻟﻧﺪەﻧﯿ ﺋوەﯾ ﻛـــ ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆر ﺑ ﭘـــﺮس و ﺑﺎﺑﺗ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎن دەدات .ﻟواﻧﯾـــ ﺗﺎﻛ ﮔﯚﭬﺎرﻚ ﺑـــﺖ ﻟ دوﻧﯿﺎدا ﻛ ﺑﺎﺑﺗـــﯽ زۆر ﺟﯚراوﺟـــﯚر ﺑودەﻛﺎﺗوە ،ھر ﻟ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﻟ وﺗﯽ ﭼﯿﻦ و ﻣﺎﻛﯿﻨی دۆﻻر ﻟ ﺷـــﺎری ﻻس ﭬـــﮕﺎس و ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﺎﻧﯽ و "داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ" ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ و ﮔڕان ﺑ دوای ژﯾﺎﻧﺪا ﻟﺳـــر ھﺳﺎرەی ﻣرﯾﺦ و ﻛﺮدﻧـــوەی ﻣﯚزەﺧﺎﻧﯾﻛﯽ ھﻮﻧرﯾﯽ ﻧﻮێ ﻟ ﻗﺗر و ﻛﻮژراﻧﯽ دوﻧﯿﺎﮔڕﻜﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎی ﺑﺎﺷـــﻮور ﺑ ھﯚی
ھﺮﺷـــﯽ ﺗﯿﻤﺴـــﺎﺣﻜوە .ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ھردەم ﺣزی ﻛﺮدووە وەك ﺋﯿﻨﺴـــﻜﻠﯚﭘﺪﯾﺎ ﺑﺎﺑﺗﯽ ھﻣڕەﻧﮓ ﺑوﺑﻜﺎﺗوە ،ھروەك ﭘﻨﺎﺳ ﺗواوەﻛی ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 1845ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ ﻛﻮرت ھﯿﮕﺮﺗﺒﻮو ﺑﯚ ﺋوەی ﺳـــﻮود ﻟ ﮔﺷی ﻛرﺗﯽ ھﯽ ﺋﺎﺳﻨﯿﻦ وەرﺑﮕﺮـــﺖ ،ﺋﻣـــ دەردەﺧﺎت" :ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ، ھﻓﺘﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ،ﮔزەﺗﯾﻛﯽ ﻛرﺗﯽ ﺑﺎﻧﻚ و دەزﮔﺎﯾﻛﯽ ﭼﺎودﺮﯾﯽ ھﯽ ﺋﺎﺳﻨﯿﻦ و رۆژﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﮔﺸـــﺘﯿﯿ ."ﻟ ﻣﺎوەی دەﯾﺎن ﺳﺎﯽ ﺗﻣﻧﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ،ﻧﺎوەﻛی ھﻣﯿﺸ ھﻨﺪەی ﺧﻮدی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ درﮋ ﺑﻮوە – ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﺑﯿﺴﺘﻛﺎن ﻗﺑﺎرەﻛی ﭘﻧﺠﺎ ﻻﭘڕە دەﺑﻮو ،ﺑم ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﭼﻠـــﻛﺎن ﻛﻣﻜﺮاﯾوە ﺑﯚ ﺗﻧﮫـــﺎ 12ﻻﭘڕە ﺑھﯚی ﻛﺸـــی ﻛﻣﯿﯽ ﻛﺎﻏزەوە .ﺑـــم ﺋﻣۆ ﻗﺑﺎرەی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ 100 ﻻﭘڕەﯾك دەﺑﺖ .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘە ﻟ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ و زۆر ﺟﺎران زۆر ﺑ ﺟﻮاﻧﯽ و ﺑﺎﺷـــﯽ ﻧﻧﻮوﺳـــﺮاون و زۆرﺑی وﺗﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮرت و ﭘﻮﺧﺘﻦ، ﺗﻧﮫﺎ ھﻧﺪێ ﺑدواداﭼﻮوﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﻧﺑﻦ. ﻧﻧﮕﯿﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﻟ ﻛﻮرﺗﯽ ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ و ﻛﻣﯽ وﺷﻛﺎﻧﯿوە ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﻋﻗﯿﺗﯽ ﺧﻮدی ﮔﯚﭬﺎرەﻛداﯾـــ ﻛ زۆر ﻟﺧﯚﺑﺎﯾﯿ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﯾﺎﺧﻮد ﻧﺎﯾوـــﺖ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ راﺷـــﻜﺎو و روون ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ رەﺧﻨﮔﺮاﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻜﺎت ،ﺋواﻧی ﻛ رەﺧﻨ ﻟ ﺑﺎوەڕە ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﺘ ﺗﻮﻧﺪ و ﭘﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە دەﮔﺮن .ﺋﺎﺑﻮورﯾﻨﺎﺳـــﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﭘﯚل ﻛﺮوﮔﻤﺎن ﯾﻛﻚ ﻟو رەﺧﻨﮔﺮاﻧﯾ ﻛ ﻛوﺗﻮوﻧﺗ ﺑر ھﺮﺷﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ .ﺋﮔرﭼﯽ ﮔﻮﻣﺎن ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻟـــوەی ﻛ ﺑﺷـــﺪاری ﻛﺮدﺑﺖ ﻟـــ ﺟﻧﮕﯽ دژ ﺑ ﻛﺎﭘﯿﺘﺎﻟﯿﺰﻣﺪا ،ﻛﭼﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧﺎو و ﻧﺎﺗﯚرەﯾﺎن داوەﺗ ﭘﺎـــﯽ وەك "ﻛﯿﻨﯿﺰﯾﻛﯽ دەم ﭘﯿـــﺲ"" ،ﭼﺎﻻﻛﻜﯽ ﻛﻟﻠڕەق"" ،ﭘﺎواﻧﯽ ﻣﯿﻠﻠﯽ ﺳر ﺑ ﭼﭘﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ ﺑﻮرﺟﯽ ﻋﺎﺟوە"" ،ﻣﺎﯾﻜ ﻣﻮوری ﺋو ﺧﻜﺎﻧی ﻛ ﺑﯿﺮ دەﻛﻧوە" )13ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم /ﻧﯚﭬﻤﺒری .(2003 ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﻧﺎڕەزاﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳرﺷﻗﺎم ﺗﻧﮫﺎ ﺑ ﻛﺎری ﺋﺎژاوەﮔی ﮔﻧﺠـــﺎن دادەﻧ و ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﭘﻨﺎدات .ھر ﺑﯚﯾش ﺑ ﺑﺎﯾﺧوە ﺗﻣﺎﺷﺎی ﺷﯚڕﺷﻛی ﺗﻮﻧﺴـــﯽ ﻧﻛﺮد و ﺑ ﺳﺎردوﺳی و ﺑ ﺳـــرﭘﯿﯽ ﻣﺎﻣی ﻟﮔﺪا ﻛﺮد .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘﻟی ﻛﺮد ﻟ ﺣﻮﻛﻤﺪان و ھر زوو ﮔﻮﺗﯽ ﻛ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەراﻧﯽ ﺗﻮﻧـــﺲ ﺗﻧﮫﺎ ﭼﻧـــﺪ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎر و ھﺴـــﻮڕاوﻜﯽ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯿﻦ و ھرﮔﯿﺰ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﺎﺑﺖ رژﻤﻛی ﺳـــرۆك ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ﺑووﺧﻨﻦ )6ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم/ ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری .(2011ﮔﯚﭬﺎرەﻛ دﯾﺴـــﺎن ﭘﻟی ﻛﺮد ﻟ ﭘﺪاھﺪان ﺑ ﺑﻦ ﻋﻟﯿﺪا و دەﺳﺘﺨﯚﺷـــﯽ ﻟﻜﺮد ﻛﺎﺗﻚ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺗﻮﻧﺲ ھﻧﺪﻚ "ﺗﻧﺎزول"ی ﻛﺮد ﺑﯚ "ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺨﻮاز" ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ژﻣﺎرەی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەرە ﻛﻮژراوەﻛﺎن ﮔﯾﺸﺘﺒﻮوە 234ﻛس و ژﻣﺎرەی ﺑﺮﯾﻨﺪارەﻛﺎﻧﯿﺶ 510ﻛس )26ی ﺷﻮﺑﺎت/ ﻓﺒﺮﯾﻮەری .(2011 ﺋواﻧی زﯾﺎﺗﺮ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرەﯾﺎن ﺑد ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و داراﯾﯿﻛﺎﻧﻦ )ﻧﻮﺧﺒـــ ،(ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ھﯿﭻ ھﺎوﺳﯚزﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚی ﺑﯚ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿﻛﺎن ﻧﯿﯿ .ﻛ رەﺧﻨ دەﮔﺮﺖ ﺑ ﺑﮕوە دەﯾﮕﺮﺖ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ رﯾﭙﯚرﺗﺎژﻜﯿﺪا ﻟ ﺳﺎﯽ 2010ﺑﺎس ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ ﻧﺎھﻣﻮاری ﺧﻮﻨﺪﻛﺎراﻧﯽ ﻣﺎﺳﺘر و دﻛﺘﯚرای زاﻧﻜﯚ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەﻛﺎت ﻛ ﻟﻻﯾـــن ﺧﻮدی زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە ﺋﯿﺴـــﺘﻐﻼل دەﻛﺮﻦ ﺑـــﯚ ﺋوەی ﺑـــ ﻧﺮﺧﻜﯽ ﻛم ﭼﻧﺪﯾﻦ راﭘﯚرﺗﯽ "ﻧﺎﯾﺎب" ﺋﺎﻣﺎدە ﺑﻜن ﺑﯚ ﭘﺪاھﺪان ﺑ رﮋەی دەرﭼﻮون و ﺳـــرﻛوﺗﻦ ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧﻛﺎن ﻟ ﻧﻮ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﺪا و ھروەھﺎ ﺑرەوﭘﺸـــوەﭼﻮوﻧﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎران و ﺗﺎ دواﯾﯽ .ﺋﻣش وا ﻟ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ دەﻛﺎت ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوەی ﺑ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑﻮدﺟـــی زﯾﺎﺗﺮ ﺑـــﯚ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﺗرﺧﺎن ﺑﻜﺮﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺗﺎزەی ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎﯾﺎن داﺑﮫﻨﺪرـــﻦ ،دـــﺖ دەـــﺖ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ژﻣﺎرەی ﺧﻮﻨﺪﻛﺎراﻧﯽ دﻛﺘﯚرا ﻛم ﺑﻜﺮﺘوە )16ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم/دﯾﺴـــﻤﺒری .(2010ﭼﻮار ﺳـــﺎڵ ﭘﺸﺘﺮ، ﮔﯚﭬﺎرەﻛـــ ﮔﺎﺘ ﺑو ﺗﻮﮋەراﻧ دەﻛﺎت ﻛ ﻟﺳـــر ﮔﯚﭬﺎرەﻛ دەﻧﻮوﺳـــﻦ .ھروەھﺎ ﮔﺎﺘ ﺑ ھﺎوﺳﯚز و ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ھردوو ﻓﯾﻠﺳﻮﻓﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ژاك دﺮﯾﺪا و ﻣﯿﺸﻞ ﻓﻮﻛﯚ دەﻛﺎت ﺑوەی ﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﺑﺎﺑﺗﯽ وﺷﻚ و ﺑ ﺳﻮود و ﻧﺎڕووﻧوە ﺧرﯾﻚ ﻛﺮدووە وەك ﻣﺳﻟﻛﺎﻧﯽ "ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوە -دﻜﯚﻧﺴﺘﺮەﻛﺸﻦ" و "ﻧﻮواﺗﺎﯾﯽ ﯾﺎن ﻧﻮھﻤﺎﯾﯽ – ﺋﯿﻨﺘﺮﺳﻤﯿﯚﺗﯿﻚ" ،ﯾﺎن ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯽ وەھﺎ ﻛ ﺳرﯾﺎن ﻟ ﭘﺮۆﻓﯿﺴﯚران ﺗﻜـــﺪاوە )16ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﯾﻛم /دﯾﺴـــﻤﺒری .(2004ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ھﻣﻮو ﺳﻨﻮورﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣﮔری دەﺑزﻨ و ﺗﻧﺎﻧت ﺷڕی ﻧﺎوزڕاﻧﺪن دژ ﺑ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮان و ﻓﯾﻠﺳﻮﻓﺎن دەﻛﺎت ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺗﯚدی ﺟد ،ﻟ ﺳـــﺘﻮوﻧﻛی ﺧﯚﯾﺪا ھﻣﻮو ژﯾﺎن و ﺷﺎﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻓﯾﻠﺳﻮﻓﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ﻟﻮﯾﺲ ﺋﺎﻟﺘﻮﺳﺮ ﻟ ﭼﻮار وﺷـــدا ﻛﻮرت دەﻛﺎﺗوە":ﻣﺎرﻛﺴﯿﺴـــﺘﻜﯽ ﺳرﺷـــﺘﯽ ﺑﻜﻮژی ژﻧﺎن )12) "(4ی ﺋﺎب/ﺋﯚﮔﻮﺳﺘﯽ .(2010 ﺳرﻧﻮوﺳری دووەﻣﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘﯽ ﺧﯚش ﺑﻮو ﻛ ﻧﺎﭘﻠﯿﯚﻧﯽ ﺳﯿم ﻟ ﺳﺎﯽ 1851ﻛﻮدﺘﺎی ﻛﺮد، ﭼﻮﻧﻜ ﺑڕﻮەﺑـــری ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﭘﯿﻮاﺑﻮو ﻋﻗﯿﺗﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ،ﻛ ﻋﻗﯿﺗﻜﯽ ﻧﺎﺳﻜ و زوو ھﺪەﭼ و رووﻛﺷـــ و ﺑ ﺗﺎم ﻟﯚژﯾﻜﯿ و ﺗﻮاﻧﺎی ﺳﺎزﺷـــﯽ ﻧﯿﯿ ،ﻟﮔـــڵ ﻣﯚدﻠ ﭘﺎرﻟﻣﺎﻧﯿﻛـــی ﺋﯿﻨﮕﻠﺘرادا ﻧﺎﮔﻮﻧﺠﺖ ) .(5ﺋم ﺑدﮔﻮﻣﺎﻧﯿ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﺑردەواﻣ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ھﻤﺗﻛﺎﻧﯽ
ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺳﺎﯽ 2012ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ، ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮا ھﯚﻻﻧﺪی ﺑ" ﻛﺳﻜﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎك" وەﺳﻒ دەﻛﺮد ﭼﻮﻧﻜ" ﻟ ﻧﺎﺧوە دوژﻣﻨﯽ دوﻧﯿـــﺎی داراﯾﯿ "ھرﭼﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯿﺸـــ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ وەھﺎ وەﺳـــﻔﯽ دەﻛﺮد ﻛ" رﯾﻔﯚرم ﻗﺑﻮڵ ﻧـــﺎﻛﺎت" و ﺧون ﺑوەوە دەﺑﯿﻨﺖ ﻛ ﻓرەﻧﺴـــﺎ ﻟ ﺋﻤﺎﻧﯿـــﺎ ﺟﯿﺎﺑﻜﺎﺗوە و ﻟـــﯽ دوورﺑﺨﺎﺗوە )28ی ﻧﯿﺴﺎن /ﺋﭘﺮﯾﻠﯽ .(2012 ﺑﯾﺠﺗﯿﺶ ﻟ ﺳروﺑﻧﺪی ھﮕﯿﺮﺳﺎﻧﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾـــﯽ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ھﻣـــﺎن دوورﺑﯿﻨﯽ و زﯾﺮەﻛﯽ ﭘﺸـــﺎﻧﺪا .ﯾﻛﻣﺠﺎر ﭘﯽ ﺑﺎش ﺑﻮو دەﺳﺘﻮەرداﻧﻚ ﺑﻜﺮﺖ ،دواﺗﺮ ﭘـــﯽ ﺧﯚش ﺑﻮو ﻛ ﺋو وﯾﻼﯾﺗﺎﻧی ﻛﯚﻧﻔﯿﺪراﻟﯿﯿـــﺎن دروﺳـــﺘﻜﺮدﺑﻮو ﻟﺳـــﺎﯽ 1861 ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯿﺎن راﮔﯾﺎﻧﺪ .ھروەھﺎ ﻧﻜﻮﯿﺸﯽ ﻟوە دەﻛﺮد ﻛ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﯚﯾﻠداری رۆﯽ ھﺑﻮوﺑﺖ ﻟ ﺷڕەﻛدا و زۆر دﯿﺸﯽ ﺧﯚش ﺑﻮو ﺑوەی ﻛ وت داﺑش ﺑﻮو ﺑﺳـــر دوو ﻗـــوارەدا ،دوو ﻗوارە ﻛ "زۆر ﺷـــڕاﻧﮕﺰ ﻧﺑﻦ ،زۆر ﺑ ﭼﺎو و روو ﻧﺑﻦ ،زۆر زوو ھﻨﭼـــﻦ" و ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﺋﺎﻣﺎدە ﺑﻦ ﻛ ﻟﯚﻛ ﺑ ھرزاﻧﺘﺮ ﺑﻔﺮۆﺷـــﻨ ﻛﺎرﮔﻛﺎﻧﯽ رﺳﺘﻦ و ﭼﻨﯿﻦ ﻟ ﻣﺎﻧﭽﺴﺘر ).(6 ﺳـــرەڕای ھﻧﺪێ ﻻدان ﻟ ﺑـــﺎوەڕە ﻟﯿﺒﺮاﻛی، ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﺑ درﮋاﯾﯽ ﺳدەی ،19ﺑوەﻓﺎ ﺑﻮوە ﺑﯚ ھرﺳ ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭙ ﺳرەﻛﯿﻛی :ﺳﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﻮﮔـــﯚڕی ﺋـــﺎزاد ،ﻗﺑﻮﻜﺮدﻧﯽ ھﻧـــﺪێ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺑﯚ ﭘﺸـــﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﺷﯚڕش، داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺷﺘﯽ ﻟ ﻛﯿﺸﻮەری ﺋوروﭘﺎ. ﻟ دوای ﺟﻧﮕﯽ دووەﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ،ﮔﯚﭬﺎرەﻛ رازی ﺑﻮو ﺑ ﻛﺷﻔﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻛی ﺧﯚی .ﻟﺳﺎﯽ 1940ھﻧﺪێ ﻟـــ وﺗﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛـــ ﺋوەﯾﺎن ﭘﺸـــﺎﻧﺪەدا ﻛ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ رەﻧﮕـــ ﺧﯚی ﺑﮕﻮﻧﺠﻨ ﻟﮔڵ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ دەوﺗﯽ ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯽ :ﺋﻣش ﺟﯚرﻜ ﻟ ھﺎﺗﻨ ﺳـــر ﺋو ﺑﺎوەڕەی ﻛ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ وﺴﻨﯽ )داﻣزرﻨری ﮔﯚﭬﺎرەﻛ (ﺋﯿﺪی وەك ﺟﺎران ﺑـــﺎوی ﻧﻣﺎوە و ﺑ ﻛﻚ ﻧﺎﯾـــت .ﻟ ﻛﺘﺒﻜﺪا ﻛ ﻛﯚﺑﻧﺪی وﺗﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﺑﻮو ﻟﺳـــﺎﯽ 1943ﺑـــ ﺑﯚﻧی ﯾـــﺎدی 100ﺳـــﺎی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺑوﻛﺮاﯾوە ،ﺳرﻧﻮوﺳـــری ﺋوﻛﺎﺗـــﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ، ﺟﯿﻔﺮی ﮔﺮۆوﺗر ،ﻧرﻣﯽ دەﻧﻮﻨﺖ و ﭘﺸﺎﻧﯿﺪەدات ﻛ ﻛﻣﻚ ﺗﻧﺎزوﻟﯿﺎن ﻟ ﺑﺎوەڕە ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﻛﯾﺎن ﻛﺮدووە و دەﺖ ﮔﻮاﯾ ﻛ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺋﺎزادی ﻛﺎری ﺋﺎﺑﻮوری، ﺑ ﻗﺴـــی ﺋو ،ھﻧﺪێ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯽ و ﻣﺗﺮﺳـــﯽ دروﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ رﮕﺎی دەﺳـــﺘﻮەرداﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗوە ﭼﺎرەﺳر دەﻛﺮﻦ .ﺑم ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺎﺑﺖ ﻟﮔڵ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﻛﺎن ﯾك ﺑﮕﺮﺖ و ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن ﺑﻜﺎت "ﻧك ﻟﺑر ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜﻮ ﻟﺑر ﺋو رﻮﺷـــﻮﻨﺎﻧی دەﯾﺎﻧﮕﺮﻧ ﺑر ﺑﯚ ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﺎﻧﯿﺎن ) ."(7ﺋم ﻛﺮاﻧوە و ﺳﯿﻨﮕﻔﺮاواﻧﯿ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻮاری ﺑﯚ دەڕەﺧﺴﻨ ﺗﺎ ﺑ ﺑھﺮە و ﺑﯿﺮوڕای ﺗﺎزەی زﯾﺎﺗﺮ ﺧﯚی دەوﻣﻧﺪﺗﺮ ﺑـــﻜﺎت .ﺋوەﺑﻮو ﭼﻧﺪﯾﻦ رووﻧﺎﻛﺒﯿـــﺮی ﭘﻧﺎﺑر ﻛ ﻟ دەﺳـــﺘﯽ ﻧﺎزﯾـــﻛﺎن راﯾﺎﻧﻜﺮدﺑﻮو ،ﻟ دەﺳـــﺘی ﻧﻮوﺳـــراﻧﺪا وەرﮔﯿﺮان .ﻟواﻧ دووﯾﺎن ﻣﺎرﻛﺴﯿﺴﺖ ﺑﻮون ،ﻣﮋووﻧﻮوس ﺋﯿﺰاك دۆﯾﭽر و ﻧﻮوﺳر داﻧﯿﻞ ﺳﯿﻨﮕر .ﺑم ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ﺷﺳﺘﻛﺎﻧوە ﮔﯚﭬﺎرەﻛ دﯾﺴﺎن ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳردا ھﺎت و ﻓﺮەڕەﻧﮕﯿﯽ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت و ﮔڕاﯾوە ﺳـــر رﺒﺎزە راﺳﺘەوەﻛی ﺟﺎراﻧﯽ. ﺑم ﮔﯚڕاﻧﻜﯽ دﯾﺎر و ﮔورە ﻛ ﺑﺳر ﮔﯚﭬﺎرەﻛدا ھﺎﺗﺒﺖ ﻟ ﺑﻮاری ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ دەرەوە ﺑﻮوە .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھم و ﺳرەﺗﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣﺪا، ﭘﺎﭙﺸـــﺘﯿﯽ ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﺑـــﯚ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ زﯾﺎﺗﺮ ﺑـــ ھﯚی ﺋﺎﮔﺎﻟﺧﯚﺑﻮوﻧوە ﺑﻮوە ﻧك ﺑ ھﯚی ﺷﯚﭬﯿﻨﯿﺰﻣوە .ھر ﻛﺎﺗﻚ ﺑﯚی ﻟﻮاﺑﺎﯾ دەﻛوﺗ ﺷڕ و دەﻣﻗﺎﯽ ﻟﮔڵ ﺳﺴـــﯿﻞ رۆدﺲ ،داﻣزرﻨری رۆدﯾﺴـــﯿﺎ ،ﯾﺎن ﻟﮔڵ ﻧﯿﭭﯿ ﭼﺎﻣﺒرﻟﯾﻦ ،ﺳرۆك وەزﯾـــﺮی ﺋﺎﯾﻨـــﺪە ،ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺗﯚﻣﺗﺒـــﺎری دەﻛﺮدن ﺑـــوەی ﻛـــ ﺑو ھﻣـــﻮو ﺧرﺟﯿـــی دەﯾﻜن ﺑﯚ ﭘﺮۆژە ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ،وﺗﯿﺎن وﺮان ﻛﺮدووە. ﻟ ﺳﺎﯽ 1919وە ﺗﺎ ﺳـــﺎﯽ ،1939ھﻓﺘﻧﺎﻣﻛ ﺑردەوام داوای ﻛﺮدووە ﻛﯚﻣی ﻧﺗوەﻛﺎن ﺑھﺰ ﺑﻜﺮﺖ ﺷﺎﻧﺒﺷـــﺎﻧﯽ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ و ﯾﻛﺘﯽ و ﺳﯚﭬﯿت
و وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ) .(8ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1956ﺋﺎراﺳﺘﻛی ﺧﯚی دەﮔﯚڕﺖ ﻛﺎﺗﻚ ﺋﯿﺪاﻧی دەﺳـــﺘﺪرﮋﯾﯿ ھﺎوﺑﺷـــﻛی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺑﯚ ﺳـــر ﻛﻧﺎـــﯽ ﺳـــﻮﺲ دەﻛﺎت ،ﺋﻣش وەك ﻣﺎﺳـــﺘﺎوﻛﺮدﻧﻚ ﺑﻮو ﺑﯚ وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﻛ ﻟـــ دژی ﺟﻧﮕﻛ ﺑﻮو ﻧك ﺑھﯚی رﻗﯿوە ﺑﺖ ﻟ ﭼﺎوﺗﺒﯾﻨ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿﻛﺎن ).(9 ﻟوﻛﺎﺗ ﺑ دواوە ،ھﺎوھﻮﺴﺘﺒﻮون ﻟﮔڵ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮوەﺗ رﺒﺎزﻜﯽ ﻧﮔﯚڕی ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە .ﺑرﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﯾـــك ﻟ دوای ﯾك ،ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن ﻟو ﺟﻧﮕﺎﻧ دەﻛﺮد ﻛ ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳﭙﯽ ھﯿﺪەﮔﯿﺮﺳﺎﻧﺪن ھر ﻟ ﭬﯿﺘﻨﺎﻣوە ﺑﮕﺮە ﺗﺎ ﻋﺮاق ،ﻟ ﯾﻮﮔﯚﺳﻼﭬﯿﺎی ﭘﺸﻮو ﺑﮕﺮە ﺗﺎ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن .ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ھرﮔﯿﺰ ﺑو ھﻣﻮو رﺰ و ﻗدرەوە ﻣﺎﻣی ﻟﮔڵ ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎدا ﻧﻛﺮدووە ﻛﺎﺗﻚ ﺋم ﺳرۆﻛ ھـــﺰی زﯾﺎﺗﺮ دەﻧﺮﺘـــ ﻛﺎﺑﻮل و ﻓۆﻛـــی درۆﻧﯽ زﯾﺎﻧﺒﺧﺶ دەﻧﺮﺘ ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن .ﻟﺳـــر ﻛﺸی ﭘﺮۆﮔﺮاﻣـــ ﺋﺗﯚﻣﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﺮان و ﻛﯚرﯾـــﺎی ﺑﺎﻛﻮور ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی ﻟ رﺒـــﺎزە ﺗﻮﻧﺪەﻛی ﺋﯿﺪارەی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ دەﻛﺎت و ﻧﯿﮕراﻧـــﯽ و ﺑﺰارﯾﯽ ﺧﯚی ﭘﺸـــﺎﻧﺪەدات ﺑراﻣﺒر رﻜﺨـــﺮاوی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﻛ ھم ﺑﻮﺮ ﻧﯿﯿـــ و ھﻣﯿﺶ زۆر ﺑﯿﺮۆﻛﺮاﺗﯿـــ .ﺑ ھﻣﺎن ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی و ﻣﺎﻣی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚﺟﯿوە ﺑﺎﺑت ﻟﺳر ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ ﺑو دەﻛﺎﺗوە ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﺳر ﺋو وﺗﺎﻧی ﻛ ﭼﭘﻛﺎن ﺗﯿﺪا ﺣﻜﻮﻣﺗﯿﺎن ﺑ دەﺳﺘ، ﻟ ﺳرووی ھﻣﻮوﯾﺎﻧوە ﭬﻨﺰوﻼ. ﻧﯿﺸﺎﻧﯾﻛﯽ دﯾﻜ ﺑﯚ ھﺎوھﻮﺴﺘﺒﻮوﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟﮔڵ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﻛﺎرداﻧوەی ﮔﯚﭬﺎرەﻛﯾ ﺑراﻣﺒر ﭘﺮﺳﯽ ﻧﮫﻨﯽ ﻛﺷﻔﻜﺮدﻧﻛﺎﻧﯽ وﯾﻜﯿﻠﯿﻜﺲ و ﻛﺸی ﺟﻮﻟﯿﺎن ﺋﺳﺎﻧﺞ .ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﺋوەی دەرﻓﺗﻛ ﺑﻘﯚزﺘوە و داﻛﯚﻛﯽ ﻟ ﭘﺮﺳـــﻜﯽ ﮔورەی ﺋﺎزادی ﺑﻜﺎت ﻛ ﺋﺎزادﯾﯽ دەﺳﺘﮕﯾﺸﺘﻨ ﺑ زاﻧﯿﺎری ،دەﭼﺖ ﭘﺸﺘﯽ واﺷﻨﺘﻦ دەﮔﺮﺖ و دەﺖ ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ ﺳﺰای ﺋو ﻛﺳﺎﻧ ﺑﺪات ﻛ ﻧﮫﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﺷﻒ دەﻛن ،ﺟﺎ ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ" ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوی دﯾﺠﯿﺘﺎڵ" ﺑﻦ ﯾﺎن ﻧﺎ ﻛ ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯽ ھﻧﺪێ ﭘ و "ﺳﻜﺖ" دەﻛن )9ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم /دﯾﺴﻤﺒری .(2010 ﺑـــ ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺟـــﯚرەﻛﺎن ﺋم ﮔﯚﭬـــﺎرە ﻟﮔڵ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﻛی ﺳـــرەﺗﺎﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺘﭙﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎری ﺧﯚﯾﺪا ﺋﺎﺷﺖ دەﺑﺘوە .ﺳﺑﺎرەت ﺑ رۆﯽ دەوت و ژﯾﺮﯾ ﺑ ھﻛی ﺑﺎزاڕ و ﻣﺗﺮﺳﯿﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﺎن، ھﻮﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ زۆر ﺟﯿﺎواز ﻧﯿﻦ ﻟ ھﻮﺴـــﺘﯽ ﮔورە ﻧﻮوﺳرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﺎراﻧﯽ ﺧﯚی ھﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺷﺎژن ﭬﯿﻜﺘﯚرﯾﺎ .ﺟﯿﺎوازﯾﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋﻣۆ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻧﺎڕاﺳـــﺘوﺧﯚ ﺑﯿـــﺮوڕا ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ دەردەﺑـــﺖ .ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰم ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳـــردا ھﺎﺗﻮوە ،ھروەك ﺋو ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿ ﻧﺰﯾﻜـــی ﻛ ﻟﮔـــڵ ﺑرژەوەﻧﺪﯾـــ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﺳـــﺘﻮوﯾﺗﯽ دەﯾﺴـــﻟﻤﻨﺖ .ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻛ ﭼﯿﺘﺮ ﺑ ﺷﯚﭬﯿﻨﯿﺴـــﺖ ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر ﻧﺎﻛﺮﺖ ،ﺋﺴـــﺘﺎ زۆر ﺑ ﺟﯚﺷوە ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﺋﯚﭘراﺳﯿﯚﻧ ﺳرﺑﺎزﯾﻛﺎن دەﻛﺎت ،ﺟﺎ ﭘﺎﺳـــﺎوەﻛﺎﻧﯿﺎن ھرﭼﯿـــك ﺑﻦ ،ﻣﺮۆﯾﯽ ﺑﻦ ﯾﺎن ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﯾﺎﺧﻮد ﺋﺎﺑﻮوری ،ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﺋم ﭘﺎﺳﺎواﻧ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘﯽ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺪا زۆر ﺟﯽ ﮔﻮﻣﺎن ﺑﻮون .ﺳرﻧﻮوﺳری ﺋﺴﺘﺎی ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻟ ﻧﻮ ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﻜ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎﻧﺪا ﻣﺷﻖ و راھﻨﺎﻧﯽ ﺑﯿﻨﯿﻮە ،ﺑرھﻣﻜﯽ ﺳﺎدە و راﺳﺘوﺧﯚی ﺋم ﻛﻮﻟﺘﻮورە ﺗﺎزەﯾی ﮔﯚﭬﺎرەﻛﯾ ﻟ ﺑﻮاری ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا ﻛ ﺗﯿﺪا ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺋﺎراﻣﯽ و ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﯽ ﻟﮔڵ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ھﺎوﭼرﺧﺪا ﯾﻛﺪەﮔﺮﻧوە و ﺗﻜڵ ﺑـــ ﯾك دەﺑﻦ .دوای 169ﺳـــﺎڵ ﻟ ﺗﻣﻧﯽ ﺧﯚی، ﺋم ﮔﯚﭬﺎرە ﻛ ھﮕﺮی ﺋﺎی ﺋﺎﺑﻮوری ﺳﯿﺎﺳﯿ ﺑ ﺳرﺗﺎﺳـــری دوﻧﯿﺎدا ﺑو دەﺑﺘوە ﺗﻧﮫﺎ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ﻧﺑﺖ .ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﺗﻜﯽ دروﺳﺘﻜﺮدووە ﻛ زۆر ﻓﺮاواﻧﺘﺮە ﻟ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﻛی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎی ﻣزﻧﯽ ﺟﺎران. *ﻣﮋووﻧﺎس ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿﺎ ﻟ ﻟﯚس ﺋﻧﺠﻠﺲ وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: )" (1ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﺧرﯾﻜﯽ ﺑﺎﺧﭽ ﺟﻧﺠﺎﻛی ﺧﯚﯾﺗﯽ" ،ﺟﺮﻤﯽ دەﺑﻠﯿﻮ ﭘﯿﺘرز ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك ﺗﺎﯾﻤﺰ8 ،ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی .2010ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ،ﻧﺮﺧﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ﭘﻨﺞ ﯾﯚرۆ و 80ﺳﻧﺘ ،ﻛﭼﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﺑ ﺳ ﯾﯚرۆ و 50ﺳﻧﺖ دەﻓﺮۆﺷﺮﻦ. )" (2ﻻﯾﻧ ﺋﺎﺑﻮورﯾﻛﺎﻧﯽ ﮔﺮﯽ ﺧﯚﺑﻛﻣﺰاﻧﯿﻨﯽ ﺧﻜﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸــــﻮو" ،واﺷــــﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺖ6 ،ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی .1991 ) (3ﺋم وﺗﺎﻧ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﯿﺒﺮاﺳﯿﯚن وەرﯾﮕﺮﺗﻮون و ﺑوﯾﻜﺮدووﻧﺗوە ،ﭘﺎرﯾﺲ8 ،ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی .2003 ) (4ﻓﯾﻠﺳﻮﻓﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ﻟﻮﯾﺲ ﺋﺎﻟﺘﻮﺳﺮ ) (1990-1918ﻟ ﺳﺎﯽ 1980ژﻧﻛی ﺧﯚی ﻛﻮﺷﺖ. )) (5ﻛﯚﺑﻧﺪی ﻛﺘﺐ و ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯽ واﺘر ﺑﯾﺠت( ،ﺑوﺧﺎﻧی ﺋﯚﻛﺴــــﻔﯚرد ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﯿﺘﯽ ﭘﺮﺲ ،ﻟﻧﺪەن، ،1986ﺑرﮔﯽ ﭼﻮارەم ،ﻻﭘڕە .81 ) (6ﺑواﻧ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ،ژﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ )19ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم/ﺟﺎﻧﯿﻮەری28 ،1861 ،ی ﺋﯾﻠﻮل /ﺳﭙﺘﻤﺒر، 11 ،1861ی ﺗﻣﻤﻮز /ﺟﻮی.(1863 ، )) (7ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴــــﺖ :1943 1843-ﻛﺘﺒﻚ ﺑﯚ ﯾﺎدی 100ﺳﺎ ،(ﺑوﺧﺎﻧی ﺋﯚﻛﺴﻔﯚرد ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﯿﺘﯽ ﭘﺮﺲ، ﻟﻧﺪەن ،1943 ،ﻻﭘڕەﻛﺎﻧﯽ .15 13- ) (8ﻟو ﻣﺎوەﯾدا ﮔﯚﭬﺎرەﻛ 150 وﺗﺎرﻚ ﺑودەﻛﺎﺗوە و داوای ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﻜﯽ ھﺎوﺑﺷﯽ ﺑﺎﺷﺘﺮ و ﺳﻨﻮوردارﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺸــــﺒﻛﯽ ﺧﯚﭘﭼﻛﻜــــﺮدن دەﻛﺎت .ﮔﺮاھــــﺎم ھﺗﺘﻦ" ،ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴــــﺖ و ﻛﺎروﺑــــﺎری دەرەوە" ،ﻟﻧﺎو ﻛﺘﺒﯽ )ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ :1943 1843-ﻛﺘﺒﻚ ﺑﯚ ﯾﺎدی 100ﺳﺎ.( ) (9ﺑواﻧ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ،ژﻣﺎرەی رۆژی 6ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی .1956
99
2012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ 2012
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻛﻮوﺑﺎ :ﺣﯿﺰب و ﺋﯿﻤﺎن ژاﻧﺖ ھﺎﺑﻞ *
ﺗﺎﺑﻠﯚی ﻓﯿﺪل ﻛﺎﺳﺘﺮۆ و ﭘﺎﺗﺮﯾﺎرﻛﯽ ﻛﺴﺎی ﺋرﺳدۆﻛﺴﯽ ﯾﯚﻧﺎﻧﯽ ﻛ ﻟ ﺑردەم دەرﮔﺎی ﻛﺴﺎﯾك ﻟ ھﺎﭬﺎﻧﺎ ھﻮاﺳﺮاوە
"ﺑﺧﺮھﺎﺗﻨﯽ ﻗﻮدﺳـــﯿﺗﯽ ﺑﻨدﯾﻜﺘﯽ ﺷﺎﻧﺰە دەﻛﯾﻦ" .ﺋوە ﭘﯾﺎﻣﯽ ﺳر ﺋو ﺳدان ﻻﻓﯿﺘﯾ ﺑﻮو ﻛـــ ﺧﻜﯽ ﻛﻮوﺑـــﺎ ،ﻻﻧﻜی ﺷـــڕەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ،ﺑﯚ ﭘﺸـــﻮازی ﻟ ﭘﺎﭘﺎی ﭬﺎﺗﯿﻜﺎن ﺑدەﺳـــﺘﯿﺎﻧوە ﮔﺮﺗﺒﻮو .ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﻛ ﻟﺷﺎری ﺳـــﺎﻧﺘﯿﺎﮔﯚ ﺑڕﻮەﭼـــﻮو ،ﭘﺎﭘـــﺎ ھﺎﺗﺒـــﻮو ﻟﺮە ﻣراﺳﯿﻤﻜﯽ ﻧﺰا ﺑ ﺑﺷﺪارﯾﯽ 200ھزار ﻛس ﺑڕﻮە ﺑرﺖ .رﺒری ﻛﺴﺎ ﻟ ﻣﺎوەی 14ﺳﺎﯽ ﭘﺎﭘﺎﯾﺗﯿﺪا وا ﺑﯚ ﺟﺎری دووەم ﺳرداﻧﯽ وﺗﻜﯽ دەﻛﺮد ﻛ ﺳرﻛﺮدە ﻣﮋووﯾﯿﻛی ﭘﺸﺘﺮ ﻟﻻﯾن ﻛﺴـــﺎوە ﺑ دەرﻛﺮاو ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﺑﺎوەڕﻣﻧﺪان داﻧﺮاﺑﻮو. ﻟـــ ﻛﻮوﺑﺎ ،ﻛﻧﯿﺴـــ ﻛ ﺗﻧﯿﺎ داﻣـــزراوەی ﻧﺗوەﯾﯿ و ﺑ ﺣﻜﻮﻣﺗوە ﻧﺑﺳـــﺘﺮاوەﺗوە، وەك ﻻﯾـــن و ﻧﺎوەﻧﺪﻜـــﯽ ﺟﯿـــﺎ و ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧﺪ ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ ﺑﯚ دەﻛﺮێ .ﺋوەی وا ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻟﺘﺮﯾﺎر- )(1 ی دﯾﭙﻠﯚﻣﺎت وەك "رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﮔردووﻧﯿﺒﻮون" ﻟﻧﻮان ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻚ و رﺒﺎزی ﻛﺎﺳﺘﺮۆﯾﺰﻣﯽ ﻟ ﻗم دەدا ،ﺋﺴـــﺘﺎ ﺟﯽ ﺧﯚی داوە ﺑ ﭘﻜوە ژﯾﺎﻧﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺎﻧی ھردوو ﺋـــم ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾ. ﻟﻣوﻻ ﺳﯿﺎﺳـــت و ﺋﺎﯾﻦ ﻟﺮە ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑوە ھﯾ ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﺮ ﺑﮕﻮﻧﺠﻦ .ﺑڕﺰ راوول ﻛﺎﺳﺘﺮۆ ﻛ ﻣﺎوەﯾﻛ ﭘﺮۆﺳـــی ھﺳـــﺘﯿﺎری رﯾﻔﯚرم و ﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺰﻣﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ دەﺳـــﺘﭙﻜﺮدووە ،ﻟ رﯾﺰی ﭘﺸوەی ﺑﺷﺪاراﻧﯽ رﻮڕەﺳﻤﻛی ﺑﻨدﯾﻜﺘﯽ ﺷـــﺎﻧﺰە داﻧﯿﺸـــﺘﺒﻮو .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﻟ ﻛﻧﯿﺴ وەك ﯾﻛﻚ ﻟ ﺗوەرەﻛﺎﻧﯽ ﺳرﻛﯚﻣﺎرﯾﯽ ﺧـــﯚی دﯾﺎری ﻛـــﺮدووە .ﺑـــم زۆر ﻛس ﻟﻧﻮ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ و ھروەھﺎ ﻣﺳـــﯿﺤﯿﯿﻛﺎن و ﻧﯾﺎراﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯿـــﺶ ﻟو ﺳﯿﺎﺳﺗ ﺗﻮوڕەن. وەك ﻛﺎردﯾﻨﺎڵ ژﻢ ﺋﯚرﺗﮕﺎ رﺒری ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎ دە" ﻟوەﺗی ﺳـــرﻛﯚﻣﺎر ﮔﯚڕاوە ،واﺗ ﻟ ﭼﻮار ﺳـــﺎڵ ﻟﻣوﺑرەوە ) (2ﻛﯚﻣﻚ وەزﯾﺮ و ﺑرﭘﺮﺳـــﯽ ﺑـــﺎی ﻧﻮێ ھﺎﺗﻮوﻧﺗ ﺳـــرﻛﺎر. رﯾﻔﯚرﻣﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮوری زۆر ﮔﺮﻧـــﮓ ﺑڕﻮەﯾ .ﺋم رﯾﻔﯚرﻣ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ و ﺑﯿﻨﺎﺳﺎزﯾﯽ ﺑﻮاری ﻧﯿﺸﺘﺟﻜﺮدن و ﺑﯾﺎﺳﺎﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺸﻜﺮدﻧﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚ و ﻗـــرزی ﺑﺎﻧﻚ و ﻛﯾﻦ و ﻓﺮۆﺷـــﯽ ﺧﺎﻧﻮوﺑـــرە و ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻞ و داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﭽﻮوﻛﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗوە ھﯾ ."(3) ﺋﻣ ﺋو ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯾ ﻛ دەﻣﻚ ﺑﻮو ﻛﻧﯿﺴ ﺋﺎرەزووی دەﻛـــﺮد .وەك ﺳـــروﺗﺎری ﮔﯚﭬـــﺎری ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻜﯽ
"ﺋﺴﭙﺎﺳﯿﯚ ﻻﯾﻜﺎل" ﻧﻮوﺳﯿﺒﻮوی ﻛ ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ زۆر ﺑ ﺑﺎس و ﺧﻮاﺳـــ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی و ﺳﯿﺎﺳﯿ ھرە ھﺳـــﺘﯿﺎرەﻛﺎن دەدا "ﻛﻧﯿﺴـــی ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻚ زۆر ﻟﻣﮋە دەﺖ ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻣﯚدﻠﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ وت ﺑﮕﯚڕدرێ" )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑـــری .(2010ﻟ ﺑراﻣﺒـــر زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯿﯿﻛﺎن و زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ھژاری ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ رﯾﻔﯚرﻣﻛﺎﻧﺪا ،ﻛﻧﯿﺴ ﺑرﮔەوەﯾﻛﯽ ﺑﺳﻮودی ھﯾ .ﻛﻧﯿﺴ ﻛ ﻟ ﮔڕەﻛ ھژارەﻛﺎﻧﺪا ﺧﺎوەﻧﯽ ﺗﯚڕﻚ ﻟ ﻛﯚﻣﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮاری ﺧﺮﺧﻮازﯾﯿ ،ھر ﺋﺴﺘﺎ داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ دەرﻣﺎن و ژەﻣ ﻧﺎﻧﯽ ﺑﺳر ھژاراﻧﺪا ﻟﺋﺳـــﺘﯚ ﮔﺮﺗﻮوە .ﻛﻧﯿﺴ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟـــ ﻛﺮاﻧوەی ﺋﺎﺑـــﻮوری دەﻛﺎت ،ھروەھﺎ واﻧی ژﻣﺮﯾـــﺎری و ﻛﯚﻣﭙﯿﻮﺗری ﺑﯚ ﺋـــو ﺧﺎوەﻧﻜﺎر و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﭽﻮوﻛﺎﻧ داﻧﺎوە ﻛ دەوﺗﯿﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ ﭘﯿﺨﯚﺷ وردە وردە ﮔﺷ ﺑﻜن. ﺳـــرەڕای ﺋﻣﺎﻧ ،ﻟﻜﻨﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﺣﯿﺰب و ﻛﻧﯿﺴـــ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋو رﺒﺎزە ﭘﺳﻨﺪﻛﺮاوەی ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻜ ﻛ ھر ﻟ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەی ﺳراﻧﺴرﯾﯽ ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ ﻟ ﺳﺎﯽ 1986 ﺑﯾﺎری ﻟﺳردراﺑﻮو .ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋﻨﺮﯾﻚ ﻟﯚﭘﺰ ﻛ ﺑﯚﺧﯚﯾﺸﯽ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻚ و ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﻣﮋووی ﺋﺎﯾﻨﻛﺎﻧ "رﺒراﻧﯽ ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ زۆرﺑﯾﺎن ﻻﯾﻧﮕﺮی داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻦ ،ﺋﻣﺎﻧ ﻧوەﯾﻛﯽ ﻧﻮﻦ ﻛ ﻟ ﺷڕ
ﺟﮕﺎی ﺑﺗﺎ ."ﻟﻮﻧﯿ ﮔﯚﻧﺰاﻟﺲ ﺳرﻧﻮوﺳری ﮔﻧﺠﯽ ﮔﯚﭬﺎری ﺋﺴﭙﺎﺳﯿﯚ ﻻﯾﻜﺎﻟﯿﺶ ﺋم ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﭘﺳﻧﺪ دەﻛﺎت و دە" ھﻣﻮو ﺣﻮرﻣت و ﺟﮕ و ﭘﮕﯾك ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻛﻧﯿﺴـــ ﻟم وﺗدا ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺑﯚﺧﯚی راﮔﺮێ ﻟوەوە ﺳـــرﭼﺎوەی ﮔﺮﺗﻮوە ﻛ ﻛﻧﯿﺴ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﻣوداﯾك ﻟﻧﻮان ﺧﯚی و ھﻣﻮو ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ،واﺗ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ،ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ ،ﻛﻮوﺑﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ دەرەوەی وت و ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﭙﺎرﺰێ و ﻧﺑﺘ داردەﺳﺘﯽ ھﯿﭻ ﻛﺎﻣﯿﺎن". ﺳـــرەڕای ﺋﻣش ﺳرﻟﺸﻮاوی و ﺗﻧﺎﻧت ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻟﻻی ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاران ﺑڕووﻧﯽ دﯾـــﺎرە .ﺑڕـــﺰ ﺋﯚزﭬﺎﻟﺪۆ ﭘﺎﯾﺎ ﺑـــﺮاوەی ﺧﺗﯽ ﺳـــﺎﺧﺎرۆﻓﯽ 2002و دەﺳﺘﭙﺸﺨری ھﻤﺗﯽ ﻛﯚﻛﺮدﻧوەی زﯾﺎﺗﺮ ﻟ 11 ھـــزار ﺋﯿﻤﺰا ﻟﭘﻨﺎو ﭘﺪاﭼﻮوﻧوە ﺑ دەﺳﺘﻮوری وت ،ﭘﯿﻮاﯾ دەﻧﮕﯽ ﻛﻧﯿﺴـــ ﻟﻻﯾن ﺗﯿﻤﯽ ﺋﺴﭙﺎﺳـــﯿﯚ ﻻﯾﻜﺎوە دەﺳـــﺘﯽ ﺑﺳـــردا ﮔﯿﺮاوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﮔﯚﭬﺎرە راﺳﺘوﺧﯚ ﯾﺎن ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚ ﻻﯾﻧﮕﺮی ﻟ ﺣﻜﻮﻣت دەﻛﺎت .ﻧﺎوﺑـــﺮاو ﻟو ﺑﺎوەڕەداﯾ ﻛ رﺒﺎزﻚ ﺋو ﮔﯚﭬـــﺎرە ﮔﺮﺗﻮوﯾﺗﯿ ﺑر ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ھﻣﻮو "ﮔﻟﯽ ﺧﻮدا" ﻧﯿﯿ و دەـــ" :ژﻢ )ﻛﺎردﯾﻨﺎڵ ﺋﯚرﺗﮕﺎ( ﻗﺷی ﻣﻨﯿﺸ و رﺰی ﻟﺪەﮔﺮم .ﺑم رﺒﺎزﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﺮﺗﻮوەﺗ ﺑر ﻛ ﻣﻦ ﻟﮔﯽ ھﺎوڕا ﻧﯿﻢ.
"ﺗﺎك ﺣﯿﺰﺑﯽ ھﯿﭻ دژاﯾﺗﯿﻛﯽ ﻟﮔڵ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﺪا ﻧﯿﯿ، ھروەك ﭼﯚن ﻓﺮەﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧ دﻨﯿﺎﯾﯽ ﺑﺪات ﻛ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑ ﺑﺎﺷﯽ ﺑڕﻮە دەﺑﺎت .ﺑم ﺋﮔر ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﺎﻗﺎﻧ ﺑﯿوێ رﮕ ﺑ ﺟﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﺑﺪا ،ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺣﯿﺰﺑﻛ ﺑﯚﺧﯚی ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺷﻓﺎف ﻛﺎر ﺑﻜﺎت و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺋﺎزاد ﻟﺳر ھﻣﻮو ﭘﺮﺳﻛﺎن ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜﺎت" و ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﺷﺳﺖ و ﺣﻓﺘﺎﻛﺎﻧﺪا ﺑﺷﺪار ﻧﺑﻮون" .ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎ ھروەھﺎ رﯾﺰی ﺧـــﯚی ﻟ رﯾﺰی ﺋواﻧـــی وا دژی ﺣﻜﻮﻣﺗﻦ ﺟﺎ چ ﻣﺳـــﯿﺤﯽ ﺑﻦ چ ﻋﻟﻤﺎﻧـــﯽ ﺟﯿﺎﻛﺮدووەﺗوە و ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯿﺎن ﻧﺎﻛﺎت .ﺑ ﺑﺎوەڕی ﻛﺎردﯾﻨﺎڵ ﺋﯚرﺗﮕﺎ " ﻟ ﻛﻧﯿﺴـــ ﻧﺎوەﺷـــﺘوە ھوڵ ﺑـــﺪات رۆﯽ ﺣﯿﺰﺑﻜﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﺑﺒﯿﻨ ﻛ ھﺸﺘﺎ ﻟ ﻛﻮوﺑﺎ
ﺋو ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﻣﺘﻤﺎﻧ ﺑ راوول ﺑﻜﯾﻦ و ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ رﯾﻔﯚرﻣﻛﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ .ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾ ﻛ ﺋﻣ ﺋﯿﺪی ھﻮﺴﺘﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿ."(4) ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﻛﻧﯿﺴ رۆژ ﻟدوای رۆژ زﯾﺎﺗﺮ ﻧرﻣﯽ ﻟ ﺑراﻣﺒر رژﻤﺪا ﻧﯿﺸﺎن داوە .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ" ﺧﺎﻧﻤ ﺳﭙﯽ ﭘﯚﺷﻛﺎن" ﻛ ﻟدژی رژﻢ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻛﺮد و ﺑـــدەم ﺑرزﻛﺮدﻧوەی ﭼﭘﻜ ﮔﻮﻛﺎﻧﯽ
)ﻓﯚﺗﯚ(blogspot.com :
دەﺳﺘﯿﺎﻧوە ﺷﻗﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻻھﺎﭬﺎن-ﯾﺎن ﭘﻛﺮدﺑﻮو ﻟ ھﺎواری "ﺋﺎزادی ،ﺋـــﺎزادی'' ،رﮕﯾﺎن ﭘﻨدرا ﺋو "ﺳـــﺎﺗ دﯾﺪار" ﻟﮔڵ ﭘﺎﭘﺎ ﺑﻜن ﻛ داواﯾﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﭘﺎﭘﺎ ﻟﮔڵ ﻓﯿﺪل ﻛﺎﺳﺘﺮۆ ﻛ ﭼﻘﯽ ﭼﺎوی ﺋو ﻧﯾﺎراﻧی ﺣﻜﻮﻣﺗ دﯾﺪاری ﻛﺮد .ﺧـــﻮدی ﻛﺎردﯾﻨﺎڵ ﺑﯚﺧﯚی داوای ﻟ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﻛﺮد ﺑـــزۆر ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑداﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻧﯿﺴـــی ﻻھﺎﭬﺎن ﻟﻻﯾن ﺋو ﻧﯾﺎراﻧی ﺣﻜﻮﻣﺗوە ﺑﻨ ﻛ دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴﺖ ﺑﻣﺠﯚرە ﻓﺸﺎر ﺑﯚ ﭘﺎﭘﺎ ﺑﻨﻦ ھﺗﺎ ﺑﯿﺎﻧﺒﯿﻨ. ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ،ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎ ﺑرەوڕووی زۆر ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓـــﺖ ﺑﻮوەﺗـــوە .ﯾﻛﻣﯿﺎن ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﭼﺎﻻﻛﯿـــﯽ زۆر ﻛـــم و ﻻوازی ﺧﻜﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﻟﺑـــﻮاری ﺋﺎﯾﻨﯿـــﺪا .ﺗﻧﯿـــﺎ 1%ی ﺧﻜﯽ ﺋم دوورﮔﯾ ﺑ رﻜﻮﭘﻜﯽ ﺑﺷﺪاری ﻟ رﻮڕەﺳﻤﯽ ﻧﺰاﻛﺮدﻧـــﯽ ﯾﻛﺸـــﻣﻤدا دەﻛـــن .ﻛﺸـــی دووەم ﺳـــرھﺪان و ﮔﺷـــﻛﺮدﻧﯽ رﻮڕەﺳﻤ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺑﺷـــ ﻟ ﺧﻜﯽ ﻛﻮوﺑﺎﯾ ﻛ ﺑﺋﺳ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎﯾﯿﻦ .دەﻧﮕﺪاﻧوە و ﭘﺸﻮازﯾﯿك ﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻣﺎﻧﮓ ﻟ رﺒﺎزﻜﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﯽ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻗداﺳـــﺗﻜﯽ رەﺷﭙﺴﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﻛﺮا ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪەری ﺗﻜﻜﺮدﻧﻜﯽ ﻣزھﺑﯽ ﻣﺳﯿﺤﯿﯿ .ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﻛﻧﯿﺴ ﭘﯿﺎﻧﺨﯚﺷ ﺋو رﺒﺎزە ﺋﻓﺮﯾﻘﯿ ﺑﺨﻧ ﭘﺎڵ ﻛﻧﯿﺴـــ ،ﺑم رازی ﻧﯿﻦ رﻮڕەﺳـــﻤﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺷـــﻮازی ﺧﯚﯾﺎن درﮋە ﭘﺒﺪەن .ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺳﯿم ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟ ﺟﮕ و ﭘﮕی ﭘرەﮔﺮﺗﻮوی ﻛﻧﯿﺴ ﺋﯿﻨﺠﯿﻠﯿﻛﺎن .ﻟم ﺑﺎرودۆﺧدا ،وەك ژۆرگ ﺳـــﻼ راﺑری ﭘﺸﻮوی ﺗرﯾﻘﺗﯽ ھﭬﺎﻧﯽ ﻋﯿﺴـــﺎ ﻟ ﻛﻮوﺑﺎ و ﺳرۆﻛﯽ ﻧﻮﯽ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴﯽ ﻣﺳﯿﺤﭙرﺳـــﺘﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ دﻨﯿﺎﻣﺎن دەﻛﺎﺗوە" ،ﻛﻧﯿﺴ ھﯿﭻ ﺑﺗﻣﺎی وەدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧوەی ﺋﯿﻤﺘﯿـــﺎزات و دەﺳـــﺗﯽ راﺑﺮدووی ﻧﯿﯿ ."ﺋﮔـــر ﺋوەی ﻟﺪەرﺑﻜﯾﻦ ﻛ ﻛﻧﯿﺴـــ ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺣز دەﻛﺎت رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﭼوﭘﺗﺮ ﺑﻜﺎت و ﺧﻜﻜﯽ زۆرﺗﺮ رووی ﺗﺒﻜن، ﺑم "ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳرەﻛﯿﯽ ﻛﻧﯿﺴ ﺗﻧﯿﺎ ﺋوەﯾ ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاراﻧـــﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎی ﻓﺮەﭼﺷـــﻨﯽ ﺋﻣۆدا ﺟﮕﺎی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺪۆزﻧوە". دﯾـــﺎرە ﻛﻧﯿﺴـــ ھر ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ﭘﺎداﺷـــﺘﯽ ﺋو ھﻮﺴـــﺘﯾﺪا زۆر ﺋﯿﻤﺘﯿـــﺎزی ﻟ ﺣﻜﻮﻣت وەرﮔﺮﺗـــﻮوە .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﺣﻜﻮﻣت ﺋو ﻣﻮﻚ و زەوﯾﯿﺎﻧـــی ﻛ ﻟ ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺳـــﺎﯽ 1959دا دەﺳﺘﯿﺎن ﺑﺳردا ﮔﯿﺮاﺑﻮو داوەﺗوە ﺑ ﻛﻧﯿﺴ.
ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر( ی ،2010 ﻛﺎردﯾﻨﺎڵ ﺋﯚرﺗﮕﺎ ﻟ رﻮڕەﺳـــﻤﻜﺪا ﺑﺑﺷﺪارﯾﯽ ﺳرۆك ﻛﺎﺳـــﺘﺮۆ ﺑﯿﻨﺎ ﻧﻮﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿی ﺳـــﺎن ﻛﺎرﻟﯚﺳﯽ ﻛﺮدەوە ﻛ ﻗﺷﻛﺎﻧﯽ داھﺎﺗﻮو ﻟوێ ﭘروەردە دەﻛﺮﻦ و ژﻣﺎرەﺷـــﯿﺎن زﯾﺎدی ﻛﺮدووە .ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﯾ ھروەھﺎ ﻧﺎوەﻧﺪی ﻓﻠﯿﻜﺲ ﭬﺎرﻼ دەﮔﺮﺘ ﺧﯚی ﻛ ﺷـــﻮﻨﻜ ﺑﯚ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ و دﯾﺎﻟﯚگ و ﺟﺎری وا ھﯾ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﺟﯿﺎوازﯾﺶ ﺑﺷﺪاری ﺗﺪا دەﻛن. ﻟ وﺗﻜﺪا ﻛ ﺗﻧﺎﻧـــت ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ رەﺧﻨﮔﺮی ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﺑﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ رۆژﻧﺎﻣی ﺣﯿﺰﺑﺪا ﺑو ﺑﻜﻧوە ،ﻛﻧﯿﺴ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺗﯚڕﻚ ﻟ ﮔﯚﭬﺎر و ﺑوﻛﺮاوەی ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻧﺎوەﻧﺪە ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎﻧ ﻛ ﻟﺳرﯾك ﻧﺰﯾﻚ ﺑ250 ھزار ﺧﻮﻨرﯾﺎن ھﯾـــ و ھروەھﺎ ﻧﺰﯾﻜی 20 ﭘﮕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﯿﺸﯽ ھﯾ .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە، ﻛﻧﯿﺴـــ ھوڵ دەدات ﺑ ﺷـــﻮەی ھﻣﯿﺸﯾﯽ و رﻜﻮﭘﻚ ﻟ رادﯾﯚ و ﺗﻟﻓﺰﯾﯚﻧﯿﺸـــﺪا ﺑرﻧﺎﻣ ﺑوﺑﻜﺎﺗـــوە .ﺑ ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﻛﺎردﯾﻨﺎل ﺗﺎرﺳـــﯿﺰﯾﯚ ﺑﺮﺗـــﯚن وەزﯾﺮی دەوت ﻟ ﭬﺎﺗﯿﻜﺎن" ،ﭘﺮﺳـــﯽ ھرە ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧـــﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ (5) ھروا ﺑ وەم ﻣﺎوەﺗوە" .ﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻚ ﻟ ﺧﻮﻨﺪﻧﮕ و زاﻧﻜـــﯚ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎﻧﺪا ﯾﻛﻜ ﻟ ﺋوﻟوﯾﺗﻛﺎﻧﯽ ﻛﻧﯿﺴـــی ﻛﻮوﺑـــﺎ ﻛ ﺋﺎرەزوو دەﻛﺎت ﺗﯿﯚﻟﯚژی )زاﻧﺴـــﺘﯽ ﺋﺎﯾﻨـــﯽ( و واﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﺪۆﺳـــﺘﯽ ﻟ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﺪا ﺑﺨﻮﻨﺮﻦ .ﻗﺷـــ ﯾﯚﺳﭭﺎﻧﯽ ﻛﺎرﭬﺎژاڵ ﺑڕﻮەﺑری ﻧﺎوەﻧﺪی ﻓﻠﯿﻜﺲ ﭬﺎرـــﻼ ﭘﯿﻮاﯾ" دەوت دەﺑـــ دان ﺑو رۆدا ﺑﻨﺖ ﻛ ﻛﻧﯿﺴ دەﺑ ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎدا ﺑﯿﮕێ و ﭘﻮﯾﺴﺘ رﮕی ﭘﺒﺪا" .ﺳرۆك ﻛﺎﺳﺘﺮۆش رۆژی ھﯾﻨﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﻛﺮد ﺑ رۆژی ﭘﺸﻮوی ﻓرﻣﯽ. دﯾـــﺎرە ﻟﻧﻮ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎدا ﺋو ﺟﮕ و ﭘﮕ ﻧﻮﯿ ﻛ ﺑ ﻛﻧﯿﺴـــ ﺑﺧﺸﺮاوە ﺑ دﯽ ھﻣﻮو ﻻﯾك ﻧﯿﯿ و ھﻧﺪﻚ ﻛس ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋی ﺳـــرۆك ﻛﺎﺳـــﺘﺮۆ دەﺑﺘ ھﯚی ﻻوازﺑﻮوﻧﯽ ﺋو ﭘﺎرﺗ .ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا وەك ﻛﯚﻣﻨـــﺎس ﺋﯚرﻠﯿـــﯚ ﺋﺎﻟﯚﻧﺴـــﯚ ) (6دە ﺳـــرۆﻛﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﺑوەی ﻛ ﻛﻧﯿﺴی ﻛﺮدووەﺗ ﻧﺎوﺑﮋﯾﻮاﻧﻜـــﯽ رەوا ،ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﺧﯚی ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮدووە "ھﻧﺪﻚ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺑﺪات ﻛ ﻗﺒﻮوﻜﺮدن و داﻧﭙﺪاﻧﺎﻧﯽ راﺳﺘوﺧﯚﯾﺎن ﯾﻛﺠﺎر زۆر ﺳﺧﺘ." ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2010ھﻤﺗﻜﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾـــﯽ ﻧﻮﻧﺗوەﯾﯽ ﻟ دژی ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﺑـــﯚ ﺋﺎزادﻛﺮدﻧـــﯽ 75زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﺳـــﺎزﻛﺮا ﻛ ﭘﺎش ﻣﺮدﻧﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﺟﯿﺎﺑﯿﺮ ﺋﯚرﻻﻧﺪۆ زاﭘﺎﺗﯚ ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨـــﯽ 85رۆژەی ﻟ ﺧـــﻮاردن ھﺎت ،ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ دەﺳﺘوﺳـــﺘﺎن ﻣـــﺎ و ھر ﺋوﻛﺎت ﻧﯾﺎرﻜﯽ دﯾﻜی ﺣﻜﻮﻣت دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﻣﺎﻧﮕﺮﺗﻨﻚ ﻟ ﺧﻮاردن ﻛ دەﻛﺮا ﺑ ھﻣﺎن ﭼﺷﻦ ﺑﯚ دەوت ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ﻟﺒﻜوﺘوە .ﻟو ﻛﺎﺗدا ﺋوە ﻛﻧﯿﺴ ﺑﻮو ﻛ ﺑ ھﺎﻧﺎی ﺣﻜﻮﻣت ھﺎت و دەرﻓﺗﯽ ﺋوەی ﭘﺪا ﺧﯚی ﻟو ﺳرﺋﺸﯾ رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت ،ﺋﻣش ﻟ رﮕﺎی رﻜﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﭘﺮۆﺳی ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯿﯿﻛﺎن "ﻟ ﻧﻮان ﻛﻮوﺑﺎﯾﯿﻛﺎن ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا" و ﻟ رﮕﺎی ﺑﺷﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ وﺗﻮوﮋەﻛﺎن ﻟﮔڵ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯿﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺪا. ﻛﺎدﯾﺮەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﺑﺎش ﻟ ﻣﺳﻟﻛ ﺗﮕﯾﺸﺘﻮون و زۆرﯾﺎن ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛی دەﺗﺮﺳﻦ :ﺟﮕ و ﭘﮕﯾك ﻛ دراوە ﺑ ﻛﻧﯿﺴ ﺋو ﭘﺮﺳﯿﺎرە دﻨﺘ ﮔﯚڕێ ﻛ ﺋی ﻛواﺗ ﺟﮕ و ﭘﮕی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﺎك ﻟ دﯾﻤﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ وﺗﺪا ﭼﯽ ﻟﺪﺖ؟ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺖ ﻛ ﻣﺎﻧﮕـــﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( 2012 ﺑﺳﺘﺮا ،ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﻛﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﺣﯿﺰﺑ ﻣﯚدﺮﻧﯿـــﺰە ﺑﻜﺎت ،ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯿﻛی ﻧﻮێ ﺑﻜﺎﺗوە ،ﺳـــﻧﮓ و ﺑھﺎی ﺑرز ﺑﻜﺎﺗوە و ﺋﺎﻣﺎدە و رﻜﺨﺮاوﺗﺮی ﺑﻜﺎت ﺑﯚ ﺑرەوڕووﺑﻮوﻧوەی ﺗﺣدداﻛﺎﻧﯽ ﺋو رﯾﻔﯚرﻣ ﺋﺎﺑﻮورﯾﺎﻧی ﭘﺸـــﺘﺮ راﮔﯾﻨـــﺪراون .ﺋﮔرﭼـــﯽ ﻟو ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴـــدا ﺳﻨﻮوردارﺑﻮوﻧﯽ ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎرﺘﯿﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ دوو دەورەی ﭘﻨﺞ ﺳـــﺎ ﭘﺳﻧﺪ ﻛﺮدەوە و ﻟ ﺋﺴـــﺘﺎوە ﺗﺎ ﻛﯚﻧﮕﺮەی داھﺎﺗﻮو )ﻛ ھﺸـــﺘﺎ ﻛﺎﺗﻛی دﯾﺎری ﻧﻛـــﺮاوە( ﭘﻜﮫﺎﺗی ﻛﯚﻣﯿﺘی ﻧﺎوەﻧﺪی ﺑڕﮋەی 20%ﻧﻮێ دەﺑﺘوە ،ﺑم ﺋو ﺋﺎﻮﮔﯚڕاﻧ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﺑو ھﻣﻮو ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﺎﻧوە ﻧﯿﯿ ﻛ ﭘﺸﺒﯿﻨﯽ ﻛﺮاﺑﻮون .ﺋوەش ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪاﯾ ﻛ ﺳـــرﻛﯚﻣﺎر ﺗﻣﻧﯽ 81ﺳﺎ و ﺟﮕﺮەﻛی ﻛ ﺑﭘﯽ دەﺳـــﺘﻮوری وت ﻛﺳﯽ ژﻣﺎرە دووی ﺣﻜﻮﻣﺗ واﺗ ﻣﺎﺷﺎدۆ ﭬﺎﻧﺘﻮورا ﺑو زوواﻧ دەﺑﺘ 82ﺳـــﺎڵ .ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﻛﯚﻧﮕﺮەی ﺷﺷﻣﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﺪا ﻟﺳـــﺎﯽ ،2011ﺑڕﺰ ﻛﺎﺳـــﺘﺮۆ راﯾﮕﯾﺎﻧﺪﺑﻮو "ﺋﻤ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎﺳﯽ ﻧﻮﻜﺮدﻧوەی ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ ﺣﯿﺰب ﺑﻜﯾﻦ ﺑﺑ ﺋوەی ﻧوەی ﻧﻮﻤﺎن ﺑﯚ ﺑدەﺳﺘوە ﮔﺮﺗﻨﯽ ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﺘﯿﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎدە ﻛﺮدﺑ ."وەك ﺋوەی ﻟﺑﯿﺮی ﭼﻮوﺑﺘوە
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
10
ﻛﻮوﺑﺎ :ﺣﯿﺰب و ﺋﯿﻤﺎن ﻛ ھر ﺑﯚﺧـــﯚی دوو ﻛس ﻟـــ رﺒراﻧﯽ دﯾﺎری ﺣﯿﺰﺑﯽ ،واﺗـــ ﺑڕﺰان ﻛﺎرﻟﯚس ﻻژ و ﻓﻠﯿﭗ ﭘﺮﺰ رۆﻛﯽ ﻟ ﺳﺎﯽ 2009ﻟﻛﺎر ﻻداﺑﻮو ﻛ ﺗﻣﻧﯿﺎن ﻟ ﭘﻧﺠﺎ ﺳﺎﯿﺪا ﺑﻮو و دەﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺟﯽ ﺑﮕﺮﻧوە .ﺗﯚ ﺑﯽ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺋو ﻟو ﻗﺴﺎﻧ" ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾك"ﺑﺖ ﻛ ﺗﻧﯿﺎ ﺑ ﺣﯿﺰﺑوە ﻧﺑﺳـــﺘﺮﺘوە و رﮕﺎ ﺑﺪات ﻛﺳـــﺎﻧﻚ ﻟ دەرەوەی ﺣﯿﺰب ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ وت ﺑﮕﺮﻧ دەﺳﺖ؟ درزی ﻧﻮان ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ و ﺧﻚ ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﮔﻧﺠﻛﺎن ﺗﺎدﺖ ﻗﻮوﺘﺮ
درزی ﻧﻮان ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﻛﻮوﺑﺎ و ﺧﻚ ﺑ ﺗﺎﯾﺒت ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﮔﻧﺠﻛﺎن ﺗﺎدﺖ ﻗﻮوﺘﺮ دەﺑﺘوە .ﺋو ﭘﺮس و ﻛﺸﺎﻧی ﺋو ﭘﺎرﺗ ﺑﻧﺎوی ﺧﻜﻜوە ﻛ وەك "ﺣﯿﺰﺑﯽ ﮔل" ﻧﻮﻨراﯾﺗﯿﯿﺎن دەﻛﺎت و ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﺎن ﭘﺪەدا ،ﭘﻨﺎﭼ ھﻣﺎن ﺋو ﺷﺘﺎﻧ ﺑﻦ ﻛ ﺑﯚ زۆرﺑی ھرە زۆری ﺧﻜﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﮔﺮﻧﮕﻦ دەﺑﺘوە .ﺋو ﭘﺮس و ﻛﺸﺎﻧی ﺋو ﭘﺎرﺗ ﺑ ﻧﺎوی ﺧﻜﻜوە ﻛـــ وەك "ﺣﯿﺰﺑﯽ ﮔل" ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ دەﻛﺎت و ﮔﺮﻧﮕﯿﯿﺎن ﭘـــﺪەدا ،ﭘﻨﺎﭼ ھﻣﺎن ﺋو ﺷﺘﺎﻧ ﺑﻦ ﻛ ﺑﯚ زۆرﺑی ھرە زۆری ﺧﻜﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﮔﺮﻧﮕﻦ .ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎﺳﯽ "ﺑرۆژﻛﺮدﻧوەی ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰم" دەﻛﺎت ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﺷﻗﺎم ﺑﯿﺮ ﻟ ھزار و ﯾـــك رﮕﺎ دەﻛﺎﺗوە ﺑﯚ ﭘﯾﺪا ﻛﺮدﻧﯽ ﺑﮋﻮی ).(7
" ﻟ ﻛﻧﯿﺴ ﻧﺎوەﺷﺘوە ھوڵ ﺑﺪات رۆﯽ ﺣﯿﺰﺑﻜﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴﯿﯚن ﺑﺒﯿﻨ ﻛ ھﺸﺘﺎ ﻟ ﻛﻮوﺑﺎ ﺟﮕﺎی ﺑﺗﺎ" ﻣﯿﺪﯾﺎی ﻓرﻣﯽ زﻣﺎﻧﻜﯽ روون و راﺳﺖ ﺑﻛﺎرﻧﺎھﻨﻦ و ﺑ ﺷـــﺮ و رـــﻮی ھﻨﺎﻧوە و ﻟژـــﺮ ﭘردە و ﺧﯚﺑﻮاردﻧوە ﺑﺎﺳﯽ ﻣﺳﻟﻛﺎن دەﻛن ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟﻧﻮ ﮔﯚﭬﺎرەﻛﺎﻧﺪا و ﻟﺳر ﺳﺎﯾﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑـــﺎس و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﻛـــﺮاوەی ﻧـــﻮان رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮان و ﺧـــﻚ ﺑﺎزاڕی ﮔرﻣ .دﯾﺎرە ﺳـــرەڕای داﻧﺎﻧﯽ ﻛﺎﺑﻜﯽ ژﺮدەرﯾﺎﯾﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﻟ ﻧﻮان ﭬﻨﺰوﻠﻼ و دوورﮔﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ راﺑﺮدوودا ،دەﺳﺘاﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ھﺸـــﺘﺎ ﺳـــﻨﻮوردار و ﺧﺎوە .ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺖ ﻛـــ ﺣـــز و ﺗﻮاﻧـــﺎی ﭘرەﭘﺪاﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺰاﺳـــﯿﯚﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ وت ﻟ ﺧﯚﯾﺪا ﺷـــﻚ ﻧﺎﺑﺎت ،ھﺗﺎ دێ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺳـــﻧﮓ و راﺳﺘﮕﯚﯾﯽ ﻛم دەﺑﺘوە ،ﺋﮔرﭼﯽ ﺑڕﺰ ﻛﺎﺳﺘﺮۆ ھﻣﻮو ﺟﺎرێ رۆﯽ "ﺳرەﻛﯽ و ﻣرﻛزی"ی ﺣﯿﺰب وەﺑﯿﺮ دﻨﺘوە. ﺋﮔر ﻟﻻﯾك ﻛﺎﺗﯚﻟﯿﻜﻜﯽ وەك رۆﺑﺮﺗﯚ ﭬﯿﮕﺎ رەﺧﻨ ﻟو ﺑﯿﺮۆﻛﺮاﺳﯿ دەﮔﺮێ ﻛ ﺑﺳر دەوت و ﻛﯚﻣﮕﺎدا زا ،ﻟ ﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻛﻧﯿﺴـــ ﭘﺎرﺰی زﯾﺎﺗﺮ دەﻛن و ھﺑﻮوﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺗﺎك ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧﺎﺧﻧ ژﺮ ﭘﺮﺳﯿﺎرەوە .ﺑ ﺑﺎوەڕی ﻣﯚﻧﺴﻨﯿﯚر ﻛﺎرﻟﯚس ﻣﺎﻧﻮﻞ دۆ ﺳﺴﭙﺪﺲ ﺳرﻗﺷی ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻻھﺎﭬﺎن و راوﮋﻛﺎری ﮔﯚﭬﺎری ﺋﺴﭙﺎﺳﯿﯚ ﻻﯾﻜﺎل )" (8ﺗﺎك ﺣﯿﺰﺑﯽ ھﯿﭻ ﻧﺎﺗﺑﺎﯾﯿﻛﯽ ﻟﮔڵ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﺪا ﻧﯿﯿ ،ھروەك ﭼﯚن ﻓﺮەﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧ دﻨﯿﺎﯾﯽ ﺑﺪات ﻛ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺑ ﺑﺎﺷـــﯽ
ﺑڕـــﻮە دەﺑﺎت .ﺑم ﺋﮔر ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﺎﻗﺎﻧ ﺑﯿوێ رﮕ ﺑ ﺟﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﺑﺪات ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺣﯿﺰﺑﻛ ﺑﯚﺧﯚی ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺷـــﻓﺎﻓﺎﻧ ﻛﺎر ﺑـــﻜﺎت و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺋﺎزاد ﻟﺳـــر ھﻣﻮو ﭘﺮﺳـــﻛﺎن ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜﺎت" .ﺋﻣ ھﻣﺎن ﺋو ﭘﻠﯚراﻟﯿﺰﻣﯾ ﻛ ھر ﺋﺴـــﺘﺎ ﻛﻧﯿﺴ ﻟ ﮔﯚﭬﺎر و ﺑوﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا رەﭼﺎوی دەﻛﺎت. رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﭘﺸـــﻮو و "رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺷـــﯚڕش" ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟـــﯚژی و ﻣﻋﻨوی ھﯾ .ﺳرﻣﺷـــﻘﯽ ﺋم ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەﯾ وەك ﺳـــردی وﺗﺎرﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣی ﻻواﻧﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺖ )ژوﭬﻨﺘﻮد رﺒﻠﺪە -ی رۆژی 17ی ﻣﺎرﺳـــﯽ (2012ﺋﺎﻣﺎژەی ﭘﻜﺮدووە دەﻛﺮێ ﺑﺮﯾﺘـــﯽ ﺑﺖ ﻟ" ﺣﯿـــﺰب و ﺋﯿﻤـــﺎن" .ﺑﭘﯽ ﺋم رۆژﻧﺎﻣﯾ" ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوﯾﯽ ﺑﯿﺮی ﺷﯚڕﺷﮕاﻧ ،ﺑﺎوەڕی ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺑﺎوەڕﻣﻧﺪەﻛﺎن ھر ھﻣﻮوﯾﺎن ﻟ ﻗﻮوﯾﯽ ﻧﺗوەی ﻛﻮوﺑﺎدا رەﮔﯿﺎن داﻛﻮﺗﺎوە .ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎن و ﺧﺑﺎت ﺑﯚ ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛﯽ ﻋﺎدﯾﻼﻧﺗﺮ ھﯿﭻ دژاﯾﺗﯿﻛﯿﺎن ﻟﮔڵ ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻨﻚ ﻟ ژﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﻛ ﺑـــﺎوەڕی ﺑ ھﺑﻮوﻧـــﯽ ھﺰﻜﯽ ﺧﻮداﯾﯽ ﺑﺎ ھﺑـــ ."ﺑڕﺰ ﺋﺎﻟﻔﺮﺪۆ ﮔﯿﭭـــﺎرا ﺑڕﻮەﺑری ﭘﺸﻮوی ﺋﯿﻨﺴﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ ھﻮﻧر و ﭘﯿﺸﺳﺎزی ﺳﯿﻨﻣﺎﯾﯽ ﻛ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺷﯚڕﺷﯿﺸ، ﻟـــوەدا ﺋوﻻﺗﺮﯾـــﺶ دەڕوا و دەـــ": ﻟو ﮔورە ﭘرﺳـــﺘﮕﺎﯾدا ﻛـــ ﭘﯿﺪەﻦ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎن ،ﺋﻤ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻤﺎن ﺑ داھﻨﺎﻧﯽ رﻮﺷﻮﻨﯽ ﻧﻮﯽ ﻣﻋﻨوی ھﯾ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ وﯾﮋداﻧﻛﺎن ﺑﺪار ﺑﻜﯾﻨوە و وەﻛﺎرﯾﺎن ﺑﺨﯾﻦ .ﻛﻧﯿﺴـــ ﻧﺎوەﻧﺪﻜﯽ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮﯾ ،ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﻜـــﯽ ﭘﺑھﺎﯾ ﺑﯚ ﺋوەی دەوـــت ﭘرە ﺑو ﻓﺮەﯾﯽ و ھﻣڕەﻧﮕﯿ ﺑﺪات ﻛ )(9 ﺑﯚ ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﯽ وت ﭘﻮﯾﺴﺘ." ﻻﯾﻧﻛـــی دﯾﻜی ﭘﺮۆﺳـــی ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە و ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﻟـــ ﻛﻮوﺑﺎدا ﻟ ﻛﻧﺎرەﻛـــی ﺋوﺑری دەرووی ﻓﻠﯚرﯾـــﺪ ﺑڕـــﻮە دەﭼـــ .ﺑﭘﯽ ھﻣﻮو ﺋﺎﻣﺎژەﻛﺎن ﺣﻜﻮﻣت ﺑﺷـــﺪارﯾﯽ ﺋو ﻛﻮوﺑﺎﯾﯿﺎﻧی ﭘﺨﯚﺷـــ ﻛ ﻛﯚﭼﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛـــﺮدووە و ﺑ ﺷﺘﻜﯽ ﺑﺎﺷـــﯽ دەزاﻧ .ﻛﺎردﯾﻨﺎڵ ﺋﯚرﺗﮕﺎ ﺑﯚﺧﯚی ﺳـــرداﻧﯽ واﺷـــﻨﺘﻨﯽ ﻛﺮد ﺑﯚ ﺋـــوەی داوا ﺑﻜﺎت ﺳﺰاﻛﺎن ﻟﺳـــر ﻛﻮوﺑﺎ ﻛم ﺑﻜﺮﻨوە .رۆژی 25ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی ،2012رۆژﻧﺎﻣی واﺷﻨﺘﻦ ﭘﯚﺳﺖ ﻟوﺑﺎرەوە ﻧﻮوﺳـــﯿﺒﻮوی ":ﻛﺎردﯾﻨﺎـــﯽ ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ ﺑ ﻛـــﺮدەوە ﺑﻮوە ﺑـــ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ راوول ﻛﺎﺳـــﺘﺮۆ". ﺑڕﺰ ﻓﯿﮕﺎ ﻟوﺑﺎرەوە دە" رەوەﻧﺪی ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ﺋﺎرەزووی ﺋوە دەﻛن ﻛ رژﻢ ﺑووﺧ و ھر ﺑﯚ ﺋوەش ﺗﺪەﻛﯚﺷﻦ" .ﻛﯚﭼﺒران ﺑـــ ھﯿﭻ ﺟﯚرﻚ ﻣﺘﻤﺎﻧ ﺑـــ ﺑﯿﺮۆﻛی ﺋﺎﻮﮔﯚڕ ﻟ ﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﻛﻮوﺑﺎوە ﻧﺎﻛن .ھرﭼﯽ ﭬﺎﺗﯿﻜﺎﻧﯿﺸ ،ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ دەﻛﺎت ﻛ ﺧرﯾﻜ ﭘﺮۆﺳﯾﻛﯽ ژﯾﺎﻧوە و ﮔﺷﺳﻧﺪﻧوەی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺑڕـــﻮە دەﺑﺎت و ﺋﻣـــش دەﺗﻮاﻧ ﺑﺒﺘ ﻣﺎﯾی ﺋﺎﺷﺘﺒﻮوﻧوەی ﮔﺸﺘﯽ و ﺑﺮاﯾﺗﯽ و داﻛﯚﻛﯽ ﻟـــ ﺳـــروەرﯾﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ .ﻟ رواﻧﮕـــی رۆﻣﺎوە )ﻣﺑﺳﺖ ﭬﺎﺗﯿﻜﺎﻧ (ﻛﻧﯿﺴی ﻛﻮوﺑﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺘﺮﯾﻦ ﺑرﺑﺳﺘ ﻟﺑراﻣﺒر رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﺗرﯾﻘت و ﺳﻜﺘ ﭘﺮۆﺗﺴﺘﺎﻧﺖ و ﭘﺎﻧﺘﻜﯚﺗﯿﺴﺘﻛﺎن. ﺋﮔرﭼﯽ وﺷی "ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە" ﺑﻛﺎر ﻧﺑﺮاوە، ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﺑﯽ ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑ ﺑﯿﺮ ﻟو رۆژە ﺑﻜﺮﺘوە ﻛ ﻛﻧﯿﺴـــ ﺷﺎﻧﺒﺷﺎﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﻛ ﺑﺷ ھرە ﺳـــرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﺗﯽ ﺑدەﺳﺘوەﯾ ﻛﺎر ﺑﻜﺎت ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدﻧﯽ ﻛﻮوﺑﺎ ﺑﯚ ﺋوەی ﭘﺮۆﺳـــی ﮔﻮاﺳﺘﻨوەﯾﻛﯽ ﺑدوور ﻟ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﺑﻣﺑﺳﺘﯽ ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿﻜﺮدﻧوەی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﻛﺎن ﻟﮔڵ رەوەﻧﺪی ﻛﻮوﺑﺎﯾـــﯽ دەرەوەی وت ﺑﺒﺎﺗ ﭘﺶ؟ وەك ﻣﺎﻛﺲ ﭬﺒﺮ ﻧﻮوﺳـــﯿﺒﻮوی "ﻟ ﻧﻮان دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دەﺳـــﺗﯽ ﺋﺎﯾﻨﯿﺪا ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟـــ ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪن و رﻜﻜوﺗـــﻦ و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺑﺎدەﺳﺘﯽ و ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿﻛﯽ ھﺎوﺑش ،ﺑﯚ ﺋوەش ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ھر ﻛﺎﻣﯾﺎن ﺑﻮاری ﺧﯚی ﻟﺑر ).(10 ﺧﺎﺗﺮی ﺋوی دی ﺳﻨﻮوردار ﺑﻜﺎت" * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زاﻧﻜﯚ ،ﺋﯿﻨﺴﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﺑﺎی ﺗﻮﮋﯾﻨوە ﻟﺳر ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ ،ﭘﺎرﯾﺲ. وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﮐﺎن: ) (1ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻟﺘﺮﯾﺎر" ،ﻛﻮوﺑﺎ ،ﻛﻧﯿﺴ و ﺷﯚڕش" ،ھﺎرﻣﺎﺗﺎن ،ﭘﺎرﯾﺲ.2005 ، ) (2راوول ﻛﺎﺳـــﺘﺮۆ رۆژی 24ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( 2008ﺑ ﻓرﻣﯽ ﺑﻮو ﺑ ﺳـــرﻛﯚﻣﺎری ﻛﻮوﺑﺎ ﭘﺎش ﺋوەی رۆژی 31ی ﺗﻣﻤﻮز)ﺟﻮی( ﻟﺑر ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ ﻧﺎﻟﺑﺎری ﺑﺮاﻛی ﻛﺮاﺑﻮو ﺑ ﺳرﻛﯚﻣﺎر ﺑ وەﻛﺎﻟت. ) (3ﻟﯚﺳﺮﭬﺎﺗﯚر رۆﻣﺎﻧﯚ "ﻣﻣﻠﻛﺗﯽ ﭬﺎﺗﯿﻜﺎن" 25 ،ی ﻣﺎرت )ﻣﺎرس( ی .2012 ) (4ﻓﺮﻧﺎﻧﺪۆ راﭬﺴﺒﺮگ27 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی www.cartasdesdecuba.com ،2012 ) (5ﻻ ﺳﺘﺎﻣﭙﺎ ،رۆﻣﺎ 22 ،ی ﻣﺎرس .2012 ) (6ﺋﺴﭙﺎﺳـــﯿﯚ ﻻﯾﻜﺎل ،ﻻ ھﺎﭬﺎن ،ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛـــم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر( – ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی .2010 ) (7روﻧﯚ ﻻﻣﺒﺮ" ،ﻛﻮوﺑﺎﯾﯿﻛﺎن ﺑﻣﺠﯚرە دەژﯾﻦ" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( ی .2011 ) (8ﺑﺎﭘﯿﺮە ﮔورەی ﻧﺎوﺑﺮاو ھﻣﺎن ﺋو ﻛﺳﯾ ﻛ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻛﻮوﺑﺎی راﮔﯾﺎﻧﺪ و ﻛﯚﯾﻠﻛﺎﻧﯽ رزﮔﺎر ﻛﺮدن ﺑﯚ ﺋوەی ﻟ دژی دەﺳﺗﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯽ ﺧﺑﺎت ﺑﻜن. ) (9ﺋﺴﭙﺎﺳﯿﯚ ﻻﯾﻜﺎل ،ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر( – ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم ،ژﻣﺎرە .2011 ،28 ) (10ﻣﺎﻛﺲ ﭬﺒﺮ" ،ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯚژﯾﯽ ﺋﺎﯾﻨﻛﺎن" ،ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر ،ﭘﺎرﯾﺲ .1992
ﺋﺎوڕﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﻟــــ ﭘﺶ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن 25 ،ﺳﺎڵ ﻟﻣوﺑر ﻛﺮﯾﺴﺘﯿﺎن ﭘﺎرﻨﺘﯽ*
ﻛﺎﺗﻚ رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﭘﺮﺳﯿﺎری ﻟ ﺑﺎﯿﯚزی رووﺳﯿﺎ ﻟ ﻛﺎﺑﻮل ﻛﺮد ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺸﺎﻧوەی ھﺰە رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎن ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛ ﭼﺎوەڕێ دەﻛﺮێ ﻟ ﺳﺎﯽ 2014دا رووﺑﺪات ،ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺑﺎس ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧ ﺗﺎڵ و ھﻛﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ھﺷﺘﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی راﺑﺮدوودا ﻧﻛﺎت .ﺑم ،ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﭘﺶ 30ﺳﺎڵ ﭘﺸﺘﯽ ﺑ ﺑﺰاﭬﻜﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ دەﺑﺳﺖ ،ھر ﺋو ﺣﯿﺰﺑ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯿ ھم ﺳرﻛﺶ و ھﻣﯿﺶ ﻟﻧﺎو ﺧﯚﯾﺪا دوﭼﺎری دووﺑرەﻛﯽ ھﺎﺗﺒﻮو، ھر ﺋو ﺑﻮو وای ﻛﺮد ﻛ ﻣﯚﺳﻜﯚ ﺑ ﭘﻟ و ﻟ ﺷڕﻜﯽ ﺧﻮﻨﺎوﯾﺪا و ﺑ ﻧﺎﭼﺎری ﺋو وﺗ ﺑﺟﺒ.
ﻟﺑـــر دەرﻛﯽ ھﻧﺪێ ﭼﺎﯾﺨﺎﻧ و دوﻛﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﺑﻮﻟﺪا ﭼﺎوﻣﺎن ﺑ وﻨی ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﻧﯿﮕﺎ ﺳﺎﻣﻨﺎك دەﻛوﺖ ﻛ دەﻣﻮﭼﺎوﻜﯽ ﺧ و ﺳر و ﺳﻤﻜﯽ رەﺷﯽ ھﯾ .ﺋو ﭘﯿﺎوە ﻣﺤﻣﻤد ﻧﺟﯿﺒﻮ ،دوا ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎری ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧ. ﻧﺟﯿﺒﻮـــ ﻛـــ ھر ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺷﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی راﺑﺮدووەوە ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﺑﻮو ،ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﺑڕﻮەﺑری ﭘﯚﻟﯿﺴـــﯽ ﻧﮫﻨﯽ ﺑﻮو ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1986دا ﻛﺮاﯾ ﺳـــرۆﻛﯽ دەوت .دوای ﭘﺎﺷﻛﺸی ﺳﻮﭘﺎی ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﺶ ﻟﺳﺎﯽ ،1989 ﻧﺟﯿﺒﻮ واز ﻟ دەﺳـــت ﻧﺎھﻨ و ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳـــ ﺳـــﺎڵ ﺑردەوام دەﺑﺖ ﺗﺎ ﻟﺳﺎﯽ 1996دا دەﻛوﺘ دەﺳﺘﯽ ﺗﺎﯿﺒﺎن و دەﯾﻜﻮژن. ﻛﺎﺗﻚ ﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﻟ داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ ﻛﺎﺑﻮل دەﻛی ﺳﺑﺎرەت ﺑو وﻨ و ﭘﯚﺳﺘﻜﺎرﺗﺎﻧی ﺑﯚ رﺰﻟﻨﺎن ﻟو ﺳرۆﻛی ﭘﺸﻮوی ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دروﺳﺘﻜﺮاون و ھﻮاﺳـــﺮاون ،وەﻣـــﻛﺎن زۆر ﻟ ﯾك دەﭼﻦ. ھﻧﺪﻚ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ" ﺳرۆﻛﻜﯽ ﺑھﺰ ﺑﻮو ،ﺧﺎوەﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎﯾﻛﯽ ﺑھﺰ ﺑﻮوﯾﻦ" .ھﻧﺪﻜﯽ دﯾﻜ دەﻦ ﮔﻮاﯾ" ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﺋودا ،ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺗواو ﺑـــﻮو ،ھﯿﭻ ﻋﯾﺒﯽ ﻧﺑﻮو ،ﻛﺎﺑﻮﻟﯿﺶ ﭘﺎك و ﺧﺎوﻦ ﺑﻮو" .ﺧﺎوەﻧﯽ ﯾﻛﻚ ﻟ ﭼﺎﯾﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﺑﻮل دەﺖ "ﻧﺟﯿﺒﻮ ﺷڕی ﻟ دژی ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن دەﻛﺮد". ﺋـــﺎ ﻟﺮەدا ،زﯾﺎﺗـــﺮ ﺑﯚﻣـــﺎن دەردەﻛوﺖ ﻛ ﺧﻜﻛ زﯾﺎﺗﺮ وەك ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﻣﯚدﺮﻧﺨﻮاز و ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﭙروەر ﺳـــﯾﺮی دەﻛـــن ﻧك وەك ﺳـــرﻛﺮدەﯾﻛﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺖ ،ﺋو ﭼﻣﻜی ﻛ ﺗﻧﺎﻧت ﺧﻜﻜﯽ زۆری ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ھن ﺑﺎش ﻟﯽ ﺗﻨﺎﮔن. ﺑﯚ ﺋـــوەی ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﭼﯽ وای ﻛﺮدووە ﻧﺟﯿﺒﻮ ﺑﺒﺘ ﺳـــﯿﻤﺒﯚل ،دەﺑﺖ ﺑﮕڕﯿﻨوە ﺑﯚ ﻣﮋووی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﻧـــﻮان ﯾﻛﺘـــﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت و ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن .ﻣﮋووی ﺑﺎﯾﺧﺪاﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﺑو ﻧﺎوﭼﯾ زۆر ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺳـــﺎرد ﻛﯚﻧﺘﺮە .ھر ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﯿﺴـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی راﺑﺮدوودا ،ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ﻟ دژی ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوە ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎن ﻟﺳر ﻧﺎوﭼ ﺳﻨﻮورﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﯿﺎی ﻧﺎوەڕاﺳـــﺖ دەﺟﻧﮕﺎ .ﺋوەﺑﻮو ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺳـــﯿﻛﺎﻧﯽ ھﻣﺎن ﺳـــدە ﺗﻮاﻧﯽ ﺑ ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ ﺳـــﻮﭘﺎی ﺷﺎھﺎﻧی ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﺳر ﺋو ﺗﺎﻗﻤ ﭼﻛﺪاراﻧدا ﺳرﺑﻜوﺖ و ﻟ ﻧﺎوﯾﺎن ﺑرﺖ. ﺋوﻛﺎت ،ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وەك ﻣرﺟﻜﯽ ﺳـــرەﻛﯽ ﺳـــﯾﺮ دەﻛﺮا ﺑﯚ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺋﺎﺳﯿﺎی ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘﯽ ﺳر ﺑ ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت .ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﺳﺎﻧﯽ ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧوە ،ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮوە ﯾﻛﻚ ﻟو ﭼﻮار وﺗﺎﻧی زۆرﺗﺮﯾﻦ ﺳـــﻮودﯾﺎن ﻟ ﯾﺎرﻣﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚﺳﻜﯚ وەردەﮔﺮت .ﻟو ﯾﺎرﻣﺗﯿﺎﻧ، ﻧﺎردﻧﯽ ﺋﻧﺪازﯾﺎران ﻟﻻﯾن ﻣﯚﺳﻜﯚوە و داوەﺗﻜﺮدﻧﯽ ھـــزاران ﺧﻮﻨﺪﻛﺎر و ھروەھـــﺎ ﺗﻛﻨﯿﻜﻜﺎران و ﭘﻠداراﻧـــﯽ ﺳـــرﺑﺎزی ﺑﯚ ﻣﺷـــﻖ و راھﻨﺎن ﻟ ﺳﯚﭬﯿت.
رووداوﻜﯽ ﺧﺮا ﺑم ﺑ ﺑرﻧﺎﻣ ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﭘﻧﺠﺎﻛﺎﻧﺪا ،ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن دەﺑﺘ ﺟﯽ ﺑﺎﯾﺧﯽ وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش. ﺑﻣﺠﯚرە ،ﻛﺒﻛﯿـــك دەﻛوﺘ ﻧﻮان ھردوو زﻟﮫﺰ و ھردووﻛﯿﺎن درﻐﯽ ﻧﺎﻛن ﻟ ھﺷﺘﻨﯽ ﻛﯚﻣك ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺑﯚ "ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪان"ی ﺧﻜﯽ ﺋو وﺗﯾ .(1) ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﺑﻧﺪاوﻚ ﻟﺳـــر زﯽ ھﻟﻤﻧﺪ دروﺳﺘﺪەﻛن ﺑﯚ ﺋﺎودﺮی و ھروەھﺎ ﺑﯚ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﻛﺎرەﺑﺎ ﺑﯚ ﻧﺎوﭼ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری
وت ،ھرﭼﯽ رووﺳﻛﺎﻧﯿﺸـــ ،ﺗﻮﻧﻠﯽ ﺳـــﺎﻻﻧﮓ دروﺳﺘﺪەﻛن ﻛ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑرزﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮﻧﻠﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧـــ ،ﺑﯚ ﺑﺳـــﺘﻨوەی ﺑﺎﻛﻮور و ﺑﺎﺷـــﻮوری وت .ﺋﻣﺮﯾﻜﯿـــﻛﺎن ﻛرەﺳـــﺘی ﺋﻟﯿﻜﺘﺮۆﻧﯿﺎت و دەزﮔﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﯾﺎﻧـــﺪن و راداری ﻓﮔی ﻛﺎﺑﻮل داﺑﯿﻨﺪەﻛن ،رووﺳﻛﺎﻧﯿﺶ ژﺮﺧﺎﻧﯽ ﺋو ﺳﯿﺴﺘم و دەزﮔﺎﯾﺎﻧ دادەڕﮋن و داﯾﺪەﻣزرﻨﻦ. ﺷـــﺘﻚ ھﯾ ﺟـــﯽ ﺳرﺳـــﻮڕﻣﺎﻧ ،ﺋوﯾﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﺳرﻛﺮدە ﺳرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان )ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎد ﻟ دژی ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن( ،ﻟواﻧ ﺋﯿﺴـــﻤﺎﻋﯿﻞ ﺧﺎن ﻛ ﯾﻛﻣﯿﻦ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﭼﻛﺪاری ﻟ ﻧﺎوﭼی ھﯿﺮات ﻟ ﺳﺎﯽ 1979دا دەﺳﺘﭙﻜﺮد، ھﻣﻮوﯾﺎن ﭘﺸـــﺘﺮ ﭘﻠداری ﺳرﺑﺎزی ﺑﻮون و ﺑﯚ ﻣﺷﻖ و ﺧﻮﻨﺪن ﻧﺮدراﺑﻮوﻧ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت .ﺑ ﭘﭽواﻧوە ،ﺑﺷﻚ ﻟ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮاﻧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺳرۆك وەزﯾﺮ ﺣﻓﯿﺰو ﺋﻣﯿﻦ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺧﻮﻨﺪﺑﻮوﯾﺎن و ﺋﯿﻨﺠﺎ ھﺎﺗﺒﻮوﻧوە وت و ﺑﺒﻮوﻧ ﭼﺎﻻﻛﻮان و ﺧﺑﺎﺗﮕی ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽ و دواﺗﺮ ﺟﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﻧﻮ ﺣﻜﻮﻣﺗﺪا ﻛﺮدەوەو ﭘﻠ و ﭘﯚﺳﺘﯿﺎن وەرﮔﺮت. ﺧﯚی ﻛﻮدەﺗﺎﻛی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی ﺳﺎﯽ 1978ﺋﻧﺠﺎﻣﻜﯽ ﻧﺎڕاﺳـــﺘوﺧﯚی ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﻜﯽ ﭘﺸﻮوﺗﺮ ﺑﻮو .ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ﻟﺳﺎﯽ 1969ﺑدواوە، ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دوﭼﺎری ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﯽ وﺷﻜﺳﺎﯽ و ﺑﺮﺳﺘﯽ ھﺎت ﻛ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳﺎﯿﺎن ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ .ﭼﻮار ﺳـــﺎڵ دواﺗﺮ ،ﻟ ھرﻤﯽ ﻏﻮر ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ وت ﺑﺮﺳـــﺘﯽ ﺗﻧﮕﯽ ﺑ ﺧـــﻚ ھﭽﻨﯽ و ﺗﻧﺎﻧت ھﺑﻮون ﻟ ﺑﺮﺳـــﺎن دەﻣـــﺮدن .ژەﻧراڵ ﻣﺤﻣﻤد داود ،ﺋﺎﻣﯚزاﻛی ﺧﯚی واﺗ ﭘﺎدﺷﺎی ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺤﻣﻤد زاھﯿﺮ ﺷـــﺎی ﻟ دەﺳت ﻻدا و رژﻤﯽ ﭘﺎﺷـــﺎﯾﺗﯽ ھﻮەﺷـــﺎﻧﺪەوە و رژﻤﻜﯽ ﻛﯚﻣﺎری داﻣزراﻧﺪ .ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺧﯚی ھر ﻟﺳﺎﯽ 1978دا ﺑﻮوە ﯾﻛﻣﯿﻦ ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎری ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن. ھر ﻛ دەﺳﺗﯽ ﮔﺮﺗ دەﺳﺖ ،ﻣﺤﻣﻤد داود دەﺳﺘﯿﻜﺮدﺑﭘﯾەوﻛﺮدﻧﯽﺋوﺳﯿﺎﺳﺗﺋﺎﺑﻮورﯾی ﻛ ﺋو ﺳردەﻣ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا زۆر ﺑﺎو ﺑﻮو ،ﺋوﯾﺶ
ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎی رووﺳﯿﺎ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﻛﺸﺎﻧوﯾﺎن ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن
ﺗﻮﻧﺪ ﺑﻮو ﻛ ھﻧﺪﻚ ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮون روو ﻟ ھﻧﺪەران ﺑﻜن و ﻟ ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن ﻧﯿﺸﺘﺟ ﺑﺒﻦ ،ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺳـــرﻛﺮدەی ﺗﺎﺟﯿﻜﯽ ﺋﺣﻤد ﺷﺎ ﻣﺳـــﻌﻮد و ﺳرﻛﺮدەی ﭘﺷﺘﯚﻧﯽ ﻗﻟﺒددﯾﻦ ﺣﯿﻜﻤﺗﯿﺎر. ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﺑﻮوﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت وای ﻛﺮد ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1978دا ھﻧـــﺪێ رووداو ﺑـــ ﺧﺮاﯾـــﯽ رووﺑﺪەن، ھر وەك ﺟﯚﻧﺎﺗﺎن ﺳـــﺘﯿﻞ دەﺖ "ﺋو ﻛﺸﯾ ﻟﻧﺎﻛﺎو ھﺎﺗ ﻛﺎﯾوە و ھﯿـــﭻ ﺑرﻧﺎﻣڕﮋﯾﻛﯽ ﺑﯚ ﻧﻛﺮاﺑﻮو ) ."(2ﻟ17 ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(دا ،ﻣﯿﺮ ﺋﻛﺒر ﺧﯾﺒر ﻛـــ ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ ﭘﺎﯾﺑرز و ﺟﯽ رﺰی ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﺑﻮو، ﺑ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا و ﻟﺳـــر ﺟﺎدە ﻛﻮﺷﺘﯿﺎن .ﯾﻛﺴر ﮔﻮﻣـــﺎن ﻟ ﺣﻜﻮﻣت ﻛﺮا ﻛ دەﺳـــﺘﯽ ھﺑﻮوﺑﺖ
ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ دﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﮔﻮﻧﺪ و ﺧﻛﺎن زۆر دﯿﺎن ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ رﮕوﺑﺎن و ﺟﺎدەی ﺟﻮان ﺧﯚش ﺑﻮو ،ﺑم ﺋﺎﻣﺎدەش ﻧﺑﻮون ﺑﺎج ﺑﺪەﻧ دەوت ﻛ ﺳرﺋﻧﺠﺎم ھر ﺑﯚ ﺋو رﮕوﺑﺎن و ﺟﺎداﻧش ﺧرج دەﻛﺮا .ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎن رازی ﺑﻮون ﺑ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎڵ و ﻛرﺗﯽ ﭘروەردە ،ﺑم دژی دەﺳﺘﺒﺮدن ﺑﻮون ﺑﯚ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻری و ﭘﯿﺎوﺳﺎﻻری ﺑ ﭘﻧﺎﺑﺮدن ﺑﯚ ﭘﻼﻧﮋی و وەﺑرھﻨﺎﻧﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻟ ﭘﻨﺎو ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﻛرﺗﻜﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ و دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺑﺎزاڕﻜﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ .ﺋو ﺑ دوو ﺟﯚر ﺑرﺧﻮردی ﻟﮔڵ ﻧﯾﺎرە ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن دەﻛﺮد، واﺗ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن و ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻛﺎن ،ﻟﻻﯾﻛوە ﺳـــرﻛﻮﺗﯽ دەﻛﺮدن و ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ﯾﺎرﻣﺗﯽ ھﻧﺪﻚ ﻟ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ دەدا و ﺑ ﻻی ﺧﯚﯾﺪا راﯾﺪەﻛﺸـــﺎن .ﺑم ﺳرﻛﻮﺗﻜﺎری و دژﺑراﯾﺗﯿﯽ ﺣﻜﻮﻣت دەرھق ﺑو دوو رەوﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﺋوەﻧﺪە
ﻟ ﻛﻮﺷـــﺘﻨﯿﺪا .دوو رۆژ دوای ﺋو رووداوە ،ﭘﺎرﺗﯽ ﻧﺎوﺑﺮاو ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻜﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﺳـــﺎزﻛﺮد ﻛ ﻧﺰﯾﻜی 15ھزار ﻛس ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﺗﺪا ﻛﺮد ﺑم ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺑ زەﺑﺮی ھﺰ ﺳـــرﻛﻮﺗﯽ ﻛﺮد و ﺑوەی ﭘﻜﺮدن .ژەﻧرا ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻛﺎن ﻟ ﺗﺮﺳﯽ ﺋوەی ﻧوەك ﺋو ﺟﯚرە ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﺎﻧ ﺑﺒﺘ دەﺳﺘﭙﻜﯽ ﺷﺎوﻜﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ ﻟ دژﯾﺎن ﺑﯚ ﻟﻧﺎوﺑﺮدﻧﯿﺎن ،ﺧﺮا ﭘﻻﻣﺎری ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯿﺎن داو داودﯾﺎن ﻛﻮﺷﺖ و دەﺳﺗﯿﺎن ﮔﺮﺗدەﺳﺖ.
11
2012 2012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ــــ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺰم ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﺳرﺷﯚڕی ﻟو وﺗ ﻛﺸﺎﻧوە ﺧﻮاﭘرﺳﺘﯽ و ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاری ﻧﯿﺸﺎﻧﺒﺪەن و ﺑﭽﻨ ﻣﺰﮔوت و ﻧﻮـــﮋ ﺑﻜن .ﺑم ﺋو ھوﻧ درەﻧﮕﻮەﺧﺖ ﺑﻮون و ﺗﺎزە ﻛﺎر ﻟـــ ﻛﺎر ﺗﺮازاﺑﻮو :ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 1979دا ﺋﻓﺴرە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ھﯿﺮات ﯾﺎﺧﯽ دەﺑﻦ و ھﺪەﮔڕﻨوە .ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﺋم ھﮕڕاﻧوەﯾ ﻟ ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺋﺮاﻧﺪا ﺑﻮو ﻛ ﻣﺎﻧﮕﻚ ﭘﺸـــﺘﺮ رووﯾﺪا ﺑﻮو و ﺷﺎ راﯾﻜﺮدﺑﻮو و ﺋﯿﻤﺎم ﺧﻮﻣﯾﻨﯿﺶ ﮔڕاﺑﻮوەوە ﺗﺎران.
ﻟﭙﺮﺳﺮاوە ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻛﺎن ھوﯿﺎن دەدا ﺧﻮاﭘرﺳﺘﯽ و ﺋﯿﻤﺎﻧﺪاری ﻧﯿﺸﺎﻧﺒﺪەن و ﺑﭽﻨ ﻣﺰﮔوت و ﻧﻮﮋ ﺑﻜن .ﺑم ﺋم ھوﻧ درەﻧﮕﻮەﺧﺖ ﺑﻮون و ﺗﺎزە ﻛﺎر ﻟ ﻛﺎر ﺗﺮازاﺑﻮو: ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 1979ﺋﻓﺴرە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ھﯿﺮات ﯾﺎﺧﯽ دەﺑﻦ و ھﺪەﮔڕﻨوە .ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ﺋم ھﮕڕاﻧوەﯾ ﻟ ژﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺷﯚڕﺷﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﺋﺮان ﺑﻮو ﻛ ﻣﺎﻧﮕﻚ ﭘﺸﺘﺮ رووی داﺑﻮو )ﻓﯚﺗﯚ(picasa :
ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗﯿﺶ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧی ) (KGBﻛـــ ﻟ ﻛﺎﺑﻮل ﺑﻮون ،واﻗﯿـــﺎن وڕﻣﺎ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋـــو رووداوە ﻟ ﻧﺎﻛﺎو ﻗوﻣﺎ و ﺑﯿﺮﯾﺎن ﻟﻨﻛﺮدﺑﻮوەوە. ﺋوان ﻟو ﺑﺎوەڕەداﺑﻮون ﻛ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ھﺸﺘﺎ ﺗواو ﭘﻨﮔﯾﺸﺘﻮوە ﺑﯚ ﺳﯚﺳـــﯿﺎﻟﯿﺰم ﺗﺎ ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺋﺎﻣﺎدە ﺑﺖ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺑﻜﺎت .ﺧﯚی ﺋو ﺣﯿﺰﺑ ﻟ ﻧﺎو ﺧﯚﯾﺪا دوﭼﺎری دووﺑرەﻛﯽ و داﺑﺷﺒﻮون ھﺎﺗﺒﻮو .دوو ﮔﺮووپ ﻟ ﻧﺎوﯾﺪا ھﺑﻮون ،ﮔﺮووﭘﯽ ﺧﻟﻖ )واﺗـــ ﮔل( ﻛ ﺑﺎﯽ زۆرﯾﻨـــ و رادﯾﻜﺎﻟﯽ ﭘﺎرﺗﯿﻛ ﺑﻮون و ھـــر ﺋوان ﻛﻮدﺘﺎﻛﯾﺎن ﻛـــﺮد .ﺋو ﮔﺮووﭘ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﻻﯾن ﭘﺷﺘﻮﻧﻛﺎﻧوە ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟﺪەﻛﺮا ﻛ زۆر ﻧﺑـــﻮو ھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧوە ﺑﯚ ﮔڕان ﺑ دوای ﻛﺎردا و ھروەھﺎ ﺑﯚ ﻧﺎردﻧﯽ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ. ﺑﺎﻛی دﯾﻜ ﺑ ﻧﺎوی ﭘرﭼم )ﺋﺎ (ﻛ ﻛﻣﯿﻨ ﺑﻮون و ﻣﯿﺎﻧڕەوﯾﺶ ﺑﻮون ،زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﻧﻮ ﭼﯿﻨ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕوە ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ﻟﺪەﻛﺮا ﻛ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ دەری ﻗﺴﯾﺎن دەﻛﺮد. ﺳرەﺗﺎی ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺧﻟﻖ ﺳـــرەﺗﺎﯾﻛﯽ ﺧﻮﻨﺎوی ﺑﻮو .ﭼﻞ ژەﻧراڵ و ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ داود ،ﻟواﻧ دووﯾﺎن ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺳرۆك وەزﯾﺮ ﺑﻮون ،ﺑﺑ دادﮔﺎﯾﯽ ﻟ ﺳﺪارە دران .ﺋواﻧی دﯾﻜ ﻛ زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﻛﺮان ﯾﺎﺧﻮد ﻛﻮژران ،ﺋواﻧ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺑﻮون ﯾﺎن ﻣﺎوی و ﺗﻧﺎﻧت ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﯽ ﭘرﭼﻣﯿﺸﯿﺎن ﺗﺪاﺑﻮو. ﺋم ﻛﺎرە ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺎﻧـــ ﺑﻮوﻧ ﻣﺎﯾی ﻧﯿﮕراﻧﯿﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن.ﺳرﺑﺎریھﻧﺪێرﯾﻔﯚرﻣﯽﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮاز – وەك ﻗدەﻏﻛﺮدﻧـــﯽ ﺑﺷـــﻮوداﻧﯽ ﻛﭽﯽ ﻣﻨﺪاڵ و ژﻧﮫﻨﺎن ﺑﯚ ﻛﻮڕی ﻣﻨـــﺪاڵ ،ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﻧﺧﺘﯿﻨی ﻣﺎرەﯾﯽ ،ھﻮەﺷﺎﻧﺪﻧوەی ﻗرزی ﺧﺎﻧﻮوﺑرەی ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ،ھﻤﺗﯽ ﺧﻮﻨﺪەوارﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯿﺎوان و ژﻧﺎن )ھـــردوو رەﮔز ﺑ ﺟﯿﺎ دەﯾﺎﻧﺨﻮﻨﺪ( ،رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯽ و ھﺘﺪ -ﺑم ﺑ ھـــﯚی ھﻧﺪێ ھوە ﺑﺷـــﻚ ﻟ داﻧﯿﺸـــﺘﻮاﻧﯽ وت ﻛﺎرداﻧوەی ﺗﻮﻧﺪﯾﺎن ﻧﯿﺸﺎن دا ).(3 ﺳـــﺎﺢ ﻣﺤﻣﻤد زﯾﺎری ﻛ ﻛﯚﻧ ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﻜﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘ و ﺑم دواﯾﯿ ﺟﯚﻧﺎﺗﺎن ﺳﺘﯿﻞ ﻟ ﺧﺎﻧﻮوﻜﯽ ﺑﭽﻮوﻛـــﯽ ھژاری ﻟﻧﺪەﻧﺪا ﭼﺎوی ﭘﻜوت ،ﺑم ﺟﯚرە ﺑﺎس ﻟ ﺧﯚڕاﮔﺮی دەﻛﺎت ":ﻟ ﺳرەﺗﺎدا ،ﺟﻮوﺗﯿﺎران و ﮔﻮﻧﺪﯾﻛﺎن دﯿﺎن ﺧﯚش ﺑﻮو ،ﺑم ﻛﺎﺗﻚ زاﻧﯿﯿﺎن ﻛ ﺋﻤ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯿﻦ ،ھﻮﺴﺖ و رەﻓﺘﺎرﯾﺎن ﮔﯚڕا .ھﻣﻮو دوﻧﯿﺎ دژی ﺋﻤ ﺑﻮو .ﮔﻮﺗﯿﺎن ﻛ ﺋﻤ دژی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻦ و ﺑﺎوەڕﻣـــﺎن ﭘﯽ ﻧﯿﯿ ،راﺳﺘﯿﺸـــﯿﺎن دەﻛﺮد ،واﺑﻮو. دەﯾﺎﻧﺪﯾﺖ ﻛ ﻧﻮﮋﻣﺎن ﻧدەﻛﺮد و ﺋﺎزادﯾﻤﺎن داﺑﻮوە ژﻧﺎن
و ﻣﺎرەﯾﯿﻤﺎن ﻧھﺸﺘﺒﻮو ،ھروەھﺎ ﭘﺸﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﻛ ﺋﻤ ﻟﮔڵ ﺳﻜﺴﯽ ﺋﺎزادداﯾﻦ". ﻛﯚﻧـــ ﺋﻧﺪاﻣﻜﯽ دﯾﻜـــی ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﻛ ﺋوﯾﺶ ﻟ ﻟﻧﺪەن دادەﻧﯿﺸ، دەﯾﮕﺘـــوە ﻛ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاواﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ دەﺳـــت "دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴـــﺖ ﺑ ﭘﻨﺞ ﺳـــﺎڵ ﻧﺧﻮﻨـــﺪەواری ﺑﻨﺑ ﺑﻜن ،ﺑم ﺋوە ﺧﯾﺎڵ ﺑﻮو .رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯿﺶ زۆر ﺑـــ دﯽ ﺧﻚ ﻧﺑﻮو .ﺋو ﻟﭙﺮﺳـــﺮاواﻧ ﺑﯾﺎری واﯾﺎن دەردەﻛﺮد ﮔﻮاﯾ ﺑﯾﺎری ﺷﯚڕﺷـــﮕاﻧ ﺑﻮون و دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴـــﺖ ﺑ زەﺑﺮی ھﺰ ﺟﺒﺟﯿﺎن ﺑﻜن .ﺑم ﻛﯚﻣﮕ ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮو ،ﭘﺮس ﺑ ﮔل ﻧﻛﺮاﺑﻮو". ﭘـــﺮۆژە رﯾﻔﯚرﻣﻛﺎﻧـــﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑ ﭘﻟﭘل ﺋﺎﻣﺎدە ﻛﺮاﺑﻮون و ﺣﯿﺴﺎﺑﯿﺎن ﺑﯚ ﺋو ﺟﯿﺎوازﯾ ﻣﮋووﯾﯿی ﻛﯚﻣﮕی ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﻧﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﻟ ﻧﻮان ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎن و ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﺪا ھﺑﻮو .ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺷﺎرﻧﺸـــﯿﻦ ﻛ ﻛﺳﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎل و ﺧﻮﻨﺪەوار ﺑﻮون ﻟ دوﻧﯿﺎی ﮔﻮﻧﺪ ﺗﻨدەﮔﯾﺸـــﺘﻦ ،ﻛﭼﯽ ﺣزﯾﺎن دەﻛﺮد ﺳرﻟﻧﻮێ و ﺑ دﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻨﯿﺎﺗﯽ ﺑﻨﻨوە .ھرﭼﯽ ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﻮون ﻛ ﺧﺎﻧﻮوەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑ ﺧﺸﺖ و ﻗﻮڕ دروﺳﺘﻜﺮدﺑﻮو ،ھﯿﭻ دﺴﯚزی و ﻻﯾﻧﮕﯿﺮﯾﻛﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﯿﺮۆﻛﺮاﺳﯿﯽ ﺷﺎر ﻧﺑﻮو .ﺟﯽ ﺳرﺳﻮڕﻣﺎن ﻧﺑﻮو ﻛ رەھﻧﺪە ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋو رﯾﻔﯚرﻣﺎﻧ زۆر ﺑ ﺳﺎردی ﭘﺸﻮازﯾﯿﺎن ﻟﻜﺮا ﯾﺎن ھر ﻧﻛﺮا ،ﭼﻮﻧﻜ ھڕەﺷ ﺑﻮون ﺑﯚ ﺳر دەﺳت و ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﯽ ﻣﻻﻛﺎن و ﺋﺎﻏﺎﻛﺎن )ﺧﺎوەن ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎن( و ﻣﻮﻜﺪارە ﮔورەﻛﺎن. ھرﭼـــﯽ رووە ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿ ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮازەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﭘﺮۆژاﻧـــش ﺑﻮون ﺋـــوا ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺑـــﻮون و ﻗﻮڕەﻛﯾﺎن ﺧﺳﺘﺘﺮ ﻛﺮد ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟﻻﯾن ﮔﻮﻧﺪﯾ ﺋﯿﻤﺎﻧﺪارەﻛﺎﻧوە رەﺗﻜﺮاﻧوە. ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺣﻓﺘﺎﻛﺎن ﺋﮔرﭼﯽ ھژار و ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎن ﺑﻮو ،ﺑـــم وەك ﭼﯿﻦ و ﻣﻛﺴـــﯿﻜﯽ ﭘﺶ ﺷﯚڕش ﺑدەﺳـــﺖ ﭼﺑﻮوﻧوەی ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎﯿوە ﻧﯾﺪەﻧﺎﻧﺪ .ھر وەك ﺳﺘﯿﻞ دەﺖ، ﺟﻮوﺗﯿﺎرەﻛﺎن زۆر ﺟﺎران " ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺧﻛﯽ و ﺧﺎﻧوادەﯾﯿـــﺎن ﻟﮔڵ ﺧـــﺎوەن ﻣﻮﻜﻛﺎﻧﯿﺎن )واﺗ ﺋﺎﻏﺎﻛﺎن( ھﺑﻮو ،ﺋﺎﻣﺎدەش ﻧﺑﻮون ﻟ دژی دەﺳﺗﯿﺎن ﺑﻮەﺳـــﺘﻨوە ﯾﺎن ﺗﺟﺎوەزی ﺑﻜـــن" .ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎن ﻛ ھردەم ﺟﯚرﻚ ﻟ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯿﺎن ھﺑﻮوە ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻛﺎﺑﻮل ،ﺑ ھﯚی ﺋو رﯾﻔﯚرﻣﺎﻧوە ھﺳـــﺘﯿﺎن دەﻛﺮد ھڕەﺷﯾﺎن ﻟﺳرە .ﺋوەﺑﻮو وردە وردە دەﺳﺘﯿﺎن داﯾ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﭼﻛﺪاری و ﭼﻮوﻧ ﭘﺎڵ ﺣﯿﺰﺑ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﻛ دوای ﺳﺘم و ﻛﺎرە ﺳرﻛﻮﺗﻜﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆك داود
ﺑرەو ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ھﺗﺒﻮون. ﺋﻣﺎﻧ و ھﻧﺪێ ھی ﺗﻛﻨﯿﻜﯽ ،ﻛﺸ و ﮔﺮﻓﺘﯽ زۆر ﺗﺮﺳـــﻨﺎﻛﯿﺎن ﺑﯚ ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔل دروﺳﺘﻜﺮد و دۆﺧﻛﯾﺎن ﻟ ﺗﻜﺪا .ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﻛﺎن ﭘﻟی ﻛﺮد ﻟ ﺳرﻟﻧﻮێ داﺑﺷﻜﺮدﻧوەی زەوی ،ﺑم دەﺳـــﺘﯽ ﻟ ﭘﺮﺳﯽ ﺋﺎو ﻧدا :ﺋم ھﯾش ﻧﯿﺸﺎﻧی ﻧزاﻧﯿﯿـــﺎن ﺑﻮو ﻛ ھﯿـــﭻ ﺷـــﺎرەزاﯾﯿﻛﯿﺎن ﻟ ﺑﻮاری ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﺪا ﻧﺑﻮو .ﺋو ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﺎﻧ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻗرزە داراﯾﯿ ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎزاڕەﻛﺎﻧﯿﺎن ھﻮەﺷﺎﻧﺪەوە و ھﯿﭻ ﭼﺎرەﺳـــرﻜﯽ ﺋﻟﺘرﻧﺎﺗﯿﭭﯿﺸـــﯿﺎن داﻧﻧﺎ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ داﻧﺎﻧﯽ ﺑرﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﻛﺮﺪﯾﺖ )ﻗرز ﺑﺧﺸﯿﻦ(ی ﺟﮕﺮەوە ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﺟﻮوﺗﯿﺎرە ھژارەﻛﺎن .ھرﭼﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﻮون ،ﻻی ﺧﯚﯾﺎﻧوە ﺑردەوام داواﯾﺎن ﻟ ﻛﺎﺑﻮل دەﻛﺮد دەﺳﺘﺒرداری ﺋو رﯾﻔﯚرﻣﺎﻧ ﺑﺖ ﯾﺎن ﺟﺎرێ رﯾﻔﯚرﻣ رادﯾﻜﺎﻛﺎن دواﺑﺨﺎت. ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻛﺎن ﯾﻛم ﻛس ﻧﯿﻦ ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧﺪا ھوﯿﺎن داﺑﺖ ﻛﯚﻣﮕ ﻣﯚدﺮن ﺑﻜن و ﺷﻜﺴـــﺘﯿﺎن ھﻨﺎ ﺑﺖ .ﺋﻣﺎﻧﻮ ﺧﺎن ﻛ ﺑ" ﻣﯿﺮی ﺳﻮور" ﻧﺎﺳﺮاوە و ﻟﺳﺎﯽ 1919دا ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟ وت وەدەرﻧﺎﺑﻮو، 10ﺳـــﺎڵ دواﺗﺮ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﻜﯽ ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ﻟ دەﺳـــﺗﯽ ﻻدا .ﺋم ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧ ﻟ دژی ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻣﯚدﺮﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮو ﻛ ﻣﯿﺮی ﺳﻮور داﯾﻨﺎﺑﻮو و دەﯾﻮﯾﺴﺖ ﻻﺳـــﺎﯾﯽ ﻛﻣﺎل ﺋﺗﺎﺗﻮرك ﺑﻜﺎﺗوە .ﺋو ﺳرۆﻛﻣﯚدﺮﻧﺨﻮازەرﯾﻔﯚرﻣﻜﯽﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯽﺳﻨﻮورداری ﺑﺳر وﺗﺪا ﺳﭘﺎﻧﺪ و ﻣﺎﻓﯽ دەﻧﮕﺪاﻧﯿﺸﯽ داﯾ ژﻧﺎن و دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﻧﺎردﻧﯽ ﻛﭽﺎن ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧ .ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ دﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﮔﻮﻧﺪ و ﺧﻛﺎن زۆر دﯿﺎن ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ رﮕوﺑﺎن و ﺟﺎدەی ﺟﻮان ﺧﯚش ﺑﻮو ،ﺑم ﺋﺎﻣﺎدەش ﻧﺑﻮون ﺑﺎج ﺑﺪەﻧ دەوت ﻛ ﺳرﺋﻧﺠﺎم ھر ﺑﯚ ﺋو رﮕوﺑﺎن و ﺟﺎداﻧش ﺧرج دەﻛﺮا .ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎن رازی ﺑﻮون ﺑ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺸـــﺘﻮﻛﺎڵ و ﻛرﺗﯽ ﭘروەردە ،ﺑم دژی دەﺳﺘﺒﺮدن ﺑﻮون ﺑﯚ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻری و ﭘﯿﺎوﺳﺎﻻری.
ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ رازﯾﻜﺮدن و راﻛﺸﺎن ﺑ ﻻی ﺧﯚدا 50ﺳـــﺎڵ دواﺗـــﺮ ،ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗـــﯽ ﮔـــل رووﺑڕووی ھﻣﺎن ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎری و ﺧﯚڕاﮔﺮی ﺋﺎﯾﻨﯽ دەﺑﺘوە .ﻟ ﭘﻨﺎو ﺳـــﺎردﻛﺮدﻧوە و داﻣﺮﻛﺎﻧﺪﻧوەی ﺋو ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎرﯾ ،ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوە ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴـــﺘﻛﺎن ھوﯿﺎن دەدا ﺑ ﻻی ﻛﻣﯿوە ﺑ روات ،ﺟﯚرﻚ ﻟ
ﻧ راﭘڕﯾﻨﻛ و ﻧ ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧ ﺳرﺑﺎزﯾﻛی ﻛ ﺗﯿﺪا ﻓۆﻛواﻧﺎﻧﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗﯽ ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﺎن ﻛﺮد، ﺋوەﻧﺪە ﺧﻮﻨﺎوی ﻧﺑـــﻮون ﻛ زۆر ﻻﯾن ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو. رۆدرﯾﻚ ﺑﺮەﯾﺘﻮەﯾـــﺖ دەﺖ" :ھرﭼﻧﺪە ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن و ھﻧﺪێ ﻟ ﻣﮋووﻧﻮوﺳـــﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎواﯾـــﯽ ﺑردەوام ﺋوە دووﭘﺎﺗﺪەﻛﻧوە ﻛ ﮔﻮاﯾـــ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوان ﻧﺰﯾﻜی 100 ھﺎووﺗﯿﻛﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮوی ھﯿﺮاﺗﯿﺎن ﻛﻮﺷﺘﻮوە، ﺑـــم ژﻣﺎرەی ﻛﻮژراواﻧﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗﯽ ﻟ ﺳـــ ﻛس ﺗﭙڕی ﻧدەﻛﺮد" .ھرﭼﯽ ﺑﯚردوﻣﺎﻧﻜﺮدﻧ ﺧﺳﺘﻛی ﺷﺎرەﻛﺷ ﻛ ﻟ ﻻﯾن ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻛﺎﻧوە ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪرا ،ﻧﺑﻮوە ھﯚی ﻛﻮژراﻧﯽ ھزاران ﻛس وەك دەﻦ. دوای ھﯿـــﺮات ،ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺳـــرﺑﺎزﮔی دﯾﻜـــش ھﺪەﮔڕﻨوە و ﯾﺎﺧﯽ دەﺑﻦ .دوای ﺋوە ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن راوـــﮋﻛﺎری دﯾﻜـــی ﺗـــﺎزە دەﻧﺮﻧ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن و دەﺳﺘﺪەﻛن ﺑ داڕﺷﺘﻨﯽ ﭘﻼﻧﻜﯽ ﺑوەﭘﻜﺮدﻧﯽ ھﺰی زەﻣﯿﻨﯿﯽ ﺧﯚﯾﺎن .ﻟ ھﺎوﯾﻨﯽ ﺋوﺳـــﺎوە ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش دەﺳـــﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﻧﺎردﻧﯽ ﭘﺎرە و ﭼك ﺑﯚ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﻟ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧوە ھﺮﺷﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜﻧ ﺳر ھﺰە ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن و ژﺮﺧﺎﻧ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎﻧﯽ وت. ﻟو ﻛﺎﺗﺷـــﺪا ﻟ ﻧﻮﺧﯚی ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧﺪا ﻛﺸ و ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﻛﺎن ﮔورەﺗﺮ و ﺳﺧﺘﺘﺮ دەﺑﻮون .ﻧﺎﻛﯚﻛﯿ ﻛﺳﯽ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﻛﺎن ﺑﻮوﻧ ھﯚی ﭘﻜـــﺪادان ﻟ ﻧﻮان ھردوو ﺑﺎـــﯽ ﺧﻟﻖ و ﭘرﭼم، ھروەھـــﺎ ﻟﻧﻮ ﺧﻮدی ﺧﻟﻘﯿﺶ ﻛﺸـــ و ﭘﻜﺪادان ﭘﯾﺪاﺑﻮون .ﻟ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی ،1979ﺳرۆك ﻧـــﻮر ﻣﺤﻣﻤد ﺗرەﻛﯽ ﻟﺳـــر ﺗﺧﺘﯽ ﺧوی ﺧﯚی دەﺑﺳـــﺘﻨوە و ﺑ ﺳـــرﯾﻨﻛی ﺧﯚی دەﯾﺨﻨﻜﻨﻦ. ﺳـــرۆك وەزﯾﺮ ﺣﻓﯿﺰو ﺋﻣﯿـــﻦ ،ھﺎوڕﯽ ﺧﯚی و ھروەھﺎ رﻛﺎﺑرﯾﺸـــﯽ ﻟ ﻧﻮ ﺑﺎﯽ ﺧﻟﻖ ﻓرﻣﺎﻧﯽ ﺋو ﻛﻮﺷﺘﻨی دەرﻛﺮدﺑﻮو .ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﺶ ﻛ ﺗرەﻛﯽ ﺑـــ ﻧرﻣﺘﺮ دەزاﻧﯽ ﻟـــ ﭼﺎو رﻛﺎﺑرەﻛی ،ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺷـــرﻣزاری ھﺎت ﺑھﯚی ﻛﻮژراﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ وت. ﻟـــ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا ﻛﺮﻤﻠﻦ دوﭼـــﺎری ﺣﺎﺗﻜﯽ ﺗﺮس ھﺎت و ھﺳـــﺘﯽ دەﻛﺮد ﺑ ﻛﻮژراﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻻﻣﺎری ﺧـــﯚی دراوە و ﮔﻮﻣﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺮد ﻧﯚﻛرﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺋو ﻛﺎرەی ﻛﺮدﺑﺖ. ﻣﺳـــﻟﻛ رەﮔﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ھﯾ .ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺷﺳـــﺘﻛﺎﻧﺪا ﺋﻣﯿﻦ ﺧﻮﻨـــﺪﻛﺎری دﻛﺘـــﯚرا ﺑﻮو ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﯚﻟﻮﻣﺒﯿﺎ ﻟ ﻧﯿﻮﯾﯚرك و ھر ﻟوﺶ ﺳرۆﻛﯽ ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎی ﺧﻮﻨﺪﻛﺎراﻧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﺑﻮو ،دەﮔﻮﺗﺮا ﻛ دەﺳـــﺘﯽ ﻟﮔڵ ) (CIAﺗﻜڵ ﻛﺮدﺑﻮو .ﺳﺘﯿﻞ دە ﻛ ﺋﻣﯿﻦ رازﯾﺶ ﺑﺒﻮو ﺑ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﺎرە ﻟ ﻧﯚﻛرﻜﯽ دەزﮔﺎی ھواﮕﺮﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﭘﺶ ﺷﯚڕش .ﺑﺮەﯾﺘﻮەﯾﺖ دەﮔﺘـــوە و دە ﻛ ﺗﻧﺎﻧـــت ﺋدۆﻟﻒ دەﺑﺲ،
ﺑﺎﯿﯚزی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش ﻟ ﻛﺎﺑﻮل دوای ﺋوەی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﭼﺎوی ﭘﯽ ﻛوﺗﺒﻮو ،ﭘﺮﺳﯿﺎری ﻟ (CIA) ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ﺋﺎﺧﯚ ﺋم ﻛﺳـــ ﺳﯿﺨﻮڕە ﯾﺎن ﻧﺎ .ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ﺋﻣﯿﻦ ھﯿﭽـــﯽ ﻧﻛﺮدﺑﻮو ﺗﻧﮫﺎ ﮔﺮﺗﻨﺑـــری ھﻣﺎن رﭽﻜی ﺳرﻛﺮدە ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن :ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺋو دەوﺗ – ﻟﻣﭙرە ﺑﻜی دەﺑﺖ ﻟ ﻧﻮان زﻟﮫﺰەﻛﺎﻧﺪا ﺑﯿﺖ و ﺑﭽﯽ ،واﺗ ﭘﺗﭙﺗﻦ ﺑﻜی. ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ﻗﯾﺮاﻧﻛی ﺳـــﺎﯽ ،1979ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯿﯽ ﻛﺎﺑﻮل 13ﺟﺎر داوای ﻟ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﻛﺮدﺑﻮوراﺳﺘوﺧﯚ ﺑﺘ ﻧﺎو ﻛﺸﻛوەو دەﺳﺘﺘﻮەرداﻧﯽ ﺳـــرﺑﺎزی ﺑﻜﺎت .ﻟ ﺑراﻣﺒردا ،ﻣﯚﺳـــﻜﯚ ﺑھﺎﻧی ﻣﺎﻗﻮﯽ دەھﻨﺎﯾـــوە ﻛ ﺑﺎش ﻧﯿﯿـــ ھﺰی زەﻣﯿﻨﯽ ﺑﻨﺮﺖ .ﯾﻛﻚ ﻟ ﻟﭙﺮﺳـــﺮاواﻧﯽ ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﺎﺳـــﯽ ﻣﺳـــﻟﻛ دەﻛﺎت ":زۆر ﺑ وردی دﯾﺮاﺳـــﺗﯽ ھﻣﻮو رووەﻛﺎﻧﯽ ﺋو دەﺳﺘﺘﻮەرداﻧﻣﺎن ﻛﺮد ،ﮔﯾﺸـــﺘﯿﻨ ﺋو ﺋﻧﺠﺎﻣی ﻛ ﺋﮔر ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﻣﺎن رەواﻧ ﺑﻜﯾﻦ ﻧك ھر ﻧﺎﺑﺘ ﻣﺎﯾی ﺑﺎﺷﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻜﻮ ﺧﺮاﭘﺘﺮی دەﻛﺎت". ﺑـــم ﻛﻮژراﻧﯽ ﺗرەﻛﯽ دۆﺧﻛی ﮔﯚڕی .ﺋوەﺑﻮو ﻟـــ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی 1979ﻓﯾﻠﻗﯽ 40ی ﺳـــﻮﭘﺎی ﺳﻮور ﮔﯾﺸـــﺘ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧك ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﺋﻣﯿﻦ ﺑﻜﻮ ﺑﯚ ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ .ﻟ27 ی ھﻣﺎن ﻣﺎﻧﮕﺪا ،ھﺰە ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﭘﻻﻣﺎری ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ دەدەن و ﺳرۆك دەﻛﻮژن ﻛ ﺗﻧﮫﺎ 104 رۆژ ﺑﻮو دەﺳﺗﯽ ﮔﺮﺗﺒﻮوە دەﺳﺖ .ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻛﺎﺗﯽ ﻛﺳـــﻚ دادەﻧﻦ ﺑ ﻧﺎوی ﺑﺎﺑﺮەك ﻛرﻣل ﻛ ﺳر ﺑ ﺑﺎﯽ ﻣﯿﺎﻧەوی ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔل ﺑﻮو .ﺑم ﺋو ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ ھم ﻛﺳﻜﯽ دەﻣﺪەﻣﯽ ﺑﻮو )ﻣﯿﺰاﺟﯽ( و ھﻣﯿﺶ ھردەم ھﺳﺘﯽ دەﻛﺮد ﭘﻼﻧﯽ ﻟ دژ دادەڕﮋن ،زۆرﯾﺶ ﺣزی ﻟ ﺧﻮاردﻧوەی ﺋﻟﻜﮫﻮل ﺑﻮو ،ﺋﻣش ﻛﺎری ﺗﻜﺮد و ﻟ ﺗﻮاﻧﺎ و ﻟﮫﺎﺗﻮوﯾﯿﻛی ﺑﯚ ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿﯽ وت ﻛﻣﻜﺮدەوە. ﺋﮔرﭼﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن ﭼﺎﻛﺘﺮﯾﻦ ﺗﻛﻨﯿﻜﻜﺎر و راوﮋﻛﺎراﻧﯽ ﺳـــﭭﯿﻠﯿﺎن ﻧﺎرد ﺑﯚ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﻛرﻣل، ﺑم ﺋوە ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ دﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻦ ﺑ ﻻی ﺧﯚﯾﺪا راﺑﻜﺸـــ ،ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ﺗﻮاﻧﺎی دەوت ﺳـــﻨﻮوردار ﺑـــﻮو و ﻧﯾﺪەﺗﻮاﻧﯽ وەك ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﻛﺎر ﺑﻜﺎت .ﺋوەی ﻗﻮڕەﻛی ﺧﺳﺖ ﻛﺮدەوە ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش ﻟوﻻوە ھر ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی 1979وە دەﺳـــﺘﯽ ﻛﺮد ﺑـــ ﭘﭼﻛﻜﺮدﻧﯽ ھر ﺣوت ﺣﯿﺰﺑ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛی ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛ ﻧﯾﺎر و دوژﻣﻨﯽ ﺳرﺳـــﺧﺘﯽ ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔل ﺑﻮون .ﻛﯚﻣﻛ ﺳرﺑﺎزﯾﻛﺎن ﻟﻻﯾن ﻋرەﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺳﻌﻮدﯾوە ﭘﺎرەی ﺑﯚ داﺑﯿﻦ دەﻛﺮا و واﺷﻨﺘﻨﯿﺶ ﺑ دزﯾوە ﻟڕﯽ )(CIA ﭼﻛﻛﺎﻧﯽ داﺑﯿﻦ دەﻛﺮد ،ﺋو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧ ﻟڕﯽ دەزﮔﺎی ھواﮕﺮﯾـــﯽ ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎﻧوە ﺑﯚ ﻣﻮﺟﺎھﯿـــﺪەﻛﺎن رەواﻧ دەﻛﺮان .ﻣﯚﺳﻜﯚ و واﺷﻨﺘﻦ ھردووﻛﯿﺎن ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو ﻛ دەﺳﺘﻮەرداﻧﻛ رەﻧﮕ ﺗﻧﮫﺎ ﺷش ﻣﺎﻧﮕﻚ ﺑﺨﺎﯾﻧ و ھروەھﺎ ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو – ﺑ ﻻی ﻛﻣﯿوە ﻟ ﺷﺎرەﻛﺎﻧﺪا – ﺑ ﮔرﻣﯽ ﭘﺸﻮازی ﻟ رووﺳﻛﺎن دەﻛن و دﯿﺎن ﺧﯚش دەﺑﺖ ﺑـــ ﻟﻧﺎوﭼﻮوﻧﯽ ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺋﻣﯿﻦ .ﺑم رووﺳﻛﺎن ﭘﯿﺎن ﻟ ﻗﻮڕی ﺟﻧﮕﻜﺪا ﭼﻗﯽ ﻛ ﻧك ﺷش ﻣﺎﻧﮓ ﺑﻜﻮ ﻧﯚ ﺳـــﺎﯽ ﭘﭽﻮو ھﺗﺎ ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﺧﯚﯾﺎن دەرﺑﺎز ﺑﻜن و ﺑۆن. ﺋوﻛﺎت زۆر ﻟ ژەﻧراﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ﭘﯿﺎﻧﻮاﺑﻮو "ﺋرﻛﻜﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ"ﯾﺎن ﻟﺳـــر ﺷﺎﻧ ،ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺋﺴﺘﺎی ھﻧﺪێ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﻛ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﺟﻧﮕﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧ ﺑﯚ رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ وﺗﻜﯽ دواﻛوﺗﻮو ﻛ ھڕەﺷـــﯾﻛﯽ ﺗﯿﺮۆرﯾﺴـــﺘﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﻟﺳـــرە .ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺋﺴﺘﺎی ﺳرﺑﺎزە ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ،ﺳرﺑﺎزاﻧﯽ ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﻛ ﺑﯚ ﺟﻧﮕﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﺮدراﺑﻮون ،ﺳر ﺑ ﭼﯿﻨﯽ ﻛﺮﻜﺎر ﺑﻮون و زۆرﺑﯾﺎن ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪ و ﺷﺎرۆﭼﻜﻛﺎن ﺑﻮون ،ﺗﻧﮫﺎ ھﺰە ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯿﻛﺎن و ) (KGBو ﯾﻛ ﭘﺰﯾﺸﻜﯿﻛﺎن ﻧﺑﻦ ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺧﻜﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺗﻮﮋە دەوﻣﻧﺪ و ﺧﯚﺷﮕﻮزەراﻧﻛﺎﻧﯽ رووﺳﯿﺎ ﺑﻮون. دﯾـــﺎرە ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﻓﯾﻠﻗـــﯽ 40ی ﺳـــﻮﭘﺎی ﺳﻮوری ﺳﯚﭬﯿت ﺋوەﺑﻮو ﻛ دڵ و دەرووﻧﯽ ﺧﻜﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﺑ ﻻی ﺧﯚﯾﺪا راﺑﻜﺸ .ﺑم ﺋم ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯾـــﺎن ﺑﯚ ﻧھﺎﺗ دی ،ﭼﻮﻧﻜ ﻛﺎﺗﻚ ھﺰە وﺷﻜﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ھردوو ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯽ و ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﻟﻻﯾـــن ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪاﻧوە ﺗﻧﮕﯿﺎن ﭘﮫﭽﻨﺮا و ﭘﻻﻣﺎر دران ،ﻓۆﻛ و ﺗﯚﭘﺨﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺎن وەدەﻧﮓ ھﺎﺗﻦ و دەﺳﺘﯿﺎن ﻛـــﺮد ﺑ ﺑﯚردوﻣﺎن ﻛﺮدن .ﻛﺎﺗﻜﯿﺶ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان ﻟﻧﺎو ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧوە ھﺮﺷﯿﺎن دەھﻨﺎ ،ﺋو ﮔﻮﻧﺪاﻧ ﺑﯚﻣﺒﺎﺑﺎران دەﻛﺮان و ﺧﺎﭘﻮور دەﺑﻮون .ﺑﺮەﯾﺘﻮەﯾﺖ ھﻣﻮو ﺋو ﻗﺴ و ﻗﺴـــﯚﻛﺎﻧ رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن ﭼﻛﯽ ﻛﯿﻤﯿﺎﯾﯿﺎن ﺑﻛﺎرھﻨﺎﺑﺖ ﯾﺎن ﮔﻣی ﻣﻨﺪاﻧﯿﺎن ﻣﯿﻨﮋﻛﺮدﺑﺖ و ﺗﻗﯿﺒﻨـــوە :ﺑ ﭘﭽواﻧی ﮔﻮﺗﺎری ﺋوﻛﺎﺗـــﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺳـــﺎردی ﺳـــﺎﻧﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎن،
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
12
ﺋﺎوڕﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺰم ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯿﺎن ﺋوە ﻧﺑﻮو ﻟ دژی ﺧﻜﯽ ﺳـــﯿﭭﯿﻞ ﺗﻮﻧـــﺪ و دەق ﺑﻦ ،ﺑﻜـــﻮ ﺋﻣ ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣ ﭘﺸـــﺒﯿﻨﯿﻜﺮاو و ﻟﻨﺑﻮوردراوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﻛﯾﺎن .ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮور ﺑ ﺳدان ﺳرﺑﺎزی ﺧﯚی دادﮔﺎﯾﯽ ﻛﺮد ﻟﺳـــر ﻛﺗﻦ و ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ وەك دەﺳﺘﺪرﮋی ﺳﻜﺴﯽ ،ﻛﻮﺷﺘﻦ ،ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ دەرﻣﺎﻧﯽ ﺑﮫﯚﺷﻜر و دزی و ﺗﺎ دواﯾﯽ .ﺑم دەﺑﺖ ﺋوەش ﺑﯿﻦ ﻛ ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮور ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﯾﺎﺧﻮد ﻧﯾﻮﯾﺴﺖ ﺳﻨﻮورﻚ ﺑﯚ رەﻓﺘﺎرە ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ دەزﮔﺎی ھواﮕﺮﯾﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﺧﺎد :ﺧﺪﻣﺎت اﺗﻼﻋﺎت دوﻟﺘﯽ( داﺑﻨﺖ، ﭼﻮﻧﻜ ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﻧﺰﯾﻜی ھﺷﺖ ھزار ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ ﻟ ﺳﺪارە داو ﺑ ھزاراﻧﯽ دﯾﻜﺷﯽ ﺧﺴﺘ ﻛﻮﻧﺠﯽ زﯾﻨﺪاﻧﻛﺎﻧوە ﯾﺎن ﺋﺷﻜﻧﺠ دران.
ﺷڕﺧﻮازان و داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺨﻮازان ﻟ ﺳﺎﯽ 1985ﻛﺎﺗﻚ ﻛ ﻣﯿﺨﺎﺋﯿﻞ ﮔﯚرﺑﺎﭼﭫ ﻛﺮاﯾﺳﻜﺮﺗﺮیﭘﺎرﺗﯽﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﯽﯾﻛﺘﯽﺳﯚﭬﯿت، دەﺳت ھﺎﺗ ﺋو ﻗﻧﺎﻋﺗی ﻛ دەﺑﺖ ھﺰەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن ﺑﻜﺸـــﻨوە .ﺋوەﺑﻮو ﺧﺎﻧوادەی ﺳرﺑﺎزان و ﻛﯚﻧ ﺳـــرﺑﺎزاﻧﯽ ﺑﺷﺪارﺑﻮوی ﺟﻧﮓ و ﺗﻧﺎﻧت ھﻧﺪێ ﻟ ﺋﻓﺴـــراﻧﯽ ﺳﻮﭘﺎ ﻛ ھﺸﺘﺎ ﻟ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﺪا ﺑﻮون ،ﺑ ھﻤﺗﻜﯽ ﺑرﻓﺮاوان ﻣﯚﺳﻜﯚﯾﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮد ﺑو ﺋﺎراﺳﺘﯾدا ھﻧﮕﺎو ﺑﻨﺖ. ھردوو ﭘﺮۆﺳﻛی ﭘﺮﺴﺘﺮۆﯾﻜﺎ و ﮔﻼﺳﻨﯚﺳﺖ ) (4ﻟ ﺋﺎراداﺑﻮون و ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧﯿﺶ ،ﻧﺟﯿﺒﻮ ﻛ ﺗﺎزە ﻛﺮاﺑﻮوە ﺳـــرۆك ﻛﯚﻣﺎر ،ھﺗﺎ دەھﺎت زﯾﺎﺗﺮ ﺧﯚی ﻟ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﻣﺎرﻛﺴﯿﺰم -ﻟﻨﯿﻨﯿﺰم دووردەﺧﺴﺘوە و زﯾﺎﺗـــﺮ ﺑـــ ﻻی ﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﻜﯽ ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯿﻜﺪا داﯾﺪەﺷﻜﺎﻧﺪ .ﻟ ﺳﺎﯽ 1988ﻧﺎوی ﭘﺎرﺗﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟـــﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن دەﮔﯚڕـــﺖ و دەﯾﻜﺎﺗ ﭘﺎرﺗﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎن .ﻟ دوا دوای ﻣﺎوەی ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯿﻛﯾﺪا، ﺗﻧﺎﻧت ﺑﯿﺮی ﻟوە ﻛﺮدەوە ﭘﯚﺳﺘﯽ وەزﯾﺮی ﺑرﮔﺮی ﺑﺪاﺗ ﺋﺣﻤد ﺷﺎ ﻣﺳﻌﻮد. ﺋم ﻧرﻣﯽ ﻧﻮاﻧـــﺪن و ﻟﺑرداھﻨﺎﻧ ﻛ ھر ﻟ دوای رۆﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﻛرﻣـــل و ھﺎﺗﻨـــﯽ ﻧﺟﯿﺒﻮوە ھﺳﺘﯽ ﭘﺪەﻛﺮا ،ﺑﺷﻚ ﺑﻮون ﻟ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻓرﻣﯽ وت ﻛ ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗﺮا "ﺋﺎﺷـــﺘﺒﻮوﻧوەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ". ﻟ ﻛﺘﺒﻛﯾﺪا ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ )ﻣﺎﺌﺎواﯾﯿﻛﯽ دوور و درﮋ( ،ﻣﮋووﻧﻮوس ﺋﺎرﺗﻤﯽ ﻛﺎﻟﯿﻨﯚﭬﺴﻜﯽ ﺗﯿﺸﻚ دەﺧﺎﺗ ﺳر ﻻﯾﻧ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋم ﺳﯿﺎﺳﺗ و دەﻧﻮوﺳﺖ ":ﻟ ﺳﺎﯽ 1985ەوە ﺗﺎ ﺳﺎﯽ 1987 ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻣﯚﺳﻜﯚ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﻻﯾن وﯾﺴﺘﻜوە ﺋﺎراﺳﺘ دەﻛﺮا ﻛ وﯾﺴﺘﯽ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﻨﺎن ﺑﻮو ﺑ ﺟﻧﮓ ﺑ ﺋوەی ﺑ ﺷﻜﺴﺖ ھژﻣﺎر ﺑﻜﺮﺖ. ﮔﯚرﺑﺎﭼـــﭫ –ﯾﺶ ﺑ ﻗـــدەر ﺋواﻧی ﭘﺶ ﺧﯚی ﻧﯿﮕران ﺑﻮو ﻟوەی ﻛ رەﻧﮕ ﭘﺎﺷﻛﺸـــﯾﻛﯽ ﺑ ﭘﻟ زﯾﺎﻧﻜﯽ زۆر ﺑ ﺳﻧﮓ و ﺋﯿﻌﺘﯿﺒﺎری ﺳﯚﭬﯿت ﺑﮕﯾﻧﺖ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻻی ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳﯿﻣﺪا .ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ،ﺑﯾﺎرﯾﺸﯽ دا ﺟﻧﮓ ﺑﺒﻨﺘوە و ﻟو ﺋﺎراﺳﺘﯾﺷﺪا ﻣﻛﺘﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺣﯿﺰب ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟﺪەﻛﺮد .ﺋﻣش ﺋوەی دەﮔﯾﺎﻧﺪ ﻛـــ دەﺑﻮواﯾ ﺑ دوای رﮕﭼﺎرەی ﺗﺎزەدا ﺑﮕڕاﺑﺎﯾ ﺑﯚ ھﻨﺎﻧ ﻛﺎﯾی رژﻤﻜﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘ و ﭘﺘو ﻟ ﻛﺎﺑﻮل ﻛ ﺑﺘﻮاﻧﺖ ﺑـــردەوام ﺑﺖ دوای ﺋوەی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺳﯚﭬﯿت دەﻛﺸﻨوە )."(5 ﺟﺎ ﺑﯚ ﺋوەی ﺳرﻛوﺗﻦ ﺑدەﺳﺘﺒﻨ ،ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ "ﺋﺎﺷـــﺘﺒﻮوﻧوەی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ" ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑوە ھﺑﻮو ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش ھﺎوﻛﺎری ﺑﻜﺎت ﻛ ﯾﻛم ﻛﯚﻣﻛﺒﺧﺸﯽ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان ﺑﻮو .ﺑﯚ ﺑدﺑﺧﺘﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ،ﺋﯿﺪارەی رﮕﺎن ﺋوﻛﺎت ﺑﺳر دوو ﺑﺎﺪا داﺑش ﺑﻮوﺑﻮو ،ﺑﺎﯽ ﺋواﻧی ﻟﮔڵ ﺷـــڕدا ﺑﻮون و ﺣزﯾﺎن ﻟ ﺧﻮﻨﺷﺘﻦ ﺑﻮو ،ﻟﮔڵ ﺑﺎﯽ ﺋواﻧی ﻟﮔڵ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪن ﺑﻮون .وەزﯾﺮی دەرەوەی ﺋوﻛﺎﺗﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺟﯚرج ﺷـــﻟﺘﺰ ﻟﺳـــر ﺑﺎـــﯽ ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪن ﺣﯿﺴﺎب دەﻛﺮا ﻛ ﻟﮔڵ ﺳﺎزﺷﺪا ﺑﻮون ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت .ﺋوان ھﻮﺴﺘﻛﯾﺎن ﺑم ﺟﯚرە ﺑﻮو :ﺋﮔر ﺳﻮﭘﺎی ﺳﻮور ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﺸـــﺎﯾوە ﺋـــوا ﺋﻣﺮﯾﻜﺎش دەﺑـــﺖ ﻛﯚﻣﻛﻛﺎﻧﯽ ﺑـــﯚ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان راﺑﮕﺮێ .ﺑم ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷـــڕ و ﺗﻮﻧﺪڕەوان ﻛـــ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﻧـــﻮ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ) (CIAو "ﻟﯚﺑﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ"ی ﻧﻮ ﻛﯚﻧﮕﺮﺴﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﺪا ﺑﻮون، ﺑ ﺟﯚرﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﯿﺮﯾـــﺎن دەﻛﺮدەوە :ﺑ ﻣرﺟﻚ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛﯚﻣﻛﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان رادەﮔﺮﺖ ﺋﮔر ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت زۆر ﺳﺎدە و رەوان ھﻣﻮو ﺟﯚرە ﭘﺎﭙﺸﺘﯿﻛﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻧﺟﯿﺒﻮ راﮔﺮﺖ. ھر ﺋﻣﺎﻧی دواﯾﯿﺶ ﺑﻮون ﻛ دواﺟﺎر ﺳرﻛوﺗﻦ. ﻟﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی ،1989دوا ﺗﺎﻧﻜﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﻟ ﭘﺮدی دۆﺳﺘﺎﯾﺗﯽ ﻛ دەﻛوﺘ ﺑﺎﻛﻮوری زﯽ ﺋﺎﻣﻮ -دەرﯾﺎ ﭘڕﯾوە و رۆﯾﺸـــﺖ .ﺑم ﻣﯚﺳﻜﯚ ﺑردەوام ﺑﻮو ﻟ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﻧﺟﯿﺒﻮ و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯿﺶ دوﻧﯿﺎی ﺗﻮوﺷﯽ ﺳرﺳﻮڕﻣﺎن ﻛﺮد ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 1989ﺳـــرﺑﺎزەﻛﺎﻧﯽ ﻛ دوای ﻛﺸﺎﻧوەی ﺳـــﻮﭘﺎی ﺳـــﻮور ﺑ ﺗﻧﯿﺎ دەﺟﻧﮕﺎن،
ﺗﻮاﻧﯿﯿﺎن ﮔﻣﺎرۆﻛی ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪاﻧﯽ ﺳر ﺷﺎری ﺟﻻل ﺋﺎﺑﺎد ﺑﺸﻜﻨﻦ ﻛ دەﻛوﺘ ﻧﺰﯾﻚ ﺳﻨﻮوری ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن. ﺋﮔر ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪان ﺑﯿﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﺎﯾ ﺋو ﺷﺎرە ﺑﮕﺮن ،ﺋوا دواﺗﺮ رووﯾﺎن ﻟ ﻛﺎﺑﻮﻟﯿﺶ دەﻛﺮد و رەﻧﮕ ﺋوﯾﺸﯿﺎن ﺑﮕﺮﺗﺎﯾ .دوای ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﻣﺎرۆﻛ ،ھر ﺳ ﺣﯿﺰﺑ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛ ﻛ ﺟﯿﮫﺎدﯾﺎن راﮔﯾﺎﻧﺪﺑﻮو ،ﺳرﺑﺎری ﺋوەی ﺗﻛﻨﯚﻟﯚژﯾﺎﯾﻛﯽ ﺳـــرﺑﺎزﯾﯽ ﭼﺎﻛﯿﺎن ھﺑﻮو، دوﭼﺎری ﭘﺎرﭼ ﭘﺎرﭼﺑﻮون و دووﺑرەﻛﯽ ھﺎﺗﻦ و ﻟ رووی ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﺸوە ﯾﻛﺎﻧﮕﯿﺮ و ﺑھﺰ ﻧﺑﻮون. ﺑ ﻗﺴـــی ﺑﺮەﯾﺘﻮەﯾـــﺖ ،ﺋﺪوارد ﺷـــﯿﭭﺮﻧﺎدزە ﻛ وەك ﺳـــرۆك وەزﯾﺮی ﺳـــﯚﭬﯿت ﻧﯾﺪەوﯾﺴﺖ ﺷﻜﺴـــﺘﻛ ﺑ ﻣﻠﯽ ﺋودا ﺑﺖ ،ﻟ ھﻣﻮوﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔڵ ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺗواوی ﻧﺟﯿﺒﻮدا ﺑﻮو. ﻗﻧﺎﻋﺗﯽ ﺗـــواوی ھﺑﻮو ﻛ ﺋﻓﻐﺎﻧﯿﻛﺎن دەﺗﻮاﻧﻦ ھﺗﺎ دواﯾﯽ ﺑرﮔﺮی ﺑﻜن ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺳـــﺎﯾی ﺋو ﭘﺘـــﺮۆل و ﭼﻛﺎﻧی ﻟ ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗوە ﺑﯚ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دەﭼﻮون. ﻧﺟﯿﺒﻮ ﺗﻮاﻧﯽ ﺳ ﺳﺎڵ ﺧﯚی ﺑﮕﺮﺖ .ﺑم ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ 1991دا ،دوای ﺋوەی ﺑﯚرﯾﺲ ﯾﻠﺘﺴـــﻦ ﮔﯚرﺑﺎﭼـــﭫ دوور دەﺧﺎﺗوە و ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ھﺪەوەﺷـــﺘوە ،ﻛﯚﻣﻛﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ﺑـــﯚ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ھﺎت.
ﺷﺎرﻧﺸﯿﻨﺎﻧﯽ ﻣﯚدﺮﻧﺨﻮاز و ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﺎﻧﯽ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰ ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ﺷﻜﺴﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﺑﻮوە ھﯚی ھﻮەﺷـــﺎﻧوەی ﯾﻛﺘﯽ ﺳـــﯚﭬﯿت، ھـــروەك زۆر ﻛس وای ﺑﯚ دەﭼﻦ .ﺑﻜﻮ ﺗواو ﺑ ﭘﭽواﻧﯾ .ھﻓﺘﻧﺎﻣی ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴـــﺖ ﺑﻣﺠﯚرە ﻣﺳـــﻟﻛ رووﻧﺪەﻛﺎﺗوە ":ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﺋوﻛﺎﺗـــ رووﺧﺎ ﻛـــ ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ وت ﺑﯾﺎرﯾﺎن دا ﻛﻚ ﻟ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزاﺗﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن وەرﮔﺮن و ﺑﯿﺎﻧﮕﯚڕن ﺑ ﻣﻮﻚ ) ."(6ﻣﺳﻟﻛ ﺗواو و ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎت ،ﻟﮔڵ ھﺎﺗﻨﯽ ﯾﻠﺘﺴﻦ رژﻤﻛی ﻧﺟﯿﺒﻮش رووﺧﺎ .ﺑ ﺑﺎوەڕی ﺑﺮەﯾﺘﻮەﯾﺖ ،ﯾﻠﺘﺴﻦ وەك ﺳرۆﻛﯽ رووﺳﯿﺎ رەﻧﮕ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧﮫﻨﯽ و ﺑدزی ،ﺗﻧﺎﻧت ﭘﺶ رووﺧﺎﻧﯽ ﮔﯚرﺑﺎﭼﭭﯿﺶ ،ﻟﮔڵ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪەﻛﺎﻧﺪا ﮔﺮﺪاﺑﺖ .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ھر ﻛ ﻛﯚﻣﻛﻛﺎﻧﯽ رووﺳـــﯿﺎ ﺑان ،ﻋﺑﺪوﻟەﺷـــﯿﺪ دۆﺳﺘﻮم ﻛ ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ ژەﻧراـــ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺟﯿﺒﻮ ﭼﻮوە ﭘﺎڵ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪەﻛﺎن ).(7 دواﺟﺎر ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾـــﻞ(ی 1992رووﺧﻨﺪرا .ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﺮووﭘـــﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿـــﺎی ﻣﻮﺟﺎھﯿـــﺪان و ﺗﻮﻧﺪڕەواﻧﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺖ رژاﻧ ﻧﺎو ﻛﺎﺑﻮل .ﭘﺎش ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﻮرﺗﯽ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ھﺎوﺑش ،ﻻﯾﻧﻛﺎن دەﻛوﻧ ﺷـــڕی ﯾﻛﺘﺮی ،ھرﭼﯽ ﺋو ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧی ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﮔﻟﯿﺶ ﻛ ھﺸـــﺘﺎ ﻣﺎﺑﻮوﻧوە وﺗﯿﺎن ﺑﺟﮫﺸﺖ ﯾﺎن ﺧﯚﯾﺎن ﺷﺎردەوە .ﻧﺟﯿﺒﻮ ھوﯽ دا ﺑرەو ﻣﯚﺳﻜﯚ راﺑﻜﺎت ،ﺑم ﭼﻛﺪارەﻛﺎﻧﯽ دۆﺳﺘﻮم رﯿﺎن ﻟﮕﺮت و ﻧﯾﺎﻧﮫﺸﺖ ﺑﮕﺎﺗ ﻓﮔ. ﻟ ﻣﺎوەی ﭼﻮار ﺳﺎﯽ دوای رووﺧﺎﻧﯽ رژﻤﻛی ﻧﺟﯿﺒﻮـــ ،ﻛﺎﺑـــﻮل ﻛوﺗ ﻧـــﻮ ﮔﮋاوﻚ ﻛ ﻧ ﺳـــری دﯾﺎرﺑﻮو و ﻧ ﺑﻦ .ﻛﻮﺷـــﺖ و ﻛﻮﺷﺘﺎرﻜﯽ زۆر ﻟ ﺷـــﺎرەﻛدا رووﯾﺪا .ﮔﺮووﭘـــ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪەﻛﺎن وﺗﯿﺎن راﻛﺸـــﺎﯾ ﻧﺎو ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿك ﺑ ھﻣﻮو واﺗﺎی وﺷﻛ .ﮔﯚﭘﯽ ﺳر ﺷﻗﺎﻣﻛﺎن و ﺗﻟﯽ ﻛﺎرەﺑﺎﯾﯽ ﺋﯚﺗﯚﺑﻮﺳ ﻛﺎرەﺑﺎﯾﯿﻛﺎن ﺗﺎن ﻛﺮان .ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎن وەﺳﺘﺎن .ﺷڕ و ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﻧﻮان ﮔﺮووﭘ
ﭼﻛﺪارەﻛﺎن ﻧﯿﻮەی ﺷﺎرﯾﺎن ﮔﺮﺗوە ،ﻣزەﻧﺪە دەﻛﺮێ 100ھزار ﻛس ﻛ زۆرﺑﯾﺎن ﺧﻜﯽ ﺳﯿﭭﯿﻞ ﺑﻮون ﻛﻮژراﺑـــﻦ .ﻧﺟﯿﺒﻮش ﺧـــﯚی ﮔﯾﺎﻧﺪە ﺑﻨﻜﯾﻛﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن و ﺧﯚی ﺗﺪا ﺣﺷﺎردا .ﺑم ﻛﺎﺗﻚ ﺗﺎﯿﺒﺎن دواﺟﺎر ﻟ ﺳﺎﯽ 1996ﻛﺎﺑﻮﻟﯿﺎن ﮔﺮت، ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮو دەﺳﺘﮕﯿﺮ دەﻛن و دەﻛوﻧ ﺳری و ﺋﺷـــﻜﻧﺠی دەدەن ،ﺗﻧﺎﻧت ﮔﻮﻧﯿﺸﯽ دەﺑن، ﺋﯿﻨﺠﺎ ﮔﻮﻟﻠﺑﺎراﻧﯽ دەﻛن و دەﯾﻜﻮژن .ﺗرﻣﻛی ﺑ ﺟﺎدەﻛﺎﻧﺪا رادەﻛﺸﻦ و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑ ﺳﺘﻮوﻧﻜﯽ ﺷﻗﺎﻣﺪا ھﯿﺪەواﺳﻦ. ﻛﭼﯽ ﻟ ﺷﻗﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻛﺎﺑﻮﻟﺪا ھﺸﺘﺎ وﻨﻛﺎﻧﯽ ﻧﺟﯿﺒﻮﻣـــﺎن ﺑرﭼﺎو دەﻛوﺖ ،ﺑﯚﭼﯽ؟ ﺋﻣۆش وەك دوﻨـــ ،ﺟﻧﮓ ﻧـــك ﺗﻧﮫـــﺎ داﮔﯿﺮﻛران و ﺋﻓﻐﺎﻧﯿـــﻛﺎن ﺑ ﮔﮋ ﯾﻛﺪا دەﺑـــﺎت ،ﺑﻜﻮ ﺧﻮدی ﺋﻓﻐﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑ ﮔﮋ ﯾﻛﺪا دەﺑﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ﺧﻜﯽ ﺷـــﺎر ﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﮔڵ ﻣﯚدﺮﻧﻜﺮدﻧـــﯽ وﺗﺪا ﺑﻮون )ﺋﮔر ﺑ زۆرەﻣﻠﺶ ﺑﺖ( و ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺶ ﻛ ﻟ دژی ﮔﯚڕان ﺑﻮون ،ﻛوﺗﺒﻮوﻧ دژاﯾﺗﯽ ﯾﻛﺘﺮ. ﺧﺎﻜﯽ دﯾﻜی ھﺎوﺷﻮە ﺋوەﺑﻮو ﻛ ھر ھﺰە و ﭘﺸﺘﯽ ﺑ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺑھﺰی دەرەﻛﯽ ﺑﺳﺘﺒﻮو. ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺟﻧﮕﯽ ﺳﺎرد دا ،ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﻛﺎن ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ ﻛﺎﺑﻮﻟﯿﺎن دەﻛﺮد ﻛﭼﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن و ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪەﻛﺎﻧﯿـــﺎن دەدا .ﺋﻣۆش ،ھﻧﺪێ ھﯚﻛﺎری دﯾﻜ ھن ﭘﺎڵ ﺑ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە دەﻧﻦ داﻛﯚﻛﯽ ﻟـــو ﻻﯾﻧﺎﻧ ﺑﻜﺎت ﻛ دەﯾﺎﻧوـــﺖ ﻛﺎﺑﻮل ﺋﺎوەدان ﺑﻜﻧوە و ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﺑﻨﯿﺎﺗﯽ ﺑﻨﻨـــوە )ﻟواﻧ زۆرﺑﯾـــﺎن ﺟـــﺎران ﺑﯚ ﻧﺟﯿﺒﻮ ﻛﺎرﯾـــﺎن دەﻛﺮد(. ھرﭼﯽ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﯿﺸ ﻛ ﻛﻠﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾ و ﻟ رووی ﺗﯿﯚرﯾوە ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ،ﺑردەواﻣ ﻟ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوە ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن و ﺧﻛﺎن. ﺋﻣۆ ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧﺪا ﭼﯿﻨﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ھﯾ ﻛ ﭘﺮﺳ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﺟوھرﯾﻛ ﺑﯚ ﺋو ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ: "ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﯿـــ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻛ ﭼﯽ ﺑﺖ ،ﺋﺎﯾﺎ ﻛﺎرەﺑﺎم ﺑـــﯚ داﺑﯿﻦ دەﻛﺎت ﯾـــﺎن ﻧﺎ؟" ﺋو ﺟـــﯚرە ﺧﻜﺎﻧ ھر ﻟ ﺳـــﺎﻧﯽ ﺑﯿﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی راﺑﺮدووەوە ھوﯿﺎﻧـــﺪاوە ﻛﺎﺑﻮل دەﺳـــﺘﯽ ﺑﺳـــر ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﺪا ﺑوات ،ﺑم ھﻣﻮوﺟﺎر ﺑرەو رووی ﺑرھﺴﺘﯿﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪی ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨﻛﺎن ﺑﻮوﻧﺗوە .ﺋواﻧ ﺟﺎرﻚ ﭘﺸﺘﯽ رژﻤﻜﯽ ﭘﺎﺷـــﺎﯾﺗﯽ دەﺳﺘﻮورﯾﯿﺎن ﮔﺮﺗﻮوە، ﺟﺎرﻜﯽ دی دەﺳـــﺘﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻟ ﺷﻮەی ﺳـــﯚﭬﯿﺗﯽ و دواﺟﺎرﯾﺶ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﻛی ﻧﺟﯿﺒﻮ .ﺋﺴﺘﺎش ،ﺋو ﺗﻮﮋە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿ ﻻﯾﻧﮕﯿﺮی ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﻛﯽ ﻟﯿﺒﺮاﯽ ﻧﺎﻛﺎﻣ و ﺧوﺷـــﺪار دەﻛﺎت ﻛـــ ﻧﺎﺗﯚ ھﻨﺎوﯾﺗﯽ. ﺋﺎﺳـــﺎﯾﯿ ﻻﻣﺎن ﺋﮔر ﺑﺒﯿﻨﯿﻦ ﻛﯚﻧ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﺴﺘﻛﺎن ھﺸـــﺘﺎ ﻟﮔڵ ﻣﯚدﺮﻧﯿﺰﻣﺪا ﺑﻦ و ﻟ ﭘﻠ و ﭘﯚﺳﺘ ھـــرە ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋـــوەی ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗـــﺮێ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽﺑﯿﺎﻧﺒﯿﻨﯿﻦ. ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ ھـــر ﻟﺑر ﺋم ھﯚﯾﺎﻧﯾ ﻛ ھﺸـــﺘﺎ وﻨـــی "ﻧﺟﯿﺐ"ﻣﺎن ﻟ ﻛﺎﺑﻮﻟـــﺪا ﺑرﭼﺎو دەﻛوـــﺖ :ﺗواﻧﯿﻨـــﯽ ﺋو ﺑﯚ ﺟﯿﮫـــﺎن ﺑ ھﻣﻮو ﻛﻣﻮﻛﻮرﺗﯿﻛﺎﻧﯿﺸﯿوە ﭘﺮﺳـــﯽ ﻛﺎرەﺑﺎی ﺗﺪا ﺑﻮو. ﺋﻓﺴﻮس! ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺑ ﺷڕ ﻛﺎرەﺑﺎ داﺑﯿﻦ ﺑﻜﺮﺖ.
ﺋﻧﮕﯚﻻ :ﻣﯚﺳﯿــــ ﻟ ﺳروﺑری ھﺒﮋاردﻧ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎﻧﺪا ﻛ ﺑ ﻧﺎﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﻛﯽ زۆر ﺗﻧﺮاون، ﻛﻟﻨﻚ ﻟ ﻧﻮان ﻛﯚﻣﮕﺎی ﺋﻧﮕﯚﻟﯽ و رژﻤ ﭘﯿﺮﺑﻮوەﻛی ژۆزێ ﺋﺪواردۆ دۆس ﺳﺎﻧﺘﯚس ﺳرﯾﮫﺪاوە .ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﻟﻮاﻧﺪی ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ رﮕﺎی ''ﻛﻮدورۆ'' وە دەردەﺑن ،ﺋو ﺟﯚرە ﻣﯚﺳﯿﻘﺎﯾی ﺑم دواﯾﯿ ﻧك ھر ﺑ وﺗﺪا ﺑﻜﻮ ﻟ دەرەوەی ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟ ﺑوﺑﻮوﻧوەداﯾ.
ﺋﺎﻻن ﭬﯿﻜﯽ *
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس .ﺋم وﺗﺎرە ﭘﺸـــﺘﺮ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی ﻟ ھﻓﺘﻧﺎﻣی )زە ﻧﯾﺸﻦ( ﻟ ﻧﯿﻮﯾﯚرك، ﻟ رۆژی 7ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2012ﺑوﻛﺮاوەﺗوە. وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1وﺗﺎرەﻛی روﻧ ﭬﺮﻣﯚن ﺑﺨﻮﻨوە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ "ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟ دژی ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت و وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی ،1967ﺋرﺷﯿﭭﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ. ) (2ﺑﯚ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﯽ ﺋم وﺗﺎرە ﺳـــﻮودﻜﯽ زۆرم ﻟو زاﻧﯿﺎرﯾﺎﻧ وەرﮔﺮﺗﻮوە ﻛـــ رۆدرﯾﻚ ﺑﺮەﯾﺘﻮەﯾﺖ، ﺑﺎﯿﯚزی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻟ ﻣﯚﺳﻜﯚ ﻟ 1988 ﺗﺎ 1992ﻟ ﻛﺘﺒﻛی ﺧﯚﯾﺪا ﺑوی ﻛﺮدووﻧﺗوە ،ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ )ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﯽ :رووﺳﻛﺎن ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ،(1989 – 1979 ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﺋﯚﻛﺴﻔﯚرد ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﺘﯽ ﭘﺮﺲ، ﻟﻧﺪەن .2011 ،ھروەھﺎ ﻟ زاﻧﯿﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﮔﺎردﯾن ﺟﯚﻧﺎﺗﺎن ﺳﺘﯿﻞ ﻛ ﻟ ﻛﺘﺒﻛی ﺧﯚﯾﺪا ﺑوی ﻛﺮدووﻧﺗوە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ "ﺧﻮەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن :ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﺟﻧﮓ ﺧﻮی ﻟﯿـــ ،"ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﭘﯚرﺗﯚﺑﻠﯚ ﺑﻮﻛﺲ ،ﻟﻧﺪەن .2012 ،ﻟﻧﺎو وﺗﺎرەﻛﻣﺎﻧﺪا ﻛ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﻧﺎوی ﺋو دوو ﻛﺳ دەﻛﯾﻦ ،ﺳرﭼﺎوەی ﻗﺴﻛﺎﻧﯿﺎن ﺋو دوو ﻛﺘﺒﯾ. ) (3وﺗﺎرەﻛی ھردوو ﻧﻮوﺳر ژان -ﺋﺎﻟن روەﻧﺴﺎر و ﻛﻠﯚد ﺳﻮﻻر ﺑﺨﻮﻨوە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ "ﯾﻛﻣﯿﻦ ھﻧﮕﺎوەﻛﺎﻧﯽ ﺳﯚﺳـــﯿﺎﻟﯿﺰم ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎﻧﺪا" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی .1979 )" (٤ﭘﺮﺴـــﺘﺮۆﯾﻜﺎ" وﺷﯾﻛﯽ رووﺳـــﯿ ﻛ واﺗﺎی )ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوە( دەﮔﯾﻧﺖ ،ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﻛﯚﻣﻚ رﯾﻔﯚرم ﻛ ﮔﯚرﺑﺎﭼﭫ دەﺳـــﺘﯽ ﭘﻜﺮد" .ﮔﻼﺳﻨﯚﺳﺖ" ﺋوﯾﺶ وﺷﯾﻛﯽ رووﺳﯿ ﻛ واﺗﺎی )رووﻧﯽ( ﯾﺎن ﺷﻓﺎﻓﯿت دەﮔﯾﻧﺖ ،ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ دەرﺑﯾﻦ و ﺋﺎزادﯾﯽ زاﻧﯿﺎری ﻛ ﻟ ھﻣﺎن ﺳردەﻣﯽ ﭘﺮۆﺳی ﭘﺮﺴﺘﺮۆﯾﻜﺎدا ﭘﺳﻧﺪﻛﺮا و ﭘﯾەوﻛﺮا. ) (5ﺋﺎرﺗﻤﯽ ﻛﺎﻟﯿﻨﯚﭬﺴﻜﯽ ،ﻣﺎﺌﺎواﯾﯿﻛﯽ دوور و درﮋ :ﭘﺎﺷﻛﺸی ﺳﯚﭬﯿت ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ھﺎرﭬﺎرد ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﺘﯽ ﭘﺮﺲ ،ﻛﺎﻣﺒﺮﯾﺞ.2011 ، )" (6ﺗﻣﻧ درﮋەﻛی ھﯚﻣﯚ ﺳﯚﭬﯿﺘﯿﻜﻮس )ﻣﺮۆﭬﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯽ(" ،ﮔﯚﭬﺎری ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻣﯿﺴﺖ ،ﻟﻧﺪەن، 10ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی .2011 ) (7وﺗﺎرەﻛی ﺳـــﻠﯿﮓ ﺋﺲ ھﺎرﯾﺴـــﻦ ﺑﺨﻮﻨوە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ "ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن دووﭼﺎری ﭘﺎرﭼ ﭘﺎرﭼﯾﯿﻛﯽ درﮋﺧﺎﯾن دﺖ" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی .1992
ﻣﻮزﯾﻜﮋەﻧﻜﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻﯾﯽ ھرﻛﺎﺗﻚ ﻛ دەﯾوێ ﮔﻮێ ﻟ ﺷﺎرەﻛی ﺑﮕﺮﺖ، ﺑڕﺰ ﺋﺎرﻟﯿﻨــــﺪۆ ﺑﺎرﺑﯾﺘﯚس ،ﺗﻣن 71ﺳــــﺎڵ ﺑ ﭘﻠﯿﻜﺎﻧیﺋﭘﺎرﺗﻤﺎﻧ ﻛﯚﻧﻛﯾﺪا ﻛﺋﺳﺎﻧﺴﯚرەﻛیﻟ ﻣﮋە ﻟﻛﺎرﻛوﺗﻮوە ،دﺘ ﺧﻮارەوە و ﺑ دەم ﭘﯿﺎﺳوە ﺑﻧﺎو ﮔڕەﻛﻛﯾﺪا ﻛ ﻧﺎوی ﻣﺎﯾﺎﻧﮕﺎ -ﯾ ﻟ ﺷــــﺎری ﻟﻮاﻧﺪا ﮔﻮێ ھﺪەﺧﺎت .ﻗرەﺑﺎﻐﯽ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻠﻛﺎن و دەﻧﮕدەﻧﮕﯽ ﻛﺎری ﺋو ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﺎﻧی دروﺳﺘﺪەﻛﺮﻦ، ﻛﯚﻧــــﯽ ﭼﯿﻤﻧﺘﯚﻧﻛﺮاو ،ﺗﺎﻛﺴــــﯽ ﻛﯚﻣڵ ھﮕﺮ، ﻛﺮﻜﺎرە ﭼﯿﻨﯿﻛﺎن ﺷــــﺎﻧﯿﺎن داوەﺗوە و ﺳرﻗﺎﯽ ﻛﺸــــﺎﻧﯽ ﺟﮕرەن ﻟﮔڵ ﮔﻧﺠــــ ﭘﯚرﺗﻮﮔﺎﻟﯿﻛﺎن ﻛ ﻗﯾﺮاﻧــــﯽ ﺋوروﭘﺎ ﺗﻧﮕــــﯽ ﭘﮫﭽﻨﯿﻮن ﺑرەو ﺋو وﺗی ﭘﺸــــﺘﺮ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺰەﯾــــﺎن ﻛﺮدﺑﻮو دﻨوە ) .(1ﭘﺎﯾﺘﺧﺘــــﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻ ،ﻛ ﯾك ﻟﺳــــر ﭼﻮاری داﻧﯿﺸﺘﻮاﻧﯽ وﺗﻛی ﺗﺪا ﻛﯚﺑﻮوەﺗوە ،ﻟ2002 ەوە ﺑ وەﺳﺘﺎن ﻟ ﺟﻮوداﯾ و ﻟ دوای ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚ و ﺳرﺑﺧﯚﺑﻮوﻧﯽ وﺗﻛﺷوە ﻟ 1975 ﺑﻮوە ﻻﻧی ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﺑ وەﺳــــﺘﺎﻧﯽ ﻧــــﻮان ﺑﺰووﺗﻨوەی ﮔﻟﯽ ﺋــــﺎزادی ﺋﻧﮕﯚﻻ ) MPLAﻛ ﻟﻻﯾن ﺳــــﯚﭬﯿت و ﻛﻮوﺑﺎوە ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﯽ دەﻛﺮا( و ﯾﻛﺘﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻ ) UNITAﻛ ﻟﻻﯾن وﻻﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧــــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﺋﻓﺮﯾﻘﺎی ﺑﺎﺷــــﻮورەوە ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی دەﻛﺮﺖ( .ﺑ ھرﺣﺎڵ ،ﺑم دواﯾﯿ ﺑڕﺰ
ﺑﺎرﺑﯾﺘﯚس ﺗﻮوﺷﯽ ﺟﯚرە ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﯾك ﺑﻮوە ،ﺋوەﺗﺎ ﻟ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛﻣﺎﻧــــﺪا ﻟﮔﯽ ﺑﺟﯚرﻚ ھﻤﺎ ﺑﯚ ﺋو ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﯾــــ دەﻛﺎت و دەــــﺖ '' :ژﻧﻚ ﭘﯿﮕﻮﺗﻢ: ھﻣﯿﺸ ھﺎوﺳﯚزی MPLAﺑﻮوم .ﺑم ﺋﻣﺠﺎرەﯾﺎن دەﻧﮕﯽ ﺑﯚ ﻧﺎدەم ،ﺑﺎ ﺑﯚ ﻣﮋوو ﺑﺰاﻧﻦ ﺋﻤ ھﺎوڕای ﺋو ﺳﯿﺎﺳﺗ ﻧﯿﻦ ﻛ ﮔﺮﺗﻮوﯾﺎﻧﺗ ﺑر''. ﺑﺎرﺑﯾﺘﯚس ﺟﮕ ﻟوەی رۆﺷــــﻨﺒﯿﺮﻜﯽ ﻧﺎﺳﺮاوی وﺗﻛﯾــــ ،ﻛﯚﻧ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎری ﺗﯿــــﯚدۆر ﺋدۆرﻧﯚ و ھﺎوﻛﺎت ﺟﻧﮕﺎوەرﻜﯽ دﺮﯾﻨﯽ ﺷڕی ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺑﻮوە .وەﻟ ﺋم ﯾﺎوەرە ﻟ ﻣﮋﯾﻨی MPLAﺧرﯾﻜ ھﻣﺎن ﺑﯿﺮۆﻛی ژﻧ ﺑﺳــــﺎﭼﻮوەﻛی ﻟﻻ ﮔ دەﺑــــﺖ'' :ﺧﺑﺎﺗﻢ ﺑﯚ ﺋــــم رۆژﮔﺎرە ﻧﻛﺮد ،ﺑﻜﻮ ﺑــــﯚ ﺋﻧﮕﯚﻻﯾﻛﯽ دادﭘروەرﺗﺮ" .ﺑم ﺷــــﻮەﯾ ،ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﭘ ﻟ ﺋﺎوەوە ﻟﻧﺎو ﻗﻧﻓﻛﯾﺪا ﻧﻘﻮم ﺑﻮوە و ﺑﯚﻣﺎن دەدوﺖ "ھﺒﺗ ،ﺑم ﻗﺴــــﺎﻧم ﺧرﯾﻜﯽ ﭘﺸــــﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدن ﻧﯿﻢ ﻟ ھﺰری ﺗﯚﻣﺎس ھﯚﺑﺰ ،ﺑﻜﻮ ﺗﻧﮫﺎ ﺟﺧﺖ ﻟو ﺑﯿﺮۆﻛﯾی دەﻛم ﻛ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ دەﺑ داﺑﯿﻨﻜری دادﭘروەرﯾﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﺖ .ﺑم ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳــــﯿ ﻟﻻی ﺋﻤ ھﺸﺘﺎ ﺑﻮوﻧﯽ ﻧﯿﯿ.'' ﺑــــ ﭼﻧﺪ ﻛﺎژﺮﻚ ﭘﺶ ﺋــــوەی ﺋم ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﯾی ﻟﮔﺪا ﺑﻜﯾﻦ ﻟ 27 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎی( ،ﭘﯿﮕﻮﺗﯿﻦ ﺋو ﺑﺷﺪاری ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪاﻧﻜﯽ ﻛﺮدووە ﻛ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋو
13
2012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ 2012
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ــــﻘﺎ وەك ﺋﺎﻣﺮازﻚ ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﺳﺎﺗ ﻟ ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮاﻧﺪا ﻗدەﻏﺑﻮو :ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﭼﻮار ھزار ﺳرﺑﺎزی ﻛﯚن ﻛ ﻟ ﺟﻧﮕﺎوەر و ﭼﻧﺪ ﭘﻠدارﻜﯽ ﺳــــﻮﭘﺎی ﺋﻧﮕﯚﻻ ﻟواﻧــــی ﻟ ﺟﻧﮕﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﻧﻮان 1975و 2002دا ﺟﻧﮕﺎون ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮون و داوای ﭘﺪاﻧــــﯽ ﻣﻮوﭼﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺮد ﻛ ھﺸــــﺘﺎ ﭘﯿﺎن ﻧــــدراوە .ﺑ ﭘﭽواﻧی ﺋﻓﺴــــر و ھﺎوڕێ ﻛﻣﺌﻧﺪاﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ،ﺋم ﺳــــرﺑﺎزاﻧ ﻛ ژﻣﺎرەﯾﺎن ﺑ 40ھزار ﻛس دەﺧﻣﻨﺮﺖ ،ﻟ ھﯿﭻ ﻣﻮوﭼﯾﻛﯽ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ ﺳﻮودﻣﻧﺪ ﻧﯿﻦ .ھﺎوﻛﺎت ھﯿﻮای ﺋو ﭘﺎداﺷــــﺘش دەﺧﻮازن ﻛ 10 ﺳــــﺎڵ ﻟﻣوﺑر
ﺑﯚ ﻛﺳــــﯽ دووەﻣﯽ ﭘﺎرﺗﻛی ﺑ ﺟﺒﮫﺖ ،ﺋو ﻛﺳش ﺑڕﺰ ﻣﺎﻧﻮﻞ ﭬﯿﺴﻧﺖ دەﺑ ﻛ ﯾﻛﻜ ﻟ ﺑرﻮەﺑرە ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧوﺗﯽ ﺳﯚﻧﺎﻧﮕﯚل. ﻟــــ ﭘﺎﯾﺘﺧــــﺪا ،رــــﮋەی ﺑﺷــــﺪارﯾﻜﺮدن ﻟــــ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ 2008ﮔﯾﺸــــﺘ ،87.36% ﺑم ﺋﻣﺠﺎرە ﭘﻨﺎﭼﺖ ﺋم رﮋەﯾ دروﺳﺘﺒﺘوە .ﺋﺎﺷﺘﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﺷش ﺳــــﺎ ﺑﺎﯽ ﺑﺳــــر وﺗﺪا ﻛﺸﺎوە. ﺟﻮﺳﺘﯿﻦ ﭘﺮس ،ﻟﻜﯚر ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﻟﻧﺪەن ﺑﯚ ﻟﻜﯚﯿﻨوەی رۆژھت و ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ) (SOASدەﺖ ''ﺑﯚ رﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﺳرھﺪاﻧوەی راﺑﺮدوو ،ﺋﻧﮕﯚﻟﯿﻛﺎن دەﯾﺎﻧوﺖ ﻟ راﺑﺮدوو ﻧدوــــﻦ'' ) .(2ﺑھرﺣﺎڵ ،ﻟ دوای ﺷــــڕەوە ﻧﺎﭼﺎرن ھﻣﻮو ﺷﺘﻛﺎن ﺳرﻟﻧﻮێ ﺑﻨﯿﺎﺗﺒﻨﻨوە .ﺋﻧﮕﯚﻻ ﭘﺶ ﺳﺎﻧﯽ 1980ﺗﻧﮫﺎ ﺑﻮو ﻟ ﺑراﻣﺒر دوﻧﯿﺎ ،ﻟ ﺑﯿﺮﻛﺮاوەﻛی دوﻧﯿﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣ ،وﺗﻜﯽ ﺧﺎﭘﻮورﻛﺮاو ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ رووﺑﺎری ﻧوﺗﺪا ﻣﻟ دەﻛﺎت .ﺑم وا ﺑرە ﺑرە ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧﻛﺎن رووی ﺗﺪەﻛن و ﺑﺷــــﺪاری ﻟــــ ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوەی دەﻛن. ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی ،2008 MPLAرﮋەی 81.64%ی دەﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎ.
ﺋﻧﮕﯚﻻ ﭘﺶ ﺳﺎﻧﯽ 1980ﺗﻧﮫﺎ ﺑﻮو ﻟ ﺑراﻣﺒر دوﻧﯿﺎ ،ﻟ ﺑﯿﺮﻛﺮاوەﻛی دوﻧﯿﺎی ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣ ،وﺗﻜﯽ ﺧﺎﭘﻮورﻛﺮاو ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ رووﺑﺎری ﻧوﺗﺪا ﻣﻟ دەﻛﺎت .ﺑم وا ﺑرە ﺑرە ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧﻛﺎن رووی ﺗﺪەﻛن و ﺑﺷﺪاری ﻟ ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوەی دەﻛن
)ﻓﯚﺗﯚ (Kalifa Traore :
ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺷــــڕدا ﺣﻜﻮﻣت ﮔﻔﺘﯽ ﭘﺪاﺑﻮون'' .زۆر ﺗﻮوڕەم .ﻟم ﺳــــﺎﺗ ﻧھﺎﻣﺗﯿ ،وەزﯾﺮی ﺟﻧﮕﺎوەرە دﺮﯾﻨﻛﺎن ﺑ ﻛﺎژﺮﻜﯽ دەﺳﺘﯿوە ﺑﻧﺎو ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا ﺧﯚی ﺑﺎدەدات ﻛ ﻧﺮﺧﻛــــی ﭘﻧﺠﺎ ھزار دۆﻻرە. ﺗﻣﺎﺷــــﺎی ﻣﻨﯽ ﺟﻧﮕﺎوەری دﺮﯾﻦ ﺑﻜــــ ''!ﺋﺎ ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑﺎرﺑﯾﺘﯚس ﺑ ﺗﻮوڕەﯾﯿوە دەدوﺖ. ﺳــــرﺑﺎزە ﻛﯚﻧﻛﺎن ،ﻟ ﻧﻮﯾﺸــــﯿﺎﻧﺪا ﻛﯚﻣﻚ ﺟﻧــــﮕﺎوەری ،Unitaﻛــــ ﻟــــ ﺳــــﺎﯽ 1992ەوە ﮔڕﻨﺪراوﻧﺗوە ﻧﻮ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺳــــﻮﭘﺎی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ، ﻟوەﺗی ﮔڕاوﻧﺗوە ﺳرﻗﺎﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻦ ﻟ ﻧﺎو ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﺪا و ھڕەﺷــــی رﮕﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧﯽ ھﺒﮋاردﻧــــ ﮔﺸــــﺘﯿﻛﺎن دەﻛن ،واﺗ ﺳــــﯿﻣﯿﻦ ھﺒﮋاردن ﻟــــ دوای ﺳــــرﺑﺧﯚﯾﯽ وﺗﻛوە .ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ھﻣﻮارﻛﺮدﻧﯽ ﻣﺎدەﯾﻛﯽ دەﺳﺘﻮور ﻟﺳﺎﯽ ،2010ﺋوەی دەﺑﺘ ﺳــــرۆك ﻛﯚﻣﺎر و ﺳــــرۆك وەزﯾﺮ دەﺑﺖ ﺳــــرۆﻛﯽ ﻟﯿﺴﺘﯽ ﺋو ﭘﺎرﺗ ﺑﺖ ﻛ زۆرﺗﺮﯾﻦ دەﻧﮓ ﺑ دەﺳﺘﺪﻨ .ﻟم ﺳﯚﻧﮕﯾﺷوە، ﭘﺸﺒﯿﻨﯽ ﺳــــرﻟﻧﻮێ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ MPLAدەﻛﺮﺖ ﻟ ﺑراﻣﺒر .Unitaﻛواﺗ ،ﺳرۆك ژۆزێ ﺋﺪاوردۆ دۆس ﺳﺎﻧﺘﯚﺳــــﯽ ﺗﻣن 69ﺳــــﺎڵ ،ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 1979وە ﻟ دەﺳﺗﺪاﯾ ،ﺑ ھﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎﻧﻚ ﻟﺳر ﻛﻮرﺳﯿﻛی دەﻣﻨﺘوە .ﻟواﻧﺷ ﻟ دوای ﺧﯚی
ﺑم ﻛﻣﻚ دوای ﮔﯾﺸﺘﻨﯽ ﺑ دەﺳت ﺳﺎﻣﻨﺎﻛﺘﺮﯾﻦ ﻗﯾﺮاﻧــــﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻧﻮدەوﺗﯽ وەك ﺑﺎھﯚز ﺑﺳــــر وﺗﻛﯾــــﺪا دا .ﭘﺮۆژەﻛﺎﻧــــﯽ ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوە روو ﻟ وەﺳﺘﺎن دەﻛن ﺑ ﺷﻮەﯾك ﺗﺮس و ﻟرزﻜﯽ زۆری ﻻی وەﺑرھﻨرە ﺑﯿﺎﻧﯿﻛﺎن دروﺳــــﺘﻜﺮدووە .ﺟﮕ ﻟﻣــــ ،دراوی وﺗﻛ ،ﻛﻮاﻧــــﺰا ﺑ رﮋەی 25%ﻟ ﺑراﻣﺒر دۆﻻردا داﺷﻜﺎوە .ھرﭼﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﺸ ﻛ ﻟ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﺪا ﻛﺎردەﻛن و ﺋﻣۆ ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ﻛرﺗ ،ﺑ ﭼﺎوی ﺧﯚﯾﺎن دەﺑﯿﻨﻦ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺋو ﻗﯿﺴﺘی ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ﭘﯿﺎﻧﺪەدان ﺑﯚ ﻛﯾﻨﯽ ﺧﺎﻧﻮو ﻟ6% ەوە ﺑﯚ 25%ﺑــــرز دەﻛﺎﺗوە و ﺑﻣش ﺧوی ﭼﻮوﻧ ﻧﻮ ﮔڕەﻛﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﻮوری ﺗﺎﻻﺗﯚﻧﺎ ﻛ دەوﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺗﺪا دەژﯾــــﻦ ،ﻟ دەﺳــــﺖ دەدەن .ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﻧﺠﯽ دﯾﻜش ﻛ ﻟﺮە و ﻟوێ ﭘﺮۆژەی ﺑﭽﻮوك ﺑﭽﻮوﻛﯿﺎن ﺧﺴــــﺘﻮوەﺗ ﺳــــرﭘ ،ﺑ ﭼﺎوی ﺧﯚﯾﺎن وردە وردە داڕﻣﺎن و ﺋﯿﻔﻼﺳﺒﻮوﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﺑﯿﻨﻦ. ﻟﺳــــﺎﯽ 2009وﺗﻛ دوﭼﺎری ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﻮو ،ﺑم ﺋﻣﺠﺎرەﯾﺎن ﻛﺎرەﺳﺎﺗﻛ ﺳﯿﺎﺳﯿ: ﺑــــ ﭘﭽواﻧــــی ﺋــــو ﺑﯾــــﺎر و ﮔﻔﺘــــی دراﺑﻮو، ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯿﯽ وت ﻟﻧﺎﻛﺎو ﺑﯚ ﺳ ﺳــــﺎﯽ دﯾﻜ درﮋﻛﺮاﻧوە'' .ﻟم ﺳﺎﺗوە ،ﺑ ﺑوای ﯾﻛﻚ ﻟ ﭘﯿﺎواﻧﯽ دەﺳــــت ،ﺟﯚرە داﻛﺸﺎﻧﻚ ﻟ رﯾﺰی ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ MPLAﺳرﯾﮫﺪا .ﺑﯚ ﺋﻣﺎن ،ﺑڕﺰ دۆس ﺳــــﺎﻧﺘﯚس ﺑم ﺑﯾﺎرە ھﯽ ﺳــــﻮوری ﺑزاﻧﺪ. ﮔر ھر ﻟ 2008 ەوە ﺑۆﯾﺸــــﺘﺎﯾ و ﻛﻮرﺳﯿﻛی ﺑﺟﮫﺸــــﺘﺒﺎﯾ ،ﺳــــرﺑرزاﻧ ﺑــــﯚی دەردەﭼﻮو: ﺑﺮاوەﺑﻮو ﻟ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻟﮔڵ Unitaو ﭘﺸەوی ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەی ﺋﺎﺑــــﻮوری وﺗﻛ دەﺑﻮو .ﻟﻮاﻧﺪﯾﻛﺎن ﺟﺎﻣﻛﯾﺎن ﺑ ﻧﯿﻮە ﭘﯾﺶ ﻧدەﺑﯿﻨﯽ ،ﺑم ﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﭘی دەﯾﺒﯿﻨﻦ .ﺑﯚﯾ ﺋﺴﺘﺎ ﺷﺘﻛﺎن ھﻣﻮو ﭘﭽواﻧ ﺑﻮوﻧﺗوە''. ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨ ھرە دەﮔﻤﻧﻛﺎﻧﯿﺪا ﻟﮔڵ رۆژﻧﺎﻣی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ ﻓﺎﯾﻨﻧﺸــــﯿل ﺗﺎﯾﻤﺰ )،(3 ﺑڕﺰ ﭬﻧﺴــــﻧﺖ ﺑﺎس ﻟ ﻧﯿﮕراﻧﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت ﻟ ﺑراﻣﺒر ﺋو ﻛﻟﻨی ﻟ ﻧﻮان ﭼﯿﻨﯽ دەوﺗﺪاران و داﻧﯿﺸــــﺘﻮاﻧﯽ وﺗﻛــــ ﻛ60% ﯾــــﺎن ﮔﻧﺠﻦ ﻟ ﺋﻧﮕﯚﻻی ﭘﯚﺳﺘﻜﯚﻟﯚﻧﯿﺎل ﭘﯾﺪا ﺑﻮوە و ﺑ وەﺳﺘﺎن ﻟ ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﺪاﯾ .ﮔڕەﻛﻛﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳــــﻜﺲ ،واﺗ ﮔڕەﻛ ھژارﻧﺸــــﯿﻨﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑــــری ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ، رەﺷــــﺘﺮﯾﻦ ﭘن ﺑــــ ﺗوﯽ وﺗﻛــــوە ﻛ ﻟ ﻛــــﯚی 187وت ﻟــــ رﯾﺰﺑﻧــــﺪی 148داﯾ ﺑﭘﯽ ﭘﻮداﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﮔﺷﺳــــﻧﺪﻧﯽ ﻣﺮۆﯾــــﯽ'' ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ
ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﮔﺷﺳﻧﺪن ).''(PNUD ﻛﻣــــﯽ ﺋﺎوی ﺧﻮاردﻧوە ،ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻛﺎرەﺑﺎ ،دەﮔﻤﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﮕﺎ ..ﻣﺸــــﺘﻜﻦ ﻟ ﺧرواری ﻧھﺎﻣﺗﯿﻛﺎن. ﺳــــﻮودەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺷــــﺘﯽ ﻟم ﮔڕەﻛﺎﻧ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﻮوﻧﺗ دروﺷــــﻤﯽ رﯾﻜﻼﻣﻜﺮدن و ھرﭼﯽ MPLAﯾﺸ ﺋوە وەك ﻣﯿﺮاﺗﯽ راﺑﺮدوو ﺗﻣﺎﺷﺎ دەﻛن. ﻛﻮدورۆ ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎی ﺋﻧﮕــــﯚﻻی ﻧﻮﯿ ،ﺑ ﻻی ﺑ ﺗﻣﻧﻛﺎﻧوە ﺗﻜﻜ ﻟ ﺋﺎوازە ﺋﻟﯿﻜﺘﺮۆﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﯿﺰۆﻣﺒﺎ و داﻧﺴﯽ ﺳﻣﺒﺎ ،ﺑم ﺑﯚ ﮔﻧﺠﺎن ﯾﻛﻜ ﻟو ﺋﺎﻣﺮازاﻧی ﻟ رﮕﺎﯾوە دەﺷﺖ وزە ﺑ ﺋﻧﺪازەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﭘﺪەرﺑن ) .(4ﻟ ﺑراﯾﯿوە ﻟ ﺳﺘﯚدﯾﯚ ﮔﺮاﻧﺒھﺎﻛﺎﻧﺪا ﭘﺧﺶ دەﻛﺮا ،ﺑم دواﺗﺮ ﻟ ﻧﺎوﺟرﮔی دﯾﺴﻜﯚﺗﻜ ﮔورەﻛﺎن ﻟﺪەدرا .ﺋم ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎﯾ ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳــــﺘﯽ ﺳﺎﻧﯽ 1990ﺳــــرﯾﮫﺪاوە ،ﻟ ﺳروﺑﻧﺪﻜﺪا ﻛ ﮔڕەﻛﻛﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳــــﻜﺲ ﺑﺒﻮوﻧ ﭘﻧﺎﮔ و ﻣﻮﮕی ﺋواﻧی ﻟ ﻣﺎوەی دووەم ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚدا ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺟﺪەھﺸﺖ .ﺑﯚ ﺋو ﻣﻨﺪاﻧی ﻟ ﮔﺘﻮﻛﺎﻧﺪا دەژﯾﻦ )ﮔڕەﻛ ھژارە داﺧﺮاوەﻛﺎن( ،ﻛﻮدورۆ ﺧﺮا ﺧﯚی ﺳــــﭘﺎﻧﺪو ﺑﻮوە ﺟﯚرە ﭘﺸﺘﻮاﻧﯿك ﻛ رﮕی ﻗﻮﺗﺎرﺑﻮون دەﺑﺧﺸﺖ ﻟ ﻧھﺎﻣﺗﯽ و ﺑﺒﺷﺒﻮوﻧﯽ رۆژﮔﺎر و ﻗدەﻏﻛﺮدﻧــــﯽ ھﺎﺗﻮﭼﯚ .ﻛــــﻮدورۆ ﻟ ﻧﺎو رەوەﻧﺪی ﻟﻮﺳــــﯚﻓﯚن ﻟ ﻟﯿﺰﺑﯚن و ﺟﯚھﺎﻧﯿﺴــــﺒﺮﮔﺪا ﺑوﺑﻮوەﺗوە و ﭘﺸــــﺒﻛ ﻟﮔڵ ﻛﯚی ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎ ﺷــــﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ دەﻛﺎت .ﻟ دوﻣﺎھﯽ ﺷڕدا ،ﺋم ﻣﯚﺳﯿﻘﺎﯾ ﺟﯚرە ﻻﺳﺎﯾﯿﻜﺮدﻧوەﯾﻛﯽ ''ﺗﻛﻨﯚ'' ،ﺑم ﻓﯚرﻣ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻛی ﺗﺪا دەﺑﯿﻨﺮا .ھﺎوﻛﺎت ﻣﯚﺳﯿﻘﺎی ''ﻛﻮەﯾﺘﯚ''ی ﺑﺎﺷــــﻮوری ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ و ''رﮕی'''' ،راپ'' و ھروەھﺎ ﻛﻮازا-ﻛﻮازای ﻛﯚﻧﮕﯚﻟﯿﺸــــ .ﻛﻮدورۆ ﺑرە ﺑــــرە وەك دەﻧﮕﯽ ﺑﺪەﻧﮕﻛﺎن ﻟ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﺪا ﺧﯚی ﺳﭘﺎﻧﺪووە. ﺑــــم دواﯾﯿــــ ﺧﺎﻧﻤ ﻣﻮزﯾﻜﻨﺎﺳــــﯽ ﻛــــﻮدورۆ ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪی ﭘﺎرﺗﯽ دەﺳــــﺗﺪار ﺑﻧﺎو ﺷــــﺎرەﻛﺎﻧﺪا دەﺳــــﻮڕاﻧوە ) .(5ﺑﯚ ﺋــــم ﻣﺑﺳــــﺘ دەﺖ'' : ﻟــــ ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﺳــــﯿﺪادﻼ ،ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﻛﯚﻧﺴــــﺮﺗﻜﯽ ھرﺳــــ ﮔﺮووﭘ ھرە ﺑ ﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻛی ﻛﻮدورۆ ﻟ ﻧﺎوﭼی ﻣﻮﺳﻜﺲ ،ﻻﻓﯿﺘﯾﻛﯽ ﻗﺑﺎرە ﮔورە ﻛ وﻨی ﺳــــرۆك دۆس ﺳﺎﻧﺘﯚﺳــــﯽ ﺑ ﺳرەوە ﺑﻮو دەﺑﯿﻨﺮا'' .ھﺎوﻛﺎت دەﺖ رۆﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻛﻮدورۆ ﺗﺎ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳــــﺎﻧﯽ 2000ەﻛﺎن ﻟﻻﯾن دەﺳﺗوە ﻓراﻣﯚﺷﻜﺮاﺑﻮو ،ﺑ ﺷﻮەﯾك ﺋم ﻣﯚﺳﯿﻘﺎﯾی ﺟﮕ ﻟ ژاوەژاو ﺑ ﺷﺘﻜﯽ دی ﻧدەﺑﯿﻨﯽ .ﺑم ﻟﻣودوا وەزارەﺗﯽ رۆﺷﻨﺒﯿﺮی ھوﯽ ﻻواﻧﺪﻧوەی دەدات و ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑرﻓﺮەش ﻟﺳر ھردوو ﻛﻧﺎﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻓرﻣﯽ وﺗﻛ ﺑ ﺑرﻧﺎﻣڕﮋﯾوە ﭘﺧﺸــــﺪەﻛﺮﻦ. ھرﭼﻧــــﺪ ﺑﯚ ﺑﻨﺠﺎﻣﯿﻦ ﻟﻮﺑﺮاڤ ،ﭘﺴــــﭙﯚر ﻟ ﺑﻮاری دﯾﺴــــﻚ-ﺟﯚﻛﯽ '' ،ﺗــــﺎ رادەﯾﻛﯽ ﺑرﭼــــﺎو ﻛﻮدورۆ ﺗﻮاﻧــــﺎی ﺋﻓﺮاﻧﺪن و داھﻨﺎﻧﯽ ﺧــــﯚی ﻟ ﻣﺎوەی 30 ﺳﺎﯽ راﺑﺮدوودا ﻟ دەﺳﺘﺪاوە .ﺑ ﻧﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﻟ دەﺳــــت دواﺟﺎر ﻛﻮدورۆ ﺑﻮوەﺗ ﺧﯚدەرﺧﺴﺘﻦ و دەﺳﺖ ﻟﻣﻼﻧ ﻟﮔﯿﺪا'').(6 ﭘﺪرۆ ﻛﯚﻛﻨﺎو ،ﭘﺴﭙﯚڕﻜﯽ دﯾﻜی ﺑﻮاری دﯾﺴﻚ ﺟﯚﻛــــﯽ و ﺑ رەﮔز ﺋﻧﮕﯚﻟﯽ و ﭘﯚرﺗﻮﮔﺎﻟﯽ ﭘﯿﻮاﯾ''ﻟ ﺋﻧﮕﯚﻻدا ﭘﺎرە رﮕی ﻛﯾﻨﯽ ھﻣﻮو ﺷــــﺘﻜﺖ ﭘــــﺪەدا ،ھﺗﺎ ﺋو ﻣﻮزﯾﻜﻜﺎراﻧــــش ﻛ وەك ﯾﺎﺧﯽ ﻧﺎﺳﺮاون .ھرﭼﻧﺪە ﮔﻧﺠﺎن ﺗﺎ رادەﯾك ﺗﺮﺳﯿﺎن ﻟ ﺳﯿﺴﺘﻣﻛ رەوﯾﻮەﺗوە و ﺑ ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺧرﯾﻜﯽ ﻧﻮاﻧﺪن و دەرﺧﺴــــﺘﻨﯽ ﻧﯿﮕراﻧﯽ و ﻧھﺎﻣﺗﯿﻛﺎﻧﯿﺎﻧﻦ .ﺑم ﺗﺎزە ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ھﺎﺗﻮوە و ھﺰ ﻧﯿﯿ ﺧﻜﻛ ﺑرەو دواوە ﺑﮕڕﻨﺘوە :ﺗﺮس رەوﯾﯿوە'' .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻛ ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا ﺑڕﻮەﺑری ﻛﯚﻣی ﺑﺎﺗﯿﺪاﯾ ،ﺑ ﻣﻮت و ﺑ ﻧﺎوی ﻣﺎرﻛی ﺳﻮﻧﺪوای ﯾﻛم دﯾﺴﻜﯽ ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ '' ﻛﻮدورۆی ھﯚﺷــــﯿﺎر'' ﺗﯚﻣﺎر ﻛﺮد ،ﻛ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﻣﺣﺮوﻣﺒﻮوﻧﯽ ﺑﺷﻚ ﻟ ﮔﻧﺠﺎﻣﯽ ﻟﻮاﻧﺪا دەﻛﺎت :ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧی ﺋﻣۆ ﺑ ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺑﻠﯚﮔﻛﺎﻧوە ﺑﺳﺘﺮاوﻧﺗوە ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﺑ ﺳﻧﺘری ﺋﻧﮕﯚﻻ و ﻣﺎﭙڕی دژە ﮔﻧﺪەﯽ ''ﻣﺎﻛﺎ ﺋﻧﮕﯚﻻ'' ) (7ﻛ ﻟ ﻻﯾن رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس و ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ راﻓﺎﯾﻞ ﻣﺎرﻛﯿﺰ دو ﻣﯚرێ-ﯾوە ﺳرﭘرﺷﺘﯽ دەﻛﺮﺖ. ﭘﺪرۆ ﻛﯚﻛﻨﺎو ﻟ ﻗﺴــــﻛﺎﻧﯽ ﺑردەوام دەﺑﺖ و دەــــﺖ'' :ﺋوە ﭼﯿﯿ وا دەﻛﺎت دوای 10ﺳــــﺎڵ ﻟ وەﺳﺘﺎﻧﯽﺷڕ ،زۆرﯾﻨی ﺧﻜﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻﺑﭘﭽواﻧی ﺋواﻧی ﻟــــ دەرەوەی وت دەژﯾﻦ ﻟ ﻧﺷــــﻮﻧﻤﺎی ﺋﺎﺑﻮورﯾــــﯽ و ﺋﺎوەداﻧﻜﺮدﻧوەی وﺗﻛ ﺳــــﻮودﻣﻧﺪ ﻧﯿﻦ؟ ﺋم ﻣﺎوەﯾ ﺧرﯾﻜﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﺋﺎﮔﯚﺳﺘﯿﻨﮫﯚ ﻧﯿﺘﯚ )ﯾﻛم ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻی ﺳرﺑﺧﯚ(م .ﺧوی ﺋو ﻛــــ ﺑﯿﻨﺎﻛﺮدﻧﯽ وﺗﻜﯽ ﻓﺮەﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﯽ دوور ﻟ ﭼﭘﯚﻛﯽ ﺋﯿﻤﭙﺮﯾﺎﻟﯿــــﺰم ﺑﻮو ،ﻧھﺎﺗدی .ھ ﻧﺑﻮو ﻛﺎﺗﻚ دەﯾﮕﻮت رۆﯾﺸــــﺘﻨﯽ ﭘﯚرﺗﻮﮔﺎﻟﯿﻛﺎن ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑ ﺑھدەردان و ﺗﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺳرﭼﺎوە ﻧوﺗﯿﻛﺎﻧﯽ وت ﻧﺎھﻨﺖ .ﺳــــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺋﻤ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﮔﻮاﺳﺘﻨوە ﻟ ﻛﺎرەﺳﺎﺗوە ﺑرەو ﻛﺎوﻟﺒﻮون''. ﻟ ﻧﻮ ﺋﻟﺒﻮوﻣﻛی ﺑﺎﺗﯿﺪا ،ﺑﺎزۆك )ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﯾﻛــــﻚ ﻟ ﮔﯚراﻧﯿــــﻛﺎن( دەﻧﮕﺪاﻧــــوەی داواﻛﺎری ﺟﻧــــﮕﺎوەرە دﺮﯾﻨﻛﺎﻧ ﻛ ﻟــــ ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ ﻟﻮاﻧﺪا
ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن دەﻛــــﺮد .ﺋم ﮔﯚراﻧﯿــــ ھروەھﺎ ﺑرﺟﺳﺘﻛری ﻛﯚﻣﻚ ﻟﺪواﻧﯽ ﺗﺎﯽ ﮔﻧﺠﻜ، دروﺳــــﺘﺮ ﺳــــرﺑﺎزﻜﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﺳــــﻮﭘﺎی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻﯾــــ .ﻟ دوای ﺋــــوەی ﭘﺎرﭼ ﮔﻮﻟﻠﯾك ﺑر
ﻛﯚﻣ ﺷــــﻮﻨواری ﺧﺮاﭘﯽ ﺗﺪا ﺑﺟﮫﺸــــﺘﻮوە، ھﺸــــﺘﺎ ﺑ ﻻی ﺧﻜوە ''ﺟﺎﻣﻛــــ ﻧﯿﻮەی ﭘە'': ﺋوەﺗﺎ ﺑﺎﺳــــﯽ ﭼﻧﺪﯾــــﻦ ﻛﻠﯿﯚﻣﺗﺮ ﻟــــ رﮕﺎوﺑﺎﻧﯽ ﻗﯿﺮﺗﺎوﻛﺮاو و دروﺳــــﺘﻜﺮدﻧﯽ رﮕﺎی ﺋﺎﺳﻦ دەﻛن ﻛ
ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ھﻣﻮارﻛﺮدﻧﯽ ﻣﺎدەﯾﻛﯽ دەﺳﺘﻮر ﻟ ،2010ﺋوەی دەﺑﺘ ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎر و ﺳرۆك وەزﯾﺮ دەﺑﺖ ﺳرۆﻛﯽ ﻟﯿﺴﺘﯽ ﺋو ﭘﺎرﺗ ﺑﺖ ﻛ زۆرﺗﺮﯾﻦ دەﻧﮕﻛﺎن ﺑ دەﺳﺘﺪﻨ .ﻟم ﺳﯚﻧﮕﯾﺷوە ،ﭘﺸﺒﯿﻨﯽ ﺳرﻟﻧﻮێ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ MPLAدەﻛﺮﺖ ﻟ ﺑراﻣﺒر .Unitaﻛواﺗ، ﺳرۆك ژۆزێ ﺋﺪواردۆ دۆس ﺳﺎﻧﺘﯚﺳﯽ ﺗﻣن 69ﺳﺎڵ ،ﻛ ﻟ ﺳﺎﯽ 1979وە ﻟ دەﺳﺗﺪاﯾ ،ﺑ ھﯿﭻ ﮔﻮﻣﺎﻧﻚ ،ﻟﺳر ﻛﻮرﺳﯿﻛی دەﻣﻨﺘوە ﺳــــری دەﻛوﺖ و ﺑ ھﯚﯾوە ﻛﻣﺌﻧﺪام دەﺑﺖ، ژۆﻧــــﺎس ﺳــــﺎﭬﯿﻤﺒﯽ )داﻣزرﻨــــری Unitaﻛ ﻟ 2002ﻛﯚﭼــــﯽ دواﯾﯽ ﻛﺮد( و دۆس ﺳــــﺎﻧﺘﯚس وەك ﯾك رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە .ﮔﯚراﻧﯿﻛ دواﺟﺎر ﮔڕاﻧوەﯾﻛ ﺑــــﯚ ﺑﺎزوﻛﻛی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ﻛﺎرﻟــــﯚس ﻻﻣﺎرﺗﯿﻦ ،ﻛ ﻛﻣﻚ ﭘﺶ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﻟ ﭘﻨﺎو ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدن ﻟ ﺳــــﻮﭘﺎی ﺋﺎزادی MPLAﻧﻮوﺳــــﯿﺒﻮوی .ﺑ رای ﺋﻣــــﺎدۆ ﺋﺎﻣﯚرﯾﻢ ،ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﻧﮕﯚﻻ رﯾﺘﻤﯚس و رﺒری ﺋﻓﺴــــﺎﻧﯾﯽ ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎی ﻣﯿﻠﻠﯽ ﺋﻧﮕــــﯚﻻ ،ﻟ دوای ﺳــــﺎﻧﯽ 1970-1960وە ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔﺮووﭘﯽ دﯾﻜ ﻟ ژﺮ ﻧﺎوﻧﯿﺸــــﺎﻧﯽ ﻧﮕﯚﻻ ھﺎﺗﻨ ﻣﯾﺪاﻧوە و ﻟ رﮕی ''ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﻜﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧی ﻣﯚﺳــــﯿﻘﺎوە'' ﺧﺑﺎﺗﯿﺎن ﺑﯚ ھﯚﺷــــﯿﺎرﻛﺮدﻧوەی ﺋو ''وﯾﮋداﻧﺎﻧ دەﻛﺮد ﻛ ﻟ ژﺮ ﭼﭘﯚﻛﯽ ﭘﻨﺞ ﺳــــدە ﻟــــ ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺰەﻛﺮدﻧﺪا ﻧﻮوﺳــــﺘﺒﻮون و ﺑواﯾﺎن ﺑ ھﯿﭻ ﻧﻣﺎﺑــــﻮو'' .ﭘﺪرۆ ﻛﯚﻛﻨﺎو ،ﺑ ﺗﯚﻣﺎرﻛﺮدﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾك ﮔﯚراﻧﯽ ﻛﻼﺳﯿﻜﯽ ﺳردەﻣﯽ زﯾﻨﯽ ﻟﺳر ﺋﻟﺒﻮوﻣﻛی ،ﻣﺑﺳﺘﺘﯽ درــــﮋە ﺑ ﺧﺑــــﺎت ﺑــــﺪات .ﻣﺎرﯾﺴــــﺎ ژ .ﻣﯚرﻣﺎن، ﻣﮋووﻧﻮوﺳــــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ و ﭘﺴﭙﯚڕی ﺑﻮاری ﻣﯚﺳﯿﻘﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻ و ﺳﯿﺎﺳت ،دەﺖ ﻟﯾﻛﭽﻮوﻧﻜﯽ ﺑرﭼﺎو ﻟ ﻧﻮان ﮔﯚراﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺷﯚڕش و ﺋﻣﺎﻧی ﺋﺴﺘﺎ ھﯾ ﻛ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی راپ-ﺳﻜﺎﻧﺪێ ﻟ ﻻﯾن ﻛﯚﻛﻨﺎو و ھﻮﻧرﻣﻧﺪی ﺑ ھﺎوﺗﺎ ﻧﺎﺳﺘﯿﯚ ﻣﯚﺳﻜﯿﺘﯚ- وە ﺑرھم دﻦ .ﺑﺎ ﻗﺴــــ ﻟو ﺳــــﺘﻣﺎﻧش ﻧﻛﯾﻦ ﻛ راﺑراﻧﯽ ﻧوەی ﻧﻮێ وەك ﺋواﻧی ﭘﺶ ﺧﯚﯾﺎن ﭼﺷﺘﻮوﯾﺎﻧ. ھﺒﺗــــ ،ﻟ ﻧــــﻮ ﻛﯚﻣی ﺑﺎﺗﯿــــﺪا ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯽ ھن ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﯽ دوژﻣﻨﻜﺎراﻧﯾﺎن ﻟﮔــــڵ دەﺳــــﺗﺪا ھﯾــــ ،وەك ﺳﺎﺳــــﺮدۆت، )م.س.ك( و ﺑــــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿــــﺶ ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻛﻼﺳــــﺘﺎ ،ﻛ ﻧﻮوﺳری ﺑ ﻧﺎوﺑﺎﻧﮓ ژۆزێ ﺋﺪواردۆ ﺋﺎﮔﻮاﻟﻮﺳﺎ ،ﺑم ﺷﻮەﯾ وەﺳﻔﯽ دەﻛﺎت ''ﭘﯿﺎوی ﺧﺑﺎﺗ وەك ھﻣﻮو ﺋواﻧی ﻟم ﺳﺎﺗوەﺧﺘدا ﺧﺑﺎت ﺑﯚ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻟ ﺋﻧﮕﯚﻻ دەﻛن'' .ﻟ ﯾﻛم ﺧﯚﭘﯿﺸــــﺎﻧﺪاﻧوە ﻛ ﻟ ﻻﯾن 400ﻛﺳﻜوە رﻜﺨﺮاﺑﻮو ﻟ دژی ﺑڕﺰ دۆس ﺳــــﺎﻧﺘﯚس ﻟ ﺑھﺎری ،2011ﺑ ھﯿﻮای ﺟﯚﺷﺪان و ﺳــــرھﺪاﻧﯽ ﺑھﺎری ﺋﻧﮕﯚﻻ ،ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻛﻼﺳــــﺘﺎ ﻟ ھﻣﻮو ﮔﺮدﺑﻮوﻧوە و ﭼﺎﻻﻛﯿﻛﺪا ﺋﺎﻣﺎدەﯾ .ﻟ ﻻﯾن ﭘﯚﻟﯿﺴوە ھراﺳﺎﻧﻜﺮاوە ،ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎﻛﺎﻧﯿﺶ ھڕەﺷی ﻟﺪەﻛن و ﻟم ﻣﺎوەﯾﺷﺪا ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻜﺪا ﭘﻻﻣﺎردرا .ﺋوەی ﻟ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ زﯾﺎﺗﺮ ﺋم ﮔﻧﺠ دەﺳــــﺗﯽ ﭘ ﻧﯿﮕران ﻛﺮدووە ،ﺋوەﯾ ﻛ ﻛﻮڕی ﯾﻛﻚ ﻟ ﯾﺎوەرە ﻛﯚﭼﻜﺮدووەﻛﺎﻧﯽ دۆس ﺳﺎﻧﺘﯚﺳﯽ ﺳرۆﻛﯽ دەوﺗ ،ﺋو ﻛﺳی ﻟ ﺳﺎﻧﯽ 1990دا ﺳرۆﻛﯽ داﻣزراوەی ﺋﺪواردۆ دۆس ﺳﺎﻧﺘﯚس ﺑﻮو. ﺑھرﺣﺎڵ ،ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻛﻼﺳﺘﺎ ﺑم ﺷﻮەﯾ ﺑﺎﺳﯽ MPLA دەﻛﺎت ''زۆر رووی ﻣﮋووی ﺋم ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ ﺷﯿﺎوی ﺋوەﯾ ﻟ ﺑﯿﺮﻧﻛﺮﺖ ،ﺑم ﭘﯿﺴــــﯿﻛﯽ زۆرﯾﺸﯽ ﻟ ﻧﺎﺧﯿﺪا ھﮕﺮﺗﻮوە ﻛ ﺗﺎوەﻛﻮ ﺋﺴــــﺘﺎ ﺑ ﺷﺎراوەﯾﯽ ﻣﺎوەﺗوە .ﻧﺎزاﻧﻢ ﻣﮋووﻧﻮوﺳﺎن واﻧﯾﻛﯽ ﻧﮕﺗﯿﭫ ﯾــــﺎن ﭘﯚزەﺗﯿﭭﯽ ﻟــــﻮە ھﺪەﭼﻨﻦ ،ﺑــــم ﺋوەی ﺣﺎﺷﺎھﻨﮔﺮە ﺋوەﯾ : ﺋواﻧی ﻧﻜﯚﯽ ﻟوە دەﻛن ﻛ ﺳردەﻣﯿﺎن ﺑﺳرﭼﻮوە ،ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﯾﺎدەوەرﯾﯿﻛﯽ ﺗﺎڵ و زەرەرﻣﻧﺪ ﻧﯚﺷــــﺪەﻛن ﻟو ﻛﺎﺗی ﺧﻮدی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯾﺎر ﻟﺳر ﺑﺟﮫﺸﺘﻨﯽ دەﺳــــت دەدەن ،ﯾﺎن ﻟ ژﺮ ﻓﺸﺎری ﮔﻟﺪا ﻧﺎﭼﺎر دەﻛﺮﻦ ﻣﻠﯿﺎن ﺑﺸﻜﻨﻦ .ﺋﻣ ﻟ ھﻣﻮو ﭘﯿﺸﯾﻛﺪا ھﯾــــ :ﻓرﻣﻮو ﺗﻣﺎﺷــــﺎی ﯾﺎرﯾﻜراﻧــــﯽ ﺗﯚﭘﯽ ﭘ ﺑﻜ.''! ﺑڕﺰ ﭘﯚﻟﯚ ﻻرا ،ﻛﻮڕی ﻟﻮﺳﯿﯚ ﻻرا ﻛ ﯾﻛﻜ ﻟ ﺑﺎواﻧﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وت ،ﺋﯿﻜﯚﻧﯚﻛﻼﺳﺘﺎ ﺑ ﻛﺳﻜﯽ ''زۆر ﺋﺎزا'' وەﺳــــﻒ دەﻛﺎت ،ﺑــــم ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا دەــــﺖ'' :ﻟﻮاﻧﺪا ﺋﻧﮕﯚﻻ ﻧﯿﯿــــ .''ﭼﻮﻧﻜ ﺋوەﺗﺎ ﻟ ﻧــــﺎوەوەی وت ،واﺗ ﻟ دەرەوەی ﻟﻮاﻧﺪا ،ﻛ ﺷــــڕ
ﮔﻮاﯾــــ ﻟ ﻻﯾﻛوە دوﻧﯿﺎی ﮔﻮﻧﺪﻧﺸــــﯿﻨﯽ ﺑﯾﻛوە ﮔﺮــــﺪاوە و ﻟﻻﯾﻛــــﯽ دﯾﺶ ﺑﻮوەﺗ ﺳــــرﭼﺎوەی 90%ی ﭼﺎﻻﻛﯿﯿــــ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿﻛﺎن .ﭘﯚﻟﯚ ﻟ ﺗﻣﻧﯽ 16ﺳﺎﯿﺪا ﻟ ﺳﺎﯽ 1972ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺷﯚڕﺷوە دەﻛﺎت و ھــــرزووش ﻟ ﺳــــﺎﯽ 1975ﺑدواوە ﺑ ھڕەﻣﯽ ﺳرﺑﺎزﯾﺪا ﺑرە ﺑرە ھﺪەﻛﺸﺖ ﺗﺎ دەﮔﺎﺗ ﺳرۆك ﺋرﻛﺎﻧﯽ ﺳــــﻮﭘﺎی زەﻣﯿﻨﯽ .ﺑم دوای 40 ﺳﺎڵ ﻟ ﺧﺑﺎت و ﺗﻜﯚﺷــــﺎن رووی ﻟ ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ ﻛــــﺮد و دەﺖ'' :ﻧــــوەی ﻧﻮێ دەﯾوــــﺖ راﺑﺮدوو ﻟﺑﯿﺮﺑﻜﺎت ،واﺗ ﺳردەﻣﯽ ﺷڕ و ﺋو ﺟﻧﮕﺎوەراﻧی ﺑرﺟﺳﺘﯾﺎن دەﻛﺮد .وەﻟ ﺑ ﻻی ﻣﻨوە زۆر ﮔﺮﻧﮕ ﺋﺎرەزوو و ﺑﺎﯾﺧﯽ ﻣﮋووی ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻻ دروﺳﺖ ﺑﻜم ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ ﯾﺎدﯾﺎن ﺑﻨﯿﻨوە ﻛ رۆژﮔﺎر و رﮕﺎﯾﻛﯽ ﺳﺧﺘﻤﺎن ﺑﯾﻮە" .ﻧﺎوﺑﺮاو ﺋﻣۆ رﻜﺨری ﻛﯚﻣی ﭼﯿﻮﻜﺎ ﯾ ﻛ ﺑ ﻧﺎوی ﺑﺎوﻛﯿوە ﻧﺎوﻧﺮاوە .ﭘﯚﻟﯚ ﻻرا ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳﺘ ﺳرﻗﺎﯽ ﻛﯚﻛﺮدﻧوەی ﮔواھﯽ ﺋو ﻛﺳﺎﻧﯾ ﻛ ﺑ راﺳﺘوﺧﯚ ﯾﺎن ﻧﺎڕاﺳﺘوﺧﯚ رۆﯿﺎن ﻟ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وﺗﺪا ھﺑﻮوە و ﻟم ﺳﯚﻧﮕﯾﺷوە دەــــﺖ ''ﺋﻣ ﺑدەر ﻟ رای ﺳﯿﺎﺳــــﯽ و ﻧﺗوەﯾﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯽ'' ﻛﺳــــﻛﺎن دەﻛم .ﺑﯾﺎر واﯾ ﺋم ﭘﺮۆژە ﺑرﻓﺮەﯾ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ 2015دا دواﯾﯽ ﺑﺖ ،واﺗ ﻟ40 ﺳﺎﻮەﮔڕی ﺳرﺑﺧﯚی وﺗﺪا ).(8 ﻟ ﺑرەﺑﯾﺎﻧﯽ 11ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی ،1975ﻣﺎﻧﻮﻞ روی ،ﮔورە ﻧﻮوﺳــــر ﺑ دەﺳﺘﻜﯽ ﺑﻮﺗﻚ ﺷراﺑﯽ ھﮕﺮﺗﺒﻮو و ﺑ دەم ﻣﯚﺳﯿﻘﺎی روی ﻣﯿﻨﮕﺎس-ەوە ،ﻟ ﺗﻣﻧﯽ 34ﺳﺎﯿﺪا ،ﯾﻛم ﺳﺮوودی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑ دەﺳﺘﯽ ﺧﯚی دەﻧﻮوﺳﺘوە و ھر ﺋو رۆژە ﺋﺎوازی ﺑﯚ دادەﻧ و ﺋﻮارەش ﻟو ﻛﺎﺗی ﺋﺎی ﻧﻮﯽ ﺋﻧﮕﯚﻻ ھﺪەﻛﺮﺖ و دەﺷﻛﺘوە ،دەﯾﮋەﻧﺖ. ﺑڕﺰ ﻣﺎﻧﻮﻞ ﺑم ﺷﻮەﯾ دﺘ دوان و ﭘﺮﺳﯿﺎرﻛﺮدن: ''دەﺑﻮو ﺷﯚڕش دەﺳــــﺘﭙﺒﻜﯾﻦ ،ﺑ ھﺰی ﮔل'' و ﺑ دﻨﯿﺎﯾﯿوە ﻟ رﮕی ''ﭘﯿﺎوی ﻧﻮﻮە'' .ﭘﺘﻮاﻧﯿﯿ ''ﻛﺎﺗﯽ ﺋوە ھﺎﺗﻮوە ﺳــــﺮوودﻜﯽ ﻧﻮﯽ ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻨﻮوﺳﯿﻨوە؟ ﺑم ﺑ ﺗرز و ﺋﺎوازی ﻛﻮدورۆوە؟
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس وەرﮔاﻧﯽ :ھردی ﻣﺪ
ژﺪەر و ﭘرواﺰەﻛﺎن .1ﺑواﻧ :ﺋﯚﮔﻮﺳـــﺘﺎ ﻛﻮﻧﺸـــﯿﮕﻠﯿﺎ'' ،ﺋﻧﮕﯚﻻ ﺑ ھﺎواری ﭘﯚرﺗﻮﮔﺎﻟﯿﺎوە دەﭼﺖ'' ،رۆژﻧﺎﻣی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎی( .2012 '' .2ﺋﻧﮕـــﯚﻻ 10 ،ﺳـــﺎڵ ﻟ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ ﺑـــم ﺑ چ ﻧﺮﺧـــﻚ'' ،دەﻧﮕﻮﺑﺎﺳـــﯽ BBC، 4ی ﻧﯿﺴـــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی www.bbc.co.uk :2012 '' .3ﺋﻧﮕﯚﻻی ﭬﯿﺴـــﻧﺖ ﻣﺗﺮﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﮔﻧﺪەﯽ رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە'' ،ﻓﺎﯾﻨﻧﺸﯿل ﺗﺎﯾﻤﺰ ،ﻟﻧﺪەن14 ،ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮﻻی( .2012 .4ﺑواﻧ :ژۆن ﻛﺮﯾﺴـــﺘﯚف ﺳﺮﭬﺎن'' ،ﺋﻧﮕﯚﻻ: ﻛﻮدورۆ ھﯚﺷـــﯿﺎری ﭼﯿﻨﺎﯾﺗﯽ زﯾﻨﺪوو دەﻛﺎﺗوە''، ﺋﯿﻜﯚ ﺋﻓﺮﯾﻖ25 ،ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤر(ی :2008 http://blog.mondediplo.net .5ﺳﺘﻔﺎﻧﯽﺋﻟﯿﺶوﻧﺎدﯾﻦﺳﯾﮕﯿﺮت''،ﺋﻧﮕﯚﻟﯿﻛﺎن دﻨوە ﺳـــر ﻛﻮدورۆ'' ،ﻧﯚرﯾن 6 ،ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮﻻی(ی http://norient.com ،2011 www.akwabamusic.com .6 http://makaangolas.org .7 http://projectorilhos.com .8
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012- 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
14 )ﻓﯚﺗﯚ (beppegrillo.it :
ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ :ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە و ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺰم راﻓﺎﺋﻠ ﻻوداﻧﯽ * ﭘﺎرﺗـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە-ی ﺋﯿﺘﺎﻟـــﯽ )ﻣﯚﭬﻤﻨﺘﯚ ﭼﯿﻨﻜﻮێ ﺳـــﺘﻠﻠ (ﻟ ھﺒﮋاردﻧـــ ﺷـــﺎرەواﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﮕـــﯽ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی راﺑﺮدووی ﺷﺎری ﭘﺎرﻣﺎ ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎ .ﺷﺎری ﭘﺎرﻣﺎ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ ﻛﺎرﮔ و ﺳﺎزﮔ ﺧﯚراﻛﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ و ھروەھﺎ ﺑﻨﻜی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﮔورە ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻓﺮەﻧﺗوەﯾﯽ وەك ﭘﺎرﻣﺎﻻت و ﺑﺎرﯾﻼ-ﯾ .دوای ﺋم ﺳرﻛوﺗﻨ، ﺋو ﭘﺎرﺗ ﺳـــﻟﻤﺎﻧﺪی ﻛـــ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﺟ ﭘﯽ ﺧﯚی ﻟﺳر ﺷﺎﻧﯚی ﺳﯿﺎﺳﯿﯽ ﺋﯿﺘﺎﯿﺎدا ﺑﻜﺎﺗوە. ﭘﺎرﺗـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە ﻛ ﺗﻣﻧﯽ ﺗﻧﮫﺎ دوو ﺳـــﺎ ،ﻟﻻﯾن ﺋﻛﺘری ﻛﯚﻣﯿﺪی ﺋﯿﺘﺎﯿوە ﺟﻮزﭙ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ داﻣزراوە. ﺟﻮزﭙـــ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺑـــ " ﺑﭙـــ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ" ش ﻧﺎﺳﺮاوە و رۆژﻧﺎﻣی ﻓﺎﯾﻨﻧﺸﯿڵ ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻧﺎوی ﻧﺎوە "ﺟﯿﻤﯿﻨـــﯽ ﻛﺮﯾﻜﺘﯽ ﺋﯿﺘﺎـــﯽ ) ،"(1ﻛ ﻛﺎراﻛﺘرﻜـــﯽ ﻓﯿﻠﻤﯽ ﻛﺎرﺗﯚﻧﯿ .ﺋم ﭘﺎرﺗ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗﯽ ﻟ ﺳ ﺷﺎردا ﺳرﺑﻜوﺖ و ﺑﺒﺘـــ ﺧﺎوەﻧﯽ 250ﻧﻮﻨـــر ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧـــﯽ ﺷـــﺎرەواﻧﯽ و ھرﻤﯿﺪا .ﺋﮔر ھﻣﺎن رﮋەی ﻟ ھﺒﮋاردﻧ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﺒﺮداﯾﺗـــوە )ﻛـــ دەﻛﺎﺗـــ ،(%18 ﺋـــوا دەﺑـــﻮوە دووەم ھـــﺰی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯽ وت و ﺷـــﺎﻧﯽ ﻟ ﺷـــﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﮔﻟﯽ ﺋﺎزادی دەدا – ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ دۆﺧﻜـــﯽ ﺧﺮاﭘﺪاﯾ ،-واﺗ ﺣﯿﺰﺑﻛی ﺳرۆك وەزﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺸﻮو ﺳﯿﻠﭭﯿﯚ ﺑﺮﻟﻮﺳـــﻜﯚﻧﯽ ) .(2ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە ﻛ ﺑردەوام ﻟﻻﯾن ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧوە ﺑ "ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺰم" و ﺑ" رەﻓﺘﺎری ﺋﻧﺘﯽ ﭘﯚﻟﯿﺘﯿﻚ" ﺗﯚﻣﺗﺒـــﺎر دەﻛﺮـــﺖ ،ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗـــﯽ ﻟ ﯾك ﻛﺎﺗـــﺪا ھم ﻟﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ و ھﻣﯿﺶ ﻟ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﺎوﺧﯚﯾﯿﺪا ﺷـــﻮﻨﯽ ﺧﯚی ﺑﻜﺎﺗوە و ﺋﺳـــﺘﺮەﻛی رووی ﻟ ھﻜﺸـــﺎن ﺑﺖ .ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮەی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﭘﯿﺮات )ﭼﺗﮔری(
ﻟـــ ﺋﻤﺎﻧﯿﺎ و ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ) ﺋﺎھﻧﮕﯽ ﭼـــﺎ( ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ﭘﺎرﺗـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮەش ﺑﺎﻧﮕﺷ ﺑﯚ ﭼﻧﺪ ﺷﺘﻚ دەﻛﺎت وەﻛﻮ ﺑﺷﺪارﯾﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺑﻨﺎﻏﯾﯽ و ﺗﭙڕاﻧﺪﻧﯽ دوواﻧﯾـــﯽ ﭼـــپ و راﺳـــﺖ و ھروەھـــﺎ دەﺳـــﺘﺒردان ﻟـــ ﺣﯿﺰﺑـــ ﺗﻗﻠﯿﺪﯾﻛﺎن ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﺑ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﮔﻧﺪەڵ ﻟ ﻗم دەدرﻦ.
ﺳﯿﺎﺳت ﻟ ﺟوھردا ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺑڕﻮەﺑﺮدن و ﭘﯿﺎدەﻛﺮدﻧﯽ ھﻮﻧری ﺑﻼﯾﻧﯽ و ﺑﺎﺑﺗﯿﺎﻧ ﻛ ﺑ دﺴﯚزی و ژﯾﺮاﻧ و ھﺳﺘﻜﯽ ﺑرزەوە ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺮﺖ ﺟﺎ ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺑﺰووﺗﻨوەﻛﺎﻧﯽ وەﻛﻮ: ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﺟﯿﺮۆﺗﯚﻧﺪی ﻛـــ دەرھﻨری ﺋﯿﺘﺎﯽ ﻧﺎﻧﯽ ﻣﯚرﺘﯽ ﺳرﭘرﺷـــﺘﯽ دەﻛﺮد، ﺑﺰووﺗﻨـــوەی " ﺋﯿﺘﺎﯿﺎی ﺑھـــﺎﻛﺎن" ) (3ﻛ ﺋﻧﺘﯚﻧﯿﯚ دی ﭘﯿﺘﺮۆ -ی دادوەری ﭘﺸـــﻮوی ھﻤﺗﯽ دژی ﮔﻧﺪەﯽ ﻛ ﺑﻧﺎوی ھﻤﺗﯽ "دەﺳـــﺘ ﭘﺎﻛﻛﺎن" ﻧﺎﺳـــﺮا ﺑـــﻮو ،ھروەھﺎ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﮔﻟﯽ رەﻧﮓ وەﻧوﺷـــﯾﯽ )ﻛ ﮔﺸﺖ رەﻧﮕﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە( ،ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮەش ﺧﺑﺎت ﻟ دژی ﮔﻧﺪەﯽ ﻛﺮدووەﺗ ﺑﻨﺎﻏ ﺑﯚ ﺗﻜﯚﺷﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺧﯚی .ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺋم دروﺷﻤﺎﻧ وای ﻛﺮدووە ﻛ ﺣﯿﺰﺑﻛی ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺳرﻛﺗﻮو ﺑﺖ ﻧك دروﺷـــﻤﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻛـــ ﺑـــﯚ ژﯾﻨﮕﭘﺎرﺰی ھﯿﮕﺮﺗـــﻮون وەك:
ﺣﻜﻮﻣﯽ ﻟﺑرﺋوەی ﺳرﻛﺮدە و ﺑرﭘﺮﺳﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ ﺑـــ" دز" ﻟ ﻗﻣﺪاﺑﻮو ،ﺑﯚﯾ روو ﻟ دوﻧﯿﺎی ﺷﺎﻧﯚﮔری دەﻛﺎت و ﭘﯿﺸـــﯾﻛﯽ ﻧﻮێ دەﺳـــﺘﭙﺪەﻛﺎت. ﺑﯚ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ 20 ﺳـــﺎڵ دەﭼﺖ ﻟڕﯽ رەﺧﻨ ﺗﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯿـــوە ﻟ ﻛﯾـــﻦ و ﺑﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒـــت ﺗﻮاﻧﯿﻮﯾﺗـــﯽ ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ زۆر ﺑﯚ ﺧﯚی راﺑﻜﺸـــﺖ ﻟ ﻧﻮ ﺷﺎﻧﯚﻛﺎن و ﺳـــﺎﻟﯚﻧﻛﺎﻧﯽ وەرزش و ﯾﺎرﯾﮕﻛﺎن ،ﺋوﯾﺶ زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ﺳﺎﯾی ﺷـــﺎﻧﯚﮔرﯾ ﻛﯚﻣﯿﺪﯾﻛﺎﻧﯽ. ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑـــ ھﺎﺗﻨﯽ ﺗﻛﻨﯚﻟﯚژﯾـــﺎی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ دەرﻓﺗﻜﯽ زﯾﻨﯽ ﺑﯚ رەﺧﺴﺎ ﺗﺎ ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﭽﺘ ﻧـــﺎخ و دڵ و دەرووﻧﯽ ﺟﻣﺎوەر ،ﺋو ﺟﻣﺎوەرەی ﻛ ﺋـــم ﺋﻛﺘرە دەﺖ ﮔﻮاﯾ ﺑـــﺎس ﻟ دەردەدڵ و ﺋﺶ و ﺋﺎزار و ھروەھﺎ
"ﺋـــﺎو ،دەوروﺑـــر ،ھﯚﯾﻛﺎﻧﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە، ﭘﻜوەﺑﺳـــﺘﻦ ،ﮔﺷـــﻛﺮدن" – واﺗ ھر ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮەﻛی .ﻟﺳـــر ﺳـــﺎﯾﺘﻛﯾﺪا ﻛ ﺑﺎس ﻟ ﻧﺎﺳـــﺎﻧﺪﻧﯽ ﯾﻛـــﻚ ﻟ ﻛﯚﻣﯿﺘ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ دەﻛﺎت ،ﻧﻮوﺳـــﺮاوە :ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە "ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ ﺷـــﻠ "و " ﻛﯚﻣﯾﻛﯽ ﺋﺎزادی ھﺎووﺗﯿﺎﻧ" ﻛ ھﯿﭻ ھﯾﻜﻟﻜـــﯽ ھﯿﺮارﻛﯽ )ھرەﻣﯽ( و ھﯿـــﭻ ﺑش ﯾﺎن ﻛﺎرﺗﻜﯽ ﺑﯚ ﺋﻧﺪاﻣﺘﯽ ﻧﯿﯿ، "ﺋوەی ھﯾﺗـــﯽ وەك ﺗﺎﻛ ﻣرﺟع ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﺑﻠﯚﮔﯽ ﺑﭙﮕﺮﯾﻠﻠﯚ دۆت ﺋﯿﺖ". ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧـــﯽ ﭘﺎرﺗـــﯽ ﭘﻨـــﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە ھﻣﺟﯚرن :ﺟﯚرﻜﯿـــﺎن ﺋواﻧی ﻛ ﺗﺎزەن ﻟﻧﺎو ﺳﯿﺎﺳـــﺗﺪا و زۆرﺑﺷﯿﺎن ھﮕﺮی ھﯿﭻ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾك ﻧﯿﻦ .ﺋو ﭼﺎﻻﻛ ﭼﭘەواﻧی ﻛ ﻟـــ ﺣﯿﺰﺑﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﺌﻮﻣﺪ ﺑﻮون .ﺗﻧﺎﻧت ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ ﭘﺸﻮوی راﺳﺘﯽ ﻧﯿﯚﻓﺎﺷﯿﺴﺖ ﯾﺎن ﭘﯚﺳﺖ ﻓﺎﺷﯿﺴﺘﯿﺸﯿﺎن ﺗﺪاﯾ .ﺋم ﺗﻜﯾی ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ﺋم ﭘﺎﺷـــﺨﺎﻧ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟـــ ھرﻤ ﺑﺰووﺗﻨوەﯾوە و ﻣﯚدﻠ "ﺳـــﻮور"ەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺘﺎﯿـــﺎ ھﺳـــﺘﯿﭙﺪەﻛﺮﺖ وەك ﻟـــ ھرﻤﯽ ﺋﯿﻤﯿﻠﯿـــﺎ رۆﻣﺎﻧﯿﺎ ﻛ ﻟوێ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛی ﺟﯿﺎوازﯾﻛﯽ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ ﺳـــرﻛوﺗﻨﻜﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﻟﮔڵ ﺋو زۆرﺑﺎﺷﯽ وەدەﺳﺘﮫﻨﺎوە .ﺑﭙ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺑﻮوەﺗ ﺧﺎﻜـــﯽ ﻛﯚﻛـــرەوەی ﺗـــواوی ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﺎﻧی ﻛ ﺑڕﺰ ﺋـــو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ و ھﻣﻮوﯾـــﺎن ﺑ ﻧﻮﻨری ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺑردەوام رەﺧﻨﯾﺎن راﺳﺘﻗﯿﻨی ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ دادەﻧﻦ و ﺗﺎﻛ دەﻧﮕﯽ ﮔﺸـــﺘﯿﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛﯾ .ﺑﭘـــﯽ ﭘﯾەوی ﻟﺪەﮔﺮﺖ ﻧﺎوﺧـــﯚی ھﻧﺪێ ﻟ ﻛﯚﻣﯿﺘـــ ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺣﯿﺰﺑ ،ﺋﻧﺪاﻣﺎن و ھﺴﻮڕاواﻧﯽ ﺳﺎدەی ﺗﻮوڕەﯾﯿﻛﺎﻧﯿـــﺎن دەﻛﺎت و دەرﯾﺎﻧﺪەﺑـــﺖ، ﺑﺰووﺗﻨوەﻛ ﺑﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﻗﺴـــ ﺟﮕ ﻟﻣش ،ﻣﯿﺪﯾـــﺎ ﮔورەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑﻛﺎردﻨـــﺖ ،ﺋو ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﺎﻧـــی ﻛ زوو زوو ﺑﻜن. ﺋـــم ﻛﯚﻧ ﺋﻛﺘـــرە ﻛﯚﻣﯿﺪﯾـــ ﯾﻛم ﺑﺰار دەﺑﻦ ﻟ ھﺷ و زﺪەڕۆﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺟﺎر ﻟ رﮕﺎی ھﻮﻧری ﺳـــﺎﺗﯿﺮەوە ھﺎﺗ ﻧﺎو ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿ ،ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ،ﺑﺑ ﺳﯿﺎﺳت .ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ﺳﺎﻧﯽ ھﺷﺘﺎﻛﺎﻧﺪا ،ﺋوەی ﺣز ﺑﻜن ،رﻜﻼﻣﯽ ﺑﯚ دەﻛن. ﺋﮔرﭼـــﯽ ﮔﺮﯾﻠﻠـــﯚ ﺧـــﯚی ﺑ ﻛﺳـــﻚ ﻟﯽ ﻗدەﻏ ﻛﺮاﺑﻮو ﺑﺘ ﺳـــر ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ
دادەﻧـــﺖ ﻛ ﭼﺎرەﺳـــری ﺳـــﻮودﺑﺧﺶ و راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﭘﯿ – ﻟـــ ﺑﻮارەﻛﺎﻧﯽ وزەی ﺟﮕﺮەوە و ھﯚﯾﻛﺎﻧﯽ "ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی زﯾﺮەك" و ھﺘـــﺪ ،-ﺑـــم ﻧﺎوەڕۆﻛـــﯽ ﮔﻮﺗﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﻟﻧﺎو ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﺗﯽ ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﻜﺎﺳﯿﯚﻧﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ ﺋوﺗﯚی ﻧﯿﯿ .رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﻜﯽ رۆژﻧﺎﻣی ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻠﯽ ﯾدﯾﻌﻮت ﺋﺣﺮەﻧﻮت، ﻟ ژﻣـــﺎرەی رۆژی 25ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑـــﺮدوودا ،ﻗﺴـــﯾﻛﯽ زۆر ﺟـــﻮان دەﻛﺎت ﻛﺎﺗﻚ دەﺖ" :ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺋﻛﺘرﻜﯽ زۆر ﭼﺎﻛ و ﭼﺎك دەزاﻧﺖ ﺟﻣﺎوەرەﻛی ﺣز ﺑ ﭼﯽ دەﻛﺎت" .دەرﻛوﺗﻨﯽ ﺑردەواﻣﯽ ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﺪا دەرﻓﺗﯽ ﺑﯚ رەﺧﺴـــﺎﻧﺪووە ﺗﺎ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛی ﺑـــ ﺟﻣﺎوەرﻜـــﯽ زۆر ﺑﻨﺎﺳـــﻨ و ﻛﺎر ﻟ ھﺳﺖ و ﻧﺳـــﺘﯿﺎن ﺑﻜﺎت .ﺑڕﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ زوو زوو ﻗﺴـــ ﻟ دژی ھﯚﻣﯚﺳﻜﺴﻮال و ﺑﯿﺎﻧﯿﺎن دەﻛﺎت ،ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﺑ ﻧﯿﻜـــﯚﻻ ﭬﻨﺪۆﻛﻼ، ﺳـــرۆﻛﯽ ھرﻤﯽ ﺋﺎﭘﻮﻟﯿﺎ ﻛ داﻣزرﻨری ﭘﺎرﺗـــﯽ ﭼـــپ و ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژﯾـــﺎ و ﺋﺎزادﯾﯿـــ و ﻛﺳﻜﯽ ھﯚﻣﯚﺳﻜﺴـــﻮاﻟ دەﺖ "ﺑﻮﺳﯚن" ﻛ وﺷـــﯾﻛﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ دﯾﺎﻟﻜﺘﯽ ﺟﻧواﯾﯿ واﺗـــ" ﺣﯿـــﺰ" ،ھروەھﺎ ﮔﻮﺗﺒـــﻮوی ﭘﺪاﻧﯽ وﺗﯿﻨﺎﻣـــی ﺋﯿﺘﺎﯽ ﺑ ﻣﻨﺪاﻧـــﯽ ﺧﺎﻧوادە ﻛﯚﭼﺒـــرەﻛﺎن ﻛ ﻟ ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ ﻟـــ داﯾﻜﺒﻮوﻧ "ﻗﺴﯾﻛﯽ ﻗﯚڕە" .ﺑم دواﯾﯿش ،ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟ ھﻮﺴﺘﻛی ﭘﺎرﺗﯽ "ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮور" ﻛﺮد ﻛ ﻟ دژی "ﺗﻜﭽﻮوﻧﯽ" ژﯾﺎﻧﯽ ﺷواﻧی ھﺎوﯾﻨـــﺎن وەﺳـــﺘﺎﯾوە و ﻧﺎڕەزاﯾـــﯽ دەرﺑی ﭼﻮﻧﻜـــ راﺑﻮاردﻧـــﯽ ﺷـــواﻧ دەﺑﺘ ھﯚی ﺗﻜﺪاﻧﯽ ﺋﺎراﻣﯽ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺧﺎﻧوادەﻛﺎن " ﻟ ھﻣﻮو رووﯾﻛوە". ﺋـــو ﻣﯚدﻠ ﺳﯿﺎﺳـــﯿی ﺑڕـــﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﭘﺸـــﻨﯿﺎزی ﻛﺮدووە زۆر ﻟ ژـــﺮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺑﻛﺳـــﯿﻜﺮدن و زﯾﺎدەڕۆﯾﺎﻧی ﺳـــردەﻣﯽ ﺑﺮﻟﺴـــﻜﯚﻧﯿﺪاﯾ .ﺑم ،ﺋﮔر
15 ﺑﺮﻟﺴـــﻜﯚﻧﯽ ھـــﺰە ﻛﺎرﯾﺰﻣﯿﻛـــی ﺧﯚی ﻟ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدﻧ راﺳﺘوﺧﯚ و ﺑﺟﯚﺷﻛی ﻟ ﭘﺸـــﺒﻛﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧـــوە وەرﮔﺮﺗﺒﺖ، ﺋوا ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە ﺟﯚرە ﺳـــرﻛﺮداﯾﺗﯿﻛﯽ ﺑ ﺳـــرﻛﺮدە ﭘﺸﻨﯿﺎز دەﻛﺎت :ﺋم ﺣﯿﺰﺑ رای ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﯚ ﻻی ﺧﯚی رادەﻛﺸ و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺳرﻛﺮدەﻛی ﻟـــ دەرەوەی ﻛﺎﯾی ھﺒﮋاردﻧﺪا ﻛﺎری ﺧﯚی دەﻛﺎت ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﮔﻮﺗﻨوەی واﻧی ﺋﺧﻼﻗﯽ و ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻜﺮدن ﺑﯚ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ وت ،وەك ﺑـــﯽ ﺧﯚی ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی ﺋﺧﻼق .ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە ﺧﺎﻜـــﯽ ھﺎوﺑﺷـــﯽ دﯾﻜی ھﯾـــ ﻟﮔڵ ﻣﯚدﻠﻛی ﺑﺮﻟﺴﻜﯚﻧﯿﺪا ،ﺋوﯾﺶ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﻣﻮﻜﺪارە ﺑ ﺳﯿﺎﺳـــﺗوە .ﺑم ﻟﺮەﺷـــﺪا، ﺑڕﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺗﻮاﻧﯽ داھﻨﺎﻧﻚ ﺑﻜﺎت )ﻓﯚرﺗﺴﺎ ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ -ﺑﯚ ﭘﺸوە ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ ﻛ ﯾﻛم ﺣﯿﺰب ﺑﻮو ﺑﺮﻟﺴﻜﯚﻧﯽ داﯾﻤزراﻧﺪ( ،ﻟ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛوە ھﻘـــﻮ ﺑـــﻮو ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿـــﺎی ﭘﻮﺑﻠﯿﺘﺎﻟﯿﺎ ،ﺋو ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾی ﻛ ﺑرﭘﺮس ﺑـــﻮو ﻟ ﻛﺎروﺑﺎری رـــﻜﻼم و ﻣﺎرﻛﺘﯿﻨﮕـــﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯽ
ﺑﺳر ﺳ ﻛﻮﭼﻜ ﺗﺎرﯾﻜﮕراﯾﯿﻛی رووﺳﯿﺎ ﭼﯿﻦ -رۆژھﺗﯽ ﻧﺰﯾﻜﺪا ﺳـــرھﺒﺪات ).(4ﺟوھری ﺋو "دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿ دﯾﺠﯿﺘﺎ "ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﯾﻛﺘﺮدﯾﺘﻨﯽ ھﺴﻮڕاواﻧﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛ ﺑ ﺷـــﻮەی ﭬﯿﺮﺗﻮاڵ ﻟ ﻧـــﻮ ﻓﯚروﻣﻛﺎﻧﯽ ﭼﺎت و ﻟوێ ﺑﺎﺳـــﻮﺧﻮاس دەﻛن ﺑﯚ دۆزﯾﻨوەی ﺑﺎﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﭼﺎرەﺳـــر ﺑـــﯚ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧـــﯽ ﺷﺎرەﻛﯾﺎن ﯾﺎن وﺗﻛﯾﺎن .ﺟﮕ ﻟم رەھﻧﺪە ﭬﯿﺮﺗﻮاـــ – ﻛ ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ﺗﻟﭬﯚت )واﺗ دەﻧﮕﺪاﻧﯽ ﺳر ﺗﻟﭬﺰﯾﯚن ﺑ رﮕﺎی ﺗﻟﻓﯚن ﯾﺎن ﻛﻮرﺗـــ ﻧﺎﻣ (ﻣﺎن ﺑ ﺑﯿﺮدﻨﺘوە ﻛ ﻟ ﺑرﻧﺎﻣ ﺗﻟﭬﺰﯾﯚﻧﯽ و ﺗﯚڕە ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘـــﺪا زۆر ﺑـــﺎوە .ﻟـــو ﭘﺮۆﺳـــﺎﻧدا ﺑﺎﯾﺧﺪان ﺑ ﺷـــﺘﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺗﻜـــڵ دەﺑﺖ ﻟﮔڵ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﯽ "ﮔﻮﺗﻨﯽ ﺋوەی ﺑ ﺧﯾﺎﺪا دﺖ" و ھروەھﺎ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﯽ ﮔﻮێ ﻟﮕﯿﺮان- ،ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨـــﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە ﺗﻧﮫـــﺎ ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﯿﺘﻛﺎﻧﯽ ھﺒﮋاردن و دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﯾﺎﻧﯾ ﻛ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە دەﻛن .ﺑم
ﺋو ﺑﺰووﺗﻨواﻧـــدا ﺋوەﯾ ﻛ رﻜﺨﺮاوەﻛی ﺋو "ھﺸـــﺘﺎ رووﺑـــڕووی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﻧﺑﻮوەﺗـــوە" .ﻛﺎﺗـــﻚ ﮔﻮﻤﺎن ﻟ دروﺷـــﻢ و ھﻮﺗﺎﻓﻛﺎﻧـــﯽ دەﺑﺖ وەك "ﺑـــﺎ ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑۆن!" ﻛ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەرە ﺋرﺟﻧﺘﯿﻨﯿﻛﺎن ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2001دا دەﯾﺎﻧﮕﻮﺗوە و ﺋﺴﺘﺎش ﻟﻻﯾـــن "ﺗﻮوڕەﺑـــﻮوان"ەوە دەﮔﻮﺗﺮﺘوە، "دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ھر ﺋﺴﺘﺎ" ﻛ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەراﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯽ ﻟ ﺷﻗﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻣدرﯾـــﺪدا دەﯾﺎﻧﮕﻮﺗوە ،ھﺳـــﺘﺪەﻛﯾﻦ ﻛ ﮔﻧﺪەﺒﻮوﻧﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ وت ﯾﻛم واﺗﺎی واﺗﺎﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿ :ﭘﺎرﺗﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ھﯿﻼك ﺑﻮوﻧـــ و داﺗﭘﯿﻮن – ﺑﻮوﻧﺗ داردەﺳـــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﮕراﯾـــﯽ -و ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻧﻮﻨراﯾﺗﯿﺶ ﺗﻧﮫـــﺎ ﺧﯾﺎﻜﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿ .ﺑ ﭘﭽواﻧی ﺋﻣـــوە ،ﺗﻮوڕەﯾـــﯽ و ﻧﺎڕەزاﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚﯾﯿﻛﺎن ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدﻧﻜﯽ ﺳرﺳـــﺧﺘ ﻟو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﻧك ﻟ دژی .ﺋوان ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤدارە "ﺑ ﺋﺧﻼﻗـــﻛﺎن" ﺋو ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯾﺎن ﮔﻧﺪەڵ ﻛـــﺮدووە و ﺗﻜﺪاوە، ﺋﮔرﻧﺎ ﺳﯿﺴﺘﻣﻛ ھﯿﭻ ﻋﯾﺒﯽ ﻧﯿﯿ.
ﺋم ﺣﯿﺰﺑ رای ﮔﺸﺘﯽ ﺑﯚ ﻻی ﺧﯚی رادەﻛﺸ و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺳرﻛﺮدەﻛی ﻟ دەرەوەی ﻛﺎﯾی ھﺒﮋاردﻧﺪا ﻛﺎری ﺧﯚی دەﻛﺎت ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﮔﻮﺗﻨوەی واﻧی ﺋﺧﻼﻗﯽ و ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻜﺮدن ﺑﯚ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ وت، وەك ﺑﯽ ﺧﯚی ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺋﺧﻼق ﻣﺪﯾﺎﺳـــﺖ .ﺋو ﺣﯿﺰﺑی ﺑﺮﻟﺴﻜﯚﻧﯽ ﯾﻛم ﺟﺎر ﻛ داﻣزرا ،زۆرﺑی ﺋﻧﺪام و ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸﺘﺮ ﻛﺎرﻣﻧﺪ و ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛی ﺧﯚی ﺑﻮون .ھرﭼﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮەﺷـــ ،ﺑـــ رۆﯽ ﺧـــﺎوەن ﺋﯿﻤﺘﯿﺎزی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ھﺪەﺳـــﺘ و ھر ﺧﯚی ﻣﺎف ﯾﺎن رۆڵ دەدات ﺑ ﻛس و ﻻﯾﻧﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ .ﻧﺎوی ﻓرﻣﯽ و ﻟﯚﮔﯚی ﺑﺰووﺗﻨوەﻛ ھﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛـــن ،ﺑم ﻣﺎﻓـــﯽ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯿﺎن دەدرﺘ ھر ﻛﺳـــﻚ ﻛ ﺷﻮﻨﯽ ﺑﻮوەﺗوە ﻟﻧﺎو ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ " ﺑ ﭘﻠ "ﻛ ﻟﺳـــر ﺑﻠﯚﮔﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛـــ ﺑوﻛﺮاوەﺗوە و ﺋﺎرەزووﺷـــﯽ ھﯾ ﻛـــ ﻛﯚﻣﯿﺘی ﻧﺎوﭼﯾـــﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛ ھﺴﻮڕﻨ .ھر ﻛﯚﻣﯿﺘﯾﻛﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛ، ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی رﺴـــﺘﻮراﻧﺘﯽ ﻣﺎﻛﺪۆﻧﺎﺪز، ﻟﻻﯾن ﻛﺳـــﺎﻧﻜﯽ ھﺴـــﻮڕاو و ﭼﺎﻻﻛوە ﺑڕﻮەدەﺑﺮـــﺖ ﻛ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯿﻦ ﻟـــ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯿـــﺎن و ﻛﺎری رﻜﺨﺴـــﺘﻨﺪا .ﺑـــﺎ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯿﺸﯿﺎن ھﺑﺖ ،ﺑم ﺑڕﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ھﯾ دوورﯾﺎن ﺑﺨﺎﺗوە – ﺑ دزی و ﺑ ﺋﺎرەزووی ﺧﯚی -ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋواﻧی ﻛ ﭘﯿﻮاﯾ ﻟ رﺒﺎزی ﺑﺰووﺗﻨوەﻛ ﻻﯾﺎﻧﺪاوە ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑڕﺰ ﭬﺎﻟﻨﺘﯿﻨﯚ ﺗﺎﭬﯚﻻﺗﺴﯽ ،راوﮋﻛﺎری ﺷﺎرەواﻧﯿﯽ ﺷﺎری ﻓﺮارا ﻛ ﻟ رۆژی 5ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی راﺑﺮدوودا ﺑ دوو ﺳـــ رﺳـــﺘی ﺳﺎدە ﻟﺳـــر ﺑﻠﯚﮔﻛی ﺑڕﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﻟﻛﺎر دوورﺧﺮاﯾوە. ﺋـــو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿ ﺑﺷـــﺪارەﻛﯿی ﻛـــ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە ﺑردەوام رﻜﻼﻣﯽ ﺑـــﯚ دەﻛﺎت ﺟﮕ ﻟـــ ﻣﯚدﻠﻜﯽ ﺳـــﺎﺧﺘ و رووﻛﺷـــﯽ ﭬﯿﺮﺗﻮال ھﯿﭽﯽ دﯾﻜـــ ﻧﯿﯿ ،ﺋو ﻣﯚدﻠش ﻟـــ ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﺳـــﯚزدارﯾﯽ ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﺮی ﺟﻮزﭙ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧـــﺪا رەﻧﮕﺪەداﺗـــوە ﻛـــ ﻋﺎﺷـــﻘﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘـــﻦ و ﻛﺎﺗﻜـــﯽ زۆری ﺑـــﯚ ﺗرﺧﺎن ﺧﯚی ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ،ﺋو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ و ﻣﯚدﻠ دەﻛن .ﺑ ﮔﻮﺮەی ﻓﻟﺴﻓﻛی ﺑﺰووﺗﻨوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛی ﺟﯿﺎوازﯾﻛـــﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﭘﻨـــﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە – ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟـــ ﻛﻮرﺗ ﻟﮔـــڵ ﺋـــو ﭘﺎرﺗﯿ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺎﻧی ﻛ ﺑڕﺰ ﻓﯿﻠﻤ" ﭘﻐﻣﺒراﻧ"ﻛﺎﻧـــﯽ ﺑڕﺰ ﮔﯿﺎﻧﺮۆﺑﺮﺗﯚ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ ﺑردەوام رەﺧﻨﯾﺎن ﻟﺪەﮔﺮﺖ ).(5 ﻟﻻﯾﻛـــﯽ دﯾﻜـــوە ،ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﭘﻨﺞ ﻛﺎزاﻟﮕﯿـــﯚ ،ﭘﺴـــﭙﯚڕی ﻛﯚﻣﻮﻧﯿﻜﺎﺳـــﯿﯚن و ھﺎوداﻣزرﻨری " ﭬـــﯽ دەی" )" ﭬﺎﻓﺎﻧﻜﻮﻟﯚ ﺋﺳـــﺘﺮە ﺧﺎﯽ ھﺎوﺑﺷـــﯽ زۆر ﻛﻣﯽ ھﯾ دەی"( واﺗ رۆژی "ﺑـــۆ ﺑ ﻧﻓﺮەت ﺑﯽ" ﻛ – ﺗﻧﮫـــﺎ ﺋـــو ﺧﺎـــ ﻧﺑﺖ ﻛـــ زۆرﺑی ﻟ ﭘﺸﺖ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛوە ﺑﻮو ﻟ ﺋﻧـــﺪام و ﻻﯾﻧﮕﺮەﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺑﻜﺎر ﯾﺎن ﺋﺎﺳـــﺘﯽ وﺗﺪا ،-ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺗﻧﮫﺎ ﺋﺎﻣﺮازﻜﯽ ﺧﺎوەن ﻛﺎری ﻛﺎﺗﯽ و ﻧﯿﻮە-وەﺧﺘﻦ و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻜﺮدن ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ زۆر ﻟوە ﮔورەﺗﺮ دﯾﭙﻠﯚﻣﯿﺸـــﯿﺎن ھﯾ -ﻟﮔڵ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛﺎﻧﯽ و زﯾﺎﺗﺮە :ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ ﻣرﺟﻜﯽ ﺳرەﻛﯿﯽ زۆر "ﺗﻮوڕەﺑـــﻮوان" و ﺑﺰووﺗﻨوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﯚﻛﯿﻮﭘﺎی ﭘﻮﯾﺴـــﺖ و ﺋﺎﺳﯚی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﻛﯽ ﺗﺎزەی وۆڵ ﺳـــﺘﺮﯾﺖ ،ﺑڕـــﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠـــﯚ ھﻣﻮو ﺟﺎرێ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛ دەﺑﺖ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2054دا ،دوای ﺧﯚی وەك ﺑﺷـــﻚ ﻟوان ﻟـــ ﻗم دەدا ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا )ﻟ ﺳـــﺎﯾی و ﮔﻮاﯾـــ ھﻣﺎن ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣی ﺋواﻧﯽ ھﯾ و دەﺳﺘﮕﯾﺸﺘﻨﻜﯽ ﺋﺎزاد ﺑ ﺗﯚڕی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ( ﭘﺸـــﯿﻮاﯾ ﻛ ﺗﺎﻛ ﺟﯿﺎوازﯾك ھﯾﺒ ﻟﮔڵ
2012 2012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ
MONDE MONDE LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
LE
ﻛﻮﺭﺩی
دەوﻣﻧﺪ ،ﻛ ﻟ ﻣﮋوودا ھردەم ﻟ دەﺳﺘﯽ ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿ "ﮔﺮوﭘـــ ھرەوەزﯾ ﺳـــﻮورەﻛﺎن" و ﯾﻛﺘﯽ ﭘﯿﺸﺳﺎزەﻛﺎﻧﺪا ﺑﻮوە .ﺋو ﺳرۆك ﺷﺎرەواﻧﯿ ﺑﺷﺪارەﻛﯿی ﻛ ﺑﯾـــﺎری دا ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧـــﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﻛی ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە ﻟﺳـــر ﺑﻨﭽﯿﻨی CVدﯾﺎری ﺑـــﻜﺎت و ھﯿﭻ ﺑردەوام رﻜﻼﻣﯽ ﺑﯚ دەﻛﺎت ﺣﯿﺴﺎﺑﻚ ﺑﯚ ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﻛﺎت .ﺑم ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻚ ﺗﭙڕی و ھﺸﺘﺎ ﺟﮕ ﻟ ﻣﯚدﻠﻜﯽ ﺳﺎﺧﺘ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯿﺒـــﻮو ھﻣﻮو ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧـــﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻛ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﺑﻜﺎت .ﺟﺎرێ ﻧﺎزاﻧﯿﻦ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا و رووﻛﺷﯽ ﭬﯿﺮﺗﻮال ھﯿﭽﯽ ﺋو ﺋزﻣﻮوﻧ ﺳﯿﺎﺳﯿ ﻟ و ﻓﺮەﺗﻮﺧﻤ ﭼﯽ دﯾﻜ ﻧﯿﯿ .ﺋﻣ ﻣﯚدﻠﻜ ﻟ ﻟﺪەﻛوﺘـــوە .ﺋﺎﯾﺎ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە دەﺑﺘ ﺋﻛﺘرﻜﯽ ﺳرەﻛﯽ ﮔﺮدﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﺳﯚزدارﯾﯽ ﭘﺮۆﺳـــی ﺗﺎزەﻛﺮدﻧوەﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﺎﻧی ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﺪا رەﻧﮕﺪەداﺗوە ﻛ رادﯾﻜﺎﻟـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ ،ھـــر وەك ﻋﺎﺷﻘﯽ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘﻦ و ﻛﺎﺗﻜﯽ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚﯾﯿـــﻛﺎن ﺋﺎواﺗﯽ ﺑـــﯚ دەﺧﻮازن؟ ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺋﺎﯾﺎ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻛ ،ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﺋوەی زۆری ﺑﯚ ﺗرﺧﺎن دەﻛن ﻟﮔـــڵ رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺶ ﺋو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ رووﯾـــﺪا ،ﻗﻮوﺗﯿـــﺪەدات و ﺗﻜـــڵ ﺑ ﺧﯚی دەﻛﺎت؟ ﺋﺎﯾـــﺎ دەﮔﯚڕﺖ ﺑـــﯚ ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ ﻧداوە ﺋم ﺑﯚﭼﻮوﻧﺎﻧ ﺑﺨﺎﺗ ﻧﻮ ﭘۆژەﯾك ﺑﯚ ﺋﯚﺗﯚرﯾﺘﺎر ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﻓﺎﺷﯿﺰﻣﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ، ھﻨﺎﻧ ﻛﺎﯾی ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛﯽ ﺋﻟﺘرﻧﺎﺗﯿﭫ. ﻛ ﻟ ﭼﭘوە ﺳرھﺪەدات و ﺳﯿﺴﺘﻣﻛ رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە و ﺋﯿﻨﺠﺎ دەﺑﺘ ﭘﺎرﺗﯽ دەﺳت، ھر وەك ھﻧﺪﻚ ﻛس وای ﺑﯚ دەﭼﻦ؟ ﺑم ﺷـــﺘﻚ ﻛ ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪا ﻧﯿﯿ و ﻟﯽ دﻨﯿﺎﯾﻦ ﺋﻣﯾ :ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ ﻟﮔڵ دەﺳـــت ﺗﻛﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯿﺎن ﻛﺷﻒ ﻛﺮد ،ﺳﯿﺎﺳﺗﻚ ﻛ ﺑ" ﭘﺎك" ﺧﯚی ﭘﻨﺎﺳ دەﻛﺎت و ﺗﻧﮫﺎ ﻟﺳر ﺋﺧـــﻼق ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧـــﺮاوە .ﻟ ﻧـــﻮ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺷﺎرەواﻧﯿﯽ ﺷـــﺎری ﺑﯚﻟﯚﻧﯿﺎ ،دوو ﮔﺮووپ ھن ﻛ رﻛﺎﺑرﯾﯽ ﯾﻛﺘﺮ دەﻛـــن و ﺑردەواﻣﯿﺶ ھڕەﺷـــ ﻟ ﯾﻛﺘﺮ دەﻛن ﺑوەی "دۆﺳﯿی زۆر ﻧﮫﻨـــﯽ و ﺗﺮﺳـــﻨﺎك" ﻟﺳـــر ﯾﻛﺘﺮ ﺑﯚ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎن ﻛﺷﻒ دەﻛن .ﻟ ﺷﺎری ﭘﺎرﻣﺎش، ﺟﮕﺮی ﺳـــرۆﻛﯽ ﺷﺎرەواﻧﯿﯽ ﺗﺎزە )ﺳر ﺑ ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە( ﺑـــﯚ ﻛﺎروﺑﺎری ﭘﻼﻧﮋﯾﯽ ﺷـــﺎر )ﺋﻮرﺑﺎﻧﯿﺰم( ﻛ ﻟﺳر ﺗﻮاﻧﺎ و ﭘﺮۆﻓﺸﻨﺎﻟﯿﻛی ھﺒﮋﺮدراوە ،ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮو دەﺳﺖ ﻟﻛﺎر ﺑﻜﺸﺘوە ﺗﻧﺎﻧت ﭘﺶ ﺋوەی دەﺳﺘﺒﻛﺎر ﺑﺖ :ﺋو ﭘﯿﺎوە ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر ﻛﺮاﺑﻮو ﺑوەی ﻛـــ ﻟ راﺑﺮدوودا ھﻧـــﺪێ ﻓﺮﺗﻮﻓﯽ ﺑﭽﻮوﻛـــﯽ ﻛﺮدﺑﻮو ﻟـــ ﺑـــﻮاری ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و ھروەھـــﺎ ﺑـــوەش ﻛـــ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛی ﺧﯚی ﺗﻮوﺷـــﯽ ﻧﺎﺑﻮوﺗﺒﻮون ﻛﺮدووە .ﺋو ﻛ ﮔﻮاﯾ ﻧﺎزاﻧ ﻣﺳـــﻟﻛ ﭼﯿﯿـــ ،دەﺖ ":دەﯽ ﻗﺳﺎﺑﺨﺎﻧﯾ ،ﺋﮔر دەﻣﺎﻧوﺖ ﯾﺎری ﻟﮔڵ ﺷـــڕ ﺑﻜﯾﻦ ،ﺑـــﺎ ﺑﯿﻜﯾـــﻦ ) ."(6ھر وەك ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﻛﯽ واﻧﺑﮋی ﺋﺧﻼﻗﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮓ ﻛ ﺟﺎران ﺑرﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ رۆﻛی ﺑﯿﻨﯿﻮە ﻟﻧﺎو ﻓﯿﻠﻤـــﯽ )ﻓﺒﺎزەﻛـــ (1982 و دەرھﻨری ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕـــﯽ ﺋﯿﺘﺎـــﯽ ﻟﻮﯾﺠـــﯽ ﻛﯚﻣﻨﭽﯿﻨـــﯽ دەرﯾﮫﻨﺎوە ،دەﯾﮕﻮت :ﺋوەی ﻛ ﻗت ﮔﻮﻧﺎھﯽ ﻧﻛﺮدووە ﯾﻛم ﺑرد دەھﺎوﮋﺖ. * ﺗﻮﮋەرە ﻟ ﺑﺷـــﯽ ﻣـــﮋوو و ﻛﻮﻟﺘﻮورە ﻣﺮۆﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــر ﺑـــ زاﻧﻜـــﯚی ﺑﯚﻟﯚﻧﯿﺎی ﺋﯿﺘﺎﯽ .ﻛﺘﺒﻜﯿﺸﯽ داﻧﺎوە ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﺘﺎﯽ ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ "ﯾﺎﺧﯿﺒﻮون" ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﺋﯿﻞ ﻣﻮﻟﯿﻨﯚ ،ﺑﯚﻟﯚﻧﯿﺎ.2011 ، وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن:
)ﻟ ﻣﺎﭙڕی freakingnews.comوەرﮔﯿﺮاوە( ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮەی ﺋﯿﺘﺎﯽ ﺑﺠﮕ ﻟ ﺋﺎﻣﺎژە ﺗﻣـــﺎوی و ﻧﺎڕووﻧﻛﺎﻧﯽ دەرﺑﺎرەی ﺑﺎﺑﺗﯽ "ﮔﺷـــﻧﻛﺮدن" ،ﻟﺳر ﭘﺮﺳﻛﺎﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧـــﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری و ھژﻣﻮوﻧـــﯽ ﻗـــرز و ﻗرزﺑﺧﺸﺎن و زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ ﮔﺮﻓﺘﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﻛﺎر و ﻛﺎری ﭘﭽـــ ﭘﭽـــ و ﻛم ھﻗﺪەﺳـــﺖ ھﯿﭻ ﺷـــﺘﻜﯽ ﺋوﺗﯚی ﭘ ﻧﯿﯿ .ﻛﺎﺗﻚ داوا ﻟ ﺑڕﺰ ﮔﺮﯾﻠﻠـــﯚ دەﻛﺮێ راو ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﺳر دەرﭼﻮون ﯾﺎن دەرﻧﭼﻮون ﻟ ﻧﺎوﭼی ﯾﯚرۆ دەرﺑﺖ ،ﺋو ھر ﺋو رﺳﺘﯾ دووﺑﺎرە دەﻛﺎﺗوە ":ﻧﺎزاﻧﻢ ،ﺳـــﯾﺮﻜﯽ ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﻛ دەﻛﯾﻦ" .ﻟﺳـــر ﺋو ﺑﺎﺑﺗ و ﺑﺎﺑﺗﮕﻟﻜﯽ دﯾﻜش ،ﺋو ھر ﺋو ھﻮﯾﺴـــﺖ و ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﺑﺎواﻧ دووﺑﺎرە دەﻛﺎﺗوە ﻛ ھﺎووﺗﯿ ﺋﯿﺘﺎﯿ "ﻧﻮەﻧﺠﯿﻛﺎن" ھﯾﺎﻧ ،ﺑم ھرﮔﯿﺰ ھوﯽ
ﺳـــرﺑﺎری زﻣﺎﻧ ﺗﻮﻧﺪەﻛی ،ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳـــﺘﺮە ھﮕﺮی ھﻣﺎن ﺗواﻧﯿﻨ ﺑﯚ ﺳﯿﺎﺳت ﻛ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﻧﯿﯚﻟﯿﺒﺮال ھﯾﺗﯽ، ﺋـــو ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﯾی ﻛـــ ﻛﺎرﯾﮕری ھﺑﻮوە ﻟﺳر ﺑرﻧﺎﻣﻛﺎﻧﯽ راﺳـــﺘﻜﺮدﻧوەی ﺑﻮﻧﯿﺎد ﯾﺎن ﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪﻧﯽ ھﯾﻜﻟﯿﺎﻧ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ ﻟ ﺳﺎﻧﯽ ھﺷـــﺘﺎﻛﺎﻧﺪا و ﺋﺴﺘﺎش ﻟ ﭘﺸﺖ ھﻨﺎﻧـــ ﻛﺎﯾی ﺣﻜﻮﻣﺗـــ" ﺗﻛﻨﯿﻜﯿﻛﺎن"ی ﺋوروﭘﺎﯾـــ .ﻟ ھردوو ﺣﺎﺗﺪا ،ﺳﯿﺎﺳـــت ﻟـــ ﺟوھـــردا ﺑﺮﯾﺘﯿـــ ﻟـــ ﺑڕﻮەﺑﺮدن و ﭘﯿﺎدەﻛﺮدﻧﯽ ھﻮﻧری ﺑﻼﯾﻧﯽ و ﺑﺎﺑﺗﯿﺎﻧ ﻛ ﺑ دﺴـــﯚزی و ژﯾﺮاﻧ و ھﺳﺘﻜﯽ ﺑرزەوە ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺮﺖ .ﺳرۆك ﺷﺎرەواﻧﯿ ﺗﺎزەﻛی ﭘﺎرﻣﺎ ،ﺑڕﺰ ﻓﺮﺪﺮﯾﻜﯚ ﭘﯿﺘﺴﺎرۆﺗﯽ ،ﺑﺎﻧﮕﺷ دەﻛﺎ ﻛ ھﻣﺎن ژﯾﺮﺘﯽ ھﯾ ،ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﭼﺎوەڕﻨﻛﺮاو ﻛﺮاوەﺗ ﺳرۆﻛﯽ ﺷﺎرﻜﯽ زۆر
) (1ﺑﭙﭙ ﺳﭭﺮﻧﯿﻨﯽ " ،ﺧﯚﻧﻤﺎﯾﺸﻜﺮدﻧﯽ ﺟﯿﻤﯿﻨﯽ ﻛﺮﯾﻜﺘﯽ ﺋﯿﺘﺎﯿﺎ" ،ﻓﺎﯾﻨﻧﺸﯿڵ ﺗﺎﯾﻤﺰ ،ﻟﻧﺪەن، 5ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2012 ) (2ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2012دا ،ﺣﯿﺰﺑﯽ ﮔﻟﯽ ﺋـــﺎزادی ﻧﺰﯾﻜی ﺗواوی ﺷﺎرە ﮔورەﻛﺎﻧﯽ ﻟ دەﺳﺖ دا ﻛ ﺟﺎران ﻟ دەﺳﺖ ﺧﯚی ﺑﻮون .ﻟم ﺑﺎرەﯾوە وﺗﺎرەﻛی ﻛﺎرﻟﯚ ﮔﺎﻟﻠﯽ ﺑﺨﻮﻨوە ﺑ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ "ﺑﺮﻟﻮﺳﻜﯚﻧﯽ ،وەﺳﺘﺎی دۆزﯾﻨوەی ﭼﺎرەﺳـــر" ،ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ، ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی .2009 ) (3وﺗﺎرەﻛـــی ﻓﺮاﻧﭽﺴـــﻜﺎ ﻻﻧﭽﯿﻨـــﯽ" ، ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﺑﻮوﻧـــﯽ دادوەراﻧـــﯽ ﺋﯿﺘﺎـــﯽ" ،ﻟﻮﻣﯚﻧـــﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2010 ) (4ﺑواﻧ" ﮔﺎﯾﺎ :ﺋﺎﯾﻨﺪەی ﺳﯿﺎﺳـــت" ،ﻟﺳر وﺒﺴﺎﯾﺘﯽ ﯾﻮﺗﯿﻮب. ) (5ﺑواﻧ ﺋﺪواردۆ ﮔﺮﺒﻠﯚ ،ﻓﻟﺴﻓﻛی ﺑﭙﭙ ﮔﺮﯾﻠﻠﯚ .ﺑﺰووﺗﻨوەی ﭘﻨﺞ ﺋﺳﺘﺮە ،ﻣﯿﻤﺴﯿﺲ، رۆﻣﺎ.2011 ، ) (6ﺑواﻧـــ ،ﮔﺎزﺘﺘﺎ دی ﭘﺎرﻣﺎ21 ،ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی .2012
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012
16
ﭘﻟﻜزﯾﻨی رەش
ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚی ﻧﯿﮕﺎرﻛﺶ ژﯾﻞ ﻻﭘﻮژ*
ﭘﯿﺎﺳـــﻛﺮدن و ﺳـــرﻧﺠﺪاﻧﯽ ﻧﯿـــﮕﺎرە رەﺷﻛﺎﻧﯽ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﻣﺎﯾی ﺋﻓﺴﻮون و ﺳرﺳـــﺎﻣﯿﻦ ) .(1ﺋم ﻧﯿﮕﺎراﻧ دوو ﭼﮋﻣﺎن ﭘﺪەﺑﺧﺸـــﻦ :ﭼﮋی ﯾﻛم ﺑﺎﻧﮕﺷﯾﻛ ﺑرەو دوا ﺗﺨﻮوﺑﻛﺎﻧﯽ ھﺗﺎھﺗﺎﯾﯽ ،دەﮔﯾﻨ ﻛﻧﺎری ﺋـــو ﺧرەﻧﺪاﻧی ﻛ ﺑدەﺳـــﺘﯽ ھﯿﮕﯚ ﻛﺸﺮاون و ﻟھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﮔﻮﻤﺎن ﻟ دەﻧﮕﯽ ﺋﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﺮەن دەﺑﺖ ،دەﻧﮕﻜﯽ دەﮔﻤن و ﺷﻧﮓ ھروەك ﺗﻧﮫﺎﯾﯽ. ﺋﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﺮەن ژﻧﻜﯽ ﺷـــﺎﻋﯿﺮە .ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟ ﻛﺳـــ ﻧﺰﯾﻜﻛﺎﻧﯽ ﺋﻧﺪرێ ﺑﺮوﺗﯚن. ﺑرھﻣﯽ ﺋم ژﻧ ﺷﺎﻋﯿﺮە وەﻛﻮ ﺑردەواﻣﯿﯽ "ﺑﻠﯚﻛﯽ ﺧرەﻧﺪەﻛﺎن" ﺳﯾﺮدەﻛﺮﺖ ﻛ ﺑ درﮋاﯾﯽ ﻛﺎت و ﺑ ﺋﺎﻗﺎرە ﺷـــﯿﻌﺮﯾﯿﻛﺎﻧﻤﺎﻧﺪا ﮔﻮزەر دەﻛـــن ،ﮔﻮزەرﻛﺮدﻧ ﺑ ﻧﻮ ﺧون و ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺪا .ﺋم ژﻧ ﺷﺎﻋﯿﺮە ﺧﺎوەﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺑرھﻣﯿﺸـــ ،چ ﻟ ﺳر رﻤﯚن روﺳـــﻞ ﺗﺎ دەﮔﺎﺗ ﻣﺎرﻛﯿﺰ دو ﺳﺎد، ھر ﻟـــ" ﻛﯚﺷـــﻜﻛﺎﻧﯽ ﺗﻜﺸـــﻜﺎوﯾﯿوە" ﺗـــﺎ "ﻣﻧـــﺰوورە ﺷـــﻮاوەﻛﺎن" ) ،(2ﺋﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﺮەن ﺳـــﻓرﻚ ﺑ ﻧﻮ رﭼ ﺳﺧﺖ و ﻣﺗﺮﺳﯿﺪارەﻛﺎﻧﺪا دەﻛﺎت. ﻟ ﻧﻮ ﭼﻮار ھزار ﻧﯿﮕﺎردا ،ھرە ﺟﻮان و ﺷﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺑﯚ ھﺒﮋاردووﯾﻦ ،ﺋﯿﺘﺮ ﺋﻤی ﺳرﭘﺸﻚ ﻛﺮدووە ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﺎزاداﻧ ﺑﻧﻮ ﺳـــﺒرەﻛﺎﻧﺪا دەﺳـــﺖ ﺑ ﭘﯿﺎﺳی ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻜﯾﻦ .ﺋو ﺋﺎرەزووی ﺋوەی ﻛﺮد ﻛ ﺑﻧﻮ ﻣرەﻛﺑﻛﺎﻧﺪا ﭘﺶ ﺋﻤ ﺑﻜوﺖ .دەق و ﺗﻜﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﺧﺎﺗﻮو ﺋﺎﻧﯽ ھﺎوﺗرﯾﺐ ﻟﮔڵ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی رەﻧﮕﯽ رەﺷﺪا ﻟﮔڵ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚدا ﺗﻜﺪەﺋﺎﻦ. ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1811ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕﯚی ﻻو ﺑـــﯚ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﻟﮔڵ ﺑﺎوﻛﯽ ﺳـــرداﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯿﺎ دەﻛﺎت .ﺑﺎوﻛـــﯽ "ﺳـــﻮارﭼﺎﻛﯽ ﻧﯿﺰاﻣﯽ ﺷﺎھﻧﺸـــﺎھﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯽ و ﻣﺎرﺷﺎﻟﯽ ﺋـــﯚردوﮔﺎ" دەﺑﺖ .ﻟ ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯿﺎ ،ﺋم ﻻوە دﯾﻤﻧﯽ دەﺷﺘﻮدەری رەش ﻛﺷﻒ دەﻛﺎت و ﺗﻧﺎﻧت "ﻟ دوورەوە ﭼﺎوی ﺑ ھﻧﺪێ ﺷﺖ دەﻛوﺖ ﻛ ﻟ رەش رەﺷـــﺘﺮن ..ﯾﻛﻚ ﻟـــو دﯾﻤﻧﺎﻧ ﻛ ھرﮔﯿﺰ دەﺳـــﺘﺒرداری ﻧﺎﺑﺖ :ﻟ ﺳﺪارەداﻧﯽ ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﺑﺮﯾﻨﺪارﺑﻮو ﻟﻻﯾن ﺳـــرﺑﺎزاﻧﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯿوە" .ھر وەﻛـــﻮ ﺋﺎدـــﻞ ،ﺧﺰاﻧﯽ ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕﯚ ﻟ ﻛﺘﺒﯽ " ﮔاﻧوەی ژﯾﺎﻧـــﯽ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﻟﻻﯾن ﺷـــﺎھﯿﺪﻜﯽ زﯾﻨﺪووەوە" ﻟ ﺳﺎﯽ 1863ﺑﯚﻣﺎﻧﯽ دەﮔﺘوە و دەﻧﻮوﺳـــﺖ ":ھﺸـــﺘﺎ ﺧﻮﻨﯽ ﻟﺪادەﭼﯚڕی و ﺗﯿﺸـــﻜﯽ ھﺗﺎوﻛوﺗﻨﯿـــﺶ ﭼﯚڕاوﮔـــی ﺋو ﺧﻮﻨی رەﻧﮓ زﯾﻦ دەﻛﺮد...ﺋم وﻨ ﺳﺎﻣﻨﺎﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ زۆر درﮋ ﻟ ﻛﯚﻢ ﻧدەﺑﻮوەوە". ﺋم دﯾﻤﻧـــ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋە دەﺑﺘ ﺑﻨﻣﺎﯾﻛﯽ ﺋﺎﻓﺮﻨر ،دواﺟﺎر دەﺑﺘ ھﯚﻛﺎری ﺳرﺟم ﺋـــو ﺋﯿﻠﺘﯿﺰاﻣﺎﺗﺎﻧـــی ﻛ ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕﯚ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺳـــﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺳـــﺰای ﻣرگ ﺑﺎﻧﮕﺷی ﺑﯚ دەﻛﺎت. وـــای ﺋم ﯾﺎدەوەرﯾﺎﻧـــ ،ﺧﺎﺗﻮو ﺋﺎدﻞ ﺋوەش دەﺖ ﻛ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ رۆﻣﺎﻧﮕﻟﯽ "رەش و ﮔﯚﺗﯿﻚ و ﺗﺮﺳﻨﺎﻛﯽ" دەﺧﻮﻨﺪەوە. ﺋم رۆﻣﺎﻧﺎﻧ ﻗﻮﻓ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ رۆﺷﻨﻔﻜﺮﯾﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ دەدەن .ھر ﻟ ﺳﺎﯽ 1764ەوە ﺑرھﻣﯽ ﻟﻣﺠﯚرەی دەﺧﻮﻨﺪەوە" :ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺋﯚﺗﺮاﻧـــﺖ"ی ھﯚراس واﻟﭙـــﯚل و "راھﯿﺐ"ی ﻣﺎﺗﯿﻮ ﮔﺮﮕﯚری ﻟﻮﯾـــﺲ و درەﻧﮕﺘﺮﯾﺶ ،ﻟ ﺳـــﺎﯽ " 1820ﻣﻠﻤﯚت ،ﭘﯿﺎوی ﮔڕۆك" و "ﻛﯚﺷﻚ و ﺷوەﻛﺎن"ی ﻣﺎﺗﻮران...
رۆژﻚ ژﺮار ﺋﯚدﯾﻨ ﺑڕﻮەﺑری ﺧﺎﻧی ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﻛ دەﻛوﺘ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﭬﯚژ ،ﻟ ﭘﺎرﯾﺲ و ﺑڕﻮەﺑری ﺧﺎﻧی ﺋﯚﺗﭭﯿﻞ ھﺎوس ﻟ ﺷﺎری ﮔﺮﻧﺰی ،ﭘﺸﻨﯿﺎزﻚ ﺋﺎراﺳﺘی ﺧﺎﺗﻮو ﺋﺎﻧﯽ ﻟﻮﺑﺮەن دەﻛﺎت ﺳﺑﺎرەت ﺑ" ﭘﺸﺎﻧﮕﺎی ﻛﺎرﺗﯽ ﺳﭙﯽ" .ﺑﯿﺮۆﻛی ﻛﺎرﺗﯽ ﺳﭙﯽ ﺳرﺳﺎﻣﯽ دەﻛﺎت .ﺑ رەﻧﮕﯽ رەش ﭘﯾﺪەﻛﺎﺗوە .ﺋو "ﭘﻟﻜزﯾﻨ رەش"اﻧی ﻛ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ وﻨی ﻛﺸﺎﺑﻮون ،دەﺑﻨ ﺳرەﺗﺎ و دەﺑﻨ ﻧﺎوﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﺋو ﭘﺸﺎﻧﮕﺎ ﺳرﻧﺠاﻛﺸ.
)ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ( ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Nestor Ramirez
ﺋﺎﻧﯽ ﻟﻮﺑﺮەن ﻛﺘﺒﻜﯽ ھرە دەﮔﻤن ﺑ ﺑﯚﻧی ﭘﺸـــﺎﻧﮕﺎﻛوە دەﻧﻮوﺳﺖ ،ﻛﺘﺒﯽ ﻧﺎوﺑـــﺮاو ﭘردە ﻟـــ رووی ژﯾﺎﻧﯽ ﺷـــﺎﻋﯿﺮ ھﺪەﻣﺎـــ و رﭼرﮕﺎﻣﺎن ﻧﯿﺸـــﺎﻧﺪەدات ﺗـــﺎ ﻟـــ راز و ﻧﮫﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕﻮ ﺗﺒﮕﯾـــﻦ و ﺑﺰاﻧﯿـــﻦ ﭼﯚن ﺷـــﺎﻋﯿﺮ ﺑرەو ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺳـــﺒرﯾﻦ ھﻧﮕﺎوی ﻧﺎوە .ھر ﻟ ﺳـــرەﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯿوە ﺗﺎ ﺋو ﺳردەﻣی ﻛ ﺧﯚی ﻓﺪەداﺗ" ﻧﻮ ﻓﺮاواﻧﯽ رەﺷﺎﯾﯽ، ﻟـــ ﭘﻨﺎو ﮔڕان ﺑـــ دوای وزەی رەش ﻛ ﻟ ھﻣﻮو ﺷـــﻮﻨﻜﺪا ﺑـــدی دەﻛﺮد ،ﺋو رەﺷـــﺎﯾﯿی ﻛ ﻟ ﻧﻮ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﻛﺎن و ﻟ ﻧﻮ ﮔردووﻧﺪا درﻛﯽ ﭘﻜﺮدووە) ."(3ﺷﺎﻋﯿﺮ
ھﺎوﺳـــرﮔﯿﺮﯾﻛﯽ ھﻮراﻧ ﻟﮔڵ رەﺷﺎﯾﯽ ﻛ" ﺳﺎدەﯾﯽ" ﺧﺳﺗﻜﯽ ﺑھﺰی ﻧﻮوﺳر ﭘﯾـــﺪا دەﻛﺎت :رەش وەك ﮔﻧﺠﺘﯽ ،وەك ﺋـــﺎزادی ،وەك ھﺗﺎھﺗﺎﯾـــﯽ .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﻧﺑـــﻮوە ،ﺑم زۆر ﺑـــ دەﮔﻤن ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺋو ﻧﯿﮕﺎراﻧ دەﻛﺎت ،وەﻛﻮ ﺋوەی ﺑﺪەﻧﮕﯽ رەﺷﻜﯽ ﺗﯿﺸﻜﺒﺧﺶ. ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕـــﯚ ﺑﯚ ﻛﺎت رەﻧﮕﻜﯽ دﯾﻜـــی ﺟﻮاﻧﯿﯽ ﺋـــو ﻧﯿﮕﺎراﻧ ﺑﺳرﺑﺮدن و ﺟﻮاﻣﺮﺘﯽ ﻧﯿﯿ .ﺋو ﻧﯿﮕﺎراﻧ ﺑﻮوﺑﺖ. ﻟﮔڵ ﺋوەﺷـــﺪا ،ﻧك ﺗﻧﮫﺎ رەﺷـــﺎﯾﯽ ﺑ ھﻣﺎن ﻣرەﻛـــب رۆدەﭼﻨ ﻧﻮ ﻗﻮﯾﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛﺎﻧﯿﺸﯿوە ،ﺟﺎ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑ ﺑﺷـــﻜﯽ ﺑرھﻣﻛﺎﻧـــﯽ دەژﻣﺮدرﻦ، ﺑﻮوﺑﺖ ﯾﺎن ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﻚ ﻛـــ ﺧوﻧﯿﺎن ﺑ ﺑﻜـــﻮ داوەﺗـــﯽ ﺋوەﻣـــﺎن دەﻛﺎت ﻛـــ ﺳﯿﺎﺳـــﺗوە ﺑﯿﻨﯿﺒـــﺖ .ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ رۆﺑﭽﯿﻨ ژﺮزەﻣﯿﻨﯽ ﺋو رەﺷﺎﯾﯿﺎﻧ .ﻛﺎﺗﻚ ﺳـــرﻧﺠاﻛﺶ ﻛﺎﺗﻜﯽ زۆرﯾﺎن ﺑﯚ ﺗرﺧﺎن ﻟﺳر ﮔورەﻧﻮوﺳـــراﻧﯽ وەﻛﻮ ﺷﻛﺴﭙﯿﺮ دەﻛﺎت ،زۆر ﺑـــ ﺗﻧﮕﯿﺎﻧـــوە دﺖ ،ﺑم ﯾـــﺎن دەﻗﮕﻟﻜـــﯽ ﺣﻣﯿﻤﯽ ﯾـــﺎ ﭘﯚﻟﯿﻤﯿﻚ زۆرﯾﺎن ﻟ ﺑﺎرەوە ﻧﺎﺖ .ﺳرەڕای ﺋوەی )دەﻣﺗﻗﮕرا( دەﻧﻮوﺳـــﺖ ،رەﺷـــﺎﯾﯽ ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎن وەﻛـــﻮ ﭘردەھﻤﺎﯿﻨﻚ ﺧﯚی
دەﻧﺎﺳﻨ .ﺑ ﺋﻧﻘﺳﺖ ﭘﻧﺠﯾﺎن دەﺧﺎﺗ ﺳـــر ،روﺧﺴـــﺎرە ﻗدەﻏﻛﺮاوەﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدات .وەﻛﻮ ﺋوەی ﺟﯿﮫﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑوە ﺑﺖ ﻛ دوا ﻧﮫﻨﯿﻛﺎﻧﯽ ﺑﺪرﻛﻨﺪرﺖ، ﻟ ﻧـــﻮ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯿﺪا ﻧﻤﺎﯾـــﺶ ﺑﻜﺮﺖ ،ﺋﻣ زۆر ﺑ ﭘﺮۆﺳـــی ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاف دەﭼﺖ ﻛ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﺮﻧﺰی ﺧﻮﻟﯿﺎی دەﺑﺖ .ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ ﺑ ﺗﯿﺸـــﻚ دەﺑﺖ ﺑﯚﺋوەی ﺷﺘﯽ ﻧﺑﯿﻨﺮاو، ﺷﺘﯽ ﻧﺧﻮﻨﺪراو وردە وردە ﻓﯚرم و ژﯾﺎﻧﯽ ﭘﺒﺪات. ﺑﺷـــﻜﯽ ﺋـــم ﺳـــرﭼﺎوە رەﺷـــﺎﻧ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋو ھـــﯚﻛﺎرەی ﻛ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ وﯾﺴﺘﻮوﯾﺗﯽ ھﻣﯿﺸ ﻟﮔڵ ژﯾﺎن و ﻟﻧﺎو ژﯾﺎﻧﺪا ﺧﯚﯾﻤﺎن ﭘ ﺑﻨﺎﺳـــﻨ .دەﺑﺖ ﺋﺎﻣـــﺎژە ﺑﯚ ﺋوەش ﺑﻜﺮﺖ ﻛـــ ھﯿﮕﯚ ﺋم رەﻧﮕـــ زۆر ﺑـــ ﺋﺎزاداﻧـــ ﺑﻛﺎردەھﻨ. ﺋﺎزادﯾﯽ ﺋو ﻻوە ﻣﯚﻧﺎرﺷـــﯿی ﻛ 50 ﺳﺎڵ دواﺗﺮ داوای ﺋـــﺎزادی ﺑﯚ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﯚﻧﯽ ﭘﺎرﯾـــﺲ دەﻛﺎت ،ﺋـــو ﺋﺎزادﯾﯿـــی ﻛ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛـــﯽ درﮋ ﻟ ﺗﺎراوﮔ ،ﻟ ﺟﯿﺮﺳـــﯽ و ﻟـــ ﮔﺮﻧﺰی ﺑﺎﻧﮕﺷـــی ﺑـــﯚ دەﻛﺎت، ﺳـــرﺟم ﺋو دەﻣﺗﻗـــ و ﻣﻠﻤﻼﻧﯿی ﻛ ﻟـــ ﭘﻨﺎو ﺋﺎزادی ﻟ ﭘرﻟﻣﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ دا ،ﻛﺷـــﻔﻜﺮدﻧﯽ ﺋـــو ھﻟﻮﻣرﺟﺎﻧی ﻛ ژﯾﺎﻧﯽ "ﻛﻮـــﺮەوەر"ی ﺗﺪا دەژﺖ .ﺑﯚ ﺗﺎﻗ ﯾك ﭼﺮﻛش ،ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕﯚ ﻟ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﺧﯚی دژ ﺑ ﺑﻧﺪﻛﺮاواﻧـــﯽ ﻛﺎری ﺑﮕﺎری و ﻧﺟﯿﺒﺰادەﻛﺎن ﻛﯚﯽ ﻧداوە ،دژ ﺑواﻧی ﻛ ﺑ ﺑرھﻣﮫﻨری ﺳـــﻮاﻜری و ﺑﮫﯿﻮاﯾﯽ ﻧﺎوﯾﺎن دەﺑﺎت. ﺋﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑـــﺮەن ﺳـــرﻧﺠﻤﺎن ﺑـــﯚ ﺋوە رادەﻛﺸـــﺖ ﻛ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕـــﯚ ﺑﯚﻣﺎوەی ﭼﻧﺪﯾﻦ دەﯾ ،ﺑ دووﻓﺎﻗﯽ ﺳﯾﺮﻛﺮاوە ،ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎت ﺟﯽ ﺷﺎﻧﺎزی و ﻗﺰەوﻧﯽ ﺑﻮوە. ھروەھـــﺎ ﺑﯚ ﻣﺎوەﯾﻛـــﯽ زۆرﯾﺶ ﺑ وردی ﻧﺧﻮﻨﺪراوەﺗـــوە ،ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿـــﺪا ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ دەﺑﺘ ﺟﯚرە ﺋﺎﯾﻜﯚﻧﻚ ،واﺗ دەﺑﺘ ﭘﯾﻜر و رەﻣﺰ .ﻟڕاﺳﺘﯿﺪا ،ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﺳﺎﯽ 1950ﻛﺎﺗﻚ ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﯾﺸـــﺪەﻛﺮﻦ، ﺟﺎرﻜﯽ دی ﻛﺷـــﻒ دەﻛﺮﺖ و ﺳرﻟﻧﻮێ دەﻧﺎﺳﺮﺖ .ﺑم ﺷﺘﻜﯽ ﺳﯾﺮﯾﺶ رووﯾﺪا، دواﺑـــدوای ﻧﻤﺎﯾﺸـــﻜﺮدﻧﯽ ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ، ﺧﻮﻨﺪﻧـــوەی ﻧﻮﯽ ﺑـــﯚ ﻧﺎﻛﺮﺖ .ﺋﻣش ھﺒﺗ ﺟﯽ داﺧـــ .رەﻧﮕ ﺋم ﻧﯿﮕﺎراﻧ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺋـــوەی ﺑﺪاﺑﺎﯾﻦ ﻛـــ ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ دﯾﻜـــ ،ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ وردﺗﺮ ،ﻋﺷـــﻖ و ﺋﯿﺮۆﺗﯿﺰﻣﯽ ﺷـــﺘﺎﻧ و ﺗﻧﺎﻧت داﺷﯚڕی و داھﻨﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﺑﺨﺮاﻧﺎﯾ ژﺮ ﺗﯿﺸـــﻚ و ﺑﺨﻮﻨﺪراﺑﺎﻧوە :واﺗ ﺷـــﯿﻌﺮ ﺑ ھﻣﻮو رەھﻧﺪەﻛﺎﻧﯿوە. ﻟ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــﻛﺎن ،ﺋوەﯾﺎن ﻓﺮدەﻛﺮدﯾﻦ ﻛـــ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕـــﯚ ﭼﮋﻜـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﯚ ﺋﻧﺘﯿﺘـــﺰ ھﺑﻮو .ﻟ داڕﺷـــﺘﻨﻛﺎﻧﻤﺎﻧﺪا ﺑ ﮔرﻣﻮﮔﻮڕﯾﯿوە ﺑﺎﺳـــﯽ ﺋوەﻣـــﺎن دەﻛﺮد ﻛـــ ﭼﺎﻛ و ﺧﺮاﭘ ،ﺷـــو و رۆژ ،راﺑﺮدوو و ﺋﺎﯾﻨﺪە ،ﻓزﯾﻠ و ﮔﻧﺪەﯽ ،ﺷـــﯾﺘﺎن و ﭘروەردﮔﺎر ،ﺳـــرﺟم ﺋـــم ﺗﻮﺧﻤﺎﻧ ﻟ ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳـــردا ﺑراﻣﺒر ﺑﯾك دەوەﺳﺘﻦ .ﺑم ﺋو ﻧﯿﮕﺎراﻧی ﻛ ﻧﻮوﺳر ﻛﺸﺎوﻧﯽ ﺷﺘﻜﯽ دﯾﻤﺎن ﺑﯚ رووﻧﺪەﻛﻧوە: ﺋﺎوﺘﺑـــﻮون و ﺗـــواوﻛﺎری ،ﺗﻜﺌﺎﻧﺪن و ﺗﻜﮫﻜﺸﺒﻮوﻧﯽ ﺷو و رۆژ ،ھﻣﺎھﻧﮕﯽ ﺳـــﭙﺪە و ﺧﯚرﻛوﺗـــﻦ ،ﺗﻧﺎﻧـــت ﻟـــ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﺋم ﺷﻮاز و ﺗﻜﮫﻜﺸﯿ رەﻧﮕﯿﺎن داوﺗوە .ﭘﺸﺪەﭼﺖ ،ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ
17
2012 2012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﯾﻛﻚ ﻟ ﺗﺎﺑﻠﯚﻛﺎﻧﯽ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﻛ ﻟﺳﺎﯽ 1847ﻛﺸﺮاوە
ھﺎﺟﺴﻜﯽ ﺑﻮﻨی ﺑﯚ ھﻮﻧری ﺋراﺑﺴﻜﯽ ﺗﻜﮫﻜﺸـــﺒﻮوی زەرﯾـــﺎ ھﺑﻮوﺑـــﺖ، ﻟﻜﻤﺎرەﺑﻮوﻧـــﯽ رۆﺷـــﻨﺎﯾﯽ و ﺗﺎرﯾﻜـــﯽ، ﺗﻜﭽژاﻧﯽ رەﮔزی رووەﻛﯽ و ﺟﻮوﻧوەی ﻧﺎوﯾـــك ،دﯾﺎﻟﯚﮔﯽ ﺑﺪەﻧﮕﯿـــﯽ ژﯾﺎن ﻟﮔڵ ﻣرﮔﺪا. رﻜـــوت ﻧﯿﯿـــ ﻛﺎﺗـــﻚ ﺋﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﺮەن ﻟـــ رەوﺗـــﯽ ژﯾﺎﻧـــﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚﯾـــﺪا ،ﻟ ﻧﻮوﺳﯿﻨﻛﺎﻧﯿﺪا زﻣﺎﻧﯽ رووﻧﺎﻛﯽ ﺑﻛﺎردﻨ: ﺑﭼ و ﭘﺷـــﻨﮕﺪاﻧوە و ﭘﺰﯾﺴﻜﮫﺎوﺸﺘﻦ.. ﺷﻮازە رەﺷﻛﺎﻧﯽ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﭘﺎﺳﺎو ﺑﯚ ﻗﺴـــﻛﺎﻧﯽ دﻨﺘوە .ھﻧﺪﺠﺎر ﺳﺑﺎرەت ﺑـــ ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ ھﯿﮕـــﯚ ﺑﺎس ﻟـــ ﭘ ﻣرەﻛـــب دەﻛﺮﺖ ،ﺑم ﺋـــو ﭘﻧ ﺑ وردی ﺑﻛﺎرھﻨـــﺮاون .ﺗﻧﮫـــﺎ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟـــو ﺗﻛﻨﯿﻜﺎﻧی ﻛ ﺑﻛﺎرﯾﮫﻨﺎون ﺑﺳـــﻦ ﺑـــﯚ ﺋـــوەی ﺋﺎـــﯚزی و زەﺣﻤﺗـــﯽ ﺋو ﻛﺎرە ھﺴـــﻧﮕﻨﺮﺖ .ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﻟـــ ﻧﯿﮕﺎری"ﻛﯚﺷﻜﯽ ﺧﺎچ" ،ﺑرھﻣﻜﯽ ﻧﺎﯾﺎﺑﯽ ﺳـــﺎﯽ ،1850ﺑﯚ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪاﻧـــﯽ ﺋو ﻛﺎرە ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ ﻣﺎدەﮔﻟﯽ وەﻛﻮ :ﭘﻨﻮوﺳﯽ ﮔﺮاﻓﯿـــﺖ ،ﭘڕەﻣﻮوچ ،ﻓﭽـــ ،ﻣرەﻛﺑﯽ ﻗﺎوەﯾـــﯽ و رەﻧـــﮓ ﺑﻠـــﻮوری ،ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﻮﻧری ﻻﭬﯽ ﺑ ﻣرەﻛﺑﯽ رەش ،ﺧﻮز، ﭘﻨﻮوﺳـــﯽ ﭼور ،ﺗﻮﮋی ﮔـــﻮاش ،ﺗﻮﮋی ﺋﺎﺘﻮوﻧﯽ ،ﺷﻮﻨﯽ ﻟﻜﺨﺸﺎو ،ﺷﻮﻨﯽ ﺑﺗﺎڵ، ﻗﺮﺗﺎﻧﺪﻧـــﯽ ﭘﺎڕﭼ ﻛﺎﻏزی ﺑـــﯚر و ﻟﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﺑﻗد ﻗﻮﻣﺎﺷﻜﯽ ﮔﺮژﻛﺮاو ..دەﺑﺖ. ﭘﻧﺎﺑﺮدن ﺑﯚ ھﻮﻧری ﻻﭬﯽ ﻻی ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﯚی ھﯾ ،ﻛﺎﺗﻚ ﭼﺮﺶ ﺑـــ ﺋﺎو دەﺗﻮﻨﺘوە ،ﺷـــھﺎدەت ﺑﯚ ﺋوە دەدات ﻛ ﻧﻮوﺳر ھﻨﺪەی ﺑﯿﺮۆﻛی ﻧﻮاﻧﺲ و ﭘﻠﯾﯽ ﺑﻻوە ﮔﺮﯾﻨﮕـــ ،ھﻨﺪە ﺑﯿﺮۆﻛی ﺋﻧﺘﯿﺘﺰی ﺑـــﻻوە ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﯿـــ ،ھﻮﻧری داﭼﯚڕان و ﺗﻜﻜﺮدن و ﻟﻜﺮدن ﭘﺮۆﺳی ﺧﺎوەن ﻣﺑﺳﺘﻦ ﻻی ھﯿﮕﯚ .ﻟ ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜدا ،ھﯿﮕﯚ ﻣرەﻛﺑﯽ ﺳﭙﯿﺎ ﺑﻛﺎردﻨ. ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﻣرەﻛﺑﯽ ﺳﭙﯿﺎ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﺎﺗﻚ ﺋم ﻣرەﻛﺑ ﻟﮔڵ ﺋﺎودا ﺗﻜﺪەﻛﺮﺖ ،رەﺷﻜﯽ رەھﺎ ،ﯾﺎ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯽ ﻋدەﻣﯽ دەﺋﺎﻓﺮﻨﺖ ﯾﺎن ﺋوەﺗﺎ رەﺷـــﻜﯽ ﺷﯿﻨﺒﺎو و ﺗﻧﺎﻧت رووﻧﺎﻛﯿﺒﺧﺸﯿﺸﯽ ﻟﻮە دﺘ ﺑرھـــم .رەﻧﮕﯽ رەش ﻟﻻی ﭬﯿﻜﺘﯚر
ھﯿﮕـــﯚ رەش ﻧﯿﯿ .ﺑﻜﻮ "زۆراﻧﺒﺎزی ﻧﻮان ﺷـــو و رۆژە" ،وەﻛﻮ دەﮔﻮﺗﺮﺖ ﺳرەﺗﺎﯾ ﻟـــ ﻛﺎﺗﯽ ﮔﯿﺎﻧـــدا .ھروەﻛﻮ ﭼﯚن راﻣﺒﯚ درەﻧﮕﺘﺮ دەﻧﻮوﺳـــﺖ ":ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا ،ﺋی ﺑﺧﺘـــوەری ،ﺋی ﻋﻗـــ ،ﻻژەوەردم ﻟ ﺋﺎﺳـــﻤﺎن داﻣﺎـــﯽ ﻛ رەش ﺑـــﻮو و ژﯾﺎم، ﭘﺰﯾﺴﻜﯽ ﺋﺎﺘﻮوﻧﯽ رووﻧﺎﻛﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ").(4 ﺷﺘﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎن ﻧﯿﯿ ﻣزەﻧﺪەی ﺋوە ﺑﻜﺮﺖ ﻛ رووﻧﺎﻛﯽ ﻣﺎﻣ و ﺳودا ﻟﮔڵ ﺳﺒردا ﺑﻜﺎت .ﺑ ﺗﻣﺎﺷـــﺎﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﻣرەﻛﺑﺎﻧ، ھﺳـــﺘﻢ ﺑو ﺗﻧﮫﺎﯾﯿﺎﻧ دەﻛﺮد ﻛ ﺟﺎران ﻟ
ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ھر ﻟ ﺳرەﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯿوە ﺗﺎ ﺋو ﺳردەﻣی ﻛ ﺧﯚی ﻓﺪەداﺗ" ﻧﻮ ﻓﺮاواﻧﯿﯽ رەﺷﺎﯾﯽ ،ﻟ ﭘﻨﺎو ﮔڕان ﺑ دوای وزەی رەش ﻛ ﻟ ھﻣﻮو ﺷﻮﻨﻜﺪا ﺑدی دەﻛﺮد ،ﺋو رەﺷﺎﯾﯿی ﻟ ﻧﻮ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﻛﺎن و ﻟ ﻧﻮ ﮔردووﻧﺪا درﻛﯽ ﭘﻜﺮدووە"، ھﺎوﺳرﮔﯿﺮﯾﻛﯽ ھﻮراﻧ ﻟﮔڵ رەﺷﺎﯾﯽ ﭘﯾﺪا دەﻛﺎت :رەش وەك ﮔﻧﺠﺘﯽ، وەك ﺋﺎزادی ،وەك ھﺗﺎھﺗﺎﯾﯽ .ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺪا، رەﺷﻜﯽ ﺗﯿﺸﻜﺒﺧﺶ ﺋﺎﯾﺴﻼﻧﺪ دەﻣﭽﺸـــﺖ ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺋﺎووھوا ﺧـــﯚش ﯾﺎن ﻟ وەرﮔڕاﻧﯽ ﻛش روودەدات، ﻟو ﻛﺎﺗﺎﻧی ﻛ ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﻛﺎن ﻣراﺳﯿﻢ ﺑﯚ ھﺎوﺳـــرﮔﯿﺮﯾﯽ ﻧﻮان ﻧﯿﻮەی ﺷـــو و رۆژ دەﮔن .ﻟ ﺳـــرەﺗﺎ و ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺷﺖ
ﺑـــﻮوم .رۆژ و ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯽ ،ﻟـــ ﻧﺎو رەوﻧق و ﭘﺮﺳدا ،ﻧك ھﺸﺘﺎ ﻟﯾك ﺟﻮدا ﻧﺑﻮوﺑﻨوە ﺑﻜﻮ ﭘﺎﭙﺸـــﺘﯽ ﯾﻛﺘﺮﯾﺎن دەﻛﺮد .ﺷـــو دادەﭼﯚڕﯾﯿوە ﻧـــﻮ ﻛﺎﻧﯿﺎوەﻛﺎن ،ﻟ ھﻣﻮو ژﯾﺎﻧﻤﺪا ھﻨﺪە رەﺷـــﺎﯾﯽ و رۆﺷﻨﺎﯾﯿﻢ ﻟﯾك ﻛﺎﺗﺪا و ﭘﻜوە ﻧﺑﯿﻨﯿﺒﻮو ﻛ ﺣﭘﺴﯽ ﺗ و داوی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮوﺑﺘﻦ .رووﻧﺎﻛﯽ ﻛﺸـــی ﺳﺒرە ،ﺑ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚی ﻧﯿﯿ ھﺒﻜﺎت ،رەش ﻟ ﻻی ھﯿﮕﯚ ﭘاوﭘی ﮔﺰﻧﮕ .ﺋﯿﺴﻼم ﭘﻤﺎن دەﺖ رووﻧﺎﻛﯽ ﺳـــﺒری ﺗﯿﺸﻜﺒﺧﺸـــﯽ ﺧﻮداﯾ و ﻛﺴﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳدەی ﻧﺎوەﻧﺪﯾﺶ ﻟ ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ھﺗﺎو و ﺷودا ﺧﻮەﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ھﺪەﺧﺴﺖ. ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1834ﻟﺳـــر ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﯽ ﯾﻛـــﻚ ﻟـــ ھﺎوڕﻜﺎﻧﯽ ﺑ ﻧﺎوی ﻓﺮاﻧﺴـــﻮا ﺋﺎراﮔـــﯚ ،ھﯿﮕـــﯚ زﯾﺎرەﺗـــﯽ ﺋﯚﭘﺰﺮﭬﺎﺗـــﻮار )رواﻧﮕﮔرا(ی ﭘﺎرﯾـــﺲ دەﻛﺎت ﺑﯚ ﺋوەی ﺳرﻧﺠﯽ ﻣﺎﻧﮓ ﺑﻜﺎت .ﺳرەﺗﺎ ھﯿﭻ ﻧﺎﺑﯿﻨﺖ. "ﺟﯚرە ﭼﺎﯿﯿك ﻟﻧﺎو ﺗﺎرﯾﻜﯿﺪا" ﭘﺎﺷﺎن ": ھﺪی ھﺪی درەوﺷـــﺎﻧوە ،ﭼﺷﻨﯽ ﺗﺎﺟ ﺋﺎﮔﺮﯾﻨـــﻛﺎن ﻛـــ ﺳـــﺒر ھﯿﺪەﮔﺮﺖ، ﭼﺷﻨﯽ دﯾﻮارە ﺑردﯾﻨ داﻏﺒﻮوەﻛﺎﻧﯽ دەوری ﻗﻮوﯾـــﯽ ﺧرەﻧﺪ ،ﭼﯿﺎی ﭘﺮۆﻛﻠﻮس ،ﭼﯿﺎی ﻛﻠﯿﯚﻣـــﺪ ،ﭼﯿﺎی ﭘﺘﺴـــﯿﭭﯿﻮس ،ﺋﺎﮔﺮﭘﮋﻦ و ﺋﺘﻨﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرەوە .ﭘﺎﺷﺎن ﻗﺮﻣﺰﯾﯿﻛﯽ ﭘ ﻟ ھﺎژەھﺎژ ﺑ رەﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﺷﻮە ﻟﮔڵ ﺋﺎﺳـــﯚ ﭘدﯾﺪەﺋﺎﻣﺰەﻛی ھﮫﺎت ،ﭘﺸﻜﯚ ﺧﻮوزﻜﯽ ﮔﮔﺮﺗﻮو دەرﭘڕی و داﻣﺮﻛﺎﯾوە، ﺷـــﺘﻜﯽ ﺳـــﺎﻣﻨﺎك ﺑﻮو" .زﻧﺠﯿـــﺮە ﭼﯿﺎی ﺋﻟﭙﻜﯽ ﻣﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﻮو" ﺋﺎراﮔﯚ ﭘﯿﮕﻮﺗﻢ )".(5 ھﯿﮕﯚ ﭼﺎوﻚ ﺑﻮو ﺑﯚ ﺧﯚی .ﺋو ﭼﺎوەی ﻛ ﺋﺎﯾﻨﺪەی دەﺑﯿﻨﯽ .ﻟ ﺳﺎﯽ ،1834وەﺳﻔﯽ ﭼﻧـــﺪ دﯾﻤﻧـــﻚ دەﻛﺎت ﻛ ﻟـــ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴـــﺘم ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺗﻟﺴﻜﯚﺑﯽ ھﺑﻞ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ﺑﻮو وﻨﻛﺎﻧﯿﻤﺎن ﺑﯚ ﺑﮕﻮازﺘوە: ﺋﺎﮔﺮﻛوﺗﻨوە و رەﺷﺎﯾﯽ ،ﺳرھﺪان و ﻟ داﯾﻜﺒﻮوﻧﯽ ﭘﻟﻜزﯾﻨ ،ﻛﯚﻣ ھﯿﺲ و ﺑﻓﺮ و ﻟ دوورﺗﺮﯾﺶ ،ﻟ ﻗﻮوﯾﯽ ﻋدەﻣﯿﺸـــﺪا ھزارەھﺎ ھﺗﺎوی ﻣﺮدارەوەﺑﻮو ،دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﻟ رﮕی ﺋواﻧوە راﭬی ﺷـــواﻧﯽ ﺋودﯾﻮی ﺷوان ﺑﻜﯾﻦ. ﻟ رۆﻣﺎﻧﯽ "ﻛﺮﻜﺎراﻧـــﯽ دەرﯾﺎ" ،ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕـــﯚ دەـــﺖ ":ﺑﭙﺎﯾﺎﻧـــﯽ ﺑ رەﺷـــﺎﯾﯽ
رەﻧﮕﯽ رەش ﻟ ﻻی ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ رەش ﻧﯿﯿ، ﺑﻜﻮ "زۆراﻧﺒﺎزی ﻧﻮان ﺷو و رۆژە" ،وەﻛﻮ دەﮔﻮﺗﺮﺖ ﺳرەﺗﺎﯾ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﮔﯿﺎﻧدا
ﻧﻮ ﺋم ﻣﺗﺮﺳـــﯽ و ﺳﺎﻣﻨﺎﻛﯿﺎﻧدا ،ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ راﺑر و دۆزەرەوەﯾ .ﺋو دەﻧﻮوﺳﺖ ":ھﻧﺪﺠﺎر ﺋوە دەﮔﻮﺗﺮﺖ ﻛ ﺷﻛﺴـــﭙﯿﺮ ﻟ ﺷﻛﺴﭙﯿﺮ دەﺗﺮﺳﺖ" ،ﺑﮕﻮﻣﺎن ،ﻟﺮەدا ھﯿﮕﯚ ﺑﺎﺳﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت ) .(6ﺑم" ،دەﺑﺖ ﺧوﻧﺒﯿﻦ ﻟـــ ﺧون زۆر ﺋﺎزاﺗـــﺮ ﺑﺖ ).(7 ﻧﯿﮕﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﭬﯚژ ﺷـــﻮە و ﻓﯚرﻣﯽ ﺋو ﺧوﻧﺎﻧن.
* ﻧﻮوﺳـــر ،ﺑـــم دواﯾﯿـــ دوو ﻛﺘﺒﯽ دەوردراوە ،ﺋﻣﯾـــ ﺷـــو" و ﺑﻣﺠﯚرەش ﻛوﺗﻨـــ ﺑﺎزاڕەوە ﺑ ﻧﺎوی" ﻛﺑﯿﺴـــ "و " وەﺳـــﻔﯽ ﺷو دەﻛﺎت ":ﺋﺎﯾﺎ ﺷو ﺋﺎراﻣﯿ؟ ﺳرﺑﺎزﻜﯽ ﺷﻜﺴﺘﺨﻮاردوو" ،دەزﮔﺎی ﭘﯿﺮ- ﻗﻮوﯾـــﯽ ﺳـــﺒرە .ﺋﺎﯾﺎ ﭘ ﻟـــ ﺑﭼ و ﮔﯿﯿﯚم دوروو ،ﭘﺎرﯾﺲ.2012 ، ھورەﺗﺮﯾﺸـــﻘﯾ؟ ﻗﻮوﯾـــﯽ دووﻛوﯾ، ﺳـــﻨﻮوردارەو ﺧﯚی ﻧﺎدات ﺑ دەﺳـــﺘوە و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸـــﺪا ﺧﯚی ﺗﺳﻠﯿﻢ دەﻛﺎت، وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ داﺧﺮاو ﺑ رووی ﺋزﻣﻮوﻧﺪا ،ﻛﺮاوە ﺑ رووی رﻜﻜوﺗﺪا .ﭘﻮەداﻧﯽ رووﻧﺎﻛﯽ ﺑ ﺋژﻣﺎر، رەﺷـــﺎﯾﯽ ﺑـــ ﺳـــﻨﻮور ﺗﺎرﯾﻜﺘـــﺮ دەﻛن .ﭘراوﺰەﻛﺎن : ﺑـــردە ﻧﺎﯾﺎﺑـــﻛﺎن ،ﺟﺮﯾـــﻮەی رووﻧﺎﻛﯽ، ﺋﺳـــﺘﺮەﻛﺎن ،ﺳـــرﻧﺠﺪاﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﺑـــﻮون )" - (1ﭘﻟﻜزﯾﻨـــی رەش" ،ﺧﺎﻧی ﭬﯿﻜﺘﯚر ﻟ ﻧـــﻮ ﻓراﻣﯚﺷـــﻜﺮاودا ،رﻛﺑراﯾﺗﯿﻛﯽ ھﯿﮕﯚ ،ژﻣﺎرە ،6ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﭬﯚژ ،ﭘﺎرﯾﺴﯽ ﭼﻮارەم. ﺳـــﺎﻣﻨﺎﻛﯿﺶ ﺑﯚ ﺋوەی ھوﯽ ﺋوە ﺑﺪەﯾﺖ ﺋم ﭘﺸﺎﻧﮕﺎﯾ ﺗﺎ 19ی ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی 2012 ﻛ دەﺳﺖ ﻟو رووﻧﺎﻛﯿﺎﻧ ﺑﺪەی". ﻛﺮاوەﯾ. ﺋﺎ ﺋم ﮔﮋﺑﻮوﻧﯾ ﻛ ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ﺗﻮڕ ) - (2ﭼﻧـــﺪ ﻛﺘﺒﻜـــﯽ ﺧﺎﺗﻮو ﺋﺎﻧـــﯽ ﻟﻮﺑﺮەن : ھﺪەداﺗـــ ﻧﻮ ﺷـــوەوە .ﻣرەﻛﺑﻛﺎﻧﯽ "ﻣﻧﺰوری ﺷـــﻮاو" ،دەزﮔﺎی ﺳـــﺎﻧﺪر ،ﭘﺎرﯾﺲ، ﺟﯚرﻜـــﻦ ﻟ ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﭘـــردە ھﻤﺎﯿﻦ 2011؛ "ﻛﯚﺷﻜﻛﺎﻧﯽ ﺗﻜﺸﺎوی" ؛ "ﻟ ﻧﺎﻛﺎودا""، ﻟـــ رووی ﺑﭙﺎﯾﺎﻧﯽ ،ﮔﺮﻧﮓ ﻧﯿﯿ ﺋﺗﺮەﺷـــﯽ ﺑﻠﯚﻛﻚ ﻟ ﺧرەﻧﺪ"" ،ﺳـــﺎد" ،دەزﮔﺎی ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر، ﭼﻮوﺑﺖ "ﺷﺘﯽ ﻗدەﻏﻛﺮاو ﺳرﻧﺠاﻛﺸ ،زﻧﺠﯿـــﺮەی "ﺗـــل" ،ﭘﺎرﯾـــﺲ 2010 ،؛ "واﻗﯿﻌﯽ ﭼﻮﻧﻜ ﺧرەﻧـــﺪی ﭘﺪەﮔﻮﺗﺮـــﺖ ".ھﯿﮕﯚ زﯾﺎد ﻟ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ" ،ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر ،زﻧﺠﯿﺮەی "ﻓﯚﻟﯿﯚ : ﺳـــ ﻧﺎﻛﺎﺗوە" .ﺋم ﺑﻮﺮﯾ ھروەﻛﻮ ﺋﺎﻧﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوە".2004 ، ﻟﻮﺑﺮەن ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑﯚ دەﻛﺎت و دەﺖ ﺷﺘﻜﯽ ) - (3ﺋﺎﻧﯽ ﻟﻮﺑـــﺮەن "ﭘﻟﻜزﯾﻨـــی رەش": ﺑﻛﺎرە ﻟ ﻧﻮ ﺷﯿﻌﺮﯾﺗﯽ ﺑرﻓﺮاواﻧﯽ ﺋودا ،ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ ،دەزﮔﺎی ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر ،زﻧﺠﯿﺮەی "ھﻮﻧر ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﻤﻧـــﺪی ھﭽﻮوﻧـــﯽ ﻟﯿﺮﯾﻜﯿﺎﻧ و ھﻮﻧرﻣﻧﺪان".2012 ، دەﺑﯿﻨﻢ و ﺑ ﺷڕی ﻧﺑاوە و ﺳرﺷﺘﺎﻧی ) - (4ﺋﺎرﺗـــﻮر راﻣﺒـــﯚ "وەرزـــﻚ ﻟـــ دۆزەخ" ﺋو دەﭼﺖ ،ﺷـــڕ دژی وەﺳـــﻔﻨﻛﺮاو ﻛ.(1873) دﯾﻮارەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﯚﻣﺎن ﻟ دەﺷﺎرﻧوە .ﭼﻮﻧﻜ - (5) ﭬﯿﻜﺘﯚر ھﯿﮕﯚ " ﮔﺎﺑردی ﺧون" ،دەزﮔﺎی ﺋم ﺑرﻓﺮاواﻧﯿ ﺷـــﯿﻌﺮﯾ ﺑ ﻛﺷـــﺘﯿﻛﯽ ﮔﺎﻟﯿﻤﺎر ،زﻧﺠﯿﺮەی "ﺋﻧﺪﺸ.2012 ،" ) - (6ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕـــﯚ " :وﯾﻠﯿم ﺷﻛﺴـــﭙﯿﺮ" ﺑﭙﺎﯾـــﺎن دەﭼـــﺖ ﻛ ھﻣﯿﺸـــ ﻗﺎﺑﯿﻞ ﺑ ) ،(2003دەزﮔﺎی ﮔﺎرﻧﯿ-ﻓﻼﻣﺎرﯾـــﯚن ،ﭘﺎرﯾﺲ، ﻧﻮﺒﻮوﻧوەﯾ ﺑﯚ ﺋـــوەی زۆر ﻟ ﺗﺎرﯾﻜﺎﯾﯽ .2003 ﺑﻜﺎت ﺗﺎ ﺧﯚﯾﻤﺎن ﺑﯚ ﯾﻛﺎ ﺑﻜﺎﺗوە". ) - (7ﭬﯿﻜﺘـــﯚر ھﯿﮕﯚ" ،ﮔﺎﺑردی ﺧون" ،ﺑواﻧ ﻟ و ﺋﺎﮔﺮﭘﮋﻨﺎﻧ ﻟ ﻧﻮ ﺋم ﺧﯚﻣﯿﺸﯽ ﺳرەوە.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﺎﺑﯽ ﺋﺎﺑﯽ
18 18
رەواق
دﻻوەر ﻗرەداﺧﯽ *
ﺋوەی ﺑﻨﺎﻏﻛﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﻜﯽ ﭘﺎراو و دەوﻣﻧﺪ دادەڕﮋﺖ ﺗﻧﯿﺎ ﺷﺎﻋﯿﺮان و ﻧﻮوﺳران ﻧﯿﻦ ،ﺑﻜ وەرﮔە ﭼﺎﻛﻛﺎﻧﯿﺸﻦ .ﺋوەی دﯾﻮارەﻛﺎﻧﯽ زﻣﺎﻧﻜﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮو ھﺪەﭼﻨﺖ ﺗﻧﯿﺎ زﻣﺎﻧوان و ﺗﯿﯚرﯾﺰاﻧﻛﺎن ﻧﯿﻦ ،ﺑﻜ وەرﮔە ﻧﺗﺮﺳﻛﺎﻧﯿﺸﻦ .ﻟ ﺋزﻣﻮوﻧﯽ زﻣﺎﻧ دەوﻣﻧﺪ و ﭘﺸﻜوﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ دﻧﯿﺎ ورد ﺑرەوە! دەﺑﯿﻨﯿﺖ ﻧﺧﺸﯽ وەرﮔە دەﺳﺘەﻧﮕﯿﻨﻛﺎن ھﯿﭽﯽ ﻟ ﻧﺧﺶ و ﺑﺷﺪارﯾﯽ ﺷﺎﻋﯿﺮە ﻧﺎودارەﻛﺎن و رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳ ﻟﮫﺎﺗﻮوەﻛﺎن ﻛﻣﺘﺮ ﻧﯿﯿ.
ﺋﻧﺘﻮان ﮔﻮﺗﺮ* ﻧـــﻮ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﺧﺰاﻧﯿﺸـــﺪا ،ﺗﻧﮫـــﺎ ﺑﺎﭘﯿﺮە و داﭘﯿﺮەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺷـــﺘﻜﯿﺎن ﻟﻣڕ زﺪ و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن ﻟﺑﯿﺮﻣﺎوە .دەﯾﯾـــك ﻟﻣوﭘﺶ ،ﯾك ﻣﻠﯿﯚن ﭘﻧﺎھﻧـــﺪە ﻟـــ رـــﮕﺎی ﻛﻮﻣﯿﺴـــﺎرﯾﺎی ﺑﺎی ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎری ﭘﻧﺎھﻧﺪە ﮔڕاوﻧﺗـــوە وﺗﻛﺎﻧﯿﺎن .رﮋەی ﺋم ژﻣﺎرەﯾ 80%ھﺎﺗﻮوەﺗـــ ﺧـــﻮارەوە ،ﺋوﯾـــﺶ ﻟﺑر ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﺎراﻣﯽ و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﻧﺑﻮوﻧﯽ داھﺎﺗﻜﯽ
ﻓرھﺎد ﺷﺎﻛﻟﯽ ﻟ ﭘﺸﻛﯽ رۆﻣﺎﻧﯽ ﺟﻟﻼد -دا
ﻧﺎوی ﻛﺘﺐ :ﺟﻟﻼد ﺑﺎﺑت :رۆﻣﺎن ﻧﻮوﺳر :ﭘﺮ ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴﺖ وەرﮔاﻧﯽ :ﻛرﯾﻢ ﺗﺎﻗﺎﻧ ﺑرگ :ﺋﺎرام ﻋﻟﯽ ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯽ ﺧﺎﻧی وەرﮔان ﺑم دواﯾﯿ رۆﻣﺎﻧﯽ ﺟﻟﻼد – ی ﺷﺎﻋﯿﺮ و دراﻣﺎﻛﺎر و رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳـــﯽ ﺳـــﻮﺪی ﭘﺮ ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ و وەرﮔﺮی ﺧﺗﯽ ﻧﯚﺑﯽ ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﺳﺎﯽ ،1951ﺑ وەرﮔاﻧﻜﯽ ﺟـــﻮان و ﭘـــﺎراوی ﻛرﯾـــﻢ ﺗﺎﻗﺎﻧـــ و ﭘﺸﻛﯿﻛﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘی ﻓرھﺎد ﺷﺎﻛﻟﯽ، ﻛوﺗ ﻛﺘﺒﺨﺎﻧی ﻛﻮردﯾﯿوە. ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ ﯾﻛﻜ ﻟو ﺷـــﺎﻋﯿﺮ و رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳ ﺳـــﻮﺪﯾﯿﺎﻧی ﻛ ﻛﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺧـــﺎوەن زەﺣﻤﺗـــﯽ و ﻗﻮوﯿﻛﯽ زۆر و ﻓﺮە ﻣودان ،وەرﮔاﻧﯽ ﺗﻜﺴﺘﻛﺎﻧﯿﺸـــﯽ ﺑﻮﺮی و ھﺎوﻛﺎﺗﯿـــﺶ وردﺑﯿﻨﯿﻛﯽ زۆری دەوﺖ .ﺑ وەرﮔاﻧـــﯽ رۆﻣﺎﻧﯽ ﺟﻟﻼد، ﺗﺎﻗﺎﻧـــ ،ﻛﺘﺒﺨﺎﻧی ﻛﻮردی ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺷـــﺎﻛﺎرە ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﺳﻮﺪی دەﻧﺎﺳـــﻨ ﻛ ﻧﻤﻮوﻧﯾﺎن ﻟ ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﺋو وﺗدا ﻛم ﻧﯿﻦ ،ﺑ ﺟﯚرﻚ ﺋﻣﯿﺶ ﻟ ﭘﺎڵ ھوﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜدا دەﺑﺘ ﯾﻛﻚ ﻟو ﺗﻗﻻﯾﺎﻧـــی دی ﻛ رواﻧﯿﻦ و دﯾﺪی ﺧﻮﻨری ﺋﻤ ﺑ رووی دوﻧﯿﺎی ﻧﻮوﺳﯿﻨﺪا دەﻛﺎﺗـــوە و ﭘﻧﺠـــرەی ﻓـــﺮە رەﻧﮓ و دوﻧﯿﺎی ﺟﯿﺎوازﺗﺮی ﻟوەی ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋﺎﺷﻨﺎی ﺑﻮوە و ﺧﻮوی ﺑ ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾوە ﮔﺮﺗﻮوە ،ﻟ ﺑردەﻣﺪا وا دەﻛﺎت. ﺗﺎﻗﺎﻧ ﺳﺎﻧﻜﯽ زۆر ﻧﯿﯿ ﻟ وﺗﯽ ﺳﻮﺪ و ﻟ ھﻟﻮﻣرﺟﻜﯽ ﺳـــﺧﺘﯽ ﺑ ﭘﺪاﻧﯽ ﻣﺎﻓـــﯽ ﭘﻧﺎﺑرﺘﯿﺪا دەژی .زۆرﺑﺷـــﻤﺎن دەزاﻧﯿﻦ ﻛ ژﯾﺎن ﻟـــو دۆﺧدا ،ﻣﺮۆڤ و ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺧﻜﺎﻧﻚ ﻛ ﺳـــروﻛﺎرﯾﺎن ﻟﮔڵ ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﺪا ھﯾـــ ،رووﺑڕووی چ ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﯾـــك دەﻛﺎﺗوە و ﭼﯚن ﻧك ھر ﺳرەداوی ﭘﺮۆژە و ﭘﻼﻧﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﻓﺮﺑﻮوﻧـــﯽ ﻟﺪەﺋﺎﯚزﻛﻨ ،ﺑﻜﻮ دەﯾﺎن ﻛﯚﺳـــﭗ و ﻟﻣﭙرﯾﺶ ﻟﺑـــردەم رەوﺗﯽ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯿﺪا ﺑﯚ دروﺳﺘﺪەﻛﺎت .ﺑم ھﻟﻮﻣرﺟﻜﯽ ﻟو ﺟﯚرە ،رﮕی ﺳﻓری ﺗﺎﻗﺎﻧـــی ﺑﯚ زوﺑﺎن ﻓﺮﺑـــﻮون و ﻗﺎﺒﻮون ﻧـــك ھـــر ﻧﺎﺋﻮﻣﺪ و درـــﮋ ﻧﻛﺮدەوە، ﺑﻜﻮ ﺋوی زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺳـــر ﻓﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺋو زوﺑﺎﻧـــ و ﺷـــﺎرەزاﺑﻮون ﻟـــ ﺋدەﺑﯿﺎت و ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧ ﻧﻮﯿﻛی ،ﺗﺎ ﺋﺎﺳﺘﯽ دەﺳﺘﺒﺮدن ﺑﯚ وەرﮔاﻧﯽ رۆﻣﺎﻧﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕﯽ وەك ﺟﻟﻼد ﻣﻜﻮڕﺗﺮ ﻛﺮدووە. ﺋوە راﺳـــﺘ ﻛ وای ﭘﺸـــﻮودرﮋی و ﻟﺧﯚﺑﻮوردووﯾﯽ ،زاﻧﯿﻨﯽ ﺗواوەﺗﯽ دوو زوﺑﺎن ،واﺗ زوﺑﺎﻧﯽ داﯾﻜﯽ ﺧﯚت و زوﺑﺎﻧﯽ ﺋـــوی دی ،زوﺑﺎﻧﯽ ﻟـــﻮە وەرﮔدراو و ﺑﯚ وەرﮔـــدراو ﺑ ھﻣﻮو وردەﻛﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺸﻜﺮدن و ﮔﻧﺠﯿﻨی زﻣﺎﻧواﻧﯽ و ژﯾﻨﮕ ﻓرھﻧﮕﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﻛﯾﺎﻧوە ،ﮔﺮﻧﮕﺘﺮﯾﻦ ﻣرﺟـــﯽ ﺧﯚداﻧـــ ﻟـــ ﻛﺎری وەرﮔان. ﺑم زۆر ﺟﺎران ﻟو دەﺳﺘﻨﯿﺸـــﺎﻧﻜﺮدﻧدا ﺷـــﺘﻜﯽ ﮔﺮﻧﮕﻤﺎن ﺑﯿﺮدەﭼ ،ﺋوﯾﺶ ﺋو
ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﯿ ﺋﻓﺴـــﻮﻧﺎوی و ﺗﺎﯾﺒﺗﯾ ﻛـــ وەرﮔـــ ﻟﮔڵ ﻛﺎرەﻛـــی ﺧﯚی و ﻟﮔڵ ﺗﻜﺴـــﺘﻛدا دروﺳـــﺘﯽ دەﻛﺎت. ﺑﺑـــ ھﺑﻮون ﯾـــﺎن دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺋو ﺧﯚﺷوﯾﺴـــﺘﯿ ،ﮔـــر وەك وەرﮔـــ ﻣرﺟﯽ ﯾﻛﻣﯿﺸـــﻤﺎن ﺗﺪا ﺑﺖ ،ﺋوا ﺑ دﻨﯿﺎﯾﯿوە وەرﮔاﻧﻛ ﻛﺎرﻜﯽ ﺑ ﺧﻮﻦ و ﺑ ھﺳـــﺖ و ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﻜﯽ دەردەﭼﺖ و ﻟ راﭘڕاﻧﺪﻧﯽ ﺋرﻛﻚ ﺑدەر ﻧﺎﺑﺖ .ﺑﺑ ھﺑﻮوﻧـــﯽ ﺋو ﺧﯚﺷوﯾﺴـــﺘﯿ وەرﮔان دەﺑﺘ وەزﯾﻔ ﻧﻮوﺳﯿﻨوە و ﺗﺎ رادەﯾﻛﯽ زۆر دەﺑﺘ ھﭙی ﻧﺎودەرﻛﺮدن و ﻣراﻣﯽ زۆرﻛﺮدﻧﯽ ﻟﯿﺴﺘﯽ ﻛﺘﺒ وەرﮔدراوەﻛﺎﻧﯽ وەرﮔ .ﺋوەی ﻟم ﻛﺎرەی ﻛرﯾﻢ ﺗﺎﻗﺎﻧدا ﺑر ﻟھر ﺷـــﺘﻚ ﺳرﻧﺠﻢ داو دﺨﯚﺷﯽ ﻛﺮدم ،ﺋو ﺧﯚﺷوﯾﺴﺘﯿﯾ ﻛ ﺗﺎﻗﺎﻧ ﺑ ﻛﺘﺒﻛی ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ – ی ﺑﺧﺸﯿﻮە و ﺋو ﭘﻮەﻧﺪﯾﯾـــ ﻛ ﻓزای زوﺑﺎﻧﻛی ﺧـــﯚی ﻟﮔڵ زوﺑﺎﻧ ﺟﯿـــﺎواز و دوﻧﯿﺎ ﭘ ﻟ رەﻣﺰ و رازەﻛی ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ – دا ﺋﺎوﺘ ﻛﺮدووە ﺑ ﺟﯚرﻚ ﻛ ﺗﺎ رادەﯾﻛﯽ زۆر دەـــﯽ زوﺑﺎﻧﯽ ﯾﻛـــم ﻟﻣﯿﺎﻧﺎ ﻧﯿﯿ ﺑﻜـــﻮ رۆﻣﺎﻧﻛ ﻟ ﺑﻨﺎﻏـــوە ﺑ زوﺑﺎﻧﯽ دووەم و ﺑـــﯚ وەرﮔدراو ،واﺗ ﺑ ﻛﻮردی ﻧﻮوﺳﺮاوە. ﭘـــﺮ ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ ،1974 1891- ﻧﻮوﺳـــرﻜﯽ دوورەﭘرﺰ و ﺧﯚدەرﻧﺧر و ﻓـــﺮە ﺑرھم ﺑـــﻮوە .ﺧﺎوەﻧﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ 40رۆﻣﺎن و دراﻣﺎ و ﻛﺘﺒﯽ ﺷـــﯿﻌﺮە ،ﻟ ﻛﺘﺒﻛﺎﻧﯽ :دوو ﺣﻛﺎﯾت ﻟﺑﺎرەی ژﯾﺎﻧوە ،1913دوا ﺋﯿﻨﺴﺎن ،1917ﻧﮫﻨﯽ ﺋﺎﺳﻤﺎن )ﺷـــﺎﻧﯚﻧﺎﻣ ،1919 ( ﺋـــﺎژاوە ،1919 ﻧﺑﯿﻨﺮاو ،1923ﺟﻟﻼد ،1933ﻣﺸـــﺘﯽ وﻜﮫﺎﺗﻮو ،1934ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯽ ﺋﺎزاد ،1939 ﺳﺘﺮان و ﺷڕ ،1940ﻟﮕڕێ ﻣﺮۆڤ ﺑﮋی )دراﻣﺎ( ،1950ﺑﺎراﺑﺎس ،1950ﺳﻓرە ﺳـــﺧﺘﻛ ) دەوروﺑری ﺳـــﺎﯽ 1926 ﻧﻮوﺳـــﺮاوە و ﺳـــﺎﯽ 1985ﭼﺎﭘﻜﺮاوە(. ھﻧﺪﻚ ﻟـــ رۆﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ ﻛﺮاوﻧﺗـــ ﻓﯿﻠـــﻢ ،ﻟواﻧـــ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧ ﺋﺑدﯾﻛ ،1946 ﺑﺎراﺑﺎس ﺳـــ ﺟﺎر و ﺟﺎرﻜﯿﺎن ﻟﻻﯾن ﺑﻨﮕﺖ ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴـــﺖ – ی ﻛﻮڕﯾﯿـــوە ،ﺧوﻧـــﯽ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘﯽ ھﺎوﯾﻦ ﻟ ﻣﺎـــﯽ ھژارﯾﺪا ،1959ﺟﻟﻼد ،1965ﺗﻮﻧﻞ ،1969ﺋو ﺋﺳﺎﻧﺴﯚرەی ﻛ ﺑﯚ دۆزەخ دادەﺑزﺖ ،1969ﺷـــﺎﯾﯽ 1978و ﺳـــﺎﯽ 1983ﯾـــﺶ ﻻش ﺋﯿﮕﻠﺮ )ﭘﯿﺎوﻚ ﺑﺑ رۆح (ی ﻛﺮدووەﺗ دراﻣﺎی ﺗﻟﻓﺰﯾﯚﻧﯽ. ﭘﺮ ﻻﮔرﻛﭭﯿﺴﺖ رۆﻣﺎﻧﯽ ''ﺟﻟﻼد'' ی ﻟ ﺳﺎﯽ 1933دا ﭼﺎپ و ﺑوﻛﺮدووەﺗوە، رۆﻣﺎﻧﻛ ﻛﺎرداﻧوەﯾﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪە ﺑراﻣﺒر ﺑ ﮔﺷـــی ﻧﺎزﯾـــﺰم ﻛ دواﺗـــﺮ ﺋوروﭘﺎ
ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧــــ
و ﺟﯿﮫـــﺎن ﻟـــ ﺟﻧﮕﻜﯽ ﺧﻮﻨـــﺎوی و ﻣﺎﻮﺮاﻧﻜـــرەوە دەﮔﻠﻨـــ .ھروەھـــﺎ رۆﻣﺎﻧﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﺑ ﭼﻣﻜﯽ ﺷـــڕاﻧﮕﺰﯾوە ﺗﺎوﺗـــﻮێ دەﻛﺎت و ﺑـــ ﭼﺷـــﻨﯽ زۆرﺑـــی ﻛﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜی، ﻟﺳـــر ﺋو ﭼﻣﻜ و ﻟﺨﻮردﺑﻮوﻧوەی ﻗﻮوﯽ دەوەﺳـــﺘﺖ .رۆﻣﺎﻧﻛـــ ﻟ دوو زەﻣﻧـــﺪا روودەدا ،زەﻣﻧﯽ ﺳـــدەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺖ و زەﻣﻧﯽ ﺳﺎﯽ ) 1933واﺗ زەﻣﻧﯽ ﺋﺴـــﺘﺎ و ﻛﺎﺗﻚ ﻛ رۆﻣﺎﻧﻛی ﺗـــﺪا ﻧﻮوﺳـــﺮاوە( ،ﺧﺎـــﯽ ھﺎوﺑﺷـــﯽ ھـــردوو زەﻣﻧﻛ ،ﺋـــو ﺟﮕﯾﯾ ﻛ رووداوەﻛـــی ﻟ روودەدات و ﺋوﯾﺶ ﺑﺎڕ ﯾﺎن رﺴﺘﯚراﻧﺘﻜ .ﻟ ھردوو ﺑﺷﻛدا ﺟﻟﻼد ﺑ ﺷﻮەی ﺟﯿﺎواز ﺋﺎﻣﺎدەﯾﯽ ھﯾ، ﻟو ﺑﺷی ﺳدەی ﻧﺎوەڕاﺳﺘﺪا ﮔﺮووﭘﻚ ﭘﯿﺎو ﻟﺳر ﻣﺰﻚ داﻧﯿﺸﺘﻮون و ﻟﺑﺎرەی ﺷـــڕاﻧﮕﺰﯾﯿوە دەدوﻦ و زاﻧﯿﺎرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟوﺑﺎرەﯾوە دەﺧﻧ روو .ﺟﻟﻼد ﻟﺮەدا رۆﻜـــﯽ ﭘراوﺰﻛـــﺮاوی ھﯾ و ﺑﺷـــﺪاری وﺗﻮوﮋەﻛـــ ﻧﺎﻛﺎت .ﺑﺷـــﯽ دووەﻣﯽ رووداوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﺘﺒﻛ ﻟ ھﯚﻜﯽ ﺳـــﻣﺎدا روودەدا ﻛ ﺧﻜﻜﯽ زۆری ﻟ ﻛﯚﺑﻮوﻧﺗـــوە و ﺗﯿﭙﻜﯽ ﻣﯚﺳـــﯿﻘﺎ ﻛ ﻟ ﻣﯚﺳـــﯿﻘﺎژەﻧﯽ ﻧﺎﺳﭙﯿﭙﺴـــﺖ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮون، ﻣﯚﺳﯿﻘﺎ دەژەﻧﻦ .ﻛﺎﺗﻚ ﻣﯚﺳﯿﻘﺎژەﻧﻛﺎن وﭼﺎﻧـــﻚ وەردەﮔـــﺮن ﺗـــﺎ ﻧـــﺎن ﺑﺨﯚن، ﻛﺳـــﻜﯽ ﻧﺎزﯾﺴـــﺖ رﮕﯾﺎن ﻟﺪەﮔﺮێ و ﺋﯿﺪی دەﺑﺘ ھراوھﻮرﯾﺎ و ﭼﻧﺪ ﻛﺳﻚ دەﻛﻮژرﻦ .ﻟم ﺑﺷی دﯾﻜﯾﺎﻧﺪا ﺟﻟﻼد ﻟﻧﺎو ﻣﯿﻮاﻧﻛﺎﻧﺪا داﻧﯿﺸﺘﻮوە و ﻧﻮﺗﻘﻚ ﺑﯚ ﻣﯿﻮاﻧﻛﺎن دەدا و ﻟ ﻧﻮﺗﻘﻛﯾﺪا رواﻧﯿﻨﯽ رەق و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋاﻧـــی ﺧﯚی ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻣﺮۆڤ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ دەﺧﺎﺗ روو. ''ﺟﻟـــﻼد'' ەﻛـــی ﺗﺎﻗﺎﻧـــ ﻛﺘﺒﻜﯽ ﺟـــﻮان و ﺑﻧﺮخ و ﺷـــﺎﯾﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧوە و دەﺳﺘﺨﯚﺷﯿ .ﺷﺎﻛﻟﯽ ﮔﻮﺗﻧﯽ ''ﺋﮔر ﻟ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﻣۆدا ،دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟـــ ﻧﺎوەڕۆﻛـــﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﻓرھﻧﮕﯽ ﺗﺒﮕﯾﺸﺘﺎﯾ ،دەﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺳﻮود ﻟ ﺳدان ﺑھـــﺮەوەری وەك ﻛﺎك ﻛرﯾـــﻢ ﺗﺎﻗﺎﻧـــ وەرﺑﮕﺮﺖ ﻛ ﺷـــﺎﻛﺎرە ﮔـــورە و ﺟﻮان و ﺑ ﭘﺰەﻛﺎﻧﯽ دﻧﯿـــﺎ ،ﻟ دەﯾﺎن زﻣﺎﻧوە ﺑﻜﻧـــ ﻛﻮردی و ﭘﺸﻜﺷـــﯽ ﺧﻮﻨری ﻛﻮردﯾﺎن ﺑﻜن .ﮔﺷﻛﺮدن و ﭘﺸﻜوﺗﻦ و دەوﻣﻧﺪﻛﺮدﻧـــﯽ زﻣـــﺎن و ﻓرھﻧﮕﯽ ﻛﻮرد ،ﺑ ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ ﮔورە و ﻓﺮاواﻧﯽ وەرﮔان ،ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ دوورﺑﯿﻨﺎﻧـــ و ﺋﺎوەزﻛﺎراﻧی ﻓرھﻧﮕﯿﺪا ﺑدی ﻧﺎﯾت''. *ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﻧﻮوﺳر
ﭘرﺗوازەﺑـــﻮون و ﺋﺎوارەﺑـــﻮون ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﭼوﺳﺎﻧوە و ﺟﻧﮓ و ﻛﺎرەﺳﺎﺗﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ ﻣﮋووی ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯿت دەژﻣﺮدرﺖ .وەدەرﻧﺎﻧﯽ زۆرەﻣﻠﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮوان ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ ﺗواوﯾﺎن ﻟﺳـــر ﻧﺷﻮﻧﻤﺎﻛﺮدن و ﮔﺷـــﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨـــ ﮔـــورەﻛﺎن ھﺑـــﻮوە و ﺋﻣـــۆ ﺑﻮوﻧﺗـــ ﺑﺷـــﻚ ﻟـــ ﻛﻟﭘﻮوری ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯽ ھﺎوﺑش .ھروەھﺎ ﺋﻣ ﯾﻛﻜﯿﺸ ﻟـــ دەرﺋﻧﺠﺎﻣ ھرە ﻟﺑرﭼـــﺎوەﻛﺎن و ھرە ﻗﻮوﻛﺎﻧﯽ ﺷڕ و ﻣﻠﻤﻼﻧ و داﭘﯚﺳﯿﻦ. ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺋم ﺧﺳﺗ ﻟ ﻓﺮاواﻧﺒﻮوﻧﺪاﯾ ،ﺟﮕﯚڕﻛﯽ داﻧﯿﺸـــﺘﻮوان ﭘﻨﺎﭼـــﺖ ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك و ﻛﯿﻨﯿﺎ و رۆژھﺗﯽ ﺧﺎوﺑﻮوﻧـــوەی ﺑﺧﯚﯾـــوە ﺑﯿﻨﯿﺒﺖ .ﺟﻧﮓ و ﭘﺸـــﻠﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2011دا ﺳﻮودان ،دەﯾﺎن ھزار 800ھزار ﻛﺳـــﯿﺎن ﻧﺎﭼﺎرﻛـــﺮدووە ﻛ داوای ﻣﺎﻓـــﯽ ﭘﻧﺎھﻧﺪەﯾـــﯽ ﺑﻜن .ﺋﻣﺴـــﺎڵ ،ﺗﻧﮫﺎ ﻣﻨﺪاﯽ ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ و ﺷـــڕ و ﭘﻜﺪادان ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری ﻣﺎﻟﯽ 200 ھزار ﺳﯚﻣﺎﻟﯽ و ﺋﺮﯾﺘﯿﺮی ﻛﺳـــﯿﺎن ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮدووە ﻣـــﺎڵ و ﺣﺎﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺟﺒﮫـــﻦ .ﺗﻧﮕﮋەﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ 65ھزار ﺋﺎوارەن .ﻟ ﻧﻮ ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﻛﺳﯿﺎن ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮدووە ﺋﺎوارەی وﺗﺎﻧﯽ دراوﺳ ﺧﺰاﻧﯿﺸﺪا ،ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺎﭘﯿﺮە ﺑﻦ. ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﻧﻮێ و داﭘﯿﺮەﻛﺎﻧﯿﺎن ﺷﺘﻜﯿﺎن ﺳرھﺪەدەن ،ﺗﻧﮕﮋە ﻛﯚﻧﻛﺎن درﮋەدەﻛﺸﻦ و ﺗﺎ دﺘﯿﺶ ﺋﺎﯚز و ﭘ ﻛﺸـــﻤﻛﺶ دەﺑﻦ .ﺑﯚ ﻟﻣڕ زﺪ و ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن ﻧﻤﻮوﻧ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﺎس ﻟ ﺋﻓﻐﺎﻧﺴـــﺘﺎن و ﺳﯚﻣﺎﻟﯽ رۆژھت و ﻛﯚﻣﺎری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻛﯚﻧﮕﯚ ﺑﻜﺮﺖ ﻟﺑﯿﺮﻣﺎوە ﺑﺳـــ .ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﻟ ﻧﻮ ﺑرداﺷـــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﻟﻘوﻣﺎن ،ﺑﺑ وﯾﺴـــﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن وا ﻛ ﻟ رﮕﯾوە ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺑردەواﻣﯽ ﺑ ژﯾﺎﻧﯿﺎن راﻛﺸـــﺮاوﻧﺗ ﻧﻮ ﺑﮕﺮەوﺑردەی وﺗﻛﺎﻧﯿﺎن ،ﺑﺪەن. ھﻧﺪﺠﺎرﯾﺶ ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎن ﺋواﻧﺷﯽ ﻛ ھﻟﯿﺎن ﺑﯚ رەﺧﺴﺎوە و دەﺳﺘﯿﺎن ﮔﯾﺸﺘﻮوەﺗ ھﻧﺪەران و داوای ﻣﺎﻓﯽ ﭘﻧﺎﺑرﯾﯿﺎن ﭼﺎرەﺳـــری دﯾﻜـــ ھﺪەﺑﮋﺮدرـــﺖ ،ﺑم ﻛـــﺮدووە ،ﺋـــوە ﭼﻮوﻧﺗـــ ﻧـــﻮ ﺗﻮﻧﻠﻜـــﯽ ﭘﻨﺎﭼﺖ ﺋم رﮕﭼﺎراﻧش دادی ھﯿﭻ ﺑﺪەن .ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ،وﺗ ﭘﺸﻜوﺗﻮوەﻛﺎن دوﭼﺎری دوورودرﮋی ﭼﺎوەڕواﻧﯽ و ﺋﺎوارەﺑﻮون. ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺗﻧﮫـــﺎ ﻟ ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن و ﻛﯿﻨﯿﺎ و ﻛﺸـــی ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ﺑﻮوﻧﺗوە، رۆژھﺗـــﯽ ﺳـــﻮودان ،دەﯾﺎن ھـــزار ﻣﻨﺪاﯽ ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﺋﺎﺳـــﯚی ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ روون ﺋﻓﻐﺎﻧﯽ و ﺳـــﯚﻣﺎﻟﯽ و ﺋﺮﯾﺘﯿـــﺮی ﺋﺎوارەن .ﻟ ﭘﺸﻜﺷـــﯽ ﺋو ﭘﻧﺎھﻧﺪاﻧ ﺑﻜن و ﭘﺴﻮوﻟی
1919
MONDE MONDE
diplomatique diplomatique
2012 ﺋﺎﺑﯽﺋﺎﺑﯽ2012
ـــوەی ﻧﻮێ
LE
LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﻛﻮردﺳﺘﺎن MONDE LE
diplomatique ﻛﻮﺭﺩی
ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ﺑودەﻛﺮﺘوە ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺋﺎﻛﯚ ﻣﺤﻣﻤد ﺳرﻧﻮوﺳر ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری ﺣﻮﺳﻦ ھﯿﻤﻤﺗﯽ ﺳﺘﺎﻓﯽ وەرﮔەﻛﺎن دﮐﺘﯚر ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زاده ،دﮐﺘﯚر ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ،ﮐﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو، ھردی ﻣﺪ ،د .ﺷﻮان ﺟﺎﻓﺮ دﯾﺰاﯾﻨر ﺑﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺘﻓﺎ ﺋﺳﯿﺴﺘﺎﻧﺖ ﺳﻻم ﺳﻋﺪی Tel: 00964 (0)750 488 5696 info@monde- dediplomatique- kurde.com www.monde- dediplomatique- kurde.com ﺋدرﺲ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ،ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺟوھر ﺑﺎﭘﯿﺮ، ھوﻟﺮ – ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﻋﺮاق ﻓرەﻧﺴﺎ MONDE LE
diplomatique ﺑڕﻮەﺑر Serge Halimi ﺟﮕﺮی ﺑڕﻮەﺑر Alain Gresh ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔی Bruno Lombard
)ﺋﺎوارە( ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Jan Raats ﻧﯿﺸﺘﺟﺒﻮوﻧﯽ درﮋﺧﺎﯾﻧﯿﺎن ﺑﺪەﻧ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑﺘﻮاﻧﻦ ﺳـــرﻟﻧﻮێ ژﯾﺎﻧﯿﺎن دروﺳﺘﺒﻜﻧوە. ﺳـــرەڕای ﺑرزﺑﻮوﻧـــوەی رـــﮋەی وﺗﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی ﭘﺸـــﻜوﺗﻮو ﻛـــ ﭘﻧﺎھﻧﺪە ﻗﺒـــﻮوڵ دەﻛن ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻦ ﺑ ﭘۆﮔﺮاﻣﯽ ﺳـــرﻟﻧﻮێ ﻧﯿﺸـــﺘﺟﻜﺮدﻧوە،
ﺑـــم ژﻣـــﺎرەی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻛـــ ﺋو ﺑرﻧﺎﻣﯾﯾـــﺎن ﺑردەﻛوـــﺖ ،ﺗﻧﮫﺎ 1%ی ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن ﭘﻜﺪﻨ.ﺋﮔر ﭼوﺳﺎﻧﺪﻧوە و ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﺳرﺑﺎزی ﺑﻮوﺑﺘﻨ ھﯚﻛﺎری ﺳرەﻛﯽ ﺋﺎوارەﺑﻮون و ﭘرﺗوازەﯾﯽ، ﺑم ھﯚﻛﺎری دﯾﻜش ھن ﻛ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن
ﺧﯚی ﺑﺒزﻨﺖ.
ﻟم ﺟﻠﻗﺒﻮوﻧدا ھﯾ ،ﺗﻧﺎﻧت ﺧﻮﻨﺪﻧوە و ﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋﻤ ﺗﻮوﺷـــﯽ ﮔـــﯚڕان دەﻛن. ﻓﺎﻛﺘری دﯾﻜ ھن ﻛ ﺑﺎرودۆﺧﻛ ھﻧﺪەی * ﻛﯚﻣﯿﺴـــﺎرﯾﺎی ﺑﺎی رﻜﺨـــﺮاوی ﻧﺗوە دﯾﻜ ﺋﺎﯚز دەﻛن ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﻛﺎروﺑﺎری ﭘﻧﺎﺑران دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ﻟ وﺗﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاودا ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪاﯾ وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ھﻣﻮو ﻧﺎوﭼﻛ ﺗﻜﺒﺪات و ﺳﻨﻮوری
ﻟﺳر ﻟﻮاری ﺑ ھﯿﻮاﯾﯽ
ﻣﺎرﺗﯿﻦ ﺑﻮﻻر ﺗھﻤﯿﻤ ﺋﻧﺎم وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾوە: ﺳﯚﻓﯽ ﺑﺎﺳﺘﯿﺪ -ﻓﯚﺰ دەزﮔﺎی ﺋﺎﻛﺖ دو ﺳﻮد ،ﺋﺎرل2012 ، دوای ﺑدەﺳﺘﮫﻨﺎﻧﯽ ﺳرﻓﺮازی ﻟ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯿﺪا ،ﭼﯽ ﻟ ﺧون و ھﯿﻮاﻛﺎﻧﯽ دوﻨ دەﻣﻨﺘوە؟ ﭼﯚن دەﻛﺮﺖ ژﯾﺎن ﻟ وﺗﻜﺪا ﺑﺳـــرﺑرﯾﻦ ﻛ دواﺟـــﺎر ﻛوﺗﺒﺘ ﭼﻨﮕﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرـــﻚ و ﺗﺎواﻧﺒﺎراﻧﯽ ﺟﻧﮕﯿﺶ ھﻣﻮو دەﺳﺗﻜﯿﺎن ﭘﺎوان ﻛﺮدﺑﺖ و ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھوـــﯽ ﻟﯾﺎدﻛﺮدن ﺑـــﺪەن؟ ﺗھﻤﯿﻤ ﺋﻧﺎم، ژﻧ رۆﻣﺎﻧﻨﻮوﺳـــﯽ ﺑﻧﮕﻼدﯾﺸـــﯽ ،ﺳرﺟم ﺧوﻧﺒﯿﻨﯿـــﻦ ﺑ ﺋـــﺎزادی و ﺳـــرﻓﺮازﺑﻮوﻧﯽ ﺟﻧﮕﺎوەرەﻛﺎﻧﯽ دوﻨ ،ﻟﮔڵ ﻛﺎﺑﻮوﺳﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣۆ ﺑراﻣﺒر ﺑﯾك دەوەﺳﺘﻨ و ﻟﺮەوە دراﻣﺎﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﮋوو دﻨﻛﺎﯾوە ،ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺑﻧﮕﻼدﯾﺸ ﻟ ﺳﺎﯽ .1971
ﺟﮕﺮی ﺳرﻧﻮوﺳر Pierre Rimbert دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران Laurent Bonnelli, Mona Chollet, Alain Gresh, Renaud Lamert, Evelyne Pieiller, Philippe Rivierre, Philippe Rekacewicz (cartographie), Anne-Cecile Robert ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری Alice Brazilay, Maria Ierardi دﯾﻜﯚﻣﺎﻧﺘﺴﯿﯚن Olivier Pironet
ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻜﯽ ﺑﺎش رۆﻣﺎﻧﻨﻮوس ﺑﺎس ﻟ ﻧﮫﻨﯽ ﺧﺰاﻧﻜﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﯽ دەﻛﺎت ﻛ دووﺟـــﺎر ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﺗﻜﺪەﭼﺖ: ﺑـــﺎوك دەﻣﺮـــﺖ ،داﯾﻜﯿﺶ ﺗﺎﻗـــ ﻛﯚﮔی ھﯚزەﻛـــ ،ﺑدەﺳـــﺖ ﺋﺎزاری ﺷـــﺮﭘﻧﺠوە دەﻧﺎﻨ .ﻣﺎﯾﺎی ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯽ ﻛﭽﯿﺸﯿﺎن ،ﺑرەو ﻧﺎوﭼ دﮫﺎﺗﻨﺸـــﯿﻨ دووردەﺳـــﺘﻛﺎن ﺳری ﺧﯚی ھﺪەﮔﺮﺖ ﺑﯚ ﺋوەی دەﺳﺘﯽ ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺑﯚ ﺋو ژﻧﺎﻧ درﮋ ﺑﻜﺎت ﺗﺎ ﺳرﻟﻧﻮێ ژﯾﺎﻧﯿﺎن ﺑﻨﯿﺎت ﺑﻨﻨـــوە ،ﺳـــﻮھﯾﻠﯿﺶ ،ﺗﺎﻗ ﻛﻮڕی ﺧﺰاﻧﻛ ﺧﯚی ﻟ ﻧﻮ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺪا داﺪە دەدات… وﻨی ﺧﺰاﻧﻚ ﻛﺸـــﺮاوە ﻛ ھﺎوﺷـــﻮەی وت ﻟـــ ﻗﯾﺮاﻧﺪاﯾ و ﻟﻧﻮ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺸـــﺪا ﻟداﯾﻜﺪەﺑﺖ .ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1947ﻟ ﻧﻮ ﺑﻮﻣﻟرزەﯾك ﻟداﯾﻚ دەﺑﺖ ﻛ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﺗﯽ ھﯿﻨﺪﺳﺘﺎن دەﻛﺎﺗ دوو ﺑﺷـــوە .ﺋم ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرە ﻟﺑر ھﯚﻛﺎری ﺋﺎﯾﻨﯽ دەﺑﺘ دوو ﻛرﺗوە )ھﯿﻨﺪۆﺳـــﻛﺎن ﻟﻻﯾك و ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﻟﻻﯾﻛﯽ دی(
ﺳرﻧﻮوﺳر Martine Bulard
ﭘﺎﻛﺴﺘﺎﻧﯽ رۆژھت ﻛ ﺑ ﺑﺷﻜﯽ داﻧﺑاوی ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن دەژﻣﺮدرﺖ ،ﺧـــﺮا دﯾﻜﺘﺎﺗﯚری ﺳـــرﺑﺎزی دەﺳﺘﯽ ﺑﺳـــردادەﮔﺮﺖ .دواﺗﺮ ﺧﺑـــﺎت ﻟﭘﻨﺎو ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت و دژی ﻟﺷـــﻜﺮی ﺋﯿﺴـــﻼم ﺋﺎﺑـــﺎد دەﻛوﺘ ﺟﻧﮕوە ﺗﺎ دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺑﻧﮕﻼدﯾﺶ. دوای ﺗﭙڕﺑﻮوﻧـــﯽ 15ﺳـــﺎڵ ﺑﺳـــر ﺋم ﺳـــرﻓﺮازﯾ ،ﻣﺎﯾـــﺎ دەﮔڕﺘـــوە داﻛﺎ و ﯾﺎدەوەرﯾﻛﺎﻧـــﯽ ھﺸـــﺘﺎ ﺗـــڕ و ﭘﺎراون، دﺨﯚﺷﯿﺸـــ ﺑوەی ﻛ ﮔڕاوەﺗوە ﺷﻮﻨﯽ ﻣﻨﺪاﯽ ،ﺑم ﺑﺮﯾـــﻦ و ﺋﺎزار ﻧﺎﭼﺎری دەﻛن دەﺳﺘﺒرداری ﭘﯿﺸی ﭘﺰﯾﺸﻜﯽ ﺑﺖ و ﺳری ﺧﯚی ھﮕـــﺮێ و ﺑ ﺗواوی ﻟـــ ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ دوورﺑﻜوﺘوە .ﻣﺎﯾﺎ ﺧﺑﺎﺗﮕﻜﯽ ﺑﺟرگ و ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛـــﯽ ﺗواو ،دەﯾوﺖ ﺳـــﻮھﯾﻠﯽ ﺑـــﺮای ﺑ ﯾﻛﺠﺎرەﻛﯽ ﻟﺑﯿﺮﺑﻜﺎت ،ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﺳـــﻮھﯾﻞ دوﻨـــ ھﺎوﺧﺑﺎﺗﯽ ﺑﻮو، ﻗﺎرەﻣﺎن و ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮاز ،ھﺪی ھﺪی ﺑﯚ
ﻧﻮ ﺗﻮﻧﺪڕەوی ﺷـــﯚڕدەﺑﺘوە .ﺑﺮاﻛی ﺧﯚی ﻟﻧﻮ ﻓﯿﻜﺮی ﺗﻮﻧﺪڕەوی ون دەﻛﺎت ،ﺗﺎ دەﮔﺎﺗ ﺋﺎﺳـــﺘﻚ ﻛ ﭘﺸـــﺖ ﻟ ﻛﻮڕەﻛی ﺧﯚﺷـــﯽ دەﻛﺎت .وردە وردە ،رۆﻣﺎﻧﻨـــﻮوس ﺑـــﺎس ﻟو ﺑﺮﯾﻨﺎﻧ دەﻛﺎت ﻛ ﭼﯚن ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯿﺎن ﻟﺳـــر ﺋو ﻻوە ﺟﮫﺸﺘﻮوە و ﭼﯚن ﭘﺎﻧﺘﯚﯽ ﻛﺎوﺑﯚی ﺑﯚ ﺟﻮﺑﯾﻛﯽ ﺳﭙﯽ ﺗﻮڕ ھﺪەدات"– .رەﻧﮕ ﺋو ﭘﺎﻧﺘﯚ ﻛﺎوﺑﯚﯾ ﻧﺎﯾﺎﺑ ﺑﺖ ﻛ ھﺎوڕﯿﻛﯽ ﭘﺸﻜﺷﯽ ﻛﺮدﺑﻮو )…( ﻟ ﺳﺎﺗوەﺧﺘﻜﺪا، ﺑﯾـــﺎری دا ﻛ رەﻧﮕ ﻛﺎﺗﯽ ﻓﺪاﻧﯽ ھﺎﺗﺒﺖ، ﻛﺎﺗﯽ ﮔﯚڕان و ﺧﯚﻧﻮﻜﺮدﻧوە ﺑﺖ .ﺋو رۆژەی ﻛ دەﺳﺘﺒرداری رەﻓﺘﺎرە ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯽ دەﺑﺖ، رەﻓﺘﺎری ﻟواﻧ ﻛﯚﻧﺘﺮ ھﺪەﺑﮋﺮﺖ". ﺋﻧﺎم وەك دراﻣﺎزاﻧﻜﯽ ﮔورە ﺣﻛﺎﯾﺗﻛی دەﭼﻨـــﺖ ،ھﺪی ھـــﺪی ﭘردە ﻟـــ رووی ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿﻛﺎن ھﺪەﻣﺎ و ﺳرﺟم ﺋو ﺑﺮﯾـــﻦ و دادڕاﻧﺎﻧﻣﺎن ﺑﯚ ﻛﺷـــﻒ دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﻟﯚﭼﯽ ﺑﺮﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﺪا ﺣﺷـــﺎردراون.
ﺳﻜﺮﺗﺎرﯾت Anne Callait-Chavanel, Sophie DurandNGO, Joseline Fleury, Monique Salomé Tel: 00 33 (0) 153 94 96 01 Fax: 00 33 (0) 153 94 96 26 ﺋدرﺲ 1- 3, rue Stephen- Pichon, F- 75013,Paris
ﺑ ﺷرﻣﻜﯽ ﺑﺴﻨﻮورﯾﺸـــوە ﺑﺎس ﻟ ژاﻧﯽ ﺋو ژﻧﺎﻧـــ دەﻛﺎت ﻛ ﻟﻻﯾـــن دوژﻣﻨﺎﻧوە دەﺳﺘﺪرﮋﯾﯿﺎن ﻛﺮاوەﺗ ﺳر .ﺋو ژﻧﺎﻧی ﻛ ﻣﺎﯾﺎ ھوﯽ داوە ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﻟﺑﺎرﺑرﺖ، ﺋواﻧـــی ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺋـــوە دەھﺎﺗﻨ ﻻی ﺗﺎ ﭘﺮﺳـــﯽ ﺋوەی ﭘﺒﻜن "ﺋﺎﯾﺎ دەﺗﻮاﻧﻦ ﺧﯚﯾﺎن ﻟو ﺋﺎﺑووﭼﻮوﻧ ﭘﺎﻗﮋﺑﻜﻧـــوە" .ﯾﺎن ژﻧﺎﻧﯽ دی ،وەﻛـــﻮ ﭘﺮﯾﺎ و ﺑﺮاﻛی ﻛ دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴـــﺖ دﯿﺎن ﺑوە ﺧـــﯚش ﺑﻜن ﭘﯿﺒﻦ ":ﺗواو، ﺋﯿﺘﺮ ﻟ ﺋﺎراﻣﯿﺪاﯾ .ﺑم ،ﺋوان ،ﻟﯽ ﻧﮔڕان ﺗﺎ ﻗﺴـــﯾك ﺑﻜﺎت .ﺑ ﻣﯿﮫﺮەﺑﺎﻧﯿك ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺑـــ ﺣﻛﺎﯾﺗﻛی دەھﻨﺖ" .ﭼﻮﻧﻜ ،ﺗﻧﮫﺎ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪان ﺑس ﻧﯿﯿ ﺗﺎ ﺑﮕﯾﻨ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ :ﻣﺎﯾﺎ ﺑﯚ ﭼﻧﺪ ﺟﺎرﻜﯿﺶ ﺗﺎﻗﯿﺪەﻛﺎﺗوە و ﺗﻧﺎﻧت ﺑﺮازاﻛی ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟﺳر دادەﻧﺖ. وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
ﺋﺎﺑﯽ - 2012ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
MONDE LE
diplomatique ﻛﻮردی
ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ﺷﺎرﺳﺎزی ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ * ﻟـــ ﻧﻮان ھﺎووﺗﯽ و ﺋـــو دەوروﺑرەی ﻛ ﺗﯿﺪا دەژﺖ ،دروﺳﺖ ﺑﺖ .ﭼﻧﺪﯾﻦ رﺒﺎز و ﺧﻮﻨﺪﻧوە ﺳﺑﺎرەت ﺑم ﭼﻣﻜ ﭘﺸﻨﯿﺎزﻛﺮاوە ،ھر ﻟ ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﺪان ﺑ ھوا ﻛ ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم دﺖ ﺗﺎ ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﺪان ﺑ ﺋﺎو و ﺳرﭼﺎوەﻛﺎﻧﯽ ،ﺗﺎ دەﮔﺎﺗ دﯾﺪﻜﯽ ﯾﻮﺗﯚﭘـــﯽ ﻛ ﺑﯿﺮ ﻟـــ ھﻨﺎﻧدی ﭼﻣﻜﯽ ﺷﺎر-ﺑﺎﺧﭽ دەﻛﺎﺗوە. ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴﺘﻣﯿﺸﺪا ،راﭘﯚرﺗﯽ ﺑﺮوﻧﺘﻼﻧﺪ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﮔﺷﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﺷﺎر دەﻛﺎت ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﺪا ،ﺑ ﮔﻮـــﺮەی ﺋم راﭘﯚرﺗ ،داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺳرزەوەی ﺗﺎ دﺖ ﻟ ﺷـــﺎرەﻛﺎن ﻧﯿﺸﺘﺟ دەﺑﻦ .ﻟ ﻣﺎوەی ﺗﻧﮫﺎ 60ﺳﺎﺪا ،داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎرەﻛﺎن 10ﺟﺎر زﯾﺎدی ﻛﺮدووە .ﻟ ﺳﺎﯽ 1920 ﺧـــﯚی ﻟ 100 ﻣﻠﯿﯚن ﺋﯿﻨﺴـــﺎن دەدات، ﺑم ﺋم رﮋەﯾ ﻟ ﺳﺎﯽ 1980دەﮔﺎﺗ ﻧﺰﯾﻜی ﯾك ﻣﻠﯿﺎر ﻛس .ﺑراﻣﺒر ﺑﻣ، ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ھـــر ﯾك ھﻨﺪە زﯾﺎدﯾﺎن ﻛـــﺮدووە .ھروەھﺎ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﻧﺎوﭼ ﮔﻮﻧﺪﯾﯿـــﻛﺎن ﻟﻛﻣﺒﻮوﻧوەدان و ھﺳﺘﻜﺮدن ﺑوەی ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺋﯿﻨﺴﺎن ﻟﮔڵ ﺳﺮوﺷـــﺘﺪا ﺗﻮوﺷـــﯽ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ھﺎﺗﻮوە ،ﻟﺮەوە ﭼﻣﻜﯽ ﺑ ﺳﺮوﺷﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺷـــﺎر وەﻛﻮ دﯾﺪ و ﺗاﻣﺎﻧﻚ ﺧﯚﯾﻤﺎن ﭘ دەﻧﺎﺳـــﻨ .ﺟﺒﺟﻜﺮدن و ﭘﺮاﻛﺘﯿﺰەی ﺋـــم ﭼﻣﻜـــ ،ھﺒﺗ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ ﻟﻜﯚﯿﻨـــوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ دەﺑـــﺖ ﺑـــﯚ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺑﯿﯚدﯾﭭﺮﺳـــﯿﺘﯽ ،واﺗ ھﻣﻮو ﭘﻼﻧـــﻚ دەﺑـــﺖ ﺑﯿﺮ ﻟ ﺳـــرﺟم ﺋو زﯾﻨﺪەوەراﻧـــ ﺑﻜﺎﺗوە ﻛ دەﺑﻨ ھﯚﻛﺎری ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ژﯾﻨﮕ ،ﺑﯚ ﺋـــوەی ﭘﻼﻧﺪاﻧﺎن و ﻧﺧﺸﺳﺎزی ﺷـــﺎر ﻟﺳر ﺑﻨﻣﺎﯾﻛﯽ زاﻧﺴﺘﯽ و ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺳﺎزﺑﻜﺮﺖ. ﻟـــم ﭼﻧـــﺪ ﺳـــﺎی دواﯾـــﯽ ﭼﻣﻜﯽ ھرەوەزی ﺷـــﺎر ھﺎﺗ ﺋﺎراوە .ﺋم دﯾﺪە ﻛﯚﻣـــﻚ ﺑﺎﺑـــت و ﻛﺸـــی ﮔﺮﯾﻨﮓ دەھﻨﺘ ﺳـــرﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺎﺳﻜﺮدن ،وەﻛﻮ: ﺋﺎﻣﺮەﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە ،ﻛﺸـــی ﺷﺎرﻧﺸـــﯿﻨﯽ ،ﺧﺎﻧﻮوﺑـــرە ،ﭘﯿﺴـــﺒﻮوﻧﯽ ھوا ،ﻛﺸـــی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری ﺧﯚﻣﺎـــﯽ و ھﺘﺪ .واﺗـــ ﻧﺰﯾﻜﻜﺮدﻧوەی ﺳﯿﺎﺳت و ﺷﺎرﻧﺸﯿﻨﯽ و ژﯾﻨﮕ .دەﺑﺖ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺋوەش ﺑﻜﺮﺖ ﻛ ﺳﯿﺎﺳـــت، ﻟـــ واﺗـــﺎ ﺋﯿﺘﯿﻤﯚﻟﯚژﯾﯿﻛـــی ،واﺗ ﻟ ﻧﺎوەڕۆﻛـــﺪا ﮔڕاﻧوەﯾ ﺑﯚ رﻜﺨﺴـــﺘﻨﯽ ﺷـــﺎر .ﺑﯚھﻨﺎﻧدی ﺋم ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ ،ﺋﻣۆ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ﺋﯿﺸﯽ ﺑﯚ دەﻛﺮﺖ و ﻟ ﻧـــﻮ رﻜﺨﺮاوـــﻚ ﮔﻛﺮاوە ﺑ ﻧﺎوی "ﻟﯿﮋﻧی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ دەﺳﺘﭙﺸـــﺨری ﺑﯚ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ژﯾﻨﮕی ﻟﯚﻛﺎﯽ و ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ" ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2006 رەﻧﮓ و ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎن )ﻓﯚﺗﯚ (picasa :ﺗﻮاﻧﯽ 500ﺣﻜﻮﻣت ﺑﯚ ﺋم ﻣﺑﺳﺘ ﻟ دەوری ﺧﯚی ﻛﯚﺑﻜﺎﺗوە. داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺳرزەوەی ﺗﺎ دﺖ ﻟ ﺷﺎرەﻛﺎن ﻧﯿﺸﺘﺟ دەﺑﻦ .ﻟﻣﺎوەی ﺗﻧﮫﺎ ﺑوﭘﯿـــی ﻛـــ ھرﻤـــﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﻟـــ ﻗﯚﻧﺎﻏـــﯽ دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﺪاﯾ ،رەﻧﮕ 60ﺳﺎﺪا ،داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎرەﻛﺎن 10ﺟﺎر زﯾﺎدﯾﺎن ﻛﺮدووە .ﻟ ﺳﺎﯽ 1920ﺧﯚی ﻟ ﺋﺎوڕداﻧوەﯾـــك ﻟـــم ﭼﻣﻜﺎﻧـــ و دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﮔﺮﺒﺳﺘﻜﯽ ﻟم ﭼﺷﻨ، 100ﻣﻠﯿﯚن ﺋﯿﻨﺴﺎن دەدا ،ﺑم ﺋم رﮋەﯾ ﻟ ﺳﺎﯽ 1980ﮔﯾﺸﺘ ﻧﺰﯾﻜی ﯾك ﭘﻼن و داڕﺷـــﺘﻨﯽ ﺷﺎر ﺑﺎﯾﺧﯽ ﺑﻮﻨی ﻣﻠﯿﺎر ﻛس .ﺑراﻣﺒر ﺑﻣ ،ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ھر ﯾك ھﻨﺪە زﯾﺎدﯾﺎن ﻛﺮدووە ھﺑﺖ و ﺧﯚی وەﻛﻮ ﺑ ﺗﻧﮕوەھﺎﺗﻮو ﺑﯚ ھﻨﺎﻧدی ﺋم ﺋﺎﻣﺎﻧﺠ ﭘﺸﻨﯿﺎز ﺑﻜﺎت.
ﺋم دەﺳـــﺘواژەﯾ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺳـــرﺟم ﺋو ﻟﻜﯚﯿﻨواﻧـــ دەﻛﺎت ﻛ دەرﺑﺎرەی ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ژﯾﻨﮕ ﻟ ﻧﻮەﻧﺪی ﺷـــﺎر و دەوروﺑری ﺷـــﺎر ﺋﻧﺠـــﺎم دەدرﻦ .ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ راﺳـــﺘوﺧﯚ ﭘﯾﻮەﺳﺘ ﺑ ﭼﻣﻜـــﯽ ﺷﺎرﺳـــﺎزﯾﯿوە .ھوﯽ ﺋوە دەدات ﻛ دﯾﺪﮔﺎی ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ﻟ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧﯽ ﺷـــﺎردا ﺑﺘﺮﻧﺠﻨﺪرﺘـــ ﻧﻮ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺷـــﺎرەواﻧﯿﯿﻛﺎن ﺑﯚ ﺋـــوەی ژﯾﻨﮕﯾﻛﯽ ﮔﻮﻧﺠﺎو ﺑـــﯚ ھﺎووﺗﯿـــﺎن ﻓراھم ﺑﻜﺎت و ﺋﺎﺳـــﺖ و ﻛﻮاﻟﯿﺘﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺷﺎرﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑرزﺑﻜﺎﺗوە .ﺳرەﺗﺎ ﺋم ﺗﺮﻣ ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑـــﯚ ﺋﯿﻜﯚﻟـــﯚژی زﯾﻨـــﺪەوەران دەﻛـــﺮد، واﺗ ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﺳـــوز ،چ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﺖ چ ﺗﺎﯾﺒت ،ھروەھﺎ ﭘﺎراﺳﺘﻨﯽ ﺗﯾﺮوﺗﻮاڵ و ﺋﺎژەﯽ ﻛﻮی ،ﺑـــم ﺑ ﺗﭙڕﯾﻨﯽ ﻛﺎت ﺋـــم رەﮔزاﻧ ﺗـــی دەﻛﺎت و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺸی دﯾﻜ دەﮔﺮﺘ ﺧﯚ ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪی راﺳـــﺘوﺧﯚ ﯾـــﺎن ﻧﺎڕاﺳـــﺘوﺧﯚﯾﺎن ﺑ ھﺎووﺗﯿﺎﻧوە ھﯾ. ﻟـــو رەﮔـــزە ﻧﻮﯿﺎﻧی ﻛـــ ﺑﺗﻧﮕﯽ ﺋﯿﻜﯚﯚژی ﺷﺎرﺳـــﺎزﯾﯿوە دﺖ ،ﻛﺸی ھواﯾ ،وردﺗﺮ ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟ ﭘﯿﺴﺒﻮوﻧﯽ ھواﯾ ،ھروەھﺎ ﻛﺸﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎو و ﺧﺎﻛﯿﺶ دەﮔﺮﺘوە ،ﻟ ﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷوە ،ﮔﺮﯾﻨﮕﯽ ﺑ ﺑﺎﺧﭽدروﺳﺘﻜﺮدن و ﭘﺎﻧﺘﺎﯾﯽ ﺳوز و دﯾـــﻮاری روەﻛﯿﻦ دەدات .ﺗﻧﺎﻧت ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺳوزﻛﺮدﻧﯽ ﺳـــرﺧﺎﻧﻮوش دەﻛﺎت و ﺋﺎوڕی ﭘﻮﯾﺴﺖ ﻟ ھﻣﻮو ﺑﺴﺘ ﺧﺎﻛﻜﯽ ﺟﮫﺮاو دەداﺗوە و ﺟﺧﺖ ﻟﺳر ﺋوە دەﻛﺎت ﭼﯚن ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﺮﺖ و ﭼﯚن ﻣﺎﻣ ﻟﮔڵ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ وزە و ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی درﮋﺧﺎﯾن ﺑﻜﺮـــﺖ .ﺟﻮاﻧﻜﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻧﯽ ﺷـــﺎر ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯽ ﺑ دەﯾﺎن ﯾﺎﺳﺎ دەﺑﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﺸـــﻛﺎﻧﯽ ﺧﺎك و ﺧﺎﺷﺎك، ھراوزەﻧـــﺎ و دەﻧﮕـــﯽ ﻣﻛﯿﻨـــﻛﺎن ﻟم رووەوە رﻜﺒﺨﺮﻦ .ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ رووﻧﺎﻛﯽ ﺳـــﻏﺗﻜر ،ﺑرەﻛﺮدﻧﯽ ﮔﺎزی دووەم ﺋﯚﻛﺴﯿﺪی ﻛﺎرﺑﯚن ،ﺋﯿﺪارەﻛﺮدﻧﯽ داراﯾﯽ، ﻛﺸـــی ﮔرﻣـــﺎ و ﻣﯿﻜﺮۆﺋﺎووھـــوا، ﺧﯚﮔﻮﻧﺠﺎﻧﺪن ﻟﮔڵ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﺋﺎووھوا، ﻛﯚﻛﺮدﻧوەی دۆﻛﯿﻮﻣﻨﺖ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﻛﺸﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎر ،ﮔﺮﻓﺘﯽ ﺧﺎﻧﻮوﺑرە و ھﺘﺪ ﺑﺳر دەﻛﺎﺗوە. ﻛواﺗ ﺋﯿﻜﯚﻟﯚژی ﺷﺎر دﯾﺪﻜﯽ ﺑرﻓﺮاواﻧ و ﺋـــﺎوڕ ﻟھﻣﻮو رەﮔزەﻛﺎن دەداﺗوە و ھوڵ ﺑﯚ ﺋوەش دەدات ﻛ ﭼﺎرەﺳـــری رﯾﺸـــﯾﯽ ﺑﯚ ﺋم ﻛﺸـــﺎﻧ ﺑﺪۆزﺘوە، ﭼﻮﻧﻜـــ ﺑ ﭘﻠـــی ﯾﻛم ﺋم ﻛﺸـــﺎﻧ رۆژ ﻟ دوای رۆژ ﺳـــﺧﺘﺘﺮ و ﺑﮔﺮﮕﯚﺘﺮ ﺧﯚﯾﺎن دەردەﺧن .ﭘﻼﻧﯽ ﺷـــﺎر ھﻣﯿﺸ ﻟﺳر ﻣﻧﺰوورﻜﯽ ﻛﺎﺗﯽ رﻜﺪەﺧﺮﺖ ﻛ ﺑـــﺎوەش ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﺪە ﺑﻜﺎﺗـــوە) .ﭘﻼن ﺑﯚ ھوﻟﺮی ﺋﻣۆ ،دەﺑﺖ ﺑﻻﯾﻧﯽ ﻛم ﺑﯿﺮ ﻟ ﭘﻧﺠﺎ ﺳـــﺎﯽ دﯾﻜ ﺑﻜﺮﺘوە :ﭼﯾﯽ داﻧﯿﺸـــﺘﻮوان ،ﺋﺎﻣـــﺮ و ﻣﻛﯿﻨی زﯾﺎﺗﺮ، ﭘﯿﺴﺒﻮوﻧﯽ ھوا ،ھراوزەﻧﺎ و ھﺘﺪ(. ﻟـــ رووی ﻣـــﮋووی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﺋم ﭼﻣﻜـــوە ،زۆرﺟﺎر ﺋﺎﻣـــﺎژە ﺑﯚ ﺑﺎﺧﭽ ھﻮاﺳﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﺎری ﺑﺎﺑﻞ دەﻛﺮﺖ، وەﻛـــﻮ ﻧﻤﻮوﻧﯾـــك ،ﻟـــم رووەوە ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧی ﺷﯿﻜﺎﮔﯚ ﺑ دەﺳﺘﭙﺸﺨری ﺋـــم دﯾﺴـــﯿﭙﻠﯿﻨ دەﻧﺎﺳـــﺮﺘوە .ﺋو ﺳﯚﺳﯿﯚﻟﯚژﯾﯿﻛﺎن ،واﺗ ﮔﺮﺪاﻧﯽ ﭼﻣﻜﯽ ﺳدەی ﺑﯿﺴـــﺖ ،ﺑم ﻟم 100ﺳﺎی ﻛﺸـــﻛﺎﻧوە ،داﺗﺎ و زاﻧﯿﺎری زﯾﺎﺗﺮﻣﺎن * ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎی زﻣـــﺎن و ﺋدەﺑﯿﺎﺗـــﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨواﻧی ﻟم ﺑﻮارە ﺋﻧﺠﺎم دەدرﻦ دەوروﺑر ﻟﮔڵ ھﺎووﺗﯿﺪا .ﺳرھﺪاﻧﯽ دواﯾﯽ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯽ ﺗواوی ﺑﺳردا دﺖ .ﻟﺑردەﺳـــﺘﺪاﯾ ،ﺑﯚﯾـــ ھوﺪەدرـــﺖ ﻓرەﻧﺴـــﯽ ،ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﺳﺘﯿﯿﺎ ﻻﻣﺎﻧﭽﺎ دەﺑﺳـــﺘﺮﻨوە ﺑ ﺳرﺟم ﻟﻜﯚﯿﻨوە ﺋـــم دﯾـــﺪە دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺳـــرەﺗﺎی ﭼﻮﻧﻜ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ،ﻟﻣڕ ھﻣﻮو ﺗﺑﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﮔﺮﺒﺳـــﺘﻜﯽ درﮋﺧﺎﯾن -ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ