ھﻣﻮو ﭘﮑوە ﻟ دژی ﺑﺳﯿﺎﺳﯿﮑﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﭘﺮۆﺳی ﮔﻮاﺳﺘﻨی دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﯽ ﺟﯚرﻜﯽ ﺗﺎزەی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەر ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻟ ﻧﻮان ﺗﺮس و ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﯾﺪا ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﭘﺎﺗﺮﯾﻚ ھﺎﯾﻤﺰادە
ﺋﺳﻌد ﺋﺑﻮ ﺧﻟﯿﻞ
11
ﺋﺎزادە ﻛﯿﺎن 8
ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ 2012
MONDE LE
diplomatique
1 دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺳﻏﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردی
ژﺮﻤﯽ ﻣﺮﺳﯿ
14
MONDE LE
LE
MONDE
diplomatique
diplomatique ﻛﻮردی
ﺋﯾﻠﻮل)ﺳﭙﺘﻤﺒر(ی - 2012ژﻣﺎرە 28
www.monde-diplomatique-kurde.com - info@monde-diplomatique-kurde.com
13
20ﻻﭘڕە -ﻧﺮﺧﯽ 1000دﯾﻨﺎرە
ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ ﭼﯿﻦ؟ ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ *
ﻟ ﻧﻮان ﺑد و ﺑدﺗﺮ
* ﺳرﻧﻮوﺳری ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﮏ/ﮐﻮردی ،ﺗﻮﮋەر ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺑﺮﯾﺴﺘ
2
ﻓﯚﺗﯚ fliker :
ﺳﺮژ ﺣﻟﯿﻤﯽ
ﻟ ﻣﺎوەی دوو ھﻓﺘی راﺑﺮدوودا ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧ ﭘ ﻟ ﺗﻮوڕەﯾﯽ و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﻛﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن ﺑراﻣﺒر ﻓﯿﻠﻤ ﻛﻣﺒھﺎ و ﺋﻣﺎﺗﯚرﯾﻛی ﻧﺎﻛﯚﻻ ﺑﺎﺳﯿﻠﯽ ﻧﺎﻛﯚﻻ "ﺑﺘﺎواﻧﯿﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن" ،ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ھژاﻧﺪووە و ﺑﻮوەﺗ ﺳردی ﻣﯿﺪﯾﺎ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن .ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑ ﻛﺮدەوەی ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋ و ﺧﻮﻨﮋاﻧ ﺑرەوڕووی دەرﭼﻮوﻧـــﯽ ﺋم ﻓﯿﻠﻤ ﺑﻮوﻧوە و وەﻛﻮ ھوڵ و ﭘﯿﻼﻧﯽ داڕﮋراوی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﯚ ھﺮﺷـــﻜﺮدﻧ ﺳر ﭘﯿﺮۆزی و ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ﺋﺎزارداﻧﯽ ھﺳﺖ و ﺳﯚزی ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﻟﻗم درا ،ﻛﭼﯽ ﻟ رۆژﺋﺎوا ﺑـــﻮو ﺑ ﻓزاﯾك ﺑﯚ راﻣﺎن و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﻓﯿﻜﺮی و راﭬﻛﺎری دەرﺑﺎرەی ﭼﻣﻜﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ و ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﻗﺒﻮوﻜﺮدﻧﯽ ﺟﯿﺎوازی. ﺋوەی ﺟﮕﺎی ﺳرﻧﺠ ،ﺋوەﯾ ﻛ ﻟﻣﺎوەی
دوو ھﻓﺘی راﺑﺮدوودا ﻟ ﮔﻮﺗﺎری زاﯽ رۆژھت و ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا ،ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ ﻓراﻣﯚش ﻛﺮاوەو زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺎس ﻟ ﺳﺎﻧﺴـــﯚر و ﻗدەﻏﻛﺮدن دەﻛﺮﺖ .ﻛﭼﯽ ﻟ ﮔﻮﺗﺎری زاﯽ رۆژﺋﺎوادا ﺑﺎس ﻟ رﺰ و ﻛراﻣﺗﯽ ﻣﺮۆڤ وەﻛﻮ ﺳﻨﻮور ﺑﯚ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ دەﻛﺮﺖ. ﺋم دوو ﮔﯚﺷﻧﯿﮕﺎﯾ ﺟﯿﺎوازﯾﯽ ﮔورەی ﻧﻮان رۆژھـــت و رۆژﺋﺎوا دەردەﺧـــن .ﻟ رۆژھت ﺋو ﺑﺎوەڕە ﺑﺎوە ﻛ ﻛﯚﻣﻚ ﺗﺎﺑﻮو ھن ﻧﺎﺑﺖ ﻛس دەﺳﺘﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﺒﺎت و ﺑﺸﻜﻨﺪرﻦ .ﻟﻣش ﺗﺮﺳـــﻨﺎﻛﺘﺮ ،ﺋو ﺑﺎوەڕە زا ﻛ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﺎﻧﯽ دەوت دەﺳﺗﯽ رەھﺎﯾﺎن ﺑﺳر ھﻣﻮو ﺷﺘﻜﺪا ھﯾـــ و ﺑﯾﺎری ﻗدەﻏﻛﺮدن و ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯿﺎن ﻟ دەﺳﺘ ،دەﺳـــﺗﯽ رەھﺎﯾﺎن ﺑﺳـــر ﻣﯿﺪﯾﺎ و ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ و ﻛﺎﯾی ﮔﺸـــﺘﯿﺪا ھﯾ .ﺋو ﺑﺎوەڕە
زاڵ و ﺑـــﺎوە ﻓﺎﻛﺘری ﺳـــرەﻛﯿ ﺑﯚﺋوەی ﻛ ﺧﻜﻜﯽ زۆر دەﺳـــﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر ﺑﻜن ﻟﺑراﻣﺒر دەرھﻨﺎن و ﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﻓﯿﻠﻤﯽ "ﺑﺘﺎواﻧﯿﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن" .ﻟـــ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا ھـــﺮش و ﺗﻮوڕەﯾﯿﻛﺎن ﻟ وﺗﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺪا ھﻣﻮو ﺋﺎراﺳﺘی ﺑﺎﯿﺰﺧﺎﻧ و ﻛﻮﻧﺴﻮﻟﮕرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﻛﺮان .ﻛﭼـــﯽ ﻟ رۆژﺋـــﺎوا ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺳدەﯾ ﺗﺎﺑﻮوەﻛﺎن ﺷﻜﻨﺪراون و ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ رەﺧﻨ و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ و ﻗﺴ ﻟﺳرﻛﺮدﻧ و دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺳرۆﻛﯿﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﻗدەﻏ و ﻧـــﺎ ﻗدەﻏﻛﺎن دﯾﺎری ﺑﻜن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋواﻧﯿﺶ
*
ﭘﺗﺎی داراﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻮوە ﻣﺎﯾی ﺳـــرھﺪاﻧﯽ ﻗﯾﺮاﻧﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ ﺟﯿﮫﺎن ﻛ ﺋﺎﻛﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎراوە ﻧﯿﻦ :دروﺳﺘﺒﻮوﻧﯽ ﺑﻜﺎرﯾﻛﯽ زۆر ،ﻣﺎﯾﭘﻮوﭼﺒﻮوﻧﯽ ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﺧﺎوەن ﺧﺎﻧﻮو ،ﭘﺎﺷﻛﺸـــی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﭘﺎرﺰﮔﺎرﯾﯽ ﺳﯚﺳـــﯿﺎل .ﺋم ﻗﯾﺮاﻧ ﭘﻨﺞ ﺳﺎڵ ﭘﺶ ﺋﺴـــﺘﺎ رووﯾﺪا .ﺋﺴـــﺘﺎ ﻛس ﻧﺎﺗﻮاﻧـــ ﮔﺮﯾﻤﺎﻧی ﮔﯾﺸـــﺘﻨﯽ ﭘﯿﺎوﻚ ﺑﻧﺎوی وﯾـــﻼرد ﻣﯿﺖ رۆﻣﻨﯽ ﺑﯚ ﻛﯚﺷـــﻜﯽ ﺳـــﭙﯽ رەﺗﺒﻜﺎﺗوە ،ﺋو ﭘﯿﺎوە زەﻧﮕﯿﻨی ﻛ ﺳـــﺎﻣﺎن و ﺳـــروەﺗ زۆرەﻛی ﻣﺎﯾی ﮔﯚﺗﺮە و ﭘﺎرەﺑﺎزی و ﺟﮕﯚڕﻛﯽ ﭘﯿﺸ و ﻛﺎر و ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ ﺑﺎﺟ ﻟ دوورﮔی ﻛﺎﯾﻤﺎن. ھﺒﮋاردﻧﯽ ﭘﯚل راﯾـــﺎن-ی ﻛﯚﻣﺎری ﻟﻻﯾن ﻣﯿﺖ رۆﻣﻨﯽ-ﯾـــوە وەﻛﻮ ﺟﮕـــﺮی ﺳـــرۆﻛﯽ داھﺎﺗﻮو، ﺋﮔـــر ھﺎﺗﻮو دەﻧﮕﺪەران ﻟ6 ی ﻧﯚﭬﻤﺒری داھﺎﺗﻮو ﻟـــ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾـــﻦ ﺋﯿﺨﺘﯿﺎر ﺑﻜن ،ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛﻤـــﺎن دەرﺑﺎرەی داھﺎﺗﻮوی وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ دەداﺗ .ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﭘﻼﻧﯽ داﺑزﯾﻨﯽ ﻛﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﺟی ﻗﺒﻮوڵ ﻛﺮدووە ،ﺋﻣش ﻟ رﮕﺎی ﺑﯾﻨﯽ ﺑﻮدﺟی ﺧﯚﺷـــﮕﻮزەراﻧﯿﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﺑ ﺋوەی ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻧﺎﺋﺎﺳـــﺎﯾﯽ و ﻧﺰﻣﯽ ﺑﺎج ﻟﺳر داھﺎﺗ ﺑرزەﻛﺎن زﯾﺎد ﺑـــﻜﺎت ) ،(1ﻛﭼﯽ ﺋم ﭘﻼﻧ ﺑﯚ ﭘﯚل راﯾﺎن ﺑس ﻧﯿﯿ .ﺑﭘﯽ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ راﯾﺎن ﻛ ﻟﻻﯾن رۆﻣﻨﯽ-ﯾوە ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟﺪەﻛﺮێ و زۆرﺑی ﻛﯚﻣﺎرﯾﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﻟ ﭘرﻟﻣﺎن ﭘﺳـــﻧﺪﯾﺎن ﻛﺮدووە، زﯾﺎﺗﺮ ﻟ رﮋەی ٪20ی ﺑﺎج دەﺑﺖ ،واﺗ ﺳﻗﻔﯽ ﺑﺎج دادەﺑزێ ﺑﯚ ،٪25ﺋﻣش ﻛﻣﺘﺮﯾﻦ رﮋەﯾ ﻟﺳﺎﯽ 1931ەوە رووﯾﺪاﺑﺖ .ھروەھﺎ ﺑﭘﯽ ھﻣﺎن ﭘﺮۆﮔﺮام ﺑﻮدﺟی ﺑﻮاری ﺳرﺑﺎزی ﻟ ﺋﺴﺘﺎوە ﺑﯚ ﺳﺎﯽ 2017 زﯾﺎد دەﻛﺮﺖ .ﺑﭘﯽ ﺋم ﭘﺮۆﮔﺮاﻣ ،ﺋﻣﺎﻧ ھﻣﻮوی ﻟ رﮕﺎی داﺑزاﻧﺪﻧﯽ راددەی ﻛﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﻮدﺟ ﻟﺳر ﺑرھﻣﯽ ﺧـــﺎوی ﻧﺎوﺧﯚﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﺑ رﮋەی ٪10 ﺋﻧﺠﺎم دەدرﻦ .ﺟﺎ ﺑڕﺰ راﯾﺎن ﭼﯚن دەﺗﻮاﻧ ﺋﻣﺎﻧ ﺋﻧﺠﺎم ﺑﺪات؟ دﯾﺎرە ﻟ رﮕﺎی ﻓراﻣﯚﺷﻜﺮدﻧﯽ ھﻣﻮو ﺑرﭘﺮﺳﯿﺎرﯾ ﻣدەﻧﯿﻛﺎﻧﯽ دەوت و ﺳﭙﺎردﻧﯿﺎن ﺑ * ﺑڕﻮەﺑری ﮔﺸﺘﯿﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﯾﺎن ﺑـــ رﻜﺨﺮاوە ﺧﺮﺧﻮازﯾﻛﺎﻧوە دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ ﺋﻣ ﺑﺟﺪەھﻨﺖ .ﺟـــﺎ ﺑﻮدﺟی ﺑﻮاری ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ ﻛ ﺑ ﻣﺪﯾﻜﺌﯾﺪ ﻧﺎﺳﺮاوە و ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ وەرﮔاﻧﯽ :ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ دەوﺗـــﯽ ﻓﺪراﻟ ﺑﯚ ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯿﯽ ھـــژاران ،ﺑ
راددەی ٪78دادەﺑزێ ) .(2ﻟﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــﺎﯽ راﺑﺮدووەوە ،ﺑڕﺰ ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ،ھروەﻛﻮ ﻟ ﺷـــﻮﻨﺎﻧﯽ دﯾﻜش ،ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻜﯽ ﺳﺧﺘﮕﯿﺮی )ﺗﻗﺷﻮف( ی ﺗﻮﻧﺪی ﮔﺮﺗﻮوەﺗ ﺑر ﻛ ﻧﺎﻛﺎرﯾﮕر و ﻧﺎڕەواﯾ .ھﻧﺪﺠـــﺎر رەزاﻣﻧﺪی ﺑراﻣﺒر ﺑﺧﯚی ﻟﻣڕ ﭼﻧﺪ ھواﻜـــﯽ "دەﮔﻤن"ی ﺑﺎش ﻟ ﺑﻮاری ﺋﺎﺑﻮوری دەردەﺑﺖ و ﺑ دەﺳﺘﻜوﺗﯽ ﺧﯚی ﻟﻗم دەدات و ھوا ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯿﺶ )ﺑ ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻛﺎرەوە( دەﺧﺎﺗ ﺋﺳـــﺘﯚی ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧ ﻛﯚﻣﺎرﯾﻛﺎن .ﺋم دﯾﺎﻟﻜﺘﯿﻜ وا ﭘﻨﺎﭼﺖ دەﻧﮕﺪەران ﻟ دەوری ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻛﯚﺑﻜﺎﺗوە ،ﺑﯚﯾ ﺋو ﭘﺸـــﺖ ﺑو ﺗﺮﺳ دەﺑﺳﺘﺖ ﻛ رواﻧﯿﻨﯽ رادﯾﻜﺎﻻﻧی ﻧﯾﺎرە ﻛﯚﻣﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ دروﺳﺘﯽ دەﻛن و ھﯿـــﻮای واﯾ ﺋﻣ ھﺎﻧﺪەر ﺑﺖ ﺑﯚ دووﺑﺎرە ھﺒﮋاردﻧوەی .ﺑم ﺑڕﺰ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﭼﯽ ﻟم دەﻧﮕﺎﻧ دەﻛﺎت دوای ﺋـــوەی ﺑﻨﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﺮﻣﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﻧﮔﯾﺎﻧﺪە ﺳر و واﭘﺪەﭼﺖ ﻛﯚﻧﮕﺮﺴﯽ داھﺎﺗﻮوش ﻛ ﻟ ﻧﯚﭬﻤﺒر ھﺪەﺑﮋﺮدرێ راﺳﺘەوﺗﺮ ﺑﺖ ﻟوەی ﻛ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﯾﻛﻣﺠﺎر ﺑرەوڕووی ﺑﻮوەوە؟ ﺟـــﺎ ﺑھـــﯚی ﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛـــ ﻟ ﺑرژەوەﻧـــﺪی دوو ﺣﯿﺰﺑﯽ رﻛﺎﺑـــر ﺑڕﻮەدەﭼ ﻛ ﺧرﯾﻜﯽ ﭘﺎواﻧﻜﺮدﻧﻦ ﺑﯚ ﭼﯿﻨﯽ ﺑﺰﻧﺴﻤﺎﻧﻛﺎن ،ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜش ﻣﻠﯿﯚﻧھﺎ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ ﺑراﻣﺒر ﻻوازﯾﯽ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ ﻧﺎﺋﻮﻣﺪ ﺑﻮون و ﻧﺎﭼﺎر دەﺑﻦ ھر دەﻧﮕﯿﺸﯽ ﺑﯚ ﺑﺪەن. ﺑﯚﯾ ھروەﻛﻮ ﻟ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺎوە ،ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﻧﺎﭼﺎر دەﺑﻦ ﻟ ﻧﻮان ﺧﺮاپ و ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﯾﻛﻜﯿﺎن ھﺒﮋﺮن. دﯾﺎرە ﺋو ﺑﯾﺎرەی ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﻛﺎرﯾﮕری ﻓﺮاواﻧﺘﺮی دەﺑ :ﺳرﻛوﺗﻨﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﻛ ﺳﻮورە ﻟﺳر ﻟﻧﺎوﺑﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯽ دەوت و ﭘﺎﺑﻧﺪە ﺑ ﻓﻧﺪەﻣﻨﺘﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﻣﺳـــﯿﺤﯽ و ﺗﺎ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭘﺎراﻧﯚﯾﺎ رﻗﯽ ﻟ ﺋﯿﺴـــﻼﻣ ،دەﺑﺘ ﻧﻤﻮوﻧﯾك ﺑﯚ راﺳﺘەوە ﺋوروﭘﯿﻛﺎن ﻛ ھر ﻟ ﺋﺴﺘﺎوە ﺧﻮﻟﯿﺎی ﮔﺮﺗﻨﺑری ھﻣﺎن رﮕﺎﯾﺎن ھﯾ.
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن ) (1ﺑواﻧ" ھڕەﺷ ﻟ واﺷﻨﺘﻦ" ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺋﯚﮔﻮﺳﺘﯽ .2011 ) (2داﭬﯿﺪ وﯾﺴـــﻞ" ،راﯾﺎن ،ﻻرﯾﯽ ﻓﯿﻜﺮی داراﯾﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺑرﺟﺳـــﺘ دەﻛﺎت" ،زە وۆڵ ﺳـــﺘﺮﯾﺖ ﺟﻮرﻧل ،ﻧﯿﻮﯾﯚرك 16 ،ی ﺋﯚﮔﻮﺳﺘﯽ .2012
)ﻟﺑﺎرەی ﻓﯿﻠﻤ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛ و ﺋﺎﭘﯚڕەی ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧوە(
ﺋﺎﭘﯚڕە و ﺗﻮوڕەﯾﯽ وەك ﻧﯿﺸﺎﻧی ﺑﯿﺮﻧﻛﺮدﻧوە رﺒﻮار ﺳﯿﻮەﯾﻠﯽ *
ﺑداﺧوە ھﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﺑﻻی ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧوە ﺧﯚرﺋﺎوا و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺷﻮﻨﯽ ﭘﯿﻼﻧﮕی و ﺧﺮاﭘﻛﺎرﯾﻦ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم .ﺑم ﺑﭽﻮوﻛﻜﺮدﻧوەی ﺧﯚرﺋﺎوا ﻟـــو ھدا و ﺑـــ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻛﯚی ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯿﺗﯽ ﺧﯚرﺋﺎوا ﻟ ﭘﺎی ﺋـــو ھوﺪاﻧ ﻧﺎڕەواﯾﺎﻧی ﻟوﻮە ﺳـــرﭼﺎوە دەﮔﺮن و دەﻛﺮێ وەك دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﻜـــﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﺎﺗﯿﻜﯿﺎﻧی ﻻﯾﻧﮕﻟﻜﯽ ﺧﯚرﺋﺎوا ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﭘﯿﺮۆزی ﺋﯿﺴـــﻼم ﻟﻜﺒﺪرﻨوە ،ﻟ ﺳﺎدەﻛﺎری و ﺳﺎدە ﺑﺮﯾﺎری زﯾﺎﺗﺮ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜ ﻧﯿﯿ. ﺋوەﺗـــﺎ ﺋﻣﺠﺎرەش ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﺧﯚرﺋﺎواﯾﺎن ﺑ ﻓﯿﻠﻤﻜـــﺪا ﺑﯿﺮﻛوﺗوە ﻛـــ دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ زۆر ﺳـــﺎدەﯾ و ﺗﻧﺎﻧت ﺗﻛﻨﯿﻜﯽ ﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ﭘﯚڕﻧﯚﮔﺮاﻓﯿﺸـــﯽ ﺗـــﺪا ﺑﻛﺎرﻧھﺎﺗﻮوە.
ﻣـــﻦ ﻛﺎﺗﻚ ﻟ رﮕـــی ﺋﯿﻨﺘرﻧﺘوە ﻓﯿﻠﻤﻛم ﺑﯿﻨﯽ ،ﺋوەﻧﺪە ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﺑﻮوم ﻟ ﭘرﭼﻛﺮداری ﺑﺮا ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﻛﺎﻧﻢ و ﺋو ﭘﻜﻧﯿﻨی ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋو ﺗﻮوڕەﯾﯿوە ﺑ ﻧﺴـــﯿﺒﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ دەﻛن ،ﺗﺎﻗﺗﯽ ﺗواوﻛﺮدﻧـــﯽ ﻓﯿﻠﻤﻛم ﻧﻣﺎ و ﺋو ﭘﺮﺳـــﯿﺎرەم ﺑ ﺧﯾﺎﺪا ھﺎت ﻛ :ﺑﯚﭼﯽ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﻟدژی ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ﺳﺎدە ،ﻓﺎﺷﯿﻞ و ﺋﺎﺳﺖ ﻧﺰم ،ﻛ ﻟﻻﯾن ﻣﺮۆﭬﮕﻟﻜﯽ ﮔﺮﯿﯿـــوە ﺑرھﻣﮫﺎﺗﻮوە ،ﺋوەﻧﺪە ھﺪەﭼﻦ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺒﻮون ﺋوەﻧﺪە ﺳﺎدەﯾﯽ و ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺋوەﻧﺪە ﻻوازە ،ﺗﺎ ﺑ ﺑوﺑﻮوﻧوەی ﻓﯿﻠﻤﻚ ﭘﺎﯾﻛﺎﻧﯽ ﺑﻜوﻧ ﻣﺗﺮﺳﯿﯿوە؟ ﺋم ﺗوژﻣـــﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوﯾﯿ ﭼﯿﯿـــ ھر ﭼﻧﺪ ﺳﺎﻚ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن ﺑﻣﺠﯚرە ﺳﻮاری ﺷﭘﯚﻟﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەﻛﺎت و دەﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﺷﺎﯾﺗﻤﺎن و ﭘﺎڕاﻧوە،
دەﻛﺎﺗ ﻣﺸﺘﯽ ﺗﯚ و ھڕەﺷﻛﺮدن ﻟ ﺟﯿﮫﺎن و وﻨﺎ وەھﻤﯿﯿﻛﺎﻧﯽ دوژﻣﻦ .ﭘﺎﺷﺎن ﭘﺮﺳﯿﺎرم ﻟﺧﯚم ﻛﺮد ،ﺋﺎﯾﺎ ھر ﺋم ﺣﺷـــﺎﻣﺎﺗ ﻟ ﻣﺴﻮﻤﺎن ،ﻛ ﺑﯿﻨری زﻧﺠﯿﺮەی دراﻣﺎ ﺗﻮرﻛﯽ و ﺑرازﯾﻠﯽ ،ﻛﯚری و ﻋرەﺑﯿﻛﺎﻧﻦ و ﻧﺰﯾﻜی ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑدﯾﺎر ﻓﯿﻠﻤ ﺑﺎﺷـــﻛﺎﻧﯽ ھﯚﯿﻮود و ﺑﯚﯿﻮودەوە ،ﻛ زۆرﺑﯾﺎن رۆﻣـــﺎن و دەﻗـــﯽ ﻓﯿﻠﻤﺎﺗﯿﺰەﻛﺮاون ،دادەﻧﯿﺸـــﻦ و ﻧﻮـــﮋی ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﺑﯚ دەﭼﻮﻨـــﻦ ،ﺑﯚﭼﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻦ ﺟﯚراﯾﺗﯽ ﻓﯿﻠﻤﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﻟ ﻧﺎﻓﯿﻠﻢ و ﻓﯿﻠﻤﯽ ﺑ ﻣﺎﻧـــﺎ ﺟﯿﺎﺑﻜﻧوە؟ ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚم
* ﺳرۆﻛﯽ ﺑﺷﯽ ﻓﻟﺴﻓ ﻟ زاﻧﻜﯚی ﺳﻻﺣدﯾﻦ ،ﻛﻮردﺳﺘﺎن
2
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
2 2
ﺋﺎﭘﯚڕە و ﺗﻮوڕەﯾﯽ وەك ﻧﯿﺸﺎﻧی ﺑﯿﺮﻧﻛﺮدﻧوە
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ رزﮔﺎر ﻓﻗ ﻋوﻻ
ﺳﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ ﭼﯿﻦ؟ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ وەﻛﻮ ﻣﺎﻓﻜﯽ ﺑﻨڕەﺗﯿﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑﺑ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ﻛراﻣﺗﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎن و رﺰﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﺟﯿﺎوازی ﺟﮕﯿﺮ ﻧﺎﺑﺖ ﻣﻠﻜﭼﯽ ﯾﺎﺳـــﺎ و دەﺳـــﺘﻮورن ﻛ ﻣﺎف و ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ ﺑرﺟﺳﺘ دەﻛن. ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ ﯾﻛﻜ ﻟ ﻣﺎﻓ ﺑﻨڕەﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣـــﺮۆڤ و ﺑﺑ ﺋـــو ﻣﺎﻓ ﺑﻨﻣﺎ ﺳـــرەﻛﯿﻛﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ داﻧﺎﻣزرﺖ .ﺋﮔر ﺋم ﻣﺎﻓ ﭘﺸﻞ ﻛﺮا ،ﺋـــوە ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪا ﻛﯚﻣﮕـــ و وت ﺑرەو ﺗﯚﺗﺎﻟﯿﺘـــﺎری دەڕۆن .ﺑم ﺋـــم ﻣﺎﻓ ﺑﻨڕەﺗﯿی ﻣﺮۆڤ ﺑﺑ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨـــﯽ ﻛراﻣﺗﯽ ﻣﺮۆڤ و رﺰﮔﺮﺗـــﻦ ﻟ ﺟﯿﺎوازی ﺟﮕﯿـــﺮ ﻧﺎﺑﺖ .واﺗ ﻧﺎﺑﺖ ﺋﺎزادﯾـــﯽ رادەرﺑﯾـــﻦ ﻟ رـــﺰ و ﻛراﻣﺗﯽ ﻣﺮۆڤ ﺟﯿﺎﺑﻜﺮﺘوە ،ﻛﺎﺗﻚ ﺋو ﺳﻨﻮوراﻧی ﺑزاﻧﺪ ،ﺋوە دەﺑﺘ ﭘﺸﻠﻜﺎرﯾﯽ ﻣﺎف و ﺋﺎزادی. ﻓﯿﻠﻤﯽ "ﺑﺘﺎواﻧﯿﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن" ھﯿﭻ ﺑھﺎﯾﻛﯽ ھﻮﻧری و ﺋﺧﻼﻗﯽ ﺑرﺟﺳـــﺘ ﻧـــﺎﻛﺎت و ﺗﻧﯿﺎ وەﻛـــﻮ ﭘﺮوﭘﺎﮔﻧﺪەﯾك ﻟ ﺧﺰﻣﺗـــﯽ ورووژاﻧﺪﻧﯽ رق و ﻛﯿﻨـــ و دووﺑرەﻛـــﯽ و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻟﻻﯾن ﻛﺳﻜﯽ "ﻧﺧﯚش"ەوە ﺑرھم ھﻨﺮاوە .رۆژﻧﺎﻣی زە ﮔﺎردﯾن وەﻛﻮ ﺷـــﺘﻜﯽ "ﭘﻜﻧﯿﻨﺎوی" وەﺳﻔﯽ دەﻛﺎت ،ﺑم دە وەﻛـــﻮ ژەھﺮ واﺑﻮو ،ﺑ وردی ﺑـــﯚ ھﭽـــﻮون و ﺗﻗﯿﻨوەی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻛﺎری ﻟﺳـــرﻛﺮاوە ) .(1ﺑﯚﯾـــ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋم ﻓﯿﻠﻤ ﻟ ﺳﺎﯿﺎدی 11ی ﺳـــﭙﺘﻤﺒردا "ﻧﺎﺧﺮﺘ ﻧﺎو ﭼﻮارﭼﻮەی ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻨوە" ) .(2زۆرﺑی ﻛﻧﺎ ﻣﯿﺪﯾﺎﯾﯿ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎن ﻟﮔڵ ﺋوەدان ﻛ ﺑرھﻣﮫﻨﺎن و ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋم ﻓﯿﻠﻤ ﺑﺷـــﻚ ﻧﯿﯿ ﻟ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەرﺑﯾﻦ "ﭼﻮﻧﻜ ھﯿﭻ ﺑھﺎﯾك ﺑﯚ ﻛﺷﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮔﻮﺗﺎری ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ زﯾﺎد ﻧﺎﻛﺎت و ھﯿﭻ ﺳﻧﮕﻜﯽ ھﻮﻧرﯾﺸﯽ ﻧﯿﯿ .(3) "ﺑم ھﻣﻮو ﺋواﻧی ﻛ ﺋم راﭬﻛﺎری و ﻛﯚﻣﻨﺘﺎﻧ دەﻧﻮوﺳـــﻦ ﻟﺳـــر ﺋوە ﻛﯚﻛﻦ ﻛ" ﺑﯿﺮۆﻛی ﺳﺎﻧﺴـــﯚرداﻧﺎن ﻟﺳر رادەرﺑﯾﻦ ﭘﺳﻧﺪ و رەوا ﻧﯿﯿ.(4) "
ﮔﻮﻣﺎﻧـــﯽ ﺗﺪاﻧﯿﯿ ﻛ ﺋم ﻓﯿﻠﻤ ﺑ ﺋﺎﻧﻘﺳـــﺖ ﻟﻻﯾن ﻛﺳـــﻜﯽ "دەروون ﻧﺧﯚﺷـــوە" ﻛﺎری ﺑﯚ ﻛـــﺮاوە و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯿﺶ ﻟﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ رق و ﻛﯿﻨـــ و ﻧﺎﻧـــوەی دووﺑرەﻛﯽ ﺑـــﻮوە ،ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﺑرﭘرﭼﺪاﻧـــوەی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺑو ھﻣﻮو ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾ و ﺧﻮﻨﺷﺘﻦ و ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﺳﯽ ﺑﺘﺎوان ﭘﺎﺳـــﺎون ﺑﯚ ﺋم ﻛﺎرە؟ ﺋم ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺎﻧ، ھروەﻛﻮ رﺒﻮار ﺳـــﯿﻮەﯾﻠﯽ ﻟـــ وﺗﺎرەﻛی ﺧﯚﯾﺪا ﺑﻧﺎوی "ﺋﺎﭘﯚڕەی ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن وەﻛﻮ ﻧﯿﺸﺎﻧﯾك ﺑـــﯚ ﺑﯿﺮﻧﻛﺮدﻧوە" ﻛـــ ﻟم ژﻣﺎرەﯾـــی ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ -دا ﺑوﺑﻮوەﺗـــوە ،دەﺖ :ﺑﮕی ﻻوازی و ﺑﺎوەڕﺑﺧﯚﻧﺑﻮوﻧﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن دەﮔﯾﻨ. ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن دەﻛﺮا ﺑ ﮔﻮﺗﺎرﻜﯽ ﻋﻗﻧﯽ و ﺑ ﻓﯿﻜﺮ وەم ﺑﺪەﻧـــوە ،ﻧك ﺑ ھﭽﻮون و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﺧﻮﻨﺷﺘﻦ و ﻛﻮﺷـــﺘﻦ .ﮔﻮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺪاﻧﯿﯿ ﻛ ﺋم وەﻣی ﺋﺎﭘﯚڕەی ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن وەﻛﻮ ﭘرﭼﻛﺮدار ﻟﮔڵ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﻧﺧﯚﺷـــﺎﻧی ﺑرھﻣﮫﻨر و ﺳﯿﻨﺎرﯾﺴـــﺘﯽ ﻓﯿﻠﻤﻛـــ ﯾﻛﺘﺮی ﺗـــواو دەﻛن. ھردووﻛﯿﺎن ﺧﺰﻣت ﺑ ﯾك ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎ دەﮔﯾﻨﻦ، ﺋوﯾـــﺶ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾـــﺎی ﺗﻮﻧﺪڕەواﻧـــی ﺋﺎﯾﻨﯿ ﻛ ﻛﻮﻟﺘﻮور و ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﻛﺎن ﺑﮔﮋﯾﻛﺪا دەﻛﺎت و ﻟم ﺣﺎﺗی ﺋﺴﺘﺎﺷـــﺪا ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ رەﻧﮕﯽ داوەﺗوە ﻛ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼم ﺑﺗـــﺎڵ دەﻛﺎﺗوە ﻟ ﭘﯿﺮۆزی و ﺑھﺎ ﺑﺎ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ.
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن )"(1ﺑﺘﺎواﻧﯿـــﯽ ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن :دەرﻛوﺗﻜﯽ ﺗﺎرﯾﻜﯽ ھـــﺰی ﻓﯿﻠـــﻢ" ،زە ﮔﺎردﯾن17 ،ی ﺳـــﭙﺘﺒﻤری .2012 http://www.guardian.co.uk/film/filmblog/ )"(2ﻓﯚﻧﺪاﺳـــﯿﯚﻧﯽ ﺋﺎﻧﺎ ﻟﯿﻨﺪ ﺋﯿﺪاﻧـــی ﻓﯿﻠﻤ دژە- ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛ و ﭘرﭼﻛـــﺮدارە ﺗﻮﺗﺪوﺗﯿـــﮋەﻛﺎن دەﻛﺎت"17 ،ی ﺳﭙﺘﻤﺒری .2012 http://www.euromedalex.org/news/ declaration-anna-lindh-foundation-releaseinnocence-muslims-violence-region ) (3ﺑواﻧـــ ﻧﯿﻚ ﻛﯚھﯿﻦ" ،ھﯿﭻ ﺷـــﺘﻚ ﺋﮔر زۆر ﻧﺎﺷﯿﺮﯾﻨﯿﺶ ﺑﺖ ،ﭘﺎﺳﺎو ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﺳﺎﻧﺴﯚر" ،زە ﺋﯚﺑﺰﺮﭬر16 ،ی ﺳﭙﺘﻤﺒری .2012 ) (4ﻧﯿﻚ ﻛﯚھﯿﻦ ،ھﻣﺎن ﺳرﭼﺎوەی ﭘﺸﻮو.
ﺑﻮو ﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﺑﻜم ،ﺑﯚﭼﯽ ھر ﺋم ﺣﺷـــﺎﻣﺎت و ﺋﺎﭘﯚڕەﯾـــ ﻟ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ،ﻛـــ ﺑﻛﺎرھﻨر و ﻣﺳـــﺮەﻓﻜری ﺑرھﻣـــ ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚرﺋـــﺎوان ،ﻟـــ ﻣﯚﺑﺎﯾﻠﻛﺎﻧﯿﺎﻧـــوە ﺑﯿﮕﺮە ،ﺗﺎ ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﭙﯿﯚﺗر و ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻠﻛﺎﻧﯿﺎن ،ﺑﯚﭼﯽ ھﻣﺎن ھﻮﺴـــﺖ ﻟم ﺗﻛﻨﻟﯚژﯾﺎﯾ وەرﻧﺎﮔﺮن؟ ﺋی ﭼﯽ ﻟ ﻛرەﺳـــﺘی ﺑﯿﻨﺎﺳﺎزی ﺑﻜﯾﻦ ،ھر ﻟ ﺑرھﻣ ﻗﻮرﺳـــﻛﺎﻧوە ﺗﺎ ﺑرد و ﻛﺎﺷـــﯽ و ﮔﺮاﻧﯿـــﺖ و ﻓﯿﻠﺘر و ھﯿﺘرەﻛﺎﻧﯿـــﺎن ،ﺗﺎ دواﯾﯿﻦ ﻣﯚدﯾﻠﻛﺎﻧـــﯽ دﯾـــﻮار و دەرﮔﺎ و ﭘﻧﺠرە ،ﻛ ﻟ ﺑﺎزاڕی وﺗ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﻛﺎﻧﺪا ﺑـــ ﮔﺮاﻧﺘﺮﯾﻦ ﻧﺮخ ﻟﻻﯾـــن ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧوە دەﻛدرـــﻦ؟ دواﺟﺎر، وەك ﺟﯚرج ﺳـــﯿﻤﯿﻞ ﮔﻮﺗﻮوﯾﺗـــﯽ ،ﺋی ﭼﯽ ﻟ ﺧﻮاوەﻧﺪی ﺑﺎزاڕ ﺑﻜﯾﻦ ،ﻟ دۆﻻر ،ﻛ ﻟ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﯽ ھﻣـــﻮو ﻣﺮۆﭬﻜﯽ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺪا ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ﺋو ﺳﯿﺴﺘﻣ ﺋﺎﻮﮔﯚڕﯾ دەﻛﺎت ،ﻛ ﺳرﻣﺎﯾدارﯾﯽ ﻟﺳـــر ﺑﯿﻨﺎﻛﺮاوە؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن ﭼﯚن و ﺑ چ ﭘﻮەرﻚ ﺧﯚرﺋﺎوای ﻣﯚﺑﺎﯾﻞ ﺋﯿﺮﻛﺴﯚن ،ﺧﯚرﺋﺎوای ﺑﯽ ﺋﻢ و ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﺟﺐ ﺷـــﯿﺮۆﻛﯽ و ﺳﯾﺎرەی ﻛﺮاﯾﺰﻟر ﻛـــ ﻟ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﭘﯿﺪەﻦ ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ، ﻟﻜﺘـــﺮی ﺟﯿﺎدەﻛﺎﺗوە؟ ﺑﯚﭼـــﯽ ﺋﻣﯿﺎﻧﯽ دەوێ و ﺑﻛﺎرﯾﺪەھﻨـــ و ﺋـــو ﺧﯚرﺋﺎواﯾی ﻧﺎوێ ﻛ ﺋﺎزادەﺑﯿﺮ و ﺋﺎزادەڕاﯾ؟! ﺋﺎﯾﺎ ﺋو ھﻮﺴـــﺘی ﻟﺳر دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺧﯚرﺋﺎواو ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە ﺑﻧﺪە، چ ﭘﺎﺳـــﺎوﻚ ﺑﯚ ﺋﯿﻌﺠﺎﺑﯽ ﺧـــﯚی ﺑ ﻣﯚدﻠﻛﺎﻧﯽ ﻓﯚرد دەھﻨﺘوە؟ ﺑﻣﺎﻧﺎﯾﻛـــﯽ دﯾﻜ ،ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﺑو ﻣﯚﺑﺎﯾﻞ و ﻟـــو ﺑﻨﺪﮔﯚ و ﺑو ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻼﻧ ﻗﺴـــدەﻛن، ﺑﺎﻧﮕﺪەـــﻦ و ھﺎﺗﻮﭼﯚی ﻣﺰﮔوﺗﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻛن، ﻛ ﺑﺷـــﻜﯽ زۆرﯾﺎن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی )ﺷـــﯾﺘﺎن( و ﺧﯚرﺋﺎوای )ﻛﺎﻓﺮ( دروﺳﺘﯿﺎﻧﺪەﻛن .ﺋﯿﺘﺮ ﻣﻦ ﺑﺎﺳﯽ ﺟﯚرەﻛﺎﻧﯽ دەرﻣﺎن ،ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﯽ ﭘﺰﯾﺸـــﻜﯽ و ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻧﺧﯚش ﻧﺎﻛم ،ﻛ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﭼﯽ ﻟﻮەردەﮔﺮن و ھﻣﻮوﯾﺎن ﺳـــرﭼﺎوە و ﺑﻨواﻧﯿﺎن ﻟ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﺗﯽ ﺧﯚرﺋﺎواداﯾ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺣﺑﯽ ﭬﯿﺎﮔﺮا ،ﻛ وەك رزﮔﺎرﻛرﻜﯽ ﭘﯿﺎوی ﺧﯚرﺋﺎواﯾﯽ ﺗﺎ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭘرﺳﺘﻦ ،دەﭘرﺳﺘﺮێ! ﻟوەش ﺑﺘﺮازێ، چ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺧﯚرﺋﺎواﻧﺸﯿﻦ و چ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧﯽ وﺗﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ،ﻟ ﺳـــﺎﯾی ﺑﻨﻣﺎﯾﻛﺪا ﺋو ھﻣـــﻮو ﺗﻮوڕەﯾـــﯽ و ﭘۆﺗﺴـــﺘ دەردەﺑن ﻛ ﺑرھﻣﮫﻨرەﻛی ﺧﯚرﺋﺎواﯾ و ﻟ ﻣﺎﻓﯽ ﺋﺎزادﯾﯽ رادەﺑﺮﯾﻦ زﯾﺎﺗﺮ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜ ﻧﯿﯿ! ﺋم ھﻣﻮو ﻧﺎﻛﯚك و دژوازﯾ ﻟﻛﻮﻮە ھﺎﺗﻮوە؟ ﺋﺎﯾﺎ ﺋﻣـــ ﺑرھﻣﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ و دەرووﻧﻜﯽ دووﻓﺎﻗ ،ﯾﺎن ﻧﯿﺸﺎﻧی ﭘرﺗوازەﺑﻮوﻧﯽ ﺷﻮﻧﺎس و ﺟﯿﺎوازﯾﯿ ﻟ ﻧﻮان ﻣﯾﻠ ﻣﺮۆﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن و ھﭙﯾـــﺎن ﺑـــدوای ﺗﺮﻛﺮدﻧﯿﺎن ﻟـــ رﮕی ﺑرھﻣ ﺧﯚرﺋﺎواﯾﯽ و ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎﻧوە و ﻟ ﻧﻮان ﻛﯚﻧﺘﺮۆـــ ﺋﯿﻤﺎﻧﯿﻛﯾﺎن ﻛ ﺋو ﺷـــﺘﺎﻧﯾﺎن ﻟ ﻗدەﺧ دەﻛﺎت و ﺑﺣراﻣﯿﺎن دەداﺗ ﻗم. ﻣﻦ ﻟو ﺑواﯾدام ﺋﺴﺘﺎ ،ھﯿﭻ ﺷﺘﻚ ﺋوەﻧﺪەی دواﻛوﺗﻮوﯾـــﯽ و ﺗﻮﻧـــﺪڕەوی و ﺑﯿﺮﻧﻛﺮدﻧـــوە، دوژﻣﻨﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم و ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن ﻧﯿﯿ .ﺋوە ﺑﯿﺮﻧﻛﺮدﻧوەﯾـــ ﻛ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺑﺑ ھﯿﭻ ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪﻧﻚ ﺑﯚ ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ﻓﯿﻠﻤﺴﺎزﯾﻛﯽ ﺳـــﺘﺎﻧﺪارد و ﭘۆﻓﺸﻨﺎﻧ ،ھر ﺷﺘ ﺑ ﻓﯿﻠﻢ ﻟ ﻗم ﺑﺪەن و ﭘرﭼﻛﺮداری ﻟ ﺋﺎﺳـــﺘﺪا ﺑﻨﻮﻨﻦ و ﺋـــو ھﻣﻮو وزە ﮔورە ﻣﺮۆﯾﯿ ﺑﻓﯿۆﺑﺪەن ﻛ ﻟ ﺷﻮﻨﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨی ﺧﯚﯾﺪا )وەك ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ: ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧﯽ ﻟﻘوﻣﺎواﻧﯽ ﺑﻮوﻣﻟزەﻛﺎن )ﺋﺮان( و وﺷﻜﺳـــﺎﯽ )ﺧـــﻮارووی ﺋﻓﺮﯾﻘﯿـــﺎ( و ﺑﮕﺮە )ﻗﻮرﺑﺎﻧﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﻮورﯾﺎ( ﻛﯚﻧﺎﺑﺘوە ،دەﻛﺮێ ﺑﺒﺘ ﻣﺎﯾی ﺷﺎﻧﺎزی ﻧك ھر ﺗﻧﯿﺎ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن، ﺑﻜﻮ ﮔﺸﺖ ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﺶ .رەﻧﮕ ھر ﻟ ﺑﻨﻣﺎوە ﺑرھﻣﮫﻨـــر و دەرھﻨری ﺋم ﻓﯿﻠﻤ ﺋﺎﺳـــﺖ ﻧﺰﻣـــ ،ﺑﯿﺮی ﻟوە ﻛﺮدﺑﺘـــوە ﻛ ﭼﯚن ﺑھﯚی ﺧﺮۆﺷـــﺎﻧﺪن و ﺳـــﻮودوەرﮔﺮﺗﻦ ﻟـــ ﺣﻣﺎسی ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧ ،ﭘﺎﺳﺎوی ﻓﺷـــﻟ ھﻮﻧرﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻓﯿﻠﻤﻛـــی ﺑﺪاﺗـــوە و ﺑﯿﻜﺎﺗ ﺋﻣـــﺮی واﻗﯿﻊ. ﺋﮔر واﺑﺖ ،ﺑڕاﺳـــﺘﯽ دەﻛﺮێ ﺑﮕﻮﺗﺮێ ﻛ ﺋو ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎش دەﻧﺎﺳ و دەزاﻧﺖ ﭼﯚن وزەی داھﻨراﻧی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ،ﺑ ﻓﯿﺘﻚ ﺑﻜﺎﺗ وزەﯾﻛﯽ ﭘﺎﺳﯿﭫ ،ﻛ ﺗﻧﺎﻧت ﺗﻮاﻧﺎی ﺋوەﯾﺸﯽ ﻧﯿﯿ واﺑﺳـــﺘﯾﯽ ﮔﺮووﭘـــﯽ و ﮔﻮﻧﺠﺎن ﻟ ﻧﻮان ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن ﺧﯚﺷﯿﺎﻧﺪا دروﺳﺘﺒﻜﺎت... ﭘﺮﺳﯿﺎرﻚ ھﻣﯿﺸ ﺑ ﻛﺮاوەﯾﯽ دەﻣﻨﺘوە: ﺋم ﺗﻮوڕەﯾﯿی ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎن ﻟ ﭼﯿﯿ؟ ﺋﺎﯾﺎ ﻟوەﯾ ﻛ ﺳﻮوﻛﺎﯾﺗﯽ ﺑ ﭘﻐﻣﺒرەﻛﯾﺎن ﻛﺮاوە؟ ﺋﮔـــر وەﻣﻛـــ ﺑـــ ﺑـــﺖ ،دەﺑـــﺖ ﻟـــ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﺑﭙﺮﺳـــﯿﻦ :ﺑﯚﭼﯽ ﺋـــﻮە ﺋم رووﺧﺴﺎرەی ﻟو ﻓﯿﻠﻤدا ﺑ ﻣﺤﻣﻤد ﻧﺎودەﺑﺮێ ﺑ ﭘﻐﻣﺒری ﺧﯚﺗﺎن دەزاﻧﻦ؟ ..ﺋﺎﯾﺎ ﭘﻐﻣﺒری ﺋﻮە ،ﻛﺳـــﻜﯽ ﺗﺮە؟ ،ﺋﮔر واﯾ ﺑﯚ ﺋﻛﺘری ﺋم ﻓﯿﻠﻤﺗﺎن ﺧﺴﺘﻮوەﺗ ﺑﺮی ﭘﻐﻣﺒرەﻛﺗﺎن و ﺑﻣش وﻨﯾﻛﯽ ﺳﯿﻨﻣﺎﯾﯽ ﺑ ﻣﺎﻧﺎ و ﺳﻮوك،
ﺋم ﺑ ﺋﺎﭘﯚڕەﻛﺮدﻧی ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن، ﭼﻧﺪە وﯾﺴﺘﯽ ﺋﯿﻌﺘﺒﺎر ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺑﮕﺘوە، ﺋوەﻧﺪەش ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﭘﻜوەﯾﯽ و ﮔﺸﺘﯽ و ﻣدەﻧﯽ ﭘﺸﻞ ﻛﺮد ﯾﻛﺴﺎن دەﻛن ﺑ وﻨ ﻣﮋووﯾﯽ و ﭘﯿﺮۆزەﻛی ﭘﻐﻣﺒر؟ وەﻣـــﯽ ﺋم ﺷـــﺘی ﺑﻧـــﺎوی ﭘﻐﻣﺒری ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧوە ﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەدرێ ،ﺋـــو ھﻣﻮو ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﺣﻣﺎﺳﺗ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﮔڕاﻧوەﯾ ﺑﯚ ﻧرﯾﺘﯽ ﭘﻐﻣﺒراﯾﺗﯽ و ﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧوەی ﺑﺰەی
دەﮔﺮﺘوە. ﭘﻮﯾﺴـــﺘ رۆژﮔﺎرﻚ ﺑﺖ ،ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﮔڕاﻧوەﯾﺎن ﺑﯚ ﻧرﯾﺘﯽ رۆﺣﯿﯿﺎﻧی ﺋﯿﺴﻼم ،ﺑﯚ ﻧرﯾﺘﻜﯽ ﻧﺎﺧﻛﯽ ﻛ ھدادان و ﺑرﮔﮔﺮﺗﻨﯽ زوﻤـــﯽ ھﺪەﮔاﯾـــوە ﺑـــﯚ داھﻨـــﺎن ﻟـــ ﻟﺒﻮوردەﯾﯽ و ﺑﺧﺸﯿﻦ و ﭘﻜوەژﯾﺎﻧﺪا .ﺑﺑ دەﺳﺖ ھﮕﺮﺗﻦ ﻟم ﺷﻮازی ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدﻧ ﻟ ﺋﯿﺴﻼم ،ﻟ داھﺎﺗﻮودا ژﻣﺎرەی ﮔﺎﺘﺟﺎڕﯾﯿﻛﺎن ﺑ ﺋﯿﺴـــﻼم و ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ،زﯾﺎﺗـــﺮ و زﯾﺎﺗﺮ دەﺑـــﻦ و ژﻣﺎرەی ﺗﻮﻧـــﺪڕەوی و ﭘرﭼﻛﺮداری ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧﯿﺶ ﺋوەﻧﺪە زۆرﺗﺮ دەﺑﻦ ،ﻛ ھر ﺧﯚﯾﺎن ﻣﺴـــﻮﻤﺎن ﺑﻮون و ﺋﯿﺴـــﻼم ﻟ ﻏﯿﺎﺑﯽ ﺋﻗ و ﺗﮔﺒﯿﺮ دا دەﻛﻧ ﺷﺘﻜﯽ ﮔﺎﺘﺟﺎڕاﻧ. رەﻧﮕـــ ھر ﺋﻣش ﺑـــﺖ ﻧﯾﺎراﻧﯽ ﺋم دﯾﻨ ﺑﯿﺎﻧوێ ﻟ رﮕی ﺧﺮۆﺷﺎﻧﺪﻧﯽ ھﺳﺘﯽ ﺳﺎدەی ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧوە ﺑ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑﮕﯾﻧﻦ. ﺋوەی ﺑﯚ ﻛﯚﻣﮕﺎﯾﻛـــﯽ ﺗﺎزە ﺟﮕﺮﺗﻮوی ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﯿﺶ ﺟﮕـــی ﺳـــرﻧﺠ ،ﻻﯾﻧـــ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﺋم ﻛﯚﻣﮕﺎﯾش ھﻣﺎن رەوت و ﺋﺟﻨﺪای ﺳﯿﺎﺳـــﯽ دەﺑﻧ ﭘﺶ ﻛ ﺳﻮور دەزاﻧﻦ ﻟ ھﯿﭻ ﺷﻮﻨﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎن دۆﺳﺖ و ﻻﯾﻧﮕﺮﯾﺎن ﺑﯚ ﭘﯾﺪا ﻧﺎﻛﺎت ،ﺟﮕ ﻟ ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎﯾﻛﯽ
ﯾﻛﻚ ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟ دژی ﻓﯿﻠﻤﯽ )ﺑﺘﺎواﻧﯿﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن(
ﻟﺒﻮوردﻧ ﺑﯚ ﺋواﻧی ﻛ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی دەﯾﺎﻧﻮﯾﺴﺖ و ﺋﺴﺘﺎش دەﯾﺎﻧوێ ﺳﻮوﻛﺎﯾﺗﯽ ﺑ ﭘﻐﻣﺒری ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن ﺑﻜن ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣ ﻟ ﻧزاﻧﯿﻛﯽ ﻛﻮﺷﻨﺪە و ﺟھﻠﻜﯽ ﺑﻮﻨوە ھﺎﺗﻮوە. وەﻣﯽ ﻓﯿﻠﻤﻛ ،ﻧ ﻛﻮﺷـــﺘﻨﯽ ﻛﺳ و ﻧ ھڕەﺷ و ﻧ ﭘﺸـــﻠﻜﺮدﻧﯽ ﻋﻮرﻓﯽ ﻣﺮۆﯾﯽ و ﻧ ﺑﺰی ﺑـــ ﻣﺎﻓﯽ ﮔﻻن و ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎﻧﯿﺎن و ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯿﺗﯽ ﺧﯚرﺋﺎوا ،ﺑﻜﻮ ﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ وﻨی راﺳـــﺘﻗﯿﻨﯾ ،وﻨﯾك ﻛ ﻛﺳﺎﯾﺗﯽ ﻣﺤﻣﻤد ،ﻟ ﺑﯚﺗی ﻣﮋووﯾﯽ و ﭘﯿﺮۆزﻣﻧﺪاﻧی ﺧﯚﯾﺪا ﺑرﺟﺳﺘ دەﻛﺎﺗوە .ﻟوەﺗی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺑﯿﺮﻧﺎﻛﺎﺗوە و زﯾﺎﺗﺮ ﭘرﭼﻛﺮداری ﺳـــﺎﯾﻜﯚﻟﯚژی دەﻧﻮﻨ و ھﺰی ﻣﺎﺳـــﻮوﻟﻜی ﺧﺴﺘﻮوەﺗ ﺟﯽ دەﺳﺗﯽ ﺋﻗ و ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە و ﻓﯾﻠﺳـــﻮوﻓﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﻛﺎﺗ ﭼﺎوگ و ﺑﻨواﻧﯽ ﺑﻮوژاﻧـــوەی ﺧـــﯚی ،ﻣﯿﺮاﺗﻜﯽ ﮔـــورەی ﻟ ﺷﺎرﺳـــﺘﺎﻧﯿت و دﯾﺎﻟﯚﮔـــﯽ ژﯾﺎرﯾﺎﻧ و ھزاران ﺳـــرﭼﺎوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ و ﻛﻻﻣﯽ و ﻓﻟﺴﻓﯿﯽ ﺧـــﯚی ﻟﺑﯿﺮﭼﻮوەﺗـــوە .ﺋﻣـــ ﮔﯚڕاﻧﻜـــﯽ ﺋﺳـــﯿﻨﺎﯾﯿﺎﻧی ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎﻧ ﺑرەو ﺟﯿﮫﺎﻧﻜﯽ ﺳـــﭙﺎرﺗﺎﯾﯿﺎﻧ .ﺋﻗ و ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﺷﻮﻨﯽ ﺧﯚی ﺑﯚ ھﺰ و ﻣﺎﺳﻮﻟﻜ و ﭘرﭼﻛﺮدار ﭼﯚﺪەﻛﺎت .ﺟﻧﮓ و ﺑدوژﻣﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺑراﻣﺒر ﺟﮕـــی ﻟﺒﻮوردەﯾﯽ و ﭘﻜوەژﯾﺎن و دﯾﺎﻟﯚگ
ﭘراوﺰﯾﺎﻧ ﺑﯚ ﺋـــوەی ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗﺮێ :ﯾﻛﺘﯽ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﺎن .ﯾﻛﺘﯿك ،ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚﯾﺪا ھﯿﭻ ھﻮﺴـــﺘﻜﯽ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻛﻮردﺑﻮوﻧﯽ ﺋﻣﺎن ﻧﺑﻮو. ﺋـــو رۆژە ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوە ﺟﻣـــﺎوەری و ﺋﺎﭘﯚڕاﯾﯿﻛی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﻢ ﻟ ھوﻟﺮی ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑﯿﻨﯽ و ھﻓﺘـــی ﭘﺸـــﻮوﺗﺮﯾﺶ ﭘﺎرﺗـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮات ﺑﺑﯚﻧی 11ی ﺋﯾﻠﻮوﻟـــوە ،ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﺋﺎﭘﯚڕەﯾﯽ رﻜﺨﺴﺖ. ﻛﺎﺗﻚ ﺧﻚ ﻟﻻﯾن ﺣﯿﺰﺑ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧوە ﺑ ﺋﺎﭘـــﯚڕە دەﻛـــﺮێ ،زۆر ﺷـــﺖ روودەدات، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺗﻜﺒﻮوﻧﯽ ﺋﺟﻨﺪای ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﺋو ﺋﺎﻣﺎﻧﺠی ﺋﺎﭘﯚڕەﻛی ﻟ ﭘﻨﺎودا ﺳﺎزﻛﺮاوە. ﺑـــم زۆرﯾﻨی ﻛﺎت ﺋﺎﭘـــﯚڕە ﺟﻣﺎوەرﯾﯿﻛﺎن راﺳﺘﺧﯚ ﻟ دژی ژﯾﺎن و ھﺎوﺳﻧﮕﯿﯽ ﻣدەﻧﯿﺎﻧ دەﻛوﻧوە و ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻛﯾﺎن دەﮔﯚڕێ ﺑﯚ ﻧﺎﻧوەی ﭘﺸﻮی ﻟ ﻛﯚﻣﮕﺎدا. ﺋﺎﭘﯚڕەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﺋم دەرﻓﺗی ﺑﯚ رەﺧﺴـــﺎﻧﺪم .ﻣﻦ ﻟو ﻣﺎﻧﯚڕە ھﻣﯿﺸـــﯾﯿﺎﻧی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﯿﻛﺎن ﺗﺪەﮔـــم ﻛـــ ﺑـــردەوام ﺋوان ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﺎن ﭘﯿﺎﻧ ﻟﺑـــردەم ﺣﯿﺰﺑ دەﺳﺗﺪارەﻛﺎﻧﺪا ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﺑﻜن ،ﺑم ﻧﻤﺎﯾﺸﯽ ﻣﺎﻧﯚڕی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﺟﯿﺎوازە ﻟـــ ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدن ﻟ
33
20122012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ھڕەﺷی داﺑﺷﺒﻮون و دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دەرەﻛﯽ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿ ﺋﺎﯾﻨﯿﯿﻛﺎن .ﺑﯚ ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدن ﻟ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﻤﺎن ﺑ وەدەﻧﮕﮫﺎﺗﻨﯽ ﻣﻮﻓﺳﯿﺮ و راﭬﻛﺎری ﮔـــورە ھﯾ ،ﺗﺎ ﺗﻤﺎﻧﺒﮕﯾﻧﺖ چ ﺷـــﺘﻚ رووﯾﺪاوە و ﻟ ﻛﻮﺪا ﺋو ﺷﺘی ﺑﯚ ﺋﻤ ﭘﯿﺮۆزﯾ ﭘﺸﻞ ﻛﺮاوە .ﻗﺴ ﻟﺳر ﭘﺸﻠﻜﺮدن و ﺷـــﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﭘﯿﺮۆزﯾﯿﻛﺎن ،ﻗﺴی ﻋﺎﻣﻤ ﻧﯿﯿ و
ﺑﮕﻮﻣﺎن ﺋﻣ ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛﯽ ﺗﺮﺳـــﻨﺎﻛ ﻟ رەﻓﺘﺎر و ھﺴﻮﻛوﺗﯽ ﺋو ﮔﺮووﭘدا ،ﻛ ﻧﯿﺸﺎﻧﯾﻛﯽ دﯾﻜی ﭘﺸﻠﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﮔﺸﺘﯽ و ﯾﺎﺳﺎ و ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆﯾﯿ ﺑﺑ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ دادﮔﺎ .ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی ﻧﯿﺸﺎﻧﯾﻛﯽ ﺋﺎﺷـــﻜﺮای ھژارﯾﯿ ﻟ ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە و ﭘﺸﺘﺒﺳـــﺘﻨ ﺑ ھﺰی ﺑﺎزوو و ﭘرﭼﻛﺮداری
ﻟ ﻛﯚڕەﻓﺘﺎری ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺋﻣۆدا، ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەی ﺋﯿﺒﻦ روﺷﺪ و ﻓﺎراﺑﯽ و ﺋﯿﺒﻦ ﺳﯿﻨﺎ و ﮔورە ﺑﯿﺮﻣﻧﺪاﻧﯽ دﯾﻜی ﺋﯿﺴﻼم ﻧﺎﺑﯿﻨﺮﺘوە، ﺑم ﻟﺸﺎوﻚ ﻟ ﻛﺳﺎﻧﯽ ھﭽﻮو دەﺑﯿﻨﯿﻨوە ،ﻛ ﺑﭽﻮوﻛﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﯽ ھﺎوﺑش ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑ ﺑوادارﯾﯿوە ھﺑﺖ ،ﻟ ﻧﻮاﻧﯿﺎﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﺟﮕ ﻟ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﻓﯚرﻣﯚﻟﻛﺮدﻧﯽ ھﺰ و ھڕەﺷ و ﯾﺎﺳﺎﺷﻜﻨﯽ
زەوت ﺑﻜﺮێ ،ﯾﺎن ﺋﯿﺴـــﺘﻐﻼل ﺑﻜﺮێ .ﺋوەی ﺑﺮا ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﻛﺮدﯾﺎن ،ﺑﯚ ھر ﻣﺑﺳﺘﻚ ﺑﻮوﺑ، ﻟﺳر ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺋو ﻛﺎرەﯾﺎن ﻛﺮد و ﻓﺮﯾـــﺎن ﻛﺮدﯾﻦ ﻛ ﺋـــوان ﻟ ھرﻛﺎﺗﻜﺪا ﺑو ﺟﯚرە رەﻓﺘﺎر دەﻛن ،ﻛ ﺧﯚﯾﺎن دەﯾﺎﻧوێ ،ﻧك ﺑوﺟﯚرەی ﻛ رەﻓﺘﺎرەﻛﯾﺎن ﺑﺒﺘ ﯾﺎﺳـــﺎﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ،ﻛ ﺷﯿﺎوی ﮔﺸﺘﺎﻧﺪن ﺑﺖ ﺑﺳر ھﻣﻮو ﻛﯚﻣﮕﺎ و ﻣﺮۆﭬﺎﯾﺗﯿﺪا. ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ،وەك ﺣﯿﺰﺑﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﻛ ﺋﯿﺪﯾﻌـــﺎی ﻣدەﻧﯿت و ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﯾﺎﺳـــﺎ و ﻣﺎﻓﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ دەﻛن ،ﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ ھﺰی ﺋﺎﭘﯚڕە ﺑﻜﻧـــ ھﯿﺰﻜـــﯽ ﯾﺎرﻣﺗﯿـــﺪەر و ﺧﻮﻘﻨری رووداو .ھروەك ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ وﺗﺎرەﻛﻣﺪا ﻟﺳـــر ﺋﺎﭘﯚڕەﻛـــی 11ی ﺋﯾﻠﻮوﻟﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﭘﺸـــﻨﯿﺎزم ﻛﺮدﺑـــﻮو ،دەﻛﺮا ﺋو ﺋﺎﭘﯚڕەﯾـــ ﺑﯚ ﻧﯿﺎزی ﻣﺮۆﯾﯽ ﮔورەﺗﺮﯾﺶ ﺑﻛﺎرھﺎﺗﺒﺎ ،وەك ﺑﺧﺸـــﯿﻨﯽ ﺧﻮﻦ ﺑ ﻣﻨﺪاﻧﯽ ﺗﻮوﺷـــﺒﻮو ﺑ ﻧﺧﯚﺷﯿﯽ ﺗﺎﻻﺳﯿﻤﺎ. ﺋم ﭘﺸـــﻨﯿﺎزەم ﺑﯚ ﺋﺎﭘﯚڕەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ھـــر دووﺑـــﺎرە دەﻛﻣوە ،ﺋﻣـــ ﺟﮕ ﻟوەی ﻟﺳـــر داوای ﺧﻮﻨرﻚ ،ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑﻮو ﺋم ﺑﺮا ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧﻣﺎن ﻛﻣﻜﯿﺶ ﻟ ﺑﯿﺮی ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ ﺑﺮا
ﻟﺑﺎرﭼﻮوﻧﯽ ﺧوﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻟ ﻣﺎﻟﯽ ژاك دﻠﻜﺮۆز* ﻣﺎﻟﯽ ﺳﺎﻧﻚ ﻟﻣوﺑر ﻣﯚدﻠﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﻮو ،ﻛﭼﯽ ﺋﻣۆ ﻛوﺗﻮوەﺗ ﮔﮋاوی ﻧﺎﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿوە .ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﻛﻮور ﻛ ﻟﻻﯾن ﮔﺮووﭘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ رادﯾﻜﺎﻟﻛﺎﻧوە ﺑڕﻮەدەﭼﻦ ،وﺗﻛﯾﺎن ﻛﺮدووە ﺑ دوو ﻟﺗوە .ﻟ ﺳروﺑﻧﺪی ﻛﻮدﺘﺎی 22ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی راﺑﺮدووەوە ﺳرۆﻛﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳﺘﻨوە ﺑڕﺰ دﯾﯚﻧﻜﻮﻧﺪا ﺗﺮاﺋﯚرێ ﻟ ھوﯽ ﭘﻜﮫﻨﺎﻧوەی ﻻﯾﻧﮕﺮان و ﺑرھﺴﺘﻜﺎراﻧﯽ ﻛﻮدﺘﺎداﯾ .ﺋم ﻗﯾﺮاﻧ ﭘردە ﻟ رووی ﺑﻮوﻧﯽ ﻛﯚﻣ دوژﻣﻨﻜﺎری و دووﺑرەﻛﯽ ھﺪەﻣﺎﺖ.
ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾﻛﺎن ،ﯾﺎن داﺧﺮاون ﯾـــﺎن ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟ ﺧﺎﻧی ﺑﻜﺎری ﻧك دەرﻛﺮدﻧـــﺪا راﮔﺮﺗـــﻮوە .دوای ھﯚﺗﻠـــﻛﺎن، ﺧﻮاردﻧﮕﻛﺎﻧﯿـــﺶ دووﭼﺎری ھﻣـــﺎن ﻗﯾﺮان ﺑﻮوﻧﺗوە .ھرﭼﯚن ﺑﺖ ﻛﯚی ﺳﻛﺘرەﻛﺎن ﻟﻣـــودوا ﺑـــرەو ﺳﺴـــﺘﯽ دەڕۆن .ﮔورە ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯿـــﺶ ،ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧـــ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ھﯽ ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﯽ دەﺳﺘﯿﺎن ﺑ دەرﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﻛﺮدووە .ﺗﺎﻛ ﺳـــﻛﺘرﻚ ﻛـــ ﭘﺪەﭼـــﺖ ﻟـــ دۆﺧﻛ ﺗـــﺎ رادەﯾك ﺑدەرﺑـــﺖ ،ﻛﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺧـــﻮوزن .ھرﭼﯽ دەوﺗﯿﺸـــ ﺑردەواﻣ ﻟـــ ﭘﺪاﻧﯽ ﻣﻮوﭼی ﻛﺎرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ.
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP :
ﻗﺴـــی ھﺒﮋاردەی ﭘﺎرﺰەراﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺋﺎﯾﻨﯾ .ﺑم ﺋﮔـــر ﺋﻣ رووﯾﻨدا و ھﻣﻮو، چ ﻋﺎﻣﻤـــ و چ ﻧﻮﺧﺒی ﺑﯾﺎردەر ،ﺑ ﯾك زﻣﺎن و ﺑ ﯾك ﺋﺎراﺳﺘ ﻗﺴﯾﺎن ﻛﺮد ،ﺑﻣﺎﻧﺎی ﺋوەﯾ ﺋم ﺑﻨﻣﺎﯾﺎﻧی ﻛ ﭘﯿﺮۆزﯾﯽ ﺋﺎﯾﻨﻚ دەﺳـــﺘﺒر دەﻛن ﻟ ﺋﺎرادا ﻧﻣﺎون ،ﺑﯚﯾ ھﻣﻮو ﺷـــﺘ ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻋﺎﻣﯿﺎﻧ ﻗﺴی ﻟﺳر دەﻛﺮێ. ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜـــوە ،ﺋم ﺑـــ ﺋﺎﭘﯚڕەﻛﺮدﻧی ﺑﯿﻨﯿﻤـــﺎن ،ﭼﻧﺪە وﯾﺴـــﺘﯽ ﺋﯿﻌﺘﺒﺎر ﺑـــﯚ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼم ﺑﮕﺘـــوە ،ﺋوەﻧـــﺪەش ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﭘﻜوەﯾﯽ و ﮔﺸـــﺘﯽ و ﻣدەﻧﯽ ﭘﺸـــﻞ ﻛﺮد .داﺧﺴـــﺘﻨﯽ دەﯾﺎن ﺷـــﻗﺎﻣڕێ و ﺳدان ﺳرﭘﭽﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ و دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﺋﯿﺰدﯾﺤﺎﻣ زۆرە ﻟ ﻧﺎوﺟرﮔی ﺷـــﺎرﻚ و ﻟ ﺷﻮﻨﻜﺪا ﻛ ﺷﻗﺎﻣﻛﺎﻧﯽ ﻟ ژﺮ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧوەدان ،ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑﺰﯾﻦ ﺑ ﯾﺎﺳـــﺎ و دەرﭼﻮون ﻟ ھر ﻋﻮرﻓﻜﯽ ﻣﺮۆﯾﯽ ،ﻛ ﭘﺘﺪەﺖ :ھرﻛﺎت ﻣﻦ ﺟم ﺑﻮوم و ﺑﻮوﻣ ﺋﺎﭘﯚڕە ،ﺋوە ﺑﻣﺠﯚرە ﯾﺎﺳﺎ و ﻣﺎﻓﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﭘﺸﻞ دەﻛم و ﮔﻮێ ﺑ ﻣﺎﻓﯽ ﺋواﻧﯿﺘﺮ ﻧﺎدەم ﻛ ﺟﯿﺎوازن و وەك ﻣﻦ ﺑﯿﺮﻧﺎﻛﻧوە .ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻚ ﻟﻣوﭘﺶ ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﺗﻮﻧﺲ ﮔﻧﺠ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﻛﺎن دەﺳﺘﺪرﮋﯾﯿﺎن ﻛﺮدە ﻧﻮوﺳر و ﺑﯿﺮﻣﻧﺪﻜﯽ ﺋو وﺗ ،ﺋﻣ ﻟ ﻻﻛﯚﻧﻜﺪا رووﯾﻨدا .ﺑﻜﻮ ﻟﺳر ﺷـــﻗﺎﻣﻜﯽ ﺳرەﻛﯽ و ﺑﺑرﭼﺎوی ﻛﯚﻣﮕﺎوە.
ﺳـــﺎﯾﻜﯚﻟﯚژی .ﻣﻦ وەك ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﻛﯽ زاﻧﻜﯚ، زۆرﺟﺎر رەﻓﺘﺎری زاﻧﺴﺘﯿﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎﻧﻢ ھﺴﻧﮕﺎﻧﺪووە و ﻟ ﺋﯿﻠﺘﯿﺰام و ﺑدواداﭼﻮون و ﺧﻮﻨﺪﻧوەدا ھﻣﯿﺸـــ ﻟ ﭘﺸوە ﺑﻮون .ﺑم ﻟو ﺋﺎﭘﯚڕەﯾی ھوﻟﺮدا ،ﻛ ﻧﻤﻮوﻧﻛی ﺗﻮﻧﺴﯽ ﺑﯿﺮھﻨﺎﻣوە ،ﻛﺎﺗﻚ دەﻣﻮﯾﺴﺖ رەﻓﺘﺎری ﻛﺳﯽ ﻣﺴـــﻮﻤﺎن ﻟ ﻟﺨﻮڕﯾﻦ و ﭘﺎرك و ﯾﺎﺳﺎ ﺷﻜﻨﯿﺪا ھﺴـــﻧﮕﻨﻢ ،زۆرﺗﺮﯾﻦ ﭘﺸﻠﻜﺎرﯾﻢ ﺑﯿﻨﯽ و ﺋم رەﻓﺘـــﺎرەم ﺑﯚ ﻧﭼﻮوەوە ﺳـــر ﺋـــو ﻛﻮﻟﺘﻮورە ﺋﺎﯾﻨﯿی ﻛ ﺑوادار ﻟﺳر رﺰ و ﻣﺎﻓﯽ ﺑراﻣﺒر، ﺗﻧﺎﻧت ﺋﮔر ﺑﺪﯾﻨﯿﺶ ﺑﻮو ،رادەھﻨ. رەﻓﺘﺎری ﺋﺎﭘﯚڕەﯾﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﺷﻮازﻚ ﺑﻮو ﻟ رق و ﺗﯚﻛﺮدﻧوە ،ﻟ ﺧﯚ ﺑﺧﺎوەﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺷﻮﻦ و ﻟ ﺣﺴﺎﺑﻨﻛﺮدن ﺑﯚ ھﺎوﺳﻧﮕﯽ و داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺷـــﻮﻦ ،وەك ﺋوەی ﺷـــﻮﻨﯽ ھﻣﻮوﻣﺎﻧ و ﻟ ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺴﺘﻨﯽ ﯾﺎﺳـــﺎ و رﻨﻤﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ھﺎﺗﻮﭼﯚ. ﺟﮕـــ ﻟـــ ﭘﺎرﻛﻜﺮدﻧﯽ ھی ﻣﺎﺷـــﻨﻛﺎﻧﯿﺎن، ﺟﮕـــ ﻟ ﮔﺮﺗﻨـــﯽ ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎن و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯿﻛﯽ رەﻣﺰی ﻟ رﮕی ﺟﯚری ﻟﺨﻮڕﯾﻦ و راﮔﺮﺗﻨﯽ ﺳﯾﺎرەﻛﺎﻧوە ،ﺋﺎواش ﺑﻮوﻧ ھﯚﻛﺎری دواﻛوﺗﻨـــﯽ ﺧﻜﻜﯽ زۆر ﻟ ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﻣﺎڵ، ﻟ ﺳرداﻧﯽ ﻧﺧﯚش ،ﻟ ﻓﺮﯾﺎﻛوﺗﻨﯽ ﺳرەﺗﺎﯾﯽ و ﻟ ھر ﻣﺎﻓﻜﯽ دﯾﻜی ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ ﺷـــﺎر ،ﻛ ﺑ ھﯿـــﭻ ﺑﮕﯾك و ﭘﺎﺳـــﺎوﻚ ،ﻧﺎﺑﺖ ﻟﯿﺎن
ﻛـــﻮردە ﺋﺎوارەﻛﺎﻧﻤﺎن و ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ ﺑﺷـــﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯿﺸﺪا ﺑﻮوﻧﺎﯾ و ﻟڕﮕی ﺧﯚﯾﺎن و ﻣﯿﻨﺒرەﻛﺎﻧﯿﺎﻧـــوە ،ﻓﯿﻠﺘرﻜﯿـــﺎن داﺑﻨﺎﯾ ﺑﯚ ھﺎودﯾﻨ ﻣﺴـــﻮﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯿﺎن ،ﻛـــ ﺋوەﻧﺪە ﻧﺮﺧﯽ ﻛﻟﻮﭘـــل و ﻛﺮﯽ ﺧﺎﻧﻮو ،ﻟﺳـــر ﺋو ﺋﺎوارە و ﻣﯿﻮاﻧﺎﻧ ﮔﺮان ﻧﻛن. ﺋﻤـــ ﺋﻣۆ ﭘﺘﺮ ﻟﻧﺎو ﮔﻣﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺪا دەژﯾﻦ ،ﻟوەی ﻟﻧﺎو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾﻛﯽ رﻨﯿﺴﺎﻧﺲ و ﺑﻮوژاﻧـــوەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺎﻧدا .ﻟـــ ﻛﯚڕەﻓﺘﺎری ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﺋﻣۆدا ،ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوەی ﺋﯿﺒﻦ روﺷﺪ و ﻓﺎراﺑﯽ و ﺋﯿﺒﻦ ﺳﯿﻨﺎ و ﮔورە ﺑﯿﺮﻣﻧﺪاﻧﯽ دﯾﻜی ﺋﯿﺴﻼم ﻧﺎﺑﯿﻨﺮﺘوە ،ﺑم ﻟﺸﺎوﻚ ﻟ ﻛﺳﺎﻧﯽ ھﭽﻮو دەﺑﯿﻨﯿﻨوە ﻛ ﺑﭽﻮوﻛﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﯽ ھﺎوﺑش ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﺑ ﺑوادارﯾﯿوە ھﺑﺖ ،ﻟ ﻧﻮاﻧﯿﺎﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﺟﮕ ﻟ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﻓﯚرﻣﯚﻟﻛﺮدﻧﯽ ھﺰ و ھڕەﺷ و ﯾﺎﺳﺎﺷﻜﻨﯽ .ﭘروەردەی ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺎﻧی ﻧرﯾﺘﯽ ،ﻛ ﭘە ﻟ ﺷﻛﯿﺒﺎﯾﯽ و ھدادان و ﻣﺮۆڤ ﺑﯚ ﻧﺎﺧﯚﺷـــﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎرودۆﺧﻛﺎن ﺋﺎﻣﺎدە دەﻛﺎت ،ﻟ رەﻓﺘﺎری ﺋﺎﭘﯚڕەﯾﯿﺎﻧی ﺋم ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧدا ﻧﯿﯿ. ھﻣﻮو ﺋﻣﺎﻧ ﺋﺎﻣﺎژەﯾﻛﯽ ﺋﺎﺷﻜﺮان ﺑﯚ ﮔﯚڕاﻧﻜﯽ ﺑﻨﻣﺎﯾﯽ ﻟ ﺋﺎﻛﺎر و ھﺴـــﻮﻛوﺗﯽ ﻣﺴﻮﻤﺎﻧﺎﻧﺪا، ﻛ ﻧﺎﻛﺮێ داھﺎﺗﻮوی ﻟﺳر ﺑﯿﻨﺎ ﺑﻜﺮێ ،ﻻﻧﯿﻜم داھﺎﺗﻮوﯾﻛـــﯽ ﺋـــﺎرام و ﺑدوور ﻟـــ ﻓﯚرﻣﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺟﺳﺘﯾﯽ و رەﻣﺰی.
ﺋﺎﯾﺎ ﻣﺎﻟﯽ ﻟﺑردەم ھڕەﺷـــی ﮔﺸـــﺘﺎﻧﺪﻧﯽ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯽ ﺷرﯾﻌﺗﺪاﯾ؟ ﻟ27 ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ەوە ﺑﺎﻛﻮوری وﺗﻛ ﻛوﺗﻮوەﺗ ژﺮ دەﺳﺘﯽ ﮔﺮووﭘ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ رادﯾﻜﺎﻟﻛﺎﻧوە ﻛ ﺋﻣۆ ﻛﯚﻧﺘﺮۆـــﯽ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﻛﯿﺪال ،ﮔﺎوۆ و ﺗﯚﻣﺒﻮﻛﺘﻮ-ﯾﺎن ﻛﺮدووە و ﺑﺳـــرﯾﻛوە دوو ﻟﺳـــر ﺳـــﯽ ھرﻤﻛ ﭘﻜﺪﻨﻦ .ﭘﯿﻛﯽ ھﯾﻤﻧﯾﺎن ﻟﺳر ﺋو زەﺑﺮوزەﻧﮕ وەﺳﺘﺎوە ﻛـــ ﺑﻧﺎوی ﺧـــﻮداوە ﺧﺴـــﺘﻮوﯾﺎﻧﺗ ﮔڕ و ﭘﯿﻛﯽ دﯾﻜﺷـــﯿﺎن ﻟﺳـــر ﺋو ھﺎوﻛﺎری و ﻛﯚﻣﻛی ﭘﺸﻜﺷﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧ ھژارەﻛﺎﻧﯽ دەﻛـــن ،ﺋواﻧی ﺗﻮاﻧﺎی ھﺗﻨﯿﺎن ﻧﺑﻮوە و ﻟ دەﭬرەﻛدا ﻣﺎوﻧﺗوە .ﺳـــﻟﻓﯿﻛﺎن ﻛ ﻟ ھرﺳ ﺷﺎری ﻧﺎوﺑﺮاودان ،ﭘﺎرە و ﻛﯚﻣك ﺑﺳر ﺧﻜﺪا داﺑﺷﺪەﻛن و ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯿﺶ ﺋو زۆرﺑی ﺧﻜﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧی ﺑﻜﺎرن و ھﯿﭻ ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ رووﻧﯿﺎن ﻧﯿﯿ ﻟ رﯾﺰەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا داﯾﺎﻧﺪەﻣزرﻨﻦ .ﻟ ﺷﺎری ﺋم رﻜﻜوﺗﻨی ﻧﻮان ھﺰە ﮔﺎوۆ ﺳـــﻮوﺗﻣﻧﯽ و داﻧوـــ ﺑ ﻧﺮﺧﻜﯽ ﮔﺮان ﺑ ﺧﻜﻛ دەﻓﺮۆﺷـــﻦ و ﺳـــرﻗﺎﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯿﺎن وەك ﺷﻮازﻜﯽ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺮدن و ﺗدارەﻛﺪاﻧﯽ ﻧﺧﯚﺷﺨﺎﻧﻛﺎﻧﻦ، ھروەھﺎ ﻣﻮوﭼـــی ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧﯿﺶ دەدەن ...ﺋﺎﺷﺘواﯾﯽ ﺑﯚ "ﻟﻮوﺷﺪاﻧﯽ ﺋﯾﺎد ﺋـــﺎغ ﮔﺎﻟـــﯽ ،ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎرﻜﯽ ﻧﺎوﭼی ﺳﺎﻣﺎن"ی وت دەﺑﯿﻨﻦ ﻟ ﺑﺎﻛﻮور دەﮔﺘوە ﻛ رۆژﻚ ھوﯽ ﺑﯿﻨﯿﻨﯽ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺑﺰووﺗﻨـــوەی ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ رادﯾﻜﺎڵ ﺳﺎﯾی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﻛﺪا ﺋﻧﭽـــﺎر دﯾـــﻦ -ی داوە ،ﺑـــم وەﻣﯽ ﺋم ﺋـــوە ﺑـــﻮوە" :دەﺗﺒﯿﻨﻢ ﻛﺎﺗﻚ دەﺳـــﺘﺖ ﻟ ﻛ ﺑ ﻗوﻟﯽ ﻛﯚﭼﻜﺮدوو ﭘﯚﺳـــﺘﻛت ھﮕﺮت .ﺋﻧﺪام ﭘرﻟﻣﺎﻧﻛﺎن ﻣﺎﻣﺎدوو ﻻﻣﯿﻦ ﺗﺮاﺋﯚرێ ،ﻛ ھﯿﭻ ﺷرﻋﯿﺗﻜﯿﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑ ﯾﺎﺳﺎی ﺧﻮدا ﻧﯿﯿ." ﺳردەﻣﺎﻧﻚ وەزﯾﺮ ﺑﻮو ،وەك ﺑھرﺣـــﺎڵ ،ﻟـــ وﺗﻜﯽ ﺋﺎوھﺎ ﮔـــورە ﻛ دوو ﺋوەﻧـــﺪە و ﻧﯿﻮی ﻓڕەﻧﺴـــﺎﯾ ،ﺑﺎﻛﻮور "ﻗﻮڕەﻟﯿﺘ "واﯾ ھﺸـــﺘﺎ ﻟ ﺑﺎﻗﯽ وﺗﻛ دوورە .دروﺳﺘﺘﺮ ،ﻟ ﺑﺷـــ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜـــی وﺗﻛوە دوورە ﻛـــ ﻧﺰﯾﻜـــی 90%ی داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﯽ ﺗﺪا ھﯚﻛﺎرﻜﯽ دﯾﻜی ﺷـــﯚﻛﯽ ﺧﻜﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿ ﭼﺑﻮوەﺗوە .ﻟ ﺑﺎﻣﺎﻛﯚ ،ﻟ ژﺮ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﻟـــ داﺗﭘﯿﻨﯽ دۆﺧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ وﺗﻛ ﻛ ﺗﺎ ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯽ زﺳـــﺘﺎن و ﻟ ﻧﺎوﺟرﮔی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺮە ﺑ ﻣﯚدﻠﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ وەﺳﻒ دەﻛﺮا. رەﻣزاﻧﺪا ،ﻟﺒﻮوردەﯾـــﯽ ﻟﻣﮋﯾﻨی وﺗﻛ ﻻﯾﻧﮕﺮﯾﯽ ﻛﻮدﺘﺎﻛی 22ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی وەك ﺧﯚی ﻣﺎوەﺗوە :ﺧﻮاردﻧﮕﻛﺎن ﺋﺎوەن2012 ،ﯾـــﺎن ﻛﺮد ﻛ ﻟ زۆر ﻻوە رەﺗﻜﺮاوەﺗوە ﺧﻮاردەﻣﻧﯿ ﻛﺤﻮﻟﯿﻛﺎن ﻟ ﺑردەﺳـــﺘﺪان و ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻟ وﺗﺎﻧـــﯽ دەرەوە ،دووﭼﺎری ﻟ ﻛﯚﻧﻛﺎﻧﯿﺸـــﺪا ﺟﮕرەﻛـــﺶ دەﺑﯿﻨﺮﻦ .ﻛﯚﻣ ﺷﺘﯽ ﻧﺎﭼﺎوەڕواﻧﻜﺮاو ﺑﻮون .ﺳرەڕای ﺋﮔرﭼـــﯽ رۆژووی ﻣﺎﻧﮕـــﯽ رەﻣزان ﻟﻻﯾن ﺋـــو ﺗوﻗﯿﺘ ﺳـــﯾﺮ و ﺳـــﻣرەﯾی ﺗﯿﺪا ﺧﻜﻜـــﯽ زۆرەوە دەﮔﯿﺮـــﺖ ،ﺑم دەﺑﺖ ﻛﻮدﺘﺎﯾـــﺎن ﻛﺮد )واﺗ ﺑـــ ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾك ﺑﮕﻮﺗﺮﺖ ﻛ ﺑ ﺷـــﻮاز و ﻧرﯾﺘﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑ ﭘـــﺶ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ( و رۆژوو دەﺑﻦ ،واﺗ ﺑ ﺷﻮازی ﻣﺎﻟﯿﺎﻧ و ﺑﺑ ھﺴـــﻮﻛوﺗﯿﺎن ﻛ زەﻣﯿﻨﯾﺎن ﺑﯚ راوەڕووت و ﺗﻮﺳـــﻧﺪﻧوە ﺧﯚش دەﻛﺮد ،ﺳرﺑﺎزاﻧﯽ ھﯿﭻ زۆرﻟﻜﺮدن و ﺑﻧﺪوﺑﺎرﻚ. ﺳـــرﭼﺎوەی ﯾﻛﻣﯽ ﻧﯿﮕراﻧﯿـــﯽ ﺧﻜﻛ ﻛﺎﻣﭙﯽ ﺳـــﻮﭘﺎی زەﻣﯿﻨـــﯽ ،Katiﻛ ﻟﻻﯾن ﺑﺮﯾﺘﯿـــ ﻟ ﻛﺎر .ﺑھـــﯚی ﻗﯾﺮاﻧوە ،ﺋﺎﺑﻮوری ﻛﭘﯿﺘﺎن ﺋﺎﻣﺎدوو ﺳﺎﻧﯚﮔﯚ-وە ﺑڕﻮە دەﺑﺮﺖ، وﺗﻛـــ ﻟ ﮔﯿﺎﻧداﯾـــ .ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎ ،ﺷﺎﻧﺴﯿﺎن ھﺑﻮو ﺑوەی دۆﺧﻛ ﺑﯚﯾﺎن ﮔﻮﻧﺠﺎو
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012
4 4
ﻟﺑﺎرﭼﻮوﻧﯽ ﺧوﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻟ ﻣﺎﻟﯽ و ﻟﺑﺎر ﺑﻮو .ﺋوەﺗﺎ ﺟﮕ ﻟوەی ﺳـــﻮودﯾﺎن ﻟ ﺗﻮوڕەﯾـــﯽ ﺧﻜﻛ ﻟـــ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮارﮓ ﻟـــ ﺑﺎﻛـــﻮوری وت ﺑﯿﻨﯽ ،ھﺎوﻛﺎت ﮔﻮﺗﺎرە ﻛﻮدﺘﺎﻛرەﻛﺷـــﯿﺎن ﻛـــ ﺋﺎﻣﺎژەی ﺑ ﮔﻧﺪەﯿﯽ دەﺳـــﺘﺑﮋﺮەﻛﺎن )ﻧﻮﺧﺒ (و "دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺑ ﻧﺎوەڕۆك" دەﻛﺮد ﺳدا و دەﻧﮕﺪاﻧوەﯾﻛﯽ ﮔورەی ﻟﻧﺎو داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﺪا داﯾوە .ﺟﯽ ﺳرﻧﺠ ﭘﯾﺘﺎ ﭘﯾﺘﺎ و ﯾك ﻟ دوای ﯾك ﺑرﭘﺮﺳـــ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺑ ﻧﮫﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەﮔﯾﺎﻧﺪە ﺋﻣﺎن ،ھﺗﺎ ﺋواﻧش ﻛ ﻟ ﺳـــرەﺗﺎوە ﻟ رﮕی )ﺑرەی ﯾﻛﮕﺮﺗﻮو ﺑـــﯚ ﭘﺎرﺰﮔﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ و ﻛﯚﻣﺎر - FDRﺑرەی رەﺗﻜﺮدﻧـــوە (-ەوە دژاﯾﺗﯽ ﻛﻮدﺘﺎﯾﺎن ﻛﺮد ).(1 ھرﭼـــﯽ ﺑڕﺰ ﺋﯚﻣر ﻣﺎرﯾﻜﯚ-ﯾ ﻛ ﯾﻛﻜ ﻟـــ ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎراﻧﯽ ﺷﯚڕﺷـــﯽ 1991و رۆﻜـــﯽ ﮔﺮﻧﮕـــﯽ ﻟ رووﺧﺎﻧـــﯽ رژﻤ ﺗﺎك ﺣﯿﺰﺑﯿﻛی ژەﻧراڵ ﻣﻮﺳـــﺎ ﺗﺮاﺋﯚرێ ﺑﯿﻨﯽ و ﺋﺴﺘﺎ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯚﻟﯿﺪارﺘﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﯚ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ((SADIﯾ، دەﺖ "ﺋم ﻛﻮدﺘﺎﯾ ﻟ وەھﻢ و ﺳﺎﺧﺘﻛﺎری رزﮔﺎری ﻛﺮدﯾﻦ و ﭘﻧﺠی ﺧﺴﺘ ﺳر ﻛﺸ راﺳﺘﻗﯿﻨﻛ ،واﺗ ﺳﯚراﺧﻜﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﯚ ﮔﻟﯽ ﻣﺎﻟﯽ ) ."(2ﺋﺎﻣﯿﻨﺎﺗﺎ دراﻣﺎن ﺗﺮاﺋﯚری، رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮ ،ﻟﺑﺎرەی ﺋو ﺑﺎرودۆﺧ ﺷﺘﻜﯽ ﺟﯿﺎواز ﻟوە ﻧﺎﺖ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛﺎﺗﻚ دە "ﻛﺸـــﻛ ﺋﺎﻣﺎدوو ﺳـــﺎﻧﯚﮔﯚ ﻧﯿﯿ ،ﺳﺎﻧﯚﮔﯚ ﻧﯿﺸﺎﻧی ﻛﺸﻛﯾ ."(3) دﯾﺎرە ،ﺋم ﺑﯿﺮۆﻛﯾ دەﻧﮕﺪاﻧـــوەی ﺑھﺰی ﻟ دەرەوەی وﺗﻛ ھﯾ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﻛ ﺧرﯾﻜﻦ ﭼﺎو ﺑ 20 ﺳـــﺎڵ ﻟ" ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺣﻮﻛﻤاﻧﯽ" ﺋم وﺗدا دەﺧﺸﻨﻨوە ،ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿك ﻛ ﺋﻣۆ زەﻣﯿﻨ ﺑـــﯚ رووﺧﺎﻧﯽ دەوﺗﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﯚﺷـــﺪەﻛﺎت ) ،(4ﺋﻣ ﻟـــ ﻛﺎﺗﻜﺪا زۆرﻣﺎن ﺑو "ﻣﯚدـــﻞ"ەدا ھﺪا ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺋم وﺗ ﭘﺸﻜﺷﯽ دەﻛﺮد. ﺋﺎﯾﺎ ﺋم دەﻧﮕﺎﻧ زۆر ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ دەﺳﺘﯿﺎن ﺑ ﻓراﻣﯚﺷﻜﺮدن و ﺳﯾﻨوەی دەﺳﺘﻜوﺗﻛﺎﻧﯽ
ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺧرﯾﻜﻦ ﭼﺎو ﺑ 20 ﺳﺎڵ ﻟ" ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺣﻮﻛﻤاﻧﯽ" ﺋم وﺗدا دەﺧﺸﻨﻨوە، ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿك ﻛ ﺋﻣۆ زەﻣﯿﻨ ﺑﯚ رووﺧﺎﻧﯽ دەوﺗﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﯚﺷﺪەﻛﺎت ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا زۆرﻣﺎن ﺑو "ﻣﯚدﻞ"ەدا ھﺪا ﻛ ﮔﻮاﯾ ﺋم وﺗ ﭘﺸﻜﺷﯽ دەﻛﺮد ﺳـــﯿﻣﯿﻦ ﻛﯚﻣﺎری وﺗﻛ ﻛ ﻟ1991 دا ﻟـــ داﯾﻜﺒـــﻮو ﻧﻛـــﺮدووە؟ ﻛﯚﻣـــﻚ دەﺳـــﺘﻜوﺗﯽ وەك ﺋـــﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ،ﻛ رﮕ ﺑ رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳـــﺎن دەدات ﺑ ﺗﻮﻧﺪی رەﺧﻨ ﻟـــ ﺑﺎرودۆﺧـــ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛ ﺑﮕﺮن )ھرﭼﻧـــﺪە دەﺑﺖ ﺋـــوەش ﺑﮕﻮﺗﺮﺖ ﻛ ھﻧﺪﺠـــﺎر دووﭼﺎری ﭘﻻﻣﺎری ﺟﺳـــﺘﯾﯽ دەﺑﻨوە( ﻛﺮاﻧـــوەی ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻟ رﮕی دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛـــﯽ ﻟـــ رادەﺑدەر ﻛﯚﻣ و رﻜﺨﺮاو ﻛ ﺋﺴﺘﺎ رۆﻜﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪی ﺑﺎﻛﻮور دەﺑﯿﻨﻦ .ﻟﮔڵ ﺋﻣ ﻛﺎﯾـــی ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾﺶ ﻟ ﺟﯚﺷـــﺪاﯾ ﻛ ﺑم دواﯾﯿ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﯽ وﺗﻛی ﻛﺮدﺑﻮوە ﻛﺎﻧﮕﺎی ﭘﺸـــﺎﻧﮕﺎی ھﻮﻧـــری ﻟ ﻛﯿﺸـــﻮەرەﻛدا: ﺋوەﺗﺎ ﻓﯚﺗﯚﮔﺮاﻓـــر ﺑﺎﻣﺎﻛﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﻟ ﻓﺴـــﺘﯿﭭﺎﻛﺎﻧﯽ "ﮔڕﯾﺪە ﺳـــﻣرەﻛﺎن"دا داوەﺗﻜـــﺮاوە و ﺋﺎﻣﺎدەﯾﯽ ھﯾـــ ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﮔﯚراﻧﯿﺒﮋان زﯾﺎﺗﺮ روو ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ دەرەوە و ﺑـــدوای ﻧﺎو و ﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ ﻧﻮدەوﺗﯿوەن. ﻟـــ رووی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ،ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿی ﺑﺎوەﺷـــﯽ ﺑ وﺗﻛدا ﻛﺮدﺑﻮو ،زەﻣﯿﻨی ﺑﯚ ﺳرھﺪاﻧﯽ ﻧوەﯾك ﻟ ﺳرۆك ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎو
ﺋﺎوەﺑﻮوﻧﯽ ﺑ رووی ﮔﺷـــﺘﯿﺎری ھروەھﺎ ﺑﯿﻨﯿﺒـــﻮوی ﺑﻨﻜﯾﻛﯽ ﺟﻣـــﺎوەری ﮔﺮﻧﮕﯽ دەﺑﯿﻨﯽ ﻟ ﺳـــﺎﯾی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﻛﺪا ﻛ ﺑ ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﺑﻮو .ﺋـــوﻛﺎت وەك ژەﻧرال ﻗوﻟﯽ ﻛﯚﭼﻜـــﺮدوو ﻣﺎﻣﺎدوو ﻻﻣﯿﻦ ﺗﺮاﺋﯚرێ، وەﺑرھﻣﮫﻨﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯿﺪا ﺧﯚﺷﻜﺮد. ﺋﺎﻣـــﺎدوو ﺗﻮوﻣﺎﻧـــﯽ ﺗﻮرێ ﻟﺳـــﺎﯽ 1992ﺳرﭘرﺷـــﺘﯽ ﻛﻮدﺘـــﺎی ﻛـــﺮد و دواﺗـــﺮ ﻛ ﺳردەﻣﺎﻧﻚ وەزﯾﺮ ﺑﻮو ،وەك "ﻗﻮڕەﻟﯿﺘ" واﯾ. ھﻣﺎن ﺷﻮازی ﺣﻮﻛﻤاﻧﯽ ﺑرەو ﺑﺎﻛﻮوری ﻟ ﺑردەم ھڕەﺷی رادﯾﻜﺎﻟﯿﺰﻣﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و وﺗﯿـــﺶ ﭘﻟـــﯽ ﻛﺸـــﺎ ،ﺋـــو ﺷـــﻮﻨی ﺑرﺗﺳﻜﺒﻮوﻧوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ھﻜﺸﺎﻧﯽ ﻛﻜی ﺟﭭﺎﺗﯽ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛﺎن ﻟﻻﯾﻛـــوە ﻟﻻﯾن ﮔﺮووﭘﯽ ﺳﻟﻓﯽ ﺑﯚ ﺑﺎﻧﮕﺨﻮازی و ﺟﻧﮓ ) (GSPCﻛ و ﻧﺗوەﮔراﯾﯽ ﺑرﺗﺳﻚ ﻛ ﻟ ﺑراﻣﺒر دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ ﻟ2006 ەوە ﺑﻮوەﺗ ﺋﻟﻘﺎﻋﯿﺪە ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﻋرەﺑـــﯽ ) (AQMIزﯾﻨﺪووﻛﺮاوﻧوﺗوە ،ﻟ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻟ22 ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻣﺎرت )ﻣﺎرس( ﻛوﺗﺒﻮوﻧ ﻻﯾﻛﯽ دﯾﺶ ﻟ دەرﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺷڕ ﻟـــ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻛ زەﻣﯿﻨی ﺑـــﯚ ھﻨﺎن و ﺑﺮدﻧﯽ ﻣﻘﯚﻣﻘﯚ ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧﯿﺸﺎﻧ و ﺑدﺑﺧﺘﯽ دﯾﻜ ھن ﻛ ﻟ ﭼك ﻟ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ ﺳـــﺎﺣﯿﻞ ﺧﯚﺷﻜﺮد ).(6 ﮔردﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺳﯿﻣﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺋﺎون و ھڕەﺷی داڕﻣﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺑڕﺰ ﺗﻮورێ ﻛ ﻟ 1992 ەوە ﻟ رﮕی ﺑﺳـــﺘﻨﯽ رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣی ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ 11ی ﻟﺪەﻛن ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾ (ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺑرﻗرارﻛﺮدﻧﯽ
ﺋﺎﺷﺘﯽ ﻟﮔڵ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوەﻛﺎن ﺳﻗﺎﻣﮕﯿﺮی ﺑﯚ ﺑﺎﻛﻮور ﮔڕاﻧﺪﺑﻮوەوە ) ،(7ﺷﻜﺴﺘﮫﻨﺎن ﺑﺒﻮوە ﺷﺘﻜﯽ ﺣﺗﻤﯽ .ﻟم ﺳﯚﻧﮕﯾوە ،ﺋم ﭘﯿﺎوە ﺗواو واﺑﺳﺘی ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﺋﺎﺷﺘواﯾﯽ ﺑﻮو ،ﺑ ﺑردەواﻣﯽ ﻟﮔڵ ﺳرﺟم ھﺰە ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﻟ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚدا ﺑﻮو ﺑﯚﺋوەی وای ﻧﯿﺸﺎن ﻧدات ﻛ ھﺎودەﻧﮓ و ھﺎوﺳـــﻧﮕری ھﻧﺪﻜﯿﺎﻧ. ﻟم رووەوە ﺑـــوای واﺑﻮو ﻛ دەﺗﻮاﻧﺖ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧی ﻣﺗﺮﺳـــﯽ ھﺎﺗﻨﭘﺸوەی ھﺰە ﺳرﺑﺎزﯾ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﺟزاﺋﯿﺮﯾﻛﺎﻧﯽ ﻟﺪەﻛﺮا ﻟـــ2003 وە ﻟ ﺳـــﺎﺣﯿﻠوە ﺑﻜﺎﺗ ﺷـــﺎﻣﯽ ﺷـــرﯾﻒ .دوای ﺋوەی ﻟ ھﻣﺎن ﺳـــﺎﺪا ﺗﻮاﻧﯽ 30ﻛﺳﯽ ﺋوروﭘﯽ و ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ رزﮔﺎر ﺑﻜﺎت ﻛ ﻟﻻﯾن ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺟزاﺋﯿﺮەوە رﻓﻨﺮاﺑـــﻮون ،ﺗﻮاﻧﯽ رۆـــﯽ ﻣﯿﺎﻧﮕﯾﺶ ﻟ ﻧـــﻮان ﺋﻣﺎن و وﺗﺎﻧـــﯽ ﺧﯚرﺋﺎوادا ﺑﺒﯿﻨ.
)ﻓﯚﺗﯚ(AFP :
ﺑـــ ﺋﻟﻔﺎ ﺋﯚﻣر ﻛﯚﻧﺎرێ ،ﺷـــﻮﻨوارﻧﺎس و ﺳـــرۆﻛﯽ ھﺒﮋﺮدراوی ﯾﻛم ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺋﺎزاد ﻟ ﻣـــﮋووی ﻣﺎﻟﯿﺪا دەﺖ "ﭘﯿﺎو دەﺑ ﺷﺖ ﺑﺖ ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋم وﺗ رازی ﺑﺖ" .ﺳـــرۆﻛﯽ وت ﭘﺎش ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺑرەوڕووی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوﻧﯽ ﯾـــك ﻟـــ دوای ﯾك ﻟ ﺑﺎﻛـــﻮوری وﺗﻛ ﺑﻮوەوە ،ھﺎوﻛﺎت ﻟﮔڵ ﺳـــرھﺪاﻧﯽ داوای ﺟﭭﺎﺗـــﯽ و ﭘﺎﺷـــﺎن ﺧﺮۆﺷـــﺎن و راﭘڕﯾﻨﯽ ﺧﻮﻨـــﺪﻛﺎران ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻟﺳـــﺎﯽ 1991دا ﻛﺮدﺑـــﻮو .ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟو ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﻧﺎﻛﯚﻛﯿﺎﻧی ﻛ ھرﺟﺎرﻚ ﻟ ﺳـــروﺑﻧﺪی ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﺪا ﻟ ﻧﻮان ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن رووی دەدا .ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﭘۆژە ﻛ ﻟ ﻣﺎوەی دوو ﺧﻮﻟﯽ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯿـــﺪا ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ داﺑﺖ ﺑﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮو ﻟ ﺧﺴﺘﻨﺳـــرﭘﯽ "ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻻﻣرﻛـــزی" ،ﺋوﯾـــﺶ ﺑﮕﻮﻣـــﺎن ﺑھﯚی ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺳـــرﭼﺎوە و داھﺎﺗﯽ ﭘﻮﯾﺴـــﺘوە ﺷﻜﺴﺘﯽ ھﻨﺎ و ﻛﺎری ﭘﻨﻛﺮا ).(5 ﺑڕـــﺰ ﺗﻮرﺶ ﻛ دواﺗﺮ ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2012 ﺑ ﺳـــرۆك ھﺒﮋـــﺮدرا ﺑـــ ﺋﻧﺪازﯾﺎری ﺳـــﻗﺎﻣﮕﯿﺮﯾﻛﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ وەﺳﻒ دەﻛﺮﺖ .ﺋو رۆی ﻟ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ ﻓرﻣﺎﻧـــەوای ﺗﺮاﺋـــﯚرێ ﻟـــ1991 دا
دەﺳـــﺗﯽ رادەﺳﺘﯽ ﻛﺳـــ ﻣدەﻧﯿﻛﺎن ﻛﺮد 10 .ﺳﺎڵ دوای ﺋم ھﻮﺴﺘی وەﻛﻮ ﺳـــرۆﻛﯽ وت ھﺒﮋﺮدرا ،ﻛـــ ﺑﮕﻮﻣﺎن دەﯾﻮﯾﺴـــﺖ ﻛﺳـــﻜﯽ ﻛﯚﻛرەوە ﺑﺖ .ﺑ ﺷـــﻮەﯾك ﺗﻮاﻧﯽ ﺷـــﻮازﻜﯽ ﺳـــﯾﺮ ﻟ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯽ ﺑﻨﺘ ﻛﺎﯾوە ﻛ دواﺗﺮ ﺑﻮوە ﻣﺎﯾی ﭘﻮوﭼﻜﺮدﻧوەی ﻛﺎﯾی ﺳﯿﺎﺳـــﯿﯽ وﺗﻛـــ :ﺋو ﭘﯿﺎوە ﺑﺑ ﭘﺎرﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﯽ ﻛ ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟﺒﻜﺎت ،ﺑ دوای ﻛﯚدەﻧﮕﯿﺪا دەﮔڕا و ھﺎوﺗﺎ ﻟـــ دەوری ﺧﯚﯾﺪا ﻧﻮﻨری ﻛﯚی ﺋﺎراﺳﺘ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻛﺮدﺑﻮوەوە. ھﺒﺗـــ ،ﺋـــم ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﺑـــرە ﺑرە ھﻣـــﻮو ھﺰە ﺋﻟﺘرﻧﺗﯿﭭﻛﺎﻧﯽ ﺳـــ ﻛﺮد، ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺗﻮاﻧﺴـــﺘﯽ ﭘﺎرﺗ ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛﺎن ﻟ ﭘﺸﻜﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﭘﺸـــﻨﯿﺎزی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﮔﺸﺘﯿﻛﺎن .ﺑم ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە وﺗﻛی ﺑـــرەو ﺋﺎوەداﻧﯽ و ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەی ژﺮﺧـــﺎن )رﮕﺎوﺑـــﺎن ،زـــﺮاب و وزە(... ﺑﺮد ،ﺑم ﮔﻧﺪەـــﯽ ﻛ ﺑ ﺗواوی ھﻣﻮو ﺟﻮﻣﮕﻛﺎﻧـــﯽ ﮔﺮﺗﺒـــﻮوەوە و ﺗزﻛﯿﻛﺮدﻧﯽ ﻛﺎدﯾﺮی ﺑﺘﻮاﻧﺎش ﺑﯚ ﭘﯚﺳـــﺘ ﺑﺎﻛﺎن ﺑرە ﺑرە رژﻤﻛﯾﺎن ﻟ ﺑرﭼﺎوی ﮔل ﺧﺴـــﺖ. زۆرﺑی ﺧﻜـــﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺋـــم رﻜﻜوﺗﻨی ﻧﻮان ھﺰە ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯿﺎن وەك ﺷﻮازﻜﯽ ﺋﺎﺷـــﺘواﯾﯽ ﺑﯚ "ﻟﻮوﺷـــﺪاﻧﯽ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ" وت
رۆژﮔﺎرﻚ ﺑﺎواﻧﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وﺗﻛ ﺑﺎﺳﯽ ﮔورە ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرە ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻟﯿﯿﺎن دەﻛﺮد وەك ﺑﯚﺗ و ﻻﻧﻜﯾك ﻛ ھﻣﻮو ﺋﺘﻨﯿﻜ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﯽ ﻟﺧﯚﮔﺮﺗﺒﻮو ،ﺋﻣۆ ﺷﺘﻛﺎن ﭘﭽواﻧوە ﺑﻮوﻧﺗوە و ﺟﻧﮕﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﻛﺎن زﯾﺎد ﻟ ھر ﻛﺎﺗﻜﯽ دی ﻟ ﺟﯚش و ﺧﺮۆﺷﺪاﯾ
ﺑﯚ ﺋـــم ﻣﺑﺳـــﺘش ،ھﺒﺗـــ ﻟﻻﯾن زﻟﮫﺰە ﺋوروﭘﯿﻛﺎﻧوە ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮی دەﻛﺮا، ﺑﮕی ﺋﻣش ﮔﻮﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻮو ﻟﺳـــری ﺑﯚ رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﭘﯿـــﺮ ﻛﺎﻣﺎت ﻟ ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی .2010ﺑم ﻟ 2010دا رﻜﻜوﺗﻨـــﯽ ﺋم و )(AQMIی ﻟ ﻛﺎرﻛوﺗﺒـــﻮو ،ھـــﺎوﻛﺎت ﻛﺎری رﻓﺎﻧﺪﻧﯿﺶ ﻟ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﻟ ھﻜﺸـــﺎﻧﺪاﺑﻮو ،ﺑﯚﯾ ﺋﯿﺘـــﺮ ﻛوﺗﺒﻮوە ﺑر رەﺧﻨی ﻓڕەﻧﺴـــﺎ و ﺟزاﺋﯿﺮ و ﺑ ﺧﻣﺴﺎرد ﺗﺎواﻧﺒﺎرﯾﺎن دەﻛﺮد. ﻟﺑراﻣﺒـــر ﺋم ﺟﻧﮕﺎوەرە ﺑـــ ﺋزﻣﻮوﻧ ﻛ ھﺎوﻛﺎت ﻟﭙﺮﺳـــﺮاوە ﺑراﻣﺒر ﺑ ﻧﺎڕﻜﯽ و ﺷـــﯿﺮازەﭘﭽاﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ،ﺗﺎ دﺖ رەﺧﻨ و ﮔﺎزﻧـــﺪەﻛﺎن ﻛﻛـــ دەﺑﻦ .ﺑـــ وﺗی ﯾﻛﻚ ﻟ وەزﯾﺮەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﺑرﮔﺮی، "ﻛﯚﻣـــ ﺑﯾـــﺎری ﺧـــﺮاپ دران :ﻛﯚﻣ ﺋﻓﺴر دوورﺧﺮاﻧوە ،ﯾﺎن ھﻨﺎن و ﺑﺮدﻧﯿﺎن ﭘﺪەﻛـــﺮا ،ﻛﯚﻣ ﺧﻚ ﻛﺮان ﺑ ژەﻧراڵ ﻛ ھﯿﭻ ﭘﺎﺳـــﺎو و ﻣﺎﻧﺎﯾﻛﯽ ﻧﺑﻮو ،ﻛﯚﻣ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﻛﯚﻣك و ﻟﯚﺟﯿﺴﺘﯿﻜﯿﺶ ﻛ ھرﮔﯿﺰ ﭼﺎرەﺳر ﻧﻛﺮان" .ﺑﭘﯽ ھﻧﺪێ ﺑرﭘﺮﺳﯽ ﻣﺎﻟﯽ ،وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺟﻧﮕﺎوەراﻧﯽ ﺗﻮارﮓ ﺑﭘﯽ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ﻟ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺷﺘﻜﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨ ﺑﻮو ،ﺑ ﻛﺮدار ﻛﺎری ﺑﯚ ﻛﺮاﺑﻮو. ﺑﯚﯾ ﻛس ﻟ ﺑﺎﻣﺎﻛﯚ ﺗﻨﮔﯾﺸﺖ ﺑﯚﭼﯽ ﺋم
55
ﺟﻧﮕﺎوەراﻧ ﻟـــ 2006 ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری وت راﭘڕﯾﻦ و ﻟ دەﺳت ھﮕڕاﻧوە. زۆرﺟـــﺎر رﻨﻤﺎﯾـــﯽ دەﺧﺮﻨـــ ﺑـــﻮاری ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧـــوە ،ﺑـــم ﺑﯾﺎرەﻛﺎﻧـــﯽ رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ ھـــر دوادەﻛون ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺑﺎﺑﺗﮕﻟﻜﯽ وەك ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯽ ﻛﺎرﮔی و ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری دەﭬرەﻛﺎن .ﻟم ﮔﯚﺷﻧﯿﮕﺎﯾوە، ﺳﻮﻟﯾﻤﺎن دراﺑﯚ ﻛ ﺑڕﻮەﺑری رۆژﻧﺎﻣی دەوﺗـــﯽ )ﺋﯿﺴـــﯚر(ە ،ﺑـــم ﺷـــﻮەﯾ دەدوﺖ" :ﻛﯚﻣ ھ ﻛﺮان .ﭘﻮﯾﺴﺘﯽ دەﻛﺮد ﺑﺎﻛﻮور ﻟـــو دۆﺧ دواﻛوﺗﻮوﯾﯽ و ﺧﻮراﻓﺎﺗـــی ﺗﯿﻜوﺗـــﻮوە رزﮔﺎر ﺑﻜﺮﺖ، ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ ﻟو ﻛﺎﺗی ﺧرﯾﻜﯽ داﻧﺎﻧﯽ ﭘـــﺮۆژە و ﭘﻼﻧﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ رﮕﺎوﺑﺎن ﺑﻮوﯾـــﻦ .ﺑـــم ﺷـــﺘﻚ ھﯾـــ دەﺑﺖ
ﻧﺎوﭼﻛـــی ﺑﺎﻛﻮور ﺧرج ﺑﻜﺮﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻛﻣﻮﻛـــﻮڕی و ﺑ ﺗدارەﻛـــﯽ ﻟ ھﻣﻮو ﺷـــﻮﻨﻜﺪا ھﯾ .زۆرﺟﺎر دەﻦ ھرﻤﯽ ﻛﺎﯾﺲ )ﺑﺎﺷـــﻮوری ﺧﯚرﺋﺎوی وت( ﺗواو ﮔﯚڕاوە ،ﺋم ﻗﺴـــﯾ راﺳﺘ ،ﺑم دەﺑﺖ ﺑﺰاﻧﯿﻦ ﺋﻣ ﺑ ھﺎوﻛﺎری و ﻓزﯽ دەوت ﻧﺑﻮوە ،ﺑﻜﻮ ﺑھﯚی ﺋو ﭘﺎرە و ﭘﻮوﻟﯾ ﻛ ﺧﻜ ﻛﯚﭼﻜﺮدووەﻛی ﻟ ﺋوروﭘﺎوە دەﯾﻨﺮﻧوە!". ﺑﺎﻛـــﻮوری وﺗﻛـــ ﺗـــﺎ ﺑـــﯽ ﺧﺮاپ ﺑڕﻮەدەﺑﺮﺖ ،ﺋﻣ ﺟﮕ ﻟوەی ﮔﻧﺪەﯽ وەك ﺧﯚرە ﻟ ﺟﺳـــﺘی داوە ،دەوﺗﯽ ﻣﺎﻟـــﯽ ھرﮔﯿﺰ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ﺋـــو رواﻧﮕﯾی ﻛﯚﻧـــﺎرێ ﺑﯚ ﺑﺎﻛـــﻮور ھﯾﺒـــﻮو ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺎت :ﺋـــم ﭘﯿﺎوە ﭘﯿﻮاﺑـــﻮو ﻛ دەﺑﺖ ﭘـــۆژەی ﻻﻣرﻛزی ﻧﺎوﭼـــی ﺑﺎﻛﻮوری ﻟـــ ﺧﯚﺑﮕﺮﺗﺎﯾ .ﺑڕﺰ ﺳـــﻮﻣﯾﻠﻮو ﺑﻮﺑﯽ، دواھﻣﯿـــﻦ وەزﯾﺮی ﻛﺎروﺑـــﺎری دەرەوە، دان ﺑوەدا دەﻧﺖ ﻛ دوای 50ﺳـــﺎڵ ﻟ ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ "ھﺸـــﺘﺎ ﺑ دەﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯿوە دەﻧﺎﻨـــﻦ" .ﺋـــم ﭘﯿﺎوە ﺑدەر ﻟ دۆﺧﯽ رۆژﮔﺎر ،ﺗﺮﺳﻜﯽ دﯾﻜی ﻟﻨﯿﺸﺘﻮوە ،ﺋوﯾﺶ ﺟﯿﺎﺑﻮوﻧوە ﯾﺎن ﺑرە ﺑرە دوورﻛوﺗﻨوەی ﺑﺎﺷﻮوری وﺗﻛﯾ ﻟ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺎوﭼﻛ و ﺑ ﺟﮫﺸـــﺘﻨﯿﺎﻧ ﻟ دۆخ و ﺋو ﭼﺎرەﻧﻮوﺳی ﺗﯿﻜوﺗﻮون. دﻮەزﻣﯾﻛﯽ دﯾﺶ ھڕەﺷ ﻟﺋزﻣﻮوﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ وﺗﻛ دەﻛﺎت .رۆژﮔﺎرﻚ ﺑﺎواﻧﯽ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وﺗﻛ ﺑﺎﺳﯽ ﮔورە ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗـــﯚرە ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﺎﻟﯿﯿﺎن )(8 دەﻛـــﺮد وەك ﺑﯚﺗ و ﻻﻧﻜﯾك ﻛ ھﻣﻮو ﺋﺘﻨﯿـــ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﯽ ﻟﺧﯚﮔﺮﺗﺒﻮو ،ﺋﻣۆ ﺷﺘﻛﺎن ﭘﭽواﻧوە ﺑﻮوﻧﺗوە و ﺟﻧﮕﯽ ﻧﺎﺳـــﻨﺎﻣﻛﺎن زﯾﺎد ﻟ ھـــر ﻛﺎﺗﻜﯽ دی ﻟـــ ﺟﯚش و ﺧﺮۆﺷـــﺪاﯾ .ﺑڕﺰ م .ت-ی ﻣﮋووﻧﻮوس و ﻛﯚﻣﻨﺎس ،ﻛ ﻧﯾﻮﺳـــﯿﺖ ﻧﺎوی ﺑﺒﺮﺖ ﭼﻮﻧﻜ دۆﺧﻛ ﺗواو ھﺳﺘﯿﺎر ﺑﻮوە ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑوە دەﻛﺎت ﻛ" ﻣﺎﻟﯿﯿﻛﺎن زﯾﺎﺗـــﺮ و زﯾﺎﺗﺮ ﺑﯿﺮﯾﺎن ﺑـــ ﻻی ﺑﺎﻣﺒﺎرا-دا دەڕوات )ﺋو ﺋﺘﻨﯿـــی ﻛ زﻣﺎﻧﻛی ﻟ ﺑوﺑﻮوﻧوەداﯾ و ﺑرە ﺑرە دەﺑﺘ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺋواﻧـــﯽ دﯾﺶ( .ھروەھﺎ ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾـــ ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﻧـــﻮان ﺋﺘﻨﯿﻜﻛﺎن ﺳﯿﻔت و ﺧﺳﺗﯽ ﻧﯚﻛراﯾﺗﯽ و ﻣﻠﻜﭼﯽ ﺑ ﺧـــﯚوە ﮔﺮﺗﻮوە ،ھـــروەك ﺋوەی ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯽ ﭘﺎﺷﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳﮕﯚ ﻟ ﺳـــدەی ﺣﭬﺪە و ھـــژدەدا ﺑﺎوﺑﻮو". ﻟﭼﻮارﭼﻮەی ﺋم دۆﺧ ﺟﭭﺎﺗﮕراﯾﯿدا، ﺧﻜﻛـــ ﺑـــ زﯾﺎدەڕەوﯾـــوە ﺑﺎس ﻟ ﻣﯿﺮاﺗﯽ ﻣﺎﻟﯿﻨﻜ و ﻣﮋووی "ﺷـــﻜﯚدار"ی ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﺗﯽ ﻣﺎﻧﺪﯾﻨﮕﯽ ﺳدەی ﺳﺰدە دەﻛـــن ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﺋـــم ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرە ﺋوەﻧﺪەی ﺋﻓﺴﺎﻧﯾ ﻣﮋوو ﻧﯿﯿ. ﻟـــ ﺑـــردەم ھڕەﺷـــی رادﯾﻜﺎﻟﯿﺰﻣـــﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ و ﺑرﺗﺳﻜﺒﻮوﻧوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ھﻜﺸـــﺎﻧﯽ ﻛﻜـــی ﺟﭭﺎﺗـــﯽ و ﻧﺗوەﮔراﯾﯽ ﺑرﺗﺳـــﻚ ﻛ ﻟ ﺑراﻣﺒر دەﺳﺘﻮەرداﻧﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺳﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﻟ22 ی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻣﺎرت )ﻣﺎرس( ﻛوﺗﺒﻮوﻧ ﻣﻘﯚﻣﻘﯚ، ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧﯿﺸﺎﻧ و ﺑدﺑﺧﺘﯽ دﯾﻜ ھن ﻛ ﻟ ﮔردﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺳﯿﻣﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺋﺎون و ھڕەﺷی داڕﻣﺎﻧﯽ ﻟ دەﻛن.
ﺑﮕﻮﺗﺮﺖ ،ھﯾ ﺑﯿﻦ ﺋﺎﻣﺎدوو ﺗﻮوﻣﺎﻧﯽ ﺗـــﻮرێ و ﭘﺶ ﺋوﯾﺶ ﻛﯚﻧﺎرێ ھﯿﭽﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﺎﻛﻮور ﻧﻛﺮدووە .ﺑﯚ ﺋو ﻛﺳی ﺋﺎﺷﻨﺎی ﺷـــﺎری ﻛﯿﺪال ﺑﺖ ،دەزاﻧﺖ ﺋو ﺷـــﺎرە ﭼﻧﺪ ﮔﯚڕاوە .ﺑﯚ ﻛﺳﻜﯽ ﺑﮕﺎﻧ دۆﺧﻛ وەك ﺧﯚی واﯾ ،ﺑـــم ﺑﯚ ﺋﻤﻣﺎﻧﺎن ﻛ دەزاﻧﯿﻦ ﻟ ﻛﻮﻮە ﮔﯾﺸـــﺘﻮوﯾﻦ ﺑ ﻛﻮێ، دەزاﻧﯿـــﻦ دۆﺧﻛـــ ﮔﯚڕاﻧـــﯽ ﺑﺧﯚﯾوە * رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس ﺑﯿﻨﯿﻮە .دﯾﺎرە رای ﮔﺸـــﺘﯽ ﻣﺎﻟﯽ ھرﮔﯿﺰ ﻗﺒﻮﯿـــﺎن ﻧﺑـــﻮو ﺋوەﻧﺪە ﭘﺎرە ﻟ ﺳـــ وەرﮔاﻧﯽ :ھردی ﻣﺪ ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن:
FDR .1ﻧﺰﯾﻜـــی 50ﺣﯿـــﺰب و 100رﻜﺨﺮاو ﻟﺧﯚدەﮔﺮﺖ ﻛ ﺋﺴـــﺘﺎ دژاﯾﺗﯽ و ﺑرھﺴـــﺘﻜﺎری ﻛﻮدﺘﺎﭼﯿﻛﺎن دەﻛن. .2ﻟﻮ ﻧﻮﭬﻞ ﻛﻮرﯾ ،ﺑﺎﻣﺎﻛﯚ 22 ،ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن( .2012 " .3ﭘﺮﯾﺴﯽ ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ" TV5، 26 ،ﺋﺎﯾﺎری )ﻣﺎی( .2012 .4ﻟﯚران ﺑﯿﮕﯚ" ،ﺗﺣداﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﺣﯿﻞ :زوﻣﻛﺎن ﻟﺳر ﻗﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺎﻟﯽ" ،ﺳﻤﯿﻨﺎر ﻟ ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﺎی ﻓڕەﻧﺴﯽ ﺑﯚ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾ ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن ) ،(IFRIﭘﺎرﯾﺲ 22 ،ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(.2012 ، .5ﺑواﻧ :ﺋﯚﺳﻤﺎن ﺳﯽ" ،ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەی ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎ" ،ﺷﺎرڵ ﻟﯿﯚﭘﯚﻟﺪ ﻣﺎﯾر ،ﭘﺎرﯾﺲ.2009 ، .6ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻟﻤﺎری" ،ﭼﯚن ﺳﺎﺣﯿﻞ ﺑﻮوە ﺑﺎرووﺗﺨﺎﻧ ،"ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( .2012 .7رﻜﻜوﺗﻨﯽ ﻧﯿﺸﺘﻤﺎﻧﯽ ﻟﻧﻮان ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﺰووﺗﻨوە و ﺑرە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻟﺰەواد )(MFUA واژووﻛﺮاوە ،ﻛ ﺳﺘﺎﺗﻮﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺑﺎﻛﻮوری وت دەﺑﺧﺸﺖ. .8ﺑﺮﯾﺘﯿـــﻦ ﻟ ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﯾﻛﺎﻧﯽ ﻏﺎﻧﺎ ،ﻣﺎﻟﯽ و ﺳـــﯚﻧﻐﺎی ،ﻟ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺳـــدەﻛﺎﻧﯽ ﻧﯚﯾم و ﺷـــﺎﻧﺰدەدا ﻓرﻣﺎﻧەواﯾﯽ ﺳﺎﺣﯿﻞ و ﺋﻓﺮﯾﻘﯿﺎی ﺧﯚرﺋﺎواﯾﺎن دەﻛﺮد.
ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ 20122012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
ﭘﯾﻜری )ﺋﻤ و ﭼﯿﺎﻛﺎﻧﻤﺎن( ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری ﺷﺎری ﺳﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت
MONDE MONDE LE
diplomatique diplomatique LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
)ﻓﯚﺗﯚ(Picasa :
ھرﻤﯽ ﻗرەﺑﺎخ و دۆﺧﯽ ﻧ ﺷڕ ﻧ ﺋﺎﺷﺘﯿﯽ ﻧﻮان ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟ9 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی ،1992ﺳﻮﭘﺎی ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﺗﻮاﻧﯽ ﺷﺎری ﺷﻮﺷ ﺑﮕﺮﺖ و دوای ﺋوەش ﺋﺎﮔﺮﺑﺳﺘﻚ ﻟ ﻧﻮان ھردوو ﻻﯾﻧﯽ ﺷڕﻛردا ھﺎﺗ ﺋﺎراوە ،ﺑم ﺋﻣۆ ﺋو ﺋﺎﮔﺮﺑﺳﺘ ﻟ ﻧﺎوﭼ ﺷﺎﺧﺎوﯾﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﺧرﯾﻜ دەﻛوﺘ ﻣﺗﺮﺳﯿوە .دوای ﺋوەی ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺧﺮا دەﺳﺘﯽ ﻛﺮدەوە ﺑ ﺧﯚ ﭘﭼﻛﻜﺮدن، ﺗﺮس ھﯾ ﻛ ﺟﻧﮓ دەﺳﺘﭙﺒﻜﺎﺗوە و ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﺮاﭘﯽ ﺑﯚ ﺳر ﺗواوی ﻗﻓﻘﺎﺳﯿﺎ ھﺑﺖ .ھردوو وت ﻧﺮﺧﻜﯽ ﮔﺮاﻧﯿﺎن داوە ﺑﯚ ﺋو ﺑﻨﺒﺳﺘ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿی ﻧﻮاﻧﯿﺎن.
ﻓﯿﻠﯿﭗ دﻜﺎﻣﭗ* "دەﺑﺖ ﺗﻧﮫﺎ 15ﭼﺮﻛ ﺳـــﯾﺮﺑﻜن و ﺳرﺗﺎن ﻧـــوی ﺑﻜﻧوە" .ﻟ ﻛﻮﻧﻜـــﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ دﯾﻮارﻜﯽ ﭼﯿﻤﻧﺘﯚﯾﯿوە ،ﺑ دزﯾوە ﺳﯾﺮﻣﺎن ﻛﺮد ﺗﻟﺪڕﻜﻤﺎن ﺑﯿﻨﯽ و ﺳـــرﺑﺎزاﻧﯽ ﺋـــﺎزەری ھـــر 200ﻣﺗﺮﻚ ﻟﻤﺎﻧـــوە دوورﺑـــﻮون .ﻟﻧﺎو ﺋـــو ﺧﻧﺪەﻗدا ﻛ دەﻛوﺘ ﻧﺎوﭼی ﺋﺳـــﻜراﻧﯽ دﯾﻮی ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎوە، ﺟﻧﮕﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ ﯾﻛﻣﻤﺎن دﺘـــوە ﺑﯿﺮ ،ﭼﻮﻧﻜ رەﺑﯿی ﺳﺎدە و ھﻧﺪێ ﮔﻮﺷﯽ ﭘ ﻟ ﻟﻢ و ﺳﯚﭘﺎﯾﻛﯽ دار ﺑﯚ زﺳﺘﺎﻧﺎن و ھروەھﺎ رﺳﺘ ﻗﻮﺗﻮوﯾﻛﯽ ﻛﯚﻧﯽ ژەﻧﮕﺎوﯾﻤﺎن ﺑﯿﻨﯽ .ﺋو ﻗﻮﺗﻮواﻧ ﺑﯚﺋوەن ﻛ ﺋﮔر ﻛﺳـــﻚ ھﺎﺗ ﭘﺸـــ ﻟﮔڵ زرﻧﮕی ﻗﻮﺗﻮوەﻛﺎن ﺋﺎﮔﺎدارﺑﻨوە .ھرﺳ ﺳـــرﺑﺎزەﻛی ﺋو رەﺑﯿﯾ ﺗﻣﻧﯿﺎن 20ﺳـــﺎڵ ﺗﭙڕی ﻧدەﻛـــﺮد و ﺧﻜﯽ ﯾرﯾﭭﺎن ﺑﻮون .ﺋﻓﺴرەﻛﯾﺎن دەﯾﮕﻮت ﻛ ﺋو رۆژە ﺑرەی ﺋوان ﻛﭗ و ﺑﺪەﻧﮓ ﺑﻮوە. ﻓرﯾﻖ ﻣﯚﭬﺴـــﺲ ھﺎﻛﯚﺑﯿـــﺎن ،وەزﯾﺮی ﺑرﮔﺮی ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑـــﺎخ ﭘﯿﮕﻮﺗﯿﻦ":دوﻨـــ دوژﻣﻦ 18 ﺟﺎر ﺋﺎﮔﺮﺑﺳـــﺘﯽ ﺷـــﻜﺎﻧﺪ و ﺋﻤش ﯾك ﺟﺎر .ﺑ درﮋاﯾﯽ ھر 300ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮەﻛی ھﯽ ﭘﺸـــوە، ﺋﮔر ﻛﺳﻚ ﺑس ﺳری ﺑﻨﺘ ﭘﺸوە ھﻗﻤﺎن ھﯾـــ ﺗﻗ ﺑﻜﯾﻦ .ھﻣﻮو رۆژﻚ ﺋﻤ ﻟ ﺣﺎﺗﯽ ﺟﻧﮕﺪاﯾﻦ" .ﻟ ﺳرەﺗﺎی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑﺮدوودا ،ﺗﻗ و ﯾﻛﺘﺮ ﺑﯚردوﻣﺎﻧﻜﺮدن ﻣﺎوەی دوو رۆژی ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ ،ﻟ ﺋﺎﻛﺎﻣﺪا ھﺷﺖ ﻛس ﻟ ھردووﻻ ﻛﻮژران .ﻟـــ دوای دوا ﺋﺎﮔﺮﺑەوە ﻛ ﻟ16 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 1994دا ﻟ ﻣﯚﺳﻜﯚ ﺋﯿﻤﺰا ﻛﺮا ،ھﻛﺎﻧﯽ ﭘﺸوە ﻧﮔﯚڕاون و ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ھردووﻻش ﺧﻧﺪەق و رەﺑﯿﯾﺎن ﻟﺪاوە .ﺋو ﺳردەﻣ ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺑﺎﻛﯚ ﺑ ﺋﺎﮔﺮﺑﺳـــﺖ رازی ﺑﻮو ﭼﻮﻧﻜ دەﺗﺮﺳﺎ ﺳﻮﭘﺎﻛی
ﺑﺸـــﻜﺖ و ﺷـــڕەﻛ ﺑﺪۆڕﻨـــ .ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﺗﻮاﻧﯿﺒﻮوﯾﺎن ﻛﯚﻧﺘﺮۆﯽ ھرﻤﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﺑﻜن ﻛـــ ﺟﺎران ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯽ ﺑﻮو ،ھروەھﺎ ﻟﮔڵ ﺧﺎﻛﻜﯽ زۆری دەوروﺑری ﻛ دەﯾﻜﺮدە %13ی ﺧﺎﻛﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻛ ﻛﯚﻣﺎرﻜﯽ ﭘﺸﻮوی ﯾﻛﺘﯽ
ﺷڕی ﻧﻮان ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟﺳر ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﻛﻮژراو و ﺑﺮﯾﻨﺪارﻜﯽ زۆری ﻟﻜوﺗوە 20 .ھزار ﻛس ﻛﻮژران و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆرﯾﺶ ﺑﺮﯾﻨﺪار و ﺳﻗت ﺑﻮون و ﺧﻜﻜﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆرﯾﺶ ﭘڕاﮔﻧﺪە ﺑﻮون ﺳﯚﭬﯿﺗﯽ ﺟﺎراﻧ .ﻟوﻛﺎﺗوە ،ﺳرﺑﺎزان و ﻗﻧﺎﺳﺎﻧﯽ ھردووﻻ ﺑ ﺷـــو و رۆژ ﭼﺎودﺮﯾﯽ ﯾﻛﺘﺮ دەﻛن و ﺑرەوڕووی ﯾﻛﺘﺮ ﺧﯚﯾﺎن ﻣﺎﺗﻜﺮدووە و ﻟ ھﻧﺪێ ﺟ ﻛﻣﺘﺮ ﻟ 200 ﻣﺗﺮ ﻟﯾﻛﺘﺮ دوورن .ھر ﻟوﻛﺎﺗوە ﺗق و ﺗﯚﻗﯽ ﻧﻮان ھردوو ﺳﻮﭘﺎ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ ﺑﺳر ﻛﯚﺑﻮوﻧـــوە ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎﻧﺪا ھﺑﻮوە و ھﯾ .ﺋم ﭼﻧـــﺪ ﻣﺎﻧﮕی دواﯾﯽ ،ﺋو ﺗـــق و ﺗﯚﻗﺎﻧ زﯾﺎدﯾﺎن ﻛﺮدووە ،ﺋﮔرﭼﯽ رووﺳﯿﺎ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﻛﯚﺑﻮوﻧوەی
ﻟﻮﺗﻜی ﺳﺎزﻛﺮدووە و ھردوو ﺳرۆﻛﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﺗﺪاﻛﺮدووە .ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯿﯽ ﻧﻮان ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و رووﺳﯿﺎ ﻟﻻﯾك و ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾ ﻧﺰﯾﻚ و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚﻛﺎﻧﯽ ﻧـــﻮان ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﯽ ﺗﻮرﻛﺰﻣﺎن و ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﻟ ﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە واﯾﺎﻧﻜﺮدووە ﻛ ﻛﺸـــی ﻧﻮان ﺋو دوو دەوﺗ ﻧﯾﺎرە ﺑﺒﺘ ﺳـــرﭼﺎوەی ﮔﺮژﯾﻛﯽ ﮔورەی ﻧﻮدەوﺗﯽ. ﻟﺳـــﺎﯽ 1905و 1918و ھروەھﺎ ﻟ 1991 ﺗﺎ 1994ﻟ ﻧﻮان ﺋرﻣﻧﯿ ﺷﺎﺧﻨﺸﯿﻨﻛﺎن و "ﺗﺗر"ە دۆﻨﺸـــﯿﻨﻛﺎن ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﭘﯿﺎﻧﺪەﻦ ﺋﺎزەری ،ﺳ ﺟﻧﮓ ﺑرﭘﺎﺑﻮوە .ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ، ھـــر ﻟﺳـــﺎﯽ 1988ەوە ﯾﻛم ﻛـــس ﺑﻮون ﻛ ﺗﺣددای ﻛﯚﻧﻔﺪراﺳﯿﯚﻧﻛی ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﺎن ﻛﺮد ،ﺋوﯾﺶ ﺑ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ دژ ﺑ ﺑﯾﺎرە ﻛﯚﻧﻛی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺑﯚﻟﺸـــﭬﯿﻚ ﻟﺳـــﺎﯽ 1921ﺑﯚ ﻟﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ھرﻤﻛﯾـــﺎن ﺑ ﻛﯚﻣﺎری ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎﻧوە. ﻟﺳﺎﯽ 1988ﺑدواوە و ﺗﺎ ھﻮەﺷﺎﻧوەی ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ،ﺷﭘﯚﻟﯽ ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﻟ وﺗﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﺘﯿﻚ دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد .ﺋو ﻛﺸﯾی ﻧﺎوﭼی ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﻛ ﻛﻣﻚ ﻟ ﻟﻮﻛﺴـــﻣﺒﻮرگ ﮔورەﺗﺮە، ﻟوﻛﺎﺗوە ﺑﻮوەﺗ ﺟﯽ ﻧﯿﮕراﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداران ھم ﻟ واﺷـــﻨﺘﻦ و ھم ﻟ ﻣﯚﺳﻜﯚ .ﻟ ﻣﯿﺎﻧی دوا ﻟﻮﺗﻜی ) (G20ﻟ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑﺮدوودا، ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ و ﭬﻼدﯾﻤﯿﺮ ﭘﻮﺗﯿﻦ و ﻓاﻧﺴـــﻮا ھﯚﻧﺪ داﻧﯿﺎن ﺑوەداﻧﺎ ﻛ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ ﻧﺗﻮاﻧﺮاوە ﺋو ﻛﺸﯾ ﭼﺎرەﺳر ﺑﻜﺮﺖ و ﺋﺎﻣﺎژەﺷﯿﺎن ﺑوەدا ﻛ" ھردوو وﺗﯽ ﻧﯾـــﺎر دەﺑﺖ ﭘﻟـــ ﺑﻜن ﻟـــ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ھﻧﺪێ ﺑﯾﺎری ﮔﺮﻧﮓ و ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑﯚ ﮔﯾﺸـــﺘﻦ ﺑ ﭼﺎرەﺳرﻜﯽ درﮋﺧﺎﯾن و ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧ ﺑﯚ ﻛﺸﻛ."
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
6 6
ھرﻤﯽ ﻗرەﺑﺎخ و دۆﺧﯽ ﻧ ﺷڕ ﻧ ﺋﺎﺷﺘﯿﯽ ﻧﻮان ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و رووﺳﯿﺎ و ﻓڕەﻧﺴﺎ ﭘﻜوە ﺳرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﮔﺮووﭘﯽ ﻣﯿﻨﺴﻚ دەﻛن ﻛ ﻟ 1992 ﭘﻜﮫﻨﺮاوە و ﺋرﻛﻛی دۆزﯾﻨوەی ﭼﺎرەﺳرە ﺑﯚ ﺋم ﻛﺸﯾ. ﺳرﻛﺮدە ﺳـــرﺑﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ﻗرەﺑﺎخ ﻛ ﭼﺎوەڕێ دەﻛن رۆژﻚ ﻟ رۆژان ﺑﯚ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪن ﺑﺎﻧﮕﺒﻜﺮﻦ، دەﯾﺎﻧوێ ﻧﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺪەن ﻛ ﺑﺑ ﺑﺷﺪارﯾﯽ ﺋوان ﺋﺳﺘﻣ ﻛﺸﻛ ﭼﺎرەﺳر ﺑﻜﺮﺖ .ﻟ9 ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾـــﺲ(ی راﺑﺮدوودا ،ﭘﺎﯾﺘﺧﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ، ﺳـــﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت )ﺋﺎزەرﯾﻛﺎن ﭘﯿﺪەﻦ ﺧﺎﻛﻧﺪی( ﺑ ﺑﯚﻧی رزﮔﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺷـــﺎری ﺷﻮﺷـــ ﻛ ﺟﺎران ﺑﻨﻜی ﺳرەﻛﯽ ھﺰە ﺗﯚﭘﮫﺎوﮋەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎزەرﯾﻛﺎن ﺑﻮو ،ﻓﺴﺘﯿﭭﺎل و ﻧﻤﺎﯾﺸﻜﯽ ﮔورەی ﺳﺎزﻛﺮد .ﻟ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 1992دا ،ﺋو ﺳرﻛوﺗﻨ ﺳرﺑﺎزﯾ ﺑﻮاری ﺑﯚ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوەﻛﺎن رەﺧﺴﺎﻧﺪ ﺗﺎ دەﺳﺖ ﺑﺳر رـــەو )ﻣﻣر ،ﻛﯚرﯾـــﺪۆر(ی ﻻﭼﯿﻨﺪا ﺑﮕﺮن )ﻛ ﺋرﻣﻧﯿـــﻛﺎن ﻧﺎوﯾـــﺎن ﻧﺎوە ﺑـــردزۆر( و ﺑﻣش
ﺋم ﻛﯚﻣﺎرە ﺑﭽﻜﯚﻻﻧﯾ ﻛ ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﻛی ﻟ140 ھزار ﻛس ﺗﻨﺎﭘڕﺖ، ﺧﺎوەﻧﯽ دەﺳﺘﻮور و ﭘﺎرﻟﻣﺎن و ﺋﺎ و ﺳﻮﭘﺎ و داﻣﻮدەزﮔﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ .ﺑم ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ،ﺑﺳﺘﺮاوەﺗوە ﺑ" ﺧﻮﺷﻜ ﮔورە"ﻛی و ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﻟ ﯾرﯾﭭﺎﻧوە ﺑﯾﺎری ﻟﺳر دەدرﺖ ﻗرەﺑﺎﺧﯿﺎن ﺑ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎوە ﺑﺳﺘوە .ﺑﺷﻜﯽ زۆری ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳرﺗﺎﺳری دوﻧﯿﺎ ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﻟو ﺑﺎوەڕەدان ﻛ ﺋم ﺳرﻛوﺗﻨ ﺑﺳر ﺋﺎزەرﯾﻛﺎﻧﺪا، ﺗﯚﯾﻛﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﺑﻮو ﻟ ﺗﻮرﻛﻛﺎن. ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﻗرەﺑﺎخ ﺟﺎران ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﯾﻛﺘﯿﯽ ﺳـــﯚﭬﯿﺗﺪا داواﯾﺎن دەﻛﺮد ﺑ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎوە ﺑﻠﻜﻨﺪرﻦ ،ﺑم ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1991ﺑدواوە داوای ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ دەﻛن .ﺋﻣش وای ﻛﺮدووە ﻛ ﺷڕ و ﻣﻠﻤﻼﻧﻜﺎﻧﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧـــﯚ ﻗرەﺑﺎخ وەك ﺧﺑﺎت ﻟ ﭘﻨﺎو رزﮔﺎرﯾﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ ﺳـــﯾﺮ ﺑﻜﺮێ ﻧك وەك ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﺷڕی ﻧﻮان دوو دەوت ﻟﺳر ﺧﺎك. ﺋم ﻛﯚﻣﺎرە ﺑﭽﻜﯚﻻﻧﯾ ﻛ ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﻛی ﻟ 140 ھزار ﻛس ﺗﻨﺎﭘڕﺖ ،ﺧﺎوەﻧﯽ دەﺳﺘﻮور و ﭘﺎرﻟﻣﺎن و ﺋﺎ و ﺳﻮﭘﺎ و داﻣﻮدەزﮔﺎ و ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﺧﯚﯾﺗﯽ .ﺑم ﻟ راﺳـــﺘﯿﺪا ،ﺑﺳـــﺘﺮاوەﺗوە ﺑ "ﺧﻮﺷﻜ ﮔورە"ﻛی و ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ ﻟ ﯾرﯾﭭﺎﻧوە ﺑﯾﺎری ﻟﺳر دەدرﺖ. ﻟ ﻧﻤﺎﯾﺸ ﺳـــرﺑﺎزﯾﻛی 9ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی راﺑﺮدوودا ﻛ ﺗﯿﺪا ﺗﺎﻧﻚ و ﻓۆﻛی ﺑ ﻓۆﻛوان و ﻣﻮﺷﻛﯽ ﻣﯚدﻞ ﺗﺎزە ﻧﯿﺸﺎﻧﺪران ،ﺳرۆﻛﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﺳﺮﮔ ﺳرﻛﯿﺴـــﯿﺎن ﻟ رﯾﺰی ﭘﺸوە ﻟ ﻧﻮان دوو ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻟﻻﯾﻛﯽ و ﺑﺎﻛﯚ ﺳﺎھﺎﻛﯿﺎن ﺳـــرۆﻛﯽ "ﻛﯚﻣﺎری ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑـــﺎخ" ﻛ ھﯿﭻ دەوﺗﻚ ﻟ دوﻧﯿﺎدا ﺑ رەﺳﻤﯽ داﻧﯽ ﭘﺪا ﻧﻧﺎوە، داﻧﯿﺸﺘﺒﻮو ﭼﭘی ﻟﺪەدا .ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺋم ﻧﻤﺎﯾﺸ ﺋوەﺑﻮو ﻛ ﭘﺸﺎﻧﯽ ﺑﺪات "ﮔﻟﯽ ﭼﯿﺎﻛﺎن" ھرﮔﯿﺰ دەﺳﺘﺒرداری ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚﺑﯾﺎرداﻧﯽ ﭼﺎرەﻧﻮوس ﻧﺎﺑﺖ. ﻟ دﯾﺪارﻜﻤﺎﻧﺪا ﻟﮔڵ ﺑﺎﻛﯚ ﺳﺎھﺎﻛﯿﺎن ﻛ ﻟ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی راﺑﺮدوودا ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﺑ ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋو ﻛﯚﻣﺎرە ھﺒﮋﺮدراﯾوە ،ﮔﻮﺗﯽ":دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﻛ ﻟ ﻣﺎوەی 20ﺳﺎﯽ راﺑﺮدوودا ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ زۆر ﺳـــرﻛوﺗﻮو ﺑﻮوە ﻟ ﺑﻮﻧﯿﺎدﻧﺎﻧـــﯽ داﻣزراوە دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎن ﺑﭘﯽ ﭘـــﻮەرە ﻧﻮدەوﺗﯿﻛﺎن. زوو ﯾﺎن درەﻧﮓ ﻛﯚﻣﮕـــی ﻧﻮدەوﺗﯽ دان ﺑ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺋﻤدا دەﻧﺖ .ﻧﺎﻣﺎﻧوﺖ ﺑﮕڕﯿﻨوە ﺳردەﻣ ﻧﺎﺧﯚﺷﻛی ﺟﻧﮓ .ﺧﻣﯽ ﯾﻛﻣﯽ ﺋﻤ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ وﺗﻛﻣﺎﻧ .ﺋﺎﻣﺎدەﯾﻦ ﺑرﮔﺮی ﻟ ﺧﯚﻣﺎن ﺑﻜﯾﻦ ﺋﮔـــر ﻧﺎﭼﺎر ﺑﯿﻦ ،ھﺮﺷـــﯽ ﺧﯚﭘﺎرﺰﯾﺶ دەﻛﯾﻦ". ﻟوەﺗـــی ﺷـــڕ ﻛﯚﺗﺎﯾـــﯽ ھﺎﺗـــﻮوە ،ﺷـــﺎری ﺳـــﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت /ﺧﺎﻛﻧﺪی ﮔﯚڕاﻧﯽ زۆری ﺑﺳردا ھﺎﺗـــﻮوە .ﺋو ﺷـــﺎرە ﻛ وەك ﻻﯾﻧﻜـــﯽ "دۆزی ﺋرﻣﻧﯽ" ﺳﯾﺮ دەﻛﺮﺖ ،ﺑردەوام ﻟ ﺑﻮوژاﻧوەداﯾ و ﺧﯚی دەردەﺧﺎت .ﺑﯿﻨﺎﯾ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن و ﺑﺎﺧﺎﻧ ﻧﻮﯿﻛﺎن واﯾﺎن ﻟو ﺷﺎرە ﺑﭽﻮﻛ ﭘڕﮔﯾﯿ) ﭘﻧﺠﺎ ھزار ﻛس ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﻛﯾﺗﯽ( ﻛﺮدووە زۆر ﺟﻮاﻧﺘﺮ و ﺳرﻧﺠاﻛﺸـــﺘﺮ ﺑﺖ ﻟ ﭼﺎو ﺷﺎرە
ﭘﯿﺸﺳﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎی دوای ﺳﯚﭬﯿت .ﻛﭽﺎن ﺑ ﺟﻠﯽ رەﻧﮕﺎوڕەﻧﮕوە و زۆر ﺑﺒﺎﻛﺎﻧ دﻨ ﺷﻗﺎﻣ ﺳـــرەﻛﯿﻛی ﺷﺎر ﺑﯚ ﺷﺘﻜﯾﻦ ﻟ دوﻛﺎﻧﻛﺎن ﻛ ﺗﻧﮫﺎ 25ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮﻚ ﻟ ھﯽ ﭘﺸوەی ﺳﻮﭘﺎی ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎﻧوە دوورن .داھﺎﺗﯽ ﺳﺎﻧی ھر ھﺎووﺗﯿﻛﯽ ﻛﺎرﻛر ) 2200ﯾﯚرۆ( ﻟ داھﺎﺗﯽ ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ زۆرﺑی ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ زﯾﺎﺗﺮە. ﺷـــﺎری ﺳﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت ﺳﻮﭘﺎﯾﻛﯽ 15ھزار ﻛﺳﯽ ھﯾ و ﻟﺳر ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ ﺧﯚی ﻣﻮوﭼی ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ دەدات ،ﭘﺮد و رﮕﺎوﺑﺎن دروﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ،ﺧرﺟﯿﯽ ﻧﺧـــﯚش و ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن و ﻣﺎﻣﯚﺳـــﺘﺎﯾﺎن دەدات و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎش ﻟ دەﺳﺘﯽ ﺧﯚﯾﺪان. ھرﭼﯽ ﯾرﯾﭭﺎﻧﯿﺸـــ دوو ﻟﺳـــر ﺳﯽ ﺑﻮدﺟی ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ داﺑﯿﻨﺪەﻛﺎت. ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﻗرەﺑـــﺎخ ﺋـــرﻛﺎدی ﻏﻮﮔﺎﺳـــﯿﺎن دەﺖ":ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠـــﺎن ﭘﺘﺮۆﻟﯽ ھﯾ و ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ دﯾﺎﺳـــﭙﯚرا" .ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی ﺋو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧی ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳرﺗﺎﺳری دوﻧﯿﺎ دەﯾﻨﺮن ﺑﯚ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ دەﭼﺖ .ﻧﯿﻮەی ﺋو ﺑﺷـــ ﻟ ﺳﻨﺪوﻗﯽ ﻛﯚﻣﻛﯽ ﺋرﻣﻧﯿﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎوە دﺖ ،ﺑ ﻗﺴـــی ﻣﯿﺸـــﻞ ﺗﺎﻧﻜﺮﺰ ،ﻧﻮﻨری ﺋو ﺳﻨﺪوﻗ ﻟ ﺳﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت .ﺗﺎﻧﻜﺮﺰ دەﺖ ":ﻟﺳﺎﯽ ،2000ﻟﻛﺎﺗﯽ ﯾﻛم ھﻤﺗﻤﺎﻧﺪا ﺗﻧﯿﺎ ﻧﺰﯾﻜی %15ی ﺧﺰاﻧ ﺑ ﺋﺳـــ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺋﺎﮔﺎﯾـــﺎن ﻟ ﻣﺳـــﻟی ﻗرەﺑﺎخ ھﺑـــﻮو .ﺋﻣۆ ھﻣﻮو ﻓڕەﻧﺴـــﯿ ﺑ ﺋﺳ ﺋرﻣﻧﻛﺎن ﺋﺎﮔﺎدارن و ﻧﺰﯾﻜی ﭼﺎرەﻛﻜﯿﺸﯿﺎن ﻛﯚﻣك دەﺑﺧﺸﻦ" .ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﭘﺘﺮۆل ﻛ ﻧﯿﻌﻤﺗﻜﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯿ، ﺋـــو ھﻣﻮو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧش ﺑﺑ ﻻﯾﻧﯽ ﺧﺮاپ ﻧﺎﺑﻦ. ﺋﺎرا ﻣﺎﻧﯚﮔﯿﺎﻧﯽ رۆژﻧﺎﻣﻧـــﻮوس زوو زوو رەﺧﻨ ﻟ ﺑھـــدەردان و دزﯾﻨﯽ ﺋـــو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧ دەﮔﺮﺖ و ﺑﺎﺳﯿﺎن دەﻛﺎت ) .(1ﺗﺎﻧﻜﺮﺰﯾﺶ ﻣﺳﻟﻛ ﻟ ﯾك ددا ﻛﻮرﺗﺪەﻛﺎﺗوە و دەﺖ ":ﺋواﻧی ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا ﭼﺎﻻك و دﯾﻨﺎﻣﯿﻜﻦ ھر ﺋواﻧن ﻛ ﻟﺳر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﺪا دﯾﻨﺎﻣﯿﻜﻦ".ﻟﺷﺎری ﺷﻮﺷ ﻛ ﺟﺎران ﭘﺎﯾﺘﺧﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﺑﻮو، رەوﺷﻛ ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺑﺳردا ھﺎﺗﻮوە .ﻛﺎﺗﺪراﻟﻛی ﺳرﻟﻧﻮێ دروﺳﺘﻜﺮاوەﺗوە و ﺑﻮوەﺗ ﺳﯿﻤﺒﯚﻟﻜﯽ ﺟﻮاﻧﯽ ﺋو ﺷـــﺎرە و رەوﻧﻗـــﯽ ﭘﺪاوەﺗوە .ﺑم زۆرﺑی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﻛی ﻟ ﺧﺎﻧﻮوی ﻛﯚﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ﺑﺮﮋﻧﭭﺪا دەژﯾﻦ .ﮔرﻣﻜرەوە ﻣرﻛزﯾﻛی ﺷﺎر ﻛ ﺑرزﯾﻛی 1300ﻣﺗـــﺮ دەﺑﺖ ،ﺗﻜﭽﻮوە و ﺋﯿﺶ ﻧﺎﻛﺎت .ﺑﯚﯾ ھر ﻣﺎ و ﺳﯚﭘﺎﯾﻛﯽ ﻧوت ﯾﺎن داری داﻧﺎوە و دووﻛﻜﺸﻛﺷﯿﺎن ﺑ ﭘﻧﺠرەدا ﺑﺮدووەﺗ دەرێ .ﺧﺎﻧﻮوﯾﻛﯽ زۆر ھن ﺋﺴـــﺘﺎش ﺋﺎﺳـــواری ﺷڕ و ﭘﻜﺪاداﻧﻛﺎﻧﯽ ﺳﺎﯽ 1992ﯾﺎن ﭘﻮە دﯾﺎرە .ﺧﺎﻧﻮوی ﺋﺎزەرﯾـــﻛﺎن رووﺧﻨﺪراون. ھردوو ﻣﺰﮔوﺗ ﻛﯚﻧﻛی ﺷﻮﺷ و ﺑﺎزاڕی ﻛﯚﻧﯿﺶ ﺑﻮوﻧﺗ ﻛﻻوە و ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺮاون .ﺧﻜﯽ ﺋو ﺷﺎرە ﻛ ﭘـــﺶ ﺟﻧﮕﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﯽ ﯾﻛـــم ﺗﻜﯾك ﺑﻮون ﻟ ﺋرﻣﻧﯽ و ﺋﺎزەری ،ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯿﺸﺪا ژﻣﺎرەﯾﺎن ﻧﺰﯾﻜی 10ھزار ﻛﺳﻚ دەﺑﻮو ،زۆرﺑﯾﺎن ﺋﺎزەری ﺑﻮون .ﺋﻣۆ ﺋو ﺷـــﺎرە ﻧﺰﯾﻜی ﺳ ھزار ﻛﺳﯽ ﺗﺪا دەژی و ھﻣﻮوﯾﺎن ﺋرﻣﻧﯿﻦ و زۆرﺑﯾﺎن ﺑ ﺋﺳ ﺧﻜﯽ ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺳـــﻮﻣﮕﺎﯾﯿﺘﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﺑﺎﻛﯚن ﻛ ﻟﺑر ﻛﻮﺷﺘﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 1988ھﺗﻮون. ﻻﭬﺮﻨﺖ ﻏﻮﻣﺎﻧﯿﺎن ﻛ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺟﺎر ﺑﺮﯾﻨﺪار ﺑﻮوە و ﻣداﻟﯿـــﺎی وەرﮔﺮﺗﻮوە ،ﺑـــ دﻜﯽ ﺧﻣﮕﯿﻨوە دەـــﺖ ﻛ ﺧﻜﻜﯽ زۆری ﺋو ﺷـــﺎرە ﺋﻣۆﻛ ﺑﻜﺎرن ":ﺗﻣﻧﻢ 20ﺳـــﺎن ﺑﻮو ﻛ ﺑﺷـــﺪارﯾﯽ ھﻣﻮو ﺷـــڕەﻛﺎﻧﻢ ﻛﺮد .ﺋﻣۆ ﺗﻣﻧﻢ ﺑﻮوەﺗ40 ﺳﺎڵ و ھﯿﭻ ﺋﯿﺸﻜﻢ ﻧﯿﯿ .زۆر ﻧﺎﺧﯚﺷ ﺑڕاﺳﺘﯽ ،وا ھﺳﺖ دەﻛم ﻛ ھﯿﭻ ﻛﻜﻜﻢ ﻧﯿﯿ ﺑﯚ ﻣﻨﺪاﻛﺎﻧﻢ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ وەك ﭘﻮﯾﺴﺖ ﺑﯿﺎﻧﮋﯾﻨﻢ" .ﺋم ﺑ ﺋﯿﺸﯿ زﯾﺎﺗـــﺮ ﺑھﯚی ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ "ﭼﺎرەﺳـــرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﯚك"ەوە ﺑﻮوە ﻛ ﺳـــرﭼﺎوەی ﻧﺎﺋﻮﻣﺪی ﺑﻮوە ﻟ ھﻣﻮو ﻛﯚﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﯽ ﺟﺎران ،ﺑﮕﻮﻣﺎن زﯾﺎﺗﺮ ﻟوەی ﭘﯿﺪەﻦ "ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﺷﺎرﺳﺘﺎﻧﯿﻛﺎن". ﭘﺎرـــﺰەر ﺳـــﭭﺎگ ﺗﯚرۆﺳـــﯿﺎن ) ،(2ﭘﯿﻮاﯾـــ ﻛ "ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰم رووی ﻛﺸ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿ ﮔورەﻛی داﭘﯚﺷﯿﻮە". ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ دراوﺳـــﯿﺗﯽ ﻗﺴـــ ﺳـــﺎدە و ﺑ ﺑﻨﻣﺎﻛﺎن ﺑدرۆ دەﺧﺎﺗوە .ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎی ﻣﺳـــﯿﺤﯽ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ ﺳـــرﺑﺎزی ھﯾ ﻟﮔڵ رووﺳـــﯿﺎی ﺋﯚرﺗﯚدۆﻛﺲ و وﺗ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﯿﺎی ﻧﺎوەﻧﺪ، ﺋوﯾﺶ ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی رﻜﺨﺮاوی ﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ھﺎوﺑﺷﺪا .ھروەھﺎ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ دۆﺳﺘﺎﻧﺷﯽ ھﯾ ﻟﮔڵ ﺋﺮاﻧﯽ ﺷﯿﻌﯽ و ﺋﺮاﻧﯿﺶ ھﯿﭻ ﻣﺘﻤﺎﻧﯾﻛﯽ ﺑ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻧﯿﯿ ﺋﮔرﭼﯽ ﺋوﯾﺶ وﺗﻜﯽ ﺷﯿﻌﯿ، ﺑـــم ﭘﯾﻮەﻧﺪی زۆر ﻧﺰﯾﻜﯽ ھﯾ ﻟﮔڵ ﺗﻮرﻛﯿﺎی ﺳﻮﻧﻨﯽ و ﺟﯚرﺟﯿﺎی ﻣﺳﯿﺤﯿﺪا ﻛ ﺋﻣﯿﺸﯿﺎن ﻛﺸ و ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ ﺋﺎﺷﻜﺮای ھﯾ ﻟﮔڵ رووﺳﻛﺎن. ﺋﺮانﺑﭘﺪاﻧﯽﮔﺎز وﭘﺘﺮۆل ﯾﺎرﻣﺗﯿﯽﺋرﻣﯿﻨﯿﺎی
ﻓﺮۆﺷﯿﺎراﻧﯽ ﻣﯿﻮە ﻟ ﺷﺎری ﺳﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت
دەدا ﺑﯚ ﺷﻜﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮﻗﻛی ﺗﻮرﻛﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن. ﻧﯿﮕراﻧﯿـــﺶ ﺑﻮو ﻟ ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﻧژادﯾﻛی ﺑﺎﻛﯚ ﭼﻮﻧﻜ ﺋﺎزەرﯾﻛﯽ زۆر ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری رۆژﺋﺎوای ﺋﺮاﻧﺪا دەژﯾﻦ ﻛ ژﻣﺎرەﯾﺎن 15ﻣﻠﯿﯚن دەﺑﺖ .ﺋﺮاﻧﯿﻛﺎن و ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن ھﺗﺎ دﺖ زﯾﺎﺗﺮ ﺗﺮﺳﯿﺎن ﻟﺪەﻧﯿﺸ ﺑھﯚی ﻟﻜﻨﺰﯾﻜﺒﻮوﻧوەی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن و دواﺟﺎر ھـــردووﻻ ﻟ ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی راﺑﺮدوودا رﻜﻜوﺗﻨﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﻓﺮۆﺷـــﺘﻨﯽ ﭼﻛﯿﺎن ﺋﯿﻤـــﺰا ﻛﺮد ﺑ ﺑھﺎی ﻣﻠﯿﺎرﻚ و 200ﻣﻠﯿﯚن ﯾﯚرۆ ) .(3ﺑﺎﻛـــﯚ ﺑراﻣﺒر ﺑ ﭘﺪاﻧـــﯽ ﭘﺘﺮۆل و ھﻧﺪێ ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺎری دﯾﻜ ،ﭼك و ﻛرەﺳﺘی ﭘﺸﻜوﺗﻮوی وەك ﻓۆﻛی ﺑ ﻓۆﻛوان )درۆن( ﻟ ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ وەردەﮔﺮێ .ﺑﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﻛﺎن ﯾﻛﻚ ﻟو ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺎرﯾﺎﻧ ﺋوەﯾ ﻛ ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻠﯿﻛﺎن ﻓﮔﯾﻛﯿﺎن ﻟ ﺧﻮارووی ﺷـــﺎری ﺑﺎﻛـــﯚ "ﻛﯾﻮە" ﺑـــﯚ ﺋوەی ﺑﻛﺎرﯾﺒﻨﻦ ﺑـــﯚ ﻟﺪاﻧﯽ داﻣـــزراوە ﺋﺗﯚﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﺮان ) .(4ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﻟوە دەﺗﺮﺳﺖ ﻛ ﭘﻻﻣﺎرﻜﯽ ﻟوﺟﯚرە ﺑ ﺧﺮاپ ﻛﺎر ﺑﻜﺎﺗ ﺳر ﻛﺸی ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ و ﺗﻮوﺷﯽ ھﺮش ﺑﺒﺘوە. ﻛ ﺑـــرەو رۆژﺋﺎواش دەﭼﯿـــﻦ دوو ژﺮﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑرﭼﺎو دەﻛوـــﺖ و دەرﯾﺪەﺧن ﻛ ﺋم ھرﻤ دۆﺧﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ھﯾ .ﺋـــو ھرﻤی ﻛ ﺑ ﺷـــﺎﺧﻚ ﻟ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ داﺑاوە و ﺑﯚﺋوەی ﺑﮕﯾﺘ
ﻓﮔی ﺳﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت ﻛﺮاﯾوە ،ﺑم ھﺸﺘﺎ ﯾرﯾﭭﺎن ﻓۆﻛی ﺑﯚ ﻧﻧﺎردووە .ھﺰە ﺋﺎزەرﯾﻛﺎن ھڕەﺷﯿﺎن ﻛﺮدووە ﻛ ھر ﻓۆﻛﯾك ﺑﺘ ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﯽ ﺋو ﺷﺎرە دەﯾﺨﻧ ﺧﻮارێ .ﺋو ھﺰە ﺋﺎزەرﯾﺎﻧ دەﯾﺎﻧوﺖ ﺑ ﺑﯿﺮﻣﺎن ﺑﻨﻨوە ﻛ ﻟ ﻧﺰﯾﻜﯽ ﺋو ﺷﺎرە ﻟ ﮔﻮﻧﺪی ﺧﯚﺟﺎﻟﯽ و ﺑھﯚی ھﺮﺷﻜﯽ ﮔورەی ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن ﻟ26 ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 1992ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری ﺧﻜﯽ ﺳﯿﭭﯿﻠﯽ ﺋﺎزەری ﻛﻮژران. ﺷـــڕی ﻧﻮان ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟﺳـــر ﻧﺎﮔﯚرﻧـــﯚ ﻗرەﺑـــﺎخ ﻛـــﻮژراو و ﺑﺮﯾﻨﺪارﻜﯽ زۆری ﻟﻜوﺗـــوە 20 .ھزار ﻛس ﻛﻮژران و ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆرﯾـــﺶ ﺑﺮﯾﻨﺪار و ﺳـــﻗت ﺑـــﻮون و ﺧﻜﻜﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆرﯾﺶ ﭘڕاﮔﻧﺪە ﺑﻮون .ﺑﭘﯽ راﭘﯚرﺗﻜﯽ ﻛﯚﻣﯿﺴـــﺎرﯾﺎی ﺑـــﺎی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﭘﻧﺎﺑـــران 570 ،ھزار ﻛس ھـــر ﻟ ﻧﺎوەوەی ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻣﺎڵ و ﺣﺎﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺟﮫﺸﺘﻮوە .ﺟﮕ ﻟﻣﺎﻧش 220 ،ھزار ﻛﺳﯽ دﯾﻜ ﻟ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎوە دەرﻛﺮان و ھﺎﺗﻮوﻧﺗ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ) .(5ﺧﺎﺗﻮو ﻧﺎﺗﺎﻟﯽ ﮔﻮﻟﻢ ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﺳـــﻨﺎﺗﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ دەﺖ ":ﺧﯚم ﺳرداﻧﯽ ﻛﺎﻣﭙﯽ ﭘﻧﺎﺑراﻧﻢ ﻛﺮدووە .ﭘﺸﺘﺮ ﺋﺎﮔﺎم ﻟ ﻣﺳـــﻟی ﭘﻧﺎﺑرە ﻓﻟﺳﺘﯿﻨﯿﻛﺎن ھﺑﻮوە، دەﺗﻮاﻧـــﻢ ﺑﻢ ﻛ دۆﺧـــﯽ ﺋﺎوارەﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻟوەی ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻨﯿﻛﺎن ﺑﺎﺷﺘﺮ ﻧﯿﯿ "!(6) ھرﭼﯽ
ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮوی ﻗرەﺑﺎخ ﺋرﻛﺎدی ﻏﻮﮔﺎﺳﯿﺎن دەﺖ":ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﭘﺘﺮۆﻟﯽ ھﯾ و ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ دﯾﺎﺳﭙﯚرا" .ﺑﺷﻜﯽ ﮔورەی ﺋو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧی ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳرﺗﺎﺳری دوﻧﯿﺎ دەﯾﻨﺮن ﺑﯚ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ دەﭼﺖ ﺋرﻣﯿﻨﯿـــﺎ دەﺑـــﺖ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ رﭽﻜی ﺗﺳـــﻜﯽ ﺷـــﺎﺧﺎوی ﺑ ﺑرزاﯾﯽ 2300ﻣﺗﺮ ﺑﺒی .ﺋو دوو ژﺮﺧﺎﻧ ﯾﻛﻜﯿﺎن ھﯽ ﺷﻣﻧﺪەﻓر و ﺋوﯾﺘﺮﯾﺎن ﻓﮔﯾﻛ .ﺑر ﻟ ﺟﻧﮓ ،رﮕﺎﯾﻛﯽ ﺋﺎﺳﻨﯿﻦ ﺷﺎری ﺳـــﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮﺗﯽ ﺑ دەﺷـــﺘﯽ ﻛﻮراوە دەﺑﺳﺘوە و ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑرەو ﺑﺎﻛﯚ دەڕۆﯾﺸـــﺖ .ﺋﺴـــﺘﺎ ﺋو رﮕﺎ ﺋﺎﺳـــﻨﯿﻨ ﻧﻣﺎوە و ﺗﻧﮫﺎ ﺷﻮﻨوارەﻛی ﻣﺎوە .ﻟ ﻧﺰﯾﻚ وﺴﺘﮕی ﺷـــﻣﻧﺪەﻓر ﺳﺎﻚ ﻟﻣوﺑر
ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎﺷـــ ،دەرﮔﺎی ﺑﯚ 300ھـــزار ﺋرﻣﻧﯿﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻛﺮدەوە و وەرﯾﮕﺮﺗﻦ. ﻛـــ دەﮔﯾﻨ ﺑرزاﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﮔـــﺪەم ،دەﭼﯿﻨ ﺳـــر ﺧﺎﻛﻚ ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﺳـــر ﺑ ھرﻤ ﻛﯚﻧ ﺧـــﺎوەن ﺧﻮدﻣﻮﺧﺘﺎرﯾﻛـــی ﻧﺎﮔﯚرﻧـــﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﻧﺑﻮوە .ﻛﯚﻣﮕـــی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻧﺎوی ﻟو ﺧﺎﻛ ﻧﺎوە "داﮔﯿﺮﻛﺮاو" .ﻟـــ1993 ﺑدواوە ،ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﻧﺗوەﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ھـــردەم داوای
ﻛﺮدووە "ھﺰە داﮔﯿﺮﻛـــرەﻛﺎن ﺑ زووﺗﺮﯾﻦ ﻛﺎت و ﺑ ﺗواوەﺗـــﯽ و ﺑﺑ ﻣرج ﻟ ﻧﺎوﭼی ﺋﮔﺪەم و ﻟ ﺗواوی ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧی ﺑم دواﯾﯿﺎﻧ داﮔﯿﺮﻛﺮاون ﺑﻜﺸـــﻨوە ) ."(7ﺋو ﻧﺎوﭼ ﺳـــرﺑﺎزﯾ ﻛ ﻛﺎول ﺑـــﻮوە ،دەﯾـــﺎن ﮔﻮﻧـــﺪ و ﺷـــﺎرۆﭼﻜی ﭼﯚﻜﺮاو دەﮔﺮﺘـــوە وەك ﻓﺰوﻟﯽ ،ﺟﯿﺒﺮاﺋﯿﻞ و ﺋﮔﺪەم ،ﻛ ﺟﺎران ﺳﻧﺘرﻜﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯽ ھﺳﺘﯿﺎری ﻧﺎوﭼﻛ ﺑـــﻮوە .ﻟو ﻧﺎوﭼﯾدا ،ﺗﻧﮫﺎ ﭼﻧﺪ ﭘﺎرﭼ زەوﯾك ﻛ ﻟ ﻣﯿـــﻦ ﭘﺎﻛﻜﺮاوﻧﺗوە ﻟﻻﯾن ﮔﻮﻧﺪﻧﺸـــﯿﻨ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧوە دەﭼﻨﺪرﻦ و ﻣڕ و ﻣﺎﺗﯿﺸـــﯿﺎن ﻟﺳـــر ﺑﺧﻮدەﻛن .ﺑ دەﯾﺎن ھزار ﺧﺎﻧﻮو و ﺑ ﺳـــدان ﺑﯿﻨﺎﯾ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺷڕ و ﭘﻜﺪاداﻧﻛﺎﻧﺪا ﯾﺎن ﺧﺎﭘﻮور ﺑﻮوﻧ ،ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺗﺎﻧﻜﺮاون .ھرﭼﯽ ﺑ ﻛﻚ ھﺎﺗـــﻮوە وەك ﻛﻟﻮﭘﻟﯽ ﻧﺎوﻣـــﺎڵ ،دار و ﺗﺧﺘ و ﺳـــﻗﻔﯽ ﺧﺎﻧﻮو و واﯾر و ﻛﺒـــﯽ ﻛﺎرەﺑﺎ و ﺑﯚڕی و ھﺘﺪ دزراوە .ﺋوەی دﯾﻜش ﺳـــﻮوﺗﺎوە .ﺋوەی ﻣﺎوەﺗوە ﻛﻻوەی دﯾﻮارەﻛﺎﻧﻦ. ﺋرﻣﻧﯿـــﻛﺎن ﺑھﺎﻧـــی رەوا دەھﻨﻨـــوە ﺑﯚ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ زەوﯾﯽ ﺋﺎزەرﯾﻛﺎن ﻛ راﯾﺎﻧﻜﺮدووە .ﺑ ﻗﺴـــی ﺋوان ﺋو زەوﯾﺎﻧ ﻟ ﻣﮋوودا ھﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﻮوﻧ .ﺣـــوت ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮ ﻟ ﺑﺎﻛـــﻮوری ﺋﮔﺪەم، ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن ﺷـــﻮﻨوارﻜﯽ ﮔـــورەی ﻣﮋووﯾﯽ ﺳـــردەﻣﯽ ھﻠﯿﻨﯽ )ﮔﺮﯾﻜﯽ ﻛﯚن(ﯾـــﺎن دۆزﯾوە و ﯾﻛﺴـــر ﻧﺎوﯾﺎن ﻧﺎ ﺗﯿﮕﺮاﻧﻜﺮت .ﭘﺎﺳواﻧﯽ ﺋو ﺷﻮﻨ ﺑﯚﻣﺎن دەﮔﺘوە ﻛ ﭼﯚن ﻟ ﺳﺎﯽ 2005 ﺋو ﺷـــﻮﻨوارەی دۆزﯾﻮەﺗوە":رﻮﯾك ﻛﻮﻧﻜﯽ ﻟﺪاﺑـــﻮو .ﻟﻧﺎو ﻛﻮﻧﻛﯾـــﺪا دﯾﻮارﻚ دﯾﺎر ﺑﻮو .ﺑ ھﺎﻣﻠﺖ ﭘﺘﺮۆﺳـــﯿﺎن ،ﺑڕﻮەﺑری ﺋﯿﻨﺴـــﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﺋﺎرﻛﯿﯚﻟﯚژﯾﻢ ﻧﯿﺸـــﺎن دا .ﺋواﻧﯿﺶ دەﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮد ﺑ ھﻜﻧﺪن و ﺋوەﺑﻮو ﭘﺎﺷـــﻤﺎوەی ﻛﺴـــﺎﯾﻛﯽ ﺋرﻣﻧﯿﯿﺎن دۆزﯾوە ﻛ ﻣﮋووەﻛی دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺳدەی ﺷﺷم" .ھروەھﺎ ﺷﻮرەﯾﻛﯽ ﮔورەش دۆزراوەﺗوە ﻛ ﻣﮋووەﻛی دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ ﺳدەی ﯾﻛﻣﯽ ﭘﺶ زاﯾﯿﻦ .ﺋو ﺷﻮرەﯾ ﺑﮕﯾ ﺑﯚ ﺑﻮوﻧﯽ ﻗﯾك ﻛ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺗﯿﮕﺮاﻧﯽ ﮔورە )66-95 ی ﭘﺶ زاﯾﯿﻦ( دروﺳـــﺘﻜﺮاوە .واﺗ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎی ﻛﯚن. ﺋﮔرﭼﯽ ﺑﺎس ﻟـــ رﺰﮔﺮﺗﻦ ﻟ ﯾﻛﺘﯽ ﺧﺎﻛﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن دەﻛﺮﺖ ،ﺑم ﺋو ﻣﺳﻟﯾ دووﭼﺎری ﮔﺮﻓـــﺖ دەﺑﺘوە ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑھﯚی ﻣﺳـــﻟی دﺮە ﻣﺳـــﯿﺤﯿﻛﺎﻧﯽ وەﻛﻮ دﺮی دادی ﭬﺎﻧﻚ .ﺑ
77
)ﻓﯚﺗﯚ(Picasa :
رﮕﺎﯾﻛﯽ زۆر ﺧﺮاپ و ﺑ ﮔرووە ﺗﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺗرﺗر )ﺗﺮﺗﻮر(دا دەﺗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﭽﯿﻨ ﺋو دﺮەی ﻟ ﻗدﭘﺎﯽ ﺷـــﺎﺧﻜﺪاﯾ و ﻟ ﺳدەﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﺪا ﻟ ﺑردی ﺧﺎﭼﻜﺎر دروﺳﺘﻜﺮاوە ﻛ ھﯽ ﺳدەی ﺳﯿﺎﻧﺰدەھﻣﻦ. ﺑـــم ﺋو دﺮە دەﻛوﺘ ﻧﺎوﭼـــی ﻛﻟﺒﺎﺟﺎر ﻛ ﻟﻻﯾن ﺑﺎﻛﯚوە ﺑڕﻮەدەﺑﺮا ﭘﺶ ﺋوەی ﻟ ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی1993داھﺰەﺧﯚﺑﺧﺘﻜﺎرەﻛﺎﻧﯽﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ داﮔﯿﺮی ﺑﻜن. ﺑ ھﻣﺎن ﺷﻮەی ﻛﯚرﯾﺪۆری ﻻﭼﯿﻦ – ﺑردزۆر، رـــﮕﺎی ﺑﺎﻛﻮورﯾﺶ ﻛـــ ﺑ ﻧﺎوﭼـــی ﻛﻟﺒﺎﺟﺎردا ﺗﺪەﭘڕﺖ ،ﻟ رووی ﺳرﺑﺎزﯾوە ﺑﺎﯾﺧﯽ ﺳﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﯽ ھﯾ .ﺋو رﮕﺎﯾ ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ زۆر ﮔورە ﭘﯾﺪا دەﻛﺎت ﻟ رووی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯿوە ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ دوای دەﺳﺘﻜﺮدن ﺑـــ ﻛﺎرﻛﺮدن و ﺧﺴـــﺘﻨوەﮔڕی ﻛﺎﻧﺑردﯾﻨﻛﺎﻧﯽ درﺑﯚن ،ﻛ زۆر ﻧﺰﯾﻜﻦ ﻟ دەرﯾﺎﭼ دەﺳﺘﻜﺮدەﻛی ﺳرﺳـــﻧﮓ .ﻧﺎوﭼـــی ﻣﺎرﺗﺎﻛﺮت زـــ و ﻣﺲ و ﻣﯚﻟﯿﺒﺪﻨﻮﻣﻜﯽ زۆری ﻟﯿ .وەك ﯾﻛم ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﻧﺎﮔﯚرﻧـــﯚ ﻗرەﺑـــﺎخ ،ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی ﺑﯾـــﺲ ﻣﺘﺎﻟﺰ، دەﺳـــﺘﺪەﻛﺎت ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧوەی ﺋو رﮕﺎﯾی ﺑﯚ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوەی ﻛﺎﻧﺰای ﺧﺎو ﺑﯚ ﻛﺎرﮔ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﭬﺎردﻨﯿﺲ ﺑﻛﺎردﺖ ﻛ ﻧﺰﯾﻜی 200ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮﻚ ﻟوﻮە دوورن .ﻟ ﺑھﺎری راﺑﺮدووەوە دەﺳﺘﻜﺮاوە ﺑ دروﺳﺘﻜﺮدﻧوەی رﮕﺎﻛ. ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠـــﺎن ﻟ دژی ﺋـــو ﭘۆژەﯾ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ دەرﺑﯾـــﻮە ﭼﻮﻧﻜ دەﺗﺮﺳـــﺖ دۆﺧﯽ ﺳـــﺘﺎﺗﻮﻛﯚ ﺗﺎھﺗﺎﯾ درﮋە ﺑﻜﺸـــ .ﺳرۆﻛ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرەﻛی ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ،ﺋﯿﻠﮫﺎم ﻋﻟﯿﭫ ،دەﯾوﺖ ﺳـــﻮود ﻟ ﺳـــﺎﻣﺎﻧﯽ ﭘﺘﺮۆل وەرﺑﮕﺮﺖ ﺑـــﯚ ﮔاﻧوەی ﺧﺎﻛ داﺑاوەﻛﺎﻧـــﯽ وﺗﻛی" :ﺑردەوام دەﺑﯿﻦ ﻟﺳـــر ھو دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻛﺎﻧﻤﺎن ،ﺑم ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ھﻣـــﻮو رﮕﺎﯾﻛﯿﺶ دەﮔﺮﯾﻨ ﺑر ﺑـــﯚ ﮔاﻧوەی ﯾﻛﺘﯿﯽ ﺧﺎﻛﻤﺎن ) ."(8ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2004ﺑدواوە، ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺧرﺟﯿ ﺳرﺑﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ﭘﻨﺞ ﻗﺎت زﯾﺎد ﻛﺮدووە و ﻟﺳـــﺎﯽ 2011دا ﮔﯾﺸـــﺘ دوو ﻣﻠﯿﺎر و 500ھزار ﯾﯚرۆ ،ﻛﭼﯽ ﺧرﺟﯿ ﺳـــرﺑﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿـــﺎ ﺗﻧﮫﺎ 335ﻣﻠﯿﯚن ﯾﯚرۆ ﺑـــﻮون ) .(9ﺋم ﻧﺎھﺎوﺳﻧﮕﯿی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ھﺰ ﻛ ﻟ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﺪاﯾ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻧﯿﮕران ﻛﺮدووە ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا رﻮﺷﻮﻦ و ﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ داﻧﻮﺳﺘﺎﻧﺪﻧﻜﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﻛ ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﯽ 2007دا ﭘﺸﻜﺷﻜﺮان ،ﻟژﺮ ﻧﺎوی "ﭘﺮﯾﻨﺴـــﯿﭙﻛﺎﻧﯽ ﻣدرﯾﺪ" ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ روون و
ﺟﺪدی ﻧﯿﻦ .ﮔﺮووﭘﯽ ﻣﯿﻨﺴﻚ ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ﭘﻜﮫﻨـــﺪراوە ،ﺋوﯾﺶ دۆزﯾﻨوەی ﭼﺎرەﺳـــرﻜﯽ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧﯾ ﺑ ﮔاﻧوەی ﺋو زەوﯾﺎﻧی داﮔﯿﺮﻛﺮاون و ھروەھﺎ ﺑ ﭘﺪاﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﮔڕاﻧوە ﺑ ﺋﺎوارەﻛﺎن، ﺑراﻣﺒر ﺑ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯿﻛﯽ ﻓﺮاوان ﺑﯚ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﭼﻛ،ﻟﮔڵﮔرەﻧﺘﯿﯽﺋﺎﺳﺎﯾﺶﻛﺋﯚﭘراﺳﯿﯚﻧﯽ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯽ و ﻛﯚرﯾﺪۆرﻜﯽ ﺑﺳﺘﻨوە ﺑ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎش دەﮔﺮﺘوە. ھﯿﭻ ﭼﺎرەﺳرﻜﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﺟﻮﮔﺮاﻓﯿﺎ و زﻧﺠﯿﺮە ﭼﯿﺎی ﻛﺎﻓﻜﺎﺳﯿﺎی ﺑﭽﻮوك ﻛ ﺑ ھرﻤﻛدا ﺗﺪەﭘڕﺖ ،ﭘﺸـــﺘﮕﻮێ ﺑﺨﺎت .ﻟـــ ﺑﺎﻛﻮوری ﺋو ﻧﺎوﭼﯾی ژﺮ دەﺳﺘﯽ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن ،ﭼﻧﺪ ﭼﯿﺎﯾﻛﯽ ﺑﻨﺪ ھن ﻛ ﺑرزﯾﻛﯾﺎن دەﮔﺎﺗ ﭘﺘﺮ ﻟ ﺳ ھزار ﻣﺗﺮ )ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺷﺎﺧﯽ ﻣﺮاڤ 3724ﻣﺗﺮ ﺑرزە(. ﺋو ﺷﺎﺧﺎﻧ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﻟ ھرﻤﯽ ﺷﺎوﻣﯿﺎن ﺟﯿﺎدەﻛﻧـــوە ،ﺋو ھرﻤی ﻛ ﻟ ژﺮ دەﺳـــﺘﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎﻧﺪاﯾـــ و دﯾﺎرە ﻟ ﻣﮋە داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧ ﺑ ﺋﺳ ﺋرﻣﻧﯿﻛی ﺑﺟﯿﺎﻧﮫﺸﺘﻮوە و ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﺋواﻧﯿﺶ ﺣزﯾﺎن دەﻛﺮد ﺑﺨﺮﻨوە ﺳر ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ. ھروەھﺎ ﺋو ﺷﺎﺧﺎﻧ ﻧﺎوﭼی ﻛﻟﺒﺎﺟﺎرﯾﺶ دادەﺑن. ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ھﺎﻧـــﯽ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن دەدات ﺑﭽﻦ ﻟ ﻛﻟﺒﺎﺟﺎر ﻧﯿﺸﺘﺟ ﺑﻦ .ﻧﺰﯾﻜی 15 ھزار ﻛس ﻟو ﻧﺎوﭼ ﻟﻣﭙرﯾ و ھروەھﺎ ﻟ ﻧﺎوﭼ ھﺎوﺳﻜی ﻻﭼﯿﻦ – ﺑردزۆردا ﻧﯿﺸﺘﺟﻦ .ھرﭼﯽ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜﺷـــﻦ ﻛ ﻟ ﻻﯾن ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧوە داﮔﯿﺮﻛﺮاون ،ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﭼﯚﻦ. ﺳرۆﻛﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن رازﯾ ﺑوەی ﻛ دۆﺧﻜﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻛﺎﺗـــﯽ )ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﭘﻨﺞ ﺳـــﺎڵ( ﺑﺪرﺘ ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧﯽﻛﻟﺒﺎﺟﺎروﻻﭼﯿﻦو ھروەھﺎﺑ ﭘﺸﻨﯿﺎزی ﻛﺮدﻧوەی ﻛﯚرﯾﺪۆرﯾﺶ رازﯾ .(10) ﺋﺎﻣﺎدەﺷ ﺟﯚرە ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯿك ﺑﺪرﺘ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧـــی ﺟﺎران ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ھرﻤﻜﯽ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﺪا ﺑﻮون .ﺑم ﺑ ھﯿﭻ ﺟﯚرﻚ رازی ﻧﯿﯿ ﺑوەی دەﺳﺘﺪرﮋی ﺑﻜﺮﺘ ﺳـــر ﯾﻛﺘﯽ ﺧﺎﻛﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن و رﮕﺮﯾﻜﺮدن ﻟ ﮔڕاﻧوەی ﺋﺎوارەﻛﺎن ﺑﯚ ﺷﻮﻨﯽ ﺧﯚﯾﺎن. ﺑم ﺑﯚ دەﺳـــﺗﺪاراﻧﯽ ھردووﻻ ،ﺟﮕ ﻟوەی دۆزﯾﻨوەی رﮕﭼﺎرەﯾﻛﯽ ﺳـــﺎزش ﺳﺧﺘ ،ﺋم ﻧﺎﻛﯚﻛﯽ و ﻛﺸﺎﻧ ﺳﻮودﯾﺸﯽ ﺑﯚﯾﺎن ھﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ وا دەﻛن ﻟ دەﺳـــﺗﺪا ﺑﻤﻨﻨوە و دەﺳﺘﺒرداری ﻧﺑﻦ .ﻟوﺑﺎرەﯾوە ﻓﺮاﻧﺴـــﻮا ﺗـــﻮال دەﺖ":ھم ﻟـــ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠـــﺎن و ھم ﻟ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﻣﺳـــﻟی
ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ﺑﻮوەﺗ ﺟوھری ژﯾﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ و ﺣﻜﻮﻣﯽ .ﺑﻮوەﺗ ﻣﺳـــﻟﯾﻛﯽ زۆر ﮔﺮﻧﮓ و ھروەھﺎ ﺑﻮوەﺗ ﺳرﭼﺎوەی ھﻣﻮو ﮔﺮژﯾ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚی وﺗﯿﺶ )."(11 دوای ﻻداﻧﯽ ﺳرۆﻛﯽ ﭘﺸﻮو ﻟﭭﯚن ﺗﺮ ﭘﺘﺮۆﺳﯿﺎن ﻟ دەﺳت ﻟ ﺳﺎﯽ 1998دا ﺑھﯚی ﺗﯚﻣﺗﺒﺎرﻛﺮدﻧﯽ ﺑوەی ﻛـــ ﮔﻮاﯾ ﺑـــ ﭼﺎرەﺳـــرﻜﯽ ﻗﯚﻧﺎغ ﺑ ﻗﯚﻧﺎغ رازی ﺑـــﻮوە و ﺑرژەوەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎی ﻓﺮۆﺷﺘﻮوە ،ھﻣﻮو ﺟﻮﻣﮕﻛﺎﻧﯽ دەﺳﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﻧﺎﻧت ﺋﺎﺑﻮورﯾﺶ ﻟ ﯾرﯾﭭﺎن ﻛوﺗﻨ دەﺳـــﺘﯽ ﻛﺳـــﺎﯾﺗﯿ ﻗرەﺑﺎﺧﯿﻛﺎﻧوە .ﺳرۆﻛﯽ ﺋﺴﺘﺎی ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﺳـــﺮﮔ ﺳرﻛﯿﺴﯿﺎن ﭘﺸـــﺘﺮ وەزﯾﺮی ﺑرﮔﺮی ﺑﻮوە و ﭼﺎك دەزاﻧﺖ ﻛ ﺳﺘﺎﺗﻮﻛﯚ )اﻟﻮﺿﻊ اﻟﻘﺎﺋﻢ( ﻧﺮﺧﻛی ﭼﻧﺪە ﺑـــرزە ﺑﯚ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن. دوای ﺋـــوەی ﻟ ھوﯽ ﺧﯚﻧﺰﯾﻜﻜﺮدﻧوە ﻟ ﺗﻮرﻛﯿﺎ ﺷﻜﺴـــﺘﯽ ھﻨﺎ ،ﺋﯿﺪی ھﯿﻮای ﻧﻣﺎ ﺑ ﺷـــﻠﻜﺮدﻧﯽ ﮔﻣﺎرۆﻛی ﺳر ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﮔﻮﺷﺎری ﻧﻮدەوﺗﯽ ﻣﮔر دەﺳـــﺘﻜﺎرﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ وت ﺑﻜﺎت و ﺑرﺑﺳﺘﻛﺎﻧﯽ ﭘﺶ ﺧﯚی ﻻﺑرﺖ. ﻛﯚﻣﮕـــی ﺋرﻣﻧﯽ ﻛ ﺟﺎران ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿﺗﺪا ﻣﺒﻧﺪی ﺗﻮﮋﯾﻨوەی زاﻧﺴﺘﯽ و ھﺰﻜﯽ ﭘﯿﺸﺳـــﺎزی ﺑﻮو ﻟ ﻧﻮ ﻛرﺗﯽ ﻛﺎردا ﻟ ﺗواوی ﻛﯚﻧﻔﺪراﺳـــﯿﯚﻧﻛ ،ﺗﻮاﻧﯽ ﺳرﻛوﺗﻮواﻧ ﺑرﮔی ﺋﺎﻛﺎﻣ ﺧﺮاﭘﻛﺎﻧﯽ ﺑﻮﻣﻟرزەﻛی ﺳـــﺎﯽ 1988و ﺟﻧﮓ و ھروەھﺎ رووﺧﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﭬﯿت ﺑﮕﺮﺖ .ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺳﯿﺎﺳﺗﻤدارە دەوﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿـــﺎ ﻛﺷـــﺨﯾﯽ ﻟﺪەدەن و ﺑـــ ﻓﯿﺰەوە ﻟ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽژﺮدەﺳﺘﯽﺧﯚﯾﺎﻧوەدەردەﻛون،زۆرﺑی ﻛﺎرﮔـــ ﮔورەﻛﺎﻧﯽ وت ﺑ ﯾﻛﺠﺎرەﻛﯽ داﺧﺮاون و ﺳﯿﻛﯽ زەوﯾ ﻛﺸﺘﻮﻛﺎﯿﻛﺎﻧﯿﺶ ﭘﺸﺘﮕﻮﺨﺮاون و وەﺑرﻧﺎھﻨﺪرﻦ و ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮوە ﻛﺎﻧﺰاﻛﺎﻧﯽ ژﺮ زەوی ﺑﻔﺮۆﺷـــﺘ رووﺳﻛﺎن ﻛ ﻛﯾﺎری ﭼﺎﻛﻦ .ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ھﺒﮋاردﻧ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2012دا ،ھﻣﻮو ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﻛﺎن ﮔﻮﺗﺎری ﺋﺎﮔﺮﯾﻨﯿﺎن دەدا ﺑﯚ ھﺎﻧﺪان و ورووژاﻧﺪﻧﯽ ﺧﻚ ،ﺑم ﺧﻜﻜﯽ زۆر دەﻧﮕﯽ ﻧدا و ﺗﺎﻗﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳﺗﯿﺎن ﻧﻣﺎوە. ﻟ ﻣـــﺎوەی ﺋـــو 20ﺳـــﺎی ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎدا ،وت ﺗﺮاژﯾﺪﯾﺎﯾﻛﯽ ﺑﺪەﻧﮕﯽ ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە ﻛ ﺑﺮﯾﺘﯿﯿ ﻟـــ ﻛﯚﭼﻜﯽ ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ ﮔورە. دەﮔﻮﺗﺮﺖ ﻟﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺳﺎﻧﯽ ھﺷﺘﺎﻛﺎﻧوە ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎ 700ھـــزار ﺗﺎ ﻣﻠﯿﯚﻧﻚ و 300ھـــزار ﺋرﻣﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻗﻓﻘﺎﺳـــﯿﺎﯾﺎن ﺟﮫﺸـــﺘﻮوە ) .(12ﺗﻧﯿﺎ رووﺳـــﯿﺎ ﺳـــﺎﻧ 35 ھزار ﺋرﻣﻧﯽ وەردەﮔﺮﺖ ) .(13ﺋو ﺋرﻣﻧﺎﻧی ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ھﻣﯿﺸﯾﯽ ﻟ ﺋرﻣﯿﻨﯿـــﺎ دەژﯾﻦ ژﻣﺎرەﯾﺎن ﺑـــﯚ دوو ﻣﻠﯿﯚن و 800 ھزار ﻛس ﻛﻣﺒﻮوەﺗوە .ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﻣﻨﺪاﺒﻮون ﻟ وﺗﺪا ﺑﺷـــﻜﯽ زۆر ﻛﻣﯽ ﺋو ﮔﺮﻓﺘ دﯾﻤﻮﮔﺮاﻓﯿ ﮔورەﯾ ﭼﺎرەﺳر دەﻛﺎت. ﺑﯚ ﺋوەی ﺗﺮوﺳﻜﺎﯾﯿﻛﯽ ھﯿﻮات ﻟ ﻧﺎو ﯾرﯾﭭﺎﻧﺪا دەﺳـــﺘﺒﻜوﺖ ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑﭽﯿﺘـــ ﯾﻛـــﻚ ﻟ ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷﻗﺎﻣﯽ ژەﻧراڵ ﻟﻧﺎو ﺳﻧﺘری ﺷﺎر. وا ﺑﯚ ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕﻚ دەﭼﺖ ،ﭼﻧﺪ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﻜﯽ ﻻو رووﺑڕووی ﭘﯚﻟﯿﺲ دەﺑﻨوە ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻟدژی ﺗﺎﯾﺒﺗﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋو ﺷـــﻮﻨ ﮔﺸﺘﯿ و ھروەھﺎ ﻟ دژی ﺋو ﺋﺎﺳـــﺎﻧﻜﺎرﯾﺎﻧی ﺑﯚ دوﻛﺎﻧﺪارەﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺷﻗﺎﻣ ﻛﺮاون ﻟﺳر ﺣﯿﺴﺎﺑﯽ ﺧﻜﯽ ﭘﯿﺎدە .ﺋو ﻻواﻧ ﺑو ﻛﺎرەﯾﺎن دەﯾﺎﻧوﺖ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺪەن ﻛ ﺋو ﻛﺎرەی ﺣﻜﻮﻣت دەرھق ﺑ ﻛرﺗﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑس ﻟوێ ﻧﯿﯿ ،ﺑﻜﻮ ﻟ ﺳرﺗﺎﺳـــری وﺗﺪا ﻛﺮاوە، ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﮔﻮﺗﺎری ﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴـــﺘﯽ ﺋﯿﺶ ﻟﺳـــر ﺑﻻڕﺪاﺑﺮدﻧﯽ ھﺳـــﺖ و ﺳرﻧﺠﯽ ﺧﻚ دەﻛﺎت. ﺋﺎرﻣﻦ ﻻﻛﺠﯿﺎﻧﯽ ﮔﻧﺞ ﻛ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟداﯾﻜﺒﻮوە و ھﺷﺖ ﺳـــﺎﻜ ﮔڕاوەﺗوە ﺷـــﺎری ﺷﻮﺷ و ﻟوێ ﻧﯿﺸـــﺘﺟ ﺑﻮوە ،ﭘﯿﻮاﯾ ﻛـــ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا ﻛﯚﻣﮕﯾﻛﯽ ﺳﯿﭭﯿﻞ ﺳرھﺪەدات و ﺋوﯾﺶ وا ﺋﺴﺘﺎ ﺧرﯾﻜ ﻛﺎری ﺑﯚدەﻛﺎت ،ﺋﻣش ﻟ رﮕﺎی
20122012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻛﺮۆﻧﯚﻟﯚژﯾﺎی ﻗرەﺑﺎخ: دوو ﺳدە ﻟ دەﺳﺗﯽ ﯾك ﻟ دوای ﯾك 14ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی :1805ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣی ﻛﻮراﻛﭽﺎﯾﯽ ،ﺧﺎﻧﻨﺸﯿﻨﯽ )وﺗﻚ ﻛ ﺧﺎن ﺣﻮﻛﻤﯽ ﺑﻜﺎت( ﻗرەﺑﺎخ دەﺧﺮﺘ ﺳر ﺋﯿﻤﭙﺮاﺗﯚرﺘﯽ رووﺳﯿﺎ. 21ی ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾــــﻮەری(ی :1828ﭘﯾﻤﺎﻧﻨﺎﻣی ﺗﻮرﻛﻤﻧﺸــــﺎﯾﯽ :ﯾرﯾﭭﺎن و ﻧﺎﺧﭽوان دەﻛوﻧ ژﺮ دەﺳﺗﯽ رووﺳﯿﺎ. ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( -ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳــــﺖ(ی :1905ﻟ ﻧﺎو ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷﺎردا ﻟواﻧ ﺑﺎﻛﯚ و ﺷﻮﺷ ﺷڕ ﻟ ﻧﻮان ﺋرﻣﻧﻛﺎن و ﺋﺎزەرﯾﻛﺎﻧﺪا ﺑرﭘﺎ دەﺑﺖ .ﭼﻧﺪ ھزار ﻛﺳﻚ دەﻛﻮژرﻦ. ﻧﯿﺴــــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ(ی :1915ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎﻧﯽ )ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎی رۆژﺋﺎوا( واﺗ ﺑﻨﺪەﺳــــﺘﯽ دەوﺗﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯽ ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪ دەﻛﺮﻦ. 24ی ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی :1918راﮔﯾﺎﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣــــﺎری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻓﺪﺮاﻟﯽ ﺗﺮاﻧﺴﻜﺎﻓﻜﺎﺳﯿﺎ )ﺋودﯾﻮی ﻛﺎﻓﻜﺎﺳﯿﺎ(. 26ـ 28ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی :1918ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﺳــــرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن رادەﮔﯾﻧﻦ و ﺷڕ ﻟ ﻗرەﺑﺎخ ھﺪەﮔﯿﺮﺳﺖ. ﻧﯿﺴــــﺎن )ﺋﭘﺮﯾﻞ( – ﺗﺸــــﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی :1920ﺑﺳــــﯚﭬﯿﺗﺒﻮوﻧﯽ ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ و ﻗرەﺑﺎخ. 5ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی :1921ﻣﻛﺘﺑﯽ ﻛﺎﻓﻜﺎﺳﯿﺎی ﭘﺎرﺗﯽ ﺑﯚﻟﺸﭬﯿﻚ ﺑﯾﺎر دەدات ﻗرەﺑﺎخ ﺑﺨﺮﺘ ﺳر ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن. 7ی ﺗﻣﻤــــﻮز )ﺟﻮی(ی :1923دروﺳــــﺘﻜﺮدﻧﯽ ھرﻤــــﯽ ﺋﯚﺗﯚﻧﯚﻣﯽ ﻗرەﺑﺎخ ﻛ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﻛی ﻟ ﺷﻮﺷــــوە دەﮔﻮازرﺘوە ﺑﯚ ﺧﺎﻛﻧﺪی ﻛ ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن ﭘﯿﺪەﻦ ﺳﺘﭙﺎﻧﺎﻛﺮت. 20ی ﺷــــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی :1988ﺳــــﯚﭬﯿﺗﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧــــﯚ ﻗرەﺑﺎخ دەﻧﮕﺪەدات ﺑﯚﺋوەی ﺑﻠﻜﻨﺪرﺖ ﺑ ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎوە .ﭘﻜﺪادان ﻟ ﺋﺳﻜران روودەدات ،ﺋﯿﻨﺠﺎ ﭼﻧﺪ ﻛﻮﺷﺘﺎرﻚ ﻟ ﺳﻮﻣﮕﺎﯾﺖ ﻟ دژی ﺋرﻣﻧﯿﻛﺎن ﺋﻧﺠﺎم دەدرێ و ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ زۆر ﮔورە ﻟ ﯾرﯾﭭﺎن ﺳﺎزدەﻛﺮﻦ. ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳــــﺖ( – ﺋﯾﻠﻮل )ﺳــــﭙﺘﻤﺒر(ی :1991دوای ﺷﻜﺴﺘﯽ ﻛﻮدەﺗﺎﻛی ﻣﯚﺳﻜﯚ ،ﺋﺎزەرﺑﺎﯾﺠﺎن و ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن رادەﮔﯾﻧﻦ. 10ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی 82% :1991ی دەﻧﮕﺪەراﻧﯽ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ دەﻧﮓ ﺑﯚ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ھرﻤﻛﯾﺎن دەدەن و ﻟ ھﻣﻮو ﻻﯾك ﺷڕ ﺑرﭘﺎ دەﺑﺖ. 24ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی :1992دروﺳــــﺘﻜﺮدﻧﯽ "ﮔﺮووﭘﯽ ﻣﯿﻨﺴــــﻚ" ﺑ ﺳرﭘرﺷﺘﯽ رﻜﺨﺮاوی ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ھﺎوﻛﺎری ﻟ ﺋوروﭘﺎ. 30ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی :1993ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن داوا دەﻛﺎت ﺋرﻣﯿﻨﯿﺎ ھﺰە ﺳــــرﺑﺎزﯾﻛﺎﻧﯽ ﻟو ﻧﺎوﭼ ﺋﺎزەرﯾﺎﻧ ﺑﻜﺸﺘوە ﻛ داﮔﯿﺮی ﻛﺮدوون. 16ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی :1994ﺋﺎﮔﺮﺑﺳﺘﻚ ﻟ ﻣﯚﺳﻜﯚ ﺋﯿﻤﺰا دەﻛﺮﺖ.
داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﻛﯽ ﻟﯚﻛﺎﯽ ﺑﯚ ھﺎوﭘﺸـــﺘﯽ و ھﺎوﻛﺎری .ﺑ ﻗﺴی ﺋو ﮔﻧﺠ ،ﺟﺎرێ دەﺑﺖ ﺑوە دەﺳـــﺘﭙﺒﻜﺮﺖ ﻛ ﻣﺘﻤﺎﻧ دروﺳﺖ ﺑﻜﯾﻦ ھم ﺑ ﺧﯚﻣﺎن و ھم ﺑ ﺧﻜﯽ دﯾﻜش .ﺋو دەﺖ":ﻟو ﮔڕەﻛی ﺋﻤ ،ﺳﺎﻚ ﻟﻣوﺑر ﺋﺎزەرﯾﻛﺎن ﻛﻮڕی دراوﺳﯿﻛﯿﺎن ﻛﻮﺷﺖ .ﺗﯚ ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑو ﺧﺰاﻧ و ﺑ ﺧﺰﻣﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﯽ ﻛ ﺋﺎزەرﯾﻛﺎن دراوﺳﯽ ﺑﺎﺷﻦ و دەﺑﺖ ﻟﮔﯿﺎﻧﺪا ﺋﺎﺷﺘﺒﺒﻨوە ".ﯾﻛم ھﻧﮕﺎو ﺑﯚ ﺋﺎﺷـــﺘواﯾﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﺑرەﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﮓ و ھﯽ ﭘﺸوە دەﺑﺖ :ﺋوﯾﺶ ﺑ ﺋﺎﻮﮔﯚڕﻛﺮدﻧﯽ ﺗرﻣﯽ ﻛﻮژراوان و دﯾﻠﻛﺎﻧﯽ ﺟﻧﮓ ،ﻛﺸـــﺎﻧﺪﻧوەی ھﻛﺎﻧـــﯽ ﺑرﮔـــﺮی ،داﻧﺎﻧـــﯽ ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣـــﻚ ﺑﯚ
ﭼﺎودﺮﯾﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﮔﺮﺑﺳﺖ ،ھروەھﺎ رازﯾﺒﻮون ﺑوەی ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻟ ﻧﻮ ﻛﯚﻧﻔﺮاﻧﺴ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻛﺎﻧﺪا ﻟﮔڵ ﯾﻛﺘـــﺮ ﻧدوﻦ ،ﺑﻜﻮ دەرﻓـــت و ﺑﻮاری دﯾﻜش ﺑﺪۆزرﻨوە ﺑﯚ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ.
* رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺑواﻧ وﺒﺴﺎﯾﺘﯽ ).(www.thetruthmustbetold.com ) (2ﺳﯾﺮﻜﯽ ﻛﺘﺒﻛی ﺳﭭﺎگ ﺗﯚرۆﺳﯿﺎن ﺑﻜ ،ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎﺧﯽ ﺋرﻣﻧﯽ .دەوﺗﻜﯽ ﺧﯾﺎﯽ؟ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ﻻرﻣﺎﺗﺎن ،ﭘﺎرﯾﺲ.2005 ، ) (3ﺋﺎژاﻧﺴﯽ ھواﯽ ﺋﺳﯚﺷﯿﺗﺪ ﭘﺮﺲ26 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی .2012 ) (4ﻣﺎرك ﭘﺮی" ،ﺑﻨﻜ ﻧﮫﻨﯿﻛی ﺋﯿﺴﺮاﺋﯿﻞ" ،ﮔﯚﭬﺎری ﻓﯚڕن ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ،واﺷﻨﺘﻦ28 ،ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی .2012 ) (5ﺑواﻧ راﭘﯚرﺗﯽ "ﭘﻧﺎﺑران ﻟ ﺳرﺗﺎﺳری ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا" ،ﻛﯚﻣﯿﺴﺎرﯾﺎی ﺑﺎی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﭘﻧﺎﺑران ،ژﻧﭫ.2000 ، ) (6ﺑواﻧ ژورﻧﺎل ﺋﯚﻓﯿﺴﯿﻞ دﯾﻮ ﺳﻨﺎ )رۆژﻧﺎﻣی رەﺳﻤﯿﯽ ﺳﻨﺎت( ،ﭘﺎرﯾﺲ15 ،ی ﻧﯿﺴﺎن )ﺋﺎﭘﺮﯾﻞ(ی .2010 ) (7ﺑواﻧ دەﻗﯽ ﺑﯾﺎری ژﻣﺎرە )(853ی ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن 29 ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی .1993 ) (8ﺑواﻧ دەﻗﯽ ﮔﻮﺗﺎرەﻛی ﻛ ﺑ ﺑﯚﻧی ﺑﯿﺴﺘﻣﯿﻦ ﺳﺎﯿﺎدی ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ ﭘﺸﻜﺷﯽ ﻛﺮدووە17 ،ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی .2011 ) (9ﺋﯿﻨﺴﺘﺘﯿﻮﺗﯽ ﺳﺘﯚﻛﮫﯚﻟﻢ ﺑﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەی ﺋﺎﺷﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ،ﺳﺘﯚﻛﮫﯚﻟﻢ. ) (10ﮔﻮﺗﺎرەﻛی ﺑﯚ ﺋﺎﻣﺎدەﺑﻮواﻧﯽ ﺳر ﺑ ﻛﻣﯿﻨی ﺋﺎزەری ﻟ ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ ،ﺑﺎﻛﯚ6 ،ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی .2010 ) (11ﺑواﻧ ﻛﺘﺒﻛی ﻓاﻧﺴﻮا ﺗﻮال ،ﻗﯾﺮاﻧﻛی ﻧﺎﮔﯚرﻧﯚ ﻗرەﺑﺎخ .ﻗﯾﻛﯽ دەورەﮔﯿﺮاو؟ ﺑوﺧﺎﻧی ﭘﺮﺲ ﯾﻮﻧﯿﭭﺮﺳﯿﺘﺮ دو ﻓاﻧﺲ – ﺋﯿﺮﯾﺲ ،ﭘﺎرﯾﺲ، .2002 ) (12ﺑواﻧ " ﻛﯚچ و ﮔﺷی ﻣﺮۆﯾﯽ :دەرﻓت و ﻛﯚﺳﭙﻛﺎن" ،ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺑﯚ ﮔﺷﭘﺪان ) ،(UNDPﻧﯿﻮﯾﯚرك.2009 ،
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
8 8 )ژﯾﺎﻧﯽ ژن( ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ﻋﺎﯾﺪە ﻓﺮوﺗﻦ
ھﻣﻮو ﭘﻜوە ﻟدژی ﺑ ﺳﯿﺎﺳﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺋﺎزادە ﻛﯿﺎن*
ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﺧﺎﺗﻣﯽ ﺑ ﺳرﻛﯚﻣﺎر دەرەﺗﺎﻧﯽ ﭼﺎﻻﻛﺒﻮوﻧـــوەی ﻛﯚﻣﯽ ﻣدەﻧﯽ ﺋﺮاﻧﯽ رەﺧﺴـــﺎﻧﺪ .ژﻧﺎن – ﺑ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ و ﻋﻟﻤﺎﻧﯿوە -ﺧﯚﯾﺎن ﻟ رﯾﺰی ﭘﺸوەی ﺋو ﺧﺑﺎﺗدا دﯾﺘـــوە ﺑﯚﺋوەی داوای ﺑ ﻓرﻣﯽ ﻧﺎﺳـــﯿﻨﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯿﺎن ﺑﻜن و ﻟـــ ﺑراﻣﺒر ﻻﯾﻧﮕﺮاﻧﯽ رواﻧﯿﻨﯽ ﺗﺎرﯾﻜﭙرﺳﺘﺎﻧی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ )ﺳﯿﺎﺳﯽ(دا راﺑﻮەﺳﺘﻦ. ﻓﺎﯾﺰە رەﻓﺴـــﻧﺠﺎﻧﯽ ،ﺳرۆﻛﯽ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ ھﺎوﭘﻮەﻧﺪی وەرزﺷـــﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎن )ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗﺪاراﻧﯽ ﺋﺮاﻧوە ﺑﺗﯚﻣﺗـــﯽ ﭘﺮوﭘﺎﮔﻧﺪەﻛﺮدن ﻟدژی دەوت زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﻛـــﺮاوە -و( ﻟﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﺟﯿﻨﺰﻜﯽ ﺷـــﯿﻨﯽ ﻟﺑرەو ﭼﺎرﺷﻮی ﺑﺳرەوەﯾ و ﻟ ﺋﯚﻓﯿﺴﻛی ﺧﯚی ﻟ ﮔڕەﻛﻜﯽ دەوﻣﻧﺪی ﺗﺎران ﻗﺴدەﻛﺎت ،ﺑﺰاری ﺧﯚی ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدات و دە":ﺟﯿـــﺎوازی ﺳـــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻛﯚﻣﺎر و ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺪارەﯾك ﭼﯿﯿ؟ ھﯿﭻ .ھردوو ﺋﯿﺸـــﻛ ﻛﺎرﮔﯾـــﻦ .ﻛواﯾـــ ﺑﯚﭼﯽ ژﻧﻚ ﻧﺎﺗﻮاﻧـــ وت ﺑڕﻮەﺑﺒﺎت ،ﻣـــﺎدام دەﺗﻮاﻧ ﺋﯿﺪارەﯾك ﺑڕﻮەﺑﺒﺎت؟" ﺋـــو ﭘرﻟﻣﺎﻧﺘﺎرە ژﻧ ﮔﻧـــﺞ و ﺑﻮﺮەی ﻧﻮﻨری ﺗﺎران ﻛ ﻛﭽﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ ﺳرﻛﯚﻣﺎری ﭘﺸﻮوی ﺋﺮاﻧ ،ﺑﻣﺠﯚرە ھﯚﻛﺎری ﺗﻮوڕەﯾﯽ ﺧـــﯚی رووﻧﺪەﻛﺎﺗوە":ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎﻧﯽ ﺋﺮان ﺑﻧﯿﺎزن ﭘﺮۆژە ﯾﺎﺳـــﺎﯾك ﭘﺸـــﻜش ﺑﻜن ﺑﻣﺑﺳـــﺘﯽ ﻗدەﻏﻛﺮدﻧـــﯽ ﻣﺎﻓـــﯽ ژﻧﺎن ﺑـــﯚ ﺧﯚﻛﺎﻧﺪﯾﺪﻛـــﺮدن ﺑـــﯚ ﭘﯚﺳـــﺘ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت" .ﻓﺎﯾﺰە ﻟ وەﻣﯽ ﺋوەدا ﺳـــﻮود ﻟ ﻧﺎڕووﻧﯽ ﯾﺎﺳـــﺎی ﺑﻨڕەﺗـــﯽ وەردەﮔﺮێ و
ﭘﯿﻮاﯾ ﻛ ﺋﮔر ﭘﺪاﮔﯿﺮی ﻟﺳر وﺷﻛﺎﻧﯽ ﺑڕەوا دەزاﻧﻦ ،ﯾﺎن ﺋو ﯾﺎﺳﺎﯾی ﻛ ﻟ ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﻤ ﻟـــو ﺑﺎوەڕەداﯾﻦ ﻛ ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻨﻤﺎن ﻟ ﺋﺎﯾﻦ ﺑﭘﯽ ﺳـــردەﻣ ﻣﮋووﯾﯿﻛﺎن ﮔﯚڕاﻧﯽ ﺋو دەﻗ ﺑﻜﺮێ ،ﺋو ﻣﺎﻓ ﺑﯚ ژﻧﺎن ﻣﺴـــﯚﮔر ﺋﺮاﻧﯽ ﻗدەﻏ ﻛﺮدووە ﺑﺒﻨ دادوەر. ﺧﺎﻧﻤﯽ ﺷـــھﻼ ﺷـــﺮﻛت ﺳرﻧﻮوﺳری ﺑﺳردا دێ و راﭬی ﺋﺎﯾﻦ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺳردەم دەﺑ ﻛ ﺧﯚﯾﺎن ﺑﯚ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪ ﺑﻜن. ﻣـــﺎددەی 115ﻛ ﺗﺎﯾﺒﺗ ﺑـــ ﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎری "زﻧﺎن" دوورﺗﺮﯾـــﺶ دەڕوا و ﺑﻧﺎوی ﻟﺑرﭼﺎو ﺑﮕﺮێ". ﭘﺎـــﻮراوی ﺳـــرﻛﯚﻣﺎر ،وﺷـــی "رەﺟﻮل" ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﻓﻤﯿﻨﯿﺴـــﺘﺎﻧی ﺋﯿﺴـــﻼﻣوە، ﺑﻛﺎردﻨـــ ﻛ ﺑ ﻣﺎﻧﺎی ﭘﯿـــﺎو دﺖ ،ﺑم ﻻﯾﻧﮕﺮی ﻟ ﭼﺷـــﻨﻜﯽ دﯾﺎرﯾﻜﺮاو ﻟ ﺑﯿﺮی ﺧﻮﻨﺪﻧﺪﻧوەی دووﺑﺎرەی ﻗﻮرﺋﺎن ﻣﺎﻧﺎی ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﻧﺎﺳﺮاو و داﻧﭙﺪاﻧﺮاوﯾﺶ ﻣزھﺑﯽ دەﻛﺎت" :ﺑـــ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋو دەﮔﯾﻨ .ﻟ ﺳـــردەﻣﯽ ﺋﺴﺘﺎدا ﺗﻧﺎﻧت ھﻣﻮو ﻛﺸ و ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘی ژﻧﺎن رووﺑڕووی ﻟـــ ﻣﺎﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻧﯚﭬﻤﺒر و دﯾﺴـــﻤﺒری وﺷـــﻛﺎن و راﭬﻛﺮدﻧـــﯽ ﺋﺎﯾﺗﻛﺎﻧﯽ ﻗﻮرﺋﺎن دەﺑﻨـــوە ،ﮔﯚڕاﻧﻜـــﯽ ﺑﻨڕەﺗﯽ ﯾﺎﺳـــﺎﻛﺎن 1992دا ،ﻛﻣﺘـــﺮ ﻟـــ 10 ﻣﺎﻧـــﮓ ﭘـــﺎش و ﯾﺎﺳـــﺎ و ﻧرﯾﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺶ ﺑﻮوﻧﺗ ﭘﻮﯾﺴـــﺘ .ﻟﺑرﺋـــوەی ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﻣﺎددەی دەﺳﺘﺒﻛﺎرﺑﻮوﻧﯽ ،ﮔﯚﭬﺎری "زﻧﺎن" ﻛﯚﻣﻚ ﺋﺎﻣﺮازی ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ. ﯾﺎﺳﺎی ﻣدەﻧﯽ ﻟﺳر ﺷرﯾﻌت داڕﮋراون ،وﺗﺎری ﺑوﻛﺮدەوە ﻛـــ دەرﯾﺪەﺧن ﻗﻮرﺋﺎن ﺷـــرﯾﻌت ﺳـــرﻟﻧﻮﯽ راﭬﻛﺮدﻧوەﯾﻛﯽ ﺋـــﺎرەزووی وەك زۆر ﻟـــو ﺋﺮاﻧﯿﺎﻧـــی ﻟـــ ژﻧﺎن ﻗدەﻏـــ ﻧﺎﻛﺎت ﻓﺗـــﻮا دەرﺑﻜن، ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﯿﺎن ھﯾ ،ﻓﺎﯾﺰە رەﻓﺴـــﻧﺠﺎﻧﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆر ﭘﻮﯾﺴـــﺘ و ژﻧﺎن ﺑﯚﺧﯚﺷـــﯿﺎن ﻣﺎدام ﺋـــوەش ﻗدەﻏـــ ﻧﺑـــ ،ﺑﮕﻮﻣﺎن ﻧﺎﻛﺮێ ﻣﺎﻓﯽ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﯚﻣﮕﯾﺎن ﻟ ﻗدەﻏ ﺑﻜﺮێ .ﻣﻋﺴـــﻮوﻣ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺋﺴﺘﺎدا ﺗﻧﺎﻧت وﺷﻛﺎن و راﭬﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺒﺘﯿـــﻜﺎر و ﻣﺣﺒﻮوﺑ ﺋﻮﻣﻤـــﯽ ﻛ دوو ژﻧﻦ ﺋﺎﯾﺗﻛﺎﻧﯽ ﻗﻮرﺋﺎن و ﯾﺎﺳﺎ و ﻧرﯾﺘﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺶ ﺑﻮوﻧﺗ ﺑﯚ ﮔﯚﭬﺎری ژﻧﺎﻧی "ﻓرزاﻧ "دەﻧﻮوﺳـــﻦ ،ﻟ ﻧﻮان ﺋﯿﺴﻼم و ھﻨﺪﻚ ﻧرﯾﺘﯽ ﺑﺎوﻛﺴﺎﻻراﻧ ﺋﺎﻣﺮازﻜﯽ ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ ﺑﺷﻚ ﻟ ﯾﺎﺳـــﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﺳر داڕﮋراوە ﺟﯿـــﺎوازی دادەﻧـــﻦ .ھرﺑﯚﯾـــ داوا دەﻛن ﺧﻮﻨﺪﻧوەی وﺷـــﻚ و ﭼﻗﺒﺳﺘﻮوی ﺑﻨﻣﺎ دەﺑ ﻟم ھودا ﺑﺷـــﺪار ﺑﻦ" .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻟو رﯾﻔﯚرﻣﯿﺴـــﺘ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﻣﺎددەی ﻟم ﭼﺷﻨ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﻟﻻﯾن ﻛﺎرﺑدەﺳﺘﺎﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﭘﻮەﻧﺪﯾدا ﺋﺎﻣﺎژە ﺑ ﻋﺑﺪوﻟﻜرﯾﻢ ﺳﺮووش ،ﻛ ﻧﻮەڕۆﻛﻜﯽ راﺳـــﺖ و رەﺳﻧﯿﺎن ﻧﯿﯿ ﻟ و ﺳﯿﺎﺳﯽ وﺗوە رەﺗﺪەﻛﺎﺗوە و ﺧﻮازﯾﺎری رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮﻜـــﯽ ﺋﺎﯾﻨـــﯽ ﻣﯚدـــﺮن و ﺧﺎوەن دەﻗﻛﺎﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎ دەرﺑﮫﻨﻦ .ﺋم ژﻧﺎﻧ ﺑﺷﻚ ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾﻛﯽ دووﺑﺎرەﯾ" ﺋوە ﺋﯿﺴﻼم ﻧﯿﯿ ﻛﺎرﯾﮕری ﺳردەﻣﯽ ﭘﺎش ﺷﯚڕش دەﻛﺎت ﻛ ﻟو ﻧوە ﻧﻮﯿی ﺋﯿﺴﻼﻣﮕراﻛﺎﻧﯽ ﺳردەﻣﯽ ﻛ ﺑﻮوەﺗ رﮕﺮ ﻟﺑردەم وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑ" ﻟﻮوﺗﺮی ﺋﯿﺴﻼم" ﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﯽ دەرﻛﺮدووە و ﭘﺎش ﺷﯚڕﺷـــﻦ .ﺋوان ﺗﺪەﻛﯚﺷـــﻦ ﺗﺎ ﺋﺎﯾﻦ ﺑـــﺎ ﻟﻻﯾن ژﻧﺎﻧـــوە ،ﺑﻜـــﻮ راﭬﻛﺮدﻧﯽ دەﺖ" :ھﻨﺪﻚ رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮی ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻛﺎرﻜﯽ ﻟﮔـــڵ واﻗﯿﻌﯽ ﻛﯚﻣﮕﯾـــك ﺑﮕﻮﻧﺠﻦ ﻛ ﺋﯿﺴﻼﻣ ﻟﻻﯾن ﻣﻻﻛﺎﻧوە" .ﻧﺎوﺑﺮاو ﻟﺮەدا زۆرﯾﺎن ﻟﺳر ﺋم ﺑﺎﺑﺗ ﻛﺮدووە و رﭽﻜی ژﻧﺎن ﺗﯿﺪا ﭼﺎﻻﻛﺎﻧ ﺑﺷﺪاری ﻟ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ھـــﺮش دەﻛﺎﺗ ﺳـــر ﻣﺎددەﻛﺎﻧﯽ 5و 107ﺋﺎﻮﮔﯚڕﯾـــﺎن ﻟ ﺑﯿـــﺮی ﺋﺎﯾﻨﯿﺪا ﺷـــﻜﺎﻧﺪووە .ﻛﺎروﺑﺎری ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﺪا و 163ﻛـــ زۆر ﺑڕووﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﯽ ﺳـــرﻛوﺗﻨﯽ رواﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺋـــوان ﺑﮕﻮﻣﺎن دەﻛن. ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﯾﺎﺳـــﺎی ﻛﯚﻣﮕـــ ﺗﻧﯿﺎ ﺑﯚ ﭘﯿﺎوان ﻛﺎرﯾﮕری ﻟﺳـــر ﺑﺎرودۆﺧـــﯽ ژﻧﺎن دەﺑ. ﺧﺎﻧﻤﯽ ﻧﺎھﯿﺪ ﻣﻮوﺳـــوی ،رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوس.
ﺧﺎﻧﻤـــﯽ ﻣﮫﺮەﻧﮕﯿـــﺰ ﻛﺎر ،ﭘﺎرـــﺰەر .ﺧﺎﻧﻤﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻋﯿﺒﺎدی ،ﻣﺎﻓﻨﺎس .ژا ﺷﺎدﯾﺘب، ﻛﯚﻣﻨﺎس و زۆر رووﻧﺎﻛﺒﯿﺮی دﯾﻜی ﻋﻟﻤﺎﻧﯽ ﻛﯚﻛﻦ ﻟﺳـــر ﺋوەی ﻛ :ﺷﯚڕﺷﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑﻮوەﺗـــ ھﯚی ﺑﺎﺷـــﺘﺮﺑﻮوﻧﯽ ﺟﮕ و ﭘﮕی ژﻧﺎﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻧرﯾﺘﯽ .ﻟوﺑﺎرەوە ﺧﺎﻧﻤﯽ ﻧﺎھﯿﺪ ﻣﻮوﺳـــوی دە" :زۆر ﻟ ژﻧﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺧﺎﻧوادە ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎن ﺋﺴـــﺘﺎ ﭼﻮوﻧﺗ زاﻧﻜﯚ و ﻟـــ ژﯾﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺪا ﺑﺷـــﺪارن .ﺋوان ھوﺪەدەن ﺟﮕ و ﭘﮕی ﺑﺎﺷـــﺘﺮ ﺑﯚﺧﯚﯾﺎن دەﺳﺘﺑر ﺑﻜن .ﺋـــوە ﻟﺣﺎﻜﺪاﯾ ﻛ ﺋﮔر ﺧﯚﻣﺎن ﺑ ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾﻛﯽ وﺷﻜﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣوە ﭘﺎﺑﻧﺪ ﺑﻜﯾﻦ ،ژﻧﺎن ﺑﯚﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﺑ ﺋﯿﺰﻧﯽ ھﺎوﺳر ﯾﺎن ﺑﺎوﻛﯿﺎن ﻟ ﻣـــﺎڵ دەرﭼﻦ .ﺋﮔر ﻟﮔڵ ﭘﯿﺎوﻜـــﯽ ﺑﮕﺎﻧـــ ﻟ ﺑﻨﻣﺎی ﺧﯚﺷـــﯿﺎﻧﺪا ﻗﺴـــﺑﻜن ،ﭘﻮﯾﺴـــﺘ ﺑردﻚ ﺑﺨﻧ ﺳر زﻣﺎﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺋوەی دەﻧﮕﯿﺎن ﻧﺑﯿﺴﺘﺮێ .ﺑﻮوﻧﯽ 10ﺋﻧـــﺪام ﭘرﻟﻣﺎﻧـــﯽ ژن ﻛـــ ﺑﺑ ﺑرد ﻟﺳـــر زﻣﺎﻧﯿﺎن ﻟﮔڵ ﭘﯿﺎوان ﻗﺴ دەﻛن، دەرﯾﺪەﺧﺎت ﻛ ﺳـــرەڕای زۆر ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ دواوە ،ﺋـــم ژﻧﺎﻧـــ ﻟدوای ﺷﯚڕﺷـــوە زۆر ﭘﺸﻜوﺗﻨﯿﺎن وەدﯾﮫﻨﺎوە". ﻟـــ راﺳـــﺘﯿﺪا ﺑﺪارﺑﻮوﻧـــوەی ﺋـــو ژﻧ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺎﻧ ﻛـــ ﭼﯿﺘﺮ ﺧﯚﯾﺎن ﻟـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ داﺧﺮاوی ﺑھـــﺎ ﻧرﯾﺘﯿﻛﺎﻧﺪا زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺎﻛن، ﺑﺷﻜﯽ دەﮔڕﺘوە ﺑﯚ داﻣزراﻧﯽ ﺋﯚﺗﯚﻛﺮاﺳﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ و ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﻟﺳر ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﺑﻨﻣﺎ ،ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺣﯿﺠﺎﺑﯽ ﺑزۆر، ﺳـــﻨﻮوردارﺑﻮوﻧﯽ ﻣﺎﻓﯽ ژﻧﺎن ﺑـــﯚ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ
99
ﺗـــق و راﮔﺮﺗﻨﯽ ﻣﻨﺪاﻛﺎن ﻟ ﭘﺎش ﺗق، رﮕدان ﺑ ﻣﺮدﻛﺮدﻧﯽ ﻛﭽﺎﻧﯽ ﻣﺮﻣﻨﺪاڵ )13 ﺳـــﺎڵ و ﺗﻧﺎﻧت 9ﺳـــﺎڵ( ،ﯾﺎﺳﺎی ﻓﺮەژﻧﯽ، ﺳـــﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎی دەﺳـــﺗﯽ ﻣﺮد ﺑﺳر ژﻧـــﺪا و ﻧﺎﭼﺎرﻛﺮدﻧﯽ ژن ﺑـــ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ھﻣـــﻮو ﭼﺎوەڕواﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﭘﯿﺎو ،رﮕﻧدان ﺑ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋو ﭘﯚﺳﺘ ﮔﺮﯾﻨﮕﺎﻧی ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺎن ﺑ ھﺴـــﻧﮕﺎﻧﺪن و ﺑﯾﺎردان ھﯾ ،ﻟﻻﯾن ژﻧﺎﻧوە و ..ھﺘﺪ. ﺳـــﯾﺮ ﺋوەﯾـــ ﻟﻛﺎﺗﻜـــﺪا ژﻧـــﺎن ﻣﺎﻓ ﻣدەﻧﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟدەﺳـــﺘﺪا ،ﺋو ﻣﺎﻓ ﺳﯿﺎﺳﯿﺎﻧﯾﺎن ﻟ ﻧﺳﺘﻨﺮاﯾوە ﻛ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚی ﺷﺎ ﻟﺳـــﺎﯽ 1963دا ﭘﯿﺪاﺑﻮون .ﻣﺎوەﯾﻛﯽ ﻛـــم ﭘـــﺎش ﺧﺴـــﺘﻨﺑﻮاری ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ
ﻓﺎﯾﺰە رەﻓﺴﻧﺠﺎﻧﯽ: ﺋوە ﺋﯿﺴﻼم ﻧﯿﯿ ﻛ ﺑﻮوەﺗ رﮕﺮ ﻟﺑردەم وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﻟﻻﯾن ژﻧﺎﻧوە، ﺑﻜﻮ راﭬﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣ ﻟﻻﯾن ﻣﻻﻛﺎﻧوە ﻗﺎﻧﻮوﻧـــﯽ ﻣدەﻧﯽ ،ھردوو ﻛرﺗﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ و ﺗﺎﯾﺒـــت ﻟـــو ﻛﺎرﻣﻧـــﺪە ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺎﻧی ﻛ ﺋﺎﻣﺎدەﻧﺑﻮون ﻣرﺟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﺟﺒﺟ ﺑﻜن "ﭘﺎﻛﺴﺎزی" ﻛﺮان .دﯾﺎرە ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺷڕی ﺋـــﺮان و ﻋﺮاﻗـــﺪا ) ،(1988-1980ژﻧـــﺎن ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ھرەوەزی ﺷڕدا ﻛﺮد ،ﺑم دەوت ھروا ﺗﻧﯿﺎ ﺑ ﭼﺎوی داﯾﻚ و ھﺎوﺳر ﺗﻣﺎﺷـــﺎی دەﻛـــﺮدن و ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑـــﻮو رۆﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺋوان ﺑ رەﺳـــﻤﯽ ﺑﻨﺎﺳ .وردە وردە زۆر ﻟو ژﻧﺎﻧی ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی ﺷﯚڕﺷﺪا ﺑﺷﺪاری ﺧﺑﺎﺗﯿﺎن ﻛﺮد ﻟ دژی ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎن، ﺑﯚﯾﺎن دەرﻛوت ﻛـــ زەوﺗﻜﺮدﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎن و ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ دواوە ھﻣـــﻮو ژﻧﻛﺎﻧﯽ دەﻛﺮدە ﻗﻮرﺑﺎﻧـــﯽ ،ﺑﺑـــ ﻟﺑرﭼﺎوﮔﺮﺗﻨﯽ ﺋوەی ﻛ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕﯾـــﺎن ﭼﯿﯿـــ .ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﻜﯽ ژن ﻛ ﺧﯚی وەك "ﻓﻤﻨﯿﺴﺘﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ" دەﻧﺎﺳﻨ و ﻧﺎﯾوێ ﻧﺎوی ﺋﺎﺷﻜﺮا ﺑﻜﯾﻦ ،ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﺎﺳﯽ ﺋم ھﯚﺷـــﯿﺎرﺑﻮوﻧوەﯾ دەﻛﺎت ":ﺋﻤ ﻟ زۆر ﺑﻮاری ﻣﺎﻓـــﯽ ژﻧﺎﻧﺪا ﮔڕاوﯾﻨﺗـــوە دواوە و ﺗﻧﺎﻧت ژﻧﺎﻧﯽ ﺷﯚڕﺷـــﯿﺶ ﻟ ﺑﻮاری ﮔﺸـــﺘﯽ و ﺣﻮﻛﻤاﻧﯿﺪا ﭘراوﺰ ﺧﺮاون .ﻛﺎرﺑدەﺳـــﺘﺎن ﺋﻤﯾـــﺎن ﺗﻧﮫـــﺎ ﺑﯚ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪان ﻟﺳـــر ﺷـــﻗﺎﻣﻛﺎن ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﺑﻮو ،ﻛﺎﺗﻚ ﺷﯚڕش ﺳرﻛوت ،ﭘﯿﺎن ﺧﯚش ﺑﻮو ﺑﭽﯿﻨوە ﻣﺎ. ﻛﺎﺗﻚ دﯾﺘﻢ ژﻧﺎن ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟدەﺳﺘﺪەدەن، ﺗﮕﯾﺸـــﺘﻢ ﻛ ﺷـــﯚڕش رۆـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺧﯚی ﻟدەﺳـــﺘﺪاوە .ھرﺑﯚﯾ دەﺳﺘﻢ ﻛﺮد ﺑ ﺗﻜﯚﺷﺎن ﻟﭘﻨﺎوی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ژﻧﺎن". ﻟﮔـــڵ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﮫﺎﺗﻨـــﯽ ﺷـــڕﻚ ﻛـــ ﺑ ﺑرﭘﺮﺳـــﯿﺎری ھﻣـــﻮو ﻧھﺎﻣﺗﯿﻛﺎﻧﯽ وت دادەﻧﺮا ،ﺳردەﻣﻜﯽ ﻧﻮێ ﺑﻧﺎوی ﺳردەﻣﯽ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوە دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد ) .(1واﻗﯿﻌﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ و دﯾﻤﯚﮔﺮاﻓﯽ وت دەوﺗﯽ ﻧﺎﭼﺎر ﻛﺮد ﻛ ھﻨﺪﻚ ﻟ ﺋﺎﻗﺎرەﻛﺎن ﺑﮕﯚڕێ. ﺑـــﯚ ﻧﻤﻮوﻧ دەوت ﻧﺎﭼﺎر ﺑـــﻮو ھوڵ ﺑﺪات رـــﮋەی زاوزێ داﺑزﻨـــ ﺑﯚﺋـــوەی ﺑﺘﻮاﻧ رووﺑـــڕووی ﻗﯾﺮاﻧـــﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﺑﺒﺘوە و ﻟﺑرﺋوەی ﻧﯾﺪەﺗﻮاﻧﯽ ﭼﺎوەڕواﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻧوە ﻧﻮﯿ ﻛ ﻟ ﺳـــﺎﯾی رژﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا ﻟداﯾﻜﺒﺒﻮو ﺟﺒﺟ ﺑﻜﺎت .ﺳرەڕای ﺋوەی ﻛـــ ﻧرﯾﺘﯽ ﺋﯿﺴـــﻼم زاوزێ ھﺎن دەدات و ﻟ ﻛﻮﻟﺘﻮوری ﺋﺮاﻧﯿﺸﺪا ﺑﻮوﻧﯽ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری ﻣﻨﺪاڵ ﻧﯿﺸﺎﻧی ﮔﺮﻧﮕﯿﯽ ﻛﺳﻛﯾ ،ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﭘﻼﻧﺪاﻧﺎﻧﯽ ﺧﺰاﻧﯽ ﺳﺎﯽ 1988وەﮔڕﺧﺮاﯾوە و ﻛﻣﭙﯾﻨﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﮔﺎدارﻛﺮدﻧوەی ژن و ﻣﺮدە ﮔﻧﺠﻛﺎن ﺑﯚ ﺋوەی ﺗﻧﯿﺎ دوو ﻣﻨﺪاﯿﺎن ھﺑ دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮد .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ،ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﺷڕ ﻟﮔڵ ﻋﺮاق ﺑﻮوە ھﯚی ﻻوازﺑﻮوﻧﯽ ﺑھﺎﻛﺎﻧﯽ ﻓﯿﺪاﻛﺎری ﻛ ﺗﺎﯾﺒﺗﻦ ﺑ ﺳـــردەﻣﯽ ﺷڕ و ﺑﻣﺠﯚرە ﺑﺳـــﺘﻨﻜﯽ ﻧﻮێ ﺑﯚ ﺧﺴﺘﻨڕووی داﺧﻮازﯾـــﻛﺎن دروﺳـــﺘﺒﻮو .ﺗﻧﺎﻧـــت ﭘﺶ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﺧﺎﺗﻣﯽ ،ﻟژﺮ ﺗوژﻣﯽ ﻛﯚﻣـــﯽ ﻣدەﻧﯽ ﺋﺮاﻧـــﺪا ،ﺣﻜﻮﻣت ﻧﺎﭼﺎر ﺑـــﻮو رﮕ ﺑ ﺑـــﻚ ﻟ ﺋـــﺎزادی رادەرﺑﯾﻦ ﺑﺪات ،ﺋوەش ﺑﻮوە دەرﻓﺗﻚ ﺑﯚ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﯽ ﻣﯚدﺮﻧﯿﺴﺖ ﺑﯚ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺋو ﮔﯚﭬﺎراﻧی ﺑﺎﺳـــﯽ ﺑﺰاری ژﻧﺎﻧـــﯽ ﺋﺮاﻧﯿﯿﺎن دەﻛﺮد .ﺳـــرﺑﺎری ﺟﯿﺎوازی ﺑﯿﺮوڕا ﭼﺷﻨﻚ ھﺎوﭘﻮەﻧـــﺪی ﺟﻨﺪەری ﻟ ﻧـــﻮان ﺋوان و ژﻧﺎﻧﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺪا دروﺳﺘﺒﻮو ،ﺗﻧﺎﻧت رﮕ ﺑﯚ
ھﺎوﻛﺎرﯾﯽ ﻧﻮاﻧﯿﺸﯿﺎن ﻛﺮاﯾوە. ﺧﺎﻧﻤﯽ ﻣﺣﺒﻮوﺑ ﺋﻮﻣﻤﯽ ﻧﻮوﺳری ﮔﯚﭬﺎری ﻓرزاﻧ دە": ﺋﻤ دەزاﻧﯿﻦ ﻛ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﻟﮔڵ ﺑﯿﺮوﺑـــﺎوەڕی ﺋﻤ ﯾك ﻧﯿﯿ .ﺑم ﺋﻣ ﻛﺸﯾك ﺑﯚ ﺋﻤ دروﺳﺖ ﻧﺎﻛﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ھر ھﻣﻮوﻣﺎن ﺑﯚ ﺑﺎﺷـــﻜﺮدﻧﯽ ﺟﮕو ﭘﮕی ژﻧﺎن ھوﺪەدەﯾﻦ .ﺋﻤی ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺋو ﺑﯿﺮەﻣﺎن وەﻻﻧﺎوە ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﺋﻤ ﻣﯿﺮاﺗﮕﺮی ﺷﯚڕﺷﯿﻦ .ﺋﺴﺘﺎ ﺋﯿﺪی دەزاﻧﯿﻦ ﻛ ﺳﻜﺘﺎرﯾﺰم و ﺧﯚﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوەﻣﺎن ﻟ ﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳرەﺗﺎدا ﺑﻮوە ھﯚی وەﻻﻧﺎن و ﭘراوﺰﺧﺴﺘﻨﯽ زۆر ژﻧﯽ ﻟﺰان و ﺋﻣش ﺑزﯾﺎﻧﯽ ھر ھﻣﻮو ژﻧﺎن ﺗـــواو ﺑﻮوە .ﺋﻤ دەﻣﺎﻧوێ ﻗرەﺑﻮوی ھﻛﺎﻧـــﯽ راﺑﺮدووﻣـــﺎن ﺑﻜﯾﻨـــوە" .ﺋوە ﺑﺎوەڕی ﺷھﻼ ﺷـــﯿﺮﻛت ﻧﻮوﺳری ﮔﯚﭬﺎری ژﻧﺎﻧﯿﺸـــ ":ﺋﻤ ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕی ﯾﻛﺘﺮ ﻗﺒـــﻮوڵ ﺑﻜﯾﻦ و رﺰی ﺑﯚ داﺑﻨﯿﻦ .ﺋﮔرﭼﯽ ﺋﻤ ھﻣﺎن ﻓﻟﺴﻓ و ھﻣﺎن ﺑﺎوەڕ و ھﻣﺎن ﺑﯿﺮﻣﺎن ﻧﯿﯿ ،ﺑم دەﺗﻮاﻧﯿﻦ و ﻟﺳرﻣﺎﻧ ﻛ ﭘﻜوە ﻛﺎرﺑﻜﯾﻦ". ﺳـــرەڕای ھﺮﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺑ ﻗﺴ و ﺗﻧﺎﻧت ھﻨﺪﻚ ﺟﺎر ﻓﯿﺰﯾﻜﯿـــﯽ ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎن ،ژﻧﺎن ﺑردەواﻣﻦ ﻟرەﺧﻨﮔﺮﺗـــﻦ ﻟراﭬﻛﺮدﻧﯽ ﺋو ﯾﺎﺳـــﺎ و رﺴـــﺎﯾﺎﻧ ﻟﻻﯾن ﻣﻻﻛﺎﻧوە وەك ﺋـــوەی ﺋﻣﺎﻧ ﺋﺎﯾﺗـــﯽ ﻗﻮرﺋﺎن ﺑـــﻦ .ﺋم ﺧﺴـــﺘﻨ ژﺮ ﭘﺮﺳﯿﺎرە ﺗﻧﺎﻧت ﺑﮔﻮﯽ ﺷﺎرە ﭘﯿﺮۆزەﻛﺎﻧﯿﺶ ﮔﯾﺸﺘﻮوەﺗوە و وەك ﮔﯚﭬﺎری )ﭘﯿﺎم زﻧﺎن( ﺑﺎﺳـــﯿﻜﺮدووە ﺗﻧﺎﻧت ﺣوزەی ﻋﯿﻠﻤﯿی ﺷﺎری ﻗﻮﻣﯿﺸـــﯽ ﻧﯿﮕران ﻛﺮدووە. ﺑـــﺎس و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺗﯿﯚری ﻟﺳـــر ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ ﺋم ﭘﺮﺳﺎﻧ وردە وردە ﺑودەﺑﺘوە و ﻟﮔڵ ﺋوﯾﺸـــﺪا ﺧﺑﺎت ﻟ دژی ﺟﯿـــﺎوازی داﻧﺎﻧﯽ ﺟﻨﺪەری. ﻧﻤﻮوﻧی ﺋم ﻣﺸﺘﻮﻣاﻧ ﺑﺎس و ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧـــﻮ ﮔﯚﭬﺎرەﻛﺎﻧﯽ ژﻧﺎن و ھروەھﺎ ﺋو ﻗﺴـــ و ھﻮﺴـــﺘﺎﻧﯾ ﻛ ﻟ ﻛﺎﺗـــﯽ ھﺒﮋاردﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎرس و ﺋﭘﺮﯾﻠﯽ 1996 راﮔﯾﻨـــﺪران .ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭘﺎﻮراو رەﺧﻨﯾﺎن ﻟ ﻗﺎﻧﻮوﻧﯽ ﻣدەﻧﯽ و ﺑﺷـــﺪاری ﻧﺰﻣﯽ ژﻧﺎن ﻟ داﻣزراوە ﺑڕﻮەﺑری و ﺳﯿﺎﺳـــﯿﻛﺎن ﮔﺮت. ﻟﻧﻮ ﺋو ژﻧﺎﻧدا ﻛ داوای دەﻧﮕﯽ ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯿﺎن ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒت ﻟﻧﻮ ژﻧﺎﻧﯽ دەﻧﮕـــﺪەردا دەﻛﺮد، ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﺗﻛﻨﯚﻛﺮاﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ھﺑﻮون ﻛ ﺑـــ ﭘﭽواﻧی ژن و ﭘﯿﺎوە ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎن ﺋﺎرەزووی ﻛﺮاﻧوەﯾﻛﯽ زۆرﺗﺮ ﺑﺳر ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ دەرەوەدا دەﻛـــن .ﺋـــوان ﻛـــ دەرﭼﻮوی زاﻧﻜﯚن ،رواﻧﯿﻨﻜﯽ ﻣﯚدﺮﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﺋﯿﺴﻼم ھﯾ ﻛ ﺋو ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳـــﯽ و ﻓرھﻧﮕﯿﺎﻧی روﺧﺴﺎری ﻛﯚﻣﮕﯾﺎن ﮔﯚڕﯾﻮە ﻟﺑرﭼﺎو ﺑﮕﺮێ. ﺧﺎﻧﻤﯽ ﻣرزﯾ ﺳـــﺪﯾﻘﯽ ﻧﻮﻨری ﻣﺷﮫد )دووەﻣﯿﻦ ﺷﺎری ﮔورەی وت( ﺗﻛﻨﯚﻛﺮاﺗﻜﯽ ﮔﻧﺠـــﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿ ﻛـــ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻛـــﯽ ﻧﻮدەوﺗﯽ ﮔﻮاﺳـــﺘﻨوە ﺑڕﻮەدەﺑﺎت .ﺋو ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟـــو ژﻧﺎﻧی ﻟﺳـــﺎﯽ 1992دا ﺋﯚﻓﯿﺴـــﯽ ﻛﺎروﺑﺎری ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧﯿـــﺎن داﻣزراﻧﺪ. وەك ﺑﯚﺧـــﯚی دەـــ ،رۆـــﯽ ﺋـــو ﺑﺮﯾﺘﯿ ﻟ" دۆزﯾﻨـــوەی ﻛﺸـــو ﻛﻣﻮﻛﻮڕﯾﻛﺎن و ﭘﺸـــﻨﯿﺎزﻛﺮدﻧﯽ رﮕﺎﭼﺎرە ﺑـــﯚ ﭘﻛﺮدﻧوەی ﺑﯚﺷﺎﯾﯿﻛﺎن و ﺑﺎﺷﺘﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺟﮕو ﭘﮕی ژن و رۆﯽ ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯽ ژن" .ﺳﺎﯽ ،1996ﺋو داﻣزراوەﯾ ﺗﻮاﻧﯽ دەﺳﺘﻜﺎرﯾﻜﺮدﻧﯽ ھﻨﺪﻚ ﻟ ﻣﺎددەﻛﺎﻧﯽ ﯾﺎﺳﺎی ﺧﺰان وەدەﺳـــﺖ ﺑﻨ ﺑﯚﺋوەی زۆر ﺑزﯾﺎﻧـــﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧـــﯽ ژﻧﺎﻧﯽ ﺷـــﻮوﻛﺮدوو ﯾﺎن ﺟﯿﺎﺑـــﻮوەوە ﺗواو ﻧﺑﻦ .ﺋـــو رﯾﻔﯚرﻣﺎﻧ ﻛ زۆر ﻛم و ﺳﻨﻮوردارﯾﺸﻦ ،ﺟﺒﺟ ﻧﻛﺮاون. ﺋوە ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪاﯾ ﻛ ھﺗﺎ دێ زﯾﺎﺗﺮ ژﻧﺎن ﻟ ﭘﯚﺳﺘ ﺑڕﻮەﺑرﯾ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎن دووردەﺧﺮﻨوە و ژﻧﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺰەر و راوﮋﻛﺎری ﯾﺎﺳﺎﯾﯿﺶ ﺗﺎدﺖ ﻛﻣﺘﺮ ﻟـــ دادﮔﺎﻛﺎﻧﺪا دەﺑﯿﻨﺮـــﻦ .ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ی 1996دا، ﺑﯚ ﯾﻛﻣﺠـــﺎر ژﻧﻚ وەك ﺟﮕـــﺮی وەزﯾﺮی ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ ﮔﺸﺘﯽ دﯾﺎری ﻛﺮا .ﺑوﺗی ﺧﺎﺗﻮو ﺳـــﺪﯾﻘﯽ "ﻟ داھﺎﺗﻮوﯾﻛﯽ ﻧﺰﯾﻜﺪا ﭼﻧﺪ ژﻧﯽ دﯾﻜش ﺑﯚ ﭘﯚﺳـــﺘﯽ ھﺎوﺷﻮە دﯾﺎری دەﻛﺮﻦ و ﺑـــ ﺋﮔری زۆر ﻟ ﻛﺎﺑﯿﻨی داھﺎﺗﻮودا ژﻧﯽ وەزﯾﺮﻣﺎن دەﺑ." ﺑـــم ﻛﺎری دادوەری ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ ﻟ ژﻧﺎن ﻗدەﻏﯾ و ﻧﻮﻨراﯾﺗﯽ ژﻧﺎن ﻟ ﻛﯚڕ و ﻛﯚﻣ ﺋﯿﺪاری و ﺳﯿﺎﺳـــﯿ ﺑﺎﻛﺎﻧﺪا ھـــروا ﻻوازە. ﺳرەڕای ﭼﺎﻻﻛﯽ و ﺑﺷﺪاری ﺑرﭼﺎوی ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻟﻛﺎﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﺪا، زۆر ﻟـــ ﻛﺎﻧﺪﯾـــﺪە ژﻧﻛﺎن ﻟﻻﯾن ﺷـــﻮورای ﻧﯿﮕھﺒﺎﻧـــوە رەﺗﻜﺮاﻧوە .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە، ﺋﺎﻛﺎﻣﯽ ھﺒﮋاردن ﻟ زۆر ﺷﺎری ﮔﺮﻧﮕﯽ وەك
ﺋﯿﺴﻔھﺎن )ﺳﯿﻣﯿﻦ ﺷﺎری ﮔورەی ﺋﺮان( ﻛـــ ﻛﺎﻧﺪﯾﺪە ژﻧﻛﺎن ھر ﻟـــدەوری ﯾﻛﻣﺪا ھﺒﮋﺮدراﺑـــﻮون ،ھﻮەﺷـــﻨﺪراﯾوە ﺑﺑ ﺋـــوەی ھﯚﯾﻛﯽ ﺑﺟ ﻟﺋـــﺎرادا ﺑﻮوﺑ .ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣـــﺪا ،ﭘﻨﺠﻣﯿﻦ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺗﻧﯿﺎ 10ژﻧﯽ ﺗﺪاﯾ ،واﺗ4% ی ﺳـــرﺟم ﻧﻮﻨران.
ﻟﮕڕﻦ ﻗﮋﺗﺎن وەدەرﻛوێ ﻟﺑﺎرودۆﺧﻜﯽ وەھﺎدا ﺳـــﯾﺮ ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋو ﺑە ﺋﺎﻮﮔﯚڕ و ﭘﺸﻜوﺗﻨی رووﯾﺪاوە ،ﺑﺷﯽ ﺋوە ﻧﺎﻛﺎت ھﺳـــﺘﯽ ﻧﺎﭘﺎﯾداری و دڕاوﻛ
2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
ﻟـــ ژﻧﺎن ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒـــت ﻟﻧﻮ ﻧوەی ﻧﻮﺪا ﻛ ﻟژﺮ ﺳﺎﯾی رژﻤﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا ﮔورە ﺑﻮون، ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑراﻣﺒر ﺋم ﺳﯿﺎﺳﺗ ﻟڕﯽ دەرﺧﺴـــﺘﻨﯽ ﻛﻣﻚ ﻟ ﻗﮋﯾﺎن و ﻣﺎﻛﯿﺎژﻛﺮدن و ﻣﯚدﺮﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺟﻠﻮﺑرﮔﯿﺎﻧوە ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدەن. ﻗﺒﻮوﻨﻛﺮدﻧـــﯽ ﭘﯚﺷـــﯿﻨﯽ ﺟﻠﻮﺑرﮔﯽ رەش و درـــﮋ ﻟﻻﯾـــن ﺋـــو ژﻧﺎﻧوە ﻛـــ ﻟﮔڵ ﭘﻮﯾﺴـــﺘﯿﻛﺎﻧﯽ ژﯾﺎﻧﻜﯽ ﭼﺎﻻﻛﯽ ﭘﯿﺸـــﯾﯽ ﯾﻛﻨﺎﮔﺮﺘـــوە ،رﻜﺨـــﺮاوی ﭘﺮوﭘﺎﮔﻧـــﺪەی ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ھﺎﻧﺪا ﺗﺎ ﺋﺎراﺳـــﺘی ﺧﯚی ﺑﮕﯚڕێ: ﻟ ﭘﺸـــﺎﻧﮕﺎی ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری 1993ﺑﯚ ﺟﻠﻮﺑرﮔﯽ ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎﻧ ﻗﻮﻣﺎﺷﯽ رەﻧﮕﺎورەﻧﮓ و زﯾﻨﺪوو ﺟﮕﺎی ﻗﻮﻣﺎﺷ رەش و ﺗﺎرﯾﻜﻛﺎﻧﯿﺎن
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ﺋﺎرﯾﺎن ﺋﺑﻮوﺑﻛﺮ ﻋﻟﯽ
"ﺗﺎك ﺣﯿﺰﺑﯽ ھﯿﭻ دژاﯾﺗﯿﻛﯽ ﻟﮔڵ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﺪا ﻧﯿﯿ، ھروەك ﭼﯚن ﻓﺮەﺣﯿﺰﺑﯽ ﻧﺎﺗﻮاﻧ دﻨﯿﺎﯾﯽ ﺑﺪات ﻛ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑ ﺑﺎﺷﯽ ﺑڕﻮە دەﺑﺎت .ﺑم ﺋﮔر ﺣﯿﺰﺑﯽ ﺗﺎﻗﺎﻧ ﺑﯿوێ رﮕ ﺑ ﺟﮕﯿﺮﺑﻮوﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﻛﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﺑﺪا ،ﭘﻮﯾﺴﺘ ﺣﯿﺰﺑﻛ ﺑﯚﺧﯚی ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺷﻓﺎف ﻛﺎر ﺑﻜﺎت و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺋﺎزاد ﻟﺳر ھﻣﻮو ﭘﺮﺳﻛﺎن ﻗﺒﻮوڵ ﺑﻜﺎت" و ﺑـــ ﻣﺘﻤﺎﻧﯾـــﯽ ﻟـــ دڵ و دەرووﻧﯽ ژﻧﺎﻧﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿـــﺪا ﺑەوﻨﺘوە .دەﺳـــﺘﭙﻜﺮدﻧوەی ھﻤﺗﯽ ﭘﺮوﭘﺎﮔﻧﺪە ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ" ھﺮﺷﯽ ﻛﻮﻟﺘﻮورﯾـــﯽ رۆژﺋـــﺎوا و ﺑﺮەوﭘﺪەراﻧـــﯽ ﻟﺳرزەﻣﯿﻨﯽ ﺋﯿﺴـــﻼم" ﭘﺶ ھﻣﻮو ﺷﺘﻚ رووی ﻟـــ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻛﺎﻧ ﻛ ﺋﺎرەزووەﻛﺎﻧﯿﺎن و ﺷـــﻮەی ژﯾﺎﻧﯿﺎن وەك ﻧﻤﻮوﻧﯾﻛﯽ "ﺑھﺎ ﺑ رەوﺷﺘﯿﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا" ﻟ ﻗم دەدرێ .ﺋم ﻗﺴ و ﺑﺎﺳﺎﻧ ﻛ ﻧﯿﺸﺎﻧی ﺑﺘﻮاﻧﺎﯾﯽ دەوﺗ ﻟ ﺑڕﻮەﺑﺮدﻧﻜﯽ دروﺳﺘﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﭘﺎش ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ،ﻟﮔڵ زﯾﺎدﺑﻮوﻧﯽ رۆژ ﻟ دوای رۆژی ﺋـــو ژﻧﺎﻧی "ﺑـــد ﺣﯿﺠﺎب"ن و ﻟﭼﻜﯽ ﺳـــرﯾﺎن ﺑﺎش ﻗﺎﯾـــﻢ ﻧﺎﻛن و ﻗﮋﯾﺎن وەدەردەﻛوێ ھﻨﺪەی دﯾﻜ ﭘرەدەﺳﺘﻨ. ﺳـــرەڕای ﺋـــوەی ﻛـــ ﺑدﺣﯿﺠﺎﺑـــﯽ ﺗﺎ راددەی زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜـــﺮدن ﺳـــﺰای ﺑـــﯚ داﻧﺮاوە، ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺣﯿﺠﺎﺑﯽ ﺋﯿﺠﺒﺎری ﺋو ﺑرھم و ﺋﺎﻛﺎﻣی ﻧﺑـــﻮو ﻛ ﭼﺎوەڕواﻧﯿﺎن دەﻛﺮد .زۆر
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻛوﺗﻮوەﺗ ﺑر رەﺧﻨ ،ﺑم ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜوە ھﻨﺪﻚ ﺋﺎﻓﺮەﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻣﯚدﺮﻧﮕرای وەك ﺧﺎﻧﻤﯽ ﺷھﻼ ﺣﺑﯿﺒﯽ ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﺋﯚﻓﯿﺴﯽ ﻛﺎروﺑـــﺎری ﺋﺎﻓﺮەﺗﺎن ﺷـــﻠﮕﯿﺮاﻧ دژی ﺋوەن ﻛ ﻋﺑﺎ و ﭼﺎرﺷﻮ ﺑﺳر ژﻧﺎﻧﺪا ﺑﺴﭘﻨﺮێ، ﭼﻮﻧﻜ ﺟﻠﻮﺑرﮔﯽ دﯾﻜـــش ھﯾ ﻛ ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﻼم ﯾك ﺑﮕﺮﺘوە .ﯾﻛﻚ ﻟ ژﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﮔﯚﭬـــﺎری ژﻧﺎن وﻨـــی ژﻧﻜـــﯽ دەرھﻨری ﻟﺳـــر ﻻﭘڕەی ﯾﻛﻣﯽ ﭼـــﺎپ ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ رﻨﻤﺎﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﭘﯚﺷﯿﻨﯽ ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺑ ﺗواوی ﻟﺑرﭼﺎو ﻧﮔﺮﺗﺒﻮو ،ﺋوەﻧﺪە ﺳرﻧﺠﯽ ﺧﻮﻨراﻧﯽ راﻛﺸـــﺎ ﻛ دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳراﻧﯽ ﮔﯚﭬﺎرەﻛ ﻧﺎﭼﺎرﺑﻮون ﺋـــو ژﻣﺎرەﯾ ﺟﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﭼﺎپ ﺑﻜﻧوە. ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎن دەﯾﺎﻧـــوێ ھﻨﺪﻚ ﭼﺎﻻﻛﯽ وەرزﺷـــﯽ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا وەك ﺋﺳﭗ ﺳـــﻮاری و ﭘﺎﯾﺴـــﻜﻞ ﺳـــﻮاری ﻛ دەﺑﻨ ھـــﯚی ﺋوەی ﺣﯿﺠﺎب ﻻﺑـــﺪرێ ،ﻗدەﻏ ﺑﻜـــن ) .(3ﻓﺎﯾﺰە رەﻓﺴـــﻧﺠﺎﻧﯽ ﻟ وەﻣﺪا دە ": ﭘﺎﯾﺴـــﻜﻞ ﺳﻮارﯾﯽ ژﻧﺎن ﻧ ﻧﺎﺷـــرﻋﯿ و ﻧ ﻧﺎﯾﺎﺳﺎﯾﯽ. ) (...ھـــﯚی ﮔورەﻛﺮدﻧـــﯽ ﺋو ﻣﺳـــﻟﯾ ﺋوەﯾـــ ﻛ ﺑﺎﺳـــﻛ ھﺎوﻛﺎت ﺑـــﻮو ﻟﮔڵ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎن و ھﻨﺪﻚ ﻛس و ﻻﯾن وﯾﺴﺘﯿﺎن رەھﻧﺪﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺒﺪەن. ﺑـــم دژاﯾﺗﯿﻛﯾﺎن ﺋﻧﺠﺎﻣـــﯽ ﭘﭽواﻧی ﺋـــﺎرەزووی ﺋواﻧـــﯽ ھﺑـــﻮو ،ﭼﻮﻧﻜـــ ﺑﻮوە ھـــﯚی ﺋوەی ﻛ ژﻧﺎن زۆرﺗـــﺮ رووﺑﻜﻧ ﺋم وەرزﺷ ."وەك ھر ﺟﺎرﻚ ﻛ ژﻧﺎن ﻟﻻﯾن ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎﻧـــوە دەﻛوﻧ ﺑر ھﺮش ،ﺋوان ﻟ ھﻣﻮو درز و ﻛﻟﻨﻛﺎن ﺑﯚ ﺑرەوﭘﺸﺒﺮدﻧﯽ ﻣﺳﻟی ﺧﯚﯾﺎن ﻛﻚ وەردەﮔﺮن. ﻛﭽـــﯽ ﺳـــرﻛﯚﻣﺎری ﭘﺸـــﻮو ھﺎﺷـــﻤﯽ رەﻓﺴـــﻧﺠﺎﻧﯽ ﺑھﯚی ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻟو داﺧﻮازﯾ ،ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﻛﯽ زۆری ﻟﻧﻮ ﮔﻧﺠﺎﻧﺪا وەدەﺳﺖ ھﻨﺎوە .ﺑم ﻟوﻻﺷوە ﺋو ﺑﻮوەﺗ ﺟﺎﻧوەری رەﺷﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوەﻛﺎن ﻛ ﻟ رۆژﻧﺎﻣ و ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆر وﺗﺎری ﺗﻮﻧﺪ و ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﯚری ﻟ دژی ﺑودەﻛﻧوە. ﮔﺮﻧﮕﯽ ﺋو دەﺳﻜوﺗﺎﻧی ژﻧﺎن ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﺋﺮاﻧـــﺪا ﻟ ھوﯽ وەدەﺳـــﺘﮫﻨﺎﻧﯿﺎﻧﺪان ،زۆر ﻓﺮاواﻧﺘـــﺮە ﻟ ﺑﺎزﻧی داﻣﻮدەزﮔﺎﻛﺎﻧﯽ دەوت و دەﺑﺘ ھﯚی وﺷـــﯿﺎرﺑﻮوﻧوەی ﺳـــرﺟم ﻛﯚﻣﮕـــی ﺋـــﺮان ،ھـــروەك ھﺒﮋاردﻧﯽ ﻣﺤﻣﻤـــد ﺧﺎﺗﻣﯽ ﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ دا .ﻣﯾﺪاﻧﺪاری ژﻧﺎﻧـــﯽ ﺋﺮان ﺋﻣۆ ﺑﻮوەﺗ ﺑﺎﺑﺗﯽ ﻗﺴـــ و ﺑﺎﺳـــﯽ ﺳـــر ﺟﺎدە و ﻧﺎو ﻣﺎـــﻛﺎن .ﻟﮔڵ ﺋوەی ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎن ﺑڕووﻧﯽ راﯾﺎﻧﮕﯾﺎﻧﺪووە ﻛ ﭘﺶ ﻟ ﭘرەﺳـــﻧﺪﻧﯽ ﺋو ﺑﺰووﺗﻨوەﯾ دەﮔـــﺮن ،ﺑـــم ﭘﺪەﭼـــ دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧﯽ ﻧﺎﺳﻨﺎﻣﯾﻛﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ژﻧﺎﻧ ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﺋﻣۆی ﺋﺮاﻧـــﺪا ﭘﺎﺷـــﮕزﺑﻮوﻧوەی ﻧﺑ. ﺑﺷﻜﯽ ﺑرﭼﺎوی ژﻧﺎﻧﯽ ﺋﺮاﻧﯽ ،ﺑ ﻣزھﺑﯽ و ﻋﻟﻤﺎﻧﯿـــوە ،دژی ﺑﺳﯿﺴـــﺘﻣﻜﺮدﻧﯽ ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯿﻦ و داوای ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾﻛﯽ زﯾﻨﺪوو و ﮔﻮﻧﺠﻨﺪراوی ﺋﯿﺴـــﻼم دەﻛـــن .ﺋوان ﻛ ﺗﻜﯚﺷـــری ﺧﺑﺎﺗﻜﻦ ﻓﺮاواﻧﺘﺮە ﻟ ﻛﺸ و داﺧﻮازﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺋوان ،ﺑﻣﺠـــﯚرە ﺧﺰﻣت ﺑ ﺑرەوﭘﺸﭽﻮوﻧﯽ ﺳرﺟم ﻛﯚﻣﮕ دەﻛن. ﻟ ﺳـــردەﻣﻜﺪا ﻛ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﺎ دێ زﯾﺎﺗﺮ ﺳـــﻨﻮورەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەدا و درزی ﻧﻮان دەوـــت و ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ ﺗﺎ دێ ﮔورەﺗﺮ دەﺑﺖ ،ﺗﻧﯿﺎ رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺑﯿﺮی ﻣزھﺑﯽ و ﻛﺮاﻧوەی ﺋﺎﯾﻦ ﺑﺳر ﻣﯚدﺮﻧﯿﺘدا دەﺗﻮاﻧﻦ ﭘﺶ ﺑ داﺑاﻧﻜﯽ ﯾﻛﺠﺎری ﺑﮕﺮن.
* ﺗﻮـــﮋەر ﻟـــ ﻧﺎوەﻧـــﺪی ﻧﺗوەﯾـــﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەی زاﻧﺴـــﺘﯽ ﻟـــ ﭘﺎرﯾﺲ ،ﯾﻛی ﮔﺮﺗﺒـــﻮوەوە و ﻟﺟﯿﺎﺗﯽ ﺣﯿﺠﺎﺑﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﺗﻜوی ،155ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﺮاﻧﯽ. ﻧرﯾﺘﯽ ﻟﭼﻜﯽ ﺟﻮان و ﮔﻮڵ ﮔﻮﯿﺎن داﻧﺎﺑﻮو، وەك ﺋوەی ژﻧﺎﻧﯽ ھﯚز و دﮫﺎﺗﻛﺎن ﻟﺳری دەﻛن و ﻟ ﻓﯿﻠﻤﯽ "ﮔﺑﺒ"دا دەﺑﯿﻨﺮێ ).(2 ﺋﮔـــر ﻟﻻﯾـــك ﺋو ﭘﺸـــﭭﭼﻮوﻧﺎﻧ ﺑ وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳﻧﺰادە ﺗﻮﻧـــﺪی ﻟﻻﯾن ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿ ﻧرﯾﺘﮕراﻛﺎﻧوە
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺑواﻧ ﺋﺮﯾﻚ رووﻟﯚ "ﻛﯚﻣﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺋﺮان ﺑرەوڕووی ﻛﯚﻣﮕی ﻣدەﻧﯽ دەﺑﺘوە" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺟﻮﻧﯽ .1995 ) (2ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ﻣﻮﺣﺴـــﯿﻦ ﻣﺧﻤﻟﺒﺎف ﺑﺟﻮاﻧﺘﺮﯾﻦ ﺷﻮە ﺋو ﻗﻮﻣﺎﺷ رەﻧﮕﺎورەﻧﮕﺎﻧ ﭘﺸﺎن دەدات ﻛ ﻓﯾﺎن ﺑﺳر رەﻧﮕﯽ ﺟﮕﺎی ﭘﺳﻧﺪی ﺑﻨﯿﺎﺗﮕرا دەﻣﺎرﮔﺮژەﻛﺎن واﺗ رەﻧﮕﯽ رەﺷوە ﻧﯿﯿ .ﺋو ﻓﯿﻠﻤ ﺑ ﺳﺘﺎﯾﺸـــﻜﺮدن ﻟو رەﻧﮕﺎﻧ دەﯾوێ ﺣز و ھﯚﮔﺮی ﻛﯚﻣﮕی ﺋﺮاﻧﯽ ﺑﯚ ژﯾﻨﮕﯾﻛﯽ ﺷـــﺎد ﭘﯿﺸﺎن ﺑﺪات. ) (3رۆژﻧﺎﻣی "ﺳﻮﺑﺢ" ،ﺗﺎران ،ژﻣﺎرە ،1996 ،60ﻻﭘڕە .12
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
10
ﭘﺮۆﺳی ﮔﻮاﺳﺘﻨوەی دﯾﻤﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻟ ﻧﻮان ﺗﺮس و ﻧﺎﺋﻮﻣﺪﯾﺪا ﭘﺎﺗﺮﯾﻚ ھﺎﯾﻤﺰادە* ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﭼﺎوەڕﯽ ﺷﺘﯽ دﯾﻜ دەﻛﺮا ،ﻧك ﺋوەی ﺋﺴﺘﺎ ﻛ دەﮔﻮزەرﺖ .ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎ ھر ﻟدوای رووﺧﺎﻧــــﯽ رژﻤﻛی ﻗزاﻓﯿوە ﺑــــردەوام ﺑرەو ﺧﺮاﭘﯽ رۆﯾﺸــــﺘﻮوە ،ﺑم ﻛس ﺑﺎﯾﺧﯽ ﭘﻨداوە ﺗﺎ ﺋوﻛﺎﺗی ﺑﺎﯿﯚزی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻛﯚﻧﺴﻮﻟﻛی ﻟ ﺑﻧﻐﺎزی ﻟ11 ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳــــﭙﺘﻤﺒر(ی 2012 ﻛــــﻮژران .ﻟﮔڵ ﺋــــم رووداوە ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﺋﺎوڕﻜﯿﺎن ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﺋو وﺗ داﯾوە ﻛ ﭼﯚن ﺑرەو ﻧﺎﺋﺎراﻣﯽ ﭼﻮوە و ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺗﻜﭽﻮوە .راﺳﺘ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤــــﻮز )ﺟﻮی(ی راﺑﺮدوودا ﺑﯚ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﺑﻮوە ﺟﯽ ﺑﺎﯾﺧﯽ ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ﻛﺎﺗــــﻚ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﺘﯽ "ﻟﯿﺒﺮاڵ" ﺑ ﺳــــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ ﻣﺣﻤﻮد ﺟﺒﺮﯾﻞ ﻟ ھﺒﮋاردﻧــــ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی 2012ﺳــــرﻛوﺗﻨﯽ ﺑﺳــــر ﺣﯿﺰﺑﻛی ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳــــﻠﯿﻤﯿﻨﺪا ﺑدەﺳــــﺘﮫﻨﺎ. ﻟو 80ﻛﻮرﺳــــﯿی ﺑﯚ ﺣﯿﺰﺑــــﻛﺎن ﺗرﺧﺎﻧﻜﺮاون، ﺣﯿﺰﺑﻛی ﺟﺒﺮﯾﻞ 39ی ﺑﺮدەوە و ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧﯿﺶ ﺗﻧﮫﺎ .(1) 17 ﻟﺑرﺋوەی ﺷــــﺑﻧﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺋــــو وﺗ ﺋﺎــــﯚز و ﭘرﺗــــوازە ﺑــــﻮو ،ﭼﺎودﺮ و ﺷــــﯿﻜﺎرە
ﻟ ﭘﺮﺳــــ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ داﻧﺎﻧﯽ دەﺳﺘﻮوری ﺋﺎﯾﻨﺪەی وت ،ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻧﺎزاﻧﺮﺖ ﭼﯚن و ﻛ و ﻛ دﯾﺎری دەﻛﺮﻦ ﺑﯚ ﺋو ﻟﯿﮋﻧ ﺷﺳــــﺖ ﻛﺳﯿ ﭘﺴﭙﯚڕەی ﻛ ﺋﯿﺸﻛی ﻧﻮوﺳﯿﻨوەی دەﺳﺘﻮور دەﺑﺖ :ﺋﺎﯾﺎ ﻛﯚﻣی ﮔﺸــــﺘﯽ ھﯿﺎﻧﺪەﺑﮋﺮﺖ ﯾﺎﺧﻮد ﮔل ﻟ دەﻧﮕﺪاﻧﻜﯽ ﮔﺸﺘﯿﺪا ھﯿﺎﻧﺪەﺑﮋﺮﺖ. ﺋﮔرﭼﯽ ﺋم ﻛﯚﻣﯾ ﺗــــﺎزە ھﺒﮋﺮدراوە، ﺑــــم وا دﯾﺎرە ﻟــــ دۆﺧﯽ راﺳــــﺘﻗﯿﻨی وت داﺑاوە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﯿﻨﯿﻤــــﺎن ﻛ ﻣﺣﻤﻮد ﺟﺒﺮﯾﻞ ﻟ
وﺗﯽ ﺑﺟﮫﺸــــﺘﻮوە و ﺗﺎ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2011 ﻧﮔڕاوەﺗوە. ﺋــــم ﻻوازی و ﭘرﺗوازەﺑﻮوﻧــــی ﻧﻮﺧﺒــــ ﺗﻛﻨﯚﻛﺮاﺗﻛﺎﻧﯽ وت ﻛ ﻟﻧﺎو دەزﮔﺎی دەوﺗﺪا ﻧ ﺧﺎوەﻧﯽ ﺷــــﻮﻦ و ﺗﯿﻤﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧﻦ و ﻧ دەزﮔﺎی ﺋﺎﺳﺎﯾﺸــــﯿﺎن ھﯾــــ ،ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﯾــــی ﺧﻮﻟﻘﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋــــو دۆﺧ ﺋﺎﯚزەی ﺋﺴــــﺘﺎی وت .ﻟ ھﻣﻮوی ﻣﺗﺮﺳﯿﺪارﺗﺮ ﺗﻜﭽﻮوﻧﯽ ﺑﺎری ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ وﺗ ﻛ ﺧــــﯚی ﻟ ﭘﻜﺪاداﻧﯽ ﻧﻮان ﺧــــﻛﺎن و ﺗﯚ ﻟ
ﻧﻮدەوﺗﯽ و ﺑﺎﯿﯚزی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ .ﺋو ھﺮﺷﺎﻧ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺑﻧﻐﺎزی و ﻟ ﻣﺴــــﺮاﺗ روودەدەن .ھﺮﺷﻛﺎﻧﯽ ﺑﻧﻐﺎزی ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ زۆرﯾــــﺎن ﻟﻨﻛوﺗﻮوەﺗوە )ﻟ ﺑﻧﻐــــﺎزی ،ﯾﻛﻚ ﻟــــ ﭘﺎﺳــــواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺑﺎﯿﯚزی ﺑرﯾﺘﺎﻧﯽ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺗﻗﻛﺮدن ﻟ ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻠﻛﯾﺎن ﻟ ﻣﺎﻧﮕــــﯽ ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی راﺑــــﺮدوو ﺑﺮﯾﻨﺪار ﺑﻮو(. ھﻣﻮو ﺋو ھﺮﺷﺎﻧ ﻟﻻﯾن ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎدﯾﯽ ﺳــــر ﺑ ﺷــــﺦ ﻋﻮﻣر ﻋﺑﺪوﻟەﺣﻤﺎﻧوە ﺋﻧﺠﺎم
ﮔﺮووﭘ ﻛ ﭘﭼك و ﺷــــﺎرەزای ﺑﻮاری ﺷــــڕن، ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﺑﯚ ﯾﻛم ﺟﺎر ﻟ ﻧﻮ رﯾﺰی ﻣﻮﺟﺎھﯿﺪاﻧﯽ ﻋﺮاق و ﺋﻓﻐﺎﻧﺴــــﺘﺎﻧﺪا ﻟﺳﺎﻧﯽ 2000دەﺳﺘﯿﺎن داوەﺗــــ ﭼــــك و ﺋﯿﻨﺠﺎ ھــــر ﻟ ﺳــــرەﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺷﯚڕﺷــــﯽ دژی ﻗزاﻓﯽ ﻟ ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2011دا ﭼﻮوﻧ رﯾﺰی ﺷﯚڕﺷﮕاﻧوە و ﻟ ھﻣﻮو ﺷــــڕەﻛﺎﻧﺪا ﺑﺷﺪارﺑﻮوﻧ ﺗﺎ ﮔﺮﺗﻨﯽ ﺷﺎری ﺳﺮت. ﺋﻣﺴــــﺎڵ ھﻣﻮو ﺋــــو ﭼﻛﺪاراﻧ ﻟــــ ژﺮ ﺋﺎی ﻛﺗﯿﺒی "ﻗﻐﺎﻧﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎ" ﻛﯚﻛﺮاﻧوە و ﺑ رەﺳﻤﯽ
ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﻛﺸ ﻧﺎوﭼﯾﯽ و ﺧﻛﯿﻛﺎن زۆرﺟﺎر ﺑﺳر داﺑﺷﺒﻮوﻧ ﻛﻼﺳﯿﻜﯿﻛی ﻧﻮان "ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ" و "ﻟﯿﺒﺮاﯽ"دا زاڵ دەﺑﻦ .ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺎس ﻟو داﺑﺷﺒﻮوﻧ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾ دەﻛﺮﺖ ﻧك ﭘﺮﺳ ﺧﻛﯽ و ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﻧﺎﭼﺎرﺑﻮون ﺑ دﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟﻜﺪاﻧوە ﺑﻜن و ﺋﻧﺠﺎﻣــــﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎن ﺷــــﯿﺒﻜﻧوە و ﺧﻮﻨﺪﻧــــوەی ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺑﯚ دۆﺧﻛــــ ﺑﻜن. ھرﺑﯚﯾــــ زۆرﺑﯾﺎن ﻟــــو ﻗﻧﺎﻋﺗــــدا ﺑﻮون ﻛ ﻣﺣﻤﻮد ﺟﺒﺮﯾﻞ ﻟ ﺋﺎﯾﻨﺪەدا دەﺑﺘ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳــــﯽ ﺑھﺰی وت .ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾك ﺗﭙڕی و ﭘﺸــــﺒﯿﻨﯿﻛﺎن ﻧھﺎﺗﻨدی ،ﺋوە ﺑﻮو ﻛﯚﻣی ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﺋﻟﻤﻗﺮەﯾﻔﯽ ﺑ ﺳــــرۆﻛﯽ ﺧﯚی ھﺒﮋارد ،ھرﭼﻧﺪە ﺑرەی ﻧﯿﺸــــﺘﻤﺎﻧﯽ ﻛ ﺧﯚی وەﻛﻮ ﺣﯿﺰﺑﻜﯽ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﯽ ﻣﯿﺎﻧۆ ﭘﻨﺎﺳ) ﻓﯚﺗﯚ(AFP : دەﻛﺎت ،ﺗﻧﮫﺎ ﺳــــ ﻛﻮرﺳــــﯽ ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﺪا ﺑﺮدﺑﻮوەوە و ﻟ12 ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻣﺒر(ﯾﺸﺪا، ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﻛﺸ ﻧﺎوﭼﯾﯽ و ﺧﻛﯿﻛﺎن زۆرﺟﺎر ﺑﺳر داﺑﺷﺒﻮوﻧ ھﻣﺎن ﻛﯚﻣی ھﺒﮋﺮدراو ﻣﺴﺘﻓﺎ ﺋﺑﻮ ﺷﺎﮔﻮر ﺑﯚ ﭘﯚﺳــــﺘﯽ ﺳرۆك وەزﯾﺮ ھﺪەﺑﮋﺮﺖ ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﻛﻼﺳﯿﻜﯿﻛی ﻧﻮان "ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ" و "ﻟﯿﺒﺮاﯽ"دا زاڵ دەﺑﻦ .ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﺑ دوو دەﻧﮓ ﻟ ﭘﺸوەی ﺟﺒﺮﯾﻞ ﺑﻮو. ﺋﺑﻮ ﺷــــﺎﮔﻮر ﻛــــ ﻟﻻﯾن ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻛﺎﻧوە ﭘﺸــــﺘﮕﯿﺮی دەﻛﺮﺖ ،ﭘﺸﺘﺮ ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻛﺎﺗﯿﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺎس ﻟو داﺑﺷﺒﻮوﻧ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾ دەﻛﺮﺖ ﻧك ﭘﺮﺳ ﺧﻛﯽ و ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن ﺟﮕــــﺮی ﺳــــرۆك وەزﯾﺮ ﺑــــﻮو .ھﺒﮋاردﻧﯽ ﺋم ﻛﺳﺎﯾﺗﯿﺎﻧ ﺑﯚ ﺋو ﭘﯚﺳﺘﺎﻧ ﺋوە دەردەﺧﺎت ﻛ ﺋو ﺧﻮﻨﺪﻧوە ﻛﻼﺳﯿﻜﯿی ﺑﯚ ژﯾﺎﻧﯽ ﺣﯿﺰﺑﺎﯾﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(دا ﻟ ﭘﺸوەی ﯾﻛﺘﺮ ﻛﺮدﻧوەی ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎﻛﺎن و ھروەھﺎ رﻓﺎﻧﺪن و دەدرﻦ ﻛ ﺧﻜﯽ ﻣﯿﺴــــﺮە و ﻟﺳر ﺗﻮەﮔﻼﻧﯽ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎدا ﻛﺮاوە ﺧﻮﻨﺪﻧوەﯾﻛﯽ ورد و دروﺳــــﺖ ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑﻮو ،ﻛﭼﯽ ﻟ ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺗﺎزەﻛی وﺗﺪا ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ ﺑرﭘﺮﺳﺎن دەﺑﯿﻨﺘوە ،ﻛﭼﯽ ﻟﻣﺎﻧﺷﯽ ﻟ ﭘﻻﻣﺎرەﻛی ﺳر ﺳﻧﺘری ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻧﺑﻮوە ،ﺑــــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛ ﻟو وﺗــــدا ﺋﯿﻨﺘﯿﻤﺎ و ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﭘﻨﻛﺮد .ﺧﻜﻜﯽ زۆری ﻟﯿﺒﯿﺎ ﺑﺎوەڕ ﺗﭙڕاﻧﺪ و ﻛﺎر ﮔﯾﺸــــﺘ ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﻜﺎراﻧﯽ ﻟﺳــــﺎﯽ 1993دا ﻟ ﺋﻣﺮﯾــــﻜﺎ زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮاوە .ﺋو ﮔﺮووﭘ ﻟ رۆژھﺗﯽ وت ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺷــــﺎری ﻣﻠﻤﻼﻧ و ﻛﺸ ﻧﺎوﭼﯾﯽ و ﺧﻛﯿﻛﺎن زۆرﺟﺎر ﻧﺎﻛن ﺷــــﺎﮔﻮر ﺑﺘﻮاﻧــــﺖ ﻛﺎرا و ﻛﺎرﯾﮕر ﺑﺖ ﺑ ﺑﯿﺎﻧﯽ. ﺑﺳر داﺑﺷﺒﻮوﻧ ﻛﻼﺳﯿﻜﯿﻛی ﻧﻮان "ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ" ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﺑﻨﯿﺎﺗﻨﺎﻧوەی دەوت و ﯾﻛﺨﺴﺘﻨوەی ھﺮﺷﻛی ﺳر ﻛﯚﻧﺴــــﻮﻟﺨﺎﻧی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ ﻟ دەرﻧ ﺟ ﭘﯽ ﺧﯚی ﻛﺮدووەﺗوە و ﭼﺎﻻﻛ. ﻟم ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕی دواﯾﯿﺸــــﺪا ،ﺟﯚرﻜﯽ دﯾﻜی و "ﻟﯿﺒﺮاﯽ"دا زاڵ دەﺑﻦ .ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻟ وﺗﺎﻧﯽ وﺗﺪا .زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺳر ﺋوە رەﺧﻨی ﻟﺪەﮔﯿﺮﺖ ﻛ ﺑﻧﻐﺎزی ﺑﺷﻜ ﻟ زﻧﺠﯿﺮەﯾك ھﺮش و ﭘﻻﻣﺎر رۆژﺋــــﺎوا زﯾﺎﺗﺮ ﺑﺎس ﻟو داﺑﺷــــﺒﻮوﻧ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾ ﭘﺸــــﺘﺮ ﻟﻧﺎو ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﺪا ﺑﻮوە ﻓﺷﻟﯽ ھﻨﺎوە ﻛــــ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿــــﻮەری(ی 2012وە ﭘﻻﻣﺎری ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن زﯾﺎدی ﻛﺮدووە ﻛ ﻟ دژی ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟــــ ﺑﻮاری ﺑرﻗرارﻛﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺳــــﺎﯾﺶ دەﺳــــﺘﯿﭙﻜﺮدووە و دەﺳــــﺘﯽ ﮔﺮووﭘ ﺳــــﻟﻓﯿ ﻣزاری ﺳﯾﺪەﻛﺎن و ﺷــــﺨﺎﻧﯽ ﺗرﯾﻘت ﺋﻧﺠﺎم دەﻛﺮﺖ ﻧك ﭘﺮﺳ ﺧﻛﯽ و ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎن. ھــــردوو ﻛﺎﻧﺪﯾﺪاﻛی ﭘﯚﺳــــﺘﯽ ﺳــــرۆﻛﺎﯾﺗﯽ و ﺋﺎراﻣﯿﺪا .ھروەھﺎ ﻟﺳــــر ﺋــــوەش رەﺧﻨی ﺟﯿﮫﺎدﯾﻛﺎﻧﯽ ﺗﺪاﯾ .ﺋو ھﺮﺷــــﺎﻧ ﻛ ھﺗﺎ دێ دەدرﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑ ﻗﺴــــی ﺳــــﻟﻓﯿﻛﺎن ،ﺋم ﺋﻧﺠﻮﻣﻧﯽ وەزﯾﺮان ﻟﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨی ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی "ﻛ ﻟﺪەﮔﯿﺮﺖ ﻛ ﻧﺰﯾﻜﺎﯾﺗﯽ ھﯾ ﻟﮔڵ دەوﺗﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺋﺎﻣﺎدەﻛﺎرﯾﯿﺎن ﺑﯚ دەﻛﺮێ و ﺑﺎﺷﺘﺮ ﺟﺒﺟ ﻣزاراﻧ ﻻداﻧﻦ ﻟ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨی رەﺳن. ﻟﮔﻤ و ﻛ ﻟﮔﻢ ﻧﯿﯿ "ﻧك ﻟﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨی ﻛﻧﺪاو و وەك ﺗﻮﮋەر و وەك ﺋﻧﺪازﯾﺎر ﺑﺷــــﻚ دەﻛﺮــــﻦ ،ﺋﺎﻣﺎﻧﺠــــ رۆژﺋﺎواﯾﯿــــﻛﺎن ،واﺗــــ ﺋو ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﭼﻛﺪار ﺑﻧﺎوی ﺋﻧﺴــــﺎری ﺷرﯾﻌ ﻛ ﮔﻔﺘﻮﮔﯚی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژی ،ھﻤﺗﯽ ھﺒﮋاردﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﻟ ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟــــوێ ﺑﺳــــرﺑﺮدووە ،ھروەھﺎ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﺎﻧش ﻛ ﻟﺳــــر رۆژﺋﺎوا ﺣﯿﺴﺎﺑﻦ دەﻛﻧ ﺑﻨﻜﻛی ﻟ ﺑﻧﻐﺎزﯾ ،دەﺳــــﺘﯽ ﻟو ھﺮﺷــــﺎﻧدا ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ﻧﻮ ﻛﯚﻣی ﻧﯿﺸــــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﺪا ﺑڕﻮەﺑﺮد .ﻟﺑرﺋوەی ﻛ زۆر ﺷﺎرەزاﯾﯽ ﻟ ﺑﺎرودۆﺧﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎدا ﻧﯿﺸﺎﻧ – ﻛﯚﻧﺴﻮﻟﺨﺎﻧی ﺋﻣرﯾﻜﺎ ،ﺋﯚﻓﯿﺴﻛﺎﻧﯽ ھﯾــــ ،ﺑم ھردەم ﺧﯚی ﺑــــ دوور ﮔﺮﺗﻮوە ﻟ ﺑم ﭘﺮﺳﯽ ﺷﻮﻦ و ﺳﻧﮕﯽ ﺋﺎﯾﻦ دەﺑﺘ ﯾﻛﻚ ﻧﯿﯿــــ و ﺑﺌﺎﮔﺎﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﻟﺳــــﺎﯽ 1980وە ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن و ﻛﯚﻣﯿﺘی ﺧﺎﭼﯽ ﺳﻮوری ﭘﻻﻣﺎردﻧــــﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯿــــﻛﺎن .ﺟﻧﮕﺎوەراﻧﯽ ﺋو
ﺑــــ وەزارەﺗﯽ ﺑرﮔﺮﯾوە ﻟﻜﻨﺪران .ﺋو ﻛﺗﯿﺒﯾ ﺑﯚ ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﻛﻮﻓﺮە و ﺳﺑﮫﺎ ﻧﺮدرا ﺑﯚ ﮔاﻧوەی ﺋﺎراﻣﯽ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ دوای ﺷڕ و ﭘﻜﺪاداﻧﻛﺎﻧﯽ ﻧﻮان ھﻧﺪێ ﺧﯽ ﻋرەﺑﯿﯽ ﻧﺎوﭼﻛ و ﭼﻛﺪاراﻧﯽ ﺳر ﺑ ﻧژادی ﺗﻮﺑﻮ )ﮔﺮووﭘﻜﯽ ﻧژادﯾﯽ رەﺷﭙﺴﺘ ﻟ ﺑﺎﻛﻮور و رۆژﺋﺎوای ﭼﺎد و ﻟ ﺑﺎﺷــــﻮوری ﻟﯿﺒﯿﺎ و ﻟ رۆژﺋﺎوای ﺳﻮودان و ﻟ ﺑﺎﻛﻮوری ﻧﯾﺠر ﻧﯿﺸﺘﺟﻦ – و( .ﺋو ﮔﺮووﭘ ﻣﯿﻠﯿﺸــــﯿﺎﯾﯿ ﻛﺎﺗﻚ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی 2012ھﺎﺗــــوە ﺑﻧﻐﺎزی ،ﻟ ﻻﯾن ﻓرﻣﺎﻧﺪەﯾﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸــــﯽ ﭘﺸﮕﯿﺮی )ﺋﻣﻨﯽ وﯾﻘﺎﺋﯽ( ﺋرﻛﯽ داﺑﯿﻨﻜﺮدﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸــــﯽ ﺷﺎری ﭘ ﺳﭙﺮدرا .ﺋو ﻓرﻣﺎﻧﺪەﯾﯿش ﻟ ﻛﯚﻧ ﺟﻧﮕﺎوەرە ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻛﺎن ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە .ﻛواﺗ ﺋم ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎ و ﻛﺗﯿﺒﺎﻧ ﺧﺎوەن ﺷرﻋﯿﺗﻜﯽ ﺷﯚڕﺷﮕﯾﻦ و ﻟﻧﻮ ﺧﻮدی وەزارەﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚ و ﺑرﮔﺮی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯿﺎن ھﯾ ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﺪان. ﺋم ھﻜﺎرﯾــــی داﺑﺷــــﺒﻮوﻧﯽ رۆڵ زﯾﺎﺗﺮ ﻟ ﺗڕاﺑﻠﻮس و ﻣﯿﺴﺮاﺗﯾ ﻛ ﻟوێ ﭘﻜﺪاداﻧﻛﺎن ﻟ ﻧﻮان ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎ ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن و ﺋﻧﺠﻮﻣﻧ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸــــﯽ ﺋو دوو ﺷﺎرە راﺳــــﺘﻗﯿﻨ و ﺟﺪدﯾﻦ. ﺋﻣﺎﻧ ﺑ رەﺳــــﻤﯽ ﺳــــر ﺑ وەزارەﺗﯽ ﻧﺎوﺧﯚن، ﺑم ﻟ راﺳــــﺘﯿﺪا ﻣﻠﻜﭼﯽ ھﯿﭻ ﻛس و ﻻﯾﻧﻚ
11
ھﺮﺷﻛی ﺳر ﻛﯚﻧﺴﻮﻟﺨﺎﻧی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ ﺑﻧﻐﺎزی ﺑﺷﻜ ﻟ زﻧﺠﯿﺮەﯾك ھﺮش و ﭘﻻﻣﺎر ﻛ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2012ەوە دەﺳﺘﯿﭙﻜﺮدووە و دەﺳﺘﯽ ﮔﺮووﭘ ﺳﻟﻓﯿ ﺟﯿﮫﺎدﯾﻛﺎﻧﯽ ﺗﺪاﯾ
ﻧﯿﻦ ﺗﻧﮫﺎ ﺳرﻛﺮدەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﺑﺖ ﻛ ﺳر ﺑ رەوﺗ ﺋﯿﺴــــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﻦ .ﻟــــو ﭼﻧﺪ ﻣﺎﻧﮕی دواﯾﯿﺪا ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﺮش و ﭘﻻﻣﺎر ﻛﺮاوﻧﺗ ﺳر ﻣزاری ﺳــــﯾﺪەﻛﺎن و زاوﯾ ﺳﯚﻓﯿﻛﺎن )واﺗ ﻣرﻗدی ﺷﺨﺎﻧﯽ ﺗرﯾﻘت( و ﺑ رۆژی رووﻧﺎك ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻧﺎو ﺳﻧﺘری ﺷﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺑﻧﻐﺎزی و ﺗڕاﺑﻠﻮس و زﯿﺘﻦ ﻟﺑرﭼﺎوی ﭼﻛﺪاراﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺋﻧﺠﻮﻣﻧ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ ﺗﻜﺪراون. ﺑــــم ﻟــــ ﮔﻮﻧــــﺪەﻛﺎن و ﻟــــو ﺷــــﺎراﻧی ﺳــــﻟﻓﯿﻛﺎن ﺑھﺰ ﻧﯿﻦ ،ﺧﻜﻛ ﺑ ﭼﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﺑرﮔﺮﯾﯿﺎن ﻟ ﻣزار و ﮔﯚڕی ﭘﯿﺎوﭼﺎﻛﺎن ﻛﺮدووە ،ﻛﭼﯽ ﭼﻛﺪاراﻧﯽ ﺳر ﺑ وەزارەﺗﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎوﺧﯚ و ﺑرﮔﺮی ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮون دەﺳﺖ ﺑﻜﻧوە و ﺗدەﺧــــﻮل ﺑﻜن .ﯾﻛﻚ ﻟو ﺣﺎﺗﺎﻧ رۆژی 7ی ﺋﯾﻠﻮل )ﺳﭙﺘﻤﺒر( ﻟ ﮔﻮﻧﺪی ﺋﻟﺮەﺟﻤ رووﯾﺪا ﻛ ﭘﻧﺠﺎ ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮ ﻟ ﺑﻧﻐﺎزﯾوە دوورە، ﺷڕ و ﭘﻜﺪاداﻧﻛﺎن ﺳ ﻛﻮژراو و 15ﺑﺮﯾﻨﺪارﯾﺎن ﻟﻜوﺗوە. ﭼﻧــــﺪ رۆژﻜﯿــــﺶ ﭘــــﺶ ﺋــــم رووداوە، ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن وﯾﺴﺘﯿﺎن ﭘﯾﻜرﻜﯽ ﻣﮋووﯾﯽ ﻟ ﻧﻮ ﻛﻻوەﻛﺎﻧﯽ ﺷــــﺎرە ﻣﮋووﯾﯿﻛی ﺳــــﯿﻠﯿﻦ- ی ﺳــــردەﻣﯽ رۆﻣــــﻛﺎن و ھروەھــــﺎ ﮔﯚڕﻜﯽ
ﺳــــﯾﺪەﻛﺎن ﻟ ﺷــــﺎرە ﻛﻧﺎرﯾﻛی ﺳــــﻮرﻣﺎن ﺗﻜﺒﺪەن ،ﺑم ﻟﺑر ﺗﻮوڕەﺑﻮوﻧﯽ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧ ،ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮون وازﺑﻨﻦ و دەﺳــــﺘﯿﺎن ﺑﯚﻧﺑن. رژﻤﻛی ﻗزاﻓــــﯽ ﭘﻜﮫﺎﺗﺒﻮو ﻟ ﻛﯚﻣﻚ ﺳــــﺘﺮوﻛﺘﻮری رەﺳــــﻤﯽ ﻛ ﺗﻧﮫــــﺎ ﻧﺎوﺑﻮون و دەﺳــــﺗﻜﯽ زۆر ﻛﻣﯿﺎن ھﺑﻮو .ﺋﺎﯾﺎ ﻟﯿﺒﯿﺎی دوای ﻗزاﻓﯽ ﻟ ﻗﯚﻧﺎﺧﯽ ﮔﻮاﺳــــﺘﻨوەدا ھﻣﺎن رﭽﻜ دەﮔﺮﺘ ﺑر ﺑ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛ دەﺳــــﺗﯽ ﺷﻜﻠﯽ ھﺑﺖ؟ وەزﯾﺮە ﺗﻛﻨﯚﻛﺮاﺗــــﻛﺎن ﻛ ﺧﺎوەﻧــــﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﯽ ﺑرزن، زۆرﺑی ژﯾﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ ھﻧﺪەران ﺑﺳرﺑﺮدووە و ﺋﻧﺪاﻣﺎﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎن ﻛ ﻟ واﻗﯿﻌﯽ وت داﺑاون، ﻣﺎﻧﮕﺎﻧ ﻧﯚ ھزار دﯾﻨــــﺎری ﻟﯿﺒﯽ وەردەﮔﺮن ﻛ دەﻛﺎﺗ ﺷش ھزار ﯾﯚرۆ ،ﻟﻧﺎو ﺷﻮﻗ و ژووری ھﯚﺗﻠﯽ ﭘﻨﺞ ﺋﺳــــﺘﺮەﯾﯿﺪا ﻟ ﭘﺎﯾﺘﺧﺖ دەژﯾﻦ ﻛ ﺷــــوی ﺑــــ 250 ﯾﯚرۆ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳــــﺎﻚ ﺑ ﻛﺮﯿﺎن ﮔﺮﺗــــﻮوە .ﺑم ﺋو ﻛﺳــــﺎﯾﺗﯿﺎﻧ ھﯿﭻ دەﺳﺗﻜﯽ راﺳــــﺘﻗﯿﻨﯾﺎن ﻧﯿﯿ ﺑﺳر ﺋــــو داﻣﻮدەزﮔﺎﯾﺎﻧــــی وت ﻛ ﺑرﭘﺮﺳــــﻦ ﻟ "ﭘﯿﺎدەﻛﺮدﻧﻜﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی" .ﻟ ﻧﺎو ﺋو ﮔﮋاوەدا ،ﺳرﻛﺮدە ﻣﯿﻠﯿﺸــــﯿﺎﯾﯿﻛﺎن ،ﮔﺮووﭘ ﺳــــﻟﻓﯿﻛﺎن ،ھﻧﺪێ ﻟ ﻛﺗﯿﺒﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ وەزارەﺗﻛﺎﻧــــﯽ ﻧﺎوﺧﯚ و ﺑرﮔــــﺮی ﻛ ﻟ رووی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾوە ﻟ ﺳــــﻟﻓﯿﻛﺎن و ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎﻛﺎن ﻧﺰﯾﻜﻦ ،ھروەھﺎ ﺋــــو ﮔﺮووﭘ ﻣﺎﻓﯿﺎﯾﯿﺎﻧی ﻛ ﺋﯿﺴﺘﯿﻐﻼﻟﯽ رەوﺷﻛﯾﺎن ﻛﺮدووە ﺑﯚ ﺑﺮەودان ﺑ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ و ﻛﺎرە ﻗﺎﭼﺎﺧﯿﻛﺎﻧﯿﺎن ،ﺑرژەوەﻧﺪﯾﯽ ھﻣﻮوﯾﺎن ﻟوەداﯾ ﻛــــ ﻧھﻦ ﻟﯿﺒﯿﺎ ﺑﺒﺘوە ﺧﺎوەن دەوﺗﻜﯽ ﺑھﺰ و ﺑ ھﻣﻮو ﺷﻮەﯾك رﯽ ﻟﺒﮕﺮن. ﺋو ﻻﯾﻧی ﻛ ﻟ ھﻣﻮوﯾﺎن زﯾﺎﺗﺮ زەرەرﻣﻧﺪ )(2 دەﺑــــﺖ ﮔﻟﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎﯾ ﻛ ﺑ رــــﮋەی %60 ﺑﺷــــﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧــــﯽ 7ی ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی راﺑﺮدوودا ﻛﺮد .ﺋﻣش ﻧﯿﺸــــﺎﻧی ﺋوەﺑﻮو ﻛ ﺋﻮﻣﺪﻜﯽ زۆرﯾﺎن ﺑ ﭘﺮۆﺳــــﯾی ھﺒﮋاردن ﺑﯚ ﺋﺎﯾﻨﺪەﯾﻛﯽ ﮔش ھﺑﻮو .ﻧﺰﯾﻜی ﺳﺎﻜ رژﻤﻛی ﻗزاﻓﯽ رووﺧﺎوە ،ﺑم ﮔﻟﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎ زۆر ﮔﺷــــﺒﯿﻦ ﻧﯿﻦ ﺑ ھــــﯚی ﺗﻜﭽﻮوﻧﯽ ﺑﺎری ﺋﺎﺳﺎﯾﺶ و ﺧﺮاﭘﺒﻮوﻧﯽ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﺑﮋﻮﯾﯿﺎن و ﻧﺑﻮوﻧﯽ دەوت و ﻛﺎر و ﻛﺮدەوەی ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن ﻛــــ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎﻛﯾﺎن ﻟﻻﯾــــن زۆرﺑی زۆری ﺧﻜﯽ ﻟﯿﺒﯿــــﺎوە رەﺗﺪەﻛﺮﺘــــوە .ﺑﯚﯾ ﺗﺮس ھﯾ ﻛ ﺧﻜﻛ زﯾﺎﺗﺮ ﺑ ﺋﺎراﺳﺘی ﻧﺎﺳﻨﺎﻣ ﺧﻛﯽ و ﻧژادی و ﻧﺎوﭼﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﭽﻦ. وا ﭘﺪەﭼــــﺖ ﺳــــرۆك وەزﯾﺮی ﺗــــﺎزە ﻛ ﻛوﺗﻮوەﺗ ژﺮ ﮔﻮﺷﺎرﻜﯽ زۆری واﺷﻨﺘﻨوە ﺑﯚ ﺋوەی ﺑ ﺟﺪدی ﻛﺎر ﺑــــﯚ دۆزﯾﻨوەی ﺑﻜراﻧﯽ ھﺮﺷــــﻛی دژی ﻛﯚﻧﺴــــﻮﻟﺨﺎﻧی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻟ ﺑﻧﻐﺎزی ﺑﻜﺎت و ﺳﺰاﯾﺎن ﺑﺪات ،ﺗﻧﮕﺗﺎو ﺑﺖ و ھﯿﭽﯽ ﻟ دەﺳﺖ ﻧﯾت .ﻟﺑرﺋوەی ﺳرۆﻛﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎ ھﯿﭻ ھﺰﻜﯽ ﺳرﺑﺎزﯾﯽ ﺑﺗﻮاﻧﺎ و ﺟﺒﺎوەڕی ﻧﯿﯿ ﻛ ﺷﺎرەزاﯾﯿﻛﯽ ﺗواوﯾﺎن ﻟﺳر ﻧﺎوﭼ ﺷﺎﺧﺎوﯾﻛﺎن ھﺑﺖ ،واﺗ ﺋو ﻧﺎوﭼﺎﻧی ﭼﻛﺪاراﻧﯽ ﺳــــر ﺑ ﻛﺗﯿﺒﻛی ﺷــــﺦ ﻋﻮﻣر ﻋﺑﺪوﻟەﺣﻤﺎﻧﯽ زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜــــﺮاوی ﻟﯿ ﻛ ﮔﻮﻣﺎن ھﯾ دەﺳــــﺘﯿﺎن ﻟو ﭘﻻﻣــــﺎرەدا ھﺑﻮوﺑﺖ و ﺧرﯾﻜﯽ ﺧﯚﻗﺎﯾﻤﻜﺮدن و راھﻨﺎن ﺑﻦ .ﺑﯚﯾ رەﻧﮕ ﻧﺎﭼﺎر ﺑــــﺖ ھر ﺋوان وەك ھﺰی ﺗواوﻛر ﻟ ﺋﯚﭘراﺳﯿﯚﻧﯽ ھﺎوﺑش ﺑﻛﺎرﺑﻨﺘوە .ﺧﺮاﭘﺘﺮﯾﻦ ﺳﯿﻨﺎرﯾﯚش ﻛ زﯾﺎﻧﯽ ﺑﯚ ﺳر ﺳروەرﯾﯽ ﻟﯿﺒﯿﺎی ﻧﻮێ دەﺑــــﺖ ،ﺋوەﯾ ﻛ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ وەﻛﻮ ﺋوەی ﻟ ﯾﻣن و ﭘﺎﻛﺴــــﺘﺎن دەﯾﻜﺎت ،ﭘﻧﺎ ﺑﺒﺎﺗ ﺑر درۆن )ﻓۆﻛــــی ﺑــــ ﻓۆﻛوان( ﺑــــﯚ ﭘﻜﺎﻧﯽ ﻧﯿﺸــــﺎﻧی دﯾﺎرﯾﻜﺮاو و ﻛﻮﺷﺘﻨﯽ ﺋو ﻛﺳﺎﻧی ﻛ ﺑ ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر و ﺗﺎواﻧﻜﺎر دادەﻧﺮﻦ )ﺋو ﺟﯚرە ﺋﯚﭘراﺳــــﯿﯚﻧ ﻟ زﻣﺎﻧﯽ ﻓرﻣﯿﺪا ﭘﯿﺪەﮔﻮﺗﺮێ "ﻟﺳﺪارەداﻧﯽ ﺑ دادﮔﺎﯾﯿﻜﺮدن"(. * ﺑﺎﯿﯚزی ﭘﺸﻮوی ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟ ﻟﯿﺒﯿﺎ )2001 ،(2004ﻧﻮوﺳــــری ﻛﺘﺒﯽ "ﻟ ﻧﻮ ﺟرﮔیﻟﯿﺒﯿﺎﻛی ﻗزاﻓﯿﺪا" ،ﭼﺎﭘﺨﺎﻧی ژان ﻛﻠﯚد ﻻﺗﺲ، ﭘﺎرﯾﺲ.2011 ، وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺳـــﯾﺮی وﺗﺎرەﻛـــی ھﻣﺎن ﻧﻮوﺳـــر ﺑﻜ" ،ﺳـــرﺑﺎری ﻓوزا ﻟ ﻟﯿﺒﯿـــﺎ ھﺒﮋاردن ﺑڕﻮەدەﭼﺖ" ،ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮی(ی .2012 )70% (2ی ﺋو ﻟﯿﺒﯿﺎﻧی ﻛ ﻣﺎﻓﯽ دەﻧﮕﺪاﻧﯿﺎن ھﯾ ﻧﺎوﯾﺎن ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو ﺑﯚ دەﻧﮕﺪان.
2012 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮردی
ﻗرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن.. ﺑﯚﻣﺒﻜﯽ ﺗوﻗﯿﺘﻜﺮاو ﻛﺮﯾﺴﺘﯚﻓر ﻧﯿﻮﻓﯿﻠﺪ ﺋﺎﯾـــﺎ ﻟﻧـــﻮ ﺑـــزم و ڕەزﻣـــﯽ ﺗﻧﮕﮋەی ﺳـــرﻣﺎﯾدارﯾﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿﺪا ،ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﻗرزی ﺧرﺟﯿﻛﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﻗرزی ﺳﻮﻟﻔی ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻨﺎﭘڕﻨ؟ ﻗرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺑ ﮔﻮژﻣی ھزار ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﻟ ﻣﺎوەی 30 دەﺧﻣﻨﺮێ و ﻟم 12-10ﺳـــﺎی دواﯾﯿﺪا دووﺟﺎ زﯾﺎدی ﻛﺮدووە ،ﺗﻧﺎﻧت ﮔﯾﺸﺘﻮوەﺗ ﺳﺎﺪا %100ﺑرزﺑﻮوﻧﺗوە. ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺋو ﻛﯾﻨﺎﻧی ﻛ ﺑ ﻛﺎرﺗﯽ ﻛﺮﺪﯾﺖ واﭘﻨﺎﭼﺖ ﺋم ﺑرزﺑﻮوﻧوەﯾ )ﻛﺎرﺗـــﯽ زﯾـــﺮەك( ﺋﻧﺠـــﺎم دەدرـــﻦ .ﻟ ﺳـــﺎﯽ 2008ەوە ﺑی ﻗـــرزی ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪی ھﻮری ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﺒﯿﻨ و دﯾﭙﻠﯚﻣﻜﺎران ﺧﯚی ﻟـــ 23.200 دۆﻻر دەدا. ﺋو ﺑە ﭘﺎرەﯾ ﻛﻣﻚ ﻟ ﺧﻮارەوەی ﺧرﺟﯽ ﺗﻧﮕﮋەی ﺋﺎﺑﻮورﯾﺶ ﺧﺮاﯾﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﻛ ﻛ دەرﭼﻮوی زاﻧﻜﯚﯾﻛﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ ﺋم ﺑرزﺑﻮوﻧوەﯾ ﺑﮔﻮڕﺗﺮ ﺑﺖ ) 20.200دۆﻻر( .ﻟﻧﻮ ھﻟﻮﻣرﺟﻜﯽ ﺋﺎﺑـــﻮوری ﺳـــﺧﺘﺪا ﻛ رﮋەی ﺑـــﻜﺎری ﻟ دەﻛﺎت ﺋﺎﺳـــﺘﻜﯽ ﺑرزداﯾ ،ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﻛﯽ ﺋﺠﮕﺎر زۆر ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﺎﺑﺖ ﺋو ﻗرزاﻧ ﺑﺪەﻧوە .رﮋەی ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧی ﻛ ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﺑـــرەوڕووی ﺋو ﻗرزاﻧ ﻧﯚزدەھﻣـــ ﻛـــ ﻟﻻﯾـــن ﺧﺮﺧـــﻮازە ﺑﺒﻨوە و ﻧﺷـــﺘﻮاﻧﻦ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻓرﻣﯽ دەوﻣﻧﺪەﻛﺎﻧوە داﻣزرﻨﺮان ،ﻟ ﻧﻤﻮوﻧی ﺋﯿﻔﻼﺳـــﯽ ﺗﺎﻛﺎﻧـــ رووﻧﺒﻜﻧـــوە ،ﻟﻧﻮان ﻛﯚرﻧﻞ ،ﺟﯚن ھﯚﭘﻜﺎن ،زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯽ ﺷـــﯿﻜﺎﮔﯚ ﺳﺎﻧﯽ 2008ﺑﯚ 2011ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺑرﭼﺎو و ﺳـــﺘﺎﻧﻔﯚرد .زاﻧﻜـــﯚ ﺋھﻠﯿـــﻛﺎن ھر ﻟ دەﺳﺘﭙﻜﯽ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯿﺎﻧوە ﻟﻧﻮ زاﻧﻜﯚ ﺑرزﺑﻮوەﺗوە).(1 ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺳرﻧﺠاﻛﺸـــﯽ رﮋەی ﺋو ھـــرە ﮔﺮاﻧﺒھﺎﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎن ھژﻣﺎر دەﻛﺮﻦ: ﻗرزاﻧ ﺑـــﯚ ﭼﻧﺪﯾﻦ ھﯚﻛﺎری ﭘﻜوەﮔﺮﺪراو ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﯾك ﺳـــﺎﯽ ﺧﻮﻨـــﺪن ﻟ زاﻧﻜﯚی دەﮔڕﺘوە .ھﯚﻛﺎری ﯾﻛﻣﯿﺎن ،راﺳﺘوﺧﯚ ھﺎرﭬـــرد ،ﻻﻧﯿﻜم 36ھزار دۆﻻر ﻟﺳـــر ﭘﯾﻮەﺳـــﺘ ﺑ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎی ﻗﻮﺗﺎﺑـــﯽ دەﻛوـــﺖ ) 52.650دۆﻻر ﺋﮔر وﯾﻼﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوە .ﺋم ﺑﺖ و ﺧرﺟﯽ ﺧﯚراﻛﯿﺸـــﯽ ﺑﺨﺮﺘ ﺳر).(2 ﺳﯿﺴـــﺘﻣ ﻣﯿﺮاﺗﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧـــ دواﻧﺎوەﻧﺪﯾ ھر ﺋواﻧﯿﺸﻦ ﻛ ﻧﺮﺧﯽ ﺑﺎزاڕ دﯾﺎری دەﻛن. ﺋﺎﯾﻨﯿـــﻛﺎن و زاﻧﻜـــﯚ ﺋھﻠﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی رﻛﺑراﯾﺗﯽ ﮔﺸـــﺘﮕﯿﺮ ﻟ ﻧﻮان ﻛﯚﻟﮋەﻛﺎﻧﺪا
ﺑرﻗرارە ﺑﯚﺋوەی زۆرﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ راﻛﺸﻦ و ﻟﭘﻨﺎو ﺋوەی ﻣﻮاﺳـــﻓﺎﺗﯽ ھﺎوﺷـــﻮەی زاﻧﻜـــﯚی ھﺎرﭬرد ﭘﺸـــﻜش ﺑـــ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺑﻜـــن ،ھﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن دەدەن ﺗﺎ ﺧرﺟﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﺑﻜـــن .ھﺎوﻛﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ دەوت ھﻣﻮو ﻛﻟﻨﻛﺎن ﭘﻧﺎﻛﻧوە ،ﺑڕﻮەﺑراﯾﺗﯿﻛﺎن ﺑﺷـــﻚ ﻟ ﺧرﺟـــﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳـــﯿﻦ دەﺧﻧ ﺑـــر ﺋـــو ھﺎوﻛﺎرﯾﺎﻧـــ و ھﻣﯿﺸـــش ﺋو ﺧرﺟﺎﻧـــ ﻟﺑرزﺑﻮوﻧوەدان .ﺗﻧﺎﻧت زاﻧﻜﯚ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎﻧﯿـــﺶ ﻟـــم ﺋـــﺎﻛﺎرە ﺑدەرﻧﯿـــﻦ: دەﺳـــﺘﭙﻚ ﺋـــم ﯾﺎرﻣﺗﯿﺎﻧـــ ﻟﭘﻨﺎو ﺋوە ھﺎﺗﻨـــ ﻛﺎﯾـــوە ﻛ ﺧﻮﻨـــﺪن وەك ﺧﯚڕاﯾﯽ ﻟﺒﯿﺖ ،ﺑم ﺋﻣۆ ﺧرﺟﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳـــﯿﻦ ﺑﯚ ھـــر ﻗﻮﺗﺎﺑﯿك و ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳـــﺎﻚ ﺧﯚی ﻟـــ 13 ھزار دۆﻻر دەدات .ﺋـــو ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟی ﻛ ﻟـــ ﭘﻨﺎوﯾﺪا دروﺳـــﺘﻜﺮاﺑﻮو ،وەك ﺑﻘﯽ ﺳرﺋﺎوی ﻟﮫﺎت و ﺑ ﻧﯿﺴﺒت ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧﯿﺸوە ﺧرﺟﯿﻛﺎن ﺗﺎ دﻦ ﻟ ﺑرزﺑﻮوﻧوەدان. ﺧرﺟﯽ ﺧﻮﻨﺪن ﻟﭼﺎو ھوﺳﺎﻧﯽ ﺋﺎﺑﻮوری ﻟ ﯾﻛوە ﺑﯚ ﭼـــﻮار ﭘﻠ ﺑرز دەﺑﺘوە .ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﺧرﺟﯿﻛﺎﻧﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﻟ ﻣﺎوەی 30ﺳـــﺎﺪا %100ﺑرزﺑﻮوﻧﺗوە ) .(3واﭘﻨﺎﭼﺖ ﺋـــم ﺑرزﺑﻮوﻧوەﯾ ھﻮری ﺑﺧﯚﯾـــوە ﺑﺒﯿﻨـــ و ﺗﻧﮕـــﮋەی ﺋﺎﺑﻮورﯾﺶ ﺧﺮاﯾﯽ ﺋم ﺑرزﺑﻮوﻧوەﯾ ﺑﮔﻮڕﺗﺮ دەﻛﺎت. ﺋﮔر ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ رـــﮋەی ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪی ﺑرزﺑﻮوﻧـــوەی ﻟ %8.3 ﻟﺳـــﺎﯽ 2011دا ﺑرزﻛﺮدﺑﺘـــوە ،دەﺑ ﺋﺎﻣـــﺎژە ﺑﯚ ﺋوەش ﺑﻜﺮﺖ ﻛ ﺋـــم ﺑرزﺑﻮوﻧوەﯾ ﻟ ﻧﻮ زاﻧﻜﯚ
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
12
ﻗرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن.. ﺑﯚﻣﺒﻜﯽ ﺗوﻗﯿﺘﻜﺮاو ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎﻧﺪا ﺑﺷﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﺳرﻧﺠاﻛﺶ دەردەﻛوﺖ ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒـــت ﻟ وﯾﻼﯾﺗﻛﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوادا ،ﺋواﻧی راﺳـــﺘوﺧﯚ واﺑﺳﺘی ﺗـــﯚڕی زاﻧﻜﯚ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎﻧـــﻦ .ﺗﺒﯿﻨﯽ ﺋوە دەﻛﺮـــﺖ ﻛ ﻟ ﺷـــﺎرﻜﯽ وەك ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿﺎ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺧرﺟﯿـــﻛﺎن ﺑﮕﻧ %21 و %17ﻟ ﺋﺎرﯾﺰۆﻧﺎ و %16ﻟ وﯾﻼﯾﺗﯽ واﺷﻨﺘﻦ و ھﺘﺪ ) .(4ﺋم ﺑرزﺑﻮوﻧواﻧ ھﻨﺪەی دﯾﻜ ﭘ ﮔﺮﻮﮔﯚ دەﺑﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ھﺎوﺗرﯾﺐ زۆرﺑی ھـــرە زۆری ﺋو 50وﯾﻼﯾﺗی ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ وەﻛﻮ داﺑﯿﻨﻜری ﺧرﺟﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎ ھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﭘﺸوە ﺧﯚﯾﺎن دەﻛﺸﻨﻨوە و دەﺳﺘﺒرداری ﺋو ﻛﯚﻣﻛﺎﻧ دەﺑﻦ .ﻟﺳﺎﯽ 1990وﯾﻼﯾﺗﯽ واﺷﻨﺘﻦ ﺑ ﺗﻧﮫﺎ 14ھزار دۆﻻری دەﺑﺧﺸـــﯿ ھـــر ﻗﻮﺗﺎﺑﯿك و ﺑم ﭘﯿ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ھر 3000دۆﻻرﯾﺎن ﺑﯚ ﺧرﺟـــﯽ ﺧﻮﻨﺪن ﻟـــ ﮔﯿﺮﻓﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾﺎن دەردەﻛﺮد .دوای 20ﺳـــﺎڵ ،ﺋم ﻧﻤﻮوﻧﯾ ﺳـــرەوژﺮﺑﻮوەوە :ھﺎوﻛﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣت
ﻓراھﻣﻜﺮد و ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ راﺳﺘوﺧﯚش ﺋو ﺑە ﭘﺎرەﯾ دەﺧﺮاﯾ ﺳـــر ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــﺎن )ﻧك ﺣﯿﺴـــﺎﺑﯽ زاﻧﻜـــﯚﻛﺎن(، ھﺎوﺷـــﺎن ﻟﮔـــڵ ﺑرزﺑﻮوﻧوەی ﺑـــﺎزاڕدا ﺑﻮرﺳـــﯽ ﺧﻮﻨﺪن زﯾﺎدﯾﺎن ﻧﻛﺮد .ﺑﻮرﺳـــ ھـــرە ﻟﺑرﭼﺎوەﻛﺎن ﺑﻮرﺳـــﯽ ﭘﻚ ﮔﺮاﻧﯽ ﭘﺪەﮔﻮﺗﺮێ ﻛ ﺑ 5.500 دۆﻻر ﺑﯚ ﺳﺎﻚ ﺧﻣـــوە ،ﺑزەﺣﻤـــت دەﮔﺎﺗ ﺳـــﯿﻛﯽ ﺧرﺟﯽ ﺗﻜاﯾﯽ ﺳﺎﻜﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ زاﻧﻜﯚ. ﻟﺑـــر ھﻣﺎن ھـــﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﻧـــك ﺗﻧﮫﺎ ﺑﻧﺎﭼﺎری ﭘﻧﺎ دەﺑﻧ ﺑـــر ﺋو ﻗرزاﻧی ﻛ ﻟﻻﯾـــن ﺣﻜﻮﻣﺗـــوە ،ﭼﻮارﭼﻮەڕﮋ دەﻛﺮﺖ ،ﻛ ﺋوﯾﺶ رﮋەﻛی دﯾﺎرە ،ﺑﻜﻮ ھﺎﻧﺎ ﺑﯚ ﺑﺎﻧﻜـــ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺶ دەﺑن ﻛ رﮋەی ﺳـــﻮود ﻟو ﺑﺎﻧﻜﺎﻧـــ زۆر ﺑرزە .ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا ،ﻗﻮﺗﺎﺑﯽ ﺑ 40 ھزار دۆﻻر ﻗرزﺑﺎر ،ﻟ ﻣﺎوەی 10ﺳﺎﺪا 10ﺟﺎر ﺑرزﺑﻮوەﺗوە. ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜﺷوە ،ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ
دەرﭼﻮوﻧوە ھﯾ : ﺗﻧﮫﺎ %20ی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺑـــ ﺑواﻧﺎﻣﯾﻛوە زﻧﻜـــﯚﻛﺎن ﺟﺪەھﻦ. ﻗرز ﺑﺎری ﻗﻮرس ﻛﺮدوون و ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﻣﯿﺶ ﺑﻮوﻧﺗـــ ﺧﺎوەن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ وا ﻛ دوای دەرﭼﻮون ﺑﻮارﯾﺎن ﺑﯚ ﺑەﺧﺴـــﻨ ﻛﺎرﻜﯽ ﺑﺎش ﺑﺪۆزﻧوەو ﻣﻮوﭼﻛﯾﺎن ﺑﮕﺎﺗ ﺋو ﺋﺎﺳﺘی ﻗرزەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﭘﺪەﻧوە. ﺳـــرەڕای ﺋـــوەی ﺣﻜﻮﻣﺗـــﯽ ﻓﺪرال ﺑردەوام ﻛﺎری ﻟﭙﺮﺳﺮﯾﻨوە ﺳﺑﺎرەت ﺑو زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧـــ ﺋﻧﺠﺎم دەدات ،ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟو زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧی ﻛ ﻟ ﭘﻨـــﺎوی ﭘﺎرەﭘﯾﺪاﻛﺮدن دروﺳـــﺘﺒﻮون و ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﻛﯽ ﯾﻛﺠﺎر زۆرﯾﺶ وەردەﮔـــﺮن ،ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋو ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎﻧی ﻛ ﻟـــ ﻧﻮەﻧﺪﻜﯽ ﻛﻣﺪەراﻣﺗـــوە ھﺎﺗﻮون و ﻟ ژﺮ ﺑﺎرﺳـــﺘﺎﯾﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﻜﯽ ﺣﻜﻮﻣﯿوە ﺗﻮڕھـــﺪراون .رەواﺟـــﯽ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﻗرزوەرﮔﺮﺗـــﻦ دەﮔڕﺘـــوە ﺑﯚﺋوەی ﻛ ﺣﻜﻮﻣـــت ﯾﺎرﻣﺗﯽ ﺑﯚ زاﻧﻜـــﯚ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن ﻛﻣﻜﺮدەوە ،ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﺳـــﻮود و
ﺗﻧﮫﺎ %20ی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺑ ﺑواﻧﺎﻣﯾﻛوە زﻧﻜﯚﻛﺎن ﺟﺪەھﻦ .ﻗرز ﺑﺎری ﻗﻮرس ﻛﺮدوون و ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ زۆر ﻛﻣﯿﺶ ﺑﻮوﻧﺗ ﺧﺎوەن ﺗﻮاﻧﺎﯾﻛﯽ وا ﻛ دوای دەرﭼﻮون ﺑﻮارﯾﺎن ﺑﯚ ﺑەﺧﺴﻨ ﻛﺎرﻜﯽ ﺑﺎش ﺑﺪۆزﻧوەو ﻣﻮوﭼﻛﯾﺎن ﺑﮕﺎﺗ ﺋو ﺋﺎﺳﺘی ﻗرزەﻛﺎﻧﯿﺎﻧﯽ ﭘﺒﺪەﻧوە ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻛ داﻧوەی ﺋوە ﻗرزاﻧ ﺗﻧﮫﺎ ھر ﻧﯿﻮەی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن دەﮔﺮﺘوە ).(7 ھرﻛﺳﻚ ﺑﯿوﺖ رﯾﻔﯚرم و ﭼﺎﻛﺴﺎزی ﻟ ﺑﻮاری ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎدا ﺑﻜﺎت ﺗﻮوﺷـــﯽ ﺗﮔرەو و ﺑرﺑﺳﺘﯽ زۆر دەﺑﺖ، ﺑﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﺗﮔرەﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﺑﺎﻧﻚ .ﺑﺎﻧﻚ ﯾﻛﻣﯿﻦ ﺳـــﻮودﻣﻧﺪە ﻟم ﺑرزﺑﻮوﻧوەﯾ و ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪی ﺋواﻧﺪا ﻧﯿﯿ ﭼﺎﻛﺴﺎزی ﻟوﺑﻮارەدا ﺑﻜﺮﺖ .ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯚ ﺳﺎﯽ 100 ، 2011ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻرﯾﺎن ﺑ ﻗرز داوەﺗ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن و ھـــزار ﻣﻠﯿﺎری دﯾﻜش ﻟ ﭼﺎوەڕواﻧﯿﺪاﯾ .ﭼـــﯚن دەﻛﺮﺖ ﻧﯿﻌﻤﺗﯽ 30ﻣﻠﯿﺎر دۆﻻر ﺳـــﻮودی ﺳﺎﻧی ﺑﺎﻧﻜﻛﺎن ھروا ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ وەﻻﺑﺨﺮێ ).(8 ﻛﭼـــﯽ ﺑﺎردۆﺧﻛ ھﻧـــﺪ ﻧﺎﻟﺑﺎر و ﭘ ﻛﺸﯾ ﻛ ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )دﯾﺴﻤﺒر( ی ﺳـــﺎﯽ 2012ﺑﺎراك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎی ﺳرۆك ﻟ ﮔﻮﺗﺎرە ﺑﺎوەﻛی ﻛ ﺳـــﺑﺎرەت ﺑ ﺣﺎﺗﯽ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوﯾـــﯽ وت ﭘﺸﻜﺷـــﯽ ﻛﺮد ،ﺋم ﻛﺸـــﯾی ﻛﺮد ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﺎﺑﺗﻛﺎﻧﯽ. ﻟم رووەوە ،ھڕەﺷـــی ﺋـــوەی ﻛﺮد ﻛ ھﺎرﯾﻜﺎری ﺣﻜﻮﻣت ﺑﯚ زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﻛﻣﺒﻜﺎﺗوە ﺋﮔر ﺑـــﺖ و ﺧرﺟﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳـــﯿﻦ وا ﺑ ﺧﺮاﯾﯽ ﺑرزﺑﻜﺮﺘوە .ھروەھﺎ ،ﻟ ﻣﺎوەی دەﺳﺘﺒﻛﺎرﯾﺸﯿﺪا ﭘﮕی ﺑﺎﻧﻜ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻛﺎن ﻟ ﭘﺮۆﮔﺮاﻣﯽ ﻓـــﺪرال ﻛﻣﺒﻜﺎﺗوە .ﺋوەی ﭘﯾﻮەﺳﺖ ﺑ ﻗرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺑﻮو ،ﺑﺴﻮود دەرﭼﻮوﺑﻮو .دەﺑﺖ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺋوەش ﺑﻜﺮﺖ ﻛ ﺋو دەﺳﺘﭙﺸﺨرﯾﺎﻧ ھﯿﭻ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ ﻧﺎﺑﺖ ﺑﺳـــر ﺧرﺟﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧـــﯽ ﺑﺎوە، ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣﯾـــﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪی ﺑﺑ ﺋﯿﺮادەﯾﯽ ﺳـــرﻣﺎﯾداری ﺋﻣﺮﯾﻜﯿـــوە ھﯾ :ﺋوﯾﺶ ﺑﻮار رەﺧﺴـــﺎﻧﺪﻧ ﺑـــﯚ ھﻣـــﻮو ﺗﺎﻛﻚ ﺑﯚ ﺋوەی ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ژﯾﺎﻧﯽ ﺑﮕﺎﺗ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧﺪی ﺋﻣﺮﯾﻜﯽ. رەﮔﻮڕﯾﺸی ﺋم ﺷﻜﺴﺘ رۆدەﭼﺘ ﻧﻮ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺳـــﺧﺘﮕﯿﺮﯾوە )ﺗﻗﺷﻮف( ﻛـــ ﻧﺰﯾﻜـــی 30ﺳـــﺎﻜ ﻟـــ وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾـــﻜﺎ ﭘﯿﺎدەدەﻛﺮﺖ. ﺋـــم ﺳﯿﺎﺳـــﺗ ﺗﻧﮫـــﺎ ﻧﺑﻮوەﺗـــ ھﯚی داڕووﺧﺎﻧﯽ ژﺮﺧﺎﻧﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻛﺎن و ﺑﻮاری ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ و ھﺘﺪ ،ﺑﻜﻮ ﻛﺎرﯾﮕری ﺧﺮاﭘﯽ ﻟﺳـــر ﭼﻗﺒﺳـــﺘﻨﯽ ﻣﻮوﭼـــ ھﺑﻮوە و ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﻛﯽ زۆرﯾﺸـــﯽ ﻟﻜوﺗﻮوەﺗوە. ﻟﻧﺎوﺟرﮔی ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾـــﺎی ﻛﯚﻣﺎرﯾﻛﺎﻧﺪا ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟـــ ﺳـــردەﻣﯽ رۆﻻﻧﺪ رﮕﻦ ﻛ ﻟ ﺋوﭘـــڕی ﺗﺮۆﭘﻜﺪا ﺑـــﻮو ،دواﺗﺮﯾﺶ ﻟﻻﯾـــن ھﻣـــﻮو ﻛﺎﻧﺪﯾـــﺪە ﻛﯚﻣﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ
دﯾﻜـــوە ،ﻟ ﻛﯚﺷـــﻜﯽ ﺳـــﭙﯽ ﺗﺑﻧﯽ ﻛﺮا )ھﻧﺪﺠﺎر ﻟﻻﯾن دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎﻧﯿﺸـــوە(. ﺑﭘﯽ ﺋـــم ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤداران ﺑﺎﻧﮕﮫﺸﺘﯽ "ﺗﯿﯚری ﭼﯚڕاﻧوە" دەﻛن .ﺋم ﺗﯿﯚرﯾـــ ﺑرﮔﺮی ﻟـــو ﺑﯿﺮۆﻛﯾ دەﻛﺎت ﻛ دروﺳﺘﻜﺮدﻧﯽ ھﻟﯽ ﻛﺎر و زەﻧﮕﯿﻨﯽ ﺑ دەﺳﺘﯽ دەوﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎوەﯾ .ھﻨﺎﻧدی ﺋم ﺧوﻧ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯿﯿﻛﯽ زەﺑﻻﺣﯽ ﻟ ﭘﺸﺘ، ﺋوﯾﺶ دەوﺗ .واﺗ دەوت زەﻣﯿﻨﺳﺎزی ﺑﯚ ھﻨﺎﻧدی ﺋـــم ﺧوﻧ دەﻛﺎت .ﺑﯚﯾ ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﺟﯚرج ﺑﻮوش ،ﺳـــرۆﻛﯽ ﭘﺸـــﻮوی وﯾﻼﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ،ﺑﺎﺟـــﯽ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﺳـــھﻤﯽ ﺑﯚ %15ﻛﻣﻜﺮدەوە .ﺗﯿﯚرﯾﻛﺎﻧﯽ رﮕﻦ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚﯾﺎن ﺟﮫﺸـــﺖ ﺗﺎ ﺑﺷـــﻜﯽ زۆری رای ﮔﺸﺘﯿﯿﺎن ﺳﺑﺎرەت ﺑ رۆـــﯽ دەوت ،وەﻛﻮ ﻛﺎرﯾﮕرﻚ ﺑﺳـــر ژﯾﺎﻧﯽ ﮔﺸﺘﯽ و ﺗﻮاﻧﺎﺳـــﺎز ﻟ ﺧﺴﺘﻨﮔڕی ﺳـــرﻣﺎﯾﮔﻮزاری و ھﻨﺎﻧﻛﺎﯾـــی ﭘﺮۆژەی ﺑﻛـــﻚ ﺑـــﯚ ﻛﯚﻣﮕ ،ﺗﻮوﺷـــﯽ ﮔﯚڕان ﻛﺮد .ﻟ ﻧـــﻮ ﺋم ھﻟﻮﻣرﺟ ﺳـــﺧﺘدا ﻛـــ ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪ ﻟﻻﯾـــن ﻧﯚرﻣﯽ ﭘﺎرـــﺰﮔﺎرە ﻧﻮﯿﻛﺎﻧـــوە ﺑڕﻮەدەﭼﺖ، ھﻣﻮو ﭼﺎﻛﺴﺎزﯾك ﺷرﻣﻨﺎﻧ دەردەﻛوﺖ، ﺗﻧﺎﻧت ﭼﺎﻛﺴـــﺎزی ﻛ ﻟ ﺑﻮاری دﻨﯿﺎﯾﯽ ﺗﻧﺪروﺳـــﺘﯽ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪرا و ﺑ"ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ" ﻧﻮزەدﻛـــﺮا و وەﻛﻮ ﺗﮔرەﯾـــك ﻟ ﭘﺶ ﺋﺎزادﯾ رەھﺎﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎك ﺧﻮﻨﺪراﯾوە .ﺗﻧﺎﻧت ﺳرۆك ﺋﯚﺑﺎﻣﺎ و ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻓﺮاوﻧﺘﺮﯾﺶ ﺳـــرﺟم دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن ھﺳﺘﯿﺎن ﺑوەﻛﺮد ﻛ دەﺑﺖ ﺑ ﭘﭽواﻧی ﺋﺎرەزووی ﺧﯚﯾﺎن، ﺧﯚﯾﺎن ﻧﯿﻮﻟﺒﺮاﻟﺘﺮ ﭘﺸﺎﻧﺒﺪەن. ﻟـــم ﭼﻧـــﺪ دەﯾﯾـــدا ،ﻛﻣﻜﺮدﻧوە و ﻗﺮﺗﺎﻧﺪﻧـــﯽ رووﻧـــﯽ ﺋـــو ﯾﺎرﻣﺗﯿﺎﻧی ﻛ ﭘﺸـــﻜش ﺑ زاﻧﻜـــﯚﻛﺎن دەﻛـــﺮان رۆﯽ رووﺧﻨرﯾﺎن ھﺑﻮوە .ﻛﭼﯽ ﻧﯿﻮرﮕﻨﯿﻛﺎن ھﺸـــﺘﺎ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪاﻧـــﯽ زﯾﺎﺗـــﺮی زاﻧﻜـــﯚ ﺋھﻠﯿﻛﺎن ﺑ ﻛﺎرﻜـــﯽ رەوا دەزاﻧﻦ .ﺋﻣ ﺑﯚ 30ﺳـــﺎڵ دەﭼﺖ ﺋم رەوﺗ ﺑڕﻮەﯾ و ھﺸـــﺘﺎ دەرﺋﻧﺠﺎﻣﻛﺎﻧﯿﺸـــﯽ ﺑ ﺗواوی دەرﻧﻛوﺗﻮون :ﺳ ﻟﺳر ﭼﻮاری ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ھرە ﻛﻣﺪەراﻣﺗﻛﺎن ﺑ ھﯿﭻ ﺷـــﻮەﯾك ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﯿﺎن ﺑ ﺧﯚﯾﺎﻧوە ﻧﺑﯿﻨﯿﻮە ﺗﺎ ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪاﺑﺖ ،ﺑ ﻻﯾﻧﯽ ﻛﻣوە ،دﯾﭙﻠﯚﻣﻚ ﺑدەﺳﺘﺒﮫﻨﻦ... وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن:
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ WASTED TUITION
ﻟـــ 5000 دۆﻻر زﯾﺎﺗـــﺮ ﺗﻨﺎﭘڕﺖ و ھر ﻗﻮﺗﺎﺑﯿـــك دەﺑﺖ 11ھـــزار دۆﻻر ﺧرج ﺑﻜﺎت ) .(5ﺋـــﺎ ﺑﻣﺠﯚرە ھﻣـــﻮو زاﻧﻜﯚﻛﺎن ﺧرﺟﯿﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﺑرزﻛـــﺮدەوە و رـــﮋەی ﻣﺎﻣﻨﺎوەﻧـــﺪی ﻣﺎﻓﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳـــﯿﻦ ﻟ8.800 دۆﻻرەوە ﻟﺳـــﺎﯽ 1999ﺑﯚ 14.400دۆﻻر ﻟﺳﺎﻧﯽ 2010و 2011ﺑرزﺑﻮوەوە. ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻓﺪرال ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳـــﺘﯽ ﺳﺎﻧﯽ ﺷﺳـــﺖ ،ﺑﻮرﺳـــﯽ ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﯚ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن
ﻟ ﭘﻨﺎو دۆزﯾﻨـــوەی ھﻟﯽ ﻛﺎر روودەﻛﻧ زاﻧﻜـــﯚﻛﺎن و ﺑﯚﺋﻣـــش ﭘﺎرەﯾﻛﯽ زۆر ﺑﯚ زاﻧﯿﺎرﯾﻛـــﯽ ﺗﻮڕەھﺎت ﺧـــرج دەﻛن .ﺋم زاﻧﻜﯚﯾﺎﻧـــ ﺋھﻠﯿﻦ ،ﺑـــم %90ﯾﺎرﻣﺗﯽ دەدرـــﻦ ) ،(6ﻛﭼـــﯽ ﺳـــﺠﺎر ﻛﻣﺘـــﺮ ﻟ زاﻧﻜﯚ ﺣﻜﻮﻣﯿـــﻛﺎن ﭘﺎرە ﻟـــ زاﻧﻜﯚﻛﺎﻧﯿﺎن ﺳرف دەﻛن .ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺧرﺟﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳـــﯿﻦ ﺗﯿﺎﻧﺪا ﺳ ﺟﺎر ﺑرزﺗﺮە .ﺋم ﻻﺳـــﻧﮕﯿ ﻛﺎرﯾﮕری زۆری ﺑﺳر رﮋەی
ﻗﺎزاﻧﺠﯿﺸـــﯽ زۆر ﺑﻮو .ﻛﭼﯽ ﻟ ﺑرﯾﺘﺎﻧﯿﺎ، ﺗﺮﺳـــﯽ ﺋوەﯾـــﺎن ﻟﺳـــر ﻧﯿﺸـــﺘﻮوە ﻛ ھﻨﺎﻧﻛﺎﯾی ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻟوﺟﯚرە ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺑﺨﺎﺗ ژـــﺮ ﺑﺎری ﻗرزی ﻗﻮرﺳـــوە ،ﺑﯚﯾ ﺋو زاﻧﻜـــﯚ ﺋھﻠﯿﺎﻧﯾﺎن راﮔﺮت ﻛ ﻟ ﭘﻨﺎو ﭘﺎرەﭘﯾﺪاﻛـــﺮدن دروﺳـــﺘﺒﻮوﻧ .وﯾﻼﯾﺗـــ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﮔﺷ ﺑ ﻛرﺗﻚ دەدات ﻛ راﺳـــﺘوﺧﯚ رۆڵ ﻟـــ ﻗرزﺑﺎرﯾﯽ ﺑﺒﯿﻨ و ﻟھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸـــﺪا ﮔﻮﻣﺎن ﻟوەش
) " (1ﺗی ﻗرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن :ﻧداﻧوەی ﻗرز و ﭼﯚﻧﯿﺗﯽ ﻣﺎﻣﻛﺮدن ﻟ ﮔﯽ" ﻧﺎﺷﻨﺎل ﻛﯚﻧﺴﯿﻮﻣر ﻟﯚ ﺳﻧﺘر ،ﺑﯚﺳﺘﻦ ،ﺗﻣﻤﻮز )ﺟﻮﻻی( .2012 ) (2ژوﻟـــﯽ م .زۆزﻣﺮ" ،ﺧرﺟﯽ ﻧﺎوﻧﻮوﺳـــﯿﻦ ﻟ زاﻧﻜﯚی ھﺎرﭬرد ﺑـــﯚ 52.650دۆﻻر ﺑرزﺑﻮوەوە"، ھﺎرﭬرد ﻛﺮﯾﻤﺴﯚن ،ﻛﺎﻣﺒﺮﯾﺞ24 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( 2011. ) (3ﻻورا ﭼـــﯚی" ،ﻗـــرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن و ھ ﻟـــ ﻛرﺗﯽ دواﻧﺰەﯾم" ﻓـــﺪرال رﯾﺰﺮڤ ﺑﺎﻧﻚ ﺋﯚف ﺳﺎﻧﻔﺮاﻧﺴﯿﺴﻜﯚ ،ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر(ی .2011 ) (4ﻻری ﮔـــﯚردن" ،ﻛﺎﻟﯿﻔﯚرﻧﯿـــﺎ ﻧﺗوە ﺑرەو ﺧرﺟﯽ زۆری زاﻧﻜـــﯚﻛﺎن ﭘﻟﻜﺶ دەﻛﺎت" ،ﻟﯚس ﺋﻧﺠﻠﺲ ﺗﺎﯾﻤﺰ26 ،ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑری( .2011 ) (5دان ﺟﺎﻛﯚﺑﯽ" ،داڕﺷـــﺘﻨﯽ ﭘﻼﻧﻜﯽ داﻧﻮﺳـــﺘﺎﻧﺪن ﺑﯚ دەرﺑﺎزﺑﻮون ﻟ ﺧرﺟﯽ ﺑرزی ﺧﻮﻨﺪﻧﯽ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن ﻟ واﺷﻨﺘﻦ" ،ﺳﺘﺎﯾﻞ ﺗﺎﯾﻤﺰ25 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری( .2011 ) (6ﮔﯚﻟﺪی ﺑﻠﻮﻣﯿﻨﺴﺘﯿﻚ" ،ﻛﯚﻟﮋە ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻛﺎن ﭘﺸﺘﺒﺳﺘﻦ ﺑ ھﺎرﯾﻜﺎری ﻓﺪراﻟﯽ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن زﯾﺎد دەﻛن" ،زە ﻛﺮۆﻧﯿﻜﻞ ﺋﯚف ھﺎﯾر ﺋﺪﯾﯚﻛﯾﺸـــﻦ ،واﺷﻨﺘﻦ دی ﺳـــﯽ15 ،ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( .2011 ) " (7ﻧﯿﻮەی ﺋو ﭘﺎرەﯾی ﻛ ﺑ ﻗرز ﺑﯚ ﻗﺎزاﻧﺞ وەرﮔﺮﺗﻦ دراوەﺗ ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﻛﯚﺗﺎﯾﯿﺎن ﭘﺪﺖ ،ﺑﭘﯽ ﭘﺸﺒﯿﻨﯽ ﺣﻜﻮﻣت" زە ﻛﺮۆﻧﯿﻜﻞ ﺋﯚف ھﺎﯾر ﺋﺪﯾﻮﻛﯾﺸﻦ22 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴﻤﺒر( ی .2010 ) (8دوﻧﯿﺰ ﻛﯚﺷﯚن " ،ﻗرزی ﻗﻮﺗﺎﺑﯿﺎن ﺋﻣﺴﺎڵ دەﮔﺎﺗ ﯾك ﺗﺮﯾﻠﯿﯚن دۆﻻر" ،ﯾﻮﺋﺲ ﺋی ﺗﻮدەی، ﻣﺎﻛﻜﻠﻦ )ﭬﺮﺟﯿﻨﯿﺎ(25 ،ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی .2011
13
2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺳﻏﺗﯿﻛﺎﻧﯽ ژﺮﻤﯽ ﻣﺮﺳﯿ
ﻛﺎری ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Lee Robertson داﻣزراوەﻛﺎن ﻟـــ دەوری ﭼﻣﻜﯽ "ھﺎووﺗﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ" ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺖ دەزاﻧﺖ .ﻛواﺗ ،ﺋﯿﺘﺮ ﻗوارەی "دەوﺗﯽ ﻧﺗوە ،ھﯿﭻ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ ﺋوﺗﯚی ﺑﺳـــر ﺋﺎﺑﻮوری ﻧﺎوﺧـــﯚوە ﻧﻣﺎوە" و "ﺳـــروەری ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯿﺶ ) (...ﻟ رۆژی ﺋﻣۆدا ﻟ وەھﻤﻚ زﯾﺎﺗﺮ ھﯿﭽﯽ دﯾﻜ ﻧﯿﯿ." ﺑﯚﯾـــ" داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛ ﻟﻻﯾـــن ھﺎووﺗﯿﺎﻧوە دەﻧﮕﯿـــﺎن ﭘﺪراﺑﺖ"
ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ھﺑﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎﺗ ﺳر دەوﺗﺎن ﺗﺎ داﻣزراوە ﻧﯿﺸـــﺘﯿﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﻧوژەن ﺑﻜﻧوە، وەﻛﻮ ﭼﯚن ﺳـــﻜﺮﺗﺮی ﭘﺸـــﻮوی رﻜﺨﺮاوی ﻧﺗـــوە ﯾﻛﮕﺮﺗـــﻮوەﻛﺎن ،ﺑڕـــﺰ ﺑﻮﺗﺮوس ﺑﻮﺗﺮوس ﻏﺎﻟـــﯽ ،زۆر ﺑ رۆﺷـــﻨﺒﯿﻨﯿوە ﺋم ﭘﺸـــﻨﯿﺎزەی ﻓﯚرﻣﻮﻟ ﻛـــﺮد .ھروەھﺎ ،ﺋم ﺑﻨﻣﺎ ﻧﻮﯿـــ ﮔرەﻧﺘﯽ ﺋوەﺷـــﻤﺎن دەداﺗ ﻛ ھﺎوﺷـــﺎن ﻟﮔڵ ﻛﯚﻣﮕ ﻣدەﻧﯿﻛﺎن و
ﺗﻮـــﮋی دەﺳـــﺗﺪاران ﺋوەﻧـــﺪە ﺑـــ ﮔرﻣﻮﮔﻮڕﯾﯿوە داوای دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﯿﺎن دەﻛﺮد ﺗﺎ ﺋو ﺋﺎﺳـــﺘی ﻛ ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭙ ﺑﻨڕەﺗﯿﻛﺎﻧﯽ رەﺗﺒﻜﻧـــوە و ﭼﯿﻨﯽ ﻣﯿﻠﻠﯿـــﺶ ﺋﯿﺘﺮ ﺑوای ﺑ ﻧﻮﻨـــر و دەوـــت ﻧﻣﺎ .ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺴـــﺖ و ﻣـــﻮژدەدەران و ﻟﯿﺒﺮا ﺳرﺳـــﺧﺘﻛﺎن ﻣﯾﺪاﻧﯿﺎن ﺑـــﯚ ﭼﯚڵ ﺑﻮوە ﺑﯚ ﺋـــوەی وەﻛﻮ ﺑدﯾﻠـــﯽ ﻧﻮێ ﺧﯚﯾﺎن ﻧﻤﺎﯾـــﺶ ﺑﻜن .ﺑ رای زﭬﺘﺎن ﺗﯚدۆرۆڤ-ی ﻓﯾﻠﺳﻮوف وا ﭘﺪەﭼﯿﺖ ﻛ ﺋم ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾ" ﭼﻗﺒﺳﺘﻮو" ﺑﺖ .ﺑﯚ ﺋو داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻛ ﻟﻻﯾن رووﯾﻛﯽ ﺳـــﯿﻤﺒﯚﻟﯽ زۆر زەﻗﯽ ھﯾ ،ﺋوﯾﺶ داﻣﺎﯿﻨﯽ ﺑرﮔﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯿﺗ ﻟ ھﺎووﺗﯽﭘﯿﺎدەﻛ ھﺎووﺗﯿﺎﻧوە دەﻧﮕﯽ ﭘﺪراﺑﺖ ﺑﯚ "ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ" ﻛ ﺑھﯚی ﺟﯿﮫﺎﻧﮕﯿﺮﯾﯽ ﺳـــرﻣﺎﯾدارﯾﯿوە دەﻛﺮـــﺖ" :ﭼﯿﺘﺮ ﻧﺎﻛﺮﺖ ﺋﺎﺑﻮوری و دەوت ﻟ رﻜﺨﺮاوی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺷﯿﺎوﺗﺮ و ﮔﻮﻧﺠﺎوﺗﺮ و ﻣﺎف وەﻛﻮ ھﯚﻛﺎری ﮔﺷﺳﻧﺪﻧﯽ ﺗﺎﻛﻛﺎن ﺑﺖ ،ﺑﯚی ھﯾ ﺑﺒﺘ ﺳﻧﮕﯽ ﻣﺣك ﺑﯚ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﻛﯽ ﺣﺴﺐ ﺑﻜﯾﻦ و ﺗﻧﺎﻧت رۆﻜﯽ ﺑرﭼﺎوﯾﺎن ﻟ داﻣﺎﯿﻨﯽ ﺑرﮔﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯿﺗﺪا ھﯾ .(1) ﻧﻮێ ﺋم ھڕەﺷـــﯾی ﻛ ﻟﻻﯾن ﺳﯿﺴـــﺘﻣ داﻣزراوەﯾﯿﻛﺎﻧـــوە دەﻛﺮـــﺖ و ﭼﯿﺪی ﻟ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺎﻧﺪا ﻧﻣﺎوە رۆﯽ ﺗواوی ﺧﯚﯾﺎن ﺑﺒﯿﻨﻦ ،ﺑـــﯚ " ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ" ﻛ ﻟ رﻜﺨﺮاوی رﻜﺨـــﺮاوە ﻧﺎﺣﻜﻮﻣﯿﻛﺎن ﻟ ﭘﻨﺎو ﻣﯿﻠﻠﯿﻜﺮدن ﺗﻮﻧﺪﺗﺮ ﺑـــﻮوە .ﺑم ﻟـــ ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ﻧﺗوە ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎن ﺷـــﯿﺎوﺗﺮ و ﮔﻮﻧﺠﺎوﺗﺮ و ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﭼﻣﻜﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﺑ ﻣﺎﻓﯽ ﺋـــم ھڕەﺷـــﯾدا ،ﮔﻮﻤﺎن ﻟـــ دەﻧﮕﻜﯽ ﺑـــﺖ ،ﺑﯚی ھﯾ ﺑﺒﺘ ﺳـــﻧﮕﯽ ﻣﺣك ﺑﯚ ﻣﺮۆڤ ﺗﺒﻜﯚﺷﻦ .ﭘﺮﺳﯿﺎرﻚ ﻛ دەﺑ ﺑﻜﺮﺖ دﯾﻜـــ دەﺑﺖ ﻛ ﻟـــ ﭘﻨﺎوی ﺳـــرﻟﻧﻮێ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﻛﯽ ﻧﻮێ ،ﺋوﯾـــﺶ ﺑ ﻣرﺟﻚ ﺋوەﯾ :ﭼﯚن دەﺑ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﯽ ﻛﯚﻧﺘﺮۆﻜﺮدﻧﯽ رﻜﺨﺴـــﺘﻨوەی ﮔردووﻧﺪا ﺑـــرز دەﺑﺘوە .ﻟﺳر ﺋﺎﺳـــﺘﯽ "ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ" ﭘﯿﺎدەﺑﻜﺮﺖ :واﺗ ﻟﯚﺑﯿـــ دەﺳﺘۆﯾﺸـــﺘﻮوەﻛﺎن ﺑﻼﯾن ﺑﻜﺮﺖ، ﯾﻛﻜﯽ وەﻛﻮ ﺋﯚﻟﯿﭭﯿ دارژﻨﯿﻮ ﻛ ﻣﺎوەﯾﻛﯽ "دەﺳـــﺘﻮورﻜﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ" و " ﺣﻜﻮﻣﺗﻜﯽ ﺋو ﻟﯚﺑﯿﺎﻧی ﻛ ﻟ ﺳرووی دەوﺗﻛﺎﻧوە دوورودرﮋ راوـــﮋﻛﺎری ﺧﺎوەﻧﻜﺎرەﻛﺎن ﺑﻮوە و ﺳرﺗﺎﭘﺎﮔری ھﺎووﺗﯿﺎن"ی ﻟﻮە ﺑﺘدی ...ﭼﺎﻻﻛـــﯽ دەﻧﻮﻨـــﻦ؟ ﺋﺎﯾﺎ دەﻛﺮﺖ ﻟﺳـــر ھروەھﺎ ﺧﺑﺎﺗﮕﻜﯿﺸ ﻟ ﺑﻮاری ﺳﻧﺪﯾﻜﺎی ﺑﮕﻮﻣﺎن داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ "ھﺎووﺗﯽ ﺋﺎﺳـــﺘﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿـــﺪا وردﺑﻮوﻧـــوە ﻟ ﭼﻣﻜﯽ ﻛﯚﻧﻔﺪراﺳـــﯿﯚﻧﯽ ﻓرەﻧﺴـــﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ" ﺑـــ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﯽ ﺋـــوە دەﺑﺖ ﻛ ھﺎووﺗـــﯽ ﻓراھم ﺑﻜﺮﺖ )ﻣﯿﻠﻠﺗﺎن ،زﻣﺎن، ﺑـــﯚ ﻛﺎر ،ﻟـــ ﭘﻨـــﺎو ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧـــﯽ "ﯾﻛﺘﯽ ﺳﻨﻮورﺑزاﻧﺪن ﻟﻻﯾن دەﺳﺗوە ﻛﯚﻧﺘﺮۆڵ ﻣـــﺎف و ھﺘﺪ(.؟ ﭼﯚن دەﺷـــﺖ "رﮕﺎﭼﺎرەی ﺑـــ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﺒﻮوﻧﺪا" ) (2ﻻﻣرﻛزﯾﻜﺮدﻧـــﯽ ﺑـــﻜﺎت .ﺋﻣش ﻟـــ ﭘﻨﺎوی ﺋـــوەی ﻛ ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﮔﺸـــﺘﮕﯿﺮ" ﺑﯚ ﮔﺮﻓﺖ و ﻛﺸی
داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ دەوﺗﯽ ﻧﺗوە ﭘﯾەوﺑﻜﺮﺖ )ﺧﺰﻣﺗﮕﻮزارﯾـــ ﮔﺸـــﺘﯿﻛﺎن ،ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎ، ژﯾﻨﮕـــ ،ھﺘﺪ(.؟ ﭼﯚن ﻟ ﭘﻨـــﺎو ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﺗﺪا ،رﮕﺎ ﻟـــ ﭼﻣﻜﻜﯽ ﻧﻮﯽ دﯾﻜی "ﺧﺎﭼﭙرﺳﺘﯽ" ﺑﮕﯿﺮﺖ؟ ﭼﻮﻧﻜ ﺟﻧﮕ ﺑﻧﺎو "دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿﻛﺎن" و "ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯿﻛﺎن"ی ﺋم دواﯾﯿ ﻛ ﻟ ﭘﻨﺎو "ﺋﺎﺳﺎﯾﺸـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ" و ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑرﭘﺎﻛﺮان ،روﺧﺴﺎری ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿی ﻧﯿﺸﺎﻧﺪاﯾﻦ ).(3 ﺑﺠﮕـــ ﻟم رﻜﺎرە ﺑ ﺑﺮﯾﻘﻮﺑﺎﻗﺎﻧی ﻛ ﺑﯚ ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻟ رﮕی ﺟﯿﮫﺎﻧﮕﯿﺮی و ﻣﺎﻓـــﯽ دەﺳـــﺘﻮەردان ﻟـــ ﻛﺎروﺑـــﺎری دەوﺗﺎﻧـــوە ﭘﯾەو دەﻛﺮﺖ ،رﭼ و رﮕﺎی دﯾﻜ ھـــن .ﯾﻛﻜﯽ وەﻛﻮ ﻓﺮاﻧﺴـــﻮا ﻻﻻﻧﺪ، ﺋﻧﺪاﻣﯽ ﭘﺸـــﻮوی ﻛﺎﺑﯿﻨـــی ﭘﯿﺮ ﻣﻨﺪﺲ ﻓﺮاﻧـــﺲ ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ ﺋـــوە دەﻛﺎت و دەﺖ: دەﺑ ﻟ دەﺳـــﭙﻜﺪا دەﺳـــﺘﻜﺎری "ﻻﺳﻧﮕﯽ ﺗﻮﮋی دەﺳـــﺗﺪاران و دەﺳـــﺗﯽ ﺋﺠﮕﺎر زۆری ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎر") (4ﻟ ﻧﻮ داﻣزراوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﭘﻨﺠﻣﯽ ﻓرەﻧﺴﺎدا ﺑﻜﺮﺖ .ﺑﮕﻮﻣﺎن، ﻟ ﭘﻨﺎو ﺋوەی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ﺑﻜﺮﺘ ﺋﺎﻣﺎﻧﺞ، ﻧـــك ﻛﯚﻣ ﭘﺮﯾﻨﺴـــﯿﭙﻚ )ﺟﯿﺎﻛﺮدﻧوەی دەﺳـــﺗﻛﺎن ،ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ،دەﻧﮕﺪان، ﺳـــﻧﺪﯾﻜﺎ ،ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ راﮔﯾﺎﻧﺪن و ھﺘﺪ(. دەﺑﻨ زەﻣﯿﻨﺳـــﺎزی ﺑﯚ ﺋوەی دەﺳـــت ﺑﮕڕﻨﺪرﺘـــوە ﺑـــﯚ ھﺎووﺗﯿـــﺎن .ﺑـــم ﻛﺎﺗﻚ ﻣﯿﻜﺎﻧﯿﺰﻣ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯿﻛﺎن ﺳﻗت و ﺑﻜﻚ دەردەﻛـــون ،ﻓزاﯾﻛﯽ ھﻣﻮار ﺑﯚ دژە-دەﺳـــت ﻧﺎھﺘـــوە" :ﭘرﻟﻣﺎﻧﻜﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯚڵ ﻟـــ ﭘﻨﺎو ﺋـــوەی ﮔﻔﺘﻮﮔﯚ ﻟﻣڕ
داﻣـــزراوە ﺟﯿﺎﺟﯿـــﺎﻛﺎن ﺋﻧﺠـــﺎم ﺑـــﺪات، ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ھﺒﮋاردن داڕﮋﺘوە و دواﺑدوای ﺋوەش داڕﺷﺘﻨﯽ دەﺳﺘﻮورﻚ" ﺋﻧﺠﺎم ﺑﺪات. ھﺒﺗ ﺋم ﭼﺎﻛﺴـــﺎزﯾﺎﻧ ﻟﺳـــر ﺋﺎﺳﺘﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎن زەﻣﯿﻨ ﺧﯚش دەﻛن ﺑﯚ ﮔﯾﺸﺘﻦ ﺑ ﺋﯿﻨﺘرﻧﺎﺳـــﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺰﻣﻜﯽ ﭼـــﺎﻻك ،دەﺑﻨ ھﯚﻛﺎرﻚ ﻛ ھﺰ و ﺑﺮەو ﺑﺪاﺗ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ ).(5
وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ
ژﺪەر و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1زﭬﺘﺎن ﺗـــﯚدۆرڤ" ،دوژﻣﻨ ﺑﺟرﮔﻛﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯽ" ،دەزﮔﺎی رۆﺑﺮ ﻻﻓﯚﻧﺖ ،ﭘﺎرﯾﺲ، .2012 ) (2ﺋﯚﻟﯿﭭﯿ دارژﻨﯿﻮ" ،دەﺳـــﺗ ﺑﻧﺮﺧﻛﺎﻧﯽ ھﺎووﺗـــﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧـــﯽ" ،دەزﮔﺎی ﻟﻮ ﻣﺎﻧﻮﺳـــﻜﺮی .2010 ) (3زﭬﺘـــﺎن ﺗـــﯚدۆرڤ ،ھﻣﺎن ﺳـــرﭼﺎوەی ﭘﺸﻮو. )(4ﻓﺮاﻧﺴﻮاﻻﻻﻧﺪ"،دەﺳﺘواژەرەﺧﻨﺋﺎﻣﺰەﻛﺎﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿت ﻟ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ .ﭘﺸﻨﯿﺎزﻛﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎرﻜﯽدﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ،ﻛﯚﻣﺨﻮازوژﯾﻨﮕﭘﺎرﺰ" دەزﮔﺎی ﺑﻨﭭﺎن ،ﻧﯿﺲ2011 ، ) (5ﻓاﻧﺴﻮا ﻻﻻﻧﺪ ،ﺳرﭼﺎوەی ﭘﺸﻮو.
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012- 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
14
)ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان( ﻛﺎری ﮔﺮاﻓﯿﺴﺖ ﺋﻧﺪرۆ ﺋﯿﻠﯿﻦ
ﺟﯚرﻜﯽ ﺗﺎزەی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەر ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا ﺋﺳﻌد ﺋﺑﻮ ﺧﻟﯿﻞ* و داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ و ﻣﺳﻟی ﻓﺳﺘﯿﻦ. ﺑـــ ﭘﭽواﻧـــوە ،ﺑرﮔﺮﯾﻜﺮدن ﻟ ﺋﯿﺴـــﻼم و ﻟـــ ﭘﻐﻣﺒر و ﻟـــ ﯾﺎﺳـــﺎ و داﺑﻮﻧرﯾﺘ ﺋﺧﻼﻗﯿ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﺗﻮﻧﺪەﻛﺎن ھﯿﭻ ﻣﺗﺮﺳﯽ
ﻛ ﺷﺦ ﯾﻮﺳﻒ ﻗرەزاوﯾ ،ھﺳﺖ و ﻧﺳﺘﯽ ﺟﻣﺎوەرﯾﺎن دەورووژاﻧﺪ ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋوﻛﺎﺗی ﻛ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﺎﻧﯽ ﻗﺗـــر ﻟﮔڵ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎدا ﮔﺮژ ﺑﺒﻮون ﻟﺳـــر ﺋوەی ﻛـــ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ
ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﺮەﻛﺎﻧـــﯽ داﻧﯿﻤـــﺎرك ﻟﺳـــر ﭘﻐﻣﺒـــری ﺋﯿﺴـــﻼم ﺑﻮوﻧ ھـــﯚی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﯽ ﮔـــورە ﻟـــ ﭘﺎﯾﺘﺧﺘﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯿﺪا .ھرﮔﯿﺰ داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﯽ ﺑﻏﺪا ﻟﻻﯾن ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ و دەﺳـــﺘﺪرﮋی ﺋﯿﺴـــﺮاﺋﯿﻞ ﺑﯚ ﺳر ﻓﺳـــﺘﯿﻨﯿﻛﺎن ﻧﺑﻮوﻧﺗ ﻣﺎﯾی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻧك ھر ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﯽ وا ﮔورە و ﻓﺮاوان .ﺑ ھﻣﺎن ﺷـــﻮە ،ﻓﯿﻠﻤﯽ )ﺑﮕﻮﻧﺎھﯿﯽ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن( ﻛ ﻧﺑﻮوﻧﺗ ھﯚی ﺋوەی ﻛ وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﭼﺎوﻚ ﺑ ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿ ﻟﺳر ﭘﻐﻣﺒری ﺋﯿﺴﻼم ﺳﯿﺎﺳﺗﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﺑﺨﺸﻨﻨوە ،ﺑﻜﻮ ﺳﯿﺎﺳﺗﻛﯾﺎن ﺗﻮﻧﺪﺗﺮ و ﻛﻮرﺗﯾﻛﯽ ﻟﺳر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑوﻛﺮاﯾوە، ﺑﻮوە ھـــﯚی ﺑرﭘﺎﺑﻮوﻧﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺷـــﭘﯚﻟﯽ و ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﻛﺮدووە .ﺗﻮﻧﺪڕۆﯾﯽ و دەﻣﺎرﮔﯿﺮﯾﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪان و ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ ﻟ ﺳرﺗﺎﺳری ﺳﻟﻓﯿﻛﺎﻧﯿﺶ زﯾﺎﺗﺮ ھﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎن دەدەن ﺗﺎ ﺑﺒﻨ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ و ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﺪا .ﺑﺎﺷ ﺋم ﺑﯚﭼﯽ؟ﺟﯚرە ﺋﯿﺴﻼﻣﯚﻓﯚب ﺟﯿﺎواز و ﺗﺎزەﯾی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﻟ رۆژھﺗﯽ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﺪا ،ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪ و زەق ﻟﻧﻮان ﺳـــﻟﻓﯿﻛﺎن و ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎﻧﺪا ﺳﯿﺎﺳﯽ دروﺳﺖ ﻧﺎﻛن .ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن ﻟﺳر ﺑﺎﺷـــﯽ ﻟﮔڵ ﺋﺮان و ﺣﯿﺰﺑﻮـــدا ھﺑﻮو. ھﯾـــ .ﻟ ﭼﻧﺪﯾﻦ وﺗﺪا ،وەﻛﻮ ﺳـــﻮورﯾﺎ و ﺋـــم ﭘﺮﺳـــﺎﻧ زۆر ﺑ ﺟﺪدی و ﺑـــ ﺗﻮﻧﺪی ﺑم ﻟ ﻣﺳـــﻟی ﺋو ﻓﯿﻠﻤ ﺋﻣﺮﯾﻜﯿدا، ﺗﻮﻧﺲ و ﻣﯿﺴﺮ و ھﺘﺪ ،ﺋم ﭘﺸﺒﻛﯿی ﻧﻮان ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﺳـــﺎزدەﻛن و ﺗﻧﺎﻧت ﺗﺎ ﺋو ﺋـــو ﻛﻧﺎـــ ﻗﺗرﯾـــ و ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜ ﺑﺎ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎن ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿك راددەﯾـــش دەڕۆن ﻛـــ ﺋﯿﺨﻮان ﻣﻮﺳـــﻠﻤﯿﻦ ﻛ ﻟﻻﯾن ﺳـــﻌﻮدﯾوە ﭘﺸـــﺘﮕﯿﺮﯾﯽ داراﯾﯽ دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﻧﻮان ﺳﻌﻮدﯾ و ﻗﺗردا ھﯾ .ﺗﯚﻣﺗﺒﺎر ﺑﻜن ﺑوەی ﭘﯾەوی ﭘﺮاﮔﻤﺎﺗﯿﺰﻣﯽ دەﻛﺮـــﻦ ،زﯾﺎﺗـــﺮ ورﯾﺎ ﺑﻮون ﻟـــ وەرﮔﺮﺗﻨﯽ ھﻮﺴـــﺖ ،ﭼﻮﻧﻜ دوودڵ ﺑﻮون ﻟوەی ﻛ ﺳﻌﻮدﯾ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟ ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن دەﻛﺎت و ﺳﯿﺎﺳﯽ دەﻛن و ﺧﺎو و ﺧﻠﯿﭽﻦ. ﺣﻜﻮﻣﺗـــ ﻋرەﺑﯿﻛﺎن و ﻣﯿﺪﯾﺎﻛﺎﻧﯿﺎن ﺋو ﺋﺎﺧﯚ ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ ﺷﻗﺎم ﺑﻜن ﯾﺎﻧﯿﺶ ﺷﺘﻚ ﻗﺗرﯾﺶ ﻟ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن .ﺑھﯚی ﭘﺸﺘﯿﻮاﻧﯿﯽ رﯾـــﺎزەوە ،ﺳـــﻟﻓﯿﻛﺎن زۆر ﮔـــرم ﻧﯿﻦ ﺑﯚ ﺷﭘﯚﻟﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﺎﻧ دەﮔﻮازﻧوە .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻧﺑﺘـــ ھﯚی ھﭽﻮوﻧـــﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ .ﺗﻧﺎﻧت ﭘﺮﺳ ﮔﺮﻧﮕﻛﺎﻧﯽ وەك دادوەرﯾﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﻛﻧﺎﯽ ﺋﻟﺠزﯾﺮە و ﺳﯿﻤﺒﯚﻟ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻛی ﻗرەزاوی ھﻧﺪێ ﻗﺴ و ﻟﺪواﻧﯽ دا ﻛ ﻧرم
ﺑﻮون و ﺑﯚ رازﯾﻜﺮدﻧﯽ دﯽ واﺷﻨﺘﻦ ﺑﻮون. وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧـــﺪاوی ﻋرەﺑـــﯽ ﻟﺑرﺋوەی ﭘﺸﺘﮕﯿﺮﯾﯽ داراﯾﯽ و ﺳرﺑﺎزی ﺑﺎ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺰﻣﯽ رادﯾﻜﺎﯿﺎن ﻛـــﺮدووە ،ﻛوﺗﻨ دۆﺧﻜـــﯽ ﻧﺎﺧﯚش و ﺳـــﺧﺘوە .ﺋﮔرﭼﯽ ھوﺪەدەن وەك ﭘﺎﺳـــواﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﺋﯿﺴﻼم ﺧﯚﯾﺎن دەرﺧن ،ﺑم ﺑ ﭘﻮﯾﺴﺘﯿﺸﯽ دەزاﻧﻦ ھوڵ ﺑﺪەن دﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎﯾﺎن ﻟ ﻧڕەﻧﺠ. ﺋو ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺎﻧی ﻛـــ ﮔﯾﺸـــﺘﻮوﻧﺗ دەﺳـــت ﯾﺎن وا ﺧرﯾﻜ دەﮔﻧ دەﺳت ﻟ ھﻧﺪێ وﺗﺪا ،ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺋﯿﺨﻮاﻧﻛﺎن، ھـــوڵ دەدەن ﺧﯚﯾـــﺎن ﻟ ھﻧـــﺪێ ﭘﺮس و ﻛﺸـــ دوورﺑﺨﻧوە ،ﭼﻮﻧﻜـــ رەﻧﮕ ﺑﺒﻨ ﻣﺎﯾی ﺗﻜﭽﻮوﻧﯽ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯿﺎن ﻟﮔڵ وﺗﺎﻧﯽ ﻛﻧـــﺪاو ﯾـــﺎن ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾـــ ﺟﯿﮫﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯿﺎن. ﺑـــم ھﺮﺷـــﻛﺎﻧﯽ دژی ﺋﯿﺴـــﻼم ﺑﻮوﻧـــ ھـــﯚی ﻛﺎرداﻧـــوەی ﺗﻮﻧﺪی ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﺎن و رﻛﺎﺑرﺘﯿﺸﯽ دروﺳﺘﻜﺮدووە ﻟ ﻧﻮان ﮔﺮووپ و رﻜﺨـــﺮاوە ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎﻛﺎﻧـــﺪا ﻛ ﻧﺎﯾﺎﻧوﺖ ﺑﻨﻜی ﺟﻣﺎوەری ﻟ دەﺳﺖ ﺑﺪەن. ھرﭼﯽ ﭘﺮﺳـــﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜی وەك ﺳـــﺘﻣﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ ،داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧـــﯽ ﺑﯿﺎﻧﯽ ،ﺟﻧﮓ، زۆرداری و دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﺘﯽ ،ﻧﺎﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﯽ ﻧﻮان ھردوو ﺳﻜﺲ ،ﻧﺑﻮوﻧﺗ ھﯚی ﺗﻮوڕەﺑﻮون
و ھﭽﻮوﻧﯽ ﺋـــم رﻜﺨﺮاواﻧ .ﺋواﻧ ﭘﯿﺎن ﺑﺎﺷﺘﺮە دژی ﻓﯿﻠﻤﻜﯽ ﻧﮔﺮﯾﺴﯽ دژ ﺑ ﺋﯿﺴﻼم ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ دەرﺑن و ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﺑﻜن. ھرﭼـــﯽ ﻣﯿﺪﯾـــﺎ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎﻧﯿﺸـــﻦ ،چ ﻟﯿﺒﺮاـــﻛﺎن و چ ﻛﯚﻧﭘﺎرـــﺰەﻛﺎن ،ھﻣـــﻮو ﮔﻮزارﺷـــﺘﻚ رەﺗﺪەﻛﻧـــوە ﻛـــ ﺑﯚﻧـــﯽ ﺋﯿﺴـــﻼم ﯾﺎﺧـــﻮد ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﺰﻣﯿﺎن ﻟﺒـــﺖ. ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﻧك ھر ﻧﺑﻮوﻧﺗ ھﯚی ﺋوەی ﻛـــ وﺗﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎوا ﭼﺎوﻚ ﺑ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻛﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﺑﺨﺸـــﻨﻨوە، ﺑﻜـــﻮ ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻛﯾﺎن ﺗﻮﻧﺪﺗـــﺮ و ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﻛﺮدووە .ﺗﻮﻧﺪڕۆﯾﯽ و دەﻣﺎرﮔﯿﺮﯾﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿ ﺳﻟﻓﯿﻛﺎن زﯾﺎﺗﺮ ھﺎﻧﯽ رۆژﺋﺎواﯾﯿﻛﺎن دەدات ﺗﺎ ﺑﺒﻨ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯚﻓﯚب )ﻟ ﺋﯿﺴﻼم ﺗﺮﺳﻦ( و ﺑ ﭘﭽواﻧﺷـــوە ،ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯚﻓﯚﺑﯿﺎ زﯾﺎﺗﺮ ﻣﻮﺳﻤﺎﻧﺎن ﺑرەو ﺋﺎﯾﻨﻛﯾﺎن ھﺎﻧﺪەدا ﺗﺎ ﺑﺒﻨ ﭘﺎرﺰەری. *ﺧﺎوەﻧـــﯽ ﺑﻠﯚﮔﯽ )ﺋﻧﮕﺮی ﻋرەب( واﺗ ﻋرەﺑﯽ ﺗﻮوڕە وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
15
2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
MONDE MONDE LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
LE
ﻛﻮﺭﺩی
ھرﻤﯽ رﯾﻒ ..ھرﻤﯽ ﺑرﺑرەﻛﺎن و ﺧﺎوەن ﻧﺎﺳﻨﺎﻣی ﺗﺎﯾﺒت رﯾﻒ ھرﻤﻜ ﺑﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺷـــﺮﯾﺘﯿﯽ ﺑرﯾـــﻦ ﺗواوی ﺑﺎﻛﻮوری ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻟ ﺗﻧﺠوە ﻟـــ رۆژﺋﺎوا ﺗﺎ ﻧﺎدۆر ﻟ رۆژھت دەﮔﺮﺘوە. ﻟو ﻧﺎوﭼ ﺷﺎﺧﺎوﯾ ﻗﺷـــﻧﮕدا ﻛ ﺑﺳر دەرﯾﺎی ﻧﺎوەڕاﺳﺘﺪا دەڕواﻧ ،داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﻛی ﻛـــ زۆر دوورن ﻟـــ ﻛرﺗـــﯽ ﮔﺷـــﺘﯿﺎری و ﺑﺳـــر ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ زۆری ﺷﺎرەدێ و ﮔﻮﻧﺪی ﺑﭽﻮوﻛـــﺪا ﺑوﺑﻮوﻧﺗوە ﻛـــ ﺑ زەﺣﻤت ﺑ ﯾﻛﺘﺮدەﮔـــن ،ﻧﯿﻮەﯾﺎن ﻟ ﺑـــری رۆژﺋﺎواوە )ﺟﺑﻟﯿـــﻛﺎن( ﺑ ﻋرەﺑﯽ ﻗﺴـــ دەﻛن و ﺋواﻧی رۆژھﺗﯿﺶ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺑرﺑری ﻗﺴ دەﻛـــن ﻛ ﭘﯿﺎﻧﺪەﻦ رﯾﻔﯿ رەﺳـــﻧﻛﺎن. ﺑھﯚی ﭼﺎﻧﺪﻧﯽ رووەﻛـــﯽ ﻛﻧﻨب )ﮔﯿﺎﯾﻛ ﻣﺎددەﯾﻛﯽ ھﯚﺷـــﺒری ﻟ دروﺳﺖ دەﻛﺮﺖ ﻛـــ ﭘﯿﺪەﻦ ﻣﺎرﯾﮕﻮاﻧﺎ ﯾﺎن ﺣﺷـــﯿﺶ و ﻟ
ﻋﯿﻤﺎد ﺋﻟﻘﺎزی ،ﺟـــواد ﺑﻦ ﻗددور ،ﺟﻣﺎل ﺋﻟﺴـــﻟﻤﯽ ،ﺳـــﻣﯿﺮ ﺑﻮﻋـــزوی ،ﺋواﻧـــ ھﻣﻮوﯾﺎن ﺳـــر ﻟ ﺋﻮارەی 20ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی 2011ﻟ ﺋﻟﺤﻮﺳـــﯾﻤ ﺑ زﯾﻨﺪووﯾﯽ ﺳﻮﺗﻨﺪران .ﻛرﯾﻢ ﺷﺎﯾﺐ ،ﺑ ھﯚی ﺳﺧﺘﯿﯽ ﺑﺮﯾﻨﻛﯾوە ﻟ رۆژی 23ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2011ﻟ ﺳﯿﻔﺮو ﻛﻮژرا .ﻛﻣﺎل ﻋﻮﻣری ﻛ ﮔﻧﺠﻜﯽ ﺧﻮﻨﺪﻛﺎری زاﻧﻜﯚ ﺑﻮو ﻟـــ رۆژی 2ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی 2011ﻟ ﺳـــﺎﻓﯽ ﻟ ژﺮ ﺋﺷـــﻜﻧﺠدا ﮔﯿﺎﻧﯽ ﺳﭙﺎرد. ﻣﺤﻣﻤد ﺑﻮدروە ﻟ ﺳﺎﻓﯽ رﻓﻨﺪراو دواﺗﺮ ﻟ 1ی ﺗﺸـــﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی 2011ﺑ ﻣﺮدووﯾﯽ دۆزراﯾوە .ﻛﻣﺎل ﺣﺳﻧﯽ ﻟ رۆژی 27ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی 2011ﻟ ﺷـــﺎری ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎش ﺑ ﭼﻗﯚ ﻛﻮﺷﺘﯿﺎن.
ﭘﯿﺮ دۆم
ﺋم ﺣﯿﺰﺑ رای ﮔﺸﺘﯽ ﺑﯚ ﻻی ﺧﯚی رادەﻛﺸ و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺳرﻛﺮدەﻛی ﻟ دەرەوەی ﻛﺎﯾی ھﺒﮋاردﻧﺪا ﻛﺎری ﺧﯚی دەﻛﺎت ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﮔﻮﺗﻨوەی واﻧی ﺋﺧﻼﻗﯽ و ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻜﺮدن ﺑﯚ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ وت، وەك ﺑﯽ ﺧﯚی ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺋﺧﻼق
ﺋم ﺣﯿﺰﺑ رای ﮔﺸﺘﯽ ﺑﯚ ﻻی ﺧﯚی رادەﻛﺸ و ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﯿﺸﺪا ﺳرﻛﺮدەﻛی ﻟ دەرەوەی ﻛﺎﯾی ھﺒﮋاردﻧﺪا ﻛﺎری ﺧﯚی دەﻛﺎت ،ﺋوﯾﺶ ﺑ ﮔﻮﺗﻨوەی واﻧی ﺋﺧﻼﻗﯽ و ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﻜﺮدن ﺑﯚ ﭼﺎﻛﻜﺮدﻧﯽ ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ وت، وەك ﺑﯽ ﺧﯚی ﺑﻮوەﺗ ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی ﺋﺧﻼق رووی ﯾﺎﺳﺎﯾﯿوە ﻗدەﻏﯾ و ﭼﺎﻧﺪن و ﻛﯾﻦ و ﻓﺮۆﺷﺘﻦ و ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯿﺸﯽ ﻟ دەرەوەی ﺑﻮاری ﭘﺰﯾﺸﻜﯿﺪا ﺗﺎواﻧ و ﺳـــﺰای ﻟﺳرە – و( ﻟ دەورﺑری ﺷﺎری ﻛﺗﺎﻣ ،ﻣﻏﺮﯾﺐ ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﮔورەﺗﺮﯾﻦ ﺑرھﻣﮫﻨری ﺋو ﻣﺎددەﯾ ﻟ ﺟﯿﮫﺎﻧﺪا ﻧﺎﺳـــﺮاوە ) .(1ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ،ﺗﻧﯿﺎ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﻛﻣﯽ ﺧﺰان ﻟﺳر ﺋم ﻛﺸﺘﻮﻛﺎ ﻧﺎﯾﺎﺳـــﺎﯾﯿ دەژﯾﻦ .ﺧﻜﻛـــی دﯾﻜی ﺋو ھرﻤ زﯾﺎﺗﺮ ﻟﺳـــر ﻛن و وەﺑرھﻨﺎﻧﯽ زەوﯾﻛﺎﻧﯿﺎن دەژﯾﻦ و ﺑ ﺷﻮازﻜﯽ زۆر ﻛﯚن و ﺳﺎدە ﻛﺎری ﻛن دەﻛن .ﺋوان ﺗﺮاﻛﺘﯚرﯾﺎن ﻧﯿﯿ و ھوﺟﺎڕی ﺟﻮوﺗﻜﺮدن ﺑﻛﺎردەھﻨﻦ ﻛ ﺑ ﺧﯚﯾﺎن راﯾﺪەﻛﺸـــﻦ ﯾﺎن ﻛر ﺑﻛﺎردﻨﻦ. ﻟﺳﺎﻧﯽ ﺷﺳﺘﻛﺎﻧﺪا ﺧﻜﻜﯽ زۆری رﯾﻒ رووﯾﺎن ﻛـــﺮدە ﺋوروﭘﺎ ،ﺑﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﺑﻟﺠﯿﻜﺎ و ھﯚﻧﺪا ﺑﯚ ﻛﺎرﻛﺮدن .دوای دەﯾﺎن ﺳـــﺎڵ ،ﺑ ﭘﺎرەی ﺋو ﻛﯚﭼﺒراﻧ ﻟ ﺋوروﭘﺎوە ،ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﺎﻧﻮوی ﮔورە ﮔورە دروﺳﺘﻜﺮاون ،ﺑ ﺋوەی ھﯿﭻ ھﻮﻧرﻜﯽ ﺟﻮاﻧﻜﺎرﯾﯽ ﺑﯿﻨﺎﺳـــﺎزﯾﯿﺎن ﺗﺪا رەﭼﺎوﻛﺮاﺑـــﺖ .ﺋم ﺧﺎﻧﻮواﻧ ﺳروﺳـــﯿﻤﺎی ھﻧﺪێ ﻟو ﮔﻮﻧﺪاﻧﯾﺎن ﮔﯚڕﯾﻮە ﻛ ﻛوﺗﻮوﻧﺗ ﻗراﺧﯽ ﺋـــو رﯿﺎﻧی ﮔﻮﻧـــﺪەﻛﺎن ﺑ ﯾﻛﺘﺮ دەﺑﺳﺘﻨوە. رﯾﻒ ﻣﮋووﯾﻛﯽ ﻧﺎوازەی ھﯾ .ﻟﺳـــﺎﯽ 1921دا ﻛﺎﺗﻚ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻟﻻﯾن دوو زﻟﮫﺰی ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯿوە داﮔﯿﺮﻛﺮاﺑﻮو ،واﺗ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ و ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ،ﻛﻮڕی ﯾﻛﻚ ﻟ ﭘﯿﺎوﻣﺎﻗﻮﻧﯽ ﮔﻮﻧﺪی ﺋژدﯾﺮ )ﺋﺴـــﺘﺎ ﺑﻮوەﺗ ﺷﺎرۆﭼﻜ و ﻛوﺗﻮوەﺗ ﻛﻧﺎری ﺷـــﺎری ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ (ﺑ ﻧﺎوی ﻋﺑﺪوﻟﻜرﯾﻢ ﺋﻟﺨﺗﺎﺑﯽ ) ﺑرﺑرەﻛﺎن ﭘﯿﺪەـــﻦ ﻣـــوﻻی ﻣﻮھﻧﺪ( ﺗﻮاﻧﯽ ﺳـــﻮﭘﺎ ﺑھﺰەﻛی ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺸﻜﻨ ﻛ ﭘﺘﺮ ﻟ ﻧﯿﻮ ﺳـــدە دەﺑﻮو ﺋو ﻧﺎوﭼﯾـــی داﮔﯿﺮﻛﺮدﺑﻮو. دوای ﺋـــم ﺳـــرﻛوﺗﻨ ،ﺋو ﺳـــرﻛﺮدەﯾ ﻛﯚﻣﺎری رﯾﻔﯽ داﻣزراﻧﺪ .ﺋﻣش ﻓڕەﻧﺴـــﺎی ﻧﯿﮕران ﻛﺮد ﻛ ﺑﺷـــﻛی دﯾﻜی ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ داﮔﯿﺮﻛﺮدﺑﻮو .ﺳـــﺎﯽ ،1926دوای ﺷڕﻜﯽ ﻗﻮرس ﻟ دژی ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴﺎ و ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ ﻛ ﺑﯚ ﺋم ﺟﻧﮕ ﺑﺒﻮوﻧ ھﺎوﭘﯾﻤﺎﻧﯽ ﯾﻛﺘﺮی، ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﻟﻻﯾـــن ﻓﯿﻠﯿﭗ ﭘﺘن ﻓرﻣﺎﻧﺪەﯾﯽ دەﻛﺮان و ﺋواﻧی ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯿﺎش
ﻧﺑﯿﻞ زوھﺮی ﻟ رۆژی 17ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2012ﻟ ﺷﺎری ﺗﺎزە ﺑرﺑﻮوەوە و ﻣﺮد ﭼﻮﻧﻜ ﭘﯚﻟﯿـــﺲ راوﯾﻨﺎﺑﻮو )ﭘﯚﻟﯿﺲ دە ﻣﺮدﻧﻛی "ﻗزا و ﻗدەر" ﺑﻮو( .ﺟﮕ ﻟو 10ﻛﺳـــ، ﺑـــ ﻻی ﻛﻣﯿوە ﺳـــ ﻛﺳـــﯽ دﯾﻜش ﺑ ﺧﯚﺳﻮوﺗﺎﻧﺪن ﻣﺮدوون ،ﻛ دەﻛﺮﺖ ﺋواﻧﯿﺶ ﺑﺨﯾﻨ ﺳر ﺋو ﻟﯿﺴـــﺘ :ﻓدوا ﺋﻟﻌروی، داﯾﻜﻜﯽ ھژار ﺑﻮو ﻟ ﺷﺎری ﺳﻮق ﺋﻟﺴﺑﺖ. ﺣﻣﯿﺪ ﺋﻟﻜﺎﻧﻮﻧﯽ ،ﻓﺮۆﺷـــﯿﺎرﻜﯽ دەﺳـــﺘﮕ ﻟ ﺷـــﺎری ﺑﯿـــﺮﻛﺎن و ﻋﺑﺪوﻟﻮەھﺎب زەﯾﺪون، ﻛـــ ﺑﻜﺎرﻜﯽ دەرﭼـــﻮوی زاﻧﻜﯚ ﺑﻮو ،ﻟ ﻧﻮ ﺑﯿﻨﺎﯾی وەزارەﺗﯽ ﭘروەردە ﻟ ﺷﺎری رﯾﺒﺎت ﺧﯚی ﺳـــﻮوﺗﺎﻧﺪ و ﻣﺮد .ھر ﻟـــدوای 20ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2011وە ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒـــﯽ 95ﻛﺳـــﯽ ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەران ﮔﺮﺗﻮوە و ﺑ ﺳـــ ﻣﺎﻧﮓ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎڵ ﺳﺰای زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺑﯚ ﺑﯾﻮﻧﺗوە 45 :ﻟ ﺗﺎزە25 ، ﻟ ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ 14 ،ﻟ ﺳﺎﻓﯽ ،ﻧﯚ ﻟ ﻗﻧﯾﺘﺮە و دوواﻧﯿﺶ ﻟ ﻛﺎزاﺑﻼﻧﺎ )دار ﺋﻟﺒﯾﺰا(.
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ 2k ﻟﻻﯾن ﻓاﻧﺴﯿﺴـــﻜﯚ ﻓﺮاﻧﻜـــﯚ ،ﻋﺑﺪوﻟﻜرﯾﻢ ﺳـــرﺋﻧﺠﺎم ﻧﺎﭼﺎر دەﺑﺖ ﺧﯚی ﺑدەﺳﺘوە ﺑﺪات. ﻟ ﻣﺎوەی ﺋو ﭘﻨﺞ ﺳﺎدا ،واﺗ ﻟ ﻧﻮان ﺳﺎﻧﯽ 1921ﺗﺎ ،1926ﺋو ﺑﺷی ﻣﻏﺮﯾﺐ ﺳرﺑﺧﯚﯾﯿﻛﯽ راﺳـــﺘﻗﯿﻨی ھﺑﻮو ،ﺑم دەﺳـــﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ھرﮔﯿﺰ داﻧﯽ ﭘﺪاﻧﻧﺎ. ﻟـــو ﺳـــردەﻣدا ،دەﺳـــﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﻟ دەﺳﺘﯽ ﺳﻮﺘﺎﻧﯽ ﻓﺎﺳﺪا ﺑﻮو ،ﺑﻧﺎوی ﻣوﻻی ﯾﻮﺳـــﻒ ،ﻛ ﻧﯾﺪەﺗﻮاﻧﯽ ﻟ ژﺮ ﻓرﻣﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎرﺷـــﺎل ھﻮﺑﺮ ﻟﯿﯚﺗ ،ﻧﻮﻨری ﻓڕەﻧﺴﺎ ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ دەرﺑﭽﺖ .ﻣوﻻی ﯾﻮﺳﻒ ﻛ دەﻛﺎﺗ ﺑﺎﭘﯿﺮە ﮔورەی ﭘﺎدﺷـــﺎی ﺋﺴﺘﺎی ﻣﻏﺮﯾﺐ، ﻣﺤﻣﻤدی ﺷﺷم ،ﺋﺎﻣﺎدە ﻧﺑﻮو ﭘﺸﺘﮕﯿﺮی ﻟـــ ﻋﺑﺪوﻟﻜرﯾﻢ ﺑﻜﺎت .رﯾﻔﯿﻛﺎن ﻛ ﻣوﻻی ﻣﻮھﻧﺪﯾﺎن وەﻛـــﻮ ﭘﺎواﻧﻜﯽ ﮔورە دادەﻧﺎ، ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ﭘﯿﺎﻧﻮاﯾ ﻛ ﺋـــو ﺑﯾﺎرە ﺟﯽ ﺷرﻣزارﯾ.(2) دوای ﺋـــوەی ﻣﻏﺮﯾـــﺐ ﻟﺳـــﺎﯽ 1956 ﺳـــرﺑﺧﯚﯾﯽ وەردەﮔﺮﺖ ،ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﯽ ﻧﻮان رﯾﻔﯿـــﻛﺎن و دەﺳـــﺗﯽ ﻧﺎوەﻧـــﺪی زﯾﺎﺗـــﺮ
ﺗﻜﺪەﭼـــﺖ .ﻟﺳـــﺎﯽ 1958ﺧﻜﯽ ﺋو ﻧﺎوﭼﯾـــ رادەﭘڕن ،ﺑـــم ﺑ زەﺑﺮی ھﺰ و زۆر ﺑ ﺗﻮﻧﺪی ﻟ ﻻﯾن ھﺰەﻛﺎﻧﯽ دەوﺗوە ﺳرﻛﻮت دەﻛﺮﻦ .ھﺰەﻛﺎﻧﯽ دەوت ﻟﻻﯾن ﺧﻮدی ﻣﯿﺮ ﺣﺳن ﻛ دواﺗﺮ دەﺑﺘ ﭘﺎدﺷﺎی ﻣﻏﺮﯾـــﺐ )ﺣﺳـــﻧﯽ دووەم( ﻓرﻣﺎﻧﺪەﯾﯽ دەﻛـــﺮان 30 .ﺳـــﺎڵ دواﺗﺮ ،ﻟـــ رۆژی 19ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری(ی ،1984 ﺷﺎ ﺣﺳـــﻧﯽ دووەم ،ﻛ ھرﮔﯿﺰ ﺳرداﻧﯽ ھرﻤﯽ رﯾﻔﯽ ﻧﻛﺮدﺑﻮو و رﮕﺎﺷـــﯽ ﻧداﺑﻮو ﺋو ﻧﺎوﭼﯾ ﺑﻮوژاﻧوەی ﺋﺎﺑﻮوری ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﺒﯿﻨ ،ﻟ ﮔﻮﺗﺎرﻜﯿﺪا ﻛ دواﺗﺮ دەﻧﮕﯿﺪاﯾوە، ھﺳـــﺘﯽ رﯾﻔﯿﻛﺎﻧـــﯽ ﺑﺮﯾﻨﺪار ﻛـــﺮد ﻛﺎﺗﻚ ﺑـــ ﭼﻜﯽ ﺑﻦ ﻧﯿﻨﯚﻛﯽ ﺷـــﻮﺑﮫﺎﻧﺪن ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﺧﻜﻛی ﻟ دژی ﮔﺮاﻧﺒﻮوﻧﯽ ﻧﺮﺧﯽ ﮔﻧﻢ و ﺟﯚ ﻛوﺗﺒﻮوﻧـــ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ. ﺷـــﺎ ﻣﺤﻣﻤدی ﺷﺷـــﻣﯿﺶ ،دوای ﺋوەی ﻟ ﺳـــﺎﯽ 1999دەﺳت دەﮔﺮﺘ دەﺳﺖ، ھوڵ دەدات ﺳﯿﺎﺳـــﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣت ﺑراﻣﺒر ﺑ ھرﻤﯽ رﯾﻒ ﺑﮕﯚڕﺖ .ﺋوەﺑﻮو دەﺳﺘﯿﻜﺮد ﺑدروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ رﮕﺎﯾﻛﯽ ﮔورە ﺑ درﮋاﯾﯽ
ﻛﻧﺎرەﻛﺎﻧﯽ دەرﯾﺎ و ھروەھﺎ ھﻧﺪێ ﻟ رﮕﺎ ﺑﭽﻮوﻛﻛﺎﻧﯿﺸﯽ ﻓﺮاواﻧﺘﺮ ﻛﺮد و ﺧﯚﯾﺸﯽ ھﻣﻮو ھﺎوﯾﻨﺎن ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﺑ ﺳرداﻧﯽ رەﺳﻤﯽ دەﭼﺘ ﺋو ھرﻤ. ﺋﮔرﭼـــﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ﺋﻟﺤﻮﺳـــﯾﻤ و ﺑرﭘرﭼﺪاﻧـــوە و ﺳـــرﻛﻮﺗﻜﺮدﻧﯿﺎن ﻟﻻﯾن ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﺳـــر ﺑـــ دەوت ﺑﯿﺮﻣﺎن ﺑﯚ ﻣـــﮋووی ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾ ﮔﺮژەﻛﺎﻧﯽ ﺋـــو ﻧﺎوﭼﯾ ﻟﮔڵ دەﺳـــﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺪﯾﺪا دەﺑن ،ﺑم ﺟﮕ ﻟو ﻧﺎوﭼﯾ ﻟ ﺷﻮﻨﯽ دﯾﻜﺷﺪا ﭼﺎﻻﻛﯿﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ ﺋﻧﺠﺎم دەدرـــﻦ .ﻟ20 ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری(ی 2011ەوە ،ﻟ ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﺗـــﺎزە ،ﺧﻮرﯾﺒﻘ، ﺳـــﺎﻓﯽ ،ﺳـــﯿﺪی ﺋﯿﻔﻨـــﯽ ،ﻟﻋﯿـــﻮن ،ﻓﺎس، ﺧﻧﯿﻔﺮە و ﺳـــﯿﻔﺮو ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪان ﺳﺎزﻛﺮاون و ﭘﯚﻟﯿﺴـــﯿﺶ ﺑـــ ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧـــﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺳرﻛﻮﺗﯽ ﻛﺮدوون – ھﻧﺪێ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان و ﮔﺮدﺑﻮوﻧـــوەی ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ ﺗﻧﺎﻧت زووﺗﺮﯾﺶ دەﺳـــﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮدﺑﻮو .ﻟـــو رۆژە ﺑـــ دواوە، ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎ 10ﻛﺳﯿﺎن ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﻛﻮﺷـــﺘﻮوە :ﻧﺑﯿﻞ ﺟﻋﻔر،
وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘڕاوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺑرﭘﺮﺳـــ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ دەزﮔﺎی ﭘﯚﻟﯿﺴـــﯽ ﺋو وﺗ ﮔﻧﺪەﻦ و دەﺳﺘﯿﺎن ﻟﮔڵ ﻛﺗﻨﻜﺎراﻧﺪا ﺗﻜﻜـــﺮدووە ﺑﯚﯾ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ﭼﺎﻧﺪﻧﯽ ﮔﯿﺎی ﻛﻧﻨب )ﺣﺷـــﯿﺶ( و ﺑﺎزرﮔﺎﻧـــﯽ ﭘﻮەﻛﺮدﻧﯽ ﺑردەواﻣـــ و ﺑﻨﺑ ﻧﺎﻛﺮﺖ .راﺳـــﺘ ﻣﻟﯿﻚ ﺋﯿﺪاﻧـــی ﺋم ﻛﺎرەی ﻛﺮدووە ،ﺑم ﭼﺎوﯾﺸـــﯽ ﻟ ﭘﯚﺷـــﯿﻮە .ﺑواﻧ ﻛﺘﺒﻛـــی ﺧﺎﻟﯿﺪ ﻣﻮﻧﺎ، وﺗـــﯽ ﺣﺷـــﯿﺶ .ﺋﺎﺑﻮوری و دەﺳـــت ﻻی ﻛﺗﺎﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ رﯾﻒ ،ﺑوﺧﺎﻧی ﺋﯿﺒﯿﺲ، ﭘﺎرﯾﺲ.2010 ، ) (2ﺑواﻧ ﻛﺘﺒﻛی زەﻛﯿ داود ،ﻋﺑﺪوﻟﻜرﯾﻢ: داﺳﺘﺎﻧﻚ ﻟ ز و ﺧﻮﻦ ،ﺑوﺧﺎﻧی ﺳﮕﯿ، ﭘﺎرﯾﺲ.1999 ،
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
16
ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﺑ رﯾﻒ ﺳــ
ھردوو ﻧﺮدراوی ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﭘﯿﺮ دۆم و ﺋﯚرﻞ* ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﻛی ﺑردەم زﯾﻨﺪاﻧﯽ ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ ﭼﯚڵ ﺑﻮو .ﺳﻋﺎت 8ی ﺑﯾﺎﻧﯽ ﺑﻮو ،ﺗﻧﮫﺎ ﺳ ﻛﺳﻤﺎن ﻟوﻧﺎوە دﯾﺖ ﻛ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﻛﯚﻣی ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺑﻮون و ﭘﺸﺘﯿﺎن ﺑ ﻛﺎﻣﯿﯚﻧﻜﯽ ﺑﭽﻮﻛوە داﺑﻮو ﭼﺎوەڕﯿﺎن دەﻛﺮد .دوای ﭼﺎرەﻛﻚ ،ﭘﯚﻟﯿﺴﻜﯽ ﺳﯿﭭﯿﻞ ﺑ دەﻣﻮﭼﺎوﻜﯽ ﮔﺮژ و رﯾﺸـــﻜﯽ ﺗﻧﻜوە ھﺎت و ﻟﺑر دەرﻛﯽ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﺎﺧﺎﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﻧﺎوەدا داﻧﯿﺸـــﺖ ،وەك ﺑﯽ ﺋوﯾﺶ ﭼﺎوەڕﯽ ﺷﺘﻚ دەﻛﺎت .ﺑردەوام ﺳـــﯾﺮی ﺋو ﺳـــ ﻛﺳی دەﻛﺮد .ﻛﺎژﺮ 9:30ﺧﻮﻟك ،دەرﮔﺎی زﯾﻨﺪاﻧﻛ ﻛﺮاﯾـــوە و ﭼﻮار ﮔﻧﺞ ھﺎﺗﻨ دەرێ .ﺋو ﭼﻮار ﻛﺳ ﺳ ﻣﺎﻧﮓ ﺑﻮو ﻟﮔڵ 25ﻛﺳﯽ دﯾﻜدا ﻟ ژوورﻜﯽ ﺑﭽﻮك ﻛ ﺗﻧﮫﺎ ﺟﯽ 20ﻛﺳـــﯽ ﺗﺪا دەﺑـــﻮوەوە ،زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜﺮاﺑﻮون .ﺋو ﮔﯿﺮاواﻧ ھﻣﻮوﯾﺎن ﻟـــ رۆژی 11ی ﺋـــﺎدار )ﻣﺎرس(ی 2011ﻟ ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺋﯿﻤﻮزرن ﻛ 25 ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮ ﻟ ﺋﻟﺤﻮﺳـــﯾﻤوە دوورە ،دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮاﺑﻮون. ﺋﻮارەی ﺋو رۆژەی ﺋوان دەﺳـــﮕﯿﺮﻛﺮاﺑﻮون، ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻜﯽ ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺎﻧ ﺳـــﺎزﻛﺮاﺑﻮو ﻛ ﻧﺰﯾﻜی 200ﻛﺳﻚ ﺗﯿﺪا ﺑﺷﺪار ﺑﺒﻮون ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﯽ ﻟدژی ﭘﯚﻟﯿﺲ ﻛ ﺳ رۆژ ﭘﺸﺘﺮ ﻟ ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎﺷﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﺋﯿﻤﻮزرن ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯿﺎن ﺑراﻣﺒر ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﺑﻛﺎرھﻨﺎﺑﻮو. ﻟﺑـــر ﭘﯚﻟﯿـــﺲ ﻧﻣﺎﻧﺘﻮاﻧﯽ دەﻣﻮدەﺳـــﺖ ﭼﺎوﭘﻜوﺗﻨﯿـــﺎن ﻟﮔڵ ﺑﻜﯾـــﻦ .ﯾﻛﻜﯿﺎن ھرزوو ﺧﯚی ون ﻛـــﺮد .ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜﯾﺎن ﻛ ﻧـــﺎوی ﻣﺤﻣﻤد ﺑﻮو ،وﺗﯿﻨﺎﻣی ﻓڕەﻧﺴـــﯽ ھﺑﻮو ﭼﻮﻧﻜ ﻟ ﺑـــﺎوك و داﯾﻜﻜﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﻟ ﻓڕەﻧﺴـــﺎ ﻟداﯾﻜﺒﺒﻮو .ﺑ ﻗﺴی ﺧﯚی ﺋو ھﯿﭻ ﭘﯾﻮەﻧﺪﯾﻛﯽ ﺑو ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧوە ﻧﺑﻮوە. ﻣﺤﻣﻤد ﮔﻮﺗﯽ" :ﻟ ﺷـــﺎری ﻧﯿﻢ ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎ ﺋﯿﺸـــﯽ ﺑﯚڕﯾﭽﺘﯽ دەﻛم ،ﺷش ﺳﺎڵ دەﺑﺖ ﻧھﺎﺗﻮوﻣﺗ ﻣﻏﺮﯾﺐ .ﺑ ﺳـــردان ھﺎﺗﺒﻮوﻣ ﻣﺎﯽ ﺑﺎوﻛﯽ ھﺎوﺳـــرەﻛم ﻛـــ ﻟ ﺋﯿﻤﻮزرﻧ. ﻟ ﻧﺎﻛﺎو ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺑرۆﻛﯿﺎن ﭘﮕﺮﺗﻢ و ﮔﺮﺗﻤﯿﺎن. ﻟ دادﮔﺎش دادوەر ﮔﻮﯽ ﻟﻨﮔﺮﺗﻢ ،ﻛﯚﻧﺴـــﻮﻟﯽ ﻓڕەﻧﺴﯿﺶ ھﯿﭻ ﯾﺎرﻣﺗﯿﻛﯽ ﻧدام ،ﺋﺴﺘﺎش ﺑﯿﺮ ﻟ ھﯿﭻ ﻧﺎﻛﻣوە ﺗﻧﮫﺎ ﯾك ﺷـــﺖ ﻧﺑﺖ، ﺋوﯾﺶ ﺋوەﯾ ﻛ ﻟﮔڵ ھﺎوﺳرەﻛﻣﺪا ھﺗﺎ زووە ﺑۆﯾﻦ و ﺧﯚﻣﺎن ﺑﮕﯾﻧﯿﻨوە ﻓڕەﻧﺴـــﺎ". ﻟ ﻓڕەﻧﺴﺎش ،ﺳرۆك ﻛﯚﻣﺎر ﻓاﻧﺴﻮا ھﯚﻧﺪ ﻛ ھﺸـــﺘﺎ ﺳ ھﻓﺘ ﺑﺳـــر ھﺒﮋاردﻧﯿﺪا ﺗﻨﭘڕﯾﺒﻮو ،ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2012 ﻟ ﻛﯚﺷـــﻜﯽ ﺋﻠﯿﺰێ ﭘﺸـــﻮازی ﻟ ﭘﺎدﺷـــﺎی ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻣﺤﻣﻤدی ﺷﺷـــم ﻛﺮد و دﺨﯚﺷﯽ ﺧﯚﯾﺸـــﯽ دەرﺑی ﻟﺑﺎرەی "ﭘﺮۆﺳی رﯾﻔﯚرﻣ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ و ﺋﺎﺑـــﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎن ﻛ ﺋﺴﺘﺎ ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﺑ دەﺳﺘﭙﺸﺨرﯾﯽ ﺟﻻﻟﺗﯽ ﻣﻟﯿﻚ ﻟ ﺋﺎراداﯾ." دوای ﭼﻮار رۆژ ﻟ ﺑﺎرەﮔﺎی ﻛﯚﻣی ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﺳـــ ﮔﻧﺠﻛی دﯾﻜﻣﺎن ﺑﯿﻨﯿﯿوە ﻛ داﻧﯿﺸﺘﺒﻮون و ﻛﻚ و ﺷرﺑﺗﯿﺎن ﻟ ﺑـــردەم ﺑﻮو ،دﯾﺎر ﺑﻮو ﺋو دوو ژﻧی ﻟوێ ﺑـــﻮون ﺋو ﻛﻚ و ﺷـــرﺑﺗﯾﺎن ﺑﯚ داﻧﺎﺑﻮون. ﻟﻧـــﺎو ﻧﺰﯾﻜـــی 100ﭘﯿﺎو ﻛـــ ﺑوﺑﯚﻧﯾوە ھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﺋوێ ،ﺗﻧﮫﺎ ﺋـــو دوواﻧ ژن ﺑﻮون. ﯾﻛـــﻚ ﻟـــو ﺋﺎزادﻛﺮاواﻧ ﻛـــ ﺋوﯾﺶ ﻧﺎوی ﻣﺤﻣﻤد ،ﺗﻣن 20ﺳﺎڵ و ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪﻜﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ ﻧﺰﯾﻚ ﺋﯿﻤﻮزرن ﺑﻮو ،ﺑﯚی ﮔاﯾﻨوە و ﮔﻮﺗﯽ":ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛ ﺋﺎﺷﺘﯿﺎﻧ ﺑﻮو .ﻟ ﻧﺎﻛﺎو 10ﭘﯚﻟﯿﺲ ﭘﻻﻣﺎرﯾﺎﻧﺪام و ﻟﺳـــر ﺟﺎددە ﺑ ﭘﯚﺳـــﺘﺎڵ و ﻛوە رەﻗﻛﺎﻧﯽ ﺳـــرﯾﺎن ﻛوﺗﻨ ﻟﺪاﻧﻢ .ﺋﯿﻨﺠﺎ ﻣﻨﯿﺎن ھﺎوﯾﺸﺘ ﻧﺎو ﻛﺎﻣﯿﯚﻧﻛی ﺧﯚﯾﺎن و دﯾﺴﺎن ﻛوﺗﻨوە ﻟﺪاﻧﻢ .ھر ﺟﺎرێ ﻟ رﮕﺎدا ﺗﻮوﺷﯽ ﻣﻓﺮەزەﯾﻛﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ دەﺑﻮوﯾﻦ، داواﯾﺎن ﻟﺪەﻛـــﺮدن ﺑﻦ ﺋواﻧﯿـــﺶ ﻟﻤﺒﺪەن. ﺑـــردەوام ﺟﻨﻮﯾﺎن ﭘـــﺪەدام و ﭘﯿﺎﻧﺪەﮔﻮﺗﻢ ﺑﺎوﻛﺖ ﺋﯿﺴـــﭙﺎﻧﯿ) ﻣﺑﺳـــﺘﯿﺎن ﺋوەﺑﻮو ﻛ داﯾﻜﯽ ﻟﺷـــﻔﺮۆش ﺑﻮوە و ﻟﮔڵ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎﻧﺪا ﺧوﺗﻮوە( .ﻛ ﮔﯾﺸـــﺘﯿﻨ ﺑﻨﻜـــی ﭘﯚﻟﯿﺲ، ﺧﺮاﭘﺘﺮ ﺑﻮو .ﭘﯚﻟﯿﺴﻜﯽ ﻗوی ﭼﻮارﺷﺎﻧ ﺑ ھﻣﻮو ﺗﯿﻨﻜﯿوە ھﺎﺗ ﺳـــر ﺋژﻧﯚم داﻧﯿﺸﺖ و ﺋواﻧـــﯽ دﯾﻜـــش ﻗﺎﭼﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﮔﺮﺗﺒﻮوم و ﭘﻧﺠـــﺎ ﺳـــﺎﻧﺘﯿﻤﺗﺮﻚ ﻟ ﺋـــردەوە ﻗﺎﭼﯿﺎن
ﺑرزﻛﺮدﺑﻮوﻣوە .ﺋو ﻟﺪان و ﻛﻮﺗﺎﻧ دوو ﻛﺎژﺮی ﺧﺎﯾﺎﻧﺪ .دوای ﺋوە ﺋﻣﺒﻮﻻﻧﺴـــﻚ ﻣﻨﯽ ﺑﺮدە ﻧﺧﯚﺷﺨﺎﻧ و ﻟوێ دوو رۆژ ﻣﺎﻣوە ﻛ ﺑﯚ ﺋو ﻣﺎوەﯾش ھردوو دەﺳﺘﻛﺎﻧﻢ ﻛﻟﭘﭽ ﻛﺮاﺑﻮون و ﻟ ﺗﺧﺘﺧوەﻛم ﺑﺳﺘﺮاﺑﻮوﻧوە ﺑ ﺋوەی ھﯿﭻ ﻧﺎﻧﻜﯿﺸـــﻢ ﺑﺪەﻧ .ﭘﺰﯾﺸﻜﯿﺶ ﻛ دەھﺎت ﺋوﯾﺶ ﺗﺮ ﺟﻨﻮی دەﻛﺮدم .ﺋﯿﻨﺠﺎ ھﻨﺮاﻣوە ﺑﻨﻜی ﭘﯚﻟﯿﺲ .داواﯾﺎن ﻟﻜﺮدم ﺋﯿﻔﺎدەﯾك ﺋﯿﻤﺰا ﺑﻜم ﻛ ﺗﯿﺪا ﻧﻮوﺳﺮاﺑﻮو ﮔﻮاﯾ ﻟ ﭘﯚﻟﯿﺴﻜﻢ داوە و ﭼﺎوﻜﯽ ﻛﻮﺮ ﺑﻮوە! ﻣﻨﯿﺶ ﺋﯿﻤﺰام ﻧﻛﺮد، ﺑﯚﯾ دﯾﺴﺎن دەﺳﺘﯿﺎﻧﻜﺮدەوە ﺑ ﻟﺪاﻧﻢ .دوو رۆژ دوای ﺋوە ﻛﺎﺗﻚ ﭼﻮوﻣ ﺑردەم دادوەر ،وﯾﺴﺘﻢ ﺷﻮﻨواری ﺋﺷﻜﻧﺠﻛﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﺎﻧﺒﺪەم ،ﺑم ﻧﯾﮫﯿﺸﺖ ﻛﺮاﺳـــﻛم ھﺪەﻣوە و ﭘﯿﮕﻮﺗﻢ: ﺋﮔر دەﺗوێ ﺷـــﻜﺎت ﺑﻜی ،ﺋﺮە ﺷـــﻮﻨﯽ ﺷﻜﺎت ﻧﯿﯿ"! ھردوو ھﺎوڕﻜی دﯾﻜی ھﻣﺎن ﭼﯿﺮۆﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی و ﺋﺷـــﻜﻧﺠداﻧﯿﺎن ﺑﯚ ﮔاﯾﻨوە. ﻣھﺪی 21 ،ﺳﺎڵ ،ﺑﯚ ﻣﺎوەی دوو رۆژ ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟ ھﯚﻛﺎﻧﯽ ﺑﻨﻜی ﭘﯚﻟﯿﺴﯽ ﺋﯿﻤﻮزرن ﻟﯿﺪراوە. ﻣھﺪی ﮔﻮﺗﯽ" :ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑردەوام ﺟﻨﻮﯾﺸـــﯿﺎن ﺑ ﺳـــﯾﺪ ﻣﻮھﻧد دەدا و ﺗﯚﻣﺗﺒﺎرﯾﺎن دەﻛﺮد ﺑوەی ﻛ ﺧﺎﺋﯿﻦ ﺑﻮوە .دەﺷﯿﺎﻧﮕﻮت ﻛ ﺋﮔر ﺑﯿﺎﻧوﺖ ﺑ دوو ﺳـــﻋﺎت ھﻣﻮو رﯾﻒ وﺮان دەﻛن و دەﻣﺎﻧﻜﻧ ﺳـــﺎﺑﻮون ،ھروەك ﭼﯚن ﺋﻤﺎﻧﻛﺎن ﻟ ﺋﯚﺷـــﭭﯿﺘﺰ واﯾﺎن ﻟ ﺟﻮﻟﻛﻛﺎن ﻛﺮدﺑﻮو". ﺋم ﺋـــﺎزاردان و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺎﻧـــی دەرھق ﺑو ﻻواﻧـــی ھرﻤﯽ رﯾﻒ ﻛﺮاون ،ﺑﺷـــﻜﻦ ﻟ ھوﻛﺎﻧﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﯚ رﮕﺮﺗﻦ ﻟ ﻓﺮاواﻧﺒـــﻮون و ﺗﺷـــﻧﻛﺮدﻧﯽ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯽ و ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧ ﺟﻣﺎوەرﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺋو وﺗ ﻛ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2011دەﺳﺘﯿﺎﻧﭙﻜﺮدﺑﻮو ،ﺋﻣ ﻟ ﻛﺎﺗﻜﺪا ﻛ ﺗﻮﻧﺴﯿﻛﺎن ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﭘﺸﺘﺮ زەﯾﻨﻟﻌﺎﺑﺪﯾﻦ ﺑﻦ ﻋﻟﯽ ،ﺳرۆﻛﯽ ﺧﯚﯾﺎن ﻟ وت دەرﭘڕاﻧﺪﺑﻮو. ﻟ دوای رووداوەﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﻮﻧﺲ ،ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺶ ﺑﺎﻧﮕوازﻚ ﻟﺳـــر ﻓﯾﺴـــﺒﻮوك ﺑوﻛﺮاﯾوە ﺑﯚ ﺳـــﺎزداﻧﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﯽ ﺟﻣـــﺎوەری ﻟ ﺗواوی ﺷـــﺎرەﻛﺎﻧﯽ وت .رۆژی 20ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی 2011ﺑﯚ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن دﯾﺎرﯾﻜﺮاﺑﻮو .ﻟو رۆژەدا ﻧﺰﯾﻜی 30ھزار ﻛس
ﮔﻧﺠ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﻛﺎن ھرﭼﻧﺪە دژی رژﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ ﻧﯿﻦ ،ﺑم ﺣز دەﻛن ﭘﺎﺷﺎﻛﯾﺎن ﭼﯿﺘﺮ دەﺳﺖ ﻧﺧﺎﺗ ﻧﺎو ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﺗوە ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧ ﺟﻣﺎوەرﯾﻛی ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤدا ﻛﺮد .ﺗﻜای ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺋو ﺷﺎرۆﭼﻜﯾ 60 ھزار ﻛﺳﻚ دەﺑﺖ – ﺋﮔر ھﻣﻮو ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑرﯾﺸﯽ ﺣﯿﺴـــﺎب ﺑﻜﯾﻦ ﺋوە ژﻣﺎرەﻛ دوو ﺋوەﻧﺪەی ﻟﺪﺖ .ﻟﮔڵ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋو رۆژە، ﺑﺰاﭬﯽ 20ی ﺷـــﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾﻮەری( ﻟداﯾﻜﺒﻮو. ﺋـــم ﻧﺎوە ﻧك ﺗﻧﮫﺎ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧ ﺗﺎزەﻛﺎن ﺑﻜﻮ ھﻣﻮو ﺑﺰاﭬ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿﻛﺎﻧﯽ دﯾﻜش دەﮔﺮﺘوە ﻛ ﭘﺸـــﺘﺮ ھﺑﻮون و ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻟﻣﺷﯿﺎﻧﺪا ﻛﺮدﺑﻮو ،وەك رﻜﺨﺮاوە ﺑھﺰەﻛی دەرﭼﻮوان و ﺑﻜﺎران )واﺗ دەرﭼﻮواﻧﯽ زاﻧﻜﯚ و ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﻛﺎن ﻛ ﻟﺳـــﺎﯽ 1991دروﺳـــﺘﻜﺮاوە( ،رﻜﺨﺮاوە ﺧﻮﻨﺪﻛﺎرﯾﻛﺎن ،ھروەھـــﺎ ھﻧﺪێ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﭼﭘﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوﯾﺶ ﻛ ﭘﺸﺘﺮ ﻟ ﺳردەﻣﯽ ﺷﺎ ﺣﺳﻧﯽ دووەﻣﺪا ﻟ زﯾﻨﺪان ﺑﻮون و ﺋﺴﺘﺎ زۆرﺑﯾﺎن ﺧرﯾﻜﯽ ﭼﺎﻻﻛﯽ و ﺗﻜﯚﺷﺎﻧﻦ ﻟ ﻧﻮ ﻛﯚﻣی ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﺑﯚ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆﭬﺪا. ھﻣﻮو رۆژﻜﯽ ﯾﻛﺸﻣﻤ و ﻟ ﺳرﺗﺎﺳری وﺗﺪا ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪان ﺳـــﺎزدەﻛﺮێ و دروﺷﻤﯽ ﺟﯿﺎﺟﯿﺎ ﻛ ﺑـــ ﮔﻮﺮەی ﺑـــﺎرودۆخ و ھواﯽ رۆژ دەﮔﯚڕـــﻦ ،ﺑـــرز دەﻛﺮﻨـــوە .ﺑم ﺑ
ﮔﺸﺘﯽ دروﺷـــﻤﻛﺎن ﻟ دەوری ھﻧﺪﻚ ﭘﺮس دەﺳـــﻮوڕﻨوە وەك دادﮔﺎﯾـــﯽ ﭘﺎك و ﺑﻼﯾن )ﺋﻣش ﻟ ﺑر ﻛﺎرە ﻧﺎڕەوا و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ( ،ﻛراﻣﺗﯽ ﻣﺮۆڤ )وەك ﺋﺎﻣﺎژەﯾك ﺑﯚ ﻣﺎﻓﯽ ﻛﺎر و ﻣﺎﻓﯽ ﺗﻧﺪروﺳﺘﯽ و ﻣﺎﻓﯽ ھﺑﻮوﻧﯽ ﻛﺎرﮔﯾﻛﯽ ﭘﺎك و ﺗﻧﺪروﺳـــﺖ( ،و ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗـــﯽ )ﺑﺷـــﯿﻨوەﯾﻛﯽ دادﮔراﻧی دەراﻣـــت و ﺳـــﺎﻣﺎﻧﯽ وت ،داﺑزاﻧﺪﻧﯽ ﻛﺮﯽ ﺧﺎﻧﻮو و ﻧﺮﺧﯽ ﻛﺎرەﺑﺎ و ﻛرەﺳـــﺘ ﺳرەﺗﺎﯾﯿ ﭘﻮﯾﺴﺘﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ(. ﺋی ﺑﺎﺷـــ ﭼﯽ دەﻦ ﻟﺑﺎرەی ﻣﻟﯿﻜوە؟ "ﻗت ﺑ راﺳﺘوﺧﯚ ﺑﺎﺳﯽ ﻧﺎﻛﯾﻦ" ،ﺋﻣ ﻗﺴی ﺟوادە ﻛ ﺗﻛﻨﯿﻜﻜﺎرﻜﯽ ﺗﻣن 26ﺳﺎ و ﻟ ﻗﺎوەﺧﺎﻧی ﺟزﯾﺮەت ﺋﻟﻨﻮﻛﻮر رۆژﻚ دوای ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧﻛی رۆژی ﯾﻛﺸﻣﻤی ﮔﻮﻧﺪی ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎش ،ﭼﺎوﻣﺎن ﭘﯿﻜوت و دواﻧﺪﻣﺎن. 200ﻛس ﺑﺷـــﺪارﯾﯿﺎن ﻟو ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪاﻧدا ﻛﺮدﺑﻮو ﻛ ھﻣﻮوﯾﺎن ﭘﯿﺎو ﺑﻮون ،ﺑم ﺳـــ رۆژ دواﺗـــﺮ ﭼﻧﺪ ﻛﭽﻜﯽ دەرﭼـــﻮوی زاﻧﻜﯚ و ﺑﻜﺎر ھﺎﺗﻦ ﻟﺑر دەرﻛﯽ دادﮔﺎی ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ ﻟو ﻧﺎوە ﻟﺳر ﺷﯚﺳﺘ ﺧﺑﻮوﻧوە ﺑﯚ ﺋوەی ﻧﺎڕەزاﯾﯽ دەرﺑﺒن ﻟ دژی دادﮔﺎ ،ﭼﻮﻧﻜ ﯾﻛﻚ ﻟ ھﺎوڕﻜﺎﻧـــﯽ ﺣﻮﻛﻤﺪاﺑﻮون .ﺟواد ﻛ ﻟﮔڵ 10ھﺎوڕﯽ ﺧﯚﯾﺪا ﻟو ﻗﺎوەﺧﺎﻧﯾ داﻧﯿﺸﺘﺒﻮو، درﮋەی داﯾـــ و ﮔﻮﺗﯽ" :ﺧﯚ ﻧﺎﻣﺎﻧوێ ﻣﻟﯿﻚ ﺑوات ،ﺗﻧﮫﺎ دەﻣﺎﻧوێ ﻣﻟﯿﻜﻜﻤﺎن ھﺑ وەك ﻣﻟﯿﻜﯽ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ و ھﯚﻧﺪا ﺑﺖ" .ﺋو ﮔﻧﺠ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺎﻧ ﻟ دژی رژﻤﯽ ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ ﻧﯿﻦ ،ﺑم ﺣز دەﻛن ﭘﺎﺷـــﺎﻛﯾﺎن ﭼﯿﺘﺮ دەﺳﺖ ﻧﺧﺎﺗ ﻧﺎو ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﺗوە .ﻟﻣﺷﺪا زﯾﺎﺗﺮ ﻣﺑﺳﺘﯿﺎن ﺋوەﯾـــ ﻛ ﺋـــو ﺳـــﺎﻣﺎﻧ زۆرەی ﻣﻟﯿﻚ ﻟ رﮕﺎی ﭘﺸـــﻜﯽ "ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯿﺎﻧ"ی ﻟ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﮔورە ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ وت دەﺳﺘﯿﻜوﺗﻮوە ،ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﺳر ﻣﯿﻠﻠﺗﺪا داﺑش ﺑﻜﺮﺘـــوە .دﯾﺎر ﺑﻮو ﺋـــو ﮔﻧﺠﺎﻧ ھﻣﻮوﯾﺎن ﻛﺘﺒﻛی ﺋﺮﯾﻚ ﻟﯚران و ﻛﺎﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮاﺳﯿ -ﯾﺎن ﺧﻮﻨﺪﺑﻮوەوە ﺟﺎ ھﻣﻮو ﻛﺘﺒﻛ ﯾﺎن ﺑﺷﻜﯽ )ﺋو ﻛﺘﺒ ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻗدەﻏﯾ ،ﺑم دەﻛﺮێ ﻟﺳـــر ﺋﯿﻨﺘرﻧﺖ ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ دەﺳﺘﻜوﺖ(. ﺋـــو ﻛﺘﺒـــ ﻛـــ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﻛی "ﻣﻟﯿﻜ ﭼﺎوﺑﺮﺳﯿﻛ"ﯾ ،رەﺧﻨی ﺗﻮﻧﺪ ﻟ ﻣﻟﯿﻜﯽ ﺋو وﺗ و دەﺳﺖ و ﭘﻮەﻧﺪەﻛی دەﮔﺮﺖ ﻟﺳر ﺋوەی ﻛ ﺋﯿﺸـــﯽ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ دەﻛن و ﺧرﯾﻜﯽ ﺗﻜ و ﻟﻜ و ﭘﺎرە ﻛﯚﻛﺮدﻧوەن و دەﺳـــﺘﯿﺎن ﺑﺳـــر ھﻣﻮو ﺟﻮﻣﮕ ﺋﺎﺑﻮوری و داراﯾﯿﻛﺎﻧﯽ وﺗﺪا ﮔﺮﺗﻮوە ).(1 ھرﭼـــﯽ دەرﺑـــﺎرەی ﻋﻟﻤﺎﻧﯿﺗﯿﺸـــ ،ﺋو ﮔﻧﺠ ﮔﯚڕاﻧﺨﻮازاﻧ ھـــر ھﻣﻮوﯾﺎن ﺑردەوام ﺋو وﺷـــﯾﯾﺎن ﻟﺳـــرزارە .ﺑم ﻟ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻜﯽ ﺋﻤدا ﻛ ﺋﺎﺧﯚ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿت ﺑﻻی ﺋواﻧوە واﺗﺎی ﭼـــﯽ دەﮔﯾﻧﺖ و ﭼﯚن ﻟﯽ ﺗﺪەﮔن ،ھرﯾﻛ ﺑ ﺟﯚرﻚ وەﻣﯽ داﯾﻨوە. ﻣﺤﻣﻤد ،ﺗﻣن 24ﺳـــﺎڵ ،ﭘﯿﺸی رﻨﻮﻨﯽ ﮔﺷـــﺘﯿﺎرﯾ ،ﺑم ﺑﻜﺎرە ،ﮔﻮﺗـــﯽ" :دەﺑﺖ ﺋﺎﯾـــﻦ ﻟ ﺋﺎزادﯾ ﻣدەﻧﯿـــﻛﺎن ﺟﯿﺎﺑﻜﺮﺘوە". ﺋﺣﻤدﯾﺶ ﻛ ﮔﻧﺠﻜـــﯽ دەرﭼﻮوی زاﻧﻜﯚﯾ و ﺋوﯾﺶ ﺑﻜﺎرە ،ﮔﻮﺗﯽ":ﺋﮔر ﺑﺘﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎﺳﯽ ﻋﻟﻤﺎﻧﯿـــت ﺑﻜﯾﻦ و ﺑ ﺑﺪﯾﻨﻤﺎن داﻧﻦ ،ﺋﻣ ﺧﯚی ھﻧﮕﺎوﻜ ﺑرەو ﭘﺸوە!" ﺑم ﺋﺎﯾﺎ ﻟو ﻛﯚﻣﮕﯾی ﺋوان ﺋﺎواﺗﯽ ﺑﯚ دەﺧﻮازن ،رازی دەﺑﺖ ﺑوەی ھر ﺗﺎﻛﻜﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﻛی ﺑﯿوێ و ﺑ ﺋﺎزادی ﺧﯚی ﻟﺑر دەرﻛﯽ رﺴﺘﻮراﻧﺘﺪا و ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ رەﻣزاﻧﺪا ﻧﺎﻧﯽ ﻧﯿﻮەڕۆ ﺑﺨﻮات؟ ﻣﺤﻣﻤد ﺑ دەﻧﮕﻜﯽ ﺑرز ﺟﻮاﺑﯽ داﯾﻨوە و ﮔﻮﺗﯽ ":ﻧﺎ، ﺷﺘﯽ وا ﻧﺎﺑﺖ!" ھروەھﺎ ﮔﻮﺗﯽ "ﺋﮔر ﺑﯿوﺖ دەﺗﻮاﻧ ﻟ ﻣﺎﯽ ﺧـــﯚی ﻧﺎن ﺑﺨﻮات ،ﺑم ﻟ دەرەوە ﻟ ﺳرﯾﺗﯽ رﺰ ﻟو ﺧﻜ ﺑﮕﺮﺖ ﻛ ﺑ رۆژوو دەﺑﻦ" .ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜ ﻛ ﻧﺎوی ﺳﻋﯿﺪ ﺑﻮو ،وەﻣﯽ ﻣﺤﻣﻤدی داﯾوە و ﮔﻮﺗﯽ "ﻛواﺑ ھﯿﭽﻤﺎن ﺑ ھﯿﭻ ﻧﻛـــﺮدووە ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋﻣۆش ھروا دەﻛﯾﻦ" .ﺳـــﻋﯿﺪ ﺗﺎﻛ ﻛس ﺑﻮو ﻟوێ ﺑ" ﺑ "وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرەﻛﻣﺎﻧﯽ داﯾوە. ﺋو ﮔﻧﺠﺎﻧ ھﻣﻮوﯾﺎن ﺧﻜﯽ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑری ﺷـــﺎرۆﭼﻜی ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎﺷـــﻦ. ﺧﺎﻧوادەیھر ﯾﻛﻜﯿﺎنﻟﭘﻨﺞ ﺗﺎﺷشﻣﻨﺪاڵ ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە و ھﻣﻮوﯾﺎن ﻟﺳر ﻣﻮوﭼی ﺑﺎوﻛﯿﺎن
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Michele David دەژﯾﻦ ﻛ 2500 ﺗـــﺎ 5000درھﻣ) دەﻛﺎﺗ 250ﺗﺎ 500ﯾـــﯚرۆ( و ھروەھﺎ ﯾﺎرﻣﺗﯿﻛﯿﺶ ﻟ دەوت وەردەﮔـــﺮن ﺑﯚ ھﺎوﻛﺎری ﺧﺰان ﻛ ﺑ زﻣﺎﻧﯽ ﺑرﺑری ﭘﯿﺪەﻦ )ﺗوﯾﺰە( .داﯾﻜﯽ ھﯿﭽﯿﺎن ﺟﮕ ﻟ ﻛﺎری ﻧﺎوﻣﺎڵ ھﯿﭻ ﻛﺎرﻜﯽ دﯾﻜ ﻧﺎﻛﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ﻗت ﻟ ﻣﺎڵ ﻧﺎﯾﺗ دەرەوە ﻣﮔر ﺑﯚ ﺳرداﻧﯽ ﻣﺎﯽ ﺑﺎواﻧﯽ ﻧﺑﺖ .ﺋﺣﻤد ﮔﻮﺗﯽ ":ﻻی ﺋﻤ ﻟ رﯾﻒ ،ﺋﺎﺳﺎﯾﯿ ،"ﺋﯿﻨﺠﺎ ﺑ ﺋوەی ﮔﺎﺘ ﺑﻜﺎت ،زۆر ﺑ ﺟﺪدی ﮔﻮﺗﯽ":ﭼﻮﻧﻜ ﻻی ﺋﻤ ژن ﻣﯿﺮەژﻧـــ) ﺋﻣﯿﺮە( ،زۆر ﺑﻧﺮﺧ ﻻی ﭘﯿﺎوەﻛی .ﺑﯚﯾ ﻧﺎﺑﺖ ﺑﭽﺖ ﻛﺎر ﺑﻜﺎت و ﺧﯚی ﻣﺎﻧﺪوو ﺑﻜﺎت ﯾﺎن ﺑﭽﺘ ﺑﺎزاڕ ﺷﺖ ﺑﻜﺖ". ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ ﯾﻛﻜ ﻟو 15ﺷﻮﻨی ﻛ ﺑ ﺑﻨﻜی ﻧﺎڕەزاﯾﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿ ﮔورەﻛﺎن ﻧﺎﺳﺮاون و وا ﺑﯚ 18ﻣﺎﻧﮓ دەﭼﺖ ھﺸﺘﺎ ھﻣﻮو رۆژاﻧﯽ ﯾﻛﺸﻣﻤ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺗﺪا ﺳﺎز دەﻛﺮﺖ. ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﯽ ﯾﻛم ،ﺋوەی رۆژی 20ی ﺷﻮﺑﺎت )ﻓﺒﺮﯾـــﻮەری(ی 2011رووداوﻜﯽ دﺘزﻨﯽ ﺑﺧﯚﯾوە دﯾﺖ و ھﻣﻮو ﺧﻚ دﻨﯿﺎن ﻟوەی ﻛ ﭘﯚﻟﯿﺲ دەﺳـــﺘﯽ ﺗﺪاﺑﻮوە ،ﺋو رووداوەش ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﺟﺳـــﺘی ﭘﻨﺞ ﮔﻧﺞ دۆزراﻧوە ﺑﺒﻮوﻧ ﺧﻮز ﺑھﯚی ﻛوﺗﻨوەی ﺋﺎﮔﺮﻚ ﻟﻧﻮ ﻧﻮوﺳﯿﻨﮕﯾﻛﯽ ﺑﭽﻮوﻛﯽ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﺎﻧﻜﻛﺎﻧﯽ ﻧﺎو ﺳﻧﺘری ﺷﺎر .ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾك دوای ﺋوە، ﺟﻮوﻧوەﯾﻛﯽ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯽ ﻛ ھﮕﺮی ﻓﯿﻜﺮی ﺳﯚﻓﯿ ﺑﻧﺎوی ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻋدل و ﺋﯿﺤﺴﺎن ﻛ ﺷﺦ ﯾﺎﺳـــﯿﻦ و ﻧﺎدﯾی ﻛﭽﯽ ﺳرﻛﺮداﯾﺗﯽ دەﻛن، ھﺎﺗ ﻣﯾﺪان و دەﺳـــﺘﯿﻜﺮد ﺑ ﺑﺷـــﺪارﯾﻜﺮدن ﻟ ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﻛﺎن ﺑ ﺑردەواﻣﯽ. وەدﯾﻌ 32،ﺳﺎڵ ،ﻛ ﭘرﺳﺘﺎرە ﻟ ﺧﺳﺘﺧﺎﻧی
ﺗﻧﺠ و ﺑﯚ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ھﺎﺗﺒﻮوە ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ ﺑﯚ ﭘﺸﻮودان ﻟ ﻛﻧﺎر دەرﯾﺎی ﺋو ﺷﺎرۆﭼﻜﯾ، ﺑﯚی ﮔاﯾﻨوە و ﮔﻮﺗﯽ" :ﻟ ﺗﻧﺠ ،ﺑ ﺷو و رۆژﻚ ژﻣﺎرەی ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪەران ﻟ 20 ھزارەوە زﯾﺎدی ﻛﺮد ﺑﯚ 200ھزار .ﺑم ﺑﺠﮕ ﻟوەی ﺳﻮﭘﺎﯾﺎن ﺑﯚ ھﻨﺎﯾﻦ ،ﮔﯿﺮوﮔﺮﻓﺘﯽ دﯾﻜﺷﯿﺎن ﺑﯚ زﯾﺎد ﻛﺮدﯾﻦ .ﻟ ﻛﯚﺑﻮوﻧوە و ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﺪا داوا ﻟـــ ژﻧﺎن دەﻛن ﺣﯿﺠـــﺎب ﺑﻜن و داواﻣﺎن ﻟﺪەﻛن ﻧﻮﮋ ﺑﻜﯾﻦ .ﻧﯾﺎﻧﺪەوﯾﺴﺖ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﯽ رەﻣزاﻧﺪا ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﺑﻜﯾﻦ". ﻟـــ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ ﯾﻛم )دﯾﺴـــﻤﺒر(ی 2011دا ،ﺷـــﺦ ﯾﺎﺳـــﯿﻦ ﺑﯾـــﺎری دا ﺧﯚی و ﺣﯿﺰﺑﻛی ﻟ ﮔﺮووﭘﯽ )ب 20ف( ﺑﻜﺸﺘوە. "ھﯿﭻ ﭘﺎﺳﺎوﻜﯽ ﻣﺎﻗﻮﯽ ﻧﺑﻮو ،ﻛﭼﯽ ھﻣﻮو ﺑـــ ﮔﻮﯿﺎن ﻛﺮد .ﻟ ﺗﻧﺠـــ ،وازھﻨﺎﻧﯽ ﺋوان ﮔﻮرزﻜﯽ ﻛﻮﺷـــﻨﺪە ﺑﻮو ﻟـــ ﺑﺰاﭬﻛ درا .ﺗﺎﻛ ﺳﻮودﻚ ھﯾﺒﻮوﺑﺖ ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﻛﯚﺑﻮوﻧوەﻛﺎن ﺑ ﺋﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑڕﻮە دەﭼﻮون و ﻣرج و ﻣرﺟﻜﺎری ﻧﻣﺎ" .ﺑم ﻟ ﺋﻟﺤﻮﺳـــﯾﻤ ،ھر ﻟ ھﺎوﯾﻨﯽ 2011وە ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن ﺑرە ﺑرە ﻛﺰ و ﻻواز ﺑﻮون ،ﺳـــرﺑﺎری ﺋوەش ،ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﻟﺮە ﻧھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﮔﯚڕەﭘﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ،ﺑ ﭘﭽواﻧی ﻧﺎوﭼﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜی وت ،ﻧ ﺋﯿﺴـــﻼﻣﯿﻛﺎﻧﯽ ﺳر ﺑ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻋدل و ﺋﯿﺤﺴﺎن و ﻧ ﺋواﻧی ﺳـــر ﺑ ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻋداﻟ و ﺗﻧﻤﯿ ﻛ ﺳﻜﺮﺗﺮە ﮔﺸـــﺘﯿﻛی ،ﻋﺑﺪوﻟﺌﯿﻼە ﺑﻨﻜﯿﺮان ﻟ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی 2012ﻟﻻﯾن ﭘﺎﺷـــﺎی وﺗوە ﻛﺮاﯾ ﺳرۆﻛﯽ ﺣﻜﻮﻣت ) .(2ﺣﻮﺳﻦ ﻣﺮاﺑﯿﺖ ،ﻛ راوﮋﻛﺎرﻜﯽ ﺷـــﺎرەواﻧﯿ و ﻟﺳر ﻟﯿﺴـــﺘﯽ رﻜﺨﺮاوﻜـــﯽ ﭼپ ﻟ ﺷـــﺎرۆﭼﻜی
17
2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
MONDE MONDE LE
LE
diplomatique diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ھﺰ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ــرﻛﻮت دەﻛﺎت ﻛ دەﻛﺎﺗ رۆژی ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪان و ﻟو رۆژەﺷﺪا ﺑﺎزاڕ زۆر ﮔرﻣـــ ﻟ وﺗﯽ ﻣﻏﺮﯾﺐ .ﻣﺤﻣﻤد ﺑ ھﻧﺎﺳﯾﻛﯽ ﺳـــﺎردەوە ﮔﻮﺗﯽ ":وردە وردە ﺧﻚ ﭘﺸﺘﯿﺎن ﺑرداﯾﻦ و ﺳﺎردﺑﻮوﻧوە". ﻟ ﺷـــوی 8ی ﺋﺎدار )ﻣـــﺎرس(ی 2012دا، رووداوﻜﯽ ﺗﺮﺳﻨﺎك و ﻧﺎﺧﯚش روودەدات .دوای ﺋـــوەی ﭼﻧﺪ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧـــﻚ ﺧﯚﯾﺎن دەﮔﯾﻧﻨ ﻧﺎو ﺋﯚﻓﯿﺴـــﻛی ﭘﺎﺷﺎ ،ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻟ رﯾﺒﺎت ﻓرﻣﺎن ﺑ ﭘﺎﺷﺎ دەدات ھرﭼﯚﻧﻚ ﺑﺖ ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪان و داﮔﯿﺮﻛﺮدﻧﻛـــی ﻓرﻣﺎﻧﮕی ﻛﺎرەﺑﺎی ﺋو ﺷـــﺎرە ﻛﯚﺗﺎﯾﯽ ﭘﺒﻨﺖ ،ﻟ ﻛﺎژﺮ ﯾك و ﻧﯿﻮی دوای ﻧﯿﻮەﺷو ﺑ دەﯾﺎن ﺋﯚﺗﯚﻣﺒﯿﻠﯽ ﺳـــر ﺑـــ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ "ﺳـــﻤﯽ" )واﺗـــ ھﺰە ﮔڕۆﻛﻛﺎﻧﯽ ﺗدەﺧﻮﻟﻜﺮدن ﻛ ھﺰﻜﯽ ﭘﯚﻟﯿﺴﯿ ﺋو ﮔﻧﺠ ﺑﯚ ﻧھﺸـــﺘﻨﯽ ﭘﺸﻮی و ﺋﺎژاوە ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻟ ﻛﺎﺗﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان( دﻨ ﻧﺎو ﺷﺎرۆﭼﻜﻛ و ھر ﻣﻏﺮﯾﺒﯿﺎﻧ ﻟ دژی رژﻤﯽ ﻛﺳﻜﯿﺎن ﻟﺳـــر ﺟﺎددەﻛﺎن ﺑﯿﻨﯿﺒﺎﯾ راوﯾﺎن ﭘﺎﺷﺎﯾﺗﯽ ﻧﯿﻦ ،ﺑم دەﯾﺎﻧﮕﺮت و زۆر ﺑ رەﺣﻤﺎﻧ ﻟﯿﺎﻧﺪەدا .ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺑﯚ ﻣﺎوەی ﺳـــ رۆژ ﺷـــﺎرۆﭼﻜﻛﯾﺎن ﺣز دەﻛن ﭘﺎﺷﺎﻛﯾﺎن راﻣﺎﯽ و ﺷـــش ﻛﺳﯿﺎن دەﺳـــﺘﮕﯿﺮ ﻛﺮد دەﺳﺘﯿﺎنﺑ ﭼﯿﺘﺮ دەﺳﺖ ﻧﺧﺎﺗ ﻧﺎو ﺑﯿﺎﻧﻮوی ﺋوەی ﻛ ﭼﺎﻻﻛﻮان ﺑﻮون و ھﺑﻮوە ﻟ رﻜﺨﺴﺘﻨﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧﻛﺎن .ﻟ رۆژی ﺋﺎﺑﻮورﯾﯽ وﺗوە .ﻟﻣﺷﺪا 11ی ﻣﺎﻧﮓ ھﺰەﻛﺎﻧﯽ ﭘﯚﻟﯿﺲ دەﭼﻨ ﺷﺎرەدﯽ زﯾﺎﺗﺮ ﻣﺑﺳﺘﯿﺎن ﺋوەﯾ ﺋﯿﻤـــﻮزرن ﻛ ﻧﺰﯾﻜـــ ﻟ ﺋﺎﯾـــت ﺑﻮﻋﯾﺎش و ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑﻛﺎردﻨﻦ ،ﭼﻮﻧﻜ ﻟوێ رﭙﻮاﻧﻜﯽ ﻛ ﺋو ﺳﺎﻣﺎﻧ زۆرەی ﺋﺎﺷـــﺘﯿﺎﻧی 200ﻛﺳـــﯽ ﺳـــﺎزﻛﺮاﺑﻮو وەك ﻣﻟﯿﻚ ﻟ رﮕﺎی ﭘﺸﻜﯽ ھﺎوﭘﺸﺘﯿك ﺑﯚ ﺧﻜﯽ ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎش ،ھر ﻟ ﻣﯿﺎﻧی ﺋو ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧی ﺋﯿﻤﻮزرن ﺑﻮو ﻛ" ﺋﯚﺗﯚﻣﺎﺗﯿﻜﯿﺎﻧ"ی ﻟ ﻗﺎزاﻧﺠﯽ ﭼﻮار ﮔﻧﺠ ﺋﺎزادﻛﺮاوەﻛی ﺳ ﻣﺎﻧﮓ دوای ﺋو ﮔورە ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎﻛﺎﻧﯽ وت ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪاﻧ ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮاﺑﻮون. زﯾﻨﺪاﻧﺪان .ھﻧﺪێ دەﺳﺘﯿﻜوﺗﻮوە ،ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﻟ ھﺎوڕﻜﺎﻧﯿﺎن ﺗﺎ ﺋﺴﺘﺎش ﻟ ﻟ وەﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﺎرﻜﻤﺎن ﻛ ﻟ ﭘﺎﺷﺎی ﺋﺎﯾت دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﺑﺳر ﻣﯿﻠﻠﺗﺪا ﺑﻮﻋﯾﺎﺷﻤﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ﻟﺳر ﺋم رووداواﻧ، ﺋو داﺑش ﺑﻜﺮﺘوە ﺗﺋﻜﯿﺪی ﻛﺮدەوە ﻛ" ﻟ رۆژی 8ی ﺋﺎدار )ﻣﺎرس( ﭘﯚﻟﯿﺲ ھﯿـــﭻ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﻛـــﯽ ﺑﻛﺎرﻧھﻨﺎوە. )(6 ﺗﻧﺎﻧت ﺋو دارەی دەﺳﺘﯿﺸﯿﺎن ﺑﻛﺎرﻧھﻨﺎوە .ﻗدەﻏ دەﻛﺮد" .ﻟوﻻﺗﺮ ﻣﺴﺘﻓﺎ ﺑ ﮔﺎﺘوە ﻛـــس ﺑﺮﯾﻨﺪار ﻧﺑﻮوە" .ﻟ ﺑـــﺎرەی ﺋوەی ﻛ ھﺎﺗ ﻗﺴـــ و ﮔﻮﺗﯽ ":ﻟو ﻓﺴـــﺘﯿﭭﺎدا ژﻧﺎن ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﯽ )ب 20ف( دەﺳﺘﮕﯿﺮﻛﺮاون ،ﮔﻮﺗﯽ ﻧﯿﻮەی ﻟﺷـــﯿﺎن رووﺗ و ﮔﯚراﻧﯽ دەﻦ ،ﺑس " ﺋواﻧ ھﻣﻮوﯾـــﺎن ﻛﺗﻨﯿﺎن ﻛﺮدﺑﻮو ،ﭘﯚﻟﯿﺲ ﻟﺑرﺋوەی ﻟﻻﯾن ﻻﻟ ﺳﻟﻤﺎوە )ژﻧﯽ ﻣﻟﯿﻚ( ﻟﺳر ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯿﻜﺮدن ﺑ ﻣﺎدەی ھﯚﺷﺒر ﻟدواﯾﺎن ﺳﺎز دەﻛﺮﺖ ...ﺟﺎ ﺧﯚ ﻗﺎﺑﯿﻠ ﺑﻨﻜﯿﺮان ﺑﭽﺖ دەﮔـــڕا!" ﻟ ﺑﺎرەی ﺑﻮوﻧﯽ ﺋو ﺑﺰاﭬ ﭼﺎﻻﻛ ﻟ داوا ﻟ ژﻧﯽ ﻣﻟﯿﻚ ﺑﻜﺎت ﺣﯿﺠﺎب ﺑﭙﯚﺷﺖ!" ﻧﺎوﭼﻛی ﺋودا ،ﭘﯿﮕﻮﺗﯿﻦ "ﺋو ﮔﺮووﭘ زۆرﺑی ﺳـــرۆك وەزﯾﺮ ﻟ ﯾﻛﻚ ﻟـــ ﮔﻮﺗﺎرەﻛﺎﻧﯿﺪا ﺗﻮاﻧﺎ داراﯾﯿﻛی ﻟ رﻜﺨﺮاوە ﺑﯿﺎﻧﯿ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯽ و ﺋﺎﻣـــﺎژەی ﺑ رۆﯽ ﺧـــﻮدا دا .ﻟـــ14 ی ﺋﺎﯾﺎر ھﯚﻧﺪﯾﻛﺎﻧوە ﺑﯚ دﺖ ﺑﯚ ﺗﻜﺪاﻧﯽ ﺋﺎﺳﺎﯾﺸﯽ )ﻣﺎﯾـــﺲ(ی ،2012ﻟ وەﻣﻜﯿﺪا ﺑﯚ دەرﭼﻮوە ﻣﻏﺮﯾﺐ". ﺑﻜﺎرەﻛﺎن ﻛـــ داوای داﻣزراﻧﺪﻧﯿـــﺎن دەﻛﺮد، ﺋدی ﺋﺴﺘﺎ ﺑﺎرودۆﺧﻛ ﺑﻛﻮێ ﮔﯾﺸﺘﻮوە؟ ﮔﻮﺗﯽ " ﺗﻧﮫﺎ ﺧﻮدا ﭼﺎرەﻧﻮوﺳـــﯽ ﻣﺮۆڤ دﯾﺎری ھﯿﭻ ﻛﺎم ﻟو ﻛﺳـــﺎﻧی ﭼﺎوﻣـــﺎن ﭘﻜوﺗﻦ ،دەﻛﺎت ،ﺑﯚﯾـــ ﻧﺎﺑﺖ ﻟو زﯾﺎﺗﺮ روو ﻟ ﻛﺳـــﯽ ﺑﭽﻮوﻛﺘﺮﯾﻦ ﻣﺘﻤﺎﻧﯾﺎن ﺑ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﺑﻨﻜﯿﺮان دﯾﻜ ﺑﻜﺮﺖ" .ﺋم ﻗﺴﯾی ﺑﻨﻜﯿﺮان دەرﭼﻮواﻧﯽ ﻧﯿﯿ .ﻣﺴﺘﻓﺎ ﻛ ﺋﻧﺪازﯾﺎرﻜﯽ ﺗﯚﭘﯚﮔﺮاﻓﯿ و ﻟ زاﻧﻜﯚ و ﭘﯾﻤﺎﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﻛ ھﺸـــﺘﺎ داﻧﻣزراون ھﯾﻮاﻧﯽ ﻗﺎوەﺧﺎﻧی ﻣﯿﺮاﻣﺎر ﭼﺎوﻣﺎن ﭘﯿﻜوت ،زۆر ﺗﻮوڕە ﻛﺮد .دەرﭼﻮوﯾﻛﯽ زۆر ھن ﺧﺎوەﻧﯽ ﻛﻗﺎوەﺧﺎﻧﯾﻛﯽﻧﺎﺳﺮاویﺷﺎریﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤﯾ ،دﯾﭙﻠﯚﻣﻦ ﻛﭼﯽ وا ﺑﯚ 20ﺳـــﺎڵ دەﭼﺖ ھﺸﺘﺎ ﻟﮔڵ دوو ﻟ ﺑﺮادەرەﻛﺎﻧﯽ داﻧﯿﺸﺘﺒﻮو ،ﭘﯿﮕﻮﺗﯿﻦ ﻟ ﻧـــﻮ داﻣـــﻮدەزﮔﺎ ﺋﯿﺪارﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﺪا ":ﺑﯚﯾـــ ھﯿﺎﻧﺒﮋارد ﭼﻮﻧﻜـــ ﺗﺎﻛ ﻛس ﺑﻮو داﻧﻣزراون ،ﺑﯚﯾ ﺑردەوام ﻟ ﺗﻜﯚﺷـــﺎﻧﺪان. ﺑﺷﺪاری ﻟ ﮔﻣﻛدا ﻧﻛﺮدﺑﺖ ) .(4ﺑﯚﯾ ﺗﺎﻛ ﺋﺎﺷﻜﺮاﯾ ﻛ ﯾﺎﺳﺎ و رﺴﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ ﻛس ﺑﻮو ﻛ دەﻧﮕﺪەران رەﻧﮕ ﻛﻣﻚ ﻣﺘﻤﺎﻧﯾﺎن ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ زۆر ﻧـــرم و ﻟﯿﺒﺮاﻦ ﺋوﯾﺶ زﯾﺎﺗﺮ ﭘﯽ ھﺑﻮوﺑﺖ" .ھﯿﭻ ﯾﻛﻚ ﻟو ﺳ ﮔﻧﺠ ﻟ ﻟﺑرﺋوەﯾ ﻛ ﻣﺎﻓﯽ ﺳﻧﺪﯾﻜﺎﯾﯽ وﺟﻮدی ﻧﯿﯿ، ﺑﺰاﭬﯽ )ب 20ف( ﺋﻧﺪام ﻧﯿﻦ .زەﻛرﯾﺎی ھﺎوڕﯽ ﺑﺎﺳـــﯽ ﺑﯿﻤی ﻧﺧﯚﺷـــﯽ و ﺧﺎﻧﻧﺸﯿﻨﯽ ھر ﺋوﯾﺶ ﯾك دوو ﻗﺴی ﺑﯚ ﻛﺮدﯾﻦ و ﮔﻮﺗﯽ":ﺑم ﻟ راﺳﺘﯿﺪا ھﯿﭻ دەﺳﺗﻜﯽ ﻧﯿﯿ ،ﭼﻮﻧﻜ ھﻣﻮو دەﺳـــﺗﻛﺎن ﻟ دەﺳـــﺘﯽ ﺋوەﻛی دﯾﻜﯾ )واﺗـــ ﻣﻟﯿﻚ(" .ﻟ ﺑـــﺎرەی ﺋوەی ﻛ رەﻧﮕ ﺣﯿﺰﺑﯽ داد و ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ ﯾﺎﺳﺎﻛﺎﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻟﺳر ﺋﺳﺎﺳﯽ ﺷرﯾﻌﺗﯽ ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ داﺑﮋﺘوە ،ﻣﺤﻣﻤـــد ﻛ ﯾﻛﻜﯽ دﯾﻜ ﺑﻮو ﻟو ﺳ ﮔﻧﺠ زەردەﺧﻧﯾﻛﯽ ﻛﺮد .ﻣﺤﻣﻤد ﻛ ﻛﺎرﻣﻧﺪی ﺑﺷﯽ ﮔﺷﺘﯿﺎرﯾ ﻟ ﺷﺎرەواﻧﯿﯽ ﺷﺎری ﺋﻟﺤﻮﺳـــﯾﻤ ،ﻛﻣﻚ ﺑ ھﭽﻮوﻧوە ﻗﺴـــی ﻛﺮد ":ﺋﮔر ﻣﻮﺳـــﻤﺎﻧﯽ راﺳﺘﻗﯿﻨ ﺑﻮوﻧﺎﯾـــ دەﭼﻮون ﻓﺴـــﺘﯿﭭﺎﻟﯽ ﻣوازﯾﻨ(5)ﯾﺎن
)ﺋﺎﯾـــت ﯾﻮﺳـــﻒ ﺋﺑـــﻮ ﻋﻟـــﯽ( ﻧﺰﯾﻚ ﻟ ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ ھﺒﮋﺮدراوە ،ﭘﯿﮕﻮﺗﯿﻦ ":ﻟﺮە، ﺧﻚ زۆر ﺋﯿﻤﺎﻧﺪارن ،ﺋﯿﺴﻼﻣﺗﯿﻛی ﺋوان راﺳﺘ ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰە ،ﺑم ﺑﺑ رﯾﺶ و ﺣﯿﺠﺎﺑ. ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎنﻧﯾﺎﻧﺘﻮاﻧﯿﻮەھﯿﭻﻛﺎرﻜﯿﺎنﺗﺒﻜن. ﺑ ﭘﻠی ﯾﻛم ﻟﺑرﺋوەﯾ ﻛ ﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻛﺎن ﺑ ﭼﺎوﻜﯽ ﭘﯿﺮۆزەوە ﺳـــﯾﺮی زﻣﺎﻧﯽ ﻋرەﺑﯽ دەﻛـــن ،ﺑرﺑرەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺣز ﺑـــوە ﻧﺎﻛن". ھروەك ﺑﯿﻨﯿﻤـــﺎن ،ﻟ ھﺒﮋاردﻧﻛﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی راﺑﺮدوودا ،ﺣﯿﺰﺑﯽ ﻋداﻟ و ﺗﻧﻤﯿ ﻧﯾﺘﻮاﻧﯽ ھﯿﭻ ﻛﻮرﺳـــﯿك ﻟ ھرﻤﯽ رﯾﻒ ﺑﺒﺎﺗوە. ﻟ ﺋﺎب )ﺋﯚﮔﻮﺳﺖ(ی 2011دا ،ﻟ ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎش ﻛ ﺑ ﮔﻮﻧﺪەﻛﺎﻧﯽ دەوروﺑرﯾوە ژﻣﺎرەی داﻧﯿﺸـــﺘﻮواﻧﻛﯾﺎن 20ھزار ﻛﺳﻚ دەﺑـــﺖ و 30ﻛﯿﻠﯚﻣﺗﺮﻜﯿـــﺶ ﻟـــ ﺷـــﺎری ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤوە دوورە ،رووداوﻚ دەﺑﺘ ھﯚی ﺳـــرھﺪاﻧوەی ﻧﺎڕەزاﯾﺗﯿ ﺟﻣﺎوەرﯾﻛﺎن. رووداوەﻛش ﺋوە ﺑﻮو ﻛ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﭘﺶ ﻣﺎﻧﮕﯽ رەﻣزان ،ژﻧﻜﯽ ﺗﻗﺪراو ﻛ داﯾﻜﯽ ﭼﻮار ﻣﻨﺪاڵ دەﺑﺖ ،ﻟ ﺧﺎﻧﻮوەﻛی دەﻛﺮﺘ دەرەوە، ﺋوﯾـــﺶ دﺖ ﻟﺑر ﭘﻧﺠرەی ﻧﻮوﺳـــﯿﻨﮕی ﭘﺎﺷـــﺎ) (3دەﯾﻜﺎﺗ ھﺎت و ھﺎوار و ﻗﯿﮋە ﻗﯿﮋ ﺑﯚ دەرﺑﯾﻨﯽ ﺗﻮوڕەﯾﯽ ﺧﯚی .دوای ﭼﻧﺪ ﻛﺎژﺮﻚ ﺋـــو ﻧﺎوە ﭘ دەﺑﺖ ﻟ ﺧﻚ" .ﺑرﭘﺮﺳـــﺎﻧﯽ )ب 20ف( ﺋـــو ھﺎوﭘﺸـــﺘﯿی ﺑرﺑرەﻛﺎن ﺋﯿﺴـــﺘﻐﻼل دەﻛن و ﻟ دژی ﭘﺎﺷـــﺎ ﺑﻛﺎری دﻨﻦ ﻛ ﻋرەﺑ و ﺣﻜﻮﻣـــت ﻟوﯽ داﻧﺎوە"، ﺋﻣ ﻗﺴی ﻣﺤﻣﻤدە ،ﻛ ﮔﻧﺠﻜ ﻛﯚﻟﮋی ﺋﺎداﺑﯽ ﺑﺷﯽ ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﻋرەﺑﯽ ﺗواو ﻛﺮدووە،
ﻛﭼﯽ ﺑ ﺋﯿﺸ و ھﺎﺗﻮوەﺗوە ﻟ ﺷﺎرۆﭼﻜی ﺋﺎﯾت ﺑﻮﻋﯾﺎش ﻟﮔـــڵ داﯾﻚ و ﺑﺎوﻛﯽ ﺑﮋی، ﻟ ﻧﻮ ﺑﺰاﭬﻛـــی )ب 20ف(دا زۆر ﭼﺎﻻﻛ. دوای 12رۆژ ﻟ ﮔﻮﺷﺎر ﺑﯚ ﺳر ﭘﺎﺷﺎ ،دواﺟﺎر ژﻧﻛـــ ﺗﻮاﻧﯽ ﺧﺎﻧﻮوﯾـــك وەرﺑﮕﺮﺖ .ﻟﺮەدا، ﺑﺰاﭬﻛ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﻜﯽ دﯾﻜﺷﯽ ﺑﯚ ﭘﯾﺪا دەﺑﺖ، ﺋوﯾﺶ ھوﺪاﻧ ﺑﯚ ﻛﻣﻜﺮدﻧوەی ﻧﺮﺧﯽ ﻛﺎرەﺑﺎ ﺑﯚ ھـــژاران ،ﭼﻮﻧﻜ ﻓﺎﺗﻮرەی ﻛﺎرەﺑﺎ ﺟﺎری وا ھﯾ ﻣﺎﻧﮕﺎﻧـــ ھﺗﺎ 800درھم دەﭼﺖ )ﻛ دەﻛﺎﺗ 80 ﯾﯚرۆ( ،ﺑﯚ ﺋو ﺧﺰاﻧﺎﻧی ﻛ داھﺎﺗﯽ ﻧﺎوەﻧﺠﯿﺎن دەﮔﺎﺗ 3500 درھم ) 350ﯾﯚرۆ(. ﻟ3 ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،2011 ﺧﯚﭘﺸﺎﻧﺪەران ﺑﯿﻨﺎﯾ ﺑﭽﻜﯚﻻﻧﻛی ﻓرﻣﺎﻧﮕی ﻛﺎرەﺑـــﺎی ﺋﺎﯾـــت ﺑﻮﻋﯾـــﺎش داﮔﯿﺮدەﻛن. ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎن ﻟ ﻧﻮ ﺑﺎﺧﭽی ﻓرﻣﺎﻧﮕﻛدا ﭼﺎدر ھﺪەدەن و ﻧﺎھﻦ ﻓرﻣﺎﻧﺒران دەوام ﺑﻜن و ﺑـــم ﺟﯚرەش ﭼﯿﺘﺮ ﻓﺎﺗﻮرە ﺑﯚ ﻣﺎن ﻧﺎﭼﺖ "ﺳـــرەﺗﺎ ھﻣﻮو ﺧﻚ ﻟﮔـــڵ ﺋﻤ ﺑﻮون، زۆر ﺧﯚش ﺑﻮو!" ﺣﻜﻮﻣت ﯾﻛﺴـــر ﺑ ﺟﻮاب ﻧﺎﯾت .ﻟ27 ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ ﯾﻛم )ﺋﯚﻛﺘﯚﺑر(ی ،2011ﯾﻛﻚ ﻟ ﻟﭙﺮﺳﺮاواﻧﯽ ﺑﺰاﭬﻛ ﺑ ﻧﺎوی ﻛﺎﻣﻞ ﺣﺳﻧﯽ ﻟﻻﯾن ﻛﺳﻜﯽ ﺳرﺷﺘوە دەدرﺘ ﺑر ﭼﻗﯚ ،ﺑـــم ﮔﻮﻣﺎن دەﻛن ﻛ ﭘﯚﻟﯿﺲ ﺋو ﻛﺳی ھﺎﻧﺪاﺑﺖ و ﺑﻛﺎرﯾﮫﻨﺎﺑﺖ. ﺧﯚﭘﯿﺸـــﺎﻧﺪەران داواﯾـــﺎن دەﻛﺮد دوو ﺳـــﺎڵ ﻛﺎرەﺑﺎﯾﺎن ﺑـــ ﺧﯚڕاﯾﯽ ﺑﺪرﺘ .ﺑم ﭘﺎﺷـــﺎ ﺋوەی رەﺗﻜﺮدەوە .ﺑﯚﯾ ﮔﻧﺠﺎﻧﯿﺶ ﺑردەوام رـــﮕﺎی ﺳـــرەﻛﯿﯿﺎن دەﮔﺮت و ﮔﻮﺷـــﺎرﯾﺎن دەﺧﺴﺘ ﺳر دووﻛﺎﻧﺪاران ﺗﺎ ﻋﺳﺮاﻧﯽ ھﻣﻮو رۆژاﻧﯽ ﯾﻛﺸـــﻣﻤ دووﻛﺎﻧﻛﺎﻧﯿـــﺎن داﺑﺨن،
ﻣﻛـــ ،ﻛﺎرﻣﻧﺪان ﻟﺳـــر ﻛﺎر دەردەﻛﺮﻦ ﺑ ﺋوەی ﻛس ﺋﺎوڕﻜﯿﺸﯿﺎن ﻟﺒﺪاﺗوە ،ﻣﻮوﭼی ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧﯽ ﻛرﺗﯽ ﺗﺎﯾﺒت ﻛﻣﺘﺮە ﻟ ﻣﻮوﭼی ﻓرﻣﺎﻧﺒراﻧـــﯽ ﻛرﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣﯽ و ھﺘﺪ .ھرﭼﯽ ﺳﺑﺎرەت ﺑ داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ وت ﺑﮔﺸﺘﯿﺸ ،ﺗﺎﻛ ﻛﺎرﻜﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗ ﺗﺎزەﻛی ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻛ ﺑڕاﺳﺘﯽ ﺳرﻧﺠﯽ راﻛﺸﺎﺑﻦ ﺑرزﻛﺮدﻧوەی ﻧﺮﺧﯽ ﺑﻧﺰﯾﻦ ﺑﻮوە .ﻟ رۆژی 20ی ﺣﻮزەﯾﺮان )ﺟﻮن(ی ،2012 ﻧﺮﺧﯽ ﯾك ﻟﯿﺘﺮ ﺑﻧﺰﯾﻦ ﻟ 10 درھم و ﻧﯿﻮەوە )ﯾك ﯾﯚرۆ و ﭘﻨﺞ ﺳـــﻧﺖ( ﺑﻮوە 12درھم و ﻧﯿﻮ )ﯾﯚرۆﯾك و ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺳﻧﺖ(. ﺳـــرﺑﺎری ﺑﻛﺎرھﻨﺎﻧﯽ ھﺰ ﻟﻻﯾن ﭘﯚﻟﯿﺲ و ﻟـــﺪان و زﯾﻨﺪاﻧﯿﻜـــﺮدن ،ﻛﭼـــﯽ ﮔﻧﺠﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﺋﻟﺤﻮﺳـــﯾﻤ وازﻧﺎھﻨﻦ و ﺑردەواﻣﻦ ﻟ ﺗﻜﯚﺷـــﺎن .ﻣھﺪی ،ﺗﻣن 21ﺳـــﺎڵ ،ﻛ ﯾﻛﻚ ﺑﻮو ﻟو ﭼﻮار ﻛﺳی ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ﻟ زﯾﻨﺪان دەرﭼﻮون ،ﮔﻮﺗﯽ" :واز ﻟ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﻧﺎھﻨﻢ، ﺑم ﺑ دزﯾﯽ ﺑـــﺎوك و داﯾﻜﻤوە دەﭼﻢ .ﻧك ﻟﺑرﺋوەی ﺋوان ﻻﯾﻧﮕﺮی دەﺳت ﺑﻦ ،ﻧﺎ ﺑ ﭘﭽواﻧوە ،ﻟﺑرﺋوەﯾ ﭼﻮﻧﻜ ﺋوان دەﺗﺮﺳﻦ، ﭼﻮﻧﻜ ﻛﺎﺗ ﻟ زﯾﻨﺪاﻧﺪا ﺑﻮوم ،ﭘﯚﻟﯿﺲ ھﺎﺗﺒﻮوﻧ ﻣﺎﻤﺎن و ﺑـــ داﯾﻜﻢ و ﺑﺎوﻛﻤﯿﺎن ﮔﻮﺗﺒﻮو ﺋﮔر دﯾﺴـــﺎن ﺑﺷﺪارﯾﯽ ﺧﯚﭘﯿﺸﺎﻧﺪان ﺑﻜﻣوە ،ﺋوا ﺋﻣﺠﺎرەﯾﺎن ﺋوان دەﮔﺮن". ﺋﮔرﭼﯽ ﻻواﻧﯽ ﺋﻟﺤﻮﺳﯾﻤ زۆر ﺣز دەﻛن ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری ﺳﯿﺎﺳـــﯽ رﯾﺸـــﯾﯽ ﻟ وﺗﺪا ﺑﺘ ﺋﺎراوە ،ﺑم ﻟﮔڵ ﺋوەﺷﺪا ھر ﻛﯚﻧﭘﺎرﺰن. ﺋو ﻋﺳـــﺮە ،دوﻧﯿﺎ زۆر ﮔرم ﺑﻮو ،ﺧﯚر ﺳری ﻛﭼﯽ دەﺳﻮوﺗﺎﻧﺪ ،ﻛﻧﺎر دەرﯾﺎﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺷﺎرە ﻟـــ ﺧﻚ ﺟﻤﯾﺎن دەھﺎت .ﭘﯿـــﺎوان ﻛ ﺗﻧﯿﺎ ﺷـــﯚرﺗﻜﯿﺎن ﻟﺑردا ﺑﻮو ،ﻟﻧـــﺎو ﺋﺎوی دەرﯾﺎدا ﺷﭙ ﺷـــﭗ ﺋﺎوﯾﺎن ﺑ ﺧﯚدا دەﻛﺮد و ﻣﻟﯾﺎن دەﻛـــﺮد ،ﻛﭼـــﯽ ژﻧﺎن ﺑو ﮔرﻣﺎﯾـــ ﺋو ﺟﻠ ﺋﺳﺘﻮورەﯾﺎن ﻟﺧﯚ ﻟﻮوﻟﺪاﺑﻮو ﻛ ﻟ ﺳرﯾﺎﻧوە ھﺗﺎ ﻗﺎﭼﯿﺎﻧﯽ داﭘﯚﺷﯿﺒﻮو ،ﻟﺳر ﺋو ﻟﻤ ﮔرﻣ داﻧﯿﺸﺘﺒﻮون و ﺗﻚ ﺗﻚ ﺋﺎرەﻗﯾﺎن ﻟ دەﭼﯚڕا و ﺳﯾﺮی ﭘﯿﺎواﻧﯿﺎن دەﻛﺮد ﻛ ﭼﯚن ﺑﯚ ﺧﯚﯾﺎن ﺑ رووﺗﯽ ﻟﻧﺎو ﺋﺎودا راﯾﺎﻧﺪەﺑﻮارد .ﺑﺎﺷـــ ﺗﯚ ﺑﯽ ﺋو ﮔﻧﺠ ﺷﯚڕﺷﮕاﻧ ﺳﺑﺎرەت ﺑو دﯾﻤﻧ ﭼﯽ ﺑﻦ؟ ﮔﻮﺗﯿﺎن ":ﻧـــﺎ ،ﺧﯚﯾﺎن ﺋﻣﯾﺎن ﭘ ﺑﺎﺷ ،ﺋﮔر ﺑﯿﺎﻧوێ ﺧﯚﯾﺎن رووﺗﻜﻧوە ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧ ."ﻟﻣﺎوەی ﯾك ﻛﺎژﺮدا ﻛ ﺳﯾﺮی ﺋو ﺧﻜﻣﺎن دەﻛﺮد ،ﺳـــ ﺟـــﺎر ﺑﯿﻨﯿﻤﺎن ﺗﯿﻤﯽ ﻓﺮﯾﺎﮔـــﻮزاری ھﺎﺗﻦ و ھر ﺟﺎرەو ژﻧﻜﯿﺎن دەﺑﺮد ﻛ ﺑھﯚی ﮔرﻣﺎی ﺧﯚرەﺗﺎوەوە ﻟ ھﯚش ﺧﯚﯾﺎن ﭼﻮوﺑﻮون .ﺑﺎﺷـــ ﺋدی ﺋﻣ؟ ﺋﻣش ﺧﯚﯾﺎن ﭘﯿﺎن ﺑﺎﺷ؟ * ﭘﯿﺮ دۆم رۆژﻧﺎﻣﻧﻮوﺳ و ﺋﯚرﻞ-ﯾﺶ ﻧﯿﮕﺎرﻛﺶ
وەرﮔان :ﻛﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو
ﺳرﭼﺎوە و ﭘراوﺰەﻛﺎن: ) (1ﺋﺮﯾﻚ ﻟﯚران و ﻛﺎﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮاﺳﯿ ،ﻣﻟﯿﻜ ﭼﺎوﺑﺮﺳﯿﻛ .دەﺳﺘﮕﺮﺗﻦ ﺑﺳر ﻣﻏﺮﯾﺒﺪا ،ﺑوﺧﺎﻧی ﺳﯚی ،ﭘﺎرﯾﺲ.2012 ، ) (2ﻟ ھﺒﮋاردﻧ ﭘﺎرﻟﻣﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ 25ی ﺗﺸﺮﯾﻨﯽ دووەم )ﻧﯚﭬﻤﺒر(ی ،2011 ﺣﯿﺰﺑﯽ داد و ﮔﺷـــﭘﺪان ﺑ رﮋەی )(27%ی دەﻧﮕﻛﺎن ﻟ ﭘﺸـــوەی ھﻣﻮوان ﺑﻮو ) رﮋەی ﺑﺷﺪارﯾﯽ ﻟ دەﻧﮕﺪاﻧﺪا 45%ﺑﻮو(. ) (3وﺷـــی ﭘﺎﺷﺎ رەﻧﮕ ﻟ ﻓﺎرﺳﯿوە ھﺎﺗﺒﺖ ﻟ" ﭘﺎ" واﺗ ﭘ و ﻟ" ﺷﺎه" واﺗـــ ﻣﻟﯿﻚ ،واﺗ ﻧﻮﻨری ﻣﻟﯿﻚ ﻟ ﻧﺎوﭼﯾك ﯾﺎن ﺷـــﺎرﻚ ،ﺑم دوورﯾـــﺶ ﻧﯿﯿ ﻟ زﻣﺎﻧـــﯽ ﺗﻮرﻛﯿﯽ ﻛﯚﻧوە ھﺎﺗﺒﺖ ﻟ" ﺑﺎش" واﺗ ﺳـــر رەﻧﮕ ﭘﺎﺷـــﮕﺮی "ﺋﺎﻏﺎ"ﺷﯽ ﭘﻮە ﻧﺮاﺑﺖ ،ﺑﺎﺷـــﺎﻏﺎ .ﻟ زەﻣﺎﻧﯽ ﻋﻮﺳﻤﺎﻧﯿﺪا وﺷی "ﭘﺎﺷـــﺎ" ﻧﺎزﻧﺎوﻚ ﺑﻮو ﺑ ﻛﺳﺎﯾﺗﯿ ﮔﺮﻧﮓ و ﮔورەﻛﺎن دەﮔﻮﺗﺮا وەك ﻟـــﯚردی ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰی .ﺑم ﻟ وﺗﯽ ﻣﻏﺮﯾﺐ ،ﺟﺎران وﺷـــی ﭘﺎﺷـــﺎ ﺑ ﻧﻮﻨری ﺳـــﻮﺘﺎﻧﯽ ﻋﻮﺳـــﻤﺎﻧﯽ دەﮔﻮﺗﺮا ﻟ ﺷﺎرﻚ ﯾﺎن ﻟ ھرﻤﻚ، ﺋﺴﺘﺎش ھﻣﺎن وﺷ ﺑﯚ ﻓرﻣﺎﻧﺒرﻜﯽ ﭘﺎﯾﺑرزی ﺣﻜﻮﻣت ﻟ ﻧﺎوﭼﯾﻛﯽ ﺋﯿﺪارﯾـــﺪا ﺑﻛﺎردەھﻨﺪرﺖ ،ﺟﺎ ﻗﺎﺋﯿﻤﻘﺎم ﺑﺖ ﯾﺎن ﺑڕﻮەﺑری ﻧﺎﺣﯿ ﯾﺎن ﭘﺎرﺰﮔﺎر – وەرﮔ. ) (4ﻟ ﺳـــﺎﯽ ،1998ﺳـــﺎﻚ ﺑر ﻟ ﻣﺮدﻧﯽ ،ﻣﻟﯿﻚ ﺣﺳﻧﯽ دووەم
ﮔﯚڕاﻧﻜﺎری دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯽ ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺒﺪا راﮔﯾﺎﻧﺪ و ﻋﺑﺪوﻟەﺣﻤﺎن ﯾﻮﺳـــﻒ، ﺳﻜﺮﺗﺮی ﮔﺸـــﺘﯽ ﯾﻛﺘﯽ ﺳﯚﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ھﺰە ﻣﯿﻠﻠﯿﻛﺎﻧﯽ ﻛ ﭘﺎرﺗﯿﻛﯽ ﻛﯚﻧﯽ ﺋﯚﭘﯚزﯾﺴـــﯿﯚﻧ ﺑ ﺳـــرۆك وەزﯾﺮی وت دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎن ﻛﺮد ،ﺑم زۆری ﻧﺧﺎﯾﺎﻧﺪ ﺑﺎوەڕی ﭘﯽ ﻧﻣﺎ و ﻣﺘﻤﺎﻧی ﻟ دەﺳـــﺖ دا .ﻛﻮڕەﻛﺷـــﯽ، ﻣﺤﻣﻤدی ﺷﺷم ،ھﻣﺎن رﺒﺎزی ﺑﺎوﻛﯽ ﮔﺮﺗﺑر ﺑ داﻧﯽ ﭘﯚﺳﺘﯽ ﮔﺮﻧﮓ ﺑ ﺳرﻛﺮدە دﯾﺎرەﻛﺎﻧﯽ ﭘﺎرﺗﯿﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﺣﯿﺰﺑﯽ داد و ﮔﺷﭘﺪان ﻧﺑﺖ ﺗﺎ ﻛﺎﻧﻮوﻧﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿﻮەری(ی .2012 ) (5ﯾﺎﻧﺰدەھﻣﯿﻦ ﻓﺴﺘﯿﭭﺎﻟﯽ ﻣوازﯾﻨ ﻟ رۆژاﻧﯽ 18ﺗﺎ 26ی ﺋﺎﯾﺎر )ﻣﺎﯾﺲ(ی 2012ﻟ ﺷﺎری رﯾﺒﺎت ﺑڕﻮەﭼﻮو ،ﻧﺰﯾﻜی 100ھﻮﻧرﻣﻧﺪﻜﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯽ و ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﺗﺪاﻛﺮد. ) (6ﺑﯚ زﯾﺎﺗﺮ زاﻧﯿﺎری ﻟﺳر رﺘﭽﻮوﻧﯽ ﺑﺋﯿﺴﻼﻣﯿﻜﺮدﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺐ ﻟﻻﯾن ﺣﯿﺰﺑﯽ داد و ﮔﺷـــﭘﺪاﻧﯽ ﻣﻏﺮﯾﺒﯿوە ،ﺋم وﺗـــﺎرە ﺑﺨﻮﻨوە ،ھﺎوﺲ ﺳﻨﯿﮕﺮ " ،ﭘﺎرادۆﻛﺴﻛﺎﻧﯽ ﺑﻋﻟﻤﺎﻧﯿﻜﺮدن ﻟ ﻣﻏﺮﯾﺐ ،ﻧﻤﻮوﻧی ﺣﯿﺰﺑﯽ داد و ﮔﺷـــﭘﺪان" ،ﮔﯚﭬﺎری ﻛﯚﻧﻔﻠﯿﻮاﻧـــﺲ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧ ،ژﻣﺎرەی ،78ﻛ ژﻣﺎرەﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗ و ﺗرﺧﺎن ﻛﺮاوە ﺑﯚ ﺑﺎﺑﺗﯽ )ﻣﻏﺮﯾﺐ :ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻛﺎن و ﺑھﺎﻧﻛﺎن( ،ﺑوﺧﺎﻧی ﻻرﻣﺎﺗﺎن ،ﭘﺎرﯾﺲ ،ھﺎوﯾﻨﯽ .2011
دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ - 2012 دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ ﻟﻮﻣﯚﻧﺪﻟﻮﻣﯚﻧﺪ - 2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
18 18
رەواق
دﻻوەر ﻗرەداﺧﯽ *
ﺋﭭﻠﯿﻦ ﭘﯿﺌﯾ
ﻧﺎوی ﻛﺘﺐ :ﺷرەف ''ﺗﺎوان ،ﭼﻣﻚ، ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑراﻣﺒر ﺑ ژن'' ﺳرﭘرﺷﺘﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻦ :ﻟﯿﻦ وﺸﻤﺎن و ﺳﺎرا ﺣﻮﺳﻦ وەرﮔاﻧﯽ ﻟ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯿوە :ﺋﻧﻮەر ﻗﺎدر ،ﺋﻧﻮەر ﺳﻮﺘﺎﻧﯽ ،ﻛرﯾﻢ ﻋﻮﻣر، ھرﻢ ﺟﺎف ﭘﺪاﭼﻮوﻧوەی :ﺷﺎﺧوان ﻛرﻛﻮوﻛﯽ ﺑ ﺳرﭘرﺷﺘﯽ :ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﻛﺘﺒﯽ ﺋﺎراس ژﻣﺎرە 1172 ﺑرگ :ﺋﺎراس ﺋﻛﺮەم
ﻛﺘﺒﯽ ''ﺷـــرەف :ﺗـــﺎوان ،ﭼﻣﻚ، ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﺑراﻣﺒر ﺑ ژن'' ،ﻛﺘﺒﻜﯽ 407ﻻﭘڕەﯾـــﯽ وەرﮔـــدراوە و ﻟـــ ﺋﯿﻨﮕﻠﯿﺰﯾﯿوە ﻛﺮاوەﺗ ﻛﻮردی و ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺗﻮﮋەر و رﻜﺨﺮاو ﻟ ﮔڕان و ﭘﺴﭙﯚڕﯾﯽ و ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ ﭘﺮاﻛﺘﯿﻜـــﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧـــوە ﺑﺷﺪارﯾﯿﺎن ﻟ ﻧﻮوﺳﯿﻦ و ﺳرﭘرﺷﺘﯽ و دەرﭼﻮوﻧﯿﺪا ﻛـــﺮدووە .ﭼﺎﭘﯽ ﻛﻮردی ﻛﺘﺒﻛـــ ﻟﺳـــر ﺋرﻛـــﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن ﺑ ﺳرﭘرﺷـــﺘﯽ ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧـــﯽ وەرﮔدراوە .وەك ﻟ ﻛﻮرﺗ ﭘﺸﻛﯿﯿﻛﯽ ﺳرﭘرﺷﺘﯿﺎری وەرﮔاﻧﻛـــدا ھﺎﺗـــﻮوە ،ﺋـــم ﻛﺎرە ﺑﺷﻜ ﻟ ﺳﯿﺎﺳﺗﯽ ﺣﻜﻮﻣﺗﯽ ھرﻢ ﺑﯚ دروﺳـــﺘﻜﺮدﻧﯽ ھﯚﺷـــﯿﺎرﯾﯽ ﮔﺸﺘﯽ ﻟﺑﺎرەی ﺋو ﺗﺎوان و ﻛﻮﺷﺘﻨﺎﻧی ﺑﻧﺎوی ﺷرەف – ەوە ﺋﻧﺠﺎم دەدرﻦ. ﻛﺘﺒﻛـــ ﺑ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺋزﻣـــﻮون و رواﻧﯿـــﻦ و ﮔڕاﻧﯽ ﻣﯾﺪاﻧﯿـــﯽ ﺗﻮﮋەر و رﻜﺨﺮاوﮔﻟﻜ ﻟ ﻧﺎﺳـــﺎﻧﺪﻧﯽ ﭼﻣﻜﯽ ﺷرەف و ﺑرەﻧﮕﺎرﺑﻮوﻧوەی ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷـــرەف ،ﻟـــ رووﺑـــری ﺟﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﻛﻮﻟﺘﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ﺟﯿﺎوازدا ،ھر ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎن و ﻓﻟﺳـــﺘﯿﻦ و ﻟﻮﺑﻨﺎن و ﻣﯿﺴـــﺮەوە ﺗﺎ ﭘﺎﻛﺴـــﺘﺎن و ﺑﻧﮕﻼدﯾـــﺶ و ھﯿﻨﺪﺳـــﺘﺎن .ﻛﺘﺒﻛ ﺗﺎواﻧﯽ وەﻛﻮ ﻛﻮﺷﺘﻦ ﻟﺳر ﺷرەف و ھﻣـــﻮو ﺋو ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﺎﻧی دﯾﻜ ﻛ ﻟ ژﺮ ﭘردەی ﺷـــرەف ﺋﻧﺠﺎم دەدرﻦ، دەﮔﺮﺘوە و ﮔڕاﻧﻜﯽ ﺷﻠﮕﯿﺮاﻧﯾ ﺑ دوای وەﻣـــﯽ ھﺑﻮو ﯾﺎن ﮔﺮﯾﻤﺎﻧﯾﯽ ﺑﯚ ﺋو ﺗﺎواﻧﺎﻧی ﻟ ﻛﯚﻣﮕ ﺟﯿﺎوازەﻛﺎﻧﺪا ﺑ ﻧﺎوی ﺷـــرەﻓوە ،وەك ﻧﯿﺸﺎﻧﺪەری ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی دژ ﺑ ژﻧﺎن و ﭘﺸـــﻠﻜﺎری ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆﭬﺎﻧی ژن دەﻛﺮﻦ .ﺋم ﻛﺘﺒ ﻟڕووی ﺷـــﻮاز و ﻧﺎواﺧﻨﯿﺸوە ﻛﺎرﻜﯽ ﻧﺎوازەﯾـــ ﻛ ﺋزﻣﻮوﻧـــﯽ ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎن و ﭘﺎرﺰەران و ﺋﻛﺎدﯾﻤﯿ ﻧﻮەدەوﺗﯿﻛﺎن و ﺧﻜﺎﻧﯽ دﯾﻜی ﺗـــﺪا ﻛﯚﺑﻮوەﺗوە ﻛ ﻟ ھر ﭼﻮارﮔﯚﺷـــی ﺟﯿﮫﺎن ﻟﺳر ﺋرزی واﻗﯿﻊ ﻛﺎرﯾﺎن ﻟﺳر ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷرەف ﻛﺮدووە. ﺳرﭘرﺷﺘﯿﺎراﻧﯽ ﻧﻮوﺳﯿﻨﯽ ﻛﺘﺒﻛ ﻟﯿـــﻦ وﺸـــﻤﺎن و ﺳـــﺎرا ﺣﻮﺳـــﻦ ﻟ ﭘﺸـــﻛﯿﯽ ﻛﺘﺒﻛدا دەﻧﻮوﺳﻦ :ﺋم ﻛﺘﺒـــ ﺑرھﻣـــﯽ ﭘﺮۆژەﯾﻛـــﯽ ﻛﺎری ھـــﺎوﻛﺎری ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــﺪارە ﺑ ﻣﺑﺳـــﺘﯽ داڕﺷﺘﻨﯽ ﻧﺧﺸـــڕێ و ﺑوﻛﺮدﻧوەی زاﻧﯿـــﺎری و ﺋﺎﺳـــﺎﻧﻜﺎری ﺑﯚ داڕﺷـــﺘﻨﯽ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋ ﺑﯚ ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺗﺎواﻧﯽ ﺷرەف ﺑ ھﺎوﻛﺎری ﺋﯿﻨﺘرراﯾﺘﺲ ﻛ رﻜﺨﺮاوﻜﯽ ﻧﻮدەوﺗـــﯽ ﻣﺎﻓﯽ ﻣﺮۆﭬـــ و ﺑﺎرەﮔﺎی ﺳرەﻛﯽ ﻟ ﻟﻧﺪەﻧ ﺋﻧﺠﺎﻣﺪراوە. ﺳرﭘرﺷـــﺘﯿﺎراﻧﯽ ﻛﺘﺒﻛ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑـــوە دەدەن ﻛ ﻟڕﯽ ﺋو ﭘﺮۆژەﯾوە ھوﯿﺎﻧـــﺪاوە ﺑ ﭘﻠـــی ﯾﻛم زاﻧﯿﺎری ﺑﮕﯚڕﻧوە و ﺋﺎﺳﺎﻧﻜﺎری ﺑﻜن ﺑﯚ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋ ﻟﻻﯾـــن ﭼـــﺎﻻك و ﺑﯿﺮﻣﻧﺪ و ﻣﺎﻓﻨـــﺎس و ﻛﺎرﻣﻧﺪاﻧـــﯽ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮﺧﯚﯾـــﯽ و داڕﮋەراﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـــت و ﺧﻜﺎﻧﯽ دﯾﻜش ﻛ ﻛﺎر ﺑﯚ ﻧھﺸﺘﻨﯽ ﺋـــم ﺗﺎواﻧﺎﻧـــ و ﺟﯚرەﻛﺎﻧـــﯽ دﯾﻜی
ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯽ ﭘﯾﻮەﺳـــﺖ ﺑ ﺷـــرەف. ﻛﺘﺒﻛـــ دەﺳـــﺘواژەی ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺷرەف ﺑﻛﺎردﻨ ﺑﯚ ﺋوەی ﻛﯚﻣﻜﯽ ﻓﺮاواﻧـــﯽ دﯾﺎردەﻛﺎﻧﯽ ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾﯽ دژ ﺑ ژﻧﺎن ﺑﮕﺮﺘوە ،ﻟواﻧش ﻛﻮﺷﺘﻦ ﻟﺳر ﺷـــرەف و ھﺮﺷﻜﺮدﻧ ﺳر و ﻟﺪان و ﮔﺮﺗﻦ و ھﺘﺪ... ﻛﺘﺒﻛـــ ﻟـــ ﺷـــﺎزدە ﺑـــش ﭘﻜﮫﺎﺗﻮوە و ﺑﺷـــﯽ دەﯾﻣﯽ ﺗرﺧﺎﻧ ﺑـــﯚ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯽ ﻧزەﻧـــﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﺑﻧـــﺎوی '' ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋی ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎی ﺷرەف ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﻛﻮردﯾﺪا :ﺣﺎﺗﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاق''. ﻧﻮوﺳـــر ﻟـــ ﭘﺸـــﻛﯿﻛﯾﺪا ﺑﯚ وەرﮔاﻧـــﯽ ﻛﻮردﯾﯽ ﺑﺎﺑﺗﻛی ،ﺋﺎﻣﺎژە ﺑوە دەدات ﻛـــ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻛی وەك ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛـــﯽ ﭘﺎﺑﻧﺪ ﺑـــ ﻓﺎﻛﺖ و ﻛﺎرە ﻣﯾﺪاﻧﯿﻛﺎن ،واﻗﯿﻌﯽ ﺳﺎﯽ 2004 وﻨﺎ دەﻛﺎت ﻛ ﻟﮔڵ واﻗﯿﻌﯽ ﺋﺴـــﺘﺎی ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳـــﺘﺎﻧﺪا ھم ﻟڕووی ﻛﺎر و دەﺳﭙﺸﺨرﯾﻛﺎﻧﯽ دەﺳت و ھم ﻟڕووی دەﺳﭙﺸـــﺨری و ﭼﺎﻻﻛﯿﻛﺎﻧﯽ رﻜﺨﺮاوەﻛﺎﻧوە ،ﺟﯿﺎوازە. ﺑﺎﺳـــﻛی ﻧزەﻧـــﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧـــﯽ ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﻛ ﻟ'' ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷرەف'' ﺑ ﺗﺎﯾﺒﺗﯽ '' ﻛﻮﺷﺘﻦ ﺑ ﺑﯿﺎﻧﻮوی ﺷرەف '' ،ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎﻧﯽ ﻋﺮاﻗـــﺪا ،ﻟﻜﯚﯿﻨوەﻛـــ ﺗﺎ راددەﯾك ﻟﺳـــر ﺑﻨﭽﯿﻨی وﺗﺎر و ﮔﻔﺘﻮﮔﯚﻛﺮدﻧﯽ ﭘﺸﺘﺮی ﻧﻮوﺳر رۆﻧﺮاوە ،ﺑم زۆرﺑی ﻧﺎوەڕۆﻛﻛی ﺗﺎﯾﺒﺗ ﺑ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾﻛﯽ ﻣﯾﺪاﻧﯽ ﻛ ﻟ ﻣﺎﻧﮕﻛﺎﻧﯽ ﺋﺎدار و ﻧﯿﺴﺎﻧﯽ 2004ﺋﻧﺠـــﺎم دراوە .ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛـــ 52ﭼﺎوﭘﻜوﺗـــﻦ ﻟﮔـــڵ ﻛﺎرەﻛﺘری ﺟﯚراوﺟﯚری وەك )دادوەر ،ﺳﯿﺎﺳﺗﻮان، ﭘﺎرﺰەر ،ﺋﻓﺴری ﭘﯚﻟﯿﺲ ،ﭼﺎﻻﻛﻮاﻧﺎﻧﯽ ژن ،ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ و رزﮔﺎرﺑﻮو و ﺷـــﺎﯾﺗﺤﺎڵ( ﻟﺧﯚدەﮔﺮـــﺖ .ﻟـــو ﺗﻮﮋﯾﻨوەﯾدا ﺑ ﺗﻜا ﭘﺸﺖ ﺑﺳـــﺘﺮاوە ﺑ 14 ﻛﯾﺴﯽ ژﻧﻜﻮﺷﺘﻦ ﻟﺳر ﺷرەف و ﺋﺗﻜﻜﺮدن ﻟﺳـــر ﺑﻨﻣﺎی ﺷرەف ﻛ ﻧﻮوﺳر ﻟ دادﮔﺎﻛﺎﻧﯽ دھﯚك و ھوﻟﺮ و ﺳـــﻠﻤﺎﻧﯽ دەﺳﺘﯽ ﭘﯿﺎن راﮔﯾﺸﺘﻮوە. ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛی ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ ﭘﻨﺞ ﺗوەر ﻟﺧﯚدەﮔﺮﺖ و ﻟ ﯾﻛﻣﯿﺎﻧﺪا ﻧﻮوﺳـــر ﻟﺳر ﯾﺎﺳﺎی ﺳـــﺰاداﻧﯽ ﻋﺮاﻗﯽ ﻛ ﺑ ﮔﺸـــﺘﯽ ﻟ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن ﻛﺎرﯾﺎن ﭘﺪەﻛﺮێ ،دەوەﺳـــﺘ ،ﯾﺎﺳﺎﮔﻟﻚ ﻛ "ﺷـــرﻋﯿت ﺑ ﭘﮕی ﻻواز و ﻧرﻨﯿﯽ ژن دەدەن و رەﻧﮕﺪاﻧوەی ﺋو ﺑﺎوەڕەن ﻛ ﭘﯿﻮاﯾ دەﺑ ژن ﻣﯚراﯽ )ﺋﺧﻼق( ی ﮔﺸﺘﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑرﺟﺳﺘ ﺑﻜﺎت". ﻟـــ درـــﮋەی ﻗﺴـــﻛﺮدن ﻟﺳـــر ﺋو ﯾﺎﺳـــﺎﯾﺎﻧ ،ﻧﻮوﺳـــر ﺋﺎﻣـــﺎژە ﺑ ﻣﺎددەﻛﺎﻧـــﯽ 132 ،131 ،130 ،128 ی ﯾﺎﺳـــﺎی ﺳـــﺰاداﻧﯽ ﻋﺮاﻗـــﯽ دەﻛﺎت ﻛ ﻟ ﻛﯾﺴـــﻛﺎﻧﯽ دادﮔﺎدا ﺳـــﻮودﯾﺎن ﻟﻮەردەﮔﯿﺮـــﺖ ﺑﯚ ﭘﺎﺳـــﺎوھﻨﺎﻧوە ﺑﯚ ﻛﻮﺷـــﺘﻦ ﻟﭘﻨـــﺎو ﭘﺎرﺰﮔﺎرﯾﻜـــﺮدن ﻟ ﺷرەف .ﻧﻮوﺳـــر دەﻧﻮوﺳـــﺖ" :ﻟ ﮔڕان و ﭘﺸﻜﻨﯿﻨﻤﺎﻧﺪا ﺑﻧﺎو ﺗﯚﻣﺎرەﻛﺎﻧﯽ دادﮔـــی ﺗـــﺎوان ﻟ ﻣـــﺎوەی 1991ﺗﺎ
ﺷﯚڕﺷﻛﺎﻧﯽ
2000ﻟ ھر ﺳ ﭘﺎرﺰﮔﻛﺎﻧﯽ ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﺳﻠﻤﺎﻧﯽ و ھوﻟﺮ و دھﯚك – ﺋوەﻣـــﺎن ﺑﯚ دەرﻛـــوت ﻛ ﻟﻛﺎﺗﯽ ﺑرﮔﺮی دادوەرﯾﺪا ﺋو ﻣﺎداﻧ ﻟ ھﻣﻮو ﻛﯾﺴـــﻜﺪا ﺑردەوام ﺑﻛﺎردەھﻨﺮﻦ ﺑ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﭘﺎﺳﺎوھﻨﺎﻧوە ﺑﯚ دەرﻛﺮدﻧﯽ ﺣﻮﻛﻤﻜﯽ ﺑ ﺋﻧﺪازە ﻧرﻣﯽ وەك ﺑﻧﺪ ﻧﻛـــﺮدن و ﺋﺎزادﻛﺮدﻧـــﯽ ﺗﯚﻣﺗﺒـــﺎر ﺑ ﻛﻓﺎﻟت". ﯾﻛـــﻚ ﻟـــو ﻛﯾﺴـــ ﮔﺮﻧﮕﺎﻧی ﻛ ﻧزەﻧﺪ ﺋﯿﺸـــﯽ ﻟﺳـــر ﻛـــﺮدووە ﻛﯾﺴـــﯽ ﭘﻼ ﺋﺗﺮوﺷﯽ – ﯾ ﻛ ﭼﯚن ﻛﺸﺎﻧوەی ﺳﻜﺎ ﻟﻻﯾن ﺷﻜﺎﺗﻜﺎرەوە ﻛﺎر دەﻛﺎﺗ ﺳـــر ﻣﺎﻣـــی دادوەری ﻟﮔڵ ﻛﯾﺴﻛﺎﻧﺪا .واﺗ ﻛﺎﺗﻚ داﯾﻜﯽ ﭘﻼ ﺳـــﻜﺎی ﺧـــﯚی دەﻛﺸـــﺘوە، ﺋﯿﺪی دادﮔﺎ ﭘﺮﺳـــﯿﺎر ﻟوە ﻧﺎﻛﺎت ﻛ ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﻛﺳـــﯽ ﺳﻜﺎﻛر ﻟژﺮ ﮔﻮﺷﺎری ﻛﺳـــﻮﻛﺎردا ﺑـــﻮوە ﺑـــﯚ ﻛﺸـــﺎﻧوەی ﺳـــﻜﺎﻛی ،ھﺎوﻛﺎﺗﯿـــﺶ ﺑﯾﺎری دادﮔﺎ ﻟﻻﯾـــن رای ﮔﺸـــﺘﯿوە ﭘﺎﺳـــﺎوی ﺑﯚ دەھﻨﺮﺘوە ﺑوەی ﻛ ﻟﺳر ﺑﻨﭽﯿﻨی ''رەﻓﺘﺎر و ھﺴﻮﻛوﺗﯽ ﻧﺎﺑرﭘﺮﺳﺎﻧی '' ﺷـــﻜﺎﺗﻜﺎرەﻛ دراوە ،ﻛﺎﺗـــﻚ دوای دەرﭼﻮوﻧـــﯽ ﺑﯾـــﺎری دادﮔﺎ داﯾﻜﻛـــ ﺳـــرﻛﯚﻧ دەﻛﺮێ ﺑـــوەی ﻛ ﺑﻮوەﺗ ھـــﯚی ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ ھـــردوو ﻣﺎﻣﻛی ﭘﻼ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺳـــﻜﺎﻛی ﻛﺸﺎوەﺗوە، ﺑم ﻛس ﭘﺮﺳـــﯿﺎری ﺋوە ﻧﺎﻛﺎت ﻛ ﻟ ﻛﺸﺎﻧوەی ﺳـــﻜﺎﻛﯾﺪا ،ﺗﺎ ﭼﻧﺪ ﺋو داﯾﻜـــ ﻛوﺗﻮوەﺗ ژﺮ ﮔﻮﺷـــﺎری ﻛﺳﻮﻛﺎرەوە. ﺑﺷـــﯽ ﺳﯿﻣﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛ ﺑﺎﺳﯽ ﺋو ھﻧﮕﺎواﻧ دەﻛﺎت ﻛ ﺑرەو رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﺋو ﺑﻧﺪە ﯾﺎﺳـــﺎﯾﯿﺎﻧی ﭘﯾﻮەﺳﺘﻦ ﺑ ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷـــرەﻓوە ﻧﺮاون .ﺑﺷـــﯽ ﭼﻮارەﻣﯿﺶ ﺗرﺧﺎﻧ ﺑﯚ ﺑﺎﺳﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ھـــﺰە ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ و ﺳﯿﺎﺳـــﯿﺎﻧی ﻛ واﯾﺎن ﻛﺮدووە ﭘﺮۆﺳی رﯾﻔﯚرﻣﯽ ﯾﺎﺳﺎﯾﯽ وەﻛﻮ ﭘﻮﯾﺴـــﺖ ﻛﺎرﯾﮕر ﻧﺑﺖ .ﺑﺷﯽ ﭘﻨﺠﻣﯿﺶ رۆﺷﻨﺎﯾﯽ زﯾﺎﺗﺮ دەﺧﺎﺗ ﺳر رﮕﺮەﻛﺎن و ﺳرەﻧﺠﺎﻣﯽ ﺗﻮﮋﯾﻨوەﻛش ﺗﯿﺸﻚ ﺧﺴﺘﻨ ﺳر دەﻧﮕﯽ ﺑرھﺴﺘﻜﺎر و رﯾﻔﯚرﻣﺨﻮازاﻧـــی ژﻧﺎﻧـــﯽ ﻛـــﻮردە ﻟ ﭼﻮارﭼﻮەی ﺳـــﺘﺮاﺗﯿﮋﯾﺗﯽ وەﻣﺪاﻧوە ﺑﯚ ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺷرەف. ﻟ ﻛﯚﺗﺎﯾﯿـــﺪا ﻧﻮوﺳـــر دەﮔﺎﺗ ﺋو ﺳـــرﺋﻧﺠﺎﻣی ﻛ ﻛﯚﻣﻚ ھﯚﻛﺎر ﻟ ﭘﺸﺘوەی ﺋو ﺗﺎواﻧﺎﻧن .ﺋو ھﯚﻛﺎراﻧش رەھﻧﺪی ﻣﮋووﯾﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺋﺎﺑﻮوری و ﻛﯚﻣﯾﺗﯿﯿﺎن ھﯾ ،وەﻛﻮ ﻣﮋووی ﭘ ﻟ ﺷڕ و ﺋﺎژاوەی ﻛﻮرد و ﺟﯿﻨﯚﺳﺎﯾﺪ و ﺷڕی ﻧﺎوﺧﯚ و ﺳﺘﺮوﻛﺘﻮری ﺧﻛﯿﺎﻧی ﻛﯚﻣﮕی ﻛﻮردی و ﻧرﯾﺖ و رەوﺷـــﺘ ﺑﺎوەﻛﺎن و ﺋﯿﺴﻼﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻧﺑﻮوﻧﯽ ﺋﯿﺮادەﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑھﺰ ﻛ رﮕ ﻟ ھﺰە ﻛﯚﻧﺧﻮاز و ﺋﯿﺴﻼﻣﯿ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎن ﺑﮕﺮﺖ و ﭘﺸـــﺘﯿﻮاﻧﯽ ﻟ ﺧﺑﺎﺗﯽ ھﺰی ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮازاﻧ ﻟ ﻧﺎو ﭼﯿﻨﯽ دەﺳت و ﻛﯚﻣﮕ ﺑﻜﺎت. *ﺷﺎﻋﯿﺮ و ﻧﻮوﺳر
ﺷـــﺘﻜﯽ دەﮔﻤﻧ ﻛ ﻓﯾﻠﺳﻮوﻓﻚ ھﻨﺪە ﺧﻮﻨﺪﻧوەی ﻧﺎﻛﯚك ﺗﺎ ﺋﺎﺳﺘﯽ ﯾﻛﺘﺮ ﻧﻓﯿﻜﺮدن ﻟـــ دەوری ﺧﯚی ﻛﯚﺑﻜﺎﺗوە .ﻣﺑﺳـــﺖ ﻟﺮە ژان-ژاك روﺳـــﯚﯾ ﻛـــ ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯽ دەﻧﮓ و ﺳداﯾﻛﯽ زۆرﯾﺎن وەدەﺳﺘﮫﻨﺎ ﺗﺎ ﺋو راددەﯾی ﻛ ﻛﺎرﯾﮕرﯾﻛﯽ زۆرﯾﺎن ﺑﺳر ﻣﮋووی ﭼﻧﺪﯾﻦ ﻧﺗوەدا ﺟﮫﺸﺘﻮوە .ﺋو ﻧﺗواﻧی ھﻧﺪﺠﺎر ﺑ ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﺗﻮﻧﺪ ﻟﻧﻮ ﻣﻠﻤﻼﻧﯽ ﯾﻛﺘﺮﯾﺪا ﺑﻮون ﺑﻧﺎوی ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﻚ ﻛ واﭘﺪەﭼﺖ ﻟ ﯾك ﺳرﭼﺎوەوە ھﻘﻮﺑ. ﻛﺎرﯾﮕری ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯽ روﺳﯚ ﻟ داڕﺷﺘﻨﯽ ﺟـــﺎڕی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧـــﯽ ﻣـــﺮۆڤ و ھﺎووﺗﯿﺒﻮون-ی ﺳﺎﯽ 1789دا دﯾﺎرە .ھروەھﺎ ﻟ ﺳﺎﯽ 1786 ﺑﻣﻼوە ﻛﺎرﯾﮕری ﻟﺳـــر ﺟﺎڕی ﺳرﺑﺧﯚﯾﯽ وﯾﻼﯾﺗ ﯾﻛﮕﺮﺗﻮوەﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎ ﺟﮫﺸﺖ ﻛ ﺗﯚﻣﺎس ﺟﭭرﺳـــﻦ داﯾﺷﺖ .ﺗﻧﺎﻧت ﭼﺎوﻣﺎن ﺑ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﺧﺑﺎﺗﯽ دژ ﺑ داﮔﯿﺮﻛری ﻛﯚﻟﯚﻧﯿﺎل دەﻛوﺖ ﻛ ﺋﯿﻠﮫﺎم و ﺷرﻋﯿﯿت ﺑﺧﯚداﻧﯿﺎن ﻟ ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯽ روﺳﯚوە ھﮫﻨﺠﺎوە .ﺳﯿﻤﯚن ﺑﯚﻟﯿﭭﺎر ) (1830 - 1773ﻛ رۆﻜﯽ ﮔﺮﯾﻨﮓ و ﺑﯾﺎرﺳـــﺎز ﻟ ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ ﻛﯚﻟﯚﻧ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﻛﺎﻧﯽ ﺋﻣﺮﯾﻜﺎی ﺑﺎﺷﻮوردا دەﺑﯿﻨ ،ﺑ وردی واﻧﻛﺎﻧﯽ روﺳﯚ ﻟ ﺑرھﻣ دەﺳﺘﻮوری و ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯿﺪا ﻣﻮﺗﻮرﺑـــ دەﻛﺎت .ﺟـــﯽ ﺋﺎﻣﺎژەﯾـــ ﻛ ﻛﺘﺒ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻛی روﺳﯚ "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ" ﻟو ﻛﯚﻟﯚﻧ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎﻧ ﻗدەﻏﻛﺮاﺑﻮو .ھروەھﺎ ﻟ ھﯿﻨﺪوﭼﯿﻨﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯿﯽ ﺋوﻛﺎت ،ﯾﻛﻜﯽ وەﻛـــﻮ ﻧﮕﻮﯾﺎن ﺋـــﺎن ﻧﯿﻨ ﻛ ﺑـــ ﯾﺎﺧﯿﯿﻛﯽ ﺳـــرﭼ ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗﺪاراﻧﯽ وﺗﻛوە ﻟﻗﻣﺪراﺑﻮو ،ﻟﭙﺮﺳﺮاوﯾﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ رۆژﻧﺎﻣ ﻟ ﺋﺳـــﺘﯚ دەﮔﺮﺖ ﻛ ﻛﺎرﯾﺎن ﺑﯚ ﺑوﻛﺮدﻧوەی ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧﯽ ﺋﺎزادﯾﺨـــﻮازی دەﻛﺮد .ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﺸـــﻜوە ،ﭼﻧﺪ ﺑﺷـــﻚ ﻟـــ" ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ" ﻛ ﻟ ھﯿﻨﺪوﭼﯿﻨﯽ ﻓڕەﻧﺴـــﯿﺶ ﻗدەﻏﻛﺮاﺑﻮو ،ﻟﺳـــﺎﯽ 1926وەردەﮔﺘ ﺳر زﻣﺎﻧﯽ ﭬﯿﺗﻨﺎﻣﯽ ﻛ ﻟﻻﯾن "داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺋو وﺗوە ھـــر ﻟ ﺋﺎﺳـــﻤﺎن دەﻗﯚزرﺘوە" و ﺋﯿﺘـــﺮ وەﻛﻮ "ﺋﯿﻨﺠﯿﻠـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ" ﻟﺪﺖ، ھروەك ﭘﯿﺎوﻜﯽ ﻣﺎﻗﻮﯽ ﺋو ﺳردەﻣ ﺑﻧﺎوی ﭘﯚل ﻛﺎرﺗـــﯚم ﺑ ﻧﯿﮕراﻧﯿوە دەﺖ :ﻛﺘﺒﻛ ﺑﻮوە "ھوﻨﯽ ﯾﺎﺧﯿﺒﻮوان و دەﺑﺘ ھﯚﻛﺎرﻜﯿﺶ ﺑﯚ ﻟﻧﺎوﺑﺮدﻧﯿﺎن". ﻟ راﺳﺘﯿﺸـــﺪا ،روﺳـــﯚ دەﺑﺘ ﺋﯿﺤﺎﺑﺧﺸﯽ ھر ھﻣـــﻮو وﺗﺎﻧـــﯽ رۆژھﺗـــﯽ دوور .ﺑﯚ ﻧﻤﻮوﻧ ﻟ ژاﭘﯚن ،ﻧﺎﻛﺎﯾ ﭼﯚﻣﯿﻦ ﺑﺷـــﻚ ﻟ "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘـــﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ" وەردەﮔﺘ ﺳـــر زﻣﺎﻧﯽ ﭼﯿﻨﯽ ﻛﻼﺳﯿﻜﯽ و ﻟﺳﺎﯽ 1874دەﺳﺖ دەﻛﺎت ﺑ راﭬﻛﺮدﻧﯽ :ﺋﻧﺎرﺷـــﯿﻛﺎن ﺑﺷﻚ ﻟ ﺑﺰووﺗﻨوەﻛﺎﻧﯿﺎن ﻟﺳـــر ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧﯽ ﺋـــو ﻛﺘﺒ ﺑﻨﯿﺎﺗﺪەﻧﻦ ،وای ﺋواﻧﺷـــﯽ ﻛ دەﯾﺎﻧوﯾﺴﺖ ژاﭘﯚﻧﻚ ﻟﺳر ﻣﯚدﻠﯽ ﺋوروﭘﯽ داﻣزرﻨـــﻦ .ﻟ ﭼﯿﻦ "رۆژﻧﺎﻣـــی ﻣﯿﻠﻠت" ﺑ ﻧﺑﺮەﯾﻛـــﯽ ﺷﯚڕﺷـــﮕاﻧوە دەﺳـــﺖ دەﻛﺎت ﺑـــ ﺑوﻛﺮدﻧـــوەی ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧﻛﺎﻧـــﯽ ﺋم ﻓﯾﻠﺳـــﻮﻓ .دەﺑﺖ ﺋـــوەش ﺑﮕﻮﺗﺮﺖ ﺋم رۆژﻧﺎﻣﯾ زﻣﺎﻧﺤﺎﯽ ﭘﺎرﺗﯽ ﺳـــﻮن ﯾﺎت ﺳـــﯿﻦ ﺑﻮو ﻛ ﺧﺑﺎﺗﯽ ﺑﯚ داﻣزراﻧﺪﻧﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﭼﯿﻨﯽ دەﻛـــﺮد ،ﺋـــوەش ﻟﺳـــﺎﯽ 1912دا دەﺑﺘ راﺳـــﺘﯽ .ﻧﺎﻛﺮﺖ ﻧﺎوی ﮔﺸـــﺖ ﺋو ﻛﺳـــﺎﻧ رﯾﺰ ﺑﻜﺮﻦ ﻛ ﻟ ژﺮ ﺳـــﺎﯾی ﻓﻟﺴـــﻓﻛﺎﻧﯽ روﺳـــﯚدا ﺧﺑﺎﺗﯿﺎن ﻛﺮدووە :ﺑم ﺑ ﻛﻮرﺗﯽ، روﺳﯚ ﯾﺎوەری ﺋو ﻧﺗواﻧ ﺑﻮوە ﻛ ھﻧﮕﺎوﯾﺎن ﺑـــرەو ﻣﯚدﺮﻧﯿﺘﯽ ﻧﺎوەو ﺑـــ ﻛﯿﮋی رووﻧﺎﻛﯽ و ﭘﺸﻜوﺗﻦ دەﻧﺎﺳﺮا. ﺑـــم ،ھـــر ھﻣـــﺎن روﺳـــﯚش ﺑـــوە ﺗﺎواﻧﺒـــﺎر دەﻛﺮـــﺖ ﻛـــ ﺋﯿﻠﮫﺎﻣـــﯽ ﺗﻮﻧﺪڕەوی ﺑوﻛﺮدﺑﺘـــوە ،ﯾﻛﻜﯽ وەﻛـــﻮ ﭘﯚل دﺮوﻟﺪ ﻛ ﺑـــ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺋﻛﺘرە ھـــرە ﮔورەﻛﺎﻧﯽ راﺳـــﺘەوی ﺋﻟﺘﺮاﻧﺎﺳﯿﯚﻧﺎﻟﯿﺴﺖ دەﻧﺎﺳﺮێ ،ﻟ ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﻛﺎﻧﯽ ﺳـــدەی ﺑﯿﺴﺘﻣﺪا زۆر ﺑﺮاﯾﺎﻧ ﻧﺎوی روﺳـــﯚ دەھﻨ .ھﻧﺪەش ﻧﺎﺑﺎت ﻣﺎرﺳﻞ دﺌﺎ دەﺑﺘ وەزﯾﺮﻜﯽ ﻧﻮ ﺣﻜﻮﻣﺗﻛی ﭬﯿﺸﯽ ﻛ ﻟﺳـــﺎﯽ 1942دا ﺳﺘﺎﯾﺸـــﯽ "روﺳﯚﯾﻛﯽ ﺷﻤﻮوﻟﯽ" دەﻛﺎت و ﻧﺎوی "ﻟﻧﻮ دەﺳﺘﭙﻜرەﻛﺎن )(1 و ﺑ ﺑﺎﭘﯿﺮە ﮔورەی ﺷﯚڕﺷـــﯽ ﻧﺗوەﯾﯽ" ﻟﻗم دەدا .ﺑﺑ ﺋوەی ﻟ ھﯿﭻ ﺷـــﻮﻨﻚ ﻧـــﺎوی ھﻨﺎﺑﺖ" ،ﻛﺘﺒﯽ ﺳـــوز"ی ﻣﻮﻋﻣﻤر
ژان ژاك روﺳﯚ ﻗزاﻓﯿﺶ ﺗﻜﮫﻜﺸـــﯽ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﭼﻣﻜ ﻛ ﻟ ﻓﻟﺴﻓی روﺳـــﯚوە ھﮫﻨﺠﺮاون .ﺧﻤﺮە ﺳـــﻮورەﻛﺎﻧﯿﺶ ﺋﮔرﭼﯽ ﺑ رووﻧﯽ ﺋﺎﻣﺎژەﯾﺎن ﺑﯚ روﺳـــﯚ ﻧﻛﺮدووە ،ﺑم ﭘﯚل ﭘﯚت و ﺧﺌﻮ ﺳﺎﻣﻔﺎن ﻟﻜﯚﯿﻨوەﯾﺎن ﻟﺳر ﻛﺮدووە .ﺷﺘﻜﯽ ﻧﺎﻣﯚ و ﻣﺣﺎﯿﺶ ﻧﯿﯿ ﻛ ﺋﺎﯾﺪﯾﯚﻟﯚژﯾﺎی ﺧﻤﺮە ﺳﻮورەﻛﺎن ﻟﮔڵ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭼﻣﻜﮕﻟﯽ ﺑﻨڕەﺗﯽ ﻓﻟﺴﻓﻛی روﺳﯚدا ھﺎوﺟﻮوﺗﻦ ،وەﻛﻮ ﺷﯚڕﺷﯽ رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮﯾﯽ ﻣﺎو ﻛ ﺋﺎﻻن ﺑﺎدﯾﯿﻮ ) ،(2ﺑﺎس ﻟو ﻧﺰﯾﻜﺎﯾﺗﯿ دەﻛﺎت. ﭼﯚن دەﻛﺮﺖ ﻛ ﻟﻜﺪاﻧوەﻛﺎﻧﯽ روﺳﯚ ھﻧﺪە ﺳﯿﻤﺎو روﺧﺴـــﺎری ﺟﯿﺎواز ﺑﮕﺮﻧﺧﯚ؟ چ ﺷﺘﻚ وای ﻛﺮدووە ﻛ ﻟـــ ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯿﺪا ،ﻟ ھﻣﺎن ﻛﺎﺗﺪا رق و ﻛﯿﻨی ﻓﻻﻧﮋﯾﺴـــﺘ ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﻛﺎن ﺑﻮرووژﻨـــ و ﺑﺒﺘـــ ﻣﺎﯾـــی ﺧﯚدوورﮔﺮﺗﻨﯽ ﻟﯚژﯾﻜﻨﺎس و ﭘﺸﻜوﺗﻨﺨﻮازﻜﯽ ﺑﺟرﮔﯽ وەﻛﻮ ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ ﻛ ﻟ ﻛﺘﺒﯽ ﻣﮋووی ﻓﻟﺴﻓی رۆژﺋﺎوا ﺑ" ﺋﺎﻓﺮﻨری ﻓﻟﺴـــﻓی ﺳﯿﺎﺳـــﯽ دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرە ﺑﻧﺎو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﻛﺎن" وەﺳـــﻔﯽ ﺑﻜﺎت و ﺑﻨﻮوﺳ" ھﯿﺘﻠر ﯾﻛﻜ ﻟ ﺑرھﻣﻛﺎﻧﯽ"؟ ﺑرھﻣ ﺳﯿﺎﺳﯿﻛﺎﻧﯽ روﺳﯚ ،ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﺶ "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ" ،ﻛﺎرﯾﮕرﯾﺎن ﺗﺎﯾﺒﺗـــ و دەﺑﻨ ﺳـــرﭼﺎوەی ﻟﺑﻨﻨھﺎﺗﻮوی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿت .وردﺑﻮوﻧوە ﻟم ﺑرھﻣﺎﻧ دەﺑ ﺑﺒﺘ ﯾﺎرﻣﺗﯿﺪەرﻚ ﺑﯚ دەﺳﺘﻨﯿﺸﺎﻧﻜﺮدﻧﯽ ﺑﯿﺮو ﺑﯚﭼﻮوﻧ ﻓﻟﺴﻓﯿﻛﺎﻧﯽ ﻓﯾﻠﺳﻮف و ﺳرﺟم ﺋـــو ﺋﯿﺤﺘﯿﻤﺎﻻﺗ ﭼواﺷـــﻛﺎراﻧی ﻛ ﻧﺎﻛﺮێ ﺗﻧﮫﺎ ﻟﺳر راﺑﺮدوو ﺣﯿﺴﺎﺑﯿﺎن ﺑﯚ ﺑﻜﺮﺖ. "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ") (3ﻟﺳﺎﯽ 1762و ھﺎوﺷﺎن ﻟﮔڵ ﻛﺘﺒﯽ "ﺋﻤﯿﻞ" ﻛ ﺑ ﻧﺎﻣﯾﻛﯽ ﭘروەردەﯾﯽ دەژﻣﺮدرﺖ ،دەﺑﻨ دوو ﺑرھﻣﯽ
1919
MONDE MONDE
diplomatique diplomatique
2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ2012 ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ
ژان ژاك روﺳﯚ
LE
LE
ﻛﻮردی
ﻛﻮﺭﺩی
ﻛﻮردﺳﺘﺎن MONDE LE
diplomatique ﻛﻮﺭﺩی
ﻟﻻﯾن ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ﺑودەﻛﺮﺘوە ﺧﺎوەﻧﯽ ﺋﯿﻤﺘﯿﺎز ﺋﺎﻛﯚ ﻣﺤﻣﻤد ﺳرﻧﻮوﺳر ﻧزەﻧﺪ ﺑﮔﯿﺨﺎﻧﯽ
"ﻛﺘﺒﯽ ﺳوز"ی ﻣﻮﻋﻣﻤر ﻗزاﻓﯽ ﺗﻜﮫﻜﺸﯽ ﭼﻧﺪﯾﻦ ﭼﻣﻜ ﻛ ﻟ ﻓﻟﺴﻓی روﺳﯚوە ھﮫﻨﺠﺮاون
ﻟ ﻣﺎﭙڕی terminartors.comوەرﮔﯿﺮاوە ﻟﻜﺪاﻧﺑـــاو :ﺋـــم دوو ﺑرھﻣـــ ﻟﻻﯾن دەﺳـــﺗﯽ ﺷـــﺎری ژﻧﭭوە ﺑ ﺷﻮەﯾﻛﯽ ﺧـــﺮا و ﺑـــ ﺣﻣﺎﺳـــﻜﯽ زۆرەوە ﺳـــﺰای ﺳـــﻮوﺗﺎﻧﺪﻧﯿﺎن ﺑﺳردا دەﺳـــﭘﻨﺮێ و ﺑ "ﺑ ﺷـــرم و ﺋﺎﺑووﺑر و زەﻧﺪﯾﻖ" وەﺳﻒ دەﻛﺮـــﻦ .ھروەھـــﺎ ﺗﯚﻣﺗﯽ ﺋوەﺷـــﯿﺎن دەدەﻧ ﭘﺎڵ ﻛ" ھوـــﯽ رووﺧﺎﻧﺪﻧﯽ ﺋﺎﯾﻨﯽ ﻣﺳﯿﺤﯿت و ھﻣﻮو ﺣﻜﻮﻣﺗﻛﺎن دەدەن". ﻛﺘﺒﯽ "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ" ﺗﺮﻣﮕﻟﻚ دەھﻨﺘـــ ﻛﺎﯾـــوە ﻛ دەﺑﻨـــ ﻓﯚرﻣﻮﻟی ﺷﯚڕﺷـــﮕی ،وەﻛﻮ ":ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﺑ ﺋﺎزادی ﻟداﯾﻚ دەﺑـــﺖ و ﻟ ھﻣﻮو ﺷـــﻮﻨﻜﯿﺶ ﺑ ﺋﺎﺳـــﻦ ﺗوق دراوە" .دەﺑ ﺑ ھﺷﺪا ﻧڕۆﯾـــﻦ :ﺋم ﺋﺎزادﯾـــ ،ﺋـــﺎزادی ﻣﻨﺪاﯿﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯿﺗ ،ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﮔﯿﺎﻧﻠﺑری دووﭘ ،ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﻜﯽ ﺑﻮﻨی ﺑﺧﯚﯾوە ﺑﯿﻨﯿﻮە ،ﻛﭼﯽ ﺗﺎ ﺋﺴـــﺘﺎش ھر "ﺋﺎژەﻜ و ﻏرﯾﺰە ﺑڕـــﻮەی دەﺑﺎت" .ﺋم ﺑﺎرودۆﺧ ﺳـــرەﺗﺎﯾﯿ درﮋە ﻧﺎﻛﺸـــ ،ﭼﻮﻧﻜ ھﺰە ﺳﺮوﺷﺘﯿﻛﺎن ﻟﺳرووی ﺋو ھﺰاﻧوەن ﻛ ﺋﯿﺘﺮ ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﻧﺎﺗﻮاﻧ ﺧﯚﯾﺎﻧﯽ ﻟ ﺑﭙﺎرﺰێ. ﺋﻣش ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﻛﺎن ﻧﺎﭼﺎردەﻛﺎت ﮔﺮدﺑﺒﻨوە و ﺑ ﻛﯚﻣڵ ﺑﮋﯾﻦ :ﻛﯚﻣﮕ دروﺳـــﺘﺒﻜن، "ﺧﺎﺳﯿﺗﯽ ﺋﺎژەﯾﺗﯽ"ﺧﯚﯾﺎن ﻟ دەﺳﺘﺒﺪەن و ﻧﺎﯾﻛﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻮﻜﺎﯾﺗﯽ و دەﺳت ﻛﺷﻒ ﺑﻜن .دژاﯾﺗﯿﻜﺮدﻧﯽ ﺋو واﺑﺳـــﺘﯾﯿی ﻛ ﻟ ﺋﻧﺠﺎﻣﯽ ﺋو ﺑﺎرودۆﺧوە دروﺳـــﺘﺒﻮوە، دەﺑﺖ "ﺷـــﻮەﯾﻛﯽ ﻛﯚﮔراﯾـــﯽ ﺑﺪۆزﺘوە ﻛ ﺑ ھﻣﻮو ھﺰوﺗﯿﻨﻜوە ﺑرﮔﺮی ﻟ ﺗﺎك و ﻣﻮﻜﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﻜﺎت .ﻟﺮەوە ھر ﺗﺎﻛﻚ
ﻟﮔـــڵ ﺋواﻧـــﯽ دی ﯾﻛﺪەﮔﺮﺖ و ﺑ ﺗﻧﯿﺎ ھر ﮔﻮاﯾﯽ ﺧﻮدی ﺧﯚی دەﺑﺖ و وەﻛﻮ ﺟﺎری ﺟﺎراﻧﯿﺶ ﺋﺎزاد دەﺑﺖ" .ﺋم "ﺷـــﻮە ﻛﯚﮔراﯾﯿﺨـــﻮازە" دەﺑﺘ ﺑﻨﺎﻏی ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ ،دەﺑﺘـــ ﯾﻛﺘﯽ ﻧﻮان ھﻣﻮو ﺋواﻧی ﻛ ﭘﺎﺑﻧﺪی ﺋم ﮔﺮﺒﺳـــﺘ دەﺑﻦ، ﺟﺳـــﺘﯾﻛﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑرھﻣﺪﻨﻦ ،ﻧﺗوە ﻟﺳـــر ﺑﻨﭽﯿﻨی ھﺎووﺗﯿﺒﻮون رﻜﺪەﺧن ﻛ ﺋﺎﻣﺎﻧﺠﯽ ﺳـــرەﻛﯽ ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ و ﺋﺎزادی ﺑـــﺖ .ﻟﭘﻨـــﺎو ﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﯽ ﺋم ﺋﺎﻣﺎﻧﺠـــش دەﺑﺖ ﻣﯿﻠﻠت ،ﻛ روﺳـــﯚ ﺑ ﺳـــروەر ﻧﺎوی دەﺑﺎت ،ﺑﯾﺎری ﺋﯿﺮادەﯾﻛﯽ ﮔﺸـــﺘﯽ ﺑﺪات .واﺗ ﺑﯾﺎرﻜﯽ دەﺳﺘﺟﻣﻌﯽ ﻛ ﮔﻮزارﺷـــﺖ ﻟـــ ھﺒـــﮋاردەی ﺋﻗﻧﯽ ھﻣـــﻮو ﺗﺎﻛﻚ ﺑﻜﺎت :ﻟ رـــﮕﺎی ﺋﻗوە ﺑﺳـــر ﺟﯿﺎوازﯾﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﻛﺪا زاڵ ﺑﺒﺖ .ﺋم ﺳـــروەری ﺋﻗش ﻟ ﺗﻮاﻧﺎی ھﻣﻮواﻧﺪاﯾ، دەﻛوﺘ ﺳرووی ﺑرژەوەﻧﺪی ﺷﺧﺴﯿوە و دەﺑﺘـــ ﺟـــﯚرە ھرەوەزﯾﻛـــﯽ ﻧـــﻮان ﺑرژەوەﻧﺪﯾﻛﺎن .واﺑﺳـــﺘﺑﻮون ﺑ ﯾﺎﺳﺎوە ﮔﻮزارﺷﺘﻜﺮدﻧ ﻟم ﺋﯿﺮادە ﮔﺸﺘﯿ ،ھروەھﺎ ﮔرەﻧﺘﯽ ﺋﺎﻣﺮازی ﻣﺴـــﯚﮔرﻛﺮدﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ و ﺋﺎزادﯾﺸـــ ،ﻛواﺗ ﺧﻮدی ﺋﺎزادی ﺧﯚﺷﯽ دەﮔﺮﺘوە .ﺋم واﺑﺳﺘﺑﻮون و ﮔﻮاﯾﯿ "ﺑﺧﺸﯿﻨﯽ ﺗواوی ﺳرﺟم ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﺗﺎﻛ ﺑ ﮔـــل و ﻧﺗوە" ﻛ دەﺑﺘ ﺳـــﺎزاﻧﺪﻧﯽ ھﻟﻮﻣرﺟﯽ ﺑردەواﻣﯽ ﺋـــو ﺗﺎﻛ .ھﻣﻮو ﺗﺎﻛﻛﺎن ﺑراﻣﺒر ﺑ ﯾﺎﺳﺎو و ﻟ ﺗك ﯾﺎﺳﺎدا ﯾﻛﺴﺎﻧﻦ .ﻟﺮەوەش ﺗﺮﻣﯽ "ﻛﯚﻣﺎر" واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی دەﺳﺘﮕﯿﺮدەﻛﺎت.
ﺳـــرەڕای ﺋوەی ﻛـــ ﺋـــم ﺑﺎﺑﺗ ﺑﯚ ﭼﻣﻜـــ ھـــرە ﺟوھرﯾﻛﺎﻧـــﯽ ﺗﺳـــﻚ ﻛﺮاوەﺗوە ،ﺑم زۆر ﺑ رووﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﯾﺎن دەﻛﺎت :ﺟﮕ ﻟ ﭘﺪاﮔﺮﺗﻦ ﻟﺳـــر ﺑﻮوﻧﯽ ﻣﺎﻓـــ ﺳﺮوﺷـــﺘﯿﻛﺎن و ﺑھـــﺎی ﮔردووﻧﯽ ﺋﻗ و ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭙﯽ ﺳـــروەرﯾﯽ ﮔل ھﯿﭽﯽ دﯾﻜ ﻧﯿﯿ .ھﻣﻮو رەﮔزﻚ ﭘﯾﻮەﺳـــﺘ ﺑ رەﮔزﮔﻟﻜﯽ دﯾﻜوە .ﺟﺧﺘﻜﺮدن ﻟﺳـــر ﻣﺎﻓ ﺳﺮوﺷﺘﯿﻛﺎن ،ﺧﯚی ﺑﯚ ﺧﯚی ﺑ ﯾﻛﻚ ﻟ ﺑﻨﻣﺎﻛﺎﻧـــﯽ رۆﺷـــﻨﮕری دەژﻣﺮدرﺖ. دەﺳـــﺘﭙﻚ داﻧﭙﺪاﻧﺎن و ﺟﺧﺘﻜﺮدﻧ ﻟﺳر ﭘﺮﯾﻨﺴـــﯿﭙﯽ ﯾﻛﺒﻮوﻧﯽ رەﮔزی ﺋﯿﻨﺴـــﺎن و ﺳـــرەﺗﺎ ﺋﺎزاداﻧـــ دﺘ دوﻧﯿـــﺎوە "ﭼﻮﻧﻜ ھﯿﭻ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﻚ دەﺳـــﺗﻜﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﺑﺳـــر ھﺎوڕەﮔزەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚﯾوە ﺷﻚ ﻧﺎﺑﺎت و ﻟﺑرﺋـــوەی ھﺰﯾﺶ ھﯿﭻ ﻣﺎﻓﻚ ﺑرھم ﻧﺎھﻨـــﺖ" و ﺗﺎ دەﮔﺎﺗ ﺋـــو ﺋﻧﺠﺎﻣی ﻛ ﺑـــﺖ ھر ﺗﺎﻛـــﻚ ﻣﺎﻓﯽ ﭘﺎراﺳـــﺘﻨﯽ ﺋو ﺋﺎزادﯾی ھﯾ .رەﮔـــزی ﻛﯚﯾﻠ و رەﮔزی ﺋﺎﻏـــﺎ ﺑﻮوﻧـــﯽ ﻧﯿﯿـــ ...ﺋﻗ ﻣﺎﻓـــﯽ ﺋم ﯾﻛﺴﺎﻧﯿ داﺑﯿﻦ دەﻛﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ھر ﺗﺎﻛﻚ ﺧﺎوەن ﺋﯿﺪراﻛ ،ﺑ ﮔﻮﺮەی روﺳـــﯚ ﺋﯿﺪراك ﯾﻛﻜ ﻟ ﺧﺳـــﺗﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎن و رۆﯽ ﭘـــروەردەش ﻟم ﻣﯿﺎﻧـــدا ﮔﺮﯾﻨﮕ و دەﺑ رۆﯽ ﺧﯚی ﺑﺒﺖ ﻟ ﮔﺷﭘﺪاﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﺪا. "وەرﭼرﺧﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘﯽ ﺑرەو ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﯽ ﺷﺎرﺳﺘﺎن ،ﮔﯚڕاﻧﻜﺎرﯾﯿﻛﯽ ﺟوھری ﻟ ﺋﯿﻨﺴﺎﻧﺪا دروﺳﺘﺪەﻛﺎت ،ﻋداﻟت ﺟﮕﺎی ﻏرﯾﺰەﻛﺎﻧﯽ دەﮔﺮﺘوە" .ﺳﯿﺴﺘﻣﯽ ﻛﯚﻣﺎری ﺗﺎﻛ ﮔرەﻧﺘﯿ ﻛ ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪاﯾ ﻟ رﮕﺎی ﺋﺎزادی ﻣدەﻧﯿوە ھﻟﻮﻣرﺟﻛﺎﻧﯽ ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻓراھم ﺑﻜﺎت ،ﭼﻮﻧﻜ ﺑﻮار ﺑﯚ ھر ﺗﺎﻛﻚ دەڕەﺧﺴـــﻨ ﻛ ﺑﺒﺘ ھﺎووﺗﯽ و ﻟ ﭘﻨﺎو ﺑرژەوەﻧﺪی ﮔﺸـــﺘﯿﺪا ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﺋﯿﺮادەﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﺑﻜﺎت. ﺋم ﭼﻣﻜﮕﻻﻧ ﻛﻣﺘﺮ ﺑﻮار ﺑﯚ دەﻣﺗﻗ ﺧﯚﺷـــﺪەﻛن .ﻟﻻﯾك ﮔﺮﯾﻤﺎﻧـــﯽ ﺋوەﻣﺎن ﻟﻻ دروﺳـــﺘﺪەﻛن ﻛ ﻧﯿﺰاﻣﻜﯽ ﺳﺮوﺷﺘﯽ ﻟﻻﯾن ﺧﻮداوە ﺋﺎﻓﺮﻨﺮاﺑﺖ وﺟﻮدی ﻧﯿﯿ و ﻟﻻﯾﻛﯽ دﯾﻜش ﻣﯿﻠﻠت ،ﺋﯿﺮادەی ﮔﺸﺘﯽ، ﺑ زەروورەت ﮔﺮﯾﻨﮕﻦ .ﺋﻣﺎﻧ دەﺑﻨ ﻣﺎﯾی ﺳﻟﻤﺎﻧﺪﻧﯽ ﻣﺎﻓﻛﺎﻧﯽ ﻣﺮۆڤ ﻟﺳﺎﯽ 1789 و 1793و" ﻣﺎﻓ ﺳﺮوﺷـــﺘﯿ ﺑﮕﻧوﯾﺴﺖ و ﭘﯿﺮۆزەﻛﺎﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴـــﺎن" ﭘﺸـــﻨﯿﺎز دەﻛن. ﻛﭼﯽ ﺗﺎ ﺳـــﺎﯽ 1946ﻓراﻣﯚش دەﻛﺮﻦ. ﻟﺑراﻣﺒـــر ﺋـــم ﭼﻣﻜ ﭼﻧﺪﯾـــﻦ ﺗﺮﻣﯽ رەﺧﻨﺋﺎﻣﺰی وەﻛﻮ ﮔﺷـــﺒﯿﻨﯽ و ﺋﯿﻨﺠﯿﻠﯽ و ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺰم ھﺎﺗﻨﻛﺎﯾـــوە :ﺋﺎﯾﺎ ﺋوە ﺋﻗ ﻛ ﺳـــروەری ﺋﯿﻨﺴﺎن دەﻛﺎت ﯾﺎن ﺟﯚرﻜ ﻟ ھﭽـــﻮون و ﻛﻓﻮﻛﻮڵ ،ﻛﺎﺗﻚ ﺑﺎﺳـــﯽ ﺟﻣﺎوەر دﺘ ﭘﺸـــوە؟ "ﺋﻣ ﯾﺎﺳﺎﯾﻛﯽ ﻧﺑﺰـــﻮی ﺷـــﺘ ﺋﺑدﯾﯿﻛﺎﻧـــ ،ﻧﺎﺑـــﺖ ﺋﺎزادی ﺑ ﺋﯿﻨﺴـــﺎﻧﮕﻟﻚ رەوا ﺑﺒﯿﻨﺮﺖ ﻛ ﻛوﺗﺒﻨ ﺑر رﻛﻔـــﯽ ھﭽﻮون و ﻛﻓﻮﻛﻮڵ و ﺑﻮﭼﺎن ﺗوﻗﯿﺎن ﻟـــ دەور دەدات" .ھر ﻟﺳـــﺎﯽ 1791ﺑدواوە ،ﺋﺪﻣﯚﻧﺪ ﺑﺮك -ی ﺳﯿﺎﺳـــﺗﻤدار و ﺑ رەﭼك ﺋﺮﻟﻧﺪی ﻛ ﻛﺎﺗﻮﻟﻜﻜﯽ ﺋﯿﻤﺎﻧﺪار و ﻧﻮوﺳرﻜﯽ ﺗﻧﺰﺋﺎﻣﺰ ﺑﻮو ،ﻛﺘﺒـــﻚ ﻟژﺮ ﻧﺎوﻧﯿﺸـــﺎﻧﯽ "راﻣﺎن و ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﺳﺑﺎرەت ﺑ ﺷﯚڕﺷﯽ ﻓڕەﻧﺴﯽ" دەﻧﻮوﺳـــﺖ ،دواﺗﺮﯾﺶ ﻧﺎﻣﯾك ﺋﺎراﺳﺘی ﺋﻧﺪاﻣﻜـــﯽ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﻧﯿﺸـــﺘﻤﺎﻧﯽ دەﻛﺎت. ﻟـــو ﻧﺎﻣﯾدا ﭘﺮﺳـــﯽ ﻣﻮرادﯾﻔﺒﻮوﻧﯽ ﮔل و
ﺋﻗـــ و ﺋﺎزادی دەﺧﺎﺗڕوو ﻛـــ ﻧﺎوەڕۆﻛﯽ ھﻣﻻﯾﻧﯿـــﯽ ﻓﯿﻜﺮی روﺳـــﯚ دەﮔﺮﺘﺧﯚ و دەﺑﺘ رەﻣﺰ ﺑﯚ ﺗﻮﻧﺪڕەوی .چ دەﺳـــﺗﻚ ﺑﺒﺧﺸﺮﺘ" ﺋﯿﺮادەی ﮔﺸﺘﯽ"؟ ﺑ ﻧﯿﺴﺒت روﺳـــﯚوە ،ﻛﺎﺗﻚ ﻣﯿﻠﻠﺗﻜﯽ ﺳروەر ﮔﻮزارﺷـــﺖ ﻟ ﺧﯚی دەﻛﺎت ،دەﺑ ﺳـــرﺟم ﺋـــو ﻻﯾـــن و داﻣزراواﻧی ﻛ ﻧﻮﻨراﯾﺗـــﯽ دەﻧﮕـــﯽ ﺋو دەﻛـــن ھﻣﻮو ھوﻚ ﺑﺨﻧ ﮔـــڕ ﺑﯚ ﺟﺒﺟﻜﺮدﻧﯽ ﺋو ﺋﯿﺮادەﯾ ،ﭼﻮﻧﻜ ﺋو ﺋﯿﺮادەﯾ ﻟ ﺑرژەوەﻧﺪی ﮔﺸـــﺘﯿﺪاﯾ .رەﻧﮕـــ ﻟـــﺮە ﻟﯚژﯾﻜﻜـــﯽ" ﺳـــﺘﻣﻜﺎرﯾﯽ ﺋـــﺎزادی" ﻟﺑردەﻣﻤﺎن ﻗﻮت ﺑﺒﺘوە و ﻟ ﺧﺰﻣﺗﯽ ﭘﺮۆژەﯾﻛﯽ ﺋﺎزادﯾﺨﻮاز ﺑﺨﺮﺘﮔڕ ،ﺋﻣ ﺋﮔر ﺑﺖ و ﮔﻮزارﺷﺘﻛی رۆﺑﺴـــﭙﯿﺮ وەرﮔﺮﯾﻦ ﻛ ﻟـــ ﮔﻮﺗﺎرەﻛی ﻟ ﻛﯚﻧﭭﻧﺴـــﯿﯚن )ﭘرﻟﻣﺎن(ی ﺳﺎﯽ 1793دا ﺧﺴﺘﯿڕوو .ﻟ دوا ﭘﻨﺎﺳدا ،ﺋﯿﺪی دەﻛﺮﺖ ﺳـــروەری رەھﺎی ﺋﯿـــﺮادەی ﻣﯿﻠﻠت ﺑﮕﺎﺗ ﺑﻨﺒﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ "ﭼﭘﯽ ﺷﻤﻮوﻟﯽ" .ھﺒﺗ، ﺋﻣـــ ﺗﺰی ﻓﺮاﻧﺴـــﻮا ﻓﯿـــﻮرێ -ﯾ ﻛ ﻟ ﻛﺘﺒﯽ "ﺑﯿﺮﻛﺮدﻧوە ﻟ ﺷﯚڕﺷﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ"دا ﻛﺎﺗـــﻚ ﺑﯿﺮوﺑﯚﭼﻮوﻧـــﯽ ﯾﺎﻗﻮﺑﯿـــﻛﺎن ﺷﯿﺪەﻛﺎﺗوە و دەﮔﺎﺗ ﺋوەی ﻛ ﺑﻨﻮوﺳﺖ ﺳـــرﺟم ھوﻛﺎن دەﮔﻧـــ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛﯽ ﻗدەری ﻟـــ ﻧﻮان "ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺨﻮازەﻛﺎن" و " ﺧﺮاﭘـــﻛﺎن"دا .ﺋﻣش ﺑزۆرﺳـــﭘﺎﻧﺪﻧﯽ ﭼﺎﻛی ﻟﺪەﻛوﺘوە ﻛ ﺟﺎڕ ﺑﯚ "ﺑﯿﺮوﺑﺎوەڕە ﻟﻨﯿﻨﯿ– ﭘﯚﭘﻮﻟﯿﺴﺘﯿﻛﺎن" و "دﯾﻜﺘﺎﺗﯚرﯾﺗﯽ ﭘﺮۆﻟﯿﺘـــﺎری" ﻟﺪەدات .ﻟﻣـــش رادﯾﻜﺎﻟﺘﺮ، ﺟﺎڕی ﻣﺎﻓﻛﺎﻧـــﯽ ﻣﺮۆﭬﯿﺶ دەﮔﺮﺘ ﺧﯚ ﻛ ﻟ ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭙ ھھﻨﮔﺮەﻛﺎﻧﯽ ﺳروەری ﻣﯿﻠﻠﺗـــﺪا داڕـــﮋراوە و ﺑﺑ ﺳـــ و دوو ﺑـــرەو زۆرداری ھﻧﮕﺎو دەﻧـــﺖ "ﻣﯿﻠﻠﺗﺎن ﻣﺎﻓﯽ ﺧﯚﯾﺎﻧ ﺧﺑﺎت ﺑﻜن ﺑﯚ ﻧھﺸـــﺘﻨﯽ ﻛرەﺳـــﺘﻛﺎﻧﯽ ﻣﯚﻧﯚﭘﯚﻟﻜﺮدﻧﯽ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺳـــرەوەری ﻛ ﻟ ﭘرﻟﻣﺎﻧﯽ ﮔل رەﻧﮓ دەداﺗـــوە" .ﺋﻣـــ ﻟ دووﺗﻮـــﯽ "ﻛﺘﺒﯽ ﺳوز"ی ﻗزاﻓﯿﺪا ھﺎﺗﻮوە .ﺋو ﻛﺘﺒ ﺋوەش دەﺖ ﻛ ﺳﯿﺴـــﺘﻣﯽ ﺣﯿﺰﺑﺎﯾﺗﯽ ﻓﯚرﻣﻜﯽ "ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﯚرﯾﺎﻧی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿﺗ ﻟ ﺑﯿﭽﻤﯽ ﺧﯚوﯾﺴﺘﯿﺪا". ﻛواﺗ ھﻣﻮوی دەﻛوﺘ ﺋﯚﺑﺎﯽ روﺳﯚ؟ " دەﺑـــﺖ ﺑﯚ ﻣﯿﻠﻠﺗﺎﻧﯽ ﺧـــﻮدا ﺗﻧﮫﺎ ﺑﯿﺮ ﻟ دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳـــﯿت ﺑﻜﺮﺘـــوە" :ﻧﺎﺑﺖ ﺋم وردەﻛﺎرﯾ ﺑـــ ﮔﺎﺘ وەرﺑﮕﯿﺮﺖ .ﻟ ﻛﺘﺒﯽ "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ"دا ،روﺳـــﯚ وەﺳﻔﯽ ﺋـــو ھﻟﻮﻣرﺟﺎﻧ دەﻛﺎت ﻛـــ ﻛﯚﻣﺎرﻜﯽ ﺋﺎﯾﺪﯾﺎﻟﯽ ﺗﺪا ﺳرھﺒﺪا ،ﺋم ﻛﯚﻣﺎرە ﺑﺑ ھﺎووﺗﯿﺎﻧﯽ ھﯚﺷـــﯿﺎر ﻟ رﮕﺎی ﭘروەردەوە ﻧﺎﯾﺗـــدی .ﺋوەی ﺑـــ رووداو ﻟ ﻣﮋووی ھﺎوﺑﺷﺪا ﺑرﺟﺳﺘ ﺑﻮوە و ﭼﺷﻨﯽ ﮔﺮژی و دووﻓﺎﻗـــﯽ ﻟﻧـــﻮ ﺧﺳـــﺗﯽ ﮔردووﻧﯽ ﺋﻗ ،ﻟ ﭘﺮﯾﻨﺴﯿﭗ وەﻛﻮ ﻓﺎﻛﺘری ﯾﻛﺴﺎﻧﯽ و ھروەھﺎ "ﭘﻧﺎ ﺑﺮدن ﺑﯚ ﺋﯿﺮادەی ﮔﺸـــﺘﯽ" وەﻛـــﻮ ﻓﺎﻛﺘرﻜﯽ ﯾﻛﺴـــﺎﻧﯿﺨﻮازی ،ﻟﮔڵ "ﺑرژەوەﻧـــﺪی ﮔﺸـــﺘﯽ" ﺋﺑﺴـــﺘﺮاﻛﺖ و ﭘﺪاوﯾﺴﺘﯿ ﺗﺎﯾﺒﺗﯿﻛﺎﻧﺪا رەﻧﮕﯽ داوەﺗوە. ﺗﻧﺎﻧت ﺋـــم ﮔـــﺮژی و دووﻓﺎﻗﯿﺎﻧ ﻟ ﻧﻮ ﺧﻮدی ﺋو دﯾﻤﻮﻛﺮاﺳﯿﺗﺷﺪا ﺑدی دەﻛﺮﺖ ﻛ ﺋﻤ ﭘﺮاﻛﺘﯿـــﺰەی دەﻛﯾﻦ ،ھﺎوﺗﺎ ﻟﮔڵ ﺋـــو ﺗﻮﻧﺪوﺗﯿﮋﯾـــ ﭼﭘﻨﺮاوەی ﻟـــ ﻧﻮﯾﺪا ﺧﯚی ﺣﺷـــﺎرداوە .ﭼﻮﻧﻜـــ ﺋﮔر ﺑﺖ و ﮔﺮﯾﻤﺎﻧـــ و ﺋﯿﺪﯾﻌﺎی ﺋـــوە ﺑﻜﺮﺖ ﻛ ﺋﻤ ﺑﻮوﻧـــوەری ﺧﻮداﻛﺎﻧﯿﻦ ،ﺋوﻛﺎت ھﺎووﺗﯿﺎن ﺣﻮﻛﻤﻛﺎﻧﯿـــﺎن ﺗﻧﮫﺎ ﻟﺳـــر ﺑﻨﺎﻏی ﯾك ﺋﻗ ﮔ ﻧﺎﻛن ،ﺑﻜﻮ ﻟﺳـــر ﻛﯚﺋﻗ ﮔی دەﻛن".ﺋﯿﺮادەی ﮔﺸﺘﯽ" ﻧﺎﺗﻮاﻧﺖ ﻣﻠﻤﻼﻧﯿﻛﺎن ﭘﺸﺘﮕﻮێ ﺑﺨﺎت ﻛ ﺑ ﺑﺷﻜﯽ داﻧﺑاوی ﺋو ﻟﻗم دەدرﻦ .ﺟﺎ چ وەﻛﻮ ﭼﺎرەﺳرﻜﯽ ﭘﺸـــەواﻧ و رووﻧﺎﻛﯿﺒﺧﺶ ﯾـــﺎ ﺟﻣﺎوەرﻜﯽ ھﯚﺷـــﯿﺎرﺑﻮوەوە ﻟ رﮕﺎی رووﻧﺎﻛـــﯽ ﭘروەردەوە ﺑﺖ ،ﺋـــم ﭘﺮۆژەﯾ ﻛـــ ﻟﺳـــر ﺋﺎزادﻛﺮدﻧﯽ ﺋﯿﻨﺴـــﺎن ﺑﻧﺪە، ﻟﺳـــر ﺋو ﻗﻧﺎﻋﺗ دروﺳﺘﺒﻮوە ﻛ ﺋﻤ ھﻟﯽ ﻛﺎﻣﺒﻮوﻧﻤﺎن ﺗﺪا ﺑدی دەﻛﺮﺖ :ﺋم دەﺳﺘواژە ﻧﻮﯿش ﻛ ﻟﻻﯾن ﻓﯾﻠﺳﻮﻓﺎﻧﯽ ﻗﯚﻧﺎﻏﯽ رۆﺷﻨﮕرﯾﯽ داھﻨﺮا ،رەﻧﮕ ﺋﺎﻣﺎژە ﺑﯚ
ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری ﺣﻮﺳﻦ ھﯿﻤﻤﺗﯽ ﺳﺘﺎﻓﯽ وەرﮔەﻛﺎن دﮐﺘﯚر ﺋﺎﺳﯚ ﻋﺑﺪو ﺣﺳن زاده ،دﮐﺘﯚر ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ،ﮐﺎﻧﺑﯽ ﻣﺤﻣﻤد ﻋو، ھردی ﻣﺪ ،د .ﺷﻮان ﺟﺎﻓﺮ دﯾﺰاﯾﻨر ﺑﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﺘﻓﺎ ﺋﺳﯿﺴﺘﺎﻧﺖ ﺳﻻم ﺳﻋﺪی Tel: 00964 (0)750 488 5696 info@monde- dediplomatique- kurde.com www.monde- dediplomatique- kurde.com ﺋدرﺲ ﻛﯚﻣﭙﺎﻧﯿﺎی رووداو ،ﺷﻗﺎﻣﯽ ﺟوھر ﺑﺎﭘﯿﺮ، ھوﻟﺮ – ھرﻤﯽ ﻛﻮردﺳﺘﺎن – ﻋﺮاق ﻓرەﻧﺴﺎ MONDE LE
diplomatique ﺑڕﻮەﺑر Serge Halimi ﺟﮕﺮی ﺑڕﻮەﺑر Alain Gresh ﺑڕﻮەﺑری ﻛﺎرﮔی Bruno Lombard ﺳرﻧﻮوﺳر Martine Bulard ﺟﮕﺮی ﺳرﻧﻮوﺳر Pierre Rimbert دەﺳﺘی ﻧﻮوﺳران Laurent Bonnelli, Mona Chollet, Alain Gresh, Renaud Lamert, Evelyne Pieiller, Philippe Rivierre, Philippe Rekacewicz (cartographie), Anne-Cecile Robert ﺑڕﻮەﺑری ھﻮﻧری Alice Brazilay, Maria Ierardi دﯾﻜﯚﻣﺎﻧﺘﺴﯿﯚن Olivier Pironet ﺳﻜﺮﺗﺎرﯾت Anne Callait-Chavanel, Sophie DurandNGO, Joseline Fleury, Monique Salomé Tel: 00 33 (0) 153 94 96 01 Fax: 00 33 (0) 153 94 96 26 ﺋدرﺲ 1- 3, rue Stephen- Pichon, F- 75013,Paris
راﺳـــﺘﯿﻛﯽ ﺑﮕﻧوﯾﺴﺖ ﺑﻜﺎت ﻛ ﺋوﻛﺎت ھﺎوﺗﺑﺎﺑﻮوﻧﻜﯽ ﺗواوی ﻟﺳر ﻧﺑﻮوە. وەرﮔاﻧﯽ :ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ ﭘراوﺰەﻛﺎن : ) (1ﺑواﻧ ﻣﺎرﺳﻞ دﺌﺎ، http://rousseaustudies.free.fr ) (2ﺋﺎﻻن ﺑﺎدﯾﯿﻮ ﻻﯾﻧﮕﺮﯾﯽ ﺑﯚ ﺧﻤﺮی ﺳـــﻮور و ﺷﯚڕﺷـــﯽ رۆﺷـــﻨﺒﯿﺮی دەﻛﺎت .ﺑواﻧ ﺑﺎﺑﺗﯽ "ﻛﻣﺒﯚﺟﯿـــﺎ ﺳـــردەﻛوﺖ!" ) ﻟﯚﻣﯚﻧﺪ17 ،ی ﻛﺎﻧﻮوﻧـــﯽ دووەم )ﺟﺎﻧﯿـــﻮەری( 1979ﻛـــ ﻟو ﺑﺎﺑﺗدا ﺳـــرﻛﯚﻧی " ھﻤﺗﯽ دژە -ﻛﺎﻣﺒﯚج" ﺑرﭘـــﺎ دەﻛﺎت ﻟ ﻛﺎﺗﻜـــﺪا ﺗﺎواﻧﻛﺎﻧﯽ ﺧﻤﺮی ﺳﻮور ﺋﺎﺷﻜﺮادەﺑﻮون. ) (3ژان -ژاك روﺳﯚ "ﻛﯚﻧﺘﺮاﻛﺘﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯽ"، دەزﮔﺎی ﻓﻼﻣﺎرﯾﯚن ،ﭘﺎرﯾﺲ .2011
MONDE LE
ﺋﯾﻠﻮﻟﯽ - 2012ﻟﻮﻣﯚﻧﺪ دﯾﭙﻠﯚﻣﺎﺗﯿﻚ
diplomatique ﻛﻮردی
ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎ ﺋﺣﻤدی ﻣﻻ *
ﺗﺎﺑﻠﯚی ھﻮﻧرﻣﻧﺪ Lane, Fitz Hugh
زەرﯾﺎ ﻟـــ ﻛﯚزاﻛﯿـــﺮە ﺋﻓﺴـــﺎﻧﯾﯿﻛﺎﻧﺪا ﺷﻮﻨﻜﯽ ﻧﺎﻛﯚك داﮔﯿﺮ دەﻛﺎت .ﺳﻓرﻛﺮدن ﺑﻧﺎو زەرﯾﺎ ،ﺳـــﻓرﻛﺮدﻧ ﺑرەو ﻧﺎدﯾﺎر، ﺧـــﯚ ھﺎوﯾﺸـــﺘﻨ ﻧـــﻮ ﮔـــرووی ھﺎت و ﻧھﺎﺗوە .ﯾﻮﻧـــﺲ ﻟﺗﺎو ﻗوﻣﻛی ﺧﯚی ﻓﺪەداﺗ زەرﯾﺎوە و ﺳﯿﻨﺪەﺑﺎد ﺣﻛﺎﯾﺗﯽ ﺳرﺳـــﻮڕھﻨرﻣﺎن ﺑـــﯚ دەﮔﺘـــوە و ﺑﺎﺳﯽ ﺑﻮوﻧوەری ﻋﺎﺟﺒﺎﺗﯿﻤﺎن ﺑﯚ دەﻛﺎت. ﺗﻧﺎﻧت ﭼﺎﺧﻛﺎﻧـــﯽ ﻧﺎوەﻧﺪی ﺋوروﭘﺎش ﺑﭼﺎوﻜﯽ ﭘـــ ﻟ ﺳرﺳـــﺎﻣﯽ ،ﺗﻧﺎﻧت ﻟ دﯾﺪﻜﯽ ﺳـــﺎﻣﻨﺎﻛوە ﺳـــﯾﺮی زەرﯾﺎی ﻛﺮدووە .ﭘﯿﺎﺳﻛﺮدن ﻟ رۆﺧﯽ زەرﯾﺎ ﺗﻧﯿﺎ ھﯽ دﻮاﻧـــ و ﭘراوﺰﺧﺮاوەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕ ﺑـــﻮوە .ﺋﺎوڕداﻧوەﯾك ﻟـــ ﺗﺎﺑﻠﯚﻛﺎﻧﯽ ﺋو ﺳـــردەﻣ ،روﺧﺴـــﺎری ﺗـــﺦ و دزﻮی زەرﯾﺎﻣﺎن ﺑﯚ رووﻧﺪەﻛﺎﺗوە و ﺑﯿﺮۆﻛﯾﻛﯽ رووﻧﻤﺎن ﻟوﺑﺎرەوە دەداﺗ. ﭘﺶ ﺳـــﺎﯽ 1750ی زاﯾﻨﯽ ،زەرﯾﺎ ﺗﻧﯿﺎ ﺷـــﻮﻨﯽ راوﭼﯽ و دەرﯾﺎواﻧﻛﺎن ﺑﻮوە .ﻟ ﺗﺎﺑﻠﯚﯾك ﺑﺘﺮازﺖ ﻛ ﻟ ﺳدەی ﺣﭬﺪەدا، ﺑ ﻓﭽی ﻛﻠـــﯚد ژﻠﯽ ھﻮﻧرﻣﻧﺪ ﻛ ﺑ ﻟﯚرﻦ ﻧﺎﺳـــﺮاﺑﻮو ،دﺘ ﺑرھم و ﺗﺎﺑﻠﯚی زەرﯾﺎﯾك دەﻛﺸـــ ﻛ ھﻤﻨﯽ و ﺋﺎراﻣﯽ ﺑﺎـــﯽ ﺑﺳـــردا ﻛﺸـــﺎوە ،ﺋﮔرﻧﺎ ﻟو ﻣﮋووە ﺑﺳرەوە ،زەرﯾﺎ ﺗﺎرﯾﻚ و ﺗﻨﯚك و ﻣﺗﺮﺳﯿﺪار وﻨﺎﻛﺮاوە. ﻟ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھﻣوە ،ﺑ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا، ﺋﯿﺘـــﺮ زەرﯾـــﺎ ھروەﻛﻮ ﻣﮋووﻧﻮوﺳـــﻜﯽ ﺑﻧﺎوﺑﺎﻧﮓ ﺑﺎﺳﯽ ﻟﻮە دەﻛﺎت" :ﺑﻮوژاﻧوەی ﺋﺎرەزووﯾﻛﯽ ﺑﺴـــﻨﻮوری دەﺳﺘﺟﻣﻌﯿﯿ ﺑرەو ﻛﻧـــﺎری زەرﯾﺎﻛﺎن" .ﭘﺰﯾﺸـــﻜﻜﯽ زۆر ﻟـــو ﺳـــردەﻣدا ،ﻛﺎﺗﻚ راﭼﺖ ﺑﯚ
ﻧﺧﯚﺷﻛﺎﻧﯿﺎن دەﻧﻮوﺳـــﻦ ،ﺋﺎﻣﯚژﮔﺎرﯾﯿﺎن دەﻛن ﺑـــﯚ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ ﺑﭽﻨـــ ﻛﻧﺎری زەرﯾـــﺎﻛﺎن و ھوای زەرﯾﺎ ﻛـــ ﺑ ﺧﻮﯽ ﯾﯚد دەوﻣﻧﺪە ،ھﻤـــﮋن ،ﻣﻟ ﻟ ﻧﻮ ﺋﺎوە ﺳﺎردەﻛی ﺑﻜن ﻛ ﮔﻮرﺟﻮﮔﯚﯽ ﺑﯚ ﻟش دەﮔڕﻨﺘوە و ﭘﺴﺖ ﺗﻮرت دەﻛﺎت و ھﻤﻨﯽ دەﺑﺧﺸـــﺘ رۆح و ﺟﺳـــﺘ. ھر ﻟو ﺳـــدەﯾدا ،رۆﻣﺎﻧﺴـــﯿﯿﻛﺎن ،ﺑ ﺷﺎﻋﯿﺮ و ھﻮﻧرﻣﻧﺪەﻛﺎﻧﯿﺎﻧوە ﺑﺎﯾﺧﻜﯽ ﯾﻛﺠـــﺎر زۆر ﺑ زەرﯾﺎ دەدەن .ﭘﯾﺪاﺑﻮوﻧﯽ
ﺳـــﺎﻧﯽ ،1930ﺳـــردەﻣﯽ ﻗﻣەوی ﺑـــرەی ﻣﯿﻠﻠﯿﯿـــ ﻟـــ ﭘﺎرﯾـــﺲ .ھـــﺰە ﭘﺸـــﻜوﺗﻨﺨﻮازەﻛﺎن دەﺳـــت دەﮔﺮﻧ دەﺳـــﺖ ،ﺋﯿﺘﺮ ﭼﯿﻨﯽ ﺧﻮارەوە ﺋو ھﻟی ﺑﯚ دەڕەﺧﺴﺖ ﻛ ﭘﺸﻮوی ﺳﺎﻧی ھﺑﺖ و ﻟ ﺟﯿﺎﺗﯽ رۆژﻚ ﭘﺸﻮو ﻟ ھﻓﺘﯾﻛﺪا، دوو رۆژی ﭘـــ رەوا ﺑﺒﯿﻨﺮـــﺖ .ﻟـــ ژﺮ رﻛﻔـــﯽ ﻛﺎر و ﺑﮕﺎرﯾﯿﻛـــﯽ زۆر رزﮔﺎری دەﺑـــﺖ .ﺋﺎزادﺑﻮوﻧﯽ ﭼﯿﻨـــﯽ ﻛﺮﻜﺎران و ﻣﻮوﭼﺧﯚراﻧـــﯽ ﻛﻣﺪەراﻣـــت ،ﺗﺎﻛﻛﺎن
ﺑﯚ ﺋوەی ﮔﻮزارﺷـــﺖ ﻟ دوو رۆژی ﭘﺸﻮو ﺑﻜﺎت .دەﺳﺘواژەی "ﺧﯚ ﺑۆﻧﺰی ﻛﺮدن"، ﺟﮕ ﻟ ﺳﻮودە ﺑﺎﯾﯚﻟﯚژﯾﯿﻛﺎﻧﯽ ،ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟ ﯾﻛـــﻚ دەﻛﺎت ﻛ ﻟـــ ﺗﻮاﻧﺎﯾﺪا ھﯾ ﺷﺎر ﺑﺟﺒﮫﺖ و ﺑﮕﺎﺗ ھرﻤ ﻛﻧﺎرﯾ دوورەدەﺳـــﺘﻛﺎن .ﺋﮔر ﭘﺴﺘﯽ ﺳﭙﯽ ﻟ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھﻣـــﺪا ،رەﻣﺰﻚ ﺑﻮوﺑﺖ ﺑﯚ ﭼﯿﻨـــ ﺑﺎﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣـــﮕﺎ ،ﻛﭼﯽ ﻟ ﻧﺎوەڕاﺳﺘﯽ ﺳـــدەی ﺑﯿﺴﺘوە ،ﺗواو ﺋو رەﻣﺰﯾﯿﺗ ﻟ دەﺳﺘﺪەدات.
داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺳرزەوەی ﺗﺎ دﺖ ﻟ ﺷﺎرەﻛﺎن ﻧﯿﺸﺘﺟ دەﺑﻦ .ﻟﻣﺎوەی ﺗﻧﮫﺎ 60ﺳﺎﺪا ،داﻧﯿﺸﺘﻮواﻧﯽ ﺷﺎرەﻛﺎن 10ﺟﺎر زﯾﺎدﯾﺎن ﻛﺮدووە .ﻟ ﺳﺎﯽ 1920ﺧﯚی ﻟ 100ﻣﻠﯿﯚن ﺋﯿﻨﺴﺎن دەدا ،ﺑم ﺋم رﮋەﯾ ﻟ ﺳﺎﯽ 1980ﮔﯾﺸﺘ ﻧﺰﯾﻜی ﯾك ﻣﻠﯿﺎر ﻛس .ﺑراﻣﺒر ﺑﻣ ،ﮔﻮﻧﺪﻧﺸﯿﻨﻛﺎن ﺗﻧﮫﺎ ھر ﯾك ھﻨﺪە زﯾﺎدﯾﺎن ﻛﺮدووە ھـــﯽ ﺷـــﻣﻧﺪەﻓر ،ھﻮﻧرﻣﻧـــﺪان ﻟ ﺋﺗﻮﻟﯿﯿﻛﺎﻧوە ﺑـــرەو ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎﻛﺎن ﺑﺎﻧﮕﮫﺸﺖ دەﻛﺎت .رەﻧﮓ و رووﻧﺎﻛﯽ ﻧﻮێ ﺑ ﭼﺎوی ﺧﯚﯾﺎن دەﺑﯿﻨﻦ .رەﻧﮕ ﺳـــدەی ﻧﯚزدەھم ،ﻟم رووەوە ﺳـــدەی رەﻧﮓ و رووﻧﺎﻛـــﯽ ﺑﺖ .ﺗﺎﻛـــﻮ ﺑﯚدﻟﺮﯾﺶ ،ﻛﺎﺗﻚ ﻗﺳﯿﺪە ﺑ ﻧﺎوﺑﺎﻧﮕﻛی ﺳﺑﺎرەت ﺑ زەرﯾﺎ دەﻧﻮوﺳـــﺖ ،ﻧﺑﺮەﯾﻛـــﯽ رەﻣﺰی دەداﺗ ﺋﯿﻨﺴـــﺎن و زەرﯾﺎ و ھروەھﺎ ﺗﻟﯿﺴـــﻤﻚ دەﺑﺧﺸﺘ ﻗﻮوﯾﯽ ھردووﻛﯿﺎن .ﺳدەی ﻧﯚزدە داوەﺗﻜ ﺑرەو ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎﻛﺎن. وەرﭼرﺧﺎﻧﻜـــﯽ ﮔﺮﯾﻨـــﮓ ﻟ ﺳـــرەﺗﺎی ﺳـــدەی ﺑﯿﺴـــﺘم روودەدات ،وردﺗﺮ ﻟ
ﺑرەو ﺟﻮو و ﺑﺰووﺗﻨوە داوەت دەﻛﺎت. ﻓزای داﺧﺮاوی ﺷﺎرەﻛﺎن ﺑﯚ ﭼﻧﺪ رۆژﻚ، ﺗﻧﺎﻧـــت ﺑﯚ ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾك ﺟﺪەھﻦ، ھﻧﺪﻜﯿﺎن ﺑ ﺳـــﻮاری ﭘﺎﯾﺴﻜﯿﻞ و ھﮔﺒ ﻟ ﻛﯚڵ ،ﺑ درﮋاﯾﯽ و ﭘﺎﻧﯽ ﻓرەﻧﺴﺎدا دﻦ و دەﭼـــﻦ .ﻛﺎﻣﭙﯿﻨﮓ دادەﻛﻮﺗﻦ و راﺑﻮاردن ﻟ ژﺮ ﺋﺎﺳـــﻤﺎﻧﯽ ﺑﺴـــﻨﻮور و دەﺳﺖ ﻟ ﻣﻠﻜﺮدﻧﯽ ﺳﺮوﺷـــﺘﻚ ﻛ ﺗﺎ ﺋوﻛﺎت ﺗﻧﯿﺎ ﺷـــﻮﻨﯽ ﺟﻮﺗﯿﺎران و ﺑﺧﻮﻛراﻧﯽ ﺋﺎژەڵ و ﻣﺎﺪاری ﺑﻮوە .ﮔڕاﻧوە ﺑﯚ ﺳﺮوﺷـــﺖ و ﺑﯿﺮۆﻛی ﺣواﻧوە و ﭘﺸﻮودان ﮔﺮﯾﻨﮕﯿﻛﯽ ﺋوﺗـــﯚی ﭘﺪەدرﺖ ﻛ ﺋﯿﺘﺮ ﻟو ﻗﯚﻧﺎﻏدا دەﺳﺘواژەی دوو ﯾﻛﺸﻣﻤ دﺘ ﻛﺎﯾوە،
ﺋﺳـــﺘﺮەﯾﯽ ﺗﺎ ﻣﯿﻮاﻧﺨﺎﻧ-ﺋﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﻛﺎن ﻛ ﺑﯚ ﺧﺰاﻧـــ ﻛﻣﺪەراﻣﺗﻛﺎن ﺗرﺧﺎن دەﻛﺮـــﺖ .ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎ واﺗـــ ﺋﺎزادﺑﻮون ﻟ ﺑﮕﺎری 11ﻣﺎﻧﮕﯽ ﺋﯿﺸـــﯽ ﺳﺧﺖ11 ، ﻣﺎﻧﮓ ﻟ ﻛﺎرﮔ و ﺋﯚﻓﯿﺴ داﺧﺮاوەﻛﺎن ﻛ ھﻣﻮو رۆژﻚ ﻟ ﭘﻨﺎو ﺋو ﻣﺎﻧﮕ دەﻛﺮﺘ ﻗﻮرﺑﺎﻧﯽ .ﭘﺸـــﻮوداﻧﯽ ﺳـــﺎﻧ ،ھﻧﺪەی ﺟژﻧـــ ﺋﺎﯾﻨﯿﻛﺎن ﺑھﺎدارە ﻟ ﻛﯚﻣﮕی ﻧﻮﯽ رۆژﺋﺎوادا. ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎ دەﺑﺘ ﻛﯚد ،واﺗ ﺳرﺟم واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺧﯚی ﻟـــ ﭘﻨﺘﻜﺪا ﭼدەﻛﺎﺗوە. ﺗﻧﯿـــﺎ ھﻤﮋﯾﻨـــﯽ ھـــوای ﺧﻮﯿﺎوی و ﻣﻟﻛـــﺮدن و ﺧﯚداﻧﺑرھﺗـــﺎو ﻧﯿﯿـــ، ﺑﻜﻮ ﺷﺘﻚ ﻟ ﺳـــرووی ﺋﻣﺎﻧوەﯾ: ﺧﯚﺑدﯾﮫﻨﺎﻧﻜﯽ ﻛﯚﻣﯾﺗﯿ ،داﺑﺷﻜﺮدﻧﯽ ﺑھﺎﮔﻟﯽ ﮔﺸـــﺘﯿ ،ﺧﯚ ﻧﺎﺳـــﯿﻨوەﯾ ﻟ ﻧﻮ ﻓﺮاواﻧﺘﺮﯾﻦ ﻛرﺗـــﯽ ﻛﯚﻣﮕﺎ .زۆرﺟﺎر ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎ ﺑﯚ ﻛﺎرت ﭘﯚﺳـــﺘﺎﻚ ﻛﻮرت دەﻛﺮﺘوە ﻛ زەرﯾﺎﯾﻛﯽ ﺗﺎ ﺑﯽ ﺷﯿﻦ و ﺋﺎﺳﻤﺎﻧﻚ ﺗﺎ ﺑﯽ ﻗﻮوڵ و ﻓﺮاوان و ﭼﻧﺪ دارﺧﻮرﻣﺎﯾﻛﯽ ﻻرﺑﻮوەوە ھﻣﻮو واﺗﺎﻛﺎﻧﯽ ﺳﻓر ﺑﯚ ﻛﻧﺎرەﻛﺎﻧﯽ زەرﯾﺎ ﻗﻮوت دەدات. دەﺑﺘـــ ﻛﺸـــ .ﻛﺸـــﯾك ﻛ ﭼﯿﺘﺮ ﮔﻮزارﺷﺖ ﻟو ﺗﻜﺒﻮوﻧ ﺳرﺳﺎﻣ ﻧﺎﻛﺎت ﻟﮔڵ ﺳﺮوﺷـــﺖ ،ﺋﮔر دەﺳﺘواژەﻛی ژاﻛﯚﺑﺴـــﯚن ﺑﻛﺎرﺑﮫﻨﯿﻦ ،ﺋـــوە دەﻛﺮﺖ ﺑﯿـــﻦ ﺋرﻛﯽ "ﻓﺎﺗﯿـــﻚ" دەﺑﯿﻨﺖ ،وەﻛﻮ "ھﻻو"ی ﺗﻟﻓﯚﻧﯽ ﻟﺪﺖ .ﺗﺎﻗ ﻣﺑﺳﺘﯽ ﺋوەﯾ ﺑﺖ "ﺋﻤ ﻟﺮەﯾﻦ".
ﺑـــم ،ﻟ دوای ﺟﻧﮕﯽ دووەﻣﯽ ﺟﯿﮫﺎﻧﯽ، ﭼﻮوﻧ ﺳـــر ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎ ﺑـــ ﺗواوی دﯾﻤﻮﻛﺮاﺗﯿـــﺰە دەﺑﺖ ،ھﻣـــﻮو ھﺎوﯾﻨﻚ ﻣﻠﯿﯚﻧﺎن ﻣﻮﺳـــﺎﻓﯿﺮ ﺑﺎروﺑﺎرﮔ دەﭘﭽﻨوە ﺑﯚﺋـــوەی ﭼﻧـــﺪ رۆژﻚ ،ﺑﮕـــﺮە ﭼﻧﺪ ھﻓﺘﯾك ﻟـــ ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎﻛﺎن راﺑﻮﺮن. ﺑـــ ﺗﺎﯾﺒﺗـــﯽ ﻛﻧـــﺎر زەرﯾﺎی ﺳـــﭙﯽ ﻛ ﺋﺎووھواﻛی ﻟ ﺋﯚﻗﯿﺎﻧﻮوﺳـــﯽ ﺋﺗﻠﻧﺘﯿﻚ ﮔﻮﻧﺠﺎوﺗﺮە. ﻟو ﻣﮋووە ﺑوﻻوە" ،ﻛﻧﺎری زەرﯾﺎ" وەﻛﻮ ﭼﻣﻜـــﻚ ﺧﯚﯾﻤﺎن ﺑﯚ ﺋﺎﺷـــﻜﺮا دەﻛﺎت: ﺷﻮﻨﯽ ھﻣﻮو ﭼﯿﻦ و ﺗﻮﮋەﻛﺎﻧﯽ ﻛﯚﻣﮕی * ﻣﺎﻣﯚﺳﺘﺎی زﻣﺎن و ﺋدەﺑﯿﺎﺗﯽ ﻓرەﻧﺴﯽ، ﺗﺪا دەﺑﺘـــوە .ھر ﻟ ﻣﯿﻮاﻧﺨﺎﻧی ﭘﻨﺞ ﻟ زاﻧﻜﯚی ﻛﺎﺳﺘﯿﯿﺎ ﻻﻣﺎﻧﭽﺎ -ﺋﯿﺴﭙﺎﻧﯿﺎ