Διαφωτισμός Ο Διαφωτισμός ήταν ένα κίνημα διανοουμένων που χαρακτηριζόταν από έναν κοινωνικό ριζοσπαστισμό και μια εμπιστοσύνη στον Ορθό Λόγο πάνω από δόγματα και προκαταλήψεις.
Χώρες που διαμορφώνεται το κίνημα
Έκανε την εμφάνισή του στην Αγγλία τον 17ο αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία τον 18ο αιώνα και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.
Οι θέσεις του Διαφωτισμού
• Η απόρριψη κάθε αυθεντίας • Η κριτική κάθε υπάρχουσας άποψης • Η πίστη στη λογική και στη συνεχή πρόοδο του ανθρώπου
ΤΖΟΝ ΛΟΚ
ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ
ΡΟΥΣΣΩ
ΜΟΝΤΕΣΚΙΕ
ΘΕΩΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΘΕΩΡΙΑ ΠΕΡΙ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΕΞΟΥΣΙΩΝ
ΒΟΛΤΕΡΟΣ
ΘΕΩΡΙΑ ΑΝΕΞΙΘΡΗΣΚΙΑΣ
ΣΜΙΘ
ΘΕΩΡΙΑ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
ΝΤ’ΑΛΑΜΠΕΡ
ΝΤΙΝΤΕΡΟ
ΕΓΚΥΚΛΟΠΕΔΙΑ
Σχέση Διαφωτισμού – Γαλλικής Επανάστασης Ο Διαφωτισμός υπήρξε το βαθύτερο εσωτερικό αίτιο που προετοίμασε τη Γαλλική Επανάσταση, αφού οι ιδέες του αποτέλεσαν και τις βασικές αρχές των Γάλλων επαναστατών.
Γαλλική Επανάσταση Το σύνθημα των Γάλλων επαναστατών : «Ελευθερία - Ισότητα - Αδελφoσύνη» Η Γαλλική Επανάσταση ήταν το αποτέλεσμα δύο βασικών συντελεστών: α) του Διαφωτισμού β) και των ανικανοποίητων και επιτακτικών αναγκών του γαλλικού λαού
Κοινωνικές Τάξεις του 18ου αιώνα •
Κλήρος (0,5% πληθυσμού)
•
Ευγενείς (0,5% πληθυσμού)
•
Τρίτη τάξη (98% του πληθυσμού) που αποτελούνταν από αστούς, αγρότες και εργάτες.
Παράγοντες της Επανάστασης
Η δημογραφική έκρηξη του 18ου αιώνα και η αδυναμία της Γαλλίας να διοχετεύσει τους πλεονάζοντες πληθυσμούς, μετά την απώλεια των περισσότερωναποικιών της, από τη Βρετανία. Η αδυναμία της αγροτικής παραγωγής να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες.
Έντονη κοινωνική δυσαρέσκεια λόγω αύξησης των τιμών των τροφίμων. Η κρίση της γαλλικής βιομηχανίας, λόγω της υστέρησής της, συγκριτικά με την Βρετανική και η συνεπακόλουθη ανεργία. Δημοσιονομική και διοικητική κρίση του Παλαιού Καθεστώτος
Σημαντικές αιτίες και λόγοι • Η φιλοσοφία του διαφωτισμού • Οικονομική κρίση • Μοναρχία και αριστοκρατική αντιπολίτευση • Αριστοκρατία και Κλήρος κυρίαρχες μειοψηφικές τάξεις • Αστοί και Αγρότες σήκωναν τα βάρη της φορολογίας • Η φιλοδοξία της Αριστοκρατίας να ανακαταλάβει την εξουσία από τον Μονάρχη, οδήγησε στην Επανάσταση Αστών και Αγροτών, η οποία εξ υπηρέτησε κυρίως τα συμφέροντα των πρώτων.
Σημαντικές αιτίες και λόγοι Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού Κατά την διάρκεια του 18ου αιώνα προπαγάνδιζε μία αποστροφή κατά της απόλυτης μοναρχίας. Οι αντιλήψεις είχαν αρχίσει να στρέφονται προς ένα δημοκρατικό ιδεώδες, τα ανθρώπινα και τα αστικά δικαιώματα, καθώς και την πίστη στην λογική. Αυτή η φιλοσοφία έπαιρνε την εξουσία από τον μονάρχη και τον κλήρο. Σ' αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, βρήκαν απήχηση οι ιδέες του κλασικού φιλελευθερισμού.
Σημαντικές αιτίες και λόγοι Η οικονομική κρίση Το γαλλικό κράτος ήταν στα πρόθυρα οικονομικής καταστροφής. Η Γαλλία αναμείχθηκε ενεργά στον Αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1775-1783). Παρότι κατόρθωσε να κερδίσει την Αγγλία, το οικονομικό βάρος ήταν τέτοιο και οδήγησε σε χρεοκοπία. Οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν ως και 60%, ενώ ο μισθός των αγροτών μόνο 20%, κάτι το οποίο προκάλεσε μεγάλη πείνα. Όλα αυτά οδήγησαν σε έντονη κοινωνική αναταραχή που εκδηλώθηκε με ληστρικές πράξεις και εξεγέρσεις.
Σημαντικές αιτίες και λόγοι Η ενίσχυση της αστικής τάξης Οι δύο πρώτες τάξεις, ο κλήρος και οι ευγενείς μοιράζονταν ως τότε την πολιτική δύναμη. Οι αστοί, οι φτωχοί εργαζόμενοι των πόλεων και οι αγρότες δεν είχαν κανένα δικαίωμα στην εξουσία, παρόλο που η αστική τάξη είχε αποκτήσει αξιόλογη δύναμη.
Σημαντικές αιτίες και λόγοι Η κρίση του φεουδαρχικού συστήματος
Η παραδοσιακή φεουδαρχική κοινωνική κατανομή που ίσχυε από τον Μεσαίωνα στην Γαλλία άρχισε να παρακμάζει. Ενώ οι ευγενείς απολάμβαναν μεν πολλά προνόμια, δεν μπορούσαν να ενεργήσουν πολιτικά υπό την απολυταρχία, καθώς μόνο ο βασιλιάς είχε πολιτική εξουσία.
Αφορμή της Γαλλικής Επανάστασης
Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ βλέποντας τις αναταραχές συγκάλεσε στο ανάκτορο των Βερσαλλιών συνέλευση των τάξεων, όπου ενώ οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης ζήτησαν μεταρρυθμίσεις, εκείνος επέβαλε νέους φόρους.
ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: • Α’ ΦΑΣΗ (6/1789-8/1792) • Β’ ΦΑΣΗ (9/1792-6/1794) • Γ’ ΦΑΣΗ (8/1794-/1799)
Α’ ΦΑΣΗ (6/1789-8/1792)
Η Γενική Συνέλευση των τάξεων ευνοούσε τις δύο κυρίαρχες τάξεις, μετά την άρνησή τους να αλλάξουν τους συσχετισμούς, η «Τρίτη Τάξη» αποχωρεί και οργανώνει την Εθνοσυνέλευση, ως παράλληλη εξουσία με την επίσημη. Ταυτόχρονα αποκτά την δική της ένοπλη δύναμη, λόγω αποστασίας στατιωτών
Αστική αντιμετώπιση: 1. Φοβούμενη το χάσιμο του ελέγχου, καταργούν προνόμια Ευγενών και Κλήρου 2. Σύνταξη της Διακύρηξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (κατάργηση απόλυτης μοναρχίας, προέλευση κάθε κυριαρχίας από το έθνος, διαφύλαξη φυσικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και ασφάλειας, κατοχύρωση ισονομίας και ατομικών ελευθεριών (ελευθερίας έκφρασής και γνώμης, ελευθεροτυπίας, ανεξιθρησκίας κ.λ.π.) 3. Δήμευση εκκλησιαστικής περιουσίας, κατάργηση εσωτερικών τελωνείων και συντεχνιών, κατάργηση νομικών διακρίσεων σε βάρος Εβραίων και Προτεσταντών
4. Ψήφιση Συντάγματος του 1791, θεσπίζεται Συνταγματική Μοναρχία. Η πολιτική εξουσία έγινε μονοπώλιο των εύπορων αστών. Δικαίωμα ψήφου σε όσους πλήρωναν φόρους, δηλαδή στους μισούς περίπου ενήλικους άντρες 5. Νομοθετική εξουσία παραχωρείται στη Νομοθετική Εθνοσυνέλευση, η εκτελεστική στο Μονάρχη και ανεξαρτητοποιούνται δικαστική και στρατιωτική εξουσία.[ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΞΟΥΣΙΩΝ] 6. Δημιουργία ενός κεντρικά ελεγχόμενου και αποκεντρωμένου συστήματος διακυβέρνησης, με δημιουργία νομών και υποδιαιρέσεών τους σε διαμερίσματα, καντόνια και κοινότητες, καθώς και σύσταση επαναστατικών συμβουλίων στα κέντρα των περιφερειών.
Β’ ΦΑΣΗ (9/1792-6/1794) Η Επανάσταση παίρνει πιο ριζοσπαστική τροπή με την επικράτηση του Παρισινού πλήθους, το οποίο εξακολουθούσε να αντιμετωπίζει σοβαρά επισιτιστικά προβλήματα και ταυτόχρονα αποκλείονταν από κάθε ουσιαστική πολιτική συμμετοχή. Απαίτησε έναν κόσμο ισότητας, δίχως προνόμια αριστοκρατικά αλλά και αστικά. Πολιτικοί εκφραστές του πλήθους αναδείχτηκαν οι Ιακωβίνοι, οι οποίοι συγκρότησαν τη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, που έλεγχαν μέχρι το 1895.
Ιακωβίνικη αντιμετώπιση 1. Κατάργηση της μοναρχίας και καρατόμηση του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ 2. Μεταρρυθμίσεις προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων: κατάργηση αποζημιώσεων προς τους ευγενείς για τη γαιοπρόσοδο και επιβολή ανωτάτων τιμών στα αγαθά πρώτης ανάγκης. 3. Επιβολή υποχρεωτικής στράτευσης σε ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό και αναδιοργάνωση του στρατού. Αποτέλεσμα ήταν η επιτυχής αντιμετώπιση των εισβολέων και η κατάληψη των Κάτω Χωρών, της Ρηνανίας και τμήματα της Ισπανίας, της Ελβετίας και της Σαβοΐας.
Γ’ ΦΑΣΗ (8/1794-/1799) Από τα τέλη του 1794, ο έλεγχος ξαναπερνά στους μεγαλοαστούς και τους πολιτικούς εκφραστές τους Γιρονδίνους. Τον Σεπτέμβρη του 1795 ψηφίζουν νέο Σύνταγμα και την εκτελεστική εξουσία αναλαμβάνει το 5μελές Διευθυντήριο. Στις εκλογές του 1797, κερδίζουν οι οπαδοί της συνταγματικής μοναρχίας. Ωστόσο, η αδυναμία τους να επιβάλουν την τάξη δίνει την ευκαιρία στον πετυχημένο στρατηγό Ναπολέοντα Βοναπάρτη να επιβάλει προσωποπαγή δικτατορία το 1799.
ΟΙ ΑΝΤΙΜΑΧΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΑΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Από το καλοκαίρι το 1789 παγιώθηκαν δύο αντίπαλοι συνασπισμοί: 1. Μοναρχικοί: Ευγενείς, ανώτεροι αξιωματούχοι, ανώτεροι κληρικοί. 2. Συνασπισμός λαϊκών στρωμάτων και αγροτών υπό την ηγεσία των αστών Στον 2ο συνασπισμό υπήρξε σαφής διάκριση μεταξύ ριζοσπαστών (Ιακωβίνων) & μετριοπαθών (Γιρονδίνων).
Οι αρχές και τα διδάγματα του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης aποτέλεσαν τους φωτεινούς φάρους για τους επόμενους δύο αιώνες για κάθε αγωνιζόμενο λαό και παραμένουν μέχρι σήμερα μια από τις μεγαλύτερες πνευματικές παρακαταθήκες της ανθρωπότητας…