P L A N T S CA N D O I T We eten het meer; verbouwen het zelf; plukken het op het land of halen het uit zee; vinden het terug in onze kleding of in bouwmaterialen van ons huis, onze fiets of surfplank; als er iets op dit moment letterlijk en figuurlijk boven alles uitgroeit dan is het wel de plantenwereld. Eindelijk hebben we door wie de werkelijke krachtpatsers zijn. Of het nu om geneeskracht of om bouwkracht gaat, planten geven ons de stevigheid ĂŠn het vertrouwen waar we in een wankele wereld naar hunkeren. Volg de groene draad in deze uitgave.
home
R E P O R TAG E S 40 Vakmanschap is meesterschap 98 The Bronx, van zero naar hero 108 Hé! Wiertje? 124 Peddelen door Venetië
I N T E RV I E W S 28 NORBERT PETERS Pientere planten 66 DINO FREDERKING Man met de hamer 82 COOL PEOPLE Boomklevers
48 Bladkunst
COLUMNS 65 LAURENS DE GROOT 115 FLOORTJE DESSING 123 ILJA GORT
RUBRIEKEN 9 JOIN THE CLUB 11 ONGEZOUTEN 12 HERFSTOOGST 21 - 47 WILDGROEI 56 BEELDVULLEND 68 SPULLEN 84 STADSWILD 106 NATUURTALENT 116 SOULKITCHEN 136 DE TOFSTE WINKELS
10 redenen om lid te worden reacties van lezers prachtige platen hier word je blij van 's wereld mooiste actiefoto's mooie hebbedingen stad en land aflopen de spin liefde voor lijf en ziel geselecteerd door lezers
74 Heel Holland bouldert
O P D E C OV E R B E YO N D T H E M O U N TA I N S De coverkeuze is voor ons altijd spannend. Welk beeld vangt zowel de inhoud van Salt als het seizoen het beste samen? Dit keer vielen we en groupe als een blok voor de afbeelding die deze editie siert. Een handgemaakte aquarel, zónder gebruik van computertechniek, gemaakt door de Duitse kunstenares Anne-Sophie Kramer in opdracht van het outdoor lifestyle label Maloja. In elke penseelstreek voel je de details van de natuur. Van de kracht van een landschap dat verder gaat dan de bergen zelf en ons in essentie verbindt. Geen design chalet, maar een hut van hout en steen die weer en wind trotseert, ongeacht het seizoen. Net als Salt, net als jij! Met dank aan Maloja voor het doorgeven van deze schitterende natuurkracht.
143-145
146
TV
138
SHOP FEST
134
140
12 | SALT herfst 2016
OUTDOOR LIFESTYLE Een grote groep mountainbikers kijkt altijd reikhalzend uit naar de herfst: sinds jaar en dag worden in oktober de eerste mountainbiketoertochten georganiseerd. Enthousiaste wielerclubs stippelen hun mooiste rondjes uit, variĂŤrend van 20 tot 120 kilometer. Kriskras door bossen, duinen en heidegebieden. Geen zin om achter de meute aan te jakkeren? Neem dan een kijkje op de Utrechtse Heuvelrug. Tussen Rhenen en Zeist ligt een half dozijn nieuwe routes, goed voor ruim 100 kilometer. Een orgie van lekkere klimmetjes en aalgladde kombochten laten zelfs de meest losbandige bergfietser brullen van genot. Ieder rondje is met verstand van terreinzaken aangelegd; geen rechttoe rechtaan landwegen, maar spannende kronkelpaadjes die ook na een fikse bui kurkdroog blijven. Wel eerst even het verplichte vignet (â‚Ź 7,50) aanschaffen. Van dit geld wordt een fanatiek leger vrijwilligers, voor aanleg en onderhoud, op de been gehouden. Info singletracks.nl, mtb-utrechtseheuvelrug.nl. Beeld Maloja.de / Anne - Sophie Kramer
interview
Pientere planten Dieren zijn voer voor documentaires en kinderboeken. Planten slechts saaie schepsels. Onzin, vindt botanisch filosoof Norbert Peeters (31). Want achter dat oubollige groen gaat een wereld vol waanzinnige wezens schuil. Over escaperoomseks, nectarjunkies, jetlagbomen en de huurmoordenaars van je bloemkool. Tekst Matthijs Meeuwsen Beeld Nina Voets & Marco Uliana /Shutterstock.com
28 | SALT herfst 2016
interview
A
ls Norbert Peeters voor één dag een plant kon zijn, koos hij voor de borstelkegelden. Met zo’n vijfduizend kaarsjes op de verjaardagstaart behoren de stokoude bomen tot de oudste wezens op aarde. Ze staken hun verwrongen wenteltraptakken al lang en breed boven het maaiveld uit toen Julius Caesar nog in de luiers liep en de eerste piramides nog gebouwd moesten worden. “Het is natuurlijk machtig interessant om te bedenken waar die bomen van kiemplantje af aan in zekere zin allemaal getuige van zijn geweest. Hoewel… in feite is één dag in hun lange leven natuurlijk dodelijk saai. Je staat alleen maar een beetje wortel te schieten op een winderige piek in Californië.” Toch maar een andere keus dus: de gympie gympie. Norbert stiefelt vastberaden door de Leidse Hortus botanicus tot hij halt houdt bij een onopvallend dertien-in-een-dozijnstekje achter glas. Drie hartvormige blaadjes op een nietszeggend stengeltje, meer is het niet. “Maar vergis je niet: deze Australische brandnetel is een soort Syrische Assad van de plantenwereld”, glundert Norbert. “Hij voert ware chemische oorlogsvoering. Gympie gympie wordt niet voor niets de zelfmoordplant genoemd. Het gif is zo krankzinnig pijnlijk dat slachtoffers soms voor de trein springen om er aan te kunnen ontsnappen.” Hij wil maar zeggen: planten zijn zeker niet per se lieverdjes. “Eeuwenlang hebben we gedacht dat planten puur op aarde zijn geplaatst om ons te voeden en te plezieren. Nog steeds zien we parken als hele vreedzame omgevingen. Maar de gemiddelde plant wilt helemaal niets van jou hebben en haalt alles uit de kast om te voorkomen dat je er een hap uit neemt. Natuurlijk, we eten bloemkool en broccoli. Maar alleen omdat de mens ze is gaan cultiveren. Wilde kool – hun natuurlijke variant – is vele malen taaier.”
Vertaalprobleem Sinds Aristoteles het onderscheid maakte tussen mensen, dieren en – helemaal onderaan de evolutionaire ladder – planten, beschouwen we de laatste groep onterecht als tweederangsburgers, stelt Norbert. En misschien is die plantenblindheid nog wel dieper geworteld. Waar holbewoners hun grotten volkalkten met bizons en beren, is het immers goed zoeken naar een rotstekening van een plant. Nu steeds meer mensen het platteland voor de stad verruilen, toont de Homo sapiens zich helemaal een Botanical ignoramus. In de talloze natuurdocumentaires die van de band rollen, vormen planten slechts het decor. Waar onze honden en hamsters zelfs een eigen Instagramaccount krijgen, staat de ene na de andere kamerplant te verdorren (#geengroenevingers). En als ’s lands grootgrutter een verzamelboek met plantenplaatjes zou lanceren, drommen er echt geen kinderen voor de schuifdeuren.
“Veel kinderen zijn helemaal idolaat van dino’s”, weet Norbert. “Maar waar die dieren al lang het loodje hebben gelegd, zijn veel prehistorische plantensoorten uit diezelfde tijd nog steeds springlevend. Hoe hebben zij zich met hun stekels, schors en gif precies geweerd tegen de vraat van dinosauriërs? Er is geen kinderboek die er over vertelt.” Hij snapt het natuurlijk. Het grote manco van de plant is een vertaalprobleem. “Een dierlijk leven laat zich gemakkelijk vertalen naar een mensenleven. Zelfs van een insectenbestaan is een verhaal te maken waarin we ons kunnen inleven. Maar hoe kun je je in vredesnaam inleven in een plant?”
"We hebben veel meer gemeen met planten dan we denken." Wonderbes Eerlijk is eerlijk: zelf keek hij ook nooit om naar de coniferen in de tuin of de paardenbloemen in de berm. Vijf jaar geleden kon hij nog geen akelei van een akkerwinde onderscheiden. Totdat hij als Leidse filosofiestudent leerde over het hardnekkige gedachtegoed van Aristoteles en de plantaardige kant van de wetenschap begon te waarderen. Let wel: hij is geen plantkundige, onderstreept hij. Hij tuurt niet door een microscoop, trekt niet met een loep door Maleisisch oerwoud en knuffelt zeker niet met bomen. Wat hij wel doet? Botanische wetenswaardigheden verzamelen. Hij kan urenlang doorratelen over het drijfvermogen van kokosnoten (“perfect aangepast voor het reizen over zee”), planten die ziektes faken (“door die vlekken laat elk dier ze links liggen”), de tragiek van de avocado (“de zoogdieren die zulke grote zaden opkonden zijn al lang uitgestorven”), de oorsprong van bananen (“de keiharde steenpitten hebben we er uitgefokt”), de groeihormonen in agent orange (“planten gaan zich razendsnel dood groeien”) en de moestuintjesmania bij Albert Heijn (“meer aarde mensen!”). Zijn blogs en boeken zijn zorgvuldig uitgekapte houthakkerspaden in het donkere woud der onwetendheid. Door de juiste (filosofische) vragen te stellen, verbanden te leggen en het vogelperspectief te bewaken, hoopt hij al die fascinerende flora als een soort Midas Dekkers uit onze collectieve blinde vlek te slepen. Neem de Afrikaanse wonderbes, ongeveer zo klein als een koffieboon. “Als je er één opeet proef je zuur voor een paar uur als mierzoet”, legt Norbert uit. “Ik heb het geprobeerd. Het is superbizar. Het besje is populair op een soort flavor
SALT herfst 2016 |
29
vakmanschap is meesterschap
40 | SALT herfst 2016
vakmanschap is meesterschap
Theo Jansen
Een slaaf van de buisjes Al 25 jaar bouwt kunstenaar Theo Jansen (68) op het Haagse Zuiderstrand aan zijn mechanische, door de wind gedreven ‘strandbeesten’. De droom: een kudde die op eigen houtje overleeft. Het middel: kilometers pvc-buizen en oneindig veel geduld. “Het strand is mijn laboratorium.” Tekst Matthijs Meeuwsen Beeld Matthijs Meeuwsen (pag. 40), Marco Zwinkels en Loek van der Klis
M
“
Keer op keer faalden echter mijn pogingen tot het creëren isschien is het verstandig om een beetje afstand van een rups. Totdat op een nacht ineens het kwartje viel, afte houden”, glimlacht Theo Jansen. “Dit is een gelopen kerst op vakantie in de Ardennen. Uiteindelijk bleek heel jong beest. Hij is nog wat onstuimig. Er kan de oplossing een doodeenvoudige aanpassing in de ophanwel eens een onderdeeltje uitknallen.” ging aan de touwen. Het is eigenlijk verbazingwekkend dat In de ogen van een leek ligt er een soort kolossale kreukelde mensheid daar niet eerder op is gekomen. Vreemd genoeg, zone van pvc-buis in het zand; bij elkaar gehouden door tievoor zover ik weet, heb ik het bedacht.” wraps en touw. Met de blik van de meester wordt echter de ware aard ontrafeld. Het witte tentzeil, wapperend aan een ronddraaiende krukas, dat wind door de buisjes jaagt. Cijferreeks De 64 zuigers die zich als spieren uitstrekken zodra er lucht in Het was eenzelfde nachtelijke ingeving die een kwart eeuw wordt geblazen. De 16 bungelende spaflessen waar de wind geleden aan de basis lag van de beestenboel. Theo had net wordt ingepompt tot de luchtdruk hoog genoeg is om een zijn eerste strandbeest losgelaten. Het onding zakte echter nieuwe beweging te ontketenen. voortdurend door zijn poten en kon zijn le“Vandaag waait het echter niet hard gedematen alleen bewegen als hij op zijn rug "Het is toch wel noeg”, concludeert Theo stoïcijns. “Maar ik lag als een hulpeloos lieveheersbeestje. een beetje een zal je laten zien wat de bedoeling is door “Tot die ene nacht in 1991 dus. Ik kon niet het beest aan te sluiten op een compressor.” slapen en bedacht ineens dat ik op basis zoektocht naar De luchtstroom is nog nauwelijks op gang van een zogenaamd genetisch algoritme onsterfelijkheid" gekomen of het elektriciteitsbuizenongeeen computerprogramma moest schrijven luk strekt zich als een accordeon uiteen en om de juiste beweging van de poten te ontkomt ratelend tot leven. In een volmaakte golfbeweging kroncijferen. Na een paar maanden draaien rolden daar een cijferkelt het beest vervolgens weg over het Zuiderstrand van Den reeks van 13 getallen uit waarmee ik de ideale verhoudingen Haag. “Dit is waar ik deze zomer mee bezig ben geweest”, vervan de buizen kon bepalen.” telt Theo achteloos. “Animares bruchus segundus. Zijn moeTheo pakt er een model bij van een ronddraaiende pvc-buizenpoot. De voet blijft steeds op dezelfde plek. Waar mensen, der ligt hier ook ergens, maar die is inmiddels uitgestorven tijgers of buidelratten bij het afwikkelen van hun voeten verklaard. Eigenlijk wilde ik twintig jaar geleden al een rups altijd licht op en neer veren, blijft een strandbeest tijdens zijn maken. Rupsen bieden namelijk een hele nieuwe mogelijkheid struintochten langs de vloedlijn zo exact op dezelfde hoogte. tot overleven op het strand: ze kunnen veel ruwer terrein aan “Dit loopsysteem bestaat niet in de natuur. en hebben geen gewrichten waartussen zand kan ophopen.
SALT herfst 2016 |
41
beeldvullend 1
56 | SALT herfst 2016
beeldvullend
Beeldenstorm 5.646 fotografen, 120 landen, 34.624 foto’s, 55 winnaars Eens per drie jaar raast de Red Bull Illume door beeldenland. In de hoop om tot de finale van ’s werelds grootste fotowedstrijd op het gebied van action & adventure sports door te dringen, stuurden 5.646 fotografen een dikke 34.000 prachtplaten op. Eind augustus plukte een 53-kopige jury de beste foto’s uit deze wervelwind. Tekst Ard Krikke & Laura Luykenaar
W
at een zware tornado is voor stormchasers, is de Red Bull Illume voor avontuurlijke fotografen. Iedere drie jaar zwelt de frisse fotocompetitie aan tot een nietsontziende beeldenstorm die zelfs de meest verwende beeldredacteur moeiteloos omver blaast. Zo ook Laura Luykenaar, sinds jaar en dag verantwoordelijk voor de foto’s in Salt. Zij had als enige jurylid uit Nederland de schone taak om de allerbeste meesterwerken te ‘vangen’. Laura: “Dit voorjaar kreeg ik samen met nog 52 internationale juryleden de ‘Illume bijbel’ thuisgestuurd: een pakket met 275 anonieme topfoto’s. Ik moest hieruit de beste 5 foto’s per categorie kiezen, 55 stuks in totaal. Lastig, want ieder beeld is briljant. Waar moet je op letten? Is het gevoel, techniek of beiden? Ik heb me vooral laten leiden door mijn eerste indrukken. Na heel veel wikken en wegen – over smaak valt niet te twisten – heb ik samen met de anderen uiteindelijk een top 11 gekozen. In deze Beeldvullend vind je een selectie van de finalisten, waaronder mijn favoriet: de biker op de brug.”
Wervelende road show Eind september mocht het grote publiek zich voor het eerst vergapen aan de foto’s. Op manshoge lichtbakken (2 x 2 meter) werden op Wrigley Square in Chicago de 55 meesterwerken gepresenteerd. Volgend voorjaar zal de rondreizende (openlucht) fototentoonstelling de oversteek naar Europa maken. Kun je niet wachten? Bekijk de top 275 alvast op redbullillume.com (Gallery). Nog makkelijker: download de gratis Illume app via de App Store of Google Play en lees het verhaal achter iedere plaat.
Winnen Kans maken op een van de vier zeer gelimiteerde Illume fotoboeken? Stuur laura@getsalt.com een mailtje en vertel haar in een paar regels welke foto jou in deze beeldvullende reportage omver heeft geblazen? De actie is uiteraard exclusief voor Salt Clubleden.
SALT herfst 2016 |
57
man met de hamer
Dino Frederking Van de uitgeverijwereld naar de microalgen. “Want”, zegt Dino Frederking van het oer-Hollandse bedrijf Plankton Holland, “microalgen hebben de toekomst. Behalve dat het de beste schoonmakers zijn en het leven op aarde van zuurstof voorzien, vormen ze ook een belangrijke voedingsbron voor zowel mens als dier.” De Man met de Hamer toog naar Almere waar een voormalige rozenkas werd omgetoverd tot algenkraamkamer voor een kennismaking met plant power. Tekst Ard Krikke. Beeld Natasha Bloemhard, AlgaSpring
Algen of plankton? “Plankton is eigenlijk de verzamelnaam voor microscopische kleine organismen, eencellig of meercellig, die levend in het water rondzweven. Het plantaardige deel hiervan zijn microalgen die ook wel fytoplankton worden genoemd. Fytoplankton is in staat om door middel van fotosynthese CO2 om te zetten in zowel organisch materiaal als zuurstof. Dat het hiermee aan de basis staat van onze voedselketen is wel redelijk bekend. Maar wist je ook dat de minuscule plantjes – in een druppel in deze kraamkamer van Almere dobberen tien miljoen organismen rond – zeventig procent van de wereldwijde zuurstofproductie voor hun rekening nemen? Waarschijnlijk niet. Zonder fytoplankton zou er domweg geen leven op aarde mogelijk zijn.” Vies of voedzaam “Bij algen denk je misschien aan het groene goedje dat zo nu en dan op het strand ligt te stinken. Dit heeft echter niets te maken met de microalgen die wij kweken en waar we supergezonde voedingsstoffen uit halen. Zo zitten onze algen stampvol mineralen, vitamines, enzymen en meervoudig, onverzadigde vetzuren. Normaal gesproken krijg je een groot deel van deze essentiële vetzuren binnen door vis te eten of visoliecapsules te slikken. Vissen krijgen de gezonde olie op hun beurt binnen door algen naar binnen te lepelen. Door terug te gaan naar de bron, bijvoorbeeld door Omega 3-rijke algenpoeder aan een vegetarische spaghettischotel toe te voegen, of direct een algencapsule te nemen, hoeven in de toekomst geen bedreigde vissen meer uit zee te worden gehengeld. Een win-winsituatie lijkt me.” Boer of teler? Overduidelijk een teler, maar dan wel een biotechnologische teler. Het enige dat wij aan de rand van de Oostvaarderplassen doen is ervoor zorgen dat de algen optimaal kunnen groeien. In tegenstelling tot een reguliere teler van gewassen maakt ons bedrijf geen gebruik van bestrijdingsmiddelen of waterslurpende irrigatiesystemen. Zolang het daglicht vrij
66 | SALT herfst 2016
door de kasramen kan stromen en de juiste voedingsstoffen ruim voorhanden zijn, hebben de algen het zonder ingrepen van buiten prima naar hun zin. Voor dit laatste maken we overigens gebruik van 130.000 jaar oud zeewater dat zich in een afgesloten reservoir op 90 meter onder de Flevopolder bevindt. Het opgepompte oerwater bevat precies de juiste mineralenmix en is een heel stuk schoner dan water uit de vervuilde Noordzee.” Dagelijkse oogst of seizoensgroenten? “De piek van het oogstseizoen ligt duidelijk tussen februari en november. De overige maanden doen we het rustiger aan. Bewust. Om het groeitempo van de microalgen tijdens de donkere dagen op peil te houden, zouden we hartje winter de boel flink moeten opstoken en de kweekbaden moeten belichten met sterke lampen. Daar hebben we geen trek in; het is slecht voor het milieu en het komt het eindproduct niet ten goede. Vergelijk het maar met kunstmatig gekweekte tomaten; die zijn vaak een stuk minder lekker en voedzaam dan tomaten uit een moestuintje. Over de hoeveelheid geoogste algen hebben we sowieso niets te klagen. Een voorbeeld: per hectare produceren wij drie keer zoveel eiwitten als een vergelijkbaar grote sojaplantage in de tropen. Gewoon in ons 1,3 hectare grote kassencomplex in de polder.” Kortstondige trend of toekomst? “De toekomst van algen ziet er rooskleurig uit. De groeiende wereldbevolking heeft behoefte aan gezonde en betaalbare voeding die op een duurzame manier kan worden geproduceerd. Grootschalig geteelde microalgen kunnen hier de komende jaren zeker aan bijdragen: met slechts een hap algenpoeder werk je ruim een miljard gezonde planten naar binnen. Ieder afzonderlijk plantje bestaat op zijn beurt weer uit talloze vitale bouwstenen, van antioxidanten tot pigmenten en essentiële vetzuren. Over plant power gesproken.” Nieuwsgierig geworden naar de algenkraamkamer van Nederland? Neem een kijkje op planktonholland.nl.
man met de hamer
"Met slechts een hap algenpoeder werk je ruim een miljard gezonde planten naar binnen"
SALT herfst 2016 |
67
BOULDER
SPECIAL
Fysieke puzzelvirus grijpt om zich heen
In elk stadje een klimschatje Het bestaat al heel erg lang en toch valt de ‘wereld’ er nu pas als een blok voor: boulderen, een klimsport die zonder gebruik van lijnen en een klimgordel wordt beoefend. De aantrekkingskracht zit in de mix van techniek, kracht, denkvermogen, creativiteit én laagdrempeligheid. Genoeg voor een viruscocktail waarvoor maar één remedie is: het op grote schaal openen van bouldercentra. En dat gebeurt inmiddels wereldwijd, óók in Nederland. Tekst Natasha Bloemhard & Ard Krikke
Boulderen (boulder = rotsblok) bestaat zolang klimmen bestaat, maar diende in de vorige eeuw vooral als een trainingsmethode voor het échte klimwerk. Klimmers konden namelijk zonder enige risico en zonder de noodzaak van een klimmaatje op lage hoogte (tot 4 meter) hun manoeuvres, uithoudingsvermogen en kracht in handen en vingers oefenen. Wie viel, landde zacht op een dikke mat die onder de wand op de grond lag. Elke klimhal had (en heeft) zo’n zogenaamde boulderzone die vaak letterlijk in het verdomhoekje van de hal is weggewerkt. In de loop van de jaren ontwikkelde het boulderen zich echter tot een aparte klimdiscipline en kon het kleine wandje in de hal op een gegeven moment niet meer op tegen de groeiende vraag. De opening van de eerste hal die zich specifiek op boulderen richtte, Monk in Eindhoven, kon dan ook niet uitblijven. En een tijdlang was Monk het enige serieuze boulderparadijs van Nederland. Sinds een paar jaar is er echter een verandering gaande en schieten bouldercentra als de bekende paddenstoelen uit de grond, met name in de steden. In tegenstelling tot het trainingswandje in de gewone klimhal bestaat een boulderhal uit niets anders dan bouldercircuits die in moeilijkheid variëren. Wanden vol. Elk niveau kent zijn eigen kleur zodat je ook vrij snel kunt zien waar de boulders te vinden zijn die passen bij jouw vaardigheden. Bovendien worden er wekelijks nieuwe boulders gemaakt waardoor er altijd variatie en uitdaging is.
je vaker in dezelfde hal dan is de aanschaf van een tienritten-, een maand- of jaarkaart het overwegen waard. Maar hoeft niet. Vrijheid is blijheid dus en dat spreekt veel mensen aan.
Het virus
Vrijheid is blijheid
Dan de sport zelf. Boulderen is nooit hetzelfde dus de verveling van altijd hetzelfde rondje doen, krijgt geen kans. Niet alleen omdat de boulders continu veranderen maar ook omdat je zelf steeds slimmer wordt. Doordat je techniek verbetert, klim je een boulder soms anders dan voorheen. Zo kan het zijn dat je eerst halverwege blijft ‘haken’ en je niet verder komt. Een aanpassing in je techniek kan er dan voor zorgen dat je opeens wél bovenkomt of zelfs een niveau hoger kunt klimmen. Een bouldercircuit is een puzzel en vraagt naast techniek om creativiteit én om focus. Je hebt echt geen tijd om nog een to do lijstje in je hoofd door te nemen, waardoor het boulderen voor veel mensen ook meditatief is. Daarnaast is het goed voor je lijf omdat het álle spieren laat meewerken. Last but not least; boulderen kent een groot sociaal aspect en wordt door net zoveel mannen als vrouwen beoefend. Bovendien, zo blijkt, zijn mannen niet per definitie beter dan vrouwen, zoals in veel andere sporten het geval is. Wel zit er verschil in de wijze waarop mannen en vrouwen klimmen. En of je nu alleen, met zijn tweeën of met meer aan het klimmen bent, er zijn altijd mensen in de hal die je willen helpen of een boulder zelfs even voorklauteren voor je zodat je kunt zien waar de ‘crux’ zit.
Waarom het boulderen ‘opeens’ zo populair is geworden, heeft een aantal redenen. Ten eerste is het super laagdrempelig. Iedereen kan het doen, alleen of met meerderen, op elk gewenst tijdstip, het is zeer betaalbaar (gemiddelde entree is € 10 ongeacht hoe lang je blijft) en je zit niet, zoals bij veel sportscholen het geval is, vast aan een abonnement. In elke boulderhal kun je gewoon een los entreekaartje kopen. Hierdoor kun je ook gemakkelijk eens van hal wisselen en zo kennismaken met alle hallen van Nederland (of daarbuiten). Kom
In deze minispecial in Salt laten we je kennismaken met het boulderen. Zo vind je een overzicht van de hallen in Nederland, krijg je tips van boulderpro’s, leer je gear kennen en kun je je inschrijven voor de boulderclinic die wij op 5 november bij Bruut in Breda organiseren. Tijdens deze dag kun je tevens producten van onze partners La Sportiva, Petzl, prAna en Mammut uitproberen. Stuk voor stuk merken die vanuit hun DNA verbonden zijn met de klimwereld.
74 | SALT herfst 2016
Boulderspecial
Een boulderroute is een puzzel en vraagt naast techniek om creativiteit en focus FOTO: BOLDER NEOLIET ROTTERDAM
SALT herfst 2016 |
75
cool people
Cool people boomklevers Een boombeklimmer die in oeroude sequoia’s klautert, een boomhuttenbouwer die de mooiste stulpjes maakt en een bosecoloog die gek is van Hollands hout; drie bevlogen boomklevers aan het woord.
82 | SALT herfst 2016
"Bomen zijn voor mij een toegangspoort naar een andere wereld."
Tim Kovar – Boomklimmer Hij beklimt oeroude sequoia’s, slaapt regelmatig onder tropische bladerdaken en heeft talloze mensen de kunst van het klauteren bijgebracht. Zijn naam: Tim Kovar, ’s werelds beste boomklimmer. “Toen ik vijf was klom ik voor het eerst in een boom; de appelboom van de buren. Eenmaal boven durfde ik niet meer naar beneden te komen en heeft mijn vader me tussen de takken vandaan moeten plukken. Het voorval maakte echter geen indruk: de volgende ochtend zat ik opnieuw in dezelfde boom. Sindsdien ben ik er eigenlijk nooit meer uitgekomen. Deze diepgewortelde fascinatie heeft er voor gezorgd dat ik later als arborist, oftewel boomdokter, aan de slag ben gegaan. Door dit werk kwam ik opnieuw in aanraking met het beklimmen van bomen. Dit keer niet met handen en voeten, maar met behulp van onder andere een touw en klimgordel. Wederom stak het klautervirus de kop op. Ik besloot om mijn dokterspullen aan de wilgen te hangen en me volledig op het geven van boomklimcursussen te storten. De afgelopen tien jaar heb ik overal ter wereld de meest uiteenlopende mensen opgeleid, van betweterige biologen tot stoere buitenspor-
ters, leergierige schoolklassen en inheemse bosbewoners. Zo heb ik een paar jaar geleden een Amazone-indiaan naar het bladerdak van zijn eigen huis, het tropische regenwoud, meegenomen. De man, een oude jager die de jungle op zijn duimpje kende, wist van ontroering nauwelijks een woord uit te brengen. Na zo’n twintig minuten prevelde hij: “Ik dacht dat ik alles wist. Nu besef ik dat er nog een ongerepte wereld van kennis braak ligt. Dank je.” Kippenvel. In principe kan iedereen een boom beklimmen, van een wijdvertakte eik tot een torenhoge sequoia. Het moeilijkste aspect, althans voor mij als instructeur, is het aanbrengen van de touwen. Bij niet al te hoge bomen gooi ik het klimtouw gewoon over een stevige, laaghangende tak en werk ik vanaf daar omhoog. Bij hele hoge bomen gebruik ik een katapult of pijl en boog om het touw te verankeren. Ik ben bijvoorbeeld wel eens drie dagen bezig geweest met het aanbrengen van het eerste touw in een reusachtige kapokboom in Panama. Toch zou ik voor geen goud van baan willen veranderen. Voor mij zijn bomen een toegangspoort naar een andere wereld; eentje waar de tijd lijkt stil te staan en dagelijkse beslommeringen als bladeren op de grond dwarrelen.”
SALT herfst 2016 |
83
reisreportage
98 | SALT herfst 2016
reisreportage
De Bronx Van Zero naar Hero Gevoed door een sloot B-films die een grimmig beeld schetsen, bendegeweld, drugs en brandstichting gaat de Bronx nog steeds gebukt onder een bedenkelijke reputatie. Ten onrechte. Sinds buurtbewoners en overheid samen optrekken, is het beruchtste stadsdeel van New York op weg naar een succesvolle comeback. “You don’t have to move out of your neighborhood to live in a better one.” Tekst & Beeld Natasha Bloemhard
H
et is negen uur ’s avonds als we landen op het vliegveld van Newark in de staat New Jersey. Deze luchthaven is een populaire hub voor mensen die naar New York reizen omdat je in minder dan een half uur in downtown Manhattan staat. Het is een zwoele avond in september en de ondergaande zon kleurt de altijd indrukwekkende skyline zachtroze. Samen met honderden andere passagiers proppen we ons in de trein naar Manhattan. Op Penn Station stappen we uit en smelten we samen met de drommen mensen die hier in New Yorks tempo door het ondergrondse gangenstelsel snellen. Alle metro’s zitten stampvol maar het lukt ons nog net om een staplekje te veroveren, mits we bereid zijn om bovenop onze koffers te gaan zitten en onze armen op onze buik te vouwen. Gelukkig is er airco. Elke halte die we verder noordwaarts, richting de Bronx, komen stappen er mensen uit waardoor wij ons langzaam weer kunnen uitvouwen, totdat we op een gegeven moment zelfs kunnen gaan zitten op een van de vrijgekomen stoeltjes. Zodra we de Harlem River oversteken, laten we Manhattan achter ons, evenals de zonsondergang en is de enorme mensenmassa geslonken tot slechts een tiental dat samen met ons de oversteek naar de beruchte Bronx ‘waagt’. Het is ook het moment dat we beginnen met grappen maken. “Was het wel zo’n goed idee om op dit tijdstip, duidelijk zichtbaar als übertoerist, naar de Bronx te reizen?”, en meer van dit – FLAUW ALERT aan - kaliber. Nog een paar haltes dieper de Bronx in en onze wagon telt nog
slechts drie personen; wij met zijn tweeën en een vrouw die zich als een buitenaards wezen in sluimerstand gedraagt. Stiekem ben ik blij als ik uit kan stappen. Maar dat verandert zodra we op straat staan waar het niet alleen pikdonker maar ook compleet verlaten is. Bovendien hebben we geen flauw idee van waar we naartoe moeten. Terwijl we ons staan te beraden over onze richting, komt er een auto met geblindeerde ramen, gierende banden en bonkende boxen de hoek om zeilen. In mijn fantasie zie ik de auto recht voor ons stoppen en Grandmaster Flash himself uitstappen en al gangsta rappend op ons aflopen…, “Don't push me cause I'm close to the edge, I'm trying not to lose my head. It’s like a jungle sometimes. It makes me wonder how I keep from goin’ under.” Het zou mooi passen in het beeld dat ik op dat moment nog van de Bronx heb. Maar in plaats van te stoppen verdwijnt de auto weer net zo snel als deze gekomen is. Een pizzabakker die op het punt van sluiten staat, wijst ons de richting die we volgens hem op moeten. Het kost ons echter nog een aantal omzwervingen eer we rond middernacht eindelijk en helemaal bezweet in ons hotel aankomen. “YOU HAVE WALKED?” vragen de dames achter de receptie ons met ogen op stokjes. Ja, stamelen wij. “Nobody walks to this hotel”, voegen ze daar haast in koor aan toe. De vraag of dit het geval is omdat de straten op dit tijdstip onveilig zijn of omdat New Yorkers per definitie niet lopen, stellen we maar niet. In plaats daarvan gaan we snel naar onze kamer waar we met een verfrissende douche een hele lange dag van ons afspoelen. We zijn in de Bronx.
SALT HERFST 2016 |
99
dossier Zeewier
Hé! Wiertje? Zeewier: het ligt te glibberen langs de stranden, maar binnenkort massaal op ons bord. Als het aan de betrokken wierpioniers ligt tenminste. Salt neemt poolshoogte in de ontluikende markt. “Het is een ontembaar goedje.” Tekst: Matthijs Meeuwsen. Beeld: Marco Rolleman, Edwin Raree & Zeewaar
108 | SALT herfst 2016
dossier Zeewier
W
ild zeewier zoeken blijkt nog niet zonder gevaren. “Daarginds moeten we maar even overslaan”, besluit Guido Krijger, terwijl hij de kustlijn van Neeltje Jans aftuurt. “Het ligt er vol met vlijmscherpe oesters. Geloof me, die schelpen snijden regelrecht door je laarzen heen. En als je er uitglijdt, bloed je gewoon lek.” Gelukkig kent Guido op het Zeeuwse werkeiland nog veel meer vruchtbare vindplekken. Samen met partner Ellen Schoenmakers draagt de kajakgids, ecohydroloog en zelfverklaard ‘wierewaaier’ sinds 2015 de zeldzame vergunning om in de Oosterschelde wilde wieren te oogsten. Wekelijks staan ze met hun laarzen in het klotsende kustwater. Zo ook vandaag. “Kijk dit is gezaagd zee-eik”, klinkt Guido opgewekt. “Het is een ruwe jongen die zich staande houdt in de sterkste stroming en golfslag. Daarom staat-ie ook zo ver in het water; dicht bij de laagwaterlijn. Heel geschikt om chips of soep van te maken trouwens.” Een paar stappen verder bij de kust wacht alweer de volgende vangst: het bekende bubbeltjeswier waarvan kinderen op het strand vaak proberen om de blaasjes te laten knappen. “Knotswier”, concludeert Guido resoluut. “Je kunt goed zien hoe oud hij ongeveer is. Elk jaar krijgt dit wier namelijk nieuwe drijfblazen – gevuld met gas – waardoor hij onder water rechtop kan blijven staan.” Lachend: “Het is een romantisch wiertje. Hij verspreidt zijn zaad bij volle maan.” Guido en Ellen zien het knotswier echter ook als “pop-up drogist”. Wie op een zomerse dag zijn zonnebrandcrème is vergeten, kan met het slijm uit de drijfblazen voorkomen dat zijn kop verbrandt. In de keuken toont het spul zich daarentegen van zijn taaiste kant. “Hoewel de strengen zonder blazen best te eten zijn”, weet Guido.
"Waarom gojibessen laten .. invliegen vanuit Brazilie als we hier wieren hebben groeien met precies dezelfde voedingsstoffen?"
200 soorten in Nederland Dat is immers het doel van het duo: met hun start-up Wild Wier willen ze wilde wieren naar de consument brengen. Zo bieden ze onder meer een wierabonnement aan, waarbij je wekelijks een of meerdere bakjes met verse vangst krijgt afgeleverd. De precieze soorten verschillen per keer, afhankelijk van wat ze tegenkomen op hun struintochten. De wieren worden niet geplukt, maar met een schaartje afgeknipt, zodat ze weer zonder problemen kunnen aangroeien. Schaarse soorten laat het duo sowieso staan. In het ecosysteem van de zee heeft wier immers een belangrijke functie als kraamkamer voor onderwaterleven en zuiverende zeewaterfilters. “Maar op dit Japanse bessenwier zijn we bijvoorbeeld minder zuinig”, legt Guido uit. “Het is een invasieve exoot die in bepaalde maanden gigantische drijfmatten creëert en zo
James Q Martin / Red Bull Content SALT herfst 2016 | Pool 109
Maarten Noordijk
reisreportage
124 | SALT herfst 2016
reisreportage
NATTE DROOM Peddelend door Venetië Venetië is een van de mooiste steden van Europa. Jammer alleen van die drukte. Gelukkig bieden de sup-plank en kajak uitkomst. Tekst Matthijs Meeuwsen Beeld Maarten Noordijk / supinvenice.com
E
r staan zoveel mensen op de Ponte del Remedio dat ik vrees dat de oude knar het gaat begeven onder het gewicht. Hetzelfde geldt voor het volgende historische bruggetje. En het volgende. En het volgende. Zoomlenzen. Mobieltjes. Priemende blikken. Allemaal zijn ze gericht op hetzelfde: die gekke, lange Hollander die op een sup-plank door de grachten peddelt. Ik probeer stoïcijns voor me uit te kijken, Oost-Indisch blind voor de meute, maar ik voel hoe de collectieve hoop op een plotselinge plonspartij op mijn schouders begint te drukken. Mijn benen worden week. Mijn knieën knikken. Het water gutst over de plank, mijn blote voeten voel ik al een uur niet meer. En toch: zelfs Leonardo da Vinci zou de gelukzalige grijns momenteel met geen beitel van mijn gezicht kunnen bikken. Kijk ze nou toch eens staan. Che idiota! Wie blijft er nou op het droge bij een bezoek aan de meest waterrijke stad op aarde?
Caviabak Toen ik twee dagen geleden arriveerde, was de conclusie al snel getrokken: weinig steden in Europa zijn zo beeldschoon als Venetië. De stad voelt als een soort herrezen versie van het gezonken Atlantis. Alsof Venetië eeuwenlang perfect gepreserveerd op de bodem van de lokale lagune heeft liggen wachten, tot de boel onlangs weer plotsklaps is komen boven borrelen. Enige kanttekening: de schoonheid van de stad op palen is niet bepaald een geheim te noemen.
SALT herfst 2016 |
125
SHOP
BESTELLEN? GETSALT.COM/SHOP
Salt sweaters Ook de ouderwetse sweater met hoge ronde ribhals met kruissteek net onder de hals en rib aan mouw en boord, heeft de weg naar de garderobe weer helemaal teruggevonden. Voor wie zich overigens afvraagt waar het woord ‘sweater’ vandaan komt, moeten we even terug naar het begin van de 20e eeuw. Toen mensen een kledingstuk nodig hadden voor het sporten. De naam sweater duidt op ‘zweten’, ‘druk bezig zijn’ en ‘zich in het zweet werken’. Maar gaandeweg werd de sweater echter, net als heel veel sportkleding, gewoon voor alledaags gebruik gedragen. Bovendien ontwikkelde sportkleding zich tot een technisch product dat zweet, in tegenstelling tot de katoenen sweater, wél kan afvoeren.
De sweater verhuisde zo van de sportzaal naar de straat waar het zich tot op de dag van vandaag, naast het zijn van een comfortabel kledingstuk, ook uitstekend leent voor het uitdrukken van een stuk van je persoonlijkheid. Onze sweaters zijn gemaakt van biologische katoen, afkomstig uit Europa en worden volgens de principes van Fairtrade geproduceerd. Bovendien printen we alleen on demand en dat doen we in Amersfoort. We maken dus alleen wat we ook daadwerkelijk verkopen. Hierdoor duurt het soms iets langer, maar voorkomen we een afvalberg.
€ 40 SALT LEDEN
€ 49 NIET LEDEN
140 | SALT herfst 2016
Salt Stay Wild sweater Verkrijgbaar in zowel mannen- als vrouwensnit en alle maten. Kleur Cream Heather Grey of Heather Grey. Bedrukking Flock print naar keuze in donkerblauw, groen of geel/oranje. Bestellen op GetSalt.com (shop). Hier vind je ook ons t-shirtoverzicht.
€ 40 NIEUW
SALT LEDEN
€ 49 NIET LEDEN
Salt Love Your Mother sweater Verkrijgbaar in zowel mannen- als vrouwensnit en alle maten. Kleur Cream Heather Grey of Heather Grey. Bedrukking Flock print naar keuze in donkerblauw, groen of geel/oranje. Bestellen op GetSalt.com (shop). Hier vind je ook ons t-shirtoverzicht.
SALT herfst 2016 |
141
SHOP
BESTELLEN? GETSALT.COM/SHOP
SALT LEDEN 10% KORTING
€ 12 Salt Klassieker: de koffiemok Een klassieker die helemaal terug van weggeweest is. Heerlijk voor bij het kampvuur, als onverwoestbare vriend voor onderweg of gewoon als tijdloze held op je bureau. Emaille. Inhoud 0,35 cl.. Geproduceerd in Europa. Bestellen doe je op getsalt.com (Shop).
142 | SALT herfst 2016
PER STUK
€ 20 PER TWEE
SALT MEETUPS 2016
ONTMOETEN - DOEN - LEREN - MAKEN - VERBINDEN - VERANDEREN - ONTDEKKEN - MEEMAKEN - GENIETEN - DELEN Mensen die dingen doen kunnen anderen inspireren om ook aan de slag te gaan. Daarom organiseert Salt verspreid door het jaar verschillende Salt Meetups. Kleinschalig en variërend van workshops, clinics en filmvertoningen tot en met meerdaagse evenementjes en meet & greets met inspirerende merken, organisaties en sprekers. Spreekt jou dit aan? Check hier dan ons programma. Voor het actuele programma en aanmelden ga je naar GetSalt.com (Salt Meetups). Als Salt clublid profiteer je altijd van voordelen en mag je bovendien altijd 1 iemand meenemen voor dezelfde prijs. Op pagina 146 lees je meer over hoe je je kunt aansluiten bij het Salt Network.
OKTOBER
NOVEMBER
7 Oktober - Amersfoort SCOTTISCH WHISKY TRAIL Een avond langs pure eilandsmaken, van een schotse dis en een uitgebreide whiskyproeverij tot en met film, muziek en verhalen. Locatie: Vita Nova hotelschip in Amersfoort. Nog een paar plekjes vrij.
Nog tot 1 november te boeken WATERSPIEGELSESSIE MET NANJA VAN DEN BROEK Dat je veel meer kunt dan je denkt, leer je tijdens deze bijzondere coaching van freedive wereldkampioene Nanja van den Broek. Wat belemmert je en waar lekt jouw energie? Vragen die tijdens een een-op-een sessie in een watertank in Hillegom worden beantwoord. Een waardevol cadeau aan jezelf. Exclusief voor Salt-leden.
10 oktober - Utrecht EUROPEAN OUTDOOR FILM TOUR Het grootste outdoor filmfestival van Europa stopt ook in Nederland waarbij de mooiste avonturenfilm van dit moment aaneen worden geregen. Speciaal voor deze avond geven wij 35 vrijkaarten (t.w.v. € 15) weg, exclusief aan Salt-leden. Kans maken op zo’n vrijkaart? Zorg dan dat je de Salt Live Agenda in je e-mailbox ontvangt.
4 november - Groningen REEL ROCK Een filmfestival waarin de mooiste verhalen van bijzondere klimmers op bizarre locaties worden verteld. En dat op de mooie klimlocatie Bjoeks in Groningen. En wij geven 20 vrijkaarten (t.w.v. € 14,50) weg, exclusief aan Salt-leden. Kans maken op zo’n vrijkaart? Zorg dan dat je de Salt Live Agenda in je e-mailbox ontvangt.
16 oktober - Leiden EUROPEAN OUTDOOR FILM TOUR Het grootste outdoor filmfestival van Europa stopt ook in Nederland waarbij de mooiste avonturenfilm van dit moment aaneen worden geregen. Speciaal voor deze avond geven wij 35 vrijkaarten (t.w.v. €15) weg, exclusief aan Saltleden. Kans maken op zo’n vrijkaart? Zorg dan dat je de Salt Live Agenda in je e-mailbox ontvangt. 28-30 oktober - Terschelling DARK SKY WEEKEND De donkerste kant van Nederland vind je op Terschelling waar we in dit weekend van Nieuwe Maan de duisternis vieren. Check ons avontuurlijke en gitzwarte programma op getsalt.com. Er zijn nog een paar plekjes vrij.
5 november - Rotterdam URBAN HIKE ter viering van de lancering van de Feldberg, een hybride schoen waarmee je moeiteloos door de stadjungle zoeft maar ook het terrein rauw lust. Op pagina 93 lees je hoe je hierbij kunt zijn. 5 november - Bruut Breda BOULDERCLINIC De boulderhallen schieten als paddenstoelen uit de Nederlandse kleigrond. Tijdens deze dag maak je kennis met de sport die steeds meer mensen in zijn greep krijgt. Op pagina 79 lees je hoe je hierbij kunt zijn. 13 november - locatie nog te bepalen DOGGY DATE Een invite van Salt’s floormanager Tof aan andere honden om samen op het strand te gaan hollen en dollen. Met na afloop een Happy Hour waar Yarrah voor biologische snacks zorgt. Baasjes toegestaan. 26 november - Het Lokaal Amersfoort LEZING KATJA STAARTJES Een boeiend en inspirerend verhaal over hoe je je grenzen kunt verleggen. Verteld door iemand die haar goedbetaalde baan opzegde en haar droom achterna ging. Lees meer over deze ontdekkingsreis op pagina 144-145
Voor meer informatie en kaarten bestellen ga je naar GetSalt.com (Salt Meetups).
SALT MEETUP
SALT MEETUP KATJA STAARTJES Datum zaterdag 26 november Tijdstip 19.30 uur – 22.00 uur Locatie Het Lokaal – Amersfoort Toegangsprijzen XL-Leden € 15. Leden € 20. Niet-leden € 25. De toegangsprijs is inclusief een lot voor de loterij. Salt Give Back per verkocht kaartje doneert Salt € 2 aan de Stichting Topaspiraties van Katja waarmee zij slachtoffers van de aardbeving in Nepal helpt. Inschrijven stuur een mailtje naar tanja@getsalt.com Nog geen Salt lid? Vanaf € 35 sluit je je aan bij het Salt Network. Lees meer op pagina 146.
144 | SALT herfst 2016
Lezing Katja Staartjes
Hoe verleg je je grenzen? Katja Staartjes gaat altijd voor het hoogst haalbare. In 1999 stond ze als eerste Nederlandse vrouw op Mount Everest, beklom ze talloze andere bergreuzen en volbracht ze de Great Himalaya Trail: een 2.000 kilometer lange trektocht dwars door Nepal. Speciaal voor Salt stelde Katje een boeiende lezing samen waarin ze je verklapt wat ze van de bergen heeft opgestoken. “Je kunt veel meer dan je denkt, mits je ergens vol voor gaat. Maar om dat te kunnen moet je eerst je eigen grenzen ontdekken.”
D
urf je te dromen? Wat is jouw top? Maak je echte keuzes? Durf je anderen te vertrouwen? Hoe overwin je tegenslagen? Op deze en nog veel meer vragen geeft Katja Staartjes (53) tijdens deze 2 uur durende lezing antwoord. De doorgewinterde bergbeklimster en avonturier weet als geen ander waar ze het over heeft. Eind jaren 90 gaf ze een goed betaalde baan op om haar droom achterna te jagen: klimmen in het hoogste bergmassief ter wereld, de Himalaya. Door onder andere Mount Everest (8.848 m), Oyu (8.201 m) en Gasherbrum I (8.068 m) te beklimmen groeide ze uit tot een van Nederlands meest succesvolle alpinisten. Op zoek naar nieuwe uitdagingen trok ze van 2011 tot 2013 met haar man Henk Wesselius te voet door de Nepalese Himalaya. Over deze ontzagwekkende trektocht, de Upper Great Himalaya Trail, schreef ze het vuistdikke boek Lopen
over de grens. Naast het schrijven van boeken, het geven van lezingen/trainingen en haar werkzaamheden als goodwill ambassadeur voor Nepal bivakkeert Katja nog steeds regelmatig in de bergen. De rode draad in al haar avonturen: grenzen verleggen gaat niet altijd van een leien dakje. Het kost vaak bloed, zweet en tranen om je doelen te bereiken. Heb je dit ervoor over, dan kun je volgens haar een schat aan (levens)ervaringen op je bankrekening bijschrijven. Nieuwsgierig geworden naar Katja’s bevlogen ontdekkingstochten, onbeschrijflijk mooie foto’s en kraakheldere inzichten die ze in de loop der jaren heeft vergaard? Laat je dan meenemen naar grote hoogten en kom op zaterdag 26 november naar de unieke Salt Meetup met Katja Staartjes in Amersfoort.
SALT HERFST 2016 |
145
SALT The network for trail seekers and happy dreamers Our passion is to connect with people and projects that celebrate the adventure lifestyle and use creativity to encourage action and inspire positive change.
COME IN Voor slechts â‚Ź 35 per jaar sluit je aan en krijg je: 4 x per jaar een vuistdik Salt magazine thuisgestuurd 2 x per jaar een Salt Special op de deurmat Gratis abonnement op de Salt Live Agenda, 2-wekelijks in je mail Minimaal 10% korting in de Salt shop Korting of special treats bij Salt Meetups Aanmelden doe je op GetSalt.com (Salt Club)