inhoud
58
dit snijdt hout
# 3 juli/aug. 09
op de cover: Endless summer Foto::Starboard
59 reizen in tijd
75
63
Short story
Zwitserland Special, deel 3
24 400 jaar new York
Smaakmakers 10 12 17
Sacred Site Devils Tower in Wyoming
People Planet Play Nieuws, trends & gadgets
Onbekend maakt bemind Elbsandstein gebergte, Duitsland
19
Vluggertje IJsselmeer
20 Cool People Oliver Percovich 23 Dromenland Reistrends & tips 53 Huisstijl Wonen, kunst & design 58
Gear Boats, boards, T-shirts, slippers & shorts
90 93 94 100
Koek en Zopie Leuk en lekker Body en Soul Voer voor je ziel
Lichaamstaal Echt eten zijn we vergeten
Skills Kajak, kite, wind, surf en paddleboard clinics
107
Verandering
Routetips Waterland
Spraakmakers 24 49 54 87 96
Reisreportage New York In de media Karina Hollekim: ”B.A.S.E. jumpen is mijn vluchtroute” Wereldroutes Slickrock, Moab Exit Hier moet je naar toe Fascinatie De onmens en het dier
Hoofdgerechten 30
Waterspecial
64
Reizen in tijd
Columns 91
Roxane Catz
103
Floortje Dessing
slechts e 9,95 per jaar
Nagerechten 111 Salt Homeshop 114
Colofon
115
Word Salt abonnee
Van dE rEdactiE
Eigenlijk wil ik het er niet over hebben, omdat ik het een moeilijk onderwerp vind, maar ik doe het toch. Dierenleed! Moeilijk, omdat je voor je het weet in een verwijtende discussie verzeild raakt. Zo eentje waar in no-time de verbale wapens worden getrokken en ego’s het proberen te winnen van schuldgevoel en machteloosheid. Kansloos, naar mijn gevoel. Bovendien moet een voorwoord toch altijd iets ‘gezelligs’ in zich hebben. Een lekker begin van weer een nieuwe uitgave. Toch waag ik het erop, omdat ik het nodig vind, als mens maar ook als hoofdredacteur van dit blad dat niet voor niets ‘Planet’ en ‘Passion’ in zijn ondertitel heeft staan. Ik wil hier op deze plaats een pleidooi voor het dier houden. Want zeg eens eerlijk, hoe vaak durf jij de filmpjes te openen die je via e-mail bereiken en deze van begin tot eind te bekijken, zonder te moeten kotsen? Filmpjes afkomstig van internationale organisaties die zich bekommeren om deze dieren, die de wereld om hulp
roepen uit naam van hen. Ik geef toe, ik kan die beelden niet meer aan. Maar soms kijk ik toch, omdat ik vind dat ik deze ongemakkelijke waarheid onder ogen moet durven komen. De impact ervan is groot, ik ben er echt dagen ziek van. Boosheid, verdriet en het gevoel van ‘hoe kunnen we dit stoppen?’ wisselen elkaar in rap tempo af. Ik zet handtekeningen, doneer geld, net als vele anderen. Maar de grootste hulp die we met zijn allen kunnen bieden is natuurlijk verandering. Verandering van onze leefgewoontes. Maar dát vinden we moeilijk. Want dat betekent dat we genoegen moeten nemen met minder. Minder vlees en minder vis in dit geval. Dat betekent voor de dieren meer leven en voor mij kennismaken met verrassende alternatieven en verfrissende inzichten. ‘Less’ is dus in alle opzichten ‘more’. Ben benieuwd naar wat ik op de BBQ leg deze zomer. Natasha Bloemhard | hoofdredacteur | Natasha@getsalt.com
JULI/AUG. 09
SALT 03
3
GetSalt.com
Salt onlinE
Op onze online ‘hub’ delen we dagelijks het laatste nieuws en alles op het gebied van People, Planet, Passion en Play met je. Reis rond en deel je mening met anderen.
12.000 kilometer fietsen 12.000 kilometer fietsen, heb je even? Dirk van Asselt gelukkig wel, hij zadelde zijn fiets op om op 26 juli in Rio de Janeiro aan de start te verschijnen van de langst georganiseerde fietstocht ter wereld, de 12.000 kilometer lange Vuelta Americana. De monstertocht brengt hem in vijf maanden van Brazilië, via Uruguay, Argentinië, Chili, Bolivia en Peru naar de finishplaats Quito in Equador. “Ik hou van avontuur, reizen, sporten en mezelf ontdekken en ontwikkelen”, verklaart Dirk zijn motivatie. “Tegelijkertijd heb ik mijn eigen droom gekoppeld aan een goed doel; zoveel mogelijk geld ophalen voor stichting Sint Martinus en stichting Kinderen van Equador. Beide organisaties zetten zich in voor straatkinderen.” Volg Dirks avonturen de komende maanden op GetSalt.com. Hier vind je ook informatie over hoe je hem kunt sponsoren.
mooiste wallpapers ter wereld De wereldberoemde Franse fotograaf Yann Arthus-Bertrand, bekend van zijn fantastische luchtfotografie en de rondreizende foto-expositie ‘Earth from Above’ die 110 steden aandeed en door miljoenen mensen werd bezocht, heeft op yannarthusbertrand2.org 2032 van zijn mooiste foto’s neergezet die je als wallpaper kunt downloaden. Kies een van de 101 landen en verwen je bureaublad met een leuk behangetje. yannarthusbertrand2.org
Ontwerp het nieuwe Salt t-shirt Ben jij de creatieve geest die het leuk vindt om zijn/haar ontwerp terug te zien op het nieuwe Salt-T-shirt? Doe dan mee aan de Salt T-Design wedstrijd en leef je uit. Alles mag, niets moet. Uiteraard verwachten we wel dat je met een printontwerp op de proppen komt dat bij de Salt lifestyle past. Het winnende shirt zal in de Salt shop verschijnen. Behalve roem en glorie krijg je als ontwerper ook 10 T-shirts om zelf te dragen of weg te geven. Ga naar GetSalt.com voor de precieze voorwaarden.
Winnen 5 x Circle of Life T-shirt van The north Face Door het dragen van dit shirt – de print op de borst is een handgetekende Nepalese tijger – ondersteun je de Khumbu Climbing School (KCS). De KCS heeft als doel de werkomstandigheden van Nepalese klimmers te verbeteren. We hebben de T-shirts in verschillende maten en kleuren. Alleen voor dames.
3 x boek Een Pleidooi voor Echt Eten Echt eten zijn we vergeten. We dolen door een landschap van voedselachtige substanties die om het hardst gillen dat ze goed voor ons zijn. Michael Pollan schreef er dit boek over. Lees ook het interview met hem op pagina 94. Kans maken? Ga naar GetSalt.com (winnen). Alléén Salt abonnees maken kans op de prijzen.
Schrijf je in voor de Salt Nieuwsbrief Salt stuurt wekelijks een nieuwsbrief uit met het laatste nieuws, stuk voor stuk interessante weetjes voor mensen met een actieve, avontuurlijke en duurzame levensstijl. Wees niet bang, niet meer dan 4-5 berichten per keer, overzichtelijk en licht verteerbaar. Inschrijven kan op de homepage. JULI/AUG. 09
SALT 03
7
Duivels Met een spanwijdte van 7 meter, een lengte van 5 meter en een gewicht van zo’n 1350 kilo is de reuzenmanta, ook wel de grote duivelsrog genoemd, een van de meest ontzagwekkende vissen in de (sub)tropische oceanen. De bijnaam duivelsrog kreeg deze vleermuisachtige verschijning van zeelieden en dankt hij aan de twee rechtopstaande, hoornachtige uitsteeksels op zijn kop. Ook in oude zeemansverhalen komt de reuzenmanta er niet best vanaf. Hierin wordt het dier, dat zich gracieus door het water beweegt, vaak afgeschilderd als een monster dat schepen aan de ankerketting de diepte intrekt. In werkelijkheid heeft de manta echter meer van ons (visnetten) te duchten dan wij van hem. Deze oeroude duivel eet namelijk geen mensen, maar plankton en kleine visjes die hij met behulp van zijn hoofdvinnen via de open bek uit het water filtert. De enige manier waarop de goedaardige reus zich kan verdedigen is door een flinke tik met zijn zeer krachtige vleugels (borstvinnen) uit te delen. Als je in tropische kustwateren gaat duiken, dan is de kans aanwezig dat je de driehoekig gevormde manta (manta is het Spaanse woord voor ‘deken’) tegen het gestroomlijnde platte lijf loopt. Omdat deze vreedzame rog van nature supernieuwsgierig is kun je hem vaak van zeer dichtbij bekijken. Raak de vis nooit aan! Aanraking kan namelijk de beschermende slijmerige huidlaag beschadigen waardoor er infecties kunnen ontstaan. Gezien het feit dat de duivelsrog op de lijst van bedreigde diersoorten van de International Union for Conservation of Nature (IUCN) staat, is het sowieso beter om niet in de buurt van deze prehistorische beesten te gaan duiken.
welkom bij
PEoPlE PlanEt PlaY 43 parels in de Noordzee Heb je wel eens van de Razende Bol, Simonszand, Wangerooge of Halligen gehoord? Het zijn allemaal eilanden die in de Waddenzee voor de kust van nederland, Duitsland en Denemarken liggen. Je vindt ze in het verrassende boek 43 Waddeneilanden.
End of the Line
The Inconvenient Truth about the Oceans Begin juni vond de première plaats van de film The End of the Line, die door het invloedrijke Britse weekblad, The Economist, werd betiteld als The Inconvenient Truth about the Oceans. En een betere omschrijving van deze film is er ook. The End of the Line geeft de ongelijke strijd van de mens tegen het leven in zee weer. Een strijd die met het grootste gemak door de mens wordt gewonnen. En als we niet iets doen, wordt het tijd om ons een wereld met lege oceanen, zonder vis voor te gaan stellen. Voor wie het lef heeft om deze ongemakkelijke waarheid onder ogen te zien, zal voortaan altijd anders denken over het eten van vis. endoftheline.com.
Wat kan ik zelf doen? Begin met het bekijken van de trailer van The End of the Line op GetSalt.com, download vervolgens de vernieuwde viswijzer 2009/2010 op wnf.nl en gebruik deze als je voor het visschap in de winkel staat. En stop per direct met het eten van de zeer bedreigde vissoort blauwvintonijn (foto), de populaire vissoort voor sushi en sashimi.
Het boek, samengesteld door de Nederlanders Marina Goudsblom en Ruud Koot, is door de mooie foto’s en de interessante (historische) achtergrondinformatie een ontdekkingsreis langs de kwetsbare Noordkust van Europa. Wist je bijvoorbeeld dat de Razende Bol ten zuiden van Texel een rustplaats voor zeehonden en vogels is, dat het Duitse Baltrum zo klein en gemoedelijk is dat het geen straatnamen heeft of dat de huizen van de eilandbewoners op de Deense Halligen niet door dijken of duinen, maar door terpen tegen de woeste golven worden beschermd? kosmosuitgevers, ISBN 9789021537771
Kerngetallen Graad-voor-graad survival handboek Hoewel er inmiddels boekenkasten vol zijn geschreven over de gevolgen van de opwarming (nu al 0,75°C) is nog steeds niet duidelijk wat ons in de toekomst te wachten staat. De Britse journalist Mark Lynas schreef als eerste een soort graad-voor-graad survival handboek. In Zes Graden, zet hij nuchter en in begrijpelijke taal de gevolgen van temperatuurstijging per graad (van 1°C tot 6°C) op een rijtje. Na het lezen van het boek – gratis te downloaden op hitte.nu – heb je het in ieder geval warm gekregen.
12
SALT 03
JULI/AUG. 09
1°C
2°C
3°C
4°C
5°C
6°C
Langdurige droogtes teisteren de VS, tropische orkanen duiken op in de Middellandse Zee, koraalriffen verbleken en veel planten- en diersoorten krijgen het al moeilijk.
Sneeuw in de Alpen is een zeldzaamheid, rond de noordpool stijgt de temperatuur met 14 graden waardoor de inhoud (CO2) van deze vrieskist begint te rotten. In Europa moeten we door een zeespiegelstijging van 25 meter zwembandjes om doen.
Plankton sterft massaal, mosselen en oesters lossen domweg op. Verder begint Groenland te smelten, slinken de gletsjers in de Andes met 40 tot 60% en verdwijnt een derde van alle diersoorten van de aardbodem.
Het poolijs is volledig gesmolten, regenwouden zijn verdwenen, kuststeden zijn verzwolgen. Droogte en overstromingen drijft mensen samen. In de tropen vallen enorme stortbuien, terwijl de landen rond de evenaar in een bakoven zijn veranderd.
Tropische orkanen houden overal huis, in Nederland krijgen we natte voeten, de Sahara steekt de Straat van Gibraltar over en het tropische regenwoud staat in de fik. De helft van alle planten en dieren verdwijnt, de mens heeft wel het rijk alleen.
Hel op aarde. Behalve misschien voor kakkerlakken is leven op aarde onmogelijk geworden.
PEoPlE PlanEt PlaY deze landen bezocht Kuifje:
afrika
Egypte
tibet
china
Peru
Schotland
Kuifje in België Kuifje, Bobbie, kapitein Haddock, professor Zonnebloem, de gebroeders Jansen en Janssen, wie kent ze niet? Hoewel Kuifje de meeste tijd als razende reporter over de wereld reist en de meest bizarre avonturen beleeft, zijn de blonde stripheld en andere Kuifje-personages voortaan ook te bewonderen in het Belgische Louvain-la-Neuve (bij Leuven). Hier is namelijk onlangs het enige echte mu-
seum over Kuifje-tekenaar Hergé geopend. Het nieuwe scheepsvormige gebouw biedt een overzicht van het leven van Georges Rémi, de echte naam van Hergé (1907-1983). In het museum hangen o.a. tachtig (steeds wisselende) originele tekeningen van Kuifje of Tintin (Frans). Dat Kuifje een populaire wereldreiziger is blijkt wel uit het aantal ‘reisboeken’ dat er is verkocht. Wereldwijd vlogen er meer dan 200 miljoen albums over de toonbank. museeherge.com
Blowin’ in the wind Op zich is er niets bijzonders aan een auto die ruim 200 km/uur gaat. De tank van de snelle Greenbird is echter niet gevuld met benzine, elektriciteit of waterstof, maar met…wind. Om met een snelheid van 202,7 km/uur over het drooggevallen Lake Ivanpah in de Amerikaanse staat Nevada te vliegen, ontwierp de Britse ingenieur Richard Jenkins deze vreemde vogel. De aerodynamische Greenbird bestaat volledig uit carbon, inclusief het vaste zeil, en weegt slechts 600 kilo. Door deze specs heeft het hightech ontwerp slechts windkracht 6 nodig om maar liefst vier keer sneller dan de wind te gaan. Deze winter schroeft Jenkins gladde ijzers onder zijn vogel in de hoop om zo ook het absoluut ijsrecord in handen te krijgen. greenbird.co.uk Peter Lyons
Karma geeft energie Al eeuwenlang worden Tibetaanse gebedswielen gebruikt om harmonie te creëren en positieve boodschappen de wereld in te sturen. Als het aan Taikkun Lee ligt wordt de slinger die jaarlijks door miljoenen toeristen aan deze wielen wordt gegeven, voortaan omgezet in energie. De uit China afkomstige ontwerper noemt zijn uitvinding de Zeneregy Prayer Wheel Generator. Het apparaat bestaat voor een groot deel uit oude fiets- en motoronderdelen en genereert stroom op het moment dat de wielen draaien. Deze stroom moet vervolgens naar het lokale elektriciteitsnet worden doorgesluisd. Zijn uiteindelijk doel is om met de draaiende gebedsrollen niet alleen de wereld te verlichten, maar ook de Tibetaanse huizen en kloosters die in de buurt van deze heilige plekken staan.
JULI/AUG. 09
SALT 03
13
cool PEoPlE Create, Play & Care
Oliver Percovich OPRICHTER SKATEISTAn LEERT KInDEREn In KABOEL SKATEBOARDEn
sinds de film ‘de vliegeraar’, die wereldwijd een bioscoophit werd, kent iedereen de stad. voeg daar de puinresten van een jarenlange oorlog aan toe en je hebt het troosteloze decor waarin afghaanse kinderen op zoek moeten gaan naar hun toekomst. en dat dat moeilijk is, ontdekte de australische skater oliver percovich (34). met zijn initiatief skateistan leert hij de kinderen niet alleen skaten maar vooral ook weer positief denken. Hoewel de Taliban al een tijdje uit Kaboel is verdreven, zijn de sporen van jarenlange oorlog nog overal in de straten zichtbaar; kapotgeschoten gebouwen, autowrakken en uiteraard patrouillerende militairen. Minder zichtbaar is het feit dat veel van de 60.000 kinderen in de hoofdstad niet kunnen lezen en schrijven en dat veel van hen hun toevlucht in drugs en misdaad zoeken. Percovich: “Met Skateistan, dat ik in 2007 samen met mijn toenmalige vriendin ben begonnen, willen we hier proberen een eind aan te maken. Door kinderen te laten skaten in een leeggelopen fontein van beton, dat ik omtoverde tot een skateparkje, gaan ze hopelijk weer positief naar de toekomst kijken.” Begin 2007 rolde Oliver Percovich zelf voor het eerst met zijn skateboard door de toen nog spookachtige straten van Kaboel. Achteraf moet hij toegeven dat Kaboel niet de meest voor de hand liggend plek was om met zijn skateboard naar toe te reizen. “Het is natuurlijk een raar idee dat je ergens skate waar zoveel ellende is gebeurd. Toch geeft het mij persoonlijk op een of andere manier een kick. Door hier te skaten vier ik dat de mensen nu in vrijheid leven.”
Good vibrations Vanaf het begin heeft Skateistan in het middelpunt van de belangstelling gestaan. Niet alleen de Afghaanse jeugd was gefascineerd door de plank met vier wieltjes, maar ook de internationale media. Toch heeft het tot eind vorig jaar geduurd voordat Percovich deze aandacht in klinkende munt voor Skateistan kon omzetten. Inmiddels hebben serieuze sponsoren in de vorm van nationale hulpfondsen, ambassades en het bedrijfsleven de non-profit organisatie omarmt. Zo heeft een liefdadigheidstak van Nike, genaamd GameChangers, een cheque van $ 86,203,- uitgeschreven. “Twee jaar geleden moesten kinderen nog vechten om een handjevol oude skateboards en beschermende kleding, nu hoeven we niemand meer teleur te stellen. Moesten we het in 2007 nog doen met een budget van een paar duizend dollar, nu zijn we bezig een heus skatepark van 1750 vierkante meter in het centrum van Kaboel neer te zetten. Met het park willen we niet alleen een veilige en positieve omgeving voor skaters creëren, maar kinderen ook leren dat sociale en religieuze achtergron20
SALT 03
JULI/AUG. 09
den er niet toe doen. Behalve skaten wordt ze ook iets bijgebracht op het gebied van Engels, kunst, computers en persoonlijke hygiëne.”
meisjessport In tegenstelling tot het Westen wordt skaten in Afghanistan vooral als een sport voor meisjes gezien. In Kaboel skaten nu volgens Percovich evenveel meisjes als jongens “wat bijzonder is omdat Afghaanse meisjes normaal gesproken niet tot sporten worden aangespoord. Waarschijnlijk komt dit omdat skateboarden een nieuwe sport in Afghanistan is – er was zelfs nog geen woord voor skaten, dus kinderen noemden het ‘sikii’ omdat het volgens hen veel op skiën lijkt – en meisjes er net zo goed in zijn als jongens.” Het valt Percovich verder op dat Afghaanse kinderen skateboarden razendsnel onder de knie hebben. “Ze kunnen gewoon veel incasseren.” “Het belangrijkste van Skateistan is dat we Afghaanse kinderen de kans willen geven om iets van hun leven te maken. Daarnaast is het voor mij belangrijk om aan de buitenwereld te laten zien dat er meer overeenkomsten dan verschillen tussen Afghanistan en de rest van de wereld zijn.” skateistan.org
Brought to you by Keen HybridLife de rubriek cool people gaat over mensen die een verschil maken. mensen die inspireren door hun levensstijl en hun inzet om de wereld weer een beetje mooier te maken. een Hybridlife noemt het duurzame schoenenmerk keen dit. samen met salt is keen footwear op zoek naar mensen die inspireren, die een Hybridlife leven. ken jij zo iemand of leef je het zelf, laat ons dit dan weten. Wie weet staat jouw verhaal de volgende keer in salt. stuur een mail naar ard@getsalt.com (o.v.v. cool people).
cool PEoPlE Create, Play & Care
Ik wil kinderen ook leren dat sociale en religieuze achtergronden er niet toe doen
JULI/AUG. 09
SALT 03
21
rEiSrEPortagE
Holland on t Door natasha BloemharD Foto’s/illustraties archieF museum city oF new yorK e.a.
rEiSrEPortagE
400 jaar New york en begin mei dit jaar was ik er pas voor het eerst! Niet met de hoop die miljoenen immigranten destijds naar ‘het beloofde land’ dreef, maar wel even verwachtingsvol. ik ging namelijk niet op zoek naar een nieuwe toekomst, maar juist naar een verleden. een avontuurlijke ontdekkingsreis door een stad waarvan iedereen denkt ‘em al te kennen.
the Hudson Ook ik had het gevoel New York al te kennen, zonder er zelfs maar één keer geweest te zijn. Alles wat ik over de stad wist, kende ik uit de film (o.a. Manhattan van Woody Allen, Taxi Driver met Robert de Niro en Jody Foster), de series Sex in the City en Friends en natuurlijk de beelden geschetst door onze eigen Amerika-correspondenten, Charles Groenhuijsen, Max Westerman en Twan Huys. Ik wist dus dat ik op mijn vingers moest fluiten om een taxi tot stilstand te brengen, op een bankje aan de voet van de Brooklyn Bridge moest gaan zitten voor het beste uitzicht op de skyline van Manhattan, gaan joggen of skaten in Central Park, kaartjes voor een Broadway show moest kopen op Times Square en mijn koffie to go in één van de ontelbare Starbucks kon halen. Ik verwachtte niet anders dan een ontmoeting met een hypermoderne metropool waar gesjeesde advocaten, overbezette zakenmensen en heel veel glittter en glamour met amper de tijd over Fifth Avenue razen. In New York staat de tijd immers nooit stil, dus we moeten opschieten. En dus leven we hier niet, maar praten we vooral over het leven, lijkt het motto. Een beeld dat overtuigend aansloot bij de eerste indruk die ik ‘real live’ had. Maar dat de eerste keer New York zo’n impact zou hebben, had ik niet verwacht. Knipperend met mijn ogen stond ik op Times Square en had ik het gevoel in een ruimte te zijn beland waar de muziek veel te hard stond. Naarstig ging ik op zoek naar de volumeknop die er natuurlijk niet was. Een paniekgolf volgde, evenals de realiteit van dat dit het dus was, met dit kabaal moest ik het doen. En toen langzaam begon de ‘muziek’ te wennen, bleek ik het zelfs mooi te vinden en kon hij af en toe ook zachter. Ik verliet Times Square en daalde af naar Lower Manhattan, het deel dat in 1626 door de Nederlanders tot Nieuw-Amsterdam werd gedoopt. JULI/AUG. 09
SALT 03
25
Good Vibrations
red Bull photoďŹ les, agustin munoz
ALLE rEDEN Om HEt WAtEr OP tE GAAN
Water maakt gelukkig! zintuig voor zintuig wordt er mee betast. staand op een board of peddelend in een boot voel je niet alleen het water stromen, maar giert ook de energie als een dolle door je lijf. voeg al roerende adrenaline toe, varieer met rust en ruimte, sluit af met een spectaculaire zonsondergang en dan lekker zzzzzzzzzzzzzz. en jouw dag kan niet meer kapot. 30
SALT 03
JULI/AUG. 09
good ViBrationS Door arD KriKKe, Daphne panman
WIE WAS EERST? HAWAï, PERu OF IERLAnD Toen de Britse ontdekkingsreiziger James Cook aan het eind van de 18e eeuw zijn anker voor de kust van Hawaï uitgooide, geloofde hij zijn ogen niet; hij zag naakte mannen die staand op houten planken over de golven scheerden. Hij was de eerste Europeaan die surfers zag. maar waren de Hawaïanen ook de eerste surfers? In Ierland en Peru denken ze van niet. “The men, sometimes 20 or 30, go without the swell of the surf and lay themselves flat upon an oval piece of plank about their size and breadth. They keep their legs close on top of it, and their arms are used to guide the plank”, schreef Cook in zijn scheepslogboek. Door deze eerste Europese beschrijving van het surfen, wordt nog steeds algemeen aangenomen dat het de Hawaïanen zijn geweest die het surfen hebben uitgevonden. Toch zijn er bewijzen gevonden dat twee oude culturen in het noorden van Peru, de Mochica en de Chimu, al meer dan 3000 jaar geleden met hun rieten vaartuigen de golven bedwongen. We weten dit omdat afbeeldingen van surfende mensen onder andere op potten, kleden en muren van ruïnes zijn teruggevonden. De eerste Zuid-Amerikaanse surfers waren vissers die met een simpele bundel van gebonden riet, een zogenaamde caballitos de totora, de zee opgingen. Na een hele dag vissen maakten ze met hun rieten surfplank dankbaar gebruik van de branding om weer veilig op het strand te komen. Maar in tegenstelling tot de Hawaïanen die rechtop stonden, knielden de Peruvianen in hun vaartuigen. Er zijn er die geloven dat deze vissers aan de basis van het surfen hebben gestaan. Langs de noordkust van Peru kun je overigens nog steeds zien hoe de lokale bevolking met hun authentieke rieten ‘vissersboten’ de golven bewerken. Volgens de Ieren is dit allemaal leuk en aardig, maar zonder ‘hun’ George Freeth (1883-1919) zou surfen vandaag de dag helemaal niet meer bestaan. In de decennia na Cooks ontdekking van Hawaï, vonden Europese missionarissen hun weg naar dit afgelegen paradijs en toen was het snel gedaan met het surfen. Zij vonden het spelen in de golven een immorele bezigheid en een absolute verspilling van tijd. De enigen die aan het eind van de 19e eeuw nog op een plank stonden waren ironisch genoeg haoles, niet-Hawaïanen. Onder hen bevond zich beach boy George Freeth, een Hawaïaan van Ierse afkomst. Freeth was de eerste surfer die het traditionele vijf meter lange surfboard doormidden zaagde en zo de voorloper van het moderne surfboard creëerde. Daarnaast was hij een van de eersten die zijn surfkunsten in de Californische golven vertoonde en hiermee de sport (plus bijbehorende lifestyle) in Amerika introduceerde.
Als je meer wilt weten over George Freeth, check dan de trailer van de Ierse film Waveriders op GetSalt.com. Hierin worden in woord en beeld trots de Ierse roots van het moderne surfen blootgelegd. waveridersthefilm.com
JULI/AUG. 09
SALT 03
31
ruimtErEiZEn
mAG HEt LiCHt uit? dit jaar is het 40 jaar geleden dat de eerste maanlanding plaatsvond, dat we het jaar van de sterrenkunde vieren, de langste zonsverduistering meemaken en dat de eerste aardbewoners hebben ingetekend voor een reis naar de ruimte. “to explore strange new worlds; to seek out new life and new civilizations; to boldly go where no man has gone before.” maar gelukkig kun je ook gewoon met beide benen op de grond genieten van alles wat van boven komt. salt selecteerde 11 ‘feestjes’ waar je heel veel sterren kunt zien. Door luKe nieuwman, Daphne panman
42
SALT 03
JULI/AUG. 09
ruimtErEiZEn
★ 3
Oudste rake tbasis: Baikonur Cosmodrome
★ ET phone home
★ Astronautje spelen
Radiotelescoop Effelsberg (Duitsland). Wist je dat ze vlak over de grens, in de Duitse Eifel, iedere dag naar de ruimte ‘luisteren’ om erachter te komen of wij de enige levende wezens in het heelal zijn? De radiotelescoop van Effelsberg is met een diameter van 100 meter de op een na grootste draaibare telescoop ter wereld en maakt de eerste keer dat je het ziet meteen een ongelooflijke indruk op je. Hoe dichter je erbij in de buurt komt, hoe buitenaardser het gevaarte lijkt te worden. Door zijn ongelooflijke diameter ‘hoort’ deze schotel alle signalen vanuit de ruimte – de reikwijdte van Effelsberg bedraagt 15 miljard lichtjaren. mpifr-bonn.mpg.de
International Space Station (baan om aarde). Het International Space Station (ISS) dat op 350 kilometer in een baan boven de aarde zweeft, is al sinds 2000 permanent bewoond. In 2001 kregen de astronauten bezoek van de Amerikaan Dennis Tito, de eerste ‘ruimtetoerist’. De multimiljonair betaalde zo’n 20 miljoen dollar om ruim zeven dagen in het ruimtestation te mogen bivakkeren. Wil je ook een ruimtetrip maken, maar heb je even niet zoveel geld op zak en ook geen zin om space cake te eten, boek dan voor ‘slechts’ $ 5000,- bij Space Adventures een zero-gravity flight. Voor dit geld vlieg je 90 minuten lang mee met de G-Force One. Doordat deze omgebouwde Boeing een serie misselijkmakende duikvluchten maakt, treedt gewichtloosheid op en zweef je minutenlang als een astronaut door de ruimte. spaceadventures.com
5
Skiën op Pluto een treinreis met de midnight zephyr brengt je van aarde via saturnus naar pluto. eenmaal aangekomen op ‘the small planet that’s big on fun’, pak je uiteraard een buitenaardse poederafdaling. als je de fantastische space art van de amerikaan steve thomas bekijkt, dan zou je zo in willen stappen. Hij maakt schitterende advertentieposters van futuristische vakanties. “Het idee om door de ruimte te suizen, op weg naar een buitenaardse bestemming is toch de droom van ieder jochie”, bekent steve. “ik groeide op met star Wars, star trek en Buck rogers, om er een paar te noemen. Het avontuur van het onbekende intrigeert me. en ruimteschepen! ik zou het geweldig vinden om mee te gaan op de eerste trip naar mars, al weet ik niet zeker of ik mijn lunch wel binnen kan houden,” lacht hij. “omdat ik een enorme fan ben van de stijl van reclameposters uit het begin van de 21e eeuw, ziet mijn futuristische kunst er heel retro uit.” Wil jij deze space kunst wel aan je wand (of plafond) hebben hangen, suis dan naar zazzle. com/stevethomas, waar je prints van deze en andere space-reizen kunt bestellen (vanaf $11,20).
6
★ Oranje boven 7
ESTEC (Nederland). Het is eigenlijk best bijzonder dat het kloppend hart van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA in ons kleine landje ligt, in de duinen rondom Noordwijk om precies te zijn. Van bemande ruimtevluchten tot het lanceren van communicatiesatellieten, bij ESTEC (European Space Research and Technology Centre) wordt alles haarfijn getest en in de gaten gehouden. Zo kunnen in de Large Space Simulator omstandigheden worden nagebootst die in de ruimte heersen. In de Space Expo, ideaal om met kinderen naar toe te gaan, is een permanente ruimtevaarttentoonstelling gevestigd. Hier krijg je antwoord op vragen als ‘Wat is een zwart gat’ en ‘Hoe werkt zwaartekracht?’ en zie je o.a. een stuk maansteen van vier miljard jaar oud. spaceexpo.nl
★ nacht van de nacht 8
In de nacht van 24 oktober gaan tijdens de Nacht van de Nacht zoveel mogelijk lichten in Nederland uit en kan iedereen een keertje genieten van het donker. Dit is althans wat de provinciale milieufederaties met de donkerste nacht van het jaar willen bereiken. Met de Nacht van de Nacht vragen ze niet alleen aandacht voor de schoonheid van het donker, maar ook aan bedrijven, gemeentes en provincies om beter te letten op onnodige verlichting. Dit bespaart niet alleen energie, maar is ook beter voor mens en dier. In het hele land zullen op 24 oktober activiteiten zoals nachtwandelingen, kanotochten en uilenexcursies worden georganiseerd. laathetdonker.nl
JULI/AUG. 09
SALT 03
45
rEiZEn in tijd
reizen in tijd
Door rosanne vrienD
Wie kan zich een leven voorstellen waarin het begrip tijd geen enkele betekenis meer heeft of iets compleet anders voorstelt dan we gewend zijn? tijd die stil staat of juist voorbij vliegt, zonder dat het erg is, maar juist leuk. salt ging op zoek naar plekken en mensen die maar één soort tijd kennen: leeftijd en dat is nu!
SocotRa WE GAAn TERuG nAAR HET JAAR... DAT mASSATOERISmE nOG nIET BESTOnD. HIER HEEFT DE TIJD STIL GESTAAn... Welkom op Socotra, een van de meest geïsoleerde eilanden ter wereld. Pas sinds 1999 is er een vliegveld op het natuurparadijs in de Indische Oceaan, dat officieel tot Jemen behoort. Daarvoor was het eiland zo goed als onbereikbaar. Door dit alles is niet alleen de flora en fauna uniek, ook de levensstijl van de eilandbewoners is nog onaangetast. De drakenbloedboom vind je bijvoorbeeld nergens anders ter wereld en het begrip toerisme is hier haast onbekend. Meer dan een handvol reizigers zul je niet tegenkomen. Hotels en stromend water zijn er buiten de hoofdstad dan ook niet te vinden. VERGEET DE TIJD… tijdens het duiken en dompel je letterlijk onder in een bizar rijke onderwaterwereld. InFO yementourism.com, socotraisland.org
64
SALT 03
JULI/AUG. 09
rEiZEn in tijd
MonGooLS naDaaM fEStIvaL WE GAAn TERuG nAAR HET JAAR… 1221. Naar de tijd dat het Mongolië van Dzjengis Khan nog een wereldrijk was. HIER HEEFT DE TIJD STIL GESTAAn... Elk jaar vieren de Mongolen in juli (de precieze datum varieert) het driedaagse Nadaam festival om de berggoden te vereren en hun onafhankelijkheid te vieren. Het traditionele feest staat grotendeels in het teken van competities in de drie populairste Mongoolse sporten; worstelen, boogschieten en paardrijden. De deelnemers zijn getooid in kleurrijke Mongoolse klederdracht en ook de spelregels stammen nog uit de 13e eeuw. Aan de start van het evenement presenteren de opgedofte atleten zich in een indrukwekkende parade met dansers, muzikanten en ruiters aan het publiek. VERGEET DE TIJD … bij de bijzondere sportwedstrijden. Zo verwonder je je bij het paardrijden over de jonge jockeys die tussen de vijf en twaalf jaar oud zijn. Op deze manier denken de Mongolen niet de beste jockey, maar het snelste paard een kans te geven. Zing mee met de liederen die de uitzinnige toeschouwers voor de winnaars ten gehore brengen. InFO Met Tiaratours of Incento reis je af naar het festival. incento.nl, tiaratours.nl
tIEnGEMEtEn WE GAAn TERuG nAAR HET JAAR… WAARIn DE nATuuR nOG DE BAAS WAS In nEDERLAnD. HIER HEEFT DE TIJD STIL GESTAAn... Het eiland Tiengemeten, midden in het Zuid-Hollandse Haringvliet, is een paar jaar geleden teruggegeven aan haar rechtmatige eigenaar, Moeder Natuur. Het van oorsprong boereneiland is meerdere malen door mensenhanden ingepolderd, maar nu kan de natuur weer ongestoord haar gang gaan. De boeren zijn vertrokken en het land is met een aantal ingrepen omgevormd tot drassige grond. Struinend over het eiland ontdek je drie delen; de akkers van Weemoed, het watermoeras van Weelde en de kreken van Wildernis. Er is een pad, maar iedereen die niet bang is voor moddervoeten kan er vanaf wijken. Als je na een dag struinen door de rimboe nog geen genoeg hebt van het natuurdomein, kun je de nacht doorbrengen aan de oostkant van het eiland in herberg Tiengemeten. Kamperen in een Tipi, Mongoolse Yurt of eigen tent is eveneens mogelijk. VERGEET DE TIJD nIET… want de laatste pont van Tiengemeten vaart doordeweeks om 22:00 af. InFO herbergtiengemeten.nl, tiengemeten.com JULI/AUG. 09
SALT 03
65
KoEK En ZoPiE Door matthijs Kettelerij
Steaz teaz De fairtraide hit Steaz uit de VS is eindelijk in nederland geland! Biologische drankjes in een sexy verpakking, waarbij elk smaakje een bijzonder verhaal vertelt over de ingrediënten, de herkomst ervan en het gevoel dat je erbij schijnt te krijgen als je het drinkt. Zo is de Sparkling Green Tea in de smaak Key Lime exotisch, sensueel en lekker, terwijl het wegdrinkt als een dagje op het strand of een warme avond op je veranda. Dat wordt nog moeilijk kiezen tussen de varianten Iced Teaz, Sparkling Green Teaz en Energy (organic fuel). steaz.com
Smartlab 111 In het voormalig pathologisch anatomisch laboratorium in Amsterdam is sinds kort Lab 111 gevestigd, het cafégedeelte van kunstenaarsplatform Smart Project Space.
Hier kun je in een strak, origineel interieur ‘yummie’ gerechten als ravioli met geitenkaas, artisjok, amandel en honing oppeuzelen. Op de achtergrond draaien dj’s lekkere platen terwijl je je vergaapt aan muurschilderingen van kunstenaars. Je hoeft je overigens geen zorgen te maken over CSI-achtige toestanden, alleen de operatielampen en de koele, groene kleur van de leestafel doen nog aan vroeger denken. Tip: In hetzelfde pand kun je meteen een arthouse filmpje pakken of een expositie bekijken. smartprojectspace.net
Veggie bling bling iJs & zopie IJs eten hoort bij de zomer en bij IJs & Zopie - met winkels in ‘s-Hertogenbosch, utrecht, Eindhoven en Amsterdam – kan dat ook nog eens op een eerlijke wijze. Kies je bij hen voor een chocolade-ijsje, dan weet je dat de cacao fairtrade is en voor het sinaasappelsorbetijs worden Oké sinaasap pels uitgeperst. Maar behalve voor ijs kun je er ook terecht voor een goede espresso, cappuccino of voor een reep chocolade van Tony Chocolonely. Wil je je feestje een leuke draai geven en je gasten op een ijsje trakteren, maak dan gebruik van de energieneutrale ijskar die je kunt huren. Zonnecellen voorzien de koelvakken van energie zodat elk biologisch ijsje lekker onderkoeld blijft! ijsenzopie.nl
90
SALT 03
JULI/AUG. 09
Food designer marije Vogelzang, bekend van Proef Amsterdam en Rotterdam, illustreert en verwoordt in het boek Eat Love haar vernieuwende opvattingen over het werkwoord eten. Voor Marije is eten een dagelijkse ervaring die vraagt om een liefdevolle aanpak. En dat gaat verder dan alleen het samenvoegen van verschillende ingrediënten. Eetontwerpen betekent voor de in 2000 aan de Design Academy in Eindhoven afgestudeerde Marije, kijken naar alle aspecten, inclusief de hele psychologie van het eten. Zo introduceerde Marije spraakmakende projecten als kraanwaterproeverijen, eetbaar servies, ‘veggie bling bling’, getatoeëerde paprikabommetjes en suikerpistolen. Eat Love is om die reden één grote culturele belevenis, verwacht dus geen recepten maar vooral heel veel ideeën. Bis Publishers, isbn 97890636, € 39,-.
roXanE catZ
In elke Salt een Column van Roxane Catz, journaliste en schrijfster van het boek Rox Rauw
Snij je vrij nou, ik heb het geweten! Het leek wel alsof we klaar werden gestoomd voor de olympische Spelen.
Je kunt zo ver reizen als je wilt, het probleem is alleen dat je jezelf altijd meeneemt. Althans dat is mijn probleem, want ik zou dat altijd-over-ietsen-aan-alles-denkende hoofd wel eens thuis willen laten. Helaas gaat dat nooit lukken. Net zoals mediteren. Breek me de bek niet open. De vele cursussen, workshops, tijd en geld die ik hier aan gespendeerd heb ten spijt. Zittend, staand, lopend, met m’n ogen dicht, dan weer open. Kijkend in een kaars of naar een stip op de muur. Van tien minuten ’s morgens tot twéé maal twintig (!) minuten per dag. Na iedere cursus dacht ik het helemaal gevonden te hebben en begon ik heel gemotiveerd aan mijn nieuw geleerde meditatietechniek. Dat hield ik in het beste geval drie dagen vol waarna de klad er alweer in kwam. Meditatie is namelijk dé manier om aan al je denken te ontsnappen, maar dan moet je wel in staat zijn om op z’n minst langer dan één minuut stil op je bips te kunnen zitten. En, tja, dat is voor een tamelijk bewegelijk tiepje zoals ik een lastige opgave. Dat begreep Natasha – de lieftallige hoofdredacteur van dit blad – kennelijk ook. Na ruim een jaar columns van mijn hand te hebben gelezen, heeft ze mijn gestruggle langs de weg naar verlichting inmiddels aardig in kaart. Er bestaan helaas geen snelwegen, maar wel ándere wegen liet ze me weten. Daarom nodigde ze me uit voor een tweedaagse workshop Tog Chöd (tog=emoties en chöd=zwaard) van Tulku Lama Lobsang, waarover ze in de vorige Salt een artikel schreef. Voor wie dit gemist heeft: Tog Chöd is een hele actieve vorm van meditatie, waarmee je oefent met een zwaard. Hiermee snijd je door middel van diverse zwaaibewegingen als het ware je hoofd en al je negatieve emoties van je af. “Helemaal wat voor jou,” vond ze. Ondanks dat ik me voorgenomen had nooit meer een meditatiecursus te volgen was ik toch weer met een natte vinger te lijmen. Emoties lekker wegsnijden met een zwaard! Dat klonk wel hoopvol. Beter dan zuchtend zitten wachten op een kussen totdat m’n hoofd een keer stil gaat staan.
Wie weet was dit het nu écht!, dacht ik weer ‘es stiekem. En zo kwam het dat ik een heel zonovergoten weekend lang doorbracht in een sporthal in Amersfoort. Samen met een stuk of zestig andere zwaardzwaaiers. Nou, ik heb het geweten! Het leek wel alsof we klaar werden gestoomd voor de Olympische Spelen. Ik had niet eens de tijd om ook maar over iets na te denken. De Lama was innemend en vriendelijk, maar streng! Hij duldde duidelijk geen mietjesgedrag. Want dat is volgens hem hét probleem van ons westerlingen. We hebben hier een té goed leven en zijn daarom met z’n allen gewoon aards lui. Geluk is een werkwoord waar alleen discipline ons bij kan helpen. We hoeven het geluk niet buiten onszelf te zoeken. We ZIJN het al! Als we dat gemindfuck (dit zei de Lama natuurlijk niet maar is mijn vrije vertaling) maar uit de weg ruimen. Noeste arbeid en het zwaard kan ons hierbij helpen. Maar ja, discipline.....Dát is juist mijn grote probleem. Alles wat ik mezelf opleg is gedoemd te mislukken. Daarom eindigde iedere meditatiecursus in een frustratie. Omdat ik het domweg niet op kon brengen transformeerde deze ongewild in de volgende stok om mezelf mee te slaan, waardoor ik nog verder van huis was. En nu heb ik er ook nog een echt zwaard bij dat me verwijtend ligt aan te staren. Ik had het kunnen weten. Ik denk dat ik het daarom voorlopig nog even (respectvol) achter de deur leg en lekker met m’n hond Happy ga wandelen. Daar kán en wíl ik nooit omheen en het maakt me nog gelukkig ook...... Ik ben er ineens helemaal uit! Poeoeoeh, wat ’n inzicht! Wat een opluchting! Is het allemaal toch niet voor niets geweest.
JULI/AUG. 09
SALT 03
91
lichaamStaal
Echt eten zijn we vergeten!
Door roxane catz
dit is de boodschap die de amerikaanse journalist en filosoof michael pollan uitgebreid uit de doeken doet in zijn laatste boek In Defense of Food (‘een pleidooi voor echt eten’). Het boek – over de greep van de voedingsbranche op de natuur - staat sinds verschijning op nummer één van de bestsellerlijsten en dat is een hoopvol teken. Een bekende soepfabrikant, die groenten vriesdroogt tot bleke brokjes, adverteerde onlangs in Amsterdamse abri’s met foto’s van frisse wortels en paprika’s, onder het motto: eet meer kleur! Iedereen die een beetje nadenkt moet diep van binnen een donkerbruin vermoeden hebben dat we voeding-technisch met z’n allen het spoor behoorlijk bijster zijn. De voedselketen is zo lang geworden dat niemand meer precies weet waar ons eten nog vandaan komt. Er is nog nooit zoveel aanbod geweest en nergens vernemen we zoveel tegenstrijdige berichten als in voedingsland. Wat gisteren voor gezond werd verklaard, blijkt een dag later alweer kankerverwekkend. Daarnaast leven we te gehaast en nemen vaak nauwelijks de tijd om ons werkelijk in onze voeding te verdiepen. Naast het grote probleem van ondervoeding in de derde wereld, lijkt het probleem van overvoeding (obesitas) in onze westerse wereld nog groter te worden.Toch lijken steeds meer mensen op zoek naar hét ideale voedingsplan. Ze klampen zich keer op keer vast aan het zoveelste veelbelovende dieet om vervolgens tot de ontdekking te komen dat het niet te doen is om zich aan bepaalde (strenge) voedingsregels te houden. Anderen doen maar wat, totdat ze ziek worden en vervolgens min of meer genoodzaakt zijn om hun voedingspatroon eens flink onder de loep te nemen. Want als goede voeding – de brandstof van ons lichaam – niet van belang zou zijn, wat in godsnaam dan wel? Dat besef is alom groeiende. We zijn daarom op zoek naar een duidelijk en onafhankelijk antwoord en wie kan ons dat beter geven dan een journalist met een passie voor natuur en voeding? 94
SALT 03
JULI/AUG. 09
Michael Pollan geeft als hoogleraar wetenschapsjournalistiek les aan de universiteit van Californië in Berkeley. De eerste twee boeken van zijn hand zijn gewijd aan tuinieren, waaraan hij van jongs af aan zijn hart heeft verpand. Aangezien het hem telkens weer verwonderde hoe één klein zaadje in iets eetbaars veranderde volgde later zijn interesse voor voeding. Zijn volgende boek The Omnivore’s Dilemma gaat daarom over voeding en vooral over de manier waarop we hiervan vervreemd zijn geraakt. Een Pleidooi voor echt Eten is min of meer het vervolg en antwoord hierop.
money, money, money Pollan was onlangs in Nederland waar ik hem tijdens een persbijeenkomst ontmoette. Hij wordt ook wel de nieuwe voedselgoeroe genoemd, maar daar denkt hij zelf anders over. Pollan: “Voedselgoeroe? Nou nee, ik ben een schrijver over eten en laat me leiden door mijn nieuwsgierigheid. Mijn diepste beweegreden is om mensen bewuster te maken van wat er zoal te koop is en de gevolgen van hun keuzes voor te houden. Wat de voedingsindustrie ons tegenwoordig voorschrijft is geen natuurlijk voedsel meer dat voortkomt uit de natuur, maar zijn eetbare substanties die een product zijn van de wetenschap. We weten niet meer wat we eten en dat brengt ons in grote verwarring.” Hij vertelt over de waanzin van ons huidige voedingssysteem. Over de steeds meer onzichtbare voedselproductie, verstopt achter de muren van voedsellaboratoria, fabrieken en slachthuizen. Over de vercommercialisering en het feit dat alles zo
lichaamStaal
De voedingsmiddelenindustrie en de politiek zijn machtig, maar dat zijn wij ook! min mogelijk geld moet kosten maar tegelijk zoveel mogelijk geld moet opbrengen. Zo lijken de vele producten uit de supermarkt op het eerste gezicht heel divers, maar zijn voor ongeveer tweederde terug te voeren op twee ingrediënten: soja, maar vooral mais. Gewassen die relatief weinig verzorging behoeven en snel groeien. Tel hier de introductie van kunstmest na de tweede wereldoorlog bij op, en verbouwen, oogsten en verkopen maar die handel! Pollan ziet veel van de hedendaagse producten niet meer als serieus voedsel, eerder als eetbare substanties die schreeuwerig worden aangeprezen middels allerlei ‘gezondheidsclaims’, terwijl de werkelijk gezonde producten – zoals groente en fruit – een paar schappen verder zwijgend hun lot liggen af te wachten.
Wetenschappelijk geknutsel In feite vertelt Pollan niets nieuws. Documentaires als Supersize me (over de desastreuze gezondheidseffecten van Mc Donalds) en Our daily bread (over de gruwelpraktijken van de voedingsindustrie) waren al eerder spraakmakend. Zelf schreef ik ook een boek over mijn zoektocht naar de meest gezonde voeding en kwam ik tot dezelfde conclusie als Pollan, namelijk dat er niets boven echt, puur en onbewerkt eten gaat. Pollans verhaal gaat echter verder en is gestaafd met journalistiek grondig onderzochte feiten, keiharde cijfers en duidelijke conclusies. In zijn boek geeft hij schrijnende voorbeelden die ik liever niet had willen weten, maar waar ik ook blij mee ben omdat het me nog beter doet beseffen dat we niet langer meer op deze manier door kunnen gaan. Helaas zit onze economie zo in elkaar dat het moeilijk is geld te verdienen met gezond voedsel. Zo worden koeien – van nature graseters – volgestopt met mais, want dan groeien ze sneller. Hierdoor kan vlees goedkoper worden verkocht waar de fastfood industrie weer van profiteert. Ook het steeds meer bewerken van producten levert voor bedrijven winst op, maar voor onze gezondheid allerminst. Iedere vorm van bewerking doet immers afbreuk aan de voedingswaarde. Toch denken bedrijven ons te kunnen misleiden met wat Pollan ‘nutritionisme’ noemt: wetenschappelijk in elkaar geknutseld voedsel waar van alles aan is toegevoegd. Niet alleen zaken als smaakversterkers en conserveermiddelen, maar ook ingrediënten waarvan we denken dat ze gezond zijn, omdat die ineens enorm populair zijn. Extra vezels, calcium en omega 3 zijn daar goede voorbeelden van. Ze zijn verworden tot marketinginstrumenten. Veel beter is het natuurlijk om groente, noten en vette vis te eten, maar winst maken wint het van de zorg om de gezondheid.
(H)eerlijk duurt het langst De bewijzen van de effecten van voeding zijn inmiddels overduidelijk. We weten nu al bijna een eeuw lang dat er een complex van zogenaamde westerse ziekten bestaat – waaronder zwaarlijvigheid, suikerziekte, hart- en vaatziekte, hoge bloeddruk en een specifiek aantal aan voedinggerelateerde vormen van kanker – die zich steevast beginnen te manifesteren vlak nadat een volk afstand heeft gedaan van zijn traditionele eet- en leefgewoonten. Wat men nog niet wist – en waar men na een uitzonderlijke proef achter kwam – is dat enkele van de allerschadelijkste effecten van het westerse voedingspatroon zo snel ongedaan konden worden gemaakt. Hiervoor keerde een groep Aboriginals van middelbare leeftijd terug naar hun traditionele thuisland in een afgelegen gebied in Noordwest-Australië om daar te gaan leven van hun zelf bejaagde en verzamelde voedsel. Ze woonden al een aantal jaren in de ‘beschaafde’
wereld en leden inmiddels onder meer aan overgewicht en suikerziekte. Na een periode van zeven weken in de bush waren ze niet alleen gemiddeld acht kilo afgevallen, maar was hun algehele gezondheid spectaculair verbeterd. Dat is dus het goede nieuws! En wanneer we voor eerlijker en gezonder voedsel gaan kiezen varen we daar niet alleen zelf goed bij, maar onze gehele omgeving, zoals de dieren en de aarde. Dan kunnen er weer meer diverse gewassen worden geteeld en kunnen lokale boeren weer ademhalen. Gezond produceren en eten maakt dus in alle opzichten gelukkiger. De voedingsmiddelenindustrie en de politiek zijn machtig, maar dat zijn wij ook. Zeker als we allemaal verantwoordelijkheid gaan nemen en zelf beginnen met een andere weg in te slaan. Dat is een keuze die we bewust kunnen nemen. En voor wie nu roept dat eerlijk eten meer kost, is penny wise maar pound foolish. Want eerlijk eten is niet alleen gezonder (dus minder hoge ziektekosten), maar ook veel lekkerder. En omdat het ook veel voedzamer is, heb je er minder van nodig! Wanneer je eenmaal eerlijker gaat eten, vertelt je lichaam het je vanzelf. Dan hoeft niemand je meer te overtuigen. Dat heet nou lichaamstaal!
Michael Pollans adviezen voor beter eten: • Eet zoveel mogelijk onbewerkt voedsel; • Eet niets dat je grootmoeder niet zou herkennen als voedsel; • Vermijd producten die ingrediënten bevatten met onuitsprekelijke namen; • Koop zoveel mogelijk bij winkels met producten van lokale boeren; • Betaal meer, eet minder; • Eet vooral groenten en planten en varieer; • Begin een moestuin; • Kook zoveel mogelijk zelf; • Eet langzaam; • Eet aan tafel, samen met anderen en geniet ervan; • Drink een glas wijn bij het eten! ‘Een pleidooi voor echt Eten’, Michael Pollan, Uitgeverij De Arbeiderspers, € 17,50. michaelpollan.com
Win een boek Salt abonnees maken exclusief kans op het boek van Michael Pollan. Ga naar GetSalt.com (winnen) en doe mee met de prijsvraag.
JULI/AUG. 09
SALT 03
95