OEHOE, OEHOE Hoewel de adelaarsuil op deze foto een indrukwekkende spanwijdte van een kleine twee meter heeft, is de kans dat je de hypnotiserende oranjerode blik van de roofvogel tegenkomt uiterst klein. De adelaarsuil, beter bekend als de ‘oehoe’, is namelijk een nachtdier. De volmaakte jager zweeft ’s nachts als een spook door het luchtruim en bezorgt zowel kleine als grote dieren een doodschrik, soms letterlijk. Want deze op een na grootste uil ter wereld voert geruisloos zijn verrassingsaanvallen uit. Handige wapens die de oehoe hiervoor tot zijn beschikking heeft, zijn: het onopvallende bruin/gele verenkleed (camouflage), de uiterst beweegbare kop (groot blikveld), de naar voren geplaatste ogen en de asymmetrische ooropeningen waarmee hij zijn prooi met uiterste precisie weet te lokaliseren. Door dit wapenarsenaal weet hij onder andere ratten, hazen, vissen, vossen, andere vogels en zelfs egels met zijn ijzersterkte klauwen te overmeesteren. Gezellig natafelen is er niet bij. Direct na de maaltijd worden onverteerbare delen zoals haren, beentjes, veren, nagels en tanden in de vorm van braakballen, de zogenaamde uilenballen,
uitgebraakt. Na deze werknacht maakt de oehoe zich op voor de dag die hij verscholen in een boom, op een rots of slapend op de grond doorbrengt. Ondanks dat je een adelaarsuil dus waarschijnlijk nooit gracieus door de lucht ziet vliegen, komt hij behalve in Oost-Azië en NoordAfrika ook in West-Europese natuurgebieden voor, zelfs in Nederland. Rotswanden, bossen en heidevelden hebben zijn voorkeur. Maar door de jacht, stedelijke bebouwing en landbouwgif is de oehoe op veel plaatsen een zeldzame verschijning geworden. Beschermende maatregelen hebben er gelukkig voor gezorgd dat de oehoe aan een comeback bezig is. Ook in ons eigen land is er weer een handjevol uilen gesignaleerd, in het oosten en in het zuiden schijnen wat koppeltjes te broeden. Hoe tegenstrijdig het ook klinkt, de ontbossing heeft hierbij waarschijnlijk een handje geholpen. De roofvogel broedt namelijk in kleine bosgebieden die worden omringd door gecultiveerd land.
welkom bij
inhoud # 5 nov./dec. 09 op de cover: Buildering op Molecule Man, Berlijn.
58
Geef rommel een 2de kans
foto: Redbull-photofiles
52
Whale Wars
44 cityslickers 32
interview Pierre andré Senizergues
Smaakmakers 10 12 17
Sacred Site Hill of Crosses, Litouwen
People Planet Play Nieuws, trends & gadgets
Onbekend maakt bemind De Hoge Tatra, Slowakije
19
Vluggertje Lauwersmeer
20 Cool People Green Guru Gear 23 Dromenland Reistrends & tips 47 Huisstijl Wonen, kunst & design 74 Koek en Zopie Leuk en lekker 77 Body en Soul Voer voor je ziel 78 Lichaamstaal Verslaving 86 Skills Biken of bikkelen? 88 Megapixel Avondfoto’s 89 Routetips Wildspotten
Spraakmakers 86 52 48 72 82
Reisreportage Filzmoos In de media Whale Wars Wereldroutes Trans Canada Trail Exit Hier moet je naar toe Fascinatie Wat weten dieren wat wij niet weten?
Hoofdgerechten 24
36
Go Big or go Home
Dit is straattaal
Columns 75
Roxane Catz
90
Floortje Dessing
Nagerechten 95 Salt Homeshop 98
Colofon
99
slechts e 9,95 per jaar
Word Salt abonnee
Van de Redactie Trainen Het artikel van Tijn Touber, ‘wat weten dieren dat wij niet weten?’ (pagina 82) en het boek van de big wave surfer Laird Hamilton, Force of Nature, waarover wij in de vorige uitgave van Salt schreven, hebben mij weer even op scherp gezet. Letterlijk, want ik baalde stevig van mezelf toen ik me realiseerde hoe weinig ook ik eigenlijk naar mijn zintuigen ‘luister’. “95% van de mensen die iets overkomt, heeft dat van tevoren voelen aankomen”, zegt Laird. Reuk, zicht, gehoor, smaak, aanraking én je basale dierlijke instinct, zijn de zes zintuigen die we al miljoenen jaren nodig hebben om te overleven. Maar in onze moderne maatschappij delven ze massaal het onderspit. Wij laten ons liever leiden door onze verstandelijke vermogens waarover wij mensen als enige diersoort beschikken. De ironie is echter dat wij ook het enige dier zijn die zulke onverstandige beslissingen neemt. Het negeren van je zintuigen, instincten of, zoals Tijn het noemt, je onbewuste intelligentie,
keert zich vroeg of laat tegen je. De methode van Laird om je bij de les te houden, sprak mij aan. Net als zijn spierbundels traint hij ook dagelijks zijn zintuigen. Elke dag een andere. “Hoe minder gebruik je maakt van je zintuigen, des te minder je ze ook hebt, je zintuigen raken immers verveeld, vallen in slaap en laten je dus ook in de steek op de momenten dat je ze nodig hebt”, zegt hij. Probeer het maar eens; een dag lang alle geluiden of geuren in je omgeving op te vangen. Naar dingen te kijken die je normaal gesproken over het hoofd zou zien, maar die er wel zijn. Of aanrakingen te analyseren. Of alle smaken in je mond te benoemen. Hoe meer je hier mee speelt, des te bewuster je van de aanwezigheid ervan bent en hoe beter je wordt. En het is leuk, vind ik. Begin eens met (en na) deze uitgave van Salt. Ik wens je veel gevoel. Natasha Bloemhard | hoofdredacteur | Natasha@getsalt.com
NOV./DEC. 09
SALT 05
3
GetSalt.com
SALT ONLINE
Op onze website delen we dagelijks het laatste nieuws en alles op het gebied van People, Planet, Passion en Play met je. Reis rond en deel je mening met anderen.
Wat vind jij? Op pagina 52 in deze uitgave lees je een interview met Laurens de Groot die aan boord van de Steve Irwin, het vlaggenschip van de Sea Shepherd, op de bres gaat voor walvissen. De werkwijze van Sea Shepherd is er een uit de categorie ‘van dik hout zaagt men planken’ en om die reden ook controversieel. We zijn benieuwd naar jouw mening. Vreedzaam protest en lobby (Greenpeace), het starten en begeleiden van programma’s ter bescherming van de walvissoorten (WNF) of juist een snoeiharde aanpak (Sea Shepherd) om Japan, Noorwegen en IJsland zover te krijgen dat ze stoppen met het doden van walvissen? Geef je mening op de Salt Poll op de homepage van onze website.
Between a rock and a hard place In het voorjaar van 2003 trok bergbeklimmer Aron Ralston moederziel alleen een afgelegen natuurgebied in de Amerikaanse staat Utah in. Ervaren als hij was, vond hij het niet nodig om iemand te vertellen waar hij naar toe ging en had hij precies genoeg eten voor één dag bij zich. Tijdens de hike kwam Aron tegen de wand van een kloof vast te zetten toen een enorm rotsblok boven op hem viel en zijn hand verbrijzelde. Na vijf dagen tevergeefs op hulp gewacht te hebben, besloot de bergbeklimmer dat hij maar één ding kon doen om zijn leven te redden; zijn eigen arm amputeren. Op Salt TV hebben we een filmpje gezet waarin Aron zijn bizarre verhaal vertelt.
Winnen Wij plaatsen wekelijks prijsvragen op onze website waar alléén Salt abonnees aan mee mogen doen. De prijzenkast varieert van boeken, dvd’s, cd’s tot en met kledingstukken, rugzakken en schoenen. Genoeg om regelmatig onze website te bezoeken dus. Onder de ‘winnen’-button
Lees verder op Getsalt.com Ook in deze Salt kwamen we uiteraard weer ruimte tekort. Gelukkig hebben we een website met eindeloos veel ruimte. Een greep uit wat je er kunt vinden: • Lees de interviews die we in het verleden hebben gedaan met mountainbikepioniers als Gary Fisher, Chris King en Ned Overend (Cool People) • Top 10 van de beste Nederlandse mountainbikeroutes (Actief) • Lees de handleiding daktuinen pdf-formaat (Downloads) • Bekijk het filmpje over de indoor tuin van de toekomst (Salt TV) • Laat je inspireren door de beelden over rooftop gardening (Salt TV) • Bekijk de videoclip van de verrassend goed klinkende Danny Vera (Salt TV) • Zet de eerste stap op de Trans Canada Trail door het filmpje over de trail te bekijken (Salt TV)
Volg Salt op Twitter Sinds kort kun je ons, de makers van Salt, ook volgen op Twitter. Voor ons een ideale en supersnelle manier om onze trouwe lezers dagelijks op de hoogte te houden van wat ons bezighoudt. Interesse? Meld je dan aan als volger van de Salt Tweets. Salt koos voor Twtter omdat we dagelijks dingen horen, lezen en zien die we de moeite waard vinden om met onze lezers te delen. Sneller kunnen we het nieuws, onze gedachten, vragen etc. niet verspreiden. Zo hebben Salt-lezers bijvoorbeeld al meegedacht over de cover van deze uitgave. Voor ons als makers helemaal te gek, vooral als we er zelf niet uitkomen. Volg ons en reageer Je kunt ons volgen door domweg naar de Salt Twitter pagina te gaan (twitter.com/saltmagazine), dan lees je alles wat wij hebben gepost. Op ons reageren (Reply), onze Tweets forwarden (ReTweet) of direct reageren op degene van Salt die een bericht heeft geplaatst (DirectMessage) kan pas als je zelf ook een Twitter-account hebt. Bovendien kun je ook zien wie wij als makers van Salt weer volgen. Twitter is gratis, heel erg simpel en leuk. We hebben geen idee wat het gaat worden met deze nieuwe dienst, we laten ons maar verrassen, maar maken nu in ieder geval dankbaar gebruik van de mogelijkheid om veel NOV./DEC. 09
SALT 5
7
PeoPle Planet PlaY kerngetallen
29.000 km fietspaden Slecht nieuws voor alle wereldfietsers; je kunt de wereld rondtrappen zonder Nederland ooit te verlaten. Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) in opdracht van de Fietsersbond blijkt namelijk dat er op dit moment 29.000 kilometer fietspad in ons landje ligt. Dit getal is nog exclusief de 4700 kilometer weg die voorzien is van een aparte fietsstrook. Dus wat let je, neem een sabbatical op en fiets de wereld rond.
7 paar banden
versleet Fred Birchmore toen hij in 1935 als eerste mens de wereld rondfietste.
245,08 km per uur
is het absolute snelheidsrecord op een fiets. Het werd dit jaar door de Amerikaan John Howard achter de slipstream van een raketauto op de Amerikaan Bonneville Salt Flats gehaald
113 uitgezette mtb-routes telt ons platte kikkerland.
1000
is het aantal kilometers dat een gemiddelde Nederlander per jaar fietst.
5000 kilometer
is de Race Across America, ‘s werelds langste wielerwedstrijd.
50 miljoen
fietsen worden jaarlijks wereldwijd geproduceerd ruimschoots twee keer zoveel als het aantal auto’s dat ieder jaar de lopende band verlaat.
Op 12000 flessen de wereld over Avonturier, eco-warrior en extravagant miljardair David de Rothschild staat op het punt om met zijn Plastiki, een 20 meter lange catamaran gemaakt van een slordige 12.000 plastic flessen, een wereldreis van ruim 11.000 zeemijlen te maken. Na drie jaar bouwen is De Rothschild eindelijk zover dat hij in een zeilschip van pet-flessen de sprong van San Francisco naar Australië durft te wagen. De 31-jarige Engelsman wil met zijn 100% recyclebare schip vooral aantonen dat we slimmer met plastic moeten omgaan. “Er zijn twee soorten plastic. Je hebt het weggooi plastic zoals de plastic tasjes die je veelal in supermarkten krijgt en plastic dat je kunt recyclen, zoals pet-flessen. Het eerste moet eigenlijk verbannen worden. Hef er zo’n hoge belasting op dat het domweg ophoudt te bestaan. Recyclebaar plastic moeten we beter gebruiken. Als ik er een boot van kan bouwen waarmee ik de oceaan oversteek, waarom zouden we er dan geen skateboards of helmen van kunnen maken?” Je kunt Davids vier maanden durende reis volgen op theplastiki.com
12
SALT 05
NOV./DEC. 09
PeoPle Planet PlaY
A year of watching wildlife
Playing For Change Peace Through Music Als fanatieke Twitteraars houden we natuurlijk het ‘getweet’ van anderen nauwkeurig in de gaten. Zo tipte Lance Armstrong zijn ‘volgers’, waaronder wij, op Playing For Change. Peace Through Music. En wat blijkt, Playing For Change (PFC) is een uniek multimedia initiatief dat mensen wereldwijd wil inspireren en verbinden door middel van muziek. Om dit te bewijzen reisden ze jarenlang met een mobiele studio de hele wereld over om de meest uiteenlopende lokale muzikanten op te nemen. Het resultaat is de cd Songs Around The World met supermooie covers van U2, Bob Marley (One Love) en Tracy Chapman. Daarnaast brengt PFC muzikanten uit alle hoeken van de wereld bij elkaar om ze samen te laten optreden. Het geld van deze concerten gaat weer naar de bouw van muziek- en kunstscholen in de landen waar de artiesten vandaan komen. Steun dit fantastische initiatief door op playingforchange.com de cd voor eerlijke prijs van $13,98 te downloaden. Wij mogen twee van deze cd’s weggeven. Ga naar GetSalt.com (winnen).
Elke week van het jaar gebeurt er in het dierenrijk wel iets bijzonders. Een miljoen gnoes die 800 kilometer over de Serengeti trekken, orca’s die langs de Argentijnse stranden zwerven, 4000 zeehonden die voor de kust van Engeland hun jongen werpen, de sardine run in Zuid-Afrika, schildpadden die massaal het strand op komen, 10 miljoen papegaaiduikers die zich verzamelen bij IJsland en nog ontelbaar veel meer. A Year of Watching Wildlife van Lonely Planet vertelt je waar, wanneer en hoe je deel kunt nemen in ‘s werelds grootste gebeurtenissen. Een schitterend boek, bomvol waanzinnige foto’s. We zeggen het niet gauw, omdat we het vaak overdreven vinden, maar dit boek is een ‘must have’. Al is het alleen maar om je te realiseren hoeveel moois er is. ISBN 978-1-74179-279-9
GOING DOwNtOwN In een Lonely Planet gids van Rio de Janeiro zul je de favelas niet bij het rijtje toeristische trekpleisters aantreffen. Maar omdat de sloppenwijken op steile hellingen liggen en bestaan uit een wirwar van smalle kronkelige straatjes en trappen vond Red Bull het een goed idee om juist hier een urban downhill race te organiseren. Zoals je kunt zien vonden zowel racers als bewoners het een geslaagd idee. De wijk zelf profiteerde overigens ook van het evenement doordat meer dan 100 bewoners voor, tijdens en na de race aan het werk werden geholpen. redbull.com
NOV./DEC.
SALT 05
13
ReiSRePoRtaGe ‘go big or go home’, een typisch Amerikaanse uitspraak waar je als nuchtere europeaan al snel vlekken van krijgt. ‘the bigger the better’, is er nog zo een waar je direct kriegel van wordt. vooral in een periode waarin we steeds vaker van het omgekeerde – less is more - overtuigd zijn. maar gelukkig geldt ook hier de uitzondering op de regel. salt selecteerde namelijk een aantal plekken (en mensen) in de wereld die met het hebben van de grootste maat terecht indruk maken.
or go home
24
SALT 05
NOV./DEC. 09
Jack ‘Go big or go home’ was een gevleu gelde uitspraak van het nteer erime O’Neill (85). O’Neill vond in 1952 na veel geëxp neowetsu it uit. Dankzij het gebru ik van warmte-isolerend dus n, surfe door jaar hele het preen konden surfers voortaan het erde verov en volgd ook in ijskoude golven. In de jaren die werd home’ ‘natte pak’ de wereld. De oneli ner ‘Go big or go synon iem voor de surf lifestyle.
GIANT’S
CAuSEW AY, IERL TA KO DA TH OR N AND BuFFALO CITY, D N LA N ETEORA, GRIEKE M GER HET LEGE KWARTIER HAFRSFjORD, STAVAN , ARABISCH SCHIEREI LAND D N LA GE EN CERNE ABBAS GIANT, RA, MAURETANIë HA SA DE N VA G OO T HE NEMRuT DAGI, T URKIJE Door arD KriKKe, Laurien ruessinK en rosanne VrienD
BuFFALO CITY, NORTH DAKOTA SIZE MATTERS Alleen in een land waar alles draait om groot, groter, grootst kun je dit gigantische buffalo-beeld tegenkomen. Als je door het uitgestrekte landschap van North-Dakota richting het stadje Jamestown rijdt, zie je al vanaf interstate highway I-94 het 8 meter hoge, 14 meter lange en 60 ton zware betonnen beeld staan. Het beeld dat ooit is neergezet als een eerbetoon aan de bizon, is nu een toeristische trekpleister geworden waar vooral Amerikanen op af komen. Ben je toch in de ‘buurt’, rijdt dan naar het Custer State Park in South Dakota en zie hoe 1500 bizons nog in het wild over de heuvels zwerven. Als je echt een uniek spektakel wilt meemaken, zorg dan dat je volgend jaar in het weekend van 26 en 27 september tijdens de Buffalo Roundup in de Black Hills van South Dakota bent. Tijdens dit jaarlijkse wildwestfeest worden de bizons door cowboys bij elkaar gedreven. Toch kan het nog ‘bigger’. In de Black Hills wordt al ruim 60 jaar gewerkt aan het grootste standbeeld ooit, het Crazy Horse Memorial. Het beeld stelt het beroemde opperhoofd Crazy Horse voor en is een antwoord van de Native Americans op het nabijgelegen Mount Rushmore - waar de hoofden van vier Amerikaanse presidenten op Indiaans grondgebied (uiteraard zonder toestemming) zijn uitgehakt. Nu is alleen nog maar het 26 meter hoge hoofd van de chief klaar, maar als het totale beeld over een jaartje of vijftig uiteindelijk uit de bergwand is gehakt, dan is het 172 meter hoog en 195 meter lang. OOST, WEST, THuIS BEST Vergeleken bij de Amerikaanse bizon stelt Het Paard van ome Loeks (ook van beton) op het centraal station in Groningen natuurlijk niets voor. Het is echter wel een mooi excuus om een keer de trein richting het hoge noorden te pakken en een dag of een weekendje de bloemetjes in Groningen buiten te zetten. VAN DICHTBIj ZIEN? tourjamestown.com, travelsd.com, groningen.nl
NOV./DEC.
SALT 05
25
inteRVieW
‘Samenwerking is essentieel om een groene revolutie te laten slagen’
32
SALT 05
NOV./DEC. 09
inteRVieW Door arD KriKKe BeeLD soLe technoLoGy
green captain of the skateboardindustry
Pierre André Senizergues pierre ANdré seNizergues (46) verruilde op 22-jArige leeFtijd de grAuwe voorstedeN vAN pArijs voor het Altijd zoNNige cAliForNië om dAAr zijN droom Als proFessioNAl skAteBoArder AchterNA te jAgeN. BehAlve dAt hij zijN prijzeNkAst vulde, oNtwikkelde hij ook de Allereerste skAteBoArdschoeN ter wereld. Nu oNtvANgt de ex-proF ook prijzeN voor zijN duurzAme iNitiAtieveN. eeN gesprek met eeN BevlogeN skAter die uitgroeide tot eeN groeNe skAteBoArdreus.
Pierre André Senizergues (spreek uit sin-e-zerg) stond op zijn 15e voor het eerst op een skateboard. Dankzij zijn windsurfervaring had hij de toen (1978) nog onbekende sport al vrij snel onder de knie en was hij niet meer van de plank op wieltjes af te slaan. “Ik had toen nooit kunnen vermoeden dat het skateboarden mijn leven blijvend zou veranderen.”
Ieder vrij uurtje Pierre vertelt: “Ik herinner me dat ik ieder vrij uurtje gebruikte om te skaten. Het duurde niet lang of ik was iedere dag in de buurt van het Trocadéro plein in de buurt van de Eiffeltoren te vinden, in die tijd dé plek voor skateboarders.” In 1980 werd Senizergues op 17e jarige leeftijd Frans skateboard kampioen. Hoewel hij leefde voor de competitie – de skater werd in totaal twaalf keer Frans Kampioen – besloot hij toch om na zijn studie bij IBM aan de slag te gaan. “Ik weet nog wel dat ik tijdens de lunchpauzes vaak snel van kleren verwisselde om toch maar even te kunnen skaten.” Het bloed kroop echter waar het niet gaan kon, want in 1985 maakte de Fransman de oversteek naar Amerika om daar zijn geluk als professioneel skateboarder in het skateboardmekka te beproeven. Pierre: “De sprong naar de VS was een droom die uitkwam. Behalve het feit dat ik me volledig op skaten kon storten, merkte ik vooral hoeveel voldoening je krijgt als je iets doet dat je echt leuk vindt.” Dat Pierre de smaak te pakken had blijkt wel uit zijn indrukwekkende erelijst uit die tijd. Behalve zijn Franse overwinningen won hij ook nog negen Europese cup titels, vijf Europese kampioenschappen, twee world cups en de wereldtitel.
Skateschoenen bestonden niet Tijdens zijn carrière kwam Senizergues er al snel achter dat er geen goede skateschoenen op de markt waren. “Toen ik voor het eerst naar Californië kwam, skate ik iedere dag zo’n 5 à 6 uur”, lacht Pierre. “Mijn schoenen zaten altijd vol met gaten en werden vaak alleen door veters en zelfs duct tape bij elkaar gehouden. We droegen namelijk gewone simpele sportschoenen. Skateschoenen bestonden in die tijd nog niet. In 1988 kreeg ik de kans om bij Etnies mijn eigen skateschoen te ontwerpen. Ik wilde vooral een duurzame schoen maken die er niet alleen cool uitzag, maar die ook schokabsorberende eigenschappen had om klappen tijdens het skaten te kunnen opvangen.” Het resultaat was de ‘Senix’, de eerste schoen die special voor skateboarden was ontworpen.
Van skater naar schoenenreus Vanwege rugproblemen moest de skater stoppen met zijn professionele skateboardcarrière en ging hij op zoek naar een nieuwe uitdaging. De schoenenindustrie had zijn interesse al en zo begon de kersverse ontwerper in 1989 met de Amerikaanse import van Etnies. Niet lang hierna verwierf hij ook de wereldwijde rechten van het jonge merk. Senizergues herinnert zich nog goed zijn begindagen als beginnend ondernemer. “Mijn voornaamste motivatie om in de schoenenbusiness te stappen, was dat ik met Etnies vooral de best mogelijke schoen voor skaters wilde maken. Daarnaast hoopte ik vurig dat ik op deze manier iets voor de steeds minder populair wordende skatesport kon terugdoen. Ik wist echter helemaal niets van ondernemen. Je kunt je dus wel voorstellen dat het die eerste jaren niet echt een vetpot was. Pas met de doorbraak van Etnies in Amerika begon de business een beetje te lopen. Door heel veel uren én passie in het bedrijf te stoppen, kon ik langzaam maar zeker mijn hoofd boven water houden.” Pas in 1994 groeide Etnies in Amerika uit de kinderschoenen. Volgens Pierre was dit vooral te danken aan het feit dat hij toen pas de kneepjes van het ondernemen doorhad. Daarnaast werd hij geholpen door de Amerikaanse economie die midden jaren ’90 weer begon aan te trekken. In plaats van op zijn lauweren te rusten, besloot de CEO schoenenimperium uit te breiden door drie nieuwe (skate- en snowboard) merken te lanceren - Emerica, éS en ThirtyTwo - en deze samen met Etnies onder één dak genaamd Sole Technology, onder te brengen.
Ik laat mijn werknemers vrij Nu, twintig jaar na het ontwerp van zijn eerste skateschoen, heeft de succesvolle ondernemer zijn hoofdkantoor in het Californische Lake Forest en staat hij aan het hoofd van een multinational met meer dan 400 werknemers. Sole Technology verkoopt producten in meer dan zeventig landen en is één van de toonaangevende ‘action sports’ schoenenmerken. “Veel mensen vragen me hoe ik het overzicht houd. Ik probeer de business zoveel mogelijk zijn natuurlijke gang te laten gaan. Natuurlijk bepaal ik de koers en zijn er richtlijnen, maar door mijn mensen zoveel mogelijk hun eigen baas te laten zijn, geef ik ze zowel de vrijheid als de verantwoordelijkheid. Hierbij is het wel belangrijk dat je mensen met passie hebt, dus het is mijn taak om die uit de vijver te vissen.”
NOV./DEC.
SALT 05
33
dit is
Door roBert nieuwLanD, arD KriKKe en rosanne VrienD
DAT jE VOOR jE ZuCHT NAAR AVONTuuR OF VERLANGEN NAAR EEN ADREN A
LIN
EK IC K EC S. HT Z IE STAPELS BAKSTEEN, GLAD ASFALT EN ANDERE STEDELIjKE OBjECTEN VE NI RA H I ET Nd ER N A AR er HO DE AFGELEGEN eN EB iN RA A ee KLIGGEND TERREIN, N ui td AgiNg.
PLEKKEN OP AARDE HOEFT, BEWIjZEN DEZE EIGENTIjDSE STADSAVONTuR IE R
THE PuTTING LOT
SIGHT jOGGING
Gore-Tex
Locatie Iedere stad Wat hardlopen combineren met sightseeing Straattaal Ondanks dat Nederlanders gek zijn van hardlopen, lopen wij nog steeds niet warm voor deze onbekende vorm van sightseeing. In tegenstelling tot de meeste mensen die in een slakkengang door een stad banjeren, geven sight joggers juist extra gas. Bij sight jogging ren je met een gids in hardlooptempo langs de hoogtepunten van een stad. Op het moment dat jij al lang in ademnood verkeert, kwebbelt de gids er bij iedere bezienswaardigheid lustig op los. Maar wees gerust, je kunt altijd kiezen voor verschillende afstanden en snelheden. Zo kun je op je eigen tempo inmiddels diverse steden doorkruizen. In metropolen als Londen, New York, Buenos Aires, Melbourne en Jeruzalem kun je al voor een actieve stadstour terecht. Dichterbij huis kun je in Lier (België) terecht. In Nederland schittert sight jogging nog door afwezigheid. Meer inspiratie globalrunningtours.com 36
SALT 05
NOV./DEC. 09
Locatie New York Wat Een 9 holes midgetgolfbaan die door een stel New Yorkers op een braakliggend terrein is gebouwd. Straattaal Buurtbewoners uit de New Yorkse wijk Brooklyn transformeerden deze voormalige afvaldump tot negen kleurrijke holes met het idee van ‘waarom ongebruikte stadsruimtes niet benutten?’ Een van deze holes bestaat, zoals je op de foto ziet, uit een miniatuurstad, compleet met politieauto’s, stoplichten en een wolkenkrabberskyline. De baan is niet alleen een lust voor het oog, maar draagt ook een boodschap uit. Een van de kunstenaars: “We hopen met dit project een discussie op gang te brengen over de rol van schijnbaar verloren of nutteloze ruimtes in de stad. Wij denken juist dat dit soort plekken kunnen bijdragen aan de inrichting van een wijk waardoor het een plek wordt waar mensen fijn wonen maar ook graag komen.” Zelf een balletje slaan? Kijk eens rond in je eigen omgeving of er geen braakliggend stuk is waar zo’n baantje niet zou misstaan. Meer inspiratie theputtinglot.org
theputtinglot.org NOV./DEC.
SALT 05
37
dit iS StRaattaal
CITY SLICKERS in onze overvolle steden is een fiets zo’n beetje het snelste vervoersmiddel. eentje die je van A naar B brengt heb je zo gevonden. een fiets vinden die bij jouw persoonlijkheid past, die vertelt wie jij bent, is een stuk moeilijker. wij zochten (én vonden) acht modellen die stuk voor stuk wat te vertellen hebben.
ZWART MONSTER
MODEL PG BIKES DARK BLACK AL City slicker omdat je met dit zwarte monster gegarandeerd het overige stadsverkeer op hol brengt. Terwijl jij relaxed langs stilstaande auto’s rolt, vragen automobilisten zich waarschijnlijk vertwijfeld af waarom ze iedere dag toch weer achter het stuur kruipen. Gelikt Van het motorstijl stuur tot de dubbele voorvork, van het cruiserzadel tot de old skool koplamp, van het traanplaten kettingblad tot de banden met vlammenprofiel, deze fiets is gewoon cool. Wat hem echter nog cooler dan The Fonz maakt, zijn de schitterende 144-spaaks wielen. Geld moet rollen € 899,99. pg-bikes.com
GEPIMPTE RACER MODEL TREK 3RD DISTRICT
City Slicker omdat alleen het aller, áller gladste asfalt goed genoeg is voor deze getunede snelheidsduivel. Gelikt Soms kom je een fiets tegen die je meteen wilt hebben. Je verstand zegt nee, maar je gevoel brult Ja! Zeg nou eens eerlijk, kun jij nee zeggen tegen het smetteloze witte frame, de gepolijste gouden onderdelen en de single speed aandrijving? Laat je echter niet door zijn gladde uiterlijk misleiden. Eenmaal in het zadel wil de District maar één ding: racen tot je er bij neervalt. Geld moet rollen € 599,-. trekbikes.com
GEjAAGD DOOR DE WIND MODEL DAHON TOuRNADO
City Slicker omdat deze klassieke bruine racer met zijn 26 versnellingen ideaal is als je een serieus stuk van je werk af woont, maar je toch de fiets wilt pakken. Door de vrij rechte zitpositie heb je in ieder geval minder last van je rug dan wanneer je lang in de file hebt gestaan. Gelikt Je zou het niet zeggen, maar de Tornado - overigens ontworpen door mountainbikelegende en framedesign-goeroe Tom Ritchey - is in werkelijkheid een vouwfiets. Je kunt hem in slechts een paar minuten in de bijgeleverde koffer ‘proppen’ en vervolgens overal handig mee naar toe nemen. Geld moet rollen € 1999,-. dahon.nl 44
SALT 05
NOV./DEC. 09
dit iS StRaattaal 26% vAN Alle verplAAtsiNgeN iN Ned
er OP DIT MOMENT RIjDEN ER 19,1 MILjOEN FIETSEN IN O lA NS Nd R g 90% VAN ALLE AuTORITjES IN DE STAD IS KO TE L R D AN AAt D pe meer dAN 50% vAN de wereldBevolkiNg wooNt iN de AN r Fiets 6 st K Ad M
GESPIERDE MOTORMuIS MODEL FELT MR. MOTO
City Slicker omdat deze ‘tough guy’ ondanks zijn mountainbike-achtige uiterlijk zich met zijn 26 inch wielen toch echt beter in de urban jungle thuisvoelt dan in het bos. Gelikt Voorzien van een matzwarte kleur en uitgerust met dikke Schwalbe Big Apple straatbanden, 8 naafversnellingen (Shimano Alfine) en krachtige Shimano disc brakes zou Mr. Moto wel eens de ultieme urban bike kunnen zijn. Een paar simpele spatbordjes maken van deze exotische spierbundel een doorgewinterde Hollander. Geld moet rollen € onbekend. feltbicycles.com
AMERIKAANSE PICK-uP MODEL GLOBE HAuL 2
City Slicker omdat je met de Haul de hele weg naar de supermarkt lacht. Terwijl op de parkeerplaats mensen met elkaar op de vuist gaan, ben jij met je ‘gehaulde’ boodschappen alweer op weg naar huis. Gelikt In tegenstelling tot de lompe Hollandse stadsfiets heeft de aluminium Haul een opvallend strak design. De lage instap en de sterke, in het framedesign geïntegreerde bagagedrager zorgen ervoor deze Amerikaanse pickup makkelijk grote ladingen kan vervoeren. Uitgerust met comfortabel zadel en mechanische schrijfremmen. Geld moet rollen € 999,-. globebikes.com
GOuWE OuWE
MODEL ELECTRA TICINO 20D City slicker omdat deze oogstrelende fiets je meeneemt naar een tijd waarin je nog geen last had van verstopte steden met middelvinger opstekende weggebruikers en eindeloze rijen stoplichten. Gelikt De Ticino is geïnspireerd op de klassieke toerfietsen zoals deze in de jaren ’40 en ’50 in het Zwitserse kanton Ticino rondreden. Het resultaat is een fiets met fantastische retro-onderdelen als oude cantilever remgrepen, buisversnellingen, getapete leren handvatten en gehamerde spatborden. Verkrijgbaar in verschillende uitvoeringen, o.a. in 20- en 8-speed. Geld moet rollen € onbekend. electrabike.com NOV./DEC.
SALT 05
45
GReen liVinG
u rban Jungle Een nieuwe kijk op tuinieren
rooftop gardening Goed nieuws voor iedereen die in een stedelijke omgeving woont zonder tuin, De Rooftop garden, ofwel de daktuin, is en wordt het helemaal! Grote steden als New York, Sydney, maar ook ons eigen Amsterdam geven al het goede voorbeeld. En in Rotterdam kan je daktuin zelfs al subsidie opleveren. Behalve dat deze groene oases slim gebruik maken van de schaarse ruimte, bewoners de nodige ontspanning bieden en steden een stuk groener maken, doen ze stiekem nog veel meer. Groene daken isoleren beter, dempen geluid, vreten als een dolle CO2 (is zuivering van de lucht) en houden bovendien 80% van al het regenwater vast.
58
SALT 05
NOV./DEC. 09
Dit verdampt vervolgens langzamer dan water dat rechtstreeks naar beneden klettert en dat levert weer een gezonder leefklimaat op (o.a. minder fijnstof in de lucht ). In de toekomst zou een daktuin zelf elektriciteit kunnen opwekken. Salt Leestip Daktuinen en terrassen. Bart Haverkamp e.a. ISBN-13: 9789021581538
GetSalt
.coM zelf een daktuin aa nlegen? K met zakke ijk n tuinaard e begint te voordat je GetSalt.c om (down slepen ev loads). h handleidin en op ier kun je g daktuin de en (in pdf gemeente formaat) amsterda van de m downlo aden.
GReen liVinG
volksgarden Het hele jaar door van je zelfgekweekte groenten genieten zonder dat je ook maar één voet buiten de deur zet? Het kan met de futuristisch uitziende Volksgarden van het Amerikaanse Omega Garden. Met deze Volksgarden haal je een heuse volautomatische groentenfabriek in huis. De plantencarrousel draait langzaam rond waarbij de planten iedere ‘draai’ door een bak met water en voedingsmiddelen komen. De lamp die je groene vrienden de lucht in laat schieten, is verkrijgbaar in verschillende sterktes waardoor je zelf het groeitempo kunt bepalen. Je hoeft dus geen afgeronde studie aan de landbouwuniversiteit te hebben gedaan om planten, bloemen, kruiden of groenten te kweken. Een vloeroppervlakte van twee vierkante meter is al genoeg om zo’n tachtig plantjes te kweken. De Volksgarden is verkrijgbaar in verschillende groottes, van kastmodel tot het formaat van een kleine boerderij. omegagarden.com.
vertical gardening
M (tV) GetSalt.couin van
oort zie hoe deze ind werkt. st om de toek
In tijden waar steeds meer groen moet wijken voor gebouwen, bieden diezelfde gebouwen ook de oplossing voor meer groen in de stad. Een manier om de stad namelijk weer in een urban jungle te transformeren, is vertical gardening, een term overgewaaid uit Amerika. Door tegen de zwaartekracht in te tuinieren wordt leven tussen grijze betonmassa’s automatisch een stuk vrolijker. Vele ongebruikte vierkante meters gevels, balkons, muren etc. kunnen zo worden benut. Een levende muur betekent niet alleen een facelift voor de omgeving, maar zorgt ook voor energiebesparing, zuivering van vervuilde lucht en beheersing van de waterhuishouding. Een oppervlakte van 25 vierkante meter geveltuin filtert bijvoorbeeld evenveel fijnstof als een volwassen boom. Voorbeelden van geslaagde groene muren zijn het Amsterdamse health center Sportplaza Mercator (bij het Rembrandtpark) en het Parijse Musée du Quai Branly. Deze laatste werd ontworpen door de verticale tuinkunstenaar Patrick Blanc. De Fransman liet zijn groene handtekening al in diverse wereldsteden achter. Salt leestip In het boek Vertical Gardens van Anna Lambertini & Maria Ciampi (ISBN 139780500513699) zie je aan de hand van voorbeelden hoe deze nieuwe trend het leven in de stad terugbrengt. NOV./DEC.
SALT 05
59
WeReldRoute
trans Canada trail 21.500 km
48
SALT 05
NOV./DEC. 09
WeReldRoute Door LuKe nieuwman
van alles op de wereld bestaat er een ‘de grootste’, ‘de langste’, ‘de oudste’, ‘de kromste’, ‘de kleinste’ of welk superlatief dan ook. dus is er ook een trail der trails: de trans canada trail, met een totale lengte 21.500 kilometer de langste route ter wereld. dwars door canada van de Atlantische oceaan naar de Beaufortzee en via de Noordelijke ijszee naar de stille oceaan. Na 17 jaar bouwen is de trail nu voor zo’n 70% klaar (14.500 kilometer) en staan de eerste hikers, mountainbikers en ruiters te trappelen om eraan te beginnen.
’S WeReld lAngSTe TRAil in de MAAk
Laten we hier meteen maar een droom uit de wereld helpen: het is bijna onmogelijk om de Trans Canada Trail in één mensenleven te voltooien. Even afgezien van zijn bizarre lengte, waar moet je in godsnaam beginnen? De super trail loopt niet alleen kriskras door het onmetelijke Canada, je kunt hem ook nog eens op verschillende manieren volgen. Mountainbiken langs de Yukon River, paardrijden door duizend jaar oude bossen, bizons in Buffalo Wood zien grazen, hiken over oude houten treinbruggen, ijsbergen in Terra Nova voorbij zien drijven of gewoon relaxen in een authentiek bergdorpje, de keuzes zijn gewoon…eindeloos. Het enige dat er opzit, is dat je met ‘minder’ genoegen neemt en een deel(tje) van dit kolossale traject volgt. Maakt dit uit? Nee, want welk stuk van de route je ook kiest, het is sowieso a ‘journey of a lifetime’. Of zoals Valerie Pringle, voorzitter van de Trans Canada Trail Foundation het zegt: “Now you can explore this country at human speed. The trail allows us to reconnect with what we‘re from and who we are.”
Het idee Het plan om de langste trail ter wereld aan te leggen werd geboren tijdens de viering van het 125-jarig bestaan van Canada in 1992. Het idee was om een route te creëren die dwars door alle Canadese provincies en territoria zou lopen, waardoor zo’n 1000 gemeenschappen en 33 miljoen Canadezen met elkaar verbonden zouden worden. Dat idee bleek ruim 21.000 kilometer nodig te hebben. Sindsdien zijn de Canadezen met man en macht bezig om deze droom te verwezenlijken. In 2000 werd de trail officieel in gebruik genomen en 80% van de bevolking woont inmiddels op slechts 30 minuten afstand van de trajecten die al voltooid zijn. Het geld dat nodig is voor de aanleg van dit tientallen miljoenen kostende droomproject is grotendeels afkomstig van de overheid. De rest wordt gefinancierd door bedrijven en particuliere donateurs. Zo hebben meer dan honderdduizend mensen voor $ 50,- één meter trail gesponsord. In ruil hier hiervoor zijn hun namen op één van de vele Trail Pavilions langs het traject gegraveerd. Om de ongelooflijke lengte van de trail te bereiken, worden honderden paden, landweggetjes en bestaande routenetwerken door zogenaamde trail volunteers met elkaar verbonden. Met name verlaten spoorwegen zijn hiervoor gebruikt. Deze vergeten spoortrajecten zijn door de Canadian Pacific Railway aan de projectorganisatie ter beschikking gesteld.
SEPT./OKT. 09
SALT 04
49
in de Media
‘Mijn ouders dachten dat ik krankjorum was geworden’
Nederlandse ‘zeepiraat’ op de bres voor walvissen
Door arD KriKKe. BeeLD DiscoVery channeL
waar anderen de grens trekken, riskeren zij lijf en leden om walvissen te beschermen. we hebben het over de ‘zeepiraten’ van de radicale milieuorganisatie sea shepherd. sinds begin dit jaar kun je deze ‘ecorazzi’ haast wekelijks volgen in de discovery channel-serie Whale Wars. salt sprak met één van de hoofdrolspelers, de Nederlander laurens de groot (29) die vol overtuiging zijn comfortabele leventje verruilde voor een risicovol bestaan als redder van de zee “het lukt ons ieder jaar om honderden walvissen van een verschrikkelijke dood te redden.” 52
SALT 05
NOV./DEC. 09
in inde de Media
“Als we helemaal niks doen, dan worden de oceanen leeggevist en houdt al het leven op aarde op. Zo simpel is het!”
“Toen mijn ouders hoorden dat ik mijn baan als rechercheur in Rotterdam had opgeven, dat ik mijn huis en auto had verkocht, dat ik naar Australië zou afreizen en dat ik voor een of andere radicale milieuorganisatie zou gaan werken, dachten ze dat ik krankjorum was geworden. Nu, drie jaar later, staan ze gelukkig wel achter me. Dankzij optredens bij de Larry King Show, Pauw en Witteman en uiteraard Whale Wars hebben ze een goed beeld van wat ik doe en steunen ze me voor de volle honderd procent.” Aan het woord is Laurens de Groot, werkzaam bij de Sea Shepherd Conservation Society en bemanningslid op de Steve Irwin, het vlaggenschip van de Sea Shepherd. “Dat ik hierbij mijn leven riskeer, is part of the job.”
Van rechercheur naar actievoerder Voordat Laurens de Groot het leven van Japanse walvisjagers zuur maakte, werkte hij zeven jaar lang bij de politie. Eerst op straat, later hield hij zich als rechercheur bezig met milieucriminaliteit. “Hier kwam ik met steeds meer met zaken in aanraking waarbij de daders, bijvoorbeeld vervuilende bedrijven of dierensmokkelaars, niet werden aangepakt”, vertelt Laurens. “Ik kon hier niet meer tegen. Als je iets fout doet, moet je er voor boeten. Ik zag mezelf niet meer de rest van mijn leven politiewerk doen.” Op zoek naar een organisatie die geen compromissen sloot en beter bij zijn gevoel voor rechtvaardigheid paste, kwam Laurens bij Sea Shepherd uit – in 1977 opgericht door ex-Greenpeace lid Paul Watson. Greenpeace was voor hem geen optie, te soft volgens de expolitieman. “Je kunt praten tot je erbij neervalt of je kunt daadwerkelijk beginnen met het redden van walvislevens. Ik koos voor het laatste. Sea Shepherd is een organisatie die actie onderneemt en met alle mogelijke middelen de jacht op deze intelligente beesten probeert tegen te gaan.” Op de vraag of het doel de middelen heiligt, hoeft Laurens niet lang na te denken. “Wij doen echt alles om een walvisjager fysiek te stoppen. Van het vast laten lopen van de schroeven tot het fysiek hinderen van de harpoenschepen. (in het verleden heeft Sea Shepherd zelfs walvisvaarders laten zinken, red.). De bedoeling is
dat ze bang voor ons zijn, dat ze eigenlijk geen zin meer hebben om op jacht te gaan. Als ik een walvis van een verschrikkelijke dood kan redden, vind ik het geen enkel probleem om geweld tegen materiaal te gebruiken. Wel tegen mensen.”
Op leven en dood Het gevolg van Sea Shepherds compromisloze aanpak is dat Laurens regelmatig in levensgevaarlijke situaties verzeild raakt en van tevoren nooit weet of hij weer ongeschonden voet aan wal zal zetten. De Nederlander is tijdens een campagne zo’n drie maanden op zee en ver van alle eerste hulpposten verwijderd. “Ik ben het eerste jaar begonnen als deckhand, zeg maar een matroos die allerlei schoonmaakklusjes opknapt. Daarnaast maakte ik deel uit van het ‘gooiteam’. De taak van dit team is om bijvoorbeeld stink- of verfbommen op het dek van een walvisvaarder te gooien. Tijdens de laatste campagne was ik als navigator van één van de rubberboten verantwoordelijk voor het zoveel mogelijk hinderen van de harpoenschepen. Voor mij is het besturen van deze boten de slagroom op de taart.” Als je Whale Wars wel eens op Discovery Channel of Animal Planet hebt gezien, dan weet je dat Laurens werk levensgevaarlijk is. Alleen al bij de tewaterlating van de rubberboten lopen de actievoerders het risico door de metershoge deining gepakt te worden en in de kolkende zee te verdwijnen. Daarnaast wordt de action crew regelmatig door van alles en nog wat bekogeld, van enorme bouten en moeren tot golfballen en knalgranaten. In één aflevering zie je zelfs hoe Japanners een LRAD, een akoestisch wapen, tegen de helikopterpiloot van de Sea Shepherd inzetten. Dit wapen veroorzaakt ernstige desoriëntatie bij mensen waardoor in dit geval de helikopter in zee had kunnen neerstorten. Het meest gevaarlijke is dat de Steve Irwin het Japanse fabrieksschip, Nisshin Maru, zoveel mogelijk probeert te hinderen door ze constant te achtervolgen. Zelfs als het hiervoor een achtervolging in zwaar pakijs moet inzetten of als het ongewild een harpoenjager ramt. “Je kunt dus wel zeggen dat we heel ver gaan om walvissen te redden. Ik ben zelfs bereid om mijn leven te geven voor deze beesten. NOV./DEC.
SALT 05
53
RePoRtaGe
6 legendarische solozeilers Door michieL Van straten
Ellen MacArthur “Courage is not having the energy to go on, it’s going on when you do not have the energy”
Chay Blyth “We hebben avontuur nodig”
Joshua Slocum “Ik nam deel aan een avontuur, waarvan ik de betekenis heel goed begreep”
Bernard Moitessier “Een niet te beschrijven gevoel van genade”
Robin Knox-Johnston Sir Francis Chichester ”Any damn fool can navigate the world sober. It takes a really good sailor to do it drunk”
64
SALT 05
NOV./DEC. 09
“Tien maanden eenzame opsluiting met dwangarbeid”
Reizen RePoRtaGe in tijd
‘joNgste solozeiler ter wereld!’, juicht de weBsite vAN lAurA dekker. hAAr recordreis roNd de wereld is Nu Al legeNdArisch, eN dAt is opmerkelijk voor iets wAt Nog moet BegiNNeN. terwijl de mediA Nog eveN doorBuitelt over de door lAurA voorgeNomeN zeiltocht, coNceNtreert sAlt zich op wereldomzeiliNgeN die werkelijk volBrAcht zijN. dit zijN de pioNiers eN huN stoere verhAleN.
1. Joshua Slocum De Amerikaanse kapitein Joshua Slocum, die het getal 13 als zijn geluksgetal beschouwt, is de eerste mens die erin slaagt om de wereld rond te varen in zijn eentje. De aanloop naar zijn legendarische soloreis lijkt overigens meer in lijn met de reputatie van het ongeluksgetal 13: zijn eerste vrouw overlijdt, de zeilreis met zijn tweede vrouw en kinderen ontaardt in ziekte, muiterij en zelfs stranding. Van een oude kennis krijgt hij een schip, vergezeld van de opmerking ‘het moet wat opgeknapt worden’. Dat is een understatement: gedurende 13 (!) maanden velt Slocum eigenhandig bomen, buigt hout, en herbouwt met zijn blote handen de Spray. Iemand die dat kan, is in staat om grote uitdagingen te overwinnen, zou je denken, en dat zal ook blijken. Slocum vertrekt in 1895 voor het eerste deel van zijn monumentale reis, de Atlantische oversteek. Na Gibraltar bereikt te hebben, is zijn plan om de Middellandse Zee op te varen. Dat wordt gedwarsboomd door een angstige ontmoeting op zee met een Moors piratenschip, dat zo dichtbij komt ‘dat ik het bosje haar kon zien op de hoofden van de bemanning – waarmee, zoals men zegt, Mohammed die schurken optrekt naar de hemel’, aldus Slocum. Hij ontsnapt, besluit de oceaan weer over te steken en zeilt westwaarts in drie jaar de wereld rond. Tijdens die epische reis moet hij wel weerstand bieden aan vele stormen, striemende hagelbuien, piraten en overvallers (die hij van het dek van zijn boot weert door er spijkers over uit te strooien) en vijandige golven, maar zal later schrijven over die periode: ‘In die dagen kwam er een gevoel van ontzag over me. Ik nam deel aan een avontuur, waarvan ik de betekenis heel goed begreep.’
2. Sir Francis Chichester Het avontuur dat de Brit Francis Chichester in 1966 aangaat is zeker geïnspireerd door Slocum. Maar omdat Chichester immers niet meer de eerste kan zijn die de wereld omzeilt, verzint hij wat anders: een wedstrijd rond de wereld tegen de grote theeclipper Cutty Sark. David tegen Goliath. Chichester vaart zijn zeilboot Gipsy Moth IV in 107 dagen van Plymouth naar Sydney, doet daar de nodige reparaties en proviandering – waaronder heel veel gin -, en zeilt in nog eens 117 dagen door naar opnieuw Plymouth. Hij vestigt daarmee twee snelheidsrecords als solozeiler. De veel grotere Cutty Sark is weliswaar sneller, maar die vormt toch voornamelijk het decor voor Chichester’s eenmansprestatie, die hij overigens uitvoert op pensioengerechtigde leeftijd. Chichester weet zijn reis dus mooi in te kleden, geeft tijdens zijn tocht berichten over zijn voortgang door via de radio, wordt vanuit een helikopter gefotografeerd tijdens zijn spectaculaire ronding van Kaap Hoorn, en verandert bij thuiskomst in een ridder door toedoen van de koningin. Dit spectaculaire theater vermaakt publiek en sponsors, twee partijen die daarna onlosmakelijk en blijvend hun rol zullen blijven spelen in grote zeilavonturen.
3. Robin Knox-Johnston Een jaar nadat Sir Francis Chichester weer vaste wal onder de voeten heeft, is het startsein van de Golden Globe Race. Een nieuw element doet zijn intrede, want het moet allemaal nog spectaculairder en bijzonderder (lees: moeilijker) dan de reizen van Slocum en Chichester. Waarom nog onderweg stoppen, als je eenmaal op gang bent? De Golden Globe Race is dan ook de eerste non-stop solo zeilwedstrijd rond de wereld. Er vertrekken negen jachten. Vijf hiervan lukt het niet om Kaap Hoorn te ronden, één jacht slaat lek, een ander wordt later onbemand teruggevonden op de Atlantisch Oceaan. Alleen de Engelsman Robin KnoxJohnston slaagt erin om na 313 dagen de finishlijn te passeren. Niet helemaal ongeschonden, maar wel levend. Misschien had hij zijn leergeld al veel eerder betaald: zijn op vierjarige leeftijd van sinaasappelkistjes zelf gebouwd vlot en zijn zes jaar later eigenhandig gefabriceerde kano zonken beiden direct bij tewaterlating. Het lukt hem zowaar om de monsterlijk zware reis te volbrengen – en te winnen – in een zwaar toerjacht, de Suhaili. Door omstandigheden moet hij het doen met dit relatief trage schip, dat wel als voordeel heeft dat het sterk en betrouwbaar is. Ook Knox-Johnston wordt na thuiskomst geridderd. Hij omschrijft de reis later als ‘tien maanden eenzame opsluiting met dwangarbeid.’
4. Bernard Moitessier Het tegenbeeld van de door een psychiater als ‘pijnlijk normaal‘ omschreven Knox-Johnston is de Franse Bernard Moitessier. Hij neemt deel aan dezelfde Golden Globe Race, en onderscheidt zich op meerdere manieren van alle andere deelnemers. In de eerste plaats is er zijn filosofische instelling. Moitessier bereikt, alleen met de elementen, een ‘niet te beschrijven gevoel van genade’. Dat je overigens ook een groot pragmaticus moet zijn als je succesvol grote zeilreizen wilt maken, zegt veel over de veelzijdigheid van de kleine Fransman. Zijn uitstekende voorbereiding stelt hem in staat om de aardbol te ronden – en meer dan dat. Na het trotseren van de Roaring Forties en de Screaming Fifties - gebieden, genoemd naar hun breedtegraden, die berucht staan om hun nietsontziende stormen – komt hij voor de tweede maal op de Atlantische Oceaan … en besluit er nog een rondje aan vast te plakken. Elk normaal mens zou snakken naar een huis dat stil staat, een douche en een bed, maar Moitessier wil niet aan land gaan, niet ‘teruggaan naar nergens’. Hij is op zee gelukkig, vaart door naar Tahiti en rondt zodoende anderhalf keer de wereldbol, non-stop. Kan het nog veel gekker?
NOV./DEC.
SALT 05
65
faScinatie Door tijn touBer
Hoe weten duiven hoe ze terug naar huis moeten vliegen of dat er gevaar dreigt? Van wat voor intelligentie maken zij gebruik? En vooral: wat kunnen wij mensen leren van dieren?
82
SALT 05
NOV./DEC. 09
faScinatie de meNs mAg de krooN op de scheppiNg zijN, AlweteNd is hij zeker Niet. oNze verstANdelijke vermogeNs zijN wellicht uNiek, toch zoudeN het deze zelFde vermogeNs wel eeNs kuNNeN zijN die oNs AFhoudeN vAN het NemeN vAN verstANdige BeslissiNgeN. kliNkt dAt rAAr? dAt is het ook, mAAr de meNs is Nu eeNmAAl het eNige dier dAt – voor zover wij weteN – BegiFtigd is met hoog oNtwikkelde verstANdelijke vermogeNs eN ook het eNige dier dAt zulke extreem oNverstANdige BeslissiNgeN Neemt dAt hij dAArmee Niet AlleeN zichzelF, mAAr de hele plANeet iN gevAAr BreNgt.
wat weten dieren dat wij niet weten? Recent onderzoek laat zien dat we heel wat kunnen leren van dieren als het erom gaat om verstandige beslissingen te nemen. Dieren denken waarschijnlijk minder na dan mensen, maar wellicht is dat juist de reden dat zij dingen veel eerder aanvoelen dan mensen. Het is niet toevallig dat dieren meestal al lang weg zijn als er een natuurramp plaatsvindt. Het is niet toevallig dat dieren voorvoelen wanneer hun soort met uitsterven wordt bedreigd en migreren naar andere gebieden. En het is niet toevallig dat dieren altijd weer de weg terug naar hun geboortegrond weten te vinden. Hoe doen zij dat? In ieder geval niet door erover na te denken. Fascinerend psychologisch onderzoek laat zien dat juist de onbewuste intelligentie van mens en dier ons in staat stelt tot zulke wonderlijke prestaties en dat daarbij de verstandelijke vermogens juist in de weg zitten. In zijn boek Het Slimme Onbewuste van de internationaal vermaarde hoogleraar psychologie Ap Dijksterhuis worden onze verstandelijke vermogens sterk gerelativeerd. Volgens Dijksterhuis worden vrijwel alle belangrijke beslissingen die wij nemen niet door ons bewuste nadenken genomen, maar door onze onbewuste intelligentie. ‘Het bewustzijn hobbelt slechts achter de feiten aan,’ schrijft Dijksterhuis, ‘en lijkt daarop meer op een persvoorlichter dan op een CEO. Het bemoeit zich niet of nauwelijks met het nemen van beslissingen, maar wordt slechts op de hoogte gesteld als een beslissing is genomen en bedenkt daar dan naar de buitenwereld toe een verhaal omheen. Het zijn leuke verhaaltjes achteraf, maar meer ook niet. Vaak klopt er niets van.’ Onze bewuste intelligentie is dus niet alleen slechts een persvoorlichter, maar nog een slechte ook!
Onbewuste intelligentie Wanneer je een belangrijke beslissing wilt nemen, kun je dus maar beter niet vertrouwen op je verstandelijke vermogens, maar dit overlaten aan de veel grotere intelligentie van je onbewuste intelligentie. Dit is waarschijnlijk dezelfde intelligentie waarvan dieren ook gebruik maken als ze
‘weten’ wanneer en hoe ze iets moeten doen. Vergeleken bij de capaciteit en snelheid van ons bewuste denken, is onze onbewuste intelligentie als een megacomputer ten opzichte van een telraam. Het bewuste denken kan maar één ding tegelijk. Multitasking is te hoog gegrepen voor ons verstand dat bovendien niet meer dan zestig bits per seconde aan informatie kan verwerken. Vergelijk dat met de ongelooflijke snelheid en hoeveelheid informatie die onze onbewuste intelligentie kan verwerken (11,2 miljoen bits per seconde) en je begrijpt dat werkelijke intelligentie niet gezocht moet worden in het bewuste nadenken dat wij zoveel doen. Wil je een belangrijke beslissing nemen, dan raadt Dijksterhuis je aan om de vraag die je hebt voor te leggen aan je onbewuste intelligentie en er gewoon een nachtje over te slapen. Wanneer de onbewuste intelligentie alle mogelijke oplossingen heeft ‘doorgerekend’ wordt het antwoord vanzelf na verloop van tijd aangeboden aan het bewustzijn. Het enige dat je hoeft te doen, is stil te zijn en te leren luisteren. En juist dat nu blijkt voor veel mensen het probleem te zijn: we hebben een hoofd vol gedachten, waardoor we de stem van ons onbewuste niet meer horen en daardoor de verkeerde beslissingen nemen. Toch kent ieder van ons vast wel die stem van wijsheid die ons zo nu en dan iets influistert, bijvoorbeeld als je iets nieuws gaat doen en je vanbinnen hoort: ‘niet doen!’ Vervolgens ga je erover nadenken (en het dus bewust maken) en kun je geen enkele reden bedenken om het niet te doen. Je doet het toch, en het blijkt mis te lopen. Achteraf kun je dan zeggen: ‘ik wist het.’ Die innerlijke stem, die ‘weet’ wat goed is, is de stem waarnaar dieren waarschijnlijk ook luisteren wanneer ze ‘weten’ hoe ze thuis moeten komen en ‘weten’ dat er gevaar dreigt.
Hartstreek reageert eerder Het Amerikaanse HeartMath Instituut heeft op dit gebied ook zeer interessante experimenten gedaan. Zij sloten proefpersonen aan op een monitor waarop om de paar seconden beelden werden geprojecteerd. NOV./DEC.
SALT 05
83