6
SALT #3
JULI / AUG. 2011
natuur praat Tekst Rosanne Vriend
Hoe mooi deze foto ook is, het is de confronterende waarheid over een van de machtigste rivieren van amerika, de Colorado river. Een levensader waar maar liefst 30 miljoen mensen in zeven amerikaan se staten afhankelijk van zijn voor hun watercon sumptie, elektriciteit en irrigatie. overmatig 'drank gebruik' heeft er voor gezorgd dat de monding van de rivier sinds 1998 droog staat.
M
iljoenen jaren geleden was dat wel anders. Toen sleet de woest stromende Colorado zijn oevers uit, van zijn bron hoog in de Rocky Mountains tot aan de golf van Californië aan de westkust van Amerika. Onderweg ‘boetseerde’ de rivier over een lengte van 2333 kilometer goed gelukte meesterwerkjes als de imposante Grand Canyon, Canyonlands National Park en de Horseshoe Bend. Hoewel vroegere kolonisten zich dankzij de rivier in dit droge, zuidwestelijke deel van Amerika konden vestigen, stond het water hun ook geregeld aan de lippen. Iedere lente, wanneer de sneeuw in de bergen begon te smelten, barstte de Colorado River uit zijn oevers en nam het huizen en landerijen in haar gulzige greep mee. Om de rivier in toom te kunnen houden, werd begonnen met het kanaliseren en het aanleggen van dammen. Maar toen het gebied langs de rivier steeds dichter bevolkt raakte en iedereen ongecontroleerd uit hetzelfde ‘vaatje’ tapte, ontstonden er conflicten tussen de zeven staten waar de rivier doorheen stroomt (Colorado, New Mexico, Utah, Wyoming, Nevada, Arizona, Californië en Mexico). Om een eind aan dit ‘watergevecht’ te maken sloten de staten in 1922 het Colorado River Compact, waarin ze de hoeveelheden water per staat overeen kwamen. Maar in plaats van een duurzame oplossing bezegelden ze het tragische lot van de rivier. De quota bleken gebaseerd op een rekenfout en er werd veel te veel water afgenomen. Ondanks dat de rivier tot het laatst toe zijn best deed de eindstreep – de Grote Oceaan – te bereiken strandde de stroom in 1998, zo'n 145 kilometer voordat hij in zee uitmondde. Hierdoor kwam een uniek natuurgebied, een van de grootste estuariums ter wereld - waar zout en zoet water samenkomen - droog te staan.
uniek fotoboek Als bewoner van een ranch in de buurt van de Colorado River vroeg outdoorfotograaf Peter McBride zich als jongetje al af waar het water waarmee ze hun gewassen besproeiden vandaan kwam. Hij volgde de afgelopen jaren de loop van de rivier en legde de reis van het water vanuit de lucht vast, terwijl journalist Jonathan Waterman al peddelend in een kajak de rivier bedwong. De laatste 145 kilometer legden de mannen al lopend door de verdroogde rivierbedding af. Resultaat is het indrukwekkende (foto)boek The Colorado River, Flowing Through Conflict, waarin paginavullende foto's het confronterende verhaal vertellen van een machtige stroom die, als we niet oppassen, uiteindelijk in een woestijn verandert. Op GetSalt.com kun je een filmpje zien over het project van fotograaf Pete McBride. Op zijn site vind je meer foto’s en ook informatie over hoe je zijn boek kunt bestellen: petemcbride.com JULI / AUG. 2011
SALT #3
7
pittig
reTrO
xx
bij surfmuziek denk je waarschijnlijk meteen aan het harmonieuze stemgeluid van de beach boys. Toch is het Dick Dale geweest die al in de jaren ’50 met zijn galmende gitaarmuziek aan de basis van de surf sound stond.
Wist je dat het internationale vredessymbool in 1958 door
=d
gerald holtom voor de Britse campagne voor nucleaire ontwapening (nuclear disarmament) werd ontworpen. Holtom combineerde
=N
voor zijn ontwerp de letters ‘N’ en ‘D’ van het vlaggensein alfabet.
Eind jarEn ´70 vondEn mannEn aLS gary FiSHEr En tom ritCHEy dE voorLopEr van dE modErnE mountainBiKE uit. dE EErStE ECHtE ´moddErvrEtEr´ waS ECHtEr De rOver girAFFe uit 1894. dEzE EngELSE FiEtS waS voorziEn van EEn ExtrEEm HogE trapaS zodat zijn BErijdEr gEEn nattE oF viEzE voEtEn zou KrijgEn. wat iS dE LangStLopEndE tEKEnFiLmSEriE tEr wErELd? juiSt, tHE SimpSonS. inmiddELS HEEFt HEt gEStoordE amEriKaanSE gEzin uit SpringFiELd aL 22 SEizoEnEn Lang LaK aan ‘tHE amEriCan way oF LiFE’. an artist is somebody who produces things that peopLe don't need to have. (AnDy WArHoL, 1927-87).
HaaLdE EEn doorSnEE KoE in dE jarEn ‘60 pEr jaar zo’n 3500 LitEr, inmiddELS iS danKzij dE BioinduStriE 800010.000 LitEr niEt aBnormaaL, En dE mEESt produCtiEvE KoE HaaLt zELFS 16.000 lIter! Kitesurfen een nieuwe sport? In de 6e eeuw voor Christus vloog de Chinese keizerszoon yuan Huangtou hangend onder een vlieger al tientallen meters door de lucht, en gebruikten oude polynesische vissers kites om hun outriggers mee voor te trekken. 16
SALT #3
JULI / AUG. 2011
SmaaK maKErS Zoet, zuur, zout Samenstelling Ard Krikke, Nancy Boswerger
pLASTIC fantastic toen de engelse kunstenaar robert Bradford voor de zoveelste keer het speelgoed van zijn kinderen opruimde, viel het hem op dat bijna alle ‘toys’ van felgekleurd plastic waren gemaakt. Dit bracht de Engelsman op het idee om met de Plastic Toy Sculptures te beginnen; een serie kunstwerken die volledig is opgebouwd uit de meest uiteenlopende speeltjes. “Ik vind het leuk om van oude gebruikte voorwerpen natuurlijke vormen te maken. Ik zie mezelf dan ook als een soort ‘mad scientist’ die nieuw leven schept”, aldus Bradford. Inmiddels vind je zijn creaties wereldwijd in musea en galerieën of gewoon op zijn website: robertbradford.co.uk
propKAART Dankzij google Maps vind je tegenwoordig overal snel je weg, maar toch blijft een old school stadsplattegrond leuk(er). Helaas verandert je keurige, gladgestreken papieren wegwijzer - door keer op keer vouwen, regen, viezigheid en/of scheuren – vaak in een vod. Maar niet bij deze ‘genius’; Crumble City Maps, waterproof en scheur proof kaarten die van inmiddels 12 wereldsteden verkrijgbaar zijn. Rol ‘em op, vouw ‘em op – maakt niet uit hoe -, of prop hem als een zakdoek in je broekzak, deze kaart is niet kapot te krijgen. Behalve het stratennetwerk en de belangrijkste ‘city highlights’, tipt de kaart ook nog over een Top 10 Soul Sights. De kaart wordt inclusief een opbergzakje geleverd en kost € 12,-. Bestel de propkaarten op palomarweb.com. WInnen
Salt geeft vijf Crumpled City Maps weg: Parijs, Londen, Rome, Amsterdam en New York. Exclusief voor Salt abonnees! Wil jij kans maken? Ga dan naar Getsalt.com (winnen) en doe mee met de prijsvraag.
SneAker funerAL een begrafenis is zelden leuk, maar als het om je sneakers gaat die je ritueel begraaft omdat er dan al na enkele dagen een boeket wilde bloemen uit de zaadjes in de zool ontspruit, wordt het al snel een feestje. En dat vier je met Oat Shoes van Christiaan Maats en Dirk-Jan Oudshoorn die afgetrapte ‘kicks’ niet op de vuilnisbelt maar in de natuur willen laten belanden. ”Met Oat Shoes wilden we een sneaker ontwikkelen die niet alleen cool is, maar ook volledig door de natuur kan worden afgebroken. Het heeft ons ruim twee jaar gekost om schoenmaterialen als plastic, canvas en latex te vinden die natuurlijk en/of afbreekbaar zijn,” vertelt Maats. Inmiddels ligt de 100% afbreekbare Virgin collectie, bestaande uit lage en hoge sneakers voor zowel dames als heren, in de winkel en zijn ze beloond met de Nederlandse Green Fashion Award. Prijs: vanaf € 139,-. oatshoes.com Corriette Schoenaerts
JULI / AUG. 2011
SALT #3
17
trend
20
SALT #3
JULI / AUG. 2011
rEpor tagE retro trend
of het nu aan de voortrazende technologie ligt die ons hele leven lijkt over te nemen, aan de recessie, onze recyclelust omdat we toch echt maar één aarde hebben óf aan het hebben van veel te veel keu zes; feit is dat retro en vintage op dit moment (weer) helemaal de ‘blits’ zijn. terug naar de eenvoud, oud maken we weer nieuw, troep omarmen we en we blazen het stof af van oude trends. zo nemen we het heft weer in eigen hand en geven we collectief gehoor aan onze heimwee naar het verleden.
Tekst: Nancy Boswerger Beeld: Archief Volkswagen, Knog & Brooklyn Grange
WE hEBBEN CollECtiEf hEimWEE Naar hEt vErlEdEN
D
e retro trend bestaat eigenlijk al even lang als de mens, eens in de zoveel tijd komt het bovendrijven”, begint Ingeborg Bruinewoud (25) haar verhaal. Werkzaam voor Science of the Time als trendresearcher doet ze al vier jaar wetenschappelijk onderzoek naar de mysteries die zich afspelen in onze bovenkamer. Wereldwijd maken ze gebruik van 7.500 zogenaamde ‘coolhunters’ en daarnaast van professionals die hen op de hoogte houden van de trends. Ingeborg: “Het is een evolutieding dat we af en toe willen vluchten, we vluchten nu alleen niet meer voor een dinosaurus maar voor de 24uurs maatschappij met zijn overvloed aan keuzes, en tegenwoordig ook steeds vaker voor de waarheid die achterdocht en wantrouwen in ons los heeft gemaakt. De bankcrisis heeft ons duidelijk gemaakt dat banken niet langer te vertrouwen zijn en ook de voedingsindustrie draait ons al tientallen jaren een loer. En wat te denken van de politiek die angst aanjagen als belangrijkste agendapunt lijkt te hebben? En ga zo maar door. Noem een werkwijze van een willekeurige industrie en er komt wel weer narigheid over naar boven. De huidige technologie brengt ons niet alleen dichter bij elkaar, we horen en zien ook dagelijks dingen die we moeilijk te verteren te vinden. Met dank aan de komst van de sociale netwerken ontkomt niemand meer aan ‘Wikileaks’praktijken. Niet alleen alles wat we willen weten komt razendsnel tot ons, ook de dingen die we liever niet willen weten, bereiken ons moeiteloos. Bijna elke dag zijn we zo wel een illusie armer en leven we steeds scherper op onze hoede. Dat geeft stress en heeft een wereldwijde tegenreactie tot gevolg: vluchten! Sommige mensen zoeken als reactie hun heil in de natuur of in spiritualiteit, weer anderen leven in een fantasiewereld (harajuku, gothic, emo enz.) of vinden hun escape online in een andere identiteit. Maar de makkelijkste, in onze psyche gebakken, manier van vluchten is het vluchten in het verleden, terug naar de tijd dat alles nog simpel en overzichtelijk was, op zoek naar eenvoud, eerlijkheid, transparantie en authenticiteit. Stop met pose en patsen!”
trend of hype? Trends danken hun bestaansrecht aan diepgewortelde behoeftes die mensen hebben. Als er heel veel mensen eenzelfde soort behoefte hebben is er sprake van een collectieve mentaliteit. Zo is het mobiel willen zijn in de drukke stad een mentaliteitstrend, met de auto kom je immers niet overal en altijd moeten lopen is simpelweg niet handig. Ingeborg: “Een bijverschijnsel van deze trend zijn de zogenaamde fixies (bekend geworden door de fietskoeriers in Londen en New York) en longboard skateboards (langere skateboards die gemaakt zijn voor het cruisen op straat) die momenteel enorm populair zijn. JULI / AUG. 2011
SALT #3
21
CooL pEopLE toonzetters Tekst Ard Krikke
Het blijft wonderlijk hoe acties van som mige mensen resulteren in een compleet nieuwe stroming. vaak zonder dat het hen daar om te doen was. Salt selecteerde 6 toonzetters die met hun werk wereldwijd inspireerden.
toonzetters ZiJ WarEN dE EErstEN
BruCe BrOWN FILMMAKER Endless summer is voor veel surfers een inspiratiebron geweest Wilco , Beroepsavonturier om van zelf derooijen wijde wereld in te trekken . ken in Californië aan surfers te laten zien. Ik luisterde vooral Was de eerste die de essentie van het surfen op het witte doek claims en grondstofwinning op Antarctica maakte bij mij eerder het tegenovergestelde gouden keeltje Wilco van Rooijen (43) is een goed naar de reacties van het publiek zodat ik de volgende wist vast te leggen. aan banden. Hierna wordt het witte continent los; ik wilde juist de voor ‘onmogelijk’ gehouvan de weinige professionele beroepsavontuochtend meteen weer een betere versie van de film kon matoonzetter Hoewel Bruce Brown niet de allereerste surfende in principe ‘vogelvrij’ verklaard. “Ik maak den doelen bereiken.” Dankzij deze bewijsriers die ons landje rijk is en beschikt over ken. Dit monteren deed ik overigens gewoon achter in diezelffilmmaker was, deze eer gaat naar Greg Nol en Bud Brown, me zorgen over wat er dan gaat gebeuren. drang bedwong Van Rooijen als enige Neeen cv waar zelfs Indiana Jones een puntje de bus, die ik voor dit doel tot een soort rijdende studio had maakte hij met Endless Summer wel de eerste surffilm die ook Door in 2012/2013 met een terreinwagen op derlander op eigen kracht alle drie de polen aan kan zuigen. Wilco raakte al in zijn jeugd omgebouwd.” Tevreden over het resultaat en gesterkt door de bij het grote publiek aansloeg. “Ik had in 1962 vier surffilms zonne-energie naar Antarctica te rijden wil (de Noord- en Zuidpool en de Mount Everest) verslingerd aan lopen en klimmen in de berreacties van surfers raakte Brown ervan overtuigd dat zijn achter mijn naam staan en liep al een tijdje met de gedachten ik de jeugd op een leuke en avontuurlijke en stond hij op ieder continent op de hoogste gen. Tijdens zijn studie werd de lokroep van films ook wel eens bij het niet-surfende bioscooppubliek zou rond om een keer een langere surfdocumentaire te maken. manier inspireren om zich in te zetten voor toppen (Seven Summits). de bergen zo luid dat hij zijn studieboeken kunnen aanslaan. In 1966 ging Endless Summer in première Ik kwam toen op het idee om de beste scènes van al mijn voduurzame energie én voor het behoud van “Of ik mijn stem heb laten horen? In de klimdichtsloeg en besloot om van zijn passie zijn en de kritieken waren lovend. Uiteindelijk zou Endless Summer rige films tot een nieuwe film, Waterlogged, samen te voegen. ons laatste ongerepte continent op aarde. De wereld ben ik wel bekend, de ‘wereld’ kent beroep te maken. zo’n 20 miljoen dollar in het laatje brengen. Ik hoopte op deze manier genoeg geld te verdienen voor mijn taak van avonturiers van de 21e eeuw is niet mij waarschijnlijk vooral van het drama op “Veel mensen zeggen dat ik gek ben en mijn impact Op de vraag of Brown zich ‘verantwoordelijk’ voelt voor nieuwe project.” Dit lukte en in 1964 had Brown genoeg geld om plekken te veroveren, maar om ze te bede K2.” In 2008 kwamen elf van Wilco’s meleven tijdens expedities riskeer. Het verleghet verspreiden van de surfrage in de jaren ’60 antwoordt hij:"Ik verdiend, zo’n 50.000 dollar, om zijn droom te realiseren. schermen.” deklimmers tijdens een expeditie op de 8611 gen van grenzen geeft mij echter het gevoel denk dat dit wel meevalt. Surfen werd massaal omarmt omdat Hij ging samen met surfers Robert August en Mike Hynson op ik hou van Holland “Ik ben verliefd op de bermeter hoge K2 om het leven. Dat ongeluk, dat ik leef. Kwaliteit van het leven is voor mij het een nieuwe en vooral erg leuke sport was en de bijbehozoek naar de beste golven ter wereld. Hun zoektocht bracht gen, maar na iedere expeditie kan ik intens waarbij Wilco zelf zijn tenen verloor door bebelangrijker dan kwantiteit.” rend lifestyle erg veel mensen aansprak. Ik denk wel dat Endhun via Afrikaanse stranden naar Australië en Nieuw-Zeeland genieten van oer-Hollandse landschappen. vriezing, ging destijds de hele wereld over. verheft zijn stem “Als klein jochie droomde less Summer voor veel surfers een inspiratiebron is geweest om vervolgens via Hawaii weer in Californië uit te komen. “Ik Ik houd vooral van weilanden die vol staan “Vergeten zul je het nooit”, zegt Wilco, “maar ik er al van om op de top van de wereld te om zelf de wijde wereld in te trekken.” wist dat het succes van Endless Summer voor een groot deel met koeien. Ik heb nu zelfs twee eigen koeien ik ben al weer druk bezig met een nieuw prostaan, maar het enige dat ik te horen kreeg Meer weten brucebrownfilms.com, endlesssummermovie.com van de montage zou afhangen. Toen de eerste versie klaar was en mag me dus ook ‘boer’ noemen ;-).” ject, Mission Antarctica 2048.” was dat ik niet zo moest dromen. Deze Neben ik in mijn busje gestapt om de film op verschillende plekNagalmen teamwilco.nl Tot 2048 legt het Antarctic Treaty territoriale derlandse ‘doe-maar-gewoon-mentaliteit’
28
SALT #3
JULI / AUG. 2011
DiCK DALe
GITAARHELD
dale, zelf een surfer, vergeleek zijn wild tokkelende en galmende gitaarspel met het surfen van een golf. Was de eerste die zijn muziek ‘surf sound’ noemde. toonzetter Nog nooit van Dick Dale gehoord? Toch is het heel waarschijnlijk dat je minstens één nummer van hem kent, namelijk het overbekende Misirlou (de titelsong van Tarentino’s film Pulp Fiction). De inmiddels 74-jarige gitaarheld heeft echter veel meer noten op zijn zang gehad. Dale wordt niet alleen gerekend tot een van de meest invloedrijke gitaristen uit de jaren’50 en ’60 van de vorige eeuw, hij staat ook bekend als een van de grondleggers van de zogenaamde surf sound. Hoewel bands als The Bel Airs en The Ventures eind jaren ’50 instrumentale Rockabilly muziek maakten, die dankzij het gebruik van galmende effecten ook al als surf sound bestempeld zou kunnen worden, was het Dick Dale die met zijn band de DelTones de surf sound op de kaart zette. Dale, zelf een surfer, was namelijk de eerste die zijn wild tokkelende en galmende gitaarspel vergeleek met het surfen van een golf en het heel slim ‘surf sound’ noemde. Het gevolg was dat Dales optredens – waarbij de Beach Boys soms in het voorprogramma mochten staan - in het surfgekke Californië van de jaren ’60 steevast waren uitverkocht. Dale’s Let’s Go Trippin uit
1961 wordt gezien als de eerste surf rock song en zijn album Surfer’s Choice (1962) was het eerste album ooit waar een surfer op de hoes stond. Na zijn eerste hit volgden nummers als Surf Beat, Surfin and Swingin en uiteraard Misirlou. Dit laatste nummer bestormde wereldwijd de hitlijsten en zorgde er voor dat de voormalige country zanger voorgoed de geschiedenisboeken in ging als ‘King of the Surf Guitar’. impact Hoewel Dick Dale in de latere jaren ’60 niet kon tippen aan het succes van de Beach Boys, wordt hij toch gezien als een van de grondleggers van de originele instrumentale surf sound. Zijn versterkte en snelle gitaarspel heeft daarnaast ook duidelijk invloed op latere muzikanten gehad. Zo hebben rockers en gitaarhelden als Jimi Hendrix, The Ramones, The Offspring en de Red Hot Chilli Peppers duidelijk goed naar Dale geluisterd. En voor de gitaristen onder ons: door zijn voor die tijd ongekend ruige gitaarspel was Dale de favoriete gitaar- en versterkertester van niemand minder dan de later beroemde gitaarbouwer Leo Fender. Meer weten dickdale.com, surfmusic.com. Scan de QR-code en hoor hoe de King of the Surf Guitar zijn gitaar ‘misbruikt’.
JULI / AUG. 2011
SALT #3
29
wErELd routE Gouwe ouwe Tekst Rosanne Vriend & Luke Nieuwman
route 66 36
SALT #3
JULI / AUG. 2011
de Grote siberische Weg
hippie trail
gouwe
e
vintage de trend? dan zijn dit vier niet te missen reisklassiekers: route 66, de grote Siberische weg, de Hippie trail en Camino de Santiago, stuk voor stuk unieke symbolen van een vergane tijd maar nog steeds razend populair.
Camino de santiago
Leroy Grannis
4x
r E G E o r v r a a N k E op Zo
JULI / AUG. 2011
SALT #3
37
intEr足 viEw Tekst Ard Krikke Beeld Anne Cutler, archief Jacquie Phelan
fietsen is voor mij de enige manier om niet knettergek te worden 42
SALT #3
JULI / AUG. 2011
alias Alice B. Toeclips “auto’s zijn rolstoelen op vier wielen, ik haat ze. Een tweewieler is niet alleen het meest efficiënte vervoersmiddel ooit, fietsen is voor mij ook de enige manier om niet knettergek te worden.” aan het woord is jacquie phelan (55), alias alice B. toeclips, de vrouw die in de jaren ’80 en begin jaren ’90 zo’n beetje alle amerikaanse wielerwedstrijden en internationale mountainbike races bij de da mes won. maar naast haar topprestaties, waren het vooral haar excentrieke voorkomen en levenswijze waarmee ze (internatio naal) de aandacht trok.
d
e eerste en enige keer dat ik Jacquie Phelan in levende lijve heb ontmoet was tijdens een roadtrip die ik een paar jaar geleden door Noord-Californië maakte. Ik zag haar heel toevallig zitten aan het einde van een mountainbiketocht in de heuvels van Marin County. Als mountainbikefanaat had ik wel eens van de legendarische Jacquie Phelan gehoord, ik herinnerde me zelfs vaag foto’s van haar in oude mountainbiketijdschriften. Bovendien wist ik dat ze ergens in de buurt van San Francisco woonde. Toch duurde het even voordat het kwartje viel. Haar bizarre outfit, bestaande uit een wijd T-shirt met daarover heen een gilet, lange witte kanten handschoenen met afgeknipte vingertoppen en een kleurrijke legging, trok direct mijn aandacht. Op haar rug hing een banjo, maar ook de fiets die naast haar in het stof lag viel me op; een voor mij onbekende kruising tussen een mountainbike en een veldrijder. Deze bleek 20 jaar geleden gebouwd te zijn door niemand minder dan Charlie Cunningham, niet alleen Jacquies man, maar ook de man die een aanzienlijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de mountainbike. Google zijn naam maar eens.
r se ri es 19 8 4 su n to u
JULI / AUG. 2011
SALT #3
43
›› extra zout | back to basics
4 x ouDerwets genieten
vintage vakanties Vroeger leek op vakantie gaan zo simpel. Je ging kamperen op Texel, op zeil- of ponykamp of tufte in je vader’s Simca naar Frankrijk. Zijn die tijden dan echt voorbij? Gelukkig niet, Salt ging back to basics en vond vier ultieme vintage vakanties voor lekker ouderwets genieten.
stalen ros De achterdeur en daarmee alle dagelijkse beslommeringen achter je laten, op de fiets stappen en gewoon gaan. Een fietsvakantie is een vintage vakantie puur sang. Als toerfietser hoef je niet af te reizen naar een exotische bestemming maar vermaak je je prima in eigen land. Nederland is bezaaid met ruim 30 zogenaamde ‘Landelijke Fietsroutes’ (nederlandfietsland.nl, fietsplatform.nl), 11 Lange fietsrondes (anwb.nl) en het fietsknooppuntennetwerk (falk.nl). Een mooie wereldreis binnen de landsgrens maak je bijvoorbeeld met de LF9 NAP-route van Nieuweschans naar Breda. In 455 km fiets je langs de ‘nieuwe’ Nederlandse kustlijn, mocht Nederland door de klimaatsverandering onder water lopen. Wil je als beginnende vakantiefietser toch liever de grens over dan zijn de Vakantiefietser in Amsterdam (vakantiefietser.nl) en de online specialist fietsvakantiewinkel.nl goede ‘beginstations’.
leestIp FIETsEN ROND DE wERELD IN NEDERLAND Vijftien landen bezoeken zonder ooit de grens over te gaan. Het boek staat vol met routes die langs kleine dorpjes en stadjes voeren die de naam van een ander land dragen. Uitgeverij Terra, ISBN 978 90 8989 375 8, € 19,95, 175 pagina’s.
in m’n eenDje Als ik later groot ben wil ik een eend. Als klein meisje werd ik plotsklaps verliefd op de karakteristieke Citroën 2cv. Ironisch genoeg kwam en ging de dag van het halen van mijn rijbewijs maar bleef mijn grote liefde out of my reach. Onder de noemer ervaringsjournalistiek kwam mijn meisjesdroom uit. Dankzij Vintage Road Trips mocht ik als Salt redacteur op stap met het mooiste eendje van stal, de lieftallige Dolly. Ik zag mezelf al met het dak open gerold en met een big smile over de landweggetjes crossen, maar ik kreeg het na het drie keer laten afslaan van de motor toch een beetje 56
SALT #3
JULI / AUG. 2011
warm. Het sjorren aan de versnellingspook bleek een vak apart. Was de liefde dan toch niet wederzijds? Na de generale repetitie kreeg ik Dolly aan de praat. Met het tevreden knorren van de motor en de brandende zon op mijn schouders kon ik me alleen maar voorstellen hoe briljant een vakantie met Dolly zou zijn. Een dagje op stap met de Citroën 2cv is al een hele ervaring maar tijdens een 8-daagse rondreis door de Provence leer je het oude beestje pas echt kennen. Voor € 749,- p.p. tuf je over de landweggetjes waar het Franse wagentje zich echt thuis voelt. vintageroadtrips.com
›› back to basics | extra zout
leestIp EIGhT FEET IN ThE ANDEs Waan je helemaal in trektochtsferen met dit boek van reispionier Dervla Murphy. Zij schrijft op een briljante manier over de oude Inca Trail die zij in de jaren ‘70 maakte met haar dochtertje en een ezel. Publishing Division, ISBN 9780719565168, €13,99, 302 pagina’s.
komkommertIJd • Voor 1900 was vrije tijd een voorrecht en alleen weggelegd voor de rijken. Zij vertoefden aan het strand of maakten citytrips naar Rome of Parijs. • Ambtenaren en schoolmeesters kregen rond 1900 wel eens een weekje vrij. Voor de rest bleef vrije tijd een gunst. • Nederlanders kregen in 1919 het recht op vrije tijd. • De wet liet zo lang op zich wachten omdat de burgerij dacht dat vrije tijd tot ‘onzedelijk gedrag’ zou leiden onder het gewone volk.
ParaDePaa(r)Dje Vroeger waren paarden ware multi taskers: ze waren de motor van het boerenbedrijf, trokken koppig wagens voort en werden gebruikt zoals de fiets nu. Voortschrijdende technologie promoveerde de alleskunner van ‘arbeider’ naar paradepaardje waar vooral prachtige tochten mee gemaakt kunnen worden. Bij Twente Trail Riding in Ootmarsum maak je bijvoorbeeld een driedaagse trektocht op je eigen paard (€ 210,-) of op een gehuurd exemplaar (€ 275,-). Heen en weer wiegend op de rug van het paard rijd je door het Twentse boerenland met zijn kikkerpoelen en waterloopjes en trek je door de bossen in het grensgebied met Duitsland. Paardrijd ‘skills’ zijn wel een vereiste! twentetrailriding.nl. Meer paardenvakanties vind je op paardentoerisme.nl
olDtimer tent
Een stop bij het tankstation is met deze Volkswagen bus niet nodig, want deze 1965 VW camperbus replica gooi je zo in de kattenbak en parkeer je op de camping aan de haringen. De ‘bus’ heeft plek voor vier volwassenen. Afmetingen 388 x 182.5 x 145 cm. Gewicht 12.5kg. Prijs € 345,-. De tent is vanaf augustus te bestellen op firebox.com (zoek op VW camper Van tent).
leestIp KOKEN Op wIELEN Voor iedereen die van plan is om op vakantie te gaan met een camperbusje is het boek Koken op wielen inspirerende vakantieliteratuur. Het ‘survivalboek’ staat vol met 80 recepten die op 2 pitten te maken zijn, en dan hebben we het niet over bruine bonen uit blik. Kosmos uitgevers, ISBN: 978 90 215 5057 2, € 19,95, 282 pag. JULI / AUG. 2011
SALT #3
57
on tHE rox
VINTAGE VOEDING
licht verteerbare voedingsfeiten Tekst Roxane Catz
2e leven voor koffIemolen Wie kent hem nog? Het elektrische koffiemolentje uit je (groot)moeders kast dat je dankzij de vintage rage weer met een gerust hart op je aanrecht kunt zetten. Niet om koffie mee te malen (dat kan natuurlijk nog steeds), maar voor het bereiden van een ultra gezonde pitten- en zadenmix, zoals pompoen- en zonnebloempitten en lijn- en sesamzaad. Deze zitten bomvol essentiële vetzuren (waaronder de bekende omega 3 en 6). Hennepzaad is ook zo’n winnaar. Het is mega gezond, heeft een heerlijke nootachtige smaak en verder geen ‘bijwerkingen’. Strooi het mengsel over de yoghurt, groentegerechten en salades. tip: maal de pitten en zaden in gelijke delen en bewaar het geheel in een goed afsluitbare pot in de ijskast. Voor wie nog geen koffiemolentje heeft; ze zijn nog steeds (of weer) te koop en kosten rond de € 20,-.
regel 24 “iets eten wat op één poot staat (paddenstoelen en planten) is beter dan iets eten dat op twee poten staat (gevogelte), wat weer beter is dan iets eten dat op vier poten staat (koeien , varkens en andere zoogdieren).”
Kies voor echt! voor echt voedsel kiezen wordt er niet makkelijker op als je bedenkt dat er elk jaar duizenden nieuwe producten in de supermarkten opduiken. De Amerikaanse journalist, filosoof en auteur Michael Pollan wiens boek Een Pleidooi voor Echt Eten ik al eens eerder besprak, stelt onder andere dat we eigenlijk niets moeten eten wat onze grootmoeders niet als voedsel zouden herkennen. Inmiddels verscheen er van zijn hand ook een handige gids met eenvoudige leefregels waarmee je - zonder al te ingewikkeld te doen – bewuster leert kiezen wat je consumeert. Het leert je vooral hoe je met minder, meer kunt genieten. Echt Eten, een handleiding, ISBN 978 90 295 7397 9, € 10,-. 64
SALT #3
JULI / AUG. 2011
Naast over het weer, raken we ook never nooit uitgepraat over voeding. is het lekker, is het gezond, wat zit er in, waar komt het vandaan, hoe heet het, hoe smaakt het, hoe bereid je het; en ga zo maar door. Wie op dit gebied een niet te stillen honger heeft is schrijfster en journaliste roxane Catz die stad en land afstruint op zoek naar licht verteerbare voedingsfeitjes met een lekker verhaal. Dit keer voedingsfeiten van toen die weer terug op de kaart staan (of horen).
Retro, popcultuur, vintage; het is allemaal leuk! En wat mij betreft mogen we met onze voeding ook weer naar vroeger teruggrijpen. Want vroeger wisten mensen over het algemeen precies wat ze moesten eten en heerste er aanzienlijk minder verwarring omtrent voeding. Afgezien van de industrialisatie van de landbouw en het gebruik van kunstmest waardoor de bodem is verslechterd, hadden we vroeger ook geen tig diëten en werd onze voeding niet ontworpen door de marketeers en zogenaamde voedingsdeskundigen van de voedingsmiddelenindustrie. Onze supermarkten liggen bomvol met bewerkte producten die om het hardst schreeuwen hoe gezond ze wel niet zijn, maar geloof me: op écht gezonde voeding staat helemaal niets! Hoe minder bewerkt, hoe beter. Dus ga voor yoghurt met verse aardbeien in plaats van kant en klare aardbeienyoghurt en eet liever echte boter dan margarine.
koken op hout Hendrik jan en emilie van der Woerd vertrokken een aantal jaren geleden voor een reis om de wereld met onder andere het doel om onderweg een bijzonder product te vinden voor de Nederlandse markt. Op Vancouver Island, Canada, ontdekten ze de CedarWood OvenPlank en vielen er als een blok voor. Het lijkt onwaarschijnlijk: koken op hout, maar de Indianen deden het ons al voor. Naast de gezonde manier van bereiden, zorgt het cedar in het hout voor een unieke smaak. Cedarhout is van nature hittebestendig, je gebruikt ze in de oven maar er zijn ook speciale planken voor op de barbecue. Daarnaast ‘ruik’ je cedar ook vaak in sauna’s. In diverse maten en geschikt voor het roosteren van vis, vlees, gevogelte en groentes. Prijzen vanaf € 31,-. kokenophout.nl
rElaxtE Gast Een absolute aanrader voor de health freaks onder ons. Dit keer geen razendsnelle centrifuge, maar een zogenaamde slow juicer met een sterke persschroef. In plaats van dat alles in één razende beweging wordt verpulverd, pakt deze ‘relaxte gast’ het anders aan. Net als met je eigen tanden en kiezen, worden groente en fruit gekneusd. Zelfs bladgroenten kun je ermee persen. Het resultaat is een optimale sap-opbrengst. De droge pulp die er aan de andere kant uitkomt bewaar ik in een apart bakje en geef ik (als aanvulling) aan m’n hond. Extra pluspunt is dat je dit apparaat nu eens wel makkelijk schoon krijgt! Verspers Emotion 2G, unlimitedhealth.nl, € 299,-.
Culi cola Niets is meer retro dan Coca Cola. Het bruinzwarte drankje gaat al 125 jaar mee en blijft populair. Ondanks dat het nou niet bepaald gezond is en ik het daarom ook niet vaak drink, is het op zijn tijd – eerlijk is eerlijk – heerlijk! Daarbij heeft het me ook een paar keer gered. Zoals tijdens een zeilvakantie waarbij het wonderwel hielp tegen een opkomende misselijkheid en tijdens een reis door
India. Van onze reisleidster moesten we verplicht iedere dag een flesje cola drinken om alle eventuele schadelijke bacteriën te doden. Iedereen die wel eens een muntje overnight in een glas cola heeft laten liggen begrijpt dat het de boel lekker opschoont. Het drinken van een glas Cola kun je dus ook zien als een quick fix detox. Daarnaast is het een super drankje om van alles mee te mixen,
maar dat niet alleen. Want Coca Cola blijkt ook een onmiskenbaar ingrediënt voor in de keuken. Het is een fantastische smaakmaker waarmee je onder andere uitstekend kunt marineren en karamelliseren. Laat je inspireren door dit leuke receptenboekje! Coca Cola 30 verrassende recepten, ISBN 9789054267683, € 8,99
Herinnert u zicH Deze NOg?
125 jaar Coca Cola
Tot en met 4 september 2011 vertoont Het museum van de Twintigste eeuw in Hoorn de tentoonstelling '125 Jaar Coca-Cola'. De boeiende historie van het beroemdste frisdrankmerk ter wereld wordt verteld aan de hand van een compleet Coca Cola museum. De reclamehistorie, het mysterie rond het geheime recept, de impact wereldwijd; alles komt aan bod.
We hebben het hier niet over de bekende Radio Veronica ‘jingle’ uit de jaren ’80 waarmee oude bekende uit de muziekwereld werden aangekondigd, maar over groentes die ooit reuze populair waren, zoals schorseneer, pastinaak en aardpeer. In Vergeten Groenten komen ze weer volop tot leven. Prachtig geïllustreerd, bevat dit boek veel originele recepten, inclusief een handig ‘spiekbriefje waarmee je deze ‘gouwe ouwen’ kunt herkennen. Vergeten Groenten, ISBN 978 90 8989 361 1, € 16,95.
JULI / AUG. 2011
SALT #3
65
68
SALT #3
JULI / AUG. 2011
Een groene vallei in de 'alpen' van manhattan
HiGH Line
rEpor tagE high line New york Tekst Natasha Bloemhard Beeld Natasha Bloemhard & Friends of the High Line
neW yorK
van West side story naar West side Glory
de High Line in new york is een pure west Side Story, maar in tegenstelling tot het beklemmende liefdesverhaal uit de wereldberoemde musical dat een dramatisch einde kent, loopt dit verhaal wél goed af. dankzij pure liefde van de new yorkers voor een verlaten spoorlijn is er aan de westkant van manhattan op acht meter boven de grond een stadspark ontstaan dat wereldwijd steden inspireert.
D
De High Line aan de lower west side van Manhattan in New York is een gloednieuw stadspark, acht meter boven de grond. Dit is de korte versie van het verhaal. De langere versie is een stuk gecompliceerder en is een soort stadssprookje dat jarenlang duurt maar gelukkig wel een ‘happy end’ kent. Dankzij de samenvloeiing van verschillende krachten waarin dromers, optimisten, wijkbewoners, ontwerpers, opportunisten, ‘celebrities’ en uiteraard geld een aandeel in hebben gehad, is de High Line een nieuw symbool voor de stad geworden. Sommigen noemen ‘t het Central Park van deze generatie, weer anderen zetten de High Line op gelijke hoogte met de beroemde bagel, omdat het stadspark nu al een bekend New York export product aan het worden is. Sinds de opening van de High Line (sectie 1) in juni 2009, zijn diverse wereldsteden, waaronder Rotterdam, inmiddels komen kijken om ideeën op te doen voor hun eigen stad. Maar eerst even terug naar het begin van het ‘sprookje’.
Death Avenue Wanneer je in de van Gansevoort Street in het Meatpacking District onder de zware metalen art deco constructie van de High Line staat, bevind je je in de schaduw van een enorme historie die begint in 1847 toen de Hudson River Line werd geopend. Een goederentreinspoor dat dwars door de straten van Manhattan’s West Side naar Albany voerde. De wagons werden destijds nog voortgetrokken door paarden. In 1867 werden de paarden vervangen door stoomtreinen waarmee niet alleen de snelheid van de treinen maar ook de hoeveelheid verkeer toenam. De mix van industrie en een druk bewoonde wijk resulteerde niet alleen in een fiks dodental – regelmatig werden er voetgangers op 10th Avenue door de voortdenderende trein gegrepen - maar leverde ook een stevige discussie over de veiligheid en de bijnaam Death Avenue op. Er moest snel een oplossing komen en het omhoog brengen van het treinspoor
werd eind 19e eeuw al genoemd, maar kwam door bureaucratie en ‘gekissebis’ niet van de tekentafel af. Intussen werden er jonge kerels uit de ‘country side’ van Amerika aangetrokken om het ruim drie kilometer lange treintraject dat door Manhattan liep te paard voor de trein uit te lopen, wild zwaaiend met rode vlaggen om de mensen te waarschuwen voor de naderende trein. Deze mannen, waarvan er in totaal twaalf waren, werden de West Side Cowboys genoemd en waren zich zeer bewust van hun belangrijke missie die ze bijna 80 jaar zouden vervullen, tot in 1934 de High Line, als onderdeel van het gigantische infrastructuurproject ‘West Side Improvement’, een feit werd. Er werd een enorme stalen constructie gebouwd, op acht meter boven straatniveau, van 35th Street naar de St. John’s Park Terminal in Spring Street. Het spoortraject verbond de vlees- en melkfabrieken direct met de pakhuizen waarbij de trein soms zelfs rechtstreeks het gebouw inreed. Het gevaar op straat was voorbij en de High Line werd een symbool voor de wijk. Built to last forever, maar helaas, de komst van vrachtwagens en snelwegen leidde in 1950 tot het begin van het einde en in 1980 leverde de High Line goederentrein zijn laatste vrachtje, drie wagons vol met bevroren kalkoenen, af.
glamour coalitie Wat overbleef was een verlaten spoortraject dat in rap tempo verpauperde, overwoekerd werd door wilde bloemen en een doorn in het oog werd van zowel de wijkbewoners als van Conrail die de spoorlijn bezat, maar ook van de toenmalige burgemeester van New York. Projectonwikkelaars stonden te popelen om de grond over te nemen nadat de constructie gesloopt zou zijn. Kortom, vrijwel iedereen wilde ervan af, maar niemand wilde de bizar hoge sloopkosten op zich nemen. Toch was er begin jaren ’80 al een architect met een vooruitziende blik, Steven Holl, die een nieuwe toekomst voor de High Line voorspelde in de vorm van een publieke ruimte. Hij prees de JULI / AUG. 2011
SALT #3
69
voor EEn
optimaaklen
a m k i u r geb van de
En dat iS prECiES wat EEn
inSpi ratiE
IS GeLUK
Tekst Evelien van den Akker
maakbaar?
talloze onderzoeken tonen aan dat juist de gelukkige mensen onder ons vaak het meest productief en succesvol zijn. niet voor niets dat overheden proberen uit te vogelen hoe gelukkig hun inwoners zijn. want geluk is van economisch belang. ooit new age, nu een heet politiek hangijzer. geluk is hot & happening.
L
eo Bormans, geestesvader van The World Book of Happiness dat in veel landen in de boeken top drie belandde, las kilometers tekst over geluk. Hij benaderde 100 specialisten uit vijftig landen die in 1000 woorden hun bevindingen omschreven. Het meest opmerkelijk vond hij een experiment aan de Universiteit in Luik over de relatie tussen materiële rijkdom en geluk. Proefpersonen kregen een stuk chocolade en moesten achter een computer vragen beantwoorden over de chocolade. Ze kregen tijdens de vragen verschillende beelden te zien op de computer. Alleen bij het zien van geld aten de proefpersonen het stuk chocolade twee keer zo snel op en vonden ze bovendien de chocolade achteraf minder lekker dan de anderen. Bormans: “Zo’n experiment drukt je weer even met je neus op de feiten wat geld bij mensen losmaakt: hebzucht en ontevredenheid.” Geld maakt niet gelukkig. Een uitgekauwde uitdrukking, maar een waarheid als een koe. Maar wat maakt ons dan wel gelukkig?
Wat is geluk? Allereerst: Om geluk te vinden, is het handig om te weten wat het überhaupt is. Volgens wetenschappelijk journalist Stefan Klein, bekend van de wereldwijde bestseller De geluksformule is geluk een uitvinding van de evolutie: “Het zijn emoties die reageren op stimuli. Er gebeurt iets en wij reageren daarop. Positieve emoties vertelden ons wat goed voor ons was. Zoals het eten van zoet fruit. Negatieve emoties waarschuwden ons voor gevaren, zoals giftig bitter eten". Hij maakt daarbij een onderscheid tussen genot en tevredenheid. Terwijl genot een momentopname is en onverzadigbaar, spreekt hij bij tevredenheid over een overall gemoedstoestand en levensinstelling. Er zijn geen aparte systemen voor geluk en ongeluk, wel is aangetoond dat de rechter hersenhelft geneigd is harder te werken bij negatieve gevoelens en de linkerhelft bij positieve gevoelens. Mensen met een meer actieve rechterhelft en met minder controle over hun negatieve emoties, neigen eerder tot introversie, pessimisme en achterdocht. Mensen met een actievere linkerhelft zijn vaker optimistisch, extravert en hebben meer zelfvertrouwen. Ze krijgen minder last van stress.
Stof tot geluk Stoffen als dopamine, oxytocine en bèta – endorfine spelen een belangrijke rol bij tevredenheid en genot, terwijl acetylcholine en cortisol bij stress vrijkomen. Dopamine geldt als een be-
langrijke stof als het aankomt op positieve emoties. Het stimuleert het leggen van verbindingen tussen hersencellen. Je wordt er alert en geconcentreerd van. Nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd, net als je vermogen tot leren, creativiteit en seksueel verlangen. Gelukkige mensen zijn creatiever en kunnen beter en sneller problemen oplossen. Hierdoor zijn ze productiever en vaak ook succesvoller in het realiseren van hun doelstellingen. Kortom: We hebben geluk nodig om te leren en presteren.
Prikkelend Net als elke persoonlijkheid, is ook individueel geluk uniek. We kunnen dus niet één geluksformule opstellen waarmee iedereen gegarandeerd gelukkig zal worden. Wel kunnen we vaststellen dat een geluksgevoel ontstaat in onze hersenen en die zitten doorgaans hetzelfde in elkaar. Tevredenheid en genot worden dus op een zelfde manier in de hersenen verwerkt. Of je nu een man of vrouw bent. Je lichaam reageert op prikkels en de hersenen volgen. Wanneer je gelukkig bent, gaat onder andere je hartslag en huidtemperatuur omhoog. Bij de meesten is dit drie tot vijf hartslagen per minuut en een temperatuurstijging van 1/10 graad Celsius. De hersenen pikken deze signalen op en vertalen deze naar geluk. Je hebt dus prikkels vanuit het lichaam nodig om geluk te ervaren.
Geluktriggers Wél kun je via omwegen je eigen geluk beïnvloeden door je omgeving of gedachtepatroon te veranderen. Toch zoeken we het vaak buiten onszelf. We zien het als iets dat zomaar ons pad kruist. ‘Ja, hij is ook zo’n zondagskind, alles zit hem mee’, zeggen we zodra we iemand zien die veel geluk heeft. Maar voor een gelukkig leven gaat het erom dat je optimaal gebruik maakt van de mogelijkheden en misschien is dat precies wat een ‘geluksvogel’ doet. Stefan Klein: “Positieve emoties overkomen je niet alleen, we kunnen ernaar streven.” Hoe? Je genen bepalen zo’n 50% van je geluk. Je inkomen en omgeving zijn slechts goed voor 10% en de overige 40% wordt ingevuld door hoe je zelf in het leven staat en de manier waarop je naar de dingen kijkt. Daarmee kunnen we indirect invloed uitoefenen op onze mate van geluk en tevredenheid. Volgens Leo Bormans zijn er vijf factoren die daarin een grote invloed hebben. Allereerst zijn het je relaties met familie, vrienden en je partner. Op twee staat gezondheid. “Gelukkige mensen zijn gezonder. Maar gezonde JULI / AUG. 2011
SALT #3
77