Salt#4-2011 Preview by Rebel Media Creators BV

rituelen

69 26

inhoud 6 11 12 17 18 19 21 22 26 30 32 39 40 45 46 66 69 76 78 83 84 86 89 92 98

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

51 Extra Zout Doe-het-zelf gids voor je avontuurlijke lifestyle. Tips voor wildlife wandelen, mountaibiken, windsurfen, vliegeren, strandjutten en Salt UniverSity: maak je eigen Totem.

ColumnistEn 65 ilja Gort Een wederrechtelijk gelaten wind 68 roxane Catz Me and my suitcase 91 Floortje DeSSinG Noord Korea

salt sErviCE 96 Salt online 97 Zo word je abonnee van Salt

VOORWOORD

Rituelen Sinds we het thema rituelen uitgekozen hebben, worstel ik me gek met alles wat er tegenaan schurkt en waar ik, kwam ik ook nog eens achter, behoorlijk ‘hooked’ aan ben. Rituelen, tradities, bijgeloof, gewoonte en soms zelfs een lichte neiging naar dwangneurose. Het begint bij mij al bij het opstaan. Ik ben een vroege vogel maar doe niets voordat ik een glas warm water naar binnen heb gegoten, als ochtendgolf om mijn darmen op gang te brengen. Heb ik geleerd van een Tibetaanse arts en sindsdien zweer ik erbij. Dan volgen vaak de yogaoefeningen, aankleden, vervolgens mijn ontbijt en dan op de fiets naar de redactie. Soms sla ik gaten in dit ochtendritueel (of is het een gewoonte?) en sla ik delen over. En dat voelt niet lekker, mijn dag is anders dan anders begonnen. Als dat maar geen teken is. Zie je, nu leiden mijn idiote gewoontes ook nog tot bijgeloof en de dag moet eigenlijk nog beginnen. Dat belooft wat, want denk maar niet dat mijn ochtendrituelen de enigen zijn. De hele dag heb ik van die dingen die ik ‘altijd’ doe. Op de een of andere manier heb ik ze nodig voor de rust in mijn kop. Het thema leidde me ook terug naar de tijd dat ik mountainbikewedstrijden reed. Dat heb ik vijf jaar gedaan en niet onverdienstelijk. Maar ik verscheen geen dag aan de start zonder mijn fiets van top tot teen gepoetst te hebben. Zelfs als ik wist dat ik binnen honderd meter na de start al onder de dikke blubber zou zitten. Een schone fiets hoorde bij mijn mentale voorbereiding, dat gaf me kracht. En voor mijn werk voor Salt reis ik de hele wereld over, maar denk maar niet dat ik op reis ga zonder mijn ‘Christoffeltje’, de beschermheilige voor reizigers, op zak. Dag en nacht draag ik die bij me. Bovendien ben ik een seizoenenmens en houd ik van alles wat daar bij hoort. Maar hier raak ik helemaal de weg kwijt en word ik aan alle kanten door rituelen en tradities gedold. Hier tegenover staat echter een hele grote dwarse kant van mij, een kant die (ritueel) alles dat met conformisme te maken heeft uit de weg gaat. Maar gek genoeg, kwam ik er in mijn geworstel met dit thema achter, dat juist deze kant van mij, mij het dichtst bij het waarom van rituelen brengt. Mensen, volkeren, culturen hechten aan hun rituelen omdat het ze een gevoel van veiligheid geeft. We bidden, dansen, dragen en doen om onze (faal)angsten in bedwang te houden. En dat is precies wat mijn rituele dwarsheid doet. Het is mijn gevoel van veiligheid die voorkomt dat ik óp in plaats van buiten de gebaande paden beland of dat ik ‘in’ in plaats van ‘out of the box’ terechtkom. Ik hoop dat we hier met deze editie van Salt weer in zijn geslaagd. Veel leesplezier. PS. Al zo lang ik hoofdredacteur van Salt ben is het een ritueel dat ik mijn voorwoord altijd als allerlaatste schrijf. Dit stel ik zo lang uit, dat de drukker traditiegetrouw belt om te vragen wanneer deze laatste pagina doorkomt. Waarom ik het zo doe? Geen idee, waarschijnlijk om ritueel een punt achter weer een uitgave te kunnen zetten. Tijd om de redactie op te ruimen, ook zo’n rituele gebeurtenis. En nou hou ik op. Punt!

UITGEVER Rebel Media Creators B.V. Kleine Koppel 48 3812 PH Amersfoort The Netherlands T. +31 (0)33-8200252 E: salt@rebelmediacreators.com GetSalt.com |

ADVERTENTIES Jolanda Dortmans | jolanda@getsalt.com Download de mediakaart op GetSalt.com/adverteren

REDACTIE Natasha Bloemhard (hoofdredacteur) | natasha@getsalt.com Ard Krikke | ard@getsalt.com

KLANTENSERVICE Abonnees: abonnee@getsalt.com Shop: shop@getsalt.com FAQ: www.GetSalt.com T. +31 (0)33-8200252 (bellen op ma of vr, 15.00 tot 17.00 uur)

VORMGEVING + INTERNET Chris Pollen | chris@getsalt.com Laura Luykenaar | laura@getsalt.com

MEDEWERKERS Rosanne Vriend, Roxane Catz, Ilja Gort, Floortje Dessing, Tessa Koop, Matthijs Meeuwsen en Evelien van den Akker

Abonnementen Nederland en België € 15,- per jaar (6 edities)

Natasha Bloemhard

hoofdredacteur | natasha@getsalt.com

Abonnementen overig buitenland Op aanvraag via abonnee@getsalt.com Alle abonnementen continueren stilzwijgend met een jaar en gelden tot wederopzegging, tenzij anders vermeld. Prijswijzigingen voorbehouden. Cadeauabonnementen eindigen na een jaar. COPYRIGHT Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van Rebel Media Creators B.V. worden overgenomen. ISSN: 1874-334X Salt verschijnt 6 keer per jaar. Oplage: 30.000.

Salt wordt gedrukt op PEFCpapier afkomstig uit duurzaam bosbeheer: pefcnederland.nl

member Salt reist zoveel mogelijk met de trein dankzij

BEDANKT Al onze adverteerders, distributiepunten en Salt-abonnees.

SEPT./OKT. 2011

SALT #4

natuur praat Tekst Rosanne Vriend

De man die vele jaren geleden terugkwam met het verhaal over een witte woestijn in het westen van Egypte, werd destijds compleet voor gek verklaard. Spierwitte rotsformaties die oprijzen uit de woestijn? Sure! Fata morgana zeker of een hallucinatie na een drankje te veel. nu, velen jaren later, bewijzen de foto’s van het wonderlijke gebied dat de man allesbehalve van lotje getikt was.

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

Het surreële natuurwonder, bekend onder de naam Sahara el Beyda, strekt zich uit over een gebied van ruwweg 144 vierkante kilometer en ligt in een uithoek van de westelijke woestijn van Egypte, in de ‘achtertuin’ van het woestijndorp Farafra. Miljoenen jaren geleden zou je dit gortdroge gebied niet hebben herkend. Toen was hier een tropische zee waarin microscopisch kleine organismen in de kalk- en krijtgesteenten een onbezorgd leven leidden. Toen de zee door een dorstige woestijn werd opgeslokt, werd hun ‘woonwijk’ opgedoekt. Wat overbleef waren tal van witte rotsen die onmiddellijk ten prooi vielen aan de meedogenloze woestijnwind. Na een jarenlange geseling door zandstormen is dit bizarre decor het resultaat waarvan de nietsvermoedende kijker zich in eerste instantie afvraagt of het nu

rotsen of zout- of sneeuwophopingen zijn. Ook leven lijkt in deze woestenij ogenschijnlijk onmogelijk, maar dankzij de aanwezigheid van drie bronnen in het gebied overleven hier bikkels als gazellen, gekko's en woestijnvossen. Sinds 2002 geniet de Witte Woestijn de beschermende status van een nationaal park. Een tocht naar de witte woestijn maak je het beste vanuit de Farafra oase, een plaatsje waar zo'n 4000 bedoeïen in middeleeuwse modderhuisjes langs de oude karavaanroute leven. Verschillende locals bieden zich als gids aan en al lopend, per 4-WD of geheel in stijl, schommelend op de rug van een kameel, trek je de onherbergzame woestijn in. Hoewel je het witte wonderland in één dag kunt bezoeken, kun je je bezoek verrijken met een overnachting in een kamp tussen de reusachtige rotsen. De on-

dergaande zon verandert het landschap telkens van kleur. Maar het mooist is de witte woestijn toch wel in de nacht, wanneer je je bij het felle maanlicht in een poollandschap waant. Bovendien heb je in de nacht de meeste kans op het zien van woestijnvossen die, op zoek naar eten, zelfs niet schromen om dichtbij te komen. Het schijnt met de feestdagen zelfs een populaire bestemming te zijn omdat een 'witte kerst' hier gegarandeerd is. Bovendien is er een grote kans dat je tijdens een meerdaagse tocht ook de 'Crystal Mountain' aandoet. Deze rots is dan wel niet zo groot als de naam doet vermoeden, maar bestaat wel volledig uit kristallen die in het zonlicht verblindend mooi zijn. Eenmaal weer terug in de bewoonde wereld van de Farafra oase, kun je het stof van je afwassen in de lokale warmwaterbronnen van Bir Sitta. egypt.travel.nl

Scan en geniet van meer foto’s van dit bizarre natuur verschijnsel.

SEPT. / OKT. 2011

SALT #4

SpraaK Kop MaKErS hot xx & happening Xx Xx

POETShulp of je nu de kapitein van een zeilbootje of van een mammoettanker bent, op iedere scheepsromp liften na verloop van tijd algen, mosselen en andere ongewenste gasten mee. Deze aangroei, ook wel ‘fouling’ genoemd, is ongewenst omdat het tijdens het varen weerstand veroorzaakt. Hierdoor neemt niet alleen het brandstofgebruik van motorschepen drastisch toe, maar worden ook organismen naar regio’s verplaatst waar ze eigenlijk helemaal niet thuishoren. Om dit te voorkomen worden schepen voorzien van zogenaamde ‘antifouling’, een zwaar vervuilende (koper)verf. Het lijkt er echter op dat Duitse wetenschappers nu eindelijk een alternatief hebben gevonden. Geïnspireerd op palmboomzaden die na maanden in de Noordzee te hebben rondgedobberd nog steeds brandschoon waren, hebben ze een experimentele, milieuvriendelijke coating met een ‘harige’ structuur ontwikkeld die voorkomt dat vuil en organismen zich kunnen hechten. Een mooi staaltje van biomimicry (bios = leven en mimesis = imiteren), waarin we de natuur als voorbeeld zien om menselijke problemen op te lossen.

schakelen met je gedachten hoe vaak dwaal jij af met je gedachten tijdens een fietstochtje? vaak, waarschijnlijk en dat komt goed uit, want als het aan toyota ligt, gebruik je in de toekomst je gedachtenkracht om te kunnen schakelen. Een bizar hersenspinsel? In tegendeel, samen met het Amerikaanse Parlee Cycles zijn de Japanners bloedserieus en druk aan het experimenteren met een racefiets die ‘luistert’ naar jouw hersendwalingen; de Prius PXP Bike. Hoe dat werkt? Dankzij EEG-neuronensensoren in de fietshelm die gedachten kunnen lezen. Je bedient de elektronische derailleurs door ‘simpelweg’ aan een lagere of hogere versnelling te denken. Science fiction? Toyota heeft al een rolstoel ontworpen die precies doet wat de bestuurder zegt…eh, denkt.

hoE hoog is dE EvErEst? Het lijkt een eenvoudige vraag, toch blijkt er in deze tijd van satellieten en gps een verschil van mening over de hoogte van de Everest te bestaan. Volgens Amerikaanse wetenschappers is het dak van de wereld 8850 meter hoog, de Britten houden het op 8848 meter en de Chinezen komen niet hoger dan 8844 meter. De regering van Nepal wil nu voor eens en voor altijd het juiste antwoord weten. Daarom zal later dit jaar een Nepalese klimexpeditie een zender op de top van de Everest plaatsen, zodat satellieten tot op de komma nauwkeurig de exacte hoogte kunnen bepalen.

DraaGBaar STOPCONTACT in een van de vorige Salts schreven we al dat Britse geleerden druk aan het experimenteren zijn om geluid in energie om te zetten. Hoewel deze technologie nog in de kinderschoenen staat, presenteerde Orange deze zomer tijdens het Glastonbury Muziekfestival het Sound Charge T-shirt. Een zogenaamde piëzo-elektrische laag ter grootte van een A4-tje op het shirt fungeert als een oversized microfoon die de spanning, veroorzaakt door geluidsgolven, in een batterij opslaat. Als drager van het shirt kun je zo heel handig je mobieltje of mp3-speler opladen. Het T-shirt werkt overigens ook als je in een drukke winkelstraat loopt. Of dit draagbare stopcontact ooit op de markt komt is niet bekend.

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

PuMa in zee met Laird HaMiLTOn Zij w Erkt En o o k samE n

Sinds Puma’s gestroomlijnde Mar Mostro over de wereldzeeën scheurt, lijken oude zeemansverhalen over reusachtige inktvissen werkelijkheid te zijn geworden. Met dit 21 meter lange ‘zeemonster’ wil Puma de Volvo Ocean Race, de bekendste zeilrace rond de wereld, winnen. De Mar Mostro is het zeilende equivalent van een Formule1 racer; het wordt aangedreven door 675m2 zeil (ter vergelijking: een gemiddeld windsurfzeiltje telt 6,5m2) en haalt een topsnelheid van zo’n 70 km/ uur. Onlangs verwelkomde de elfkoppige bemanning surf en paddle board legende Laird Hamilton als erebemanningslid. Het is de bedoeling dat de Hawaiiaan samen met Puma een revolutionaire serie paddle boards ontwikkelt. Als ‘vriendendienst’ speurt de Mar Mostro tijdens de race, met behulp van geavanceerde meetinstrumenten aan boord van het schip, de oceaan af voor een monstergolf. Zodra er een 30+ meter hoge watermuur wordt gespot, wordt Laird per helikopter ingevlogen en is het surf’s up! De Volvo Ocean race start op 29 oktober in het Spaanse Alicante en finisht 9 etappes later in het Ierse Galway. puma.com/sailing.

LEWiS & CLarK

BarBiE & KEn

MarK CavEnDiSH & MarK rEnSHaW

JESpEr oLSEn & SaraH BarnEtt

In 1804 stuurde de Amerikaanse president Jefferson legerofficieren Meriwether Lewis en William Clark op pad om het toen nog onbekende Westen van de jonge natie in kaart te brengen. De expeditie werd een ware survivaltocht, waarbij de mannen al lopend, peddelend in een kajak en paardrijdend veel van de aanwezige flora en fauna, rivieren, bergen en indianenstammen in kaart brachten.

Barbie ontmoette de liefde van haar leven al in 1961. Volgens ingewijde bronnen heeft Ken echter na vijftig jaar een punt achter hun relatie gezet. Ken kwam er namelijk achter dat zijn ‘poppetje’ medeverantwoordelijk is voor de kap van regenwoud in Indonesië. Barbie laat zich namelijk verpakken in materiaal dat afkomstig is van oerbossen. bron: greenpeace.nl

Zonder zijn trouwe gangmaker Mark Renshaw had Mark Cavendish nooit vijf etappes in de laatste Tour de France kunnen winnen. Alleen omdat ‘Cav’ de laatste paar kilometer ‘comfortabel’ in de slipstream van Renshaw zit, is hij in staat om met een snelheid van ruim 70 km/uur alles en iedereen achter zich te laten.

Nadat Jesper Olsen eind 2005 thuiskwam van een 1,5 jaar durende hardlooptocht rond de wereld (42.000km), besloot hij in 2008 opnieuw een stukje te gaan hardlopen, samen met Sarah Barnett en dit keer van noord naar zuid, en terug. Helaas voor Jesper loopt hij inmiddels weer alleen, Sarah gaf ’al’ na 7300 km op.

SEPT. / OKT. 2011

SALT #4

repOrtAge

sport Rituelen in de spo Tekst: Evelien van den Akker Beeld: Red Bull Photofiles, Natasha Bloemhard e.a.

Rituelen in de sport

Surfers die met hun boards een kring op zee vormen bij de openingsceremonie van een wedstrijd, een priester die fietsen zegent voor een groot fietsevenement, het herhalen van een mantra tijdens een beklimming van een Alpentop of gewoon het dragen van een geluksbandje; sport staat bol van de rituelen en het bijgeloof.

p 27 juli 2012 vindt in Londen de kick-off plaats van de Olympische Zomerspelen. Tijdens de openingsceremonie zal het Olympisch vuur ontstoken worden met een brandende fakkel die via een estafetteloop uit de Griekse plaats Olympia naar Londen is gebracht. Na het aansteken van de vlam wordt de Olympische vlag gehesen met de symbolische vijf ringen (elke ring stelt een werelddeel voor) en leggen één sporter en één jurylid namens alle sporters en juryleden een eed af. Het is een aaneenschakeling van rituelen, symbolen en bijgeloof, allemaal terug te voeren naar de antieke eerste Spelen, 776 jaar voor Christus. Van oudsher zijn de Spelen en de bijbehorende rituelen bedoeld om een gevoel van verbondenheid op te roepen. En nog steeds zorgt bijvoorbeeld de openingsceremonie voor kippenvel en een gevoel van saamhorigheid. Overigens zie je dit gevoel niet alleen terug bij de spelen, maar ook bij wedstrijden van nationale sportteams en spelers. Of bij een nationaal feest zoals Koninginnedag, waarbij iedereen zich aan het oranjeritueel overgeeft. Maar wat zijn rituelen nu eigenlijk? Sla het woordenboek erop na en dan is een ritueel een gewoonte, een gebruik dat iets begeleidt. Veelal in verband gebracht met geloof en bijgeloof. Binnen de sport worden rituelen vaak bestempeld als formele acties die zichzelf herhalen en elkaar opvolgen. Hoe vaker je ze toepast, hoe meer kracht ze krijgen en daardoor triggeren ze sneller wat je wilt bereiken.

Bekijk het filmpje van de Andy Irons Memorial

SALT #4

Stressremmer De (top)sport zit stampvol rituelen en bijgeloof. Psychologe Michaéla Schippers deed er onderzoek naar en vroeg 179 voetballers, volleyballers, hockeyers, en hun trainers, naar hun rituelen. Maar liefs 80% van de sporters en 87% van de trainers blijkt er een vorm van bijgeloof of rituelen op na te houden. Hoe

SEPT. / OKT. 2011

verklaart zij dit? Schippers: “Er zijn dingen die je niet kunt beinvloeden, hoe goed je ook bent voorbereid. Dat geeft een spanning en door rituelen kom je beter in het ritme en neemt de gespannenheid af.” Vandaar dat het percentage bij trainers zelfs hoger lag, want zij kunnen slechts aan de zijlijn toekijken. Het ritme van rituele handelingen brengt de geest uit de stresstoestand van piekeren en daarnaast krijgen sporters het idee dat ze het resultaat van hun prestatie toch nog in zekere mate kunnen beïnvloeden. Tijdens haar research kwam ze erachter dat vooral mensen die denken dat hun prestatie afhankelijk is van externe factoren veel waarde hechten aan het uitvoeren van bijgelovige handelingen. Mensen die denken dat ze zelf de dingen meer in de hand hebben, zijn er minder mee bezig.

Een obsessie Maar het is niet alleen maar goud dat blinkt. Volgens Schippers kunnen rituelen ook tegen je werken: “Als je een grote hoeveelheid aan rituelen of onhandige rituelen hebt komt je praktische voorbereiding in gevaar. Rituelen kunnen ook obsessief worden. Zo wilde een hockeykeepster per se uren voor de wedstrijd al haar scheenbeschermers aan, ook al moest ze eerst nog 100 kilometer rijden. Ook was er een voetballer met 15 rituelen vlak voor de wedstrijd en een andere speler moest eerst een reiger zien voor een wedstrijd en reed net zo lang rondjes totdat hij er eentje had gezien.”

In alle soorten en maten Rituelen en bijgeloof zijn er in alle soorten en maten. Sporters hebben vaak zogenaamde ‘lucky charms’ die hen inspireren tijdens een wedstrijd. Zo droeg voormalig topwielrenster Leontien van Moorsel altijd een speldje bij zich met daarop een Maria-

(c)Agustin Munoz/Red Bull Photofiles

Rituelen geven het gevoel dat je het resultaat van je prestatie toch nog in zekere mate kunt be誰nvloeden .

SEPT. / OKT. 2011

SALT #4

COOl peOple

KIJK MIJ NOU RItUele lIchaaMstaal

kijk mij nou Tekst Rosanne Vriend & Luke Nieuwman

MAORI’S oP WEG NAAr VolWASSENHEID lichaamstaal Over de rituelen van de Nieuw-Zeelandse Maori’s zou je boeken vol kunnen schrijven. Het meest opvallende ritueel is de Ta moko, tatoeages die door mannen meestal in het gezicht (dit gebeurt nog zelden), op de billen en op de dijen worden gedragen. Omdat het aanbrengen van een traditionele moko vroeger erg pijnlijk was – ingewikkelde symbolen werden niet door middel van naalden, maar door krassen aangebracht – was het voor jonge Maori’s een belangrijk overgangsritueel naar volwassenheid. Vrouwen dragen ook moko’s, maar dan vaak op hun lippen en kin. Een ander bekend Maori ritueel is de ‘hongi’; een traditionele groet waarbij neuzen, en soms voorhoofden, tegen elkaar worden gedrukt. Maori’s geloven dat je hiermee je levensadem met een ander uitwisselt en dat je zo verantwoordelijk voor elkaar wordt. Net zoals veel inheemse volkeren hebben ook Maori een zeer 32

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

sterke band met ‘Papatuanuku’ (Moeder Aarde). Ze beschouwen land, aarde en water als ‘taonga’ (schatten) en zien zichzelf als ‘kaitiaki’ (schatbewakers). In het spoor Als je bovenstaande en nog veel meer Maori rituelen echt van dichtbij wilt ondergaan, dan is Te Urewera Treks een aanrader. Deze organisatie doet er onder leiding van Joe Doherty (van de Ngai stam) alles aan om het oorspronkelijke Urewera regenwoud weer in volle glorie te herstellen. Tijdens een meerdaagse wandeltocht plant je samen met hem op ceremoniële wijze nieuwe bomen en vertelt hij je alles over zijn rol als schatbewaarder. Boeken kun je via travelessence.nl Boekentip Moko; or, Maori Tattooing, Horatio Robley. ISBN: 9781421269115.

JinYoung Lee / Shutterstock.com

KAYAPO INDIANEN CoNtACt MEt DE GEEStENWErElD lichaamstaal De Braziliaanse Kayapo indianen uit de Amazone zijn waarschijnlijk de ongekroonde bodypaint kampioenen. Er gaat geen dag voorbij of de stamleden beschilderen hun lichaam. Dit gebeurt niet zomaar met een likje verf hier en daar, maar met precieze tekeningen en rituele symbolen. De patronen van dit ‘pak’ worden gemaakt met een donkere inkt, afkomstig van de lokale genipa-vrucht. Alleen de lichaamsuiteinden, voeten, enkels en het hoofd, zijn beschilderd met rood, een kleur die wordt geassocieerd met energie en vitaliteit. Bij speciale gelegenheden of riten worden de dagelijkse tekeningen vervangen of overgeschilderd met houtskool. Elke belangrijke gebeurtenis, zoals geboorte, jacht of oorlog, kent een eigen patroon. Omdat de Kayapo heilig geloven dat hun voorvaderen het leven in stammen van insecten hebben afgekeken, zijn veel tekeningen geïnspireerd op deze kleine

beestjes. Hiermee hopen ze op een ‘direct lijntje’ met de geestenwereld. Dit is ook de reden waarom veel indianen hun hoofd in een v-vorm kaal scheren. In het spoor Hoewel de Kayapo Indianen nog steeds in de jungle wonen, komt de moderne buitenwereld, door het kappen van het regenwoud, steeds dichterbij. Zo hebben sommige stamleden hun ‘body suit’ allang voor een echt pak verwisseld. Boekentip Amazon. An Extraordinary Journey Down The Greatest River On Earth, Bruce Parry. ISBN: 978-0718154349.

SEPT./OKT. 2011

SALT #4

CatCh Of ThE DAY

na dagen vakmanschap, oneindig geduld, smekende schietgebedjes en tomeloze liefde breekt nu dan eindelijk weer de tijd aan dat we de buit op kunnen gaan halen: het najaar, traditiegetrouw het seizoen dat letterlijk zijn vruchten afwerpt. Wereldwijd leidt dit tot grote oogstfeesten. Salt zocht vier plekken uit waar jij je slag kunt slaan.

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

Wereld rOute catch of the day Tekst Rosanne Vriend

4x een flinke Bui t HARVEST TRAIL

oogstfeest De Amerikaanse staat Massachusetts staat dankzij de Indian Summer altijd al vroeg in de fik, maar de knalrode cranberry oogst, die van half september tot eind november loopt, gooit hier letterlijk nog een schep bovenop. Wie de uitgestippelde Cranberry Harvest Trail Guide volgt, rijd (met de auto) van vuurhaard naar vuurhaard. Op sommige bedrijven, zoals Mayflower Cranberries in Plympton, mag je zelf je eigen cranberry's oogsten. Plukken De cranberry is een inheemse bes die als een van de weinige gewassen in Amerika niet door de kolonisten is ingevoerd. Met ruim 50.000 vierkante kilometer aan cranberry velden in het zuidoosten van Massachusetts is het natte oogstritueel van de cranberry niet te missen. Om het oogsten te vergemakkelijken, zetten de boeren hun bessenvelden onder water waarna ze de bessen machinaal van de struiken ‘grissen’. De in het water gevallen bessen, worden later vanaf het wateroppervlak bij elkaar geharkt. Deze dieprode bessenmeren, waar honderdduizenden bessen liggen te dobberen, zie je al van veraf liggen. Ondanks dat de natte pluk veruit populair is, wordt 5-10 procent van de bessen nog droog geplukt. Dit is veel arbeidsintensiever, maar de bessen zijn net als druiven die met de hand geplukt worden, van een veel hogere kwaliteit. Bijvangst Met het schiereiland Cape Cod op steenworp afstand, heb je een outdoorparadijs binnen handbereik. Vooral in de herfst, wanneer de Amerikaanse elite hun zomeroptrekjes achter zich heeft dichtgetrokken, heb je alle ruimte om uit te waaien met verschillende watersporten, zoals surfen en kajakken. Gaan Download de Cranberry Harvest Trail Guide als pdf op cranberries.org/cranberries/bog_tours.html en stippel je eigen route uit. Vanaf Boston, de hoofdstad van Massachusetts, is het zo’n anderhalf uur rijden naar de bessenvelden. Overnachten doe je onderweg in authentieke B&B’s, zoals de On Cranberry Pond in Middleboro, waar je, zoals de naam al doet vermoeden, in het oogstseizoen aan een 'cranberrymeer' slaapt. Drinktip: lokaal gebrouwen Greatful Harvest (bessen)biertje. oncranberrypond.com SEPT. / OKT. 2011

SALT #4

reIsrepOrtage overnachten in noorse vuurtorens

Torungen Fyr

Tekst & Beeld Ard Krikke

HIGH LIGHTS

Ze liggen op plekken waar zelfs robinson crusoe jaloers op zou worden, bieden een uitzicht waar vijfsterren hotels niet aan kunnen tippen en waken al eeuwenlang over de veiligheid van schepen; noorse vuurtorens, fascinerende plekken waar je als gewone sterveling nooit mocht komen. maar dankzij automatisering hebben nu ook de vuurtorenwachters zelf hun biezen moesten pakken. Om de historische wachtershuisjes niet aan weer en wind ten prooi te laten vallen, zijn een vijftigtal noorse lichtbakens omgetoverd tot unieke accommodaties. ard krikke fietste er langs.

l sinds de eerste fyr (= vuurtoren) in de 17e eeuw zijn licht ontstak, zijn vuurtorens en Noorwegen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Noorwegen was en is een zeevarende natie, zonder vuurtorens zouden schepen al die tijd blind zijn geweest. Inmiddels zijn alle ruim 200 lichtbakens langs de Noorse kust geautomatiseerd, hebben schepen de modernste navigatieapparatuur aan boord en zijn vuurtorenwachters een uitstervend ras. Gelukkig zijn de Noren trots op hun cultureel erfgoed en openen steeds meer vuurtorens, van Kristiansand in het zuiden tot Gamvik in het hoge noorden, hun deuren voor het grote publiek. Niet alleen zijn de meeste torens fraaie staaltjes van architectuur, ieder bouwwerk vertelt ook zijn eigen verhaal. Ik bevind me in de piepkleine vuurtorenwachterswoning van Knut Mørland, een van de laatste vuurtorenwachters van het land die hier vrijwillig zit, voornamelijk om te ontsnappen aan de gekte van het vasteland. Maar ondanks dat ook ‘zijn’ toren volledig op eigen kracht kan draaien, kan de automatisering, volgens Knut, toch niet tippen aan de scherpte van het menselijk oog. 70

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

OVERNACHTEN IN NOORSE VUURTORENS

SEPT. / OKT. 2011

SALT #4

kunststOf Tekst Rosanne Vriend Beeld Archief Chris Dyer

bij gebrek aan skateboards met designs in de jaren tachtig in peru, pimpte de achtjarige chris dyer zijn boards al met zijn eigen tekeningen. nietsvermoedend legde hij hiermee de basis voor het werk waarmee de nu 32-jarige kunstenaar zijn geld verdient: het beschilderen van (versleten) skateboards die zo’n hoge wow-factor hebben dat ze wereldwijd worden verkocht. chris: “Ik zie skateboarden als mediteren en een skateboard als spiritueel hulpmiddel. een intensief gebruikt skateboard zit boordevol unieke 'soul vibration' van de eigenaar, waardoor de kunst als vanzelf ontstaat.”

SOUl

SKATER

ls die-hard skater verbruikte Chris nogal wat boards. Omdat hij te gehecht was aan zijn 'oude vrienden' om ze weg te gooien, groeide er een berg boards in zijn slaapkamer. Met zijn opleiding en carrière als kunstenaar was het op een gegeven moment vanzelfsprekend om de versleten planken nieuw leven in te blazen door er vrolijke schilderingen op te maken. Al snel raakten anderen geïnteresseerd in zijn kunst en begon hij de skateboards te verkopen. Het ging zelfs zo goed dat hij aan zijn eigen kapotte boards niet meer genoeg had en hij een beroep moest doen op zijn vrienden. Tegenwoordig verzamelen skateboardshops in zijn huidige woonplaats Montréal gebruikte boards voor hem om zo aan de vraag te kunnen voldoen. Persoonlijk denkt Chris dat het succes van zijn kleurrijke en gedetailleerde tekeningen vooral zit in 'het verhaal van het oude skateboard'. “Ieder skateboard is weer door iemand anders op een unieke manier gebruikt en dat zie je in mijn kunst terug. Ik kan wel met een bepaald idee aan een tekening beginnen, maar uiteindelijk ontstaat er toch iets anders. De tekening ontvouwt zichzelf als het ware. Dat is heel anders dan wanneer je op 'zielloos' materiaal zonder historie, zoals papier of canvas werkt.” Het liefst nog tekent hij op de boards van professionele skaters, omdat ze volgens hem nog net dat beetje extra hebben. “Deze boards zijn geladen met speciale energie.”

Onsterfelijke exemplaren Hoewel Chris eerst niet echt met het milieu bezig was, deed een bomenplantprogramma in het noorden van Canada hem inzien hoe vervuilend de skateboardindustrie is. “Tijdens het planten realiseerde ik voor het eerst hoeveel bomen jaarlijks

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

sneuvelen voor de productie van skateboards. Het is triest, maar er is ook geen andere manier. Een board is nou eenmaal gemaakt van hout, andere materialen werken niet. Door mijn kunst te maken op de versleten boards eer ik de oude zielen van de bomen en zorg ik er tenminste voor dat ze niet bij het oud vuil belanden. Ik doe mijn best om er onsterfelijke exemplaren van te maken die zelfs na mijn dood nog mensen blij maken.” Vandaag de dag houdt Chris het niet meer alleen bij schilderingen op één skateboard, maar maakt hij ook composities van meerdere planken. Hij maakte zelfs een beeld van skateboards. Van niet minder dan 60 planken maakte hij een complexe robot, die hij ook wel de 'Skatebot' noemt. Daarnaast kun je de kunst van Chris tegenwoordig ook op nieuwe boards vinden. Het kleine merk Creation Skateboard uit Californië vroeg Chris ontwerpen te maken voor hun collectie. “Op deze manier hoop ik mijn positieve boodschap over de hele wereld te kunnen verspreiden.” Chris is net terug van een solo-expositie in een galerie in de surfstaat Californië en vertrekt binnenkort alweer voor zijn volgende tentoonstelling naar Oakland. In Nederland heeft hij nog niet geëxposeerd, maar wel een keertje geskate. “Als een galerie in Nederland me uitnodigt, kom ik graag nog een keertje terug. Niet in de laatste plaats voor jullie geweldige skateparken!” Tot die tijd is zijn kunst verkrijgbaar via zijn website, waar hij ook shirts van organisch katoen, posters en een documentaire over zijn leven verkoopt. positivecreations.ca

Door mijn kunst te maken op de versleten boards eer ik de oude zielen van de bomen

SEPT. / OKT. 2011

SALT #4

InspIratIe

RItueLen

Tekst Tessa Koop

bIjgeLOOf Of pure magIe? rituelen zijn zo oud als de mensheid. Ook jij hebt waarschijnlijk zo je dagelijkse rituelen. de dag steevast beginnen met een kop koffie bijvoorbeeld, naar hetzelfde toilet gaan op je werk of altijd dezelfde sokken dragen bij een belangrijk examen. maar heb je jezelf wel eens afgevraagd waarom rituelen belangrijk voor je zijn? bij oude natuurvolken, zoals de maya’s, gaat er geen dag voorbij zonder passend ritueel. Het is een belangrijke manier om innerlijke intenties te versterken en hulp te vragen aan het universum. uit wetenschappelijke bevindingen blijkt dat oude volkeren iets wisten wat wij nu pas beginnen te herontdekken: the universe is magic!

ituelen lijken op vaste gewoontes en komen in elk land, elke cultuur, elke streek, elke stad, elk dorp en bij ieder mens voor. Vooral bij belangrijke fasen in het leven spelen rituelen een grote rol, zoals bij geboorte, de overgang naar volwassenheid, huwelijk, religieuze- en sociale verbintenissen en de dood maar ook op feest- en gedenkdagen. Waar we met veel rituelen op hopen is dat we bijvoorbeeld geluk krijgen, creativiteit aan wakkeren, topprestaties verrichten, over iemand heen komen, zelfvertrouwen krijgen of een vorm van controle hebben. Ik heb het idee dat, nu zingeving voor steeds meer mensen belangrijk wordt, ook rituelen opnieuw van grote waarde kunnen zijn. Maar houden we onszelf massaal voor de gek of juist niet?

Bijgeloof Wat een ritueel met iemand doet, ligt wereldwijd nogal uiteen. Vroeger, toen de kerken nog vol zaten, waren de bekendste Westerse rituelen die uit kerkdiensten. Neem bijvoorbeeld de doop, waarbij water over het hoofd van het kindje wordt gesprenkeld om het schoon te wassen van zijn zonden. De Kerk is door de jaren heen wel van zijn voetstuk gevallen. ‘God moet je vrezen, God is een oordelende God en sinds Adam en Eva uit het paradijs zijn verjaagd, worden we allemaal met de oerzonde drukkend op onze ziel geboren.’ Maar wie zegt dat eigenlijk? Mensen zijn het beu op die manier te worden gemanipuleerd. Het geloof in God is de afgelopen decennia in Nederland flink afgenomen. Hoewel religie afstamt van het woord ‘religiare’ wat ‘verbinden’ betekent, heeft niets tot zoveel oorlogen, machtsmisbruik en afscheiding geleid dan onze religies. Veel mensen zijn er dan ook wel een beetje klaar mee. Met religies dan, want de meerderheid van de Nederlanders gelooft nog steeds dat er ‘iets hogers’ bestaat. Vandaar dat veel mensen nog wel hechten aan allerlei ‘ritueeltjes’, die ook wel als ‘bijgeloof’ worden bestempeld. Sinds in onze maatschappij de mantra ‘Gebruik je verstand’ haar intrede heeft gedaan, 78

SALT #4

SEPT. / OKT. 2011

vinden we het namelijk lastig om te geloven dat rituelen echt wonderen kunnen verrichten. Het verstand ziet alles namelijk als afgescheiden. Als een ritueel dan zijn vruchten afwerpt, denken we dat het toeval is.

Control freaks Meestal heeft bijgeloof betrekking op het verwerven van geluk of het afwenden van ongeluk. Bijgelovigen hebben de overtuiging dat er bovennatuurlijke krachten in het spel zijn, die van invloed kunnen zijn op de toekomst. Bepaalde rituelen of handelingen kunnen deze krachten dan bijsturen, ongedaan maken of juist oproepen. Je ziet deze vorm van ‘bijgelovige rituelen’ vooral in de sportwereld. Simpelweg tegen jezelf zeggen: ‘Je kunt het!’ is vaak niet voldoende. Een ritueel moet je dan zien als een hulpmiddel om jezelf mentaal en emotioneel op te peppen. Als het puntje bij paaltje komt, zou je een ritueel in feite niet nodig hoeven hebben. Je hebt immers wekenlang keihard getraind en je moet uitgaan van je eigen kracht. Toch is het verbazingwekkend hoe angstig en onzeker de meest getalenteerde sporters of eigenlijk mensen in het algemeen zijn. In het Westen zijn we echte control freaks. De tijd is voorbij dat we ‘Gods water over Gods akker willen laten lopen’ maar juist zelf de akker willen draineren en beregenen. Wij willen gebeurtenissen meestal helemaal zelf bepalen. Het idee dat, hoe hard je ook aan iets hebt gewerkt, je niet weet of je ook daadwerkelijk zult slagen, zorgt bij veel mensen voor faalangst. Plus de druk van buitenaf is vaak groot. Zo kunnen rituelen overslaan in iets waar je afhankelijk van wordt. Sommige voetballers spelen altijd in dezelfde onderbroek, er zijn wielrenners die hun benen op de dag van de wedstrijd niet scheren (dan scheer je de kracht eruit). Maar het kan nog een stapje verder gaan. Zo droeg voormalig wielrenster Leontien Zijlaard-Van Moorsel altijd een speldje met daarop een afbeelding van Maria als zij moest rijden. “Dat heb ik van mijn ouders. Zonder dat speldje was ik nergens, voelde ik me heel eenzaam en onzeker.”

niet langer: ‘Zien is geloven’ maar: ‘Geloven is zien èn ervaren

SEPT. / OKT. 2011

SALT #4