16 minute read
Interview with a legend
συνένΤέυξη μέ ένΑν θρυλο
Advertisement
απο τη μικαελα θεοφιλου / φωτογραφιa: ιωαννα χατζηανδρεου (This is noT anoTher agency) mikhail baryshnikov, The greaTesT living dancer, who also enjoys acTing and phoTography, discusses arT, nosTalgia and america.
by michaela Theofilou / phoTo: ioanna haTziandreoy (This is noT anoTher agency)
πηκέ σΤον χώρο της προεδρικής σουίτας M του hilton Αθηνών με ένα κομψό κοστούμι και φιμέ γυαλιά, από τα οποία ίσα- ίσα ξεχώριζες τα έντονα γαλάζια μάτια του. Ευθυτενής, μινιόν, με νεανική κορμοστασιά -αν και ήδη 65 ετών- και άψογο hairstyle, μας χαιρέτησε με στρατιωτική αυστηρότητα που πάγωσε την ατμόσφαιρα. Στεκόμουν με δέος απέναντι στον σημαντικότερο, εν ζωή, χορευτή -και σήμερα και ηθοποιό και φωτογράφο- τον «Μίσα» ή «Μπάρι» όπως είναι τα υποκοριστικά του. Καθίσαμε στην τραπεζαρία έχοντας στο μυαλό μου την συμφωνία των 15 λεπτών συνέντευξης. Σταύρωσε τα καλοσχηματισμένα χέρια του, με κοίταξε χωρίς κανένα μορφασμό και περίμενε την πρώτη ερώτηση. Άρχισε να μιλάει και σιγά σιγά να λύνεται όπως και τα χέρια του, που «χόρευαν» σε κάθε του απάντηση. Τα 15 λεπτά έγιναν 45. Μαγεία!
Έχετε επισκεφθεί πολλές φορές τη χώρα μας. Πώς σας φάνηκε αυτή τη φορά η Ελλάδα; Ξέρω τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η χώρα, αλλά ως επισκέπτης δεν το βλέπεις, τα θέατρα είναι γεμάτα κόσμο και υπάρχει χαρούμενη διάθεση. Ελπίζουμε ότι η Ελλάδα θα ανακάμψει. Έχω γνωρίσει μερικούς ενδιαφέροντες ανθρώπους, είναι πάντα μεγάλη η χαρά μου όταν επισκέπτομαι μουσεία και αγαπώ τον αέρα και τον ελληνικό ήλιο.
Είναι αλήθεια ότι σέβεστε περισσότερο την διαδικασία των προβών απ’ ότι το τελικό αποτέλεσμα; Σέβομαι το ίδιο και το τελικό αποτέλεσμα. Απλώς δεν μου αρέσει να κάνω μεγάλες περιοδείες. Μου αρέσει να είμαι φρέσκος και ξεκούραστος πριν από κάθε παράσταση. Όταν έχω αναλάβει να κάνω 20-30 παραστάσεις, δηλαδή 5-6 την εβδομάδα, είναι ιδιαίτερα κουραστικό σωματικά και στην ηλικία που βρίσκομαι είναι ένα φυσικό εμπόδιο. Είναι αλήθεια ότι προτιμώ να δουλεύω σε ένα στούντιο παρά να κάνω εβδομάδες επί εβδομάδων παραστάσεις και περιοδείες. Τότε αρχίζω να νοσταλγώ το σπίτι μου, την οικογένεια, τα παιδιά. HE ENTERED THE PRESIDENTIAL SuITE of the hilton Athens dressed in an elegant suit and tinted glasses, through which his bright blue eyes were barely visible. Straight-backed, diminutive, with a youthful stature despite his 65 years, and not a hair out of place, he greeted us with military precision. i was standing in awe opposite the greatest living dancer of our time, who is also an actor and photographer: "Mischa" or "barry" to his friends. We sat in the dining room, for our agreed upon 15-minute interview. he crossed his shapely hands, looked at me and seemed to be nervously awaiting my first question. Slowly, he began to speak, and as he opened up, so did his hands, which "danced" expressively with each answer. The 15 minutes stretched into 45. it was magical!
You've visited our country on many occasions. Does Greece seem different to you this time? i am well aware of the difficulties the country is facing, but as a visitor it isn't evident. The theatres are full of people and the mood is light. We hope Greece will recover. i've met some interesting people, i always look forward to visiting museums and i love the Greek sun and wind.
Is it true that you respect the rehearsal procedure more than the final result? i respect them both equally. i just don't enjoy long tours. i like to be fresh and rested before each show. Committing to 20 to 30 performances, that is 5 or 6 a week, is physically draining and my age is also a natural obstacle. it's true that i prefer studio work to weeks upon weeks of performances and tours. i begin to miss my home, family and children.
You seem to have strong ties to your home. Do you also have the desire to see how your homeland has changed? no, i don't. i know what has changed. What's more important is what hasn't changed, but appears neat and tidy from afar. i lived in russia for about 10 years, between the ages of 16 and 26, and then i left. i'm an American citizen - albeit one with russian influences - and i don't feel at all nostalgic. because i speak the language and can read russian texts,
νηθήκατε; Δεν το νιώθω αυτό το συναίσθημα. Ξέρω τι έχει αλλάξει. Aυτό που είναι σημαντικότερο είναι αυτά που δεν έχουν αλλάξει και που από μακριά φαίνονται ωραία και καλά. Έμεινα στη Ρωσία από τα 16 ως τα 26 και μετά έφυγα. Πλέον είμαι Αμερικάνος -αν και επηρεασμένος από τη ρωσική κουλτούρα- και δεν νιώθω νοσταλγία. Με ενδιαφέρουν οι πολιτικές εξελίξεις εκεί, το πως ζει ο κόσμος, οι εξελίξεις στον πολιτισμό, ίσως περισσότερο από άλλους στην Αμερική, γιατί μιλάω τη γλώσσα και μπορώ να διαβάσω κείμενα στα ρωσικά. Αλλά δεν έχω κανένα νόστο.
Παρολ’ αυτά ανεβάζετε παραστάσεις Ρώσων συγγραφέων, συνεργάζεστε με Ρώσους σκηνοθέτες και μιλάτε ρωσικά σε κάποιες παραστάσεις, δηλαδή προωθείτε με τον τρόπο σας τη ρωσική κουλτούρα. Αυτό δεν είναι μια μορφή νόστου; Δεν είναι απαραίτητο να προέρχεσαι από μία χώρα για να εξυμνήσεις τον πλούτο της μέσα από τα έργα σου. Πάντα θα έχω μια ρώσικη προφορά σε όποια γλώσσα κι εάν μιλήσω, αλλά είμαι απλά ένα μέσο στα χέρια των σκηνοθετών. Οι σκηνοθέτες με ταυτίζουν με έναν χαρακτήρα που έχει σχέση με τη Ρωσία. Δύο φορές δούλεψα ρόλο στα ρωσικά. Η πρώτη ήταν στο «Ιn Paris» με σκηνοθέτη τον Ντμίτρι Κριμόβ και η δεύτερη με τον Μπομπ Ουίλσον στο Old Woman του Δανιήλ Καρμς. Στο μέσο των προβών μού ζήτησε να πω μία φράση στα ρώσικα κι εγώ αυτοσχεδίασα. Αυτό ήθελε να κάνω! Εκείνος κινούσε τα νήματα, ήταν η δική του παράσταση και όλοι ακολουθούν τις εντολές του σκηνοθέτη.
Ως Αμερικανός πολίτης, τί σας αρέσει στη νέα σας χώρα; Μου αρέσει να είμαι Αμερικάνος! Να είμαι ελεύθερος και να κάνω αυτό που θέλω, να εκφράζω τις απόψεις μου και να γνωστοποιώ τις πολιτικές μου συμμαχίες και την οικονομική και σωματική μου ελευθερία. Αυτό είναι κάτι που υπάρχει στο υποσυνείδητο μου. Γι' αυτό ζω στην Αμερική και όχι στην Ευρώπη που -παρόλο που την λατρεύω - υπάρχουν ακόμη πολλά προβλήματα, όπως η πείνα, η πολιτική επιβολή. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου πολιτικό ακτιβιστή, αλλά είμαι περήφανος Δημοκρατικός, κάτι που είναι περίεργο σε σχέση με την καταγωγή μου. Πιστεύω στο κράτος των Κλίντον-Ομπάμα και ελπίζω ότι και ο επόμενος πρόεδρος θα είναι Δημοκρατικός, για το καλό του κόσμου. Ζω σε μία προοδευτική χώρα, παρόλο που υπάρχουν ακόμη πράγματα που πρέπει να γίνουν. Ωστόσο, για πολλά χρόνια ακόμη οι ΗΠΑ θα ηγούνται, γιατί είναι η πλουσιότερη χώρα και αυτή με την μεγαλύτερη οικονομική και πολιτιστική επιρροή. Είμαι υπερήφανος που είμαι κομμάτι αυτής της χώρας. Είναι το σπίτι μου.
Πώς νιώθετε όταν σας χαρακτηρίζουν «Μπετόβεν του σώματος», «ζωντανό θρύλο», τον «καλύτερο εν ζωή χορευτή»; Βαριέμαι πολύ... Κάθε έμπνευση στη ζωή μας είναι μια μόνιμη αναζήτηση της έκφρασης, ένα ταξίδι, μια επικοινωνία όπως ένα παιχνίδι γκολφ, μία παρτίδα σκάκι. Δεν υπάρχει τέλειο παιχνίδι. Στο γκολφ και το σκάκι, ο τρόπος που κερδίζεις είναι αυτός που τραβά τα βλέμματα. Έτσι είναι και η τέχνη. Μπορεί ένας ζωγράφος να δουλεύει για χρόνια έναν πίνακα, αλλά δεν ξέρει πότε θα έρθει η στιγμή που θα είναι έτοιμο το έργο του. Αλλά και τότε δεν θα είναι έτοιμο. Θα είναι απλά η αρχή της ζωής του έργου του. Το ίδιο συμβαίνει με τον χορό και το θέατρο. Εγώ αυτό που μπορώ να πω, είναι ότι παίρνω στα σοβαρά τις προτιμήσεις μου. Με βοηθά να νιώθω ζωντανός, να ξυπνάω κάθε πρωί και μερικές φορές να μην κοιμάμαι τις νύχτες. Μερικές φορές το παρακάνω, αλλά αυτή είναι η ζωή μου. Κάνω τόσα πολλά που πια δεν ξέρω τι είμαι. Είμαι ηθοποιός, είμαι φωτογράφος, είμαι χορευτής;
Αλήθεια, πώς θα περιγράφατε την καλλιτεχνική σας δραστηριότητα σήμερα; Δεν είμαι χορευτής, ούτε καλλιτέχνης. Είμαι ένας άνθρωπος που ασχολείται με τις τέχνες. Οι τέχνες είναι ένα μέσο έκφρασης του άγχους, των ονείρων σου, των επιθυμιών σου και υπάρχουν τόσα πράγματα που τις απαρτίζουν. Σέβομαι τους ανθρώπους που έχουν καταπιαστεί με ένα είδος δουλειάς στη ζωή τους. Ίσως είναι πιο χαρούμενοι, γιατί η επιλογή τους είναι σαν τούνελ και εμβαθύνουν σε αυτό που ξέρουν να κάνουν καλύτερα. Εγώ είμαι αεικίνητος και αναλαμβάνω να φέρω εις πέρας πράγματα που με φέρνουν στα όριά μου. i'm more interested in the political developments, how people live, the cultural evolution in russia than the average American is. but i don't yearn to return.
nevertheless, you have been involved in productions of russian writers' work, collaborated with russian directors and speak russian in some performances, promoting russian culture in your own special way. Isn't that a kind of yearning? it isn't necessary to come from a country, in order to extol its cultural depth through your work. i will always have a russian accent, no matter what language i speak, but i am a tool in the hands of a director. it is the directors who identify me with a character having ties with russia. i have only spoken russian in two productions. The first was "in Paris", directed by Dmitry Krimov and the second is bob Wilson's "Old Woman" by Daniil Kharms. While rehearsing, he asked me to say a phrase in russian and i improvised. That's what he wanted me to do! he pulled the strings, it was his show and we all followed our director's orders.
as an american citizen, what do you like about your new country? i like the fact that i'm American! To be free and do as i wish, to express my opinions, openly discuss my political alliances, and the fact that i am free, both financially and physically. These things exist in my subconscious. That's why i live in America and not in europe. even though i love it here, there are still many problems like hunger and enforcement policies. i don't consider myself a political activist, but i am a proud Democrat, which is strange, given my background. i believe in the Clinton-Obama administrations and hope that the next president will also be a Democrat, for the good of the world. i live in a progressive country, although there is still plenty of work to be done. The uSA will remain a world superpower for many years to come, because it is the richest country, with the greatest economic and cultural influence. i am proud to be part of this country. it is my home.
How does it feel to be called "Beethoven of the body", "a living legend", "the greatest living dancer"? it can be quite boring... each inspiration in our lives is a permanent search for expression, a form of communication like a game of golf or chess. There is no perfect game. The way a game of golf or chess is won draws the attention of the public. The same holds true for art. An artist can work for years on a painting, without knowing exactly when the work of art will be completed. even when that time comes, it won't be finished. it will simply be the beginning of the lifetime of the work. Theatre and dance are like works of art. What i can say is that i take my preferences seriously. it helps me feel alive, to wake up each morning and sometimes not sleep at all. i overdo it on occasion, but that's my life. i'm involved in so many things that it's difficult to define myself. i'm an actor, i'm a photographer, i'm a dancer.
How would you define your current professional orientation? i'm not a dancer, nor am i an artist. i am a person who occupies myself with the arts. The arts are extremely diverse and a means to express one's anxiety, dreams and desires. i respect people who have only worked at one kind of job in their lives. They may be more fulfilled because their choice is like a "tunnel" and they delve deeper into what they do best. i'm restless and enjoy doing things that test my limits.
You opened the Baryshnikov arts Center in 2005. What does the foundation mean to you? it is my "day" job, my most important job. The center is designed to bring artists together, the young, the experienced and the veterans, so they can collaborate and help the new generation become successful in the theatre. Some say that the center is a den for socialism, but that doesn't bother me. i believe it keeps the art flame burning in new york. Many artists visit it from europe, South America, Asia and Australia, and for me it depicts bob Wilson's reality on a small scale. but in my world, Wilson is a leader. We allow
Ο Μπαρίσνικοφ με τη διάσημη χορεύτρια και χορογράφο Μάρθα Γκράχαμ. / Baryshnikov with the famous dancer and choreographer Martha Graham. o Mπαρίσνικοφ με τη Λόρι Χάτον και την Μπρουκ Σιλντς. Mikhail Baryshnikov withlauren Hutton and Brooke shields.
Mία σπάνια στιγμή: ο αεικίνητος καλλιτέχνης, ακίνητος. Α rare moment: the restless artist, still.
Το 1979, σε παράσταση του texas Fort Worth Ballet. In a texas Fort Worth Ballet performance, 1979.
Στο πλευρό της ηθοποιού Τζέσικα Λάνγκ το 1980. With actress Jessica lange in 1980.
Ποζάροντας με την Ούμα Θέρμαν στον φωτογράφο Άρθουρ Έλγκορτ για την εικονογράφηση του βιβλίου «Ο πρίγκιπας κύκνος». photographed by arthur elgort with Uma thurman for the book "the prince swan".
Το 2005 εγκαινιάσατε το «Κέντρο Τεχνών Μπαρίσνικοφ». Τί είναι για σας αυτό το ίδρυμα; Είναι η «πρωινή» μου και η πιο σημαντική δουλειά. Το κέντρο είναι σχεδιασμένο να φέρνει κοντά τους καλλιτέχνες, τους νέους, τους πιο παλιούς και τους βετεράνους, για να δουλεύουν μαζί και να βοηθούν τους νεότερους να επιτύχουν στο θέατρο. Κάποιοι λένε ότι το κέντρο αυτό είναι άντρο σοσιαλισμού, αλλά δεν με πειράζει. Για εμένα κρατάει ζωντανή τη φλόγα της τέχνης στη Νέα Υόρκη. Πολλοί καλλιτέχνες έρχονται από την Ευρώπη, τη Νότια Αμερική, την Ασία και την Αυστραλία και για εμένα αποτελεί μια μικρή κλίμακα της πραγματικότητας του Μπομπ Ουίλσον. Όμως στο δικό του σύμπαν ο Ουίλσον διευθύνει τα πράγματα. Εμείς αφήνουμε τους καλλιτέχνες να αυτοσχεδιάσουν στις παραστάσεις τους ή στις πρόβες. Το να τους παρατηρώ μου δίνει τεράστια ευχαρίστηση.
Σας λείπει το κλασικό μπαλέτο; Για να αστειευτώ, εσάς σας λείπει το μητρικό γάλα; Το κλασικό μπαλέτο είναι αρκετά περιοριστικό. Εγώ πάντα δούλευα προσπαθώντας να εξελίξω το κλασικό μπαλέτο, αλλά είναι αρκετά πίσω από οποιαδήποτε μορφή μοντέρνας τέχνης. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί καλοί χορογράφοι κλασικού μπαλέτου, όπως ο Αλεξέι Ρατμάνσκι που είναι ίσως ο χορογράφος μιας πιο κλασικής οδού και κάποια έργα του Κρίστοφερ Γουάιλντεν. Από τον σύγχρονο χορό υπάρχουν πολύ λίγοι που δουλεύουν κομμάτια για κλασικό μπαλέτο, αλλά με μία διαφορετική οπτική γωνία. Κατά την άποψή μου, ο Μαρκ Μόρις είναι ο καλύτερος μοντέρνος χορογράφος, παρόλο που ακολουθεί μία πιο παραδοσιακή οδό.
Τι είδους στοιχεία βρήκατε στον σύγχρονο πειραματικό χορό και στο θέατρο που ταίριαζαν με την δική σας νοοτροπία; Όπως έχει πει και ο Ουίλσον για την τέχνη του «αν ήξερα, δεν θα ασχολιόμουν καθόλου». Είναι σαν τη ζωή, τα πάντα και το τίποτα. Είναι μία μεταφυσική προσέγγιση της πραγματικότητας και αυτό είναι κάτι που με κάνει ευτυχισμένο ή δυστυχισμένο, μου φέρνει μία αίσθηση απόλαυσης σωματικής ή πνευματικής. Είναι σαν τη δοκιμή κρασιών, το σεξ, τη γέννα, το να μεγαλώνεις, να γερνάς... Μου πήρε αρκετά χρόνια να εκτιμήσω την αξία της πλήρους αφαιρετικότητας του σύγχρονου χορού, γιατί μεγάλωσα με κλασικό μπαλέτο και τον τρόπο μελέτης που έχει κανείς όταν μελετάει πιάνο ή φωνητική ή ηθοποιία και μετά φτάνει σε ένα επίπεδο που απελευθερώνεται - αλλά κι αυτό έχει ένα πλαίσιο.
Ποιόν θεωρείτε τον σημαντικότερο ρόλο της ζωής σας; Για εμένα κάθε μέρα είναι η συνειδητοποίηση πως είμαι η κεφαλή της οικογένειας. Είμαι πατέρας και παππούς και η αλήθεια είναι πως έχω περισσότερο ενδιαφέρον για τις ζωές των παιδιών μου και των δύο εγγονών μου παρά για τη δική μου ζωή. Εμένα η δική μου φτάνει προς το τέλος, εκείνοι μόλις ξεκινούν και μου δίνει τεράστια ευχαρίστηση να τους βλέπω να πετυχαίνουν σε μικρά, καθημερινά πράγματα και να χρησιμοποιούν όσα έμαθαν από τις δικές μου εμπειρίες: γιατί διαπαιδαγώγηση δεν είναι να μαθαίνεις στα παιδιά τι να κάνουν, είναι να παρατηρούν το τι κάνεις εσύ από μακριά. Να μαθαίνουν από εμάς και να ακολουθήσουν ο καθένας τον δρόμο του.
Πιστεύετε ότι έχετε εκπληρώσει όλα σας τα όνειρα; Δεν ονειρεύομαι. Η ζωή η ίδια είναι ένα όνειρο. Είναι ένα σουρεαλιστικό όνειρο. Αυτό που με συναρπάζει στη ζωή είναι ότι κάθε μέρα αξίζει να τη ζεις. Το πώς θα είναι η παράσταση μου σε μία χώρα, τι θα διαβάσω στο αεροπλάνο της επιστροφής ή τι θα φάω σήμερα για βραδινό και τι κρασί θα πιω για να το συνοδεύσω. Αυτό το τελευταίο το σκέφτομαι μερικές φορές από νωρίς το πρωί! artists to improvise in their performances and in rehearsals. it is an immense pleasure for me to observe them.
Do you miss classical ballet? i could jokingly ask you if you miss breast milk. Classical ballet is quite restrictive. i have worked hard at evolving classical ballet but it is still quite far behind all other types of modern art. however, there are several excellent classical ballet choreographers, such as Alexei ratmansky, and some wonderful compositions by Christopher Walden. A few have looked at classical dance pieces from a different angle and reworked them into contemporary dance. in my opinion, Mark Morris is the best contemporary choreographer, despite the fact that he is quite traditional.
What elements of experimental contemporary dance and theatre complement your mentality? As Wilson has also said of his art, "if i knew, i wouldn't concern myself." it's my life, everything and nothing. it's a metaphysical approach to reality and it makes me happy or sad, brings me a sense of physical or emotional pleasure. it's like wine tasting, sex, birth, growing up, getting old... it took me many years to appreciate the full abstraction of contemporary dance because i was raised with classical ballet and a study method similar to piano, voice or acting, finally reaching a level of release - but even release has a framework.
What was your most important role? each day i realise that i am the head of a family. i'm a father and grandfather and the truth is that i am more interested in the lives of my children and two grandchildren than i am in my own. My life is approaching its end, while they are just starting out and it gives me tremendous pleasure to watch them succeed at the small, everyday tasks and to put into use what they have learned from my experiences: because raising your children doesn't mean teaching them what to do, but for them to observe what you do. To learn from us and then follow their own path.
Have you fulfilled all your dreams? i don't dream. life itself is a dream. A surreal dream. What fascinates me about life is that each day is worth living. how my performance will be in one country, what i will read in the aeroplane on the way home or what i'm going to eat for dinner and which wine i'll have with it. i sometimes deliberate about the wine from morning to night!
