GROEP 5 + 6
5
SAMSAM – MIDDEN IN DE WERELD biljoen stukjes plastic in de zee
club Join the
op samsam.net
N E ËN N E E E Z IN EAN OC
C I T S P E A O L S P 01_cover_junior.indd 1
AM S AM NDE S E E EZ OKK D P: SCH DEN O L S T PA EVA BEE B 13-04-15 09:55
Inhoud Plastic Soep MEER DAN 5.000.000.000.000! 5 biljoen stukjes plastic drijven in de oceanen. Al die plastic deeltjes samen noemen we plastic soep. In deze Samsam lees je hoe plastic soep ontstaat, wat de gevolgen zijn én wat je er zelf tegen kunt doen! Er zijn helaas geen simpele oplossingen. Toch is wat jij kunt doen best makkelijk: gewoon opruimen! GEEN PLASTIC IN MIJN ZEE!
Mirjam Bonting, hoofdredacteur
PLASTIC FANTASIE Fotograaf Victoruro en journalist Liesbeth met hun vondst aan het Meer van Nicaragua.
LANDEN IN DIT NUMMER OP DE VUILNISBELT Dit is Brian (10) uit Nicaragua. Hij werkt op de vuilnisbelt. Wil je weten wat voor moois hij daar vond? Lees verder op pagina 5.
NEDERLAND
RWANDA NICAR
2
A G UA
ETHIO
PIË
BALI
samsam junior plastic soep
02-03_inhoud.indd 2
10-04-15 10:57
pagina
5
NIEUWSBEGRIP NIEMAND ZWEMT IN HET MEER
Nederlanders gooien elke dag een half miljoen plastic flesjes weg.
pagina
10 16 20
5 X TIPS WAT KUN JIJ DOEN?
pagina
ZO ZIT HET
Weet je waar al dat plastic in zee drijft? Lees het antwoord op pagina 8.
pagina
Samsam gaat over kinderen wereldwijd. Samsam laat zien hoe kinderen samen leven, spelen, delen, leren en samen verantwoordelijk zijn voor de wereld. Wereldburgerschap heet dat.
eten en drinken
REPORTAGE SCHOON STRAND
SAMSAM = SAMEN
EN VERDER 4 12 14
Samsam gaat altijd over kinderrechten. Ieder kind heeft recht op:
INTERVIEW MET JOSÉ
gezondheidszorg
onderwijs
schoon milieu
Allebei Poster Puzzelen
spel
18 Onder de Loep 22 Lekker 23 Quiz
eigen mening
eigen geloof, cultuur, taal, identiteit
COVERMODEL JOOST DUIKT OOK OP IN DE 5 X TIPS OP PAGINA 11.
bescherming tegen oorlog en geweld
bescherming tegen kinderarbeid
samsam junior plastic soep
02-03_inhoud.indd 3
3 10-04-15 10:58
Allebei
Pret met plastic Kinderen maken overal ter wereld hetzelfde mee. Of niet? In deze Allebei knutselen Gloria (12) uit Nicaragua en Celina (10) uit Nederland met plastic.
Celina uit Gloria uit
Nicaragua
“Ik verzin de ontwerpen in mijn loombandjes zelf. In deze staat mijn broers naam. Als ik over een tijdje genoeg heb van loomen, geef ik mijn loombord aan iemand anders. Ik gooi het niet zomaar weg.”
Foto's Victoruro Sepúlveda
“Van een kapotte plastic slipper kun je van alles maken. Toen ik me op een dag verveelde heb ik van het teenbandje een armbandje gemaakt. Je kunt er ook nog versieringen opplakken.“
Nederland
Plastic weggooien? Zonde! Maak er iets nieuws van. Kijk voor knutseltips op www.samsam.net
4
samsam junior plastic soep
04_allebei.indd 4
09-04-15 14:53
Foto’s Victoruro Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten Met dank aan Grupo Mosaico, Stedenband Utrecht-León en Ni~ nos del Fortín
Plastic troep
Plastic troep veroorzaakt plastic soep. Wil je weten hoe dat zit? Kinderen uit Nicaragua, een land in Centraal-Amerika, vertellen er van alles over.
samsam junior plastic soep
05-07_nieuwsbegrip.indd 5
5 10-04-15 11:07
Nieuwsbegrip
Kinderen uit Nicaragua houden een schoonmaakwedstrijd. Bekijk het filmpje op samsam.net
OPRUIMEN Jorge (10) uit Nicaragua helpt met het opruimen van plastic op straat. Hij vertelt: “Mijn stad ligt aan een heel groot meer. Het Meer van Nicaragua. Mensen gooien hun afval niet alleen op straat, maar ook in het meer. Via rivieren drijft het dan naar zee.”
ONZICHTBAAR Overal in de wereld is plastic afval in zee een groot probleem. Plastic drijft naar zee via rivieren en havens. Na een tijdje valt het uit elkaar. Zonlicht en de golven maken het plastic zacht. Pas na tien jaar breekt het in grote stukken. Daarna in steeds kleinere deeltjes. Die grote en kleine stukjes noemen we plastic soep.
GIFTIG Vooral landen met veel fabrieken lozen plastic afval in zee. Het plastic is moeilijk op te ruimen. Het is ook giftig en vaak dodelijk voor zeedieren. Vogels en vissen zien plastic afval aan voor voedsel. Ze eten het op, maar plastic verstopt hun maag. Daardoor kunnen ze stikken.
Voor een lege fles mag je gratis de speeltuin in
6
Joselin
ZAKGELD Jorge verdient zakgeld met lege flessen verzamelen.
ZWERFVUIL Ook in meren ligt veel plastic. Rivieren die van het meer naar zee stromen, nemen het plastic mee naar zee. Het grote Meer van Nicaragua ligt ook vol plastic. Waar je ook kijkt, overal liggen flessen, tasjes en zakjes. Veel mensen ergeren zich aan de rommel. Daarom organiseren ze opruimacties voor kinderen.
BEEK Jorge doet mee met een schoonmaakactie van de kerk. “De pastoor zei dat we wat geld konden verdienen. We leveren deze zak vol plastic flessen in bij hem. Met mijn vrienden loop ik nu door de wijk.
FLESSENBAK
Genesis
samsam junior plastic soep
05-07_nieuwsbegrip.indd 6
10-04-15 11:07
VUILNISBELT Brian: “Dit paard is van mijn oom. Ze trekt de kar met vuilnis. Soms mag ik even op haar rijden.”
Vooral in de beek ligt veel rommel. Mensen gooien daar hun afval neer. In de regentijd drijft alles naar het meer. Soms stroomt de beek over, met troep en al.
GRATIS In een andere stad hebben ze iets slims bedacht. Een speeltuin met spelotheek waar je gratis in mag. Als je tenminste een lege plastic fles meeneemt. Genesis (11) legt uit hoe het werkt: “De fles gooi je in de bak bij de ingang. En dan mag je voor niks met mooi speelgoed spelen. Thuis hebben we dat niet.” Cesar (10) heeft een tractor en een pop in zijn hand. “Die koop je voor een zak vol flessen of lege blikjes. Wat zal mijn zusje blij zijn!”
GELD Voor Brian (10) is plastic verzamelen geen spelletje. Hij werkt op de vuilnis-
belt. Daar zoekt hij plastic om geld te verdienen. Zijn moeder heeft het nodig om eten te kopen voor hem en zijn drie zusjes. Brians vader woont niet meer bij het gezin. Brian brengt het plastic naar een opkoper. Die geeft hem er geld voor. Het plastic gaat naar het buitenland. Daar maken ze er weer nieuwe spullen van.
SPELEN Gelukkig snapt zijn moeder dat Brian ook naar school moet. En ze ziet ook dat hij wil spelen. Daarom gaat hij vaak naar een centrum voor kinderen die net als hij vuilnisrapers zijn. Brian: “Je krijg er gratis eten. En hulp bij je huiswerk. Ik ga mijn vrienden daar mijn nieuwe viltstiften laten zien!”
Brian laat zien wat hij op de vuilnisbelt vindt. Bekijk de foto’s op samsam.net
samsam junior plastic soep
05-07_nieuwsbegrip.indd 7
7 10-04-15 11:08
Zo zit het Plastic Soep Oceanen zijn altijd in beweging. Dat komt door het draaien van de aarde en door de wind. Plastic afval drijft door de zeestromingen naar het midden van reusachtige draaikolken. Hieronder zie je de 5 grootste. Er drijven miljarden stukjes plastic in.
80%
r Ongevee t plastic van al he anen in de oce het land komt van t via en stroom rivieren n de en kanale zeeĂŤn in.
NOORDAMERIKA
Ve e he l pla tb s ze lote tic a eb f od oog val in em t ze e de go , ong zien. e is n on lven eve 70% iet de r d en 1 er 20 ligt met eo % 0 o pp % zw drij p de erv f t lak eeft op te.
2
A
STILLE OCEAAN
ATLANTISCHE OCEAAN
ZUIDAMERIKA
1 8
3
samsam junior plastic soep
08-09_Infographic.indd 8
09-04-15 14:51
Ook het ijs van de
NOORDPOOL zit vol microplastics.
n n s i ke aa tuk M s . de 00 zee r ie 0 ar riv 15. f na e a d rt al voe uur n r lee nd e Al rla tic p de as Ne pl
AZIĂ‹
EUROPA
5 AFRIKA
INDISCHE OCEAAN
4
PLASTIC AFVAL bestaat o.a. uit: flessen, tasjes, dopjes, snoepzakjes, vislijnen, piepschuim.
STILLE OCEAAN
samsam junior plastic soep
08-09_Infographic.indd 9
9 09-04-15 14:52
5 tips om zelf iets te doen
Bye bye
plastic
Plastic is handig, maar je moet het niet laten slingeren. Wat doe jij tegen zwervend plastic?
MELATI (13) EN ISABEL (11) wonen op Bali.
De mooie stranden van dit Indonesische eiland liggen vol met plastic zakken. Daarom verzamelen de zusjes handtekeningen. “Als we er één miljoen hebben, dan worden plastic zakken op Bali verboden.”
TIP: Laat zien dat het anders kan.
Ik gebruik opnieuw
MIERAF (10)
uit Ethiopië gaf haar jarige vriendin een mooi cadeau. De pop was verpakt in het plastic van de fabriek én in twee plastic zakken uit de winkel. “Mijn moeder is altijd heel blij met plastic tasjes. Ze gebruikt ze allemaal opnieuw.”
10
TIP: Gebruik een plastic tas opnieuw.
Foto’s Anneke Hymmen, Janine Ritterrath, Victoruro Sepúlveda, Petterik Wiggers
Ik voer actie
samsam junior plastic soep
10-11_5manierenom.indd 10
10-04-15 11:09
Ik zeg nee
Ik ruim op TIP: Neem je eigen tas mee.
DIANE (10) uit Rwanda krijgt in de
supermarkt een zak van papier. Plastic tassen zijn verboden. Deze supermarkt verzamelt de gebruikte zakken en laat er wc-rollen van maken. Die zijn hier ook te koop!
TIP: Gooi geen plastic op straat.
JOOST (12 ) uit Nederland raapt
Ik maak iets
altijd rommel op van de straat. “Aan grote problemen kun je zelf iets doen. Een schonere wereld begint bij jezelf!” Voor zijn opruimacties won Joost dit jaar een prijs: de Gouden Zwerfie 2015.
TIP: Maak iets van oud plastic.
Melati en Isabel vertellen over hun actie op Bali. Bekijk het filmpje op:
JHON (11) uit Nicaragua laat prullenbakken van plastic
flessen zien. Ze zitten met ijzerdraad aan elkaar. “We hebben de flessen geverfd, dat staat leuker. De bakken staan in de tuin van onze theaterschool. Daar doen we acrobatiek. Ook voor publiek.” samsam samsam junior junior kinderrechten plastic soep
10-11_5manierenom.indd 11
11 10-04-15 11:09
Poster Albatros
Ons probleem in hun maag Deze albatros zag plastic afval aan voor inktvisjes. Met een maag vol plastic hebben vogels geen hongergevoel meer. Ze gaan dan langzaam dood.
12
samsam junior plastic soep
12-13_poster.indd 12
14-04-15 13:38
Foto Chris Jordan - uit de serie Midway: Message from the Gyre
samsam junior plastic soep
12-13_poster.indd 13
13 14-04-15 13:38
........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . Hersenkrakers .............................................................................................................. ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . Streep . . . . . . . . woorden . . . . . . . . . . . .Van . . . . . . . naar . . . . . . . . . .of. .van . . . . . . . . naar ............................................................... . . . . . . . . . . . . . . . .de . . . . . . . . . .weg. . . . . . . . links . . . . . . . . rechts . . . . . . . . . . .rechts . . . . . . . . . links, ........................................................... . . . . . . . . . . van . . . .boven . . . . .naar . . . .beneden . . . . . . . of . . van . . . .beneden . . . . . . .naar . . . .boven, . . . . . .of. .schuin. . . . . . .De ........................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .letters ........................................................ . . . . . . . . . . die . . . overblijven, . . . . . . . . . .vormen . . . . . . een . . . .zin. . . .Als . . opruimer . . . . . . . . kun . . . .je. er . . trots . . . . op . . .zijn! ............................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .O. . . . E. . . . .E. . . . E. . . . .J. . . . D . . . . . . . . . . . . . .B. . . . N .................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .R. . . . O . . . . . . . . . . . . . .Z. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .A. . . . C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .P. . . . O .................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .N. . . . E. . . . .M. . . . .I . . . .U. . . . R . . . . . . . . . . . . . .K. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .T. . . . V . . . . . . . . . . . . . .P. . . . E. . . . .T. . . . F. . . . .L. . . . E. . . . .S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .E. . . . O ............................................................................................... ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .L. . . . O . . . . .L. . . . A . . . . . . . . . . . . . .B. . . . O ............................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .S. . . . R . . . . . . . . . . . . . .D. . . . E. . . . .M. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .E. . . . P . . . . . . . . . . . . . .A. . . . E. . . . .L. . . . B ............................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .O. . . . T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .P. . . . L. . . . . I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .P. . . . T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .E. . . . A . . . . . . . . . E. . . . .L. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .O. . . . L. . . . .D. . . . N . . . . . . . . . . . . . . I. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .E. . . . E. . . . .A. . . . N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .H. . . . G .................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .S. . . . E. . . . .E. . . . K . . . . . . . . . . . . . . I. . . . . . . . . . . . . . . .de ............................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Zoek . . . . . . . . . . .woorden ........................................... ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .L. . . . V . . . . .O. . . . F. . . . .K. . . . A . . . . .S. . . . J. . . . .C. . . . O . . . . .E. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .AFVAL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . STOEL .............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .MEER . . . . . . . . . . . . TAFEL .............................. . . . . . . . . . . . .T. . . . H . . . . . I. . . . R . . . . .E. . . . E. . . . .M. . . . E. . . . .S. . . . V . . . . .U. . . . . . . . .BAKJE . . . . . . . . . . . .MILIEU .......................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BEEK . . . . . . . . . . . .OCEAAN . . . . . . . . . . . . TASJE .............................. ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . .J. . . . T . . . . . I. . . . S. . . . .T. . . . L. . . . .A. . . . V . . . . .F. . . . A . . . . .C. . . . . . . . .BODEM . . . . . . . . . . . .OPRUIMEN . . . . . . . . . . . . TROEP .............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIS .............................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BORDJE . . . . . . . . . . . .PETFLES .......................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .DIEREN . . . . . . . . . . . .RIVIER . . . . . . . . . . . . VOGEL .............................. . . . . . . . . . . . .E. . . . R . . . . . . . . . . . . . . I. . . . E. . . . .R. . . . Z ............................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. . . . V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .E. . . . E. . . . .T. . . . . . . . .HOND . . . . . . . . . . . .SCHIP . . . . . . . . . . . . ZEE .............................. ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LEPELTJE . . . . . . . . . . . .SLOOT .......................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . Vul . . . . . . .de . . . . .in: .................................................................................................. . . . . . . . . . . . . . hier . . . . . . zin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .De . . oplossing ....................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .staat ......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .op ..................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .samsam.net ......................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . . . . . . . . 14 . . . . . . . . . . .junior . . . . . . . . . soep .......................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . .samsam . . . . . . . . . . plastic ............................................................................................... ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ . . . .14-15_puzzelspread.indd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14:48 .......... . . . . . . . . . . . . . . . . . .14. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 09-04-15 ................
Puzzelen!
Puzzel Anzicht Illustratie Zsuzsanna Ilijin
strepEN Maar
––– ––– ––– –––––––
Strip Studio de Leijer
KUIKENTJE TWIDO
............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Als . . . . . .8. lijnen ............................. . . . . . . . . . . . . . . .Zoek . . . . . . .acht . . . . . . . . . precies . . . . . . . . . . . . . . fl. esje. . . . . . . . .rechte . . . . . . . . . . tussen . . . . . . . . doppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . .alle ................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bij . . . . . . fl. essen . . . . . . . . . . . hetzelfde . . . . . . . . . . . . . Trek . . . . . . . . . lijnen . . . . . . . . . . .de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .samen . . . . . iets ............................. . . . . . . . . . . . . . . .van . . . . . . . fl. esjes. ..................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . .deze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . voorstellen, ................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dan . . . . . . .je. .het ........................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .heb ................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . goed . . . . .gedaan! ............................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Lucas . . . . . . . . uit . . . . . . . . .danst . . . . . . . . . .slingers ................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(10) . . . . . .Brazilië . . . . . . . . . . tussen . . . . . . . . . . . . van ........................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .gebruikte . . . . . . . . plastic . . . . . .fl.essen . . . . .en. .doppen. . . . . . . .Voor . . . . carnaval! ........................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .samsam . . . . . . . . . . plastic . . . . . . . . . . 15 ................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .junior . . . . . . . . . soep ...................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ . . . . . . . . .14-15_puzzelspread.indd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14:48 ......... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .09-04-15 ............... Puzzel & Illustratie Anzicht
VAN DOp NAAr DOp
Foto Roberta Guimarães
ZOeK DE 10 VErSCHILLEN
Speuren naar afval In het weekend wordt José uit Nicaragua (10) heel vroeg wakker. Vaak is het buiten dan nog donker. Toch gaat hij dan alleen de straat op. Waarom sta je zo vroeg op? “Dan zijn de vuilniswagens nog niet langs geweest. Er staan veel vuilniszakken op straat. Daar haal ik plastic flessen en blikjes uit.” Is het niet leuker om dat met vrienden te doen? “Als ik alleen ben, verzamel ik meer.” Wat doe je er mee? “Ik breng plastic flessen en lege blikjes naar een opkoper. Die weegt mijn vrachtje. Daar krijg ik wat geld voor. Als ik maar een paar dingen vind, bewaar ik ze eerst een tijdje naast ons huis, totdat ik genoeg heb om te verkopen.” Wat doe je met dat geld? “De helft is voor mijn moeder. Van de andere helft koop ik eten of iets lekkers.”
Wat doet de opkoper met jouw vangst? “Hij verkoopt alles aan een grote opkoper in de hoofdstad. Dan gaat het spul naar een fabriek in het buitenland. Daar wordt het gerecycled.” Wat is meer waard: plastic of blik? “IJzer brengt het meeste op. Dan brons, koper, wit papier en aluminium. Voor plastic krijg je het minst. Maar plastic flessen kun je het makkelijkst vinden.”
Ben je nooit bang in het donker? “Soms. Dat komt door het verhaal over de zwarte hond. Onze buurman was ’s nachts plastic aan het verzamelen. Een zwarte hond volgde hem. De hond werd steeds groter en groter. Hij liep mee zijn huis binnen en viel hem aan. Mensen zeggen dat zoiets altijd gebeurt als je rond middernacht alleen op straat wandelt. Maar er is ook een witte hond. Als die jou volgt, beschermt hij je.”
Foto’s Victoruro Sepúlveda Tekst Liesbeth Schouten
Interview met José
Sta je ook zo vroeg op als je naar school moet? “Nee. Een organisatie heeft tegen mijn moeder gezegd dat het beter is als ik goed uitgerust naar school ga. Dan kan ik beter leren en met een diploma kan ik later misschien meer verdienen. Daarom werk ik alleen op zaterdag.”
LIE VE LING S D IE R :
Mijn hond Tule.
16
samsam junior plastic soep
16-17_interview.indd 16
09-04-15 14:42
Had ik al deze flessen maar zelf gevonden!
KOOSNAAM:
Chepe.
KOKEN:
Tortilla’s bakken Ên verkopen.
S PE LE N :
Tollen en knutselen.
samsam junior plastic soep
16-17_interview.indd 17
17 09-04-15 14:42
Onder de Loep
Auto op stroom Gewapend met een loep onderzoekt Maurice Lede duurzame uitvindingen. Vandaag is hij in Eindhoven waar ze elektrische auto’s maken. Beter voor het milieu!
xxx
Is dit een laboratorium? Of een garage?
Dit ruikt ook als een gewone uitlaat.
Maar wat doet deze auto met een computer in de kofferbak?
En dit model ziet er ook niet zo gewoon uit.
En dan vindt Maurice het antwoord op al zijn vragen ...
18
Foto’s Rob KeerisTekst Karin Wesselink Met medewerking van Technische Universiteit Eindhoven/ecomotive
Het ziet eruit als een heel gewone autoband ...
samsam junior plastic soep
18-19_onder_de_loep_Auto.indd 18
09-04-15 14:38
Gelukkig weegt Isa maar 200 kilo.
Toch wil Maurice een testritje maken. Hij speurt naar een reserve-accu.
Isa heeft zelfs drie reserveaccu’s. En ze zijn zo licht als een veertje: vier kilo per stuk. De handrem vergeten!
Gelukkig heb ik altijd dĂŠze elektrische auto nog!
Isa tuft er in haar eentje vandoor. Ze haalt makkelijk 60 km/uur.
samsam junior plastic soep
18-19_onder_de_loep_Auto.indd 19
19 09-04-15 14:38
Reportage Plastic troep
Schone stranden De regenlaarzen staan al klaar en aan de kapstok hangt een waterdichte jas. Imme (8) uit Scheveningen maakt deze zaterdagochtend samen met vriendin Kaja (9) het strand schoon.
wind De lucht is grijs en af en toe spat er een regendruppel tegen het raam. Imme hoopt dat het droog blijft, een harde wind vindt ze niet erg. Het waait vaak aan zee. Dan gaat de deurbel. Haar vriendin Kaja (9) staat al op de stoep te trappelen.
Schoonmaken Overal in het land zijn vandaag schoonmaakacties. Imme ruimt bijna elke maand wel rommel op van het strand. “Mijn moeder heeft een organisatie, die heet Plastic uit Zee. Daarom doet zij dit heel vaak. Ik heb niet altijd zin om mee te gaan, maar soms
moet het gewoon. Ik vind het ook wel goed, want als we dat nooit zouden doen, wordt het strand een vuilnisbelt. En dan zouden we ook geen zee meer hebben.”
Dierenvriend Kaja vertelt waarom het belangrijk is dat de stranden schoon zijn. “Vissen en vogels denken dat plastic in zee eten is. Maar ze stikken erin.” Imme is ook een echte dierenvriend. “Daarom ben ik vegetariër. Alleen kip van mijn oma en hamburgers kan ik niet laten staan, dus die
eet ik gewoon.” In de keuken staat een hok met twee konijnen, in de huiskamer woont een hamster, buiten staan nog twee konijnenhokken en binnen wonen twee katten en hond Lucas.
Vrachtwagens vol Vijf minuten fietsen later zijn Imme en Kaja op het strand. Het is er heel rustig, behalve bij één strandtent: Hart Beach.
Imme en Kaja
gezellig
20
samsam junior plastic soep
20-21_reportage.indd 20
09-04-15 14:41
Foto’s Bob Karhof illustraties Zsuzsanna Ilijin tekst Karin Wesselink
Deze zakken zijn van bio-plastic
koUd!
dRie kilo Er zijn veel klasgenoten met hun ouders en het is meteen gezellig. Iemand van de organisatie vertelt waarom deze schoonmaakactie zo belangrijk is. Er belanden bergen afval in zee. Genoeg om per jaar 4000 vrachtwagens te vullen. De deelnemers krijgen nog een belangrijke tip: glas of naalden moeten ze laten liggen. Plastic zakken en regenponcho’s worden uitgedeeld. Het vuil verzamelen kan beginnen.
de oogSt
Al snel hebben ze heel wat troep opgeraapt. Een tuinhandschoen, plastic rietjes, stukken hout en een touw. “Plastic afval in de natuur is heel slecht, omdat het niet vergaat. Het blijft dus altijd bestaan.” De wind blijft maar waaien en ze krijgen het steeds kouder. Immes moeder komt kijken hoe het gaat. “Jullie klappertanden helemaal! Kom, we gaan. Het uur is al voorbij.” Binnen gaan Imme en Kaja op de weegschaal. Eerst zonder zak, daarna met. Allebei hebben ze wel drie kilo afval verzameld. “En nu warme chocolademelk. Mét slagroom.” En een boterham met pindakaas.
Surf voor een filmpje en meer foto’s naar samsam.net
wegen samsam junior plastic soep
20-21_reportage.indd 21
21 09-04-15 14:41
Lekker harira van Safouane
ENERGIE: Moslims eten deze soep graag na een dag vasten. harira valt goed op een lege maag en geeft snel weer energie.
Na alle plastic troep, is het nu tijd voor een smakelijke soep! Safouane (11) uit Amsterdam dook de keuken in.
NODIG
N E K A
k n ba me e e d d bo et ui m ikke d n t e elft e r de h an m hilipepe e p o n D c ee r, bij ree n er ie in , gembe u l o l p l o i n f j u i l k met ate bo de o knofloo tom oep alle s m n n r e e e a e en a rd en Verw t vuur d kurkum uree wten mat r P o e t r h , n en ke ac en toe. , kik koke op z , kaneel sap erwt n r n n e e e e z t k er ijn itro kik inu e lin riand kom en c ar m st van d zen, o t a n k i u p l e n de r, zo vers e re s ee van pepe ier met oe d htje g c D e a z o s r v er Laat n ve . f en fmix en e citroen Proe staa m n j m i e e o b e fj r k j i e n i ch aten soep n een s tom e r de e e v Ser
M
R A M ADAN : Moslims eten tijdens de Ramadan (vasten) alleen ’s ochtends vóór zonsopgang en ’s avonds na zonsondergang. Dit jaar begint ramadan rond 18 juni. Safouane doet ook mee.
HAL AL : Dit is een vega recept, maar Safouane vindt de soep ook lekker met kip. Zolang de kip maar halal is: geslacht volgens de regels van de islam.
Foto Wineke Onstwedder
4 eetlepels olijfolie 2 tenen geperste knoflook 1 grote ui in stukjes 1 rode fijngesneden chilipeper 1 stukje fijngesneden verse gember komijn, kaneel en kurkuma (van alles 1 theelepel) 1 blikje tomatenpuree 1 blik linzen (400 gram, uitgelekt) 1 blik kikkererwten (400 gram, uitgelekt) 6 tomaten, fijn gesneden 1 liter groentebouillon 1 citroen peper, zout & verse koriander
Op samsam.net staat een filmpje met Safouane die harira maakt.
22
samsam junior plastic soep
22_recept_junior.indd 22
09-04-15 14:39
...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . .Doe . . . . . . . . . . . .quiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .op: . . . . . . . zijn . . . . . . . . antwoorden ............................................................. . . . . . . . . . . . . . . . . de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Let . . . . . .soms . . . . . . . .meer . . . . . . . . . . . . . . goed! ................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ..........1 ............................................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 ...................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . .Loombandjes . . . . . . . . . . . . . . . . .als . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Piepkleine . . . . . . . . . . . . . . .korreltjes ........................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . horen . . . . . . . . .je. ze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .plastic .............................. . . . . . . . . .weggooit . . . . . . . .… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .zitten . . . . .ook . . . .in. .…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Soep........................................................................ . . . . . . . . .A.. . in . . de . . .vuilnisbak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A.. . tandpasta ..................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . schild ........................................................................... . . . . . . . . .B.. . bij . . .het . . .plastic . . . . . afval. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . houden . . . . . .padden .niet . . . van . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B.. . hout ..................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . .C.. . bij . . .het . . .oud . . . papier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .soep! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .C.. . wol ..................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . .D.. . in . . . . .GFT-emmer. ...................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .D.. . ketchup ..................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 ...................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Brian . . . . . . . . . . . . .plastic .......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .verkoopt . . . . . . . . . . . . . .afval .................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .van . . . de . . .vuilnisbelt . . . . . . . . .aan ........................ . . . . . . . . . .2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... ..................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A.. . een ..................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fabriek ................................. . . . . . . . . .Een . . . in . . plastic . . . . . . voor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .B.. . een ..................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .opkoper ................................. . . . . . . . . .verpakte . . . . . . . .paprika . . . . . .… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .C.. . de . . .gemeente .................................. . . . . . . . . .A.. . blijft . . . . langer . . . . . .goed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .D.. . de . . .pastoor .................................. ...................................................................................................................... . . . . . . . . .B.. . verrot ........................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . .sneller. ..................................................................................................... . . . . . . . . .C.. . smaakt ........................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . .lekkerder. .................................................................................................... . . . . . . . . .D.. . is. .gezonder. ......................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . .3 ............................................................................................................ ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . .Wat . . . . . plastic ........................................................................................................ . . . . . . . . . . . . is . . . . . . . . soep? .................................................................................................. . . . . . . . . .A.. . Plastic . . . . . .eilanden . . . . . . . . . zee. ............................................................................................ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . in .............................................................................................. . . . . . . . . .B.. . Piepkleine . . . . . . . . .stukjes . . . . . .plastic ............................................................................................ ...................................................................................................................... . . . . . . . . . . . in ........................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . zee. ......................................................................................................... . . . . . . . . .C.. . Soep . . . . . . . . . . pakje. ................................................................................................. . . . . . . . . . . . . . . . .in. .een . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . OPLOSSING ............................................... . . . . . . . . .D.. . Nepsoep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sam .............................................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .&.Sam ......................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .detectives .............................................. ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . .4 ............................................................................................................ ...................................................................................................................... . . . . . . . . .Joost . . . . .denkt . . . . . . . . je . . . . . .grote .......................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dat . . . . . aan .............................................................................................. . . . . . . . . .problemen . . . . . . . . .… .................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . .A.. . niets . . . . . . . . .doen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .voor ............................................................... . . . . . . . . . . . . . . . .kunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Surf . . . . . . . .de ........................................................... antwoorden . . . . . . . . .B.. . niet . . . . . . . . . .moet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . naar ......................................................... . . . . . . . . . . . . . . .te. .veel . . . . . . . . denken. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . samsam.net ................................................................... . . . . . . . . .C.. . zelf . . . .iets . . .kunt . . . .doen. ................................................................................................ ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . .COLOFON . . . . . . . . . . . . .Redactie . . . . . Mirjam . . . . Bonting . . . . . (hoofdredacteur), . . . . . . . . . . Marinde . . . . . Hurenkamp, . . . . . . . .Hans . . .Serrarens, . . . . . .Karin . . .Wesselink, . . . . . .Layla . . .te. .Rehorst . . . . (communicatie . . . . . . . . .&. sales), ..................... . . . . . . . . . .Liane . . .Verheul . . . . .(marketing), . . . . . . .Madeleine . . . . . .Vreeburg . . . . . (Samsam . . . . . .Academie) . . . . . .Verder . . . . werkten . . . . . .mee . . .AFP/Noel . . . . . Celis, . . . .Carry . . .Brugman, . . . . . .Roberta . . . . Guimarães, . . . . . . . Dick . . .Heins, . . . .Anneke ..................... . . . . . . . . . .Hymmen, . . . . . .Zsuzsanna . . . . . .Ilijin, . . .Jean-Pierre . . . . . . .Jans, . . .Chris . . . . . . . .Bob . . Karhof, . . . . . . . Keeris, . . . . Maurice . . . . .Lede, . . . Anne . . . .Nederkoorn/Anzicht, . . . . . . . . . . . .Wineke . . . . Onstwedder, . . . . . . . .Janine . . . .Ritterrath, ...................... . . . . . . . . . .Willem . . . .Ritstier, . . . . Studio . . . . de . .Leijer, . . . .Liesbeth . . . . .Schouten, . . . . .Jordan, .Victoruro . . . . . Sepúlveda, . . . . . .Rob .Petterik . . . . Wiggers . . . . . Met . . .dank . . .aan . . .Basisschool . . . . . . het . . .Volle . . .Leven, . . . .Hanke . . . .Hoogerwerf . . . . . . .Ontwerp ...................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . .en. .vormgeving . . . . . . .Barbara . . . . . . . . Bouwe . . . . .van . . . . Molen . . . .Lithografi . . . . . .e.en. .druk . . . . . .Media . . . .&.Roto . . .Smeets . . . . Adressenbeheer . . . . . . . . . . Pondres . . . . . Abonnement . . . . . . . . in. .de. .klas . . of. .thuis .................... . . . . . . . . . .kijk. .op. .samsam.net/leerkrachten . . . . . . . . . .Pilipp, . . . . Nieuwsbegrip . . . . . .der . . .scholen . . . . .met . . een . . .abonnement . . . . .Dinq . . op . . Samsam . . . . . krijgen . . . . bij . .elk. .nummer . . . . . een . . .lesbrief . . . .met . . .Nieuwsbegrip . . . . . . . .van. .CED-groep ........................ . . . . . . . . . .Lesopdrachten . . . . . . . . . . . . . . .of. kijk . . . . samsam.net . . . . . . . . . . .Samsam, . . . . . . . Heinkade . . . . . . . . . .1019 . . . . . . . . . . . Mail . . . . . . . . . . . . .Web .................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . .zie. .lesbrief . . . . . . . op . . . . . . . . .Adres . . . . . . . . .Piet . . . . . . . .181-H, . . . . . . .HC. .Amsterdam . . . . . . . . . info@samsam.net . . . . . . . . . . . . .samsam.net ................................. ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .samsam . . . . . . . . . . .plastic . . . . . . . . . .23 ................. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .junior . . . . . . . . . .soep ...................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... ...................................................................................................................... . . 23_quiz.indd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15:00 .......... . . . . . . . . . .23. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .09-04-15 ............... ......................................................................................................................
24_strip.indd 24
09-04-15 14:21