De hennepwortel

Een verborgen schat: de hennepwortel

Door: Kali Mist

Gezien ons uitgebreide gebruik van de hennepplant – we gebruiken de vezel, de bladeren, de bloemen, de zaden en de hars – lijkt het vreemd dat we niet zoveel met de wortel doen. Misschien komt dat omdat hij zijn dagen verborgen onder de grond doorbrengt. Hoe dan ook, de nederige wortel is sterk onderbelicht in vergelijking met de andere onderdelen van de plant. Onze voorouders wisten echter wel beter.

De eerste vermelding van de hennepwortel als geneesmiddel kan worden gevonden in een oude Chinese medische encyclopedie, de Shen Nung Pen-Ts’ao Ching. Al in het derde millennium voor Christus schrijft men dat het sap van de wortel diuretische (reinigende) eigenschappen heeft, maar ook helpt om de bloeding na een bevalling tegen te gaan. Naast dit medische gebruik getuigen diverse Chinese teksten ook van het belang van hennepwortel bij de bereiding van kruit. De wortel wordt dan geroos-

terd en in poedervorm gebracht, alvorens te worden vermengd met bamboewortel, dennenhars en diverse andere stoffen, en vervolgens aangestoken. Er zijn verschillende variaties op het basisrecept, die allen leiden tot allerlei brandgevaarlijke poeders, kogels voor katapulten, rookbommen en handgranaten. Elders wordt gesteld dat een pasta van de hennepwortel gebruikt werd om de pijn van gebroken botten en chirurgische ingrepen te verlichten.

Veel receptenboeken uit de middeleeuwen en de vroegmoderne periode zijn bewaard gebleven, en daarin vind je in overvloede verwijzingen naar hennep.

Tegen jicht

De Romeinse historicus Plinius schreef in zijn Natural Histories, gepubliceerd circa 77-79 na Christus, dat hennepwortel gekookt in water kan worden gebruikt om de stijfheid te verlichten in de gewrichten, bij jicht en verwante aandoeningen. Hij merkte ook op dat de wortel rauw op brandwonden kan worden geplaatst, maar dan wel regelmatig moet worden vervangen om uitdroging te voorkomen. Later, tussen de vierde en de vijfde eeuw, noemde de Gallische kroniekschrijver Marcellus Empiricus in zijn opus De Medicamentis dat de wortel werd gewikkeld rond de rechterarm, als behandeling tegen wormen. Azerbeidzjaanse manuscripten (geschreven tussen de negende en achttiende eeuw) verklaren ook op grote schaal het gebruik van hennepwortel. Dat gaat om afkooksels en bandages voor hun antiseptische en koortswerende eigenschappen, met name bij de behandeling van abcessen, zweren en kiespijn.

Veel receptenboeken uit de middeleeuwen en de vroegmoderne periode zijn bewaard gebleven, en daarin vind je in overvloede verwijzingen naar hennep. Vermeldingen van de wortel zelf zijn er weinig, maar er zijn af en toe wel aantekeningen over. De Italiaanse kruidkundige, Andreas Matthioli, schreef in het Oud-Duitse Neu Kreuterbuch (ca. 1550) dat compressen gemaakt van in water doordrenkte wortels effectief waren tegen jicht en artritis. In 1564 schreef Tabernaemontanus, een andere Italiaanse kruidkundige, iets soortgelijks.

Amerikaanse continent

Iets meer recent zijn berichten van de vroege Europese kolonisten van het Amerikaanse continent. Zij brachten veel planten met zich mee naar het ‘nieuwe’ continent, waarvan sommige werden opgenomen in de medische werken van de inheemse volkeren. Hennep werd van belang, de wortel werd gebruikt om ontstekingen, gewrichtspijn, jicht en spieratro e te behandelen. In het laatste deel van de zeventiende eeuw werd het in verschillende boeken aanbevolen voor bovengenoemde doeleinden, en om incontinentie en venerische ziekte te behandelen. Een in 1985 verschenen boek van Nancy Locke Doane, dat is samengesteld uit verslagen van haar grootmoeder Minnie Susan Decker, geeft ook details over het gebruik van hennep in die tijd.

Verse woltelsap

Terug naar Europa, waar de Britse bioloog Nicholast Culpeper in 1653 in zijn standaardwerk Complete Herbal de hennepwortel ‘een goede remedie tegen een droge hoest’ noemt. Verder meldt hij dat de wortel ook effectief is tegen geelzucht, koliek, zware bloedingen, pijn in de pezen en diverse andere klachten. Hij noemt ook het gebruik van verse wortelsap om brandwonden te behandelen. In 1696 rapporteerde Georg Eberhard Rumpf, een Duitse arts in dienst van de Nederlandse Kroon, over het gebruik van hennepwortel tegen gonorroe in Indonesië. De New English Dispensatory (1764) beveelt gekookte hennepwortel aan tegen ontsteking van de huid, een behandeling die dan al langer in Oost-Europa in zwang is. De zalf kan ook worden gebruikt om de grootte van tumoren te verminderen en afzettingen in de gewrichten (zoals veroorzaakt door jicht) af te breken.

As en tonic

In het midden van de negentiende eeuw vinden we in een Duitse tekst van Rath Schlosser een ingewikkeld recept, waarin de as van verbrande hennepwortel wordt vermengd met natriumhydroxide, waarna het mengsel wordt gebruikt om het haar te wassen. De hoofdhuid wordt wel eerst met honing bedekt, vermoedelijk om te waken tegen huidirritatie. Door deze behandeling zou de haardos zich vernieuwen. En in het Zuid-Amerikaanse land Argentinië meldde

een onderzoek in 1960 dat wortelbast van de hennepplant elk voorjaar werd verzameld en gekookt om een tonic te maken die dysenterie en andere gastro-intestinale klachten zou verlichten.

Consistent

Het is opmerkelijk dat over de hele wereld de belangrijkste methoden van bereiding van de hennepwortel consistent blijven, evenals de diverse klachten waartegen de hennepwortel heeft geholpen. De wortel wordt op alle mogelijke manieren toegepast. Vers, gedroogd, gekookt, geweekt, geroosterd… Ja, de wortel wordt soms zelfs tot as gereduceerd om gebruikt te worden. Wanneer de wortel korte tijd wordt gekookt wordt hij gedronken als thee, kookt hij langere tijd dan ontstaat een dik, donker extract, dat lijkt op pek of zware olie. Als het droog is (al dan niet gebrand) wordt het gemaald tot een poeder dat kan worden gebruikt in zalven of kompressen. Als men het laat weken (meestal na het deconstrueren van de lange vezels) kan de wortel een rustgevende, vochtige bandage produceren voor ontstoken, verbrande of geïrriteerde huid.

Terpenen

Uit een studie uit 1971 bleek dat de wortels ook terpenen bevatten; de geurige harsen waarvoor cannabis algemeen bekend. Terpenen zijn de belangrijkste bestanddelen van de etherische oliën van veel planten. Van sommige terpenen wordt gedacht dat deze een slijmoplossend effect hebben, waar mensen die lijden aan bronchitale

ziektes kunnen pro teren. Friedelin is een terpeen dat is geïdenti ceerd in hennepwortel. Het zou anti-in ammatoire, antipyretische en analgetische eigenschappen hebben. Epifriedelinol is een ander terpeen dat met geneeskundige eigenschappen.

In 1696 rapporteerde Georg Eberhard Rumpf over het gebruik van hennepwortel tegen gonorroe.

Seksuele opwinding

Andere onderzoeken hebben aangetoond dat de wortels aanzienlijke concentraties alkaloïden bevatten, waaronder piperidine en pyrrolidine, die zeer belangrijke ingrediënten voor de synthese van geneesmiddelen bevatten. Choline, een dieetamine dat essentieel is voor de integriteit van de celmembranen en atropine, een krachtige alkaloïde, meestal uit de Belladonna (wolfskers) plant, die bij gebruik als oogdruppels de pupil verwijdt. Wanneer ze worden ingenomen als een supplement, kan atropine bronchiale secretie verminderen, en ontspant het de spieren en klieren van het parasympathische zenuwstelsel, dat de functie van het grootste deel van de inwendige organen regelt. Er wordt gedacht dat het ook behulpzaam kan zijn voor het correct functioneren van het spijsverteringsstelsel en de nieren,

maar ook voor seksuele opwinding. Hennepwortel bevat ook alkaloïdegroepen als fenolamiden en lignanamides.

Er is enige suggestie dat twee alkaloïden aanwezig in hennepwortel, Cannabisativine en isoCannabisativine, het centrale zenuwstelsel beïnvloeden en giftig zijn voor de lever. Ander onderzoek wijst weer op het bestaan van spermidine in deze alkaloïden, die anti-verouderings cellulaire eigenschappen bevat. Ook zouden mensen die lijden aan type II diabetes hier baat bij hebben. Het onderzoek hiernaar is beperkt, en het is onduidelijk of er een volledig veilige methode van de inname van deze hennepwortelextracten bestaat. Het is dus het beste om deze zuivere, gekookte extracten niet inwendig te gebruiken. Thee die hiervan getrokken wordt zou ook al effect kunnen hebben.

In een komend nummer meer over de hennepwortel en enige actuele onderzoeken op dit gebied