Wortels en wortelharen

De wortels zijn één van de belangrijkste onderdelen van de plant om voeding en water op te nemen. voor sommige kwekers is het zelfs zo belangrijk dat zij eerst naar het wortelgestel kijken voordat ze planten water gaan geven.

Planten hebben wortels nodig om niet om te vallen door de zwaartekracht of weg te

waaien door de wind. Daarnaast wordt water en alle voeding door de wortels opgenomen. Het wortelgestel zal in volume toenemen zolang de plant en dus het aantal bladeren toeneemt. Wanneer er een evenwicht is bereikt, zal de plant echter alleen nog maar zijn volume in stand houden. Ondanks dit gegeven blijft de wortel dagelijks doorgroeien, maar zal hij deels ook weer afsterven. Om dit beter te begrijpen, verdelen we het wortelgestel in verschillende onderdelen. op te nemen; één van de redenen dat hydroteelt potentieel een hogere opbrengst kan

Door: P.T. Klaassen BSc (CANNA Research Laboratories)

is zeer hard en beschermt het groeipunt. Met voldoende energie kan de wortelkap van de plant dwars door asfalt heen groeien en dit breken als dat nodig is. In het groeipunt worden naast nieuwe cellen ook belangrijke

Planten hebben wortels nodig om niet om te vallen door de zwaartekracht of weg te waaien door de wind.

geven. Meer informatie hierover is te vinden in de pF-grafieken op internet.

De wortelpunt

Ieder uiteinde van de wortel begint met een punt; de wortelpunt. Deze bestaat uit een wortelkap en een groeipunt. De wortelkap hormonen aangemaakt. De nieuwe cellen zorgen ervoor dat de wortel verder door het medium kan groeien. Dit doet de wortel door meer cellen te maken, maar later ook door de cellen te vergroten (uitrekken). Nadat deze eerste cellen het groeipunt hebben verlaten, bevatten ze tijdelijk uitstulpingen die haarwortels worden genoemd.

Het wortelgestel

Zoals gezegd, neemt de wortel alleen toe in volume als de plant bovengronds ook in volume toeneemt. De verdamping van het blad zorgt ervoor dat er meer wortels moeten ontstaan om het benodigde water omhoog te pompen. Uiteindelijk ontstaat er een evenwicht tussen wortel en plant. Een algemene regel is dat het wortelgestel dertig procent moet zijn van zijn totale plantvolume.

Hoewel deze regel in de vrije natuur goed opgaat, heeft de hydrocultuur aangetoond dat dit niet zo hoeft te zijn. Je kunt namelijk grote planten kweken in een klein potje, mits je op tijd water en voeding geeft én zonder dit potje te nat of te droog te laten worden. Om laatstgenoemde fout te voorkomen, adviseren wij toch een groot mediumvolume. In hydroteelten zie je dat er minder wortels nodig zijn om een grote plant te kunnen maken. Dit komt omdat iedere haarwortel minder energie kwijtraakt om water en voeding

Verdrink de wortels van je plant niet

De haarwortel

Haarwortels zijn de belangrijkste opnamemogelijkheid van voeding, water en zuurstof. Dagelijks worden nieuwe cellen aangemaakt door de wortelpunt en dus ook haarwortels. Zeker wanneer de plant een gebrek voelt aan zuurstof, water en/of voeding worden er meer assimilaten (fotosynthese-energie) naar de wortel verplaatst, waardoor er minder bloemen worden aangemaakt op korte termijn. Maar de wortel kan nu meer cellen maken in de wortelpunt. Hierdoor krijgen planten meer haarwortels, totdat de wortel datgene gevonden heeft waar het naar op zoek was. Zodra de kweker weer water geeft, is de aanwezigheid van zoveel haarwortels niet meer nodig. De oudste haarwortels sterven af.

In de praktijk

Wanneer het medium droger wordt, gaat de wortel op zoek naar water en worden er meer cellen en dus meer haarwortels gemaakt. De afnemende opnamecapaciteit, door het droger worden van het substraat, wordt hiermee gecompenseerd, doordat er meer haarwortels ontstaan. Ook zullen de voorste haarwortels in nog vochtigere grond komen. De plant kan nog steeds dezelfde hoeveelheid water opnemen. In een droger substraat heb je de zekerheid dat er voldoende zuurstof aanwezig is om überhaupt water en voeding op te nemen. Het algemene advies om wat droger te kweken zit in deze theorie; genoeg zuurstof en geen wateropnamebeperking.

Wanneer er bewaterd wordt, wordt een deel van de haarwortels overbodig. Om het verlies aan energie te beperken (dissimilatieenergie) sterven de oudste wortelharen af. Geeft de kweker teveel water, dan sterven alle haarwortels af; de wortels zijn verzopen. Het duurt nu minstens drie dagen voordat het wortelpuntje weer voldoende nieuwe cellen met wortelharen gemaakt heeft. Het afsterven van wortelharen kan ook plaatsvinden na overplanten in een grotere pot of door het te ruw verplaatsen van planten. Tip: doe de eerste drie dagen voorzichtig met je klimaatsturing. Laat de plant niet teveel verdampen en geef niet teveel licht.

De wortel

In principe zijn dit vertakkingen die de mens met het blote oog kan zien (haarwortels niet). De cellen, nu zonder haarwortels, kunnen alleen nog maar oprekken om de voortstuwing van het voorste gedeelte van de wortel te ondersteunen. De buitenste cellen van de wortel verkurken (de bast) en fungeren alleen nog maar als pijpleiding om het opgenomen water en de voeding naar de stengel en de rest van de plant te transporteren. Planten in de vegetatieve fase zullen toenemen in massa. Zowel bovengronds als ondergronds.

Zelfs in het eerste deel van de generatieve fase neemt vaak de oppervlakte van de bladeren toe en/of zal een actiever klimaat ervoor zorgen dat de wortel toeneemt in volume. Uiteindelijk komt het in evenwicht. Dit evenwicht komt meestal tussen de vijftig en zeventig procent van de bloeiperiode tot stand (voorbeeld: week zes van een tienweekse teelt). In aarde-culturen zal de plant dan vijf à zes liter water/m2 per dag op kunnen nemen. In hydroteelten kan echter met minder wortelpunten (niet minder wortelharen) meer water per dag opgenomen worden.

voedingsmineralen

Een plant heeft tijdens de opbouw van het wortelgestel bepaalde voedingsmineralen nodig. Hiervoor zijn onder andere stikstof en calcium, maar vooral fosfaten nodig. Een gebrek aan fosfaten in deze periode geeft, hoe vreemd het ook klinkt, visueel meer wortelgroei. Helaas zijn deze wortels van een mindere kwaliteit waardoor ze niet optimaal werken. Een hoge pH tijdens deze fase zorgt er bovendien voor dat het aanwezige fosfaat in de voedingsoplossing

vastgelegd wordt en niet/slecht opneembaar is voor de plant. Zorg er dus voor dat gebruik gemaakt wordt van een goede vegetatieve voeding die opgenomen kan worden door de plant. Later in de teelt is de voeding voor de wortelontwikkeling van minder belang.

Wortelstimualtoren

Wortelstimulatoren hebben vaak meerdere functies die de wortels moeten helpen de voedingsmineralen, het water en het zuur-

stof goed op te nemen. De wortelstimulator versnelt de celdeling in de wortelpunt en zorgt ervoor dat er meer wortelharen aangemaakt worden tussen twee watergiften door. Hierdoor wordt de voeding beter en sneller opgenomen en gebeurt de aanmaak van (haar)wortels ook sneller. Daarnaast kunnen wortelstimulatoren ook inwerken op het substraat met de bijbehorende groei van micro-organismen om de wortel heen.

Micro-organismen bestaan grotendeels uit water. In het geval van droogte-stress kan de plant hiervan gebruikmaken. Bij droogte heeft het wortelgestel dus meer opneembare capaciteit tot zijn beschikking om nog water uit droge grond (schimmels) te halen. Wortelstimulatoren zijn opgebouwd uit organische stoffen, die bij afbraak organische meststoffen vrijlaten die voor de plant en/of micro-organismen beschikbaar komen. Later in de teelt zijn wortelstimulatoren minder nodig, maar toch zal de plant tot de laatste dag van de teelt na iedere watergift nieuwe (haar-) wortels moeten maken.

Met voldoende energie kan de wortelkap van de plant dwars door asfalt heen groeien en dit breken als dat nodig is.

Enzymen

Oude wortelharen, die deels na iedere watergift afsterven en weer worden afgebroken, moeten geen voedingsbron worden voor verkeerde micro-organismen rond het wortelmilieu. De afbraak van wortels (vertering) onttrekt zuurstof aan de omgeving, waar ook nog de goede wortels aanwezig zijn. Om er zeker van te zijn dat de wortels geen zuurstofgebrek krijgen of last hebben van verkeerde micro-organismen (ziektes) valt het aan te raden om enzymen te gebruiken die het substraat en dus de wortelzone in goede conditie houdt. Tijdens de afbraak van wortels kunnen worteldeeltjes tijdelijk mineralen binden. Hierdoor wordt wel eens geclaimd dat enzymen voeding kunnen wegnemen. Het is dan wel noodzakelijk dat deze restanten uit het substraat gedraineerd worden, anders komen de mineralen later weer net zo snel terug bij volledige afbraak van de wortelresten. Het werkt dus alleen bij draineerbare systemen.

Enzymen zorgen ervoor dat de voedingsmineralen weer vrij worden gemaakt uit de oude wortelharen. Deze voedingsminera-

len worden direct weer opgenomen voor de aanmaak van nieuwe wortelharen. Het is daarom belangrijk dat enzymen niet alleen gebruikt worden als een substraat hergebruikt wordt, maar ook als het een nieuw substraat is dat voor de eerste keer gebruikt wordt.

Niet alle wortelstimulatoren en enzymen doen hetgeen wat zojuist beschreven is. Soms zijn de namen gebaseerd op het ingrediënt. Er bestaan ook enzymen (emulgatoren) die vet beter doen oplossen in water. Op de afbreuk van wortels hebben zij dus geen effect. Maar hetzelfde ingrediënt maakt water ook 'dunner' waarmee bijvoorbeeld beter uitgespoeld zou kunnen worden. Lees daarom altijd goed de

beschrijving van een product met een gelijkwaardige naam waarop de werking gebaseerd is, en neem datgene wat je wilt bewerkstelligen.