Samen beter
Prostaatkanker Prostaatkanker
Januari 2021 Samen Beter prostaatkanker • 1
Santeon is een samenwerking van zeven topklinische ziekenhuizen. Samen zetten we ons in voor betere zorg in onze ziekenhuizen en in heel Nederland. Dat doen we door bij elkaar in de keuken te kijken, van elkaar te leren en continu te verbeteren.
2 • Samen Beter prostaatkanker
Inhoud
4
Samenvatting
6
Voorwoord
9 12 14 16 26 32
Hoofdstuk 1: Hoofdstuk 2: Hoofdstuk 3: Hoofdstuk 4: Hoofdstuk 5: Hoofdstuk 6:
wat is prostaatkanker? waardegedreven zorg scorekaart en patiëntselectie Santeon brede resultaten verbeterinitiatieven per ziekenhuis toekomst prostaatkankerzorg in Nederland
34 Nawoord 36
Bijlage 1:
verbeterteams
Samen Beter prostaatkanker • 3
Samenvatting
In het Samen Beter programma Prostaatkanker werken we aan steeds betere prostaatkankerzorg tegen lagere kosten. We bespreken openlijk onze werkwijzen en uitkomsten om zo te leren van elkaar en samen te innoveren. Daarbij volgen we de ValueBased Health Care methode. Onze aanpak is gedreven door innovatie en data. Goede data verzamelen over de verschillende ziekenhuizen heen bleek echter lastig. Definities moeten naadloos op elkaar aansluiten en gegevens moeten volledig betrouwbaar zijn. Dat kost veel tijd en vergt intensieve afstemming. Onze verbeterinitiatieven richten zich op vier onderwerpen: 1 optimaliseren van behandelkeuzes binnen de ruimte die de richtlijnen laten; 2 verbeteren patiëntuitkomsten en tegelijkertijd zorg efficiënter inrichten; 3 inzichtelijk maken van patiënt gerapporteerde uitkomsten; 4 verbeteren van dataregistratie en -gebruik
1
Optimaliseren van behandelkeuzes binnen de ruimte die de richtlijnen laten
Onderwerpen waar we concrete stappen hebben gezet, zijn: • Optimaliseren van behandelkeuze • Harmonisatie van het diagnostisch traject, met name MRI-scan voor biopsie en lymfeklierstadiëring middels PSMA • Gelijktrekken afkappunt vanaf welk risico op kliermetastasen klierdissectie plaatsvindt • Inzichtelijk maken en vergelijken van meetbaar PSA binnen 3 maanden na operatie • Methode van biopsie: transrectaal of transperineaal • Nieuwe aanpak prostatectomie om zenuwen rond prostaat te sparen: NeuroSAFE Op een aantal onderwerpen, zoals het diagnostisch traject en afkappunt voor risico op kliermetastasen, zijn afspraken gemaakt om de aanpak tussen de Santeon ziekenhuizen te harmoniseren. Op andere
4 • Samen Beter prostaatkanker
onderwerpen is meer onderzoek nodig om tot definitieve antwoorden te komen en gezamenlijke standaarden en werkwijzen te formuleren.
2
Verbeteren patiëntuitkomsten en tegelijkertijd zorg efficiënter inrichten
3
Inzichtelijk maken van patiënt gerapporteerde uitkomsten
4
Verbeteren van dataregistratie en -gebruik
We kijken bijvoorbeeld naar verbeteren van indicatiestelling, procesverbeteringen en voorkomen van overdiagnostiek. Concrete verbeteracties zijn verkorten van de katheterduur na prostatectomie, toepassen van upfront MRI waardoor effectiever kan worden gebiopteerd en kortere doorlooptijden van het diagnostisch proces.
We werken aan het gestructureerd uitvragen van PROMs (Patient Reported Outcome Measures) uitkomsten die niet objectief waarneembaar zijn en daarom door de patiënt aangegeven worden. Hiermee willen we het gesprek in de spreekkamer verrijken, met name waar het gaat over moeilijke onderwerpen als incontinentie en seksualiteit. Er zijn steeds meer patiënten die de PROMs invullen.
Het Martini Ziekenhuis en het St. Antonius Ziekenhuis hebben een integraal dashboard ontwikkeld waarin alle patiëntuitkomsten, waaronder PROMs, inzichtelijk zijn gemaakt. Hierdoor kunnen zij uitkomsten beter bespreken in de spreekkamer en efficiënter en nauwkeuriger registreren. Ook de andere ziekenhuizen hebben hier al stappen in gezet. We verwachten dat de prostaatkankerzorg zich de komende jaren verder zal centraliseren. Er ontstaat een geïntegreerd zorgstelsel met expertisecentra die zich richten op één type behandeling, met daaromheen diagnostische centra gespecialiseerd in diagnosticeren en stadiëren.
Samen Beter prostaatkanker • 5
6 • Samen Beter prostaatkanker
Voorwoord
Ons werk is nooit af “Ik ben zeer verheugd met de samenwerking binnen Santeon. Samen met mijn vakgenoten in de andere zes ziekenhuizen hebben we de laatste jaren mooie stappen gezet. Het resultaat daarvan is terug te vinden in deze publicatie. De route die we hebben afgelegd, was geen gemakkelijke. Zo is het lang over de beschikbaarheid en validiteit van data gegaan. Terecht, want goede data is de basis van onze aanpak. Daarnaast is een aantal van onze ziekenhuizen ook onderdeel van andere samenwerkingsverbanden, zoals Anser en Prosper. Recent zijn we met de Santeon ziekenhuizen een samenwerking aangegaan met het Radboudumc. Gezamenlijk werken we aan de TripleAim1-studie, waarin we de behandeling, kosten en uitkomsten op patiëntniveau onderzoeken voor mannen met hormoongevoelig uitgezaaid prostaatcarcinoom. Ik juich samenwerking tussen ziekenhuizen toe: het zorgt voor kruisbestuiving en stimuleert openheid tussen medici. Tegelijkertijd maakt samenwerken ons werk ook complex. Afspraken die wij met elkaar willen maken, moeten door ieder Santeon ziekenhuis ook in de eigen regionale samenwerkingsverbanden worden afgestemd. Het vinden van de juiste indicatoren was een uitdaging. Onze collega’s in Medisch Spectrum Twente en OLVG voeren bijvoorbeeld zelf geen prostatectomieën uit. Voor hen zijn daardoor operatieve indicatoren niet toepasbaar in het kader van verbetermogelijkheden. Waar we elkaar uiteindelijk vonden, was een goede mix van operatieve, diagnostische en procesmatige indicatoren. De complete set is zo niet alleen
relevant in alle ziekenhuizen, maar ook voor alle patiënten. Met name op het gebied van diagnostiek leidde het proces tot nuttige inzichten: onze werkwijzen bleken behoorlijk van elkaar te verschillen. Niet zo gek, want er is immers in de brede medische wereld nog geen overeenstemming over een beste aanpak en de richtlijnen en medische literatuur laten ruimte voor variatie. Dat gaf ons de kans om verbeterslagen te maken waar we trots op mogen zijn, zoals het Santeon breed invoeren van een upfront MRI. Inmiddels is deze strategie Santeon richtlijn geworden. Naast concrete aanpassingen in de dagelijkse klinische praktijk geeft het vergelijken van uitkomsten vaak ook aanleiding tot nadere wetenschappelijke verdieping. De grote hoeveelheid data van hoge kwaliteit leent zich hier uitstekend voor. Zo heeft een Santeon brede analyse ertoe geleid dat we nu beter begrijpen bij welke patiënten we veilig af kunnen wachten in plaats van direct over te gaan op een curatieve behandeling. Daarnaast hebben we specifieke risicofactoren geïdentificeerd op basis waarvan we voor iedere patiënt kunnen bepalen hoe intensief we hem moeten volgen. Dit alles draagt bij aan een meer geïndividualiseerde en kosteneffectieve behandeling en daarmee een potentieel betere kwaliteit van leven. We beseffen dat de initiatieven in deze publicatie slechts de eerste stap zijn. Er is nog zoveel onontgonnen gebied en ook de wetenschap staat niet stil. We kunnen – en zullen – samen hard blijven werken om de prostaatkankerzorg nog beter te maken.” Jean-Paul van Basten Medisch leider prostaatkanker en uroloog in Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Samen Beter prostaatkanker • 7
“ De prostaatkankerzorg is complex, en er zijn nog veel vragen die beantwoord moeten worden wat het zeer geschikt maakt voor onze Samen Beter aanpak. Continu verbeteren en leren van elkaar en van onze patiënten is waar we als Santeon voor staan. Complimenten aan de verbeterteams die hier keihard aan werken.” Pieter de Bey
Hoofdstuk 1
Wat is prostaatkanker? In dit hoofdstuk leggen we uit wat prostaatkanker inhoudt, wie de patiënten zijn, welke factoren een rol spelen bij het ontstaan van prostaatkanker en welke typen en stadia we onderscheiden.
Bij ongeremde groei van de klierbuisjescellen van de prostaat spreken we over prostaatkanker (medische term: prostaatcarcinoom). Het is de meest voorkomende vorm van orgaankanker onder mannen. In 2019 kregen ongeveer 13.500 mannen in Nederland deze diagnose, waarvan ruim 10% in één van de Santeon ziekenhuizen (zie figuur 1). Prostaatkanker komt steeds vaker voor, met name door vergrijzing. Zolang de ziekte niet is uitgezaaid, zijn de vooruitzichten relatief gunstig. Uit onze data blijkt dat 73% van de prostaatkankerpatiënten in de Santeon ziekenhuizen 65 jaar of ouder is (zie figuur 2).
figuur 2
Leeftijd 27%
22%
< 65 jaar 65 - 75 jaar
5
> 75 jaar
2
< 65 jaar
65 - 75 jaar > 75 jaar 51%
figuur 1
Aantal patiënten met primaire diagnose prostaatcarcinoom in Santeon ziekenhuizen Patiënten met diagnose en positieve biopsie in 2019 Santeon ziekenhuis
Aantal patiënten
Catharina Ziekenhuis
99
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
80% 127
Maasstad Ziekenhuis
totaal 1090
88
Martini Ziekenhuis
190
Medisch Spectrum Twente
128
OLVG
245 213
St. Antonius Ziekenhuis 0
50
100
150
200
250
Voor het Maasstad Ziekenhuis kijken we in alle analyses alleen naar de eigen patiënten en niet naar de doorverwijzingen. Gegeven de regiofunctie van het Maasstad Ziekenhuis beslaan de eigen patiënten ongeveer 30% van het totaal aantal patiënten. Ook voor Medisch Spectrum Twente kijken we in de analyses alleen naar de eigen patiënten.
Samen Beter prostaatkanker • 9
figuur 3
Locatie prostaat 5 2 4 1 7 6
3 8 1 Prostaat 2 Blaas 3 Endeldarm 4 Urineleider 5 Zaadstrengen 6 Zaadballen 7 Plasbuis 8 Zaadblaas
De prostaat
Zes verschillende behandelopties
De prostaat is onderdeel van het mannelijk voortplantingsorgaan. Het is een klier ongeveer ter grootte van een walnoot. De prostaat produceert het vocht waarin zaadcellen tijdens een zaadlozing naar buiten komen. Het prostaatvocht houdt de zaadcellen in leven tijdens hun weg naar de eicel. De prostaat bestaat uit twee kwabben met daarin klierbuisjes die samen met de zaadblaasjes het prostaatvocht maken. Daaromheen zit spier- en bindweefsel, gezamenlijk het prostaatkapsel genoemd. De prostaat bevindt zich onder de blaas en voor de endeldarm (zie figuur 3).
Prostaatkanker is in het algemeen goed te behandelen. Als de kanker niet is uitgezaaid, wordt meestal gekozen voor een operatie, bestraling of voor afwachtend beleid. Wanneer er sprake is van uitzaaiingen zijn hormoon- en chemotherapie, al dan niet gecombineerd met bestraling, de belangrijkste mogelijkheden. De verschillende behandelopties kunnen ook gecombineerd worden ingezet (zie figuur 4).
Oorzaak van prostaatkanker is nog onbekend Het is (nog) niet precies bekend wat prostaatkanker veroorzaakt. Wel staat vast dat leeftijd een grote rol speelt. De ziekte komt het vaakst voor bij mannen in West-Europa, Australië, de Verenigde Staten en het Caribisch gebied. Dat doet vermoeden dat naast leeftijd ook leefstijlaspecten zoals voeding en gewicht invloed hebben. Tot slot lijkt erfelijkheid een rol te spelen. Kanker zelf is niet erfelijk maar mannen kunnen wel een grotere genetische aanleg hebben om het te krijgen.
10 • Samen Beter prostaatkanker
Een overzicht van de verschillende behandelopties en bij welke typen prostaatkanker die meestal worden ingezet, is weergegeven in figuur 5.
figuur 4
Behandelopties prostaatkanker Prostatectomie Prostatectomie Prostatectomie Prostatectomie Prostatectomie Prostatectomie
Operatie om prostaat, zaadblaasjes en eventueel de bijbehorende lymfeklieren te verwijderen. Risico’s zijn eventuele incontinentie voor urine en erectiestoornissen
Bestraling Bestraling Bestraling Bestraling Bestraling Bestraling
Uitwendig of via inbrengen radioactieve zaadjes in de prostaat (brachytherapie). Kan leiden tot blaas- en endeldarmirritatie en erectiestoornissen. Uitwendige bestraling wordt vaak gecombineerd met hormoontherapie
Periodiek volgen Periodieke Periodiekcontrole volgen
Periodieke diagnostische tests en herhaling van prostaatbiopten (active surveillance) of enkel periodieke doktersbezoeken (watchful waiting). Toegepast als verwacht wordt dat de tumor in de komende jaren niet tot problemen zal leiden. Biopteren kan een infectie veroorzaken
Hormoontherapie Hormoontherapie Hormoontherapie Hormoontherapie
Met medicatie de groei van prostaat en tumor remmen door testosteronaanmaak te verminderen. Doorgaans toegepast in geval van uitzaaiingen. Risico’s zijn o.a. opvliegers, libidoverlies, osteoporose en gewichtstoename
Orchidectomie Orchidectomie Orchidectomie
Operatieve verwijdering van zaadballen om testosteronaanmaak te verminderen. Doorgaans toegepast in geval van uitzaaiingen. Risico’s zijn o.a. verminderd libido, gewichtstoename en erectiestoornissen
Chemotherapie
Bestrijding met celdodende geneesmiddelen. Doorgaans toegepast in geval van relatief veel uitzaaiingen. Risico’s zijn o.a. onvruchtbaarheid, haaruitval, misselijkheid, smaakverandering en zenuwschade
Periodiek volgen Periodiek volgen Periodiek volgen Hormoontherapie Hormoontherapie Hormoontherapie Orchidectomie Orchidectomie Orchidectomie Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie
figuur 5
Prostatectomie
Behandelopties prostaatkanker Bestraling meest gekozen behandelopties
lokaal (T1 en T2: tumor alleen in de prostaat)
Periodiek volgen periodieke controle
Hormoontherapie
Prostatectomie prostatectomie Prostatectomie Prostatectomie Orchidectomie Bestraling
Bestraling bestraling (in- of uitwendig) Bestraling
lokaal gevorderd (T3: tumor ook buiten de prostaat)
Chemotherapie Periodiek volgen volgen Periodiek Periodiek volgen periodieke controle Hormoontherapie Hormoontherapie Hormoontherapie prostatectomie, Prostatectomie Prostatectomie Prostatectomie lymfeklieren Prostatectomie Prostatectomie Orchidectomie Orchidectomie Orchidectomie Bestraling Bestraling Bestraling bestraling (met Bestraling Bestraling
Prostatectomie
Periodiek volgen
of orchidectomie Orchidectomie Orchidectomie
Periodiek volgen Periodiek volgen Hormoontherapie
hormoontherapie Hormoontherapie of Hormoontherapie orchidectomie Orchidectomie
name uitwendig) +
Hormoontherapie Hormoontherapie hormoontherapie Hormoontherapie Hormoontherapie Hormoontherapie
Bestraling Bestraling
Bestraling
inclusief verwijdering
Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie Periodiek volgen Periodiek Periodiekvolgen volgen Periodiek volgen Periodiek volgen periodieke controle
uitgezaaid
Prostatectomie Prostatectomie
Orchidectomie Prostatectomie
Orchidectomie Chemotherapie Chemotherapie
+
chemotherapie Chemotherapie
of
Bestraling bestraling (met name uitwendig)
Orchidectomie Orchidectomie Orchidectomie
Periodiek volgen Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie Chemotherapie
Hormoontherapie Samen
Beter prostaatkanker • 11
Hoofdstuk 2
Waardegedreven zorg In dit hoofdstuk bespreken we waar Santeon voor staat, wat we willen bereiken en hoe we daar samen met de ziekenhuizen invulling aan geven.
12 • Samen Beter prostaatkanker
figuur 6 Verbetercyclus Santeon
nt
er
er
n an a l y s e re n
verza melen & ata D . 1 hillen zoeken c s r ve
Continu feedback & leren
i ll e
Onze aanpak is gebaseerd op de principes van Value-Based Health Care. Deze theorie draait om het maximaliseren van zorguitkomsten tegen zo laag mogelijke kosten. Vragen die daarbij horen zijn bijvoorbeeld: ‘Kunnen we de ingreep minder
Transparantie is de drijvende kracht achter onze verbeteraanpak. We geloven dat alleen door open te zijn over wat je doet en welk effect dat heeft, je jezelf kunt verbeteren. We maken de resultaten van behandelingen inzichtelijk en vergelijken onderling onze werkwijzen. Dat doen we op basis van data en objectieve indicatoren. We creëren een continue leerervaring waarin we met elkaar data
et erb e 3. V le m imp
Value-Based Health Care als uitgangspunt
Transparantie staat centraal
in
en
ch
Onze Samen Beter programma’s zijn een belangrijk onderdeel van onze aanpak. In deze programma’s nemen we specifieke aandoeningen onder de loep en bespreken we open onze werkwijzen en resultaten. Zo leren we van elkaars uitdagingen en successen. Vervolgens delen we onze inzichten met het brede zorgveld om ook andere zorgverleners de kans te geven te leren van onze ervaringen. Voor iedere aandoening richten we per ziekenhuis een multidisciplinair verbeterteam in. Het team bestaat uit medisch specialisten, verpleegkundigen, pathologen, data-analisten, projectleiders, andere zorgprofessionals en waar mogelijk ook patiënten. Zo verbeteren we met elkaar de zorg.
belastend maken voor de patiënt?’, ‘Met welke operatietechniek is de kans op complicaties het kleinst?’ en ‘Draagt deze activiteit bij aan de kwaliteit van leven van de patiënt?’. Zo werken we toe naar een zorgproces met de beste resultaten, efficiënt ingericht en volledig toegespitst op de behoeften van de patiënt.
ge
n
rs
Santeon is een samenwerking van zeven topklinische ziekenhuizen. Samen willen we de beste zorgkwaliteit bieden en toonaangevend zijn in de manier waarop ziekenhuiszorg in Nederland georganiseerd is. Om dat te realiseren streven we vijf ambities na: 1 Patiënten zijn actief betrokken bij de keuze van hun behandeling 2 Professionals werken intensief samen, ontwikkelen en verbeteren 3 Krachten bundelen voor onderzoek en innovatie 4 Zorgkwaliteit inzichtelijk maken voor patiënten 5 Bijdragen aan het betaalbaar en toegankelijk houden van zorg
2.
Ve
verzamelen en vergelijken, verschillen analyseren en verbeteringen implementeren, zie figuur 6. Onze discussies zijn zoveel mogelijk gebaseerd op data. Zo leggen we de basis voor een objectief gesprek waarin het gaat om feiten in plaats van meningen. We gebruiken data als spiegel: om verschillen te vinden en hypotheses te formuleren over hoe het beter kan.
“ De principes van Value-Based Health Care – delen, bespreken en verbeteren – daar geloof ik heilig in. Kritisch je eigen werkwijzen onder de loep nemen en die vergelijken met anderen, dat is de beste manier om jezelf te verbeteren.” Eric Vrijhof, uroloog in het Catharina Ziekenhuis
Wetenschappelijk bewijs als fundament Bij onze discussies over zorginhoudelijke verschillen en verbeterinitiatieven speelt wetenschap een prominente rol. Aan de ene kant houden we de laatste stand van de wetenschap nauwlettend in de gaten en dient het als input voor onze discussies. Ook toetsen we de verbeteringen die we identificeren altijd uitgebreid aan de laatste ontwikkelingen in het veld. Andersom vloeien uit de kwantitatieve vergelijkingen tussen onze ziekenhuizen ook inzichten voort die we gezamenlijk in de vorm van wetenschapsprojecten nader onderzoeken.
Betere uitkomsten en lagere kosten In onze Samen Beter programma’s bieden we zorgprofessionals gestructureerde verbeter informatie, gebaseerd op data en bovenal: bekeken vanuit de patiënt. We kijken namelijk niet alleen naar medische resultaten en kosten, maar ook naar aspecten die voor patiënten van belang zijn, zoals: is er na een prostatectomie sprake van incontinentie en erectiestoornissen, of hoe lang na mijn operatie heb ik een katheter in. Om het patiëntperspectief structureel te integreren in onze werkwijze streven we ernaar patiënten een vaste plek te geven in onze verbeterteams. Op korte termijn verbeteren we de uitkomsten en verlagen we de kosten. Op lange termijn brengen we een cultuurverandering teweeg. We werken toe naar een omgeving waarin zorgverleners openlijk resultaten delen en de kans krijgen van elkaar te leren. En een omgeving waarin patiënt en zorgverlener samen beslissen welke behandeling het beste past op basis van transparante uitkomsten. Zilveren Kruis heeft samen met de Prostaat KankerStichting (PKS) en de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) drie koplopers geselecteerd op het gebied van prostaatkankerzorg, in het bijzonder de prostaatkankeroperaties. Twee van de Santeon ziekenhuizen zijn hiervoor geselecteerd, namelijk Canisius Wilhelmina Ziekenhuis (waar ook de operaties van het Catharina Ziekenhuis plaats vinden) en Maasstad Ziekenhuis. Daar zijn we als Santeon trots op.
De deelnemers aan de verbeterteams voor het Samen Beter prostaatkankerprogamma zijn terug te vinden in de bijlage op pagina 36 Samen Beter prostaatkanker • 13
Hoofdstuk 3
Scorekaart en patiëntselectie In dit hoofdstuk gaan we dieper in op onze verbeteraanpak zoals we die voor prostaatkanker hanteren. We leggen het proces uit en laten zien op welke informatie en uitkomsten we ons hebben gericht.
Voor prostaatkanker hebben we inmiddels acht volledige verbetercycli van een half jaar doorlopen. Een verbetercyclus bestaat uit drie stappen: 1 de scorekaart toetsen en vaststellen en patiëntgroepen selecteren, 2 data verzamelen, valideren en analyseren, en 3 verschillen bespreken. Uit die laatste stap komen verbeterinitiatieven voort. Dat kunnen inzichten zijn die in alle ziekenhuizen geïmplementeerd gaan worden, maar ook ideeën waar ziekenhuizen individueel mee aan de slag gaan.
Toetsen en vaststellen van scorekaart en patiëntgroepen Een verbetercyclus begint met het toetsen van de scorekaart. Een scorekaart is een set van
indicatoren die we gedurende de verbetercyclus van zes maanden nader onderzoeken. Het bevat drie onderdelen: • Uitkomsten – bijvoorbeeld overleving, complicaties na de behandeling en functionaliteit in de thuissituatie. • Kosten – bijvoorbeeld kosten voor diagnostiek, gebruik van dure geneesmiddelen, verblijfsduur in het ziekenhuis en duur van een operatie. • Proces – bijvoorbeeld tijd tussen eerste consult en diagnosestelling, tijd tussen diagnosestelling en de start van de behandeling, en het aantal overdrachtsmomenten tussen zorgverleners of instellingen. Op de scorekaart voor prostaatkanker van verbetercyclus 7, besproken in een Santeon
figuur 7
Scorekaart prostaatkanker PSA > 0,1 binnen 3 maanden na prostatectomie
UITKOMST
Verwijderde klieren bij lymfeklierdissectie PROMs: seksueel functioneren en continentie Aantal polikliniekbezoeken en telefonische consulten per patiënt met: prostatectomie, brachytherapie, uitwendige bestraling of hormoontherapie
KOSTEN
Diagnostische activiteiten tot start eerste behandeling Verblijfsduur per patiënt rondom prostatectomie Operatietijd per patiënt (bruto en netto)
PROCES
Tijdsduur van eerste polikliniekbezoek tot stellen van diagnose en start behandeling
14 • Samen Beter prostaatkanker
breed overleg in oktober 2019, zie je alle drie de onderdelen terug (zie figuur 7). In deze verbetercyclus hebben we ons met name gericht op patiënten met de diagnose primair prostaatcarcinoom die in 2018 zijn gediagnosticeerd en in hetzelfde kalenderjaar zijn geopereerd in een van de Santeon ziekenhuizen. Bij het opstellen van de scorekaart hebben we als uitgangspunt genomen dat de gegevens zoveel mogelijk direct (zonder dossieronderzoek) uit de ziekenhuisinformatiesystemen gehaald konden worden. Toen dat onvoldoende bleek hebben we een eigen database aangelegd. Data werd vastgelegd in de zogenaamde ‘Movember database’. In deze database is onder leiding van Timo Soeterik, artsonderzoeker, door geneeskunde studenten data van de zeven Santeon ziekenhuizen ingevoerd. We leveren onze data halfjaarlijks aan bij het Data Collection Center (DCC) van het True North Register van de Movember Foundation. Zo kunnen we de Santeon uitkomsten internationaal vergelijken, bijvoorbeeld met vooraanstaande centra als de Martini Klinik in Hamburg. Daarnaast hebben we ons zoveel mogelijk aangesloten bij bestaande indicatoren en datasets, bijvoorbeeld van Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Specifiek voor PROMs hebben we de vragenlijsten van het International Consortium for Health Outcomes Measurement (ICHOM) als basis genomen. Sinds de eerste paar verbetercycli is de scorekaart nauwelijks meer veranderd. Zo zorgen we voor continuïteit in onze data. Wel kiezen we iedere verbetercyclus een aantal indicatoren uit om verdiepende analyses op te doen. De afgelopen cycli hebben de verdiepende analyses zich met name
gericht op verschillende onderwerpen binnen het diagnostisch traject.
Verzamelen, valideren en analyseren van data Nadat de scorekaart is vastgesteld, gaan de dataanalisten van de ziekenhuizen voor de geselecteerde patiëntgroepen en indicatoren de benodigde data verzamelen. Dat klinkt eenvoudig maar dat is het zeker niet. De gegevens zijn vaak in verschillende systemen opgeslagen, definities moeten onderling zeer nauwkeurig worden afgestemd en de systemen zijn helaas niet altijd volledig en eenduidig gevuld. Medisch specialisten zijn daarom nauw betrokken om de data te valideren.
Bespreken van verschillen en identificeren van verbeterinitiatieven De dataverzameling wordt afgesloten met een Santeon brede bijeenkomst met vertegenwoordigers vanuit de verbeterteams in de zeven ziekenhuizen: medisch specialisten, projectleiders en data-analisten. Zij bespreken de analyses van de scorekaart en gaan uitvoerig in op onderlinge verschillen. Daarnaast komen ook thema’s aan bod zoals behandelmix (= welke behandelingen worden hoe vaak toegepast) en andere vraagstukken of ideeën die spelen in de ziekenhuizen, bijvoorbeeld over de inrichting van data- en zorgsystemen. Tijdens deze bijeenkomst worden mogelijke oorzaken gedeeld bij onderlinge (grotere) verschillen. Dit geeft aanleiding tot het verbeteren van bepaalde onderwerpen. In de volgende hoofdstukken gaan we dieper in op specifieke analyses, verbeterafspraken en individuele verbeterideeën die uit de afgelopen verbetercycli voort zijn gekomen.
In de volgende hoofdstukken komen de indicatoren over aantal polikliniekbezoeken en consulten, over verblijfsduur en over procesdoorlooptijden niet terug. Deze indicatoren hebben we wel opgehaald en besproken, maar we hebben meer verbetercycli nodig om de data betrouwbaar genoeg te maken om het te kunnen presenteren en er conclusies aan te verbinden.
Samen Beter prostaatkanker • 15
Hoofdstuk 4
Santeon brede resultaten In dit hoofdstuk presenteren we inzichten die we gezamenlijk hebben verkregen en verbeteringen die we in al onze ziekenhuizen hebben gerealiseerd.
Onze verbeterinitiatieven richten zich op vier onderwerpen. Bij ieder van die onderwerpen past een aantal Santeon brede analyses en verbeterinitiatieven: 1. Optimaliseren van behandelkeuzes binnen de ruimte die de richtlijnen laten • Behandelkeuze • Harmonisatie van het diagnostisch traject (met name upfront MRI en PSMA/PET) • Afkappunt voor risico op kliermetastasen
ziekenhuizen - conform richtlijn en in lijn met wat je zou verwachten - intensievere behandelopties inzetten voor tumoren in een hoger stadium en met een hoger risicoprofiel (zie figuur 8).
Lokale prostaatkanker wil zeggen dat de tumor zich alleen in de prostaat bevindt (= T1a/b/c en T2a/b/c). Bij lokaal gevorderd heeft de tumor zich uitgebreid tot buiten het prostaatkapsel (= T3 of hoger) en bij uitgezaaid is er sprake van uitzaaiingen naar andere organen of botten. Het risicoprofiel geeft informatie over de agressiviteit van de
2. Verbeteren patiëntuitkomsten en tegelijkertijd zorg efficiënter inrichten • Meetbaar PSA drie maanden na operatie
tumor. De exacte definities die we daarvoor hanteren, zijn: • Laag risico: T1c-T2a, Gleason score kleiner dan 7, iPSA kleiner dan 10 ng/mL • Intermediate risico: T2b-c, Gleason score van 7, iPSA
3. Inzichtelijk maken van patiënt gerapporteerde uitkomsten • Structureel ophalen PROMs en inzetten in de spreekkamer
tussen 10 en 20 ng/mL (als een patiënt op twee of meer van deze factoren ongunstig scoort, classificeren we het als hoog risico) • Hoog risico: T3, Gleason score hoger dan 7, iPSA groter dan 20 ng/mL (als een patiënt aan één van deze criteria
4. Verbeteren van dataregistratie en -gebruik • Voorbeelden van initiatieven rond dit verbeteronderwerp zijn opgenomen in hoofdstuk 5
1. O ptimaliseren van behandelkeuzes binnen de ruimte die de richtlijnen laten Behandelkeuze De keuze voor een specifiek behandeltraject heeft vanzelfsprekend grote impact op de patiënt. Het heeft direct effect op overleving, uitkomsten, risico’s, complicaties en bijwerkingen. Uit de analyse blijkt dat er variatie is tussen de Santeon ziekenhuizen wat betreft gekozen behandeloptie en dat deze verschillen niet terug te voeren zijn op enkel een verschil in casemix. Ook is te zien dat de 16 • Samen Beter prostaatkanker
voldoet, classificeren we het als hoog risico)
De voornaamste oorzaak van de geobserveerde verschillen is de verschillende inzet van diagnostische middelen en daarmee de indicatiestelling. Door bijvoorbeeld minder MRIscans uit te voeren, wordt minder snel een T3 gediagnosticeerd en daarmee eerder gekozen voor een operatie in plaats van bestraling. Een andere oorzaak voor de verschillen is dat nog niet algemeen is vastgesteld wat voor een specifieke patiënt de optimale behandeling van prostaatkanker is. Daarbij hebben we
gesproken over de definitie van onwenselijke behandeluitkomsten na een radicale prostatectomie (zoals meetbaar PSA). Dit is het uitgangspunt voor een verdiepende analyse naar indicatiestelling voor radicale prostatectomie. De in het voorwoord genoemde TripleAim1-studie is een voorbeeld van een onderzoek dat gericht is op hier meer duidelijkheid over te verschaffen.
ondergaan. Daarom wordt het proces zo zorgvuldig mogelijk doorlopen om zekerheid te verkrijgen over de aandoening en de stadiëring. Patiënten ervaren de periode van onderzoeken doorgaans als lang en zwaar. Ze moeten vaak naar het ziekenhuis en verkeren in onzekerheid. Daar komt bij dat iedere diagnostische stap tijd en geld kost en in sommige gevallen ook risico’s met zich meebrengt.
Harmonisatie van het diagnostisch traject (met name upfront MRI en PSMA PET/CT) Diagnostiek is bepalend voor de indicatie voor de behandeling die een patiënt uiteindelijk zal
Daarom is het belangrijk dat het proces zo kort en doelmatig mogelijk is ingericht en tegelijkertijd tot een zorgvuldige diagnose leidt.
figuur 8
Keuze voor primaire behandeling gediagnosticeerde patiënten in eigen ziekenhuis met diagnose primair prostaatcarcinoom en biopsie in 2017 lokaal intermediate risico
lokaal laag risico
lokaal gevorderd hoog risico
lokaal hoog risico
uitgezaaid
Catharina Ziekenhuis
(n=37)
(n=45)
(n=52)
(n=17)
(n=31)
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
(n=29)
(n=41)
(n=51)
(n=21)
(n=26)
Maasstad Ziekenhuis
(n=38)
(n=35)
(n=36)
(n=18)
(n=20)
Martini Ziekenhuis
(n=48)
(n=34)
(n=52)
(n=31)
(n=34)
Medisch Spectrum Twente
(n=34)
(n=28)
(n=50)
(n=14)
(n=18)
OLVG
(n=21)
(n=58)
(n=43)
(n=16)
(n=38)
St. Antonius Ziekenhuis
(n=69)
(n=64)
(n=87)
(n=34)
(n=46)
Periodieke controle
Prostatectomie
Uitwendige bestraling evt. icm hormoontherapie
Brachy
Hormoon
Chemo
Chemo + hormoon
Niet ieder ziekenhuis voert zelf iedere behandeling uit. In deze analyse gaan we uit van het ziekenhuis waar de patiënt is gediagnosticeerd, ongeacht waar hij zijn behandeling heeft ondergaan. Bijvoorbeeld: patiënten die in het Catharina Ziekenhuis worden gediagnosticeerd en een prostatectomie moeten ondergaan, worden geopereerd in het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis. Deze patiënten worden in deze analyse beschouwd als patiënten van het Catharina Ziekenhuis.
Samen Beter prostaatkanker • 17
Wanneer we kijken naar de toegepaste diagnostiek in de Santeon ziekenhuizen dan zien we grote onderlinge verschillen (zie figuur 9). Deze verschillen komen onder andere voort uit het ontbreken van universele richtlijnen met betrekking tot de optimale diagnostische aanpak.
80% van de patiënten). In navolging daarop zijn de ziekenhuizen omstreeks de tweede helft van 2018 hier gericht mee aan de slag gegaan (zie figuur 10). Het Catharina Ziekenhuis heeft deze verbetering al eerder doorgevoerd, vandaar hun hoge score in 2017.
Op basis van dit inzicht hebben de ziekenhuizen met elkaar afgesproken te streven naar een uniform zorgpad met dezelfde uitgangspunten voor het toepassen van diagnostiek. Eén van de onderdelen daarvan is om meer MRI (voor vaststellen prostaatkanker) en PSMA PET/CT (voor stadiëring) te gebruiken en daarmee minder CTen botscans. PSMA PET/CT is namelijk gevoeliger voor de detectie van uitzaaiingen in het skelet dan de botscan. Binnen de verschillende Santeon ziekenhuizen lopen histologische validatiestudies naar PSMA PET/CT tracers (Pepper en Mint studies) en Fluciclovine PET (Viable studie).
De upfront MRI is een significante verbetering ten opzichte van de upfront echo en random biopsie, bijvoorbeeld in het aantal biopten en het aantal positieve biopten (zie figuur 11). Bovendien worden met de MRI minder indolente tumoren aangetroffen (= tumoren die binnen de verwachte levensspanne van de patiënt niet tot problemen zullen leiden).
Een MRI-scan ter voorbereiding op een biopt helpt om beter en gerichter te biopteren. Daarom hebben de Santeon ziekenhuizen afgesproken bij indicatie een upfront MRI te verrichten (streefwaarde: bij
Afkappunt voor risico op kliermetastasen Voor de juiste behandelkeuze en de verwachte overleving van een patiënt is het belangrijk vast te stellen of er sprake is van uitzaaiingen, met name in de lymfeklieren rond de prostaat. Daarvoor wordt gebruikgemaakt van een risico-inschatting op kliermetastasen met behulp van het web-based Memorial Sloan Kettering Cancer Center (MSKCC) Nomogram.
figuur 9
% Patiënten waar bepaalde diagnostiek op toegepast is (initieel tot start eerste behandeling) gediagnostiseerde patiënten in eigen ziekenhuis met diagnose primair prostaatcarcinoom en biopsie in 2018 Catharina Ziekenhuis
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
Maasstad Ziekenhuis
Martini Ziekenhuis
Medisch Spectrum Twente
OLVG
St. Antonius Ziekenhuis
MRI
84%
86%
73%
56%
90%
76%
88%
PSMA PET/CT
35%
17%
12%
26%
2%
53%
30%
CT
3%
14%
16%
0%
6%
1%
3%
Botscan
13%
39%
31%
14%
26%
17%
39%
n=160
n=132
n=180
n=156
n=125
n=181
n=274
18 • Samen Beter prostaatkanker
figuur 10
% Patiënten dat een upfront MRI heeft gehad verwezen en eigen patiënten met diagnose primair prostaat-carcinoom en biopsie in 2017, 2018 en 2019 Santeon ziekenhuis Catharina Ziekenhuis
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
Maasstad Ziekenhuis
Martini Ziekenhuis
Percentage 2019 2018 2017
71%
2019 2018 2017
13%
2019 2018 2017
Medisch Spectrum Twente
2019 2018 9% 2017 6%
OLVG
2019 2018 2017
St. Antonius Ziekenhuis
2019 2018 2017
75%
60% 50%
37%
40%
n=187 n=159 n=189 n=122 n=159 n=175
n=431 n=325 n=367
78%
44% 20%
80%
n=189 n=211 n=213
69%
37%
9%
n=150 n=122 n=122
n=265 n=224 n=249
67%
15%
0%
89%
78%
34%
29%
2019 2018 2017 4%
75%
60%
80%
n=331 n=343 n=345
100%
figuur 11
% Patiënten met een positieve prostaatpunctie verwezen en eigen patiënten met diagnose primair prostaat-carcinoom en biopsie in 2017, 2018 en 2019 Santeon ziekenhuis Catharina Ziekenhuis
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
Maasstad Ziekenhuis
Martini Ziekenhuis
Medisch Spectrum Twente
Percentage 2019 2018 2017
66%
2019 2018 2017
41%
68%
63%
2019 2018 2017
OLVG
2019 2018 2017
St. Antonius Ziekenhuis
2019 2018 2017
0%
n=187 n=159 n=189
56%
2019 2018 2017
61%
2019 2018 2017
n=150 n=122 n=122
74% 75%
54% 50%
72% 70%
n=122 n=159 n=175
72% 71%
n=265 n=224 n=249
68%
n=189 n=211 n=213
57% 54% 53%
n=431 n=325 n=367
64% 59% 20%
40%
60%
n=331 n=343 n=345
70% 80%
100%
Samen Beter prostaatkanker • 19
80%
20 • Samen Beter prostaatkanker
De risico-inschatting kan worden aangevuld met een PSMA PET/CT. Als op de scan uitzaaiingen te zien zijn, dan is met zekerheid bepaald dat er sprake is van uitzaaiingen en worden de lymfeklieren doorgaans verwijderd (klierdissectie). Echter als de scan geen uitzaaiingen laat zien, is dat geen garantie dat die er ook daadwerkelijk niet zijn. In 40% tot 50% van de gevallen waar de scan geen uitzaaiingen laat zien, is daar wel sprake van. Er is geen eenduidige richtlijn voor vanaf welke risico-inschatting een lymfeklierdissectie wenselijk is. Daardoor hanteren de operatiecentra verschillende afkappunten. Het Catharina Ziekenhuis en Canisius Wilhelmina Ziekenhuis hanteren 5%, het Maasstad Ziekenhuis 7% en het Martini Ziekenhuis en het St. Antonius Ziekenhuis 10%. Derhalve is gekeken naar de opbrengsten en complicaties van de klierdissecties bij de verschillende gehanteerde afkappunten (zie figuur 12). Uit deze voorlopige analyse is gebleken dat een afkappunt van 10% kosten-effectiever is dan een afkappunt van 5% of 7%. De ziekenhuizen zijn in gesprek over het
uniformeren van het afkappunt op 10%. Hiermee wordt het aantal klierdissecties teruggebracht en daarmee ook het aantal complicaties. Tevens leidt dit tot minder ingrepen en minder opnames als gevolg van de complicaties, leidend tot lagere kosten. Vijf van de ziekenhuizen zijn inmiddels akkoord met een afkappunt van 10%. OLVG en het Maasstad Ziekenhuis bespreken dit nog met hun partnerziekenhuizen in het Ansersamenwerkingsverband.
2. V erbeteren patiëntuitkomsten en tegelijkertijd zorg efficiënter inrichten Meetbaar PSA drie maanden na operatie De voornaamste indicator voor een succesvolle prostatectomie is meetbaar PSA na de operatie. PSA staat voor Prostaat Specifiek Antigeen en is een specifiek eiwit in het bloed dat alleen door de prostaat wordt aangemaakt. Na een prostatectomie wordt de PSA gecontroleerd om te zien of de tumor succesvol is verwijderd en er eventueel aanvullende behandelingen nodig zijn. Onze ziekenhuizen hebben samen de ambitie geformuleerd dat minder dan 10% van de patiënten binnen 3 maanden na operatie een PSA hoger dan 0,1 mag hebben. Van de Santeon ziekenhuizen
figuur 12
Kans op lymfekliermetastasen t.o.v. geconstateerde uitzaaiingen en complicaties Canisius Wilhelmina Ziekenhuis patiënten die tussen 2016 en medio 2019 een lymfeklierdissectie ondergingen (n=471) % patiënten met uitzaaiingen 5-10% kans op uitzaaiingen in de lymfeklieren >10% kans op uitzaaiingen in de lymfeklieren
% patiënten met complicaties
8%
6%
24%
3%
Analyse is uitgevoerd door Bas Israël, arts-onderzoeker van Radboudumc / Canisius Wilhelmina Ziekenhuis en Jean-Paul van Basten, uroloog van Canisius Wilhelmina Ziekenhuis.
Samen Beter prostaatkanker • 21
die zelf prostatectomieën uitvoeren, haalt op dit moment alleen het St. Antonius Ziekenhuis die doelstelling net niet (zie figuur 13). In deze analyse kijken we naar de eerste PSA-meting binnen zes weken tot zes maanden na de prostatectomie. In de komende cycli zullen we nadere analyses uitvoeren op PSA, bijvoorbeeld naar hoe lang na de operatie de PSA wordt gemeten. Dat kan namelijk grote invloed hebben op de geobserveerde verschillen, zonder dat daar medische conclusies aan kunnen worden verbonden. Ook gaan we dieper in op operatietechnieken en op de keuze voor een operatie ten opzichte van andere behandelopties.
3. Inzichtelijk maken van patiënt gerapporteerde uitkomsten Structureel ophalen PROMs en inzetten in de spreekkamer Eén van de uitgangspunten van Value-Based Health Care is dat het draait om zorguitkomsten die voor de patiënt het belangrijkst zijn. PROMs (Patient Reported Outcome Measures) spelen daar een hoofdrol in. Om PROMs op te halen,
zetten we vragenlijsten uit onder patiënten. Via deze vragenlijsten maken ze duidelijk hoe ze zich voelen op bepaalde indicatoren die voor patiënten van essentieel belang zijn. Denk bijvoorbeeld aan erectiestoornissen, darmklachten, klachten gerelateerd aan hormonale therapie of incontinentie. Patiënten krijgen de vragenlijsten op vaste momenten toegestuurd: voor de start van de behandeling en 6, 12 en 24 maanden na de start van de behandeling met een opvolging na 5 jaar. De uitkomsten worden gebruikt om het gesprek tussen de patiënt en de zorgprofessional effectiever in te steken en te richten op de onderwerpen waar de patiënt op dat moment behoefte aan heeft. Patiënten kunnen namelijk tijdens een spreekuur de situatie anders voordoen dan die daadwerkelijk is, bijvoorbeeld uit schaamte of omdat ze het zich simpelweg niet meer precies herinneren. In de nazorg van patiënten met prostaatkanker geven PROMs direct inzicht in het verloop van de ziekte en het herstel. Ook bieden ze houvast om te praten
figuur 13
% Patiënten met PSA >0,1 binnen 3 maanden na operatie verwezen en eigen patiënten met diagnose primair prostaatcarcinoom geopereerd in 2019
Santeon ziekenhuis
10% doel
Percentage
Catharina Ziekenhuis Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
7,4% 8,8%
Maasstad Ziekenhuis
(n=125)
3,7%
Martini Ziekenhuis Medisch Spectrum Twente
nvt
OLVG
nvt
St. Antonius Ziekenhuis
(n=216)
(n=82)
11,0%
(n=118)
In verschillende ziekenhuizen worden patiënten geopereerd die doorverwezen zijn vanuit andere ziekenhuizen en vervult het ziekenhuis een regiofunctie voor de operaties. Voor die patiënten vindt de follow-up waarbij het PSA gemeten wordt plaats in het ziekenhuis dat de patiënt heeft doorverwezen waardoor de Santeon ziekenhuizen niet standaard over die gegevens beschikken. Ook kan het PSA gemeten worden door de huisarts, waardoor deze (mogelijk) niet bekend is in het ziekenhuis.
22 • Samen Beter prostaatkanker
over onderwerpen waar patiënten doorgaans moeilijk over praten zoals seksualiteit en kwaliteit van leven. Daarnaast zorgt het ervoor dat artsen beter achteruitgang herkennen. Daarmee leiden PROMs zelfs tot betere overleving.
Inhoudelijke uitkomsten van deze PROMs werden intern geanalyseerd en besproken. Medio 2020 bereikten we consensus tussen Santeon en Anser over de PROMs vragenlijsten en zijn de door Santeon gebruikte vragenlijsten ook in het Maasstad Ziekenhuis geïmplementeerd.
De Santeon ziekenhuizen werken aan het structureel en eenduidig uitvragen van PROMs. Nu worden daar vier vragenlijsten voor gebruikt: een set van vier algemene vragen, EORTC QLQ C30, EPIC 26 en een serie vragen over seksueel functioneren. De uitdaging bij het gebruiken van deze vragen lijsten is om te voldoen aan wetenschappelijke standaarden, zodat de uitkomsten medisch en wetenschappelijk bruikbaar zijn en (inter)nationaal vergeleken kunnen worden, maar het toch kort en behapbaar te houden voor de patiënt. Dat geldt nog sterker voor patiënten met verschillende aandoeningen die daardoor ook vragenlijsten toegestuurd krijgen voor andere aandoeningen. Het Maasstad Ziekenhuis vraagt al ruim tien jaar PROMs uit binnen de operatieve patiëntengroep. De vragenlijsten die zij daarvoor gebruikten, weken af van de hiervoor genoemde vragenlijsten.
We streven naar tenminste 90% deelname (het percentage patiënten dat de vragenlijst ontvangt en deel kan nemen, dus niet laaggeletterd is of geen e-mailadres heeft) en 70% respons (van de patiënten die de vragenlijst ontvangen, het deel dat de lijst volledig ingevuld terugstuurt). In de Santeon ziekenhuizen is het proces rond de PROMs met name voor geopereerde patiënten goed georganiseerd. De volgende stap is om dat niveau ook bij de andere behandelingen te bereiken. Op dit moment haalt alleen Canisius Wilhelmina Ziekenhuis de doelstelling op deelname, vooral vanwege het (bijna) waterdichte proces rondom de inclusie van de geopereerde patiënt, en scoort alleen OLVG significant onder de responsdoelstelling (zie figuur 14). In het St. Antonius Ziekenhuis is het percentage deelnemers laag, omdat men wacht met het grootschalig uitsturen van vragenlijsten tot de implementatie van een
figuur 14
Deelname en respons PROMs voor start behandeling situatie t/m april 2020
Santeon ziekenhuis
doel
Deelname
Catharina Ziekenhuis
60%
Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Maasstad Ziekenhuis
90%
Respons
96%
70% 62%
n=524
67%
n=471
n=313 n=478
Gebruikt andere vragenlijst en focust op operatieve groep; binnen die groep 90% respons
Martini Ziekenhuis
47%
n=433
Medisch Spectrum Twente
48%
n=437
63%
OLVG St. Antonius Ziekenhuis
doel
15%
n=666 n=855
70% 67% 47%
n=323 n=189 n=277
63%
n=70
Samen Beter prostaatkanker • 23
nieuw systeem is afgerond. Daardoor laat het responspercentage voor het St. Antonius Ziekenhuis zich moeilijk vergelijken met de andere ziekenhuizen of doelstelling. Om het gebruik verder te optimaliseren, werken de ziekenhuizen aan het integreren van de PROMs in hun informatiesystemen. Dat moet ertoe leiden dat artsen voortaan tijdens het spreekuur met een simpele druk op de knop de PROMs van de betreffende patiënt erbij kunnen pakken en ook eenvoudig aan de patiënt kunnen laten zien hoe zijn situatie zich verhoudt tot vergelijkbare patiënten. Als we kijken naar de eerste inhoudelijke resultaten van de PROMs dan zien we zowel bij urine-continentie als bij seksueel functioneren (erectieproblemen en seksueel leven) een vergelijkbaar patroon (zie figuur 15 en 16): patiënten rapporteren voor behandeling de beste score, 6 maanden na de behandeling is de score beduidend lager en 12 maanden na de behandeling is het weer wat omhooggeklommen. Daarbij vallen twee zaken op. Allereerst rapporteren patiënten al
voor de behandeling geen 100% score. Met name wat betreft seksueel functioneren is de begin score met ongeveer 50% vrij laag. Dat kan te maken hebben met de gemiddeld hoge leeftijd van de patiënt. Daarnaast valt op dat 12 maanden na behandeling de scores nog altijd beduidend lager zijn dan de scores voor behandeling. Dit geeft aan dat het herstel na een prostaatkankerbehandeling lang kan zijn en een ingreep niet zonder risico’s. De uitkomsten in de figuren zijn niet gesplitst naar type behandeling (operatie, chemotherapie, radiotherapie, etc.) waardoor we op basis van deze getallen nog geen uitspraken kunnen doen over welke behandeling doorgaans tot de beste uitkomsten leidt. In sommige ziekenhuizen zijn nu alleen de geopereerde patiënten geïncludeerd bij de PROMs. In de toekomst hopen we dat alle patiënten geïncludeerd zullen worden en dat de aantallen groot genoeg zullen zijn om de uitkomsten te kunnen opsplitsen naar type behandeling.
figuur 15
PROMs urine-continentie gediagnosticeerde patiënten in eigen ziekenhuis met diagnose primair prostaatcarcinoom en biopsie t/m april 2020 Santeon ziekenhuis
EPIC-26 score
Catharina Ziekenhuis Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
81
59
n=271 n=203 n=116
68
Martini Ziekenhuis
92
62
72
Medisch Spectrum Twente
90
71
81
OLVG 78 79 50
60 Voor behandeling
24 • Samen Beter prostaatkanker
70
80
6 maanden na behandeling
89
90
n=157 n=157 n=157 n=43 n=25 n=21 n=119 n=88 n=58
100
12 maanden na behandeling
80%
figuur 16
PROMs seksueel functioneren gediagnosticeerde patiënten in eigen ziekenhuis met diagnose primair prostaatcarcinoom en biopsie t/m april 2020 Santeon ziekenhuis
EPIC-26 score
Catharina Ziekenhuis Canisius Wilhelmina Ziekenhuis
36
50
n=147 n=72 n=55
39
Martini Ziekenhuis 21
68 25
Medisch Spectrum Twente 34
56
29 0
10
20
Voor behandeling
30
n=145 n=92 n=63
36
OLVG
57
n=119 n=88 n=58
33 40
50
6 maanden na behandeling
60
n=157 n=157 n=157
70
80
12 maanden na behandeling
Samen Beter prostaatkanker • 25
80%
Hoofdstuk 5
Verbeterinitiatieven per ziekenhuis In dit hoofdstuk geven we voor ieder ziekenhuis een voorbeeld van een verbeterinitiatief dat lokaal is geïmplementeerd. Dit zijn initiatieven die voortgekomen zijn uit gezamenlijke inzichten, of die lokaal zijn ontstaan en als inspiratie hebben gediend voor Santeon brede discussies en analyses.
De voorbeelden van verbeterinitiatieven die we in dit hoofdstuk nader zullen toelichten, richten zich op drie van de vier verbeteronderwerpen die ook in het vorige hoofdstuk aan bod kwamen: 1. Optimaliseren van behandelkeuzes binnen de ruimte die de richtlijnen laten • OLVG: transperineale biopsie • Maasstad Ziekenhuis en Canisius Wilhelmina Ziekenhuis: NeuroSAFE 2. Verbeteren patiëntuitkomsten en tegelijkertijd zorg efficiënter inrichten • Medisch Spectrum Twente: verbeterde doorlooptijden diagnostisch proces • Catharina Ziekenhuis: verkorten katheterduur na prostatectomie 3. Inzichtelijk maken van patiënt gerapporteerde uitkomsten • In dit hoofdstuk zijn geen voorbeelden uitgewerkt rond dit verbeteronderwerp. Een belangrijk initiatief waar ieder Santeon ziekenhuis lokaal aan werkt, is het beter uitvragen en benutten van PROMs (in het vorige hoofdstuk toegelicht). 4. Verbeteren van dataregistratie en -gebruik • Martini Ziekenhuis en St. Antonius Ziekenhuis: prospectieve dataverzameling aan de bron en overzichtelijk in beeld brengen van zorgpad
26 • Samen Beter prostaatkanker
1. Optimaliseren van behandelkeuzes binnen de ruimte die de richtlijnen laten OLVG: transperineale biopsie Bij een prostaatbiopsie haalt een uroloog met een naald stukjes uit de prostaat (biopten). Vervolgens onderzoekt een patholoog de biopten om vast te stellen of er tumorcellen aanwezig zijn. Op dit moment worden veruit de meeste biopsieën transrectaal uitgevoerd. Bij een transrectale biopsie wordt de prostaat benaderd via de anus en de wand van de endeldarm. Een alternatieve aanpak is de transperineale biopsie. Daarbij wordt de naald door het perineum (de huid achter de testikels) ingebracht (zie figuur 17). Transrectale biopsieën hebben het nadeel dat aan de procedure de nodige risico’s verbonden zijn. Zo is er een kans van ongeveer 5% op infecties, zoals prostaatontsteking en bloedvergiftiging, en daaraan gerelateerde ziekenhuisopnames. Ook kunnen bepaalde gedeelten van de prostaat moeilijk worden bereikt, waardoor in sommige gevallen een aanwezige tumor wordt gemist. Transperineale biopsieën lijken – op basis van eerste resultaten uit OLVG – nauwelijks infectierisico’s met zich mee te brengen, terwijl ze tegelijkertijd een completer beeld van de prostaat geven. Bijkomend voordeel is dat transperineale biopsieën kosten-effectiever lijken te zijn. De biopsieën zijn
figuur 17
Transperineale biopsie
Prostaat
Transperineale biopsie
Transrectale biopsie
Prostaat Transrectale biopsie Transperineale biopsie
weliswaar een stuk duurder maar met minder infecties, opnames en re-biopsieën, komt het netto goedkoper uit. Uroloog George van Andel van OLVG is een groot voorstander van deze nieuwe manier van biopteren. Hij is al volledig overgestapt op transperineale biopsieën en is daarmee één van de pioniers op dit gebied in Nederland. De andere Santeon ziekenhuizen volgen deze ontwikkeling met grote interesse en evalueren of ze deze stap ook willen en kunnen zetten.
“ Bij 5% van de transrectale biopsieën is er sprake van infecties, terwijl wij met transperineaal 0,5% halen. Daarbij geeft het ook betrouwbaardere diagnostische resultaten. Niet voor niks komen collega’s uit heel het land bij ons kijken.” George van Andel, uroloog in OLVG
Maasstad Ziekenhuis, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis en Catharina ziekenhuis: NeuroSAFE Mannen kunnen na een prostatectomie last krijgen van incontinentie en erectiestoornissen. Dat kan ingrijpende gevolgen hebben op hun leven. Daarom hebben het Maasstad Ziekenhuis, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis en Catharina Ziekenhuis de NeuroSAFE-methode geïmplementeerd. NeuroSAFE staat voor ‘Neurovascular Structure Adjacent Frozen Section Examination’ en is een manier om de kans op incontinentie en erectiestoornissen te verkleinen door zenuwbundels rond de prostaat te sparen. De techniek is ontwikkeld door de Martini Klinik in Hamburg, de grootste prostaatkankerkliniek ter wereld, en leidt daar tot zeer positieve resultaten. Tijdens een prostatectomie moet een uroloog de afweging maken om de zenuwen aan de achterkant van de prostaat weg te halen of te laten zitten. Doorslaggevend daarvoor is het vermoeden op
Samen Beter prostaatkanker • 27
28 • Samen Beter prostaatkanker
doorgroei in die zenuwbundels. NeuroSAFE zorgt ervoor dat een uroloog daar geen inschatting meer van hoeft te maken maar tijdens de operatie zekerheid heeft over of de kanker alleen in de prostaat aanwezig is of ook daarbuiten. Met behulp van NeuroSAFE hopen we meer zenuwweefsel te kunnen sparen, zonder dat het ten koste gaat van de genezingskans van prostaatkankerpatiënten. Hoe meer zenuwweefsel wordt gespaard, hoe lager het percentage incontinentie en impotentie. NeuroSAFE werkt als een soort vangnet: tijdens de ingreep worden stukjes prostaatweefsel waar de zenuwen vanaf zijn geprepareerd door de patholoog onderzocht. Op deze plaats is de kans op het abusievelijk achterlaten van kankercellen het grootst. Wanneer er kankercellen worden gevonden en het zijn er teveel of ze zijn te agressief, dan wordt tijdens dezelfde ingreep meer zenuwweefsel verwijderd. Dit proces duurt ongeveer 30 minuten.
“ We zijn de precieze effecten van NeuroSAFE nog aan het onderzoeken maar verwachten dat het sparen van de zenuwen zorgt voor substantieel minder erectieproblemen en incontinentie. Het is belangrijk om precies te weten wat NeuroSAFE oplevert, voor de patiënt en voor onszelf, mede omdat NeuroSAFE veel geld kost. Je moet namelijk tijdens de prostatectomie vier analisten en een patholoog klaar hebben staan om de analyse zo snel mogelijk te doen.” Melanie Gan, uroloog in het Maasstad Ziekenhuis
2. Verbeteren patiëntuitkomsten en tegelijkertijd zorg efficiënter inrichten Medisch Spectrum Twente: verbeterde doorlooptijden diagnostisch proces De periode dat een patiënt wordt doorverwezen met verhoogd PSA tot het stellen van de uiteindelijke diagnose, is voor hen doorgaans een ingrijpende en onzekere tijd. Daarom streven
ziekenhuizen ernaar die periode zo kort mogelijk te laten duren. Medisch Spectrum Twente heeft in 2017 en 2018 structureel ingezet op het verbeteren van deze doorlooptijden. Hiervoor hebben zij eerst gezamenlijk normen geformuleerd en de huidige prestaties op basis van het patiëntvolgsysteem in kaart gebracht. Vervolgens hebben ze voor de patiënten waar de norm werd overschreden dossieronderzoek gedaan. Dat resulteerde in een beter begrip van de knelpunten in het proces en concrete aanknopingspunten voor verbetering. Verbeteracties die hieruit naar voren kwamen, zijn bijvoorbeeld: het reserveren van meer spreekuren specifiek voor patiënten met verhoogd PSA en het reserveren van tijdslots voor het tweede polikliniekbezoek waarin de patiënt de uitslag van de biopten krijgt (zogenaamde PATHO-plekken). Deze interventies hebben tot significante verkorting van het diagnostisch proces geleid: • Bij 75% van de patiënten vindt het eerste consult binnen drie werkdagen na doorverwijzing plaats. Als het toch langer duurt, blijkt dat vaak te komen door persoonlijke voorkeuren en beschikbaarheid van de patiënt. • Tussen 2017 en 2018 is het deel van de patiënten dat het tweede consult binnen vijf werkdagen na het eerste consult heeft, toegenomen van 54% naar 69%. Ondanks deze significante stap werkt Medisch Spectrum Twente aan verdere verbetering. • Het ziekenhuis streeft ernaar de huisarts binnen één werkdag na het tweede consult op de hoogte te stellen van de uitslag van de biopten en de diagnose. Tussen 2017 en 2018 is dit toegenomen van 75% naar bijna 100%. Begin 2019 is het zorgpad ‘Verhoogd PSA’ binnen Medisch Spectrum Twente aanzienlijk aangepast. Daarom werkt het ziekenhuis momenteel aan nieuwe normen. Ook ontwikkelt Medisch Spectrum Twente een geautomatiseerde werkwijze om doorlooptijden structureel te meten, te bespreken en te verbeteren. Samen Beter prostaatkanker • 29
“ Het verbeteren van onze doorlooptijden is echt een gezamenlijke inspanning. Van casemanagers tot urologen en van medewerkers van het secretariaat en de polikliniek tot de pathologie, het werkt alleen als iedereen meedoet.” Ruben Korthorst, uroloog in Medisch Spectrum Twente
Catharina Ziekenhuis: verkorten katheterduur na prostatectomie Na een prostatectomie krijgen patiënten een blaaskatheter in de plasbuis om urine gemakkelijk af te vloeien. Mannen ervaren hier na ongeveer vijf dagen last van. Daarom zet het Catharina Ziekenhuis sinds begin 2019 in op het verkorten van de katheterduur van tien naar vijf dagen. Daarnaast heeft het Catharina Ziekenhuis het zorgpad zo ingericht dat het verwijderen van de katheter samenvalt met de pathologie-uitslag
na de operatie. Een patiënt komt vijf dagen na de operatie op de polikliniek langs om zowel de katheter te laten verwijderen als voor de pathologie-uitslag.
“ We krijgen van patiënten veel positieve reacties op de kortere katheterduur. Een katheter is immers belastend en vervelend. Daarbij zien we ook dat het tot minder complicaties leidt en daarmee ook bijdraagt aan betere uitkomsten en lagere kosten.” Eric Vrijhof, uroloog in het Catharina Ziekenhuis
4. Verbeteren van dataregistratie en -gebruik Martini Ziekenhuis en St. Antonius Ziekenhuis: prospectieve dataverzameling aan de bron en overzichtelijk in beeld brengen van zorgpad Dataregistratie is een onderwerp waar veel ziekenhuizen mee worstelen. Er zijn weinig zorgprofes sionals die de waarde van goede data niet zullen
figuur 18
Voorbeeld integraal datasysteem Martini Ziekenhuis • Reden van consult
LUTS
• Zorgvraag
algemeen
• *Huidige behandeling
diagnostisch traject
radiotherapie (evt met LRHR)
hormonale behandeling
actieve surveillance
brachytherapie
CRPC
RALP
watchfull waiting
LUTS
stenen
prostaatcarcinoom
○ Intoxicaties ○ Sociale anamnese ○ Familie anamnese v
Anamnese
○ Anamnese ○ *Erectie v
geen
matig
redelijk
goed
cT4
Lichamelijk onderzoek
○ Lichamelijk onderzoek ○ cT-stadium
30 • Samen Beter prostaatkanker
cTx
cT1c
cT2c
cT1a
cT2a
cT3a
cT1b
cT2b
cT3b
onderschrijven, maar tegelijkertijd vindt er een voortdurende discussie plaats over werkdruk waarvan de registratielast een belangrijk onderdeel is. Om de kwaliteit van dataregistratie te verbeteren en de registratielast te verminderen, werken het Martini Ziekenhuis en het St. Antonius Ziekenhuis aan prospectieve dataverzameling aan de bron. Uitgangspunt is één integraal datasysteem waar gegevens in vaste velden worden ingevuld en waar informatie eenvoudig vindbaar is (zie figuur 18 voor een voorbeeld van hoe een dergelijk systeem er in het Martini Ziekenhuis uitziet). Een belangrijke verbetering is dat zorgverleners direct de data juist in het systeem zetten. Voorheen vulde een arts tijdens of na een handeling een open tekstveld in. Op een later moment vertaalde de arts, of bijvoorbeeld een werkstudent, dat naar discrete datavelden. Dat is een tijdsintensieve en foutgevoelige stap. In de nieuwe aanpak vult een zorgprofessional – bijvoorbeeld arts of patholoog – direct na de handeling de gegevens in het systeem in; niet via open tekstvelden maar door gestandaardiseerde keuzes aan te vinken.
“ We deden registratie te vaak achteraf en lieten het aan te veel verschillende mensen over. Zo kwamen er makkelijk fouten in. Daarom gaan we nu veel nadrukkelijker aan de bron registreren. Dat zorgt voor betere gegevens en is uiteindelijk ook efficiënter, omdat je data dan achteraf minder hoeft te controleren en te corrigeren.” Daphne Luijendijk, uroloog in het Martini Ziekenhuis
Een centraal onderdeel van het nieuwe systeem dat het St. Antonius Ziekenhuis implementeert, is om alle informatie over het traject dat een patiënt in het ziekenhuis aflegt in één helder overzicht zichtbaar te maken. Dat overzicht is vervolgens eenvoudig toegankelijk voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij het betreffende zorgpad.
Zodra de diagnose is gesteld, wordt het zorgpad in de systemen geactiveerd. Vanaf dat moment toont het systeem een tijdslijn die laat zien waar in het zorgproces de patiënt zich bevindt, welke diagnostische onderzoeken zijn verricht, wat daarvan de resultaten waren en wat de volgende stappen zijn. Als een patiënt dreigt af te wijken van ‘best practices’, richtlijnen en standaard werkprocessen – bijvoorbeeld doordat een MRI te lang op zich laat wachten of de verblijfsduur langer is dan de norm – verschijnt er direct een pop-up om de zorgverleners daarvan op de hoogte te stellen. Zij kunnen dan eenvoudig invullen waarom er wordt afgeweken van de standaard of zij kunnen alsnog het proces versnellen om binnen de richtlijnen te blijven. Ook kunnen de zorgverleners geaggregeerde data over de gehele patiëntpopulatie bekijken. Zo hebben ze direct inzicht in overkoepelende informatie zoals gemiddelde verblijfsduur en doorlooptijden van diagnostisch onderzoek.
“ Dankzij onze nieuwe module heb ik van iedere patiënt direct het zorgpad in beeld. Dat maakt mijn gesprek in de spreekkamer een stuk effectiever en zorgt ook dat de afstemming met collega’s van andere afdelingen soepeler verloopt.” Roderick van den Bergh, uroloog in het St. Antonius Ziekenhuis
Het Martini Ziekenhuis en het St. Antonius Ziekenhuis werken hard om de nieuwe systemen zo snel mogelijk voor alle zorgverleners die betrokken zijn bij prostaatkanker beschikbaar te maken. Zo zorgen zij ervoor dat informatie niet meer dubbel in de systemen ingevoerd hoeft te worden en de data die nodig is voor landelijke dataverzameling – bijvoorbeeld voor Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en IKNL – zoveel mogelijk automatisch uit de systemen rolt. Ook verschaffen zij zichzelf steeds beter inzicht in de verleende zorg zodat ze zichzelf kunnen blijven verbeteren. Samen Beter prostaatkanker • 31
Hoofdstuk 6
Toekomst prostaatkankerzorg in Nederland In dit hoofdstuk lichten we toe welke ontwikkelingen wij verwachten op het gebied van de prostaatkankerzorg in Nederland.
De zorg is voortdurend in ontwikkeling, zowel binnen als buiten het ziekenhuis. Nieuwe geneesmiddelen geven steeds betere kansen en patiënten hebben meer dan ooit zelf toegang tot informatie. Als we naar de toekomst van de prostaatkankerzorg in Nederland kijken, dan zien we als belangrijkste ontwikkeling een toenemende centralisatie.
Centralisatie In de toekomst zal de prostaatkankerzorg zich waarschijnlijk verder ontwikkelen richting een geïntegreerd zorgstelsel met specialistische rollen. Er ontstaan expertisecentra in Nederland die zich richten op één type behandeling, bijvoorbeeld prostatectomieën, en waar een vaste groep urologen zich volledig toelegt op die zorg. Daaromheen ontstaan diagnostische centra gespecialiseerd in het vaststellen en stadiëren van prostaatkanker. Door de zorg te centraliseren en in specialistische centra onder te brengen, neemt de kwaliteit toe en ontstaat er meer ruimte om van elkaar te leren. In het huidige zorglandschap zijn de eerste stappen richting centralisatie reeds gezet. Zo verrichten Maasstad Ziekenhuis (onderdeel van samenwerkingsverband Anser) en Canisius Wilhelmina Ziekenhuis en het Catharina Ziekenhuis (onderdeel van samenwerkingsverband Prosper) nu al een regiofunctie waar het gaat om prostatectomieën, werken het Amsterdam 32 • Samen Beter prostaatkanker
UMC, het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis en OLVG samen op het gebied van radiotherapie en worden alle prostatectomieën van Medisch Spectrum Twente in Ziekenhuis Groep Twente (ZGT) uitgevoerd. Zorgverzekeraars en patiëntenfederaties ondersteunen en stimuleren deze route, bijvoorbeeld met volumenormen.
Wetenschappelijke samenwerking Globalisering en de razendsnelle ontwikkeling van digitale communicatie zorgen ervoor dat wetenschappelijke samenwerking op een wereldwijde schaal steeds eenvoudiger wordt. We verwachten dat dit zal leiden tot een versnelling in de ontwikkeling van nieuwe- en de verbetering van de huidige behandelopties. Binnen Santeon werken we ook meer en meer samen op het gebied van wetenschap. Als eerste stap hebben we een gedeelde promotieplaats ingericht voor onderzoek naar prostaatkanker. Voorlopige resultaten van dat onderzoek zijn: een betere kijk op de follow-up van active surveillance en inzicht in real-world uitkomsten waardoor active surveillance steeds veiliger en kosten-effectiever wordt; en de ontwikkeling van een predictiemodel voor de verbetering van operatieve uitkomsten door het veilig sparen van zenuwen. De komende tijd zullen we ons gezamenlijke onderzoeksprogramma verder uitbreiden.
Zo loopt er reeds een onderzoek ter ontwikkeling en implementatie van predictiemodellen. Daarnaast bereiden we een studie voor waarin we de exacte rol van PET-CT/PSMA in het primaire stadiëringsproces gaan onderzoeken. Dit kan leiden tot minder operaties en complicaties, lagere kosten en minder belasting voor de patiënt, met uiteindelijk gelijkwaardige uitkomsten.
Datagedreven besluitvorming
zijn we steeds beter in staat om waardevolle data gestructureerd op te slaan en te analyseren. Daarmee krijgen artsen meer en betere gegevens tot hun beschikking om behandelplannen op te stellen en medisch inhoudelijke keuzes te maken. Daarnaast zien we dat ook de patiënt bijvoorbeeld via een keuzehulp - meer inzicht krijgt in de verschillende behandelmogelijkheden en de consequenties en risico’s daarvan. Hierdoor is de patiënt steeds nadrukkelijker betrokken bij de zorginhoudelijke besluitvorming.
Een trend die we breder in de zorg zien, is datagedreven besluitvorming. Met de toegenomen technologische mogelijkheden en ontwikkelingen zoals PROMs
Samen Beter prostaatkanker • 33
Nawoord
We werken toe naar een uniform zorgpad “Deze publicatie laat zien dat we de afgelopen jaren mooie stappen hebben gezet op het gebied van de prostaatkankerzorg. De zorgverleners van onze zeven ziekenhuizen hebben zich hier met veel enthousiasme voor ingezet. Toch wil ik ook niet voorbijgaan aan de mensen die wat meer achter de schermen zijn gebleven maar ook een cruciale rol hebben gespeeld in onze verbeterteams: de projectleiders en data-analisten. In een proces met zoveel verschillende belangen, beperkte beschikbaarheden en moeilijk verenigbare datasets, is het hen gelukt om keer op keer mooie inzichten te vinden en zo de juiste discussie te faciliteren. Zonder hen hadden we nooit gestaan waar we nu staan. Tegelijkertijd realiseren we ons dat we ook pas net zijn begonnen. De eerste resultaten van onze samenwerking zijn veelbelovend maar het is nog verre van af. Uiteindelijk willen we toe naar een uniform zorgpad, waarin ieder ziekenhuis vanaf het moment van verwijzing op een vergelijkbare manier en met alle informatie op tafel afwegingen maakt tussen verschillende behandelopties en diagnostische tools. Wat ik daarmee niet wil zeggen, is dat we alles precies hetzelfde moeten gaan doen. Niet in de laatste plaats omdat iedere patiënt uniek is. Onze uitdaging is juist om, nog veel meer dan we nu doen, binnen de richtlijnen in te spelen op de specifieke situatie van iedere man die met een verdenking op prostaatkanker een van onze ziekenhuizen binnenkomt. Tot slot hoop ik dat onze openheid en transparantie landelijk navolging krijgt. Zou het niet mooi zijn als alle urologen in Nederland discussies met elkaar hebben zoals wij dat nu in Santeon verband doen? Externe partijen zoals verzekeraars of patiëntenverenigingen zullen dat – terecht - ook in toenemende mate van ons verlangen. Daarnaast blijkt onze aanpak een aantrekkelijk platform voor het doen van wetenschappelijk onderzoek. Juist daarom juich ik alle samenwerking tussen ziekenhuizen toe en vind ik het goed om te zien dat een aantal van onze ziekenhuizen ook lid is van andere samenwerkingsverbanden. We merken dat het nog wel eens knelt in de onderlinge afstemming, maar ik geloof dat we er als zorgveld als geheel alleen maar voordeel van zullen hebben. Uiteindelijk willen we immers allemaal hetzelfde: de beste zorg voor iedere patiënt.” Roderick van den Bergh Co-lead medisch leider en uroloog in het St. Antonius Ziekenhuis 34 • Samen Beter prostaatkanker
Bijlage 1 De verbeterteams
Samen Beter prostaatkanker • 35
Bijlage 1
Verbeterteams prostaatkanker Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Jean-Paul van Basten Rik Somford Joost de Baaij Rik Poels Marloes Bosveld Aline Rensen Lous Kwakkernaat Antoinette Koppers Eline van Lammeren Karin Theunissen Linda van Munster Noor Snijder Raymond van Os Marieke Berends Sandra van den Hof Monica van Zanten Sarah Verheul Rick Hermsen Bart Ament Charlotte van Poorten
Uroloog, medisch leider VBHC Uroloog Verpleegkundig specialist Patiënt/ervaringsdeskundige Allround verpleegkundige Oncologie verpleegkundige Allround verpleegkundige Doktersassistent Doktersassistent Doktersassistent Hoofd polikliniek urologie Manager bedrijfsvoering Radioloog Internist-oncoloog Beleidsmedewerker oncologische zorg Patholoog-anatoom Klinisch psycholoog Nucleair geneeskundige Data-analist Projectleider VBHC
Catharina Ziekenhuis Eric Vrijhof Laurence van Warmerdam Franka van Merrienboer Joost Nederend Tom Budiharto Francoise van de Ven José Bode-Meulepas Susanne Tielemans
Uroloog Internist-oncoloog Patholoog Radioloog Radiotherapeut Verpleegkundig specialist Projectleider VBHC Data-analist
Maasstad Ziekenhuis Melanie Gan Sjoerd Klaver Brigitte Haberkorn Mike Kliffen Ewout Courrech Staal Trineta Kwidama-Sweet Jaco van der Kooij Amber Kinkel
Uroloog, medisch leider VBHC Uroloog Internist-oncoloog Patholoog Radioloog Oncologie verpleegkundige Projectleider VBHC Data-analist
Martini Ziekenhuis Daphne Luijendijk Marlene Braam Esther Pettinga 36 • Samen Beter prostaatkanker
Uroloog, medisch leider VBHC Verpleegkundig specialist Casemanager urologische oncologie
Anneke Bueving-Tol Dennis Rouw Nynke de Boer Annemarie van der Aart Bart Kuenen Jan Hadderingh Marjan Gort Heleen Hoogeveen
Unithoofd poli urologie Radioloog Patholoog Ziekenhuisapotheker Internist-oncoloog Patiënt/ervaringsdeskundige (tot januari 2018) Projectleider VBHC Data-analist
Medisch Spectrum Twente Ruben Korthorst Saskia Stomps Machteld Wymenga Robert Vink Erik Stassen Liesbeth de Wit Christel Koning Jolanda Vosmer Gea Siekmans Hanneke Jansen Chantal Storck
Uroloog, medisch leider VBHC Uroloog Internist-oncoloog Patholoog Radioloog Radiotherapeut Oncologie verpleegkundige Secretaresse poli urologie Teamhoofd poli urologie Projectleider Data-analist
OLVG George van Andel Liselotte Boevé Marina Hovius Emile Kervel Eveline Krul Maarten Hulshof Pam Hendriks Linda de Lange Sonja de Ridder Hanneke Jenje Jochem de Vries
Uroloog, medisch leider VBHC Uroloog Uroloog Oncoloog Radioloog Radiotherapeut Verpleegkundig consulent oncologie Specialistisch verpleegkundige oncologie Operationeel manager urologie Operationeel manager OCA Patiënt/ervaringsdeskundige
St. Antonius Ziekenhuis Roderick van den Bergh Jarmo Hunting Peter de Bruin Erik van der Hoeven Jules Lavalaye Esmee de Haas Cynthia de Bie Wilbert Ackema Bianca Agterberg Marit de Bie Ben Peek Timo Soeterik Ellen Duijnhouwer Christien Kamps Robert Fetter
Uroloog, medisch leider VBHC Internist-oncoloog Patholoog Radioloog Nucleair geneeskundige Oncologieverpleegkundige, verpleegkundig leider Oncologieverpleegkundige Verpleegkundig specialist Operatieassistent Afdelingshoofd poli en verpleegafdeling urologie Zorgmanager Arts-onderzoeker Lean-adviseur Projectleider VBHC Data-analist Samen Beter prostaatkanker • 37
Colofon Tekst en redactie Debbie Eijgensteijn Jaap Hoekstra Coco Levendag Charlotte van Poorten Hetty Prinsen Maartje Wielders Vormgeving Telvorm grafische vormgeving Fotografie Beeldbank Catharina Ziekenhuis Beeldbank Santeon Joris Lugtigheid Linda van Spijk 38 • Samen Beter prostaatkanker
© Santeon 2021 Publicatie: januari 2021 Alle rechten voorbehouden Meer informatie Santeon Herculesplein 38 3584 AA Utrecht info@santeon.nl +31 30 25 24 180 www.santeon.nl
“ De Prostaatkankerstichting steunt de ingeslagen weg van VBHC. Het werken in een cultuur van transparantie sluit aan bij onze visie. Openheid tussen zorgprofessionals over resultaten om te kunnen leren en de kwaliteit verder te optimaliseren. In het eigen ziekenhuis, binnen het prostaatkankernetwerk èn op landelijk niveau. Wij willen dat voor de patiënt met prostaatkanker de kwaliteitsresultaten van ziekenhuizen beschikbaar zijn. Betrouwbaar en bruikbaar om op basis van inzicht in kwaliteit van zorg een ziekenhuis te kunnen kiezen.” KEES VAN DEN BERG, VOORZITTER PROSTAATKANKERSTICHTING Samen Beter prostaatkanker • 39
Santeon is een samenwerking van zeven topklinische ziekenhuizen. Samen zetten we ons in voor betere zorg in onze ziekenhuizen en in heel Nederland. Dat doen we door bij elkaar in de keuken te kijken, van elkaar te leren en continu te verbeteren. Kijk voor meer informatie op santeon.nl
Santeon Utrecht, www.santeon.nl Canisius Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen • Catharina Ziekenhuis Eindhoven Maasstad Ziekenhuis Rotterdam • Martini Ziekenhuis Groningen Medisch Spectrum Twente Enschede • OLVG Amsterdam St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein
