ภาพพูด

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี ISBN 978-974-484-305-0

ราคา ๔๙๙ บาท

cover.indd 184

ภาพ

พูด

บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี

SARAKADEE MAGAZINE: THE FIRST 25 YEARS IN PICTURES 1985 - 2010

29/4/2010 12:28

ี

1

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี ISBN 978-974-484-305-0 © สงวนลิขสิทธิ์โดยส�ำนักพิมพ์สารคดี (ในนามบริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ำกัด) ห้ามลอกเลียนไม่ว่าส่วนใดส่วนหนึ่งของหนังสือ นอกจากจะได้รับอนุญาต พิมพ์ครั้งที่ ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๓ จ�ำนวนพิมพ์ ๓,๐๐๐ เล่ม ราคา ๔๙๙ บาท คณะผู้จัดท�ำ คณะท�ำงานคัดสรรภาพ : จ�ำนงค์ ศรีนวล วันชัย ตันติวิทยาพิทักษ์ สกล เกษมพันธุ ์ สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ ศรัณย์ ทองปาน บรรณาธิการภาพ : สกล เกษมพันธุ์ บรรณาธิการต้นฉบับ : ศรัณย์ ทองปาน ออกแบบปกและรูปเล่ม : บุญส่ง สามารถ ณิชา แจ่มประพันธ์กุล พิสูจน์อักษร : วิรพา อังกูรทัศนียรัตน์ ควบคุมการผลิต : ธนา วาสิกศิริ

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี ย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี

จัดพิมพ์ : ส�ำนักพิมพ์สารคดี ในนามบริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ำกัด จัดจ�ำหน่าย : บริษัทวิริยะธุรกิจ จ�ำกัด ๒๘, ๓๐ ถนนปรินายก แขวงบ้านพานถม เขตพระนคร กรุงเทพฯ ๑๐๒๐๐ โทร. ๐-๒๒๘๑-๖๑๑๐ (อัตโนมัติ) โทรสาร ๐-๒๒๘๒-๗๐๐๓

2

แยกสี/เพลต : เอ็นอาร์.ฟิล์ม โทร. ๐-๒๒๑๕-๗๕๕๙ พิมพ์ : บริษัทโรงพิมพ์กรุงเทพ (๑๙๘๔) จ�ำกัด โทร. ๐-๒๒๔๗-๑๙๔๐-๗ ส�ำนักพิมพ์สารคดี ผู้อ�ำนวยการ : สุวพร ทองธิว ผู้จัดการทั่วไป : จ�ำนงค์ ศรีนวล ที่ปรึกษากฎหมาย : สมพจน์ เจียมพานทอง ผู้อ�ำนวยการฝ่ายการตลาด/โฆษณา : ปฏิมา หนูไชยะ ผู้อ�ำนวยการฝ่ายศิลป์/ฝ่ายผลิต : จ�ำนงค์ ศรีนวล ผู้จัดการฝ่ายการตลาด : พิเชษฐ ยิ้มถิน ที่ปรึกษาส�ำนักพิมพ์ : สุดารา สุจฉายา บรรณาธิการส�ำนักพิมพ์ : สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ

สารบัญ

๔ จากบรรณาธิการ ๖

สารคดีบันทึก

เหตุการณ์จากหน้าประวัติศาสตร์สังคมร่วมสมัย ทั้งวาระแห่งความปลื้มปีติ และวันวารแห่งความวิปโยค จากความภาคภูมิใจ สู่ความล่มสลาย และจากสูงสุด คืนสู่สามัญ

๓๖ รวมมิตร

ศิลปิน นักธรรมชาติวิทยา ปราชญ์ชาวบ้าน เอ็นจีโอ นักอนุรักษ์ พระสงฆ์ มาปรากฏตัวร่วมกัน เพื่อแสดงให้เห็นพลังของภาพถ่ายพอร์เทรต

๖๒ โลกใบเล็ก

บนโลกใบนี้ มีสัตว์เล็กสัตว์ใหญ่มากมายอยู่อาศัยร่วมโลกกับเรา ไม่ว่าจะเป็นแมลงกว่าง นกนางนวลแกลบเล็ก ปลากัด อ้น ปูสามสี เต่าปูลู หรือลูกหมีแพนด้านาม “หลินปิง”

๑๐๒ GREEN PLANET

เริ่มต้นจากความงดงามของธรรมชาติ ทุ่งหญ้า ป่าเขา กลายไปเป็นปัญหาสารพัดที่มนุษย์สร้าง ให้แก่สิ่งแวดล้อม ลงท้ายด้วยการหาหนทางอยู่ร่วมกับโลกด้วยพลังงานสะอาด

๑๑๘ เพื่อความเข้าใจในแผ่นดิน

ความหลากหลายทางชาติพันธุ ์ วัฒนธรรม ความเชื่อ ประเพณี ของผู้คนในประเทศ คือความอุดมสมบูรณ์และความงดงามแห่งอารยธรรมไทย

๑๕๘ โลกศิลปะ

จากหุ่นจีนไหหล�ำ ถึงหุ่นชุด “ตะเลงพ่าย” จากงานพับกระดาษแบบญี่ปุ่น ถึงระบ�ำหน้าท้องของยิปซี และจากศิลปะชาวบ้าน สู่ศิลปะ “ขบถ”

๑๗๐ โลกวิทยาการ

ความก้าวหน้าในการศึกษาค้นคว้า น�ำพามนุษย์ย้อนกลับไปสู่อดีตกาลในยุคของไดโนเสาร์ ศึกษาเพื่อนร่วมโลกที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า และทะยานสู่ความเวิ้งว้างของจักรวาล

๑๘๔ หน้าต่างชีวิต

“มนุษย์โคลน” โรงเรียนกวดวิชา คนชรา ผ่าตัดแปลงเพศ แอร์โฮสเตส และความอลหม่านของสังคมร่วมสมัย

๒๑๖ เฮโลสาระพา

การตีพิมพ์ครั้งแรก กับค�ำบรรยายภาพอย่างย่อ และ ๒๕ ปี สารคดี

3

จากบรรณาธิการ

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี

เวลา ๒๕ ปี อาจไม่นับว่ายาวนานนักส�ำหรับช่วงของ

4

ประวัติศาสตร์ แต่ส�ำหรับ สารคดี นิตยสารชื่อไทยของคนไทย ที่มุ่งเผยแพร่สาระความรู้ การที่ยืนยงมายาวนานได้ถึง ๒๕ ปี นั้นย่อมมิใช่เรื่องง่าย นับจากฉบับแรกในปี พ.ศ. ๒๕๒๘ มาจนถึงปัจจุบัน พ.ศ. ๒๕๕๓ สารคดี ออกวางแผงแล้วกว่า ๓๐๐ ฉบับ นับเป็น จ�ำนวนหน้ารวมกันได้ไม่ตำ�่ กว่า ๕๐,๐๐๐ หน้า ๑๐๐ ล้านตัวอักษร และมีภาพถ่ายที่ตีพิมพ์ไปแล้วนับแสนรูป เหล่ า นี้ ล ้ ว นถือก� ำ เนิดมาแต่แรงงานแห่งความรักที่ ชาว สารคดี ทุกรุน่ ร่วมกันทุม่ เทลงไป ด้วยความมุง่ หวังทีจ่ ะเป็น ส่วนหนึง่ ในการสร้างสังคมไทยให้เป็นสังคมแห่งความรู ้ ความจริง และความงาม ในช่วง ๒๕ ปีทผี่ า่ นมา สกูป๊ (บทความ) จ�ำนวนไม่นอ้ ย ของนักเขียน สารคดี หรือแม้แต่บทบรรณาธิการ ต่างได้เคย ถูกรวบรวมตีพิมพ์เป็นรูปเล่มไปแล้วหลายสิบชื่อเรื่อง หากแต่ ภาพถ่ายอันเป็นเหมือน “แขน” อีกข้างหนึง่ ของความเป็น สารคดี นัน้ ยังไม่เคยมีโอกาสได้ตพี มิ พ์รวมเล่มเป็นการเฉพาะมาก่อนเลย ทั้งที่หลายสิ่งหลายอย่างได้เริ่มปรากฏแก่สายตาสาธารณชน วงกว้างเป็นครั้งแรกก็ในหน้ากระดาษของ สารคดี นี่เอง นับ ตัง้ แต่ยคุ แรกเริม่ เช่นการค้นพบสัตว์ชนิดใหม่ๆ อย่างค้างคาวกิตติ และปูสามสี การฝึกหลักสูตร “มหาโหด” ของกองทัพ การ ขุดค้นฟอสซิลไดโนเสาร์ สุนขั น�ำทางคนตาบอด ไล่เรียงมาจนถึง เรื่องการกัดเซาะชายฝั่งอันสืบเนื่องมาจากภาวะโลกร้อน อันเป็น ปมปัญหาของโลกปัจจุบัน

การจัดท�ำสมุดภาพ ภาพพูด เล่มนี้ขึ้นมา มิได้เป็น เพียงการเฉลิมฉลองโอกาสพิเศษ หรือเป็นการกลับหลังหัน ไปเพ่งมองวันเวลาที่ผ่านมาเท่านั้น หากแต่ยังมีวัตถุประสงค์ ส�ำคัญในการให้เกียรติแก่บรรดา “ช่างภาพ”--“มนุษย์ล่องหน” ผู้จ้องมองโลกอยู่เบื้องหลังกล้องถ่ายรูปอย่างสงบเสงี่ยมเสมอมา อีกด้วย ภาพถ่ายกว่า ๑๕๐ รูปที่ระดมคัดเลือกมาจากจ�ำนวน แสนนี้ มีความมุ่งหมายในเบื้องต้นที่จะแสดงให้เห็นพลังความ สามารถของภาพถ่าย (หรือที่เรียกกันในหมู่ช่างภาพว่าเป็น ภาพถ่ายที่ “ท�ำงาน”) เป็นหลัก หากแต่พร้อมกันนั้น ด้วยมิติ เวลาทีผ่ า่ นพ้นมาถึงเสีย้ วศตวรรษ ภาพถ่ายเหล่านัน้ จึงกลายเป็น บันทึกเหตุการณ์ความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงของสังคมไทย ไปพร้อมกันด้วย ศรัณย์ ทองปาน เทศกาลสงกรานต์ ๒๕๕๓

ด้วยตระหนักว่า ภาพเพียงหนึ่งภาพแทนความหมายได้มากกว่าค�ำพันค�ำ ตั้งแต่เริ่มต้น นิตยสาร สารคดี จึงก�ำหนดให้ “ภาษาภาพ” ท�ำหน้าที่ร่วม กับ “ภาษาหนังสือ” ในการบอกเล่าเรื่องราวและข้อเท็จจริง พร้อมๆ กับ สุนทรียะในทางศิลปะ กล่าวคือ ไม่เพียงแต่ภาพจะถ่ายทอดเนือ้ หา อารมณ์ และเรื่องราว หากแต่ยังพิถีพิถันในการบันทึกภาพให้ได้แสงเงา ความ เคลื่อนไหว จังหวะ และองค์ประกอบภาพที่ดี แม้ว่าจะต้องใช้เวลาและ ความอดทนในการรอคอยนานเพียงใดก็ตาม

5

6

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี

สารคดีบันทึก

7

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 10

๐๐๒ ๙ มิถุนา มหาปีติ

บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช

๐๐๓ ขบวนเรือพระราชพิธีสดุดีมหาราชา

สกล เกษมพันธุ์ 11

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 18

๐๐๙ ตะวันดับในเงาจันทร์ บันทึกสุริยุปราคา ๒๔ ตุลาคม ๒๕๓๘

นิรมล มูนจินดา

๐๑๐ ตะวันดับในเงาจันทร์ บันทึกสุริยุปราคา ๒๔ ตุลาคม ๒๕๓๘

สกล เกษมพันธุ์ 19

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 24

๐๑๓ หลายชีวิตในสุสานคนเป็น

บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช

๐๑๔ ๒๖ ธันวาคม ๒๕๔๗ สึนามิ

บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช

25

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 68

๐๔๓ บุกถ�้ำตามหาค้างคาวหน้ายักษ์เล็กจมูกปุ่มฝูงสุดท้ายของเมืองไทย

บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช / วิจิตต์ แซ่เฮ้ง

๐๔๔ ปีแห่งกบ สัตว์โลกเลือดเย็น ในวันที่โลกร้อน

บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช

69

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 78

๐๕๒ พะยูนฝูงสุดท้าย ค�ำท้าทายไฟฝันของนักส�ำรวจ

มงคลสวัสดิ์ เหลืองวรพันธ์

๐๕๓ ฅนไม้ขาว เต่ามะเฟือง

วิวัฒน์ พันธวุฒิยานนท์ 79

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 148

๑๐๘ การคลอดพื้นบ้าน ธารชีวิตจากแม่สู่ลูก

บุญกิจ สุทธิญาณานนท์

๑๐๙ โกนจุก อาทิตย์ ดาวเรือง

จ�ำนงค์ ศรีนวล

149

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 156

๑๑๔ มวยไทย ศิลปะการต่อสู้ป้องกันตัวขั้นสุดยอด

สกล เกษมพันธุ์

๑๑๕ ลายสัก สัญลักษณ์ลูกผู้ชาย มรดกความเชื่อที่ยังหลงเหลืออยู่

จ�ำนงค์ ศรีนวล

157

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี 178

๑๓๐ ความฝันของนักขุดไดโนเสาร์ไทย

สกล เกษมพันธุ์

๑๓๑ สัตว์โลกล้านปีในเมืองไทย

สกล เกษมพันธุ์

179

สารคดีบันทึก

๐๐๑

๐๐๓

๐๐๒

๐๐๔

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี

ฉบับที่ ๑๗๘ ธันวาคม ๒๕๔๒ เจ็ดสิบสองพรรษา ในหลวงของเรา เรื่อง : ปรารถนา วาระวรรณ์ ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี ๙ มิถุนายน ๒๕๓๙ คือวันที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรง ครองราชสมบัติครบ ๕๐ ปี นับเป็นพระมหากษัตริย์ที่ครองราชสมบัติ ยาวนานที่สุด รัฐบาลและพสกนิกรไทยจึงจัดงานเฉลิมฉลองและได้รับ พระราชทานชื่อการจัดงานว่า “การจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ ๕๐ ปี” และชื่อพระราชพิธีว่า “พระราชพิธีกาญจนาภิเษก” ในการนี้ โปรดเกล้าฯ ให้มีการพระราชพิธีบวงสรวงพระบุรพกษัตริย์ ณ มณฑล พิธีท้องสนามหลวง

218

ฉบับที่ ๒๕๗ กรกฎาคม ๒๕๔๙ ๙ มิถุนา มหาปีติ เรื่อง : เพ็ญศิริ จันทร์ประทีปฉาย ภาพ : บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินนี าถ เสด็จออกมหาสมาคม ณ สีหบัญชรพระทีน่ งั่ อนันตสมาคม พระราชวังดุสิต เมื่อวันที่ ๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๔๙ เนื่องใน พระราชพิธฉี ลองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปี

ฉบับที่ ๒๕๗ กรกฎาคม ๒๕๔๙ ขบวนเรือพระราชพิธีสดุดีมหาราชา เรื่อง : สัจภูมิ ละออ ภาพ : สกล เกษมพันธุ์ ฝีพายทั้ง ๕๐ นายประจ�ำเรือพระที่นั่งสุพรรณหงส์จ้วงใบพาย อย่างพร้อมเพรียง ระหว่างการซ้อมใหญ่ขบวนเรือพระราชพิธี เนื่อง ในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงครองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปี เดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๕๔๙

ฉบับที่ ๑๔๒ ธันวาคม ๒๕๓๙ พระราชพิธถี วายผ้าพระกฐิน โดยกระบวนพยุหยาตราชลมารค ร.ศ. ๒๑๕ เรื่อง : กองบรรณาธิการ ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี กระบวนพยุหยาตราชลมารคท่ามกลางพายุฝน ระหว่างการ เสด็จพระราชด�ำเนินในการพระราชพิธีถวายผ้าพระกฐิน ณ วัดอรุณราชวราราม วันที่ ๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๙ เนื่องในวโรกาสพระ ราชพิธีกาญจนาภิเษก พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัต ิ ๕๐ ปี

๐๐๕

๐๐๗

ฉบับที่ ๑๗๙ มกราคม ๒๕๔๓ ปี ๒๐๐๐ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๓ เรื่อง : กองบรรณาธิการ ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี หนุ่มสาว ๒,๐๐๐ คู่เลือกใช้จังหวะเปลี่ยนสหัสวรรษสู่ปี ค.ศ. ๒๐๐๐ เป็นจุดเปลี่ยนของชีวิต ด้วยการเข้าร่วมงานมหกรรมสมรสหมู่ “ไทยแลนด์ อะเมซิ่งเลิฟ ๒๐๐๐”

ฉบับที่ ๑๖๗ มกราคม ๒๕๔๒ เวลาที่ล่วงผ่าน กับพิธีการเอเชียนเกมส์ เรื่อง : วิวัฒน์ พันธวุฒิยานนท์ ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี ผูแ้ สดง ๑,๖๐๐ คนจากโรงเรียนวัดสุทธิวราราม ร่วมกันถ่ายทอด พลั ง แห่ ง ศิ ล ปะการต่ อ สู ้ เ ฉพาะตั ว อั น หลากหลายของคนเอเชี ย ในชุดการแสดง “สหพันธไมตรี” สร้างความประทับใจแก่ผู้ชมใน พิธีเปิดการแข่งขันเอเชียนเกมส์ ครั้งที่ ๑๓ “บางกอกเกมส์” ณ สนาม ราชมังคลากีฬาสถาน หัวหมาก วันที่ ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๑

๐๐๖

๐๐๘

ฉบับที่ ๓ เมษายน ๒๕๒๘ เขมรอพยพ ลมหายใจยังไม่สิ้น เรื่อง : “สิบห้า พฤษภา” ภาพ : สกล เกษมพันธุ์ ตัง้ แต่ พ.ศ. ๒๕๑๘ จนตลอดทศวรรษ ๒๕๒๐ ความเปลีย่ นแปลง ทางการเมืองและสงครามระหว่างกลุ่มต่างๆ ในกัมพูชาผลักดันให้เกิด ผูล้ ภี้ ยั หลายแสนคนทะลักเข้าสูป่ ระเทศไทย กลายเป็นภาระของรัฐบาล ไทยและองค์การบรรเทาทุกข์นานาชาติ ศูนย์อพยพชั่วคราวเขาอีด่าง จั ง หวั ด ปราจี น บุ รี ถื อ เป็ น แห่ ง เดี ย วในการคั ด เลื อ กผู ้ อ พยพไปตั้ ง หลักแหล่งในประเทศที่ ๓ จนเมื่อสถานการณ์ในกัมพูชาเข้าสู่ความ สงบอีกครั้งหนึ่ง จึงเริ่มมีการส่งกลับผู้ลี้ภัย และในที่สุดผู้ลี้ภัยชาว กัมพูชาชุดสุดท้ายก็เดินทางออกจากประเทศไทยในเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๓๖

ฉบับที่ ๑๒ มกราคม ๒๕๒๙ “ซีเกมส์ฟีเวอร์” ยิ้มแห่งชัยชนะของสยาม เรื่อง : ประดิษฐ์ นิธิยานันท์ ภาพ : สกล เกษมพันธุ์ พิธีเปิดกีฬาซีเกมส์ ครั้งที่ ๑๓ ณ กรุงเทพมหานคร ในเดือน ธันวาคม ๒๕๒๘ ซึ่งประเทศไทยเป็นเจ้าภาพ การแข่งขันกีฬาซีเกมส์ ครัง้ นีถ้ อื เป็นความส�ำเร็จทีอ่ ยูเ่ หนือความคาดหมาย เมือ่ ทัพนักกีฬาไทย สามารถช่วงชิงต�ำแหน่งชนะเลิศเหรียญรวม หรือ “เจ้าซีเกมส์” ได้เป็น ครั้งแรกในประวัติศาสตร์

219

ภาพพูด บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี ISBN 978-974-484-305-0

ราคา ๔๙๙ บาท

cover.indd 184

ภาพ

พูด

บันทึกภาพถ่าย ๒๕ ปี นิตยสารสารคดี

SARAKADEE MAGAZINE: THE FIRST 25 YEARS IN PICTURES 1985 - 2010

29/4/2010 12:28