ศิลปะภาคเหนือ : หริภุญชัย-ล้านนา

สาระความรู้ เกี่ยวกับศิลปะไทย

ศิลปะภาคเหนือ : หริภุญชัย-ล้านนา

ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม

หมวดศิลปะไทย

ราคา ๒๘๐ บาท

ISBN 978-616-7767-97-0

ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม

จบการศึ ก ษาระดั บ ปริ ญ ญาตรี คณะ จิ ต รกรรม ประติ ม ากรรม และภาพพิ ม พ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ปริญญาโทด้านโบราณคดี สมั ย ประวั ติ ศ าสตร์ จ ากมหาวิ ท ยาลั ย เดี ย วกั น และ ปริ ญ ญาเอกด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะ-โบราณคดี จากมหาวิ ท ยาลั ย ซอร์ บ อนน์ ประเทศฝรั่ ง เศส ผู้ เขี ย น มี ผ ลงานวิ จั ย ทางด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะซึ่ ง ตี พิ ม พ์ เผยแพร่มากมาย เกษียณอายุจากราชการในตำ�แหน่ง ศาสตราจารย์ ระดับ ๑๑ ภาควิชาประวัติศาสตร์ ศิ ล ปะ คณะโบราณคดี มหาวิ ท ยาลั ย ศิลปากร

พิมพ์ ครั้งที่ ๔

ศิลปะภาคเหนือ :

หริภุญชัยล้านนา ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม

ISBN : 978-616-7767-97-0 Àπ—ß ◊Õ : »‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ : À√‘¿ÿ≠™—¬-≈â“ππ“ ºŸâ‡¢’¬π : ».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡ æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ù : ¡’π“§¡ ÚıˆÒ ®”π«πæ‘¡æå : Ú, ‡≈à¡ √“§“ : Ú¯ ∫“∑ © ß«π≈‘¢ ‘∑∏‘Ï‚¥¬ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ „ππ“¡ ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥ ∫√√≥“∏‘°“√‡≈à¡ ÕÕ°·∫∫/®—¥√Ÿª‡≈à¡ æ‘ Ÿ®πåÕ—°…√ §«∫§ÿ¡°“√º≈‘μ ·¬° ’/‡æ≈∑ æ‘¡æå∑’Ë ®—¥æ‘¡æå‚¥®—¥®”Àπà“¬

: : : : : : : :

«√‘π«‘μμ“ ¥“√“¡“μ√å ™“≠»—°¥‘Ï ÿ¢ª√–™“ æ√æ‘¡≈ ‡®√‘≠∫ÿμ√ ∏π“ «“ ‘°»‘√‘ ‡ÕÁπ. Õ“√å. øî≈å¡ ‚∑√.  ÚÚÒı ˜ıı˘ ”π—°æ‘¡æåøî ‘° 凴Áπ‡μÕ√å ‚∑√.  ÚÙÛÛ ˜˜Ù-ˆ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ („ππ“¡ ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥) ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥ Û ´Õ¬ππ∑∫ÿ√’ ÚÚ ∂ππππ∑∫ÿ√’ ( π“¡∫‘ππÈ”) μ”∫≈∫“ß°√– Õ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õßππ∑∫ÿ√’ ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ ‚∑√.  ÚıÙ˜ Ú˜ ‚∑√ “√  ÚıÙ˜ Ú˜ÚÒ

¢âÕ¡Ÿ≈∑“ß∫√√≥“πÿ°√¡¢ÕßÀÕ ¡ÿ¥·Ààß™“μ‘ —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡. »‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ : À√‘¿ÿ≠™—¬-≈â“ππ“. -- æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ù. -- ππ∑∫ÿ√’ : ‡¡◊Õß‚∫√“≥, ÚıˆÒ. Ò˘ˆ Àπâ“. Ò. »‘≈ª°√√¡‰∑¬. Ú. »‘≈ª– -- ‰∑¬. I. ™◊ËÕ‡√◊ËÕß. ˜˘.ı˘Û ISBN 978-616-7767-97-0

”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ („ππ“¡ ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥) Û ´Õ¬ππ∑∫ÿ√’ ÚÚ ∂ππππ∑∫ÿ√’ ( π“¡∫‘ππÈ”) μ”∫≈∫“ß°√– Õ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õßππ∑∫ÿ√’ ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ ‚∑√.  ÚıÙ˜ Ú˜ ‚∑√ “√  ÚıÙ˜ Ú˜ÚÒ ∑’˪√÷°…“ »√’»—°√ «—≈≈‘‚¿¥¡ ∏‘¥“ “√–¬“ ‡ πÕ π‘≈‡¥™ ÿ«√√≥“ ‡°√’¬ß‰°√‡æÁ™√å ºŸâÕ”π«¬°“√ ÿ«æ√ ∑Õß∏‘« ºŸâ®—¥°“√∑—Ë«‰ª/ºŸâÕ”π«¬°“√ΩÉ“¬»‘≈ªá ®”πß§å »√’π«≈ ºŸâ®—¥°“√ΩÉ“¬°“√μ≈“¥/‚¶…≥“ °ƒμπ—¥μ“ ÀπŸ‰™¬– ∫√√≥“∏‘°“√ ”π—°æ‘¡æå Õ¿‘«—π∑πå Õ¥ÿ≈¬æ‘‡™Ø∞å ∑’˪√÷°…“°ÆÀ¡“¬ ¡æ®πå ‡®’¬¡æ“π∑Õß

§”π” ”π—°æ‘¡æå »‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ‡°‘¥¢÷Èπ®“°°“√º ¡º “π∑“ß»‘≈ª«—≤π∏√√¡¢Õß√—∞‚∫√“≥ À≈“¬·Àà߇¢â“‰«â¥â«¬°—π μ—Èß·μà‡¡◊Õ߇™’¬ß· 𠇙’¬ß„À¡à æÿ°“¡¢Õßæ¡à“ ÿ‚¢∑—¬ ≈–‚«â ®“°√—∞∑“ß„μâ ·≈–»‘≈ª–®’π ®π°≈“¬‡ªìπ»‘≈ª–∑’Ë¡’‡Õ°≈—°…≥å‡©æ“–μ—«Õ—πÕàÕπ™âÕߥߓ¡ »‘≈ª–∑’‡Ë ªìπ√“°∞“𠔧—≠¢Õß»‘≈ª–„π∑âÕß∂‘πË ¿“§‡Àπ◊Õ§◊Õ »‘≈ª–À√‘¿≠ ÿ ™—·≈–»‘≈ª–≈â“ππ“ ¥—ߪ√“°Ø„π‚∫√“≥«—μ∂ÿ ∂“π¡“°¡“¬∑’Ë¡’Õ¬Ÿà∑—Ë«‰ª∑“ß¿“§‡Àπ◊Õ ∑’ˉ¥âæ—≤π“√Ÿª·∫∫ ·π«§‘¥ ‡∑§π‘§«‘∏’°“√ ·≈– àßÕ‘∑∏‘æ≈¡“¬—ß»‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ„π ¡— ¬ μà Õ ¡“ πÕ°®“°π’È ¬— ß –∑â Õ π‡√◊Ë Õ ß√“«§«“¡ — ¡ æ— π ∏å √ –À«à “ ß∑â Õ ß∂‘Ë π «‘ ∂’ ™’ «‘ μ ºŸâ§π ·≈–§«“¡»√—∑∏“¬÷¥¡—Ëπ„π∫«√æÿ∑∏»“ π“¢Õߧπ„πÕ¥’μ∑’ˬ—ß§ß ◊∫∑Õ¥¡“®π∂÷ß ªí®®ÿ∫—π »‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ : À√‘ ¿ÿ ≠ ™— ¬ -≈â “ ππ“ ¢Õß ».¥√. — π μ‘ ‡≈Á ° ÿ ¢ÿ ¡ ‡≈à ¡ π’È ‡ªìπ°“√√«∫√«¡‡√◊ËÕß√“«§«“¡‡ªìπ¡“¢Õß∑âÕß∂‘Ëπ¿“§‡Àπ◊Õ μ—Èß·μà ¡—¬°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å ® π∂÷ ß ‡√◊Ë Õ ß√“«∑“ߥ⠓ πª√–«— μ‘ » “ μ√å »‘ ≈ ª– ∑—È ß ∂“ªí μ ¬°√√¡ ®‘ μ √°√√¡ ª√–μ‘¡“°√√¡ ·≈–«‘®‘μ√»‘≈ªá¢Õß»‘≈ª–≈â“π𓉫âÕ¬à“ߧ√∫§√—π Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’ȇ§μ’æ‘¡æå§√—Èß·√°‡¡◊ËÕªï æ.». ÚıÛ˜ ·≈–¢“¥À“¬®“°μ≈“¥‡ªìπ‡«≈“π“π·≈â« ªí®®ÿ∫—π ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥‰¥â®—¥æ‘¡æå¢÷Èπ„À¡à ‚¥¬ª√—∫ª√ÿß√Ÿª‡≈à¡„À¡à„Àâ ¡∫Ÿ√≥嬑Ëߢ÷Èπ ‡æ◊ËÕ„À⺟âÕà“π»÷°…“§âπ§«â“‰¥âßà“¬¢÷Èπ ·≈–À«—߇ªìπÕ¬à“߬‘Ëß«à“ºŸâ∑’Ë π„®»÷°…“‡√◊ËÕß√“« ¢Õß»‘≈ª–≈â“ππ“ ®–‰¥â√—∫ª√–‚¬™π宓°Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’ȉ¥âÕ¬à“߇μÁ¡∑’Ë

”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ 情¿“§¡ ÚıÙ˘

°≈à“«π” (æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ú) ¢âÕ¡Ÿ≈À≈—°∞“π¥â“πß“π™à“ß„πÕ¥’μ §◊Õ™àÕß∑“ß∑’™Ë «à ¬„Àâ‡√“∑”§«“¡‡¢â“„®Õ¥’μ ‡™àπÕ¥’μ∑’ˉ¡à‡À≈◊ÕºŸâ§π„Àâ‡√“´—°∂“¡‡√’¬π√Ÿâ À√◊Õ∑”§«“¡‡¢â“„®‰¥â·≈â« °“√»÷ ° …“ß“π™à “ ߉¡à «à “ ß“π™à “ ß„πÕ¥’ μ À√◊ Õ „πªí ® ®ÿ ∫— π °Á μ “¡ °Á §◊ Õ §«“¡ 欓¬“¡∑’Ë®–ºà“πß“π™à“ßπ—Èπ‡¢â“‰ª‡æ◊ËÕÀ“∑“߇√’¬π√Ÿâ ∑”§«“¡‡¢â“„®ª√–‡¥Áπμà“ß Ê ‡™à𠧫“¡§‘¥ §μ‘§«“¡‡™◊ËÕ «‘∏’§‘¥ °√√¡«‘∏’∑“ß™à“ß ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“™à“ß ·≈–√ π‘¬¡∑“ß §«“¡ß“¡ ß“π™à “ ß –∑â Õ πμ— « μπ¢Õß™à “ ß ´÷Ë ß ‡≈¬≈à « ߉ª∂÷ ß ‘Ë ß ·«¥≈â Õ ¡∑“ß — ß §¡ ¢Õß™à“ß‚¥¬ª√‘¬“¬ ·μà®–‰¥âº≈μ“¡∑’§Ë “¥À«—ßÀ√◊Õ‰¡àππÈ— ¢÷πÈ Õ¬Ÿ°à ∫— §«“¡§√∫∂â«π‡æ’¬ß æÕ¢ÕߢâÕ¡Ÿ≈ ¢âÕ¡Ÿ≈¥â“πß“π™à“ß„πÕ¥’μ¢Õ߇√“¢“¥μ°∫°æ√àÕß Ÿ≠À“¬‰ª¡“° ¢â Õ ¡Ÿ ≈ ∑’Ë ‡°’¬Ë «¢âÕß„π‡™‘ß∫Ÿ√≥“°“√ ‡™àπ¥â“π‡Õ° “√ μ”π“π ·≈–ß“π¢ÿ¥§âπ¢ÿ¥·μàß∑“ß‚∫√“≥§¥’ √«¡∑—Èßß“π∫Ÿ√≥ªØ‘ —ߢ√≥å≈â«π¡’ª√–‚¬™πå ·μଗßμâÕß√–¡—¥√–«—߉¡àπâÕ¬¥â“𧫓¡ ∂Ÿ°μâÕß·¡à𬔠®÷ßμâÕ߇≈◊Õ°„™âÕ¬à“ß√Ÿâ‡∑à“∑—π∫√√¥“‡ß◊ËÕπ‰¢∑’Ë¡’Õ¬Ÿà¥â«¬ ¥—ßπ’ȧ◊Õª√–‡¥Áπ ∑’Ë∑—È߇™‘≠™«π ∑—Èß∑â“∑⓬ºŸâ π„®„§√à»÷°…“‡√’¬π√Ÿâ ß“π‡√’¬∫‡√’¬ßπ’È·¡â®—¥æ‘¡æå¡“π“π‡°◊Õ∫ ‘∫ªï·≈â« ™à«ß‡«≈“∑’˺à“π¡“¥—ß°≈à“« π—°«‘™“°“√∑—Èß„π·≈–πÕ°æ◊Èπ∑’ËÀ≈“¬∑à“π‰¥â‡ πÕº≈ß“π§âπ§«â“∑’Ë¡’ª√–‡¥Áππà“ π„® „À¡à Ê °√–π—Èπ°Áμ“¡„π à«π∑’ˇªìπ‡π◊ÈÕÀ“À≈—°¢Õß »‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ : À√‘¿ÿ≠™—¬≈â“ππ“ „π¡◊Õ∑à“ππ’È ¬—߉¡à¡’∑’ËμâÕ߇ª≈’ˬπ·ª≈ßÕ¬à“ß ”§—≠ ¥—ßπ—Èπ„π°“√æ‘¡æå§√—Èß ∑’Ë Ú ®÷߇撬ߪ√—∫ª√ÿߢâÕ¡Ÿ≈·≈–∂âÕ¬§”∫“ß·Ààß Õπ÷ËߢâÕ∫°æ√àÕß∑’ˬ—ßÀ≈߇À≈◊ÕÕ¬Ÿà ¥â“π»—°√“™ª√–®”√—™°“≈À√◊Õ™◊ËÕ√—™°“≈ ‰¥â√—∫§«“¡Õπÿ‡§√“–À宓° √».¥√.»—°¥‘Ï™—“¬ ‘ßÀå À—«Àπâ“¿“§«‘™“ª√–«—μ‘»“ μ√廑≈ª– §≥–‚∫√“≥§¥’ ™à«¬μ√«® Õ∫·°â‰¢ „Àâ ”À√—∫¿“æ∂à“¬À≈“¬¿“扥⮗¥∑”¢÷Èπ„À¡à „π à«π∑’Ë∂à“¬®“°æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß ™“μ‘ ∑—Èß„π°√ÿ߇∑æœ ‡™’¬ß„À¡à ·≈–≈”æŸπ ‰¥â√—∫Õπÿ≠“μ®“°‡®â“Àπâ“∑’Ë°√¡»‘≈ª“°√ ºŸâ√—∫º‘¥™Õ∫æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“쑇À≈à“π—Èπ ®÷ߢբÕ∫§ÿ≥∑à“π¥—ß°≈à“«‰«â ≥ ∑’Ëπ’È

».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡ ¿“§«‘™“ª√–«—μ‘»“ μ√廑≈ª– §≥–‚∫√“≥§¥’ ¡À“«‘∑¬“≈—¬»‘≈ª“°√ ∏—𫓧¡ ÚıÙ¯

°≈à“«π” (æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ò) Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’ªÈ √—∫ª√ÿß®“° »‘≈ª–‡™’¬ß· π (≈â“ππ“) ·≈–»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ ´÷ßË ¢â“懮Ⓡ√’¬∫‡√’¬ß·≈–¡À“«‘∑¬“≈—¬»‘≈ª“°√‰¥â®—¥æ‘¡æ凡◊ËÕ æ.». ÚıÛÙ ®π∂÷ß∫—¥π’È Àπ—ß ◊Õ®“°°“√®—¥æ‘¡æ套߰≈à“«‰¥âÀ¡¥≈ß·≈â« „π°“√®—¥æ‘¡æå¢Õß ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥§√—ßÈ π’È ¢â“懮Ⓣ¥â·°â‰¢¢âÕ∫°æ√àÕß„π à«π¢Õß»‘≈ª–‡™’¬ß· π (≈â“ππ“) ‡æ◊ËÕ„Àâ‡π◊ÈÕÀ“‡ªìπ —¥ à«π √Ÿª‡≈à¡∫“ß≈ß ®÷ß„Àâ™◊ËÕ «à“ »‘≈ª–¿“§‡Àπ◊Õ : À√‘¿ÿ≠™—¬-≈â“ππ“ ·≈– ”À√—∫ à«π¢Õß»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬¬—ßÕ¬Ÿà „π√–À«à“ß°“√ª√—∫ª√ÿß §“¥«à“®– ”‡√Á®„π‡«≈“‰¡àπ“ππ—° ß“π»÷°…“§âπ§«â“∑“ߥâ“πª√–«—μ‘»“ μ√廑≈ª–π—Èπ‰¡àÕ“®À“¢âÕ¬ÿ쑉¥â‚¥¡∫Ÿ√≥å ª√–‡¥Á𧫓¡√Ÿâ∑’ˇ√’¬∫‡√’¬ß‰«â„πÀπ—ß ◊Õπ’È ‡ªìπ¢—ÈπμÕπÀπ÷Ëß∑’Ë欓¬“¡∑”§«“¡ ‡¢â“„®¢âÕ¡Ÿ≈À≈—°∞“π∑“ߥâ“π»‘≈ª°√√¡„πÕ¥’μ ´÷Ë߬—ß¡’ªí≠À“‡ß◊ËÕπ‰¢Õ’°¡“°∑’Ë√Õ°“√ »÷°…“μ√«® Õ∫ ‡æ◊ËÕ„À⇪ì𧫓¡√Ÿâ§«“¡‡¢â“„®∑’Ë™—¥‡®π¬‘Ëߢ÷Èπ‡√◊ËÕ¬‰ª ¢Õ¢Õ∫§ÿ≥π—°»÷°…“·≈–∑à“πºŸâÕà“π∑’Ë π„®∑—°∑â«ß ‚¥¬·®âߢâÕ∫°æ√àÕß∑’Ë¡’Õ¬Ÿà „π°“√æ‘¡æå§√—ßÈ ∑’·Ë ≈â«„À⢓â 懮â“∑√“∫ ‚¥¬‡©æ“– π. .®’√“«√√≥ · ߇æÁ™√ ‰¥â™«à ¬Õà“π μâπ©∫—∫ ·≈–·°â‰¢¢âÕ∫°æ√àÕß ”À√—∫„π°“√æ‘¡æå§√—Èßπ’ȥ⫬ ·≈– ÿ¥∑⓬π’È¢Õ¢Õ∫§ÿ≥ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ ·≈–∫ÿ§≈“°√¢Õß ”π—°æ‘¡æå∑’Ë¡’ à«π√à«¡„π°“√®—¥æ‘¡æå§√—Èßπ’È ¥â«¬‡™àπ°—π

».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡ ¿“§«‘™“ª√–«—μ‘»“ μ√廑≈ª– §≥–‚∫√“≥§¥’ ¡À“«‘∑¬“≈—¬»‘≈ª“°√ ‡¡…“¬π ÚıÛ¯

“√∫—≠ §”π” ”π—°æ‘¡æå °≈à“«π” (æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ú) °≈à“«π” (æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ò)

Û Ù ı

à«π∑’Ë Ò °àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ - ¿“æ¿Ÿ¡‘ª√–‡∑»¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ - ¬ÿ§°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å·≈–°÷Ëß°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å ¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ - ‡§√◊ËÕß¡◊ÕÀ‘π - ‡§√◊ËÕß¡◊Õ‚≈À– ‡§√◊ËÕߪ√–¥—∫∑’Ë∑”¥â«¬‚≈À–À√◊Õ·°â« ·≈–À‘π·√à - ‡§√◊ËÕߪíôπ¥‘π‡º“

¯ ˘ ˘

ÒÚ ÒÙ

¬ÿ§ª√–«—μ‘»“ μ√å : ·§«âπÀ√‘¿ÿ≠™—- ¿Ÿ¡‘ª√–‡∑»·≈–º—߇¡◊Õß - ª√–«—μ‘»“ μ√å —ß‡¢ª - »‘≈ª–À√‘¿ÿ≠™—- ∂“ªíμ¬°√√¡ - ª√–μ‘¡“°√√¡ - »‘≈ª°√√¡Õ◊Ëπ Ê - æ√–æ‘¡æå - ¿“™π–¥‘π‡º“

Òˆ Òˆ Ò˜ Ò˘ Ò˘ Ú˜ ÛÚ ÛÚ ÛÛ

‡™‘ßÕ√√∂ à«π∑’Ë Ò

Ûˆ

à«π∑’Ë Ú ·§«âπ≈â“ππ“ - ¿Ÿ¡‘ª√–‡∑»·≈–º—߇¡◊Õß - ª√–«—μ‘»“ μ√å —ß‡¢ª »‘≈ª–‡™’¬ß· πÀ√◊Õ»‘≈ª–≈â“ππ“ - «— ¥ÿ∑’Ë„™â„π°“√ √â“ß»‘≈ª°√√¡

Ù ÙÒ ÙÒ ÙÒ Ùˆ Ù˜

ÒÒ ÒÒ

- ∂“ªíμ¬°√√¡ - «—¥·≈–·ºπº—ß - «‘À“√ Õÿ‚∫ ∂ ·≈– ‘Ëß°àÕ √â“ß∫“ß™π‘¥ - «‘À“√ - Õÿ‚∫ ∂ - ‚¢ß - ª√“ “∑ - ÀÕ‰μ√ - §ÿâ¡ - ∫â“π‡√◊Õπ - ‡®¥’¬å - ‡®¥’¬å∑√ß√–¶—ß - ‡®¥’¬å∑√ߪ√“ “∑ - ‡®¥’¬å∑√ß√–¶—ß·≈–‡®¥’¬å∑√ߪ√“ “∑ ª√–‡¿∑Õ◊Ëπ Ê - ß“πª√–¥—∫ ∂“ªíμ¬°√√¡ - ´ÿâ¡·≈–°“√ª√–¥—∫ - °“∫∫π °“∫≈à“ß ·≈–ª√–®”¬“¡√—¥Õ° - ≈«¥≈“¬ª√–¥—∫œ - ª√–μ‘¡“°√√¡ - æ√–æÿ∑∏√Ÿª - ª√–μ‘¡“°√√¡√Ÿª‡∑«¥“ - ª√–μ‘¡“°√√¡ ≈—°À‘π °ÿ≈™à“ßæ–‡¬“ - ®‘μ√°√√¡ - »‘≈ª°√√¡Õ◊Ëπ Ê - æ√–æ‘¡æå - ‡§√◊ËÕߥ‘π‡º“·≈–‡§√◊ËÕß∂⫇™‘ßÕ√√∂ à«π∑’Ë Ú ¥—™π’‡√◊ËÕß ¥—™π’¿“æ ∫√√≥“πÿ°√¡ ∑’Ë¡“¢Õß¿“æ

ıÒ ıÚ ıı ıı ı˘ ˆ ˆÛ ˆÙ ˆÙ ˆı ˆ˜ ˆ˜ ¯ı Ò¯ ÒÚÒ ÒÚÙ ÒÚ˜ ÒÛ ÒÛˆ ÒÛˆ ÒıÒ ÒıÚ Òıˆ Òˆˆ Òˆˆ Òˆ¯ Ò˜Ò Ò¯Ò Ò¯˜ Ò˘Ò Ò˘ˆ

8

à«π∑’Ë Ò

9

°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å ¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ

°≈ÿà¡™π¥—È߇¥‘¡„π ¡—¬°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å∫√‘‡«≥ ¿“§‡Àπ◊ Õ ¢Õߪ√–‡∑»‰∑¬ ¡’ ¡ “°à Õ π°“√√«¡μ— « °— 𠇪ì π ∫â “ π ‡¡◊Õß π—°‚∫√“≥§¥’‰¥âæ∫‡§√◊ËÕß¡◊ÕÀ‘𠇧√◊ËÕߪ√–¥—∫∑”¥â«¬À‘π ’ ·°â« ‚≈À– æ∫√à«¡°—∫‚§√ß°√–¥Ÿ° ∫àß∫Õ°∂÷ߪ√–‡æ≥’Ωí߻懙à𠇥’ ¬ «°— ∫ ∑’Ë æ ∫μ“¡·À≈à ß ‚∫√“≥§¥’ °à Õ πª√–«— μ‘ » “ μ√å · Àà ß Õ◊Ë π ‡™àπ ∑“ß¿“§°≈“ß · ¥ß«à“¡’°“√μ‘¥μàÕ°—π¢Õß™ÿ¡™π°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å°≈ÿà¡μà“ß Ê °àÕπ∑’Ë®–√—∫π—∫∂◊Õ»“ π“ ¡’μ—«Õ—°…√„™â ·≈–¡’ °“√®—¥√–‡∫’¬∫∑“ß —ߧ¡‡¡◊ËÕæ—≤𓇪ìπ∫â“π‡¡◊Õß·«à𷧫âπ„π¬ÿ§ ª√–«—μ‘»“ μ√å

¿“æ¿Ÿ¡‘ª√–‡∑»¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ æ◊πÈ ∑’∫Ë √‘‡«≥¿“§‡Àπ◊Õ à«π„À≠à‡ªìπ∑‘«‡¢“ Ÿß¬“«μàÕ‡π◊ÕË ß ®“°·π«‡¢“À‘¡“≈—¬ ºà“π¥‘π·¥π ‘∫ Õߪíππ“À√◊Õ·§«âπ¬Ÿππ“π ∑“ßμÕπ„μâ¢Õß®’π‡√◊ËÕ¬≈ß¡“ ·¡àπÈ”≈”∏“√∑’ˉÀ≈≈ß®“°∑‘«‡¢“‰ª√«¡°—π∑’Ë°âπÀÿ∫ À≈àÕ ‡≈’Ȭß∑’Ë√“∫°âπÀÿ∫‡¢“Õ—πÕÿ¥¡ ¡∫Ÿ√≥å¥â«¬∑√—欓°√∏√√¡™“μ‘ °àÕ „À⇰‘¥‡ªìπ≈”πÈ” “¬ ”§—≠‰¥â·°à ªîß «—ß ¬¡ πà“π ·≈–·¬° “¢“

ÕÕ°‰ª¡“°¡“¬ ·π« —π‡¢“ ≈”πÈ” ·¡àπÈ”∫“ß “¬‡ªìπ‡ âπ∑“ß §¡π“§¡μ“¡∏√√¡™“μ‘ §ß¡’¡“·≈â«μ—Èß·μà ¡—¬°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å ·≈–„™â‡ªìπ‡ âπ∑“ßμàÕ‡π◊ËÕß°—π¡“π“π ®π∂÷ß ¡—¬ª√–«—μ‘»“ μ√å ‡¡◊ËÕ‡®√‘≠¢÷Èπ‡ªìπ∫â“π‡¡◊Õß ‡ â π ∑“ߧ¡π“§¡∑—È ß ∑“ß∫°·≈–∑“ßπÈ” ∑’Ë ‡ ™◊Ë Õ ¡‚¬ß„Àâ °≈ÿà¡™π„π¿“§‡Àπ◊Õ‰ª¡“À“ Ÿà∂÷ß°—π √«¡‰ª∂÷ߥ‘π·¥π∑’ËÀà“߉°≈ ∑“ß∑‘»μ–«—πμ°§◊ÕÕ“≥“®—°√æÿ°“¡ ∑“ß∑‘»‡Àπ◊Õ§◊Õ ‘∫ Õߪíππ“ ´÷ËßÕ¬Ÿà∑“ßμÕπ≈à“ߢÕßÕ“≥“®—°√®’π μ–«—πÕÕ°§◊Õ∑’Ë√“∫ Ÿß¿“§ μ–«—πÕÕ°‡©’¬ß‡Àπ◊Õ‡™◊ËÕ¡μàÕ°—∫Õ“≥“®—°√¢Õ¡ à«π∑“ß¿“§ °≈“ß¡’·§«âπ∑«“√«¥’-≈–‚«â (·ºπ∑’Ë Ò)

Õ‘π‡¥’®’π

‡«’¬¥π“¡ æ¡à“

ß

‡™’¬ß· π

π.‚¢

‡™’¬ß√“‡™’¬ß„À¡à ≈”æŸπ

≈“«

à“π

πà“π

π.¬¡ π.π

π.ªîß π.«—ß

10

ÿ‚¢∑—¬

≈æ∫ÿ√’ Õ¬ÿ∏¬“ °—¡æŸ™“

·ºπ∑’Ë Ò ·ºπ∑’Ë∑’Ëμ—Èß∫â“π‡¡◊Õß∑“ß¿“§‡Àπ◊Õ

¬ÿ§°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å ·≈–°÷Ëß°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å ¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ À≈—°∞“π∑“ߥâ“π‚∫√“≥§¥’ ¡—¬°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√å∑’Ë §âπæ∫∑“ß¿“§‡Àπ◊Õ¢Õߪ√–‡∑»‰∑¬ —ππ‘…∞“π«à“¡’§«“¡‡°à“·°à μ√ß°—∫ª≈“¬¬ÿ§‰æ≈ ‚μ´’π (Late Pleistocene) À√◊ Õ ∑’Ë ‡ √’ ¬ °«à “ ¬ÿ § À‘ π ‡°à “ ºà “ π¡“ Ÿà ¬ÿ § À‘ π °≈“ß ‡∑’ ¬ ∫‰¥â °— ∫ ‡§√◊Ë Õ ß¡◊ Õ À‘ π „π «—≤π∏√√¡À—«∫‘π‡π’¬π (Hoabinhnian Culture) ´÷Ëßæ∫·æ√à°√–®“„π¿Ÿ¡‘¿“§‡Õ‡™’¬Õ“§‡π¬åÒ Õπ÷Ëߧß√“« ÒÙ,-ÒÚ, ªï¡“·≈â«∑’˺Ÿâ§π√Ÿâ®—°∑” ° ‘°√√¡ ‡™àπ ‡æ“–ª≈Ÿ°¢â“« ´÷Ë߉¥âæ∫À≈—°∞“π∑’Ë∂È”º’·¡π ®—ßÀ«—¥ ·¡àŒàÕß Õ𠇙◊ËÕ°—π«à“‡ªìπ·À≈àߪ≈Ÿ°¢â“«∑’ˇ°à“·°à∑’Ë ÿ¥·ÀàßÀπ÷Ëß„π ¿Ÿ¡‘¿“§Ú

‡§√◊ËÕß¡◊ÕÀ‘π √àÕß√Õ¬°“√Õ¬ŸàÕ“»—¬¢Õߧπ¬ÿ§°àÕπª√–«—μ‘»“ μ√剥âæ∫ μ“¡∑’Ë√“∫≈Õπ≈Ÿ°§≈◊Ëπ ∑’Ë√“∫√‘¡πÈ” √«¡∑—Èß∫π∑’Ë Ÿß —π‡¢“ ·≈– μ“¡∂È”„π‡¢μ®—ßÀ«—¥‡™’¬ß„À¡à ‡™’¬ß√“¬Û ≈”æŸπÙ ´÷ßË ‰¥âæ∫‡§√◊ÕË ß¡◊Õ À‘π°√«¥°–‡∑“–Õ—π‡ªìπ‡§√◊ËÕß¡◊ÕÀ‘π„π√–¬–·√° (¿“æ∑’Ë Ò) ·≈– ¡’æ—≤π“°“√√Ÿâ®—°°“√‡≈◊Õ°„™â™π‘¥À‘π∑’ˇÀ¡“–·°à°“√μ°·μàß„À⇪ìπ

¿“æ∑’Ë Ò ¢«“πÀ‘π°–‡∑“– ≈”æŸπ

¿“æ∑’Ë Ú ¢«“πÀ‘π¢—¥ πà“π

11

16

¬ÿ§ª√–«—μ‘»“ μ√å : ·§«âπÀ√‘¿ÿ≠™—¬

°≈ÿà ¡ ™πμà “ ߇À≈à “ ‡ºà “ æ— π ∏ÿå ∑’Ë Õ ¬Ÿà ¡ “°à Õ π·≈–∑’Ë ‡§≈◊ËÕπ¬â“¬‡¢â“¡“Õ¬ŸàÕ“»—¬„π¿“¬À≈—ß §ß¡’°“√ª–ªπº ¡º “π °—π¡“°·≈⫇¡◊ËÕæÿ∑∏»“ π“·æ√àÀ≈“¬‡¢â“¡“ ®÷ß¡’ª√–‡æ≥’ »‘≈ª«—≤π∏√√¡√à«¡°—𠧫“¡ —¡æ—π∏å°—∫‡¡◊Õߢâ“߇§’¬ß·≈–‡¡◊Õß∑’Ë Õ¬ŸàÀà“߉°≈„π¿Ÿ¡‘¿“§§◊Õ‡§√◊Õ¢à“¬«—≤π∏√√¡ ·≈–„π∑’Ë ÿ¥‡¡◊Õß À√‘¿ÿ≠™—¬À√◊Õ≈”æŸπ°Á‡®√‘≠√ÿà߇√◊Õ߇ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ß∑“ß¿“§‡Àπ◊Õ ∑’Ë√—∫π—∫∂◊Õæÿ∑∏»“ π“‡¡◊ËÕæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÒÙ À√◊Õ°àÕπÀπâ“π—Èπ ®π∂÷ß æ.». Ò¯Ûˆ ®÷ßμ°Õ¬Ÿà„μâÕ”π“®¢Õßæ√–‡®â“¡—ß√“¬

¿Ÿ¡‘ª√–‡∑»·≈–º—߇¡◊Õß ‡¡◊ÕßÀ√‘¿ÿ≠™—¬À√◊Õ≈”æŸπÕ¬Ÿà„πæ◊Èπ∑’Ë≈ÿà¡μË”∑“ßμÕπ„μâ ÿ¥ ¢Õß∑’Ë√“∫≈ÿࡇ™’¬ß„À¡à μ—«‡¡◊Õßμ—ÈßÕ¬Ÿà∫π‡π‘π Ÿß√Ÿª ’ˇÀ≈’ˬ¡√’¢π“¥ Ò,Ò x ı ‡¡μ√ ¡’≈”πÈ”¢π“∫ Ú “¬ §◊Õ≈”πÈ”ªî߇°à“∑“ß ¥â“πμ–«—πμ° ·≈–≈”πÈ”°«ßÕ¬Ÿà∑“ßμ–«—πÕÕ°ÒÙ (¿“æ∑’Ë ı) ·π« °”·æ߇¡◊Õß°àե⫬»‘≈“·≈ß´÷Ë߬—߇À≈◊Õª√“°ØÕ¬Ÿà∫â“߇撬ß∫“ß à«ππ—Èπ °àÕ¢÷Èπ¿“¬À≈—߇¡◊ËÕ‡¡◊Õß≈”æŸπ∂Ÿ°√«¡Õ¬Ÿà„𷧫âπ≈â“ππ“ π“π°«à“ Ú ªï·≈â«„π√—™°“≈¢Õßæ√–‡¡◊Õß·°â« æ.». ÚˆÛÒı

17

¿“æ∑’Ë ı ¿“æ∂à“¬∑“ßÕ“°“»‡¡◊Õß≈”æŸπ

ª√–«—μ‘»“ μ√å —ß‡¢ª μ”π“πμà“ß Ê ¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ‡≈à“‡√◊ËÕß√“«‡°’ˬ«°—∫æÿ∑∏»“ π“‚¥¬¬âÕπ¢÷Èπ‰ª∂÷ß ¡—¬æÿ∑∏°“≈ ·≈–μàÕ‡π◊ËÕß≈ß¡“®π∂÷ß ¡—¬∑’ˇ¢’¬πμ”π“π‡æ◊ËÕ∫Õ°‡≈à“∂÷ߧ«“¡‡°à“·°à¢Õß∑âÕß∂‘Ëπ ‡πâ𠧫“¡ ”§—≠Õ—π»—°¥‘Ï ‘∑∏‘Ï¢Õßæ√–∫√¡∏“μÿ¢Õßæ√–æÿ∑∏‡®â“ ‡™àπ μ”π“π®“¡‡∑«’ æß»“«¥“√‡¡◊ÕßÀ√‘¿ÿ≠™—¬ μ”π“π¡Ÿ≈»“ π“ ™‘π°“≈¡“≈’ª°√≥å ´÷Ëß≈â«π·μàߢ÷Èπ‡¡◊ËÕ§√÷ËßÀ≈—ߢÕßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ú ≈ß¡“∑—Èß ‘Èπ Õ¬à“߉√°Á¥’‡§â“‡ß◊ËÕπ∑’ˉ¥â®“°μ”π“π‡À≈à“π’È°Á™à«„Àâπ÷°∂÷ß¿“æ√«¡¢Õß°≈ÿà¡™π√–¬–·√°‡√‘Ë¡¢Õß°“√ √â“ß∫â“π·ªß ‡¡◊Õß ∑’ªË √–°Õ∫¥â«¬ºŸ§â πμà“߇ºà“À≈“¬μ√–°Ÿ≈°√–®“¬°—πÕ¬Ÿà ¡’™π ‡ºà“‡¡ßÀ√◊Õ¡Õ≠§ß‡ªìπ§π°≈ÿà¡„À≠à √«¡μ—«°—π„π∫√‘‡«≥∑’Ë√“∫ ¥Õ¬ ÿ‡∑æ„°≈â≈”·¡àπÈ”¢“πÕ—π‡ªìπ “¢“¢Õß·¡àπÈ”ªîß μàÕ¡“‡°‘¥ °“√‡ª≈’ˬπ·ª≈ß®“° —ߧ¡‡ºà“¡“‡ªìπ —ߧ¡‡¡◊Õß ¡’§«“¡‡¥àπ™—¥ ¢Õß°≈ÿà ¡ ™π™—È π ª°§√Õß´÷Ë ß √— ∫ π— ∫ ∂◊ Õ æÿ ∑ ∏»“ π“ Õ— π °à Õ „Àâ ‡ °‘ ¥ «—≤π∏√√¡ à«π∑’ˇªìπæ—≤π“°“√∑“ß —ߧ¡Õ¬à“ß√«¥‡√Á«Òˆ

40

à«π∑’Ë Ú

41

·§«âπ≈â“ππ“

æ√–‡®â“¡—ß√“¬∑√ß√«∫√«¡‡¡◊Õ߇≈Á°‡¡◊ÕßπâÕ¬ √«¡ ∑—È ß ‡¡◊ Õ ß ”§— ≠ §◊ Õ ≈”æŸ π ·≈–‡ ¥Á®¡“ √â“߇¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à‡ªìπ »Ÿπ¬å°≈“ß·ÀàßÕ”π“® Õ—π‡ªìπ™à«ß‡«≈“·√°¢Õß·§«âπ≈â“ππ“ ‚¥¡’ ‡ ¡◊ Õ ß ”§— ≠ §◊Õ ‡™’¬ß√“¬ ≈”æŸ π ‡™’¬ß„À¡à ≈”ª“ß à«π‡¡◊Õß æ–‡¬“ ·æ√à πà“π ∂Ÿ°√«¡Õ¬Ÿà„𷧫âπ¿“¬À≈—ß√—™°“≈¢Õßæ√–Õߧå

¿Ÿ¡‘ª√–‡∑»·≈–º—߇¡◊Õß ‡™’¬ß„À¡àμß—È Õ¬Ÿ∫à √‘‡«≥∑’√Ë “∫‡™‘ߥլ ÿ‡∑æ μâππÈ”®“°¥Õ‰À≈≈ߺà“π∑“߇Àπ◊Õ¢Õßμ—«‡¡◊Õß„π∑‘»∑“ß®“°·π«μ–«—πμ° Ÿà μ–«—πÕÕ° ·≈â««°≈ß„μâ‚Õ∫μ—«‡¡◊Õߥâ“πμ–«—πÕÕ°·≈–μ–«—πμ° ‡©’¬ß„μâ ≈”πÈ”π’È™◊ËÕ«à“ ·¡à¢à“ ‚¥¬‰À≈‡§’¬ß§Ÿà°—∫·¡àπÈ”ªîß≈߉ª„μâ ·≈–∫√√®∫°—π‰°≈ÕÕ°‰ª∑“ß„μâ¢Õßμ—«‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à μ—«‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à„π√–¬–·√°§ß¡’°”·æ߇¡◊ÕßæŸπ¥‘π√Ÿª ’ˇÀ≈’ˬ¡ §ŸπÈ”≈âÕ¡√Õ∫ ¿“¬À≈—ß®÷߉¥â°àÕ°”·æ߇¡◊Õߥ⫬Ց∞‡¡◊ËÕ √—™°“≈æ√–‡¡◊Õß·°â«„π æ.». ÚˆÒÒ (¿“æ∑’Ë ÚÚ)

ª√–«—μ‘»“ μ√å —ß‡¢ª √“«æÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˜ ¡’À«— Àπâ“°≈ÿ¡à ™π‡ºà“™◊ÕË ≈«®—°√“™ ª°§√Õߥ‘π·¥π∑“ßμÕπ∫π¢Õß¿“§‡Àπ◊Õ∫√‘‡«≥√Õ¬μàÕ√–À«à“ß

42

¿“æ∑’Ë ÚÚ ¿“æ∂à“¬∑“ßÕ“°“»‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à

ª√–‡∑»‰∑¬ ®’π æ¡à“ ·≈–≈“«„πªí®®ÿ∫—πÚ ◊∫√“™«ß»å≈ß¡“∂÷ß æ√–‡®â“¡—ß√“¬‡ªìπ≈”¥—∫∑’Ë Úı æ√–Õߧå∑√ߧ√Õ߇¡◊Õ߇ߑπ¬“ß°àÕπ ∑’Ë®–‡ ¥Á®≈ß¡“ √â“߇¡◊Õ߇™’¬ß√“¬ ·≈–≈ß¡“¬÷¥‡¡◊ÕßÀ√‘¿ÿ≠™—‰¥â„π√“« æ.». Ò¯ÛˆÛ ª√–∑—∫Õ¬Ÿà∑’ˇ¡◊ÕßÀ√‘¿ÿ≠™—¬‰¥â Ú ªï ®÷ß ‡ ¥Á®‰ª √â“߇¡◊Õ߇«’¬ß°ÿ¡°“¡ (ªí®®ÿ∫—π§◊ÕÕ”‡¿Õ “√¿’ ®—ßÀ«—¥ ‡™’¬ß„À¡à) ·≈â«®÷߇ ¥Á®¡“ √â“߇¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à„π æ.». Ò¯Û˘ À√◊Õ æ.». Ò¯Ù ‡√’¬°™◊ËÕ«à“ æ‘ߧ√—∞ æ√–Õߧå∑√߇™‘≠‡ ¥Á®æ√– À“¬§◊Õ æàÕ¢ÿπ√“¡§”·Àß·Àà߇¡◊Õß ÿ‚¢∑—¬ ·≈–æ√–¬“ß”‡¡◊Õß ·Àà߇¡◊Õßæ–‡¬“ ¡“ª√÷°…“‡°’ˬ«°—∫°“√ √â“߇¡◊Õß„À¡à¥â«¬Ù ™“«‡ºà“≈◊ÈÕ ≈«– ≈“« ‰μ ¡à“π ‡¡Áß §◊Õ°≈ÿà¡™π∑’Ë√«¡°—𠇪ìπ™“«‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à‡¡◊ËÕ·√°‡√‘Ë¡ı π—∫‡ªìπ√–¬–·√°·Ààß°“√°àÕ μ—«¢Õß·§«âπ≈â“ππ“‚¥¬‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ß·ÀàßÕ”π“® Õ’ ° √“« ı ªï μà Õ ¡“ ‡¡◊ Õ ß≈”ª“ß°Á ∂Ÿ ° √«¡‰«â „ π‡¢μ·§«â π ¥â « ¬ˆ Õ¬à“߉√°Áμ“¡√–¬–π—Èπ¢Õ∫‡¢μ¢Õß·§«âπ≈â“ππ“‰¡àª√“°Ø™—¥π—° ‡æ√“–¡’°“√¢¬“¬μ—«ÕÕ°‰ª‚¥¬√Õ∫‡ªìπ§√—Èߧ√“« ‡¡◊Õß ”§—≠∑’Ë¡’ À≈—°∞“π·πà™—¥ ‰¥â·°à ‡¡◊Õ߇™’¬ß√“¬ ≈”ª“ß ≈”æŸπ à«π‡¡◊Õß æ–‡¬“„π¢≥–π—Èπ¬—߇ªìπ‡¡◊Õßæ—π∏¡‘μ√ ‡¡◊ËÕæ√–‡®â“· π¿Ÿ √“™π—¥¥“¢Õßæ√–‡®â“¡—ß√“¬∑√ßμ—Èß

‡¡◊Õ߇™’¬ß· π¢÷Èπ√“« æ.». Ò¯˜Ò˜ ‡¡◊Õ߇™’¬ß· π®÷߇ªìπ‡¡◊Õß∑’Ë 43 ª√–∑— ∫ ¢Õß°…— μ √‘ ¬å ≈— ∫ °— ∫ ‡¡◊ Õ ß‡™’ ¬ ß„À¡à ®π∂÷ ß √— ™ °“≈¢Õß æ√–‡®â “ °◊ Õ π“ ·≈–°…— μ √‘ ¬å μà Õ ¡“∑ÿ ° æ√–Õß§å ®÷ ß ª√–∑— ∫ ∑’Ë ‡ ¡◊ Õ ß ‡™’¬ß„À¡à ¢≥–∑’Ë ‡ ™’ ¬ ß„À¡à ‡ ªì π √“™∏“π’ · Àà ß ·§«â π ≈â “ ππ“ ‡¡◊ Õ ß ≈”æŸ π ¬— ß §ß‡ªì π »Ÿ π ¬å ° ≈“ß∑“ßæÿ ∑ ∏»“ π“¯ ¡’ § «“¡ ”§— ≠ ¥— ß μ”π“π√–∫ÿ«à“‡ªìπ‡¡◊Õß∑’Ëæ√–¡À“∏“μÿ∑—ÈßÀ≈“¬ª√–™ÿ¡°—πÕ¬Ÿà˘ à « πÕ“≥“®— ° √æÿ ° “¡´÷Ë ß Õ¬Ÿà ∑ “ß∑‘ » μ–«— π μ° ‚¥¬∑’Ë ‡ §¬‡®√‘ ≠ √ÿà߇√◊ÕßÕ¬à“߬‘Ëß„π√–À«à“ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Òˆ-Ò¯ °Á√à«ß‚√¬‡æ√“– §«“¡«ÿà π «“¬¿“¬„π ·≈–®“°°“√√ÿ ° √“π¢Õß°Õß∑— æ ¡Õß‚°≈ √–À«à“ß æ.». Ò¯ÚÒ ∂÷ ß æ.». Ò¯Û μàÕ¡“‡¡◊ËÕ¡–°–‚∑À√◊Õ æ√–‡®â“øÑ“√—Ë«ª√–°“»·¬°æ¡à“∑“ß„μ⇪ìπ√“¡—≠ª√–‡∑»·≈–μ—Èß ‡¡“–μ–¡–‡ªìπ‡¡◊ÕßÀ≈«ß ‡¢â“„®°—π«à“°…—μ√‘¬å¡Õ≠æ√–Õߧåπ’È ∑√߉¥â√“™∏‘¥“¢ÕßæàÕ¢ÿπ√“¡§”·Àß·Ààß°√ÿß ÿ‚¢∑—¬‡ªìπ¡‡À ’Ò √“¡— ≠ ª√–‡∑»‡§¬¡’ ‡ ¡◊ Õ ß ÿ ∏ √√¡«¥’ ( –‡∑‘ ¡ ) Õ— 𠇪ì π »Ÿπ¬å°≈“ß ”§—≠¢Õßæÿ∑∏»“ π“≈—∑∏‘≈—ß°“«ß»å ‡æ√“–‡°’ˬ«¢âÕß Õ¬à“ß„°≈♑¥°—∫≈—ß°“¡“μ—Èß·μà°àÕπ°“√μ—ÈßÕ“≥“®—°√æÿ°“¡ ·≈– ‡ªìπμâπ·∫∫∑“ß«—≤π∏√√¡¢Õ߇¡◊Õßæÿ°“¡¥â«¬ÒÒ ®πμàÕ¡“„π ¡—‡¡◊Õ߇¡“–μ–¡– (‡¡◊Õßæ—π) °Á¬ß— ‡°’¬Ë «¢âÕß°—∫∑“ß≈—ß°“ ∑—ßÈ ∂à“¬∑Õ¥ æÿ∑∏»“ π“≈—ß°“«ß»åπ‘°“¬√“¡—≠¡“ Ÿà·§«âπ≈â“ππ“·≈– ÿ‚¢∑—¥â«¬ÒÚ Õπ÷Ëß·¡â‡¡◊Õßæÿ°“¡®–∂Ÿ°°Õß∑—æ¡Õß‚°≈‡¢â“¬÷¥§√Õß ·μà æÿ∑∏»“ π“·≈–»‘≈ª°√√¡Õ—π¬‘Ëß„À≠à¢Õ߇¡◊Õßæÿ°“¡°Á¬—ß¡’§«“¡ À¡“¬μàÕ·§«âπ≈â“ππ“Õ¬à“߉¡à‡ ◊ËÕ¡§≈“¬ ¥—ßμ”π“π‡Õà¬Õâ“ß«à“ æ√–‡®â“¡—ß√“¬‡§¬‚ª√¥„Àâπ”™à“ß™”π“≠·¢πßμà“ß Ê ®“°æÿ°“¡ ¡“Õ¬Ÿà∑’ˇ¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à·≈–‡¡◊Õßμà“ßÊ „𷧫âπ¥â«¬ÒÛ °Õß∑—æ¡Õß‚°≈‰¡à™”π“≠¿Ÿ¡‘ª√–‡∑» °“√√∫„π·∂∫π’È μâÕß„™â‡«≈“π“ππ—∫ Ò ªï ®÷߬÷¥§√Õ߇¡◊Õßæÿ°“¡‰¥â ·μà°Á¥â«√–¬–‡«≈“Õ—π —Èπ ‡æ√“–μâÕß∂Õπ°Õß∑—æ°≈—∫‡π◊ËÕß®“°‡°‘¥§«“¡ «ÿπà «“¬„π‡¡◊Õß®’π ª√–°Õ∫°—∫°“√∑” ߧ√“¡∑’≈Ë ¡â ‡À≈«À≈“¬·Ààß „π¿Ÿ¡‘¿“§π’ÈÒÙ °≈ÿࡇ¡◊Õßμà“ß Ê ∑“ß¿“§‡Àπ◊Õ¢Õ߉∑¬®÷ß√Õ¥æâπ ®“°‡√◊ÕË ß¬ÿßà ¬“° Õ¬à“߉√°Á¥ ’ ”À√—∫‡¡◊Õ߇Àπ◊Õ´÷ßË Õ“®‡ªìπÀ√‘¿≠ ÿ ™—¬

136

ª√–μ‘¡“°√√¡ ª√–μ‘¡“°√√¡·∫∫≈â“ππ“√–¬–·√°¡’À≈—°∞“𠔧—≠ ∑“ߥâ“πæ√–æÿ∑∏√ŸªÕ—π‡ªìπ∑’¡Ë “¢Õß™◊ÕË »‘≈ª–‡™’¬ß· π à«π„À≠à À≈àե⫬ ”√‘¥ æ√–«√°“¬Õ«∫Õâ«π ª√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘ æ√–À—μ∂å · ¥ßª“ß¡“√«‘™—¬ æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫π’È¡’ªí≠À“∑“ߥâ“π°”Àπ¥ Õ“¬ÿ´÷Ëß®–°≈à“«μàÕ‰ª¢â“ßÀπâ“ ‡Õ°≈—°…≥åª√–°“√ ”§—≠¢Õßæ√–æÿ∑∏√ŸªÕ’°·∫∫Àπ÷Ëß „π»‘≈ª–≈â“ππ“√ÿàπμàÕ¡“§◊Õ §«“¡À≈“°À≈“¬∑“ߥâ“π√Ÿª·∫∫ ≈—°…≥– æ√–Õ‘√‘¬“∫∂ ·≈–ª“ß ‡æ√“– √â“ߢ÷Èπ¿“¬À≈—ßæ√–æÿ∑∏√Ÿª√–¬–·√° πÕ°®“°π’È°Á¡’ß“πªŸπªíôπ ß“π ≈—°À‘π ¡’∑—Èß√Ÿª‡∑«¥“ √Ÿª —μ«åÀ‘¡æ“πμå ‡ªìπμâπ

æ√–æÿ∑∏√Ÿª æ√–æÿ∑∏√Ÿª∑’Ë √â“ߢ÷Èπ„π√–¬–·√°¢Õß≈â“ππ“‡√’¬°«à“ æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫‡™’¬ß· π√ÿàπ·√° π—È π ‡™◊ËÕ°—π«à“Õ“®¡’Õ“¬ÿμ—Èß·μà §√÷Ë ß ·√°¢Õßæÿ ∑ ∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ À√◊ Õ °à Õ πÀπâ “ π—È π ‡≈Á ° πâ Õ ¬ ¡’ §«“¡ß¥ß“¡ ¡∫Ÿ√≥å∑“ߥâ“π√Ÿª·∫∫·≈–°√√¡«‘∏’¥â“π°“√À≈àÕ ”√‘¥ μàÕ¡“‡¡◊ÕË Õ‘∑∏‘æ≈»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬·æ√àÀ≈“¬„π§√“«∑’æË √– ÿ¡π‡∂√–¢÷πÈ ¡“‡º¬·ºàæ∑ÿ ∏»“ π“„πª≈“¬æÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ √Ÿª·∫∫ ¢Õßæ√–æÿ ∑ ∏√Ÿ ª ÿ ‚ ¢∑— ¬ ®÷ ß ¢÷È π ¡“ª–ªπ‡ªì π ·∫∫º ¡ (≈â “ ππ“ ÿ‚¢∑—¬) §«∫§Ÿà°—∫æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫∑’Ë √â“ߢ÷Èπ‚¥¬„™â·∫∫¢Õß√–¬– ·√° ∑√“∫®“°®“√÷°ªï∑ ’Ë √â“߉«â∑∞’Ë “π¢Õßæ√–æÿ∑∏√Ÿª´÷ßË ¡’Õ¬Ÿ®à ”π«π ¡“° ≈â«π √â“ߢ÷Èπμ—Èß·μàμâπæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÚÒ ≈ß¡“ ·≈–μ—Èß·μà æÿ∑∏»μ«√√…π’ȇÕß∑’Ë√Ÿª·∫∫¢Õßæ√–æÿ∑∏√Ÿª≈â“π𓇰’ˬ«¢âÕß°—∫ Õ‘∑∏‘æ≈»‘≈ª–®“°¿“¬πÕ°¡“°¬‘Ëߢ÷È𠇙àπ »‘≈ª–Õ¬ÿ∏¬“ »‘≈ª– ≈“« ·≈–»‘≈ª–æ¡à“√ÿàπÀ≈—ß

æÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ ‡¡◊ËÕ·√°§âπæ∫æ√–æÿ∑∏√Ÿªß“¡ Ê À≈àե⫬ ”√‘¥À≈“Õߧå∑’ˇ¡◊Õ߇™’¬ß· π π—°‚∫√“≥§¥’μ—Èß™◊ËÕ‡√’¬°æ√–æÿ∑∏√Ÿª∑’Ëæ∫ «à“ æ√–æÿ∑∏√Ÿª‡™’¬ß· π ·≈–‡™◊ËÕ«à“æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫π’È √â“ߢ÷Èπμ—Èß ·μà√“« æ.». Òˆ ≈ß¡“Òı ®÷ßπ‘¬¡‡√’¬°°—π«à“æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫

‡™’¬ß· π√ÿàπ·√° ·μà¢âÕ —ππ‘…∞“π°”Àπ¥Õ“¬ÿ¥—ß°≈à“« Ÿß‡°‘π°«à“ 137 À≈—°∞“π∑“ß‚∫√“≥§¥’∑’Ëæ∫„π∫√‘‡«≥Õ”‡¿Õ‡™’¬ß· π ·≈–‰¡à Õ¥§≈âÕß°—∫À≈—°∞“π∑“ߥâ“π‡Õ° “√∑’Ë°≈à“«∂÷ß°“√ √â“߇¡◊Õßπ’È „π√“«°≈“ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘Òˆ ®π‡¡◊ËÕ°«à“§√÷Ëß»μ«√√…∑’˺à“π¡“π’È ‰¥â¡’°“√§âπæ∫æ√– æÿ∑∏√Ÿª·∫∫‡™’¬ß· πÀ≈“¬Õߧå∑’ˇ¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à ´÷Ëß¡’®“√÷°∑’Ë∞“π √–∫ÿªï∑’Ë √â“ßμ—Èß·μà™à«ßμâπæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÚÒ ∑”„Àâπ—°«‘™“°“√ ™“«Õ‡¡√‘°—π 𓬠‡Õ ∫’ °√‘ ‚«≈¥å „™â‡ªìπ¢âÕ¡Ÿ≈»÷°…“·≈–°”Àπ¥ Õ“¬ÿæ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫‡™’¬ß· π∑’ˉ¡à¡’®“√÷°∑’Ë∞“π¥â«¬ ‚¥¬°”Àπ¥ «à“ √â“ߢ÷Èπμ—Èß·μàμâπæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÚÒ ≈ß¡“Ò˜ °≈à“«§◊Õ‰¡à‡°à“ ∂÷ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˜ ¥—ß∑’ˇ§¬‡™◊ËÕ°—π º≈°“√»÷°…“¢Õß𓬰√‘ ‚«≈¥å‰¥â√—∫§«“¡ π„®Õ¬à“ß °«â“ߢ«“ß ¡’∑—Èß π—∫ πÿπ·≈–§—¥§â“π ΩÉ“¬∑’˧—¥§â“π¡’¢âÕ‚μâ·¬âß «à“æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫Õ¬à“ß»‘≈ª–‡¥’¬«°—π·μà‰¡à¡’®“√÷° ∫“ßÕߧ塒 §«“¡ß¥ß“¡°«à“ §«√¡’Õ“¬ÿ‡°à“°«à“ ¢âÕ‚μâ·¬âߥ⫬‡Àμÿº≈∑“ߥâ“𧫓¡ß“¡¥—ß°≈à“«π’È ·¡â‰¡à “¡“√∂„™â‡ªìπÀ≈—° ”§—≠„π°“√æ‘®“√≥“¥â“π°”Àπ¥Õ“¬ÿ ·μà ‡¡◊ËÕ¡’≈—°…≥–∑“ß»‘≈ª–∑’Ë· ¥ß„Àâ∑√“∫∂÷ߧ«“¡·μ°μà“ß∑“ß ¥â“𧫓¡ß“¡·≈â« °ÁÕ“® –∑âÕ𧫓¡·μ°μà“ß∑“ߥâ“π√–¬– ‡«≈“‰¥â ‡Àμÿº≈ª√–°“√Õ◊Ëπ¢Õß°≈ÿà¡π—°«‘™“°“√∑’Ë‚μâ·¬âß ‡ πÕ«à“ æ√–æÿ∑∏√Ÿª∑’Ë¡’®“√÷°∑’Ë∞“π√–∫ÿªï∑’Ë √â“ß„πμâπæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÚÒ §«√‡ªìπß“π®”≈Õß·∫∫®“°æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫‡¥’¬«°—π∑’ˉ¡à¡’®“√÷° ·≈– ”À√—∫æ√–æÿ∑∏√Ÿªμâπ·∫∫∑’ˉ¡à¡’®“√÷°∫“ßÕß§å §ß √â“ߢ÷Èπ √“«§√÷ËßÀ≈—ߢÕßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò¯-Ò˘Ò¯ ·√ß∫—π¥“≈„®∑“ߥâ“π√Ÿª·∫∫¢Õßæ√–æÿ∑∏√Ÿª‡™’¬ß· π √ÿà π ·√°À√◊ Õ ‡√’ ¬ °Õ’ ° Õ¬à “ ßÀπ÷Ë ß «à “ ·∫∫≈â “ ππ“√–¬–·√° Õ“® ‡°’Ë ¬ «¢â Õ ß°— ∫ æ√–æÿ ∑ ∏√Ÿ ª „π»‘ ≈ ª–æÿ ° “¡´÷Ë ß √— ∫ Õ‘ ∑ ∏‘ æ ≈»‘ ≈ ª– ª“≈–¡“Õ’°∑Õ¥Àπ÷Ëß ¥—ßæ√–æÿ∑∏√Ÿª¢π“¥‡≈Á°À≈àե⫬ ”√‘¥∫“ß Õß§å ´÷Ëß¡’°”Àπ¥Õ“¬ÿ√“«æÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˜ æ√–Õߧåª√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘√“∫ («’√“ πå) ‚¥¬«“ßæ√–À—μ∂剫â‡Àπ◊Õæ√–™“πÿ (‡¢à“) §√Õß ®’«√‡©’¬ß ™“¬®’«√ —Èπæ“¥∫πæ√–Õ—ß “´â“¬Ò˘ ‡§¬‡™◊ËÕ°—π«à“æ√–æÿ∑∏√Ÿª‡™’¬ß· π√ÿàπ·√°À√◊Õ≈â“ππ“

138

¿“æ∑’Ë Ò˜ æ√–æÿ∑∏√Ÿª‡™’¬ß· π √ÿàπ·√° ”√‘¥ æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π ·Ààß™“μ‘ À√‘¿ÿ≠‰™¬

√–¬–·√°μâÕߪ√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘‡æ™√ («—™√“ πå) ·μà°Á‰¡à§«√‡ªìπ°Æ‡°≥±å쓬엫 ‡æ√“–‰¥âæ∫§«∫§Ÿà°—∫∑’˪√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘√“∫¥â«»“ μ√“®“√¬å¨Õß ∫« ‡´Õ≈‘‡¬√å ¡’§«“¡‡ÀÁπ«à“ §«“¡®√‘ß·≈â« ∑à“¢—¥ ¡“∏‘√“∫‡ªìπ·∫∫·ºπ‡°à“·°à π‘¬¡Õ¬Ÿ°à Õà π„π»‘≈ª°√√¡¢Õß ·∂∫¿Ÿ¡‘¿“§Õ‘π‚¥®’π·≈–‡Õ‡™’¬„μâ à«π∑à“¢—¥ ¡“∏‘‡æ™√‡°‘¥¢÷Èπ Õ¬à“ß√«¥‡√Á«„π¿“¬À≈—ß ·≈–¬Õ¡√—∫°—πÕ¬à“ß°«â“ߢ«“ßÒÒ ¥â « ¬‡Àμÿ π’È æ √–æÿ ∑ ∏√Ÿ ª ‡™’ ¬ ß· π√ÿà π ·√°®÷ ß πà “ ®–¡’ ∑—È ß ª√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘√“∫ («’√“ πå) ·≈–ª√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘‡æ™√ («—™√“ πå) æ√–Õߧåμ—Èßμ√ß §√Õß®’«√‡©’¬ß ™“¬®’«√ —Èπæ“¥∫πæ√–Õ—ß “´â“∫—πÈ æ√–Õߧ塰— ‰¡à¡·’ ∂∫·∫π‡ªìπ¢Õ∫Õ—πμ√«“ ° À“°¡’°‡Á 撬߇ âπ ‡≈Á° Ê æ√–Õÿ√–πŸπ æ√–Õ—ß “°«â“ß æ√–æ—°μ√å ß∫π‘Ëß æ√–‡πμ√À√’Ë ≈ßμË” À“ßæ√–‡πμ√‰¡à™¢’È π÷È æ√–¢πß‚°à߇ªìπª°μ‘ À—«æ√–¢π߉¡à™¥‘ °—π æ√–π“ ‘°μ√ߧàÕπ¢â“ß —Èπ‰¡àßÿ⡪≈“¬ √‘¡æ√–‚Õ…∞åÕ‘Ë¡ ¢¡«¥ æ√–‡°»“„À≠à æ√–Àπÿ (§“ß) ‡ªì π ª¡ Õÿ … ≥’ … –∑√ß¡–π“«μ— ¥

139

¿“æ∑’Ë Ò¯ æ√–æÿ∑∏√Ÿª‡™’¬ß· π √ÿàπ·√° ”√‘¥ æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π ·Ààß™“μ‘ æ√–π§√

æ√–√—»¡’‚¥¬∑—«Ë ‰ª§ß‡ªìπ≈Ÿ°°≈¡À√◊Õ∑√ߥհ∫—«μŸ¡´÷ßË ¡—°À—°À“μ—«Õ¬à“ß∑’ˇªìπ≈—°…≥–¢â“ßμâπ¡’Õ¬ŸàπâÕ¬ ÕߧåÀπ÷ËßÕ¬Ÿà„π æ‘æ∏‘ ¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ À√‘¿≠ ÿ ‰™¬ æ√–æ—°μ√å¬ß— ¡’‡§â“√Ÿª‡À≈’¬Ë ¡¡π æ√–Õ—ß “°«â“ß ·≈–æ√–«√°“¬¬—߉¡àÕ«∫Õâ«ππ—° æ√–Õߧåª√–∑—∫ π—Ëߢ—¥ ¡“∏‘√“∫ ‡¥‘¡Õ¬Ÿà∑’Ë«—¥æ√–∏“μÿÀ√‘¿ÿ≠‰™¬ÒÒÒ (¿“æ∑’Ë Ò˜) √Ÿ ª ·∫∫·≈–≈— ° …≥–¥— ß °≈à “ «§ß‡°’Ë ¬ «¢â Õ ß°— ∫ Õ‘ ∑ ∏‘ æ ≈ »‘≈ª–®“°æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫À√‘¿ÿ≠™—¬Õ¬Ÿà∫â“ßÒÒÚ ‚¥¬‡ªìπμâπ·∫∫ ∑’Ë®–¡’°“√§≈’˧≈“¬¡“¡’æ√–«√°“¬Õ«∫Õâ«π ¡∫Ÿ√≥å„π™à«ß‡«≈“ ¢Õßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ú-ÚÒ (¿“æ∑’Ë Ò¯) §«“¡‡¢â“„®∑’Ë«à“¡’§«“¡π‘¬¡®”≈Õß·∫∫æ√–æÿ∑∏√Ÿª∑’Ë¡’ æ√–«√°“¬Õ«∫Õâ«π„πæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÚÒÒÒÛ À“°æ‘®“√≥“„À¡à «à“ ‡ªì𧫓¡μàÕ‡π◊ËÕß∑’Ë¡’¡“μ≈Õ¥™à«ß‡«≈“Õ—π¬“«π“πμàÕ∂÷ß™à«ß π‘¬¡∑”®“√÷°‰«â∑’Ë∞“πæ√–æÿ∑∏√Ÿª„πæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë ÚÒ °Áπà“®– ‡ªìπÕ’°·π«∑“ßÀπ÷Ëß„π°“√»÷°…“‰¥â

√ÿª‰¥â«à“®‘μ√°√√¡¢Õß·§«âπ≈â“ππ“∑’Ë¡’Õ“¬ÿ‡°à“ 166

ÿ¥‡∑à“∑’æË ∫§◊Õ ®‘μ√°√√¡Ω“ºπ—ß°√ÿ‡®¥’¬∑å «’Ë ¥— Õÿ‚¡ß§å ‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à ‡¢’¬π¿“æ‡√◊ËÕßæ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“ Õ“®¡’§«“¡‡°’ˬ«¢âÕß°—∫»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬·≈–»‘≈ª–Õ¬ÿ∏¬“μÕπμâπ ≈—°…≥–‡¥àπ™—¥¢Õß®‘μ√°√√¡≈â“ππ“„π√“«æÿ∑∏»μ«√√… ∑’Ë ÚÒ-ÚÚ ‰¥â·°à æ√–∫؇¢’¬π‡√◊ËÕßæÿ∑∏ª√–«—μ‘μÕπæ√–æÿ∑∏Õß§å ‡ ¥Á®≈ß®“° «√√§å™—È𥓫¥÷ß å ‡π◊ÈÕÀ“¢Õßæÿ∑∏ª√–«—μ‘μÕππ’È®÷ß –∑âÕπ‚≈°∑—»πå¢Õß™“«‡¡◊Õ߇™’¬ß„À¡à„π™à«ß‡«≈“π—Èπ ´÷Ëßμà“߉ª ®“°‡√◊ËÕßæ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“∑’ˇ¢’¬π°—π¡“°àÕπ ®‘μ√°√√¡∑’«Ë À‘ “√πÈ”·μâ¡„π«—¥æ√–∏“μÿ≈”ª“ßÀ≈«ß ‡¡◊Õß ≈”ª“ß ‡¢’¬π‡√◊ËÕßπ‘∑“π™“¥°¥â«¬≈—°…≥–æ◊Èπ∫â“π · ¥ßÕÕ°∂÷ß §«“¡ºŸ°æ—π°—∫∏√√¡™“μ‘ ·≈–¢π∫ª√–‡æ≥’∑’Ë ◊∫∑Õ¥°—π¡“¢Õß ™“«≈â“ππ“ §√—Èπ∂÷߬ÿ§√—μπ‚° ‘π∑√å´÷Ëß¡’°√ÿ߇∑æœ ‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ß ·Ààß√“™Õ“≥“®—°√‰∑¬ ®‘μ√°√√¡≈â“ππ“°Á¬—ß√—°…“‡Õ°≈—°…≥å ‚¥¬ à«π√«¡¢Õßμπ‰«â‰¥â „π¢≥–∑’Ë®‘μ√°√√¡°√ÿ߇∑æœ √–¬–π—Èπ ºà“π‡≈¬‰ª®“°·∫∫·ºπª√–‡æ≥’ ‚¥¬√—∫Õ‘∑∏‘æ≈»‘≈ª–®“°ª√–‡∑» μ–«—πμ°¡“°·≈â«

»‘≈ª°√√¡Õ◊ËπÊ æ√–æ‘¡æå §«“¡√Ÿâ‡°’ˬ«°—∫æ√–æ‘¡æå∑’Ë √â“ߢ÷Èπ„π ¡—¬≈â“ππ“¬—ß¡’Õ¬Ÿà Õ¬à“ß®”°—¥ °“√ √â“ßæ√–æ‘¡æå„π ¡—¬≈â“ππ“§ßπ‘¬¡°—π¡“° √â“ß ∫√√®ÿ≈߉«â„π°√ÿ‡®¥’¬å „π∫√√¥“æ√–æ‘¡æå∑’Ëæ∫¡’∑—Èß·∫∫∑’Ë √â“ߢ÷Èπ °àÕπæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ ‡™àπ·∫∫À√‘¿ÿ≠™—¬ ·∫∫¢Õ¡ ·∫∫æÿ°“¡ ¡’∑ß—È ‡π◊ÕÈ ¥‘π‡º“·≈–‡π◊ÕÈ ™‘π √«¡∑—ßÈ ·¡àæ¡‘ æå¢Õßæ√–æ‘¡æå‡À≈à“π’¥È «â À“°æ‘®“√≥“„π¥â“𧫓¡‡™◊ËÕ¡—Ëπ„π¢π∫ª√–‡æ≥’·≈– ¬÷¥¡—Ëπ„𧫓¡»—°¥‘Ï ‘∑∏‘Ï¢Õßæ√–æ‘¡æå∑’Ë¡’¡“„πÕ¥’μ √Ÿª·∫∫∑’ˇ§∑”°—π¡“°Á§ß∑”°—πμàÕ¡“„π ¡—¬≈â“ππ“¥â«¬ ¥—ߪ√“°Ø„πªí®®ÿ∫π— ∑’Ë¡’°“√ √â“ßæ√–æ‘¡æå ∑”´È”√Ÿª·∫∫ À√◊ÕÕ‘ß√Ÿª·∫∫∑’Ë¡’„πÕ¥’μ ‚¥¬‡©æ“–æ√–æ‘¡æå∑’Ëπ‘¬¡°—π«à“¡’™◊ËÕ‡ ’¬ß∑“ߥâ“πæÿ∑∏§ÿ≥ æ√–·ºß‡ªì π ·∫∫Àπ÷Ë ß ∑’Ë § ß∑”°— π ¡“„π ¡— ¬ À√‘ ¿ÿ ≠ ™— ·≈–¡’°“√∑”°—π¢÷Èπ„À¡à ®”π«πæ√–æÿ∑∏√Ÿª„πæ√–·ºß¡“°πâÕ¬

167

¿“æ∑’Ë ÒÛÛ æ√–æ‘¡æå‡π◊ÈÕ™‘π æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ ‡™’¬ß· π

¿“æ∑’Ë ÒÛÙ æ√–æ‘¡æå‡π◊ÈÕ™‘π æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ ‡™’¬ß· π

·μ°μà“ß°—π‰ª Õ¬à“߉√°Áμ“¡‰¥âæ∫æ√–·ºß‡π◊ÈÕ™‘π„π°√ÿ‡®¥’¬å ÕߧåÀπ÷Ëß∑’ˇ¡◊Õ߇™’¬ß· π„π æ.». ÚÙ¯ı ¡’¢π“¥„À≠à°«à“°≈àÕß ‰¡â¢’¥‰ø‡≈Á°πâÕ¬ ¡’æ√–æÿ∑∏√Ÿª‡√’¬ß‡ªìπ™—Èπ ı ™—Èπ ™—Èπ≈– ı Õß§å ™—È π ˆ ¬Õ¥ ÿ ¥ ¡’ Û Õߧå √«¡¡’ æ √–æÿ ∑ ∏√Ÿ ª Ú¯ Õߧå μ√ßμ“¡ ®”π«πæ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“∑’ªË √“°Øæ√–π“¡„π§—¡¿’√å ™“«‡¡◊Õ߇Àπ◊Õ ‡√’¬°æ√–æ‘¡æå·∫∫π’È«à“ æ√–´“«·ª¥ ·ª≈«à“ æ√– Ú¯ (æ√–Õ¥’μ æÿ∑∏‡®â“ Ú¯ æ√–Õߧå)Òıı æ√–æ‘¡æå·∫∫Õ◊Ëπ∑’Ëπà“®–∑”¢÷ÈπÀ≈—ß®“°æÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ ≈ß¡“‡™àπ‡¥’¬«°—π ¡’∑—È߇π◊ÈÕ™‘π·≈–‡π◊ÈÕ¥‘π‡º“ ∑’ˇªìπ‡π◊ÈÕ™‘π π‘¬¡∑”√Ÿªæ√–æÿ∑∏Õߧåª√–∑—∫¢—¥ ¡“∏‘√“∫ æ√–À—μ∂å· ¥ßª“ß ¡“√«‘™—¬ · ¥ßª“ß ¡“∏‘°Á¡’ ´ÿâ¡√Õ∫æ√–æÿ∑∏Õߧ塒∑—Èß·∫∫Àπâ“ π“ß ¥—߇™àπ∑’Ë∑”°—π‡ªìπ´ÿâ¡®√–π”¢Õ߇®¥’¬åÒıˆ ´ÿâ¡√Ÿª “¡‡À≈’ˬ¡ ·≈–´ÿ⡪√°‚æ∏‘Ï ´÷Ëߧ≈⓬§≈÷ß°—∫∑’Ë¡’Õ¬Ÿà„πæ√–æ‘¡æå·∫∫ ÿ‚¢∑—¥â«¬ (¿“æ∑’Ë ÒÛÛ, ÒÛÙ)

สาระความรู้ เกี่ยวกับศิลปะไทย

ศิลปะภาคเหนือ : หริภุญชัย-ล้านนา

ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม

หมวดศิลปะไทย

ราคา ๒๘๐ บาท

ISBN 978-616-7767-97-0

ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม

จบการศึ ก ษาระดั บ ปริ ญ ญาตรี คณะ จิ ต รกรรม ประติ ม ากรรม และภาพพิ ม พ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ปริญญาโทด้านโบราณคดี สมั ย ประวั ติ ศ าสตร์ จ ากมหาวิ ท ยาลั ย เดี ย วกั น และ ปริ ญ ญาเอกด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะ-โบราณคดี จากมหาวิ ท ยาลั ย ซอร์ บ อนน์ ประเทศฝรั่ ง เศส ผู้ เขี ย น มี ผ ลงานวิ จั ย ทางด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะซึ่ ง ตี พิ ม พ์ เผยแพร่มากมาย เกษียณอายุจากราชการในตำ�แหน่ง ศาสตราจารย์ ระดับ ๑๑ ภาควิชาประวัติศาสตร์ ศิ ล ปะ คณะโบราณคดี มหาวิ ท ยาลั ย ศิลปากร

พิมพ์ ครั้งที่ ๔

ศิลปะภาคเหนือ :

หริภุญชัยล้านนา ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม