สาระความรู้ เกี่ยวกับศิลปะไทย
หมวดศิลปะไทย
ราคา ๒๕๐ บาท
ISBN 978-616-7767-96-3
ศิลปะสุโขทัย ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม
ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม
จบการศึ ก ษาระดั บ ปริ ญ ญาตรี คณะ จิ ต รกรรม ประติ ม ากรรม และภาพพิ ม พ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ปริญญาโทด้านโบราณคดี สมั ย ประวั ติ ศ าสตร์ จ ากมหาวิ ท ยาลั ย เดี ย วกั น และ ปริ ญ ญาเอกด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะ-โบราณคดี จากมหาวิ ท ยาลั ย ซอร์ บ อนน์ ประเทศฝรั่ ง เศส ผู้ เขี ย น มี ผ ลงานวิ จั ย ทางด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะซึ่ ง ตี พิ ม พ์ เผยแพร่มากมาย เกษียณอายุจากราชการในตำ�แหน่ง ศาสตราจารย์ ระดับ ๑๑ ภาควิชาประวัติศาสตร์ ศิ ล ปะ คณะโบราณคดี มหาวิ ท ยาลั ย ศิลปากร
พิมพ์ ครั้งที่ ๔
ศิลปะ สุโขทัย ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม
ISBN : 978-616-7767-96-3 Àπ—ß ◊Õ : »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ ºŸâ‡¢’¬π : ».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡ æ‘¡æå§√—ßÈ ∑’Ë Ù : ¡’π“§¡ ÚıˆÒ ®”π«πæ‘¡æå : Ú, ‡≈à¡ √“§“ : Úı ∫“∑ © ß«π≈‘¢ ‘∑∏‘Ï‚¥¬ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ „ππ“¡ ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥ ∫√√≥“∏‘°“√‡≈à¡ ÕÕ°·∫∫/®—¥√Ÿª‡≈à¡ æ‘ Ÿ®πåÕ—°…√ §«∫§ÿ¡°“√º≈‘μ ·¬° ’/‡æ≈∑ æ‘¡æå∑’Ë ®—¥æ‘¡æå‚¥¬ ®—¥®”Àπà“¬
: : : : : : : :
«√‘π«‘μμ“ ¥“√“¡“μ√å πƒ¡≈ μà«π¿Ÿ…“ æ√æ‘¡≈ ‡®√‘≠∫ÿμ√ ∏π“ «“ ‘°»‘√‘ ‡ÕÁπ. Õ“√å. øî≈å¡ ‚∑√. ÚÚÒı ˜ıı˘ ”π—°æ‘¡æåøî ‘° 凴Áπ‡μÕ√å ‚∑√. ÚÙÛÛ ˜˜Ù-ˆ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ („ππ“¡ ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥) ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥ Û ´Õ¬ππ∑∫ÿ√’ ÚÚ ∂ππππ∑∫ÿ√’ ( π“¡∫‘ππÈ”) μ”∫≈∫“ß°√– Õ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õßππ∑∫ÿ√’ ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ ‚∑√. ÚıÙ˜ Ú˜ ‚∑√ “√ ÚıÙ˜ Ú˜ÚÒ
¢âÕ¡Ÿ≈∑“ß∫√√≥“πÿ°√¡¢ÕßÀÕ ¡ÿ¥·Ààß™“μ‘ —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡. »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬. -- æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ù. -- ππ∑∫ÿ√’ : ‡¡◊Õß‚∫√“≥, ÚıˆÒ. Òˆ¯ Àπâ“. Ò. »‘≈ª°√√¡‰∑¬. Ú. »‘≈ª– -- ‰∑¬. I. ™◊ËÕ‡√◊ËÕß. ˜˘.ı˘Û ISBN 978-616-7767-96-3
”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ („ππ“¡ ∫√‘…—∑«‘√‘¬–∏ÿ√°‘® ®”°—¥) Û ´Õ¬ππ∑∫ÿ√’ ÚÚ ∂ππππ∑∫ÿ√’ ( π“¡∫‘ππÈ”) μ”∫≈∫“ß°√– Õ Õ”‡¿Õ‡¡◊Õßππ∑∫ÿ√’ ®—ßÀ«—¥ππ∑∫ÿ√’ ÒÒ ‚∑√. ÚıÙ˜ Ú˜ ‚∑√ “√ ÚıÙ˜ Ú˜ÚÒ ∑’˪√÷°…“ »√’»—°√ «—≈≈‘‚¿¥¡ ∏‘¥“ “√–¬“ ‡ πÕ π‘≈‡¥™ ÿ«√√≥“ ‡°√’¬ß‰°√‡æÁ™√å ºŸâÕ”π«¬°“√ ÿ«æ√ ∑Õß∏‘« ºŸâ®—¥°“√∑—Ë«‰ª/ºŸâÕ”π«¬°“√ΩÉ“¬»‘≈ªá ®”πß§å »√’π«≈ ºŸâ®—¥°“√ΩÉ“¬°“√μ≈“¥/‚¶…≥“ °ƒμπ—¥μ“ ÀπŸ‰™¬– ∫√√≥“∏‘°“√ ”π—°æ‘¡æå Õ¿‘«—π∑πå Õ¥ÿ≈¬æ‘‡™Ø∞å ∑’˪√÷°…“°ÆÀ¡“¬ ¡æ®πå ‡®’¬¡æ“π∑Õß
§”π” ”π— ° æ‘ ¡ æå „π™à«ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘-Ú °√ÿß ÿ‚¢∑—¬‡μ‘∫‚μ¢÷πÈ ¡“‡ªìπ√“™∏“π’ ”§—≠·Ààß Àπ÷Ëß„π∫√‘‡«≥≈ÿà¡·¡àπÈ”¬¡ ‚¥¬μ—ÈßÕ¬Ÿà√–À«à“ß√“™∏“π’∑—ÈßΩÉ“¬‡Àπ◊Õ·≈–ΩÉ“¬„μâÕ¬à“ß ·§«âπ≈â“ππ“·≈–°√ÿß»√’Õ¬ÿ∏¬“ ÿ‚¢∑—¬®÷ß¡’§«“¡ ”§—≠μàÕ√“™∏“π’∑ß—È Õß∑’μË “à ßμâÕß°“√ „™â ÿ‚¢∑—¬‡ªìπ∞“π„π°“√¢¬“¬Õ”π“®∑“ß°“√‡¡◊Õߢ÷Èπ‰ª∑“߇Àπ◊Õ·≈–≈ß¡“∑“ß„μâ ·¡â ÿ‚¢∑—¬®–‡ªìπ‡æ’¬ß√—∞‡≈Á°Ê ·μà°Á¡’§«“¡¬‘Ëß„À≠à∑“ߥâ“π»‘≈ª–∑’Ë¡’§«“¡ß¥ß“¡ ÕàÕπ™âÕ¬·≈–¡’‡Õ°≈—°…≥å‡©æ“–μ—«Õ—π‚¥¥‡¥àπ ¥—ßπ—Èπ·¡â‡¡◊ËÕ ÿ‚¢∑—¬®–μ°Õ¬Ÿà¿“¬„μâ °“√ª°§√ÕߢÕß·§«âπ≈â“ππ“À√◊ÕÕ¬ÿ∏¬“ ·μà°Á¬—ß¡’Õ‘∑∏‘æ≈μàÕ»‘≈ª–¢Õß·§«âπ≈â“ππ“ ·≈–Õ¬ÿ∏¬“Õ’°¥â«¬ »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬∂◊Õ°”‡π‘¥¢÷πÈ ¡“®“°·√ß∫—π¥“≈„®∑“ßæ√–æÿ∑∏»“ π“ ‚¥¬‡©æ“– æÿ∑∏»“ π“·∫∫‡∂√«“∑´÷Ë߉¥â√—∫Õ‘∑∏‘æ≈¡“®“°≈—ß°“ ¥—ߪ√“°Ø‚∫√“≥ ∂“πÀ≈“¬ ·Ààß∑’Ë¡’·π«§«“¡§‘¥·≈–≈—°…≥–√Ÿª·∫∫§≈⓬°—∫ ∂“ªíμ¬°√√¡≈—ß°“ ‡™à𠇮¥’ ¬å ™â“ß≈âÕ¡·∫∫¡À‘¬—ߧ≥–„π≈—ß°“ æ√–æÿ∑∏√Ÿª«—¥μ–æ“πÀ‘π∑’Ë ÿ‚¢∑—¬ æ√– ’ËÕ‘√‘¬“∫∂ ∑’Ë°”·æ߇æ™√ ‡ªìπμâπ πÕ°®“°π’Ȭ—߉¥âº ¡º “π°—∫»‘≈ª–Õ◊ËπÊ Õ—π‰¥â·°à æ¡à“ ¢Õ¡ ·≈–®’π ®π‡°‘¥‡ªìπ‡Õ°≈—°…≥å∑’Ë∑”„À⻑≈ª– ÿ‚¢∑—¬°≈“¬‡ªìπ»‘≈ª– ”§—≠„π ¡—¬Àπ÷Ëß ¢Õߧπ‰∑¬ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥¡’§«“¡¿Ÿ¡‘„®∑’Ë®–𔇠πÕ§«“¡ß¥ß“¡¢Õß»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ºà“πÀπ—ß ◊Õ »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ ¢Õß ».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢¡ÿ ‡æ◊ÕË „À⇬“«™π·≈–ºŸ â π„® ‰¥â‡¢â“„®∂÷ߧ«“¡‡ªìπ¡“·≈–≈—°…≥–¢Õß»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬‰¥â™—¥‡®π¬‘Ëߢ÷Èπ
”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ 情¿“§¡ ÚıÙ˘
°≈à “ «π” (æ‘ ¡ æå § √—È ß ∑’Ë Ú) ß“π§âπ§«â“«‘®—¬À≈—°∞“π¥â“πª√–«—μ‘»“ μ√廑≈ª– Õ—π‡ªìπ à«πÀπ÷ËߢÕß°“√ »÷°…“‡æ◊ËÕ§«“¡‡¢â“„®«—≤π∏√√¡„πÕ¥’μ À“°™–ß—°ß—πÀ√◊Õ¢“¥°“√§âπ§«â“μ√«® Õ∫ À“§«“¡‡¢â“„®‡æ‘Ë¡‡μ‘¡Õ¬Ÿà‡ ¡Õ·≈â« ¬àÕ¡πà“«‘μ° ¬‘Ëß„π¿“«– —ߧ¡‡√Á«¥à«π‰¥â‡æ’¬ß¥â“𠇻√…∞°‘®°—∫‡∑§‚π‚≈¬’ Õ—π‡ªì𧫓¡‡®√‘≠∑“ß«—μ∂ÿ ¬àÕ¡æ≈—È߇º≈Õ‡≈¬‡∂‘¥‰ª‰¥âßà“¬ ‡æ√“–°√–À“¬„§√à‰¥â‰¡à®∫ ‘Èπ ®÷ßÀ¬àÕπ°“√‡√’¬π√Ÿâ‡æ◊ËÕ‡¢â“„®Õ¥’짫“¡‡ªìπ¡“¢Õß ªí®®ÿ∫—π Õ—π¡’º≈μàÕ§«“¡‡ªìπ‰ª„πÕπ“§μ¥â«¬ „π°“√æ‘¡æå »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ §√—Èßπ’È ºŸâ‡√’¬∫‡√’¬ß‰¥â‡≈◊Õ°„™â¿“æ∑’Ë∂à“¬¢÷Èπ„À¡à ‡ªìπ®”π«π¡“°‡æ◊ËÕ·∑π¿“æ‡°à“ ∫“ß¿“æ∂à“¬„π¡ÿ¡‡¥’¬«°—∫¿“æ‡°à“ ·μà∫“ß¿“æ °Á‰¡à ¡ÿ¡¡Õß·≈–∫√√¬“°“»¢Õß¿“æ®÷ß·μ°μà“ß®“°‡¥‘¡‰ª∫â“ß ”À√—∫¿“æ∑’∂Ë “à ¬®“° æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ ∑—Èß„π°√ÿ߇∑æœ ·≈–μà“ß®—ßÀ«—¥ ‰¥â√—∫§«“¡Õπÿ‡§√“–À宓° ∫√√¥“∑à“πºŸâÕ”π«¬°“√œ À—«Àπâ“¿—≥±“√—°…å ·≈–¿—≥±“√—°…åª√–®”æ‘æ‘∏¿—≥±åœ „π —ß°—¥°√¡»‘≈ª“°√ ‚¥¬Õπÿ≠“μ·≈–Õ”π«¬§«“¡ –¥«°„π°“√∂à“¬¿“æ Õπ÷Ëß„π à«π ¢Õß∂âÕ¬§«“¡‰¥âª√—∫ª√ÿß∫â“߇≈Á°πâÕ¬ √«¡∑—Èß∫“ߪ√–‡¥Áπª≈’°¬àÕ¬‡≈Á°πâÕ¬‡™àπ°—π Õ—π‡ªìπº≈®“°°“√§âπ§«â“∑’˺à“π¡“„π™à«ß‡°◊Õ∫∑»«√√…π’È
».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡ ∏—𫓧¡ ÚıÙ¯
°≈à “ «π” (æ‘ ¡ æå § √—È ß ∑’Ë Ò) ◊∫‡π◊ËÕß®“°§Ÿà¡◊Õª√–°Õ∫°“√»÷°…“»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ „π¿“§«‘™“ª√–«—μ‘»“ μ√å »‘≈ª– §≥–‚∫√“≥§¥’ ¡À“«‘∑¬“≈—¬»‘≈ª“°√ ‡√’ ¬ ∫‡√’ ¬ ߢ÷È π ‡¡◊Ë Õ æ.». ÚıÛÙ ºŸâ ‡√’¬∫‡√’¬ß‰¥âπ”¡“ª√—∫ª√ÿß„π°“√æ‘¡æå§√—Èßπ’È ‡æ◊ËÕ§«“¡‡À¡“– ¡·°à°“√·æ√àÀ≈“¬„π «ß°«â“ß ¢≥–‡¥’¬«°—π°Á√—°…“ “√– ”§—≠‰«â¥â«¬ ‚¥¬‰¥â√—∫§”·π–π”Õ—π‡ªìπª√–‚¬™πå ®“°§ÿ≥ªî¬–æ√ °—≠™π– ∫√√≥“∏‘°“√ ”π—°æ‘¡æ凡◊Õß‚∫√“≥ ®÷ߢբÕ∫§ÿ≥‰«â ≥ ∑’πË È’ »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬À√◊Õß“π™à“ß ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬ √â“ߢ÷Èπ®“°·√ß∫—π¥“≈„®∑“ßæÿ∑∏»“ π“ΩÉ“¬‡∂√«“∑√–À«à“ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘-Ú ‰¥âºà“π°“≈‡«≈“ ºà“π°“√»÷°…“ μ√«® Õ∫®“°π—°«‘™“°“√ ∑—Èß∑“ߥâ“π‚∫√“≥§¥’ ¥â“πª√–«—μ‘»“ μ√å ª√–«—μ‘»“ μ√å »‘≈ª–¡“‡ªìπ≈”¥—∫ „π°“√‡√’¬∫‡√’¬ß§√—Èß∑’˺à“π¡“ √«¡∂÷ß°“√ª√—∫ª√ÿß„À¡à„π§√—Èßπ’È ‰¥âæ◊Èπ∞“π®“°º≈°“√§âπ§«â“∑’Ë¡’¡“°àÕπ ‚¥¬ Õ∫ «πÀ“ª√–‡¥Áπ„À¡àÊ ‡æ‘Ë¡‡μ‘¡ ‡æ◊ËÕ ‡ πÕ„Àâ¡’°“√μ√«® Õ∫°—πμàÕ‰ª‰¥âÕ’° ‡π◊ËÕß®“°§«“¡ß¥ß“¡‡ªìπ à«πÀπ÷ËߢÕߧÿ≥§à“¥â“πÕ◊ËπÊ ∑’˪√–°Õ∫°—π‡ªìπ »‘≈ª°√√¡ ºŸâ‡√’¬∫‡√’¬ß®÷ß„À⧫“¡ π„®·°à¥â“π‡À≈à“π—Èπ¥â«¬ ‡™àπ ·√ß®Ÿß„®∑“ß™à“ß »√—∑∏“ §«“¡‡™◊ËÕ ·π«§«“¡§‘¥ ·≈–°“√∂à“¬∑Õ¥ ´÷ËßÕ¬Ÿà¿“¬„μâ‡ß◊ËÕπ‰¢·«¥≈âÕ¡∑“ß ª√–«—μ»‘ “ μ√å ‚¥¬»÷°…“§«∫§Ÿ°à ∫— æ—≤π“°“√∑“ß√Ÿª·∫∫»‘≈ª°√√¡ μ—ßÈ ·μà™«à ß°àÕπ ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬ ·≈–æ—≤π“¡“®π ‘Èπ ÿ¥≈ß »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬√à«¡ ¡—¬°—∫»‘≈ª–≈â“ππ“ (‡√’¬°·∑π »‘≈ª–‡™’¬ß· π) ·≈–§“∫ ‡°’¬Ë «°—∫√–¬–·√°¢Õß»‘≈ª–Õ¬ÿ∏¬“ »Ÿπ¬å°≈“ߢÕßß“π™à“ß∑—ßÈ “¡Õ¬Ÿ∑à ’Ë ‚ÿ ¢∑—¬ ‡™’¬ß„À¡à ·≈–°√ÿß»√’Õ¬ÿ∏¬“ Õ—π‡ª√’¬∫‡ ¡◊Õπ “¡√“™∏“π’∑“ß™à“ß·≈–∑“ß°“√ª°§√Õßæ√âÕ¡ °—π‰ª ∑à“¡°≈“ß∫√√¬“°“»º ¡º “π·√ß∫—π¥“≈„® ·≈–·∫∫Õ¬à“ß»‘≈ª–∑’√Ë ∫— ¡“ À√◊Õ ◊∫∑Õ¥°—π¡“®“°æ¡à“ ≈—ß°“ ¢Õ¡ ·≈–®’π »—°¬¿“æ¢Õß™à“ß®÷߇¥àπ™—¥„π¥â“π°“√√—∫ ¡“ª√—∫‰¥âÕ¬à“߇À¡“– ¡ ®π‡ªìπ»‘≈ª–‡©æ“–ª√–®”·μà≈–√“™∏“π’ ·μà„π¢≥–‡¥’¬«°—π ß“π™à“ߢÕß∑—ßÈ “¡√“™∏“π’°¡Á ≈’ °— …≥–√à«¡·≈–‡™◊ÕË ¡‚¬ß°—π ‡¡◊ÕË ¡—¬¢Õß°√ÿß»√’Õ¬ÿ∏¬“ ‘Èπ ÿ¥≈ß °Á‰¥â àß∑Õ¥·∫∫Õ¬à“ß»‘≈ª–¡“ Ÿà ¡—¬√—μπ‚° ‘π∑√å„π∑’Ë ÿ¥ »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ ®÷߇ªìπ·∫∫©∫—∫Õ—π ”§—≠¬‘Ëß ”À√—∫»‘≈ª–·∫∫·ºπª√–‡æ≥’‰∑¬∑’ˬ—ß ◊∫‡π◊ËÕßÕ¬Ÿà „πªí®®ÿ∫—π
√».¥√. —πμ‘ ‡≈Á° ÿ¢ÿ¡ ¡‘∂ÿπ“¬π ÚıÙ
“√∫— ≠ §”π” ”π—°æ‘¡æå °≈à“«π” (æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ú) °≈à“«π” (æ‘¡æå§√—Èß∑’Ë Ò)
Û Ù ı
ÿ‚¢∑—¬-»√’ —™π“≈—¬
¯
ë º—߇¡◊Õß ÿ‚¢∑—¬ ë º—߇¡◊Õß»√’ —™π“≈—¬ ë »‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ ë «— ¥ÿ ë ‡™‘ßÕ√√∂
∂“ªíμ¬°√√¡ ë «‘À“√ Õÿ‚∫ ∂ ·≈–‡®¥’¬å ë «‘À“√·≈–Õÿ‚∫ ∂ ë ‡®¥’¬å ë °àÕπ ÿ‚¢∑—¬ ë ™à«ß¢Õßæ—≤π“°“√ ë ª≈“¬ ¡—¬·≈–°“√‡°’ˬ«‡π◊ËÕß ë ‡™‘ßÕ√√∂
ª√–μ‘¡“°√√¡ ë °àÕπ ÿ‚¢∑—¬ ë æ√–æÿ∑∏√Ÿª ë ™à«ß¢Õßæ—≤π“°“√ ë ª≈“¬ ¡—¬·≈–°“√‡°’ˬ«‡π◊ËÕß ë ª√–μ‘¡“°√√¡Õ◊ËπÊ ë ß“πª√–¥—∫ª≈’°¬àÕ¬ : √Ÿª·∫∫¢Õß´ÿâ¡ ë ≈«¥≈“¬ª√–¥—∫ : °√–Àπ° ë ‡™‘ßÕ√√∂
ÒÛ Òˆ Ò¯ Ò˘ Ú˜
Û ÛÛ ÛÙ Ûˆ Û˘ ÙÚ ˆˆ ˜Ú
˜ˆ ˜˜ ˜˜ ˜¯ ˘¯ ˘˘ ÒÒÛ ÒÒ¯ ÒÚÙ
®‘μ√°√√¡ ë ¿“æ≈“¬‡ âπ‡√◊ËÕß™“¥° ë ≈“¬‡ âπ∫π√Õ¬æ√–æÿ∑∏∫“∑ ë ‡™‘ßÕ√√∂
ÒÚ¯ ÒÛÚ ÒÛÙ ÒÛ˜
»‘≈ª°√√¡Õ◊πË Ê
ÒÛ¯
ë æ√–æ‘¡æå ë —ß§‚≈° ë ‡™‘ßÕ√√∂
ÒÛ˘ ÒÙÚ ÒıÒ
¥—™π’‡√◊ÕË ß ¥—™π’¿“æ ∫√√≥“πÿ°√¡ ∑’Ë¡“¢Õß¿“æ
ÒıÛ Òı˘ ÒˆÛ Òˆ¯
8
ÿ‚¢∑—¬-»√’ —™π“≈—¬
9
¿“§‡Àπ◊ÕμÕπ≈à“߇¡◊ËÕ√“«æÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Òˆ-Ò˜ ‡ªìπ®ÿ¥ºà“π √–À«à“߇¡◊Õ߇Àπ◊Õ-„μâ μ–«—πÕÕ°-μ–«—πμ° ∑”„Àâ¡°’ “√μ‘¥μàÕ°—∫‚≈°¿“¬πÕ° Õ—π¡’º≈„Àâ ‡°‘¥§«“¡‡®√‘≠ ®“°À¡Ÿ∫à “â π°≈“¬‡ªìπ™ÿ¡™π„À≠à æ—≤π“®π‡ªìπ∫â“π‡¡◊Õß ºŸ§â πμà“ßæ◊πÈ ∑’Ë ‡§≈◊ÕË π‰ª¡“À“ Ÿμà ¥‘ μàէⓢ“¬°—π Õ—π‡ªìπ°“√º ¡º “π∑“ß«—≤π∏√√¡°—∫§π„πæ◊πÈ ∑’Ë Ò √“«°≈“ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò¯ «—≤π∏√√¡¢Õ¡ (ªí®®ÿ∫π— §”«à“ ç¢Õ¡é ‡ª≈’¬Ë π¡“ ‡√’¬° 燢¡√é °—π¡“°¢÷πÈ ) §◊Õ à«π ”§—≠„π°≈ÿ¡à ™π™—πÈ ª°§√ÕߢÕß ÿ‚¢∑—¬ ¥—ßÀ≈—°∞“π ∑“ߥâ“π ∂“ªíμ¬°√√¡·≈–ª√–μ‘¡“°√√¡·∫∫¢Õ¡ ∂“ªíμ¬°√√¡·∫∫¢Õ¡ ‰¥â · °à »“≈μ“º“·¥ß ´÷Ë ß ‰¥â æ ∫ª√–μ‘ ¡ “°√√¡√Ÿ ª ‡∑«¥“ ‡∑«π“√’ √«¡ ˆ √Ÿª ¡’∑—Èß¢π“¥‡∑à“§π·≈–‡≈Á°°«à“ ≈—°≈Õ¬μ—«¥â«¬À‘π∑√“¬ ‡∑’¬∫‰¥â°—∫√Ÿª·∫∫»‘≈ª–¢Õ¡ª≈“¬ ¡—¬»‘≈ª–π§√«—¥ À√◊ÕÀ≈—ß®“°π—Èπ§◊Õ»‘≈ª–∫“¬π ´÷Ëßμ√ß°—∫√—™°“≈¢Õßæ√–‡®â“™—¬«√¡—π∑’Ë ˜ ¡À“√“™Õߧå ÿ¥∑⓬¢ÕßÕ“≥“®—°√¢Õ¡ Ú ª√–μ‘¡“°√√¡¥—ß°≈à“«‡∑’¬∫‡§’¬ß‰¥â°—∫√Ÿª‡∑«¥“∑’Ëæ∫„πª√–‡∑»°—¡æŸ™“ ≈—°≈Õ¬μ—« ¥â«¬«— ¥ÿ™π‘¥‡¥’¬«°—π·≈–¢π“¥‰≈à‡≈’ˬ°—π ªí®®ÿ∫—πÕ¬Ÿà„πæ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ °√ÿßæπ¡‡ª≠ ·ºàπªÑ“¬ª√–®”«—μ∂ÿ√–∫ÿ·À≈àß∑’æË ∫ Õ¥§≈âÕß°—∫°“√°”Àπ¥Õ“¬ÿ„π ¡—¬ »‘≈ª–∫“¬π ∂—¥‰ª∑“߇Àπ◊Õ πÕ°°”·æ߇¡◊Õß´÷Ëß √â“ߢ÷Èπ¿“¬À≈—ߧ◊Õ«—¥æ√–擬À≈«ß ·À≈àߢâÕ¡Ÿ≈ ”§—≠·ÀàßÀπ÷Ëß„π°“√»÷°…“§«“¡‡ªìπ¡“°àÕπ®–‡ªìπ√“™∏“π’ ÿ‚¢∑—¬ ‰¥â·°à ª√“ “∑·∫∫¢Õ¡ “¡Õߧå‡√’¬ß„π·π«∑‘»‡Àπ◊Õ-∑‘»„μâ √â“ß√“«°≈“ßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò¯
‡™àπ‡¥’¬«°—∫»“≈μ“º“·¥ß Õߧå∑’ËÕ¬Ÿà∑‘»‡Àπ◊Õ¬—ß¡’ ¿“æ∑’Ë»÷°…“ 10 ‰¥âÕ’° ÕßÕߧå‡À≈◊Õæâπ®“° à«π∞“π¢÷Èπ¡“‡æ’¬ß‡≈Á°πâÕ¬ Û ∑“ß μ–«—πÕÕ°¢Õߪ√“ “∑¡’«À‘ “√μàÕ‡π◊ÕË ßÕÕ°¡“ ∫√‘‡«≥ à«πÀπâ“¢Õß «‘À“√¡’À≈—°∞“π°“√ √â“߇ √‘¡‡æ‘Ë¡‡μ‘¡À≈“¬§√—Èß μ—Èß·μà√–¬–·√° ®π ‘Èπ ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬ Ù ª√“ “∑·∫∫¢Õ¡∑’«Ë ¥— ‡®â“®—π∑πå »√’ ™— π“≈—¬ §◊ÕÀ≈—°∞“π Õ’°·ÀàßÀπ÷Ëß∑’Ë∫àß∂÷ß°“√¡’Õ¬Ÿà¢Õß«—≤π∏√√¡¢Õ¡ »‘≈ª°√√¡‡À≈à“π’È ¡’¡“°àÕπ°“√‡ª≈’ˬπ·ª≈ß∑“ß°“√‡¡◊Õߧ√—Èß ”§—≠¢Õß ÿ‚¢∑—¬ ı Õπ÷ßË »‘≈ª°√√¡∑’ Ë √â“ߢ÷πÈ „π«—≤π∏√√¡¢Õ¡∑’æË ∫„π¥‘π·¥π ‰∑¬‡√’¬°«à“ »‘≈ª–·∫∫¢Õ¡ À√◊Õ »‘≈ª–¢Õ¡æ∫„πª√–‡∑»‰∑¬ À√◊ Õ ™◊Ë Õ ‡¥‘ ¡ §◊ Õ »‘≈ª–≈æ∫ÿ√’ ´÷Ë߇√’¬°°—πμ—Èß·μà√–¬–∫ÿ°‡∫‘°ß“π ‚∫√“≥§¥’„πª√–‡∑»‰∑¬ ‡æ√“–æ∫§√—Èß·√°∑’Ë≈æ∫ÿ√’®÷߇√’¬°™◊ËÕ ·∫∫Õ¬à“ß»‘≈ª–π—Èπμ“¡™◊ËÕ‡¡◊Õß μàÕ¡“¿“¬À≈—߉¥âæ∫„π·À≈àßÕ◊Ëπ ‚¥¬‡©æ“–∑“ß¿“§Õ’ “π‰¥âæ∫®”π«π¡“° ˆ ·μà™◊ËÕ»‘≈ª–≈æ∫ÿ√’ °Á¬ß— „™â°π— Õ¬Ÿμà “¡§«“¡§ÿπâ ‡§¬ ·¡â«“à ™◊ÕË ç»‘≈ª–¢Õ¡ (‡¢¡√) æ∫„π ª√–‡∑»‰∑¬é ‡À¡“– ¡°«à“°Áμ“¡ Õ‘∑∏‘æ≈®“°«—≤π∏√√¡¢Õ¡„π ÿ‚¢∑—¬·≈–»√’ —™π“≈—¬´÷Ëß ·æ√àÀ≈“¬‡¢â“¡“∑“ßμ–«—πÕÕ° ‡√‘Ë¡‡ ◊ËÕ¡∂Õ¬À≈—ß®“°æ√–‡®â“ ™—¬«√¡—π∑’Ë ˜ «√√§μ„π√“« æ.». Ò˜ˆ Õ“≥“®—°√ ”§—≠∑“ß μ–«—πμ°§◊Õæÿ°“¡ »Ÿπ¬å°≈“ß·Ààߧ«“¡‡®√‘≠√ÿà߇√◊ÕߢÕߪ√–‡∑» æ¡à“°Á‡ ◊ËÕ¡‚∑√¡‡ªìπ≈”¥—∫¡“®“°°“√√ÿ°√“π¢Õß°Õß∑—æ¡Õß‚°≈ μ—Èß·μà æ.». Ò¯Ú ·≈–≈à¡ ≈“¬≈ßÀ≈—ß®“°π—Èπ√“« Ò ªï ∑à“¡ °≈“ߧ«“¡∂¥∂Õ¬¢Õß»Ÿπ¬åÕ”π“®¿“¬πÕ° ºŸπâ ”™“«‰∑¬§◊ÕæàÕ¢ÿπ º“‡¡◊Õß°—∫æàÕ¢ÿπ∫“ß°≈“ßÀ“« ºŸâ∑√߇°’ˬ«‚¬ß‰¡à∑“ß„¥°Á∑“ßÀπ÷Ëß °—∫‡¡◊Õß∫“߬“ß ˜ ‰¥â√à«¡°—π°”®—¥Õ”π“®¢Õ¡ ¡“¥‚¢≈π≈”æß∑’Ë ÿ‚¢∑—¬·≈–»√’ —™π“≈—¬‰¥â ”‡√Á®„π√“« æ.». Ò˜¯Ú ¯ æà Õ ¢ÿ π º“‡¡◊ Õ ß‡ªì π ‚Õ√ ¢Õßæà Õ ¢ÿ π »√’ π “«π”∂¡ºŸâ ∑ √ß §√Õß√“™¬å∑ ’Ë ‚ÿ ¢∑—¬ »√’ ™— π“≈—¬ (ç‡ «¬√“™„ππ§√ ÕßÕ—π Õ—πÀπ÷ßË ™◊ËÕπ§√ ÿ‚¢∑—¬ Õ—πÀπ÷Ëß™◊ËÕπ§√»√’ —™π“≈—¬é) μ—Èß·μàª√–¡“≥ æ.». Ò˜ˆÚ æàÕ¢ÿπº“‡¡◊Õߧ√ÕßÕ¬Ÿ∑à ‡Ë’ ¡◊Õß√“¥ §ßÕ¬Ÿ·à ∂«Õÿμ√¥‘μ∂å„°≈â ≈”πÈ”πà“π §ÿ¡‡ âπ∑“ßμ‘¥μàÕ√–À«à“߇¡◊Õß„π≈ÿ¡à πÈ”πà“π ªÉ“ —° ·≈– ≈ÿà¡πÈ”‚¢ß ‚¥¬¡’§«“¡ —¡æ—π∏å∑“ߥâ“π‡§√◊Õ≠“μ‘°—∫°…—μ√‘¬å¢Õ¡
·Ààß√“™ ”π—°¬‚ ∏√ªÿ√– °≈à“«§◊Õ¡‡À ’¢Õßæ√–Õߧ凪ìπ‡®â“À≠‘ß 11 „π√“™ ”π—°¢Õ¡¡“°àÕπ ˘ ·μà§ß¡’‡Àμÿº≈Õ¬à“ß„¥Õ¬à“ßÀπ÷Ëß æàÕ¢ÿπº“‡¡◊Õß®÷ß∂«“¬ æ√–π“¡ °¡√‡μßÕ—≠ (»√’Õπ‘ ∑√“∑‘μ¬å) ·≈–æ√–¢√√§å™¬— »√’ Õ—π‡ªìπ —≠≈—°…≥å·Ààß°…—μ√‘¬å ´÷Ë߉¥â√—∫æ√–√“™∑“π¡“®“°°…—μ√‘¬å¢Õ¡ ‚Õπ„Àâ·°àæÕà ¢ÿπ∫“ß°≈“ßÀ“« π—∫·μàππ—È √“™ °ÿ≈»√’Õπ‘ ∑√“∑‘μ¬å°¡Á ’ Õ”π“® ◊∫μàÕ¡“„π‡¡◊Õß ÿ‚¢∑—¬·∑πÕ”π“®¢Õß√“™«ß»åπ“«π”∂¡Ò æàÕ¢ÿπ√“¡§”·Àß ‚Õ√ æ√–ÕߧåÀπ÷ßË ¢ÕßæàÕ¢ÿπ∫“ß°≈“ßÀ“« (»√’Õ‘π∑√“∑‘μ¬å) ‡ ¥Á®¢÷Èπ§√Õß√“™¬åμàÕ®“°æàÕ¢ÿπ∫“≈‡¡◊Õß ºŸ∑â √߇ªìπ‡™…∞“„πªï æ.». Ò¯ÚÚ ÒÒ ÿ‚¢∑—¬„π√—™°“≈¢Õßæ√–Õß§å ‡®√‘≠√ÿßà ‡√◊Õß ¥—ß√–∫ÿÕ¬Ÿ„à π»‘≈“®“√÷° ÿ‚¢∑—¬À≈—°∑’Ë Ò «à“ Õ“≥“‡¢μ ¢Õß·§«âπ ÿ‚¢∑—¬·ºàÕÕ°‰ªÕ¬à“ß°«â“ߢ«“ß ‡™àπ ∑“ß∑‘»„μâ∂÷ßπ§√ »√’∏√√¡√“™·≈–‡¢μ·¥π¡≈“¬Ÿ ∑“ß∑‘»μ–«—πÕÕ°‰ª®π∂÷߇¡◊Õß ‡«’¬ß®—π∑πå·≈–‡«’¬ß§”∑“ßΩíòߴ⓬¢Õß·¡àπÈ”‚¢ß„π‡¢μ·¥π≈“« ªí®®ÿ∫—π ∑“ß∑‘»μ–«—πμ°∂÷߇¡◊ÕßÀß “«¥’ Õ¬à“߉√°Áμ“¡π—°«‘™“°“√∫“ß∑à“π‡™◊ÕË «à“ ‡π◊ÕÈ §«“¡„π»‘≈“ ®“√÷°°≈à“«∂÷ßæ√–‡¥™“πÿ¿“æÀ√◊Õ∫“√¡’„π à«πæ√–Õߧå¢ÕßæàÕ¢ÿπ √“¡§”·Àß ‰¡à‰¥âÀ¡“¬∂÷ßÕ“≥“‡¢μ„μâÕ”π“®¢Õß ÿ‚¢∑—¬∑—ÈßÀ¡¥ ·μà‡ªìπª√–‡¥Áπ¢Õ߇¡◊Õß∑’¡Ë ’ ¡— æ—π∏‰¡μ√’μÕà °—π¡“°°«à“ÒÚ §ß¥â«¬ ‡Àμÿπ®È’ ß÷ ª√“°Ø«à“À≈—ß®“°√—™°“≈¢ÕßæàÕ¢ÿπ√“¡§”·Àß·≈â« ·§«âπ ÿ‚¢∑—¬°Á·μ°‡ªìπ‡ ’Ë¬ßÊ ‡¡◊Õß∑’ËÕ¬Ÿà„π‡¢μ·§«âπÀ≈“¬‡¡◊Õ߉¥â·¬° μ—«ÕÕ°‰ª ÒÛ μàÕ¡“‡¡◊ÕË æ≠“‡≈Õ‰∑‡ ¥Á®¢÷πÈ §√Õß√“™¬å·∑πæ√–™π°„π æ.». Ò¯ÙÒ À≈—ß®“°π—Èπ√“« æ.». Ò¯¯Ù æ√–¡À“‡∂√»√’»√—∑∏“ √“™®ÿÓ¡≥’º∑Ÿâ √߇ªìπÀ≈“π¢ÕßæàÕ¢ÿπº“‡¡◊Õ߇ ¥Á®°≈—∫®“°≈—ß°“ À≈—ß®“°∑√ßºπ«™·≈–»÷°…“æÿ∑∏»“ π“Õ¬Ÿπà “πÒÙ ªï∑‡’Ë ¥Á®°≈—∫ §ßμ√ß°—∫ª≈“¬√—™°“≈¢Õßæ≠“‡≈Õ‰∑·≈â« μàÕ¡“„π æ.». Ò¯˘ ‚Õ√ ¢Õßæ≠“‡≈Õ‰∑§◊Õæ≠“≈‘‰∑ (æ√–¡À“∏√√¡√“™“∑’Ë Ò) Õ“® ∑√߇ªìπÕÿª√“™§√Õß»√’ ™— π“≈—¬¡“°àÕπ ®÷߉¥â‡ ¥Á®¡“ª√–À“√»—μ√Ÿ ∑’Ë ÿ‚¢∑—¬·≈–¢÷Èπ‡ «¬√“™¬å Òı “¢“ ”§—≠¢Õßæÿ∑∏»“ π“≈—ß°“«ß»å μâπ·∫∫·Ààß»√—∑∏“ ¢Õß ÿ‚¢∑—¬§◊Õ‡¡◊Õßæ—π ´÷Ë߇ªìπ‡¡◊Õß¡Õ≠Õ¬Ÿà∑“ßμÕπ„μâ¢Õßæ¡à“
30
∂“ªíμ¬°√√¡
31
æ◊Èπ∑’Ë ’ˇÀ≈’ˬ¡º◊πºâ“¢Õß«—¥√â“ß ¡’§ŸπÈ”≈âÕ¡√Õ∫°”·æ߇μ’Ȭ ¥â“π Àπâ“¢Õß«—¥Õ¬Ÿà∑“ßμ–«—πÕÕ° ‡®¥’¬åª√–∏“π°àÕ‰«â°≈“ßÀ√◊Õ§àÕπ‰ª∑“ßæ◊Èπ∑’Ë à«πÀ≈—ß ‡≈Á°πâÕ¬ «‘À“√μàÕ‡π◊ËÕß®“°‡®¥’¬åª√–∏“πÕÕ°‰ª∑“ߥâ“πÀπâ“ ∑—Èß Õß®÷߇ªìπ·°πÀ≈—° ¢Õß«—¥ √“¬≈âÕ¡¥â«¬‡®¥’¬å∫√‘«“√ Õ“®¡’«‘À“√πâÕ¬À√◊ÕÕ“§“√™π‘¥Õ◊Ëπ∫â“ß ¥—ß°≈à“«π’È §◊Õ√–‡∫’¬∫∑’Ëæ∫‚¥¬∑—Ë«‰ª ”À√—∫«—¥„π ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬ °“√ √â“߇ √‘¡‡æ‘Ë¡‡μ‘¡„π ¡—¬À≈—߬àÕ¡∑”„Àâ·ºπº—߇¥‘¡‡ª≈’Ë¬π‰ª ‚¥¬‡©æ“– «—¥¡À“∏“μÿ ÿ‚¢∑—¬ »Ÿπ¬å°≈“ߢÕߧ«“¡»—°¥‘Ï ‘∑∏‘Ï¢Õß·§«âπ ß“π°àÕ √â“߇æ‘Ë¡‡μ‘¡¡’Õ¬Ÿà μ≈Õ¥ ¡—¬ ‡™àπ æ◊πÈ ∑’∑Ë “ߥâ“π„μâ·≈–¥â“πμ–«—πμ°¢Õ߇®¥’¬ªå √–∏“π §◊Õæ√–»√’¡À“∏“μÿ ¬Õ¥∑√ߥհ∫—«μŸ¡ (¿“æ∑’Ë ˘, ·ºπº—ß∑’Ë Û) ‡®¥’¬åª√–®”∑‘»∑—Èß·ª¥√«¡Õ¬Ÿà∫π‰æ∑’ ‡®¥’¬åæ√–»√’¡À“∏“μÿ‡¥àπÕ¬Ÿà∑à“¡°≈“ß ·ºπº—ߥ—ß°≈à“«∑”πÕ߇¥’¬«°—∫«—¥‡®¥’¬å‡®Á¥·∂« »√’ —™π“≈—¬ ´÷Ë߇®¥’¬åª√–®”∑‘»À≈—° √“¬≈âÕ¡‡®¥’¬åª√–∏“π¬Õ¥∑√ߥհ∫—«μŸ¡‡™àπ°—π ·μà‡©æ“–∑“ß∑‘»μ–«—πÕÕ°μàÕ‡π◊ËÕß ‡ªìπ«‘À“√ ‡¡◊ÕË √«¡°—∫‡®¥’¬ªå √–®”∑‘»‡©’¬ß®÷ß¡’‡æ’¬ß‡®Á¥ ‚¥¬¡’‡®¥’¬√å “¬¢π“¥‡≈Á°·∑√° §—Ëπ®—ßÀ«– ∑—È߇®¥’¬åª√–®”∑‘»·≈–‡®¥’¬å·∑√°°àÕ·¬°®“°‡®¥’¬åª√–∏“π ®÷߇ªî¥æ◊Èπ∑’Ë °«â“ß√Õ∫∫√‘‡«≥‡®¥’¬åª√–∏“π æ◊Èπ∑’Ë∂—¥ÕÕ°¡“∑“ߴ⓬·≈–¢«“¢Õß«‘À“√°àÕ‡®¥’¬å ‡√’¬ß√“¬‡ªìπ·∂«·π«Õ¬à“ß ¡¥ÿ≈∑—Èßæ◊Èπ∑’Ë·≈–¢π“¥ ·ºπº—ß«—¥‡®¥’¬å‡®Á¥·∂«®÷ߧ«√ ‡ªìπß“πÕÕ°·∫∫‡¡◊ËÕ·√° √â“ß«—¥ À“°¡’°“√°àÕ √â“߇æ‘Ë¡‡μ‘¡„π ¡—¬À≈—ߧ߇ªìπß“π ‡≈Á°πâÕ¬ √–‡∫’¬∫¢Õß·ºπº—߇¡◊ÕË ·√° √â“ß®÷ß —߇°μ‰¥â·πà™¥— (¿“æ∑’Ë Ò, ·ºπº—ß∑’Ë Ù) Ò
32
¿“æ∑’Ë ˘ «—¥¡À“∏“μÿ ÿ‚¢∑—¬
–æ“π
§Ÿ
√– √– √–
ª√–μŸπÈ”
√–
∑‘»‡Àπ◊Õ
§Ÿ
·ºπº—ß∑’Ë Û (ª√—∫ª√ÿß®“°°√¡»‘≈ª“°√) «—¥¡À“∏“μÿ ÿ‚¢∑—¬
–æ“π
33
¿“æ∑’Ë Ò «—¥‡®¥’¬å‡®Á¥·∂« »√’ —™π“≈—¬
·ºπº—ß∑’Ë Ù «—¥‡®¥’¬å‡®Á¥·∂« »√’ —™π“≈—¬
∑‘»‡Àπ◊Õ
«‘À“√ Õÿ‚∫ ∂ ·≈–‡®¥’¬å ‘Ëß°àÕ √â“ß ”§—≠¢Õß«—¥ ‰¥â·°à «‘À“√ Õÿ‚∫ ∂ ·≈–‡®¥’¬å Õ“§“√ Õߪ√–‡¿∑·√°≈â«π™”√ÿ¥ ¡—°‡À≈◊Շ撬ß∞“π ·≈–ºπ—ß ∫“ß à«πÀ√◊Õ‡ “∫“ßμâπ à«π‡®¥’¬åÕ¬Ÿà„π ¿“æ¥’°«à“
76
ª√–μ‘¡“°√√¡
77
™à“ß ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬∂π—¥ß“πªíôπªŸπ ·≈–ªíôπ¢’Ⱥ÷È߇æ◊◊ËÕºà“π°√–∫«π°“√ À≈àÕ‡ªìπ√Ÿª ”√‘¥ à«πß“π ≈—°À‘π„π«—≤π∏√√¡¢Õ¡¡’Õ¬Ÿà°àÕπ ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬
°àÕπ ÿ‚¢∑—¬ À≈—°∞“π∑“ߥâ“πª√–μ‘¡“°√√¡°àÕπ ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬ πÕ°®“°æ√–æÿ∑∏√Ÿª∑√ß ‡§√◊ÕË ß·∫∫≈æ∫ÿ√’ ¡’¢π“¥‡≈Á° À≈àե⫬ ”√‘¥ ®“°«—¥æ√–擬À≈«ß·≈â« ∑’»Ë “≈μ“º“·¥ß ‰¥âæ∫ª√–μ‘¡“°√√¡≈Õ¬μ—« ≈—°®“°À‘π∑√“¬ ‡ªìπ√Ÿª‡∑«¥“ ‡∑«π“√’ ®”π«π ˆ √Ÿª ¡’∑—Èß¢π“¥‡∑à“§π·≈–‡≈Á°°«à“ ∑—ÈßÀ¡¥≈â«π™”√ÿ¥ ‡»’¬√·≈–°√À—°À“¬ ≈«¥≈“¬ ≈—° „π à«π¢Õ߇§√◊ËÕߪ√–¥—∫ ‡™àπ °√Õß»Õ ‡¢Á¡¢—¥ ¡’æŸàÀâÕ¬ μ≈Õ¥®π°“√πÿàߺⓠ™—°™“¬ ºâ“¬“« (¿“æ∑’Ë ıˆ) ‡∑’¬∫‰¥â°—∫»‘≈ª–¢Õ¡·∫∫π§√«—¥ ‚¥¬ ◊∫μàÕ¡“„π»‘≈ª–·∫∫ ∫“¬π (¥Ÿ„π∫∑ ÿ‚¢∑—¬-»√’ —™π“≈—¬)
æ√–æÿ∑∏√Ÿª ·μ°μà“ß®“°æ√–æÿ∑∏√Ÿª∑√߇§√◊ÕË ß¢ÕßΩÉ“¬¡À“¬“π æ√–æÿ∑∏√Ÿª„π»‘≈ª– ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬μ“¡·∫∫·ºπ¢Õß™“«æÿ∑∏»“ π“ΩÉ“¬‡∂√«“∑ ∂à“¬∑Õ¥ºà“π√Ÿª∑√ßÕ—π‡°‘¥®“° —¥ à«π ‡ âππÕ° ·≈–ª√‘¡“μ√´÷Ëߪ√– “π°≈¡°≈◊π°—πÕ¬à“߇√’¬∫ßà“¬ π—°«‘™“°“√‰¥â·∫àß≈—°…≥–¢Õßæ√–æÿ∑∏√Ÿª ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬ÕÕ°‡ªìπ À¡«¥«—¥ μ–°«π À¡«¥„À≠à À¡«¥æ√–æÿ∑∏™‘π√“™ ·≈–À¡«¥°”·æ߇æ™√ Õπ÷Ëߧ«“¡‡™◊ËÕ„π
78
¿“æ∑’Ë ıˆ ‡∑«√Ÿª À‘π∑√“¬ »“≈μ“º“·¥ß ÿ‚¢∑—¬ (æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ √“¡§”·Àß)
»“ π“Œ‘π¥Ÿ¡’Õ¬Ÿà¥â«¬·μà‡ªìπ à«ππâÕ¬ ª–ªπ°—∫æÿ∑∏»“ π“‰¥â ª√“°ØÕ¬Ÿà∑’Ë°“√ √â“߇∑«√Ÿª ‡™àπ æ√–π“√“¬≥å æ√–æ√À¡ æ√– Õ‘»«√ ¥â«¬ ÿπ∑√’¬¿“扡à·μ°μà“ß®“°æ√–æÿ∑∏√Ÿª
™à«ß¢Õßæ—≤π“°“√ √“« æ.». Úı¯ ¿“¬„πª√“ “∑·∫∫¢Õ¡Õߧå°≈“ߢÕß «—¥æ√–擬À≈«ß π—°‚∫√“≥§¥’‰¥âæ∫æ√–æÿ∑∏√ŸªªŸπªíôπ´÷Ë߇ªóòÕ¬ ¬ÿ¬à ®π√—°…“‰«â‰¡à‰¥â æ√–Õÿ√–¢Õßæ√–æÿ∑∏√ŸªÕߧåπ∫’È √√®ÿ™π‘È à«π¢Õß æ√–æÿ∑∏√ŸªªŸπªíôπ¢π“¥‡≈Á° Ò ‡®â“Àπâ“∑’Ë¢Õß°√¡»‘≈ª“°√ª√–°Õ∫™‘Èπ à«π¥—ß°≈à“«‰¥â ‡ªì π æ√–æÿ ∑ ∏√Ÿ ª ‡æ’ ¬ ߧ√÷Ë ß ∑à Õ π∫π ∑√ߧ√Õß®’ « √‡©’ ¬ ߇ªî ¥ æ√– Õ—ß “¢«“ ∫πæ√–Õ—ß “´â“¬¡’™“¬®’«√ —Èπæ“¥Õ¬Ÿà ™“¬®’«√À¬—° ·¬° Õß·©°§≈⓬‡¢’Ȭ«μ–¢“∫À—°À≈ÿ¥‰ª∫“ß à«π ‡¡Á¥æ√–»° §àÕπ¢â“߇≈Á° Õÿ…≥’…–À√◊Õ°–‚À≈°‡»’¬√∑’Ë‚ªÉßπŸπ Õ—π‡ªìπÀπ÷Ëß„π ≈—°…≥–¡À“∫ÿ√ÿ… √—»¡’∑’ËÀ—°À“¬§ß‡ªìπ∑√ߥհ∫—«μŸ¡ æ√–æ—°μ√å °≈¡ æ√–π≈“اàÕπ¢â“ß°«â“ß ·π«‡¡Á¥æ√–»°À¬àÕπ‡≈Á°πâÕ¬∑’Ë °≈“ßæ√–π≈“Ø æ√–¢πß‚°àß À—«æ√–¢π߉¡à™‘¥°—π æ√–‡πμ√À√’Ë ≈ßμË” æ√–π“ ‘°‚¥àß ·μà§àÕπ¢â“ß —Èπ æ√–‚Õ…∞åÕ‘Ë¡ æ√–Àπÿ (§“ß) ‡ªì㦭 (¿“æ∑’Ë ı˜)
79
¿“æ∑’Ë ı˜ æ√–æÿ∑∏√Ÿª ªŸπªíôπ ç ÿ‚¢∑—¬√ÿàπ·√°é ª√“ “∑«—¥æ√–擬À≈«ß ÿ‚¢∑—¬ (æ‘æ‘∏¿—≥± ∂“π·Ààß™“μ‘ √“¡§”·Àß)
≈—°…≥–¥—ß°≈à“«§«√‡ªìπæ√–æÿ∑∏√Ÿª√–¬–·√°¢Õß»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬ „π§√÷Ëß·√°¢Õßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ Õ¥§≈âÕß°—∫°”Àπ¥ Õ“¬ÿ®“°À≈—°∞“π°“√¢ÿ¥·μàßÕ’°§√—ßÈ ¢Õß°√¡»‘≈ª“°√ √–À«à“ß æ.». ÚıÚ¯-ÚıÚ˘ ∑’ˇ®¥’¬å ’ˇÀ≈’ˬ¡´÷ËßÕ¬Ÿà∑“ߥâ“πÀπâ“¢Õß«—¥π’È Ú «—μ∂ÿªπŸ ªíπô ∑’‰Ë ¥âæ∫®“°°“√¢ÿ¥·μàß„π∫√‘‡«≥‡®¥’¬ å ‡’Ë À≈’¬Ë ¡ Õߧåπ’È ‰¥â·°à ‡»’¬√æ√–æÿ∑∏√Ÿª À≈“¬‡»’¬√Õ¬Ÿ„à π°≈ÿ¡à æ√–æ—°μ√å°≈¡ √«¡∑—È߇»’¬√æ√– ß¶å “«°·≈–‡∑«¥“∑’ˉ¥âæ∫Õ¬Ÿà¥â«¬°—π · ¥ß∂÷ß ß“π √â“ß√–¬–·√°‡™àπ°—π (¿“æ∑’Ë ı¯, ı˘, ˆ) μàÕ¡“ß“πªŸπªíπô ‡À≈à “ π’È ∂Ÿ ° π”¡“√«¡°— π „π°“√∫Ÿ √ ≥–§√“«Àπ÷Ë ß „π ¡— ¬ ÿ ‚ ¢∑— ¬ ‚¥¬‡√’¬ß√«¡°—π‰«âÕ¬à“߇ªìπ√–‡∫’¬∫∑“ߥâ“πμ–«—πÕÕ°¢Õ߇®¥’¬å °àÕπ∑’Ë®–°àÕ‡ªìπ∞“π™ÿ°™’§√Õ∫‰«â ·≈– √â“ßæ√–æÿ∑∏√Ÿª‰«â∫π∞“π ™ÿ°™’π—Èπ ªí®®ÿ∫—πæ√–æÿ∑∏√Ÿª‡À≈à“π—Èπ™”√ÿ¥‰ªÀ¡¥·≈â« Û ≈—°…≥–¢Õßæ√–æÿ∑∏√Ÿª√–¬–·√°¢Õß ÿ‚¢∑—¬ ‡√’¬°°—π ¡“°àÕπ«à“ À¡«¥«—¥μ–°«π ‡æ√“–‰¥âæ∫∑’§Ë ≈⓬§≈÷߇ªìπ§√—ßÈ ·√°∑’Ë «—¥μ–°«π ÿ‚¢∑—¬Ù °“√‡ª√’¬∫‡∑’¬∫æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫π’°È ∫— æ√–æÿ∑∏√Ÿª·∫∫‡™’¬ß· π√ÿàπ·√°¢Õß·§«âπ≈â“ππ“ √“«§√÷Ëß·√°¢Õßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ æ∫«à“¡’ «à π§≈⓬§≈÷ß°—π ı ·À≈àß∫—π¥“≈„®®“°‡¡◊Õß ¡Õ≠-æ¡à“ ‚¥¬‡©æ“–„π™à«ßª≈“¬ ¡—¬‡¡◊Õßæÿ°“¡ ¬àÕ¡‡ªìπμâπ‡§â“ „Àâ·°à·∫∫Õ¬à“ß√–¬–·√°∑—Èß»‘≈ª–¢Õß·§«âπ≈â“ππ“·≈– ÿ‚¢∑—¬
128
®‘μ√°√√¡
129
®‘μ√°√√¡ ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬∑’Ë«“¥¢÷Èπ„π§√÷Ëß·√°¢Õßæÿ∑∏»μ«√√…∑’Ë Ò˘ §ß‰¡àÀ≈߇À≈◊ÕÕ¬Ÿà·≈â« ‡æ√“–·¡â∑’Ë«“¥¢÷Èπ„π™à«ßÀ≈—ß®“°π—Èπ¡“ °Á¬—ßÀ≈߇À≈◊Õ‡æ’¬ß ‡≈Á°πâÕ¬ ‡æ’¬ß„À⧓¥§–‡π‰¥â«à“¡’·∫∫·ºπ¡“°àÕπÀπâ“π—Èπ «à“·∫∫Õ¬à“ߪ√–‡æ≥’¢Õß ®‘μ√°√√¡¢Õß»‘≈ª– ÿ‚¢∑—¬°Á‡™àπ‡¥’¬«°—∫®‘μ√°√√¡ ¡—¬Õ¬ÿ∏¬“ ·≈–√—μπ‚° ‘π∑√åμÕπμâπ §◊Õ√–∫“¬ ’‡√’¬∫·≈–μ—¥‡ âπ‡ªìπ¢Õ∫‡¢μ ‡ªìπ√“¬≈–‡Õ’¬¥¢Õß¿“æ„π¢—Èπ ÿ¥∑⓬ ¿“æ ·π«Õÿ¥¡§μ‘°÷Ëß ¡®√‘߇™àππ’È ◊∫‡π◊ËÕß®“°·√ß∫—π¥“≈„®∑“ßæÿ∑∏»“ π“ΩÉ“¬‡∂√«“∑ ‰¥âæ∫¡“°àÕπ∑’Ë®‘μ√°√√¡¢Õß»‘≈ª–≈—ß°“·≈–æ¡à“ ¡—¬‡¡◊Õßæÿ°“¡ ·π«§«“¡‡™◊ËÕ‡√◊ËÕß°“√‡«’¬π«à“¬μ“¬‡°‘¥°àÕ„À⇰‘¥°“√ √â“ß∫ÿ≠°ÿ»≈ ‚¥¬ √â“ß ∂“«√«—μ∂ÿ ‡™à𠇮¥’¬å æ√–æÿ∑∏√Ÿª »“ π§“√ ‡ªìπμâπ »‘≈ª°√√¡‡À≈à“π’ȧ◊Õ«—μ∂ÿ∏√√¡ –∑âÕπ·π«§«“¡‡™◊ËÕ¥—ß°≈à“« Õ¥§≈âÕß°—∫§”Õ∏‘…∞“πª√–°Õ∫°“√ √â“ß∫ÿ≠°ÿ»≈ ª√“°Ø„π»‘≈“®“√÷° ¡—¬ ÿ‚¢∑—¬À≈“¬À≈—°«à“ ‡æ◊ÕË ®–‰¥â‡°‘¥„À¡à„π ¡—¬¢Õßæ√–æÿ∑∏‡®â“ „πÕπ“§μ §◊Õæ√–»√’Õ“√‘¬Òå μ“¡§«“¡‡™◊ÕË ∑’«Ë “à ¡—¬π—πÈ ºŸ§â π®–¡’§«“¡ ÿ¢Õ¬à“ß∂â«πÀπâ“ »√—∑∏“§«“¡‡™◊ËÕ¥—ß°≈à“«∂à“¬∑Õ¥‡ªìπß“π®‘μ√°√√¡‡√◊ËÕßæ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“ æÿ∑∏ª√–«—μ‘ ·≈–™“¥° ‡√◊ÕË ßæ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“√–∫ÿ‰«â„π§—¡¿’√æå ∑ÿ ∏«ß»å ‡≈à“‡√◊ÕË ß¬âÕπÕ¥’μ ‰ª Ù Õ ß‰¢¬· π°—≈ªá (§«“¡¬“«π“π‡æ’¬ß°—≈ªá‡¥’¬«°Áπ∫— ‰¡à∂«â π·≈â«) «à“¥â«¬‡√◊ÕË ßæ√– æÿ∑∏‡®â“∑—ÈßÀ≈“¬‡ ¥Á®¡“μ√— √Ÿâ∫π‚≈°π’È°àÕπæ√–æÿ∑∏‡®â“»“°¬‚§¥¡ À√◊Õæ√–æÿ∑∏‡®â“ ¢Õ߇√“ æ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“æ√–Õߧå·√°æ√–π“¡«à“ μ—≥À—ß°‚√ ≈”¥—∫‡«≈“≈ß¡“®π∂÷ß æ√–Õ¥’μæÿ∑∏‡®â“Õߧå∑Ë’ Ú˜ ®÷ß∂÷ß ¡—¬æ√–æÿ∑∏‡®â“»“°¬‚§¥¡‡¡◊ÕË Õßæ—πÀâ“√âÕ¬°«à“ªï
¿“æ∑’Ë ÒÚÛ ®‘μ√°√√¡Ω“ºπ—ߢÕß ¿“æ∂à“¬∑’Ë ÒÚÚ (¿“槗¥≈Õ°)
132
¿“æ∑’Ë ÒÚÙ ®‘μ√°√√¡Ω“ºπ—ߢÕß ¿“æ∂à“¬∑’Ë ÒÚÚ (¿“槗¥≈Õ°)
¿“æ≈“¬‡ âπ‡√◊ËÕß™“¥° ¿“æ≈“¬‡ âπ‡√◊ËÕß™“¥°™ÿ¥ ıı ™“μ‘ ®“√≈ß∫π·ºàπÀ‘π ¢Õß¡≥±ª«— ¥ »√’ ™ÿ ¡ ÿ ‚ ¢∑— ¬ ‡°‘ ¥ ®“°°√√¡«‘ ∏’ ∑—È ß ‡À¡◊ Õ π·≈– ·μ°μà“ß®“°¿“æ√–∫“¬ ’μ—¥‡ âπ ∑’ˇÀ¡◊Õπ§◊Õ«“¥À√◊Õ®“√∫π ·ºàπæ◊Èπ‡√’¬∫ ∑’Ëμà“ߧ◊Õß“π®“√≈“¬‡ âπ‰¡à¡’°“√√–∫“¬ ’ ß“π®“√ ≈“¬‡ âπ¢Õß™à“ß ÿ‚¢∑—¬®÷ß· ¥ß∂÷ߧÿ≥¿“æÕ—π‚¥¥‡¥àπ‚¥¬‰¡àμâÕß ¡’°“√√–∫“¬ ’‡¢â“™à«¬ ·≈–™à«¬„ÀâÀ¬—Ëß∑√“∫∂÷ߧÿ≥¿“æ∑’ˉ¡à¥âÕ¬ ‰ª°«à“°—π„π°“√μ—¥‡ âπ¥â«¬æŸ°à π— „πß“π®‘μ√°√√¡ ´÷ßË ™”√ÿ¥≈∫‡≈◊Õπ ·≈–§ß®–À¡¥‰ª„πÕπ“§μÕ—π„°≈âπ’È
™“¥°™ÿ¥ ıı ™“μ‘ π‘¬¡Õ¬Ÿ„à π»‘≈ª–æ¡à“ ¡—¬‡¡◊Õßæÿ°“¡ ¡“°àÕπ ™“¥°·μà≈–‡√◊ËÕ߇≈à“∂÷ß°“√∫”‡æÁ≠‡æ’¬√„πÕ¥’μ™“μ‘¢Õß 133 æ√–æÿ ∑ ∏‡®â “ »“°¬‚§¥¡ æ√–Õß§å ‡ «¬æ√–™“μ‘ æ √–‚æ∏‘ — μ «å ‡™à𠇪ìπ§π«√√≥–μà“ßÊ À√◊Õ —μ«å Õ߇∑â“ ’Ë ‡ ∑â “ ¡“‡ªìπ≈”¥—∫ ‘ ∫ ™“μ‘ ÿ ¥ ∑â “ ¬§◊Õ ∑»™“μ‘™“¥° ´÷Ëß™“μ‘ ÿ¥∑⓬æ√–Õß§å‡ «¬ æ√–™“쑇ªìπæ√–‡« —π¥√ ™“¥°®“√‡ªìπ¿“æ≈“¬‡ âπ®“°«—¥»√’™ÿ¡π’ȉ¥âμ√«® Õ∫ §√—ÈßÀ≈—ß ÿ¥æ∫«à“®“√¿“晓¥°‰¥â√“« Ò ‡√◊Ë Õ ß ∫π·ºàπÀ‘π ®”π«π ˆÙ ·ºàπ À¡“¬§«“¡«à“∫“ß·ºàπ®“√‰«â¡“°°«à“Àπ÷ßË ‡√◊ÕË ßÙ ·¡â«à“‡®μπ“‚¥¬μ√ߢÕß™à“ߧ◊Õ‡≈à“‡√◊ËÕߥ⫬¿“æ ·μà §ÿ ≥ ¿“æ¢Õß°“√· ¥ßÕÕ°∑“ߥ⠓ π»‘ ≈ ª–°Á ‰ ¡à ‰ ¥â À ¬à Õ π≈߇≈¬ ¿“æ∫ÿ § §≈™—È π Ÿ ß ‡™à π æ√–‚æ∏‘ — μ «å æ√–√“™“ π— ° ∫«™ ∫ÿ § §≈ ∑—«Ë ‰ª∑’¡Ë Õ’ ¬Ÿμà “¡∑âÕ߇√◊ÕË ß μ≈Õ¥®π¿“æ —μ«åμ“à ßÊ μâπ‰¡â ≈«¥≈“¬ ª√–¥—∫ ¿“æ¥Õ°‰¡âª√–°Õ∫©“° ≈â«π‰¥â —¥ à«π‡À¡“– ¡°—∫ μ”·Àπàß∑’Ë«“¥·≈–¡’ªØ‘ —¡æ—π∏å°—π –∑âÕπ·∫∫·ºπß“π™à“ß∑’Ë ™—¥‡®π·≈â« ™“¥°·μà≈–‡√◊ËÕߧ—¥‡©æ“–μÕ𠔧—≠∑’Ë ÿ¥®“√‡ªìπ¿“æ ‡Àμÿ°“√≥å©“°‡¥’¬« ¿“ææ√–‚æ∏‘ —μ«å‰¥â√—∫°“√®—¥«“߉«â‡ªìπ à«π ‡¥àπ¢Õß¿“æ ¥—ßπ—ÈπμÕ𠔧—≠∑’Ëπ”¡“· ¥ß‡ªìπ¿“æ®÷߇ ¡◊Õ𠇪ìπ —≠≈—°…≥å¢Õß™“¥°‡√◊ÕË ßπ—πÈ ·≈–‡æ◊ÕË „À⇢Ⓞ®‡√◊ÕË ß ™à“߉¥â®“√÷° μ—«Àπ—ß ◊Õ‡ªìπ™◊ËÕ‡√◊ËÕß·≈– √ÿª‡π◊ÈÕ‡√◊ËÕ߉«âÕ’°¥â«¬ ¿“æ∫ÿ§§≈´÷Ëß¡’„∫ÀπⓧàÕπ¢â“ß°≈¡ (¿“æ∑’Ë ÒÚı) ®÷ß
¿“æ∑’Ë ÒÚı ≈“¬‡ âπ®“√∫π·ºàπÀ‘π ¡≥±ª«—¥»√’™ÿ¡ ÿ‚¢∑—¬
สาระความรู้ เกี่ยวกับศิลปะไทย
หมวดศิลปะไทย
ราคา ๒๕๐ บาท
ISBN 978-616-7767-96-3
ศิลปะสุโขทัย ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม
ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม
จบการศึ ก ษาระดั บ ปริ ญ ญาตรี คณะ จิ ต รกรรม ประติ ม ากรรม และภาพพิ ม พ์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ปริญญาโทด้านโบราณคดี สมั ย ประวั ติ ศ าสตร์ จ ากมหาวิ ท ยาลั ย เดี ย วกั น และ ปริ ญ ญาเอกด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะ-โบราณคดี จากมหาวิ ท ยาลั ย ซอร์ บ อนน์ ประเทศฝรั่ ง เศส ผู้ เขี ย น มี ผ ลงานวิ จั ย ทางด้ า นประวั ติ ศ าสตร์ ศิ ล ปะซึ่ ง ตี พิ ม พ์ เผยแพร่มากมาย เกษียณอายุจากราชการในตำ�แหน่ง ศาสตราจารย์ ระดับ ๑๑ ภาควิชาประวัติศาสตร์ ศิ ล ปะ คณะโบราณคดี มหาวิ ท ยาลั ย ศิลปากร
พิมพ์ ครั้งที่ ๔
ศิลปะ สุโขทัย ศ.ดร. สันติ เล็กสุขุม