การพยาบาลผู้ป่วยความดันโลหิตสูง

อ. ดร. ศรินรัตน ศรีประสงค ภาควิชาการพยาบาลอายุรศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยมหิดล

สารบัญ

วัตถุประสงคการเรียนรู

ความหมาย ชนิดและปจจัยเสี่ยงของโรคความดันโลหิตสูง ภาวะแทรกซอน แนวทางการประเมินเพื่อการวินิจฉัย การรักษาโรคความดันโลหิตสูง ขอวินิจฉัยทางการพยาบาล การพยาบาลผูปวยความดันโลหิตสูง

1. อธิบาย ความหมาย ชนิด สาเหตุและปจจัยเสี่ยง ของภาวะความดันโลหิตสูง และความดันโลหิตสูง วิกฤตได 2. บอกแนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง และ ความดันโลหิตสูงวิกฤตได 3. บอกแนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง และ ความดันโลหิตสูงวิกฤตได 4. วิเคราะหสถานการณและวางแผนการพยาบาล ผูปวยที่มีความดันโลหิตสูง และความดันโลหิตสูง วิกฤตได 5. ใชหลักฐานเชิงประจักษในการเสริมสรางศักยภาพ ในการดูแลสุขภาพอยางตอเนื่องของผูปวยที่มี ความดันโลหิตสูง และความดันโลหิตสูงวิกฤต ครอบครัวและผูดูแลได

ความหมาย(1)

ความหมาย(1)

ภาวะความดันโลหิตสูง (Hypertension) หมายถึง ภาวะทีร่ า งกายมีระดับความดันโลหิตตัวบนหรือตัว ลางสูงกวา/เทากับ 140/90 mmHg (stage 2)

ภาวะความดันโลหิตสูงเฉพาะคาตัวบน (Isolated systolic hypertension) หมายถึง ภาวะทีร่ า งกายมีระดับความดันโลหิตตัวบนสูง กวา/เทากับ 140 mmHg แตระดับความดันโลหิต ตัวลางต่ํากวา 90 mmHg

BP Category

ปกติ เริ่ มสูง

SBP (mmHg)

DBP (mmHg)

<120

and

<80

120–129

and

<80

130–139

or

80–89

Stage 2

≥ 140

or

≥ 90

Hypertension crisis

> 180

and/ or

>120

Hypertension is new defined as Stage 1 ระยะเสี่ ยง

White-coat hypertension (WCH) หมายถึง ภาวะ ที่รางกายมีระดับความดันโลหิตสูง (SBP > 140 mmHg และ/หรือ DBP > 90 mmHg) เมื่อมาวัดที่ โรงพยาบาล หรือสถานบริการสาธารณสุข แต เมื่อวัดความดันโลหิตที่บานจากการวัดดวย เครื่องวัดความดันโลหิตอัตโนมัติพบวาไมสูง (SBP < 135 mmHg และ DBP < 85 mmHg

ความหมาย(1) Hypertensive Crisis ความดันโลหิตสูงวิกฤต หมายถึง ภาวะความดันโลหิตสูงทีม่ ีอันตราย เฉียบพลันตออวัยวะตางๆ ของรางกาย (target organ damage)

ความหมาย(1) อวัยวะเปาหมายของความดันโลหิตสูง target organ damage : TOD

ตา

สมอง

มักพบในผูปวยที่ • ควบคุมความดันโลหิตไมดี (poorly controlled) หรือ • ไมไดรับการตรวจวาเปนความดันโลหิตสูง (Undiagnosed HT) หรือ • หยุด/ขาดยาความดันโลหิตทันที

หัวใจ

ไต

ชนิดของโรคความดันโลหิตสูง และปจจัยเสี่ยง(3) ความดันโลหิตสูง แบงเปน 2 ชนิดคือ 1. Essential (Primary) Hypertension เปนความดันโลหิตสูงที่ไมทราบสาเหตุ ปจจัยเสี่ยง คือ • ประวัติในครอบครัว • อายุ มากกวา 60 ป • ภาวะไขมันในเลือดสูง • ความเครียด • การสูบบุหรี่ • อวน

ชนิดของโรคความดันโลหิตสูงและปจจัยเสี่ยง(3)

2. Secondary Hypertension เปนความดันโลหิตสูง ที่ทราบสาเหตุวาเกิดจากโรค เชน หลอดเลือดไต และโรคไต, primary aldosteronism, cushing’s syndrome, coartation of aorta หรือเนื้องอกใน สมอง brain tumor

ชนิดของโรคความดันโลหิตสูงวิกฤต(4)

ชนิดของโรคความดันโลหิตสูงวิกฤต(4)

Hypertensive Crisis ความดันโลหิตสูงวิกฤต แบงเปน 2 ชนิดคือ

2. Hypertension emergency เปนภาวะที่ BP สูง ≥ 180/120 mmHg รวมกับ พบอาการของ target organ damage (TOD) เชน เสนเลือดสมองตีบ/แตก จอประสาทตา กลามเนื้อหัวใจขาดเลือด ไตวาย

1. Hypertension urgency เปนภาวะที่ BP สูง ≥ 180/120 mmHg แตไมมีอาการผิดปกติ/หรือไมพบ อาการของ target organ damage (TOD)

สาเหตุของโรคความดันโลหิตสูงวิกฤต(3)

สาเหตุของโรคความดันโลหิตสูงวิกฤตจากโรคตางๆ (ตอ) (3)

เกิดจากโรคตางๆ ดังตอไปนี้ คือ

• เนื้องอกตอมหมวกไต Pheochromocytoma

• โรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน

• ภาวะเลือดออกในสมองเฉียบพลัน Acute

Acute coronary syndromes,

• ภาวะหัวใจวายเฉียบพลันจนเกิดน้ําทวมปอด Acute pulmonary edema,

• โรคหลอดเลือดแดงใหญฉีกขาดฉับพลัน Dissecting aortic aneurysm,

• ความดันโลหิตสูงขณะผาตัด

Peri-operative hypertension

• ภาวะครรภเปนพิษรวมกับมีการชัก

Eclampsia /Pre-eclampsia, • ภาวะไตวายเฉียบพลัน Acute renal failure

crisis,

intracranial hemorrhage, • โรคหลอดเลือดสมอง Acute ischemic stroke,

• โรคสมองจากความดันโลหิตสูง

Hypertensive encephalopathy,

เกิดจากการใชยา หรือหยุดยากระทันหัน • cocaine, amphetamines, phencyclidine, • monoamine oxidase inhibitors or • การหยุดยา clonidine or ยา sympatholytic drugs ทันที

ภาวะแทรกซอนที่อาจเกิดเมื่อเกิดภาวะความดันโลหิตสูง Potential Complications • โรคหลอดเลือดสมอง Transient Ischemic Attack, TIA "mini-stroke" • Cerebrovascular accident: CVA

• เลือดออกในจอประสาทตา Retinal hemorrhage • กลามเนื้อหัวใจตาย Myocardial infarction • ภาวะหัวใจหองลางซายโต Left ventricular hypertrophy

• โรคไตวายเรื้อรัง Renal insufficiency and failure

• ภาวะหัวใจลมเหลว HF

แนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง(3)

แนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง(3)

การซักประวัติปจจัยเสี่ยง • ประวัติสวนตัว ไดแก อายุ การสูบบุหรี่ Smoking การออกกําลังกาย การรับประทานอาหาร ความเครียด • ประวัติโรคประจําตัว เชน โรคหลอดเลือดหัวใจ โรคไต เบาหวาน และอื่นๆ • ประวัติการเจ็บปวยในครอบครัว เชน พอเปน ความดันโลหิตสูง • ประวัติการใชยาสารเสพติด และยาอื่นๆ เชน ยา ที่ไดรับ ยาสมุนไพร อาหารเสริม

การซักประวัติอาการของความดันโลหิตสูง: • • • • •

ปวดศีรษะ มึนงง หนาแดงรอน หรือเปนลม บวม Edema เลือดกําเดาไหล การมองเห็นเปลี่ยน ตาพรา อาการทางไต คา BUN, Cr สูง พบโปรตีนใน ปสสาวะ GFR ต่ํา ในคนปกติ ค่า GFR อยู่ท่ปี ระมาณ 125 มล./นาที แต่ถ้า ค่า GFR มีค่าตํ่ากว่า 90 มล./นาที แสดงว่า เกิดภาวะไตเริ่มทํางานผิดปกติ (ไตวายเรื้อรัง)

แนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง(3) การวัดความดันโลหิตในโรงพยาบาล(1, 2) เมื่อวัดความดันโลหิต ได > 140/90 mmHg • ใหวัดความดันโลหิต ซ้ําใน 2 สัปดาห • หรือ วัดเองที่บานถาทําได เพื่อยืนยันวาเปนโรคความดันโลหิตสูงจริง

แนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง(3)

การประเมินอวัยวะหลอดเลือดที่ถูกทําลาย (Target organ damage TOD) • คลําได bruits บริเวณหนาทอง carotid, femoral • คลําชีพจรได Irregular pulse (หัวใจเตนผิดจังหวะ) หรือมี rate > 100 BPM หรือ คลําชีพจรไมได หรือ คลําชีพจรไดเบากวาอีกขาง • ตรวจ Point of maximal impulse ที่ ตําแหนง 6th ICS & anterior axillary line : แสดงวา มีหัวใจโต Cardiomegaly/ หรือหัวใจหองลางซายโต left ventricle hypertrophy เปนตน

แนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง(3) การตรวจทางหองปฏิบัติการ ไตถูกทําลาย: พบโปรตีนใน ปสสาวะ ปสสาวะมีเลือดออก ผลเลือด พบ BUN, Cr สูง , GFR ต่ํา เนื้องอกใน adrenal medulla: ตรวจปสสาวะพบ – catecholamine in Pheochromocytoma Cushing’s disease: Serum corticosteroid และ 17-ketosteroids ในปสสาวะ

แนวทางการวินิจฉัยความดันโลหิตสูง(3)

การตรวจพิเศษ • ตรวจคลื่นไฟฟาหัวใจ (ECG): พบ หัวใจหองลางโต ventricular hypertrophy • การตรวจหัวใจดวยคลื่นเสียง ความถี่สูง (Echocardiography): พบ ภาวะหัวใจหองซายโต หัวใจ หองลางซายคลายตัวไดนอย diastolic dysfunction

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1) การรักษาโดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมชีวิต(1, 2) วิธีการ

ประสิทธิภาพของการลด BP ทุก ๆ BW ที่ลดลง 1 กก. สามารถ ลดน้ําหนักใน ลด SBP ไดเฉลี่ย 1 mmHg โดยรวม ผูปวยที่มี BMI การลด BW 10 Kg สามารถลด 2 > 25 kg/m SBP ไดเฉลี่ย 5-20 mmHg การรับประทาน SBP ลดลง 8-14 mmHg อาหารแบบ DASH การลดการดื่ม SBP ลดลง 2-4 mmHg แอลกอฮอล

วิธีการ

ประสิทธิภาพของการลด BP

การจํากัดโซเดียม SBP ลดลง 2-8 mmHg ในอาหารนอยกวา 2,300 มก. ตอวัน การออกกําลังกาย SBP ลดลงเฉลี่ย 4 mmHg แบบแอโรบิก DBP ลดลงเฉลี่ย 2.5 mmHg อยางสม่ําเสมอ

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

การรักษาโดยการใชยาลดความดันโลหิต(1) การเลือกใชยาลดความดันโลหิต เริ่มตนจากยา 5 กลุม คือ

- Thiazide–type diuretics - Beta-blockers (BBs) - Calcium channel blockers (CCBs) - Angiotensin converting enzyme inhibitors (ACEIs) - Angiotensin receptor blockers (ARBs)

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

1. ยาขับปสสาวะ Diuretics:

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

1. ยาขับปสสาวะ Diuretics: a. Thiazide diuretics

ปองกันการดูดกลับของ Na+ ที่ distal tubules ของไตและชวยใหผิว endothelium ดีขึ้น ผลขางเคียง: K+ & Mg+ ต่ํา แต Ca+ & uric acid สูง ทําใหเกิด sexual dysfunction ในผูชายและ digestive upset

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

1. ยาขับปสสาวะ Diuretics: b. Loop diuretics (furosemide)

ลดการดูดกลับของ Na+ ที่ ascending loop ของ Henle และกระตุนการขับ K+ ผลขางเคียง K+ & Mg+ ต่ํา ระดับ BS & cholesterol สูง ชั่วคราว uric acid สูง ทําให เกิด sexual dysfunction ใน ผูชาย และ digestive upset

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

1. ยาขับปสสาวะ Diuretics: c. Potassium-sparing diuretics

Aldosterone receptor blockers :spironolactone ยับยั้งการดูด Na+ แลกกับ K+ กัก K+ ขัดขวางการทํางานของ ฮอรโมนแอลโดสเตอโรน aldosterone ผลขางเคียง: มึนศีรษะ ระดับ K+ สูง หนา ตา ปาก บวม (angioedema พบนอย) มี คลื่นไส อาเจียน ผูชายอาจมี เตานมโต (gynecomastia)

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

2. Angiotensinogen Converting Enzyme Inhibitor (ACEIs) Captopril Enalapril

ผลขางเคียง: ไอ (พบไดประมาณ รอยละ 20) ความดันโลหิตต่ํา ระดับ K+ สูง มีผื่น หนา ตา ปาก บวมและทําใหหายใจลําบาก คลายอาการแพ (angioedema) ถาผูปวยมี อาการไอ มากหรือควบคุมความดันไมได อาจพิจารณา Angiotensin receptor blockers (ARBs)

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

3. Beta-blockers (BBs): Atenolol, metoprolol

ผลขางเคียง: หลอดลมตีบ (Bronchospasm) หัวใจเตนชา (bradycardia) หัวใจวาย (heart failure) ระดับ BS ลดลงมากหลังใหยา insulin นอนไมหลับ ออนลา หายใจตืน้ ซึมเศรา Raynaud syndrome ประสาทหลอน และ เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ อาจเพิ่มระดับ triglyceride ถาใหยา alpha และ carvedilol BBs labetalol ทําใหเกิดความดันโลหิตต่ําเมื่อ ยืน และหลอดลมหดเกร็ง

แนวทางการรักษาความดันโลหิตสูง(1)

4. Calcium Channel Blockers(CCBs): Diltiazem Amlodipine, Nicardipine

ผลขางเคียง: ปวดศีรษะ มึนศีรษะ หนาแดง น้ําคั่ง หัวใจเตนผิดจังหวะ bradycardia Tachycardia หัวใจวาย

การรักษา Hypertensive emergency: ลด BP ทันที ดวย IV drugs เปาหมาย: ระดับ mean arterial BP (MAP) ลดลงรอยละ 25 ภายใน 5 นาที ถึง 1 ชั่วโมง ยกเวน: ภาวะ stroke & dissecting aortic aneurysm การรักษา เปาหมาย ใหยาทาง การรักษา Follow Up

HT emergency ลด BP ใน 10 นาที IV ใน ICU ขึ้นกับการรักษา ใน รพ.

การรักษา Hypertensive urgency: เปาหมาย: ลด BP ที่ 160/100-110 mmHg ภายใน 2-6 hours ใหระดับ BP อยูในชวงปกติ <140/90 mmHg ภายใน 24-48 hours HT urgency ลด BP ใน 24–48 ชม oral ออกฤทธิ์เร็ว ในหอง ER ภายใน 24–72 ชั่วโมง

การรักษา Hypertensive emergency:

การรักษา Hypertensive emergency

ยาที่ใชทางหลอดเลือดดํา IV Medication:

และ Hypertensive urgency:

•ยาขยายหลอดเลือด Vasodilators:ไดแก sodium nitroprusside, nicardipine, fenoldopam mesylate, nitroglycerin, enalaprilat, hydralazine • ยาตานการจับของ Adrenergic blockers: labetalol, esmolol, phentolamine

ถาระดับความดันโลหิตลดลงตามเปาหมาย คงระดับยาไว หรือเปลี่ยนเปนใหยารับประทาน ตามแผนการรักษา ไดแก • beta-adrenergic blocking agents [labetalol] • ACE inhibitors [eg, captopril], or • alpha2-agonists [eg, clonidine]

วิเคราะหกรณีศึกษา Bill อายุ 48 ป เปนชางยนต มาพบแพทยดวย อาการไอแหงๆ จากการติดเชื้อทางเดินหายใจ สวนบน ไมเคยมีประวัติการเจ็บปวย ไมเคยทาน ยาใดๆ ไมแพยาหรืออาหาร สูบบุหรี่ตั้งแตหนุมๆ วันละซอง ดื่มสุราทุกคืน และดื่มหนักสุดสัปดาห ครั้งนี้มาพบแพทยเพราะอาการไอเรื้อรัง VS: T 37°C P 78, regular BP 148/94 mmHg ; repeat BP 144/92 mmHg 1.ผูปวยรายนี้มีภาวะความดันโลหิตสูงจริงไหม 2.ถาผูปวยมีความดันโลหิตสูงจริง มีสาเหตุ/ปจจัย เสี่ยงใดบาง

วิเคราะหกรณีศึกษา

https://youtu.be/f6HtqolhKqo

ขอวินิจฉัยทางการพยาบาล ผูปวยความดันโลหิตสูง(3) การปฏิบัติตัวไมถูกตองเนื่องจากขาดความรูเ กี่ยว กับการใชยา การควบคุมโรค การปรับเปลี่ยน พฤติกรรม

กิจกรรมการพยาบาล(3) วางแผนในการจัดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทีเ่ สี่ยง

การรักษาไมสม่ําเสมอ เนื่องจากผลขางเคียงของยา

1. วางแผนรวมกับนักกําหนดอาหาร (dietitian) : - จํากัดการรับประทาน Na intake < 2 gm/day - การใชเครื่องปรุง สมุนไพร ผลไม หรือสารที่ ทดแทนเกลือ - แนะนําผูปวยในการควบคุมน้ําหนัก - วางแผนกับผูปวยในการรับประทานอาหารทีล่ ด เกลือ ไขมัน

Nonadherence with therapeutic regimen related to side effects of prescribed therapy

2. แนะนําการจํากัดการดื่มสุรา และหยุดสูบบุหรี่

Deficient knowledge regarding relationship between treatment regimen & control of disease process

3. ชวยเหลือผูปวยในการวางแผนการออกกําลัง กายอยางสม่ําเสมอ

กิจกรรมการพยาบาล(3)

การใหคําปรึกษาเพื่อการเลิกบุหรี่ ตามหลัก 5A 5R 5D(4)

วางแผนในการจัดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทีเ่ สี่ยง 4. สอนหรือสงตอผูปวยไปที่นักกายภาพบําบัดหรือ การจัดการความเครียด 5. กระตุนใหผูปวยตระหนักในการรับประทานยา อยางสม่ําเสมอ และ ความสําคัญของการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม • โดยการใหความรูเกี่ยวกับผลเสียของการไม ควบคุมความดันโลหิตทําใหเกิดอวัยวะที่สําคัญ ถูกทําลาย (สมอง หัวใจ ไต ตา)

5A

5R

5D

Ask

Relevance

Delay

Advise

Risk

Deep breath

Assess

Reward

Drink water

Assist

Do something Road Blocks else

Arrange FU

Repetition

Destination

การใหคาํ ปรึกษาเพื่อการเลิกบุหรี่ ตามหลัก 5A 5R 5D(4) 5A

Assist

ถาม สูบบุหรี่หรือไม ถาสูบ แนะนําวา เลิกเหอะ ประเมินความพรอมที่จะเลิกบุหรี่ ชวยใหผูปวยเลิกสูบ

Arrange FU

จัดการใหมีการดูแล-ติดตาม

Ask Advise Assess

ประเมินความพรอมที่จะเลิกบุหรี่

การใหคาํ ปรึกษาเพื่อการเลิกบุหรี่ ตามหลัก 5A 5R 5D(4)

การใหคาํ ปรึกษาเพื่อการเลิกบุหรี่ ตามหลัก 5A 5R 5D(4) 5R

ใหคนสูบบอกถึงการเลิกสูบที่ถึง เชื่อมโยงเขากับสภาพผูปวยและ ครอบครัวในปจจุบัน ใหคนสูบบอกผลเสียที่อาจเกิดขึ้นทั้ง Risk ตนเองและผูใกลชิด ใหคนสูบบอกประโยชนทจี่ ะไดจาก Rewards การเลิกสูบบุหรี่ Roadblocks ใหคนสูบบอกอุปสรรคในการเลิกสูบ ของเขา Repetition กระตุน ใหแรงจูงใจซ้ําอยางตอเนื่อง Relevant

5D Delay Deep breath Drink water

3-5 นาที หายใจเขาลึก 2-3 ครั้ง ดื่มน้ํา อยางนอย 2 ลิตร/วัน อมน้ํา จิบน้ํา อาบน้ํา เช็ดหนา/ตัว Do something ขยัน งานยุง มุงออกกําลังกาย else Destination

ไมสูบแลว / แรงจูงใจ

การวัดความดันโลหิตในโรงพยาบาล(1, 2) วิธีการวัด • ขณะวัดควรให arm cuff อยูระดับ แนวราบเดียวกับ หัวใจ • ใหทําการวัดอยางนอย 2 ครั้ง หางกันครัง้ ละ 1 นาที นํา 2 คาที่วัดไดมาเฉลี่ย • หากพบผลจากการวัดสองครั้ง ตางกันมากกวา 5 mmHg ควรวัดเพิ่มอีก 1-2 ครั้ง และนําคาที่ ตางกันไมเกิน + 5 mmHg มาเฉลี่ย

การวัดความดันโลหิตในโรงพยาบาล(1, 2)

• ในการวัดระดับความดันโลหิตครั้งแรก • แนะนําให้ วัดที่แขนทั้ง 2 ข้ าง • หากได้ ค่าต่างกันเกิน 20/10 mmHg • จากการวัดซํา้ หลาย ๆ ครั้ง • แสดงถึงความผิดปกติของหลอดเลือด • ให้ ส่งผู้ป่วยต่อไปให้ ผ้ ูเชี่ยวชาญ • หากความดันโลหิตของแขนทั้งสองขางไมเทากัน โดยเฉพาะในผูสูงอายุ พบไดมากกวารอยละ 10 จะมี SBP ของแขนสองขางตางกัน > 10 mmHg การติดตามความดันโลหิตจะใชขางทีม่ ีคาสูงกวา

การพยาบาลผูปวยที่ไดรับยาลดความดันโลหิต 1. บันทึกปริมาณน้ําเขา-ออก และชั่งน้ําหนักตัวทุก วัน เพื่อติดตามประสิทธิภาพของยา และปองกัน การขาดน้ํา 2. ติดตามผล laboratory โดยเฉพาะ potassium และ sodium เพราะอาจเกิด electrolyte imbalances 3. บันทึก vital signs โดยเฉพาะ BP วาไดตาม เปาหมาย 4. สังเกตอาการสับสน มึนงง ออนเพลีย วูบ หมดสติ ความดันโลหิตต่ําเมื่อเปลี่ยนทา อาจเกิดจากภาวะ ขาดน้ํา

5. สอนผูปวยและญาติ รายงาน ถามีอาการหนามืด เปนลม 6. แนะนําใหเปลี่ยนทาชาๆ โดยเฉพาะ ผูสูงอายุ มี โอกาส พลัดตกหกลม 7. ควรวัดความดันโลหิตในทานอน ทานั่ง และยืน เพื่อประเมิน orthostatic hypotension 8. ติดตามระดับ potassium ในผูปวยที่ได thiazide/ loop diuretics แนะนําอาหารทีม่ ี potassium สูง 9. ในผูปวยที่ได Potassium-sparing diuretics แนะนําจํากัดอาหารทีม่ ี potassium

การพยาบาลผูปวย ที่ไดรับยาลดความดันโลหิต (ตอ)

อาการผิดปกติ ทีต่ องรีบมาพบแพทย

10. ติดตามอาการแพยา ไดแก อาการหายใจลําบาก หนา ตาปากบวม มีผื่นแดง ออนเพลียมาก คลื่นไส อาเจียน ถายดํา หรืออาเจียนเปนเลือด ตาตัว เหลือง ใหหยุดยาและมาพบแพทย

# หอบเหนื่อยนอนราบไมได ใจสั่น เจ็บแนนหนาอก # บวมตามตัว ปสสาวะออกนอย #แขนขาออนแรง ปากเบี้ยว พูดไมชัด # ปวดศีรษะรุนแรง ตาพรามัว # วัดความดันโลหิตได > 180/110 mmHg

11. มาตรวจตามนัด เพื่อติดตามประเมินการทําหนาที่ ของตับและไต (เพราะยา ACE inhibitors metabolized ที่ตับ ขับออกที่ไต)

วิเคราะหกรณีศึกษา

ผล chest x-ray

เมื่อ Bill รักษาและออกจากโรงพยาบาล Bill ไมมาตรวจตามนัด เพราะแพทยใหเลิกบุหรี่ แตเขาทําไมได และยังดื่มสุราเหมือนเดิม 2 ป ตอมา เขามีมาอาการหอบเหนื่อย นอนราบไมได จึงมาโรงพยาบาล ที่ ER: T 37oC P 120 BPM R 26/min BP 220/110 mmHg มีตาพรา lung : crepitation BLL, CXR: Lung infiltration

https://openi.nlm.nih.gov/imgs/512/311/3481392/PMC3481392_y mj-53-1224-g001.png?keywords=infiltration

3. Bill กําลังมีปญหาสุขภาพใด 4. พยาบาลควรติดตามประเมินเรื่องใดเปนพิเศษ

ขอวินิจฉัยทางการพยาบาล ผูปวยความดันโลหิตสูงวิกฤต (3) ๏ (เสี่ยงตอ) การเกิดภาวะแทรกซอน: เนื้อเยื่อไดรับ เลือดไมเพียงพอ (ตา สมอง ไต หัวใจ) (Ineffective tissue perfusion) เนื่องจากแรงตาน ทานเลือดสูงจากภาวะความดันโลหิตสูงวิกฤต ๏ (เสี่ยงตอ) ระดับความรูสึกตัวเปลี่ยนแปลง เนื่องจากภาวะแทรกซอนทางสมองในภาวะความ ดันโลหิตสูงวิกฤต ๏ ปวดศีรษะรุนแรง เนื่องจาก การเพิ่มความดันใน หลอดเลือดสมอง

๏ (เสี่ยงตอ) การแลกเปลี่ยนกาซไมมีประสิทธิภาพ เนื่องจาก มีภาวะน้ําทวมปอด ๏ (เสี่ยงตอ) การดูแลตนเองไมมีประสิทธิภาพ เนื่องจาก ขาดความรูเกี่ยวกับภาวะโรค การจํากัด อาหาร การใชยา การควบคุมปจจัยเสี่ยง และการ ดูแลรักษาตอเนื่องหลังออกจากโรงพยาบาล ๏ มีความวิตกกังวล เนื่องจาก การอยูใน สิ่งแวดลอมที่เปลี่ยนแปลงจากเดิมและความรูสึกไม แนนอนในความเจ็บปวย

กิจกรรมการพยาบาล ผูปวยความดันโลหิตสูงวิกฤต(3) 1. เฝาระวังอาการ/อาการแสดงของเนื้อเยื่อไดรับ เลือดไมเพียงพอ (ตา สมอง ไต หัวใจ)

ค.ไตขาดเลือดไปเลี้ยง – ความถวงจําเพาะของ ปสสาวะเพิ่มขึ้น ระดับโซเดียมในปสสาวะเพิ่มขึ้น ปสสาวะเปนฟอง ปริมาณปสสาวะลดลงอยาง ตอเนื่อง ระดับ BUN Creatinine เพิ่มขึ้น GFR ต่ํา

ก. การมองเห็นบกพรอง ไดแก การเห็นภาพไมชัด เห็นเปนจุด ตาพรา ตามัว สูญเสียการมองเห็น จอตาบวม และมีเลือดออก ทําใหตาบอดได ข.หลอดเลือดสมองมีเลือดไปเลี้ยงไมพอ ทําใหการรู เวลา สถานที่ บุคคล หรือความจําลดลง แขนขา ออนแรง อัมพาต ซึม คลื่นไส อาเจียน ปากเบี้ยว พูดไมชัด กระสับกระสาย ปวดศีรษะรุนแรง

ง. เลือดเลี้ยงหัวใจไมพอกลามเนื้อหัวใจขาดเลือด หัวใจวาย – เจ็บแนนหนาอก หอบเหนื่อย นอน ราบไมได ใจสั่น

กิจกรรมการพยาบาล ผูปวยความดันโลหิตสูงวิกฤต(3) 2. ดูแลใหไดรับยาเพื่อชวยลดความดันโลหิตตาม แผนการรักษา และติดตามผลขางเคียง 3. วัด BP ทุกครั้งทีท่ าํ การปรับยาทางหลอดเลือดดํา ทุก 5 – 15 นาที เพื่อประเมินระดับความรุนแรง และการตอบสนองตอการรักษา 4. ติดตามสัญญาณชีพ จนกวาความดันโลหิตจะ คงที่ และคํานวณ Modified Early Warning Score (MEWS) 5. ติดตาม/ประเมินภาวะ Orthostatic hypotension 6.เมื่อสามารถควบคุมความดันโลหิตไดได ใหการ พยาบาลเชนเดียวกับผูปวย HT ดังกลาวขางตน

Modified Early Warning Score (MEWS)

Modified Early Warning Score (MEWS)

สรุป

เอกสารอางอิง 1. สมาคมความดันโลหิตสูงแหงประเทศไทย. แนวทางการ รักษาโรคความดันโลหิตสูงในเวชปฏิบัติทั่วไปฉบับ ปรับปรุง 2558 Thai Guidelines on The Treatment of Hypertension. กรุงเทพฯ: สมาคมความดันโลหิตสูงแหง ประเทศไทย; 2558.

2. Whelton PK, Carey RM, Aronow WS, Casey DE, Collins KJ, Dennison Himmelfarb C, et al. 2017 ACC/AHA/AAPA/ABC/ACPM/AGS/APhA/ASH/ASPC/ NMA/PCNA Guideline for the Prevention, Detection, Evaluation, and Management of High Blood Pressure in Adults. Journal of the American College of Cardiology. 2018;71(19):e127.

3.Ignatavicius DD, Workman ML. Medical-surgical nursing: Patient-centered collaborative care. 8th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders; 2016.

4. กรองจิต วาทีสาธกกิจ. คูมือการรักษาโรคเสพติดยาสูบ สําหรับพยาบาล. พิมพครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: มณปรียา กราฟฟค; 2559.

5. Aronow, W. S. (2017). Treatment of hypertensive emergencies. Annals of Translational Medicine, 5(Suppl 1), S5. http://doi.org/10.21037/atm.2017.03.34 6. Surrena, H. (2010). Handbook for Brunner & Suddarth’s textbook of medical-surgical nursing. 12th ed. China: Lippincott Williams & Wilkins.

7. อินทนนท อิ่มสุรรณ. (2013). การดูแลรักษาภาวะความ ดันโลหิตสูงในหองฉุกเฉิน. ธรรมศาสตรเวชสาร,13(1): 109 -123.