Schooldomein 6 - juli 2018

Aanbesteden is ingewikkeld en tijdrovend, behalve als je precies weet hoe het werkt. Met onze kennis, ervaring en bewezen methoden helpen wij tal van onderwijsorganisaties bij hun aanbestedingsvragen.

We richten ons daarbij op hetgeen waar het echt om gaat: een doelmatig contract met een betrouwbare leverancier.

Dat doen we goed én met garantie. Graag helpen we u ook, zodat u tijd beschikbaar krijgt voor waar u goed in bent.

Voor meer informatie zie www.inkoopmeesters.nl

ieder z’n vak.

Geniet

twitter.com/schooldomein facebook.com/schooldomein

jaargang 30, juli 2018

Altijd de laatste updates van Schooldomein?

Magazine voor de perfecte leer-, werk- en leefomgeving

SPORTDOMEIN | ZORGDOMEIN | WIJKDOMEIN

Voor kunt uu op op ons ons rekenen rekenen Voor uw uw aanbestedingen aanbestedingen kunt

SCHOOLDOMEIN

Nooit zo zo goed Nooit goed geweest in in tafeltjes? geweest tafeltjes?

6

no.

TOEKOMSTGERICHT BOUWEN is een kans PREVIEW PIONIERSZONE MBO College Poort NIEUW CBURG COLLEGE is een gebouw als een late Mondriaan MODERN ONDERWIJS vraagt om een innovatieve inrichter

FLEXIBELE ESTHETICA WAAR HET STIL VAN WORDT

DESIGN & AKOESTIEK

Werken in een flexibele en rustige omgeving PA N E E LWA N D E N G L A S WA N D E N S C H U I F WA N D E N V O U W WA N D E N

Met haar mobiele wandsystemen haalt BREEDVELD het beste uit elke ruimte. De focus ligt op duurzaamheid, esthetiek, akoestiek, gebruiksvriendelijkheid en klanttevredenheid. Dat geldt voor alle producten: van eenvoudige paneelwand tot ingenieuze dubbelwandige (smart)glaswand.

Meer informatie: www.breedveld.com – T 0487 542888

FLEXIBELE ESTHETICA WAAR HET STIL VAN WORDT

Werken in een flexibele en rustige omgeving Met haar mobiele wandsystemen haalt BREEDVELD het beste uit elke ruimte. De focus ligt op duurzaamheid, esthetiek, akoestiek, gebruiksvriendelijkheid en klanttevredenheid. Dat geldt voor alle producten: van eenvoudige paneelwand tot ingenieuze dubbelwandige (smart)glaswand.

Meer informatie: www.breedveld.com – T 0487 542888

Vestiging Amsterdam Zekeringstraat 46 Postbus 59112 1040 KC Amsterdam

ICSadviseurs

Vestiging Eindhoven Klokgebouw 263 6e verdieping 5617 AC Eindhoven Vestiging Zwolle Burg. Drijbersingel 25R Postbus 652 8000 AR Zwolle Vestiging Rotterdam Van Nelleweg 1 Unit 2.3 3044 BC Rotterdam

werkt met passie en creativiteit aan uw ideale leer, werk- en leefomgeving

www.icsadviseurs.nl

info@icsadviseurs.nl

T 088-2350427

KvK 05082583

ruimteregie

VAN DE REDACTIE

Het thema Geniet past natuurlijk heel goed in het laatste nummer voor de zomervakantie, waarna we alweer met de 31e jaargang van start gaan. In dit nummer een prachtig debat met de manager van de Utrechtse Vastgoedorganisatie Marcel Gierveld en SPOU-bestuurder Eric van Dorp. Zo stelt Van Dorp over de evaluatie van een aantal Utrechtse MFA’s het volgende: “De klassieke fout is dat we vanuit het gebouw dachten en niet vanuit de partners en activiteiten. Het moet interessant genoeg zijn om samen te werken. Dat zie je bij het Kindcentrum; de combinatie school, kinderopvang en voor- en naschoolse opvang is logisch.” Samen spreken ze uit dat vertrouwen een voorwaarde is om gezamenlijke ambities waar te maken.

Marcel daarover: “Als gemeente kun je met je vastgoedbeleid veel mogelijk maken, waardoor nieuwe initiatieven ontstaan. De reden waarom ik vastgoed centraliseer, is omdat je het dan beter kunt koppelen aan maatschappelijke ontwikkelingen.” Inzichten biedt ook het interview met hoogleraar cognitieve psychologie Harold Bekkering. Hij stelt het volgende: “Diploma’s zijn slechts een vorm van gemakzucht.

Onderwijs zou veel meer moeten gaan over wat een individu kán en wíl leren. Leren doe je niet als groep, leren gebeurt altijd in een individu, en dat zou je centraal moeten stellen. Dat weten we eigenlijk ook allemaal, en toch is ons schoolsysteem er niet naar ingericht.” Dat stelt natuurlijk ook eisen aan het type leeromgeving en daar geeft de nieuwe vmboschool Cburg het goede voorbeeld. Rector Rick Volder: “Onze leerlingen vormen de belangrijkste gebruiksgroep van het gebouw, dus ze hebben

ONZE VISIE

Schooldomein is een verrassend magazine voor managers en beleidsmakers die relevante beleidsinformatie, praktijkvoorbeelden en productinformatie vertalen in een optimale leer-, werk- en leefomgeving. Schooldomein biedt informatie rond de infrastructuur, organisatie en huisvesting van instellingen.

Schooldomein is bedoeld voor iedereen die op het niveau van overheid,

instellingen, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties betrokken is bij het vinden van oplossingen voor samenhangende vraagstukken in de non profit en profit sector.

HET NETWERK

Schooldomein wordt zes keer per jaar gratis verstrekt aan alle onderwijsinstellingen en gemeenten in Nederland. Het blad wordt gefinancierd uit de exploitatie van advertenties, advertorials, artikelen en de bijdragen

samen met de docenten in de tijdelijke locatie meegedacht over de inrichting en uitstraling.” Dezelfde passie valt ook te lezen in het artikel over het Twickel College, waar teamleider Merle Busscher het volgende stelt: “Ons motto is de school als creatieve stad. Je zou leerlingen in een school moeten voorbereiden op hoe het er in een stad aan toegaat.

De filosoof René Gude noemde dat de levenssferen, waarbij mensen samenleven en elkaar ontmoeten in de verschillende typen gebouwen rond de publieke pleinen in een stad. Dat impliceert dat alle vakken en alle ervaringen even nodig en belangrijk zijn.” Een mooi leermoment biedt ook de renovatie van het Kindcentrum Voorhof. Directeur van de Regenboog Carla Kerner: “In 2016 zijn de besturen voor renovatie gegaan. Inmiddels zijn veel collega’s met nieuwbouw jaloers; wij hebben onze grote lokalen behouden en zij moeten het met minder meters doen.” Bestuurder Geert Looyschelder uit Hilversum in de column: “Ik zou een school willen waarbij je zegt dat je een schip gaat bouwen en je afvraagt wat je daarvoor nodig hebt. Aan het einde van een of twee jaar hebben we het schip af en daar hebben we alle talenten bij nodig.”

En natuurlijk het goede gesprek met de nieuwe directeur van SMT Geron Verdellen over de uitdaging van alle partijen in de bouwketen: het gaat niet om stenen, maar om het maatschappelijk rendement.”

Kortom, geniet van Schooldomein en de vakantie en we spreken elkaar in oktober weer!

Sibo Arbeek Hoofdredacteur

van partners. Schooldomein fungeert als een netwerk, waarbij partijen een meerwaarde genereren door een samenhangend product te bieden.

Schooldomein fungeert als een platform voor alle partijen die een bijdrage willen leveren aan de kwaliteit van de onderwijsinfrastructuur.

UW MENING

Wij stellen uw mening zeer op prijs.

Voor reacties kunt u mailen naar sibo.arbeek@schooldomein.nl.

U kunt ook reageren via de site www.schooldomein.nl. Praktische informatie vindt u in het colofon.

INTERNET

Voor meer informatie over Schooldomein en dit nummer kunt u kijken op www.schooldomein.nl.

Via deze site kunt u onder meer alle artikelen van de afgelopen jaargangen opvragen, winkelen in onze rubrieken en relevante markt­ informatie zoeken.

wordt mede mogelijk gemaakt door:

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

5

INHOUD

BESTUUR EN BELEID

8

Waarom ons onderwijssysteem niet werkt Hoogleraar cognitieve psychologie Harold Bekkering over betekenisvol leren en nieuwsgierig blijven.

14

Toekomstgericht bouwen is een kans

16

Gemeente Utrecht en SPOU ontwikkelen nieuwe businessmodellen

Nu investeren betekent de komende decennia genieten van goede onderwijshuisvesting.

Wat kunnen we leren van enkele decennia ontwikkeling van multifunctionele accommodaties?

ONTWERP EN INRICHTING

20

23

Duurzaamheid bij Pulse klopt

27

De school als bijdrage aan de samenleving

Geniet Geniet is het thema van deze Schooldomein. Daarbij denken we aan genieten van een goed uitgewerkt concept, een omgeving die het verschil maakt, een gebouw dat kwaliteit toevoegt, een leeromgeving die het resultaat is van draagvlak, van een gebouw dat presteert zoals het bedoeld is. In de rubriek Architectuur en Verbeelding geven drie architecten mooie voorbeelden.

Nieuw Twickel College in Hengelo koppelt

31

Duurzaam gebouw in Almere

35

S MT innovatief partner binnen bouwketen

Foto cover: B olidt deksysteem op de Harmony of the Seas, met 362 meter lengte, 16 dekken en een gewicht van 226.000 ton het grootste cruiseschip ter wereld.

juli 2018

Preview van de pionierszone in MBO College Poort van ROC van Flevoland.

Geron Verdellen, directeur van SMT, over de trends binnen het bouwen.

38

Modern onderwijs vraagt om een innovatieve inrichter Nieuwe Campus 013 in Tilburg goed afgestemd op nieuwe vmbo-onderwijsstructuur.

42

Voorbeeld van een geslaagde renovatie

44

E en zwarte schuur in een zee van groen

Kindcentrum Voorhof in Leiderdorp vindt ruimte in eigen gebouw.

Basisschool De Nijepoort in Groenekan: uitstekend onderwijs en een positief en prettig leerklimaat.

46

Schooldomein

ruimte voor vernieuwend onderwijs.

werkelijkheid aan onderwijs.

THEMA

6

Nieuw kloppend hart op campus TU Delft biedt

Een gebouw als een late Mondriaan Cburg College introduceert Shop-in-shop concept.

BOUW EN ORGANISATIE

50

Foutloos bouwen bestaat niet Kwalitatief goed bouwproces staat of valt met de juiste competentie op het juiste moment.

FACILITAIR EN BEHEER

52

Sectorspecialist Gom Onderwijs wil cum laude slagen voor schoonmaak Alle ervaring gebundeld in nieuwe business unit Onderwijs.

54

De vloer als duurzame informatiedrager

56

Niet aanbesteden is ook een keuze

Hoe Bolidt de toekomst als uitgangspunt neemt.

InkoopMeesters maakt het inzichtelijker en makkelijker.

RUBRIEKEN

12 13 59 61 62

Kort nieuws Onderwijstrends door Jaap de Kruijf De etalage Column van Geert Looyschelder Vooruitblik naar Schooldomein 1

24 35 39 44 52

Foto: Nadine Maas

NIEUWSGIERIG BLIJVEN

Waarom ons onderwijssysteem niet werkt 8

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

BESTUUR EN BELEID

Tekst Sibo Arbeek

Veel onderwijskundigen kijken met een schuin oog naar Harold Bekkering: “Dat komt omdat ik me als neurowetenschapper in het onderwijskundig domein begeef. Bovendien ben ik tegen een systeem dat bepaald wordt door alleen een cognitieve ontwikkeling. Het gaat om betekenisvol leren, waarbij we kinderen leren nieuwsgierig te blijven.”

H

arold Bekkering is hoogleraar cognitieve psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen: “Een belangrijk thema binnen de Nederlandse wetenschapsagenda is om mensen zover te krijgen dat ze een leven lang hun talenten blijven ontwikkelen en zich daar goed bij voelen.

Mijn achtergrond ligt in de relatie tussen leren en het cognitieve aspect, maar ik vind de onderwijskundige invalshoek veel interessanter omdat het daar om mensen laten leren gaat. Jonge kinderen hebben een maximale leercapaciteit en zijn van nature nieuwsgierig. Ons systeem holt die kwali­ teiten vervolgens uit.”

“Het is zorgwekkend om te zien dat één op de drie 20’ers een burn-out krijgt. Als je kinderen op 12jarige leeftijd in verschillende categorieën en niveaus indeelt kun je dat verwachten. Dan ben je twaalf en dan hoor je dat je niet goed kunt leren, vooral prak­ tische vaardigheden hebt en naar het vmbo moet. Het onderscheid tussen praktisch versus cognitief is een eufemisme waar ik me aan stoor want dat onderscheid zegt niets over het vmbo of welk niveau dan ook. Dan blijft een minister in hetzelfde jargon hangen en maar blijven hameren op cijfers en excellente kennis. In feite zeggen we tegen een vmbo-kind: jij bent niet goed genoeg en het zal een uitdaging voor jou worden om een goede baan te vinden. De druk die we mensen opleggen is ook immens groot. Daarom moeten we dat soort redeneringen keihard aanpakken. Het systeem stuurt op cognitie en dat bepaalt het niveau. Mijn vrouw werkt op een vmbo-groen school en liet onze tuin door een leerling aanleggen. Hij had nog nooit een voldoende voor rekenen gehad, maar maakte een prachtige put om het water af te laten stromen. Daar zat alles in: verhoudingen, inzicht en praktische vaardigheid. Daarom weiger ik dat stigmatiserende onderscheid tussen praktisch en cognitief over te nemen.”

ACTIVEREND LEREN “Het mooie van Schooldomein is dat het opdracht­ gevers en architecten beter laat nadenken over hoe

we een school zouden moeten inrichten, fysiek en qua inhoud met als doel de nieuwsgierigheid te blijven prikkelen. Wat dus niet helpt is om lokalen te maken; in een lokaal staat één persoon altijd voor een groep die afwacht en achteroverleunt. Ik werk met de Stichting Schoolinfo waar 200 aangesloten scholen met innovatie bezig zijn. Veel leeromgevingen zijn grotere ruimten waar je meer competenties kunt ontwikkelen. We moeten afleren dat leerlingen kunnen achteroverleunen omdat een docent vertelt hoe het moet. Docenten moeten juist leren luisteren en door activiteiten het onderwijs vormgeven. Het activerend leren is nog niet echt mainstream. Dat begint met de inrichting van een gebouw; als belangrijke voorwaarde om het leren te activeren en de nieuwsgierigheid te prikkelen. Vervolgens de inhoud van de lessen; ik ben wetenschappelijk adviseur van Agora scholen, waarbij we in onze zoektocht die onderwijsinhoud activerend willen maken. We hebben twee grote uitdagingen; in de eerste plaats de eindtermen die ook voor de Agorascholen gelden. In de eerste ‘gouden’ jaren van hun schoolloopbaan krijgen kinderen de tijd om zelf hun talenten te ontwikkelen. Eindtermen en examineren betekent het structureel afstraffen van het activerend onderwijs. Een eindtermen leidt ertoe dat je dat ene zo goed mogelijk leert om er een voldoende of meer op te scoren. De zoektocht is dus om een systeem te ontwikkelen waarmee je activerend leren kunt waarderen. Dat is een open puzzeltocht met het gevaar dat je weer nieuwe eindtermen bedenkt.

In de jaren dat mensen optimaal kunnen leren is het van belang dat ze een houding ontwikkelen die ze ook kunnen gebruiken wanneer ze wat minder activerend zijn. Vanuit die lerende houding benader je ervaringen vanuit hun context, die zelf voortdurend in verandering is. Daar moet je je steeds op kunnen aanpassen en dat is de essentie van onderwijs. Het gaat om het ontdekken wat bij mij past; leren moet betekenisvol zijn. Als jij voor een examen leert is het enige betekenisvolle het cijfer en je leert datgene dat tot dat cijfer leidt, maar je maakt kinderen niet nieuwsgiering. De output van Agora-scholen zijn

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

9

zelf inschrijven voor een vervolgopleiding of een werkkring. Als je dan getest wilt worden kies je daar zelf voor. Je kunt naar het mbo en een vak leren en daarvoor moet je bepaalde kwalificaties hebben of je wilt vanuit de behoefte aan meer kennis en inzichten doorstuderen. De eerste 18 jaar moet het om persoon­lijke ontwikkeling gaan. Daarna kun je nog heel lang leren en heel lang werken.”

kinderen die nieuwsgierig zijn. Daar gaat het om, om exploratief te blijven; met hoeveel kennis ze van een school af gaan is niet interessant. Het huidige schoolsysteem is ingericht op teaching to the test.”

CONTROLE EN BUREAUCRATIE “De vraag is waarom we onze samenleving zo hebben ingericht; het heeft te maken met controleerbaarheid en bureaucratie. Denker des vaderlands René ten Bos heeft er een mooi boek over geschreven: bureaucratie is een inktvis. Net als een inktvis ontglipt de bureaucratie aan iedereen die er grip op wil krijgen.

Het onderwijs is een mooi voorbeeld; we denken via de inspectie controle over de kwaliteit te houden net zoals de keuringsdienst van waren of de zorgautori­ teit dat doen. Allemaal instanties met in beginsel een nobel doel, maar door er een controlemechanisme op te zetten, we het kind met het badwater weggooien. Wanneer je aan de voorkant vertrouwen hebt is

er geen controle nodig; elk kind is anders en elke situatie is ook anders. Nu moet je herkauwen en je wordt te snel in hokjes gedeeld. Vervolgens leer je niet waar je interesses liggen. Ik heb een droombeeld waarbij het de eerste 18 jaar verboden is om kinderen te testen, zodat kinderen nieuwsgierig blijven en niet afgestraft worden door een teleurstellende ervaring.

Ik ben dus wel voor leerplicht, maar dat moet zich beperken tot de verplichting naar school te gaan. Wij als samenleving zorgen dan voor inspirerende leeromgevingen waar coaches rondlopen die jou helpen bij jouw zoektocht. Daarbij moet je elke dag weer nadenken wat je wilt gaan doen en met wie je wilt samenwerken. Stiekem hebben die coaches wel kennis in hun hoofd waarmee ze je kunnen helpen.

Na die eerste 18 jaar ben je volwassen en kun je je

10

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

Foto: Angeliek de Jonge

Agora & Niekée Roermond Foto: Sjef Drummen

HET BEWUSTZIJN “Bewustzijn is een reflectie op indrukken uit de buitenwereld. Wij ervaren dat via taal en dat is een na-effect. De filosofie is dat de hersenen een voorspellingsorgaan zijn; we maken voortdurend voorspellingen. De bureaucratie is daar een voorbeeld van. Als we het maar zo inrichten is de kwaliteit goed.

Met twaalf jaar leren en profielen kiezen is belachelijk. Het erge is dat het zo bepalend is. Tijdens mijn lezingen over schoolkeuze, praat ik met havo- en

vwo-leerlingen, die vragen wat ze later moeten gaan doen. Moet ik naar het hbo of naar de universiteit? Ik vraag dan wat iemand boeit; vind je biomechanica en bewegingswetenschap leuk of vind je het leuk om mensen te helpen beter te bewegen? Hetzelfde geldt voor muziek: vind je de wetenschap leuk of wil je zelf muziek maken? Hoe voelt het voor je lichaam en niet alleen voor je geest. Wij zijn veel te veel bezig met hoe het voor ons hoofd voelt. Op die manier zou je eigenlijk wel voorlichting willen geven. Het is trouwens wel opvallend dat ik nooit een uitnodiging van een vmbo-school krijg.”

BETEKENISVOL Onderwijs moet betekenisvol zijn en je zou kinderen gunnen dat ze onderweg eerder leren om hun passie

BESTUUR EN BELEID

te volgen. Wij benaderen de sociale omgeving op een negatieve manier, terwijl er maar één samenleving is.

Ik ben voor één school en één maatschappij; we kunnen zoveel van elkaar leren. Door die vroege selectie versterk je de verschillen. Ik kan met iedereen goed opschieten omdat ik vroeger allerlei vakantiebaantjes

“Wanneer je aan de voorkant vertrouwen hebt is er geen controle nodig; elk kind is anders en elke situatie is ook anders” heb gedaan. Dat heeft me allerlei ervaringen gegeven en heeft me geleerd om bewondering te hebben voor wat mensen kunnen toevoegen. Als je iemand in een taalarme omgeving zet wordt die persoon vanzelf ook taalarm. De sociale omgeving versterkt de leefomgeving. Er zijn feitelijk veel minder verschillen dan dat wij door onze schoolomgeving juist bewerkstellingen. Door mensen bij elkaar te houden is er de angst dat alles naar het midden wordt getrokken,

zeggen de tegenstanders van zo’n verbrede schoolloopbaan. Dat klopt op een bepaald niveau, maar dat is niet erg. Na die eerste 18 jaar ontdekken en ervaren heb je nog alle ruimte en tijd om door te leren en te kiezen wat je wilt. Je hoeft nog helemaal niet uitgeleerd te zijn op je 17e, maar wel een nieuwsgierige onderzoekende houding hebben met het vermogen om van elkaar te leren. Dan heb je een gezonde basis. Natuurlijk leert de neurowetenschap ons dat er verschillen zijn; er is aanleg en je hebt omgeving, maar die zijn niet bepalend. Ik ken heel veel mensen die met vmbo-kader begonnen zijn en nu bij ons studeren. Het is net als met man-vrouw verschillen; er zijn veel meer overeenkomsten dan verschillen en toch blijven we de verschillen benadrukken. Binnen de huidige wetgeving kun je al verschillende vakken op meerdere niveaus aanbieden, afhankelijk van interesse en aanleg. Veel scholen passen dat nog niet toe en dat vind ik oenig. Maar ik wil nog verder gaan en de klassenstructuur doorbreken. Die is funest voor een explorerende houding. Alles gaat om nieuwsgierig blijven.”

Voor meer informatie googelt u verder via en.wikipedia.org/ wiki/Harold_Bekkering.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

11

Kort nieuws Jaarlijks congres hoogbegaafdheid in teken van kwetsbaarheid

H

oogbegaafd en kwetsbaar. Dat is het thema van het jaarlijks congres over hoogbegaafdheid, dat dit jaar op 25 september plaatsvindt in Utrecht.

Centraal staat de vraag hoe je als leerkracht, begeleider of hulpverlener met de kwetsbaarheden van hoogbegaafden kunt omgaan. Mensen die hoog-

begaafd zijn, zijn niet alleen maar hoogintelligent, gedreven en nieuwsgierig. Ze leggen ook vaak de lat te hoog voor zichzelf, of hun omgeving verwacht te veel van ze. Of ze zijn helemaal van de kaart als ze een keer met een taak geconfronteerd worden die te moeilijk voor ze is. Vaak lijkt de gedachte: “Als ik dit niet moeiteloos op kan lossen, ben ik dan nog wel zo slim als iedereen denkt dat ik ben?” Daarnaast kunnen ze met allerlei sociale- en psychologische problemen te maken hebben. Er zijn vaak geen ontwikkelingsgelijken in hun klas of werkomgeving. En ze zijn ‘anders’ dan hun klasgenoten of collega’s en vallen daardoor nogal eens buiten de groep. Maar ook kunnen ze dyslectisch zijn, dyscalculie hebben, over slechte executieve functies beschikken (waardoor ze bijvoorbeeld slecht kunnen plannen of snel afgeleid zijn), depressief zijn, of een ander psychisch probleem hebben. Kijk voor meer informatie over het congres en de sprekers op congresburo.com/ aanbod/236/hoogbegaafdheid-3e-editie.html

Meer werkplezier door anders organiseren van onderwijs

D

oor het onderwijs anders te organiseren, kun je je werkdruk verminderen en het werkplezier vergroten. Er ontstaat meer tijd en ruimte om aan de leerlingen in je school te besteden. Daarover gaat het congres ‘Hoe hoog is jouw werkdrukfactor?’ op 3 oktober aanstaande in Zwolle. Tijdens het congres krijg je in diverse workshops praktische handvatten om morgen meteen in te zetten in je school, zowel voor leerkrachten als directeuren. Het congres begint met een inspirerende keynote van Luc Stevens, emeritus hoogleraar orthopedagogiek en directeur van het NIVOZ. Stevens neemt je mee in een onderwijssysteem zonder uitvallers! Kies daarna uit twee van de zes inspirerende workshops. Het congres is interessant voor directeuren, leerkrachten, interne begeleiders en vindt plaats op woensdag 3 oktober 2018 van 13:30 – 17:30. De locatie is de Katholieke Pabo aan de Ten Oeverstraat 68 in Zwolle. Kijk voor meer informatie en inschrijven op: werkdrukfactor.nl.

12

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

Ondertiteling filmpjes verhoogt leerplezier dove kinderen

V

eel lesmateriaal wordt ondersteund met filmpjes. Voor kinderen een levendige toevoeging. Om ook dove en slechthorende kinderen deze toevoeging te bieden hebben Kentalis en Zwijsen nu samen het lesmateriaal voor de zaakvakken (aardrijkskunde, geschiedenis en natuur & techniek) voorzien van ondertiteling. Leerlingen die doof of slechthorend zijn kunnen nu zelfstandiger deze lessen volgen. Leerkrachten zijn zo minder tijd kwijt aan het geven van verlengde instructie en kunnen meer aandacht geven aan de leerlingen. Leerlingen van Kentalis zijn enthousiast over de ondertitelde filmpjes.

Het volgen van de les is eenvoudiger en sneller. “De ondertiteling helpt mij.

Ik kan het beter begrijpen.” Ook vinden de leerlingen de ondertiteling fijn: “Ik hoef nu niet gelijktijdig naar de juf en het filmpje te kijken.” De leerlingen zijn ook trots. Het lukt ze nu om helemaal zelf, zonder hulp, de filmpjes te bekijken.

Vanaf schooljaar 2018-2019 is bij de drie methodes van De Zaken van Zwijsen (Natuurzaken, Wereldzaken en Tijdzaken) voor groep 5 t/m 8 ondertiteling beschikbaar bij alle filmpjes.

Column Eén op de vijf 17-jarigen voelt zich vaak down

TRENDS IN ONDERWIJSLAND

M

eer dan 20 procent van de 17-jarigen geeft aan vaak last te hebben van sombere gevoelens. Dit blijkt uit onderzoek van Dokter Bosman dat gehouden werd onder meer dan 1052 jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. Meisjes voelen zich vaker down dan jongens. 80 procent van de zeventienjarige meisjes is regelmatig in mineurstemming ten opzichte van 62 procent van de jongens.

Tijdens de puberteit verandert er van alles in het puberbrein. Vooral het gedeelte waar de ratio huist, is in bewerking terwijl het emotionele gedeelte overactief is. Het is ook de fase waarin depressies en andere mentale aandoeningen voor het eerst zichtbaar worden.

“Jongeren ervaren vaak een rollercoaster aan emoties doordat de hersenen de veranderingen tijdelijk niet meer kunnen bijbenen, laat staan alle prikkels en emoties kunnen overzien of onder controle kunnen houden”, zegt Michiel Bosman, psychiater en directeureigenaar van Dokter Bosman. “We zien dat de sombere gevoelens tot het 17e jaar toenemen om daarna weer geleidelijk af te nemen.”

Van de 17-jarigen piekert 68 procent regelmatig zo veel dat de nachtrust eronder lijdt. Hier komt nog bij dat pubers ook moeten leren omgaan met verwachtingspatronen. Maar liefst 77 procent van de 16-jarigen voelt de druk om steeds maar goed te moeten presteren op school en daarbuiten met sport en vrienden. De groepsdruk bij pubers is vaak behoorlijk en wordt versterkt door de angst om sociaal buiten de boot te vallen. Bosman: “Het kan voor pubers erg confronterend zijn als ze niet kunnen voldoen aan de verwachtingspatronen waar ze hun identiteit op baseren. Bij sommigen kan dit tot psychische problemen leiden.” Van alle jongeren ervaren 16-jarigen de meeste paniekaanvallen, 35 procent heeft hier regelmatig last van. Tegen 19 procent van de 12-jarigen.

‘Duurzaamheid’, voor de één een slogan en voor de ander een levensdoel. Uiteraard gaat ‘duurzaamheid’ niet ongemerkt voorbij in onderwijsland. Naast lespakketten en attitude gerichte activiteiten, komt ook huisvesting in beeld. ‘Green Deal Scholen’ zijn inmiddels een bekend begrip en de recente analyse met kengetallen van 15 scholen schetst niet alleen reductie op energiegebruik, maar geeft ook suggesties over de financiering van ‘vergroening’. Een tweede aanrader is het rapport ‘Concretisering huisvestingsvoorstel’ in opdracht van onderwijsraden en VNG. Schoolbesturen en gemeenten noemen zich gezamenlijk verantwoordelijk. Zoals gebruikelijk wordt, waar het regelgeving en financiering betreft, naar de rijksoverheid gekeken. Goede voornemens zijn er, nu bekostiging en uitvoering.

Financiën blijken ook een issue wanneer overheden spreken over vernieuwing van het Onderwijskansenbeleid. De landelijke overheid verdeelt de middelen, de plaatselijke overheid soupeert de middelen. Deining alom. De vier grote steden melden bij Kamerleden dat hetgeen opgebouwd is nu zal instorten, tientallen andere gemeenten melden op hetzelfde adres dat eindelijk gedaan kan worden waar men al jaren op wacht. Gelukkig zijn allen het eens over de noodzaak van ‘verbeterde indicatiestelling van het begrip achterstand’. Niet alleen grote steden en kleine plaatsen weten Kamerleden en het Ministerie van OCW te bereiken, ook burgers kennen die weg. Dit ministerie alleen al telt in 2017 646.670 brieven van burgers. Naast de wens van een kleine overheid en grote eigen verantwoordelijkheid, wordt de weg naar die overheid liefst breed geplaveid.

Deze tweeslachtige houding blijkt ook wanneer de overheid zich bemoeit met keuzes van leerlingen (en studenten) voor opleidingen en arbeidsmarktsectoren. Enerzijds wordt verwacht dat een leerling c.q. student de eigen interesse, capaciteiten en ambities exploreert, anderzijds worden inperkingen van overheidswege verwelkomt. Denk aan de zorgplicht arbeidsmarkt voor mbo-scholen. Een mooi voorbeeld van deze inperking is een advies van de Commissie Macrodoelmatigheid MBO (CMMBO) en de reactie van één van de onderwijsministers. Opleidingen in de creatieve sector met beroepen als artiest, goud- en zilversmid, ruimtelijke vormgever en ICT & mediabeheer blijken een grote aantrekkingskracht te hebben. Echter het arbeidsmarktperspectief is matig tot slecht en de sectorspecifieke doorstroom naar hbo is ook niet indrukwekkend. Wel stromen deze crea-studenten in grote aantallen door, naar allerlei niet-verwante hbo-opleidingen. Geheel volgens verwachting volgt de minister de commissie in de voorstellen tot verdere inperking van keuzevrijheid.

Eén onderdeel van dit advies is vrijwel onopgemerkt gebleven. De positie van het vmbo in de rol van voorbereidend mbo. CMMBO fileert de maatregelen die genomen zijn om meer vmbo-jongeren te interesseren voor techniek en doet uitspraken over keuzeprocessen bij 14-jarigen. Aansluitend oordeelt CMMBO ook over fuikwerking van doorlopende leer­ routes, vakontwikkeling van bijvoorbeeld metselaars tot operators van productiesystemen en techniekdocenten met slechts inspiratie in het eigen vakgebied. Eén en ander als bewijs dat het huidige stimuleringsbeleid heeft gefaald. Forse uitspraken die weerlegd of op zijn minst besproken dienen te worden. Deze nabrander in het rapport is nauwelijks gememoreerd en kennelijk niet opgemerkt door de ene minister. Of, als hete aardappel doorgeschoven naar de andere onderwijsminister.

Jaap de Kruijf

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

13

Door Peter Jan Bakker en Pim Commandeur van het Platform Onderwijshuisvesting

NU INVESTEREN BETEKENT DE KOMENDE DECENNIA GENIETEN VAN GOEDE ONDERWIJSHUISVESTING

Toekomstgericht bouwen is een kans De ambities op het gebied van duurzaamheid en gezond leren zijn torenhoog en stellen ons de komende jaren voor een uitdagende opgave. Een mogelijk hoofdpijndossier als je de optelsom maakt: het klinkt allemaal als een veel te grote opgave waarvoor veel te weinig middelen beschikbaar zijn. Maar we kunnen het ook zien als kans. Juist het grotere doel dat zich nu manifesteert, de wereldwijde opgave om met z’n allen meer zorg aan onze planeet te besteden, is meer dan ooit een legitimatie om samen de schouders er onder te zetten. We hebben een gezamenlijke doel.

W

e ontkomen er niet aan. De energie­ transitie gaat ook voor onderwijshuisvesting een opgave op zich vormen. Dat we in 2019 bijna energie neutrale scholen moeten bouwen (nieuwbouw) is al enige tijd bekend. Maar eigenlijk kunnen we ons al niet meer met goed fatsoen beperken tot deze doelstelling: het moet uiteindelijk naar gasloos en naar ‘nul op de meter’.

Waarom nu nog een schoolgebouw realiseren waarvan je weet dat die over pakweg tien tot vijftien jaar alweer technisch op de schop moet om die doelstellingen alsnog te bereiken. De techniek is er al klaar voor, we moeten alleen wat meer durven, meer integraal naar oplossingen kijken en niet alleen voor de eigen zaak strijden.

MEER DURVEN BENG, ENG, MPG, GPR, EPC… de afkortingen buite­ len over elkaar heen. Voor de technici onder ons prima te begrijpen en te positioneren in de context.

Maar laten we eerlijk zijn: hoeveel bestuurders van onderwijsinstellingen en gemeenten weten echt wat dit betekent en kunnen de vertaalslag maken naar keuzes als het gaat om inzet van middelen. Het gevaar van de normatieve benadering die achter deze prestatie-eisen schuilt, is dat we verzanden in details en de hoofdzaak uit het oog verliezen. De hoofdwaarden voor een goede school die klaar is voor de toekomst: gezonde leeromgeving, goede functio­ naliteit, geen gebruik van gas en zoveel mogelijk zelfvoorzienend in energiegebruik met daarbij zo

14

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

min mogelijk gebruik van fossiele brandstoffen.

Natuurlijk is het goed om handvatten te hebben om dit te bereiken, maar het vasthouden aan elke individuele eis leidt tot inefficiency en het beperken van integrale oplossingen. Meer durven betekent ook met elkaar zoeken naar meer investeringskracht door exploitatie en investering aan elkaar te koppelen. Vertrouwen dat beide partijen (schoolbestuur en gemeente) dezelfde belangen nastreven en komen tot een oplossing die op langere termijn meerwaarde oplevert.

MEER INTEGRAAL KIJKEN Er zijn al goede voorbeelden gerealiseerd van onderwijsgebouwen die voldoen aan toekomstbestendige criteria. Oplossingen om gasloos en energieneutraal te bouwen lopen technisch gezien uiteen. Afhankelijk van de specifieke context zijn meerdere concepten te bedenken. De mogelijkheid om aan te sluiten op stadsverwarming leidt tot een ander vertrekpunt voor verduurzaming dan wanneer dat niet het geval is. Zo kan ook het vertrekpunt worden gekozen om voor een ontwerp te kiezen waarbij zoveel mogelijk bouwkundige oplossingen worden gehanteerd voor ventilatie, verwarming en koeling (installatie arm).

Wanneer dat wordt vertaald naar exploitatie kan dat leiden tot lagere lasten omdat bouwkundige voor­zieningen een langere levensduur hebben dan installatietechnische. Het is van belang om te kijken naar het totale plaatje van leerprestaties, gezondheid, kosten en exploitatie.

BESTUUR EN BELEID

“Bekijk het schoolgebouw niet als zelfstandig object maar als onderdeel van een wijk of gebied én als onderdeel van een totale gebouwen­ portefeuille”

NIET ALLEEN VOOR DE EIGEN ZAAK STRIJDEN Natuurlijk vecht elke partij voor zijn eigen belang. Maar de opgave die er ligt is te groot om niet het appèl te doen aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid daarvoor. Strijd om positie levert geen positieve bijdrage, levert vertraging op en leidt uiteindelijk tot hogere kosten. Ook dit vergt lef, het lef van bestuurders om vanuit het grotere belang de eigen belangen ondergeschikt te maken en een moeilijke discussie met de eigen achterban daarover te voeren. Vanuit de overtuiging dat dat het gezamenlijke doel optimaal ondersteunt.

Maar ook oplossingen om de financiering voor elkaar te krijgen zijn uiteenlopend en vragen een integrale aanpak gericht op de levenscycluskosten van gebouwen. Voor de hand liggend is dat inverdien­ effecten op energie en onderhoud kunnen worden gekapitaliseerd. Er zijn echter ook mogelijkheden om de financieringskracht te vergroten door bijvoorbeeld meer multifunctioneel gebruik te maken (denk daarbij aan de slimme schoolconcepten waarbij onderwijs en BSO van dezelfde ruimte gebruik maken) van beschikbare meters. Of stel het dak van de school beschikbaar aan de buurt om energie op te wekken.

Kortom: bekijk het schoolgebouw niet als zelfstandig object maar als onderdeel van een wijk of gebied én als onderdeel van een totale gebouwenportefeuille.

Zowel voor het vergroten van mogelijkheden om te verduurzamen als voor de mogelijkheden om andere financieringsstromen voor investeringen aan te wenden.

INVESTEREN EN GENIETEN Het integraal aanpakken van de opgave past in de lijn die PO-raad, VO-raad en VNG onlangs gezamenlijk in een advies aan OCW hebben uitgebracht. Zowel voor wat betreft de verankering van het integraal huisvestingsplan (IHP) en renovatie in wetgeving als het opheffen van het investeringsverbod. Met name die laatste is belangrijk voor schoolbesturen om zich gedekt te voelen om samen met de gemeente te zoeken naar financieringsmogelijkheden. Investeren in onderwijshuisvesting is echter niet alleen een financiële opgave, het is ook investeren in relaties, in de omgeving en in gedrag. Als we in staat zijn om alles op een goede manier bij elkaar te brengen krijgen we de kwaliteit die klaar is voor de toekomst.

De kwaliteit van huisvesting waar onze kinderen en de generaties die daarna komen kunnen genieten van onderwijs en waarbij we een wezenlijke bijdrage leveren aan de goede zorg voor onze planeet.

Kijk voor meer informatie op platformonderwijshuisvesting.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

15

Tekst Sibo Arbeek

SAMENWERKING BASIS VOOR DUURZAME IKC’S

Gemeente Utrecht en SPOU ontwikkelen nieuwe businessmodellen Bestuurder SPO Utrecht Eric van Dorp en manager van de Utrechtse vastgoedorganisatie Marcel Gierveld kijken terug op enkele decennia ontwikkeling van multifunctionele accommodaties. Voorwaarde voor goede gebouwen met meerdere gebruikers zijn organisaties die inhoudelijk meerwaarde zien en een gemeente met de betrokken besturen die er beiden ook echt in geloven.

E

ric trapt af: “De reparatie van een aantal mfa’s in Utrecht heeft vooral te maken met functio­ naliteiten die niet goed doordacht zijn en dan werkt het uiteindelijk toch niet.” Marcel vult aan: “Nu staat de vorming van IKC’s centraal, maar we praten over de eerste generatie mfa’s die we nu opnieuw bekijken. Bij IKC’s staat die samenwerking vooraf centraal en dat was kennelijk minder vanzelfsprekend in de mfa’s van toen. Over tien jaar vinden we mogelijk weer iets van de IKC-ontwikkeling; dus is het lastig om vanuit deze casuïstiek met te snelle conclusies te komen. De kern is dat je elkaar blijft vinden in de veranderingen die je samen moet managen. Processen duren lang en je leert vaak van vallen en opstaan.” Eric knikt: “In de jaren 90 gingen de partners in het veld naar Zweden en kwamen terug als believers. Het kulturhus was ideaal en ging over het nieuwe samenwerken en het samen delen. We geloofden dat al die tweeverdieners met kinderen behoefte hadden aan one stop shopping en vooral ontzorgd wilden worden. Daar hoorde een concept bij met veel partners naast het onderwijs, zoals het consultatiebureau, de bibliotheek, de GGD en vaak ook nog een theater en de horeca. De politiek dacht dat de samenleving maakbaar was en bovendien leek een multifunctioneel gebouw financieel aantrekkelijk. Meer samen-

16

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

Interieur BS Overvecht

BESTUUR EN BELEID

Marcel: “Dat zijn doelredeneringen dus risicovol; hoewel we in die tijd als gemeente wel degelijk vanuit de activiteiten en de synergie dachten. Wel hadden al die sectoren onderwijs, sport, welzijn en OGU allemaal eigen ideeën over hun eigen inbreng. Dat heeft ook niet altijd even goed gewerkt.” Eric: “Vergeet ook niet dat scholen helemaal geen ervaring met samenwerken hadden. Of je was een standalone school of je huisde rug tegen rug met andere denominaties samen in een gebouw. Iedereen had alles drie keer en het enige dat je deelde was de gymzaal. Ineens kwam er een gebouw waarin je met meerdere scholen en partijen moest samenwerken. Daarbij komt dat het met meerdere besturen van hetzelfde aanbod lastiger samenwerken is dan met additionele organisaties, omdat je niet alleen samenwerkingspartner bent, maar ook concurrent. Het is onaangenaam wanneer je je stinkende best doet en ouders toch voor de andere school in je eigen gebouw kiezen. Het dunne laagje samenwerking verdwijnt dan al snel. Wat je achteraf kunt constateren is dat er vooral een visie rond een gebouw bedacht werd, waarbij we er van uitgingen dat partners elkaar zouden vinden. Dat

gebeurde niet per definitie met in het extreme geval meerdere Sinterklazen op het schoolplein. Daarbij speelde ook nog dat de partners het gebouw samen moesten beheren en slim konden verhuren. Dat leverde ook een hoop ellende op. Uiteindelijk blijf je toch concurrenten van elkaar, tenzij je aan de voorkant goede afspraken maakt. Dat lukt nu in de wijk Overvecht met KSU bijvoorbeeld veel beter.”

Kindcentrum Oog in Al

<

werken betekent meer gedeelde meters en dat is gunstig in de investering en de exploitatie.”

LOGISCHE SAMENWERKING Marcel: “Je ziet landelijk dat het concept mfa of het kulturhus beheer- en samenwerkingsproblemen heeft, maar in essentie wel een goede opzet heeft.

Daarom is het goed om te kijken wat er gebeurt. In Utrecht kun je de ontwikkeling van het basisonderwijs als jaarringen in het stedelijk netwerk zien, van bedrijfsverzamelgebouwen naar campusgebouwen en mfa’s en nu naar het integraal kindcentrum. Dat scholen nog een eigen gebouw hebben zie je bijna niet meer. Dat ontwikkelen van modellen voor beheer en exploitatie kost tijd en daar investeren we nu ook in. Daarom kijken we nu opnieuw naar die samenwerking en ik constateer dat dat bij de IKCvorming veel natuurlijker gaat; je weet beter met wie je wilt samenwerken en je trekt eerder je grenzen.”

Eric: “Het moet interessant genoeg zijn om samen te

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

17

< Eric van Dorp (l) en Marcel Gierveld

Zo’n verbinding met het voedselbos door een brug te plaatsen kost iets meer, maar levert ook veel meer op.”

BS Overvecht

werken. Dat zie je bij het Kindcentrum; de combinatie school, kinderopvang en voor- en naschoolse opvang is logisch, waarbij het handiger is wanneer er maar één school in het spel is. De samenwerking gaat ook verder omdat je dezelfde onderwijskundige en pedagogische ideeën hebt hoe je met kinderen om wilt gaan. Dat heeft voordelen voor kinderen, ouders en de medewerkers. Een win win voor alle partijen en het gebouw faciliteert de samenwerking.

Vertrouwen is de basis.” Marcel knikt: “Ik zie voor ons als gemeente veel voordelen van het IKC-model, juist omdat die samenwerking zo natuurlijk verloopt. Dat maakt dat je business case ook haalbaarder wordt.”

Eric: “Kinderen ontwikkelen zich niet van het één op andere moment. Een voorziening van 0 tot 18 gaat een stap verder, maar is ook weer logisch. Met 12 jaar ben je niet opeens ergens mee klaar, net als dat met 0 tot 4 jaar ook zo is. Sommige kinderen zou je langer bij de kinderopvang willen houden en anderen zou je wat sneller naar het voortgezet onderwijs willen brengen.”

GEZAMENLIJKE AMBITIE Marcel: “We hebben het voordeel dat in Utrecht veel kan. Dat komt ook omdat we blijven groeien en elkaar inmiddels beter kunnen vinden. Dat maakt dat je ook iets kunt proberen; je bouwt geen scholen meer maar faciliteert een ontwikkeling om kinderen het juiste onderwijs en opvang te geven. Daarbij kijken we steeds meer naar de maatschappelijke opgave en pel je af wat je kunt waarmaken.” Eric: “De ontwikkeling van IKC Rijnvliet is een goed voorbeeld.

Het wordt een groene en landelijke wijk, waar een soort voedselbos in komt, maar ook een metaal kathedraal als vrijplaats voor kunstenaars. Dan is het niet de school links en de wijk om de hoek, maar ga je verder. Dat moet in het gebouw tot uiting komen.

18

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

“De kunst is de zinnige initiatieven te verbinden zonder dat er een nieuwe norm ontstaat”

Marcel reageert: “Dat betekent dat je ook anders naar je aanbod in de binnenstad kijkt. We zien een logische verbinding tussen de gymzalen en het bewegingsonderwijs, waarbij we mensen willen activeren meer te bewegen. Dat betekent ook dat je niet meer vanuit de klassieke sectoren denkt. Zo breiden we in, omdat de ruimte schaars wordt in de binnenstad, maar willen we ook dat kinderen op een veilige en gezonde manier opgroeien. Dat kun je alleen regelen door slim naar de gebouwen en de openbare ruimte te kijken. Kijk naar de cultuurzone in de Kanaalstraat, waar ons leegstandsbeheer nu tot een nieuwe dynamiek heeft geleid. Iedereen zoekt een plek en wil experimenteren. Als gemeente kun je met je vastgoedbeleid veel mogelijk maken, waardoor nieuwe initiatieven ontstaan. De reden waarom ik vastgoed centraliseer, is omdat je het dan beter kunt koppelen aan maatschappelijke ontwikkelingen. Een interessante vraag is verder nog hoe je een gebouw zodanig kunt bouwen dat je er flexibel mee om kunt blijven gaan en allerlei typen invullingen kunt faciliteren, waaronder onderwijs. Van mij mogen er veel verschillende vormen ontstaan, als ik maar in kan spelen op de ontwikkelingen die blijven spelen.

Het onderwijs moet daarbij steeds vanuit de eigen activiteiten blijven redeneren en de vastgoedeigenaren moet blijven zorgen voor courant vastgoed.”

Eric knikt: “Dat moet je samen en met visie doen.

Wanneer je een school voor 80 jaar wilt bouwen die alles kan faciliteren, maak je een lelijke duurzame doos, waarvan er al teveel zijn gebouwd. Dat werkt dus niet. Het hoeft ook niet allemaal voor de eeuwigheid gebouwd te worden. De oude fabriek Cereol en de kathedrale koorschool vind ik mooie voorbeelden van hergebruik van cultureel erfgoed, met onderwijs en andere partners. Dat maakt dat de school een soort ziel voor de stad is. Dus moet je meer bouwen dan alleen maar een blokkendoos. Dan regel je niet meer een aanvraag en een beschikking; daar heb je elkaar voor nodig en daar moet je dezelfde ambitie hebben.” Marcel: “Voor mij gaat het naast de inhoud ook om het continue bouwen aan de relatie omdat vertrouwen een belangrijke pijler is.”

Kijk voor meer informatie op spoutrecht.nl en op utrecht.nl/ bestuur-en-organisatie/beleid/omgevingsvisie.

GEEN ZORGEN â&#x20AC;&#x201C; DE LUCHT IS SCHOON! Met emissiearme rubber vloerbedekkingen voor gezonde leefomgevingen Goede binnenlucht en een rustige leeromgeving zijn van bijzonder groot belang in kinderdagverblijven, scholen en universiteiten. Onze hoogwaardige vloerbedekkingen zijn daarom gemaakt van emissiearme materialen, die extreem sterk zijn en de geluidproductie minimaliseren. www.nora.com SCHOOLDOMEIN

juli 2018

19

Genie

Geniet is het thema van deze Schooldomein. Daarbij denken we aan genieten van een goed uitgewerkt concept, een omgeving die het verschil maakt, een gebouw dat kwaliteit toevoegt, een leeromgeving die het resultaat is van draagvlak, van een gebouw dat presteert zoals het bedoeld is. Drie architecten geven mooie voorbeelden.

MARIJKE VAN DE VORSTENBOSCH, INTERIEURARCHITECT / EIGENAAR CLIPL2R INTERIEURARCHITECTEN TE NIJMEGEN Tegenwoordig worden hoge eisen gesteld aan de mens in de onderwijsomgeving; aan het kind in de leeromgeving. Nu het klassikale systeem grotendeels is verlaten is het leren buiten het lokaal en op het leerplein inmiddels gangbaar geworden.

Dit brengt vele verworvenheden met zich

20

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

mee zoals meer kans om zich individueel te profileren, meer diversiteit, meer transparantie en samenwerking. De ruimtelijke vertaling van deze openheid zien we de laatste jaren dan ook in allerlei vormen terug op de scholen. Bij nieuwbouw is het makkelijker om deze ruimtelijke vertaling te integreren in het gebouwontwerp dan bij renovatie en herbestemming. Als interieurarchitect kom ik dagelijks tegen dat er onvoldoende aandacht besteed wordt aan een goed doordachte leeromgeving.

Ondanks het feit dat dit concept alleen maar werkt als er een goede balans is tussen openheid en geborgenheid en er een goed voorbereide omgeving is ontworpen.

Tegelijkertijd hebben we ook te maken met het feit dat steeds meer leerlingen zich in het autistische spectrum bevinden. Ook deze leerlingen moeten hun draai kunnen vinden in de open ruimte. Dit heeft mij ertoe gebracht een serie meubilairelementen te ontwerpen gericht op concentratie en verwerking; een luwe plek in een drukke en dynamische omgeving. De meubilair­ elementen zijn in samenwerking met een interieurbouwbedrijf te Maarn ontwikkeld en worden duurzaam geproduceerd. Een samenwerking tussen clipL2R interieur­ architecten en Focus interieur­projecten.

Kijk voor meer informatie op focusopschool.nl of concentratiewerkplek.info.

et

ARCHITECTUUR EN VERBEELDING

PROJECT: L EERPLEIN GESCHIEDENIS, KSH HOOFDDORP ARCHITECT: INSIDE OPTIONS, DESIREE BASTIAENS FOTO: S ASKIA BEEK FOTOGRAFIE

Een leerplein is een verlengstuk van je klaslokaal. Het is een multifunctionele ruimte waar de leerling individueel en in een groep kan werken. Een ruimte waar verbinding en ontmoeting centraal staat.

Het ontwerp van deze ruimte is tot stand gekomen vanuit een warme samenwerking met de secties geschiedenis, klassieke talen, filosofie en kunstgeschiedenis.

Iedere sectie had zijn persoonlijke wensen.

Ook leerlingen werden betrokken bij het

ontwerpproces. Als studio hebben we goed geluisterd en verbinding gelegd tussen mens en ruimte. Als ontwerpers hebben we het geschiedenisboek ter harte genomen en ons afgevraagd waarom er zoveel moois in de boeken staat en je er als leerling zo weinig van beleeft. De ruimte inspireert, omdat het je meeneemt via prachtige attributen, schilderijen, wandschilderingen en een tijdslijn in een visuele reis door de tijd. Elke periode heeft zijn eigen

wand en ruimte. Die is ingericht in een bepaalde periode met een eigen zit-/werkmogelijkheid, individuele werkplekken, een tafel voor groepswerk, hoog zitten en laag zitten. Toen de ruimte in gebruik werd genomen waren we verbaasd hoe natuurlijk en makkelijk de leerlingen hun weg konden vinden: missie geslaagd! En onze overtuiging werd bevestigd: als de leerling en docent zich goed en vrij voelen in de ruimte bevordert dit de prestaties.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

21

Foto: Roos Aldershoff

INGRID HEIJNE – ZENBER ZIEN, RUIKEN EN PROEVEN EEN CULINAIRE VAKSCHOOL OM VAN TE GENIETEN Op de Culinaire Vakschool Hubertus & Berkhoff aan de Zuidas in Amsterdam worden leerlingen opgeleid tot de beste koks, bakkers, gastvrouwen en gastheren van Nederland. ZENBER creëerde een leeromgeving om van te genieten met alle zintuigen.

De Culinaire Vakschool, een school waarin het ambacht, de traditie en de gastvrijheid een belangrijke rol spelen, beschikt naast ‘gewone’ leeromgevingen over twee restaurants, een grand café met bakkerswinkel, bakkerijen en keukens. De totale oppervlakte is 6600 m² verdeeld over drie verdiepingen. ZENBER bracht eenheid in het gebouw door het interieur op te zetten als een passage rondom een centraal plein. De passage verbindt de verschillende ruimtes en verdiepingen. Dit zorgt voor toezicht

22

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

en veiligheid maar zorgt bovenal voor veel interactie tussen leerlingen, docenten en bezoekers. Vanuit deze passage is goed te zien wat er in de bakkerij aan patisserie en brood wordt gebakken en welke leerling kok er in de keuken in de soep staat te roeren. Het grand café, de bakkerswinkel en de restaurants liggen uitnodigend langs de gevel en verleiden passanten binnen te komen om te komen genieten van een kop koffie met een vers gebakje of lunch. Net als de lekkernijen op de menukaart, is het interieur met oog voor detail ontworpen. Zo zijn de gebruikte kleuren en materialen een vertaling van zoete en romige ingrediënten als honing en chocolade. In een aantrekkelijke omgeving kunnen de bezoekers zien wat de leerlingen in hun mars hebben en hun culinaire producten zien, ruiken en proeven. Een school om van te genieten met al je zintuigen.

Tekst: Gertjan Verbaan Impressies ontwerp: Ector Hoogstad Architecten

ONTWERP EN INRICHTING

Duurzaamheid bij Pulse klopt Een gebouw maken waar harten sneller van gaan kloppen. Dat is het onderwijsgebouw Pulse van TU Delft, dat in september in gebruik wordt genomen. Omdat studenten en docenten meedachten over de functies van het gebouw. Omdat de duurzaamheid bij Pulse klopt. En omdat Pulse het kloppend hart van de campus is. Het biedt ruimte voor vernieuwend onderwijs en vormt een studie- en ontmoetingsplek met een goede kop koffie vanwege de horeca in het gebouw. Het verhaal achter een innovatieve, flexibele en duurzame thuishaven.

Optimalisatie daglicht en zonlicht - DGMR

P

ractise, unite, learn, share, explore. Dat is de werkelijkheid van Pulse. Ingegeven door gesprekken met studenten en docenten die meer wilden dan alleen een onderwijsgebouw. Tijdens de gesprekken kwamen naast de indeling van onderwijszalen ook de wensen voor horeca en de sfeer en beleving van het studielandschap in het gebouw aan bod. Zo beschikt Pulse over veel beschrijfbare muren in de collegezalen, zijn er extra lockers en

blijft het gebouw langer open. Daardoor kunnen studenten overdag hun vakken volgen, lekker eten op het terras en tot in de late uurtjes blijven stude­ ren op dezelfde plek. Door het hele gebouw en in de horecagelegenheden zijn veel verschillende studie- en ontmoetingsplekken. De plekken in de onderwijszalen kunnen in de avonduren en tentamenperiodes dienen als (stilte)studiewerkplekken voor studenten.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

23

CONCRETE IDEEËN Vernieuwend onderwijs betekent ook dat het gebouw flexibel moet zijn en meer dan elk ander gebouw zijn tijd vooruit moet zijn en blijven. Het idee van inter­ actieve en experimentele lesvormen, prettige ontmoetingsplek én focus op duurzaamheid nam vanaf eind 2014 vastere vormen aan. Ector Hoogstad Archi­ tecten, Valstar Simonis (Adviseurs Installatietechniek), Royal Haskoning (voor projectmanagement en constructies) en DGMR als adviseur bouwfysica, brandveiligheid en duurzaamheid pakten samen met de TU Delft de handschoen voor het ontwerp op.

Gelijkstroomnet Valstar Simonis

Er lag een Programma van Eisen waarin onder andere Passief bouwen, BREEAM en energieneutraal werden genoemd. Ambitieus, maar misschien

too much? Brainstormsessies over duurzaamheid met de opdrachtgever – TU Delft Campus and Real Estate - diverse stakeholders van de TU Delft en het ontwerpteam leverden goede en concrete ideeën op.

DGMR leidde deze sessies, deelde ervaringen om te inspireren én los te laten. Passief Huis-principe en BREEAM waren al te vaak gedaan en te veel gericht op administratie, al zijn bruikbare elementen in een andere vorm bij Pulse geland.

Een energieprestatie (EPC) van 0 was zo’n concrete eis. Met als fundament een goede gebouwschil met triple glas, hoogwaardige kozijnen en goede kierdichting, optimaal gebruik van daglicht en daarnaast hybride ventilatie met CO2-sturing en PV-cellen in het dak. En waarom geen laagspanningsnet, zodat de zonne-energie direct aan de gebouwinstallaties kan worden gekoppeld zonder omvormingsverlies?

Met gelijkstroomventilatoren en LED zou dat goed moeten kunnen. Daarnaast zijn er natuurlijk de studenten die graag hun telefoons, tablets en laptops willen opladen. Valstar Simonis heeft dit verder uitgewerkt en er in 2016 de 2e prijs bij de Vernufteling mee gewonnen. Kuijpers bracht het in praktijk en Pulse is daarmee een van de eerste utiliteitsgebouwen met een gelijkstroomnet in Nederland.

IDEALE VORM In een gebouw met verschillende functies blijven comfort en veiligheid vanzelfsprekend ook belang­ rijke aandachtspunten. Flexibiliteit kent geen standaard oplossingen, maar vraagt maatwerk. Het open karakter was ook een uitdaging voor de brandveiligheid. Maar door onder andere de sprinklerinstallatie en de vluchtmogelijkheden richting de aangrenzende faculteiten Industrieel Ontwerpen en 3mE is de

24

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

ONTWERP EN INRICHTING

“Vernieuwend onderwijs betekent ook dat het gebouw flexibel is en meer dan elk ander gebouw zijn tijd vooruit moet zijn en blijven”

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw Pulse TU Delft

compartimentering in het gebouw nauwelijks zichtbaar aanwezig. De zalen zijn onderling verbonden en bieden zo een extra vluchtweg, duidelijk gemarkeerd op de vloer als ware het een basketbalveld. Ook de verschillende indelingen van de zalen zijn op de vloer geprojecteerd. Pulse kent verder een zonering met links studieplekken langs de gevel. Zalen en trappen met vides kwamen vooral rechts om onderscheid te kunnen maken in klimaatklassen: extra kritisch bij de collegezalen met een hoge bezetting en wat vrijer bij studiewerkplekken waar natuurlijke ventilatie prettig is.

Opdrachtgever TU Delft Campus and Real Estate Bouwfysica/duurzaamheid/brandveiligheid DGMR Architect Ector Hoogstad Architecten Aannemer Hurks en Kuijpers Projectmanagement en constructies Royal Haskoning Adviseur Installatietechniek Valstar Simonis Omvang 4.500 m² BVO Bouwkostenbudget circa e 11,8 miljoen, incl. btw

Ook het juiste gebruik van zonwering op de westzuidwest-gevel draagt bij aan het comfort van Pulse.

Samen met Ector Hoogstad Architecten vond DGMR een optimale vorm die gebruik maakt van de stand van de zon. In de zomer houdt het de hoge zon tegen en in de winter laat het de lage zon (en daarmee gratis warmte) door. Met daarbij ook nog eens zoveel mogelijk daglicht het hele jaar rond. Simulaties vonden de ideale ellipsvorm, wat het idee deed ontstaan om deze vorm 3D te gaan printen. Een mooie kans voor TU Delft iets unieks neer te zetten, en het idee kwam ver. Helaas waren de printers nog iets te klein en kwam dit project net iets te vroeg. Toch is een belangrijke stap vooruit gezet, waardoor deze techniek voor toekomstige gebouwen een stuk dichterbij is gekomen.

SIMPELER OPLOSSING De ambitie voor het eerste energieneutrale gebouw op de TU campus is overeind gebleven, maar budgetten dwingen soms tot andere en simpelere oplossingen. Onderdelen zoals de hybride ventilatie en het triple glas zijn helaas niet gerealiseerd. De vraag over de zonwering kwam tijdens de uitvoering weer terug op het bordje van DGMR. Samen met onze experts van geveltechniek hebben we gezocht naar een simpelere oplossing, die nog steeds is gebaseerd op de zonwerende en lichtvangende functie zoals hierboven beschreven. Een gevelmatrix gaf inzicht in de voor- en nadelen van allerlei alternatieven en hielp de TU Delft om een keuze te maken met behoud van de beoogde kwaliteit qua zon- en daglicht. Ook tijdens de bouw dachten onze gevelexperts mee door tijdig een inspectie op luchtdichtheid te doen en de aannemer op de details te wijzen.

Onlangs is het gebouw door de aannemerscombinatie Hurks en Kuijpers opgeleverd, naar volle tevredenheid van de opdrachtgever. Momenteel wordt Pulse ingericht en na de zomer kunnen de eerste studenten het gebouw daadwerkelijk beleven. We wensen hen veel succes en plezier!

Gertjan Verbaan is senior adviseur bouwfysica & duurzaamheid bij de sector onderwijs van DGMR in Den Haag (dgmr.nl/adviseurs/ gertjan-verbaan). Kijk voor meer informatie op dgmr.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

25

Grafisch Lyceum Utrecht

Fontys R3 Eindhoven

Fontys S3 Eindhoven

GISPEN CREËERT ONDERWIJSOMGEVINGEN DIE MOTIVEREN EN STIMULEREN Van voortgezet onderwijs tot universiteit: dé basis voor een effectieve onderwijsomgeving vormt een prettige fysieke ruimte. De leeromgeving van de toekomst is in onze ogen een plek die docenten en studenten, leerkrachten en leerlingen de ruimte geeft om aan de slag te gaan waar, wanneer en hoe zij dat willen. Om zo samen te ontdekken, discussiëren, improviseren en inspiratie uit te wisselen. Zo wordt leren persoonlijker, interessanter en leuker.

Gispen heeft een gespecialiseerd Onderwijsteam in huis dat dagelijks bezig is met vraagstukken vanuit zowel hogescholen en universiteiten als het voortgezet onderwijs.

Wij begeleiden u van inspiratie, creatie en realisatie tot en met beheer en revitalisatie. Ons Onderwijsteam denkt met u mee over uw huidige situatie en anticipeert op de toekomst.

Haagse Hogeschool

Neem vandaag nog contact met ons op: info@gispen.nl

Fontys R4 Eindhoven Fontys R4 Eindhoven

www.gispen.com | www.roomtolearn.nl

Tekst Sibo Arbeek

ONTWERP EN INRICHTING

NIEUW TWICKEL COLLEGE IN HENGELO KOPPELT WERKELIJKHEID AAN ONDERWIJS

De school als bijdrage aan de samenleving

“Het gebouw klopt aan alle kanten en past als een jas. Het is nog mooier dan we het in gedachten hadden. Alles wat we wilden is hier mogelijk. Het gebouw maakt alles mogelijk en dat krijgen we ook terug van leerlingen en ouders.”

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

27

H

et gesprek op het nieuwe Twickel College in Hengelo vindt plaats met teamleider Merle Busscher, architect Laurens Jan ten Kate van AHH-architecten en op afstand Hidde Benedictus van ICSadviseurs die het proces begeleid heeft.

Merle over de aanleiding: “Al 20 jaar geleden zou op deze locatie nieuwbouw komen, maar het ging steeds niet door, tot de toenmalige directie het in 2010 voor elkaar kreeg. De oude plannen konden de prullenbak in en het project werd onder begeleiding van ICSadviseurs Europees aanbesteed. De markt was toen gunstig, dus we kregen veel inschrijvingen van architecten. AHH-architecten sprong eruit. Het team van Herman Hertzberger wist de sfeer van het oude, aftandse gebouw te pakken omdat zij zich in onze cultuur verdiept hadden. Het oude gebouw had een staalconstructie en was ooit als een semipermanent tweelaags gebouw neergezet. Bedoeld voor maximaal 25 jaar stond het er al veertig jaar.

Midden in de school lag een ouderwetse leefkuil waar alle leerlingen elkaar ontmoetten. Alles zat door elkaar en speelde zich op één verdieping af, waar ook de personeels­kamer lag. Het was er gemoedelijk en laagdrempelig. Dat wilden we qua sfeer terugzien in ons nieuwe gebouw dat ook laag moest blijven. We kozen unaniem voor AHH en toen zij voorstelden om het fundament van het gebouw en de staalconstructie als uitgangspunt voor de vernieuwbouw te nemen waren we om. Niet alleen omdat het duurzaam is, maar ook vanwege de

28

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

“Het gebouw moet vertrouwd voelen, maar mogelijk­ heden voor innovatie bieden”

ruimte die we daardoor extra kregen om bijvoorbeeld een theater te maken. De bestaande sporthal moest ook gehandhaafd blijven, maar wel is er naast de drie zalen een vitaliteitscentrum gekomen.

In het gebouw kunnen we ons kunst- en cultuurprofiel verder vormgeven. We zitten op ruim 1.100 leer­lingen, maar groeien door naar 1.200.”

SCHOOL ALS STAD Laurens Jan verder: “Herman herkende mogelijk ook zijn Montessori verleden in het bestaande gebouw.

Wij vinden de sociale ruimte een belangrijk element in de school. Door het hergebruik van de bestaande vleugels konden we extra investeren in de kwaliteit in het gebouw. Het oude gebouw had veel gangen, maar dat was verloren ruimte. Wij hebben de gangen weggehaald en in de oude vleugels paviljoenen gemaakt voor talen, alfa, bèta, gamma, kunst en sport.”

Merle knikt: “Ons motto is de school als creatieve stad. Dat motto gebruiken we ook in onze visie: je zou leerlingen in een school moeten voorbereiden op hoe het er in een stad aan toegaat. De filosoof René Gude noemde dat de levenssferen, waarbij mensen samenleven en elkaar ontmoeten in de verschillende typen gebouwen rond de publieke pleinen in een stad. Dat impliceert dat alle vakken en alle ervaringen even nodig en belangrijk zijn. Dus geven we naast drie uur Engels ook drie uur muziek. In het hart van de school vind je net als in de stad die verschillende sferen in de kantine, de bibliotheek, het theater en

ONTWERP EN INRICHTING de personeelskamer. Fysio de Driesprong zit in de school en we hebben een fitness als vitaliteitsruimte in samenwerking met de judoschool Haagsma, die ook weer lessen aan onze leerlingen geeft. Waar het kan zoeken we de samenleving op en we stellen onze ruimten ook beschikbaar. We halen de wijk binnen met concerten, boekpresentaties en herdenkings­ vieringen, zoals recent op 4 mei een boekpresentatie van verzetsstrijder Theo van Loon.” Laurens Jan: “Het is niet alleen een schoolgebouw maar ook een bijdrage aan de samenleving. Je probeert steeds de werkelijkheid te koppelen aan het onderwijs.”

PROJECTINFORMATIE Project

INDUSTRIESTAD HENGELO Laurens Jan: “We stonden voor de uitdaging dat we een budget hadden voor € 935,- per vierkante meter.

Door de fundering en een deel van de constructie te laten staan hebben we dat bedrag omhoog gekregen naar € 1.130,-. Vlakbij zagen we een leegstaand karkas van de firma Hazemeijer; een betonstructuur met sheddaken als symbool van de industriestad Hengelo. Die vorm hebben we voor dit gebouw gebruikt, waarbij de vleugels, de sporthal en de staalconstructie bleven staan en we de school vanuit het centrale hart opnieuw opgezet hebben. Bezoekers vinden de uitstraling aan de buitenkant soms wat industrieel, maar binnen worden ze overweldigd door het natuurlijk licht, de ruimte en de warme mate­ rialen met veel hout. Als je een ruimtelijk gebouw maakt moet je oppassen met kleuren; we wilden geen grote witte hal bouwen met knalgele of groene accenten; het moest vooral warm zijn.” Laurens Jan wijst op het plafond: “Dat is de goedkoopste plaat die op de markt te vinden is, maar akoestisch erg goed.

De vier sheddaken zijn er gekomen, mede door heel veel duw- en trekwerk van de toenmalige directeur Wim Kerkhofs. Duurzaam zijn vooral het fundament, de staalconstructie en houten dwarsbalken.

We hebben het zo gemaakt dat het gebouw energieneutraal gemaakt kan worden en de zonnepanelen kunnen er eenvoudig op. Al met al zaten we lekker in de wedstrijd.”

Vernieuwbouw Twickel College Hengelo Opdrachtgever Gemeente Hengelo in samenwerking met Stichting Carmel Adviseur ICSadviseurs: programma van eisen/ architectenselectie/projectmanagement Architect AHH Aannemer Haafkes aannemingsbedrijf Bvo 10.000 m² inclusief de bestaande sporthal Ingebruikname Februari 2017

LEERLINGEN REIZEN Merle: “Onze leerlingen hebben geen vaste ruimte waar ze de hele dag zijn. Ze reizen naar het betreffende vak en tijdens de leswisselingen klappen de deuren van de vleugels open. We zijn een traditionele school die ervaart welke mogelijkheden het gebouw ons biedt. We willen niet de fout maken dat we een nieuw onderwijsconcept in het nieuwe gebouw maken. Het gebouw moet vertrouwd voelen, maar mogelijkheden voor innovatie bieden.” Laurens Jan knikt: “Het gebouw kent een centrale zonering op de begane grond met een prachtige verblijfsruimte, gekoppeld aan de keuken. De personeelsruimte hangt als het ware boven het plein en zorgt voor maximale verbinding. Het idee van de verdiepte

leefkuil hebben we behouden. Daar en in de omgang vindt het verkeer plaats. Vervolgens ga je naar je paviljoen, waarbij telkens lokalen rond een centraal plein liggen. Afhankelijk van het vak wordt er in verschillende werkvormen gewerkt. In het paviljoen van kunst staan de deuren open en loopt iedereen door elkaar heen. De school ontdekt vanzelf hoe ver het onderwijs wil gaan.” Merle knikt: “ In juni is er schoolbreed een project week, waarbij we het rooster overboord gooien en de leerlingen aan de hand van creatieve opdrachten aan het werk gaan. We zien dat het gebouw uitnodigt om te experimenteren. Dat hebben we vorig jaar tijdens de Twickel festivalweek al ervaren, waarbij er overal kunst hing, lezingen werden gegeven en er huiskamerconcerten waren.”

Merle ten slotte: “De samenwerking met uitvoerende partijen als ICSadviseurs en AHH was super. Het resultaat is een gebouw waarin we ons verder kunnen ontwikkelen en onze kernwaarden overeind zijn blijven staan.” Laurens Jan: “Toen ik studeerde leerde ik dat de beste gebouwen tot stand kwamen door de unieke samenwerking tussen architect en opdrachtgever. Dit proces liet zien dat je met positieve energie en inspiratie meer mogelijkheden dan onmogelijk­ heden ziet. Iedereen weet dat niet alles kan en daarom is wederzijds vertrouwen erg belangrijk. Daardoor hebben we met die € 935- per vierkante meter toch een fantastische klus geklaard.”

Kijk voor meer informatie op icsadviseurs.nl en op ahh.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

29

DEMEEUW MAAKT RUIMTE VO O R D E T O E KO M S T

DEMEEUW biedt ruimte. Jezelf kunnen ontplooien is essentieel om gelukkig te zijn. Daar heb je ruimte voor nodig. Ruimte die DEMEEUW je biedt. Letterlijk en figuurlijk. Met inspirerende concepten. Waarbij volledige herinzetbaarheid de grondslag is. Wij kijken verder. Vinden gebruik belangrijker dan bezit. Wij maken ruimte voor inspiratie. Maken ruimte voor ontwikkeling. Maken ruimte voor de toekomst. Wij zijn DEMEEUW. TOEKOMSTBOUWERS.

WWW.DEMEEUW.COM

Tekst Sibo Arbeek

ONTWERP EN INRICHTING

PREVIEW DE PIONIERSZONE VAN MBO COLLEGE POORT VAN ROC VAN FLEVOLAND

Duurzaam gebouw in Almere

We zitten tijdens het gesprek in de zogenaamde pionierszone van MBO College Poort in Almere Poort, “maar eigenlijk past het woord veroveren beter bij het imago van dit gebouw”, stelt directievoorzitter Mark Vlasblom. “Het credo van de school is dan ook ‘verover de wereld’.

Pionieren hoort bij de eerste gemeenten in deze polder, maar onze studenten zijn trots op hun stad.

En nu willen ze de wereld veroveren.” Hun nieuwe leeromgeving wordt op 4 oktober officieel geopend.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

31

“De kwaliteit van het onderwijs en de rol van de docent staat centraal in onze discussies, maar de impact van de huisvesting op de onderwijskwaliteit is cruciaal”

M

ark stemde in met een preview van het nog te openen gebouw om met name over de visie op licht en duurzaamheid te praten. In het gebouw zijn prachtige modulaire lichtstraten geplaatst en daarom schoof Tony van Zon van VELUX ook aan. Tony liet het filmpje ‘the indoor generation’ zien, dat pijnlijk duidelijk maakt hoezeer de fysieke omgeving naar binnen gericht is geraakt en de natuurlijke kwaliteiten van licht, lucht en materialen zijn vergeten, met alle gevolgen van dien voor de mensen. Mark knikt: “Dat herken ik.

Ons uitgangspunt was dan ook een duurzaam en licht gebouw te maken, dat leerlingen blijft boeien en binden. Dat begint al met het verhaal van de locatie. Almere Poort is het eerste station over de brug en je bent binnen 15 minuten in het centrum van Amsterdam. Vanaf het dak zie je de toren van de grote kerk in Naarden en de Rembrandttoren in Amsterdam. Mensen kiezen in toenemende mate voor Almere in plaats van bijvoorbeeld IJburg, omdat je hier je dromen waar kunt maken, in combinatie met de natuur en het water. Daarom staat het nieuwe gebouw van MBO College Poort op zo’n prachtige plek; naast het Topsportcentrum, het zwembad en het Almere Kenniscentrum voor Talent en omgeven door fietspaden en stranden.

Onze studenten van Sport en Bewegen maken van deze faciliteiten gebruik. Hoe duurzaam wil je zijn.”

OPEN MAKEN Mark: “Mijn werkervaring in de bouw heeft me geleerd dat je gebouwen niet dicht maar open moet maken. Veel schoolgebouwen zijn juist vanwege die discussie over het binnenklimaat dicht gebouwd.

Schoolgebouwen zijn ook complexe projecten, met soms 100 en dan weer 1.500 gebruikers. Die wisselende omstandigheden zijn typisch voor een schoolgebouw en daarom heb je zelflerend vermogen nodig om het gebouw goed te leren kennen en dat kost tijd en aandacht. We hebben hier een discussie

32

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

gehad over al dan niet te openen ramen, omdat we dichtbij het station liggen. De ramen kunnen open, behalve daar waar de geluidbelasting van het spoor dat niet toe staat. Verder wordt via een Warmte Koude Opslag (WKO) installatie bodemenergie gebruikt voor het verwarmen en koelen en hebben we zonnepanelen op het dak. Licht en lucht zijn bepalend voor de beleving van mensen. We hebben gebouwen gehad waarbij de problemen zich stapelden vanwege het slechte binnenklimaat. Dan moet je met een beperkt gebouw toch een hoge leer­ opbrengst zien te genereren.” Tony knikt: “Hersenen functioneren het beste bij een graad of 16, niet bij 36 graden. Kinderen leren beter bij meer natuurlijk

ONTWERP EN INRICHTING

daglicht en frisse lucht. Ze zijn minder afgeleid, concentreren zich beter en voelen zich prettiger.”

Mark Vlasblom (l) en Tony van Zon

KLEIN BINNEN GROOT Mark verder: “Aan een schoolgebouw worden anno 2018 hele andere eisen gesteld dan pakweg 30 jaar geleden. Het is nu ondenkbaar dat een school een slecht binnenklimaat heeft en dat het er niet prettig is te verblijven. We zien de school als een gemeenschap en dat betekent dat je anders over je infrastructuur na moet denken. De kwaliteit van het onderwijs en de rol van de docent staat centraal in onze discussies, maar de impact van de huisvesting op de onderwijskwaliteit is cruciaal. Ik werk nu zes jaar in Almere en zie in de nieuwe centrale ruimte in Almere Buiten dat

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw MBO College Poort Opdrachtgever ROC van Flevoland Lichtstraten VELUX modulaire lichtstraten Architect Burton Hamfelt in samenwerking met OZ Adviseur ICSadviseurs (programma van eisen en auditing).

Interieur ZENBER Architecten Ontwikkelaar Zenzo Maatschappelijk Vastgoed Aannemer Lithos Bouw BV BVO 7.500 m² Ingebruikname

studenten hun ouders meenemen. Omdat ze het zo’n fijne plek vinden. De kwaliteit van je omgeving betekent heel veel voor de mensen die er werken of leren.

Bij het ontwerp van de nieuwbouw in Almere Poort hebben we dus veel nagedacht over het aspect beleving; overal is voldoende te zien en te doen. Het is een ruim opgezet gebouw met veel aandacht voor de openbare ruimte. Het atrium met de monumentale trap is groot uitgevallen en neemt je als het ware mee op reis, met onderweg ruime pleinen, waarop straks van alles gebeurt. Die grote trap gebruiken we voor colleges, diploma-uitreikingen en ouderavonden. De kantine ligt op de eerste verdieping en sluit aan op dat plein, waar zitjes komen te staan. Op de tweede

verdieping komen studentenwerkplekken en op de derde verdieping hebben we de trap op een bijzondere manier als werkplek ingericht. Het surplus aan ruimte voelt als extra kwaliteit. We hebben een maximaal aantal bruikbare meters, omdat de verkeersruimtes intensief worden ingezet. De interieurarchitect Zenber heeft de strakke lijnen van het gebouw doorbroken door open driedimensionale vormen te plaatsen als thuisbasissen voor de studenten; ze kunnen er chillen of in groepjes werken. We geloven in het concept klein binnen groot en zo hebben we ons onderwijs ook georganiseerd met opleidingsteams die hun groep studenten aansturen.”

MODULAIRE LICHTSTRATEN “Omdat het atrium zo bepalend is en we de verkeersruimten actief willen inzetten moeten we met licht van boven werken. Dan kun je met kunstlicht werken, maar dat is een hele andere beleving dan natuurlijk daglicht. Vanwege de locatie hebben we gekozen voor modulaire lichtstraten, naast dimbaar ledlicht dat reageert op voldoende natuurlijk licht. We hebben goed nagedacht over de hoeveelheid en de kwaliteit van het natuurlijk licht.” Mark legt uit: “We hebben gekozen voor een lichte helling van de lichtstraten en voor warmtewerend glas. Verder is er lichtwering rond de werkplekken.” Mark: “Hoe het precies gaat werken gaan we het komende jaar ervaren, maar volgens onze engineers gaat dat warmte- en zon­werende glas een bijdrage leveren aan de kwaliteit van het binnenklimaat.” Tony knikt: “Met zonwerend glas heb je ook geen buitenzonwering nodig.”

ANDERS DENKEN In het nieuwe gebouw werken straks drie opleidingsteams: Business, Vrije Tijd & Ondernemen en Sport en Bewegen. Alles hangt in deze tijd met elkaar samen.

Opleidingen kun je traditioneel verkavelen, maar het smaldeel van het beroep wordt steeds minder smal.

Een techneut die met ICT bezig is, moet ook iets van domotica in de zorg weten en zich daarin verdiepen.

Sport heeft steeds meer met leisure en ondernemen te maken. Dat is anders denken en snel kunnen schakelen. We zien in toenemende mate dat doelgroepen met duurzaamheid bezig zijn. De meeste studenten zijn hier geboren, hun stad trekt nieuwe mensen aan; het vestigingsklimaat wordt positiever en de hogere inkomens komen de stad in. Dat zie je terug in de voorzieningen. De huidige populatie studenten is trots op hun stad en draagt dat uit. Dat is fantastisch voor de ontwikkeling van deze regio en daar draagt het MBO College Poort graag haar steentje aan bij.”

Kijk voor meer informatie over MBO College Poort op rocvanflevoland.nl/mbocollegepoort. Meer informatie over de kwaliteit van modulaire lichtstraten vindt u op velux.nl/ professionals/producten_oplossingen/modulairelichtstraten.

September 2018

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

33

“Het is een gebouw geworden waar je graag wilt zijn. Een fantastische school voor fantastische leerlingen.”

Conny Boegheim (adjunct directeur) VMBO Melanchthon Berkroden

a rchi te cte n www.spring-architecten.nl

ONDERWIJS HUISVESTING. Leren in een fijne omgeving Bekijk onze projecten op

scholenvanbuko.nl

O N T W E R P • R E A L I S AT IE • OND ERHOU D

180449_ADV_BUKOHuisvesting_Schooldomein_201x135_01.indd 1

34

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

FLEX I BELE OPLOSSI NGEN, COMPLETE DI E N S TV E R LE N I N G

4-5-2018 16:07:41

Tekst Sibo Arbeek

ONTWERP EN INRICHTING

SAMEN STAAN WE STERKER

SMT innovatief partner binnen bouwketen

Geron Verdellen is al even de nieuwe directeur van SMT, de specialist op het gebied van Design & Build van onderwijshuisvesting en maatschappelijk vastgoed. Met hem bespreekt Schooldomein de trends binnen het bouwen. Zitten we alweer in een nieuwe crisis of noopt deze tijd om anders en beter met elkaar samen te werken?

“O

p de HTS in Arnhem ben ik afgestudeerd bij Nelissen van Egteren op ‘Bouwstenen voor een flexibel schoolgebouw’. Dat was eind jaren ’80 toen iedereen het flexibele bouwen begon toe te passen. Bij De Loods Architecten leerde ik vervolgens dat je elkaar nodig hebt om tot een goed resultaat te komen. Na 15 jaar begon de aannemerij toch weer te trekken omdat ik ook zag dat aannemen steeds meer om processen en steeds minder om stenen stapelen ging. Bij Goldewijk leerde ik meer te denken vanuit de klant en organiseerde de processen vanuit lean en ketenintegratie. Na vijf jaar in de dynamiek van Volker Wessels gewerkt te hebben wilde ik mijn ondernemerschap verder uitbouwen en kwam

ik oktober vorig jaar bij SMT terecht; een mooi bedrijf met de focus op de gebruikers van maatschappelijk vastgoed en met name onderwijs en zorg. Samenvattend is de kern van ons werk dat je vanuit het concept en de processen meedenkt, waarbij de exploitatie leidend is. Daarom zijn we Design&Build specialist, maar eigenlijk nog meer DBFMO-denker en bouwer; we willen het liefst de financiële stromen over de totale levensloop kunnen beïnvloeden.”

ONDERSCHEIDEND VERMOGEN “Je moet je blijven onderscheiden en dat doe je in een dynamische markt. Het gros van de bouwwereld sluit compromissen en is conjuctuurgevoelig.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

35

Geron Verdellen

Ik vind daarom dat we paradoxaal gezien weer in een ‘crisis’ zitten met projecten die te laag zijn aanbesteed terwijl de prijzen stijgen, de materialen schaars zijn en er te weinig goed personeel is. In deze markt ontstaat weer segregatie, waarbij partijen terugvallen

“Wij zijn het liefst gelijk aan zet, omdat je dan de mogelijkheid hebt om integraal mee te denken” in het oude gedrag van schoenmaker blijf bij je leest of innovatief zijn en vanuit integraliteit denken. SMT hoort bij de laatste groep bedrijven. We willen vanuit de gebruikers en het gebruik denken, niet vanuit de meters en de stenen. We providen steeds meer in centrumvoorzieningen in plaats van alleen scholen, verpleeghuizen of winkels. Dat zijn aantrekkelijke plekken, met winkels, kantoren, zorgappartementen en de kaartclub. Daarom denk ik ook dat het huidige systeem binnen het onderwijs zijn langste tijd heeft gehad. In wezen wil je naar de toekomst optimaal

36

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

gebruik maken van de capaciteit op de juiste plek.

Die gaat bepalen of je nog bouwt en hoe en voor welk geld. Wanneer je vanuit enkelvoudige exploitatie denkt bouw je per definitie duurder, terwijl de financiële middelen beperkt zijn. Een oplossing is dan om meervoudig gebruik van meters te hebben.

Dat betekent dat je de core business van jouw relaties moet kennen om mee te kunnen denken over kansen voor samenwerking en synergie in de meters. Ik zie een beeld waarbij ouderen met een rollator over het schoolplein lopen om kinderen verhalen te vertellen.

Vroeger dacht je in de zorg in termen van intra- en extramuraal; nu heb je het over fijne plekken met een mooie verbinding met de omgeving en de natuur. De impact op het werk van een bouwer is enorm. Wanneer je op de functie van het object af gaat, bepaalt alleen de geldstroom nog voor wat en wie het is.”

“Het begrip frisse scholen hebben we vooral aan installaties opgehangen, maar daar valt nog veel meer te halen, los van de installaties. Bio mimicry is bijvoorbeeld een antwoord op onze lineaire ‘take-make-waste’ industrie. We zijn te ver van de natuur geraakt en nu gebruiken we technische toepassingen om weer met de natuur te verbinden.

Daar geloof ik in en dat betekent dat je ook meer

ONTWERP EN INRICHTING

circulair moet denken. Thomas Rau berekent al dat je een gebouw tot 15% kun afschrijven, om vervolgens de restmaterialen weer her te gebruiken. Dat leidt tot meer mogelijkheden aan de voorkant van de investering. Je moet die keten sluitend zien te krijgen. Als je kijkt naar de opgave rond verduurzaming gaan we het niet redden zoals we nu bezig zijn, dat vraagt om meer industrieel denken.”

HET KAN BETER “Kiezen voor SMT betekent kiezen voor een partij die meedenkt en met verrassende oplossingen komt. Wij leveren niet wat er wordt gevraagd maar wat nodig is. Wij zijn het liefst gelijk aan zet, omdat je dan de mogelijkheid hebt om integraal mee te denken. Het voordeel is ook dat je partijen eerder zekerheid biedt.

Nu gaan partijen vaak een heel traject in waar iedereen bij betrokken wordt en valt het uiteindelijk tegen.

Geef partijen de kans om eerder mee te denken en samen invulling te geven aan de beleving, de techniek, het onderhoud en de relatie met de omgeving.

En waarom moet het eigendom van gebouwen nog bij maatschappelijke partijen liggen: de core business van scholen is het ontwikkelen van jongeren en niet de exploitatie van vastgoed. Vanuit die gedachte betaal je voor licht, maar niet voor lampen en voor beweging in plaats van voor een. De markt dwingt ons anders naar capaciteit en productie te kijken. Als ik vandaag palen bestel heb ik die pas over 24 weken.

Het moet anders en het kan beter!”

Kijk voor meer informatie op smt-benv.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

37

Tekst Sibo Arbeek Foto’s Gispen | Chris van Koeverden

NIEUWE CAMPUS 013 VMBO IN TILBURG

Modern onderwijs vraagt om een innovatieve inrichter De nieuwe Campus 013 in Tilburg is afgestemd op de nieuwe onderwijsstructuur binnen het vmbo met verschillende pleinen en veel aandacht voor docentenwerkruimten. Zo is er een technoplein, een zorgplein, mobiliteits- en groenplein en een eigen garage. Gispen was partner voor de inrichting en dacht circulair en innovatief mee.

H

arrie Vermeulen is al meer dan 40 jaar verbonden met het onderwijs in Tilburg: “De Onderwijsgroep Tilburg bedient zowel het vmbo als het mbo en telt 13.000 studenten uit Tilburg en omstreken. De aanleiding voor dit nieuwe Campus 013 voor circa 750 leerlingen ligt in het feit dat we twee gebouwen op andere locaties hadden die functioneel verouderd en niet meer efficiënt waren en bovendien meer dan 30 jaar oud.

Op die twee locaties werden afdelingen binnen de sectoren Techniek, Zorg en Welzijn, Economie en Groen aangeboden. Die richtingen hebben we samengebracht in Campus 013. Bij de locatiekeuze hadden we een sterke voorkeur voor deze campus, omdat hier veel voorzieningen zijn. Zo zijn we met twee luchtbruggen met het ROC Tilburg verbonden, zodat we van elkaars voorzieningen gebruik kunnen maken. Daarnaast kent deze campus veel sportfaciliteiten, waaronder het sportcomplex T-Kwadraat van de gemeente. Door voorzieningen te delen bespaarden we op een eigen sportzaal en een aantal vaklokalen. Daarnaast is het een duurzaam gebouw met zowel een warmtepomp, zonnepanelen, grijswatercircuit en mechanische ventilatie.”

NIEUWE ONDERWIJSSTRUCTUUR “Omdat we verbonden zijn met het ROC bieden we in feite een doorlopende leerlijn aan, waarbij vmbo-leerlingen makkelijker doorstromen naar het mbo. Je merkt heel duidelijk dat leerlingen in het vmbo vroeger een vak leerden, zoals metselen en timmeren, en nu vooral aan verschillende onderdelen snuffelen en er voorzichtig mee oefenen. De echte beroepskeuze vindt pas later plaats. Dit nieuwe

38

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

gebouw kent bijvoorbeeld ook geen eigen metsel­ lokaal meer. De inrichting bestaat uit volledig nieuwe grootkeukens en veel bijzonder maatwerk voor het meubilair. Het is een megaovergang als je ziet uit welke leer- en werkomgeving leerlingen en docenten komen. De docenten zijn blij met de ruimten die ze gekregen hebben en met name de docentenwerkruimten, die allemaal lichter en transparanter zijn geworden. Je kunt vanuit het hele pand naar buiten kijken en de beleving van de ruimte is enorm.”

CIRCULAIR EN INNOVATIEF Gispen is al langer partner van de Onderwijsgroep Tilburg en heeft veel van het meubilair geleverd.

Maarten Houdijk: “We hebben met de architect naar

ONTWERP EN INRICHTING

“Het is een vernieuwend onderwijs­ concept en dat betekent dat je niet altijd met standaard toepassingen kunt werken”

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw Campus 013 Tilburg Opdrachtgever Onderwijsgroep Tilburg met financiering van de gemeente Tilburg Inrichting Gispen Architect Architecten en I en Aannemer

het ontwerp gekeken en meegedacht in de inrichting van de ruimten en het bepalen van de kleuren.

Daarnaast hadden we ook een circulaire opgave; welk meubilair uit de beide voormalige gebouwen konden we hergebruiken? We hebben 350 lestafels en stoelen hergebruikt, met de focus op de lokalen. In de lokalen hebben veel lestafels nieuwe bladen gekregen. Lokalen zijn hier vrij traditioneel en het vmbo kent veel op de praktijk gerichte ruimten. Zo hebben we gekeken naar de grondstoffen en hoe we die kunnen hergebruiken of elders toepassen. Circulair heeft twee kanten; de grondstoffen moeten het toelaten en het is niet altijd goedkoper. Je hebt te maken met meubels die niet altijd vanuit een circulaire gedachte zijn ontwikkeld en dus ook niet circulair ingezet kunnen worden, door een type pootstel of een bepaalde stof.

Circulair is demontabel, zonder lijm, spaanplaatbladen, etc. We kijken altijd naar de mogelijkheden, maar het moet ook een product opleveren waar de klant tevreden mee is. De verkeers- en zichtruimten hebben juist weer een eigentijdse uitstraling gekregen. Dat zijn de plekken waar je elkaar ontmoet of even in verschillende werkvormen aan de slag gaat.

Zo zie je veel softseating, banken waarop je kunt samenwerken en elkaar ontmoeten. We hebben speciale bioscoopstoelen, nieuw ontworpen ICT-­ tafels en deels standaard meubels die passen bij de maatvoering en de gewenste uitstraling.”

Binx Smartility Groenlo Oplevering Augustus 2017 BVO 9.000 m²

SCRUM EN AGILE Het is een 4-laags schoolgebouw geworden met een heel bijzondere strekmetalen gevel. Verder kenmerkt het interieur zich door moderne strakke systeem­ wanden met veel transparantie door het hele gebouw.

Maarten Houdijk (l) en Harrie Vermeulen

De grote kantine ligt centraal in het pand van waaruit de verschillende pleinen te bereiken zijn. Tussen de pleinen zijn transparante werkplekken voor docenten ingericht, die daardoor ook goed overzicht kunnen houden.” Harrie: “Onze docenten ervaren die flexplekken als positief, ook omdat ze beter zicht op de pleinen hebben. Het transparante karakter was even wennen; vroeger plakten ze alles dicht, nu ervaren ze de openheid als prettig. Ze hebben ook geen vaste pc meer; iedereen heeft een eigen laptop en daarnaast zie je veel toepassingen van zittend en staand werken en vergaderen. Zitten is het nieuwe roken; de hersen­ activiteit is hoger wanneer je staat dan wanneer je zit.” Maarten knikt: “Voor een vmbo-gebouw zijn we best ver gegaan in het toepassen van verschillende typen meubels in de open ruimten. In het hoger onderwijs zie je alweer meer scrum en agile toepassingen en ligt de nadruk nog meer op ontmoeten en beleven.”

Kijk voor meer informatie op gispen.com.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

39

Daglicht en frisse lucht Essentieel in schoolgebouwen Het positieve effect van natuurlijk daglicht en ventilatie op de leeromgeving

De rol die schoolgebouwen hebben bij de ervaringen en vorming van kinderen is groot. Materialen, kleuren, lucht-kwaliteit, akoestiek en daglicht in het bijzonder zijn factoren die daar een grote rol in spelen.

VELUX heeft daarom een bulletin gemaakt met onderzoeksresultaten over de invloed van daglicht en frisse lucht op de leeromgeving en leerprestatie van kinderen. Bovendien worden hierin een aantal referentie-projecten getoond die dit effect laten zien.

modulaire lichtstraten

Tot eind 2018 ontvangt u een gratis upgrade naar ventilerende modules voor VELUX modulaire lichtstraten.

Vraag naar de voorwaarden.

Meer informatie op: modulairelichtstraten.velux.nl

Tekst Sibo Arbeek

KINDCENTRUM VOORHOF VINDT RUIMTE IN EIGEN GEBOUW

Voorbeeld van een geslaagde renovatie Verscholen in het groen ligt het compleet gerenoveerde Kindcentrum Voorhof. Nog niet een echt kindcentrum, maar het begin is er, want een goede buur is beter dan een verre vriend. De geslaagde renovatie voelt als nieuw aan.

A

rchitect Ronald de Rooij van Topos heeft locatiehoofd kinderopvang van FloreoKids Nikki van Poelgeest, directeur Egbert Raatland van De Hasselbraam en directeur Carla Kerner van de Regenboog uitgenodigd om over het project te praten. Carla blikt terug: “De beide scholen zaten al bijna veertig jaar in het oorspronkelijke gebouw op deze plek en dat kende veel gebreken. Daarbij was er binnen de gemeente discussie over de toekomst van het onderwijs en de verdeling van de scholen over de wijken. Onze wijk was behoorlijk aan het vergrijzen en er werd niet verhuisd, mede door de crisisjaren. De besturen wilden wel graag deze locatie in stand houden en met de economische groei ontstond er weer beweging in de wijk.

De gemeente had inmiddels de keuze gemaakt om voor kindcentra te gaan. Gevolg is dat we nu vanaf september vorig jaar in dit gerenoveerde gebouw samen Kindcentrum Voorhof zijn.”

PROJECTINFORMATIE Project Renovatie schoolgebouw jaren ’70 tot Kindcentrum Opdrachtgever Gemeente Leiderdorp Architect Topos Aannemer Thunnissen Onderhoud Sassenheim Bvo 2.356 m2 BVO Stichtingskosten e 2.923.000,- incl. BTW (excl. tijdelijke huisvesting) Ingebruikname Augustus 2017

42

SCHOOLDOMEIN

LEREN SAMENWERKEN Het gebouw biedt onderdak aan circa 370 kinderen, waarvan 300 voor de basisschool en 70 voor de kinderopvang. Egbert: “Het waren echt drie afzonderlijke organisaties die als buren met elkaar leefden en weinig met elkaar te maken hadden. Dat is nu aan het veranderen; we zijn zeker nog geen integraal kindcentrum, maar we hebben het openingsfeest samen gevierd, delen het flexibele speellokaal en zijn ook ruimtelijk meer met elkaar verbonden met ons open deuren beleid.” Nikki knikt: “We merken dat we in het nieuwe gebouw makkelijker samenwerken, omdat het ruimtelijk logischer in elkaar zit.” Egbert: “Ik zie mooie dingen ontstaan, zoals onze groepen acht die de peuters voorlezen, of gezamenlijke kook-

juli 2018

projecten. Het gebouw biedt mogelijkheden om meer met elkaar te delen. Een gedeeld pedagogisch concept zullen we nooit krijgen; wij zijn een Jenaplanschool met stamgroepen en een heel andere organisatievorm. Dat zie je ook terug in het gebouw.

De gezamenlijke bouwpleinen zorgen dat thematisch onderwijs steeds meer vorm krijgt waardoor groepsdoorbrekend leren steeds meer mogelijk is.” Carla knikt: “De Regenboog heeft een meer traditionele opzet, maar het gebouw biedt ons ook voldoende mogelijkheid om andere werk­vormen toe te passen.”

NIEUWBOUW OF RENOVATIE Ronald: “Binnen de gemeente is lang getwijfeld of het nieuwbouw of renovatie moest worden. Er was een budget voor nieuwbouw beschikbaar, maar dat was te weinig om een echt goed gebouw te maken.

Daarbij is hier ook het bestuursbureau gevestigd en moesten de gebruikers bij nieuwbouw veel vierkante meters inleveren. In 2016 zijn de besturen daarom voor renovatie gegaan.” Carla: “Veel collega’s met nieuwbouw zijn jaloers; wij hebben onze grote lokalen behouden en zij moeten het met minder meters doen. Wat verder ook speelde was dat de buurt mogelijk huiverig zou zijn voor nieuwbouw, omdat we in een groengebied zitten. Bovendien waren de lokalen van FloreoKids net helemaal opgeknapt en ingericht.”

Ronald: “We troffen een sleets gebouw in het groen aan met houten delen die deels geel, blauw en zwart beschilderd waren. Het metselwerk was gescheurd, de verlichting was slecht, evenals de kozijnen en installaties. Het oorspronkelijke gebouw was

ONTWERP EN INRICHTING

De oude situatie, voor de renovatie

helemaal dichtgegroeid. Ik zag wel direct dat het hart van het gebouw mogelijkheden bood om het open te breken. Dit is een oude systeemschool uit de jaren ’70 met units van 2.40 bij 2.40 meter. Om het gebouw echt weer goed te maken hebben we de schil grotendeels verwijderd en hebben we het opnieuw opgebouwd en slimmer georganiseerd. De gevels zijn dikke geïsoleerde houtskeletwanden met een schil van metselwerk of hout en nieuwe kunststofkozijnen. Overal is ledverlichting aangebracht.

Akoestisch was de school niet slecht, hoewel de lokalen onderling gehorig waren. We hebben in de hoofdruimten natuurlijke materialen gebruikt met bamboebekleding als een verbindende factor. Bij De Regenboog zijn de gangen verplaatst om de organisatie beter te krijgen en bij De Hasselbraam hebben we de ingang verplaatst om een betere entree naar de leerpleinen te krijgen. FloreoKids heeft een beschutte speelomgeving gekregen en heeft ruimtelijk een betere relatie met beide scholen. Verder hebben

Vlnr: Carla Kerner, Egbert Raatland, Nikki van Poelgeest

we één multifunctioneel speellokaal gemaakt, als verbindende factor tussen de scholen.”

UNIFORME UITSTRALING Nikki knikt: “Er is nu uniformiteit in uitstraling, met ruimte voor ieders identiteit. Zo’n groene oase vind je niet bij veel scholen.” Egbert: “De natuur is een belangrijke factor om rust te creëren. Daarom hebben we ook veel natuurlijke materialen naar binnen gebracht. Ik heb vanmorgen nog aan de kinderen gevraagd wat ze van het gebouw vinden; ze vinden het ruim, licht en mooi.” Carla ten slotte: “Nu moeten de schoolpleinen nog worden aangepakt. Dat doen we samen met de gemeente als onderdeel van een plan voor de hele wijk. Het worden open pleinen, omdat we vinden dat een school een actief onderdeel van de wijk is. Sociale controle werkt bovendien beter en prettiger dan een hek.”

Kijk voor meer informatie op topos.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

43

Tekst: Marjan van Grieken Foto’s: Vincent Nijhof

BASISSCHOOL DE NIJEPOORT IN GROENEKAN

Een zwarte schuur in een zee van groen Basisschool De Nijepoort in Groenekan is een kleinschalige, openbaar toegankelijke basisschool in het groen. Op fietsafstand in het buitengebied tussen Utrecht en De Bilt huisvest ze leerlingen uit Groenekan, Utrecht, Westbroek, De Bilt, Maartensdijk en Maarssen.

“Deze transparantie en zichtbaarheid maakt kinderen bewust van hun omgeving en stimuleert hen”

D

e Nijepoort is met 150 leerlingen een relatief kleine basisschool. De huidige omvang biedt kleinschaligheid in combinatie met een evenwichtige financiële exploitatie. De Nijepoort streeft ernaar uitstekend onderwijs te combineren met het bieden van een positief en prettig leer­ klimaat. Doordat de Nijepoort een kleine dorps-

44

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

school is, kan een veilige sfeer gecreëerd worden.

Op de Nijepoort zijn kinderen geen nummer: de leerkrachten en de directeur kennen alle kinderen en weten wat er speelt. Anders dan de meeste scholen valt De Nijepoort niet onder een grote, overkoepelende stichting, maar wordt de school bestuurd door een vereniging van ouders. Alle ouders zijn

ONTWERP EN INRICHTING lid van deze vereniging. De halfjaarlijkse Algemene Leden Vergadering (ALV ) informeert ouders over het reilen en zeilen van de school, maar geeft hen ook een stem in de te maken keuzes. De Algemene Leden Vergadering kiest uit haar midden een bestuur dat volledig bestaat uit ouders van de school.

DE TWEEDE LINIE De locatie voor De Nijepoort aan de Versteeglaan ligt aan de rand van het dorp, in het overgangs­ gebied tussen wonen en het agrarische gebied.

Van oudsher staan de huizen en de bedrijven langs de Groenekanse­weg: de zogenaamde ‘eerste linie bebouwing’. In de tweede linie, achter de woningen, bevinden zich de bedrijven, schuren, loodsen en kassen. De plaats van de nieuwbouw van de Nijepoort is gesitueerd in de tweede linie. Dit is een inspiratie-

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw OBS De Nijepoort en BSO

bron geweest voor de vormentaal: een school die in de hoofdvorm verwijst naar agrarische gebouwen uit de buurt. Een rechthoekig gebouw, minutieus ingepast op de locatie, opgericht in twee bouwlagen en bekroond met een zadeldak waarvan de noklijn evenwijdig aan de Versteeglaan loopt. De uitstraling is zwart en eigenzinnig; als een beeldrijm met een schuur. De gevel en het dak zijn geheel opgetrokken uit een zwarte profielbeplating met staande groeven op wisselende afstanden.

Opdrachtgever Gemeente De Bilt Aannemer Van Norel Bouwgroep Architect Kristinsson Architecten Ingebruikname Januari 2018

ZWARTE SCHUUR Deze ‘zwarte schuur’ heeft een royale hoofdentree op de kop van het gebouw. In de zijgevel, aan de Versteeglaan, is een groot venster uitgesneden, die de verbinding van kind en samenleving symboliseert.

Door dit venster is de bijzondere opzet van het inte­ rieur al vanaf de buitenkant te zien. Een grote tribune­ zittrap verbindt de lesruimten op de begane grond

met de verdieping, zodat er een mooie geleidelijke overgang is van beneden en boven. Het speellokaal, de tribunezittrap en de ontmoetingsruimte vormen samen een minitheater en spelruimte. In de gedachte dat een spelend mens een lerend mens is. Om deze spel en ontmoetingsruimte liggen de instructieruimten gegroepeerd. De begrenzingen van de ruimten zijn opgebouwd uit fraaie blankhouten deurkozijnen die gemonteerd zijn in volglaswanden. Dit levert bijzondere doorkijkjes en lichtval. Deze transparantie en zichtbaarheid maakt kinderen bewust van hun omgeving en stimuleert hen om, naast een getalenteerd individu, ook een doorgewinterde teamspeler te worden. De ontmoetingsruimte is open over de volle hoogte van de school. Deze grote open ruimte krijgt een geborgen karakter door de laag in de goot sluitende dakschilden van het zadeldak. Openheid en

doorzicht gecombineerd met een gevoel beschermd en omsloten te zijn.

KLEINSCHALIG KARAKTER De school was tot 2017 gevestigd aan de Groenekanseweg. De oude gebouwen staan direct naast de A27 en voldeden niet meer. Bovendien waren de kinderen verdeeld over twee locaties. Alle groepen komen nu weer samen in één gebouw en op één schoolplein.

Het nieuwe gebouw met z’n doorkijkjes en glazen wanden bevestigt het groepsgevoel en het kleinschalige karakter: alle kinderen zijn weer verenigd in één locatie en zijn zichtbaar voor elkaar. Er zijn meer mogelijkheden om elkaar te zien en te ontmoeten.

Als oudervereniging is de school transparant voor al haar ‘leden’, ook daarin past het gebouw goed bij het karakter van de school.

Kijk voor meer informatie op nijepoort.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

45

Tekst Sibo Arbeek

SHOP-IN-SHOP CONCEPT IN HET CBURG COLLEGE

Foto: Roos Aldershoff

Een gebouw als een late Mondriaan

46

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

ONTWERP EN INRICHTING

Schooldirecteur Rick Volder is tevreden met zijn nieuwe gebouw: “Het is de kunst om het zo simpel mogelijk te maken. In het denken over dit gebouw en ons concept ben ik onbewust beïnvloed door het lijnenspel van de late Mondriaan. Dat zie je terug in de rechte lijnen en de enorme ruimtelijke werking. Overal waar je staat, overzie je de school.

Leerplein

N

aast Rick schuiven procesmanager Norbert Bruschke van ICSadviseurs en Ingrid Heijne van ZENBER Architecten aan. Rick over de aanleiding: “Ik zat met deze vmbo-school op de Mr. Treublaan, een locatie aan de Amstel in Amsterdam. Een mooie locatie, maar een oud en vervallen gebouw. De gemeente wilde daar wel een school laten vervallen in ruil voor verhuizing naar dit gebied. Zeeburger­eiland is een wijk in ontwikkeling waar nog niet veel functionaliteiten zijn, zoals

“Vmbo-leerlingen komen stoer over, maar zijn onzeker. Als er structuren zijn, is het goed en buiten de structuren is er al snel stress” supermarkten en sportvelden. Dan is de locatie van zo’n school voor 400 leerlingen enorm belangrijk; met tram 26 zit je zo in de stad en we liggen naast IJburg en Amsterdam-Noord. Het leuke is dat op twee na alle kinderen zijn meegegaan, waarbij onze populatie op termijn natuurlijk wel gaat veranderen.”

Norbert over het proces: “Het was een Engineer & Build aanbesteding waarbij het DO op de markt is

Beroepsplein met shop-in-shop

gezet, vanuit de gedachte om de markt te prikkelen.

Dat is goed gelukt.” Rick knikt: “Het was een goed proces, waarbij iedereen goed heeft samengewerkt om een mooi resultaat neer te zetten. RAU heeft jullie programma van eisen goed vertaald en Ingrid was al vroeg betrokken om mee te denken over de invulling en uitstraling van het gebouw. Zo hadden we al vroeg een beeld bij de kleuren, de materialisering met een mooie verspringende gevel en de akoestiek in de grote ruimten. Het gebouw staat op een beperkte footprint en door het gebouw op te lichten kregen we en meer ruimte en een prachtige plek voor een fietsenstalling. Alle frustraties uit het vorige gebouw heb ik opgeschreven en die zijn er hier niet meer ingekomen.”

SHOP-IN-SHOP CONCEPT Rick verder: “Onze leerlingen vormen de belangrijkste gebruiksgroep van het gebouw, dus ze hebben samen met de docenten in de tijdelijke locatie meegedacht over de inrichting en uitstraling.” Ingrid knikt: “Zo hebben we een workshop ingericht voor de ideale lunchomgeving en de inrichting van de ICT-lokalen.

Dat deden we met een soort kaartensysteem waar leerlingen konden kiezen uit woorden als vet, lelijk of inspirerend. De kleurstelling is met warme en frisse kleuren ook een mix tussen de wensen van de leerlingen en de docenten en we hebben daarnaast heel grafisch met teksten gewerkt, om de activiteiten

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

47

Foto: Roos Aldershoff

“Het gebouw is naast de centrale ruimte opgebouwd uit leerpleinen, beroepspleinen, lokalen en spreekruimten. Op het leerplein staan huisjes, waar ze in kunnen werken of chillen; dat is een plekje waar ze zich terug kunnen trekken, maar ze wel gezien worden. Vmbo-leerlingen komen stoer over, maar zijn onzeker. Als er structuren zijn, is het goed en buiten de structuren is er al snel stress. Een goede plek maken, is daarom heel belangrijk; ik heb vijf verschillende typen plekken gemaakt, afhankelijk van de werkvorm of de activiteit. Het gebouw biedt heel veel mogelijkheden om verschillend te werken. Heel leuk is het shop-in-shop concept op de beroepspleinen; waar transparante vormen voor een eigen sfeer en invulling zorgen, zoals je in een warenhuis ook verschillende winkels hebt.”

Ingrid Heijne - ZENBER Architecten Open transparante hal met podiumtrap

iPhone naast de wasmachine en het lekkere luchtje naast de banketstaven. Dat gevoel wilden we hier ook hebben, waardoor je de leerlingen een herkenbare en uitdagende leeromgeving biedt. Net zoals winkels steeds anders worden ingericht, geldt dat ook voor het onderwijs. Zo hebben we ook naar dit gebouw en de invulling ervan gekeken. Alle meubilair hebben we zelf ontworpen, zoals de tribune- en treinbanken en zitelementen. Je kunt ze op verschillende manieren gebruiken voor lunches, presentaties, een open dag of een theateropstelling.”

PROJECTINFORMATIE

vlnr Rick Volder, Ingrid Heijne, Norbert Bruschke

Opdrachtgever Gemeente Amsterdam/ ROC van Amsterdam Project Nieuwbouw vmbo-gebouw Adviseur ICSadviseurs (programma van eisen, selectie architect en projectmanagement) Interieurarchitect ZENBER Architecten Architect Thomas Rau Aannemer Janssen De Jong Bouw Bvo 5.000 m² Stichtingskosten 9,6 miljoen euro incl. btw Ingebruikname 6 maart 2018

48

SCHOOLDOMEIN

in het gebouw goed uit te leggen. De verdiepingen zijn via een luie trap verbonden, zodat alles met een oogopslag te overzien is. We hebben prachtige beroepspleinen zoals Media, Vormgeving & ICT (MVI), Economie & Ondernemen (E&O) en Dienstverlening & Producten (D&P). Het zijn driedubbele ruimten waarin je met minimaal twee klassen tegelijkertijd les kunt hebben. Dat hebben we georganiseerd met het shop in shop concept, waarbij we afzonderlijke ruimtes op de beroepspleinen hebben gemaakt, die meerdere werkvormen mogelijk maken en waardoor het eigen karakter ook geaccentueerd wordt. Zo hebben we framewerken bedacht met een kastenstructuur en los meubilair die ze zelf kunnen opbouwen en invullen, al naar gelang de inrichting van het onderwijs.

Dat concept is geïnspireerd op de Bijenkorf en de Mediamarkt, waar je winkels in winkels hebt, zonder dat je het gevoel van ruimtelijkheid verliest. Je vindt er de

juli 2018

WARM GEBOUW Rick ten slotte: “Ik wilde een warm vriendelijk gebouw met een natuurlijke uitstraling met aan de buitenkant stenen die geaccentueerd zijn. We wilden geen zakelijke industriële look, maar een gebouw waarbij je van buiten naar binnen kunt kijken, waardoor je het onderwijs ervaart. Een open transparante hal en grote binnenramen zorgen voor de zichtlijnen; behalve dat het mooi is, zorgt het voor veiligheid en toezicht, waardoor er minder gebeurt. Een luie trap over het atrium zorgt ervoor dat we geen trappenhuis hebben en de kinderen zich niet kunnen verstoppen.

Niet alles is transparant; we hebben wel gekozen voor iets meer privacy in de lokalen, waardoor er een goede mix is tussen rust en dynamiek. Vroeger kreeg je straf en moest je de gang op. Hier gebruiken we de gangen en het leerplein juist om leerlingen zelfstandig te laten werken. We houden van de dynamiek van leerlingen, maar dan moet het toezicht wel goed zijn.

Vandaar dat die zichtlijnen zo bepalend zijn. Het is precies geworden zoals ik het bedacht had.”

Kijk voor meer informatie op icsadviseurs.nl.

Make it (h)appen Onze lockers in combinatie met ons zeer innovatieve elektronische sluitsysteem LoQit garanderen u een optimaal gebruiksgemak en zekerheid. Of u nu kiest voor gebruik van kaart, pin of app, de mogelijkheden van ons systeem zijn eindeloos.

Sonesto, al 35 jaar dĂŠ standaard in lockers.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

49

Tekst Sibo Arbeek

HET BELANG VAN GOED TOEZICHT

Foutloos bouwen bestaat niet Schooldomein ontmoet Jaap Cabaret en Susan Bodmer van AlphaConsultancy bij de corporatie Arcade in Naaldwijk, waar Jaap als projectmanager werkzaam is. Het gesprek gaat over de kwaliteit op de bouw en het belang van controle op de uitvoering.

S

usan is partner van AlphaConsultancy in de vestiging Ridderkerk en Jaap werkt als adviseur van AlphaConsultancy al een aantal jaren bij Arcade, waarover hij regelmatig in de wijvorm spreekt: “Ik voel me hier helemaal op mijn plek, leuk werk, leuke collega’s. Dan gaat dat snel.”

Jaap is projectmanager voor de nieuwbouwprojecten. Ik ben betrokken vanaf de voorbereiding tot en met uitvoering op technisch en financieel gebied. Sommige projecten worden turn key ontwikkeld en als project overgenomen door Arcade.

Vanaf dat moment stap ik erin en begeleid dan het project samen met een toezichthouder. Arcade is een van oorsprong Westlandse corporatie die de laatste jaren in de regio Den Haag sterk is gegroeid door aankoop van woningen en nieuwbouw­ projecten. De projecten zijn hoofd­zakelijk sociale nieuwbouwwoningen en in sommige situaties bedrijfsruimten op de begane grond. In de herontwikkeling van het Westhovenplein in Den Haag worden sociale woningbouw en een woonzorg-

50

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

concept in één plan met een gemeenschappelijke binnentuin gerealiseerd. Zorgorganisatie Saffier zal 119 zorgeenheden gaan huren en Arcade realiseert daar 64 appartementen. Zo werken we ook samen met de zorgaanbieder Parnassia die vooral goede GGZ-zorg wil leveren, maar geen vastgoed in eigendom wil hebben. Dan komen wij in beeld. Wij bouwen alleen maar voor de lage inkomensgroepen met een maximum van € 36.798,per jaar. Dan praat je over een huurprijs van ca € 710,- per maand.”

PRIVATISERING BOUWTOEZICHT Susan: “We maken ons zorgen over de nieuwe wetgeving rond de privatisering in het bouwtoezicht, waarbij de aannemer toezicht moet houden en de kwaliteit moet borgen. Doel is de opdrachtgever beter te ontzorgen, maar de praktijk is dat de kwaliteit onder druk komt te staan.” Jaap knikt: “Vaak wordt er alleen naar het eindproduct gekeken maar veel fouten zijn in een later stadium niet meer waar te nemen

BOUW EN ORGANISATIE

Susan Bodmer en Jaap Cabaret

en dan doel ik op bijvoorbeeld op aspecten als wapening, dampwerende folie en isolatie (koudebruggen).

Ik heb bijvoorbeeld meegemaakt dat het storten van de fundering werd stil gelegd omdat de heimachine nog aan het heien was voor het naastgelegen blok.

Binnen een bepaalde afstand is dat vanzelfsprekend niet toegestaan. Het belang van een aannemer is om binnen de kaders snel klaar te zijn en dat gaat vaak ten koste van de kwaliteit. Een bijkomend probleem is dat er te weinig vakmensen zijn. De belangen van de aannemer zijn vaak te divers, enerzijds willen ze goede kwaliteit leveren en anderzijds is er de druk van tijd en planning aan de ene kant en kosten en budget aan de andere kant.”

NAAR RECHTS STUREN Jaap verder: “Als corporatie nemen wij daar geen genoegen mee. Een aannemer neemt bij oplevering afscheid van een project, maar Arcade moet de woningen nog vijftig jaar door exploiteren. Wij hanteren bij Arcade een programma van eisen waarbij wij op een goede technische kwaliteit en exploitatie sturen. Een dakbedekking houdt het wel tien jaar uit, maar wij willen 25 jaar bewezen levensduur. Dat belang ziet een aannemer niet altijd en daarom is toezicht op het project belangrijk. Als projectmanager leid ik bouwvergaderingen, controleer ik tekeningen en documenten, beoordeel ik meer- en minderwerk, keur ik de termijnen goed en stuur de toezichthouder aan. Op al onze projec­ten hebben wij een toezichthouder die de kwaliteit op de projecten controleert en bewaakt. Vroeger waren er vanuit de opdrachtgevers bijna fulltime toezichthouders op de projecten, maar dat zie je bijna niet meer. Arcade ontwikkelt zelf

“Ik heb mee­ gemaakt dat er beton ge­ stort moest worden ter­ wijl de hei­ machine in de nabijheid aan het heien was”

ook projecten maar krijgen ook turn-key projecten aangeboden. Dan leggen we ons eigen programma van eisen ernaast en dan moet die aannemer zijn technische omschrijving daarop aanpassen. Er zijn weinig commerciële ontwikkelaars die de kwaliteit controleren. Dat willen ze extern laten doen en daar kan AlphaConsultancy een bijdrage aan leveren.”

FOUTLOOS BOUWEN “Mensen moeten niet vergeten dat wanneer de architect het mooie plaatje heeft gemaakt dat het dan niet ophoudt. Dan heb je vakbekwame mensen nodig om het te laten slagen en daar hoort een goede projectmanager bij en toezicht op de bouw.

Als ik zie wat de toezichthouders aan constructieve elementen moet corrigeren op de bouw, dan is dat zorgwekkend. Er is geen aannemer die 100% foutloos bouwt. Aannemers hebben wel de intentie, maar door die verschillende belangen is onafhankelijk toezicht echt een belang­rijke voorwaarde om kwaliteit te leveren. Veel aannemers zien opzichters als een noodzakelijk kwaad, maar een goede opzichter moet je juist gebruiken. Het is geen politieagent, maar een adviseur die het project op de bouwplaats beter kan maken. De kern van het werken aan een kwalitatief goed bouwproces is de goede competentie op het juiste moment in te schakelen. Zo wordt er ook te vaak gemakkelijk gedacht over brandveiligheid. Dan is een opzichter van groot belang. Ik zou het niet op mijn geweten willen hebben dat mijn projecten niet (brand)veilig worden gebouwd.”

Kijk voor meer informatie op alphaconsultancy.nl.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

51

Sectorspecialist Gom Onderwijs wil cum laude slagen voor schoonmaak Schoonmaakbedrijven krijgen steeds meer te maken met specifieke wensen van opdrachtgevers in het onderwijs. Het zijn wensen die veel verder gaan dan de gebruikelijke behoeften: meer hygiëne voor het basisonderwijs en vaak meer beleving op het voortgezet en hoger onderwijs. Daarmee is de schoonmaak van scholen meer en meer een specialisme geworden. Voor Gom is het aanleiding om een aparte business unit Onderwijs op te starten. Directeur Michel van den Berg van Gom Onderwijs: “We hebben al onze ervaring gebundeld en willen dé sectorspecialist voor het onderwijs worden.”

V

oor Michel van den Berg is het geen vraag of onderwijs een aparte aanpak verdient: “De schoonmaak in het onderwijs is steeds meer maatwerk geworden. Je hebt vaak in naam één onderwijsinstelling als opdrachtgever, maar in praktijk kan het dan al gauw gaan om een tien- of twintigtal locaties. Die locaties zijn al niet hetzelfde, en dan heb je ook nog eens te maken met heel verschillende opleidingen. Een locatie die opleidt voor de horeca is weer een heel andere dan die voor verpleegkundigen. Dat vraagt dus om een heel andere schoonmaak.” Van schoonmaakbedrijven vraagt dat veel flexibiliteit en expertise, constateert hij. “Je moet wel sector­ specialist zijn om die verschillen te onderkennen en om de klant van de klant te doorgronden. Want

52

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

het facilitair bedrijf van de school zit er niet om facilitair bedrijfje te spelen. Die doen hun werk voor een ander doel: de leeromgeving optimaal inrichten.”

EXCELLENTE LEEROMGEVING Het is ook het ultieme doel waarvoor Gom Onderwijs zichzelf heeft gesteld: bijdragen aan een excellente leeromgeving. Een ambitieus doel, erkent Michel in zijn werkkamer in Schiedam. “Dat doen we niet van vandaag op morgen, nee. Maar het is wel een realis­ tische doelstelling. Schoonmaak is een essentieel onderdeel van de leeromgeving. Je ziet dat ook terug in onderzoek. Daaruit blijkt dat aspecten als kleur, temperatuur en ook schoonmaak invloed hebben op de schoolprestaties.”

FACILITAIR EN BEHEER BELEVING IN HET VOORTGEZET ONDERWIJS Soms is die invloed puur functioneel. Een basisschool kent bijvoorbeeld eerder problemen met de inloop van zand of met de hygiëne bij de toiletten. Ook moeten vloeren waar kleine kinderen op spelen frequenter en intensiever worden gereinigd. Het voortgezet onderwijs daarentegen heeft een aspect als beleving weer hoog op de agenda gezet. Dat begint al bij de schoolkeuze, weet Michel. “Een kind gaat vaak naar de basisschool in de buurt, waarbij door ouders ook al sterk wordt gelet op hygiëne van toiletten. Voor het voortgezet onderwijs is de keuze van ouder en kind vaak ruimer. Ouders kijken dan heel goed hoe zo’n school bekend staat, maar ook hoe de school ‘voelt’ en of het er schoon is. Uitstraling en hygiëne zijn van wezenlijke invloed op de schoolkeuze.”

INTERNE ORGANISATIE Het sectorspecialisme is niet alleen maar een labeltje aan de buitenkant. “Het inrichten van een business unit alléén maakt je nog geen specialist. De bundeling van ruim veertig jaar ervaring in schoonmaak van scholen geeft wel een goede basis. Dit wordt nu versterkt doordat we de interne organisatie hebben toegespitst op die sectorspecialisatie. HR-mede­werkers werken alleen nog maar voor opdrachtgevers in het onderwijs. Klantmanagers idem dito. Daardoor ga je sneller verbanden zien. Heeft een school in Rotterdam een probleem? Hé, dat hadden we op een andere school in Groningen ook, en daar werkte deze oplossing.”

VERSPREIDING GRIEPVIRUS VOORKOMEN Er speelt meer achter de schermen om het specialisme van Gom Onderwijs te vergroten en bij te dragen aan een excellente leeromgeving. Michel: “We gaan de komende winterperiode kijken of een aangepast schoonmaakprogramma kan helpen om de verspreiding van het griepvirus te voorkomen. Daarmee

Business unit directeur Gom Onderwijs, Michel van den Berg

“Met Gom Onderwijs gaan we kennissessies houden om ervaringen te delen. We gaan meer bijdragen aan onderzoek”

willen we een bijdrage leveren aan minder lesuitval door zieke docenten. Met Gom Onderwijs gaan we kennissessies houden om ervaringen te delen. We gaan meer bijdragen aan onderzoek. Ook aan de preventieve kant gaan we meer doen. Hoe kun je nu met bijvoorbeeld een slimme afvalbak bijdragen aan minder vervuiling op school? Hoe bewegen we studenten om hun eigen afval op te ruimen?” Ook participeert Gom Onderwijs al in lesprogramma’s.

“We kijken bij scholen waar het van toepassing is hoe we kunnen bijdragen aan het opleidingsprogramma. Dit gaat verder dan het plaatsen van stagiairs bij Gom. We willen écht waarde toevoegen aan het primaire proces van de school. Zo hebben we bij een aantal ROC’s ook al opleidingen waar we een deel van het lesprogramma voor onze rekening nemen.”

SECTORSPECIALIST, GEEN SOLIST Michel verder: Als specialist wil Gom Onderwijs ook het voortouw nemen in het bundelen van facilitaire diensten. “Het facilitair bedrijf heeft niet alleen maar met schoonmaak te maken. Dat is ook de reden dat we steeds meer de samenwerking opzoeken met andere facilitaire ketenpartners. Je kunt daardoor heel goed die customer journey van een leerling, een student of een docent in kaart brengen. Waar loopt die student of die docent nu tegenaan? Door die samenwerking kunnen we elkaar versterken. Heeft de cateraar ’s middags toevallig wat minder mensen lopen? Dan nemen wij wel wat taken uit handen.

En andersom: die cateringmedewerker die toch de kopjes in de docentenkamer ophaalt kan meteen wel even de prullenbak legen.” Er is nog een weg te gaan, maar het sectorspecialisme gaat zich uitbetalen weet Michel: “Scholen gaan het absoluut merken dat Gom Onderwijs hun primaire proces centraal stelt en ondersteunt en zo bijdraagt aan een excellente leeromgeving.”

Kijk voor meer informatie op gom.nl/onderwijs.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

53

Tekst Sibo Arbeek

HOE BOLIDT DE TOEKOMST ALS UITGANGSPUNT NEEMT

De vloer als duurzame informatiedrager Pratend over onderwijsontwikkelingen met Nicole Tieman en Michel van der Spek van Bolidt gaat het al snel over de beleveniseconomie en plekken waar mensen graag komen. Inrichten van nieuwe ruimten heeft met een duurzaam perspectief te maken. Onderwijs verandert langzaam, waar andere branches al verder zijn, zoals de maritieme sector. Waarom geen Schooldomein expertmeeting op een cruiseschip? Dat gaan we organiseren zegt Bolidt.

M “If you don’t think about the future, you cannot have one”

54

SCHOOLDOMEIN

ichel: “De kracht van Bolidt is het in huis ontwikkelen, produceren en toepassen van thermohardende kunststoffen. Zo zijn we al jaren heel sterk in de maritieme industrie.

Wist je dat in veel luxe cruiseschepen dekken van Bolidt liggen? Juist in die sector is de koppeling tussen beleving en duurzame kwaliteit manifest.

De vereisten naar slijtvastheid of hittebestendigheid is in die sector nadrukkelijk aanwezig. Dat heeft een enorme spin-off naar openbare gebouwen en die kennis gebruiken we ook in zorg en onderwijs, sectoren waarin we groeien.” Nicole knikt: “Kiezen voor Bolidt is kiezen voor beleving, innovatie en kwaliteit. Je merkt dat het onderwijs van oudsher behoudend is en dat is door de scheiding van geldstromen ook logisch. Langzamerhand zie je daar verandering in komen, omdat gebouwen adaptiever worden en het onderwijs zich blijft ontwikkelen. De Bèta Campus in Leiden wilde een duurzaam gebouw met veel plekken voor informele ontmoeting, waarbij het gebouw moest kunnen inspelen op toekomstige veranderingen. Bij Fontys Eindhoven legt onze vloer de link met sport en bewegen; het IJburg College 2 heeft bewust voor een Bolidt vloer gekozen, bij de Culinaire Vakschool in Amsterdam past de industriële uitstraling van onze vloer goed en in het eerste energie neutrale gebouw Pulse van de TU Delft hebben we een anti microbe vloer toegepast. Mooie voorbeelden waar onze Bolidt vloeren goed tot hun recht komen.”

juli 2018

TCO-BENADERING Nicole: “Juist doordat je de exploitatie als uitgangspunt neemt kun je aan de voorkant meer beleving toevoegen. In de ontwikkeling van onderwijs zien we als toegevoegde waarde niet alleen het leveren van materialen, maar ook het leveren van beleving. Onderwijs wil met de keuze van inrichting en materialen het eigen DNA versterken. Ook binnen het primair onderwijs zie ik leuke ontwikkelingen.

Denken vanuit de beleving betekent ook denken vanuit de exploitatie. Daarom vinden wij de total cost of ownership ook een goede benadering. Daar past de

Michel van der Spek en Nicole Tieman

FACILITAIR EN BEHEER

kwaliteit van Bolidt goed bij en daar hebben we zelfs een financieringsinstrument op ontwikkeld, zodat scholen aan de voorkant voor toegevoegde waarde kunnen gaan en dat in de exploitatie terugverdienen.

Veel school­leiders kiezen automatisch voor marmoleum of rubber vloeren, terwijl ze ook voor een Bolidt vloer kunnen kiezen, ook vanuit een cradle to cradle benadering. We helpen ze met ons instrument daar graag bij. Een kunststofvloer is als het ware vastgenageld aan de vloer en blijft de komende 25 jaar mooi, waarbij je bespaart op periodiek onderhoud. Bolidt bestaat voor 95% uit natuurlijke materialen en grondstoffen en we ontwikkelen naar 100%. Duurzamer kan bijna niet.”

EXPERIENCE CENTER Michel: “We leveren niet alleen goede materialen, maar ook beleving. Onderwijs wil steeds met de keuze van inrichting en materialen ook het eigen DNA versterken. Vroeger richtte je ruimten puur functioneel in voor een bepaald type gebruik, nu zijn ruimten multifunctioneel te gebruiken en leveren ze in de beleving toegevoegde waarde. Daar zijn wij sterk in en door de moderne technologie kunnen we al informatie aan de vloer toevoegen. Kunststof biedt enorm veel mogelijkheden, bijvoorbeeld door het detecteren van bewegingen van personen, auto’s of fietsen door drukgevoeligheid. Zo kun je data via de vloeren transporteren en van een horizontaal oppervlak een interface te maken. Dat levert enorm veel mogelijkheden in de zorg op, waar je de beweging van mensen op een prettige manier kunt volgen. In scholen kun je via de vloer de bezetting van ruimte meten of het onderhoud er nauwkeuriger op afstemmen en in de scheepvaart kun je gevaarlijke situaties snel detecteren. Zo combineren we het aspect beleving met informatie en functionaliteit, waardoor je heel anders over de inrichting van het facilitaire proces gaat denken. Een parkeergarage wordt ’s avonds een theater, de vloer leidt je door een museum en geeft bij de expositie de juiste informatie.

Om deze ontwikkeling breder toegankelijk te maken bouwen we het Bolidt Innovation Center bij de Bolidt Campus in Hendrik-Ido-Ambacht. Toekomstige bezoekers kunnen in dit innovatieve centrum straks de eindeloze mogelijkheden van kunststof zien en ervaren. Het Innovation Center is vanuit een open source gedachte bedacht en biedt straks het onderwijs en de partners binnen de keten een podium bij het proces van ontwerpen, ervaren en ontdekken. Zo zijn we nu bezig om met en voor de faculteit sociale wetenschappen van Radboud een nieuw vloersysteem te ontwikkelen die veilig moet zijn. Het wordt een vloer

De top 5 kwaliteiten van Bolidt vloeren: • Functioneel en duurzaam • Vanuit de exploitatie ontwikkeld • Esthetisch onderscheidend • Maakt flexibel gebruik mogelijk • Vanuit toekomstige toepassingen innovatief

die stroef aanvoelt, maar geen textuur heeft. Samen met het universitair bedrijf voeren we testen uit om daarmee ook het effect op de schoonmaakprocessen in kaart te brengen. Door de partners in het bouwproces in dit centrum bij elkaar te brengen, ontstaat nog meer begrip over de potentie van een vloer. Het is net een auto; er zit veel meer vermogen in die vloer dan veel schoolbesturen denken.

Kijk voor meer informatie op bolidt.com.

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

55

Tekst Sibo Arbeek

Niet aanbesteden is ook een keuze Veel schoolbesturen besteden aan zonder goed na te denken of het nodig is. Vaak ontbreekt de expertise om een goede afweging te maken. Dat heeft mede te maken met de gegroeide complexiteit rond wet- en regelgeving en het gegroeide klimaat rond de aanbestedingen.

56

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

FACILITAIR EN BEHEER

F

ilosofie van directeur Jean-Paul Roegies van InkoopMeesters is dat hij het zo simpel mogelijk maakt: “Ik ben er om het voor de mensen inzichtelijker en daardoor makkelijker te maken.

Aanbesteden hoeft niet altijd, terwijl men dat wel denkt en ook zo handelt. We zijn er niet om aanbestedingsregels te ontduiken, maar binnen de regels niet aanbesteden mag natuurlijk wel. Juist in mijn vakgebied is het voor een opdrachtgever niet altijd overzichtelijk wat wel en niet mag en kan. Waarom zou je altijd willen aanbesteden terwijl je tevreden bent over je leverancier en aanbesteden niet hoeft?

Opdrachtgevers worden vaak geadviseerd door accountants, die nuttig, maar over het algemeen rechtlijnig zijn en vaak niet precies weten hoe de regels werken of toegepast kunnen worden.”

“Ik krijg regelmatig vragen van schoolbesturen die aangeven dat ze volgens de accountants moeten aanbesteden, terwijl dat niet hoeft omdat een contract bijvoorbeeld niet afloopt. De accountant zegt dat je de schoonmaak moet aanbesteden terwijl er een overeenkomst zonder einddatum ligt.

“Je moet bewust zijn hoe je je inkoopbeleid vormgeeft en hoe je met contracten omgaat” Ook op het moment dat een contract gesloten wordt waarvan de waarde boven de aanbestedingsdrempel uitkomt hoef je niet altijd aan te besteden. Voor een aantal diensten is de drempelwaarde hoger dan de € 221.000 die voor de meeste diensten van toepassing is. Ook kan het bewust kiezen van een looptijd van de overeenkomst tot gevolg hebben dat aanbesteden niet nodig is. Een accountant mag een foutmelding geven wanneer een contract feitelijk en rechtmatig niet goed is afgesloten, maar hij gaat niet over de duur van het contract. Ik adviseer schoolbesturen daarom wel eens om contracten met een langere looptijd te sluiten. Dan heb je het met name over de inkoop van diensten, zoals schoonmaak, onderhoud of softwaresystemen. Nergens staat dat je maar voor maximaal vier jaar mag contracteren, tenzij je een raamovereenkomst afsluit.”

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

57

PRESTATIE LEVERANCIERS ”Wanneer je geen contracten afsluit of contracten door laat lopen moet je wel scherp blijven op de prestatie van de leveranciers. Als de prestatie niet meer aan de gewenste kwaliteit voldoet heb je wel een reden om de relatie te beëindigen en indien nodig opnieuw aan te besteden. Je moet dus aan de voorkant goed nadenken welke prestatie je verlangt en er ook voor zorgen dat je niet te snel uit een contract loopt.

Er zijn scholen die een contract sluiten voor een belangrijke applicatie voor vier jaar en het dan raar vinden dat ze na vier jaren weer moeten aanbesteden. We sluiten een contract voor langere termijn met een tussentijdse opzegmogelijkheid. Dan hoef je geen zwaarwegende argumenten te hebben richting een leverancier. Je bent niets verplicht aan de leverancier als je dat goed vastlegt. Het is dus ook een pleidooi voor opdrachtgevers om bewuster te worden van een uitvraag. Zo hoef je ook niet altijd Europees aan te besteden. Door de looptijd van een overeenkomst te beperken kun je soms meervoudig onderhands in plaats van Europees aanbesteden. Je moet je ervan bewust zijn hoe je je inkoopbeleid vormgeeft en hoe je met contracten omgaat. Een aanbesteding is een middel om tot een contract te komen. Over de inhoud van dat contract moet je goed nadenken en hetzelfde geldt voor het inkoopbeleid.”

58

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

COMPLEXITEIT SPEELVELD “Wat ik zie is dat aanbesteden zo complex is geworden dat opdrachtgevers niet meer overzien hoe het in elkaar zit. Een voorbeeld zijn de aanbestedingen van bijlage 14 diensten, waarbij de drempelwaarde voor aanbesteding op € 750.000 ligt. Veel diensten die scholen inkopen vallen onder die bijlage, zoals arbodiensten en schoolmaatschappelijk werk.

Wanneer je de uitvraag beperkt houdt kun je rechtstreeks met leveranciers zakendoen en hoef je niet aan te besteden. Je schakelt dan wel de concurrentie uit en dat is natuurlijk niet altijd voordelig. Ook daarvoor heb je weer bewust opdrachtgeverschap nodig. Veel scholen vinden aanbesteden een gedoe en ingewikkeld en te duur en dat is ook zo. Wij helpen ze om de juiste keuze te maken, waarbij we eerst inventariseren wat er speelt. Het is zo’n complex vak geworden dat je het niet meer overziet als je er niet elke dag mee bezig bent. Kortom; er is veel ruimte onder de aanbestedingswet en er bestaat contractvrijheid in Nederland. Benut die en gebruik die en zorg ervoor dat je bewust bent van je rol als opdrachtgever. Het is soms verstandig om expertise in te huren om zaken simpel te maken, en die expertise wordt snel terugverdiend.”

Kijk voor meer informatie op inkoopmeesters.nl.

De etalage ROC Aventus zet robots in tegen faalangst Faalangst is een serieus probleem voor een leerling in het onderwijs. Het kan leerlingen letterlijk blokkeren om een goed resultaat te behalen. Het ROC Aventus te Apeldoorn heeft het plan opgevat om robots in te gaan zetten om leerlingen te helpen van deze vervelende angst af te komen.

Door leerlingen aan een robot te koppelen die gepersonaliseerd op hen reageert en letterlijk aaibaar is, worden hormonen aangemaakt die een leerling blij maakt. Dit principe is wetenschappelijk onderbouwd. Een robot is veilig voor de leerling, hij geeft geen oordeel, reageert alleen op concrete input van de leerling, of de input nu goed of fout is. Dit geeft de leerling een veilig en geborgen gevoel. Na een succesvolle proef van robots met kinderen met kanker wil het ROC Aventus te Apeldoorn nu testen of robots ook in staat zijn om

faalangst te verminderen. Het ROC werkt samen met de hogescholen Saxion en de HAN. Ook is er

een hoogleraar van de TU Delft betrokken bij het project. Bron: Computable.

Gouden Guppy: vakjuryprijs voor beste digitale peuter- & kleutermediaproduct De Gouden Guppy is de Nederlandse vakjuryprijs voor het beste digitale peuter- & kleutermediaproduct (0-6 jaar). De award is een initiatief van Mediawijzer.net om makers van goede en geschikte digitale kindermedia te belonen en is onderdeel van de Cinekid Media Awards 2018. Het doel van de Cinekid Media Awards is het stimuleren van de ontwikkeling van goede en innovatieve content

voor kinderen en jongeren. Maar wat is hét digitale mediaproduct voor kinderen van 0-6 jaar? Media­ wijzer.net nodigt app- en game-ontwikkelaars, uitgevers en mediamakers uit om hun product in te zenden voor de Gouden Guppy. Projecten moeten voor 14 september 2018 zijn ingeleverd.

Meer informatie: mediawijzer.net/van-media­ wijzer-net/activiteiten/gouden-guppy.

Tools voor Voortgezet technisch lezen Voortgezet technisch lezen (VTL) is cruciaal voor de ontwikkeling van kinderen. Het is dus vanzelfsprekend dat scholen bij de keuze voor een VTL-methode niet over één nacht ijs gaan. De Rolf groep faciliteert dit keuzeproces op 14 november en 21 november met ‘Tools voor voortgezet technisch lezen’. Wil je inhoude­ lijk kennismaken met de leesmethoden van de grote uitgevers, je verder verdiepen in de methoden waar­ tussen je nog twijfelt, of nog algemeen oriën­teren?

Ben je benieuwd naar additionele materialen voor leesonderwijs? Met ‘Tools voor voortgezet technisch lezen’ leer je gefundeerde keuzes te maken!

Op woensdag 14 november is er een bijeenkomst in Amsterdam, tussen 14.30 en 18.00 uur bij OBS de Punt, Kwelderweg 5, Amsterdam. Een week later, op woensdag 21 november 2018 is er een bijeenkomst in Ochten, tussen 14.00 en 17.30 uur, bij de Rolf groep, Mercuriusweg 14, Ochten.

Jan Abrahamse en Monique van Bavel

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

59

De etalage Filosofie? Moet je dóén!

Dat filosofen veel nadenken is allang bekend. Maar wist je dat je filosofie ook kunt doen? In het Onwijs Grote Filosofie Doeboek kunnen kinderen op een speelse manier kennis maken met filosofie. Aan de hand van puzzels en spelletjes gaan ze aan de slag met uitdagende vragen. Bijvoorbeeld: moet je eigenlijk altijd eerlijk zijn?

je eigen gifbeker’. Kinderen krijgen de opdracht om met groente en fruit een groene ‘gifshake’ te maken voor iemand die vaak moeilijke vragen stelt. Socrates werd namelijk veroordeeld tot de gifbeker omdat hij de jeugd zou bederven met zijn lastige vragen. Tijhaar: “Ondanks dat het voor Socrates slecht afliep, blijven wij het belangrijk vinden dat moeilijke vragen worden gesteld. Met dit doeboek helpen wij kinderen op weg dit te leren.”

Kinderen leren graag spelenderwijs, maar kan dit ook bij filosofie? Lianne Tijhaar, redacteur Filosofie Magazine, denkt van wel: “Het leuke van filosofie is dat er geen juiste antwoorden bestaan. Met het doeboek maken we daar één groot spel van. We stimuleren kinderen met gedachteexperimenten en creatieve opdrachten om steeds iets verder door te denken. Is dat wel zo? Zou het niet ook anders kunnen zijn?”

Het is voor het eerst dat er een filosofisch doeboek in Nederland verschijnt. “We zien dat er steeds meer kinderen met filosofie bezig zijn.

Er verschijnen daarom regelmatig kinderfilosofieboeken”, stelt Tijhaar.

“Wat nog ontbrak was een praktisch boek waar kinderen in hun eentje mee aan de slag kunnen.” Het boek telt 100 pagina’s en ligt vanaf 19 juni voor € 12,50 in de winkel.

Het doeboek is ook online te bestellen op filosofie.nl/doeboek.

In het boek vind je naast spelletjes en vragen ook stoute opdrachten die aansluiten bij de belevingswereld van kinderen. Bijvoorbeeld: ‘Maak

Digi-doener maakt kinderen digitaal vaardig Stichting FutureNL wil alle kinderen in Nederland digitaal vaardig maken. Met lesmateriaal en leer­lijnen (gratis te gebruiken voor leerkrachten!), events en gratis CodeUren in de klas.

Het nieuwe ‘Digi-doener!’ is een wekelijkse gratis les bomvol met computational thinking, natuur en techniek. Leerkrachten kunnen zich hiervoor

60

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

kosteloos inschrijven. De eerste 15 lessen sluiten aan bij de nieuwe spaaractie ‘Tech is te gek’ van Albert Heijn.

manier bij aan technologie in het onderwijs en werkt o.a. samen met universiteiten, de overheid, het onderwijs, het bedrijfsleven en bibliotheken.

Daarnaast kunnen leerkrachten bij FutureNL kosteloos een training of workshop volgen rondom het structureel aanbieden van digitale vaardigheden in de klas. De stichting draagt op een onafhankelijke

Kijk voor meer informatie op futurenl.org/ digi-doener. Direct inschrijven kan ook.

Ga daarvoor naar: futurenl.org/inschrijvendigi-doener.

Column Duidelijkheid over kwaliteit, investering en exploitatie

Vitalis College, Breda

Goede gebouwen zijn een basisvoorwaarde om uw onderwijsvisie te kunnen realiseren. Verbouwen of nieuw bouwen: elk proces heeft zijn eigen aanpak nodig. Daarbij is duidelijkheid over kwaliteit, investering en exploitatie noodzakelijk. bbn adviseurs biedt ondersteuning in alle fasen van het proces. Wij zijn in het PO, VO, MBO en HO actief met advisering over huisvesting, duurzaamheid, kosten en exploitatie en bouwmanagement.

bbn adviseurs, De Molen 100 Houten T +31 (0)88 226 74 00

E info@bbn.nl

W www.bbn.nl

WERKEN AAN GELUK

Vanzelfsprekend willen we allemaal duurzame schoolgebouwen, maar daarboven ligt een veel belangrijker doel: wat wil ik in het onderwijs met mensen en kinderen bereiken? Dat mensen gelukkig zijn. Om de kinderen tot gelukkige burgers te maken en uiteindelijk de gemeente waar onze scholen staan – Hilversum – gelukkiger te maken. Maar ook om je medewerkers gelukkig te laten zijn. Dat bereik je door mensen dichter bij hun why te brengen; waar doe je het voor? Het onderwijs zal zich steeds meer met die why-vraag bezighouden. Want gelukkiger mensen worden ook betere burgers. Dat wil je uiteindelijk bereiken.

In het jaarlijkse rapport van de inspectie, de Staat van het Onderwijs, staat dat we de toenemende segregatie tegen moeten gaan. Dat hoor ik al dertig jaar sinds ik in het onderwijs werk. Het is niet een probleem dat het onderwijs kan oplossen, maar je kunt er wel morgen al mee beginnen. Als je Hilversum bekijkt is er de ene en de andere kant van het spoor met respectievelijk veel witte en een paar zware scholen. Je ziet het in grote steden ook steeds meer; eerder gemêleerde wijken werden weer wit en echte achterstandsmensen vertrekken uit de periferie. Zo houden we het systeem in stand met goede en slechte leerlingen en een negatieve waardering van de talenten van kinderen.

Binnen het primair onderwijs willen we alle kinderen systematisch op dezelfde wijze laten uitstromen. We zeggen dat we naar talenten kijken maar dat doen we niet; we sturen op taal en rekenen. Waarom niet bij sommige kinderen met praktijkklassen beginnen omdat je daar de talenten ziet? Ik zie kinderen die moeite hebben het niveau te halen en constant geconfronteerd worden met wat ze niet kunnen. Ze krijgen extra lessen taal en rekenen, maar worden deze kinderen daardoor gelukkiger? Het vmbo kan zo mooi zijn. Ik zou een school willen waarbij je zegt dat je een schip gaat bouwen en je afvraagt wat je daarvoor nodig hebt. Aan het einde van een of twee jaar hebben we het schip af en daar hebben we alle talenten bij nodig: rekenen, schilderen, timmeren, zagen, talen, onderzoeken en ontdekken. Dat schip zou zomaar de nieuwe school kunnen zijn en alle kinderen doen ertoe. Dat zegt ook iets over de huisvesting: je kunt scholen platgooien en er huizen voor in de plaats zetten. Zo verdient het gebouw zich terug. Kijk vervolgens naar spannende plekken in de stad of het dorp waar je leren kunt organiseren en bij kunt dragen aan het geluk van de kinderen. Ik zie de school als sociale werkplaats waar kinderen elkaar ontmoeten en er een leermeester of -juf is waar je tegen op kunt kijken. Waarom denken we nog in schoolgebouwen en herkent iedere grijsaard een school nog steeds als hij erin staat? Omdat er in essentie al 200 jaar niets veranderd is.

Laten we beginnen om bepaalde beroepen maatschappelijk te herwaarderen. Ik ben bestuurder, maar eigenlijk had ik ook wel rietdekker willen worden. Hoe mooi is het om te zien wat je gemaakt hebt en dat het nog werkt ook!

Geert Looyschelder is bestuurder van STIP Hilversum, scholengroep voor primair onderwijs

Schooldomein

juli 2018

61

colofon Schooldomein

Magazine voor de perfecte leef-, leer- en werkomgeving sinds 1988. Schooldomein verschijnt zes keer per jaar.

Op internet: www.schooldomein.nl.

Uitgever Schooldomein is een uitgave van Schooldomein Relaties en Ten Brink Uitgevers Redactie Sibo Arbeek, Paul Voogsgerd, Brenda Breems Vaste medewerkers Martijn Buskermolen, Kees Rutten en Martine Sprangers

1

no.

(fotografie), Jaap de Kruijf en Anje Romein Redactieraad De redactie en de partners van Schooldomein onder voorzitterschap van Edward van der Zwaag.

Redactieadres Postbus 59112, 1040 KC Amsterdam, tel 06 22 26 77 95 E-mail: info@schooldomein.nl Arrangementen partners Schooldomein.

Voor het plaatsen van artikelen, advertenties of advertorials in het magazine Schooldomein, kunt u contact opnemen met Brenda Breems van Schooldomein Relaties, Postbus 59112, 2014 BT Amsterdam, telefoon 06-82548370

OOG voor creatief hergebruik Het eerste nummer van de nieuwe jaargang van Schooldomein ligt begin oktober in de bus en kent als thema OOG voor creatief hergebruik.

De komende jaren richten we ons OOG weer op geslaagde processen en innovaties binnen het maatschappelijk vastgoed. We gaan er een mooi nummer van maken. Een greep uit de artikelen:

brenda.breems@schooldomein.nl. Voor de online activiteiten van Schooldomein (website en sociale media) kunt u contact opnemen met Paul Voogsgerd, Zuiderkruis 588, 3902 XS Veenendaal, paul.voogsgerd@ schooldomein.nl, 06-46337000. De advertentietarieven en arrangementen van Schooldomein vindt u op www.schooldomein.nl.

Abonnementen Betaling, opgave, abonnement, opzegging en adres­wijziging kunt u doorgeven aan Administratie Schooldomein, Postbus 1064, 7940 KB Meppel, tel (085) 27 36 36 7, e-mail: sdo@tenbrinkuitgevers.nl.

Schooldomein verschijnt zes keer per jaar in controlled circulation voor alle instellingen in het primair-, voort-

• Het grote interview met TEDx Speaker, Founder & CEO van Knowingo & IC3D Media Loren Roosendaal: “Wij ontdekten dat mensen al jarenlang op de verkeerde manier leren.”

• SBO De Binnentuin in Vleuten De Meern: deze school voor speciaal basisonderwijs biedt een bijzondere leeromgeving.

• Lopen wordt leuker op het Meridiaan College in Amersfoort: hoe de keuze voor de vloer onderdeel van het onderwijsconcept is.

• De Westerkim en het Alfa College werken samen: studenten van het Alfa College ontwerpen mee in het proces van nieuwbouw voor het zorgcentrum Westerkim.

• Renovatie of nieuwbouw: een debat met opdrachtgevers, gebruikers en partijen uit de bouwketen.

• Maatschappelijk ondernemerschap in Musselkanaal: de gemeente wilde het zwembad sluiten, maar het dorp houdt het nu zelf open.

gezet-, middelbaar- (ROC’s) en hoger onderwijs (hbo en wo). Elke instelling krijgt op instellingsnaam een exemplaar toegestuurd. Daarnaast krijgen alle gemeenten Schooldomein toegestuurd. Voor meerdere exemplaren alsmede voor abonnementen voor particulieren, instellingen en bedrijven geldt een abonnementsprijs van e 45,- voor losse nummers e 8,- incl. verzendkosten.

Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk 1 juli van het lopende abonnementsjaar worden opgezegd bij de administratie van drukkerij Ten Brink.

Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Productie Grafische productie: Drukkerij Ten Brink, Meppel Projectbegeleiding: Communicabel, Veenendaal Vormgeving en website: FIZZ | Digital Agency – fizz.nl Schooldomein wordt mede mogelijk gemaakt door een groot aantal partners. Een overzicht daarvan vindt u op pagina 5.

62

SCHOOLDOMEIN

juli 2018

Onderwijsvastgoed Dag 2018 Het onderwijsvastgoed van morgen 25 september 2018 10.00 uur – 16.30 uur Nyenrode Business Universiteit, Breukelen

De Onderwijsvastgoed Dag 2018 biedt een interactief programma met oplossingen voor nieuw en bestaand onderwijsvastgoed.

Ervaringsdeskundigen beantwoorden de actuele vragen die spelen rondom het onderwijsvastgoed en bieden perspectief voor de toekomst.

Welke ontwikkelingen spelen er? Welke verbindingen worden er met de samenleving gelegd? Hoe kan het onderwijsvastgoed mee met de bijna allesoverheersende energietransitie? In het hoofdprogramma Atto Harsta (transitiestrateeg) en Caspar Boendermaker (BNG Bank) over de transitie naar het onderwijsvastgoed van morgen, schoolbestuurders over de verbinding met de omgeving en een bijdrage over een school zonder klaslokalen. En wij bespreken graag met u de Nationale Trendradar Onderwijsvastgoed. U krijgt een exemplaar.

Op de Onderwijsvastgoed Dag 2018, georganiseerd door IVVD, Ruimte-OK en Schooldomein wordt dieper ingegaan op deze en andere ontwikkelingen in het onderwijs. Een dag vol inspirerende voorbeelden, case studies en best practices. Uw dagvoorzitter is Sibo Arbeek.

Programma 09.00 uur – Registratie en ontvangst 10.00 uur – Het onderwijsvastgoed van morgen – deel 1 • Transitie naar de volgende generatie onderwijsvastgoed door Atto Harsta – Transitiestrateeg de Bouwcampus / Aldus bouwinnovatie • Masterplan Onderwijshuisvesting Zutphen door Erwin Lutteke, rector/bestuurder Isendoorn College • De schoolbestuurder als ondernemer door Geert Looyschelder – directeur-bestuurder Stip Hilversum 12.00 uur – Lunch 13.00 uur – Break-out sessies 1 - keuze uit 4 onderwerpen 1. De duurzaamste school van Nederland met GPR score 9,1 door Niels Peters – WillemsenU en Ronald van der Steen – Van der Heijden bouw en ontwikkeling 2. Energiebesparingskansen ontdekken met Overijsselse energiecoaches door Judith Siebring – projectleider Duurzame Scholen Provincie Overijssel 3. Hoe ziet de virtuele leeromgeving eruit door Jan Roggeveen – Country Lead Collaboration Cisco 4. Succesvol aanbesteden op dialoog door Twan van de Vijfeijken – Beleidsmedewerker huisvesting OMO 13.45 uur – Zaalwissel 13.50 uur – Break-out sessies 2 - keuze uit 4 onderwerpen 1. Eerste circulaire én energieneutraal onderwijsgebouw door Jaap van Bruggen – hoofd facilitair beleid ROC Friese Poort 2. Bij renovatie van gas los door Reinier Rom en Jaap Winder – Stichting CPOW / J.Winder Techniek 3. Van analyse naar realiteit door Simone van den Brink en Frank Uijting – Managing partners abcnova 4. Bewust Investeren haalt 300 miljoen op om scholen te verduurzamen door Gerben Dros en Bart Hoevers – Bewust Investeren 14.30 uur – Pauze 15.00 uur – Het onderwijsvastgoed van morgen – deel 2 • Nationale Trendradar Onderwijsvastgoed door Wim Fieggen – directeur / oprichter IVVD • School zonder klaslokalen door John Vonk – directeur IKC de Toverberg • Aan de slag met toekomstbestendige onderwijsgebouwen door Caspar Boendermaker – BNG Bank 16.30 uur – Netwerkborrel

Praktische informatie Voor wie: Voor toezichthouders/schoolbesturen, directie en staf van schoolorganisaties, verantwoordelijken bij gemeenten voor scholen en anderen die zich in het dagelijks werk bezighouden met onderwijsvastgoed.

Uw bijdrage: € 345,= excl. BTW voor scholen en gemeenten en € 395,= excl. BTW voor overige organisaties.

Lunch, koffie, thee en netwerkborrel zijn inbegrepen.

Deelnemen: Ga naar www.onderwijsvastgoeddag.nl

Sprekers

Aanbesteden is ingewikkeld en tijdrovend, behalve als je precies weet hoe het werkt. Met onze kennis, ervaring en bewezen methoden helpen wij tal van onderwijsorganisaties bij hun aanbestedingsvragen.

We richten ons daarbij op hetgeen waar het echt om gaat: een doelmatig contract met een betrouwbare leverancier.

Dat doen we goed én met garantie. Graag helpen we u ook, zodat u tijd beschikbaar krijgt voor waar u goed in bent.

Voor meer informatie zie www.inkoopmeesters.nl

ieder z’n vak.

Geniet

twitter.com/schooldomein facebook.com/schooldomein

jaargang 30, juli 2018

Altijd de laatste updates van Schooldomein?

Magazine voor de perfecte leer-, werk- en leefomgeving

SPORTDOMEIN | ZORGDOMEIN | WIJKDOMEIN

Voor kunt uu op op ons ons rekenen rekenen Voor uw uw aanbestedingen aanbestedingen kunt

SCHOOLDOMEIN

Nooit zo zo goed Nooit goed geweest in in tafeltjes? geweest tafeltjes?

6

no.

TOEKOMSTGERICHT BOUWEN is een kans PREVIEW PIONIERSZONE MBO College Poort NIEUW CBURG COLLEGE is een gebouw als een late Mondriaan MODERN ONDERWIJS vraagt om een innovatieve inrichter