Schooldomein 6: Integraal inrichten

Mobiele paneelwanden, geluidsisolerende schuifwanden, mobiele glaswanden of vouwwanden. Onze producten hangen op honderden scholen in Nederland en België.

Paneelwanden Schuifwanden Glaswanden Vouwwanden

VERMENIGVULDIGEN door te DELEN

Vermenigvuldig de mogelijkheden van uw ruimte door deze te delen met BREEDVELD wanden. Denk aan een klaslokaal waarin u twee groepen dankzij een mobiel wandsysteem zowel gemeenschappelijk als apart kunt doceren. Wij delen in ieder geval graag onze verfijnde kennis en ons vakmanschap met u. Ook voor bijhorende bouwkundige oplossingen.

Meer informatie: www.breedveld.com – T 0487 542888

Onze adviseurs en bouwprojectmanagers brengen ambities tot leven op het gebied van zorg, onderwijs, sport en welzijn.

ADV

Bevlogen huisvestingsadviseurs sinds 1955

ICSadviseurs biedt huisvestingsadvies en projectmanagement voor maatschappelijk vastgoed.

Ruim tachtig professionals werken vanuit Amsterdam, Rotterdam, Zwolle en Eindhoven aan efficiënte, duurzame en inspirerende omgevingen.

Fijne plekken om naar hartenlus t te leren, le ven, spelen, werken, zorgen en on tmoeten.

Vestiging Amsterdam

Contactweg 66 1014 BW Amsterdam

Vestiging Eindhoven

Klokgebouw 263

6e verdieping

5617 AC Eindhoven

Vestiging Zwolle

Burgemeester Roelenweg 13H

The Mayor

8021 EV Zwolle

Vestiging Rotterdam

Van Nelleweg 1

Ingang 1 | Unit 2.4

3044 BC Rotterdam

088 235 04 27

icsadviseurs.nl

INTEGRAAL INRICHTEN

Integraal inrichten is alweer het laatste thema van nummer 6 van jaargang 35 en dat integrale slaat zowel op de binnen- als ook de buitenomgeving. De 35e verjaardag van Schooldomein werd tijdens het symposium Kindcentra in hun omgeving met alle bezoekers gevierd. U vindt een mooie foto impressie in dit nummer. Nu weer op naar de volgende jaargang 36, waarin het thema Duurzaamheid in de brede zin van het woord centraal staat. Maar eerst kijken we graag nog even terug naar het mooie symposium op 20 april en daaropvolgend de lancering van het nieuwe inspiratieboek Kindcentra in hun omgeving. De reacties zijn heel erg positief en we hopen dat het boek zijn weg vindt naar de werksessie voor nieuwe kindcentra, de tekentafels van architecten en stedenbouwkundigen en de procesmanagers en bouwers die dat unieke duurzame gebouw ook echt moeten realiseren. In dit nummer veel aandacht en mooie impressies van het symposium en uiteraard het formulier met informatie waarmee u het boek kunt bestellen. Doe het; u zult er geen spijt van krijgen. In dit nummer met als thema integraal inrichten een mooi gesprek met de algemeen directeur van de VNG Leonard Geluk. Hij stelt dat gemeenten een stap naar voren moeten zetten en uiteraard blikt hij ook terug op de nieuwe handreiking voor IHP’s en de plannen van de minister rond de onderwijshuisvesting in het funderend onderwijs. Een mooie quote: “Te veel stelsels lopen op hun eind, terwijl er geen perspectief is.

ONZE VISIE

Schooldomein is een verrassend magazine voor managers en beleidsmakers die relevante beleidsinformatie, praktijkvoorbeelden en productinformatie vertalen in een optimale leer-, werk- en leefomgeving. Schooldomein biedt informatie rond de infrastructuur, organisatie en huisvesting van instellingen.

Schooldomein is bedoeld voor iedereen die op het niveau van overheid,

instellingen, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties betrokken is bij het vinden van oplossingen voor samenhangende vraagstukken in de non profit en profit sector.

HET NETWERK

Schooldomein wordt zes keer per jaar gratis verstrekt aan alle onderwijsinstellingen en gemeenten in Nederland. Het blad wordt gefinancierd uit de exploitatie van advertenties, advertorials, artikelen en de bijdragen

wordt mede mogelijk gemaakt door:

Dat voelt ongemakkelijk. De wereld van Den Haag en de wereld van de mensen zijn verschillende werelden geworden”. Verder de belangrijke actualiteit van het Innovatiepartnerschap Schoolgebouwen dat door de gemeente Amsterdam is geïnitieerd. Drie consortia mogen met hun concepten de komende jaren bewijzen dat gestandaardiseerd ontwerpen en bouwen goed kan samengaan met het creëren van unieke en uitdagende leer- en speelomgevingen voor kinderen. Schooldomein gaat het met veel enthousiasme volgen. Een bijzonder bericht in de Volkskrant van 1 juni met de titel: Zorgen onder architecten; waarom laten wij ons niet horen in het woningbouwdebat? Architects in the NL, are we OK? De indruk onder met name jonge architecten bestaat dat zij zich zorgen maken over de marginale positie van de architect in de hele bouwketen. Ook dit geluid blijft Schooldomein volgen. Overigens dit nummer hele mooie projecten waarin architecten, adviseurs en bouwers en inrichters eensgezind samenwerken. Bijvoorbeeld het Dulon College met prachtig licht van boven, Onderwijscluster Donker Curtius in Den Haag, deels parametrisch ontworpen, De Ruitenbeekschool in Lunteren met prachtig geluid en de Wilhelminaschool in Woerden die naadloos in de omgeving past. Lees ook de resultaten van het onderzoek door studenten van de Vrije Universiteit over de werkomgeving van medewerkers op Kindcentra. Kortom: een mooi laatste nummer van jaargang 35 en op naar jaargang 36 alweer! Vergeet u niet om het nieuwe boek Kindcentra in hun omgeving te bestellen! Het is de moeite waard!

Sibo Arbeek Hoofdredacteur Schooldomein

van partners. Schooldomein fungeert als een netwerk, waarbij partijen een meerwaarde genereren door een samenhangend product te bieden. Schooldomein fungeert als een platform voor alle partijen die een bijdrage willen leveren aan de kwaliteit van de onderwijsinfrastructuur.

UW MENING

Wij stellen uw mening zeer op prijs. Voor reacties kunt u mailen naar sibo.arbeek@schooldomein.nl.

U kunt ook reageren via de site www.schooldomein.nl. Praktische informatie vindt u in het colofon.

INTERNET

Voor meer informatie over Schooldomein en dit nummer kunt u kijken op www.schooldomein.nl. Via deze site kunt u onder meer alle artikelen van de afgelopen jaargangen opvragen, winkelen in onze rubrieken en relevante marktinformatie zoeken.

Als maatschappelijk verantwoorde onderneming stimuleert Schooldomein doelen die goed zijn voor mens en milieu:

BESTUUR EN BELEID

8

14

19

22

24

Een ander type verhaal voor Nederland Groot interview met algemeen directeur

VNG Leonard Geluk

Kindcentra in hun omgeving

Integrale visie leidt tot groene en verbindende gebouwen

Verbinding rode draad bij ontwikkelen kindcentra

Praktijkvoorbeelden laten zien hoe het kan!

Hoe beslecht je bouwgeschillen?

De Raad van Arbitrage kan helpen

Werkdruk hoog, persoonlijke drive belangrijk!

Studenten onderzoeken de werkomgeving op kindcentra

27

MOBI LE helpt gebruikers van ruimten te houden

Internationale tool voor een goede leer- en werkomgeving

30

Integraal Inrichten

Integraal inrichten staat voor het proactief en tijdig nadenken over de beleving van de leer- en werkomgeving. We zien steeds vaker dat stedenbouw, architectuur en inrichting vanuit eenzelfde perspectief worden benaderd. In het grote zit het kleine en vice versa. Integraal inrichten gaat over de beleving van ruimten; over de samenhang tussen lucht, licht, kleuren, vanzelfsprekende samenhang en natuurlijk meubilair. Integraal inrichten gaat ook uit van de veranderbaarheid van de dingen. Makkelijk te transformeren, verplaatsbaar, adaptief, maar op het moment uniek en de fijnste plek om te zijn, te beleven, te werken en te ontmoeten.

Innovatiepartnerschap schoolgebouwen Interessant experiment voor duurzaam en losmaakbaar bouwen

VISIE EN ONTWERP

32

34

36

40

43

46

Integraal inrichten

Hoe creëren we een inspirerende omgeving?

Nieuwe Shri Saraswatieschool Rotterdam

Ontwerp in oud-Indiase traditie

Nieuwbouw De Wilhelminaschool open en toegankelijk

Alzijdig gebouw past naadloos in de omgeving

Geslaagde symbiose van licht, lucht en geluid

Een prachtige nieuwe School met de Bijbel Ruitenbeek

Avontuurlijk dwalen door een stedelijk duinlandschap

Nieuwbouw Yes College en Kindcentrum Aquamarijn

Circulair legoliseren

Geen concessies aan kwaliteit en Bouwbesluit

Foto cover Symposium Kindcentra in hun omgeving bij IKC De Vaart in Ter Aar Fotografie Martine Sprangers

BOUW EN INRICHTING

48 Optimale veiligheid voor sporters Gebundelde expertise Sika Nederland, Nijha en Veiligesportvloer.nl

50 De Wijnberg in Venlo

Onderwijs op maat voor speciale kinderen

53 Eigentijdse uitstraling Haagse Hogeschool

Inrichting op maat voor de student van morgen

56 Klein, kleiner en kleinst

Hoe een kleine brede school in Spijk groot kan zijn

58 Aantrekkelijk Kindcentrum Boekgraaf

Nieuwbouw voor twee scholen, kinderopvang en een mooie gymzaal

BELEVING EN BEHEER

60 Vergroot interesse in IT

Meer inzicht nodig in de toepassing ervan

62 Nieuwe vloer Brandsmaschool verbindt het onderwijs

Inrichting draagt bij aan fijne leer- en werkomgeving

64 Opstellen integraal inrichtingsplan schoolpleinen

Voorwaarde voor lerend spelen en spelend leren

66 Geslaagde transformatie Dulon College Ede Modulaire lichtstraten onderdeel van integraal ontwerp

RUBRIEKEN

31 Kort nieuws

31 Column Adri Pijnenburg

69 Column Lot Frijling

70 Vooruitblik Schooldomein 1

40

43

51

57

Nederland moet simpeler en menselijker

Deze tijd wordt gekenmerkt door incidentenpolitiek, aparte potjes en incidentele middelen. Mensen herkennen zich niet meer in het landelijke beleid. Gemeenten hebben de mogelijkheid om vanuit een helder doel integraal aan de ruimte en het welzijn van mensen te werken. In zijn lange termijnvisie is Nederland een betere plek voor kinderen. Een interview met algemeen directeur VNG Leonard Geluk.

Waar sta je inmiddels in jouw eigen ontwikkeling, na het wethouderschap, bestuurder van ROC MiddenNederland en nu algemeen directeur van de VNG?

“In de ontwikkeling van mijn werkende leven is het belang van de publieke zaak altijd de rode draad geweest. Als jurist bij ICSadviseurs en later Arthur Andersen, als wethouder onderwijs in Rotterdam, voorzitter van het CvB van ROC MiddenNederland en later van de Haagse Hogeschool en nu algemeen directeur van de VNG. Het is een vorm van gedrevenheid, waarbij ik mijn hele leven bij de publieke sector betrokken ben. In essentie omdat het om het welzijn van mensen en hun dagelijkse omgeving gaat. We zien en ervaren allemaal dat het een lastige tijd is met veel incidenten op verschillende gebieden: het klimaat, de vluchtelingeninstroom, de toeslagenaffaire en ga zo maar door. De landelijke politiek heeft daar geen eenduidig en bevredigend antwoord op. Ik geloof dat je structureel over de toekomst moet denken vanuit een heldere koers en een lange termijn visie die je volgt. Ik ben dus tegen incidentenpolitiek. Vanuit de toekomst moet je nadenken over de gevolgen voor het hier en nu en vervolgens kun je in beheersbare en vooral duidelijke stappen naar dat streefbeeld groeien. Je moet af van al die incidentele geldpotjes, waarbij telkens pleisters op de wond worden geplakt maar niets structureel wordt opgelost.”

“Vanuit dat lange termijnperspectief benader ik ook de incidentenpolitiek rond onderwijs en onderwijshuisvesting. Onderwijshuisvesting is nu vaak een beperkende factor terwijl iedereen goede plekken voor de ontwikkeling van kinderen wil hebben. Volgens mij moet je veel meer de focus leggen op hoe gebouwen dienstbaar zijn aan de ontwikkeling van Nederland. We kijken bij onderwijshuisvesting in ons beleid vooral naar het gebouw en de grootte en de kwaliteit daarvan. Dat moet anders. Het moet meer en meer gaan over het doel van het gebouw. Gebouwen moeten van meerwaarde zijn voor hun omgeving, met aandacht voor spelen, ontmoeten en groen. Daar past heel goed het begrip van de betekenisvolle omgeving bij. Het gebouw kan een belangrijke rol spelen bij veranderingen, zowel als het gaat om het initiatief bij verduurzaming van wijken als ook bij aandacht voor ontwikkeling van kinderen. Nu is het gebouw eerder een belemmering van die verandering. Dat komt door de verschillende elkaar tegenwerkende systemen, verkeerde prioriteiten en structureel onvoldoende middelen. Daar hebben de gebouwen en in bredere zin de gebouwde omgeving last van.

De omgeving zou juist een motivator moeten zijn om tot een integrale en duurzame aanpak te komen. In het onderwijs gaat het om menswording, om onderdeel te zijn van je omgeving, om iets toe te voegen dat waardevol is. In die lange termijnvisie is

Nederland een betere plek voor onze kinderen. Nu zie je dat wijkontwikkeling, bouwopgave, klimaatakkoord en verduurzaming verschillende beleidsterreinen zijn. Je kunt niet een wijk verduurzamen zonder de school te verduurzamen. Dat vraagt om een integrale aanpak.”

Waarom acteert het ministerie daar niet op?

“De minister weet heel goed hoe het zit. In het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) staan de knelpunten rond de onderwijshuisvesting helder benoemd. De huidige staat wordt veroorzaakt door de verkokerde landelijke keuzen en structureel onvoldoende middelen. De minister durft geen fundamentele keuzen te maken en komt met incidentele oplossingen. Tegelijkertijd hebben

gemeenten de opdracht om visionair te zijn en integraal beleid te maken en uit te voeren voor hun steden, dorpen en regio’s. Dat moeten ze doen in weerwil van de lastige omstandigheid dat we te maken hebben met zowel een privaat als ook een publiek stelsel. Die moet je vanuit een landelijke aansturing bij elkaar brengen, maar daar loopt de minister voor weg. Ondanks de malaise in de landelijke politiek lukt het gemeenten om inspirerende gebouwen neer te zetten, die verbinden met hun omgeving, waarin onderwijs en opvang samenwerken met andere maatschappelijke actoren. Het zou mooi zijn wanneer de Wiersma’s van deze wereld dat een duwtje zouden geven. Ik heb nu de indruk dat de minister zich vooral druk maakt om CO2-meters.

Staat de bestuurlijke en ambtelijke kwaliteit van veel gemeenten niet onder druk?

Dat blijft altijd een aandachtspunt, maar in essentie zit dat wel goed. Er zijn inmiddels behoorlijk wat decentralisaties op de 342 gemeenten af gekomen en sinds eind jaren ’90 is het aantal gemeenten met een derde afgenomen. Na een decentralisatie moeten

gemeenten het maatschappelijk krachtenveld met verschillende stakeholders opnieuw organiseren en afstemmen. Daarnaast moet je geldstromen anders inrichten. Die integrale uitdaging past van oudsher bij gemeenten. Gemeenten zijn heel goed in staat om de verschillende geldstromen aan elkaar koppelen en politieke keuzen te maken in het belang van hun burgers. In de praktijk leidt dat veelal tot goede keuzen, in weerwil van het verkokering stelsel. Kijk naar onderwijshuisvesting. De inkomsten worden al door BZK sinds 1997 als algemene uitkering in het gemeentefonds gestort; het is inmiddels niet meer te traceren hoe de geldstromen lopen. Het bedrag van 33 miljard van het Gemeentefonds waar onderwijshuisvesting uit wordt gefinancierd is al jaren structureel te weinig. Volgens de minister is het een bodemloze put, volgens ons is het allereerst een vaststaand feit. Je hebt er als ministerie ooit geld in gestort en moet dat op een nette manier blijven doen. Maar dat gebeurt niet; terwijl de vragen en eisen aan het schoolgebouw sinds 1997 enorm zijn veranderd. Het gaat niet alleen om het in stand houden van schoolgebouwen, maar om ontwikkelingen binnen de bouw, sterk gestegen kosten, ontwikkelingen rond klimaat en duurzaamheid, het vertalen van onderwijsvisies en de behoefte aan voldoende ruimte voor kinderen. In 1997 ging het om het decentraliseren van de capaciteit, nu gaat het om en integrale gebiedsontwikkeling, waarbij gemeenten samen met maatschappelijke partners onderzoeken welke combinaties kansrijk zijn. Ondanks het tekort aan middelen wordt er enorm veel gerenoveerd, verduurzaamd, nieuw gebouwd en getransformeerd door gemeenten. Elke gemeente heeft een verplicht huisvestingsplan en overlegt met haar besturen hoe de kwaliteit op de langere termijn gegarandeerd is, terwijl het eigenlijk financieel niet uit kan en het rijk alleen maar met incidentele speeltjes komt. We hebben een achterstand en dat wordt alleen maar erger. Het huidige stelsel is aan zijn eind en we hebben een structurele impuls nodig om de onderwijshuisvesting op orde te krijgen. Ik zie het schoolgebouw als katalysator voor een aantal veranderingen. Je ziet nu dat het eerder als een belemmering gezien wordt.”

Freddy Weima van de PO-Raad geeft aan dat de PO-Raad inzet op de ontwikkeling van kindcentra vanuit een bredere gebiedsgerichte benadering. Hoe staat de VNG daarin?

“Helemaal mee eens. Het Gemeentefonds is één pot voor de publieke sector, maar je hebt er nog een private pot naast. De gemeente speelt geen rol in de organisatie en financiering van de kinderopvang. We

“We moeten naar een ander paradigma toe waarbij de publieke waarden centraal staan en de overheid de hoeder is van het algemeen belang”

zijn heel goed in staat om onderwijs, welzijn, sport en cultuur samen te brengen, maar kinderopvang is een andere constructie. Internationaal gezien zie je dat we in Nederland achterlopen waar het de aansturing van onderwijs en opvang betreft. Je ziet dat de minister terugdeinst en nu ook al de gratis opvang voor werkende ouders met twee jaar is uitgesteld, overigens nog binnen het bestaande private stelsel. Vanuit kansengelijkheid voor kinderen zien wij veel meer kinderopvang als een schoolse of voorschoolse voorziening. Wij zeggen; kinderopvang moet voor alle kinderen beschikbaar zijn. Nu zie je dat opvang voor niet werkende ouders een hoge drempel vormt. De visie op kinderopvang is onderdeel van een visie op onderwijs; de kern van het onderwijs is persoonsvorming en persoonlijke ontwikkeling. De minister focust op de cito-scores, maar het gaat er ook om hoe je onderdeel van de samenleving bent, hoe je leert verantwoordelijkheid te nemen en of je het vermogen ontwikkelt om gelukkig te zijn. Kijk alleen al naar de toenemende druk op de jeugdzorg.”

Maatschappelijke voorzieningen moeten per definitie publiek gefinancierd zijn. Vaak wordt naar het Scandinavisch model verwezen, maar ik vind het model van de civil society goed werken. Gemeenten en maatschappelijke organisaties hebben een eigen verantwoordelijkheid, maar ook een gezamenlijk

belang. De keuzevrijheid die we in Nederland hebben moeten we in de lucht houden. Het schoolbestuur is bouwheer en bepaalt zelf hoe zijn onderwijsvisie in een gebouw wordt vertaald. Ik was laatst in het buurtschap Stokkum in de gemeente Hof van Twente. Een gemeenschap van 600 mensen en een school die

terugliep, maar voor de leefbaarheid wel belangrijk is. Het is naast een school ook een centrum voor alle activiteiten. Het is een prachtig karakteristiek gebouw wat mooi in de groene omgeving past. De context en de geschiedenis van de plek doen mee. De mensen hebben het gebouw zelf verduurzaamd en voeren het beheer. Het is belangrijk dat gemeenten vanuit de kwaliteit voor het gebied en de omgeving naar maatschappelijke en bouwopgaven kijken.

“De huidige staat wordt veroorzaakt door de verkokerde landelijke keuzen en structureel onvoldoende middelen”

Functioneel een bouwstroom organiseren is prima, maar je moet er niet aan denken dat op zo’n plek een prefab gebouw wordt neergezet. Ik denk even aan de jaren ’70 van de vorige eeuw toen overal dezelfde semipermanente scholen werden neergezet. Daar werd niemand echt vrolijk van.”

In het debat met de vaste Kamercommissie over de kwaliteit van de onderwijshuisvesting werd geflecteerd op de keuze destijds voor dit stelsel; acht jij het nog houdbaar op de langere termijn?

“Te veel stelsels lopen op hun eind, terwijl er geen perspectief is. Dat voelt ongemakkelijk. De wereld van Den Haag en de wereld van de mensen zijn verschillende werelden geworden. We voeren al

dertig jaar dezelfde discussies, maar komen geen stap verder. Het is aan alle kanten aan het gisten en we hebben een doorbraak nodig. We zien veel politiek die problemen wil voorkomen, maar niet oplossen. Alle losse regelingen bij elkaar maken toch dat mensen in de ellende zitten. De scope van de overheid is beperkt, de samenleving is niet maakbaar, maar we kunnen wel helpen. Je hebt een zekere mate van nuchterheid nodig aan de kant van het openbaar bestuur. Wat mij dus bezig houdt is hoe je een ander type verhaal voor Nederland kunt maken; een ander verhaal voor onderwijs, maar ook voor gebouwen en hoe kinderen opgroeien. Daarom is een helder doel op de langere termijn noodzakelijk, waarbij je zowel aan de systemen als aan de leefwereld van mensen werkt. Dat maakt ook dat de overheid weer betrouwbaar overkomt. We komen bovendien uit een politiek waarin de markt leidend was, maar dat werkt niet meer. We moeten naar een ander paradigma toe waarbij de publieke waarden centraal staan en de overheid de hoeder is van het algemeen belang. Dat is iets anders dan het aan de markt overlaten. Ik vind het de rol van de gemeenten om daar veel meer leidend in te zijn. Als overheid die het dichtst bij inwoners en bedrijven

staat, zijn gemeenten in staat om daadwerkelijk te zien wat er leeft en nodig is. De gemeente kent de leefwereld van onze inwoners, en we zien de effecten van alle crises op de bestaanszekerheid. Wij willen als collectief van gemeenten de stappen zetten om die bestaanszekerheid te kunnen bieden. Niet door te volgen wat het rijk doet, maar door dat soms om te draaien: dít is voor onze inwoners van belang, wij zetten deze stap en vragen het rijk vervolgens om ons daarin te ondersteunen met bijvoorbeeld financiering of een wetswijziging. Het rijk werkt nu vooral top-down. Er zijn onderwerpen waarbij dat nodig is, maar bij andere thema’s willen we graag van beneden naar boven werken. Bestaanszekerheid is zo’n onderwerp. Dat vraagstuk is anders in Spangen dan in de Eemsdelta of in de Betuwe. Datzelfde geldt voor wonen: de woonopgave verschilt per regio. In onze Verenigingsvisie kijken we naar Nederland in 2040: het moet simpeler en menselijker. De betekenisvolle omgeving is daarbij een mooie katalysator om aan de noodzakelijke transformaties te werken.”

“De omgeving zou juist een motivator moeten zijn om tot een integrale en duurzame aanpak te komen”

Het nieuwe Inspiratieboek Kindcentra in hun omgeving is uit.

Op 20 april werd het boek Kindcentra in hun omgeving tijdens het gelijknamige symposium gelanceerd en aangeboden aan de voorzitter van de PO-Raad Freddy Weima, de voorzitter van de BMK Loes Ypma, de directeur van de BK Emmeline Bijlsma en de bestuurder van de VNK Ad Vos.

Het centrale thema van het boek is dat kindcentra vanzelfsprekend verbinden met hun omgeving, zowel maatschappelijk als ook ruimtelijk. Dat levert gebouwen op met een groene omgeving, waarin kinderen zich op een natuurlijke manier ontwikkelen en van en met elkaar leren en spelen. Een goed kindcentrum verbindt het gebied met het gebouw en de inrichting ervan. Dat begint al bij de visie op een kindcentrum, waarbij het gebouw in zijn omgeving de organisatie rond het kind stimuleert en faciliteert en de natuurlijke ontwikkeling niet belemmert. Waarom is dit boek belangrijk:

• Het beschrijft 50 adaptieve en duurzame kindcentra en speel- en leercentra

• Waarbij de omgeving meedoet met groene pleinen om te leren en te spelen

• Elk project is prachtig gedocumenteerd met verhalen, foto’s en plattegronden

• De gebruikers komen aan het woord en vertellen over hun ervaringen

• Het boek bevat facts and figures en een uitgebreid overzicht van alle programma’s.

Meer nog dan een inspiratieboek is dit boek een manifest en een aansporing om vooraf goed na te denken over de impact van het gebouw in zijn omgeving op de organisatie van het kindcentrum en de vanzelfsprekende ontwikkeling van het kind in verbinding met zijn omgeving. Het is daarom een must voor bestuurders, beleidsambtenaren, directeuren en alle partners in het proces van ontwerpen, bouwen, inrichten en beheren.

Bestel het boek nu via de QR-code:

Visie op Kindcentra in hun Omgeving

Een kindcentrum biedt een betekenisvolle omgeving voor kind en buurt. Maar hoe geef je dat vorm? Tijdens een inspirerend symposium gaven vertegenwoordigers van brancheverenigingen uit het onderwijs en de kinderopvang hun visie op de rol van kindcentra in hun omgeving.

Deelnemers:

Ad Vos bestuurder Vereniging Netwerk Kindcentra

Vincent van der Veen IVN Natuureducatie

Marco van Zandwijk kenniscentrum Ruimte-OK

Marijke Kieboom directeur basisschool De Vaart

Bart van Kampen architect en partner bij De Zwarte Hond

Freddy Weima voorzitter PO-Raad

Emmeline Bijlsma directeur Brancheorganisatie Kinderopvang

Loes Ypma voorzitter Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang

Elk kind heeft ontwikkelrecht. De beste plek om dat ontwikkelrecht vorm en inhoud te geven, is een kindcentrum

Ad: “Ken Robinson, een bekende pedagoog uit Engeland zei ooit: ‘in de basisschool wordt de creativiteit van kinderen om zeep geholpen’. Ik denk dat dit helaas waar is. We doen allemaal ons uiterste best om zo goed mogelijk ons werk te doen, maar in feite zijn we bezig om machientjes te maken en niet om het beste uit kinderen te halen. We zijn niet bezig om kinderen zich vrijuit te laten ontwikkelen zoals ze zijn en zoals ze kunnen worden. We moeten daarom niet langer uitgaan van systemen, maar uitgaan van de behoefte en de nieuwsgierigheid van het kind. Als we dat op een goede manier doen, dan gaan we vanzelf anders kijken naar de leerstof en naar de ontwikkelomgeving. Ik ben dan ook een warm voorstander van samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs. Vanuit de Vereniging Netwerk Kindcentra pleiten wij voor fusie van kinderopvang en onderwijs tot één organisatie. Dan heb je één visie, één missie, één leiding en één strategisch beleidsplan. Dan kun je een gebouw laten ontwerpen dat daar helemaal op afgestemd is. Een gebouw waarin kinderopvang en onderwijs geïntegreerd zijn.”

De huidige normen en budgetten zorgen voor een intensieve kindhouderij die de natuurlijke ontwikkeling van kinderen schaadt

Vincent: “De normen die zijn opgesteld voor de leeromgeving van kinderen deugen niet. In de buitenruimte hebben kinderen in Nederland gemiddeld recht op 3 vierkante meter, voor vrije

uitloopkippen is dat 4 vierkante meter. Die ruimte hebben kippen minimaal nodig om hun natuurlijke gedrag te vertonen. Krijgen ze die ruimte niet, dan worden ze dik, zakken ze door hun pootjes en gaan ze naar elkaar pikken. Als je dat vertaalt naar

Gelukkig proberen steeds meer leerkrachten dat te veranderen, al sluit de leeromgeving zoals we die kennen daar niet echt op aan. Bij IVN Natuureducatie zeggen wij: ‘de buitenruimte is het best geventileerde klaslokaal. Daar kunnen kinderen echt tot bloei komen. Helaas zien we in Nederland nog steeds een focus op het gebouw. De buitenruimte is vaak krap, net als de budgetten hiervoor. Een stenen woestijn is nu eenmaal goedkoper in beheer en onderhoud. De wens voor betere ruimtes is er wel, maar de doorvertaling naar IHP’s, budgetten en regels nog niet. Wij zien nog steeds dat er ondanks alle goede bedoelingen scholen gebouwd worden die de ontwikkeling van kinderen niet goed ondersteunen.”

De school heeft als gebouw geen bestaansrecht meer, nodig is te denken vanuit een basisinfrastructuur voor kindontwikkeling

kinderen, dan zie je duidelijke overeenkomsten. Kinderen ontwikkelen zich motorisch steeds slechter, ze hebben steeds vaker last van overgewicht en bijziendheid. In de ontwikkeling van kinderen gaat duidelijk iets niet goed. Wij leren kinderen op vroege leeftijd om stil te zitten op een stoeltje achter een tafel, maar dat is niet hun natuurlijke gedrag.

Marco: “Het zijn veranderende tijden waarin we met heel veel vraagstukken te maken hebben. Het wordt hoog tijd om die vraagstukken met elkaar te verbinden, waarbij we de activiteiten rondom kinderen centraal stellen. We moeten niet langer denken in scholen en onderwijsbestemmingen,

“De normen die zijn opgesteld voor de leeromgeving van kinderen deugen niet”

vlnr: Emmeline Bijlsma, Loes Ypma, Ad Vos, Freddy Weima en Sibo Arbeek

maar in diensten in het sociaal domein waar het onderwijs deel van uitmaakt. Als je op die manier naar de opgave kijkt, dan kan er opeens veel meer. Dan wordt de opgave misschien wel complexer, maar daarmee kunnen we de maatschappij, het kind en zijn ouders echt een dienst bewijzen. Dat vraagt om ontschotting. De kunst is dan ook om iedereen over zijn eigen schaduw heen te laten stappen. We moeten de diensten rondom het kind en de ontwikkeling en nieuwsgierigheid van het kind centraal stellen. Volgens mij krijgen we dan heel mooie gebouwen en leeromgevingen. De beleidsmakers moeten inzien dat dit echt het perspectief gaat geven waar we allemaal naar op zoek zijn. En dat is niet uit te drukken in geld, maar wel in maatschappelijk rendement. Ik zie in het IKC De Vaart, waar we vandaag te gast zijn,

een bevestiging van mijn overtuiging. Dit is wat mij betreft geen school, maar veel meer dan dat. IKC De Vaart heeft echt een buurtfunctie in de wijk.”

IKC De Vaart is een groots gebouw, maar kleinschalig in beleving

Marijke: “Ik ben directeur van Basisschool De Vaart en trots gebruiker van het IKC. Dit gebouw bruist van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. We hebben binnen het centrum vijf kernpartners waarmee we samen IKC De Vaart vormen. De bibliotheek en centrum Jeugd en Gezin horen daar ook bij. Prachtige ondersteunende organisaties die kinderen en hun ouders zo goed mogelijk helpen bij het ontwikkelen. Daarmee kunnen we gezinnen en buurtbewoners de zes O’s bieden die wij belangrijk vinden. Aan de gebruikelijke 5 O’s - onderwijs, opvoeding, ontwikkeling, opvang en ontspanning – hebben we de O van ontmoeting toegevoegd. Het IKC is echt een ontmoetingsplek in Ter Aar. We bieden een mooi breed aanbod voor alle kinderen en hun ouders en grootouders. We hebben daarbij speciale aandacht gehad voor de buitenruimte. Daarvoor hebben we goede afspraken met de gemeente gemaakt. Zij hebben een prachtige buitenruimte

ingericht met een tiny forest, een moestuin en kippen en konijnen. Zo kunnen we kinderen laten opgroeien in een natuurlijke omgeving. We hebben daarnaast een mooie verbinding met de voetbal- en tennisvereniging en kunnen gebruik maken van de sportvelden. Al met al hebben we iets prachtigs gerealiseerd in Ter Aar waar we heel trots op zijn. Dat klinkt misschien gemakkelijk, maar het was een hele puzzel om op dit kleine stukje grond dat allemaal voor elkaar te krijgen.”

Elk kindcentrum is uniek. Daarom moet elk gebouw er anders uitzien

Bart: “Ik hoor steeds vaker een roep in ons land om scholen meer te standaardiseren, meer hetzelfde

te maken. Ik ben daar absoluut geen voorstander van. Elk kindcentrum is uniek en moet er anders uitzien. Elk gebouw, of het nu een school is of een kindcentrum heeft een eigen plek in de wijk. De context van die plek is bepalend voor de school en voor de leeromgeving. We moeten altijd rekening houden met de plek waar het gebouw staat. Dat hebben we bij het ontwerp van IKC De Vaart ook

nadrukkelijk gedaan. Dat is een groot gebouw op een klein terrein. We hebben daarbij heel bewust geprobeerd om dit grote gebouw vorm te geven naar de schaal van Ter Aar, naar de schaal van een klein dorp. Daarnaast is het heel belangrijk dat je een kindcentrum ontwerpt samen met de gebruikers. Die specifieke identiteit moet je in het gebouw tot uitdrukking laten komen. Dan voelen de gebruikers zich veel meer onderdeel van de gemeenschap, van de community. Uiteindelijk zijn we allemaal anders, ook als groep.”

Kindcentra dragen positief bij aan de grote opgaven in de onderwijssector

Freddy: “Kindcentra zijn heel belangrijk bij het realiseren van onze strategische doelen. Ze zorgen voor meer kansengelijkheid omdat er al vanaf heel jonge leeftijd aandacht is voor de kinderen. Daarnaast leveren kindcentra ook een positieve bijdrage aan de arbeidsmarkt. Combinatiefuncties kunnen bijvoorbeeld een oplossing bieden voor de personeelstekorten die we allemaal kennen. De PO-Raad is dan ook groot voorstander van kindcentra en werkt nauw samen met de organisaties die hiermee bezig zijn. Het thema huisvesting is helaas door de politiek decennialang verwaarloosd. Het gaat niet goed met de huisvesting. Er wordt al jaren te weinig geïnvesteerd en er is veel achterstallig onderhoud. Het is daarom belangrijk dat dit thema prominent in de verkiezingsprogramma’s komt. Ook in relatie tot de ontwikkeling van kindcentra. Vandaar dat ik erg blij ben met het boek Kindcentra in hun Omgeving. Een boek vol inspirerende voorbeelden waar ik zeer benieuwd naar ben. Het is goed dat we met z’n allen aan dit soort belangrijke onderwerpen aandacht besteden.”

“Een kind kan zijn jeugd nooit meer overdoen”

Kinderopvang moet voor iedereen toegankelijk zijn

Emmeline: “We werken toe naar een stelsel waarin kinderopvang bijna gratis wordt, maar wel alleen voor kinderen van werkende ouders. Bij de Brancheorganisatie Kinderopvang zijn we bang dat dit ten koste gaat van de kinderen van ouders die niet werken. En dat zijn nou net de kinderen die de kinderopvang het hardst nodig hebben. Dat houdt me heel erg bezig. Daarnaast baren de personeelstekorten in de kinderopvang mij grote zorgen. We zien dat het werk zwaarder wordt en de werkdruk hoger. Mensen hebben echt behoefte aan perspectief. Daar werken we met man en macht hard aan en we proberen dagelijks meer mensen naar de kinderopvang te krijgen. In onze ogen is kinderopvang het belangrijkste wat er is. Het biedt de basis aan kinderen. Het is heel belangrijk dat ieder kind daarvan kan genieten.”

We moeten er echt samen de schouders onder zetten

Loes: “Een kind kan zijn jeugd nooit meer overdoen. Wij volwassenen hebben dan ook de verantwoordelijkheid om dat goed te organiseren en kinderopvang speelt daarin een belangrijke rol. Het is voor kinderen goed als ze na schooltijd een bekend gezicht zien. Daar kunnen we echt het verschil maken. Niet alleen voor de kinderen, maar ook voor de ouders. Vandaar dat we er samen de schouders onder moeten zetten en samen prachtige gebouwen moeten realiseren. Ik zie het echt als maatschappelijke opdracht om in gezamenlijkheid voor ieder kind een goede start te organiseren.”

We staan aan de vooravond van een paradigma shift

Ad: “Wie durft nu eindelijk eens het faillissement uit te spreken over het onderwijssysteem zoals we het kennen? Het systeem waarbij onderwijs altijd in de lead wordt gezet. Ik pleit voor gelijkwaardigheid tussen kinderopvang en onderwijs. De belangrijkste ontwikkeling van een mens vindt namelijk plaats in de kinderperiode van 0 tot 7 jaar. De professionals van kinderopvang en onderwijs hebben dan ook een enorme verantwoordelijkheid. Het is daarom de hoogste tijd om de handen ineen te slaan. Als we met z’n allen een paradigmashift kunnen doormaken en kunnen afstappen van het systeemdenken, dan kunnen we echt vanuit de behoefte van het kind gaan denken. Dan kunnen we ontwikkelomgevingen creëren waarin personeelsleden makkelijk te vinden zijn. Als kinderopvang en onderwijs door elkaar heen gaan lopen, dan ontstaan er aantrekkelijke contracten voor pedagogische medewerkers en leerkrachten. Dan krijgen we een andere wereld voor kinderen waar zij gelukkig van worden.”

Verbinding rode draad bij ontwikkelen kindcentra

Het inspiratieboek ‘Kindcentra in hun omgeving’ werd eind april gepresenteerd tijdens een symposium in IKC de Vaart in Ter Aar. Vier projecten uit het boek werden deze dag in korte presentaties uitgelicht. Projecten die laten zien hoe belangrijk deze voorzieningen zijn in de verbinding met de wijk.

IKC RIJNVLIET

“IKC Rijnvliet is een plek waar kinderen iedere dag op avontuur gaan”, opent Rob van der Westen, beleidsadviseur huisvesting bij SPO Utrecht. Centraal staat hoe het innovatieve concept voor dit kindcentrum tot stand kwam en hoe het gebouw kinderen in staat stelt te ontdekken en experimenteren. Rob: “IKC Rijnvliet opende in september 2021 de deuren. Het kindcentrum ligt in de snelgroeiende wijk Rijnvliet, onderdeel van de stedelijke ontwikkeling in het gebied Leidsche Rijn in Utrecht en huisvest een basisschool van SPO Utrecht, een kinderdagverblijf met BSO van Kind&Co en een gymzaal die ook na schooltijd toegankelijk is. Het gebouw ligt aan de rand van de wijk en fungeert letterlijk en figuurlijk als hoeksteen van de jonge

groeiende wijk. Guido van de Weem van ICSadviseurs vult aan: “Het motto van dit kindcentrum is: Rijnvliet, het avontuur begint. Dit motto is prachtig vertaald in het ontwerp van het gebouw met een sterke verbinding tussen binnen en buiten en veel uitdagende speel- en leerplekken.

Stedenbouw en architectuur zijn in dit project samen opgetrokken, stelt Wilbert Steenhuis van 9 graden architectuur. “Daardoor is er een mooie en sterke verbinding gekomen. Het gebouw is echt integraal onderdeel van de wijk.” Rob benadrukt de meerwaarde van het aangrenzende voedselbos en de openbare brug die vanaf het IKC het voedselbos inloopt. “Deze veilige verbinding stimuleert kinderen om in het voedselbos alles wat er groeit te ontdekken. Ze kunnen er zelf fruit plukken en hiermee koken in de klas of thuis. Hier wordt het concept ‘eetbare woonwijk’ voor de kinderen echt tastbaar.”

“Het motto ‘Rijnvliet, het avontuur begint’ is prachtig vertaald in het ontwerp van het gebouw”

KPO KINDCENTRUM DE STAPPEN

“De Stappen heeft echt de wauw-factor”, opent Marian van Dun, directeur van het nieuwe kindcentrum in Wouw. Samen met architect Jos Hermans van RoosRos Architecten en Arthur van Kempen van HEVO vertelt Marian wat Kindcentrum De Stappen bijzonder maakt en hoe het onderwijsconcept tijdens het ontwerpproces concreter is ingevuld en visueel gemaakt.

Primair Onderwijs Roosendaal besloten zelf een eigen kinderopvangtak op te richten. Marian: “We hebben één organisatie, één team en één pedagogische visie. Daar plukken we nu de vruchten van.”

Marian: “De Stappen werd in december 2021 in gebruik genomen en sinds die tijd vormt het kindcentrum het kloppend kinderhart van Wouw. Ons credo is: elk kind is uniek en verdient maatwerk. In alles wat we doen staat de doorgaande onderwijs- en ontwikkelingslijn van kinderen van 0 tot 13 dan ook centraal.” Tijdens het ontwerpproces met HEVO en RoosRos heeft het bestuur van Stichting Katholiek

Kindcentrum De Stappen is overgestapt van een leerstofjaarklassensysteem naar een meer kindgerichte aanpak. Arthur: “De ontwikkeling van het kindcentrum was een proeftuin van begin tot eind en bood daarmee inspiratie voor het innovatieve concept MijnSchool dat door HEVO is ontwikkeld.”

Een typisch element van MijnSchool is dat kinderen bij het ontwerpproces worden betrokken. Jos: “Samen met de school en de kinderen hebben we een concept ontwikkeld waarbij het klassikale model is losgelaten. Vanuit een open plattegrond is het een ruimte zonder muren geworden. Speelse afscheidingen markeren de plekken en groepen.”

IKC DE DROOMGAARD

De Droomgaard is een mooi voorbeeld van een kindcentrum waarbij architectuur, inrichting en landschap integraal zijn bedacht en uitgevoerd. Christian Janssen, architect van TenW, was vanaf het begin bij de ontwikkeling van De Droomgaard betrokken. “Thema’s als geborgenheid, nabijheid en duurzaamheid waren leidend voor ons. Die thema’s hebben we vertaald naar een omgeving waar kinderen spelend leren en lerend spelen in een transparante omgeving.”

IKC De Droomgaard is in november 2021 in het West-Friese Avenhorn in gebruik genomen. Het kindcentrum vormt de thuishaven voor twee scholen

“Samen met de school en de kinderen hebben we een concept ontwikkeld waarbij het klassikale model is losgelaten”

IKC VOSSEPARK

IKC Vossepark biedt letterlijk en figuurlijk ruimte aan talentontwikkeling van het kind. Thomas Bögl, architect en partner van LIAG benadrukt in zijn presentatie de fantastische ligging van het

IKC Vossepark in Hillegom opende in mei 2022 de deuren. De fusieschool Meer en Dorp en Blosse kinderopvang zijn de gebruikers van dit nieuwe integrale kindcentrum. Thomas: “De twee organisaties werken veel en intensief samen, maar kunnen ook zelfstandig functioneren. Ze hebben beide een eigen plek in het gebouw, een eigen toegang en een eigen identiteit. De inrichting sluit van binnen en buiten aan bij de belevingswereld en de leerbehoeften van kinderen. Het gebouw is transparant van opzet. De verschillende ontwikkelfasen zijn duidelijk zichtbaar waardoor kinderen zien waar ze naartoe groeien.”

kindcentrum naast het Vossepark. “Een ideale plek, midden in het groen, pal naast de sporthal en vlak bij de kinderboerderij.” Deze ligging heeft het ontwerp van het kindcentrum voor een belangrijk deel bepaald. Het volume opent zich letterlijk naar het park.

De natuurlijke verbinding met de omgeving kenmerkt het kindcentrum in Hillegom. De mooie ronde vormen van het gebouw maken dat de kinderen het als een fijne en veilige plek ervaren. Buiten wordt hier echt als extra onderwijsruimte beschouwd. Leerkrachten gaan met de kinderen het park in en kinderen kunnen klimplanten laten groeien tegen de gevel van de school. Thomas: “Ook het schoolplein is groen ingericht en aangevuld met natuurlijke speelen zitelementen zoals boomstammen, grasheuvels en rotsen. Het IKC is zo echt onderdeel van het park geworden.”

en een kinderopvang. Christian: “Het gebouw is ontworpen om samenwerking te stimuleren. We hebben daarom vroeg in het ontwerptraject besloten

één hoofdentree te realiseren, zodat je elkaar in het hart van het gebouw kunt ontmoeten. Daarbij hebben we het gebouw zo ontworpen dat bewegend leren vanzelfsprekend wordt.”

Het IKC is een compact gebouw in twee lagen: “Het gebouw volgt de vorm van de kavel”, legt Christian uit; “door de transparantie zie je overal wat er gebeurt, zowel binnen als buiten.” De buitenruimte is volgens Christian echt een integraal onderdeel van het ontwerp. Naast plekken om te bewegen zijn er gebieden die de kenmerkende natuur verbinden met de buitenruimte. Bijzonder in dit project zijn ook de buitenklassen, halve tribunes met wifi-punten zodat kinderen ook buiten les kunnen krijgen.

“De inrichting sluit van binnen en buiten aan bij de belevingswereld en de leerbehoeften van kinderen”

“Het gebouw volgt de vorm van de kavel. Door de transparantie zie je overal wat er gebeurt, zowel binnen als buiten”

BESLECHTEN BOUWGESCHILLEN

De Raad van Arbitrage kan helpen

De Raad van Arbitrage in bouwgeschillen (RvA) is een onafhankelijk instituut dat zich al sinds 1907 bezighoudt met het beslechten van bouwgeschillen. Wat doet de Raad precies?

“De RvA helpt partijen bij het zo vroeg mogelijk oplossen van conflicten die een succesvolle oplevering van een woning of bouwproject in de weg staan”, vertelt de directeur van de Raad van Arbitrage

Bas van Luik: “De actuele dringende vraag naar woningen, de energietransitie, de technologische ontwikkelingen, de beschikbare publieke middelen en de verwachtingen van de maatschappij in een bereikbaar en waterveilig Nederland, stellen steeds hogere eisen aan het bouwproces en de samenwerking tussen partijen. Vertrouwen

tussen partijen is daarbij essentiëler dan ooit. Een succesvol verloop van bouwprojecten is gebaat bij c onflictpreventie en een bijtijdse en de-escaleren de a anpak van geschillen. De RvA biedt diverse instrumenten die daaraan bijdragen. Op die manier draagt de RvA bij aan een duurzame, innovatieve en vitale wijze van bouwen.”

TECHNISCH EN JURIDISCH

Bas gaat verder: “Het voordeel van de Raad van Arbitrage is dat het oordeel gebaseerd is op technische en juridische deskundigheid; de technische arbiters

komen uit het werkveld, de juridische arbiters zijn meestal (oud-)rechters en de secretaris is een jurist. Dat is ook het grote verschil met een geschil voor de rechtbank, die alleen juridisch toetst en voor een bouwkundig advies altijd aparte deskundigen moet inschakelen. Dat kost veel extra tijd en geld. Als Raad van Arbitrage in bouwgeschillen zien we natuurlijk ook hoe bouwend Nederland verandert. Traditioneel zijn we vaak betrokken bij de klassieke bouwgeschillen, zoals opleveringskwesties, meer- en minderwerk en geconstateerde gebreken. Nu zien we dat we steeds meer ingeschakeld worden bij geschillen die net zijn ontstaan en waar betrokken partijen escalatie willen voorkomen. We merken uit de markt dat partijen er behoefte aan hebben om conflicten zo vroeg mogelijk op te lossen, voordat de relaties verstoord zijn. Het gevolg daarvan is immers

zijn gebonden. Dit betekent dat de mediator onafhankelijk, onpartijdig en neutraal is. In beginsel zal de mediator geen oplossingen aandragen, maar zoeken partijen die oplossingen zelf onder de begeleiding van de mediator. In overleg kan hiervan worden afgeweken. In het geval van een Fast Track ligt er binnen zes weken – of korter als partijen dat willen - een bindend advies en dat biedt duidelijkheid voor de partijen. Het voorkomt het onnodig juridiseren van het probleem en vervolgens kunnen ze weer verder. Als partijen om wat voor reden geen bindend advies willen, kunnen onze bindend adviseurs ook een gemotiveerd richtinggevend advies geven. Dan kunnen partijen vervolgens samen afspreken of ze het willen volgen of niet. Dan kan je aan de motivering van de deskundige aflezen of je gelijk of ongelijk hebt.”

VOORLOPIG OORDEEL

dat dit de bouw kan vertragen waardoor er andere problemen ontstaan. We denken dat onze nieuwe instrumenten daarvoor vooral voor de bouw van scholen en kindcentra interessant zijn, vanwege het vaak seizoensgebonden bouwen. Het onderwijs kan immers niet wachten. Voor die partijen is het belangrijk dat er snel een bindend oordeel ligt, zodat ze door kunnen. Voorwaarde is wel dat beide partijen het er over eens zijn om dat oordeel aan de Raad te vragen. Meestal is dat al vastgelegd in de overeenkomst of de algemene voorwaarden, of hebben partijen het later alsnog samen afgesproken.

FAST TRACK EN MEDIATION

“In deze ontwikkeling zetten we nieuwe middelen en diensten in, zoals Fast Track, waarbij er binnen zes weken een bindende uitspraak ligt. Daarnaast zetten we het instrument mediation in; bedoeld voor mensen die het belangrijk vinden om er samen uit te komen. Bijvoorbeeld omdat ze een duurzame samenwerking hebben die ze niet onder druk willen zetten. Daarbij is het vaak een kwestie van geven en nemen. Mediation wordt verzorgd door professionele RvA-mediators, die een mediationopleiding hebben afgerond en aan de Gedragsregels voor RvA-mediators

Bas verder: “Bij een Fast Track proces is er een geschil dat een partij of beide partijen aan ons voorleggen. Wij vragen elke partij dan om zijn visie op papier of digitaal uit te werken. Vervolgens wordt er een bijeenkomst met partijen georganiseerd. We organiseren die bijeenkomsten altijd in de buurt van het bouwwerk, zodat onze bindend adviseur dezelfde dag nog kan komen kijken. Aan het slot van die bijeenkomst vragen we partijen vaak of ze alvast het voorlopig oordeel willen horen. Vaak is dat het geval omdat men er toch graag onderling uit wil komen. Soms hebben ze dan nog even een extra duwtje nodig of vragen een paar dagen bedenktijd voor bijvoorbeeld overleg met een adviseur.

Komen partijen er zelf niet uit dan stelt de bindend adviseur op basis van de bezichtiging en de door partijen aangeleverde informatie een bindend advies op, dat we intern toetsen op onder andere juridische houdbaarheid. Daarna wordt het oordeel per mail naar de partijen gestuurd en is het definitief. Voorwaarde voor onze inzet in zo’n Fast Track is altijd dat partijen dat samen willen. Overigens kiezen we als partijen dat willen, in overleg met hen, voor de best passende vorm van geschillenoplossing.

Uiteraard houd je daarnaast ook de klassieke bouwgeschillen; de bouwmarkt is en blijft grillig, met grote belangen voor alle betrokken partijen.”

De RvA beschikt over ruim honderd arbiters. Tachtig daarvan hebben een bouwkundige achtergrond. De overige twintig arbiters zijn jurist en vrijwel altijd afkomstig uit de rechterlijke macht. De arbiters werken volgens de professionele standaard van de RvA; waarmee zij laten zien wat goede arbitrale rechtspraak is en hoe zij hun verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het handelen als arbiters gezamenlijk invullen. Kijk voor meer informatie op www.raadvanarbitrage.nl.

“Onze instrumenten voor geschilpreventie en de-escalatie zijn vooral voor de bouw van scholen en kindcentra interessant vanwege het vaak seizoensgebonden bouwen”

VU-STUDENTEN ONDERZOEKEN DE WERKOMGEVING OP KINDCENTRA

Werkdruk hoog, persoonlijke drive en omgeving belangrijk!

Hoe zorgen we ervoor dat ieder kind zelf op zijn of haar eigen manier kan leren? De snelle groei en ontwikkeling van kindcentra vormen een mooie aanleiding om dieper onderzoek te doen naar een geïntegreerd aanbod van onderwijs en opvang. Wat zien we in de manier waarop kindercentra zich positioneren om uitdagingen als individualisering in het onderwijs, werkdruk van leerkrachten, interactie met gemeenten en behoeften van de gemeenschap aan te pakken?

Professor Micha de Winter ziet de toenemende individualisering in het onderwijs als potentieel negatief. Dit legt immers veel nadruk op de ontwikkeling van de eigen identiteit van het kind, terwijl de ontwikkeling van sociaal burgerschap vaak achterblijft. Het integrale kindcentrum, zou hiervoor de oplossing kunnen bieden.

Geïntegreerde kindcentra passen in een lange traditie die door architectuurhistoricus Dolf Broekhuizen (2008) ‘schoolsocialisatie’ wordt genoemd. Dit is een ontwikkeling, waarbij multifunctionele accommodaties en brede scholen in het voortgezet onderwijs steeds meer opvoedende en vormende taken overnemen van ouders, vrienden en de buurt. De balans tussen individualisering en optimale ontwikkelingsmogelijkheden en hoe deze werkomgevingen worden ervaren door kinderen, leraren en de gemeenschap zijn echter nog niet beantwoord. Vragen waarmee studenten van de Vrije Universiteit aan de slag gingen.

SOCIALE VERBINDING

Het kwalitatieve onderzoek werd uitgevoerd door drie groepjes studenten en begeleid door het Center for People and Buildings, ICSadviseurs, Schooldomein en de opleiding Bestuurs- en Organisatiewetenschappen van de Vrije Universiteit. Hoofddocent en begeleider Sytze Kingma van de

VU: “Hoe geven kindcentra invulling aan de sociale verbinding in de leer- en werkomgeving? Deze en nog veel meer vragen bieden een theoretische uitdaging om de ‘harde’ materiële en technologische kant van een gebouw te verbinden met de ‘zachte’ normatieve en symbolische gebruikspraktijk van een gebouw. De ontwikkeling van kinderen staat centraal bij het

ontwerpen en invullen van een kindcentrum. Maar leerkrachten werken veel langer in deze omgevingen. Hoe wordt het door hen ervaren en gebruikt?

Ondersteunt de omgeving in hun werk, of brengt het juist extra werkdruk met zich mee? En hoe zit het met de sociale verbinding met collega’s, kinderen en andere gebouwbewoners? Daarnaast is interessant hoe de inrichting van een kindcentrum bijdraagt aan de pedagogische visie.”

“Als we scholen en leerprocessen zo inrichten dat het alleen om persoonsgericht en individueel leren gaat, krijg je een samenleving waarin het individu nog

“Het vormgeven van een individuele leer- en ontwikkelroute leidt tot een hogere werkdruk”

meer dan nu centraal staat en samen leven nauwelijks aandacht krijgt. Dat vraagt om scholen of kindcentra die op een natuurlijke manier verbinden, zodat er vanzelf doorlaatbare plekken ontstaan.” (Micha de Winter in Schooldomein, januari 2023).

INVESTEER IN DE LEERKRACHT

De eerste groep studenten onderzocht kindcentra vanuit de vraag hoe medewerkers (leerkrachten en pedagogische medewerkers) het beste ondersteund kunnen worden om hun hoge werkdruk te verminderen. De studenten signaleren dat in de literatuur de leerling veel nadruk krijgt, maar de leerkracht nauwelijks. Uit het eigen onderzoek blijkt dat het vormgeven van een individuele en doorlopende leer- en ontwikkelroute tot een hogere werkdruk leidt. Inherent aan een kindcentrum is een samenhangende pedagogische visie; dat betekent dat elk kind centraal staat en maatwerk krijgt, afhankelijk van de eigen ontwikkeling. Dat vraagt niet alleen om flexibiliteit en veerkracht, maar ook om een helder kader waarin duidelijk wordt hoe de eigen vrijheid en verantwoordelijkheid het beste kan

worden ingevuld. De studenten concluderen dat de intrinsieke motivatie van een medewerker hoog moet zijn om in een kindcentrum te kunnen werken; het is niet voor elke leerkracht de meest geëigende werkomgeving, omdat taken rond onderwijs en opvang gecombineerd zijn of afgestemd moeten worden. Knelpunten die uit de gesprekken kwamen waren: te grote groepen, de onderlinge samenwerking waarvoor te weinig tijd was, heldere regels in het omgaan met de kinderen en een duidelijke visie en leiderschap voor het kindcentrum. Aandacht voor de samenstelling van het team, korte lijnen richting de directie en de fysieke werkomgeving van leerkrachten worden als aandachtspunten genoemd. De fysieke omgeving is een belangrijke voorwaarde om het werk goed te kunnen doen. Directie en medewerkers vinden het belangrijk om al in de visiefase mee te denken over het ontwerp. Daarnaast moet het gebouw ruimte bieden voor eigen professionele plekken om samen en individueel te werken.

Met dank aan Umu Jalloh, Minou de Sanders, Thom de Goede en Chams Boulahfa

DE IMPACT VAN DE INRICHTING OP DE ONTWIKKELING VAN KINDEREN

De tweede groep gebruikte een aantal ruimtelijke variabelen om tot een gestandaardiseerde dataverzameling te komen. Het ontwerpen van een visie over de ontwikkeling van kinderen sluit het ontwerpen van de inrichting van de ruimten zelf ook in. De studenten spraken met bestuurders en directies van kindcentra. Het was lastig om leerkrachten zelf aan het woord te krijgen vanwege hun werkdruk (een aspect waar alle groepen mee te maken hadden). Op basis van een fotoanalyse van de ruimten in een aantal kindcentra concludeerden de studenten dat een open omgeving met een ruimtelijke samenhang bijdraagt aan de pedagogische visie van een kindcentrum. Zo constateerden de studenten dat een integrale

basisvaardigheden zoals rekenen en taal ligt. De inrichting en ruimtelijke samenhang kunnen daarbij helpen.

Met dank aan Iris Heemskerk, Julia Bos, Hugo Fehmers, Valerie Bendanon en Kim Coenraads

ONDERZOEK NAAR VERSCHILLEN TUSSEN

KINDERCENTRA IN KWETSBARE EN WELVARENDE

WIJKEN

visie op onderwijs en opvang vaak ondersteund wordt door een combinatie van theorieruimten en leerpleinen, brede gangen met werkplekken. Ook hebben leerkrachten behoefte aan een professionele werkomgeving en een plek om te ontspannen. De studenten constateren dat de feitelijke praktijk en externe invloeden nog een dominante rol spelen in de ontwikkeling van kindcentra en met name een eenduidige aansturing. Zo zijn er de beperkende wetgeving, de gescheiden financiering, de verschillende eigendomsverhoudingen en de verschillende normen die gelden voor onderwijs enerzijds en kinderopvang anderzijds. De focus op Cito-toetsen staat ook haaks op de behoefte om de sociaal-maatschappelijke ontwikkeling van het kind in zijn omgeving te stimuleren. De studenten zien ook vaak ‘voordeurdelers’; dat zijn kindcentra met twee gescheiden organisaties, die in feite geen samenhangende visie op de ontwikkeling van het kind hebben. Toch constateren de studenten dat de meeste onderzochte kindcentra zich juist profileren met een doorlopende speel- en leerontwikkeling. Er ligt dus een grote uitdaging om zich te richten op een brede sociaal-emotionele ontwikkeling, terwijl de nadruk nu vooral op de cognitieve ontwikkeling en

De derde groep deed onderzoek naar de verschillen tussen kindcentra in kwetsbare en welvarende wijken. Op basis van zogenaamde wijkcijfers probeerden de studenten zich een beeld te vormen van de economische en sociaal-maatschappelijke voorzieningen in een buurt, het percentage werkende en het opleidingsniveau van de bewoners van een wijk. Zij constateerden dat er nog weinig beeld is bij de lange termijnontwikkeling van kindcentra in verschillende wijken. De onderzoeksvraag was in hoeverre ontwikkeldoelen van bestuurders, leerkrachten en pedagogische medewerkers gehaald worden, afhankelijk van de sociaal-maatschappelijke omgeving. Zij spraken met verschillende bestuurders en directies van kindcentra in verschillende wijken. In alle gevallen geldt dat een open en regelmatige communicatie met de gebruikers en omwonenden belangrijk is voor het resultaat van een kindcentrum. Dat gaat vaak samen met de betrokkenheid van de leerkracht en pedagogisch medewerker. In een meer welvarende wijk lijkt dat vanzelfsprekender, omdat ouders vaak actief betrokken zijn en participeren in activiteiten die vanuit het kindcentrum georganiseerd worden. Voor een kindcentrum in een meer kwetsbare wijk geldt dat het meer als een familiecentrum fungeert en een belangrijke maatschappelijke rol in de buurt heeft. Zo krijgen kinderen ontbijt op school, volgen ouders taallessen en wordt er soms in het kindcentrum door omwonenden gekookt. Afhankelijk van de activiteiten worden kindcentra anders ingericht. De studenten constateren met name ook het belang van een goede buiteninrichting, die actief gebruikt kan worden door de kinderen en de buurt als speel-, leer en ontmoetingsomgeving en dus ook het belang van een actief meedenkende gemeente. In een aantal voorbeelden zagen zij pover uitgevoerde speelpleinen met hekken eromheen, terwijl rond andere kindcentra open speelomgevingen lagen, met aandacht voor groen en het verbouwen van gewassen.

Met dank aan Malik Akhiyad, Sara van den Berg, Laura Hogerwerf, Sven Hoiting en Julie Schoemaker

“Het belang van een stimulerende buiteninrichting als speel-, leer- en ontmoetingsplek is groot”

MOBI.LE helpt gebruikers van ruimten te houden

Voor het EU project MOBI LE (Mobilising Learning Environments) organiseerde Teun van Wijk op 22 mei een mini-conferentie in het gebouw van de TU Bouwkunde in Delft. Het betreft een ErasmusPlus project, waaraan meerdere landen deelnemen. Met MOBI LE hebben gebruikers een inspirerende tool om hun leeromgeving te begrijpen en te verbeteren.

“

MOBI LE is een internationaal ErasmusPlus project dat we in samenwerking met verschillende landen hebben ontwikkeld en nu uitrollen”, opent procesbegeleider Teun van Wijk van ICSadviseurs. De leeromgeving is een krachtige tool waarmee je permanente betrokkenheid van gebruikers kunt organiseren en mobiliseren. Participatie is belangrijk, omdat elke gebruiker een expert is die elke dag weer beleeft wat het effect van een ruimte is en dus ook kan meedenken in het evalueren en verbeteren van de eigen leeromgeving. Alleen al in Nederland hebben we ruim 10.000 oudere en nieuwere onderwijsgebouwen voor onderwijs. Onderwijsvisies veranderen, maar de gebouwen en ruimten bewegen niet mee. We omschrijven dat mooi met het woord FROZEN, gebouwen en ruimten bevriezen en je zou ze juist permanent willen ontdooien. Gebruikers zijn zich vaak niet bewust van hun fysieke omgeving en hebben ook niet echt een instrument om ruimten te waarderen. De aanleiding van MOBI LE is dat we geloven dat gebruikers meer invloed op de kwaliteit van hun leer- en werkomgevingen kunnen hebben en dat nu vaak niet het geval is. Het project stopt dit jaar en nu willen we MOBI LE in Nederland verder introduceren, bijvoorbeeld in de opleiding van Technasium Docenten. In testversies in Nederland, Noorwegen en Duitsland wordt MOBI LE al op kleine schaal gebruikt. De resultaten zijn zeer positief.”

DE LEEROMGEVING BENADEREN VANUIT VERSCHILLENDE PERSPECTIEVEN

Kortweg bestaat MOBI LE uit verschillende modules rond de bekende thema’s Kijken naar Morgen,

Leren van Gisteren en Vandaag Handelen. Rode draad voor alle modules is een benadering vanuit 6 verschillende perspectieven met de namen CARE, THINK, CONNECT, INVENT, RESULT en ACTION. Dit zorgt voor een breed spectrum, waar iedereen vanuit de eigen beleving en ervaring een aanknooppunt vindt om een bijdrage te leveren. Belangrijk, want oplossingen zijn natuurlijk ook bedoeld voor een verscheidenheid aan gebruikers. De verschillende modulen kunnen afzonderlijk gebruikt worden of geschakeld in de vorm van een cursus of studiedag.

KIJKEN NAAR MORGEN MET DE ‘INDEX OF LEARNING SPACES’

“We zijn gestart met het verzamelen van open vragen, die je aan het denken zetten over leeromgevingen. Inspirerend voorbeeld was de Index of Inclusion. Al snel kwamen we op meer dan 200 vraagkaarten. Elke kaart met hulpvragen en inspirerende citaten. Het is bedoeld voor directies,

docenten en leerlingen die de potentie van ruimten willen ontdekken en samen met gebruikers hun leeromgeving willen verbeteren. Het is vooral ook een goede manier om het pedagogische proces te evalueren en verbeteren. De managementgoeroe David Cooperrider omschrijft dat mooi: ‘our worlds are formed bij the questions we ask’.”

“MOBI LE helpt gebruikers na te denken over hun eigen beleving van de ruimten, de 6 thema’s helpen om de beleving van ruimten en activiteiten een plek te geven”, vertelt procesbegeleider Petra Moog uit Düsseldorf. “De Sophia Akademie in Düsseldorf werkt al effectief met de index. Deelnemers maken naast de kaarten met teksten en quotes, ook gebruik van foto’s die de gewenste beleving ondersteunen Daartoe hebben we een ‘Learning Space Picture Bank’ opgezet met ruim 800 foto’s. Deze zijn verdeeld naar categorieën, van belevingsaspecten, tot heel praktisch, zoals ‘wat kan je allemaal doen met een wand’.”

LEARNING SPACE SAFARI EN PPOE

In de cursus houden deelnemers als volgende stap een learning space safari en maken met hun opgedane kennis een analyse van inspirerende plekken, ook weer vanuit de zes perspectieven. De cursus werkt vooral ook goed in het eigen gebouw. Met de PPOE-tool (Pedagogic Post Occupancy Evaluation) gaan deelnemers hun eigen gebouw in en vragen zich bij bepaalde ruimten af wat aanpreekt, wat nog beter of helemaal anders zou kunnen. Want als een ruimte je blij of gelukkig maakt, leer je ook beter. Een belangrijke vraag is dan ook wat

vlnr: Petra Moog, Teun van Wijk, Alexandra den Heijer, Siv Stavem, Jorun Grønset Løvoll en Ria Sluiter

levendigheid in een ruimte stimuleert. Bijvoorbeeld kleuren, de natuurlijke materialen, de hoge ruimte of het mooie daglicht.

Siv Stavem van Norconsult begeleidt scholen in het vormen van hun onderwijsvisies: “Het mooie is dat MOBI.LE met de PPOE niet zozeer een technische evaluatie biedt, maar vooral een pedagogische. Deelnemers kijken naar de ruimte vanuit de kwaliteit voor het primaire proces. Is deze ruimte gezellig, vrolijk, zet de ruimte aan om te ontmoeten? Je kunt het instrument op elke school toepassen, ongeacht het niveau. De meeste docenten hebben nooit nagedacht over de werking van hun ruimtelijke omgeving. Centraal in onze aanpak staat daarom de bewustwording van docenten en leerlingen over het effect van de fysieke ruimte op het ontwikkel- en leerproces.

Ruimte is daarnaast verbonden met tijd en iedereen weet dat mensen een beperkt tijdframe hebben; mensen en gebruikers zijn continu in beweging. Dus moet je een instrument bedenken dat de gebruiker op een makkelijke manier laat nadenken over de kwaliteit van ruimten. Wat kun je op de korte termijn verbeteren en wat op de langere termijn? Een sessie van twee uur kan al voldoende zijn om tot mooie inzichten te komen.”

LEREN VAN GISTEREN

“Technasia bestaan inmiddels twintig jaar”, opent directeur Technasia Ria Sluiter; “anders dan in veel omliggende landen zijn scholen in Nederland autonoom en hebben zelf de vrijheid om hun onderwijskundige visie te vertalen naar de huisvesting. Er is een variëteit aan pedagogische visies en procestechnieken. Bedenk dat van oudsher de nadruk in het beroepsonderwijs op industriële omgevingen ligt met veel zware apparaten. Nu zie je dat science en design belangrijker zijn geworden. Denk aan ontwikkelingen als robotisering, losmaakbaar bouwen en AI. Daar horen competenties bij als overleg, consensus en conceptuele vaardigheden. In de ontwikkeling van technisch onderwijs spelen vaardigheden als zelfmanagement, projectgebaseerd werken en creativiteit steeds meer een rol. Ik denk daarom dat MOBI LE in het ontwerpen van de nieuwe leer- en werkomgeving voor het technasium zeker een rol kan spelen. De zes thema’s kun je zo op de inrichting van een technasium leggen. We kunnen MOBI LE ook goed gebruiken voor brainstormsessies met teams en docenten en TOA’s die hun scholen verbouwen of nieuw bouwen.”

NIEUWE LEEROMGEVING IN EEN OUD GEBOUW

“De faculteit Bouwkunde van de TU Delft is een mooi voorbeeld van een nieuwe leeromgeving in een oud gebouw”, vertelt professor Alexandra den Heijer. “”We hebben dit gebouw betrokken na de

brand in ons vorige gebouw. Het is aanmerkelijk kleiner, dus we moesten goed nadenken over de inrichting van het onderwijs. Hier werken meer dan 3.000 studenten en 800 medewerkers en de opgave was het tekort aan meters te vertalen naar kwalitatief goede ruimten, waar mensen zich fijn voelen en elkaar kunnen ontmoeten. Bedenk dat ook op een drukke dag minder dan 20% van de bureaus bezet zijn. Ons uitgangspunt was om het gebouw als een stad te ontwerpen, waarbij we de beste plekken publiek hebben gemaakt. Vandaar de brede publieke straat van waaruit je het gebouw leert kennen en elkaar kunt ontmoeten. Naar de zijkanten is het meer specifiek en rustig. Het is dus belangrijk om niet te territoriaal te ontwerpen. Hoe ziet de campus van de toekomst eruit? Een paar tips: omhels academische traditie en de geschiedenis van de plek. Voorkom standaardisatie en te veel ruimten met een open plan en kies voor flexibele (inrichtings-)concepten. Gebruik ook de kwaliteiten en voorzieningen van de stad buiten de campus. Ontwerp naast fijne plekken om te ontmoeten ook stilte- en concentratieplekken om je te concentreren. Zorg ervoor dat het gebouw schoon en toegankelijk blijft en vooral: stimuleer sociale en intellectuele interactie.”

Naast de vele Nederlandse deelnemers waren bij het symposium ook Noorse huisvestingsadviseurs van de gemeente Oslo aanwezig en vertegenwoordigers uit Armenië en Duitsland. Voor meer informatie over MOBI LE neemt u contact op met Teun van Wijk: teun.van.wijk@icsadviseurs.nl.

“De aanleiding van MOBI LE is dat we geloven dat gebruikers meer invloed op de kwaliteit van hun leer- en werkomgevingen kunnen hebben”

INNOVATIEPARTNERSCHAP SCHOOLGEBOUWEN

Hoogwaardige, flexibele en duurzame gebouwen

Samen met schoolbesturen en de onderstaande drie consortia bouwt Amsterdam de komende 10 jaar aan kwalitatief hoogwaardige, flexibele en duurzame schoolgebouwen.

duurzaamheidsambassadeurs van de toekomst te worden. De scholen bieden een inspirerende, gezonde en plezierige leeromgeving aan kinderen en leraren.

Ieder consortium geeft een eigen invulling aan de school van de toekomst: Het Schoolvoorbeeld, De Elementaire School en Schools by Circlewood. Het Schoolvoorbeeld combineert standaardisatie en maximale flexibiliteit op innovatieve wijze met haar circulaire grid en Legobox, waarmee ze gepersonaliseerde scholen maakt. Het team denkt in systeemoplossingen met bewezen en nieuwe technieken, waardoor ze elke school op maat kan maken met ongeveer 85% terugkerende en uitwisselbare elementen die aan de hoogste eisen voldoen. Bij De Elementaire School staat het kind centraal. Het team is zich bewust van hoe huisvesting gebruikers kan stimuleren en faciliteren in het bieden van de beste én gelijke ontwikkelkansen aan kinderen. Daarom biedt het een hoogwaardig, duurzaam bouwconcept dat flexibel is en aangepast kan worden aan elk onderwijs- en kindconcept. Schools by Circlewood gebruikt de kracht van hout om hoogwaardige, duurzame en flexibele schoolgebouwen te realiseren met de innovatieve HoutKern Bouwmethode, waarmee kinderen gemotiveerd worden om

Met het tekenen van de raamovereenkomst op 25 mei 2023, is de commerciële fase gestart. In deze fase bouwen de consortia in 10 jaar tijd tussen de 9 en 30 scholen in de Metropoolregio Amsterdam, in opdracht van de schoolbesturen en binnen een raamovereenkomst met de gemeente Amsterdam. De locatie en het te huisvesten onderwijsconcept stellen specifieke eisen aan ieder schoolgebouw. Voor ieder schoolgebouw doet elk van de drie consortia daarom een voorstel voor passende huisvesting op basis van een vaste prijs. Het schoolbestuur kiest het consortium met het beste voorstel om zijn school te realiseren. De gemeente heeft voor 9 schoolgebouwen een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de betreffende schoolbesturen. Dit zijn zowel schoolgebouwen in de nieuwe wijk Strandeiland als elders in Amsterdam. Andere geïnteresseerde schoolbesturen en gemeenten binnen de metropoolregio Amsterdam kunnen nog toetreden tot de raamovereenkomst en samenwerkingsovereenkomst.

Ook gemeenten en schoolbesturen uit andere regio’s in Nederland kunnen gebruikmaken van dit hoogwaardige en geïndustrialiseerde aanbod van schoolgebouwen. Amsterdam zal gestandaardiseerde concept-aanbestedingsdocumenten beschikbaar stellen. Daarmee kunnen andere overheden zelfstandig (Europese) aanbestedingen uitvoeren. Daar kunnen eventueel ook andere bedrijven met hun concepten op aanbieden; deze stukken zullen in najaar 2023 beschikbaar zijn.

Meer informatie: mail naar ips@amsterdam.nl.

Kort nieuws

Nederlands Forum voor Onderwijsmanagement

Op 19 mei kwam het voormalige Nederlands Forum voor Onderwijsmanagement (NFOM) bij elkaar aan de hand van de jaarlijkse agenda. Het NFO bestaat uit (voormalige) bestuurders en onderzoekers vanuit het onderwijs, waaronder CvB voorzitter van Carmel Karin van Oort. Het Nederlands Forum was onderdeel van het Europees Forum en had als opdracht om de kwaliteit van het onderwijs en de onderwijsomgevingen te inspecteren, beoordelen en verbeteren. Om die reden werden veel scholen en overheden in het buitenland gevolgd. Het NFO volgt nog jaarlijks kritisch het onderwijsbeleid van het ministerie en komt gevraagd en ongevraagd met advies. Belangrijke kritiekpunten dit jaar waren het hap-snapbeleid van het ministerie en de trend om te veel prefab te bouwen, als antwoord op de bouwcrisis. Technologische vooruitgang in de bouwsector is een goede zaak, maar bovenal gaat het om mooie en duurzame plekken te maken voor de huidige en toekomstige generaties studenten en leerlingen, volgens het Nederlands Forum.

VERSNELLING IN DE SNELHEID –GIETHOORN!

Swap stations, NIO, Voyah Free, Zeekr, Ballet Cat, Aion Y Plus en een Seagulle voor €11.000, dit zegt u nog niks? Nou leest u mee?

Voor corona hield ik een lezing voor 400 mbo docenten in Leiden. De directie had mij verzocht om de collega’s een vergezicht te geven in de ontwikkelingen en trends op de arbeidsmarkt en vmbo & mbo onderwijs. De ‘toehoorders’ waren directeuren, docenten en ondersteuners van de opleidingen Techniek, dus de experts op het gebied van installatie, metaal, elektro, bouw, infra en motorvoertuigentechniek. Tijdens mijn lezing voelde ik een spanning ontstaan bij docenten motorvoertuigentechniek bij de vraag van mij, ‘op welke brandstoffen rijdt een auto’, het antwoord kwam al snel met ‘benzine, gas, diesel, elektrisch en misschien wel waterstof’, ‘en wat komt daarna’ was mijn vraag, het bleef stil en docenten keken elkaar aan en je zag ze denken ‘waar komt die vent vandaan’ en wat is er nog meer te koop?

Inderdaad waar komen wij vandaan en waar gaan wij naar toe? Ik neem u mee. De snelheid in ‘schone brandstoffen’ is wereldwijd een race en nieuwe technologieën volgen elkaar razendsnel op. Ik voorspelde in 2020 ook dat we in 2025 veel nieuwe Chinese automerken gaan zien en dat dit echt een impact heeft op de vmbo en mbo onderwijsprogramma’s en beroepspraktijkvorming (BPV) van hun studenten. De docenten dachten toen dat dit niet zo’n vaart zou lopen omdat hun BPV / stagebedrijven hier niet om vroegen. Nogal logisch, was mijn reactie, en de reden is omdat de ‘disrupters’, de nieuwe bedrijven niet in de huidige dossiers passen. Nu in 2023 lezen we het in elk nieuwsbericht, de Chinezen en Koreanen veroveren ons land met hun technologie; de technologie waarbij we straks een actieradius hebben van 1000 km en swap stations (een nieuw woord voor de huidige tankstations) waar je straks in de snelheid van een tankbeurt je accu kunt wisselen. De Chinese merken sluiten nu contracten met bestaande autobedrijven als Kwikfit en de verkoop van auto’s vindt niet meer plaats in schitterende glazen showrooms maar via internet; ja inderdaad en TESLA doet dat al jaren. In 2022 was bijvoorbeeld in China de meest verkochte auto de VW, deze is nu ingehaald voor BYD wat staat voor Build Your Dreams, gevolgd door de merken NIO, Voyah Free, Zeekr, Ballet Cat, Aion Y Plus. We gaan door de nieuwe strengere wet- en regelgeving versnellen in de verduurzaming, van fossiel naar ‘schone’ brandstof is de uitdaging. Het komt eraan, het is er al en voor u het weet wordt u voorbij gereden door een Chinese en Koreaanse auto met een NLbestuurder. De Chinezen die al in steeds grotere getale naar Giethoorn komen voelen zich bij ons dan nog meer thuis. U bent ook welkom en iedereen is welkom wanneer we samen de versnelling inzetten voor een duurzame samenwerking en toekomst. We bouwen samen aan onze schone(re) toekomst. Doet u mee en draagt u daarmee bij aan een geweldig perspectief voor ons vmbo & mbo onderwijs?

Adri Pijnenburg | Pijnenburg Techniek Scouting

Trendontwikkelaars en innovatieversnellers vmbo & mbo Techniek

vlnr: Jan Willem Lackamp, Martin Jacobs, Sibo Arbeek, Wouter Tuyn, Bob van de Ven en Karin van Oort

Integraal inrichten

Hoe creëren we die inspirerende omgeving, die de ontwikkeling van elk talent optimaal stimuleert? Hoe komen we tot reële en toekomstbestendige plannen? De nieuwbouw van het Kindercluster De Oase in Utrecht en het Langeveldgebouw in Rotterdam zijn hier mooie voorbeelden van.

Onze wereld verandert zo snel dat verandering soms de enige constante lijkt. Denk aan de invloed van social media, digitalisering, individualisering en tegelijkertijd globalisering van onze maatschappij en de opwarming van de aarde. Al deze veranderingen hebben uiteraard grote invloed op het onderwijs. Leerkrachten en leerlingen stellen mede als gevolg hiervan nieuwe eisen aan de leer- en werkomgeving. Met onze benadering en aandacht voor verschillen zijn we in staat om een blijvende impact te realiseren op de positieve ontwikkeling van elk talent.

RELEVANTE ASPECTEN

In onze integrale benadering is er aandacht voor alle relevante aspecten, waarbij het beoogde gebruik van de (leer)omgeving uitgangspunt is. Een gebouw is alleen toekomstbestendig als het optimaal aansluit op de behoeften en processen van de gebruiker. Een goed onderwijsgebouw faciliteert optimaal de doelstellingen van het onderwijs. Dat wordt nog weleens verward met het sturen op kaders. Een project realiseren binnen gestelde kaders is uiteraard wenselijk, maar het optimaal bijdragen aan de onderwijsdoelstellingen staat centraal. Bij de inrichting van een gebouw vertalen wij de onderwijsdoelstellingen naar 6 invalshoeken, zie schema.

KINDERCLUSTER DE OASE UTRECHT

Kindercluster De Oase ligt op een geplande woningbouwlocatie in Leidsche Rijn te Utrecht. De school had behoefte aan een veilige leeromgeving die rust en ruimte uitstraalt en eenduidig is in het gebruik. Het onderwijs vindt merendeels in het klaslokaal plaats, maar naar de toekomst wenst men daar flexibel in te kunnen zijn. Het totale programma omvat een basisschool met 26 klaslokalen, twee speellokalen, kinderdagopvang, welzijnsvoorzieningen in de vorm van voor- en vroegschoolse educatie en OuderKindLokaal en

De Oase in Utrecht

een gymzaal. Het tweelaagse schoolgebouw is onderverdeeld in drie deelscholen met ieder een eigen entree, zodat het grote volume tot een voor de kinderen herkenbare maat is gereduceerd. In het kindercluster zijn de bouwkundige elementen en de inrichtingselementen integraal samengesmolten door in alle lokalen multifunctionele kastenwanden te realiseren. Deze flexibel in te zetten kastenwanden functioneren niet alleen als bouwkundige en geluidswerende scheidingswand, maar hebben ook een opberg- en presentatiefunctie. Aan de lokaalzijde fungeert de scheidingswand als opbergruimte voor lesmateriaal, aan de gangzijde zijn kapstokken, tasvakken en prik- en magneetborden voorzien. Tevens zijn er vitrinekasten geïntegreerd, waar kinderen hun creaties kunnen etaleren. Op deze manier is op een integrale wijze antwoord gegeven op een aantal primaire behoeften die de school had; flexibiliteit en eenduidigheid in gebruik, bewust materiaalgebruik in relatie tot duurzaamheid en kosten en prestaties van kinderen een écht podium geven. RYSE heeft bij dit project het projectmanagement en de bouwbegeleiding uitgevoerd namens Stichting PCOU.

LANGEVELDGEBOUW ROTTERDAM

Als gevolg van groei had De Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) behoefte aan uitbreiding van haar generieke onderwijsruimten op de Campus Woudestein. De ambitie was een inspirerende leeromgeving die de prestaties van studenten en medewerkers optimaal faciliteert; een zeer gezond, stimulerend en duurzaam gebouw. Niet alleen in de techniek, maar ook in de beleving van de student. Het Langeveldgebouw is één van de duurzaamste universiteitsgebouwen van Nederland. Het gebouw heeft een omvang van ca. 9.000 m² BVO en huisvest hybride en flexibel aan te passen onderwijsruimten, studie- en werkplekken en ontmoetingsruimten. Het gebouw is mede door een innovatief Earth, Wind & Fire ventilatiesysteem energiepositief (meer info via QR-code), geheel klimaatbestendig en heeft het BREEAM OUTSTANDING certificaat

RYSE

Groot nieuws! abcnova gaat verder als RYSE! De afgelopen jaren hebben wij vele opdrachtgevers ondersteund bij steeds mooiere vraagstukken. De toekomst kenmerkt zich door het optimaliseren van vele processen, zo ook het benaderen van vastgoedvraagstukken en bouwprocessen. Wij staan klaar om deze volgende stap te zetten. Door gebruik te maken van innovatieve werkvormen en slimme datatools vergroten wij de effectiviteit en efficiëntie in (gebieds-) ontwikkelingsopgaven. Wij zijn een onafhankelijk adviesbureau, maar wij krijgen vaak te horen dat het met ons als een partnership voelt. Daar bouwen wij graag op voort en dat doen wij met een nieuwe naam.

behaald. Vergaand zijn er materialen circulair hergebruikt en het gebouw is gerealiseerd volgens meerdere principes vanuit Biophilic Design. Hierbij is buiten naar binnen gehaald door in te spelen op groen, daglicht en materiaalgebruik. Dit heeft een substantiële positieve bijdrage op concentratie, gedrag, aandacht, welbevinden, motivatie en leerprestaties. Het nieuwe hospitality concept in het gebouw is uitsluitend gebaseerd op verantwoorde voeding, waarbij ongezond niet goedkoper is dan gezond. De sociale gezondheid wordt bevorderd door ontmoeting op verschillende plekken in het gebouw (in de boomhut) te faciliteren. Door een tactische positionering van de liften worden gebruikers vooral gestimuleerd te bewegen in plaats van de lift te gebruiken. Door de natuur naar binnen te halen en maximaal in te zetten op duurzaamheid en circulariteit voelt het voor studenten als een verantwoord verblijf en creëert de universiteit een omgeving die bijdraagt aan het welzijn en de gezondheid van studenten en docenten. RYSE heeft bij dit project het project- en contractmanagement uitgevoerd namens Erasmus Universiteit Rotterdam.

RYSE Adviseurs in vastgoed Strategie | ontwikkeling | realisatie www.ryse.nl

Langeveldgebouw in Rotterdam

De Oase in Utrecht

Shri Saraswatieschool Rotterdam

De Shri Saraswatieschool in Rotterdam is één van de vijf basisscholen van Stichting Hindoe Onderwijs Nederland (SHON) die haar leerlingen van goed onderwijs voorziet en voorbereidt op de multiculturele samenleving. Het nieuwe gebouw is in de tradities van de oudindiase bouw- en architectuurwetenschap ontworpen.

De huidige school ligt aan de Blokmakersstraat 46 in Delfshaven in een gebouw uit 1922 met een forse normatieve overcapaciteit en een gebouwstructuur die niet past bij de huidige onderwijsvisie en de hedendaagse eisen aan een onderwijsgebouw. Op basis van een uitgebreide businesscase heeft de gemeente besloten om een nieuwe school te bouwen. De nieuwbouw komt op de locatie Schiedamseweg 280-282. Het nieuwe schoolgebouw biedt met 1.367 m 2 bvo een gezonde en veilige leeromgeving voor 206 leerlingen. Vanaf de projectstart heeft bbn adviseurs haar gebruikelijke aanpak met de processtappen Plan-Do-Check-Act voor dit project vertaald tot de Dharma. De Dharma is het geheel van de normen en regels van het persoonlijke en sociale gedrag in India, dat zich kenmerkt door harmonieus handelen. Zo werd gedurende het hele project een stukje Hindoestaanse tradities ook in het proces en de samenwerking ingebracht.

VASTU SHASTRA

In de zomer van 2020 is RoosRos Architecten met het ontwerp begonnen. Cruciale uitgangspunten voor het ontwerp van de nieuwbouwschool Shri Saraswatie waren de stedenbouwkundige randvoorwaarden en

de integratie van Vastu Shastra. Vastu Shastra is een Oudindiase bouw- en architectuurwetenschap die als doel heeft de mens in verbinding te brengen met de natuur en de hogere krachten van de kosmos. Een gebouw wordt als het ware gezien als een kleinschalig universum dat geschapen wordt en waar de mens in harmonie kan leven met de natuur en kosmos. De schaal en maat van het kind werden in het ontwerp verwerkt, net als het Hindoeïsme. Volgens de stedenbouwkundige eisen moest het gebouw aan de Schiedamseweg drie lagen hoog en richting het zuiden toe lager worden. Het heeft een alzijdige vorm, met een open en vriendelijk karakter en duidelijk leesbaar als school. Tenslotte was het een bouwkundige eis om één hoofdmateriaal voor het gebouw toe te passen, bij voorkeur van baksteen, met een verfijnde detaillering en een groene uitstraling.

RITME EN RELIËF

De architect heeft deze elementen in zijn ontwerp verwerkt en het ritme en reliëf van de gevel gebaseerd op de gevels in de directe nabijheid. Daardoor is een gebouw ontstaan dat past bij de stedenbouwkundige beeldkwaliteitseisen en dat zich als hedendaags gebouw naadloos voegt in de bestaande omgeving. De implementatie van Vastu Shastra start met

de basisopzet van het gebouw. De plattegrond is opgebouwd uit acht vierkanten die gesitueerd zijn rondom het 9e vierkant, de Brahma Stan – het centrale hart van de school. Het hart verbindt alle vierkanten met elkaar, zorgt voor een eenheid binnen het gebouw en biedt zowel de horizontale als verticale ontsluiting. Uit het volume van het gebouw is een aantal vierkanten gestructureerd verwijderd om een getrapte gelaagdheid te creëren richting het zuiden, de zonkant. Dit resulteert in twee dakpleinen die verbonden zijn met het speelplein op de begane grond. De hoofdingang is gesitueerd aan de noordoostzijde, waarbij er veel aandacht is besteed aan de overgang van buiten naar binnen. Vanaf de drukte van de Schiedamseweg komen de leraren en leerlingen in het rustige gebied van een langzame verkeersweg en vervolgens in het entreegebied. De entree zelf ligt onder het gebouw waardoor de overgang van buiten naar de geborgenheid van binnen versoepeld, maar toch duidelijk, aangegeven wordt.

WIND EN ZON

De vierkante symboliek wordt ook teruggebracht in de gevels en haar uitdrukkingen. Alle raamoppervlaktes zijn vierkant van vorm en komen structureel terug rondom het gebouw. Deze relatief grote oppervlaktes zijn onderverdeeld in kleinere delen om een meer menselijke maat te creëren. In het midden van de ramen zijn jali’s toegepast. Deze verwijzing naar India symboliseert de overgang van buiten naar binnen waarbij wind en zon toegelaten worden, maar er wel een duidelijke afscheiding is tussen binnen en buiten. Het patroon op het rooster is geïnspireerd op de zon en het logo van de Shri Saraswatie. Daarnaast bevat de gevel ook een verwijzing naar de Saraswatie rivier. Er zijn horizontale banden gecreëerd waarbij de bakstenen een watermotief uitbeelden. Naast de referentie naar de rivier, verwijst het ook naar de getrapte waterputten in India zoals de Chand Baori.

NATUURLIJKE MATERIALEN

Omdat de natuur een belangrijk element is binnen de Vastu Shastra bouwstijl zijn er qua

materialisatie zoveel mogelijk natuurvriendelijke en duurzame materialen gebruikt. Als basis wordt op de vloer een natuurlijke houtkleur toegepast om de rust te waarborgen. In de Vastu Shastra symboliseren verschillende kleuren de verschillende windrichtingen. Deze kleuren komen terug in de garderobes, waar de leslokalen grenzen aan de leerpleinen en in een kleurvlak in de vloer van elk lokaal. De specifieke eisen vanuit zowel de stedenbouw als Vastu Shastra maken de Shri Saraswatieschool tot een bijzonder gebouw. Een gebouw dat uiteraard voldoet aan de eisen frisse scholen klasse B en BENG, maar vooral een school met een bijzonder karakter en uitstraling. Onder leiding van bbn is het gelukt om de principes van de oude Indiase bouw- en architectuurwetenschap Vastu Shastra te vertalen naar de Nederlandse architectuur, omstandigheden, klimatologische omgeving en bouwregels tot een hedendaags modern gebouw, waarin alle leerlingen kunnen worden voorbereid op de multiculturele samenleving.

bbn adviseurs is sinds begin 2020 door het winnen van de Europese aanbesteding betrokken bij het project en sindsdien verantwoordelijk voor het projectmanagement, de aanbestedingen voor de adviseurs en uitvoerende partij, het bouwkostenmanagement en de directievoering en toezicht. Kijk voor meer informatie op www.bbn.nl.

“Vastu Shastra is een Oudindiase bouw- en architectuurwetenschap die als doel heeft de mens in verbinding te brengen met de natuur en de hogere krachten van de kosmos”

Alzijdig gebouw past naadloos in de omgeving

SPCO Groene Hart en de gemeente Woerden hebben een prachtige duurzame en inclusieve school gebouwd, met een prachtige buiteninrichting. Een geslaagd voorbeeld dat laat zien dat elke opgave om een eigen vertaling vraagt, waarbij de omgeving actief meedoet.

Dat was een mooi gesprek met directeur Dianne Peterse, projectmanager Arthur van Kempen van HEVO, architect Henno Westeneng van ARCOM en Robert Fris, die het proces vanuit het bestuur begeleidde. In september 2021 werd met de nieuwbouw gestart. Op de bestaande locatie van de basisschool aan de rand van het centrum staat nu een energieneutraal gebouw waarin ook kinderopvangorganisatie Kind & Co met de BSO een plek heeft gekregen. Dianne is inmiddels 2,5 jaar directeur: “Toen ik begon was het programma van eisen net opgesteld en kon ik het proces vanuit de school verder begeleiden, samen met Robert. De school past nu heel mooi in de omgeving. Wij genieten volop van alle uitzichten die vanuit het gebouw te zien zijn.”

Robert knikt: “Dit 10-klassige schoolgebouw aan de Oostsingel is voor ongeveer 250 leerlingen in twee bouwlagen gerealiseerd. De in 1978 gebouwde basisschool op deze plek was structureel te klein en aan vervanging toe. HEVO heeft in opdracht van SCO Groene Hart en in samenspraak met de gemeente

Woerden de mogelijkheden voor nieuwbouw en renovatie onderzocht en hieruit bleek we beter nieuw konden bouwen. Het bestuur vond duurzaamheid belangrijk en heeft een bijdrage geleverd om van het wettelijk verplichte BENG een energieneutraal gebouw te maken.” Henno vult aan: “De locatie ligt aan de rand van de binnenstad van Woerden en de gemeente wilde er ook een ruimtelijk mooie plek van maken. Het voormalige gebouw zat tegen de buurman aan geplakt; nu ligt het vrij in de ruimte en vind je rondom speelplekken, een mooie tuin en wandelpaden. Dit gebouw is bovendien zo ontworpen dat een toekomstige uitbreiding van het gebouw met maximaal 10% planologisch makkelijk te realiseren is.”

HELDERE STRUCTUUR

“Elke dag zien we weer nieuwe ontwikkelingen op ons afkomen, maar het brein van een lerend kind is nog hetzelfde brein als dertig jaar geleden”, legt Dianne uit. “Het gebouw sluit goed aan bij onze visie op onderwijs waarbij we klassikaal lesgeven. Het symboliseert

samen school zijn. Je hebt clusters met grote lokalen, werkruimten, sanitair, bergingen en een leerplein. De school heeft bovendien een prachtig buitenlokaal op het dakterras vanwaar je uitkijkt over het water. Het is een prachtig gebouw, met een mooie centrale ruimte met een open keuken en een grote theatertrap die door iedereen gebruikt kan worden; kleuters gymmen hier, de weekopening vindt hier plaats, net als de vieringen. Dat is een verschil met het oude gebouw, dat hokkerig was en waar je niet naar binnen kon kijken. Dit nieuwe gebouw is qua meters niet groter, maar veel efficiënter en ruimtelijker. We hebben hier tien lokalen en ruime gangen en pleinen. De gemeente Woerden heeft bovendien extra bouwbudget voor een inclusieve school geïnvesteerd. Dat betekent dat elk kind, ongeacht een eventuele beperking, hier welkom is. In het gebouw zijn extra voorzieningen aangebracht zoals brede en automatisch bedienbare toegangsdeuren, een ruimere (platform)lift en - per verdieping - een drempelloos vloeroppervlak.”

STOERE ARCHITECTUUR

“Na de haalbaarheidsstudie hebben wij vanuit HEVO het programma van eisen opgesteld en het kosten- en bouwmanagement verzorgd”, vertelt Arthur; “het is mooi dat Stichting SPCO Groene Hart hoge ambities heeft rondom duurzaamheid en toekomstbestendig onderwijs. Met dit gebouw sorteert de opdrachtgever voor op landelijke ontwikkelingen; het gebouw is duurzamer en toegankelijker dan wettelijk is voorgeschreven. Henno vult aan: “Het is hier een beschermd stadsgezicht en we hebben met ‘stoere baksteenarchitectuur’ ingespeeld op de jaren dertig-context van de locatie. De beeldbepalende, monumentale bomen en de gemetselde erfafscheiding zijn ook gehandhaafd. Het is een compact en alzijdig gebouw dat centraal op de kavel staat met een heldere structuur; via de hoofdentree stappen de bezoekers meteen een dubbelhoge ontmoetingsruimte binnen met een theatertrap, een multifunctioneel speellokaal en een kookatelier. Door met de bouwmassa te ‘spelen’ hebben we de positie van entrees en leerpleinen benadrukt.

“Het is mooi dat Stichting SPCO Groene Hart hoge ambities heeft over duurzaamheid en toekomstbestendig onderwijs”

PROJECTINFORMATIE

Project

Nieuwbouw Wilhelminaschool Woerden

Opdrachtgever

Schoolbestuur SPCO Groene Hart (bouwheer)

i.s.m. gemeente Woerden

Project- en kostenmanagement

HEVO | Experts in Huisvesting en Vastgoed

Architect

ARCOM architectuur + bouwmanagement

Aannemer

Van Niftrik, Rosmalen

Installaties

Sweegers en de Bruijn, ‘s-Hertogenbosch

E-installatie

Radiair, Lopik

W-installatie

Immens, St. Michielsgestel

Hovenier

Hoveniersbedrijf Jasper de Jong, Montfoort

Omvang

1.458 m²

Ingebruikname

Mei 2023

Samen met het reliëf in de gevel is een prettige schaal, maat en dynamiek ontstaan die aansluit bij de leefwereld van het kind. Achter de accenten in de gevel zitten bijzondere functies, zoals een spreekkamer, leerplein of de bibliotheek. In de basis is het een simpele opzet met een doorgaande lijn vanuit het hart met links en rechts lokalen en open ruimtes met een eigen thema, waardoor je overal uitzicht op de singel en het water houdt. Daardoor ontstaat een gevoel van dynamiek en verbinding. We hebben veel transparantie gebracht in de overgang van lokalen naar de speel-/leerpleinen, om daarmee ook de mooie zichtlijnen en diagonalen te benadrukken. In de algemene ruimten hebben we grote raampartijen geplaatst en in de lokalen juist kleinere. Allemaal bieden ze prachtige vergezichten op het water en het omliggende groen.”

BEPLANTING

“Aan de kant van de singel is het schoolterrein voorzien van beplanting, halfverharding en enkele speeltoestellen die de school doen aansluiten op de Woerdense stadswal. “Deze zijde biedt aanleiding tot klimmen, klauteren en springen. Je kunt er ook prachtig verstoppertje spelen of vlinders spotten”, legt Henno uit. “De zuidzijde van het plein is gericht naar de binnenstad en krijgt een meer stedelijke uitstraling. Het is een gebied met verschillende plekken en sferen waar kinderen op een andere manier geprikkeld en geactiveerd worden, bijvoorbeeld door het plaatsen van een pannakooi.” Arthur: “De energieneutrale school heeft een zichtbaar groene uitstraling, dankzij het schuin oplopende mossedumdak dat regenwater vasthoudt en bijdraagt aan een goed binnenklimaat. Retentie van water vindt ook plaats doordat onder het maaiveld grote ondergrondse opslagtanks zijn opgenomen waarin regenwater wordt opgevangen. Dat wordt onder meer gebruikt voor het doorspoelen van de toiletten. Ook wordt al het hemelwater dat op het verharde deel van het terrein valt, rechtstreeks

afgevoerd naar de Singel waardoor het gemeentelijk riool wordt ontlast. Het gebouw is voorzien van zonnepanelen en heeft screens. Bij een hoge zonintensiteit gaan de screens naar beneden, terwijl ze bij een hoge wind-intensiteit - precies omgekeerd - weer omhoog gaan. Dit systeem reduceert de opwarming van (groeps-)ruimten en beperkt de noodzaak om te koelen.”

NATUURINCLUSIEF

“Het proces was ook goed; vaak is het lastig om vanuit de opdrachtgever een deskundige sparring partner te vinden, die bovendien ook nog bouwkundige kennis in huis heeft”, vertelt Arthur. “Robert en Dianne hebben geweldig samengewerkt om keuzen voor het gebouw en de inrichting op elkaar af te stemmen. Niet onvermeld mag blijven dat Henno samen met de moeders de kleurstelling van de school heeft bepaald en de belangrijkste interieuronderdelen heeft ontworpen, zoals het keukenmeubel, de nisjes met wateroren en het huisje.” Dianne lacht: “Op de camping zat ik vaak nog met grote bouwtekeningen op tafel en ik was al maanden bezig met de inrichting van de school. Daarin zijn we trouwens geweldig ondersteund door interieurbouw-bedrijf De Beleving.” Robert vult aan: “Als gevolg van de beperkte bergruimte hebben we flink gepuzzeld met integratie van lockers met kast- en bergruimten. Die zijn heel slim in de wanden opgenomen door lockerbouwer Hermeta/Interieur-partners. En we hebben ook op ecologisch gebied bijgedragen. In deze buurt leeft de meervleermuis. We hebben samen met aannemer Van Niftrik gierzwaluwkasten in de spouw en het binnenblad aan de noordgevel verwerkt en een maat-gemaakte meervleermuiskast in de spouw aan de westgevel opgenomen. Het is dus ook een natuurinclusieve school geworden.”

Kijk voor meer informatie op www.hevo.nl en www.arcombv.nl.

vlnr: Dianne Peterse, Arthur van Kempen, Henno Westeneng en Robert Fris

Gezonde

EEN PRACHTIGE NIEUWE SCHOOL MET DE BIJBEL RUITENBEEK

Geslaagde symbiose van licht, lucht en akoestisch comfort

In de hal hangt een levensgroot schilderij van de verloren zoon, geschilderd door Rembrandt. De barmhartige vader symboliseert de visie van de school, waar iedereen welkom is. Het gebouw met zijn mooie overstek voelt ook als een uitnodigende plek. Binnen zijn het licht en de akoestiek prachtig.

Omringd door een mooi landschap sprak Schooldomein met directeur Leen van Dijk, Richard van Rheenen van Ecophon en architect Rob Janssen Bouwmeester van No Label. “Het nieuwe gebouw ligt in het buurtschap Overwoud van Lunteren”, vertelt Leen. Het is een unieke plek midden in het landschap. Leen: “De natuur was dan ook uitgangspunt voor het ontwerp van ons nieuwe gebouw. Hier stond een langgerekt volume, opgebouwd uit enkele delen, waarvan het oudste 90 jaar oud was. Het was feitelijk een lange gang met lokalen en voldeed niet meer aan de eisen van een moderne onderwijsomgeving. Samen met de gemeente hebben we gekeken of renovatie nog een optie was, want het oude deel

had een karakteristiek dak. Tijdens dat proces vonden we houtworm in de kapconstructie; een nieuw dak was kostbaar en dan was de rest van het gebouw ook nog eens technisch slecht en niet goed geïsoleerd. Uiteindelijk kozen we unaniem voor nieuwbouw, waarbij Rob van No Label werd geselecteerd omdat hij goed aangaf dat hij een gebouw voor kinderen wilde maken. En hij begreep in zijn ontwerp wat ons voor ogen stond; een school met een warm hart. Inmiddels groeit de school en tellen we 183 leerlingen, terwijl we elf jaar geleden nog op 90 leerlingen zaten. We trekken veel kinderen uit Barneveld, waarvan de ouders voor een gereformeerde, maar niet kerkgebonden school kiezen. Wij zijn een school

PROJECTINFORMATIE

Project

Nieuwbouw School met de Bijbel Ruitenbeek

Opdrachtgever

School met de Bijbel Ruitenbeek

i.s.m. de gemeente Ede

Akoestiek

Ecophon

Architect

Architectenbureau No Label

Aannemer

Bouwbedrijf Kreeft

Omvang

1.312 m²

Ingebruikname

Augustus 2022

met een open toelatingsbeleid, waarbij ouders wel onze grondslag respecteren. Dat werkt goed in de praktijk.”

MOOI HART

Rob vult aan: “We hebben een compact onderwijs gebouw gemaakt met een mooi hart in het midden. Het gebouw past in de uitstraling bij de omliggende boerderijen, waarbij we de natuurlijke structuur van de bomenrijen hebben gehandhaafd. Het gebouw is alzijdig georiënteerd, waarbij het omliggende landschap uitgangspunt van het ontwerp was. Mooi zijn de vele zichtlijnen zodat je overal de natuur en het veranderende licht ervaart. Van binnen is het modern met weinig gangen en zoveel mogelijk ruimte voor onderwijs. Grenzend aan de centrale aula liggen de zes lokalen, waarbij telkens twee lokalen met een stilteruimte ertussen gekoppeld zijn. Aan de aula liggen verder de kleuterlokalen en een prachtig gymlokaal, dat voor vieringen en opvoeringen bij de aula getrokken kan worden. Het ontwerp is

geoptimaliseerd rond de aula waar het licht vanuit het noorden binnenvalt en je de kapconstructie van boven heel mooi ziet en vooral ervaart. We hebben de groepsruimten zoveel mogelijk op het noorden gelegd, waarbij de entrees op het hoogste punt van het gebouw liggen. De gymzaal is juist weer op het zuiden georiënteerd om zo voor de PV panelen zonlicht te vangen.” Leen knikt: “Je ervaart aan de binnenkant de ruimte en hoogte van het gebouw, maar dat ervaar je niet aan de buitenkant. Van binnen is het een veilige en beschutte ruimte en dat komt ook door het mooie licht en de goede akoestiek.” “Voor de buitenkant hebben we een robuuste en kleurrijke steensoort gebruikt, die we diepliggend gevoegd hebben”, vertelt Rob, “het is een aardse steen met een mengeling van geel, rood en oranje. Die opbouw past in het beeldkwaliteitsplan van de omgeving. We hebben de gevel horizontaal gemetseld, behalve bij de entrees en de gymzaal.”

DOORGAANDE LEERLIJN

De gymzaal kan bij de aula getrokken worden voor opvoeringen en vieringen. Rob: “In de ruimtelijke ordening ervaar je een mooie doorgaande leerlijn vanaf de kleutergroep tot groep acht. Overal zijn deuren toegepast om direct naar buiten te kunnen gaan. De overstek dient niet alleen om de zon buiten te houden, maar ook om de deuren open te zetten, zodat kinderen ook buiten kunnen leren. In het oude gebouw lag het plein aan de straatkant; nu wordt het gebouw omringd door mooie speel- en beweegaanleidingen, opgedeeld naar de verschillende leeftijdszones. Verder zijn er moestuinen en staan er picknicktafels.” Leen: “Heel veel ouders hebben meegewerkt om de buitenruimte in te richten. Het interieur, het leerplein meubilair, de kasten in de aula en de lokalen zijn ook door Rob ontworpen, maar

vlnr: Richard van Rheenen, Rob Janssen Bouwmeester en Leen van Dijk

door een ouder die interieurbouwer is, gemaakt. Het is mooi om die betrokkenheid te ervaren.”

GOEDE GELUIDSOMGEVING

“De akoestiek is een belangrijk onderdeel van een programma van eisen voor een school”, opent Richard, “Ecophon heeft meegewerkt aan het schrijven van het Programma van Eisen Frisse Scholen.” Leen knikt: “Het succes van leren hangt

je zo weinig mogelijk installaties hoeft te hebben. Ik schrijf Ecophon voor omdat die akoestische producten kwalitatief erg goed zijn en makkelijk aan te brengen.” Richard: “In de school is het belangrijk om aandacht te schenken aan geluidsoverdracht tussen de verschillende ruimten en om te zorgen voor aangename akoestiek in de ruimte zelf. In de hele school zijn Ecophon Gedina doorzak panelen toegepast, deze zijn voorzien van een coating wat bijdraagt aan een frisse uitstraling en een lange levensduur. Esthetisch sluit dit ook mooi aan op de buitengevel. In de hoge hal is het effect van de absorptie en verstrooiing van het geluid in de kap goed te merken.” “We hebben hier al verschillende vieringen en bijeenkomsten gehad, maar de akoestiek is erg goed”, vertelt Leen. “Je kunt overal prima met mensen communiceren. Daarnaast is het akoestisch comfort goed in de gymzaal, de klassen, maar ook op de leerpleinen. Je kunt overal goed werken.”

CONSTRUCTIEF SAMENWERKEN

ook samen met een goede geluidsomgeving; anders kun je niet samenwerken. We hadden vanaf het begin een adviseur voor de akoestiek en installaties, waarbij we op alle niveaus een zo duurzaam mogelijk gebouw wilden. Daar hebben we als bestuur extra in geïnvesteerd.” “Wij vertalen de onderwijsvisie in comfort. Dat betekent een goed uitzicht, een goede akoestiek en een fijn binnenklimaat. Om die reden isoleren we een gebouw ook zoveel mogelijk, zodat

Rob tenslotte: “Het mooie van dit project is dat alle partijen erg constructief met elkaar hebben samengewerkt. We hebben soms scherp gediscussieerd, maar het ging altijd om kwaliteit, schoonheid, comfort en ruimtelijkheid. Het leuke van bouwen voor kinderen is dat kinderen zelf meemaken hoe hun gebouw wordt ontworpen en gemaakt. En dat is hier heel goed gelukt.”

Kijk voor meer informatie op www.ecophon.com.

“Van binnen is het een veilige en beschutte ruimte en dat komt ook door het mooie licht en de goede akoestiek”

NIEUWBOUW YES COLLEGE EN KINDCENTRUM

Avontuurlijk dwalen door een stedelijk duinlandschap

Het Yes College is samen met Kindcentrum Aquamarijn aan de Donker Curtiusstraat in Den Haag het onderkomen geworden voor ongeveer 1.200 leerlingen in de leeftijd van 0-18 jaar. De gebouwdelen met een oplichtende strandzandkleur manifesteren zich als duinen in het landschap. Het is een uniek en vooral slim gebouw dat goed past in de omgeving.

SAMEN PLEINEN MAKEN

Hoe plek, inhoud en vorm in een nieuw en vooral slim gebouw samen kunnen gaan! Schooldomein sprak met directeur Adam Altena van Kindcentrum Aquamarijn, Hugo de Haan projectleider nieuwbouw bij Lucas Onderwijs en de betrokken architecten

Alfons Hams van Spring Architecten en Lennaert van Capelleveen van the ArchiTech Company. Adam opent: “Hiervoor was ik directeur van basisschool De Oase en SBO Pastoor van Ars, met respectievelijk 500 en 125 kinderen. Die zijn in KC Aquamarijn samengegaan en vanaf mei ben ik directeur van het

PROJECTINFORMATIE

Project

Nieuwbouw Kindcentrum Aquamarijn en Yes College

Opdrachtgever

Lucas Onderwijs / Centrale Vastgoedorganisatie

gemeente Den Haag

Architecten

Spring Architecten en co-architect the ArchiTech Company

Aannemer

De Vries en Verburg

Volume 11.034 m²

Ingebruikname

Mei 2023

Kindcentrum Aquamarijn, waarin onderwijs en opvang vanuit één visie zijn georganiseerd. Het is geweldig om samen met het Yes College onder één dak te zitten en ik hoop dat we in de toekomst naar een doorlopende lijn van 0-18 jaar kunnen groeien.”

Hugo: “Lucas Onderwijs heeft circa 140 gebouwen in beheer, maar dit is wel een heel bijzondere, omdat dit het eerste energieneutrale onderwijsgebouw in Den Haag is geworden en bovendien met een gecombineerd onderwijslandschap.”

DENKEN OVER LANDSCHAP

Alfons: “We vormden samen met the ArchiTech Company het ontwerpteam. Als architect ben je op zoek naar bouwstenen die je veelvuldig wilt toepassen; dit gebouw is grotendeels gestandaardiseerd met een herhaalde opbouw in de gevelelementen. Het gebouw is helemaal in de fabriek gemaakt en volledig ‘losmaakbaar’, maar qua uitstraling en stedenbouwkundige inpassing is het onderscheidend met zijn zonoriëntatie, binnenstraten, verschillende pleinen en terugwijkende gevels.” Lennaert: “Door die terrasvormige opbouw heb je een mooi zicht op de oude kerk en de buurt. De getrapte opbouw van de volumes zorgt ook voor extra zontoetreding op de speel- en leerpleinen, waardoor er op ieder moment van de dag een geschikte plek voor de kinderen is.” Hugo knikt: “Vroeger was massaproductie standaardwerk, maar dat is nu ook niet meer zo. Elk gebouw is anders en de kunst is om, ondanks de unieke opgave, toch zoveel mogelijk te standaardiseren en massa te maken.”

Lennaert vult aan: “Het moet allemaal sneller en efficiënter. Je kunt alles programmeren, maar uiteindelijk gaat het om het idee. Wat is de essentie van wat we aan het doen zijn en waarom? Beperken van de footprint door circulair te bouwen is goed, maar het gevaar is dat je niet meer met de plek bezig bent. Deze plek is uniek en dat is het vertrekpunt van ontwerpen en engineeren. Zo hebben we ook integraal naar de installaties gekeken; door het gebouw datagestuurd oriëntatie afhankelijk te ontwerpen, konden we de installaties kleiner maken. Hetzelfde met de kwaliteit van daglicht in het gebouw. We wilden een gevel ontwerpen met daarin voldoende

openingen voor lichttoetreding en hebben de eisen vanuit Frisse Scholen meetbaar op lokaal klimaat uitgewerkt. Er is heel bedachtzaam (parametrisch) met daglichttoetreding omgegaan. Met het zonlicht komt immers ook de warmte binnen. Om de koellast voor het gebouw te minimaliseren zijn de ramen van de lokalen uitgevoerd met wimpers. Deze houden de warmte buiten maar staan toe dat er uitzicht is vanuit het lokaal en inkijk van buitenaf. We hebben zoveel mogelijk gebruik gemaakt van indirect daglicht; vides zorgen voor de ruimtewerking in combinatie met het licht. Door middel van Solatubes wordt met cilinders van 56 centimeter in het dak het licht op de bovenste verdiepingen gelijkwaardig verdeeld over de lesruimte binnengebracht. De bouwfysische optimalisatie zorgde ervoor dat met circa 1.100 zonnepanelen op het dak het gebouw energieneutraal is.”

DUINLANDSCHAP EN TREKVOGELS

Alfons: “In de uitstraling hebben we de metafoor van een kashba gebruikt; een plek om bij elkaar te kruipen en om beschutting te zoeken. We zitten hier vlak bij Loosduinen, met zijn duinlandschap en de veranderende kleuren van zand, zee en de luchten. Zo zijn de kleurtoepassingen ontleend aan strandtaferelen. Het strand bij schemer kleurt anders dan het strand bij ochtendlicht. In het deel van het Yes College hebben we de kleuren ontleend aan de trekvogels die Den Haag passeren: de bijeneter, de ooievaar en de ijsvogel. Dat zijn wat pittiger kleuren.”

Lennaert vervolgt: “We hebben veel repetitie toegepast, maar toch ontdek je bij elke oriëntatie andere vormen. Heel mooi is de golfbeweging in de gevel, die ook aan de Arabische vormentaal is ontleend.

Alfons: “Het gebouw definieert als een openbaar gebied voor de buurt, waar je kunt sporten, van het theater gebruik kunt maken en elkaar kunt ontmoeten. Om de natuurlijkheid van het gebouw verder te benadrukken is het hout als materiaal voor diverse structuurbepalende elementen toegepast. Het theater, de bibliotheek, het speellokaal, de tribunetrap van de aula, een trappenhuis, en de hele kaplaag buiten zijn in hout uitgevoerd.”

ONDERWIJSKUNDIGE OPZET

“Binnen het gebouw verbindt een lichte en ruimtelijke straat de verschillende functies waardoor

ontmoetingen op een informele manier ontstaan”, legt Alfons uit. “Aan de straat liggen rustige, goed te beheersen en af te sluiten leerdomeinen van de verschillende gebruikers. Door de gemeenschappelijke ruimten slim te positioneren is het mogelijk om bijvoorbeeld door het openzetten van een flexibele wand, de straat te betrekken bij het theater, zonder dat de achterliggende instructieruimten daar last van hebben.” Adam vult aan: “Het gebouwdeel voor het kindcentrum is zo opgezet dat steeds vier, vijf of zes lokalen van 60 m2 zijn gegroepeerd rondom een ruim speel­ of leerplein. Vanuit de lokalen is ruim zicht op het aangrenzende plein. De pleinen en lokalen hebben we zo ingericht dat kinderen op verschillende manieren kunnen samenwerken. Vanuit de clusters kom je in het openbare gebied waar de algemene gemeenschappelijke functies zich bevinden. Je vindt er de speellokalen, het theater en de MFA ruimten voor koken, handvaardigheid, techniek en de bibliotheek, maar ook de teamkamer voor de docenten.” Alfons vertelt verder: “Het gebouwdeel van het Yes College is ruimtelijk verbonden en kent dezelfde opzet, maar dan met een entreezone met een meer grootschalig en stedelijk karakter. Het atrium is prachtig met de oplopende trap en de prachtige aula. Overal heb je mooie vergezichten; je gaat er van plek naar plek. Op heel veel plekken is de inrichting echt heel anders omdat het allemaal wat meer specifiek wordt. De leerpleinen worden op een avontuurlijke manier voorzien van voldoende daglicht. Daarbuiten kom je in het meer dynamisch openbare gebied dat aansluit op dat gebied van het Kindcentrum en vind je naast de functies die daar te vinden zijn ook de gestapelde sportzalen.”

CONCEPTUEEL EN INTEGRAAL ONTWERPEN

Lennaert: “Bij een integraal gebouw en klimaatconcept kijk je naar de samenhang van vormgeving, glaspercentages, gevelopbouw, isolatiewaarden, zonwering, inrichting van het dakvlak en benodigde ruimte voor installatietechniek. De hoofdvorm van het gebouw toetsen we in een computermodel waarin we meerdere scenario’s van gevels zetten. Het voordeel van parametrisch ontwerpen is net als in de natuur dat als het niet klopt je meteen afgerekend wordt. Je kunt niet meer op de zuidgevel een mega groot raam ontwerpen die de gezondheid en het gebruik niet ten goede komt.” Alfons tenslotte: “Het gebouw moet de docent helpen bij het onderwijs. De kinderen moeten tot een goede ontwikkeling gebracht worden en een goed ontwerp draagt bij aan het activeren van haar gebruikers. Daar doen we het voor.”

Kijk voor meer informatie op www.spring-architecten.nl en www.architechcompany.com.

“We hebben integraal naar de installaties gekeken; door het gebouw datagestuurd oriëntatie afhankelijk te ontwerpen, konden we de installaties kleiner maken”

Vlnr: Hugo de Haan, Lennaert van Capelleveen, Adam Altena, Alfons Hams

Circulair legoliseren

Circulair en modulair bouwen zonder concessies te doen aan kwaliteit en Bouwbesluit. Een belangrijk motief voor de gemeente Zuidplas om met Timbular Homes een basisschool te realiseren.

“De gemeente Zuidplas heeft een enorme opgave op het gebied van huisvesting”, vertelt Wybe Zijlstra, wethouder met als portefeuille Duurzaamheid en Beheer. “Na de jaren zestig is de gemeente fors gegroeid. Er ontstonden enorme woonwijken met bijbehorende voorzieningen. De schoolgebouwen van toen zijn inmiddels veertig tot zestig jaar oud en toe aan vervanging. Daarbij wordt er in onze dorpen flink gebouwd, omdat het inwonertal ook stijgt. Zo heeft Moerkapelle op basis van de 1 oktobertelling voor het komend schooljaar behoefte aan tenminste vier tot zes tijdelijke lokalen in afwachting van de oplevering van nieuwbouw in 2024. En dan hebben we binnen onze gemeentegrenzen nog een groot ontwikkelgebied, waar de komende jaren een compleet nieuw dorp met zo’n 8.000 woningen gaat verrijzen.”

DUURZAMER INZETTEN

Om scholen uitwijkruimte te bieden voor renovatie en nieuwbouw was in de gemeentebegroting van 2022 een post van 1,8 miljoen euro voorzien voor noodlokalen. Waar velen hier niet gek van opkeken,

vroeg Zijlstra zich af of de gelden voor tijdelijke huisvesting niet duurzamer konden worden ingezet, waarbij ‘circulair’ en ‘modulair’ belangrijke triggers waren. En het liefst zonder concessies te doen aan kwaliteit en Bouwbesluit. Dit heeft zich uiteindelijk vertaald in een visie, waarbij Zuidplas het gebruik van tijdelijke lokalen wil afbouwen en wil inzetten op circulaire nieuwbouw met de gedachte dat nieuwe schoolgebouwen voortaan gedemonteerd, verplaatst, hergebruikt of uitgebreid kunnen worden.

TIMBULAR HOMES

“Door de jaren heen zijn er verschillende flexibele bouwsystemen ontwikkeld om te voorzien in tijdelijke huisvesting. Concepten, die voldoen aan de bouwbesluit eisen van tijdelijke huisvesting en in de regel een lage Rc-waarde hebben, niet voldoen aan BENG en een levensduur hebben van maximaal 25 jaar”, vertelt Hans de Bonth, die met jarenlange ervaring in onderwijshuisvesting de drijvende kracht is achter Timbular Homes. “Hoewel ieder flexibel bouwsysteem in haar tijd een vooruitstrevende en bij de uitdagingen van die tijd passende rol had, hebben we ons vanaf 2018 op de ontwikkeling van een volledig houten module gericht, die de sterkste eigenschappen van alle systemen in zich draagt. Naast de eis van demontabel en herbruikbaar hebben we in het ontwerpproces ook de bouwbesluit eisen van permanente gebouwen meegenomen. Ook was circulariteit van alle gebruikte materialen en fabricage methoden een belangrijk uitgangspunt evenals het maximaal beperken van de uitstoot van koolstofdioxide (CO₂) en stikstof (N2) in de productieen gebruiksfase. Vanwege de verplaatsbaarheid hebben we de modules gedimensioneerd op een maximale transport breedtemaat van 4,5 meter met een variabele lengte. Bij scholen werken we met een breedtemaat van 3,60 of 3,75 meter.”

Om het concept verder vorm te geven ging de Bonth op zoek naar een strategische partner, die hij vond in Kodumaja AS. “In Baltische en Scandinavische landen is wonen in houten gebouwen een traditie. Hier worden dan ook op grote schaal bossen aangelegd en wordt duurzaam hout geproduceerd.

Wybe Zijlstra

Kodumaja maakt hiermee al bijna 30 jaar houten modules, die worden samengesteld tot volledig houten gebouwen. Samen hebben we de houten module zo uitontwikkeld dat hij voldoet aan de Nederlandse markt en wetgeving.”

LEGOLISERING

Modulair en industrieel gebouwd, snel en eenvoudig aan te passen, demontabel en herbruikbaar. “We sluiten dan ook naadloos aan op de ideeën van Prof. Dr. Ir. Hennes de Ridder, emeritus hoogleraar Integraal Ontwerpen aan de TU Delft”, aldus de Bonth. “Hij introduceerde in 2006 het Living Building Concept en het daarbij horende evolutionair bouwen in een snel veranderende wereld, dat een einde zou kunnen maken aan de slechte prestaties van de bouw op het gebied van duurzaamheid. Als verdere uitwerking hiervan publiceerde de Ridder in 2011 het boek ‘LEGOlisering van de bouw’, waarin hij stelt dat de prestaties van de bouwsector enorm verbeteren als de bouw voortaan industrieel maatwerk maakt, nieuwe bouwwerken evolutionair ontwikkelt op basis van gerealiseerde bouwwerken en ze makkelijk aanpasbaar maakt voor veranderend gebruik.”

CIRCULAIR

De Bonth vertelt enthousiast verder. “Omdat de modules grotendeels van hout en bio-based zijn, kunnen we uiteindelijk in een korte bouwtijd een modulair en circulair schoolgebouw realiseren dat voldoet aan het bouwbesluit én verplaatsbaar

is én voldoet aan BENG. Daarmee bieden we een levensduur en kwaliteit, die niet onderdoet voor traditionele bouwoplossingen. En dankzij veel aandacht voor detaillering en uitvoering is het ook een gebouw dat uitstraling heeft. Een bijkomend voordeel is dat de bodemgesteldheid minder is, maar bouwen kan door het toepassen van lichtere bouwmaterialen. In het najaar wordt in Moerkapelle een acht-klassige school gerealiseerd ten behoeve van tijdelijke opvang van stijgende leerlingaantallen. Het gebouw is verplaatsbaar en ontworpen om in een latere fase te kunnen worden uitgebreid tot een groter schoolgebouw. Verder is de school volledig circulair opgebouwd uit een houtskeletbouw constructie met non-virgin en bio-based materialen. Daarmee wordt tegemoet gekomen aan de ambitie van het college van Zuidplas om een circulaire gemeente te zijn, die flexibel is in huisvesting. “Het zou maar zo kunnen dat de school, die we nu in Moerkapelle realiseren, de eerste school wordt van ons nieuwe dorp”, besluit Zijlstra.

Kijk voor meer informatie op www.timbular.nl.

“Het gebouw is verplaatsbaar en ontworpen om in een latere fase te kunnen worden uitgebreid tot een groter schoolgebouw”

OPTIMALE VEILIGHEID VOOR SPORTERS OP EEN PULASTIC SPORTVLOER

Gebundelde expertise Sika Nederland, Nijha en Veiligesportvloer.nl

Sika Nederland B.V. - fabrikant van Pulastic sportvloeren, Nijha B.V. en Veiligesportvloer.nl zijn bekende en gevestigde namen in de (binnen)sportwereld. Om de veiligheid van de sporters op Pulastic sportvloeren nog beter te kunnen waarborgen, hebben deze drie partners vanaf nu hun kennis en krachten gebundeld.

Hiervoor is gezamenlijk een beter inspectieen onderhoudssysteem voor sportvloeren ingericht. Nijha en Veiligesportvloer.nl zijn nu dan ook officieel ‘Official Service Partner’ van Sika. Sika is al jarenlang gecertificeerd door Kiwa ISA Sport voor de Productie & Aanleg van Pulastic sportvloeren. Dat betekent dat hiermee de kwaliteit en prestatie van een nieuwe Pulastic sportvloer is geborgd. In 2023 is daar het certificaat Inspectie & Onderhoud aan toegevoegd. Dit houdt in dat volgens een vast inspectieproces de conditie van een bestaande Pulastic vloer wordt gecontroleerd. Ook de service-partners van Sika hanteren deze vastgelegde werkwijze en de bijbehorende testapparatuur. Naast de jaarlijkse audit die Kiwa ISA

Sport bij Sika en haar Service Partners doorvoert, zullen ook steekproefsgewijs toetsen door Kiwa ISA Sport tijdens vloerinspecties plaatsvinden. Hiermee is de klant altijd verzekerd van een onafhankelijk, betrouwbaar en transparant advies.

DUURZAAMHEID

De sportvloer is doorgaans het grootste, duurste en belangrijkste toestel van elk sportcomplex. En vanaf de aanleg van de vloer zijn al de inspanningen erop gericht om de levensduur van de vloer zo lang mogelijk te laten zijn. Een levensduur van 30 tot 40 jaar is hierbij geen uitzondering; over duurzaam gesproken! Een veilige en duurzame sportomgeving voor de lange termijn is het gezamenlijke doel van

vlnr: Victor Pawlot - Sales Manager Nijha, André van Gerwen –Algemeen Directeur Veiligesportvloer.nl, Wiljan Mossing Holsteyn

– Manager Sport Benelux Sika Nederland B.V., Frank Kroeze

– Algemeen Directeur Nijha, Jan van den Hurk – Operationeel Manager Veiligesportvloer.nl, Henk van de Steeg – Manager

Finance Nijha

de samenwerkende organisaties. De gegevens die de inspecties opleveren worden ondergebracht in een gezamenlijk database - Sportvloermanager365 – en bieden door degelijke analyse een financieel voorspelbare onderhoudsplanning.

MINDER REISBEWEGINGEN

Ook duurzaam en efficiënt: doordat Nijha inspecties van toestellen en vloeren gaat combineren zijn er minder reisbewegingen én zullen zalen minder lang hoeven te worden uitgeroosterd. Voldoet de sportvloer niet meer aan de geldende

criteria, dan wordt passend advies gegeven door Sika, Nijha of Veiligesportvloer.nl. Dit kan het speciale revitalisatieprogramma van Veiligesportvloer.nl zijn, of dat kan zo ver gaan als advies voor reparatie en/ of renovatie van de sportvloer door het Pulastic-team van Sika Nederland. Zoals gezegd resulteert dit alles in een zo lang mogelijke levensduur van de sportvloer en jarenlang veilig sportplezier!

MEERWAARDE VOOR U ALS KLANT Het bundelen van de krachten zorgt naast een efficiënte en duurzame planning voor een verhoging van de veiligheid, service en levensduur.

• Inspecties maken deel uit van het Kwaliteitskeurmerk van Kiwa ISA Sport. Dus de klant krijgt altijd een onafhankelijk en objectief advies!

• Een betere opvolging van de conditie van de sportvloer verhoogt de veiligheid. Bij eventuele problemen bieden we direct een passende oplossing aan.

• Sika en Nijha gebruiken voortaan het online portaal Sportvloermanager365, waarin alle gegevens van de vloerinspecties worden verwerkt.

• Een inspectie van de sportvloer en sporttoestellen door Nijha vindt in één bezoek plaats. Door minder reisbewegingen is dit duurzamer en de klant hoeft de zaal maar één keer vrij te plannen.

• De inspecteurs zijn gedegen getraind en opgeleid en inspecteren volgens de laatste normen.

• Het Pulastic-team van Sika Nederland staat ter beschikking voor professionele en snelle reparaties aan de sportvloer.

• Het resultaat is altijd een objectief advies over de te verwachten levensduur van elke sportvloer.

Tijdens de Vakbeurs Sportaccommodaties 2023 in Houten is deze unieke samenwerking door alle partijen bekrachtigd! Voor vragen over deze samenwerking kunt u terecht bij: jan@veiligesportvloer.nl, frank.kroeze@nijha.nl en mossing.wiljan@nl.sika.com.

“Sika en Nijha gebruiken voortaan het online portaal Sportvloermanager365, waarin alle gegevens van de vloerinspecties worden verwerkt”

Nieuwbouw (voortgezet) speciaal onderwijs vraagt speciale aanpak

Een nieuw schoolgebouw realiseren op een zorgterrein is een hele uitdaging. Zeker als er gewerkt moet worden met een beperkt budget. Algeco Bouwsystemen ging de uitdaging aan en realiseert nieuwbouw voor de Wijnberg op het terrein van de Mutsaersstichting in Venlo.

Dit voorjaar viel eindelijk het besluit. Na een proces van vijftien jaar bereikten de gemeente Venlo, de Mutsaersstichting en de Wijnberg een definitief akkoord over de nieuwbouw van de Wijnberg (SO/VSO). Een paar weken later ging de schop de grond in voor sloopwerkzaamheden op het bosrijke terrein aan de rand van Venlo. “Fijn”, zegt Guido Nijboer, directeur-bestuurder van de Wijnberg. “Hier

hebben we echt naar uitgezien. En het had niet veel langer moeten duren, want het gebouw waar wij nu in zitten is echt op.”

Het traject om tot nieuwbouw te komen op het zorgterrein van de Mutsaersstichting vroeg om gedegen voorbereiding. Er was veel afstemming nodig tussen gemeente, de zorginstelling en de Wijnberg. Er wordt namelijk gebouwd met geld van de gemeente op grond dat niet in eigendom van de gemeente is. Extra bijkomstigheid is de voorgenomen afbouw van de klinische voorziening op het terrein, waarvan de Wijnberg het onderwijs verzorgt. Hoe dit de komende jaren verder vorm gaat krijgen is nog niet duidelijk en dus werd er gekozen voor nieuwbouw voor een periode van twintig jaar.

BEPERKT BUDGET

Guido: “Er is met het oog op Passend Onderwijs en de decentralisatie van de zorg heel bewust door de gemeente en door ons gekozen om de investering laag

Guido Nijboer, directeur-bestuurder de Wijnberg

te houden en voor twintig jaar te bouwen. Wel met de optie om de levensduur na twintig jaar te verlengen wanneer dat nodig is. Dat betekent uiteraard dat je weloverwogen keuzes moet maken. Eén ding stond voor ons als een paal boven water: de basis moet goed zijn! We kijken daarbij ook naar de look and feel van het gebouw. Het moet passen in de natuurlijke omgeving, maar vooral passen bij onze doelgroep.”

Algeco Bouwsystemen was vanaf de tenderfase bij dit project betrokken. Leon de Brouwer, hoofd projectbureau Algeco Bouwsystemen, is de architect van het nieuwe schoolgebouw: “Er was een programma van eisen voor de visie, het aantal en soort ruimtes en de vierkante meters. Bovendien moest er een koppeling komen met de bestaande bouw, maar voor de rest had ik de volledige vrijheid

om daar invulling aan te geven. Ik heb verschillende schetsen gemaakt voor de nieuwbouw en samen met interieurbureau PGA Groep uit Eindhoven hebben we de interieurafstelling bepaald.”

SCHEIDING VSO EN SO

Na verschillende proefschetsen werd er uiteindelijk gekozen voor een ontwerp in één bouwlaag in de vorm van drie rechthoeken die met een sluis verbonden zijn aan de bestaande bouw. In het bestaande pand realiseert de Wijnberg het bedrijfsbureau, de vergaderruimtes en flexplekken. In de nieuwbouw worden in het eerste rechthoek de praktijkruimtes gerealiseerd; horeca, techniek, creatief en pmt (psychomotorische therapie).

Aangrenzend wordt de thuisbasis voor het voortgezet speciaal onderwijs gerealiseerd met vijf lokalen en daaronder het speciaal onderwijs met zes lokalen. Guido: “We hebben hierbij voor een logische splitsing gekozen en aparte ingangen. Het vso-gedeelte ligt met de rug tegen de bosrand aan

en heeft een goede verbinding tussen praktijk en theorie. Het so-gedeelte heeft een uitnodigende verbinding tussen binnen en buiten. Volop in het groen, zodat de kinderen fijn onbekommerd kunnen spelen.”

Guido benadrukt dat de nieuwbouw rekening houdt met leerlingen in de leeftijd tussen 4 en 21 jaar en de diversiteit in behoeftes. Bij ons is echt sprake van volledige inclusie. De ruimtes die wij bieden moeten dan ook geschikt zijn voor alle leerlingen, zonder uitzondering. Niet alleen de praktijkruimtes, maar ook de klaslokalen, gangen en het buitenterrein.”

BREED ONDERWIJSAANBOD

Monique Hopman, locatieleider regio NoordLimburg knikt: “Bijna al onze kinderen hebben een behandelrelatie met Mutsaersstichting. De behandelvorm kan daarin heel divers zijn, van ambulant tot deeltijd en soms zelfs klinische opnames. Wij verzorgen voor deze kwetsbare

“De ruimtes moeten geschikt zijn voor alle kinderen. Niet alleen de praktijkruimtes, maar ook de klaslokalen”

PROJECTINFORMATIE

Opdrachtgever

De Wijnberg SO / VSO

Aannemer

Algeco Bouwsystemen

Architect

Leon den Brouwer

Adviseur/bouwmanagement

Van Aarle De Laat Installaties

TGO Technische Installaties

Kroep Techniek

Speelplaatsinrichting

Speelmaatje B.V.

Oppervlak

1.770 m2

Oplevering

Voorjaar 2024

kinderen en jongeren een heel breed onderwijsaanbod. De kinderen komen uit heel Nederland en stromen ook weer zo snel mogelijk uit richting diverse onderwijssoorten of arbeid. Het samenwerken met veel van deze scholen is dan ook een pré. Zo proberen we zelfs examentrajecten te continueren. We hebben in die zin echt een bovenregionale functie.”

Deze bijzondere doelgroep vraagt volgens Monique en Guido om een speciale inrichting van het schoolgebouw. Guido: “Het moet duurzaam en van een stevig materiaal zijn. Het kleurgebruik is bovendien minimaal, want een rustige uitstraling is belangrijk. We kiezen heel bewust voor ruime lokalen met veel licht en zicht op de rustige groene omgeving. Daarbij willen we dat het netjes en opgeruimd is in de school. Jassen en tassen gaan in de lockers. De inrichting lijkt misschien basic, maar vraagt veel kennis van de doelgroep en de finesse van de architect om dit op een mooie wijze te vertalen.”

PRAKTIJKINRICHTING

Dat er op de Wijnberg veel praktijkvakken worden gegeven is een complicerende factor in de nieuwbouwplannen. Guido: “Praktijkinrichting kost veel geld en ruimte. Het was voor ons echt een zoektocht om hierin een goed evenwicht te

vinden. Gelukkig hebben we samen met Algeco Bouwsystemen en de stuurgroep werkbare oplossingen gevonden. We gaan nu bijvoorbeeld niet voor tien kookeilanden, maar wel voor vijf.” Duurzaamheid was als thema een rode draad bij de nieuwbouwplannen van de Wijnberg. Het bouwsysteem van Algeco Bouwsystemen sluit hier perfect op aan volgens Leon: “We zijn een IFDbouwer: industrieel, flexibel en demontabel. We zijn een droge bouwer zoals dat heet. We werken met een staalconstructie, kanaalplaatvloeren en gevelelementen van houtskeletbouw. Daarbij werken we met de CO2-prestatieladder en hebben we een IS0 14001 certificaat. In al onze projecten proberen we zo duurzaam mogelijk te bouwen met onze bouwsystemen en materiaalkeuzes.”

FRISSE SCHOLEN KLASSE B

Bij de nieuwbouw voor de Wijnberg is gekozen voor koelen en verwarmen op basis van vloerverwarming. Deze wordt aangestuurd met opwekking door een warmtepomp. Een goed geïsoleerde schil en zonnepanelen op het dak zorgen ervoor dat het gebouw aan alle wettelijke richtlijnen qua duurzaamheid voldoet.

HET PROCES

Makkelijk was het proces om tot nieuwbouw te komen niet. Leon: “Bij de inschrijving was het budget al niet toereikend, maar door de situatie in Oekraïne zagen we de prijzen behoorlijk stijgen. De gemeente heeft gelukkig het krediet opgehoogd. Daarnaast hebben wij fors bezuinigd om diverse prijsstijgingen het hoofd te bieden. Het was echt een uitdaging om het project draaiende te houden.” Guido knikt: “We hebben het gered door vooral creatief te kijken, zonder te bezuinigen op de ruimtes voor de leerlingen. Alle luxe hebben we eruit gesneden. Zo hadden we bijvoorbeeld een ijzeren afdak bij het horecagedeelte gepland, welke het definitieve ontwerp niet heeft gehaald. Zo hebben we samen het tekort grotendeels weggewerkt.”

GEBOUW MET UITSTRALING

Inmiddels zijn de werkzaamheden op het zorgterrein in volle gang. Leon: “In de zomer wordt de fundering en de begane grondvloer gelegd. Na de zomer gaan we starten met de opbouw: de bouw van het casco, de staalconstructie en het dak. Ergens in het voorjaar van 2024 wordt het gebouw vervolgens opgeleverd. “Onze leerlingen en medewerkers stappen straks een fris, uitnodigend en duurzaam gebouw binnen op een schitterende locatie. Een gebouw met uitstraling! Dat is voor ons honderd stappen vooruit. We zijn er dan ook oprecht blij mee”, vertelt Guido.

Kijk voor meer informatie op www.algeco.nl/bouwsystemen.

Nieuwe look and feel voor De Haagse Hogeschool

De Haagse Hogeschool heeft onlangs het Masterplan Huisvesting afgerond. In tien jaar tijd is de hoofdvestiging met een oppervlakte van 93.000 vierkante meter geheel gerenoveerd. Een megaklus waarvoor Eromesmarko als inrichtingspartner heeft meegedacht met de productkeuzes en het meubilair heeft geleverd.

Joost Muiser, Adjunct Directeur Facilitaire Zaken & IT bij De Haagse Hogeschool, was vanaf het begin betrokken bij het Strategisch Meerjaren Huisvestingsplan, Masterplan Huisvesting. “We waren uit ons jasje gegroeid op de hoofdvestiging aan het Johanna Westerdijkplein. Het was hoog tijd om het ruimteaanbod opnieuw te matchen met de ruimtevraag. Doel was daarbij zowel een kwantitatieve als ook kwalitatieve

verbeterslag te maken. En dan niet alleen voor wat betreft de ruimtes, maar ook voor het binnenklimaat, de akoestiek, de wifi en het meubilair.”

Het strategisch meerjaren huisvestingsplan, bij De Haagse Hogeschool beter bekend als ‘gids’, is opgesteld en uitgevoerd in samenwerking met ICSadviseurs, architectenbureau Abels & Partners Architecten en onderwijsinrichter Eromesmarko.

PROJECTINFORMATIE

Opdrachtgever

De Haagse Hogeschool

Architect

Abels & Partners Architecten

Oppervlak:

93.000 m²

Adviseur/bouwmanagement

ICSadviseurs

Inrichtingspartner

Eromesmarko

Joost: “Samen met verschillende partners, het onderwijs en onderzoek hebben we een integraal plan opgesteld voor ons vastgoed en huisvesting met o.a. de nieuwe inrichting van de hoofdvestiging. Sinds 2012 hebben we telkens een faculteit onder handen genomen terwijl het onderwijs gewoon doordraaide. Een megaklus die inmiddels is afgerond. We werken nu aan een vernieuwd strategisch huisvestingsplan voor de komende tien jaar; Gids 2.0.”

MEER DAN LEVERANCIER

Eromesmarko leverde het meubilair voor de nieuwe onderwijsruimtes en werkruimtes voor de ondersteunende diensten. Joost: “Bij een grote veranderopgave ben je als opdrachtgever op zoek naar een partner en niet sec een leverancier. Wij wilden echt een partner die meedenkt en ontzorgt, die kritisch is in het proces en daar zelf ook verantwoordelijkheid in neemt. Die hebben wij gelukkig gevonden in Eromesmarko. Zij hebben er vanaf 2017 voor gezorgd dat we de dingen die we beloofd hadden ook echt waar konden maken. Zowel voor onze studenten als voor onze medewerkers.” Belangrijke schakel in de samenwerking tussen de Haagse Hogeschool en Eromesmarko was Mandy Pupping, inrichtingsadviseur en accountmanager bij Eromesmarko. “Wij hebben het masterplan huisvesting vertaald per opleiding en faculteit. Daarbij zijn we uitgegaan van één overkoepelende look and feel die we hebben toegesneden per faculteit. Elke faculteit heeft haar eigen kleurstelling en hier en daar speciaal meubilair inspelend op de behoefte van die specifieke faculteit.” Joost: “80% van het meubilair is standaard en 20% maatwerk. Dat heeft alles te maken met de herkenbaarheid van de opleidingen, maar ook met het gebruik. Elke faculteit heeft haar eigen wensen en dus ook haar eigen meubilair.”

ANKERPUNTEN

Een belangrijk onderdeel van gids 1.0 is dat studenten en medewerkers ruimtes hebben gekregen waar ze kunnen samenkomen. Joost: “Deze ruimtes hadden we voorheen niet. Een ruimte was of onderwijsruimte of kantoor. Nu hebben we bij alle faculteiten open plekken gecreëerd, we noemen het ankerpunten, waar studenten en medewerkers kunnen samenkomen. Uitnodigende ruimtes met een diversiteit aan werk- en overlegplekken waar ontmoetingen worden gefaciliteerd.” Mandy: “In deze Ankerpunten zitten studenten en medewerkers bij en door elkaar, dat is goed voor de dynamiek van het onderwijs. Hier hebben we een keur aan meubilair toegepast, van zit-sta krukken en grote, hoge overlegtafels tot coupé banken en kleine studentennissen. Zo laten we aan de studenten en docenten de keuze hoe en waar ze het liefst werken en overleggen.”

Deze ankerpunten zijn volgens Joost perfect toegesneden op het onderwijs van vandaag de dag. Daar zat volgens de Adjunct Directeur van de afdeling Facilitaire Zaken & IT ook een belangrijke en noodzakelijke efficiëntieslag in. “We wilden het aantal werkplekken efficiënter inzetten door van vaste werkplekken over te stappen op flexplekken. Onderaan de streep betekent dat minder vierkante meters per medewerker. We zijn dan ook van 12 m² per FTE teruggegaan naar 7 m². De ongeveer 10% die we daarmee wonnen, hebben we ingezet voor onderwijs en onderzoek. Bijzonder is overigens dat we qua medewerkers in de afgelopen tien jaar explosief zijn gegroeid.”

MEER TRANSPARANTIE

Nu is flexwerken de normaalste zaak van de wereld, mede aangejaagd door de coronapandemie. Maar

Joost Muiser, Adjunct Directeur Facilitaire Zaken & IT bij De Haagse Hogeschool

toen de Haagse Hogeschool hier in 2012 mee startte, lag dat nog anders. Joost: “Er was in het begin best veel weerstand onder medewerkers. Opeens hadden mensen geen eigen kamer meer, maar moesten ze die delen met meerdere collega’s. We gingen van gesloten ruimtes naar een meer open werkvloer, meer glas en meer transparantie. Dat had niet alleen grote gevolgen voor de ruimtes en het meubilair, maar ook voor de IT en de HRM-component.” Joost: “Heel de Haagse Hogeschool is ‘gemasterpland’, zoals wij dat noemen. Zelfs het college van bestuur heeft geen eigen werkplek meer. Waar ze eerst aan de zijkant van het gebouw zaten, verscholen achter het secretariaat, zitten ze nu middenin het hart van het gebouw. Gewoon tussen de studenten. En dat vinden ze prachtig.”

ADVIES EN PLANNING

Mandy vult aan: “We hebben een adviesrol vervuld voor wat betreft de inrichting van de ruimtes, we hebben het nieuwe meubilair geleverd en zijn nauw betrokken geweest bij de planning. Het was onze verantwoordelijkheid om tijdig te kunnen leveren en offreren zodat alles soepel zou verlopen en dat is prima gelukt.” Het merendeel van het nieuw aangeschafte meubilair wordt geproduceerd in

Nederland in de duurzame fabriek van Eromesmarko. Een klein deel komt van andere leveranciers en is ingekocht door Eromesmarko.

“We hebben een aantal belangrijke stappen gezet qua meubilair”, vertelt Joost; “we hebben daarbij heel goed naar de Arbo gekeken en gezorgd dat de werkplekken voldoen aan alle veiligheids- en gezondheidseisen. En we hebben gekeken naar nieuwe trends en ontwikkelingen. Zo hebben we bijvoorbeeld veel meer zit-sta meubilair aangeschaft.”

CIRCULAIR MEUBILAIR

Een ander belangrijk thema bij de aanschaf van het meubilair was circulariteit. Joost: “We kijken in hoeverre we meubels opnieuw kunnen inzetten. Dat betekent dat we voortaan altijd voor repareren gaan in plaats van vervangen. Zo willen we de levensduur van onze spullen aanzienlijk verlengen.” “Duurzaamheid is al langer een belangrijk thema voor ons”, verduidelijkt Mandy. “We zijn dan ook onderdeel van de Fair Furniture Group, een groep gelijkgestemde bedrijven die duurzaamheid, circulariteit en sociaal ondernemen hoog in het vaandel heeft. Wij produceren in Nederland op onze eigen productielocaties waar we circulaire, duurzame producten maken. Door onze ervaring en expertise kunnen we daar ook pro-actief in meedenken met onze opdrachtgevers.”

In de praktijk betekent circulair ontwerpen voor Eromesmarko dat meubels worden ontworpen met als streven de waarde van de producten en materialen zo lang mogelijk te behouden. “We zorgen er altijd voor dat onze meubels eenvoudig uit elkaar te halen zijn en dat onderdelen snel vervangen kunnen worden. Stoffen worden bijvoorbeeld niet meer gelijmd. Daardoor zijn alle onderdelen opnieuw in te zetten. En mocht een product toch te veel beschadigd zijn, dan kunnen we het altijd nog circulair verwerken tot nieuwe grondstoffen.” Joost: “Die circulaire, duurzame component wordt steeds meer een voorwaarde in aanbestedingen.”

GIDS 2.0

Joost is blij dat het Masterplan Huisvesting inmiddels is afgerond, maar het volgende strategische meerjaren huisvestingsplan staat alweer voor de deur. “Aankomende tien jaar gaan we daarmee aan de slag. Dat zal minder grootschalig en ingrijpend zijn aangezien we net een 100% renovatie achter de rug hebben, maar we willen het plan van gids 2.0 wel iets breder trekken. We kijken daarbij ook naar smart building, de energietransitie en de campusontwikkeling. En we nemen dit keer ook andere vestigingen in de plannen mee. Kortom, we hebben onze handen nog vol de komende jaren.”

Kijk voor meer informatie op www.eromesmarko.nl.

“In de praktijk betekent circulair ontwerpen dat meubels worden ontworpen met als streven de waarde van de producten en materialen zo lang mogelijk te behouden”

Mandy Pupping inrichtingsadviseur en accountmanager bij Eromesmarko

KLEINER, KLEIN, KLEINST

De nieuwe brede school in Spijk

Op 23 juni werd de kleinste brede school in Spijk in gebruik genomen. Een kleine kern aan de rivier de Linge met 897 inwoners. In 2021 werden er nog 17 geboorten geregistreerd; een opvallende stijging ten opzichte van de eerdere jaren. Zou de nieuwe brede school daar mee te maken hebben?

Het moet gezegd; deze brede school is er vooral gekomen door wethouder financiën Govert van Bezooijen van de toenmalige gemeente Lingewaal, inmiddels opgegaan in de gemeente West Betuwe. Govert wilde als wethouder dat er in elk van de toenmalige dorpen in ieder geval een brede school zou blijven, als belangrijke voorwaarde voor de leefbaarheid van het dorp: “Zonder onderwijs als basisvoorziening gaat de leefbaarheid achteruit en neemt de aantrekkelijkheid van de kern voor jonge gezinnen ook af. Om die reden hebben we in de afgelopen jaren successievelijk in Asperen, Herwijnen, Heukelum, Vuren en dan nu in Spijk brede scholen opgeleverd, waarin onderwijs en opvang samen werken. De bouw van de brede school in Spijk is het laatste project van het ‘manifest van Lingewaal’.

In dit plan staat hoe we op korte, middellange en lange termijn de basisscholen verduurzamen. Na de gemeentelijke fusie in 2019 heeft de nieuwe gemeente West-Betuwe dit manifest overgenomen.

De bouw van de brede school voor CBS De Hoeksteen en peuteropvang Spijkerhoek is daarom een heel speciaal moment voor mij, omdat het Manifest daarmee afgerond is.”

Mark Boschman van RoosRos Architecten: “De nieuwe brede school staat in het hart van het dorp achter het dorpshuis. In dezelfde straat wordt ook een aantal woningen gebouwd, aan een informeel, dorps woonstraatje. Een groenstrook met wilgen omzoomt het plan aan de landschapszijde. Op de beide verdiepingen liggen de twee groepsruimten met nevenruimten en algemene ruimten. Op de begane grond zijn de groepen 1 tot en met 4 gesitueerd; de bovenbouw zit boven. De buitenruimte rondom de school is opgedeeld in een aantal zones, gericht op de leeftijden van de kinderen. De jongste kinderen hebben een eigen, afgeschermd speelplein dat direct grenst aan hun groepsruimte. Deze plek is omheind en biedt mogelijkheden om schaduwplekken te maken. Het ontwerp speelt met de grote ramen in op de omgeving. Overal is zicht waardoor de school veel doorzichten heeft en er vanuit de groepsruimtes een schitterend uitzicht is op het aangrenzende landschap.” Bestuursmanager Ton Bavinck: “Het is bijzonder dat we voor onze kleinste school zo’n mooi nieuw gebouw hebben kunnen realiseren op een prominente plaats in het dorp. De brede school mikt op ongeveer 56 leerlingen en richt zich niet alleen op

HART VAN HET DORP

PROJECTINFORMATIE

Project

Nieuwbouw brede school Spijk

Opdrachtgever

Gemeente West Betuwe

Projectmanagement

ICSadviseurs

Directievoering en toezicht BOAadvies

Aannemer

Houtman - Gouda

Installatie adviseur

De Blaaij-Van den Bogaard - Capelle aan den IJssel

Architect

RoosRos Architecten

Oppervlak

450 m²

Ingebruikname

Juni 2023

de huidige leerlingen van De Hoeksteen, maar ook op mogelijke nieuwe aanwas van de wijk Hoog Dalem in Gorinchem.”

SCHOOLWONING

BOAadvies deed het projectmanagement van de school, waarbij Bram van der Kleij van ICSadviseurs al vanaf het begin betrokken was. Vanuit de gemeente was projectleider Peter Brons intensief betrokken. Bram: “Het was duidelijk dat de nieuwe brede school naast het dorpshuis moet komen. Voor zo’n kleine gemeenschap als Spijk ontwikkel je natuurlijk een concept waarbij de functie onderwijs en opvang in de tijd eventueel kan worden overgenomen door wonen. Het schoolgebouw is zo ontworpen dat deze geschikt is om omgebouwd te worden tot drie of vier woningen.” Projectmanager Arjan Meekhof van BOAadvies knikt: “Het is een gebouw met twee ruime leerpleinen, veel daglicht, zonnige kleuren en een prachtig uitzicht. Een hele fijn plek voor een natuurlijke ontwikkeling en een aanwinst voor het dorp. Het is een duurzaam gebouw geworden met een goed binnenklimaat. De nieuwe brede school voldoet aan Frisse Scholen B.”

Bij de start van de bouw op 1 september 2022 hebben

de kinderen een tijdcapsule begraven in de vorm van een melkbus. De tijdcapsule is gevuld met verhalen en tekeningen over hoe wij nu leven. Ook hebben kinderen brieven geschreven met verwachtingen over de toekomst en vragen aan de mensen die deze dan zullen openen. Ton: “Omdat de oude voormalige school ongeveer 50 jaar heeft gestaan, verwachten we dat de tijdcapsule zal worden gevonden rond 2072.”

Kijk voor meer informatie op www.icsadviseurs.nl en www.boa-advies.nl.

“Zonder onderwijs als basisvoorziening gaat de leefbaarheid achteruit en neemt de aantrekkelijkheid van de kern voor jonge gezinnen ook af”

Nieuwe Kindcentrum Broekgraaf spil in gebiedsontwikkeling

Het nieuwe Kindcentrum Broekgraaf wordt een belangrijke schakel in de integrale gebiedsontwikkeling rondom nieuwbouwwijk Broekgraaf in Leerdam. Iedereen is hier straks welkom. De school wordt dé spil in het Stedenbouwkundig plan Voorzieningencluster Leerdam Sport.

PROJECTINFORMATIE

Project

Nieuwbouw KC Broekgraaf

Opdrachtgever

Gemeente Vijfheerenlanden i.s.m. Stichting

O2A5, LOGOS en kinderopvang Dichtbij

Adviseur

Laride

Architect

RoosRos Architecten

Aannemer

BM van Houwelingen

Omvang

4400 m2 kindcentrum en 18 appartementen van 90 m2

Ingebruikname

Augustus 2024

Het nieuwe KC Broekgraaf wordt in juli 2024 in gebruik genomen. Het kindcentrum vormt dan de thuisbasis voor de basisscholen Klim Op (Stichting LOGOS) en De Wilgenhoek (Stichting O2A5) en kinderopvang Dichtbij. Ook wordt er een gymzaal in het gebouw gerealiseerd. Wat het project bijzonder maakt, zijn de 18 appartementen die op het kindcentrum worden gerealiseerd. Gonnie van den Dungen is als projectleider vanuit de gemeente Vijfheerenlanden bij de realisatie van het kindcentrum betrokken. “In het kader van de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Broekgraaf hebben we ervoor gekozen een voorzieningencluster tussen Leerdam-West en Broekgraaf te realiseren. Hier komen een sportcomplex, een gezondheidscentrum, een zorgcomplex, zorgwoningen en een kindcentrum. Zo willen we de verbinding met en tussen de twee wijken stimuleren. Het nieuwe kindcentrum wordt hierbij echt een ontmoetingsplek voor de mensen uit beide wijken.”

AANMELDINGEN

Ton Bavinck, bestuursmanager bij Stichting LOGOS, ziet in de aanmeldingen voor de nieuwe school een

mix ontstaan tussen kinderen uit Broekgraaf en kinderen uit Leerdam-West. “Die twee populaties gaan hier straks echt mengen. Dat is mooi om te zien. Leerdam-West is van oudsher een arbeiderswijk met een eigen karakter. Broekgraaf is een ander type wijk met andere bewoners. De inwoners uit beide wijken kunnen in KC Broekgraaf straks kiezen uit het wat meer traditionele onderwijs van de Klim Op en het conceptonderwijs van Jenaplanschool De Wilgenhoek.”

NAUW BETROKKEN

Aannemer BM van Houwelingen is hoofdverantwoordelijk voor de bouw van het kindcentrum. Projectleider Derrick Flach is sinds de tenderfase bij het project betrokken: “We hebben het tendertraject begeleid en zijn ook nauw betrokken geweest bij de ontwerpfase. Wij zaten hierbij aan het stuur om alles aan elkaar te koppelen qua architectuur, constructie en installaties. Na de gunning op basis van het voorlopig ontwerp hebben we een turn key overeenkomst afgesloten met de gemeente. De bouw is inmiddels al flink gevorderd en in juli 2024 wordt het kindcentrum opgeleverd.”

De combinatie van een kindcentrum en appartementen is bijzonder volgens Derrick: “Voor ons is dit het eerste project dat we bouwen met die combinatie. Het schoolgebouw met kinderopvang en de gymzaal is in eigendom van de gemeente, de appartementen ontwikkelen en verkopen wij zelf. Dat vraagt uiteraard om zeer goede geluidsnormen en een splitsing tussen schoolgebouw en appartementen voor wat betreft het beheer. Hiervoor wordt een vereniging van eigenaren opgericht.”

UITNODIGENDE ENTREE

Arie-Willem de Winter van RoosRos Architecten was verantwoordelijk voor het ontwerp van het kindcentrum. “We hebben het hart van het sportveld, de middenstip, gebruikt als hart van de entree. De voorgevel hebben we iets geknikt om een uitnodigende hoofdingang te realiseren. Hierachter ligt het centrale hart van de school, een grote ruimte die is op te delen in verschillende leerpleinen. Aan de achterkant van het gebouw is de gymzaal en de kinderopvang gesitueerd. Hier bovenop komen de 18 appartementen van elk circa 90 m2.”

De twee scholen in het kindcentrum heeft RoosRos bewust gelijkwaardig ontworpen, zowel qua ruimte in het gebouw als qua metselwerk. “Aan de ene kant van de centrale hal komt straks de Klim Op en aan de andere kant De Wilgenhoek. We hebben hierbij niet echt een fysieke knip gemaakt tussen de scholen. Het gebouw moet straks als één school worden ervaren.”

Ton vult aan: “Uiteraard hebben beide scholen een eigen onderwijsconcept, maar we hebben straks ook heel duidelijk een gezamenlijk belang. Iedereen moet zich in het kindcentrum thuis voelen. Er moet plek zijn voor iedereen. We hebben dan ook heel bewust gekozen om rondom de centrale hal diverse ruimtes voor gezamenlijk gebruik te realiseren. Hier komen bijvoorbeeld een kooklokaal en een toneel/muzieklokaal. Ook de buitenschoolse opvang (BSO) kan hier na schooltijd gebruik van maken.”

GROEIRUIMTE

“De gemeente heeft goed geanticipeerd op de leerlingprognose voor de komende jaren”, vertelt

Ton, “dat is altijd lastig in een nieuwbouwwijk. De gemeente heeft ervoor gekozen om voor de top van de prognose te gaan. Daardoor hebben we de ruimte om de piek in die prognose op te vangen. Als de leerlingenaantallen over een aantal jaren dalen kunnen eventueel enkele lokalen op de bovenste verdieping worden omgebouwd tot appartementen. Zo is er echt een stuk flexibiliteit in het gebouw gerealiseerd.”

Rondom het kindcentrum wordt een groen schoolplein aangelegd met een natuurlijke uitstraling en zo veel mogelijk natuurlijke speelelementen. Ook dit schoolplein heeft een duidelijke buurtfunctie.

Arie-Willem: “Het buitenterrein is ontworpen door Imoss. Dit bureau ontwikkelt de inrichting van de buitenruimte van de hele buurt en ze hebben hierin het schoolterrein van KC Broekgraaf integraal meegenomen.” Gonnie: “Het schoolplein wordt echt een speelplek voor de hele buurt met een verbindende functie. Het wordt zo veel mogelijk openbaar en groter dan een normaal schoolplein. Een prachtige groene plek in de nieuwe wijk.”

Kijk voor meer informatie op www.bmvanhouwelingen.nl.

“Het nieuwe kindcentrum wordt hierbij echt een ontmoetingsplek voor de mensen uit beide wijken”

vlnr: Arie-Willem de Winter, Gonnie van den Dungen, Ton Bavinck en Derrick Flach

Vergroot interesse in IT door inzicht in de toepassing ervan

Techniek en technologie zijn belangrijker dan ooit voor de samenleving. Er is vrijwel geen vakgebied denkbaar waarin geen gebruik wordt gemaakt van Tech. Communicatie tussen mensen onderling, bedrijven en consumenten en overheid en burger wordt steeds meer gedigitaliseerd.

“Juist omdat er veel behoefte is aan nieuwe technologie, is dit een sector waarin men volop op zoek is naar nieuwe talenten”, opent Isabel. “Er is volop werk en dat zal ook nog wel even zo blijven. En waarom zou je daar niet voor gaan? Een baan in deze sectoren biedt vaak hele goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden en je houdt je bezig met de nieuwste innovaties.

DIVERSITEIT

Isabel verder: “Diverse onderzoeken wijzen uit dat er vandaag de dag voornamelijk mannen werkzaam zijn in de techniek en IT. Dat is ook heel goed zichtbaar wanneer je een event van een techbedrijf bezoekt. Helaas is het aandeel vrouwen in bèta-beroepen in Nederland slechts 16%. Ik vind dit erg jammer, want diversiteit in teams is belangrijk. Zo communiceren vrouwen bijvoorbeeld anders dan mannen en zien ze weer andere kansen. Daarnaast wordt technologie ontwikkeld voor iedereen, voor mannen, vrouwen, kinderen, ouderen – kortom, voor een diverse groep mensen. Daarom zou de groep ‘bedenkers’

en ontwikkelaars idealiter ook uit diverse mensen moeten bestaan. En er is nog een belangrijke reden voor werkgevers om zich meer te richten op vrouwen. Want wanneer zij in staat zijn meer vrouwen aan te spreken en te enthousiasmeren, wordt de talent pool waaruit ze kunnen kiezen vele malen groter.”

KENNISMAKEN MET DE IT-WERELD

Er zijn verschillende oorzaken voor het beperkte aantal vrouwen in IT-beroepen, zo blijkt uit allerlei onderzoeken. Voorbeelden zijn genderstereotypering, beperkte kennis bij deze doelgroep over technische opleidingen en beroepen en het ontbreken van rolmodellen. Het is voor mij een belangrijk doel om meisjes en vrouwen te laten zien dat werken in techniek leuk is. Isabel: “En we kunnen nog zoveel meer doen om jonge vrouwen kennis te laten maken met de kansen die de IT-wereld biedt. Dell Technologies voerde recent een onderzoek uit onder Generatie Z (volwassenen met een leeftijd van 18-26 jaar). Hen werd allerlei vragen gesteld met het doel overheden, publieke sectoren, bedrijven en gemeenschappen met de gegeven antwoorden

te informeren, te inspireren en aan te zetten tot toekomstgerichte digitale transformaties. Hieruit kwam voor de Nederlandse Gen Z-volwassenen naar voren dat hun top 3 van belangrijkste aandachtsgebieden bestaat uit: toegang tot apparaten en connectiviteit voor kansarme groepen (33%), ouderen hebben bijscholing nodig om toegang te krijgen tot digitale diensten (20%) en meer meisjes en vrouwen kiezen STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics)-vakken en loopbanen (18%). Deze onderzoeksresultaten laten zien dat deze ‘nieuwe’ generatie werknemers serieus werk wil maken van verandering op de tech-werkvloer.”

DE

ROL VAN HET ONDERWIJS

“Waar een wil is, is een weg. Maar net zoals met zoveel dingen, is dit ook iets wat niet één iemand of één organisatie alleen kan realiseren. Er is naar mijn mening een grote en fundamentele rol weggelegd voor het onderwijs. Generatie Z is over het algemeen bijzonder maatschappelijk betrokken. Dit komt ook duidelijk naar voren in het onderzoek. Ze verdiepen zich in onderwerpen die hen na aan het hart liggen en hebben een sterke mening over topics zoals duurzaamheid en zorg. Daar willen ze over het algemeen echt een positieve bijdrage aan leveren. Uit de onderzoeksresultaten blijkt echter ook dat slechts een kleine groep van deze generatie van mening is dat technologie een enabler is om maatschappelijke veranderingen te realiseren. Het slim toepassen van informatietechnologie wordt echter steeds kritischer en van strategisch belang in elke sector, organisatie en voor elke maatschappelijke uitdaging. Dit wetende zouden het onderwijs, onderwijsinstellingen en docenten zich in technologie en de toepassing

daarvan moeten verdiepen. Docenten – van basisschool tot universiteit – weten echter vaak niet wat er op de markt is en vinden het doorgaans erg ingewikkeld om de trends in moderne technologie te combineren met hun specifieke vakgebied.”

DOCENTEN MOETEN AAN DE SLAG

“Alle rollen hebben een verantwoordelijkheid in deze verandering”, stelt Isabel. “Samen kom je tot nieuwe resultaten. Zo zouden docenten op de hoogte moeten zijn welke technologie relevant kan zijn voor het betreffende vak en hoe dit toegepast kan worden. Ten tweede zouden ze er zelf mee aan de slag moeten gaan om hun vakgebied en curriculum up-to-date te houden. Dit is belangrijk om wat en hoe je doceert echt relevant te laten zijn en blijven. Ten derde moet het basis curriculum structureel up-to-date worden gehouden, waarbij technologie integraal wordt ingebed in het onderwijssysteem. Tenslotte is een connectie met de diverse sectoren belangrijk, denk aan gastcolleges en studiebezoeken.

Als je deze perspectieven aanpakt, zullen (ook vrouwelijke) scholieren gaandeweg meer interesse krijgen in technische vakken. Ze zullen begrijpen hoe technologie een bijdrage kan leveren aan diverse vakgebieden, maar ook hoe ze met technologie invulling kunnen geven aan hun maatschappelijke betrokkenheid. Op deze wijze zullen we een bredere en diversere groep studenten van jongs af een interesse en passie voor technologie kunnen laten ontwikkelen. En dat is iets waar we uiteindelijk allemaal van gaan profiteren!”

Kijk voor meer informatie op www.dell.com.

“Deze onderzoeksresultaten laten zien dat deze ‘nieuwe’ generatie werknemers serieus werk wil maken van verandering op de tech-werkvloer”

Isabel Moll

NIEUWE VLOER BRANDSMASCHOOL VERBINDT HET ONDERWIJS

Inrichting draagt bij aan fijne leer- en werkomgeving

De uitstraling van de Brandsmaschool aan de buitenkant was positief, maar dat kwam niet terug in de inrichting. De ruime hal werd ook niet voor het onderwijs gebruikt. De nieuwe vloer zorgt voor een prachtig effect en verbindt alle ruimten met elkaar.

Schooldomein had een mooi gesprek met interim-directeur Jacobien Bückmann van de PC Brandsmaschool en senior accountmanager Marien Ippel van nora by Interface. Het ging uiteraard over het onderwijs en hoe de inrichting bijdraagt aan een prettige leer- en werkomgeving. Jacobien trapt af: “Toen ik hier als interim op de Brandsmaschool begon was de vorige directeur al weg. Wat een mooie school is dit, dacht ik, maar binnen lag een soort bordeauxrode vloer die ook nog eens vies was. De hal werd voor vieringen en musicals gebruikt, maar niet voor het onderwijs. Dat vond ik doodzonde. Het gevoel dat ik kreeg aan de buitenkant, zag ik binnen niet terug. Dat was dus een mooie uitdaging en één van de eerste zaken die ik heb opgepakt was het

opfrissen van de onderwijsvisie en daaraan gelinkt de inrichting. Een fijne inrichting draagt bij aan het welbevinden van de kinderen en daarmee de kwaliteit van het onderwijs. Ik organiseerde als eerste een tweedaagse met het team, waarbij we dieper op onze onderwijsvisie zijn ingegaan: wat willen we en waar staan we voor en wat zijn onze kernwaarden?”

INTIEM GEBOUW

Jacobien verder: “Deze school aan de Nieuwe ‘s-Gravelandseweg in de wijk Het Spiegel in Bussum bestaat al 120 jaar, maar dit gebouw komt uit 1980, nadat het vorige gebouw was afgebrand. Het is beeldbepalend, dus gemeente en ons bestuur willen het graag in stand houden. Het is een traditionele school met gangen en lokalen, maar het bijzondere is de grote hal in het midden met daaromheen de acht lokalen. Zoveel ruimte krijg je bij nieuwbouw niet meer. Het is bovendien een prettig en intiem gebouw, dat goed in de buurt past. Het heeft de uitstraling van een schuur, met zijn twee lagen, dakpannen en drie lokalen onder de nok. Het groene schoolplein met veel speelaanleidingen slingert zich mooi rondom het gebouw, waardoor een thuisgevoel ontstaat. We hebben een moestuin en houden kippen. Zo hebben we laatst een broedmachine in de hal gehad en zaten kinderen te rekenen wanneer de kuikens uit het ei zouden komen.”

NATUUR BINNENHALEN

“We willen een natuurlijke school zijn. Alle scholen van Proceon, de stichting waar de Brandsmaschool onder valt, zijn UNESCO-scholen. Eén van onze doelen is zorgen voor milieu en duurzaamheid; we willen de natuur de school inhalen. Daarom vind je hier ook lichte natuurkleuren, gecombineerd met veel

Marien Ippel (l) en Jacobien Bückmann

hout. Verder hebben we veel meubels hergebruikt; zo hebben we de bibliotheekkasten deels bestickerd en het meubilair is refurbished, met nieuwe bladen. Voor de inrichting van het gebouw hebben we samengewerkt met het bureau De Beleving uit Amersfoort en met Koudijs Living, Beekman Interieur en Studio du Toit. Zij hebben ook meegedacht in de inrichting en kleuradviezen gegeven. De prachtige hal die we hebben wilden we anders gaan inzetten. Nu is het een multifunctionele ruimte geworden. Lezen is bijvoorbeeld een speerpunt. In de hal vind je leesnisjes waar kinderen in kunnen zitten, maar ook een lekkere bank waarop ze kunnen lezen, verrijdbare kasten met boeken, tafels waar kinderen kunnen samenwerken. Je merkt dat de kinderen het prachtig vinden en dat horen we ook terug van de ouders. De leerlingenraad met kinderen uit groep 5 t/m 8 geven input over de boeken die in de bibliotheek staan. Je kunt alle meubilair ook zo weer wegschuiven, zodat je de hal voor andere doeleinden kunt gebruiken, zoals musicals en ouderavonden. We hebben een traditionele ruimte getransformeerd naar een moderne leeromgeving.”

DUURZAME VLOER

De vloer speelt een belangrijke rol in het inrichtingsplan. Jacobien: “Wij wilden rust en ook eenheid en samenhang in de school. We kenden nora niet, maar kregen stalen van het bedrijf Sineth, dat voor het onderhoud van het gebouw zorgt. Ik wilde geen linoleumvloer, met vloeren met spikkeltjes en vooral ook een onderhoudsvriendelijke en natuurlijke vloer. Het is dus een nora® by Interface vloer geworden.” Marien legt uit: “Het is een rubberen vloer en daarmee een natuurproduct. De oude linoleumvloer was echt aan zijn eind en behoorlijk verhard. In totaal ligt hier nu zo’n 1.300 meter aaneengesloten vloer. Linoleumvloeren zijn op scholen meer bekend, maar veel van onze opdrachtgevers kiezen bewust voor een rubberen vloer. Het is een akoestisch ‘stille’ vloer met een rustige uitstraling. Het voordeel van een rubberen vloer is ook dat hij niet elk jaar in de was hoeft. Je maakt hem makkelijk schoon met water en een licht reinigingsmiddel. Mooi is ook dat je een gesloten beeld ziet, terwijl de vloer uit tegels bestaat, met elk een uniek patroon. Is een tegel beschadigd of vies, dan is hij makkelijk te vervangen. Het is vooral ook een sterke vloer, die er zeker de komende dertig jaar in blijft liggen.” Jacobien knikt: “Deze vloer zorgt voor ruimtelijkheid; het is lichter en gezelliger en ook schoner en frisser. Alleen op de verdieping hebben we gedeeltelijk vloerbedekking liggen van Interface®, we hebben daar gekozen voor de CO2­neutrale collectie Net Effect, waarvan het garen is gemaakt van gerecyclede visnetten. Dat past ook weer bij onze duurzaamheidsdoelen.”

Kijk voor meer informatie op www.nora.com/nl.

“Een fijne inrichting draagt bij aan het welbevinden van de kinderen en daarmee de kwaliteit van het onderwijs”

Opstellen integraal inrichtingsplan schoolplein

Bij het inrichten van een duurzaam, pedagogisch en didactisch schoolplein komt veel kijken. Kennis en ervaring natuurlijk, maar ook inspiratie. Verder spelen de omgevingsfactoren een belangrijke rol.

Bij omgevingsfactoren moet je denken aan het aantal leerlingen per bouw, de afmeting en ligging van het plein, het type schoolgebouw, de verkeerssituatie, het gebruik en beheer van de school en natuurlijk de biodiversiteit rond de school. Een hoop om rekening mee te houden en daarom is het van belang om een helder doel te formuleren, die past bij de visie van de school. Vragen als wie zijn wij? Welke visie hebben wij op leren en op de ontwikkeling van (jonge) kinderen? spelen een belangrijke rol.

daaromheen het schoolplein in. Om die reden is betrokkenheid creëren een must, zowel bij leerkrachten, kinderen, ouders en omwonenden.

IDEEËN EN BRAINSTORMEN

Wij zijn in heel

Nederland werkzaam; je kunt contact opnemen via info@schooltuinen.nl of 085-0230622.

Directie en medewerkers geven in het gebouw vorm en inhoud aan de wijze van leren. De visie staat centraal in de ontwikkeling van het kind. Deze visie, de organisatie van het onderwijs en de al genoemde omgevingsfactoren spelen mee in het integraal inrichten van het buitenplein. De organisatie Schooltuinen bouwt en richt

Het begint vaak met ideeën verzamelen en een brainstormfase. Welke inrichtingselementen willen we graag terugzien op het schoolplein? Waar zien we onze kinderen het liefst mee spelen? Welke spellen doen ze graag? Welke uitdaging zoeken ze? Wat zouden fijne plekken zijn om te chillen? Wat zijn plekken om tot jezelf te komen of juist om te prikkelen? Hoe staat het met de hittebestendigheid op het plein? Is er al groen aanwezig en hoe staat het met de waterafvoer? Welke praktische wensen zijn er, zoals een fietsenstalling, een opbergschuur en goede toegankelijkheid voor minder validen. Vanuit de visie; wil de school ook buiten les geven, moet

het plein stimuleren om te bewegen en te sporten. Moet er een podium zijn om activiteiten samen te organiseren? Kortom; heel veel aanleidingen voor onze beelddenkers.

BELANG WERKGROEP

Het begint met een goede procesorganisatie, waarbij het samenstellen van een brede werkgroep zeer nuttig is, omdat zij de belangen van leerkrachten, leerlingen, ouders en omwonenden tijdens het gehele proces behartigen; vanaf het idee tot de aanleg en het verduurzamen van het plein. Een goed proces leidt als vanzelf ook tot een integraal inrichtingsplan. De werkgroep fungeert als eerste aanspreekpunt voor het gehele traject. Uiteindelijk kan de werkgroep ook een rol spelen bij het toezien op gebruik en beheer van het schoolplein.

HET SCHOOLTUINONTWERP

Het inrichtingsplan krijgt in het schooltuinontwerp pas echt vorm. Daar wordt met kennis en ervaring van de schooltuinontwerper een indeling en afweging gemaakt waar op het plein wat gepositioneerd zou kunnen worden. Dat resulteert uiteraard in een conceptplan. Met de technieken van nu kunnen er, naast de 2D presentatie ook 3D beelden en een videosimulatie worden gemaakt die een goed beeld geven hoe het schoolplein er dan uit komt te zien. Zo kan bijvoorbeeld de zonstand op het plein gesimuleerd worden in de verschillende seizoenen en op verschillende tijdstippen op de dag. Dat zijn aandachtspunten die erg belangrijk zijn als we het hebben over hittebestendigheid van het plein. Na deze conceptfase en het vertalen van alle suggesties en adviezen wordt er uiteindelijk een definitief plan opgesteld.

FINANCIËLE KANSEN

De eerste kostenraming wordt gebaseerd op de ideeën en uitgangspunten die voor het schoolplein zijn verwerkt in het Schooltuin ontwerp. Deze kostenraming wordt naast de begroting van de school gelegd. Onze ervaring leert dat de school vaak onvoldoende financiële middelen heeft om de ambities te realiseren. Aangezien er gelukkig steeds meer aandacht is voor groen/blauwe schoolpleinen, zijn er subsidies en fondsen beschikbaar. Ook met ouder- en kinderparticipatie kan er een bijdrage worden geleverd aan de realisatie van het nieuwe schoolplein. Tijdens het traject adviseren en begeleiden we met veel plezier scholen hierin; wij bieden ondersteuning in subsidieaanvragen, begeleiden bij participatie en delen graag tips om crowdfunding acties op te zetten.

DAN GAAN WE UITVOEREN

De werkgroep coördineert het proces tot en met de uitvoering ervan. Als firma Schooltuinen denken wij over een aantal facetten mee, om tot het gewenste resultaat te komen. Zo is een duidelijke en heldere communicatie belangrijk. Dat betekent vaste gezichten en een aanspreekpunt voor het gehele project. Dat betekent ook een goede en tijdige werkvoorbereiding, omdat het feitelijk aanleggen van het nieuwe schoolplein een relatief korte periode

vraagt, waarbij ook de speeltoestellen direct worden gekeurd. De gemiddelde looptijd voor de aanleg is maar twee weken, zodat ook de overlast beperkt blijft. Omdat ook het keuringsproces binnen die periode valt kunnen de speeltoestellen snel door de kinderen in gebruik genomen worden.

GEBRUIK EN BEHEER SCHOOLTUIN

Minstens zo belangrijk is het proces na oplevering van het schoolplein. Zo is onderdeel van het werk van de schooltuinontwerper ook het opstellen van een onderhouds- en beheerplan. Daarin wordt bijvoorbeeld vastgelegd hoe de inspectie en het onderhoud van de speeltoestellen en speelaanleidingen plaats vindt. En denk ook aan het beheerplan van het groen; het zand, boomschors en (half) verhardingen. In het onderhouds- en beheerplan staan ook de jaarlijks terugkerende kosten voor de jaarbegroting van de school. Het doel is immers om de schooltuin te onderhouden zoals vooraf bedoeld bij het inrichtingsplan en een duurzaam gebruik te waarborgen. Dat alles maakt dat een integraal inrichtingsplan ook echt tot het gewenste resultaat leidt: een gezonde en vooral groene leer-, leef- en speelomgeving voor kinderen.

Kijk en ontdek meer op onze website www.schooltuinen.nl.

“Daar wordt met kennis en ervaring van de schooltuinontwerper een indeling en afweging gemaakt waar op het plein wat gepositioneerd zou kunnen worden”

GESLAAGDE TRANSFORMATIE DULON COLLEGE EDE

Modulaire lichtstraten onderdeel van integraal ontwerp

Het gebouwencomplex van het Dulon College in Ede aan de Reehorsterweg wordt toekomstbestendig herontwikkeld. In plaats van volledige sloop is het bestaande casco juist hergebruikt met een prachtige onderwijsomgeving als gevolg. En wat een prachtig licht!

Het Dulon College is onderdeel van de Christelijke Onderwijs Groep Vallei & Gelderland-Midden (COG). Het biedt plek aan ruim 2.600 studenten en 240 medewerkers, verdeeld over 72 opleidingen in de vijf domeinen Handel, Economie & Administratie, Horeca, Toerisme, Recreatie & Wellness, Veiligheid & Sport, Zorg & Welzijn en Entree. Projectadviseur COG Erik van Schaik: “De veranderende onderwijsvisie paste niet meer in het oude gebouw met een omvang van 12.500 m². Ook wilde de opdrachtgever verduurzamen, zowel qua flexibiliteit als

technische kwaliteit. Het levert een bijzonder project op.” Architect Mathieu de Danschutter van cepezed vult aan: “Het vorige gebouw was uit 1995; nog niet eens zo heel oud, maar al wel gedateerd, qua installaties, maar ook daglicht. Het was een introvert gebouw, met donkere middengangen en lokalen aan weerszijden. De wanden waren grotendeels dicht, dus er viel weinig daglicht naar binnen. De ruimten waren ook nergens hoger dan de verdieping, dus ook ruimtelijk viel het tegen. Bovendien liepen de vleugels dood en eindigden in trappenhuizen. Tot slot was het logistiek een

lastig gebouw. Het oude gebouw van 12.500 m² is tot op de betonnen draagconstructie gestript, weer opgebouwd en uitgebreid tot een energieneutraal gebouw van 14.800 m² bruto vloeroppervlak. Het hergebruik van het betonnen casco heeft een CO 2reductie van de bouw van ruim 20% opgeleverd, waarbij het schoolgebouw zijn kenmerkende kamstructuur behoudt. Het bestaande gebouw is teruggebracht tot het hoofdbouwdeel met drie zijvleugels; het grote bijgebouw en de ronde metalen aanbouw met de huidige entree zijn gesloopt.”

NATUURLIJK DAGLICHT

Tony van Zon van VELUX Commercial adviseert architecten en opdrachtgevers over de toepassing van natuurlijk daglicht van boven. Hij werkte in dit project nauw samen met Mathieu: “In dit project zijn twee vleugels geschakeld met daartussen een prachtig transparant dak met VELUX modulaire lichtstraten in een atrium lessenaar uitvoering. Daarmee wordt een prachtige ontmoetings- en onderwijsruimte gecreëerd. Ik vind het mooi dat dit gebouw nog in aanbouw is en bovendien een voorbeeld is van een duurzame transformatie, waarbij veel gebruikte elementen prefab zijn.”

Tony knikt: “Kenmerkend aan onze lichtstraten is dat ze een lange levensduur hebben en makkelijk te monteren en demonteren zijn, waardoor je de lichtstraten weer mee kunt nemen naar een volgend project. Het ultieme voorbeeld van circulariteit. Daarnaast kent onze lichtstraat een hoge energetische waarde, is de isolatiewaarde geweldig, is er onzichtbare ventilatie en indien gewenst screens voor zontempering. Natuurlijk daglicht is belangrijk

voor mens en dier en draagt bij aan een lichte en fijne leer- en werkomgeving. Het voordeel is ook dat je met 1 m² licht van boven net zoveel daglicht krijgt als 4 m2 vanuit de gevel. Daarnaast komt het licht dieper het gebouw binnen en heeft het veel meer effect op de verschillende ruimten. De ontwikkeling van warmte kun je goed tegengaan door tempering van de zon door het glas en screens. Je kunt veel energie besparen door niet mechanisch maar natuurlijk te ventileren door de dakramen te openen door middel van het schoorsteeneffect. Scholen zitten vaak vol met installaties, maar een hybride systeem is beter; natuurlijk ventileren als het kan en mechanisch als het moet. Dat doen we thuis toch ook? Waarom dan niet op scholen?”

MODULAIR BOUWEN

Mathieu vult aan: “We hebben een compacter gebouw gemaakt en de rondingen eraf gehaald. Het wordt vooral een heel transparant en ruimtelijk gebouw met een hoofdgebouw met een lengte van 100 meter, waarop drie zijvleugels staan. Tussen die vleugels stonden vroeger de auto’s en fietsen geparkeerd. Tussen twee van de drie vleugels hebben we een atrium gemaakt met een overspanning van achttien meter. Daartussen liggen de modulaire lichtstraten van VELUX. De andere ruimte tussen twee vleugels gaan we mooi als buiten verblijfsgebied inrichten. De voormalige buitengevels zijn dus grotendeels binnengevel geworden; dat is niet alleen heel duurzaam, maar zorgt ook voor minder transmissie. De opdrachtgever wilde een kwaliteit Frisse Scholen B, dus dat betekent een goed binnenklimaat en veel natuurlijk licht. In onze ontwerpen passen we altijd veel natuurlijk daglicht toe, dat diep het gebouw binnenvalt. Om de gesloten structuur van het hoofdgebouw te doorbreken, komen er meer ramen (met grotendeels HR++isolerend glas) in de gevel. Daglicht kan hierdoor diep het gebouw binnendringen. We werken altijd met te openen ramen om te kunnen spuien, met

“Modulair bouwen zit in ons DNA en daarom passen modulaire lichtstraten daar zo goed bij; ze zijn makkelijk te monteren, demontabel en her te gebruiken”

Erik van Schaik (l) en Tony van Zon

PROJECTINFORMATIE

Project

Vernieuwbouw Dulon College Ede

Opdrachtgever

Christelijke Onderwijsgroep (COG)

Architect

architectenbureau cepezed

Modulaire lichtstraten

VELUX Commercial

Aannemer

Rots Bouw

Installatietechnisch ontwerp

Deerns

Constructieontwerp

Zonneveld

Volume

14.800 m²

Ingebruikname

September 2024

daarnaast voldoende mechanische ventilatie. De dakramen hebben geen specifieke zonwering, omdat veel lokalen gebruik maken van het licht van boven. We hebben hier dus gekozen voor extra zonwerend glas en spuiventilatie. Modulair bouwen zit in ons DNA en daarom passen modulaire lichtstraten daar zo goed bij; ze zijn makkelijk te monteren, demontabel en her te gebruiken. Het systeem van VELUX heeft een vaste moduulmaat, waardoor het systeem makkelijk in onze ontwerpen te integreren is. Veel houtskeletbouw geveldelen worden al met de kozijnen erin in de fabriek gemonteerd, waardoor je snel kunt afbouwen.

LOOPBRUGGEN EN CORRIDORS

Mathieu verder: “De (buiten)ruimte onder de zijvleugels wordt getransformeerd tot onderwijsverdieping, in de ruimte tussen de vleugels komen een atrium met kantine en keuken en een besloten binnentuin. De parkeerplekken gaan plaatsmaken voor extra onderwijsruimtes, een ruim, daglichtrijk atrium en een groene binnentuin. In het hoofdgebouw komen alle gangen uit op de glazen entreegevel, waarachter zich de centrale verkeersruimte met trappartijen naar de verdiepingen bevindt. De gesloten gangenstructuur wordt verder doorbroken door op strategische plekken in de vleugels leertuinen en sociale ruimten te realiseren. Zo ontstaan er duidelijke zichtlijnen naar het voorterrein, het atrium en de binnentuin en wordt de ruimtelijkheid van het gebouw vergroot. De vleugels op de uiteinden worden aan elkaar verbonden, waardoor er nieuwe logische looproutes ontstaan en het schoolgebouw meer een natuurlijk geheel wordt. Zo komt er een nieuwe gangenstructuur, met meer overzicht, licht en ruimte

dan in de huidige situatie, die als een donker doolhof wordt ervaren. De drie verdiepingen tellende vleugels worden via loopbruggen en corridors verbonden. Ook ontstaan er plekken voor ontmoeting en plekken waar leerlingen zelfstandig of in groepen kunnen werken. De verschillende onderwijsdomeinen krijgen ieder een plek in een vleugel. Elk domein heeft een eigen karakter en visuele identiteit. Op de kop van de vleugel bevindt zich een eigen praktijkruimte en op de begane grond in het hoofdgebouw zijn gedeelde praktijklokalen in de lengte van het gebouw. Er is ook een speciale onderwijsvorm voor kwetsbare studenten met behoefte aan een eigen, prikkelarme en veilige omgeving. De hoofdentree komt aan de nieuwe voorgevel te liggen, samen met een groen plein.”

WELZIJN GEBRUIKERS VOOROP

Na de verbouwing is het Dulon College een energieneutraal gebouw. Dat is te danken aan een goede isolatie, een compleet nieuwe gevel, zo’n 1.900 vierkante meter aan zonnepanelen op het dak, een WKO-installatie, vloerverwarming en spuiventilatie. Ook is ingezet op het label Frisse Scholen Klasse B voor een gezond binnenklimaat. De hele gevel van het gebouw wordt vervangen en op een geprefabriceerde houten skeletbouw komt geprofileerde aluminium beplating. Dankzij de gevelprofielen krijgt het schoolgebouw straks een uniek en esthetisch fraai nieuw uiterlijk. Erik: “Ook de vaste inrichting krijgt een geheel nieuwe opzet met meer ruimte en daglicht. Er wordt dus niet alleen duurzaam geïnvesteerd in het gebouw, ook in het welzijn van de mensen die hier werkzaam zijn en in de leerlingen die hier werken aan hun toekomst.”

Kijk voor meer informatie op www.commercial.velux.nl.

Foto: Lucas van der Wee

Kort nieuws

Middelbare scholieren leggen

vooral zichzelf prestatiedruk op

Meer dan de helft van de leerlingen (54%) legt vooral zichzelf prestatiedruk op, in plaats van ouders of leraren. Dit blijkt uit het onderzoek De Staat van de Leerling, uitgevoerd onder ruim 3.000 middelbare scholieren in Nederland. Deze prestatiedruk voelt 44% van de leerlingen onder andere omdat zij moeite hebben met het afkrijgen van huiswerk. Het onderzoeksrapport is in het leven geroepen door online leerplatform WRTS als aanvulling op het jaarlijkse rapport van de Inspectie van het Onderwijs, genaamd ‘De Staat van het Onderwijs’. Prestatiedruk is een terugkerend onderwerp met betrekking tot het welzijn van leerlingen uit het voortgezet onderwijs. Bijna de helft van de middelbare scholieren ervaart prestatiedruk. Zo geeft 54% aan veel prestatiedruk vanuit zichzelf te ervaren, terwijl slechts 26% prestatiedruk vanuit hun ouder(s)/verzorger(s) en 32% dit vanuit hun leraren ervaart. Slechts 19% van de ondervraagden geeft aan dat hun klasgenoten de bron van prestatiedruk zijn. Deze druk neemt toe tijdens toetsweken (68%), wanneer hun cijfers slecht zijn (61%), de leerlingen moeite hebben met de stof (32%) of door de hoeveelheid huiswerk (51%). Het onderzoek toont een duidelijk verband tussen prestatiedruk en concentratieproblemen: bij een hogere mate van prestatiedruk nemen de concentratieproblemen toe. Van de ondervraagde leerlingen ervaart ongeveer driekwart soms tot vaak concentratieproblemen tijdens de les (74%), thuis tijdens het leren (75%) of thuis tijdens het maken van huiswerk (72%).

Concentratieproblemen en telefoongebruik

Uit het onderzoek blijkt dat het telefoongebruik van middelbare scholieren tijdens de les aanzienlijk is. Bijna twee derde van de leerlingen gebruikt de telefoon soms tot vaak om informatie op te zoeken voor een opdracht (61%), of om het rooster te bekijken (62%). Ook geven de leerlingen aan dat ze hun telefoon er tijdens de les niet alleen bij pakken voor schooldoeleinden - bijna de helft (48%) gebruikt deze tijdens de les om social media te checken. Meer dan de helft (53%) gebruikt het mobieltje om te appen onder lestijd. Het onderzoek laat zien dat leerlingen die tijdens de les meer hun telefoon gebruiken in grotere mate concentratieproblemen ervaren. Toch geeft 80% van de ondervraagden aan tegen een telefoonverbod op school te zijn.

De Staat van de Leerling

Jaarlijks brengt de Onderwijsinspectie het rapport De Staat van het Onderwijs naar buiten waarin cijfers, ontwikkelingen in het onderwijsstelsel en binnen de onderwijssector worden getoond. In aanvulling op dit rapport, presenteert leerplatform WRTS op eigen initiatief De Staat van de Leerling, een rapport waarin de stem van de leerling centraal staat. Het doel van dit rapport is om inzicht te krijgen in de ervaringen en opvattingen van leerlingen uit het voortgezet onderwijs op verschillende onderwijsniveaus. “Vanuit WRTS hebben we dagelijks contact met tienduizenden leerlingen. Daarom zien we mogelijkheden om bij te dragen aan de ontwikkeling van deze belangrijke groep en hun stem te laten horen”, aldus Tijntje Louwers, Head of WRTS. WRTS is het grootste digitale leerplatform in Nederland dat door 60% van de middelbare scholieren wordt gebruikt. Het leerplatform biedt de hulp die leerlingen nodig hebben om hun vakken te leren, maar helpt ook bij de basisvaardigheden als concentratie en het leren eigen maken.

Voor meer informatie of vragen kun je contact opnemen met Mirjana Babic via mirjana@glasnost.amsterdam.

Concepting voor schoolgebouwen: IS JOUW CONCEPT WEL GEÏNTEGREERD IN ALLE DETAILS?

Die details zijn namelijk verweven met de identiteit van een gebouw. En dus met hoe de eindgebruiker zich erin beweegt, wat het met hem doet. In scholen zijn dat voornamelijk kinderen, studenten en docenten. Is er altijd nagedacht over het realiseren van een juiste match tussen deze mensen en het fysieke gebouw of het gebied waarin het gebouw zich bevindt? En wat zeggen het gebouw en het gebied over de identiteit van de school? Steeds meer mensen verlangen ernaar dat die zaken kloppen. Ze willen plekken waarin het concept, de boodschap of de bedoeling van een organisatie is doorvertaald in alles.

Pas dan kun je spreken over een goed concept; een doordachte visie die je integraal voelt en ervaart in alle opzichten. Waar vanuit liefde en lef is ontwikkeld. Overdreven? Zeker niet, want als je eerlijk bent weet je dat het gebouw een verlengstuk is van jouw eigen (organisatie)identiteit. Jij en jouw doelgroep hebben of krijgen een emotionele band met het gebouw. Winston Churchill vatte het goed samen: “We shape our buildings; thereafter they shape us.” Maar als we geen echte aandacht besteden aan concepting, lijken alle schoolgebouwen op elkaar. Kun je in een hal of een toilet in een willekeurig schoolgebouw staan en zou je de naam van de school niet eens kunnen noemen. Een gemiste kans, want nieuwe generaties zijn juist steeds meer op zoek naar de ziel van een plek, gebouw of gebied om zich ermee te kunnen verbinden. Om te laten zien – op hun socials – waar ze voor staan, waar ze zich thuis voelen.

“Pas dan kun je spreken over een goed concept; een doordachte visie die je integraal voelt en ervaart in alle opzichten”

Heb oog voor de doorvertaling van het concept in alle details. Wil jij de meest kindvriendelijke, duurzame, creatieve of best presterende school zijn? Laat dat zien! Niet alleen aan de buitenkant, ook aan de binnenkant, aan het type voorzieningen, de activiteiten, de services. Denk aan slaapruimtes om na de rust weer te kunnen presenteren, aan game ruimtes voor ontspanning of aan botanische tuinen waar je kan opladen. Gebruik ook eens het LEGO Campus als voorbeeld voor hoe je organisatiewaarden en een speelse omgeving samen laat vloeien. Je zult zien dat je daarmee jouw identiteit laat gelden!

Lot Frijling www.yellowconcepts.com

Eigenaar yellow concepts | Auteur Handboek Conceptontwikkeling | (gast)docent bij o.a. Avicenna, Fontys, Tias en Neprom

no.1

Duurzaam en circulair ontwerpen

Duurzaam en circulair ontwerpen is het thema van nummer 1, dat begin oktober 2023 weer in uw bus valt. Het thema duurzaamheid komt in alle varianten deze jaargang als thema terug. Staat duurzaam voor anoniem, circulair, losmaakbaar en prefab tegenover betekenisvol, uniek en adaptief of versterkt het juist een betekenisvolle omgeving?

Hieronder een greep uit de artikelen:

Groot interview met hoogleraar pedagogiek Paul Leseman: Investeren in het jonge kind plan.

Nieuwe rol Raad van Toezicht: Toezien op huisvesting betekent denken in scenario’s.

Openbare Jenaplanschool Fridtjof Nansen: Eindelijk een geweldig gebouw na jarenlang wachten.

Nieuwe IKC De IJsbreker Amsterdam: Een circulair, expressief en stoer gebouw met zicht op de haven.

Transformatie De Wijde Wereld in Haarlem: Een prachtige en natuurlijke revitalisatie van bestaand vastgoed.

Kindcentrum De Marke in Roden: Een groene inrichting als basis voor een verbindend project.

IKC De Parelburcht in Oost Souburg: De basis: ieder kind heeft talent en ieder kind telt.

Hoofdvaartcollege en Praktijkschool De Linie in Hoofddorp: Eigen identiteit op een gecombineerd kavel.

Het Element Amersfoort: Ontwerp en inrichting sluiten aan op de korrel van de stad.

Daylight visualizer tools/e-books: Natuurlijk daglicht op maat van VELUX Commercial.

Trivium College Amersfoort: De wijk doet mee in het creëren van betekenisvol onderwijs.

Schooldomein

Magazine voor de perfecte leef-, leer- en werkomgeving sinds 1988. Schooldomein verschijnt zes keer per jaar.

Op internet: www.schooldomein.nl.

Uitgever

Schooldomein is een uitgave van Schooldomein B.V. en Ten Brink Uitgevers

Redactie

Sibo Arbeek, Natascha Bruinstroop, Brenda Breems

Vaste medewerkers

Adri Pijnenburg, Ivo van der Hoeven, Anje Romein, Kees Rutten (fotografie), en Martine Sprangers (fotografie).

Redactieraad

De redactie en de partners van Schooldomein onder voorzitterschap van Edward van der Zwaag.

Redactieadres

Contactweg 66, 1014 BW Amsterdam, tel 06-82548370

E-mail: info@schooldomein.nl

Arrangementen partners Schooldomein. Voor het plaatsen van artikelen, advertenties of advertorials in het magazine Schooldomein, kunt u contact opnemen met Brenda Breems van Schooldomein B.V., Contactweg 66, 1014 BW Amsterdam, telefoon 06-82548370, brenda.breems@schooldomein.nl. Voor de online activiteiten van Schooldomein (website en sociale media) kunt u contact opnemen met Natascha Bruinstroop, natascha@fizz.nl.

De advertentietarieven en arrangementen van Schooldomein vindt u op www.schooldomein.nl.

Abonnementen

Betaling, opgave, abonnement, opzegging en adreswijziging kunt u doorgeven aan Administratie Schooldomein, Postbus 1064, 7940 KB Meppel, tel (085) 27 36 36 7, e-mail: sdo@tenbrinkuitgevers.nl. Schooldomein verschijnt zes keer per jaar in controlled circulation voor alle instellingen in het primair-, voortgezet-, middelbaar- (ROC’s) en hoger onderwijs (hbo en wo). Elke instelling krijgt op instellingsnaam een exemplaar toegestuurd. Daarnaast krijgen alle gemeenten Schooldomein toegestuurd. Voor meerdere exemplaren alsmede voor abonnementen voor particulieren, instellingen en bedrijven geldt een abonnementsprijs van e 46,20 voor losse nummers e 8,20 incl. verzendkosten.

Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk 1 september van het lopende abonnementsjaar worden opgezegd bij de administratie van drukkerij Ten Brink. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Productie

Vormgeving en website: FIZZ | Digital Agency – fizz.nl Schooldomein wordt mede mogelijk gemaakt door een groot aantal partners. Een overzicht daarvan vindt u op pagina 5.

De IJsbreker in Amsterdam

HET SCHOOLGEBOUW IN DE KOMENDE DECENNIA: KADERS EN INSPIRATIE

ONDERWIJSVASTGOED DAG 2023

27 september | 10.00 uur – 16.30 uur | Landgoed de Horst, Driebergen | 6 PE-punten

Als we ergens toekomstbestendige keuzes moeten maken dan is dat in het onderwijsvastgoed. Het schoolgebouw speelt bovendien een centrale rol bij het behalen van belangrijke maatschappelijke doelen. Toekomstbestendig vastgoed vraagt om kaders en inzicht in de thema’s die spelen. Op de Onderwijsvastgoed Dag verkennen we deze kaders en gaan

Programma en deelname

Het programma bevat zeven plenaire sessies en zijn twee blokken met break-out sessies. We starten om 10.00 uur en sluiten de dag om 16.30 uur af met een netwerkborrel.

we met elkaar in gesprek over hoe we belangrijke thema’s kunnen betrekken bij onze keuzes. Bijvoorbeeld over vitaliteit, een groene omgeving of inclusiviteit. Maar ook over hoe we meer kunnen doen voor hetzelfde geld. Thema’s die allemaal bijdragen aan de maatschappelijke meerwaarde van onderwijsvastgoed.

Deelnamekosten

€ 475,- excl. btw voor onderwijsinstellingen en andere maatschappelijke organisaties

Waardegestuurd assetmanagement

Koen Fleuren, Radboud Universiteit

De Vitaliteitscampus

Jasper van Buiten, Vitaliteitscampus Alfa-college

Jan Joost Flim, Draaijer

Nooit af scholen

Pim van der Ven, Juli Ontwerp

Wat kunt u verwachten?

VERMENIGVULDIGEN door te DELEN

Huisvesting in de wereld van krimp

Linda van Benthem, Carmelcollege

Innovatie Partnerschap Schoolgebouwen – een nieuwe aanbestedingsmethode

Carli Hartgerink, gemeente Amsterdam

Vermenigvuldig de mogelijkheden van uw ruimte door deze te delen met BREEDVELD wanden. Denk aan een klaslokaal waarin u twee groepen dankzij een mobiel wandsysteem zowel gemeenschappelijk als apart kunt doceren. Wij delen in ieder geval graag onze verfijnde kennis en ons vakmanschap met u. Ook voor bijhorende bouwkundige oplossingen.

De investeringsopgave van scholen ontrafeld

Inclusiviteit en de gebouwde omgeving

Meer informatie: www.breedveld.com – T 0487 542888

Caspar Boendermaker, BNG Bank

Dagvoorzitter

Sibo Arbeek, Schooldomein

€ 575,- excl. btw voor overige organisaties. www.onderwijsvastgoeddag.nl

Teun Dekker, SPCO en SPCKO

Gerhard Jacobs, Hevo

Scan de QR-code voor het volledige programma en meld u aan.

MET GISPEN GEEF JE VORM AAN DE FLEXIBELE LEEROMGEVING VAN DE TOEKOMST

Het klaslokaal van toen voldoet niet meer. Studenten en leerlingen werken beter in ruimtes vol vrijheid. Die je snel kan aanpassen aan het doel van de dag: van geconcentreerd leren tot in groepjes samenwerken. Van presenteren met je team tot kennis opdoen tijdens klassikale uitleg.

Bij elk onderwijsproject kijkt Gispen door de ogen van leerlingen, studenten en docenten en naar de mogelijkheden die er zijn. We bedenken samen een plan en realiseren het.

We denken niet in nieuw. Wel aan straks. In duurzaamheid door kwaliteit. Onbreekbaar en herbruikbaar. Waarbij we de aarde niet uitputten, maar circulaire kansen benutten. Want net als onderwijsinstellingen denkt Gispen altijd aan de nieuwe generaties.

Samen nadenken over jullie onderwijsinrichting van de toekomst? Mail info@gispen.nl

Houtkamp College

Koning Willem I College