Schooldomein nr. 2 december by Schooldomein

magazine voor de perfecte leer-, werken leefomgeving

sportdomein zorgdomein wijkdomein Thema: Onderwijskwaliteit en verbindingen Opdrachtgevers Scholenbouwprijs aan het woord

advertentie

Duurzaamheidsfabriek als innovator technisch beroepsonderwijs Zwemmen en duiken in Den Helder

jaargang 26 december 2013

Like de Facebookpagina van Schooldomein

advertentie

www.EromesMarko.nl

Prestatiebevorderende middelen op scholen? We doen er alles aan om de prestaties van leerlingen te bevorderen. Uit onderzoek is gebleken dat de schoolresultaten aanzienlijk beter worden door de leefomgeving op de school. Met vloeren van Bolidt bijvoorbeeld. Minder contactgeluid, meer demping, onbegrensde mogelijkheden qua kleur en vorm. En dan hebben we het nog niet eens over onderhoud en duurzaamheid.

www.bolidt.nl

Ruimte voor Leren en Ontmoeten

Bij de realisatie van scholen en andere maatschappelijk vastgoed gaat het om zekerheid. U wilt als opdrachtgever zeker weten dat het te realiseren bouwwerk aan alle eisen met betrekking tot functionaliteit, energieprestatie en veiligheid voldoet. Dat het binnen de afgesproken tijd wordt opgeleverd, strikt binnen budget. Maar u wilt 贸贸k exact weten waar u de komende decennia qua exploitatie en beheer aan toe bent. Dat vraagt een ervaren partner met specifieke expertise. Een innovatieve, conceptuele bouwer. SMT Bouw & Vastgoed realiseert voor u ruimte om te leren en te ontmoeten.

Meer weten? Op onze website treft u uitgebreide projectinformatie aan.

www.smt-benv.nl

VAN DE REDACTIE

Onderwijskwaliteit en Verbindingen Onderwijskwaliteit en Verbindingen in de samenleving. Dat is het thema van de Scholenbouwprijs 2013. De mytylschool Gabriël in Den Bosch is de terechte winnaar en de eerste school in het speciaal onderwijs die deze mooie prijs wint. In het voortgezet onderwijs laten vier projecten zien welke thema’s actueel zijn in de samenleving, van een geslaagde binnenstedelijke inpassing tot een school binnen een internationaal ijzersterk profiel. Zij verbeelden de verschillende soorten verbindingen die er zijn, waarbij visie en ondernemerschap voorop staan. Wat de enorme hoeveelheid projecten in het primair onderwijs vooral laat zien is dat de monofunctionele basisschool al heel veel verbindingen maakt. Demografische, maatschappelijke, economische en natuurlijk pedagogische aanleidingen zorgen voor een veelkleurig palet dat zich nog maar lastig eenduidig vanuit het begrip opdrachtgeverschap laat jureren. In deze Schooldomein legt een aantal genomineerde opdrachtgevers de kern van hun inzet als opdrachtgever bloot. Voor een goed plan is altijd geld, stelde een wethouder laatst en zo is het ook. Gemeenten en schoolbesturen moeten steeds meer handelend optreden om de kwaliteit van het onderwijs te kunnen garanderen en om aanbod in stand te houden en combinaties te maken. In krimpregio’s blijkt dat het vasthouden aan het bestaande soms tot het verlies van het bestaande leidt. De directeur of bestuurder als maatschappelijk ondernemer moet in staat zijn over de eigen grenzen heen te kijken en dat is niet altijd makkelijk. De ‘frontoffice’ wordt steeds belangrijker en dat komt ook uit de ronde tafelbijeenkomst die ICSadviseurs organiseerde rond de ontwikkeling van Integrale Kindcentra: “een doorlopende leeren ontwikkellijn vraagt om één klantgericht loket, van waaruit alles integraal en samenhangend geregeld wordt, ook organisatorisch.” Het volgende nummer gaan we daar uitgebreid op in. Op LinkedIn zegt Marc van Leent terecht het volgende: “In het gekrakeel rond maatschappelijk vastgoed, nu over het achterstallig onderhoud bij scholen, missen we the bigger picture. Voortdurend staan kosten en kostenverdeling centraal. Maar over waarde creatie en ondernemerschap hebben we het nauwelijks. Ten onrechte.” Hij heeft

gelijk. Immers; aan de “achterkant” woedt het gevecht om de knoppen. De overheveling van de voorziening buitenonderhoud Primair Onderwijs houdt de gemoederen bezig. Vanaf 1 januari 2015 wordt een genormeerd bedrag rechtstreeks overgemaakt naar het schoolbestuur en mag het bestuur de eigen gebouwen volledig onderhouden. Iedereen heeft het er over, maar het gaat natuurlijk nooit wat worden, omdat de genormeerde bedragen veel te laag zijn om duurzaam onderhoud te plegen. Bovendien blijft de gemeente eigenaar van het gebouw die over nieuw- en verbouwvragen gaat. Ingrijpende renovaties kunnen echt niet uit het nieuwe onderhoudsfonds betaald worden. Daarnaast ligt het probleem allang niet meer uitsluitend bij het gebouw als object, maar veel meer bij strategische keuzen die gemeenten en schoolbesturen (toch) samen moeten maken, ondanks (eventuele) participatie van institutionele beleggers en mogelijkheden als schatkistbankieren. Daarom biedt de Scholenbouwprijs 2013 met de enorme hoeveelheid inzenders mooi studiemateriaal. Omdat het ondernemerschap van de opdrachtgever en de wens om die samenleving op te zoeken en naar binnen te halen hele mooie en geslaagde voorbeelden oplevert, die verder reiken dan alleen maar de onderwijsmeters. U kunt ze allemaal vinden op www.scholenbouwprijs.nl! In deze Schooldomein weer hele mooie voorbeelden van dat ondernemerschap. Bijvoorbeeld het grote interview met Rob Brons, collegevoorzitter van de Haagse Hogeschool, het nieuwe gebouw van hogeschool Stoas in Wageningen of de geslaagde symbiose van het kasteel van International School Eerde met de fraaie architectuur van de aanbouw ernaast. Of het verhaal van wethouder Pia Bruin over het nieuwe zwembad Heersdiep in Den Helder. Uiteindelijk allemaal materialisaties van een visie en durf. En uiteindelijk draait het daar om in de scholenbouw en wat breder in het publiek domein. Weer veel leesplezier en natuurlijk heel goede feestdagen gewenst. Sibo Arbeek Hoofdredacteur

Onze visie

Het netwerk

Uw mening

Schooldomein is een verrassend magazine voor managers en beleidsmakers die relevante beleidsinformatie, praktijkvoorbeelden en productinformatie vertalen in een optimale leer-, werken leefomgeving. Schooldomein biedt informatie rond de infrastructuur, organisatie en huisvesting van instellingen. Schooldomein is bedoeld voor iedereen die op het niveau van overheid, instellingen, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties betrokken is bij het vinden van oplossingen voor samenhangende vraagstukken in de non profit en profit sector.

Schooldomein wordt zes keer per jaar en in een oplage van 17.000 exemplaren gratis verstrekt aan alle onderwijsinstellingen en gemeenten in Nederland en een groot aantal onderwijsinstellingen in Vlaanderen. Het blad wordt gefinancierd uit de exploitatie van advertenties, advertorials, artikelen en de bijdragen van partners. Schooldomein fungeert als een netwerk, waarbij partijen een meerwaarde genereren door een samenhangend product te bieden. Schooldomein fungeert als een platform voor alle partijen die een bijdrage willen leveren aan de kwaliteit van de onderwijsinfrastructuur.

Wij stellen uw mening zeer op prijs. Voor reacties kunt u mailen naar sibo.arbeek@schooldomein.nl. U kunt ook reageren via de site www.schooldomein.nl. Praktische informatie vindt u in het colofon.

Internet Voor meer informatie over Schooldomein en dit nummer kunt u kijken op www.schooldomein.nl. Via deze site kunt u onder meer alle artikelen van de afgelopen jaargangen opvragen, winkelen in onze rubrieken en relevante marktinformatie zoeken.

schooldomein

Coverfoto De nieuwe duiktank in zwembad Het Heersdiep voor het Koninklijk Instituut voor de Marine in Den Helder.

december 2013

inhoud BESTUUR EN BELEID

08 Passie voor mensen en gebouwen Vertrekkend voorzitter Rob Brons over de aansprekende projecten van De Haagse Hogeschool.

Scholenbouwprijzen 2013 uitgereikt Verslag van een feestelijke prijsuitreiking met prachtige winnaars.

ONTWERP EN INRICHTING

Amstelveen College heeft 28 Nieuw aanzuigende werking Een rondleiding door een gloednieuw, kleurrijk en spannend gebouw.

congres ‘Bouwen aan een 32 Landelijk nieuw vmbo’ De vernieuwing van de praktijkvakken van het vmbo onderwijs komt eraan. Schooldomein blikt vooruit.

THEMA

Onderwijskwaliteit en verbindingen De Scholenbouwprijs beloont professioneel opdrachtgeverschap. De jury beoordeelt in hoeverre de opdrachtgever laat zien dat hij op een professionele en betrokken wijze het proces naar het nieuwe of vernieuwde schoolgebouw heeft ingericht en gemanaged. Dit jaar keek de jury in het bijzonder naar de manier waarop het thema Onderwijskwaliteit en Verbindingen in het schoolgebouw en de inrichting ervan is vertaald. Schooldomein vroeg de opdrachtgevers van de acht genomineerde projecten te reageren op drie stellingen: ‘Mijn project is terecht genomineerd, omdat het verbindt, duurzaam en flexibel is’, ‘Professioneel opdrachtgeverschap is een voorwaarde om een goede school te bouwen’ en ‘Het thema van de Scholenbouwprijs ‘Onderwijskwaliteit en Verbindingen’ sluit naadloos aan op de missie en visie van ons project’. 6

schooldomein

december 2013

Speelleercentrum De Wijde 34 IKC: Wereld De Wijde Wereld is een prachtig praktijkvoorbeeld van een integraal kindcentrum.

als innovator 38 Duurzaamheidsfabriek technisch beroepsonderwijs Onderwijs en bedrijfsleven in Dordrecht slaan handen ineen.

keuzen leiden tot 42 Spannende nieuwe beleving CSG Eekeringe getransformeerd tot een kleurrijk geheel van elkaar versterkende elementen.

BOUW EN ORGANISATIE

nieuwbouw volgt 46 Verdekte klassieke lijn landgoed De International school Eerde verrast.

ronde gebouw van Stoas 49 Het verbindt Een ecologisch intelligent ingericht gebouw met nesten, grotten en grote open ruimten.

52 Zwemmen en duiken in Den Helder

Gemeente en Koninklijke Marine werken samen aan economische groei.

STEDENBOUW EN ARCHITECTUUR

symbiose traditie en 56 Evenwichtige toekomst Corderius College: geslaagde aanbouw met gepaste afstand tot het oorspronkelijke hoofdgebouw.

FINANCIERING EN EXPLOITATIE

en nieuw samen in Brede 58 Oud school De Waterhoef

De transformatie en uitbreiding van een voormalig klooster tot Brede school.

EN VERDER

en plafonds knipogen naar 60 Gevel elkaar Een Ecophon Case Study: het Alfa College in Groningen.

Forum voor 63 Nederlands Onderwijsmanagement bijeen in Commanderij College Aan de hand van goede praktijkvoorbeelden discussiĂŤren in een informele en betrokken omgeving.

Rubrieken 31 37 45 55 64 65 66

Kort nieuws Kort nieuws Het idee: Run4Schools De etalage Het atelier: Fioretticollege, Lisse Column: Harry Puts Vooruitblik naar Schooldomein 3

11 28 52 56 58

Passie voor mensen en gebouwen Aansprekende projecten van De Haagse Hogeschool

schooldomein

december 2013

BESTUUR EN BELEID

Rob Brons vertrekt volgend jaar maart als voorzitter van het College van Bestuur van De Haagse Hogeschool. Gedurende deze periode is hij mede initiator van een aantal aansprekende projecten geweest. Schooldomein tekent de observaties op van een ontspannen bestuurder in een dynamische onderwijsomgeving. Tekst Sibo Arbeek Foto’s Kees Rutten

aar staat Rob Brons nu? “Ik heb een contract voor vier jaar en dat is gebruikelijk voor deze functie. Na drie jaar werken in deze dynamische onderwijsomgeving heb ik de balans opgemaakt. Ik ben nu 58 jaar en vind het nu op zich goed om na mijn vertrek even een pauze in te lassen. Dan heb ik er 34 jaar hard werken op zitten. Na mijn studie rechten ben ik begonnen als inspecteur van gemeentepolitie in Den Haag. Ik heb uiteindelijk dertig jaar bij de gemeente Den Haag gewerkt en ben in 2010 geëindigd als directeur van de Veiligheidsregio Haaglanden. Een mooi CV toch?” Wat voor type bestuurder bent u? “Besturen in het onderwijs kan lastig zijn, omdat de korte termijn veel aandacht vraagt en ondertussen de politiek met maatregelen komt, zoals de boete voor langstudeerders, die direct effect heeft op ons bedrijfsproces. Dit kabinet komt nu met de aankondiging van een leenstelsel voor studenten en dat leidt tot onverwacht strategisch gedrag van studenten. Bedenk dat De Haagse Hogeschool op zichzelf al een kleine stad is op vier verschillende plekken met ruim 25.000 studenten en bijna 2.000 medewerkers. In de dynamiek van die omgeving moet je een solide meerjarenprognose maken. Niemand kan voorspellen of tien procent groei van eerstejaars dit jaar leidt tot meer of minder groei volgend jaar. Voor iedere student die er bij komt krijgt de hogeschool budget, waardoor het onderwijs niet vanzelfsprekend een prikkel krijgt haar opdracht efficiënter uit te voeren. De 24/7 economie lijkt vooralsnog aan het onderwijs voorbij te gaan. Het primaire proces is sterk gericht op veertig weken per jaar, van maandag tot en met vrijdag overdag en liever niet op de vrijdag- of de woensdagmiddag. In het formuleren van beleid ben ik gewend in twee rondes te komen tot besluitvorming en dan neem je als bestuurder de verantwoordelijkheid voor de overblijvende verschillen van mening. In het onderwijs lijkt de discussie dan pas te beginnen, dat stoort mij wel eens. Toch doen we mooie dingen: we stellen ieder jaar meer mensen in de gelegenheid hun capaciteiten om te zetten in een bachelor of

master diploma. In die zin fungeert onze hogeschool als emancipatiemotor van de regio Haaglanden. Dat is ook noodzakelijk, omdat meer dan vroeger de arbeidsmarkt in de kenniseconomie om een hoger gecertificeerde kandidaat vraagt.“ Waar ligt uw passie? “Ik ben niet van de reflexen, waarbij elke groei automatisch tot het stapelen van meer stenen leidt. Je moet eerst kijken naar de benutting en bezetting van de gebouwen. Wanneer we van half negen ‘s morgens tot ‘s avonds half negen in bedrijf zijn creëren we al 50% meer capaciteit. De processen rond gebouwen en synergie fascineren me. De realisatie van de kazerne aan de Waldorpstraat voor zowel de brandweer als het ambulancepersoneel is onder mijn verantwoordelijkheid tot stand gekomen. Het personeel stond aanvankelijk met de rug tegen elkaar, terwijl zij elkaar buiten toch bij dezelfde incidenten tegenkomen. Koffiedrinken in dezelfde kantine en over elkaars vak praten leek een brug te ver. Ik heb de kosten van twee kantines, twee sportfaciliteiten en twee garages voorgeschoteld en voorgerekend wat het zou opleveren als ze het samen zouden doen. Daarvoor hoefden ze alleen maar samen te werken. Het geeft een kick om mensen slim bij elkaar te brengen. Daarom ben ik ook zo trots op de Sportcampus Zuiderpark die we in Den Haag gaan realiseren. Toen ik binnenkwam lag er een intentieverklaring van de gemeente, Vestia en de hogeschool om een sportcampus te ontwikkelen. Vestia stelde zich garant voor de onrendabele top en de vestiging van een aantal bedrijven, dat met de Sportcampus verbonden was, zoals winkels en werkplaatsen. Toen trok Vestia zich terug, terwijl het voorlopig ontwerp klaar lag. De gemeente en de hogeschool hebben elkaar diep in de ogen gekeken, de Vestia lucht uit het voorlopig ontwerp geperst en gekeken wat over bleef. Dat heeft geleid tot een aangepast ontwerp en daar heeft Alfred Bakker van ICSadviseurs een aanzienlijke rol in gespeeld. Het nieuwe voorlopig ontwerp is nu vastgesteld. Onze Raad van Toezicht is akkoord. De gemeente Den Haag past het aanvullende budget in de

schooldomein

december 2013

“Het geeft een kick om mensen slim bij elkaar te brengen.”

schooldomein

begroting van 2014. Het definitief ontwerp wordt nu opgesteld en dan besteden we aan. Vertrouwen in het project heeft zeker een rol gespeeld en dan helpt het dat ik de beide wethouders Marnix Norder en Karsten Klein goed ken. De Sportcampus Zuiderpark moet alle doelgroepen uit de samenleving stimuleren. De grote uitdaging is niet alleen te kijken naar sport voor gezonde kinderen, maar focus te leggen op bewegen en de kwaliteit van het leven te bevorderen. Ik ben er trots op dat ik met de Campus deze vingerafdruk mag achterlaten. Nog zo’n mooi project. In Zoetermeer trekken we met ons onderwijs in ‘de innovatiefabriek’. In een oude margarinefabriek zitten we straks met innovatieve IT bedrijven, waardoor een wisselwerking ontstaat tussen de overheid, het onderwijs en ondernemers, ook wel aangeduid als triple helix.”

december 2013

Hoe ontwikkelt het onderwijs zich? “Tachtig procent van onze gebouwcapaciteit houden we in eigendom en daarnaast mikken we op een flexibele schil van 20% capaciteit. We zijn in de afgelopen 15 jaren gegroeid van 12.000 naar 25.000 studenten, dus dat is aanzienlijk. Ons hoofdgebouw in Den Haag heeft een omvang van 93.000 m² en is daarmee één van de grootste onderwijsgebouwen van Nederland. Het is neergezet begin jaren 90 van de vorige eeuw met de hoger beroepsonderwijsideeën van toen. Als je ziet hoe dit pand nog steeds bruist van energie krijg je steeds meer bewondering voor de prestatie van de architect. 70% van de onderwijsruimten betreft lokalen voor 32 studenten, terwijl het huidige onderwijsconcept veel meer uitgaat van projectgericht werken in kleine(re) groepen. We willen dit hoofdgebouw volledig opnieuw bestemmen voor het huidige hoger beroepsonderwijs en dat betekent dat we tijdelijk extra ruimte hebben gehuurd om de ondersteunende diensten te kunnen huisvesten en wisselruimte te creëren. Die is weer nodig om de totale make over van traditionele groepsruimten naar ruimten voor vier, acht, zestien en uiteindelijk een ruimte voor 512 studenten te realiseren, waarbij de onderwijskundige visie in samenwerking met ICSadviseurs is uitgedacht. En dan praat je wel over een project van twintig miljoen euro over vier jaar verdeeld. Na de makeover zijn we weer voor naar schatting tien jaar toekomst vast. Eén van de grote uitdagingen is om van een traditioneel ingericht gebouw naar een aantrekkelijke leeren leefomgeving te transformeren. Informatie kun je overal vinden en een hogeschool is niet meer een exclusieve ontsluiter van kennis. Studenten discussiëren steeds meer met hun docenten over de interpretatie van informatie. Nog veel docenten hebben de gave van het woord, maar je hebt ook docenten die met technische hulpmiddelen een mooie performance kunnen leveren. Waarom zou je naar een saai hoorcollege gaan, wanneer je op internet prachtige colleges van aansprekende mensen kunt zien en horen? Dus wat is in de toekomst de rol van de school? Elkaar ontmoeten kun je overal, maar een plek om betekenis te duiden en te delen blijft waardevol. We doen daarom een steeds groter appèl op het gebied van zelfwerkzaamheid van docenten en studenten. Mooie uitdaging wordt nog waarde toekennen aan datgene dat studenten in niet-georganiseerd verband leren. Dat is een interessante gedachte voor de toekomst.” Voor meer informatie surft u naar www.dehaagsehogeschool.nl.

BESTUUR EN BELEID

Scholenbouwprijzen 2013 uitgereikt Eén hoofdprijs en vier innovatieprijzen Staatsecretaris Sander Dekker heeft op 25 november jl. de Scholenbouwprijs 2013 uitgereikt tijdens een feestelijke bijeenkomst in Den Haag. Mytylschool Gabriël Kinderexpertisecentrum Atlent in ‘s-Hertogenbosch was de grote winnaar. Het St. Ignatiusgymnasium in Amsterdam, Sterren College in Haarlem, Lentiz I LIFE College in Schiedam en STC Anthony Fokkerweg in Rotterdam kregen ieder een Innovatieprijs. Tekst Janet van Oort en Sibo Arbeek

eze tiende editie van de Scholenbouwprijs voor het primair en voortgezet onderwijs is bijzonder. In de eerste plaats omdat met deze prijs ruim twintig jaar opdrachtgeverschap in de Nederlandse scholenbouw wordt gemarkeerd. In de

tweede plaats vanwege het hoge aantal aanmeldingen. Met bijna 220 aanmeldingen en uiteindelijk 162 compleet gedocumenteerde projecten een absoluut record in de geschiedenis van de Nederlandse Scholenbouwprijs. Als zoveel partijen enthousiast

schooldomein

december 2013

Mytylschool GabriĂŤl KinderExpertiseCentrum Atlent

St. Ignatiusgymnasium

meedoen aan deze prijsvraag laat dat zien dat onderwijs leeft en dat het nadenken over de vertaling van de visie op onderwijs in een mooi en goed gebouw heel actueel is. En daar gaat het natuurlijk om! In Nederland worden scholen gebouwd door mensen die hart hebben voor het onderwijs en vinden dat leerlingen en docenten recht hebben op een goede en duurzame leeren werkplek. Deze Scholenbouwprijs is ook bijzonder omdat het lang heeft geduurd voordat het ministerie deze tiende prijs heeft uitgeschreven. Dat had onder meer te maken met het advies van de vorige Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol om onderwijsgebouwen pas te beoordelen als ze vier seizoenen in gebruik zijn.

Gedeeld opdrachtgeverschap In twintig jaar tijd is er veel veranderd. Toen de eerste Scholenbouwprijs in 1992 uitgeschreven werd, moesten de opdrachtgevers hun schoolgebouw nog binnen de rijksbekostiging realiseren. Het was de tijd waarin de centrale overheid bepaalde hoe gebouwd werd, onder welke voorwaarden en tegen welke prijs. De inhoud van het begrip opdrachtgeverschap heeft zich in twintig jaar sterk ontwikkeld. Was het voorheen klip en klaar wie aan de knoppen draaide en ging het om die duidelijk aanwezige directeur of bestuurder te stimuleren in zijn of haar rol, nu is het opdrachtgeverschap veel complexer en gevarieerder. Deze tijd staat voor grote veranderingen in de samenleving en dus ook in het onderwijs. Door de verschillende decentralisaties vanuit de rijksoverheid naar de gemeenten en de schoolbesturen is het binnen de eigen context en afweging steeds beter mogelijk maatwerk te leveren. Onderwijs vormt de belangrijkste drager voor de economie van morgen en levert onze nieuwe ambassadeurs, leraren, advocaten en de mensen op de bouw. De omgeving van het onderwijs grijpt steeds meer in op het leerproces en de vormgeving ervan. Tegelijkertijd is er meer behoefte aan veiligheid, herkenbaarheid en kwaliteit. Dat lijken tegengestelde bewegingen, maar in de uitwerking en

schooldomein

december 2013

Scheepvaart en Transport College

vormgeving van de gebouwde opgave leiden ze tot mooie voorbeelden van fraaie en duurzame gebouwen die steeds vaker tot stand komen in gedeeld opdrachtgeverschap.

Onderwijs als verbindend element De Scholenbouwprijs 2013 beloont professioneel opdrachtgeverschap. Het was de taak van de jury om te beoordelen in hoeverre de opdrachtgever laat zien dat hij op een professionele en betrokken wijze het proces naar het nieuwe of vernieuwde schoolgebouw heeft ingericht en gemanaged. Daarbij keek ze in het bijzonder naar de wijze waarop het thema Onderwijskwaliteit en Verbindingen in het schoolgebouw en de inrichting ervan is vertaald. Een thema dat zo goed bij deze tijd past. Het onderwijs als verbindend element in een veranderende samenleving, als een duurzame drager voor programma, bouw en exploitatie. De jury wilde gegrepen worden door een enthousiaste opdrachtgever die trots is op de wijze waarop hij binnen en buiten de school programmatische en fysieke verbindingen tot stand heeft gebracht. In drie pittige beoordelingsronden heeft de jury haar selectie gemaakt. Dit was een intensief proces van kijken en lezen, nog eens bekijken, met elkaar discussiĂŤren en goed vergelijken. Ten slotte is de jury na een boeiende reis van twee dagen langs de acht geselecteerde projecten tot de conclusie gekomen dat zij de prijswinnaars heeft gevonden.

Vier innovatieprijzen De vier opdrachtgevers die de jury binnen de categorie voortgezet onderwijs heeft bezocht stonden met verschillende aanleidingen voor diverse uitdagingen die hebben geresulteerd in uiteenlopende uitwerkingen in onderwijsprogramma en gebouw. Het St. Ignatiusgymnasium in Amsterdam-Zuid is een zeer geslaagd voorbeeld van verbouw en uitbreiding van een bestaand monumentaal gebouw in een hoog stedelijke omgeving waardoor deze school voor de omliggende wijk is behouden. Het Sterren College in

BESTUUR EN BELEID

Lentiz | LIFE College

Haarlem illustreert hoe vmbo succesvol gestalte kan krijgen binnen een organisatorisch en stedenbouwkundig lastige opgave en zo het beroepsonderwijs in de etalage en op een voetstuk zet. Het Lentiz | LIFE College laat prachtig zien hoe op een bijna onmogelijke plek het onderwijs een stevige brug naar de samenleving kan zijn voor kwetsbare leerlingen. Het Scheepvaart- en Transport College in Rotterdam demonstreert in haar transparante en herkenbare gebouw hoe een doorlopende leerlijn in een internationaal georiënteerd opleidingscentrum leerlingen klaarstoomt voor de beroepspraktijk die voor de deur ligt. Deze vier projecten demonstreren actuele ontwikkelingen en uitdagingen waar het voortgezet onderwijs in Nederland voor staat. De opdrachtgevers laten met hun nieuwe schoolgebouw zien dat zij de uitdagingen van deze tijd met trots en volharding het hoofd kunnen bieden. De jury heeft geoordeeld dat deze opdrachtgevers een voorbeeld zijn voor velen als het gaat om innovatie, vooruitgang en verbinding en heeft daarom besloten om in het voortgezet onderwijs niet één winnaar te kiezen, maar vier Innovatieprijzen uit te reiken.

Eén overtuigende winnaar Scholenbouwprijs 2013 In de vier projecten die de jury binnen het primair onderwijs heeft bezocht, ging het in alle gevallen om multifunctionele accommodaties of brede scholen waarbij de betreffende school of scholen één van de partijen is die het opdrachtgeverschap deelt met andere maatschappelijke partners. Basisschool Edith Stein in het Brabantse Zijtaart is een mooi voorbeeld van vitalisering van het dorpshart in het voormalige klooster, waarin het onderwijs de spil vormt en allerlei dorpsfuncties samenbindt. De Sterrenschool in Zevenaar laat zien hoe fris en succesvol een vernieuwend onderwijsconcept kan zijn waarin het ritme van het kind en het gezin centraal staat. De Sterrenschool is onderdeel van Brede School Groot Holthuizen, een cluster van kindfuncties waarbinnen nog wordt

Sterrencollege

gezocht naar samenwerking. Openwijkschool De Combinatie in Vlissingen laat zien hoe in een grootschalige herstructureringsoperatie de identiteit van de partners gewaarborgd blijft in een samenhangend gebouw en waar dankzij een uitstekende samenwerking meer gerealiseerd wordt dan voor mogelijk werd gehouden. Mytylschool Gabriël ten slotte laat volgens de jury zeer overtuigend in activiteitenprogramma en gebouw zien dat het concept van de brede school succesvol integraal kan worden toegepast. In alle onderdelen van deze school en dit KinderExpertiseCentrum heeft de samenwerking tussen onderwijsen zorgpartners geleid tot synergie en een bijzondere, volledig op de leerlingen toegesneden leeromgeving. Deze geslaagde symbiose tussen inhoud en de fraaie gebouwelijke uitingsvorm heeft de jury unaniem doen besluiten dat er binnen het primair onderwijs een overtuigende winnaar is: de Mytylschool Gabriël in ’s-Hertogenbosch.

schooldomein

december 2013

Foto Marcel van der Burg

schooldomein

december 2013

BESTUUR EN BELEID

WINNAAR SCHOLENBOUWPRIJS 2013 - JURYOORDEEL

PROJECTINFORMATIE

Mytylschool Gabriël KinderExpertiseCentrum Atlent, ’s-Hertogenbosch

Opdrachtgever:

Het witte gebouw van de Mytylschool Gabriël KinderExpertiseCentrum Atlent in ‘s-Hertogenbosch wordt door de jury in zijn directe omgeving als een strak rustpunt van een grote schoonheid ervaren. Binnen zijn er geen barrières en laat de plattegrond zich eenvoudig lezen. Onderwijs en zorg zijn hier in alle facetten geïntegreerd, zonder functionele of gebouwelijke afscheidingen. Er is een buitenschoolse opvang, er zijn kamers voor de revalidatieartsen, er is een psychosociale dienst en er is arbeidsmatige dagindeling, bij elkaar gebracht om het kind alle kansen te bieden om zich naar vermogen te ontwikkelen. De jury vond de inrichting van de buitenomgeving prachtig omdat ook daar zorgvul-

Volantis, Venlo - Van Rossum, Amsterdam -

dig is nagedacht over de uitwerking op het kind. Zo zijn binnen- en buitenomgeving onderdeel van het pedagogische concept en het zorgconcept. Het gebouw is op alle niveaus verrassend fraai ingericht, functioneel in al zijn facetten, maar van een bijzondere esthetiek, waarbij het handschrift van de architect herkenbaar is, maar er toch ook ruimte is voor eigen invullingen. Doordat het gebouw zich makkelijk laat lezen en de visuele verbindingen helder zijn, kunnen de kinderen zich goed oriënteren. Hier is volgens de jury sprake van een zeer geslaagde symbiose tussen architectuur en onderwijskundige visie, die zich in alle onderdelen van het gebouw vertaald heeft.

Gemeente ’s-Hertogenbosch

Architect: Frencken Scholl Architecten Maastricht

Bouwpartners: Arcadis, Bodegraven - Peutz, Kerkrade Mertens Bouwbedrijf B.V., Weert

Foto: Gemeente ‘s-Hertogenbosch

Bestel nu! het Scholenbouwprijsboek 2013 In het Scholenbouwprijsboek is een overzicht opgenomen van alle 162 projecten die hebben deelgenomen aan deze tiende editie van de Scholenbouwprijs. In het boek worden de genomineerde projecten en natuurlijk de winnaars uitgebreid gepresenteerd in beeld en woord. Het Scholenbouwprijsboek is te bestellen voor € 15,00 bij ICSadviseurs, telefoon (088) 235 04 27, e-mail info@scholenbouwprijs.nl, onder vermelding van ‘bestelling Scholenbouwprijsboek 2013’.

Alle informatie over De Scholenbouwprijs 2013, waaronder een overzicht van alle aanmeldingen én de shortlist van 30 scholen, is te vinden op www.scholenbouwprijs.nl.

INNOVATIEPRIJS SCHOLENBOUWPRIJS 2013 - JURYOORDEEL

PROJECTINFORMATIE

St. Ignatiusgymnasium, Amsterdam

Opdrachtgever:

In het dichtbevolkte Amsterdam-Zuid met een groot aanbod aan scholen en een forse concentratie aan hoogopgeleide en kritische bewoners heeft het Ignatiusgymnasium een prachtige prestatie geleverd door op een zeer beperkt oppervlak tot een aansprekende uitbreiding te komen. Het bestaande pand met een karakteristieke en robuuste uitstraling is op een indrukwekkende wijze vernieuwbouwd en ingepast in de bestaande stedelijke omgeving. Naast het bestaande gebouw is een uitbreiding gerealiseerd, die als het ware gespiegeld is aan de bestaande bouw en daarmee door een transparante entreepartij is verbonden. De jury roemt de wijze waarop de opdrachtgever en de

LEVS architecten Amsterdam

Stichting VO Amsterdam Zuid

Architect:

architect tot een nieuwe invulling zijn gekomen, waarbij de kwaliteit van het publieke domein is versterkt en de openheid naar de directe omgeving is vergroot. Bijzondere kenmerken van de locatie zijn op een functionele manier in de architectuur opgenomen, zoals de bunker onder de school, die nu als fietskelder dienst doet. Het hergebruik van monumentaal erfgoed in een stedelijke omgeving is perfect uitgewerkt, waarbij de materialisering van de nieuwbouw met een knipoog verwijst naar het oorspronkelijke deel. Al met al een zeer geslaagd project, dat volgens de jury navolging verdient in de zorgvuldige en liefdevolle wijze waarop het is uitgevoerd door de opdrachtgever.

schooldomein

Bouwpartners: Bouwadviesbureau Strackee, Amsterdam Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs, Amsterdam - Sinis, Berkel-Enschot - Galjema Technisch Adviesbureau, Delft - Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen, Warmenhuizen Nieuwenhuijsen Grapperhaus en Baggen, Amsterdam - Cofely, Zaandam - Homij, Nieuwegein - Schalkwijk, Haarlem

Foto: Fedde de Weert

december 2013

Foto Christian Richters

PROJECTINFORMATIE

INNOVATIEPRIJS SCHOLENBOUWPRIJS 2013 - JURYOORDEEL

Opdrachtgever:

Lentiz | LIFE College in Schiedam

Lentiz Onderwijsgroep

Architect: SP Architecten Waddinxveen

Bouwpartners: Avant-Bouwpartners Bouwmanagement, Utrecht - Bartels Constructeurs, Utrecht Herman De Groot Installatieadvies, Leusden Bouwbedrijf Stout, Hardinxveld-Giessendam Slagboom, Vlaardingen - Wolter & Dros, Amersfoort

Foto: Lentiz Onderwijsgroep

Vooraf was de jury gegrepen door het veelvoud aan maatschappelijke verbindingen dat deze school met de samenleving is aangegaan. Een prachtig concept voor kinderen, die net even dat steuntje in de rug verdienen. Met ontroering hoorde de jury de missie van de school aan, als levend bewijs dat onderwijs er toe doet en het verschil kan maken in een samenleving waarin te veel jongeren het niet dreigen te redden. Wat de jury opviel was de trots van de leerlingen en hun ouders op het nieuwe gebouw, dat hen letterlijk verheft boven hun eigen bestaan en daar weer extra kleur en betekenis aan

geeft. Het LIFE College biedt een doorlopende leeren ontwikkellijn en leidt op voor een goede entree op de arbeidsmarkt. Het gebouw kent een basis, een middenstuk en een bekroning. De bekroning wordt gevormd door de prachtige sportzalen op de bovenste verdieping. Bijzonder is de bibliotheekruimte die ook dienst doet als podium en discussieruimte. En natuurlijk niet te vergeten de kantine met breed uitzicht op de snelweg, waarbij de dynamiek van het verkeer voor een wisselend decor zorgt. Het LIFE College heeft de jury overtuigd; deze school heeft hart voor haar leerlingen!

PROJECTINFORMATIE

INNOVATIEPRIJS SCHOLENBOUWPRIJS 2013 - JURYOORDEEL

Opdrachtgever:

Scheepvaart en Transport College, locatie Anthony Fokkerweg in Rotterdam

Stichting STC-group

Architect: DP6 architectuurstudio bv Delft

Bouwpartners: Nelissen Ingenieursbureau BV, Eindhoven - Pieters Bouwtechniek BV, Almere - Heerkens van Bavel Bouw BV, Tilburg - Ingenieursbureau Wolter & Dros BV, Rotterdam - Alewijnse Delft BV, Delft

Foto: Pierre Stads

schooldomein

Het Scheepvaart en Transport College van de STCGroup straalt ambitie uit en voldoet aan alle criteria van de Scholenbouwprijs 2013: een heldere opdrachtgever met een heldere ambitie en een duidelijk programma van eisen. De opgave is uitgewerkt in een stoer en markant gebouw aan de Waalhaven in Rotterdam-Zuid dat de sfeer van de haven, de scheepvaart en de logistiek ademt. Het kijkt uit op de Rotterdamse haven met zijn internationale functie en scheepvaartverkeer en het leidt op voor stevige beroepen in de branche van Transport en Logistiek. Het klopt technisch en in de uitstraling en inrichting allemaal. Een echte Rotterdamse school, niet praten

december 2013

maar poetsen. De directie weet die ambitie sterk neer te zetten, in een internationale context waarbinnen de STC-Group acteert. De nog overwegend mannelijke vmbo-leerling komt met een helder beroepsperspectief binnen en loopt als het ware in zijn schoolloopbaan door het gebouw, waar hij op de bovenste twee etages eindigt als succesvolle mbo-student; klaar om aan de slag te gaan. Het gebouw straalt rust, regelmaat en discipline uit waarin een prachtige vide spectaculaire doorkijkjes biedt op het beroepsonderwijs en de materialisering aan de scheepsbouw doet denken met prachtige details zoals de ronde relingen en de geknoopte touwen die als afwerking dienen.

BESTUUR EN BELEID INNOVATIEPRIJS SCHOLENBOUWPRIJS 2013 - JURYOORDEEL

PROJECTINFORMATIE

Sterren College, Haarlem

Opdrachtgever:

Het Sterren College is het resultaat van een samenwerking tussen drie scholen en twee schoolbesturen die zich samen met de gemeente Haarlem sterk hebben gemaakt voor goed vmbo-onderwijs in de stad. Naast deze organisatorische uitdaging, stond de opdrachtgever samen met de architect ook voor een lastige stedenbouwkundige en architectonische opgave. De buurt stond uitermate kritisch tegenover de nieuwbouw. In het ontwerp ‘groeit’ de school als het ware uit het landschap. Kenmerkend zijn de glazen puien die de etalages van de school zijn naar de omgeving en het park dat over het gebouw heen gelegd is, laag richting de wijk en hoog aan spoor-

Mecanoo architecten bv Delft

Dunamare Onderwijsgroep

Architect:

zijde. De jury oordeelt zeer positief over de prachtige inpassing op deze lastige plek, die sterk aan landschappelijke waarde heeft gewonnen. De entree komt uit op een grote binnenruimte, waar theatertrappen aan grenzen, die als ontmoetingsruimten en kantine fungeren. Brede gangen waaieren in een S-vorm door het gebouw. Lange looplijnen leiden naar de verschillende afdelingen techniek, economie, consumptief en de mavo, die in één van de twee torens is gelegen. De grenzen tussen praktijk en theorie zijn weggenomen, zodat grote leerpleinen ontstaan, waarin docentenwerkplekken op een prettige wijze zijn opgenomen.

Bouwpartners: ABT bv, Delft - DHV, Zaandam - DGMR Raadgevende ingenieurs bv, Den Haag Wayfinding ontwerper Wim Schermer, Rotterdam - BBN adviseurs, Houten - Lokhorst bouw & ontwikkeling, Beverwijk - Dekker van Geest, Monster - Schulte Lestraden, Lisse

Foto: Christian Richters

Foto Marcel van der Burg

schooldomein

december 2013

PROJECTINFORMATIE

GENOMINEERD PROJECT 2013 - JURYOORDEEL

Opdrachtgever:

Openwijkschool De Combinatie, Vlissingen

Gemeente Vlissingen/ Woningbouwvereniging Lâ&#x20AC;&#x2122;escaut Woonservice

Architect: Architectenbureau Marlies Rohmer Amsterdam

Bouwpartners: Marsaki Projectontwikkeling, Goes - DWA installatie en energieadviseur, Bodegraven Bartels Ingenieursbureau, Lochem - Wolter en Dros installaties, Goes - HC Hospitality Consultants, Amersfoort - Schelde Sports BV, Sas van Gent - Heykon B.V., Middelburg - EFK Belastingadviseurs, Bergen op Zoom - VOF Middengebied: Walcherse BouwUnie, Grijpskerke en Van der Poel Bouwbedrijf, Terneuzen

Foto:

Het moet gezegd: verbinden komt op allerlei manieren in het gebouw van Openwijkschool De Combinatie tot uiting, niet alleen in de veelheid van partijen die samenwerken, maar ook in de vormgeving, waarbij de verschillende cirkels tot een oneindige ontmoeting leiden. De Combinatie brengt letterlijk alle denkbare maatschappelijke processen in herstructureringswijk Nieuw Bonedijke samen. Het gebouw wordt door de jury als een enorm volume ervaren, maar door de kleinschalige opbouw, met een intiem binnenplein voor de jongsten en een prachtige

Scagliola & Brakkee

Foto Thea van den Heuvel

schooldomein

december 2013

centrale entree rond de flexibele speellokalen weet iedereen zijn eigen plek te vinden en zijn er verschillende identiteiten, die makkelijk samenvloeien. Het is duidelijk dat de samenwerking al in de voorbereidingsfase is ontstaan, zodat het gebouw en de flexibele indeling ervan nieuwe vormen van samenwerking mogelijk maken en stimuleren. Bijzonder inventief en prachtig uitgevoerd is het dakterras voor de seniorenwoningen, op het gebouw, dat als een open loungeplek oogt en door koepels uitzicht biedt op de gymlokalen.

BESTUUR EN BELEID GENOMINEERD PROJECT 2013 - JURYOORDEEL

PROJECTINFORMATIE

Basisschool Edith Stein, MFA Het Klooster, Zijtaart

Opdrachtgever:

De gemeente Veghel heeft als opdrachtgever een bepalende rol gespeeld in het hergebruiken van het voormalige klooster en het transformeren naar een nieuw dorpshart. Het forse pand met de intieme binnenplaats, waarlangs de twee vleugels lopen, bevat naast basisschool Edith Stein en het dorpshuis onder andere ook een uitleenpunt voor de bibliotheek, kinderopvang en peuterspeelzaal en de buitenschoolse opvang. Een omvangrijk programma, dat echter door de uitgestrektheid van het gebouw

Leenders Architecten, Veghel

met zijn lange gangen op een natuurlijke en logische manier is uitgelegd. De achtergevel van het gebouw is door de architect met een knipoog bewerkt, waardoor een omvangrijke poort is ontstaan, die de grens tussen school en het park erachter markeert. Dit is een prachtig uitgewerkt voorbeeld van het vitaal houden van kleine kernen. De jury kijkt met respect naar dit project, waar de betrokken partijen de wens van het dorp om tot een nieuw dorpshart te komen op passende wijze heeft vormgegeven.

Gemeente Veghel/schoolbestuur SKIPOV

Architect: Bouwpartners: Deerns Nederland BV, vestiging Eindhoven Goudstikker-de Vries, ’s-Hertogenbosch - DGMR Bouw BV, ‘s-Hertogenbosch - HEVO BV, ‘sHertogenbosch - PRC -Zuid, Eindhoven Nebest Bouwadvies, Katwijk - Wijnen Bouw, Someren - Van Dijnsen Installatiewerken, Breda Immens Installatietechniek, Sint- Michielsgestel

Foto: Gemeente Veghel/schoolbestuur SKIP OV

Foto Scagliola & Brakkee

GENOMINEERD PROJECT 2013 - JURYOORDEEL

PROJECTINFORMATIE

Sterrenschool Zevenaar, Brede School Groot Holthuizen, Zevenaar

Opdrachtgever:

Het onderwijsconcept van de Sterrenschool is bijzonder vernieuwend en inspirerend en het gebouw speelt in zijn flexibele en open inrichting goed in op deze vorm van onderwijs en de wensen van kinderen en ouders, waarbij het eigen levensritme bepaalt hoe vroeg het kind op school begint. Het thema verbinding staat centraal en dat staat hier voor het unieke, eigen onderwijsconcept. Het onderwijs is niet klassikaal ingericht, maar heeft de vorm van ateliers, waarin thematisch onderwijs wordt verzorgd, geïn-

Gemeente Zevenaar, PROLES en SPO De Liemers

Architect: WE Architects Arnhem, samenwerking van Peter van Aarsen Architect met Hoogte Twee

spireerd door de landelijke omgeving en alle kansen die de natuur biedt. Het kikkervisje in de sloot leidt tot aanschouwelijk biologie-onderwijs, dat ter plekke wordt ingericht. Kortom; leerlingen zijn mede-vormgevers van het eigen onderwijsproces, evenals de ouders, met wie de school een stevig pact sluit. Gebouw en onderwijsvisie gaan hier hand in hand en de jury is unaniem lovend over de kracht van het concept en de potentie die het heeft om mee te groeien met het onderwijs.

schooldomein

Architecten

Bouwpartners: Gosse Landstra, Apeldoorn - Lucassen, Hengelo - Van Wijnen Eijbergen b.v., Hengelo - Oldenhave installatiegroep, Borculo

Foto: Thea van den Heuvel

december 2013

Innovatielab: Stellingen: • Mijn project is terecht genomineerd, omdat het verbindt, duurzaam en ﬂexibel is. • Professioneel opdrachtgeverschap is een voorwaarde om een goede school te bouwen. • Het thema van de scholenbouwprijs ‘Onderwijskwaliteit en Verbindingen’ sluit naadloos aan op de missie en visie van ons project.

Onderwijskwaliteit en verbindingen: de acht opdrachtgevers aan het woord • De verbinding met de wereld om ons heen gebeurt door de inzet van ICT als middel; via tablets en laptops, die flexibel in te zetten zijn. Binnen de ateliers krijgen leerlingen mogelijkheden om het aanbod zich ook digitaal eigen te maken op een meer gepersonaliseerde wijze. Die verbinding is ook zichtbaar in ons wereldatelier waarin kinderen uitgedaagd worden om eigen leervragen op een onderzoekende manier te beantwoorden. Vanuit het wereldatelier • Door ateliers aan elkaar te verbinden is het mogelijk om diverse leeftijdsgroepen gebruik kijken we de wijk in en verbinden wij de te laten maken van de verschillende ateliers; school aan en met de wijk. We trekken de zij doen al dan niet in kleinere groepjes mee wijk in naar de boomgaard om daar appels aan de activiteiten die in de ateliers plaatste plukken en ermee te koken, kikkervisjes vinden. Zo komen bijvoorbeeld hele jonge te vangen of op onderzoek te gaan naar de leerlingen al in het leesatelier waarbij letters, dieren die rondom de school leven. woorden, beelden zichtbaar zijn en hen prikkelen in de ontluikende geletterdheid. verbinding vorm te geven. Vanuit de visie staat het partnership met ouders als een van de pijlers. School voelt zich verbonden met ouders en ouders met school en vanuit een driehoek (school-kind-thuis) wordt er zeer intensief samengewerkt in het kader van het welbevinden en de ontwikkeling van de kinderen. Ouders zijn echte partners voor en in de school.

Lidwien Kok – directeur - Sterrenschool Zevenaar

• Het sterrenschoolconcept is een innovatief onderwijsconcept waarbij flexibiliteit in een heel hoog vaandel staat naast het woord verbinden. Sterrenschool Zevenaar hanteert daarnaast als vanuit het ministerie erkende pilotschool “andere onderwijstijden” flexibele lestijden en onderwijsweken tijdens vakanties. Beide zaken maken samen dat door optimaal het gebouw te gebruiken alle kansen worden benut om de visie qua

schooldomein

december 2013

Foto Thea van den Heuvel

THEMA ONDERWIJSKWALITEIT THEMA XXXX EN VERBINDINGEN

DEELNEMERS Lidwien Kok, directeur - Sterrenschool Zevenaar Anita Swenneker, Rector - St. Ignatiusgymnasium Mariette van der Pas, directeur - Basisschool Edith Stein Paul Lakens, directeur - Lentiz | Life Willem de Jong, directeur/bestuurder - Mytylschool Gabriël Robbert Douma, Afdelingsdirecteur Huisvesting – Scheepvaart en Transport College Nils Bouwman, Projectleider vastgoed l’Escaut Woonservice – De Combinatie in Vlissingen Jan Klein, directeur Sterren College Haarlem

Foto Marcel van der Burg

Anita Swenneker – Rector St. Ignatiusgymnasium

• Omdat onderwijs zich blijvend ontwikkelt en de maatschappij altijd in beweging is, kan een gebouw niet star zijn en worden vastgelegd voor generaties lang. De flexibiliteit is zichtbaar in de lokalen, die door het openzetten van grote schuifpuien qua oppervlakte verdubbeld kunnen worden en waarmee de verbinding wordt gelegd tussen de lokaalruimte en het leerplein met studieplekken en ICT-voorzieningen. Ook de grote aula is flexibel in gebruik: overdag fungeert de aula als pauzeverblijf voor de leerlingen, gedurende lestijden gaat regelmatig de schuifwand dicht en is de aula omgetoverd tot een presentatieruimte waar gastsprekers, docenten of leerlingen gebruik van maken en in de avonduren worden er ouderavonden, muziekoptredens, toneeluitvoeringen en lezingen

gehouden in deze aula. Transparantie en fraaie uit- en doorzichten maken overal in het gebouw een verbinding tussen onderwijsclusters, verschillende functies, boven- en ondergrondse verdiepingen en de omgeving. • Als de opdrachtgever goed onder woorden kan brengen wat het onderwijsconcept van de school is, als de architect bereid is om meer te doen dan een mooi gebouw te tekenen en in staat is om duurzame en creatieve oplossingen te bedenken voor de vormgeving van dit onderwijsconcept in het gebouw en als de aannemer in staat is deze oplossingen goed in de praktijk uit te voeren, dan ontstaat een prachtig gebouw als product van de samenwerking tussen deze drie

partijen. Op deze manier samenwerken, betekent namelijk dat de professionaliteit en het vakmanschap van de drie partijen optimaal wordt benut. • Onze vorming richt zich op de ontwikkeling van initiatiefrijke individuen en sociale wereldburgers die optimaal toegerust zijn voor het wetenschappelijk onderwijs en de kennisintensieve maatschappij van de 21e eeuw. Dat is onze missie. Door de plek midden in de stad, heeft de school bewust gekozen voor verbinding met de stad en de buurt. De hekken om de school zijn verdwenen en de verbindingen met de openbare ruimte zijn bewust vloeiend en voor iedereen toegankelijk. Dit maakt het gebouw als vanzelfsprekend een integraal onderdeel van de wijk.

schooldomein

december 2013

Mariette van der Pas – directeur Basisschool Edith Stein

• De gemeente Veghel heeft als de opdrachtgever op een professionele en betrokken wijze het hele proces naar het vernieuwde gebouw ingericht en gemanaged. Veel partijen zijn bij de totstandkoming betrokken geweest, zoals schooldirectie en bestuur, stichting Dorpshuis, peuterspeelzaal en kinderopvang, Bibliotheek, Rabobank, provincie Noord-Brabant in het kader van het project “Frisse scholen”, dorpsraad Zijtaart, zusters Franciscanessen, architectenbureau Leenders. Met de inrichting is er rekening gehouden met kwaliteit van materiaal en kleurgebruik, oog voor detaillering, hergebruik van cultuur historische elementen zoals de typisch hoge oude kloosterdeuren en –ramen en het liturgisch glas (de glas in lood ramen en het hergebruik van de voormalige kapel als huidige multifunctionele aula voor de school.

• Met het project Wereld school Wereld Wijk krijgt de verdere realisatie van de openbare Natuur Speel Leer Tuin een vervolg. Verenigingen als jong Nederland, jeugdnatuurwacht, buurtverenigingen, katholieke Bond van Ouderen etc. Velen hebben zich enthousiast aangemeld en denken actief mee om de leefbaarheid en bewustwording van de duurzaamheid van het dorp te vergroten en vorm te geven in een houdbaar sociaal interactiepatroon tussen school, kinderen, inwoners, maatschappelijke partners en bedrijven. Zij zijn actief betrokken bij het begeleiden van leerlingen bij natuurlessen, het bouwen van een insectenmuur, het aanleggen van een sportveldje, of bijvoorbeeld het mede begeleiden van een les om met plastic afval een kunst werk te maken of een repair-café op te zetten.

• BS Edith Stein maakt deel uit van MFA “Het Klooster”. In fysieke zin is er een verbinding door het gezamenlijk flexibel gebruik van de ruimtes als de gymzaal, de speelzaal, de buitenruimtes, de kapel, de BSO ruimte. De sociale cohesie tussen school en maatschappij komt op velerlei manieren tot uiting door de gebruikers onderling, door de gebouwelijke indeling in de binnen- en de buitenruimte. Een verbinding tussen jong en oud, tussen buitenspeelplaats en de openbare kloostertuin, tussen gebouw en natuur, tussen oud/bestaand en nieuw.

Paul Lakens – directeur Lentiz | LIFE College • Schoenmaker, houd je bij je leest. Dat is zoals we op Lentiz | LIFE College samenwerken met partners ten behoeve van onze jongeren, zo doen we dat ook bij de bouw. Juist door je geheel te richten op de onderwijskundige aspecten van het gebouw kun je andere experts ook in hun eigen kracht zetten. • LIFE College verbindt vmbo en mbo in een school, een gebouw en een organisatie. Onze grootstedelijke jongeren leren we wat

schooldomein

december 2013

het is om te participeren in de mainstream samenleving, daardoor leveren we een bijdrage aan hun maatschappelijke participatie op het gebied van onderwijs, werk en burgerschap en aan een meer duurzame integratie van tientallen etnische en culturele groepen in de Randstad. Dat doen we niet alleen. We zoeken - met succes - naar partners die ook een opdracht hebben voor deze jongeren en zorgen er voor dat zij en wij onze eigen opdracht en doelstelling beter bereiken door letterlijk

THEMA ONDERWIJSKWALITEIT THEMA XXXX EN VERBINDINGEN

samen aan het werk te zijn, dus in ons gebouw, in onderlinge afstemming van activiteiten. Dat doen we bijvoorbeeld met het jongerenwerk, met de bibliotheek, met een kinderdagverblijf aanbieder voor onze tienermoeders, met taalcursussen vanuit de Educatie voor ouders en met voorlichtingsactiviteiten vanuit het CJG. Wij verbinden op die manier onze jongeren aan de school en daarmee aan het voltooien van hun schoolloopbaan. Gelukkig bleek dat een gebouw niet altijd flexibel hoeft te zijn, als mensen en organisaties dat maar wel kunnen opbrengen.

Willem de Jong – directeur/bestuurder Mytylschool Gabriël

• Het gebouw straalt letterlijk en figuurlijk • Vanaf het begin van de visievorming stond verbinding uit door de enorme transpa‘verbinding’ centraal; verbinding tussen rantie in het gebouw. Als bezoekers Atlent kind en maatschappij, onderwijs, zorg en binnenkomen hebben ze zeker niet direct revalidatie, gebouw en wijk en binnen- en de indruk dat ze een schoolgebouw binbuitenruimte. Door deze nieuwe kijk op nenlopen; de ruimtes worden zo flexibel ons integraal aanbod van onderwijs, remogelijk gebruikt door onderwijs, revavalidatie en zorg waren alle partijen ervan lidatie, polikliniek kinderrevalidatie en doordrongen dat we door deze verbindinzorgpartners dat zij regelmatig aangeven gen en transparantie hierin de onderwijsin een dynamische leer-werkomgeving kwaliteit konden verhogen. Geen ‘gesloten terecht te zijn gekomen. De ruimteverdeschool’ meer met bijvoorbeeld kunstmaling in het gebouw is in het eerste jaar al op tige oefensituaties, maar we hebben de een aantal plaatsen gewijzigd; zo kunnen wereld in de school gebracht, maar ook we flexibel en zeker ook duurzaam het de school weer naar buiten. Het gebouw gebouw gebruiken. De onderwijsfunctie daagt uit tot het zelf verkennen van eigen tijdelijk een andere behoefte, of plaatsing mogelijkheden en grenzen, maar ook het van een geavanceerde loopband voor de op een verantwoorde wijze verleggen hierrevalidatie; het kan zonder bouwkundige van. De lesstof, maar zeker ook de praktiingrepen gerealiseerd worden. Ook worden sche vaardigheden kunnen nu functioneel meerdere functies dubbel gebruikt. Er aangeboden worden en richten zich op het hangen bij Atlent geen bordjes waar onderbehalen van maximale zelfstandigheid op wijs, zorg of revalidatie zich bevinden. De het gebied van wonen, werken en vrijepartners bevinden zich overal! tijdsbesteding. • Samenwerkende partijen in één gebouw is inderdaad geen vanzelfsprekendheid, maar het moet wél een opdracht zijn! Er is een wereld van verschil of je in één gebouw samenwerkt en dan komt tot visievorming, of dat je als gezamenlijke partijen elkaar eerst vindt in een gedragen visie en missie die zich uit in een ambitie om samen te werken en doelstellingen te behalen. Als dan vervolgens het gebouw afgestemd kan worden op die ambitie, maakt het de ontwikkelingen veel minder complex. Vooral ook van belang: vier met elkaar de kleine successen die je samen behaalt.

schooldomein

december 2013

• Ons verbinden doen we door grote transparantie in de kopse gevels en de ligging van het gebouw aan een verkeersader en haven. Buiten is de praktijk van binnen te zien. Van binnenuit is de praktijk van buiten te zien. • Onder professioneel verstaan wij vele zaken. Het secuur omgaan met overheidsgeld. Weten wat je wilt. Een inhoudelijke gesprekspartner zijn voor overheids-/gemeentediensten, ontwerpers en bouwers. Zelf sturen op kwaliteit/kwantiteit, geld en tijd. Alleen als je zelf stuurt krijg je wat je wilt hebben. Vanuit onze optiek krijg je dan, met zeer grote waarschijnlijkheid, niet wat je van te voren voor ogen hebt.

Tijdens het bouwproces spelen er vele praktische zaken waar keuzes in gemaakt moeten worden. Als de keuzes aan de marktpartijen overgelaten worden, doen ze dat vanuit hun perspectief. De keuzes dienen gemaakt te worden van het perspectief van de opdrachtgever en de onderwijsvraag. • Uiteraard hebben wij vooral verstand van onderwijs. Maar bij professioneel opdrachtgeverschap hoort ook gedegen kennis van bouwen. De nadruk hierbij kan liggen op het proces. Je laten adviseren over de bouw kan, maar ga altijd uit van je eigen koers en het ideale onderwijsmodel wat je voorstaat als opdrachtgever.

Robbert Douma – Afdelingsdirecteur Huisvesting – Scheepvaart en Transport College

Foto Marcel van der Burg

Nils Bouwman - Projectleider vastgoed l’Escaut Woonservice – De Combinatie in Vlissingen

kijkend is nominatie zeker terecht geweest omdat we zijn geslaagd in onze opgave.

• In tegendeel de opdrachtgever moet het ontwikkelproces faciliteren. Door de inbreng van de rol als toekomstig gebouweigenaar voorkom je dat er vanuit een • De deelname aan de Scholenbouwprijs 2013 liet ons nog eens terugkijken op ons perspectief een gebouw wordt ontwikkeld. ontwikkeltraject en de verbindingen die Doordat de opdrachtgever de toekomstige hierbij fysiek in het ontwerp tot stand gebruikers combineert en faciliteert ontwikkel je samen een functioneel gebouw. gekomen zijn in het gebouw maar ook In ons traject hebben we hier invulling aan tussen de gebruikers van ‘De Combinatie’. gegeven door naast het projectteam ook Het project heeft een centrale verbindende een gebruikersgroep te installeren. Met functie gekregen in de herstructurering van deze verbinding konden we onderwijsdit deel van Vlissingen. Door de aanwezige kundige aspecten direct inbrengen in het voorzieningen is de nieuwe wijk tevens bouwproces. verbonden met de ‘De Combinatie’. Terug-

schooldomein

december 2013

THEMA ONDERWIJSKWALITEIT THEMA XXXX EN VERBINDINGEN

• Het initiatief in ons project is ook voortgekomen vanuit de noodzaak een drietal scholen in het primair onderwijs te herhuisvesten. Door deze opgave te combineren met andere partijen biedt het juist de mogelijkheid met een effectievere inzet van middelen een gebouw te ontwikkelen wat meer kan bieden. De bouwkundige ontwikkeling van het gebouw maakt dit proces niet complex eerder uitdagend. Het is eerder de beoogde samenwerking tussen partijen die het traject complex maken. Anderzijds kunnen de betrokken partijen in het ontwikkeltraject al wennen aan het ‘samenwonen’.

Foto Scagliola & Brakkee

Jan Klein, directeur Sterren College Haarlem

• De school wil graag de betrokkenheid van de buurt en het bedrijfsleven. Daarom zijn verschillende publiekstrekkende schoolfuncties op prominente plekken geplaatst. Het park is open voor de buurt tijdens openingstijden van de school, in het restaurant komen meerdere dagen per week mensen heerlijk genieten van een 3 gangen diner / lunch, het restaurant ligt letterlijk midden in de school. Tijdens de examenweken kun je gekapt worden op de zorgafdeling. De buurt loopt ongedwongen in en om de school, dat geeft een aangename openheid naar de maatschappij. • Tijdens het ontwerp en zelfs tijdens de bouw zijn er rigoureuze aanpassingen

Foto Christian Richters

geweest van het programma van eisen van de school. Leerpleinen zijn gehalveerd, één afdeling is verdwenen daardoor ontstond een verschuiving en vergroting van andere afdelingen. Dit kon met enig kunst- en vliegwerk verwerkt worden in het ontwerp. Toen bij oplevering bleek dat het leerlingen aantal drastisch gekrompen was, zijn er andere onderwijsfuncties gehuisvest binnen aparte compartimenten van het gebouw. • Het Sterren College is een duurzame school, een transparant gebouw met een sfeer van openheid en veiligheid. Daglicht tot diep in het gebouw, installaties die extra goed ventileren, vloerverwarming voor een

gelijkmatige warmte, eenvoudig schoon te onderhouden materialen voorkomen stofnesten, extra hoogte door de installaties deels in het zicht te laten, de akoestiek aanpassen aan de functies, dit alles maakt bij elkaar dat de school goed ‘voelt’. Het is een gebouw waar je elkaar gemakkelijk tegenkomt, met veel verschillende plekken om samen te zijn, een school met een overdaad aan daglicht, waarvan de installaties een binnenklimaat opleveren waarin het prettig verblijven is.

De volledige weergave van de stellingen vindt u op de site www.schooldomein.nl.

schooldomein

december 2013

De overgang van twee zwaar verouderde gebouwen naar een gloednieuwe unielocatie is even groot als aangenaam voor het Amstelveen College. Het kleurrijke gebouw waarnaar de school voorafgaand aan dit schooljaar verhuisde, bevalt de leerlingen en medewerkers uitstekend. En zelfs de omgeving is erover te spreken. Schooldomein ging een kijkje nemen en begrijpt die tevredenheid heel goed. Tekst Paul Voogsgerd Foto’s Kees Rutten

“W

e hebben het pand in augustus betrokken”, vertelt Rosalie Drenth, hoofd bedrijfsvoering bij het Amstelveen College. “We zijn het nog aan het inwonen: wat is prettig en wat niet, wat werkt en wat moet anders? We stellen bij waar nodig en zetten zo de puntjes op de i. Een uitgangspunt voor het ontwerp was bijvoorbeeld dat de leerlingen een eigen thuisbasis in het gebouw zouden krijgen, waar zij ongeveer 60 procent van hun tijd op school verblijven. Dat geeft veel rust in het gebouw en daar zijn wij bijzonder blij mee. Voor sommige docenten betekent het wel veel lopen. Al doende zoeken we naar een goede balans.”

Zeven thuisbases De kleurrijkheid van het gebouw is zowel binnen als buiten heel goed te zien. De architect heeft er een spannend gebouw van gemaakt. Met felle kleuren rood, geel, groen en oranje die prachtig afsteken tegen de antraciet grijze bakstenen waaruit het gebouw is opgetrokken. En met trappen, uitstekende bouwdelen en balkons die de verder strakke vormen van het gebouw grillige contouren geven. Rosalie schetst de routing: “De leerlingen parkeren hun fiets in de stalling onder de school. Van daaruit lopen ze via de trappen rechtstreeks naar de ingang van hun eigen afdeling, waar ze meer dan de helft van de schooltijd les hebben. Daar hebben de leerlingen ook een eigen locker voor hun spullen. We hebben zeven kleinschalige afdelingen: onder- en bovenbouwafdelingen voor mavo, havo en atheneum en daarnaast hebben we het Ace-gymnasium, onze snelst groeiende afdeling. Van het nieuwe gebouw gaat sowieso een aanzuigende werking uit, dat hebben we al wel gemerkt.”

schooldomein

december 2013

Nieuw heeft

ONTWERP EN INRICHTING

Amstelveen College aanzuigende werking

schooldomein

december 2013

Aansprekende ontwerpen We spreken Rosalie bij een kop koffie in wat de personeelsruimte heet maar eruit ziet als een soort grand café. “Onze oude gebouwen waren panden uit de jaren 50 en 70, oud en vies”, vertelt ze. “En de inrichting van de personeelsruimten was oerdegelijk. In de nieuwbouw wilden we dat heel anders doen. En het werkt: medewerkers gaan steeds vaker samen lunchen. Niet meer snel een boterham achter het bureau, maar echt even samen aan tafel.” Ook in de rest van het gebouw valt de inrichting op: mooi en kleurrijk. “Het meeste is geleverd door inrichter Marko maar niet alles is nieuw”, legt Rosalie uit. “De leerlingtafels hebben we bijvoorbeeld zelf verhuisd uit de vorige locatie. Die zijn ook van Marko trouwens want Marko is al jaren leverancier van onze school. Dat heeft te maken met de kwaliteit van hun producten maar ook met de aansprekende ontwerpen die ze maken. Ze hebben een eigen binnenhuisarchitect en die levert echt heel mooi werk.”

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw Amstelveen College

Opdrachtgever Gemeente Amstelveen

Architect DMV Architecten, Kerkrade

Installatieadviseur WHR Installatie Adviseurs, Utrecht

Aannemer Van Wijnen Alphen aan den Rijn B.V.

Installateur

The Voice AC

Kuijpers Installaties Utrecht BV

Interieurbouw Klassewerk, Aalsmeer

Inrichting EromesMarko BV, Wijchen (www.eromesmarko.nl)

Bruto vloeroppervlak 10.000 m²

Aantal leerlingen 1.566

Ingebruikname Augustus 2013

schooldomein

Een rondleiding voert ons door een groot deel van de nieuwbouw. We kunnen niet overal komen want het is toetsweek en dus is op enkele plekken uiterste rust gewenst. Maar een goede indruk van het imposante gebouw krijgen we zeker. Als een ervaren gids loodst Rosalie ons door het gebouw. Eerst richting de grote aula waar over de volle breedte een enorm podium is gebouwd. Achter het blauwe gordijn treffen we een professionele theaterinrichting aan; licht, geluid, beamer, het is er allemaal. “In het weekend wordt de aula gehuurd door de Crossroads International

december 2013

Church. Voor hen zijn die theaterfaciliteiten ook heel mooi natuurlijk”, zegt Rosalie. Achter het podium vinden we mooie kleedruimten en bovendien geluidsdichte muzieklokalen waar ook bandjes kunnen oefenen. “Ook heel handig voor onze jaarlijkse talentenjacht The Voice AC”, voegt Rosalie lachend toe. We lopen door brede gangen langs mooie, moderne lokalen. Allemaal voorzien van een beamer en een whiteboard. Op de gangen zijn computerwerkplekken gecreëerd. “Nu nog wel”, zegt Rosalie. “We zijn op weg om een Bring Your Own Device school te worden. Ons wifinetwerk is dekkend in het hele gebouw en berekend op twee devices per persoon. Dus voor een smartphone én een tablet of laptop per leerling en medewerker.”

Akoestische voorzieningen Ondanks de grootte van veel ruimten is de akoestiek in het gebouw prettig. Nergens klinkt het hol en heb je last van galm. “In alle lokalen en ook de gymzaal zijn daarvoor akoestische voorzieningen aangebracht”, legt Rosalie uit. “Met name gymdocenten hebben vaak last van hun gehoor omdat zij te veel worden blootgesteld aan galm in gymzalen.” De grote, professionele sporthal is van de gemeente en wordt voor de gymlessen gehuurd door het Amstelveen College. De hal is in dezelfde stijl naast de school gebouwd en via een loopbrug daarmee verbonden. We gaan terug via de loopbrug, door enkele deuren en gangen en voor we het weten zijn we al weer terug op de plek waar we begonnen: de docentenruimte. Het gebouw is pas drie maanden in gebruik maar Rosalie is er merkbaar al helemaal thuis.

kort nieuws Structurele problemen bij onderhoud schoolgebouwen Het miljardentekort voor het onderhoud van schoolgebouwen was onlangs landelijk nieuws. In werkelijkheid is de situatie nog veel erger, constateert ICSadviseurs, specialist op het gebied van onderwijshuisvesting. De budgetten van schoolbesturen en gemeenten staan dermate onder druk dat de situatie eerder slechter dan beter zal worden. Daarnaast is de indexering voor onderwijshuisvesting vorige week gepubliceerd. Opnieuw een negatieve indexering, dit jaar met maar liefst -6,62%. De negatieve indexering voor onderwijshuisvesting betekent al weer de vierde daling op rij.

De normbedragen ten opzichte van 2009 zijn met ruim 15% gedaald. Dit resulteert verder in kwalitatief minder goede onderwijsgebouwen, waarbij het gevaar bestaat dat er te weinig geld is om duurzaam onderhoud te plegen. Onbesproken is dan nog het exploitatiebudget van schoolgebouwen dat volstrekt niet toereikend is om de exploitatiekosten te dekken. Dit gaat ten koste van onderhoud aan gebouwen of erger nog: soms wordt zelfs gekort op personeel om de rekening te kunnen betalen. Het onderzoek in opdracht van het ministerie concludeert terecht dat schoolbesturen en gemeenten

miljarden tekort komen voor het onderhoud aan hun gebouwen. Het is echter slechts het topje van de ijsberg. Een structurele aanpak is vereist die verder reikt dan het overhevelen van de budgeten voor het buitenonderhoud. ICSadviseurs heeft een rekentool ontwikkeld waarmee gemeenten en schoolbesturen meer inzicht krijgen in de effecten van de overheveling van de voorziening voor buitenonderhoud in het Primair Onderwijs. Dat is een goed startpunt om verder te praten over de gewenste kwaliteit van schoolgebouwen. Meer informatie: www.icsadviseurs.nl/nieuws/ rekentool.

Monumentale kazerne omgetoverd tot nieuwe BREEAM-school

De Internationale School Eindhoven bewoont sinds dit schooljaar de Constant Rebecque Kazerne, een rijksmonument uit 1938. De leerlingen krijgen les in vijf gerestaureerde panden en vier nieuwe gebouwen. De gemeente Eindhoven riep dit project uit tot BREEAM-project, waarbij duurzaamheid centraal staat in alle bouwfasen. In samenwerking met Sigma Coatings wist schildersbedrijf Coolen in Eindhoven dit gedachtegoed te vertalen naar de praktijk tijdens de renovatie en bouw van de panden. De ervaring van Coolen Schildersbedrijf op het gebied van

onderhoud en duurzaamheid was breed inzetbaar. “We weten veel van onderhoudscycli en hoe hout bijvoorbeeld het best duurzaam kan worden behandeld”, vertelt projectleider Michiel van Bree, werkzaam bij Coolen. Bij de 5.787 ruitjes is de oude stopverf uitgehakt en zijn de kale sponningen voorzien van twee lagen SigmaCover 280, een tweecomponenten epoxyprimer die een goede corrosiewering heeft en met name de scherpe kanten goed beschermt. Coolen kreeg meer verftechnische adviezen van Sigma, vertelt Van Bree: “Bijvoorbeeld welke garanties we

bij welke productlijn kunnen geven, wat de levensduur is en aan welke voorwaarden je dan moet voldoen. Verder wees Sigma ons op de toepassing van nieuwe producten. Voor de lambriseringen in de lokalen en gangen is bijvoorbeeld Sigmapearl Clean Matt toegepast. Een ideale, perfect te reinigen muurverf voor ruimtes die intensief worden gebruikt.” Van Bree schetst de omvang van het project: ‘Voor Monumentenzorg moesten beeldbepalende details worden gehandhaafd en in ere worden hersteld. Duurzaamheid was minstens zo belangrijk: er moest een voorstel voor dertig jaar onderhoud komen. Over de invulling van BREEAM hebben we samen met Jos Broekx van Sigma Coatings flink meegedacht. ‘Het was een mooie combinatie van renovatie en nieuw werk. Meters maken en tegelijkertijd kunnen laten zien wat je ambachtelijke kwaliteiten zijn. En last but not least, ook qua timing liep het perfect. We hebben de hele winter met zo’n twintig schilders op het project kunnen doorwerken.’

schooldomein

oktober 2013

Vooraankondiging:

Landelijk congres ‘Bouwen De vernieuwing van de praktijkvakken van het vmbo onderwijs komt eraan: een groep van ca. 40 pilotscholen is afgelopen augustus van start gegaan met één of meerdere nieuwe profielen. Zij testen op dit moment het nieuwe aanbod, zodat in 2015 alle nieuwe bovenbouw leerlingen les krijgen op basis van sterke, geactualiseerde programma’s en zij in 2017 de nieuwe eindexamens kunnen afleggen. Op 10 april 2014 vindt het landelijke congres plaats.

schooldomein

december 2013

ONTWERP EN INRICHTING

aan een nieuw vmbo’ Tekst Merel de Boer

e vernieuwde programma’s, verwerkt in zeven profielen, bieden vmbo scholen een ultieme kans te vernieuwen en een extra stap te maken in de aansluiting op de regionale mbo opleidingen en de ontwikkelingen in de huidige arbeidsmarkt. De eindexameneisen zijn in concept klaar en liggen vast. De weg erheen, zoals de context, de planning, de keuzedelen en de manier van lesgeven ligt open: hoe wil de school inspelen op de nieuwe programma’s? Een lastige en spannende vraag waar de meeste vmbo scholen nu mee van start zijn gegaan. Zo’n vernieuwing betekent veel keuzes maken. Keuzes in profieldelen en keuzedelen die het beste bij de eigen school passen en bij de regio. Hoe gaat de school het organiseren en betaalbaar houden. Of is dit het moment om met meer digitale leermiddelen te gaan werken. Met welke partners wil de school samenwerken? Welke didactiek hoort erbij en welke leerroutes kunnen met mbo partners worden ontwikkeld? Wat betekent dit alles voor onze toekomstige leeromgeving? Deze vraag staat centraal tijdens

Nieuwe examenprofielen vmbo Beroepsgericht: Economie Techniek

Zorg & Welzijn Intersectoraal

- Economie & Ondernemen - Horeca, Bakkerij en Recreatie - Bouwen, Wonen en Interieur - Produceren, Installeren, Energie - Mobiliteit & Transport - Zorg en Welzijn - vmbo Allround

het Congres “Bouwen aan een nieuw vmbo”. Tijdens inspirerende workshops van experts en actieve werksessies gaat u samen met collega’s de nieuwe programma’s vertalen naar de ultieme nieuwe leeromgeving. Een dag vol inspiratie, dromen én concrete tips om op uw school toe te passen. Samen met u gaan we op 10 april de diepte in op de diverse facetten van de leeromgeving. U gaat naar huis met antwoorden op vragen als: - Hoe zien mijn praktijkruimten er straks uit? - Hoe kan ik leerlingen een sterke context geven wat het leren ondersteunt? - Hoe maak ik de ruimten flexibel genoeg? - Wat doen mijn leerlingen in school en wat daarbuiten? - Welke faciliteiten heb ik nog nodig? - Hoe houden we het beheersbaar?

Jacqueline Kerkhoffs, Directeur Stichting Platforms vmbo: “Het vmbo vernieuwen kan in elk gebouw. Ook zonder aanpassingen kun je aan de slag het maximale

In de komende Schooldomein edities besteden wij aandacht aan de vernieuwing van het vmbo, waaronder de special “Bouwen aan een nieuw vmbo” in het voorjaar.

uit de nieuwe structuur te halen en je leerlingen de kans geven een programma op maat samen te stellen.”

Aanmelden U kunt zich alvast opgeven voor het congres “Bouwen aan een nieuw vmbo.” Het congres vindt op een centrale locatie plaats. De kosten bedragen € 325,- (exclusief btw). Elke extra collega uit dezelfde organisatie betaalt € 275,-. U kunt zich aanmelden via brenda.breems@icsadviseurs.nl onder vermelding van: opgave congres bouwen aan een nieuw vmbo.

Waarom is de leeromgeving een belangrijke succesfactor bij het invoeren van het vernieuwde onderwijs? - Het helpt om daadwerkelijk te veranderen - Het ondersteunt de nieuwe manier van leren en lesgeven - Het is een visitekaartje van de school - Het inspireert docenten en leerlingen - Het is – in welke mate dan ook – integraal onderdeel van de verandering!

Merel de Boer, manager bij ICSadviseurs: “Een nieuw vmbo programma invoeren in een vernieuwde leeromgeving is een unieke kans om leerlingen echt te laten beleven en ervaren hoe hun toekomstige werkomgeving eruit kan zien!”

schooldomein

december 2013

IKC: Speelleercentrum

De Wijde Wereld Eén organisatie, één pedagogische visie, één aanspreekpunt voor ouders en één plek voor onderwijs en opvang voor kinderen gedurende de dag waar zij een breed aanbod krijgen aan leren, spelen, ontwikkelen en ontmoeten. Dat is het IKC: Integraal Kindercentrum.

schooldomein

december 2013

ONTWERP EN INRICHTING

Tekst Marieke Schalkwijk

et Speelleercentrum De Wijde Wereld in Uden biedt een prachtig praktijkvoorbeeld van hoe een IKC kan functioneren. Toen directeur Jos van Zutphen in 2003 de mogelijkheid kreeg om aan de rand van Uden-Zuid een school te ontwikkelen, heeft hij met scherpe blik gekeken naar het huidige onderwijsen opvangaanbod. De ‘prestaties’ van kinderen moeten omhoog, opvang en onderwijs zijn versnipperd, schooltijden staan onder druk en ouders willen kinderen vele kansen bieden. Zijn conclusie: kinderen hebben het druk: ze gaan naar school, naar de bso, zwemles, muziekles en een sportclub. Dat geeft onrust, voor zowel de ouders als voor het kind. Hoe kan dat beter en vooral ook hoe kunnen kinderen zich zo breed mogelijk blijven ontwikkelen en tegelijkertijd voldoende rust, orde en regelmaat krijgen die nodig zijn om op te groeien?

Goede balans De Wijde Wereld biedt een dagprogramma aan waar tijdblokken voor regulier onderwijs afgewisseld worden met andere activiteiten, zodat er een goede

balans ontstaat tussen inspanning en ontspanning. Bijzonder is dat standaard in het lesprogramma tweemaal zoveel sporttijd is opgenomen. De dag is verdeeld over vijf verschillende vormen van tijd: onderwijstijd, sporttijd, wereldtijd, eigentijd en etenstijd. Wereldtijd en eigentijd kun je zien als BSO. Hierbij biedt de eigentijd kinderen de ruimte voor het eigen vrije spel en biedt de wereldtijd een programma waarbij kinderen veel inbreng hebben om vervolgens het samenwerken vorm te geven

Van inhoud naar ruimte in praktijk Het gebouw is volledig ontworpen vanuit de inhoud, waarbij activiteiten en activiteitenplekken bepalend zijn. De architect Niels Peters (Bonnemayer Architecten) is samen met Van Zutphen op zoek gegaan naar hoe ruimte en sfeer het onderwijsen opvangconcept optimaal kunnen ondersteunen. Peters en Van Zutphen hebben samen het programma van eisen opgebouwd, volledig vanuit de inhoudelijke visie en ambitie zonder zich daarbij te laten beperken door harde kaders. Bij dit ontwikkeltraject zijn ze meerdere keren tegen de grenzen van de bekostiging en de weten regelgeving aangelopen die nog niet is voorbereid

schooldomein

“We worden nu vaak met argwaan bekeken, terwijl we met de goede dingen bezig zijn.”

december 2013

op de integraliteit van Kindcentra. Hierbij is soms ‘buiten de lijntjes gekleurd’. Vandaar dat Van Zutphen pleit voor meer vertrouwen vanuit de Rijksoverheid: “We worden nu vaak met argwaan bekeken, terwijl we met goede dingen bezig zijn”.

De ruimten voor ‘nietonderwijstijd’ zijn zo vormgegeven dat ze voldoen aan zowel de eisen voor het onderwijs als voor buitenschoolse opvang.

schooldomein

Ruimtelijke opbouw Speelleercentrum Het Speelleercentrum bestaat uit vier clusters, elk voor 80 tot 100 kinderen, verdeeld over vier groepen. Door de roostering van de verschillende vormen van tijd, is er altijd minimaal één groep niet met onderwijs bezig, maar met sport-, etens-, eigen- of wereldtijd buiten het cluster. Door die opbouw zijn er dus maar drie onderwijsruimten nodig en daar zit de ruimtelijke winst. Voorwaardelijk is hierbij een stevig verankerd dagprogramma, waarin de medewerkers goed op elkaar in kunnen spelen. De ruimten voor ‘niet-onderwijstijd’ zijn zo vormgegeven dat ze voldoen aan zowel de eisen voor het onderwijs als voor buitenschoolse opvang. Dit geeft flexibiliteit in roostering en voor toekomstige ontwikkelingen.

Oriëntatie en situering De drie groepsruimten in een cluster zijn aan elkaar gekoppeld door middel van schuifpuien en kennen een specifiek onderwijsaccent, namelijk één ruimte voor frontaal lesgeven (instructie); en twee groepsruimten voor verwerking van de lesstof in groepjes. De ruimten voor kinderdagopvang zijn op vergelijkbare wijze aan elkaar gekoppeld. Een multifunctioneel te gebruiken loungeruimte verbindt de verschillende gebouwdelen (onderwijssport). Tijdens etenstijd krijgen de kinderen in deze ruimte een warme maaltijd, die wordt afgemaakt in de eigen keuken en wordt voorbereid door een

december 2013

organisatie voor re-integratie. Een deel van de ruimte vormt het vaste podium voor grote vieringen en optredens waarbij het publiek in de gymzaal zit, terwijl een ander deel van de ruimte wordt omgetoverd tot foyer voor ontvangst en ontmoeting. De groepsruimten voor opvang en onderwijs liggen aan de noordkant van het gebouw. De ruimten voor wereldtijd en eigentijd liggen aan de zuidkant van het gebouw, waaraan ook het speelplein grenst. De enorme luifel bij de speelplaats maakt het mogelijk om ook bij slecht weer buiten te spelen en voorkomt ongewenste opwarming van het gebouw.

Resultaten na één jaar operatief Speelleercentrum De Wijde Wereld is in juli 2012 opgeleverd en de resultaten na één jaar mogen er zijn! Van Zutphen is trots. Het concept slaat aan en de school groeit. Leraren ervaren dat ze hun lestijd effectiever kunnen inzetten omdat de blokken ‘onderwijstijd’ worden afgewisseld met andere vormen van tijd, waardoor de kinderen beter hun concentratie vasthouden wanneer dat gewenst is. Medewerkers van het Speelleercentrum ervaren meer rust en orde, omdat alle medewerkers dezelfde pedagogische uitgangspunten en regels naleven. En misschien wel het belangrijkste van al: iedereen heeft er zin in! Met zijn allen de schouders eronder om de kinderen zo goed mogelijk voor te bereiden op de toekomst! En dromen voor het verder ontwikkelen van het Speelleercentrum blijven er altijd. Van meet af aan is Van Zutphen voornemens om een zwembad bij het Speelleercentrum te ontwikkelen, zodat kinderen ook op het gebied van bewegen een nog breder aanbod meekrijgen. Kijk voor meer informatie op www.dewijdewereld.eu.

kort nieuws Hornbach komt op voor kinderen met zeldzame ziekte Hornbach, een onafhankelijke, internationale keten van projectbouwmarkten met tuincentra, wil zich komend jaar sterk maken voor de honderdduizenden kinderen met een zeldzame ziekte. Vanuit die gedachte heeft de bouwmarktketen besloten structureel samen te werken met het Zeldzame Ziekten Fonds (ZZF). Niet alleen in de vorm van een donateurschap, maar ook door samen acties te organiseren die de naamsbekendheid van de stichting vergroten en de kinderen hun ziekte voor even doen

vergeten. “Dankzij een partner als Hornbach bereiken we bovendien (ouders van) gezonde kinderen, zodat we die bewust kunnen maken van het leven dat hun zieke leeftijdgenootjes leiden”, vertelt Tessa Morsink, fondsenwerver bij het ZZF. Het Zeldzame Ziekten Fonds vindt het onacceptabel dat er zo weinig aandacht en middelen zijn voor de strijd tegen zeldzame ziekten. Terwijl vanuit de overheid en diverse fondsen miljoenen beschikbaar zijn voor onderzoek naar ‘bekende’ ziekten, staan

mensen met een zeldzame ziekte er alleen voor. Het totaal aantal mensen dat aan een zeldzame aandoening lijdt, wordt geschat op ruim 6% van de bevolking; in Nederland circa 1 miljoen mensen. 75% van de mensen die lijden aan een zeldzame aandoening zijn kinderen. Deze cijfers zijn een schatting, omdat van de meeste zeldzame ziekten geen cijfers worden bijgehouden door gebrek aan onderzoek, registratie en diagnostiek. Meer informatie: www.zzf.nl

ICSadviseurs loopt voor Run4Schools

Een team van ICSadviseurs heeft op 22 september de Dam tot Damloop gelopen. Los van de sportieve prestatie was het doel Run-

4Schools te sponsoren. De loop en de actie eromheen hebben uiteindelijk ruim €4.000,opgehaald. Op 13 november nam oprichter

Leslie Pangemanan van Run4Schools de cheque op het ICS-kantoor in ontvangst. De Stichting Run4Schools financiert en organiseert in- en naschoolse sportopvang in de townships van Zuid Afrika. Kinderen worden na school opgevangen en sporten onder begeleiding en toezicht van coaches. Zo hebben ze plezier met andere kinderen, krijgen ze zelfvertrouwen en blijven uit handen van de jeugdbendes. Op dit moment is Stichting Run4Schools actief op vier lagere scholen in het township Mitchell’s Plain, Kaapstad, Zuid-Afrika. Doel is om veel meer kinderen van naschoolse sportopvang te laten profiteren. Hier is geld voor nodig. Daarom participeert en organiseert de stichting Run4Schools hardloopen andere evenementen. Hiermee wordt geld ingezameld om de kinderen in Zuid Afrika de naschoolse opvang te kunnen bieden. De Dam tot Damloop is een voorbeeld van zo’n activiteit. Meer informatie: www.run4schools.nl.

Ed de Graaf ‘Duurzaamste wethouder van Nederland’ Ed de Graaf van de gemeente Middelburg heeft op 10 oktober, de Dag van de Duurzaamheid, de titel ‘Duurzaamste wethouder van Nederland’ in de wacht gesleept. Zeventig Nederlandse wethouders en burgemeesters gingen de afgelopen weken de strijd met elkaar aan om in hun eigen huis zo veel mogelijk elektriciteit en gas te besparen. De Graaf won de wedstrijd met een besparing van 82,2% gas en 81,1 % elektriciteit. De prijsuitreiking vond plaats op 10 oktober op het Vredenburg in de Utrecht. Wethouder

Haije Talsma van de gemeente Ferwerderadiel en Wethouder Anja van Norel-Hanse van de gemeente Zevenaar werden respectievelijk tweede en derde. Gezamenlijk bespaarden de zeventig deelnemers 21 % elektriciteit en 20 % gas. Wanneer de wethouders en burgemeesters deze besparing volhouden besparen ze €494,per jaar, namelijk €215,- elektra en €279,- gas. Het doel van de wedstrijd was te laten zien dat iedereen op een laagdrempelige manier in staat is om een steentje bij te dragen aan de verbe-

tering van het klimaat en als gevolg daarvan energiekosten kan besparen. Als vervolg op dit initiatief hebben in totaal 330 huishoudens van 11 gemeenten het stokje van de wethouders overgenomen. In deze Klimaatverbond Energy Battle gaan de inwoners van de gemeenten de uitdaging aan om de energiebesparing van de wethouders te overtreffen. In februari 2014 wordt bekend gemaakt welke gemeente heeft gewonnen. Meer informatie: www.dagvandeduurzaamheid.nl.

schooldomein

december 2013

Onderwijs en bedrijfsleven slaan handen ineen

Duurzaamheidsfabriek als innovator technisch beroepsonderwijs Technisch leren écht aantrekkelijk maken voor de jeugd en praktijk letterlijk binnen de ‘schoolmuren’ halen. Dat is de Duurzaamheidsfabriek op het Leerpark in Dordrecht. Voor het hanteren van deze onderwijsformule werkt de Duurzaamheidsfabriek nauw samen met het bedrijfsleven en diverse onderwijsen kennisinstituten. Foto’s Ronald van den Heerik

e Duurzaamheidsfabriek komt met de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs tegemoet aan de stijgende vraag naar technologisch geschoolde vakmensen en creatieve ontwerpers. Bij de ontwikkeling en uitvoering van de onderwijsprogramma’s, na- en bijscholingsmogelijkheden werken bedrijven en docenten nauw samen. De programma’s zijn aantrekkelijk en interesseren jongeren voor technische opleidingen. Inhoudelijk staat, naast duurzaamheid, de praktijk bij bedrijven centraal. De

De Duurzaamheidsfabriek komt tegemoet aan de stijgende vraag naar technologisch geschoolde vakmensen en creatieve ontwerpers. 38

werknemers van de toekomst leren maatschappelijk verantwoord denken en functioneren.

Bedrijven Veel bedrijven zijn inmiddels betrokken bij de Duurzaamheidsfabriek. Zo plaatste HVC een mini-WKO en zonnepanelen en Priva moderne producten op het gebied van gebouwbeheersystemen. Krohne Altometer en NMI plaatsten de X-Caliber, het prototype en de testinstallatie van de Euroloop in Pernis.

ONTWERP EN INRICHTING De bedrijfsschool van de werktuigbouw, installatietechniek en elektrotechniekbranche (waaronder Wolter & Dros, Mampaey en Verkerk) laat leerlingen kennismaken met de nieuwste duurzame technieken. De Energie Coöperatie Dordrecht van HVC en de gemeente Dordrecht richten zich op levering van schone energie uit Dordrecht of directe omgeving. Bedrijven en organisaties die verder meedoen zijn onder andere: IHC, Cisco, Siemens, Metalent, Fokker, Da Vinci College Dordrecht, Hogeschool Rotterdam en TU Delft. André Boer van Krohne Altometer nodigt ook andere partijen uit om zich aan te sluiten in de samenwerking: “We zitten in Dordrecht te springen om goed opgeleid technisch personeel. In de Duurzaamheidsfabriek kan ons personeel dichtbij huis opgeleid worden. En niet alleen ons personeel, ook dat van andere bedrijven.”

Twee speerpunten Het onderwijs richt zich op duurzame technologie en duurzame energie. De eerste is toegespitst op de maritieme technologie en duurzame energietechnologie. De keuze voor de (toeleverende) maritieme sector is geen toevallige, want de regio Drechtsteden vormt het derde maritieme knooppunt van Nederland. Veel leerlingen van het Da Vinci College vinden hun leeren werkplek in de maritieme sector met grote kans dat ze hierin ook een baan vinden. De tweede onderwijspijler, die van duurzame energie, heeft alle aandacht voor de innovatieve toepassing van duurzame energiebronnen als wind, water en zon.

Duurzaamheid alom De Duurzaamheidsfabriek maakt deel uit van de duurzame stadswijk ‘Leerpark Dordrecht’; een mooi voorbeeld van multifunctionele gebiedsontwikkeling, waarbij ecologisch bewust wordt omgegaan met natuur, milieu en energie. De ‘groene architect’ Thomas Rau heeft de Duurzaamheidsfabriek ontworpen. Zo is de vierde verdieping geheel ingericht volgens het concept Turntoo van Thomas Rau, waarbij materialen en grondstoffen eigendom blijven van de producenten.

4D-gevel De Duurzaamheidsfabriek zorgde in november 2012 voor een wereldprimeur door de eerste industriële 4D-gevel te onthullen, naar het idee van het Sliedrechtse bedrijf Sublean Group. De 4D-gevel bestaat uit roterende panelen die afhankelijk van de (weers) omstandigheden van functie veranderen: energie opwekken, CO2 reduceren, regenwater afvangen en bufferen, hittestress tegengaan door warmte te reflecteren, maar ook reclame maken.

Meedoen aan Duurzaamheid? De Duurzaamheidsfabriek biedt bedrijven en organisaties een unieke mogelijkheid te werken aan duurzame innovaties. Samen met onderwijsinstellin-

gen en kennisinstituten. Participeren in de Duurzaamheidsfabriek kan op verschillende manieren, onder andere: een prototype laten produceren van een nieuw duurzaam product, kennis verwerven over innovatieprocessen of gastlessen geven. De officiële opening van de Duurzaamheidsfabriek heeft plaatsgevonden op 4 oktober 2013. Meer weten over de Duurzaamheidsfabriek? Kijk op www.leerpark.nl, www.facebook.com/ duurzaamheidsfabriek of volg hen op Twitter @Duurzaamfabriek.

Maritieme Experience in de Duurzaamheidsfabriek Onder grote belangstelling werd eind maart het startsein gegeven voor TechniekDock in de Duurzaamheidsfabriek. Met TechniekDock laten de Drechtstedengemeenten kinderen, van de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en de onderbouw van het vmbo, kennis maken met de (maritieme) techniek. Binnen een week was het programma volgeboekt. Tot eind juni maakten ruim 2600 leerlingen gebruik van deze twee uur durende techniek experience. TechniekDock is een initiatief van het Regionaal Arbeidsmarktbeleid Drechtsteden in nauwe samenwerking met het Da Vinci College en ondernemers.

schooldomein

december 2013

ONTWERP EN INRICHTING

Geïntegreerd ontwerp CSG Eekeringe

Spannende keuzen leiden

“De interieurarchitect van Stalad legde ons steeds verschillende keuzen voor”, vertelt adjunct-directeur Paul Krisman, “en steeds kozen we het meest verregaande voorstel. Soms dacht ik wel eens dat we te ver gingen, maar als je nu de uiteindelijke inrichting ziet, begrijp je hoe alles samenvalt en elkaar versterkt.”

Tekst Sibo Arbeek Foto’s Henk Eertink

aul Krisman vertelt het verhaal van een schoolgebouw uit de jaren negentig dat ingrijpend is getransformeerd tot een kleurrijk geheel van elkaar versterkende elementen. Of het nu de grote figuren op de toiletdeuren zijn, de bedekking van de zuilen in de kantine, de kleur van de wanden, de verschillende soorten meubilair of de inrichting van

schooldomein

december 2013

het buitenterrein met elementen; het is allemaal eigenzinnig, maar het vertelt uiteindelijk hetzelfde verhaal. Van een school die gezien mag worden. Wat is de geschiedenis in vogelvlucht: “We zijn een vmbo-school met 550 leerlingen op een prachtige plek. Steenwijk is een oude vestingstad en we staan vlak naast de oude stadswal in het centrum. Op

ONTWERP EN INRICHTING

tot nieuwe beleving

deze plek stond een heel slecht gebouw. In 1995 is nieuw gebouwd en rond 2000, 2005 en 2010 zijn er uitbreidingen geweest. Door een gestage groei van het leerlingenaantal, maar ook door andere keuzen in het onderwijs. Naast traditionele lokalen wilden we ruimten voor modern voorbereidend beroepsonderwijs. Er staat CSG voor onze naam, maar we zijn

een fusieschool tussen een protestant-christelijke en een katholieke school. De RK-school stond in Steenwijkerwold en het enige dat we van dat gebouw nog hebben zijn drie prachtige glas in loodramen die in de muur van de directeurskamer zijn opgenomen. Trouwens ook een onderdeel van het inrichtingsplan, dat gaandeweg is ontstaan.â&#x20AC;?

schooldomein

december 2013

oude mediatheek konden elf leerlingen op een vaste computer. Nu kunnen zeventig leerlingen er op een laptop werken, die ze daar kunnen lenen van ouders die vrijwillig de balie bezetten. De nieuwe inrichting werkt ook vernieuwend.“

Duurzame relatie “We hadden al een relatie met Stalad omdat we er leerlingsetjes kochten. Telkens wanneer we hen bezochten en een vraag hadden, kregen we twee ontwerpen te zien; een goed en functioneel ontwerp en een gewaagd ontwerp. We kozen altijd voor het gewaagde ontwerp, omdat het kleur had, het ons verraste en gedurfd was. Alles in ons gebouw was grijs en rood en er was geen samenhang tussen de verschillende bouwdelen. De binnenhuisarchitect van Stalad kwam met een plan voor alle ruimten en dat was het gewoon. Hans Stienstra deed het technisch ontwerp en de interieurarchitect paste het in. Eerst hebben we alles voor de leerlingen aangepakt, daarna de personeelskamer en toen nog de twee kantoren. De kantine de Eetkringe. Onze mediatheek is volledig getransformeerd. De personeelskamer voldeed, maar was saai. Ik kwam in de zomer op school en zag twee cyclaam roze wanden. Hoe zullen de docenten dat vinden, dacht ik. Als je nu het totaal plaatje ziet begrijp je die wanden pas. De meeste docenten vinden het prachtig. Het is niet alleen het ontwerp en de inrichting, het moest ook functioneel zijn. Er is waar nodig overleg geweest met de docenten en de conciërges, want het moest ook werken. Uiteindelijk heeft de directie er steeds een klap op gegeven.”

Flexibel en verplaatsbaar

“Het gaat niet om vernieuwend te willen zijn, het gaat erom de goede dingen te doen.”

schooldomein

Onderwijsvisie “We bieden zorg en welzijn, intrasectorale dienstverlening en commercie en Jong Ondernemen aan. Daarbij starten leerlingen als ondernemers uit Steenwijk een echt (leerwerk-)bedrijf op, met echt geld. Aan het eind maken ze de balans op en zien ze of ze winst hebben gemaakt. We staan open voor vernieuwing als wij vinden dat het ook een verbetering is. Wij kiezen bijvoorbeeld niet per definitie voor iPad onderwijs. Uit een rapportage op RTV Overijssel bleek laatst dat van de twintig benaderde scholen, twee scholen niet voor de iPad kozen, waaronder deze school. Wij werden gebeld met de vraag waarom en we hebben aangegeven dat we van mening zijn dat het nu nog niet zo ver is. Een laptop is geen doel, maar een middel. Het gaat niet om vernieuwend te willen zijn, het gaat erom de goede dingen te doen. In onze

december 2013

Hans licht toe: “Of het nu gaat om de witte tafels en stoelen, de banken, de verlichting, het kleurgebruik, een akoestische wand, de blow ups en foto’s en de vloerbedekking; we hebben alles aangepakt. De inrichting is consistent doorgevoerd door het hele gebouw. Er zijn vier vides die in de Eetkringe uitkomen en voor daglichttoetreding zorgen. We hebben ze aparte kleuren gegeven, waardoor de eerste en tweede etage optisch verbonden zijn. De hele inrichting is daarom ook custom made. We hebben een kapperswand ter plekke ontworpen. De school wilde dat alles flexibel en verplaatsbaar moest zijn, dus hebben we een werkplekkenstructuur voor de mediatheek ontworpen, met grote blow-ups op de muren die voor de sfeer en uitstraling bepalend zijn.” Paul kijkt Hans aan: “Het is het gevoel dat iemand jou begrijpt, waardoor je elkaar vindt. Die verbinding was er gewoon.” Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Hans Stienstra van Stalad: hansstienstra@stalad.nl.

het idee In de rubriek het idee belicht iedere editie van Schooldomein een initiatief dat een positieve bijdrage levert aan de samenleving. In dit nummer het idee van Run4Schools.

Run4Schools helpt Zuid-Afrika In Nederland maken ouders zich over het algemeen geen zorgen over hun kinderen als ze uit school komen. Kinderen worden opgevangen door de ouders, een oppas of ze gaan naar de naschoolse opvang. In de townships van Zuid Afrika ligt het anders. Na school worden de meeste kinderen aan hun lot overgelaten. Ze hangen rond op straat en de kans is groot dat ze in aanraking komen met jeugdbendes, criminaliteit, alcohol en drugs. Daarom is het initiatief van Stichting Run4Schools voor de kinderen in de townships zo belangrijk. De stichting financiert en organiseert in- en naschoolse sportopvang in de townships van Zuid Afrika. Kinderen worden na school opgevangen en sporten onder begeleiding en toezicht van coaches. Zo heb-

ben ze plezier met andere kinderen, krijgen ze zelfvertrouwen en blijven uit handen van de jeugdbendes. Stichting Run4Schools maakt zich sterk voor 3.000 kinderen op vier lagere scholen in Mitchell’s Plain. Dit is een township bij Kaapstad, waar drie keer zoveel mensen wonen dan in een stad als Amsterdam. De stichting biedt sportprogramma’s tijdens en na schooltijd aan. In een stimulerende en veilige omgeving. Kinderen komen hierdoor minder snel in aanraking met straatbendes en het geweld, drugs, prostitutie die daar onlosmakelijk mee verbonden zijn. Het geld dat hiervoor nodig is lopen we elk jaar bij elkaar. Onze naam Run4Schools

nemen we namelijk heel letterlijk. Scholen kunnen ook voor ons lopen. We hebben hier een speciaal schools4schools programma voor ontwikkeld. Wij komen eerst bij de scholen langs om in de klassen of aula ons verhaal te doen. De scholen zelf organiseren daarna een sponsorloop, met uiteraard super gemotiveerde leerlingen en leerkrachten als deelnemers!

Geïnteresseerd om zo’n sponsorloop op uw school te organiseren? Neem een kijkje op de website run4schools.nl en stuur direct daarna een mailtje naar: info@run4schools.nl.

schooldomein

december 2013

International school Eerde verrast

Verdekte nieuwbouw volgt “De geest van Krishnamurti waart hier nog steeds rond”, zegt vice-principal Han van der Zwan, als we over het uitgestrekte landgoed van kasteel Eerde lopen. Toenmalig eigenaar baron van Pallandt gaf het in 1924 in gebruik aan de theosofische beweging, waarvan de Indische wijsgeer

Tekst Sibo Arbeek

atuurmonumenten is sinds 1982 eigenaar van landgoed Eerde, waarvan de International School gebruik maakt. Principal Heidi Lenoir: “Ons moederbedrijf is ROC Landstede. We hebben hier 136 studenten met vijftien nationaliteiten die we vanaf 4 tot 21 jaar bedienen. Onze dertig docenten verzorgen onderwijs op maat en een team van elf medewerkers begeleidt onze studenten zeven dagen per week 24 uur, omdat we een boarding school zijn en 70% van onze studenten hier ook woont. We hebben kinderen van expats of Nederlandse gezinnen, die internationaal georiënteerd zijn. Wereldwijd zijn onze agenten met de werving van studenten bezig, want het runnen van een international school is een bedrijf op zichzelf.” Heidi

schooldomein

december 2013

Lenoir is principal en regelt het zakelijke deel, terwijl vice-principal Han van der Zwan het onderwijs voor zijn rekening neemt. “We vullen elkaar perfect aan”. Han is bijzonder geïnteresseerd in de geschiedenis van het landgoed: “Dit is een echt 18e eeuws kasteel of landhuis met een classicistische opbouw, met een centrale as en aan weerszijden identieke vleugels en ruimten. Eigenlijk een vinex-opzet in die tijd, want er zijn toen veel landhuizen in dezelfde stijl gebouwd. Het was het jachtslot van Werner van Pallandt, die luitenant-kolonel in het Nederlands leger was en tegen de Spanjaarden in de successieoorlog vocht. Door de uitgestrektheid van het landgoed hebben wij nu veel ruimte om ons onderwijs vorm te geven. Dat vind je in de Randstad

BOUW EN ORGANISATIE

klassieke lijn landgoed voorganger was. In 1934 stichtten de Quakers een internationale school in het kasteel. In 2013 bestaat de International School Eerde nog steeds en staat naast het kasteel een bijzondere nieuwbouw, die geheel natuurlijk uit de klassieke tuinen oprijst.

niet. Onze inzet is dat we kinderen niet op het leven voorbereiden, maar we laten hen hier het leven zelf ervaren.”

Internationaal niveau Heidi vult aan: “Nederland staat op de derde plaats wat de kwaliteit van het universitair onderwijs betreft. Het onderwijs is aan het ver-internationaliseren en dat betekent dat de vraag toeneemt. Als Chinezen hier komen, willen ze in Europa ook een vervolgopleiding doen. Wij zijn de enige boarding school waaraan direct een internationale school is verbonden. Dus zien we dat we steeds meer dagstudenten krijgen, die een internationaal diploma willen hebben. Ons IB diploma

geeft toegang tot elke universiteit. Onze internationale programma’s zijn opgedeeld in diploma’s en certificaten, afhankelijk van leeftijd en niveau. Je begint met je IPC en je eindigt met je IB. Het bijzondere is dat kinderen met een vwo of een vmbo niveau gewoon bij elkaar in groepen blijven en elkaar ook coachen. Onze voertaal is overigens Engels.” Han reageert: “Het Nederlands onderwijs werkt als een waterval. Een leerling krijgt een vwo-advies maar heeft nooit echt geleerd hoe te leren. Alles ging vanzelf. Dan komt de terugslag. Dat motiveert niet, ook omdat kinderen te snel teveel verantwoordelijkheid krijgen voor hun eigen studie. Het kind blijft zitten en wordt vervolgens naar de havo verwezen en lukt het daar ook niet naar het vmbo.

schooldomein

“Wat nu modern is, is over honderd jaar weer onderdeel van de culturele geschiedenis.” december 2013

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw International School Eerde

Aantal leerlingen Totaal 155

Bruto vloeroppervlak 2.975 m2

Bouwkosten € 2.000.000,- excl. Installaties, incl. btw

Oplevering September 2011

Bouwtijd 5 maanden

Aannemer Goossen te Pas Bouw Almelo

Architect Architectengroep VBW-GAJ

schooldomein

Kinderen met een vwo advies komen niet zelden terecht op een niveau dat te laag is voor hun capaciteiten. Daarom begeleiden wij persoonlijk in kleine groepen van maximaal vijftien leerlingen, kunnen wij onderwijs op maat bieden, aangepast aan de behoeften van het individu. Bovendien betrekken wij ouders bij het onderwijsproces en besteden we veel energie aan taal en wiskunde.”

De nieuwbouw “De kinderen wonen in de voormalige bouwhuizen. In het kasteel huist de mediatheek, de kantine, de ondersteunende diensten en het management. Het onderwijs zelf is decennia lang in barakken verzorgd. Dat was voor de studenten en ons imago als internationale school niet houdbaar en samen met VBW Architecten uit Velp zijn we over nieuwbouw voor ons onderwijs gaan denken. Uitgangspunt was een spannende verbinding te maken tussen de 18e eeuw met de nieuwbouw van de 21e eeuw, zonder dat het klassieke beeld van het landgoed verstoord zou worden. Het resultaat

december 2013

is verrassend en eenvoudig, omdat de structuur van het park in het hellende dak van de nieuwbouw doorloopt. De daktuin loopt schuin omhoog en verbergt de constructie van glas en beton, die eenzelfde opzet heeft als het kasteel, met een centraal oplopend atrium en aan weerszijden identieke vleugels met lesruimten. Zou je met een vliegtuig boven het kasteel cirkelen, dan zou je de nieuwbouw niet zien. Het is uitermate functioneel uitgevoerd, met een sobere schoonheid. Tegen de mensen die bezwaren hadden zei ik: “Wat nu modern is, is over 100 jaar weer onderdeel van de culturele geschiedenis, net als de oranjerie uit de 19e eeuw, die destijds ook als te modern werd gezien. Maar de kern is dat je in de nieuwbouw ruimte en licht ervaart. En dat is de oorsprong van ons onderwijs. Onze kinderen het licht laten zien en internationaal de ruimte geven. Net zoals Krishnamurti het heeft bedoeld.” Voor meer informatie kijkt u op www.eerde.nl of neemt u contact op met de school: (0529) 45 14 52.

BOUW EN ORGANISATIE

Leren doe je niet alleen

Het ronde gebouw van Stoas verbindt Lopen door het nieuwe ronde gebouw van Stoas in Wageningen betekent steeds opnieuw verrast worden. Het is opgedeeld uit nesten, grotten en grote open ruimten die afhankelijk van de behoefte van vorm verschieten. Het gebouw is ecologisch intelligent ingericht, want elk onderdeel past binnen een grotere visie. Daarom voelt het gebouw ook als een huis, waarin het goed toeven is.

schooldomein

december 2013

Tekst Sibo Arbeek Foto’s Daria Scagliola en Stijn Brakkee

adelon de Beus en Jos van Meegen vormen de directie van Stoas, de hogeschool die al ruim 33 jaar de lerarenopleiding voor het groen onderwijs verzorgt. Madelon: “We zaten eerst in Dronten en Den Bosch, maar wilden onze expertise bij elkaar brengen. Het is Wageningen geworden vanwege het groene domein en de life science opleidingen op de campus. Onze studenten kunnen hier goed doorstromen. In onze zoektocht hebben we ons ook afgevraagd of we eigenlijk nog wel een fysiek gebouw nodig hadden. Alles kan immers digitaal en onze studenten komen uit heel Nederland en het buitenland. Maar die optie hebben we toch laten vallen; dan krijg je een soort virtueel netwerk en we wilden juist de ontmoeting tussen mensen faciliteren en hen op allerlei mogelijke manieren verbinden. En toen vonden we een prachtige locatie en is het nieuwbouw geworden.”

Leren doe je niet alleen Madelon: “Onze onderwijsvisie is gebaseerd op het sociaal-constructivistisch gedachtengoed. Je leert wel zelf, maar zonder andere mensen en omgeving is het leren erg beperkt. Kennis ontwikkel je samen met anderen. Het gaat om het proces van kenniscreatie. Kennisoverdracht, als je daar al van kunt spreken, is daar een onderdeel van. Overal is informatie, maar het verwerken ervan wordt versterkt als je dat samen met anderen doet. Onze studenten verblijven de helft van hun tijd op stageplekken. Door ‘in de context’ te werken geef je het leren betekenis. Binnen je opleiding kun je reflecteren op de praktijkervaringen. Dat noemen we de vertraagde tijd. Het begrip scole betekent oorspronkelijk ervaringen delen. Vroeger was de school de plek waar je ging wandelen met de leraar.” Jos voegt toe: “Dat vormt ook de basis van waaruit we over ons gebouw zijn gaan nadenken, als een omgeving waarin je je kennis kunt delen en ontwikkelen.”

Een andere indeling

“Vroeger was de school de plek waar je ging wandelen met de leraar.”

schooldomein

december 2013

Madelon: “We begonnen te werken met noties als duurzaam, verbindend, alineair, de seizoenen voelen, geluiden van buiten, licht en open en zichtbare techniek. We wilden een responsief gebouw, dat je kunt gebruiken op manieren die aansluiten bij je onderwijs. We hadden geen rond gebouw in ons hoofd, maar in gesprek met de architect ontstond die vorm vanzelf. De meest duurzame vorm is de bol, maar dat is lastig bouwen. De cilinder is een krachtige vorm. We wilden geen hiërarchie in het gebouw. Het gebouw bestaat uit een begane grond en twee verdiepingen, waarbij de grote ruimte met schuin

BOUW EN ORGANISATIE

oplopende trappen de kern vormt. De ruimten op de verdiepingen moeten aan verschillende vragen kunnen voldoen en kennen een grote diversiteit. In de gietvloeren komt de natuur terug door patronen van bodemschimmel. Zonder die schimmel kunnen bomen niet leven en zonder bomen hebben wij geen zuurstof. De ruimten zijn ingevuld vanuit het principe van de nesten en de grotten. Een lokaal is een nest en de ruimten ertussen zijn plekken met verschillende vormen en inrichting, grotten, je kiest wat bij de activiteit past. Overal heb je uitzicht, maar je hebt geen oriëntatie. Ook met de inrichting is aangesloten bij de uitgangspunten. Er zijn oriëntatiepunten ontstaan zowel binnen als buiten.”

Denken over exploitatie Jos vult aan: “Ons handelen wordt bepaald door het concept van ecologische intelligentie. Je moet weten in welk ecosysteem je je beweegt, als persoon of als organisatie. Hoe beïnvloed jij je omgeving en hoe word je door de omgeving beïnvloed. Wanneer je tot dat inzicht komt kun je duurzaam leren van die omgeving gebruik te maken. Oikos betekent huishouding en in de huishouding is ook alles met elkaar verbonden. We wilden verschillende ruimten voor verschillende activiteiten. We vroegen ons ook

af of we eigenlijk wel opslagruimte nodig hebben. Iedereen werkt met eigen laptop en met follow me printing. Dat is een facilitaire kaart, waar je van alles mee kunt doen. Het levert ontmoetingen op, maar het is ook een duurzaamheidsding; als je je print niet ophaalt verdwijnt de opdracht. Alles is hier digitaal beschikbaar dus we hebben geen winkel met readers. Tien ruimten hebben wikiwanden, wat een nieuwe dimensie aan het digitaal leren geeft.” Madelon: “Een rond gebouw stelt ook vragen over het klimaat. De ramen kunnen open, omdat dat voor het contact met de buitenwereld van belang is. We hebben steeds gekozen voor de duurzaamheidsmaatregelen, die je meteen moet doen, zoals WKO, waardoor geen verwarmingselementen nodig zijn. We hebben een gemiddelde temperatuur tussen de 18 en 23 graden, met balansventilatie in grote en kleine ruimten. Daarnaast vinden we akoestiek belangrijk en hebben we geluiddempende plafonds en akoestische elementen in de wanden. Alle meubilair moet door één persoon tilbaar, schakelbaar en verrolbaar zijn, omdat we ruimten voor meerdere doeleinden willen gebruiken. Dat hoort ook bij duurzaamheid.”

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw HBO Stoas Wageningen | Vilentum Hogeschool

Opdrachtgever Aeres Groep

Bruto vloeroppervlak 4080 m² incl. techniek

Aantal studenten 800

Bouwkosten € 8 miljoen (incl. btw)

Architect Wilco Scheffer van BDG Architecten

EPC 0,645

Opening September 2013

Kijk voor meer informatie op www.stoasvilentum.nl.

schooldomein

december 2013

Gemeente en Koninklijke Marine slaan handen ineen

Zwemmen en duiken in Den Helder Nadat Den Helder in 1940 zowel door Duitse als Engelse bombardementen grote schade had opgelopen is de stad na de oorlog functioneel maar niet gericht op duurzaamheid en kwaliteit weer opgebouwd. Een externe commissie constateerde dat economische groei noodzakelijk is. De haven is een belangrijk speerpunt, maar ook goede voorzieningen voor de stad. Het nieuwe zwembad Het Heersdiep is een aansprekend voorbeeld.

Tekst Sibo Arbeek Foto’s Peter van Aalst en Tadá! Vormgeving en Fotografie

“We hebben de business case zo goed voorbereid dat de uiteindelijke kredietverstrekking door de raad een hamerstuk was.”

schooldomein

ethouder Ruimte Pia Bruin: “Den Helder is een bijzondere stad, die na een moeilijke periode een sterke haven en trotse projecten verdient. Het inwoneraantal is gedaald van 64.000 naar 57.000, maar het aantal huishoudens is gelijk gebleven. Ons aantal huishoudens is nog niet verminderd, dus nog geen echte krimpstad, maar het werd tijd voor actie. Om het inwonersaantal te stabiliseren hebben we een goede visie gemaakt op de toekomst van de stad. We moeten insteken op de grote kansen die hier liggen. Voor het doorontwikkelen van de haven (zorgen voor werkgelegenheid) en de stad, met name

december 2013

het centrum en het vernieuwen van de voorzieningen. Zo bouwen we een nieuwe Schouwburg in een historisch pand op Willemsoord, een nieuwe Bibliotheek, een nieuw Stadhuis en kwalitatief hoogwaardige woonprojecten in het Stadshart (zorgen voor een prettige leefomgeving). Er zijn onderwijsclus-

BOUW EN ORGANISATIE

Pia Bruin

ters opgericht die zich richten op opleidingen in de maritieme sector (jongeren binden aan de stad). Want Den Helder is een havenstad. Den Helder is vergroeid met de Marine, waarbij vroeger zelfs hele woonbuurten voor de Marine en hun gezinnen bestemd waren. Je was of burger of je was Marine en dat waren twee gescheiden werelden. Door de jaren heen zijn we steeds meer en beter gaan samenwerken. In het belang van de Marine en in het belang van de stad. Je kan spreken van een goed huwelijk! Deze samenwerking is op tal van gebieden zoals onderwijs, economie (samenwerken in de haven) en ook gezamenlijk investeren in een project zoals dit zwembad. De Marine heeft twintig jaar geleden al gezegd dat een goede zwemen duikvoorziening nodig was. Dat is dus nu de nieuwe duiktank geworden, die negen meter diep is. Dat is vanuit een onderzeeër de kritische grens om nog te kunnen overleven. Vanuit een capsule wordt de situatie in een onderzeeër gesimuleerd en vervolgens word je via een ontsnappingsluik de tank in geschoten. Door het toevoegen van de duiktank is de exploitatie van het nieuwe zwembad interessanter geworden. Uit de hele wereld komen hier gespecialiseerde duikers oefenen. Naast de Marine maken de brandweer, de politie, sportduikers en particulieren gebruik van deze unieke faciliteit.”

Traditioneel aanbesteed Tino Zandbergen is procesmanager: “Het heeft even geduurd voordat deze locatie is gekozen en met de bouw kon worden begonnen. Het nieuwe bad ligt naast het oude zwembad gebouwd in het beschermde dorps- en stadsgezicht De Stelling. Maar nu staat er een prachtig bad met verschillende baden en natuurlijk de duiktank voor de Marine. De gedachte was om het project DBFMO in de markt te zetten, maar er was geen consortium die voor veertig jaar de exploitatie van vooral het recreatieve deel wilde borgen. We hebben vervolgens de O eraf gehaald en de F is bij de gemeente gebleven. Het project is dus uiteindelijk traditioneel aanbesteed. Eerst de architect en daarna de aannemers voor de bouw, werktuigbouw, elektro- en zwembadtechniek. We hebben niet gekozen voor Turn Key, omdat in deze markt je tijdens de ontwikkeling te weinig invloed op de marktpartijen hebt. Door de combinatie met de Marine wilden we dat wel houden. De stichtingskosten bedroegen 24 miljoen inclusief de aankoop van het oude bad en de bijdrage van de Koninklijke Marine van vier miljoen à fonds perdu en daarnaast nog een jaarlijkse bijdrage in de exploitatie. We hebben de partijen Europees geselecteerd, waarbij WAA architecten uit Drachten won en de VOF Tuin/ Van der Wal de bouw mocht doen. Het volledige projectmanagement is vanwege hun specifieke kennis

schooldomein

PROJECTINFORMATIE Project Nieuwbouw zwembad en duiktank Het Heersdiep Den Helder

Opdrachtgever Gemeente Den Helder

Investeringskosten 24 miljoen euro (inclusief aankoop oude bad)

Projectmanagement OLCO

Procesmanager Tino Zandbergen van tspconsult

Architect WAA architecten Drachten

Juridische begeleiding ICSadviseurs

Bouw VOF Tuin/Van der Wal

Ingebruikname September 2013

december 2013

op het terrein van zwembaden in handen gegeven van OLCO. De opdracht aan de exploitant is om het gehele zwemcomplex qua doelgroepen en recreatie tot een succes te maken. De gemeente vergoedt een deel van de exploitatielasten en de kapitaallasten in een vastgestelde jaarlijkse bijdrage van één miljoen euro. In de exploitatielast wordt ook een onderhoudsfonds opgebouwd, waaruit de vervanging op termijn kan worden betaald. De exploitant beheert, maar mag niet aan het onderhoudsfonds komen.”

Juridische expertise Tino: “Een zwembad ontwikkelen, bouwen en exploiteren is heel specifieke know how. OLCO heeft een belangrijke rol gespeeld in het engineeren van de complexe technische eisen zoals de duiktank. Van belang daarbij was ook het volledig sturing geven aan het team in ontwerp en realisatie om het project binnen de geraamde budgetten te realiseren. Dat moet je niet zelf willen doen en daar heb je dus kennis van buitenaf voor nodig. Gecombineerde kennis van aanbestedingen en juridische expertise had ICSadviseurs in huis met Elzo Hilgenga en Rop Krist. Elzo: “We hebben de business case zo goed voorbereid dat de uiteindelijke kredietverstrekking door de raad een hamerstuk was. Bovendien gebruikten we de projectorganisatie om er binnen de gemeentelijke organisatie van te leren. Het project is binnen de planning en het krediet uitgevoerd. We hebben onderhandeld over de aankoop van het oude zwembad, dat juridisch en economisch eigendom van een stichting was. Dat heeft anderhalf jaar gekost. Daarnaast hebben

schooldomein

december 2013

we veel met de Marine en defensie overlegd en dat weer contractueel vertaald. Uit de Europese aanbesteding kwam de bestaande beheerstichting als economisch het meest voordelige uit de bus. We hebben voor een vloeiende overgang van oud naar nieuw gezorgd en de bestaande stichting een nieuwe plek gegeven.” Rop Krist: “De kunst is om in scenario’s te denken en vanuit een totalcost of ownership benadering. Dat betekent dat je steeds op meerdere borden aan het schaken bent en blijft.” OLCO heeft in zijn rol de duurzaamheid van het bad ontwikkeld: “Het is een bad dat op de toekomst anticipeert. De buitenschil heeft een waarde van 5 RC. Het heeft een lage EPC-norm, het dak heeft zonnecollectoren en pv cellen. De duiktank en 90 m lange waterglijbaan zijn geïsoleerd, WKK en gasabsorptie bij warmtepompen zijn toegepast. Ook is het revolutionaire Advanced Oxidation System toegepast. Een systeem dat met waterperoxide en UV straling het vuil verwijdert en er voor zorgt dat luchtkwaliteit verbetert en minder water gesuppleerd hoeft te worden. De warmte uit de lucht wordt praktisch volledig teruggewonnen. Er zijn twee beweegbare bodems als C2C uitgevoerd.” Duurzaamheidsmaatregelen optima forma die er voor zorgen dat de CO2 footprint sterk wordt teruggedrongen, hetgeen een opdracht van de gemeenteraad was. Voor meer informatie mailt u naar of belt u met Tino Zandbergen t.zandbergen@tspconsult.nl of 06-54642244 en met Elzo Hilgenga van ICSadviseurs: elzo.hilgenga@icsadviseurs.nl of 06-22604875.

de etalage SMT Bouw & Vastgoed gaat nieuwbouw Erasmus realiseren Op 21 november 2013 werd het contract ondertekend voor de nieuwbouw van een multifunctioneel en duurzaam onderwijsgebouw ten behoeve van Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) door SMT Bouw & Vastgoed en de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het gebouw van ca. 8.800 m² wordt gerealiseerd op Campusterrein Woudestein en is ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter. Het geheel is onderdeel van de vernieuwingen waarmee de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) een levendige campus creëert met internationale allure, waar het aangenaam studeren en werken is. De inschrijving van SMT werd als Economisch Meest Voordelige Inschrijving beoordeeld. De opdracht omvat een Engineering & Build (constructief, bouwkundig en installatietechnisch) uitontwikkeling en realisatie van het complex. SMT werkt voor deze bieding met een tiental vaste ketenpartners. Flexibel binnen het pand komen moderne onderwijsruimtes, studieplekken en op de begane grond is plaats voor een supermarkt. Het gebouw is als een flexibele structuur ontworpen waarbinnen ruimte is voor een ‘wisselprogramma’; de eerste •

•

jaren komt hier de bibliotheek, kan er worden gestudeerd en komen er winkels. Na verloop van tijd gaat het gebouw onderdak bieden aan de wetenschappelijke gemeenschap. Duurzame campus De EUR heeft de ambitie om tot de meest duurzame campussen van Nederland te behoren en streeft naar de realisatie van een energieneutrale campus. Het nieuwe onderwijsgebouw krijgt een duurzame klimaatinstallatie,

•

geoptimaliseerde isolatie, natuurlijke ventilatie en een minimale technische installatie, volgens het principe ‘natuurlijk als het kan, mechanisch als het moet’. In oktober 2013 is gestart met de engineering, waarna in maart 2014 wordt gestart met de bouwwerkzaamheden. Naar verwachting kan het gebouw in maart 2015 in gebruik worden genomen. Meer informatie: www.smt-benv.nl

•

Nieuwbouw Van Lodenstein College Barneveld geopend

Op vrijdag 1 november heeft Clemens Cornielje, Commissaris van de Koning in de provincie Gelderland, de nieuwbouw van het Van Lodenstein College in Barneveld geopend. Met de nieuwbouw, naar ontwerp van SP Architecten, beschikt het Van Lodenstein College over een modern en eigentijds gebouw waarin sprake is van een hoge mate van transparantie en openheid. Dit staat in een mooie balans tot rust, structuur, kleurgebruik, warmte en de toepas-

sing van mooie en natuurlijke materialen. De transparante wanden zijn voorzien van prints met namen en afbeeldingen, waarmee deze een persoonlijke uitstraling krijgen. Resultaat is een prachtige locatie waarin het onderwijs goed tot zijn recht kan komen en leerlingen prettig kunnen verblijven. De centrale ruimte, met een grote tribunetrap, is één van de mooiste ruimten in het gebouw en de akoestiek van de sporthal is zondermeer goed. Vanuit haar refor-

matorische identiteit heeft het Van Lodenstein College onder meer rentmeesterschap als belangrijk uitgangspunt gehanteerd. Dit uit zich in dit project doordat in het ontwerp de driestappen-strategie Trias Energetica is toegepast: beperken van het energieverbruik, opwekken van energie uit duurzame bronnen, efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen voor de resterende energievraag. Concreet betekent dit in dit geval een zeer compacte gebouwvorm, dat dit het eerste schoolgebouw in Nederland is waarin LED verlichting op een dergelijke grote schaal is toegepast, de aanwezigheid van een flink aantal zonnepanelen op het dak waarmee de school het overgrote deel van de eigen energie kan opwekken en het gebruik van betonkernactivering en warmte- koude opslag. Daarnaast zijn duurzame technieken toegepast, waar onder ‘clickbrick’, wat inhoudt dat het metselwerk in de gevel van het gebouw zonder cement is opgebouwd en demontabel is. Voor de nieuwe locatie heeft ICSadviseurs het Programma van Eisen opgesteld en middels een Europese Architectenselectie de architect, SP Architecten uit Waddinxveen, geselecteerd. schooldomein

december 2013

Aanbouw Corderius College geslaagd

Evenwichtige symbiose traditie en toekomst

“De nieuwe aanbouw houdt gepaste afstand van het oorspronkelijke hoofdgebouw en zoekt tegelijkertijd de verbinding.” Mooie woorden van architect Herman Bakker en rector Egbert Boerma knikt: “Dat is ook precies onze onderwijsvisie. Wij zijn een traditionele school, maar staan open voor ontwikkelingen die ons kunnen verrijken.” Tekst Sibo Arbeek Foto’s Frank Hanswijk

ector Egbert Boerma over de aanleiding van de nieuwbouw: “We zijn naast een categoriaal gymnasium één van drie scholen voor voortgezet onderwijs in Amersfoort-Zuid. We zijn een christelijke school en bieden mavo tot en met gymnasium aan. Ons kenmerk is dat we de vernieuwing binnen de structuur van de school zoeken. Leerlingen en ouders weten waar ze aan toe zijn; ons onderwijs is klassikaal en vindt voor 90% frontaal plaats. In de vernieuwingsdrang hebben we ons profiel vastgehouden, omdat we denken dat dat het beste is voor het leerrendement en de ontwikkeling van leerlingen. Dus eerst kennis opdoen en dan pas werken aan de eigen ontwikkeling. We werken ook met digitaal lesmateriaal en elk lokaal heeft een eigen smartbord

schooldomein

december 2013

en beamer, maar de digitale wereld moet ondersteunend zijn aan duidelijke instructie en begeleid gebruik. Ouders kiezen in de eerste plaats voor rust en regelmaat. Het gebouw moet dat ondersteunen. Het aantal leerlingen groeide en we wilden graag uitbreiden, omdat onze huisvesting niet ideaal was. Ons hoofdgebouw was in 2002 al fors uitgebreid, maar daarnaast zaten we nog steeds in noodlokalen en in een gehuurd gebouw. We wilden graag weer bij de school uitbreiden, maar eigenlijk was er geen plek meer. Uiteindelijk hebben we de ruimte gevonden door een deel van de openbare weg en een stuk van een gemeentelijke instelling te bestemmen voor de uitbreiding. Dat is een lange tocht geweest, maar gelukkig dacht de gemeente goed mee.”

STEDENBOUW EN ARCHITECTUUR

“Oude gebouwen hoeven niet aftands te worden, als je de structuur maar overeind houdt.”

Het nieuwe bouwen Herman Bakker is de architect die vanuit Van Hoogevest Architecten het project heeft begeleid: “Het oorspronkelijke gebouw dateert uit ’57 en dat was de tijd van de wederopbouw. Het is functioneel opgezet, met veel glas, licht en grote gangen. Je herkent het principe van het nieuwe bouwen in een traditionele jas. Het leuke is dat ons bureau dit gebouw ook heeft ontworpen. De aanbouw moest dan ook met respect met dit gebouw omgaan en tegelijkertijd de verbinding leggen. Uit onze modelstudies kwam dat we de uitbreiding buiten het gebouw moesten leggen en tegelijkertijd de verbinding met het park moesten aangaan. We hebben de aansluiting op het niveau van het souterrain gemaakt, dat ooit als noodhospitaal diende voor het geval de Russen ons zouden aanvallen. Wat je ziet is dat het een grote uitbreiding is geworden, die toch bescheiden oogt. Het is binnen verrassend licht door het grote glasoppervlak, waarbij we goed hebben gelet op doorzichten en lichtinval om de ruimtelijkheid te benadrukken. De hele kolomstructuur en de hoeveelheid glas sluit ook aan bij het oorspronkelijke gebouw.”

Rust in de school Egbert: “Onze visie was dat we al onze leerlingen onder één dak wilden, waarbij we de school in drie delen segmenteren. De aanbouw voor de brugklassers, een deel voor de klassen twee en drie en een deel voor de klassen vier tot en met zes. Elk deel is onderwijskundig en gebouwlijk volledig gefaciliteerd. Het leuke is dat het nu ook zo werkt; elke leeftijdsgroep heeft een eigen domein, met eigen lokalen, een eigen aula met uitgiftepunt, eigen

ingangen en fietsenstallingen en eigen werkplekken voor docenten. Bovenbouwers hebben geen behoefte aan onderbouwers en de jonge leerlingen vinden het fijn dat ze niet met grote leerlingen te maken hebben. Dat geeft een veilig gevoel en brengt rust in de school.”

Duurzaam in de basis “De school wilde dat het brugklashuis een duurzame uitstraling zou krijgen”, legt Herman uit, “als een natuurlijk onderdeel van het landschap. De hele constructie is van hout en glas en het dak is met gras bedekt. Het gebouw heeft een natuurlijke uitstraling, met als enige kleur fris groen. De schil is beter geïsoleerd dan de norm, er zijn daglichtafhankelijke armaturen en CO2 meting in de lokalen. De vloerverwarming is per lokaal te regelen. Voor een ingewikkeld en gelaagd bouwskelet heb je een goede uitwerking en een kundige aannemer nodig. Die werd gevonden in P. van Leeuwen uit Meerkerk. Hij heeft de ribben met vakmanschap gevormd alsof het de nerven van een blad zijn.” De rector ten slotte: “Om financiële redenen hebben we op dit moment niet voor een WKO regeling gekozen, maar dat had ik wel graag gewild, omdat we dan koeling in de zomer hebben. Het bouwproces is aanleiding is geweest om ons bestaande gebouw in twee fasen te verduurzamen, met vloerverwarming en hoogwaardige isolatie. Ook zijn we met zonnecollectoren bezig. Daarna kan een WKO-installatie mogelijk wel uit, omdat we dan zelf in onze energiebehoefte kunnen voorzien. Waar ik trots op ben is dat oude gebouwen geen aftandse gebouwen hoeven te worden. Je kunt ze modern houden, als je de structuur maar overeind houdt en goed onderhoud pleegt.” schooldomein

PROJECTINFORMATIE Project Aanbouw brugklashuis Corderius College Amersfoort

Aantal leerlingen Totaal 1600.

Bruto vloeroppervlak 1.780 m2 uitbreiding

Investeringskosten € 3.060,- incl. btw

Oplevering Juli 2013

Aannemer P. van Leeuwen uit Meerkerk

Architect Herman Bakker, projectarchitect Van Hoogevest Architecten

december 2013

Oud en nieuw samen

Brede school De Waterhoef Dat basisscholen zich aanpassen aan steeds andere eisen is een gegeven waar we niet omheen kunnen. Wijken veranderen en de manier waarop buurtvoorzieningen functioneren is aan nieuwe inzichten onderhevig. Als vierde in een reeks voorbeelden van verbouwprojecten uit de Scholenbouwatlas: de transformatie en uitbreiding van een voormalig klooster tot Brede school De Waterhoef in Oisterwijk. 58

schooldomein

december 2013

FINANCIERING EN EXPLOITATIE Tekst Dolf Broekhuizen Foto’s Petra Appelhof

e Waterhoef is een goed voorbeeld van een kindcentrum waar er voor gekozen is de jongste kinderen en de buitenschoolse opvang in een bestaand gebouw onder te brengen, in combinatie met een nieuwbouw deel voor de basisschool. Door de oudbouw blijf het gebouw aansluiten bij het dorpskarakter op deze plek - de nieuwbouw maakt duidelijk dat tijden ook veranderen. Wie nu pauze houdt of vergadert in deze brede school zit in een unieke ruimte. Via een kleurrijk oud roosvenster valt het licht op de tafel van de teamruimte. Het glas in lood verstrooit het daglicht in duizend delen. Tegelijkertijd word je omgeven door een modern wit gestuct tooggewelf en felgele vloer. Door nieuwe daklichten is het hemelgewelf zichtbaar. Deze daklichten zijn een mooie referentie aan de vensters in de voormalige zusterkamers naast de kapel: die waren zo hoog dat de zusters uitsluitend de lucht zagen, en als ze alleen in hun kamer verbleven niet afgeleid werden door verkeer buiten. Oud en nieuw, sfeer en functie vormen hier een indrukwekkend geheel en geven het dagelijks leven ontegenzeggelijk glans.

Voormalig zusterhuis De teamruimte is onderdeel van het verbouwde, oude deel van de brede school waarin tevens het kinderdagverblijf is ondergebracht en de kantoren van het schoolbestuur. Dit deel is gerealiseerd in het voormalig zusterhuis van de zusters Fransciscanessen. De zusters hadden hier begin twintigste eeuw een klooster met een zusterhuis, een lagere school en kleuterschool gerealiseerd. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw vertrokken de zusters uit het pand en sindsdien heeft het verschillende functies gehad. Bij de transformatie in 2011 is besloten de lagere school en kleuterschool grotendeels af te breken, en het zusterhuis onderdeel te maken van het nieuwe complex. De meest karakteristieke delen van het kloostercomplex zijn behouden bij de omvorming tot brede school, waardoor het waardevolle dorpsbeeld intact bleef.

Transformatie tot brede school Het gebouw is nu de centrale kindvoorziening voor de wijk De Waterhoef. Het oudste deel ziet er vanwege de torenspits uit als een kapel of een kleine kerk. Dit is een kenmerkend deel met eigen entree voor de allerkleinsten, alsof ze een eigen huis hebben. Dat karakter wordt ook bijzonder gewaardeerd door het kinderdagverblijf, zegt de locatiemanager Erik Verzijden van Kinderopvang Humanitas: “In het oude zustergebouw, waar de babygroep zit, zitten hele bijzondere ramen, met kleine ruitjes. Die kunnen we ook open zetten. Dat geeft een prachtige huiskamersfeer. Vanwege die sfeer is dit gebouw uniek. De rust en ruimte komen ten goede aan onze kinderen.”

Voormalig zusterhuis In het nieuwe deel dat eraan is gebouwd liggen de basisschool De Tovervogel en een gymzaal. De peuterspeelzaal is in de verbindingsvleugel tussen beide delen terecht gekomen. “Het was een hele puzzel om het programma onder te brengen op deze locatie”, stelt projectarchitect Eefje Rikhof van DAT (De Architectenwerkgroep Tilburg). “Samen met de gebruikers is de visie gemaakt en kwam de verdeling over de gebouwen tot stand. Wij stelden voor de kinderopvang onder te brengen in het oude zustergebouw, en de buitenschoolse opvang in een restant van de oude lagere school langs de Schoolstraat. Het kinderdagverblijf paste heel goed in het voormalige zusterhuis, dat is als functie makkelijker in te passen. De nieuwe vleugel bood meer mogelijkheden voor meervoudig gebruik. De basisschool wilde de entreehal, speellokaal en gymzaal kunnen schakelen tot een grote ruimte. Dat bleek op deze wijze mogelijk.” “Het compacte gebouw komt ook de samenwerking ten goede.” stelt Erik Verzijden. “In de teamkamer ontmoeten alle begeleiders elkaar dagelijks. Daardoor zijn de lijntjes heel kort. De pedagogische begeleiding kan op die wijze optimaal worden vormgegeven.”

“Het kinderdagverblijf paste heel goed in het voormalige zusterhuis, dat is als functie makkelijker in te passen.”

Benut karakteristieke oudbouw Voor de dorpsgemeenschap is een vertrouwd en waardevol beeld behouden, terwijl de plek een nieuwe functie heeft gekregen. De nieuwe vleugel is qua nokhoogte en daklijn afgestemd op de oudbouw. De projectarchitect: “Op deze wijze zijn de karakteristieke delen langs de Schoolstraat behouden, terwijl het geheel op het concept van het kloostercomplex als ensemble van gebouwen is gebaseerd.” Ook de ramen die zicht gaven op de hemel zijn aangepast: “We hebben de vensters van de voormalige zusterkamers wel verlaagd, omdat de huidige gebruikers meer contact wilden met buiten.” Het gebouw groeit mee met die veranderingen. Erik Verzijden vindt de centrale hal vanuit dat oogpunt zeer bijzonder: “Een van de mooiste plekken is de hal waar de schoolkinderen met hun ouders binnenkomen. Daar gaan opvang en onderwijs in elkaar over; zie je oud en nieuw in één beeld.”

schooldomein

december 2013

Advertorial

Ecophon Case Study: Alfa College Groningen

Gevel en plafonds knipogen naar elkaar

Het Alfa College in Groningen is een goed voorbeeld van moderne onderwijsarchitectuur. De school ligt op een bijzondere locatie: pal tegen Euroborg, het stadion van FC Groningen. Architect Wiel Arets ontwierp in samenwerking met de Gemeente Groningen zowel het stadion als het masterplan van het gebied, waarin de school een leidend element is. De school huisvest ongeveer 1.400 studenten en 150 medewerkers en heeft een omvang van circa 12.000 m2. AAS Architecten uit Groningen ontwierp het gebouw dat van binnen 茅n van buiten bijzonder is. Ecophon leverde de akoestische plafonds, zowel systeemplafonds als vrijhangende eilanden, in lokalen, gangen, keuken en op n贸g een verrassende plek.*

schooldomein

december 2013

Jaap Hoeksema (l) en Aron van Delft (r)

Tekst Veronique van Zanten Foto’s Ruud Hoornstra

ron van Delft van AAS: “Architectonisch bijzonder is de langgerekte vorm van het gebouw, dat zich kenmerkt door flexibiliteit en opvallend grote klaslokalen. Van binnen is het thema ‘kennisboom’ leidend. Lokale creatieve bedrijven, die soms ook les geven aan de school, werd gevraagd om passende elementen zoals de ‘nesten’ te ontwerpen. De nesten vormen de break-out-ruimtes waar studenten kunnen hangen om wat werk te doen of om met elkaar te praten. Ook ontwierp een lokaal bedrijf speciale visuals die als folie op de glazen wanden worden gebruikt. Ook werden er speciale armaturen ontworpen en geproduceerd voor de servicebalie en in de schoollobby. Elke verdieping weerspiegelt zo een ander deel van de kennisboom. Tegelijkertijd worden de verschillende onderwijsafdelingen zo wel visueel aan elkaar verbonden.” Of zoals Jaap Hoeksema, Facility Manager van het Alfa College het treffend formuleert: “De takken van de kennisboom geven richting en kleur aan de verdieping. De nesten zijn de hangplekken voor onze ‘rare vogels’, de leerlingen die bij ons onderwijs willen volgen.”

Leren en werken komen samen De school biedt plaats aan meerdere opleidingen: administratief, juridisch, financieel, commercieel en ICT. En ook creatieve opleidingen zoals gaming design, media en mode. Ook herbergt het nieuwe

gebouw van Alfa de kantoren van de medewerkers, inclusief College van Bestuur en de stafdiensten. Architect Van Delft: “Het hele ontwerp gaat uit van transparantie en een prikkelarme omgeving, want er gebeurt al genoeg tijdens les en werk. Dat uitgangspunt vertaalt zich ook in de akoestiek en in de zichtlijnen. We spelen een spel met gesloten wanden, glaswanden, visuals en open en gesloten plafonds.”

“De Ecophon plafondpanelen worden door het hele gebouw gebruikt, ook in de keuken en in ruimtes zonder betonkernactivering.”

Wit en licht Zowel in de plafonds als de rest van het gebouw gebruikte AAS veel wit. Gedachte erachter is dat leerlingen en medewerkers in die kleur ‘kunnen groeien en zelf kleur aan de school geven’. Voor de buitenkant kozen de architecten voor een keramische tegel uit Japan. “Belangrijk element in het plaatje zijn de opvallende raamkozijnen, die eruit zien als doosjes. Er zijn ramen op diverse hoogtes. De buitenkozijnen daarvan zijn zo ontworpen dat ze op de zuidkant van het pand zorgen voor zonwering. En op de andere

* FCGroningen Fanshop Van Delft, AAS Architecten: “De retailer van de FC Groningen Fanshop zit ook in het gebouw. Wat we echt heel leuk vinden is dat hij uiteindelijk ook voor de vrijhangende plafondpanelen van Ecophon koos. Hij schilderde alleen heel toepasselijk het plafond erboven paars. Dat geeft een bijzonder effect en tegelijkertijd is er eenheid in het gebouw.”

schooldomein

december 2013

Advertorial

Akoestische oplossingen Voor het ontwerp van het gebouw waren aspecten zoals akoestiek, luchtkwaliteit, temperatuur, energie-efficiëntie en verlichting van belang. Betonkernactivering wordt gebruikt om de lokalen te koelen en verwarmen. Dit was een uitdaging voor de akoestiek omdat plafonds maar deels dekkend konden zijn. De Ecophon plafondpanelen worden door het hele gebouw gebruikt, ook in de keuken en in ruimtes zonder betonkernactivering. Dit resulteerde in een interessante mix van plafonds: Gedina E, Gedina A , Hygiene Meditec en maar liefst 2030 Solo-panelen.

muren zorgen ze er juist voor dat het daglicht wordt gevangen en via de plafonds wordt weerkaatst in de ruimte. Dat geeft zoveel mogelijk lichtopbrengst,” vertelt Van Delft. “Het tegeltje heeft een mooie structuur en meandert aan de buitenkant. Dat beeld lieten de architecten terugkomen in de plafonds binnen. Daar waar de plafondpanelen vrijhangen, vormen ze een overlappend patroon. Architect Aron van Delft kende de plafondpanelen van Ecophon van andere projecten waar hij de Ecophon Solo oplossing had gezien. Een referentieproject inspireerde hem om de panelen te ontwerpen als ijsschotsen die over elkaar schuiven. “Dat geeft een gevoel van perspectief. Zowel esthetisch als akoestisch resulteert het in een mooi systeem. De binnenkant en de buitenkant van het gebouw knipogen hierdoor naar elkaar.”

schooldomein

Omdat de elektrische voeding uit de vloeren komt, zijn de plafonds verder vrij van installatiewerken of buizen en zien ze er strak en schoon uit. Daar waar installaties moesten komen, ontwierpen we dichte plafonds. Verder is alles open. Esthetisch is het heel aardig dat de panelen over elkaar heen vallen. Je hebt voor een goede akoestiek een aantal vierkante meters absorptiemateriaal nodig, terwijl je het plafond voor een optimale thermische werking niet teveel mag bedekken. Ook werkt het elimineren van het contactgeluid door de vloerbedekking en de absorptie door middel van de plafonds akoestisch gezien goed samen. De loopgedeeltes blijven lekker stil.”

Flexibel en praktisch Jaap Hoeksema was nauw betrokken namens de school. Als voormalig leraar kijkt hij naar het ontwerp vanuit een praktisch oogpunt. “De samenwerking met AAS Architecten en de lokale creatieve ontwerpers werkte erg goed. Op minder vierkante meters moesten door slim dynamisch ontwerp wel meer werkplekken ontstaan. Er is geen hiërarchie van werkplekken in het ontwerp en er heerst een grote mate van gelijkheid. Iedereen kan nu overal gaan zitten om te werken. Wel zijn er door de architect ‘werkvlekken’ ontworpen. De akoestiek op de verschillende plekken is zeer goed, hoor ik van iedereen.’

Lekker stil

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Guus

“Waar we loshangende plafondpanelen gebruikten is de hele hoogte van het plafond goed zichtbaar.

Klamerek van Ecophon op telefoonnummer (076) 502 00 00 of

december 2013

u stuurt een email naar guus.klamerek@ecophon.nl.

EN VERDER

Nederlands Forum voor Onderwijsmanagement bijeen in Commanderij College Op uitnodiging van lid College van Bestuur en tevens NFO-lid Martin Jacobs bezochten de leden van het Nederlands Forum voor Onderwijsmanagement op 24 oktober jl. het nieuwe gebouw van het Commanderij College in Beek en Donk, dat op 1 augustus officieel geopend is. Een impressie. De nieuwe locatie telt 440 leerlingen die onderwijs in het vmbo theoretisch en gemengde leerweg volgen. De focus ligt daarbij op dienstverlening en commercie, waarbij als 7e vak technologie is toegevoegd, om het beroepsperspectief te vergroten. Het bijzondere gebouw met de fraaie gebogen glasgevel is ontworpen door het architectenbureau Teeuwisse & Willems. Martin Jacobs wees op de bijzonder fraaie centrale hal, met een zwevend plein, dat als een halve kom in de ruimte hangt. Het complex is verbonden met de nieuwe sporthal, waarbij het restaurant op inventieve wijze aan de kantine van de school kan worden gekoppeld. De school is modern en flexibel ingericht, met leerpleinen en een open werkplekkenstructuur. Dit bezoek is een goed voorbeeld van de wijze waarop het Nederlands Forum in dialoog met haar leden over het onderwijs wil discussiĂŤren; aan de hand van goede praktijkvoorbeelden in een informele en betrokken omgeving.

Intervisitatie 2014 Het Nederlands Forum vormt onderdeel van het Europees Forum voor Onderwijsmanagement (zie www.efea.network.org). Het Europees Forum heeft de volgende intervisitatie bepaald die in oktober 2014 zal plaatsvinden in Portugal. Op het programma staan naast inleidingen en netwerkbijeenkomsten vooral scholenbezoeken. De intervisitatie is bedoeld om in een ander land met vertegenwoordigers van verschillende landen met elkaar over de eigen ervaringen te praten aan de hand van concrete praktijkbezoeken. Het Nederlands Forum zal daar weer met een ruime delegatie aanwezig zijn. Daarnaast organiseert het Nederlands Forum in het voorjaar 2014 een bilaterale met een stad in Duitsland, waar mogelijk ook SloveniĂŤ bij aanschuift. In maart vindt de volgende Nederlandse bijeenkomst plaats rond een actueel thema. De vorige bijeenkomst vond plaats bij de International School in Eerde.

Lid worden van het NFO? Het Nederlands Forum is op zoek naar nieuwe leden uit het veld van schoolleiders, onderzoekers, bestuurders en adviseurs. Voor meer informatie en aanmelding mailt u naar Marijke van der Putten: inspirae@inspirae.nl.

schooldomein

december 2013

het atelier

Fioretticollege | Lisse In Lisse is het Fioretticollege voor mavo, havo en vwo in gebruik genomen. Het gebouw van ruim 8500 m² is ontworpen als een ‘fris’ en flexibel gebouw dat zich aan kan passen aan de ontwikkelingen in het onderwijs. Flexibiliteit, toekomstgerichtheid en ‘samen één school zijn’ vormden het uitgangspunt voor het ontwerp van de nieuwbouw. Voor de verschillende doceer- en lesstijlen van de school worden traditionele klaslokalen afgewisseld met multifunctionele, flexibele ruimtes en open studielandschappen. Het ruimtelijke atrium vormt het hart van het gebouw en is de ontmoetingsplek tussen de leerlingen van alle klassen. In het atrium bevindt zich een paviljoen met de door leerlingen in eigen beheer gerunde leerlingenruimte. Vanuit het atrium worden twee verdiepingsvloeren ontsloten die ruimte bieden aan de onderwijsdomeinen. De onderwijsvisie van de school die er op gericht is alle leerlingen fysiek in elkaars nabijheid te brengen en met zijn allen één school te vormen, krijgt zo vorm.

Opdrachtgever Stichting Fioretti/Teylingen

Architect Broekbakema, Rotterdam

Bruto vloeroppervlak Totaal 8.529 m²

Oplevering 2013

Verschillende duurzaamheidsmaatregelen in het gebouw hebben geleid tot een energieprestatie coëfficiënt (EPC) van 0,62, 38% lager dan vereist in het Bouwbesluit. Koeling en verwarming vindt er bijvoorbeeld plaats via

Foto’s Roos Aldershoff

schooldomein

december 2013

de betonvloeren. Het actieve beton is vervolgens gekoppeld aan warmte- en koudeopslag (WKO) in de bodem, een uiterst duurzaam energiesysteem dat gebruik maakt van het natuurlijke buffervermogen van de aarde. De transparante gevel en het glazen dak zorgen ervoor dat er veel daglicht het gebouw kan doordringen, waardoor minder kunstverlichting nodig is en energieverbruik beperkt blijft. Speciaal ontworpen stalen vouwschermen filteren eveneens de directe inval van zonlicht. De combinatie van goede isolatie én goede ventilatie, van energie besparing én een gezond binnenmilieu, is op dit moment bijzonder vooruitstrevend. Het heeft ertoe geleid dat de school met recht het predicaat ‘Frisse School’ mag dragen. Het is ingedeeld in klasse B, de op één na hoogste klasse in het overheidsproject Frisse Scholen. Het gebouw is als een compact volume, een paviljoen vrijstaand in het groen, ontworpen. Kenmerkende elementen zijn de grote glazen vensters en de stalen zonneschermen in kleuren die geïnspireerd zijn op de bollenvelden uit de nabije omgeving. In het ontwerp van de buitenruimte is rekening gehouden met zichtlijnen naar het gebouw toe. Het gebouw is een icoon in Lisse; het verbindt mensen met elkaar en met hun omgeving.

column

Uitbreiding Corderiuscollege Amersfoort 2013

Energieschool Jirnsum

Merketing Een merk is de verzameling associaties die mensen hebben met een bedrijf, product of dienst. Als die associaties positief zijn zorgt dat voor een sterke binding met dat bedrijf, product of dienst. Wat mij opvalt is dat er bij gebouwen niet of nauwelijks aan merkdenken wordt gedaan. Een gebouw heeft weliswaar vaak een naam, of een bijnaam. Maar bij mijn weten heeft een gebouw zelden een echte merknaam. Een naam die iets zegt over het waarom van het gebouw. Een naam die associaties oproept. Ik vind het best raar dat gebouwen bijna nooit een merknaam hebben. Want een gebouw staat ergens, heeft een zekere uitstraling en maakt onderdeel uit van de leefomgeving. Maar wat zo’n gebouw nou wil of is, wordt niet duidelijk. Voorbeeld: Ik woon op IJburg. Op Steigereiland Zuid. Daar staat een blauw gebouw. Enorm blauw. Niet over het hoofd te zien zo blauw. Het is een school. Tenminste dat staat er op. En er zijn altijd kinderen. Dit gebouw, deze school, roept vragen op. Om te beginnen: waarom is deze school zo blauw? Een terechte vraag want als een gebouw zo ontzettend blauw is dan kan dat geen toeval zijn. Maar waarom?

Ik sta op voor mijn vader Jean Jean-Paul Schreurs (42), loopt de New York City Marathon

En wat doe jij? Kijk wat jij kunt doen op staoptegenkanker.nl/inactie

Op het gebouw staat: Montessorischool Steigereiland. Daar word ik niet veel wijzer van. Dus ik zoek op internet verder. Maar ook daar geen uitleg waarom het gebouw zo blauw is. Mijn interesse is gewekt dus ik heb het aan de buurkinderen gevraagd maar ook zij weten het niet. “Gewoon, de school is blauw, de blauwe school.” Het mooiste antwoord was: “De school is blauw omdat ze ‘m blauw geverfd hebben.” Ook de kinderen hebben geen idee. Als merkdenker vind ik dat jammer. Een pakkende naam die iets zegt over het gebouw, het type school en de kleur zou hebben geholpen bij het hebben van positieve associaties bij het gebouw. Niet onbelangrijk voor een school, lijkt me. Nu is het een groot blauw gebouw. Een school. Een blauwe school. Niks meer. Niks minder.

Harry Puts | Creative Director bij Made in May. Made in May vitaliseert gebieden, gebouwen en merken. www.madeinmay.com

www.vanhoogevest.nl

Een gemiste kans.

schooldomein

december 2013

volgende nummer

colofon Schooldomein Magazine voor de perfecte leef-, leeren werkomgeving sinds 1988. Schooldomein verschijnt zes keer per jaar. Op internet: www.schooldomein.nl. Uitgever Schooldomein is een uitgave van Uitgeverij School BV Redactie Sibo Arbeek, Paul Voogsgerd, Brenda Breems Vaste medewerkers Kees Rutten (fotografie), Anje Romein, René de Werker, Team BNA Onderzoek, Jan Schraven, Elly Zee, Marc van Leent Redactieraad Henrico ten Brink, Peter Reijers, Ronald Schilt, Harry Vedder, Tom Haagmans, Edward van der Zwaag, Wik Jansen, Theo Fledderus, Peter Overgaauw Redactieadres Postbus 59112, 1040 KC Amsterdam, tel 06 22 26 77 95 E-mail: info@schooldomein.nl Abonnementen Betaling, opgave, abonnement, opzegging en adreswijziging kunt u doorgeven aan drukkerij Ten Brink, Administratie Schooldomein, Postbus 41, 7940 AA Meppel, tel (0522) 85 51 75. Schooldomein verschijnt zes keer per jaar, in een oplage van 17.000 exemplaren en in controlled circulation voor alle instellingen in het primair-, voortgezet-, middelbaar(ROC’s) en hoger onderwijs (hbo en wo). Elke instelling krijgt op instellingsnaam een exemplaar toegestuurd.

Daarnaast krijgen alle gemeenten Schooldomein toegestuurd, alsmede de architecten aangesloten bij de BNA en alle woningcorporaties. Voor meerdere exemplaren alsmede

Innovatief exploiteren en financieren

Schooldomein nr. 3 valt eind januari alweer in de bus Waarop kunt u zich alvast verheugen:

voor abonnementen voor particulieren, instellingen en bedrijven geldt een abonnementsprijs van € 59,50. Abonnementen kunnen schriftelijk tot uiterlijk 1 juli van het lopende abonnementsjaar worden opgezegd bij de administratie van drukkerij Ten Brink. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement

• Rondetafelbijeenkomst IKC’s: een gezamenlijke frontoffice is nodig om het leeren ontwikkelproces goed vorm te geven. • Het Manifest als leidraad: de gemeente Lingewaal werkt met slimme scenario’s om duurzame projecten mogelijk te maken. • Fusieproces voetbalverenigingen Nieuwegein: de herstructurering van een sportpark prikkelt verenigingen om verregaand samen te werken. • Bouwen aan een vmbo: De vernieuwing van het vmbo heeft gevolgen voor de fysieke leeromgeving. • Building Study Commanderij College Beek en Donk – akoestiek in lokalen leidt tot betere leerprestaties. • Artikel over Lyceum Schravenlant in Schiedam ontworpen door LIAG. De eerste C2C school van Nederland; actieve gebruiker van natuurlijke bronnen. • Goede samenwerking basis onderwijskwaliteit: Scholengroep Carmel en gemeente Hengelo werken samen aan toekomstvisie. • Ontwikkelen vastgoedscenario’s Avondlicht: Door scheiden wonen en zorg denken zorgaanbieders na over de inzet van hun vastgoed. • Het Groningse Scholentype: utopische scholenbouw in het hoge noorden.

automatisch met een jaar verlengd. Advertenties Voor het plaatsen van advertenties of advertorials in het magazine Schooldomein, kunt u contact opnemen met André van Beveren van Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE Amsterdam. tel. 020-3308998, fax 020-4204005. Email: andre@recent.nl of info@recent.nl; website: www.recent. nl. Ook voor plaatsing van banners, buttons en overige informatie kunt u bellen met Recent BV. Of stuur een email naar één van de genoemde adressen. De advertentietarieven van Schooldomein zowel als voor de website vindt u op www.recent.nl en www.schooldomein.nl. Productie Grafische productie: Drukkerij Ten Brink, Meppel Projectbegeleiding: Communicabel, Veenendaal Vormgeving en website: FIZZ reclame + communicatie, Meppel Schooldomein wordt mede mogelijk gemaakt door: Stalad Projectinrichting, Eromes-Marko, SMT Bouw & Vastgoed, Ecophon, Hevo, DGMR, Velux en ICSadviseurs

schooldomein

december 2013

advertentie

De stoel voor alle leef tijden

30 jaar productontw ikkeling Het origineel in aangepast zitmeubilair.

advertentieeveonnge-

De tafel voor eindeloos w erkplezier

aarde zitkwaliteit

Traploos instelbaa r

Maximale on derrijdbaarheid

Altus, de optimale schooltafel.

026 35 12 247 â&#x20AC;˘ www.kindermeubilair.nl