Dat pak past ons allemaal

from Vakblad Ambulanczorg 2020-april

Impactstudie

Het ambulance uniform in historisch perspectief

Het op Engelse praktijkervaringen geÔnspireerde groene pak, waar het personeel van de Ambulancedienst Grave in 1994 mee ging lopen, zorgde in Nederland voor veel ophef en discussie.

Weet u het nog, de komst van de ‘groene pakken’ in 1995? Uiteindelijk zouden die leiden tot het landelijk uniform dat in 1998 of cieel werd ingevoerd. We lopen nu al ruim twintig jaar in deze ‘gele pakken’, of cieel enamel blue, maar in die tijd heeft het velen binnen en buiten de medische zorg geïnspireerd er ook zo bij te gaan lopen. Verwarring was het gevolg: EHBO-er of gespecialiseerd ambulancezorgverlener? NUON-medewerker of OvD-G? De ambulancesector heeft destijds verzuimd de kleurencombinatie vast te leggen en als merk te deponeren. Inmiddels zijn de ambulancemedewerkers over op een nieuw landelijk uniform, ‘touch of red’ genoemd. Het doel is rustig over te komen, je als ambulancesector duidelijk af te bakenen en daarnaast te voldoen aan allerlei andere eisen en wensen die je maar aan kleding zou willen stellen.

Door Thijs Gras

Van alles onder de pet De eerste ambulancediensten die hun personeel in een apart uniform staken, waren de gemeentelijke geneeskundige en/of gezondheidsdiensten. In de beginperiode hoorde daar ook een pet bij. Men was verplicht deze te dragen. Het waren donkere pakken die de hulpverlener een zekere autoriteit verleenden. Chauffeur en verpleger hadden elk hun eigen outfit met bijbehorende

Een verpleger en een chauffeur van de GG&GD Amsterdam in de jaren dertig. Elk hadden hun eigen type pet.

patches, speldjes of epauletten. Je kon daar onder meer de rang aan aflezen. Andere diensten of bedrijven die ambulances hadden, werkten meestal niet met vast personeel. Chauffeurs van garage- of taxibedrijven hadden in de periode vóór de Tweed Wereldoorlog voor zover bekend geen speciaal ambulancepak. Wijkverpleegsters of zusters uit het ziekenhuis hielden gewoon hun eigen uniform aan. Alleen diensten die gebruik maakten van Rode Kruis-medewerkers hadden mensen in het uniform van die organisatie rondlopen. Veel diensten die een vaste chauffeur hadden, zoals ziekenhuizen, tooiden de chauffeur ook met een pet en een donker uniform.

Witte jassen Hier en daar, vooral in grote steden als Rotterdam, Amsterdam en Den Haag, waren er particuliere ambulancediensten die er

Verplegers van de Eerste Particuliere Modelambulance in Amsterdam in korte witte jasjes. Dit bedrijf was in 1928 opgericht.

alles aan deden om hun personeel er keurig uit te laten zien. Ze hadden daarvoor verschillende opties. Sommigen kozen voor een donker uniform. Anderen legden meer de nadruk op de link met gezondheidszorg en tooiden chauffeur en verpleger in een korte witte jas en grijze broek. In advertenties werd trots gemeld dat de begeleiding geschiedde door ‘gediplomeerde verplegers’. Die witte jas hing ook steeds vaker bij garage- en taxibedrijven aan de kapstok. Bij een ambulancerit waste de bemanning snel de handen, trok de jas aan en rukte uit.

Van donker naar licht Na de Tweede Wereldoorlog veranderde er niet veel, behalve dat er steeds meer kleine diensten in ons land kwamen, die elk hun eigen visie hadden op wat je als ambulancepersoneelslid moest dragen.

Garage Kramer uit Sliedrecht had in de jaren dertig een witte jas voor de chauffeur.

De GGD-en hielden merendeels vast aan een keurig pak. Daar kwam dan, naast de pet (die bij de GG&GD Amsterdam pas officieel in 1995 werd afgeschaft), de stropdas bij. Hun was het vooral om de representatieve uitstraling te doen en zo maakten ze duidelijk dat ze een gemeentelijke dienst waren. Ook enkele particuliere diensten zoals het Amsterdamse particuliere ziekenvervoersbedrijf VZA (Verenigd Ziekenvervoer Amsterdam) hadden een donkere broek met een lichtblauw, later wit overhemd en stropdas. Voor de winter kreeg het personeel een donkerblauwe trui en voor buiten had men een donkerblauwe jas. In 1993 werd dit bij VZA vervangen door een bordeauxrode jas om extra onderscheid met de politie aan te brengen. De meeste diensten buiten de grote steden schakelden vanaf de jaren zeventig steeds meer over op witte kleding. Het witte jasje werd uitgebreid met een witte broek en een korte witte jas voor buiten. De boodschap was duidelijk: hier kwam iemand

Bij VZA Amsterdam verving in 1993 de nieuwe bordeauxrode jas de donkerblauwe jas die teveel op de politie leek, waardoor personeel in veiligheidsproblemen was gekomen.

met een gezondheidszorgachtergrond binnen en dat paste goed bij de (liefst gespecialiseerde) verpleegkundigen die in die tijd vrijwel overal werden aangesteld. Voor buitenwerk was het witte pak echter minder handig, want het werd snel vies, bijvoorbeeld als je even met je knieën op de straat moest rusten of, nog erger, als je ermee in een verkreukelde auto moest om daar iemand die onder het bloed zat uit te halen. Het onderscheid met politie en brandweer was op een ongevalsplek duidelijk, maar in het ziekenhuis trad nogal eens verwarring op: wie hoorde bij de ambulance, wie hoorde in het ziekenhuis?

Het groene pak En zo kwam men in 1994 bij de ambulancedienst in Grave op het idee om het personeel in groene pakken te hijsen. (Zie de foto in de kop.) Als voorbeeld diende Engeland waar de paramedics er al geruime tijd mee werkten. Daar was het onderscheid een heel belangrijk item. Bij de treinramp in Clapham (1988) was gebleken dat het lastig was om te weten wie nu ambulancehulpverleners waren en wat hun functie was. Het nieuwe pak was hiervoor de oplossing. Ook kon men reflecterende banden aanbrengen om de zichtbaarheid en daarmee de veiligheid op de weg te vergroten. Op de rug kon iemands functie worden afgelezen. En er was al veel aandacht voor allerhande praktische zaken: pennenzakjes links of rechts (afhankelijk van iemands voorkeur; in elk geval niet in je borstzak, want dat was niet handig als je iemand moest tillen), zakken met klittenbandsluiting, sommigen laag aangebracht om ook in gehurkte houding bereikbaar te zijn, verstevigde kniegedeeltes, een verstelbaar tailledeel en een geplooid ruggedeelte voor ruimere beweeglijkheid. De kleur groen straalde meer rust uit en kreeg daarom de voorkeur van de Engelse ambulancemensen.

Landelijke uniformiteit De groene pakken brachten in Nederland een landelijke discussie op gang. Men was net bezig met landelijke protocollen en zou het nou niet mooi zijn om ook een landelijk uniform in te voeren? Hoewel iedereen die vraag volmondig met ‘ja’ beantwoordde, liepen de denkbeelden over de optimale invulling meteen al uiteen: de een wilde liever blauwe pakken en ook rood als kleur werd genoemd. Er was zelfs een dienst die al hele sets blauwe pakken had besteld om haar personeel mee uit te rusten. Op het laatste moment lukte het dan toch een polderoplossing tot landelijke standaard te maken. In 1998 besloten de beroepsorganisaties tot invoering van een landelijke kleur bestaande uit geel en enamel blue. Geen groen, geen blauw, maar net ertussenin. Men verzuimde echter deze kleuren en het ontwerp vast te leggen.

En zo kon het gebeuren dat steeds meer mensen gingen rondlopen in deze kleding of kleding die daar sterk op leek. Onwenselijke verwarring was het gevolg. Dat kwam op enkele momenten pijnlijk aan het licht, vooral daar waar EHBO-ers in zo’n pak werkten, die toch een ander niveau van hulpverlening bieden. Het publiek verwacht dan wat anders, denkt met mensen te maken te hebben die ALS kunnen bieden. Ook liep ineens het personeel van elektriciteitsbedrijf NUON (later Liander) rond in pakken die op het eerste gezicht veel weghadden van die van de ambulance. Omdat beide diensten bij grootschalige situaties nogal eens samen actief zijn (denk aan grote branden etc.), leidde dit tot onduidelijkheden.

Het nieuwe uniform Om deze onduidelijkheden de wereld uit te helpen, werd in oktober 2015 door AZN besloten om te komen tot een nieuw landelijk uniform voor ambulancezorgverleners. Dat bood meteen de mogelijkheid om ook wat functionele verbeteringen door te voeren. Het traject ging lopen in mei 2016 en begon met een uitgebreide enquête. Ook werd een klankbordgroep geformeerd met vertegenwoordiging uit alle regio’s in het land. Kledingontwerpster Karin Slegers liet zich uitgebreid informeren over de eisen en de wensen. Ze kwam uiteindelijk met drie ontwerpen, waar de professionals een keus uit konden maken. Uiteindelijk viel deze op ‘touch of red’. Op dit moment is het nieuwe uniform in enkele regio’s in gebruik en naar verwachting zal het in de loop van dit jaar landelijk zijn uitgerold. Ook de GHOR is zich aan het oriënteren op een nieuwe landelijk uniforme outfit voor haar medewerkers zoals de OvD-G. In een van de volgende nummers hopen

Hoewel iedereen het de gele pakken noemde, was de originele kleuraanduiding enamel blue. Duidelijker onderscheid met onder meer politie was een belangrijke overweging.

we u een blik te kunnen gunnen in de eerste ervaringen met het nieuwe Nederlandse ambulance uniform.

Over de auteur: Thijs Gras is historicus, ambulanceverpleegkundige en redacteur van dit vakblad. In dit artikel duikt hij in het kleurrijke verleden van het kleden van ambulancepersoneel.

Aanbevolen literatuur: Hoving, P.G., Het verhaal achter het groene pak. In: Nederlands Tijdschrift voor Spoedeisende Medische Hulp en Rampengeneeskunde, (1995-2) 40, 41.

Betrouwbare ondersteuning voor BOT of TCO

Werk als team samen in één applicatie!

Door de uniforme registratie in Bas heb je als BOT- of TCO-lid eenvoudig de juiste informatie voor ogen bij het voeren van gesprekken. Het complete proces van melden, verslaglegging en rapportage wordt ondersteund! I S O 2 7 0 0 1 N E N 7 5 1 0

Ga voor meer info naar