ضارى موبٔىٔك ضاعىْىع-جارمُٔ بودٓظ ۇىي
ضارى موبٔىٔك ضاعىْىع ٍۇحتار ٍاعاۋٍْگٔ حات قادىرىي ٍۇحا! قۇزىرىڭىسعا تۇڭعىع رٓت حات جازىپ وتىرٍىِ .ءوز قاالۋىََُٔ، ءوز ٓرىل -جىگٔرىََُٔ ،ءوز جۇرٓگىَْىڭ اٍىر-پارٍّٔىَُٔ . ٓغنىََُٔ دٓ اقىيداضقاّىٌ جوك ٓ .غنىََُٔ دٓ مٔڭٔضنّٔىٌ جوق .غىْىَدى اٍتطاً ،ازداپ جۇرٓمطىْدىٌ .قاالً ۇغىْدا بوىىَطىس دىرىو بار .قورىققاّدىعىَْاُ ٍٓٔش ،وٍداعىالرىَْىڭ ءبارى دٓرىىل قاعاز بٔتىْٔ تۇضپًٔ قاال ٍا دٓپ . . . تاۋٓمٔه! ارعي -بٔرگي ادٓبَٔت اىٍٔىْدٓ ءبىر-بىرىْٔ حات جوىداعاُ اقىِ-جازۋغىالر بوىعاُ ٓمُٔ .بۇداُ بىالً دا بوال بٔرٓتىِ مورىْٔدى .والر ّّٔدًٓ ضٔبٔپپُّّٔٔ ،دًٓ مۇٍدٓ جازىطقاّدارىْاُ حابارىٌ بار .ءبىراق ٍُٔ ضوالردىڭ ٓغقاٍطىْا دا ٓىىنتٔپ، ضوىىقتاپ وتىرعاّْاُ اۋالقپىِ .اىدٓمىَْىڭٍٍٔ ،يي ،مىٌ بوىطىِ، موىٔڭنٔضىْدٓ موضىيىپ جاتىپ ءاُ ضاىعىٌ مٔىٍَٔدى .وزىَػٔ ءورٍٔك توقىعاّدى ۇّاتاٍىِ . بۇه حات ورىص ادٓبٌ مورمًٔ ضىْىْىڭ اىىبي -بٔىَْطنََدىڭ
اتاقتي جازۋغي گوگوىگٔ جازعاُ حاتىِ ٓضنٔ ضاىَاٍدى .جازۋ ٍأّرى وعاُ ٍۇىدٓ جات . بۇه حات -اىٍٔدى اۋزىْا قاراتقاُ مافناّىڭ «ۇمىٌ» اتتي غاعىِ اڭگىَٔضىڭدٓگي جاش ضاۋداگٔر گٔورگ بّٔدٍٓاّْىڭ باال مٔزىُْٔ بىرگٔ وٍْاپ ،بىتٔ قاٍْاضقاُ غٔتٔىدٓ جۇرگُٔ ضۇٍىنتي دوضىْا جازعاُ حاتىْا دا مٔرٓعار ،ءۇظ قاٍْاضا ضورپاضي قوضىيَاٍتىِ بوىٔك غََاً .غََاً دٍٓٔمػي ،ءضىس «جارٍاقتىڭ» اىعاغقي ضوٍئٍىِ «غََاٍداُ» باضتاعاُ ٓمّٔطىس « .غََاً» ءتۇبي غىَىرالپ جاتقاُ غىْدىنتىڭ قاٍْارىْداً مورىْدى ٍاعاُ . بوىَاضا« ،بۇه وٍقىع -غوٍقي ،غََاً غىتپىرىق جازباالر موپػىيىل جۇرت ءۇغىِ ٓىٔۋءضىس ،باىنىٌٍ ،ۇىدٓ بٔىگىطىس قاالٍگٔر ،غىِ ٍاّىْدٓ بۇرىِ-ضوڭعي -االظ رۋحاََّاتىْداعي ٓڭ اىىپ تۇىعاالردىڭ ءبىرى ٍَ -اُ قازاقپاٍدىڭ ارحَۆىُْٔ تابىيدى» دٓپ جازار ٍا ٓءدىْىس؟ وراٍي مٔىگُٔ ضوڭ اٍتا مٔتٍٔىِ «جارٍاقتىڭ» ءبىرىْػي ىػني بٔتىْدٓ ٍىْاداً ٓضنٔرتپٔ بار ٓمُٔ-اۋ « . . .بارىىق قۇقىقتارى ضاقتاىعاُ .اۆتوردىڭ جازباغا مٔىىطىَىْطىس مىتاپتي تۇتاضتاً ٍّٔٔضٔ ءۇزىْدى رٓتىْدٓ موغىرىپ باضۋعا ،موبٍٔتۋگٔ ،ءوز بٔتىَُٔ تاراتۋعا بوىَاٍدى» .بۇه ٍَعا قوّاتىِ تۇغىَدى زاڭدىيىق .چٔح رٓضپۋبيَناضىْىڭباضپا ءضوز حاقىْداعي ضاقتىق زاڭي بوالر .زاڭْىڭ اتي -زاڭ . وعاُ قۇرٍٔتپُٔ قاراۋ الزىٌ ( ٓمي جوىىڭىسدى پاٍداالّعاّىٌ ءۇغىِ اىدىِ اال مٔغىرىٌ ضۇراٍَىِ) جأّ مٔز مٔىگُٔ اداٍْىڭ
قارضىالضىْا ٍّٔٔضٔ قارضي تاراپقا وّي قۇراه ٓتىپ پاٍداالّىپ، جازۋغىْي اراّداتۋىْا ٍۇىدٓ قارضىَىِ .وٍتنّٔي ،بۇه جاً عاّا مىتاپ ٍٓٔش ،مورمًٔ-ادٓبٌ مىتاپ .مورمٍٔدٓىگُٔ غىْدىق . قىيىػتي قىْىْاُ اجىراتىپ ،مورىْگّْٔىڭ باضىْا ءۇٍىرۋ ابٔضتىل بوالر ٓدى . قادىرىي ٍۇحا! غىْىَُٔ ءضىسدى ضاعىْا باضتادىٌ .عاجاٍىپ غىعارٍاالرىڭىسدى ٍٓٔش ،ضوه تۋىْدىالردى جارىق دۇَّٔگٔ امٔىگُٔ ءوزىڭىسدىڭ اىتىِ ءدٍدارىڭىسدى ضاعىْا باضتادىٌ .تۋىْدىالرىڭىسدى ضاعىْباٍتىِ ضٔبٔبىٌ -بارىىق مىتاپتارىڭىس ءبىسدىڭ ۇٍدىڭ غاعىِ مىتاپحاّاضىْدا قازداً تىسىيىپ تۇر .جوعي بوىطا ٓىدُٓ ضۇراپ اىىپ وقۋىَا بوالدى . بوتُٔ ٓىگٔ قوّىص اۋدارىپٍَََ ،گراّت بوىىپ مٔتنّٔىڭىسبُٔ، رۋحاٌّ دۇَّٔڭىس ضوه قاىپىْدا وضىْدا .اتا -جۇرتقا باعا جٔتپٔش قازىْا بوىىپ قاىدى .قاىىڭ وقىرٍاّْىڭ ضاّاضىْا ءوغپٔش بوٍاۋداً ضىڭىپ مٔتنٔىي قاغاُ ّٓ .دى وّي ءوزىڭىس تۇگىو، قۇدىرٓتي مۇغتي ۋاقىت پاتػاضي دا موغىرىپ امٔتۋگٔ دارٍّٔي جٔتپٍٔدى ٓ .ىدٓ جۇرگّٔدٓ جازعاُ-ضىسعاّدارىڭىسدى اٍتپاعاّدا، بوتُٔ ٓىدٓ مىْدىگي مٔضىيگُٔ اىپاٍىطتاً اىىپ-تۋٍاڭىس «جارٍاق» قوىداُ-قوىعا قوّىپ ،اتأٍمّٔدى اراالپ مٔتتي . . .
اردامتي ٍۇحا! ٓضتىگُٔ قۇالقتا جازىق جوق .مَٔىي قارا غاڭىراق -قازاقطتاُ جازۋغىالر وداعىْا «جارٍاقتىڭ» ءتورت داّاضىِ اٍاّاتتاپ جىبٔرگُٔ ٓمّٔطىس .ضوّىڭ بىرٓۋى ءوزىڭىس جاقطي مورٓتىِ اقىِ ىْىڭىس عاىىٌ جاٍيىباٍدىڭ قوىىْا تَىپتي .مورٓ ضاىىطىَُٔ جاىىْىپ -جاىپاٍىپ ٍىْاداً ءۇظ ءتۇرىي غارتپُٔ ،ۋاقىتػا ّٔضَٔگٔ اىدىٌ . -
«جارٍاقتىڭ» ٓظ جٔرىْٔ زارٓدٍٓدٓ داق تۇضىرٍٍٔطىس .
-
وّداعي ءضوز ،ضوٍئٍدٓردىڭ اضتىِ ضىسعىالپ ،بٔتىِ
ضىْدىرىپ ،بۇمتٍٍٔٔطىس . -
ءۇظ مۇُ ۋاقىت بٔرٍٓىِ .قاٍتاداُ قوىَا-قوه وزىَٔ
تاپطىراضىس . اٍتقاّىڭ بوىطىِ دٓپ «جارٍاقتي» قوٍْىَا ضۇڭگىتتىٌ .ضوه مۇّي مۇُ اٍاز ٓدى .مٔغىرىڭىس ،ۇٍىتىپ بارادى ٓمَّٔىِ ،جاڭطاك اٍتپاضاً« ،جارٍاقتىڭ» تۇتاش ءبىر ءبوىىَي «قازاق ادٓبَٔتي» گازٓتىْٔ جارٍَاالّعاّدا ،ءبارىَىس جاٍىراً وقىدىق .ارمىٌ ءار ءتۇرىي بوىجاً اٍتتي .بىرٓۋىٔر غىڭعىطحاُ تۋراىي بوالر دٓضٔ، ّٓدى بىرٓۋىٔر اتي غۋىي ضاٍاضٌ باۋمٔضپٔ ۇرى ٓرٍامتي جۇّدٍٓتىِ غىعار دٓدى . . . ٍُٔ باضىَدى غاٍقادىٌ -روٍاّْىڭ اىعاغقي توضىِ باضتاىعاُ تاراۋى قىراُ بۇرمىتتىڭ توٍاعاضىْا ۇقطاٍدى ٓمُٔ دٓدىٌ . قۋغىنٔظ ارىپتٔضىٌ «توٍاعا دٓگُٔ ٍّّٔٔٔ ءوزى؟» دٓپ بۇرا
ضوٍئدى .بوگٔىگُٔ جوقپىِ « .توٍاعا دٓگُٔ قۇضتىڭ باضىْا مَٔتىِ تىَاعي» دٓپ ءبىر مۇىدىرىپ اىدىٌ دا ،وٍىَدى ارى قاراً ضاباقتادىٌ: غىْىْدا دا« ،جارٍاق» ٓ -رٍاك ٍٓٔش .مادىَگي جارٍاق .دوڭگٔىٔك ٍٔتاىدىڭ ٓمي بٔتي .مىتاپتىڭ ضىرت ٍۇقاباضىْداعي ٍاڭداٍي قاق جارىيىپ تۇرعاُ جاش جىگىتتىڭ ضۋرٓت پوغىَي ضوّي ٍٔگسٍٓدى . . .جأّ وضىْداعي جاّىپ-ءوغىپ، ءوغىپ -جاّىپ تۇرعاُ غىراق تا تٔگىِ ٍٓٔش؛ جارٍاق تا ،غىراق تا دٓتاه .جازۋغي دٓتاىدى ضاُ قۇبىيتىپ وٍْاتۋ ارقىييمٍٔىپنٔرىٔردىڭ ،والر جاضاپ وتىرعاُ قوعاٍدىق ورتاّىڭ بوىَىص -بىتىَىِ اغۋ ءۇغىِ پاٍداالّعاُ بوىۋى ٍۇٍنىِ - ،دٓدىٌ . اٍتقاّىٌ مٔىدىٓ :ه اٍاعي ضاٍابىرالپ ،قاالّىڭ غۋىيي باضىيعاُ ۋاقىتتا عاىىَْاُ قاالپ ،ضۇراپ اىعاُ وىجاٍدى اۋدارىپ، ءتوڭنٔردىٌ « .بىطَىيال» دٓپ وقٌ جؤّىدىٌ .بۇداُ ٓمي اً بۇرىِ ءوزىٌ اٍتقاُ مۇٍىص قىراۋداً قۇبىيَاىي دٓتاىداُ موزىٌ قارىىعىپ، موڭىيىٌ مۇپتي بوال ٍا دٓپ وٍالعاُ ٓدىٌ .جوق ،والً بوىَادى . مۇّدٓ مورىپ جۇرگُٔ قىٌ-قۋىت ،اٍراُ -اضىر ،قاٍْاعاُ ءوٍىردىڭ ورتاضىْا ضۇڭگىدىٌ دٓ مٔتتىٌ .جۇرىص-تۇرىطيٍ ،ىْٔز-قۇىقي، تاّىٌ -تاىعاٍي ضىراىعي تاّىص ،بٍٔتاّىص پّٔدٓىٔردىڭ ىػني تۇڭعَىل اىٍٔىْٔ بىردٓ تۇّػىعىپ ،بىردٓ ٍاىتىعىپ جۇرىپ جاعاالۋعا اٍتٔۋىر اٍاُ غىقتىٌ . . .روٍاُ قۋاالپ وقَتىِ قىسىقتي وقَعاعا ،غىتىرٍاُ غىرعاالّعا قۇرىيَاعاُ .مٔرىطىْػٔ ،ارّاضي
تٔرٓڭ ،ارىْي مۇغتي وً اعىطىْا وقىرٍاّدى جۇگي اۋىر مٍٔٔدًٓ غاٍقاىتپاً ،غاٍقاٍاً ،ضابىرىي ،باٍطاه جۇزدىرٓدى ،تاش ضوقپاققا ۇرىْدىرٍاً ،ۇغي -قَىرى جوق غٔمطىس مٔڭىطتىننٔ اىىپ غىعادى . . . باش-اٍاعي 196بٔتتىل غاعىِ روٍاُ قازاق حاىقىْىڭ ۇزىِ-ىرعاضي ٓمي عاضىرىىق تاعدىر -تاالٍىِ ،تارتقاُ ازابىِ ،تاتقاُ ۋىِ، تاعي -تاعىطىِ قاپىطىس ضۋرٓتتٍٔدى .اضىرٓضٔ تاۋٓىطىسدىنتىڭ اىعاغقي مٔزىْدٓگي ٓمىْىػي موپ وتپٔىي داۋىردى مٍٔدٓ اغىْىپ، مٍٔدٓ باضىيىپ جىرالً وتىرىپ ،باضي جۇٍىر پّٔدّٓي اٍتقاّىْا موّدىرىپ ،اٍداۋىْا جۇرگىسٓدى .اىۋاُ-اىۋاُ وٍعا غوٍدىرىپ، اقىوٓ-ضىِ قىو -غىيبىرداً غَراتىپ ،غىْدىقتىڭ غىرعاضىَُٔ ارباٍدى .ءبىراق اىداٍاٍدى .بٍٔۋاز قازاق بۇرىِ-ضوڭدى باضتاُ مٔغپٔگُٔ وضي زاٍاّْىڭ قاتىگٔز ّارىق قىطپاعىْدا قاىىپ ٓضٔڭگىرٓپ تۇرعاّدا ،وراٍداً پاٍداالّعاُ االٍاقتار حاىقىَىسدىڭ قازىْاٍ-ۇىنىِ ،جٔر ،اضپاّىِ ،تاالُ-تاراجعا ضاىىپ ،بۇالپ، تاالعاّىِ اٍاۋضىس اغنٔرٓىٍٔدى .غاقػا باضىْىڭ پاٍداضي ءۇغىِ تۇتاش ۇىتتي ،جاىپاق جۇرتتي ضاتىپ جىبٔرۋدُٓ تاٍىْباٍتىِ تاش ٍاڭداً ،تاش باۋىر تاضىرالردى ،اتاققۇٍار ،تاققۇٍار اىپاۋىتتاردى ّٓدىگي جاۋىڭ وضي دٓپ موزگٔ غۇقىپ مورضٔتىپ بٔرٓدى . ۇىتطىسداّۋدىڭ اٍىقپاش دٓرتىْٔ غاىدىققاُ ۇىت ضاتقىْدارىِ اتىِ اتاپ ،ءتۇضىِ تۇضتٔپ وتىرىپ ،وّىڭ بٔتىْٔ قارعىص تاڭباضىِ باضادى .روٍاّداعي ٍارات قازىبٔموۆ ضٔمىيدى مٍٔىپنٔرىٔردىڭ
ءىص-قََىيي -وضىْىڭ داىٔىي ٍ .ارات مازىبٔموۆتىڭ (جارٍاقتىڭ تٔرىص بٔتي) قوىىْاُ ءبارى مٔىٔدى .وه -ءبىيىَدى ،ىطنٔر، وراٍػىو ،تىْدىرىَدى ،بٍٔىَدٓىگىع .جاً عاّا ّاداُ ضاضىق باً ٍٓٔش ،وه -موپٔش ،وه -مورىپنٔه ،وه -قاٍقورغي ،داه وضي زاٍاّْىڭ تۇىني تۇٍطىقتي بَسّٔضَّٔي . . . جارٍاقتىڭ ٓمىْػي وڭ جاق بٔتيٍ ،اعٌٍْ ،ۇرات -بىتىَي بوىٔك تاۋ تۇىعا .تاۋ قاّداً تۇراقتي ،مۇدىرٓتتي بوىطا ،وه دا ضوّداً . قازاقتىڭ اجىَدى ٍاڭداٍىْا بىتنُٔ ضّٔىَدى ضٔرمٔضي ،باۋىرى بۇتىِ وعىالّي ،عۇالٍا بىيگىرى .اٍتقاّىْاُ قاٍتپاٍتىِ ،اىىطقاّىِ جىقپاً قوٍَاٍتىِ قاٍطار مۇرٓضنٔرى .تاۋ بوىعاُ ضوڭ پاّاضىس، ىقطىس بوال ٍا؟ اۋاضىس ،ضۋضىس بوال ٍا ،ضوّىڭ ءبارى دٓ -قازاق حاىقىْىڭ ورتاٍَاش رۋحاٌّ باٍيىعي .قۇداً موىٔڭنٔضىْٔ ٍت باٍالضا تۇرٍاٍتىِ جارٍاقتىڭ تٔرىص بٔتي ٍ -ارات قازىبٔموۆتُٔ ضاقتاضىِ . اٍاۋىي ٍۇحا! ءضىس -غىْىْدا دا غٔتءضىس -غٔمطىس ،رۋحاََّات مٔڭىطتىگىْدٓ بوً تۇزٓگُٔ ،تٔرىطنٍٔىْدٓ قات -قابات ٍۇز جاتقاُ ،مۇّگٍٔىْدٓ ٍسُٓ ،جۋضاُ ،توبىيعي بۇرىٔگُٔ ،باضىِ بۇىت بۇرمٔپٓ ،تٔگىِ ٍۇّار غاىعاُ اضۋ بٔرٍٔش اضقار تاۋضىس .اضقار تاۋدى قىراُ بۇرمىتتىڭ غاڭقىيي ،مۇّْىڭ مۇرمىرى ،دابىيدىڭ داۋىيي، ءبورىْىڭ ۇىۋى جاڭعىرتطا دا ،غٔگىرتنّٔىڭ غىرىيي ،غىبىْْىڭ
ىسىڭي ،تورعاٍدىڭ غىرىيي ،اتٔغتىڭ وزاّي جاڭعىرتا اىَاق ٍٓٔش . تاۋ تۇرعىسۋ وڭاً ٍا؟ ءوزىڭىس ،تٔك ءوزىڭىس عاّا ضوه تاۋدىڭ جاۋٕار تاضىِ ٓش جَىپٓ ،تٔك جاپقاّْاُ بٔرى بار ءبىيىَىْىْىسدى ،اقىو-پاراضاتىڭىسدى ،مۇظ-جىگٔرىڭىسدى، تۇتاش عۇٍىرىڭىسدى ضارپ ٓتىپ قاالپ مٔىٔضىس .قاالعاّدا دا ٍىْاۋ ورمَّٔٔت زاٍاّْىڭ اىىپ مراّدارىْىڭ مۇغىَُٔ ٍٓٔش، جاىعىس جۇرٓمتىڭ ،جاىعىس قاالٍْىڭ ۇغىَُٔ ضوٍداپ مٔىٔضىس . قاالعاُ ضاٍىِ ءبَىنتٔپ ،ءبَىنتٔگُٔ ضاٍىِ ٍۇّارتىپ ،اضقاقتاپ مورىْٔدى بۇه تاۋ .ىرگٔضي ءىرىَٔش ءىرىيىنپُٔ بٔمىگُٔ دارا تاۋدىڭ قۇز -جارتاضتارىْاُ ،ضاً -ضاالضىْاُ عاضىرالر قوٍْاۋىْاُ ءۇُ قاتقاُ ۇىي جىراۋالردىڭ ضۇراپىو ضارىْي مٔىٔدى قۇالققا .تاۋ بوىعاُ ضوڭ موىٔڭنٔضي دٓ بوالدى .تاۋ قوزعاىَاضا ،موىٔڭنٔ قوزعاىَاٍدى .تاۋدا تاٍىر جوق ،تاش قاّا بار .تاش تۇضنُٔ جٔرىْٔ اۋىر .قََأٍتتًٔ قَىِ ،جاپاىي ٓڭبٔمتىڭ ازابىِ تارتىپ ،توزاعىْا غىداپ باقتىڭىس .توزاعي دٓپ وتىرعاّىٌ -قاّجارىْاُ قاُ ضورعاالعاُ مٔڭٔش تۇضىْداعي قاتىگٔز زاٍاّْىڭ قاٍاىىْا تاپ بوىدىڭىس .اتا -باباٍىسدىڭ رۋحي قوىداپ ،قاٍاىدى اىدىڭىس . جاپاضىِ ءضىس تارتىپٍ ،گىيىگىِ قازاق دٓگُٔ حاىىق موردى . بوالغاق ۇرپاق موردى ٓ .ڭبٔك اقتاىدى ٍ .اڭگىيىل تۋىْدى «قوبىس ضارىْي» ضاّادا ضاقتاىدى . ۇغتاىعاُ قاالً ۇغناُ قۇضپُٔ تٔڭ .توٍاتتاپ ،توقىراپ قاىَادى . تاۋٓىطىسدىنتُٔ بۇرىِ دا ،اضىرٓضٔ ،تاۋٓىطىسدىنتُٔ مٍٔىِ دٓ
قۇضٌْ قۇضىڭىس قىطىيَاً ،قىَتىرىيَاً ،تاىىقطىپ-تارىقپاً ٓرمىِ ضاٍعادى .اىىپ قازاقطتاّدى مومتًٔ ءوتىپ ،اىًٔ مٔڭىطتىگىْٔ موز تىنتي .دۇرمىِ-دۇرمىِ تۇىٔدى .اۋىق-اۋىق ضىينىْدى .غارتاراپتي غارق ۇرىپ غارالدى .توگىيگُٔ تٔر ءضىسدىني .وىجا ءبىسدىني بوىدى « .مٔضىل باش -تىرى تۇىىپ حَناٍاضي»« ،مۇٍىرضقا قىرعىِ»« ،قىپػاق ارۋى» ،اراعا جىو ضاىىپ ۇىگىرًٍٔ «جارٍاق» جارىق دۇَّٔگٔ مٔىدى .بوىجاٍاعاُ جٔردُٓ جات جۇرتتا مىْدىگي مٔضىيگُٔ اىپاٍىص ضىْدى ءتوه تۋٍاڭىسدىڭ بٔضىل جىرى بۇه جاققا ّٓدى عاّا جٔتتي . توضىرقاٍاً ،توضقاۋىيطىس جٔتتي .بىرٓۋدُٓ بىرٓۋ ٓضتىپ ،قۇالعي تۇرىل زٍَاىي قاۋىٌ ءبىر دۇرىىگىپ قاىدى « .جارٍاق» قوىداُ-قوىعا قوّىپ ،جاىپاق ٓىدى اراالپ مٔتتي . اٍاۋىي ٍۇحا! ءضىسدىڭ ٓڭ ضۇٍىنتي مٍٔىپنٔرىڭىس باىجاُ قىسعا وىٔردًٓ عاغىق بوىعاُ ارى تازا ،جاّي جاٍطاڭ جىگىتتىڭ ضاٍورودّىٌ ضارى اىتىْداً ضاعىْىػي ٍّٔىڭ تۋعاُ جٔرىٌ -جاٍىرعا دٓگُٔ ضارى جٔزدًٓ ضاعىْىػىَدى تاعي دا قوزعاپ مٔتتي .ضاعىْىع - بٍٔىػتىڭ قۇضي .پاٍعاٍباردىڭ ءتۇضي .ضاعىْىع ،غىرمىِ، ضاعىْىع .ضاعىْا بىئَگُٔ پّٔدٓ ّ -اعىس باقىتطىس پّٔدٓ . ضاعىْىػتي باعاالً بىئٍَتىِ پّٔدٓ ّ -اعىس توپاشّ ،اداُ پّٔدٓ . اىال تاعاال جاُ ٍٔضىِ ضاعىْىػتاُ جاراتقاُ .ضاعىْىع اضقىْىپ
مٔتطٔ ،ضارى ۋاٍىَعا اٍْاالدى .اىتىْْىڭ قادىرىِ بىئَضٔڭ، جاضىق جٔزگٔ اٍْاالدى ٓمُٔ .باضىَْاُ وتنُٔ ضوڭ اٍتىپ وتىرٍىِ .تاعي دا دٍٓتىْىٌ ،جاڭطاك اٍتپاضاً« ،قوضاعاظ» اتتي حَناٍاڭىسدا ضوه جاٍىر تۋراىي وً توىعادىڭىس .االضاپىراُ جىيدارى اتا -باباڭىس جاٍالعاُ ،وضىْدا ضۇٍٔگي قاىعاُ ،ضوه جاٍىرتاۋى ٓدى .جاٍىردىڭ قاضىرٓتي ضىسگٔ دٓ ورتاقٍ ،اعاُ دا ورتاق .جوعارىداعي اضٔردُٓ تۋعاُ ٍىْا ءبىر جىر غۋٍاقتارىِ جوالً وقىپ مٔتۋىڭىسدى ءوتىٍْٔىِ . تٔمٔگٔ تٔڭدٓپ تٔڭدٓرىِ، قوغقارگا ارتىپ قورجىْىِ . اىتاٍدىڭ اضىپ بٔىدٓرىِ، تاعدىردىڭ مورىپ قورىىعىِ . رۋىي ٓه تۇتاش اۋعاّدا، ۇالرداً ٍاىىِ غۋالتىپ . قاٍىڭْىڭ بٔزىِ ضاۋعاّدا، اڭىساق ٓرّىِ قۇرعاتىپ . موظ باضتاعاُ ٍاۋقارا، قاراٍالً باضىپ ارتىْا . جاُ باضپاعاُ تاۋ ،داال،
مٔزىننُٔ ٓمُٔ قارتىڭا . ضوه تاۋدىڭ اتي -جاٍىر-دى، اضتي ٍۇّاً ،ءۇضتي قۇً . جٔر ٓمُٔ جٔىي باٍىرعي – ءبىر ضوقطا ضوعار جٔتي مۇُ . قۇرىق مورٍٔگُٔ قۇالّي، قودىعىِ تٔۋىپ اقطاتپاش . موىدّٓٔڭ جاتقاُ جىالّي، بٔىىُْٔ اتاُ اتتاتپاش . جۋضاّي ءبَىل ضاٍالرى، ضٔڭطٔڭُْٔ تىننُٔ تۇىىپتاً . ءۇٍىرگٔ تۇضنُٔ ضاٍالعي، ءۇٍرىيىپ جاۋعاُ بۇىتتاً . ٍاً بٔتٔگٔ ،بۇٍرىعىِ، توُ توزدىرٍاش ،ات ارىپ . قاٍتٍٔىِ جاتقا بۇٍىردىڭ، قاٍراُ جاٍىر -اتا جۇرت .
اٍاۋىي ٍۇحا! بىرٓۋ مٔىطٔ ،بىرٓۋ مٔتنُٔ اۋٍاىي-تومپٔىي زاٍاُ-اً دٓضٔڭىسغي! ءبىس ٍۇّدا مٔىدىل ،ءضىس وّدا مٔتتىڭىس .قازاق قاالٍگٔرىٔرىْىڭ ىػىْدٓ غٔتتُٔ مٔىگُٔ جازۋغي -اقىْدار ضاۋضاقپُٔ ضاّارىىق .از بوىطا دا ،ضاز .ضوالردىڭ ءبىرى ،ءبىرى عاّا ٍٓٔش بىرٓگٍٔي - زاٍاّداضىڭىس قابدٓظ جۇٍادىيوۆ جأّ وضي حاتتي جازىپ وتىرعاُ ٍَّٔىِ .تاۋٓىطىسدىنتُٔ مٍٔىِ بوتُٔ جۇرتقا ٍَََگراّت بوىىپ مٔتنُٔ جازۋغي ءوزىڭىس ٓمّٔطىس .قاّداً ضٔبٔپ-ضاىدارٍُٔ مٔتنّٔدىگىڭىسدى موزى اغىق قاۋىٌ بىئدى ،ضٔزىْٔدى .ءبىر ٓضٔپتُٔ پاٍعاٍبار جاضىْاُ اضىپ بارا جاتقاُ ،موزى تىرى مالضطَل قاٍطار قاالٍگٔردىڭ ٍىْاۋ غۋىي دۇَّٔدُٓ وڭاغاالّىپ، ءبىرىڭعاً جازۋغىيىقپُٔ غۇعىيداّۋعا بٔه باٍالۋى قۇپتارىىق پا دٓپ وٍالٍَىِ .جازىڭىس .جازا ءتۇضىڭىس .تۋعاُ ۇىتىڭىسدىڭ ٍادَّٓٔتي ٍُٔ ادٓبَٔتىْىڭ وىقىطىِ توىتىرىڭىس .ءبىردى اٍتىپ، بىرگٔ مٔتتي دٓپ اٍىپقا بۇٍىرا مورٍٔڭىس .ضىرتتا جۇرگُٔ تاعي ءبىر ضىرتتاُ بار .ضىبىرالعاّدى قۇداً ٓضتىًَٔ ٍٔ دٓگّٔدًٓ، ٍُٔ وعاُ ارّاپ وىٔڭ دٓ جازدىٌ .بوگدٓ جۇرتتا جۇرگُٔ ازاٍاتتي ٍۇقاتۋ ءۇغىِ جازعاُ جوقپىِ ،قاٍتا وٍالّطىِ ،توىعاّطىِ دٓپ جازدىٌ .اٍىپقا بۇٍىرٍاضاڭىس ،وقىپ مورىڭىسغي . ۇرپاگي باتىر باٍآُ ،ر مومػّٔىڭ، بىئدى ٓضىَىڭدى جٔر ،موك ضّٔىڭ .
ءوزىڭدى اۋىق-اۋىق ٓضىَٔ اىطاً، مٔتٔدى مومىرٓگىَدى مٔرّٔپ غٔرىٌ . وتاّداضىٌ ،قاّداضىٌ ،جاُ باۋىرىٌ، اٍاٍاً ضاىدى تاعدىر قاّداۋىرىِ . قاّدىعاتاً غىڭدارىِ ٍۇّار غاىىپ، قَىردا ضاعىْدىرىپ قاىدى اۋىيىڭ . ءوزىڭُْٔ تىرى اٍىرىيدى قاّدىعاتاً، ٍُّٔٔ دٓ تىرى اٍىرىيدى تارباعاتاً . ٓمي تاۋ مۇڭىرّٓىپ جىالعاّدا، توىَاعاُ ىطتىق جاضقا قاىدى ٍاً ضاً . . . غوغىْىپ اتوً-ضىْاق جارىيىطتاُ، قاّاتىِ موك جۇزىْٔ جاّىپ ۇغقاُ – جۇرٓگىڭ اىتىِ توپػي قۇش ضٔمىيدى، جاراىگاُ ٓىگٔ دٓگُٔ ضاعىْىػتاُ . اققۋعا اداه اداً تۇزاق قۇرٍاش، ءتوّگُٔ بۇىت ،باضقاُ تۇٍاُ ۇزاق تۇرٍاش . بوىطىِ دٓپ ءىْىٌ ،ضاعاُ ٍٔدٓۋٍٔ-دٓت، جاّارداُ جاىعىس تاٍػي ۇزاتتىٌ جاش .
ءۇًءىرىيىپ اىَاعاٍىپ ضاّاڭدا ٍۇڭ، ضارعاٍدى ٍاّار تاۋىڭٍ ،اّار باعىڭ . باضىڭْاُ قۇش ۇغىرٍاً باۋىىپ ٓدى، امٔڭٔ توپىراق تا ضاال اىَادىڭ . اٍتاضىڭ جاُ ضىرىڭدى مىَگٔ ضارقىپ، بىئٍىِ جۇرٍٔضىڭدى مۇّدٓ غاىقىپ . جات ٓىدىڭ جاىت-جۇىت ٓتنُٔ جۇٍاعىْاُ، ءوز جٔرىڭْىڭ قاراڭگي ءتۇرٍٔضي ارتىق . تاۋٓىطىسدىل ،دٍٓومراتََا باردا وضىْداً وىٔڭ جازدىڭ دٓپ ٍّٔي ٓغنىٌ دٓ قۋعىْعا ضاال اىَاٍتىْىْا ضّٔىَىٌ ماٍىو ٍُٔ . اىدٓقاغاُ قۋعىْداىىپ بوىعاَّىِ .بۇداُ
30جىو بۇرىِ تۋعاُ
جٔرىٌ -جاٍىرداُ قۋىيىپ مٔىگَّٔىِ .قىتاٍدىڭ اتي غۋىي «ٍادٌّٓ ءتوڭنٔرىص» زاٍاّىْدا رٓپرٓضطََاّىڭ قىسىو قۇالق تىڭػىالرى قۋداالدى ،قۋعاُ ضوڭ قاغتىٌ .اق بوراُ ،موك بوراّدا اداضپاً ،قاضقىرعا جًٔ بوىَاً ،اتا جۇرتتي اداضپاً تاپقاّىٌ ءۇغىِ باقىتتىَىِ .باۋىرىْا باضىپٍ ،اڭداٍىَدى ضَپاعاُ ،باضپاّا بٔرىپ ،باقىت ضىَالعاُ تاۋٓىطىس قازاقطتاّعا وىٔ-وىگّٔػٔ بورىػتىَىِ . وتنُٔ جىيي جازعىتۇرىٌ اىَاتىداعي حاٍۋاّاتتار باعىْا بارىپ ٓدىٌ،
اىدٓءبىر بٔىگىطىس مۇغتىڭ اضٔرىَُٔ قَطاٍىپ قاىعاُ قارا اعاغتي ءبىر توپ جۇٍىطػي قاٍتا تىنتٔۋ ءۇغىِ ،تٔرىٔپ-تٔپػىپ، ٓڭبٔمتّٔىپ جاتقاّىِ موردىٌ .از ۋاقىت ضاىىپ تاعي دا باردىٌ . اىگي اعاظ دىڭىِ تىل ۇضتاپ ،بوٍىِ جازىپ ،جاپىراق جاٍىپ، مومتٔپ تۇر . . .اداً دا -تابَعات .وّي قَطاٍعاُ جاعىْا قاراً ٍتٔرٓ بٔرضٔڭ ،وٍىردُٓ ءۇٍىت ءۇزىپ ،قۇالپ ءتۇضۋى ابدُٓ ٍۇٍنىِ .اداٍگٔرغىيىل پُٔ غىِ جاّاغىرىىق مورضٔتىپ، جٔىٔپ -جٔبٔضٔڭ ،وه دا تاباّىْاُ تىل تۇرىپ ،قوعاٍعا پاٍداىي جۇٍىص ىطتٔۋگٔ ٍۇددٓىي .بٔۋ ،اداً! اىََطاقتاُ بٔرى غٔغىئًَ مٔىٔ جاتقاُ مۇرٍٔۋى قَىِ جۇٍباق ءتۇٍىِ -ضّٔىڭ تاعدىرىڭ . بٔۋ ،اداً! دۇَّّٔي گۇىدّٓدىرٓتىِ دٓ ،بۇىدىرٓتىِ دٓ ضُٔ . ضاعىْدىرعاُ ٍۇحا! ٍُٔ دٓ ءوزىڭىس ضٔمىيدى ۇدٓتىپ ،ۇضتٍٔٔىٔتىپ جازىپ مٔىٍٔىِ . وتنُٔ جىيي «بۇرىيىص» اتتي مىتابىٌ جارىق موردى .بۇه - بىيگُٔ مىطىگٔ جٔمٔ ٍّٔىڭ غىعارٍاغىيىق بۇرىيىطىٌ عاّا ٍٓٔش ،قازاق پؤٍزٍَاضىْىڭ بۇرىيىطي ،قاال بٔردى قازاق قوعاٍىْىڭ جاڭا بٔتبۇرىطي « .بۇرىيىص» ءضاتىِ ضاىىپ «قۇبىيىطقا» ۇالضتي .قۇداً بۇٍىرضا ،ۇضتىَىسدٓگي جىيي جىر ضۇٍٔر قاۋىََُٔ ءدٍدارالضىپ قاالر .اىدىڭعي جىيي ٍٍٔئمٔتتىل ضىَيىققا ۇضىْىيعاُ «ءبورىْىڭ اضىعي» اتتي جىر جَْاعىٌ، ءادىيقازىالر اىقاضىْىڭ ضوڭعي وتىرىطىْداٍ ،ارٓگٔ جٔتٔ اىَاً
قاىعاّىِ ءوزىڭىس بىئضىس .وقاضي جوق ،ءتۇبي ءبىر ٍورٓگٔ جٔتٍٔىِ .اٍتپاقػي ،ۇضتىَىسدٓگي جىيعي ضىَيىققا ۇٍىتنٔرىٔرگٔ قوٍىالتىِ تاالپ بۇرىْعىعا قاراعاّدا قاتاّداۋ بوالتىِ تارىسدى . دۇٍىٌ جۇرتػىيىققا ٓرٓمػٔ ىقپاه ٓتنُٔ ،تاربَٔىىل ءٍاّي تٔرٓڭ، مورمٍٔدىگي جوعارى ،جاڭاىىعي ٍوه ،تۋٍىطي بوىٔك ،غىْاٍي، غۇراٍيي غىعارٍاالردىڭ باعي جاّاتىِ ضىڭاٍيي .ۇىي اباً اتىْداعي ٍارتٔبٔىي ضىَيىقتي ٓىباضي ءوزى قاداعاالپ وتىرضا مٔرٓك .قاالً دٓضٔك تٔ ،وتاّدىق ادٓبَٔتتٔ جاقطي تاىپىْىطتىڭ ّىػاّي باٍقاالدى .تارٍحػىطي بار ،جازۋغىطي بار ءبىر ،غوعىر قاالٍگٔر «ضاراالّاتىِ مٔزٓڭ مٔىدى» اتتي اغىق حاتىْدا بۇً، دٍٓدى « :ءبىس تاۋٓىطىس ٓه تارٍحػىالرى ٍُٔ جازۋغىالرىِ، جۋرّاىَطتٔرى ٍُٔ ضاٍاضاتتاّۋغىالرىِ ،ضتطّٔارٍطتٔرى ٍُٔ رٓجَططٔرىٔرىِ ،ضۋرٓتػىئرى ٍُٔ مٍَْٔاتوگرافَطتٔرىِ، عىيىٌَ جأّ غىعارٍاغىيىق قاۋىَْىڭ بارىىق ومىيدٓرىِ تاۋٓىطىس قازاقطتاّْىڭ غىِ ٍاّىْدٓگي جاڭا جىيْاٍاضىْىڭ ّٔگىسىِ جاضاۋعا قابىئت -قارىَىِ بارىْػا جۇٍطاۋعا غاقىراٍىس .ءبىسدىڭ ءوز داۋءىرىَىسدىڭ غىْاٍي رۋحاٌّ ضۇراّىطي ٍُٔ اقَقاتىِ اٍتۋعا ارّاىعاُ ٓڭبٔمتٔرىَىس بُٔ مورمًٔ غىعارٍاالرىَىس جاڭا تارٍحىَىسدىڭ ىرگٔتاضي بٔرىل قاالّۋىْا قىسٍٔت ٓتۋى ءتَىص . وّي مٍٔٔه مٔزٓڭْىڭ مٔىٔر ۇرپاعي ورىْدى ٍاقتاُ ٓتۋى مٔرٓك» . اٍاۋىي ٍۇحا!
ٍۇّىڭ ءبارىِ تٔرٍٔىٔپ وتىرعاّىٌٓ ،ىىَىسدٓگي جىيت ٓتنُٔ جاڭاىىققا قۋاّا بىئتىِ پاك جۇرٓگىڭىسگٔ بوىىَطىس بوىطا دا دٍٓٔۋ بوىطىِ دٓگّٔىٌ .حاتىَْىڭ ضوڭىْدا «جارٍاققا» قاٍىرا ضوقپاً مٔتٔ اىَاٍتىِ ءتۇرىٌ بار .جازۋغىعا غىعارٍاّي باضتاۋ دا ضىِ، اٍاقتاۋ دا ضىِ .اٍاقتاۋ -تۋىْدىْىڭ تۇال بوٍىْداعي باٍاّدى قورىتىْدىالپ ،قورىتىپ بٔرۋ ٍٓٔش ،مٔرىطىْػٔ ،ضاّاعا ضاىَاق ءتۇضىرۋ ،وقىرٍاّدى وٍالّۋعا ،توىعاّۋعا جٔتٔىٍٔتىِ مورمًٔ، موضًٔ وً ءتۇٍۋ بوىطا مٔرٓك « .جارٍاق» ءضاتىَُٔ باضتاىىپ، ءضاتىَُٔ اٍاقتاىىپتي ٍَ « .اّْاُ اٍىرىيَاضاقٍ ،اقطات ورّىْا مٔىٔرى غۇباءضىس» .اٍتقاّىڭىس مٔىطىِ . جازعاُ حاتىَا جاۋاپ مۇتپٍَٔىِ .وٍتنّٔي ،جاۋاپ مۇتٔرىىنتًٔ دأٍّٔ دٓ جازعاُ جوقپىِ .بار بوىعاّي ضىسگٔ دٓگُٔ ىْىيىل ىسٓت، قۇرٍٔت ،تاعسىٌٍ ،گي تىئك ،ضارى موبٔىٔك ضاعىْىع قاّا . مورىطنّٔػٔ مۇُ جاقطي .وه جاقتا ءضىس اٍاُ ،بۇه جاقتا ءبىس اٍاُ بوالٍىق . ىسگي َّٔتپُٔ، جاٍىردىڭ جاىعىسى جارمُٔ بءودٓظ ۇىي 2008. 02. 15جىو ،ضاگات 30. 15 «جاش قازاق»ٍ 8 ،) 174( 18 № ،اٍىر 2008جىو