گۆڤار ( گوڵ سوو ) ژماره‌ 109

‫‪7‬‬ ‫‪2021‬ی زایینی )‪ (2721‬ی كوردی‬ ‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێـژ ‪2021‬ی‬

‫تایبه‌تـی‌ نامه‌ی ژنان ‪..‬‬

‫پەرەستار ئومید‬

‫ئارزووەێلــێ دۆتانە‬ ‫ڵ‬ ‫یەکم‌بانووی شێعر کە�هوڕ‬ ‫سەمبوڵ بوێری دە رووژنامەوانی‬ ‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪1‬‬

‫ژنانە‬ ‫و کوردانە و هونەرمەندانە‬

‫‪22‬‬

‫ه گشتییه‌ له‌الین ده‌زگاى رووشنهویرى‬ ‫مجله‌یه‌گ مانگان ‌‬ ‫وره‌سانن كورد فه‌یلى(شه‌فه‌ق) باڵوئه‌كریه‌ێگ‬ ‫ژماره‌ ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫سه‌ر نویسه‌ر‬ ‫عه‌لى حسێن فه‌یلى‬ ‫سەرنووسەر‬ ‫مێوان ئی تایبەتی‌نامە‬

‫‪28‬‬

‫سوندس مێرزا‬

‫جیاوازیێ دە نام‌بەین‬ ‫ژن و پیاگ یا کورد و‬ ‫بغەیران نەدزانم‬

‫وه‌ریوه‌به‌ر نویسانن‬ ‫مسته‌فا به‌یگی‬ ‫سكرتێر نویسانن‬ ‫كه‌نعان حاته‌م‬

‫هەڵەپەڵە عشق‪ ،‬هاوردمە‬ ‫نام کـار کـــوردی‬

‫ده‌سه‌ی نویسه‌ره‌یل‬

‫‪34‬‬

‫سوندس مێرزا‬ ‫ماجد سویره‌میری‬

‫‪40‬‬

‫ئاماده‌كردن هونه‌ری‬ ‫ئیمان حه‌بیب‬

‫‪52‬‬ ‫خاوه‌ن ئمتیاز‬ ‫ده‌زگاى رۆشنبیرى و راگه‌یاندنى كوردى فه‌یلى(شه‌فه‌ق)‬ ‫‪info@shafaq.com‬‬ ‫‪www.shafaq.com‬‬

‫خاون بهه‌رزترین خەاڵت سوئد‬ ‫ژنێگە لە ئاوارەێل کورد فەیلی‬

‫دەمتەقەیێگ‬ ‫خوەمانی‬ ‫وەرد ژنێگ کارئافەرین‬

‫‪58‬‬

‫دەرد گرانێگە ک وه‬ ‫خوەمانییەێلەیش‬ ‫خوەمان بناسنیمن‬

‫مؤسسة شفق للثقافة واالعالم للكورد الفيليين‬ ‫رقم االعتماد في نقابة الصحفيين العراقيين ‪1015‬‬ ‫رقم االيداع في دار الكتب والوثائق‪ 892‬في ‪2006‬‬

‫‪GULL SOO MAGAZINE‬‬ ‫‪2‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ڵ‬ ‫ژن‪ ،‬دا�گ ئاشتی پایدارە‬ ‫ئــەڕا چــە؟ ئیمــە ئــی دو ژمــارە کردیمنــە‬ ‫تایبەتی‌نامــەێ ژنــان و بــاس دە بــارەێ ژن‬ ‫کــورد؛ ئەوەیــش ژن کــورد فەیلــی‪.‬‬ ‫ئــەڕا جــواو دایــن وەێ‌جــوورە پرســیارێ‬ ‫دتوانیمــن هــزاران هــزار دەلیــل وە رزگا‬ ‫بچنیمــن‪ ،‬جواوەێلــێ جــوور یــە ک «ژن»‬ ‫وە بــان ئــی هەمگــەێ بەشــدارییە ک‬ ‫دە شووڕشــەێل کــوردی داشــتگە‪ ،‬هیــچ‬ ‫وەختێــگ بەشــدار دە شــەڕ براکــوژی نەبییــە‬ ‫و خواســتن ‌ه دە پرۆســەێ ئاشــتی‌خوازی دەور‬ ‫و نەخــش فرەتــرێ بگرنــە مــل هەرچــەن ک‬ ‫هەمیشــە بەشــێگ لــە قوربانییەێــل ئــه‌و‬ ‫كاره‌ســاته‌یله‌ بییــە‪.‬‬ ‫دە بــەش یەکــم تایبەتی‌نامــەێ ژنەێــل‬ ‫دیمــن ک دەرانــەێ باســەمان هێامنیــش‬ ‫وەوجــوورە ک بایــەد و شــایەد وازەو نەبییــە‬ ‫و فــرە لــە ئــەرسار و راز دڵ ســاراژنەێل‬ ‫کــورد‪ ،‬چــان ئەخــوازێ ک دە دڵ تاریــخ‪،‬‬ ‫نەوتریــاگ و ئەوشــاریاگ مبینــێ‪.‬‬ ‫«گوڵ‌ســوو» مئجــا بێ‌هچــان‪ ،‬ئــەرک و‬ ‫رســاڵەت خــوەێ هــاوردە جــی و همیــر یــە‬ ‫ک بتوانــێ «دەرانــەێ دەمتەقــە» دە وەراوەر‬ ‫ژنەێــل کــورد بچەکنــێ ‪ ،‬هــات و دە ئــی پــەڕ‬ ‫و ئــەو پــەڕ دنیــا ئــوو وەل ك ـه‌م ل ـه‌ فــره‌ێ‬ ‫ژنەێلــێ ک دە بوارەێــل جووراجوور سیاســی‪،‬‬ ‫فەرهەنگــی‪ ،‬ئەدەبــی‪ ،‬کوومەاڵیەتــی‪ ،‬کار و‬ ‫پیشــەکاری و هــەر باوەتێــگ تــر‪ ،‬بــاس کــرد‬ ‫تــا بەشــکەم بتوانــێ دە گشــت چشــتێگ‬ ‫شــوون دەس ژنەێلــە دیارییــەو بکــەێ‪.‬‬ ‫ئایا ئێســە ژن کورد فەیلی دە جوغرافیاگەێ‬ ‫دەســکەفتەێل فرەیێگ داشــتگە یا نە؟‬ ‫مونســفانە وەێ پرســیارییە جــواو بدەیمــن‬ ‫خاســە یــە بێژیمــن؛ چــوون ئــەوان دە نــاو‬ ‫جوغرافیــاێ عــراق عــه‌ره‌وی و شــیعی بــار‬ ‫ئتنیکــی هێــان وە چــاو کەمینــە ئەنووڕنــە‬

‫پێیــان و وەڕاســی دە ئــەو جوغرافیــا هەرچێ‬ ‫بکــەن هــە وە پێیــان ئێــژن «کەمهــووز»‪،‬‬ ‫ئیجــوورە فشــارێگ وە خاتــر یــە ک عـراق لــە‬ ‫جــار جارانــەو واڵتێــگ بییــە ک «عەشــیرە»‬ ‫و «هــووز»‪ ،‬هــزاران ســنوور دیــاری و‬ ‫نادیــاری دە ناوبەێــن واڵتوەندەێلــەێ ئــوو‬ ‫دە بــان زەمیــن و دە نــاو زەێــن ئــەوان‬ ‫کیشــاگە‪ ،‬یەیــش بایــەدە ببێــژرێ ک دە‬ ‫عــراق «پیــاگ‌وەزوور» فشــارەێل ئتنیکــی‬ ‫هووزپەرەســتی و عەشــیرەخوازی فــرە لــە‬ ‫داخوازەێــل ژن مانــا لــە بیــرەو بردگــە ئــوو‬ ‫ژن کــورد فەیلــی بینەســە «کەمهــووزێ‬ ‫زوانــی و نەتەوەیــی» دە نــاو کەمینەیێــگ‬ ‫گەپــر وە نــاو ژن‪.‬‬ ‫لــەێ پــرۆژە ئەخوازیمــن وەو جییــە‬ ‫بڕەســیمن ک ئــەڕا بنەڕانایــن ئایەنــدە‪،‬‬ ‫وەگەرەکــە ک ژنەێــل ک خوەیــان دوکــوت‬ ‫جامێعــەن‪ ،‬هــە وە نــاو ژن خــوەێ‪ ،‬بەشــدار‬ ‫بــن و سەرپەرەشــتی بکــەن چــوون ژیــان‬ ‫ئــی واڵتــە وەێجــوورە داگەســە نیشــان ک‬ ‫وە بــان ئــی هەمگــە کــەم و کوڵییەێلــە‬ ‫ک هەســە‪ ،‬هەمجــا ئەبینیمــن ک دە هــەر‬ ‫تابڵەوێگــێ‪ ،‬دە هــەر ئاوازێگــێ‪ ،‬دە هــەر‬ ‫نوورسیاگــێ ئــوو هــەر چاالکیێگــێ مەدەنــی‬ ‫و فەرهەنگــی‪ ،‬یــە ژن کــورد وەرژە ژنەێــل‬ ‫تــر عراقــی‪ ،‬دە کارەێــل سیاســی و چاالکــی‬ ‫مەدەنــی بەشــدار بییــە‪.‬‬ ‫ژنەێــل کــورد‪ ،‬دە بــڕێ چشــتەێل‪ ،‬نــە هــە دە‬ ‫عــراق وە تەنیــا ک دە گشــت دنیــا‪ ،‬شــوون‬ ‫دەســێیان دیارییــە و ئەرخوەیــان‪ ،‬خوەیــان‬ ‫وە دەس کــەم نەزانــن و خوەیــان لــە ویــرەو‬ ‫نەبــەن هیــچ وەختێــگ لــە ویــرەو ناچــن‬ ‫ئــوو بایــەدە عــراق‪ ،‬یــە بزانــێ ک هــە‬ ‫وەوجــوورە ک رووڵەگــەێ «شــەهید لەیــا‬ ‫قاســم « وە ســەربەرزییەو لــە بــەش و‬

‫حــەق خــوەێ ئــەڕا ژیــان گوزەریــا و چگــە‬ ‫ســەر دار‪ ،‬ئــەو دووەێ ژنەێــل کــورد فەیلــی‬ ‫ک خوەێشــکەێلەێ ئەوییــن هــەم حــەق‬ ‫دیــرن ک بچنــە بــان مەمبــەر پەیــام ئــەو‬ ‫شــەهیدەێلە‪ ،‬بێ‌کــەم و بێ‌زیــاێ بڕەســنن‪.‬‬ ‫ژنەێــل ک دە دنیــا وە نــاو «نیــوەێ‬ ‫ئەوشــاریاگ» نارسیانــە دە نــاو کــورد هیــچ‬ ‫وەختــێ چەنــە ناوچەێــل هاوســاێلەیان‬ ‫کــوورگ و بێ‌دەنــگ نەکریانــە و ئــی هنــە‬ ‫ریشــگ دە دریــژاێ میــژوو زاگــڕۆس دیــرێ‬ ‫چــوون دە دەوران «ئیــام وەریــن» دەوران‬ ‫«خوداژن»ەێــل بییــە و گشــت موجەســمەێل‬ ‫خوداێــل ئیالم‌وەریــن گشــتێ جــوور «داڵــە‪/‬‬ ‫داڵــگ» بیینــە‪.‬‬ ‫راســییەگەێ یەســە ک ئایەنــدەێ کــورد‬ ‫دە گشــت باوەتێــگا‪ ،‬بەشــداری ژنەێــل‬ ‫ئەخــوازێ وخــوەزەو گشــت ســاراژنەێل کورد‬ ‫«داســتان» خوەیــان و نەتەوەگەیــان و کار‬ ‫و بارەێلەیــان بنووســنن تــا دەنگیــان ‪ ،‬دە‬ ‫ئــی واڵتەێلەیــش هەمیشــان هــە وە گــووش‬ ‫دنیــا بڕەســێ و تــووش بێ‌دەنگــێ نه‌یاێــگ‪.‬‬ ‫گشــتێ ئەزانــن ک ئــەڕا وە رەســەت رەســانن‬ ‫ئــی کارە هەوەجەمــان وە ژنەێــل فرەتــرێ‬ ‫ئەکەفــێ ک ئەتۆوەنــن و ئەتوانــن ک وە‬ ‫تێکووشــان خوەیــان‪ ،‬کارەێــل فــرە گەوراتــرێ‬ ‫بکــەن‪.‬‬ ‫دوماجــار ئــی پرســیاره‌ جــواو ئه‌خــوازێ‬ ‫ک «ئایــا ژن کــورد خوەییــش خــوەێ‬ ‫هەوەجەمەنــد بەشــداری ئەزانــێ ئــوو‬ ‫بەشــخوازی ئــەکا؟ ئــوو ژن کــورد‪ ،‬دە رز‬ ‫ژنەێــل خوەشــبەخت دنیــا‪ ،‬هــا دە کام پلــە‬ ‫و پایــە» وه‌ختییــگ وە بێ‌مــاف و بێ‌بــەش؛‬ ‫شــەهید و شــاهد خامــووش ســتەم لــە‬ ‫میللەتەگــەێ خــوەێ بییــە؟‬ ‫سه‌ر نویسه‌ر‬ ‫علی حسێن فه‌یلی‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪3‬‬

‫سەمبوڵ‬ ‫بوێری دە رووژنامەوانی‬ ‫بشري نظرى‬

‫نویسەر نامدار کورد ئوو‬ ‫رووژنامەوان سامدار و بوێر‬ ‫ماموستا ئەحالم مەنسوور عەلی‬ ‫ڵ‬ ‫سا� ‪ 1591‬د ‌ه گەڕەک‬ ‫ئەکبەر‪ ،‬دە‬ ‫عەبدوال بەیگ دە شار خانەقین‬ ‫هاتە دی ئوو ڵ‬ ‫منا�ییەێلەێ خوەێ‬ ‫هە دەو قورنگە گوزەران کرد‪.‬‬ ‫باوگێ پیاگ ڵ‬ ‫د�پاک و ڵ‬ ‫با�بەرزێ‬ ‫لە هووز ڵ‬ ‫کە�هوڕ بییە ک دە بان‬ ‫نەفتەگه‌ێ ڵ‬ ‫ئە�وەن کار ئەکرد‬ ‫ئوو ڵ‬ ‫دا�گێ (رەسمییە) خانمیش‬ ‫ڵ‬ ‫باج�ن بی‪.‬‬ ‫لە هووز‬ ‫گوڵ سوو‬

‫‪4‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ئەحــام نــووزگ داڵگــێ بییە و جــوور هەر‬ ‫نووچــاوێ تــر نــازار کــردگ بــاوان بییــە‬ ‫ئــەڕا یــە هەمیشــە هــە لــە مناڵییــەو وەرد‬ ‫باپیــرێ‪ ،‬بــاوگ داڵگــی خــوەێ چگەســە‬ ‫ئیــا و ئــەوال و باپیــرێ بردگه‌ســەێ وەرد‬ ‫خــوەێ وە بــازار‪ ،‬یــە خــوەێ ئەبــێ وە‬ ‫هووێــگ ک هــووش ئێجتامعــی ئــەوی‬ ‫بچێگــە بــان و جــوور کەێمەنــێ لــە گشــت‬ ‫مناڵەێلــەێ هاولــف خــوەێ فرەتــر بزانــێ‬ ‫و فێشــر بفامــێ و هــە لــە زاڕووییــەو‬ ‫بتوانــێ گــەن و خــاس لــە یــەکا بــکا‪.‬‬ ‫ئــەوی هەرچــەن ک هێــان دۆتەڵەیێــگ‬ ‫بــی‪ ،‬وە خاتــر ئــەو فرە‌گەردیێەێلــە لــە‬ ‫مانــاێ دنیــاێ تەبەقاتــی لــە بار سیاســییەو‬ ‫ئەوڕەســی و فامســت ک دەێ دنیــا‬

‫هــەم دەوڵەمــەن هەســە هەمیــش ژار‪،‬‬ ‫زانســت ک دنیــا دەســهەاڵتدار هەســە و‬ ‫بێ‌دەســهەاڵتیش هەســە‪ ،‬قســەێ ئاشــکرا‬ ‫هــەس و فچــەێ ترســنووکانەیش هەســە‪،‬‬ ‫ســتەم هەســە و ســتەمکار و ســتەم‌کیش‬ ‫هــەم‪.‬‬ ‫ئــەوی هــە لــە مناڵییــەوە لــە مانــاێ‬ ‫دوچاوەکــی کــردن دە ناوبەیــن کــوڕ و‬ ‫دۆتیــش رەســی‌وە و ئــەدی ک ژنەێلــە‬ ‫بایــەدە وە کوڵەســۆکێگەو بجمــن ئــوو‬ ‫وە چەواشــەێ ئــەوان پیاگەێلــە دە‬ ‫نــاوڕاس خیــاوان مل‌بــەرزەو بگــرن و‬ ‫داجمــن ئــەڕا خوەیــان‪ .‬ئــەوی‪ ،‬هــە وەو‬ ‫بۆچکەاڵنەکییــەو‪ ،‬قســەێل گــەپ گــەپ‬ ‫لــە گەورەێلــە ئەژنەفــت ئــوو ئــەدی ک‬

‫چەنــێ قســەقوڕاتەێلە زوانێیــان زڕە دە‬ ‫مــل واڵت ئــوو لــەێ‌وا بــی ک لــە ئێعجــاز‬ ‫وشــە و قســە ئەوڕەســی و لــە ئــەوە‬ ‫سەرســڕکەرتر ئــەڕاێ یــە بــی ک ئــەدی وە‬ ‫چەواشــەێ گشــت چشــتێ قســە‪ ،‬نــە ژن و‬ ‫پیــاگ ئەناســێگ و نــە گــەورا و بۆچگیــش‬ ‫ئــوو وەختــێ ک لــە دەم دەرچــگ‬ ‫یــا جــوور گولــە جــەرگ و دڵ کەســێ‬ ‫ئەســووزنێ یــا جــوور شــەم ئەتــاوێ دە‬ ‫مــل یەکــێ تــر وەێ خاتــرە بــی ک ئــەوی‬ ‫هــە لــە مناڵییــەو یــاد گــرت ک قســە‬ ‫چەکێگــە قــورس و بــڕ و بتــاو و ئەمنێگــە‬ ‫شمشــێرێگ دو لێــوارەدار ک ئەگــەر ویــر‬ ‫لــەێ ببــڕێ هــەم هاتــێ دەس و ســەر‬ ‫خــوەێ وە‌پــێ ببــڕێ هــەم ئــەر هووشــێ‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪5‬‬

‫ئەوی هە لە مناڵییەو یاد گرت ک قسە‬ ‫وە پــێ ببــێ چشــتێگە ک ئەتوانــێ ســەر‬ ‫دژمنەلەیــش وە پــێ ببــڕێ‪.‬‬ ‫کوشــن وە قولــەی قســە خاســیێ تریــش‬ ‫دیــرێ‪ ،‬چــوون ک ئــی جــوورە کوشــتنێ‬ ‫هەرچــەن کاری‌تــرە باوجــی چــوون خوێــن‬ ‫و خوێن‌ڕێــژان لــە تــێ نییــە کەســێگیش‬ ‫پاپــاێ یــە نابــێ ک وە قســە‪ ،‬ئــەر‬ ‫کەســێگیش بهەنجــرێ وە یــەکا‪ .‬مووجــز‬ ‫قســە و وشــە دە دڵ و وەر چــاو ئــەو‬ ‫دۆتەڵــە ک دەس دە دەس باپیــرێ ئەچــگ‬ ‫وەێ‌ال و وەو ال مــا تــا دە گەپــی خــوەێ‬ ‫وەێ چــەک و شــەنگە خــاون دەســهەاڵت‬ ‫و بوێــری بــکا و دە نــاو ئــەو هەمگــەێ‬ ‫پیاگــە ئــی ژن رووشــنبیر و قســەزانە‬ ‫نــاوێ برنێگــە بوێرتریــن رووژنامــەوان‪.‬‬ ‫ئەحــام مەنســوور‪ ،‬یەکــم ژن ئەدیــب‬ ‫و نویســەرە دە گشــت گەرمیــان وەرەو‬ ‫باکــوور و هەمیــش دە گشــت پارێزگاگــەێ‬ ‫دیاڵــە‪.‬‬ ‫دە ســاڵ ‪ 2017‬ده وەرز دوێیــم (فســتیواڵ‬ ‫تامــەڕا) ک هــەر وە ســاڵ دە پارێــزگاێ‬ ‫دیاڵــە پەســا ئەنریــا‪ .‬رەوانشــاد ئرباهــم‬ ‫خەیــات دە وتارەگــەێ خــوەێ یــەک‌ وە‬ ‫یــەک نــاو گشــت ئەدیبەێلــە مردگەێلــەێ‬ ‫ئــەو پارێــزگا هاوردگــە ئــوو ئەحــام‬ ‫مەنســوو ْر تەنیــا ژنــێ بییــە ک داورەێلــە‬ ‫نــاوێ بردنــە چــوون تەنیــا ئەدیــب و‬ ‫چــاالک ئەدەبــی ژن بییــە و فرەیــش وەکار‬ ‫بییــە‪.‬‬ ‫ئەحــام مەنســوور‪ ،‬جــوور نویســەرێگ‬ ‫ئەدەبــی‪ ،‬قەیــرێ کورتەچیــرووک و‬

‫‪6‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫وتارەێــل و باوەتەێــد ئەدەبــی و رخنەئــی‬ ‫دە نــاو چــەن رووژنامەێلــەێ جیاجیــا ئــوو‬ ‫دوفێشــر رووژنامــەێ هــاوکاری دا وە دەر‬ ‫و هەمجــا کووچیــرووک (پــرد) ئــوو رۆمان‬ ‫(ئەڵــوەن) ئــەڕا دووســخوازەێل ئەدەبیــات‬ ‫کــوردی‪ ،‬دو یــادگاری لــە ئــەوی بیــن‪.‬‬ ‫ئەحــام دە خانەقین‪ ،‬دەرس ســەرەتایییەێ‬ ‫خــوەێ دە دەبســتان و ئامادەیــی‬ ‫تەمامــەو کــرد‪ ،‬دە دەورەی دەرس‬ ‫خوەنســن ناوەنــدی‪ ،‬ئــەوی و شــەهید‬ ‫لەیــا قاســم بینــە دووســەێلێ گیانــی‬ ‫وە گیانــی و گیانێیــان وە قــەێ یەکــەو‬ ‫بــی‪ ،‬دە دەهــەێ هەفتــاگان زایینــی‬ ‫هەردوگێیــان چگنــە کولێــژ ئــاداب زانکــۆ‬ ‫بەغــدا‪ ،‬ئەحــام چگــە بــەش کــوردی ئــوو‬ ‫لەیــا قاســم چــوون حــەز وە کومەڵناســی‬ ‫بــی؛ چــگ دەرس جامێعەناســی بخوەنــێ‪.‬‬ ‫مئجــا هەردوگیــان دە بــەش ناوخۆیــەێ‬ ‫دۆتەێلــە دە ناوچــەێ وەزیریــە نیشــتەجی‬ ‫بیــن ئــوو جــوور دو لفانــگ هیــچ‬ ‫وەختێگیــش لــە یــەکا جیــاوە نەکریــان و‬ ‫هردوگیانیــش جــوور نوێنەرەێلــەێ جــوان‬ ‫ئــەڕا دڵســووزی دە ناوبەیــن خەڵــک‬ ‫خانەقیــن و وە هاوخەمــی و هاوخەباتــی‬ ‫رووژ وە رووژ‪ ،‬وە یــەکا کوردپــەروەری‬ ‫فرەتــرێ ئەکــردن‪.‬‬ ‫دومــاێ یە ک دە ســاڵ ‪ 1974‬بەعســییەێلە‬ ‫لەیــا قاســم گرتــن‪ ،‬ئەحــام وەدەو‪،‬‬ ‫واڵت پــڕەو کــرد لــە خــەوەر گرتنەگــەێ‬ ‫ئــوو گشــت کولێــژ و زانکۆوەێلــە لــەێ‬ ‫ئەوڕەســن‪.‬‬ ‫خاســە بزانــن ک ئەحــام دە ســاڵ‬

‫چەکێگە قورس و بڕ و بتاو و ئەمنێگە‬ ‫شمشێرێگ دو لێوارەدار ک ئەگەر ویر‬ ‫لەێ ببڕێ هەم هاتێ دەس و سەر‬ ‫خوەێ وە‌پێ ببڕێ هەم ئەر هووشێ‬ ‫وە پێ ببێ چشتێگە ک ئەتوانێ سەر‬ ‫دژمنەلەیش وە پێ ببڕێ‪..‬‬

‫‪1972‬یــش بــی وه ئەنــدام کومەڵــەێ‬ ‫رووشــنبیریێ ک دە شــار خانەقیــن‬ ‫دامەزړیــا‪.‬‬ ‫ئــەوی دومــاێ یــە ک دەرس‬ ‫خوەنســتنەگەێ تەمامــەو بــی‪ ،‬بــی وە‬ ‫یەکــێ لــە نویســەرەێلەێ رووژنامــەێ‬ ‫هــاوکاری ئــوو یــە خــوەێ بــی وە چیــن‬ ‫خەیــرێ ک ئەدیبەێــل و نویســەرەێل‬ ‫کــورد فرەتــرێ بناســێگ و لــە کارەێ‬ ‫خــوەێ چشــتەێل فرەتــرێ یــادەو بگــرێ‪.‬‬ ‫دە ســاڵ ‪ 1977‬ک دەم و دەزگاێ هاوکاری‬ ‫بــی و دەزگاێ رووشــنبیری و بــاوکاری‬ ‫کوردیێــگ ســەر وە وزارەت رووشــنبیری‬ ‫عــراق‪ ،‬بــڕ فرەیێــگ تــر لــە ئەدیبەێــل‬ ‫کــورد هاتنــە نــاو ئــی جەرخــە و یــە‬ ‫خــوەێ ســوودەمەنییەێل فرەتــرێ خســتە‬ ‫قــەپ ئەحــام تــا پــەت و دەرفەتەێــل‬ ‫فرەتــرێ ئــەڕا پێشــکەفنت بیاێگــە گیــرێ‪.‬‬ ‫دە ســاڵ ‪ 1984‬وەختــێ ک خواســت‬ ‫بڕوانامــەێ دوکتوراگــەێ خــوەێ دە‬

‫زانکــۆ ســوربون بگــرێ ئــوو وە دڵخــواز‬ ‫خــوەێ چــگ ئــەڕا پاریــس وەداخــەوە‬ ‫دومــاێ ســاڵێ بیــارەو بــی و وە خاتــر‬ ‫کەم‌دەســی و بێ‌پــوول و پارەیــی‪ ،‬کــوت‬ ‫ئەڵــەێ کریــا ک ئەڵگەردێگــەو دومــا ئــەڕا‬ ‫بەغــدا ک دی وەخاتــر هۆکاڕەێــل سیاســی‬ ‫نەنریــا وە ســەر کارە وەرینەگــەێ خــوەێ‪.‬‬

‫ئەحــام مەنســوور دە ســاڵ ‪ 1990‬ئــوو‬ ‫ده کولێــژ پــەروەردەێ زانکــۆ بەغــدا‪،‬‬ ‫بڕوانامــەێ دوکتوراگــەێ خــوەێ گــرت‬ ‫ئــوو وەز و وەزیــات ســەختێ ک تووشــێ‬ ‫دوکتوراگــەێ‬ ‫هــاورد نەهیشــتەێ‬ ‫خــوەێ بگرێــگ و دومــاێ ئــەو ســاڵە‪،‬‬ ‫ئەحــام شــوو کــرد و ســاڵێگ تریــش لــە‬

‫هاوســەرەگەێ خــوەێ جیــاوە بــی‪.‬‬ ‫ئــەوی دە ســاڵ ‪ ،1995‬لــه بەغــدا دا وە‬ ‫دەر و چــگ ئــەڕا شــار ســڵێامنی و مئجــا‬ ‫جــوور ماموســتایێگ وانه‌بێــژ دە ســڵێامنی‬ ‫دەس وە کارەو بــی‪.‬‬ ‫ئەحــام مەنســوور دە دوماســاڵەێل‬ ‫ژیانەگــەێ خــوەێ‪ ،‬کەفتگــەو بــی و چوون‬ ‫ســاغ و هــازا نەمــا دی تەوانــاێ خــوەێ‬ ‫ئــەڕا کار لــە دەس دا تــا رووژ دەهــم‬ ‫لــە یەکــم مانگەگــە لــە ســاڵ ‪ ،2013‬دە‬ ‫رووژێــگ ســەرد و پــڕ لــە زق و زقــوم‬ ‫و کڕیــوە‪ ،‬دومــاێ رەنج‌‌کیشــانەێلەێ وە‬ ‫خاتــر بیامرییــە ســەختەگە ک تووشــێ‬ ‫هات‌بــی دە شــار ســڵێامنی مــرد‪.‬‬ ‫هــەر ئــەو رووژە خوەێ‪ ،‬وەگــڕێ تەرمەگە‬ ‫بــردن ئــەڕا شــار خانەقیــن ئــوو دومــاێ‬ ‫داگردنــێ دە ماڵــەێ داڵگــێ دە مەزرەعــە‬ ‫مئجــا بردنــەێ ئــەڕا قەورســانەگەێ (خــدر‬ ‫زنــە) و متێیــەو کــردن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪7‬‬

‫یەکم‬

‫ڵ‬ ‫‌بانووی شێعر کە�هوڕ‬ ‫وت‌ووێــژ وەل ژنێــگ ک ئەدەبیــات فارســی‬ ‫خوەنســتگە و ئەوقــەرە شــێت و شــەیداێ‬ ‫شــێعر کــوردی بییــە ک دە نام‌دەمــان‬ ‫و�توەندەێلــە وە نام «یەکم‌بانووی شــێعر‬ ‫ڵ‬ ‫کە�هــوڕ» نامگیــرەو بییــە‪،‬‬ ‫کــوردی ئێــ�‬ ‫ڵ‬ ‫ڵ‬ ‫خــوەێ چشــتێ ترەکــە‪ .‬خانــم مەهــوەش‬ ‫ـو�ەیمانپوور وە نــام نــازاری «ســووزان»‬ ‫سـ ڵ‬ ‫نامدارتریــن و پڕکارتریــن ژن ئێــ�‬ ‫ڵ‬ ‫کە�هــوڕە ک هــەم دە میدیاێلەگــە و‬ ‫ڵ‬ ‫هــەم دە دنیــاێ مەجازی وە کلیپەێل‬ ‫شــێعرخوەنی دناســرێ‪.‬‬

‫گوڵ‌ســوو‪ /‬دە ســەرەتا لــە خــوەت ئەڕامــان‬ ‫بو یش‬ ‫‪:‬مــن مەهــوەش ســولێامنپوورم‪ .‬لــە‬ ‫ســەرەێ مانــگ ســەرد رێ‌بەنــدان وە دنیــا‬ ‫هاتــم‪ .‬داڵگــم نــاوم نــا مــاەوەش تــا یــە‬ ‫بکرێگــە مەزگــم ک بایــەدە جــوور مانــگ‬ ‫لــە ئاســان شــێعر‌ کــوردی و کەڵهــوڕ‬ ‫بنیشــم‪.‬‬ ‫مــن شــاعێر و نویســکار کوردێگــم‪ ،‬منــاڵ‬ ‫کرماشــانم وە لــە شــار گیەاڵن‌رووژئــاوا وە‬ ‫دی هامتــە و لــە ســێنزە ســااڵن هامتەســە‬ ‫نــاو دنیــاێ شــێعر‪ .‬ئەوســا مامووســتایێگ‬ ‫داشــتیمن وە نــاو مامووســتا «پەرویــز‬ ‫بەنەفشــی» ک ئاگــر دڵەقرچــی وە شــێعر‬ ‫و نویســان خســتە نــاو دڵ و نــاخ منیــش‪.‬‬ ‫لــە ســەرتاوە م ِ وردە ‌وردە شــێعر‬ ‫منااڵنــە نووســانم و ئیکــەش لــە رێشــتە‌ێ‬ ‫ئەدەبیــات فارســی چیمــە دانشــگا و لــە‬ ‫زانکــۆ کوردســتان دەرس‌ خوەنســتم و بیمە‬ ‫دەبی ـر‌ و موعــەمل دەبیرســتان‪ .‬یــە‪ ،‬بیســت‬ ‫و هەفــت ســاڵە‌ێش ک دە ئامــووزش و‬ ‫پــەروەرش دەرس‌ ددەم‬

‫گوڵ‌ســوو‪ /‬چوونــێ بــی ک هاتیتــە نــاو‬ ‫شــێعر و شــاعری‪.‬‬ ‫‪ :‬م ِ لــە سێزدەســااڵنەو پــا نامــە نــاو ئــی‬ ‫دنیــاێ تــازە و تازەتــرەو بیــم‪ ،‬هــەم خــوەم‬ ‫و هــەم ویــر و هەســتم چــوون مــن شــێعر‬ ‫ئەڵنەوژانــم بــەاڵم یــە شــێعر بــی ک مــن‬ ‫ئەڵــوژارد و م خــوەم‪ ،‬هــەر بیمــە نویســەر‬ ‫هەســت و ئێحساســەێلم‪.‬‬ ‫هــەر لــە ئەوســا ک مــن وەختــێ ک‬ ‫مناڵ‌مەدرەســە‌ییێگ بیــم ئوســتاد‬ ‫پەرویزبەنفشــی فــرە وە ســەر‌ شــاعری‌‬ ‫مــن حــەق دیــرێ ئــەڕا یــە ک جــوور بــاوگ‬ ‫خــوەم لــە ال شــێعرەوە ئێوەتــم کــرد‪.‬‬ ‫دە هەنســاێ جەنــگ ئێــران و عــراق ک‬ ‫ئیمــە جــوور گشــت ناوچەێل ناوســنوورانی‬ ‫هــەر دو کشــوەرەگە‪ ،‬تــووش ئاوارەگــی‬ ‫ها‌ت‌بیمــن ئــوو منیــش دەو وەختەێلــە‬ ‫مناڵێــگ بیــم و هــە شــێعرەیڵ منااڵنــە‬ ‫دنووســانم‪ .‬باوگــم ک خوەییــش تەبــع‬ ‫شــێعرێ داشــت و هــوورەێ خــاس دچــڕی‪،‬‬ ‫هــەم فــرە پشــتیوانم بــی و چەپڵــە ئــەڕام‬ ‫دکوتــا و هەمیــش هــە وەم دوەت‪ :‬ڕووڵــە‪،‬‬

‫وە زوان خــوەت شــێعر بنووســن و وە زوان‬ ‫کــوردی خزمــەت بکــە‪.‬‬ ‫باوگــم دوت‪ :‬ژن و پیــا نەدیــرێ‪ ،‬تونیــش‬ ‫قەڵەمــت بایــەس ئــەڕای فەرهەنــگ و زوان‬ ‫کــوردی کووشــان بکــەێ‪.‬‬ ‫باوگــم پیــاگ گەورایێــگ بــی‪ ،‬هــەم‬ ‫دەسەســواریێ خــاس داشــت هەمیــش‬ ‫فــرە زانــا بــی و ئاموختــەێ م کــرد ک بزانــم‬ ‫جنســیەت بێ‌ماناســە و کار کــوردی ژن و‬ ‫پیــاگ ئەڵنەدگــرێ و بایەســ ‌ە منیــش ئــەڕا‬ ‫گەشــە دایــن وە زوان داڵگــی کووشــان‬ ‫بکــەم‪ .‬ئــەڕا یــە بــی ک چیمــە نــاو دنیــای‬ ‫شــێعر‌ و چیــروک و نووســانن‪.‬‬ ‫گوڵ‌سوو‪ /‬وە چ زوانەێلێ شێعر وتیتە؟‬ ‫‪:‬مــن خــوەم دەبیــر ئەدەبیــات فارســییم دە‬ ‫ئاموزشــێت و پەروەرشــێت ئــوو بیســت و‬ ‫هەفــت ســاڵەیش دەرس ددەم و وە زوان‬ ‫فارســی چــوار کتــاو نووســامنە هەمیــش‬ ‫وە زوان کــوردی و داڵگــی هــەم چــوار‬ ‫کتــاو نووســامنە‪ .‬فێشــر دە ئــی دومادومــا‬ ‫دەس‌کردمەســە نووســانن شــێعر وە زوان‬ ‫کــوردی ئــەڕا یــە ک ئــی چیــن نووییــە‪،‬‬

‫گـوڵ ســوو‬

‫‪8‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪9‬‬

‫رووژ وە رووژ دیــرن لــە زوان کــوردی‬ ‫دوورەو دکەفــن مئجــا وەزیفــەی ئیمــەس‬ ‫کــە نەهیلیمــن فەرهەنــگ و زوامنــان لــە‬ ‫بەینــەو بچــوو و بایەســە ئــەڕا مایــن زوان‬ ‫کــوردی‌ کوشــان بکەیمــن‪ .‬مــن وە زوان‬ ‫کــوردی ئــی چــوار کتــاو نووســامنە؛‬ ‫ پەژارەێل کاڵ‪ ،‬شێعر و غەزەڵ کوردی‌‬‫ هۊرد کەم‪ ،‬غەزڵ نئوکاڵسیک کوردی‌‬‫‪ -‬مانگ‌هــەاڵت‪ ،‬ئەوەلیــن فەراشــێعر‬

‫‪10‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫تەغەزوڵــی دە ئەدەبیــات کــوردی جەهــان‬ ‫ـ ئەویــن درووکانــی‪ ،‬کوونامــەگان کــوردی‬ ‫ڕومانتیــک وەگــەرد هەڵگەردان وە فارســی‬ ‫هــە ئــی کارەێلــە لــە ســەر زوان و ئــەدەب‌‬ ‫کــوردی فــرە دتوانــێ وە بانــان کومــەک‬ ‫بکــەێ‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬تــو هایتــە نــام ئەنجومــەن‬ ‫«ئســاڵەت کەڵەمــە»‪ ،‬ئــەڕا؟‬ ‫‪ :‬ژیان من‪ ،‬بەش‌بەش بییەسە دو دوره؛‬ ‫ـ یەکــم دورەگــە هــن مناڵیمــە و دەرس‬ ‫خوەنســن دە دەبیرســتان و زانکــۆ و شــوو‬ ‫کــردن و داڵــگ بییــن‪.‬‬ ‫ دوێیــم‌ دورەگــە هــن چــل‌ســااڵمنە‬‫ک هامتــە نــاو «مەکتــەب ئســالەت‬ ‫کەلەمــە» و ژیانــم لــە بــاوەت‬ ‫فکرییــەو جــوور ترەکــەو بــی‪.‬‬ ‫کەلەمــە ئەســاس و داڵــگ تەمــام‬ ‫ژانرەیــل جەهانــە‪.‬‬ ‫مــن وە یارمەتــی ئوســتاد «ئــارەش‬ ‫ئازەرپەیــک» توانســتم‬ ‫قاڵبەێــل‬ ‫لــە‬ ‫ی‬ ‫شــێعر‬ ‫کاڵ ســیک ‪،‬‬ ‫ژانرێــگ‬ ‫نــووی‬ ‫وە‬

‫نــاو «فەراشــێعر‪ ،‬فەرامــن و غــەزەڵ‬ ‫گوفتــار» تەجروبــە بکــەم کــە کارێگــە‬ ‫مــودڕن و نــوو دە ئەدەبیــات‪ ،‬چ دە‬ ‫کــوردی و چ دە فارســی ئەڵبــەت مــن دە‬ ‫زوان کــوردی‪.‬‬ ‫هەرســەێ م دەس وە شــێوازێگ تــازە دام‬ ‫یانــێ فەراشــعر تغزلــی ک کەســێگ تــا‬ ‫ئێســە ئــی کارە نەکردگــە‪ ،‬هەمجــا ڵــەێ‬ ‫کتاومــە پێشــوازی کریــا‪« .‬مەکتب ئســاڵەت‬ ‫کەلەمــە» تازە‌تریــن مەکتــەب لــە جەهانــە‬ ‫و مــن فــرە خوەشــاڵم ک ڕێیێــگ تــازە‬ ‫پەێیــا کردمــە و دە زوان کوردی‌هــەم‬ ‫دتوانــم ئاســوو تازەیێــگ بچکەنــم تــا دە‬ ‫نــاو شــێعرەگانم وە کەمــاڵ بڕەســم‪ .‬زوان‬ ‫کــوردی فەرهەنــگ و ئســاڵەت میللــەت‬ ‫کــورده‪ ،‬شــیرینی زوان کــوردی لــە شــیر‬ ‫داڵــگ گیریاگــە و منیــش فــرە ســەختمە‬ ‫وەختــێ ک خــوەم ک کوردێگــم دبینــم ک‬ ‫چــوون دیــرێ زوان و فەرهەنــگ و دڵنــگ‬ ‫کــوردی پەســا لــە بەینــەو دچــوو‪.‬‬ ‫ئــی چیــن نووییــە وەداخــەوە وەگــەرد‬ ‫زوان کــوردی بێگانــەن و خــاس نەدزانــن‬ ‫وەێ زوانــە قســە بکــەن‪ .‬خەســپەن ِ‬ ‫ئیمــەس کــە نەهیلیمــن زوان داڵگیــان لــە‬ ‫ویــرەو بچــوو و بایەســە ئــەڕای مانــدگاری‬ ‫ئــی زوانــە فرەتــر کووشــان بکەیــم‪ .‬مــن‬ ‫خــوەم داڵگێگــم و یــە وە خەســپەن دە مــل‬ ‫داڵگەیــل واڵت کــوردەواری دزانــم کــە وەڵ‬ ‫مناڵەێلــەێ خوەیــان وە کوردی قســە بکەن‪.‬‬ ‫مــن خــوەم دویشــم بنەماڵــە ئەوەڵیــن‬ ‫جیێگــە ک ئایــم لــە تێ فێــر زوانــەو دکرێ‬ ‫خــۆ ئــەڕا یــە بایــەدە بنەماڵەێلــە بایەســە‬ ‫فێشــر وریــا بکــرن و نەهیلــن ک منــاڵ‬ ‫خوەیــان زوان کــوردی لــە ویــرەو بــن‪ .‬وتــم‬ ‫ک مــن لــە ســەرا وە شــێعر فارســی دەس‬ ‫کردمــە شــێعر ئەڵوەســین ئــوو وەختــی‬ ‫دیــم ک زوان کــوردی مەزڵوومــە وتــم دی‬ ‫بایــەدە کتاوەێلــەم وە کــوردی بنووســنم تــا‬ ‫بتووانــم و زوان داڵگییــم‪ ،‬وە بــەش خــوەم‬ ‫خزمــەت بکــەم‪.‬‬

‫من وە یارمەتی ئوستاد‬ ‫«ئارەش ئازەرپەیک»‬ ‫توانستم لە قاڵبەێل شێعری‬ ‫کاڵسیک‪ ،‬ژانرێگ نووی وە‬ ‫ناو «فەراشێعر‪ ،‬فەرامتن‬ ‫و غەزەڵ گوفتار» تەجروبە‬ ‫بکەم کە کارێگە مودڕن‬ ‫و نوو دە ئەدەبیات‪ ،‬چ دە‬ ‫کوردی و چ دە فارسی‬ ‫ئەڵبەت من دە زوان کوردی‪.‬‬

‫وتنــە ک دە تەقســیامت زوان‌ناســی‪ ،‬زوان‬ ‫کــوردی ‪30‬میــن زوان زینــگ دنیاســە‪.‬‬ ‫وشــەیل کوردی فــرە گەورتــرن و هەر کەس‬ ‫ک وە زوان داڵگــی خــوەی نەزانــی بخوەنێ‬ ‫و بنووســنێ وەڕاســی ک بێ‌ســەوادە‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬ئایــا لــە چەمســار تۆنــەو‪،‬‬ ‫ژنانەنویســی دە شــێعر کوردەێــل الخــوار‬ ‫کوردســتانات بــاوەو بییــە؟‬ ‫‪:‬هــەر ئەوجــورە کــە وتــم شــیعر ژنانــە و‬ ‫پیاگانــە مانایێــگ نەدیــرێ‪ .‬شــێعر شــێعرە‬ ‫و ژن و پیاگــی نەدیــرێ و مــن هــەر وە‬ ‫ئــی شــێعر ژنانــە بــاوەڕم نییــە هەرچــەن‬ ‫ک یەێــش بویشــم ک دە شــێعر کــوردی‬ ‫ژنەیلەێــش دیــرن‪ ،‬زوان خوەیــان‪ ،‬جــوور‬ ‫شــاعرێگ‪ ،‬نــە ژنێــگ‪ ،‬پەێیــا دکــەن‪.‬‬ ‫ئیمــە شــاعرەێل ژن فەرەیێــگ دیریمــن‬ ‫بــەاڵم شــێعریگ ک متاشــایێگ تایبەتــی و‬ ‫غەیــر تەقلیــدی وە بــاس ژنانــە نووســانن‬ ‫داشــتووبێ هــەر نە‌داشــتیمە و هــەر‬ ‫نەدیریمــن ئــوو باوجــی فــرەوە بییــن‬ ‫شــاعرەێل ژنیــش نەبییەســە هــووێ ئــەڕا‬ ‫وەدی هاتــن تەماشــای ژنانە‌یێــگ وە‬ ‫شــێعر‪.‬‬ ‫ژنەیلەێــش جــوور پیاگەێلــە دە ژێــر‬

‫مهدی ضیاالدینی‬

‫تەســەلوت فکــری ئوســتادیلێگن ک پیاگــن‬ ‫و تاهــەێ فەرقــێ دە ناونــی شــێعر پیاگانــە‬ ‫و ژنانــە نەدزانــن‪.‬‬ ‫مــن لــە کتــاو «مانــگ ‌نووســیاگەێلەێ‬ ‫فەڕازەمینییەگــە»م کووشــان کردمــە لــە‬ ‫بــووار شــێعر ئیمــرووژ و ئەدەبیــات نــوو و‬ ‫دیدگاێــل ژنانە‌نــووڕی و ئنســان‌مەدارانە‬ ‫وە جەهــان ئافاقــی و ئەنفســی تەماشــا‬ ‫بکــەم نــە فمنیســتی ئــوو لــە دییــن جنــس‬ ‫ســێیمی خــوەم ‪ .‬وە هیــچ ڕەوێشــتێگ وە‬ ‫ژنانــە دییــن و جەهــان ژنانــەێ خــوەم‬ ‫نییــم و هــه یەیــش وە ڕاز جنــس ســێیم لــە‬ ‫ئەدەبیــات دزانــم‪.‬‬

‫ژنانــە نووســانن وەگــەرد «تەن»انــە‬ ‫نووســان فــەرق دیــرێ و ئــی فەرقــە‬ ‫دتوانیمــن لــە ســینەمای ژنانــە ک ســینەمای‬ ‫فاخــر و بهــەرز جەهانــە و ســینامی تەنانــە‬ ‫ک موبتــەزەڵ و غەیــر هونەریــە تەشــبیهێ‬ ‫بکەیمــن‪ .‬مــن خــوەم وە توندییــەو خــوەم‬ ‫لــە تەنانە‌نووســی دوورەو دخــەم و هــەر‬ ‫تەنــاڕووح لــە بــووار ژنانــە دییــن ئنســان‬ ‫‌محورانــە دبینــم‪.‬‬ ‫شــێعر ژن دە ئیــران و کــوردی الخــوار‬ ‫فەرقــێ نەدکــەێ‪ .‬ئەگــەر وە جەهــان‬ ‫ســوننەت و جەهانــی ک ئیمــە ئێرانیەێــل‬ ‫و کوردەێــل لــە تــێ ژیــان دکەیمــن خــاس‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪11‬‬

‫بنووڕیمــن دبینیمــن ک تەنیــا ڕی کاربــردی‬ ‫و ئنســانی و ئێرانــی و ئســامی هەســە هــە‬ ‫ئــەو نــگاێ ژنانــە و ئنســان‌محوە ‌ر جنــس‬ ‫ســێیمی ئیمــەس ک مــن فــرە کووشــان‬ ‫کردمــە وە تەحقیــق و تەدقیــق لــە فکرەیــل‬ ‫ســوننەتی و مــودڕن و پاش‌مــودڕن و‬ ‫ئەســڵ وجــوود ئێرانــی و ئســامی و ئــەو‬ ‫چشــتە کــە ژنێــگ جەهانــی و ئێرانــی‬ ‫و ئەســیل و کــورد و ئەدیــب و شــاعر‌‬ ‫بداشــتووبێ بایــەد نیشــان بــدەم و مێــژوو‬ ‫ئەدەبیــات دە بانــان نیشــان ددەێ ک ئــی‬ ‫کارەێلــە چەنــێ دهــەرزن‪.‬‬ ‫ژنەیــل مئــڕوو ‌ژ وە خاتــر ســەواد زانکــۆوی‬ ‫ک هاوردنه‌ســە دەس وە نەترســیێ ک‬ ‫دیــرن پەســا خەریکــن لــە حــەوزەێ کوردی‬ ‫خوارینیــش کار‌ دکــەن و دەس کەمێــگ لــە‬ ‫پیاگەێلەێــش نەدیــرن ئــەڕا خوەیــان‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬ژنەێــل کرماشــانی‪ ،‬چەنــێ‬ ‫شــێعر و نــەرس وە کــوردی دیــرن؟‬ ‫‪:‬ئەگــەر بخــوازم لــە بــاوەت شــێعر‌ و‬ ‫نــەرس ژنەێــل کرماشــانی قســە بکــەم دو‬ ‫چشــت جیــاوازن‪ ،‬شــێعر قاڵــب و متــۆد‬ ‫خــوەێ دیــرێ و نــەرس هــەم وەێجــوره ک‬ ‫مــن هــە لــە ســەر شــێعر‌ قســە دکــەم‪.‬‬ ‫دە کرماشــان هەرچــە‌ن شــاعێر‌ ژن فــرە‬ ‫دیریمــن باوجــی فێشــر‌ نــگا و دیدێیــان‬ ‫تەقلیدییــە و شــوونڕۆو کەســەێلێ تــرن و‬ ‫قســە و چشــت نــووی و تازەیێــگ ئــەڕا‬ ‫وتــن نە‌دیــرن و فێش ـر‌ هانــە ژێــر هێــڵ و‬ ‫ئاڵنــگ ئەنجومەنەیــل ئەدەبــی و لــە ئەوان‬ ‫تەئســیر دگــرن‪ .‬ئەنجومەنەیلــێ کــە پەکــەو‬ ‫بینــەو ک ســەرگەرم مافیــا و باندوازییەێــل‬ ‫خوەیانــن و هیــچ ئەڵکەفــت هونەریێگیــش‬ ‫نەدیــرن‪.‬‬ ‫ژنانە‌نــووڕی دە شــێعریش‪ ،‬باســێگە‬ ‫فەلســەفی و بێجگــە فــورووغ فەڕوخــزاد‬ ‫و شــاعێرە هامچەرخەگــەێ یانــێ ســیمین‬ ‫بێهبەهانــی ک خوەیــان لــە هــووز‬ ‫فەلســەفە و تەفەکــور بینــە ئیمــە شــێعر‌‬ ‫ژنانەیێــگ‪ ،‬دە فارســیش لــەێ‌وا نەدیمنــە‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫دیدگاێــل فــورووغ دە ئــی شــێعرە (اگــر‬ ‫بــه خان ـه‌ی مــن آمــدی برایــم ای مهربــان‬ ‫چـراغ بیــاور ‪ /....‬ئەگــەر وە ماڵەگــەێ مــن‬ ‫هاتــی ئــەی مێهرەبــان‪ ،‬ئــەڕام چــراخ بــار‬ ‫و دەروەچێــگ تــا و تلیــق و زڵــەێ نــاو‬ ‫کووچــەێ خوەشــبەختی بنــووڕم) جــوور‬ ‫نگاێــل دکارتــی و کانتــی و پوزیتی‌تریســتی‬ ‫بییــە و چۆچشــتێ گەورانووڕیێــگ‬ ‫داشــتگە ئــەڕا خــوەێ وە گشــت چشــتێ‪.‬‬ ‫ئــەوی‪ ،‬تاکمەجارێگیــش وە دیدگاێلــێ‬ ‫هایدیگری‌یــش ڕەســیە و لــەو روانگــەوە‬ ‫دە شــێعرەێلەێ لــە نووڕســن خــوەێ وە‬ ‫هەســتی و جەهــان وتگــە‪ ،‬راســییەگەێ‬ ‫یەســە ک دە کــوردی لــەێ‌وا نەداشــتیمنە‪.‬‬ ‫ســەر ئاخریــش بایــەدە بویشــم شــێعر‬ ‫دە کرماشــان بانــان خاســی دیــرێ و وەێ‬ ‫هەمگــەێ کەم‌وکوڵییەێلــە ک دیریمــن‬ ‫هەمجــا بایــەد بویشــیمن ک ئــی چینەێــل‬ ‫نووییــە کە‌م‌کــەم‌ دیــرن وەلیفــەت زوان‬ ‫کــوردی دگــرن و ژن و پیاگیــش هــەم‬ ‫نەیــرێ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬خــوەت وە چ دەســکەفتێگا‪،‬‬ ‫مەکتــەب ئســاڵەت کلیمــە و عوریانیســم‪،‬‬ ‫هاوردیتــە نــام شــێعرە کوردییەێلــەت؟‬ ‫‪:‬یــە فــرە پرســیا ‌ر خاســێگە‪ ،‬تازە‌تریــن‬ ‫کتاوەگــەم؛ «مانگ‌هــەاڵت» فەراشــێعر‬ ‫تەغەزولــی کوردیێگــە شــاتێ لــە مــن‬ ‫پرســیار‌ بکــەن ک فراشــێعر‌ دی چەســە؟ م‬ ‫دە شــێعەێلەم جــواو ئــی پرســیاره دامــە‪.‬‬ ‫ئــی کتاومــە هەرچــەن وە زوان کوردییــە‬ ‫باوجــی چــوون مــن دڵــم دخواســت ک دە‬ ‫شــێعر کــوردی کارێــگ مانــدگار‌ بکــەم وەێ‬ ‫شــێوازە کارێ کــردم‪.‬‬ ‫فەراشــێعر‌ جامــع تەمــام الیەێلــە و‬ ‫شــاراوەیێگە وە تەمــام ســەبکەێله و گشــت‬ ‫مەکاتــب و ژانــرەگان و قاڵبەئــل ئەدەبــی‪.‬‬ ‫کتــاو مانگ‌هــەاڵت‪ ،‬ڕەوشــێگە نــووی ک‬ ‫دە ئەدەبیــات کــوردی مــن خــوەم بنــەواێ‬ ‫نامــە‪ .‬لــە نــاو ئــی کتــاوە فەراشــێعر‬ ‫وەگــەرد شــێعر کالســیکەێلە هاوردمــە‬

‫و مــن و وێــرم و وە بوێرییــەو دتوانــم‬ ‫بویشــم کــە ئــی ئەســەر تازەســە چۆچشــتێ‬ ‫هڵســانێگە دە شــێعر‌ کــوردی و ســەرەتاێ‬ ‫عڵمــی و زانکۆویێــگ دیــرێ ئــوو لــەێ‬ ‫کتــاوە جــوور کتاوێــگ ئــەڕا ســەرچاوە و‬ ‫مەرجــع ئســتفادە دکــرێ‪.‬‬ ‫تــا وەرجــەێ کتــاو مانگ‌هــەاڵت دە‬ ‫ئەدەبیــات کــوردی وەوجــوورە ک دە‬ ‫رخنەێــل ئەدەبــی بکــرێ دە ملــێ ئیجــوورە‬ ‫باســێ بکــرێ کار تازە‌یێــگ نەداشــتیمنە‬ ‫و شــاتێ بڕێــگ هــەم ئــی ژانــر شــێعریە‬ ‫پەســەن نەکــەن بــەاڵم هــووز زانســت‬ ‫و هــووز فــەن و تەخەســس و فەڵســەفە‬ ‫دفامــن ک یــە چەســە‪.‬‬ ‫ئەگــەر بڕێگیــش نەخوازنــەێ بایــەد‬ ‫بویشــم ک یــە چارەنــووس گشــت شــاعێر‌‬ ‫ئاوانگاردێگــە ک هانــە شــوون نووخــوازی‬ ‫چــوون نیــا وتگــە‪« :‬مــن شــەهید بیــم‬ ‫تــا چینەێــل بانــان تــاوان خوێــن مــن لــە‬ ‫ئــی جەماعەتــە بســینێ‪ ».‬کتــاو مانــگ‬ ‫‌هەاڵتەگــەێ منیــش تازەســە و دمینێگــەێ‬ ‫چــوون شــێعر مانــدگار‌ شــێعریگە کــە‬ ‫هــەوای تــازە و نــگاێ تــازە و کەشــفێ‬ ‫نــوو لــە وەشــە بیــارێ وەگــەرد خــوەێ‬ ‫ئــوو شــێعر‌ تەقلیــدی تاهــەێ ئەگــەر‬ ‫ســەقامداریش ئەڵوەرسێگــەو هەمجــا دە‬ ‫تاریــخ ئەدەبیــات مانــدگار نییــە چــوون‬ ‫تاریــخ وەگــەرد واژا کــردن و واژۆری و‬ ‫واژوڕی و کوپــی ئەڵگرتــن ناونــی خاســێ‬ ‫نەدیــرێ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪/‬بڕێ هەمیشــان ئــی بوختــە‬ ‫دکــەن وە شــێعر ژنــان‌ک لــە بــار فرەوانــی‬ ‫و لــە بــار نــاوەڕۆک و کەیفییــەت چەنــە‬ ‫شــێعر پیاگەێلــە نییــە وە پێیــەو‪ ،‬تــو لــەێ‬ ‫باوەتــە چــە دویشــی؟‬ ‫‪:‬شــێعر کــوردی خواریــن دەلیایێگــە ک‬ ‫هەر‌کــەس وە بــەس و قوولنــاێ جــام و‬ ‫دووڵەکــەێ خــوەێ لــەێ ئەڵگــرێ ئــوو‬ ‫منامەگــەێ لــە‌ێ ســاڵەیلە خــاس رەوز‬ ‫کردگــە و بییەســە شــێعر پێشــکەفتەیێگ و‬

‫م بــاوەڕم نییــە وە هەیمەێیــە چــوون ک‬ ‫نــوورە و فاســڵە و هەیمەیێــگ نەدبینــم وە‬ ‫تاکمەجارێگیــش دتوانــم بویشــم ک شــێعر‬ ‫ژنەێلــە ئەونواتــر لــە شــێعر پیاگەێلــە جمــە‬ ‫و جوولــە دکــەێ‪ .‬یەیــش بایــەدە بویشــم‬ ‫ک وە گشــتی ئــوو دە بانــان شــێعر‌ کــوردی‬ ‫خواریــن چ ئــەڕای ژنەێلــە و چ ئــەڕاێ‬ ‫پیاگەێلــە دیــرێ هــە وەرەو خاســی دچــوو‪.‬‬ ‫لــە ال بــاوەت کەمــی و کەیفییەویــش؛ م‬ ‫دزانــم ک کەمیــەت شــێعر گرینــگ نییــە‬ ‫و کەیفیــەت ئەســەر ئەدەبــی موهمــە‬ ‫هەرچــەن دە دنیــای مئــرووژ فێشــ ‌ر وە‬ ‫کەمیــەت دنــووڕن تــا کەیفیــەت‪ .‬هــەر‬ ‫ئێســە کتاوەێــل فرەیێــگ وە کــوردی چاپەو‬ ‫کریاگــە ک قســەێ تازەیێــگ نەدیــرن و‬ ‫هــەر کەمییــەت لــە وەر چــاو گرتنــە تــا‬ ‫کەیفییــەت کا ‌ر و ئەســە ‌ر ئەدەبــی‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬بنــزار کــوردی کرماشــانی ئــەو‬ ‫هنــە دیــرێ ئــەڕا شــێعر ســەقامدار وتــن؟‬ ‫‪:‬کــوردی کرماشــانییش بەشــێگە لــە‬ ‫زوان کــوردی بــەاڵم تــەوان و کیشێشــت‬ ‫فرەیێــگ دیــرێ‪ .‬وەێ خاترەســە ک مــن دە‬ ‫نــاو شــێعرەگانم وشــەیڵ قەدیمــی وە کار‌‬ ‫دبــەم تــا لــە یــادەو نەچــن‪ .‬زوان کــوردی‬ ‫پتانســیڵ فریێــگ دیــرێ و ئیمــە دتوانیمــن‬ ‫فێشــر کار دە بانــێ بکەیمــن لەبــوار وشــە‬ ‫ئــی بنــزار چشــتێ کــەم نەدیــرێ‪ ،‬کــەم‬ ‫و کوڵییەێلــەێ هــن ئیمەســە نــە هــن‬ ‫بنزارەگەمــان‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬ئایــا ژن بییــن ئیــوە‪ ،‬دە مــل‬ ‫شــاعر بیینتــان ئاڵنــگ نەناگــە؟ تەئســیرێ‬ ‫چــە بییــە؟‬ ‫‪:‬لــە جارانــەو وتنــە «ژن ژیانــە» و مــن‬ ‫ژنێــگ شــاعێرم ک لــە گشــت چشــتێ‬ ‫نووســنم‪ ،‬لــە ئەویــن و گێچــەڵ کومەڵــگا و‬ ‫گوورانــی و دیــن و هەمەباوەتێــگ باوجــی‬ ‫ئەگــەر ژن نەبییاتــام ڕاحــەت تــرەک بیــم‪،‬‬ ‫ژن بییــن فــرە ســەختە و ژن شــاعێر بییــن‬ ‫فــرە ســەخت‌ترەک‪ .‬تــا ئێســە هــە لوتــف‬ ‫خــودا یارمەتییــم داگــە ئەگینــە لــە نــاو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪13‬‬

‫ئــی کومەڵــگای پیاســاالرە ســەختە لــە‬ ‫ئێحســاس و زەوقێــگ ژنانــە بنووســنی‌‪.‬‬ ‫ئەگــەر بخــوازم لــە ســەر ژنانووگــی قســە‬ ‫بکــەم خاســە یەیــش بویشــم ک ژن بییــن‬ ‫بییــە وە هــووێ ک وە خاتــر مەحدودیــت‬ ‫بنەماڵەیــی کەمــر کار بکــەم ئەگــەر ژن‬ ‫نەبییاتــام دتوانســتم فێشــر لــە یــە وە زوان‬ ‫کــوردی خزمــت بکــەم‪.‬‬ ‫ژن بییــن فــرە دەس و بــاڵ شــاعر دبەســێ‪.‬‬ ‫هەمیشــان ئاوەخــت دخــوازم ک خوەزیــەو‬ ‫ژن نەبییاتــام چــوون ئــی کومەڵــگا وە ژن‬ ‫نــگاێ تــرەک دیــرێ و رەســم و رســووم‬ ‫عەشــایری هــەم خــوەێ بییەســە هووێــگ‬

‫‪14‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫تــر ک ژنەێلــە فرەتــر گیــروودە بکــرن بەاڵم‬ ‫مــن ئەوینــم‪ ،‬دڵــم‪ ،‬خوێنــم‪ ،‬وجــوودم‪،‬‬ ‫زنەییــم‪ ،‬چــوون گشــتێ کوردییــە وە بان ئی‬ ‫هەمگــەێ گیچــەڵ و دووزە‪ ،‬لــە کووشــان‬ ‫ئــەڕا زوان کــوردی دەس ئەڵنەگرمتــە‬ ‫هەرچــەن ســەختە و زام فرەیێــگ وەێ‬ ‫خاتــرە وە گیــان دیــرم باوجــی هێامنیــش‬ ‫هــە وەو ئومیــد و ئەوینــە دنووســنم و‬ ‫بیــر و بــاوڕم یەســە؛ خودایێــگ ک هــا بــان‬ ‫ســەرمەو هەمیشــە هــە ویــرێ هــا وە پێــا‬ ‫و هەرگــز لــە تەنــگ نەدهیلێگــەم‪ ،‬خودایــا‬ ‫شــوکر‪.‬‬ ‫هەرچــەن ژن بییــن‪ ،‬وە بــەش خــوەێ لــە‬

‫شــاعێر بییــن تەســیر‌ داشــتگە خــوو لــە‬ ‫شــێعر و هونــەر ژن و پیــاگ‪ ،‬چشــتێ ک‬ ‫مەتــرەح نییــە‪ ،‬هــە رەگــەزە ئــوو گرینــگ‬ ‫زەوق و ئســتعداد شــێعرییە ک خــودا‬ ‫ناگەســەێ دە وجــوود هــەر کەســێ ئــوو‬ ‫وتــم وە خزمەتتــان ک مــن‪ ،‬خــوەم شــێعر‬ ‫نەڵوژامنــە و یــە شــێعر بییــە ک مــن‬ ‫ئەڵوژانێیــە تــا بنووســم و خزمــەت بکــەم‬ ‫گــوڵ ســوو‪ /‬ئیــوە شــاعرێگن ک وه دو زوان‬ ‫کــوردی و فارســی شــێعر وتنە‪ ،‬وە چەمســار‬ ‫خوەتانــەو دە کامەیــان فرەتــر دەســکەفت‬ ‫داشــتنە و ئەڵکەفــت ئەڕاتــان بییــە؟‬ ‫‪:‬شــێعر کــوردی و فارســی هــەر دوگیــان‬ ‫دەلیاێلێگــن بێ‌بــن و قــوول دە هونــەر‪.‬‬ ‫مــن چوار‌کتــاو وە فارســی نووســامنە‬ ‫و وەێجــوورە دزانــم ک زوان فارســی‬ ‫زوان میللــی کشــورەمانە هەرچــەن‬ ‫زوانــەوار فرەترێــگ دیــرێ باوجــی شــێعرە‬ ‫کوردییەێلــەێ م ِ وەردەنگەێــل فرەیێــگ‬ ‫داشــتنە و مەردم‌پەســەندترن‪.‬‬ ‫بـێ‌ژە ئەوانــە مــن لــە کتــاو مانگ‌هــەاڵت‬ ‫ک فەراشــێعر‌ و رەوایەت‌مێحــوەرە لــە‬ ‫تەرکیــب شــێعر‌ ســپید و شــێعر‌ کاڵســیک‬ ‫توانســتمە رێ تازەترێــگ پەێیــا بکــەم تــا‬ ‫وە جەهانــی کــردن زوان داڵگییــم کومــەک‬ ‫بکــەم ئــوو وە یارمەتــی لــە وشــە توانســتم‬ ‫ک خوێــن تازە‌تــرێ لــە ڕەگ و گیــان زوان‬ ‫کــوردی تەزریــق بکــەم تــا بەشــکەم وە‬ ‫ئــی جمــە و جوولــەێ تازەمــە زوان کــوردی‬ ‫تەکانــێ بخوەێــگ و قســە تازەیێــگ ئــەڕا‬ ‫وتــن بداشــتووبێ‪.‬‬ ‫دە بنزارەێــل خوارین و دە کوردی کەڵهوڕی‬ ‫تــا ئێســە جەریانێــگ ســەروەخوەێ و جیــا‬ ‫لــە زوان فارســی نەداشــتیمنە‪ .‬جمــە و‬ ‫جوولــەێ عوریانیســم؛ مەکتەبێگــە ئەدەبی‬ ‫و فەڵســەفی و سیســتم موڵتــی‌فونیکێگــە‬ ‫فارســییەو‪ ،‬شــێعرەێل‬ ‫ئــوو وە زوان‬ ‫مەکتــەب عوریانیســم دە ســەرەتاێ‬ ‫دەهــەی هەشــتاێ هەتــاوی چاپــەو بییــە‪.‬‬ ‫ئــی سیســتمە خوتــە و خونــە و واگویەێــل‬

‫دەروونــی و مونولــووگ دســازێ و مەتنێــگ‬ ‫چەن‌‌دەنــی دیــرێ چشــتی ک لــە شــێعر‌‬ ‫جەهــان هەرگــز‌ نه‌بییــە و ئــەڕا یەکــم‬ ‫جــارە ک دە کتــاو جنــس ســێیم ئوســتاد‬ ‫ئــارەش ئازەر‌پەیــک لــەێ‌وا وتگــە ئــوو‬ ‫منیــش لــە کتــاو مانگ‌هــەاڵت ژانــر‬ ‫تازەێــگ نووســانم و بــەش خــوەم ڕێ‬ ‫تازەیێــگ دە شــێعر‌ کــوردی خواریــن وازەو‬ ‫کــردم و همێــدوارم ک هــووز شــێعر و‬ ‫ئــەدەب کــورد وەێ ڕێ نوویــە دریــژە‬ ‫بــدەن‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬تــو هــەم شــێعر وتیتــە و هــەم‬ ‫گوورانییەێــل فرەیێــگ ئەڵوەســیتە‪ ،‬چ‬ ‫فەرقــێ هــا دە نامنــی ئــی دوانــە؟‬ ‫‪ :‬هەێمــەی لــە بەیــن شــێعر و تەرانــە‬ ‫منێگــە هەێمــەی ناو‌بەیــن ئاهــوو و ســم‬ ‫ئاهــوو ک جیــاوازی نەدیــرن‪ .‬ئیمــە ژانــرێ‬ ‫وە نــاو تەرانــە نەداشــتیمە و نەدیریــم‬ ‫ئــوو دە قاڵــب دوخشــتی بــڕێ لــە‬ ‫ســوننەت‌خوازەێل گوورانــی وتنــە ئــەڕا‬ ‫یــە ک بپــووڕە و دەمپــووڕ ئەگــەر قــەرار‬ ‫وە پێوەنــد شــێعر‌ و موســیقی ببــێ ئیمــە‬ ‫دە ئێ ـران‪ ،‬لــە دەورەێ ئنقــاب مەرشوتــە‬ ‫وەرەو ئیــا «ته‌ســنیف» داشــتیمنە و‬ ‫هــووز مووســیقی‌وانەێل وەگــەرد بــڕێ لــە‬ ‫شــێعرەێلەێ حافــز و ســەعدی و مەوالنــا‬ ‫تەســنیف خوەنســتنە و مولوودییەێــل فــرە‬ ‫ڕەنگینــێ نانه‌ســە ملێیــان‪ .‬تــا ئەورەێلــە‬ ‫ک م دزانــم شــێعر لــە تەرانــە جیــا نییــە‬ ‫و گوورانــی هــە ئــەو شێعرە‌س ـە‌ وە ریتــم‬ ‫مووســیقاییێگ‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬تــو موعەملێگیــت‪ ،‬لــە چەمســار‬ ‫تونــەو تەدریــس وە زوان کــوردی دە‬ ‫مەدرەســە و رانکــۆ‪ ،‬چەنــێ بییەســە‬ ‫داخــوازێ ئــەڕا گشــت واڵتوەندەێلــه‬ ‫دە کرماشــان؟ ئــوو ئەگــەر بهیلــن ئــی‬ ‫ناوچە‌وەندەێلــە دتوانــن ئــی کارە بکــەن؟‬ ‫ئــەڕا خوەیــان‪.‬‬ ‫‪:‬هەرچــەن وە خاتــر خواز دڵــگ و باوگەێلە‪،‬‬ ‫فارســی وتــن وەرد زاڕووەێلــە دە نــاو مــاڵ‬

‫دە کرماشــان هەرچــە‌ن شــاعێر‌ ژن فــرە دیریمــن‬ ‫باوجــی فێشــتر‌ نــگا و دیدێیــان تەقلیدییە و شــوونڕۆو‬ ‫کەســەێلێ تــرن و قســە و چشــت نــووی و تازەیێــگ‬ ‫ئــەڕا وتــن نە‌دیــرن و فێشــتر‌ هانــە ژێــر هێــڵ و ئاڵنــگ‬ ‫ئەنجومەنەیــل ئەدەبــی‬

‫فــرەو بییــە باوجــی وە بــووار ئــی پرســیارە‬ ‫بایەســە بویشــم ک فــرە لــە چیــن نــووی‬ ‫و منــام و نوومنامەێــل کــوردی خوەشــێیان‬ ‫دیــاێ و دووس دیــرن وە کــوردی بخوەنــن‬ ‫ئەگەریــش بهیلنەمــان هــە وە ســاڵێگ‬ ‫نەکیشــاگە گشــت منامەێلەمــان هــووکارەێ‬ ‫کــوردی نووســانن و کــوردی خوەنســن دبن‬ ‫ئــوو ئــەوان خوەیــان تامــەزروو خوەنســن‬ ‫و نووســانن ئــوو دووســخواز فەرهەنــگ و‬ ‫ئــەدەب کوردییــن‪.‬‬ ‫وەداخــەوە ئێســە دە کرماشــان و ئیــام‪،‬‬ ‫تەدریــس وە کــوردی لــە هیــچ مەدرەســە و‬ ‫دانشــگاهێگ نییــە هەرچــەن ک دزانیمــن‬ ‫زوان کــورد زوان زینگێگــە‪.‬‬ ‫منیــش وە بــەش خــوەم لــە دەوڵــەت ئێـران‬ ‫دخــوازم ک تەدریــس کــوردی دە مەدرەســە‬ ‫و زانکۆوەێلــەێ کرماشــان و ئیــام بنــێ‬ ‫چــوون یــە فــرە ئــەڕا ئــی چیــن نــووی و‬ ‫منامــە خاســە و ئــی زوان خــاس و قەدیمیــە‬ ‫ک فــرە گــەور و ئێرانییــە نەبایــەد بهیلــن‬ ‫ک لــە ویــرەو بچــوو ئــوو بیــا بزانــن یــە وە‬ ‫ســوود هیــچ کەســێ نییــە‪.‬‬ ‫زوان کــوردی زوان داڵــگ زوان فارســییە و‬ ‫فــرە وە زوان پەهلــەوی وەریــن نزیکــە‪.‬‬ ‫وەشــەیلێ جــوور «وەفــر»‪« ،‬وەڵــگ»‪،‬‬ ‫«واران» ک ئێســە ئیمــە دە کــوردی‬ ‫خوەمــان دویشــیمنەیان دە زوان گــەور‬ ‫پەهلــەوی هــەم هەســەیان و هــە لــەووا‬ ‫دە کــوردی ماگەســەیان‪.‬‬

‫زوان پەهلــەوی نزیکــی فرەیێــگ‬ ‫وە بنزارەێــل زوان کــوردی فەیلــی و‬ ‫ئەورامانــی و لەکــی و کەڵهــوڕی ئیمەیــش‬ ‫دیــرێ و هــەر یــە بییەســە دەســپێچگانێ‬ ‫ک ئیمــە بویشــیمن ک ئەســڵی‌ترین زوان‬ ‫دە ناوبەیــن زوانەێــل کــوردی ئــی زوان‬ ‫ئیمەســە و ئــی کوردییــە ئــەو ســادەگی‪،‬‬ ‫رەوانــی و نزیکــی فــرە وەگــەرد پەهڵــەوی‬ ‫وەریــن و زوان فارســی ئێســە و ئــەو‬ ‫بــن و بنچــەک باوانــی زوانەێــل ئێرانییــە‬ ‫وەگشــتی دیــرێ و بایــەدە ک ئــی زوان‬ ‫بنچینــەداره لــە بەینــەو نەچــوو و لــە نــاو‬ ‫کرماشــان تەدریــس بکــرێ‪ .‬یەیــش بویشــم‬ ‫هەرســەێ کــەم و کوڵــی فرەســە باوجــی‬ ‫ئــوو وە دەوڵەتــی ســەر دنیــای مەجــازی‬ ‫ئــی چیــن تــازە خوەیــان دیــرن دیــان وەرەو‬ ‫زوان داڵگــی و ئێســە زوان کــوردی لــەێ‬ ‫دو پارێــزگا دیــرێ وەرەو نوواتــر دچــوو و‬ ‫یــە جــی شــانازیێگە ک ئــی هــەواڵ خاســە‬ ‫دژنەویمــن و خوزیــەو دەوڵتیــش ئــی‬ ‫هەمگــەێ داخــوازە بژنــەوێ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬ئیــوە وە نــام «یەکــم بانــوو‬ ‫شــێعر کەڵهــوڕ» نامگیــرەو بیتــە‪ ،‬دە بــارەێ‬ ‫ئــی النامتــە بویــش ئەڕامــان‪.‬‬ ‫‪:‬بانــوی ئــەوەڵ شــێعر کەڵهــوڕ‪ ،‬یــە پرســیار‬ ‫فــرە خاســێگە چــوون مــن فــره دڵــم‬ ‫دخواســت لــە گوڤارێگــێ ڕەســمی‌ جــوور‬ ‫«گوڵ‌ســوو» وە ئــی پرســیارە جــواوو‬ ‫بــدەم‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪15‬‬

‫دە دنیــا شــاخس‌ و النــاو و نازنــاو فرەیێــگ‬ ‫هــەس ک لــە الیــەن مــەردم دریاگــە نــە‬ ‫لــە الی هیــچ ئیــدارە و مەقامێــگ‪ ،‬یەێــش‬ ‫النــاوێ بییــە ک مــەردم قــەدرزان خوەمــان‬ ‫نانەســەێ مــل م هــە وەوجــوورە ک وە‬ ‫کەســێ یــا وە بــڕێ تــر الناوەێلــێ جــوور‬ ‫عەاڵمــه‪ ،‬ئوســتاد و لەقەبەیــل تــرەک دانــە‪.‬‬ ‫م خــوەم نــاوم «مەهــوەش ســولێامنپووڕ»ە‬ ‫و نــاو نازاریمیــش «ســووزان»ە ک ســاڵیان‬ ‫فرەیێگــە لــە گیــان و دڵ ئــەڕا زوان کــوردی‬ ‫کووشــان دکــەم هەرچــەن تــا وەرجــەێ‬ ‫یــە کــە کتــاو مانگ‌هەاڵت‌یــش بنووســنم‬ ‫هــەم وە نــاو «خاتــوون شــیعر‌کەڵهوڕ»‬ ‫دناســینەم‪.‬‬ ‫م ئەلبــەت هــە یــە دویشــم ک م شــاعێر‌‬ ‫کوردێگــم و خــوەم هــە وە پاوەنــەێ‬ ‫ئێــڵ و ئێ ـڵ‌وازی و هــە هــن ئێــڵ کەڵهــوڕ‬ ‫نەدزانــم‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬ئێســە جــوور بانــوو ئــەوەڵ‪،‬‬ ‫تایبەتــی تــر بویــش ک لــەێ جیــگاوە چــە‬ ‫کردیتــە ئــەڕا شــێعر کــوردی؟‬ ‫‪ :‬هاتــێ ئــەڕا یــە ک تێکووشــان ژنەێــل‬ ‫فرەتــر هــا وەر چــاو‪ ،‬هەرســەێ دە شــێعر‌‬ ‫کەڵهــوڕی کەســێ وە نــاو ”ئاغــای شــێعر‌‬ ‫کەڵهــوڕ» نامگیــرەو نەکریاگــە‪ ،‬مــەردم‬ ‫وە م ئــی لوتفــە داشــتنە و م وەێ نــاوە‬ ‫ناســاننە‪ .‬شــێعر کەڵهــوڕ‪ ،‬ســاڵیان ســاڵه‬ ‫چ لــە لــق کاڵســیک ئــوو چ شــێعر‌ نــوو‬ ‫بییەســە شــوون‌ڕۆو و موقەلد زوان فارســی‬ ‫و تاهــەێ زوان فارســی هــەم موقەلــد‬ ‫جەهــان غەربــە ئــوو تــا ئێســە وەێجــوورە‬ ‫نەداشــتیمنە ک یەکمیــن شــێواز ک گشــتێ‬ ‫کەڵهــوڕی ببــێ ئــوو دە زوان فارســییش دە‬ ‫نــاو ئیمــە ســەوز و رەوز بکــرێ ئەوەێــش‬ ‫دە الێ ئیمــە ک پیاگەێلەییــش فرەترێیــان‬ ‫موقەلدەێلێگــن بێ‌چەنــە و چــوون دە‬ ‫شــێعر ئەڵوەســین‪ ،‬چ بڕەســێ وە ژنەێلــە ک‬ ‫خوەیــان وە دومــاڕۆو و موقەلــد پیاگەێلــە‬ ‫دزانــن‪.‬‬ ‫ک گشــتێ کەڵهوڕییــە‬ ‫یەکم‌شــێوازێ ‌‬

‫‪16‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫و نــە دە زوان فارســی و نــە وە جەهــان‬ ‫ئتفــاق نەکەفتگــە دە لقــێ لــە مەکتــەب‬ ‫عوریانیســم و ژانــر فەراشــێعر بییــە ک‬ ‫نــاوێ نریاگەســە فەراشــێعر تەغەزۆڵــی و‬ ‫م خــوەم بنەڕانــەر یــە دە کــوردی خوەمــان‬ ‫بیمــە ئــوو یــە ئەوەڵیــن جمێشــت ئــوو‬ ‫جەریانێگــە تــازە ئــەڕا شــێعر کەڵهــوڕ و‬ ‫پیشــنێیارێگە لــە الێ منــەو ئــەڕا گشــت‬ ‫پــەل و پووەێــل زوان کــوردی جــوور‬ ‫ســوورانی‪ ،‬فەیلــی‪ ،‬کرمانجــی وە گشــتی‪.‬‬ ‫وەێ خاترەســە ک م جــوور بانــووی ئەوەڵ‪،‬‬ ‫تەنیــا بانــووێ ئــەوەڵ بێ‌پیاگێگــم دە‬ ‫گشــت دنیــا چــوون ک هیــچ ئاغایێگیــش‬ ‫وەرژە م نەوســیاگە و م خــوەم دە‬ ‫پشــت هیــچ پیاگــێ نەشاردمەســەو هــەر‬ ‫مــن خــوەم بیمــە و هــەر خوەمــم و‬ ‫بەڵگه‌نامەگەمیــش کتــاوەێ مانگ‌هــەاڵت‬ ‫منــە‪ .‬تــا کەســێ مانگ‌هــەاڵت نەخوەنــێ‬ ‫نەدتوانــێ وشــەیێگیش قســە بکــەێ‪.‬‬ ‫مــن ژنێگێگــم ک کار عڵمــی و مەکتــووب‬ ‫دکــەم ئــوو جــوور بــڕێ قارەمــان درووکانی‬ ‫شــەواچەێل مەجــازی و نویســەرێگ ئــەڕا‬ ‫بــاس دنیــای مەجــازی نەبیمــە و نییــم‪ .‬مــن‬

‫مــن‬

‫دە ئــی شــێعرەێلمە وە یــە دنــووڕم ک وە‬ ‫نەقــد عڵمــی و ئاکادمیــک جــواو بــدەم‬ ‫ئەوەیــش دە ژێــر چــاو فەرهەنگســتان‬ ‫کــوردی ک گشــتێ پیاگــن و نگاهەێلــێ‬ ‫پیاگانــە دیــرن‪ .‬خاســە یەیــش بزانــن‪،‬‬ ‫تاهــەی بــڕێ لــە ئەســاتید ئەدەبیــات‪،‬‬ ‫ئەوقــەرە وە مــن لوتــف دیــرن ک نــاو‬ ‫«بانــوی ئەوەڵ»یــش ئــەڕا مــن کــەم و‬ ‫شکەســت نەفســی دزانــن‪ .‬یەیــش بویشــم‬ ‫ک مــن خــوەم هــەر خــوە وە خزمەتگــۆزا ‌ر‬ ‫زوان کــوردی دناســم و دە ئــی رێگــە‬ ‫کووشــان دکــەم ئــەڕا تەوزیــح عوریانیســم‬ ‫ک دە نــام فەرهنگســتان کــوردی و ســایت‬ ‫مەکتــەب‌ ئەدەبــی وازاێ کردمــە‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬یــه خــاس‪ ،‬ئێســە دەبــارەێ‬ ‫مەکتــەب «ئســاڵەت کەلیمــە» ئەڕامــان‬ ‫بویــش‪ ،‬بویــش ک دە فەراشــێعر وە چــە‬ ‫رووکــردێ رەســیتە؟‬ ‫‪:‬دە بــووار «ئســاڵەت وەشــە» بایــەد‬ ‫بویشــم ک تــا وەرجــە هاتــن عوریانیســم‬ ‫گشــت مەکتەبەێــڵ ئومانیســتی و ئەدەبــی‬ ‫و هونــەری دە جەهــان ئەدەبیــات‪ ،‬هونــەر‬ ‫ئــوو وشــە دە ســێ جــی بەش‌بەشــەو بیــن‪،‬‬

‫لــە کتــاو مانگ‌هــەاڵت ک فەراشــێعر‌ و‬

‫رەوایەت‌مێحــوەرە لــە تەرکیــب شــێعر‌ ســپید و‬ ‫شــێعر‌ کاڵســیک توانســتمە رێ تازەترێــگ پەێیــا‬ ‫بکــەم تــا وە جەهانــی کــردن زوان داڵگییــم کومــەک‬ ‫بکــەم ئــوو وە یارمەتــی لــە وشــە توانســتم ک‬ ‫خوێــن تازە‌تــرێ لــە ڕەگ و گیــان زوان کــوردی‬ ‫تەزریــق بکــەم‪..‬‬

‫مهدی ضیاالدینی‬

‫لــەێ‌وا‬ ‫‪1‬ـ وشە وە وێنە‌ێ وەسیلە‬ ‫‪ 2‬وشە وە وێنەێ مەتریاڵ‬‫‪- 3‬وشە وە وێنەێ ئەبزار‬ ‫دە ئــی ســێ ڕەوەشــە؛ وشــە لــە ئەســا‬ ‫وەشــە‪ ،‬هەســتی خــوەێ دە نــاو مەتــن یــا‬ ‫شــێعر یــا قســە و چیــرووک دخەێگــە دەر‪.‬‬ ‫دە مەکتــەب ئســاڵەت وشــە؛ شــێعر‬ ‫و چیــرووک؛ هەســتی خوەیــان لــە‬ ‫ســەرچەوک بێ‌بــن وشــە دگــرن‪.‬‬ ‫وشــە خــوەێ؛ داڵــگ و سەرچاوەســە‪.‬‬ ‫وشــە ڕووح و گیــان هەرچــێ سیســتم و‬ ‫هونەرەێــل ئەدەبیــە ئــوو بێ‌وەشــە هیــچ‬ ‫وەلیفــەت و هوویەتــی نەدیــرێ‪.‬‬ ‫م خــوەم دە فەراشــعر وە ئــی روویکــەردە‬ ‫رەســیمە ک تــا پێشاعوریانیســم دە‬ ‫شــێعر جەهــان ئیمــە وە‌گــەرد نگایێــگ‬ ‫شــەریعەمتەدارانە وەرەوەر بیمنــە ئــوو‬

‫شــەریعەت لەێــرە و مانــای چوار‌چووەیــل‬ ‫بەرسیــاگ ئەدەبییــە باوجــی دە کتــاو‬ ‫«جنــس ســێیم» ئوســتاد «ئازەرپەیــک»‬ ‫وتگــە ک شــێعر نــە یــەک سیســتم بــەاڵم‬ ‫جوورێگــه لــە نــگاێ هەستی‌ناســانەیێگە‪.‬‬ ‫فەراشــێع ‌ر حەرەکەتێگــە ک فەراڕەوەنــدە‬ ‫دە سیســتمەێل شــێعر‌مێحورانە و دە‬ ‫بــان ســەرچاوەێ داڵــگ و ئەســڵ و‬ ‫ئەســاس وۆجــوود بێ‌بــن و هونــەری‌‬ ‫وشــە‪ .‬فەراشــێعر‌ سیســتمەێل فرەیێــگ‬ ‫دیــرێ جــوور غــەزەل مینی‌مــاڵ‪ ،‬غــەزەل‬ ‫وشــەگەرا ئــوو دو سیســتم پولی‌فونیــک‪.‬‬ ‫وشــەگەرا و موڵتی‌فونیــک دو سیســتم‬ ‫و دو حەرەکــەت عــەرزی و توولــی‬ ‫جەهان‌بینــی بەســینت دە جەهــان ک وشــە‬ ‫ئیجــاد کردنــە‪.‬‬ ‫دە سیســتم توولــی ئیمــە دە دنیــاێ‬ ‫شــێعر‌محورانەو جەهــان وشــە‌محوەر‌‬

‫حەرەکــەت دکەیمــن‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬یانــێ هەمیشــە و هــەر‬ ‫و ە شــە‌مێحو رە ؟‬ ‫‪:‬وشــە ســەرچاوەێ هەر‌چــێ ژانــر‌ و‬ ‫رەوشــەیل ئەدەبییــە دە سەرانســەر‬ ‫تاریــخ‪ ،‬چ دە شــێعر‌چە و چ دە چیــرووک‬ ‫و ژانرەیــل تــرەک کــە وە پــێ دویشــیمن‪:‬‬ ‫«فەرامەتــن»‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ /‬فــرە فــرە خوەشــاڵەو بیمــن ک‬ ‫وەگــەرد یەکــری وت‌ووێژیێــگ پســپۆری‬ ‫و زانســتی داشــتیمن‪ ،‬ئــەڕا نووخــوازی و‬ ‫نووهــاوردن دە شــێعر بــەردەوام مبینــی‪.‬‬ ‫‪:‬منیــش ئــەڕا ئیــوە و خزمەتەێلەتــان ئــوو‬ ‫ئــەڕا گشــت کوردەێــل فەیلــی دە گشــت‬ ‫دنیــا ســەربەرزی دخــوازم‪ .‬سپاســتان‬ ‫ئــی پــەت و دەرفەتــە هیشــن ئــەڕام ک‬ ‫نووخوازییەێلــەم شــییەو بکــەم‪ .‬هــەر‬ ‫بژیــن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪17‬‬

‫پەرەستار ئومید‬ ‫خەباتکارێگ وەل ژان‪ ،‬خەباتکارێگ ئەڕا ژیان‬ ‫هەست نەتەوەیی و‬ ‫ڵ‬ ‫نێشتمان‌پەروەری و�کەر‬ ‫بڕێگ لە مەردم نییە چمان‬ ‫ڵ‬ ‫دە بنەما�ەێ هووش‌تێژێیان‬ ‫وەێجوورە گۆشێیان کریاگە‬ ‫ئوو باوەڕ و بیڕگێیان وەو‬ ‫باوەتەێل خوەیانەسە ک ژیان‬ ‫پێشکشێ وە پێیان کردگە و‬ ‫جوورێ ئامۆختەێیان کردگە‬ ‫ک تا هەمیشە هە تێکووشان‬ ‫ڵ‬ ‫بکەن ئەڕا ئازادی و�ت و‬ ‫سەربەرزی گەلەکەیان ئوو‬ ‫خاسترین ئارزووەێل دە ڵ‬ ‫د�‬ ‫ڵ‬ ‫خە�کەگەیان بگریسنن‪.‬‬ ‫گوڵ سوو‬

‫‪18‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ئــی کارە وە تەنیایــی‪ ،‬هــە نەنریاگــە مــل‬ ‫ِ ئــەو ســەرکردەێلە ک وە شــێوەێ راســان‬ ‫و خاســان ئــەڕا خەڵــک و نەتەوەگەیــان‪،‬‬ ‫ئــوو وە دڵپاکــی و دەســپاکییەو دڵســووزی‬ ‫کردنــە و هەمیشــە دە الی واڵت و‬ ‫واڵتوەندەێلەیــان هــە وەێجــوورە نارسیانــە‬ ‫باوجــی یــە نریاگــه وە مــل گشــت ئــەو‬ ‫کەســەێلەیش ک وە خەباتــکاری پســپووری‬ ‫و مەدەنــی خوەیــان و هــووش و فــام‬ ‫خوەیــان‪ ،‬کەڵکەڵــەێ واڵت و واڵتوەندەێلــە‬ ‫داشــتنە و دیــرن ئــوو تاکمەجارێگیــش‬ ‫ئــەڕا خاتــر خزمــەت وە خەڵــک‪ ،‬گیــان‬ ‫خوەیانیــش نانەســە پــاێ ئــی کارە‪.‬‬ ‫بــڕێ لــە ئەوانــە گیــان خوەیانیــش نانەســە‬ ‫بــان یــە ک بتوانــن زنەیــی وە خەڵــک‬ ‫بوەخشــن و ژیــان گەلەگەیــان وە خوەشــی‬ ‫بچــوو وە ســەر و چشــتێ تــر لــە یە‌یــش‬ ‫ناخــوازن‪.‬‬ ‫«داڵــگ ِ شــوان» ک نــاوێ «قەمەرنــاز‬ ‫کەریــم کــەرەم»ە‪ ،‬یەکێگــە لــەو منوونەێــل‬ ‫خەباتــکار کــورد فەیلییــە ک ئازایانــە ئــوو‬ ‫وە خاتــر مەردمەگەیــان‪ ،‬رێــگا و هەنــازێ‬ ‫رووشــن چەکاننــە ئــەڕا وەچ و وەچەزاێــل‬ ‫خوەیــان ئــوو بنەوایێــگ بــڕ و بتــاو‬ ‫داڕشاننەســەێ ئــەڕا بانانێیــان‪.‬‬ ‫داڵــگ شــوان‪ ،‬خــوەێ یەکــێ لەو ژنەێلەســە‬ ‫ک ژیــان خوەیــان دانانــە وە پــاێ خزمــەت‬

‫وە بــاوەت کــوردی و نێشــتامنی خوەیــان‪.‬‬ ‫ئــەوی دومــاێ کوودەتــاێ هەشــت‬ ‫شــوبات ‪ 1963‬دە قورنگێــگ کوردنشــین‬ ‫دە نــاوڕاس بەغــدا وە نــاو گــەڕەک‬ ‫«عەگــد ئەکــراد» دە ناوچــەێ «کیفــاح»‬ ‫ده‌ور گه‌ورایــه‌گ داشــت‪ .‬ئــی ناوچــە‬ ‫لــە بەغــدا وە ناوچــەێ کوردەێــل فەیلــی‬ ‫نارسیاگــە ک دە راپەڕیــن و راوســیان دە‬ ‫نــواێ رژیــم فاشیســت بەعــس ســەددامی‬ ‫فــرە نــاو دەر کــرد و دە ئــەو بەێنەێلــە بــی‬ ‫وە ســەمبوڵێگ ئــەڕا بەرخــوەدان دە نــواێ‬ ‫کوودەتاچییەێــل بەعســی ئــوو دومــاێ‬ ‫ئەوەێــش بــەس و پەیــوەن بــڕ و بتــاوێ‬ ‫وەرد هێزگرتــن کوردەێــل هەرێــم گــرت و‬ ‫بــی وە بەشــێ گــەورا لــە شــووڕش کــوردی‬ ‫وە ســەرکردایەتی مالمســتەفا بارزانــی‪ .‬دەو‬ ‫وەختەێلــە «قەمەرنــاز فەیلــی» خــوەێ‬ ‫رەســان وە نــاو ئــەو جمێشــتە گەپــە ئــوو‬ ‫بــی وە پەرەســتارێگ ئــەڕا تیــار کــردن‬ ‫پێشــمەرگەێلە و خێزانەگانێیــان‪.‬‬ ‫ئــەوی خوەییــش ژن جەنــگاوەرێ بــی‬ ‫و وەگــەرد پیاگــەێ خــوەێ؛ هەمیشــە‬ ‫تفەنــگ بڕنــاوێ وە دەس و شــەنگ‌قەتار‬ ‫وە شــانێ بــی ئــوو بــی وە یەکــێ لــەو‬ ‫ژنەێــل پایەبــەرزە دە نــاو جەرخــەێ‬ ‫یەکێتــی ژنەێــل کوردســتان‪.‬‬ ‫وەداخــەوە «شــوان» کوڕەگــەێ دەو‬

‫ناودەســان خەباتــە جوانەمەرگــەو بــی‬ ‫و ئەوییــش لــە وەوال خــوەێ ک داڵــگ‬ ‫شــەهیدێگ بــی‪ ،‬جــوور داڵــگ گشــت‬ ‫جنگاوەرەێلــە دناســان و ئــەڕا خاتــر یــە‬ ‫بــی وە ناودارتریــن پەرەســتار شــووڕش‬ ‫ئەیلــوول کوردەێلــە دە عــراق‪.‬‬ ‫قەمەرنــاز فەیلــی‪ ،‬وەێجــوورە بــاس‬ ‫ئەزموونەگــەێ دە دەهــەێ شەســەگان‬ ‫میــادی ئــەکا و ئێــژێ‪ :‬دومــاێ داشــکیان‬ ‫شــووڕش و بەرخــوەدان کوردەێلــە؛‬ ‫کوودەتاچییەێلــە داخ ِ خوەیــان دە مــل ِ‬ ‫کوردەێــل فەیلی رژانــن و وەرد «کوودەتای‬ ‫رەش شــوبات» هەاڵمــات هاوردنــە عەگــد‬ ‫ئەکــراد و فــرە لــە پیاگەێــل و منــام و‬ ‫نوومنامەێــل کــورد فەیلــی بەغــدا شــەل و‬ ‫پەلــەو کــردن و وە دیلــی بردنەیــان‪.‬‬ ‫ئــەوی بــاس کــرد‪ :‬دومــاێ یــە ک ناوبەێــن‬ ‫ســەرکردایەتی کــورد وەل کوودەتاچییەێلــە‬ ‫شــێویا ئــوو یــە بــی وە دەس‌پێچگانــێ ک‬ ‫بەعســییەێلە هێــڕش بیارنــە مــل کوردەێــل‬ ‫فەیلــی بەغــدا‪ ،‬خــوەم و شــووەگەم‬ ‫«دوکتــور رزا» ک خوەییــش یەکــێ لــە‬ ‫خەباتکارەێــل الیینــدار پــارت دیموکــرات‬ ‫کوردســتان دە بەغــدا بــی‪ ،‬داجمیایمــن و‬ ‫خوەمــان رەســانیمنە پێیــان‪.‬‬ ‫«داڵــگ شــوان» دەبــارەێ ئــەو دەرچگنــە‬ ‫وەێجــوورە ئــەڕا «گــوڵ ســوو» وتگــە‪ :‬لــە‬ ‫بەغــدا ک دەرهاتیمنــە دەر‪ ،‬وەر ئــەو شــار‬ ‫ســڵێامنی کەفتیمنــە ڕێ و ئەڵــەورە دو‬ ‫شــەو بیمنــە مێــوان برامــان «عەبدوڵحســێن‬ ‫فەیلــی» ک خوەییــش یەکــێ لــە یاوەرەێــل‬ ‫«مالمســتەفا‬ ‫خودالەێ‌خوەش‌بــوو‬ ‫بارزانــی» رێبــەر گــەوراێ کــورد ئــوو لــە‬ ‫ســەرکردەێل پارتــی بــی و دە مــاڵ ئــەوی‬ ‫بردیمنــە ســەر‪ .‬ئــەوی دە بــەش ئیمــە فــرە‬ ‫برایەتــی کــرد و فــرە زامــەت کیشــا و ئیمــە‬ ‫رەســان وە کەمــپ ســەربازی پێشــمەرگەێلە‬ ‫دە «مــاوەت»‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪19‬‬

‫دە نــاو کەمپەگــە چاومــان کەفــت ئەڵــە‬ ‫رەحمەتــی مــام جــەاڵڵ تاڵەبانــی‪ ،‬ســەرۆک‬ ‫کومــار وەریــن ع ـراق ک ئەوســا خوەییــش‬ ‫یەکــێ بــی لــە ســەرکردەێل دیــاری پارتــی‬ ‫هەمیــش چگیمنــە خزمــەت شــەهید‬ ‫ســامی عەڤدڕەحــان و ئــوو براێــل خەبــات‬ ‫کار ترمــان جــوور «رەشــید ســەندی» و‬ ‫«عومــەر دەبابــە»‪.‬‬ ‫«قەمەرنــاز فەیلــی» بــان ســێزدە ســاڵ ئــوو‬ ‫لــە ســاڵ ‪ 1963‬تــا ‪1975‬دە نــاو شــووڕش‬ ‫کــورد گــوزەران کــرد ئــوو دەو مــاوە و نــاوە‬ ‫وە جییەێــل فرەیێــگ رەســی و وەرد فــرە‬ ‫کەســیش هام‌وشــوو ئەکــرد و چــاوێ لــە‬ ‫فــرە کەســیش ئەکەفــت‪ .‬خــوەێ لــەێ‬ ‫بــارەوە وە پێــان وت‪ :‬دومــاێ کار کردنــم‬ ‫لــە خەســتەخانەێ گشــتی شووڕشــەگە‬ ‫لــە مــاوەت‪ ،‬چگــم ئــەڕا ئاوایــی تەنکەڵــە‬ ‫ک ئەڵەورەێلــە بنکــەێ تەندوروســتی‬ ‫نوویێــگ ک وە سەرپەرەشــتی ئەبووشــوان‬ ‫«بــاوگ شــوان‪ /‬دوکتــور رزا»شــووەگەم‬ ‫وازێیــەو کردیمــن ئــوو ئــەوی خــوەێ‬ ‫زامــەت ســەرەوەرە کــردن ئــەو بنکــە‬ ‫و ئــەو دووەێ بنکەێــل تــرەک ئەکــرد‪.‬‬ ‫دومــاێ قەێــرێ تــر دوارە گلــەو هاوردیمــن‬ ‫ئــەڕا مــاوەت مئجــا دە ســاڵ ‪1966‬چگیمنــه‬ ‫بنکــەێ لەش‌ســاغیێگ دە ئاوایــی‬ ‫«مەرگــە» ســەر وە قــەزاێ «رانیــە» ئــوو‬ ‫وە شــوون ئەوەیــش تــا خەێلــێ تــر دە‬ ‫بنکــەێ لەش‌ئازاوانــی گەاڵڵــە دە ناوچــەێ‬ ‫«حاجــی ئومـران» کار ئەکردیمــن و دومــاێ‬ ‫دووســی کــردن دەوڵەتەێــل ئەوســاوین‬ ‫ئێ ـران و ع ـراق و رێککەفــن یانــزەێ ئــازار‬ ‫‪ 1970‬ده خەســتەخانەێل تەویلــە و بەیــارە‪،‬‬ ‫ســەر وە هێــز زمناکــۆ کاروەدەس بیــم ئــوو‬ ‫تــا پەنــج ســاڵیش دەورەێلــە مــام‪.‬‬ ‫ئــەوی دومــاێ ئــەوە بــاس برادەرەێلــێ ئەکا‬ ‫ک هامیــاری وە پــێ کردنــە و وت‪ :‬ئــەڕا‬ ‫رووژگار باســێ ئەکــەم ک دەو بەێنەێلــە‬

‫‪20‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫بــرا و خوەشــکەێلێ دیــم؛ جــوور خامنــە‬ ‫پزێشــکە «شــیرین خوشــناو» و «دڵخــواز‬ ‫محەمــەد» ئــوو مێردەگــەێ «محەمــەد‬ ‫باجــان» و دو بــراێ پزێشــک «حەســەن»‬ ‫ئــوو «فــازڵ» ک ئەوانیــش خزمەتەێــل‬ ‫فرەیێــگ وە خەڵکەگەیــان ئەکــردن‪.‬‬ ‫«قەمەرنــاز کەریــم» کوومــڕێ ئەکیشــێ‬ ‫ئــوو وە ئەزرەمتەنییــەوە بــاس خەفەتــێ‬ ‫کــرد ک وە خاتــر خیانــەت دەوڵــەت «شــا»‬ ‫وە ســەرێ هــات‪ ،‬ئوو وت‪ :‬دوماێ دووســی‬ ‫پاتشــاێ ئێــران و ســەددام ک ســەرۆک‬ ‫وەزیــران عــراق بــی؛ دەو ناودەســانە‬ ‫کوردەێــل بینــە قوربانــی رێککەفــن‬ ‫نگریــس جەزائیــر «ئەلجه‌زایــر»‪ ،‬گشــتامن‬ ‫لــە کوردســتانەو وەرەو کەمپەێــل ئاوارەێلــە‬ ‫دە ئێــران کەفتیمنــە ڕێ ک شــەهید‬ ‫ئیدریــس بارزانــی وە پێــان پەیــام دا ئــوو‬ ‫چڕییەمــان وە کەمــپ کــەرەج تا دەو شــارە‬ ‫وە کەمپ‌نشــینەێل کــورد خزمەتــکاری‬ ‫پزێشــکی بکەیمــن ئــوو ئیمەیــش چگیمنــە‬ ‫کــەرەج‪.‬‬ ‫«داڵــگ شــوان» لچەقوڵــی گرتــەێ و پــڕ‬ ‫هــەر دو چــاوێ ئــەرس بــی و وت‪« :‬ئێســە‬ ‫ک دومــاێ ئــەو هەمگــەێ قەێڕانــە؛ ئەبینــم‬ ‫کــورد وە ئەنجــام و ســەرئەنجامەێل‬ ‫فرەیێــگ رەســییە لــە قــوڕن دڵەو خوەشــی‬ ‫ئەکــەم ک لــەو ســایە وەێ مایــە رەســییە‬ ‫و رەنجــەڕوو نەکریاگــە ئــوو هەمیشــە‬ ‫هــە هەســت ئەکــەم ک «شــوان» کــوڕە‬ ‫شــەهیدەگەم ک ســەددام وە ســێدارە‬ ‫کیشــایەێ زینگــەو بییــە و هــا وەگەردمەو‪.‬‬ ‫ئــی کوانەخەباتــکار کــورد فەیلییــە مئجــا‬ ‫دوارە ئێــژێ‪ :‬همیــردارم هەنــاێ ئەمــرم‬ ‫دە بــاوش خــاک پــاک کوردســتان متمــەو‬ ‫بکــەن‪.‬‬ ‫چارەنــووس «قەمەرنــاز کەریــم فەیلــی»‬ ‫یەکێگــە لــەو منوونەێــل خەبــات ئازایانــە‬

‫ئــەڕا ژنەێــل کــورد فەیلــی ئــوو هەرچەن ک‬ ‫خــوەێ دە رێ ئارمانجەێلــەێ خەڵکەگــەێ؛‬ ‫کوڕەگه‌ێییــش لــە دەس دا ئــوو گشــت ژیان‬ ‫خــوەێ و بنەماڵەگــەێ دە شــاران‌گەردی و‬ ‫شــەڕوەدەری چگ وە ســەر و هیچ ئاهێگێ‬ ‫خــوەش نــەدی وە چــاو‪ ،‬هەمجــا ئێســە‬ ‫فــرە خوەشــی ئــەکا ک دومــاێ چــەن‌دە‬ ‫ســاڵ ژیــان ســەخت و تیــە‌ڵ‪ ،‬وە چــاو‬ ‫خــوەێ دی ک رەنــج ئــەو چیــن خوەیانــە‬ ‫لــە کیــس کــورد و کوردســتان نەچــگ ئــوو‬ ‫یەمــە وە دەوڵەتــی ســەر ئــەو هەمگــە‬ ‫شــەهید و خەباتــکارە و ئــەو هەمگــەێ‬ ‫عــەزاو و خــەزاو ناهســاوە ک کــورد کیشــا‪،‬‬ ‫دەوڵەتێــگ کــوردی دامەزریاگــە و دی‬ ‫کــورد هەرێــم‪ ،‬ژێردەســەێ کەســێ نییــە‬ ‫هەرچــەن ک کــورد فەیلــی دە بەغــدا و تدە‬ ‫عــراق هێــان هــا دە وەرســاێ هەڕەشــە‬ ‫و دوچاوەکــی عەراوەێــل شڤنیســت‬ ‫ئــوو هــا دە وەرلەفــەێ زوور تونــد و‬ ‫تێژەێــل مەزهەبــی باوجــی ئــی چاالکوانــە‬ ‫هێامنیــش هیــوادارە ک ئــی ئەڵکەفــت و‬ ‫دەســکەفتەێلە گەشــە وە پێیــان بدرێــگ و‬ ‫حــاڵ و رووژ خاســرەکێ ئــەڕا کــورد فەیلی‬

‫دە گشــت عراقیــش بیاێگــە دی‪.‬‬ ‫ئــەوی دە دوماقســەگەێ خــوەێ ئێــژێ‪ :‬یــە‬ ‫خاســە ک کەســێ ئارمانج‌خــوازی بــکا ئــوو‬ ‫خــوەێ و مــاڵ و مینــێ بــکا وە قوربانــی‬ ‫پاکــی و دڵپاکــی و دەســپاکی و خاســی و‬ ‫راســی‪ ،‬ئــوو منیــش جــوور هــەر ژنــێ ک‬ ‫هیــوا و ئــارزووێ بداشــتووبێگ هامــە‬ ‫تەمــاێ یــە ک ئیجــوورە چشــتەێلێ ببنــە‬ ‫ئەڵکەفتێــگ هەمیشــانی ئــەڕا کــورد مانــا؛‬ ‫دە گشــت دنیــا ئــوو ئــەڕا هــەر ئایمێــگ‬ ‫تریــش‪.‬‬ ‫«قەمەرنــاز فەیلــی» کەســێ بــی ک وە‬ ‫هــووش و فــام خــوەێ ئــوو وە چــەت‬ ‫بــاڵ خــوەێ و وە تەنیایــی‪« ،‬بنــەوا»ێ‬ ‫ئنسان‌دووســی ئــوو خیرەمتەنــی ئــەڕا‬ ‫خەڵــک هــە ژار و هــەژار و بێ‌دەســهەاڵت‬ ‫خــوەێ چــکان ئــوو وەێجــوورە وە شــانازی‬ ‫و ناوخاســی و نوورخاســییەو ژیــان خــوەێ‬ ‫بــردەو ســەر تــا نــاوێ دە هەمیشــان‬ ‫تاریــخ کــورد و عــراق و دە گشــت دنیــا‪،‬‬ ‫دوفێشــر دنیــاێ پزشــکی بدرەوشــێگ‪،‬‬ ‫هــەر وە وێنــه‌ێ خــوەێ ک ئەگرەوشــیا و‬ ‫ئەگرەوســێ دە ئاســان کــوردەواری‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪21‬‬

‫ژنانە‬

‫و کوردانە و هونەرمەندانە‬ ‫گـوڵ ســوو‬

‫گوڵ‌ســوو‪ :‬دە فەرهەنــگ کوردیاتــی‪،‬‬ ‫ژنەێــل ئێڵیاتــی کــورد فرەیێــگ بینــە ک‬ ‫نەخــش و بڵخەشــەێل قاڵــی کــوردی‪،‬‬ ‫وەڕە و گــەوە و یــان و لــەێ و چیــت و‬ ‫دەوار رشــانگە و ئەڵچنییــە‪ ،‬وە بێ‌نــام‬ ‫و بێ‌نیشــان‪.‬‬ ‫جــوور‬ ‫کــوردی‬ ‫دەســکارەێل‬ ‫ئســپەنی‪ ،‬جــوور پــڕ و پڕتــاڵ و هــڕ‬ ‫و گوڵەنگەنگەێلــە بــڕێ تــر لــەێ‬ ‫چشــتەێلەنە ک کار دەس و زادەێ زەێن‬ ‫هونەرمەندەێــل ژنــن دە نــام خێڵەێــل‬ ‫کــورد‪.‬‬ ‫دە ئــی ســەردەمە ک ژیــان بــار و‬ ‫کــووچ ئێڵیاتــی گوڕیاگــه و ئێڵوەندەێــل‬ ‫کوردیــش نیشــتەجییەو بیینــە وەداخەوە‬ ‫هــەم وەرز ئیجــوورە دەســکارەێلێگیش‬ ‫چگەســە ســەر ئــوو هــەم کەمرت چشــتێ‬ ‫نریاگەســە شــوونێیان ئــوو وە دروو‬ ‫نەوتیمنــە ئەگــەر بویشــیمن ئــی رەوەن‬ ‫نووییــە‪ ،‬ژنەێــل کــورد بێ‌بەشــرەو‬

‫‪22‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫کردگــە هــەم لــە کار هونــەری هەمیــش‬ ‫لــە دەرئامەیەێلــەێ‪.‬‬ ‫دە ئیجــوورە وەختەێلێگــە ک نەخــش‬ ‫ژنەێلــێ ک ئــەڕا بەردەوامــی میــرات‬ ‫ژنانــەێ هونــەر ئاتولییەێلــێ دنــن و‬ ‫کارەێلــێ تــازە دکــەن تــا ئــەو جمــە‬ ‫و جوولــە نەمرێگــەو ئــوو ئاســووەێل‬ ‫تازەتــرێ گوشــنەو بکرێــگ‪ ،‬ئەوانــە‬ ‫وە بــەش خــوەێ میژووســازیێگە ئــەڕا‬ ‫خــوەێ‪.‬‬ ‫یەکــێ لــەو ژنەێلــە خانــم زوهــرەێ‬ ‫ئوڵفەتییــە ک ئیالمیێگــەو و ئێســەێش‬ ‫دە شــار ئیــام دیــرێ کار نەقاشــی دکەێ‬ ‫ئــوو خــاون ئاتولییــەێ هونەریێگــە ک‬ ‫هــەم رەنــگ و بووێــگ کوردانــە دیــرێ‬ ‫هەمیــش ژنانــە‪.‬‬ ‫دە ئــی بەشــە ســەرێ کیشایمنەســە‬ ‫الێ ئــی ژن نووخــواز و هونەرمەنــدە و‬ ‫وه‌ردێ دەمتەقەیێــگ داشــتیمنە‌ ک لــە‬ ‫یــەو ال دخوەننــەێ‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪23‬‬

‫هەمیــش رێ پەیــدا کردمــە وە ئپوکســی‬ ‫ئســفەهان و ئپوکســی تێهرانیــش‪.‬‬

‫‌‬ ‫ئوڵفەتــی‪،‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬زوهــرە خانــم‬ ‫تکایــە فرەتــر خــوەت وەمــان بناســن‬ ‫یم‌‪ ،‬ســی و چــوار‬ ‫‪ :‬م زوهــرەی ئوڵفەتــ ‌‬ ‫ســااڵنم و دە ئیــام هامتەســە دی‪.‬‬ ‫دە زانکــۆ ئســفەهان لیســانس نەقاشــی‬ ‫ئــوو دە زانکــۆ یــەزد فــەوق لیســانس‬ ‫نقاشــی وەرگرمتــە‪.‬‬ ‫م وە خاتــر دەرس و کار و بارەگــەم‪،‬‬ ‫قەێــرێ دە یــەزد و خەلێگیــش دە‬ ‫ئســفەهان ژیامــە و یەمەیــش یــە دو‬ ‫ســاڵە ک هامــە ئیــام‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬دە ئیــام‪ ،‬چ کارەێلــێ‬ ‫دکــەێ؟‬ ‫‪ :‬هونــەر مانــا منێگــە ئاگــر‪ ،‬رشــیا وە‬ ‫کڵ ئایــم دی نەدتوانــێ وەگــەرد ژیانــێ‬ ‫ســاردەمردگ بســازێ‪ ،‬نەقاشــی ئــەڕا م‬ ‫گشــت ژیامنــە‪ ،‬یــەک نەقــاش چ کارێ‬ ‫بــێ‌ژە نەقاشــی دتوانــێ بکــەێ؟‬ ‫تــەرح تەرحــێ دکیشــم‪ ،‬نەقاشــی فرەتــر‬ ‫ئــوو تــەرح ئــەڕا کتاوەێــل کوردییــش‪.‬‬ ‫لــە گشــتێ فرەتــر ئاتولیەیێــگ داشــتم‬ ‫ئــەڕا ئامــووژکاری نەقاشــیێ وە نــام‬ ‫«نەخشــینە» دە ئیــام ک چــوون‬ ‫وەخــت کـرا شــوونەگەمان تەمامــەو بــی‬ ‫و تەقیامنــە ئــی کورونــا ک چــۆ چــوو‬ ‫شــەڕێ گشــت کاڵســەێلە بەسییەســەو‬ ‫دی یــە خەێلێگــە هــە وە شــێوەێ‬ ‫مەجازییــەو شــوون کارەێلــەم دگــرم‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬لــە کەێیــەو هاتیتەســە نــام‬ ‫کار و بــار نەقاشــی؟‬ ‫‪ :‬م لــە دەورەی دەبیرســتانەو وەرد‬ ‫نەقاشــی ئاشــناوە بیــم ئــوو هــە‬ ‫لــەو وەختــەو کەفتمــە شــوون ئــی‬

‫‪24‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫گوڵ‌ســوو‪ :‬کارەێــل هونــەری دیــاری‬ ‫تــرێ ک کردیتــە؟ چــە بینــە؟‬ ‫‪ :‬م نیگارکیشــی کتــاو شــێعرەێلەێ‬ ‫لەیــا کوردبەچــە کــردم ک دە‬ ‫هەرێــم کوردســتان بــاوە بییــە‬ ‫وەداخەوە؟هەرچــەن ک چڕینــەم بچــم‬ ‫دە پــەردەالدان لــەو کتــاوە قســە بکــەم‬ ‫ئــەڕام ئەڵنەکەفــت ک بچــم‪ ،‬هەمیــش‬ ‫ت ـه‌رح بانتــووک کتــاو شــێعر فارســیێگ‬ ‫وە نــام «شــەوێ ک هاتیتــە دیــار‪ ،‬وەفــر‬ ‫دواری» هــەم کردمــە‪.‬‬ ‫ب ـێ‌ژە ئەوانــە؛ دە فســتیواڵ هونەرەێــل‬ ‫تەجەســومی ئیــام بیمــە یەکم‌کــەس‪،‬‬

‫سەرڕێشــتەێ‬

‫هونەرییــە‪.‬‬

‫گوڵ‌ســوو‪ :‬تــا ئێســە چەنــێ منایێشــتگا‬ ‫نایتــە؟‬ ‫‪ :‬هەفــت ســاڵ وەر ژە یــە دە گاڵــوری‬ ‫ئاپادانــاێ ئســفەهان وە تەنیایــی یــەک‬ ‫گلــە نامــە‪ ،‬ســێ ســاڵ وەر ژە یەیــش‬ ‫دە گالــوری ژینــووس دە تێهــران‬ ‫یەکــێ تــر نامــە‪ ،‬ئــوو منایێشــگاێلێ وە‬ ‫نــام چیدمانیــش دە شــارەێل یــەزد و‬

‫''‬

‫دەسکارەێل هونەری دە کوردەواری‬ ‫فرەتر وە دەس ژنەێل ئێڵیاتی‬ ‫کورد سازریانە و پیاگەێلە نەخش‬ ‫کەمترێ دەێیان داشتنە تا دەورەێ‬ ‫شارنشینی ک ژیان و مەعیشەت‬ ‫گۆڕیاگە و ژنەێلەێش وە نەوەدڵەو‬ ‫کەم‌کەم واز هاوردنە لە بڕێ لەی‬ ‫کارەێلە ‪..‬‬

‫ئســفەهان هــەم وە تەنیایــی نامــە‪.‬‬ ‫هەمجــا وەگەلــەو دە ئــی منایێشــتگاێلە‬ ‫بەشــداری کردمــە؛ دە تێهــران دە‬ ‫گالورییەێلــەێ ئەکنــوون‪ ،‬زوڕنــا‪،‬‬ ‫هەفت ســەمەر‪ ،‬رشوە‪ ،‬شــەنگەرف‪ ،‬کاخ‬ ‫مــووزەێ ســەعدئاباد‪ ،‬دە ئســفەهانیش‬ ‫دە گالــوری ئەکنــوون ئــوو دە گالــوری‬ ‫ئابــای ئســتانبوول‪ ،‬هەمجــا دە چــەن‬ ‫گالوریــێ تــر دە ســەنەندج و ئیــام‬ ‫و یەزدیــش بەشــداری کردمــە ئــوو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪25‬‬

‫دە فســتیواڵ میللــی سەرچشــمەرێ‬ ‫ســورخیش‪ ،‬ئــوو دە جەژنــوارەێ قورئــان‬ ‫و عرتەتیــش کارەگــەم ئەڵبژریــا‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬بـێ‌ژە ئەیانــە ک وتیــت‪ ،‬دی‬ ‫چ کارەێلــێ کردیتە؟‬ ‫‪ :‬ســمینارێگ ئــەڕا ئامووزێشــت دە‬ ‫کانــوون جەوانــان نامــە و یــە نزیکــەێ‬ ‫پانــزە ســاڵەێش ئــەڕا حــەوزەێ هونەری‬ ‫ئــوو ئــەڕا فەرهەنــگ و ئرشــاد‪ ،‬کاڵس‬ ‫دنــم ئــوو هەمیــش دە زانکۆوەێلــەێ‬ ‫ئیــام ئــوو دەبیرســتانەێلەێ دیــرم‬ ‫دەرس نەقاشــی و هونــەر ددەم‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬ئیــوە کارەێلەتــان فــرە‬ ‫مئڕووژیــن و پێشــکەفتگن‪ ،‬ئایــا‬ ‫لــە چەمســار ئیــوەو دپــووڕێ ئــەر‬ ‫بویشــیمن ک پەیوەندییەێلــێ هــا دە‬ ‫نام‌بەیــن کارەێلەتــان وەرد ســوننەت‬ ‫نەقاشــی کــورد یــا نــە؟‬ ‫‪ :‬ئــا‪ ،‬هەرچــەن ئیمــە جوور ئوســتانەێلێ‬ ‫تــر چشــت جیایێــگ وە نــام مەکتــەب‬ ‫و شــێواز نەقاشــی ئــەڕا خوەمــان‬ ‫نەداشــتیمنە باوجــی لــە نیشــانەێل‬ ‫ئــوو مووتیڤەێلــێ ک دە بــان کوچڵــەو‬ ‫ســوفاڵەێل گــەوری‪ ،‬دە بــان نەخــش و‬ ‫بڵەخش قاڵی و وەڕە و چشــتەێلێ تر ک‬ ‫داشــتیمنە‪ ،‬دەو نەخــش و نیگارەێــل نام‬ ‫ئشــکەفتەێل و کوچگ‌نووســیاگەێلە‪،‬‬ ‫گــووڕ دەخمەێلــە‪ ،‬قەورخانــە و ســان‬ ‫قەورەێلــە ک دیمنەســەو‪ ،‬ئــەو جــوورە‬ ‫پەیوەندییەێلــێ ک وەگەرەکــە م گرمتــە‬ ‫و بایــەدە بویشــم ک خاســرەگەێ یەســە‬ ‫ک هونەرمەندەێــل ئێســا هــەم وە بــەش‬ ‫خوەیــان لــەو میراتەێــل هونەرییــە‬

‫‪26‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫''‬

‫دە نام نه‌قاشییه‌یلەێ پیاگەێل‬ ‫کورد‪ ،‬ژن وە وێنه‌یێگ جیاوازتر‬ ‫لەو جوورە ک ژن فارس ددرێگە‬ ‫نیشان‪ ،‬دخرێگە وەر چەم ئوو هە‬ ‫وەێ خاترەسە ک ن هەم لە ال‬ ‫بار مەفهوومی و ناوەڕۆکی ئوو‬ ‫هەم لە ال الختارەو ژن کورد دە کار‬ ‫پیاگەێلەیش ددرەوشێگەوە ‪..‬‬

‫بــەش ئەڵبگــرن و الوەکەمــێ کل چەمــێ‬ ‫وەیــان بداشــتووبن‪.‬‬ ‫م خــوەم‪ ،‬خوەشــم نەدیــاێ ک جیایــی‬ ‫بخەمــە نامنــی ئــی رەوەنــد تاریخیامنــە‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬بــەش ژنەێــل کــورد دە کار‬ ‫هونــەری چەنــێ بییــە؟‬ ‫‪ :‬دە دریــژاێ میــژوو‪ ،‬ئیمــە دیمنــە ک‬ ‫دەســکارەێل هونــەری دە کــوردەواری‬ ‫فرەتــر وە دەس ژنەێــل ئێڵیاتــی کــورد‬ ‫ســازریانە و پیاگەێلــە نەخــش کەمــرێ‬ ‫دەێیــان داشــتنە تــا دەورەێ شارنشــینی‬ ‫ک ژیــان و مەعیشــەت گۆڕیاگــە و‬ ‫ژنەێلەێــش وە نەوەدڵــەو کەم‌کــەم واز‬ ‫هاوردنــە لــە بــڕێ لــەی کارەێلــە‪.‬‬

‫وە بــان یــەوە‪ ،‬هــە لــە جارانــەو ژنەێلــە‬ ‫نەخشــێ کلیــدی دە کارەێــل هونــەری‬ ‫دە کــوردەواری نریاگەســە ملێیــان‬ ‫فرەتــر دە کارەێلــێ ک وەرد رەنــگ و‬ ‫نەخــش و نیــگار کریانــە ئــوو دە هــەر‬ ‫دەورانــێ ژنه‌ێلــە وە مــل پارامرتەێــل‬ ‫فەرهەنگیێــگ ک دەو ئەێتــە بــاو بییــە‬ ‫وە شــێوەێل هونەریێــگ جیاجیــا ئــەڕا‬ ‫خوەیــان رەســینە ئــوو وەێ خاترەســە‬ ‫ک کەم‌تاکوتــێ ئیمــە دتەقیمنــە‬ ‫رەوایەتەێلــێ جووراجــوور دە کار‬ ‫ژنه‌ێلــە‪.‬‬ ‫ئــی تایبەمتەندییــە دە کار پیاگەێلەێــش‬ ‫هەســەێ‪ ،‬ده کارەێلــەێ ماموســتا هــادی‬ ‫ضیاءالدینــی‪ ،‬هــەم لەێ‌واســە ئــوو ژن‬

‫نەخــش و کارەێلــێ فرەیێــگ گرتگەســە‬ ‫مــل و جووراجــوور ددرێگــە نیشــان‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬بــاس خاســێ کردیــت‪،‬‬ ‫ژن کــورد دە نــام تابڵەوەێلــە‬ ‫هونەرمەندەێــل پیــاگ‪ ،‬چ جیگایێــگ‬ ‫دیــرێ ئــەڕا خــوەێ؟‬ ‫‪:‬دپــووڕێ کــوڵ و کوڵبــڕ بویشــیمن‬ ‫ک چــوون ژنەێــل کــورد بــێ‌ژە یــە ک‬

‫ســەرچاوەێل گەپــێ ئــەڕا عشــق و‬ ‫ئەوینــداری بینــە‪ ،‬ســەرچەمەێلێ ئــەڕا‬ ‫ژیانیــش بینــە و دە هــەر گەلکاریــێ‬ ‫وەگــەرد پیاگەێلــە دە قــوڵ ژیــان و کار‬ ‫بییەســەیان و جــوور ژنەێــل ناوچەێــل‬ ‫کەویــری و بیاوانــی ئێـران‪ ،‬پەردەنشــین‬ ‫و بنەماڵگــر نەبینــە ئــەڕا یەســە ک دە‬ ‫نــام نه‌قاشــییه‌یلەێ پیاگەێــل کوردیــش‪،‬‬ ‫ژن وە وێنه‌یێــگ جیاوازتــر لــەو جــوورە‬

‫ک ژن فــارس ددرێگــە نیشــان‪ ،‬دخرێگــە‬ ‫وەر چــەم ئــوو هــە وەێ خاترەســە ک‬ ‫دبینیمــن هــەم لــە ال بــار مەفهوومــی‬ ‫و ناوەڕۆکــی ئــوو هــەم لــە ال الختــارەو‬ ‫ژن کــورد دە کار پیاگەێلەیــش‬ ‫ددرەوشــێگەوە ئــوو ئــی درەوشــیانە‬ ‫هــە ئــەڕا مەعشــووقەوازی پەتــی‪،‬‬ ‫نەبییــە و نییــە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪27‬‬

‫جیاوازیێ دە نام‌بەین‬

‫ژن و پیاگ یا کورد و بغەیران نەدزانم‬ ‫بەش‌بەش کردن دنیا وە ژن و پیاگی و هووزایەتی ئنسانی نییە‬ ‫گو ڵ‌سوو‬

‫ڵ‬ ‫ڵ‬ ‫ســا� وەر ژە یــە‪ ،‬ئەرتــش بەعــس هە�مــات‬ ‫وەختــێ ک نزیکــەێ چــل‬ ‫مێهــران فه‌یلــی هــاورد‪ ،‬هــادەێ ئوســتاد مووســا کوردجەمشــیدی ک‬ ‫یەکــێ لــە موعەلمەێــل خوەش‌نــام مێهــران بــی‪ ،‬خوەێیــش بــاوڕ نەدکــرد‬ ‫ک زاڕووەێلــەێ رووژێ دە چوارگووشــەێ دنیــا‪ ،‬هــەر کام تەخەسوســێ‬ ‫وه‌ربگــرن و وە کارێــگ پســپۆری‪،‬‬

‫نــام دەر بکــەن‪ .‬یەکــێ لــە ئەوانــە‪،‬‬ ‫دۆتەگــەێ ماریاســە‪.‬‬ ‫ماریــا کــورد جەمشــێدی‪ ،‬ک دوکتــورای‬ ‫مێعــاری دە ئوســرالیا گرتگــه و دە‬ ‫زانکۆوێــل ئیــام و دە مازنــدەران‪ ،‬ئــوو‬ ‫یەمەیــش دە کانــادا دەرس داگــە‪ ،‬یەکــێ لــە‬ ‫ژنەێــل مۆوەفــەق و مودەڕســەێل خاون‌نــام‬ ‫و دەنــگ ئیالمییــە ك دە ئــی ژمــاره‌ گــوڵ‬ ‫ســوو وەرد ئــی ژن ئەڵەێ‌کەفتگــە‪ ،‬ســەر‬ ‫بــاس ئەڵچپانیمنــە ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬خانــم دوکتــور ماریــا ‪ ،‬وەرد‬ ‫دوورەواڵتــی چــە دکــەن؟‬ ‫‪:‬هەرچــەن ک دوورە واڵتییــش گەنییەێلــەێ‬ ‫خــوەێ دیــرێ باوجــی ئێــرە خــووی‬ ‫فــرە گەپــرێ دیــرێ ئەوەیــش یەســە ک‬

‫‪28‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫هووزپەرەســتی و نەشــنالیتی دە کانــادا‬ ‫مانــا نەدیــرێ‪ ،‬م ک ژنێگــم دوورە واڵت و‬ ‫بێگانــە‪ ،‬دە ئێــرە و دە ســەر کارەم هیــچ‬ ‫هەســتێ وە یــە پەیــدا نەکردمــە ک ژنێگــم‬ ‫و ژ ‌ن بیینەگــەم دەس و پاگیــر ئــەڕام‬ ‫نییــە ئــوو یەیــش ک کانادایــی نییــم هــەم‬ ‫خــوەێ نەبییــە وە هــووێ ک دوچاوەکــی‬ ‫دە ملــم بکــرێ‪ ،‬یــە خــوەێ دەرس گەپێگــە‬ ‫ئــەڕا هــووکارە بییــن وە یــە ک دنیــا هــن‬ ‫گشــتامنە و ئــی جیاجیــا کردنەێلــە وەڕاســی‬ ‫بێ‌مانــان‪ ،‬خــوەزەو دنیــا گشــتێ وەێجــوورە‬ ‫وەێ بیــاێ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬لــە دنیــای خــوه‌ت ئەڕامــان‬ ‫بویــش ؟‬ ‫‪:‬م ‪ ،‬هێامنیــش خــوەم وە رووڵــەی مێه ـران‬

‫دناســم هەرچــەن ک وە خاتــر شــەڕخوازی‬ ‫ســەددام‪ ،‬مێهرانــم هیشــتمە جــی و دی‬ ‫وەورە نەچگــم‪ ،‬دە ئیــام دیپلــوم ریــازی‬ ‫فیزیــک گرتــم و ســی ســاڵ پێــش لــەو‬ ‫شــار بێ‌مئکاناتــە توانســتم دە موهەندســی‬ ‫مێعــاری روتبــەێ دوێیــم زانکــۆ تێهــران‬ ‫بیارمــە دەس و بچمــە نــام ئــەو زانکــۆوە‬ ‫ک یــە هێامنیــش فــرە دە الم بهــەرزە و‬ ‫لــە ویــرم نەچگــە‪ .‬شــەش ســاڵ دە زانکــۆ‬ ‫هونەرەجوانــەکان تێه ـران دەرس مێعــاری‬ ‫خوەنســتم و وەختــێ ک دەرســەگەم‬ ‫تەمامــەو بــی زانکــۆ ئیــام دخواســت‬ ‫سەرڕێشــتەێ موهەندســی مێعــاری بنــێ‬ ‫ک منیــش داخوازیــاری دام و قەبوولــەو‬ ‫بیــم و دومــای ســێ چــوار ســاڵ دەرس داین‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪29‬‬

‫ئــەڕا بــوورس دوکتــوراێ مێعــاری خوەنیــن‬ ‫دە ئوســرالیا پەزیــرش کریــام و توانســتم‬ ‫دوکتوراگــەم دە زانکــۆ «نیــو ‌و ســاوت‌‬ ‫وڶــز» ئوســرالیا بگــرم‪ .‬دەورەێلــە دە بــان‬ ‫«کەمــەو کــردن بەتــرەف ئــرژی دە نــام‬ ‫ســاختامنەێلە» تەحقیــق کــردم و توانســتم‬ ‫ئــەڕاێ الختــارێ دەرارمــە دەر و وەو خاتــرە‬ ‫دوجــار دە ئوســرالیا خەاڵتــی کریــام ک‬ ‫یەکــێ لەیــان میللــی و کشــوەری بــی و‬ ‫یەکێ‌تریــش لەیــان ئێیاڵەتــی بــی‪ .‬مئجــا‬ ‫دەورەێلــە لــە نەتیجــه‌ێ کارەێلــەم فــرە‬ ‫بــەش و بەهــرە بــردن و هێامنیــش وەردم‬ ‫پەیوەنــدی و رێنموونــی دگــرن تــا ئــی کارە‬ ‫ببەنــە رەســەت و ئجــراێ بکــەن‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬دومــاێ وەرگرتــن دوکتوراگــەت‬ ‫چــە؟‬ ‫‪:‬وەختــێ دوکتوراگــەم گرتــم دوارە هامتــە‬ ‫ئیــام و دوارە دەس‌کردمــە کار و دەرس‬ ‫داینەگــەم ئــوو چــوار ســاڵێ تــر دە ئیــام‬ ‫دەرس دام مئجــا چگمــە زانکــۆ مازنــدەران؛‬ ‫دەالژۆر ئێــران‪ ،‬چوارپەنــج ســاڵیش‬

‫‪30‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫دەورەێلــە دەرس دام و یەمەیــش خــۆ‬ ‫هامــە کانــادا و وەرد بــڕێ لــە کالێــج و‬ ‫زانکۆوەێلــە دیــرم هامــکاری دکــەم‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬لــە چەمســار ئێــوە ک دە چــەن‬ ‫واڵت دەرس خوەنســتیتە و دەرس دایتــە‪،‬‬ ‫ئــی کارە دە ئیــام وەرد ئەورەێلــە چەنــێ‬ ‫جیــاوازە؟ و چ فەرقەێلــێ دیــرێ؟‬ ‫‪:‬هه‌رچــەن ک دپــووڕێ بویشــیمن ک‬ ‫ئینرتنــت نــوورە و فاســڵەێلە کەمــەو‬ ‫کردگــە و جــوور ئەومــە ک ئیمــە دەرس‬ ‫دخوەنســتیمن ئووقــەرە ئیــا و ئــەوال‬ ‫نەماگــە باوجــی هێــان کەم‌تاکوتــێ دە‬ ‫زانکۆوەێلــەێ ئێــران گشــتێ هــە بــاس‬ ‫تئــۆری دکــرێ ئــوو جــوور زانکۆوەێلــەێ‬ ‫ئێــرە خوەندەوارێلــەێ فــرە ئامۆختــەێ‬ ‫عڵــم و عەمــەڵ وەیــەکا نەدبــن‪ .‬دە‬ ‫ئێرەێلــە گشــتێ هــووکارە دکــەن وە یــە‬ ‫ک چــە بکــەن تــا تئــوری وە کار ببــەن‪،‬‬ ‫دوێیــم چشــت یەســە؛ هێــان دە ئێــران‬ ‫وەوجــوورە ک وەگەرەکــە‪ ،‬گشــتێ‬ ‫نەدتوانــن دەسڕەســی بداشــتووبن وە ئامــار‬

‫و ئتاڵعــات کاری و زانســتی‪ .‬دەێ نــاوە‬ ‫چشــت ئەاڵجــەوی یەســە ک ئێرانییەێلــە‬ ‫دە کار کــردن وە نەرم‌ئەفزارەێــل مێعــاری‬ ‫هانــە نواتــر‪ .‬ئــی ئەڵکەفتــە هــن یەســە ک‬ ‫دە ئێ ـران قانــوون کوپی‌رایــت نییــە و ئــەڕا‬ ‫خاتــر یــە گشــتێ وە پەتــی یــا وە ئــەرزان‬ ‫دتوانــن وە هــەر نەرم‌ئەف ـزارێ دەسڕەســی‬ ‫بداشــتووبن و خاس‌خــاس کار وەێ بکــەن‬ ‫و حرفەئی‌تــرەو بــن‪ .‬یەیــش بویشــم‬ ‫خوەندەوارەێلــەێ ئیمــە لــە ال تئۆرییــەو‬ ‫فــرە هانــە بــان هەرچــەن ک کەمــر وەکار‬ ‫بــردن تئورییەێلــە یــادەو گرتنــە‪ .‬م دە‬ ‫خوێنــدەوارە ئێرانییەێلــەم دیمــە هــەر‬ ‫کامەیــان ک توانســتگە بیاێگــە دەرەوەێ‬ ‫ئێــران ئــەڕا دەرس خوەنیــن چــوون لــە‬ ‫ال تئــۆری زانســن فــرە خاســن دە ئێــرە‬ ‫زووتــرێ ســازگاری خــووێ پەیــدا کردنــە‬ ‫وەرد کار و بــار‪ .‬وەداخــەوە ئــی دومادومــا‬ ‫مەدرەک‌خــوازی دە ئێــران بــاوەو بییــە و‬ ‫منــام و نوومنامەێلــەێ ئیالمــی ک حەقێیانــه‬ ‫بڕەســن وە رەدەێــل عڵمــی بانــرێ‪ ،‬هــە‬

‫مەدرەکــێ دگــرن و دکەفنــە شــوون کار و‬ ‫دی هیــچ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬ئایــا ئیمــە دتوانیمــن بویشــیمن‬ ‫ک چشــتێ وە نــام مێعــاری کــوردی‪،‬‬ ‫دیریمــن؟‬ ‫‪:‬دو چشــت دبنــە بنــەواێ مێعــاری‪،‬‬ ‫یەکــێ ئقلیــم و کــەژ و هەواســە ئــوو ئــەو‬ ‫یەکەێــش فەرهەنگــە‪.‬‬ ‫دە ال فەرهەنگــەو فــرە نەدتوانیمــن‬ ‫جیــاوازی بنیمنــە نامنــی مێعــاری دە‬ ‫ئوســتانەێل کوردنشــین و ئوســتانەێل تــر‬ ‫ئێــران‪ ،‬یــا حەتتــا دە گشــت ناوچەگــەێ‬ ‫خاوەرمیانــە چــوون فــرە لــە ئاڵنگەێــل‬ ‫فەرهەنگــی‪ ،‬ریشــگ دە بیــر و باوڕەێــل‬ ‫دینیــێ دیــرێ ک دە دریــژاێ میــژوو حوکــم‬ ‫کردنــە ک الختــار مێعــاری چ شــێوەیێگ‬ ‫وە خــوەێ بگــرێ ئــوو وتــاخ وە وتــاخ‬ ‫و مــاڵ وە مــاڵ‪ ،‬وە چ زرگ و شــێوەیێگ‬ ‫دە کــەش یەکــری بچــرێ ک پارامرتەێــل‬ ‫فەرهەنگیــێ جــوور مەحرەمییــەت ئــەڕا‬ ‫گشــتامن نارسیاگرتینێیانــە‪.‬‬ ‫ئقلیــم وەێجــوورە نییــە و تەنیــا چشــتێگە‬ ‫ک فرەتریــن جیــاوازی خســتگە دە‬ ‫نام‌بەیــن مێعامرییەێلــە دە هــەر پــەڕ و‬ ‫کەمــارەێ دنیــا ئــوو ئێــران‪ ،‬بنــووڕن وە‬ ‫خانگەێلــێ ک دە جییەێــل گرمەســێری‬ ‫گیریاگــە و ئەوانــەێ ک دە سەردەســێر‬ ‫گیریانــە‪ ،‬دە فــرە چشــت جــوور یەکرتەکــی‬ ‫نییــن هەرچــەن ک فەرهەنــگ و مەفاهیــم‬ ‫مێعــاری دە گشــتێیان نزیــک وە یەکــە‪،‬‬ ‫یەیــش بویشــم چــوون ک م دە بــان‬ ‫فەرهەنــگ و فەرهەنــگ مێعــاری فــرە‬ ‫کار نەکردمــە لەتــان دخــوازم ک وەێ‬ ‫قســەێلمە جــوور قســەێل موتەخەسســێگ‬ ‫لــە فەرهەنــگ مێعــاری وەێ نەنــووڕن‬ ‫چــوون م دەرس «ئقلیــم دە مێعــاری»‬ ‫خوەنســتمە نــە فەرهەنــگ مێعــاری‪.‬‬ ‫وەوجــوورە ک م ئەوڕەســیمە‪ ،‬م‬ ‫ده ئیــام‪ ،‬چشــت جیــاوازێ وە نــام‬

‫کــورد‪ ،‬هــە کوچــگ و خــەرگ دە وەر دەســێ‬ ‫بییــە‪ ،‬مــاڵ کۆچگیــن گرتــن بــی وە بەشــێ لــە‬ ‫فەرهەنــگ ماڵ‌گرتــن ئیمــە ک یــە وەرد توپوگرافــی‬ ‫و چاڵی‌بــەرزی و ئقلیــم واڵتەێــل کوردنشــین‬ ‫خوەنســتگە‪ ،‬ئــوو چــوون وەرد هــەر ئقلیــم‬ ‫کێوەســانی تریــش خوەنســتگە دە گشــت زاگــڕۆس‬

‫«مێعــاری کــوردی» نەدیمــە‪ ،‬باوجــی لــە‬ ‫موتەخەسســەێل فەرهەنــگ و مێعــاری‬ ‫دخــوازم ک یــە خــوەێ بکەنــە سەرباســێگ‬ ‫ئــەڕا تەحقیــق‪ ،‬چشــتێ ک دە فیلــد کاری م‬ ‫نەبییــە و ئەنجامــێ نەدامــە‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬یانــێ ئقلیــم هــا نواتــر دە‬‫شــکڵ و شــێوە دایــن وە مێعــاری‬ ‫‪:‬ئــا‪ ،‬م وە بــەش خــوەم دە بــان یــە کار‬ ‫کردمــە‪ ،‬م کاڵبــۆد مێعــاری فره‌تــر دە‬ ‫ئاڵنــگ ئقلیم دزامنــەێ‪ .‬ئــەو جووراجوورییە‬ ‫ک ئیمــە دە مێعــاری دەوار‪ ،‬کــوواڵ ئــوو‬ ‫کوردەماڵەێلــە کۆچگینەێلــە دبینیمــن‬ ‫هەرچــەن دە زاهــر هــه هــن کــوردن‬ ‫باوجــی کەمــر تایبەمتەنــدی فەرهەنگیێــگ‬ ‫دەێیــان دیارییــە ک بویشــیمن هــە هــن‬ ‫کووچه‌رەێــل کــوردن و کووچەرەێلــێ تــر‬ ‫نەدبەنەێیانــە کار و ئــی جیاوازییەێلــە‬ ‫فێشــر لــە هــەر چشــتێ هــن ئقلیــم‬ ‫کوردەوارییــن نــە فەرهەنــگ کوردیاتــی‬ ‫پەتــی‪.‬‬ ‫ژیــان کــورد‪ ،‬ئەومــە ژیانــێ بییــە ک دە‬ ‫بــان کــووچ و بــار شــکڵ گرتگــە ئــەڕا یەســە‬ ‫ک «مــاڵ» و «مێعــاری» ئیمــە ئەڵگــەردێ‬ ‫وەێ شــێوەێ زنەئییــە و دبینیمــن ک‬ ‫ئیمــە وە جــی «مــاڵ» و «خانــگ» فرەتــر‬ ‫«ساســەر»ەێلێ داشــتیمنە ک مۆوەقــن و‬ ‫ئــەڕا هەمیشــە نەبینــە‪ ،‬ئێســاگەێ ک مــاڵ‬ ‫گرتــن و شارنشــینی و دێ‌نشــینی بــاوەو بــی‬ ‫هــەم وەر کــردن وە ئقلیــم‪ ،‬کەفتــە نــواێ‬

‫گشــت چشــتێ ک ماڵ‌گرتــن وە کۆچــگ‬ ‫بــی وە ەســمێ و ســان بــان ســان نایــن‪،‬‬ ‫خــوەێ جــوور رێــکارێ ئقلیمــی وە کار بریا‪.‬‬ ‫چــوون کــورد‪ ،‬هــە کوچــگ و خــەرگ دە‬ ‫وەر دەســێ بییــە‪ ،‬مــاڵ کۆچگیــن گرتــن بــی‬ ‫وە بەشــێ لــە فەرهەنــگ ماڵ‌گرتــن ئیمــە‬ ‫ک یــە وەرد توپوگرافــی و چاڵی‌بــەرزی و‬ ‫ئقلیــم واڵتەێــل کوردنشــین خوەنســتگە‪،‬‬ ‫ئــوو چــوون وەرد هــەر ئقلیــم کێوەســانی‬ ‫تریــش خوەنســتگە دە گشــت زاگــڕۆس و‬ ‫ئەلبورزیــش کەم‌تاکوتــێ جــوور یەکــری‬ ‫تک ـرارەو بییــە‪.‬‬ ‫پــەزداری و دامــداری؛ هــەر مــەردم‬ ‫کووچبــەرێ وەرەو ئــی ئیــدە بردگــە ک وە‬ ‫پــەژم و خــوری کاوڕ و مــوو بــزن‪ ،‬دەوار‬ ‫بچنــێ ئــەڕا خــوەێ‪ ،‬ئقلیــم کوردەوارییــش‪،‬‬ ‫کــورد کووچانگــە وەرەو ئــەو جییــە ک‬ ‫لــەێ چشــتەێلە ئســتفادە بکــەێ‪ .‬خاســە‬ ‫بزانــن ئێســە دە تەحقیقەێلــە وەێ نەتیجــە‬ ‫رەســینە ک خــوری کاوڕ فــرە عایــق‬ ‫خاســێگە ئــەڕا عایــق‌کاری دە ماڵ‌گرتــن‬ ‫و ساختامن‌ســازین‪ ،‬چشــتێ ک زانســتگ‬ ‫یــا نەزانســتگ‪ ،‬کوردەێلــە وە خاتــر ئقلیــم‬ ‫و کار و بارەێیــان ئــوو وە تەجروبــە لــەێ‬ ‫ئەوڕەســینە‪.‬‬ ‫خوەتانیــش دزانــن ک کــووچ‌ڕۆوەێڵــە وەرد‬ ‫گۆڕیــان کــە‌ژ و هــەوا‪ ،‬لــەێ دەروەن وەو‬ ‫دەروەن و لــە دەێشــت وە چیا و کێوەســان‬ ‫کــووچ و بــار کردنــە و هەمیشــە هــە دە‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪31‬‬

‫شــوون هینکــی و زقــۆم‌ بینــە ک گــژ و گیــا‬ ‫ئــەڕا رییەنەێلەیــان وەرد خــوەێ هاوردگــە‬ ‫و هەمجــا لــە گەرمــی واینــە‪ ،‬وەێ خاتــرە‬ ‫لــە خــوری و مــوو ک همیشــەێش هــن‬ ‫خوەیــان بییــە‪ ،‬ئســتفادە کردنــە‪ ،‬چــوون‬ ‫هەمیشــە عایــق خاســێگ بییــە دە وەراوەر‬ ‫زقــوم و واران و وەشــەن‪.‬‬ ‫یەیــش بویشــم ک دە ئێــرە وەختــێ بــاس‬ ‫کــورد دکــەم و مێعــاری کــوردی فرەتــر‬ ‫بــاس ئوســتان ئیالمــە چــوون م دە مــل ئــەو‬ ‫ناوچەێــل کوردنشــین و حەتتــا مێعــاری‬ ‫ئەورامــان هــەم کار نەکردمــە و عادەمتیــش‬ ‫نییــە ک هــە وەێجــوورەو بــاس چشــتێ‬ ‫بکــەم ئــەڕا خــوەم‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬لــەێ هســاوە بــاس ژنانــە بییــن‬ ‫مێعــاری چــە؟‬ ‫‪:‬م فرەتــر لــە گشــتێ‪« ،‬ئایم»ێگــم ک‬ ‫جیاوازیــێ دە نام‌بەیــن ژن و پیــاگ یــا‬ ‫کــورد و بغەی ـران نەدزانــم‪ ،‬م فــرە عــادەت‬ ‫نەکردمــە ک لــە چەمســار جنســیەتی یــا‬ ‫هووزایەتــی بنــووڕم وە چشــتێ دوفیشــر‬ ‫مێعــاری‪ ،‬ئــوو هــە وەوجــوورە ک وتــم ئی‬ ‫رەفتــارە ک ئێــرە هەســە و یــە ک دە ئێــرە‬ ‫جیــاوازی دە نام‌بەێــن ئایمەێلــە نەدخــەن‪،‬‬ ‫وە ژن و پیــاگ وتــن ئــوو یــا وە ئــی هــووز‬ ‫و ئــەو هــووز کــردن و چشــتەێلێ لــەێ‌وا‪،‬‬ ‫یــە دڵخــواز منــە ک دە کارەێلەمیــش هــە‬ ‫وەێجوورەمــە‪.‬‬ ‫دە ئێــرە‪ ،‬منــێ ک لــە شــارێ فــرە بووچــگ‬ ‫دەو پــەڕ دنیــا وە نــام مێهـران هامتــە هیــچ‬ ‫فەرقــێ وەرد مــن و کەســێ ک کانادائییــە‬ ‫یــا لــە ئامریــکا یــا ئورووپــا یــا ئافریقــا یــا‬ ‫هــەر شــوونێ تــر هاتگــە نییــە و کەســێ‬ ‫لــە ئایــم نەدپرســێ ک لــە کــوو هاتیتــە و‬ ‫ئــەڕا هاتیتــە؟ گشــتێ وەرد یەکرتەکــی کار‬ ‫دکەیمــن و وە خاتــر کارمــان دکەفمینــە نــوا‬ ‫و دومــا‪.‬‬ ‫گوڵ‌سوو‪ :‬ئێسە دیرێ چ کارەێلێ دکەێ؟‬ ‫ هــەم ئەومــە دە ئیــام و هــەم یەمــە دە‬‫ئێــرە‪ ،‬هەمیشــە م فرەتــر هــە خەریــک دو‬ ‫کار بیمــە یەکــێ دەرس داینــە دە زانکــۆ‬

‫‪32‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫دە ئوســترالیا‪ ،‬چــوون م دوکتوراگــەم دەورەێلــە‬ ‫خوەنســتم و چگمــە نــام کاریــش خــۆ خــاس جــی‬ ‫کەفتــم و قســەێلێ ئــەڕا وتــن داشــتم ئــەڕا خــوەم‬ ‫و دو خەاڵتیــش گرتــم و ئێقــەرە جــی کەفتــم ک دو‬ ‫ســێ ســاڵ پیــش دوارە هــەم کل کردنــە شــوونم‬

‫و کالێــج ئــوو یەکێ‌تریــش تەحقیــق دە‬ ‫بــان سەرباســەێلێ جەهانــی جــوور نــواێ‬ ‫بەتــرەف کــردن ئــرژی دە ســاختامن گرتــن‬ ‫ئــوو مێعــاری پایــدار ک دە بــان ئاڵنــگ‬ ‫ســاختامنەێلە دە مــل موحیــت ژیانــە وەێ‬ ‫مــەرج و رێــکارە ک کەمــەو کــردن بەتــرەف‬ ‫ئرنژییــش بگرێگــە وەر چــەم‪ ،‬یە بــوار کاری‬ ‫و تەحقیقەێلەمــە‪ ،‬هەمجــا کار تەراحــی‬ ‫مێعامرییــش جــوور کارێ دە کەشــێ دکــەم‪،‬‬ ‫چــوون م هــە دە ئێرانیــش مــەدرەک پایــە‬ ‫یــەک تەراحــی و ن ـزارەت دە موهەندســی‬ ‫مێعــاری داشــتم و هەرچــەن ک دە‬ ‫ئێــرە مــەدرەک مێعامرییەگــەم ریجســر‬ ‫نەکردمــە و گشــت وەختــم نامەســە مــل‬ ‫بــاس تەحقیــق دە بــان ئــرژی باوجــی ئــەڕا‬ ‫خاتــر تەراحــی مێعــاری‪ ،‬دەورەێ مێعامری‬ ‫وە چــوو هــەم دیمــە و ئســتانداردەێلەییش‬ ‫یــادەو گرمتــە‪ .‬دە وەختەێلێگیــش ک‬ ‫داشــتووبم‪ ،‬نــە ئــەڕا دەرئامــە‪ ،‬ئــەڕا دڵخــواز‬ ‫خــوەم وەرد شــاگردەێلەم دە ئێـران هێــان‬ ‫پەیوەنــدی کاری دیــرم و کومــەک وەێیــان‬ ‫دکــەم‪.‬‬ ‫یەکــێ لــە کارە ئەســڵییەێلەمیش دە ئێــرە‬ ‫یەســە ک دە کالێــج و زانکۆوەێلــە هــەم‬ ‫دەرس ددەم و هــەم ئــەڕا تزەێلەێیــان‬ ‫رێنموونــی وەێیــان ددەم ئــوو ئــەڕا کەمــەو‬ ‫کــردن ئاڵنگەێــل گــەن ساختامن‌ســازین دە‬ ‫بــان موحیت‌‌زیســت وە موهەندســەێل‬ ‫مێعــاری و عومــران و مکانیــک ک‬

‫چــوار ســاڵ دە بــازاڕ کار کردنــە‪ ،‬پەســا‬ ‫دەرس ددەم تــا ئتاڵعاتەێلەێلــن وەرد‬ ‫ئســتانداردەێل رووژ دنیــا‪ ،‬بکەمــە یەکــێ‬ ‫ئــوو ئابدەێتێیــان بکــەم تــا بتوانــن تئــۆری‬ ‫وە کار تەبدیــل بکــەن‪.‬‬ ‫دە کامــا ئەڵکەفــت فرەتــرێ ئــەڕات‬‫کەفتگــە؟‬ ‫‪:‬دە ئوســرالیا‪ ،‬چــوون م دوکتوراگــەم‬ ‫دەورەێلــە خوەنســتم و چگمــە نــام کاریــش‬ ‫خــۆ خــاس جــی کەفتــم و قســەێلێ ئــەڕا‬ ‫وتــن داشــتم ئــەڕا خــوەم و دو خەاڵتیــش‬ ‫گرتــم و ئێقــەرە جــی کەفتــم ک دو ســێ‬ ‫ســاڵ پیــش دوارە هــەم کل کردنــە شــوونم‬ ‫و چگمــە ســمینارێگ زانســتی‪ ،‬دە کانــادا‬ ‫باوجــی هێــان وەوجــوورە ک دڵبقــرچ‬ ‫خوەمــە جــی نەکەفتمــە‪ ،‬قەێــرێ لــەێ هــن‬ ‫یەســە ک جاجیــواز کریــان خــوەێ وەخــت‬ ‫و ئــرژی ئایــم دگــرێ تــا لــە کار و بــار‬ ‫جییــە تازەگــە ئەوبڕەســی‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬ئــەڕا ئــی هەمگــە جاجیــواز‬ ‫کردیتــە؟‬ ‫‪:‬م وەێ‌جــوورە ویــر و رایمــە ک ئــەر ئایــم‬ ‫فــرە دە جیێــگ مبینــێ هــادەێ جــوور‬ ‫ئــاو مەنــە وەێ بیــاێ‪ ،‬م وەێ خاتــرە‬ ‫هەمیشــە دە شــوون وەرەو نــوا چگــن‬ ‫بیمــە و دە شــوون کار و چشــت تــازە و‬ ‫پســپۆری یــاد گرتــن بیمــە و وەێ‌خاتــر‬ ‫یــە بــی ک دە زانکــۆوەێ ئیالمیــش نەمــام‬ ‫هەرچــەن ئەگــەر مبایــام ئێســە وە فــوول‬

‫‌پۆرۆفســووری هــەم دڕەســیم باوجــی وتــم‬ ‫بچمــە دەر ئیــام بەشــکەم پێشــکەفنت‬ ‫فرەتــرێ ببێگــە نســیوم‪ ،‬زانکــۆ تێهــران‬ ‫دخواســتنەم ک چــوون م خوەشــم وە ژیــان‬ ‫دە تێهــران نەدهــات نەچگــم و وە جیــێ‬ ‫چگمــە زانکــۆ مازنــدەران‪ ،‬ئــەو زانکــۆوە‬ ‫هەرچــەن ک لێوڵــێ لــە ئیــام وە بانــر بــی‬ ‫باوجــی چشــت تازەتــرێ ئــەڕا م نەداشــت‬ ‫و وەێ‌خاتــرە هامتــە کانــادا ک خــوەم‬ ‫رووژئامەتــرەو بکــەم هەرچــەن دزانــم ک‬ ‫هێــان جــی نەکەفتمــە‪.‬‬ ‫ژیــان دە واڵتــێ تــر ســەخت‌تر یــا‬‫را حە ت‌تــر ؟‬ ‫‪:‬بایــەد بزانــی ئــەڕا چــە وەێ‌ال و وەوال‬ ‫دچــی‪ ،‬لــە ال کارەو ئێــرە فرەتــر مئکانــات‬ ‫دیــرێ ئــوو عڵــم و عەمــەڵ وە یــەکا‬ ‫دبرنــە کار ک یــە ئــەڕا م فــرە خوەشــە‪ ،‬لــە‬ ‫باوەتەێلــێ تــر نــە‪ ،‬ئــەڕا م فــرە فەرقــێ‬

‫نەکردگــە چــوون م دە هــەر جــی دنیــا ببــم‬ ‫هــە هامــە شــوون تەحقیــق و دەرس دایــن‬ ‫و بییــن و نەبییــن چشــتەێلێ تــر جــوور‬ ‫حجــاب و ئازادییەێلــێ تــر ئــەڕا م فەرقــێ‬ ‫نەدیــرێ چــوون م هــە وەوجــوورە ک دە‬ ‫ئێـران بیــم دە ئێرەێــش هــە وەێجوورەمــە‪،‬‬ ‫هەرچــەن هــادەێ یــە ئــەڕا بــڕێ فــرە‬ ‫وەرچەم‌گــر ببــێ‪.‬‬ ‫ئــەڕا زانکۆوەێلــە ئێــران‪ ،‬دەســکەفت‬‫زانســتی فرەیێــگ ئــەڕات نەداشــتنە؟‬ ‫‪:‬دەورەێلــە گشــتێ هانە شــوون قاقــەزوازی‬ ‫ئــوو یــە ک چەنــێ مەقاڵــە‪ ،‬وە گلەشــار‬ ‫بنووســنیت و بــاوێ بکــەێ نــە یــە ک‬ ‫ئــەو مەقاڵەێلــە چەنــێ کەیفییــەت دیــرن‬ ‫و چەنــێ وە گــەرەک جامێعــە دیــان و‬ ‫چەنــێ کارکــرد دیــرن‪ ،‬م رووحیاتــم وەرد‬ ‫ئــی رێ و رەوەنــە نەدخوەنســت‪ .‬م حەتتــا‬ ‫ئــەو دەرفــەت موتاڵعاتییــە ک وەرد زانکــۆ‬

‫تێهــران داشــتم ئەوەیــش تێــرم نەکــرد‪ .‬م‬ ‫دڵخــوازم یەســە ک دە تەدویــن موقــەڕڕات‬ ‫و زەوابــت نووســانن ئــەڕا بــاس ئــرژی دە‬ ‫ســاختامن بتوانــم بەشــێ بداشــتووبم ئــوو‬ ‫دە هــەر جیــێ بتوانــم ئــی کارە بکــەم و‬ ‫قســەێلێ ئــەڕا وتــن بداشــتووبم ئەورەێلــە‬ ‫دڵــم خوەشــەو دبــێ‪ ،‬وە قەوڵییــەێ جــاران‬ ‫«کــوو وەت خوەشــە؟ ئــوورە ک دڵــت‬ ‫خوەشــە» م دە ئوســرالیا قســەێلێ ئــەڕا‬ ‫وتــن پەیــدا کــردم و مەقاڵەگــەم بــی وە‬ ‫بەیســێ ئــەڕا نووســانن بــڕێ زەوابــت و‬ ‫موقــەڕڕات لــە بــاوەت بەتــرەف نەبییــن‬ ‫ئــرژی دە ســاختامن‪ ،‬دەورەێلــە خوەشــرم‬ ‫بــی‪ ،‬هێــان دیــرم دە ئێــرە فێــر رێ دکــەم‬ ‫و هیــوادارم بتوانــم ک پاگیــرەێ ببــم‪،‬‬ ‫هێــان خــۆ هامــە ئێــرە تــا بزانــم چــە پێــش‬ ‫دیــاێ و دە ئێــرە ئــەو دڵخوەشــی کارییمــە‬ ‫دکەمــە دی یــا نــە؟‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪33‬‬

‫ڵ‬ ‫ڵ‬ ‫هە�ەپە�ە عشق‪،‬‬ ‫هاوردمە‬ ‫نام کـار کـــوردی‬ ‫گـوڵ ســوو‬

‫هونــەر تئاتــر یەکــێ لــە فاخرتریــن و‬ ‫بهەرزتریــن هونەرەێلــە ک هــەر میللەتــێ‬ ‫نەداشــتووبێگەێ دومامەنــە وە هســاو‬ ‫دیــاێ هەرچــەن لەوالییشــەو هــەر‬ ‫کەســێ نەدتوانــێ دە نامــێ پێشــکەفتێ‬ ‫بداشــتووبێ‪ .‬ئــی پێشــکەفتنە وەختــێ‬ ‫چــەن‌‌ڕا ســەخت‌ترەو دبــێ ک بزانیمــن‬ ‫تئاترەگــە بایــەد وە زوان کــوردی ئەوەیــش‬ ‫وە زوان نووپاتــر کــوردی فەیلــی بدرێگــە‬ ‫نیشــان‪ .‬ئــی کارە وەختــێ ســەخرت‌ترەک‬ ‫دبــێ ک ژنــێ بخــوازێ دە کشــوەرێ‬ ‫ک پیــاگ‌وەزووری دە نامــێ بــاوە‪ ،‬ئــی‬ ‫هەمگــە بــارە بکیشــێ وە شــان‪ .‬ئــەڕا یــە‬ ‫دە ئــی بەشــە وت‌ووێــژێ دیریمــن وەرد‬ ‫هونەرمەنــد کــورد پەهڵەیــی دێهلــوڕان‪،‬‬ ‫خانــم ماریــا یونســی ک ئێســە دە تێهـران ‪،‬‬ ‫دە ئاســان تئاتــر ئێ ـران‪ ،‬خــوەش خــوەش‬ ‫ددرەوشــێ و هــەم وە فارســی و هــەم وە‬ ‫کــوردی کارەێلــەێ فــرە وەرچە‌م‌گــر بینــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ماریــا خــان‪ ،‬تئاتــر (شــانۆ) کار‬

‫‪34‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ژنەێل ئیالمی دە گشت‬ ‫الیەنێگەو پەسا کار کوردی‬ ‫وەر ئەو نوا دبن‪ .‬یەکێ‬ ‫لەو سەرڕێشتەێلە ک وەێ‬ ‫تازەییەێلەو کەفتگەسە‬ ‫د�خواز‬ ‫وەر چەم و بییەسە ڵ‬ ‫ئەوان‪ ،‬هونەر تئاتر و‬ ‫سینەماسە‪.‬‬ ‫ســەختێگە ئەوەیــش دە دێهلــوڕان و ئیــام‬ ‫مئجــا ئــەڕا ژنــێ! ئــی رێگــە تــا ئێــرە چــۆن‬ ‫نایتەســەێ پشــت ســەر تــا بڕســی وەێ‬ ‫هەمگــەێ نامدارییــە دە تئاتــر تێه ـران؟‬ ‫‪ :‬نزیکــەی بیــس ســاڵ وەر ژە یــە‪ ،‬هــەر‬ ‫چــەن هێــان زاڕوو بیــم هامتــە نــام دنیــای‬ ‫تئاتــر و بیمــە وازیــکار تئاتــر و چۆنــەو‬ ‫عاشــقێ بیــم ک شــەو و رووژ‪ ،‬وڕینــەم بــی‬ ‫وە تئاتــر و بــەس‪ .‬هەرچــێ دچگمــە نواتــر‪،‬‬ ‫تئاتــر ئــەڕام رەیین‌تــرەو دبــی و فرەتــر‬ ‫دکیشــایەم وەرەو خــوەێ‪.‬‬ ‫ســێ ســاڵ دومــاێ ئــەوە‪ ،‬بــی وە هنــێ تــر‬ ‫ئــەڕام و بــی وە لێژگــەێ تا ببەێگــەم وەرەو‬ ‫موولــەق‪ ،‬دەو ســاڵێ تــر دە جەژنــوارەێ‬ ‫تئاتــر ئوســتانی دە ئیــام‪ ،‬م وە ســنگەێ‬

‫وازی دە (هەڵەپەڵــە عشــق) ک تئاترێــگ‬ ‫کــوردی بــی‪ ،‬ئەڕا یەکــم جار خەاڵتــی کریام‬ ‫ئــوو هێــان ک هێــان رشینــی ئــی خەاڵتە‬ ‫هــا دە ژیــان هونەرییــم چــوون هــەم یەکم‬ ‫خــەاڵت ژیانــم گرتــم وە خاتــر یــە ک بیمــە‬ ‫خاســرین وازیــکار ئوســتان ئــوو هەمیــش‬ ‫وە ســنگەێ وازی کردنــم وە زوان داڵگییــم‪،‬‬ ‫یانــێ زوان شــیرین کــوردی وەرگرمتــەێ‪،‬‬ ‫قەوڵییــەێ ئیمــە پەهڵەوەندییەیلــە (جــوور‬ ‫دۆتــێ ئــژ دۆتــەل کــورد فەیلــی و ئێــڵ‬ ‫گــەپ خوەمــوون‪ ،‬ئێــڵ کــورد پەهڵــە‪ ،‬ڤ‬ ‫ئــی شــانازییە رەســییم)‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئــی کارتــە شــیرینییەگەێ‬ ‫فرەتــر هــن یەســە ک دە ئوســتانێ‬ ‫توانســتیتە ئــی کارە بکەیــت ک شــار‬

‫ئیــام‪ ،‬ناوەنــد ئوســتانەگە هــە یــەک‬ ‫ســاڵۆن نیمەناتەمــام دیــرێ ئــوو دێهلــوڕان‪،‬‬ ‫شــارەگەت و زێدەگــەت‪ ،‬هــە ســاڵۆن نیمــە‬ ‫ئســتانداردێگیش دەێ نییــە‪ ،‬چۆنــێ بــی‬ ‫لــەو ســایە وەێ مایــە؟‬ ‫‪:‬ئــا‪ ،‬راســییەگەێ یەســە ک نــە ئوســتان‬ ‫و نــە شــارەگەم مئکانــات ئــەڕا ئــی کارە‬ ‫نەدیــرێ ئــوو دە دێهلــوڕان وەو گەرمــی‬ ‫بــان پەنجــا دەرجــە‪ ،‬کار کــردن وە دەس‌‬ ‫پەتــی‪ ،‬فــرە ســەخت بــی ک هــە عشــق‬ ‫و ئەوەیــش (هەڵەپەڵــە عشــق) توانســت‬ ‫م پاگیــرە بکــەێ ئــوو فرەێــش خوەشــاڵم‬ ‫ک مئکــە و دومــاێ ئــی هەمگــەێ ســاڵە‬ ‫لــەورە چگمــە ئیــام و ئێســەیش وە تێهـران‬

‫رەســیمە‪ ،‬هونــەر مانــا بێ‌عشــق وە‬ ‫رەســەت نەدڕەســێ‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئــەڕا منامەێــل ئیالمــی ئــی‬ ‫هەمگــە وەر وە هونــەر تئاتــر و ســینەما‬ ‫هاوردنــە و ئیوەیــش جــوور ژنێــگ ئــی‬ ‫رێگــە گرتیتەســە وەر؟‬ ‫‪ :‬کــورد وەگــەرد هونــەر دیاێگــە دی و وەرد‬ ‫هونەریــش دمــرێ‪ ،‬وەر ژە شــییەو کــردن‬ ‫باســەگە بویشــم هــەر چــەن ک دە نــام کار‬ ‫و دەس‌کــردن وە کار خــۆ دزانیمــن ژنەێلــە‬ ‫ســەختییەێل فرەتــرێ دکیشــن‪ ،‬یــە هــن‬ ‫زات هونــەر خــوەێ نییــە هــن شــەرایتەێل‬ ‫جامێعەســە‪.‬‬ ‫م وە چەواشــەێ گشــتێ لــەی چەمســارەو‬

‫دنــووڕم وە کار هونــەری ژنەێلــە ک‬ ‫هەمیشــە ژن کــورد دە کار هونــەری لــە‬ ‫پیاگەێلــە دە نواتــر بییــە ئــوو هەرچــەن‬ ‫ژنه‌ێلــە ئەومــە درەوەنــی و کیشــە و‬ ‫هووڵــە و کێشــت و کاڵ و شــوانییش‪،‬‬ ‫شــان وە شــان پیاگەێلــە و بــەش خوەیــان‬ ‫کردنــە و کــەم نەنانــە و ئێقتســاد کــرێ‬ ‫ژنانــە پیاگانــە و یــەکا بییــە‪ .‬وە بــان ئــی‬ ‫هەمگــە هونــەر دە کــوردەواری فرەتــر‬ ‫کارێ ژنانــە بییــە‪ ،‬قالــی کــردن‪ ،‬وەڕ و یــان‬ ‫و لــەێ چنیــن‪ ،‬گــزگ چنیــن‪ ،‬چیــت و دەوار‬ ‫ســازین و فــرە لــە کارەێلــێ تــر کارێ ژنانــە‬ ‫بینــە و یــە ژنەێلــە بینــە ک ئێــڵ وە ئێــڵ‬ ‫فــەن و فیــت کارەێــل هونــەری‪ ،‬پشــت‬ ‫وە پشــت ئــوو جــوور ســڕێ مەگــوو وە‬ ‫یەترەکــی وتنەســەێ‪ .‬هــەر چینــێ چینــەێ‬ ‫دوماتــر لــە خــوەێ هــووکارەێ ئــی کارە‬ ‫کردگــە‪ .‬دومــای گوڕیــان شــێواز ژیــان و‬ ‫نیشــتەجی بییــن واڵت‪ ،‬خــۆ ژنگەلەیــش‬ ‫کەم‌وکوتــێ‪ ،‬بــێ یــە ک بخــوازن دە بــن‬ ‫مــاڵ بنیشــن‪ ،‬نیشــتەجی کریــان و ئــەو‬ ‫تەوامنەندییەێــل تاریخــی خوەیانــە لە دەس‬ ‫دان‪ ،‬پیاگەێلەیــش یــە وە ســەرێیان هــات‪،‬‬ ‫جــوورێ ک ئێســە رەســییە وە چیــن ئیمــە‬ ‫و دبینیمــن ک دوارە و دە ئــی دەورانەیــش‬ ‫ژنەێلــە کــم نەنانــە و وەرد پیاگەێلــە‪،‬‬ ‫ئەوانیــش ســەر لــە نــوو دەس‌کردنەســە کار‬ ‫هونــەری‪ ،‬هــەم پیاگەێلــە هانــە ســەر هێــڵ‬ ‫و ســەر رێ ئــوو هەمیــش ئیمــە ژنەێلــە‬ ‫هــەر چــەن ک ئــەوان خــۆ فرەتــرن و‬ ‫جامێعــەێ ئدارییــش لــە ســەرەتا دە ئێـران‪،‬‬ ‫پیاگانــە شــکڵ و شــێوە گرتگــە وە خــوەێ‬ ‫یــە خــۆ گونــاێ ئیمــە نییــە و لــە چەمســار‬ ‫م ژنەێلــە چــوون هونــەر هــا نــام خوێنێیــان‬ ‫زووتــر و فرەتــر لــە پیاەێلــە نــواڕۆو دبــن‬ ‫و ئــەر خوەیــان بخــوازن دکەفنــە نواتــر‪.‬‬ ‫گوڵ سوو‪ :‬یە چەنێگە ک هایتە تێهران؟‬ ‫‪ :‬م لــە هەفــت ســاڵ پێشــەو ئــەڕا زانکــۆ‬ ‫هامتــە تێهــران‪ ،‬چــوون دیــرم تئاتــر‬ ‫دخوەنــم هــە لــە ســەرەتا ک دەس‌کردمــە‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪35‬‬

‫دەرس خوەنســن وازییــش کردمــە‪ ،‬هــەر‬ ‫چــەن دووس داشــتم ک ئیــام‪ ،‬زانکــۆ‬ ‫هونــەر و تئاتــر بداشــتا ک دی خەریــوی‬ ‫و ســەختییەێل ژیــان دە خەریــوان تێهـران‪،‬‬ ‫وەختــم نەگرتــاگا ک جگــێ کارم ســەخترتەو‬ ‫کــرد باوجــی زوو لــەێ ســەختییەێلە‬ ‫گواریــام و رێ خــوەم کردمــە دی‪.‬‬ ‫گوڵ ســوو‪ :‬دە تێهران‪ ،‬وە چ دەســکەفتەێلێ‬ ‫رەسیتە؟‬ ‫‪:‬دە تێهــران‪ ،‬دەرس خوەنســتنەم نامــە‬ ‫نــواێ گــرد کارەێلــەم هــەر چــەن ک دە‬ ‫تئاترەێلــێ ک هــن هام‌ئوســتانییەێلەمان‬ ‫بــی جــوور جــاران هــە هامــکاری دکــردم‬ ‫ئــوو هــە دەو هەنساییشــە دە ئجــرای‬ ‫کــوودەک‪ ،‬ســەرجووخە‪ ،‬بێ‌دەنگــی شــەو‪،‬‬ ‫تلەتئاتــر نامــدار‪ ،‬وەرد چــەن کارێ تــر‪،‬‬ ‫خەریــک بەشــداری و وازی کــردن دەێیــان‬ ‫بیــم‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬وەرد چ ماموســتاێلێ کار‬ ‫کردییــە؟‬ ‫‪:‬دە زانکۆوەگەمــان دە خزمــەت ئوســتاد‬ ‫مەجیــد قەنــاد‪ ،‬ئوســتاد مەجیــد کەریمــی‪،‬‬ ‫ئوســتاد راشــین ئێاممــی بیــم و لــە‬ ‫ســەرەتاوە وەل ئەوانــا دەس کــردم وە‬ ‫مەخــش‌دەو و تەمریــن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬وەرد چ گرووپەێــل هونەریــێ‬ ‫خــەاڵت وه‌رگرتیتــە‬ ‫‪:‬م وەرد ئی کارەێلە خەاڵتی کریامە‪:‬‬ ‫منایێشــت نامــدار دە ســاڵ ‪ 1385‬ده‬‫جەژنــوارەێ ‪-‬موقاومــەت بەســیج ک دە‬ ‫نــام ژنەگەلــە دوێیــم بیمــە دوێیــم وازیــکار‬ ‫ژن‬ ‫منایێشــت خودابــەس ســاڵ ‪ 1385‬دە‬‫جەژنــوارەێ مانــگ ئوســتانی دە ئیــام ک‬ ‫هەمجــا دە نــام ژنەێلــە بیمــە دوێیــم‬ ‫منایێشــت تەڵــخ (تیــەڵ) دە ســاڵ ‪1389‬‬‫ده جەژنــواره تئاتــر ناوچەئــی ک بیمــە‬ ‫ســێیم وازیــکار ژن‬ ‫‪-‬منایێشــت (ایســتاده روی خــط اســتوای‬

‫‪36‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫جنــگ) ســاڵ ‪ 1391‬ک جــوور وازیــکار ژن‪،‬‬ ‫رێــزداری لــەم کریــا‬ ‫رێــزداری ئــەڕا وازیــکاری دە ســاڵ ‪1385‬‬‫لــە ال منایێشــت موقاومــەت بەســیج ئیــام‬ ‫منایێشــت خودابــەس ســاڵ ‪1386‬‬‫جەژنــواره‌ێ سەرانســەری تئاتــر مانــگ‬ ‫خــەاڵت وازیــکاری دوێیمیــن ژن دە ئێـران‬‫لــە دەس ماموســتا عــزەت ئنتزامــی‬ ‫منایێشــت هەڵە‌پەڵــە عشــق دە ســاڵ‬‫‪1383‬جەشــنواره‌ێ تئاتــر ئوســتانی ک بیمــە‬ ‫دوێیــم وازیــکار ژن‬ ‫منایێشــت تیــه‌ل دە ســاڵ ‪ 1395‬دە‬‫جەژنــواره‌ێ تئاتــر کــوردی دە شــار ســەقز‬ ‫چگــن وە جەژنــواره‌ێ منایشــنامه‌خوەنی‬‫فەجــر غــەرب ئوســتان تێه ـران و وەرگرتــن‬ ‫خــەاڵت دوێیمــی دە نامەێــل کارگــەردان‬ ‫ژنەێــل‬ ‫تەندیــس گرتــن و رێــزداری دە‬‫ئوردیبهێشــت تئاتــر ســاڵ ‪1392‬‬ ‫ئجـرای تئاتــر "طبل_توخالــی" ئــەڕا زاڕوو‬‫ئــوو ئــەڕا یەکســاڵ دە ســاڵۆن ئوســوەێ‬ ‫تێه ـران‬ ‫وه بــان یــەکا دە کارەێــل منایێشــتی‬ ‫جــوور (دو آدم گلــی ‪ ،‬هەڵه‌پەڵــە عشــق‬ ‫‪ ،‬خودابــه‌س‪ ،‬نامــدار‪ ،‬تلــخ‪ ،‬ایســتاده روی‬ ‫خــط اســتوای جنــگ‪ ،‬ســوز کامنچــه در‬ ‫عــر یخبنــدان‪ ،‬بلوط‌هــای تلــخ‪ ،‬خانــه‌ی‬ ‫برنــاردا البــا‪ ،‬مونــس‪ ،‬برادرهــا میمیرنــد‪،‬‬ ‫ســمفونی اســتخوان‌های تــرک خــورده‪،‬‬ ‫داالن‌هــای پیــچ در پیــچ‪ ،‬طبــل تــو خالــی)‬ ‫کار کردمــە‪.‬‬ ‫ئوو دە فیلمەێلێ جوور؛‬ ‫ســینەمایی (بوســه بــر خــاک) وە‬‫کارگەردانــی ئەحمــەد کاوەری دە ســاڵ‬ ‫‪1383‬‬ ‫موســتەنەد داســتانی (از آســان) ئــەڕا‬‫شــەواچەێ دو وه کارگەردانــی ســەید‬ ‫مووســا حوســەینی دە ســاڵ ‪1384‬‬ ‫‪-‬رسیــال تووبــا ئــەڕا شــەواچەێ ئوســتانی‬

‫ئیــام دە ســاڵ ‪1387‬‬ ‫رسیــاڵ کــوردی هانــا ئــەڕا شــەواچەێ‬‫ئوســتانی ئیــام دە ســاڵ ‪1387‬‬ ‫سینامیی کوردی هاوار دە ساڵ ‪1387‬‬‫رسیــال کــوردی (هــەر کـه‌س ئــەڕا خــوه‌ێ)‬ ‫ک مونشــی ســەحنه و گریمــور بیــم دە‬ ‫ســاڵ ‪1391‬‬ ‫ رسیــاڵ (پنجــره‌ای رو بــه خــدا) دە ســاڵ‬‫‪1389‬‬ ‫ کوڵە فیلم سەرجووخه دە ساڵ ‪1395‬‬‫ کوڵــە فیلــم (ســکوت شــب) دە ســاڵ‬‫‪1395‬‬ ‫و بڕێ تر کار ته‌بلیغاتی‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬یەمــە وەزیــات ســینەما و‬ ‫تئاتــر دە ئیــام‪ ،‬لــە چەمســار ئیــوە چۆنــە؟‬ ‫‪:‬فــرە خوەشــاڵم ک ئیــام وە جیــێ‬ ‫رەســییە ک کار تئاتــر و ســینەما دە‬

‫کورد وەگەرد هونەر دیاێگە دی و وەرد‬ ‫هونەریش دمرێ‪ ،‬وەر ژە شییەو کردن باسەگە‬ ‫بویشم هەر چەن ک دە نام کار و دەس‌کردن‬ ‫وە کار خۆ دزانیمن ژنەێلە سەختییەێل فرەترێ‬ ‫دکیشن‪ ،‬یە هن زات هونەر خوەێ نییە هن‬ ‫شەرایتەێل جامێعەسە‪.‬‬

‫ئیــام جــی کەفتگــە باوجــی وەداخــەوە‬ ‫هێــان ئــەو مئکاناتــە ک وەگەرەکــە دە‬ ‫وەر دەس هەواخوازەێــل هونــەر نییــە و‬ ‫خاســە ک بەرپرســەێلە قەیــر ئــی هەمگــە‬ ‫تامەزرووییــە وە بەشــداری منــام و‬ ‫نوومنامەێــل ئیالمــی دە کارەێــل هونــەری‬ ‫بزانــن تــا ئەوانیــش وە کارەێلەیــان گەشــەێ‬ ‫فرەتــرێ بــدەن‪ ،‬بەرپرســەێلە پــا وە پــای‬

‫هــووز هونــەر نەهاتنەســە نــوا و فــرە لــە‬ ‫مــەردم هانــە دوماتــر‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬وەزیــات هونەرمەندەێــل‬ ‫ئیالمــی دانیشــتەێ تێهـران‪ ،‬دە تئاتــر چــە؟‬ ‫‪ :‬دە تێهــران‪ ،‬وەز جوورێــگ تــرە‪ ،‬هــەر‬ ‫کــەس هاتــە تێهــران دە واڵت هــەر چــێ‬ ‫بییــە و دیــرێ بایــەد بنێگــە ال و لــە نــوو‬ ‫لــە ســەرا دەس‌ بکەێگــە کار و بتوانــێ‬

‫زوو خــوەێ دە نــام کار و بــار تێهــران‬ ‫جــی بخــەێ‪ .‬جــی شــانازی دیــرێ ک وەێ‬ ‫هەمگــەێ ســەختییەێلەو هەمجــا دبینیمــن‬ ‫ک هەروەجــارێ نــام ئیالمیــێ دە نــام‬ ‫تئاتــر پایتەخــت واژا دبــێ و بەختەوەرانــە‬ ‫ئیالمییەێلــە دیــرن‪ ،‬رووژ وە رووژ دە تئاتــر‬ ‫و ســینەما دە تێهـران شــوون پــاێ خوەیــان‬ ‫بــڕ و بتــاوەو دکــەن و هــە گــوڕان نــام‬ ‫ئیــام پەســا ددرەوشــێگەوە‪.‬‬ ‫هیــوادارم ک زووتــرێ لــە شــەڕ کورونــا‬ ‫خاڵســەو ببیمــن چــوون هونــەر ئــوو‬ ‫دوفێشــر هونــەر تئاتــر هــە وەرد بییــن و‬ ‫دییــن تەماشــاوانەێلە مانــا پەیــدا دکــەێ‬ ‫ئــوو وە بێ‌تەماشــاوان ئیمــە کارمــان فــرە‬ ‫ســەختەو کورونــا ئەوانــە لەمــان ســەنگە‪،‬‬ ‫وەئاخینــەوە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬تئاتــر کــوردی چــە؟ ئــەوە‬ ‫چــۆن دبینیــت؟‬ ‫‪:‬هونــەر‪ ،‬زوان گشــتی ئایمەێلەســە ئــەڕا‬ ‫یــە ک گەشــە بــدەن وە فەرهەنــگ و‬ ‫ئەرزێشــتەێل رەســەن و ســاغ ئنســانی‪ .‬فــرە‬ ‫خوەشــی دکــەم ک منیــش کــوردم و کــورد‬ ‫مانــا هەمیشــان زوان هونــەر رووژگار‬ ‫خــوەێ یــادەو گرتگــە و دومامەنــە و‬ ‫موتەحەجــر نییــە‪ .‬منیــش جــوور کوردێــگ‬ ‫شــانازی دکــەم ک هــە‌ر ســاڵ وە ســاڵ‬ ‫دە جەژنــوارەێ تئاتــر کــوردی بەشــداری‬ ‫کردمــە و چگمەســە ســەقز و لــە گشــتێ‬ ‫فرەتــر جــی‌ شــانازی دیــرێ ئــەڕام ک‬ ‫هەمیشــە دە خزمــەت ئوســتاد دوکتــور‬ ‫قوتب‌دیــن ســادقی بیمنــە ک بێ‌وێنەســە‬ ‫و خــوەێ ســتین و کــووڵ ئــی جەژنوارەســە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬لــە تونــەو‪ ،‬ئــەڕا تئاتــر و‬ ‫ســینەماێ کــوردی‪ ،‬ئایــا توانســتیمنە تاریف‬ ‫خاســێ پەیــدا بکەیمــن؟‬ ‫‪ :‬کــورد وە تئاتــر و ســینەما جــوور وەنەســە‬ ‫نەنووڕســتگە و ئــەڕا یــە ئــەر جگــێ‬ ‫مئکانــات بــدرێ‪ ،‬کەمــێ تــر دەس و بــاڵ‬ ‫کوردەێلــە وازتــرەو ببــێ مئجاســە دبینیمــن‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪37‬‬

‫ک چەنــێ تــر گەشــە ددەن وەێ کارەوە‪،‬‬ ‫ئیمــە دە کــوردەواری مئکاناتــێ هەمیشــانی‬ ‫ئــەڕا تئاتــر نەنایمنــە تــا خەڵکەگــە بکیرشێ‬ ‫وە ســاڵۆنەێلە‪.‬‬ ‫گشــتێ شــاهدیمن دە وەخــت جەژنــوارەێ‬ ‫تئاتــر ســەقز گشــت واڵت وەرە دگرنــە‬ ‫وەر ئــەڕا ئــەو شــارە چ هــووز تئاتــر و چ‬ ‫دووســخوازەێل تئاتــر و هونــەر کــوردی‪ ،‬ئی‬ ‫پرســیارییە بایــەد لــە بەرپرســەێل ئدارەێــل‬ ‫فەرهەنــگ ئــی ئوســتانەێلە بکەیمــن‬ ‫ک وەختــێ مەردمەگــە ئێقــەرە تیەنــگ‬ ‫تئاتــر کوردییــن ئــەڕا کارێ نەکریاگــە ک‬ ‫دە دریــژاێ ســاڵ ئــی جمــە و جوولــە هــە‬ ‫مبینێگــەێ؟‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئایــا ئیالمیــش دتوانــێ وەێ‬ ‫زۆوەێلــە ببێگــە خــاون تئاتــر کوردیێــگ‬ ‫دیــاری ئــەڕا خــوەێ ئــوو ســینەمایێگ‬ ‫کــوردی‌زوان ئــەڕا خــوەێ‬ ‫‪ :‬ئــا‪ ،‬دە ئیــام ئــی پتانســییلە هەســە و‬ ‫دڵنیــام ک خەڵکەگەیــش یــە دخــوازن هــە‬ ‫ماگــه ک مەســئووڵەێلە جگــێ بجمــن و‬ ‫جــوور هەمیشــە هەمجــا نەمیننــە جــی‪.‬‬ ‫ئــەر ئــەوان دە ئیــام‪ ،‬فرەیــش نــە هــە‬ ‫ســاڵێ یەکجاریــش جەژنــوارەێ تئاتــر‬ ‫کــوردی ئوســتانی بنــن ئــی نەهادســازییە‬ ‫خــوەێ دبێگــە ژێرخــوان فــرە خاســێ‬ ‫ئــەڕا یــە ک بنــەواێ خانــگ تئاتــر کــوردی‬ ‫ئیالمیێــگ وە خاســی و وە راســی دە بانــێ‬ ‫بــرێ‪ ،‬همیــرم یەســە ک ئــی ئاواتەخوازییــە‬ ‫لــە ویــرەو نەبــەن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ژنەێلــە چ نەخشــێ دە ئــی‬ ‫کارە دتوانــن بگرنــە مــل؟‬ ‫‪ :‬وە تاریفــێ نەبــێ وەوجــوورە ک م دیمــە‬ ‫و دزانــم ژنەێلــە دە وازیــکاری ئــەڕا تئاتــر‬ ‫کــوردی دە ئیــام هــەم فرەتــرن و هەمیــش‬ ‫فرەتــر ئــی داخــوازە دیــرن و دتوانــم‬ ‫بویشــم ئامــادەن ک ئــەر بهیلنەیــان لــە‬ ‫پیاگەێلەیــش بەشــداری فرەتــرێ بگرنــە‬ ‫مــل‪.‬‬ ‫م خــوەم نزیکــەێ پەنــج ســاڵ وەر ژە یــە‬

‫‪38‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫دە تئاتــر (تیــەڵ ‪ /‬تلــخ) وە کارگه‌ردانــی‬ ‫ســەعید خەیروللهــی‪ ،‬کــەم و وتــێ یــە دیــم‬ ‫وە چــەم‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬شــیرین‌ترین ویــرەوەری ئیــوە‬ ‫لــە تئاتــر کامەســە؟‬ ‫‪:‬خاتــرات خــۆ فرەســە ئــوو‬ ‫شــیرین‌ترینەگەیان ئــەڕام یەســە ک‬ ‫چگیمــن ئــەڕا جەژنــوارەێ تئاتــر ئوســتانی‬ ‫ســاڵ ‪ 1383‬بــی م ده هوتڵەگــە وەرد دو‬ ‫خوەشــک ئەیوانــی بیمــە هام‌وتــاخ ک‬ ‫براگەیانیــش دە تئاترەگەیــان وازی دکــرد‬ ‫ئــی ئاشــناییە بــی وە چیــن خەیــرێ ک‬ ‫ئیمــە یەکــری ناســیمن و ئــەوی خوازمەنــی‬ ‫لــەم کــرد و ژیــان هونــەری م وەرد ژیــان‬ ‫ژناشــووییم بینــە یەکــێ ک یــە خــوەێ‬ ‫تــا ئێســە بییــە وە یارمەتــی‌دەر م دە‬ ‫شــوون کار هونــەری گرتنەێلــەم ئــوو م‬ ‫چۆچشــتێ هامــە ژێــر دەێــن و دەێیــەت‬ ‫پشــتگرییەێلەێ شــووەگەم "ســیرووس‬ ‫کەریمــی" ک خوەییــش هونەرمەنــدەو‬ ‫هەمیشــە هە ویــرێ وەم بییــە چ دە دەرس‬ ‫خوەنیــن و چ دە دریــژەدار بییــن ژیــان‬ ‫هونەرییــم ک وە عشــق و ئەوینــداری‬ ‫ســپاس فرەیێــگ لــەی دیــرم‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئــەڕا ئیــوە و ژیــان هونــەری و‬ ‫گشــت ژیانتــان پایــاری دخوازیمــن‪ ،‬پایــار‬ ‫مبینــن‪.‬‬ ‫‪:‬ئیمەیــش وە بــەش خوەمــان رێــزداری‬ ‫دیریمــن لــە ئیــوە و خزمەتەێلەتــان وە‬ ‫کــورد و کار کــوردی ئــوو وە تایبەتــی‬ ‫وە کــورد فەیلــی ک ئــی نــام نامــدارە‬ ‫دخەێگەمــە ویــر پەهڵــەێ گــەپ و‬ ‫گــەور و ئەســاتیری ئــوو وە ویــر واڵت‬ ‫باوانییــم کــورد پەهڵــەێ مئکــە چــوون ک‬ ‫م ئفتخــارم یەســە رووڵــەێ ئیجــوورە واڵت‬ ‫بنچینەدارێگــم و پاســدار ئیجــوورە نــام‬ ‫گــەور و باســتانیێگیمن ‪ ،‬نــاوێ ک دە نــام‬ ‫تەوەڕک‌کریــاگ (کــورد فەیلــی) وە خوێــن‬ ‫شــەهیدەێلە بێ‌تاوانەگــەێ ماگەســەێ و‬ ‫دمینێگــەێ‪.‬‬

‫وەوجوورە ک م دیمە و دزانم ژنەێلە دە‬ ‫وازیکاری ئەڕا تئاتر کوردی دە ئیالم هەم‬ ‫فرەترن و هەمیش فرەتر ئی داخوازە‬ ‫دیرن و دتوانم بویشم ئامادەن ک ئەر‬ ‫بهیلنەیان لە پیاگەێلەیش بەشداری‬ ‫فرەترێ بگرنە مل‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪39‬‬

‫خاون بهه‌رزترین خەاڵت سوئد ‪..‬‬ ‫گـوڵ ســوو‬

‫ژنێگە لە ئاوارەێل کورد فەیلی‬

‫ڵ‬ ‫گو�‌ســوو‪ -‬وەختــێ ک ســەددام ال و‬ ‫ڵ‬ ‫لــوو قورئــان خــودا‪ ،‬ئــەڕا و�تفریــوی‪،‬‬ ‫ڵ‬ ‫ئەنفــا�‬ ‫چــەکان و ســوورەێ‬ ‫خوەنســت و وت ک کــورد‪ ،‬کوشــت و‬ ‫ڵ‬ ‫ئەنفــا� بکــرێ‪.‬‬ ‫بــڕ‬ ‫وەختــی ک دە پەنجــاگان و‬ ‫هەفتــاگان و هەشــتاگان ســه‌ده‌ی‬ ‫گوزه‌یشــت ‌ه دە چــەن چیــن کــورد‬ ‫ڵ‬ ‫فەیلــی ک خــوەێ خــاون و�ت بــی‬ ‫ڵ‬ ‫لــە و�ت خــوەێ کــرد وە دەر لــە‬ ‫ڵ‬ ‫خوەێیــەو دی ئــی خە�ــک هــژارە‬ ‫دە عــراق شــوون‌بڕەو کردگــە و‬ ‫ئاوارەێلەگــەێ بچنــە هــەر جیــێ دی‬ ‫ڵ‬ ‫هیــچ دەســکەفت و ئە�کەفتــێ ئــوو‬ ‫دوفێشــتر هیــچ دەم و زوانــێ ئــەڕا‬ ‫حەق‌خــوازی نەدتوانــن داشــتووبن‬ ‫ئــوو وە بــێ ناســنامە‪ ،‬بێ‌هوویــەت‬ ‫و بێ‌شــوناس دە نام‌دەســان‬ ‫ڵ‬ ‫دەو�ەتە‌ێلــە وە ژاری و هــەژاری‬ ‫ڵ ڵ‬ ‫و کو�وو�ــی دبــەن ســەر و جگــە‬ ‫جگــە ئێقــەرە ئاســیمیلەوە دبــن‬ ‫ک خوەیانیــش لــە ویــرەو دبــن‬ ‫ک کێیــن؟ لــە کامــا هاتنــەو؟ و‬ ‫چــە بایــە بکــەن ئــوو دە قەێــڕان‬ ‫هوویــەت دامینــن و دەرمینــن‪ ،‬تــا‬ ‫وە هــەێ‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪41‬‬

‫یەکــێ لــەو دۆتەێلــە ک وەگــەرد‬ ‫بنەماڵەگــەێ لــە عــراق تاڕاننــەێ‪،‬‬ ‫زاڕووڵــەێ بــی وە نــام «بەلســەم»‪.‬‬ ‫بەلســەم دۆت کامــل کــەرەم لــە‬ ‫ســەرکردەێل حــزب شــیووعی ع ـراق بــی‬ ‫ئــوو یەکــێ لــە ماموســتاێل مەکتــەب‬ ‫کــوردە فەیلییــەگان بــی دە بەغــداێ‬ ‫ئەوســا‪ ،‬دە دەهــەێ پەنجــاگان و‬ ‫شەســەگان زایینــی‪ ،‬یانــێ دە ئــەو‬ ‫ســەدەگە‪.‬‬ ‫بــڕێ لــە کوردەێــل فەیلــی وە خاتــر یە ک‬ ‫رووژنامــەوان‪ ،‬تئوریســییەن و نووســەر‬ ‫نامــدار کــورد فەیلــی «عەزیــز ئەلحــاج»‬ ‫چەنــی چــەن ســااڵن بــی وە ســەرۆک‬ ‫حــزب شــیووعی عــراق ک یەکــم چیــن‬ ‫کومونیســتەێل عــراق بیــن‪ ،‬دەو دەمــە‬ ‫چگنــە نــام ئــەو پارتــەو چاالکــی فرەیێــگ‬ ‫کــردن تــا گیریــان و بــڕێ لەیــان‪ ،‬دارێیــان‬ ‫دریــا ئــوو قەێــرێ تــر لەیانیــش لــە عـراق‬ ‫کریانــە دەر‪.‬‬ ‫باوگ بەلســەم ک ئســتخبارات دە شوونێ‬ ‫بــی تــا بگرنــەێ و بکوشــنەێ وایــە بــی‬ ‫و خــوەێ لــە واڵت‪ ،‬حەتتــا بەماڵەگــەێ‬ ‫ئەوشــارد و بنەماڵەگــەێ ک بێ‌ســووچ‬ ‫و بێ‌تــاوان لــە قوربانییەێــل ئــی رەفتــار‬ ‫نامەدەنــی دەوڵــەت بەعســە بیــن ک‬ ‫بغەیران‌ســازی لــە واڵتوەندەێلــە دکــرد‬ ‫و هــەر کەســێ ک جــوور بەعســییەێلە‬ ‫بیــر و رای نەدکــرد خــوەێ و خاندانــێ وە‬ ‫رووڵەبجــم دکوشــت یــا لــە عـراق دتــاڕان‬ ‫ئــوو هەمیــش بــەش و مــاف ژیــان کــردن‬ ‫لــەێ دە عــراق دبــڕی‪ ،‬وەیــەکا‪ ،‬نــوزدە‬ ‫کەســانە بــان گرتنــە وەر ئــەڕا ئێــران‬ ‫بەشــکەم ئــازار و قــار نەبــن‪.‬‬ ‫بەلســەم دەو هەنســاێل دەر وە دەری‬ ‫و شــەڕ وە دەرییــە ئــوو دە ســاڵ ‪1983‬‬ ‫زایینــی ده ئێــران هاتــە دی‪.‬‬ ‫هێــان فــرە هراشــەو نەبــی ک بــاوگ‬ ‫وە هــەر جــوورێ بــی خــوەێ لــە چنــگ‬ ‫بەعســییەێلە وایــان و هــات وە ئێــران‬

‫‪42‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫کوومەاڵیەتــی دکــەێ‪.‬‬ ‫بەلســەم‪ ،‬ئــەو دۆتــە بییــە ک دیکتاتــور‬ ‫عــراق‪ ،‬وەو زەرپ و زوورە ک وە ســەر‬ ‫هــووز کــورد فەیلــی هــاورد دڵــێ قرچیــا‬ ‫ک لــە بــار داڵگــەو بچــوو باوجــی ئــەوی‬ ‫وە سەرســەختی دە زگ داڵــگ ک یەکــێ‬ ‫لــە ئەمناک‌تریــن نێشــتامن دنیاســە‪،‬‬ ‫هــە دەو هەنســا ک ئاوەلیچگــێ بــی‬ ‫و نەهات‌بــی وە دی‪ ،‬دەس کــرد وە‬ ‫خەباتــێ ئــەڕا زینــگ مایــن و ئــەڕا‬ ‫نەمــردن دجەنگــی هەرچــەن نەهات‌بــی‬ ‫وە دی‪.‬‬ ‫ئێســە ســەددام نەماگەســەێ ئــوو‬ ‫کــورد فەیلــی ماگەســەێ ئــوو داســتان‬ ‫«بەلســەم»جوور مەتەڵێــگ ئەفســانەئی‪،‬‬ ‫مایــەێ تــا ببێگــە رومان‌نویســێ‬ ‫رووشــنبیر ک بــاس کوومەڵــگا و ژیــان‬ ‫بکــەێ نــە مــەرگ کوشــت و بــڕ‪ .‬ئــەوی‬ ‫یەکــێ لــەو ئەڵیمــەت و بڵیمەتەێلەســە‬ ‫ک وە نەهاتــن وەدی‬ ‫رژیــم ترســنووتریک دیکتاتــوور دنیــا‬ ‫تــەزان و ســووئد وە نــام چــااڵک کــورد‬ ‫فەیلیــێ داگیــرەو کردگــە‪.‬‬

‫مئجــا ئەوان بــرد ئەڕا کشــوەر ســوفییەتی‪،‬‬ ‫شــەورەوی ئەوســا ئــوو رووســیەێ ئێســا‪،‬‬ ‫مئجــا دوارە بردەیــان ئــەڕا ئەڤغانســتان و‬ ‫ئاخــر ســەرێ دە ســاڵ ‪ 1990‬بردەیــان وە‬ ‫ســووئد‪.‬‬ ‫بەلســەم گشــت دەرســەێلەێ دە ســوئد‬ ‫خوەنســت بــی وە خــاون ماســتەر دە‬ ‫ئــەدەب و زانســتە سیاســییەگان‪.‬‬ ‫ئێســە‪ ،‬ئــەو دۆتــە ک دە زگــێ داڵگــێ‬ ‫بــی و داڵگــێ وە ه ـزاران ه ـزار ئســرس‬

‫لــە قــەپ دژخیمەیــل بەعــس عــراق‬ ‫وایانــەێ ئــەڕا خــوەێ بییــە وە یەکــێ‬ ‫لــە نام‌دارتریــن ژنەێلــە دە ســووئد و‬ ‫واڵتەێــل ئســکاندیناوی ئــوو توانســت‬ ‫وە چــەت بــاڵ خــوەێ بانرتیــن خــەاڵت‬ ‫ســووئد؛ «ســمولتس» ئــەڕا ســاڵ ‪2021‬‬ ‫ئــەڕا خاتــر نووســانن رومانەگــەێ وە نــام‬ ‫«ئاســوو و رووداوەگــە» دە ســاڵ ‪2021‬‬ ‫وەربگــرێ ک وە زوان ســادەێ ســووئدی‬ ‫نوورسیاگــە ئــوو بــاس باوەتەێــل‬

‫بـــه لســـم خـــوەێ بییـــە وە یەکێ لە‬ ‫نام‌دارترین ژنەێلە دە ســـووئد و واڵتەێل‬ ‫ئســـکاندیناوی ئوو توانســـت وە چەت‬ ‫باڵ خـــوەێ بانتریـــن خەاڵت ســـووئد؛‬ ‫«ســـمولتس» ئەڕا ســـاڵ ‪ 2021‬ئەڕا خاتر‬ ‫نووســـانن رومانەگەێ وە نام «ئاســـوو و‬ ‫رووداوەگـــە» دە ســـاڵ ‪ 2021‬وەربگرێ‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪43‬‬

‫ئارزووەێلێ دۆتانە‬ ‫دە ناوبەین بەغدا و تێهران‬ ‫هەرچــەن باپیرانــێ گشــتێ هــەم دە بەغــدا هات‌بینــە‬ ‫دی‪ ،‬باوجــی ولــەو بییــەێ تەکریتیــێ هــات و وت ئیــوە‬ ‫دەێشــتەکەێلە عراقــی نییــن و بچنــە رێیتانــەو‪.‬‬ ‫گوڵ سوو‬

‫وەێجــوورە بــی پانعەراویســمێ وە نــام‬ ‫(کومــار عــەراوی عـراق) ک ســەددام دوارە‬ ‫بنــەڕاێ نــا حوکــم کــرد ک هــەر کەســێ هــا‬ ‫دە ع ـراق‪ ،‬یــا بایــەد بویشــێ ک عەراوێگــە‬ ‫یــا لــە عــراق عــەراوی بچێگــە رێیــەو یــا‬ ‫بچــێ مبــرێ‪ ،‬ئــی بیــر و رای شڤنیســتییە بــی‬ ‫ک ئەحالمەێــل دۆتانــەێ ئەحــام عەســکەر‬ ‫دە ناوبەیــن بەغــدا و تێهـران ئــاوارەوە کرد‪،‬‬ ‫دۆتەڵــەێ بێ‌بــەش لــە ژیانــێ ئاســوودە دە‬ ‫ناوبەیــن دو پایتەخــت وەگەرد ســنوورەێلێ‬ ‫ک خــوەێ و هزارانــێ تــر جــوور خــوەێ‬ ‫هیــچ نەخشــێ دە کیشــانێیان نەداشــن‪.‬‬ ‫کوردەێــل فەیلــی وە خاتــر داشــن ســەواد‪،‬‬ ‫دەوڵەمەنــی و جەمــاور فرەتــرێ ک‬ ‫دە بەغــدا داشــن‪ ،‬کەفتنــە وەرلەفــەێ‬ ‫بەد‌گومانییەێلــەێ دیکتاتــوورێ ک‬ ‫خوداییــش وە حــەق ناناســی کەســێ ک‬ ‫نــە هــە کەمهووزەێلەگــە ک گشــت ع ـراق‬ ‫خــەرپ هزهــازێ بێ‌بــن لــە قــار و قیــن‬ ‫کــرد‪.‬‬ ‫بەغــدا‪ ،‬ئــەڕا زاڕووەێلــەێ خــوەێ‪ ،‬ئەوســا‬ ‫هــە شــار ئەفســانەێل ه ـزار و یــەک شــەو‬ ‫بــی‪ ،‬شــار دێــو جــادوو بــی‪ ،‬شــارێ ک‬ ‫حەتتــا دێوەێلەییــش هــە ئــەڕا هانــا دایــن‬ ‫وە ئایمەێلــە لــە چـراخ جــادوو ئەدەرهاتنــە‬ ‫دەر‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫شــارێ ک دە بازارەێلــەێ کــورد و یەهوودی‬ ‫و عــەراو و تورکەمــان و مەســیحی و ســوننە‬ ‫و شــیعە و کاکەئــی و ســائبی و کەڵــد و‬ ‫ئاســووری وەرد یەکــری دژیــان و زنەئــی‬ ‫دکــردن تــا ســەددام هــات و چۆنــە ئــەو‬ ‫زنجیــرەێ بــەس و پەیوەنــە قەپ‌قەپــەو‬ ‫کــرد ک هــەر قەڵــێ لــەێ خســتە یەکــێ‬ ‫یــەک واڵت‪ ،‬ئوو هــەر ئایــم بەغدادیێگیش‪،‬‬ ‫لــە وەوال دی بەغــدا بــی وە شــار هــزار‬ ‫و یــەک شــەوە و کابــووس‪ ،‬شــار هــزار و‬ ‫یــەک جــوور مــردن و رەنجەڕوویــی ئــەڕا‬ ‫مناڵەێلەگــەێ خــوەێ‪.‬‬ ‫بــاوگ ئەحــام یەکــێ لــە کوانەکارتریــن‬ ‫بازەڕگانەێــل بەغــدا دە (ســوق الصفافیــر)‬ ‫بــی و ناســنامەێ عراقییــش داشــت بــێ یــە‬ ‫ک هیــچ کارێ وە دژمنــی عـراق و دەوڵەت‬ ‫عــراق بکــردا‪ ،‬تــووش نژادپەرســتی‬ ‫عونســورییەێل ســەددامی هــات‪.‬‬ ‫ســەددامێ ک دە ژینووســایدێ بێ‌هچــان‬ ‫و چــل ســاڵەێ خــوەێ‪ ،‬خەڵکــێ ک تەنیــا‬ ‫جورمێیــان یــە بــی ک کوردەێــل فەیلــی‬ ‫بیــن و بــەس‪ ،‬چۆچانــە یــەکا ئــوو دەس نــا‬ ‫مــل گشــت مــاڵ و مینەێلەیــان و ئــەڕا ئــەو‬ ‫باوگــە فەقیــرە لــە گشــتێ ســەخترت یــە بــی‬ ‫ک کوڕەگــەێ ک منامــێ هڤــدە ســااڵن بــی‬ ‫وەرد بیــس و دو هــزار منــام و نوومنامــێ‬

‫تــر وە دیلــی بــرد‪ ،‬منامەێلــێ بێ‌تــاوان‬ ‫ک ئســتخبارات دزییەیــان و تــا ئێســە‌یش‬ ‫گووڕخەریــون و شــوون‌گومەو کریــاگ‬ ‫مانــە‪.‬‬ ‫لــە بنەماڵــەێ ئەحــام‪ ،‬چــەن دوکان دە‬ ‫ســەوقەگە ئــوو وەرد ماڵــێ دە شــارع‬ ‫فلســطین و دە نزیکــی (ســاحە بیــروت)‬ ‫لەیــان بریــا‪ ،‬دو دۆت شــوو کردگێیــان دە‬ ‫عــراق مانــە جــی ئــوو ناســنامەێلەیانیش‬ ‫باتڵــەو کریــا و کــوڕە منامەگەیانیــش وە‬ ‫ئەســیری بریــا و کوژریــا و خوەیانیــش‬ ‫کریانــە دەر وەر ئــەو ئێــران‪.‬‬ ‫لــەێ‌وا بــی ک ئەحاڵمەێلــەێ ئەحــام‬ ‫نوومنــام‪ ،‬هــە وە خاتــر کــورد فەیلــی بییــن‪،‬‬ ‫فــڕە دریــا وە نــام دنیــاێ لــە چاوئنتـزاری و‬ ‫چەمــەڕێ مایــن دییــن برایــێ ک بێ‌شــوون‬ ‫و نوونــەو کریاگــە‪ ،‬دو خوەشــک هەنیــن‬ ‫و خوارزاێلــێ ک دڵــێ هەنــەێ دیدارێیــان‬ ‫ئەکــرد ئــوو ماڵــێ ک پــڕ بــی لــە‬ ‫مناڵییەێلــەێ ک گشــتێ گومــەو بــی دە نــام‬ ‫بێ‌دەنگییەێلــەێ درووزنەێلــێ ک هــە وە‬ ‫دروو بــاس حوقــووق بەشــەر ئەکــردن‪ ،‬دە‬ ‫دنیایــێ ک چــان موتەمەدنــە گومــەو بییــە‬ ‫ئــوو هێــان ک هێامنــە نــە دنیــا ئــوو نــە‬ ‫عــراق نــووی بیریــش لــەێ نەکردگــە‪.‬‬ ‫چارەنــووس ئەحــام خــوەێ‪ ،‬براگــەێ‪،‬‬

‫خوەشــکەێلەێ‪ ،‬ئــوو باوگــێ ک دە‬ ‫دوورەواڵتــی مــرد و داخ دیــدار کوڕەگــەێ‬ ‫و هــەر دو دۆتەگــەێ وەرد خــوەێ و‬ ‫مــاڵ و میــن و کەســب و کارەگــەێ بــرد‬ ‫وە قــەور‪ ،‬ئــوو چارەنــووس داڵگــێ ک‬ ‫نازانــێ خــەم دۆد کــوڕەێ بخــوەێ یــا‬ ‫دووریەگــەێ دۆتەێلــەێ یــا داخ مــردن‬ ‫شــووەگەێ‪ ،‬تراژدییەێلێگــن ک بایــەد‬ ‫گــووش دنیــا کاســەو بکــەن لــە بــەس ک‬ ‫فیلــم دە بانێیــان بســازرێ و داســتان و‬ ‫رومــان و شــێعر دە ملێیــان بنــوورسێ‬ ‫یــا هــزاران هــزار منایێشــگای نەقاشــی و‬ ‫عەکاســی ئەڕایــان بــرێ ک وەداخــەوە نــە‬ ‫هــە بغەیــران کــورد ک ئیمــەی کوردیــش‬ ‫ئــوو حەتتــا چاالکەێــل کــورد فەیلــی‬ ‫خوەییــش کووتاهــی کردیمنــە ئــەڕا ناســانن‬ ‫و نووســاننێیان‪.‬‬ ‫هیواداریمــن ک شــەفەق‪ ،‬وە بــەش‬ ‫خــوەێ بتوانــێ قەیــرێ لــەێ نــەزان‌کاری‬ ‫و مســیوەت و عــەزاو و خەزاوەێلــەێ‬ ‫ئــی خەڵکــە ســتەمدیدەگەمانە بنووســنێ‬ ‫بەشــکەم ئــی نووســاننەێلە نــواێ واژا‬ ‫کــردن و دوارە هاوردنێیــان وە ســوو و‬ ‫تکرارێیــان بگــرێ‪ .‬دەمتەقەمــان بخوەنــن‬ ‫وەل ئــەوی‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬تــو یەکــێ لــە ژنــە چاالکەێــل‬

‫کــورد فەیلییەێتــە دە تێهـران ک هەمیشــان‬ ‫هــە دە سەرســاڵ بیــس و دو هـزار شــەهید‬ ‫کــورد فەیلــی بەشــداری دکــەی‪ ،‬ئــەڕا چــە؟‬ ‫‪ :‬م‪ ،‬بیــر و رایــم یەســە ک گشــت ئــەو‬ ‫جوامنەرگەێــل شــەهیدە برامــن ئــوو‬ ‫(ئــەرکان عەســکەر) براگەمیــش یەکێگــە‬ ‫لــەو هزارانــە ک تــا وە هــەێ هــە‬ ‫داخدارێیــان ئەمینیمــن و چۆچشــتێ هــا‬ ‫دە ملــان ک ئــەڕا هەمیشــە رێــز لەیــان‬ ‫بگریمــن و بیرێیــان زینگــەو بهیلیمــن تــا‬ ‫ئــی چینــە و چینەێــل ئایەنــدە لــە بیــرەو‬ ‫نەبــەن ک دە ئــی ژینووســاید بێ‌هچــان‬ ‫چــل ســالە هــەم لــە ال بــار فەرهەنــگ و‬ ‫زوان‪ ،‬هەمیــش مــاڵ و میــن و دارایــی و‬

‫زار و زەمیــن و هــەم ناســنامە و شۆناســان‬ ‫ئــوو حەتتــا وە گیامنان چەنــێ وازی کریاگە‪،‬‬ ‫هــە ئــەڕا یــە ک ئیمــە عــەراو نه‌بیمنــە‬ ‫و کــورد فەیلــی بیمنــە‪ ،‬چشــتێ ک بــاوڕ‬ ‫کردنــێ ئێقــەرە ســەختە ئــەڕا ئەوانــەێ ک‬ ‫لــەێ‌وا رەنجەڕوویــی نەکیشــانە وەڕاســی‬ ‫ســەختە و ئــەر هەمیشــە خوەمــان هــە‬ ‫نەوێژیمنــەێ هــەم لــە بیــر واڵت ئەچــێ‬ ‫هەمیــش لــە بیــر خوەمــان ئــوو هــەم لــە‬ ‫بیــر دنیــا ئــوو کەســێ دە بانــان دی بــاوڕ‬ ‫نــاکا ئیچۆنــە جنایەتەێلــێ وە ســەر بڕێــگ‬ ‫هاتگــە ئەوەیــش وە بێ‌ســووچ و بێ‌تــاوان‬ ‫و وەخاتــر یــە ک و زوانــێ تــر قســە کردنــە‬ ‫نــە زوان حاکمەێلەگــە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪45‬‬

‫گــوڵ ســوو‪ :‬خــوەت دە کام هنــازەێ‬ ‫فەرهەنگــی ئەدەبــی چاالکــی دکەیــت؟‬ ‫‪:‬م هــە لــە جارانــەو کار ئەدەبــی ئەکــردم‬ ‫چ ئەوســا ک دە بەغــدا بیمــن و چ وەختــێ‬ ‫ک لــە عراقــەو تاڕاننەمــان‪ ،‬هەرچــەن ک‬ ‫دومــاێ یــە ک کریامنــە دەر لــە زێــد و‬ ‫مــاواێ هەمیشــانی کــورد فەیلی‪ ،‬شــارەگەم‬ ‫بەغــدا‪ ،‬فرەتــر بیــرەوەری و خاتراتــم وە‬ ‫بــان رەنجــەڕووی کــورد فەیلــی نووســامنەو‬ ‫شــێعرەێلەمیش هــە لــەی بــارە ومتــە‪.‬‬ ‫بـێ‌ژە ئەوەیــش جــوور چاالکێــک مەدەنــی‬ ‫ئــوو وە بــێ یــە ک چــاوداری بکــەم لــە‬ ‫سیاســەت و بــاس سیاســی‪ ،‬دە سووشــیاڵ‬ ‫میدیاێلــە ئــوو شــەواچەێلێ جــوور‬ ‫فەیســبووک نامــە دە مــل خــوەم ک گشــت‬ ‫خوەشــکەێل کــورد فەیلییــم ک جــوور‬ ‫گەاڵڕێــزان‪ ،‬ســەردەوایێگ وە نــام رژیــم‬ ‫بەعــس ســەددامی دە دنێــا چۆچێیــان‬ ‫داگــە‪ ،‬کــووەو بکــەم تــا ئــەر دی ناتوانیمــن‬ ‫یــا ناخوازیمــن یــا ناهیلنەمــان ک وە بەغــدا‬ ‫ک فرەیــش دووســێ دیریمــن وە دڵ و وە‬ ‫گیــان ئەڵگەردیمنــەو الوەکەمــێ دە ئــی‬ ‫ماڵگــەێ مەجازییــە گــڕێ دە دەور یــەک‬ ‫ببیمــن ئــوو هەرچــەن ک کــورد فەیلی وتنە‬ ‫(بێ‌ســەرزەمین‌تر لــە با)گــە و هیــچ واڵتــێ‬ ‫وە خــوەێ ناخڕێگــەێ دە دنیــاێ راســکانی‪،‬‬ ‫دە دنیــاێ درووکانــی و مەجــازی واڵتێــگ‬ ‫ئــەڕا خوەمــان بســازیمنەو ک دۆتانەگــی‬ ‫ژنەێــل کوردەێــل فەیلیــێ ک پــڕە لــە داخ و‬ ‫دۆد و ئێــش و ژان و مەینــەت دوورەواڵتــی‬ ‫و مناڵییەێلــێ ک دریانــە وە بــای و دە ژێــر‬ ‫رمــەێ تــووپ و گرمــەێ تێیــارە و ناڵتــەێ‬ ‫ســارووخەێلە شێویاگەســە یــەکا‪ ،‬لــەو‬ ‫هەمگــە شــەڕ و شــووڕە دوورەو بخەیمــن‪،‬‬ ‫هەرچــەن فــرە ســەختە باوجــی دیریمــن‬ ‫هانــا ئەدەیمنــە یەکــری ک لــە وەرەقەتــێ‬ ‫ئەاڵیمــن‪ ،‬همیرمــان یەســە‪.‬‬ ‫گوڵ سوو‪ :‬وە چ زوانێ؟ ئەنووسنی‬ ‫‪ :‬م کــوردم و وه کــوردی قســه کــردن‬ ‫ئــەڕام ئاســانرت و ده‌ الم شــیرینرتە باوجــی‬

‫‪46‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫وەداخــەوە چــوون م لــە زاڕووییــەو تــا‬ ‫وە لیســانس ئامــار ک دە بەغــدا گرمتــەێ‬ ‫گشــتێ وە عــەراوی بییــە‪ ،‬هــە هــووکارەێ‬ ‫نووســانن وە عــەراوی بیمــە و بــەس‪.‬‬ ‫فــرە ســختمە ک بیــژم م شــێعر و‬ ‫خاترەێلەمــان دیــرم وە زوان عــەراوی‬ ‫ئەنووســنم ئــوو ســەختییەگەێ هــن یەســە‬ ‫ک خــوەم ئــی زوانــە ئەڵنەبژاردمــە ئــوو لــە‬ ‫ده‌س زوور بییــە چــوون مناڵــی ئیمــە دە‬ ‫بەغــدا وە تــرس و لــەرز و قرچــەێ چگــەو‬ ‫ســەر وە نــام (تەعریــب) و (کــورد بگیــر)ی‬ ‫و ســەوق کــردن لــە عـراق و ئخـراج کــردن‬ ‫لــە زانکــۆ‪ ،‬گشــتێ وە تــاوان و جورمــێ‬ ‫ک جــورم ئیمــە نەبــی‪ ،‬ئــوو مناڵێگیــش‬ ‫ئەزانــێ ک ئەســڵەن تاوانیــش نەبــی ئــوو‬ ‫گشــتێ زادەێ زەێــن بیــار دیکتاتوورەێلــێ‬ ‫وە نــام ســەددام و براســەددام بــی ک‬ ‫عــەراو نەبییــن وە جــورم ئەزانســن و‬ ‫ئیمــە چارمــان ناچــار بــی ک وە عــەراوی‬ ‫بنووســنیمن و بخوەنیمــن‪ .‬دەس‌دوماجــار‬ ‫حەتتــا وەو هەمگــە وەرچاوگرییــە و‬ ‫زوان‌قورتاننەێلــە ک ئیمــە داشــتیمن‬ ‫ک هوویــەت کــوردی فەیلــی خوەمــان‬ ‫ئەوبشــاریمن لــە بەعســییەێلە وەداخــەوە‬ ‫لەمــان ئەوڕەســین و براگــەم گلــەو دان‬ ‫و بێ‌ســەر و شــوونێ کــردن و منیــش لــە‬ ‫زانکــۆ کردنــە دەر ئــوو یــە وە بیــر هاوردنێ‬ ‫هــەم فــرە ســەختە ک براگــەت بکــورشێ‬ ‫ئــوو خوەتیــش نەهیلنــەت دەرســەگەت‬ ‫تەمامــەو بکــەێ وە خاتــر یــە ک زوانــت‬ ‫و هــووزت جیاســە لــە زوان و هــووز‬ ‫حاکمەێلــە‪ ،‬وەداخــەوە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئــه‌ڕا هــە یــە؟ هــە لــەێ‬ ‫باوەتــە ئەنووســنی و بــەس؟‬ ‫‪ :‬ئــەڕا چــە ئــەڕا؟ مــەر ژینووســاید‬ ‫چشــت کەمێگــە؟ دە گشــت دنیــا خــۆ‬ ‫هــەر ئایــم ئنسان‌دووســێ ژینووســایدێ‬ ‫ببینــێ بێ‌دەنــگ نانیشــێ م خــۆ خــوەم‬ ‫لــە دڵ ئیجــوورە ئاگــرێ دەرهامتــە‪ ،‬زایــە‬ ‫و پــەروەردەی یەمــە‪ ،‬چــوون ئەتوانــم‬

‫بێ‌کشــە بنیشــم؟ و باســێ نەکــەم حەتتــا‬ ‫وە قیژەیێــگ‪ ،‬وە قیڕەیێــگ‪ ،‬وە هانــا و‬ ‫هاوارێــگ‪ ،‬چــۆن ئەبــێ؟‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬لــەو رووژەێلــە ک لــە عــراق‬ ‫کریانــە دەر چشــتێ هــا وە بیــرت؟‬ ‫‪ :‬چــوون ئەبــێ ئــەو هەمگــە تراژدییــە‬ ‫لــە بیرمــەو بچــێ؟ گــڕ وە گــڕێ جــوور‬ ‫فیلــم هــا بیــرم‪ ،‬ئــەو ســاتەێلە ک وە زوور‬ ‫ئەتاڕاننەمــان لــە مــاڵ و لــە شــار و لــە‬ ‫زێدگــەێ خوەمــان‪ ،‬ئــەو وەختەێلــە ک‬ ‫براگەمــان وە زوور جیــاوە کــردن لەمــان‪،‬‬ ‫هــەر چــێ بیــژم لــەو ســات و کاتــە‪ ،‬کــەم‬ ‫ومتــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئــەو بەێنەێلــە خــوەت چــەن‬ ‫ســاڵت بــی؟ ماڵتــان چــەن کــەس بیــن؟‬ ‫‪ :‬ئیمــە ســاڵ ‪ 1361‬هه‌تــاوی کردنه‌مانــە‬ ‫دەر‪ ،‬ئەوســا م بیــس و چــوار ســااڵن‬ ‫بیــم‪ ،‬هــە باوگــم بــی و داڵگــم‪ ،‬نــوور دە‬ ‫قەورێیــان بــوارێ‪ ،‬ئــوو خوەشــکە‌م و بــرا‬ ‫بووچگەڵــەم و ژن‌براگــەم وەرد مناڵەگــەێ ‪،‬‬ ‫دو گلــەێ تــر لــە براێلــەم ک ئەوڕەســین و‬ ‫وایــن وە کوردســتان و لــەورەو هاتنــە ئێران‬ ‫و دە ئێــرە یــەکا گرتیمــن‪ ،‬ئــەو برامەیــش‬ ‫خــۆ گرتنــە و بردنــە‪ ،‬دو خوەشــکمیش ک‬ ‫شــوو کردبیــن بێ‌خــەوەر لــە ئیمــە دە‬ ‫ع ـراق مــان‪.‬‬ ‫هــا بیــرم ئــەو رووژە ئاخرەگــە‬ ‫ســەربازەێلەێ بەعــس و ئســتخبارات هاتــن‬ ‫و وە باوگــم وتــن ک بەدیتــان کریاگــە و‬ ‫ئیــوە کــورد فەیلییــن و حوکــم دریاگــە‬ ‫دە ملتــان و ئیوەیــش بایــەد لــە عــراق‬ ‫بچنــە رێیــەو ئــوو بنەماڵەگــەت بەێمــن‬ ‫ئــەڕا ســنوور ئێــران‪ ،‬بــرا شــەهیدەگەم‬ ‫ک بێ‌خــەور دە مەدرەســە بییــەێ ئــەو‬ ‫براگەمیــش دە زانکــۆ بــی دە شــار بــەرسە‬ ‫و بــرا گەپگەمیــش دە مــاڵ نەبــی و هــە‬ ‫ژنەگــەێ وەرد مناڵــە چــوار مانگانــەێ ک‬ ‫تڵفاڵگــێ شــیرەخوەر بــی دە بــاوش داڵگــێ‬ ‫دە ماڵــان بیــن‪ ،‬وەختــێ بەعســییەێلە‬ ‫رژیانــە نــاو ماڵەگەمــان ئیمــە لــە‬

‫زیەڵییــەری و ترســیان گــری ئەکردیمــن ک‬ ‫ســەربازێ قونــداغ تفەنگــێ بــردە بــان و‬ ‫وت کــەم گــری بکــەن و زووتــرێ گــردەو‬ ‫بــن تــا ببەێمنەتــان ئــەڕا ســنوور مئجــا بــێ‬ ‫یــە ک گــرد و ورد بکەیمــن تەپاننەمــان دە‬

‫ماشــینێگ و کلــان کــردن وە ماڵــێ ک بڕێ‬ ‫گشــت چشــتێ لــە مەدرەســەو چــگ‌بــی‬ ‫تــر کــورد فەیلــی لــە تــێ بــی‪ ،‬ئەوانیــش‬ ‫ئــەڕا مــاڵ ک وەداخــەوە تەقیابــی وە‬ ‫ئەخواســن وەرد ئیمــە بتاڕننەیــان‪.‬‬ ‫یەکــێ لــە هامســاێله ک بەعســیێ بــی‬ ‫ئــەو ماڵــە چــان زنــدان ئیمــە بــی ئــەڕا‬ ‫ئــوو دابێگــەێ دەس بەعســییەێلە و دیمــن‬ ‫گشــتامن‪ ،‬بــرا شــەهیدەم بێ‌خــەوەر لــە‬ ‫هاوردنــەێ ئــەڕا شــوونەگە‪ ،‬ئیمــە وە‬ ‫راســی فــرە خوەشــی کردیمــن‬ ‫ک ســەروەخاون کریاگــە و یــەکا‬ ‫گرتیمــن هەرچــەن دە هــووڵ‬ ‫یــە بیمــن ک نــەکا یــە مــەرگ‬ ‫هاوماڵ‌جەمــێ ببــێ باوجــی‬ ‫تاکمەجــارێ ئایــم ئاوەخــت وە‬ ‫بــڕێ لــە مردنەێلــە ئەخــوازێ ک‬ ‫هـزار جــار لــە قەێــرێ لــە ژیان و‬ ‫ژان کیشــانەێلە ئاســانرتەکن‪.‬‬ ‫ئێوارەلێڵــێ بــی ک ئەمنییەێلــە‬ ‫هاتــن و گشــت منــام و نوومناێڸــە‬ ‫جیــا و شــییەوە کــردن ک براگەێ‬ ‫منیــش دە ناوێیــان بــی و وە‬ ‫گشــتێیان دە نــاو قیژوواڵنــگ و‬ ‫گریوەگــری ئیمــە و خوەیــان‪ ،‬وە‬ ‫زوور بردنەیــان و وەداخــەوە ک‬ ‫ئــەوە رووژێگــەو مئــڕوو رووژێ‬ ‫ک ئیمەێلــە دی نەدیمنەیــان‬ ‫هەرچــەن ک گشــتێ چــاوەڕێ‬ ‫دیدارێیانیمــن و هیــچ‪ ،‬هەکاتــی‬ ‫مەســڵەتەگە ک ئێــژێ (کــوور تــا‬ ‫ئەمــرێ هــا تەمــاێ چــاو)‪.‬‬ ‫ئــەو رووژەگــەێ بــی ک‬ ‫بردنەمانــە جیێــگ تــر‪ ،‬شــوون‬ ‫فــرە تەنــگ ‌ئەڵهاتڴــێ بــی‬ ‫جــوورێ ک ناتوانســتیمن قوملــان‬ ‫دابکیشــیمن ئــوو باوگــم و ئــەو‬ ‫پیاگەێلــە فەقیرەێلــە دە ســۆکێ‬ ‫لــە وتاخەگــە کرج‌ئەڵهاتــن‬ ‫تــا ئیمــە‪ ،‬مناڵەیلــە و ژنەێلــە‬ ‫بتوانیمــن بنیشــیمن‪ .‬وتنــێ وە‬ ‫دەم ئاســانە‪ ،‬وەڕاســی ک شــەو‬ ‫فــرە ســەخت و تەحقیرکەرانــەێ‬ ‫بــی ک هیــچ وەختێــگ لــە‬ ‫شهاب قنربى‬ ‫بیرمــان ناچــێ‪ .‬لــە جاتــێ نــان و‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪47‬‬

‫غــەزا چشــت ئاوەکیــن بووگــەن‌ هاتێــگ وە‬ ‫تــووک باقلــە کواڵن‌بیــن و دە نــام تەنکــەێ‬ ‫هێــژدە کیلوویــی جــی روون هاوردنــەێ‌‬ ‫ئەڕامــان ک دڵ ئایــم ئەڵئەشــێوان و چــوون‬ ‫دڵ و دەرۆن گشــتامن قەڵــوەو ئەکــرد‬ ‫کەســێ نەتوانســت لــەێ بخــوا لــە بــەس ک‬ ‫فــرە دەروەس و چرکــن بــی‪.‬‬ ‫دو هەفتــە هــە لــەێ‌وا تەحقیر و ســووکامن‬ ‫ئەکــردن و وە برســی و تیەنــی و بێ‌خــاو و‬ ‫پــڕ لــە دڵەڕکــی و ئســرس ئەبردیمنە ســەر‪.‬‬ ‫شــەوەکیانێ بــڕێ لــە ئەمنییــەگان هاتــن و‬ ‫دەفتــەرێ وە دەســێیان بــی و بنەماڵەێلــە‬ ‫وە نــاوەو ئەچڕیــن‪ ،‬ئێقــەرە ئــەو وەزیاتــە‬ ‫گــەن بــی ک بــڕێ لــە بنەماڵەێلــە ک‬ ‫ناوێیــان نەخوەنســن داوا ئەکــردن ک‬ ‫ئیمەێــش ببــەن و لەێــرە خاڵســان بکــەن‪،‬‬ ‫هەرچــەن ک وەڕاســی کەســێ نازانســت‬ ‫ک ئەبەنەمــان بکوژنەمــان و زنەچاڵــان‬ ‫بکــەن یــا دە ســنوور ئێـران وملانــەو بکــەن؟‬ ‫ئــەو رووژە ئیمە گشــتامن بــردن وە مەیدان‬ ‫تووپانــێ وە نــام (ملعــب الشــعب)‪ ،‬بەرزان‬ ‫تەکریتــی براگــەێ ســەددام هــاوردن تــا‬ ‫خــوەێ وە چــاو خــوەێ ببینــێ ک یەکــە‬ ‫یەکــە بنەماڵەێلــە ئەچــڕن و ســوار ماشــین‬ ‫ئەکەنەیــان و ئەبەنەیــان‪ ،‬وەختــێ ک ئەوی‬ ‫هــات گشــت چــرچ کەفتــە زگێیــان و چــاو‬ ‫خریــا ک یــە هاتگــە گشــتامن قــارەو بــکا‪،‬‬ ‫دوماجــار ســوار ماشــینەێل گــەپ ئەرتشــی‬ ‫کردنەمــان و‌ دە ئــەو خــوه‌ر بــان ســۆر و‬ ‫نیمــەڕوو زیڕەکــەرە وە تــەق و لووقــەو‬ ‫هاوردنامانــە ســنوور ســەرپێڵ زەهــاو و دە‬ ‫لێــو ســنوور وملــان کــرد و دە ئــەو ناوچــەێ‬ ‫جەنگییــە یــەک رووژ ئــازگار وە پاپێیــا رێ‬ ‫کردیمــن تــا رەســیمنە سەرســنوور ئــەو‬ ‫بەێنەێڵــە گشــت وەێ وڕینــە ک نــەکا لــە‬ ‫پشــت ســەرەو شــەنگ بخــەن وە پێــان و‬ ‫لــە قەســی تــا ســەر ســنوور نه‌بردبینەمــان‪.‬‬ ‫لــە گشــتێ گەنــر یــە بــی ک نازانــم چــە‬ ‫بــی ک داڵگــم ولــەو بــی لەمــان و هــەر‬ ‫چــێ گەردیمــن نەکردیمنــەێ وە دی‪ ،‬دی‬

‫‪48‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ناچــار دڵ لــەێ نابیمــن و کەفتیمنــە رێ‬ ‫هــەر چــەن هــە وڕینــەێ داشــتیمن چــان‬ ‫رووژ قیامــەت بــی و کەســێ ناتوانســت‬ ‫بیــر لــە کەســێ تــر بکــرداگا و هــەر کەســێ‬ ‫هــە دە هــووڵ خــوەێ بییاتــا‪.‬‬ ‫ئێســە دی بــاوڕێ ســەختە ئــەڕا بــڕێ وەلــێ‬ ‫وە راســی چــان فیلــم و ت ـراژدی ســەختێ‬ ‫بــی ئــەڕاێ خــوەێ‪ .‬ئــەو هەمگــەێ ژن و زا‬ ‫وەو زاڕووەێــل گــەر دەســێیانە وە برســی‬ ‫و تیەنــی و وە پــاێ پەتــی وەرە نابیمــن‬ ‫دەو نــاو هەڵــەت و بیاوانەێلــە ئــوو دە‬ ‫ژێــر ئــەو تیشــک تێــژ خوەرهەتــاوە‪،‬‬ ‫بــان هێــژدە ســاعەت وە پاپێیــا چگیمــن‬ ‫ک رەســیمنە سەرســنوور‪ ،‬دە نــام رێ‬ ‫لــە وەشــت گەرمــی و برســی و تیەنگــی‬ ‫چــەن کەێوانــوو‪ ،‬بەســەزوانەێلە مــردن‬ ‫ک پیاگەێلــە ک خوەیانیــش شــەکەت و‬ ‫وڵەکــەت بیــن لەشــێیان گرتنــە کــووڵ و‬ ‫هــاوردن وەرد خوەیــان‪.‬‬

‫ئیمــە ک رەســیمنە ئوردووگاگــەێ کرماشــان‬ ‫گەردیمنــە شــوون داڵگــان‪ ،‬یەکم‌جــار لــە‬ ‫تەنگــی نــاو تــەرم مردگەێلــە گه‌ردیمــن‬ ‫تــا بزانیمــن داڵگــان مردگــە یــا هەســەێ‬ ‫ک نەدیمــەێ ئــوو وڕینەمــان فرەتــرەو‬ ‫بــی ک نــەکا تەرمەگــەێ لــە بێ‌کەســی دە‬ ‫نــاو رێ هیشــت‌بینە جــی وە بێ‌خــاون‪،‬‬ ‫ئــەو وەختەێــل ســەختەێش وە وڕینــەێ‬ ‫ێ سـه‌ر‪ .‬دومــاێ قەیــرێ‬ ‫داڵگــان بردیمنــە ‌‬ ‫ئیمــە ســوار مینی‌بــووس کــردن وەراو‬ ‫ئوردی‌گاێلــێ دە شــار جیرفــت‪ ،‬دەورەێلــە‬ ‫ســێ رووژ کــز کــردگ دە ژێــر چادرەێلــەێ‬ ‫شــیر و خورشــید (هــاڵ ئەحمــەر)‬ ‫نیش‌بیمــن ک ژنەفتیمــن داڵگــم دە نــاو‬ ‫بــڕ ژن کریاگــە وە دی ئــوو هــەر چــەن‬ ‫دەس لــەێ شــووردیمن ئــوو ئەوتیمــن‬ ‫ک هاتــێ مردگــە و دیدارمــان کەفتگەســە‬ ‫قیامــەت‪ ،‬پەیــداوە بــی مئجــا چــان دنیــا‬ ‫دان و پێــان ک زینــگ دیمنــەێ‌وە‪.‬‬

‫وەو قســەێ پــڕ لــە خوســەێ داڵگمــە ئــوو‬ ‫خەریــوی ئوردی‌جاگــە بردیمنــە ســەر ک‬ ‫دومــاێ قەێــرێ ئامووزاگــەم ک دانیشــتەێ‬ ‫تێهــران بــی‪ ،‬هــات و بــی وە زامنــان و‬ ‫بردەمــان ئــەڕا تێه ـران‪.‬‬ ‫گوڵ سوو‪ :‬مەر ئیوە ناسنامە نەداشنن؟‬ ‫‪:‬ئیمــە هــەم جنســیە داشــتیمن هــەم‬ ‫شــەهادەێ جنســیەێ عراقــی‪ ،‬وە بــان‬ ‫یــەوە تــا ئەوڕەســین لەمــان ک کــورد‬ ‫فەیلیمــن گشــتێ لەمــان ســەنن و باتڵێیــان‬ ‫کــردن و کردنەمانــە دەر‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئەگــەر زەمــان وە دومــاوە‬ ‫ئەڵگەردییــا چــە دکــردی؟‬ ‫‪ :‬ئاخیــن و داخینمــە ک زەمــان هــەر‬ ‫ئەڵناگەردێگــەوە هیــچ وەختێــگ باوجــی‬ ‫ئــەر گلــەو بخــواردا خــوەزەوم یــە بــی ک‬ ‫هیــچ وەختێــگ حــزب بەعــس و ســەددام‬ ‫و حەســەن ئەلبەکــری نەهاتــا ئــوو گشــت‬ ‫واڵتوەندەێــل عراقــی‪ ،‬جــوور جــاران و‬ ‫وە دووســایەتی وەل یــەکا بژیــان وە‬ ‫خوەشڵەخوەشــی و مێهرەبانــی و هەنینــی‪.‬‬ ‫ش یــە نەتوانســتام الوەکەمێ کارێ‬ ‫ئەگەریـ ‌‬ ‫دکــردم ک براگــەم نەگرتــان‪ ،‬هێــان هــەم‬ ‫تاســەێ دیــدارێ دە بــان دڵــان ماگــە ئــوو‬ ‫ئــەر بتوانســتام نــواێ گشــت ئەو چشــتەێلە‬ ‫ک وڕینــەدار و ئــاڕووەدار مــەردم ئەکــرد‬ ‫ئەگرتــم‪ ،‬وڕینەێلــێ جــوور وڕینــەێ ئــەو‬ ‫دو براگــەم‪ .‬هــا بیــرم هــەر چــەن ک ئــەو‬ ‫دو برامــە ک لــە ئــەوی گەپــرەک بیــن‬ ‫وایــن و رەســین وەمــان باوجــی هــووڵ‬ ‫و وڕینــە‌ێ ئەوانیــش ک یــە هانــە کــوو؟‬ ‫و گیریانــە یــا نــە؟ خــوەێ‪ ،‬هــەر چــەن‬ ‫گشــتێ هــە مانگێگیــش نەبــی‪ ،‬پیرمــان‬ ‫کــرد‪ ،‬ئیمــە و ئــەوان فــرە گیریابیمنــە ژێــر‬ ‫چــاو‪ ،‬بــاوڕێ ئــەڕا هــەر کەســێ ک وە‬ ‫ســەرێ نەهاتگــە فــرە ســەختە ک ئایــم‬ ‫دە ئــەو بەێنه‌ێلــە ســەڕێ ئەمینــێ ک چــە‬ ‫بــکا؟ خــوەێ ئەوبشــارێ؟ گیــان دەربــکا؟‬ ‫خــەوەردار قــاوم و کارەێلــەێ خــوەێ بــكا؟‬ ‫یــا برتســێ ک ئــەر هــەواڵ ئــەوان بپرســێ‬

‫نــەکا ئەوانیــش بکرنــە دی و شــەڕ بپێچــێ‬ ‫وە پێیــان‪ ،‬فــرە فــرە ســەر ســڕ مایــن‬ ‫ســەختێگە ک هیــچ کارێ لــە دەس کەســێ‬ ‫نایــا نــە ئــەڕا خــوەت نــە ئــەڕا هیــچ کــەس‬ ‫و کارێ‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئیــوە فــرە داخ و دۆد ئازیــز‬ ‫مــردن دینــە و خەریــوی کیشــانە‪ ،‬ئایــا‬ ‫تەعریــب و ژینووســاید فەرهەنگــی‬ ‫ســەختە؟ یــا ئەوانــە‬ ‫‪:‬خــۆ هــەر کام ســەختییەێلەێ هــن خــوەێ‬ ‫دیــرێ‪ ،‬مــردن ئەوەێــش جوانەمەرگــی‬ ‫بــرا فــرە ئــەڕا خوەشــک ســەختە‪ ،‬مــردن‬ ‫بــاوگ و داڵــگ ئەوەیــش دوور لــە‬ ‫دۆتەێلەیــان و زێــد و ماوایــان ئــوو دە‬ ‫خەریــوی و پــڕ لــە ئەزرەمتەنــی‪ ،‬بــاوڕ‬ ‫بکــەن ک ئەڵگرتــن ئــی میراتەێلــە فــرە‬ ‫ســەیینە ئــەڕا بــان شــان دۆتــێ تەنیــا و‬ ‫دەردەدار‪ ،‬باوجــی هەمجــا ته‌عریــب و‬ ‫دییــن مــردن زوان داڵگــی ئەوەێــش وە‬ ‫دەس زوور و چەکــداری ســەربازەێلە و‬ ‫قرچــە و لــەرەت ئــەڕا شــاردن شۆناســت‬ ‫دی یــە فــرە ســتەمە‪ ،‬وە بــان یــەوە ئیمــە‬ ‫دە هــووزەێ خوەمــان هەمیشــان هــە زوان‬ ‫کــوردی زینگــەو هیشــتیمنە و هــەر چــەن‬ ‫فــرە ســەخت‌ بــێ ک وە زوان کــوردی دە‬ ‫مــاڵ قســە بکەیــت و ویریــا ببیــت ک لــە‬ ‫پــڕگ نەچیــت و ماڵهامســایلەت نه‌زانــن ک‬ ‫کــورد فه‌یلییــت نــەکا بەدییــت بکــەن ئــەڕا‬ ‫بەعســییەێلە‪ ،‬بــاوڕ ناکــەن ک فــرە ســەخت‬ ‫بــی ئــوو ئیمــە چــوون ناخواســتیمن ک‬ ‫وە پێــان بیــژن موســتەعرەبن هیــچ‬ ‫وەختێــگ ناهیشــتیمن و وە ژێــر ئــەو‬ ‫زوورە نەچگیمنەیــش‪ .‬ئێســەیش ئــەڕا‬ ‫کــوورەو نه‌بییــن ئــەو هەمگــە مەێنــەت‬ ‫و رەنجــە لــە گشــت ئەدیــب و شــاعر و‬ ‫رووژنامەوانەێلــە و چاالکەێلــە جــوور‬ ‫خوه‌شــکێ بووچگــر ئەخــوازم ک دە بــان‬ ‫تاریــخ و زوان کــورد فەیلــی بنووســنن ئــوو‬ ‫نەترســن لــە یــە ک کەســێ بزانــێ کــورد‬ ‫فەیلییــن چــوون ئێــام عەلی وتگــە ک ترس‬

‫براگــەێ مردنــە ئــوو هــەر چــێ برتســیمن و‬ ‫زوان و فەرهەنــگ و بنچینــەێ خوەمــان‬ ‫لــە واڵت ئەوبشــاریمن ناخواســتە کارێ‬ ‫ئەکەیمــن ک دوارە دیکتاتــورێ تــر دە عراق‬ ‫دیکتاتورخیــز زهیــر بــکا ئــوو دەوڵــەت‬ ‫عونســوریێ تــر ئــەڕا شڤنیســتی‌کردن و‬ ‫ژینووســاید كردمنــان بیاێگــە دی ئــوو کار‬ ‫فەرهەنگــی ئیمــە و نیشــان دایــن یــە ک‬ ‫عــراق فــدراڵ و بەغــدا و رووژهــەاڵت‬ ‫دەجڵــە هــە شــوونەێلێگ فرەدەنگــی ئــوو‬ ‫فرەزوانــی و فرەفەرهەنگییــە‪ ،‬ئــی کارە‬ ‫خــوەێ جــوور بەربــڕ کــردن زوور گرتــن‬ ‫کەمتارەێلــێ ئــەکا ک وسانەســە مکــوڵ‬ ‫تــا دوارە پــەت و دەرفەتــێ بکەفــێ ئــوو‬ ‫ن ـزام فدراڵــی و دموکراســی و ئــی ئــازادی‬ ‫نیمەوایــە ک هــا دە عــراق ئەڵــدڕن و‬ ‫دوارە گشــت واڵت بشــێوننەو وە دڵخــواز‬ ‫خوەیــان‪ ،‬ئــەڕا یەســە ک م ژینووســاید‬ ‫فەرهەنگــی و مــردن زوان کــوردی فەیلــی‬ ‫ک چەنــە دریــژاێ تاریــخ عـراق وە گشــتی‬ ‫گــەور و گەوراســە‪ ،‬وە ســتەمێ ســەخت‌تر‬ ‫و بێ‌هچــان و هەمیشــانی ئەزامنــەێ‪ ،‬هــەر‬ ‫چــەن ک فێشــر کوردەێــل فەیلــی عــراق‪،‬‬ ‫لــە راســی و پشــت ئــەڵ پشــت عراقییــن‬ ‫و دانیشــتەێ بەغــدا و هــە وە پێیــان وتنــە‬ ‫کــورد دەجڵــە‪ ،‬هەمجــا م ئێــژم ئــەو بــڕە ک‬ ‫لــە ئیــام و لــە ئێــران چگنەســە عراقیــش‬ ‫یــە ئەونەشــارن ک لــە بنچکــەو ئیالمییــن‬ ‫چــوون وە بــان قانــوون ناودەوڵەتانــی و‬ ‫مــاف مــرۆڤ جەهانــی هــەر کەســێ چــەن‬ ‫پشــت دە جیــێ دانیشــێ دی واڵتوەنــد‬ ‫ئــەو واڵتەســە ئیمــە لــە جاتــی شــاردنەوەێ‬ ‫ئــی مەتــاوە داخــواز بکەیمــن ک حــەق‬ ‫و بــەش راســکانی ئیمەیــش هەســە ک دە‬ ‫عراقێــگ وەێ گەپییــە بژییمــن‪ .‬ئەوشــاردن‬ ‫دەردێ دەوا نــاکا ئــوو خوازیــن بــەش و‬ ‫حەق‌خــوازی تەنیــا رێگــەێ چارەســەر‬ ‫کردنــە و یــەکال کــردن ئــی دەوخەســە نــە‬ ‫هشارهشــارەکی و واییــن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬کەلیمــەێ دەبــارەێ ئەنفــاڵ‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪49‬‬

‫بیــژ؟‬ ‫‪:‬ئــەڕا ئیمــە ئەنفــاڵ ک زنەچــاڵ کــردن دە‬ ‫(مقابــر الجمعــی) بــی فــرە دڵتــەزن بــی‬ ‫ئــوو پرســیارییەێلێ ک ئیمــە لــە دایــەێ‬ ‫نێشــتامن خوەمــان‪ ،‬عــراق عەزیزمــان‬ ‫یەســە؛ ئــەڕا لــەێ‌وا وەل ئیمــە کردیــت؟‬ ‫ئیمــە ئەگــەر عراقــی نه‌بیمــن ئــەڕا بیــس‬ ‫و دو هــزار کوڕەکیــان دزی و بێ‌ســەر و‬ ‫شــوونێیان کــردن و حەتتــا تەرمێگییــش یــا‬ ‫قەورێگیــش لەیــان وە پێــان نــەدا؟ ئەوانــە‬ ‫وە گــرەوگان چــە گرتەیــان و کوشــتەیان؟‬ ‫ئیــوە خــۆ هــە ئەوتــن ئەیانــە ئێرانییــن؟‬ ‫خــۆ ئەوانیــش وەرد بناماڵەێلەیــان بکردانــە‬ ‫دەر‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ئێســە جیــگاێ کــورد‌ فەیلــی دە‬ ‫ع ـراق چــۆن ئەبینی؟‬ ‫‪ :‬دە دەوران ســەددام خــۆ گەنرتیــن و‬ ‫تیەریکرتیــن دەوران ژیــان کــورد فەیلــی‬ ‫بییــە‪ ،‬ئێســەیش وە بــڕێ لــە کوردەێــل‬ ‫فەیلــی هێــان ناســنامە نەدریاگــە ئــوو‬ ‫بــڕێ لەیــان نــە عــراق ئەوخڕێگەیــان وە‬ ‫خــوەێ نـە‌ حەتتــا ئێرانیــش‪ ،‬هێــان مــاڵ و‬ ‫میــن و زار و زەمینەێلەیــان نەدریاگــە و‬ ‫ئــەر بدەنەیــان‌ وە پێیــان ئەدیــن ک کــورد‬ ‫فەیلــی خــاون راســکانی عــراق بییــە و‬ ‫دەێشــتەکی و الئییــە نەبییــە‪ ،‬لــە گشــتێ‬ ‫بەدتــر ئیمــە هێــان منایەندەێــل راســکانی‬ ‫ک دە گشــت شــارەێلێ کــورد فه‌یلــی‬ ‫دیــرن وە پێــان نەدانــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬ســەددام‪ ،‬ئــی نــاوە ئەخەێگەتە‬ ‫ویــر چە؟‬ ‫‪:‬ســەددام ناوێگــە ک دە تاریــخ ئەمینێگــەێ‬ ‫ئــەڕا شەرمەســاری و رووڕەشــێ‪ ،‬ســەددام‬ ‫یەکێگــە جــوور زەحــاک ک منــام و‬ ‫نوومنامەێلــە ئەکوشــت‪ ،‬جــوور هیتلــر ک‬ ‫بــڕ بــڕ کەمهووزەێلــە ئەکوشــت حەتتــا لــە‬ ‫ئەوانیــش فــرە گەنرتەکــە چــوون ک گشــت‬ ‫جنایەتــێ وە یــەکا ئەهــاوردە ســەر واڵت و‬ ‫هیــچ بووێــگ لــە ئنســانییەت و ئایمەتــی‬ ‫نەبردبــی‪ ،‬دە حــەق گشــت واڵتوەندەێــل‬

‫‪50‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ع ـراق و ئێ ـران و حەتتــا کووەیتیــش گــەن‬ ‫کــرد لــە گشــتێ فرەتــر هەرچــێ ســتەم بــی‬ ‫دە دنیــا هــاورد وە ســەر کــورد فەیلــی هەر‬ ‫چــەن هیــچ زوڵمــێ پایــار نامینــێ ئــوو ئــی‬ ‫قســە حەقــە ک (یهمــل و ال یهمــل) ک‬ ‫خــودا پــەت و دەرفــەت ئــەدا باوجــی لــە‬ ‫بیــرەو نابــا ئــوو ئاخرســەر خوێ ـن‌ رژیــاگ‬ ‫داوان خوێن‌ڕێــژ ئەگــرێ ئــوو ســەددام ک‬ ‫لــە خوەێ‌یــەو پەســا بییــە وە قارەمانێــگ‬ ‫میللــی ئــەڕا گشــت عــەراو‪ ،‬ئێســە گشــت‬ ‫دنیــا تــف و ناڵــەت ئەکــەن و ســەخۆن وە‬ ‫پــێ ئــەدەن و خریاگــە دە نــاو زواڵــەدان‬ ‫تاریــخ‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪:‬گەپرتین شــادی ژیانــت چــە‬ ‫بییــە؟‬ ‫‪:‬هاتــێ گریوەخەنــەێ بــی ک وەختــێ‬ ‫دومــاێ بیــس و ســێ ســاڵ دومــاێ وە دەر‬ ‫کریــان ئەڵگەردیایمنــە عـراق‪ ،‬ئــەوە یەکــێ‬ ‫لــە شــیرین‌ترین بیــرەوەری منــە‪.‬‬ ‫دومــاێ یــە ک ســەددام گیریــا و عــراق‬ ‫ئــازادەو بــی وەل بــڕێ لــەێ قاومەێلــە ک‬ ‫گشــتێ لــە عــراق تاڕان‌بینەمــان کردیمنــە‬ ‫یەکــەو و ئوتوبووســێ گرتیمــن و لــە رێ‬ ‫کوردســتانەو بــان گرتیمنــە وەر ئــەڕا‬ ‫باوامنــان‪ ،‬واڵت و زێدمــان عــراق‪.‬‬ ‫وەختــێ ئــەڕا یەکــم گــڕ دش کردیمنــە‬ ‫نــاو ســنوور ع ـراق گشــتامن دەس نایمنــه‬ ‫گــری‪ ،‬گریوەخەنە‌یێــگ رەییــن بــی ئــوو‬ ‫لــە خوەشــی ئەڵگەردیــان وە نێشــتاممنان و‬ ‫رمیــان ســەددام‪ ،‬لــە خوەشــی ئــوو جــوور‬ ‫لێــوە وە وەر خوەمانــەو گــری ئەکردیمــن‪.‬‬ ‫چــوون ئیمــە کوت‌وپــڕ و بێ‌خــەوەر‬ ‫چگیمــن‪ ،‬دومــاێ بیــس و ســێ ســاڵ ک‬ ‫ســەردایمن ئەڵــە خوەشــکه‌ێلەمان بــاوڕ‬ ‫ناکردیمــن یــە خوەمانیمــن ک دەس‬ ‫خستیمنەســە مــل یەکــری ئــوو شــووڕ‬ ‫شــووڕ لــە خوەشــی گــری ئەکەیمــن یــا‬ ‫چووزانــم شــین ئەزرەمتەنــی ئــەو هەمگــە‬ ‫ســاڵە دووری و دوورەاڵتییــە ئەکردیمــن‬ ‫دە مــل یەکرتەکــی‪ .‬مئجــا خوەشــکەێلەم‬

‫وتــن ک بچیمنــە زیــارەت بــارگاێ ئێــام‬ ‫عەلــی و قەورەگــەێ بــرا شــەهیدەم‪،‬‬ ‫خوەشــی کردیمــن ک الوەکەمــێ وە‬ ‫ئــەوان تەرمەگــەێ دانــە و ئێســە ئــەر‬ ‫خــوەێ نییەســەێ دە ناومــان‪ ،‬قەورەگــەێ‬ ‫هەســەێیە‪ .‬م ک مــەرج و نــەزر و نیــاز‬ ‫کردبیــم ک وە پــای پەتــی بچمــە زیــارەت‪،‬‬ ‫زیارەتــەم کــردم ئــوو ئەوســا گشــتێ وەیەکا‬ ‫چگیمنــە ســەر قــەور ک خوەشــکەێلەم‬ ‫وتــن ئــی گــووڕە خالییــە و ئیمــە وە‬ ‫دزییــەو ئــی قــەورە ئــەڕا براگەمــان‬ ‫ســەنیمن تــا یادگاریێــگ هەرچــەن چــووڵ‬ ‫و هــووڵ لــەێ بداشــتووبیمن‪.‬‬ ‫فــرە ســەخت بــی ک دە مــل قــەورێ ک‬ ‫بزانــێ چشــتێ دە تــێ نییــە شــین و وەێ‬ ‫بکەیــت و رووڵــە ڕوو‪ ،‬گــڕێ ســەفنەم‬ ‫بــرد ئاخــرێ چــان ئــەوە قــەور ک هیــچ‬ ‫چــان ئــەو ســان بــان قــەورە‪ ،‬جەســەێ‬ ‫براگــەم خــوەێ بــی‪ ،‬بــاوش دام ئەڵــەێ و‬ ‫گــری کــردم و گشــتامن پرســەێ شــووڕێ‬ ‫کردیمــن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬مــاڵ و دوکانەێلەتــان ک دەس‬ ‫نابینــە ملێیــان‪ ،‬چــە وە ســەرێیان هــات؟‬ ‫‪ :‬دوکانەێلەمــان چگــن و چگــن و هێامنیــش‬ ‫نەتوانســتیمنە ک زینگێیانــەو بکه‌یمــن‬ ‫باوجــی ماڵەگەمــان ک شەش‌ســەد مــر‬ ‫بــی دە شــارع فلســطین بەغــدا‪ ،‬پوولــەێ‬ ‫وە پێــان دریــا ‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬لــە بــرا شــەهیدەگەت دی‬ ‫خــەوەرێ نەبــی؟‬ ‫‪:‬خوەشــکەێلەم وتــن ک تــا وە هڤــدە‬ ‫ســااڵنیێ جــار وە جــارێ هەواڵــێ لــەێ‬ ‫گرتنــە ئــوو دومــاێ ســاڵ ‪ 1986‬وەداخــەوە‬ ‫دی هــەواڵ و وەێ‌هەواڵــێ لــەێ لــە زنــدان‬ ‫نەدریاگــە وە پێیــان و چــان دی گومــەو‬ ‫بییــە دە دڵ تاریــخ وەرد ئــەو بیــس و دو‬ ‫هــزار منــام و نوومنــام جوانەمەرگــەێ تــر‬ ‫کــورد فەیلییــە ک جاویدانــەو کریانــە دە‬ ‫نــام دڵ تاریــخ ئــەڕا بانــان‪.‬‬

‫فــرە ســختمە ک بیــژم م شــێعر و خاترەێلەمــان دیــرم وە زوان عــەراوی‬ ‫ئەنووســنم ئــوو ســەختییەگەێ هــن یەســە ک خوەم ئــی زوانــە ئەڵنەبژاردمە‬ ‫ئــوو لــە ده‌س زوور بییــە چــوون مناڵــی ئیمــە دە بەغــدا وە تــرس و لــەرز و‬ ‫قرچــەێ چگــەو ســەر‪.‬‬

‫زهرا الفتى‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪51‬‬

‫هەرچەن دە فەرهەنگ‬ ‫کوردیاتی و وە‌گەلکاری‪،‬‬ ‫ژنەێل کورد‪ ،‬بەشێ لە‬ ‫زنجیرەێ کار و هەرزێشت‬ ‫بینە باوجی دە جاران‬ ‫کەمتر دیمنە ک ژنێگ وە‬ ‫تەنیایی‪ ،‬جوور کارئافەرینێ‬ ‫بناسرێ‪ .‬ئی دەورانە‪،‬‬ ‫دتوانیمن وە دەورانێ‬ ‫بزانیمنەێ ک ژنەێلەێش‬ ‫لە بوار کارئافەرینییەو؛‬ ‫قسەێل فرەیێگ ئەڕا وتن‬ ‫داشتنە و دیرن‪.‬‬ ‫گوڵ سوو‬

‫مەســتانە بێتــەرەف‪ ،‬یەکــێ لــە ئەوانەســە‬ ‫ک هــەم دە بازەڕگانــی ئــوو هــەم دە ال‬ ‫تەوامنەندســازی و هــووکارە کــردن وە‬ ‫کامپیووتــر یــە ســێ دەهەســە ک دە ئیــام‪،‬‬ ‫وەکارتــر و پڕکارتــر لــە فــرە لــە پیاگەێلــە‬ ‫خــوەێ وە بــازاڕ کار ئیــام ناســانگە‪ .‬ئــی‬ ‫ژن کارئافەرینــە لــه‌ جــواو گــوڵ ســوو ك‬ ‫ئــەڕا چــە کارئافەرینــی؟ ئویشــێ‪:‬‬ ‫‪ :‬هاتــن م وەێ کارە چۆچشــتێ‬ ‫میرات‌ئەڵگریێگــە لــە شــێوەێ ژیــان و‬ ‫کار بــاوگ و باپیــرم ک وە شــەهاتی واڵت‪،‬‬ ‫ئــەو دو گەوراپیاگــە هــەم ئایمەێلــێ‬ ‫خزمەتگــوزار و کارپــووڕن و مــەردم‌دار‬ ‫بینــە هەمیــش هەمیشــە چــەن کــەس دە‬ ‫وەردەس و دە دەور و گردێیــان نــان بردگــە‬ ‫ئــەڕا مــاڵ‪ .‬کارئافەرینــی دە بنەماڵــه‌ێ‬ ‫ئیمــە‪ ،‬ئــەوان کردنەســە بــاو و بییەســە‬ ‫پێشــەپدەری ئیمــە‪ ،‬کارئافەرینــی خــوەێ‪،‬‬ ‫بەشــێگە لــە فەرهەنــگ ســاق و خــەس‬ ‫کوردیاتــی خوەمــان‪ ،‬ئیمەیــش پەلــێ لــەێ‬ ‫وە هاماڵ‌جــەم‪.‬‬

‫گــوڵ ســوو‪:‬خوەت یــە چەنێگــە هایتــە نــام‬ ‫جەرخــە و چەرخــەێ کارئافەرینەێلــە؟‬ ‫‪ :‬هەرچــەن ک هــە لــە زاڕووییــەو ئــوو دە‬ ‫نــام ماڵــەو هــووکارەێ چشــت چشــتێ لــە‬ ‫بــازاڕ کار بیمــە باوجــی خــوەم ئــەڕا خوەم‪،‬‬ ‫یــە دی ســی ســاڵە هامتەســە نــام ئــی کار‬ ‫و بــارە‪ .‬یەکــم کارەێ م چەکانــن شــوونێ‬ ‫بــی ئــەڕا ئامووژیــاری کارەێــل ئــداری و‬ ‫کامپیووتــری وە شــاروەندەێل ئیالمــی ک‬ ‫تــا وە یەمــە هــە هامــە نــام ئــی کارە‬ ‫هەرچــەن ک دە کەشــێ دیــرم‬ ‫شــوون چــەن کار گەپرتیــش‬ ‫دگــرم و قەێــرێ لەێیانیــش‬ ‫ئەنجــام دامــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ :‬دەرس‬ ‫چەنــێ‬ ‫خوەنســن‬ ‫یارمەتییــت داگــە ؟‬

‫‪ :‬م فــەوق لیســانس مودیرییــەت بازەڕگانی‬ ‫گرمتــە چــوون بازەڕگانــی کارێگــە ک دڵخواز‬ ‫منــە باوجــی چــوون هەمیشــە کەمدەســی‬ ‫و بێ‌دەســی ژنەێــل هام‌واڵتــی خــوەم‬ ‫دیمــە‪ ،‬هەرچــەن ک کارەێلــەم هــن گشــت‬ ‫جامێعــە بییە‪ ،‬هەمیشــە کارێ کردمە ک دە‬ ‫کارەێلــەم فێشــر لــە گشــتێ؛ ســەرە‌وەرەێ‬ ‫ئافرەتەێلــە بکــەم‬ ‫چــوون‬

‫دزانــم ک ئــەوان لــە م رەنگێــگ؛ جــوور‬ ‫ژنێــگ کارئافەریــن فرەتــر رێچــاو دیــرن و‬ ‫منیــش ئــەڕا خاتــر ‪ CSR‬و جــواو داین وەێ‬ ‫داخــواز ئێجتامعییــە‪ ،‬هەمیشــە نامەســە‬ ‫مــل خــوەم ک ده کار ئــەڕا جامێعــەێ‬ ‫ژنەێلــە چــەن گام فرەتــر ئەڵگــرم‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئێســە چــە دکــەن وەرد ئــی‬ ‫کورونــا؟‬ ‫‪:‬کوروناییــش جــوور مێامنــێ بێ‌مکیــس‬ ‫ســەر کیشــاگە وە مــاڵ گشــتامن ئــوو‬ ‫چارمــان ناچــارە ک بســازیم وەردێ‪،‬‬ ‫دە ســەر کارەێلەمــان خــۆ‬ ‫پوروتوکوڵەێلــە دگریمنــە‬ ‫وەر چــەم ئــوو نایمنەســە‬

‫دەمتەقەیێــگ خوەمانی‬

‫وەرد ژنێــگ کارئافـەرین‬ ‫‪52‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪53‬‬

‫مــل هامکارەێلەمانیــش ک لــەێ‌وا بکــەن‬ ‫هــەر وەختێگیــش ک ســتاد کورونــا‬ ‫وتگــە ئیمەیــش دەرانەگەمــان بەســیمن و‬ ‫کارەگەمــان داخریاگــە‪ ،‬چــە بکەیمــن؟ دی‪،‬‬ ‫ئیمەیــش جــوور گشــت واڵت‪.‬‬ ‫بـێ‌ژە ئەوەیش تا وەورە ک توانســتیمنە دە‬ ‫دایــن ماســک و ئەڵکــوڵ هامیــاری کردیمنە‬ ‫وە بنەماڵەێــل کــەم‌دەس و دە الێ‌تریشــەو‬ ‫ئیمــە پاســاژێ دیریمــن‪ ،‬چــوون ک کورونــا‬ ‫کار و بــار کرانشــینەێلەمان تەختــەو کــرد‬ ‫و دەرئامەیــێ نەداشــن‪ ،‬ئیمەیــش بــەش‬ ‫خوەمــان خەمێیــان خواردیمــن و قەێــرێ‬ ‫لــە کراگــە لەیــان نەســەنیمن چــوون‬ ‫باوڕمــان یەســە ک کورونــا کەلەمەیێگــە‬ ‫دیــاری ک دنیــا گشــتێ تووشــێ هاتگــە‬ ‫و هەرکەســێ دە وەراوەرێ بێ‌‌تەفــاوەت‬ ‫بنیشــێ بایــەدە بزانــێ ک شــەڕ کورونــا‬ ‫ریــش خوەییــش دگــرێ چ لــە ال ماڵــی و‬ ‫کار و بــار ئــوو چ لــە ال گیانییــەو‪.‬‬ ‫وەێ خاتــرە ئیمەیــش دڵــان قرچیــا ک‬ ‫جــوور گشــت ئایمەێــل خەێرخــواز دە‬ ‫پــەڕ و کەمــارەێ ئــی دنیــا‪ ،‬بەشــێ دە‬ ‫کەمــەو کــردن دەرد هامدەردەێلەمــان‬ ‫دە ال گیچــەڵ کورونــا بداشــتووبیمن تــا‬ ‫دە ژێــر بــار ژیــان‪ ،‬پشــت هیــچ بــرا و‬ ‫خوەشــکێگامن نەچەمێگــەو‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬لــە خاتراتتــان دەێ هەمگــە‬ ‫ســاڵە بویشــن ؟‬ ‫‪ :‬کار کــردن دە ئــی هەمگــە ســاڵە پــڕە لــە‬ ‫خاترەێــل جووراجــوور‪ ،‬یەکــێ لەیــان ک‬ ‫فــرە خوەشــە دە الم و دە ویــرم ماگەســەێ‬ ‫یەســە؛ رووژێ ک وە شــوون گرتــن جــەواز‬ ‫ئــەڕا نایــن تــەرح گەپــێ ئــەڕا تووریســت‬ ‫و گەشــتیاری چگــم‪ ،‬ژنــێ دە ئوســتانداری‬ ‫ئیــام‪ ،‬هەڵەخــەن هــات وەرەو پیرییــم‬ ‫و ســپاس فرەیێــگ لــەم کــرد‪ ،‬م چــوون‬ ‫نەدناســیمەێ جگــێ ســەرم ســڕ مــا ک‬

‫‪54‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫کارئافەرینــی جنســییەتی نییــە و ئــەر‬ ‫تاکمەجــارێ بخــوازم دش بکەمــە نــام کار‬ ‫نووتــرێ‪ ،‬دی نەدنووڕنــم وە یــە ک بوســم‬ ‫و بزانــم واڵتوەندەێلــە ئــەو کارە وە ژنانــە‬ ‫ناســنەێ یــا وە پیاگانــە‪ .‬بێ ئــی چەمدارییە‬ ‫وەختــێ ک دیــم وەرەقــەت ئەنجــام دایــن‬ ‫ئــەو کارە دیــرم و دومــای یــە ک خــاس‬ ‫وەز و جــزێ گرتــم‪ ،‬وەرە دنــم و دچمــە‬ ‫نــام کارەگــە‪ ،‬تــا مئڕووژیــش توانســتمە‬ ‫وە یارمەتــی بنەماڵەگــەم و کەســەێلێ تــر‬ ‫ک خــاس رام نانــەو راوێــژکاری داشــتنە‬ ‫وەردم هــە وەرەو نواتــر بچــم و دە ژێــر‬ ‫کار دانەمینــم‪.‬‬

‫جەمــا توویشــی یــە ئــەڕا هــە ســپاس لــەم‬ ‫دکــەێ‪ ،‬تاقەتــم نەگــرت و پرســیم لــەێ ک‬ ‫دێ‌دێ م لــە کــوو؟ تــو لــە کــوو؟ و ئــەڵ‬ ‫بــان چــە ئــی هەمگــە هــە الڵکــی وەمــەو‬ ‫م خــۆ کارێ ئــەڕات نەکردمــە ک خەنســت‬ ‫وت وەم «نــە ‪ ،‬خانــم بێتــەرەف م پانــزە‬ ‫ســاڵ وەر ژە ک بێــکار بیــم دهامتــە ســەر‬ ‫کاڵســەێلەێ ئیــوەو هــووکارەێ کامپیووترەو‬ ‫بیــم و فــرە چشــتیش یــادەو گرتــم مئجــا‬ ‫ئــەو کاڵســەێل و قســەێل ئیــوە بینــە چیــن‬ ‫خەێــرێ ئــەڕام ک نووڕســتنم جــوور ژنێــگ‬ ‫وە کار کــردن دە دەر گۆڕیــا ئــوو چگمــە‬ ‫شــوون دەرســەگەم و یەمەیــش دومــای‬ ‫چــەن ســاڵ لــەو رووژە ک تەقیامــە وە‬ ‫ئیــوە‪ ،‬بایــەدە ســپاس لەتــان بکــەم»‬ ‫ئی‌جــوورە چشــتەێلێ شــەکەتی لــە گیــان‬ ‫ئایــم دەرارێگــە دەر چــوون وەڕاســی م تــا‬ ‫ئەورەێلــە ک توانســتمە وە کارئافەرینــی‬ ‫ئــەڕا ژنەێلــە وە چەمســار دەرئامەدییــەو‬ ‫نەنووڕســتمە و خواســتمە وە بــەش‬ ‫خــوەم‪ ،‬منیــش بــارێ ئەڵگــرم بەشــکەم‬ ‫بتوانیمــن بانانــێ خــوو و دنیایێــگ خاســر‬ ‫ئــەڕا چینەێــل ئایەنــدە و زاڕووەێلەمــان‬ ‫بســازیمن‪ ،‬وە یەکــەو‪.‬‬ ‫گوڵ‌سوو‪ :‬دی چە؟‬ ‫‪ :‬م جــوور کەســێ ک چاالکــی ئێجتامعــی‬ ‫دیــرێ‪ ،‬هەمیشــە کارئافەرینــی وە هنــێ‬ ‫ئــەڕا خــوەم زانســتمە تــا ئاســووێ؛‬ ‫چووزانــم سەرئاســووەێلێ ئــەڕا هامــرازی‬ ‫دە نام‌بەێــن ژن و پیــاگ بــرێ چــوون‬ ‫وەێجــوورە ئەوڕەســیمە ک ژن کەمــدەس‬ ‫و بێ‌دەســهەاڵت منێگــە ئایــم بــێ‌دەس و‬ ‫پــا و ب ـێ‌دەم و زوانــێ ک نەدتوانــێ بــەش‬ ‫و مــاف خــوەێ دە نــام جامێعــە‪ ،‬حەتتــا‬ ‫دە بنەماڵــەێ خوەییــش بیارێگــە دەس‪،‬‬ ‫وەختــێ ک کارێ ئــەڕا کەســێ دوفێشــر‬ ‫ژنــێ دیارمــە دی چۆچشــتێ وە دڵنیایــی‬

‫و ئارامێشــت فرەتــرێ دڕەســم و دە ئــی‬ ‫رێگــە هەمیشــە یــە هــا وەر چەمــم ک‬ ‫بایــەدە نووخــوازی بداشــتووبم و چشــتەێل‬ ‫نووتــرێ بکەمــە دی‪.‬‬ ‫لــە الی منــەو مودیرییــەت خــاس هــە‬ ‫منێگــە نەچیرەوانــی ئــوو مودیــر خــوو‬ ‫کەســێگە ک هەمیشــە ویریــا مبینــێ تــا‬ ‫هــەر پــەت و دەرفەتــێ گیــرێ هــات‬ ‫ئشــکارێ بکــەێ و لــە دەســێ دەرنەچــوو‪.‬‬ ‫یەیــش بویشــم هــا؛ م وە بــان ئــی‬ ‫الیینداریمــە لــە ژنەێلەگــە‪ ،‬نێــگام وە‬

‫کار و بار کاڵســـیک و ئستخدامەێل دەوڵەتی‬ ‫جواویار نییـــە و بایەدە هـــەر کەس وەڕاس‬ ‫بتوانـــێ ویـــر وە کارێ بکـــەێ ئـــەڕا خوەێ‬ ‫ئـــوو کارئافەرینی بییە وە تەنیا پتانســـیل‬ ‫گەپـــێ ک هـــا وەر دەس هـــەر کەســـێ تـــا‬ ‫بخـــوازێ و بجمـــێ ک کارێ بکەێ‪.‬‬

‫گوڵ‌ســوو‪ :‬دەێ‌ال و دەوالێ ســنوور ئێــران‬ ‫و عــراق‪ ،‬تــا بەغــدا و تێهــران‪ ،‬کوردەێــل‬ ‫هــام‌زوان فەیلــی نیشــتەجیین‪ ،‬تــا ئێســە‬ ‫وەرد یەکرتەکــی‪ ،‬دە کار و بــار بەشــداری‬ ‫داشــتنە؟‬ ‫‪ :‬ئــا‪ ،‬هام‌وشــوو و تاکمــەکارێ دە نام‌بەیــن‬ ‫ئیالمیێەێلــە و ئــەوان بییــە هەرچــەن ک یــە‬ ‫فــرە کەمــە ئــوو بایــەدە ئــی مەردمــە ک‬ ‫گشــتێ قــاوم و کارە و نــام‌زگ یەکرتەکییــن‬ ‫و دەســێیان دچــوو دە بــازاڕ ئێـران و عراق‪،‬‬ ‫فرەتــر وەرد یەکــری کار بازەڕگانــی بکــەن‪،‬‬ ‫هــەر دو دەوڵەتەیــش یــە ئەڕایــان خاســرە‬ ‫و خاســە ک پشــتگری بکــەن لــەێ کارە‬ ‫چــوون دە دنیــا یــە بــاو کریاگــە ک پایداری‬ ‫و ئاســایش ئیــا و ئــەوالی ســنوورەێلە وە‬ ‫ســەرمایە نایــن و هام‌بەشــی دەوڵەتەێــل‬ ‫و واڵتوەندەێلــە دە هــەر دو الێ ســنوور‪،‬‬ ‫پایــارەو دکــرێ و یــە دە شــوون خــوەێ‬ ‫هامیــاری کارەێــل فەرهەنگــی و ئێجتامعــی‬ ‫دیــارێ دوفێشــر ک ئیمــە دە هــەر دو‬ ‫الێ ســنوورەگە‪ ،‬گشــتامن هام‌هــووز و‬ ‫قاومیمــن‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬ئێســە فــەزاێ کەســب و کار‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪55‬‬

‫ئــەڕا ژنەێلــە‪ ،‬لــە چەمســار ئیــوە و هــە‬ ‫جــوور ژنێــگ کارئافەریــن ک هــا بارتێیــەو‪،‬‬ ‫چوونــە؟‬ ‫‪:‬یەمــە خوویــەێ یەســە ک دی گشــت‬ ‫واڵت ئەوڕەســینە ک کار و بــار کاڵســیک‬ ‫و ئســتخدامەێل دەوڵەتــی جواویــار نییــە و‬ ‫بایــەدە هــەر کــەس وەڕاس بتوانــێ ویــر وە‬ ‫کارێ بکــەێ ئــەڕا خــوەێ ئــوو کارئافەرینــی‬ ‫بییــە وە تەنیــا پتانســیل گەپــێ ک هــا وەر‬ ‫دەس هــەر کەســێ تــا بخــوازێ و بجمــێ ک‬ ‫کارێ بکــەێ‪ ،‬چۆچشــتێ دی کارئافەرینــی؛‬ ‫چــان تەنیــا رێکارێگــە ک ماگــە ئەڕامــان‬ ‫هەرچــەن ک مانێعەێلــێ هــا وەر رێ‬ ‫ک بایــەدە ئەڵگیــردرن و یەمەیــش خــۆ‬ ‫دووزەمــەێ کورونــا ئــەڵ بــان گشــتێ‪،‬‬ ‫کۆچــگ دخەێگــە وەر رێ واڵت و‬ ‫هێمێــدارم ک زووتــرێ چارەســەر بکــرێ‪.‬‬ ‫گوڵ‌ســوو‪ :‬ئیــوە ئــەڕا تــا ئێســە دە ئیــام‬ ‫مانــە؟‬ ‫‪ :‬ئێــرە باوامنانــە و م خــوەم وەێجــوورە‬ ‫هەســت و ئێحساســمە ک ئــی واڵتــە دەێــن‬ ‫و دەێیــەت فرەتــرێ دە ملــان دیــرێ ئــوو‬ ‫مەســئوولیەت ئێجتامعــی حۆکــم دە ملــان‬ ‫دکــەێ ک خوەمــان کارێ ئــەڕا خوەمــان و‬ ‫واڵمتــان بکەیمــن و دی ئێقــەرە وە تەمــاێ‬ ‫هاتــن فرێشــتگ نجــات و رزگاری ئــەڕا‬ ‫خەڵکەگەمــان نەنیشــیمن‪ ،‬ئیــام ئیمــە‬ ‫وەێ‌ هەمگــە کار نەکریاگــە دە نامــێ‪ ،‬جــی‬ ‫فرەتــرێ ئــەڕا کار دیــرێ ئــوو شایســتەێ‬ ‫ئیمــە نییــە ک ئوســتانەگەمان فرەتریــن‬ ‫ئامــار خوەێ‌ســووزانن و خوەێ‌کوشــن‬ ‫دۆتەێــل و ژنەێــل بداشــتووبێ‪ ،‬ئەگــەر‬ ‫شــوون و نوونەێــل خاســێ ئــەڕا کار ژنەێلــە‬ ‫بــرێ‪ ،‬دڵنیــا بــن ئــەو دۆتــە ک خێیــاڵ‬ ‫دکــەێ رێگەێ‌تــر بــێ‌ژە مــردن ئــەڕاێ‬

‫‪56‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ژنەێلە دوکوت واڵتن یە ئەوەڵیەکەگەێ‪،‬‬ ‫دوێمیەکـــەێ یەســـە ک دەرس و زانکـــۆ‬ ‫و تکنولـــووژی کارێ کردگـــە ک دی دە‬ ‫فـــرە لـــە کارەێلـــە ژن و پیـــاگ نەماگـــه‬ ‫ســـێیمەگەییش یەســـە ک ژنەێلـــە لـــە‬ ‫بـــەن گشـــت کارێ ئەاڵن‪.‬‬

‫نەماگــە خــوەێ ئێقــەرە دە کار کــردن‬ ‫تێکووشــان دکــەێ ک نــە هــە خــوەێ ک‬ ‫بــڕێ تریــش لــە دۆتەێلــەێ هام‌لــف‬ ‫خــوەێ بیارێگــە رێ راســان و خاســان‪،‬‬ ‫ئیمــە ک دەســان دچــوو ئــەر ئیجــوورە‬ ‫کارەێلــێ نەکەیمــن دی وە گــەرەک چــە‬ ‫دیایمــن؟ ئــەر لــە م پرســن؛ دی هیــچ‪.‬‬ ‫ژنەێلــە ئیمــە دە وەرقــەت هەشــت ســاڵ‬ ‫جەنــگ و شــەڕێ نابەرامبــەر هاتــن و دەو‬ ‫نام‌دەســانە راوســیان دە نــواێ گشــت‬ ‫چشــتێ‪ ،‬ئێســە ئەگــەر خوەمــان بخوازیمــن‬ ‫و ئەگەریــش بهیلنەمــان لــە تــان بێکارییــش‬ ‫ئەڵهایمــن‪ ،‬بێــکاری لــە مووشــەک و‬

‫بومبــاران و جەنــگ‪ ،‬خــۆ ســەخترت نییــە‪.‬‬ ‫لــە چەمســار ئیــوە‪ ،‬ژنەێلــە چەنــێ دتوانــن‬‫کارئافەرینــی بکــەن؟ ئــوو فرەتــر دە چ‬ ‫بوارەێلــێ؟‬ ‫‪ :‬ژنەێلــە دوکــوت واڵتن یــە ئەوەڵیەکەگەێ‪،‬‬ ‫دوێمیەکــەێ یەســە ک دەرس و زانکــۆ و‬ ‫تکنولــووژی کارێ کردگــە ک دی دە فــرە لــە‬ ‫کارەێلــە ژن و پیــاگ نەماگــه ســێیمەگەییش‬ ‫یەســە ک ژنەێلــە لــە بــەن گشــت کارێ‬ ‫ئــەاڵن‪ ،‬م خــوەم منوونەیێگــم لەیــان ک‬ ‫تــا ئێســە چەنی‌چــەن جــار وە ســنگەێ‬ ‫کارئافەریــن منوونــە خەاڵتــی کریامــە‪ ،‬ئــوو‬

‫بــێ‌ژە کار ئامووژیــاری و کامپیووتــر و‬ ‫بازەڕگانــی و ســاخت و ســاز‪ ،‬ئێســە دخوازم‬ ‫بچمــە نــام کار گەشــتیاری‪ ،‬ئــی کارە فرەتــر‬ ‫ئــەڕا ژنەێلــە خاســر دزامنــەێ چــوون هــە‬ ‫وەوجــوورە ک وتــم‪ ،‬ژنەێلــە دوکــوت‬ ‫واڵتوەندەێلــەن ئــوو هەمجاییــش چــوار‬ ‫ســەد و بیــس کیلوومــر لــە ســنوور ئێـران و‬ ‫عـراق هــن ئیمەســە و یــە خــوەێ پتانســیل‬ ‫گەپێگــە ک ئەڵکەفتگــە ئەڕامــان چــوون‬ ‫ئیمــە وەێ ئــاو و هەوا خاســرە ک نســبەت‬ ‫وە عـراق دیریمنــەێ ئــوو وەێ نزیکییــە ک‬ ‫وەرد بەغــدا و ئــەو شــارەێلەێ دیریمــن و‬ ‫بــەس و پەیوەنەێلــێ ک وەرد کــورد فەیلــی‬ ‫عـراق دیریمن‪ ،‬ئەگــەر خوەمــان بخوازیمن‬ ‫و ژێرخوانەێــل گەشــتیاری خاســێ بنیمــن ‪.‬‬ ‫بــاوڕ بفەرمــوون هــە وە ئاســانی دتوانیمــن‬ ‫ک ئــەوان بکیشــیمنە ئێــرە‪ .‬یــە تەرحێگــە‬ ‫میللــی و حەتتــا تەرحێگــە ئــەڕا ئێــران و‬ ‫ع ـراق گشــتێ‪ ،‬نــە هــە ئیالمییەێلــە‪.‬‬ ‫وەڕاســی هــەر جیــێ ژنەێلــە هاتنەســە نــوا‬ ‫پــرچ و پاکــر و دیاری‌تــر و بێ‌تەماتــر‬ ‫کارەێلــە ئەنجــام دانــە ئــوو هــەم رەونــەق‬ ‫و هەمیــش ســەرمایەێ ئێجتامعــی فرەتــرێ‬ ‫پێشــکش کردنــە وە واڵت‪ .‬وەخــت یەســە‬ ‫ک دی گشــتێ دڵنیایــی بداشــتووبن وە‬ ‫ژنەێلەێــش ئــوو وە جــی دوچاوەکــی‬ ‫کــردن ئــەڕا پیاگەێلــە و ئــەڕا جوب ـران ئــی‬ ‫هەمگــەێ ســاڵە ک ژنەێلــە نەتوانســتنە‬ ‫مەیــدان‌داری بکــەن دە ال کار و بار‪ ،‬خاســە‬ ‫ک فرەتــر الییــن ژنەێــل کارئافەریــن بگــرن‬ ‫تــا وە «تەبعیــز موســبەت» نایــن‪ ،‬ژنەێلــە‬ ‫بتوانــن فرەتــر خوەیــان و تەوانێیــان دە‬ ‫کارئافەرینــی بدەنــە نیشــان چــوون ک‬ ‫وەڕاســی لــە پیاگەێلــە هیــج چشــتێ ک ـە‌م‬ ‫نەدیــرن‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪57‬‬

‫هامدە‌نگی وەرد‬ ‫یەکــم ژن گوورانی‌چــڕ ئیالمی‬ ‫گوڵ سوو‬

‫هەرچەن ک مووسیقی کوردی‪،‬‬ ‫فرەتر ژنانەسە و لە الوەالوە‬ ‫ئەڕا وەدی هاتن زاڕووەێلە تا‬ ‫کزە و هوورەهوورەێل تەنیایی‬ ‫تا موور و پاوەمووری و مووە‬ ‫و ژەنیاری دەف و تەموورە‬ ‫ڵ‬ ‫و چەپ�ە و چایینە‪ ،‬گشتێ‬ ‫ژنانەسە باوجی مووسیقی ساز‬ ‫ڵ‬ ‫دوهو� و رەسمی‪ ،‬دوفێشتر‬ ‫و‬ ‫دە ئی دومادوما‪ ،‬پیاگانەتر‬ ‫بییە و دە ئی دو سێ دەهە ک‬ ‫چگە ژنەێلە لە مووسیقی‌وانی‬ ‫دوورترەو کەفتنە‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪59‬‬

‫فەریبــا جەماڵوەنــدی لــە ژنەێــل‬ ‫هونەرمەنــد ئیالمییــە ک خەریکــە‬ ‫یەکــم گوورانییەێــل کــوردی وە دەنــگ‬ ‫ژن دە ئیــام توومــار و بــاو دکــەێ‪.‬‬ ‫دە ئــی بەشــە وەرد ئی خاتوونــە دەمتەقەێ‬ ‫کریاگــە ک لــە یــەوال دخوەننــەێ‪.‬‬ ‫گوڵ ســوو ‪ -‬ئەگەر بخوازی خوەت ئەڕامان‬ ‫بناســنیت‪ ،‬فەرهەنـگ‌ نویســێ گوورانی‌چــڕ‬ ‫یــا گوورانی‌وێــژێ فەرهەنگ‌نویســی؟‬ ‫‪:‬م‪ ،‬فەریبــا جەماڵوەنــدی‌م‪ ،‬کــورد‬ ‫ئیالمــم‪ ،‬دە جــواو پرســیارییەگەتان‬ ‫دخــوازم بویشــم ‪»:‬هیــچ کامەیــان»‬ ‫ئــەڕا؟‬ ‫‬‫ســوو‬ ‫گــوڵ‬ ‫‪ :‬م وەر ژە گشــتێ ئنســانم‪ ،‬ئنســانێ ک‬ ‫گەوهــەرەێ گیانــێ ئایمەتییــە و ئــی‬

‫‪60‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ئارمانجــە‪ ،‬میــرات گــەور فەرهەنــگ‬ ‫کوردیاتییــە ک هــا بــان شــانێ‪.‬‬ ‫دومــاێ ئــەوە م کــوردم‪ ،‬کــوردێ ک‬ ‫وە فەرهەنــگ خــوەێ بــاوڕ دیــرێ و‬ ‫ئەویندارێیــە ئــەڕا یەســە ک جیاوازیــێ‬ ‫دە نامنــی فەرهەن ـگ‌ نویســی و گوورانــی‬ ‫نەدزانــم‪ .‬ســێ ســاڵ وەر ژە یــە‪ ،‬مــن‬ ‫و براگــەم فەرهەنــگ و وشــەنامەێ‬ ‫کــوردی نووســانیمن و یەمەیــش پەســا‬ ‫دوێیــم جڵدەگــەێ وە نــام (فەرهەنــگ‬ ‫مەوزووعــی) هــا دە دەس چــاپ‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬مئجــا مووســیقی چــە؟‬ ‫‪ :‬مووســیقی زوان هام‌بەشــەێ گشــت‬ ‫کوردەێلــە‪ ،‬بتهووڤــن وتگــە (دەورەێلــە‬ ‫ک قســە دامینــێ‪ ،‬مووســیقی رشووعــەو‬

‫دبــێ) کوردەێــل وەێ هەمگــەێ بنزارەێــل‬ ‫جووراوجــوور و جیــاوازێ ک دیــرن نیشــان‬ ‫دانــە ک مووســیقی کــوردی زوان گشــتی‬ ‫و شــەریکی ئەوانــە‪ ،‬چشــتێ چــۆ قســەێ‬ ‫بتهۆڤــن دە نــام کوردەێلــە دیارییــە و‬ ‫ئــەوان وە هــەر هــووز و بن‌زوانــێ دە‬ ‫زوان مووســیقی شــەریکن و هــەر کوردێگ‬ ‫وە ژنەفــن مووســیقی کــوردی‪ ،‬گیانــێ‬ ‫دیاێگــه بــزی‌ بــزی و ناتوانــێ بێ‌کشــە‬ ‫مبینــێ و جمــە و جوولەیێــگ نەکــەێ‪.‬‬ ‫ماموســتا گــۆران شــێعر فــرە خاســێ‬ ‫دیــرێ‪ ،‬ئــەر دروو نەویشــم ئــەڕا دەورێــش‬ ‫شمشــاڵ‌ژەن کوردێــگ وتگەســەێ‪ ،‬لــەێ‌وا‬ ‫(لــە بتهۆڤــن گەلــەک زیاتــر بــە رووحــم‬ ‫ئاشــناێ دەروێش)‪ .‬وەڕاســی کــورد رووحێ‬ ‫لــە مووســیقی کوردی جیــا نییــە‪ .‬منیش خۆ‬ ‫کــوردم‪ ،‬جــوور گشــت کوردێــگ‪ ،‬دوفێشــر‬ ‫هــەر ژن کوردێــگ‌ هــە لــە زاڕووییــەو‬ ‫هــووکارە وە ژنەفــن مووســیقی بیمــە ئــوو‬ ‫یەیــش پەنــج ســاڵە رەدیــف ئــاواز ئێرانــی‬ ‫دخوەنــم و شــێت و شــەیداێ بیمــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئــەڕا هــن ئێرانــی؟‬ ‫‪:‬ئێرانــێ یانــێ گشــت ئــەو واڵتەێلــە ک دە‬ ‫ناوچــه‌ێ تەمەدونــی ئێــران جــاران بینــە‪،‬‬ ‫نــە هــە ئێــران ئێســە فــرە لــەێ رەدیــف‬ ‫و گووشــەێلە یــا کوردیــن یــا ئیمــەێ‬ ‫کوردیــش هام‌بەشــیمن و خاونێیانیمــن‪.‬‬ ‫چاالکییەێلــەت‬ ‫گــوڵ ســوو ‪-‬‬ ‫دە ئــی باوەتــە چــە بییــە؟‬ ‫‪ :‬دە ئــی پەنــج ســاڵە‪ ،‬م فرەتــر دە شــوون‬ ‫یــاد گرتــن رەدیــف و کوانــە تەســنیفەێل‬ ‫فارســی بیمــە لــەو الویــش لــوو وە‬ ‫لووێیــەو دە بــان مووســیقی کوردیــش‬ ‫کار کردمــە ک مووســیقی کوردیــش‬ ‫فــرە وە رەســەن و بنچینــەدار دزامنــەێ‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬تــو یەکــم ژن ئیالمییــت‬ ‫ک دیــری گوورانــی دخوەنیــت‪،‬‬ ‫یــە چ هەســتێ ناگــە دە دڵــت‪ ،‬چ‬ ‫ســەختییەێل و چ خاســییەێلێ دیــرێ؟‬

‫‪:‬م هــەم خــوەم رزامەنــدی فــرە خــووێ‬ ‫دیــرم لــە خــوەم‪ ،‬هەمیــش دزانــم ک هــا‬ ‫مــل گشــتامن ک ئــی میراتەێــل گــەور‬ ‫خەڵــک و هــووز خوەمانــە زینگێیانــەو‬ ‫بکەیمــن و ئەڵگریمنەیــان ئــەڕا بانــان و‬ ‫چیــن ئایەنــدەێ کــورد‪ .‬مووســیقی‌ گیــان‬ ‫ددەێ وە ژیــان و شــادی دبەخشــێ‬ ‫وەمــان ئــوو وە گــڕ وە گــڕ ژیامنــان مانــا‬ ‫ددەێ هەرچــەن ک کار مووســیقی کــردن‬ ‫مانــا ئــەڕا ژنەێلــە دە ئێــرە ســەختییەێل‬ ‫خــوەێ دیــرێ هەمجــا نەبییــن‬ ‫ژێرخوانەێــل و مئکاناتــێ ک وەگەرەکــە‪،‬‬ ‫ســەختییەێلەێ مووســیقی کار کــردن‬ ‫ئــەڕا ژنەێلــە‪ ،‬دە ئیــام فرەتــرەو کردگــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬وەز کار هونــەری‬ ‫دە نــام ژنەێــل کــورد چوونــە؟‬ ‫‪ :‬هــەر چــەن ک ژنەێــل کــورد دە‬ ‫دریــژاێ میــژوو میرات‌ئەڵگــر هونــەر‬ ‫کــوردی بینــە وەداخــەوە ئێســە‬ ‫بەشــێیان لــە هونــەر کــوردی نادیارییــە‬ ‫و دەســکەفتەێلەیان دە ئــی ســەردەمە‬ ‫فــرە نییــە و ئــەر تاکمەگامێگیــش‬ ‫ئەڵگیریاگــە هــەم هیــردە هیــردە‬ ‫ئەڵگیریاگــە هەمیــش هێــان وە وەرچــەم‬ ‫واڵت نەخریاگــە و نەوێشکیاگەســەو‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئوڵگــوو کارییــت‬ ‫کێیــن؟‬ ‫مووســیقی‬ ‫دە‬ ‫هەرچــەن م رەوا نەدزانــم ک دە مووســیقی‬ ‫ئایــم بکەفێگــە شــوون کەســێ تــر‪ ،‬چــوون‬ ‫ویــر و هــرزم یەســە ک گوورانی‌چڕیــن‬ ‫فــرە لــەێ وە دەنــگ ئایــم و دانــگ دەنگــێ‬ ‫کەفتگــە ئــوو دەنــگ هــەر کەســێگیش‬ ‫هــا وەرد خــوەێ ئــوو وەێ خاتــرە تەقلیــد‬ ‫و شــوون‌ئەڵگری مانــا نەدیــرێ‪ ،‬م بایــەد‬ ‫بویشــم ک دە ال تکنیکــەو م شــوونگری لــە‬ ‫خانــم قەمەرمولــووک وەزیــری ئوو ئوســتاد‬ ‫شــەجەریان دکــەم ئــوو دە مووســیقی‬ ‫کوردیش شــوون ماموســتا مەزهــەر خاڵقی‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ده مووســیقی‪ ،‬لــە‬

‫کورد رووحێ لە مووسیقی‬ ‫کوردی جیا نییە‪ .‬منیش خۆ‬ ‫کوردم‪ ،‬جوور گشت کوردێگ‪،‬‬ ‫دوفێشتر هەر ژن کوردێگ‌‬ ‫هە لە زاڕووییەو هووکارە‬ ‫وە ژنەفتن مووسیقی بیمە‬ ‫سا�ە رەدیف‬ ‫ئوو یەیش پەنج ڵ‬ ‫ئاواز ئێرانی دخوەنم و شێت و‬ ‫شەیداێ بیمە‪.‬‬

‫شــێعر بایــەد وە ته‌رانــە بڕەســیمن‬ ‫یــا لــە گوورانــی وە شــێعر؟‬ ‫‪ :‬لــە منــەو نەدبــێ ئیجــوور چشــتێ وت‪،‬‬ ‫وە کارەگــە کەفتگــە و وە هەســت و‬ ‫حاڵــێ‪ ،‬تاکمەجــارێ لــە شــێعر وە گوورانــی‬ ‫دڕەســیمن و تاکمەگلــێ وە چەواشــەێیە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬وەگــەرد مووســیقی‬ ‫کــوردی‪ ،‬دپــووڕێ شــێعر نــوو بخوەنــرێ؟‬ ‫‪ :‬لــە دەســە گەرمەکانــی تــو ‪ ، ...‬دەاللــوو‬ ‫هەســتەوە‪ ،‬شــێعرەێل نووێگن ک کاک نارس‬ ‫رەزازی خوەنییەســەیان‪ ،‬فرەیــش خــاس‪،‬‬ ‫ئــوو یــە یانــێ ک مووســیقی کوردیــش دە‬ ‫وەرەقــەت شــێعر نــوو خوەنیــن ئەڵهــاێ‬ ‫جــوور مووســیقی فاخــر ســوننەتییش‪،‬‬ ‫هەرچــەن هایمنــە ســەرەتاێ ئــی رێیــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئــەڕا ئێســە خــەوەرێ‬ ‫نییــە؟‬ ‫ژنەێلــە‬ ‫دەنــگ‬ ‫لــە‬ ‫‪:‬یەکــێ لــە گیچەڵەێــل تــرێ ک ژنەێلــە دە‬ ‫مووســیقی و گوورانی‌چڕیــن دیــرن یەســە‬ ‫ک دەنــگ ژنەێلــە نەرمــی و لتافەتــێ‬ ‫دیــرێ ئــەڕا خــوەێ ک دەنــگ پیاگەێلــە‬ ‫ئی‌جــوورە نییــە‪ ،‬دەنــگ ژنەێلــە زیلــە‬

‫و چــەپ کۆکــە‪ ،‬دەنــگ پیاگەێلەیــش‬ ‫فرەتــر قووڕنــە و راس کۆکــە‪ ،‬وە خاتــر‬ ‫یــە ژنەێلــە نەدتوانــن لــە دەنــگ پیاگەێلــە‬ ‫ته‌قلیــد بکــەن‪ ،‬یەیــش بویشــم ک یــە‬ ‫کــەم و کوڵــی نییــە‪ ،‬یــە تایبەمتەندیێگــە‬ ‫ک هــە هــن ژنەێلەســە و ئــی تەوانائییــە‬ ‫داگــە وەیــان ک وەرەقــەت خوەنســن‬ ‫نۆتەێــل بــان وە قــودرەت بداشــتووبن‬ ‫ئــوو دەنگێیــان حەجــم پەیــدا بکــەێ‪.‬‬ ‫دزانیمــن ک پیاگەێلــە وە خاتــر الخــت‬ ‫پیاگانــەێ جامێعــە خــۆ دەســهەاڵت‬ ‫فرەتــرێ دیــرن ئــەڕا ئەنجــام دایــن هــەر‬ ‫کارێ‪ ،‬مووســیقیش وەێجوورەســە‪ ،‬ئــەوان‬ ‫پشــت ئــەڵ پشــت هــووکارەێ مووســیقی‬ ‫بینــە و بــان ئــەڵ بــان هــووکارەێ یەکرتەکی‬ ‫دکــەن مئجــا ئێقــەرە ئوســتاد ژن ئــەڕا یــە ک‬ ‫ببێگــە ماموســتاێ یــاد دایــن مووســیقی وە‬ ‫ژنەێلــە هــە نییــە‪ ،‬ئــوو یــە خــوەێ دەورەێ‬ ‫دەنگ‌ســازی ئــەڕا ژنەێلــە مــەزۆک دهیلــێ‬ ‫و ئــەوان نەدتوانــن چەنــە پیاگەێلــە دە مــل‬ ‫دەنــگ خوەیــان ئــراف پەیــدا بکــەن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئیــوە‪ ،‬دە بــان مووســیقی‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪61‬‬

‫“‬ ‫ئی هەمگە ئوستادە دە‬ ‫مووسیقی کوردی ئوو‬ ‫بنەما�ەێ‬ ‫ئی هەمگەێ‬ ‫ڵ‬ ‫مووسیقی‌زانە و ژەنیار و بوێژە‬ ‫ک دە نام کوردەێل دیریمن‪،‬‬ ‫خە�کێگیمن‬ ‫یانێ ک ئیمە ڵ‬ ‫الییندار مووسیقی و خاون‬ ‫مووسیقی ئوو یە ها دە‬ ‫گیانمان و خوێنمان و میژوو و‬ ‫فەرهەنگمان‪.‬‬

‫‪62‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫ســوننەتی سەرڕێشــتە دیــرن‪ ،‬چەنــێ‬ ‫ســازگاری دە نام‌بەیــن ئــی مووســیقییە‬ ‫وەرد مووســیقی کــوردی دبینــی؟‬ ‫‪ :‬مووســیقی ســوننەتی‪ ،‬گشــتێ هــا دە‬ ‫دەزگاێ هەفتوانــەێ ک دەزگاێ شــوور‬ ‫لــە گشــتێ وازترەکــە ک بــێ ژە خــوەێ‬ ‫چەنــی چــەن ئــاوازێ تریــش دکیشــێ‬ ‫وە شــوون خــوەێ‪ ،‬فــرە لــە ئاوازەێــل‬ ‫کــوردی دە دەزگاێ شــوور ئجــرا بینــە‪.‬‬ ‫چشــتێ ک هــە هــن مووســیقی‬ ‫کوردییــە یەســە ک مووســیقی کــوردی‬ ‫بداهەنەوازییــە ئــوو یــە خــوەێ نیشــانەێ‬ ‫یەســە ک مووســیقیدانەێل کــورد لــەی‬ ‫باوەتــە فرەزانــن و ئەڵــە وەزن و ریتــم‬ ‫مووســیقی تەســەلوت فرەیێــگ دیــرن‪.‬‬ ‫تایبەمتەندی‌تــر مووســیقی کــوردی یەســە‬ ‫ک هەرچــەن گشــت ئاوازەێــل و مەقامەێــل‬ ‫کــوردی هانــە نــام چوارچــووەێ مووســیقی‬ ‫ســوننەتی ئێرانــی باوجــی ئەیانــە فــرە‬ ‫هامپووشــانی دە مــل مەقامەێــل ئێرانــی‬ ‫پەیــدا نەدکــەن چشــتێ‌چۆ هــوورە‪ ،‬خــوەێ‬ ‫ئــەڕا خــوەێ دەزگاێ تــر دخــوازێ‪ .‬ئــەڕا‬ ‫یەســە ک دتوانیمــن بویشــیمن ک گەپەێــل‬ ‫مووســیقی کــوردی‪ ،‬کەســەێلێ جــوور‬ ‫سەی‌عەلی‌ئەســغەر کوردســتانی‪ ،‬مەزهــەر‬ ‫خاڵقــی‪ ،‬شــەهرام نــازری‪ ،‬ســەی خەلیــل‬ ‫عالی‌نــژاد ‪ ،‬هــووز تەموورەوانەێلــە وە‬ ‫گشــتی چ دە ســەحنە و چ دە گــووران‪،‬‬ ‫هــووز کرمانجەێلــە دە ئەزەڕبایجــان‬ ‫و دە خوراســان‪ ،‬حەســەن زیــرەک‪،‬‬ ‫عەبــاس کەمەنــدی‪ ،‬عەزیــز شــاهڕۆخ‪،‬‬ ‫ســەدیق‪ ،‬تەعریــف‪ ،‬هــووز کامــکار‪،‬‬ ‫هــووز عەندەلیبــی‪ ،‬هــووز پوورنــازری‪،‬‬ ‫کەیهــان کەڵهــوڕ‪ ،‬نــارس رەزازی‪ ،‬هــووز‬ ‫موحەمــەد‬ ‫یووســف‌زەمانییەێل‪،‬‬ ‫ماملــی ئــوو گشــت هوورەچڕەێــل و‬ ‫موورەوهارەێلــە و کەســەێلێ تــر بــێ‌ژە‬ ‫یــە ک کار فرەیێــگ کردنــە دە مووســیقی‬ ‫کــوردی‪ ،‬هەمجــا ئــەو کارەێلێیانــە خــوەێ‬

‫خزمەتێگــە وە مووســیقی ئێرانییــش چــوون‬ ‫ئەیانــە لــە یەکرتەکــی جیــاواز نییــن‪.‬‬ ‫ئــی هەمگــە ئوســتادە دە مووســیقی‬ ‫کــوردی ئــوو ئــی هەمگــەێ بنەماڵــەێ‬ ‫مووســیقی‌زانە و ژەنیــار و بوێــژە ک دە‬ ‫نــام کوردەێــل دیریمــن‪ ،‬یانــێ ک ئیمــە‬ ‫خەڵکێگیمــن الیینــدار مووســیقی و خــاون‬ ‫مووســیقی ئــوو یــە هــا دە گیامنــان و‬ ‫خوێنــان و میــژوو و فەرهەنگــان‪.‬‬ ‫ن قســەگەتان؟‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬بــ ‌‬ ‫‪:‬کار فرهەنگــی و وە شــوونێ هــەر کار‬ ‫هونــەری و ئەدەبــی و ئێجتامعیێــگ‬ ‫تــر‪ ،‬بنــەوا و ژێرخــوان هــەر کارێ تــرە‬ ‫چ ئــەڕا خەڵکەگــە ئــوو چ ئــەڕا هــەر‬ ‫دەوڵەت‌وانــێ‪ ،‬وەێ‌خاتــرە م لــە گشــت‬ ‫واڵتوەندەێلــە دوفێشــر چاالکەێــل کــورد‪،‬‬ ‫هەمیــش لــە بەرپرســەێلە دخــوازم جــوور‬ ‫خوەشــکێگێ بووچــگ‪ ،‬وەێ چەمســارەوە‬ ‫بنــووڕن وە کار فەرهەنگــی و سیاســییەو‬ ‫نەکــەن‪ ،‬سیاســی کــردن کار فەرهەنگــی‬ ‫بووچگێیــەو دکــەێ ئــوو لــەێ کارە وەر‬ ‫گشــت چشــت یــە کار فەرهەنگییە ک پاســا‬ ‫و دەروەســەو دبــێ و لــەێ ال وەراو ئــەوال‬ ‫دچــوو‪ ،‬چشــتێ تریــش بویشــم‪ ،‬دەێ هــەر‬ ‫کــەس ئــەڕا خــوەێ دنیــاێ مەجازییــە ئــەو‬ ‫کەســەێلە ک جــوور خارچــگ وە یــەک‬ ‫شــەوە بــڤ دکــەن و چــۆ گــرم و هــڕ واڵت‬ ‫شــێوننە یــەکا‪ ،‬فــرە هنێیــان نەکــەن ک‬ ‫فرەێــش هــن نییــە‪ ،‬نەزانســتم ک لــە (هــن)‬ ‫خاســر چ وشــەێ ئــەڕا ئــی ئەوشــێونەکەێل‬ ‫و لێخەن‌کەرەێلــە ببەمــە کار ک وە دروو‬ ‫گەپگەپانــە دویشــن و ســەر خوەیــان گــەپ‬ ‫دکــەن و بڕێگیــش ئەلگە‌چەپ‌کــوت و‬ ‫ئەلگە‌شــەڕخڕ و هــەواس‌داوس دننــە دەور‬ ‫و گــرد خوەیــان و دنیــا فەرهەنــگ هونــەر‬ ‫وە بانــد و نوچــەوازی دشــێوننە یــەکا‪،‬‬ ‫ئــی رووشــن‌کەرییە کار رووشــنبیرەێل و‬ ‫بنگەێــل و ماڵگەێــل رووشــنبیریێگە جــوور‬ ‫شــەفەق‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪63‬‬

‫دەرد گرانێگە ک وه‬ ‫خوەمانییەێلەیش‬ ‫خوەمان بناسنیمن‬ ‫گوڵ سوو‬

‫خانم زاهد ‌ە قەڵەندەر‬ ‫بەرپرس ئەنجومەن ئەدەبی‬ ‫کوردی چاردووڵی و چاالک‬ ‫فەرهەنگی کورده‌‪.‬‬ ‫کوردەێل چاردووڵی‬ ‫لەو کوردەێلەن ک هان‬ ‫الژۆر ئێران دە ئوستان‬ ‫ئازەربایجان رووژئاوا‪ .‬دە ئی‬ ‫ئوستانە ک فرەترێیان کورد‬ ‫کرمانج و کورد سوران یا‬ ‫تورک زوانن‪ ،‬چاردووڵییەێلە‬ ‫وە خاتر یە ک وە کوردی‬ ‫خوارین قسە دکەن و بنزارێ‬ ‫فرە نزیک وە کوردی فەیلی‬ ‫بەغدا دیرن‪ ،‬چۆچشتێ چمان‬ ‫دە واڵت خوەیانیش هەم‬ ‫دوورەواڵت کەفتنە ‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫بــڕێ وتنــە ک چاردووڵــی هــە ئــەو‬ ‫چەڕداوڵــی یــا چــەردەوڕی و چەردەبــڕی‬ ‫خوەمانەســە ک نــام ناوچەیێگە دە ئوســتان‬ ‫ئیــام و فــرە نزیــک وەێ چاردووڵییەێلــە‬ ‫قســە دکــەن و لــە ئێــڵ رێزەوەنــن و‬ ‫چاردووڵییەێلــە لــە ئیــام کووچریانەســە‬ ‫ئەورەێلــە‪.‬‬ ‫چاردووڵییەێلــە دە ناوچەێــل قــۆروەی‬ ‫کوردســتان و ناوچــەێ چاردووڵــی‬ ‫هەمەدانیــش ئــوو بڕێگیــش دە کرماشــان‬ ‫هــەم دانیشــتگن‪.‬‬ ‫چــەن وەخــت وەر ژە یــە‪ ،‬بــڕێ لــە‬ ‫چاالکەێــل کــورد دە ناوچــەێ چــاردووڵ‬ ‫ئازرە‌بایجــان رووژئــاوا و شــاهین‌دژ‬ ‫ئەنجومەنێــگ کــوردی دامەزرانــن ک خانــم‬ ‫زاهــدە قەلەنــدەر‪ ،‬نویســەر و چاالکــوان‬ ‫چاردووڵــی یەکــێ لــە بنەڕانەرەێلــەێ ئــەو‬ ‫بنگــەێ ئەدەبییەســە و بەرپرســێ‪.‬‬ ‫ئــەوی ماموســتای مێــژووە و چــەن کتــاو‬ ‫ئەدەبــی و تاریخــی نووســانگە‪ .‬گــوڵ ســوو‬ ‫ئــی باس ـه‌ وه‌لیــا داشــتیه‌‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬دە بــارەێ ئەنجومەنەگەتــان‬ ‫ئەڕامــان بێــژ؟‬ ‫‪:‬ئــی ئەنجومەمنانــە‪ ،‬بنگەیێگــە فەرهەنگی‪-‬‬ ‫ئەدەبــی ک هیــچ کار سیاســی و پــوول‬ ‫دەرارانــەێ نــاکا و هــە ئــەڕا گەشــە دایــن‬ ‫وە زوان و شــێعر و داســتان و ئەدەبیــات‬ ‫چاردووڵــی وە گشــتی دامەزرانیمنەســەێ‪.‬‬ ‫یەکــێ لــە موهمرتیــن کارەێــل ئیمــە‪،‬‬ ‫پەیوەنــدی گرتــن وەل ئــەو دووەێ‬ ‫ئەنجومەنەێلــە ک ئەخوازیمــن فــرە وە بــان‬ ‫یــە کار بکەیمــن‪.‬‬ ‫بـێ‌ژە ئەوانــە چشــتەێلێ جــوور بەرگــری و‬

‫دفــاع لــە حوقــووق هــووز هونەرمەندەێــل‬ ‫ئــی ناوچەمانــە‪ ،‬چااڵکــی کــردن ئــەڕا‬ ‫ئەڵگرتــن هــەر چشــتێ ک نــواێ وەر ئــەو‬ ‫نــوا چگــن کار ئەنجومەنــە یــا کارەێــل‬ ‫فەرهەنگــی بگــرێ‪ ،‬یارمەتی دایــن وە چاپ‬ ‫و بــاو کــردن کتاوەێلــەێ هونەرمەندەێــل‬ ‫و شــاعرەێل و نویســەرەێلەمان‪ ،‬ناســین‬ ‫و وەدی کــردن و ناســانن ئەڵیمــەت و‬ ‫بڵیمەتەێــل فەرهەنگــی و هونــەری و‬ ‫ئەدەبــی دە ناوچەگەمــان دوفێشــر منــام‬ ‫و نوومنامەێــل و منــاڵ و مناڵ‌مەزنەێلــێ‬ ‫ک تەوانــای کار کــوردی دیــرن ئــەڕا یــە‬ ‫ک دە بانــان ئەنجومەنەگەمــان مــەزووک‬ ‫نەمینــێ‪ .‬ئەیانــە بــڕێ لــە کارەێلەمانــن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬چۆنــێ بــی ک کەفتنــە بیــر‬ ‫نەهادســازی و ئەنجومــەن نایــن؟‬ ‫‪:‬گشــتێ ئەزانیمــن ک خاســرین جــی ئــەڕا‬ ‫ســەر و شــێوە دایــن وە کار فەرهەنگــی‬ ‫دامەزرانــن بنیاتێگــە لــەێ‌وا‪ ،‬ئــەڕا یــە بــی‬ ‫ک ئیمەیــش گشــت تەوانامــان بردیمنــە‬

‫کار ک هــەر جــوورێ بییــە بپووڕیمــن‬ ‫وەل یــەکا ئــوو یەکاگرتنــێ ســاز بکەیمــن‬ ‫ئــەڕا ئــی کارە‪ ،‬وەیجــوورە بــی ک ئــی‬ ‫ئەنجومەنــە هاتــە دی‪.‬‬ ‫ئێســەیش بنیاتێگــە فەرهنگــی ئــەڕا ســەقام‬ ‫گرتــن و شــوون‌گیری و پەیجــووری‬ ‫کارەێــل فەرهەنگــی ئەدەبــی کــوردی‬ ‫چاردووڵــی لــە بــار شــۆناس فەرهەنگــی‬ ‫ئیمــە و هیواداریمــن ک وە کارەێلــێ ک‬ ‫وە مەجــازی ئەکەیمــن یــا دە دەمنیشــت‬ ‫یــەکا ئەنیشــیمن‪ ،‬بتوانیــم جمــە و‬ ‫جوولــەێ فرەتــرێ بخەیمنــە واڵت و کار‬ ‫دریــژەدارێ بداشــتووبیمن و وەێ‌جــوورە‬ ‫ک گشــت چاالکەێلــە ئەوڕەســانیمە‬ ‫و ئەوڕەســنیمن‌وە‪ ،‬رووژ وە رووژ وە‬ ‫ئەندامەێلەمــان یــا وە دووســخوازەێلێ‬ ‫ک جــوور الیینــدارێ ئەیــەن و ئەنیشــن‬ ‫دە ئێــوارە کوڕەێلەمــان‪ ،‬ئەبنــە وەردەم و‬ ‫وەردەنگــان‪ ،‬زیایــەو ئەبــێ و ئیمەیــش‬ ‫دڵنیایمــن ک وە خاتــر ئــی وەرئــەو‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪65‬‬

‫پیــری هاتنەێلــە ک هــەر دیــرێ فرەتــر و‬ ‫فرەتــرەو ئەبــێ بتوانیــم ببیمنــە ئەنجومــەن‬ ‫ناودارتــرێ و دە ئایەندەێش وە پێشــتەوانی‬ ‫پوولــی و مەعنــەوی خەڵکەگەمــان‪،‬‬ ‫هیمیداریمــن ک داهاتــوو خاســرێ‬ ‫ببینیمــن وە چــاو‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئــی ئەنجومــەن ســەر وە‬ ‫جیێــگ یــا ئدارەیێــگ هەســە؟‬ ‫‪:‬نــە‪ ،‬ئــی ئەنجومەنــە هــەر ســەر وە‬ ‫خوەێیــە و هــەر چــەن ئەخــوازێ وەل‬ ‫گشــتێ هامیــاری بداشــتووبێ وەلــێ‬ ‫هــن هیــچ کــەس یــا ئدارەیێــگ نییــە و‬ ‫چشــتێگە گشــتی ک ئــەڕا گشــتێ کار ئــەکا‪،‬‬ ‫گشــت شــاعرەێلە‪ ،‬داستان‌نویســەێلە‪،‬‬ ‫موحەققەێلــە‪ ،‬نویســەرەێلە گشــتێ‬ ‫ئەگرێگــە وەر و ئەکاتــە وەردەنــگ و‬ ‫وەردەم خــوەێ و هــن هــووز و کەســێ‬ ‫نیێــە‪.‬‬ ‫گوڵ سوو ‪ -‬تا ئێسە چ کارەێلێ کردنە؟‬

‫‪66‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫‪:‬تــا ئێســە ئیمــە دانیشــتنەێل فرەیێــگ‬ ‫داشــتیمنە‪ ،‬دە شــەواچەێل مەجازییــش‬ ‫چاالکــی دیریمــن و گــرووپ و کاناڵێــگ‬ ‫وە نــاو (ئەنجومەن)ەگــە خستیمنەســە‬ ‫رێ و دیریمــن کار ئەکەیمــن‪ ،‬رخنــە گرتــن‬ ‫و پێشــتەوانی کــردن لــە ئەندامەێلەمــان‬ ‫یــا کەســەێلێ تــر تــا وە هێمــەت و‬ ‫دەس‌خیــرەت ئــەوان‪ ،‬کتاوخانــەێ‬ ‫فەرهەنــگ و زوان و میــژوو کــورد‬ ‫چاردووڵــی پــڕەو بکەیمــن لــە کتاوەێــل‬ ‫خوەمانــی‪ ،‬ئەوانــە قەێــرێ لــە کارەێلەمــان‬ ‫بینــە تــا وە مئــڕوو‪.‬‬ ‫گوڵ سوو ‪ -‬ئوو لە یەو ال چە؟‬ ‫‪ :‬ئیمەیــش جــوور هــەر ئەنجومەنێــگ‬ ‫تــر ئەخوازیمــن وە کارەێلەمــان گەشــەێ‬ ‫فرەتــرێ بدەیــم ک وە داخــەوە تەقیایمنــە‬ ‫ئــی پەتــای کورونــا و ئــی هەڕەشــە و‬ ‫مەترســی جەهانییــە ئیمەیــش جــوور‬ ‫گشــت دنیــا ترســان و دابەســی تــا‬

‫نەتوانیمــن هێــان کارەێلەمــان‪ ،‬وە‌گشــت‬ ‫ببەیمنــە نــوا‪ ،‬کارەێلــێ جــوور رێــز گرتــن‬ ‫لــە گەوراێلــە ک فــرە هــا وەر چاومــان‪،‬‬ ‫بەرنامەێــل ئەدەبــی تــر‪ ،‬ئــوو زیاتــر لــە‬ ‫ئەوانــە ئــەڕا ناســانن ئەنجومەنەگــە دووس‬ ‫دیریمــن دانیشــتنەێل و فســتیواڵەێل فــرە‬ ‫گەورایێــگ بنیمــن و گشــت ئەنجومەنەێلــە‬ ‫و چاالکەێــل ئازادیــش بچڕیمنــە ئــی‬ ‫بەرنامەمانــە‪ .‬یەیــش بێــژم ک کارەگەمــان‬ ‫هــە فەرهەنگییــە و ئــەڕا یــە ک فەرهەنــگ‬ ‫خوەمانــی دە نــاو منــام و نوومنامەێلــە و‬ ‫ژنەێلــە‪ ،‬پەخــش و بــاوە ببــێ دیریمــن‬ ‫جەخــت دکەیمــن‪ ،‬چــوون ک ئەتوانــن‬ ‫فرەتریــن نەخــش ئــەڕا مەنیــن فەرهەنــگ‬ ‫و گەشــە دایــن وە پــێ‪ ،‬بگرنــە ملێیــا‪.‬‬ ‫گوڵ سوو ‪ -‬چ کتاوەێلێ چاپ کردیتە؟‬ ‫‪ :‬مــن خــوەم‪ ،‬وە چــاپ کتاوەیلــەم وەێ‬ ‫چــاوە ئەنــووڕم ک خزمــەت فەرهەنگیــێ‬ ‫بکــەم ئــەڕا نووســانن و شــییەو کــردن‬ ‫میــژوو و فەرهەنــگ و فرەتــر لــە گشــتێ؛‬ ‫نووســانن و زینــگ کــردن ئــەو وشــەێلە‬ ‫ک دیــرن دە زوان ئیمــە الئەچــن و پەســا‬ ‫وشــەێل تورکــی ئەنرنە شــوونێیان دوفێشــر‬ ‫دە دوێیــم کتاوەگــەم ک کتــاو (شــازایە‬ ‫بۆچکەڵە)ســە ک ئەڵگەردامنەســەێ وە‬ ‫کــوردی خوەمــان گشــت تەقــەالم یــە‬ ‫بییــە ک ئــەو کەلیمەێــل کوردیاتــی و‬ ‫ســاق خوەمانــە‪ ،‬ئــەو وشــەێل خــەس‬ ‫کــوردی چاردووڵیــە ک یــا لــە بیــرەو چگنــە‬ ‫یــا دیــرن لــە بیــرەو ئەچــن ببەمــە کار‬ ‫بەشــکەم زینگــەو بــن و مبینێگەیــان‪ ،‬هــەر‬ ‫چــەن ئێســە دە زوان منامرتەێلەمــان وە کار‬ ‫ناچــن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬ئــەڕا ئێقــەرە دە مــل وە کار‬ ‫بــردن پێش‌وەنــد کــورد چاردووڵــی پاملــی‬ ‫ئەکــەن ب ـێ‌ ئــەو پێش‌گرەیــش خــۆ گشــتێ‬ ‫ئەزانــن چاردووڵــی‪ ،‬هــە کــوردە و بــەس؟‬ ‫‪ :‬م خــوەم‪ ،‬وە بــەش خــوەم دە بــان وشــەی‬ ‫(کــورد) فــرە پاملــی دیــرم‪ ،‬چــوون ئیمــە‬ ‫چاردووڵییەێلــە دە ئێــرە دە ناودەســان‬

‫هاوئوســتانییەێل ئازیــز تــورک و بــرا و‬ ‫خوەشــکەێل کــورد ســورانی و کرمانجــی‬ ‫خوەمــان و دوور لــە کوردەێــل خواریــن‬ ‫خوەمــان کەفتیمنــە و چــوون بــڕێ ئــی‬ ‫جیاوازییــە دە ناوبەیــن زوان کــوردی‬ ‫خوەمــان وەل رەو کوردەێــل ئەبییــن‬ ‫و حەتــا جیــاوازی مەزهەبــی ئیمــە و‬ ‫ئــەو کوردەیلــە‪ ،‬مئجــا چــوون ک فــرە‬ ‫کەمرتیمــن دە وەراوەر ئــەوان‪ ،‬چۆچشــتێ‬ ‫کــەم هاوردنــە و دەس‌کردنەســە کــوردی‬ ‫نەوتــن وەرد مناڵەێلەیانــا ک یــە دەرد‬ ‫گرانێگــە ک دە جییەێلــێ ک چــەن‌زوان و‬ ‫چەن‌مەزهــەب تێکەڵــەو ئەبــن ئەکەفــێ‬ ‫ک ئیمــە وە یــە حەساســیمن و ئەخوازیمــن‬ ‫نــواێ ئــی زەینیێــەت بگریمــن‪ ،‬هــەر چــەن‬ ‫ک ئیمــە فرەتــر لــە گشــتێ دووســدار‬ ‫توڕک‌زوانەێــل و کوردزوانەێل‌تریمــن‬ ‫وەلــێ ناخوازیمــن ک فەرهەنــگ و زوان‬ ‫خوەمــان لــە بیــرەو بچــێ و ئەخوازیمــن ک‬ ‫جــوور جــار جــاران مەردمەگەمــان خوەیان‬

‫وە کــورد چاردووڵــی بناســن و بــەس‪،‬‬ ‫چــوون وە راســی هــەر یــەن و بــەس‪.‬‬ ‫كــوڵ ســوو ‪ -‬چه‌نــێ کوردەێــل فەیلــی‬ ‫ئەناســی‬ ‫‪:‬م فــرە نییــە ک ئەناســمەێان و ئــی‬ ‫ناســینمە هــەر لــە دنیــای مەجــازی و‬ ‫نــت بییــە باوجــی ئەخــوازم ئــی تاســەمە‬ ‫بێــژم ک هیــوام یەســە فرەتــر وەگــەرد‬ ‫ئــەوان و گشــت کوردەێلــە هام‌وشــوو‬ ‫ئەدەبــی بکەێمــن چــوون ئەوانیــش لــە‬ ‫مــاڵ خوەیــان خەریــوەن و لــە الی کــەس‬ ‫و کارێیــان و خوەیــان‪ ،‬ئــەڕا خوەیانیــش‬ ‫نەنارسیــاگ مانــە و جــوور ئیمــە هــەوڵ‬ ‫ئــەدەن ک لــەێ وەز و وەزیاتــە خوەیــان‬ ‫بناســن و خوەیــان بناســنن و یــە داخ‬ ‫کەمــێ نییــە ک ئــی دو بــار ســەیینە دە الی‬ ‫خــوەت و ئــەڕا ناســانن شــۆناس خــوەت‬ ‫وە خوەمانییــە و ئــەڕا ناســانن هوویــەت‬ ‫خــوەت ئــەڕا خەریوەێلــە و بغەێــران‪ ،‬وە‬ ‫یەکــەو بکیشــیتە کــووڵ‪.‬‬

‫کتاو (شازایە‬ ‫ڵ‬ ‫بۆچکە�ە) ک‬ ‫ڵ‬ ‫ئە�گەردانمەسەێ‬ ‫وە کوردی خوەمان‬ ‫گشت تەقەالم‬ ‫یە بییە ک ئەو‬ ‫کەلیمەێل کوردیاتی‬ ‫و ساق خوەمانە‪ ،‬ئەو‬ ‫وشەێل خەس کوردی‬ ‫ڵ‬ ‫چاردوو�یە ک یا لە‬ ‫بیرەو چگنە یا دیرن‬ ‫لە بیرەو ئەچن ببەمە‬ ‫کار بەشکەم زینگەو‬ ‫ببن و بمینێگەیان‬

‫زهرا الفتى‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪67‬‬

‫لە نەغدە تا مەهاباد‬

‫و تا واڵت کورد فەیلی‬

‫گوڵ سوو‬

‫مەریەم ئاباریان‪ ،‬وە‬ ‫نام نازاری (تەنیا)‪ ،‬لە‬ ‫چاالکه‌یل خزمەت وە‬ ‫کەم‌ئەندامەیلە دە‬ ‫شار مەهاباده‌‪.‬‬

‫ئــەو یەکــێ لــە بەرپرســەیل و چاالکرتینەیل‬ ‫ئەنجومــەن ئەدەبــی مەهابــاد دە کانــاڵ و‬ ‫گــرووپ تلگرامــی ئــەو ئەنجومەنــە ک وە‬ ‫مێهــر خوەشــکانە ئــی جەرخــە جەمــەو‬ ‫دکــەێ‪ ،‬چــەن وەخــت پێشــر‪ ،‬کتــاو‬ ‫شــێعرێ وە دا وە دەر ک کەڵکڵەیــل ژنــێ‬ ‫دە ئاســتانەێ وەرزێــگ ســەرد‪ ،‬دوارە دە‬ ‫نامــێ دیــاری بــی‪.‬‬ ‫چاالکــی ئــەوی دە ئەدەبیــات و‬ ‫خزمەتگوزاریــێ ئــەڕا جەرخەســازی‬ ‫ئەدەبــی دیاری‌تــرە لــە هــەر چشــتێ‪.‬‬ ‫کــەم نییــن ئەوانــەێ ک دە دریــژای میــژوو‬ ‫چاالکوەنــدی ئــەوان بییــە وە هــووی‬

‫زهرا الفتى‬

‫‪68‬‬

‫گــوڵ ســوو‬

‫هامــار کــردن رێگــە ئــەڕا زهیــر و ئەڵهاتــن‬ ‫شــاعرەیلێ پایەبەرزتــر‪.‬‬ ‫وەێ خاتــرە دە ئــی بەشــە‪ ،‬ئــەڕا رێزگرتــن‬ ‫وە دڵســووزییەیل شــاعرانە ئــی خوەشــک‬ ‫شــاعرە‪ ،‬دەمتەقــەی پــڕ لــە هەســتێ‬ ‫کوردانــە کردیمنــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ -‬خــوەش هاتیتــە وە واڵت‬ ‫کــورد فەیلــی‪ ،‬کەمــێ فرەتــر خــوەت‬ ‫وەمــان بناســن‪.‬‬ ‫‪:‬م هەفــت رووژ ماگــە لــە ئاخریــن مانــگ‬ ‫تاوســان دە ســاڵ ‪ 1365‬هەتــاوی دە شــار‬ ‫نەغــەدە‪ ،‬هامتــە دی و دەس سەرنوێشــت‬ ‫یــە چــەن ســاڵە خستگەســەمە شــار‬ ‫مەهابــاد‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬لــە کەێیــەو هاتیتــە نــام‬ ‫دنیــای شــێعر و شــاعری؟‬ ‫‪ :‬م هــە لــە ســەردەم مناڵییــەو‪،‬‬ ‫وەرد شــێعرەیلە‌ێ منااڵنــەێ مســتەفا‬ ‫ڕەحامن‌دوســت‪ ،‬شــاعر فــارس‌زوان ک‬ ‫منااڵنــە شــێعر دویشــێ‪ ،‬گــورێ گرتــم‬ ‫و وەگــەرد شــێعر و لــە تەمەنــی ‪27‬‬ ‫ســااڵنەویش وه‌رد شــێعر کــوردی ئاشــنا‬ ‫بیــم‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬لــە چ ســاڵێگه‌و‌ دەس کردیتــە‬ ‫شــێعر کــوردی وتــن‬ ‫‪ :‬م لــە ســاڵ‪1381‬ه‌و شــێعر کــوردی ومتــه‬ ‫باۆجــی لــە ســەرەتا شــێعر فارســی ومتــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ -‬لــە چ چوارچووەیێــگ شــێعر‬ ‫وتیتــە؟‬ ‫‪:‬فرەتــر دوبەیتــی ومتــە هەرچــەن وە‬ ‫دڵنویســەیلەمەو وە شــێعر نــوو نزیکــرە‌و‬ ‫بیمــە و ئێســەیش شــێعر نــوو دویشــم‪،‬‬ ‫کــەم تــا کوتــێ‪ ،‬ئــوو وەێ باوەڕمــە ک‬ ‫شــێعر نــوو لــەو قاڵبەیلــە ژنانەتــرە چــوون‬ ‫ژنەیلــە فــرە رومانتیکــرن لــە پیاگەیلــە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ -‬شــێعرەیلەێ تــو فرەتــر هانــە‬ ‫چ حــاڵ و هەوایێــگ؟‬ ‫‪ :‬گرینگرتیــن تایبەمتەنــدی شــێعرەیلەی م‬ ‫ژنانــە بیینێیانــە‪ ،‬ســادە و پــڕ لــە گلیــە و‬ ‫تەنیاییەیــل ژنــێ ک هەمجــا دە ئاســتانە‌ێ‬

‫وەرزێ ســەرد وســاگە‪ ،‬ئی‌جــارە وەرزێــگ‬ ‫ســەردتر‪ ،‬ژن کــورد‪ ،‬لــە گشــتێ فرەتــر وەێ‬ ‫هەســتە نزیکــرە‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو‪ -‬وە ئــی مئکاناتــەو ئــی‬ ‫تکنولووژیەیــش؟ تەنیایــی مانــا دیــرێ؟‬ ‫‪:‬تەنیایــی‪ ،‬ســیەم و ســاگە‌ێ دە نــام ئــی‬ ‫هەمگــەی تکنولووژییــەو دە بــان ســەرمان‬ ‫فــرە ســەنگین‌ترە‪ ،‬دوفێشــر ئــەڕا ژنەێــل‪،‬‬ ‫ئەوەیــش ژنەیلــێ ک شــاعرن و دخــوازن‬ ‫هــە وەو ئێحساســەیل ژنانــە ک دیــرن‬ ‫شــێعر بویشــن تکنولــووژی‪ ،‬هــەر ئەوقــەرە‬ ‫ک ئایمەیــل دوور وە یەکــری نزیکــەو‬ ‫کردگــە‪ ،‬نزیکرتیەیلــە لــە یەکــری دوورتــرەو‬ ‫کردگــە و شــاعرەیلەیش لــە خوەیــان‬ ‫دووتــرەک‪.‬‬ ‫شــاعرەیلێ ک لــە هشــارەی چــەم و دەم‬ ‫ئڵهامــێ شــاعرانە گرتنــە ئێســە وەێ‬ ‫هەمگــە دوور کەفــن لــە زوان بــەدەن‪،‬‬ ‫لــە زوان هشــارە‪ ،‬چ جــووری دتوانــن‬ ‫وەرد یەکرتەکــی قســە بکــەن؟ دە ئــی‬ ‫بــەرد ئــەڵ بــەردە‪ ،‬م رەنگــێ لــە تەنیایــی‬ ‫خــوەێ پــەالم شــێعر دیارێــگ و دوارە دە‬ ‫دنیــای بێ‌بــن شــێعر وە تەنیایــی دڕەســێ‪،‬‬

‫ئــی داواێ‌داوە‪ ،‬منــێ چارەنویــس ژنەیــل‬ ‫کــوردە ک شــاعر وە دنیــا دیــان و شــاعر‬ ‫دژیــن و شــاعر دمــرن‪.‬‬ ‫گــوڵ ســوو ‪ -‬دە شــێعر ئێســەێ ســورانی‬ ‫عـراق کــێ دناســی؟ شــێعر شــاعرەیل کــورد‬ ‫فەیلــی ع ـراق چــە؟‬ ‫‪ :‬فرەتــر لــە شــاعرەیل ئێســە‪ ،‬شــێعر‬ ‫شــاعرەیل ئەوســاێ کــورد‪ ،‬چ دە ئێــران و‬ ‫چ دە عــراق‪ ،‬دڵخــواز منــە‪ ،‬لــە شــاعرەیل‬ ‫کاڵســیک تــا شــێرکۆ بێکــەس نەمــر‪.‬‬ ‫شــاعرەیلەێ ئێســەێ ســورانی‌وێژ عــراق‬ ‫فــرە نەدناســم‪ ،‬وە داخــەوە شــاعرەیلە‌ێ‬ ‫کــورد فەیلــی عراقیــش‪ ،‬هــەر چــەن بن ـزار‬ ‫کــوردی فەیلــی‪ ،‬فــرە دە الم شــیرینە‪.‬‬ ‫گوڵ سوو ‪ -‬دۆماقسەت چەسە؟‬ ‫‪:‬دۆماقســەم دۆماخوازمــە لــە گشــت‪ .‬لــە‬ ‫گشــتێ دخــوازم ک کــوردی بپووشــن و وە‬ ‫زوان کــوردی قســە بکــەن‪ ،‬وە زوان کــوردی‬ ‫بنووســنن وە هــەر بنــزار و بن‌زوانێگــێ‬ ‫کــوردی ک دزانــن‪ ،‬چــوون زوان کــوردی‪،‬‬ ‫گشــتێ پــڕ لــە هەســتە‪ ،‬چ دە نەغــەدە‬ ‫ببــێ‪ ،‬چــە مەهابــاد و چ واڵت کــورد‬ ‫فەیلــی‪ ،‬کــورد هــەر بــاوان ِ کــوردە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه ‪ - 109‬گه‌الوێژ ‪2021‬ی زایینی )‪(2721‬ی كوردی‬

‫‪69‬‬

‫ئوستاد‬ ‫هادى ضياء الدينى‬

‫‪MAGAZINE‬‬

‫‪GULL SOO‬‬ ‫‪70‬‬

‫گــوڵ ســوو‬