Nowy kamieniarz nr 42 by Nowy Kamieniarz

ISSN 1899-3419

Październik (nr 42) 6/2009

bezpłatny

Kamień na giełdę

nakład - 5500 egz.

Spółki akcyjne

s. 26

Najstarsza metoda obróbki

Łupanie s. 94

Deterioracja

materiałów skalnych

Trawertyny na polskim rynku s. 32 R

Nagroda Miesa van der Rohe s. 50

s. 76

Wyłączny dystrybutor produktów włoskiej firmy Abrasivi Adria S.R.L.

Narzędzia polerskie Adrialux Narzędzia do antykowania

Narzędzia magnezytowe Narzędzia diamentowe

Chemia kamieniarska

Głowice polerskie Cemar

ADRIA POLSKA SP. Z O.O. , ul. Jasienicka 23, 72 - 015 Police tel.: 0693 638 998, tel./fax: 091 317 65 46 Sprzedaż na terenie województw: - dolnośląskiego, opolskiego: tel. 0605 426 882 - małopolskiego, śląskiego: tel. 0791 777 708 e-mail: info@adriapolska.pl, www.abrasiviadria.com

Narzฤ dzia diamentowe

Centrum Kamieniarskie CHIN-KA - 6tr]eJRm ย uO NieSRGOeJรกRฤ Fi teO - ย teO Ia[ - ZZZ JranirR SO ย e-maiO FKinka#JranirR SO

www.caggiati.it Juzi wkrotce premiera nowej strony internetowej

ADV Kamien web site.indd 2

21/08/09 10:05

Dragon Michał Dulniak Hurtowa sprzedaż nagrobków z CHIN oraz IN DII, Szeroki wybór wzorów i kolorów, atrakcyjne ceny

obków: r g a n y r a i wym 110x220, 0x200, 90x190, 10 x250 5x250, 230 2 1 , 0 5 2 x 0 12

Posiadamy transport z HDS

-P p ziernika d ź a p 6 2 d Już o wa posezono

aru! w o t ż a d e z wypr

Posiadamy ponad 50 wzorów tablic bki gro na na w itó an gr jów za rod 20 d na po my da sia Po

Realizujemy zlecenia kontenerowe Adres: ul. Droga Męczenników Majdanka 71, 20-325 Lublin (przy głównej bramie cmentarza, wjazd obok myjni samochodowej)

tel.: 0608 505 036, 0501 281 811 fax: 081 745 54 26, e-mail: info@granit.lublin.pl www.dulniak.pl

©nK

0% Rabaty do 2

-G -P -E

©nK

Zakład Kamieniarski

Już od 26 p aździe p o s e z o n o rnika wa

wyprzedaż towaru! Rabaty do 2 0% Posiadamy certyfikat ISO 9001:2008 z zakresu „Produkcja i sprzedaż wyrobów z kamienia naturalnego” - Płyty granitowe oraz marmurowe polerowane i surowe

©nK

obki

- Grubości budowlane i nagrobkowe - Płytki granitowe - Elementy wykonywane na indywidualne zamówienie klienta - Himalaya Blue - Orion - Indian Aurora - Hassan Green - Multicolor Green - Multicolor Red - New Marikana Dark - Skalisty - Brąz Królewski - Monte Pink - Biały Piękny - Star Ruby - Indian Black - Szwed - Vanga - Lablador i wiele innych granitów w płytach Adres: ul. Droga Męczenników Majdanka 71, 20-325 Lublin (przy głównej bramie cmentarza, wjazd obok myjni samochodowej)

tel.: 0608 505 036, 0501 281 811 fax: 081 745 54 26, e-mail: info@granit.lublin.pl www.granit.lublin.pl

OD REDAKCJI Redaktor naczelny: Maciej Brzeski Redakcja: Damian Nowak, Henryk Walendowski, Dariusz Wawrzynkiewicz, Agnieszka Chmielińska, Krzysztof Lesiak, Daniel Młynarczyk Współpraca: Wacław Chrząszczewski, Peter Becker, Paul Daniel, prof. Ryszard Kryza, prof. Jacek Rajchel, dr Paweł P. Zagożdżon, Katarzyna D. Zagożdżon, Mariusz Domaradzki, Krzysztof Piotrowski Skład i oprawa: Jakub Kuczma, Szymon Paź Korekta: Ewa Wozowska

„nowy Kamieniarz” ul. Krośnieńska 9 60-162 Poznań tel. /fax: +48 61 66 29 870 www.nowykamieniarz.pl redakcja@nowykamieniarz.pl SKI&VAK PRESSHOUSE ul. Krośnieńska 9 60-162 Poznań tel. /fax: +48 61 66 29 870 www.skivak.com SKI&VAK PRESSHOUSE jest członkiem Zwiąku Kontroli Dystrybucji Prasy. „nowy Kamieniarz” ma kontrolowany nakład 5500 egzemplarzy. Nowy Kamieniarz jest bezpłatnym dwumiesięcznikiem poświęconym branży kamieniarskiej. Jest on bezpłatnie rozsyłany bezpośrednio do zakładów kamieniarskich, firm architektonicznych, firm branży budowlanej, dystrybutorów bloków, narzędzi oraz chemii kamieniarskiej. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam i ogłoszeń płatnych. Nie zwraca materiałów niezamówionych.

rocławskie targi Kamień przechodzą do historii. Im bliżej listopada, tym nostalgia za nimi zdaje się być większa. Tak już jest, że z przeszłości staramy się wybierać miłe wspomnienia, zapominając o tych gorszych. Poza tym chyba wszyscy przyzwyczailiśmy się do Wrocławia i jego klimatu. Tak targi, jak i samo miasto gościły przecież kamieniarzy przez ostatnich kilkanaście lat. Może więc byłoby lepiej gdyby tak zostało? Dlaczego stało się inaczej? Do głowy przychodzi tylko jedna odpowiedź - ewolucja. Tak jak jeszcze do niedawna trudno było sobie wyobrazić, by targi nadal odbywały się w Wałbrzychu, tak dziś trudno się łudzić by wrocławski Kamień miał być wizytówką polskiego kamieniarstwa przez kilka następnych lat. Wrocław miał prawie wszystkie atuty, by gościć kamieniarzy na największej polskiej imprezie targowej w branży. Bogata historia, tradycje kamieniarskie, odpowiednie zaplecze gastronomiczne i hotelowe, niepowtarzalny klimat. We Wrocławiu brak jednak nowoczesnej hali targowej. Hala Stulecia już od dawna „uginała się” pod przeróżnymi żądaniami wystawców. Próbując łagodzić napięcia, budując kolejne namioty i adaptując kolejne przyległe budynki organizator nie miał już chyba pomysłu i czasu na rozwój imprezy. Polskie kamieniarstwo przez te kilkanaście ostatnich lat dokonało wielkiego skoku. Jednak nie było tego widać w Hali Stulecia. Nowe targi Kamień-Stone będą wizytówką branży przez następne lata. Wygląda na to, że zmiana jakościowa będzie widoczna już od pierwszej edycji połączonych targów. Organizatorzy skupiają się na zapewnieniu zwiedzającym dodatkowych atrakcji. Od środy do piątku zwiedzający będą mogli uczestniczyć w sympozjach dotyczących marketingu, ekonomii, technologii i architektury. Trwają prace nad przygotowaniem dwóch unikatowych wystaw oraz kilku mniejszych, choć także efektownych wydarzeń. Wszystko to na największych w Polsce nowoczesnych terenach targowych MTP. Zapraszamy do lektury!

Representative in Brazil and Germany:

About: nowy Kamieniarz magazine is a platform of contacts with Polish stone industry. High level of journalism and a great collection of the latest business offers receives general recognition of our readers in more than 5000 stone works. We participate in the biggest branch fairs of the world every year. The list of our official foreign representatives:

Peter Becker, Lives half of the year in Berlin and in Brasilia, has recently started a global and online stone-magazine www.BusinessStone.com, E-mail: peter@businessstone.com or pebecker@snafu.de Tel: +49 / (0)30 / 2167944

Representative in China: Sheng Ya Tai (Xiamen) Business Show & Consult Co., China Publisher of Yellow Pages and www.stonebtb.com Tel: +86-592-5588644 Fax: +86-592-5588649 E-mail: service@stonebtb.com

Representative in Italy: Marco Selmo SKI&VAK Presshouse SC „nowy Kamieniarz” Magazine Italian Advertising Representative Tel./Fax: +39 045 6888510 - mob.: +39 335 5786001 www.nowykamieniarz.pl

Representative in Ukraine and Russia: Oleg Majewski Editor in Chief KAMIHb MAGAZINE Tel./Fax: +38 044 567 2897 mob.: +38 050 668 8815 o.majewski@kamien.com.ua

nK 42 | 6/2009

FEI YAN............................................................. 23 FINNSTONE......................................................121 FRACCAROLI & BALZAN ...................................83 GESTRA ...........................................................122 GLOBGRANIT...............................................24, 25 GMM .................................................................79 GRANEX GOCH ..................................................35 GRANIT DULNIAK............................................8, 9 GRANIT PASTERNAK .........................................41 GRANITUS .........................................................71 GRANITY BŁYSKAL ...........................................55 GRANMAR KRAKÓW ......................................122 GRANSTONE......................................................29 GRAWIS.............................................................39 HERMES GABROSTONE ....................................33 INBRA ................................................................17 INDIAMPOL ...............................................INSERT INGEMAR GROUP............................................132 INTERSTONE......................................................11 ITALDIAMANT POLAND H.E.D..........................97 JTS-DIAMOND ................................................126 JUMIZ ..............................................................129 KAMSKAL..........................................................69 KEELEY GRANITE ..............................................58 KLUCZBUD ......................................................128

KRZEMEX ........................................................107 LAUDA METALPLAST .......................................87 LEVANTINA ................................................ 84, 85 LÖFFLER ............................................................81 M.E.J.A. BUGANIUK ..........................................15 M+Q .................................................SKRZYDŁO I MARMI ..............................................................43 MARMO MECCANICA S.P.A. ...........................123 MARMURY JACEK ŁATA ...................................49 MC DIAM...........................................................89 MEC ...................................................................83 MINERALS MINING GROUP ..............................53 MONOLIT...........................................................73 MONUMENT......................................................10 MORSTONE .......................................................51 OPAL............................................................... 18A OZON ...............................................................129 P&S GRANIT ..................................................... 57 PIASKOWIEC .....................................................45 PIASMAR.........................................................128 POLCOM PRZEMYSŁAW KIMLA.....................110 PROMASZ......................................................... 99 PRUSSIANI.........................................................93 R.E.D. GRANITI POLAND ...................................31 RAVELLI.............................................................91

RODLEW..........................................................127 RR GRANITY ....................................................131 SILKAM .............................................................74 SKALEŃ .............................................................61 STONE BTB ..................................................... 104 STONE CONNECTION.........................SKRZYDŁO I STONEBROKERS ..............................................130 STRASSACKER.................................................127 SYNTECH ...........................................83, 109, 124 TARGI KAMIEŃ-STONE POZNAŃ ....................119 TARGI MARMOMACC WERONA .....................117 TARGI STONE FAIR XIAMEN ............................111 TARGI STONE FAIR BRAZIL VITORIA ...............115 TARGI STONETECH CHINA SZANGHAJ ...........113 TENAX .............................................................103 TEPARK ............................................................129 TERZAGO MACCHINE ......................................101 THIBAUT ..........................................................123 TOP ....................................................................18 TOPAZ..............................................................129 WAR-MECHAN..................................................87 WARSOB .........................................................124 WEHA POLSKA .........................................INSERT WIDUTO ......................................................... 105 WRIMAR ...........................................................59 www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM UM (2), M. LORENC, D. WAWRZYNKIEWICZ, S. ENGERING FOT NA OKŁADCE: M PIECHOCKI

ALFABETYCZNY INDEKS REKLAMODAWCÓW / ADVERTISEMENT INDEX AA STONE........................................................121 ABRA MARMI....................................................75 ADRIA ..................................................................2 ALV GRANIT ....................................................120 ART FOLL.........................................................128 ARTSTONE W-WA.............................................36 ATRIUM CZECH .................................................95 AVA....................................................................87 BAGNARA............................................................5 BELTRAMI .................................................. 48, 82 BINGER ..............................................................65 CAGGIATI.........................................................1, 3 CARO ...............................................................6, 7 CELMA.................................................................4 CHIN-KA...........................................SKRZYDŁO II DEKS ................................................................126 DENVER ............................................................ 77 DIABÜ ............................................................. 125 DIAMANT AS...........................................103, 124 DIAMANT BOART ........................................... 125 DIAMENT RABUS, KOŁODZIEJ ..........................63 EGA....................................................................47 EKO PERFECT.....................................................67 EUROARSS.........................................................30 EURO-GRANIT GORZÓW WLKP. .....................120 FAVORITA ..........................................................37

SPISREDAKCJI TREŚCI OD

LIST OF CONTENTS

naszym kraju wciąż popularny jest stereotyp, że wejście na giełdowy parkiet zarezerwowane jest dla gigantów. Tymczasem polskie firmy branży kamieniarskiej to w zdecydowanej większości firmy sektora MSP. Czy dla takich przedsiębiorstw jest miejsce na parkiecie? Czy może się to im opłacić?

n our country there exists a prevailing stereotype saying that the trading floor is still reserved for giants. Meanwhile, the majority of Polish stone masonry companies fall into the MSE sector. Are they able to enter the stock exchange? And, would it be profitable for them?

Kamień na giełdę - s. 26

ancifully colored or subdued; easy in processing but brittle and porous; applied inside and outside; from Italy, Turkey, Iran but also Poland; used thousands years ago but modern; luxurious but not most expensive; popular but not everywhere – Travertine. We have asked producers, wholesalers and stonemasons about travertines on the Polish market.

F Świat w paski - s. 32

tone buildings have always taken pride of place in the architectural heritage of Great Britain. The most beautiful is the Palace of Westminster, the present seat of the British Houses of Parliament. However, behind the expression of grandeur presented to the world, there is another story to be told; one that is relevant to architects, stonemasons and geologists concerned with the selection and use of building stone.

Niewłaściwy kamień - s. 52

Deterioracja kamienia - s. 76

ne of the key issues concerning stone output is the use of explosives. No doubt, the application of such materials is hedged around with safety regulations and the use of the materials itself is not easy. In this issue we publish the first of the series devoted to the topic by Dariusz Wawrzynkiewicz.

Materiały wybuchowe - s. 90

FOT: ARCHIWUM UM (2), M. LORENC, D. WAWRZYNKIEWICZ, S. ENGERING FOT. NA OKŁADCE: M. PIECHOCKI

Z KRAJU Nowinki z rynku inwestycyjnego............................14 Nowinki z rynku kamieniarskiego...........................18 Liberatory w czarnym kamieniu .............................38

udowle z kamienia zawsze zajmowały honorowe miejsce wśród spuścizny architektonicznej Wielkiej Brytanii. Najpiękniejsza z nich to Pałac Westminsterski, obecna siedziba parlamentu Zjednoczonego Królestwa. Jednakże za prezentowaną światu majestatycznością kryje się dłuższa historia, istotna dla architektów, kamieniarzy i geologów związanych z doborem oraz użyciem kamienia budowlanego.

he notion of deterioration encompasses a wide range of factors which cause worsening, weakening and lowering the quality of rocks and stone products. Such a process is caused directly by polluted atmosphere, alternatively secondary effects being the consequence of pollution. Marec Lorenc claims that mechanisms leading to rock deterioration may be generally classified into two groups.

antazyjnie kolorowy lub stonowany; łatwy w obróbce, ale kruchy i porowaty; do wnętrz i na zewnątrz; z Włoch, Turcji i Iranu, ale także z Polski; stosowany przed tysiącami lat, ale nowoczesny; luksusowy, ale nie najdroższy; popularny, ale nie wszędzie – o trawertyny na polskim rynku zapytaliśmy producentów, hurtowników i kamieniarzy.

WYWIAD Pomnik na Barbarce.........................................................42 Brązem pisane - RODLEW..............................................60 Sto procent zadowolenia - GRANIT DULNIAK.............70

TECHNOLOGIE Materiały wybuchowe część 1 ................................90 Najstarsza metoda obróbki. Łupanie .......................94 Montaż schodów samonośnych - THUMM .........102

ZE ŚWIATA HISTORIA Nowinki ze świata.....................................................22 Kamieniarze księcia Mieszka..........................................46 Niewłaściwy kamień - wnioski z historii ................52 Z ziemi czarnogórskiej do włoskiej .........................56 SŁOWNIK GEOLOGICZNY STeGoS - Chr - Cia - Chryzoprazy ............................68 FIRMA Kamień na giełdę .............................................................26 KAMIEŃ NATURALNY Piaskowiec Długopole ..............................................66 RYNEK Deterioracja kamienia ............................................76 Świat w paski - TRAWERTYNY.......................................32 Kamienna tapeta ......................................................86

PRODUCENCI Waterjety firmy KIMLA ..........................................106 Dojrzałość producenta - 18 lat MC DIAM .............112

www.RynekKamienia.pl

FELIETON Tygrysy Europy ........................................................116 E-gafy ......................................................................118

6/2009 | nK 42

HURTOWNIE NAGROBKÓW

RYNEK BUDOWLANY

Olivia Business Centre park biznesowy będzie się składać z siedmiu budynków, mających łącznie niemal 120 tys. mkw. powierzchni.

Gryfino to jedno z ogniw zachodniopomorskiego szlaku żeglarskiego. Budowa nabrzeża zostanie dofinansowana ze środków unijnych

a atrakcyjnej 3-hektarowej działce tuż przy al. Grunwaldzkiej w Oliwie, w bezpośrednim sąsiedztwie Olivii, powstanie największe w Trójmieście centrum biurowe. Według ujawnionych wcześniej planów spółki Olivia Business Centre park biznesowy miał się składać z siedmiu budynków, mających łącznie niemal 120 tys. mkw. powierzchni. Te plany są aktualne, choć cały czas myślimy o rozwiązaniach, które jeszcze bardziej uatrakcyjniłyby ten kompleks, powiązały go z otoczeniem, sprawiły, żeby żył także po godz. 17, kiedy biura skończą pracę - mówi Ryszard Klimczyk z OBC. - Jednym z pomysłów jest budowa nowoczesnego akademika, z knajpkami i klubami. Niedaleko rośnie przecież campus Uniwersytetu Gdańskiego. Być może udałoby się nam też wzbogacić ofertę hali Olivia. Ale za wcześnie, by zdradzać konkrety. Inwestycja ma być realizowana w etapach. - Kończymy tworzenie modelu finansowego inwestycji i przygotowujemy się do prac budowlanych. Jeśli zgodnie z planami uda nam się zakończyć ten etap do końca roku, to pierwszy z budynków, o powierzchni ponad 20 tys. mkw., byłby gotowy już pod koniec 2010 roku. Prowadzimy już rozmowy z potencjalnymi najemcami, nie spodziewamy się, żeby tak zwany kryzys gospodarczy mógł być dla nas przeszkodą mówi Klimczyk. Źródło: Gazeta Wyborcza Trójmiasto

Łódź Filmówka z Centrum Nowych Mediów

Centrum Dydaktyki Nowych Mediów Państwowej Szkoły Filmowej w Łodzi stanie za czteropiętrową fabryką, w głębi kampusu szkoły

Nowe podwrocławskie osiedle K7 ma się składać z 14 domów 14

nK 42 | 6/2009

ódzka uczelnia ogłosiła przetarg na wykonawcę budynku, w którym za dwa lata mają się uczyć studenci. Dzięki temu w szkole mogą powstać nowe specjalizacje i wydziały. Centrum Dydaktyki Nowych Mediów stanie za czteropiętrową fabryką, w głębi kampusu szkoły filmowej. Budynek dorówna wielkością temu wzniesionemu z rudej cegły na początku ubiegłego wieku. Centrum będzie sąsiadowało z siedzibą prokuratury rejonowej przy ul. Kilińskiego. Na wyższych piętrach centrum ulokują się sale dydaktyczne, studia fotograficzne, montażownie analogowe i cyfrowe oraz sale animacji cyfrowej. Możliwe, że dzięki nowym możliwościom łódzka „filmówka” uruchomi specjalizacje związane z grami komputerowymi i otworzy nowe wydziały, np. scenografii filmowej i teatralnej. Przetarg na wykonawcę centrum zostanie rozstrzygnięty 1 października. Uczelnia zakłada, że jeszcze w tym roku uda się rozpocząć budowę, a zakończyć ją do końca czerwca 2011 roku. Pierwszy etap prac, czyli rozbiórka budynków po dawnej fabryce termometrów, przypadnie na zimę. Budowa zostanie sfinansowana ze środków unijnych i budżetu państwa. 85 proc. kwoty, czyli ponad 25,5 miliona złotych to pieniądze z Euro-

Źródło: Gazeta Wyborcza Łódź

Gryfino zbliży się do Odry

a 15 mln zł w Gryfinie powstanie przystań dla statków i nadodrzański bulwar. Inwestycja zostanie dofinansowana z funduszy unijnych. 6,3 mln zł pochodzić będzie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego. Podpisana niedawno tzw. preumowa umożliwia władzom Gryfina rozpoczęcie inwestycji. W jej ramach nad Odrą powstaną m.in. miejsca postojowe dla czterech statków pasażerskich oraz stanowisko techniczne umożliwiające odbiór nieczystości czy też podłączenie się jednostek do prądu. Nad rzeką wybudowany zostanie także nowy bulwar. Inwestycja w Gryfinie w maju tego roku znalazła się na marszałkowskiej liście projektów kluczowych. To oznacza, że zabiegając o eurofundusze, Gryfino nie musiało o nie rywalizować w konkursie z innymi gminami. Plany zakładają, że budowa ruszy w styczniu 2011 r., a nabrzeże i bulwar gotowe będą w czerwcu 2013 roku. Gryfino to jedno z ogniw zachodniopomorskiego szlaku żeglarskiego, który łączy Berlin z portami Pomorza Zachodniego. Nabrzeża i porty w innych miejscowościach szlaku także będą częściowo sfinansowane z dotacji unijnych. Źródło: Gazeta Wyborcza Szczecin

Wrocław K7 budują w Kiełczowie

rzy kilometry od granic Wrocławia powstają ostatnie budynki nowego osiedla K7. Swoją inwestycję wrocławska firma Religa Development Group adresuje do ludzi w wieku 35-45 lat. Osiedle ma się składać z 14 domów mieszczących łącznie 28 apartamentów o powierzchni od 98 do 235 mkw. Każdy z nich dysponuje osobnym wejściem, własnym ogrodem, garażem oraz miejscem parkingowym. Klienci mogą wybierać między domami dwu- i czterolokalowymi. Te pierwsze przypominają nieco tradycyjne bliźniaki, z tą jednak różnicą, że stoją na jednej działce, która nie może być dzielona między właścicieli. Wykupuje się jedynie udziały w gruncie. Większe apartamenty mają trzy kondygnacje: parter, piętro i poddasze, mniejsze - dwie. Każdy, niezależnie od wielkości, dysponuje pokojem dziennym, kuchnią, trzema sypialniami, dwiema łazienkami, toaletą i pomieszczeniami gospodarczymi. Część posiada ponadto rozległy, ponad 65-metrowy taras na piętrze budynku lub dodatkowe pomieszczenie na poddaszu zaprojektowane z myślą o najmłodszych członkach rodziny. Apartament średniej wielkości w stanie www.RynekKamienia.pl

(3), KOMAARES/ WIKIMEDIA COMMONS/ GNU

pejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 15 proc. uczelnia dostała z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Centrum Dydaktyki Nowych Mediów zaprojektował Grzegorz Dresler z krakowskiego Dresler Studio - Architektura i Urbanistyka.

FOT. MATERIAŁY INWESTORÓW

Gdańsk Biurowce powstaną niedaleko hali Olivia

HURTOWA SPRZEDAŻ NAGROBKÓW Z CHIN I INDII PŁYT GRANITOWYCH POLEROWANYCH

Produkcja: › nagrobków - 30 rodzajów granitu › parapetów › tablic napisowych › piaskowanie liter › wizerunki, portrety › elementy budowlane

MEJA BUGANIUK FIRMA KAMIENIARSKA 57-200 Ząbkowice Śląskie, ul. Cukrownicza 1r tel.: 074 8157 857, 0605 638 323, fax: 074 8100 354 e-mail: meja.buganiuk@neostrada.pl, www.mejabuganiuk.pl

BLOKI

RYNEK BUDOWLANY

Źródło: Gazeta Wyborcza Wrocław

Warszawa Powstaje najlepsze pole golfowe w Polsce

Nowa radomska galeria handlowa Twierdza powstanie na dawnych terenach PKP

ole golfowe półtora raza większe od mokotowskiego buduje we wsi Brześce pod Górą Kalwarią spółka Wejchert Golf Club. Po roku prac spychaczy i koparek nabrało już kształtu, teraz przez dwa lata pieczołowicie hodowana będzie tam murawa. Dziś wygląda to jak tor przeszkód dla motocykli terenowych. Prace nad przesuwaniem mas ziemi niedawno się skończyły. Teraz trwa wykładanie folią dna czterech jezior, budowa drenażu i systemu nawodnienia. Powstaje budynek zaplecza technicznego z komputerem sterującym systemem nawadniania. Zaczynają się też prace nad budynkiem, w którym znajdą się m.in. basen, spa, sala konferencyjna. Prace skończą się w 2011 roku. Pole ma działać od wiosny 2012 roku. Całe pole golfowe zajmie ok. 95 hektarów. Dla porównania Pole Mokotowskie w Warszawie ma dziś ok. 60 hektarów, tyle samo co pole golfowe w Rajszewie pod Jabłonną, które dziś jest największym tego typu obiektem w okolicach Warszawy. Ten w Brześcach zaprojektował Robert Trent Jones jr - amerykański architekt uważany za jednego z najlepszych twórców w tej dziedzinie. Ma to być najlepsze pole golfowe w Polsce. Będzie mieć 18 dołków i spełni wszystkie wymagania niezbędne, by rozegrać tam nawet turniej na pierwszoligowym światowym poziomie. Znajdzie się tam też akademia golfa i szkółka dla początkujących. Budowa pola pochłonie ok. 12 mln euro (ok. 50 mln zł). Wraz z kosztami gruntu, budowy częściowo schowanego pod ziemią kompleksu rekreacyjno-konferencyjnego (budynek o falistych kształtach zaprojektowała pracownia Andrzeja Wejcherta z Irlandii) oraz osiedla 49 domów cała inwestycja pochłonie ok. 60 mln euro (ok. ćwierć miliarda złotych). Źródło: Gazeta Wyborcza Stołeczna

Planowana przez firmę Echo Investment galeria Amber to 4-kondygnacyjne centrum handlowo-rozrywkowe 16

nK 42 | 6/2009

Kalisz Amber - nowa galeria handlowa

irma Echo Investment planuje nową galerię handlową w Kaliszu. Władze miasta

uchwaliły już miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego umożliwiający realizację galerii Amber. Planowana przez firmę Echo Investment galeria Amber to 4-kondygnacyjne centrum handlowo-rozrywkowe. Jego powierzchnia użytkowa, przeznaczona pod wynajem, wyniesie ok. 32 tys. mkw. Nowoczesny obiekt powstanie przy ul. Górnośląskiej i Trasie Bursztynowej, na terenie byłego dworca PKS w Kaliszu. W galerii Amber znajdzie się ok. 150 sklepów i punktów usługowych. W programie centrum zaplanowano również pięciosalowe kino. Ruch samochodowy w nowym centrum handlowym będzie obsługiwał parking podziemny oferujący ok. 1200 miejsc postojowych. Koncepcja architektoniczna galerii Amber powstaje w poznańskim biurze projektowym Ultra Architects. Rozpoczęcie prac budowlanych planowane jest na drugą połowę 2010 r., a zakończenie realizacji na pierwszą połowę 2012 roku. Źródło: Echo Investment, Muratorplus.pl

Radom Nowa galeria handlowa

wierdza Radom – taką nazwę będzie nosiło nowe centrum handlowe w Radomiu. Nad projektem pracuje poznańskie biuro planowania i zagospodarowania przestrzennego Urbano sp. z o.o. Inwestycja planowana jest na części terenu należącego niegdyś do większego kompleksu PKP. Nieruchomość, na której zlokalizowana będzie inwestycja, położona jest w centrum miasta, przy ulicy księcia Józefa Poniatowskiego i ma powierzchnię 3764 mkw. Projektowany budynek będzie miał sześć kondygnacji – pięć naziemnych, przeznaczonych przede wszystkim na działalność handlową i biurowo-administracyjną oraz jedną podziemną z przeznaczeniem na parking. Powierzchnia użytkowa w obiekcie wyniesie ok. 8760 mkw. Planowana powierzchnia zabudowy Twierdzy Radom to ok. 1460 mkw. Projekt galerii jest na etapie zamykania koncepcji funkcjonalnej, w fazie wejścia w etap projektowania architektoniczno-budowlanego. Zamierzeniem projektantów z pracowni Urbano jest zapewnienie, by architektura obiektu wpisała się w śródmiejski charakter zabudowy, a zastosowane elementy i detale architektoniczne nawiązywały do najbliższego otoczenia. - Planowane jest stworzenie w tym miejscu agresywnego, mocno eksponowanego budynku, który będzie równoważył przestrzeń i odpowiadał zarówno kubaturą, jak i planowanym w galerii funkcjom. Generalny wykonawca inwestycji zostanie wyłoniony przez pracownię Urbano po wydaniu przez Urząd Miasta w Radomiu ostatecznej decyzji o warunkach zabudowy, warunkach technicznych oraz po ukończeniu dokumentacji architektoniczno-budowlanej. Źródło: Pracownia Urbano, Muratorplus.pl www.RynekKamienia.pl

FOT. MATERIAŁY INWESTORÓW

Na polu golfowym w podwarszawskiej Górze Kalwarii rozpoczynają się prace nad budynkiem, w którym znajdą się m.in. basen, spa, sala konferencyjna

surowym kosztuje od 429 do 629 tysięcy złotych. Można też kupić mieszkania w standardach premium i prestige. Pierwszy obejmuje tynkowanie, gruntowanie, posadzki, ścianki działowe, wszelkie instalacje (włącznie z centralnym odkurzaczem), a także zagospodarowanie terenu wokół apartamentu, a więc m.in. wykonanie ogrodzenia, miejsc postojowych i ich oświetlenie. Istnieje możliwość indywidualnego doboru wyposażenia spośród elementów zaproponowanych w obu pakietach. Osiedle K7 ma zostać ukończone za cztery miesiące. Wtedy też powstanie tu plac zabaw dla najmłodszych dzieci. Bezpieczeństwo zapewni całodobowa ochrona.

WYDARZENIA Z KRAJU

Kopalnia Józefka należąca do kieleckich Kopalni Odkrywkowych Surowców Drogowych

inisterstwo Skarbu Państwa wystawiło na sprzedaż kolejną kopalnię kamienia, tym razem do nabycia będą akcje kieleckiej spółki Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych. Nowy inwestor zostanie wyłoniony w drodze negocjacji. Ich przedmiotem będzie nie tylko cena za nabywany pakiet akcji, ale także program rozwoju spółki, obejmujący m.in. zobowiązanie do podwyższenia kapitału lub inne zobowiązania inwestycyjne, zobowią-

zania w zakresie ochrony środowiska czy ochrony interesów pracowników. Oferty można składać do 9 października. Do nabycia jest pakiet 328 100 akcji o wartości nominalnej 10 złotych każda, stanowiących 85 proc. kapitału zakładowego spółki. Pozostałe 15 proc. stanowią akcje pracownicze. Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych SA w Kielcach są następcą Rejonu Eksploatacji Kamienia, który powstał 1956 roku. Od 2001 roku działają jako jednoosobowa spółka skarbu państwa. W skład KOSD wchodzą kopalnie wapieni dewońskich w Górkach Szczukowskich, Kostomłotach, wapieni i dolomitów dewońskich w Józefce i wapienia jurajskiego w Głuchowcu. Działalność spółki skoncentrowana jest na wydobywaniu i przetwarzaniu materiałów kamiennych, produkcji mączki wapiennej, nawozów mineralnych i materiałów budowlanych. Podstawowymi produktami firmy są kruszywa granulowane zwykłe stosowane w budownictwie drogowym i ogólnym, pyły wapienne przeciwwybuchowe, które stosowane są w kopalniach węgla kamiennego, mączka wapien-

na (wypełniacz do mas bitumicznych) oraz wapno nawozowe mające zastosowanie w rolnictwie. Przedsiębiorstwo produkuje obecnie około 1 mln ton produktów rocznie.

Prywatyzacja pińczowskich kamieni zakończona

sierpnia podpisano umowę o sprzedaży akcji skarbu państwa w Pińczowskich Zakładach Kamienia Budowlanego. Jak poinformowało Ministerstwo Skarbu Państwa, na rzecz spółki sprzedano 16 136 akcji stanowiących 2,82 proc. kapitału zakładowego, za cenę 10 zł za jedną akcję, czyli ponad 161 tys. zł za cały pakiet. Pińczowskie Zakłady Kamienia Budowlanego istnieją od 1953 roku, a eksploatacja kamienia w Pińczowie dla celów budowlanych rozwinęła się w latach 1040 - 1250. Miękki wapień pińczowski był stosowany nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie, np. w Niemczech. Tysiące ton tego materiału zużyto do budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Obecnie w zakładach wydobywa się i przerabia wapień Pińczak oraz inne wapie-

Najwyższej jakości narzędzia diamentowe

TOP DIAMOND TOOLS Mirosław Czemierowski 21-500 Biała Podlaska, ul. Kolejowa 5 tel. 083 343 55 48, 0507 114 443

nK 42 | 6/2009

Realizujemy zamówienia wysyłkowe Dostawa w cenie Zapraszamy do współpracy Więcej na www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM KOSD

Kieleckie kopalnie kamienia idą pod młotek

WYDARZENIA Z KRAJU

nie, marmury i piaskowce. Zakład jest także importerem marmuru i granitu z Finlandii, Szwecji, Norwegii, Brazylii, Zimbabwe, RPA, Hiszpanii, Portugalii, Włoch i Ukrainy.

Tempus podarował miastu szachownicę

Kopalnia Bukowa Góra sprzedana

mie prac najlepiej świadczy to, że podczas ostatnich intensywnych opadów most bez problemu wytrzymał wzburzony nurt rzeki. Koszt inwestycji wyniósł 500 tys. złotych.

Nowy skład płyt w Sosnowcu

opalnię piaskowca kwarcytowego w Zagórzu kupiła firma PCC SE z siedzibą w Duisburgu. Do publicznej aukcji zorganizowanej 10 września, której przedmiotem były akcje Kopalni i Zakładu Wzbogacania Kwarcytu „Bukowa Góra” z Zagórza, dopuszczone zostały dwa podmioty: PCC SE z siedzibą w Duisburgu oraz Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych Fart z Kielc. W wyniku przeprowadzonej aukcji najwyższą cenę - niemal 19 mln zł za pakiet 642 550 akcji, zaoferowała firma PCC SE z siedzibą w Duisburgu. PCC to międzynarodowa grupa przedsiębiorstw pod kierownictwem PCC SE z siedzibą w Duisburgu, w Niemczech. Działalność grupy koncentruje się na trzech głównych pionach: chemii, energii i logistyki. Do skutku nie doszła natomiast sprzedaż akcji spółki Kopalnia i Prażalnia Dolomitu „Żelatowa” SA z Chrzanowa. Z powodu braku zainteresowanych aukcja nie odbyła się.

Szachownica wykonana przez Tempus dla mieszkańców Żar

ranitową szachownicę przekazała mieszkańcom Żar firma Tempus Polska, inicjator i sponsor przedsięwzięcia. Wykonana z 64 czarnych i szarych płyt granitu G603 i G654 szachownica utworzyła pole do gry o powierzchni 64 mkw. Szachownica stanie w parku miejskim przy ulicy Jana Pawła II. Figury do gry ufundowały władze miasta. Uroczyste otwarcie odbyło się 17 września. W dniu inauguracji odbył się szkolny turniej szachowy i koncert muzyki kameralnej w wykonaniu artystów Filharmonii Zielonogórskiej.

Kamienny most z tytułem „Modernizacja roku 2008”

Targi technologii górniczych za nami

FOT: ARCHIWUM TEMPUS POLSKA, ARCHIWUM UM ŚWIEBODZICE, ARCHIWUM HGS

wie konkurencyjne imprezy targowe dla górnictwa odbyły się jednocześnie 1 - 4 września w Katowicach i Sosnowcu. Jeżeli przed rokiem firmy z branży kamieniarskiej mogły czuć się zdezorientowane organizacją dwóch imprez targowych w przeciągu dwóch listopadowych tygodni, cóż mogą powiedzieć przedstawiciele górnictwa? 1 września w katowickim Spodku wystartowały Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego. Kilkanaście kilometrów dalej, w należącym do spółki Kolporter centrum targowym Expo Silesia w Sosnowcu, rozpoczęły się targi Silesia Mining Expo – Międzynarodowe Targi Górnictwa i Energetyki. Katowicka ekspozycja, największa w branży w naszej części Europy, zajmuje ok. 30 tys. mkw. Sosnowiecka jest mniejsza, ale organizator wydzielił część wystawy skierowaną do firm zajmujących się górnictwem skalnym. Na obu imprezach można podziwiać maszyny, które mogą znaleźć zastosowanie w pracy w kamieniołomach. Więcej na www.RynekKamienia.pl

10 skład Hermes GabroStone

irma Hermes GabroStone może się pochwalić ósmym składem kamienia naturalnego. Na początku sierpnia otwarty został punkt w Sosnowcu. To drugi, obok Wrocławia, skład firmy rozpoczynający działalność w tym sezonie. Nowo otwarty magazyn zlokalizowany jest w Sosnowcu przy ul. Kopalnianej 10.

Jesienna promocja w Euro-Granit z Gorzowa Wlkp.

ozpoczyna się najbardziej gorączkowy okres dla zakładów kamieniarskich. Również dostawcy przygotowali oferty specjalne na ten okres. Firma Euro-Granit z Gorzowa Wielkopolskiego przygotowała sporą obniżkę cen wszystkich bloków. Wielkość obniżki jest zależna od konkretnego bloku i wynosi od 15 do 25 proc. Promocja trwać będzie do wyczerpania zapasów.

Nagrodzony most na Pełecznicy w Świebodzicach

enowacja ponadstuletniego mostu w Świebodzicach zyskała uznanie kapituły konkursu „Modernizacja roku 2008”. Kamienny most na rzece Pełcznicy w świebodzickiej dzielnicy Czernie otrzymał nagrodę indywidualną ministra infrastruktury Cezarego Grabarczyka. Laureatami konkursu zostały gmina Świebodzice i firma Stańczyk, która wykonała gruntowną modernizację tego ponadstuletniego obiektu. Uznanie jury wzbudziło nie tylko zachowanie zabytkowej, kamiennej substancji mostu, ale także poprawienie jego właściwości jezdnych. Na moście ułożono nie tylko nowy asfalt, ale także dobudowano nieistniejący wcześniej chodnik. O wysokim pozio-

Antolini Luigi poszukuje przedstawiciela Antolini Luigi poszukuje przedstawiciela handlowego w Polsce. Wymagana doskonała znajomość języka angielskiego lub włoskiego, branży kamieniarskiej i dobre chęci. Życiorys i list motywacyjny prosimy przesłać na adres: ee2.sales@antolini.it

6/2009 | nK 42

WYDARZENIA Z KRAJU

Kopalnie i sztuka z festynem w tle

Kleopatra, Andrzej Renes

Za rok festyn będzie świętem

Granit w artystycznej formie

Odsłonięcie granitowych rzeźb, efektu pleneru kamieniarskiego, było największym wydarzeniem Festynu. Siedmiu rzeźbiarzy na terenie zakładu kamieniarskiego Zenona Kiszkiela, Andrzeja Cybucha, Bogusława Solimy oraz Ryszarda Golińskiego i Tadeusza Kalicińskiego wykonało tytaniczną pracę, tworząc w ciągu zaledwie miesiąca dziewięć monumentów. Artyści rzeźbili w strzegomskim kamieniu oraz czarnym brazylijskim Ibis Black. Temat i forma prac były dowolne, dlatego powstały rzeźby realistyczne, jak posąg matki trzymającej w ramionach dziecko, będący symbolem macierzyństwa, autorstwa Stanisława Cukiera, formy zupełnie abstrakcyjne, np. „rekinolot” - dziwny rybo-ptak o 3,5-metrowej rozpiętości skrzydeł stworzony przez Adama Wyspiańskiego, czy monumentalne jak Kleopatry Andrzeja Renesa, na których stworzenie wydobyto ponad 21 ton kamienia. Na pytanie o wartość pie20

nK 42 | 6/2009

Praca Stanisława Cukiera

Rzeźba Marcina Łuczkowskiego

Podniesieniu rangi przyszłorocznej edycji Festynu ma służyć kolejna modyfikacja jego nazwy. Jednym z wniosków podczas specjalnej sesji Rady Miejskiej z udziałem kamieniarzy i uczestników pleneru było przemianowanie Ogólnopolskiego Festynu Kamienia na Ogólnopolskie Święto Kamienia. - Nazwa „święto” podniesie rangę obchodów i nada im odświętny charakter - tłumaczyła, składająca wniosek, radna Maria Michalec. Sesja stała się również okazją do wyróżnienia osób zasłużonych dla polskiego kamieniarstwa: Janusza Repelowskiego, Stanisława Gmurczyka i Bogusława Skolaka. Zaraz po niej odbyło się seminarium naukowe z udziałem: Feliksa Płaskocińskiego - emerytowanego nauczyciela Technikum Górnictwa Odkrywkowego w Krakowie i byłego pracownika Kombinatu Kamienia Budowlanego, Stanisława Kukiałki - profesora Akademii Górniczo-Hutniczej, Bogusława Solimy - prezesa Piramidy w Kostrzy i Stanisława Sitarza - prezesa ZPBK. Kolejne punkty programu Festynu odbywały się na terenie miejskiego stadionu, gdzie rozegrano m.in. Piłkarski Turniej Firm Kamieniarskich, w którym zwyciężyła drużyna Granit Strzegom, i zawody na najsilniejszego mieszkańca gminy. Agnieszka Chmielińska Więcej na www.RynekKamienia.pl

FOT: A. CHMIELIŃSKA

rganizowany cyklicznie od sześciu lat Festyn Kamienia w Strzegomiu w tej edycji aspirował do rangi imprezy ogólnopolskiej. Ideą organizatorów było wyjście poza ramy lokalnego rynku i zaangażowanie w promocję kamienia branżystów spoza regionu. Niestety pomysł spalił na panewce. Zaledwie trzy firmy wyraziły chęć wystąpienia w roli wystawców, z czego jedna wycofała się w dniu festynu. - Jest to nasze pierwsze działanie. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku będzie lepiej. Część kamieniarzy uznała, że nie ma co pokazać, bo ich wyroby są proste, jak kostka czy krawężniki – mówił podczas konferencji prasowej Stanisław Sitarz, przewodniczący Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej. Na miano imprezy ogólnopolskiej z pewnością zasługuje zainicjowany przez Zenona Kiszkiela i organizowany przez kierowane przez niego Stowarzyszenie Kamieniarzy Ziemi Strzegomskiej plener rzeźbiarski. - Zenon Kiszkiel poprosił mnie o ściągnięcie do Strzegomia najlepszych artystów. Udało mi się. Naprawdę dorobek nas wszystkich biorących udział w tym przedsięwzięciu jest ogromny. Już w przyszłym roku postaramy się o charakter międzynarodowy. Artyści sami dzwonią do mnie i zgłaszają swój akces do przyszłorocznej edycji – mówił komisarz pleneru Adam Wyspiański.

niężną monumentów Adam Wyspiański dyplomatycznie stwierdził: „Rzeźba jest tyle warta, ile świat chce za nią zapłacić”. Rzeźby przez rok będą atrakcją strzegomskiego Rynku, za sobą mają już wernisaż na wrocławskiej Starówce. Burmistrz Strzegomia rozważa również pomysł zakupu pojedynczych rzeźb z każdego pleneru i stworzenia galerii rzeźb granitowych. Jak przyznawali sami artyści, udział w strzegomskim plenerze jest dla nich niepowtarzalną okazją do obcowania z trudno dostępnym materiałem, jakim jest kamień, przy techniczno-narzędziowym wsparciu ze strony kamieniarzy. - Mimo że są w Polsce organizowane plenery rzeźby w kamieniu, to skala możliwości ogarnięcia materiału, jaki mamy w Strzegomiu, jest nieporównywalna – mówił Bronisław Krzysztof, wystawiający swoje dzieła we Francji, Niemczech, Anglii. - Bez wsparcia branży kamieniarskiej te prace nie miałby szansy powstać. Nie mielibyśmy warunków technicznych. Dla nas to bardzo cenna przyjaźń – kwitował AdamWyspiański.

ENIAR

2009 WA /2

BAZ

NOWA EDYCJA

N YC H K

poleca portal internetowy

Codziennie nowa porcja informacji

NOWINKI KAMIENIARSKIE ZE ŚWIATA PRZYGOTOWAŁ PETER BECKER (BUSINESSSTONE.COM)

11 września bez martyrologii amień pomników jest zazwyczaj przytłaczający – ciężki, gruby, masywny - symbolizuje pot i łzy, heroiczne czyny czasów, które upamiętnia. Ale dwóch młodych architektów krajobrazu, Keith Kaseman i Julie Beckman (KBAS) nie poszło tym tropem. American Airline 77 Memorial, pomnik tych, którzy zginęli 11 września 2001 r. w wyniku uderzenia jednego z porwanych przez terrorystów samolotu w Pentagon, składa się z 184 delikatnie skomponowanych ławek wykonanych z granitu. Mają jeden cal grubości (2,54 cm), długość wynosi 5 m, a falisty kształt nadano im za pomocą maszyn CNC. Na użycie żółtawego granitu zdecydowano się ze względu na to, że jasne kolory, w odróżnieniu od ciemnych (np. czarnego), nie pochłaniają słonecznej energii. Liczba 184 symbolizuje 59 ofiar, które znajdowały się na pokładzie i 125 ofiar uderzenia samolotu w kwaterę amerykańskiej armii. Kształt siedzisk może być interpretowany jako ścieżka startu i lądowania samolotu. Ławki usytuowane są w kierunku do i od Pentagonu, w zależności od tego, czy ofiara, której ją poświęcono, zginęła w samolocie, czy w budynku. Niewielkie, zamknięte zbiorniki na wodę pod ławkami (można je napełniać i opróżniać za pomocą systemu pomp) są nocą pod-

świetlone. Kamienne otoczenie ławek również zasługuje na uwagę. Ławki ułożone są w biegnące w kierunku budynku linie; każdą tworzą ławki poświęcone ofiarom urodzonym w tym samym roku. W centrum wyznaczona została „Linia Zero”, wykonana z piaskowca pochodzącego z rumowiska, które powstało w wyniku uderzenia. Na piaskowcu wyryto dokładną godzinę i datę katastrofy. Wszystkie linie zbiegają się na otaczającym gmach murku, wykonanym z ułożonych w warstwy różnych rodzajów granitu. Zrealizowany pomnik wygrał w konkursie, w którym wzięło udział 1200 projektów z 50 krajów. Koncepcja została skonsultowana i zmieniona we współpracy z rodzinami ofiar, tak by uszanować ich uczucia. Na łamach jednego z magazynów architektonicznych biorący udział w konsultacjach weteran amerykańskiej armii tak wyobrażał sobie kształt pomnika: „Żadnych płomieni, samolotów, flag i żołnierzy. Żadnych aniołów i nagich kobiet”. Koszt wzniesienia pomnika wyniósł 22 mln dolarów. Największą część pochłonęło przygotowanie terenu (m.in. usunięcie ziemi do głębokości 2 m) oraz system pomp i oświetlenie. Cała suma pochodziła od prywatnych darczyńców.

nK 42 | 6/2009

Nowe pomysły na kominki

ednym z laureatów tegorocznej niemieckiej nagrody Red-Dot-DesignPrize jest firma Arriaga Stone, producent niekonwencjonalnych kominków z kamienia naturalnego. W przypadku konkursu dla projektantów jest rzeczą dość zaskakującą, że nagrodę zdobył masowo produkowany produkt wysoko oceniany zarówno za jakość i funkcjonalność, ale także najwyższą wartość estetyczną. Największym uznaniem jury konkursu cieszyły się modele „Cubic” i „Sun”. W przypadku pierwszego z nich (nagroda product design 2009) wypukła kamienna obudowa wystaje ze środka płaszczyzny ściany. W przypadku „Sun” (wyróżnienie specjalnie)

Informujemy, że treść „Należąca do spółki Joint venture JVK, powołanej przez Finstone S.a.r.l. (właściciela Marlin Group) i R.E.D. Graniti SpA, firma Keeley Granite (w skrócie Kelgran) eksploatuje złoża Nero Impali o łącznej powierzchni 1400 ha” zawarta w artykule „Czarna jak Afryka”, opublikowanym w nr 5/2009 „nowego Kamieniarza”, w części „Kamieniołomy Keeley Granite” jest niezgodna z prawdą. Autorzy tego artykułu bez konsultacji z firmą zamieścili treść, która nie ma żadnego odzwierciedlenia w rzeczywistości. W odpowiedzi pragniemy zaznaczyć, że firma Keeley Granite (Pty) Ltd, w żaden sposób nie była oraz w dalszym ciągu nie jest związana z jakąkolwiek z firm wymienionych powyżej. Z kontekstu wynika jakoby firma Keeley Granite była częścią firm Finstone S.a.r.l. oraz R.E.D. Graniti SpA co jest nieprawdziwe. Informujemy, że firma KELGRAN w przeszłości należała do właściciela Keeley Granite (Pty) Ltd, Pana M.F. Keeley, jednakże została ona sprzedana. W chwili obecnej firma KELGRAN pozostaje we własności innego podmiotu / ów. Keeley Granite (Pty) Ltd jest w posiadaniu następujących złóż: Makau - Brits - materiał o nazwie Bonacord (nazwa zastrzeżona) Sekukuniland - materiał o nazwie KGS Elandsfontein - materiał o nazwie KGE Z poważaniem Mariusz Domaradzki, przedstawiciel Keeley Granite (Pty) Ltd w Polsce

Pomnik ofiar lotu 77

Kominek „Cubic” projektu Guiu wnętrze paleniska możemy obserwować zza okrągłego otworu („bycze oko”) wyciętego w kamiennej płycie. „Cubic” i „Sun” są elementami kolekcji przygotowanej dla Arriaga Stone przez hiszpańskiego projektanta Josepa Guiu (Guiu Design). W skład kolekcji wchodzą także model „Moon” i seria „L”. Jednym z pomysłów Guiu było to, by na kształt kominka mógł mieć wpływ także zamawiający. Dlatego „Moon” może być ułożony wertykalnie lub horyzontalnie, w zależności od życzeń klienta. W przypadku serii „L”, zadbano, by w obudowie kominka znalazło się miejsce na drewno opałowe. Wszystkie kominki w kolekcji mogą być wykonane z różnych rodzajów kamienia. Więcej na www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM KBAS, ARCHIWUM ARRIAGA STONE

Fei Yan

Diamond Tools Sp. z o.o.

ZAPRASZAMY DO NASZYCH MAGAZYNÓW.

GLOBGRANIT II Marek Sadek

ul. Spacerowa 3; 58-241 Piława Dolna; tel. (074) 837 01 29; fax (074) 837 00 46; Płyty - 510 266 430; Pomniki - 510 266 431 e-mail: biuro@globgranit.pl

Magazyn - Kraków

ul. Conrada 55c; 31-357 Kraków; tel. kom. 501 973 020; e-mail: krakow@globgranit.pl

Magazyn - Kędzierzyn-Koźle

ul. Wandy 16; 47-206 Kędzierzyn-Koźle; e-mail: kk@globgranit.pl

GLOBGRANIT Nowa Ruda Sp. z o.o.

ul. Obozowa 1c; 57-400 Nowa Ruda; tel. (074) 872 57 77; (074) 872 57 78; fax (074) 872 57 79; tel. kom. 0504 164 040 e-mail: nowaruda@globgranit.pl

GLOBGRANIT Strzegom Sp. z o.o. (Kopalnia)

Żółkiewka 64; 58-150 Strzegom; tel. (074) 855 13 95; fax (074) 855 13 05; e-mail: strzegom@globgranit.pl

www.globgranit.pl

Najwyższa jakość. Zakłady produkcyjne Grupy Globgranit® to miejsca, w których klasyczna sztuka kamieniarska spotyka się z zaawansowaną technologią. Taki niezwykły mariaż sprawia, że nasi klienci otrzymują najwyższej jakości produkt w przystępnej cenie. Kamień sprowadzamy z całego świata. Sieć naszych dostawców tworzyliśmy przez lata badając i poddając obróbce importowany surowiec. W chwili obecnej jesteśmy w stałej współpracy z firmami wydobywającymi najwyższej jakości granit w Europie, Afryce, Azji oraz Ameryce Południowej. Sztab doskonałych fachowców w dziedzinie obróbki kamienia pozwala nam dostosować ofertę do najbardziej wymagających klientów.

FIRMA

Kamień na giełdę [ Spółki akcyjne ]

nikami w spółce komandytowo-akcyjnej (jej komplementariuszami lub akcjonariuszami) mogą być osoby fizyczne i osoby prawne (gdy określony ustawowo cel danego rodzaju osoby prawnej nie wyłącza jej z uczestnictwa w spółce). Kodeks Spółek Handlowych (Dziennik Ustaw 2001 nr 94) ustala minimalny kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej na 50 000 zł.

Zasadniczym warunkiem wejścia na giełdę i tym samym bycia spółką giełdową jest forma prawna, w jakiej działa firma. Przywilej ten przysługuje jedynie spółkom akcyjnym zaliczanym do spółek kapitałowych lub komandytowo-akcyjnym skategoryzowanym jako osobowe. Spółkę akcyjną (SA) (ang. joint stock company) może zawiązać nawet jedna osoba, także skarb państwa, z wyłączeniem jednoosobowej spółki z o.o. Jest to związek jednej albo więcej osób (akcjonariuszy) dążących do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów. Wspólnikami takiej spółki są akcjonariusze (właściciele akcji), którzy po podpisaniu statutu w formie aktu notarialnego wybierają zarząd spółki. Ten z kolei rejestruje firmę w Krajowym Rejestrze Sądowym. Po zmianach z października 2008 roku minimalny kapitał zakładowy zgodnie z art. 308 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych z późniejszymi zmianami wynosi 100 000 zł (przed zmianą było to 500 000 złotych).

nK 42 | 6/2009

Akcjonariusze nie odpowiadają własnym majątkiem za zobowiązania spółki. Ich odpowiedzialność ograniczona jest tylko do wysokości wniesionego do spółki kapitału. Zysk, czyli dywidendy, dzielony jest proporcjonalnie do wysokości posiadanych udziałów. Bez wątpienia spółki akcyjne są najbardziej skomplikowaną formą działalności i raczej nie tworzą ich początkujący przedsiębiorcy. Spółka komandytowo-akcyjna (ang. joint stock-limited partnership) to spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą. Jest stosunkowo mało rozpowszechniona w praktyce obrotu gospodarczego. Jej istota polega na tym, iż jeden ze wspólników – komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, podczas gdy inni wspólnicy – akcjonariusze odpowiadają za zobowiązania do wysokości wniesionego kapitału. Wspól-

CO JE RÓŻNI? Jedną z kategorii różniących funkcjonowanie przedsiębiorstwa w danej formie prawnej jest sposób odpowiedzialności finansowej. W przypadku przedsiębiorstwa jednoosobowego jego właściciel odpowiada osobiście za wszystkie długi firmy całym swoim majątkiem, odpowiedzialność rozciąga się również na współmałżonka z wyłączeniem jego majątku odrębnego. Podobnie wygląda sprawa w spółkach cywilnych i jawnych, w których wspólnicy solidarnie i bez ograniczeń odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym. Sytuacja wygląda już inaczej w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, które są bardzo powszechne w naszym kraju. Tutaj to spółka odpowiada za zobowiązania bez ograniczeń (całym majątkiem spółki), ale wspólnicy www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM

KTO MOŻE NA GIEŁDĘ?

FIRMA

tylko majątkiem do niej wniesionym. W spółkach akcyjnych odpowiedzialność akcjonariuszy ograniczona jest tylko do wysokości wniesionego do spółki kapitału. Z najbardziej skomplikowaną sytuacją mamy do czynienia w spółce komandytowo-akcyjnej, gdzie jeden ze wspólników – komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczeń, a inni wspólnicy – akcjonariusze tylko do wysokości wniesionego kapitału. W spółkach z o.o. i SA różnie odbywa się także podniesienie kapitału zakładowego. W przypadku spółki z o.o. dopuszczalne jest to na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki (jeżeli umowa przewiduje taką możliwość). Natomiast w spółce akcyjnej podwyższenie zawsze wiąże się ze zmianą umowy spółki.

procedura. W związku z tym bardzo istotny jest właściwy wybór doradców prawnych, których odpowiednia wiedza może okazać się kluczowa podczas procesu upublicznienia spółki.

A MOŻE ASO? Jednak niewielkiej firmie, a takich w branży kamieniarskiej nie brakuje, trudno rozpocząć starania o pozyskanie kapitału od inwestorów za pośrednictwem głównego parkietu warszawskiej giełdy, m.in. z powodu kosztownych procedur. Prościej i taniej jest wprowadzić akcje do tzw. alternatywnego systemu obrotu (ASO) działającego przy GPW, czyli do NewConnect. Jest to rynek nieregulowany, co oznacza mniej formalności i oczywiście niższe koszty (jednak to także rynek publiczny, a emitenci NewConnect

Spółka akcyjna w pigułce - spółka akcyjna jest spółką kapitałową - minimalny kapitał zakładowy potrzebny do założenia spółki to 100 000 tys. zł - konieczne jest prowadzenie pełnej księgowości - organy spółki akcyjnej to zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie akcjonariuszy - spółka akcyjna działa na podstawie kodeksu spółek handlowych - akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki

Spółka komandytowo-akcyjna w pigułce - najbardziej skomplikowana ze spółek osobowych - posiada osobowość prawną - firma (nazwa) spółki powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz uzupełnienie „spółka komandytowo-akcyjna” - działa w oparciu o statut - statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego - spółka powstaje z chwilą wpisu do rejestru - minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 50 000 zł - osoby podpisujące statut są założycielami spółki - za zobowiązania spółki odpowiada co najmniej jeden komplementariusz - akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki

FOT: ARCHIWUM

JAK WEJŚĆ NA PARKIET? W największym skrócie istnieją dwa sposoby wejścia na giełdę – tradycyjny i szybki: 1 - Tradycyjny sposób wejścia spółki na parkiet (IPO) zwykle przez podwyższenie kapitału zakładowego spółki i zaoferowanie nowych oraz części dotychczasowych akcji inwestorom. Proces ten trwa zwykle 6-8 miesięcy i wymaga m.in. przygotowania prospektu emisyjnego. 2 - Przyspieszone wejście na parkiet związane jest z przejęciem spółki już notowanej na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie - takiej, którą można wkomponować w model biznesowy spółki przejmującej. Proces ten może trwać około 3 miesięcy. Niezależnie od modelu wejścia na giełdę proces IPO to skomplikowana www.RynekKamienia.pl

posiadają status spółek publicznych). Firma debiutująca na NewConnect musi zarezerwować na przygotowanie dokumentu informacyjnego od 50 do 200 tys. zł (na rynku regulowanym koszt ten wynosi około 1 mln zł). Generalizując wszystkie koszty powinny zamknąć się w granicach 5 – 10 proc. pozyskanego kapitału. Co ważne, spółka może starać się o dofinansowanie z unijnej kasy nawet do 50 proc. kosztów przygotowania spółki do debiutu (program „Innowacyjna gospodarka”, działanie 3.3). Szczegóły i kryteria, jakie muszą spełniać takie firmy, znajdziemy na internetowej stronie Polskiej Agencji Rozwoju Przemysłu (www.parp.gov.pl). Istnieją dwa sposoby zaistnienia na NewConnect. Można przeprowadzić

tzw. ofertę prywatną skierowaną do wybranych inwestorów (maksymalnie 99) lub wystartować z ofertą publiczną, czyli ogólnodostępną. W obu przypadkach mogą być sprzedawane już istniejące akcje albo z nowej emisji, co pozwala zdobyć dodatkowy kapitał.

SPÓŁKI AKCYJNE Z BRANŻY KAMIENIARSKIEJ W Polsce w branży kamieniarskiej od lat działają firmy ze statusem spółek akcyjnych. Jedną z nich jest Kopalnie Piaskowca SA, od 2005 roku należąca w 100 procentach do Tadeusza Modlińskiego, właściciela firmy Kamieniarz. - Jako spółka akcyjna firma funkcjonowała już wcześniej, będąc w grupie kapitałowej EXBUD. Od 1994 roku był to Exbud SA, przekształcony w 1999 roku w Kopalnie Piaskowca SA. Nasza spółka nie jest notowana na giełdzie - mówi Marian Sroka, prezes zarządu Kopalnie Piaskowca SA. Na pytanie, co daje firmie funkcjonowanie jako SA, prezes na pierwszym miejscu wymienia element prestiżu, większej wiarygodności dla kontrahentów. - Jest to przecież dosyć ważny element w biznesie – dodaje Marian Sroka. Podobnego zdania jest Marek Ciepaj, dyrektor zarządzający i członek zarządu Granit Strzegom SA, spółki akcyjnej działającej w tej formie prawnej od 2 października 1995 roku (także nigdy nie była notowana na giełdzie papierów wartościowych). - Bycie spółką akcyjną wiąże się z odpowiednio wysokim poziomem aktywów i wielkością rocznych obrotów. Wysokość kapitału akcyjnego potwierdza wiarygodność spółki na rynku. Aktualne zapisy kodeksu spółek handlowych obniżyły wymagany poziom kapitału zakładowego w spółkach akcyjnych z 500 000 zł do 100 000 zł – mówi Marek Ciepaj.

ROCCA PRZETARŁA SZLAKI Krok naprzód zrobiła natomiast Rocca ze Słubic. Produkująca wyroby z kamienia naturalnego i konglomeratu Rocca SA ze Słubic zadebiutowała na NewConnect 7 października 2008 roku, jako 46. spółka. Firma wytwarza m.in. blaty kuchenne, blaty łazienkowe, kominki o unikalnych kształtach i parametrach, schody samonośne, elementy posadzek, elewacji i inne elementy kamieniarskie. - Dla firmy z sektora MSP upublicznienie spółki może być milowym krokiem w jej rozwoju. Z jednej strony pozyskanie relatywnie tanich funduszy finansujących plany rozwoju, a z drugiej strony uwiarygodnie6/2009 | nK 42

FIRMA

nie wobec partnerów handlowych. I jedno, i drugie było najważniejszym elementem w podejmowaniu decyzji o debiucie na rynku NewConnect. Wobec dynamicznie rozwijającego się wówczas rynku budowlanego pozyskanie znaczących kapitałów umocniłoby spółkę i pozwoliło na sprawną realizacje jej planów – mówi Bogusław Piłat, prezes zarządu Rocca SA. Przygotowania do debiutu trwały około 6 miesięcy, przy czym jak podkreśla Bogusław Piłat, wszelkie formalności zostały spełnione już w czerwcu 2008 roku. Debiut w październiku opóźniany był ze względu na sytuację panującą wówczas na rynku akcji. Jak można przeczytać w wyjaśnieniu na oficjalnej internetowej

BLOKI

Oczywiście, jeśli sytuacja ta wróci do normy, Rocca wyemituje kolejne akcje. Rynek NewConnect z założenia powstał dla celów upubliczniania podmiotów MSP w celu pozyskania kapitału, który umożliwiłby dynamiczny ich rozwój poprzez realizację jasno określonych planów. Zachwianie na rynkach wszystkich giełd na całym świecie nie sprzyja pozyskaniu zaufania inwestorów do spółek, które jeszcze nie dały się poznać jako przedsiębiorstwa o dużym potencjale rozwoju. Obecna stabilizacja na światowych rynkach może to zaufanie wzmocnić, aczkolwiek wymaga to udowodnienia, że przedsiębiorstwo istotnie posiada potencjał, który po pozyskaniu funduszy zostanie wykorzystany

problemom. Najpoważniejszym z nich była niższa od oczekiwanej wartość pozyskanego w ramach IPO kapitału. Wynikało to przede wszystkim z mniejszego zainteresowania inwestorów rynkiem akcyjnym oraz ustalaniem cen emisyjnych w dolnym przedziale widełek cenowych. Nieco optymizmu przynoszą najnowsze dane Komisji Europejskiej, według których Polska jest prawdopodobnie jedynym krajem UE odnotowującym pozytywny wzrost gospodarczy, chociaż mimo dodatniego rocznego PKB nasza gospodarka coraz bardziej zwalnia. Ruch w gospodarce zawsze ma przecież swoje przełożenie na giełdowym parkiecie.

Rynek NewConnect z założenia powstał dla celów upubliczniania podmiotów MSP w celu pozyskania kapitału, który umożliwiłby dynamiczny ich rozwój poprzez realizację jasno określonych planów - mówi Bogusław Piłat, prezes Rocca SA (na zdjęciu podczas debiutu spółki na GPW)

nK 42 | 6/2009

dla osiągnięcia zadowalających zysków przez inwestorów – tłumaczy prezes Bogusław Piłat. Partnerem przy wejściu na NewConnect był autoryzowany doradca: Biuro Doradztwa Prawnego i Podatkowego NDW sp. z o.o. oraz agencja PR Martis Consulting zajmującą się PR finansowym i m.in. obsługą debiutantów giełdowych.

CZEKAJĄC NA LEPSZE CZASY Jak widać to choćby na przykładzie spółki Rocca, bessa to raczej nie najlepszy czas na giełdowy debiut. Dlatego spółki, które chciały w 2008 roku zadebiutować, wielokrotnie odkładały decyzję, czekając na poprawę sytuacji rynkowej (w tym roku liczba debiutów też jest skromna). Firmy, które zdecydowały się na pierwszą ofertę publiczną, nierzadko musiały stawić czoła różnorodnym

JAK ZABEZPIECZYĆ SIĘ PRZED UTARTĄ KONTROLI NAD SPÓŁKĄ AKCYJNĄ? Emisja akcji może w niektórych przypadkach okazać się niebezpieczna. Może przecież zdarzyć się, że pewne osoby będą chciały przejąć kontrolę nad spółką (wbrew woli dotychczasowych udziałowców) poprzez wykup pakietu kontrolnego nazywany wrogim przejęciem. Oczywiście najprostszym rozwiązaniem jest, jeśli założyciele spółki zatrzymają dla siebie 51 proc. akcji - w ten sposób decydują o wszystkich sprawach związanych z funkcjonowaniem firmy. Można też kontrolować obrót akcjami (udziałami), wprowadzając do statutu (umowy spółki) zapisy ograniczające możliwość rozporządzania akcjami (udziałami). Celem takich regulacji jest zapewnienie spółce, a pośrednio też dotychczasowym akcjonawww.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM ROCCA SA

stronie spółki Rocca: „Planując debiut na przełomie maja i czerwca, liczyliśmy na ustabilizowanie się sytuacji na rynku na tyle, aby zainwestowany kapitał nie był narażony na tak znaczne wahania jak obecnie. Mając na uwadze zarówno przyszłość spółki, jak i odpowiedzialność wobec inwestorów, podjęliśmy decyzję o rezygnacji z przeprowadzenia oferty prywatnej. Zewnętrzne źródła finansowania pozwolą spółce na podjęcie działań i realizację celów, jakim miał służyć kapitał pozyskany z rynku New Connect”. Wszelkie koszty związane z emisją, które poniosła słubicka spółka, to wydatek rzędu 60-70 tys. zł. - Z emisji pozyskaliśmy około 700 tys., co stanowiło około 10 proc. tego, co spółka zamierzała pozyskać dla realizacji swoich planów. Sytuacja na rynku nie pozwoliła na większą emisję, wobec czego również plany inwestycyjne zostały skorygowane.

MULTISTONE GRANITE AG

MARIKANA EAGLE BLUE IMPALA NERO ASSOLUTO NEW BELFAST FINE GRAIN

Biuro w Szczecinie Granstone sp. z o.o. info@granstone.pl Tel: 0048/914887916 Biuro w Liechtensteinie Tel: 00423/2397464 Fax: 00423/2397469 office@multistonegranite.com

FIRMA

BLOKI

riuszom, kontroli oraz prawa wpływania na strukturę akcjonariatu poprzez możliwość wyrażania zgody na sprzedaż udziałów lub akcji na rzecz określonych podmiotów. Takie rozwiązania są dopuszczalne, o ile nie stoją w sprzeczności z prawem, naturą spółki, dobrymi obyczajami lub zasadami współżycia społecznego. Na giełdach (szczególnie w Wielkiej Brytanii) w coraz większej ilości zaczynają się pojawiać tzw. akcje milczące. Charakteryzują się one tym, iż ich właściciel bez względu na to, ile ich posiada, nie ma prawa głosu, a zatem nie może wpływać na losy firmy. Akcje te są emitowane przez małe lub średnie firmy, o pewnej perspektywie rozwoju, które zabezpieczają się w ten sposób przed spekulacyjnym wykupywaniem pakietów kontrolnych przez ich konkurentów w celu przejęcia nad nimi kontroli. Inną formą kontroli nad obrotem akcjami, która często stanowi uzupełnienie zapisów dotyczących wymogu uzyskiwania zgody spółki na rozporządzanie akcjami, jest przyznanie dotychczasowym akcjonariuszom prawa pierwokupu lub innego prawa pierw-

szeństwa do nabycia akcji przeznaczonych do zbycia. Jak pokazuje praktyka, popularność giełdy wśród rodzimych firm kamieniarskich jest stosunkowo niewielka, chociaż po utworzeniu NewConnect także dla tych z sektora MSP pojawiła się furtka, przez którą mogą wcisnąć się na parkiet. Na razie ten nieregulowany rynek NewConnect jest mało płynny, a przez to narażony na gwałtowne wahania kur-

sów. Z pewnością wynika to także z faktu, iż w naszym kraju jest on po prostu młody, a ponadto niemal od swojego startu działa w warunkach giełdowej bessy na całym świecie. To z pewnością między innymi dlatego liczba debiutów w tym półroczu była niższa niż rok temu – osiem w tym, a 34 w 2008 roku. Może z nadejściem lepszych czasów na parkiet wejdzie kolejna kamieniarska spółka? Bogdan Lewicki

Prospekt emisyjny – dokument o charakterze informacyjnym, publikowany przez emitenta papierów wartościowych, skierowany do potencjalnych akcjonariuszy. Powinien zawierać informacje na temat rodzaju oferty i jej adresata, sposobu przeprowadzenia emisji oraz szczegółowe informacje o sytuacji finansowej emitenta. W Polsce o ważności prospektu emisyjnego decyduje Komisja Nadzoru Finansowego. Według prawa polskiego emitent nie jest zobowiązany do tworzenia prospektu emisyjnego, jeżeli oferta jest przeznaczona dla mniej niż 100 osób. W takim przypadku jest to oferta prywatna. IPO (ang. Initial Public Offering) - pierwsza oferta publiczna. IPO wiąże się z wprowadzeniem po raz pierwszy akcji spółki do obrotu giełdowego. Jednym z najistotniejszych elementów IPO jest przygotowanie prospektu emisyjnego. Szczegóły procedury IPO wynikają z przepisów prawa, m.in. ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. NewConnect – zorganizowany rynek akcji Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, prowadzony poza rynkiem regulowanym w formule alternatywnego systemu obrotu (ASO). Pierwsza sesja odbyła się 30 sierpnia 2007 roku.

ORYGINALNE WŁOSKIE NARZĘDZIA -GWARANCJA JAKOŚĆ(I)

OFICJALNY PRZEDSTAWICIEL

58-150 Strzegom, ul. Koszarowa 7, tel. 0603 891 257, 0604 07 87 31, tel./fax 074 855 03 93, e-mail: biuro@euroarss.pl, www.euroarss.pl

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

RYNEK

PŁYTY

Świat w paski [ Polski rynek trawertynów ]

W ZAKŁADZIE Na rynkach europejskich, Zatoki Perskiej, a przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych trawertyny cieszą ogromnym powodzeniem. Wartość amerykańskiego importu elementów gotowych z trawertynu przewyższa import marmuru. Moda na ten materiał powoli pojawia się także w Polsce, a największy popyt na trawertyn występuje na rynkach wielkomiejskich. – Ze względu na gamę kolorystyczną i równe poziome uwarstwienie, szczególnie przy zastosowaniu cięcia typu vein cut, trawertyny cieszą się ogromną popularnością wśród klientów młodych, zdecydowanych. Nie boją się oni stosować tego kamienia nawet na dużych płaszczyznach – mówi Klaudia Henicz, z poznańskiego zakładu Carrara. Największym zainteresowaniem klientów cieszą się trawertyny w kolorach jasnych, beżowych i w odcieniach brązu – mówi Maciej Jagodziński z podwarszawskiej firmy Bogulak. Wtóruje mu Klaudia Henicz: – Zdaniem naszych klientów takie kolory pasują do wszystkiego i są „bezpieczne”. Do najpopularniejszych odmian na polskim rynku należą włoskie Navona, Romano, Noce oraz tureckie Classico i Walnut. Ofertę firm kamieniar-

nK 42 | 6/2009

Fantazyjnie kolorowy lub stonowany; łatwy w obróbce, ale kruchy i porowaty; do wnętrz i na zewnątrz; z Włoch, Turcji i Iranu, ale także z Polski; stosowany przed tysiącami lat, ale nowoczesny; luksusowy, ale nie najdroższy; popularny, ale nie wszędzie – o trawertyny na polskim rynku zapytaliśmy producentów, hurtowników i kamieniarzy. skich uzupełniają barwne Rosso Persiano (czerwony), Giallo Persiano (żółty), Arancio (pomarańczowy) i stalowoszary Silver. Nieliczne jeszcze, ale coraz chętniej sprowadzane do Polski są tzw. traonyksy – skały, których podwójna krystalizacja w różnych warunkach doprowadziła do zmieszania cech trawertynów (wyraźne uwarstwienie) i marmurów onyksowych (półprzezroczystość, niska porowatość, szersza gama kolorystyczna). Gama produktów wykonywanych z trawertynu przez polskich kamieniarzy na potrzeby dekoracji wnętrz jest pełna. – Z trawertynu wykonujemy łazienki, posadzki, schody, obudowy kominkowe, obramowania okienne i kolumny – mówi Maciej Jagodziński. Według Ludosława Wenerskiego z łódzkiego Zakładu Obróbki Kamienia Labradoryt największą popularnością cieszą się obudowy kominków, kolumny i elementy wystroju łazienek wykonane z trawertynów. Choć niektórzy kwestionują ten materiał jako niewłaściwy do zastosowania w łazienkach czy kuchniach, m.in. ze względu na jego porowatość, firmy wykonują także blaty kuchenne, umywalki czy okładziny ścienne prysznicowe. Kwestia porowatości trawertynów jest największą bolączką kamieniarzy i użytkowników. – Trawertyn najczęściej wymaga poprawek – dodatkowego szpachlowania, polerowania. Niestety jakość slabów dostępnych w ofercie naszych hurtowników nie zawsze jest najlepsza – mówi Paweł Bereza, właściciel warszawskiej firmy Pamir, która obchodzi właśnie 30-lecie istnienia. Firma, jako jedna z pierwszych w Polsce, wykonała w 1998 r. wentylowww.RynekKamienia.pl

FOT: S. PAŹ

olscy konsumenci w coraz szybszym tempie adaptują na swoje potrzeby trendy, które obserwują podczas wyjazdów do krajów Europy Zachodniej. Jednym z efektów podpatrywania naszych zachodnich sąsiadów jest większy popyt na elementy wystroju wnętrz wykonane z kamienia naturalnego. Jednym z materiałów, po które coraz częściej sięgają Polacy, jest trawertyn. Sporadycznie stosowany na ziemiach polskich przez wieki, pojawił się na dobre w polskich miastach w latach 70. wraz ze zwiększeniem wydobycia na cele budowlane w okolicach Działoszyna w Łódzkiem (złoża Raciszyn i Zalesiaki). Jednak dopiero kilka lat temu na placach zakładów kamieniarskich zagościły trawertyny z Włoch, Turcji i Iranu.

RYNEK

waną elewację z płyt trawertynowych na biurowcu Zielna Point w Warszawie. Bereza wymienia też inne wady trawertynów: – To materiał nieprzewidywalny. Kruchy i łamliwy. Konieczność utrzymania usłojenia na montowanych powierzchniach powoduje powstawanie dużej ilości odpadu. Szpachlowanie przeciętych krawędzi nigdy nie jest zgodne z widokiem płaszczyzn. Inni nie są tak surowi w ocenach. – Z punktu widzenia kamieniarza zaletą trawertynu jest stosunkowa łatwość cięcia, klejenia i szlifowania. To miękki materiał, więc jego obróbka nie jest tak pracochłonna, jak np. granitu. Wadą jest natomiast jego porowatość i kruchość – mówi Maciej Jagodziński. Ludosław Wenerski wskazuje na jeszcze jeden problem, z jakim spotykają się przedsiębiorcy: – Kamieniarze niechętnie przechowują kamień w zamkniętych i ogrzewanych pomieszczeniach. W przypadku trawertynu warto pamiętać o właściwym jego składowaniu. To wszystko powoduje, że w magazynie nie ma większych partii tych materiałów. Porowatość ma też znaczący wpływ na rodzaje obróbki powierzchni oferowanych materiałów. W ofercie zakładów znajdują się płyty surowe, szczotkowane, polerowane, żywicowane, szpachlowane. Użycie dwóch ostatnich ogranicza się praktycznie wyłącznie do wnętrz. – Warunki pogodowe, jakie panują w Polsce, duże roczne różnice temperatur i wielkości opadów, mogą powodować niszczenie i wypadanie żywicy czy szpachli – mówi Wenerski. By zapewnić możliwie najwyższą jakość żywicowania i szpachlowania, polscy kamieniarze chętnie zakupują materiał uszlachetniony w zakładach obróbki we Włoszech. Dodatkowe uszlachetnienie płyt sprowadzonych bezpośrednio z Turcji lub Iranu może być problematyczne. – Próbowaliśmy żywicować we własnym zakresie płyty o nie najlepszej jakości obróbki. Niestety nie posiadając pieców do żywicowania, nawet w gorące lato nie uzyskaliśmy oczekiwanej twardości żywicy – opowiada Paweł Bereza. O wiele prostsze wydaje się zaszpachlowanie płyty przy użyciu środków dostępnych u sprzedawców chemii kamieniarskiej. Niewybaczalnym błędem jest zaś stosowanie tańszej szpachli gipsowej, która łatwo się brudzi i chłonie wodę.

W HURCIE W liczącej ponad pięć tysięcy rekordów bazie kamienia naturalnego prowadzonej przez niemiecki magazyn kamieniarski „Naturstein” znajduje się 75 rodzajów trawertynów, z Włoch, Turcji, Iranu, Grecji, Hiszpanii, sąsiednich Polsce Niemiec, Ukrainy, Słowacji, ale także tak

nK 42 | 6/2009

PŁYTY

egzotycznych dla polskich kamieniarzy krajów, jak Argentyna, Kuba, Peru, Macedonia, Izrael czy Palestyna. Jest to lista z całą pewnością niepełna. Tymczasem, choć trawertyny znaleźć można w ofercie praktycznie wszystkich hurtowników płyt w Polsce, wielkość oferty większości z nich nie jest imponująca. Dla wielu firm trawertyny są zaledwie uzupełnieniem oferty handlowej, w której niepodzielnie dominują granitoidy. Zaledwie kilka hurtowni ma w swojej ofercie więcej niż pięć gatunków trawertynów, ofertę poszerzają materiały o różnych rodzajach obróbki powierzchni oraz płytki. – W Polsce brakuje czegoś na kształt centrum trawertynów, które miałoby u siebie co najmniej 10 gatunków trawertynów w slabach i płytkach – mówi Paweł Bereza z firmy Pamir.

W liczącej ponad pięć tysięcy rekordów bazie kamienia naturalnego prowadzonej przez niemiecki magazyn kamieniarski „Naturstein” znajduje się 75 rodzajów trawertynów, z Włoch, Turcji, Iranu, Grecji, Hiszpanii, sąsiednich Polsce Niemiec, Ukrainy, Słowacji, ale także tak egzotycznych dla polskich kamieniarzy krajów, jak Argentyna, Kuba, Peru, Macedonia, Izrael czy Palestyna. Jest to lista z całą pewnością niepełna. Bereza jest jednym z prekursorów handlu trawertynem w Polsce. W październiku 2004 roku ruszył założony przez niego skład trawertyny.pl, mający w ofercie szeroki wybór wyrobów z 12 gatunków trawertynu. Niestety, popyt na te materiały okazał się wówczas za mały. Najszerszy wybór trawertynów znaleźć można w hurtowniach Interstone, Stone Connection, Marmi (Zgierz) i Stone Depot, żadna z nich nie oferuje jednak więcej niż 10 gatunków. Dla mniejszych stanowią ważny element przychodu; dla większych są niekiedy ważnym, ale tylko uzupełnieniem oferty. – Trawertyny są jednym z głównych oferowanych przez nas produktów – mówi Murat Altinoz, właściciel warszawskiego Stone Depot,

z pochodzenia Turek. Firma proponuje swoim klientom nie tylko slaby i płytki, ale także gotowe elementy – umywalki, kolumny, obudowy kominkowe i mało popularne wciąż w Polsce mozaiki. Większość materiałów Stone Depot pochodzi bezpośrednio z Turcji i Iranu. Interstone, chętniej niż firma Altinoza, sięga po znane Polakom np. z wycieczek do Rzymu trawertyny włoskie – Navona, Romano, Noce.

Z KOPALNI LUB Z ZAKŁADU Większe zakłady kamieniarskie, jak wspomniane wyżej Bogulak, Carrara i Labradoryt, w poszukiwaniu trawertynów na swoje potrzeby jeżdżą głównie do Włoch, gdzie mogą znaleźć poddany obróbce, dobrej jakości materiał. – Nasza firma rezerwuje poszczególne trawertyny we Włoszech. Jeżeli kończy nam się materiał na składzie lub mamy większe zamówienie, przewozimy materiał z Półwyspu Apenińskiego w ciągu tygodnia – mówi Ludosław Wenerski z Labradorytu. Hurtownicy, szczególnie gdy w okresie boomu gospodarczego zaczęło brakować dobrej jakości materiałów we Włoszech, w poszukiwaniu kamienia jeżdżą po całym świecie. Handlowa wyprawa do Włoch, Turcji, Brazylii, Indii czy Chin nie jest już niczym nowym dla polskich kamieniarzy. Jednak pierwsza podróż do źle kojarzących się nam krajów, takich jak Iran, może podnieść ciśnienie. W 27 (4/2007) numerze „nK” Sławomir Hardy, dyrektor handlowy Interstone’u, tak opisywał swoją pierwszą wyprawę do Persji po Rosso Persiano: „Wysyłam pierwszą korespondencję do ambasady w Teheranie z zapytaniem o ryzyko pobytu w Iranie. Czytam dokładniej doniesienia prasowe, komunikaty amerykańskie i UE w sprawie Iranu i ewentualnego embarga. Czekam na odpowiedzi. Adrenalina rośnie. […] Przyszła odpowiedź z ambasady – piszą, że śmiało mogę jechać. […] Szybkie formalności związane z wizą, kupno biletów i porządnego ubezpieczenia na niezłą sumkę – tak na wszelki wypadek. […] Żonie powiedziałem, że lecę do Turcji”. Pytanie o bezpieczeństwo europejskich turystów i biznesmenów w Iranie nie dziwią Nedy Zamani, młodej kobiety szefującej firmie Avid Sobh Parsian z Isfahanu w Iranie, właściciela kopalń, zakładów i eksportera irańskiego kamienia. Ale zapewnia, że są one bezpodstawne: – Być może ze względu na specyficzny system polityczny mogą być kłopoty z uzyskaniem wizy lub dostępem do informacji o firmach kamieniarskich, ale nie ma problemu ze spotkaniem z przedstawicielami branży, a tym bardziej z bezpieczeństwem. www.RynekKamienia.pl

Z.P.H. Granex s.c Krzysztof Goch & Andrzej Goch Nowa Wieś 4, 22-417 Stary Zamość tel. 084 616 33 63, fax 084 616 39 59 e-mail: poczta@zphgranex.pl Hurtowy punkt sprzedaży płyt Wola Rafałowska 13 05-320 Wola Rafałowska tel. 0603 528 191

Płyty granitowe surowe i polerowane

Hurtowy punkt sprzedaży płyt ul. Czysta 6d, 33-101 Tarnów tel. 014 625 81 73, tel. 0600 031 982 fax 014 625 63 60

Absolut Black, Balmoral Dark, Baltic Green, Baltic Green Dark, Blues Night, Bohus Red, Impala Blue, Kashmir Gold, Labrador, Madura Gold, Maricana, Nero Santa Lucia, Orion, Star Ruby, Steel Grey, Tarn Silverstar, Tokowski, Vanga, Verde Savana/Verde San Francisco

Usługowe cięcie bloków

www.zphgranex.pl

Z KRAJU

PŁYTY

Odsłonięcie pomnika załogi amerykańskiego Liberatora w Jeleśni w Beskidzie Żywieckim. Na zdjęciu m.in. Jan Suchoń, fundator pomnika, założyciel firmy Liberta (trzeci z prawej) i Konsul Generalny USA w Krakowie Allen S. Greenberg (czwarty z prawej)

Liberatory w czarnym kamieniu

iedemdziesiąta rocznica wybuchu II wojny światowej i uroczystości z tym związane spowodowały falę wspomnień z wojną związanych. Młodzi ludzie, którzy znają wojnę tylko ze słyszenia (na szczęście), organizują wyprawy, odszukując ślady starych wojennych cmentarzy czy tajemniczych mogił, starsi przypominają znane im fakty lub przekazy rodzinne. Do bardziej pobudzających wyobraźnię należą fakty dotyczące szczegółów związanych z przelotami alianckich samolotów nad Polską w ostatnich latach wojny, zwłaszcza w 1944 roku. Przeloty te były związane z normalnymi, bojowymi lotami samolotów bombardujących ważne obiekty przemysłowe na terenie Polski oraz te najbardziej nas poruszające – prawie samobójcze przeloty z dostawami dla walczących powstańców warszawskich. Powstanie warszawskie – bohaterski zryw Polaków przeciwko niemieckim

nK 42 | 6/2009

okupantom – było słabo przygotowane od strony politycznej i logistycznej. Armia Czerwona podchodząca do linii Wisły i Warszawy nie zamierzała udzielić powstańcom jakiejkolwiek pomocy, a nawet odmówiła aliantom prawa lądowania samolotów na terenach przez nich zajętych nawet w przypadkach awaryjnych. W Europie dopiero powstawał drugi front aliancki, który miał odciążyć wojska rosyjskie atakujące ze wschodu. Desant 3 milionów żołnierzy amerykańskich, angielskich i kanadyjskich na północne wybrzeże Francji miał miejsce w czerwcu 1944 r. Paryż został zajęty przez wojska amerykańskie dopiero 25 sierpnia 1944 r. W tym czasie na tym kierunku koncentrował się zbrojny wysiłek aliantów w Europie. A właśnie w tym czasie podjęto decyzję o wybuchu powstania (!). Strategiczne lotniska, z których startowały alianckie bombowce, znajdowały się wtedy na południu półwyspu

apenińskiego, w rejonie Bari i Brindisi. Większa część trasy przelotu z tych baz do Warszawy przebiegała nad terytoriami będącymi pod okupacją lub patronatem hitlerowskiej Rzeszy. Mimo nieuchronnie zbliżającej się klęski Wehrmacht dysponował siecią lotnisk i dobrze zorganizowaną obroną przeciwlotniczą (Flackartylerie). Na terenie Polski południowej istniały jednostki lotnicze i lotniska w Krakowie, w Mielcu, trochę dalsze we Wrocławiu. Na dobitkę Niemcy dysponowali myśliwcami Messerschmitt M110 już wyposażonymi w radary, przystosowanymi do działania w warunkach nocnych. W tych warunkach przelot na trasie pokazanej na mapie stanowił poważne wyzwanie. Należało dolecieć do celu, zrzucić ładunek i powrócić do Włoch. W przypadku masowych bombardowań bombowce były eskortowane i bronione przez samoloty myśliwskie. W lotach www.RynekKamienia.pl

FOT: K. ROJEK

[ Ślady wojennych wydarzeń sprzed 70 lat ]

RYNEK

PŁYTY

Na magazynie ponad 40 000 m2 w formie slabów, płytek, mozaiki oraz misy umywalki, wanny, kominki i nagrobki. Do wyboru ponad 100 gatunków kamienia - marmur, granit, konglomeraty, trawertyn, piaskowiec, wapień, onyks, łupek kwarcytowy. Firma ARTSTONE zajmuje się sprzedażą hurtową oraz detaliczną kamieni naturalnych z całego świata. Wykonujemy blaty, parapety, schody, elewacje, kominki, posadzki i inne elementy architektoniczne z kamienia naturalnego.

Skład Warszawa Macierzysz ul. Sochaczewska 79, Macierzysz 05-850 Ożarów Mazowiecki tel./fax 022 721 17 58, 722 40 25 tel. kom. 501 056 448, 507 049 424 info@artstone.com.pl www.artstone.com.pl

Salon Warszawa ul. Kleszczowa 9, 02-485 Warszawa tel. 022 863 64 76 fax 022 863 85 05 tel. kom. 668 436 141 abakam@wp.pl www.abakam.pl Konstancin Jeziorna tel. 022 423 47 58 36

nK 42 | 6/2009

Ze względu na międzynarodową izolację Iranu i ograniczoną wolność prasy i Internetu trudno jest uzyskać wiarygodne dane związane z wydobyciem kamienia naturalnego w tym kraju. Jednym z najlepszych źródeł informacji o branży kamieniarskiej w Iranie może być wydawany przez tamtejszy urząd statystyczny we współpracy z ministerstwem przemysłu i górnictwa „Atlas kamieni budowlanych”. Jego ostatnia edycja, sprzed dwóch lat, wymienia 74 kopalnie trawertynu. Jak twierdzi Neda Zamani, dane te są niepełne, gdyż kopalnie są często eksploatowane przez więcej niż jedną firmę, a w złożu występują czasem różniące się od siebie materiały. Jednym z powodów, dla których polscy kamieniarze poszukują materiałów u ich źródła, jest kwestia ceny. – Uznana kopalnia nie gwarantuje najlepszego materiału. Jak wszędzie na świecie, także w Iranie cena zależy od popytu na dany produkt. Często zdarza się, że nowo otwarta kopalnia oferująca podobny, a często bardzo wysokiej klasy produkt sprzedaje go po niższej cenie niż znany na całym świecie producent. Również nowe materiały, jak biały trawertyn Atash Kooh, zanim wypromowany zostanie na światowym rynku, można nabyć w bardzo atrakcyjnej cenie. Generalnie jednak jaśniejsze, bardziej zwarte i mniej porowate materiały będą droższe – mówi Zamani. O ile szefowa Avid Parsian poleca kamieniarzom i hurtownikom przylot do Iranu, nawiązanie bezpośrednich kontaktów z irańskimi producentami, odwiedzenie kopalń i zakładów, tak Murat Altinoz ze Stone Depot sugeruje korzystanie z pośrednictwa polskich importerów sprowadzających kamień z Turcji. – Posiadają oni zazwyczaj wieloletnie doświadczenie w kontaktach handlowych z tym krajem, są w stanie wynegocjować korzystniejsze warunki finansowe i dostarczyć materiał lepszej jakości. Pozwala to też uniknąć wszelkiego rodzaju nieporozumień wynikających choćby z bariery językowej czy kulturowej – mówi Altinoz. Z całą pewnością był to najlepszy sposób kontaktu z tureckimi dostawcami w okresie, gdy 80 proc. tureckiej produkcji trawertynu trafiało na amerykański rynek. Jeszcze w 2007 roku Turcy wyeksportowali do USA elementy gotowe z trawertynu wartości 430 mln dolarów. Dla porównania wartość irańskiego eksportu trawertynu (zarówno bloków, jak i elementów gotowych) wyniosła w 2008 r. 49 mln dolarów. Jak przyznaje właściciel Stone Depot: - Po kryzysie ekonomicznym tureccy producenci zaczęli poszukiwać nowych odbiorców. Polska, jeden z najwięk-

szych krajów Unii Europejskiej, stała się dla nich ważnym rynkiem zbytu. By pozyskać trawertyn prosto z kopalni, nie trzeba jechać do Azji. Polskie złoża trawertynów w okolicach Działoszyna dostarczały kamienia dekoracyjnego od 1941 roku. Jednak spółka prowadząca eksploatacje w znanym złożu Raciszyn nie cieszy się szacunkiem polskich kamieniarzy. Od kwietnia 2009 roku ma konkurencję – po dziewięciu latach od zaprzestania wydobycia w złożu Zalesiaki eksploatację wznowiła mająca siedzibę w Poznaniu spółka Polski Trawertyn Kopalnia Zalesiaki. – Nasz kamień będzie zapewne konkurował z podobnymi mu importowanymi trawertynami Zefran czy Classico Light. Na naszą korzyść powinien przemawiać fakt, że w cenę naszego kamienia nie musimy wliczać transportu do Polski oraz to, że oferować będziemy pełny zakres produktów i usług – mówi Paweł Granatowicz, współwłaściciel spółki. Jak na razie, do momentu uruchomienia planowanego zakładu obróbki, w sprzedaży znajdują się bloki trawertynowe. Zakład, który powinien rozpocząć pracę w najbliższych miesiącach, ma produkować płyty podłogowe, elewacyjne, blaty, parapety i elementy rzeźbione.

PERSPEKTYWY - To kamień kolorystycznie dużo cieplejszy i bardziej pasujący do nowoczesnych koncepcji architektonicznych, niż spotykany u nas na każdym kroku granit. Mamy nadzieję, że będzie to jeden z czynników dla dalszego rozwoju rynku trawertynów w Polsce – mówi Murat Altinoz. Na handel trawertynem z optymizmem patrzy Paweł Granatowicz: – Polacy bogacą się, a za tym idzie, wzrasta popyt na materiały uznawane za bardziej luksusowe, w tym trawertyn. Choć nie jest on szeroko znany w naszym społeczeństwie, powoli się to zmienia. Nigdy nie będzie to jednak materiał masowo stosowany, co jest jego dodatkową zaletą – staje się pożądany, poszukiwany, ceniony, modny. Jego zdanie potwierdza Tadeusz Wysocki, współwłaściciel Interstone’u: – Notujemy wzrost sprzedaży kamienia naturalnego, także trawertynów. Wśród młodych, szybko bogacących się Polaków trawertyn staje się znanym i cenionym materiałem wykończeniowym. – Kolorystyka oparta na stonowanych czerwieniach, beżach i brązach, a w takich kolorach występuje trawertyn, cieszy się dużą popularnością – dodaje Ludosław Wenerski. – Wyróżnijcie go spośród wapieni i marmurów, przedstawcie klientom i architektom, wykreujcie popyt na trawertyn. To dobry biznes – doradza Neda Zamani. Szymon Paź www.RynekKamienia.pl

Z KRAJU

skiego i Żywieckiego. Czterech członków załogi, na rozkaz pilota, opuściło pokład na spadochronach. Pilot zdecydował o awaryjnym lądowaniu z pozostałymi, na w miarę równym terenie w Jeleśni. W trakcie podejścia do lądowania w górskim terenie zrzucił pozostałe dwie bomby, zbędne części wyposażenia i przypuszczalnie resztki paliwa. Pilotowi udało się

B-24 Liberator na lotnisku

B-24 LIBERATOR Czterosilnikowy ciężki bombowiec konstrukcji i produkcji Consolidated Aircraft Corporation (USA) został oblatany i oddany do eksploatacji z końcem 1939 r. Do końca wojny wyprodukowano 18 tysięcy egzemplarzy w wielu wersjach. W latach 1940-1945 stał się podstawowym bombowcem i patrolowcem armii amerykańskiej, później brytyjskiej. Wyposażony w cztery silniki gwiazdowe (każdy o mocy 1200 KM) o masie własnej 16,6 i startowej 29,5 ton osiągał prędkość przelotową 470 km/h przy pułapie do 8500 m. W wersji bombowej był wyposażany w 10 karabinów maszynowych kalibru 12,7 mm. Łatwy w pilotowaniu, przy starcie i lądowaniu na lotniskach polowych. Był mniej czuły na uszkodzenie silników – w przypadkach awaryjnych mógł lecieć na trzech, a nawet dwóch silnikach. Z tego względu był uważany za bezpieczny i często wykorzystywany do transportu VIP-ów. W katastrofie liberatora zginął niestety nasz gen. Władysław Sikorski.

Główne trasy przelotów alianckich samolotów nad Polskę w okresie trwania Powstania Warszawskiego

LIBERATOR B-24 „DINAH MIGHT” J-10 DT Należący do 761 Dywizjonu Bombowego liberator B-24 wystartował z włoskiego lotniska koło Brindisi w dniu 13 września 1944 r. Załogę stanowiło dziesięciu młodych (19-25- letnich) amerykańskich wojskowych, a właściwie jeszcze chłopców. Celem lotu było zbombardowanie Zakładów Chemicznych w Oświęcimiu-Dworach produkujących benzynę syntetyczną na potrzeby armii niemieckiej. W trakcie akcji samolot został trafiony przez pociski niemieckiej obrony przeciwlotniczej, został uszkodzony kadłub i dwa prawe silniki. Trasa powrotna wiodła nad górzystymi i zalesionymi terenami Beskidu Ślą-

nK 42 | 6/2009

Pomnik w całej okazałości wylądować na zaoranym polu niecałe 1 tys. m od centrum Jeleśni. Kadłub samolotu przełamał się w połowie. W tej akcji zginęło dwóch członków załogi, pozostali dostali się do niewoli lub próbowali przedostać się na Zachód. Upadek samolotu obserwowali mieszkańcy Jeleśni, a wśród nich 10-letni wówczas Jan Suchoń, założyciel krakowskiej firmy Liberta (opisywanej w 41 nr „nK”).

POMNIK W JELEŚNI Z okazji 65 rocznicy tego wydarzenia postanowiono je upamiętnić i przypomnieć następnym pokoleniom. Powstał projekt oryginalnego pomnika w formie nachylonej płyty z frezowanym dużym obrysem liberatora otoczonego przez mniejsze sylwetki samolotów umieszczone na słupkach o stopniowo rosnącej wysokości. Stwarza to wzruszający efekt startu dywizjonu bombowego liberatorów, otaczającego i żegnającego poległego kolegę. Nastrój chwili podkreśla głęboka czerń Nero Assoluto India, z której wykonane są elementy pomnika. Na płycie podstawowej pomnika wyryte są napisy podające fakty związane z upadkiem liberatora, dane całej załogi i wzruszający i wyjątkowo pasujący do sytuacji cytat z wiersza Williama Butlera Yeatsa: „Wiem, że do kresu zbliżę się przeznaczeń...”. Nie muszę chyba dodawać, że inicjatorem (i fundatorem) pomnika jest założyciel firmy Liberta. Autorami projektu są architektów Krzysztof Rojek i Arkadiusz Sordyl. W dniu 13 września 2009 r. (dokładnie po 65 latach) w Jeleśni odbyło się uroczyste odsłonięcie pomnika w obecności Konsula Generalnego USA w Krakowie Allena S. Greenberga, przedstawiciela armii amerykańskiej, miejscowych władz i w asyście polskiej orkiestry wojskowej. Podczas powstania alianci stracili łącznie 41 samoloty (głównie liberatory i halifaksy) i trzydzieści siedem wieloosobowych załóg. Szczątki, a czasem wraki alianckich samolotów odnajdywane są jeszcze obecnie w szerokim pasie wokół trasy zaznaczonej na mapie. W ostatnim czasie odnaleziono i udokumentowano m.in. szczątki brytyjskiego halifaksa w Krzywej w Beskidzie Niskim. Przypuszczalnie wiele takich znalezisk znajduje również się na terenie obecnych Węgier, Słowacji i b. Jugosławii. Na krakowskim cmentarzu Rakowickim w części wojskowej (Cracov Military Cementary) znajduje się wydzielona kwatera lotników alianckich. Niech pamięć o młodych lotnikach nie zginie wraz z odejściem bezpośrednich świadków tych tragedii. Dobrze, że o tym będzie przypominał również piękny pomnik w Jeleśni. Wacław Chrząszczewski wastone@op.pl Wykorzystane materiały: - materiały firmy Liberta - P. Suchanek, P. Suchanek „Liberator w Jeleśni” - „Polska. Gazeta Krakowska” z 14.08.2009 r.

www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM LIPERTA (1), ARCHIWUM (2)

indywidualnych bombowce były zdane jedynie na własne uzbrojenie. Taka trasę mogły pokonać tylko bombowce dalekiego zasięgu. W omawianym okresie do takich należały amerykańskie B-24 Liberator i brytyjskie Halifaksy. Straty były ogromne, szczególnie w rejonie Warszawy, gdzie nadlatujące samoloty były dobrze widoczne w świetle pożarów. Tylko w czasie jednej nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 r. w obszarze obecnej Małopolski alianci stracili sześć samolotów. Jeden z liberatorów powracających znad Warszawy został uszkodzony przez niemiecki M110 i dobity przez artylerię nad Krakowem. Spadł na wiślane bulwary w rejonie Zabłocia. Z tej grupy samolotów poległo 33 lotników, ośmiu zostało uratowanych przez polskich partyzantów.

PŁYTY

GRANIT-PASTERNAK

Caledonia Cambrian Black Picasso Laurentian Green Newton Brown Violetta Canadian Valley Gold Vein

Płyty granitowe Marmury (Daino Reale) Aglomarmur Nagrobki gotowe

Jesteśmy przedstawicielem największej kompanii kanadyjskiej na Polskę i Europę Wschodnią Mariusz Pasternak, ul. Samsonowicza 15, 27-400 Ostrowiec Śwętokrzyski, tel. /fax: 041-2474746, mobile: 0501 773 750, e-mail: wiola30p@interia.pl Skład Bloków Firma Skamet (Jarosław Cybuch), ul. Strzelnicza12, 58-150 Strzegom Kontakt Kanada (Mark Fulara), tel.: 0015 196 887 654, fax: 0015 196 887 812, e-mail: markfulara@hotmail.com

WYWIAD

PŁYTY

Pomnik na Barbarce [ Rozmowa z autorem Marianem Molendą ]

Autor Marian Molenda przy gipsowym odlewie pomnika. Powyżej rysunek projektowy 42

nK 42 | 6/2009

Dariusz Wawrzynkiewicz: Może kilka informacji o konkursie. Marian Molenda: To był konkurs ogólnopolski, do którego zgłoszono 10 projektów. Nasza praca została oceniona najwyżej i skierowana do realizacji. Projekt obejmował nie tylko samą rzeźbę, ale również zagospodarowanie terenu, które według naszej koncepcji było pewnym istotnym elementem upamiętnienia. Mówię w liczbie mnogiej, gdyż moją częścią projektu była rzeźba. Zagospodarowanie przestrzeni zaprojektował architekt z Opola Janusz Oleniecki. Projekt współtworzyła też firma Art-odlew Wiktora Halupczoka www.RynekKamienia.pl

FOT: D. WAWRZYNKIEWICZ

lasach toruńskiej Barbarki hitlerowcy na początku II wojny światowej zamordowali ponad 600 osób. Od października do końca grudnia 1939 r. ginęli tam głównie przedstawiciele toruńskiej inteligencji: nauczyciele, duchowieństwo, lekarze, urzędnicy, działacze społeczni i polityczni, przedsiębiorcy oraz harcerze. W 1944 r. Niemcy dokonali ekshumacji i spalenia zwłok z masowych mogił, aby w ten sposób zatrzeć ślady zbrodni. W 2006 roku Miejski Komitet Ochrony Miejsc Pamięci Narodowej wystosował do władz Torunia prośbę o poparcie inicjatywy budowy pomnika. Urząd Miasta w 2007 roku ogłosił konkurs na opracowanie koncepcji obelisku i zagospodarowania okalającego go terenu, a także uporządkowania istniejącego już na Barbarce miejsca pamięci. Konkurs wygrał projekt rzeźbiarza Mariana Molendy. W zasadzie do konkursu stanęła firma Art-odlew z Opola, gdyż pomnik miał być odlewem z brązu, ale już po rozstrzygnięciu konkursu władze miasta Torunia podjęły decyzję o zmianie materiału, z którego zostanie wykonany monument. Odlew z brązu zastąpił granit. Miejsce, w którym stanie pomnik, nie jest specjalnie bezpieczne i wykonany z metalu pomnik mógłby być łakomym kąskiem dla „złomiarzy”. Aby dowiedzieć się nieco więcej o realizowanym granitowym monumencie, spotkałem się z jego autorem Marianem Molendą.

WYWIAD

PŁYTY

– która w wersji zgłaszanej do konkursu miała wykonać odlew mojej rzeźby. W wyniku zmian, o których wiadomo, sprawa odlewu przestała być aktualna.

Czy zmiana wersji materiałowej projektu spowodowała zmiany w samej rzeźbie? To oczywiście było nieuniknione. Rzeźba odlewana to zupełnie inne zadanie w stosunku do rzeźby kamiennej. Pewnych rzeczy w wersji kamiennej w zasadzie nie da się zrobić – stąd pewne modyfikacje. Przykładowo dłonie postaci miały wystawać poza fragment torsu, w kształcie odwołującym się do Ukrzyżowania Matthiasa Grünewalda. W wersji kamiennej trzeba to było zmodyfikować i dłonie będą raczej złączone i przylegające do torsu. Trzeba też było zrezygnować z pewnych szczegółów.

Marian Molenda urodzony w 1958 roku w Baranowie Lubelskim. Absolwent Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Nałęczowie. Studia ukończył na Wydziale Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku (pracownia prof. Franciszka Duszenki). Dyplom z wyróżnieniem uzyskał w 1983 roku. W latach 19831985 był stypendystą Ministerstwa Kultury i Sztuki. Od połowy lat 80. mieszka i tworzy w Nysie. Prowadzi pracownię rzeźby na stanowisku profesora uczelnianego w Instytucie Sztuki Uniwersytetu Opolskiego. Zajmuje się rzeźbą monumentalną, małą formą rzeźbiarską oraz rysunkiem.

Jaki kamień wybrał pan do realizacji zadania i z jakich powodów? To nie była prosta sprawa. Zależało mi, aby materiał stwarzał jak najmniej problemów z wadami – ale również żeby jego kolor i faktura dobrze współgrały z projektem. W rezultacie padło na Bohus Red. Jego bordowy kolor nie tylko dobrze współgra z wyglądem rzeźby, ale i powinien dobrze komponować się z zielonym otoczeniem parkowym. Niestety ten granit jest bardzo twardy i jego obróbka to spore wyzwanie. A jak będzie wyglądało zagospodarowanie przestrzeni? Tu niestety doszło do sporych zmian ze strony UM Torunia. Pierwotna wersja projektu zakładała, że wyrzeźbiona postać z przestrzeloną piersią miała klęczeć nad wykopaną mogiłą. Mogiła miała mieć postać dużego wykopu (3 x 20 m) wykończonego granitem, do którego prowadziłyby z trzech stron schody. Oglądający 44

nK 42 | 6/2009

Chciałbym wiedzieć, jakiej wielkości będzie monument. Materiał na pomnik, kiedy został dostarczony, ważył ok. 35 ton. Po wstępnym formatowaniu - 25 ton. Gotowa rzeźba będzie ważyła 18-19 ton. Jak mówimy o materiale, to chciałbym zapytać, kto go dostarczył. Dostawa granitu też była elementem przetargu. Bohusa dostarczyła firma Euro Granit Adamus. Zresztą firmie tej należą się spore podziękowania. Nie tylko dostarczyli materiał bardzo dobrej jakości, ale zrealizowali wstępne formatowanie, no i jak pan widzi, goszczą nas w swoim zakładzie, służąc pomocą w każdym momencie. Materiał jest trudny w obróbce, czas na realizację nie najdłuższy. Jak zauważyłem, na obecnym etapie ma pan wsparcie. Tak, faktycznie, przy wykonaniu wspiera mnie trzech moich kolegów rzeźbiarzy – Tomasz Chmielewski z Nysy, Jan Serafin z Głuchołaz i Wit Piechurski z Opola. Może jeszcze kilka słów o samej realizacji. Model pomnika podzieliłem na trzy fragmenty i również z trzech brył kamienia powstaje rzeźba. W chwili obecnej pracujemy bardzo intensywnie, gdyż zgodnie z uzgodnieniami pomnik ma być gotowy i dostarczony do Torunia pod koniec października. Dziękuję za rozmowę, życząc wielu możliwości realizowania takich interesujących projektów.

Rzeźbiarz Wit Pichurski przy pracy nad pomnikiem

Rozmawiał Dariusz Wawrzynkiewicz www.RynekKamienia.pl

FOT: D. WAWRZYNKIEWICZ, RYS.: M. MOLENDA

Jaka myśl przyświecała takiej formie projektu? Rozpoczynając pracę, wziąłem pod uwagę pewnego rodzaju modus vivendi, gdyż pomordowani byli ludźmi różnych profesji, przekonań, wykształcenia itd. Stąd postać będąca kluczowym elementem upamiętnienia ma płaszcz kolejarski, ale reszta jej garderoby jest już „cywilna”. Monument to skrępowana i postrzelona postać, klęcząca na nasypie mogiły. Nasyp symbolizuje sześciometrowy betonowy postument pomnika. Pomnik uzupełnią tablice z czarnego Santa Lucia, na których wypiaskowane zostaną nazwiska około 300 ofiar kaźni w lesie Barbarka (tylko tyle personaliów ofiar udało się ustalić).

monument patrzyliby na niego właśnie z perspektywy tego grobu - od dołu. Niestety inwestor zrezygnował z tej koncepcji i tego elementu upamiętnienia nie będzie. Pozostanie tylko betonowy postument i rzeźba. W pierwotnej koncepcji myśleliśmy nawet o tym, aby teren za pomnikiem obsadzić płożącą się winoroślą, która z czasem otoczyłaby postać, co optycznie powodowałoby efekt wynurzania się tej postaci z zieleni parku. No cóż, nie zawsze udaje się zrealizować to, co by się chciało. Być może zmiana wynikała z ogólnego planu zagospodarowania całego parku. Na terenie Barbarki jest również kilka innych upamiętnień i być może projektowane zagospodarowanie całego parku uniemożliwiło realizację naszego projektu w pełnym zakresie.

HISTORIA

PŁYTY

Kamieniarze księcia Mieszka [ Zwiedzamy budowle Ostrowa Lednickiego ]

nK 42 | 6/2009

Ostrów (wyspa) na Jeziorze Lednickim to jedno z najważniejszych miejsc historii Polski okresu początków naszej państwowości, kiedy plemieniu Polan przewodzili książę Mieszko I i król Bolesław Chrobry. Od 1983 roku Ostrów Lednicki stanowi strefę zainteresowań naukowych interdyscyplinarnego zespołu badań nad początkami państwa polskiego. Oprócz badań archeologicznych i historycznych swoje wyniki przedstawiają także specjaliści z zakresu geologii, geomorfologii, hydrografii, gleboznawstwa, palinologii i in. były też drewniane domostwa, z których najstarsze związane są z bardzo dawnym osadnictwem neolitycznym. Dawny trakt strategiczno-handlowy łączył Lednicę z Poznaniem i Gnieznem. Okres świetności Ostrowa Lednickiego przerwał najazd Brzetysława I Czeskiego w 1038 roku. Gród spalono, mosty zniszczono. Lednica nigdy już nie odzyskała dawnej funkcji i rangi. Badania Ostrowa Lednickiego zainicjował w 1843 roku hrabia Edward Raczyński (1786 – 1845). W dwudziestoleciu międzywojennym zostało odkryte największe wczesnośredniowieczne cmen-

tarzysko. Przerwane wojną prace kontynuowano. W roku 1962 odsłonięto relikty kościoła grodowego. W 1969 roku powołano Muzeum Początków Państwa Polskiego, z czasem przekształcone w Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. W jego skład wchodzi Wielkopolski Park Etnograficzny.

KSIĄŻĘ MIESZKO INWESTUJE Dzięki badaniom podwodnym i dendrochronologicznym ustalono, że część drewniano-ziemnych wałów przebudowywano w latach 70. X wieku. Mosty natomiast wzniesiono w latach 963-964. www.RynekKamienia.pl

FOT: MUZEUM PIERWSZYCH PIASTÓW NA LEDNICY

pieczołowicie chronionych obiektach Ostrowa Lednickiego koło Gniezna trudno nie zauważyć prac kamieniarskich dokonanych przez bezimiennych mistrzów wczesnego średniowiecza. Analiza tych prac jest bardzo pouczająca i została przeprowadzona przez naukowców – petroarcheologów z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. O ile przed połową X wieku podstawowym surowcem budowlanym było drewno, to w okresie wprowadzania chrześcijaństwa rozwinęło się kamienne budownictwo monumentalne zarówno sakralne, jak i świeckie. Przykładem jest lednicki zespół pałacowo-sakralny, który wzniesiono z kamienia tuż przed rokiem 966, a więc za panowania Mieszka I. Tworzą go dwie wolno stojące budowle: pałac (palatium) władcy z kaplicą oraz kościół. Na wyspie

HISTORIA

Imperial Coffee

PŁYTY

Zbudowano je z drewnianych belek wspartych na palach wbitych w dno jeziora. Mosty miały szerokość 6 metrów. Do pokonania była odległość 400 m w kierunku zachodnim przy głębokości jeziora ok. 10 m oraz odległość 170 m w kierunku wschodnim przy głębokości jeziora do 7 m. Mosty te uważane są za jedne z większych budowli inżynierskich tamtych czasów w tej części Europy. W południowej części wyspy zbudowano gród. Otaczał go wał długości ok. 450 m i wysokości dochodzącej do 12 m. We wnętrzu grodu znajdują się relikty dwóch budowli; w części południowej jest to pałac z kaplicą, a w części północnej kościół grodowy. Budynek pałacu z wewnętrzną kaplicą wzniesiono około roku 966 i przebudowywano dwukrotnie. Już w roku 1000

powiększono kaplicę na bardziej okazałą, dwupoziomową z emporą. Sam pałac zbudowano na planie prostokąta o wymiarach 32 x 14 m. Największe pomieszczenie w części zachodniej było podzielone trzema łukami arkadowymi na dwa trakty. Piętro pałacu, do którego prowadziła drewniana klatka schodowa, zasadniczo powielało podział parteru. Baptysterium z dwoma basenami chrzcielnymi zbudowano na planie krzyża greckiego wpisanego w koło. Później od zachodu dobudowano do kaplicy wieżę – już w romańskiej technice murów (wiek XII). W północnej części grodu wzniesiono niewielki (długości 13,5 m) jednonawowy kościół dla mieszkańców grodu. Zachowały się jedynie fundamenty i dwa grobowce, prawdopodobnie synów Bolesława Chrobrego.

IMPORTER I HURTOWNIA KAMIENIA NATURALNEGO POSIADAMY SZEROKI ASORTYMENT KAMIENIA marmury granity bazalty piaskowce łupki wapienie konglomeraty

PROPONUJEMY MATERIAŁ

FOT: H. WALENDOWSKI

w płytach w płytkach

Ul. Jana Olbrachta 94 a, 01-102 Warszawa, Polska Tel. : 022-836 13 14 - Fax : 022-836 10 63 e-mail : info@beltrami.pl

www.beltrami.pl 48

nK 42 | 6/2009

Fragmenty murów książecego pallatium na Ostrowie Lednickim www.RynekKamienia.pl

w w w.marmur-plytki.pl

Sprawimy, że postawisz na swoim Kamień naturalny z Polski i z Chin

Podłęże 48, 28-400 Pińczów, tel./fax (041) 357 61 46, (041) 358 91 89, tel. kom. 0604 086 867, 0602 443 674

HISTORIA

KAMIEŃ LEPSZY OD DREWNA Wieloletnie badania, prowadzone przez prof. Janusza Skoczylasa z Instytutu Geologii UAM, pozwoliły na uzyskanie ciekawych danych o surowcach skalnych lednickich obiektów. Obowiązujące dotychczas opinie o skalnych materiałach wczesnośredniowiecznych budowli przyjmowały, że na terenie Małopolski są to skały piaskowcowe i wapienne, natomiast w Wielkopolsce i na Mazowszu – kamienie polne, polodowcowe. Nowsze badania korygują te opinie, zwłaszcza dla milenijnych budowli na terenie Wielkopolski. W okresie wprowadzania chrześcijaństwa rozwinęło się na niespotykaną dotychczas skalę kamienne budownictwo monumentalne (Giecz koło Wrześni, Ostrów Lednicki, Ostrów Tumski w Poznaniu, Lubiń koło Gostynia, Łekno koło Wągrowca). Wzrosło zapotrzebowanie na zewnętrzny wyraz znaczenia i roli aparatu władzy świeckiej i kościelnej. Realizacja kamiennych obiektów murowanych wymagała szukania lokalnych surowców o odpowiednich właściwościach. Dziś podziwiamy selektywny ich dobór do budowy fundamentów, murów, elementów architektonicznych, zapraw murarskich oraz narzędzi. Surowcem wcześniejszych budowli Ostrowa Lednickiego jest 18 rodzajów skał. Przeważają piaskowce kwarcytowe (jotnickie), kwarcyty i piaskowce. Wszystkie zostały przywleczone przez lądolód z rejonu Zatoki Botnickiej i dna ówczesnego Bałtyku. Stanowią one aż 89 proc. całego materiału budowlanego.

ELEMENTY GOTOWE

martwice wapienne, trzeciorzędowe piaskowce kwarcytowe i ruda darniowa. Martwicę wapienną pozyskiwano prawdopodobnie z okolic Trląga nad Jeziorem Pakoskim, a więc z odległości ok. 55 km. Piaskowce kwarcytowe, z których zbudowano grobowce w kościele grodowym, pochodzą z bardzo starego, lecz od ponad 100 lat nieczynnego kamieniołomu w Brzeźnie koło Konina. Ruda darniowa zastosowana w szczątkach kościoła grodowego jest prawdopodobnie przykładem jej najstarszego zastosowania w Polsce dla celów budowlanych. Przypuszcza się, że miejscem pochodzenia tych rud był teren dawnej kasztelanii ostrowskiej. Na uwagę zasługują również badania zapraw murarskich. Są to zaprawy gipsowe, gipsowo-węglanowe i węglanowe. Surowcami skalnymi zapraw gipsowych były złoża gipsów wysadu solnego Wap-

na. Wskazuje to na przewozy z odległości ok. 45 km. Surowcem skalnym dla „miękkiej” zaprawy wapiennej była kreda jeziorna, wydobywana z okolicznych jezior i rynien glacjalnych. Dla zapraw „twardych” surowcem była zarówno kreda jeziorna, jak i słabo rozdrobniona martwica wapienna. Badania dawnych miejsc eksploatacji surowców skalnych i kierunków ich dystrybucji nie są jeszcze zakończone. Dochodzą nowe odkrycia, dokładniejsze datowania i nowe metody badań. Z pewnością warto podjąć kolejny wysiłek, by więcej wiedzieć o czasach z niezwykle rzadkimi źródłami pisanymi. Henryk Walendowski Literatura: Skoczylas J. (1991), Użytkowanie surowców skalnych u progu powstania państwa polskiego. Przewodnik z 62 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Poznań.

PIASTOWSCY PRAKAMIENIARZE

nK 42 | 6/2009

Pozostałości pali na których wspierał się most na Jeziorze Lednickim

Jezioro Lednickie jest położone na zachód od Gniezna w obrębie jednostki fizjograficznej zwanej Wysoczyzną Gnieźnieńską. Obecną rzeźbę terenu, urozmaiconą krętymi rynnami glacjalnymi, zawdzięcza ta okolica erozyjnej działalności wód roztopowych w okresie deglacjacji lądolodu skandynawskiego. Bryły martwego lodu zalegające w rynnach uległy wytopieniu 11 000 – 12 000 lat temu (faza Allerod). Wówczas powstały jeziora, m.in. Jezioro Lednickie. Ma ono powierzchnię 279,5 ha przy wysokości zwierciadła 108,7 m n.p.m. Maksymalna długość jeziora (w kierunku północ – południe) wynosi 7,3 km, maksymalna szerokość wynosi 825 m, największa głębokość – 15,1 m. W obrębie misy jeziornej znajduje się pięć wysp o łącznej powierzchni 9,4 ha. Największą wyspą jest Ostrów Lednicki o powierzchni 7,5 ha. Zwiedzający są przewożeni na wyspę promem.

Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy Dziekanowice 32 62-261 Lednogóra e-mail: sekretariat@lednicamuzeum.pl i położony obok: Wielkopolski Park Etnograficzny (ekspozycja plenerowa, rekonstrukcja wsi wielkopolskiej, wystawy stałe i czasowe, człowiek i przyroda w dziejach Ostrowa Lednickiego) www.lednicamuzeum.pl www.RynekKamienia.pl

FOT: MUZEUM PIERWSZYCH PIASTÓW NA LEDNICY

Większość surowców skalnych została wstępnie obrobiona przez naszych bezimiennych przodków – prakamieniarzy murarzy. Umieli oni wykorzystać naturalną płytową łupliwość czerwonych piaskowców kwarcytowych, przygotowywać i stosować zaprawy. Oprócz wymienionych skał w badanych murach są również martwice wapienne, wapienie, pegmatyty, gabra, porfiry, dioryty, aplity, sjenity, bazalty, zlepieńce i granitognejsy. Ich udział jest jednak niewielki. W zachowanych fragmentach kościoła grodowego udział piaskowców kwarcytowych, kwarcytów i piaskowców jest mniejszy (ok. 50 proc.). Dodając udział skał granitowo-gnejsowych otrzymujemy liczbę 74 proc. materiału budowlanego. Resztę stanową skały nieprzyniesione przez lodowiec: czwartorzędowe

ZE ŚWIATA

ELEMENTY GOTOWE

Wieża Wiktorii w kompleksie Pałacu Westministerskiego

Niewłaściwy kamień - wnioski z historii

udowle z kamienia zawsze zajmowały honorowe miejsce wśród spuścizny architektonicznej Wielkiej Brytanii. Najpiękniejsza z nich to Pałac Westminsterski, obecna siedziba parlamentu Zjednoczonego Królestwa, wybudowany w latach 1840-1860, kiedy to Imperium Brytyjskie było najpotężniejsze i najbogatsze. Misternie wyrzeźbione fasady parlamentu brytyjskiego (pod tą nazwą budynek jest bardziej znany) zadziwiają prawie każdego, kto odwiedza Londyn. Jednakże za prezentowaną światu majestatycznością kryje się dłuższa historia, istotna dla architektów, kamieniarzy i geologów związanych z doborem oraz użyciem kamienia budowlanego. Po zniszczeniu dawnych budynków pałacowych przez ogień w 1834 roku przeprowadzono narodowy konkurs na projekt nowego gmachu. Prace musiały spełniać jeden warunek - nowe budynki miały być w stylu elżbietańskim lub gotyckim. Zwycięzcą, spośród 97 startujących,

nK 42 | 6/2009

został ceniony londyński architekt sir Charles Barry. Jego pierwszym zadaniem było dobranie odpowiedniego kamienia budowlanego, który spełniałby narzucone przez rządowych inwestorów kryteria dotyczące trwałości oraz relatywnie łatwej obróbki. Jednym z najbardziej cenionych brytyjskich materiałów tamtych czasów był twardy wapień oolityczny Portland wydobywany w hrabstwie Dorset na południowym wybrzeżu Wysp Brytyjskich. Był on stosowany na szeroką skalę w kościołach oraz innych, często ponadstuletnich, budowlach. Użycie tego kamienia do budowy nowego parlamentu było popierane przez Londyńskie Stowarzyszenie Kamieniarzy (London Guild of Stonemasons). Jednakże w odpowiedzi na najświeższe wówczas dowody naukowe sugerujące, że wapień może nie być odporny na zwiększające się stężenie siarki w atmosferze Londynu, uznano, iż należy rozważyć wszelkie alternatywy wraz z oszacowaniem względnych kosztów.

W tym celu powołano komisję specjalną składającą się czterech osób: sir Charlesa Barry’ego, kamieniarza i rzeźbiarza oraz dwóch wybitnych geologów, a następnie rozpoczęto objazd 102 kamieniołomów i przeprowadzono badania budynków, w których wykorzystano wcześniej dany materiał. Wyniki uzyskano za pomocą licznych testów laboratoryjnych. Ostateczna tzw. krótka lista zawierała wspomniany Portland, popularny twardy, średnioziarnisty piaskowiec karboński Darley Dale oraz trzy wapienie dolomityczne nieznanego pochodzenia. Jednym z pierwszych pomysłów był wybór materiału krystalicznego, który posiadałby strukturę chemiczną zbliżoną do dolomitu (węglanu wapniowo-magnezowego). Według analiz dolomit charakteryzował się wysoką odpornością na rozcieńczony kwas, a gęsta struktura krystaliczna powodowała, że jedynie minimalna powierzchnia podatna była na działanie substancji chemicznych. Diagnoza z tamtych czasów nadal jest www.RynekKamienia.pl

FOT: SCOTT ENGERING

[ Gmach Parlamentu w Londynie ]

ZE ŚWIATA

Kamieniołom dolomitu w Anstone Yorkshire, skąd pozyskano bloki odpowiednio duże i w wystarczającej liczbie. Wszystko było dobrze do czasu, kiedy kilka lat później kamień zaczął kruszeć w alarmującym tempie. Dotyczyło to przede wszystkim misternie rzeźbionych detali. W 1860 roku pisarz Charles Dickens, wnikliwy obserwator XIX-wiecznej brytyjskiej rzeczywistości, widząc niekończące się naprawy elewacji gmachu, czuł się w obowiązku opisać kamień jako „najgorszy materiał kiedykolwiek użyty w stolicy”. Łatwo było krytykować z perspektywy czasu, jednak sami członkowie komisji ogłosili, że „bogato zdobione budynki wymagają bardziej szczegółowych i dłuższych testów trwałości materiału, bez względu na rodzaj kamienia”. Konsekwencją zdobień jest znaczne zwiększenie ekspozycji kamienia na działanie czynników zewnętrznych. W rezultacie dopiero bardziej szczegółowe i dłuższe

nK 42 | 6/2009

badanie fizycznych właściwości wapieni dolomitycznych in situ (łac. – na miejscu) odkryłoby prawdę. Przekroje wielu odsłoniętych przez człowieka i naturalnych ekspozycji wapieni dolomitycznych w Derbyshire i Południowym Yorkshire przedstawiają pasma masywnych, poziomych pokładów grubości 90 cm i grubszych. Najprawdopodobniej właśnie w tych miejscach znajduje się najlepszy kamień budowlany. Jednakże takie złoża to wyjątek, nie reguła. Zwykle ściany skalne są nieciągłe i nachylone, przerwane często przez ciosy i szczeliny, przedzielone cieńszymi warstwami brekcji. Oprócz tych oczywistych wad, które ograniczają rozmiar bloków, bliższe

Neogotyckie zdobienia Pałacu badanie gołym okiem lub za pomocą szkła powiększającego pokazuje, że na większej części kamienia znajdują się małe krystaliczne kawerny, często widać strukturę komórkową, a na zwietrzałych powierzchniach widoczne są różnie ukierunkowane żyły kalcytowe. Przez architekta, pracownika kamieniołomu lub kamieniarza szczegóły te mogą być pominięte. Jednak dla geologa są wskazówkami, że pozornie solidny blok kamienia zawiera drobne pęknięcia oraz puste przestrzenie, które z czasem otworzą się i ulegną zwietrzeniu. Przechadzając się wokół budynku, można zauważyć, że około 50 proc. widocznej kamieniarki wymieniono w ciągu ostatnich 130 lat. Jednak kamień na niedostępnych dla publiczności i kamer dziedzińcach jest nadal bardzo zniszczony i zabrudzony. Tutaj, pomimo zaciemnienia, większość gładkich bloków kamiennych, gzymsów prostych i kordonowych,

które bez oczywistego powodu źle przetrwały bieg czasu, jest nadal zachowana w stanie zaawansowanego zwietrzenia. Liczne stare budynki zbudowane z podobnego kamienia dolomitycznego przetrwały w dobrym stanie, lecz ich kamieniarka prawie bez wyjątku jest bardzo prosta i funkcjonalna. Wybór złej jakości materiału ze ściany kamieniołomu uważa się więc za główną przyczynę niszczenia elewacji budynków parlamentu. Ciężko oprzeć się wrażeniu, że członkowie komisji postanowili nie polegać na przedstawionych im badaniach terenowych. Przywary ludzkiej natury, gdy w grę wchodzi cena pracy i zysk, prawdopodobnie brak profesjonalnego nadzorowania kamieniołomu i możliwość dostarczenia pożą-

Element z wapienia Clipsham (wymieniony) danej ilości materiału, mogą sugerować, że wybór złego materiału nie był przypadkowy. Kamieniołom Anston zakończył wydobycie w 1913 roku. Nadal jednak można zobaczyć ścianę eksploatacyjną pełną dowodów na naturalne defekty strukturalne materiału i klinowej metody jego wydobycia. Wracając do parlamentu brytyjskiego; od II wojny światowej w pracach restauracyjnych używa się oolitycznego, muszlowego wapienia Clipsham. Mimo zupełnie innej struktury wkomponowuje się on idealnie w elewację wykonaną z Astonu. Wapień dolomityczny pozyskiwany na cele budowlane zwyczajnie przeszedł do historii. Pozostała niewielka liczba kamieniołomów dostarcza małych ilości materiału do celów renowacyjnych i regionalnie – na kamień murowy. Scott Engering tłumaczenie Alina Szwajczuk-Lesiak www.RynekKamienia.pl

FOT: SCOTT ENGERING (2), DEREK ENGERING

słuszna, ale członkowie komisji, pomimo ich pozycji zawodowej, nie wykorzystali w pełni wyników badań w terenie ani swojego doświadczenia, wybierając w rezultacie dolomit Bolsover Moor. Wkrótce po położeniu kamienia węgielnego okazało się, że kamieniołom Bolsover Moor nie jest w stanie dostarczyć potrzebnej ilości ani odpowiedniej wielkości bloków na realizację projektu. Komisja uparcie obstawała przy wynikach nowoczesnych jak na owe czasy badań analitycznych. W zastępstwie pierwszego wybrano kamieniołom Mansfield Woodhouse, lecz uzyskano takie same efekty. Wreszcie sięgnięto po ostatni z dolomitycznych wapieni, które znalazły się na krótkiej liście – Anston z Południowego

USŁUGI

GRANITY BŁYSKAL JANUSZ BŁYSKAL

NOWO OTWARTA HALA PRODUKCYJNA

USŁUGOWE CIĘCIE BLOKÓW GRANITOWYCH DO 35 TON (TRAK GASPARI MENOTTI JM450) USŁUGOWE POLEROWANIE PŁYT NA NAJDŁUŻSZEJ W POLSCE LINII POLERSKIEJ (25 GŁOWIC SIMEC) GRANITY BŁYSKAL JANUSZ BŁYSKAL PARCELE ŁOMSKIE 17 06-500 MŁAWA Tel./fax (023) 6546011; 6546669; 6546670

www.granity-blys kal.pl

ZE ŚWIATA

PŁYTKI

Bogactwem Czarnogóry są skały węglanowe. Większość produkcji trafia do Włoch. Na zdjęciu jeden z kamieniołomów Mermer AD

Z ziemi czarnogórskiej do włoskiej [ Kamień naturalny Czarnogóry ]

nK 42 | 6/2009

Jeśli dysponujesz dobrym produktem, odpowiednimi rezerwami, pracownikami zdolnymi do poświęceń i profesjonalnym systemem zarządzania, odniesiesz sukces nawet w trudnych czasach – ciężko zaprzeczyć słowom Drago Kersevana, dyrektora generalnego Mermer AD, największego eksportera najwyższej jakości materiałów z Czarnogóry. (32 proc.), bośniacka (8 proc.) i albańska (5 proc.) nadają Czarnogórze niepowtarzalny charakter. Pomimo że w kraju dominują piszący cyrylicą prawosławni, coraz większą popularnością cieszy się alfabet łaciński. Większość kraju, zajmującego zaledwie 13 218 tys. km kw., stanowią góry. Jeszcze do niedawna piękne plaże na adriatyckim wybrzeżu Czarnogóry były nieoszlifowanym diamentem nieznanym w Europie Zachodniej. Obecnie są one eksportowym hitem młodej republiki. Od 2002 r. oficjalną walutą jest euro, mimo że kraj nie jest członkiem Unii Europejskiej.

PRADAWNA TRADYCJA W kraju, gdzie dominują góry, kamień był ważnym materiałem budowlanym od wieków. Według krajowej Agencji Promocji Inwestycji (MIPA) „Czarnogóra jest krajem pokrytym złożami kamienia naturalnego. Okolice leżących na północy miast Andrijevica i Bernane mają znakomite warunki do prowadzenia działalności wydobywczej. Dla jednej kopalni w Andrijevicy zaakceptowano już studium wykonalności projektu. Inny kamieniołom, w Mojkovacu, był eksploatowany przez wiele lat i obecnie czeka www.RynekKamienia.pl

FOT: P. DANIEL

maju 2006 r., po 88 latach bycia częścią państwa jugosłowiańskiego, Czarnogóra powróciła na mapy Europy. Przez wieki dominującymi siłami kształtującymi historię tych ziem były starożytny Rzym, średniowieczne Bizancjum, imperium otomańskie i Rosja. Od 1170 roku Czarnogóra wchodziła w skład państwa serbskiego i wraz z nim popadała w zależność od dominujących na Bałkanach potęg. Niepodległość uzyskała dopiero w 1855 r., ale w wyniku I wojny światowej weszła w skład nowo powstałego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 r. znanego jako Jugosławia). Polska nazwa Czarnogóra pochodzi od Crna Gora; poza krajami słowiańskimi państwo zwane jest z włoskiego – Montenegro. To jedno z nielicznych na mapie Europy państw wielonarodowych. Choć większość liczącej 620 tys. mieszkańców populacji stanowią Czarnogórzanie (43 proc.), to liczne mniejszości: serbska

ZE ŚWIATA

PŁYTY

na ponowne otwarcie”. Jednak podczas zbierania materiału do tego tekstu, w marcu 2009 r., autorowi udało się namierzyć zaledwie dwie firmy prowadzące działalność wydobywczą. Czarnogórską gwiazdą branży kamieniarskiej jest Mermer AD, firma regularnie promująca się na targach Marmomacc w Weronie. Jej historia sięga lat 40. Obecne 110 osób zatrudnionych jest przy procesie wydobycia, cięcia bloków i ostatecznej obróbki materiałów (m.in. rzeźby, pomniki nagrobne). Mermer posiada własne złoża wapieni: twardego beżowego Maljat i Vinici, kremowego z różowymi użyleniami – Klikovaca i czerwono-brązowego Krute. Wszystkie kopalnie znajdą się w odległości ok. 10 km od Danilovgradu i Podgoricy, stolicy kraju. W kamieniołomach pracują trzy piły łańcuchowe produkcji Fantini i siedem diamentowych produkcji Micheletti. Wydobycie najważniejszego z materiałów z oferty Mermer – Maljat – wynosi ok. 10 tys. m sześc. rocznie. Ze względu na to, że kilku konkurentów próbowało sprzedawać podobne materiały pod nazwą Maljat, firma zmuszona była do zastrzeżenia nazwy handlowej. W europejskim systemie rejestracji CTM (Community Trade Mark) materiał otrzymał nr 7154255. Z firmą można skontaktować się pocztą elektroniczną: drago.k@mermer.co.me

w zgodzie z naturą

BONACORD®

Przecieranie bloku w zakładzie w Danilovgradzie

PROGRAM ROZWOJU

TYLKO Z NASZEJ KOPALN

KEELEY GRANITE (PTY) LTD 52 HOMESTEAD AVENUE BRYANSTON, SOUTH AFRICA WWW.KEELEYGRANITE.COM PRZEDSTAWICIEL W POLSCE: MARIUSZ DOMARADZKI MARIUSZ@KEELEYGRANITE.PL TEL: +48 664 623 771 58

nK 42 | 6/2009

W marcu 2009 r. zakończono rozbudowę zakładu obróbczego Mermer. Wyposażono go w dwa 50-tarczowe traki Alpe, trak rozcinający, pięć pił mostowych, linię do produkcji płytek i linię polerską produkcji firmy Simec. Nie zamontowano linii żywicującej, ponieważ materiał jest „zbyt wysokiej jakości”. Według Drago Kesevana, dyrektora generalnego spółki, blisko 90 proc. wydobytych bloków i gotowych produktów firmy trafia na eksport – niemal w całości do Włoch. Jak w wielu innych krajach, w Czarnogórze boom na rynku budowlanym to już przeszłość. Spadek popytu wewnętrznego uderzył również w Mermer AD. Jedną z nielicznych większych inwestycji w ostatnim czasie była budowa luksusowego kompleksu hotelowo-rozrywkowego Astra Montenegro grupy Mirax na wybrzeżu Adriatyku w pobliżu miasta Budva. Na potrzeby kompleksu, zwanego przez inwestora city-clubem (www.astramontenegro.com), Mermer dostarczył 10 tys. mkw. kamienia na elewacje, posadzki i parapety. Drugim przedsiębiorstwem prowadzącym obecnie wydobycie w Czarnogórze jest Siskovic. Kamień leżący „po drugiej stronie gór” w stosunku do złóż Mermer AD, jest jednak wykorzystywany głównie do produkcji kruszyw. Paul Daniel tłumaczenie Szymon Paź www.RynekKamienia.pl

FOT: P. DANIEL

ORYGINALNY

WYWIAD

HURTOWNIE NAGROBKÓW

Brązem pisane [ Wywiad z Jerzym Rojkiem, współwłaścicielem firmy Rodlew ]

odlew - rodzinna firma braci Rojek z 30-letnią tradycją, jest wiodącym producentem akcesoriów nagrobkowych na rynku polskim. Wejście na polski rynek włoskiej konkurencji nie zachwiało w żaden sposób pozycją firmy, która całe lata pracowała na swoje miejsce w branży. Rozmowa z współwłaścicielem firmy Rodlew – Jerzym Rojkiem. Krzysztof Lesiak: Po przekroczeniu progu waszej nowej siedziby rzuca się w oczy napis „Historia pisana brązem jest wieczna”... Do kogo ta informacja jest skierowana? Jerzy Rojek: To jest czytelne przesłanie dla nas właścicieli, naszych rodzin, współpracowników i przede wszystkim naszych klientów.

Czy mówi pan o określeniu misji firmy? Ma to pewien związek z pana sugestią. Prowadząc niewielki zakład rzemieślniczy, dotychczas nie mieliśmy potrzeby wchodzenia w tak abstrakcyjne rozważania. Istniejący rynek tego nie oczekiwał. Jednak okazuje się, że każda firma bez dokładnie określonego celu czuje się jak statek bez nawigacji, przy wyłączonej latarni. Misja jest właśnie tym precyzyjnym oświadczeniem o wytyczonym celu. Natomiast wartości, którymi kieruje się firma, opisują zachowania ludzi. Pomagają one dotrzeć tam, dokąd się zamierza. Dobrze skonstruowana misja pokazuje tę wielką zależność między wyznaczonymi celami firmy a wartościami, którymi kierują się nasi pra60

nK 42 | 6/2009

Wszyscy musimy ciągle odpowiadać sobie na jedno podstawowe pytanie: jak chcemy zwyciężać w tym biznesie? - mówi Jerzy Rojek cownicy. Bez pełnej spójności „wszystkich z wszystkimi” trudno liczyć na osiągnięcie sukcesu. Staraliśmy się stworzyć taki model firmy, w którym pracownicy czują się ważnym ogniwem w firmie, identyfikują się z nią i są świadomi faktu, że nam, właścicielom zależy na osiągnięciu sukcesu biznesowego tak samo mocno, jak na zapewnieniu im godnych warunków życia. Traktujemy siebie jako liderów, którzy dążąc do sukcesu powinni tak kreować rzeczywistość, aby dla naszych pracowników praca również kojarzyła się z sukcesem, a jednocześnie z odpowiedzialnością. Muszę przyznać, że w rozmowach o biznesie, jakie przeprowadziłem z wieloma

właścicielami firm, przeważały przede wszystkim argumenty ekonomiczne, zagrożenia ze strony konkurencji lub rozważania na temat wdrożeń innowacyjnych w poszukiwaniu swojego miejsca na rynku. U was widzę eksponowanie całkiem innych zagadnień. To nie jest tak do końca. Mamy przekonanie, że dzisiaj nawet najlepszą i najnowocześniejszą technologię oraz najskuteczniejszy system pracy i dostaw może w ciągu kilku miesięcy wprowadzić każda konkurencja. My jednak uważamy, że chociaż jest to niezbędny warunek - to nie jest on wystarczającym gwarantem egzystencji i rozwoju firmy na rynku, dlatego analizując dokładnie sygnały płynące od naszych klientów, kooperantów i współwww.RynekKamienia.pl

FOT: K. LESIAK

Co to znaczy? Po 30 latach przeprowadziliśmy się do nowej siedziby firmy z przekonaniem, że osiągnięcie przewagi nad konkurencją wiąże się z naszą lepszą jakością pracy na płaszczyźnie indywidualnej, zawodowej i organizacyjnej. Lata doświadczeń podpowiadają nam, że jeżeli chcemy być skuteczni w biznesie - musimy wyznaczyć dla siebie te wartości, które pozwolą odróżnić i wypromować naszą firmę na rynku. Mamy świadomość, jak ważne to dla nas zadanie w obliczu ogromnych zmian organizacyjnych i technologicznych, jakie dokonały się w polskich przedsiębiorstwach.

SKALEŃ HURTOWNIA NAGROBKÓW ul. Legnicka 45, 59-500 Złotoryja tel. biuro: (076) 87 82 007 fax: (076) 87 82 397 tel. kom. 0602 517 121

SZEROKI WYBÓR NIEUSTAJĄCE PROMOCJE

Baltic Green wymiary 90x190 cena 2050 pln wymiary 120x250 cena 3950 pln

www.ska len .p l

WYWIAD

Mam wątpliwość – jak można nauczyć ludzi wartości spójnych z oczekiwaniami właścicieli. Pracownicy przede wszystkim oczekują dobrych zarobków. Często nasze firmy nie są w stanie zaspokoić tych żądań. Jak wy sobie radzicie z tym problemem?

nić szanse i zagrożenia dla firmy. Analiza taka pozwala nam wybrać obszary, na jakich możemy zmierzyć się z konkurencją. No i co najważniejsze - aby te działania były opłacalne dla naszego biznesu. Przecież to magiczne słowo „zysk” jest naszym nieodzownym stymulatorem. Mamy kryzys gospodarczy. Czy nie obawiacie się problemów w sytuacji ograniczeń zapotrzebowania na wasze wyroby? Zaopatrujecie dość wąską grupę odbiorców i jesteście uzależnieni od kondycji zakładów kamieniarskich. W Polsce w naszej branży to na razie temat wyłącznie medialny – pracy nikomu nie brakuje. Potrzeba jeszcze paru ładnych lat, aby w sferze upodobań naszych rodaków mogły nastąpić znaczące

Do nowoczesnej siedziby w centrum Rybnika Rodlew przeprowadził się po 30 latach działalności Nikt nie powiedział pracodawcy zakładającemu interes, że będzie łatwo. Biznes to gra rynkowa i tylko od pracodawcy zależy, co zrobi z możliwościami i wyzwaniami, jakie proponuje ten wolny rynek. Badania pokazują, że w Polsce jest około 5 proc. ludzi przedsiębiorczych. Zacząć więc należy od rzetelnej oceny naszych możliwości, by później wziąć w pełni odpowiedzialność za podjęte decyzje. Jak to wygląda w praktyce? Przede wszystkim edukacja! Wszyscy musimy ciągle odpowiadać sobie na jedno podstawowe pytanie: jak chcemy zwyciężać w tym biznesie? Wymaga to od nas dokonywania wyborów dotyczących ludzi, inwestycji oraz pozostałych zasobów. Trzeba bronić się przed pułapką, jaką jest nieraz mylne założenie, że firma zawsze i wszędzie będzie wszystkim dla wszystkich. Pytanie to zmusza do określenia swoich mocnych i słabych stron, aby oce-

nK 42 | 6/2009

zmiany w wystroju nagrobków. Zapewne będziemy śledzić te procesy, przygotowując się do zaspokajania oczekiwań naszych klientów. Nie ma jednak gwarancji, że kryzys nas nie dopadnie. W biznesie nic nie jest oczywiste, jednak ta niepewność nas nie paraliżuje. Jeżeli firma przygotowana jest na nowe wyzwania, to po małym zawirowaniu zawsze wyjdzie na prostą. Dlatego w swojej strategii należy ciągle myśleć o zachowaniu wartości, które pozwolą nie tylko przetrwać trudne momenty, ale będą gwarantem jej rozwoju. Mała firma, mimo że jest często skoncentrowana na wąskiej dziedzinie działalności, ma w obliczu zagrożenia ogromne możliwości, aby wykorzystując duże umiejętności swoich współpracowników, szukać nowych pól aktywności. Żeby to zadziałało, musimy być wcześniej do tego

przygotowani. Może nie jest to komfortowa sytuacja dla firmy, ale pozwala przetrwać najtrudniejsze chwile. Rozmawiając z wieloma przedsiębiorcami na temat kryzysu, widzę jakby dwa podejścia do tego zagadnienia. Jedni przyjmują postawę zachowawczą – wyczekiwania na lepsze czasy, nie chcąc podejmować ryzyka, drudzy z pełną determinacją inwestując, rozwijają swój biznes. A jakie jest wasze podejście do tego tematu? Doświadczenie uczy, że w biznesie nie wolno czekać na lepsze czasy. Dla każdego może być tylko coraz trudniej, coraz ciaśniej. Nie zrobisz ty – zrobi to ktoś inny, gdyż biznes nie lubi pustki. Jestem przekonany, że marzeniem każdego właściciela jest rozwój jego firmy. Niestety wszystko zależy od możliwości finansowych, kondycji, wizji, pomysłów i wielu innych czynników. Ale należy wiedzieć, że cokolwiek się zrobi – robi się to za własne pieniądze i to przedsiębiorca określa strategię, wpisując w nią określony poziom ryzyka, z którym przyjdzie mu się zmierzyć. W sytuacji, kiedy wytyczone cele nakładają się na marzenia, stopień ryzyka staje się mniej znaczący. Zauważyłem, że na niektórych waszych nowych maszynach widnieją tabliczki z emblematami unijnymi. To znak otrzymanej pomocy finansowej na lata 2007 – 2013. Wielu przedsiębiorców ma negatywną ocenę co do skuteczności tej formy pomocy. Jesteście w trakcie realizacji projektu – co pan o tym myśli? Tak, to dla nas ogromna szansa na rozwój firmy. Pomogliśmy trochę szczęściu – po prostu napisaliśmy projekt. Sprawa jest na pozór prosta. Należy mieć dobry pomysł i umieć argumentami przekonać do niego oceniających go urzędników. Ale co najważniejsze – należy uzbroić się w cierpliwość i być wytrwałym do końca. Dla takich ludzi jak my, czyli praktyków, sprostanie biurokratycznym wymaganiom jest nie lada wyzwaniem. Ale jak widać – można. Dlatego zachęcam do spróbowania. To w konsekwencji przekłada się na materialną pomoc. Z rozważań o kryzysie chcę wrócić jeszcze do moich wcześniejszych pytań związanych ze sprawami pracowniczymi. W jaki sposób udało się wam zainteresować swoich ludzi do patrzenia na firmę nie tylko poprzez pryzmat korzyści materialnych? Tak właśnie odczytuję waszą determinację preferowania tych wartości, które określają kulturę organizacyjną firmy. www.RynekKamienia.pl

FOT: K. LESIAK

pracowników, uznaliśmy, że musimy wyznaczyć inne wartości, które pozwolą odróżnić nas od konkurencji. Postawiliśmy w firmie na ludzi, sprawną organizację oraz budowanie wizerunku firmy w otoczeniu biznesowym. Inwestując w pracowników, uzyskujemy dodatkową wartość, ponieważ przeszkolona osoba posiada zdolność uczenia się szybciej niż konkurencja i to jest często jedyny element przewagi, jaki się posiada.

HURTOWNIE NAGROBKÓW

WYWIAD

z tego nie tylko przyjemność, ale zadowalające korzyści. Chciałbym powrócić do myśli, którą przytoczył pan na początku naszej rozmowy. Ponieważ jest to niedokończone nasze przesłanie, pozwolę sobie zacytować je w całości: „Historia pisana brązem jest wieczna, tak jak odwieczne jest marzenie człowieka, by coś po nim pozostało, by nie spotkało go to najgorsze – ludzkie zapomnienie”. Bardzo ciekawa myśl, ale jakie to ma przełożenie na waszą firmę? Rozmawialiśmy o tym na początku. Najbardziej zależy nam, aby ludzie, którzy większość swojego dorosłego życia spędzają w tym budynku, mieli przekonanie, że współtworzą pewną kulturę, pozostawiając potomnym wyroby, w których zastosowane tworzywo pozwoliło zatrzy-

Jerzy Rojek przy piecu indukcyjnym zakupionym ze środków Unii Europejskiej nerwach i uciekającym czasie, mając na uwadze obecny rynek pracy w Polsce. Większość ludzi, kiedy nie czuje nad sobą zagrożenia i nie działa w atmosferze stresu, przyjmuje postawę otwartości, która jak wiemy sprzyja kreatywności jednostki, a to w konsekwencji przekłada się na wyniki materialne firmy. Wypracowanie takiego modelu współpracy w firmie to chyba marzenie każdego pracodawcy. Wiemy, że jest to trudne, ale jesteśmy święcie przekonani, że jest to także możliwe. Podziwiam pana optymizm. Wiemy, jaki jest rynek pracy. Znam opinie wielu przedsiębiorców i podejrzewam, że niejeden polemizowałby z panem w niektórych kwestiach. I to jest piękne! Każdy z nas ma inne doświadczenie i inne rozumienie biznesu. Musimy umieć to wszystko dopasować do warunków, w jakich przyszło nam działać, a także swojej osobowości, no i mieć

nK 42 | 6/2009

mać ich umiejętności. Z uwagi na wykonywany zawód często dane jest nam realizować projekty znanych artystów rzeźbiarzy i wtedy pracownicy mają poczucie uczestniczenia w procesie tworzenia wartości nie tylko na poziomie czysto materialnym. Myśli pan, że to działa? Tu jest dokładnie jak z budowaniem autorytetu. Większość zależy od nas – liderów, od naszej wizji i determinacji. To my wypracowujemy i tworzymy takie warunki współpracy, które w sposób czytelny zostaną zaakceptowane przez wszystkich. I co najważniejsze, ten cały mechanizm musi być oparty na takich wartościach, jak: konsekwencja, zaufanie, szczerość, sprawiedliwość itp. To musi być w miarę możliwości przejrzyste. Nikt nie chce być zaskakiwany. Mamy świadomość, że z uwagi na jakieś przejściowe niekorzystne - dla nas właścicieli - sytuacje nie możemy burzyć ustalonych zasad.

Jak można wpływać na pracowników, aby zmieniali swoje nastawienie do firmy? Przecież główną rolą każdej firmy jest produkcja, marketing i zbyt. Dlatego w wielu zakładach nie ma już czasu na tego typu rozważania. Spytam trochę prowokacyjnie: czy to nie są tylko akademickie rozważania? To rzeczy niemierzalne. Niech pan przekona sceptyków, którzy kończą już czytać ten artykuł lub w tej chwili mieli odłożyć czasopismo na półkę. Przecież nie o to nam chodzi. Jesteśmy wolni nie tylko fizycznie, ale także intelektualnie. To są jakieś moje przemyślenia i tyle. Spotkaliśmy się w sierpniu 2009 roku tu u nas w Rybniku i rozmawiamy o firmie Rodlew może trochę inaczej, bo może czas temu bardziej sprzyja. Jest okres wakacyjny, a zarazem czas 30-lecia naszej aktywności we współpracy z zakładami kamieniarskimi w całym kraju. Tak naprawdę wszyscy dobrze wiemy, że duże znaczenie dla każdej firmy mają te wszystkie czynniki pozamaterialne, jednak często je z różnych powodów bagatelizujemy. My do takiej oceny w firmie też dojrzewaliśmy. Uważam, że miarą jakości życia każdego człowieka jest jego chęć dzielenia się z innymi swoim doświadczeniem i dlatego pozwoliłem sobie na taką otwartość. Minęły czasy, kiedy mistrz często swoje tajemnice zabierał do grobu. Świat stał się wioską globalną, a wiedzę można otrzymać po kliknięciu myszką komputera, nie wychodząc z domu. Wychodzimy z założenia, że firma zatrudnia pracowników o różnych doświadczeniach bez specjalnego emocjonalnego angażowania się w problemy przedsiębiorstwa. Na początku jest to grupa luźno związanych osób, która gotowa jest wykonywać określone zadania za określone wynagrodzenie. Nam jednak bardzo zależy na zbudowaniu zespołu silnie zmotywowanego wokół wspólnych celów. Wiemy, że zadziała to tylko wtedy, gdy uda się nam wpłynąć na zmianę nastawienia naszych współpracowników. Z psychologii wiemy, że zmiana nastawienia człowieka wpływa bezpośrednio na jego zachowanie, które utrwalane może skutkować pozytywnymi nawykami. I o to nam chodzi! Zakorzenione w firmie wartości i zachowania nie pozostawiają miejsca na domysły. Ludzie powinni się do nich stosować jak do rozkazu, ponieważ są one drogowskazami do realizowania misji, środkiem do osiągnięcia celu – do zwycięstwa w tym biznesie. Teraz pan rozumie, dlaczego nam zależy na tym, aby wszyscy zauważyli, że zwracamy uwagę na takie „szczegóły”. Rozmawiał Krzysztof Lesiak www.RynekKamienia.pl

FOT: K. LESIAK

Pańska sugestia jest jednym z naszych głównych celów strategicznych. Jesteśmy pewni, że chociaż zagadnienie to jest bardzo trudne, oceniamy je jako jedno z najważniejszych w funkcjonowaniu firmy. Ciągle poszukujemy rozwiązań – motywatorów, które mają mieć przełożenie na utożsamiania się ludzi z własnym zakładem pracy. Po pierwsze staramy się zapewnić naszym współpracownikom w miarę godziwe zarobki. Wynika to z naszego przekonania, że my jesteśmy odpowiedzialni za utrzymanie ich rodzin. Bez zaspokojenia potrzeb związanych z egzystencją i bezpieczeństwem nie możemy oczekiwać, że ktoś dla nas będzie się dodatkowo angażował. Doświadczyliśmy sami, że utrzymanie dotychczasowego fachowca jest w sumie tańsze, niż poszukiwanie i szkolenie nowych adeptów. Nie mówiąc o straconych

HURTOWNIE NAGROBKÓW

Hurtownia Nagrobków rok założenia 1974

Sprzedaż nagrobków własnej produkcji i importowanych

ul. ks. Jagałły 1c, 10-371 Kieźliny, mobile: 0509 04 04 96, e -mail: binger_aro@o2.pl

KAMIENIE POLSKIE

HURTOWNIE NAGROBKÓW

Piaskowiec z Długopola

ługopole w powiecie kłodzkim (przed rokiem 1945 Bad Langenau) to nieduża miejscowość uzdrowiskowa u stóp Gór Bystrzyckich. W górnej części wschodniego zbocza doliny Nysy Kłodzkiej oraz w wielu miejscach wokół Bystrzycy Kłodzkiej odsłaniają się kredowe, górnoturońskie piaskowce. Tworzą one dość wyraźny i stały poziom litologiczny. Wyklinowują się ogólnie w kierunku południowym i południowo-wschodnim. Maleje też w tym kierunku średnica ziaren. Piaskowce te sprawdzają się jako kamień budowlany. Na XVI-wiecznych mapach pojawia się kamieniołom w Długopolu Górnym. Do roku 1875 surowiec z kamieniołomu nie docierał zbyt daleko, lecz po oddaniu linii kolejowej z Kłodzka do Międzylesia sytuacja zmieniła się. Już sama budowa kolei była impulsem do skokowego zwiększenia wydobycia. Tunel, wiadukty, mosty, mury oporowe z piaskowca Długopole to obiekty, które przetrwały do dziś. Z budownictwa monumentalnego realizowanego w drugiej połowie XIX wieku należy wymienić: wieżę kościoła św. Jerzego w Długopolu Dolnym (1855), prace przy tunelu kolejowym tuż przy stacji Długopole Zdrój (1873-75), wiadukt kolejowy w Bystrzycy Kłodzkiej (1875), seminarium nauczycielskie – obecnie Liceum Ogólnokształcące w Bystrzycy Kłodzkiej przy ul. Sempołowskiej (1880), pocztę w Długopolu Zdroju (1887) i kościół ewangelicki w Długopolu Zdroju (1893, obecnie kawiarnia Horus). Można założyć, że piaskowiec Długopole był podstawowym materiałem kamiennym przy budowie całego odcinka kolejowego z Kłodzka do Międzylesia. Tunel długości 360 m, łukowy, jednokomorowy wydrążono pod wzgórzem o wysokości 458 m n.p.m. Wykonano go w obudowie murowej z łamanego piaskowca. W ociosach tunelu wykonano wnęki ucieczkowe i rewizyjne układu odwadniania. Portale wlotów do tunelu wykończono w obudowie kamiennej z klińców. Mur nad portalami zdobią piaskowcowe attyki. Na przełomie XIX i XX wieku zarzucono eksploatację kamieniołomu. Wznowiono 66

nK 42 | 6/2009

Tunel kolejowy na linii Międzylesie - Kłodzko wykonany z piaskowca z Długopola ją dopiero po II wojnie światowej, wykorzystując kamień w inwestycjach wodnomelioracyjnych na lokalne potrzeby. Pod koniec lat 80. kamieniołom zakupili obecni właściciele bracia Zbigniew i Ryszard Więcławkowie. Ich zakład przeróbczy Piasmar, zlokalizowany w Szklarach koło Ząbkowic Śląskich, produkuje z pia-

Cechy fizykomechaniczne piaskowca Długopole Gęstość Ciężar właściwy Porowatość otwarta: Porowatość łącznie Nasiąkliwość Odpryskiwanie po nasiąkaniu roztworem soli (brak odprysków i uszkodzeń) Odpryskiwanie na próbach mrozoodporności Wytrzymałość na ściskanie Wytrzymałość na zginanie Siła wyrywająca kotwę Ścieralność na tarczy Boehmego Mrozoodporność

2,235 g/cm3 2,281 kg/dm3 12,5% 13,1% 3,30% 1,39% 0,03% 107,1 MPa 7,8 MPa 1756 N 0,193 cm całkowita

skowca Długopole szeroką gamę wyrobów: płytki ścienne i posadzkowe, schody, parapety, kominki, elementy toczone, elementy budownictwa ogrodowego jak donice, stoły, ławki, fontanny, kaskady. Natomiast zakład przeróbczy przy kamieniołomie poleca bloki, kamień murowy, okładzinę ścienną, kostkę brukową w różnych wymiarach i kruszywo. Z ważniejszych dostaw piaskowca z Długopola należy wymienić prestiżowe obiekty w Warszawie: Zamek Królewski (arkady Kubickiego), Pałac Prezydencki w Warszawie (mała architektura Dolnych Tarasów). Prace te wykonywano w latach 2002-2003. Piaskowce (skaleniowe) posiadają strukturę drobnoziarnistą i spoiwo krzemionkowe. Ziarna kwarcu i skaleni są w większości lekko obtoczone, niekiedy są półowalne. Granice ziaren są wyraźne, ale nierówne. Lepiszcze ma w większości strukturę kontaktową. Limonit tworzy niewyraźne przesączenia, skalenie są skaolinizowane. Wyjątkową cechą piaskowca Długopole jest możliwość polerowania go do takiego poziomu, że trudno odróżnić go od marmuru czy trawertynu, co wykorzystuje wielu architektów projektujących w tym kamieniu. Inną unikalną cechą jest wyraźna zmiana barwy po płomieniowaniu (z jasnożółtej na rdzawą i czerwoną, często w bardzo fantazyjne wzory). Parametry techniczne są bardzo korzystne, co potwierdziły badania w czterech laboratoriach: w Czechach (Zkušebna Kamene a Kameniva w miejscowości Hořice v Podkrkonoší), Niemczech (Berliner Institut für Baustoffprüfungen GmbH & Co KG – rok 2005) i Polsce (Instytut Górnictwa Politechniki Wrocławskiej – lata 1988-89 oraz Przedsiębiorstwo Projektowo-Wdrożeniowe Boproskal, Laboratorium Badania Skał i Kruszyw we Wrocławiu - rok 2007). Szczególnie korzystnymi parametrami porównywalnymi z jakością granitów są: wysoka odporność na ścieranie, niewielka nasiąkliwość, duża odporność na ściskanie i odporność na działanie soli. Henryk Walendowski www.nowykamieniarz.pl

FOT.: ARCHIWUM PIASMAR

[ Minimonografie polskich kamieni budowlanych ]

SEKCJA

HURTOWNIE NAGROBKÓW

Słownik Terminów GeOlogicznych dla Skalników [ Część 14. ]

Chronostratygrafia - Ciasto skalne

później w pewnych okresach ceniono go tak bardzo, że był oprawiany w otoczeniu brylantów; nazwa z gr. chrysos – złoto i prasinos – zielonkawy.

Chryzo- przedrostek występujący w terminologii mineralogicznej i gemmologicznej, z gr. chrysos – złoto; fragment nazw minerałów o charakterystycznej barwie lub o dużej wartości (np. chryzoberyl – kamień jubilerski, chryzolit – początkowo nazwa różnych najczęściej żółtych kamieni ozdobnych, dziś: żółtawozielona wykorzystywana w jubilerstwie odmiana oliwinu), niekiedy etymologia jest zaskakująca, jak np. w przypadku chryzokoli (z gr. kolla – klej, w starożytności stosowana przy lutowaniu wyrobów ze złota), też chryzotyl ( azbesty, serpentynu grupa mineralna). Chryzopraz – piękny kamień jubilersko-ozdobny, o charakterystycznej, głębokiej zielonej barwie, jeden ze „sztandarowych” kamieni dolnośląskich; tradycyjnie uznawany za odmianę ( ) chalcedonu, w rzeczywistości skała polimineralna (składająca się z wielu minerałów), ale izochemiczna (minerały te mają identyczny skład chemiczny), zbudowana z odmian krzemionki SiO2 o różnym stopniu uporządkowania, takich jak trydymit, krystobalit ( kwarc), ( ) chalcedon czy ( ) opal, zawiera drobne domieszki talku, serpentynu, magnezytu, zabarwiony związkami Ni (gł. minerał

Ciasto (tło) skalne w porfirowej kostce brukowej oraz ciasto – sernik, spajające bakalie. pimelit); powstaje w wyniku tzw. sylifikacji, czyli przepojenia krzemionką serpentynitu lub zwietrzeliny serpentynitowej – stwierdzono, że proces ten zachodził w temp. 40–135OC, a więc w tzw. warunkach ( ) hydrotermalnych; współczesne wystąpienia (złoża) ch. znane są z Australii, USA, Rosji, Brazylii; od starożytności był bardzo poszukiwanym kamieniem jubilerskim,

Ciało – 1) c. geologiczne – jakikolwiek obiekt geologiczny o określonej formie i genezie, np. c. skalne, intruzyjne ( intruzja magmowa), solne ( wysady solne); z praktycznego punktu widzenia za najistotniejsze uznać trzeba c. złożowe, różniące się m.in. ( ) formą (kształtem) czy właściwościami kopaliny (np. typem mineralizacji, strukturą czy barwą skały); 2) w mineralogii, krystalografii i optyce wyróżnia się c. krystaliczne i amorficzne (bezpostaciowe) oraz izotropowe i anizotropowe, różnie wpływające na przechodzącą przez nie wiązkę światła ( mikroskopia geologiczna); 3) c. niebieskie – obiekty, ich zespoły lub tworzone przez nie struktury w kosmosie, poza granicą atmosfery ziemskiej, np. galaktyki i ich gromady, mgławice, czarne dziury, ( ) gwiazdy, ( ) planety, ( ) planetoidy, ( ) komety, księżyce, meteoroidy ( meteoryty). Ciasto skalne – tło skalne – w ( ) magmowych skałach wylewnych lub żyłowych jest to (bardzo) drobnokrystaliczna lub szklista masa spajająca większe kryształy. Paweł P. Zagożdżon, Katarzyna D. Zagożdżon

Przez setki lat największe, najbardziej znane i zdecydowanie najsilniej eksploatowane złoże CHRYZOPRAZÓW znajdowało się w Szklarach Ząbkowickich; historia eksploatacji tego kamienia ozdobnego na terenie Dolnego Śląska sięga schyłku średniowiecza, a pierwsza pisana wzmianka (1425 r.) dotyczy pozwolenia na poszukiwania udzielonego Antoniemu de Medici z Florencji; jednak dopiero w 1740 r. odkryto pierwsze niewielkie żyłowe złoże pierwotne; od poł. XVIII w. nastąpiła w rejonie Ząbkowic gorączka Fragment żyłki chryzoprazu ze Szklar Ząbkowickich. poszukiwań ch., a przez całe stulecie Szklary były największym ośrodkiem jego wydobycia; systematyczne pozyskiwanie ch. (1983 r.) nastąpił okres rabunkowego, dzikiego jego wydobycia (w ilości sięgającej 2200 kg rocznie) związane było z odkrywko- i półlegalnego wywozu na zachód; istniejące zasoby ch. w złową eksploatacją tutejszego złoża niklu, po zamknięciu kopalni żu w Szklarach Ząbkowickich oceniane są na zaledwie 100 t.

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORÓW

Chronostratygrafia – dziedzina ( ) stratygrafii (działu geologii zajmującego się porządkowaniem następstwa utworów geologicznych), oparta na określaniu ( ) wieku skał i zdarzeń geologicznych.

s.c. przerób kamienia naturalnego

Hurtowa sprzedaż nagrobków chińskich i własnej produkcji, płyty granitowe w w w. k a m s k a l. p l 58-210 Łagiewniki, ul. Kłodzka 14, tel. 074/ 89 39 774, fax 074/ 89 40 158, e-mail: info@kamskal.pl

WYWIAD

HURTOWNIE NAGROBKÓW

Sto procent zadowolenia [ Wywiad z Haliną Dulniak z firmy Granit Dulniak ]

ertyfikat systemu zarządzania jakością zgodnego z normą ISO 9001 wciąż jest rzadkością w polskich zakładach kamieniarskich. Od lipca tego roku pochwalić się nim może firma Granit Dulniak z Lublina. O organizacji pracy w zakładzie i wszystkich zaletach certyfikacji opowiedziała nam Halina Dulniak, współwłaścicielka spółki. „nowy Kamieniarz”: Kiedy pojawił się pomysł na wprowadzenie certyfikatu ISO w firmie Granit Dulniak? Halina Dulniak: Do certyfikacji zarządzania jakością w naszej firmie przymierzaliśmy się już od 2002 roku.

Jakie cele stawiali sobie państwo, wprowadzając certyfikację? Wprowadzając ISO nie tylko postawiliśmy sobie pewne cele, ale także określiliśmy misję firmy: „Głównym celem prowadzenia działalności przez Granit Dulniak sp. j. jest produkcja, usługi i handel wyrobami z kamienia naturalnego zaspokajającymi potrzeby najbardziej wymagających klientów”. Oczywiście głównym celem naszej działalności jest produkcja wyrobów z kamienia naturalnego oraz ich sprzedaż i montaż zgodnie z zamówieniem klienta. Procedura certyfikacyjna wymaga, by jasno określić sposoby realizacji celu. Tak więc staramy się spełniać oczekiwania klienta poprzez wybór najlepszej jakości surowca sprowadzanego z liczących się kopalni na całym świecie, szczegółową kontrolę jakości wyrobów gotowych przed przekazaniem ich do klienta i ich profesjonal70

nK 42 | 6/2009

ny montaż zgodny ze zleceniem. Mają nam w tym pomóc pewne poczynione założenia. Po pierwsze: poprzez pozyskiwanie fachowej wiedzy z zakresu kamieniarstwa, tak by być dla klientów fachowym doradcą. Po drugie: podążanie za innowacyjnymi trendami w kamieniarstwie oraz doskonalenie metod pracy poprzez przenoszenie dobrych wzorców

z liczących się zakładów kamieniarskich na świecie. Po trzecie: ciągłe doskonalenie działalności poprzez wprowadzanie innowacji technologicznych. Po czwarte: spełnianie przepisów prawnych istotnych dla działalności spółki. Po piąte: utrzymanie i ciągłe doskonalenie systemu zarządzania jakością zgodnego z normą PN-EN ISO 9001:2009. Mówiąc www.RynekKamienia.pl

FOT: S. PAŹ

Z jakich powodów zdecydowali się państwo wprowadzić ISO? Po pierwsze inwestycje, po drugie – prestiż, po trzecie – jest się czym pochwalić, po czwarte – zakład lepiej działa, bo wszystko jest lepiej zorganizowane, uporządkowane. Łatwiej też starać się o dofinansowanie inwestycji ze środków Unii Europejskiej.

WYWIAD

w skrócie: wszystko ma być dokładniej, lepiej, szybciej, sprawniej. Najważniejszy jest dla nas efekt końcowy – klient ma być zadowolony. Kto jest klientem Granit Dulniak i jaki jest zakres produkcji zakładu? Produkujemy wszystko z kamienia: blaty, kominki, parapety, schody, nagrobki, elementy wystroju kościołów – ołtarze, ambony. Produkcja na potrzeby branży budowlanej systematycznie nam się powiększa. Oferujemy coraz większą ilość materiałów, w różnych kolorach, więc pojawia się coraz więcej zleceń innych niż na nagrobki. W tej chwili produkcja na potrzeby wykańczania wnętrz to prawie połowa zamówień, które otrzymujemy. Każdy z nas jeżdżąc po świecie obserwuje i widzi, że kamień to nie tylko nagrobki, jak to było do niedawna. Wydzieliliśmy nawet, wręcz ukryliśmy, część zakładowego placu na wystawę nagrobków, by zapewnić klientom pewien komfort psychiczny. Kto jest waszym głównym klientem z branży budowlanej? Pracujemy głównie na potrzeby klientów indywidualnych. Rzadziej zdarza nam się realizować większe projekty. Niewielu większych inwestorów chce rozliczać się choćby częściowo przed wykonaniem pracy – zapłacić za materiał. Wiadomo, że za samą usługę rozliczamy się po wykonaniu pracy. Powstaje tu bariera, którą trudno nam przekroczyć.

HURTOWNIE NAGROBKÓW

Czy certyfikacji pociągnęła za sobą zmianę zasad, jakie panowały w firmie? Nie. Pewne procedury w firmie zostały wprowadzone wtedy, gdy kilka lat temu po raz pierwszy przygotowywaliśmy się do certyfikacji. Można powiedzieć, że teraz po prostu bardziej i z większą uwagą pilnujemy procedur. Już w listopadzie czeka nas pierwszy, wewnętrzny

Czego wymagała od państwa instytucja certyfikującą? Wiele firm w trakcie przygotowań do wprowadzenia systemu ISO musiało przeprowadzić określone działania i szkolenia, mające na celu przygotowanie pracowników do nowego systemu działania. Certyfikat został przyznany na „produkcję i sprzedaż wyrobów z kamienia naturalnego”. Temu właśnie poświęciliśmy najwięcej uwagi – wprowadzeniu określonych procedur od przyjęcia zamówienia przez szczegółowy podział pracy po ostateczny montaż wyrobu. Chodziło o to, by zgrać dokumentację z tym, co rzeczywiście jest robione.

Dzięki procedurom związanym z ISO więcej wiemy i oszczędzamy czas - mówi Halina Dulniak, współwłaścicielka Granit Dulniak

Jest szansa że wraz z wprowadzeniem ISO wzrośnie wam wydajność i jakość? Takie są założenia i do tego dążymy. Wydajność w sporym stopniu będzie zależała od tego, czy uda nam się uzyskać dofinansowanie na zakup nowych maszyn. Nad jakością musimy pracować sami. Zresztą rynek wymusza jakość na wszystkich. Wspomniała pani, że dzięki certyfikatowi łatwiej jest uzyskać dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. Do tej pory przeszedł nam tylko jeden wniosek. Dostaliśmy dofinansowanie z funduszu Phare 2000, na całkiem dużą jak na owe czasy kwotę. Od tamtej pory albo brakuje pieniędzy, albo parafki. Raz już na stronach ministerstwa ogłoszono, że nasz wniosek przeszedł, po czym okazało się, że jednak nie. Mamy nadzieję, że teraz będzie lepiej. Złożony przez nas wniosek jest bardzo dopracowany. Chcielibyśmy pozyskać środki na zakup m.in. pił, boczkarek, CNC, monitoringu zakładu i samochodu. 72

nK 42 | 6/2009

i z czym wiąże się jego wprowadzenie. Dużą część potrzebnej wiedzy pracownicy nabyli w latach wcześniejszych, gdy wprowadzaliśmy usprawnienia w zarządzaniu na własny użytek. Na przykład wszelkie kwestie dotyczące BHP zostały przygotowane i przeprowadzone przez współpracujące z nami od lat biuro.

Kopia certyfikatu ISO 9001:2009 przyznanego firmie Granit Dulniak audyt. Jest to kontrola procesu od zamówienia do montażu wyrobu i kontrola dokumentacji dotyczącej pracowników – szkoleń BHP, uprawnień itp. System zarządzania jakością wymaga od pracowników posiadania określonej wiedzy. W naszym przypadku wiązało się to głównie z przedstawieniem zatrudnionym, czym jest system norm ISO 9001

Czyja praca zmieniła się najbardziej po wprowadzeniu systemu? Chyba kierownika zakładu. Już nie wystarczy, że zleci zadanie określonemu pracownikowi. Teraz wszystko musi zostać dokładnie opisane. Dodatkowo, w styczniu br., wprowadziliśmy karty pracy dla zatrudnionych, gdzie pracownicy szczegółowo opisują nad czym, kiedy i dlaczego pracowali. Potem te karty są zbierane, a kierownik podpisuje, że praca została wykonana zgodnie z opisem. Jak bardzo zmieniły się obowiązki osoby odpowiedzialnej za wprowadzenie systemu zarządzania? Jest to przecież proces czasochłonny. Oddelegowaliśmy do wprowadzenia systemu jedną osobę z księgowości. Większość dokumentów przygotowała ona sama, w trakcie normalnych godzin pracy. Nie był to dla nas i dla firmy proces zbyt uciążliwy, m.in. dlatego, że przed audytem wszystko działało jak należy. Samo napisanie „Księgi jakości” (ang. quality manual, drugi co do ważności element systemu zarządzania jakością – red.) zajęło nam około dwóch miesiący. Często przy wprowadzaniu sztywnych procedur administracyjnych występuje „opór materii”. Jak przyjęli certyfikację pracownicy? Po raz kolejny okazało się, że wcześniejsze przymiarki do certyfikacji działały na naszą korzyść. Pracownicy robią dokładnie to samo co przedtem. Być może barwww.RynekKamienia.pl

WYWIAD

dziej sumiennie, zdając sobie sprawę, że wszystkie czynności zostaną w pewnym okresie dokładnie skontrolowane. Jak wyglądał audyt? Kontrola zajęła dwa dni. Pierwszego dnia przedstawiciel ISOQuar zapoznał się z „Księgą jakości” i dokumentacją. Drugiego dnia przyszedł czas na kontrolę w zakładzie, prowadzoną przez szefa firmy certyfikującej ISOQuar CEE, który okazał się specjalistą w sprawach kamienia. Nie był więc laikiem, znał maszyny, sposoby obróbki, pojechał nawet doglądać montażu nagrobka na jednym z cmentarzy. Z naszej strony wszystko i wszyscy byli przygotowani jak należy. Niestety, jak na ironię, oberwało się kierownikowi zakładu. Był 30- stopniowy upał, a on przyszedł do pracy w sandałach. Nie umknęło to uwadze audytorów i zostało wpisane w protokół jako „do usunięcia”. To wydaje się zabawne, ale kontrola nie była przeprowadzona z przymrużeniem oka. Dla nas też wiązała się ze stresem – nigdy nie wiadomo, o co zapyta audytor. Certyfikat jest ważny przez trzy lata. Co roku przeprowadzany będzie audyt wewnętrzny, czyli kontrola jakości i dokumentacji.

nK 42 | 6/2009

MASZYNY

Można więc powiedzieć, że okres odkąd kilka lat temu pomyśleli państwo o wprowadzeniu ISO do momentu certyfikacji został świetnie wykorzystany. Rzeczywiście. Działaliśmy na zasadach ISO 9001 na długo przed certyfikacją. Odkąd prowadzimy tę firmę, cały czas dostrzegaliśmy, że podczas całego procesu produkcji coś nam gdzieś ucieka. Zaczęliśmy szukać sposobów lepszej organizacji, zmienialiśmy procedury zamówień, cały czas szukaliśmy lepszych rozwiązań. I nagle okazało się, że nasz sposób zarządzania produkcją jest odpowiedni.

Klienci zaczęli już dostrzegać, że posiadacie certyfikat ISO? Minęło dopiero kilka miesięcy, więc wydaje się, że to jeszcze za wcześnie. Certyfikat ISO 9001 to ważne narzędzie promocyjne i prosprzedażowe. Mamy się czym chwalić. W naszym regionie jesteśmy chyba jedyną firmą z branży posiadającą certyfikat. Wystawiamy się na lokalnych targach budowlanych, współpracujemy z Uniwersytetem Marii CurieSkłodowskiej przy organizacji imprez naukowych związanych z kamieniem. Okazje do promocji firmy, także za pomocą certyfikatu ISO, na pewno będą.

Czy obecnie, po trzech miesiącach od certyfikacji, dostrzegacie już efekty wprowadzenia ISO? Na to jest chyba jeszcze trochę za wcześnie. Sprawdzamy na razie dokumentację, wszystko jest w porządku. Jedyna nowość, jaka się pojawiła, to ankiety. Obsługiwany klient anonimowo wypełnia dla nas ankietę dotyczącą obsługi, może wpisać co zechce. Po pewnym czasie wszystko jest analizowane i jeśli okaże się to konieczne – korygowane. Można powiedzieć, że kontrolę naszej działalności prowadzimy na bieżąco.

Czy z pani punktu widzenia warto było wprowadzać system zarządzania jakością? Czy poleciłaby pani to innym firmom kamieniarskim? Myślę, że tak. Sporo zależy od tego, w jaki sposób dana firma działa na co dzień. My, od pewnego czasu, staramy się działać wręcz podręcznikowo. Być może dla firmy na niższym poziomie organizacji przygotowania do certyfikacji byłyby bardziej czaso- i pracochłonne. Dzięki tym procedurom więcej wiemy i oszczędzamy czas. Rozmawiali Krzysztof Lesiak i Szymon Paź

www.RynekKamienia.pl

KAMIEŃ NATURALNY

MASZYNY

Fot. 1. Wpływ kwaśnych deszczy na elewację z trawertynu

Deterioracja kamienia [ I jej przeciwdziałanie ]

nK 42 | 6/2009

Artykuł o procesach powodujących niszczenie skał i wyrobów z kamienia został przygotowany przez dr hab. Marka W. Lorenca, współautora, ze Sławomirem Mazurkiem, książki „Wykorzystać kamień”. Marek W. Lorenc jest geologiem, profesorem Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, wykładowcą na kierunku architektura krajobrazu. Wieloletni pracownik Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, członek wielu renomowanych polskich i europejskich organizacji, aktywny uczestnik krajowych i zagranicznych konferencji naukowych, autor wystaw fotograficznych oraz ponad 200 publikacji popularnonaukowych i naukowych w kraju i na świecie. mi minerałami skał porowatych kwasy te powodują krystalizację wielu soli, zmieniających w znacznej mierze skład chemiczny, parametry techniczne i wygląd zewnętrzny. W przypadku niektórych soli ważną rolę odgrywa ich siła krystalizacji, działająca mechanicznie na skały, czyli podobnie jak woda w procesie zamarzania. Należy zatem pamiętać, że powierzchnie porowate i spękane skał są znacznie bardziej podatne na destrukcję niż powierzchnie gładkie. Objawy oddziaływania zanieczyszczonej atmosfery na skały i wyroby ze skał są bardzo zróżnicowane i szczegółowe ich omówienie nie mieści się w ramach tego artykułu. W odniesieniu do najczęściej spotykanych i używanych

do wyrobów skał najogólniej można jedynie przyjąć, że w przypadku czarnych odmian wapieni są to najczęściej odbarwienia, a przy odmianach wielobarwnych - zmiana kontrastu. We wszystkich skałach zawierających węglan wapnia obserwuje się dość powszechną krystalizacją wykwitów gipsowych. Proces ten wpływa nie tylko na wygląd zewnętrzny, ale też na zmianę struktury wewnętrznej skały, ponieważ dochodzi wówczas do rozpuszczenia i wypłukiwania węglanu wapnia oraz zastąpienia go nierozpuszczalnym gipsem. Fot. 1 przedstawia wpływ kwaśnych deszczy na elewacje z trawertynu. Białe ślady tworzą się w miejscach, gdzie duża ilość wody, znacznie większa niż na reszwww.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

ermin deterioracja obejmuje bardzo szerokie spektrum zdarzeń powodujących niszczenie, osłabianie i obniżanie jakości skał i wyrobów z kamienia. Proces ten postępuje wskutek bezpośredniego działania zanieczyszczonej atmosfery, względnie efektów wtórnych, będących konsekwencją takiego zanieczyszczenia. Mechanizmy prowadzące do deterioracji skał można najogólniej sprowadzić do dwóch grup. Jedna z nich obejmuje reakcje ze skałą aktywnych, nieorganicznych związków chemicznych zawartych w atmosferze, druga dotyczy wszelkich zmian wywołanych w skałach przez mikroorganizmy. Zawarte w powietrzu agresywne pyły i gazy powodują znaczne zniszczenia w zabytkach i współczesnych budowlach wykonanych z kamienia, zwłaszcza w słabo przewietrzanej, ciasnej zabudowie miejskiej. Szczególnie niebezpieczne pod tym względem są dwutlenek siarki i tlenki azotu, które w połączeniu z parą wodną przechodzą w bardzo agresywne kwasy. W reakcji z niektóry-

denver stone & glass

zapraszamy na nasze stoisko KAMIEŃ-STONE 2009 4-7 listopad 2009 Poznań

PAWILON 3, STOISKO 27

quota

Wielofunkcyjne 3-głowicowe urządzenie CNC

€ 65.000

* +VAT, z transportem, montażem i szkoleniem personelu

C 180°

€ 29.900

€ 39.500

www.denver.sm

DENVER s.a. - Strada del Lavoro, 87 - 47892 Gualdicciolo Rep. San Marino From Italy: Tel. 0549 999688 - Fax 0549 99965 From other countries: Tel. +378 999688 - Fax +378 999651 info@denver.sm

MARMI Jarosław Kałużyński ul. Ozorkowska 62-64 95-100 Zgierz Tel./fax + 48 42 6395146, 7163820 NIP: PL 727 - 246 - 06 - 30 - e-mail marmijk@interia.pl

KAMIEŃ NATURALNY

MASZYNY

FOT: ARCHIWUM AUTORA

Fot. 2 Porównanie piaskowców pokrytych patyną i ulegających eksfoliacji z tymi samymi, ale po oczyszczeniu i renowacji

cie fasady, ma kontakt z zabrudzonym kamieniem. Ma to miejsce przy parapetach (woda z okien spływa bokami parapetów) i na całym poziomym pasie nad dolnym gzymsem (woda odbija się od opierzenia). Z jednej strony kwaśny deszcz powoduje rozpuszczenie zanieczyszczeń pyłowych, a z drugiej strony zachodzi tu, opisany wyżej, mechanizm chemiczny, czyli reakcja wymiany w związkach wapiennych anionu węglanowego na siarczanowy. Wyraźnie widać jasne nacieki zalepiające wszelkie pory, szczelinki i tworzące naskorupienia. Piaskowce o spoiwie węglanowym ulegają dezintegracji i eksfoliacji (łuszczenie się skał), natomiast pozbawione takiego spoiwa pokrywają się czarną, szarą lub brunatną patyną. Efekty oddziaływania zanieczyszczonej atmosfery widoczne są też w obszarach pozamiejskich. Tam powierzchnia wapieni również wyraźnie zmienia kolor, a piaskowce ulegają stopniowemu rozpadowi. Istotną różnicę stanowi jednak mniejszy udział gipsu w warstwach przypowierzchniowych, a w wykwitach gipsowych mniejsza zawartość czarnego pigmentu pyłowego, a więcej barwników organicznych. Mechaniczne niszczenie skał, wywołane wzrostem korzeni roślin, jest ogólnie znane i dobrze zrozumiałe. Efekty działania mechanicznego i metabolicznego mikroorganizmów są tymczasem znacznie gorzej zbadane. Materiał skalny ulega jednak niszczeniu także za sprawą bakterii, grzybów, glonów i porostów, czyli procesu biodeterioracji. Problemem wydaje się tylko, czy wzrost mikroorganizmów na skałach to przyczyna, czy też nK 42 | 6/2009

skutek powierzchniowego zniszczenia podłoża. Porosty bardzo często pokrywają materiał skalny, a intensywne skutki ich oddziaływania widać zwykle na utworach węglanowych. Jednym z produktów metabolizmu tych mikroorganizmów jest kwas szczawiowy, który w reakcji z wapieniem powoduje wytrącanie się szczawianu wapnia, nawet do głębokości 2-3 cm pod powierzchnią skały. Tego typu rozkład skał bywa szczególnie kłopotliwy w przypadku zabytków historycznych i architektonicznych. Wielokrotnie wykazano, że dla agresywnych porostów przeszkody nie stanowią nawet barwniki farb wykonanych na bazie tlenków takich metali, jak ołów, rtęć czy mangan. Porosty bezpowrotnie niszczą zarówno bezcenne freski, jak i wapienne podłoże, na którym przed wiekami je wykonano. Stwierdzono też, że niektóre porosty są odpowiedzialne za tworzenie się czerwono-brunatnej patyny pokrywającej budowle wykonane z wapienia albo z marmuru. Glony bywają również uznawane za przyczynę niszczenia powierzchni skał, a zwłaszcza ich wtórnego zabarwienia. Jakkolwiek teza ta nie została jednoznacznie udowodniona, to jednak wiadomo, że grube pokrywy glonów (z nieodłącznym udziałem bakterii) pokrywające śliską masą powierzchnie skał zatrzymują duże ilości wody. Woda ta, wnikając w głąb skał, przy powtarzających się okresach nawilżania i schnięcia powoduje specyficzne efekty destrukcyjne, rozluźniając ich strukturę i ułatwiając postępujący rozkład. Poza tym wilgotne środowisko stworzone przez

Fot. 3 Porosty glony stanowi dobre podłoże do konsekwentnego narastania m.in. porostów i grzybów. Grzyby - podobnie jak porosty - można spotkać na wielu skałach, a wytwarzane przez nie kwasy organiczne niszczą nie tylko dość podatne skały węglanowe i piaskowce, ale nawet tak wytrzymałe, jak granit i bazalt. Okazuje się, że grzyby żyją nie tylko na powierzchni tych skał, ale też w ich głębi, jeżeli tylko porowatość środowiska pozwala na odpowiedni dostęp powietrza i wilgoci. Poza działaniem kwasów organicznych destrukcyjna działalność grzybów może prowadzić do zmiany stopnia utlenienia jonów żelaza i magnezu, powodując rozkład skał objawiający się przede wszystkim eksfoliacją. Interesujący przypadek przedstawia fot. 7. Czarny, środkowy element to piaskowiec kwarcowy o lepiszczu krzemionkowym, bardzo odporny na deteriorację i wietrzenie. Nosi ślady średniowiecznego grotowania i pokryty jest tylko patyną zbudowaną z sadzy i wielkomiejskich pyłów. Po jego bokach, na lewo i na prawo, są elementy z granitu. Oba materiały, piaskowiec i granit, pochodzą z tego samego okresu (XIV w.). W tamtych czasach, przy ręcznej obróbce kamienia, granit miał bardzo chropowatą powierzchnię, a umieszczony na zacienionej, północno-wschodniej ekspozycji i będąc, być może, nieco zwietrzałym kamieniem, wchłonął więcej niż powinien wilgoci i uległ infekcji grzybowej. Łuszczenie się (eksfoliacja) i rozsypywanie to właśnie efekt działalności tego organizmu. Bakterie są czwartą, bardzo aktywnie działającą na skały grupą mikroorganizmów, które ze względu na wymagania www.RynekKamienia.pl

3000 przecinarek na świecie sprawdzona jakość

Rozwój pił mostowych

Cięcie automatyczne Konstrukcja zwarta Obrotowa głowica (1800) Średnica piły 625 mm Stół przechyłowy oś przesuwna

Automatyczna frezarka kształtowa Konstrukcja zwarta Obrotowa głowica (3700) Tarcza wychylna o 900 Średnica piły do 725 mm oś przesuwna

Cięcie automatyczne Konstrukcja zwarta Obrotowa głowica (3700) Tarcza wychylna o 900 Średnica piły: 625 ÷ 1100 mm oś przesuwna

Gravellona Macchine Marmo S.p.A. Via Nuova, 155 28883 Gravellona Toce (VB) Italy e-mail: gmm@gmm.it, www.gmm.it

58-150 Strzegom, ul. Koszarowa 7, tel. 0603 891 257, 0604 07 87 31, tel./fax: 074 855 03 93, e-mail: biuro@euroarss.pl, www.euroarss.pl

KAMIEŃ NATURALNY

Fot. 4. Rozwój glonów na gzymsie z piaskowca nieorganiczne związki azotu. Aczkolwiek nie ma wśród badaczy zgody co do ich szczególnie destrukcyjnego wpływu, to badania laboratoryjne wydają się taką tezę potwierdzać. Wykazano też ewidentny rozkład skał powodowany przez te bakterie w środowisku, w którym źródłem amoniaku i azotanów było silnie zanieczyszczone powietrze. W takich warunkach zniszczeniu ulegały nie tylko zabytki i budowle kamienne, ale też cement, beton i azbestobetony. W tej grupie bakterii jako najbardziej szkodliwe wymienia się najczęściej rodzaje Nitrosomonas i Nitrobacter. Niewiele dotychczas wiadomo na temat destrukcyjnego działania bakterii heterotroficznych, czyli cudzożywnych, które odgrywają wielką rolę przy wietrzeniu skał i minerałów, prowadzącym do powstania gleb. Niektóre z nich produkują bowiem kwasy organiczne i fenole zdolne rozpuszczać wiele podstawo-

nK 42 | 6/2009

wych minerałów skałotwórczych, w tym skalenie i łyszczyki. Bakterie tej grupy zostały znalezione na wielu kamiennych zabytkach ulegających widocznemu niszczeniu. Przykładem mogą być białe marmury z Carrary we Włoszech, których powierzchnie pokrywały różowe, pomarańczowe lub czerwone plamy (bakterie z rodzaju Micrococcus i Flavobacterium). W innym przypadku brązowe nacieki na marmurowych rzeźbach na fasadzie jednego z muzeów w Londynie wywołały bakterie z rodzaju Flavobacterium i Pseudomonas. Ogólnie przyjmuje się, że produkty metabolizmu bakterii tej grupy powodują też rekrystalizację w głębszych partiach pod powierzchnią skał. Rola bakterii heterotroficznych była dotychczas bagatelizowana, ponieważ uważano, że skały zawierają zbyt mało pożywki organicznej, umożliwiającej rozwój tych mikroorganizmów. Okazało

Fot. 5. Glony, porosty i mchy się jednak, że nawet prace kamieniarskie, kurz i brud, w wystarczającym stopniu podtrzymują heterotroficzną aktywność. Należy też pamiętać, że niektóre z tych bakterii tolerują bardzo niewielkie ilości organicznej pożywki, a niektóre mogą przejawiać nawet naturę oligotroficzną, czyli skąpożywną. Skoro wiadomo, co jest przyczyną przyśpieszonego niszczenia kamienia, a tym samym wykonanych z niego przedmiotów i elementów architektury, problemem najwyższej wagi jest podjęcie odpowiednich działań, które pozwolą skutecznie zatrzymać ten proces i zabezpieczyć kamień przed dalszą destrukcją. Przy oczyszczaniu wyrobów kamiennych od najdawniejszych czasów stosowano najprostsze techniki mechanicznego usuwania zniszczonych powierzchni, co jednak nie zabezpieczało tych wyrobów przed dalszą destrukcją. W minionych wiekach przed wielkim rozwojem prze-

mysłu skażenie atmosfery (w dzisiejszym znaczeniu tego zjawiska) było inne i z pewnością znacznie mniejsze, a w niektórych obszarach zupełnie nie istniało. Można zatem konsekwentnie przypuszczać, że warunki deterioracji obiektów kamiennych, w tym też niszczącej działalności mikroorganizmów, też różniły się od dzisiejszych. Znając już metody działań w sprawie ochrony czystości atmosfery, problem deterioracji można poniekąd sprowadzić do walki z mikroorganizmami. W kwestii zmian chemicznych do dziś stosuje się najczęściej metodę mechanicznego usuwania barwnych i solnych nalotów oraz chemicznego mycia zniszczonych powierzchni. Nowsze metody dopuszczają też stosowanie środków osuszających i specjalnych żywic. Istnieją jednak substancje stosowane podczas renowacji kamiennych rzeźb i fasad, które, likwidując

Fot. 6. Kamień niszczony przez grzyby. Z lewej piaskowiec, po prawej granit zmiany chemiczne, mogą jednocześnie ułatwiać infekcję mikrobiologiczną. Do takiej sytuacji doszło na przykład podczas odnawiania marmurowych elementów fasady Bazyliki Św. Piotra w Rzymie. Mechaniczne czyszczenie zniszczonych powierzchni prowadzi się najczęściej metodą piaskowania lub mycia wodą pod ciśnieniem. Zabiegi te wystarczają jednak na krótki czas, przerywając agresję mikroorganizmów zaledwie na kilka miesięcy. W ostatnich latach rozpowszechniło się stosowanie związków syntetycznych, których podstawowym działaniem jest impregnacja hydrofobizująca, czyli zabezpieczanie mineralnego podłoża przed wilgocią. Zjawisko to polega na zmniejszeniu chłonności materiału przez wytworzenie na ściankach międzyziarnowych kapilar cieniutkiej powłoki powodującej zwiększenie kąta zwilżania między ścianką kapilary a kropelkami wody. Efektem hydrofobizacji www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

środowiskowe ogólnie określa się jako grupę chemolitotroficzną. Są wśród nich takie bakterie autotroficzne, czyli samożywne, których energia życiowa generuje się podczas metabolizmu nieorganicznych związków siarki do siarczanów, efektywnie niszczących substancję mineralną w obecności kwasu siarkowego. Są to tzw. bakterie siarkowe. Badania laboratoryjne wykazały, że kolonie tych bakterii hodowane na sproszkowanym wapieniu i siarce już po kilku tygodniach inkubacji wytworzyły siarczan wapnia. W innym przypadku wykazano, że niewielki ubytek wagi doświadczalnych bloczków świeżej skały, wywołany działaniem bakterii, był zauważalny już po okresie dwóch miesięcy. Najczęściej jako „sprawców” rozkładu skał wymienia się bakterie z rodzaju Thiobacillus. Podobne działanie ujawniają autotroficzne bakterie azotowe utleniające

MASZYNY

Piły mostowe Boczkarki Maszyny sterowane cnc V- grooving (wycinarki kątowe) Piły do cięcia bloków Piły linowe PIŁA MOSTOWA SERIA TB Automaty polerskie Możliwość rozbudowy Automaty do wiercenia Perfekcyjnie dopracowane i dopasowane Kompletne linie produkcyjne komponenty Linie obróbcze Wymiarowanie płyt za pomocą kamery Oprogramowania sterujące Współpraca CAD/CAM Podciśnieniowy system do przemieszczania elementów obrabianych Zaawansowana technika Loffler posiada duże doświadczenie w budowaniu pił mostowych i kompletnych linii obróbczych, różnego zastosowania zarówno dla kamienia naturalnego jak i sztucznego. Dzięki bardzo szerokiej gamie oferowanych maszyn jesteśmy w stanie zrealizować każde indywidualne zamówienie klienta.

BOCZKARKI Z KSL 100 MG Do wszystkich kamieni naturalnych i sztucznych Wysokość obrabianego boku od 10 do 250 mm Możliwość rozbudowy Łatwa w obsłudze Perfekcyjne dopasowanie wszystkich elementów obróbczych maszyny Bezawaryjność

Dzięki ponad 40 letniemu doświadczeniu, nasze boczkarki są idealne w obróbce krawędzi bocznych. W każdym zakładzie, niezależnie od jego wielkości, nasze boczkarki mogą znaleźć efektywne zastosowanie. Przedstawiciel handlowy:

Suwik- Diamant AS Andrzej Suwik ul. Sowińskiego 9 60-282 Poznań tel.: +48 61 868 3395 fax. +48 61 865 1635

KAMIEŃ NATURALNY siła Połaczona dwóch swiatów Piękno marmuru

Crema Marfil

Trwalość ceramiki

MASZYNY

jest zbieranie się na powierzchni impregnowanego materiału kulistych kropli w podobny sposób, jak to ma miejsce w przypadku woskowych powierzchni niektórych liści i owoców. Przy renowacji i konserwacji powierzchni wykonanych z różnych rodzajów kamienia naturalnego oraz innych substancji mineralnych (cegły, tynki, betony) coraz powszechniej stosowane są związki krzemoorganiczne (silany, siloksany, żywice silikonowe, rozpuszczalne w wodzie mikroemulsje silikonowe). Substancje te, zależnie od porowatości, wnikają w podłoże na głębokość ok. 3 cm, chroniąc je na wiele lat przed wpływem warunków atmosferycznych. Preparaty zabezpieczające dobierane są jednak w zależności od rodzaju podłoża w taki sposób, aby działając hy-

co w żadnym stopniu nie zmieni wyglądu zewnętrznego i naruszonej struktury wewnętrznej zaatakowanych skał. Aktywność mikroorganizmów jest ogromna i wszystkie one mają niewątpliwy wpływ na rozwój zmian mineralnych i w końcu rozpad skalnych materiałów budowlanych i dzieł sztuki. Jest to tym bardziej uciążliwe, że zanim pojawią się jakiekolwiek zauważalne zmiany zewnętrzne, rozkład skał może być już daleko zaawansowany. Sytuacja ta do złudzenia przypomina rozwój i przebieg niektórych groźnych chorób u organizmów żywych. W przypadku skał złożone zespoły szkodliwych mikroorganizmów obejmują pionierskie grupy autotroficzne, jak też później pojawiające się heteroi oligotroficzne, które obecne są zarów-

Materiał ten, grubości 1,2 cm, składa się z dwóch warstw, górnej grubości 4 mm z kamienia naturalnego i dolnej będącej ceramiczną podstawą. Krawędzie płytek są lekko ścięte.

IMPORTER I HURTOWNIA KAMIENIA NATURALNEGO POSIADAMY SZEROKI ASORTYMENT KAMIENIA

PROPONUJEMY MATERIAŁ w płytach w płytkach

Ul. Jana Olbrachta 94 a, 01-102 Warszawa, Polska Tel. : 022-836 13 14 - Fax : 022-836 10 63 e-mail : info@beltrami.pl

www.beltrami.pl 82

nK 42 | 6/2009

Fot. 7. Eksfoliacja granitów i tylko patyna na piaskowcu kwarcowym mimo sąsiedztwa przez sześć stuleci drofobizująco, łatwo je impregnowały, dobrze łączyły się z mineralnymi składnikami, a równocześnie nie zmieniały wewnętrznej struktury kamienia, zachowując jego naturalną porowatość i wygląd zewnętrzny. Odrębną grupę stanowią związki chemiczne - ogólnie zwane biocydami - działające w ten sposób, że wstrzymują bieżącą aktywność metaboliczną mikroorganizmów, powodując w konsekwencji nieodwracalne zmiany w komórkach, kończące się ich śmiercią. Środki te bardzo efektywnie zastosowano przy czyszczeniu i zabezpieczaniu etruskich grobów, gdzie wszelkie ślady grzybów, glonów i bakterii (z heterotroficznymi włącznie) znikły już po 10 dniach. Odnośnie do porostów sugeruje się, że najskuteczniejsze są biocydy zawierające w składzie związki miedzi. Trzeba jednak pamiętać, że biocydy stosuje się wyłącznie w celu zniszczenia żyjących mikroorganizmów,

no na skałach świeżych, jak i wstępnie rozłożonych, utrzymując się przy życiu w bardzo szerokim zakresie ekstremalnych warunków. Należy jednak pamiętać, że obecność mikroorganizmów na skałach i ich destrukcyjna działalność w dużej mierze zależą od podstawowych parametrów potencjalnego podłoża, takich jak porowatość, nasiąkliwość i skład mineralny. Marek W. Lorenc Więcej praktycznych informacji na temat genezy powstania skał, procesów zachodzących w skałach, wykorzystania kamienia w budownictwie, w architekturze, także w architekturze krajobrazu i przy urządzaniu ogrodów, znajdziesz, Drogi Czytelniku, w książce M. W. Lorenca i S. Mazurka „Wykorzystać kamień”. Szczegółowo z tematyką książki można zapoznać się, a także ją kupić, na stronie internetowej: www.WykorzystacKamien.pl www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

marmury granity bazalty piaskowce łupki wapienie konglomeraty

Mini - kruszarka do łamania (kruszenia) kamienia naturalnego (marmur, granit, piaskowiec)

Materiał wejściowy max. 15 x 25 cm Wydajność do 5t/h Produkt końcowy - kruszywo 0 - 40 mm

Wyłączny przedstawiciel w Polsce

w w w.mecs.it

Niezawodne łupiarki sprawdzone na polskim rynku

Wyłączny przedstawiciel w Polsce

Profesjonalne oczyszczalnie wody dla zakładów kamieniarskich DYSTRYBUTOR NA POLSKĘ - SYNTECH 28-400 BUSKO ZDRÓJ, ul. Bohaterów Warszawy 97b tel./fax: +48 41 379 82 12, kom. +48 602 705 711 tel.: +48 41 379 82 28, e-mail: lupiarki@interia.pl

FILIA W STRZEGOMIU 58-150 STRZEGOM, ul. Kasztelańska 10a tel./ fax +48 74 855 10 27, kom. +48 666 520 269

TECHLAM®

NOWOŒÆ

TECHLAM jest unikalnym produktem ceramicznym, o niespotykanych dot¹d walorach u¿ytko wych. Bardzo no woczesny proces produkcyjny pozwala na uzyskanie elementów o wymiarach nawet 100 x 300 cm. TECHLAM to zaledwie 3 mm gruboœci, przy masie 7kg./m2 , co umo¿liwia niespotykane dot¹d mo¿liwoœci zastosowañ. Jest to idealny produkt dla architektów i projektantów wnêtrz, umo¿liwia on realizacjê bardzo zaawansowanych projektów.

Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska nr 30, na targach

KamieĂą - Stone 2009 Targi BranÂży Kamieniarskiej

4 - 7 Listopad 2009

KAMIEŃ NATURALNY

AKCESORIA MASZYNY

Kamienna tapeta [ Elastyczny piaskowiec ]

iaskowiec ze względu na walory estetyczne jest cenionym na rynku materiałem budowlanym i dekoracyjnym. Jednak jak każdy materiał kamienny ze względu na ciężar i twardość posiada pewne ograniczenia w zastosowaniu. Zwłaszcza gdy próbuje się go używać jako okładziny na powierzchniach zaokrąglonych czy zakrzywionych. Nowym rozwiązaniem dostępnym na rynku są cienkościenne okładziny z naturalnego piaskowca grubości zaledwie od jednego do trzech milimetrów na elastycznej macie, dzięki czemu dają się one giąć i dowolnie formować. Zachowując stworzony przez naturę wygląd naturalnego kamienia, z jego barwą i niepowtarzalną strukturą użyłkowań, jest od niego znacznie lżejszy, waży zaledwie 2,5 kilograma na metr kwadratowy i nie wymaga skomplikowanego montażu. Ten plastyczny materiał łączy w sobie cechy tapety ściennej, płytki ceramicznej, podłogowej czy wielkoformatowej. Znajduje zastosowanie przede wszystkim na elewacjach, ścianach oraz posadzkach budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, a także jako materiał dekoracyjny.

SEKRETNA TECHNOLOGIA

nK 42 | 6/2009

odpornym na ogień, posiada certyfikat pierwszej klasy, pozostaje niepalny do 1600 stopni Celsjusza. Poprzez zastosowanie odpowiednich impregnatów jest także wodoodporny. Można go zastosować na drewnie, szkle, betonie, regipsie, płytach Osb, tworzywie sztucznym, akrylu, aluminium, metalu - prawie na każdym podłożu. Powierzchnia musi być sucha, wolna od kurzu i tłuszczu. Piaskowiec oferowany jest w wielu kolorach i teksturach. Cena okładziny dla klienta indywidualnego włącznie z kle-

jem i montażem kształtuje się na poziomie 350 zł za metr kwadratowy.

PLASTYCZNE FASADY Zastosowanie odpowiednich impregnatów uodparnia materiał na działanie czynników atmosferycznych, sprawiając, że z powodzeniem może być stosowany na elewacjach zewnętrznych. Z powodu swojej niewielkiej masy własnej materiał posiada znakomite właściwości statyczne. Można go używać zarówno jako warstwy końcowej w systemie WDVS, jak www.RynekKamienia.pl

FOT: X-STONE /INTERFOX-EUROPA

Jak powstaje to plastyczne ”tworzywo”? - Całego sekretu technologii nie możemy wyjawić. W kopalni zostają wydobyte naturalne struktury, których substancją podstawową jest kwarc. Poprzez specjalną procedurę możemy tę naturalną formę i strukturę połączyć. W przyrodzie proces ten trwa od stu tysięcy do milionów lat – mówi Ralph Mann z firmy Interfox-Europa, jednego z producentów i dystrybutorów elastycznego piaskowca, na polskim rynku obecnego od czterech lat. Surowiec do produkcji okładziny X-Stone firma pozyskuje z kopalń w Niemczech, Polsce i Portugalii. Elastyczny piaskowiec jest materiałem

KAMIEÅ&#x192; NATURALNY

www.RynekKamienia.pl

6/2009 | nK 42

KAMIEŃ NATURALNY

MASZYNY

i do nakładania powłok na panele aluminiowe lub na podobne konstrukcje elewacji. Jest idealnym rozwiązaniem, gdy fasada budynku wymaga odświeżenia albo naprawy. Utwardzenie może być zaopatrzone w efekt lotusa przy zachowaniu naturalnej optyki kamienia. Produkt jest przyjazny środowisku. System klejenia oparty jest na bazie gliny, a po upływie okresu użytkowania produkt można łatwo przetworzyć.

PIASKOWIEC WE WNĘTRZACH Plastyczna okładzina z piaskowca jest bardzo podatna na zmiany kształtu podczas obróbki cieplnej, dopasowuje się do

nK 42 | 6/2009

każdych konturów i można ją stosować na niemal dowolnym podłożu. Bezfugowo daje się zamontować na ścianach, podłogach, sztukateriach, cokołach, rogach i zaokrągleniach, a nawet meblach. W dodatku nie ma różnicy, czy pokrywany obiekt jest z betonu, drewna, gipsu, czy też tworzywa sztucznego. Przydaje się także w pracach konserwatorskich, ponieważ ze względu na swoją minimalną grubość nie ingeruje w wysokość czy szerokość istniejących wnętrz. Można ją kłaść bezpośrednio na stare płytki bez konieczności wcześniejszego demontażu. Oszczędza to czas pracy ekip remontowych, kosztów, eliminuje konieczność usuwania gruzu, ogranicza do minimum brud i kurz. Obecne projektowane są także okładziny do obszarów zewnętrznych, mające zastosowanie w przypadku tarasów lub powierzchni mocno zniszczonych. Taka podłoga jest niewrażliwa na warunki klimatyczne i nawet przy mocnym obciążeniu jest odporna na ścieranie.

NADAWANIE KSZTAŁTÓW Montowanie okładziny, a także formowanie konturów oraz pokrywanie zaokrągleń odbywa się przy wykorzystaniu obróbki cieplnej. Dzięki zastosowaniu gorącego powietrza piaskowiec można łączyć bez spoin. Fugi są całkowicie niewidoczne i mogą być łatwo zamykane. Firma X-Stone oferuje dzienne, odpłatne seminaria, podczas których prowadzone są szkolenia dla przedstawicieli oraz klientów firmy w zakresie montażu elastycznego piaskowca. Podczas tych seminariów uczestnicy uczą się zarówno nakładania prostych płyt, jak również formowania skomplikowanych kształtów, np. postaci skały. Na zakończenie seminarium uczestnicy otrzymują certyfikat. (ACH) www.RynekKamienia.pl

FOT: X-STONE /INTERFOX-EUROPA

Przykłady wykorzystania elastycznego piaskowca w realizacjach architektonicznych

Niezwykłe efekty dekoracyjne uzyskuje się w zestawieniu kamienia ze światłem. Tego typu kompozycja ożywia wnętrza i emanuje ciepłem. Dzięki przepuszczaniu światła okładzinę można stosować w produkcji lamp i artystycznych ozdób. Łatwość obróbki sprawia, że można z niej tworzyć wiele detali, m.in. wazony, elementy mebli czy małą architekturę. Piaskowiec produkowany jest w wymiarach 1,20 x 2,70, dzięki czemu w bardzo łatwy sposób może być układany na powierzchniach ścian, podłóg. Dostępne są także gotowe formaty standardowe 30 x 60 cm i 40 x 80 cm oraz wymiary na indywidualne życzenie.

TECHNOLOGIE

MASZYNY

Materiały wybuchowe w służbie kamieniarstwa [ Część 1. ]

nK 42 | 6/2009

ładunku wypełnia się resztę otworu strzałowego - red.). Strzelania takie stosowane są na szeroką skalę we Włoszech, Hiszpanii, Skandynawii czy USA. Przeprowadzone badania modyfikujące ten rodzaj strzelania w krajowych kopalniach wskazują, że strzelanie lontem detonującym spełnia oczekiwania kopalń. Obecnie w części kopalń jest już ono wykorzystywane.

PENTRYT (PETN) Elementem wybuchowym w lontach detonujących jest pentryt, a dokładnie czteroazotan pentaerytrytu - organiczny związek chemiczny z grupy nitroestrów. Pentryt jest jednym z najsilniejszych znanych kruszących materiałów wybuchowych. Był stosowany w czasie II wojny światowej, współcześnie poza omawianym lontem detonującym znajduje zastosowanie w produkcji mieszanin wybuchowych: • plastycznych - pentrinit (50% pentrytu, 46% nitrogliceryny i 4% koloksyliny), • sypkich - pentrolitu (różne mieszaniny trotylu i pentrytu). W przemyśle pentryt nazywany jest również TEN (Rosja) lub PETN (Niemcy, kraje anglosaskie). Pentryt po raz pierwszy otrzymano w roku 1893. Obszerniejsze badania tej substancji przeprowadzono później, bo dopiero w latach 1901-1905. PETN tworzy białe lub bezbarwne kryształy o gęstości 1,77 kg/dm3, nie rozpuszcza się w wodzie, trudno rozpuszcza się w zimnym alkoholu etylowym, benzenie i toluenie. Dobrze rozpuszcza się w octanie metylu, a najlepiej w octanie etylu i acetonie (z których najczęściej jest krystalizowany). Objętość właściwa gazowych produktów wybuchu wynosi 780 l/kg. Prędkość detonacji 8,3 km/s (przy gęstości 1,7 kg/l). Wybucha przy spadku ciężarka o masie 10 kg z wysokości 25 cm. Aby go www.RynekKamienia.pl

FOT: D. WAWRZYNKIEWICZ

ednym z ważnych zagadnień wydobycia kamienia jest stosowanie materiałów wybuchowych. Oczywiste jest, że stosowanie tych materiałów obwarowane jest szeregiem przepisów związanych z bezpieczeństwem, a i samo korzystanie z materiałów wybuchowych nie jest bynajmniej proste. Dlatego w kilku kolejnych artykułach postaram się przedstawić tę tematykę. Materiały wybuchowe (MW) w kopalniach kamienia są stosowane już od bardzo dawna. Jednak i w tej dziedzinie wiele na przestrzeni lat się zmieniło. Już nie tylko przy wydobyciu kruszyw stosowane są materiały wybuchowe, mają one zastosowanie również w kopalniach ukierunkowanych na wydobycie bloków. Pozyskiwanie elementów foremnych stawia przed techniką strzelniczą specyficzne i wysokie wymagania. Podstawowym czynnikiem, który decyduje o dopuszczeniu strzelania, jest ochrona bloczności, złoża i urobku. Prowadzenie strzelania w tym sektorze wydobycia jest złem koniecznym. Od lat podstawową techniką było strzelanie prochem w otworach małej średnicy (do 45 mm). Podejmowane od szeregu lat próby i badania wprowadzenia innych rodzajów materiału wybuchowego i technologii robót strzałowych nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Z reguły tam, gdzie wprowadzono inne rodzaje MW (nawet te, których receptury dobierano specjalnie do skał blocznych), wyraźnemu obniżeniu ulegał uzysk bloków. Poprawa sytuacji stymulowana jest wprowadzeniem na rynek typoszeregu pentrytowych lontów detonujących o zróżnicowanej gramaturze. Umożliwiają one wyeliminowanie z robót strzałowych niebezpiecznego i drogiego prochu na rzecz strzelania lontem detonującym z przybitką wodną (przybitka to materiał niepalny, którym po załadowaniu nabojów materiału wybuchowego i uzbrojeniu

www.progress.bg.it

Teorema

wygodnie • prosto • szybko: Teorema XE Wasz nowy sposób pracy. Gama maszyn CNC Ravelli bezustannie ewoluuje. Obecnie dostępne są modele do każdego typu obróbki i dostosowane do każdej planowanej przez Was inwestycji. Prosty w Teorema B 4 osie

obsłudze panel sterowania w maszynach serii Teorema umożliwia pełne wykorzystanie możliwości oferowanych przez najbardziej zaawansowane technologie obróbki marmuru, granitu i kamienia. Bezwzględna precyzja, pełna

Teorema B 5 osie

Teorema B 6 osie

niezawodność i niskie koszty użytkowania całkowicie zmienią Waszą pracę. Na lepsze, oczywiście. Robert Walczak biuro: ul.Antenowa 8 p.5, 04-656 Warszawa - tel./fax 022 6133911 tel.kom. 0606 624354 - Robert Walczak, tel.kom. 0500 103273 - Daniel Pampuch e-mail:indiampol@poczta.onet.pl 2 4 0 6 0 E n t r a t i c o ( B g ) I t a l i a - Vi a l e E . M a t t e i , 1 7 Te l . + 3 9 0 3 5 9 4 3 4 0 1 - F a x . + 3 9 0 3 5 9 4 4 1 5 1

i n f o @ r a v e l l i . i t - w w w. r a v e l l i . i t

obróbka marmuru, kamienia, granitu.

TECHNOLOGIE

pobudzić do detonacji, wystarczy 10 mg azydku ołowiu lub 5 mg azydku srebra. W stanie suchym łatwo się elektryzuje. Jest znacznie mniej toksyczny niż inne nitroestry. W postaci flegmatyzowanej służy do wyrobu plastycznych mieszanin wybuchowych (np. PMW typu semteks lub typu PBX) i do prasowania detonatorów lub niewielkich ładunków kumulacyjnych. Zwykle lont detonujący zawiera: nitki rozpoznawcze, rdzeń penetrytowy, oplot bawełniany, oplot przeciwskrętny oraz powłokę zewnętrzną.

MASZYNY

Lontu detonującego z uszkodzoną powłoką nie wolno przechowywać, uszkodzone odcinki lontu należy wycinać i niszczyć. Detonować należy z bezpiecznej odległości przy użyciu dopuszczonego środka inicjującego. Połączenia środka inicjującego wykonywać w odległości nie mniejszej niż 5 centymetrów od końcówki lontu, za pomocą taśmy izolacyjnej, przewodu zapalnikowego lub specjalnych dopuszczonych do tego przyrządów, tak aby zapalnik dobrze przylegał do lontu i był skierowany w kierunku fali detonacyjnej. Odcinek lontu

w otworze powinien być wyprostowany, nie może tworzyć pętli i załamań. Połączenia lontów muszą być wykonane na zakładkę na odcinku nie krótszym niż 20 centymetrów i zabezpieczone taśmą izolacyjną. Nie mogą być umieszczone w przybitce. Odgałęzienia od sieci strzałowej muszą wychodzić w kierunku przebiegu fali detonacyjnej. W następnym artykule dotyczącym MW omówię metody detonacji. Dariusz Wawrzynkiewicz Za pomoc w realizacji niniejszego tekstu dziękuję firmie Piramida.

WARUNKI BEZPIECZNEGO TRANSPORTU, MAGAZYNOWANIA I UŻYTKOWANIA Lont detonujący pentrytowy skalny należy transportować zgodnie z obowiązującymi przepisami RID i ADR. W transporcie należy używać prawidłowej nazwy przewozowej: Lont, detonujący - Klasa: 1 - Kod klasyfikacyjny: 1.1 D - Numer rozpoznawczy: UN 0065. Lont detonujący pentrytowy skalny należy magazynować w składach spełniających wymagania w zakresie temperatur: 0° C do +45° C. Stosowanie lontów detonujących musi być zgodne z obowiązującymi przepisami górniczymi w zakresie temperatur -200° C do +500° C. Oczywiście prace z tym materiałem mogą prowadzić wyłącznie osoby posiadające wymagane uprawnienia. Przy prowadzeniu prac nie wolno jeść ani pić oraz używać otwartego ognia. Podczas prac należy unikać operacji, podczas których na lont detonujący działają bodźce mechaniczne, takie jak tarcie i uderzenia, termiczne lub iskry elektryczne. Ze względu na szkodliwość pentrytu po pracy należy umyć ręce. Lont, którego termin ważności minął, resztki oraz zużyte opakowania należy przekazać do unieszkodliwienia firmie posiadającej stosowne zezwolenia.

Wiercenie otworów strzelniczych

Przy korzystaniu z lontu detonującego należy sprawdzać końcówkę lontu, obecność rdzenia pentrytu, a szczególną uwagę zwracać na ewentualne ślady wilgoci. Odcinki lontu bez pentrytu lub ze śladami wilgoci należy wycinać i niszczyć. Lont detonujący przecinać należy wyłącznie na drewnianej lub gumowej podkładce przy użyciu ostrego noża, najlepiej za jednym pociągnięciem. Końcówki odcinka lontu detonującego po ucięciu należy niezwłocznie zabezpieczyć taśmą izolacyjną.

nK 42 | 6/2009

Układanie lontu

Ułożony lont detonujący www.RynekKamienia.pl

FOT: D. WAWRZYNKIEWICZ

POSTĘPOWANIE PODCZAS PRACY

...klienci mówią, że „PRUSSIANI” to maszyny, które nigdy się nie zatrzymują.

Ruch bez końca kuli Newtona.

www.prussiani.com

Centrum obróbcze o sterowaniu numerycznym do obróbki granitu i marmuru. Prussiani Engineering Bergamo - Italy Przedstawiciel w Polsce: www.tgr.pl

TECHNOLOGIE

MASZYNY

Najstarsza metoda obróbki [ Łupanie kamienia. Obróbka część 17. ]

zielenie kamienia na drodze odłupywania kawałków skały lub łamania za pomocą różnych narzędzi było najstarszą metodą formowania elementów kamiennych. Tą metodą posługiwali się mieszkańcy jaskiń przy ich powiększaniu, mieszkańcy obszarów, w których obecność łatwo urabialnego kamienia stwarzała możliwość wykuwania w nich świątyń, pałaców czy grot mieszkalnych. Dzięki temu możemy podziwiać kamien-

W poprzednim numerze „Nowego Kamieniarza” omawiałem centra obróbcze (obróbka cz. 16) będące przykładem wykorzystania najnowszych osiągnięć konstrukcyjnych i informatycznych w naszej branży. Dzisiaj o czymś technologicznie zupełnie odmiennym, lecz towarzyszącym obróbce kamienia od zarania dziejów. nież inne rodzaje kamienia. Również do tego rodzaju obróbki wkroczyła mechanizacja, już z początkiem XX wieku pojawiły się łupiarki, a następnie kompletne linie produkcyjne do produkcji kostki brukowej, formaków, słupków.

ciążeniem około 540 ton. Do wykonania punktowego otworu wystarczy solidne uderzenie z siłą 1 tony. Do operacji łupania wykorzystuje się obciążenie liniowe realizowane za pomocą noży jednolitych lub składanych.

ne kompleksy mieszkalne w tureckiej Kapadocji wykute w miękkim wulkanicznym tufie i liczne jaskinie rozsiane również na terenie Polski i Europy. Łupanie kamienia ma niezbyt pochlebne notacje w opinii społecznej („epoka kamienia łupanego”), kojarzone jest z prymitywizmem i tak też jest postrzegane. Tym niemniej z prymitywnego łupania powstała odrębna gałąź obróbki kamienia, wykorzystująca jego naturalną podatność na dzielenie się. Własność regularnego dzielenia posiadają granity i piaskowce, jednak dzielić można rów-

nK 42 | 6/2009

ZASADY DZIELENIA KAMIENIA Wytrzymałość kamienia na ściskanie jest podstawową cechą materiału, która określa równomiernie rozłożone obciążenie, jakie może przenieść element kamienny o określonych wymiarach. Wytrzymałość ta podawana jest w megapaskalach (1 MPa ≈ 10 kg/cm2). Na rys.1 bloczek kamienny z materiału o wytrzymałości 100 MPa i powierzchni 1 m2 (100 x 100cm = 10 000 cm2) może przenieść obciążenie równomiernie rozłożone w wysokości 10 000 ton (!). Ten sam bloczek obciążony liniowo np. nożem o długości 1 m podzieli się już pod ob-

Obciążenie liniowe nożem przyłożone kolejno do formaka granitowego powoduje jego podział wzdłuż trzech prostopadłych płaszczyzn łupliwości. W przypadku formaka piaskowcowego (zwłaszcza z grupy piaskowców twardszych) łupanie musi się odbywać w płaszczyznach prostopadłych do uławicenia złoża. Łupanie – o tak niesympatycznych konotacjach - okazuje się znacznie bardziej skuteczne i mniej energochłonne niż obróbka maszynowa m.in. narzędziami diamentowymi. Badania wykazały, że łupanie jest znacznie skuteczniejsze od innych metod obróbki mechanicznej. www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

Fot. 1. Kompletna linia łupiarek firmy Gestra zainstalowana w Strzegomiu. Od prawej: łupiarka bloków 640 t, łupiarki formaków 170 t z manipulatorami i łupiarki kostki 43 t.

REGENERACJA TRAKI

LINY

I PRODUKCJA LIN DIAMENTOWYCH W POLSCE

LINOWE

DIAMENTOWE

WOJCIECH CZECH „ATRIUM” P.U.H. TEL/FAX: (022) 773 29 35 KOM 0605 358 648

NOWA GENERACJA NARZĘDZI DIAMENTOWYCH

TARN SILVERSTAR

BLOKI GRANITOWE

MASZ M AS Z YN W POLSCE POLS CE

TECHNOLOGIE

Jak wynika z danych zawartych w tabeli, siła potrzebna do toczenia kamienia musi być blisko dziesięciokrotnie, a przy obróbce narzędziami diamentowymi stokrotnie wyższa niż przy łupaniu w porównywalnych warunkach. Niestety, metoda łupania ma swoje ograniczenia: nie można tą metodą uzyskiwać elementów o większej, równej powierzchni.

ŁUPIARKI – KONSTRUKCJA, RODZAJE Łupiarki stosowane są do mechanicznego dzielenia kamienia na drodze wywierania nacisku liniowego na materiał. Polsko-europejska norma PN-EN 12670 „Kamień naturalny. Terminologia” podaje zaskakujące określenie cech tej obrabiarki. Cyt.: „2.3.50. Łupiarka pneumatyczna (?). Maszyna do wytwarzania kostek i krawężników kamiennych, wykorzystująca płaszczyzny oddzielności” .Pytajnik pozwoliłem sobie postawić ze względu na wyjątkowość stosowania napędów pneumatycznych w tych urządzeniach. Norma nie uwzględnia najczęściej stosowanych łupiarek hydraulicznych i mechanicznych . Łupiarki składają się z konstrukcji nośnej (w której mocowany jest zespół nacisku) oraz stołu na którym ustawiany jest dzielony element. Do łupiarek o nacisku do 170 T stosowane są konstrukcje jednosłupowe, przy większych naciskach układy dwusłupowe. Liniowy nacisk wywierany jest przez jednolite lub dzielone noże umieszczone w suporcie lub głowicy nożowej dociskanych do materiału w płaszczyźnie podziału. Noże jednolite stosowane są do dzielenia elementów płytowych, noże dzielone - do dzielenia bloczków o nierównych powierzchniach. Istnieje wiele odmian konstrukcyjnych łupiarek, jednak o ich możliwościach produkcyjnych decydują dwa podstawowe czynniki: nacisk roboczy (17 - 800 ton), prześwit ramy (dla łupiarek dwusłupowych) lub powierzchnia stołu – określające maksymalne wymiary dzielonych elementów. Ze względu na przeznaczenie łupiarki można podzielić na: łupiarki bloków, łupiarki formaków i łupiarki kostki. Oddzielną grupę stanowią łupiarki do płyt i łupiarki do odpadu.

MASZYNY

Pokazana na fot. 2 ciężka łupiarka bloków firmy Steinex posiada dwusłupową konstrukcję nośną z belką poziomą, na której mocowany jest siłownik hydrauliczny o nacisku 220 ton. Prześwit ramy - 1000 x 600 mm. Na tej samej belce mocowany jest przegubowo manipulator umożliwiający manewrowanie ciężkimi blokami. Głowica nożowa z dzielonymi nożami słupkowymi mocowana jest przegubowo

10 000 ton

do tłoczyska siłownika, co umożliwia dostosowanie się noży do wychylenia i nierównej powierzchni dzielonego bloku. Szczegóły rozwiązania konstrukcyjnego głowicy nożowej pokazałem na fot. 3. Dostosowanie noży do różnego wysunięcia umożliwia konstrukcja komory, do której wchodzą noże. Jej wnętrze nad nożami wypełniają kulki łożyskowe lub elastomery, co umożliwia równomierne obciążenie noży bez względu na wysu-

1 tona

540 ton

Rys. 1. Wytrzymałość kamienia w zależności od rodzaju obciążenia. Obciążenie równomiernie rozłożone, liniowe i punktowe Jednostkowa siła niszcząca (kg/mm2) Rodzaj materiału łupanie

toczenie

obróbka narzędziami diamentowymi

≈ 100 mm

≈ 1 mm

≈ 0,01 mm

tuf

0,2

marmur

0,5

120

bazalt

0,8

100

granit

0,7

300

Wymiar charakterystyczny

Jednostkowa siła niszcząca przy różnych metodach obróbki kamieni naturalnych (wg K.S. Wardaniana)

Łupiarki bloków są grupą najcięższych urządzeń do łupania o nacisku 200 - 640, maksymalnie 800 ton. Najczęściej ich ramy stanowią zamknięte konstrukcje dwusłupowe. Prześwity ramy mieszczą się w granicach 1000 x 600, 1200 x 800, maksymalnie 2000 x 1000 mm.

nK 42 | 6/2009

Fot.2. Łupiarka bloków produkcji firmy Steinex

Fot. 3. Widok głowicy nożowej łupiarki firmy Steinex przy łupaniu bloku o nierównej górnej powierzchni www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

ŁUPIARKI BLOKÓW

breton

Nowa oferta oryginalnych segmentów ITALDIAMANT Piły ø 2500- 3500 mm H20- MAGNUM, H25- MASTER, H33- MAXXUM

z maszynami breton zawsze krok przed konkurencją

Levibreton ONE

Mała Polernia

Średnia Polernia

KLG02TF

KG3000 ULTRIX

Duża Polernia

Rodzina

10 produktów

breton

Platinium EDGE CTB

Innowacyjne maszyny o najwyższej jakości wykonania w przystępnej cenie dla polskiego rynku. Smart-Cut S/NC 800B

Combicut DJ/NC

Smart-Cut S/NC 600

ITALDIAMANT-POLAND H.E.D. ul. Dworska 5, 11-500 Giżycko tel.: (087) 428 57 01, fax: (087) 428 52 28, gsm: 0602 760 968 e-mail: italdipl@pro.onet.pl

www.pily-hed.pl

TECHNOLOGIE

ŁUPIARKI KOSTKI

Fot. 4. Ciężka łupiarka do bloków o nacisku 800 ton. (jedna z największych w Europie). Widok od strony wylotowej

Fot. 5. Chwytak typu polip

Fot. 6 . Łupiarka do formaków 170 t firmy Pakon

ŁUPIARKI FORMAKÓW Łupiarki przeznaczone do dzielenia mniejszych bloczków lub uprzednio przygotowanych formaków najczęściej wykonywane są w otwartej konstrukcji jednosłupowej (fot. 6). Umożliwiają dzielenie formaków o przekroju 40 x 40, 50 x 50 do 400 x 800 cm. Do wytworzenia nacisku w granicach 80 do 170 ton powszechnie stosowane są napędy hydrauliczne. Napędy takie umożliwiają uzyskanie dużych nacisków przy zastosowaniu typowych zespołów hydraulicznych, najczęściej firmy Bosch. Typowe napędy tej grupy są najczęściej napędzane silnikami o mocy 7,5 kW. Masa 3,3 do 3,7 ton.

nK 42 | 6/2009

Łupiarki kostki są najczęściej spotykanymi łupiarkami w polskich (i nie tylko) zakładach kamieniarskich. Dostępność surowca (granity, twarde piaskowce) – głównie elementów odpadowych w kopalniach i zakładach obróbczych – niewielkie koszty inwestycyjne i prosta instalacja to główne czynniki powodujące popularność tej produkcji. Zasadniczym powodem rozwoju tego rodzaju produkcji było duże zapotrzebowanie ze strony zachodnich sąsiadów i możliwość uzyskania szybkiego zwrotu nakładów. Wzdłuż zachodnich i południowych granic Polski jak grzyby po deszczu powstały mniejsze i większe zakłady produkcji kostki brukowej. Łupiarka pokazana na fot. 7 - o otwartej konstrukcji jednosłupowej prezentuje wszystkie elementy klasycznego rozwiązania konstrukcyjnego. Siłownik hydrauliczny mocowany jest w górnej części korpusu i do jego tłoczyska mocowany jest zespół nożowy. Zespół ten najczęściej składa się z czterech do sześciu noży, które dosuwają się do powierzchni łupanego elementu ustawianego na powierzchni uchylnego stołu. Pod wpływem nacisku element opiera się na dolnym nożu i w ten sposób łupanie następuje pod wpływem sił działających od góry i od dołu płaszczyzny łupania. Z tyłu konstrukcji widoczny jest zespół hydrauliczny (zasilacz) z zespołem pompowym, filtrami, chłodnicami i zestawem zaworów. Podaje on do siłownika olej hydrauliczny o ciśnieniu 250 do 320 bar, filtrowany i utrzymywany w temperaturze założonej przez producenta. Ma to istotne znaczenie przy eksploatacji np. w cyklu 22/24 godziny na dobę, zwłaszcza przy wyższych temperaturach otoczenia. Spełniając wymagania ochrony zdrowia pracowników przed szkodliwym pyłem (silikoza), współczesne łupiarki muszą być wyposażone w skuteczne instalacje odpylające. Istnieje wiele odmian łupiarek do produkcji kostki brukowej i mozaiki: siła nacisku mieści się w granicach 16 - 45 t, przekrój łupanych formaków to od 20 x 28 do 32 x 20 cm. Moc silników w zasilaczach hydraulicznych 5,5 do 7,5 kW, masa 1,6 do 2 t. Odmienną konstrukcję prezentuje nowa łupiarka firmy Gestra pokazana na fot. 8. Dzięki umieszczeniu siłownika w dolnej części korpusu ograniczono wymiary łupiarki (zwłaszcza wysokość), co umożliwia umieszczenie ich na obrysie typowej palety transportowej.

LINIE PRODUKCYJNE Fot. 7. Klasyczna łupiarka do kostki włoskiej firrmy Steinex

Łuparki mogą pracować jako urządzenia pracujące oddzielnie, oraz jako zestawy. Na www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

nięcie. Stosowane głowice nożowe umożliwiają różnice wysunięcia noży do 40 mm i wychylenie do 12 stopni. Podobne zespoły noży zainstalowane są pod blokiem w płaszczyźnie stołu. Dzięki temu łupany blok poddawany jest dwustronnym naciskom liniowym, co powoduje mocniejsze ukierunkowanie łupania i zmniejszenie fali nierówności na powierzchni podziału. Największe łupiarki bloków mają nacisk znacznie większy od omawianej. Największa łupiarka zainstalowana w Polsce miała nacisk 640 ton (Gestra) i umożliwiała łupanie bloków granitu strzegomskiego na przekroju do 900 x 1200 mm. W jednym z niemieckich zakładów miałem przyjemność oglądania podczas pracy łupiarki o nacisku 800 ton (podobno w tym czasie - 2005 r. - największej w Europie) - pokazanej na fot. 4. Nie posiadała stołu roboczego; bloki wapienne o masie ok. 20 ton podsuwane były pod noże łyżką ładowarki. Praca łupiarki była sterowana pilotem z kabiny ładowarki. W efekcie uzyskiwano płyty grubości ok. 20 cm o w miarę równej powierzchni łupanej. Pokazany na fot. 2 manipulator hydrauliczny nie jest jedynym urządzeniem do przestawiania i ustawiania bloków w strefie roboczej łupiarki. W konstrukcjach przenośników podających bloki stosowane są m.in. mechaniczne obrotnice lub dwuścieżkowe podajniki gąsienicowe (układy „czołgowe” z niezależnym sterowaniem kierunkiem i szybkości ruchu każdej z gąsienic). Umożliwiają one obracanie i przemieszczanie dużych (do 20 t) bloków w płaszczyźnie przenośnika. Do transportu półfabrykatów pomiędzy łupiarką bloków i formaków oraz załadunku większych elementów objętościowych (formaki, kamień murowy i in.) na samochody stosowane są żurawie słupowe wyposażone w chwytaki dwu- lub trójszczękowe (typu polip, fot. 5).

MASZYNY

Polskie maszyny - rozsądne ceny Automat szlifierski AS 01.1

O NOW

ŚĆ

Boczkarka profilowa B1PK2000.2 servo Piła jednosuportowa typu PW1TK600 Twist z pneumatycznie obracanym suportem Piła jednosuportowa typu PW1TK600 Compact o jednoczęściowej konstrukcji stalowej

OŚ NOW

O upadłości nie myślimy!

©nK

ZPU PROMASZ- Produkcja maszyn do obróbki kamienia o najwyższym standardzie, przyjaznych dla użytkownika i środowiska naturalnego. Zakład Produkcyjno Usługowy PROMASZ, ul. Piskorzowska 2, 58-250 Pieszyce tel.: +48 74 836 52 06, fax: +48 74 836 72 02, e-mail: zpupromasz@zpupromasz.pl, www.zpupromasz.pl

TECHNOLOGIE

NARZĘDZIA

Montaż schodów samonośnych [ System niemieckiej firmy Thumm ]

Elementy schodów samonośnych odznaczają się szczególną lekkością i przejrzystością. Wynika to z wymagań, jakie się stawia względem stopni z kamienia, elementów łącznych i prawidłowego montażu.

PRODUKCJA SCHODÓW

Samonośne schody z kamienia naturalnego są eleganckie i jednocześnie łatwe w montażu

PROJEKTOWANIE Każdy stopień montuje się na kołku ściennym. Najpierw zaznacza się jego usytuowanie na ścianie

SYSTEM FIRMY THUMM Na system samonośnych schodów oferowany przez niemiecką firmę Thumm składają się klejone stopnie z kamienia naturalnego i elementy łączące, które pokryto warstwą stali nierdzewnej. Są zarówno eleganckie i miłe dla oka, jak i tanie w produkcji oraz łatwe w montażu. Wzrost zainteresowania schodami z kamienia wśród polskich klientów to dobra okazja, aby przy współpracy z niemieckim przedsiębiorstwem przybliżyć temat ich projektowania, produkcji i montażu.

102

nK 42 | 6/2009

Schody z kamienia naturalnego muszą być starannie wzmocnione. W zależności od oczekiwań płyty kamienne skleja się z żywicami epoksydowymi i włóknami szklanymi, tak aby można z nich było wyciąć stopnie grubości 6 lub 8 centymetrów. Tak przygotowane płyty najlepiej kupić w hurtowni posiadającej odpowiednią licencję na sklejanie. Specjalne certyfikaty regulują również zaostrzone wymagania względem kołków ściennych. W Niemczech wykonawca korzystający z kołków niedopuszczonych do obrotu handlowego odpowiada za ewentualne szkody rzeczowe oraz szkody osobiste do 30 lat.

Schody najprościej zaprojektować przy użyciu specjalnego oprogramowania. Jednak najczęściej zakup takiego programu na własne potrzeby opłaca się dopiero po wykonaniu ok. 10 par schodów. Usługodawcy oferują planowanie schodów i wycięcie potrzebnych szablonów za kwoty od 150 euro wzwyż od zestawu.

MONTAŻ

Wiercenie otworów odbywa się za pomocą diamentowej wiertła puszkowego o średnicy 56 mm. Kołki wzmacnia się szybkoschnącym cementem

Montaż można rozpocząć, gdy przygotowano i wycięto stopnie zgodnie z szablonem, wywiercono otwory i wypolerowano kanty, a także wyszukano odpowiednie kołki ścienne. Montaż schodów rozpoczynamy od pierwszego dolnego stopnia. Korzystając z zamontowanych stopni, sukcesywnie pniemy się www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM THUMM

oraz częściej w nowo budowanych domach inwestorzy starają się jak najbardziej „otworzyć” przestrzeń. Dlatego często spotykanym rozwiązaniem stało się praktycznie likwidowanie na poziomie parteru podziału na pomieszczenia. Zwykle jako wydzielone pomieszczenie pozostaje tylko łazienka. Przy takich rozwiązaniach problemem stają się schody, które inwestorzy chcieliby również włączyć w otwartą przestrzeń. Schody powinny być w takim wypadku jak najmniej widoczne i obciążające optycznie pomieszczenie. Takim rozwiązaniem są schody samonośne. Przez pewien czas od powstania koncepcji schodów samonośnych niestety kamień był niemożliwy do zastosowania. Od pewnego czasu problem został pokonany, w przypadku wybrania przez inwestora rozwiązania schodów samonośnych zakłady kamieniarskie mogą wykonywać i taką wersję architektoniczną, korzystając z technologii klejonych kamiennych stopni schodowych. Trzeba jednak się tego nauczyć i poznać. W tym artykule omówimy dość popularny system schodów samonośnych firmy Thumm.

TECHNOLOGIE

MASZYNY

fot. 1. pokazana jest kompletna linia produkcji łupanych elementów granitowych. W jej skład wchodzą: łupiarka bloków 640 t z manipulatorem hydraulicznym, łupiarki formaków 170 t z manipulatorem oraz łupiarki kostki 43 t. Urządzenia ustawione są w kolejności wynikającej z technologii produkcji: od bloku przez formak do kostki brukowej, i połączone są układem przenośników płytowych i taśmowych. Produkty kawałkowe zrzucane są grawitacyjnie do zasieków magazynowych umieszczonych wokół hali produkcyjnej i stamtąd odbierane przez ładowarki. W przypadku, gdy nie opłaca się mechaniczne dzielenie bloków na płyty, można stosować układ skrócony: stanowisko ręcznego przygotowanie formaków, a następnie łupiarki formakowe i łupiarki kostki.

ŁUPIARKI DO PŁYT

ŁUPIARKI DO ODPADU Przy budowlanej produkcji kamieniarskiej pozostają znaczne ilości odpadów płytowych, które mimo nieregularnych kształtów mogą znaleźć zastosowanie. Do łupania takich odpadów może być wykorzystana łupiarka mechaniczna pokazana na fot. 10. Działa ona na zasadzie zbliżonej do łupiarki do płyt i umożliwia nadanie odpadom regularnych kształtów i wymiarów. Umożliwia ona łupanie płyt grubości od 2 do 6 cm. Silnik napędowy 1,1 kW. Inny sposób wykorzystania płytowych elementów umożliwia łupiarka Onespac włoskiej firmy gdb - prezentowana na

100

nK 42 | 6/2009

Fot. 8. Lekka łupiarka do kostki typ SHS 16 t czeskiej firmy Gestra

Fot. 9 .Automatyczna łupiarka do elementów płytowych typ EPSM firmy Gestra ostatnich targach we Wrocławiu. Umożliwia ona wyłupywanie regularnych płytek o różnym kształcie, mieszczących się w obrysie 20 x 20 cm. Przeznaczona do wykorzystania odpadowa płytka ustawiana jest pomiędzy nożami umieszczonymi na powierzchni stołu oraz na górnej płycie dociskowej. Po pneumatycznym dociśnięciu płyty uruchamiany jest układ hydrauliczny, który z siłą 35 ton powoduje wyłupanie kształtu zapisanego na obu płytach. Kształt płytki na obu elementach zaciskowych jest tworzony z zębów metalowych lub widiowych ustawianych w rowkach matryc nożowych. Do napędu pneumatycznego łupiarki wymagane jest doprowadzenie sprężonego powietrza (100 l/min przy ciśnieniu 9 bar). Jest to jedyna łupiarka, w której zastosowano sprężone

Fot. 10. Łupiarka do odpadu płytowego typ BV6 firmy Gestra powietrze (zresztą tylko do czynności pomocniczych, nie do właściwego łupania). Mimo przeszukania mojego archiwum oraz dostępnych danych firmowych nie udało mi się odnaleźć łupiarek o napędzie pneumatycznym, które wyróżnia nasza ukochana norma, zapominając o powszechnie stosowanych łupiarkach z napędem hydraulicznym. Mimo to łupiarki hydrauliczne istnieją i wciąż pracują. mgr inż. Wacław Chrząszczewski wastone@op.pl Wykorzystane materiały - Wadranian К.S., Sowriemiennyje kamnieobrabatywajuszczyje stanki i potocznyje linii, wyd. Ajastan, Jerewan 1975 - Obróbka mechaniczna i obrabiarki do kamienia, wyd. hG Braune 2004J

www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM AUTORA

Pokazana na fot. 9 łupiarka przeznaczona jest do seryjnego łupania elementów płytowych o dwóch obrobionych powierzchniach głównych lub ceramiki. W takich warunkach do łupania można zastosować jednolite noże ostrzone na szlifierkach do metalu. Proces łupania przebiega w dwóch etapach: nóż opuszczany jest do momentu zaciśnięcia płyty między górnym i dolnym nożem, a następnie dolny nóż wykonuje mocne uderzenie (od dołu) powodujące rozłupanie. Ruch dociskania górnego noża oraz impulsowego uderzenia noża dolnego realizują urządzenia mechaniczne. Mocne uderzenie dolnego noża uzyskiwane jest przez wykorzystanie energii obracającego się z dużą prędkością koła zamachowego łączonego sprzęgłem z zespołem dolnego noża. Łupiarka przystosowana jest do pracy seryjnej: łupany element jest automatycznie przesuwany do zderzaka po każdym łupaniu. Deklarowana wydajność w cyklu automatycznym 20 szt./min.

MACHINERY FOR STONE PROCESSING AND COMPLETE LINES

Piła Mostowa CN OMEGA

Falownik do zmiany obrotów tarczy Elektrowrzeciono z mocowaniem ISO40 Monitor graficzny LCD Program do wycinania profili Maszyny do ciecia bloków - Automaty polerskie - Piły mostowe , boczkarki , Centra obróbcze CNC - Serwis i sprzedaz maszyn uzywanych Nasz przedstawiciel i serwis w Polsce - PPHU GUZDEK -Władysław Guzdek 34-123 Chocznia +48606314158 e-mail guzdek1@tlen.pl 24060 SOLTO COLLINA (BG) Via S.Rocco - www.terzago.it

E-mail: terzago@terzago.it

email: biuro@diamantas.p

Hein Suwik ®

SUWIK DIAMANT AS Andrzej Suwik, ul. Sowińskiego 9, 60-282 Poznań, tel. +48 61 868 33 95, email: biuro@diamantas.pl

SEGMENTY METALOWO-DIAMENTOWE NA PIŁĘ 3000 MM

SUWIK DIAMANT AS Andrzej Suwik, ul. Sowińskiego 9, 60-282 Poznań, tel. +48 61 868 33 95, email: biuro@diamantas.pl

HEIN SAW

gwarantem najwyższej jakości Bazą wysokiej jakości są maszyny i technologia sprowadzona z Niemiec. Hartowanie kwasowe jest gwarancją długiej żywotności tarcz. Hein to po prostu jakość!

- WYSOKOŚĆ SEGMENTU 25 MM - TYP MULTI - DOSKONAŁA JAKOŚĆ CIĘCIA - 700 DO 800 M2 GRANITÓW O ZRÓŻNICOWANYCH TWARDOŚCIACH

- WYSOKOŚĆ SEGMENTU 20 MM - TYP SANDWICH - DOSKONAŁA JAKOŚĆ CIĘCIA - 750 DO 850 M2 GRANITÓW O ZRÓŻNICOWANYCH TWARDOŚCIACH

PIŁY DO CIĘCIA GRANITU O ŚREDNICACH OD 115 DO 3500 MM

Promocja tarcz Ø 3000 mm Zadzwoń dowiedz się szczegółów: mobile: +48 602 76 79 93

TECHNOLOGIE

NARZĘDZIA

w górę aż do ostatniego. Najpierw należy wywiercić otwory na umocowanie ścienne, przy czym z reguły na jeden stopień przeznacza się jeden kołek, który następnie zaprawiamy szybkoschnącym cementem. Dokładne umiejscowienie otworów widać na szkicu projektowym wygenerowanym przez oprogramowanie. Szczególną uwagę należy zwrócić na montaż pierwszego stopnia, ponieważ na nim opiera się 50 proc. całkowitego obciążenia schodów. Z tego też względu pierwszy stopień przymocowany być musi w minimum trzech, a najlepiej czterech punktach. Montaż następnych stopni przebiega bardzo szybko, szczególnie gdy wykorzystuje się do tego specjalne narzędzia (patrz zdjęcie). Stopnie należy wówczas tylko umocować na kołkach ściennych i dokręcić bolcami oraz wypoziomować. Należy pamiętać o podpieraniu co drugiego stopnia! W ten sposób szybko można dojść do ostatniego stopnia. Również kończąc, należy pamiętać o tym, że 25 proc. całkowitego obciążenia biegu schodów koncentruje się właśnie na tym stopniu. Może ono wynosić nawet do 1000 kg! Najpewniejszym sposobem mocowania ostatniego stopnia jest jego wcementowanie w ścianę. Jeśli to niemożliwe, to można go przykręcić, stosując kątowniki. W przypadku wątpliwości najlepiej zapytać o poradę specjalistę. Pomocną w kalkulacjach informacją może być to, że dwóch pracowników powinno poradzić sobie z montażem schodów w przeciągu jednego dnia.

Kołki ścienne najłatwiej ustawić za pomocą szablonów, jak najszybciej, ponieważ cement stwardnieje w przeciągu kilku minut

Montaż przebiega bardzo sprawnie, gdy tylko kołki zostaną umocnione. Proces ten może być jeszcze prostszy z użyciem narzędzi firmy Thumm

BALUSTRADA

tłumaczenie Katarzyna Sanojca

104

nK 42 | 6/2009

Co drugi stopień należy wesprzeć w trakcie montażu. Wówczas można układać następne w górę

Szczególnie obciążane są pierwszy i ostatni stopień. O stabilne ustawienie najlepiej zadbać, stosując kątowniki www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM THUMM

Najczęściej schody wzbogaca się o balustradę. O ile nie zleca się jej wykonania ślusarzowi, można skorzystać z oferty firmy Thumm, obejmującej łatwe w montażu balustrady, dopasowane do bolców. Tego rodzaju balustrady przykręca się od góry na bolcach, co daje stabilne ustawienie. Szczególnie łatwe w montażu są elastyczne poręcze wykonane z konopi lub tworzywa sztucznego, natomiast poręcze bukowe lub stalowe odznaczają się solidnością i elegancją. Łuki i kąty łączy się za pomocą łatwych do ustawienia przegubów kulowych. O praktycznych aspektach montażu samonośnych schodów można dowiedzieć się więcej na seminariach poświęconych powyższej tematyce, które firma Thumm prowadzi kilka razy w roku w swojej siedzibie w Magdeburgu.

PRODUCENCI

NARZĘDZIA

Waterjety firmy Kimla [ Waterjet 2040 High Speed ]

NAJNIŻSZE KOSZTY UTRZYMANIA POMPY I GŁOWICY Kimla produkowane maszyny waterjet wyposaża w pompę wysokociśnieniową ze wzmacniaczem ciśnienia i osprzętem renomowanej amerykańskiej firmy Accustream. Pompy produkowane przez Accustream wyróżniają się najniższymi kosztami utrzymania, które wynoszą ok. 1,25 dolara na godzinę pracy. Na uwagę zasługuje fakt, że koszty utrzymania pomp niektórych producentów są nawet czterokrotnie wyższe. REGULACJA ILOŚCI ŚCIERNIWA Maszyny Kimla wyposażone są w regulator ścierniwa firmy Accustream

106

nK 42 | 6/2009

z płynnie regulowaną ilością garnetu dostarczanego do głowicy. Pozwala to na precyzyjne dostosowanie ilości ścierniwa do ciętego materiału i specyficznych warunków obróbki. KOMPAKTOWA KONSTRUKCJA ZAJMUJĄCA NIEWIELE PRZESTRZENI Produkowane przez firmę Kimla maszyny waterjet charakteryzują się niezwykle kompaktową konstrukcją, która wymaga niewiele przestrzeni i jest wygodna w obsłudze. Dostęp do materiału leżącego na ruszcie wanny jest możliwy z czterech stron i pozwala operatorowi na swobodne operowanie materiałem i zbieranie wyciętych detali. ZASOBNIK ŚCIERNIWA 200L Z SYSTEMEM ZASYPOWYM Zbiorniki na ścierniwo dostarczane z maszynami Kimla mają pojemność 200 litrów, co pozwala na wielogodzinne cięcie bez konieczności przerywania pracy w celu uzupełnienia ścierniwa. Pojemnik zasypowy pozwala na wygodne uzupełnianie ścierniwa poprzez zastosowanie automatycznie podnoszącego się zaworu grzybowego.

PŁYNNA REGULACJA PRĘDKOŚCI CIĘCIA Prędkość posuwu przy cięciu na maszynach waterjet jest uzależniona od rodzaju materiału, jego grubości i jakości, którą chcemy uzyskać. W niektórych maszynach nie ma możliwości wybrania innej prędkości posuwu, niż założył producent. W maszynach Kimla jest możliwość płynnej regulacji prędkości posuwu, co pozwala operatorowi na dostosowanie prędkości do szczególnych wymagań. SERWONAPĘDY CYFROWE AC Maszyny waterjet powinny być napędzane silnikami umożliwiającymi pewne i powtarzalne odwzorowanie obrabianego kształtu. W związku z tym na napędach nie powinno się oszczędzać. Niektóre firmy (włącznie z tymi renomowanymi) stosują do napędu posuwów silniki krokowe, które nie mają sprzężenia zwrotnego pozycji i w przypadku przeciążenia mogą tą pozycję utracić - „zgubić kroki”, niszcząc cały materiał. W maszynach waterjet Kimla zastosowano nowoczesne serwonapędy AC ze sterowaniem wektorowym i sprzężeniem zwrotnym pozycji do ciągłej kontroli położenia głowicy. www.RynekKamienia.pl

FOT: D. WAWRZYNKIEWICZ

statnio sporym powodzeniem w branży cieszą się maszyny z firmy Kimla. Postanowiliśmy zatem przybliżyć ofertę tej firmy. Jednym z cieszących się powodzeniem urządzeń firmy są waterjety. Przestawiamy zatem maszynę: Waterjet 2040 High Speed. Obszar roboczy 2000 x 4000 to jeden z najczęściej kupowanych rozmiarów. Doskonały dla kamieniarzy.

PRODUCENCI

INTERPOLATOR RTE Większość systemów sterowania do maszyn cnc ma od wielu lat podobną strukturę logiczną regulatorów serwonapędów. Jest to architektura szeregowa. Pozycja zadana z interpolatora jest porównywana z wartością zmierzoną i uchyb przekazywany jest do regulatora pozycji, z jego wyjścia zadaje się prędkość, wyjście regulatora prędkości zadaje moment i dopiero na końcu jest serwonapęd. Takie podejście powoduje znaczne opóźnienia, ograniczając dynamikę regulacji. W maszynach Kimla zastosowano regulator z równoległym zadawaniem pozycji, prędkości, momentu i zrywu, co było możliwe dzięki bardzo szybkiej transmisji danych pomiędzy interpolatorem a serwonapędami za pomocą Ethernetu czasu rzeczywiste-

CHEMIA

dzia. Oprogramowanie maszyn Kimla posiada możliwość automatycznego generowania ścieżek narzędzia na podstawie plików dxf, plt itp. oraz umożliwia rysowanie elementów we wbudowanym edytorze. Moduł generacji ścieżki narzędzia automatycznie generuje trasę narzędzia z uwzględnieniem dynamiki prędkości i średnicy strumienia tnącego. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ wielu innych producentów maszyn, szczególnie tanich (np. chińskich), próbuje stosować w swoich maszynach systemy sterowania do frezarek, co wymusza pracę z prędkościami najmniejszymi przy danym kształcie. Wydajność takiego rozwiązania jest wielokrotnie niższa niż w przypadku maszyn Kimla i innych wiodących producentów maszyn waterjet.

sięcioletniej maszynie wygląda często tak archaicznie jak stuletnia mechanika. W związku z szybkim rozwojem, z systemem sterowania zintegrowany został moduł umożliwiający późniejsze uaktualnianie oprogramowania systemu sterowania. Firma Kimla oferuje także wieloletnim klientom wymianę całych systemów sterowania po bardzo atrakcyjnych kosztach. ZAAWANSOWANA DIAGNOSTYKA - OSCYLOSKOP W systemie sterowania zintegrowany został moduł diagnostyczny, który umożliwia zdalne serwisowanie i diagnostykę systemu sterowania, co znacząco ułatwia i przyspiesza rozwiązywanie problemów. UŁOŻYSKOWANIE LINIOWE TOCZNE Z NAPIĘCIEM WSTĘPNYM Wszystkie maszyny Kimla są ułożyskowane liniowo za pomocą systemu prowadnic i bloków tocznych z napięciem wstępnym. Zapewnia to wysoką sztywność elementów jezdnych, a ich trwałość liczona jest w dziesiątkach tysięcy kilometrów.

PRZEBIJANIE NISKOCIŚNIENIOWE Niektóre materiały, takie jak szkło, kamień ceramika, mają skłonność do pękania i odprysków podczas przebijania. Maszyny Kimla zostały w związku z tym wyposażone w możliwość niskociśnieniowego przebijania, co umożliwia ograniczenie siły uderzenia strumienia podczas przebijania materiału. OPROGRAMOWANIE DO GENEROWANIA ŚCIEŻKI NARZĘDZIA W maszynach waterjet niezwykle istotne jest dynamiczne sterowanie prędkością pracy, która powinna być uzależniona od kształtu ścieżki narzę-

108

nK 42 | 6/2009

ELEKTRONICZNA KOREKCJA KĄTA BRAMY Zastosowanie bramy poruszającej się po węższym boku obszaru roboczego powoduje znaczne zwiększenie wygody obsługi, jednak u niektórych producentów pojawiają się problemy z utrzymaniem poprawnego kąta bramy z powodu jej elastyczności i braku synchronizacji pomiędzy jej napędami z obydwóch stron. Firma Kimla opracowała i wdrożyła system elektronicznej korekcji kąta bramy, który po włączeniu automatycznie ustawia poprawny kąt niezależnie od początkowego ustawienia napędów. MOŻLIWOŚĆ UPGRADE’ÓW Systemy sterowania obrabiarek numerycznych z powodu bardzo szybkiego rozwoju starzeją się (merytorycznie) nawet dziesięć razy szybciej niż ich mechanika. System sterowania w dzie-

MOŻLIWOŚĆ REGULACJI RUSZTU Ze względu na niedokładności żeber dorabianych przez użytkowników istnieje możliwość precyzyjnej regulacji wysokości rusztu, aby szczelina pomiędzy dyszą a materiałem zawsze mieściła się w optymalnym zakresie. PODWÓJNY SYNCHRONIZOWANY NAPĘD BRAMY Ze względu na dużą szerokość bramy maszyny Kimla zawsze wyposażone są w podwójny niezależny napęd bramy na serwonapędach z obydwóch stron, co pozwala na uniknięcie skręcania i kątowania się bramy, co ma miejsce w przypadku napędów pojedynczych. www.RynekKamienia.pl

FOT: D. WAWRZYNKIEWICZ

go (RTE). W efekcie znacząco wzrosła dokładność dynamiczna maszyn. Uwidacznia się to szczególnie przy wysokich prędkościach i skomplikowanych kształtach.

STÓŁ Z PASÓW Z BLACHY OCYNKOWANEJ W maszynach waterjet materiał leży na specjalnym ruszcie, pod którym jest woda rozpraszająca energię strumienia wody. Cięty jest materiał, ale cięty jest również ruszt. Często w maszynach do cięcia wodą na ruszt wykorzystuje się kraty pomostowe. Niestety, z powodu niewielkiej grubości szybko się niszczą i trzeba je często wymieniać. Maszyny waterjet Kimla wyposażone zostały w ruszt segmentowy, składający się z wysokich pasów blachy ocynkowanej, co zapewnia wysoką żywotność i możliwość wymiany pojedynczych żeber.

PRACUJ Z NAMI - ATRAKCYJNE WARUNKI UZNANA MARKA - NIEZAWODNE PRODUKTY

PRODUKTY SPECJALNE - Impregnaty (również do piaskowca) - Preparaty do eliminacji defektów powierzchniowych - Środki do nadania efektu postarzania oraz mokrego kamienia - Produkty do ożywiania poleru i koloru - Woski - Antygraffiti

KLEJE - Poliestrowe kleje, szpachle używane do każdego rodzaju kamienia. W ofercie posiadamy kleje o różnej gęstości i kolorystyce. - Epoksydowe, mrozoodporne o wysokiej wytrzymałości.

FINEGRAIN Najnowszej generacji, niezawodne narzędzia syntetyczno-diamentowe do szlifowania i polerowania granitu i marmuru. Nowość na rynku - wagony finegrain przeznaczone do bardzo twardych granitów oferujące bardzo dobrą jakość poleru.

JESIEN N WYPRZ A EDAŻ

super cena na szpachlę

14,99

od za puszkę 1 kg

* cena netto razem z utwardzaczem, promocja trwa do wyczerpania zapasów SYNTETYK 28-100 Busko Zdrój, ul. Bohaterów Warszawy 97b tel. +48 41 379 82 28, tel./fax +48 41 379 82 12 e-mail: tenax@interia.pl, www.syntetyk.eu

Filia Strzegom 58-150 Strzegom, ul. Kasztelańska 10A tel./fax +48 74 855 10 27, kom. +48 666 520 269

PRODUCENCI

SZTYWNA PRZESTRZENNA KONSTRUKCJA WANNY I STRUKTURA SAMONOŚNA Główne koncepcje geometryczne korpusów maszyna do cięcia wodą podzielone są zasadniczo na rozwiązania monolityczne i takie, w których wanna z rusztem i materiałem nie są połączone mechanicznie z zestawem pozycjonującym głowicę. Niektórzy producenci tłumaczą, że oddzielenie wanny od układu koordynacyjnego z głowicą wpływa korzystnie na obróbkę, ponieważ nie przenoszą się drgania. Drgań przede wszystkim nie powinno być. A jak już są, to głowica tnąca i materiał cięty powinny poruszać się razem. Tak jest w wersji monolitycznej, w której układ koordynacyjny zamontowany jest na wannie. Nie ma wtedy względnego ruchu pomiędzy tymi elementami, co korzystnie wpływa na dokładność obróbki. Producent prezentowanej maszyny oferuje obydwa rozwiązania w zależności od indywidualnych przekonań, lecz skłania się ku rozwiązaniu monolitycznemu. Kolejnym aspektem jest wysięgnik lub brama, lecz tu już nie ma wątpliwości, że obustronnie podparta brama z niezależnymi napęda-

TARGI

mi jest lepszym rozwiązaniem i nawet firmy, które stosowały wysięgnik, ostatecznie wycofują się z takich rozwiązań. OCYNKOWANA OGNIOWO WANNA Waterjet to niemały wydatek i w związku z tym maszyna tego typu musi pracować wiele lat. Piasek i woda uszkodzą najlepszy lakier i po kilku latach maszyny tylko z powłoką lakierniczą wyglądają na bardzo stare, są skorodowane i poobijane. Maszyny Kimla przed lakierowaniem są cynkowane, co zapewnia wieloletnią ochronę antykorozyjną. WSZYSTKIE NAPĘDY ZABEZPIECZONE PRZED WODĄ W maszynach waterjet wszędzie jest woda i piasek, co naraża elementy napędowe i ułożyskowanie liniowe na uszkodzenia. Tutaj wszystkie napędy są osłonięte przed bezpośrednim działaniem tych czynników. PODUSZKA POWIETRZNA Maszyny waterjet są głośne. A w szczególności głośny jest strumień wody w powietrzu. Nawet ten niewielki odcinek (ok. 2 mm), który pokonuje woda od

dyszy do materiału, generuje duży hałas. W związku z tym w maszynach waterjet Kimla zainstalowane są komory wyporowe (poduszka powietrzna) umożliwiające podniesienie lustra wody na czas cięcia i jego opuszczenie w celu ułatwienia wyjęcia materiału. Proces podnoszenia lustra wody trwa kilkanaście sekund i zapewnia większy komfort pracy również przez ograniczenie chlapania. NIEZALEŻNY, ZEWNĘTRZNY SYSTEM CHŁODZENIA Pompa wyposażona jest w zewnętrzny układ chłodzenia oleju umożliwiający wyprowadzenie wymiennika ciepła np. poza budynek, co zmniejsza ilość zajmowanego miejsca i ogranicza hałas. 4,1 L/MIN PRZY 50 HP I 4150 BAR Większość pomp o mocy 50 HP i ciśnieniu 4150 bar ma wydatek 3,8 l. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej konstrukcji pompy firma Accustream osiągnęła wydatek 4,1 l/min. NOWOCZESNY WZMACNIACZ CIŚNIENIA Z SYMETRYCZNYMI USZCZELKAMI Uszczelnienia cylindrów wysokociśnieniowych są takie same na stronie aktywnej i pasywnej, co redukuje asortyment podzespołów przy wymianie uszczelnień. BRAK GWINTOWANYCH CYLINDRÓW - SZPILKI Większość wzmacniaczy ciśnienia posiada gwintowane cylindry, które są drogie i niepraktyczne. Często się zapiekają, co prowadzi do konieczności wymiany nie tylko cylindrów, ale również elementów korpusów z nimi współpracujących, powoduje to zwielokrotnienie kosztów eksploatacyjnych. W pompach Accustream zastosowano szpilki i cylindry niegwintowane. W przypadku uszkodzenia szpilki są bardzo tanie i łatwe do wymiany. CYLINDRY WIĘKSZEJ ŚREDNICY Cylindry mają znacznie grubszą ściankę, co zwiększa żywotność cylindra, który przez to ma większą trwałość zmęczeniową. DYSZE 0,014 I RURKI 0,040 (1,016 MM) W maszynach Kimla z pompami Accustream 50 HP można stosować dysze do 0,014 (0,36 mm) i rurki miksujące 0,040 (1,016 mm). W przypadku stosowania pomp innych producentów, o mniejszej wydajności, można stosować tylko rurki do 0,030 (0,76 mm), co bezpośrednio wpływa na zmniejszenie wydajności.

110

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

PRODUCENCI

TARGI

Dojrzałość producenta

lat to taki charakterystyczny moment w życiu, moment, który kojarzy się z dojrzałością, osiągnięciem pełnego kształtu. Moment, kiedy młodzieńcze poszukiwania, niepewność i rozterki ma się już za sobą. To także czas pierwszych podsumowań, refleksji nad dotychczasowym dorobkiem. Taki właśnie wiek osiągnęła już spółka MC DIAM, jedna z najbardziej znanych firm działających w otoczeniu kamieniarstwa, dostawca maszyn, urządzeń technologicznych, szerokiego asortymentu narzędzi i innych środków produkcji. Składając gratulacje z okazji tak pięknego jubileuszu, odwiedziliśmy najważniejszy oddział firmy, Zakład Produkcyjny w Sandomierzu, aby zapoznać się z obecną sytuacją i zobaczyć, jak spółka radzi sobie w trudnych czasach kryzysu. Oddział w Sandomierzu przeniósł się do nowej, znacznie większej siedziby trzy lata temu. W nowym budynku mieszczą się biura handlowe, obszerne magazyny, ale przede wszystkim Zakład Produkcyjny Narzędzi Diamentowych, jedna z ostatnich inwestycji spółki. Narzędzia

112

nK 42 | 6/2009

diamentowe w różnych zastosowaniach to rodzaj fundamentu, na którym została zbudowana spółka MC DIAM - struktura spółki odzwierciedla podział na branże, w których narzędzia diamentowe są powszechnie stosowane. Wśród najważniejszych branż, których obsługą zajmuje się spółka, jest oczywiście kamieniarstwo. To głównie na potrzeby tego przemysłu kilka lat temu w Sandomierzu została uruchomiona produkcja narzędzi diamentowych. – Pomysł na uruchomienie produkcji własnej był naturalnym rezultatem zgromadzenia wieloletniego doświadczenia w dystrybucji i eksploatacji narzędzi diamentowych – mówi dyrektor produkcji, inżynier Andrzej Bukalski. – Chodziło nam przede wszystkim o produkcję narzędzi dopasowanych do indywidualnych potrzeb konkretnego klienta. Na rynku można spotkać bardzo wiele narzędzi importowanych z wielu krajów świata; ostatnio szczególną popularnością, głównie z uwagi na niską cenę, cieszą się narzędzia produkcji chińskiej. Z uwagi na niskie koszty robocizny, która w chwili obecnej stanowi głów-

ny składnik kosztu wytworzenia narzędzia (ceny diamentu syntetycznego czy proszków metali w ostatnich latach uległy bardzo dużej obniżce), konkurowanie z producentami chińskimi jest dużym wyzwaniem także dla producenta z Polski. To, co stanowi naszą siłę, to przede wszystkim bliski kontakt z użytkownikiem, możliwość szybkiej analizy zagadnienia, szybkiego podjęcia decyzji i wyprodukowania narzędzia w bardzo krótkim czasie. Proces ten, który innym dostawcom narzędzi zabiera często kilka tygodni, w naszym przypadku może zamknąć się nawet w kilku godzinach. Wielkie znaczenie ma tu oczywiście doświadczenie, głęboka znajomość zagadnień zarówno z zakresu doboru specyfikacji narzędzia diamentowego dla danego zastosowania, technologii jego wytworzenia, jak i zagadnień techniki użycia narzędzia, złożonych elementów procesu skrawania. Dobór rodzaju diamentu, koncentracji, twardości spoiwa czy samej techniki spiekania to zagadnienia, z którymi mamy do czynienia na co dzień. Każdy producent narzędzi diamentowych bazuje na swoich www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM MC DIAM

[ 18 urodziny firmy MC Diam ]

PRODUCENCI

114

nK 42 | 6/2009

Hala do produkcji segmentów diamentowych

Piły produkcji MC Diam - DiamDisk G2P i DiamDisk GP Fast współpraca, wzajemne zaufanie i otwartość mogą przynieść korzystne dla obu stron wyniki. Plany na przyszłość? - To oczywiście dalsze udoskonalanie dotychczasowych produktów, ich standaryzacja oraz poszerzanie oferty o nowe narzędzia. Wprowadzone na rynek w ostatnim czasie nowe linie produktów, takie jak seria tarcz do cięcia kamienia DiamDisk, będziemy sukcesywnie doskonalić. Naszym zdaniem nie jest rozsądne nadmierne mnożenie liczby posiadanych narzędzi w ofercie; w pewnym momencie ich nadmiar powoduje kłopoty z wyborem. Chcemy ograniczyć się do kilku wypróbowanych rozwiązań, doskonale sprawdzających się w odpowiednim zastosowaniu. Oczywiście obok nich chcemy wprowadzać na rynek nowe rodzaje narzędzi, tak aby nasza oferta była jak najbardziej kompletna. Jakie to narzędzia, to na razie nasza tajemnica. Narzędzia diamentowe to nie jest jedyna działalność produkcyjna MC DIAM. - Tak, to prawda. Nasz Zakład w Sandomierzu zajmuje się także produkcją specja-

listycznych maszyn i urządzeń technologicznych dla przemysłu kamieniarskiego. Jak wszystkim wiadomo, firma nasza jest przedstawicielem ponad 10 najpoważniejszych producentów maszyn do obróbki kamienia, oferta nasza jest bardzo bogata. Nie chcemy oczywiście z nimi konkurować. Filozofia naszej działalności w zakresie produkcji maszyn sprowadza się do tego, że w takich przypadkach, jak budowa systemów oczyszczania wody, koszt transportu prostych elementów systemu z zagranicy przerasta często cenę samego urządzenia. Dlatego wiele z takich urządzeń lepiej i taniej jest produkować we własnym zakresie. Tylko wtedy można być odpowiednio konkurencyjnym cenowo. Bazując na naszym doświadczeniu, konstruujemy także bardzo specjalistyczne maszyny czy też zajmujemy się modernizacją starych. To są z reguły jednostkowe realizacje, takie, których duży producent maszyn nie lubi się podejmować. Dziękujemy i życzymy dalszych sukcesów. Daniel Młynarczyk www.RynekKamienia.pl

FOT: ARCHIWUM MC DIAM

doświadczeniach, podgląda, jak to robią inni, stara się nadążać za postępem naukowym i technologicznym, który w przypadku tak zaawansowanej technologii, jaką jest technologia spiekania proszków metali, jest szczególnie dynamiczny. Także nasz zespół utrzymuje szerokie kontakty z czołowymi, światowej klasy, dostawcami maszyn i urządzeń technologicznych dla tej bardzo specjalistycznej produkcji, z renomowanymi dostawcami diamentu oraz proszków metali, a także z uczelniami i instytutami technicznymi, które zajmują się tą technologią. Częste podróże, obecność na specjalistycznych targach, wizyty w zakładach produkcyjnych czy laboratoriach znanych dostawców zawsze poszerzają naszą wiedzę, są inspiracją do dalszych poszukiwań. Bardzo pomocna w naszym przypadku jest także współpraca z Instytutem Metalurgii Proszków AGH, z którym będziemy prowadzić niektóre projekty badawcze. Jak wygląda obecnie wasze doświadczenie, czym możecie się pochwalić? – pytamy szefa produkcji zakładu, inżyniera Krzysztofa Dadię. - W ciągu trzech lat opracowaliśmy ponad sto różnych specyfikacji narzędzi. Niektóre do bardzo specjalistycznych zastosowań. Są to przede wszystkim tarcze diamentowe, jak i segmenty do tarcz diamentowych, przede wszystkim do cięcia granitu, ale także do cięcia piaskowca, marmuru czy betonu. Produkujemy także piły trakowe, wiertła, frezy diamentowe, segmenty polerskie (wagony) metalowo-diamentowe. Wiele testów naszych narzędzi, które przeprowadziliśmy w wielu zakładach kamieniarskich, z którymi współpracujemy na co dzień, zaowocowały stworzeniem własnej gamy narzędzi, kilkunastu linii wzorniczych. W tej chwili kończymy prace nad nowym wizerunkiem, nowymi opakowaniami dla naszych podstawowych narzędzi. Uważamy, że estetyka, ciekawe wzornictwo pomaga w odróżnieniu naszego produktu od taniego produktu niewiadomego pochodzenia. Utrzymujemy codzienny kontakt z wieloma użytkownikami narzędzi, ale szczególnie bogatą współpracą możemy pochwalić się z największym w Polsce zakładem obróbki kamienia naturalnego, firmą JP Granit z Ostrowca Świętokrzyskiego. Bliska lokalizacja obu naszych firm dała nam bardzo dogodną okazję do nawiązania dobrych kontaktów, zdobycia wzajemnego zaufania, wypracowania satysfakcjonujących rozwiązań. W chwilach zwiększonych potrzeb na narzędzia, konieczności bardzo szybkich dostaw bardzo specjalistycznych narzędzi, zawsze udawało nam się sprostać ich oczekiwaniom. To dla nas także bardzo ważny poligon doświadczalny, tam właśnie często testujemy nowe rozwiązania. Tylko

TARGI

w w w . v i t o r i a s t o n e f a i r . c o m . b r

DISPLAY YOUR PRODUCT IN THE GLOBAL SHOWCASE OF BRAZILIAN STONE

. s here t e e orld m pace. The w rve your s 600 Rese 7 3434.0 .com.br +55 2 stonefair om.br ia efair.c .vitor www vitoriaston info@

Representative in Europe Phone: 39 0585 70214 email: info@tcetsrl.com

FELIETON TARGI

Tygrysy Europy J

ak poznać, że w Polsce mamy kryzys? Nasi rodacy zamiast Fiata, kupują BMW. Tak to właśnie jest z naszym pesymizmem. Z początkiem roku wszyscy, również i ja, zastanawialiśmy się, jakie będą reakcje klientów. Wysoki kurs waluty obcej oraz wszechobecna panika podsycana w codziennych wiadomościach nie wróżyły niczego dobrego. W jednym z moich zimowych felietonów wróżąc z fusów, postawiłem hipotezę, że kurs euro w drugiej połowie roku powinien ustabilizować się na poziomie między 4 a 4,2. Tak się stało, ponieważ Polacy nauczeni przez system komunistyczny bardziej realnie patrzą na świat. Być może na początku spodziewaliśmy się najgorszego, ale to nie nadeszło. Polacy, którzy przez prawie 50 lat niczego nie mieli, teraz chcą żyć tak jak inni. Gospodarka ma się całkiem nieźle, zwłaszcza w porównaniu z innymi krajami europejskimi. Polacy jak wydawali pieniądze, tak je nadal wydają. Wielu z nas w związku z głęboką recesją w Wielkiej Brytanii obawiało się fali dużych powrotów ludzi, którzy jak nie patrzeć mają większy bagaż doświadczeń oraz część z nich zna lepiej język. To również się nie potwierdziło, a co za tym idzie, nadal panuje względna równowaga pomiędzy ilością ludzi chętnych do pracy a tych, którzy pracowników szukają. W naszej branży również nie widać jakiegoś sporego załamania. Oczywiste jest, że nie uda nam się osiągnąć wyniku z 2007 czy 2008 roku, ale brak upadków dużych zakładów w naszej branży to już spory sukces. Przed nami spora impreza targowa, tym razem w Poznaniu. Osobiście jestem bardzo dumny, że Polska tworzy silny ośrodek kamieniarski na terenie byłych państw bloku wschodniego. Analizując zwiększającą się liczbę przedsiębiorstw chętnych do udziału w poznańskich targach, można pokusić się o stwierdzenie, że polscy kamieniarze wbrew pozorom skorzystają na całym zamieszaniu, jakie przyniósł za sobą spadek rozwoju gospodarek światowych. Mam nadzieję, że teraz wszyscy

razem pozytywnie wykorzystamy szansę, jaką dostajemy od losu. Być może moje słowa są trochę górnolotne, jednakże jestem osobą, która idealizuje otaczający świat. Optymistyczne podejście do pracy jest potrzebne każdemu, czego serdecznie życzę. Wracając do targów - wygląda na to, że przy korzystnym rozwoju imprezy o nazwie Stone 2009 możemy myśleć o większym zainteresowaniu branżą nie tylko ze strony nowych potencjalnych inwestorów, ale również projektantów, studentów oraz zwykłych użytkowników. Co prawda urok wrocławskich targów oraz ich specyfika jest pewnie nie do odtworzenia, ale trzeba iść w przyszłość i tworzyć odpowiednie platformy promowania kamieniarstwa w Polsce. Z drugiej strony patrząc, klimat targów w Wałbrzychu był istnie kameralny - nie do opowiedzenia. Całe targi odbywały się w hali sportowej, jednakże prawdziwe negocjacje toczyły się w hotelu Sudety. Tak to już jest. Profesjonalizacja naszej branży postępuje, co widoczne jest chociażby w wyposażeniu w maszyny w poszczególnych zakładach. W dalszym ciągu uważam, że kamieniarstwo dopiero się rozwija i Polska jest w dobrym czasie dla tegoż rozwoju. Zakładam, że konkurencja w innych krajach będzie rosła, co przyniesie większe zagęszczenie w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Moim zdaniem to dobrze, bo tylko zwiększając ilość sprzedawanej masy towarowej, jesteśmy w stanie zmienić proporcje pomiędzy kamieniarstwem a ceramiką budowlaną. Popularyzacja kamienia jako produktu naturalnego, ekologicznego powinna być priorytetem dla każdego, kto w tej branży jest. W dalszym przedziale czasowym z pewnością będziemy mieli sytuację podobną do tej w branży motoryzacyjnej. Tam klienci mogą kupić samochód marki Tata lub Mercedes. W naszym przypadku też tak się stanie. Ważne jest to, jaką markę uczestnicy branży sobie wyrobią. Do tego potrzebny jest czas i ciężka praca.

Mariusz Domar adzki 116

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

glittercomunicazione.it

stonevolution

44th International Exhibition of Stone Design and Technology

Verona - Italy September 30th - October 3rd, 2009 from wednesday to saturday

www.marmomacc.com in collaboration with

with the patronage of

organized by

Ministero dello Sviluppo Economico Consiglio Nazionale degli Architetti, PianiÂżcatori, Paesaggisti e Conservatori Consiglio Nazionale degli Ingegneri

09-05-058 MARMO NOWY.indd 1

8-05-2009 10:28:52

FELIETON TARGI

e-gafy M

am już swoje lata, więc pamiętam listy pisane na papierze piórem. Tej sztuki uczono mnie w szkole. Potem świat zaczął się rozwijać i już w pierwszej pracy na moim biurku stała dumnie maszyna do pisania. Kolejna praca i znowu skok rozwojowy – maszyna do pisania z pamięcią. To było cudo - napisane pismo było zapisane w pamięci maszyny, można było ten tekst poprawić i maszyna poprawioną wersję „wystukała” sama. I wtedy to pojawiło się pewne niechlujstwo w pisaniu. Następne skoki rozwoju już tylko pogarszały sytuację. Pierwsze komputery i edytory tekstu. Ale jeszcze na tym etapie ostatecznym krokiem było wydrukowanie listu i wysłanie pocztą lub faksem. W końcu pojawił się Internet i poczta e-mail. Genialny wynalazek pozwalający na błyskawiczne wysyłanie i odbieranie listów. Tyle, że jeśli coś jest bardzo szybkie i bardzo łatwe, to przestaje się do tego przywiązywać szczególną wagę i niestety pojawiają się gafy. Jeden z głównych powodów gaf, jakie popełniamy, to słynna kompozycja klawiszy „ctrl C” i „ctrl V”, czyli kopiuj i wklej. Wszyscy mamy dużo pracy i w ramach oszczędzania czasu korzystamy z raz napisanych tekstów do wysłania podobnych do kogoś innego. Może to i nieeleganckie – ale przyspiesza pracę. A pośpiech to zwykle powód popełniania błędów. Czasem śmiesznych, czasem dość dotkliwych. Często w swoich felietonach przytaczam historie, jakie przydarzyły się znajomym z branży. Tym razem zacznę od siebie. O przygotowanej przez „Nowego Kamieniarza” ofercie reklamy w nowej formie chciałem poinformować firmy, z którymi współpracuję. Opisałem więc elegancko nowy produkt i warunki. Pierwszy list wysyłałem do mocno zaprzyjaźnionej firmy, gdzie osoba, z którą zawsze rozmawiałem, to była bardzo miła dziewczyna, dobrze mi znana – powiedziałbym nawet zaprzyjaźniona. Więc e-maila z ofertą opatrzyłem nagłówkiem: „Cześć słoneczko!”. A dalej nastąpił opis propozycji. No i na koniec: „odpisz, buziaczki Darek”. Enter - i list poszedł. Chciałem

w tym dniu wysłać sporo takich ofert – więc szybko odnalazłem kolejnego adresata. Tym razem padło na znacznie mniej zaprzyjaźnionego klienta. No i pośpiech zadziałał. Wpisałem adres, potem było nieszczęsne „kopiuj i wklej” …i poszło. Połapałem się od razu, ale program pocztowy był szybszy. Zadzwoniłem natychmiast do szacownego adresata – ale tłumaczenie się ze słoneczka i buziaczków... Szybka e-poczta może też powodować inne błędy. Znajomy szef zakładu kamieniarskiego miał zwyczaj odpisywania na emaile, mając otwarte na ekranie kilka różnych listów. Pewnego dnia na ekranie miał otwarte zapytanie o cenę nagrobka z Oriona o określonym kształcie, który klient naszkicował, zeskanował i wysłał, oraz o cenę wykonania schodów również z Oriona (wymiary podane). No i e-mail do szukającego wykonawcy schodów miał treść: „potrzebny Panu nagrobek kosztować będzie 5500 zł i mogę go zrobić w ciągu 2 tygodni, o ile w ciągu miesiąca da mi Pan znać że jest Pan zdecydowany”. Wycena na schody powędrowała do rodziny zmarłego. O ile ta druga została po prostu zignorowana, to do propozycji wykonania nagrobka klient się odniósł. „Szanowny Panie! nie wiedziałem, że schody z Pana oferty są tak niebezpieczne, iż muszę zadbać od razu o ostatnią drogę. Jeśli jednak tak jest, to nie uważam, że schody i mój ewentualny nagrobek muszą być wykonane z tego samego granitu. Ponadto w związku z koniecznością, w przypadku przyjęcia Pana oferty, poniesienia dodatkowych kosztów (nagrobek), poszukam tańszego wykonawcy”. Inny miłośnik szybkiej korespondencji wysłał do konkurencji, zamiast do księgowego, list z namiarami na najtańszych dostawców, z jakimi współpracuje (podając ceny, marże itd.). Podejrzewam, że przypadków gaf w korespondencji e-mailowej jest pełno i prawie każdy mógłby przypomnieć sobie swoje. Więc pisząc kolejnego maila, zanim wciśniecie ikonę „wyślij”, przeczytajcie, co popłynie internetowymi łączami do adresata. Ja już tak robię zawsze.

Dariusz Wawrzynkiewicz 118

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

TARGI BRANŻY KAMIENIARSKIEJ

Poznań, 04 - 07.11.2009 Godziny otwarcia: 10.00 - 18.00

Zarejestruj się on-line i kup tańszy bilet wstępu! www.stone.mtp.pl

Ponad 200 firm - dostawców dla branży kamieniarskiej z 16 krajów świata Około 10.000 m2 ekspozycji wystawienniczej Nowoczesne technologie obróbki Unikalne wzory surowca

ORGANIZATORZY

Ciekawe wydarzenia i wystawy Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o. ul. Głogowska 14, 60-734 Poznań, Poland tel.: +48 61 869 24 85, fax: +48 61 869 29 54 e-mail: stone@mtp.pl, www.stone.mtp.pl

www.stone.mtp.pl www.targikamien.pl Geoservice Christi sp. z o.o. ul. Piłsudskiego 41/7, 50-032 Wrocław, Poland tel.: +48 71 343 21 04, fax: +48 71 372 44 19 e-mail: info@geoservice.pl, www.geoservice.pl

B L O K I

oferta specjalna bloki granitowe Leopard 1990zł brutto 1/m3 Rodzaje granitów:

.: Leopard (jasny i ciemny) .: Karmin .: Labladoryt Black Ice .: Labradoryt Volga .: Tansky .: Carpazi Tok .: Rosso Toledo .: Ukrainian Autumn .: Withered .: Brown Skif

Płyty surow ei

polerowane w dobrej ce nie !!!

Bazalt z Ukrainy Malinowszczyzna 16, gm. Bełżyce k/Lublina telefax: 0048 81 723-80-14 tel. kom.: 0608097880, tel. kom.: 0603770139 e-mail: biuro@alvgranit.pl, www.alvgranit.pl

120

nK 42 | 6/2009

nowość

płytka bazaltowa 1cm

www.RynekKamienia.pl

P Ł Y T Y

PŁY TK I IND YJSK IE, CHIŃSK IE

MAGA Z YN POL SK A

ul. Promienista 48A, 60-289 Poznań, e-mail: biuro@aastone.pl, kom. 608 122 838

www.RynekKamienia.pl

6/2009 | nK 42

121

M A S Z Y N Y `

122

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

TC650 nowe centrum obróbcze CNC Nowe wszechstronne Centrum Obróbcze CNC TC 650 z 5 interpolowanymi osiami: umożliwia automatyczne cięcie we wszystkich kierunkach. TC 650, innowacyjna maszyna, prosta w obsłudze, pozwala na cięcie z wielką precyzją wszelkich materiałów do grubości 210 mm. y rodzaj osłony zwiększa bezpieczeństwo pracy. Nowa Maszyna o kompaktowej budowie, monoblokowa lub na betonowych murkach.

www.thibaut.fr

· Obrót głowicy 360° · Zakres pracy: X 3600 mm x Y 2200 mm · Moc silnika głównego: 24 HP · Łatwe programowanie · Kolorowy ekran dotykowy · Pochylanie tarczy 50° lub 90° (opcja) · Automatyczna wymiana narzędzi (opcja)

Avenue de Bischwiller - B.P.88000 - 14508 VIRE CEDEX - FRANCE Tél. : + 33 (0) 231 666 800 - Fax : + 33 (0) 231 677 528 - E-mail : thibaut@thibaut.fr

www.RynekKamienia.pl

MC DIAM sp. z o.o. PL 02-668 WARSZAWA, Al. Lotnikow 12 e-mail : a.bukalski@mcdiam.com.pl fax : (+48.15) 832.17.25 mobile : +48.601.944.227

6/2009 | nK 42

123

N A R Z Ę D Z I A

SYNTECH SUWIK DIAMANT AS Andrzej Suwik, ul. Sowińskiego 9, 60-282 Poznań, tel. +48 61 868 33 95, email: biuro@diamantas.pl Maciej Kachel, tel. 696 428 855

SYNTECH, ul. Bohaterów Warszawy 97B, 28-100 Busko Zdrój tel./fax +48 41 379 82 12, tel. +48 41 379 82 28, tel. 602 705 711 e-mail: kruszarki@interia.pl

nowoś

7000 zł netto 124

nK 42 | 6/2009

6000 zł netto www.RynekKamienia.pl

mike.storey@husqvarna.be

www.RynekKamienia.pl

gdzie tylko najlepsi dadzą radę

6/2009 | nK 42

125

-najwyższa światowa jakość narzędzi -indywidualne podejście do każdego klienta -segmenty idealnie dostosowane do warunków pracy i pro prolu lu produkcji -bardzo konkurencyjne ceny w stosunku do wydajności narzędzi -PRODUKT POLSKI

POSTAWILIŚMY NA JAKOŚĆ DLATEGO PRODUKUJEMY SAMI JTS DIAMOND ŚWIEBODZICE /K.STRZEGOMIA TEL. 0604 088 107, 0602 375 922 FAX. 074 846 91 88

DEKS 126

nK 42 | 6/2009

Zduny, ul. Sulmierzycka 38a, tel. /fax: 062 721 57 63, GSM: 604 439 150 e-mail: smdeks@wp.pl

www.RynekKamienia.pl

A K C E S O R I A _

EMOCJE W

ERNST STRASSACKER GMBH & CO. KG

Poznan ´ Stone 2009 a Kamienad op st Li 7 od 4 do ´ two Pans s na e ci ie dz Znaj A 3 e: ni ilo w Paw 20 Stanowisko: ´ twa Pans Czekamy na

ODLEWNIA ARTYSTYCZNA STAUFENECKER STR. 19 · 73079 SUESSEN FON 00 49 7162 /16-228 · FAX 00 49 7162/16-375 www.strassacker.de · mail@strassacker.de

www.RynekKamienia.pl

6/2009 | nK 42

127

- Folie przeciwsłoneczne (tam, gdzie przeskadza słońce) - Termoizolacyjne (obnizają temperaturę w pomieszczeniu) - Matowe (prywatnośc i estetyka) - Antywłamaniowe i lustrzane

U S Ł U G I `

o kraju !!! g łe a c ie n e r e t Montaż na

oddziały: Gdańsk ul.Krzemienickiej 9a, tel. 602322059, Giżycko ul.Kościuszki 25e, tel. 508193773, 603067452 e-mail: autofoliegizycko@wp.pl www: www.artfoll.pl

P Ł Y T Y `

128

nK 42 | 6/2009

www.RynekKamienia.pl

U S Ĺ U G I _

M A S Z Y N Y A K C E S O R I A _

www.RynekKamienia.pl

6/2009 | nK 42

129

BRANŻOWY INDEKS REKLAMODAWCÓW

AKCESORIA CAGGIATI ............................................................................................1, 3 DEKS ....................................................................................................126 KRZEMEX ............................................................................................107 LAUDA METALPLAST..........................................................................87 OPAL ......................................................................................................18 RODLEW .............................................................................................127 STRASSACKER....................................................................................127 TOPAZ ..................................................................................................129 WAR-MECHAN ....................................................................................87 WARSOB .............................................................................................124 WIDUTO ..............................................................................................105

BLOKI ALV GRANIT........................................................................................120 ATRIUM CZECH ....................................................................................95 EURO-GRANIT GORZÓW WLKP. ......................................................120 FINNSTONE .........................................................................................121 GRANSTONE .........................................................................................29 INBRA ....................................................................................................17 INGEMAR GROUP ..............................................................................132 KEELEY GRANITE .................................................................................58 M+Q .....................................................................................SKRZYDŁO I R.E.D. GRANITI POLAND .....................................................................31

CHEMIA ABRA MARMI.......................................................................................75 ADRIA ...................................................................................................... 2 TENAX .................................................................................................109

ELEMENTY GOTOWE ARTSTONE W-WA ...............................................................................36 DIAMENT RABUS, KOŁODZIEJ ...........................................................63 MORSTONE...........................................................................................51 PIASKOWIEC ........................................................................................45 PIASMAR ............................................................................................128 WRIMAR ...............................................................................................59

HURTOWNIE NAGROBKÓW BINGER ..................................................................................................65 CARO ...................................................................................................6, 7 EKO PERFECT........................................................................................67 GRANIT DULNIAK ..............................................................................8, 9 GRANITUS ............................................................................................71 KAMSKAL .............................................................................................69 M.E.J.A. BUGANIUK ............................................................................15 MONOLIT ..............................................................................................73 MONUMENT.........................................................................................10 SKALEŃ .................................................................................................61

KOPALNIE MINERALS MINING GROUP ...............................................................53 MORSTONE...........................................................................................51 PIASMAR ............................................................................................128

130

nK 42 | 6/2009

PŁYTY

MASZYNY ATRIUM CZECH ....................................................................................95 AVA ........................................................................................................87 DENVER.................................................................................................77 FRACCAROLI & BALZAN.....................................................................83 GESTRA ...............................................................................................122 GMM .....................................................................................................79 GRANMAR KRAKÓW ........................................................................122 INDIAMPOL ..................................................................................INSERT ITALDIAMANT POLAND H.E.D...........................................................97 JUMIZ ..................................................................................................129 LÖFFLER ................................................................................................81 MARMI ..................................................................................................43 MARMO MECCANICA S.P.A..............................................................123 MC DIAM ..............................................................................................89 MEC .......................................................................................................83 POLCOM PRZEMYSŁAW KIMLA......................................................110 PROMASZ .............................................................................................99 PRUSSIANI............................................................................................93 RAVELLI.................................................................................................91 SILKAM .................................................................................................74 SYNTECH ..............................................................................................83 TEPARK................................................................................................129 TERZAGO MACCHINE........................................................................101 THIBAUT .............................................................................................123 WARSOB .............................................................................................124 WEHA POLSKA ............................................................................INSERT

NARZĘDZIA ADRIA ...................................................................................................... 2 ATRIUM CZECH ....................................................................................95 CELMA..................................................................................................... 4 CHIN-KA ............................................................................. SKRZYDŁO II DEKS ....................................................................................................126 DIABÜ..................................................................................................125 DIAMANT AS............................................................................. 103, 124 DIAMANT BOART ..............................................................................125 EUROARSS ............................................................................................30 FEI YAN ..................................................................................................23 ITALDIAMANT POLAND H.E.D...........................................................97 JTS-DIAMOND ...................................................................................126 KRZEMEX ............................................................................................107 MARMI ..................................................................................................43 MC DIAM ..............................................................................................89 OZON ...................................................................................................129 SYNTECH ............................................................................................124 TOP.........................................................................................................18

PŁYTKI BELTRAMI .......................................................................................48, 82 GLOBGRANIT ..................................................................................24, 25 GRANITUS ............................................................................................71 HERMES GABROSTONE ......................................................................33 LEVANTINA.....................................................................................84, 85

P&S GRANIT .........................................................................................57 STONE CONNECTION...........................................................SKRZYDŁO I

PŁYTY AA STONE ...........................................................................................121 ALV GRANIT........................................................................................120 ARTSTONE W-WA ...............................................................................36 BAGNARA ............................................................................................... 5 BELTRAMI .......................................................................................48, 82 BINGER ..................................................................................................65 EGA ........................................................................................................47 EKO PERFECT........................................................................................67 FAVORITA ..............................................................................................37 GLOBGRANIT ........................................................................................24 GRANEX GOCH....................................................................................35 GRANIT DULNIAK ..............................................................................8, 9 GRANIT PASTERNAK ...........................................................................41 GRANSTONE .........................................................................................29 GRAWIS.................................................................................................39 HERMES GABROSTONE ......................................................................33 INGEMAR GROUP ..............................................................................132 INTERSTONE .........................................................................................11 KAMSKAL .............................................................................................69 KLUCZBUD ..........................................................................................128 LEVANTINA...........................................................................................85 M.E.J.A. BUGANIUK ............................................................................15 MARMI ..................................................................................................43 MARMURY JACEK ŁATA .....................................................................49 MORSTONE...........................................................................................51 PIASKOWIEC ........................................................................................45 RR GRANITY .......................................................................................131 STONE CONNECTION...........................................................SKRZYDŁO I STONEBROKERS .................................................................................130 WRIMAR ...............................................................................................59

TARGI TARGI KAMIEŃ-STONE POZNAŃ (MTP) ........................................119 TARGI MARMOMACC WERONA ......................................................117 TARGI STONE FAIR XIAMEN .............................................................111 TARGI STONE FAIR BRAZIL VITORIA................................................115 TARGI STONETECH CHINA SZANGHAJ ...........................................113

USŁUGI ART FOLL ............................................................................................128 GRANEX GOCH....................................................................................35 GRANITY BŁYSKAL ..............................................................................55 GRAWIS.................................................................................................71 JUMIZ ..................................................................................................129 MORSTONE...........................................................................................51 OZON ...................................................................................................129 STONE BTB ..........................................................................................104 WRIMAR ...............................................................................................59

www.RynekKamienia.pl

nowy Kamieniarz

PaĹşdziernik 2009