Fokus IT by Smart Media Agency

December ‘23 Dit dossier wordt gepubliceerd door Smart Media Agency en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van Knack.

Jan Smedts Verantwoord digitaliseren

Blockchain Na de hype komt de tweede jeugd

Vincent Defrenne Securing the human

Interview

Geertrui Mieke De Ketelaere “AI kan heel wat maatschappelijke problemen oplossen. Maar we moeten keuzes maken.”

Lees meer op Fokus-online.be

Voorwoord

LEES MEER

Jan Smedts

Smart cities gaan naar de rand

Groen is in de mode, ook in de IT

Verantwoord digitaliseren

Blockchain: Na de hype komt de tweede jeugd

Interview • Geertrui Mieke De Ketelaere

Smartlist • Tech voor de toekomst

The next big thing of slimme marketing?

Expertpanel • Welke cloud kies je dan?

Vincent Defrenne: Securing the human

In een open brief pleiten vooraanstaande wetenschappers en enkele techprominenten – onder wie Elon Musk – voor een pauze in de ontwikkeling van artificiële intelligentie (AI). Het tempo in de ontwikkeling ligt zo hoog dat het de vraag is of de mens dit onder controle kan houden.

it is tekenend voor de enorme digitale versnelling die we vandaag meemaken in onze samenleving. We hebben die versnelling nodig als we de vele ogenschijnlijk onoplosbare problemen van vandaag willen aanpakken: energietransitie, files, zwerfvuil, klimaat… Onze samenleving zal in de toekomst digitaler moeten zijn als we ons welzijn en onze welvaart verder willen verhogen. Ook AI zál nodig zijn om ons productiever te maken en om zo de krapte op de arbeidsmarkt te helpen oplossen. Maar anderzijds moeten we de risico’s van AI ook even ernstig nemen als bijvoorbeeld de klimaatverandering. De drang naar efficiëntie en vooruitgang is zo groot dat de neveneffecten van digitale oplossingen niet altijd goed worden ingeschat. Zo leek Airbnb bij de start een efficiënt systeem om niet-gebruikte ruimtes toch nuttig in te zetten. Dat het maatschappelijk zo’n grote impact zou hebben op het verkleinen en prijziger maken van de huurmarkt was nooit de bedoeling, maar wel een gevolg in de realiteit.

NAVO-verband. Digitaal bouwen we vandaag allemaal omwallingen rond onze applicaties en gebouwen en werken we nog te weinig samen om onze digitale veiligheid fors te kunnen verhogen.

COLOFON Country manager

Hoe sneller technologie evolueert, hoe moeilijker het zal worden om niemand achter te laten. — JAN SMEDTS

En ten slotte: hoe zorgen we ervoor dat we niemand achterlaten? Uit het Digimeteronderzoek van imec leren we dat de digitale kloof géén generatieprobleem is. De kloof zal dus niet uitsterven, zoals velen graag denken. Integendeel. Hoe sneller technologie evolueert, hoe moeilijker het zal worden om niemand achter te laten. Ook ikzelf ben potentieel de digibeet van morgen. Ja, ik kan vandaag goed digitaal uit de voeten. Ja, ik kan zelfs met ChatGPT werken. Maar ga ik morgen vlot genoeg met alle AItools kunnen werken om even productief te zijn als de jonge generatie? Ga ik een door AI gegenereerde foto kunnen onderscheiden van een echte? Iedereen is morgen potentieel een digibeet. Niemand achterlaten in de technologische sneltrein wordt een belangrijk beleidsthema van de toekomst.

Christian Nikuna Pemba Creative director Baïdy Ly Content director Annick Joossen Tekst Tom Cassauwers Frederic Petitjean Coverbeeld Gregory Van Gansen Drukkerij Roularta

Smart Media Agency Leysstraat 27 2000 Antwerpen +32 (0)3 289 19 40 redactie@smartmediaagency.be Fokus-online.be

ADMINISTRATEUR-GENERAAL

Ook op het vlak van onze digitale veiligheid zijn we het voorbije jaar hard met de neus op de feiten gedrukt, niet in het minst door de nieuwe geopolitieke spanningen. Onze digitale veiligheid is nog lang niet op het niveau van onze fysieke veiligheid, waarbij we samenwerken tussen landen en in

VAN DIGITAAL VLAANDEREN, HET DIGITALISERINGSAGENTSCHAP VAN DE VLAAMSE OVERHEID

Die drie voorbeelden schetsen waarom we werk moeten maken van verantwoorde digitalisering. Technologische vooruitgang moet meer in balans komen met onze maatschappelijke waarden. En daar zullen we meer regelgeving voor nodig hebben. Meer veiligheid. En meer inclusie.

Veel leesplezier! AARON NDJEKA PROJECT MANAGER

‘Ook kleine bedrijven hebben baat bij een professionele IT’ Een betrouwbare back-up, patch management of multi-factor authenticatie… Hoor je het nu in Keulen donderen? Dan wordt het hoog tijd dat je de checklist van de Aalsterse IT-dienstverlener Behind Bytes overloopt! ‘We hebben het al vaak meegemaakt’, zegt Jurgen De Wetter van Behind Bytes. ‘Zelfstandigen of kleine KMO’s komen bij ons met een probleem. Ze zijn bijvoorbeeld plots al hun data kwijt. Een kennis van hen, die goed overweg kan met computers, had nochtans voor hen alles geregeld. Het is een anekdote die ik regelmatig vertel wanneer zaakvoerders me vragen waarom ze beroep zouden moeten doen op een professional voor hun IT-beheer. ‘Mensen denken nog te vaak dat ze hun IT zelf in handen moeten nemen omdat ze dan goedkoper af zijn, maar dat klopt meestal niet’, vat Jurgen samen. ‘Soms zit iemand dagenlang te sukkelen, terwijl je die tijd als zelfstandige beter aan je kernactiviteiten besteedt en onze expertise inschakelt.’ ‘Het unieke aan Behind Bytes is dat we meer dan 25 jaar IT-ervaring hebben, waarvan 12 jaar bij een multinational. De kennis die we daar opdeden, vertalen we naar bruikbare oplossingen op maat en voor het budget van een KMO’. Cybersecurity: KMO’s zijn een kwetsbare prooi ‘Vergis je niet: KMO’s en zelfstandigen zijn een ideaal doelwit voor hackers. Hun data stelen of versleutelen is een pak eenvoudiger dan bij grotere spelers, die een betere beveiliging hebben. Je zou misschien denken dat hacking bij KMO’s minder vaak voorkomt, omdat er weinig over verschijnt in de pers, maar niets is minder waar. CEO-fraude (dat is een hacker die zich voordoet als bedrijfsleider en aan een medewerker vraagt om bijvoorbeeld een betaling uit te voeren) en encryptie virussen zien we tegenwoordig meer opduiken: na 3 klikken zijn ze plots al hun data of e-mails kwijt en worden waardevolle documenten versleuteld. We hebben dit onlangs nog meegemaakt bij een accountancy-kantoor.’ Meer dan 1000 klanten ‘Eenmanszaken, start-ups of kleine KMO’s komen naar ons voor de persoonlijke aanpak en de heldere uitleg. We zijn een klein familiebedrijf en werken op maat van iedere klant. Zo hebben we verschillende fabrikanten en merken geselecteerd waarmee wij onze doelgroep goed kunnen bedienen en beveiligen en zijn wij bij die merken ook gecertifieerd.’ Die aanpak werkt, zo blijkt. Op 17 jaar tijd begeleidde Jurgen en zijn team al meer dan 1000 (!) zelfstandigen en bedrijven. De overgrote meerderheid doet ook vandaag nog beroep op Behind Bytes voor hun IT-diensten. Heeft jouw firma nood aan een professionelere IT? Doe de test en ontdek het zelf!

Jurgen De Wetter Behind Bytes

behindbytes.be

SAI: JOUW GIDS DOORHEEN DE TSUNAMI AAN IT-INFORMATIE

Marc Vael Voorzitter

Leven in een informatietijdperk zoals vandaag creëert een complexe relatie tussen mens en IT. Laat het aan het Studiecentrum voor Automatische Informatieverwerking, kortweg SAI, over om voor de nodige ontwarring te zorgen.

Meer dan 55 jaar (!) geleden werd SAI als vzw opgericht door enkele professoren die studenten de nodige kennis en inzichten blijvend wilden aanreiken nadat ze afstudeerden. Ook vandaag doen ze dat nog, en wel rond zes clusters: software development, architectuur, cloud en infrastructuur, data en AI, security en de nieuwste trends/evoluties. Het platform richt zich, naast studenten, vooral naar de IT-doeners: uitvoerders, functionele en businessanalisten, programmeurs, IT-projectleiders… Ofwel de mensen die tot “met hun botten in de modder” staan, zoals voorzitter Marc Vael het zo smakelijk zegt. “Het is immens belangrijk dat zij regelmatig goede, objectieve informatie krijgen, gebald in duidelijke inzichten, want men ziet het bos al lang niet meer door de bomen.” Het studiecentrum wijst hun leden op het belang van een goede intersectie tussen databeheer, IT-processen en -tools, en de mensen die ermee moeten

werken. Hoe organiseer en controleer je die efficiënt? “Wanneer organisaties op zoek gaan naar antwoorden, krijgen ze vaak informatie die terechtkomt in een soort van tunnel”, zegt Marc. “Je krijgt een beeld van een bepaald IT-onderwerp, waarna je toevallig uitkomt bij een product dat die persoon, die de informatie meegeeft, verkoopt. Maar heb je dat dan echt nodig? Is dat dé oplossing?” Hij adviseert dan ook om hiermee op te passen. “Doe je huiswerk alvorens je blindelings in een verhaal stapt. Vaak gaat het over fantastische producten of oplossingen, begrijp me niet verkeerd, maar de vlag zal niet altijd de lading dekken van wat de organisatie echt nodig heeft.” Ook voor maatwerk moet je oppassen, aldus de voorzitter: “Zet jezelf niet vast, want maatwerk weer aanpassen kost tijd en geld. Zoiets moet je van in het begin goed aanpakken. Daarom mag er meer aandacht gaan naar het IT architectuurluik.” Voor IT-projecten en -systemen is een solide fundering nodig die aan je IT-behoeften voldoet en die eveneens van het allergrootste belang is. “Als die niet stevig is, dan bots je al snel op de grenzen van processen en tools. Er moet trouwens ook sneller en meer opgeleverd worden, met minder budget. Dat legt druk op veel componenten, maar zeker ook op een degelijk uitgewerkte en goed gedocumenteerde IT-architectuur.” Werkdruk is een van de meest opvallende gegevens die Marc de laatste jaren zag veranderen binnen de

sector. “Men spreekt graag over de digitale transformatie, maar eigenlijk onderschatten we de digitale motivatie. Er zijn ook te weinig goede IT-profielen beschikbaar. Gelukkig lijken we binnen STEM – science, technology, engineering en mathematics – te evolueren naar STEAM: de A van arts komt erbij. Want ook mensen die de kunst van data presenteren onder de knie hebben, hebben hun plek binnen IT.” “Zelf willen we ook in 2024 meer aandacht vestigen op het mentale luik”, sluit Marc af. “De toename van informatie wordt zo groot dat mensen het niet meer op een gezonde manier kunnen verwerken. We moeten ervoor zorgen dat mensen positief gestimuleerd blijven door technologie.”

www.sai.be

Edge computing

Fokus-online.be 4

Smart cities gaan naar de rand Door Tom Cassauwers

e voorbije jaren gingen onze data naar de cloud. Nu keert die beweging zich om en doet edge computing zijn intrede. Een trend die heel wat kansen inhoudt voor smart cities. Edge computing betekent dat data verwerkt worden aan de rand van het netwerk. In plaats van gegevens eerst naar een centraal datacenter door te sturen, gebruiken we ze aan de rand van het netwerk. “De meeste mensen kennen cloud computing wel”, stelt Maarten Weyn, professor aan de Universiteit Antwerpen. “Dat betekent dat je data in een datacenter verwerkt. Dat verhuist steeds meer naar de grens van het netwerk, de edge dus. We verwerken veel vaker de data waar ze gegenereerd worden.”

De Verenigde Naties verwachten dat in 2050 68 procent van de wereldbevolking in steden zal wonen. Daarom heb je nieuwe technologie nodig. — MAARTEN WEYN UNIVERSITEIT ANTWERPEN

Maar wat betekent dat in de praktijk? “Er ontstaan meer applicaties waar veel data verwerkt moeten worden”, legt Weyn uit. “Denk bijvoorbeeld aan een slimme camera.

Zonder edge computing moet je die hele videostroom naar de cloud sturen om bijvoorbeeld nummerplaten mee te herkennen. Dat geeft heel wat uitdagingen. Je verliest tijd door de videostroom te versturen en verwerken in een datacenter dat misschien ver weg ligt. Je verbruikt ook veel energie en bandbreedte. Ten slotte is het problematisch voor privacy, want alle videobeelden worden op één plek geconcentreerd.” Slimme steden Een van de belangrijkste toepassingsvelden voor edge computing zijn smart cities. Smartcitytechnologie kan zo heel wat voordelen halen uit de rand van het netwerk. “Stel dat je een intelligent verkeerslicht hebt dat om de hoek kan kijken”, stelt Steven Latré, professor aan de Universiteit Antwerpen en VP R&D Machine Learning and AI bij imec. “Als er een fietser aan komt rijden en tegelijk uit de andere straat een auto, dan zou dat verkeerslicht op rood moeten springen. Het systeem moet dus videobeelden analyseren, en zowel de auto als de fietser herkennen. Dat moet ook heel snel gebeuren. Maar als je dat in een datacenter doet, dan verlies je tijd. Dat kan de verkeersveiligheid aantasten.” Ook is het niet altijd even efficiënt om data naar de cloud te sturen. “Als je duizenden van dat soort verkeerslichten moet aansturen via een datacenter, dan zorgt dat voor problemen”, vervolgt Latré. “Al die data moeten namelijk worden verplaatst. En dat verbruikt erg veel energie en bandbreedte.” Ook is het in slimme steden belangrijk om privacy te handhaven. Opnieuw een goede taak voor edge computing. “Een slimme camera kan het aantal mensen tellen op een plein”, stelt Weyn. “Met die informatie kun je bijvoorbeeld straatverlichting aansteken of dimmen. Die videobeelden bevatten echter heel wat privacygevoelige informatie, zoals de gezichten van mensen. Ze naar de cloud doorsturen is dus niet ideaal. Mensen tellen kan echter ook lokaal gebeuren, op

De laatste jaren is de balans te veel doorgeslagen naar cloud en de grote datacenters. — STEVEN LATRÉ UNIVERSITEIT ANTWERPEN EN IMEC

de camera zelf. Dan moet je enkel het aantal mensen doorsturen naar een centraal punt. De videobeelden blijven dus lokaal en verdwijnen na de berekening.” Balans vinden Dit soort technologie is nodig om de pijnpunten van verstedelijking aan te pakken. “De Verenigde Naties verwachten dat in 2050 68 procent van de wereldbevolking in steden zal wonen”, stelt Weyn. “Veel meer mensen trekken dus naar de steden, wat druk zet op de infrastructuur. Daarom heb je nieuwe technologie nodig. Dat gaat van geconnecteerde wagens en slimme camera’s tot sensoren die de luchtkwaliteit meten. Voor heel wat van die technologieën is edge computing nuttig.” De komende jaren zal het zwaartepunt van onze digitale wereld dus verschuiven. “De laatste jaren is de balans te veel doorgeslagen naar cloud en de grote datacenters, onder het mom van efficiëntiewinsten”, besluit Latré. “Nu zien we de omgekeerde beweging, waarbij we teruggaan naar de edge. We moeten de balans terugvinden tussen de twee.”

Ondernemers voor een Warm België is een organisatie van ondernemers die werkt met ondernemers om ervoor te zorgen dat mensen gelijke kansen krijgen om zichzelf te ontwikkelen. We hebben daarbij bijzondere aandacht voor de ontwikkelingskansen van kinderen.

Heartware Telenet Samen met Telenet hebben we het Heartware project op poten gezet. Met de slogan “Maak van je hardware Heartware” roepen we bedrijven en gezinnen op om laptops te schenken. OVWB zorgt voor het wissen van het toestel en maakt de laptop weer tiptop in orde. Hierdoor krijgt hij een nieuw leven bij een gezin dat deze laptop hard nodig heeft. Talloze bedrijven hebben al gedoneerd: Ikea, Bank van Breda, Wever & Ducré, Konica Minolta, Acerta en Voka. In totaal heeft Ondernemers voor een Warm België al 7.186 laptops ingezameld. Hiermee konden we 4.563 gezinnen helpen uit 67 steden & gemeenten.

DONEER JE LAPTOP • WWW.OVWB.BE

OWB_Knack.indd 1

8/12/2023 15:45

Duurzame technologie

Fokus-online.be 6

Groen is in de mode, ook in de IT Door Frederic Petitjean

nze honger naar data en IT kost een gigantische hoop elektriciteit en dus ook CO2. Aan de andere kant voorkomen digitale technologieën ook heel wat uitstoot en dat in heel veel verschillende industrieën. Op termijn moet die balans helemaal naar de goede kant overhellen. Zo’n 240 à 340 terawattuur, dat is de reusachtige hoeveelheid elektriciteit die alle datacenters elk jaar verstoken, zo schat het Internationaal Energieagentschap. Datacenters zijn zo goed voor 1 à 1,3 procent van het totale wereldverbruik aan stroom. De sector zoekt volop naar manieren om die elektriciteitshonger in te perken, al speelt ook de manier waarop de stroom opgewekt wordt een belangrijke rol. “Momenteel produceren wij zo’n 20 procent van de stroom die we jaarlijks verbruiken zelf, in ons Waalse datacenter”, zegt CEO Laurens van Reijen van LCL, dat in ons land vijf datacenters uitbaat. “Dat gebeurt onder andere via een zonnepanelenpark en we investeren ook voortdurend om die capaciteit te verhogen. In de toekomst willen we dit optrekken tot 40 procent voor alle vestigingen. Ook het design van onze centers evolueert constant, zodat ze steeds efficiënter worden. Tien jaar geleden moest je in een datacenter een dikke jas aandoen, omdat de airco er zo koud stond. Vandaag moeten we al veel minder koelen. Ook bijvoorbeeld de UPS’en (backup-batterijen, red.) zijn veel efficiënter geworden.” Restwarmte Daarnaast heeft ook de technologie zelf een duit in het zakje gedaan, zegt van Reijen. “Vroeger was elke server een apart apparaat, nu kun je een server gemakkelijk opdelen in verschillende virtuele servers, wat ook de efficiëntie opkrikt. Of neem opslaggeheugen: ooit waren dat allemaal mechanische harde schijven

die energie vraten, tegenwoordig gebruiken we vooral flash-opslag.” LCL bekijkt ook hoe ze de restwarmte van hun koelwater aan een warmtenet kunnen afgeven. Daar zit het bedrijf nog niet, maar de marsrichting is wel duidelijk, zegt de directeur: datacenters worden alsmaar groener en meer en meer klanten vragen dat ook specifiek. “Op termijn

Ooit bestond opslaggeheugen uit mechanische harde schijven die energie vraten, tegenwoordig gebruiken we vooral flash-opslag. — LAURENS VAN REIJEN LCL

willen we volledig klimaatneutraal worden. Tegen 2030 al streven we naar een Power Usage Effectiveness-factor van 1,3. In mensentaal: voor elke 1000 watt puur IT-verbruik willen we maar 300 watt toevoegen om het datacenter draaiend te houden. Momenteel hebben we al één datacenter dat dit haalt. Maar bij sommige bedrijven met eigen datacenters zit die factor soms nog op 3.”

Koolstofreductie Technologie is niet alleen een verbruiker van stroom, ze helpt bedrijven ook net om groener te worden. De technologiefederatie Agoria deed er twee jaar geleden, samen met Accenture, onderzoek naar. Hun rapport onderzocht het potentieel voor koolstofreductie via digitale technologieën aan de hand van 15 digitale oplossingen in de 4 koolstofintensiefste sectoren: de industrie, de bouw, de energiesector en de logistiek. “De CO2-uitstoot zal in 2030 door het inzetten van digitale oplossingen in die sectoren verminderen met 10,4 tot 13,3 megaton CO2”, zegt Agoria-directeur Danny Goderis. “Dat is ruwweg 10 procent van de totale Belgische emissies.” In de industrie draagt vooral de procesindustrie, met chemie, metaal en cement, het meeste bij. “Daar zit ook het meeste potentieel en kunnen digitale technologieën, zoals digital twins, AI, industriële Internet of Things en simulatie en analyses, de CO2 reduceren met 3,4 à 4,2 megaton of 10 tot 12,3 procent van de totale uitstoot van de sector”, aldus Goderis. In de bouwsector kan 8,3 tot 10,8 procent van de totale uitstoot gereduceerd worden, door voornamelijk Building Management Systems (BMS) voor gebouwen en Building Information Modeling (BIM) in de constructie. De energiesector kan 12 tot 14,5 procent koolstofreductie realiseren via digitale technologieën die een katalysator zijn voor de transitie naar groene energie. “Tot slot is er de logistiek met 10,6 tot 14,2 procent reductie”, zegt Goderis. “De belangrijkste factoren daar zijn het terugdringen van de behoefte aan transport, onder andere via meer thuiswerk, het optimaliseren van de bestaande modaliteiten met intelligente verkeerssystemen en minder vrachtvervoer door bijvoorbeeld autonome schepen.”

Prijs van zonnepanelen blijft dalen Eind oktober moest er ongeveer 11 tot 14,5 eurocent per wattpiek betaald worden om zonnepanelen vanuit China naar Europa te importeren. Dat blijkt uit gegevens van de Chinese douane waarover het marktonderzoeksbureau Info.Link rapporteert. Nooit eerder was die prijs zo laag. Toch werd er in september voor ‘maar’ 7,6 gigawatt aan zonnepanelen verscheept, dat is een daling van 6 procent ten opzichte van september 2022.

Datacenters gaan Londense huizen verwarmen De Britse overheid gaat 36 miljoen pond investeren in een proefproject waarbij 10.000 nieuwe huizen en 250.000 vierkante meter commerciële ruimten verwarmd zullen worden met restwarmte van datacenters. Het project wordt gepland in het westen van Londen. Dat meldt The Register. Er moet nog worden beslist of er echt van restwarmte gebruikgemaakt zal worden of dat het koelwater van datacenters in de buurt van het project wordt omgeleid.

Laat je bedrijf groeien met de IT-oplossingen van de toekomst

Op de snelgroeiende technologiemarkten staat het succes van je bedrijf aanhoudend onder druk. Het vraagt vertrouwen en kennis om door het bedrijfsen technologielandschap te navigeren. Arrow helpt vendors en IT-leveranciers groeien met uitgebreide technische expertise, innovatieve oplossingen, digitale platformen en value-added services. Voor je ’s morgens aan je bureau van je eerste kopje koffie nipt, heb je Arrow al vijf keer aangeraakt. De IT-distributeur is alomtegenwoordig in ons dagelijks leven. In de hele ketting van de IT vormt Arrow een relatief onzichtbare maar onmisbare schakel, vertelt Ilias Khomsi, country manager bij Arrow Enterprise Computing Solutions BeLux. “Als value added distributeur leveren we de IT-oplossingen van vendors aan systeemintegratoren, resellers en onafhankelijke softwareverkopers (ISV). We helpen producenten om de juiste connecties te maken en hun bereik te vergroten. Tegelijk ondersteunen we IT-leveranciers met technologische innovaties en diensten die een meerwaarde bieden voor hun eindklant.” Toegevoegde waarde Er is veel ruis op de lijn als het over innovatieve technologieën gaat, weet Ilias Khomsi. Tegenwoordig heeft iedereen de mond vol over de cloud, cybersecurity of AI. “Bij Arrow geloven we rotsvast in de benefits van technologie: de cloud kan ons bijstaan om werkstromen te vereenvoudigen, data-intelligence zet gegevens om in bruikbare inzichten, en AI speelt een belangrijke rol in het versterken van software en systemen. IT is een kostbare tool om onze omgeving te verbeteren, maar het potentieel wordt nog niet ten volle benut. Elk bedrijf heeft zo haar eigen behoeften op vlak van IT. Sommige organisaties hebben vooral nood aan technische knowhow, andere aan operationele uitmuntendheid. Als IT-provider is het onze taak om op elk van die domeinen een toegevoegde waarde te bieden.”

www.arrow.com

Die added value zit vervat in het DNA van de ITdistributeur. De aangeboden oplossingen gaan altijd vergezeld van een kans om te groeien. “Wij verbinden alle personen in het hele ecosysteem met elkaar: de leveranciers, het partner ecosysteem en de eindgebruikers. Partners helpen we om zich snel aan te passen zodat ze met een grotere precisie de markt op kunnen. Leveranciers leiden we door de moeilijkheden heen om de juiste oplossingen te vinden voor hun eindgebruikers.” Services en training Al die actoren hebben zelf een enorme knowhow in huis om hun producten te ontwikkelen of te verdelen, weet Khomsi. “Op technisch niveau begeleiden we bedrijven in de volledige journey to the cloud en hebben we een ijzersterk portfolio in huis rond onder andere cybersecurity, DevOps, datacenter, virtualisatie of enterprise IT. In de eerste plaats bouwen we verder op de sterktes en expertise van bedrijven. Wij ondersteunen hen op die specifieke punten waar ze nog kennis missen of moeilijker ingang vinden. Naast technische support bieden we ook uitgebreide pre-sales én post-salesondersteuning, financieel advies en leasingoplossingen. We doen installaties, evaluaties en testen en bieden ook audits en training aan.” De ‘Professional Services’ van Arrow zijn ontworpen voor partners die de noodzaak herkennen van services, maar niet over de mogelijkheden of mankracht beschikken om bepaalde diensten te leveren aan klanten. Daar kan Arrow als onafhankelijke expert hulp bieden. “Onze samenwerking met toonaangevende vendors maakt het mogelijk om trainingen van het hoogste niveau in de sector aan te bieden. Zo houden we leveranciers volledig up-to-date over de nieuwste en opkomende technologieën. Hun teams verwerven ook de nodige certificaten. ”

Focus op jouw succes Innovatie gebeurt aan de voorzijde van technologie, stelt Ilias Khomsi. Het is precies daar waar Arrow opereert. “Wat vandaag nieuw is, is morgen alweer oud. De technologische industrie omvat enorm veel niches die moeilijk te begrijpen of bij te houden zijn. We willen partners in het ecosysteem helpen om die razendsnelle evoluties te volgen. We begeleiden hen om van operational excellence naar cloud business excellence te evolueren. Dat doen we onder meer met behulp van ons cloud- en managementplatform ArrowSphere.” Het bekroonde platform – vorig jaar won Arrow nog de prijs voor ‘Beste Cloud & Software Distributeur’ op de Belgische Channel Awards – stelt bedrijven in staat om hun consumptie te monitoren, op te schalen en te transformeren. Heet van de naald is alvast de lancering van drie gloednieuwe dashboards voor ArrowSphere, vertelt Khomsi enthousiast. “Beveiliging, uitgaven en duurzaamheid zijn essentiële pijlers van alle cloudactiviteiten. Daarom hebben we aan ons platform drie dashboards toegevoegd rond security (SecOps), kostoptimalisatie (FinOps) en sustainibility (GreenOps). Bedrijven zien in één oogopslag hun score. Vervolgens kunnen ze aan de slag om zich beter te beveiligen, hun uitgaven omlaag te brengen of om stevige passen te zetten met het oog op de Europese richtlijnen rond duurzaamheid.” De cloud is geen vraagtegen meer, maar een antwoord, besluit de Arrow country manager. “Het succes van onze klanten is ook ons succes. We helpen klanten om hun grenzen te verleggen. En als zij groeien, groeien wij. Dat is het mooie neveneffect van de synergie die wij creëren.”

Blockchain

Fokus-online.be 8

Na de hype komt de tweede jeugd Door Frederic Petitjean

e hype die blockchain enkele jaren geleden te beurt viel is grotendeels weg, met dank aan de fiks gedaalde koers van de bitcoin. Dat wil niet zeggen dat blockchaintechnologie plots ook minder waard is. Integendeel, net nu komen de projecten bovendrijven die de meeste waarde genereren, klinkt het bij specialisten.

je zeker bent over de authenticiteit en je kunt nagaan waar er veranderingen gebeurd zijn? En zo zijn er best nog wel wat organisaties in ons land die echt innovatieve businesscases met blockchaintechnologie aan het ontwikkelen zijn.”

“Blockchain en bitcoin werden vaak op een hoop gegooid, terwijl dat in wezen twee verschillende dingen zijn”, zegt Koen Vingerhoets, blockchain-evangelist bij het technologiebedrijf Fujitsu. “Nu goed, dat de hype voorbij is, is eigenlijk net een voordeel. De tijd dat je iets met blockchain moest doen om een investeerder te vinden, ligt achter ons. Nu komen de projecten bovendrijven die echte meerwaarde bieden en de technologie ten volle benutten.” Vingerhoets noemt blockchain bijvoorbeeld zeer geschikt voor bedrijven om overzicht te houden over hun totale waardeketen. “Voor de eindklant die zich zorgen maakt over het product dat hij koopt, is dat goed, want hij ziet meteen waar dat product vandaan komt en welke tussenstappen het heeft ondergaan. Voor het bedrijf zelf is het ook een voordeel, want zij krijgen diepe inzichten over hun toevoerketen via data waar ze vroeger niet aan geraakten. Ook in het licht van de verplichte ESG-rapporteringen die eraan komen is dat goed nieuws.”

België bungelt zeker ook niet achteraan in het blockchainpeloton, vindt Vingerhoets, al lopen we daar, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland, zelden mee te koop. Om die Belgische expertise internationaal een zetje te geven, werd recent trouwens Blockchain4EU opgericht door onze overheid. “Een van de projecten waar we de schouders onder zetten, is EBSI, de European Blockchain Services Infrastructure”, zegt Mathieu Michel, staatssecretaris voor Digitalisering (MR). “Het idee is om een soevereine blockchain te bouwen die extra interoperabiliteit meebrengt. Het moet een soort snelweg worden voor alle overheden die blockchaintoepassingen willen ontwikkelen. België neemt hierin het voortouw. Op zes maanden tijd hebben we al acht landen bereid gevonden om ons project te steunen, waaronder Italië, Estland, Roemenië en Luxemburg. De komende maanden willen we nog bredere steun losweken, met het Belgische voorzitterschap van de EU als hefboom.”

Sterkhouders

EBSI moet voorkomen dat elk land apart eigen initiatieven gaat uitrollen, zegt Michel. “Dat leidt alleen maar tot datasilo’s, het maakt het werk moeilijker en het is minder efficiënt. Met EBSI hebben we ook de kans om een echt ecosysteem uit te bouwen en België op de kaart te zetten als kenniscentrum van de blockchain. Zo ontwikkelen we talent, onze kennisinstellingen en onze bedrijven.”

Ook de tokenization van waardevolle bezittingen is een markt waar blockchain zijn rol ten volle kan spelen, zegt Vingerhoets. “Stel dat je een gebouw van een miljoen euro wilt verwerven. Dan moet je dat miljoen wel ophoesten. Het is natuurlijk veel gemakkelijker om duizend mensen te vinden die elk duizend euro investeren. Idem als je in dure kunstwerken wilt investeren. Maar dan moet je een waterdicht systeem hebben om eigenaarschap aan te tonen. Belgische projecten als Fraktion en Rubey maken zoiets mogelijk.” Een ander voorbeeld met vaderlandse sterkhouders is Pharmaledger. “Medicijnen die in België worden ingevoerd, moeten voldoen aan de taalwet”, legt de blockchainspecialist uit. “Zou het niet veel gemakkelijker zijn om dat papiertje te verankeren in een blockchain, zodat

Belgische expertise

Voor overheidstoepassingen is het uiteraard evident dat er een soevereine blockchain wordt uitgebouwd, zegt de staatssecretaris. “Privacy en transparantie zijn vanzelfsprekend enorm belangrijk. Dat moet democratisch geregeld worden, dat mag je niet zomaar aan de privésector overlaten. Maar niks belet ons natuurlijk om deze blockchain later ook met privébedrijven te verbinden en zo de mogelijkheden voor de burgers nog verder uit te bouwen.”

Privacy en transparantie zijn vanzelfsprekend enorm belangrijk. Dat mag je niet zomaar aan de privésector overlaten. — MATHIEU MICHEL STAATSSECRETARIS VOOR DIGITALISERING

Schréder en Codit bouwen samen aan slimme steden Het Belgische familiebedrijf Schréder is een referentie in de wereld van de industriële verlichting. Hun producten worden door steden wereldwijd ingezet om straten, pleinen, bruggen en tunnels te verlichten. Een viertal jaar geleden besliste Schréder om sterk in te zetten op smart cities en IoT. De technische realisatie van die ambitie was een kolfje naar de hand van de IT-consultants van Codit. Nadat bij Schréder de beslissing viel om op smart cities te focussen, begon de zoektocht naar een capabele IT-partner. “We wilden met Microsoft Azure werken, dus we moesten iemand hebben die daar zeer beslagen in was”, zegt Pedro Pinto, customer director van Schréder. “De keuze viel op Codit omdat we in het verleden al met hen samenwerkten en zij altijd al een goede partner waren geweest.” Concreet bouwde Codit een dataplatform dat de Schréder-verlichting helpt aansturen, in realtime, overal ter wereld. “Dat platform werd Schréder EXEDRA gedoopt”, zegt Pinto. “Het beheert al onze assets in het veld en verzamelt alle data die daaruit voortkomen. Om een idee te geven: we halen vandaag ongeveer 45 miljoen datapunten per dag binnen.” Het nieuwe platform maakt zeer interessante zaken mogelijk. Pinto: “In Brussel hebben we bijvoorbeeld een proef gedaan in het

Terkamerenbos. Het licht werd daar niet langer beheerd via een vooraf ingesteld schema, maar via gegevens die in realtime van open data platformen werden gehaald: verkeersdata, weergegevens en infrastructuurgegevens van oversteekplaatsen voor voetgangers. Op die manier konden we het licht veel nauwkeuriger afstellen op de situatie ter plekke. Elk kwartier werden de nodige aanpassingen gedaan: als er veel of weinig verkeer was, als het al dan niet regende, en zo verder. Het resultaat was een omgeving die veiliger werd, maar waarbij het energieverbruik toch sterk werd ingeperkt.” “Schréder EXEDRA is een open platform dat via API’s ook verbinding kan maken met andere infrastructuur”, zegt general manager Leslie Cottenje van Codit. “Het maakt niet uit of dat van Schréder zelf is, van partners of zelfs van concurrenten. Je kunt het bijvoorbeeld perfect koppelen aan systemen om mensen te detecteren, aan parkeersystemen of zelfs aan infrastructuur van de politie. Een goede smart city is immers geen amalgaam van eilandjes, maar een geconnecteerd geheel. Op die manier kan Schréder ook evolueren van een hardwareverkoper naar een dienstenleverancier. Vroeger verkocht Schréder een lamp en dat was het dan. Nu genereert Schéder EXEDRA ook recurrente omzet uit diensten.”

Het bouwen van een platform van deze schaal gaat niet over een nacht ijs, maar is het resultaat van ettelijke brainstormsessies. “Twee belangrijke aandachtspunten waren cybersecurity en schaalbaarheid”, onderstreept Pinto. “Cybersecurity is natuurlijk primordiaal in een IoT-omgeving, je wilt niet dat hackers de controle kunnen overnemen over de verlichting van een stad. En ook schaalbaarheid was zeer belangrijk. De hoeveelheid data die we via Schréder EXEDRA verwerken, verdubbelt ongeveer elk half jaar. Data komt ook niet altijd in dezelfde mate binnen, er zijn ook duidelijke piekmomenten. Met Codit hebben we een excellente partner om dit soort uitdagingen samen aan te gaan.”

Pedro Pinto

Customer director

Leslie Cottenje General manager

SettleMint voegt blockchain toe aan crowdfundingplatform van Bolero SettleMint, het Leuvense Blockchain Transformatie bedrijf, heeft het crowdfundingplatform van KBC-dochter Bolero een stevige upgrade gegeven. Voor de eindgebruikers zijn de ingrepen quasi onzichtbaar, maar ze maken wel een heleboel nieuwe features mogelijk. Bolero is nu het eerste crowdfundingplatform ter wereld dat zo ingrijpend gebruikmaakt van blockchaintechnologie, zegt Steven Van de Sype, commercieel directeur van Bolero. “Beleggers kunnen rechtstreeks en in real time geld overzetten van hun Bolero-rekening naar hun crowdfunding-portefeuille en zo intekenen op crowdfundingcampagnes. Anderzijds kan nu ook het kapitaal en de rente door de ondernemer rechtstreeks op die portefeuille terugbetaald worden. Hij kan bijvoorbeeld meteen ook controleren hoeveel geld er al is opgehaald, hoelang de campagne nog loopt en alle administratie veel gemakkelijker afhandelen. Tot slot is ook de wettelijk verplichte retentieperiode eenvoudiger gemaakt: een aspirant-belegger kan zijn investering binnen de vier dagen nog ongedaan maken, met één druk op de knop. ”

Ook de verplichtingen rond Know Your Customer of het KIIS-document, die al in Bolero zaten, zijn nu eenvoudig geïntegreerd in het crowdfundingsplatform. “Door het gebruik van de blockchain krikken we ook de veiligheid op en is de kans op fraude en fouten zo goed als nul”, zegt Matthew Van Niekerk, CEO van SettleMint. “In de blockchain is het onmogelijk om te knoeien met de slimme contracten. Ook dat is een groot voordeel.” Tokenized Voor de kenners: SettleMint paste voor Bolero zijn EIP-2535 Diamond Standard-template voor smart contracts aan. Matthew: “Deze biedt nu meer flexibiliteit en wel voor twee doelen. Ten eerste maakt dit de creatie van “tokenized” leningen mogelijk. Ten tweede worden ook “atomic swaps” mogelijk, tussen tokenized investeringen en couponbetalingen enerzijds en cash anderzijds.” “Achter de schermen spelen er inderdaad eigenlijk twee blockchains”, zegt Steven. “Tokenized assets bestaan al langer, maar meestal stonden daar traditionele cash-transacties tegenover. Bij ons niet, bij Bolero zijn beiden op een blockchain gezet. Alleen merk je daar als gebruiker niks van.”

Een voordeel daarvan is dat klanten geen deals meer kunnen missen, bijvoorbeeld omdat er te veel tijd nodig is om op voorhand hun geldreserve aan te vullen. Steven: “Bij heel populaire campagnes zag je soms nog wel eens Tomorrowlandtoestanden, waarbij de servers crashten doordat te veel mensen tegelijk wilden inschrijven. Als geïnteresseerden dan bijvoorbeeld geld wilden overzetten van een andere bankrekening lukte dat niet. Die problemen hebben we nu opgelost door met een dubbele blockchain te werken. Dat is een technische krachttoer die ons nog niemand heeft nagedaan.” Kwaliteitsstempel Sowieso is het feit dat Bolero een onderdeel is van KBC ook een kwaliteitsstempel, geeft Steven nog mee. “Er zijn zeker nog andere platformen die goed werken, maar wij screenen de bedrijven die van Bolero Crowdfunding gebruik willen maken zeer grondig. Bij ons is het kwaliteit boven kwantiteit. Ons platform is ook voor de bedrijven interessant omdat wij al een zeer grote klantenbasis hebben. Zeker vanuit marketingperspectief (wat ook een essentieel onderdeel is van crowdfunding) is dat niet te versmaden.”

Onkosten ingeven in een handomdraai: “Met onze tool bespaar je zowel tijd als geld”

We zitten tijdens de werkuren niet heel de

Uiteindelijk zeulen we bijna een hele ringmap

tijd achter ons scherm. We verplaatsen ons,

met rekeninguittreksels mee. Efficiënt is anders,

betalen parking, gaan op lunchmeeting

en anders is Mobilexpense.

of moeten misschien zelfs naar het buitenland. Een resem aan betalingsbewijzen

AI en Internationale wetgeving Mobilexpense laat je kopzorgen verdwijnen door de gepaste tools voor werkefficiëntie te

Van papier naar applicatie

bijhouden om uiteindelijk terug door je

voorzien. Elk bedrijf heeft haar eigen werking, maar op vlak van onkosten en terugbetalingen

werkgever vergoed te worden is dus redelijk

Expense management expert Mobilexpense werd

heerst er een grote generaliteit over de bedrijven

omslachtig. Gelukkig kunnen we hiervoor

in 2000 opgericht. Origineel gestart in Brussel,

heen. De basis is dezelfde solide fundering,

rekenen op de efficiënte werkwijze van

maar vandaag wereldwijd vertegenwoordigd.

waar steeds verder op gebouwd kan worden.

Mobilexpense.

Expense management, wat is dat nu juist?

Doormiddel van AI kan je als bedrijf bepaalde

Wel, laten we een alinea terugspringen en het

kwalificaties in de tool implementeren zodat alles

Een job met veel variatie is een pluspunt voor

wordt meteen duidelijk dat er in dagelijkse

werkt op maat van het bedrijf. “Een voorbeeld

veel mensen. In contact komen met nieuwe

handelingen veel meer kosten worden gemaakt

hiervan zou kunnen zijn dat je als bedrijf geen

mensen, onbekende locaties en steeds nieuwe

dan je zou verwachten. Kosten die oplopen

terugbetalingen doet wanneer de uitgave gelinkt

uitdagingen. Allemaal onderdelen die een

tot gevulde ringmappen, losse verzamelingen

is aan alcoholische consumpties. Wanneer je als

job juist boeiend maken, maar ze zijn in veel

van rekeninguittreksels en, in het beste geval,

werknemer hier toch een foto van zou trekken

gevallen niet kosteloos. We verplaatsen ons

een Excel sheet die voor enige opheldering

via de terugbetalingsapplicatie, dan kan slimme

meestal niet gratis, een zakenlunch wordt

zorgt. Toch is dat niets, vergeleken met de

AI traceren dat deze uitgave niet gelijk staat

niet op de poef gezet en een vlucht naar het

tools van Mobilexpense. “Met de applicatie van

met de vereisten die het bedrijf stelt, en kan

buitenland krijg je niet zomaar. Wanneer we ons

Mobilexpense hoef je je geen zorgen meer te

daarbij deze onkosten annuleren”, haalt Thibaud

buiten het kantoor begeven kunnen de kosten

maken over je ronddwarrelende bonnetjes. Je

De Keyzer aan. Technologie heeft duidelijk

al snel oplopen. Kosten die we natuurlijk niet

hoeft zelfs geen papieren betalingsbewijs meer

geen grenzen, blijven innoveren is dan ook de

uit eigen zak moeten betalen, maar anderzijds

bij te houden. Je trekt een foto van je rekening

drijfveer bij Mobilexpense. “Technologie geeft

loop je niet hand in hand met je werkgever

en de applicatie registreert meteen je onkosten

ons steeds meer mogelijkheden. De moeilijkheid

zodat die elke uitgave direct kan afrekenen. We

en zet daarbij gelijktijdig de terugbetaling in

om onze werkwijze te implementeren op

schieten het voor en geven later onze onkosten

werking”, zegt Thibaud De Keyzer, CEO van

internationaal niveau valt meestal te wijten aan

door op basis van een rekeninguittreksel. Lijkt

Mobilexpense. Stressen over je terugbetaling en

de uiteenlopende en vaak complexe wetgeving

misschien een kleine moeite, maar die kosten

in het ongewisse blijven behoren dus volledig tot

rond het indienen van onkosten van de

kunnen nu eenmaal snel beginnen oplopen.

het verleden.

verschillende landen”, vult Jonas Colombe aan, CTO van Mobilexpense. Zonder uitdagingen zou er geen drive zijn. Zelfs de implementering van het Europese Corporate Sustainability Reporting Directive, waar bedrijven nauwgezet hun CO2uitstoot moeten aangeven, schrikt Mobilexpense niet af. Straffer nog, ze zijn zelfs de eerste expense managementprovider die hun software reeds voorzien heeft van een automatische CO2-meter. Op basis hiervan kan gestructureerd bekeken worden hoe de CO2-uitstoot zo laag mogelijk gehouden kan worden. Dit laatste voorbeeld geeft nog eens duidelijk weer dat Mobilexpense steeds toekomstgericht te werk gaat. Zo worden de wensen van de klant en de mogelijks gecompliceerde wetgeving met elkaar verzoend, waardoor in het eindresultaat enkel nog sprake is van efficiëntie.

Hoe District09 als partner van de stad Gent het verschil wil maken voor burgers én eigen medewerkers: “Wij houden de vinger aan de pols van digitale innovatie”

Ontwikkeling van digitale oplossingen, sparren rond innovatie, inzetten op e-inclusie, beheren van de IT-infrastructuur … Op al die domeinen is District09 als digitale partner van Stad Gent actief. “Noem ons dus zeker geen leverancier van IT-diensten”, benadrukt Stefan De Smet, sinds 1 september van dit jaar algemeen directeur van District09. “We zijn een echte partner in alles wat met digitale transformatie te maken heeft. Met de wereldstad op mensenmaat die Gent is, lukt dat heel goed: op onze eigen, wat rebelse manier genereren we samen een goede dynamiek, en hebben we maximaal oog voor betrokkenheid van de Gentenaars.” Burgers ontzorgen “Die betrokkenheid is een must”, gaat Stefan verder, “omdat wij als organisatie een maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben, hetgeen zich toont in de zinvolle projecten die wij doen. We moeten als stad vooroplopen, maar achterom blijven kijken om te zien of iedereen mee is. Zo trekt District09 het e-inclusieprogramma van stad Gent, dat burgers helpt om digitaal vaardiger te worden, en zetten we in op het toegankelijker maken van onze digitale dienstverlening. “Nog een voorbeeld: proactieve dienstverlening, een project waarbij we slim data koppelen om het mogelijk te maken dat burgers bepaalde voordelen rechtstreeks toegekend krijgen. Op

die manier laten we de data lopen, niet de burger. Dat moet ook, want door de snelheid van digitalisering zijn het niet meer alleen de kwetsbare groepen die moeite hebben om mee te blijven, maar steeds meer mensen tout court.

“ We moeten als stad

Welkom vanaf dag één

iedereen mee is.”

Een organisatie met een maatschappelijke verantwoordelijkheid drijft op de motivatie en het engagement van haar medewerkers. Dat is de reden waarom District09 maximaal oog heeft voor de interne cultuur. “District09 is een hechte club met veel fijne mensen met een hart voor Gent. We willen samen een organisatie creëren die resultaten boekt, maar tegelijkertijd ook belang hecht aan groei en ontwikkeling, en welzijn. We zijn geen organisatie waar winst voorop staat: hier kunnen medewerkers bouwen aan een ‘wijze’ stad, maatschappelijke meerwaarde genereren, impactvolle projecten realiseren … Ieder van ons moet betekenis kunnen vinden in ons werk. Iedereen in de organisatie speelt een belangrijke rol”, duidt Stefan. “Onze unieke bedrijfscultuur is al een heel sterke motivator om hier te werken – en ik spreek uit ervaring, want ik ben hier aan de slag sinds 1 september en voelde mij vanaf dag één helemaal welkom.” “Hoe wij erin slagen die bedrijfscultuur te realiseren? Dat is uiteraard een project van lange adem. Maar het begint bij een gemeenschappelijk doel, een hart voor de stad. Vervolgens stellen we ons ook regelmatig de vraag hoe we beter kunnen worden en welke waarden we willen uitdragen. Verder lopen hier heel veel initiatieven om welzijn op het werk te bevorderen, en ten slotte maken we werk van een sociale agenda met vrijblijvende after work-activiteiten.”

District09 is op zoek naar nieuwe medewerkers. Daarbij is het niet alleen belangrijk een passie voor technologie en de juiste expertise te hebben, maar ook de zin om deel uit te maken van een organisatie met maatschappelijke impact. Maar vooral: van een hechte club met gedreven mensen die een hart voor Gent hebben. Een overzicht van de openstaande vacatures vind je op District09.gent.

vooroplopen, maar achterom blijven kijken om te zien of

Goede technologie en goede mensen “Maar IT-profielen willen natuurlijk ook professioneel en technologisch uitgedaagd worden, en ook op dat vlak zit het hier goed. Zo lopen hier projecten rond cyberveiligheid, open data, Smart City, …” We gebruiken nu bijvoorbeeld AI om de besluitvorming van ons schepencollege en de gemeenteraad transparant te maken en beter te ontsluiten naar gebruikers.” “Kortom, we houden echt de vinger aan de pols van digitale innovatie. We willen ook een frontrunner zijn, zeker omdat stad Gent de ambitie heeft uitgesproken om de technologie-hoofdstad van Europa te worden. We zien daarom die ambitie ook in het ecosysteem van digitale start-ups en onderzoeksinstellingen in Gent. Gelukkig maar, want burgers, ondernemingen en verenigingen – de stadsgebruikers zoals we die noemen – verwachten ook steeds meer. Daarom hebben we niet alleen goede technologie nodig, maar ook goede mensen die de handen uit de mouwen willen steken.” Stefan De Smet Algemeen directeur

Als ICT-partner van stad Gent wil District09 ervoor zorgen dat de snelle evolutie van technologie zowel burgers, ondernemingen als de eigen stadsorganisatie ten goede komt, en tegelijkertijd wil het een hechte, stimulerende organisatie zijn voor z’n medewerkers.

Interview

Fokus-online.be 12

Geertrui Mieke De Ketelaere

‘De verantwoordelijkheidszin bij de grote AI-labs ontbreekt compleet’ Door Tom Cassauwers Foto’s • Gregory Van Gansen

13 #FokusIT

Interview

e voorbije jaren ging artificiële intelligentie (AI) met rasse schreden vooruit. Nieuwe systemen als ChatGPT, GPT-4 en DALL-E zetten de wereld op zijn kop. Geertrui Mieke De Ketelaere volgt dat alles op de voet. Vandaag is ze adjunct-professor AI bij Vlerick Business School, na een carrière bij imec, SAS en Microsoft. Daar pleit ze voor een ethische en duurzame AI. Ongeveer een jaar geleden werd ChatGPT officieel gelanceerd. Hoe heeft u dat ervaren? “ChatGPT is een vreemd cadeau geweest voor mij, want het heeft de brede wereld wakker geschud. Vroeger lag een CFO of COO niet wakker van AI. Nu wil iedereen weten waarover het gaat. Dat effect zie je tot ver buiten de bedrijfswereld. Op feestjes was ik vroeger de nerd, nu wil iedereen met mij over AI praten (lacht).” Toch heeft u kritiek op de manier waarop deze systemen werden geïntroduceerd. “Inderdaad. Waar ik het meest versteld van stond, was dat GPT-3.5 heel plots en zonder al te veel controle is opengesteld. En dat terwijl er al bij GPT-2 en -3 problemen opdoken. GPT-2 werd immers al gebruikt om deepfakes te genereren. Er zaten ook weinig filters op. Als je het systeem in het begin de juiste vragen stelde, kon je het problematische zaken laten zeggen over oorlog, seksisme, zelfdoding… OpenAI wilde het heel snel naar buiten krijgen, maar had duidelijk stappen overgeslagen. Ethische basisprincipes zijn gewoonweg vergeten. Een fundamentele drijver achter dit soort modellen is volgens mij de concurrentie tussen grote bedrijven. Sam Altman (de CEO van OpenAI, red.) heeft in een interview gezegd dat ze de problemen wel na de lancering zouden oplossen. Die arrogantie, dat übermenschgevoel, vanuit de grote AI-labs is enorm. De verantwoordelijkheidszin ontbreekt compleet. De labs willen zo snel mogelijk modellen uitbrengen, en de rest boeit hen niet.”

Generatieve AI heeft eigenlijk nog geen groot probleem opgelost. Chatbots zijn dit jaar zelf betrokken geweest bij zelfdodingen en zelfs een moord. “Heel wat bots die steunen op de nieuwe, krachtige AI-modellen hebben geen of weinig geheugen, ze onthouden dus niet meer dan enkele dagen aan gesprekken. Als je vroeger tegen de bot zei: ‘We hebben dit vorige week al besproken.’ Dan antwoordde die: ‘Sorry, ik ben een bot en heb geen geheugen.’ Vandaag hebben de bedrijven dat aangepast in een poging om de bots menselijker te maken. Nu antwoordt het systeem: ‘Sorry, ik was moe die dag, dus ik ben dat vergeten.’ Ze geven je het gevoel dat je met een mens praat. En dat is gevaarlijk want dit kan tot manipulatie of een vorm van verslaving leiden. Enerzijds

Op feestjes was ik vroeger de nerd, nu wil iedereen met mij over AI praten.

lanceren we op agressieve wijze AI-systemen zonder al te veel kennis over hoe dit het gedrag van een gebruiker kan beïnvloeden. Anderzijds komen die systemen terecht in een heel complexe omgeving. Er is bijvoorbeeld een eenzaamheidscrisis aan de gang. Heel wat mensen hebben steeds minder nabije vrienden, tegelijk zijn er enorm veel jongeren die zoekende zijn. Ook hebben we veel vertrouwen in technologie. In die omgeving ga je systemen lanceren die zich als mens voordoen, maar gebrekkige ethische controlemechanismen hebben. Dat is zeer gevaarlijk voor kwetsbare mensen. Alle lelijkheid van de wereld rondom ons krijgt via AI nu een expressie. Je krijgt AI-systemen die betrokken zijn bij zelfdodingen, racistische zaken zeggen, naaktbeelden van mensen genereren… Daar zijn we niet klaar voor.” Hoe moeten bedrijven omgaan met deze nieuwe AI-systemen? “Bedrijven zijn volgens mij te snel in zee gegaan met deze technologie. Zo verbonden ze het AI-systeem direct met de chatbot van hun klantendienst. Ik ken een bedrijf dat dat deed, en aanvankelijk werkte dat goed. Na verloop van tijd begon het systeem echter hun klanten uit te schelden. Daar zijn bedrijven dus op teruggekomen. Vandaag gebruiken ze vaak generatieve AI om de aanvankelijke interpretatie van berichten te doen, waarna een traditionele chatbot of klantendienstmedewerker het overneemt. Heel wat bedrijven willen nu op de boot springen van AI. Ik ben echter bezorgd over de toepassingen. We automatiseren met generatieve AI heel weinig saaie, vuile of gevaarlijke taken die we liever niet door mensen laten uitvoeren, maar wel zaken die ons veel tijd kosten. Het is niet dat mensen geen teksten kunnen schrijven of illustraties kunnen maken, maar dat kost gewoonweg veel tijd. Generatieve AI doet dat veel sneller, en de meeste toepassingen zitten daar.” Van welke toepassingen wordt u wel enthousiast? “Generatieve AI heeft eigenlijk nog geen groot probleem opgelost. De modellen slagen erin om bepaalde taken iets sneller te doen dan mensen, maar in ruil daarvoor verbruiken ze erg veel energie. Dat betekent niet dat ze nutteloos zijn. De nieuwste AIsystemen zouden zaken zoals de analyse van DNA of chemische molecules helemaal kunnen vernieuwen. Dat zou ons nieuwe medicijnen kunnen opleveren, of ons ziektes beter laten begrijpen. Als ik één

wens heb voor 2024 is het dat we afstappen van die eenzijdige focus op zaken zoals menselijke dialoog of beelden genereren. Dat is geen maatschappelijk probleem. AI is daarbovenop negatief voor de planeet. Het kost erg veel energie en water om deze modellen te maken en te laten werken. Deze systemen moeten dus meer positieve waarde creëren als we ze willen inzetten. De kritische geest over waar we AI het best zouden inzetten is er echter niet.” AI heeft dus een milieuprobleem? “Voor de introductie van generatieve AI kwam er stilaan een bewustzijn rond de milieukost van AI. Maar sindsdien zijn we terug bij af. Systemen zoals ChatGPT werken via grote datacenters die erg veel energie gebruiken en tegelijk gekoeld worden met water. Dat is een debat dat te weinig gevoerd wordt.” Hoe ziet u de toekomst van AI? “AI is er om te blijven en kan heel wat maatschappelijke problemen oplossen. Maar we moeten keuzes maken. We moeten afstappen van de vergelijking met het menselijke brein en intelligentie. AI doet fantastische zaken die wij niet kunnen, zoals snel inzichten verwerven op basis van veel data. Maar AI mist nog heel wat gezond verstand en redeneervermogen. Volgens mij kan Europa ook de grote Amerikaanse AI-labs niet meer inhalen op het gebied van grote, gecentraliseerde taalmodellen. We moeten daarentegen slimme combinaties maken van velden zoals cleantech, chemie en industrie met AI. Daar staan we sterk en moeten we op voortbouwen.”

Smart Fact. Als u geen ingenieur was geworden, wat had u dan graag gestudeerd? « “Als tiener was ik geobsedeerd door filosofie. Tussen mijn 16e en 18e ging ik nooit uit, ik las gewoon filosofische boeken (lacht). Ik heb er uiteindelijk voor gekozen om ingenieur te worden. Maar ik zou toch graag meer filosofie in onze levens zien. Ik grijp continu terug naar filosofische boeken. Dat helpt me om de discussie aan te gaan rond onderwerpen zoals intelligentie, en wat dat net is.”»

3 Vragen aan... Ruben Miessen CEO & Co-founder LegalFly

De kracht van AI in bedrijfsdepartementen LegalFly vergroot de efficiëntie van juridische professionals dankzij de kracht van kunstmatige intelligentie. Ruben Miessen is CEO en co-founder, en legt kort in drie antwoorden uit hoe LegalFly de juridische wereld voor altijd verandert. Welke juridische mogelijkheden biedt LegalFly? “Bij LegalFly automatiseren we het werk van juridische professionals, met nadruk op het beoordelen van contracten. We controleren op juridische naleving, inclusief de wettelijkheid van alle clausules, en gebruiken artificial intelligence (AI) om zakelijke voorwaarden te analyseren. Zo hebben we een co-pilot die risicovolle clausules herschrijft, alsook juridische professionals helpt bij het voorbereiden van rechtszaken.” Wat is het voordeel van het gebruik van LegalFly? “Onze AI vermindert fouten en verhoogt de nauwkeurigheid, wat leidt tot kostenbesparingen en een grotere onafhankelijkheid van externe juridische diensten. Advocatenkantoren die met LegalFly werken zijn competitiever doordat ze sneller en tegen een scherpe prijs een beter resultaat kunnen leveren aan de klant.” What’s in it for the world? “Onze missie is om AI ethisch en privacyvriendelijk in de juridische sector te integreren. LegalFly stelt advocatenkantoren in staat om krachtige AI zelf te beheren, waardoor ze concurrerend kunnen blijven zonder de privacy van hun klanten in gevaar te brengen.”

Brand Report • Microsoft

Fokus-online.be 14

Welkom in het tijdperk van de copiloot

inds medio de jaren vijftig de eerste concepten over AI wereldkundig werden gemaakt, geraakte deze technologie decennialang niet verder dan “veelbelovend”. Tot nu, want sinds een jaar of zeven lijkt de echte doorbraak van kunstmatige intelligentie een feit. Met dank aan concepten als deep learning en ChatGPT. Om een idee te geven: ChatGPT had op drie maanden tijd 100 miljoen gebruikers. Facebook deed er 4,5 jaar over om die mijlpaal te bereiken. “ChatGPT is een systeem dat zich nog grotendeels richt op gewone consumenten, maar ook in de bedrijfswereld heeft men de voordelen van AI volop ontdekt”, zegt chief technology officer Frank Callewaert van Microsoft België. “Neem bijvoorbeeld softwareontwikkelaars. Momenteel is ongeveer de helft van alle codes op Github gegenereerd door AI. Dat hoeft niet te verbazen: of een taalmodel als ChatGPT nu Frans dan wel Python moet spreken, maakt niet uit. De technologie daarachter is gelijklopend. Veel developers geven ook aan dat ze het gemak van AI in hun werk niet meer kunnen missen.” Dat AI zo steeds meer de hand krijgt in allerlei bedrijfsprocessen hoeft niet te verbazen. Microsoft ontwikkelde bijvoorbeeld al een soort “ChatGPT voor ondernemingen”, waarbij werknemers vragen kunnen stellen aan bijvoorbeeld een chatbot van de personeelsdienst. Callewaert: “Zo moet die werknemer niet meer gaan zoeken in een oerwoud van teksten en PDF’s, maar kan hij gewoon de vragen stellen én een onderbouwd antwoord krijgen. De link naar de tekst waarin het AI-systeem het antwoord heeft gevonden, krijgt hij of zij er altijd bij. Dat laatste is iets wat ChatGPT niet doet. Op dezelfde manier zou je dus ook

overheidswebsites kunnen openstellen voor burgers. Of kunnen advocaten en rechters precedenten uit arresten en vonnissen halen.” “In Italië gebeurt dat al”, pikt Barbara Van den Haute, public sector lead bij Microsoft in. “De vonnissen van rechtbanken kunnen daar opgevraagd worden met een ChatGPT-achtig systeem. In Portugal is men met iets gelijkaardigs bezig, bij een overheidsinstantie die met onze justitiehuizen te vergelijken valt. Er zijn ook heel interessante ontwikkelingen in het onderwijs, waarbij een AIsysteem kan helpen om bijvoorbeeld wiskundevraagstukken op te lossen, zonder meteen het antwoord te geven. Leerlingen zien zo, stap voor stap, hoe je tot dat antwoord komt. Maar het kan evengoed een antwoord zijn op het lerarentekort.” Het toont aan dat ook in de publieke sector de ontwikkelingen rond AI razendsnel gaan, aldus Van den Haute. “Bij overheden gaat het heel vaak over collectieve regels, statuten en bepalingen die op individuen moeten worden toegepast. Zo zijn er regels rond kinderbijslag, maar hoe pas je die nu precies toe in een specifieke situatie? Bijvoorbeeld bij een gescheiden vrouw van 41, met één minderjarig en één meerderjarig kind, die in het Vlaamse gewest samenwoont met een nieuwe partner, maar niet opnieuw getrouwd is. Als je dat vroeger aan een traditionele chatbot vroeg, geraakte die daar niet wijs uit. Met AI lukt dat veel beter, want die werkt veel “gerichter”. Tegelijkertijd kan het systeem ook verwijzen naar de desbetreffende wetten én houdt een ambtenaar de controle over de definitieve beslissing.” Van den Haute geeft nog een voorbeeld. “Bij het Europese Geneesmiddelenagentschap wordt een

deel van het goedkeuringsproces voor nieuwe medicijnen al door AI afgehandeld. Daarvoor moet vaak bergen tekst doorzocht worden en dat is een klus waarin machines gewoonweg beter zijn dan mensen. Het eindresultaat is dan wel dat we als mens sneller over nieuwe medicijnen kunnen beschikken.” “AI speelt vandaag ook een enorme rol in kankeronderzoek”, zegt Callewaert. “Ook de ontwikkeling van nieuwe materialen, op het kruispunt van fysica en chemie, is alleen maar mogelijk met AI. Dat zal leiden tot nieuwe materialen die lichter, goedkoper, beter en milieuvriendelijker te produceren zijn dan alles wat we vandaag kennen.” Toch is bij die overvloed aan technische bravoure de rol van de mens allerminst uitgespeeld, klinkt het unisono bij onze twee gesprekspartners. “Absoluut niet: de mens blijft in de driver’s seat”, zegt Callewaert. “Hij neemt de beslissingen. AI is “maar” de copiloot. Het AI-systeem van Microsoft heet niet voor niets het “Copilot” (lacht). AI is de assistent bij dagelijkse en soms vervelende taken, maar het AI-systeem mag nooit de eindverantwoordelijkheid krijgen.” Bij Microsoft hebben ze dat principe ook met zoveel woorden in een AI-standaard gegoten. “ Onze CEO Satya Nadella heeft daarin zes principes opgelijst waaraan onze AI moet voldoen. Dat gaat onder meer over hoe AI fair moet zijn. En ook betrouwbaar en veilig zijn, de privacy en cyberveiligheid moeten altijd voorop staan. En het moet ook inclusief en transparent zijn. En het moet ook verantwoord zijn. Deze principes zijn heel belangrijk voor ons. Wij moeten kunnen blijven uitleggen AI tot bepaalde beslissingen komt, hoe het werkt, wat het kan en ook wat het niét kan. Al die principes gelden zowel voor de klassieke AI als voor de nieuwe generatieve AI, die zelf teksten, foto’s en videobeelden kan maken.”

De mens blijft altijd in de driver’s seat”, hij neemt de beslissingen, AI is “maar” de copiloot — FRANK CALLEWAERT CTO

Meer over. Microsoft opgericht in 1975 door Bill Gates en Paul Allen, maakt digitale transformatie mogelijk door het toepassen van AI en cloudapplicaties. Microsoft Belux stelt meer dan 500 mensen tewerk en beschikt over een krachtig netwerk van meer dan 4000 partners. Tesamen ontwikkelen ze oplossingen voor grote én kleine ondernemingen, overheidsinstellingen en ngo’s. Zo wilt Microsoft Belux haar klanten begeleiden naar een uitdagende digitale maatschappij.

FRANK CALLEWAERT

BARBARA VAN DEN HAUTE

CTO

PUBLIC SECTOR LEAD

Uw digitale toekomst begint bij Yuma Bij Yuma zien we een toekomst waarin de digitale wereld menselijker aanvoelt. Nadenken over de uitdagingen van de zakenwereld van morgen kan overweldigend aanvoelen. Daarom zijn onze diensten op maat gemaakt om te helpen. Ze gaan niet alleen over technische upgrades, ze gaan over het zinvol, begrijpelijk en voordelig maken van verandering voor iedereen. Van strategie tot hands-on ondersteuning, Yuma’s diensten zijn er om ervoor te zorgen dat uw digitale verschuiving werkt voor mens en maatschappij. Technologie versterkt, maar de mensheid inspireert “Bij ons draait alles rond oplossingen voor klanten, technologie, thought leadership en aandacht voor de mens achter de technologie”, zegt CEO Pascal Laffineur. De nieuwe specialist in digitale transformatie ontstond vanuit de expertise van XPLUS, Total Design, Luminis en BPSOLUTIONS, die sinds deze zomer één groep vormen: Yuma “We hebben de beste expertise van een reeks bedrijven gecombineerd. Allemaal experts in hun vakgebied. Deze combinatie zorgt voor een duurzame, pragmatische en menselijke aanpak om digitale transformaties succesvol te maken. Onze missie? Digitale transformaties creëren die echt resoneren met mensen”, aldus Pascal Laffineur. Bedrijven moeten innoveren en digitaliseren om aan de top te blijven. Of u nu de klanttevredenheid wilt verbeteren, de kosten wilt verlagen of wilt innoveren, het tempo waarmee u zich moet aanpassen, versnelt. Digitale transformatie zijn continue processen wat vraagt om een diversiteit aan expertises. Elke onderneming binnen Yuma heeft zijn specialiteit. Het Belgische XPLUS is expert in bedrijfsen IT-architectuur, om u klaar te maken voor de toekomst. Luminis focust op cloud & data-oplossingen, en helpt organisaties succesvol te innoveren. De wereld van technologie verandert voortdurend en de complexiteit en snelheid van verandering blijft toenemen.

weareyuma.com

hello@weareyuma.com Yuma • 158-160 rue de Livourne, 1000 Brussel

BPSOLUTIONS maakt organisaties slimmer en efficiënter met cloud managed services en data-analyses. En Total Design versmelt communicatie en branding met technologie. Het staat voor een creatief collectief waarin technologie, communicatie en branding samen opgaan om vooruitstrevende merken te helpen zich verder te ontwikkelen, en te kunnen groeien. “De fusie van de bedrijven in de groep is niet alleen gebaseerd op hun financiële resultaten, maar ook op hun uitmuntende expertise, thought leadership en de uitstekende feedback van hun klanten”, aldus Pascal Laffineur. “De komende maanden en jaren zullen we onze holistische benadering en de mogelijkheden tot kruisbestuivingen tussen XPLUS, Total Design, Luminis en BPSOLUTIONS opdrijven om de klanten nog beter en doelgerichter te helpen.” Op maat van de werkvloer “Ontwikkelaars, designers, ingenieurs en ITarchitecten, bij ons wordt iedereen gedreven door een gemeenschappelijk doel: de digitale transformatie voor iedereen mogelijk en menselijk maken”, benadrukt Pascal Laffineur. “Met die human touch willen we een duidelijk verschil maken. Uiteraard is technologie belangrijk, maar je moet de mensen er ook echt mee aanspreken. Met een nieuw IT-systeem leren werken is niet hetzelfde als er graag mee willen werken.” Daarom combineert Yuma de bedrijfsmatige uitdaging altijd met dat menselijke aspect. Hoe kan je de medewerkers meenemen in het traject en kan je het resultaat voor beide kanten laten werken? Al vanaf de eerste stap in een digitaal transformatietraject worden teams en werknemers nauw betrokken. De oplossingen zijn steevast ontwikkeld op maat van de werkvloer en de reële uitdagingen van de medewerkers. “We beogen niet alleen technische upgrades, we willen bovenal verandering voor iedereen zinvol, bevattelijk en nuttig maken”, zegt Pascal Laffineur.

Allesomvattende trajecten Middelgrote en grote ondernemingen kunnen bij Yuma zowel terecht voor individuele projecten die focussen op één domein als voor allesomvattende digitale transformatietrajecten. Daarbij vormen de complementariteit en expertise-uitwisseling van alle bedrijven in de ITgroep een extra troef. De oplossingen gaan van strategie tot praktische ondersteuning, dataapplicaties, de integratie van cloudoplossingen, cybersecurity en oplossingen die de bedrijfscontinuïteit verhogen. Ambities en toekomst “In totaal werken meer dan 400 mensen in de Benelux bij onze bedrijvengroep”, vertelt CEO Pascal Laffineur. Yuma heeft ook de ambitie om zijn groepsomzet met nieuwe overnames en organische groei op te schalen van de verwachte 70 miljoen euro in 2023 naar 150 miljoen euro tegen 2027. “We willen ook ons personeelsbestand uitbreiden van 400 naar bijna 1.000 medewerkers. Net als de digitale transformaties bij onze klanten is de kennisuitbreiding in ons bedrijf een boeiende reis die nooit afgerond is”, besluit Pascal Laffineur. Blij elkaar te ontmoeten Bij Yuma is elk gesprek een kans om de ‘Yuman’-touch naar de voorhoede van digitale innovatie te brengen. Of je nu een groots idee hebt, een eenvoudige vraag of gewoon zin om over de toekomst te praten, wij zijn hier en wachten op je! Bij Yuma zijn we niet alleen op zoek naar werknemers. We zijn op zoek naar individuen die klaar zijn om hun technisch onderlegde geest te combineren met gepassioneerde harten. Ben je klaar om deel uit te maken van een toekomst die menselijker is dan ooit?

Pascal Laffineur CEO

Smartlist - Innovatie

Fokus-online.be 16

Tech voor de toekomst Door technologische innovaties is onze wereld in enkele decennia tijd onherkenbaar veranderd. Dat wil echter allerminst zeggen dat de techneuten, onderzoekers en wetenschappers op hun lauweren rusten, integendeel. De zaken waarmee ze vandaag bezig zijn in hun laboratoria zijn vaak niets minder dan verbluffend. Vier voorbeelden van nieuwe technologieën voor de (al dan niet nabije) toekomst.

Door Frederic Petitjean

Natural language processing Apparaten die we via spraak kunnen bedienen bestaan natuurlijk al een tijdje, maar echt geweldig vlot werken die vaak nog niet. Gebruikers moeten zich aan vooraf aangeleerde zinnetjes houden, versprekingen of aarzelingen leiden tot foutmeldingen en in lawaaierige omgevingen loopt het geregeld mis. Het is ook nog altijd lastig om tot echt betekenisvolle conversaties te komen met machines, onder meer omdat ze het moeilijk hebben met vervolgzinnen. ‘Wat is het weer in Koksijde?’ lukt vaak nog wel, maar als je meteen daarna vraagt ‘Hoe geraak ik daar met de trein?’ weet de machine niet waar je het over hebt. De komende jaren gaan nieuwe AI-taalmodellen hier verandering in brengen, via een technologie die ‘natural language processing’ heet. Zowel de spraakherkenning als de manier waarop bijvoorbeeld chatbots converseren zal hierdoor met reuzensprongen vooruitgaan. Ook het aantal toepassingen zal op die manier alsmaar groter worden. Google zet NLP in om gebruikers betere zoekresultaten voor te schotelen, Facebook gebruikt het om haatpraat en racisme op het platform te weren. Een ander interessant werkgebied is ‘sentiment analysis’. Op basis van gesproken of geschreven teksten krijgen computers de mogelijkheid om het sentiment van die tekst af te leiden en te ‘weten’ of deze negatief, positief of neutraal is. Onder meer klantenreviews kunnen daardoor veel gemakkelijker geclassificeerd worden.

Autonome robots In The Jetsons, de legendarische Amerikaanse cartoonreeks uit de jaren zestig, wisten ze het al: het leven is zoveel aangenamer met een robot die alle huishoudelijke taken op zich neemt. Eén robot die alles kan, zoals Rosie, bestaat nog niet. Maar er wordt wel aan gewerkt. Het probleem daarbij is dat klassieke robots vandaag nog heel vaak geprogrammeerd moeten worden om één specifieke taak te doen. Die taak kan best complex zijn, maar zodra de robot een variatie op de taak moet uitoefenen of wanneer hij geconfronteerd wordt met onverwachte omstandigheden, moet hij forfait geven. Autonome robots maken gebruik van sensoren en AI om in dat soort situaties zélf beslissingen te nemen. Onze bekende grasmaai- en stofzuigrobotten zijn daar al zeer rudimentaire voorbeelden van. Sommige robotmaaiers passen hun programmering aan door de snelheid waarmee het gras groeit te detecteren en sommige stofzuigrobots hebben vuildetectoren die aanvoelen hoeveel vuil er wordt opgezogen. Die informatie vertelt dat ze langer in een bepaalde kamer moeten stofzuigen. Toch zijn dit nog lang geen echt autonome robots. Veel robotmaaiers hebben bijvoorbeeld nog een perimeterdraad om binnen het gazon te blijven, zonder die draad zitten ze in no time in de tuin van de buren. In de toekomst zullen autonome robots zich echt bewust worden van hun omgeving en zelf navigeren, en zal dezelfde robot verschillende taken kunnen uitvoeren.

Digital twins van het menselijk lichaam Star Trek-fans kennen allicht de ‘Medbay’, de machine die een volledig menselijk lichaam kan scannen om het te controleren op ziektes of kwetsuren. De kans is niet denkbeeldig dat we over enkele jaren allemaal in zo’n Medbay gestopt worden. Onder meer de Amerikaanse start-up Q Bio is aan zo’n apparaat aan het werken. De Medbay is een combinatie van een magnetische scanner en een verzameling van heel uiteenlopende sensoren en kan op een kwartiertje tijd honderden verschillende biomarkers controleren, gaande van je hormoonniveaus over het vetgehalte in je lever tot en met symptomen voor bepaalde ontstekingen, dementie en zelfs kankers. Q Bio maakt zich ook sterk dat hun apparaat veel gemakkelijker te bedienen is dan alle andere scanners en sensoren. Met al de data die de Medbay verzamelt, wordt daarna een digital twin van je lichaam opgemaakt, een soort digitale kopie die opgeslagen kan worden en die na verloop van tijd kan worden aangevuld met nieuwe medische data. De scanner moet op termijn de weg vrijmaken voor nieuwe, preventieve behandelingstechnieken en gepersonaliseerde medicijnkuren die perfect op de patiënt zijn afgestemd. De digital twin zal dokters ook kunnen helpen bij het kiezen tussen patiënten die prioritair onderzocht en behandeld moeten worden en patiënten die gerust nog even kunnen wachten.

Nieuwe superbatterijen Elektriciteit zal in de toekomst allicht een groot deel van de energiebehoefte op zich nemen die we tot nog toe met olie en gas invulden. Een probleem daarbij is dat de batterijen die we vandaag gebruiken om die stroom op te slaan nog lang niet efficiënt en krachtig genoeg zijn, snel verslijten en kunnen ontploffen als ze beschadigd worden. Zogenaamde solid state-batterijen (of: vastestofbatterijen) lossen al deze problemen in één klap op. Ze beloven een hogere energiedichtheid, snellere oplaadtijden en een veel hogere veiligheid in vergelijking met de traditionele lithiumionbatterijen. Dit soort batterijen gebruikt geen vloeibaar elektrolyt maar een vaste stof om de stroom tussen de min- en de pluspool van de batterij te laten stromen. Die stof is niet ontvlambaar, stabieler en kan veel krachtigere stroomvermogens aan. Het idee van zo’n vaste stof als elektrolyt bestaat al vele jaren, maar de ontwikkeling ervan is een ware uitputtingsslag gebleken. Pas nu worden er echte doorbraken gemeld. Toyota heeft bijvoorbeeld een solid state-batterij ontwikkeld die dubbel zoveel energie kan bevatten als een gewone batterij. Aan de University of Texas is dan weer een exemplaar gemaakt dat in slechts enkele minuten weer volledig opgeladen kan worden. De grote uitdaging is nu om de kostprijs van dit soort batterijen naar beneden te halen en dan zijn ze klaar voor commerciële introductie.

Yealink: klare taal in (video)communicatie Als value added distributeur van Yealink heeft Lydis al meer dan twintig jaar ervaring met de Unified Communicationsproducten van deze topfabrikant. Algemeen directeur Cor Heide van Lydis legt uit wat Yealink zo bijzonder maakt en waar de toegevoegde waarde van Lydis in zit.

Waar is de tijd dat bedrijven nog een enorme telefooncentrale in hun kelder hadden staan? Of dat enkel de CEO een (peperdure) videocall-installatie in zijn bureau had? “Ondertussen zijn Hosted Voice-oplossingen gemeengoed geworden”, zegt Cor. “De technologie is sterk vooruitgegaan, maar ook de kosten voor de apparatuur zijn enorm gezakt. Bedrijven kunnen zich nu veel gemakkelijker koppelen aan het platform van hun telefooncarrier en ze hoeven niet meer te investeren in een dure centrale. Met haar brede assortiment is Yealink een wereldleider in het marktsegment voor KMO’s. In de USA bijvoorbeeld werken de grootste telefooncarriers ook met Yealink-apparatuur.” Niet alleen zijn de kosten veel lager, tegelijk is ook de security stukken beter, legt uit Cor uit. “Yealink voldoet als organisatie en met haar producten aan alle mogelijke security-vereisten, zoals ISO 27001, SOC2 Type1, SOC2 Type2, SOC3, GDPR en wordt daarop ook regelmatig geauditeerd door onafhankelijke partijen. Je wil natuurlijk niet dat een hacker in je bedrijf inbreekt via je telefoon- of video-infrastructuur.

Bij Yealink is dat onmogelijk wat de pentesten door onafhankelijke organisaties continue weer bewijzen. Beste bewijs: ook de Nederlandse overheid maakt voor hun telecom (audio en video) gebruik van Yealink-producten.” Niet alleen voice-oplossingen hebben een hoge vlucht genomen de laatste jaren, voor videoconferencing geldt dat nog veel meer. “Sinds corona hebben we een ware explosie gezien op deze markt”, zegt Cor. “Elk bedrijf heeft nu wel een of meerdere video-installaties om mensen van waar ook ter wereld in team te laten samenwerken en te laten vergaderen. Ook hier heeft Yealink met het breedste portfolio verschillende oplossingen, van kleine installaties voor persoonlijke kantoorruimtes tot systemen met meerdere camera’s en schermen van 86 inch voor grote trainingsruimtes of conferentiezalen. Voor elke vergaderruimte heeft Yealink een passend systeem. Naast een breed porfolio aan videoconferentie systemen, heeft Yealink ook het MeetingBoard, een All-InOne oplossing, met scherm en videosysteem in één. Allemaal door Microsoft gecertificeerd, met Teams ingebouwd en tegenwoordig ook

Orange Business Op het kruispunt van telecom, data en technologie Onze wereld verandert razendsnel en dus moeten ook bedrijven zich aanpassen aan de nieuwe realiteit. Technologie speelt daarbij een absolute sleutelrol. Christophe Bonnart, managing director van de Digital Services business line binnen Orange Business, legt uit. Bij Orange Business – Digital Services werken in België zowat 300 mensen, wereldwijd zijn dat er ongeveer 4.000. “Vanuit Digital Services bedienen we vooral grote bedrijven die landelijk actief zijn”, zegt Christophe. “Orange Business mikt op internationale enterprises, met sites in verschillende landen. Zo kunnen zij hun eigen grootte uitspelen en uniforme oplossingen over verschillende landen heen aanbieden.” Drie grote markten Orange Business focust op drie assen: operationele experiences, employee experiences en customer experiences. In alle drie komen cloud, data & AI en cybersecurity samen. “Dat eerste gaat over IoT, slimme steden en het monitoren van machines en objecten. Het laatste draait rond personeelszaken, personeelsadministratie, onboarding en dat soort

meer en meer voorzien van kunstmatige intelligentie voor meer gebruikers gemak.” Lydis ondersteunt de Yealink-producten al jaren lang met een uitgebreid team aan serviceen productmanagers. “Ons team bestaat uit bijna 50 medewerkers”, zegt Cor. “Wij vinden het heel belangrijk om goed naar de klant te luisteren en de exacte oplossing voor te stellen. We verkopen nooit rechtstreeks, maar altijd via partners en resellers, maar we beschikken wel over een eigen showroom en demoruimte voor klanten om de beleving met de oplossingen te ervaren. We organiseren trainingen, webinars en seminars om commerciële en technische support te bieden. Voor ons is het dus veel meer dan verkopen en dozen opsturen.”

Wilt u weten wat Lydis voor u kan betekenen? Surf snel naar www.lydis.nl

klachten en bouw je loyauteit op. Je moet echter differentiëren. Klanten die wekelijks het vliegtuig nemen, kan je misschien een duurdere voucher sturen dan een klant die maar om de vijf jaar vliegt. Voor een vlucht met een uur vertraging, stuur je een andere voucher dan voor een vlucht met drie uur vertraging. Met een heleboel scenario’s moet toch elke passagier een ervaring op maat krijgen. En dat kan alleen als je data op orde zijn.” Oplossingen versus producten

Christophe Bonnart Managing director van de Digital Services business line

dingen. De grootste markt zijn de customer experiences: we optimaliseren alle mogelijke touchpoints van klanten, online en offline, en liefst in realtime.” Daarbij is data een onmisbaar ingrediënt, zegt Christophe. “Zeker als je in realtime werkt, heb je heel veel data nodig om die klant te doorgronden. Je wilt hem het juiste aanbod doen op het juiste moment, via het juiste kanaal, maar daarvoor moet je zijn achtergrond kennen. Klinkt gemakkelijk, maar het is achter de schermen vaak verrassend complex.” Christophe geeft een voorbeeld. “Voor een vliegtuigmaatschappij bedachten we een oplossing waarbij klanten een voucher toekrijgen als hun vlucht vertraging heeft. Ze mogen dan, op kosten van de maatschappij, een koffie drinken of shoppen in de tax free zone. Zo daalt het aantal

Orange Business - Digital Services implementeert heel vaak technologie van partners zoals Microsoft en Adobe, maar zegt toch geen productgeoriënteerd bedrijf te zijn. “Wij werken graag use case based en denken eigenlijk in de eerste plaats in oplossingen of advies”, zegt Christophe. “Alles begint met een goed gesprek: wat wil het bedrijf precies? Van daaruit kunnen wij meedenken en oplossingen voorstellen.” Veel van de inspanningen die Digital Services in België doet, worden internationaal geapprecieerd. De Belgische afdeling is zelfs een Center of Excellence binnen de Orange Business-groep voor customer experience-oplossingen. “Ongeveer 20% van onze omzet komt van buiten België”, aldus Christophe. “We zijn heel actief in onder meer Frankrijk, Zwitserland en Luxemburg, voor bedrijven als L’Oréal, Nestlé en Danone. Het grote voordeel is dat we die ervaring later ook voor Belgische klanten kunnen inzetten. Uiteindelijk profiteren we daar allemaal van.”

De AI-pc komt eraan

Fokus-online.be 18

Slimme marketing of the next big thing ? Door Tom Cassauwers

eneratieve AI-systemen zoals ChatGPT zonden schokgolven door de wereld toen ze uitkwamen. Nu staan ze ook op het punt onze persoonlijke computers te vernieuwen. Pc-fabrikanten willen zo tegenvallende verkoopcijfers opvangen door de introductie van wat ze de AI-pc noemen. AI-pc’s zijn dé nieuwe hype op de computermarkt. Bedrijven zoals Dell, HP en Intel zetten er allemaal op in. Voor hen zijn nieuwe computers, met daarop speciale chips die AI-toepassingen beter kunnen verwerken, de toekomst van de pc. Volgens Marian Verhelst, professor aan de KU Leuven en expert in AI-hardware, is dat een logische evolutie. “In onze smartphones vind je al een vijftal jaar zulke chips”, stelt Verhelst. “Dat ook doen voor pc’s is een logische stap. We zullen namelijk meer en meer generatieve AI op onze computers gebruiken. Microsoft wil het zelfs in hun software integreren.”

Voor privacy is het beter als niet alle data naar een datacenter moeten. — MARIAN VERHELST KU LEUVEN

Hoe dat concreet zal werken staat nog niet vast, maar Verhelst kan zich er wel iets bij inbeelden. “AI-algoritmes worden vandaag doorgaans in de cloud verwerkt, op grote servers”, stelt ze. “Maar nu willen mensen die algoritmes ook op hun lokale toestellen draaien, zoals op hun laptops en smartphones. Traditionele computerchips zijn daar niet optimaal voor. Er zijn echter speciale chips voor AI. Die bevonden zich historisch gezien enkel in servers, maar vandaag dringen ze ook door in toestellen zoals smartphones en laptops.” Op smartphones worden ze al gebruikt om bijvoorbeeld je gezicht te herkennen. Op pc’s zou de nadruk dan weer

liggen op toepassingen zoals het genereren van tekst. “AI heeft twee fases wanneer je met neurale netwerken werkt”, legt Verhelst uit. “Eerst moet je een model trainen. Dat doe je door het veel data te geven. Op basis daarvan worden de parameters van dat model op punt gezet. Dat gebeurt voorlopig nog voornamelijk bij grote bedrijven op servers. Als je dat model hebt kun je het gebruiken voor bijvoorbeeld gezichtsherkenning of om tekst te genereren. Dat noemen we de inferentie, en dat doen we nu vaker lokaal.” Privacy Dat heeft een aantal voordelen vergeleken met alle berekeningen in de cloud doen. “Voor privacy is het beter als niet alle data naar een datacenter moeten”, stelt Verhelst. “Je wilt je persoonlijke video’s bijvoorbeeld niet altijd delen met een derde partij. Het gaat ook sneller, want je hoeft die gegevens niet door te sturen naar een datacenter ver weg. Ook verbruikt het veel energie om data naar de cloud te sturen. Door AI lokaal te draaien bespaar je dus energie.” Dat alles wordt steeds belangrijker naarmate AI dieper in onze dagelijkse levens doordringt. “Ik denk dat in de toekomst copiloten veel belangrijker zullen worden”, stelt Pieter Simoens, professor aan de Universiteit Gent. “Dat zijn AI-assistentietools die je helpen in dagdagelijkse taken. Ze zullen bijvoorbeeld een mail voor je kunnen schrijven. Microsoft staat daar erg ver in. In Outlook hebben ze al een assistent die mails deels voor je schrijft. In de toekomst zal dat enkel maar krachtiger worden.” Maar of deze AI-pc’s de computermarkt echt uit het slop kunnen halen blijft nog onzeker. “Bepaalde bedrijven zijn op zoek naar een revival van de pc”, stelt Simoens. “Dat is namelijk een simpel gebruiksvoorwerp geworden voor heel wat consumenten, geen hebbeding zoals een smartphone. Daarom kijken bedrijven zoals Intel naar wat de verkoop kan aanzwengelen. Dan kom je al snel uit bij AI. Deels gaat het dus over marketing. Maar ik weet niet of gebruikers hiervoor per se een nieuwe laptop zullen kopen. Computerfabrikanten stellen dat dit de next big thing wordt, maar uiteindelijk is dit gewoon de nieuwe generatie van processors voor pc’s. Niets meer, maar ook niets minder.”

Uiteindelijk is dit gewoon de nieuwe generatie van processors voor pc’s. — PIETER SIMOENS UGENT

Discorp: Innovatie en maatwerk in ICT-Oplossingen Discorp, kort voor “Distribution to the Corporate”, is een familiebedr�f met aan het roer oprichter en general manager Michel Rammeloo en z�n beoogd opvolger, dochter Stephanie, die sinds 2012 b� Discorp aan boord is als managing partner. Met meer dan 30 jaar ervaring en een sterke focus op de corporate markt binnen EMEA, staat Discorp bekend om z�n kernwaarden: Knowledge, Quality en Commitment. Hierdoor bieden ze hun klanten o.a. audiovisueel advies op maat en dit op internationaal niveau. Omdat elk proces volledig intern wordt afgehandeld, slaagt Discorp erin een echte partner voor hun klanten te z�n. AV Integratie: Project management, installatie & onderhoud Discorp zorgt voor de A-Z inrichting van de gehele werkomgeving, van advies en project planning tot installatie en onderhoud.

Het uitwerken van hoe een vergaderzaal, boardroom of auditorium er moet uitzien is een kwestie van engineering. Het is b� uitstek maatwerk, en Discorp heeft veel geïnvesteerd om dat te kunnen leveren. Enkel met de juiste technische uitrusting en kennis kunnen vergaderruimtes de perfecte oplossing worden voor zowel een snelle uitwisseling van ideeën, als formele conferenties.

Klanten z�n alt�d welkom in het Discorp Experience Center voor een rondleiding door de verkoop- en technische teams. Verschillende topmerken waar Discorp een zeer nauwe samenwerking mee heeft, z�n vertegenwoordigd in demoruimtes waar meerdere oplossingen worden getoond. Van klaslokalen tot board rooms, Discorp kan ondersteuning bieden op alle vlakken.

Discorp werd opgericht in 1994 en legde zich dest�ds toe op het distribueren van RAM aan grote corporates. In de loop der jaren ontwikkelde het bedr�f zich tot een wholesale hardwarespecialist met een focus op het inrichten van werkplekken en alles wat medewerkers nodig hebben – buiten de computer – om hun dagel�kse taken te kunnen uitvoeren. Zo kan Discorp elk bedr�f ondersteunen b� de volledige inrichting van al hun werkplekken. Ze plannen het technische concept voor alle ruimtes en bieden zo een allround service. Hierb� wordt er steeds bekeken met welke oplossing(en) de wensen van de klant het best kunnen vervuld worden.

Uiteindel�k draait het voor Discorp maar om één ding: de klant en de manier waarop Discorp hen van dienst kan z�n binnen hun expertise. Of het nu gaat om ICT hardware, AV of UC oplossingen, Discorp zoekt steeds naar een op maat gemaakte oplossing.

De krachtigste AI Copilot voor juristen

LegalFly, bekroond met de 'Legal AI Supplier of the Year' Runner-Up award bij de British Legal Technology Awards, boost de eﬃciëntie van juridische teams. Reeds gebruikt door talloze advocatenkantoren en bedrijven, biedt het functies aan zoals contract review- en draaing alsook een litigation assistent. Meer informatie kan u vinden op www.legalﬂy.ai

B R I T ISH

2023

Expertpanel • Cloud computing

Fokus-online.be 20

Welke cloud kies je dan? Veel bedrijven overwegen om businessprocessen, die tot nu toe intern gehost werden, naar de cloud te brengen. Omdat dat efficiënter en flexibeler is, maar vaak ook omdat het goedkoper is. Klopt dat ook? Welke cloudformules kies je dan best? En moet je met meerdere partijen werken of net niet? Door Frederic Petitjean

Ron Pooters

Business Strategy Manager Microsoft Belux

Jonas Claessens

Implementation Architect CTG

Gaëtan Willems

Global Director Hybrid Cloud Cegeka

Hoe optimaliseer je je kosten door voor een cloudformule te kiezen?

“Via een business value assessment berekenen we de operationele kosten in de cloud, de geschatte migratiekosten, maar ook de positieve impact op duurzaamheid, omdat je een oud, inefficiënt datacenter inruilt voor een moderne cloudomgeving. De TCO met infrastructuur, licenties, energie en onderhoud is daarbij belangrijk. In zo’n BVA tellen ook optimalisaties mee, zoals het uitschakelen van bepaalde machines. Cloud zorgt bijna altijd voor directe besparingen. De migratiekost hangt af van je huidige omgeving en of je kiest voor een migratie of ook een modernisatie. Na de overstap moet je nieuwe apps cloud-first ontwikkelen, om optimaal gebruik te maken van cloudconcepten en kosten te optimaliseren.”

“Cloud brengt stabiliteit, bereikbaarheid, schaalbaarheid en veiligheid die je enkel met enorme investeringen lokaal kunt realiseren. Bij migratie bekijken we meerdere jaren kosten en voordelen. Dit is vaak goedkoper dan gedacht. Houd naast standaardkosten als hardware, opslag, netwerk en licenties ook rekening met stroom, locatie, kosten door complexiteit en de waarde van de diensten. Er zijn diverse migratiemethoden. Lift and shift is de applicatie verplaatsen naar de cloud zonder (veel) aanpassingen. Een cloud refactoraanpak vernieuwt de applicatie of bouwt die weer op om specifiek en optimaal cloudgericht te werken. Stuk voor stuk vragen ze andere personeelsbezetting, tijd en kosten.”

“Kosten kunnen heel verschillende dingen betekenen: infrastructuur, operations, licenties, cybersecurity, maar ook compliancy. Overweeg je cloud, dan moet je de hele TCO bekijken. In elk geval krijg je, naast innovatie, veel meer flexibiliteit als je kiest voor een cloudprovider. Je betaalt voor wat je gebruikt en pieken opvangen is veel makkelijker. Zelf infrastructuur installeren is bijna altijd een compromis omdat die zelden voor al je noden geoptimaliseerd is en je een lange verbintenis aangaat. Toch is het belangrijk om cloudkosten ook continu te monitoren en te beheren (FinOps). Dat proces zorgt ervoor dat je op elk moment de juiste machines, op de juiste schaal en op het juiste moment inzet.”

Welke cloudformule kies je als bedrijf en welke invloed heeft dat op de kosten?

“Dit hangt af van hoe core een bepaalde activiteit voor jou is. Weinig organisaties overwegen bijvoorbeeld nog iets anders dan SaaS (Software-as-a-Service) voor de werkplek of voor zaken als hr of CRM. Voor zaken die echt tot de kern van een onderneming horen en strategisch zijn, ga je beter wat dieper, naar PaaS (Platform-as-a-Service) of IaaS (Infrastructure-as-a-Service). Zo heb je alle flexibiliteit om die applicatie volgens jouw visie te doen evolueren. Met PaaS of IaaS kun je competitief voordeel doen door bepaalde features als eerste aan te bieden. Met SaaS ben je een fast follower, met een functieset die voor iedere SaaSgebruiker op hetzelfde moment beschikbaar is.”

“Als men enkel naar de kosten van de diensten zou kijken, zijn SaaS en PaaS vaak de goedkoopste strategische keuzes. Het is echter niet altijd mogelijk om bestaande applicaties of werkwijzen naar een SaaS/PaaS-formule om te zetten. Dat is een onderdeel van elk migratietraject dat samen met specialisten zoals cloudarchitecten grondig onderzocht dient te worden. SaaS- en PaaS-oplossingen hebben over het algemeen minder onderhoud en ondersteuning nodig, waardoor de kosten op langere termijn lager liggen dan bij een IaaS-oplossing.”

“De keuze tussen SaaS, PaaS of IaaS hangt vooral af van je objectieven en dit wordt meestal gecombineerd. Mainstreamapplicaties als CRM, ERP of werkplekdiensten neem je af als SaaS, soms licht aangepast aan je specifieke noden. PaaS is aanbevolen voor specifieke platformen, zoals een dataminingplatform. De kosten worden vaak als hoger ingeschat, maar dit brengt ook meer businessimpact mee en hogere innovatiewaarde. IaaS komt in beeld bij eigen, traditionele en op maat gemaakte applicaties. Ook hier is een bepaalde kostprijs, maar ook bijkomende flexibiliteit, bijvoorbeeld wanneer je de applicatie snel naar een andere machine of omgeving wilt overzetten.”

Heeft het zin om met meerdere providers te werken of ga je beter met één partij in zee?

“Met één partij werken als je optimaal wilt inspelen op de laatste trends en innovaties, is lastig. Je kiest best een strategisch cloudplatform dat je aanvult met een beperkt aantal tactische cloudapplicaties die mogelijks op een ander platform draaien. Het strategisch platform is je primaire keuze. Enkel als dit niet de gewenste functionaliteit heeft voor een specifieke nood, ga je tactisch een ander platform gebruiken (bijvoorbeeld SaaS-oplossingen waarbij je weinig controle hebt over het onderliggende platform). Een multicloudstrategie (oplossingen verdeeld over twee of meer platformen) vereist dubbele vaardigheden en je riskeert dat je er niet alle innovaties en optimalisaties uit haalt.”

“Vanuit een IT-administratieperspectief komt vaak de voorkeur om voor één dienstverlener te kiezen. Uitgaande van de eindoplossing is er tegenwoordig niet zoveel verschil meer te onderscheiden. Alle grote cloudproviders bieden gelijkwaardige diensten en opties aan: dezelfde structuur, waardoor de mogelijkheid bestaat om te wisselen, of zelfs elementen tegelijkertijd of parallel te gebruiken. Het voordeel om bij eenzelfde provider te blijven is wel dat het de combinatie van diensten en opties eenvoudiger maakt. Niet enkel voor het IT-personeel, maar vaak ook voor de eindgebruikers.”

“Ik zou bedrijven aanraden om met twee partijen in zee te gaan (een private en een publieke cloudaanbieder), maar ook om niet veel verder te gaan dan dat. Probeer ook de stickiness in te perken, zodat je snel van de ene naar de andere partij kunt overschakelen en je een overzicht behoudt van welke applicatie waar draait. Met verschillende publieke cloudaanbieders werken brengt uitdagingen mee: je hebt verschillende accounts nodig, meer skills (wat invloed heeft op de TCO) en een complexere veiligheidsen compliancysituatie. Je mist zo vaak ook de schaal om optimale prijsafspraken te kunnen maken. Ook hier is trouwens FinOps een zeer belangrijk gegeven.”

Vechten tegen hackers met een partner aan je zijde

Filip Vandaele Senior Sales Engineer

De meerderheid van de bedrijfsleiders is er ondertussen van overtuigd: cybersecurity is een pertinent probleem dat niet onder de mat geveegd mag worden, want de gevolgen van een hack of ransomwareaanval kunnen dramatisch zijn. Maar hoe pak je dat als kleine of middelgrote KMO aan? Cybersecurity-as-a-Service kan de uitkomst zijn, zegt Filip Vandaele, Senior Sales Engineer bij beveiliger Sophos. Vroeger was het eenvoudig: als je antivirusprogramma een besmet bestand ontdekte, kon je dit verwijderen of in quarantaine plaatsen en daarmee kon je verder. “Die tijden zijn veranderd”, zegt Filip. “De melding dat een ransomware-aanval bezig is, is vaak maar een startpunt. Hoe ga je daar mee om? Welke stappen neem je? Hoe onderzoek je hoe indringers in je netwerk zijn binnengeraakt? Dat zijn de vragen die je dan moet beantwoorden.” Het zal duidelijk zijn: voor de meeste KMO’s is dat een brug te ver. “Cybersecurity is voor bijna alle bedrijven te complex geworden om zelf nog te behappen”, aldus Filip. “Enkel multinationals hebben nog de budgetten, de mankracht en de skills om zelf een cybersecurity-afdeling op te zetten. Reken maar gauw dat je daar snel vijf, zes mensen voor nodig hebt, bovenop je reguliere IT-afdeling. Voor een advocatenkantoor waar ongeveer vijf mensen werken, is dat totaal niet haalbaar. Bovendien moet de cyberafdeling 24/7 werken, want hackers hebben er natuurlijk geen probleem mee om ’s nachts of in het weekend toe te slaan. Liefst zelfs, want ze weten dat dan de waakzaamheid het laagst is.” Cloud De oplossing ligt voor de hand: cybersecurityas-a-service. Filip: “Dat betekent dat je je

veiligheidsbeleid uitbesteedt aan een specialist zodat men permanent, met de nieuwste informatie en kennis je infrastructuur in de gaten kan houden. De voordelen daarvan zijn legio: een volledige ontzorging door gespecialiseerde mensen, die de technologie in huis hebben om die taak optimaal te volbrengen. Zodra er iets gedetecteerd wordt, starten we meteen een onderzoek en grijpen we in. Ook ’s nachts, wanneer de IT’ers en de CEO van een welverdiende nachtrust genieten. We beschikken over state-of-the-art software en hardware die altijd voorzien is van de laatste updates, patches en signatures. Bij bedrijven is dat veel minder het geval. Uit onderzoek blijkt dat bijna tweederde van alle aanvallen te wijten zijn aan verouderde software of logins en wachtwoorden die werden gestolen.” Wil je als bedrijf zelf een Security Operations Center installeren dat zich kan meten met dat van specialisten als Sophos moet je rekenen op niets minder dan een gigantisch budget. “Dan is de prijszetting van Cybersecurity-asa-Service een pak goedkoper”, rekent Filip voor. “Je betaalt, naargelang je wensen, een vast bedrag per gebruiker. Heb je zeven medewerkers, dan is dat zevenmaal het basisbedrag. Heb je 120 personeelsleden, dan is dat 120 keer het basisbedrag. Heel eenvoudig en transparant. Op die manier komt cybersecurity ook veel meer binnen het bereik van kleinere ondernemingen en wordt het zelfs verrassend goedkoop als je de prijs afzet tegen de kostprijs van potentiële schade. Als je dan berekent wat het kost als je productie drie weken stilligt… en dat is echt geen overdreven voorbeeld. Zoiets kan bedrijven ruïneren.” Het securityplatform van Sophos is open en onafhankelijk van de technologie die een bedrijf al geïnstalleerd heeft, benadrukt Filip. “Ook nieuwe technologiëen die bedrijven

willen gebruiken, kunnen geïntegreerd worden. Wil een onderneming bijvoorbeeld met IoT aan de slag, dan kunnen wij het netwerkverkeer monitoren op zoek naar verdachte datastromen. Maar evengoed kunnen we een netwerkprinter in de gaten houden. Achterliggend maken we ook meer en meer gebruik van AI om gedragsgebaseerd te werken. Als een hacker inbreekt, zal hij bijvoorbeeld bepaalde handelingen uitvoeren om de netwerkbeveiliging te omzeilen. Via AI lukt het ons steeds beter om dat soort gedrag te herkennen.” Toch moeten bedrijven beseffen dat ze, zelfs met cybersecurity-as-a-service, niet zomaar achterover kunnen leunen, benadrukt Filip. “Natuurlijk moet een bedrijf soms ook zelf zaken uitvoeren, als wij hen verwittigen. In sommige machines of in sommige delen van het netwerk hebben wij geen toegang. Aan bijvoorbeeld de mailservers kunnen wij niet aan. Niet alleen omdat we ons dan op juridisch glad ijs begeven, veel ondernemingen willen ook niet dat derde partijen zomaar in hun mails kunnen, zelfs al is het dan een beveiligingsbedrijf. Daarnaast blijft ook training en sensibilisering natuurlijk cruciaal. Menselijk gedrag is nog altijd een gigantische hefboom voor hackers om binnen te kunnen dringen. Het is en blijft teamwork.” Business Die hackers worden trouwens ook steeds professioneler. “Je kunt perfect kant-en-klare hack-kits kopen op internet, zodat iedereen, ongeacht zijn kennis, bedrijven kan beginnen aanvallen. En als het je niet van de eerst keer lukt, kan je zelfs hun helpdesk bellen. Zo ver gaat het tegenwoordig. Dit is zo’n gigantische business, cybercriminilateit is de derde grootste economie ter wereld, na Amerika en China. Daar zijn we dus nog lang niet vanaf.”

Nawoord

Fokus-online.be 22

Vincent Defrenne

Securing the human Volgens een recent rapport van Verizon heeft 74 procent van alle beveiligingsinbreuken te maken met de mens. Het zijn echter niet alleen de mensen die de zwakste schakel zijn in cyberbeveiliging, maar ook de technologie die is ontworpen om hen te beschermen.

e meeste cyberaanvallen zijn gericht op mensen, dat is een feit. Een goed voorbeeld zijn phishingmails, die dankzij ChatGPT nu zelfs in het Nederlands perfect worden geredigeerd. Naast de verantwoordelijkheid van de gebruikers moeten we toch ook kijken naar de verantwoordelijkheid van de engineers: generaties van IT’ers hebben systemen ontwikkeld die gehackt kunnen worden. Als technologie het probleem creëerde, kan technologie het probleem dan ook helpen oplossen? Neem als voorbeeld authenticatie. Mensen hebben gemiddeld meer dan honderd online accounts, maar weinigen hebben meer dan honderd wachtwoorden. Toch is een gestolen wachtwoord van een gebruikersaccount het begin van de meeste cyberaanvallen. We hebben geprobeerd om dit op te lossen met complexe wachtwoorden die regelmatig veranderen. Hoewel dit het raden van wachtwoorden moeilijker maakte, loste het slechts een klein deel van het probleem op. Een wachtwoord dat op een website is gestolen, kan immers ook worden gebruikt om in te loggen op een professionele mailbox. Authenticatiesystemen gaan er op technologisch vlak op vooruit en je kunt eenvoudige, ITSME-achtige authenticatiemechanismen op steeds meer systemen implementeren, zelfs zonder of met beperkte investeringen.

#FokusIT

Het inschakelen van ‘passwordless authentication’ op SaaS-oplossingen zoals Microsoft 365 is veiliger, gebruiksvriendelijker en meestal mogelijk zonder meerkost. Het is slechts één voorbeeld van hoe technologie het probleem kan oplossen, in plaats van extra druk te leggen op de gebruiker. Het oplossen van het ‘gebruikersprobleem’ in cyberbeveiliging is in de eerste plaats de taak van engineers, niet van gebruikers. Het is onze taak als IT- en cybersecurityprofessionals om beveiliging gebruiksvriendelijk te maken en dit zal een uitdaging blijven voor de komende 10 jaar. Het goede nieuws is dat de hele IT-industrie massaal investeert in cybersecurity. Als bedrijf is het dan onze verantwoordelijkheid om op de hoogte te blijven van nieuwe cybersecurityfunctionaliteiten. Naast technologie is er ook de opleiding van de gebruikers, maar werkt het? In bedrijven waar NVISO al meer dan 5 jaar phishingtests doet, zien we nog steeds 5 tot 15 procent van het personeel in phishingmails trappen. Phishingmails in deze organisaties worden wel sneller gerapporteerd – en dus geblokkeerd – omdat de gebruikers geleerd hebben dubieuze e-mails te herkennen. Dus ja, cybertraining maakt wel degelijk een verschil. Gebruikers trainen op cyberveiligheid zou deel moeten uitmaken van elk cyberplan.

Generaties van IT’ers hebben systemen ontwikkeld die gehackt kunnen worden. — VINCENT DEFRENNE DIRECTOR CYBER STRATEGY & ARCHITECTURE EN CO-FOUNDER VAN NVISO

Patrick Van Ingelgem Managing Partner b.ignited

15 bugs per 1000 regels code vinden hun weg naar klanten Wist u dat het oplossen van een bug 30 keer langer duurt dan het schr�ven van een regel code? 75 procent van de t�d van een ontwikkelaar wordt besteed aan debugging, dat is zo’n 1500 uur per jaar! 15 bugs per 1.000 regels code vinden hun weg naar de klanten. W� b� b.ignited weten dat. Onze testautomatisatie-engineers maken scripts om problemen in uw applicatie vroeger te ontdekken. Ontwikkelaars kunnen deze dan op t�d oplossen, zodat minder foutmeldingen hun weg naar uw klanten vinden. Onze gecertiﬁceerde consultants zullen met geavanceerde technologieën uw testprocessen automatiseren en ervoor zorgen dat uw project sneller op de markt komt, zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit. W� nodigen u uit om de voordelen van geautomatiseerde softwaretesten zelf te ervaren. Laat ons u helpen uw bedr�fsdoelstellingen te bereiken door uw testt�d en -kosten te verminderen en tegel�kert�d de kwaliteit van uw softwareproducten te verbeteren. Neem vandaag nog contact met ons op voor meer informatie over onze oplossingen voor het testen van automatiseringssoftware en om een demo te plannen.

E-mail Patrick • Patrick.vaningelgem@bignited.be GSM Patrick • 0032(0)475714490

bignited.be

Minder vermoeide hersenen met de EPOS IMPACT 1000 – serie Voor de nieuwe open kantooromgevingen

Steeds meer bedrijven worden ingericht met een open kantoor, waarbij mensen geen vaste werkplek meer hebben en werken in een open werkomgeving. Gezien bedrijven de complexiteit van het nieuwe open kantoor moeten opvangen, is het van cruciaal belang om te investeren in producten die op lange termijn voordelen opleveren voor zowel de werknemers als het bedrijfsresultaat. De geavanceerde technologieën in de oplossingen van EPOS zorgen voor optimaal geluid en comfort, voor zowel gebruiker als ontvanger. “Daarmee is de nieuwste headset, de EPOS IMPACT 1000, dé oplossing voor professionals die van de ene call naar de andere hollen. Onze nieuwste toevoeging aan de IMPACTproductlijn is een bewijs van ons streven om duurzame, high-performance oplossingen te bieden die voldoen aan de veranderende behoeften van de moderne werknemer en die de luistervermoeidheid verminderen.” aldus Arnoud Dollé, sales director Benelux, Nordics & DACH.

IMPACT 1000 De IMPACT 1000 is ontworpen voor de nieuwe open kantooromgevingen en is gebaseerd op EPOS BrainAdapt™-technologie. Het gaat hersenvermoeidheid tegen dankzij adaptieve ANC, terwijl de toonaangevende voice pick-up van EPOS AI™ zorgt dat uw boodschap goed overkomt. Ervaar de hele dag puur draagcomfort dankzij een lichtgewicht ontwerp, zachte oorkussens en hoofdbandvulling, en superbreedband voor natuurlijk luisteren. Geniet van optimaal gebruiksgemak met een contactloze oplaadstandaard, intuïtieve bediening op de headset en een serie slimme eigenschappen.

Belangrijkste eigenschappen •

Toonaangevende spraakopname voor doelgerichte gesprekken Dankzij de adaptieve microfoontechnologie van EPOS AI™ komt uw boodschap altijd duidelijk over.

•

Bescherm uw hersenen in het open kantoor De hybride adaptieve ANC onderdrukt geluiden en helpt uw hersenen zich te concentreren - zelfs in hectische open kantoren.

•

De nieuwe marktnorm voor headsets voor open kantoren Ervaar een superieure headset voor open kantoren, met superbreedband en stereogeluid. Voldoet aan de vereisten van Microsoft Teams Open Office.

•

Zit de hele dag prettig Dankzij het lichte ontwerp en de zachte, ademende oorkussens en hoofdbandvulling zit de headset hele werkdag prettig.

•

Ervaar daadwerkelijk gemak Met de universele contactloze oplaadstandaard en de slimme eigenschappen laat de headset zich intuïtief en probleemloos gebruiken.

www.eposaudio.com

Maak nu kans om zelf de IMPACT 1000 te ervaren:

scan en win!