Fokus Research & Development

DIT

DOSSIER

WORDT

GEPUBLICEERD

DOOR

SMART

MEDIA

RESEARCH & DEVELOPMENT NAAR EEN WERELD IN VERBINDING

APRIL 2016

EN

VA LT

NIET

ONDER

DE

PHILIPPE MUYTERS 'Interconnectiviteit'

VERANTWOORDELIJKHEID

HERMAN BRUYNINCKX Revolutionair anders denken

VA N

DE

REDACTIE

VA N

KNACK

VOEDING Van artisanaal naar innovatief

Stimuleer je merkbekendheid, engagement en resultaat met relevante user generated content.

Verzamel, beheer en publiceer de juiste boodschappen met Flowbox. Schrijf jouw verhaal.

Smart Health

Systematisch gezond

Smart mania

Trendy in technologie

De vierde revolutie

Rise of the machines

LUC VAN DEN HOVE

‘We staan aan de vooravond van de internet-of-everything-economie.’

Lees meer online op fokus-industrie.be

2

EDITORIAL PHILIPPE MUYTERS Veel leesplezier

Sebastian Krauwel, Project Manager

‘Interconnectiviteit’

sebastian.krauwel@smartmediaagency.be

COLOFON

Vreemd… Wanneer ik ‘interconnectiviteit’ intik op m’n smartphone, blijkt dat ding het woord niet eens te herkennen.

Nochtans typeert die tongbreker de economie van vandaag en al zeker die van morgen.

 FOKUS-INDUSTRIE.BE

TEKST PHILIPPE MUYTERS, MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT

ideeën over productiemethodes, arbeidsorganisatie, logistiek, klantenrelaties… op zijn kop. Wie niet durft te veranderen, dreigt dan ook hopeloos achterop – lees uitgerangeerd – te geraken.

Een grote uitdaging voor onze ondernemers. Want veranderen vraagt moed.

IK ZIE ECHTER in een Industrie 4.0

H

et gaat zo ontzettend hard.

Toen ik m’n professionele carrière begon, was de computer nog niet vanzelfsprekend.

Vandaag sturen we de wereld aan met toestellen ter grootte van een sardienenblik. Het internet verbond iedereen met iedereen. Vandaag verbindt het nagenoeg álles met álles en álles met iedereen.

DE VIERDE INDUSTRIËLE revolutie en

de steile opgang van het Internet of Everything zet verouderde

vooral kansen. De concentratie van talent op een beperkte oppervlakte, maakt dat Vlaanderen uitstekende kaarten heeft om maximaal voordeel te halen uit de digitale economie. Binnen een straal van 50 tot 75 kilometer rond onze hoofdstad vinden we meerdere topuniversiteiten en kennisinstellingen.

Met iMinds en Imec beschikken we bovendien over het neusje van de zalm in ICT en nanotechnologie.

Meer nog: de recente fusie tussen beiden maakt hen echt tot de abso-

lute wereldtop en lokt ongetwijfeld heel wat buitenlandse ICT-onderzoekers naar ons land.

DERGELIJKE TROEVEN BIEDEN onze onderne-

mingen uitstekende mogelijkheden om aan Vlaamse kennisverankering te doen. Daarmee kunnen ze zich niet alleen staande houden te midden van het geweld van de vierde industriële revolutie, maar zelfs echte trekkers worden. Het staat voor mij als een paal boven water dat het daarbij noodzakelijk is om samen te werken en kennis te delen. Niet alleen tussen ondernemingen en kennisinstellingen, niet alleen tussen kennisinstellingen onderling, maar óók tussen onder ondernemingen onderling.

Ook dát is interconnectiviteit.

IK BEGRIJP DAT daar koudwatervrees voor kan bestaan. Iedereen voelt zich veiliger achter een muurtje, toch? Omdat de transitie naar een

Industrie 4.0 voor de Vlaamse regering echter een belangrijk speerpunt is in haar toekomstvisie 2050, wil ik alles doen wat in mijn mogelijkheden ligt om die koudwatervrees te verhelpen. Door te vereenvoudigen en drempels weg te werken, door steun te verlenen aan wie wil groeien, aan wie durft te innoveren en aan wie de moed heeft om te veranderen. Maar vooral: door samenwerking aan te moedigen.

DAT IS HET opzet van mijn clusterbeleid: een triple helix-partnerschap van bedrijven, sectoren, kenniscentra en overheid, die samenwerken in een cultuur van open innovatie. Het is mijn stellige overtuiging dat de groei van elk van de partners in zo’n cluster groter is dan die van elk van de partners apart. Interconnectiviteit op zijn best. Nu alleen m’n smartphone even updaten.

Productieleider: Ellen D’hondt Hoofdredactie: Elke Ramsdonck Tekst: Dirk Desleeper, Frederic Petitjean, Ellen Van Hoegaerden, Hermien Vanoost Coverbeeld: Nico Van Dam Vormgeving: Baïdy Ly Drukkerij: Corelio Smart Media Agency BE Leysstraat 27, 2000 Antwerpen Tel +32 3 289 19 40 meerinfo@smartmediaagency.be redactie@smartmediaagency.be

DIT IS SMART MEDIA Smart Media is een topspeler op het gebied van content marketing en native advertising. Onze campagnes worden zowel digitaal als in belanghebbende kranten verspreid. Onze basisgedachte is een sterke focus op het onderwerp.

Door creatieve media-oplossingen helpen we u uw merk versterken en creëren we waarde voor uw doelgroep.

Door kwalitatief hoge content zorgen wij ervoor dat uw klanten, onze lezers, actie ondernemen.

LEES MEER...

04 Aan de vooravond van Industry 4.0 05 Systematisch gezond 06 Voedingsindustrie omarmt technologie 07 Het nanowonder: vloek of zegen?

08 Profielinterview: Luc Van den hove

04

05

06

09

10 Technologische gamechangers

ONTDEK MEER OP

FOKUS-INDUSTRIE.BE

12 Innoveren voor de toekomst 13 Robots nemen je job over 14 ‘We doen al wat we deden, maar met meer ICT’

Advertentie_Onderzoek.pdf

1

23/03/16

vives

hogeschool www.vives.be/onderzoek onderzoek@vives.be

Welkom op de

Open Manufacturing Campus Heb je een R&D prototype van je product en wil je de productie lokaal opstarten om zo toegevoegde waarde en nieuwe tewerkstelling te creëren? Word dan deel van de Open Manufacturing Campus en word zelf een Factory of the Future! Door te bouwen op de aanwezige proces-, productie- en automatiseringskennis en analyse-apparatuur van wereldniveau kun je snel je team en productie opschalen in open innovatie met de andere high-tech en life sciences bedrijven. Samen met jou willen we de meest productieve vierkante kilometer van de wijde regio worden. Interesse?

Meer info op www.openmanufacturingcampus.com +32 468 14 75 60.

11:03

UW PARTNER VOOR PRAKTIJKGERICHT INNOVATIEF ONDERZOEK · Health & Care · Food · Technology

INFODAGEN zaterdag 25 juni 9-13u. vrijdag 26 augustus 16-21u.

VIVES ONDERZOEK - ETIENNE SABBELAAN 4 - 8500 KORTRIJK - 056 28 06 28

ADVERTORIAL

‘Productiedata en software cruciaal in de aanloop naar Industrie 4.0’ Yazzoom is een Vlaams software- en ingenieursbedrijf dat zijn klanten R&D-diensten en software-oplossingen aanbiedt om hun processen te verbeteren door dataverwerking.

“Iedereen beschikt over data, maar alleen diegenen die ze nuttig inzetten, hebben er voordeel bij”, zegt Dr. Ir. Jan Verhasselt, managing director bij Yazzoom.

Yazzoom is gespecialiseerd in algoritmische software, die nuttige informatie kan vinden in data, die computers laat leren uit data, en die in staat is optimale beslissingen aan te bevelen.

Aan de hand van prescriptive analytics worden problemen in de productie

Benieuwd wat Yazzoom voor ù kan doen ?

Surf naar www.yazzoom.com of bel ons: +32 53 39 77 10

ADVERTORIAL

opgespoord en verholpen. Met behulp van software en de expertise van ingenieurs wordt de procescontrole op punt gesteld.

“Met sensoren en op maat gemaakte software kunnen we inspectie- en sorteertaken automatiseren en er ‘slimme machines’ van maken”, aldus Verhasselt. “We helpen bedrijven om zich zo klaar te stomen voor Industrie 4.0.”

“Onze missie is het inzetten van onze expertise om de uitdagingen van onze klant mee te helpen realiseren”, besluit hij. “Dat loont ook. Want het verbeteren van de kwaliteit en efficiëntie van bedrijfsprocessen, zorgt voor lagere kosten, een hogere productiecapaciteit en een betere kwaliteit. Kortom, het levert een groot competitief voordeel op.”

4

FOCUS INDUSTRIE

Aan de vooravond van Industrie 4.0

Weinig evoluties in het industriële landschap die de laatste tijd zo in de belangstelling staan als Industry 4.0. Luidt dit nu echt een nieuw tijdperk in? Of heeft de hype de realiteit ingehaald? En moeten Vlaamse CEO’s hier eigenlijk al van wakker liggen?

TEKST FREDERIC PETITJEAN

N

a het stoomtijdperk, de lopende band en de uitvinding van de microchip maakt de industrie zich klaar voor de vierde revolutie: Industry 4.0. Alle machines worden verbonden en van sensoren voorzien, data vloeien in alle richtingen en robots worden steeds slimmer. De term werd enkele jaren geleden in Duitsland gelanceerd, maar maakt mondiaal opgang. “Eerst dachten we dat dit rond 2030 of 2040 realiteit zou worden”, zegt Walter Auwers van Sirris, het collectief centrum voor de technologische industrie. “Maar de ideeën van Industry 4.0 sloegen aan en plots ging iedereen er zich mee bezighouden.

Maar dat betekent nog lang niet dat dit al realiteit is.”

ZO IS EEN van de basisideeën van Industry 4.0 dat machines en componenten met elkaar gaan praten.

Maar de standaarden om die communicatie mogelijk te maken, liggen nog lang niet vast. Ook gegevens uit een productie terug naar een machine sturen, is nog lang niet triviaal. Auwers: “Er beweegt een en ander, maar we zijn er nog niet. Al komen we in een fase waarin een CEO niet meer kan zeggen: we trekken het ons niet aan, want dan mist hij de boot.”

technologieclusters die de basis vormen. “Connectiviteit, big data en advanced manufacturing worden primordiaal. Zij zorgen voor slimme supply chains, slimme manufacturing en nieuwe zakenmodellen. Dit gaat in heel veel sectoren het hart van de operaties vormen.”

Dit gaat het hart van de operaties vormen in heel veel sectoren - Stefan Van Thienen INDUSTRY 4.0 zal onder meer voor

een data-explosie zorgen, voorspelt Van Thienen. “Data worden een grondstof waarmee je al je assets en het gedrag van je machines én je klanten kunt voorspellen. De sensoren van een moderne compressor genereren honderden data-elementen. Die kun je monitoren en integreren in je labo, je ERP-systeem, je alarminstallatie… en noem maar op.”

OOK BIJ CONSULTANT Deloitte worden de

ontwikkelingen op de voet gevolgd.

Stefan Van Thienen ziet drie grote

WIE VAN DIE evolutie niet meer overtuigd moet worden, is Jan Ver-

hasselt, oprichter van Yazzoom.

Het Gentse engineeringbedrijf doet aan data analytics, ontwikkelt software voor automatische inspecteer- en sorteermachines en het verbeteren van productieprocessen, door softwaresensoren en geavanceerde procescontrole in te bouwen. “Wij optimaliseren bedrijfsprocessen door algoritmische software, die waarde uit data haalt”, legt hij uit. “Computers en software worden steeds krachtiger, wat resulteert in ‘slimmere’ machines die, net als mensen, kunnen leren uit voorbeelden.”

HET AUTOMATISCH SORTEREN van produc-

ten met veel variatie, zelfdiagnose bij pannes, het voorspellen en voorkomen van breuken in papier- of staalband… Het zijn maar enkele voorbeelden die Verhasselt opsomt. Maar niet enkel de productie zal veranderen, complete zakenmodellen zullen op hun kop gezet worden.

“In manufacturing is een grote beweging naar service”, zegt Van Thienen. “Door het gebruik van een product te monitoren met sensoren, gaan we van ownership naar service. Stel dat GE geen motoren meer verkoopt, maar uptime in een fabriek, dan gaat dat een enorme impact geven en zal ook het idee van sales en marketing helemaal veranderen.”

Computers en software worden steeds krachtiger, wat resulteert in steeds slimmere machines - Jan Verhasselt

Internet of Things begint met uw eigen dingen: de dingen die voor uw bedrijf van belang zijn.

Industrie 4.0 écht aan het werk zien?

Bekijk hoe “Internet of Things” uw bedrijfsresultaat kan verbeteren door voort te bouwen op uw

bestaande technologie, apparaten, sensoren, cloudservices en gegevens Meer info: http://aka.ms/internet-of-things

Beleef het zelf en bezoek onze stand van 777 m² tijdens Hannover Messe, van 25-29 april 2016

Wij verwelkomen je graag op onze Microsoft stand (Hall 7, stand C40) waar je verschillende toepassingen van Industrie 4.0 kan uitproberen en beleven.

Meer info: http://aka.ms/HannoverMesse

MSBEGEN6T332_Ad_120Hx255.indd 1

25/03/16 17:00

GEZONDHEIDSZORG UITGELICHT

Systematisch gezond De ontwikkelingen in de gezondheidszorg gaan razendsnel, met dank aan de steeds krachtiger wordende elektronica. Nieuwe apparaten zorgen voor betere diagnoses, meer comfort voor de patiënt en efficiëntere therapieën.

Ook in ons land wordt er heel wat research rond gedaan.

Mechelen staan.” De keuze voor Mechelen is er gekomen door een reeks acquisities van Belgische startups die voortbouwden op fundamenteel onderzoek van de KU Leuven. Dat patroon doet zich wel meer voor in VlaamsBrabant, onder meer Imec is er een belangrijke katalysator in.

TEKST FREDERIC PETITJEAN

“IN ONGEVEER ALLE hoorapparaten

A

ls meest zichtbare verwezenlijking van de digitale revolutie zijn pc’s en smartphones natuurlijk de voor de hand liggende kandidaten. Maar ook medische apparaten steken tegenwoordig tjokvol chips, sensoren en spitstechnologie. In België wordt flink mee nagedacht over de manieren waarop technologie nieuwe medische toepassingen kan krijgen. Bij DSP Valley in Leuven bijvoorbeeld, een clusterorganisatie van elektronicabedrijven met zo’n 125 leden.

DEZE BEDRIJVEN RICHTEN zich volgens directeur Peter Simkens op drie technologieën: smart connectivity, smart vision en smart localisation.

Smart health heeft uitvloeiers van alle drie. “Een klassiek voorbeeld zijn de cochleaire implantaten, apparaatjes die rechtstreeks een elektrisch signaal afgeven aan de gehoorzenuwen, zonder dat de gehoorbeentjes of het trommelvlies daar nog een rol bij spelen. Het zal duidelijk zijn dat sensoren, rf-chips, digitaal-naar-analoog-converters en ultra low power chips daar een cruciale rol in spelen.

DE MARKTLEIDER IN dit segment, het Australische Cochlear, heeft zijn R&D-labo voor elektronica in

ter wereld, zowel klassieke als implanteerbare, zit Leuvense technologie”, zegt Simkens. “In implantaten is het basisprincipe altijd hetzelfde: met zo weinig mogelijk

energie een signaal naar een zenuw overbrengen. En dat principe wordt ook voor heel wat andere toepassingen gebruikt: pacemakers, deep brain stimulators tot zelfs bionische ogen.”

je kunt ze ook koppelen aan je smartphone. Bovendien zijn ook miniaturisatie en energie-efficiëntie twee cruciale factoren.”

NOG EEN ANDERE toepassing waar NXP

EEN VAN DIE toeleveranciers van Cochlear en een prominent lid van DSP Valley is NXP, de voormalige chipafdeling van Philips. “Een hoorapparaat is tegenwoordig een connected device geworden”, zegt managing director Bart De Loore. “Niet alleen de apparaatjes onderling zijn draadloos verbonden,

volop op inzet, is het intelligent maken van medicijnverpakkingen, om de therapiegetrouwheid te verbeteren. “Veel oudere patiënten, zeker als ze een cocktail aan medicijnen moeten nemen, hebben moeite om bij te houden welke middelen ze al genomen hebben”, legt De Loore uit. “Bij chronische patiënten zien we dan weer vaak dat ze te vroeg met hun behandeling stoppen, omdat ze zich beter voelen.

Waarna ze een week later opnieuw in het ziekenhuis belanden.”

DAARVOOR ONTWIKKELDE NXP een minuscule chip die in een medicijnflesje of blister kan gestopt worden. De chip monitort of de verpakking open ging en op welk tijdstip dat gebeurde. Ook bijvoorbeeld de bewaartemperatuur kan in de gaten gehouden worden.

De Loore: “Je kunt die gegevens uitlezen met je gsm en bewaren in de cloud. Als er iets fout gaat, stuur je een herinnering. Niet alleen naar de patiënt, maar eventueel ook naar de verpleger of arts.”

HET BELANG VAN dit soort

Het belang van data in health zal systematisch toenemen - Peter Simkens

Laat ons samen dementie draagbaar maken!

Vergeet onze naasten met dementie niet en help ons om hen te ondersteunen.

Onze vrijwilligers bieden hulp, informatie en een luisterend oor.

VOOR GIFTEN VANAF 40 EURO KRIJG JE 45 % TERUG VIA DE BELASTINGEN

datatoepassingen zal de komende jaren alleen maar toenemen, zegt Simkens. “Je kunt niet alleen temperaturen opmeten, maar ook ultracomplexe zaken, zoals bijvoorbeeld het lactaatgehalte in je bloed, zonder dat je een bloedstaal moet nemen. De vraag is dan: hoe ga je die data nuttig gebruiken en interpreteren? Wat dat betreft, staan we nog maar aan het begin van de revolutie.”

5

SIEMENS WEDT OP DE CLOUD Het Duitse conglomeraat Siemens gaat al zijn diensten voor telemaintenance, gegevensanalyse en cybersecurity in een nieuw cloud-platform steken: Sinalytics.

Dat meldt Engineeringnet.be. Het platform maakt het mogelijk om enorme hoeveelheden gegevens, die sensoren in machines en installaties registreren, samen te voegen, te versturen en te analyseren. Zo wordt bijvoorbeeld het op afstand bewaken van gasinstallaties of van medische apparatuur mogelijk. Ook concurrenten als Bosch, Festo en General Electric zijn met dergelijke projecten in de weer.

MENSEN VERVANGEN ROBOTS Mercedes-Benz gaat voor de productie van zijn nieuwe S-Klasse robots vervangen door mensen.

Dat meldt persbureau Bloomberg.

Volgens de Duitsers hebben robots te veel moeite met het enorme aantal opties waarmee de auto’s uitgerust kunnen worden. Zo kan bijvoorbeeld gekozen worden uit verwarmbare en gekoelde drinkbekers en zijn er vier verschillende ventielen voor de banden. De ‘ogen’ van de robots zouden niet gevoelig genoeg zijn om dit onderscheid te maken.

Rubensstraat 104/4 2300 TURNHOUT TEL.: 014 43 50 60 GRATIS LUISTER- & INFOLIJN: 0800 15 225 GIFTEN: BE87 3101 0355 8094 SECRETARIAAT@ALZHEIMERLIGA.BE

WWW.ALZHEIMERLIGA.BE WWW.JONGDEMENTIE.INFO

6

TREND VOEDING

BELGIË WAKKERT GLOBALE INNOVATIE AAN België staat zevende in de rangschikking van landen die globale innovatie aanwakkeren. Dat blijkt uit een rapport van de denktank Information Technology and Innovation Foundation.

De onderzoekers bekeken verschillende factoren die niet alleen lokale innovatie ondersteunden, maar ook globale overloopeffecten hadden, zoals het belastingsysteem en juridisch kader rond intellectuele eigendom. Finland, Zweden, het V.K., Singapore en Nederland vormen de top 5.

Voedingsindustrie omarmt technologie Voedingsbedrijven waar alles nog met de hand gebeurt? Ze worden een rariteit. Ook in een moderne voedingsfabriek maken robots, sensoren en intelligente machines steeds meer de dienst uit. De kwaliteit en de productiviteit kunnen er maar wel bij varen.

OP ZOEK NAAR DUURZAME EIWITTEN Enkele grote Amerikaanse en Britse voedingsbedrijven gaan op zoek naar manieren om de groeiende wereldbevolking te voorzien van voldoende proteïnen, zonder het milieu extra te belasten. Volgens het consortium moet de Protein Challenge 2040 de huidige wijze om mensen eiwitrijk voedsel te geven, vervangen. Die is namelijk op lange termijn onhoudbaar, onder andere door de groeiende veestapel en de bijhorende CO2-uitstoot. Met onder meer het terugwinnen van eiwitten uit afvalstromen, het verduurzamen van viskwekerijen en projecten om bodemverschraling tegen te gaan, moet dit opgelost worden.

ROBOT VERSNIJDT KIPPEN Het Georgia Tech Research Institute heeft een robot ontworpen die gevogeltekarkassen kan versnijden.

Het apparaat gebruikt 3D-visiesystemen en sensoren om de karkassen zo efficiënt mogelijk te verknippen.

De robot kan zijn handelingen aanpassen aan de individuele verschillen van elke vogel. Eerst worden verschillende punten op het karkas opgemeten en daarna bepaalt een algoritme het beste pad om het dier te versnijden. Dankzij force feedback kan de machine een onderscheid maken tussen vlees en botten.

TEKST FREDERIC PETITJEAN

V

eel consumenten hebben over de productie van voeding nog steeds een geromantiseerd, artisanaal beeld. Maar in werkelijkheid is het een sector waarin innovatie, automatisatie en digitalisering hot topics zijn. Zeker het innovatieplatform Flanders’ Food heeft hierin een voortrekkersrol. “Flanders’ Food is tien jaar geleden opgericht in de schoot van Fevia Vlaanderen, de Vlaamse vleugel van de Federatie van de Voedingsindustrie”, zegt R&D-manager Stefan Coghe. “In tegenstelling tot bijvoorbeeld de technologie- of de textielsector hadden wij geen echte innovatiepolitiek en dat werd steeds meer een gemis.”

FLANDERS’ FOOD ZORGT voor de ontwikkeling van kennis, die verder reikt dan één bedrijf, en waarvan de hele sector kan profiteren. “Vroeger was de trend dat bedrijven hun eigen R&D deden en zelf innovaties ontwikkelden, maar tegenwoordig wordt er veel meer samengewerkt”, weet Coghe. “Zo kun je immers de kosten delen.”

NIET VERWONDERLIJK DUS dat ook Industry 4.0 een thema is dat tegenwoordig hoog op de agenda staat. Coghe: “Aanvankelijk waren bedrijven wat terughoudend voor de investeringen die dit meebrengt, maar we zien dat er heel wat gedeelde problemen zijn, die we samen kunnen aanpakken.

Bovendien zijn veel ondernemingen ook geen echte concurrenten van elkaar. Een bakkerij zal waarschijnlijk geen klanten afsnoepen van een chocoladefabrikant. Dat maakt samenwerken gemakkelijker.”

EEN TECHNOLOGIEPROJECT DAT in 2016 opstartte, werd i-Fast gedoopt. “We proberen hier metingen te integreren met robots en andere automatisaties”, legt Coghe uit. “Op die manier kunnen we een heel snelle analyse doen, heel dicht bij de productielijn. Daarna is het natuurlijk zaak om die data verder te verwerken en gericht te gebruiken.”

DAT ZULKE ZAKEN ook bij kmo’s leven, bewijst Biobakkerij De Trog uit Ieper. Onder begeleiding van Flanders’ Food wonnen zij zopas de Factory of the Future Award van de technologiefederatie Agoria. De Trog maakt een ambachtelijk product,

waar oude technieken en kennis bij komen kijken, maar dan wel in een hypermoderne productieomgeving.

“We maken heel wat verschillende producten die naar heel wat verschillende klanten moeten”, zegt mede-eigenaar Stijn Switten. “Om de levertijden zo kort mogelijk te houden, werken onze order pickers bijvoorbeeld met een slimme bril, die alle nodige informatie in het glas projecteert. De bijhorende software hebben we intern ontwikkeld.”

DE OMZET VAN Biobakkerij De Trog

groeide op acht jaar van een half miljoen euro naar vijftien miljoen euro. De laatste vier jaar is het

Voor Belgische kmo’s is technologische innovatie vaak nog een uitdaging - Stefan Coghe

personeelsbestand ook nog eens verdubbeld. “Dat tempo aanhouden zonder aan kwaliteit in te boeten, kon enkel door automatisering en robotica”, aldus Switten. “Maar we zijn ook heel erg bezig met groene energie, ecologisch fabriceren en zeker ook ergonomie en aandacht voor ons personeel. Ons menselijk kapitaal is net zo belangrijk als ons technologiepark.”

EEN DOORGEDREVEN FOCUS op innovatie,

R&D en automatisering vraagt wel een serieus budget. De laatste tien jaar heeft de bakkerij er zo’n vijftien miljoen euro aan uitgegeven. Alleen al in 2015 en 2016 werd er vier miljoen geïnvesteerd. “Het zijn forse bedragen”, geeft Switten toe. “Maar het loont: we werken bijvoorbeeld al jaren voor een Parijse keten van luxe broodjeszaken. Tot de tweede vestiging hadden zij hun eigen maître artisan. Maar die wilde de uitbreiding niet volgen, omdat hij de kwaliteit dan niet meer kon garanderen.

Zo zijn ze bij ons terechtgekomen en nu mogen wij aan hun vijftig vestigingen leveren.”

DIE KOSTPRIJS IS inderdaad een van de grote uitdagingen voor voedingsbedrijven, erkent ook Stefan Coghe.

“Het is niet alleen de prijs, maar ook de implementatie, het gebruik en het onderhoud dat een kost meebrengt”, zegt hij. “Daarom speelt België nog geen voortrekkersrol in dit verhaal.

Voor onze kmo’s is technologische innovatie vaak nog een te hoge drempel. Om die weg te werken, plannen we nieuwe bedrijfsondersteunende acties rond digitalisering.”

MATERIALEN VERDIEPING

Nanomaterialen zijn zoals chemicaliën: hun effect op het milieu en het menselijk lichaam hangt sterk af van hun chemische basis en hun oppervlakte-eigenschappen - Wim Thielemans

Het nanowonder: vloek of zegen?

Nieuwe materialen met wonderlijke eigenschappen zien voortdurend het licht, als gevolg van de nanorevolutie. “Door materialen op nanoschaal te manipuleren creëren we eigenschappen die uniek zijn en op geen andere manier kunnen worden verkregen.”

TEKST DIRK DESLEEPER

N

eem een stukje plastic, glas of hout, en je voelt en ziet dat het oppervlak overwegend glad is.

Neem je echter een (elektronen-) microscoop die in staat is om in te zoomen tot op één miljardste van een meter, dan ziet het oppervlak er heel anders uit. Het materiaal zit plots vol bulten, gaten en andere onregelmatigheden. En vooral: hoewel het om een vast materiaal gaat, lijkt de lege ruimte tussen de individuele moleculen alomtegenwoordig.

voorbeeld. “Als je weet dat één atoomlaag ongeveer één nanometer dik is, en je hebt een materiaal dat twee nanometer dik is, dan betekent dit dus dat alle atomen in dat materiaal zich als ‘oppervlakteatomen’ zullen gedragen. Als een atoom pakweg tien atoomlagen diep ligt in een materiaal, dan gaan we ervan uit dat dat atoom niet meer ‘weet’ dat er een oppervlak nabij is.

Hun gedrag is dus helemaal anders dan atomen aan de oppervlakte.”

Op die manier worden de

eigenschappen van materialen volledig bepaald door het oppervlak.

THIELEMANS EN Z’N COLLEGA’S werken

met nanodeeltjes op basis van cellulose, zetmeel en chitine. Dat zijn allemaal producten van plantaardige of natuurlijke oorsprong. “We gebruiken ze om bijvoorbeeld polymeren te versterken zodat we superstevige composietmaterialen kunnen maken”, verklaart Thielemans.

DAARNAAST ZORGEN DE nanodeeltjes ervoor dat materialen – liefst gewenste – interacties aangaan met hun omgeving of met andere materialen of systemen.

“Onze materialen worden toegepast in supercapacitoren (om elektrische energie op te slaan in onder meer gsm’s en elektrische auto’s), aërogels (isolatiemateriaal), coatings, optische materialen (om kleuren te verkrijgen zonder pigment) en sensoren. In het laatste geval

DIE LEGE RUIMTE was in 1959 onderwerp van een lezing van de beroemde Amerikaanse natuurkundige Richard Feynman, die de al even beroemde titel droeg: There’s plenty of room at the bottom (er is genoeg plaats op het kleinste niveau, red.).

Het betekende de geboorte van de nanotechnologie. Want ‘genoeg plaats’ op nanoniveau – een nanometer is een miljardste van een meter – wil zeggen dat je heel wat vrijheid hebt om deeltjes van plaats te veranderen, of om zelfs nieuwe atomen in de lege ruimte tussen de bestaande moleculen te plaatsen.

“IN DE NANOTECHNOLOGIE draait alles om het manipuleren van deeltjes met dimensies van de grootteorde van één nanometer”, legt Wim Thielemans uit. Thielemans doet materiaalonderzoek met nanodeeltjes aan de KU Leuven Campus Kulak in Kortrijk. “Door deeltjes te manipuleren creëren we eigenschappen die uniek zijn en op geen andere manier verkregen kunnen worden.”

DE KORTRIJKSE NANOTECHNOLOOG legt het

‘nanowonder’ graag uit met een

In de nanotechnologie draait alles om het manipuleren van deeltjes met dimensies van de grootte-orde van één nanometer - Wim Thielemans

zorgen de nanodeeltjes ervoor dat er de kleinste verandering in de omgeving wordt opgemerkt, waarna een signaal wordt geproduceerd.”

MATERIALEN MET WONDERLIJKE eigen-

schappen, allemaal goed en wel.

Maar hoe zit het met de risico’s van al dat geprutst aan materialen voor de menselijke gezondheid en het milieu? “Alles hangt af van gebruik en nood”, zegt Thielemans.

“Ook een chemisch product kan goed of slecht zijn. Medicijnen zijn bijvoorbeeld te vergelijken met gif. Het effect is vaak afhankelijk van de dosis en de manier waarop je het toedient.”

DAAROM WIJST HIJ op het belang van testen op toxiciteit en accumulatie in het milieu voor materialen met nanodeeltjes commercieel worden gebruikt. Thielemans: “Maar door de bestaande kennis weten we al heel veel. Nanomaterialen zijn zoals chemicaliën: hun effect op het milieu en het menselijk lichaam zal heel sterk afhangen van hun chemische basis en van hun oppervlakte-eigenschappen.” Hij maakt zijn eigen materialen met nanodeeltjes van natuurlijke oorsprong, dus het risico is daar minder groot. Bij synthetisch gemaakte deeltjes is het wel oppassen geblazen. “Vooral bij metalen, zoals de gouddeeltjes in sommige tandpasta’s. Als die in hoge concentraties voorkomen, moet je je zeker opletten. Maar dit geldt natuurlijk ook voor water dat een hoge concentratie aan metaalionen bevat – en dat heeft niks met nanotechnologie te maken.”

7

8

PROFIELINTERVIEW LUC VAN DEN HOVE

‘De smart revolutie is een kans voor onze kmo’s’ De digitalisering, de bloei van smart manufacturing en sensoren en de bijhorende boom aan data die op bedrijven afkomen… Het industriële landschap in Vlaanderen verandert in snel tempo. “We staan aan de vooravond van de internet-of-everything-economie.”

TEKST FREDERIC PETITJEAN

I

mec werd in 1984 gesticht met steun van de Vlaamse regering, om de micro-elektronica-industrie in onze regio te versterken. Bij het grote publiek is het onderzoek naar het verkleinen, versnellen en energiezuiniger maken van computerchips ook de meest gekende activiteit van Imec. De scope gaat ondertussen echter al veel breder: onderzoek naar nieuwe vormen van energievoorziening (smart grids en zonnecellen), medische toepassingen, nanotechnologie en beeldvorming en 3D-visualisatie, Internet of Things… het staat allemaal op de to do-lijst.

Een van de kerntaken van Imec is het ondersteunen van de Vlaamse industrie. Hoe doen jullie dat?

“Technologie brengt sowieso innovatie in de industriële sector en als technologisch onderzoekscentrum dragen wij ons steentje daartoe bij. In de jaren tachtig en negentig zagen we een heel sterke hardwaregolf, waaruit pc’s en smartphones zijn voortgekomen, mee dankzij de miniaturisatie van chips. Vanaf 2000 zie je een softwaregolf, met apps die op bestaande hardwareplatformen draaien. Nu staan we aan de vooravond van de internet-of-everything-economie.

Daarbij zijn twee verschillen met vroeger. Hard- en software worden meer en meer in tandem ontwikkeld.

Alles is geconnecteerd, er komen zeer gespecialiseerde sensoren bij en zowel de hard- als software moet daarop ingesteld zijn. Die worden dus niet meer sequentieel ontwikkeld,

BEELD NICO VAN DAM

maar parallel. En ten tweede: in de vorige golven had je een paar grote spelers die de markt domineerden.

Nu gaat dit in ongeveer alle sectoren spelen, niet alleen in ICT of telecom.

Smart living, smart houses, smart driving, smart food, smart manufacturing… Alles wordt 'smart'. Er zullen dus ook heel veel opportuniteiten zijn voor kleinere nichebedrijven. En dat is uiteraard een enorme kans voor Vlaamse kmo’s.”

Technologie brengt sowieso innovatie Dat is goed nieuws.

“Zeker wel, maar dan moet je dat innovatiepotentieel ook wel grijpen natuurlijk en dat moet onze grote rol zijn.”

Hoe denkt u dat Industry 4.0 ons industrieel weefsel gaat veranderen?

“Het Internet of Things is een heel breed verhaal dat in alle industriële sectoren zal opduiken, ook in smart manufacturing. Alle machines worden geconnecteerd en zullen data creëren, waardoor productieprocessen soepeler verlopen en de supply chain automatisch gemanaged zal worden. Het zal bijvoorbeeld

een stuk makkelijker en kostenefficiënter worden om kleine reeksen in te plannen. De uitdaging wordt om nieuwe sensoren te ontwikkelen, maar ook om die datastroom goed te beheren, denk alleen maar aan security. Veel van die technologieën gebruikt de semiconductorindustrie trouwens al, in onze grote productielijnen voor chips zijn ongeveer alle machines met elkaar verbonden.

Maar ik zie bijvoorbeeld ook heil in een participatie met Flanders Make (strategisch onderzoekscentrum van de maakindustrie, red.), voor zaken als 3D-printing bijvoorbeeld.

Die combinaties maken dat wij gewapend zijn om Industry 4.0 aan te pakken.”

Dat verhaal van hard- en software is dan ook de reden waarom iMinds bij jullie onderdak heeft gekregen?

“Absoluut. Op die manier kunnen we aan de industrie een totaaloplossing bieden. Voor de echte high end-technologie zijn Vlaamse bedrijven vaak te klein. Zij kunnen die vertaalslag naar hun eigen producten dikwijls niet genoeg maken.

Samen met iMinds kunnen wij heel concrete oplossingen voorstellen, die veel gemakkelijker en goedkoper te implementeren zijn.”

Wat is bijvoorbeeld zo’n nicheoplossing, die veel potentieel heeft?

“Inzake gezondheidszorg zijn we met een paar dingen bezig. We hebben bijvoorbeeld een platform

'Voor de echte high end-technologie zijn Vlaamse bedrijven v

ADVERTORIAL

Wie verpakt optimaal?

Lekkere en veilige voeding moet zijn kwaliteit behouden tot op ons bord, en een goed doordachte verpakking speelt daarin een belangrijke, maar tot nu toe te weinig gekende rol. is een goed doordachte verpakking? Sinds 1 oktober 2015 kunnen bedrijven binnen het onderzoeksproject OptiBarrier van Pack4Food ontdekken wat de optimale verpakking is voor specifieke levensmiddelen, dit in nauwe samenwerking met onderzoeksinstellingen. Zo bestaan veel verpakkingen momenteel uit verschillende lagen om voldoende gasbarrière-eigenschappen te voorzien zodat de levensmiddelen afgeschermd zijn van zuurstof. Binnen OptiBarrier wordt bekeken in hoeverre eenzelfde houdbaarheid bereikt kan worden met minder verschillende lagen, wat ten goede komt aan de eventuele recyclage van de verpakking.

MAAR WAT

in verpakkingslagen is echter geen verstandige optie, omdat uiteindelijk een punt bereikt wordt waar de verpakking het product onvoldoende beschermt met grotere voedselverliezen tot gevolg. Dit moet absoluut vermeden worden, aangezien de milieu-impact van het verpakte levensmiddel veelal een stuk groter is dan deze van de verpakking zelf. Dit was één van de conclusies uit een recente studie, uitgevoerd door StudioSpark, Pack4Food en VITO in opdracht van OVAM en FostPlus. Er werd ook aangetoond dat vanuit milieustandpunt het dikwijls voordeliger is om twee kleinere pakjes te kopen dan één groot. Dit uiteraard steeds onder de conditie dat er dan ook minder voedsel weggegooid wordt.

TEVEEL REDUCEREN

www.pack4food.be

LEES MEER OP FOKUS-INDUSTRIE.BE 9 3 VRAGEN AAN...

Het Internet of Things is een heel breed verhaal dat in alle industriële sectoren zal opduiken

JOËLLE VAN MALDEREN CEO VAN PRONOVEM voor nano-elektronica ter wereld.

Als je dat combineert met onze sterke farmasector, onze biotechsector, onze universiteiten, Gasthuisberg, het Vlaams Instituut voor Biotechnologie… dan je zie dat je op een zeer kleine oppervlakte heel veel potentieel creëert.”

Kijken jullie met veel belangstelling naar health omdat we daar in Vlaanderen al redelijk wat expertise hebben?

Als Luc Van den hove geen CEO van Imec was geworden, dan was hij...

Hoe staat het met het Europese patentrecht?

“Dan was ik waarschijnlijk ingenieur-architect geworden.

Architectuur is iets wat mij toen heel erg boeide en nog altijd trouwens. Ik denk ook wel dat ik die interesse heb doorgegeven, want mijn zoon is effectief ook architect geworden. Hopelijk mag ik na mijn pensionering wat bijklussen bij hem (lacht).”

“Om de kosten te beperken en de procedures te vereenvoudigen, is er een eenvormig systeem uitgewerkt, zodat een Europees Unitair octrooi geldig zou zijn voor alle aangesloten landen. Maar een ander niet te miskennen voordeel zou de invoering van één enkel centraal gerechtshof zijn, waar namaak aangevochten kan worden.”

“Dat is natuurlijk een sector die maatschappelijk heel relevant is, waaraan ook nood is en waar we met technologie echte grote verschuivingen kunnen realiseren.

Maar het is ook heel erg relevant voor deze regio. Dat is dus inderdaad een strategische keuze die we maakten. Imec is het grootste onafhankelijk onderzoekscentrum

Wilt u ook weten hoe de toekomst er voor uzelf, uw bedrijf of uw dienstverlening zal uitzien wanneer alles geconnecteerd is? Internet of Things wordt onvermijdelijk het ‘Internet of Everything’.

INTERNET OF THINGS CONVENTION EUROPE GRATIS REGISTRATIE OP WWW.IOT-CONVENTION.EU 8 juni 2016, Tour&Taxis, Brussel

De mogelijkheden en de voordelen zijn schier onuitputtelijk: reductie van kosten, grotere efficiëntie, anticipatief onderhoud, betere monitoring, hogere gebruikers tevredenheid, enz. Deze allereerste B2B conventie brengt alle actieve- en geïnteresseerde partijen samen en dit rond 5 inhoudelijke tracks: Smart Cities, Smart Living, Smart Factories, Health Care en de IoT-Enablers.

U zoekt gespecialiseerde partners om uw huidig aanbod toegankelijk te maken voor IoT? Of u hebt interesse om in de toekomst in dit domein diensten te leveren? Of u wil de markt verkennen op zoek naar oplossingen voor een beter beheer en monitoring van uw gebouwen, openbaar domein, uw patiënten, uw installaties en apparaten?

Neem deel aan de conferentie of aan de workshops en leer uit de 10-talle demo’s of tentoonstellingen. De toegang is gratis! U hoeft zich alleen te registreren op www.iot-convention.eu om de trein van een wereld in verandering niet te missen!

Praktische informatie: Internet of Things Convention Europe 8 juni 2016 • Openingsuren: 09u-18u Hôtel de la Poste, Tour&Taxis, Brussel www.iot-convention.eu

Kunt u een idee geven hoe ver in de toekomst jullie werken?

Wanneer zijn de concrete toepassingen daarvan te zien?

“Open innovatie staat niet gelijk aan vrij gebruik van opgebouwde kennis of van innovatieve producten zonder licentie of andere vergoeding. Meer wisselwerking op het vlak van onderzoek en ontwikkeling tussen bedrijven onderling: ook dat is open innovatie.”

Stimuleert de huidige octrooiwetgeving innovatie nog wel genoeg?

“Dat verschilt erg van project tot project. Bij Bloom en Zembro beginnen stilaan de beta tests, dus daar ga je al binnen één à twee jaar concrete producten van zien verschijnen. Aan de andere kant werken we ook aan een chip om bepaalde kankers in het bloed op te sporen, ik denk dat dat nog zeker vijf tot zeven jaar van een concreet product verwijderd is.”

“Een octrooiaanvraag indienen, is en blijft het beste middel om eigendomsrechten te doen gelden op een concept. Octrooien vormen een deel van het vermogen van een bedrijf. Zij kunnen in mede-eigendom worden gehouden, overgedragen of in licentie worden gegeven. In principe laten octrooien toe innovatie te ontwikkelen bij projecten waaraan meerdere partners deelnemen. Octrooien zijn dus een adequaat medium om innovatie te stimuleren.”

SMART FACT

donderdag 28 april 2016  Provinciehuis Leuven

Samen innoveren in Vlaams-Brabant

GASTHEER

LIEVEN SCHEIRE

Inspiratie- en netwerkevent met gastheer Lieven Scheire, die zijn unieke kijk op de kennisregio Vlaams-Brabant deelt. www.flanderssmarthub.be/connects

PROEFTUINCENTRUM

dinsdag 3 mei 2016  imec Heverlee

B2B event

IMEC PROVINCIEHUIS

in het kader van de Europaweek

H2

vaak te klein.'

Ziet u open innovatie als een bedreiging?

ontwikkeld met sensoren die je op je lichaam kunt aanbrengen, waarna die een gezondheidsanalyse kunnen uitvoeren. Je zou bijvoorbeeld een patch kunnen maken om ECG-metingen te doen van je hart, die dan draadloos naar je smartphone worden gestuurd. Dat platform is voor een deel ontwikkeld met Samsung.

Zij gaan het gebruiken in een volgende generatie smartwatches.

Maar hetzelfde platform kunnen we ook perfect inzetten voor nichetoepassingen, waarvoor we startups hebben gecreëerd binnen Imec. Een zo’n startup is Bloom Technologies. Zij kunnen met een slimme pleister baby’s van zwangere vrouwen monitoren.

Nog zo’n voorbeeld is Zembro.

Zij hebben een slimme armband ontwikkeld om bejaarden te volgen. Het platform wordt super eenvoudig uitgevoerd, zodat ook ouderen ermee overweg kunnen.”

Europa steunt de innovatie van jouw bedrijf.

Inspiratiemoment met getuigenissen van bedrijven. www.vlaamsbrabant.be/europaweeknocturne

10 TOEKOMST SMART GADGETS

Technologische gamechangers Je koelkast die communiceert met je tv? Niet langer sciencefiction. Er is een revolutie bezig en brengt ons het Internet of Things. Frederik Santens, voorzitter van Internet of Things Belgium, schetst een beeld van de infiltratie van nieuwe technologieën in je omgeving.

TEKST ELLEN VAN HOEGAERDEN

Smart factory

Smart product

Smart home

“Een IoT-toepassing kan het producerende aspect van een bedrijf volledig overhoop gooien. Denk aan een gevirtualiseerde productievloer, waarbij een planning eerst wordt gesimuleerd en dan pas uitgerold. Units worden opgedeeld in verschillende stukken en vervolgens mobiel gemaakt. De ene unit doet zijn taak en geeft de nodige data aan een volgende mobiele unit. Zo worden producten op maat van de klant gemaakt, zonder veel handenarbeid.”

“Spullen gaan al eens kapot, daarvoor bestaat er dan ook het garantiebewijs. IoT maakt een one step repair-proces mogelijk bij defecten. Een bedrijf steekt bijvoorbeeld een stukje elektronica in een product, analyseert het en duidt aan waar een product kan falen. Die info wordt verzameld en doorgestuurd naar het bedrijf dat het product heeft gemaakt.

Zo kan een hersteller effectiever werken door meteen de juiste onderdelen mee te geven.”

“Sta eens stil bij hoe vaak je technologie gebruikt in eigen huis. Die interactie tussen jou en je machines zal steeds intenser worden. Stukjes elektronica kunnen overal ingebouwd worden, zo ook in je keuken of slaapkamer.

Vanuit je zetel checken of je koffiemachine aanstaat of je koelkast die laat weten dat ze leeg is? Het kan allemaal. Zo kun je ook een ‘huisprofiel’ opstellen dankzij sensoren die meten welke kamers je wanneer gebruikt.”

Smart service

Smart retail

Smart health

“Het Internet of Things kan een tendens creëren waarbij producten steeds meer als diensten worden aangeboden. Zo kun je bijvoorbeeld de dienst aankopen om te printen, in plaats van een printer te kopen. Je betaalt een maandelijks bedrag en het producerend bedrijf garandeert dat die printer er staat en werkt. Die overgang van productconsumptie naar dienstverlening zorgt voor een heuse verandering in onze gekende wegwerpmaatschappij en marktindustrie.”

“E-commerce zorgt stilaan voor een leegloop bij de traditionele retailer. IoT brengt graag de online- en offlinewereld samen, zo ook via de digitale consumer in store.

Een klantenprofilering wordt opgebouwd, met een tracering van bijvoorbeeld de winkelkar: welk traject heb je genomen, hoe lang heb je geaarzeld bij het kiezen van je cornflakes…?

Via je smartphone of schermen in de winkel kun je ook info krijgen over de herkomst van een product.”

“Op een goede gezondheid! Ook daar speelt IoT een rol, met de smart buildbox. Dat is een doosje met medicatie, verspreid over verschillende dagen. Wanneer je een pil moet nemen, schuift de buildbox vanzelf open. Ze kan tegelijk ook info doorsturen naar je dokter, zodat die weet of je je pillen wel inneemt. Nog een stap verder is het doorspelen van diezelfde informatie naar je verzekeringsmaatschappij, die zo je premie kan aanpassen.”

ADVERTORIAL

PNO Consultants: partner in innovatie Innoveren is een must! Groeibedrijven zijn bedrijven die hun innovatieproces op orde hebben.

Nog te vaak wacht men om te innoveren tot er problemen opduiken.

vraagt wel dat uw project nieuw is voor uw markt. Subsidies helpen uw medewerkers om kennis te verwerven, een prototype van een product of proces te ontwerpen en op de markt te brengen. Samenwerking wordt aangemoedigd.

zoektocht naar cofinanciering van projecten combineren we een hoge kwaliteit met flexibiliteit, waardoor we systematisch hoge slaagkansen halen en op iets meer dan één jaar bijna € 20 miljoen voor onze klanten (groot en klein) activeerden.

Voor KMO’s én grote bedrijven be-

PNO Dienstverlening 1

2

3

staan er heel wat subsidies voor innovatie, waardoor er een duidelij-

In Vlaanderen heeft PNO Consultants de afgelopen jaren tientallen

We kennen de relevante subsidiemogelijkheden op Vlaams en Euro-

Definiëren en plannen van innovatiedoelen

Ontwikkelen en co-financieren van projecten

Maximaliseren van impact van de projecten

ke (financiële) incentive is om toch eerder te starten en om risico’s te

projecten succesvol begeleid van het prille begin tot de laatste contro-

pees niveau. We hebben dertig jaar ervaring en zijn gegroeid tot een

Benchmark en stakeholders analyse

Concept ontwikkeling en samenstellen consortium

Markt- en gebruikersanalyse

beperken. Deze subsidies zijn geen doel op zich, maar wel een handig hulpmiddel.

le op de projectadministratie.

organisatie met meer dan 250 praktijkspecialisten (met een gevarieerde achtergrond en brede expertise) in Europa. In ons actieve netwerk vindt u duizenden organisaties: KMO’s, grote ondernemingen, multinationals, universiteiten, onderzoekscentra, lokale overheden, sectororganisaties, etc.

Open innovatie: partnerships bouwen en opportuniteiten creëren

Subsidiescan en kosten/baten analyse

Project coördinatie en compliance

Schrijven en managen van subsidieaanvragen en -projecten

Bouwen van gebruikersgemeenschappen en netwerken voor disseminatie

Bedrijven denken nog te vaak dat ze niet in aanmerking komen of vinden de aanvraag en het beheer van subsidies te moeilijk. PNO Consultants helpt u met een subsidie tot 30%, 40% en soms bijna 90% van de projectkost! Na het innoveren

De ondersteuning van PNO Consultants helpt uw project te versterken door het uitwerken van een goed plan van aanpak, het in kaart brengen van relevante actoren, het aanbrengen van interessante partijen en verhoogt dus substantieel uw kans om subsidies binnen te halen.

volgen vaak investeringen en/of opleidingen. Ook hiervoor bestaat er in

Dat doen we via het uitwerken van roadmaps, samenbrengen van be-

Vlaanderen substantiële steun van de overheid.

drijven en organisaties in concrete projecten, adviseren over kosten/

Innovatie hoeft geen rocket science

baten van subsidiemogelijkheden, indienen van aanvragen en beheer

te zijn, maar de subsidieverstrekker

van de projectadministratie. Bij de

Visie en roadmap ontwikkeling

Op maat van de klant Inrichting processen Enkel review of volledige dossiers uitschrijven Training, workshops, ...

Faciliteren contacten (overheid, buitenland, netwerken, ...)

Audit projectadministratie Verschillende vergoedingsstructuren (ook succesfee)

Interessante subsidiemogelijkheden • O&O Bedrijfsprojecten (vroeger IWT) • Horizon 2020 • SME Instrument • Fast Track To Innovation •…

• Nieuw vanaf 1 april 2016: KMO Groeisubsidie

• Vermindering bedrijfsvoorheffing • Young Innovative Companies • Onderzoekers • Ontwricht Zones • Interreg - Crossroads • Strategische Transformatie Steun (STS) • ...

John Deckers

www.pnoconsultants.be • info@pnoconsultants.be • Excelsiorlaan 51, 1930 Zaventem • 02/6133110

12 EXPERTPANEL INDUSTRIE

Innoveren voor de toekomst

De nieuwste industriële revolutie – Industrie 4.0 – is volop aan de gang. Robotica en automatisering zorgen voor een paradigmaverschuiving, niet alleen in de (maak)industrie, maar ook daarbuiten. We vroegen aan vier Vlaamse experts hoe onze industrie en economie daarmee moeten omgaan.

TEKST DIRK DESLEEPER

MARIANNE MARTENS CEO VAN GREENBRIDGE

WILSON DE PRIL DIRECTEUR-GENERAAL VAN AGORIA VLAANDEREN

DIRK TORFS CEO VAN FLANDERS MAKE

Welke uitdagingen zien u en uw sector in Industrie 4.0?

“In de sector van de blauwe energie (offshore wind-, golfen getijdenenergie, red.) worden verschillende technieken uit de verwerking van big data geïmplementeerd. Daardoor kun je een offshore windpark bijvoorbeeld zien als een slimme digitale fabriek, waarbij efficiënte en kostenbesparende monitoring dé uitdaging is. Ook voor andere toepassingen van blauwe energie is monitoring cruciaal om de nog veelal onbekende kustprocesssen te exploreren. Voor deze sector is Industrie 4.0 nog belangrijker dan voor andere sectoren. Manuele interventies op zee zijn duur en onveilig door de moeilijke toegankelijkheid van de installaties – dikwijls ver op zee en diep onder het zeewaterniveau – en de harde klimatologische omstandigheden. Vandaag én in de toekomst zijn dan ook grote inspanningen nodig om zoveel mogelijk interventies van op land aan te sturen en de mate van autonomie van processen te verhogen.”

“De toekomst van de fabriek, zeg maar de maakindustrie in ons land, wordt voortdurend op de proef gesteld. Er is de internationale concurrentie, natuurlijk, maar er is ook de vierde industriële revolutie die op ons afkomt. Dit biedt uitdagingen, maar ook kansen. Concepten, zoals de slimme fabriek of Industrie 4.0, beschrijven de digitale (r)evoluties voor productiesystemen. Voorbeelden hiervan zijn een horizontale integratie van processen over toeleveranciers en klanten, een verticale informatie-integratie van de productievloer tot het hoogste beslissingsniveau, het simuleren van product en proces over de gehele levenscyclus… Kortom, bedrijven moeten op een slimme manier op deze veranderingen reageren met geavanceerde netwerken.”

“Er zijn er zoveel. Wellicht is het omgaan met en gebruiken van big data een van de belangrijkste.

Ook de introductie en beschikbaarheid van slimme sensoren is een gamechanger voor de maakindustrie.

Zij zullen immers leiden tot slimmere producten en processen. Er komen ook digitale fabrieken, die van bestelling tot levering zullen geautomatiseerd worden.

Toch verwacht ik op menselijk vlak dat de war for talent een uitdaging zal blijven. Ook de veroudering van het personeel, wat fysische ondersteuning vraagt of het zoeken naar aangepast werk, is een uitdaging die sterk met Industrie 4.0 is verbonden.

De sterk geconnecteerde wereld op basis van ICT en microsensoren is onvermijdelijk: we moeten big brother daarom niet als een bedreiging zien, maar als een noodzakelijk kwaad om te kunnen overleven in de economische wereld van morgen.”

Is de huidige roboticaen automatiseringsrevolutie vergelijkbaar met eerdere ‘revoluties’ in uw sector?

“Offshore windenergie is een relatief nieuwe technologie binnen de hernieuwbare energie. Hierdoor is de leercurve nog steil en is ondersteuning voor optimalisatie en innovatie broodnodig. Na een relatief lange onderzoeks- en ontwikkelingsfase, kende de ontwikkeling van de sector van de blauwe energie een snelle opmars van geïnstalleerd vermogen in de operationele fase. Voor de ontwikkeling van de andere ‘blauwe’ technologieën, wordt een gelijkaardig tijdspad verwacht. Dankzij Industrie 4.0 kan de ontwikkeling hier versneld ingevoerd worden. De komende jaren zullen wereldwijd heel wat offshore windactiviteiten ontplooid worden. Als we gebruik maken van onze leidende rol en ervaring, hebben onze Belgische bedrijven een voordeel en een sterke positie.”

“De omvang, uitdagingen en opportuniteiten van de digitale revolutie zijn nieuw voor onze sector en de verwachte disruptie is ongezien. Digitale technologieën zetten niet alleen de bestaande businessmodellen op zijn kop, maar snijden ook dwars door industrieën en sectoren heen. De impact van de vierde industriële revolutie laat zich voelen op zowel het maatschappelijke, als op het organisatorische en het individuele vlak.”

“De digitale transformatie vandaag, met introductie van ICT, is vergelijkbaar met eerdere revoluties, alleen gebeurt alles nu veel sneller en met meer impact. Een verschil met vroegere introducties van automatisering is dat de interactie tussen mens en machine nu veel kleiner wordt. Robots worden niet langer in een afgeschermde kooi geplaatst, maar zullen snel menselijke werknemers ondersteunen bij hun taken. Processen zullen mensen helpen om nauwkeuriger te werken en minder fouten te maken. De verhoogde rekencapaciteit maakt dat de introductie van sensoren mogelijk is. Het verwerken van grote hoeveelheden data is mogelijk in een tijdsperiode die een fractie is van vroeger. Wat vroeger offline moest gebeuren, kan nu online. Dit verhoogt de beschikbare informatie over het product en de kwaliteit ervan, maar ook de informatie over het proces en de evolutie van het proces. Afwijkingen kunnen nu sneller vastgesteld worden, zodat er minder afval geproduceerd wordt.”

Wat doet u vandaag al om zo goed mogelijk voorbereid te zijn?

“Zoals ook in andere sectoren wordt door de introductie van het Internet of Things en big data in een slimme digitale fabriek (hier voorgesteld als een slimme windturbine) veel data gemeten en verzameld, en zal een doorgedreven en slimme monitoring zorgen voor een efficiëntere en kostenbesparende manier van onderhoud van de windturbines. In de afgelopen vijf jaar werden in Europa steeds meer hernieuwbare energieparken op zee gebouwd en ingezet voor energiebevoorrading. België is één van de pioniers in deze sector.

Terwijl een groeiend aantal offshore windparken in werking komt, is er ook een groeiende en gerelateerde markt voor hun operatie en onderhoud. Tegen 2020 zullen exploitanten hier naar schatting vijf miljard euro per jaar aan uitgeven, alleen al in Europa. Deze markt groeit mee met het aantal windmolenparken en dit biedt uitstekende kansen voor Belgische ondernemingen. Er zijn dan ook al diverse jonge kmo’s in deze niche van de offshore windparken opgericht.”

“Wij werken aan een ambitieus groeiplan om bedrijven te begeleiden bij hun transformatie naar de fabriek van de toekomst. Momenteel begeleiden we al 211 bedrijven. Tegen 2018 willen we 500 bedrijven helpen om uit te groeien tot een fabriek van de toekomst. Het gaat om een sectoroverschrijdend meerjarenprogramma met hulp uit binnen- en buitenland. Tientallen specialisten helpen bedrijven via sensibilisering, scans, individuele begeleiding en collectieve ondersteuning. Doel is om via maximaal zeven transformaties uit te groeien tot de fabriek van de toekomst. Een dergelijke fabriek is groen en verbruikt zo weinig mogelijk energie en grondstoffen.

Ze beschikt over een hoogtechnologisch productieapparaat, maakt producten met een hoge toegevoegde waarde en speelt snel en flexibel in op de vragen van de klant. Dit is mogelijk door de genetwerkte en gedigitaliseerde opbouw. En, last but not least, de kennisinhoud en de betrokkenheid van de medewerkers zijn er erg hoog.”

“We voeren voor en samen met de industrie innovatieve projecten uit met als doel een onderzoeksnetwerk op topniveau te realiseren in Vlaanderen, waar maakbedrijven volop steun vinden voor hun innovatietrajecten. Zo dragen we bij tot nieuwe producten en processen om de voertuigen, machines en fabrieken van de toekomst te realiseren. Enkele voorbeelden zijn 3D-printen, smart monitoring, snelle introductie van sensoren) en human centered production (mens en machine werken nauwer, maar heel flexibel samen, red.). Voor onze Vlaamse bedrijven is de beste manier om te antwoorden op de toekomst, in te zetten op product- en procesinnovatie. Dit is een langdurig proces. Het is zoals het lopen van een marathon, waarbij je tijdig moet starten, steeds tot het uiterste moet gaan en vooral veel doorzettingsvermogen moet hebben.

Enkel bedrijven die blijvend inzetten op innovatie zullen de overwinnaars zijn in de toekomst.”

AUTOMATISERING TRENDS 13

Robots nemen je job over

Al sinds de oudheid denken mensen na over mogelijkheden om taken te automatiseren. Dat heeft ertoe geleid dat vandaag allerhande machines ons werk uit handen nemen. Of we daar blij mee moeten zijn? Jazeker!

TEKST HERMIEN VANOOST

D

ecennialang al kondigen media de komst van de robots aan.

Decennialang al gaat dat gepaard met de vraag of we moeten vrezen voor onze jobs. Aan wie er nog over twijfelt: het antwoord is ‘ja’. Tienduizenden banen staan vandaag op de tocht. Het goede nieuws is wel dat er minstens evenveel nieuwe in aantocht zijn.

Massaal op de barricades springen, is nergens voor nodig.

bleven koppig zweren bij het ambachtelijke spinnenwiel.

Tienduizenden vrouwen haalden er immers hun broodwinning uit.

Erik Buyst: “De concurrentieslag draaide uit op een drama voor wat vandaag de provincies Westen Oost-Vlaanderen zijn. Er verdwenen niet alleen veel jobs, we misten ook een belangrijke kans om de weefselproductie op te trekken en de kostprijs naar

beneden te krijgen.” Omdat textiel aan de andere kant van de plas zoveel goedkoper werd, nam de vraag er hand over hand toe. Dat opende de weg naar nieuwe jobs, vaak in subsectoren waar automatisatie (nog) niet mogelijk was. Zo kwam het dat de handspinners van weleer zich specialiseerden in het vervaardigen van kleren, beddengoed, tafellinnen enzovoort.

OOK DE LOPENDE band van Henry

Ford in de eerste helft van vorige eeuw, lieten we jarenlang links liggen. Terwijl de Amerikanen vanaf de jaren twintig voor de bijl gingen, bleef de aankoop van een auto of stofzuiger in Europa een dure aangelegenheid. De vraag bij het grote publiek bleef uit, de economische groei net zozeer. Dat

INTEGENDEEL ZELFS, de geschiedenis leert

dat verzet meer kwaad dan goed doet. Dat illustreert Erik Buyst, professor economische geschiedenis aan de KU Leuven, met een voorbeeld uit de middeleeuwen.

In de textielindustrie was het toen de gewoonte om wollen stoffen te reinigen en te vervilten in kuipen gevuld met urine en andere natuurlijke chemicaliën.

Om het proces te bespoedigen, moesten arbeiders uren in het vieze goedje trappelen. De komst van de volmolen luidde het einde van dat tijdperk in. Een watermolen voorzien van hamers maakte het voetenwerk overbodig. Erik Buyst: “Toch duurde het lang voor de molen in onze contreien opgang maakte. Precies omdat vollers en andere ambachtslieden voor hun job en inkomen vreesden.” Op langere termijn bleek die weerstand nefast voor de textielnijverheid. Terwijl de volmolen in Engeland furore maakte, bleef het aantal bij ons beperkt. Resultaat: Engeland dreef zijn productie de hoogte in, wij verloren terrein.

EENZELFDE SCENARIO IN het begin van de negentiende eeuw, toen de stoommachine van James Watt machinaal spinnen mogelijk maakte: de Engelsen schakelden massaal over, Vlamingen

Dat automatisatie ten koste gaat van jobs, mag nooit een reden zijn om ontwikkelingen tegen te houden - Erik Buyst

veranderde pas in de jaren vijftig, toen wasmachines en televisietoestellen ook in Europa van de band rolden en dus goedkoper werden.

ERIK BUYST HOOPT alvast dat we met

de robotica wel aan de spits zullen staan. Voor ingenieurs heeft hij maar één boodschap: “Omarm de robots. Zorg ervoor dat ze technologisch top zijn én dat ze bij reële behoeften van de markt aansluiten.” Hij denkt onder meer aan exemplaren die simpele huishoudelijke taken overnemen, bijvoorbeeld bedden opmaken. Niet alleen ons eigen leven zou vergemakkelijken, ook voor pakweg de hotelsector zou het een revolutie ontketenen.

DAT AUTOMATISATIE TEN koste gaat van jobs, mag volgens de economieprofessor nooit een reden zijn om ze te stuiten.

Voor werknemers én vakbonden betekent dat alleszins een andere manier van denken.

“We moeten veronderstellen dat een job voor het leven niet meer bestaat. Ga dus niet kost wat kost in egelstelling staan, maar blijf in jezelf investeren.

Wapen je met de vaardigheden die nodig zijn om je om te scholen.” Erik Buyst verwacht trouwens dat de robots onze gemiddelde werktijd verder zullen terugdringen. Wie weet, komt zelfs de voorspelling van de toonaangevende econoom John Maynard Keynes uit. In 1930 schatte hij dat we tegen 2030 nog maar drie uren per dag zouden werken, met dank aan de machines. Dat schept dan weer tijd voor de echt leuke dingen des levens. Geef toe, daar kan niemand tegen zijn.

14 CHRONICLE HERMAN BRUYNINCKX

‘Revolutionair anders denken’

Onze industrie zal 4.0 zijn, of zal niet zijn, en de slimme robot moet daarin een sleutelrol spelen. Er is een dringende nood aan een breed en privaat gestuurd actieplan om ervoor te zorgen dat we zowel de robots, de mensen, als de investeringen bij elkaar krijgen om die toekomst te realiseren.

TEKST PROF. DR. IR. HERMAN BRUYNINCKX, GEWOON HOOGLERAAR KU LEUVEN EN TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

I

n Industrie 4.0 moet het internet voor de vierde industriële revolutie zorgen.

De term uit gidsland Duitsland werd in Vlaanderen en Nederland politiek verankerd als Flanders Make en Smart Industry.

Andere termen zijn Internet of Things, of Connected Car. Welke vlag de lading ook dekt, een heruitvinding van de industrie kan niet uitblijven: ook zonder technologische revolutie worden computers, sensoren en motoren steeds krachtiger én goedkoper.

VOORLOPIG SURFT INDUSTRIE 4.0 mee

op de ICT- golf: we doen wat we al deden, maar met meer ICT. Als je dan innovatie verwacht van big data of machine learning, maak je twee denkfouten: computerkracht kan laagbetaalde arbeid vervangen, en goedkope robots kunnen overal ingezet worden. Echte vooruitgang moet echter gebaseerd zijn op nieuwe inzichten over de fysische wetmatigheden die brute schaalvergroting in de weg staan: het ICT-succes kan niet herhaald worden in de driedimensionele mechanische wereld. Die heeft andere schaalwetten en fysische onvolmaaktheden, die abstracties achter simpele digitale interfaces niet overleven.

INDUSTRIE 4.0 HEEFT dus nood aan heel nieuwe soorten robotbelichamingen, software en ingenieurs. Daarom is het nu tijd voor actie. Focus universitaire opleidingen nu eens écht op multidisciplinair systeemdenken, en negeer niet langer dat enkel grootschalige private initiatieven de vereiste R&D-investeringen kunnen dragen. Want de ICT(r)evolutie maakt één ding duidelijk: ze kwam er niet door traditioneel gestimuleerde academische innovatie op basis van Europees of nationaal overheidsgeld, maar door de private kracht van internetgiganten.

Geen robots in Industrie 4.0 bij gebrek aan mensen

ER IS OOK goed nieuws. Binnen zo'n 100 km rond Eindhoven – ja, ‘onze’ Industrie 4.0 kan alleen maar Vlaams/Nederlands/WestDuits zijn – zit voldoende menselijk en financieel kapitaal om de wereldwijde top 5 te ambiëren.

Al wat nog echt ontbreekt, is 5 minuten academische moed en 5 miljard industrieel durfkapitaal om die revolutionair andere ingenieursopleiding en dito robottechnologie zelf tot stand te brengen. Overheidssubsidies blijven immers voorspelbaar traag en gefragmenteerd, en komen dus uiteindelijk veel duurder uit, zowel voor onze bedrijven als onze maatschappij.

ONTDEK MEER OP

FOKUS-INDUSTRIE.BE

Let us introduce you to

THE INTERNET OF THINGS Rombit maakt bedrijven slimmer en efficiënter.

Romcore™ koppelt met bestaande IT-systemen, maakt alle data overzichtelijk in één mobiel platform en zorgt voor een intelligente infrastructuur via internet of things-technologie.

ROMBIT.BE

PUNCH POWERTRAIN, met hoofdzetel in SintTruiden, een tweede productievestiging in Nanjing (China) en een grote R&D-locatie in Eindhoven, ontwerpt en produceert een volledig gamma van aandrijfsystemen voor de meest populaire personenwagens (conventioneel, hybride, volledig elektrisch). Deze innovatieve producten zorgen voor uitstekende rijdynamiek, verhoogd rijcomfort, meer rijplezier en een zuiniger brandstofverbruik.

Punch Powertrain is een onafhankelijke automotive supplier, in volle expansie. We bieden inspirerende

wij gaan volle vaart vooruit en zijn op zoek naar (m/v):

carrièremogelijkheden passie voor techniek.

> Control Engineers > System Engineers > Electronics Development Engineer Meer weten?

Contacteer Bart Depraetere op 0471 65 36 00 of kijk op www.punchpowertrain.com/en/careers voor de volledige functieomschrijvingen en onze andere vacatures.

Interesse?

Mail je motivatiebrief en cv naar bart.depraetere@punchpowertrain.com.

JOIN US AND LEAD THE WAY IN AUTOMOTIVE ENGINEERING

WWW.PUNCHPOWERTRAIN.COM

voor

mensen

met

een