Fokus Water

D I T D O SS I E R W O R D T G E P U B L I C E E R D D O O R S M A R T M E D I A E N VA LT N I E T O N D E R D E V E R A N T W O O R D E L I J K H E I D VA N D E R E D AC T I E VA N D E STA N D A A R D

NOV ‘20

WATER Bernard De Potter Is er genoeg water in Vlaanderen?

Wat met waterschaarste?

Technologie, de ware reddingsboei

Britt Buseyne De feiten en fabels van ons kraanwater

MARIJKE HUYSMANS ”Alle maatregelen uit de Blue Deal zijn even belangrijk.

Met één of twee of drie maatregelen zullen we er toch niet komen.”

LEES MEER OP FOKUS-ONLINE.BE • #FOKUSWATER

Het genot van zacht water N°1 Belgische huishoudelijke waterontharder

Betrouwbaar Economisch Ecologisch Assitentie

www.durlem.be

02

EDITORIAL

FOKUS-ONLINE.BE

Bernard De Potter

Is er genoeg water in Vlaanderen?

Maar we hebben ook nieuwe uitdagingen zien ontstaan: door de klimaatverandering worden we regelmatig geconfronteerd met droogte, hebben we vaker lage peilen in waterlopen en lage grondwaterstanden, is er meer piekverbruik van drinkwater met lokaal en tijdelijk mogelijke capaciteitsproblemen. Ook komt blauwalgenbloei steeds vaker voor.

We worden dus geconfronteerd met verandering: zoals we vroeger met water omgingen, kunnen we nu simpelweg niet meer blijven doen. We moeten spaarzamer en duurzamer met ons water omgaan.

Is er genoeg water in Vlaanderen? Zal er nog water uit de kraan komen? Het zijn vragen die bezorgde burgers en ondernemingen zich stellen. Maar we merken ook nog onverschilligheid en gebrek aan urgentie. Wat vaststaat: de aanpak van deze uitdagingen is een gedeelde verantwoordelijkheid. Met zijn allen zullen we inspanningen moeten leveren om minder water te verspillen en meer water op te slaan, te bufferen, te hergebruiken en te infiltreren.

14

06 De sensibilisering van ons waterverbruik 08

Profielinterview: Marijke Huysmans, VUB

12 Expertpanel: Watertechnologie

Om die verandering mogelijk te maken, is de Blue Deal van de Vlaamse regering een belangrijke mijlpaal. Het is een omvangrijk programma, waarbij meer dan 250 miljoen euro wordt vrijgemaakt voor projecten die water duurzaam (her)gebruiken, die voor extra vernatting en ontharding van steden zorgen, grootschalige infiltratieen bufferbekkens realiseren en de strijd aangaan tegen lekverliezen. Om er maar een paar op te noemen.

Water is een kostbaar goed: elke druppel telt.

08

04 Blue Deal: Nooit meer te droog of te nat

14

N

06

LEES MEER...

De Vlaamse Milieumaatschappij wordt dit jaar 30. Sinds onze oprichting zijn we elke dag met water in Vlaanderen bezig geweest. In die dertig jaar is bijna alles veranderd.

iet enkel is de waterkwaliteit van onze waterlopen de afgelopen drie decennia sterk verbeterd, water is weer welkom in steden, we zijn beter gewapend tegen wateroverlast en overstromingen, we meten en weten veel meer…

04

Daarom kijken we met de Vlaamse Milieumaatschappij niet te veel achterom naar de voorbije dertig jaar, maar vooruit: op naar de komende dertig jaar! Want er is werk aan de winkel. Al deze projecten en initiatieven hebben begeleiding en sturing nodig en daar zullen we ons met de VMM volledig aan wijden. Dat doen we nu als regisseur van projecten als Proeftuinen Droogte, Water-LandSchap 2.0, verschillende riviercontracten... samen met de partners in het CIW als oplossingsgerichte partner voor alle toekomstige projecten die proper, aantrekkelijk en voldoende water duurzaam borgen. En dat doen we als expert met de vinger aan de pols voor iedereen die begaan is met het milieu van morgen. Water is een kostbaar goed: elke druppel telt.

Britt Buseyne: Uit de kraan of van de fles?

COLOFON. PRODUCTIELEIDER: Christian Nikuna Pemba HOOFDREDACTIE: Ellen Van Hoegaerden TEKST: Frederic Petitjean Rosalie Van Hoof COVERBEELD: Sandra Mermans CREATIVE DIRECTOR: Baïdy Ly DRUKKERIJ: Corelio

SMART MEDIA AGENCY Leysstraat 27, 2000 Antwerpen Tel +32 3 289 19 40 redactie@smartmediaagency.be

TEKST BERNARD DE POTTER, ADMINISTRATEUR-GENERAAL VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ

Veel leesplezier Maria Chigladze Project Manager

Corrosie?

Roestwater?

Loodcontaminatie?

Lekken en breuken?

Leidingrenovatie zonder breken e-Pipe reinigt en herstelt metalen en niet-metalen

toevoer- en afvoerleidingen zonder breekwerk. Een coating van epoxyhars beschermt de binnenwand

van de buizen definitief tegen corrosie, roest, lekken en breuken.

vóór

na

Kleine Waregemsestraat 31  8530 Harelbeke  T 056 520 220  info@epipe.be  www.epipe.be

1335_AQUA_ADV_ADVERTORIAL.qxp_1335_AQUA_ADV_ADVERTORIAL 4/11/2020 16:43 Pagina 1

Slim waterbeheer voor een beter evenwicht “Beleggen in water”, het lijkt te gek voor woorden. Maar het kan vandaag al. Het toont aan dat water echt wel het nieuwe goud is. Dat ondervonden we met zijn allen dit jaar weer aan een uitgedroogd gazon en zorgwekkende berichten over de waterpeilen. Waterzuiveringsbedrijf Aquafin zoekt mee naar oplossingen om watervraag en –aanbod beter in balans te brengen.

D

e droogteproblematiek moet na de coronacrisis hoog op het lijstje staan van dé grote uitdagingen in 2020. Het verschil met corona is dat droogte geen nieuw fenomeen is en dat de oplossing niet van een vaccin zal komen. Maar als we niet ingrijpen, zal de situatie jaar na jaar nijpender worden.

Met de Blue Deal lanceerde minister van Omgeving Zuhal Demir aan het begin van de zomer een ambitieus actieplan om de droogte te bestrijden.

De Vlaamse Regering maakt bijna 500 miljoen euro vrij voor concrete acties, in samenwerking met verschillende partners. Eén van die partners is Aquafin, dat van ‘een leefomgeving in harmonie met water’ zijn ambitie heeft gemaakt, naast de zuivering van huishoudelijk afvalwater natuurlijk.

“We zijn al veel langer bezig met droogte,” stelt Marjoleine Weemaes, manager Innovatie bij Aquafin.

“Heel veel van onze projecten spelen vandaag in op die problematiek. Aquafin kan namelijk op twee vlakken een belangrijke rol spelen: een slim gebruik van regenwater én structurele toepassingen voor hergebruik van gezuiverd afvalwater.”

Grondwatertafel aanvullen Regenwater moet er in de regel voor zorgen dat onze grondwatertafel aangevuld wordt. Maar door de vele verharding in Vlaanderen, krijgt het water onvoldoende ruimte om in de bodem te dringen.

Samen met Vlario, kenniscentrum voor de rioleringsen afvalwatersector, lanceerde Aquafin in juni dit jaar de website blauwgroenvlaanderen.be.

Met een waaier aan maatregelen en sprekende praktijkvoorbeelden willen ze iedereen die een impact heeft op de publieke ruimte inspireren om meer regenwater te infiltreren. Maar ook particulieren vinden er hoe ze zelf een steentje kunnen bijdragen én zo hun tuin klimaatbestendig kunnen maken.

Wateraanbod uitbreiden Als je het slim aanpakt, kan regenwater ook op grote schaal een alternatief zijn leidingwater. “Zo komt er in Mechelen bijvoorbeeld een nieuw bufferbekken dat we willen aansturen om het water langer bij te houden zodat het minder snel afvloeit naar een waterloop,” legt Birte Raes, studieverantwoordelijke R&D bij Aquafin uit. “Dat water willen we extra zuiveren om het dan naar landbouwvelden in de buurt te sturen voor subirrigatie. Het water zal zich ongeveer een halve meter onder de grond verplaatsen.

Daar wordt het opgenomen door de planten en vult het tegelijk het grondwater aan.”

Ook gezuiverd afvalwater kan een aanvullende waterbron zijn, afhankelijk van de toepassing waarvoor het gebruikt wordt. Marjolein Weemaes: “De voorbije zomers stelden we het ter beschikking van landbouwers als noodoplossing wanneer er geen water meer mocht opgepompt worden uit waterlopen. Structurele toepassingen zijn natuurlijk veel efficiënter en duurzamer en dat is waar we momenteel naar op zoek zijn. In Kinrooi bijvoorbeeld wordt er een verbinding gemaakt tussen een van onze zuiveringsinstallaties en een landbouwveld. Ook hier zal het water, in dit geval gezuiverd afvalwater, ondergronds naar de planten geleid worden."

Aquafin NV Dijkstraat 8 • 2630 Aartselaar • 03 450 45 11 • info@aquafin.be • www.aquafin.be

Meer draagvlak Het R&D-team van Aquafin werkt al tien jaar aan onderzoek rond hergebruik van water, zelf of als partner in nationale en internationale onderzoeksprojecten. Het bedrijf werkt ook samen met drinkwatermaatschappijen om te kijken hoe gezuiverd afvalwater efficiënt verder kan opgewaardeerd worden tot drinkwater. Aquafin voelt dat het de laatste jaren hiervoor makkelijker draagvlak vindt.

Wellicht wordt dat gestimuleerd door de droogteproblematiek die vandaag veel hoger op de agenda staat en iedereen aanbelangt. De dag dat er geen water meer uit de kraan komt, daar wil toch niemand aan denken? l

Aquafin werkt actief op het terrein mee aan onderzoeksprojecten rond droogte. Tegelijk test het proefopstellingen op zijn infrastructuur, zoals deze Bluebloqs van Field Factors. Een compact systeem om in de stad vervuild regenwater lokaal te zuiveren, op te slaan en te gebruiken.

VOLG ONS OP

04

BLUE DEAL VRAAG EN AANBOD WATER

FOKUS-ONLINE.BE

Nooit meer te droog of te nat Laten we het licht van de zon niet ontkennen: er is een probleem met de waterhuishouding in Vlaanderen. Gelukkig onderkennen ook onze beleidsmakers dat ondertussen, vandaar het groots opgezette Blue Deal-plan van de Vlaamse regering.

B

ijna een half miljard euro heeft Vlaanderen vrijgemaakt op de begroting voor het zogenaamde Blue Deal-plan. Er gaat geld naar infiltratie- en bufferbekkens, ontharding in de steden, betere rioolinfrastructuur en het stimuleren van circulair watergebruik in landbouw en industrie. De maatregelen komen niets te vroeg, zegt Wendy Francken, directeur van Vlario, het overlegplatform voor de actoren binnen afvalen hemelwaterbeheer. “Er is in Vlaanderen een onevenwicht tussen vraag en aanbod aan water.

Soms kan het aanbod de vraag niet bijhouden.

Anderzijds zitten we geregeld met te veel water, waardoor we wateroverlast krijgen. Dat we met veel volk op een kleine oppervlakte wonen en de almaar intensievere klimaatverandering helpen ook niet.”

Matthias Mertens van Watercircle.be, het vroegere Vlaams Netwerk Watertechnologie, wijst ook op een historische reden waarom we met watertekorten zitten. “Vlaanderen had vroeger vaak last van grote overstromingen.

Het beleid was jarenlang gericht op het zo snel mogelijk afvoeren van water naar zee.

We geven water geen tijd meer om het te laten infiltreren in de bodem. Tegenwoordig keert zich dat tegen ons.” Om beter en spaarzamer met water om te gaan, zullen zowel de bedrijven, de gezinnen, de landbouw én de steden en gemeenten een inspanning moeten doen. “Elke grote waterverbruiker begint idealiter met het uitvoeren van een

wateraudit”, zegt Mertens. “Weten hoeveel water je gebruikt en verbruikt, is het begin van alles. In de Blue Deal is dat ook opgenomen.

Vanaf 2022 is de wateraudit een onderdeel van de ontvankelijkheidsvoorwaarde voor bepaalde

productie”, pikt Francken in. “Bij veel andere ondernemingen zijn er echter nog grote winsten te halen. Ik denk dat er bijvoorbeeld nog heel wat meer gedaan kan worden met regenwater dat op verhardingen valt. De

Er is in Vlaanderen een onevenwicht tussen vraag en aanbod aan water.

— WENDY FRANCKEN, VLARIO

subsidies en vergunningen. Gelukkig zijn er al bedrijven die aan hergebruik doen. Dit moeten we verder stimuleren zodat aanbod en vraag terug in balans komen.”

“Er zijn zeker al bedrijven die grote inspanningen doen en hetzelfde water soms vier of vijf keer gebruiken in hun

technologieën om dat op te waarderen, bestaan.

Alleen is er vaak geen incentive om er iets mee te doen. De Blue Deal voorziet daarom in een infiltratiebonus: een financiële beloning als je er toch mee aan de slag gaat.”

Een groot voordeel is alvast dat de industrie en de landbouw ook inzien dat het vijf voor

twaalf is. Er is dus een draagvlak voor de Blue Deal. “Wie nu nog ontkent dat er een probleem is, is ziende blind”, zegt Francken.

“Uiteraard is dat besef er ook in landbouw en industrie. Wat wel belangrijk is, is dat iedereen meedoet. Een partij alleen kan dit probleem niet oplossen.” Die visie onderkent ook Mertens. “De Blue Deal is vooral een initiatief voor samenwerking. We moeten elkaar de hand reiken, want alleen lukt het niet. Water zit overal en nergens, dat is ook een deel van de uitdaging. Het heeft heel veel raakvlakken: je hebt de industrie, de landbouw, de gezinnen, steden en gemeenten, het gaat over het beheer van riolen, over klimaat, natuurbehoud… Daar vat op krijgen is niet eenvoudig. En we hebben geen minister van Water die alles overziet.”

Tot slot: een volgende oorlog zou wel eens mogelijks om water draaien, klinkt een bekende boutade. Zou dat kunnen? “Ik hoop en denk van niet”, zegt Mertens. “Zo ver zal het allicht niet komen. Maar wat je wel ziet, is dat de commerciële waarde van water aan het groeien is. In Australië is water al een puur commercieel goed dat verhandeld wordt als elke andere grondstof. Ons Belgisch water is eigenlijk te goedkoop, maar het Australisch model is dan weer het andere uiterste. Is dat de weg die we willen opgaan? Ik denk niet dat dat wenselijk is.”

TEKST FREDERIC PETITJEAN

Sneller en efficiënter slib ontwateren?

GEA heeft de oplossing Hoe maak je slibontwatering efficiënter én goedkoper? Met die vraag stapte drinkwatermaatschappij water-link naar het engineeringbedrijf GEA. De oplossing lag in een installatie met daarin een polymeer-aanmaakunit en een decantercentrifuge om het slib optimaal te ontwateren.

Als grootste Vlaamse waterproducent levert water-link het drinkwater van ruim 1 miljoen mensen. Process Engineer Sven Kempeneers: “In onze hoofdstroom zuiveren we het oppervlaktewater door er zwevende deeltjes, micro-organismen, algen en dergelijke aan te onttrekken. De slibontwatering gebeurt dus pas in de reststroom, maar heeft wel een invloed op onze hoofdstroom.”

De installatie van GEA bij water-link kan slib continu en beter behandelen. Kempeneers: “Vroeger werd slib langer gestockeerd en was het meer gedegradeerd met bijvoorbeeld ammoniakvorming – zeker in de zomer. Deze installatie ontwatert het

slib continu: de vuilvracht wordt onmiddellijk verwijderd en afgevoerd. We winnen meer en zuiverder water uit het slib, dat we makkelijker weer in onze hoofdstroom kunnen brengen.”

Water-link houdt ook een meer geconcentreerde hoeveelheid droge stof over: van 0,1% naar 16 à 22 procent. “Door de automatisering zijn de operationele kosten met 50 procent gedaald. De investering zal al na vijf jaar terugverdiend zijn. Ook voor het milieu zijn er voordelen, het slib is geconcentreerder, er moet dus minder afgevoerd worden.”

Het complete project werd door GEA in handen genomen, van ontwerp, over aanneming en oplevering tot ingebruikname en scholing. “GEA verzekert ook 24/7 alle naservice”, zegt Kempeneers.

“Ze beschikken over een team van tien technici en dag en nacht permanentie. Een hele geruststelling.”

Sven Kempeneers Water-link

Voor meer info kan je terecht bij GEA Belgium op 03/304 88 00

Uw specialist in waterpompen

Actief in verscheidene sectoren Gebouwentechniek Wegen & parkings Industriële pompen

✔ ✔ ✔ ✔ ✔

Jarenlange expertise Totaaloplossingen Vakkundig advies Plaatsing & installatie Onderhoud & service

Vraag vandaag nog uw offerte op maat aan via info@pumptech.be Distributeur van superieure merken zoals

www.pumptech.be

06

WATERVERBRUIK SENSIBILISERING

FOKUS-ONLINE.BE

Het kraanwater komt ons bijna tot aan de lippen Nu we weer allemaal noodgedwongen thuis zitten en er in iedere handtas een mondmasker to-go slingert, is er ruimte voor de volgende vraag: Is het wel slim om onze handen maniakaal met kraantjeswater te wassen?

I

n een recordtempo is de wereld zich bewust geworden van de gevolgen van het coronavirus.

Gedwee stonden we in de wachtrij voor de supermarkt en maakten we een Zoom-account aan. Om de coronakriebels uit te bannen, slagen we er als samenleving in om daadwerkelijk samen te werken.

Maak je tuin waterklaar Een ondergrondse infiltratievoorziening vangt regenwater op wanneer je regenwaterput vol is. Dit is ruwweg een krat in de grond waar het water via poriën insijpelt. Niet mogelijk? Een bovengrondse wadi kan ook. Dit is een lager gelegen zone in de tuin waar het regenwater naartoe wordt geleid. Maak er met enkele bomen een aangenaam plekje van om te vertoeven tijdens hete zomerdagen.

Geothermie, een bedreiging?

Aardwarmteboringen of geothermie is een methode waarbij er enkele kilometers diep in de aarde wordt geboord om warm water op te pompen.

Het is een duurzaam alternatief om gebouwen te verwarmen.

Het risico bestaat echter dat de grondwaterlagen geraakt worden tijdens het boren. Dit zou onze belangrijke waterbronnen kunnen vervuilen. AquaFlanders pleit daarom voor een bijkomende regelgeving rond geothermie.

We stellen vast dat de doorsnee burger een brave leerling is wanneer het over de eigen gezondheid gaat. Wat betreft de gezondheid van onze watervoorraden zijn we echter helemaal niet bij de les.

Kunnen we het eens hebben over dit nijpend probleem? “Water is een schaars goed en er is een grote verantwoordelijkheid naar de toekomstige generaties toe”, zegt Carl Heyrman, Algemeen Directeur van AquaFlanders. Bij waterverbruik denk je wellicht aan een lekkende kraan, maar het is meer dan dat.

“Gemiddeld gebruikt een Vlaming 114 liter water per dag”, zegt Heyrman. “Daarvan is ongeveer 84 liter leidingwater.” Dit water wordt gebruikt voor de douche, het toilet, de wasmachine, om te koken en drinken, de planten water te geven, te poetsen… Water dat uit de kraan stroomt is zo vanzelfsprekend dat we er niet bij nadenken. “In NoordwestEuropa is Vlaanderen de regio met de grootste kwetsbaarheid voor de klimaatverandering”, vertelt Patrick Willems, professor Waterbeheer en Klimaatadaptatie aan de KU Leuven. Dit heeft te maken met onze hoge bevolkingsdichtheid, een bijzonder lage waterbeschikbaarheid per persoon – zelfs lager dan bij de zuiderse landen zoals Spanje en Portugal –, een hoge verstedelijking, veel drainage en veel verharding. “16 procent van de Vlaamse oppervlakte is verhard. Dat is twee keer meer dan het Europees gemiddelde.” Door de verharding kan regenwater niet in de grond sijpelen en opgeslagen worden. Het stroomt naar beken en meren en verdwijnt uiteindelijk de

Noordzee in. Ook draineren we veel gronden. “Dat is belangrijk water dat we ‘kwijtspelen’.”

De klimaatwijziging beïnvloedt ons watergebruik, weten ze bij AquaFlanders. “Tijdens de zomermaanden is de vraag naar drinkwater hoger dan in een andere periode. Dat terwijl het aanbod lager is door de droogte.” De overheid

abstract om alarmerend te zijn. Om die reden werd de watervoetafdruk geïntroduceerd. Deze term omvat niet enkel ons verbruik thuis, maar ook wat we elders in de wereld verbruiken. “Om een tas koffie te zetten, is 130 liter water nodig”, zegt Heyrman. Het gaat dan over water om de koffiebonen te laten groeien, te verwerken en transporteren. “Voor een biefstuk

We moeten beseffen dat leidingwater een kostbaar goed is. “Momenteel verspillen we nog te vaak kwalitatief goed water aan zaken zoals het poetsen van ons huis. Een Vlaming gebruikt amper 11,9 liter regenwater per dag. Daar is veel potentieel.

Dit kan hoger, tot zelfs 50 liter per burger per dag”, zegt professor Willems. “Bovendien

We hebben een grote verantwoordelijkheid naar toekomstige generaties toe.

— CARL HEYRMAN, ALGEMEEN DIRECTEUR AQUAFLANDERS roept dan ook op om zuinig om te springen met leidingwater.

De boodschap is tevergeefs: “Afgelopen zomer stelden we in deze droge en hete periode vast dat mensen alsnog hun zwembad met leidingwater vulden. We zagen toen piekgebruiken van meer dan 40 procent hoger dan normaal.”

De boodschap mist zijn doel.

Hoe kan dat? Voor velen zijn deze cijfers over waterschaarste te

is 15.500 liter water nodig. Als consument moeten we daarbij stilstaan. We zullen in de toekomst moeten afwegen waar we ons water in willen investeren.” Om die reden is AquaFlanders voorstander van meer sensibilisering. “Het lijkt me goed om op voedingsproducten, naast de voedingswaarden, ook de watervoetafdruk te zetten. Zo kan de consument er rekening mee houden.”

is kraanwater qua kwaliteit vergelijkbaar met flessenwater van de supermarkt. Dat zegt iets over de waarde ervan. Als het even duur zou zijn, zouden we vanzelf minder verspillen.” Of met andere woorden: gebruik liever geen waardevol drinkwater om de auto te wassen of het gazon te besproeien.

TEKST ROSALIE VAN HOOF

DE WATERGROEP BRAND REPORT

#FOKUSWATER

Zuinig met water: goed voor het milieu en de portemonnee De klimaatverandering zet onze watervoorraden onder druk én zorgt voor extreme verbruikspieken. De meeste bedrijven beseffen dus de noodzaak om in hun productieprocessen zuinig om te springen met water.

D

at hoeft niet eens moeilijk of duur te zijn. Er zijn heel wat manieren en technieken om water te besparen en die zijn zowel goed voor het milieu als voor de portemonnee. Frank De Poortere, manager Industrie en Services van De Watergroep, legt uit.

Zelfs wie niet elke dag het weerbericht volgde, zal het moeten beamen: we hebben sinds 2017 vier uitzonderlijk droge jaren op rij gehad en de gevolgen daarvan worden steeds duidelijker, zeker in de zomer.

Landbouwers moeten water oppompen uit rivieren en in sommige watertorens loopt de voorraad soms schrikbarend terug. “De klimaatverandering zal die evolutie in de toekomst allicht almaar versterken”, legt Frank De Poortere uit. “Het zijn trouwens ook niet alleen watertekorten waarmee we kampen, soms is er ook water te veel en zitten we met overstromingen. Er is dus vooral watergrilligheid en daar moeten we proberen meer grip op te krijgen. Water bufferen, hergebruiken en diversificatie van gebruikte waterbronnen zijn daarvoor mogelijke oplossingen. Zeker bedrijven kunnen zo quick wins behalen die het waterverbruik stevig kunnen inperken.”

De industrie is momenteel op zijn eentje goed voor zowat 20 à 30 procent van het totale waterverbruik in Vlaanderen. Als zij erin slagen om hun verbruik ook maar 5 of 10 procent terug te dringen, is er dus meteen een significante impact op de totale hoeveelheid verbruikt water. “Onze taak als

waterbedrijf is breder dan enkel het leveren van leidingwater”, zegt Frank. “Zeker bij bedrijven staan we voor een water-opmaat-aanpak. Dat wil zeggen dat we samen met die ondernemingen, on site, op zoek gaan naar lokale aanvoermogelijkheden van water en daarvoor de nodige installaties en expertise aanleveren.”

Die aanvoermogelijkheden kunnen velerlei zijn. “We optimaliseren de interne waterstromen, leveren proceswater of hergebruiken afvalwater van binnen het productieproces”, zegt Frank. “Alles om ervoor te zorgen dat we zo weinig

een of andere manier wel water zijn, want anders is het over en uit. “Het hergebruik van water uit eigen processen is daarom erg interessant, het is een hele zekere bron van aanvoer”, zegt Frank. “Zolang je produceert, is er water en daarmee kunnen bedrijven een groot deel van hun behoefte invullen. Zo’n aanpak past ook in de Blue Deal, het plan van de Vlaamse regering om droogte en waterschaarste aan te pakken.

Kernelementen daarin zijn onder andere circulair watergebruik als regel en het inzetten van innovatieve technieken om het watersysteem slimmer en robuuster te maken.”

Waar we momenteel nog pakweg 30 procent restverliezen hebben, is het de ambitie om in de toekomst naar nul te gaan. mogelijk leidingwater moeten gebruiken.

Bovendien komt leidingwater ook maar in één kwaliteit. Soms is het niet geschikt voor productiedoeleinden en moeten er nog nabehandelingen gebeuren, wat natuurlijk zijn prijs heeft. Onze manier van werken is dus niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de financiën.”

Bijna alle bedrijven en organisaties staan er tegenwoordig voor open om hun voetafdruk te verminderen en minder water, CO2 en energie te verbruiken. Maar er moet op

De Watergroep heeft ondertussen al bij een hele reeks bedrijven projecten gerealiseerd, gaande van melkproducent Milcobel over het AZ Delta-ziekenhuis in Roeselare tot chipsfabrikant Veurne Snack Foods. Die laatste bijvoorbeeld verbruikt in zijn productie ongeveer 300.000 kubieke meter water per jaar, zo’n 40 procent minder dan vroeger.

Het grootste deel daarvan is spoelwater om aardappelen te wassen. Om hiervan zo veel mogelijk te hergebruiken, werd een filtratiesysteem opgezet. Daarmee kan ongeveer zestig procent van het spoelwater

In samenwerking met...

De Watergroep is een autonoom Vlaams waterbedrijf dat producten en diensten aanbiedt in de gehele waterketen en een geschiedenis heeft die meer dan 100 jaar teruggaat. Het is ook het grootste drinkwaterbedrijf in Vlaanderen, in 2019 werd bijna 180 miljoen kubieke meter drinkwater geleverd, via een netwerk van 34.000 kilometer leidingen aan 177 gemeenten gespreid over West- en Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Limburg. Alles samen bedient De Watergroep ruim 3,2 miljoen klanten en honderden bedrijven. Aan die laatsten werd ongeveer 9 miljoen kubieke meter ‘water op maat’ aangeboden.

Bij De Watergroep werken zowat 1.500 mensen.

opnieuw in het productieproces ingezet worden. Het bedrijf bespaart zo minstens 180.000 m3 water per jaar, het jaarlijks verbruik van ongeveer 4.400 Vlamingen.

“Bij frietfabrikant Agristo in Wielsbeke hebben we het nog anders aangepakt”, geeft Frank als tweede voorbeeld. “Voor hen bouwden we een ruwwaterleiding waarmee we water pompen uit de Leie, een rivier met een goede waterkwaliteit en constante aanvoer. Dat water wordt behandeld en in de fabriek gebruikt. Het restwater wordt daarna via een aparte pijp opnieuw in de rivier geloosd. Op termijn kunnen ook andere bedrijven in de buurt op die leidingen aangesloten worden.”

Er zijn dus heel wat manieren om zuinig met water om te springen. De technieken en technologieën hierachter evolueren ook voortdurend. “Uiteindelijk willen we gaan naar wat in onze sector Zero Liquid Discharge heet”, zegt Frank.

“Noem het gerust “waterhergebruik 2.0”. Waar we momenteel nog pakweg 30 procent restverliezen hebben, is het de ambitie om in de toekomst naar nul te gaan. Dat wil niet zeggen dat er helemaal geen reststromen meer zullen overblijven, maar die zullen dan allicht niet-vloeibaar zijn. Momenteel zijn dat soort technieken nog erg duur en energie-inefficiënt, dus er zal nog heel wat tijd en onderzoek nodig zijn om hier een courante praktijk van te maken.

Maar er wordt aan gewerkt.”

07

08

INTERVIEW MARIJKE HUYSMANS

FOKUS-ONLINE.BE

Marijke Huysmans

‘Genoeg water in België, we moeten er alleen beter mee omgaan’ De laatste paar jaar hebben we elke zomer al prijs gehad: we moeten zuinig zijn met water, de planten niet te veel besproeien en zeker onze auto niet wassen. In Vlaanderen heerst er immers “waterschaarste”. Hoe kan dat in een land waar het zo vaak regent? En wat kunnen we eraan doen? Wij gingen het vragen aan hydrologe Marijke Huysmans van de VUB. TEKST FREDERIC PETITJEAN

BEELD SANDRA MERMANS

MARIJKE HUYSMANS INTERVIEW

#FOKUSWATER

09

E

r zijn op deze planeet welgeteld 22 landen waar er een groter onevenwicht is tussen het waterverbruik en het wateraanbod dan België. Zelfs Spanje en Zuid-Italië doen het beter. Een ontstellende gedachte waar maar weinig mensen zich bewust van zijn.

Professor Huysmans, hoe komt het dat onze waterhuishouding zo mank loopt?

“Daar zijn een paar redenen voor en die zitten zowel aan de aanbod- als de vraagzijde. Ten eerste regent het in België veel minder dan mensen denken. Het lijkt soms wel dat de hemelsluizen hier altijd open staan, maar dat is absoluut niet zo. Er is langs die kant dus al niet enorm veel aanvoer van water. Ten tweede: we hebben ook geen grote rivieren die veel water meebrengen. Ja, er is bijvoorbeeld wel de Maas, maar die is niet te vergelijken met een rivier als pakweg de Rijn of de Donau. Ten derde wonen en werken we met heel veel mensen op een kleine oppervlakte, die allemaal water nodig hebben. Ook in onze industrie en de landbouw worden serieuze hoeveelheden water verbruikt. En tot slot zitten we in België ook met enorm veel verharding, nog meer dan in onze buurlanden.

Dat komt door onze chaotische ruimtelijke ordening. Daardoor loopt veel water meteen de riool in en gaat het zo naar zee. Terwijl het veel beter zou zijn om het in de bodem te laten intrekken.”

Vandaar dus die lage grondwaterpeilen van de laatste jaren?

“Precies, door de droogte van de laatste jaren ligt dat peil een heel stuk onder de normale waarden. We zouden dus meer water moeten laten infiltreren, maar het ook beter in de bodem vasthouden. Heel veel boeren leggen bijvoorbeeld afwateringsgrachten aan om hun grond droog te houden. Dat is jammer, want zo gaat er alweer veel water ‘verloren’.

We zouden ook veel kritischer moeten staan tegenover het oppompen van water. Voor veel van die toepassingen zou ook regenwater of zelfs afvalwater gebruikt kunnen worden.”

De klimaatverandering waar we voor staan helpt allicht ook niet?

“Nee, uiteraard niet, we zien de droogte bijna voor onze ogen almaar erger worden. Het is eerlijk gezegd zelfs nog erger en extremer dan wetenschappers aanvankelijk voorspeld hadden.

Het positieve daaraan is dat er nu toch wel een bewustzijn groeit rond water. Het probleem wordt algemeen onderkend. Ook door de politiek: het is geen toeval dat een plan als de Blue Deal nu naar boven komt.”

Ik ben eigenlijk wel optimistisch wat betreft onze waterproblemen.

Hoe sta jij tegenover dat plan?

“Ik ben blij dat het er is. Het is geen holle doos, of een vrijblijvend ‘proefproject’ of een ‘demoproject’ of iets in die trant. Dat de regering er bijna een half miljard euro belastinggeld voor vrijmaakt, bewijst dat. Wat ook goed is, is dat het een allesomvattend plan is. Het gaat over zo’n 70 maatregelen, van natuurlijke oplossingen over technische oplossingen, tot lekdetectie, het aanleggen van buffers, het ontharden van de omgeving, noem maar op. Allemaal structurele maatregelen die echt een verschil gaan maken.”

De droogte door klimaatverandering is zelfs nog erger en extremer dan wetenschappers aanvankelijk voorspeld hadden.

Wat is je favoriete maatregel?

“Ah, dat wordt mij vaak gevraagd, maar ik antwoord altijd hetzelfde: al die maatregelen zijn allemaal even belangrijk en we moeten ze allemaal uitvoeren. Met één of twee of drie maatregelen zullen we er toch niet komen.

Er staan grote infrastructuurwerken op de planning die jaren tijd zullen vragen, maar ook quick wins. Elk heeft zijn belang.”

Het waterprobleem is niet overal in België even erg. Is het bijvoorbeeld geen idee om water van de Kempen naar WestVlaanderen te transporteren?

“Er is al veel samenwerking tussen watermaatschappijen, maar je kunt moeilijk de Kempen leegpompen om heel België van water te voorzien. Dat is niet realistisch.

Bovendien is het leggen van leidingen en transporteren van water erg duur en niet efficiënt. Op die manier is het ook niet realistisch om water bijvoorbeeld in Nederland of Frankrijk te gaan halen.”

Kan technologie ons niet helpen?

Bijvoorbeeld door rioolwater op te waarderen.

“Daar ligt inderdaad nog heel veel potentieel.

Je zou bijvoorbeeld rioolwater kunnen behandelen om akkers te beregenen. Soms is dat nu al mogelijk, als het water proper genoeg is. Als dat niet zo is, zijn er nog extra behandelingen nodig en die zijn wel erg duur.

Maar ik denk dat we daar de komende jaren nog heel veel vooruitgang kunnen boeken.

Je zou bijvoorbeeld ook het grondwaterpeil artificieel kunnen bijvullen, wanneer je een overschot aan water hebt. Bij hoge rivierpeilen, bijvoorbeeld. Dat overschot zou je dan in de bodem kunnen bewaren tot de momenten dat je het nodig hebt.”

En ontzilten van zeewater?

“Ja, dat klinkt als de heilige graal natuurlijk, er zitten triljarden en triljarden

liters water in de zee. Alleen zijn daar ook weer een paar problemen. Zo is die technologie peperduur. Als we dat intensief gebruiken, verdubbelt de kostprijs van ons water. Ten tweede is het zeer energie-intensief. En van energie hebben we in Vlaanderen ook al geen overschot.

En ten derde zit je met een restproduct – zeezout – waar je vanaf moet. Sommige landen storten dat terug in de oceaan, maar dat is ecologisch met vuur spelen.”

Vergeten dan maar?

“Het is geen basisoplossing, maar ik denk wel dat het kan werken als een soort van back-up. Bijvoorbeeld in de zomer aan de kust, want dan is daar een zeer grote vraag naar water en meestal een zeer laag aanbod. Op zo’n momenten kan ontzilting een goede aanvulling zijn.”

Hoe zal de situatie evolueren tegen, pakweg, 2030?

“De klimaatverandering zal allicht niet zomaar verdwijnen, dus dat bemoeilijkt een en ander wel. Maar voor de rest ben ik eigenlijk wel optimistisch. Ik denk dat het waterprobleem kan opgelost worden en dat tegen 2030 al veel maatregelen van de Blue Deal duidelijk zichtbaar zullen zijn. Ons grote geluk is dat we in België water hébben. We moeten er alleen beter mee omgaan. In de woestijn is er gewoonweg géén water. Dan staan wij er toch beter voor.”

SMART FACT. Wat was je geworden als je geen hydrologe was?

“Als kind wou ik graag juffrouw worden.

Ik zit daar eigenlijk niet zo ver van af, alleen zijn mijn studenten iets ouder, natuurlijk (lacht).”

3 VRAGEN AAN...

ANAÏS DE MOOR EVODIS

Hoe maken jullie het mogelijk om waterlekken op te sporen?

Wij verdelen satelliettechnologie van het Israëlische bedrijf Utilis. De satelliet maakt foto’s van het aardoppervlak waarmee je als het ware “in de grond” kunt kijken en de samenstelling van die grond kunt analyseren, bijvoorbeeld op watergehalte, grondtype en conductiviteit.

Doordat we weten waar de leidingen liggen, kunnen we zo snel veranderingen in de buurt van de leidingen detecteren. Zulke veranderingen kunnen er immers op duiden dat er iets mis is. Voor de detectie van de lekken maken we gebruik van speciale akoestische technologie. Je kunt een lek immers “horen”.

De satelliet maakt heel dat proces een stuk sneller en efficiënter. Interessant weetje: deze technologie werd aanvankelijk eigenlijk ontwikkeld om water op te sporen op Mars.

Maar ondertussen blijkt dus dat het ook op de Aarde prima werkt.

Wie gebruikt deze technologie al?

Een van de eersten die het inzette was de watermaatschappij Waterlink, maar ondertussen hebben ongeveer alle watermaatschappijen in ons land er al tests mee uitgevoerd. We hopen dus dat de technologie binnenkort over heel België gebruikt zal worden.

Zijn waterlekken een groot probleem in België?

Het is niet evident om daar correcte cijfers over te vinden. Er zijn wel lekken, maar België springt er niet speciaal uit wat dat betreft. Het is natuurlijk wel zo dat elke lek er een te veel is. Zeker met de klimaatverandering en de droogteproblematiek moeten we zuinig zijn met water. Elke verspilde druppel is er een teveel.

010

BRAND REPORT VERENIGING VLAAMSE PROVINCIES

FOKUS-ONLINE.BE

Een integraal en centraal waterbeleid voor een beter waterhuishouden Wie beheert de overgrote meerderheid van de onbevaarbare waterlopen in Vlaanderen? Het antwoord zal je misschien verbazen: het zijn de provincies. Hoe pakken ze dat aan? En waarom zou een nog meer gecentraliseerd waterbeleid goed zijn voor ons waterhuishouden?

Jan De Haes, gedeputeerde voor Milieu, Natuur en Waterbeleid in de provincie Antwerpen, legt uit.

Z

owat 16.000 kilometer onbevaarbare waterlopen telt Vlaanderen. 8.700 kilometer daarvan wordt volledig beheerd door de provincies. Daarnaast financieren deze het beheer van bijna 3.300 kilometer. In totaal beheren en/of financieren ze dus 12.000 van die 16.000 kilometer. “Dat gaat over de waterlopen in goede staat houden, ze ruimen, de infrastructuur onderhouden en zorgen voor het bijhorende natuurbeheer”, zegt Jan De Haes. “Daarin is ondertussen zeer veel expertise opgebouwd. Vroeger probeerden we water zo snel mogelijk af te voeren, tegenwoordig willen we het zo goed mogelijk in de grond laten dringen. Zo helpen we mee om zowel watertekorten als wateroverlast te voorkomen. Alles samen budgetteren wij 52 miljoen euro per jaar voor waterbeheer.”

Als 12.000 van de 16.000 kilometer waterlopen onder de provincies vallen, zit er ook 4.000 kilometer ergens anders.

“Dat zit verspreid bij zowat 120 andere

instanties, vaak gemeenten, maar ook heel wat polders en wateringen”, legt Jan uit.

“Zij zijn erg betrokken bij hun streek en kennen de lokale problematiek goed. Alleen:

De provincies lopen inderdaad in de spits als het gaat om de waterproblematiek efficiënt aan te pakken. De aanstelling van een droogtecoördinator bewijst dat bijvoorbeeld.

Het lijkt me goed om waterbeheer zoveel mogelijk bovenlokaal te regelen. Zeker nu de droogteproblematiek almaar duidelijker wordt. water stopt natuurlijk niet aan de grens van een gemeente of een streek. Daarom lijkt het me goed om waterbeheer zoveel mogelijk bovenlokaal te regelen. Zeker nu de droogteproblematiek almaar duidelijker wordt. Zo kunnen we ook de schaal vergroten: we hebben al heel veel knowhow opgebouwd en we beschikken over middelen en mensen. Laten we die dan ook zo goed mogelijk inzetten.”

Jan: “Zijn taak is het afstemmen van vraag en aanbod van water. Dat is zeer belangrijk geworden, omdat ons wateroverschot in Vlaanderen erg klein is. We sturen vanuit de provincie ook een waterpeilingsnet aan, met tientallen digitale meters die constant de waterstanden opmeten. Zo kunnen we bijvoorbeeld een captatieverbod zeer specifiek opleggen voor bepaalde streken, in plaats van voor complete provincies ineens.”

In het laatste regeerakkoord is al afgesproken om het waterbeleid te rationaliseren en te integreren. “Iedereen is het erover eens dat minder versnippering goed zou zijn, maar nu moeten we bekijken hoe we dat precies gaan aanpakken”, zegt Jan. “Het aantal verantwoordelijken inperken op een bovenlokaal niveau, zoals in Nederland met de Waterschappen, die op provinciaal niveau werken, lijkt me geen slechte aanpak. De provincies zijn in ieder geval klaar om hierin een rol te spelen.”

Jan De Haes Gedeputeerde voor milieu, natuur & waterbeleid, provincie antwerpen

In samenwerking met...

De basisopdracht van de VVP is een bijdrage te leveren tot steeds betere, betrouwbare en transparante provinciebesturen, om zo uit te groeien tot het onbetwistbaar verkozen regionaal streekbestuur van de toekomst. Prioritair is de VVP de belangenbehartiger van het provinciaal bestuursniveau in politiek Brussel. De VVP werkt gemeenschappelijke standpunten uit voor zaken die van direct of indirect gemeenschappelijk provinciaal belang zijn. De VVP vormt tevens het platform voor samenwerking tussen de vijf Vlaamse provinciebesturen, stimuleert vernieuwingsprocessen, methodieken ten bate van het provinciaal management zoals het introduceren en bevorderen van de methodologie van het ‘gebiedsgericht werken’, stimuleert de Europese (grensoverschrijdende) ontwikkelingen, en dergelijke meer.

Smet Group: de kunst van leidingrenovatie In onze ondergrond ligt een enorme hoeveelheid leidingen. In de loop van de jaren zijn ze aan slijtage onderhevig en op een gegeven moeten ze gerenoveerd worden.

Smet Group uit Dessel heeft alle materiaal en expertise in huis om zulke werken snel uit te voeren. Projectleider Elly Van der Schraelen legt uit.

De Smet Group is een familieonderneming met zo’n 550 werknemers dat al sinds 1900 gespecialiseerd is in ondergrondse technieken. Voor het renoveren van leidingen werkt het bedrijf vaak in opdracht van intercommunales, gemeenten, waterbedrijven, chemische sites en zelfs luchthavens. “Het zijn dan zeker ook niet alleen rioolleidingen die we aanpakken”, zegt Elly. “Waterleidingen, chemische leidingen, noem maar op…als er iets door kan lopen, kunnen wij het renoveren.”

Vier methoden Zo’n renovatie begint met een grondige inspectie van de leiding. Manueel als de leiding toegankelijk is, met een robot als dat niet lukt. “Er zijn vier verschillende veelgebruikte technieken om te renoveren”, aldus Elly. “Naargelang het probleem zullen we de meeste geschikte techniek uitkiezen.”

Een eerste veelgebruikte methode is “relining”. “Daarbij wordt een soort “kous” van glasvezelversterkte kunststof en geïmpregneerd met hars in de leiding getrokken”, legt Elly uit. “Door middel van UV-licht of warmte harden we de kous uit. Ook het type van de kous kan verschillen. Bijvoorbeeld voor een chemische leiding zal dat anders zijn dan voor een waterleiding.”

De tweede techniek heet “pipebursting”.

“We verbrijzelen de oude buis in de omliggende grond en trekken dan een nieuwe buis op deze plaats. Dit gebeurt in één beweging. Vandaar de naam “bursting”. De vrije ruimtes tussen de buizen vullen we dan op met cementspecie. Ook de aansluiting op de leidingen vernieuwen we met één van deze technieken.”

De derde techniek gebruikt spuitbeton om een nieuwe binnenmantel aan te brengen.

“Hierbij gaan we de oude binnenlaag onder druk verwijderen en nadien een nieuwe laag mortel aanbrengen om een nieuwe binnenmantel te maken”, vertelt Elly. “Deze nieuwe mantel is enkele centimeters dik. De laatste methode heet “schaaldelen”. Daarbij zetten we prefab elementen in de buis die de vorm van de bestaande buis hebben en vullen we de vrije ruimte ronde deze delen op met ce-

mentspecie. Ook toegangskamers renoveren we op deze manier. Hiervoor gebruiken we verschillende technieken zoals, verticale liner, spuitbeton of coating. Dat laatste werkt volgens ongeveer dezelfde principes als spuitbeton maar dan met epoxyharsen.”

Twee grote voordelen De aanpak van Smet Group heeft twee grote voordelen, stipt Elly aan. “De leidingrenovaties kunnen we zonder of met minimale graafwerken uitvoeren. Zo blijft de hinder voor de omwonenden beperkt tot een absoluut minimum. Bouwheren hoeven zich dus geen zorgen te maken over andere aanwezige leidingen in de ondergrond of vervuilingen die eventueel moet afgevoerd worden. Ten tweede kan het werk snel verlopen. Afhankelijk van de gekozen aanpak spreken we over enkele dagen of weken in plaats van maanden of jaren bij traditionele technieken. En dat heeft natuurlijk ook zijn – positieve - invloed.”

R

Als specialist in de water- en afvalwaterindustrie en met ons brede scala aan bekende merken zetten wij ons in voor innovatieve oplossingen.

V V V V

Snel en eenvoudig onderhoud Lage Total Cost of Ownership Tot 70% ruimtebesparende footprint Robuuste slangen met lange levensduur

VERDERFLEX DURA De compacte oplossing

Verderflex Dura Max. capaciteit: 15,3 m3/h Max. druk: 16 bar Opties: In ATEX leverbaar

Verder is fabrikant van: Verderflex industriĂŤle slangenpompen

VERDER NV / SA Tel.: 03-877 11 12 E-mail: sales@verder.be

www.verder.be

FocusAdv_Water_255x185mm_VF-DURA.indd 1

25-02-20 12:59

012

EXPERTPANEL WATERTECHNOLOGIE

FOKUS-ONLINE.BE

Kan technologie ons behoeden voor waterschaarste?

Waterbronnen staan wereldwijd onder druk. Gelukkig bestaan er toepassingen zoals waterbehandeling en waterzuivering. Een ware reddingsboei of slechts een doekje voor het bloeden? We vroegen aan drie bedrijven in de sector of watertechnologie zoden aan de dijk zet.

PATRICK SWARTENBROEKX.

CEO HydroScan

PIET DE LANGHE.

JACOB BOSSAER.

Directeur Pantarein Water

CEO BOSAQ

Wat is het algemeen doel van technologie rond water?

“Beschikbaarheid van water en leveringszekerheid zijn de uitdagingen van morgen. Slechts 3 procent van de totale wateroppervlakte op aarde is drinkbaar. 80 procent daarvan is bevroren ijs. Dat betekent dat amper 0,5 procent van het beschikbare water drinkbaar is. We moeten hier als maatschappij duurzaam mee omgaan. Technologie kan helpen om mens en natuur in harmonie te brengen. Aan de hand van verwerking van real-time meteorologische gegevens met pluviale overstromingsmodellen kunnen we voorspellingen van overstromingen doen, bijvoorbeeld stedelijke overstromingen tot op straatniveau. We kunnen ons erop voorbereiden door bijvoorbeeld interventieteams preventief naar de meest kwetsbare plaatsen te sturen.”

“Niet alleen wat betreft het coronavirus leven we in België in een rode zone, ook het watertekort doet ons land gloeien. De afgelopen jaren kenden we droge en hete zomers, een gevolg van de klimaatwijziging. Water krijgt hierdoor voor het eerst een waarde. Voor de industrie was het doel van de technologie aanvankelijk het maken van kwalitatief proces- en drinkwater aan de bron, en het zuiveren van afvalwater op het einde. De laatste jaren verschuift de klemtoon naar het verhogen van het rendement. We trachten zo weinig mogelijk water te verliezen en het maximaal te hergebruiken. Technologie speelt ook een rol bij het inzetten van onlinemetingen, dataverzameling en ontwikkeling van slimme sturingen.”

“Ik denk dat watertechnologie maar één doel dient, en dat is het algemeen beschikbaar maken van drinkwater van een hoge kwaliteit aan een zo laag mogelijke prijs. Op internationaal niveau focussen wij vooral op het brengen van drinkbaar water naar gemeenschappen. Een derde van de wereld heeft nog steeds geen goede toegang tot drinkwater. Wij doen de kraan open en er stroomt water uit. We staan er niet bij stil hoe dat gezuiverd wordt en tot bij ons geraakt. Dit is een enorme uitdaging.

Bovendien zal de helft van de wereldpopulatie in 2025 in een gebied van waterschaarste wonen. Mensen weten niet hoe groot de druk op onze waterreserves is.”

Hoe kunnen/zullen technologische innovaties de watervoetafdruk beïnvloeden?

“Om te beginnen kan technologie lekverlies tegengaan. In stedelijke gebieden sijpelt meer dan de helft van de lekken in drinkwaternetwerken in riolen en grachten weg. Het water gaat linea recta naar de zee en zijn we kwijt. Vlaamse drinkwaterbedrijven hebben dit begrepen en schakelen een versnelling hoger door de inzet van technologie. Er lopen continu vergelijkingen tussen het real-time en het ‘normale’ historische waterverbruik, voorspeld door algoritmen.

Afwijkingen worden meteen gesignaleerd. Technologie helpt ook bij het hergebruik van water. Afvalwaterstromen worden gerecupereerd en kunnen zelfs ingezet worden voor warmterecuperatie en energieproductie zoals in de Nieuwe Dokken Gent.”

“Zelf besteden we ongeveer 15 procent van de winst aan innovatie in de vorm van onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten met de steun van Vlaio. Circulaire wateroplossingen vereisen een integrale aanpak. Circulair betekent trouwens niet enkel het hergebruik van water, maar ook het efficiënt inzetten van bronnen, optimaliseren van processen, verminderen van chemicaliën en productverliezen. De watercyclus als essentieel onderdeel van het productieproces dus. Verder is het zo dat we dergelijke projecten vaak als totaaloplossing aanbieden. De klant betaalt als het ware voor het water dat hij afneemt. Bij het ontwerp werken we met een horizon van tien jaar, waarbij de technologen zich iets meer laten gaan.”

“In Europa zien we nu al de meerwaarde van technologische innovaties. Vlamingen zijn wereldwijd bij de beste leerlingen wat betreft het directe verbruik. Als je kijkt naar onze buurlanden of naar de Verenigde Staten, zijn we zuinig. Innovaties zoals waterbesparende kranen, toiletten, wasmachines, douchekoppen… hebben hiervoor gezorgd. Op internationaal niveau is er nog veel potentieel. Natuurlijk, wie geen of niet veel water heeft, kan het ook niet verspillen. Wat betreft de watervoetafdruk is er veel werk aan de winkel. De rol van technologie is hierin beperkt. Dit gaat vooral over sensibilisering en een andere manier van consumeren. Wie vegetarisch eet, heeft bijvoorbeeld een lagere watervoetafdruk.”

Zal dit de kwaliteit van water verbeteren?

“Een verbetering van de watervoetafdruk betekent niet noodzakelijk een verbetering van de waterkwaliteit. Integendeel, in bepaalde gevallen kan de plaatselijke waterkwaliteit negatief beïnvloed worden doordat eenzelfde hoeveelheid vervuiling geconcentreerd wordt in een kleinere hoeveelheid water. Nu, de kwaliteit van het drinkwater in Vlaanderen is uitstekend. Bij het inschakelen van alternatieve en gedecentraliseerde bronnen is het belangrijk die uitstekende waterkwaliteit te vrijwaren.

Een verkeerde of incidentele lozing is immers snel gebeurd.

Onze waterbedrijven hebben hierin een unieke focus en zeer belangrijke expertise opgebouwd.”

“Een integrale wateraanpak waarbij we beter en meer water kunnen hergebruiken, zal zeker leiden tot minder impact en waterverspilling. De druk op de waterbronnen wordt namelijk kleiner, en er is een verminderd chemicaliënverbruik waardoor er minder zout in het oppervlaktewater terechtkomt. Een kanttekening die hierbij gemaakt moet worden: Tijdens het productieproces worden de chemicaliën geconcentreerd in de reststroom. Dit komt uiteindelijk ook in het water terecht. Wat er wordt geloosd is dus meer geconcentreerd. Dat betekent dat de impact op kwaliteit lokaal wel significant kan zijn. Bij het lozen van deze reststroom in relatief kleine waterlopen is dat dus zeker een aandachtspunt.”

“De kwaliteit van ons water is uitstekend, ook al vertrouwen veel Belgen het leidingwater niet – België is samen met Italië koploper in het gebruik van gebotteld water in Europa.

Ook in flessenwater worden er microplastics gevonden. In ontwikkelingslanden is het probleem dat ze de prijs van drinkwater zo moeten drukken, dat goedkope technologie wordt ingezet om het algemeen beschikbaar te maken. Overheden handelen op korte termijn en denken vooral aan electorale winst. Ze installeren waterzuiveringsinstallaties die het na vijf maanden begeven. Het is een langetermijninvestering die ze moeten maken. In dat geval zal de kwaliteit van water in ontwikkelingslanden omhooggaan en de prijs dalen.”

TEKST ROSALIE VAN HOOF

Verdamping, de belangrijkste verliespost van water op aarde

Regen en sneeuw kunnen we zien, maar dat geldt niet voor de grootste verliespost van water vrijwel overal op aarde: verdamping. Betrouwbare cijfers over dit onzichtbare waterverlies ontbreken meestal doordat verdamping zo moeilijk te meten is.

Nauwkeurige metingen van de verdamping zijn alleen mogelijk met geavanceerde hydrometeorologische apparatuur of door rechtstreekse metingen van de hoeveelheid water in de bodem. Metingen met dit type apparatuur hebben het nadeel dat het representatieve meetgebied niet constant is omdat windsnelheid, windrichting en grondgebruik veranderen. Dit nadeel is niet aanwezig bij rechtstreekse metingen van de hoeveelheid vocht in de bodem. De meest nauwkeurige manier om veranderingen in de hoeveelheid bodemvocht te meten, is een representatieve ongestoorde grondkolom heel vaak te wegen.

De grootste handzame lysimeter ter wereld De gepatenteerde hoogwaardige Eijkelkamp Smart Lysimeter kan deze metingen uitvoeren dankzij een systeem van weegcellen die veranderingen in het vochtgehalte meten en sensoren die de omringende bodemvochtcondities nabootsen in een geïsoleerde ongestoorde grondkolom. Zo worden gedetailleerde gegevens verkregen over het bodemvocht en de waterstromen (inclusief verdamping en aanvulling van grondwater). Als er extra sensoren worden toegevoegd, kan er ook informatie worden verzameld over verticale gradiënten in bodemvocht, matrixpotentiaal, temperatuur en elektrische geleidbaarheid.

Dankzij het telemetrische systeem kan de datavisualisatie plaatsvinden via een Web Portal. De meetlocatie wordt gevisualiseerd in afbeeldingen en graphics, grafische weergaven van meetwaarden, alarmgeneratie, opties om data te exporteren in CSV-formaat en systeemstatus (meetinterval, verzendinterval, batterijstatus etc.).

Meer inzicht in verdamping voor KNMI door Eijkelkamp’s Lysimeter Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) meet sinds kort ook verdamping met de Eijkelkamp Smart Lysimeter in. Bekijk de video: https://youtu.be/X407kv7PBiE Meer weten over de Lysimeter? Neem dan zeker contact op met Royal Eijkelkamp via Bregt Diependaele (b.diependaele@eijkelkamp.com of +32 473 760 181).

Advertorial

“Nú kiezen voor duurzame wateroplossingen” De impact van de droogte, nu al voor het vierde jaar op rij, laat zich nog steeds voelen.

Noodplannen zijn niet voldoende om de problemen op te lossen. “De ‘Blue Deal’ is een stap in de goede richting, maar we dienen nog een versnelling hoger te schakelen.

Bedrijven en overheden moeten nú kiezen voor duurzame wateroplossingen. En die zijn er.”

De voorbije maanden ging het vaak over de droogte en laagwaterproblemen. We pompen op dit moment namelijk meer grondwater op dan dat er neerslag in de bodem dringt.

Tegelijk is er ook een grotere kans op overstromingen.

∙ Controle en hergebruik van regenwater door buffering, infiltratie of vertraagde lozing ∙ Ontwerp en aanleg van waterdoorlatende bestrating, laadpalen voor elektrische wagens en duurzaam, gerecycleerd straatmeubilair

Jurgen Van Rompaey, zaakvoerder van bouwbedrijf ‘Nature Solutions’, legt uit: “Door de klimaatverandering is er meer plotse, hevige regenval die onze riolering soms niet kan slikken. Het is daarom belangrijk om de afvoer van regenwater te vertragen. We pleiten dan ook voor meer buffervoorzieningen, waarin je neerslag even kan bijhouden. Dat verkleint de kans op wateroverlast enorm.”

Wanneer het regent, sijpelt op dit moment slechts een deel van het regenwater in de grond. “Vroeger was vaak het plan om water zo snel mogelijk te laten afvloeien, om overstromingen te vermijden. Vandaag dient waterbeheer gericht te zijn op het tegenovergestelde. De oplossingen zijn voorhanden, zowel onder- als bovengronds. Zo kan water vertraagd in de grond infiltreren, wat ook goed is voor het grondwaterpeil”, aldus Van Rompaey.

Regenwater recupereren Er is voor Vlamingen en Brusselaars zo’n 1.100 tot 1.700 kubieke meter water beschikbaar per persoon. Dat is relatief weinig, wat ons erg slecht doet scoren op de internationale waterstress-index. Het is enerzijds een gevolg van de hoge bevolkingsdichtheid in ons land, maar ligt ook aan het feit dat we slechts 10 procent van ons regenwater hergebruiken.

“We moeten ervoor zorgen dat zowel afval- als regenwater hergebruikt wordt”, weet Van Rompaey. “Zo’n 5 procent van alle regenwater komt op dit moment rechtstreeks in riolen en waterlopen terecht. Dat lijkt weinig, maar moesten we het kunnen recupereren, zou het meteen goed zijn voor ruim 70 procent van het totale waterverbruik in Vlaanderen”, weet hij.

Zowel gezinnen, landbouw als industrie kunnen op dat vlak een versnelling hoger schakelen. “Het is niet logisch dat we drinkwater gebruiken voor pakweg het toilet, de wasmachine of sproeiinstallaties. Een regenwaterput kan je eenvoudig aansluiten op het sanitair. Regenwater is bovendien zacht en biedt zelfs tal van voordelen ten opzichte van leidingwater. Het biedt bovendien een buffer in tijden van extreme droogte”, besluit Van Rompaey.

Meer waterdichte service in duurzaam waterbeleid en infrastructuur? www.naturesolutions.be

Meer info? Surf naar www.naturesolutions.be.

NAT-9747-ADVFokus-NatureSolutions-B255xH185-c.indd 1

20/11/2020 17:22

014

CHRONICLE

FOKUS-ONLINE.BE

Britt Buseyne

Uit de kraan of van de fles?

De feiten en fabels van ons drinkwater Uit een onderzoek van de Federatie van Belgische Drankenhandelaars uit 2017 bleek dat de Belg gemiddeld 130 liter flessenwater per jaar drinkt. Dat is vijf keer meer dan de gemiddelde wereldburger. Ondanks haar uitstekende kwaliteit, blijft Belgisch kraanwater kampen met heel wat vooroordelen. Maar zijn die wel terecht?

W

aar fabrikanten van flessenwater ons al decennialang op het hart drukken dat hun producten kwalitatief en gezond zijn, worden de voordelen van kraanwater pas sinds enkele jaren actief gepromoot. Acties zoals #ikdrinkkraanwater moeten dan ook opboksen tegen een geschiedenis van positieve reclame over flessenwater. Nochtans zijn de verschillen niet zo groot als we zouden denken en heeft kraanwater zelfs voordelen op vlak van onze gezondheid, omgeving én portemonnee.

Zowel kraan- als flessenwater doorlopen zuiveringsprocessen die de kwaliteit van het water moeten garanderen. Niet alleen moet kraanwater dus voldoen aan minstens even strenge kwaliteitsvoorwaarden, het bevat vaak ook evenveel of zelfs meer mineralen dan flessenwater en komt soms gewoon uit dezelfde grondwaterbron. Kraanwater bevat doorgaans ook minder microplastics dan water in plastic of glazen flessen.

Bij flessenwater komen microplastics vrij uit de verpakking wanneer de fles lang ongeopend blijft, of bij het losdraaien van de afsluitdop. Dat is ook meteen de reden waarom flessenwater een houdbaarheidsdatum heeft: niet het water, maar wel de verpakking verliest haar kwaliteit.

Kraanwater drinken is niet alleen gezond, je verkleint er ook de afvalberg mee. Zo kan overstappen van flessenwater

Kraanwater heeft voordelen op vlak van onze gezondheid, de omgeving én onze portemonnee.

op kraanwater ons jaarlijks 1,5 miljard drankverpakkingen besparen, waarvan minstens de helft wegwerpverpakkingen zijn. Niet alleen worden die verpakkingen te weinig gerecycleerd, ze leggen ook een hele weg tussen de productie en de uiteindelijke afvalverwerking. Door kraanwater te drinken, help je ook onze uitstoot te verkleinen. Om nog maar te zwijgen van de moeite die je uitspaart om met plastic flessen te sleuren van de winkel naar huis.

Net als verschillende soorten flessenwater heeft ook kraanwater een eigen smaak. Kraanwater bevat doorgaans meer kalk dan flessenwater en smaakt daardoor ‘harder’, al is kalk in kraanwater niet schadelijk voor de gezondheid. Of je water dus lust of niet, is veelal een kwestie van gewoonte.

Bovendien zijn er verschillende manieren waarop je kraanwater smaakvoller kunt maken. Zo kun je een waterfilter installeren om je water te ontharden, maar ook fruit of siropen toevoegen om je water een andere smaak te geven. Daarnaast zijn er zelfs installaties om thuis bubbels aan je water toe te voegen. Zo hoef je zelfs voor bruisend water of frisdrank niet meer naar de supermarkt.

TEKST BRITT BUSEYNE, COPYWRITER EN DUURZAAMHEIDSJOURNALIST, OPRICHTER SUSTAINABABBELS

GoodPlanet gaat voor proper water met...

Blue Flag wappert sinds deze zomer aan de kust!

Big Jump massasprong voor proper water Op 11 juli 2021 is het weer zover: duizenden mensen springen in onze waterlopen, rivieren en zee om aandacht te vragen voor proper water.

Want de waterkwaliteit van de Vlaamse waterlopen is beter, maar nog niet goed genoeg en vraagt blijvende aandacht. Je springt toch mee of organiseert een Jump? Kijk op onze website!

Scheldejongerenparlement

Meedoen met GoodPlanet voor properder water?

• •

•

• GoodPlanet bouwt aan de toekomst met de jeugd. De jongeren van dit parlement gaan in debat met beleidsmakers en vertegenwoordigers uit de watersector. Zo krijgen ze de kans om een stempel te drukken op het internationaal waterbeleid en samen met jongeren uit de 3 landen concrete acties te ondernemen.

Waar kan ik zwemmen? blueflag.be/locaties Je springt mee?

Zet 21 juli in je agenda en kijk dan op bigjump.be!

Je wil een Big Jump organiseren? bigjump@goodplanet.be Jongeren die graag mee actie ondernemen? hello@goodplanet.be

www.goodplanet.be hello@goodplanet.be GoodPlanetBelgium goodplanet-belgium

Het ScheldeJongerenparlement is een initiatief van GoodPlanet met Agence de l’Eau Artois-Picardie. Woon of studeer je in het Scheldegebied en wil je mee ijveren voor proper water? Kom erbij!

Mail ons op hello@goodplanet.be

Ontdek meer op

FOKUS-ONLINE.BE

#fokuswater

@fokusonlinebe

Renotec: werken aan water voor mens en maatschappij Het aannemersbedrijf Renotec is een belangrijke speler in ons land bij water-, riool en leidingwerken. Welke technieken kan de onderneming in de strijd gooien? En hoe vullen zij de maatschappelijke dimensie rond water in? Technisch Directeur Gilles Neerinckx geeft een kijkje in de interne keuken.

Riolen. Laten we eerlijk zijn: het is niet het meest “sexy” onderwerp. Dat is meteen ook een van de redenen waarom ze in ons land vaak in niet al te beste staat zijn. “Ze zijn vroeger lang verwaarloosd geweest, wat soms leidt tot gevaarlijke situaties, tot zelfs zinkgaten toe”, zegt Gilles. “Ook in waterleidingen zijn er vaak lekken en barsten, waardoor veel water verloren gaat. Dat moeten we in deze tijden van waterschaarste natuurlijk zoveel mogelijk vermijden.”

Renotec heeft wel wat innovatieve technieken in huis om riolen en leidingen snel te herstellen. Zo is er de Relining-techniek, waarbij een soort “kous” in een leiding geblazen of getrokken wordt. Die kous is geïmpregneerd met hars en uitgehard met warm water of UV-straling. “Een andere techniek heet Pipe Bursting” zegt Gilles. “Hierbij trekken we een nieuwe buis in de oude, waarbij een trekkop de bestaande buis kapot “burst” in de omliggende grond. Naast deze technieken gebruiken wij o.a. ook spuitbeton, gestuurde boringen of de buis-in-buis-techniek, ook wel Sliplining genoemd.”

Weinig graafwerk Met al die technieken in eigen beheer kan Renotec zich wendbaar opstellen en zich aanpassen naar gelang de situatie, de staat van de leidingen en, zeer belangrijk, een minimum aan hinder veroorzaken bij de omwonenden en passanten. “Een groot voordeel van onze aanpak is dat werken verrassend snel en met minimale graafwerken gebeuren.

Honderd meter renoveren op een dag is geen uitzondering”, zegt Gilles. “Dat er weinig graafwerk is, betekent ook dat er bijna geen hinder is, straten niet moeten worden afgezet, er minder transport is en het drukt ook de uiteindelijke kostprijs.”

Warmte uit riolen Eén van de nieuwste innovaties bij Renotec is “riothermie”: het aanwenden van het warme water uit riolen voor het verwarmen van gebouwen. “Riolen liggen dikwijls op diepten met vrij constante temperaturen”, vertelt Gilles.

“Bovendien wordt er ook vaak warm water in geloosd, van bijvoorbeeld douches en wasmachines. In de riool plaatsen we buisjes met een vloeistof

die die warmte opneemt, zo kunnen we grote gebouwen verwarmen, het is ongeveer hetzelfde principe als een warmtepomp. De techniek staat nog in zijn kinderschoenen, het zijn voorlopig nog testprojecten. Maar we verwachten hier heel veel van, zeker omdat gebouweigenaars zo een pak olie, stroom, gas en dus CO2 kunnen besparen.”

Oeganda Het is duidelijk: er loopt (al dan niet proper) water door de aderen bij Renotec. Het bedrijf onderkent het maatschappelijke belang van het blauwe goud en draagt dan ook graag zijn steentje bij om ook in andere landen de watervoorzieningen zo goed mogelijk te maken. “Wij sponsoren de NGO Join For Water”, zegt Gilles. “Die mensen doen prachtige projecten in onder meer Congo, Burundi en Oeganda. In Oeganda heeft maar de helft van de bevolking toegang tot proper drinkwater. Pas op, “toegang” betekent dat ze minder dan twintig minuten van drinkwater verwijderd zijn, niet dat er water uit de kraan stroomt. Join For Water bouwt er volop leidingen, pompen en

Eén bedrijf, vier afdelingen

De ruim 730 medewerkers van Renotec houden zich niet alleen met water- en rioolwerken en leidingrenovaties bezig. Het bedrijf heeft nog drie afdelingen. De divisie Burgerlijke Bouwkunde neemt grote civiele constructies voor zijn rekening, zoals brugwerken of betonherstel. De divisie restauratie en herbestemmingen bouwde in de loop van de jaren een stevige reputatie op met het restaureren van monumenten en erfgoed: kerken, pleinen en grote gebouwen, zoals de Grote Markt in Brussel en het Predikherenklooster in Mechelen. Last, but not least, is er de afdeling die zich bezighoudt met het verwijderen van asbest uit gebouwen.

waterkiosken. Net voor de coronacrisis mocht ik samen met een collega een inleefreis naar Oeganda maken. Zo konden we met eigen ogen zien waar de uitdagingen liggen. Het is echt de bedoeling dat we met deze NGO een langetermijnrelatie opbouwen en we hen effectief praktisch helpen.”

Gezocht: collega’s

Renotec is al jaren stevig aan het groeien. Daardoor is er nood aan extra medewerkers, zowel projectleiders als arbeiders. “Zelfs in deze coronatijden heeft Renotec nog veel vacatures openstaan. Voor arbeiders is ervaring niet nodig, want wij geven on-the-job training. Zij kunnen altijd een blik werpen op www.WeAreRenotec.be.

Ook collega-projectleiders zijn meer dan welkom. Uit eigen ervaring kan ik meegeven dat werken voor Renotec echt een boost geeft aan je carrière. Onze opleidingen, high-potential programma’s en vooral onze unieke projecten, dagen je telkens weer uit. Elke dag is anders en daar leer je enorm uit. De ene dag ben je nog je werven aan het plannen en opeens wordt je ’s avonds geïnterviewd voor de krant. Het kan allemaal (lacht).”