April 2023 – S-Plus tijdschrift

Colofon

S-Plus Mag

Driemaandelijks ledenmagazine van S-Plus vzw

April 2023

Redactie: Gertie Brouwers, Eliane Cougé, Nathalie Daems, Aline De Meyer, Leona Detiège, Fien Dewancker, Wim Distelmans, Herman Hombroek, Corry Maes, Liliana Nikolova, Melissa Tihange, Steven Vanden Broucke, Sanne Van de Velde, Sarah Van Humbeeck

Vormgeving: artoos group

Druk: Bredero Graphics

Eindredactie

Sarah Van Humbeeck en Melissa Tihange

Verantwoordelijke uitgever

Corry Maes I vzw S-Plus

Sint-Jansstraat 32-38 I 1000 Brussel

Secretariaat

Sint-Jansstraat 32 I 1000

T 02 515 02 23

E info@s-plusvzw.be

W www.s-plusvzw.be

Ondernemingsnummer

De redactie van dit nummer werd afgesloten op 15 februari 2023. De inhoud is gebaseerd op informatie die op dat moment verstrekt en bevestigd werd door de betrokken partijen.

Beste vrienden,

Op 24 februari 2023 was de oorlog in Oekraïne 1 jaar oud. Tienduizenden mensen lieten daarbij het leven en de gevolgen van die oorlog worden ver buiten het oorlogsgebied gevoeld. Het is op dit ogenblik nog onvoorspelbaar wanneer er een einde zal komen aan dit vreselijk conflict en wat de gevolgen ervan zullen zijn, zowel voor Oekraïne als voor ons land en voor de Europese Unie.

Ondertussen wordt verder gewerkt aan de problemen in ons land. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft 1 op de 20 huishoudens in ons land het moeilijk om uitzonderlijke zorgkosten te betalen. Onze minister van Volksgezondheid, Frank Van den Broucke, werkt er sinds zijn aantreden als minister aan om de gezondheidszorg toegankelijker en goedkoper te maken. Voor hem is de ‘best mogelijke gezondheidszorg voor iedereen’ een dagelijks gevecht.

Het versterken van de maximumfactuur is één van de verbeteringen. We gaan er dieper op in in een interview met Joeri Guillaume, deelnemend onderzoeker van het kenniscentrum MAF.

Onze bekommernis gaat ook naar de woonzorgcentra. Wat moeten we denken van al de negatieve berichten die tot bij ons komen over deze centra?

Gerontologe en voorzitster van Solidaris Christel Geerts, wijst er in het interview met haar op dat we de sector moeten koesteren en er tegelijk heel streng op moeten toekijken dat de kwaliteit van de personen die daar wonen én de kwaliteit voor het personeel in orde is.

Er zijn zeer veel aandachtspunten en, op basis van een open brief, mede ondertekend door Solidaris, wordt aangeklaagd dat er in een aantal private trusts geldstromen gebeuren die niet correct zijn. Wij hopen met Christel en met Solidaris dat er veel gehoor zal gegeven worden aan de eisen in de petitie. Laat de middelen integraal naar de zorg en de medewerkers gaan, en niet doorstromen naar de vastgoedfondsen of de aandeelhouders.

2024, een belangrijk verkiezingsjaar nadert vlug. Samen met Vooruit, S-Plus en de ABVV -senioren worden een aantal studiedagen ingericht over aspecten die verband houden met het ouderenbeleid. Een eerste studiedag ‘Senioren en Beleid’ had, met groot succes, plaats in Leuven. In mei en in oktober volgen de twee andere dagen. Wij houden jullie hierover op de hoogte.

Leona Detiège Voorzitter S-Plus

1 op 20 huishoudens in België heeft het moeilijk om uitzonderlijke zorgkosten te betalen

‘Ik wil met mijn papieren in orde zijn’: de voorafgaande

In het januarinummer van S-Plus Mag werd duidelijk gemaakt dat je de correcte voorafgaande wilsverklaringen kan terugvinden in het LEIFplan. Dit is gratis beschikbaar bij de apotheker of de regionale LEIFpunten. Indien je zolang mogelijk de eigen regie wilt houden over jouw levenseinde, stel je best een negatieve wilsverklaring en een wilsverklaring euthanasie op.

De voorafgaande negatieve wilsverklaring is veruit de belangrijkste omdat je daarin alles kan optekenen wat je later - wanneer je niet meer in staat bent om je wensen duidelijk uit te drukken - absoluut niet meer wilt. Dat is ook de reden dat juristen dit een ‘negatieve’ wilsverklaring noemen. In een negatieve wilsverklaring kan je in feite alles weigeren, zoals (bepaalde) behandelingen, onderzoeken, transfers naar een ziekenhuis of een intensieve zorgafdeling.

In contrast hiermee noteer je in een ‘positieve’ wilsverklaring wat je later nog wél wilt. De voorafgaande wilsverklaring euthanasie is een voorbeeld van een positieve wilsverklaring. In tegenstelling tot een negatieve wilsverklaring – waarmee men verplicht moet rekening houden – is een positieve wilsverklaring niet afdwingbaar. Volgens de euthanasiewet kan een arts nooit worden verplicht tot de uitvoering van euthanasie. Hij kan dus ook weigeren in te gaan op de (positieve) wilsverklaring euthanasie. Sommigen willen ook in een (positieve) wilsverklaring

negatieve wilsverklaring

alzheimer, coma ... – wordt de wilsverklaring van kracht.

optekenen dat ze, wanneer ze later wilsonbekwaam zijn geworden, palliatieve zorg willen of zelfs palliatieve sedatie. Ook hier hoeft de arts niet op in te gaan. Indien de arts oordeelt dat palliatieve sedatie niet aan de orde is, zal hij je ook niet permanent kunstmatig in coma brengen.

De wet palliatieve zorg zegt wel heel duidelijk dat iedere Belg recht heeft op goede palliatieve zorg. Dit moet je dus niet extra opschrijven in een positieve wilsverklaring.

Samengevat: alles wat je weigert (via een negatieve wilsverklaring) is wettelijk afdwingbaar; alles wat je eist (via een positieve wilsverklaring) moet niet verplicht uitgevoerd worden.

Zolang je zelf je wil kan uitdrukken kan je steeds alle opgestelde wilsverklaringen opnieuw intrekken. Je kan ook de negatieve wilsverklaring steeds aanpassen of meer gedetailleerd maken. Eens wilsonbekwaamzoals door een hersenbloeding, een hersentumor, de ziekte van

Vaak weten mensen niet wat er zich later allemaal kan voordoen. Daardoor is het niet eenvoudig - zonder medische kennis - rekening te houden met alle mogelijke toekomstige scenario’s. Mensen stellen een negatieve wilsverklaring op om later ‘niet te moeten afzien’. Maar wat betekent dit? Geen pijn lijden, geen nodeloze operaties, geen nutteloze behandelingen … Het vergt ervaring om een negatieve wilsverklaring zodanig op te opstellen dat ze ondubbelzinnig duidelijk maakt wat men later wilt vermijden. De praktijk leert dat dit het best gebeurt met ervaren hulp.

Wat je weigert via een negatieve wilsverklaring is wettelijk afdwingbaar

Hoe vager en algemener de wilsverklaring, hoe meer ze immers voor interpretatie vatbaar is en hoe minder de kans bestaat dat de arts rekening kan houden met de juiste verzuchtingen van de opsteller.

Stel dat men enkel heeft opgetekend dat men later - bij wilsonbekwaamheid – ‘niet wilt lijden’, hoe moet de arts dit interpreteren? Mag hij dan een patiënt met dementie na een verkeersongeval niet meer reanimeren? Hoe gedetailleerder de negatieve wilsverklaring wordt opgesteld, hoe meer kans dat ze gevolgd wordt. Stel dat men in voornoemd voorbeeld zou geschreven hebben: ‘wanneer ik permanent wilsonbekwaam ben geworden, wil ik nooit meer worden gereanimeerd, zelfs als dit de dood tot gevolg heeft’. Dit is niet voor interpretatie vatbaar: de arts mag hier niet van afwijken.

Maar het blijft moeilijk om alle toekomstige situaties te voorzien. Zeker wanneer men gezond is en de toekomst nog alle richtingen uit kan. Daarom is zorgplanning ook een dynamisch proces. Stel dat je een negatieve wilsverklaring opmaakt in blakende gezondheid, kan je hierin neerschrijven dat je, bij permanente wilsonbekwaamheid door een ongeval, je niet wilt gereanimeerd worden of geen andere levensreddende therapie wilt zoals sondevoeding. Wanneer je later in je leven een ernstige diagnose krijgt, kan je de eerder opgestelde wilsverklaring aanpassen aan de nieuwe realiteit. Na de diagnose van Alzheimer kan je je oorspronkelijke wilsverklaring aanpassen als volgt: ‘wanneer ik door alzheimer wilsonbekwaam ben geworden weiger ik alle levensreddende behandelingen zoals reanimatie, sondevoeding, kunstmatige beademing, antibiotica …’ Je kan er ook aan toevoegen ‘zelfs indien dit me oncomfortabel maakt’. Zo weet de arts dat hij sowieso geen antibiotica mag opstarten, zelfs indien dit de patiënt meer koortsig maakt en uitputtend doet hoesten. Een bekwame arts zal er tegelijk voor zorgen dat hij het hoesten op een andere manier controleert.

Wim Distelmans is een Belgisch oncoloog, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel en voorvechter in België voor de erkenning van palliatieve zorg en voor de mogelijkheid om euthanasie te kunnen laten uitvoeren.

Uit voorgaande blijkt duidelijk dat het opstellen van een negatieve wilsverklaring voldoende voorkennis en denkwerk vereist. Idealiter wordt dit met de behandelende (huis)arts besproken omdat deze de patiënt het beste kent. Hij is daarom ook perfect geplaatst om er nadien rekening mee te kunnen houden. Huisartsen zijn echter erg druk bezet en kunnen hiervoor vaak niet voldoende tijd vrijmaken. Een mogelijk compromis is de negatieve wilsverklaring samen optekenen met iemand met ervaring (bijvoorbeeld uit een LEIFpunt) en ze nadien bespreken met de arts. Ten slotte kan je in je negatieve wilsverklaring een wettelijk vertegenwoordiger aanduiden die opkomt voor je wensen en rechten bij wilsonbekwaamheid. Wanneer je dit niet hebt gedaan wordt deze van rechtswege volgens een bepaald cascadesysteem (samenwonende partner, meerderjarige kinderen …) aangeduid. Zoals gezegd kan een negatieve wilsverklaring niet worden geregistreerd op de gemeente.

Wim Distelmans

Oproep naar vragen

Heb je na het lezen van dit artikel nog vragen? Bezorg ze ons en wij leggen ze voor aan Prof. Dr. Distelmans. Je kan je vraag stellen via info@s-plusvzw.be of via 02 515 02 23.

LEIFplan

Het LEIFplan bevat alle informatie die je nodig hebt om de juiste beslissingen te kunnen nemen rond het levenseinde. Het is gratis beschikbaar bij de apotheek.

Een negatieve wilsverklaring opstellen doe je best samen met je (huis)arts

Hoe is het met onze

Wat moeten we denken van al de negatieve berichten die tot bij ons komen over de woonzorgcentra? Kan er op zorg winst gemaakt worden? Vinden we het normaal dat commerciële bedrijven, met dagprijzen die schommelen tussen 60 en 70 euro, kwetsbare mensen en medewerkers in de kou laten staan wanneer het op een bepaald moment te weinig opbrengt?

En hoe is het gesteld met de inspectie?

Veel vragen dus, die we graag voorleggen aan Christel Geerts.

Als gerontologe aan de VUB is ze al jarenlang bezig met onderzoek naar woonzorgcentra. Daarnaast zit ze als expert in de beheerraad van S-Plus, en sinds kort is ze ook voorzitter van Solidaris. Haar kijk op de woonzorgcentra is dan ook heel ruim, vanuit de zorgverlening, maar ook vanuit Solidaris en S-Plus als belangenverdediger en middenveldspeler.

Negatief beeld niet veralgemenen

“We krijgen de laatste tijd inderdaad wel wat negatieve berichten uit de sector. Maar ik wil absoluut benadrukken dat heel veel mensen die in deze sector werken heel erg hun best doen. Veel mensen beleven mooie dagen terwijl ze in een woonzorgcentrum wonen. Ik zeg ook niet per toeval wonen, omdat dat een beetje de nieuwe zienswijze is. Mensen komen daar wonen. Het personeel, in al zijn verscheidenheid, zowel de kine, de ergo, diegenen die het eten maken, diegenen die de kamer poetsen,

S-PLUS - april-mei-juni 2023

We moeten de sector koesteren

woonzorgcentra?

de verpleegkundigen, staan ten dienste van de bewoners. Het is niet meer zoals vroeger waar ze enkel geïnteresseerd waren in het aantal medicijnen en de fysieke zorgen die nodig zijn. Er wordt een totaalzorg gegeven. In heel wat woonzorgcentra gaat het goed. We moeten de slechte voorbeelden aan de kaak stellen. Maar tegelijkertijd moeten we opletten dat we het negatieve beeld niet veralgemenen. Je zal maar in die sector werken en overladen worden met een hele hoop zonden en foute veronderstellingen. Ik vraag wel eens aan senioren of ze hun kleinkinderen in de zorg voor ouderen zouden laten stappen. Er is bijna niemand die zijn hand opsteekt. Dat is een kwalijke evolutie.”

Naar een ander soort controle “We moeten de sector koesteren, en er natuurlijk tegelijkertijd heel streng op toekijken dat de kwaliteit voor de personen die daar wonen én de kwaliteit voor het personeel in orde is. In principe heeft de overheid daar alle instrumenten voor in handen. Er kan altijd inspectie komen. Een bemerking die vaak gemaakt wordt, is dat men voornamelijk nakijkt of de documenten in orde zijn en alle attesten kloppen. Er moet misschien ook meer gecontroleerd worden daar waar zorg gegeven wordt. Of de mensen zich daar goed voelen, of ze daar thuis zijn, zichzelf kunnen zijn en er rekening gehouden wordt met hen. Al dat soort zaken zou ik graag meer in de inspectie naar voor zien komen.”

Geen winst op de meest kwetsbaren

“Zoals gezegd, zijn er wel wat aandachtspunten. Op basis van een open brief, die mede ondertekend is door Solidaris, klagen we aan dat in een groot aantal private trusts geldstromen gebeuren die niet correct zijn. Men rekent aan het woonzorgcentrum allerlei zaken aan, waarvan het niet altijd duidelijk is voor welke diensten dit is. Op die doorrekening naar die grote concerns zit uiteraard de winst. Dat is een model dat we moeten bevechten met elke vezel in ons lichaam. Dat is niet billijk. Het is op een flagrante manier een winstmodel opzetten voor diensten die vaak nog niet eens geleverd zijn. Ik ben wel blij dat Solidaris daar een sterk signaal heeft kunnen geven.”

Kwaliteit voor bewoner en personeel

“De eerste stap is al gezet. Het woonzorgcentrum is een woonplek geworden waar verschillende zorgverleners aanwezig zijn, allemaal van groot belang voor de bewoners. Naast het welzijn van de bewoners en de aandacht voor hen, is ook de aandacht voor het personeel zelf belangrijk. Er moet vooral voldoende personeel zijn. We zitten echter met een krapte op de arbeidsmarkt. We hopen daarom toch dat de overheid daar soepel in is. Om aan de slag te gaan met bijvoorbeeld tussencategorieën van verzorgend personeel. Het is niet dat je dat tekort met een vingerknip kan oplossen, maar met wat creativiteit kan je toch meer handen in het woon-

zorgcentrum voorzien, zonder dat je inboet op kwaliteit. De kwaliteit moeten we kunnen borgen, we moeten daar streng op toezien. Ik hoop voor de sector dat er wel gezorgd wordt dat je op de duur niet meer mensen nodig hebt die de administratie aan het doen zijn, dan mensen die met de mensen bezig zijn. Dat moet de essentie blijven.”

Kwaliteit peilen bij de bewoner zelf

“Vanaf juni zal het verplicht worden om van iedere bewoner een BelRAI instrument af te nemen. Dat is eigenlijk een soort van uitgebreid 'profiel'. Dat is goed, omdat men gaat kijken naar de bewoner zelf, niet vanuit het perspectief van wat hij niet meer kan, maar wat hij net wel nog kan. En vooral, hoe ziet de persoon het zelf? Het gaat dus niet meer enkel over de pilletjes en de wondjes, maar ook over het sociale en het psychische. Dat is een goede evolutie. Het nieuwe systeem zal wel heel wat tijd en energie vragen van de mensen die in een woonzorgcentrum werken. Bovendien zijn ook de vorige zaken waarop men moet scoren niet afgeschaft. Daar hopen we uiteraard ook op een overheid die knopen doorhakt. Een goede monitoring van de kwaliteit van de zorg, absoluut, maar we willen niet dat de mensen daar op den duur fulltime mee bezig zijn. De papieren versie van kwaliteit, dat is niet waar we voor staan.”

Betaalbaarheid blijft een hekel punt

“Het is een open deur intrappen dat we vanuit onze beweging, met S-Plus voorop, al jaren pleiten voor de betaalbaarheid van de woonzorgcentra. Maar

goede zorg kost geld! We doen niet mee met roepen om zorg te bieden aan dumpingprijzen. We zien de oplossing eerder in een sterke overheid. Een overheid die toeziet dat die goede zorg geleverd wordt, dat daar een billijke vergoeding tegenover staat en vooral dat iedereen in een woonzorgcentrum terecht kan. Wat vandaag in grote mate het geval is, want als mensen niet voldoende middelen hebben, is er nog steeds een OCMW die kan bijpassen. We zouden dat uiteraard liefst willen vermijden.

Maar de basisbekommernis is niet de laagste prijs, ten koste van alles. Onze ouderen hebben recht op goede zorg, en dat zal iets kosten. Aan ons de opdracht om te maken dat iedereen ook die goede en warme zorg krijgt.”

Ook met S-Plus willen we de eis uit de open brief mee ondersteunen. Laat de middelen integraal naar de zorg en de medewerkers gaan, en niet doorstromen naar de vastgoedfondsen of aandeelhouders.

Gertie Brouwers

Wil je graag de petitie ondertekenen?

Dat kan op:

https://www.petities.com/laat_middelen_van_overheid_naar_ zorg_en_medewerkers_gaan_niet_naar_vastgoedfondsen_of_ aandeelhouders

Goede zorg kost geld, aan ons de opdracht dat iedereen die goede zorg krijgt

Heb ik recht op een OVERLEVINGSPENSIOEN of een OVERGANGSUITKERING?

De federale pensioendienst is enkele maanden geleden een nieuwe campagne gestart inzake overlevingspensioen en overgangsuitkering. Ze willen het verschil tussen beide duidelijk maken en aantonen welke financiële ondersteuningsmaatregelen er bestaan.

Laten we alvast beginnen met één GROTE voorwaarde: je moet minstens 1 jaar getrouwd zijn (of tot de uitzonderingen behoren). Wettelijk of feitelijk samenwonen of andere vormen van samenwonen komen niet in aanmerking voor een overlevingspensioen of overgangsuitkering.

Het overlevingspensioen en de overgangsuitkering zijn beiden steunmaatregelen. Naast de emotionele last van het wegvallen van een huwelijkspartner komt er vaak nog een administratieve last en een financieel verlies bovenop. Door deze campagne hoopt de federale pensioendienst dat mensen duidelijk weten welke hun mogelijkheden zijn en op welke financiële ondersteuning ze kunnen rekenen.

Wie krijgt een overlevingspensioen?

Ben je minstens 1 jaar getrouwd geweest bij het wegvallen van je huwelijkspartner, dan kan je in aanmerking komen voor een overlevingspensioen, op voorwaarde dat je in 2023 zelf de leeftijd hebt van 49 jaar.

Was je huwelijkspartner reeds op pensioen en jijzelf ook, dan bestaat er een systeem van cumulatie waarbij je het overlevingspensioen mag cumuleren met je eigen rustpensioen tot een opgelegd maximum berekend bedrag.

Was je huwelijkspartner nog niet op pensioen, dan zal het overlevingspensioen berekend worden op hetzelfde systeem als een rustpensioen, maar op basis van de loopbaan van je overleden huwelijkspartner. Je moet dan een keuze maken tussen het overlevingspensioen of je eigen inkomsten uit een tewerkstelling.

Heb je een sociale uitkering (invaliditeit, werkloosheid) bij het wegvallen van je huwelijkspartner dan mag je 12 al dan niet opeenvolgende maanden je uitkering cumuleren met het overlevingspensioen, doch het overlevingspensioen zal dan gedurende deze 12 maanden beperkt worden. Nadien moet je opnieuw kiezen tussen het overlevingspensioen of je sociale uitkering.

Als je huwelijkspartner reeds op pensioen was dan is het overlevingspensioen gelijk aan het rustpensioen. Was je partner nog niet op pensioen dan dient het overlevingspensioen berekend te worden op dezelfde manier als een rustpensioen op basis van de loopbaan van je overleden huwelijkspartner.

De formule die wordt toegepast voor de berekening van je maximale cumul met je eigen rustpensioen is verschillend voor werknemers, zelfstandigen en ambtenaren.

Het overlevingspensioen en de overgangsuitkering zijn beiden steunmaatregelen

Wat is een ‘overgangsuitkering’?

Deze uitkering is een tijdelijke uitkering voor iedere huwelijkspartner die geen 49 jaar is in 2023. Het al dan niet hebben van kinderen is bepalend voor de duurtijd van de uitkering. Er moet wel voldaan worden aan de voorwaarde van 1 jaar huwelijk. Bij deze vorm van uitkering is het niet belangrijk of je overleden partner al dan niet al op pensioen was bij het overlijden.

De duurtijd van de overgangsuitkering is sinds oktober 2021 aangepast door de federale pensioendienst. Hieronder kan je een overzicht terugvinden van de eventuele looptijd van de overgangsuitkering:

Ben

Hoe vraag je een overlevingspensioen aan?

Indien je huwelijkspartner reeds gepensioneerd was op het moment van het overlijden, dan moet je geen aanvraag indienen en zal alles automatisch opgestart worden.

In alle andere situaties moet je een aanvraag indienen. Opgelet, indien je je aanvraag doet na 12 maanden na het overlijden, dan zal je overlevingspensioen pas ingaan op de eerste dag van de maand volgend op je aanvraag. Was je huwelijkspartner reeds gepensioneerd dan zal je overlevingspensioen ingaan op de eerste dag van de maand na het overlijden.

Was hij of zij nog niet gepensioneerd dan is er opnieuw een verschil van ingangsdatum naargelang je overleden huwelijkspartner een werknemer of ambtenaar was. Als hij een werknemer was, dan start het overlevingspensioen de eerste dag van de maand van het overlijden. Als hij ambtenaar was, dan start het overlevingspensioen op de eerste dag van de maand na het overlijden.

(1) Kinderen die in het kalenderjaar van overlijden 13 jaar worden, beschouwen we voor het hele jaar als 13-jarige.

(2) Het gaat hier om een kind, ongeacht de leeftijd:

• waarvoor je in principe kinderbijslag krijgt;

• en dat erkend is als gehandicapt. Een kind is erkend als gehandicapt als het voor minstens 66 % getroffen is door ontoereikende of verminderde lichamelijke of geestelijke geschiktheid wegens 1 of meer aandoeningen.

Hoe vraag je een overgangsuitkering aan?

De aanvraag moet gebeuren binnen de termijn die naargelang jouw situatie van toepassing is (18 – 36 – 48 maanden).

Doe je je aanvraag binnen de 12 maanden, dan heb je recht op de volledige periode die je is toegekend op basis van je gezinssituatie (18-36-48 maanden).

Doe je je aanvraag na 12 maanden na het overlijden maar binnen de jouw toegekende periode (18-36-48 maanden) dan krijg je de toegekende periode maar met de vermindering van de maanden die reeds verstreken zijn. Dus het is heel belangrijk om de aanvraag te doen binnen de 12 maanden na het overlijden.

Wanneer de periode die jou op basis van je gezinssituatie toegekend is voorbij is, zal de overgangsuitkering stoppen en zal je moeten teren op je eigen inkomsten op dat moment. (werk, sociale uitkering …). Heb je geen tewerkstelling op dat moment dan krijg je onmiddellijk toegang tot de werkloosheid zonder de wachttijd te moeten respecteren. De federale pensioendienst heeft een website ontwikkeld waar alles wat je moet doen en weten bij een overlijden, gebundeld wordt: www.wezijnervoorjou.be.

Herman Hombroek

Voor advies over je pensioen kan je terecht bij je ziekenfonds

Antwerpen: 03 285 44 42

Vlaams-Brabant en Brussel: 02 506 99 17

Limburg: 0492 23 18 75 of pensioen@devoorzorg.be

Oost-Vlaanderen: 09 333 57 90

West-Vlaanderen: 056 230 230 (optie 1)

je jonger dan 49 jaar in 2023 bij het overlijden van je huwelijkspartner, dan heb je recht op de overgangsuitkering

De

maximumfactuur maakt onze gezondheidszorg

rechtvaardiger

Gezondheidskosten kunnen hoog oplopen. De MAF of maximumfactuur beschermt je daartegen, want dankzij de MAF geef je nooit meer uit dan een bepaald maximumbedrag. Maar hoe werkt het, wie heeft er recht op en welke kosten dekt het? S-Plus ging in gesprek met Joeri Guillaume, medewerker op de studiedienst van Solidaris.

Kan jij kort uiteggen wat de MAF juist inhoudt?

Joeri: “In de ziekteverzekering heb je 2 belangrijke systemen om de patiënt financieel te beschermen. Ten eerste is er de verhoogde tegemoetkoming, een reeks goedkopere tarieven voor de meest kwetsbare patiënten. Maar zelfs een gezin met een hoog inkomen kan geconfronteerd worden met zeer hoge gezondheidsuitgaven, en dan treedt de maximumfactuur in werking. Elk huishouden heeft een remgelddrempel. Als je in een jaar zoveel remgeld hebt betaald bij de dokter, in het ziekenhuis en bij de apotheker, dan begint de maximumfactuur de remgelden die je in de rest van dat jaar betaalt, terug te storten.”

Hoe is de MAF precies tot stand gekomen?

Joeri: “De MAF vormt het verlengde van wat vroeger de fiscale en sociale franchise heette. Omdat beide systemen niet perfect werkten heeft toenmalig minister van Sociale Zaken, Frank Vandenbroucke, in 2002 de MAF ingevoerd. Deze diende aan alle gezinnen een garantie te

S-PLUS - april-mei-juni 2023

bieden dat een occasionele of terugkerende opeenstapeling van remgelden nooit te zwaar zou wegen op het gezinsbudget. De meeteenheid voor deze teller van remgelden vorm het MAF-gezin. Dat is het gezin volgens rijksregister en bestaat uit alle personen die op 1 januari op hetzelfde adres zijn gedomicilieerd, ongeacht of ze nu getrouwd zijn, wettelijk samenwonen, enzovoort.”

Telt de MAF voor iedereen of zijn er voorwaarden aan verbonden?

Joeri: “De maximumfactuur geldt voor iedereen die binnen de ziekteverzekering verzekerd is. Maar wel op het niveau van het MAF-gezin: je hebt dus geen eigen teller, maar enkel de gezinsteller. De enige uitzondering hierop zijn kinderen. Wanneer een kind bijvoorbeeld geconfronteerd wordt met een zware ziekte, worden de remgelden van het kind ook apart opgeteld. Wordt de drempel voor het kind bereikt, dan worden zijn of haar remgelden terugbetaald, los van de remgeldteller van het gezin.”

Er bestaan blijkbaar verschillende types MAF?

Joeri: “Zoals gezegd heeft elk gezin een eigen drempel op basis van het gezinsinkomen. Ook voor kinderen onder de 18 jaar kent de MAF een extra bescherming. In 2010 werd nog de MAF voor personen met een chronische aandoening ingevoerd. Voor gezinnen met minstens 1 persoon met een chronische aandoening verlaagt de MAF het remgeldplafond van het hele gezin, dit vertrekkend vanuit de vaststelling dat je als gezin dan vaak gecon-

De maximumfactuur geldt voor iedereen die binnen de ziekteverzekering verzekerd is

fronteerd wordt met niet-terugbetaalde zorgkosten die ook niet worden opgenomen in de MAF. Een laatste type is de MAF derdebetaler. Deze werkt onmiddellijk bij de elektronische facturering bij ziekenhuisopnames en in de apotheek, als je jouw MAFgezinsdrempel al overschreden hebt. Dit om te vermijden dat je al die remgelden onnodig moet voorschieten.”

Dekt de MAF alle kosten?

Joeri: “Nee, niet alle wettelijke remgelden of supplementen worden gedekt. Als je dus veel supplementen moet betalen en je beschikt niet over een extra

ziekteverzekering, dan wordt de MAF spijtig genoeg in veel gevallen geneutraliseerd. Of ligt het bedrag van de aangerekende supplementen zelfs hoger dan de MAF-tussenkomst. Dat is ook de reden waarom het zo belangrijk is om de stijging van deze supplementen aan banden te leggen, zodat de prijzen vervolgens ook dalen.”

Kan de MAF nog verbeterd worden?

Joeri: “Sinds de invoering werd ze stelselmatig aangepast en verbeterd. Een jaar na de invoering werd de dekking al uitgebreid. Sinds 2003 tellen ook

bepaalde geneesmiddelen van het type C, de enterale voeding en het endoscopisch materiaal mee in de remgeldteller. In 2004 werd de kind-MAF uitgebreid tot kinderen jonger dan 19 jaar in plaats van 16. Wat later werd dan de sociale MAF gewijzigd. Sinds 2006 wordt het ‘gezin’ dat geniet van de sociale MAF gelijkgesteld aan de gezinsleden met verhoogde tegemoetkoming. Op 1 januari 2022 werd het laagste remgeldplafond herleid tot 250 euro. Wat een zeer goede verbetering is. Op die manier kunnen bijvoorbeeld leefloners veel sneller genieten van de financiële MAF-bescherming. En sinds begin dit jaar moeten alle ziekenfondsen ál hun leden informeren over welk grensbedrag op hen van toepassing is. Zo zie je dat de MAF continu evolueert. Want in een evoluerende gezondheidszorg en een samenleving met hardnekkige problemen van armoede en ongelijkheid is het werk nooit af.”

Wat is de effectieve impact van de MAF?

Joeri: “Eigenlijk kost de maximumfactuur de ziekteverzekering maar weinig. We spreken over 1,4 % van de begroting voor de ziekteverzekering. Maar de MAF helpt wel 10 % van de bevolking. Ze brengt dus toch een grote dosis extra rechtvaardigheid tot stand. Bovendien bereikt de MAF alle bevolkingsgroepen. Op die manier vormt het een mooi voorbeeld van ‘progressief universalisme’. Dat betekent dat de verzekering universeel is, maar een ‘extra’ biedt aan wie het meest in nood zit.”

Steven Vanden Broucke

In 2010 werd de MAF voor personen met een chronische aandoening ingevoerd

Joeri Guillaume

Anna werd geboren als oudste dochter van Victor Boch en Anne-Marie-Lucie Boch, allebei telgen van de rijke familie Boch. Haar ouders waren uitstekende tekenaars, en ook Anna begon al op zeer jonge leeftijd te tekenen en te schilderen. Toen haar moeder in 1871 stierf, ging het gezin in Brussel wonen. Hier maakte Anna kennis met een aantal schilders en kreeg ze haar eerste schilderlessen.

Ze sloot zich in 1885, als enig vrouwelijk lid, aan bij de avant-gardistische kunstkring Les XX in Brussel, gesticht door haar neef. Ze ontmoette er talloze kunstenaars waaronder James Ensor en Willy Finch. Het was echter vooral kunstschilder Theo Van Rysselberghe die haar vanaf 1888 sterk beïnvloedde. Hij was in de ban van het licht en bracht zijn enthousiasme op haar over om ook dat impressionistisch licht weer te geven op doek. Anna was dan ook een vooruitstrevende vrouw voor haar tijd.

In 1890 kocht ze in Brussel het schilderij ‘De rode wijngaard’ van Vincent van Gogh.

Zeelandschappen, de natuur en reizen waren veelvoorkomende onderwerpen in

haar werk

Anna Boch, een impressionistische reis

Rosalie-Anna Boch (1848-1936), was een Belgische impressionistische kunstschilder aan het einde van de 19de eeuw. Ze werd bekend om haar landschappen en stillevens. 175 jaar na haar geboorte brengt het Mu.ZEE in Oostende een eerbetoon aan haar schilderkunsten.

Het is vermoedelijk het enige werk van Van Gogh dat officieel tijdens zijn leven werd gekocht. Anna had een enorme belangstelling voor het werk van Van Gogh, vermoedelijk omdat haar broer Eugène met hem bevriend was. Ze zou de schilder vooral financieel hebben willen steunen, omdat ze te doen had met de bittere armoede waarin hij leefde.

Mu.ZEE

Romestraat 11, 8400 Oostende

Dinsdag - zondag: van 10 uur tot 17.30 uur

In juli en augustus is Mu.ZEE elke donderdag tot 22 uur open.

Wil je graag meer weten over Anna Boch? Surf naar www.annaboch.com

Deze impressionistische kunstenares genoot internationale waardering. Ze was een groot muziekliefhebber en kunstverzamelaar en had een neus voor jong talent. Net als bij haar Franse collega-kunstenaars waren zeelandschappen, de natuur en reizen veelvoorkomende onderwerpen in haar werk. De Belgische kust en vooral Oostende, de stad van James Ensor, waren haar niet vreemd.

Gratis met Museumpas

Voor deze tentoonstelling in het Mu.ZEE van Oostende werden uitzonderlijke bruiklenen toegestaan zoals 'La Calanque' van Paul Signac, 'Conversation dans les prés, Pont-Aven' van Paul Gauguin en 'Portret van Eugène Boch' van Vincent Van Gogh. Je kan deze tentoonstelling bezoeken van 5 juli 2023 tot 5 november 2023 in het Mu.ZEE van Oostende. Nadien reist de tentoonstelling door naar het museum van Pont-Aven.

Nathalie Daems

Vul de puzzel achteraan in en maak kans op tickets!

Met de museumpas, het grootste museumabonnement van het land, krijg je een jaar lang toegang tot 215 deelnemende Belgische musea, waaronder het Mu.ZEE. Als lid van S-Plus koop je de museumpas online met € 8 korting! Je betaalt dan slechts 51 euro in plaats van 59 euro. Deze korting is enkel geldig voor een nieuwe museumpas, niet voor een hernieuwing. Je kan deze kortingscode aanvragen via info@s-plusvzw.be. Nadien kan je de museumpas online bestellen op www.museumpassmusees.be

Anna Boch, De klippenkust van Sanary (Provence), 1924. MSK, Gent

Terugblik

Terugblik op het Nieuwjaarsconcert van S-Plus

Sinds 2003 huldigen we elk jaar een artiest met een ‘Vedet’ van S-Plus. 17, 18 en 19 januari was het de beurt aan niemand minder dan Johan Verminnen, zanger en liedjesmaker uit Brussel en één van de boegbeelden van het Nederlandstalig chanson. Met meer dan 50 jaar ervaring op het podium en meer dan 450 liedjes kon hij niet ontbreken in ons lijstje. “Ik zou liegen als ik zeg dat ik niet graag gevierd wordt”, begint Johan Verminnen zijn show. En wat hebben we die dagen goed gevierd! Blik met ons mee terug.

‘In de Rue des Bouchers’

“Johan wou zijn 70-ste verjaardag uitbundig vieren in het Kursaal in Oostende, begeleid door een echt orkest. De pandemie stak er een stokje voor. Dat dit nu wel kan, is een droom die werkelijkheid wordt!”Luc Appermont.

De muzikale omlijsting werd verzorgd door het Lou Roman Orchestra

Dansers van het Showcase Ballet gehuld in prachtige pluimen en glitter

JohanVerminnen,tijdenszijnmeezinger

NewTimelessnamhetpubliekmeeineensneltreinvanswingende

Motown-nummers

Yannick Bovy

Kapper overdag, maar Vlaanderens bekendste crooner in zijn vrije tijd!

Memorandum verkiezingen 2024

In 2024 gaan we allemaal weer naar de stembus. S-Plus wil voor de volgende beleidsperiode een beleid met aandacht voor de noden en belangen van ouderen. We willen dan ook dat jullie de beleidslijnen mee kunnen bepalen. Dit doen we met een bevraging rond 12 verschillende thema’s. De resultaten worden verwerkt in een memorandum.

Op onze nieuwjaarsconcerten werden onze leden voor de eerste keer bevraagd. We bereikten hiermee 225 mensen. Wil je ook jouw stem anoniem uitbrengen? Dit kan via https://forms.office.com/e/TpPw906rvV of door het scannen van de QR-code.

Sandra Kim bracht ons terug naar 1986 met het lied ‘J’aime la vie’

Wolfgang en zijn 11 fantastisch getrainde hondjes

Komisch duo Patrick Onzia en Dirk Van Vooren zorgden weer voor de nodige dosis humor!

Foto's van Frank Van Hollebeke

Hoe verbonden voel jij je?

Europees onderzoek toont aan dat ouderen meer sociale isolatie kennen dan andere leeftijdscategorieën en zich bijgevolg minder verbonden voelen.

Ouderen zouden 9 % minder deelnemen aan sociale activiteiten dan jongere leeftijdscategorieën.

28 % van de plussers voelen zich vaak

eenzaam en alleen

Deze sociale verbondenheid blijkt echter een belangrijke factor bij het voorkomen en behandelen van depressieve gevoelens. Dit wordt jammer genoeg weinig onderzocht en niet voorgeschreven als mogelijke behandeling door huisartsen. Om een beeld te krijgen van de verbondenheid van onze plussers verspreidden we in het voorjaar van 2022 een enquête. Hieronder bespreken we een aantal resultaten.

De algemene sociale verbondenheid van S­Plussers Over het algemeen scoren S-Plussers een 8,18/10 op sociale verbondenheid. Mannen blijken hier ook hoger te scoren dan vrouwen. Daarnaast zien we dat mensen in een slechtere fysieke en/of geestelijke gezondheid minder hoog scoren. Als we deze schaal verder ontleden zien we dat S-Plussers sterk het gevoel hebben dat ze erbij horen wanneer ze bij mensen zijn die ze niet kennen en goed op de hoogte zijn van wat er in de wereld gebeurt. S-Plussers voelen zich wel minder verwant met de meeste mensen en gaan ook lager scoren op actief betrokken zijn in de levens van anderen. 28 % van de plussers voelen zich vaak eenzaam en alleen. Uit ons onderzoek blijkt wel dat mensen met kinderen zich minder eenzaam en alleen voelen. Personen die kort opgeleid zijn, een slechtere fysieke gezondheid en/of een slechtere geestelijke gezondheid hebben, ervaren anderzijds meer gevoelens van eenzaamheid.

Verbondenheid met S­Plus

In het tweede deel van de bevraging polsten we bij de deelnemers naar hun verbondenheid met de leden en medewerkers van S-Plus of S-Plus als organisatie. In het algemeen krijgt de verbondenheid met S-Plus een 7,96/10 van de plussers. De vriendelijkheid van S-Plusmedewerkers en -leden scoren hoger, terwijl de mogelijkheid om een band op te bouwen met andere S-Plusleden en zich

begrepen voelen door andere S-Plusleden eerder lager scoort. De verbondenheid met S-Plus blijk groter te zijn bij mannen dan bij vrouwen. Mensen die aangeven een betere fysieke en/ of mentale gezondheid te hebben zullen zich ook meer verbonden voelen.

Sociale verbondenheid van de plussers na de coronaperiode De coronaperiode werd gekenmerkt door fysieke isolatie voor veel plussers om zichzelf en de omgeving te beschermen. Tijdens deze periode zagen we ook heel wat warme initiatieven in buurten georganiseerd door onze groepen en medewerkers. Wanneer we dit bevragen in onze enquête valt op dat ongeveer 1 op 5 plussers zich minder op hun gemak voelen bij andere mensen dan voor de coronaperiode. 13 % voelt zich vaker eenzaam en alleen en 13 % voelt zich minder verbonden met S-Plus na de coronaperiode.

Meer weten?

In het najaar van 2022 werden gesprekken georganiseerd met S-Plusleden om het uitgebreider over het onderwerp verbondenheid te hebben. Heb je interesse in deze resultaten? Lees dan het volledige verslag op www.s-plusvzw.be.

Fien Dewancker

Bespaar met het

goedkoopste geneesmiddel

Het kopen van medicatie kan een flinke hap uit je budget zijn. Maar wist je dat voor bepaalde geneesmiddelen goedkopere alternatieven bestaan?

Met de gratis app ‘Goedkoopste geneesmiddel’ van Solidaris kan je snel en eenvoudig alle mogelijke alternatieven voor je geneesmiddel vinden en prijzen vergelijken. Krijg dezelfde kwaliteit tegen de laagste prijs.

Een generisch geneesmiddel heeft dezelfde werking als het

originele, maar jij betaalt minder

Hoe werkt de tool?

het goedkoopste geneesmiddel. Zelf zoeken welk geneesmiddel dat is? Dat kan eenvoudig en snel met de zoekmodule van Solidaris, zowel beschikbaar via de app als via hun website. De app is gratis te downloaden via de Play Store of de App Store onder de naam ‘goedkoopste geneesmiddel’.

Melissa Tihange

• Typ de naam van het geneesmiddel dat je zoekt. Je krijgt meteen te zien wat de prijzen zijn voor geneesmiddelen met dezelfde werking, gerangschikt op basis van de prijs per eenheid. Het goedkoopste geneesmiddel staat helemaal bovenaan.

• Ook de prijs per verpakking wordt meegegeven, zodat je zelf een afweging kan maken. Het kan dat het aantal stuks in de verpakking van een goedkoper geneesmiddel niet overeen komt met je behandeling. Vraag steeds raad aan je arts of apotheker.

• Heb je een voorschrift nodig, dan wordt dat ook meegedeeld.

Generische geneesmiddelen Hetzelfde geneesmiddel, maar dan goedkoper? Ja, dat kan! Een generisch geneesmiddel heeft dezelfde werking als het originele geneesmiddel, maar jij betaalt minder. Wanneer een farmaceutisch bedrijf een geneesmiddel op de markt brengt, wordt het meestal 20 jaar met een patent beschermd. Gedurende deze periode mag alleen het bedrijf het middel verkopen. Van zodra dat patent verlopen is, mogen andere farmaceutische bedrijven een aanvraag indienen om een kopie onder een andere naam op de markt te brengen. Dergelijke kopieën worden generische geneesmiddelen genoemd.

Generische geneesmiddelen bevatten dezelfde actieve bestanddelen, hebben hetzelfde effect, beantwoorden aan dezelfde criteria en ondergaan dezelfde kwaliteitscontroles. Ze zijn echter vaak goedkoper, omdat de onderzoekskosten veel lager zijn. Het farmaceutisch bedrijf van het originele geneesmiddel kan ook dan haar prijzen afstemmen op die van de generische geneesmiddelen en zo ook veel goedkoper worden.

Gratis app van Solidaris

Toch grijpen we vaak naar geneesmiddelen die duurder zijn. Neem zelf het initiatief en vraag aan je arts of apotheker

• Je kan voor sommige geneesmiddelen een goedkeuring krijgen van de adviserende arts van je ziekenfonds. Is dat zo, dan krijg je een terugbetaling waardoor je nog een lagere prijs betaalt.

Graagmeerweten?

Ga naar www.solidaris.be/ goedkoopste-geneesmiddel

Petitie: de juiste prijs voor geneesmiddelen

Maar wat als we onze geneesmiddelen niet meer konden betalen?

Farmaceutische bedrijven leggen tegenwoordig hele hoge prijzen op voor nieuwe geneesmiddelen.

Daarom start Solidaris een petitie om volledige transparante én rechtvaardige prijzen te eisen.

Teken jij ook?

www.solidaris.be/petitie-geneesmiddelen

©Stijn Wils

Gezocht:

fotomodellen!

In de maatschappij wordt ouder worden nog te vaak gezien als aftakelen, minder mee kunnen. Ouderen zijn traag, leren niet meer bij, zijn een gevaar in het verkeer, hebben geen seks meer … In reclames worden ze voorgesteld met grijs haar en een wandelstok. Bij S-Plus weten we als geen ander dat dit beeld helemaal niet klopt, ouderen zijn net een actieve, dynamische en diverse groep. Om dat foute beeld te ontkrachten, organiseren we een fototentoonstelling. Wil jij graag model staan voor één van onze foto’s? Neem dan contact op met 02 515 17 21 of melissa.tihange@s-plusvzw.be.

Een ongeval met een fietser: wie betaalt de schade?

Het aantal fietsers in het verkeer neemt toe en daar zijn allerlei goede redenen voor. We kiezen massaal voor de fiets uit milieuoverwegingen, door de hoge brandstofprijzen, om onze stadscentra te ontlasten en files te vermijden, omdat het goed is voor de gezondheid en vaak ook omdat de combinatie fiets + openbaar vervoer ons het snelst op onze bestemming brengt. Keerzijde van de medaille: meer fietsers = meer kansen op een ongeval!

Weet je eigenlijk wie voor de kosten opdraait bij een ongeval tussen een automobilist en een fietser? Of welke verzekering de schade zal vergoeden? De antwoorden lees je hieronder.

Wie is in fout na een verkeersongeval?

Na een verkeersongeval rijst steevast de vraag: wie is er in zijn recht en wie is er in fout? Met andere woorden: wie is aansprakelijk en moet de materiële

en/of lichamelijke schade van de tegenpartij vergoeden?

De aansprakelijkheidsregeling bij een ongeval tussen een auto en een fiets werkt echter niet zoals bij een ongeval met twee auto's. Dat komt omdat fietsers door de wet als 'zwakke weggebruikers' worden beschouwd. Als gevolg daarvan wordt de lichamelijke schade van een fietser (medische kosten, invaliditeitsuitkeringen…) bij een ongeval altijd vergoed door de BA-autoverzekering van de betrokken bestuurder.

De vraag wie in fout is, is dus niet aan de orde voor de lichamelijke schade van de fietser en daarom spreekt men over de 'objectieve aansprakelijkheid'.

Goed om te weten: de objectieve aansprakelijkheid heeft alleen betrekking op de lichamelijke letsels van de fietser, niet op de materiële schade aan de fiets of aan de auto.

Wie vergoedt dan de materiële schade? Dat ontdek je op https://www.pv.be/nl/-/ongeval-met-een-fietser-wie-betaalt-de-schade-

Geschreven door P&V

Begrijp je dokter

30 tot 45 % van de Belgische bevolking heeft het soms moeilijk met het begrijpen van medische informatie. Ze begrijpen niet goed wat de dokter hen vertelt, spreken de taal niet goed, kennen de moeilijke woorden niet, en vinden het moeilijk om hun aandoening met een zorgverlener te bespreken. Ook instructies rond medicatie of de opvolging van de behandeling vormen een probleem.

S-Plus en Rebelle ontwikkelden hiervoor ‘Begrijp je dokter’, een stappenplan voor je doktersbezoek. De folder is een hulpmiddel voor de patiënt bij de voorbereiding, tijdens en na het doktersbezoek. Deze folder bestaat in het Nederlands, maar werd nu ook vertaald in het Frans, Engels, Oekraïens, Turks en Arabisch. Je kan de folder downloaden of aanvragen (gratis tot 10 exemplaren) op www.begrijpjedokter.be. Krijg je graag meer informatie over ‘Begrijp je dokter’? Neem dan contact op met 02 515 04 79 of info@s-plusvzw.be.

Reis per trein met het

seniorenbiljet

Op 1 februari 2023 verhoogde de NMBS haar prijzen met gemiddeld 8,73 %. Maar als je ouder bent dan 65, is er goed nieuws: de prijs van het senior ticket steeg met slecht € 0,60. Een senior ticket kost vanaf nu € 7,80 voor een heen- en terugreis op dezelfde dag binnen België (vaste toeslagen niet inbegrepen). Bijkomende voorwaarde: op weekdagen kan je het ticket gebruiken vanaf 9 u., in het weekend is er geen uurbeperking.

www.belgiantrain.be

Gezocht:

Digi-vrijwilligers

S-Plus is voor de uitbreiding van haar groep digi-vrijwilligers op zoek naar vrijwilligers die onze senioren op weg willen helpen met het gebruik van verschillende dagdagelijkse apps of programma’s (bv. bankapp, Facebook, NMBS, WhatsApp, ziekenfonds, … ). Zo kunnen senioren op termijn deze applicaties zelfstandig gebruiken en hun vaardigheid op dat vlak vergroten. Als vrijwilliger ben je verzekerd en krijg je een forfaitaire en km-vergoeding voor je verplaatsingen binnen je regio.

Voor meer info of interesse? E info@s-plusvzw.be

Hoe?

S­Plus

fleurt je buurt op

S-Plus tovert samen met jou verwaarloosde hoekjes en braakliggende grond om tot kleurrijke bloemenweides. Doe mee met ons buurtinitiatief en vraag je gratis bloemzakjes aan. Zaai ze op een braakliggend stuk grond, je kan eventueel samenwerken met woonzorgcentra of scholen. Vergeet zeker niet om ons foto’s te sturen van je bloemenpracht!

Vraag je zaadjes aan. De actie is geldig zolang de voorraad strekt (max. 2 zakjes p.p.).

Antwerpen:

T 03 285 43 36 E antwerpen@s-plusvzw.be

Limburg:

T 011 27 83 02 E helga.vangenechten@s-plusvzw.be

Oost-Vlaanderen:

T 09 333 57 75 E edwige.debruyn@s-plusvzw.be

West-Vlaanderen:

Regio Kortrijk:

T 056 52 77 47 E sabrina.parrenojimenez@s-plusvzw.be

Regio Brugge:

T 050 44 79 51 E ellen.deneire@s-plusvzw.be

Vlaams-Brabant:

T 02 546 15 92 E glenn.deloor@s-plusvzw.be

DOMEIN WESTHOEK SUNDAY 3=2

• Aankomst op zondag

• 3 overnachtingen (3=2)

• Aperitief van het huis

• Koud & warm buffet

• Ontbijtbuffet

Gratis gebruik van het zwembad

Reserveer via info@domein-westhoek.be

Hotel Domein Westhoek***

Noordzeedreef 6-8

8670 Oostduinkerke

T 058 22 41 00

W www.domein-westhoek.be

Tarieven vanaf 1.1.2023 Domein Westhoek ***behoudt zich het recht voor onderstaande tarieven in functie van de prijsstijgingen voor voeding en energie aan te passen.

SPORT EN BEWEGEN

Blessures:

beter voorkomen dan genezen!

Kim Wygaerts, nationaal verantwoordelijk S-Sport // Recreas en zelfstandige kinesist bij groepspraktijk De Springbal in Kermt, praat over de oorzaak van blessures en hoe we deze kunnen voorkomen.

Er bestaan uiteenlopende definities van blessures. Vatten ouderen blessures anders op dan jongvolwassenen?

Kim: “De term blessure wordt veel gebruikt in een sportgerelateerde context. Denk aan voetballers met hamstringblessures of wielrenners met knieblessures. Strikt gezien is een blessure een letsel dat ontstaat als de belasting op het lichaam groter is dan de belastbaarheid van het lichaam. Als bijvoorbeeld de spanning op een spier groter is dan hij aankan, bestaat de kans dat hij scheurt.

Dit gebeurt vaak tijdens het sporten maar kan ook veroorzaakt worden door een (onge)val of een langdurige repetitieve beweging. Een tenniselleboog (overbelasting van een pees in de onderarm) kan bijvoorbeeld ontstaan door daadwerkelijk te tennissen, maar ook door langdurig op de computer te werken.”

Wat zijn de meest voorkomende blessures bij ouderen?

Kim: “Bij 55-plussers komen er vaker mensen met botbreuken op de spoed terecht dan bij jongere volwassenen. De grootste oorzaak van zo’n blessures bij ouderen is vallen. De meest voorkomende blessures die ik zelf in de praktijk zie zijn letsels van de onderste ledematen.”

S-PLUS - april-mei-juni 2023

Behandel je blessures bij ouderen anders dan jongvolwassenen?

Kim: “Bij het ouder worden neemt het risico op blessures toe. Spieren, pezen, gewrichten en botten gaan in kwaliteit achteruit. De reactiesnelheid vermindert en bepaalde chronische ziektes zoals artrose en reumatoïde artritis steken de kop op. Dit alles resulteert in een daling van de belastbaarheid en zo heb je dus meer kans op botbreuken, spierscheuren, … Ouderen hebben veel meer parameters waarmee rekening moet worden gehouden tijdens de behandeling.

Bij het opmaken van het behandelplan moet ook worden gekeken naar de doelstelling. Wat heeft de patiënt nodig om terug zijn activiteiten op te nemen? Richten we ons op het behoud/ optimalisatie van het dagelijks functioneren, wil de patiënt zijn dagelijkse wandelingen blijven doen of wil hij 10 km kunnen lopen? Bij mensen met een (te) sedentaire levensstijl probeer ik zeker tips mee te geven om toch meer actief te zijn.

Naarmate je ouder wordt, gaat de genezing van blessures ook minder snel. Het is dus zeker belangrijk om ze te vermijden.”

De grootste oorzaak van blessures bij ouderen is vallen

Hoe kan je blessures voorkomen?

Kim: “Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat ouderen die regelmatig bewegen minder kans hebben op botbreuken dan mensen die niet of weinig bewegen. De botaanmaak wordt gestimuleerd wat resulteert in stevigere botten. Bovendien verkleint regelmatig bewegen de kans op

Naarmate je ouder wordt, gaat de genezing van blessures ook minder snel

Bewegen en sporten op oudere leeftijd? Enkele tips!

• Gebruik het juiste materiaal: zet een helm op als je gaat fietsen en zorg dat de fiets afgesteld is op jouw lichaam. Als je gaat wandelen, zorg dan voor stevige en goed passende schoenen.

• Begin rustig: bouw geleidelijk op. Zeker als je niet gewoon bent om te bewegen of een activiteit voor de eerste keer doet.

• Laat je begeleiden: laat vooraf een sportmedisch onderzoek afnemen, zo kunnen onderliggende aandoeningen in kaart worden gebracht. Een kinesist kan je niet alleen helpen als je een blessure hebt opgelopen maar kan ook preventief werken. Je kijkt samen welke bewegingsactiviteit het meest geschikt is, rekening houdend met eventuele onderliggende problemen en ziektes.

• Door evenwichtsoefeningen en krachtoefeningen kan je aan valpreventie doen. Belangrijk is ook om te leren vallen.

• Drink voldoende water.

• Luister naar je lichaam: verleg gecontroleerd je grenzen en stop als je pijn voelt.

verschillende aandoeningen (hart- en vaatziekten en diabetes) en heeft het een positieve invloed op het verloop van ziekten. Actiever zijn kan er dus voor zorgen dat je minder medicatie moet nemen bij diabetes type 2.”

Onlangs stond er in het nieuws dat meer en meer 60­plussers naar fitnesscentra gaan. Hoe komt dat volgens jou?

Kim: "Mensen zien een fitnesscentrum als een ontmoetingsplaats om naast het sporten op zich, elkaar nog eens te zien en bij te praten. Je bent niet afhankelijk van het weer en er is een groot aanbod aan verschillende sporten.

S-Sport // Recreas heeft meer dan 300 sportclubs in Vlaanderen met de bedoeling om zoveel mogelijk mensen recreatief aan het sporten te brengen in een professioneel kader en met een goede sportverzekering. De moeite waard om lid te worden dus!”

Sanne Van de Velde

Meer info of lid worden van S­Sport // Recreas? Surf naar www.s­sportrecreas.be

Omgaan met

Ann Kindts (46) kreeg op 39-jarige leeftijd een burn-out. In haar zoektocht om weer vat op haar leven te krijgen, kwam ze tot de ontdekking dat een onverwerkt verlies aan de basis lag van haar burn-out.

Als kind verloor ze haar broertje Bernard. Thuis werd niet over zijn dood gepraat, waardoor Ann nooit echt een rouwproces had doorgemaakt. In een poging om uitgesteld te rouwen, startte ze met rouwtherapie. Haar gevoelens en gedachten pende ze neer. Dat resulteerde in het boek ‘Voor altijd in mijn hart’. Zo hoopt Ann zoveel mogelijk mensen, die met rouw en verlies te maken krijgen, te helpen.

Omgaan met het verlies van Bernard

“De dag dat Bernard is overleden waren we bij mijn tante. Mijn broer en ik waren daar graag. Ik herinner me nog dat de telefoon ging en mijn mama het nieuws bracht. Van wat er kort daarna is gebeurd, weet ik nog bitter weinig. Ik herinner me dat we Bernard voor het eerst terugzagen in het mortuarium. We namen afscheid met een kusje. Hij voelde koud aan. De begrafenis en de kerkdienst kan ik me nog levendig herinneren omwille van andere redenen. Ik was namelijk bezig met een horloge dat ik had gekregen en dat niet werkte. Ik denk dat het typisch is voor kinderen om op zulke momenten afleiding te zoeken.

Daarna werd er thuis niet meer over Bernard gepraat. Het leven ging verder. Het enige wat overbleef waren zijn foto’s op de

kast. Precies een altaar, steeds voorzien van een boeketje verse bloemen. Verlies en pijn werden verdrongen en ik ging erin mee. Alleen op zijn verjaardag en dag van overlijden werd zijn naam door mama genoemd. In het begin vroeg ik vaak naar Bernard. Maar doordat ik telkens werd geconfronteerd met het verdriet van mijn ouders ben ik daarmee gestopt.

Toen ik 15 was vertelde een nicht mij dat Bernard aan kanker gestorven was. Ik schrok een beetje, want ik wist zelf heel weinig over zijn dood.

Thuis vroeg ik hoe hij was gestorven. Mijn mama beaamde dat hij aan kanker stierf, maar een echt gesprek kwam niet op gang. Vanaf dat moment werd ik me meer bewust dat dit stilzwijgen een grote impact op mij had. Ik ben toen ook veel beginnen schrijven om het gemis uit te drukken.”

Van burn­out naar rouwtherapie “Ik studeerde af als kinesist. Omdat er toen in de sector weinig werk was, ben ik gestart als medisch afgevaardigde. Na 18 jaar kreeg ik een burn-out. Ik voelde me vaak eenzaam, had het gevoel dat ik geen energie meer had en kreeg ook fysieke symptomen, zoals een plotse lage bloeddruk. Ik had de signalen lang genegeerd, maar zat op een bepaald moment zo diep dat ik hulp ging zoeken. Toen kreeg ik dat modewoord te horen: Je hebt een ‘burn-out’ en moet even tijd nemen om te herbronnen. Ik nam die tijd dan ook.

Ik startte met mindfulness, waar ik ontdekte dat ik nooit echt had gerouwd om Bernard. Ik ging in rouwtherapie en zocht naar antwoorden over zijn dood. De toenmalige pediater van Bernard vertelde me dat het in die tijd niet de gewoonte was om kinderen te betrekken. Over Bernard vertelde ze dat het een heel lief ventje was, net zoals ik me meen te herinneren.”

©Davy Coghe

Uitgestelde rouw

“Rouwtherapie was confronterend voor mij. Ik besefte enerzijds dat ik door het leven ging met een gevoel van gemis. Anderzijds besefte ik ook dat ik een heel leven lang mezelf had weggecijferd. Onbewust probeerde ik de liefste dochter te zijn om het mijn ouders eenvoudiger te maken. Nu besef ik dat ik voor mezelf mag kiezen en grenzen moet stellen.

Omdat ik als kind al een extravert persoon was, altijd vlot en sociaal tegen iedereen, dacht niemand dat ik problemen zou ontwikkelen. Hierdoor kwam er ook geen extra aandacht voor mijn verwerkingsproces. Ik bedoel hiermee niet dat je dood en verlies helemaal kan verwerken. Je blijft het altijd met je meedragen. Je leert hoogstens met verlies omgaan, zodat het je niet meer verlamt in je verdere leven. Tot vandaag draag ik zijn dood mee. Maar ik heb ermee leren omgaan en heb daar positieve zaken uitgehaald. Soms komt het allemaal nog naar boven. Maar ik kan het nu kaderen. Je mag verdrietig zijn, maar het mag je niet meer doen verlammen.”

Verhalen van anderen kunnen helpen

“Mij heeft het heel erg geholpen om gelijkaardige verhalen op te zoeken in de literatuur en bij lotgenoten. Ook praten over mijn verdriet hielp om het te kunnen plaatsen. Dat kan met je naasten zijn, met lotgenoten of met een rouwtherapeut. Als mijn ouders en de dokters meer open waren geweest tegen mij en me meer hadden betrokken, dan had dit probleem zich volgens mij niet ontwikkeld. Ik neem het mijn ouders zeker niet kwalijk. Je moet

het ook zien in de tijdsgeest van toen. Hadden ze geweten hoe het echt met me ging, dan hadden ze het misschien wel anders aangepakt. Ze deden wat ze dachten dat goed was. Ik heb een warm gezin gehad, en dat maakt dan weer een onderdeel van mijn sterkte waardoor ik er nu beter mee kan omgaan.

Nu hoop ik via mijn boek anderen te kunnen helpen. Het is echt een persoonlijk verhaal, waarin ik stap voor stap beschrijf hoe ik die gebeurtenis uit mijn kindertijd een plaats heb gegeven.

Ik denk dat veel mensen zich er in kunnen herkennen, ook al is rouw voor iedereen anders. Mantelzorgers worden ook met verlies geconfronteerd. Afscheid nemen van een partner, een toekomstdroom of een manier van leven. Soms verdring je het verdriet en merk je dat het je verlamt in je leven. Ik hoop dat mijn boek mantelzorgers kan helpen om zich niet zo alleen te voelen in hun verdriet.”

Je kan ‘Voor altijd in mijn hart’ bestellen bij ‘Witsand uitgevers’ of ontlenen in de bibliotheek.

Ben je op zoek naar contact met lotgenoten?

Coponcho organiseert praatgroepen voor mantelzorgers. Je kan ervaringen uitwisselen over verschillende thema’s die (ex)mantelzorgers nauw aan het hart liggen. Een medewerker van Coponcho informeert je waar nodig. Surf naar www.coponcho.be/activiteiten voor meer informatie of bel ons op het nummer 02515 02 63.

Op de koffie met S­Plus: rouw en verlies

In een kleine groep praten we over rouw en verlies. We vertrekken vanuit eigen ervaringen en levenswijsheden. Samen met psychologe Charlotte Brys maken we het thema bespreekbaar.

• Antwerpen – 25 april 2023

• Zaventem – 16 mei 2023

• Gent – 30 mei 2023

Meer info: www.s-plusvzw.be – 02 515 04 79

Het heeft mij heel erg geholpen om gelijkaardige verhalen op te zoeken

Aline De Meyer

Welk verlof kan ik opnemen als

mantelzorger?

b. Tijdskrediet voor werknemers in de privésector

Er zijn 5 zorgmotieven op basis waarvan je tijdskrediet kan nemen. De maximale duur varieert tussen de 48 en de 51 maanden afhankelijk van het motief.

1. zorgen voor je kind(eren) jonger dan 8 jaar

2. palliatieve zorgen verlenen

3. zorgen voor een zwaar ziek gezins- of familielid

4. zorgen voor je kind met een handicap jonger dan 21 jaar

5. bijstand of zorg verlenen aan je zwaar ziek minderjarig kind.

Heel wat mantelzorgers zorgen voor een partner, ouder, kind, of naaste. Ze helpen bv. bij persoonlijke verzorging, het huishouden, geven hulp bij medicatie … Hun zorg is van onschatbare waarde. 7 op 10 mantelzorgers op arbeidsactieve leeftijd combineert mantelzorg met werk. Dat blijkt uit de zorgenquête 2021, uitgevoerd door het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. Mantelzorgers geraken echter vaak overbelast. Een aantal verlofstelsels kunnen helpen om de combinatie haalbaar te maken. Voor welk stelsel je in aanmerking komt, hangt af van je statuut of de sector waarin je werkt.

Coponcho geeft ook gratis infosessies over de combinatie van mantelzorg en werk. Meer informatie vind je op www.coponcho.be/ activiteiten. Ontvang je graag onze gratis folder verlofstelsels?

Neem contact op met ons via info@coponcho.be of bel naar het nummer 02 515 02 63.

Op www.coponcho.be/brochures vind je meer info.

a. Thematisch verlof voor werknemers in de privésector en ambtenaren Er zijn vier soorten thematisch verlof.

1. Verlof voor medische bijstand: afhankelijk van een voltijdse of deeltijdse opname kan 12 tot 24 maanden worden opgenomen.

2. Mantelzorgverlof: per zorgvrager kan dit stelsel voor een volledige onderbreking maximaal 3 maanden worden opgenomen en voor een deeltijdse onderbreking maximaal 6 maanden. Over je hele loopbaan is er een limiet van 6 maanden voltijds en 12 maanden deeltijds.

3. Palliatief verlof: ongeacht de tewerkstellingsbreuk kan je dit stelsel maximaal 3 maanden opnemen. Je kan één maand per keer aanvragen.

4. Ouderschapsverlof: voor kinderen met een handicap kan het ouderschapsverlof tot de leeftijd van 21 jaar worden opgenomen. De maximumduur varieert van 4 tot 40 maanden, afhankelijk van de tewerkstellingsbreuk.

Hoe vraag je het thematisch verlof of tijdskrediet aan?

De aanvraag gebeurt bij je werkgever, waarna je samen een aanvraag doet bij de RVA. Voor meer informatie kan je contact opnemen met de RVA.

Als werknemer in de privé kan je ook een aanmoedigingspremie aanvragen bij de Vlaamse overheid. Meer informatie vind je op www.vlaanderen.be.

c. Vlaams zorgkrediet voor ambtenaren Ambtenaren kunnen het Vlaams zorgkrediet aanvragen omwille van dezelfde motieven als het tijdskrediet. De duur varieert tussen de 18 en de 90 maanden afhankelijk van het werkregime dat je kiest. De aanvraag doe je via het WSE loket. Je hebt geen recht op een aanmoedigingspremie. Meer informatie vind je op www.vlaanderen.be.

Ben je zelfstandig?

Dan kan je zorgverlof voor zelfstandigen opnemen gedurende maximaal 12 maanden. Je vraagt het aan bij je sociaal verzekeringsfonds en krijgt een forfaitaire uitkering. Voor meer informatie kan je contact opnemen met je sociaal verzekeringsfonds.

Infosessie Coponcho WEGWIJS IN MANTELZORG

Mantelzorg voor beginners: wat is mantelzorg? Welke financiële ondersteuning bestaat er binnen de Vlaamse Sociale Bescherming? Heb jij of je zorgvrager recht op een premie of zorgbudget? Hoe en bij wie vraag je die aan en wat zijn de voorwaarden? Wat is het mantelzorgstatuut en welke voorwaarden zijn er om zo’n attest te krijgen? We sluiten af met tips en we wisselen ervaringen uit over hoe je als mantelzorger je grenzen bewaakt en bij welke diensten je terecht kan.

Wanneer: 18 april, 19.30 u. – 21.30 u.

Waar: Cafetaria Passant, Aen de Hoorn 12, 3440 Zoutleeuw

T 0473 76 87 62

E johan.saenen@s-plusvzw.be

Wil je er samen met de persoon voor wie je zorgt even tussenuit? Dan zijn onze mantelzorgvakanties iets voor jou!

Meer info: www.coponcho.be/mantelzorgvakanties

EMOTIONELE ARBEID EN ZORG VOOR

EEN ANDER

Tijdens deze infosessie staan we stil bij de draagkracht en draaglast die het zorgen voor anderen met zich meebrengt. Het gaat niet enkel om de taken die je uitvoert in gezinsverband of binnen een zorgsituatie, maar ook de emotionele of mentale arbeid die erbij komt kijken. Een (over)vol hoofd is immers ook een zware last om te dragen. Aan de hand van casussen en oefeningen maken we duidelijk wat die emotionele arbeid precies inhoudt. Je leert vaardigheden en krijgt tips om sterker in je schoenen te staan en voldoende je grenzen af te bakenen.

Wanneer: 24 april 2023, 13.30 u. – 15.30 u.

Waar: ’t Zaaltje Steenhuffel, Jozef Van Doorselaarstraat 22, 1840 Steenhuffel

T 052 30 36 16

E zorgloket@londerzeel.be

VERLIES EN ROUW TIJDENS EN NA DE ZORG

Na een intensieve zorg staat je als mantelzorger vaak een dubbel verlies te wachten: afscheid van een persoon, maar ook afscheid van een manier van leven. Hier maken we kennis met de verschillende vormen van rouw. Met verlies kan je zowel tijdens als na de zorg geconfronteerd worden. Bij deze interactieve uiteenzetting kan je als mantelzorger ervaringen uitwisselen, stilstaan bij je eigen rouwproces en met behulp van enkele tips op zoek gaan naar een nieuwe zingeving.

Wanneer: 19 juni 2023, 14 u. – 16 u.

Waar: Zaterdagplein 6, 1000 Brussel

T 016 30 17 95

E gwen.vernimmen@solidaris.be

Raadpleeg onze actuele activiteitenkalender bij ‘activiteiten’ op onze website: www.coponcho.be.

Nieuwe ledenvoordelen voor boekenwurmen

S-Plusleden genieten van een korting van 20 % op de onderstaande boeken

De melkboer en de geschiedenis

• John Vandaele

Aan de hand van kleine verhalen vanuit woonkamer, wijk en stad vertelt John Vandaele de geschiedenis van de grote politieke, economische en ideologische verschuivingen hier en in de rest van de wereld.

€ 31,92 (i.p.v. € 39,90) • Uitg.: EPO • Referentie: 9789462672383

Historische atlas van Antwerpen • John Vandaele

Aan de hand van kaarten, prenten en foto’s biedt de Historische Atlas van Antwerpen inzicht in de ontwikkeling van de stedelijke ruimte zoals deze werd uitgetekend door overheden, kunstenaars, plannenmakers en bewoners.

€ 23,96 (i.p.v. € 29,95) • Uitg.: Thoth • Referentie: 9789068688344

De koffers van oma • Nadia Babazia & Laura Muls

Elk jaar gaat Mouna's oma naar Marokko, haar geboorteland, en komt dan met volle koffers terug. Een prentenboek over heimwee, migratie, grootouders en bloemen. Vanaf 3 jaar.

€ 10,36 (i.p.v. € 12,95) • Uitg.: Studio Sesam • Referentie: 9789492784100

Mulchen in de natuurlijke moestuin • Frank Anrijs

Leer alles over de voordelen van mulchen, hoe, wanneer en waarmee je de bodem in je tuin bedekt met een dikke laag organisch materiaal.

€ 19,96 (i.p.v. € 24,95) • Uitg.: Yggdrasil • Referentie: 9789082989823

De kracht van het negatieve • John Tierney & Roy Baumeister

Dit boek laat zien hoeveel sterker het negatieve is dan het positieve, en hoe dat ons en de wereld beïnvloedt, maar geeft ook strategieën om het negatieve te ontkrachten, of in ons voordeel te laten werken.

€ 20,79 (i.p.v. € 25,99) • Uitg.: Nieuwezijds • Referentie: 9789057125386

Gratis verzending vanaf 20 euro.

Naam

Adres

Postcode + gemeente

Bestelt (titels en prijs)

Datum Handtekening

Actie geldig zolang de voorraad strekt. Stuur deze bon ingevuld terug naar EPO uitgeverij, Lange Pastoorstraat 25-27, 2600 Berchem of bestel via mail: orders@epo.be met als referentie S-Plus. Bestellen kan ook via de webshop van www.epo.be, met de actiecode SPLUS0423. Geef deze code in bij het afrekenen, de korting van 20 % wordt automatisch verrekend.

Kortingvoor S­Plusleden!

Met korting naar Theater Elckerlyc in Antwerpen!

‘Calender Girls’ vertelt het waargebeurde verhaal van 12 dames uit Yorkshire. Wanneer één van de echtgenoten van de vrouwen wordt opgenomen in het ziekenhuis met leukemie, besluiten de vrouwen geld in te zamelen met de verkoop van een quasi-naaktkalender. Deze voorstelling vol humor en over échte vriendschap is te zien van 21 april tot en met 14 mei 2023.

Hou je het liever spannend? In ‘Assisen V’ kan je als toeschouwer zelf beslissen over het lot van de beklaagde. Het thema en de cast zijn nog even een verrassing. Beleef een spannende avond van 19 mei tot en met 11 juni 2023!

Ben je lid van S-Plus? Dan krijg je 10 % korting op de ticketprijs (niet geldig op VIP-tickets), met vermelding van de kortingscode S-PLUS2023. Tickets zijn verkrijgbaar via www.elckerlyc.be of 070 691 002 (€ 0,30/min.). De speeldata vind je op www.elckerlyc.be.

DOE-HET-ZELF

* Bij afgifte van deze bon krijgt u éénmalig 15% korting op het volledige assortiment.

* Deze bon is geldig in elke Hubo-vestiging en online t.e.m. 30/06/2023.

* Niet cumuleerbaar met andere kortingen en folderprijzen.

* Niet geldig op: dranken, gashoudende producten, elektrische fietsen, robotmaaiers, artikelen met een “Vaste Lage Prijs”, de Hubo-Cadeaukaart en alle Hubo boxacties.

* max. 1 bon per klant

1 TICKET

Train je brein

Los de sudoku op. Stuur de oplossing vóór 17 mei 2023 naar: S-Plus, t.a.v. Sarah Van Humbeeck, Sint-Jansstraat 32, 1000 Brussel of mail naar info@s-plusvzw.be en maak kans op 10 duotickets voor de tentoonstelling ‘Anna Boch, een impressionistische reis’ in Mu.ZEE te Oostende of een cadeaubon voor 2 cocktails en een aperobordje in La Rose des Sables te Oostduinkerke.

De oplossing van de puzzel uit het vorige nummer van S-Plus Mag (januari 2023) was: ‘openheid’. Een onschuldige hand heeft volgende gelukkige winnaars getrokken: Ivo Broeckx uit Heist-op-den-Berg en Thérèse Vanslembrouck uit Oudenburg. Zij winnen elk een boek. Proficiat!

Rechtstreeks van de fabrikant

Uw trapleuning kan blijven zitten

Brede kant van de trap blijft vrij

Slechts 48 uur levertijd mogelijk